igitized by Google
igitized by Google
Digitized by Google
Digilized by Google
f; mm
Hd nie !aui
c i
Digilized by Google
Digitized by
Lateinisch-deutsches und deutsch -lateinisches
SCHULWÖRTERBUCH.
Erster Teil.
Lateinisch-deutsches Schulwörterbuch.
Von
FRIEDRICH ADOLPH HEINICHEN,
I)r (1er Phil, uud I.ic der Theol , Gjrmnaaialprorektor a. I> und Proftisso r
Fünfte verbesserte Auflage,
bearbeitet von
DB. A. DEAEGEE,
Direktor de« künigl. Gjrninaaium« ca Auricb.
LEIPZIG,
UBDCK UND VERLAG VON B. G. TKUBNER.
1887.
'A, ,tV(' Digitized by Google
Lateinisch-deutsches
SCHULWÖRTERBUCH
zu den Prosaikern
Cicero, Caesar, Sallust, Nepos, Livius, Curtius , Plinius d. J. (Briefe),
Quintilian (10. Buch), Tacilus, Sueton, Justin, Aurelius Victor, Eutrop
und zu den Dichtern
Plautus, Terenz, Catull, Vergil, Horaz, Tibull, Properz, Ovid und Phaedrus.
Von
FRIEDRICH ADOLPH HEINICHEN,
Dt. der Phil, und Lic der Theol , GymuaaUlprorektor & D. und Professor.
Fünfte verbesserte Auflage,
bearbeitet von
DR. A. DRAEGER,
Direktor des königl. Oymnwiumi zu Aurich
LEIPZIG,
DRUCK UND VERLAG VON B. G. TEUBNER.
1887.
Diqitiz
Z'
lOogle
J rn:uc LI UH AR Y
J.6GÜ58B
Ai TOR, LENOX AM)
Til l LN KUI'.MJAIiOXA
Digilized by Google
4 1 X { ip
Vorrede zur ersten Auflage.
Vorliegendes Wörterbuch soll, wie schon der Titel andeutet, ein lateinisch-
deutsches Schulwörterbuch im strengem Sinne des Wortes, d. h. weder mehr noch
weniger als ein Wörterbuch für Schüler sein, das mithin unmittelbar nur den Be-
dürfnissen der Schüler, aber auf allen Stufen des Gymnasiums und in gehöri-
gem Maße Rechnung trägt und genügt. Wenn ich mich aber zur Bearbeitung
eines solchen Schulwörterbuches entschloß, so konnte mich dazu nur die Über-
zeugung bestimmen, daß durch die vorhandenen lexikalischen Werke dasselbe nicht
überflüssig gemacht sei. Denn daß die großem lateinischen Wörterbücher, wie
auch das treffliche Handwörterbuch von Georges, zu weit über das Bedürfnis
der Schule hinausgehen, wird schwerlich ein Schulmann in Abrede stellen; andere
mir bekannte Wörterbücher sind wieder selbst für den Schulgebrauch zu dürftig
oder dem heutigen Standpunkt der lateinischen Sprachwissenschaft zu wenig ent-
sprechend. Das in mehrfacher Hinsicht recht zweckmäßige und schon als erstes
eigentlich lateinisch-deutsches Schulwörterbuch verdienstliche Werk von Ingers-
lev aber stimmt doch auch mit der Idee eines Schulwörterbuches, die mir vor-
schwebte, in mehreren wesentlichen Beziehungen nicht überein. Denn den Schülern,
besonders der oberen Klassen, bietet dasselbe nach meinem Dafürhalten zunächst
deshalb zu wenig, weil der Sprachschatz der klassischen und eigentlichen Schul-
schriftsteller selbst für den Schüler zu unvollständig und lückenhaft dargelegt ist,
namentlich was die Konstruktionsverhältnisse und die Phraseologie betrifft. Ebenso
aber erfahrt der Schüler aus dem Ingerslevschen Wörterbuch viel zu wenig, wor-
über er doch jedenfalls und auch um ihm zugleich beim Lateinischschreiben die
erforderliche Hilfe zu gewähren, besonders Auskunft erhalten muß, ob ein Wort,
eine Bedeutung, Form, Konstruktion, Verbindung u. s. w. klassisch, nachklassisch,
spätlateinisch, poetisch ist oder nicht, er wird aber auch, was ein noch größerer
Übelstand ist, da der (Vorrede S. IX) aufgestellte Grundsatz: 'Wo von einem
Worte oder einer Phrase nichts gesagt ist, wird durch dieses Schweigen bezeich-
net, daß das Wort sich auch bei jenen Verfassern [den klassischen Schriftstellern]
findet, also gut klassisch ist’, durchaus nicht konsequent durchgeführt wird, sehr
oft verleitet, vieles für klassisch oder prosaisch u. s. w. zu halten, was es keines-
wegs ist.*
Wie nun aber in diesen und andern Punkten auch das Schulwörterbuch von
Ingerslev dem Schüler zu wenig bietet, so enthält es ebenfalls für denselben auch
zu viel. Denn auch Ingerslev hat nicht bloß die lateinischen Schulschriftstellcr
berücksichtigt, sondern aus Prosaikern und Dichtern, die keineswegs zur Schullek-
türe gehören, von Lucrez an bis auf Gellius, vieles aufgenommen, was in ein
* Belege hierzu bietet jede Seite des Buches, und ich begnüge mich daher, beispielsweise %
auf den Artikel abruptus zu verweisen , in welchem weder der Komparativ und Superlativ noch
die eigentliche und tropische Bedeutung des WorteB (abrupt a contumacia, per abrupta, procdlat
abruptae, abruptum sermonis genusi als nachklassisch bezeichnet ist und ebensowenig die Wen-
dung in abruptum als poetisch. Vgl. abscessus, abscindo, abstergeo u. s. w.
Digitized by Goögle
VI
Schulwörterbuch im strengem und vollem Sinne des Wortes nicht gehört und
daher als unnützer Ballast für den Schüler erscheinen muß.*
Nach diesen Erörterungen wird es, glaube ich, nur noch weniger Worte be-
dürfen, um den dem vorliegenden Schulwörterbuche zu Grunde liegenden Plan etwas
näher darzulegen. Erstens nämlich habe ich, um, so weit ich es vermochte, ein
lateinisch-deutsches Schulwörterbuch im strengem, vollem Sinne des Wortes abzu-
fassen, vor allem festhaltend den Grundsatz, daß ein solches nur den Sprach-
schatz der Schulschriftsteller aufzunehmen hat, d. h. derjenigen, welche in allen
Gymnasien oder auch nur hier und da oder nur ausnahmsweise und auf kurze
Zeit, sowie öffentlich oder privatim gelesen werden oder wenigstens zu lesen sind,
kurz nur die, welche in den Bereich der Schullektüre gehören, den Kreis der Schul-
schriftsteller genau bestimmt, und welche lateinischen Schriftsteller mir als Schul-
schriftsteller in dem angegebenen Sinne des Wortes erschienen, zeigt der Titel.
Zu bemerken habe ich daher nur hierbei noch, daß wie die Fragmente der ein-
zelnen Werke, so von Ovid die erotischen Gedichte ausgeschlossen worden sind,**
auch natürlich unter den berücksichtigten Schriftstellern nach der großem oder
geringen Bedeutung derselben an sich teils für die Schule die einen mehr, die
andern weniger in Betracht zu ziehen waren, von den Prosaikern daher ganz be-
sonders Cicero, Caesar, Sallust, Nepos und Livius, von Dichtern Vergil, Horaz und
Ovid, in verhältnismäßig geringerem Grade hingegen die übrigen.***
Eine besondere Mühe und Sorgfalt habe ich ferner darauf verwendet, dem
Schüler bei jedem Worte, jeder Form, Konstruktion, Bedeutung, Verbindung und
Phrase genau anzugeben, was klassisch oder nachklassisch und spätlateinisch, poe-
tisch oder poetisch und nachklassisch sowie spätlateinisch zugleich ist, und zu
diesem Zwecke habe ich zunächst drei Zeichen gewählt,! außerdem aber, da die
bloßen Zeichen keineswegs für alle Fälle ausreichen, nicht nur besondere Bemer-
kungen, wie 'vorklass., spät, seit.’ u. s. w. in den betreffenden Fällen beigefügt,
sondern auch, so oft es nötig schien, die Eigentümlichkeiten des Sprachgebrauches
einzelner Schriftsteller, wie des Sallust, Livius, Nepos, auch der Epistolographen
* Dies steht meines Erachtens fest, obgleich in der Vorredo (S. IV) es heißt: „Ferner ist
es zu wünschen, daß das Wörterbuch, welches die Schüler besitzen, sie auch in Zukunft nicht
ganz im Sticho läßt, wenn Bie (was leider wohl nicht eben mit vielen der Fall ist) im reiferen
Alter ihre Bekanntschaft mit der alten Litteratnr zu erhalten und zu erweitern streben mögen.“
Denn abgesehen von dem beschränkenden parenthetischen Zusatz fügt ja Ingerslev selbst unmit-
telbar darauf hinzu: „Wenn man aber von seltenen Ausnahmen abgeht, wo ein besonderer Ge-
schmack jemand an Bücher ganz Bpeciellen Inhalts heranzieht — und auf solche kann man nicht
füglich Rücksicht nehmen, sondern muß das allgemein Gültige als maßgebend festhalten — ,
so darf man als sicher voraussetzen, daß nicht bloß die Schullektüre, sondern auch
das etwa im reiferen Alter fortgesetzte Lesen lateinischer Schriften sich auf die
Schriftsteller des goldenen und des silbernen Zeitalters beschränken wird und
zwar anf diejenigen Schriften aus diesem, die ein allgemeines Interesse haben,
daß aber die wenigen Schriften, die gewissen speciellen Zweigen des menschlichen Wissens
angehören und mit der allgemeinen geistigen Entwickelung weniger zu thun haben, im allge-
meinen ungoleson bleiben werden.“ Ich füge nur noch hinzu, daß, wenn ja jemand außer dem
Philologen spätere Schriftsteller lesen will, wie Seneca, Plinius (H. N.), die scriptores rei rusti-
cae, Vitrnv, Celsus oder Dichter, wie I.ucrez, Iuvenal, Persius, Lucan u. a, ein Schulwörterbuch
in keinem Falle ausroicht, sowie selbstverständlich der künftige Philolog nach der Schulzeit sich
mit dem Schulwörterbuch nicht begnügen kann und wird.
** Den Velleius Patorculus, den man etwa vermissen könnte, glaubte ich schon aus
Rücksicht auf die Beschaffenheit des Textes desselben ausschließen zu müssen. Vgl. Ladewig
Probe eines lat. Schulwörterbuchs im Programm des Gymnasiums zu Neustrelitz J. 1861, S. 1.
Den Plautua dagegen hielt ich, wie den Terenz, schon deshalb für beachtenswert, weil ohno
Berücksichtigung Beines Sprachgebrauchs in vielen Fällen die Entwickelung der Bedeutungen,
der Konstruktionen u. s w. nicht gehörig dargelegt und erkannt zu werden vermag. Angemosscn
schien es mir anch, in Verbindung mit Cäsar dio Fortsetzer desselben, namentlich den Vcrfassor
des 8 Buches des bellum Gallicum und des bellum Alexandrinum nicht unbeachtet zu lassen.
Vgl. Kraner Einleitung vor s. Ausgabe des Caos. b. G. S. 41 f. 8. Aufl.
«*« Vgl. Ladewig a. a. 0.
t S. unten die 'Erklärung der Zeichen und anderweiton Abkürzungen’.
: Digitized by Google
VII
in C'iceros Briefen, wie des Lucceius, Matius, Pollio, Plancus, Serv. Sul-
picius u. a., durch Beifügung der Namen derselben oder noch auf andere Weise
bemerklieh gemacht, auch die a«a% Uyöfieva nicht nur im allgemeinen durch ein
liinzngefügtes 'einm.’ aufgeführt, sondern, da es keineswegs gleichgültig ist, ob
ein Wort u. s. w. bei einem Prosaiker oder Dichter und bei welchem es einmal
rorkommt, in diesem Falle auch den Namen der Prosaiker oder Dichter, sowie
nach Befinden die Stellen selbst und manche planmäßig ausgewählte Citate* hin-
zngesetzt, auch schwierigere oder überhaupt bemerkenswerte Stellen häufiger als
meine Vorgänger, wie man finden wird, erörtert.
Im übrigen war mein Streben vorzüglich darauf gerichtet, unter ebenso sorg-
fältiger und genauer als selbständiger und mit eignen Studien verbundener Be-
nutzung der vorhandenen besten Hilfsmittel und unter steter Berücksichtigung der
Bedürfnisse der Schüler die Bedeutungen möglichst scharf und präcis zu bestim-
men und darzulegen, naturgemäß und leicht zu entwickeln und zu ordnen, über-
sichtlich und angemessen zusammenzustellen und zu vereinfachen, sowie die Ver-
bindungen, in welchen die einzelnen Wörter mit andern erscheinen, die eigent-
lich grammatischen Konstruktionen, in denen die Wörter Vorkommen, ins-
besondere die Phrasen und Synonymen eingehender und vollständiger, jedoch in
bündiger Kürze aufzuf Uhren.
Beschränkt habe ich hier und da teils die Übersetzung lateinischer Ausdrücke,
Wendungen und Redensarten, wenn der Schüler sie selbst zu finden vermag, teils
die geschichtlichen, geographischen, mythologischen, überhaupt sachlichen Er-
klärungen, wenn ich mich auch schon aus Rücksicht auf die ärmeren Schüler,
denen das Lexikon immer einigen Ersatz für die ihnen fehlenden geographischen,
mythologischen Handbücher &c. wird bieten müssen, nicht dazu entschließen
konnte, diese Erklärungen, wie vorgeschlagen worden ist, ganz wegzulassen,
zumal da es Sache des Lehrers ist, Unvollständiges, was das Lexikon in dieser
Beziehung nur bieten kann, zu vervollständigen und was dem Schüler nicht klar
geworden, aufzuklären. Bei den Adjektiven sind der Kürze wegen die regel-
mäßigen Formen der Feminina und Neutra derselben, bei den Verbis die regel-
mäßigen Perfekta und Supina weggelassen worden.
Leipzig, im März 1864.
* Ich hoffe, daß dies nicht unwillkommen sein wird, denn auch von einem Schulwörter-
buch gilt in der Hauptsache und im wesentlichen, was Passow in der Vorrede zu seinem
Usndwörterbuch der griech. Sprache S. XVIII f. 3. Ausg. so wahr und treffend schreibt: 'Auch
üjgesehen davon [daß ich kein Schul-, sondern überhaupt ein Handwörterbuch der griechi-
schen Sprache geschrieben habe], bin ich der Meinung, daß ein gutes Schulbuch für den
hehrer nicht minder nutzbar sein muß wie für den Schüler, so wie ich denn auch
den Schulgrammatiken neben ausgeführteren derselben Verfasser nicht eben sehr hold bin. Dem
Schüler muß immer etwas mehr gegeben werden, als ihm gerade für den Augen-
blick notthut, weil ihm nichts verderblicher ist, als der sich nur allzu leicht einschlei-
cbeode Wahn, an gewissen Grenz- und Endpunkten angelangt zu sein, über die hinaus kein
»eiteres Streben gelte.’
Digitized by Google
VIII
Vorrede zur zweiten Auflage.
Je günstiger sowohl von der Kritik als dem Publikum mein lateinisch-deutsches
Schulwörterbuch aufgenommen worden ist*, um so lebhafter mußte ich mich auf-
gefordert fühlen, bei dem Erscheinen dieser neuen Auflage alles, was ich ver-
mochte, zur Vervollkommnung desselben aufzubieten. Ich habe mich daher nicht
damit begnügt, zugleich unter möglichster Berücksichtigung der mir bekannt ge-
wordenen Kritiken, einzelnes zu berichtigen und zu ergänzen, sondern das ganze
Buch vollständig neu bearbeitet. Insbesondere ist, um den Plan noch konsequenter
durchzuführen, jetzt manches in Wegfall gekommen oder kürzer gefaßt, das lexi-
kalische Material aber teils durch wiederholte Benutzung der vorhandenen Hilfs-
mittel, teils durch fortgesetztes Studium der Quellen aus allen Schulschriftstellern
so bedeutend vermehrt, daß, wenn schon in der ersten Bearbeitung der Sprach-
schatz derselben ausführlicher und genauer als in den noch andere Schriftsteller
berücksichtigenden Schulwörterbüchern und in umfangreicheren lexikalischen Werken
dargelegt war, dies nun in noch höherem Grade der Fall ist. Ebenso habe ich
in Gemäßheit des Planes jetzt auch Sueton berücksichtigt, was schon wegen der
Lektüre des Tacitus angemessen erschien.
Leipzig im August 1870.
Vorrede zur dritten Auflage.
Auch nach der neu bearbeiteten zweiten Auflage meines lateinisch-deutschen
Schulwörterbuchs habe ich mir eine planmäßige und möglichst umfassende Ver-
besserung, Sichtung und Ergänzung desselben fortwährend so angelegen sein lassen,
daß es dadurch, wie ich hoffe, dem Vorgesetzten Ziele beträchtlich näher geführt
ist Denn teils habe ich in Bezug auf die Orthographie die schon vorher
befolgten Grundsätze, jetzt allgemein als richtig anerkannte Schreibweisen aufzu-
nehmen und als solche zu bezeichnen, das Gleichberechtigte aber nebeneinander
aufzuführen, dagegen Zweifelhaftes und Gesuchtes fern zu halten**, konsequenter
durchgeführt***, teils die Quantitätsangaben sorgfältig revidiert, auch die
Etymologie und Synonymen sowie die geographischen Namen noch genauer
* Vgl. Correspondenz-Blatt 1864. S. 137 f. Hartmann in d. Zeiteckr. f. d. Gymnasialwesen
XIX. 8. S. 692 ff. Queck in d. Pädagog. Arcli. 1864. Bd. VI. S. 682 ff. Vielhaber in d.
Zeitschr. f. d. österr. Gymn. 1864. Heft IX. S. 674 ff. Klotz in d. Jahrbb. f. Philol. 1867. II.
Abt. Heft 1. S. 46 ff.
** Demgemäß war schon in der ersten und noch mehr in der zweiten Auflage eine nicht
geringe Anzahl richtiger Schreibungen zu finden, wie, um nur das Hauptsächlichere anzugebon,
adoptaticius , advecticius u. dgl., Aegaeua, alucinor, Apulia etc., auctor, auctoritas, baca, ba-
catus, baccar, ballista, belua, Britannia etc., Brundieium, bucina, bucinator, caelebs, caepa,
caerimonia, caeapes, caeatus, camera, cena etc., ceteri, comminus, condicio, contio, con-
vicium, contemptun etc., crebresco, Danuviua, Dareua, denuntiatio etc., dicio, discidium, emptio
etc., Euadnc, euan etc., fecunditas etc., fetialia, fetus, genetrix, haedua, indntiae, infitialis etc.,
luppiter, lacrima etc., lagoena, levis, maereo etc., malevolens etc., 1. ne, negotium etc., num-
mus, nuntio etc., otiosus etc., pelex, Paeligni, paenula, pedisequus, pilleus, pretium, proelium
etc., promunturium, pronuntiatio etc., protinua, pulcher etc., quadriduum, quattuor, Quintili&nus,
reda, Raetia, Rcgium, aaeculum etc., aatira, solacium, aollemnis etc., aollcrs etc., atilus, aucns,
aumptua, Tarracina, umcrua u. a. w.
*** Möglichst berücksichtigt habe ich hierbei Brambach Hilfabüchlein für lat. Rechtschreibung,
Leipzig, 1872.
Digitized by Google
IX
berücksichtigt, teils habe ich aus den Schulschriftstellern besonders mittels eignen
Quellenstudiums eine so reiche Nachlese gehalten, daß dadurch der Sprachgebrauch
derselben wieder eingehender und genauer dargelegt worden ist, die Mehrzahl der
Artikel endlich ist ganz oder teilweise umgearbeitet.
Einige Bemerkungen teilte mir gütig mit Herr Prof. Dr. Gebauer in Zwickau
und Kollektaneen aus Horaz und Livius Herr Gymnasiallehrer Göbel in Brieg.
Leipzig, im Januar 1875.
F. A. Heimchen.
Vorrede zur vierten Auflage.
Der Aufforderung des Herrn Verlegers, au Stelle des inzwischen verstorbenen
Verfassers die neue Auflage zu bearbeiten, habe ich gern Folge geleistet, weil ich
glaubte, daß das Buch, um seinem Zweck zu entsprechen, einer genauen Revision
bedürfe. Die Zahl der Veränderungen, jede Kleinigkeit mitgerechnet, taxiere ich
auf 50000. Vieles ist als unnütz und den Schüler verwirrend gestrichen, die
Disposition der Artikel sichtbarer gemacht und manches, was als antiquiert er-
schien, geändert. Hoffentlich werden diese Änderungen dem Schulgebrauch zu
gute kommen.
Aurich, den 20. November 1879.
A. Draeger.
Vorrede znr fünften Auflage.
In der neuen Bearbeitung waren weniger Veränderungen notwendig als in der
vorigen, doch wird die bessernde Hand überall zu spüren sein. Die officielle
deutsche Orthographie ist auch hier, wie bereits früher im zweiten Teil, durch-
geführt.
Benutzt habe ich Folgendes: eine sehr sorgfältige Sammlung handschriftlicher
Notizen, durch welche mich Herr Jos. Perkmann in Innsbruck zu großem Dank
verpflichtet hat; sodann eine Anzeige in der Zeitschr. f. österr. Gymnasien 1882,
deren Ver£ die Änderungen, resp. Verbesserungen der neuen Aufl. aufgesucht hat
und anerkennt Letzteres ist nicht geschehen von Hrn. Prof. K. E. Georges, der
in seinem Jahresbericht (1884) „von eigentlichen Verbesserungen wenig bemerkt“
hat und daran Anstoß nimmt, daß ich in der Vorrede, deren Kürze er bemängelt,
von etwa 50000 Veränderungen spreche! Er scheint zu glauben, daß ich gelogen;
bitte, nachzuzählen. — Was ich aus seinen addendis gebrauchen konnte, habe ich
eingeschaltet, obgleich fast alles höchst unwichtig und für die Schule gleichgültig
ist Hieraus noch einzelnes: inceptu bei Liv. ist ein Supinum; obviamitio ist eine
ungeheuerliche Form, die unter itio zu suchen ist; obliscor citiert G. im Lex. nur
ans Accius, nicht aus Plautus; manticulor gehört gar nicht in den Bereich dieses
Baches; omentum citiert G. im Lex. nicht aus Catull; sacco als Subst fehlt auch
bei ihm.
Aurich, den 12. Mai 1885.
A. Draeger.
f
Digitized by Google
©rfldrung
brr geilen unb anbertodtigcn ÄMürjungrn.
bebeutet, tag «in Sott, eine gorm, ftonftruftion, *+ bebeutet btcßtcrijdj unb nad>flafft{^ (in bem ju *
®ebeutung, ®erbinbung, SHebritSart bicßterifcß unb t angegebenen Sinne),
unb baßer überßaupi, feltenc gälte auägenom- arc^aifk. bebeutet arcßaifliftß (altcrtümticß; Bgl. unten
Com
men, tn ®tofa nteßt anjutnenben ift ober |
jtoar an fitß profaiftß unb in ißrofa amt>enb=
bat, botß bei tßrofaitern nießt Borfommt, j. ®.
siele ©igennamen unb Söttet, wie acalanthis, einm. —
1. acer, acernus, acredula, adamanteuB,
acsculeus, aroma, calathiacuB , canUiarus,
carchesium, corasus, chelydrus, ciborium,
cicada, corytus, crotalistria, culullus, cym-
bium u. a.
bebeutet natßflaffifcß b. ß. baff ein Sort, eine
gotnt, Äonftruftion, ®ebcutung u. f. tn. erft
bei natßflaffifißen StßriftfteHem, inSbefonbete
bei ben auf bem litci genannten Ourtius obet
Plimut b. 3- (®tiefc), Quintilian (10. ®u(ß
bet instit.), Tacitus, Sueton Botlommt unb
baßer jtoat nießt unbebingt ju nermeiben,
aber boeß nut in befonbeteu gäben ju ge= .
Sonöerf. —
natßfl. —
feit. —
fpät -
BOtfl. —
JU 'BOtfl.’).
bei ben ffomifent ( Plautus u. Ta-
ren t; Bgl. unten ju 'Borfl.’).
einmal (in bet bemetften Stelle
eines ®rofaifetS ob. 3>itßter8) Bor
fommenb, fo genanntes ä*<*£ U-
yrif iivo* unb baßer nut feiten in
befonberen gälten anjutnenben.
in bet JbonBcrfationS- ob. Umgangs--
fpratße.
natßflaffijtß (f. oben ju t).
feiten notlommenb (Bgl. ju'einm.’).
jpätlateinifeß, inSbcf. bei Justin,
Aurelius Victor, Eutrop unb
baßer im allgemeinen ju Bet:
meiben.
bei Borflaffifcßen ScßtiftfteOetn Bor=
lommenb.
btaueßen ift.
2t ti m. 2118 in (laffifeßet ißrofa üblitß ift aujufeßett unb baßer unbebenfließ ju gcbtauißen jebes
Sott, jebe gotm, Sonftruftion, ®ebeutung, tneltße tnebet mit einem bet brei obigen geitßcn (* ob. t
ob. *t) notß mit einet bet angegebenen ®cmcrfungcn (.Com. tc. bis ootll.) Berfeßen ift. 3)ie amß nießt
oßue Sorfitßt natßjuaßmenben fptatßlitßeit ©igcntümlidjfcitcn einjelnet Stßtiftftcllcr finb buteß §inju-
fflgung bet Kamen betfelben obet notß auf anbctc Seife angebcutet.
abl. bebeutet ablativus.
bl
bebeutet
blofj
abfol.
abfolut.
»r.
—
®tambatß §ilf8bü<ßlein
abstr. 0
—
abfhaft.
lat. Kctßtfcßreibung.
acc.
—
accuBativus.
Oaes.
—
bei Caesar.
acc. c. inf.
—
accusativus cum intini-
card.
—
cardinale.
tivo.
Oie.
—
bei Cicero. .
act.
—
activum ob. altiaiftß. 1
collect.
—
colleetivum obet in Io
adj.
—
adiectivum.
tioem Sinn.
adv.
—
adverbium.
com m.
—
communis generia.
alcis, ateui, alqm,
alqam, alquo, alqo,
—
aUcuius, alicui, aliquom,
comp.
—
comparativus.
—
aliquant, aliquo, aliqua,
concr. ,
in concr. —
fonftet, in concreto.
alqd
—
aliquid.
conj.
—
coniunctivus.
appeU.
—
nomen appellativum ob.
conjct.
—
Ronjunftion.
appebatio.
Ct.
—
bei Catull.
Aur. Vict.
—
bei Aurelius Victor.
üurt.
—
bei Curtius.
t.
—
bei.
b. i.
—
baS ift.
bef.
—
befonbeiS.
baß.
—
baßer.
bilbl.
—
bitbließ.
dat.
—
datirus.
biStp.
—
biStoeilen.
bau.
—
baoon.
Digitized by Google
XI
def bcbeutct
verbum defectivum.
pari. bebeutet
genetivue partitivua ob.
dein.
—
deminativum.
partitiP.
demonstr.
—
demonstrativum.
partie. —
participium.
dtp.
—
deponens.
pass. —
paaaivum ob. paffipifd).
detid.
—
verbum desiderntivum.
per/. -
perfectum.
b9l.
—
bctglcidjen
1‘haedr. —
bei Fhaedrus.
distr.
—
distributivum.
pZ. —
pluralia.
«Btt-
—
eigenttid).
Plaut. —
bei Plauius.
etw.
—
ettoaS.
Plin. ep. —
in Flinius be? jungem
—
euphemiftifeh.
©tiefen.
Eutr.
—
bet Eutropiu*.
phqpf. —
pluaquamperfectum.
f-
—
feminini generi». _
plur. tant. —
pluralo tantum.
frequent.
—
verbum frequentativum.
ptagn. —
prägnant.
fut.
—
futurum.
praep. —
$räpofttion.
gen.
—
genetivui!.
praes. —
praeaenB.
gen. obj., snbj.
—
genetivus obiecti, subieeti. •
pro». —
pronomen.
gern.
—
getoöfjrttirf;.
Prop. —
bei Proper z.
®8f-
—
Segenfap.
Quint. —
bei @ui«(i7mn (10. SSucp).
tnero
—
pierpon.
relat. —
relativum.
Hot.
—
bei Horaz.
r6et. —
r6etorif(6.
imper.
—
imperativus.
f.
fie6e.
imperf.
—
imperfoctum.
f. b. SB. -
{tt6e bas Säort.
impers.
—
verbum imperHonale ober
Sali. —
bei Sallust.
imperfoncd.
fc6crj6. —
f<6erj6aft.
inchoat.
—
verbum inchoativum.
sing. —
ainguiaria.
indecl.
—
indeclinabile.
ft-
fiatt.
indic.
—
indicativus.
subst. —
aubstantivum.
inf.
—
infinitivus.
Suet. —
bei Sueton.
inibej.
—
inSbefottberc.
*up.
superlativuB.
inten*
—
verbum intenaivtim.
supin. —
Bupinum.
interj.
—
3nterjeltion.
sijnc. —
fqnfopicrt.
interr.
—
interrogativum.
! *'
terminua tccbuicus (ttunft
im trau*.
—
mtransitivum ob. intranfi
auSbrutf).
tipifcp-
Tat —
bei Tacitus.
3
—
3o6t-
; Ter. —
bei Terenz.
i
—
jett.
Tib. —
bei Tibull.
jmb.
—
jemanb, jcmanben.
\tp.
ttopifd).
jmbm
—
jemanbent.
! (ran». —
traneitivum ob. tronfitioijep.
jmbe.
—
jcmnnbcS.
I U' —
unb.
Just.
—
bei Justin.
übet6- —
überhaupt.
Liv.
—
bei Livius.
übertr. —
übertragen.
loeat
—
locativus.
o. —
bon ob. Pom.
i n.
—
maaculini generis.
D. G6r. —
Por G6r-
m.
—
mit.
1
1
bei Vergil.
ratton.
—
metonpmitd).
oerw. —
Perwanbt.
nritit.
—
militärifd).
Sif b-b.^Ztr ob. —
bei bem SSerfaffer bcS bel-
i*.
—
generi« neutriua ob. neu
b. Alex.
lum Alerandrinnm.
trum.
S5f. b. b. llüsp. ob. —
bei bem ©erfaffer beS bel-
n. 66t-
—
na<6 Gtjriftuä
b. llisp.
lum lliipanienae.
A'ep.
—
bei Cornelius Nepos.
ogl. —
ncrglcitbe.
nom. pr.
—
nomen proprium.
ra. f. -
welcpeS fief)e.
»km.
—
numerale.
j. b. St. —
ju biefer Stelle.
ob.
—
ober.
1 äfBJ-
jufammengejogen.
ord.
ordinale.
; 3ff>8.
^ufammenpang.
Ov.
—
bei Ovid.
! jmeifcI6. —
jweifelhaft.
Digitized by Google
1 A, a, a!« Sbfürjuug, 1) bei Borname Aulus.
i) Absolvo auf ben Stimmtäfelchen bet Siebter;
bal). A beißt iitera aalutaris. 3) Antiquo (j. b.
SS.) auf ben 2timmt<5fcld)en bei Slbftimmungen
übet ©efeße in ben ftomitira. 4) a. d. = ante
diem. 5) A. U. C. =■ anno urbia conditae, ob.
a. n. c. =» ab urbe condita. 6) A. in Cie. disp.
Tusc. ==■ Auditor.
s. ä (Bor Sonfonanten) , 5b (oor SSo talen, h uub
ftonfonanten), ab» (meijien« nur Bor t u. q, häufig
in bei Serbinbung aba tc), j>raep. m. all. (Betm.
in. k iti), bezeichnet überhaupt im ©gf. ju ad ba«
au«gefien, ba« ©ober eine« ®egeuftanbe« au® ber
bloßen Söffe eine« anbern (ogl. do u. a); bah-
I) som Sa um 1) jur Angabe ber Sichtung oott
ettn. her: au« — Bon, boh — her, Bon — »eg,
Bon — au«, bef. nach Serbi« ber Bewegung, ve-
nire, egredi, exire n. bgl , redire a foro Plaut.-,
venire a theatro Born Xffeater her, au« ber ©egettb
be« Xp, Born Ihv nid)t: au« bem venire a
portu, balneo; a me, ee, nobis, vobis, Bon tneri
na, feiner u. f. ». ©Öffnung, meinem, feinem u. f. tu.
häufe her, » au«; exercitum dueere ab Allobro-
gibua; ab urbe proficiaci; redire a Caesare; lo-
cun paulatim ab imo (Bon untcu an) acclivia;
Vispes ab ignibu», ben glommen entronnen;
auch bei Samen ber Stabte, namentlich toenn nicht
an bitfe jelbft, fonbem an bie Umgegenb gebucht
Derben foH (bat), immer, wenn Bon Stufhebung
rinn Belagerung bic Sebc ift) discedere ab Ger-
govia; Libo diacesait a Brundisio = au« bem
Hafen Bon Br., ob. wenn bic Sichtung Bott einem
Crte her fehärfer bezeichnet »erben foU, ab Ari-
mino Arretium mittit; a Corfinio in Siciliam
miserat; häufig fo b. Liv. — Übrigen« ift im
Xeutfchcn a bisweilen auch burch Bon — hinab,
tjerab ju geben, »enn et». Bon einem b«henl
Sunlt aus ftattfinbet. So bei Caesar: erat a
oerguvia despectua in castra; deiner« ab alqo;
tidere, apectare, proapicere, conapicere ab alqo,
a aammo iugo montia; fdependere a cervicibua.
lat) übertr. oon bem Urfprung, berHertunft,
bem Entfielfen ■=- non, au«, uaae a M. Tullio,
» Graecia oon ic. herftammen; id facinus natum
a cupiditate; *Aeli vetusto nobilis ab Lamo
tbl« 'Jlbfomme be« tc.; illud ab Aria total« ani-
raadveraum, a qno pleraque quis poteat non
mirari? Cie. «. d. 2 §. 125; homuneulum a pul-
vere et radio (in ber ©eometrie hrimifeff) Tute.
5 Ü 64. hum; a »ubaelliia in Caecil. %. 48. *dul-
cea ab fontibua undae au« ben Duellen geköpft;
•noätris ab ovilibus agnua; appellari, nomen
primAen lat SdmlRJSrlrtli 5. Vtufl.
invenire ab alqo nach et», benannt »erben: ab
eundo nomen eat ductum; incipere, ordin ab
alqo u. alqd ab alqo anfangen, beginnen mit
et».; auch bei Stäbtenamen, befonber« b. Liv.,
Turnus ab Aricia, legati ab Ardea, coloni a
Velitris, paator ab Amphryso Verg.\ auch a
Pyrrho perfuga, legati ab Alexandro Oie., ab
Attalo Cretenses aagittarii Liv. Hat). auch ^eno
et qui ab eo sunt feine Schüler, Sliifiänger, au«
fein« Schule; qui eunt ab ea diacipUna; nostri
illi a Platone günger fJ3iato«, auch profecti a
Platone; aervum a pedibus meum meinen Säufer,
Eilboten Cic. Att. 8, 5, 1; bähet häufig bei Spä*
teren (bef. Suet.) a manu aervus Schreiber; Thallo
a manu, super hos (suapexit) Polybiurn a atu-
diia — ante omnes Nareiaaum ab epistulia (Setre-
tär) etPallantem a rationibua i Scdfnuttgäfüffrer) ;
Epaphroditua a libellia Bittfcbrcibcnannelfmcr;
novum officium a voluptatibus beffen, ber für
ba« Vergnügen be« fiaifer« ju folgen hatte. 2)
jur Angabe ber Seite, Bon »o au« et», betrachtet
»irb ob. jur Erfcpeinung fomntt, oon — au«,
auch oft burch an' !n< &eV ““f> tnit, i“ iu
geben, attingit (Galliam) etiam ab Sequania et
Helvetiia flumon auf bet Seite, ba, »o bie S.
»ohnen; castra munita non erant a porta de-
cumana auf ber Seite, »o :c. War; leviter a
aummo infiexum am obern Enbe; funiculus a
puppi religatua am .yintcrteil ; navis aaxia are-
naque a puppi (auf bem $.) onerata; a labris
argento circumdant (cornua) an ben Sänbern;
ab radicibua occldunt arbore«; acuto ab novia-
aimia (im Hintertreffen) uni militi detracto; non-
nulloa ab noviaaimia deaerto proelio excedere
Cat»., cecidere ab Romania ducenti equitea Liv. ;
a parte Alexandri ad quattuor (milia) quingenti
8aucii fuere Curt. 3, 11, 27; condamare ab ag-
mine Vcrg.; bef. at« milit. HuSbrücfe, a fronte,
a tergo, oon Born, Bon hinten (Born, hinten), a
later« in bet glanfe, ab aperto latere; a dextro
comu auf bem rechten glügel, a novisaimo (ex-
tremo) agmine in ber 'Jladjhut ; a medio apatio
auf bem halben ©ege; ab imo am untern Enbe;
stipites demiasi et ab infimo (auf bem ©runbe)
revincti — ab ramis eminebant bn, »o bic Äfte
anfingen, b. i. mit ben Wflen Caes. So a dextra,
a ainiatra, jur Seihten, recht«, jur £in!en, lint«;
ab ea parte, ab utraque parte; ab occoau et
ortu aolia, im Dften, im ffleften Iav. ; a septen-
txionibus auf ber Sorbfeite. $ah- auch exspcctare,
timere, metuere, aperare ab alqo u. alqd ab
alqo oon feiten jmb«., Bon jmbm.; stare, facere
1 ^
2
a — Abantiades
ab alqo e* mit jmbm. halten; a mendacio contra
verum stare; hoc est a me bie« fpridjt für mid) ;
ab innocentia cleraentissimus für bie Unfdjulb,
ju ©unflen brr U.; dicere, surgere ab reo Oie.
p. Clu. §. 93, a scripto de inr. 2 §. 143 (©gf.
contra scriptum); ab eo (auf ber Seite beffent
cui etc Oie. fam. 2, 16, 2. $at). fleht a ferner
bei Begriffen aller SIrt , bie »on einet Seite au«
nähet beftimmt ob. befchräntt werben, bon feiten,
in Aufehung, in Bejug, in$inficht auf, be*
jüglid), hinjichtlict), inops ab amicis; firmus
ab equitatu Planen» b. Cie. ; paratus ab omni
re; imparati cum a militibus tum a pecunia;
improbus ab ingenio; nihil adulescenti neque
a natura neque ab ingenio deesse; laborare ab
alqa re, a pedibus, a re frumentaria. 3) bon
ber Entfernung, Irennung ob. bem Ent*
ferntfein, — bon — weg, her, nach SBtebt»
ber Bewegung, unb nach esse, is (campus) est ab
oppido circiter milia passuum decem, tautum
se ab invidia futuros, quantum a conspectu
suorum recesserant, auef) nach Subft., Wie fuga;
nach prohibere, arcere, abstinere, desistcre,
liberare, deterrere, vocare u. bgl., abesse, distare;
*otium reclinat alqm a labore, *sustinet a iugulo
dextram; nach longe, procul, prope; abnerbial
= in einer (Entfernung, in einem Abftanb
bon, gern, wenn bet Ort, bon welchem bie Ent*
fernung gerechnet wirb, nicht angegeben wirb, ab
milibus passuum minus duobus eastra posuerunt
Cut». ; quod tunta machinatio ab tanto spatio
instrueretur; naves quae ex eo loco ab milibus
passuum jocto vento tenebantur Cae». ; bah. auch
defendere, tucri alqm, alqd ab alqo, ab alqa re
gegen ic.; tutus ab alqo not jmb. Ebenfo nach
Begriffen ber Serfdjiebenheit, differre, discrepare,
distare, abhorrere, diversum, alienum ob. alieno
animo esse ab alqo ; *mutatus ab illo Hectore
bem §. unähnlich hierher gehört auch ab re —
ber Sache fern, b. i. jum Stad) teil, consulere
(taten) Plaut. Trin. 2, 1, 13, häufiger non, haud
ab re = ber Sache nicht fern. b. i. nicht unjrned
mäfjig , fachgcmäi, Borteilhaft, mit esse, ducere
u. bgl. Plaut. Lir. 3n*bef. non einem Abftanb
in ber Reihenfolge, im Range u. ber Wacht,
= nach secundus, tertius ab alqo, quartus ab
ArceBila; *tu nunc eris alter ab illo; *alter ab
undecimo annus; *a magnis hunc colit ille deis.
®er Begriff ber Entfernung unb Trennung liegt
aber auch ju ©tunbe ben «onftruttionen sumere,
emere, accipere, impetrare, postulare, petore,
quaererc alqd ab alqo; audire, cognoscere,
discere alqd ab alqo; inSbef. bei Entlehnung
einer Sache non einer anbern 'flerfon burch Schrift,
äberfehuna n. bgl.. describere librum ab alqo;
locum transierre ab alqo; legere alqd ab alqo,
Antonii edictum legi a Bruto; solvere, persol-
vere, dare (pecuniam) ab alqo burch jmb., b. i.
burch *»n* Anwetfung auf ihn, hingegen a se au*
feinem eigenen Beutel; si quid empt.um foret, a
quaestore perscribebatur würbe burch Anweifung
an ben Cuäftor bejahlt; legare pecuniam a filio
fo bah ber Sohn ba« Segat ausjaljten foll ; scribe
(leihe) decem (sc. milia sestertium) aNerio burch
Anweifung auf Steriu« Hör. »nt. 2, 3, 69.
II) t>. ber 3eit, non — an, Don — fyex, feit, a
pueritia; ab hora tertia; rem omnem a prin-
cipio audies; ab initio Dom Anfang an (bag.
imtio ■— anfangs); ab urbe eondita; a puero, u
pueris, *omnes a Belo Stachlommen be* B.; auch
unmittelbar nach ab re divina gleich nach bem
Opfern Plaut.; a prima obsidione (gleich nach
Slnfang Je.) adCaesarem perfugerat; ab decimae
legioms cohortatione ad dextrum comu pro-
fectus; vigesimus dies a Capitolio incenso; ab
hac contione legati missi sunt; *amois ab his
(n.) taeuit; diebus XXX, a qua die (= ab ea
die qua breifjig läge nachher, al«) materia caesa
est Cae». b. c. 1, 36, 5.
III) laufat 1) gern. b. rerb. pan», u. intrans. ( act .
ob. dtp.) mit paff. Bebeutung jur Bejeichnung
be« unmittelbaren Urheber* einer SBitfung, welche
non lebenben ob. al* lebenb gebauten Seien au«;
geht, non, interfici, interire, ’occidere, *perire
ab alqo; nasci, oriri ab alqo; oriri a se, a se
oriri et sua sponte nasci; natum ob. ortum esse
ab alqo; orinndi abSyracusis; homo a sc ortus;
salvere ab alqo; venire (feilgcboten Werben) ab
alqo; vapulare ab alqo; -feadere ab hoste, *a
tanto viro; calescere ab ipso spiritu; ab dnee
et a fortuna deserebantur; res effectae ab effi-
cientibus causis; a natura ita generati sumus;
animus ab (infolge) ignavia corruptus; *la*sus
ab indomito equo; ’traiectus ab ense; *quando
periturus et a qua morte; *mentemque lympha-
tam a Mareotico Hör. carm. 1, 37, 14; evertit
et perculit ab abiecto =■ fecit ut percelleretur
ab abiecto Cie. p. Mil. 21, 56; ab arte burch
ftunft, turben, quem celer assueta versat ab
arte puer Tib. 1, 6, 3; juweilen nach b. gerun-
div. ft. be* dnt. jur Sermeibnng oon ^tneibeutig-
leit ober ju fiärterer £>cn>ort)ebiing ber hanbeln
ben Ber!0"- wie 6. Cie. de imp. P. 2, 6. p. Süll.
8, 23 u. öfter. 2) b. subst., ab illo iniuria bie
Bon ihm angetljane Ter.; levior est plaga ab
amico (ber herrührt Don ic.) quam a debitore;
quod praeceptum maius erat quam ut ab homine
videretur; u bestiis ictus; a rege Philippo mu-
nera magna pecuniae. 3) b adj., *niger a ra-
diis solis; *tempus a nostris triste (getrübt)
malis; *murus ab ingenio notior ille tuo; pleni
animorum ab pristini diei meliore condicione
Lir.; in*bef. bei 'Angabe be* Beweggrunbe«
au*, wegen, ab odio, ab ira, a spe Lir., ab
singulari amore Halb. b. Cie.; ab obsidione,
neglegentius ab bene re gesta ire Lir. ; a su-
perstitione Curt. ; *a facto propiore et«., f. re-
narro.
3. a, interj., f. ah.
ahacus, i, m. ein in Reiber abgeteilte*
Spielbrett, *tifd) Suet, ein Brunftifd) jur
Aufteilung toftbarer Bafen.
ithalienntio, önis [abaiieno] gerichtl. t. /. , bie
Entäufjerung. — iibälleno, 1. entfremben, bah-
1) gerichtl. t. t., eine Sache förmlich an fmb.
abtteten, Deräufjern, agros populi, 2)roei$ =
fhaffen, = geben, Berftofje'n, trennen. nntn-
cem (b. einem Ader) a nobis, a tali me viro
Plaut.; bah- abalienatus (beraubt) iure civium
Lir. 3) tp. Steigung u. ©etnüt entfremben,
Bon jmbne. ob. rtm. abwenbig, gegen jmb. ob.
etw. gleichgültig machen alqm; alcis volun-
tatem, animum ab alqo. a sensu rerum suarum
animos; Africam jum Abfall bringen.
Abis, antis, Slame mehrerer gelben Verg ; in#=
bef. König in Argo*. Bas. a) Abanteus, adj.
b) 'Abantlädes, ae, m. = Afriftu«, Sohn be*
Aba*, ob. beffen Urenfel Berit“«.
abavns — abeo.
3
ibsvu«, i, w. ber Später bef Urgrojjoater«, bi«w.
libctl). «hn.
Alldem, üruui, w. [“Aßtrpfa, ta|, *+ae, f. Stabt
in thracicn, berüchtigt unb orrfpottet wegen bet
Klcinftäbterei u. ^Borniertheit ihm Simoohncr.
tao. <ub*t. Alnlprite», ue, m.
iMlcitlo, öni«, f.[ 1. abdtcoj gerid)t(. u. publijift.
I. I. bie förmliche üoäfagutig Bott etm., bah-
l'oäjagung »on einem Slmte, bie Stiebe tlegung
eine» Amte« oor ber geldlichen 3eit, dictaturae
1. ab-dlco, 1. ctw. förmlich u- jeicrlid) non fid)
weifen, fid) oon etw. fötmlith u. feierlich lo*
jagen, id totum ab. atque tsicio Cic. 3»«bef.
a) imb nicht (al« ben feinigen) anerfennen,
intb. förmlich Der leugnen, oerftoßen, alqm
pstrem Lit.\ *quem fugit et facti« ab. ille
pater) suis, b) ein Ämt uor ber gefeilteren Seit
niebetlegen, b. Sali. u. Lir. magistratum, con-
snlatum, uictaturam, bag. b. de. u. f ’aes. immer
se magistratu, dictaturä, tutelä; «e non ruodo
consulatu. sed etiam libertate Cic. Phil. 8, §. 12;
abfol. abbanten Oie. n. d. 2, §. 11.
2. nb-dlco, 3. eigtl. abfagen, t. I. in ber ?Iu=
gmaljprache non ffiei*fageoögeln, nicht jujagen
in Sejug auf etw. (®gf. addiccre).
»Mitirus feit. — abditu«, entfernt, a patre
Plaut. — abditu«, adj. [parUc. n. abdo] ent =
feint, entlegen, abgelegen, n erborgen, net:
jtedt, pars aedium, regiones, loca; res ab. et
obHeurae; voluntas ab. et retrusa; alcia sensu«
(p /.) Lir. Tue. ; n. pl. 'abdita rerum bi* bahitt
naborgene Singe, tiefe ©ebanfen Uor.
»Mo, dldi, dltum, 3. 1) ctw. weg , auf bie
Seite thun, ben Singen ob. Süden ent;
liehen, oerfteden (um e« ju nerbergen ob. in
Sicherheit ju bringen), entfernen, jurüdjiet)«n,
partes corporis contexit atque abdidit (natura);
pedestres copiae ab eo loco abditae jurüdge
logen; ascensu« abditu« aconspectu; carros in
tilta«; 'Uteri capulo tenus engem tief flohen
in ie.; abditum terri» oetfd)arren, nergraben; ee
id alqm locum, in intimam Macedoniatn, in
Menapios, in occultum; se ru«, domum; *alqm
m insubuu oerbattnen; nerbergen, oerfteden
ferruni Ultra veate ru ; cultrum «ub Teste abdi-
tnui habere; *caput trist ata casside bebeden;
*Tultus et caput nndis; *hunc quoque abde
dumo oerbtrg ihn im fjauje, b. i. neTWenbe ihn
jum häu«Iidjen öf brauet); abditu« Ui «ilvis, in
tabernaculi«; Ultra Uaec tegumenta abditi atque
nmniti; valli« abdita; «ub terrani abditu« Cic.;
'nnllns argento color e«t avaris abditu terri«
\M.) wenn c* ob. fo lange e* nerborgen ijt (liegt)
tunh ic.; *virgo abdita (nämlich turn) eingr
Schloffen; 'abditu« agro in länblichc Stille }urüd=
gelogen ; 'cobortes oppidi« (abl.) bergen, legen;
se post maceriam, «e in proximaa «ilTa«. 2)
äbertr. a) illum quem abdis mit bem bu geheim
thnjt; abdenda cupidita« erat ju nerbergen Liv.
b) »e in bibliotbecam, in literas. fich oergra:
ben in ic.; «e literi« (abl.) o. pebantifetjen Stu-
bengelehrten Cic. p. Arch. 6, 12.
»Momeri, Ini«, n. ©anft, Sehmerbaud) ber
'trete Plaut.; at* Sif) grober Sinnlichleit Plaut.
abdomini« voluptates de.
»Müeo, 3. [imptr. abduce Com. ; per/', sy nc. ab-
duxti Plaut .] 1) abs, weg;, fortführen, fa-
tniiiam abduxit, pecus abegit; alqm ab aratro;
alqm ri de foro; alqm in curiam; naTes ex
portu; cohortes secum; milite« ab alqo jmbnt.
abnehmen; Laelium ab Asiatica classe abdnetum
weggenommen; alqm eonviTam ob. ad cenaur al*
@a[t ob. jum Sffcn mitnehmen Ter.; auch abfülp
ren jur Strafe, abduce istuni in malani cruceni
Plaut.; alqm in lautumias, in servitutem; o.
gntfühten ber grauen filiain Ti abductiuu ab
Rhodio tibieine; alqam matrimonio ulci« .Stert. ;
tiliam oom SDianne wieber weg- u. }U fid) nehmen
Ter.; 'traubenb wegführen anuenta; '«omnos
tauben; clavetn abjiehen Plaut.; 'caput retro ab
ictu. 2) übertr. a) abwenbig machen, junt
Slbfall oerlciten alqm a tide, legione«, serro«
ab alqo; alqm ad so; ad nequitiam oerleiteu
Ter. b) oon einer Ihätigleit, einem Cothaben ob.
Serhältni* abbringen, abjiehen ammum u
«ollicitudine, a cogitatione, a cogitationibus, a
corpore, alqm ab officio; se a cura rei publi-
cae fich jurüdjiehen; se a cura, ab attgoribus
fich au« bem Sinn fdjtagen. c) herabjieljcn (oon
etwa« höherem auf etw. fiebrigere«), erniebri-
gen artem ad mercedem quaestumque Cic. de
div. 1 §. 92.
Abella, ae, f. Stabt in Kampanien. ®ao. subst.
AbellAnl, örum, m.
Sb-eo, ii, ttuni, 4. ab», Weg = , fortgefien. 1)
eigtl. a) über!), abeam an manoam, abi prae
«trenue, sequar Plaut.; abiit, excessit, evasit,
erupit Cic.; domo, urbe, ab hi« loci«, ab illo,
ab oculi« Plaut.; repente ex oculi« (o. Schlangen)
Lir.; e conspectu Plaut. Sali., con«pectu Gurt.;
0. Schiffen ex conspectu Caes.; hinc; *quo; hinc
ad legionem domo Plaut., foras hinau«gehen,
domum Ter. ; hinc domum Lir., suas domo« (o.
jroei feeren) Lir. , comitio Lir. ; 'montibua;
'dominil; ex Africa, ad alcim in Mauretaniam;
abi qnaerere geh’ fuchtn, geh' u. fuche, abi ta-
citua tuam Tiam Plaut.; abi, quaero et refer
Hör.; exeulatum, in exsilium; «ub iugum, «ubli-
mi« (in bie 2uft) Liv.; luxuria praecep« war in’«
JBerbetbcn gerannt ; non longe abieri« bu brauchfi
nicht weit (nach SSetjpielcn) ju gehen ; e Tita au«
bem üebett jiheiben Cic., e medio Ter.; abfol.,
oon h'ttnen gehen Hör. ep. 2, 2, 216; ad deos
Cic.; aud>B. ber Sonne, fcheiben, finfen Plaut.,
o. Sonnenmagen abeunte curru Hör.; Äonoer).
ob. in familiärer febe bef. Com. abi, geh', pade
bich, fort, auih abin’? gehft bu?; abi in tnalaui
rem ob. abin' in malam crucem! geh' jum genfer;
quin tu abi« in malam pesteni malumque cru-
ciatum? Cic.; abi hinc cum tribrmatibua ac
rogationibus tui« Liv.; abi aud) in ocrtraulichem
Ion, balb milber tobelnb, balb lobenb abi, ludi«
me Plaut.; non e« avarus, abi (fchon gut, nun
Wohl) Hor.\ abi, laudo Plaut. 3tl«bej. b) irgenb
wie mcg=, baoon gehen, baooni, megtonu
men, abjiehen, bef. o. Iruppen Romani, ut
Tictore«, Etrusci pro ricti«; pauci integri, magna
par« Tulneribu« confecti; *tu missn« abibis, *ut
excusatu« abirem; o. einem %mte abgehen, ab-
treten magistratn, consulatu, flaminio; o. brr
Seit, oergehen, oerfliefien, oerftrei^en
tempu«, *hora, 'menses, *annu«; o. Rrantheiten,
oorübergehen, oetgehen pestilentia, nausea;
o. Sachen, bei Serfteigerungen jmbm. entgehen,
nicht ju teil werben ab alqo.
2) übertt., n) al« t. t. ber ©efehäft«fpr., jurüd-
gehen, fallen pretium retro Plin. ep. b) bon
einem ^Juntte in ber Siebe an«gehen illuc, unde
1*
4
abequito — abiicio.
abii, redeo Hör. ; bog. sed abeo a aensibus
hoch itf) gef)f ab »on )C., quid ad iBtaa ineptiaa
abia? roaS jthweifft bu ab ju Je.? Cie.; aud)
im $anbeln o. ett». abgehen, jurüdtreten,
etiarn tu hinc abia? a iure; impers. ne irrito
incepto abiretur. c) abgeljert, ablaufen, ^in =
gehen, u. ben folgen einer ftanblung non aic.
ii) o. 3uftnnbe, »ergeben, fid) »erliercn, »er =
fthwiubcn fidea; lila mea quae aoleba» antea
laudare, abierunt bamit bat ei ein ©nbe, ift ei
aus) e) ju imbm. ob. etro. übergeben res a
conailio ad vires vimque pugnantium Nep. ; in
avi mores et inatituta fid) ua<b unb natb be=
quenien JU IC., in oru hominum pro ludibno in
aller Wuttbe jum ®efp6tt werben; ‘quorsum
abeant (nepotea) mobin mobl biefe ju jäl)len,
*ad sonos abeat tutolu propinquoa füllen bie
©orntunbfthaft erbalten; *in somnum ciitidjlafcn.
f) ¥in etm. ji«b »ermanbetn, ju etm. met«
ben, in ailvae; veatea in villos. g) in etm.
aufgeben, ju etm. »erbraucht merben in
quos sumptus abeunt fructua praediorumV
äb-bquito, 1. ab«, fortreiten, Syracnaaa Li v.
aberrätlo, Onis, f. [aberro] baS Stbfommen »on
etwas Sefthwrrlithcm, fiäftigem, bie gerftreuung,
a dolore, a moleatiis.
Sb-erro, 1. l) »on etm. abirren, fid) »er*
irren, => abfontnten a patre Plaut., pecoro,
nave» ex agmine. 2) übertr. a) unroiOfürlicb ab
rocicben, ficb entfernen, abfommen, fthwei«
fen a regula, a aententia; oratio ab eo quod
propoaitum est; ad alia; verbo baS redjte Wort
nicht treffen; t»on einem Waler, »erfthBnernb »om
Original abtocithen in melius. 6) in ®ebanfen
»on etroaS Säftigem abtommen quasi a. a
miaeria.
abföre, ab fo re in f. absum.
abhtbeo, 2. [ab u. habeo] fern, »om fieibe
halten, nadi wahrfdjeinl. fionjeft. (amor) procul
abhibendua Plaut. Tri«. 264.
Sb-hlnc, adr., feit nun, »or nun (»on ber ge=
genmärtigen 3ci* rüdroürts geredjnet), am häufig;
ften m. ncc. , abh. trienniura 7>r.; abh an nos
XIV; (feit) m. abl., Plaut. Cie.
ab-horreo, rui, — 2. 1) frans, (feit.) »or jmbm.
ob. etm. jurüdfcfjaubetn, jurütfbeben, alqm;
talqd. 2) intrnns. a ) »or etm. eine ftarfe 9lb =
tieigung f)flben, »on etm. nitfjts roiffen
wollen, einet Sache abbotb fein, a nuptiis;
animus eins ab illa causa; a scribendo; fm. bl.
abl. b ) mit etm. unBerträglid) fein, einet
Satbe jumiberlaufen, gegen etm. ftreiten,
»erftofjcn, ju ctro. nitbt »affen, einer ©atbe
ftemb fein, auf etm. feinen ©ejug haben,
jmbm. nitbt ähnlith fein temeritas tanta nt
non procul abh. (nitbt fe^r »erfthieben ift) ab
insama; oratio ha«c a persona hominis gravis-
simi, a sensibus nostris; a suspicione beni ic.
ftemb, »om rc. frei bleiben; mos abhorrens huic
tarn pacatae profectioni Liv. ; abhorrens pere-
grinis auribus carmen, munia haud multum ser-
vilibus ministeriis abhorrentia Curt.; orationes
inter se mibetf»red)en einanbet Liv.; haud sane,
multum linguü moribusque burd) ob. an Sprache K.
Liv.; abfol. sin plane abhorrebit et absurdus
erit baju gar feine SJleigung haben u. ohne alles
®efd|id fein de. eie or. 2 §. 86; laerimae ab-
liorrentes jur 3 eit u. Stelle nitbt pajjenb «= un=
jeitige, unftattijafte, carmen nunc abhorrens Liv.
ÄbTclo f. abiicio.
äbteguus (poet. auth breiftlbig gefprothen), adj.
fabies] tarnten, aus Zattnenbolj.
Äblt's, etiB, f. (abl. sing, bei Ziept, juto. breifilb.,
abl. pl. Bierftlb ) 1) bie Zaune (fowobl b. ©aum
als baS »on ipm gewonnene §olj); collect, pro-
ceris abietis arboribus, abiete ex publicis siivis
est usus Liv. 2) *». bem aus Zannenbolj
Verfertigten a) ein Schiff- b) eine flanje. c) ein
©rief, ©Met (auf einem §oIjbtatte gefthrieben).
fiblgo, egi, actum, 8. (ab u. ago] weg», fort«
treiben, «jagen ianuu Plaut.; alqm rus Ter.;
muBcas; inSbef. raubenb roegtreiben pecus;
praedam pecorum hominumque; burd) Ärjnei-.
mittel abtreiben; fbie ®attin fortjagen, »er«
ft offen, ‘‘übertr. medio iam noctis abactae (ber
ooüenbrten) curriculo; abigi nullä conscientiä
abgefdiredt merben Hör. epod. 5, 29.
Abll, örum, m. ein Scbtbcnftamm Curt.
abin’, f. abeo 1) a).
äbltio, Snis, f. [abeo] baS Weggehen, ber 91 u f --
bruth Com.
ubYto, 3. Weggehen Plaut.
Shttus, us, m. [abeo] 1) baS Weggehen, bie
Hbreife. 2) *f ber wusgattg (als Ort).
abiectc, adr. mit fcomp. [abioctus] 1) niebrig,
gemein (bem Stanbe nadj), quo sordidins et
abiectius nati sunt Tac. dial. 8. 2) fleinmfl«
tig, entmutigt.
abiectlo, önis, f. [abicio] Kaff, nur übertr., de-
bilitatio atque ab), animi (Entmutigung, ®e =
brüdtfein Cic. in Pis. §. 88.
abicctus, adj. m. comp. u. t Step, [abicio] nur
übertr. a) »on ber Siebe, nathläffig b'ttgeroor«
fen senarii, verba; oratio humilis et abi. ohne
höheren Sthmung. b) niebrig, gemein, »om
Stanbe u. Slang familia abi. atque obscura. e)
fleinmütig, mutlos animus. d) ». ber ®e«
finmtng, »etroorfen contemptus, abi; ne quid
humile, sumtnissum, effeminatum, fractum ab-
iectumque faciamus.
abltclo, ieci, iectum, 3. [ab-iacio] 1) ab-, weg«,
»on fttf) werfen ob. »on oben, »on ber $>öhe
herabmerfen scutum, arrna, telum; tragulam
intra munitionem; statuas aeneas; insigne re
gium de sno capite; tela ex vallo; se e muro
in mare, se in herba, se ad alcis pedes, ob-
scuro loco se neglegenter fith h'nn,erfen; ego
me plurimis pro te supplicem bin flepenb ju
gühen gefallen. Za», tp. a) nathläffig h'"
Werfen versum ableiern; ponendus est ille um-
bitus (©eriobe), non abiciendus (nathläffig fallen
ju laffen). b) burth Serfauf »erfdhleubern, fith
öomt>a(fe fthaffen, loSfthlagcn aedes, psal-
triam Com., agros Phaedr. cl ein ®ut ob. Ü b e 1
aufgeben, auf etm. »crjidjten superbiam
Plaut., vitam, salutem pro alqo, memoriam be-
neficiorum, doloris, curam, spem, timorem,
vitia, legem, abiecta omni cunctatione; abi-
ciamus ista laffen mir baS; id quod mihi cum
fide semel impositura est, aut propter perfidiam
abi. aut propter timiditatem animi deponere;
dejjosita atquo abiecta dubitatione; aedifica-
tionera, consilium aedificandi; omnem auctori-
tatem Clodianis annis »erloren geben; auth eine
©erfon aufgeben, fallen laffen Scaurum iam
pridem i’ompeius Cic. Qu. fr. 8, 8, 3. 2) ju So«
ben werfen, lticbermerfen, jinftreden ‘su-
per abiectum. Za», a) eine ©erjon ob. Sad)e
abiudico —
triebe cfehmcttern, alle« jjalte«, aller Sraft
berauben interceaaorem ; senatu# auctoritatem;
abiecto (bent bet Sette geschobenen) Bmto Italia-
qoe cedenti; bef. in moral, §inftci)t gättjlieb
barnicbcrbcugen, entmutigen se perculsum
atque abiectum esse eenl.it; abierta rnetu filia;
se, allen moral. #alt, alle fittl. Kraft oerlieren
Clic. Tute. 2 §. 64. b ) auf eine niebrigere Stufe
oenorifen, Ijerabbrücten. erniebrigen, cetera«
animanteB ad paatum (®gf. hominem engere);
aüdj bntcb ©orte etto. b«t#6brücfen, b^ah'
(t|en, oetlleinern, gelinget erfebeinen
ialfen res, alqd dicendo extenuare atque abi.,
ae abi. (ftd) wtgwetfen, fid) erniebrigen) atque
proetemere Cic.
xb-iüdtco, 1) abtprechen, eigtl. alb Diicbter, baf).
ttberl). fein Sect)t auf et», juerlenneu, alqd
ab alqo; libertatem sibi; tp. u. fcbetjl). me a
viia td) will nicht länget leben Plaut.
ib-inngo, 5. l)*abfpanncn iuvencum; equoa
2) tp. trennen, entfernen, abiuncto Labieno
Ga«.; so ab hoc dicendi genere fid) fern ballen,
ab- i uro, 1. ( abiurassit *— abiuravent (Plaut.)
fiblict) ableugnen, abfebmören, pecuniam,
creditum, ’abiuratae rapinae.
ablrgätio, önia, f. [ablegoj b a« SBegfenben,
Entfernen einer getimt, um fte Io8 ju roetben
inrentutia ad bellum Liv.
»b-l#go, 1. jmb. megfenben, entfernen (um
ihn lo« ju »erben), honeatoa hominea; pueroa
venatum; in Peraaa ab qgro fuerit; and) le-
gatio me ab adrentu fratria f^ött mid) fern bei
bet tc.
xb-lfgarrlo , 4. butd) ßederljaftigfeit bet =
prafjen, Oerledern, patria bona Ter.
ab-löco, 1. (feit.) oermieten, berpadjten Suet.
ab-ludo, 8. im lone abmeidjen, uic^t ftim=
men, tp. hacc a te non multum imago pa^t fo
itemltd) auf bid) Hör. mt. 2, 8, 820.
ib-luo, lüi, lütum, 3. 1) entfernenb ab=, »eg-,
au«tpafd)en, fsqualorem aibi; flacrimaa ab--
txodntn : tp. omni# perturbatio animi placatione
abluatur mag binweggefpiilt, attmäf)li<b befeitigt
werten; +macuJam; *periuria ju tilgen fudjen.
2 reinigenb a b » a f d) e n pedes alcia, *vulnora,
‘caedem (©lut), *«e flumine viro; ablui.
»b-ttCqro, t. abfcblag en, oetmeigern, oerfa=
gen, *alcui alqd; *nec coraitem abnegat (sc.
**) berfagt ft cf) bit nicht al« tc. ; *m. inf. ; ab =
leugnen fdepositum.
•boepoa, pöti#, m , -neptla, tia, f. ber Sopit (bie
JodUer) be« Utenfel« Suet.
ibubbt, ae, m. ber Sd)»atj»alb Tac.
»baonnls, e, adj. [ab u. norma] oott ber Dies
gel abtoeidjenb, nicht regeis, nicht fd)ul=
gereiht Bapien« Hör. sat. 2, 2, 8.
»b-nSo, nüi, nultürus, 3. eigtl. burch abmeifettbe
^ittfe ob. Seichen anbeuten, baf; man et», nicht
d)ini timte ob. »olle, bah- überb et», ablehnen,
»erfagen, oerneinen, alqd, dealqua re; Bruti
eognomen Liv.; provinciae illum rerum atatum,
Imguam Romanam ju gebrauchen ftch weigern
Tac -, imperium anapiciumque ben ©eborfam oer-
®eigem; *omen nicht anerfennen »ollen ; mit acc.
e. im/., V erg. Liv. ; nec abnuitur ita fruaae Liv. ;
ae« abnuerant melioribus parere Liv. 22, 13,
11; non abn. quin Tac.; non recuao, non ab-
“no. §iero. "tungünjtig fein, niefit geftat=
te* «pea; locua impetum. $ao. abnuto, 1.
abrotonum. 5
(oorfl.) burch fflinle ftarl ablehnen; alcui ju =
winfen ju fch»eigen.
äb-öleo, ölevi, ölftum, 2. (in ©rofa erft b. Liv.)
oernichten, oertilgen, gänjlid) beteiligen
a) oott abftraften Begriffen magiatratum alcui
auf immer abnehmen; neo iam in aecreto modo
atque intra panete# abolebantur (liefe matt ganj
ablommen) Romani ritua; faccusationem; -fre-
ligionem; fe legem; fmemoriam; *Sichaeum ba«
Slnbenleu an tc.; + certamina; fmores; fmfa-
miam; ’monumonta; *dedecus armis; fprivata
certamina communi utilitate um be« öffentl.
©offle« »illen. b) (feit.) oon materiellen @egen--
ftänben fimaginea; -flibroa; falcia corpus igne;
fdeum aede8 vetustate aut igne abolitaa; ’vi-
scera undis burch ©affeen reinigen. ®ao. A)
ibülesco, olevi, — 3. nach u. nach ocrfch»ins
ben, fpurlo« oerldfchen *gratia; memoria
rei Liv. B) +SbölItlo, önia, f. ©ernichtung,
Ulbfcpaffung, Aufhebung legis; mit u. ohne
facti «mneftte.
abolla, ae, f. (oer». mit aßalo« seil, oroltj) ein
Umwttrf, biefiter SRantel gegen rauhe ©ittes
rung Suet.
abomTno, alte fform ft. abominor, ». f., Plaut.
— Pass., perf., Liv. 31, 12, 8, partic. perf..
Hör. epod. 16, 8. — abominor, dep. 1. *fein
unheilbtohenbe« ääahrjcid)ett, baä in einer Sache
liegt, oon' ftd) »egmünfehen, quod abominor
»a8 fflottoerhütel oerabfcheucn, oetmünfeheu
mentionem tarn foedi facinoria, alqd Liv. £ao.
abominandus oerabjcheuungSWert, nomen Liv.
Abörigines, um, m. bie Slboriginer, ba8 Stamms
ooll ber DüStner, urfptünglich im ©ebirge um Diente,
äbortio, önia, f. [aboriorj bai unjeitige (jtt
frühe) ©ebären. -- abortlrus, adj. [aboriorj
ju früh geboren *Sisyphua. — äbortus, ue,
m. [aboriorj — • abortio Ter.; abortum facere
Plin. ep.\ Tertullae nollem abortum («c. factum
eeae).
ab-rädo, 3. abtrafeen, abfthaben mit bem Sehers
meffer aupercilia; tp. abjwaden, alqd ab alqo;
fbonia alcia.
abriplo, ripui, reptum, 8. [ab u. rapio] fortreihen,
f ortfd)leppen alqm, alqm de convivio in vin-
cula, e, a comploxu alcia; omnea eiua gentia
civea abreptoa in Aaiam ad regem miserunt;
falqm in aerritutem; militea abrepti vi fluini-
nis; (Plaut. Liv.) ae ftd) au« bem Staube machen,
(Suet.) ae domum itad) fjaufe prjen; alqd; *na-
vea, *corpua; alqd ab impediönenti» ; in«bef.
alqam entführen; übertr. filium a #imilitudine
patria bewirten, bah ber Sobn bem ©ater unähtts
lieh ttirb; ad quaeationem abreptuB; tempeatate
abreptus est unua.
abrögitlo, önia, f. [abrogo | bie Wbfchaffuttg
eine« ©efefcc« burch Antrag an« Solf Cic. — ab-
rögo, t. 1) t. t. nach einer oothergthenben Bits
frage beim Solle a) ein fefion beftcljenbe« @efe|
abfeljnffen, aufheben legem (ogl. derogo,
obrogo). b) abforbern, abnehmen alcui ma-
gistratum, imperium. 2} im allgemeinen auf =
heben, abfebaffen, entjieh.en Lycurgi lege#
moresque; fidem alcui, fidem iuriaiuranai ; vana
ad yos afferendo fidem mihi Liv.
abrfitönnm, i, n. [äßQorovor, Artemisia Abro-
tanum L. J eine gewiirjhafte ©flanje, Sberrautc,
Stabwnrj, ju Slrjneien oerwenbet, bah- übtrh-
Slrjneimittel Hör.
6
abrumpo — absolvo.
ab-rnmpo. 3. 1) abreiften, loäreiften, jer=
reiften, »erfprengen vincula; ‘Lothaea vin-
cula Piritnoo; ‘vincula ripis; fastigia templo-
rum; flaqueos; *abraptis nubibna au* bcn
berflenben Säollen; ‘abrupt in prooellis pIBftütft
lo*bretften; tpontem; flaxati ordines abrum-
puntur »erben burtftbrotften ; + venas fttft öffnen;
ffossao iter; übcrtr. se latrocinio (fitft losreiften
»Olt ic.) Antonii; plebs velut abrupta a populo;
commilitonem divelli a se et abrumpi Curt. ;
cornua a cetera acie Liv.; fvitam (feinen Sebeni-
faben lo*reiften) ab ea civitate; omnibuB inter
victorium mortemve certa desperatione abrup-
tia (abgefcftnitten) Liv. 2) tp. n) ftftncß ob. un=
»ermutet einer Satfte ein Silbe matften, et»,
abbrccften *vitam, lucem, somnos »erftfteutften;
sermonem; falqd (in oratione); im aflgemeincn
abbretften, aufftebeit tconiugimn, dissiraula-
tionem, studia, voluptates b) »trieften ’t'as,
ffidem. $a». A) abrupte, adv. eigtl. abgeriffen,
tp. d) oftne Singang, getnbeju incipere. b)
übereilt, jäftting«. B) abrnptio, önis, f. baä
Bbrciften, 2o*reiften corrigiae; tp. ®rutft in
ber ®fte. C) abruptes, adj. m. +comt>. u. fsup.
eigtl. abgeriffen, 1) joft, (teil, abftftiiffig locus,
fsaxa; fripae abruptissimae ; ȟbst. *in abrup-
tum in ben Bbgrunb binab; fabrupta montium.
2) tp. a) fsubst. ». ber Bbgrunb, bef. ber &c-
faftr in abrnptum tractue. 6) +». bei Siebe, ab;
getiffcn, ftftroff sermonis genas; subst. sola
vclit fortia et abrupta. c) t». ffiftaratter, ftftroff
contumacia, per abrupta (auf troftige SBeife) Tat.
nlts |. 2. a.
abs-cedo, 3. 1) entweichen, jurüdwcitften ».
et»., {itft entfernen, roeggeften hinc, ab ista,
e conspectu Plaut., procul Or. ; a curia; e foro;
•f- triclinio , longius ab alqo; al* milit. t. t. n b ■■
ieften, fitft jurüdjieften SpartA; ab urbe
ostium; a moenibns; (Ter.) tecto latere mit
eiler Jiaut babon tommen; prägn. ent--, »er =
tft Win ben na vis Plaut.; aud) »on bem, »ab
ftfteittbnt jutüdweitftt, weil ci au* unferm &e-
fitfttJtrci* »urüdtritt, fitft au* bem ®cfitftt*--
frei* entfernen, jurüdtreten mare Liv. 2)
übcrtr. a) ». einem ®orftabeit, State ab ft eben,
abtrete u irrito incepto, civilibns muneribns;
». einet Bnllagc nec llle abscessit Tac. b) *».
jmb*. .fierritftaft fitft lo*matften, jmbrn. ent =
eften aleui. c) »erminbemb abgeben, weg =
allen, »ertöten geften quae (urbes) regno
Liv.\ outft ». einet Welbfnmme minae Plaut.; +ne
quid abscederet. d) ». ^uftänben, weichen, »er =
geften, ftftwinben ’somnu»; aegritudo. $a».
A ) abscesslo, önis, f. ba* Bbgeftcn, 3urüd=
weiten Cic. B) absccssus, us, »». ägeggang,
ffortgang; -fcontinuus ,'juriidgejogenfteit; solis.
abscido, cldi, clsum, 3. [aus u.caedo] abftaucn,
abftftnetben (mit einem jtftarfcn ^nftrumente
trennen), caput; ‘abscisa duorum capita; bra-
chiuni; fabscisis auribus Verg.; truncis arborum
admodum ßnriis ramis (abl. bet Eigenftftaft)
abscisis < Vies. ; tun es; f aleui cervicem 'Töpfen);
‘plantas de corpore; tp. d) abfeftneiben, tren =
nen intersaeptis munimentis hostis pars parti
abscisa est; abscisus in duas partes exercituB.
b) abfeftneiben, benehmen, ent jieften aquam;
spe undique abscisa; illa tibi tota abscisa oratio
esset, sibi omnium rerum respectum (Wuöfitftt)
Liv.; fabscisis omnibus praestdiis.
ab-seln<lo, setdi, scissum, 3. ab-, to*reiften
(mit ben §änben) tunicam a pectore, ‘umeris
vestem fterabreiften; ‘abscissa comas, ‘caput
abscissum; ‘veuas aufTeiften; and) *au*einan-
bertei^en, trennen, fifteiben latus Hespe-
rium Sicnlo; caelo terras et terras abscidit un-
dis ; terras Oceano dissociabili ; inane soldo ;
*fp. abftftneibenb ftinbern reditus dulces.
abscisus, adj. m. fromp. [abscido] eigtl. abge
fiftnitten, übcrtr. 1) jdft, fditoff saxum, rupes.
2) t». ber Siebe u. bem ton ber Stimme, ab-
gebrotften.
absconditö, adr. [absconditus] t) ber [form ber
tarftellung natft, »erftedt. 2) bem (fnftalte natft,
tieffinnig.
abs-condo, condi, (feit., Plaut.) condidi, condltum,
3. 1) »erborgen, bergen, »crfleden (»a* jus
»or gefeften würbe) aurum, gladios; falqm in
armamentario ; ‘alqd foveis; bilbl. stultitiam in
latebras pectoris Plaut.; ffumus caelum ftüllt
ein, bebedt; ‘densä tellns absconditur umbrit;
•stella absconditur ift nitftt meftr fitfttbar ; ‘Phnea-
cum abscondimus arces »erlteren au* bem ®c=
fitftt (®gf. aperiri). 2) »erfteimlicften quod quo
studiosiue ab istis opprimitur et absconditur,
co magis eminct et apparet; ‘fugam furto;
fpancitatem militum; fmiserias.
absens, tis, partic. ». absum, ». f.
absentia, ae, f. [absum] Bbwefenfteit; unge»
Wöftnl. qui praesentes metuunt, in abs. (sc. no-
stra ft. abaentibusft hostee enint Curt. 6, 3, 8;
per abs. alcis Just.
ab-sTmTlis, e, adj. unöftnlitft, mit »orau*gcften=
bet Slegation non absimili forma Caes. b. G. 3,
14, 5; f aleui.
absiiithlnm, ii, n. [di/aV&ior] SBetmut.
fabsis, (aps.) Idis, acc. Ida, f. [dibt’e] fflölbung,
Slunbung cubiculum in absiaa curvatum.
ab-sisto, stlti, — 3. 1) eigtl., ab-, »eg:,jurüd =
treten, fitft entfernen, abfol. Plaut.; *luco;
‘limine; ». Solbatcn ab signis legionibusque
Coes., signis Iäv. ; abfol. Tac.; *». [f unten, ab
orc (fteroorfbrüften). 2) »on et», abjteften, etto.
untertaffen obsidione, sequendo, incepto, spe
Liv.; *tbeUo; ‘ferro (»om Kampfe) ; *m. inf'.,
Vcr;). , Liv.; abfol., »om Kampfe, ». Verfolgen ab
laffert absistamus, ait Vera.; nec absietenB nec
congrediens; tandem abstiterunt Liv.
absolute t adr. m. fromp. u. fsup. [absolutus]
in fitft abgcftftloffen. »ollftänbig, »oll
lommeit.
absolutio, önis, f. [absolvo] 1) Uo* = , [f rei =
fpretftung maiestatiB »on einem SDtnjeftätäoet:
bretften. 2) ®ollenbung, ®olIftänbigteit,
®olI!ommenfteit.
fabsölAtörlus, adj. [absolvo] jur £o*=, 5rei =
fpretftung geftdrig tabella. — absölütus, adj.
m. fcomp. u. fsup. [ partic . ». absolvo] 1) D 0 1 1
enbet, »ollftänbig, »olltommcn, oft in bet
®ctbinbung perfectus atqnc a. 2) itnbebingt,
oftne Cinftfträntung, abfolut causa, neces-
situdo.
ab-solvo, 8. eigtl. ablöfen, lo*matftcn, baft. l) frei-
matften, befreien se a t’annio iudicio (burtft
einen Urteil*fprutft) ; iudicio absolvi a Fannio;
alqm regni suspicione; fis demum unnus po-
pulum Rom. longo bello; fanulum velut vin-
culum gestat, donec se caede hostis absolvat
fitft burtft (Erlegung eine* [feinbe* ba»on befreit.
absonus — ■ absum.
7
3n*bti. I Dsjprf djcn, f reif frechen Bot @erirf|t
!®gf, damnare, condemnare), Omnibus sententiis
abaolvi; bis Catilina absolut»«; capitis, crimine,
•eulpae, fadulterii; fettner de praevaricatione ;
cum Venen infofern baff et btt Senu«, b. i.
tbtcrn Tempel nicht« fd)ulbig fei ; (Tac. hist. 2,
«0) tidem fprad) ihre Treue frei, b. i. Betjief) fie
ihnen. 2) jmb. entlaffen, abfertigen, bc =
! di ei beit te absolvam brevi Plaut.; hoc (abl.)
primum te absolvo bie« fage ich bit gleich Bor-
roeg Plaut. 3n*bef- o) einen ©laubiger abfet =
tigen, beftiebigcn, bejahten Com. b) in bet
Stählung einen ©egenftanb abfettigen, ab:
machen, beenbigen alqd quam paucissimis,
paucis de alqua re Soll. Tal). c) übtrf). cttt).
ab= u. fettigmachen, oollftänbig ju Snbe
btingcu, Bollenbcn (@gf. inchoo) mit SRüdficht
teil« auf bie tätige 'Jßctfon, toelche mit betn SBerfc
fettig ift u. Bon bet Slrbeit lo«!ommt, teil« auf
bit äufcere SoDftänbigteit, nicht auf bie Sortreff:
liebten bc« Sette«, tectum; fabsolutis operibue;
alejd inchoatum; dialogo» conficere etabs. ; unum
quidque ti-ansigere (abthunf, expedire (erlebigen’,
abs. vabfertigeit) ; absolvc beneficium tuum ooU--
enbe, hone bein Setbienft.
»b-sönus, adj. 1) Bon bem techten Ton abineicheiib,
mi|tlingenb, :töncnb mollis vox aut quasi
extra modnm a. atque absurde. 2) tp. nicht in
Smllang ftehenb, unoetttäglicb mit etro.,
nicht entfptedhenb non absom a voce motus
histrionum, m. 'lat. nihil absonum fidei divinae
originis fuit Lir. ; dicta fortunis Hör.
tb-sorbeo, 2. eigtl. oetfehlnden, hinunter:
ichlütfen, oetfdhlingen placentas Hör.-, B.
©eroäfjrm Oceanu* vix tot res; überti. hunc a.
irifj mit fith fort) aestus gloriae; tribunatus ora-
tionem meam Berfchlingt, nimmt füt fich in Utw-
iptuch.
absp. . . . j. asp
»buque (meift b. Com., Betfchieben B. sine), praep.
m. abl., eigtl. fein, weg Bon, 1) toeggebaebt,
immer nur in Stonbiciounlf a^eu , wie absque te
esset, roäreft bu nicht; absque me foret et meo
praesidio; quam fortnnatus «um ceteris rebus,
absque una hac foret Com. 2) ohne, au«ge:
no Birnen, häufig in bet Sulgör- , aber feiten in
tm Schriftsprache, quod nullam a me epistulam
ad te sino absque argumento ac sententia per-
venirc Cit. AU. 1, 19, 1.
ibktemius, adj. | Bern), m. temetum) eigtl. fich
betaafchenber Cbetrdnfe enthaltenb, bah- über!), ent:
baltfam, rnäfeig Hör., Ov.
tbs-tergeo, 2. l) abroifehen, abttodnen, mit
atc. fotoohl be« ©egenfianbe«, bet butch Slbroi-
(eben getroefnet u. gefäubett roitb (labellum, vul-
nera Com.; foculos amiculo) al« bet geuchtig:
feit ob. be« Schmuse«, bet entfernt roitb (fletum,
mdorem, flacrimas); al« t. t. bet Sdjifferipraehc
*abjticifen u. jo jerjchetlcn remos. 2) etro.
Unangenehme« oertreiben, benehmen dolorem,
molestias.
abs-terreo, 2. 1) Wegs f ortfdjcuchcn unseres
de frumento Plaut.; alqm ab alqa re; hostes
saxis, sudibus, pilis Liv.; fprichto. {. corium. 2)
tp. abichreden oon etro. alqm Ter., Suet.; ab
urbe oppugnandaPoenum conspecta moenia etc. ;
•animos vitiis; f alqm bello.
sbstlnens, tis, adj. m. f com p. u. fsup. [absti-
neo] entholtfam, uneigennützig, non solum
man us, sed otiam oculos abstinentes habere;
m. gen. * pecuniae , falieni; auch enthaltfam in
bet Siebe, leufch, süchtig Hör. Tao. abstinen-
ter, adv enthaltfam, uneigennützig Cie.
abstlnentia, ae, f. [abstineo] ba« Sichsffnthat:
ten Bon einer Sache, fm. gen. alieni. 3n«bef. bie
Snthaltfamteit oon etro. Unerlaubtem, wobei
meht au bie äußere 3<trüdhaltung gebacht wirb
(Bgl. continentia), Uneigennüt>igfeit (@gf.
avaritia, cupiditos), 8 i n fchtdit lang (@gj.
luxuria).
abstineo, ttnui, tentum, 2. [abs. u. teneo] ab:
halten, jurüdhalten, fern halten, ahmet):
ren manu« a se, ignem ab aede, bellum ab
innoxio populo; mentes, oculos, manus ab alie-
nis; *vim, *vim uxore et gnato; vim finibus;
abBtinerent inanuB fie möchten nicht ipattb an:
legen l.iv,; ius belli Aeueae Antenorique Liv.
I, 1; Romano beUo fortuna eum. 3"«bei. refl.
abst. se ob. bl. abst. fich oon etro. jurüdljat:
ten, (ich einet Sache enthalten se ostreis, se cibo;
se scelere, se dedecore; se abst. m. ne Liv. 3,
II, 5; abst. fabä; proelio, pugnä, maledicto,
imuri.i, vocis usurpatione; ne ab obsidibus qui-
dem ira belli abstinuit; ne a mulieribus qui-
dem atque infantibus felbft an tc. ftch octgreifen;
tpublico nicht au«gehen; *irarum caliaaeque
nxae Hör. carm. 3,27, 69; m. inf. Plaut., Suet.;
aegre abstinent quin Liv. 2, 46, 10; auch Ouo"
minus nach SBegat. Suet.; abfol. Haut., Verg.,
abstines? sc. nasum, bu fä^rft jutüd? Plaut.
ab-sto, 1. banon:, entfernt ftehen lon-
gius Hör. a. p. 362 ; (amor) abstandust m»6 fern
Rehen Plaut Trin. 264 (Srij).
abs-träho, 3. iscgjiehen, weg:, fortfchlep.
pen, :reifeen iumenta, naves a portu, navem
remulco; alqm de matriB complexu, e sinu, ex
oculis hominum ; liberos ab alqo; alqm in ser-
vitutem ; übettr. alqm ex comitatn clarissimorum
virorum (au«fd)Iichen), commeatu alistractus ab:
gcfchnitteii, getrennt; se a corpore fich lo«retien;
a rebus gerendis abjieben; a servitio, se a sol-
licitudine entwichen; a bono in pravum, ad bel-
lica« laudes fort:, hinreihen; inSbcf., ab:
liehen, abtoenbig machen alqm ab alqo.
atiH-triido, 3. eigtl. roegftofcen, bao. roobl Ber =
fteden, Berbergen *semina flammae abstrusa
in venis silicis, *«ilicis venis abstrusum excudere
ignem; sc in silvam; fse tectum inter et la-
quearia; übettr. veritatem in profundo; -f-tristi-
tiam. Tan. abstrüsus, adj. m. comp. Wohl
oetbotgen, Berftedt insidiae; reconditus et
penitus abstr. animi dolor; subst. in abstruse
Waut.; disputatio paulo abstrusior tieferer ffot-
fchung bebürfenb; foerftedt oon Sharatter
Tiberius Tac.
ab-suni, äfui (äfdrem, äfore, äfüturus, nicht ab-
fui, abforem etc.), abesse 1) Weg:, fort:, nicht
ba fein, abroefenb, entfernt fein longe, longe
gentium in ber fflelt ; ab, ex urbe, ab alqo,
domo et foro; bello, quibus (cladibus) Liv. 26,
4t, 11; *longis passibus inter se; auch abfol.,
Born Satctlanb entfernt = Derbannt fein, nulla
lege; übertr. a) alcui ob. ab alqo füt jmb. mit
feinem SBeiftanb nicht ba fein, jmbrn. nicht bei:
flehen (fiärlet deesse, ro. f ); si cum iisdemvides
me in huc causa adesse, cum quibus in ceteri«
inteUegis afuisse; quo plus intererat, eo plus
aberas a me Cic. p. Plane. 6, 13; facile etiam
8
absumedo — abutor.
abaentibua nobis (ohne unfer verita»
ipea b« defendet; *nec dextrae erranti deua
afuit; *ne longe gloria rerum, longe tibi lup-
piter »beit; ttud) longe ii« fratemum nomen
populi Rom. afuturum Cats. b. G. 1, 36, 5. b)
fehlen, abgeljen (Berfd). 8. doease, ». j.) hoc
anura illi, ai nihil utilitatia habebat, afuit (tont
liidjt bal, ai opus erat, defuit; isto bono utare,
dum adait, cum abait, ne requiraa. 2) 8. einem
fünfte, einem ©egenftanb (fiimlictjcu ob. nicf|t=
(tunlichen, räumlich ob. jeittidf)) »eg = , fern, gc =
trennt fein, abftetjen, entfernt fein ab urbe
milia paaauum CC; Zama quinque dieram iter
ab Carthagine ; caatra, quae aberant bidui (iter) ;
aequo apatio; feltener magnurn apatium; quod
oppidum a Cortinio VII milium paaauum inter-
vallo abeat; frumenta non multum a maturi-
tate; iam ab eo (Labieno) non longiua bidui
viä aberant Caes. ; copiaa milibna paaauum quat-
tuor et viginti; longo, multum j propiua näher
fein; proximo, haud longo abeaae poteat rc muh
rtid^t roeit Bon hier feilt Plaut.; longe a ape,
longiaaime a vero, ab humanitate ; procul aedi-
tione Liv.; imjxrf. haud multum ob. non longe
ob. paulum, nihil; (Liv.) haud, nec procul ab-
est quin e8 fehlt nicht Biel, bah ic., beinahe
möchte jc. ; quid abeat quin actum nobia nihil
ait Liv 35, 16; eigentümlich Ottt. b. G. 8, 18, 4
neque longiua aboBae quin proxima nocte Sa-
binus — exercitum educat u. Sab. »erbe nicht
fpäter at* ic. ubjiehen; ille longiaaime aberit nt
credat; neque multum abeaae ab eo quin; bah-
tantum abeat ut — ut »eit entfernt, baff ob.
anftatt baff — Btelmefjt; nachbrücflichet tan-
tum abeat ab eo ut — ut Oie. Tute. 1, §. 76.
Liv. 25, 6, 11; auch fleht im jweiten Sag ut
etiam, tut quoque, ( Liv .) ut contra; quod abeat
longiaaime bn&on bin ich »eit entfernt.
3n4bef. a) o. et». Unangenehmem entfernt, alfo
baoon befreit fein a culpa, a reprehenaione, a
moleatiia; ‘dolori ben Sdimerj Bergeffen. Häf).
auch »• unangenehmen, ungehörigen, läftigen Ißer
fonen ob. SHngcn fclbft, carmfex vero et obductio
capitia et nomen ipaum crucia abait (bleibe
fern) a corpore civium; ab hoc null« fraua,
nullum facinua; abait invidia verbo, finvidia
(Sermeffenfieit ber iftebe). b) fich fern halten
Bon et»., (ich nicht beteiligen bei et»., bah-
auch <hm abgeneigt feina concilio, a conailio,
a bello, toto bello, a periculia, a conailio fu-
giendi. c) Bon et», fern fein u. baher nicht
baju paffen, fich nicht fdjicfen, muaice
noatri» moribua, a principis peraona, a con-
«uetudine eomniorum; auch et», nicht erreichen
*virtute alcie, f a nitore Ciceronia; B. et», ent:
fernt, Bcrfchieben fein, abweichen, non longe
a acelere; höher ob. tiefer flehen, naeifflehcH
nulla re magia a natura ferarum; longiaaime a
te; multum ab iia. Das. partic. abseits, tia, 1)
abwefenb me abaente; (Cbm.) absente nobis,
amicia; auch B. folgen, bie, obgleich in fRorn an:
»efenb, bei öffentlichen Bewerbungen nicht erfchet*
nen ob. fich nicht Bor Sericht (teilen. 2) b. Örtern
entfernt Rhoclos; urb8 bie man Bcrlaffen hat
absumedo, Tnis f. fabaumo] (be8 ffiortfpielä »egen
aebilbet Plaut. Capt. 4, 8, 4) baö Berichten,
ab-sümo, 3. »egnehmen, bah- 1) B. Sactien Ber=
brauchen, Ber^ehren quam (rem) habui Plaut.;
satietatem amons biä jur Sättigung genteffeit
Ter. ; * vires in Teucros; *res patemag atque
maternaa BerfchWenben ; falqd in alqd; foratio-
nem fruatra; eine Seit, bie noch 4“ et», anbetem
beftünmt ift, Berbrauchen tempua dicendo; bi-
duum naturä mortis explorandü; +ol)ne tabe!n=
ben SRcbenbegriff biduo absumpto. 2) 8. Sachen
oernichtcn, Berichten incendium domura;
Carthaginem fiammia abaumi; f-claaae vi tem-
peatatia paene abaumpta; *mcmbru mälis 5er:
reifen; *animam hane quocumque leto rauben;
’angula abaumitur 8erget)t; ’Ralns; s. Berfouen
hinrajfen, töten, fame« alqm; *alqm ferro;
abaumi (umlommett, Bergehen).
absurde, adv. m. f comp. u. fsup. [absurdua]
1) mihtönenb canere. 2) abgefehmadt, un:
gereimt. — absurdus, adj. 1) mifitönenb,
mifjttingenb vox, aonua. 2) tp. a) abge =
fchmadt, ungereimt homo, ratio,- eat hoc au-
ribus animiaque hominum aba.; etiam bene di-
cere haud absurdum eat =» löblich; fcognitu
non absurda. b) untauglich, untüchtig, un:
ge fchi dt homo plane aba.; ingenium haud aba.
lein fdjlechteT Äopf; fnec. absurdua ingenio.
Absyrtus, i, m. f. Tomie.
abundans, Üb, adj. m. comp. u. sup. \p<irtic. 0.
abundo] übcrflntenb, ilberBoll, B. fflüfjen;
übertr. 11) überreich an et», omnium rerum
Arcp., *lactis; abfol. cena; auch Botlauf habenb,
»ohlhn^enb, reich rerum copiä, ingenio, con-
eilio; b Sebncr u. ber 9lebc uberf liefjenb,
auch fübetlabcn. fc) Bollauf, im Überfluffc
Borhanben mulütndo Übermacht. SaB. vt)
abundanter, adv. m. comp. u. f mp. nollanf,
in ($fil I c; u. ber JKebc mit Sülle dicere, co-
piose et a. dicere (@gf. presse). II) Abundantla,
ae, f. 1) bet Überfluh, bie reiche Sülle an
et»., immer mit bem ©enetiB: omnium rerum,
voluptatum, otii, amoria erga le. 2) abfol. a)
f Überfülluitg, Überlabung be« tagend.
b) tüberfluff, SReidjtum. c) freicher ®r-
trag einer ©egettb, reiche ftuöflattung m. et».
rf)Übetlabung ber Bebe iuvenilis.
äbundö, adv. [abundua bet Späteren] im Über-
ftuffe, oollauf, mehr alö h'nteithenb ob.
genug, übergenug a. facundus, magnus, pol-
lens, par; a. magna praeaidia; a. ei satiefactum
eat; +mihi a. eat, ai etc.; *a. satis eat alcui m.
in/'.; tut a. (überftüffig) ait efBcere; quibus mala
a. omnia Orant; *f in . gen.
Sb-nndo, 1. 1) überftrömen, «fließen, = lau =
fen, auötretcn, B. gluffe Verg., Liv.; fid) er =
gieffett rursus tluidua liquor Verg.; im Silbe
ripia anperat mi atque ab. pectus laetiüä meum
geht mir Bor ffreube über Plaut. ; neu desis operae
neve immodoratus ab. im Übcrmafc ju weit gehft
Hör. 21 übertr. a) Überfluh habt»- Bollauf
et», haben divitiis; ingenio et doctrinä; copiä
omnium rerum; abfol. Bon ber SRatur; prägn. 8.
Blenfchen, Bollauf haben, im Üb er fl uh leben,
reich fein. 6) im Überfluh, in boll =
auf oorhanben fein, omnia, pecunia.
dbüslo, önia, f. [abutor] rtfet. t. t. uneigent:
liehet ©ebrauch eines SBorteö, nazdxqgais.
Sb-usquä, praep. m. abl. = usque ab »on —
her *ab. Pachyno; fOceano ab.
äbüsus, ua, m. jabutor] ber Berbraueh, ba4
'Huf brauchen Ctc.
äb-ütor, 3. dep. (pass, jxirtic. abusa Plaut.;
abutendus Suet.) 1) aufbrauchen, gänzlich
Abydus —
jtrbiaudjen tn abl. (arcbaift. ncc.) divitiis,
omni tempore; libero mendacio frifd) »eg lögen
hr.\ gehörig, forgfältig gebrauchen, be--
nn$cn sagacitate eanum ad ntilitatem nostram;
tecam hoc otio. 2) mihbraud)cn (aber faft
innnfi mit einem 3ufa(j, welker ben üblen Sinn
bet Sorte* etlennen läfit) perverse, intemperan-
ter. insolenter alqa re; quousque tandem abn-
lere patientia nostra? legibus ad quaestum,
per turpitudinem (divitiis); in*bef. b. berabusio,
9 I , Oe. de or. 3, 43, 169.
tbjäns, i, f., *f-dnm, i. n. Stabt in Rlcinafieit
am brUefpont. (tat), adj. Abydfnus.
ie f. atqnc.
Aeadfmia, ae, f. [Uxctd^peut] bic Sltabcmic,
nn ipmnofium nnrorit Stbett«, nntf) einem alten
«ben. töero* Acidemns benannt. Seil ©lato
jem. hier lehrte, bej. ba* Sort oft bic tf? I n t o =
niftbe £ebre u. Schule. 'Rad) ber 9Uhrnifd)cn
Stabemic benannte ßicero a) einen ©laj auf feinem
iintnlaniftben ©ule; 6) ein ihm gehörige* Sonbgut
m Sompflitten in ber Rahe »on '£uteoli, »o er
leint Aeademica fdjrieb. (tat) XcädfmYcus, adj.
mr Stabemie (in ben berfdjiebenen Seb. be*
Sorte*! gehörig, atabemiicb. Acndemici bie
UnbäRjer ber plntonifrften bßtjilof öph*e 1 Acade-
oira, ürum, f. b).
halanthls, Ydis, f. [«*al«r<hV] ©ttegltf),
tiRelfinf.
I. ieanthus, i, {«xavdos, 6 u. q] 1) eine
Sjfanje in 2üb ßuropa (Aeanlhue mollis L.}. 2)
f- rin Saum in (Jlgppten, ber figtjpt. Schoten;
bopn (Acacia rera Wil/</.).
i ieanthus, i, f. See ftnbt auf ber öftlidfen Spifcc
ber moceboniichen palbinfcl ßhalcibice
tearnin, änis , m. ein Rtornaner, pl. -ne*,
mn, *amnis Acarnanum ber Rcbelou». Haü.
Acaninia, ae, f. griecb £anbfd)aft jmifthen Rto
lim u. ßpiru*. tat). AcarnänYcus, adj.
leaatus, i, m. 1) Sohn be* theffalifchen König*
Sdia* Or. 2'! ein Sflabc ßicero*.
tcMras, i, m. Ramc ber Seberrftber be« o«tf)oc-
Seich« in SRefopotomien Tac.
i^etdo, (perf. sytw. accestis Verg.), 3. 1) h c t i ll = ,
terantreten, -fomnten, --gehen, fich nähern
haminem Plaut.; ad eam confabulatum Ter.;
I prorinciam; ad urbem; ad aurem et diccre
r«t näbern, um in* Ohr ju fagen; ad man um;
»men famuque ad nos Liv.; im Silbe fad
( raereps o. (Reben, an* Kühne ftreifen ; in aedes,
10 Apnliam; in funus mit jur Seiche gehen; Iu-
/ortham Sali.; *turbem; *scopulos; *domos
Ktis; propius muros; fquo propius diserimen
weedo; (Com.) stultitia tibi accessit bu bift toll
üsstben ; agro Sabine gehen ob. gefchicft »erben
w (j*r Srotte) Hot. ; illis socius Hör. ; manus
«rema operibus »irb gelegt an tc.; (7>r.) vo-
antaa vestra ad poötam »enbet fich ä11 te. ; *ful-
;or* «temacho empfängt tc. ; *fervor cnpiti fteigt
w ahfol; auch «bris ftetlt fich ein (fflgf.
(-cedit).
.lasbef. o) al* Sittenbrr ob. $ilfc Sud)tnber jmbm.
Hoben, fiih an jmb. »enben supplex ad Cae-
*«*m, ad ephoros; quo accedam aut quos ap-
tellem? b) feinblich herannahen, angreifen
*1 moenia; (dat.) rnnris Lir. ; muros Nep.;
pletaque loca hostiliter cum equitatu Sali.;
’d eorpug alcis jmbm. auf b. Seih rüden; auch
*w«Bt ad te comminus ift btt auf ben Seih
accensus. 9
gerüdt, fcherjh = hat bich mit feinem ©efuch be-
helligt c) al* SBieter bei Slultionen er f ehernen
ad illud scelue sectionis; (Nep.) ad hastam.
Übertr. «) acc. ad amicitiam alcis bie fbreunb-
fdjaft imb«. gewinnen, fich an jmb anfchlie&eu.
ß) ju et», fdtreiteii, et», übernehmen, mit
et», fich befaffen, bei et», fid) beteiligen ad
rem publicam fich bem Staat*bienft »ibmen, ad
vectigalia mit bcT ©aebtimg ber Stant*einfünfte
fich befaffen; ad causam ben ©rojeh übernehmen;
auch (Cio. Verr. 1, 1, 2) huic ego causae — cum
summa voluntate et exspectatione populi Hom.
actor; ad periculum; ad bona alcis in Stfifc
nehmen; ad poenam jur Seftrafung fdjreiten;
*hi»s naturae partes biefem ßfebict ber 'Jiatur
nahen, e* jn er|orfchttt. y) beitreten, bcipflic^-
ten ad condioones, ad hoc consilium; falcni;
tsoeietatem nostram. i) nahe Tommen, fid)
nähern, ähnlich ober oerwanbt fein propius
ad deos; ad similitudinem alcis rei, ad simi-
litudinem deo propius; alcui proximum; huic
tuae virtuti proxime; proxime ad nostram
disciplinam; ut quisqne proxime.
2) al* Snnxnb« h'üäu!timmcn/ hinjugefügt
werben, junehmen, waebfen, fteigen ad cau-
sam novum crimen; quo plus aetatis ci acce-
deret je älter er »erbe; nihil ad dignitatem;
Remis Studium propugnandi; Pompeianis tan-
tum fiduciae et Spiritus; animus (Wut) alcui;
*accedente senecta. 35ah- accedit, huc ob. co,
boju fommt, m. quod, »enn ba» Ipinjutretenbc
al» fehon oorhanbene 3:hat!athc uorau»gefe()t
wirb (= aufeerbem finbet noch ber Umftanb ftgtt,
bah), nt. ut, »enn c» rrft al» erfolgcnb bargeftellt
»irb (-= aufjetbem trifft e* fich, bafe, nufcetbem
muh «:■)• 3) ju teil »erben, ^ufallen pau-
lulum vobis pecuniae Ter.; plunmum consilii,
animi, praesidii deniqne mihi.
ac-c618ro, 1. 1) Irans, befebteunigen iter, pra-
dum, oppugnationem. 2) intrans. eiten si a.
volent; ad id quod natura cogeret, ipse quo-
que Bibi (für feinen teil) Nep.
accendo, cendi, censum, 3. [ad u. ungehräuchl.
cando, Iranf. ju candcol 1) anjünben, an =
fteefen, in Sranb fefeen lumen, facee, tus; *(».
fieuer felbft) Ilion; *rognm; *ignem; *aestus bie
®Tittag«gIut; *aras, foculum ad sncrificium Lir.,
♦focum ba» geuer anf tc.; luna radiis solis ac-
censa etheOt; übettr. aestas, cuius calor non
aliam magis quam Ciliciae oram vapore solis
a. Curt.; virtutum quasi scintillulae , e quibus
accendi philosophi ratio debet an benen tc. fich
entjünben muh; si haec accendi aut commoveri
(geweilt u. entttidelt werben) arte posBint. 2) tp.
a) entjünben, anfeuetn, anteijen; auf=,
erregen alqm contra alqm Satt., in alqm Tac.;
animum ad virtutom Sali. , ad libidinem, in
rabiem Liv. ; illi ad dominationom accensi snnt
Sali.; animum ira; ‘animos bello (dat.) junt tc ;
accensus amore, ira Liv., *furore, ’dolore; se-
ditionem Liv., *bellnm, * Martern gleichfam bic
glammc ie.; spem, invidiam Lir. , ingentem
curam alcui Lir., iram, fiduciam, militum ala-
critatem Owrt. 6) Bcrmehtcn, sergröhern,
erhöhen, fleigetn proelium Lei?.; cum eo magis
viB venti acccnsa esset Liv.; *spem alcui.
ac-censeo, 2. hinjurechnen, jugefellen ac-
censeor illi Or. (tat), accensus, i, m. I) ein
OcrichtSbote, SImtSbiencr einet ©ehörbe in
10 acceptio -
SRont u. in ben )f?ro»m*rit 2) pl. eine in 15
Sejiden ben Beginnen al« über jäplig beigegebene
iReferBemannfipaft Bott Bcitptbcfleibcten,
beftimmt an bie ©teile bet im Dampf gefallenen
einjutrrteit Liv. ; autp accensi velati.
acceptio, önis, /'. [accipio] (Ännapme, (Empfang
frumenti ba« gaffen b. Setreibe ; abfol.
accepto, 1. [frequent, b. accipio] (üor= u. tiatpll.)
mieberpolt u. regelmäfeig «it=, einnepmen ar-
gentum.
acceptor, öris, m. [accipio] (oorfl.) eigtl. bet
(Empfänger ■= bet SHlltger Plaut. las. ac-
ccptrlx, leis, f. bie (Empfängerin Plaut.
acceptus, adj. m. comp. u. mp. [)>artic. B. ac-
cipio] mopl aufgenommen, angenepm, will:
fommen, lieb aloui; quo carior acceptiorque
Omnibus erat; servus acceptisBimus Plaut. ;
mumm gratum acceptumque; id gratuni ac-
ceptumquc habendum; nihil est deo acceptius
quam etc.; quae acceptissima diis essent.
acccrso f. arcesso.
accessio, önis, f. [accedo] 1) ba« £>inju:, #er =
antreten, geben quid tibi ad hasce a. est
aedes? warum näperft bu birfj biefcm $aufe? qui
tibi interpellatio aut in Consilium huc a. est?
Plaut. ; ad corpora; a. suis burtp fein ©itpÜber-
laufenlaffen Bon ben Beuten *= burtp bie fiubien:
jen, bie et gab; fmorbi flnmanblung Bon tc.
2) 3“watp«, Sermeprung, SBacpitum pau-
corum onnorum ; Crescendi => quae fit crescendo ;
non accessione neque crescendo ; quantaecumque
tibi a. fient et fortunae et dignitatis; fmagnos
a. (gortftprittc) fccerint in operibus hostium op-
pugnandis; tmagnas odii a. facere fiep Bermepr:
ten |>a& jugiepen; meton., al« pinjulommcttber
Segenftanb, 3utuacp«, 3ui“flc< 3»fap, 3U:
gäbe, Slnpang adiungere a. (Slnbau) aedibus;
in Omnibus meis epistulis legitima quaedam
est a. commendationis tuae; Syphax rex tune
quoque a. Punici belli fuerat, sicut Gentius
Macedonici; al« ppilof. t. t. ein beftimmenbet
3 u f a 8 Cie.; im ginanjmefen, ma« übet bie ftpul-
bige Vlbgabc noep weiter bcjaplt ob. erpreftt roitb,
3ugabe, 8uftpu&.
accessus, us, m. [accedo] l) ba« §inju--, §et =
angepen, bie ünnäpctung soli» a. et disces-
sus; stellarum; a. et recessus aestuum glut u.
(Ebbe ; *ventorum ; nocturnus ad urbem ; f-hostium';
autp bet 3“ttiK JU IfSerfonen ob. ©atpen ’dare
accessum, ‘negarc, prohibere accessus. 2) bet
3ugang al« ßrt -ffacillimus ml dimicanäum,
tdifficilis ad oppugnandum; falcis ju tc.; facc.
explorare; für Skiffe Liv. 3) Bon inftintt-
aitiget (Neigung ju etw., Anlauf ad res sa-
lutares; ad causam.
AccUnus, f. Attius.
1. accTdo, ctdi, 3. [ad u. cado] 1) anfallen, bei
etm itiebetfallcn, auf etto. auffallen, an*
tt eff eit ad terram Plaut.; B. ©efcpojfen missa
a Gallig tela gravius, non frustra, ab omni
parte; insSbef a) Bot jmb«. güfjcn bittenb nie:
betfallen, fitp niebertoerfen, jmb. fußfällig
anflepen alcis ^enua Ter.; ad pedes omnium
Cic.; genibus alcis Liv., Curt.; falcui ad genua;
(Borfl.) quo accidam? b) bie Sinne treffen, $u
ben ©innen bringen ad aures, (Liv.) auribus;
(Plaut.) aures; ad oculos animumque Bor bie
Slugen u. in ben ©inn; vox etiam ad hostes;
fne maioris multitudinis species a. (auffallen,
- accipio.
in bie Slugcn fallen) hostibus posset; abfol. ju
Cprcu btuigen, lommen ob. pinterbraipt
werben clamor novus, concitatior; unde (cla-
mor) occidisset; unde terribilis accidebat sonus ;
vox ; (Curt.) litori, a quo fremitus acciderant;
fama m. acc. c. inf.; bageg. istuc verbuni vere
in te ift in SJejug auf bitp gefprotpen Worben Ter. ;
au <p o. bem, bet ploplitp pereinbriept, jmbm.
über ben $a l« lommt de improviso, quo im-
provisus gravior accideret Sali.
2) übeTtr. ti) Borfallen, fitp jutragen, =ereig=
neu, Botlommen, eintreten, gefdicpen (B.
jufänigen u. unerwarteten, feiten B. erfreulitpeti
feteigniffen) m. dat. b. (fletf., jmbm. wiberf ap
ren, begegnen, juftofien calamitas, periculuiu,
alqd adversi, fortunis omnium pemicies; si quid
ei gravius a Caesare accidisset wenn ipn eine
pärtere Strafe B. (Eäfar träfe; facultas ei bietet
fitp bar; nescio an tibi gratius opportuniusque
acciderit; hoc sibi satis opportune accidisse;
minime mihi miranda et maxime iucunda; si
uid alcui accidat (acciderit, accideret, acci-
isset) m. u. opne adversi, wenn ipm etm. (ein
Unfall) juftoften füllte, wenn e« unglücflitp
gepen füllte, m. u. opne humanitus, cuppcm
wenn ipm etw. (äRenitplitpe«) juftofjcn, wenn
er fterben füllte; päupg impere. accidit ut e«
trifft fitp, e* trägt fitp ju, e« tritt ber
galt ein, e« geftpiept, bap, mit Sbüerb quod;
feit. m. inf. Cic. fam. 6, 11, 1, m. ne Cic. de div.
2, 8, 21. 6) au«fallen, ablaufen bene Plaut.,
hoc quorsum accidat wo bie« pinau« will Ter.;
si secus ob. aliter acciderit; contra opinionem;
peius victoribus Sequanis quam Haeduis victis
accidisse.
2. accido, cldi, cisum, 3. [ad u. caedo] 1) an
pauen, anftpneiben (jum Xeil abpauen) ar-
borem; ferines (oeifcpneibcn) ; ‘oerjepten da-
pes. 2) tp. ftpmätpcn, entlräften, part mite
nepmen, jerrutten, Latinorum etsi pariter
accisae res sint Liv. ; *opes accisae; tc°piae
accisoe sunt.
acclngo, 3. [ad u. cingo] 1) angürten, um:
gürten *lat«ri cnsem; gladiis accincti; *accingi
(fttp gürten) ferro; +o einem fflewanb feminae
accinctae pellibus; prägn. trüften turmas ad
munia equitum; milcs accinctus. 2) überp.
wappnen, au«rüftcn, rüften, au« ft alten,
Berfepen, mebial *accingi armis, ’facibus;
reflej. se u. pa*>. accingi fitp mit etw. Waff:
nen, rüften +Be iuvene mit ic. al« ©tüpe bc*
Tlltcr« (burtp Tlboption); f-studio popularium ar-
tiura; päufiger ju etw. fitp rüften, fitp bc
reit matpen, fitp anftpiden, ju etm. ftprei':
ten, abfol. Ter.; ad eonsulatum, ad eam cogi
tationem, in hoc discrimen l.ic. ; ’magicas
accingier (= accingi) arte«; *se praedae, ‘oinnos
operi sc. se; accingi m. infin. Verg., Tac.
ac-cio, civi, citum, 4. perbeirufeti, lommen
lajfen Aencam Fern.; alqm ex Ktruria; alqm
in regnum; alqm ad regnandum Romani Curi-
bus; alqm dootorem filio; acciri peregre; *im-
perio acciti; facoita lascivia au«Iänbiftpe llp
pigleit.
accipio, cepi, ceptum 3. [adu.capio] 1) empfan
gen, belommett, erpalten, in (Empfang
nepmen, entgegennepmen, übcrnepnien,
annepmen, wobei ber (Empfänger fitp paffiB Ber
pält; oon bem, ma« jmbm Bon einem anbern
accipiter — accommodatus.
11
gegeben , gngeboten , überreicht , übergeben wirb;
ticcipe, tenc argcntum Plaut. ; lucrum; pecimiam
Selb nehmen, ftef) geben taffen, and) = ftd) be=
ftedien taffen, at> alqo, ab alqo per alqm; Sti-
pendium de publico; alb f. t. ber ©efthäftstpiadjc
arceptura bas Empfangene, bie Einnahme (®gf.
erpensum, expensa), codex accepti et. expensi
bie Einnahme unb Ausgabe, ba$ pabcn u. Sott (im
fhiche): alqd (alcui) aeceptum referro, -ffacere,
imbm. eine Summe atb Don ifpn gejohlt (ins AuS=
gabe= u Einnahmebuch) eintragen, jmbm. etm.
jutjdireiben (@gf. expensum ferre); aud) in nc-
eeptnm referre etm. in Einnahme bringen, über
et®. iim SSudfc) quittieren; sponsionem accep-
tam facere über bie 3p. quittieren; bitbt. accep-
tum referre alcui alqd etw. (®Utc3 ob. SfbfeS)
auf jmbs. (Rechnung fdjrciben, jmbm. etw. oer =
banien; ’incultis versibus regale nomisma,
t’hilippos; cuius abavi masibus esBet accepta
Mater ldaea) in Empfang genommen; iusiuran-
dnm ftd) ftbmören taffen; nomen ab insula;
tuorem, libertatem a maioribus (uberfommen);
p laus um; +veniam, fpacem; -f quae austrum
.iccipiunt; •fvenenum (einjunchmen betommen);
mnneris partein (ju DeTWalten betommen).
(InSbej. a) fimtlid) wabrjunet)men betommen , auch
9 einem Übet, empfinben, fühlen, eiteiben
lupuitem ex alqa re, vulnus, detrimentnm,
•Umnum, dolorem, ineommodum, calamitatem,
ontumeliam, ignominiam, iniuriam, r.ladem.
bi »ernehmen, hören, erfahren optatissimum
nuntiom m. aec. c. inf. ; quae gerantur, ex Pol-
lione; rationem consilii; bef. burd) ftörenfagen,
btftot. Überlieferung etw. Detnehmen, alqd fando
llaut., rumore; Solem et Vulcanum et Lunam,
reliquo* ne famü quidem ; fama atque auditione
bi. acc. c. inf.-, a maioribus sic accepisse, a
patribus accepisse m. acc. c. inf.; sic a patribus
Kcepimus; ut de Hercule aoeepimus.
!) an . aufnehmen, auf f i <h nehmen (Wobei
btt Empfänger als thötig gebacht Wirb, bgt. ex-
npio, recipio) milites urbe tectisve, armatos in
irrem , hostem in ltaliam I.ii'., *alqm gremio,
m sinus suos, in civitatem, in amicitiam; alqm
in deditionem jmbs. Unterwerfung; *ius im-
[eriumque Caesaris anerlennen; D. Slofatitäten
'tellus fessos portu; *illum aureo solio stellan-
ti< regia caeli; 'me litora; * lllum unda; rix
v cipientibua locis opera Liv.; alqd in cervicee
hd> aufhalfen, auch bitbt. Liv.; "sucos ore; *auras
foUibus (auffangen). 3n*bef. a) jmb. als ®aft
empfangen, aufnehmen, bewirten alqm apud
»e Plaut., alqm hospitio agresti, regio apparatu,
«Sqm bene, eleganter, laute; bah- jmb. gut ob.
abel empfangen, behanbetn hominem acci-
piam quibus dictis meret Plaut.; alqm leniter
> lementerque ; vehementer, male verbis, ver-
•eribua ad necem; als mitit. t. t. alqm male
imbm. eine Schlappe beibringen. 6) billigen,
utheifien. {ich gefallen taffen, mit etw.
ich juftieben erttären condicionem, pa-
oem, satisfactionem, excusationem; omen; no-
men in bie S8at)llifte julaffen; iudicium in
ein gerichtliches Verfahren ftd) einlaffen ob.
;in (Bericht als tontpetent annehmen; im I’ia-
log accipio ich bin’S jufrieben, eS gilt, gut. c)
•iffaffen, mahrnehmen, bemerten, hören,
auch faffen, begreifen, oerftehen, erlernen,
lernen oculis animove sensum; alqd auribus;
alqd animo magis quam vultu; eae res, quae
sensu accipiuntur; accipitc (hört mit an, lafjt
eud) Dortragen) veterem orationem Archytaa;
accipitc nunc, quod imperavit; alqd aequo animo,
alqd durius; fmoleste et acerbe; quae parum
aceepi; cauBam ftd) belehren laffen über ic , baec
arte accipi posse; celeriter, quae tradnntur;
disciplinaui ab alqo. d) etw. in irgenb einem
Sinne aufnehmen, beuten, auslegen, e x-
tlären, nehmen alqd aliter atque est Ter.; fad
ober in contumeliam; alqd in eam, in bonam,
in optimam pnrtem [Dgl. pars 2)]; alqd in
omen; veri similia pro vens; m. pröbitatroem
acc. beneficium, contumeliam.
accfpfter, tris, tu. ein §abid)t ob. fjallc, überh-
fRauboogcI; b. einem raubfüdjtigcn 2Renfd)en
pecuniae Plaut. 2>ao. acdpTtrina, ae, f. ein
4>abicfjt8f rafj, acc. haec nunc ent wirb nun
jum Seiet fein Plaut.
1. accitus f. accio.
2. accitus, us, m. [accio] nur abl. sing. m. Ab
tribut, auf §etbettufen.
Acclus f. Atrius.
acclAmätio, önis, f. [acelamo] baS 3 u r u f e tt ,
ber 3uruf, fomohl beifälliger (^ujauchjen) als
miftbifiigenber.
Bc-elämo, 1. juntfen (fomohl beifällig als mifp
biüigenb) omnes; fei acclamatum est; alqm
liberatorem unter lautem 8urufen nennen ic.;
■fsi nocentem acclamaverant fchrieen fie 'Schub
big’ ; *m. acc. c. inf.
accläro, 1. [ad u. clarus] flar machen. Hat er*
lennen laffen, offenbaren uti tu signa nobis
certa acclarassis (— acclaraveris) inter eos fine»
quos feci, alte Auguralformet Liv. 1, 18, 9.
acclinls, o, adj. [acolino] angelcbnt, fi<h au =
lehneftb tparieti, *trunco arboris; tp. *ani-
mus falsis junt ffalfdjen fnh ncigenb.
acelino, 1. anlchnen, hinneigen ju etw. *se
in illum; (Liv.) castra tnmulo sunt acclinata;
tp. haud gravate se ad causam senatus Liv.
acclivi», e, *-vus, adj. fad u. clivus] bergan,
aufwärts gehenb, fdjrcig auffleiaenb pars
viae; aditus leniter, plncide acc.; colles; locus
paulatim ab imo. DaD. acclivttas, atis, f. bie
fdjrüg auffteigenbe Sichtung, allmählich
auffteigenbe fjöhe Caes.
aoeöla, ae, m. (ad u. colo] bet Anwohner, Sind)/
bor pastor, eius loci; Curt. accolae maris rubri,
Volturni; Cereris (beS EcreStempclS) ; habere acc.
Qallos; ( Tac .) fluvii Kitbenflüffe. — ac*c.Ölo, 3.
an ob. bei etw. wohnen locum; viam; Mace-
doniam; Histrum fluvium Naev. b. Cic. or.
§. 162.
aoeommödäte, adv. m. comp. u. sup. faccommoda-
tusl angemeffen, paffenb, fchidlich, ml alqd.
accclmmoditio, önis, f. [accommodo] 1) baS An-
paffen a) bie paffenbe Einrichtung einer
Sache nadh etw. sententiarum ad inventionem.
b) bie SSüdfichtnabme auf etm. Cic. Verr. 3,
%■ 189.
arcommödätas, adj. m. comp. u. sup. [accom-
modo] angepafct, gehörig eingerichtet, ge =
eignet, paffenb ad sdqd; oratio perpetua ad
persuadendum, locus ad infiammandos animo» ;
reliqua illis (navibus) essent aptiora et accom-
modatiora; exemplum temporibus suis accom-
modatisBimum ; tempora demetendis frugibus
aut percipiendis; lex alcui acc. atque utilis;
12
accommodo — acer.
amt) 0. *fSerf. minime sum ad te consolandum
acc.; + alcui rei.
ac-commödo, t. 1) et», an et», aitpaffett, fo
anfügen, aitlegen, aufltgen ob. atiffefjen,
bafj ei pafit, aibi coronam ad caput, calauti-
cam capiti; insignia. 2) tp. a) einet 2ad)c an =
paffen, nach et», eintiditcn, einet 8ad)e an-
bequemen pnppes ad magniludinem tluctuum;
consilium mearn ad tuum; iusiurandum suum
ad alcis testimonium, sumptus ad mercedos;
testcs ad crimen nngenteffen, beliebig b«ranäiel)cn,
orationem auribus (dal.) auditorum; orandae
litis tempus günftig legen ; feffigiem quam vulgo
artifices diia a. (nnpaffeub) leiden, beilegen;
fCicero Miloni verba legte in ben Wunb; ftan-
tum virum deos rebus humanis eingeengt haben
in bcfd)täiifte itbifdje Üctfjältniffe ; oft and) se a.
fid) einridjten, fid) fügen, fidj bequemen
nach et», se ad aures teretes Atticorum, ad
alcis arbitrium et nutum tot um se fingere et
a. ; se ad rem publicam et ad magnas res ge-
rendas nicht ■=- se conferre, fonbctn 'ficf| be=
quemen’, im ®gf. jju bcncn, »eiche bie fWufic Bot*
jogen; *se humanitati. b) jutommcn laffen,
»ctmcnbeit, anwenben curam, operam alcui
rei; ff ich mit et», bef affen, (ich in et», ob.
mit imbm. einlaffen se ob. animum alcui rei;
«e alcui; se ducem alcui fi<h fjetgeben jum te.
‘ac-commödus, adj. fdjidlid), paffenb jn et».,
fraudi.
ac-congöro, 3. baju juf ammeubringen dona
alcui Plaut.
ac-credo, 3. (co»y. praes. accreduas Plaut.) ge*
neigt fein ju glauben, alcui alqd Plaut.,
alcui Hör.; abfol. de. Alt. 6, 2, 3.
ac-cresco, 3. 1) anwachfen, bct°nW4l<bfen»
junehmen, mehr »achten flumen, dolor, in-
vidia, dictis factisque vana fides; fpoctori
usque (caespes). 8) »adjfcnb b't jutommen
fveteribus negotiia nova; übeth- ^injUBefügt
ob. bcigelegt »erben nomen trimetris iambeis
Hör. ®ao, ac-cr«tlo, önis, f. 8n»achfen, 3« =
nähme, luminis bei 3Ronblid)tc« Oie.
accnbltlo, önis, f. [accubo] ba« julifche Siegen,
ac-cäbo, 1. bet jmbm. ob. et», liegen, b'itge*
lagert fein, *iuxta; ‘Sulpiciis horreis (o. SBein*
ftug); ftheatrum Tarpeio monti accubans. 3n«=
bef. bei lifdje (auf bem Speifefopha) liegen,
accuba nimm ^llng Plaut.; in conrivio, apud
alqm, infra alqra.
accöböö, ade. [accnmbo] anliegenb, beilte*
genb, jum Schetj gebitbet nach asBidno Plaut.
ac*cüdo, 3. hidäuptägen, =fd)lagen, fihetjh.
tres minas noch t)crauÄbringeu Plaut.
accnmbo, cübui, cübttum , 3. [ad u. cubo] fich
hinlegen, fid) bittlagern, cum alqo, in via
Plaut.; iu acta cum suis Nep.; fich Su Itfd)C
legen ire accubitum Plaut.; in epulo, in con-
rivio; apud, supra, infra alqm; (Plaut.) alqm
lieben; eodem lec.to; ‘epulis divüm
accümfilAtor, öris, m. [accumulo] ber®n = , 9luf=
häufet opum, einm. Tac. ann. 3, 80.
ac-cfimülo, 1. podi aufhäufen äuget, addit,
acc. (pecuniam); ühertr. a ) ‘häufen caedem
eaede, enras. b) überreichlich Bcrletbm
alienas res Liv., ‘alcui summum honorem;
‘überhäufen aaimam nepotis his donis.
accürit«, adv. m. comp.u.sup. [accuratus] forg*
fällig, genau.
arcürAtio, önis, f. [accuro] forgföltige *e =
Banbtung de. Brut. §. 238.
accüritu», adj. m. comp. u. ct up. [partic. o. ac-
curo] mit Sorgfalt gearbeitet, forgfältiq,
genau (o. Sachen) dicendi genus, oratio, dili-
gentia, literae; (Plaut.) malitia au«gef lichte (rat
ftnierte) *o«beit.
ac-cüro, 1. (meift Borfl.; accurams accura-
veris Plaut. ; inf. praes. pass, accurarier Plaut.)
mit Sorgfalt et», betreiben, pünttlicb be
forgen; (Plaut.) prandium, m. ut; hospitem
für einen ®aft gehörig forgen, ihn bewirten. me-
lius accurantur, quae consilio geruntur Oie.
itiv. 1 §. 58.
ac-curro, curri (feltncr cücurri), eursum, 3. her*
beilaufen, =eilen, ad alqm, admisso equo ad
alqm bnanfptengen; Romam, in Tusculanum;
auxilio suis, f in auxilium; abfol.; B. Jfbfen, bie
augenblidlich Bor bie Seele treten de. de die. 2,
§. 138. $ao. fac-cursus, us, rn. ba« §erju;
laufen, ber Snlauf.
accüsäbtlt», e, adj. [aceuso] anf lagenäioert,
ftrafbar turpitudo Oie. Tusc. 4, §. 76. — ar-
cüs&tto, önis, f [accuso] 1) bie gerichtliche ®n-
Hage, in ber Siegel wegen eine« Verbrechen«
(Bpi. actio), accusationem comparare atque cou-
stituere, instruere atque comparare, fconflare,
adornarc, fintendere; i abolere, omittere ; ae-
cusatione desistere; übeth- ®nfchulbigung,
VefchWerbe, Hannibalis gegen, über te. 2) bie
Ütnflagcfchrift. filage. — aecüsätor, öris, m.
[aecuso] ber SCnll äg er, ge», in ftrimtnatfachm
(Bgl. petitor, actor); fjur Äacferjeit, Hnfläger
ton Viofcffton- Hngebet; überh- Änlläger,
Slnfchulbiger Nep.
accüs&törlö , adv. [ accusatorius ] anlläqc
tifch, nach Slrt ber «nlläger, loqui; agere
cum alqo.
accüs&törluH, adj. [accusator] »um Knlläger
gehörig, antlägerifch, «nftäger», eine«
Slnfläger«, animus, lex, vita, mos, vor.
accüsätrlx, teis, f. [accusator] Änltägcrin Plitt
ep. 2) 'Jlnfchulbigerin Plaut.
accüsTto, 1. [frequent, b. accuso] befd)Ulbipcn,
antlagen Plaut.
accuso, 1. [ad u. causa] Bor ®crieht (gew. in ftri
minaljachen) anllagen, gerichtlich belangen
(um @ered)tigtcit ju erlangen u. Strafe etmir
fen) alqm; alqm ambitus, proditionis, ante
actarum rerum; alqm capitis auf Seih u. Sefern,
de veneficiis, de pecuniis repetundis; propter
iniurias; alqm inter sicarios, f. inter 1); ex
lege auf ®runb, suis cum certds propriieque
criminibus mittel« tc. ; accusatus hoc , Pario
(wegen fßato«) crimine, inridiae crimine (mit
tel« einer gehäffigen Befchulbigung) Nep. ; m.
quod; tm. acc. c. inf.; abfol. 2) überh- i»tb ob.
et», antlagen, anfchulbigen, über jmb. ob
et», fich beflagen, befehtteren, imbm. Vor
würfe machen, fein Unrecht 8or»erfcn,
alqm liberius, graviter, gravissime; fmultas
verbis; alqm de literarum neglegentia; super-
biam, inertiam alcis; m. quod; m. cur.
Ac«, es, f. Stabt in Vhönitien, j. St. Jean d’Aere
1. Acer, er», n. bet ®ht,tn6<»um.
2. Acer, acris, acre, adj. m. comp. u. sup. l)
fehneioenb, ftecbenb, fchotf, empjtnblich, burdc
bringenb auf bie Sinne einwirtenb fferrum; acc
tum, mel, rapula. ‘pocula bcraufchenb; *sto
acerbe — Achaei
13
machus (orrfduert) post vmum; odor; *vultu«
ittr®brinc;enbei Sliif; +vox acrior gellenbe,
Irnfcbf ube; *gonituB flatnmae tniftcrnb,
•splendor blenbenb ^»11; t*cerrimae tom-
pcstates luftige; *hiems; *frigus; *sol ftc®enb ;
irtlor acerrimua; acerrimi dolore»; im Silbe
'»tunuloa a. sab pectore vertit; fsecundae res
icrioribus Stimuli» animos explorant; *fame»,
*»itis; * morbus; *arcns jum i®arfeu S®ufj ge=
iuannt; audj von btm, ma« einen i®ntcrsli®en
Ihnbrud ma®t, nagenb, peinli®, f®me rj li ®,
btüdenb ’invidia, *dolor; fa. sui memoriam
relinquere; fpoenitentia.
S) tp. oon bet S®ärfe, Energie o) bet Sinne,
oeoli a. atque acuti, acerrimus sensus yidendi ;
Mit bet Spürtraft bet hunbe *naribus canes.
b) bet Kräfte be« ®eifte«, beb Serftanbc«, Urteile,
i®arf, fe^atff innig, treffen b , fein iudicinm
a* rius et certins; memoria, Ingenium, animus.
2«b- au® oon ben äJienf®en felbft, welken eine
iol®< Sdjärfe, Sttetgie u. ffeinbeit beb Urteils
etgen ift : qui» acutior, quis in rebus Tel in-
reniendis Tel iudicandis acrior Aristotele fuit?
a. et diligens alcis rei existimator, ineestiga-
tor; fa, consilio. c) b. bet Kraft, (Energie be«
Süßen« n. bet Wffefte, lobetib u. tabelnb, feurig,
eifrig, cnergiid), tbatf täf tig tüftig de-
f-nsor, enrit, ad perdiscendum, in dicendo, in
rebus gerendis, vir fortis et acris animi tna-
gaique; impigrum et a. ingenium; Bom ftrieger
a et beUicosus, hostis, miles; m. gen. *+ belli,
•fmiUtiae; ’aeer equis bet reifige §clb; *equus;
|reng, pigig, leibcnf®aftli®, ungeftüm,
Dilb popnlns; a. et diligentes animadTersores
titiomm; lenis pater factus est acerrimus ;
Tfhemens acerque; amator; *acerrimus armis
bet oetwegenfte ÄömpfeT, *in alqm bifig fämpfenb
grgen k ; auch b. mieten leo, canes. 8) Bon bef-
ugen, Starten riffelten felbft u. übetfj- ®- *>cm' Wo»
bet mit (Eifer. Straft, ^irftigfeit, Strenge Berfabten
wirb n. eine Steigerung ftattfinbet, etftig, feu =
ng.energif®, f®atf, ftar! cura diligentiaque,
tacerrima consiiia; ’spiritus fentiget Seift; fsi-
lentinm teilnebmettbeS ; l]if!tfl, heftig, jdjatf,
rmpfinbli®, batt bellum, concursus, feerta-
aien; fproelium; supplicium; amor gloriae; cu-
piditas; luctus; incitatio a. etvehemens; iudicia
a et severa, feustodiae; nox Ino eS pari ((ergebt;
'natura; *nulitia Wo tüchtig u. b'b'fl gefodjten
»ttb; telum acerrimum ein febt »itffomcS, fröf=
ttgeS Sättel für ob. gegen etro.; fannona ge=
ftfigerte ®etteibepreifc ; tfavor plebis; subst. ri-
diculum acri (als bittere S®ätfe) fortius et
melius magna» plemmque secat res llor. sat.
1, 10, 14.
»eerbs, adr. m. comp. u. sup. [acerbtts] nur übertt.
i, ad. auf eine S®merj Bcturfa®enbc fficife, mit
Strenge u. hörte, unfreunbli®, abftofscnb,
g tauf am, a. (uneibitt lieb) sevecus in filium,
dtpere et a. nimium accusare. necare alqm,
alqd exigere ab alqo, diripere bona, cogere in
senatum, acerbius mvehi in alqm, acerbissime
< rudelinimeque dicere, vox acerbissime perso-
nabat. 6) pass, auf eine folt^e Seife, bafj S®metj
intpfunben wirb, f®merjlt®, mit Unwillen,
ferre alqd, graviter et a. ferre, acerbius ino-
ptam ferre, fmoleste et a. accipere alqd.
aeertltas, ätis, f. [acerbus] 1) btt betbt ®e =
IHmatf, bef- unreifer ffrü®tc. 2) Ip. o) tote
hätte, Unfreunblid)(eit, Mitterleit imperii,
morum, natura«, censoria, inimicorum, poe-
narunt, yerborum, fbet bittere h°B anbetet
gegen unS. 6) »itterfeit, baS Sd)tnetjli(be
be« ®cfd|itfS, bet grcigtiiffc luctns summae a.;
SuUani temporis; mortis; pl. 3) rang jale.'Iriib-
fal u. gontntet.
Scerbo, 1. [acerbusj Berf (blimmetn formidine
crimen Verg. Aen. 11, 407.
SccrbuH, adj. m. comp. u. sup. 1) b«b ». ®e
ftbmacf, bab bef. B. unreifem Cbft, uva; au® bilbl.
unreif, unjeitig, ftübärttia, impolitae res
ot acerbae tto® nrdjt jur Steife gcbicben, Cic.
prov. cons. §. 34; * virgo, »partus, *funus; etn-
pftnbli® für bab ©efübl, *f©nttbenb, taub
frigus; *acerba (f. acerbe) sonans; *yultus {pl.)
faureb, f i tt ft e r e * ®cfi®t, ’aeerba tuens; für
bab @ebär löftig, ‘convicium. 2) tp. a) 8. ifkr-
fonen, raub, ba**» f©onungblob, abftoBcub,
grämli®, unfteuttbli® inexigendo, inimicus;
erat immani acerbäque naturä; subst. acerbos
(Sfluertöpft) e Zenonis schola exire; (Hör.) ta-
citumus acerbi (oeenpat Bpeciem). b) B. Sadjtn,
gteigniffen f)exb, bitter, j®mctjli® incen-
dium, * frigus, supplicium, Imperium acerbius;
recordatio, mors, *fata, • casus, minaces arl
senatum et a. literas mittere; haec si gravia
aut a. videantur; ‘acerba fremens fuirfcbtnb
Bor S®mtrj; subst. acerba ex amore homini
oblata Ter.
äcernus, adj. fl. äcer] aub «bornbolä.
feerra, ae, f. 3Beibrau®täfttbcn.
oerrae, ärum, f. Stabt in Eampanien. ®aB. subst.
Äcerrinl, m.
IceryAlts ■= acervus 2), to. f., Cic. de dir. 2, 4, 1 1 .
icerrätlm, ade. [accrvo] 1) +bflufetiweife/ *"
ffllaffe. 2) tp. jufammengebrängt, funtma:
rif®, furj u. bünbtg reliqua dicere.
icervo, 1. aufbäufen, häufen mortuos; tp.
alias super alias leges Liv.
äcervus, i, m. 1) eine jufammengetrapene, auf,
gef®üttete fDlcnge glei® artiger ®inge, ein häufe,
pccuniae, tritici; ucervi corporum; *caecus B,
ttbaob; übetb- eine 3Raffe, SJtengc, facinorum,
fofficiorum negotiorumque ; inbbef. haufc D-
@elb, S®äjen, constructus, magnus; *caedis,
•stragis. 2) = sorites eine Wirt Zrugf®lug
(h«ufelf®lu6), bur® tntl®en man eigentlich
battbun wollte, baß relatioc Segriffe, wie grofe,
Hein, Biel, wenig, bur®aub leine »eftimmung ju
laffen, wie wenn man Bon einem häufen («mpd«)
®etreibe ein ftorn wegnimmt, biefer immer no®
ein häufe bleibt, bet aber jule^t ganj Bcrf®roittbet,
wenn immer ein ftorn na® bem anbern wcgge=
nommen wirb, Oie. Acad. 2, §. 49; Bgl. Hör. cp.
2, 1, 47 ratione ruentis accrri.
ffcesco, 8. [aceo] fauet werben Hör.
ÄcSsines, is, m. Stuf; in 3«1)'™, ber in ben 3n=
Jrab fällt, j. Dschautb ob. Tsehtnaub.
Accstu, ae, f. alte Stabt auf bet Storbfüfte Sici=
lietib, Born ftäntge Acestes benannt, Später Bon
ben Römern Segesta genannt. Zao. Aeestenses,
ium, tn.
Scetum, i, n. [aceo] Cffig ob. SBetneffig; tp.
beiBenbcr ffiip ecquid habet is hoino aceti in
^pectore? Plaut.-, Italo perfusus a. Hör.
Achaei, örurn, «n. bic W®äer, einer bet houb1:
ftämnie beb gried)if®en Solle«, urfpr. in Ibcfjalien
anjäfftg, fpäter in baä nörbl. ftüfienlanb be«
14
Acliaia — ncquiesco.
SSeloponne«, Achaia, emgenmnbcit , na* rönt.
Spra*gebr. bie Sinroobncr bcr röut. 'fstooinj
Vtrf)aja , and) (Or.) bic ©intoobncr einet gnc*.
Kolonie am Iflontu« Ifujittu«; u*äij*e 3*leu*
betet Air. 38, 39. San. 2) Acliaia (ob. in IBrofa
Aehfiia), ae, f. a) ba« üanb bet Ä*äer, bie Sianb-
f*aft Ä*aja, ba« nörbl. »üftcnlanb bei $elo-
ponne«. b) feit 146 ». (itjr Viame für ganj
©rie*enlanb al« t5m. 'flroBinj; ogl. Achaei
3) Xchälas, ädis, f. eine VI * ä e r i n Or. 4)
Acltälcus, adj. a ä if , gric*if*, negotium;
homines Heute, bic na* ©ticdjeitlanb reifen;
’eurrun in bet SHcmtbabit ju Dltjmpia; *ignu;
Xehälns. 5) * Achaia, Mia ob. Idos, f. a) eine
Ä*äerin. 6) ®ric*enlanb. — Äcluvl = Aclmei
bie ^omerij*en ®rte*cn; fpri*m. (juidquid de-
lirant reges, plectuntur Achivi (ba« Soll) Hot.
ep. 1, 2, 14. adj. * Ächivus.
Xehaemenes, is , tn Äbttbcrr bet altperfifAen
„Könige; adj. AchaemCnliis petfif *, pait^if*.
chiia, etc. f. Achaei 2) — 6).
cliurnAnus , adj. au« Ä*arnä, einem Serao«
„in Ättila.
Aclielous, i, m. grö&ter gluft ®ric*cnlattb« an
bej ®renje Ätamanten* u. Äctolien«. XaB. a)
*Achelöias, ädis, ob. *Xeh*löls, Tdis, f. 3j>*tcr
be« Ä*elou«; pl. * bie Sirenen, b] adj. * Ac.hö-
, loius, pocula = äBaffet.
Acheron, tis, m. 1) glufi in Ipefptotia in ßpiru«,
bet in ba« ionif*e Sltccr münbet. 2) glufj in
VJruttium. 8) *mqtpoI. glufi in bet Untetmelt,
bah- bei ben 35i*tmx oft jut Äcaci*nung bet
Untetmelt. £>an. Achernntla, ae, f. Stabt in
Äpulien, j. Äcetenja llor.
Aeliäriius, tis, m., (feit.) f., lat. Viebenfotm föt
Acheron, bef. bie Untetmelt, mitte«* alqm ad
Acheruntem töten, abire ad Ach. ftetben Plaut.,
Acheruntis pabnlum ^löHenfutter, Bon einem Ber--
roorfenen 3Renf*en, ostiimi Bon einem iibelrie*en-
beu Orte, Ach. uimorum Boit bem SHüden eine«
Sltaoen, auf mel*em Stuten setf*lagen mctben
Plaut.-, alqm suo sanguine ab Achenmto redi-
inere Nep. $iet6 a) AchCrunt icus , adj., senex
bem lobe nafje Plaut, b) Achernslns, adj. junt
glufje Sldjeton gehörig, aqua Air.; (Porti.) -run-
Uns, templa alta Orci.
Achilles, is, m., poet. au* gen . Aehillni ob-
Achilli, acc. Achillea, roc. Aehille, abl. Achilli,
bcr gtie*i)*e .frero« , Sopn bei $eleuö„u. bet
XtjctlÄ. $ao. 1) * Achilleus, adj. 2) * Achilli-
des, ae, m. 9ia*fomme be« Vt*iDc«.
Achitl, Xchivns f. Achaei.
Ächrädina, ae, f. ber n>i*tigfte Stabtteil Bon
Stiracu® ; adj. Achrädintis ju jenem Stabil
teile ge^ötig, portae Cie.
* Acidilia, ae, f. Beiname bet Senuö non einet
glei*namigen Quelle in ©öotien Verg.
ictdns, adj. m. mp. [aceo] fauer, beijettb, tp.
mibetli*, läftig Plaut., Hör.
Actes , ei (ältere gorm e Caes. b. O. 2, 23, 1), f.
(Bom pl. finbet fi* bl. nom. u. acc. bei ®t*tern)
S*ätfe, S*neibe securis, hustae, falcis; m. u.
ol)ne ferri S*toert; im Silbe patimur hebescere
a. horum auctoritatia bic S*ärfe be« S)ei*luffe8;
bef. 1) Bom Äuge a) Sebfraft, ®efi*t inco-
lumis, hebes, acreui a. in omnes partes inten-
dere; acieni fugere fi* bem Äliblid enUie^en;
*acie servare alqd; au* ba« gcuct bet Äugen,
ba« Ste*enbe be« S)Iid« ne vultum qnidem
atquo a. oculorum ferre posae Caes. ; Äugen
merf, ®lid; *©linten bet Sterne, b) hie tflu
pille; * =» ocnlus, geminae acies; flecte huc
acies; dimittere aciem in omnes partes.
2) oom ©cifte (nur mit gen. mentis. ingenii,
animi) S*atffinn cuiu« (animi) obtusior sit
a.; exacuerc ingenii aciem; hebescit inentis u,
praestringere mentis a.; omni a. ingenii alqd
contemplori.
3) nomfjeete (eigtl. bie glei*fam bic Sdjneibe cine-J
gnfttument« Borftellenbe gtont eine« in ©*la*i
oibnung aufgeftellten ®eere«) o) S* lad) 1 1 inie,
3*la*tieijje, S*la*torbnung. prima, me-
dia, extrema, norissima; directa, conversa; con-
ferta, rara; pedestris, equostris, equitum;
navium; hostium; aciem struere, instruere,
constituere, instituere; pandere, extenuare,
distendere, distrahere, dilatare; dirigere, erigere,
explicare; milites in acie collocare; in acie
sture, consiatcre; primam a. tenere; finnare
aciem subsidiis; a. promovere, conunoverc;
extra a. procurrere; in mediam a. hostium ir-
ruere ; amplecti, circnmvenire aciem überflügeln ;
aciem continere, turbare, arertere; a. retro versa
Philippis bie glu*t bei 'f!b- , Hör.-, * Volcauia
geuetmaffen. 6) bie fötmli*e S*la*t, offene
gelbf*la*t, pugnaeta.; Pharsalica; in aciem
producere exercitum, copias in a. dneere, e<iui-
tes in a. mittere; rem committere in u.; in a.
prodire, procedere, progredi, incurrere; acie
decemere, confligere, coneurrere, pugnare, in
acie dimicare, vincere; capi, cadere in a.; acie
exeedere; ex acie efferri; aciem impeliere, in-
clinare, au* acies inclinat; aciem restituere;
immani a. hostem fundere; aciem disiccre;
Bom SBorttampfr in aciem dimicationemquc
venire; educere dictionem in castra atquo in
a. forensem; ea qnae agenda sunt in foro tmu-
„quam in acie; pugna et a.
Acilius, 1) M'. Ac. Glabrio, Äcfieger be* Än
tio*ue u. bet Vletoler, bab adj. lex Acilia bco
M’. Ac. Giabrio de repetnndis. 2) C. Ac. Gla-
brio, Serfaffet nner röm. ©ef*i*te in gric*
Spta*e. lal). Aciliänus, adj. annalea, libri
3) Ac. Glabrio, Konful mit Irajan, auf !öcfet)l
ly« lontitian t)ingeri*tet.
fAcllla, (Air.) Acjlla, ae, f. torlbag. Staht in
VBpcajium ®aB. mbst. f AcIllltAnl, m.
Ac Ina f. acinus.
äciuäces, is, m. bet teurnme Säbel bet Werfet,
Siebet.
acinus, i, m. u. -um, i, «. (Scbtnf. aclua Ct.)
Heine ©eete, bef. ffieinbeere, acini vinaceus;
(Hör.) aridum Siofinc.
äcTpenser, eris, m. (acupenser) ein Seeftf*, ent
Weber Stör ob. Sterlet.
Aels, Tdis l) m. glu| auf Stcilicn, au* al« 'Karne
be« gluhgotte* Or. 2) m. ein Ipirtc Or.
äely», ydis, f. [äyxvli«] ein futjet VButffpien
mit einem S*toungriemen Verg.
Acmöncnses, ium, m. bie ©emeinbe oon Äcmonia,
Stabt in ©ro&pbrqgicn; -nensls, e, adj.
äcönitum (-ton), i, n. [oxomw] ein giftige« »Taut,
Sturmbut, SSolfsroutj; bap- überb- *®ift.
täcor? öris, m. Säure, fautet ©ej*ma<t; pl.
im Ätlbe iucundissimum genus vitac nonnullis
iuterdum quasi acoribus condire.
ac-quiesco, 3. 1) jur IHube fommen, Äube
acquiro — actor.
15
Haben, auirufjen a laasitudine, inlecto, fsub
gieUibaa. Xao. a) t mit u, eigne flornno — jAla*
ien. 6) eupbemift. , fterben ob. tot fein multis
vsriisque perfunctus laboribus anno neptuage-
-imo A>p. ; morte Tac.-, bilbt. 0. fieblof. gut
Sabe tommen, Stube finben, ruhen civitas
nquiescens ; aures; rem familiärem saltem ac-
quiescere; fdolor. 2) gur gei fttgen Stube tom=
men mit feinen fflünfebett, Beqierben, alfo a) mit
et», jufrieben fein, ficb bei et», beruhigen,
iroft u. Stube finben m alqa re, falqa re;
fhaic; abfol. b) über et», fmb fein, fid) burd)
ct». etfreut, befrtebigt fühlen morte Clodii,
in caritate adulescentium. c) mit feinen $wei=
teta u. bgl. gur Stube fommen — einoerjianben
fein; bab überb- tjntbm. beipfliebten, reibt
geben aleui.
irqairo, qutstvi, qulHltum, 3. [ad u. quaero] 1)
baju erwerben, gewinnen (gu etwa* fibon
^orbunbenem) nihil neque ad honorem neque
»1 gloriam; omnem sibi reiiqnae vitae digi-
talem ex etc.; ne lemper annis opes acquire-
rentur; alqd ad vitae fructum; ad fidem feinen
ftrebit uermebren; gratias; nihil iam acqnireba-
tur. 2) *+überb. erwerben, oerftbaffen, ge =
Binnen sibi famarn; hostos inimicis suis; aleui
aot periculum ex invidia aut ex suBpicione
prodi tionia infamiam; opes, praedam ; vires bello.
Arrsdina f. Aehradina
Arraeus, adj. [äx«aü>;] auf fjöben oerebrt,
Beiname brr 3uno u. bei 3upiter.
Aerigas f. Agrigentum.
uritöphömm , i, ». [üxparotpÖQov ] ein @)efä&
für unoermifibten SBein.
aeredfila, ae, f. Stame eine« nnbetannten liereS,
^wbrid). bei ftäugeben.
lerlcilua, adj. dem. o. 2. acer, etwa« ftborf,
teigbar, ille jene« etwa« rcigbare SRänndjcn,
learr Deine $>i|fopf Cic.
srrTmöuia, ae, f. [2. äcer] Schärfe im ®e»
'hmad, bai B'fante, tp. (Energie, bur<b =
bringenbe Sraft.
Aerlslus, ii, m. ftönig uon Slrgo«, Sater bet
lanac I )a». 1) ÄerTslöneus, adj. e.oloni, arces
trgo«. 2) Acrtslöniades, ae, n. 91ad)fomme be«
Wnfiu« — Berten«.
ierlt#r, ad r. m. comp. u. sup. [2. äcer] l)ftbarf,
»ca härterer (Einwirlung auf bie Sinne eaedunt
«erriwe virgis febr fd)mcrgbaft, tpronun-
hare bu r ä) bringe n b , laut. 2) 0. gröberer
ibätigteit <«) beit ©efidjtefinnrv intueri solem
iibarf, mit unDerwanbtcm Süd. b) bei Ster
«anbei u. her Urteilitraft videre vitia; intelle-
gere, contemplari, concludere flbatf, genau;
acerrime observare alqm. c) be« SfBillen« u. £ian-
fein* fowie bet Slffeftc, feurig, mutig, eifrig,
caergifch, naebbnidlid), cinbringlid) a. et
<iiu repugnare, acrius invadere dextrum cornu;
x pugnare, reeistere, insequi ; acrius impugnare,
instar«; acrius incitatus; ad monendum non
uodo apertc sed etiam a. ; acrius (genau, iorfp
ieltig) cavere Hör.; acrius elatrare Hör. ; heftig,
leibcnfcbaftlitb. febarf, bart victoriam acer-
rime in alqm exercere; -f-acrius cupere; a. alqd
rituperare ; falqm inerepare; tanto acrius ur-
rere Hör.; acerrime (febnlitbft, mit Scbmergen)
sispectare; acerrime (febr ftartl occupatus Nep.
«roäma, ütis, n. [dxQoafia] ein Bortrag gut Um
Ktbaltung, im üat. eine IfSerfon, bie eine folcfgc
Unterhaltung gewährt, SRufiler, SSorlef er, lau =
niger grgät)ler, Boffenrei&er, 3mprooi =
f.a t o r.
Scroüsis, is, f. [dxgöaeti] batf Aubören, bab.
Bortrag, Bortcfung.
XcröcSraunla, örum, m. [rar ’AxQoxctavviu] ein
Seil ber Ceraunii montes, w. f. — Acröcorln-
thus, i, f. bie Burg oon Äorintb.
1. acta, ae, f. [axvq] ©eegeftabe mit fcbBner
SluBfiibt u. Sage, cum in acta cum suis accu-
buisset Ncp. ; bab- rneton. oom heiteren VIufent=
halt u. frBblidjen, ntc^t feiten auch ausfibweifen
beit Sieben am Seegeftabe, in actis esse nostris;
istorum et actae et voluptates; actae et flogi-
tiosa convivia.
2. acta, örum, n. f. actum hinter ago.
«Actaeus, adj. au« bem ftflftenlanb Mttifa
(Acte alter Slame o. Stttifa), attifib; sühnt. Ac-
tael, örum, m. Httifer Nep. ; * Actlus, ädis, f.
adj. attifcb-
ActlScus f. Actium 2) a).
actio, önis, f [ago] 1) Betreibung, 8olt =
giebung, 8lu«fübtung einer Saibe rerum;
vitae tbätige«, praftifibe« 8.; auch bas ipanbelrt,
bie Xbätigteit virtutis laus omnis in actione
consistit; omnem a. tollere e vita; corporis;
bie ^anbtung, ba« wa« man Upit actionem
suscipore; vl. honestae, honestatis; rerum
Staat«gef*äfte, insbef. bie eingelnen i) a n b =
lungen ob. ©eenen in einem Xrama. 2) Slu« =
fübrung ob. Bollgiebung einer Sache burd)
miinblidjen Bortrag, gratiarum Xantfagung,
bab- a) o. Slcbnet n. Sd)aufpieler, ber milnblitbe
Bortrag u. bie bamit oerbunbene Haltung u.
Bewegung beS SBrper«, fowie bie Xefla:
mation, in Antonio singnlaris; varia, vehe-
mens; plena onimi, doloris, spiritus, veritatis.
6) münblicbe u. öffentliche Unterbanblung
ob. Berbanblung, Beratung, insbef. o. ben
höheren SRagiftraten , Slmtähoublungen ob.
?( m t « f ü b r u n g , actiones tribuniciae , Qrac-
chorum, senatorum, Ciceronis. c) baS Serban :
beln, giibren eine« Btogeffe« a. causac u.
bl. actio bie geriiptlicbf Berbanblung, ber
fßrogefl civilis; actionem inBtituere, intendere ;
audj ftlagjormel u. überb- geri<btli<be gor =
mel, Hostilianae über Srbfdjaften; ferner ft lag;
rebe, ftlagfcbrift actiones Verrinne, fSlebe
überb- ea in prima parte actionis dicit (orator);
(SrlaubniS gut ftlage, »lagreebt actionem
habere, postulare, dare, accipere, restituere;
multis actiones et res peribant ft lagreebt U. Sin
fprueb, bie ®ad)cu, auf bie man Slnjprucb maibte;
bet eingelne gerichtliche Xermin, altera, tertia.
aetTto, 1. [frequent. 0. ago] ctW. ftarf u. b <5 U f i fl
betreiben, causas führen, tragoedias in Xr. al«
©«baufpieler auftreten.
Actium, ii, n. 1) Sorgebirgc in Sltarnanicn.
grübet mar biCI nur «n Xempel be« 'Apollo,
fpätcr erbaulc Auguft eine Stabt. 2) §afcn u.
Slfjebc bei Horaira. XaB. adj. a) Actlicus,
•Apollo; *frondes bem Slpoll heilige üorbeet
gweige; flegiones bie bei Actium fochten. 6)
•Actlus — Actiacus.
actluncula, ae, f. [dem. D. actio] eine Heine
gerichtliche SRebc 1‘lin. ep.
actor, öris, m. [ago] 1) *ber et», treibt, IreM
ber pecoris = 4>irtc. 2) Bcrrichter, BolM
gieber, Bcjorger buue in ourni procuratione
16
Actor — acutus.
rei publicae octorem auctoremqne (jum öeiftanb
in 'Hai n. Ipat) habebant; rerum auctor actorque.
8) fSerwalter eines Vermögens, tlgent, 3n =
tettbant, summarum Staffierer; publicus Berwal
ter bcr Staatsgüter, Xomänenbirettor. 4) geri(ptl.
t. t. Kläger, Saeproalter dor ®criept, nt. u.
ohne causae, causarum, fowopl in Kriminal alä
Stdilprojeffeit (dgl. accuaator, petitor). 6) Sepau =
fpielcr, primarum, aecundarum, tertiarum par-
tium, alicnae peraonae, suorum canuinum.
Actor, Sria, tu. 1) ©efüprte beS UleneaS Verg.
2) Sater be$ SKenoetiuS, ®roftdater beS ifiatro;
HuS; bap. ‘Actörides — SKenoetiuS ob. $atvoUu8.
actuärlöla, ae, f. [dem. d. actuaria] deines
«ubcrfcpiff, «arte.
1. actuärlus, adj [ago] waS (eilig) getrieben
toirb, ftpnell, navia ob. mivigium, and) n tbst. f.
actuaria ein leichte« 9iubcr jepiff, Schnell-
fegtet.
2. uctuärius, ii, in. [ago] 1) ein Schreibet, ber
Serpateblungen, ®orträge (acta) fcpncll naepfeprtcb,
©epnelljepreibct Suet, 2) fßrodiantmeifter,
Sßtodiantfommif jär Eutr.
actuöse, adv. [actuosua] mit leibenfepaftlieper
Wftion, mit Ucibenfepaf t Cic. — aetuösu*,
adj [ago] ooll Sieben u. Bewegung, tpatig,
muxirne luminoaae et quasi a. partes duae (ora-
tionia); virtua.
aetna, ua, m. [ago] 1) eigtl. ba$ Ireibcn, bic
Bewegung eines CDegenftanbcS fomopl altio als
paff., tnSbef. baS Ireiben beS Sugnicpes * fertur
in abruptem magno mons iruprobua a. mit ge;
Wattigem Stur} ; levi admonitu, non a. inflectit
illam feram (elephantum) ; bat|. als jutifi. t. t.
baS SReept, irgenbtoo »fuguiep ob. SBagcn burcpju
führen, u. bcr Ort ob. ©cg felbfl, wo man burep
füprt, bic Übertrift. 2) uneigentl. a) bie mit
Körperbewegung begleitete SJarftellung beS Sepatt
fpieterS, ber äu&ere Bottrag, baS ©cbärben
fpiel Liv., Quint., aud) bic SBorftellung eines
StüdeS ob. einer SHolIc felbfl Liv. b ) ber Ätt,
Ülufjug eines StüdeS, in quocimque fuerit aetu;
primo a. placeo Ter. ; neve minor neu ait quinto
productior a. fabula Hör.; medii ßiuifcpcuatte
Hör.; bilbl. ein Stft ob. größerer Slbiepnitt pri-
mus a. vitae; quartua a. improbitatia; ai meu«
atilua ille fuisset, non solum unum actum sod
totam fabuliun confecissem. c) f über!). ?lu3 =
füptung, Bcrrieptung, SBetreibcn einer Saepe,
namentl. o. öffent lieber Ipätigfeit, o. ge=
ricptlicpcn ©ejepäften rerum, rei, cotidiano a.
forenai attrita ingenia; -f- bie 91 rt u. ÜBcife $u
panbetn, baS ümt, bcr Beruf,
aetütum, adr. augcnblidliep, alSbalb, flugS
(uttflaff.). Stau erfliirt eS: simul ac tutum eat
'fowic eS erblidt ift’.
äcülcatua, adj. [aculeua] mit Stapeln derfepen,
uneigentl. a) fpipig, fteepenb istaec aculeata
Bunt, animuin fodicant Plaut.; literae. b) fpig
fittbig sophiamu.
äeülena, i, m. [dem. D. acua] 1) Staepel, apia;
bap. S p i 6 c , «agittae aut glandia. 2) tp. d.
allem was ftidjt, oerlept ob. anregt a) d. ftetpenber
Sorge, Summer meum ille peetua pungit a.
Plaut.; aollicitudinum. b) ooit bet Scpärfe
logifcper Sd)tüffe Cic., beS Urteils Plin. ep.
c) o. einer fepärfen u. beefjenben Siebe, d.
bitterem Spott contumeliarum, orationia;
fuerunt nounuUi a. in C. Caesaretn Sticheleien
gegen ic.; ipsi a., ai quoR habuiati in me repre-
hendendo; auep o. feparfem Berfapren aeveri-
tatis, d. bcr Jfäpigfcit ju fepaben a iam
emiaao; a. ainisao. d) baS 9lufrcgenbe, Anreijettbe,
Sporn, Stacpel habere a. ad animoa atimu-
landos. e) ber tiefe Sinbrud, ben bet Bebner
ob. bie Siebe im yupüret junidlä&t orator uculeo-
relinquit in animia eorum, a quibus eat audi-
tus; horum oratio non a. oratorioa aut forenaes
habet.
aeümSn, Tnis, n. [acuo] 1) Spipc atili; auapi-
cium ei acuminibua aus leucptenben Spipen bet
Speere, wenn an iljncn elettrifcpe Jlämmcpen fiep
jcigeit. 2) tp. a) ©eparffinn ingenii ob. wenn
leine Unbeutficpleit entflept, bl. a.; argutum iudi-
cis, pl., Hör. b ) Spipf inbigfeit. c ) SSip,
*91ön!e, teniffe meretricis. d) fcplicpte u.
bünbige Spracpc beS gkrftatibeS pugnat ille
acumine semper Quint.
Acuo, ui, ütum, 3. [detw. m. acus, acies] 1)
fpipen, fepärfen, wepen aerram, glauioa,
‘dentea (d. bcr iiömin). 2) tp. fepärfen, üben
linguam exercitationo dioendi, *linguam caueia
(dat.); mentem, prudentiam intellegendi; inge-
nium; *etiam atultis ingenium famea; illos
aetaa wipigen Ter. ; ae ad exagitandam hanc
eiua legationem fiep barauf fpipen. b) a n ) p o r =
nen, anretjen, erregen ceteroa ad aemulan-
das virtutes; *lupoa balatibua; *alqm Terbiu;
curia corda; ‘furorea; ad crudelitatem ; in
hoatem; animoa. c) noep mepr anfaetjen,
fteigern, (Liv.) hac moderatione tarn iuatu
atudia (Spnipatpien), iram hosti ad Tindicandae
aoeiorum iniuriaa ; curam acuebat, quod; (Verg.)
alcui metum, iraa in haec, Martern bie Kampfs
begtet.
äcus, ua, f. bie 9tabc(, pingere acu f. pingo;
fpriepw. ( Plaut.) rem acu tetigiati bu haft bete
Dlagel auf ben Kopf getroffen, si acum qoaereres,
acum invenisaes wer forgfältig fuept, pnbet.
ächte, adv. m. comp. u. *up. |acutua| 1) fepatf,
o. lone potp. 2) d. Serftanbe feparffinni g,
geiftreiep, treffenb a. argnteque reapondore ;
acutiua tractare alqd; acutiua, aeutiasime copi -
tare; fa. dieere aut acribere.
äcütülua, adj. dem. d. acutus jiemlicp feparf
finnig, fpipfinbig concluaiones.
äcütua, adj. m. comp. u. sup. [acuo] geftpärft,
gefpipt, bap. 1) feparf u. fepneibenb, fotnopt
burep Kunft sudes, ‘cuBpis, *sagitta, als don
Ülatur fpipig, fpip comualunae; nasus, oculi
Plaut., aures Satvrorum Hör.; pinua mit fpi&i
gen IBlättem Ov., *leto (=ad letum inferentiu.ni)
saxa. 2) tp. a) feparf auf bie Sinne Wirten b.
jepatf odor, unguentum, aapor, cibua 1‘Ltut .,
sonus (@gf. graviB) poep, Sislant Otc. tox Hör. |
*aera fepattenb, »Btridor (bet gexrtuna); *hin-
uitua; * acutum reaonare; gelu, aol feparf,
fepneibenb, fteepenb llor., morbua piptfl Hör',
♦acuta belli bie fepärfen Klippen, bic OÜefat»rcn
beS Krieges, b) d. geiftiger S^ätfc nares; feine
SRafe, gropc Spür=, feine ScurteilungSlraft remis
acutum Hör., ingenia, atudia Separffintt erfor
bembe; motu8 animorum ad exeogitandum
acuti; homo a. magia quam eruditua; (Quint,)
rebuB acuti (fepatf benltttb) magia quam oratioue
magnilici; ad fraudem abgefeimt; d. 'Hebnet
feparf, beftimmt, treffenb, dulcis inprimiu et
a. Hyperide« Quint., aententiae.
17
Acylla
trylli, Acys j. Acilla, AcU.
id, praep. m. acc., bezeichnet urlptüngEic^ bie An=
nabcrung an einen Sfsunft, nicht baS .tnneinfom
men, ju, nad), gegen, bai). I) räumlich 1)
o. bei Bewegung nach einem ffhinftc ju, nad)
ir», venire, accedere ad alqm, mittere librum
ad alqm an imb. {Riefen, jmbm. bebicieten, bab-
eüipt. libri ad Rhodio» sc. missi Nep. , u. auf
9üd)crtiteln M. Tullii Cic. ud M. Brutum ora-
tor; scribere ad alqm; ad Dianae (sc. aedem)
lenire Ter.-, aud) bei ^erfonennamen, wenn bei
Begriff beS SobnortS mit gebaut wirb iubebo
ad Sagarinum cenam coqui, ite ad tob comis-
satum Plaut.; eamus ad me ju mir, in mein
fyaui (ches moi) Ter.; devertit Clodius ad ne
in Albanum Cic.; bei Stäbtenamen nach — bin,
in bie öegenb bon ad Zamam, ad Qenavam
pervenit; proficisci ad Capuam; ad Cirtam op-
pidum iter constituunt; aud) in frinblid)etn Sinne
auf — ju, auf — Io 8, gegen proficisci ad
Syphacem; ad castra ire, ad alqm contendere,
impetum facere. 2) o. ber Sichtung Wohin, gegen,
nad) spectare ad meridiem, ad orientem solem,
ad omnta partes opponere, ad latus hostium
ennstituere ; manus tendere ad alqm, ad cae-
lum. S) b. ber AuSbebnung, bis ju, bis nach,
bis an, bis auf ab ongulo castrorum ad Hu-
men; a Salonis ad Oricum; quem ad tinein bis
wie weit; usque ad. ®ab- bei &abl= u. Waff =
bcftimmungen a) bis auf, gegen, beinahe
nummortun ad tria milia Plaut.; sane frequen-
tes fuimuB, omnino ad ducentos (gegen 200,
jebocb nicht mehr); cum anno? ad L mit um esset;
ad numerum quattuor milium; rein abBerbial
ungefähr occisis ad hominum milibus quat-
tuor; ad mille dncenti; ad duorum milium
numero. 6) bis ju, bis auf de servis liberis-
que omnibus ad impuberes (bis auf bie firn eiben
herab, felbjt biefe nicht ausgenommen ) Bupplicium
somit; ad unura omnes aDe mit ®infd)lufs eines,
atte bis auf ben lebten Wann, feltner omnes ad
nimm u. bl. ad unum; omnes naves ad unam;
liaticu ad assem perdiderat Hör.; ad nummum
convenit; tp. ad necem caedi; ad extremum,
ad ultimum, aboerb. bis auf '8 äufyerfte Liv. u.
ipät. ; ad summam im ganzen, überhaupt Cic.;
•ad prima f. prirnus 2); ad numerum bis ju
bei beftimmtrn 3 cd)1 BoDftänbig Caes. b. O. 6,
20, 4. 4) tn gemifjen Berbinbuttgen u. gormcln
auch 0- bem bureh Annäherung bewirften Ber =
weilen in bei »läbe eines (SJeacnftanbeS u. gleich5
bebeutenb mit apud bei, nahe bei, an sedere
ad latus eins; meere ad pedes alcis; ad im-
pedimenta pugnare; ad Alesiam castra facere;
ad vada proelia fiunt; oppidum positum est ad
Hiberum; manere, alqm relinquere ad exerci-
tum; pugna, victoria ad Trebiam; esse ad
Hupaniam, esse ad exercitum; stare ad curiam;
iulbef. esse ad urbem Bor bet Stabt (ifiom) oer=
weilen, b. einem aus bet BroBinj jurücflchrenben
ob. borthin abgehenben 3mperator, bei, fo lange
er baS impenum noch nicht nicbcrgelegt baltc,
nicht ht bie Stabt burftc, fonbern wemgflenS 1000
Schritt Bon iht entfernt bleiben muffte; ad omnia
palvinaria ober templa; bef. häufig ad (aedem)
BeUonae, Castoris; magna auctontate ad ple-
bem esse; res fomam habitura ad poBteros;
qui primum pilum ad Caesarem (in ffiäfarS ijeer,
hei tt.) duxerat; ad vina beim jrinfgelage, ad
petslchrii, lit. teutich« 3<butwtttRb. 5. Wicfl.
— ad.
tibicinem unteT Begleitung eines giälenfpielerS ;
(Hör.) ad »trepitum citbarae; ad portum, ad
forum, ad dextram; ut ad locum indes paratus
esset an feiner Stelle.
II) b. ber 3e'l< a) i“t ungefähren Bezeichnung
eines S^lbunftrS, gegen, um, uos hic te ad
mensem lanuarium (gegen jc., jeboeJ) nicht fpäter)
exspectamus; ad vesperum, ad hiernem, ad lu-
eem bei XageSanbrucij, *ad lumun beim Wonb-
fchein, *ad lumina prima; ad adventum impera-
torum Nep. ; ad extremam orationem gegen baS
©nbe ber »lebe Caes. b) B. ber (Srenjf, bis wohin
ein 3« träum reicht, bis *u ad multam noetem
bis tief in bie »lacht, ad hoc, id tempus bisher,
c) jur Bezeichnung eines lerminS zu, an, auf,
ad diem (dietam) jum beftimmten läge, ad horam
destinatam; ad tompus zur rechten Seit. d) hin =
nen, nach nibil interest utrum illac nunc an
ad decem annos veniam; videbam enm ad an-
num tribunum pl. fore über 'S 3af)t e) auf,
für, wo eine Beftimmung bezeichnet wirb ad
breve tempus; ad tempus für einige 3*»*-
III) Bon anberen Berhältniffen, wo gleichfalls ber
a einet Annäherung ju ©runbe liegt a) zur
nung beS SroecfS, her Beftimmung zu,
für postulare legatum ad tantum bellum; canes
alere ad venandum; servos ad remum dare;
quae sint animadversa a medicis herbarum
genera, qnae radicum ad (gegen) moraus bestia-
rum; subsidia compararc ad omnes Casus;
iumenta mutare ad celeritatem zur BeflhleU5
nigung; caespitcs comportare ad aggerem zur
Bilbung eines fflaüeS ; fore etiam reliquis ad
suam spem (für ihre Hoffnung auf Bettung) so-
lacio ttics.; nnc pauca ad Bpem (um Hoffnung
JU weefen) largitionis addidit Caes.; multa ad
avaritiam (zur Befriebigung bet §abfud)t) ex-
cogitabantur Caes.; locus ad insidias; haec sunt
tarnen ad virtutem omnia Ter.; *fortes ad
aratra iuvenci; * biiugi ad frena leones gejäum-
ter Slüwen ©efpann; natus, factus, doctus, ido-
neus, aptus, accommodatus , utilis, inutilis ad
alqd; occasionem ad rem gerendam fore; faeul-
tates ad largiendum magnas cotnparas.se; adiu-
torem esse ad iniuriam; deposcere, decernere,
deligere ad alqd; prodesse, posse, sufficere,
snppetere, suppeditare, valere ad alqd; ad id
(bazu, beShatb, zu hem 3toetf); duae cohorte« ad
id ipsum (eigens bazu) instructae; (Hör.) missus
ad hoc; nihil ad nos (sc. attinet) cS geht unS
nichts an; quid ad me? qoid ad rem? waS ttjut
bieS'f b) Bott annähetnbet ^hnlithfctt, etwa
Bon, alterum (quaeso) ad istanc capitis albitn-
dinem einen ©raufopf etwa Wie bu; ut emerern
ancillam ad istam faciem; qnod ad exemplumst
Plaut, cl in Südji<ht, in 4»tnfi^t, in Bezug
auf modestus ad omnia alia Ter.; prior ad
dandnm Ter.; ad has res quam sit perspicax
7er.; insignes ad (andern viri; vir ad labores
belli integer, ad pericula fortis, ad tisum et
disciplinam peritus, ad consilia prudens, ad
casnm fortunamque felix; vir acl cetera (im
übrigen) egregius Liv. ; tutus ad ictus Liv.; qui
ipse invicti a«l laborem corporis esset Liv. ;
• senie ad fortia (für tapfere Xhatfu(i vires; nihil
ad celeritatem sibi rebqui facere; impediti ad
transeundum, impedimento esse ad pugnam;
tardare, moram inferre ad inseqnendum; nihii
interesse ad virtutes et ad vitia; disputare ad
2 Die
18
adactio — addo.
alqd; mentis ad omnia caecitas. d) gut Eingabe
einet 'Jlicßtfeßnut, eine« SUlaßftabcö, etnet Siegel,
gemäß, na*, gufolgc agere omnia ad prae-
scriptum; ad naturam bet Siatui gemäß; ad
voluntutem , ad arbitrium, ad similitudinem
(effigiem) alcis; ad libram, ad perpendiculum,
ad certum pondus, ad altitudiueni ; ad specus
ungustiae vallium Ißalengcn naeß Slrt non
Scßlucßteu Oats.; ad speciem jum Scßeitt; ad
hunc modum auf biefe 2lrt, quem ad modum
Wie; ad verbum mörtlid), »ortgetreu; ad tempus
f. tempus l) a); ad literam nad) bem Sucßftaben,
bucßßäbticß. e) bei ©elegenßeit, infolge, auf —
bin, auf , bei brevitor duserere ad alqd; respon-
dero ad alqd, ad nomina etc., ad clamorem, ad
famam belÜ, ad spem alcis rei, ad casum ducis,
ad ea. /) gut Angabe einet Scrgleicßung »er«
glicßen mit, in Slergleicß mit, gegen, neben
ad sapientiom huius nimius nugator fuit Plaut.;
nihil ad nostram hunc Ter.; vir bonus, sed
nihil ad Persium; haec ad nostram consuetu-
dinem sunt levia. g) ». bem, toa* nod) ßingu«
fomtnt gu, neben, außer ad cetera hunc quo-
que plagam inüigere; ad hoc (haec) übetbieä;
ad omnia, ad cetera; ad id quod außerbem baß,
gubem Liv.
adactio, önis, f. Jadigo] eigtl. baä $ingutreiben,
iurisiurandi ine veteibigung Liv.
id>aeqnc, adv. auf gleiche SBcife, tbenfo,
aueß mit ut (wie) Plaut., Liv.
id -aequo , 1, 1) gleicß machen, eigtl. moles
moenibus; oertuüßenb tecta solo. 2) tp. gleidj-
macben, gleicßßelten cum virtute fortunain;
adaequatus cum alquo jmbm. gleicßgeacßtet ; »e
(gleießlommen) virtute nostris Goes., falqm Bibi.
3n»bef. f oergleichen; ©leießeö ßetoor«
bringen quibus duoous operibus vix nova haec
magniUcentia quidquam a. potuit Liv. S)
gleicblommen, erreichen deorum vitam; cur-
snm equorum; summam muri aggerisque altitu-
dinem, adaequare alqm gratiä Caet. ; abfol. uma
equitum ergab Stimmengleichheit.
’adlniftuteus u. “t-tinus, adj. fadamas] ftäß«
lern, ftaßtßart, ungerbreeßließ.
üdünia* , antis, m. [äddßctg ] eigtl. baö burtefte
Sifen, Staßl, iiberb- partes SJietall, feße
(Dtaffe; tp. n. einem garten, gtaufamen u. un
beugfamen Sinn.
ad-ambülo, l. bei ob. neben et». auf« u. ab«
gegen Plaut.
ad-amo, 1. lieb gemimten alqm, gloriam, agros
et cultum et copias Galloruiu; aueß *tfinn-
ließe Siebe ju jmbm. faffen.
ad-ip£rlo, 4. l)aufbeden, entblößen adaper-
tis forte quae velanda erant Liv. 2) öffnen
cuniculum (SRine), fores portao Liv.; “ob;
fadapertao sunt aures regis. Tao idSpcrtTlis,
e, adj. ma4 fieß öffnen läßt Ov.
fitd-npto, 1. anpaffen galericulum capiti; and)
paffenb berriebten essedum.
füdaquo, 1. [ad u. aqua] jut Iränlc bringen,
tränten, pass. gur Jränlc geben. — ud-uquor,
dep. t. Gaffer ßolen Caes.
id-uugeo, 2. no<b bagu oergrößern, oermeß«
reit bonum; numerum; pabulum hordeo; rnale-
ficia aliis nefariis. ®ao. adungesco, — — 8.
guneßmett, roaeßfen.
ad-bibo, 8. trinten, trinfenb gu fieß nebmrit
paullo plus 7er.; iibettt. u. beit Obren, ein;
(äugen, eine Siebe Plaut., ». $erj. “fieß ein«
prägen, gu bergen nehmen, beßergigen
verba puro pectore.
ad-bito, 3. bingugeßen Plaut.
ade . . . f. acc. . . .
ad-döcet, 2. impers. eS feßidt, gebüßt!
fieß ut matrem familiaa, aueß alqm m. inf., Plaut.
ad-t leuseo, 2. nod) bießter machen, acies
eittm. Verg. Aen. 10, 482.
ad-dico, 3. 1) t. t. in ber Sluguralfpraeßc gufa
gen, jicß günßig geigen, günftig fein (®gf.
abdicere) aves m. u. oßne dat.; addiceutibus
auspiciis Tac. 2) t. t. a) in bet Üiecßtöfpracße
al* (Eigentum guerlennen, gu jp rechen do, dico,
addico o. ^irötor; alcui alqd, bona; liberum
corpus in servitutem; baß. addictus, 1. 1. ein bem
©laubiger gur 3)icnft barfeit gugefproeßener Scßulb
net, Seßulblneeßt (nießt aber eigentlicher Silane) ;
bona alcis in publicum = fonßSgietcn ; aueß [mb.
als einem gaßlungöpf ließtig ertlären, gur
gablung ncrurtcilen addictus erat tibi? an
nuda (parsimonia) cupiditati petulantiaeque
(gum Vorteil ber Üppigleit u. &retßßeit) addica-
tur. b) 1. 1. bei Serßeigerungcn ob. Verpachtungen
bem meiftbietenben Säufer gufcß lagen fundum
alcui; alcui alqd sestertio, nummo für einen
Spottpreis ßingeben; alb SBcutr addictus feris
alitibus atque canibus homicida Hector Hör.;
überrr. für fflelb überlaffen, ma 6 eigtl. nießt
Pertauft merben follte, regna pecuniä, alcui con-
sulatum; quam (vitam suam) majdmis praemiis
propositain et paene addictam (gugefeßlagen )
sciebat. 3) tp. a) im guten Sinne «*■ wibmen,
se seuatni fieß bem Senat unbebingt anfeßließen;
is mihi addictus eat unbebingt ergeben, b) gern,
im üblen Sinne «— preiögeben, se alcui fieß
einem (llanifcß ergeben; (Quint.) uni se alicui
proprio, quem per omnia sequatur; alqm morti,
alqm libidini alcis; alcui fidem suam; Galliaru
serrituti ; addictus alcui Sllape o. jmbm. ; certis
sententiin; “nullius addictus iurare in verba
magistri ß. nulli magistro ita a. , ut in verba
eius iurern Hör. ep. 1, 1, 14. 3)ao. addictlo,
önis,/. baä gufpreßen, guerlennen alb (Eigen
tum bonorum possessionumque Cic.
ad-disco, 3. 1) bagu (gu bem, maö man feßon
weiß) lernen alqd. 2) bureß fernen fieß an«
eignen; aueß fieß etm. gegen feinen ffiillcn,
unmilltürlicß aneignen, anneßmen multum
malitiae, quamvis nolimus, addisermus Plin. ep.
füberß. erfaßten.
addltümentum, i, «. [addo] gugabe, gutßat,
Haff, nur 0. $erfouen Ligus, a. inimicorum meo-
rum Cic. p. Seat. §. 68.
ad-do, dich, dltum. 3. 1) etm. ob. jmb. tnoßin
bringen, jehen, ‘legen epistulas in eundeni
fasciculum; album in vestimentum auftragen auf;
“frena feris attlegen; “manus alcis in vincla;
“iugis arcem bauen auf; “soleam pedi; “alcui
calcar ob. f calcuria anfpornen; “nugis pondus
legen auf »c.; aud) einer 'lierfoit beigeben, alqm
alcui comitem; “se comitem, “so sociam fieß
gugef eiten; additis auxilio (gur §ilfe) perfugis;
(Tac.) custodia« I’isonis additus, hjs copiis
rector additus; “luno addita Teucris alö Söer
folgerin gugefeßt, fte immer oerjolgenb. 2) bei«
bringen, cinflößen, berleißen alcui virtu-
tem; verba virtutem non addere; rebus nomina;
“opus pigro; “honorem ductoribua; “cornua
addoceo — aden.
19
psuperi ; *farorem animis; alcui animum, ani-
iuo«, *mentem (SRut) tirnido; rebenb beibtingen,
mit anbringen in sententiam S all. 8) cct
acbrrnb binjuthun, hinjufugen, baju geben,
mmtbtCTi unum granum; aliam insaper in-
iariam; equites mulonibua, hone laborem ad
cotidiana Opera; ad iter circuitum; additur ( eb
lommt pinju) opinio ad spem; f additur (eg
edebft) aniiouä ; gradum sc. gradui bit Schritte
orrboppeln, bridjleunigen ; *in spatia = spatia
spatiis Umläufe auf U. oottenben; multuni rei
pablicae; ea res multuni animis eorum; quod-
earnque addebatur subsidio jebe tiatpgefcpicfte
Uaterftüpung ; liistoriae maiorem sonum; viin
rictis; sic ut sopra nihil posset addi auf eine
raübertreffUehe Seife; ‘numerum (einen neuen
fltar) divum altaribus; *divitias avaro mari
bcreiihcnt; ’inceato integrum b. i. bapintafjen
mit *operi noctem aud) bie Siacpt benagen
»u x.; *alqm Troiae periturae mit hineinjiepen
in bab Brr Serben je.
dngbef. a) alb öebot julegen, mehr geben nihil
»ddo. b ) eine 3«it alb Stift pinjufügen, noch
gewähren paucos dies ad rem publicam ge-
rendam; fad dito tempore mit bet $eit. c) alb
t. I. bet Siccpentunft ab bieten (®gf. deducere).
d; ju etw. (gejagtem ob. (gebuchtem binjufegen,
•fügen ad hoc maledicta alia; pauca eiusdem
geueris; huc pauca; ad id quod ab aliis au-
dierat, sui alqd timoris; ad cetera m. acc. c. inf. ;
M audisse Ter.; addito (abl. abs.) acutiorem
-H« (gladium) 7ac. ann. 1, 36; m. ut; adden-
dum eodem est, ut ne; amplitudo, addo etiam
ctilitatem ; de morte Sabini Sie Mitteilung oom tc.
Cats, jchriftlicp pinjufügen in orationem
qoaedam, multaa res novas in edictum; b a Jn
nehmen, baju bebenten, inflnfcplag brin»
gen non ad haec m. acc. c. inf. Cats. Oft bet
«Weiterung u. näbercr Begrünbung beb (gejagten
i'ixä) einen neuen (gehanten ob. Umftanb adde
tue m. acc., adde m. acc., ’adde huc quod,
•fadde quo<i m. indic., nimm baju, baju rechne
r.«J, benft bit noch, baju lontmt.
id-tlöceo, 2. noch baju lebten Hör.
rddormisco, 3. \inchoat. t>. aadormio] ein Wenig
rinjdjlafcn, etn Schläfchen machen Suet.
»4-däblto, 1. einigen gweifel pegtn, eini»
gft Bebenten tragen de, in alqa re; in his
(*.); m. num, illud, utrum — an; parumper; an
Curt.; ungewohnt si plus adipiscare re expli-
c»ta boui quam addubitata (wenn bie Sache
migUngt, eigtl. wegen jweifetpaften Stfolgeä be»
inftanbet wirb) Cic. off. 1, §. 82.
*d-däco, 3. [ttnp, adduce ft. adduc, sync. perf.
addurti Com.; sync. inf perf. adduie Plaut,
'»/. praes. pass, odducier Plaut ] 1) peran»
führen, pinfüpren, -bringen, polen, mit:
ftpren, »bringen alqm iutro Plaut.; alqm
ad «e domnm, ad cenara Plaut.; alqm secum;
in conspectum populi Liv.; milites in Castro;
integros subsidio; exercitum ad (gegen) alqm;
dqm in ius ob. iudicium, auch bl. alqm oor ®e
rictlt jiehett; adducta res in iudicium est; alcui
pueros renales ex Gallia; aurum secum Liv ;
•propius adductum (nähet gerüdt, gteichfam h'11 :
gqanbert) Tarentum; »adducor litora ft. ad 1.;
tmleiten aquam. 2) übertr. a) »perbeifüp»
cci sitim, febres. b) in eine Hage, einen »fuftaub
bringen, Dorfegen alqm in sertnonem, in
invidiaui, in vituperationem jum (gegenftanb
bei- tc. machen; alqm in suspicionem alcui; eo
adduxit eos, ut; in eum me locum (Sage) ad-
duci, ut; est res iam in eum locum adducta
(bahin gelommen), ut; res in extremum discri-
men, in angustias summas; se suumque regnnm
ad ultimum discrimen auj'b Spiel fepen; non-
dum Myronis (signa) satis ad veritatem ad-
ducta (meichen noch niiht x.); alqd ad effectuni
juftanbe bringen Liv. c ) ju einer gewiffen @e
mütöftimmung ob. Zhätigleit bringen, bewegen,
beftimmen, »ermbgen, Deranlaffen alqm ad
misericordiam Ter., ad nequitiam berleiten Ter.;
ad iracundiam, consuetudinem, se in eam con-
suetudinem (ftef) fo gewöhnen) ut; in fletum, me-
tum, exspectationem; falqm terrore ad con-
diciones pacis frieblich ftimmen; in eam spem
ut; in spem maximam et verissimam sumus
adducti m. acc. c. inf; adducis me ut tibi as-
sentiar; adduc tus sum officio, fide, miaericordiü,
ut; alqm adducere ut exiatiinet m. acc. c. inf,
non possum adduci ob. non adducor ut putem,
ut credam m. acc. c. inf, aber auch bl- adducor
fl. adducor ut putem, credam ich werbe bewogen
ju glauben, m. acc. c. inf, wenn brr Begriff
beb ©laubenb, m. ut, wenn ber beb adduci oor-
herrfdjt, illud quidem adduci rix possum, ut ea
— tibi non vera rideantur Cic. fin. 1, 6, 14;
ganj abfol. adducor igitur et propemodum as-
senuor; m. inf u. quin, nulla calamitate victus
excedere proelio — potuit adduci, quin b. G.
8, 19, 20; adductus his rebua, cupiditate, pre-
cibus, mercedulä (im Seutfdfen oft bl. burch auf,
um — willen). 3) ftraff, fdjarf an f i dj jiehen,
heranjif hett lorum, funeB, tormenta; *sagittam
(inbent man ben Bogen fpannt) ; habenas, »arcum ;
•securim aubholen mit ic., »pedem auf heben, um
$tt treten. 4) *jufammenjiehen, *cutem, *ar-
tus. ®ab. A] udductlus, adv. comp, ft r eng er
Tac. B) adductus, adj. in. comp. 1) an», ju:
famme ngejogen , übertr. o. Hubbrucf, gejügelt
Plin. ep. 2) in galten jufammengejoaen
*add. fere rultu; fquao causa frontia tarn add. ?
auch #■ ffäerf. fgemeffen, jtreng.
ad-edo, edi, esnm, 3. 1) anfreffen, anbeihen,
annagen iecur; »lapides adesi oom ©affet ab»
geriebene u. bähet glatte, *adcsi (ergriffen ». ffeuer)
postes; ’scopulus adesus aquis aubgcwafchen ;
♦saxa. 2) aufjehren, aufbrauchen extis ad-
esis, adesa pecunia, fbona; fadesis fortuuis.
Adelphi ob. Adelpboe, örum, m. [’ASehpoi] bie
Brüber, eine ftomöbie beb lerenj.
ädemptio, önis, f. [adimo] bab Sn t jiehen, bie
©egnahmc civitatis, bonorum.
1 . ad-bo, (*inf. pass, adirier ft. adiri), 4. 1) über!).
hinju=, heran», hingehen ob. tommen; fich
Wohin begeben ad alqm, Romam atque in
conventum; curiam, ad initium silvac, natio-
nes, Remos; inaulam (lanbcn), vicos, templa,
fines, oivitates; plura loca (umher jiehenl ; t»
Sotal. adiri jugänglich fein; übertr. *famä
sidera emporfteigen ju; alb geriet!, t. t. ad prae-
torem in ius ob. bl. in ius. 2) ju jmbm. ob.
etw. in einer gewiffen Hbficpt gepen o) um
mit jmbm. ju fprccpcti, bef. um etw. bittenb, alqm
jmb. angepen, fiep an jmb. wenben (auch per
epistulam fcpriftlicp); venerantem deos, aras
betenb napen, *mille domos bittenb napen;
libros (Sibyllinoa), mogos befragen. 6) unter»
2*
20
adeo — adhuc.
fu*enb bereifen, befu*en, Bifitieren »Lycias
urbes, »eastra, fhiberna, c) in feinbli*er Ab=
fi*t auf etw. ob. jmb. flu = , loSgeben, etw. ob.
jmb. angreifen a<l numernm equitum; oppida,
»virum; tempus adeundi beS Angriffs, d) um
et», ju übernehmen, flu beforgen, an ein ©ef*äft
gehen, et», übernehmen ad causa« publica«,
ad rem publicam; als geri*tl. t. t. a. heredita-
tcm antreten; *gaudia gcnieften »ollen. §iero.
P* unterjiehen, übernehmen, auffuchen
omnem «imul fortunam mit pnbm. teilen; peri-
culum ob. (feltner) ad periculum; labores et
pericula; inimicitias
2. Sd*S6, adv. 1) bis bahin, bis ju bem
fünfte a) oortl. eigtl. im 9iaume; tp. a. res
rediit bie Sache ifl fo »eit gelommen. 6) in ber
Seit, fo lange, häufig usque a. mit folg, donec,
quoad, dum. 2) in bem fflrabe, in bem SÄafje,
fo fehr, jo ganj, fo, m. folg, ut, au* jur Be
grünbung b«S fflefagten (mit Betonung) adeo prope
omni« senatus Hannibalis fuit Liv. ; bah. adeo
non, a. nihil ut fogar nicht ob. fo »cnig,
bafe, ftatt bafj, ftatt ju; auch => admodum
gar, fo gar, gar fehr 7er., Verg. Bei Com.
mit folg, ut = fo fehr, in f olchcm Stabe —
»ie adeone quemquam infelicem esse ut ego
sum! atque adeo. 8) häufig jur $eroorhebung
eines SBorteS (bef. eines pro«. , adv. ob. adj.\
»elehem es ftch beinah« entlitif* anfcfjliefet, ja ob.
eben, gerabe, gar, alljumal, hinc a. hierbon
fogar; tute a. verba eius audies; id a. malum
m ult os post annos in civitatem reverterat; id
a.; tres a. (pan$e) annos. QnSbef. si (nisi) a.
wenn wirtlich, »enn gar Com.\ adeo non
fteigernb nach einer Negation um fo weniger,
geschweige, a. ohne non nach ne-quidem u.
quoque um fo mehr Tac.
ideps, Ypis, comm. eigtl. baS weichere gett bei
Slenf*cn u. nicht wiebcrtäuenben Vieren, flaff.
nur rneton. Cassii adipes bcS (£. S*metbau*
=— Plumpheit u. Beguemliehteit de.
Sd optica önis, f. [adipiscor] bie ffirlangung.
äd-equito, 1) heran = , hinjureiten ad nostros,
in dextrum comu ad suos; portis ( dat .), f in
primos ordines; abfol.; au* tnebenherreiten
circa, iuxta.
od-ösfirlo, (adesB.), ivi, 4. na* etw. junger
bctommen Plaut.
adf . . . udg . . . f. aff . . . ugg . , .
äd-liaerco, 2. 1) an etw. fefthangctt, anhait;
gen, antieben saxis Liv., ancoris Tac., »lentis
brachiis b. i. mit untf*lungenen Armen jmb. gal-
ten. 2) tp. a ) bem Orte ob. ber S«t na* an etw.
ft* anf*lie6cn, anflohen, aitgrenflcn con-
tinenti; fvineis silva. b) an jtnbm. ob etw.
glei*fam fefthaitgen, baoon nie wei*en lateri
gravem dominum, fstatms castris; ( IAv .) nulli
fortunae animus. c) an etw. als Anl)ängfel
angehängt fein *iu margine voraus war (aus
TOangel au Kaum) auf bem SRanbc betgef*ricben ;
abfol. ein Ant)ängfcl fein, bilbeit te vix ex-
tremum udhaesisse. Tat). A ) ad-hnoroseo,
hacsi, haosum, 3. 1) eig. hangen, lieben,
fleden bleiben, fi* anhängen, haften ad
turrim; ad saxa Sirenum, au* im Bilbe taiu-
quam in quodam incili iam omnia adhaeserunt
in# Stoffen geraten Cael. b. de.-, ad eam (di-
sciplinam) tamquam ad aaxum. 2) tp. a)
irgenbmo fi* anhängen, hängen bleiben,
an etw. haften in his locis; iustitiae honesta-
tique (fflgf deserere); 0. SJebl. ad onmiurn ve-
strum Studium Anflattg fiuben ; quae prava sunt,
fastidiis bem h®ftt ein übler Sinbruff an. 6) o.
'Jiebner u. ber Siebe, (treten bleiben, ftoffen.
B) ddhaeslo, önis, {. baS Anhängen, bie An
f*Iief)Ung; adhaesiones atomorum inter so de.
SdhYbeo, 2. [ad u. habeo] 1) h'nflubrtngen,
^führen, twenben, anlegen, auflegcn, legen
»manu« medicas ad vulnera; »manu« genibus
bie Jfniee mit tc. umfaffen; im Bilbe manus rec-
tigalibus ji* oeTgreifen an ic.; »vincula captis;
bilbl. alteri calcaria, alteri frenos ; adhibetc ani-
mos et mente« vestras ad etc. ; alqd ad panem
nehmen, efjen flum ic.; ad domesticum morern
hanc a Socrate adventiciam doctrinam tuntu
fliehen, bamit Berbinben; quattuor initiis quin-
tam naturam; rerum turpitudini adhibetur (tritt
hinju) verborum obscenitas. 2) tp. a) einen ffle
genftanb als Stittel ju einem beftimmten gmed
an jmb. ob. etw. ri*ten, ihm entgegenbrins
gen, bei jmbm. ob. etw. in Anwenbung brin-
gen, oerwenben, eine Tenb u. §anblung8weife
gegen jmb. ob. bei etw. üben, »eigen, beweifen
odores ad deos, orationem ad vulgus; diis cul-
tus, honoros, preces; oegro medicinam; alcui
consolationem literis; alcui vim; officium erga
alqm; reverentiam advereus deos; saevitiam iu
famulos, Studium ad dicendum, tempus, dili-
gentiam ad considerandos res; curam de alqa
re; iamburn in fabulis, sermonem in pocuUs
führen; in amicorum periculis fidem et diligen-
tiam; morbis reraedia; modum vitio ein Blaß
fepen für tc.; (Nep.) nullam memoriam contu-
melia« Kaum laffen, haben für tc.; belli neces-
sitatibus patientiom jeigen für tc. ; Studium atque
aures, modum quendam ; cautionem rebus suis ;
non mediocrem diligentiam. 8) jmb. ju etto.
nehmen, jieljen, äujieben, julaffen, als
Reifer, leilnehmer, Berater alqm convivio, »cenae,
consilio; »castris socios, »penates ppulis; * al-
ter» te mensis deum b. i. bur* Xranfopfer beim
82a* tif* als fflott ehren, wie einen @ott anrufert ,
»vim ;nämli* Ti ui) sapientiae b. i ben ftrengen
ffirnft beifeite fepen; (Li v.) alqm ad ministerium
dapemque, »in partem periculi, fin auxiliutu;
oft au* bl. adh. alqm, medicum, festem, fratrem,
patronum, interpreteis locorum peritos ju Säte
fliehen ; »quicumque adhibetur deus, heros als
fflott tc. auf bie Bühne gebra*t wirb; (feit.) nt.
adv., jmb. irgenbwic aufnehmen, behanbeln
alqm liberaliter, sererius; sic se (fi* benehmen'
in potestate, ut etc.
üd-hinnlo, 4. an-, flumiefiern »equo; übertr.
ad illius (Epicuri) orationem de.
adhort&tlo, önis, /‘.[adhortor] Aufmunterung,
Änmahnung. — üdhorUtor, öris, in. [adhor-
torj Aufmunteret, Auffotberer, au* m. gen.
operis jur Arbeit Liv.
id-hortor, t. dep. anmahnen, aufmunteni,
aufforbern, anfeuern alqm ad laudem, ad
alqd faciendum, fin ultionem «ui, fin bellum ;
m. ut ob. ne, tquo u. conj.\ (Ter.) m. bl. conj ;
Boios atque Haeduos de re frumentaria; mili-
tes, omnes cohortes ordinesque.
ädhüe, adv. [ad u. huc] l) eigtl. in örtli*er
Bebeutung bis hierher, wie b. Plaut, adh. lo-
corum, aber na* flaff. 3pta*gebrau* nur in
temporaler u. jwar immer in Bejiehung auf
Adiabenus — adiicio. 21
Nt Äegenwart, nicht auf bit Vergangenheit a) *puellas leto; bef. B. tobt alqm alcni Ter.-,
bi# je|t, bisher pro te, sicut adh. feci, üben- bat), ‘ademptus hingerafft,
ti-iime supplicabo; ad hone morem qui usque itrt-lnsnrgo, 3. fid) babei erbeben, colles hie.
adhuc est retentus; adh. Ligarius omni culpa adipatus. rtilj. [adeps] tigtl fettig, B. ber Siebe
racst nach bem, »aä icf) bi# je|t gegeigt hobt; überlaben, f ch w ü l ft i g opimum qnoddam et
■eripsi ctiarn illud — disertos me copnosse non- tamquam adipatae dictioms genus f.'t'c
nallos, eloquentem adhuc neminem (Wofür in fidtpiscor, ndeptus sum, 3. dtp. (inf. adipiscier
fetter Siebe flehen würbe: cognovi — adhuc I’laut.) [ad-apiscor] 1) einboten, erreichen
neminem); ille igitur xidit, non modo quot alqm. 2) etw. mit glücflichem (Erfolge erfirebett,
fnment adh. philosophorum de summo bono, erreichen, erlangen landem, gloriam, victo-
sed qnot omnino esse possent senteutiae (Wo riam, ins suurn; nos ea qnae consecnti sumus,
»enttabe# gtfagt haben würbe: tot adhuc fuerunt); bis studiis et artibus adeptos esse; bonores a
mt Briefftil unam adh. a te epistulam accejxram populo; partic. adeptus nt. gen., rerum, domi-
ureil ba# pUqpf. ba# perf. oertritt); in nachtlaff. nationis (wie potin) Tnc.\ pass. Satt., Tac.-,
Seit such boh ber eigentl. Vergangenheit; m. SRegat. gmeifelh- b. Cic. ile sen. 2, 4.
nlh. non. neque a., nihil a., a. nullus, nullus a. äditto, önis, f. fl. adeo] ba# fjingugehcH, §in »
/<: n o cb . immer noch, auch icht noch, Bon bem, gehen quid tibi hanc aditio est? wo« h«h bu
irc# bi« ju bem gegenwärtigen geiipunfte ge; gu biefer bingugehen? Plaut.
idiitht, obgleich man ba# Aufhörcn beäfelben er- adltiis, us, m. [1. adeo] 1) ba# $eran», §in =
Mtttn lännte sed adb. de consuetudine exerci- gugeljcn, ber y u g a n g , multitudinis Angug; a.
Utioni» loquor; Caesar minaces ad senatum et atque abitus; urbes uno a. atque adventu ca-
scerbas literas miserat et erat adb. impudens ptae; litoris; difticiles a. habere ad pastuni;
do ba# imperf. erat auf ^Rechnung bc« Brief- ‘ventis est a. bringen hin; *buc a. ferre feine
Eil# iommt); haec legatio verbis adh. (immet Schritte lenfen. 3n#bef. o) ba« Siecht, bie SRög-
Md)) lenior est, re asperior; noch immer, noch liehleit, öelegenheit bc# §ingugehen#, ber
»eitet insatiabilis avaritia est adh. implere Sfutritt, 3ugang, auch gu einer fßerf, Aubieng,
rolle, qnod iam eircumfluit, adh. penetrare in in forum; quibue solis a. in domum familiarior
Indiam Curt.-, quaerenti an adb. aliqui conscii erat; nullum a. ad eos esse mercatoribus ; a.
"■»ent Just, 2) f fteigernb ft. etiam b. comp. habere ad alqm, homo rari aditus feiten gu»
i'iiibenns. adj. au# ob. gu Abiabene (einet ganglid), a. ad alqm difficilior; faciles a. ad
itobinj Äfftjrien#, j. Shtrbiftan) gehörig, a b i a -- eum privatorum; aditum petentibus conveniendi
benifq; auch subet., Tac. non dare Nep. ; f aditum regis (gum &■) obti-
Nlirio f. adiicio. nere; commendationis burch (Empfehlung Cace.
«4lw, egi, actum, 3. [ad-ago] 1) heran», hin- &) meton. ber gugang, (Eingang al# Crt insu-
latieiben, »führen, -btingen; hincintrci» lae, templi, ad portum, ab terra, ex Gallia,
ita, »ftofeen pecus e vicis, fequos per publi- aditum habere pedibus B. ber fianbfeite, naribu«
■s»; tigna fistucis einrammen, turrim heran» tnediocrem; perangustus, facilis, difficilis; *adi-
idtieben; telum, tormentum in litus; alcui ensem, tum occupare, ‘obsidere, omnes a. claudere,
eladium Verp., Liv.; scalprum in articula JAv ; utrumque a. interchiderc. 2) übertr. a) ber
ttelam parti corporis, telum tormento missum Sef)ritt, (Eingang in etw. primus a. et postu-
«hgi non potest trifft nicht bi# hin Caes.; ’alqm latio Tuberonis haec fuit; qui a. ad causam
: »Imine ad nmbras hinabfchleubern; *alqm prao- Hortensio patuerit. b) UJi ö g l i cf) t e i t gu etw. gu
fqstem tnrbine (im SBirbel); ‘sagitti turbinc gelangen, Gelegenheit, Wittel u. SBeg, gu--
*daeU; al« gerichtl. t. t. alqm arbitrum ft. ad a. tritt ad alcis aures, ad honorem, adeaconauda,
»et btn Schicb#rid)tcr fich gu ftcflcit nötigen, laben a. et causa postulandi, patefacere a. rorum; a.
(*e. 2) gn einet Jpanblung ob. in eine Slage t r c i - laudis, qui semper optimo cuique patuit; ser-
iell, bröngen, bringen alqm ad insaniam monis Berechtigung gu tc.
r»r.; ‘fnötigen, gwingen gu m. inf., faeriore ad-iaceo, 2. bei ob. neben etw. liegen, an-
•d:gi copidine; *in faciem prorae pinus adacta grengen ad ostium, ad Aduatucos; mare Nep.,
tone gefialtet wie tc.; alqm iusiurandum ob. Etrunam Liv.; agro Romano Liv., populi adia-
iareiurando, ad iusiur. jmb. in 6ib u. ^flicht eentes; fsubst. ». adiacentda Umgegenb.
»tbmen, fchmören laffen, in verba alas (nach adlectio, önis, f. fadicio] 1) ba# 4>ingufügcn
ratet Bon imbm. Dorgefagten Sfotmel) — jmb. für populi Albani; (?bc.) familiarum adiectiones
eisen »treiben: milites sacramento etc. j. sacra- Hispaniensibus dedit Berfiattete ben S neue ga
»entum. utilien aufgunehmen ; al# t. t. ber ®efd)äft#fpr. ba#
^i»s, #mi, emptum, 3. [ad u. emo] 1) ent- Kulegen gum greife, Wehrbicten Liv.
athmen, hinweg , megnehmen, nehmen, aallclo, ieci, iectum, 8. [ad u. iacio] 1) nach,
cstjiehen (ohne ben Begriff ber Bemalt, gern, bi# an ob. anf etw. hinwerfen, -fchleubern
u wgng auf etw. ®ute«) alcui peenniam, rogna, telum; quo telum adici potest auf Schuhwette;
•Um. munus, ‘sonrnos, *lumen (ba# Sieben), tantum (nür fo Biel) a rallo eius prima acies
*'»ti lnmina (ba# Augenlicht); militibus arma; aberat, uti ne telo tormentoTe adici (*c. ad
uuniu mei mos mihi, non me ipsum adome- aciem) posset Cats. ; voces auribus alcis adiectae
nat; alcni sensus abfprechen; *omne ins alcui bie gu ben Ohren jmb«. gelangten; fprichm. alcui
oterdicto (t). Brotor) => für blöbfinnig erlläreit; rei albura calculum, f. calculus 2); übertr. hin-
pcieseatem facultatem insequendi sui ; omni spe werfen, anf jmb. ob. etw richten oculum alcui
r,[»4randi adenipta, prospectu tenebris adempto ; rei; oculos cupiditatis ad alqd; alquo impru-
»hin metum, cura* Ter., ‘dolores benehmen; tn. dentiam oculontm au# Berfeljen ben Blid Wohin
(Ke. Verr. 4, §• 161; *m inf. nerbieten; B. richten; animum ad alqm Ter., ad alqd, (7,ir.)
$trf. entreißen alqm (alcui), alcui puellam; alcui rei; ‘fdictis mentem. 2) an, neben ob.
22
adiudico — admaturo.
auf, in etw. ijintfjun, f) t « l c ß c tt , /ftellcn,
sftfccn, = gieficic rogura buBtumve novum (ad)
aedes alienas XII lof. b. Cic.\ feapiti insignia;
aggerom ad munitiones aufwerfen, terram; mu-
nitionem aufffihren; adiectfi planitie Womit fidj
eine ®brnc aitfdtliffit; flatus est adiectum (leb nt
fid) an) fluinini; animos iuvoni einflöftett. 3n4bef.
a) al« Cermeljtung binjufügen, =tb«n,
jufepett ad belli laudem doctrinae et ingenii
gloriam; falqm ad numerum sodalium; muneri
agri aliquantum Lia; latitudinem aggeri (,'urf. ;
* Britannos imperio; + magnitudini Pori notb
tttebi berttotbeben. 6) bei Saufen u. Serfteigerungen
tnebt bieten supra. e) *fitt bet Siebe b<nju=
fügen, b'näufepen his («.) m. acc. c. inf. ;
im<, fr. huc adice, adice quod -=■ adde quod.
ad-iüdl co, 1. 1) ritbietlitb jntbm. etw. al« ©gern
tum ob. überb. juerfennen, jufpreeben alcui
regnura; mulierem Veneri in servitutem; alcui
causam bie Sache ju ©unften jntb«. nttfdjcibeit ;
*si quid abest, ItaÜB »rmis ju bet röm Hetr=
ftbaft sieben. 2) tp. jmbm. ctw. jufibteiben
alcui salutem imperii.
adluero f. adinvo.
adlümentum, i, «. [adiuvo] Hilf« , Untet =
ftüpungbmittel, Seiftanb alcis rei; adiu-
menta consulatus (ala ctflötenbet gen.) doctrinae;
ad alqd; alcui rei [für etw.); alcui esse adiu-
mento ad alqd ob. in olqa re; a. afferre.
adtnnctlo, önis, f. [adiungol 1) ba« ilnlnfipfen,
bet Slnfcblujj naturao ad hominem; nulla po-
test esse homini ad hominem adi.; animi rei
voluntatis Hinneigung; nl« tbet. gigttr ■= ini-
tevlif, avvitfvypevov bic Beziehung einet bJtä=
bifat« auf mebrete ©ebattfett Oie. 2) bat »ernteb=
tenbe Hinjuffigen, Hnreiben, Snfcbliefjen
rirtutis; Terborum. lab- tbet. t. t. ein bebingen-
btt u. befdtränfenber 3nfafc, bic Scftftrü itfuttg.
— adlunctor, 5ris, m. [adiungo] bet H ' n } u =
füget ille ulterioris Galliae Cie.
ndlnnctns, ndj. m. comp, [partic. B. adiungo]
eng oetbuttben a) m'ng. n bat einet bletfon ob.
Sache eigentümliche, ®bat®iietiftif(bt pie-
tatis adi. esse; propiora huius cauBae et ad-
iunctiora; pl. n. (aevo) bat jebem Sebentaltei
©gentüntlidtc Hör. ft) alt tbet. u. log. I. t , .«in g.
n. negotio bat mit einet aatbe in Scrbinbutig
Stebcnbc, woraus man für bic Sache felbfl Sd)Iüffe
sieben fann; pl. n. Siebcnumftünbe bet 3eit,
bet Ortet.
ad-lungo, 3. anlnüpfen 1) eigtl. anfpannen
•tauros aratro, *equos; ‘anbinben ulmisvites.
2) iibettr. a) räumlich u. seitl. anfügen, =teiben,
s jeb lieben parietem ad parietem communem;
acceseionem aedibus; adiunctum esse alcui rei
an etw. ftofjen, greinen; fpars flumini ad-
iuncta; adiunctus fundus; altern tu (anni tem-
pu») hiemi adiunctum est; horum aetati duo
adinncti C. Fannii fuerunt; o. fJetfonen bei:
geben, beißefeilen Samnitium exercitum; im
©IcicbmS iuris scientiam eloquentiae tamquam
ancillulam pedisequamqne; loca provinciae ein:
BCtleiben; navom ad rehquas; legionem legioni.
ft) intbef. «) in bet Siebe an etw. anlnüpfen,
an reiben verba ad nomen adiuncta ffipitpeta;
similitudines adiungens; rebus praesentibus adi.
atque annectere futuras; sequentia bie [folgt:
fäpe. ß) politifd) ju etw. binsufügen, = fd)la =
gen Ciliciam ad Imperium populi Rom.; vec-
tigalia. y) bureb Sünbnit bereinigen, Bet:
binbett, an fitb fnüpfen, für fid) gewinnen
urbem ad amicitiam, in societatem; bellicosas
nationes alcui; eonciliare animos honununi ct
ad usus suos adi.; alqm sibi socium, sibi ami
cum; uxorem (sc. sibi) fid) snlegen; alqm sibi,
sibi societato; moderato et prudenti viro ad-
iuncto collega; adiuncto alqo in Setbittbung mit;
se alcui rei, ad alqd fid) anfdtlicfjcn an, se
eomitem fugae alcis, se ad causam alcis; se
alcui. 8) mit etw. Bereinigen, oetbinben,
paaren verbis solntis numeros; ad honestatem
voluntatem; adiuncto ( abl . «fts.) vero, ut etc.
Bereinigte ob. Betbanb f«b aber bamit, baft Ctc.
off. 2, §. 42. t) jmbm. ob. einet Sache beilegen,
beimeffen, Bet leiben, oetf (baffen, ct wer beit
ädern visis; honorem populi Rom. rebus; sibi
auxilium; benevolentiam (sc. sibi) lenitat«; di-
ligentia vestra nobis adiungenda est. J) nad)
etw. binriditen, eiltet Sache suwenben animimi
ad alqod Studium Ter.\ crimen et suspicionem
ad praedam. »j) jmbm. eine Molle »“teilen
alqm ad suos sermones; ei dialogo aaiunctnm
esse tertium bie britte Molle haben.
ad-lüro, 1. 1) basu, ttctd) ba»u febwüten alqd;
praeter commune insiurandum. 2) befebwöten,
eiblid) Betficbetn ob. Betfprecben omnia; m.
acc. c. inf i; per deos Ter.-, *m. bl. acc.
adlüUbllis, ndj. [adiuto] behilflich/ ^ilfTcicti
operam diu-e Plaut.
adtiito, 1. [ frequent, o. adiuvo) helfen, unter:
ftüpen alcui onus, alqm Com.] id acliuta
me Ter.
udiütor, öris, im. [adiuvo] Unterftüfter, (Mc
bilfe, Helfet, Seiftanb, in üblem Stnnc H»el =
fctibtlfer mihi venit a.; hoc adiutore; adiu-
torem esBe alcis honori et dignitati; alcis rei,
in alqua re, ad alqd; intbef. auf bet Sühne bet,
welcher bureb feine Mode bie Mode eine» anbern
unterflüht u. bebt, bet Spielet einet Meben
tolle haberes magnum adi., posset qui ferre
secundas Hör.] bet Sffentl. ©ebtlfe eine« Staat«
beamten, ¥lbjuntt, Wttaehci; fbie gteunbe u
ÜHiniftcr be« finifer«. Dao. adlütrix, leis, f.
bie Helferin reginä; sceleris alcis; in alqa re
Ter.-, inSbef. (TVic.) legio, 93enenttung bet ctflcti
u. »weiten Segion, bie au« Seeleuten jur Vtufl)ilic
gebilbet warb.
ad-iövo, iüvi, iütum, 1. [ootll. adiüero — ad-
iuvero] untetflüpcn, helfen, beipeben alqm
in alqa re. ad alqd; alqm operü; m. ut baju
helfen, bafs, *ne; Be mtuiibus fid) auf ft ent men ;
alqm auch moralifch = aufriebten, ermutigen
clamore militem; fptichw. fortes fortuna adiuvat
Sagen gewinnt; auch b. Sachen, etw. nutet:
ftüpen, befbrbetn, ffltbettt, ju flotten lont
men, etw. nübten, untetbalten maerorem orn-
tionis lacrimis suis; rem proclinatam; opinio-
nem; »ignes SiebcSfeuer; fictum bostis, tpreco-
alcis; fcogitatio ipais noctis tenebris adiuvatur;
abfol., nüplich, fftrbetlich fein, frommen,
beitragen alqd; non multum; multum ad renr;
id manne ad fallendum; a[« Philoj. f. t. caasao
adiuvantes mittelbate; non haec adiuvantia cau-
sarum (al* Übetf. B. ivvahin) TOiturfachert.
adi, etc. f. all etc.
Admogetobriga f. Magetobria.
ad-mfttfiro, 1. jur Meife bringen, befdjleu,
nigen seditionem Oaet.
admetior — admitto.
23
ad-mettor, 4. dep. j u m e f f e n frumentuin exer-
ritoi, militi.
tdmetns, i, m. 1 ) Sicrrftßer Bon Sßßerä in Ißef-
iahen, Oiemal}! btt SUIcftit. 2) König btt SDloloj*
fer Nep.
ad-mTgro, 1. ßinjitlommcn Plaut.
adminYcülor, 1. dtp. 1. [adminiculum] bureß
pfähle ft u ß e u vitem Cic.
admlnicülnm, i, tt. 1) t. t. Stöße bet SBcini
u. anbeter SRanlrngeroäcßfe, aueß o. ben jpänben ob.
Jfnieen, roenn man fieß auf fie jtößt ipaig adm.
prolapsi. 2) tp. a) Hilfsmittel, SBertjeug.
1) Stöße, ©tißilfe, ©eiftanb id adm, senec-
tati meue erit.
ad-mtnister, tri, m. 1) bet jmbm. jut £nnb geht,
Wiener, ®eßilfe adm. ad ea sacrificia Druidi-
bus utuntur; victus eotidiani. 2) ber ©eßilfe
uberßnupt, bef. im öblcn Sinne, SB erzeug,
Helfertßelfer sociua et adm. omninm conai-
liornm; Timarchides erat adm. istiua cupidita-
tum; C. Mallium, audaciae satellitem atque
adm. tnae. — ad-mlnistra, ae, f. ©cßilfin,
Wienerin artes huius adm. comitesque vi r-
tatis Cic.
admYnUtritlo, önis, f. [administro] 1) $anb =
reießung, öilftleiftung. 2) Leitung, Set»
maltung, ceforgung einet Satße rerum publi-
carum; tormentorum Hanbßabung; belli, mundi;
omni* bas ganje Sclageningtgefcßäft Caes.; exi-
tos adniinistrationcsque (freie Scnußuitg buttft
Slnt* u. ©infußr) Brundisini portus (Vs. ; fof-
ficia et adm. Staatigejcßäftc u. amtlidfe Set»
rießtungen.
admTntstrfttor, öris, nt. [administro] ©ermattet,
lienfer belli gerendi Cic.
ad-mTnlgtro, 1. 1) intrans. jmbm. jut Hanb
geben, aufmatten alcui ad rem divinam beim
Opfern Flaut. 2) Irans. Bettealtcn, befolgen,
leiten, Borfteßen, lenten negotium, rem fa-
miliärem, rem publicam, provincium, mundum,
navem; ßäufig Bom Kriege imperium, summam
remm bat Cberfommanbo füßren, exercitum ; bel-
lum leiten; militeg omnia per ge trafen Bon felbft
ade fDtafjregeln ; haeo ita Caesar, ut etc. traf
fokße fDtaferegeln, baff ic. ; rem pnblicam (mit u.
oßne exercitu) militärifcß Bemalten; eo peius res
administratu est; öberß. Berritßtcn, befotgen
dertr&m partem operis Bon bet «eßteu Seite an
greifen; feaedem antitftten; abf. feinen I i e tt ft
tbun, Hanb anlegcn, arbeiten milites inter
vineag sine periculo; a quibus cum tardius egget
adminis trat nni.
»dmiräbills, e, adj. m. comp, fadmiror] be =
tounbetungStofttbig; and) fcltfam, fonbet*
bat, beftembenb. San. a) udmiribTlTtas,
ätia, f. ©emunbctungsroörbiglcit (in pßtlo»
fopb Spratfje) baec anirni despicientia adm.
magnam facit ift etwa* fehl ScmunbernStotrteS ;
caelestium rerum; cum adm. maxima definire.
b) udmirabtliter , adv. bemunberntmert,
tsunbetbat; fcltfam, beftembenb.
admirandus f. admiror 1).
sdmirätlo, önis,/'. [admiror] l)bieSetBunbeiung
(als ®efößl), bat Slnftaunen, oft m. gen. obj.
copiose sapienterque dicentis; divitiarum; ini-
cere cuivis admirationem sui Nep. ; fquo diu-
tine in admiratione aui detineret (*c. eum); feu-
ius tarnen rei maior nostra quam reliquorum
eet adm.; tanta simul adm. miseratioque yiri
incesgit omnes, ut Liv. ; in magna, maxima
adm. esse ©egenftanb ßoßer 9 fein; est etiam
adm. nonnulla (ettn., tonS Setounberung Betbient,
Söemunberntmertci) in bestiis Cic.; admiratione
affici f. afficio -4); pl. Äußerungen, Huebrücßc
bet ©emunbetung. 2) Setmurtbctung, Stau»
nen risus popul i atque adm. omnium vestrum
facta est; obstupefacti admiratione; stupor
omnes admiratione tarn atrocis rei defixit; ad-
mirationem alcui movere; reprehensionis alqd
aut certe admirationis habere erregen ; coneulera
adm. inceseit, quod etc. — *fadmirätor, öris,
m. [admiror] Sctounbetet alcis. — ad-miror,
1. dep. 1) bctBUnbetn, anftaunen alqm; alqd;
eorum ingenia Ter.; alqm in alqa re; alqm ex
ore alcis; sapientiam oratori»; leibtnfcßaftlidt bc=
lounbem u. beaeßren Hot. ep. 1, 6, 1 nil adrui-
rari; admirandus, nbieftio. bemunberntmert
adm. in modum. 2)ftd) über etm. uermunbern,
etm. auffallenb, fonbetbar finben, mit Sie*
ftemben »aßrneßmetl quid admirati estis?
Plaut.; brevitatem epistulae; nihil, cum acci-
derit; alqm in alqa re; alqd in alqo; (ungc*
Wößni.) hoc primum est, in quo admirer, cur
Cic.; de alqa re, de alqo; m. acc. c. inf; m.
quod, cur, unde, ne (angeßöngt) — an; ne quis
sit admiratus (oerwunbert), cur Oie.; maxime
admirandum (bat SBunberbatfte) videtur, quod etc.
ad-migeeo, 2. 1) beimif (fielt saporem gallae
Verg. ; aquae admixtus calor; admixto ealore.
®aß. o) übetß. beifügen, beigeben antesigna-
nos; his milites; versug orationi; nulla ad-
miscetur (gefeilt fitß baju) opinio officiosi do-
loris. 6) ßineinmiftßen, oertBitfcln ne me
admisceas Ter.; ad id consilium admisceor;
Trebatium nostrum quod isto (adr.) admisceas,
nihil est. 2) ntit etm. a n » , Betntiftßen hoc genug
radicis admixtum lacte; af r multo ealore ad-
mixtus est; neque ullä praeteren sunt admixta
(sidera) naturü; öbertr. urbes maritimao ad-
miscentur (roetbett Bertraut mit) novis sermonibus
ac disciplinis.
admlggirins, ii, m. [admitto] eigtl. bet ifiußt
ßengft, baß. B. geilen SRenftßen Plaut . Cic.
fad-missio, önis, f. bie flulaffung ^um fförften,
9lubien}, officium admissionis bat Klint beffeti,
bet bic Slubienjeti befolgt, bce Setcmonictimeifter«.
— ad-mlssnm, i, ». Stßulb, Setgeßen.
admlstio, admistns f. admixtio, admixtus.
ad-mitto, 3. (»ync. inf. perf. udmisse Plaut.,
inf. prass, pass, admittier Verg.) 1) etm. moßin
ob. auf etm. ßinfcßiefjen, lotgeßen laffen,
lotlaffen, a) cquum in alqm auf jmb. lo«=
fptengcu; equo admisso ob. equis ailmissis im
geftterften Saufe; admissi eqni baßinfprengettbe.
®aß. fadmissae iubae frei ßetabmaHenb ; *ad-
misso passu in befeßteunigtem , raftßem Stßtitt;
♦admissae aquae teifeenb baßinflieftenbet Strom;
♦admissa rota tof cf) umlaufenbet; * admissae ra-
te*; *arcus imbnfer venturam aquam; *per
colla admissa — admissi equi; *se ventis unda;
in eo quod semel admissum (in ®ang gefeßt)
cobreeri reprimique non potest Cic. 2) moßin
geßen ob. fommen laffen, gulaffen, ein*
laffen a) alqm in cubiculum, talqm in ob. ad
conspectum suum; *spectatum admissus, *lovis
arcanis (dat.) b) ©ctfonen ®in= ob. ijutritt
oerftatten, fie jtulaffen ad se u. bl. adm., bef.
jut Klubienj; t«l4 3«§4icl- e) jut Jeilnaßme
24
admixtio — admurmuro.
mt etm jjulajfcn, su einet Beratung, einem ®e
jigäft alqm ad Consilium, ad Colloquium; horum
in numerum. d) SBortcn, Bitten, einet filage
Gittaattfl gcftatten, Baum geben, fie auf nehmen
nihil quod salutare esset, ad auimum ju Her jcu
nehmen, ne ail auros quidem bantad) gören;
auribus condiciones; precationem, fpreces, fso-
lacium. 3) o. unerlaubten §anbtungcit , bic man
qleictjinm an fug gcrantommen lägt , f icg er-
lauben, begehen, oetfigulben facinus, scclus,
dedecus, maleficium; in se tantum facinus,
(Hör.) nihil in se; quid erat cur Milo non
dicam admitteret (sc. tale facinus in se), sed
optaret? Oie.; +alqd secus einen SRifjgriff bc=
geben; auig ettu. julaffen, jugeben, geftgehen
I a j f e n sumptum multum Ter. , litem , religio-
ncs; alb 1. 1. bet Üluautaljpr. ave«; og(. addico 1).
admixtio, önis, f. [admisceo] Bcimiftbung.
ad-tnöderor, 1. dep. nadj bem tetbten Blaff
cintiditen se risu fi<b mäfjigen int ic. Plaut.
ndmSdiim, ade. (admodum, bib an bab gehörige,
»öde SKafe) 1) bei 3al^lcn&efttmtnuitflen minbc =
ftenb, menigflenb, wobt an bic, gut an bie
turres adm. CXX excitantur; decem annos adm.
haben«. 8) bei ©rabbeftimmungen in B ollem
Blajjc, in hohem Stabe, im oollfteu Sinne
beb SBortb, Böllig, ganj, übetaub adm. gra-
tus; deditus religionibua ; neque adm. sunt
muiti; adm. raro, satis a. ; a. quam saeTus est
Plaut.-, puer a., a. adulesccns, adulescentulus ;
non a. grandis natu; a. nihil, nihil a., nullus
a. fo gut toic niebtb, mie feinet; exacto adm.
mense Februario; me adm. dili^unt; ne se a.
animo demitterent; inbbef b. bejabenben u. bc=
flätigenben Jlntmorten gaitj reibt, ja loobt,
freilitg Com.
admoenlo, 4. [ad u. moenio =— munio] an eine
Stabt S? altern bauen, fie mit Belagerungb=
toetfen umgeben Plaut.
ad-mölior, 4. dep. a) et». (Scgweteb) an etw.
binbetnegen, attbtingen, antegen manus
alcui rei Plaut.-, natura rupes praealtas admo-
lita est Curt. b) fitb in Bewegung (eben ad
hirundinum nidum admolirier Plaut.
ad-möneo, 2. jmb. anmabnett (Berftärfteb moneo,
a) jmb. an et», erinnern, jmbm. et», inb @e =
bäcgtnib rufen alqm, alqm alcis rei, de alqa
re, alqm haec, multa, eam rem; illud; fett, mit
beftintmtem acc. ber Satbe * ante actos annos;
+m. inf. cum praesentiä eius urbicas res agere
a liberto Helio admoneretur; m. acc. c. inf.
necessitas ferendae condicionis humanae esse
hominem erinnert einen, bab ntan Cic.-, cum se-
curibus sibi fasces praeferri üb.; recte ad-
mones, inbbef. an eine Sdjulb mahnen alqm,
alqm acris alieni. b) jmbm. ettt>. ju bebenten
geben, Borftellungen machen, jmb. marnen,
ctmabnen, Ronftr. tote a); qui admonent amica;
paus, multa extis admonemur; admonitus ab
aliis; casu admoniti. c) jmb. ju ettt>. c rmab
nen, aufforbetn alqm m. ut, ne, m. bl. cot y.,
admonebantur quo (= i*eo) maiores pararent
uecessitates b. G. 8, 63, 2; *f m. inf-, inopes
nullo somnio ad thesaurum reperiendmn ad-
monentur Cic.; auch jmb. jur Igätigleit a it
treiben u. nötigen, an feine Sigulbigteit
mahnen *telo biiugos; fa servo eius manu le-
viter admonitus. 25ao. Ä) adinöiuta, «. pl. •=-
admonitiones, m. praecepta Detbunbeti Cic. de or.
2 §. 64. B) admönitlo, önis, f. bab Bl ah nen
a) Erinnerung an ctro. xerbi unius an ein ein=
»igeb ®ort ; tanta est in locis adm. «= mabnenbe
Straft. b) Ermahnung jn etm., Borfietlung,
Belehrung, 3ureigtwcijung, auig im pt ;
tthätlidjc 3ured}tmcifung, 3ütgtigung. C) ad-
muultor, öris, i«. Erinneret, Blagner ad-
monitoro non egere; ’operum jur Slrbeit. D)
admiinTtrlx, leis, f. [admoneo] SrmagncTin.
E) admönttu, abl. in. = admonitione, looorum,
tuo, levi.
ad-mordeo, mordi, morsum, 2. *anbcifjen, be =
nagen admorsa in stirpe; tp. alqm jmbm. Selb
abjujroaifen futgen, jmb. anjapfen Com.
admötio, öniB, f. [admoveo] hierin jubemegung
digitorum gingerfegung (beim Saitenfpicl) Cic.
ad-inöreo, 2. Csync. perf. odmorunt, admorint,
phqpf. admoram) heran bewegen, t) im all;
gern, getanbringen, = ftgiffen, führen, r i d) -
teil, galten an etm., naih etm. hin fasciculum
ad nares, aspidem ad corpus, aures ad vocem;
*angues curnbus anfpannen ; *ubera rciigcn ; alcui
equum Borführen, Hannibaleui altaribus, thos
dextrae regis führte jum te. u. biefj fie erfaffen
bie K.; ftuius genibus regis admovetur fällt
bem ftönig ju güjjen; *cum sol tepidus aures
(b. i. auditores) plures admoverit tibi bir ju-
fügrt; *digressum Siculae te oroe ventus führt
an xc. ; alb mitit. 1. 1. oon bet geranbemeaung
u. Heranführung beb Heereb u. bet Beta-
gerungbmerfjeuge exercitum Ariminum, ad
Oricum, armatos muris, copias propius; fiatn
adm. rex rötfte heran; opus ad turrim hostium,
advorsus alqm locum, fscalas moenibus; auch
bt. opera, scalas, machinam; alb t. t. ber Opfer
fpr. fUiam victimam aris, *pecus aris; bei ber
Slnlagc Bon Stäbten u. fonftigen Crtlichfeiten nahe
bringen, >rüifen, >anlegen urbem ad mare;
bab. aud; fdiem leti näber rüden — fich bab
Seben nehmen; fgenti bella cmlia; fadmota
est occasio reis; -fad spem successionis paula-
tim admoveri fid) nähern, -f-admotus supremis
feinem Enbc; metum, terrorem, spem einflöfeen
Iav., alcui desiderium patriae Curt.-, se ad alqd
fith anfihliegen an etm. 2) mit einer gemiffen
91ebenabfid)t etm. an etm. hetanbtingen, antegen,
anmenben, ju i Xf c nehmen, an ob. gegen
jmb. rid)ten curutionem ad algm, ffomenta
corpori, * herbas; ’manum operi um baran $u
atbeiten, ftam memorabili operi manus; ttt
feinbl. Sinne manus nocentibus; manus xecti-
galibus fief) Bergreifen an te. ; aurem, aures (um
ju hörigen), mentem ad alqd feine Stufmerfjam
feit auf ctw. tilgten; * acumina Graecis chartis
feinen Sigarffinn tilgten auf ic.; auig oratiouem
ad sensus animorum atque motus inflamman-
dos, animis iudicum orationem; *preces alcui;
populationibus agri terror est opptdanis admo-
tus üb.; fnecessitas non usitata modo prae-
sidia, sed quaedam etiam nova admovit; f jmb.
alb leilnebmer, Helfer ju etm. geranjiegen
alqm ad aleae lusum, in conrivium, contuber-
nio, ad curam rei publicae.
admurmfirütio, önis, f. [admurmuro] bab 8“-
murmeltt, bab beifällige ob. migbiüigenbc ®e =
murmel bei etm., auch im pl.
ad-ninrmüro, 1. jumurmeln, ein beifäQigeb ob.
migbilligenbeb ®emurmel güten laffen bei
CtW.; impers. cum esset admurmuratum.
admntilo - — Adrastus.
25
sd-nätTlo, !. (Com.) eigtl. oerflümmeln, tp. “ nehmen. 2) t.t. Bon gamilienBcrpättniffen in feine
reiptig prellen probe, alqm usque ad cutem. gamilic u. bef. an fiinbe« Statt annepmen
adnasror, adnatus f. agnaaeor. alqm; alqm aibi filinm, (Plaut.) alqm sibi pro
■dnite, adnecto f. annato, annecto. filio; alqm ab alqo; falqm in filium nomenque;
adni . 4. adno . . . adnn . . . i anni . . . anno . . . alqm in regnum burtp Ülboction gnm Xprottc fic<
nrnu . . Wur adnosco (. agnosco. rufen Sali ; adoptatns patriciia a plebeio au«
1. idöleo, 2. rieten, buffen Plaut. bem plebejiftpen Staube itt ben patrigifdjen burd)
i. id-öleo, Slui, 2. Irans. 1) buften madjeu, aboption übergegangen; aud) qni ipse a. ne et
Nif als t. 1. ber OpfeTfpr. (mit ob. opne flum: de Staieno Aelium feccrat ber fid) burd) Selbfh
mi») ein Opfer aufbamefen laffen, eine aboption ben SRameu Silin* bcigelcgt patte; (Hör.)
Cpfergabe Betbrennen *verbenas, »visccra frater, pater ad de : ut cuiquc aetae, ita quem-
uari fiammis; »honores dii» eprenbe # ran b Opfer que facetus adopta nimm ipn burd) bie fepmei;
tragen, * ans ; *altaria taedis auf bem Jlltare tjpetnbe Jlntcbe in beine Verwanbtfcpaft auf.
rnbimnen, *penates flammis baS geuer brennen Adör, (nur im non«, u. acc.) n. Xinfel, Spelt
laffen auf bem §erbe, »o bie fßenaten ftanben; (Tritieum Spelta L.)
rcniore captivo aras, fprecibua et igne puro; ädör&tio, önis, f. fadoro 2)] bie fflabifdjc 8n =
*Tiifetf em> Derbrennen. betung ber TOenfdjen tarn hnmilis Li«.
«döleseens, tis f partic. B. adolesco] 1) adj. m. ädörens adj. [ador] gum Xinlel ob. Spelt ge--
nmp. peranwatpfenb, jung homo, filia; ado- porig, barauS beftebeub, liba Vtrg.
Isseentior Academia. S) mibft. cumm. adulescena idörea, ae, f. [adoro ] Xapferfcitöbelopnung
uridit sdol.) a) ein in ber lepten fjeriobe ppofifepet für Solbaten (m alten geilen); bap. *tp. Sic =
SxtBtdeümg g»if(pen pneritia u. senectus ftepen geörupm,
bet ÜStnidi , ein eben fo roeiter Vtegriff, mic äd-örlor, 4. dtp. fiep aufmaepen, fiep erpeben
langer SJann, junges Seib, bap. Vrutuö u. +ex insidiis; bap. 1) jmb. anfallen, angreifen
?afiinS im 40 3apre adulescentes piepen u. ffib (meift in bet 'Jiöpc u. pinterliftifi) alqm, alqm
erro fi di mit ©egug auf fein ftonfutat (43 3flP“ fuatibua, gladiis; alqm ex innidiis, a tergo; im-
ilt) adulescena nennt; a. vel puor potins; bella prudeutes, urbem vi, caetra, navem, feaatella;
eerebat ut a., cum plane grandis esset; ut nos oppugnatio eos aliqnanto atrocior quam antea
4) adulescentes (im 28. 3apr) contra L. Sul- adorta est fam über fie Li«. : auip alqm iurgio
« opes pro S. Roscio Amerino fecimus de. Ter. 2) an irgenb eine Ipätigfcit gepen, etto. un =
tf- 2 5. 51. 6) im ®gf. beS gleitpnamigen älte= ternepmen (bef. etro. ScproierigcS u. ®efdpr=
rra, bet junge, jüngere, c) Siöbtpen, 3ung= licpcS) hoc ipsum; Dodonam an baS Grafel gu
trau Ter. Xobona Nep.; nefas; m. inf.
adolescentla etc. f. adulescentia etc. äd-orno, 1. gu irgenb einem 3»ed perriepten, bap.
!. ädüleseo, — — 3. [adoleo] aufbampfen, a) mit bem Sidtigen Bctfepen, autfiatten,
auflo bern ignibus arae t'erjr. auSrüften, ju et». Slnftalt matpen naptia*
i. ad-olpvco, öleri, ultum, 3. 1) peranmaipfcn, Plaut.; naves , accusationem ; festes Berfipaffen;
UaipfeR ad eam aetatem Plaut.; *adoleese (f). Italiae duo maria maximis claasibus firmisai-
idolsTisse) segetes ; *rami; ‘matura aetag; ver misque praesidiis; tu. inf. , m. ut Plaut., 1 'er.
tmawifen, oorrüden Tac., * iwlulti fetus; *ad- b) mit et», fdpmüden, gieren, forum magno
niU vitium propagine; herbescens viriditns ornato; alqm insigni veste et curuli regifi solid ;
;sn4m. 2) übertr. gunepmeit, roatpfen, et* iasti honores alqm Lic.; fbenefacta verbis pet^
Satten rupiditas, ratio, res Persarum, res pu- auäftreitpen.
fclic», ingenimn, fconioratio, + lex maiestatis. äd-öro, 1. jmb. anreben, bap. 1) eine ®ottpcit fie»
Us«U, is ob. tdis, m. Adoncus, gi ob. eos benb anrufen alqm; um et», fiepen pacem
itaid., Sopn bcS Sinpraä, Königs Bon Sppern, denm; *Etruscas opes; m. ut, *m. bl. conj. 2)
regtu feiner Stpönpeit non ber Senuö geliebt, *jmb. anbeten, oerepten Iunonis nmnen; in?
aber auf ber 3“8b ®o» einem Sbcr getötet, pier bef. feinem gürfiett natp orientaliftper Sitte mit
uf een ber Senu« in eine Slumc (Adonium) gum SRunbc gefüprtcr Sietptcn unb Verbeugung
■"lonSflt u. jäbrlitp an feinem Sterbetage Bon bc* gangen Körper« feine Sercprung begeigen,
'btMtagt; Sinnbilb bet fterbenben u. Wicber auf» ipn begrüben alqm Persarum more; Caeaarem
jffnöen Satur ut deum.
M-sperlo, 4. (faft nur im partic.. adopertus) 1) adp . . . f. app . . .
bebtden , Berpüllen capite adoperto; *mors ad-quiesco, ad-qniro f. acquieaco, acquiro.
‘saebris adoperta caput; *purpureo adopertus ad-rädo, 3. anfrapen alqm ®art u. ^auptpaar
«aictu; • adoperta ac. caput. 2) gumaepen, ftupett, adrasus quiaam Har.; übertr. inrotipyio»
jpliepen fforea; adoperta lumina somno. lllud — neacio an satia, circumcirom tiunen et
^•»pUtielus, ii, m. [adopto] ber flboptierte adraeum eat beftpnitten u. abgeftupt (uttftpäblitp
gematpt) Plin. ep.
•'1-apUtio, önis, f. fadopto] — adoptio. Adramyttgum, ei (autp -ium) n. fiiiftcnftabt in
“isptlo, önia, f. [adopto] 1) SIboption eman- SKpfien; «übst. Adramyttfnus, m.
^ipare filium alcrn in adoptionem; faacire alqm Adr&ua, ae, f. glub in bem fianbe ber Spatien,
ob- per adoptionem = adoptare. * j. bie Sber in Kurpeffen.
»isptiru», adj. [adopto] gut aboption gepö- Adrastga ob. ia. ae. Stabt in Wpfien.
!'9, burip aboption erworben, aboptiB:, Adrastns, i, m König Bon argo«, einer ber fieben
ffilius; fnomen; ‘nobilitas. Selben gegen Ipeben, Betlor bei bet 3erftörmifl
i. i) jitp (bagu) erwäplcn, gufolac Xpcbcns feinen Sopn ägialeu«, worüber er fiep
nntr Sapl et», (bagu) annepmen alqm aibi gu lobe grämte, bap. Adraati pallentis imago
kfeoiorem, patronum ; »Etrnacaa opea gu $üfc Verg.
26
adrectus — advenio.
adrectus, adrfpo f. arroctus, arrcpo.
Adria etc. f Hadria etc.
adrideo etc. f. arrideo etc.
AdruniMum, i, n. £>auptftabt in bet regio Byza-
cena in Süfrila. $ab. subst. -tlnl, örum, m.
ads . . . adsc . . . adsp . . . adst ... adt . . .
f. ass . . . asc . . . asp ... aat . . . att . . .
Adnntrtca ae, f. rin Jtoftcü im ©ebictc bet gburortfit,
oieüeitpt j. Xongetn. — Aduatdcl, örum, m. rin
urfprünglitp germaniftpeS Bolf in Cfallia Belgica.
AdülAtlo, önis, f. [adulor] 1) bab Knwebeln,
Jlnftproänjeln eanum. 2) b. SRenftpen, !tic*
tpenbe ©tpmcitpelei, ©pcitpelletlcrei.
Adnlätor, öris, m. [adulor] bet frietpenbe
Stpmeitpler, ©peitpcUetfcr. XaB. Adäläto-
rlus, adj. frietpenb, ftpmeitpelnb Tac.
adftleseens j. adoleseens 2). lau. a) Sdälescen-
tla (nitpt adol.), ae, f. 3füngling«altcr,
genb, nie ab« — adulescentes, auct) nitpt Cic.
Cat. m. §. 25 u. 48, mo bie aduleseentia oteb
mtpr pcrfoitifijiett erftprint. 6) ädülescentfilus,
i, m. [adj. u. fubst.), -a, ae, f. subst. dem. ab
adulescentulo oon frilpefter 3ugenb an.
Adülo, 1. 1) ftrcidjelnb abttri jtpen pinnatü caudä
rostrum sanguinem, in Serien be§ Cic. Tusc. 2,
§. 24. 2) trietpen b ftpmeicpeln, pass. b. Cic.
off. 1, §. 91 nec adulari nos sinamus. — ädü-
lor, dtp. 1. 1) rigtl. B. Xiercn, ftpmeitpelnb
fitp anftpmiegeti ferne adulantea Oc. 2) jmb.
[lictptiftp begrüpen, Berebren moro adulan-
tium procumbere I.it. ; iibert). jmbm. friccfjeitb
fcpmcitpeln, Bot jmbnt. frietpen; alqm, alcui;
abfol.
AdultAr, eri, m. u. -tSra, ae, f. 1) subst. gpe<
bretper, gbebretperin; sororis; (Tac.) in uepti
Augusti; »Buplc, Suplctin. 2) adj. *epe=
bretperiftp, bupleriftp. Xab. a) Sdultörinus,
adj. Berfälftpt, nadpgcmatpt nummus; signum
Siegel; clavia Karpftplüffcl. 6) adulterluni, ii,
i». gpebrutp. c) AdnitSro, 1. 1) gpebrutp
treiben, biegpe bretpen, abfot. ; feum alqo;
tjum gpebrutp B erfüllen alqm; ’adultere-
tur et eolumba miluo Supiin ift bem ic., gegen
bie ®efepe b« Statut fiep paart mit tc. 2) Brt =
fälftpen iun civile pecuniA; simulatio tollit iu-
dicium veri idque a.; volnptas boni naturam
fallaciter imitando a.
ädultus, a<ij. [2. adolesco] erroatpfen, peran»
getoatpfen virgo, ‘crines, *ubera lacte; tp.
bet 3*1* lla(P Botgetüdt puer aetate adulta;
fnox; faestate iam adulta ftpon weit in bett
Sommer pinein; autp politiftp ob. geiftig erftartt
Athenis iam adultis; populus; pestis rei publi-
eae (b. gatilina); fconinratio, fParthi, fadu-
leacentium auctoritaa nondum adulta.
Adnmbritlo , önis, f. [adumbro] b« Scpntten
rip, etfte gntmurf, Umrip Oie.
Ad-iimliro, 1. [ad u. umbra] in bet OTnlerti. etw.
t'lijjietcit, nur in ben £muptjßgen entwerfen.
JpietB. n) in ffiort u. Stprift cim. ffijjieten,
im flügem. anbeuten alqd ementiendo; fictos
luctua dicendo. 6) natpbilben (fcpwätpet als
imitari) Macedonum morem Curt. (®gf. Persaa
imitaril; partic. adumbrätna atb adj. ftijjicrt,
nur in ben $aupt*ügen entworfen, a) unbeut-
litp, unilat, UnBBtt^änbig imago, «ignum,
intellegentiao unBotlfomntrn entmidelte Begriffe.
b) ton 9 nnr ben Scpein, nitpt bie SBirflicpteit pat,
wejento«, erbidptet, falftp, Borgeblitp ree,
opinio; in rebue ficti» et a.; comitia bie nur
ben 'Jlamen paben ; Pipae vir bet nur ben Kamm
bei gpcmaniieb ber patte, ©tropmann; dii Epi-
curi Scpeingötter (weil opne wirtlupen ftbtpei).
äd u nett hk, ätis, f. [adunrusl bie eittgtbogettt
ftrümmuttg eibum aduncitate roetrornra (mit
ben gclritmmten ic.) arripiunt.
Ad-nncns, adj. cinwfirt« getrümmt mit ein
Rialen naeae Ter.; naso suspendere a., f. sus-
endo; corpu Kenia curvata quaedam et quasi a.
curvatue; unguis, serrula (®gf. reduncus).
Sd-nno, 1. Bereinigen, Berbinben (bef. im par-
tic. perf. pass.) Just.
Kd-nrgeo, 2._(felt.) Berfolgen rolantem (Cleo-
patram) remis Hör.
Sd-äro, 3. anbrennen, fengen, eigtl. o. ©prifen
Ter.; adustus panis Hör.; capillum abf engen;
B. ®erf. sine gemitn aduri fiep brennen laffen;
tsiccu et adusta (anSgettotfnet) erant omnia (B.
b« Sonne); autp o. ?froft u. ftdlte erporreit
matpen, *Boreae penetrabile frigus; *Ternum
frigus tibi nascentia poma; * adustti« geln;
tmultorum pedes, plurimorum oculos (rigor
insolitus nms); ftbertr. entjilnben, entflam
men ‘Venus te ignibus.
Ad-usqnö, 1) *fpraep. m. acc. =- ugque ad. 2)
madv. burtp unb burtp, überall.
Adustus, adj. m. comp, (partic. B. adnro] net;
brannt, oerfengt, gebräunt bominum color;
adustioris coloris ex via esse Liv.
adveeticlus (niipt adrectit.), adj. fadveho] ans
bem üuilatib eingefüprt rinum Soll.
adreeto, 1. [infcit«. b. adyeho] immer u. im-
mer jufüpren, rei frumentariae copiam Tac.
fadreetns, us, m. [adveho] ba9 .fjerjufüprcn
Tac.
ad-vAho, 3. ( sync . inf. perf. advexe, perf. ad-
vexti Plaut.) 1) petjufüpten, ^bringen, ;tra
cn, äfapren frumentum ex agris Homam; pe-
ites secnm; sestertium sexagiee; üb«tr. *diem
festum rediens annus. 2) mebinle* petss. m. u.
opne curru, equo, navi peranfapten, =reiten,
«fegeln ex castris citato equo pnbrifprengen ;
navi in Luculli hospitium; ad ripam; in entn
partem; *+m. bl. acc. alqm; abfol.
ud-völo, 1. (feit.) umpüllen »tempora lauro.
adrbna, ae, comm. [advenio] 1) ein Äntömm
ling, grcmbling, ber natp einem frembenSanbe
fontmt (ogl. peregrinus), autp * o ^URBögelu gras;
*0. Siebt.; ‘abjettio. aubläubiftp, fremb pos-
sessor, exercitus. 2) fp. einer ©pratpc fremb,
untunbig, Jrembliitg, Keuling in etw. pe-
regrinus atque advena in alqa re; in sna patria.
ad-venio, 4. 1) pinjutommen. antommen in-
tro Plaut.; hnc, quocumque Ter. ; a portu, ad
forum Plaut.; Atnenis Mogarani; alcui Cbm.,
Tac.; m. supin. Ter.; advenien« buttp meine
Hope Ülnfuitft Caes. 2) tp. a) B. 3“f*änHn. ®r=
eigniffen, B. ber 3»*. erftpeinen, fitp ndpern,
au8bretpen morbi adTenientes et crescentes,
periculum, dies. 6) jmbm. jufatlen, ju teil
werben amicitia, foedus, Nnmidiae pars; rea
sua sponte mox ad eum. 3>ab. A) adrenticilis,
adj. 1) *u jmbm. ob. etw. Bon au&en fommenb
(opne eigene ffiirffamfeit be9 Betreffenben , burrt)
3ufaII) externa atque adv. visio änfjeret ©innen
cinbrucf ; doctrina t ransmarina atque a. aus-
länbifdi; pecuniu nitpt burtp Srbitpaft erlangtees
Selb; fructus jufällige Kufiutg, Kcbengewinn
advento — adverto.
27
I) tjut Slntunft gegärig, Änfunft*- cena. B)
»drento, J. (intens.) fitg mit ftarfen 3 (g t i t «
trn näbern, immer näger tommen Romain;
»H urbem; ex Maoedonia; (Liv.) advent-antc
tirbi clade; fm. d<it. bet ©etf.; iam iamqne
Caesar; tempus, seneclus. C) adventor, öris,
m. bet gtembe, Saft Plant. D ) ndyentnK,
ns (adventi einm. Ter. Pharm. 1, 3, 2), m. 1) bie
Snfunft nocturnus ad urbem; ad Pompeium
noster; ipsorum in urbem Bociorum, Laelii clas-
«isqne in Africam; coneulis Romain ; *pedum
Me 'Hagen ; a. in animos et introitus imaginum ;
locis tagr*cnbrutg; adventu Caesaris jur 3c'i
bei tc., autg nad) ob. infolge brr ic. ; primo a. nn-
»inm; in feinblitgem Sinne bet Wnmatftg, ba«
Ifimüdcn legionuni. 2) tp. bet Äuöbrutg
raalorum.
idrersirtus [adyersus 1 I) adj entgegen, }u =
toibet, roibeiftrebenb, feinblid) opinio adv.
(tbiblitg) oratori; argumenta be« ©iberfatger*,
(fcgner*; f actio Segenpartei; quibus rebus nox
maiime adv. est. II) subst. a) adversarlus, ii,
*. u. -la, ae, f. Segnet, Siberfaiger, Seg«
netin (bef. not Seritgt, aber aud) überg.) alcia;
aud) pl. Segnet im itriege, geinbe. b) udver-
»aria, örum, «., a) ©cganptungen bc* Seg«
net*, Segengtünbe btt anbetn ©artei Ctc.
ß bae (immer ootliegenbe) Ronjeptbutg, bie
ttlflbbe (Sgf. tabulae, oodex accepti et expensi).
idrersitrlx, iciB, f. [advereator] Segnerin,
Sibetfatgerin Com.
•drmio, önis, f. [adverto] fRitgtung animi Cic.
p. Areh. 7, 16 (jffct remissionem).
adyersttor (altert, advors), öris, m. [adyersum
itor] t. t. bet ©flaue, ber feinem ®ertu entgegen«
gebt, nm ibn geteintugolen , Phaniscus (im ©er«
jonenBerjeitgni* o. Plaut. Mort.).
idrerso (altert, advorsol, 1. [intens, o. advcrto]
ebne Unterlag auf etwa* tilgten animum
»edalo ne Plaut. *
«deersor (altert, adyors.), dtp. 1. [adversus] eilt«
Segen fein, fitg mibetfeften, wiberftreben
oroamentis alcis, legi, adversus sententiam
‘leis Plaut. ; m. quominus; abfol. adversante for-
tan», fyento; adyersan* et repugnans.
adrersus, adj. m. comp. u. sup. fadyerto] J)
aJig jmb. jugefebrt, mit bet ©orberfeite
(bem Sefidjte) iugemenbet, alfo ma* Born ift,
Stgeniibet ftegenb ob. (iegenb, oon ootit
mtgegenfommenb ob. ent gcgenflegenb, den-
te* bie ©orberjägne; manus bte nad) uns juge«
lehrte, bie innere; yulnus adv., adv. corpore ac-
ceptmn Born an ber ©ruft; hastae adv. cadentes
itrng »orn gefenft Liv.; hastis adv. mit eingeleg-
trn Vtrg.; solem ady. intneri gerabe gegen bie
Sonne; ffalgnr bet un« entgegen jüdenbe, in adv.
ob TulneratuH getabe in* Sefitgt; ady. stare ob.
»dv. vestigiis contra (nostra) vestigia stare Se>
Stnfi|let fein; adv. hostibns occurrere ben gein«
ben getabe entgegengegen; adv. antro im Sorbet«
teil berStotte; adversissimi navigantibus venti
Snabe entgegen, fonträr; fitinera grontmärftbe;
timpetu* adv. (grontangriffe) sustinere; adv.
eoUe ire ben ßügel ginan; flumine adv. ire ftrom
•nfmdttä: *adv. amnem subvectus; adv. vift ge«
tobeweg* Plaut.; toagrfigeinl. autg adv, noete
bet entgegen Caes.; pugnantia secum fron-
adversis componere; *omnes quibus bel-
tn^adv. (in tneltgem fie einanber gegettüberflegen)
*
incidit; *his adversa ba* biefem Srttgegenftegenbe;
in*bef. n. ring, ventus adv. (bie entgegengefeite
fRitgtung) tenct proficiscentibus Nep. ; in adv.
entgegen Verg., Liv.; ex adv. gegenüber Liv.,
oon Born 6'urf. 2) tp. a) b. ©erfonen, entgegen,
Segnet alcui; adv. senatu, adv. patrum volun-
tate gegen ben ©itlen tc.: +diis, fnuminibus
adv., * deo ady.; gubrt. mnltos adv. habet; par-
tium popnli Sali.; autg jumiber, Bergagt Sali,
b) B. ©aigen ungünftig, roibrig, ungüdliig
adv. auribus; valetudo llbelbefinben ; res, Casus,
fortuna SRiggeftgi«! , Unglüd Nep., Verg., Hör.;
res plebi, annus frugibun Liv.; ’rerum undae
bf« Sefcgilfe* feinblicge Sogen; ruhst, h. sing.,
gern. pl. SRiggeftgid , Unglüd; autg bem ©egriff
noig entgegengefegt, ba* Segenteil be=
»eiignenb, and) ». pl ruhst, paria paribns re-
ferout, adversa contrariis.
2. adyersus ob. -sum (advors.) [adverto] I) ad r.
entgegen, auf ethi. gin, ju, lo* alcui ire, ve-
nire jmb. abgolen Com. ; uraia ferre, resistere
Nep. ; a. qnam anbei* al* Plaut. II) praep. m.
aec., 1) o. üiaume, gegen, natg ob. auf — gin,
gegenüber a. colle« ; a. aedes publicas; men-
tin n. alqm jmbm. in* Sefitgt Plaut.; id gra-
tum foisse a. te oor bir, in beinen Äugen Ter.;
utendum est accusatione a. eos ignen gegen«
über. 2) o. ©enegmen, ©ergalten jmbm. ob.
einer Satge gegenüber, gegen jmb. ob. et».,
in Sjinfitgt auf jmb. ob. ctra. quonam modo
me gererem a. Caeaarem; omnia andere a.
alqm um jmb*. toiOen; pietas est iustitia a.
deos; a. deos impii; adhibenda est reverentia
a. homines. 3n»bef. B. bet Igätiqlnt gegen,
miber jmb. ob. etto., jeboeg ogne ben Dlebenbegrifj
be* Sfreinblitgen a. alqm. ire, stare, dimicare, ve-
nire; respondere a. alqd; a. rem publicam fa-
cere; a. alqm esse Nep. ; quam multa pro
hoste et a. nos fuerint Liv. ; a. legem, senatus
consultum, rem publicam; invictus, munitus a.
alqd ob. alqm, fa. tempestates receptaculum ;
fortis a. alqm Phaedr. ^iero. tp. in Ser gl tilg
mit, neben, gegen, comparare a. alqm; quid
esse duo proapera bella Samnitium a. tot dc-
cora populi Romani.
adverto (ältere gorm advorto), 3. ginwenben,
«tilgten, «btegen, «fegten 1) im eigentlitgen
Sinne 0. Ronfreti* illa sese buc in hanc no-
stram plateam Ter., *agmen urbi. 3n*bef. t. t.
ber Stgiffer classem in portum, *proras terrae,
pass. * udverti aronae loifieuern auf ic., lanben
an tc., ’Scythicas oras; oon bem ajinmenben bet
Äugen, Obren natg einem ©unfte, foculos; *lu-
mina in alqd, ’vultus sacris, *aurem monitis,
•aures ad vocem; *cursum aequore gintenfen
im ©leere. 2) animum, animos, mentem a. a)
ben Sei fl, bie Äufmerffamfeit, bie Seban«
fen auf etto. ritgten, abfol.; *7 alcui rei; *huc.
b) infolge Äufmerlen* etn. bemerfen, wagt«
negmen, erfennen, morau# fgäter animadverto,
ganj fo fonffruiert Wie ein ffiort alqm in con-
tione stantem; id, vitium; qua re animum ad-
versa. 3) adverto mit u. ogne animis ob. animo
nufmerfett, aufmerfenb toagrnegmen, et«
fennett ’animis advertjte vestris, *adverte, +Ti-
berius, fanimum Caesar in. 3n*bef. B. ber Strafe,
agnben fdurius; fin alqm. 4) fn. alqm ob.
alcia animum, aures, ora bie Äufmrrtfamtcii
jmb*. worauf lenfen, in*bef. jmb. aufmetf«
28 ad vesperascit — Aegae.
(am machen, baff et etm. tpuc ca res Vespa-
-iani animiun, ut — deligeret; falq<l etm. auf
fiep jiepen recentia veteraquc odia.
afl-vespgrasclt, rävit, — 3. e« fängt an Äbenb
ju mrrbcn, e« hämmert ubi coepit advespe-
rascere Plin. ep.
ad-vlgllo, l. bei jmbm ob. etm. machen ad alqd,
•alcui; geifhg einet Sache feine SJirlfamteit
mibmen, machen, aufpaffen Com.
adTÖcltio, önis, f. [advoco] cigtl. ftetbeirufung,
1) abstr. ©eiftanb, ftilfeleiftung »or ©eriept,
f. advocatus 1); concr. bie toor Bericht imbm.
beiftepenben greunbe. 2) Beratung ju =
fammengcrufener Sacptunbiger überhaupt.
3) bie grift, bie jur fcerbeirufung bet 91ecptäbei=
ftänbe nötige 3eit postularc binas a.; bap. bei
fpät. übetp. Äuficpub, Serjug. 4) fÄnmald
fepaft, ©rojefifübtung.
aiHftcÄtns, i, m. [advoco] 1) gut 8 eit ber 9iepu--
blit ein Reep!« beiftanb , angefepener TOantt, ber
burep 5Rat u. Belehrung, feilt Zeugnis ob. bl. burep
feine Snmefenpeit oor ©eriept ber einen Bon ben
ftreitcnbeu Parteien feinen ©eiftanb leiftete; päufig
mären in einer Saepc meprere a. 2) jur Saifcr=
jeit Sadjroalter, Äumalt, ber bie Satpc für
jmb. füprt -= patronus causa«.
ad-Töco, 1. 1) pcrju=, perbeirufen (bcf. tu
einem befiimmten groed, al« Ratgeber, ©eiftanb)
ftd obsignandum, in Consilium : contionem; tcon-
silium; populum in, ad contionem; *advocari
aegro um bem Äranfcn beijuftepen, »quibus gau-
diis advoeeris eingclaben mtrft; inäbef aläReept« =
beiftanb perbeirufen; a. sibi alqm; übetp. ju
§ilfe rufen deos; autp ». Sacpen, tu &ilfe
nehmen, anmenben, gebrauchen »magicas
arte.8, *omnia arma; desiderare iracundiam ad-
vocatam jum Beiftanb Betlangen, adhibere ocu-
los advocatos, artem adv. sensibns jum ©ei
ftanb nepmen, aufbieten; ( Tac .) senatus populi-
que Rom. obliterata iam nomina sacramento
jum Eibe berufen, b. i. mieber beim Eibe nennen,
advölätn, abl. m. fadvolo] mit $etbeifliegen
tristi in SJerj b. Cie. Tune. 2 §. 24.
ad-Tölo, t. l) eigtl. n. Sögeln, perbei=, peran»,
perfliegen ad cas aves quac etc., in forum.
2) übertr. perbeifliegen, = eilen, eilig per=
beilommeu ad alqm, ad urbem; I.arino Ro-
main; ad pabulatores (Ioäftürmm auf ic.); clas-
sis; rostra (=ad rostra) Cic. Alt. 1, 14, 6; f>n
auxilium.
ad-volvo, 3. pinjuroäljen *congcsta robora
focis; *ornos montibus Bon ben ic.; se ob. ad-
volvi genibus IAv.\ fgenua alcis fiep imbm. jU
advorstim etc. f. adversum etc. [güjjen merftn.
ad) tum, i, n. [ddtitosj gern, pl., brr innere, ben
Slaien unjugänglicpe letl eine« Jempel« ob. überp.
einet gemeipten Stelle, ba« 'älllerpeiligfte; ba«
innerftc eine« ©rabpügel« imu Vtrg.
Aeäcus, i, m. ftönig Bon Ägina, ©ater bc« tela:
mon u. ©eleu«, mcgeit feinet grömmigteit u. ©et
rccptigleit naep feinem lobe fRiepter in bet Unter--
mett. XaB. AeacTdes, ae, m. Äblömmling be«
Äafu«; inäbef. *a) einer feiner Säpne. ft) fein En=
fei ?lcpillc«. c) fein Urenlel ©prrpu«, bc« ÄcfiiHr«
Sopn. d) einer feiner Äatpfoimneu, ftönig b. @pi=
ru? u. ©erfrui, fi. b. Slacebonien. IaB. 1) *Ae8-
cTdflns, adj. ju ben Äacibcn gehörig, regna
bie gnfel Ägina. 2) AeicTdinus, adj. eine«
Äaciben («cpiUe«) rcürbig minae Plaut.
•Äonen* , adj. ju ber mptp gnfel Äa gehörig,
ääifcp, Circe (bie früher in Äa mar'; Telegonus
(ber Eircc Sopn); puolla Snlppfo.
Acas, antis, in. glup in glltirien Or.
Aebnra, ae, f. Stabt in Hispan. Tarraconensis.
Aebntlu*, röm. gamilienname ; adj. lex.
Aocnlänum, i, n. Stabt ber §irpiner in Samnium.
uedöpol f. edepol.
aedes ob. -i», f. 1) fing. , a) eine au« einem
fRanm beftepenbe ffiopnuhg, fomopl *|>au* al«
*t©cmaep, gimmer. pl. fflcmäcper Plaut, b)
inäbef. 8elle, Sa pelle für einen ©ott, nrfpr.
roopl nur Bon einem einjelnen ©ebäube ohne Sei
tengebäube, bap. überp ein Stempel, © o t te«
pau«, immer, menn niept bet 3fPfl- bie ©eben
tung ergiebt. m. sacra ob. mit bem gen. beä 9?a
menä etner ©ottpeit; in biefer ©ebeut. auch im
pl. Bon mehreren tempcln. 2) pl. $au«, infoferit
e« au« mehreren ©emäcpern befiehl, Sopnpau«
regiae; salubres, pestilente*. male materiatac;
liberac (freiftepenbeä) ; bap. n) bie ©emopner
be« |)aufeä, £>auä, gamilie Plaut. 6) *grl =
len ber Bienen ; aurium bie Cprcn Plaut. 2DaB.
dein aodlcnla, ae, f. 1) fing, a) deine« Be-
mach, Sixfufifben Plaut, b) lempelcpen,
Sapellcpen, meip nur al« SRifcpc in ben ®än=
ben ber tempel u. Käufer ob. an ben Boripnngen
ben Sden Bon ©cbäuben. 2) pl. tantum §äu 8;
epen, fleine (ärmliipe) SBopnung.
aodTfTcitio, önis, f. [aedifico] ber ©au, 1) abstr.
ba« ©auen. 2) concr. ©ebäube; f pl. Bauten;
dem. aedTflcätluncnla, ae, f. Cic.
aodTfleätor, öris, m. faedifico] 1) Srbaucr,
©aumeifter mundi. 2) ©aupetr.
acdifTcium, ii, n. [aedifico] ©ebäube.
«edtfico, 1. [aedes facio] bauen a) abjol. ein
©ebäube auffüpren, errichten aediticandi
descriptio. b) bauen, erbauen, erriepten,
grünben. anlegen domum, urbem, navem,
classem; hortost mundum, rem publicum,
aediliciu* (nitpt -tius), adj. [aedilis] 1) jum Äbil
gepörig, Äbilcn= munus, edictum, vectigal,
repulsa. 2) fuhrt., m. gemefen_er Äbil.
acdills, is, »i. (aedes] einet ber Äbilen ftU 9tom.
©ä gab jroci plebejifcpe u. (feit 367 b. ©pt.)
»mci turulifcpe (b. i. patricifcpe) Äbilen, Bon
benen jene bie plebejifcpen Spiele, biefe bie gto
pen u. bie römifepen beforgten; gemeinfcpaftliit)
mar ipnen bie Sorge für Schaltung aller öffent*
Iidjcn ©ebäube, für Sieinlicpfeit, Äuäbcfferung
u. Sieperpcit ber Straffen, für bie 9lufrecbterhal
tung bet Orbnutig auf bem SRarlte, namentlich
auep für bie fflctreibesufupr, für ben ©rei« u. bie
Dualität ber Sebenämittel, htrj, ein groper teil
be« ©olijeimefen«. $aB. a) aedllltas, ätis,
f. fflürbc u. 9lmt, auch Kmtäfüprung eine«
Äbilen. ft) aodllftiu* f aodilicius.
aedituns (B aedes u. tuen; ältere gönnen -tTmus
ob. -tnmns), »i. tempelauf (eher, hütet;
übertT. auch bie Bicptcr al« SBäcpter im Stempel
be« Serbien ft c« quules aedituos habeat virtus Hör.
Aedul f. Haedui.
Aeäta ob. ••tos, ae, in. ftönig in ftolcpi«, ©ater
ber ffllcbca. Xap. «) *Aeftacus, adj. äetäifch
fines = ftolcpi«. 6) *Aeella*, ädis, *-tIne, es,
/ fiRebca.
Acgac ob. Aegöao, ärum, f. 1) Stabt in Wacc
bonien, fpäter Edessa genannt. 2) Stabt in iS i
licien, Xao. Aogäfttos, ae, tu. au« Ägejf (in
Aeg&eon ■
Soli#), bet ©geate. — Aegeädes, ae, m. au«
Sigeä in Siacebonieit.
Aeg«eiiu, uni«, in. f. Briareus.
Aegueus (,nid)t Aegeus), adj. mare; »aequor; aud)
M. Aegaeum ba« ä(}äif<hc ©teer.
Aegites, ium, f. mit u. ohne insulae, bie äga =
Hieben Unfein an ber SBJeftfüflc Sicilien«.
Äugendes, -Ate», Aegtac j. Aegae.
leger, adj. unwohl, leibenb, iomofjl förperlitfj
ali geiftig. 1) förderlich, unpählid), unwohl,
Iran! nomo, corpua, »stomachus, »genua fd)ttxid);
mixt, aeger ein »tautet, aegra eine ft'tanfe; ho-
aines morbo grayi ; de, ex vulnere ; v ulneribua ;
pedibus; raletudo Unpä6licf)fcü Übcrtt. a ) B.
Staate, bet fidj in einem mißlichen ffuftanbe be=
finbet, Itant^aft, »errüttet pars rei publicae;
re«, b ) *aegeii ; »annelitus, *balatus bcjd)Werlieh
Jt geiftig leibenb, b. jeber Ätt 0emüt«bewegung
ob. SKibcnfchaft, ttant, franfhaft, angegrif =
fett, betümmeit, oerbticßlie^, ärgerlich
animus; animus avaritifi, amore, »cutis; m. gen.
inimi an ic. , *mortales bie mit ben SRühfalen
beb fieben« lämpfenben ; »inopem solatur et ae.;
*nil aadire yelim, nil discere quod levet aegrum
toipeilicb u. geiftig jugleid)); »aegram vana spe
ia«it amantem ;bte iiiebeö tränte). 8) B. 3uft“n
beit jdjmtrjlid), fummerooll, traurig, be;
tribenb »mors, »cura, *dolor, *luctus, »senec-
tas, faegris oculis introspicere alqd; subst. plns
äegri quam voluptatis cepi Plaut.
Aegfüi, ei, m. König Bon Ätljen, Sätet be« J^e-
Wib. Job. »Aegides, ae, m. — tf)efeu«.
Veginleus, ei, m. — Absyrtus, W. {.
ArgiensU, etc. ( Aegiuni.
Aegimtiru», öros, i, f. Jfnfcl im ©teerbujen Bon
Sartbago.
Aeginn, ae, f. Rnfel im fatonij^en ©leerbufen.
San. ''ib*t Aeginetae, äram, m.
Arginium, ii, h. KaftcU an bet norbrocjll. @tenje
t iVijolien $ao sulj.it. Aegiuiennes, ium, m.
legis, !dis, f. [afytgj 1) nad) $omet ber ©djilb
3»Piter«. 2) i Bätet btt StinerBa eigentümlich
s- halb al« jottige« Reil , übet Stuft u. Schulter
getoorfen, gebaut, balb als Bruftpanjn, Bon
Spangen umftänjt u. mit bem ©lebufenhaupt in
bet Stille, balb al« Stpilb, ben fic auf bem linfen
*nn trägt.
■lejwds, i, f. alte Stabt ©iebermöfien« an btt
lottau Or.
AegUthu, i, m. Sohn be« I^peftee, ©erführet
bet frlotänrncftra u. mit ihrer fjilfe ©fötbet ifjrcS
•Satten Agamemnon, non C reffe« etfdjlagen; fnp-
p II. ein iijebrcdjer.
Aegiam ob. -ion, ii, n. Stabt in Ätpaja; Aegien-
ds, adj. ciyitas Tac.-, ȟbst, -cnses Liv.
Aego* FI uni cu [Alyot notafids 3>e8 enflujj],
'rlnft (u. Stabil auf bem tpracifdjeu ßherfonc«,
•danm butrf) bie Schlacht 406 b. ®pt.
»egre, udr. m. comp. u. mp. [aeger] 1) fd)merj =
lup, empfiubliet), unangenehm, bcfd)lBct-
lid), ätgetlid) ae. est mihi ob. meo animo
f'om.; ae. alcui facere jmb. tränten, ae. alqd ex
»lqo aadire Ter.-, aegre (aegerrimo; alqd ferro
«attiHig, mifjoetgnfigt wegen etw. fein, auch m-
oec. e. inf., m. quod ; ae. (ungern) alqd pati,
tolerare; ae habere alqd; ae. careo. 2) mit
»telet Sbüh«- ffhtBetlich, mit genauer ©ot,
!s*m fubjeftio, in Sejug auf bie ©etfou, bie mit
rto. ©lüht hot).
- aemulus. 29
aegresco 3. erftanten, geiftig <i) Ȋrger,
heftiger werben, junehmen violentia Turni
medendo. b) fetgriffen Werben, fid) bt^
trüben, fith ärgern.
aegrimüuia, ae, f. faeger] Kummer, S e r ft im-
mun g , Sthwermut.
aegritüdo, Inis, f. faeger] Übelbefinben, Un =
wohlfein a ) fbe« Körper«, b) häufiger ber
Seele, Kummer, ®ram, ©cforgiti«, auch 1^-
aegrotitio, ünis, f. [aegroto] ba« Kranffein,
bie Kr an fl) eit (fubjeft.) a) be« Körper« in cor-
pore morbi aegrotationesque nascuntur. b) ber
Stele, franlljaft« Suftanb, Scclcufranfheit
(nur in phtlov Spr.) Cic.
aegroto, l. Iran! fein leiben, bohinfiechcu
a) phBfifth grayiter, gravissime; grayiter ae. coe-
pisse, vehementer dinqne, leviter, »morbo,
■j-mortifere. 6) geiftig ea ros, ex qua animus
aegrotat; übertr. barnieberliegen boni mores,
artes antiquae tuae Plaut.
aegrötiis, adj. [aeger] fronf (al« öefchaffenheit)
a) phhftfch franf, unpafelith, leibenb, sw bat.
ein Kran!er; res publica jertüttet. ft) geiftig
Iran!, fitd) animu« Iiebe«franf Ter.
Aegyptus, i, f. ba« Sianb Mgppten, »meton.
ägpptifthc ©tannfehaft. Sab. Vegyptins, adj. u.
subut.
Aelins, ©ame eine« plebejifehen fflefipleChtc« ju ©om,
al« adj. lex aeüa (et Fufia) de comitiis. ®aBou
Aeliänug, adj. oratiunculae, be« L. Ael. Tubero;
ins eilte nach bem berühmten ©ccht«getehrten S.
Ael. Paetus (Konful 198 b. 6hr ) benannte Sanum
lung Bon ©echtsformetn (legis actiones); auf ben-
felben Aelius beziehen fidh studia Ael. b. Cic. de
or. 1 §. 193; Bfjl. JW. 1 §. 18.
Aello, us, f. l) eine ber ^arppien Ov. 2) ein §unb
be« Vlftäon Ov.
AemTlios, ©amc eine« patricifcben fflejtblcdjtc« ju
©om; inebcf. 1) L. Aem. PauluB, welcher in ber
Slhlatht bei Sannä fiel. 2) L. Aem. Paulus Ma-
cedonicus, Sieger be« ©erfeu«. $ap. a) Acmt-
lins, adj. tribus; via, pons, ludus nach ihren
©rünbtrn genannt; ratis ba« Stbiff, welche« bie
Bon L. Aem. Paulus 2) gemachte Beute nach ©om
führte Prop. 6) .VcmiltAnus, adj. Beiname be«
jüngeren Scipio ilfrifami«, Ictblithcn Sohne« be«
L. Aem. Paulus 1); subst. Aemlllana, örum n.
eine Borftabt ©om« Suet.
Acmönia, acmülu f. Haemonia, aemulus.
uemölütlo, önis, f. [aemulor] ba« Streben, e«
einem aitbcrn glcith ju machen, 1) im guten Sinne
©acheiferung, Sctteifer laudis Rep. 2) im
üblen Sinne Siferfudjt, ©fifiguufi, pl. Sifet^
füthtelei r ii-
aeuiAlitor, oris, m. [aemulor] im guten Sinne
©achcifercr Pisandras pro coniunctione Age-
silai etiam virtutum ae. erat Just., iron. Catoni
et eius ae. ©achtretcr Cic.
aemulatus, us, m. — • aemulatio, nur hei Tac.
aemülor, dtp. l. [aemulns] e« jmbm. gleich J“
mathen ftreben (Bgl. imitor) 1) im guten Sinne
jmbm. ob. einet Sacht nacheifern, mit jmbm.
ob. etw. wetteifern alqm, talcni; mecum, einm.
Liv. 28, 43, 4; eins instituta; studia alcis; 1 ab -
fol. 2) im üblen Sinne einer ©erjon ob. Sache
neibifch nadjrifctn, eiferfüehtig fein alcui
ob. cum alqo, »inter se, »umbras suas, f yi-
tiis; abfol.
aemülus, adj. jmbm. ob. einer Sache gleich ju
30 aemulus — Acquimaelium.
!ommen (heben 1) im guten Sinne nacheifernb,
»etteifernb mihi es aemula Plaut.; se aernu-
lum mearum laudum exstitisse; * apes; subst.
aemulns, 1. m. bei Bacheifeter alcis. 2) im
üblen Sinne eiferfüdjtig, jdjcelfüchtig, ne =
benbuhlerifd) Cartha^o aemula imperii Rem.;
»senectus; subst. -ns, i. m. Cic., -a, ae, f. Ov.
9!cbcnbublcr, Dicbenbublerin in bei Siebe,
iKioal, dicoalin.
Aemus (. Haemus.
Aeniria, ae, f. oultani(d)e 3n(el an bei Hüfte ton
Kampanien, aud) Inarime (nach einet falfdjen Zcu-
tnng au« bem homerijehen tlv ’Aglpo *«).
Aenea, ae, f. Stabt auf tfpalcibice am tbermäifdjcit
Üieerbufcn. Zao. AeneAtes, um, m
Aenea», ae, m. Soßn be« änchife« n. bet Benu«,
ifüf|ret bet Irojaner nach Italien. Zao. 1) *Ae-
neides, ae, m. Dtacßlomme be« ftnea« a) Sfca=
niu«, Soipt be« iSnea«. b) ftuguftu«. c) fpl. a) bie
©efährten be« Vlnea« ob. iibeit) bie Irojaner. ß)
bie 9tömer. 2) Aeneis, Tdis ob. Idos , f. Bergil«
belannte« helbengebicht. 8) ’Aeneius, adj., jum
«n. gehörig.
ScnetiH. ob. ihenbus, aud) * äenus ob. ähAuu»,
ad. faes] lupfern, ehern, bionjen signa;
, * aenea proles (gcitaUer) ; fbon bei (färbe, b t o nj e =
farbig, totgelb barba; tp. »ehern, eifern,
jelfenfeft, unbcjiuinglich murus, turris, iu-
gum, aenea manusj subst. »aennm ob. ahenum
eherne« ©efäß, Reffet.
AenUne», num, m. Bott im (üblichen If)cff«licn,
aenigma, ätis, «. [«iViyp«J Diät fei; ton allem
Zunfeln u. SRätfelhaften, Vtnfpiclung som-
niorum; Oppiorum auf bie 0.
»aenipes (ahen.), edis, adj. [äenus-pesl etj =
Äenöbarbus f. Domitius. [füßig.
a«nu» f. äeneus.
Aenus, i, l ) f. Stabt in Z^tacien an bet SRün--
buttg be« $ebru«. lat. subst. Aenli, örum, m.
2) hi. (fluß in Batten, j. 3nn Tac.
Aeoles, um [dfoietj | ob. Aeölll , örum, tu. bie
V! ölet, einet bei ipauptftämme be« IjeHcnifc^eu
Bolle«, bet ton Ittjeffalicn au« fid) aud) nad) Klein-,
afien auSbreitete u. bott in bei Sanbfdjaft Aeo-
lis ob. Aeolia, niie auf ben Snfeln, namentlich
2e«bo«, anfäjfig »arb. lat. »AeÖlluB, adj., puella,
Sappbo; carmen in Bejug auf Sappljo u. Älcäu«,
übctl). Ignfdje« bet ©riechen; fides.
Aeölides f. Aeolus A).
Aeölls, Tdis, f. f. Aeoles u Aeolus B).
Aeöllus f. Aeoles, Aeolus G).
Aeolus, i, m. l) Sohn be« gellen, Stammtatet
ber 9lolct. 2) Solpt ob. Sittel be« .ßippote«, Be=
berrfefjer bet nad) iljm benannten äoltjd)en ober
liparifd)ett 3nfeln, nad) bet fpäteten Sage
Bcijcttfd)« bet SSinbe. 8) ein Ztofanet Vcrg.
Zao. A) »AcölTdes, ae, m. a) Siadjtomme be«
Aeol. 1) Söhne: Sifüphu«, Slthama«; Sittel: Se=
pbalo«, Ulije«. 6) Sobn be« Aeol. 2): SRifcnu«.
c) %nf)toiiinte be« Aeol. 3). B) »Aeölls, Tdis,
f. rocibl. 91atptomme be« Aeol. 1) a) feine lorfp
tei Sanace. b) Älcpone, io. f. C) ‘Aeölius, adj.
$u Aeolus 1) ob. 2) gehörig, äolijeb
aequäbTIl», e [aequoj, adj. m. comp, fid) felbft
glcid; bleibenb, gleidimdgig, gleichförmig
partes uitdique, motus certus et aeq., tributio,
•eq. et temperatum genus orationis; audb ius
aeq. in omnes gleich füt aHe, unparteiifd); ni-
hil ea iurisdictioue aequabilius; ft. ^etfonen
cunctis sitae ofliciis, auch tglfid) fanft, leut =
jelig in suos. Zat. a) aeqaAbllTta«, ätis, f.
fflleuhmöSigteit, ® leicbfötmigleit motus; in
lenitate ot aeq. (gleidjmäfiigct @ang bet Scbel;
gleiche Bctüdfichtigung tot bem @ejep,
©emähtunß gleicher bürgerlicher Siechte ob.
(Cic. de or. 2 §. 346) ba« batau« entfptingenbe
lebenbige 9iecht«gefühl, ba« fid) gleichbleibenbe
Benehmen gegen anbete, beiöleichmut- 6;aequä-
bTlTter, adv. m. comp, gleichmäßig, gleich-
förmig.
* f aequaeru«, adj. [aequus-aevum] gleichalterig.
acquälis, e, c tdj. [aequus] 1) oom Ort gleich;
fötmig, eben loca Sali., terra ob omni parte;
übeth. f ich felbft gleich bleibenb, gleidhf öc^
mig (»gl. aequabihs), imber lontior aequalior-
que accidens auribus Lic. ; i aeq. (proportioniert)
ceterin membris; auch gleichmäßig tm Setbai
teil, (ich gleich bleibenb nil aequale homiui
fuit ilh Hör. 2) im Bergleid) mit anbern ®e
genftänben gleich, ntit etm. gleich ßeßenb tu-
muli gleich l)°bc; linguä et rnonbus; virtutes
sunt inter ae aeq. et pares; subst. m. gen. cre-
ticus et eins aeq. paean. Zah- 8) u. bet 3eit,
uon gleichem 9lltet ob. oon gleichem 3«** =
alter, gleichseitig soror; exercitus stipendiis
suis (o Biel Zieitftjahre jählenb al« er felbft ; Deio-
tari benevolentia est ipsius aeq. actati fo alt
al« er, mit ihm aufgetoaebfen; Bacrificium aeq.
huius urbis; *aeq. tecum aevo; illis temporibus
seriptor; illorum temporum; memoria, memoria
illius aetatis; al« subst. tllterägenoffe ob.
3 ei t gen of f c alcis, meus. Zao. a) aeqnilTtas,
ätis, f. 1) ©leichförmigleit, ©leichmäßig -
teit c.ongruentia aequalitasiiue Plin. ep. 2)
©leid) beit similitudo aequalitasque fraterna;
similitudo aequalitasque Terborum (o. ber
nomafic); 9llter«gleichbeit Cic. Brut. §. t56;
©leichbeit ber Siechte, gleiche Stellung ber
Staatsbürger Tac. b ) aequälitbr, adv. m.
tcomp. 1) gleichmäßig collis aeq. declivis ;
übertr. gleichförmig oratio aeq. constanterque
ingrediens. 2) im Berhälltti« ju et», anberem
gleichmäßig, entfprechcnb distribuero.
aequinTmTtas, ätis, f. [aequus-animus] Billig;
feit, Dlachfid)* Ter.
aequätlo, önis, f. [aequo] ba« ©leicßmadien,
bie ©leichßellung bonorum, iuris.
aeque [aequus], adt- m. cotnp. u sup. 1) jut Bej.
einer Bcrglcichung a) abfol. gleich, gleich Biel,
gleichmäßig, duae trabes ae. longae; benevo
lentia non omnes ae. egent. 6) ebenjo, eben
fo feßr, gc». folgt hierauf im jpneiten ©liebe at-
que ob. ac, auch n. feit Liv. quam (al«, mie),
b. Com. u. Spät, aud) cum («*• mecum), b. Plaut.
fogar ein all. nullus est hoc (al« er) meticulosus
ae.; *aeque — »aequo ; aeque ac si; oft fehlt ba«
jweite BerglcichungSgltcb tu propc ae. doles (sc.
atque ego). 2) billigcrweife, mit Billig;
feit munifice et ae., einm. Cic. fin. 5 §. 66;
aequius Sali.
Aequl ob. AeqniciUi, örum, m. altitalifchc« Bol!
in Satium. Zao. Acqutcus, »-qoiculu» äquifeß.
aeqallibrlta», ätis, f. [aequus-libra] ba« ©leicß =
gewicht, al« Übcrfcßung ber epifuretfehen laovo-
pia «- ba« ©efeß be« ©leichgeroicht« Cic. n.
cf. 1 §. 109.
AequTmaelium, ii, v. eine leere Stätte in Born,
Berfauf«plaß, namentlich für Opfertiere.
aequipoctialis — aeqnus. 31
seqilioe tiills , e [aequinoctium] jur lag* u. aequör, Sri», n. [aequus] cigtt. bte ebene u. glatte
Slaßtgleidje gehörig, Äquinof tial = , eaeli Dbcrfläd)e einet Sad)e, bat) 1) bie glädje be«
furor CI. — ucqtnuoctliiin, ii, n. [aequus-nox] ©ejilbc«, bic (Ebene camporum patentium
bie lag: u. Sacßtglcicße. aequora Oie, ; »aequore campi u. *bL aeq.; aud)
ieqs tperäbills, e, [aequipero], adj. {Plaut.) 8 e r = ‘©rbbobcn, B o b e tt , g e l b. 2) *fbie SJleerc«-
gleicßbar alcui, cum alqa re. flätße, überß. Sleereäflut, SDlect *maria;
teqal-püro (nitßl aequiparo) 1. t) in bet Bcur *Oceani; pl. *Tusca; aspera; *salaa Saigflut ;
«UBng et», bem anbem gleuf) gellen alqd ad im Silbe *quoniam magno feroraequore =■ einen
»Iqd Plaut. ; alqm alcui; alqd cum alqo. 2) reichen Stoff gu beßanbeln angefangen ßabe; *o.
jleicßlommen, erteilen alqm alqa re. einem glujfe; ’meton. baä in« ®d)tff einge:
jeqalta«, ätis, /'. [aequus] fflleidjßcit 1) in ftd) brungene Scewaffer. Xao. * aequöreus, adj.
ielbft; tloci; mit u. oßne animi, ©leicßmut, jum SDicet geßdrig, SRcer*, See», genuB (d.
'Waffenßeit, 'Jiuße bc« ©emüt«, ©enüg: giften); monstrum; rex; Oritanni bie meerum=
iemlcit, aud) ©leiißgültigtcit. 2) in Begug flojfenen.
auf anbere* a) im poluifcßen Sinne ffllciitißcit aeqnus, adj. m. comp. u. tmp. gleitß, 1) in (ich
oor bem ©efeße, aueß ©efüßl für biefe © leitß = felbft gleid) a) räumlich eben, getabe, o.
|eit b) in motal. Sinne Billigfeit, billige« einer »ageretbtett glätte oßnc (fcrßößung aeq. et
8trjaßrett summa aeq. res constituit; aeq. et planus locus; in aeq. locum se demittere; ex
ontinentia tuen socio«; causae, belli, condi- aeq. loco dicere — im Senate (®gf. ex inferiore
Wimm; servare aequitatem loa« retßt u. billig loco gu bcn Wintern, bic höbet faßen, u. ex su-
i fl; auch Billig! eitägcfüßl. periore loco Bon ber Tribüne gum Bolle), ex sa-
aeqno, t. [aequus] gleicßmadjen 1) eben ma= periore et ex aeq. loco (in öffentl. u. Brioat;
4eu. ebnen, abplatten, planieren locum; angclegenbeiten) sermones habitos; milit. t. t.
:ream, *arenae pedibus; aequata agri plani- fron«; subst. aequum, i, n. bie ebene glätße
bes; *mensa aequata gerabc ob. magerest ge: (baä SliBeau), ba« ebene lerraht in aequo campi,
Kilt; milit. t. t. frontem (frontes) ob. aciom in aequum descendere, dogredi Liv. ; aud) Born
ritte gcrabe Sinie ob. gront bilben, in gleiche fßlateau einer Slnßöße in aequum eniti Tac.
.itoat lommen; tp. *laborem partibus iustis nad) 2)aß. b) tp. günßig, gelegen locus, tempus;
Migleit Betteilen; ‘luctus gleid) Berteilen; *pug- Bom ©cmüt, fl l e i cß m ü t i g , rußig, gelaffen,
us; »amorem gleitße Siebe betoeijen; *duas lan- gufrieben, bef. aequo, oequissimo animo ferre,
ces aequato examine (an ber Blage). 2) in 18t-- pati, accipere; and) pl. animis lubentibus aut
uelnrag auf ein anbere« ©Icitßartigc* ober Un= aeq. alqd remitiere.
älnßartigc* sortes t. t. beim 2ofen, bie £ofe 2) ber Befdßaffeitßeit nad) einem anbem gleitß,
jlntßmatßen (fo baß lein fio« Bor bem anbern gleitß groß, >ßotß, *breit, aueß gleichmäßig
Je», bet bie 2ofe gießt, in bie fjänbe lommt; aeq. latitudine atque ille agger fuerat, aeq.
■■«rtamen ben Kampf auf beiben Seiten gleitß spatio abesse; *aeq. numeris (b. Xiftidjon); aeq.
laßen; aequato Marte, omnium periculo, iuro portionibus ob. pensionibus (dare, solvere);
mnium; ira vires; pecunias Bermögcnägleid) ’poena peccatis; mit Slngabe be« Berglcidjung*.
Vu rmfüßren; *foedera regum vel Gabiis vel punlte« burtß atque (ae), cum; in aequa laude
um rigidis aequata Sabims unter gleichen Be= ponere für gleich loben«toeit hatten; aequo et
^nguttgen gefcßloffcn mit ic. ; solo oumia; om- pari iure cum civibus vivere; aequa condicio,
ui* fiatnmis aequata (näml. solo); solo dicta- aequum certamen proponitur; in«bef. al« t. t.
turu consulatusque Sabula rafa machen in Bc* pugna jcßloantenb , unentf (hieben ; aequo proelio,
jag auf jc. ; suas opes cum potentissimis (— cum aequa manu discedere; (Curl.) aequis viribus
iotcntissünorum opibus) aequare; qui (libri) dimicatum cst; (Tac.) manibus aequis absces-
» iam illit fere (an ßaßl gleidbftehen); per som- sum; aequo Marte pugnare; *aequa tellus pau-
wun rinumque dies noctibus lag wie 9!ad)t mit peri recluditur regumque pueris in gleicher SBeife,
ößlafen u. Xrinlcn jubringeit Liv., nocti ludum eben fo — »ic tc. Hör. ’divos mortalesque
i’erj.; «alqd caelo b. i. bi« junt Fimmel auf: turbas imperio regit unus aequo mit gleich ge=
armen; *alqm caelo laudibus bi* jum Fimmel rechtem Seepiet; adv. ex aequo n) *f g I e id) :
erbeben; ’imperium terris, animos Olvmpo b. i. mäßig, in gleichem SJlafje, auf gleiche SBeife.
“it feiner £>crrjd)aft ben Srblrei« umfaßen u. an b) unter gleichen Berßältniffen, mit gl e i =
®nt ben ©öttern gleidjlommcn ; tenuiores cum tßem diedjte cx aequo venire in amicitiam;
(tincipibus aequan se putant auf gleiche Stufe magis ex aequo quam ex iure gentium; in
geteilt gu »erben; in bet Beurteilung gleitß: aeejuo auf gleicher Stufe, in gleitßcr Hage, in
naeßen, gleidjßellen alqd cum alqa re, alqm glcttßen Setßältniffen, Wecßtcn in aequo esse; in
alcm; eos Campanorum noxae poenaeque ft. aequo ponere alqm.
*>mm aoxam etc. ®aß. aueß et», mit fieß gleitß: 8) b. bem Scrßalten gegen anbere a) gleich gegen
rurßen — et», erreichen, jmbnt. ob. einer Sache bcn einen wie gegen bcn anbern oerfaßrenb, bef.
Jlricßfommen alqm cursu, fcur«um alcis; in fRcchtäfacßen, billig, unpart eiifcß, o. Saeßen
rcoias (ünminis) altitudo summa equorum pec- red) t u. billig iudex, testis; iudicia, lex, con-
tora; *alqm paesibus, *sagitta aequans ventos; dicio, postulatio; quod aequum sit in Quinc-
'ioctas sequendo; ea arte Buperiores reges; tinm, id iniquum esse in Naevium; aequum
Apii odium orrßaßt fein wie Ä.; *feminne digni- est m. acc. c. inf.\ ni facient quae istos ae. est
'-tem suam; ’munia comparis gleiche Xicnftc sc. facere Ter.\ aueß aequum, i, n. baä Billige,
ßau al« jc., gleichen Strang gießen mit tc.; facta bie Billigleit; abl. aequo b. comp. =- quam
iictis bie Ißaten auf eine ißter ©rößc ent= aequum est, gravius aequo, »largius aequo; oft
meßenbe Seile batßellen Liv. 6, 20; iutrans. aequum et bonum, aeq. bonumque, aeq. bonurn
‘1°** (turris) moenibus b. G. VII I, 41, 5. baä fRetßte u. Billige; al« t. t. bie IHecßt«:
32
aer — Aeson.
formet quod ob. quantum aequius melius ob.
melius aeq. mie e# billiger u. beffer ift; aequi
bonique ob. bl. aequi boni ulqd facere etio. f i et)
gern gefallen lajfett, mit etto. fürtieb ttcp =
men. 6 ) gegen anberc gelaffen, moplmol=
lenb, guäbig non aequo senutu; meis utuntur
aequissimis auribus; *uni virtuti atque eius
amicis; llor. ep. 2, 1, 68 Iove iudicat aequo
mit Berftanb; «uftst. aequi, örum, m.bie greunbe,
aequi atque iniqni, aequi iniquique; juf rieben
mit praesentibus mit bcr gegenwärtigen Sage
Hör.; c. gm. absentiuni Tat. arm. 6, 36.
ifir, eris, ace. aera, m. bie 8uft, namentlich bie
untere, bie Ätmofppäre. Xap. a) ’Webel,
*®ewötf. 6) *summus a. arboris bie oberfte
luftige Spifce be# Saume#,
acräriug, |aes] 1) adj. a) jum Kupfer, grj
gehörig, Rupfer. ft) jum ®elb gehörig, 0elb=,
SDliinj:, ratio bie Berechnung u. Berminberung
auf Rupfermünje; beT Oermutberte SOhuijfufe; tri-
buni ae. f. tnbunus 4). 2) mbst. a -ius, ii,
m. {sc. civi«, gew. im pl.) ein Sürger au# ber
unterften Klaffe ju 9iom, welche, »on bem Krieg#;
bienft u. allen gprcnlaften frei, nur einen bcftimm=
ten ©clbbeitrag (Ropffteuer) ju bcn Staatälaften
au japlen hatten, »ugleicp bie Klaffe, in Welche
Sürger poperer Klaffen Oom genfer geflohen mcr=
ben tonnten, bap. ae. alqm facere; ae. relinquere
alqm. b) aeraritim, ii, ti. bie Scpa()tammer
be# römifchen Staate#, ai# Ort, ein leil be# Sa=
turnu«tcmpel«, in welkem jugleicf) ba# Staat#;
atepi» fich befanb, sanctius ob. sanctum f. saue tu«
1); eine neue Abteilung mibtare burep Äuguft
Suet., Tat.; auch ber öffentliche Schaf), ba#
Staat#»ermöaen, ber Schah eine# König#,
bie Kriegätaffe b. oerbünbeten Staaten ®rie=
bao. (häuf, im rum. u acc. pl.) meift bicht. 0.
tupfet nen Sahen (Statuen, SSaffen, Xafeln,
©afen), Coriuthium; aeru (eherne ©cicptafeln)
re tigere Cic .; *aera (— sistra, w.f.) repulsamanu;
*ilh robur et aes triplex circa peetns erat ein
breifachet Banjet =■ er war oößig abgehärtet Hör.
2) Selb, äHJünje, urfpr. Kupfcrgelb, aes grave,
ba# alte italtfche fflelb, 1 ©mnb wiegenb, fpäter
ba# Äjj al# blofee Hedtuuiigemünjc; argentum
aere solutum est ftatt be# (jtlbernen) Seftei.c, ba#
(fupferne) Äfe ob. ftatt be# ©anjen ein Siertel
(weil bamal# 4 Vife auf einen Sefterj gingen) Soll.
Cat. 33, 2. Xap. auch oft «cs collect = asses,
quingenta milia aeris; bei [Japlabuetbicn Würben
bei ruttben Summen »on einer SJHHion unb bat;
übet bie Sorte centena milia auSgelaffen wie
bei sestertium), habere decies aens 1 SSiUicn
Äffe« hefigen ; ancilla aere suo empta Ter. meo
Bum paiqier in aere arm, bod) fcpulbenfrei Hör.;
aes meum, tutun, suum eigene# ®e(b; übertr. est
aliquis in meo aere ift mir »crpflidjtet. $ier».
a, aes alienum Scpulbcn, facere ob. conttare,
contrahere, solvere ob. persolvere; aere alieno
alqm levare, omni aere al. liberare; habere aes
■ alienum ob. esse in aere alieno in Scpulben fteefen,
aere alieno demersum, obrutum, oppressum esse
tief in Sch ftedeit, unter bcr Schulbenlaft erliegen ;
aere alieno exire, expediri ob. exBolvi fdjulbcu
frei werben; auch *m 8fp0- bl- aes; übertr. ad-
monitus huius aeris alieni an biefc Scpulb be«
unerfüllten Berfprecpcn#. ft) meift im pl. fi ö p
nung, namentlich Solb ber Solbaten; tp. mie
stipendia «= Xienftjapre, Krieg#bienft; far
taftifh omnia istius aera illa veter* nßc feine
alten gampagnen (im Solb ber 2iebe u. be# Spiel#) ;
Schulgelb (f. Idus), gäprgelb Hör. 3n#bcf
cpenlanb# (commune Ncp.); etn Brioatfcpag
privatum.
aerätug, adj. [aes| 1) mit grj »erfepen, be =
{(plagen navis; lecti mit bronjenen ff ü feen; se-
curis au# ®rj gemacht; *tela; *oeratae acies
erjgcpan jer t ; *classis mit epemett Schnäbeln.
Viert), jepetäp. aerati = fieute bei Kaffe, gut be=
fcplagen. 2) =» *aeneus. — aereus, adj. [aes] 1)
= abneus Vcrg., Liv. 2) = *aeratus 1).
aerlfer, fSra, lerurn [aes-fero], adj. epetne ggm ;
Pein tragenb Or.
*aerfpes, jtedis, adj. [aes-pesl er jf üfeig.
Serins, [abr], adj. 1) jur fiuft gehörig, in
ber 2uft befinblicp, »orgepenb, luftig al-
terum (animantium genas) pennigerum et a8-
rium; aerii volatus avium atque cantus; *do-
mus bie £>imme!«räume, *viae bie 2üfte, *mel
luftentqueucnber, c nach bem ©laubett ber Älten) im
lau »om fjimmel fattenber; ‘columba in ber
2uft fliegenb. 2) *pocp in bie fiuft empor;
ragenb cupressus, mons, Alpes, arces.
aerügo, Ynis, f. [aes] 1) Kupferroft ob. ©rün--
fpatt. 2) tp a) *3Kifegunfl, Scpeelfucpt. V)
*$>abfucpt, ©tij.
aerumnn, ae, f. ©laderei, SBlüpf cligfeit, au#
Ärbeit#lajl u. Übermafe »on ©cfchwcrbcn petsor
gegangen, Irfibfal, IDrangfal ae. aegritudo
labonosa; Herculis perjieti aerumnas ; aerum-
norum requies. Da», aerumnösag, adj. »oll
3)rangjal u. 'Jlot, müpfelig aerumnosissima
mulier Terentia * mare = fturmbewegt.
aes, aeris (alter dat. aere Liv. 31, 13, 6), n. 1)
grj, Kupfer, ©ronje; *». epernen Sf'iolltt;
aes equestre bte Summe »on 10000 Äffen, bie
jebet SRitter oom Staat erpielt jutn Änlauf eine#
©ferbe#; aes circumforaneum ba# »on ben Selb
wccpälcrn (bie ipre Buben am fforunt patten) ent;
lepnte ©eib.
1. Aesar, m. bei ben 6tru«lern = Deus Suet.
Aug. 97.
2. Aesar, äris, m. glufe in Bruttium. ®a». Ae-
gireus, adj.
Aegchlneg, is, m. 1) au« Ätpen, SBpilofopp, Sct)ü
let be« Solrate«. 2) au# 91 capei, ©pilofopp, Stpü
ler be« Karneabc«, fieptet bcr neuen Älabcmie ju
Ätpen. 3) au# Ätpen, iMebner, ©egner be# (Cc;
moftpene«. 4) au# fKilet, Bebner, SeitgenoRc bc#
giccto.
Aesehvlus, i, m. 1) grieepifh#* Iragöbienbichter
ju Ätpen (526—466 ». gpr.l, ber eigentl. Stpöpfer
bet tragifdpen Kauft u. Büpneneinnchtung 3>a».
Aescliyleus, adj. 2) ein fRpetor au# ftnibu#,
3eitgcnoffe be# gicero.
AescüUpiug, ii, m. j ’AasXgxiöt] Sopn be# ÄpoQo
tt. bet Rototti# ; bei fcotner nur al# auigejeiepneter
Ärjt genannt; fpäter @ott berfjeillunbe, Schü-
ler bc# gpiron.
ae8cülbtnm, i, ». [aesculus] ein SBintercicpen =
Walb. — *aoscüleu8, adj. Wintereichen. —
ucseülus, i, f. SBintereicpe.
Acsernlu, ae, f. Stabt in Samnium. XaU. Aescr-
ninug, „1) adj. 2) Beiname be« M. Marcellus,
bet ju Äfernin gefangen warb. 8) 91ame einrv-
berüpmten ©labiator#.
Aesis, is, m. glufe in Umbrien, j. Esino.
Aeson, c”nis, m. Bater be« 3“i»" Or. Xa». *<tj
Aesonides — aetaa.
33
lesöoldM, ae, m. — 3a|on. 6) Aesöulns, adj.
hero« 3a|on.
icwpii», i, m. 1) grie©. Rabelbi©ter au* $hth:
jiffl (in Reit be* fcibju«. Dan. Aesopeus ober
•in adj. Phaedr. 2) Claudios ob. Clodius Aes.
Mgii©« S©cuitnelrr ju Born, Rritgenoffe be«
iitno.
Aesqnlllu etc. j. Esquiliae.
«»Ws, ätis, f. (aestusj ber Sommer; *Som =
■erlaft ob. Sommerhifce, =roetter; *3ai)r
•eptima.
‘•Mti-ffir, fera, ßrum, adj. [aestus-fero] ^ije =
ktiigeno.
ifütti, örum, m. JHiftenooK im öftlit^en ©erma
mm Tac.
Vstimibllls, e, adj. [aestimo] nai einigen
Seit hat, (©ä5en»mert, [©a^bar.
acatimätio, dms, f. [ aestimo J 1) bie Hbf djäfcung
nun Sa©e na© intern ©rlbmerte, Xagtcrung,
§tft[ebung, ?tnf©lag frumenti, census; litis,
poeoae, aestimo 1); venire in aestimationem
oPgrflhäbt werben; aequam aest. facere; habere
«st. 3nebrf . a) bie S©ä$ung eine« Bcft|>tum«,
mÜ« ein S©ulbtter ju einem gemiffen greife
km Gläubiger an Rahlnng« Statt überläfct ■= ©e-
i«ginng bur© abgefepä^te ©fiter accipere
*e*t. ab alqo; malim numerato quam aest. lies
in bat a 1« but© eine ae.; tn*bef. accipere prae-
dia in aestimationem oon benjenigen ©laubigem,
bie na© bem Bfirgerfriege ftatt baren ©elbe« non
stau Sdjulbnem ffirunbftüde anne^mett mußten
yi einem non Säfar beftimmten fetjr hohen greife.
*) meton. bie auf jene Seife abgef©dhten u. an
.•tibUuig« Statt empfangenen ©fiter, vendere aest.
"■«. i) Sdjöbung einer ®a©e nach ihrem in
nnn Sert, SBürbtgung honoris; verae magni-
tmünis; -fin irae locum successit aest.; al« pht=
lof- t. t. Serif ©a fiung; auch propria virtutis
tn nnbebingte 3Bert bei t.
‘fdlmätor, öris, m. [aestimo], 1) Äbjdjäßer,
innerer reram, frumenti. 8) übrtlj. Beurteiler
Bdei Li».; immodicus sui Ourt.
“♦stlmo (ältere Rorm aestümo), 1. 1) ben ®etb=
»nt enter So©e beflimmen, abftftäfeeu, taiie*
:en, anf©tagen rem magni, magno ho©, per-
nugno, ploris, plurimi, quanti, tanti; mancipia
bato ploris; alqd temis denariis, alqd ex ar-
nfccio; alqd pecunifi; inSbef. litem aleui ob. al-
« ben ftr eiligen ©egenftanb (ben angeri©tcten
Stbaben ob. bas roiberre©tli© erworbene ©utt
Mb# ben ^tojefetofteu abi©äbcn u. babur© bie
©rege bet Summe feftiejen , bie bei Betltercnbe
in!4 alb Srfaj, teil« al« Buge ju jableit f)at,
!*&■ bie Straffumme anfe$en, jmb jum
ottafeifa|, gut ©elbbufje nerurteilen li-
>«m capitis ben Ifkojefj ju einer Rrimtnalfa©e
»eiben, 2) ben innern 358 ett einet ®a©e befttm=
®°>. !©äjen, Wfirbigcn, abwägen, etmefs
’eo. erlennen, bafür batten alqd magni, jel*
■tm magno; alqd nonnihilo; se magno ljiv.\
“nnoris A’ep.; *alqd onius assis; alcis salutem
itri momento; illa molto gravios Cms ; lovius
vapestatis quam classis pericolum; proindo
«stimans ac si etc. ; vulgus ex veritato pauca,
a opinione multa; quae pars ex tertia parte
’dliae est aestiinanda auf ein Drittel ©atlien«
f* »etanfd)lagen ijt; alqd ex aequo; civitatem
’-eibas; falqd vit& bem £eben gleid) teuer bal=
'■«; qnod carum aestimant wertf<bät)en «Saß.;
heiliges, lat-biuttibrt Sd|ulra5rttrb. 6. Huft.
f Aegyptios pro sociis, non pro hostibus; sicut
ego aestumo na© meinem ©rmeffen, Dafürhalten;
m. acc. c. inf. Phaedr. u. in bet Überlegung eine«
SJerfe« Oie. Tusc. 1, §. lö.
aest iv«, adv. [aestivus] fommerli©, viaticati
hercle admodum ae. (fehr f©wa® oerforgt) su-
mus Plaut. Men. 2, 1, 29.
faestiTO, 1. ben Sommer jubringen.
aestivus, adj. [aestas] fommerli®, Sommer=,
dies, menses, tempora, *nox, *sol, *aura, avis,
saltus (Driften), feastra; ab occasu ae. (solis)
auf ber Storbweflfeite; subst. aestlva, örum, «
a) Sommerlager be« ^leere« ; ttempius Som
mer; iron. praetoris fiuftlagrr; gelbjug (weil
bie «Uten gew. nur im Sommrr Krieg führten).
b ) * bie iperbe auf ber Sommerwetbe.
uestu&rium, ii, n. [aeetus] niebriger leil ber
®leere«ffifte , ber in bet Sflutjeit überf©wemmt
wirb, 91eere«Ia©e, ßagune. Dao. a) t©u©t,
Bai. b) fStrömung be« SÄeete« in eilten 3lu6
ob. See, mit ©inwirmng bet ©bbe u. glut.
aestfimo f. aestimo.
aestno, 1. [aestus] t) *oom Reuet, auflobern,
aufbraufen. ^>ietb. a) ’lothen, hetfe, f©wttl
fein exustus ager morientibus herbis oerf©tna©
tet, a£r, bumos. b) $ifie fühlen, he*B> tt»
!|iht fein algendo, aestuando; *sub pondere
©wt§en. 2) *»om SBaffer, bef. bem SKeere, wo
gen, wallen, f©äumen, branben; *nebulä
emporwatlen oom ic. 8) tp. Dom ©emfite a) bei --
tig bewegt fein, in leibenfthaftlidtet slu[
reguna fein, brennen, glühen desiaerio, in-
vidiA; ’rex in illa bott iiiebe ju ihr. 6) ^in-- u.
berjehwanten, in ängfttidjer Beforgnt« fein
dubitatione, -faestuante rege,
aestnös«, adv. m. comp, [acstuosus] 1) glfihenb
Hör. epod. 8, 17. 2) wogenb, bilbl. Plaut. Baceh.
8, 3, 67. — aestuösus, adj. [aestus] 1) bren--
nenb ht>6< glühonb Tia; melimela ^e ber=
ur[a©enb, * Calabria, "impotentia astn. 2)
•btanbenb Syrtes Hör.
aestus, us, m. fiberh- »■ jebet wattenben, mogen-
ben Bewegung. 1) *ba« fallen Bor $if)e ex-
sultant aestu latices; intbef. a) bie wafienbe
®i6e, ©lut be« Reuet» *propiasque aestus
incendia volvunt. 6) bet Sonne, ber Iage»= u.
3ahte«jeit, 4>ihe, ©lut, S©Wfile fervore at-
que aestu auima interclusa Liv., *fervidus, *ca-
niculae ; au© Sommerhifie, c^tuüle, Som =
mer Ov. trist. «, 1, 51. c) Rteberhi®e aestu
febrique iactari. 2) o. SReere a) ba« Sogen,
bie Branbung; au© *0. lo©tnben SBaffer.
6) Rlut, 3Reere«flut accedit; minuente aestu;
maritimi ob. marini; aestnum accessus, decessus,
recessus, f. accessus 1); et ventum et ae. nactaH
secundum. 3) o. ©emfit a) ba« heftige 3luf =
mallen be* ©effihl«, ®emfit«bewegung, ßet =
benf©aft *irarum, »belli civilis, »stultoram re-
gum et populorum (pl.), quasi quidam ae. in-
genii tut. b) ba* S©wanten ber Seele, Un =
{©Ififfigfett, Unruhe qui tibi ae., qui error
quae tenebrac erunt? »magno curarum, vario
flectuat ae.; »ae. curasque graves; fin hoc ae.
periculorum.
Aestjrl f. Aestii.
Aesfila, ae, f Stäbt©en in Satium. Da». Aesu-
länus, adj.
aetas, ätia, f. [jfgj. au« aevitas w. f.] 1) ba*
Älter, rin gemiffer leil ber 8eben*jeit, bef. be*
3
34
aeternitas — affatns.
SRenfdjen, tote einjelne ÄlterSftufe, militari»,
ab initio aetati», ab ineunte, a prima aetate;
tenera, infirma; floa aetati» bie Jjugonh; bona;
ba® 9Blaime«alter aeta» comitan», media, eon-
firmata, adulta, grandior; ingravescens ; ex-
trema, exacta, decrepita; filius id aetati»; ‘oon
$flaitjen; and) fpcjiefl im Sftfl- bl aeta» halb
3ugcitb: deaecora, quae ae, ipsiua pertolit;
aetati» maxime poenitebat; *earu» eri» Komoe,
donec te deseret ae.; acta iam aetate, vita,
halb ba® Bereiftere Älter: cum in aetatem
veni, pater mihi uxorem fratri» »ui tili am de-
dit; aetate confectu»; o. SBein aetatem ferre;
mcton. bie 4Hcnjd)cn eine® gcwiffen Älter®, bie
ÄlterSUafje puerili» bie Jhtaben; robustior,
omne» aetate», ordine». 2) bie £ebcn®jcit,
ba® Sieben in jeiner geitbaucr (»gl vita), breve
tempus aetati», volat aeta»; cum ae. eiu» inci-
diaset. in ea tempora; aetatem agerc, degere
inter tera»; aetatem jeitleben® Ter.; in aetate
hominum, in aetate im Sieben, im menfd)li<ben
Sieben, je juroeilen, »ua in aetate Plaut.; exacta
aetate j. exigo 2) a). 3) Seitalter, SJlenfd)en =
alter. Seit a) cigtl. abstr. Bomuli; illustrium
hominum aetate» et tempora; usque ad hanc
ae.; + Imperium, quo nullum ampliu» vidit ae.
unjcrc 3*tl- b) meijl bidjt. u. fpöt cot irr. bie in
einem geitalter lebeitbeit SJienfchen, ba® ®efd)lcd)t
dura, aurea. Xan. dem. aotütäla, ae, f. ba®
ftinbeäalter.
actcrnitas, äti», f. [aeternus] 1) Swigteit.
ewige Seit. 2) Uneergänglidjteit, Unfterb =
lidjleit; {Tust.) ueternitatem dnre legibus »ui»;
ewige® ©cbäcptni«, fewigc SBohlfahrt.
1. aeterno, adv. j. aeternus 3).
2. aeterno, 1. [aeternus] net ewigen llor.
ueternu», adj. [au® aeviternu» t. aevum] 1) ewig,
über bie Sd)tanfen bet Seit ergaben; subst. illud
vestrum beatum et acternum Oie. 2) ewig
bauernb, uneerpänglid), unfterblid) gloria;
faerumna, sollicitudo; pro mortalibu» gloriü
aeterni fierent; cibus Plaut, gratia Ter., ‘Tabor,
*amor, ‘vulnus, nox Verg. , Zar.; ‘undae nie
»erftegenbe; *urb» (n. fRom); ‘consilia für bie
Smigfeit beregnet; subst. n. pl. unfterblicfje
Xhaten moliri; auch ewig im @ebäd)tniä le=
benb, unfterblid) virtus clara actemaque ha-
betur Sali.; *Pergama. 3) aboerbieU ,t‘ietcr-
num ob. *t aeterno immerfort; in aeternum für
immer.
aether, eri», acc. aethera, m. I) al® tum.
appell. ber Äther, in welchem nach bet Sorftcl
lung bet Älten bic (Seftime fchweben u. bie fflöb
ter leben Cic.; ‘liquidu». Xal). 1) ‘ber $im =
mel famü super aethera notu»; etellae »ub
aethere fixae; ber Simmel onerarit aethera
votis; Delphosque meos ipsumque redudam
aethera. 2) ‘bic Sluft, bef. bie reine, heBe per-
viu», verberare aeth. pennis. 3) * bic heitere
§ötje, bic Oberwelt aeth. in alte; tangere
aethera. II) al® nom. pr. Sohn be® Srebu® u.
ber Stacht, Sätet be® Sälu«, bon ben Stoilem für
ben höchften ®ott erflärt u. mit Supiter in Ser=
binbung gebracht Cic., al® befrud)tenber ®ott im
Serhältni® jur (Erbe pater omnipoten» fecundis
imbribu» Aether coniugi» in gremium latae de-
sccndit Verg.
aethöriu«. ac(j. jum Äther gehörig, ätfjetifch,
a. jmat fowotjl eigtl. als ‘uneigtl, alfo aud) —
*himmlifch domu» ‘luftig, in ber Sluft be=
f inblich, ‘jur Oberwelt gehörig.
Aethiöpes, öpnm, acc -pas, >». bie jehwarjen Sc
wohner o. Äthiopien, and) im weiteren Sinne; im
sing. Aethiop», opi» überb- Sieger; cum »tipite
Aeth. mit einem Xölpef o. Sieger; Ägypter; adj.
‘Iacu8. — Aethiöpiu, ae, f. Äthiopien
Aetlira, ae, f. 1) X echter be® Äönig« Sittpeu® in
Xröjen. 2) lochtet be® Deeanu« Or.; appell.
‘aethra, ae, f. bie_^cllr, reine Sluft.
Aetna, ae, f. 1) bet Ätna. Slach einer Sage warb
ber überwunbeite Xt)pI)Bu® ob. Sncelabu® unter
ben Ätna gefdjleubert , bah- fpriihw. onu» Aetna
graviu»; nad) einer anbern Sage War hier bie
SBertftättc Sultan® u. feiner Sptlopcu. Xac Aet-
naeus, adj. igne», ‘Cyclopee, ‘fratres «= Cyclo-
pe», ‘pastor ^olpphem; ‘meton. ficilifch tellus;
subst. f-ael, örum, tu. bie Änmohner be® Ätna.
2) Stabt am gufjc be® Ätna. Xa». Aetnensl«,
e, adj. ; subst. -enses, ium, m.
Aetöli, örum (-um Verg. Aen. 11, 808), tu. [Ab
Tcoloi] bie Ätolier, Scwohner ber Slanbfdjaft
Ätolien; adj. * Aetölu», plagae (mit Änfpielung
auf bie falt)bonifd)e 3«gb); urhs ob. Arpi Stabt
Ärpt in Äpulien (»gl. Arpi); arma, cuspi» be®
Xiomcbe«; subst — Xiomebc® (ber au® Ätolien
nad) Äpulien getommen fein, foBte). Xaju l) Ae-
tolia, ae, f. bie Slanbfchaft Ätolien im »eftltd)en
®ried)enlanb, 2) Actölicus, adj. 3) Aetöli«,
tdi», f. bie Ätolierin. 4) Aetölln«, adj. hero»
Xiomcbe®.
Aetülia, ae, f. ein Xeil ». Äleinarmenien Just.
uevita«, äti», f. [aevum] »eraltet für aeta» Sie
benSjeit, S!eben®alter be® SJlenfdjen, censore»
po)>uli aevitates — censento au® ben 12 Xafeln
b. Cic. legg. 3, 3, 7.
aevum, i, n., auch •««, i, m. Plaut, [aloiv], meift
poct. u. fpdt ftatt aeta» 1) ‘Seit bauet, bef.
längere u. felbft ewige Seit extentum, longum;
in omne aevum in aÖe ®mij)leit. 2) Sieben®
bauet. Seit, Sieben, Xafcin ‘cornicis; imbe-
cilla (natura) hominum atque aevi brevi» Sali. ;
perbrevis aevi Carthaginem e»»o Iav.; ‘aevum
traducere leniter; ‘brevi aevo bei folcher Stirne
be® Sieben®; *usua aevi Sebarf be® Sieben®; in®
bef. ‘ein S)lenfd)ena Iter (nach ^erobot 33 3ahre),
eine ®eneration ter aevo functu» (». Sieftor)
3) S!eben®alter, Ältcräftufe fomnia aevi lio-
minee; fgrandis aevo; ‘meutn, ‘primum; ‘in-
teger aevi in ber Slüte ber 3°hee; ‘crescit ar-
bor occulto velut aevo (unocrmcrlt); bist», e
ohem Älter ‘confectu», ‘obaitu» aevo hoch;
ejahrt. 4) Sfitalter, Seit ‘venien», ‘melius,
*no»trum, ‘omnibuB aevi», ‘in aevum, in lon-
gum ae.; bic Seit über!). *in»ciu» aevi; fse-
quentiß aevi memoria.
Äfer f. Afri.
affäblli«, e adj. [afforj gern (ich aitreben lafienb,
leutfelig, frcunblich, herablaffenb alcui
Xa». nflabilltas, äti», f. Sleutfeligfeit,
greunblichfeit Oie.
afflbre , adv. [affaber] funftgemög, fuuftge
recht Cic.
allatim, adv. [ad-fatim] jur ®enüge, hinläng
lieh, reichlich (fuhjeft., fo ba b man genug an
ctW. hot) vesci; parare commeatum; m. gen. a.
e»t hominum Plaut.; copiarum a. esse, ligno
rum, armorum.
1. affätus f. atfor.
affatus — afficio.
35
i. *faB«tus, us, bi, [affor] baö Slnreben.
isffeeMtio, önis, f. [affecto] 1) eifrige* Xracf|!
teu u. Streben, bie ®ud)t nad) etw. Germa-
nica® origini«, 2) in ber S^et. bie tffffeltation,
ba* Slanierierte, ©efucbte, fflefünftelte.
fsffecUtor, öris, n». [affecto] ber eifrig nad)
MB. trachtet regni, risue, amoris.
sffectlo, önis, f. [afficio] ber burd) bie ®in»ir=
tung non et», anberctn fjcro orßebra(t)tc ßuftattb,
Serfaffnng, ®ef<baffenbeit caeli, astrorum
Sie ftonftellation ; inibef. a) firma corporis Jgu-
jianb ob. itonftitution, häufiger aff. animi u.
bl. aff. .ßuffanb, Berfaffung, Stimmung, ®t*
regung be* fflcmütc*. aud) ©efinnung; m. gen.
subj. n. obj praesentis mtüi (bei rc.) sapientis
aff. nulla est Cic. b) fwoblwollenbe Stint:
raung, Neigung, Siebe, 3ärtlichfeit vera;
nullä aff. animi ohne Borliebe.
affecto, 1. [afficio] 1) fich an et», machen, nad)
et», greifen »dextr&(se. navem); *viam Olympo
einid) lagen »um C.; iter ; morbo affectari beim--
gefacht »erben burd) tc. 2) eifrig nach et»,
trachten, fid) einer Sache ju bemächtigen
flreben (in gutem u. üblem Sinne) afflnentiam
Xep.; regnum spem (hegen u. $u Berwitf-
Itcfgn ftreben) potiundac Africae, »pes affec-
tudae eiu» rei Liv ; spes easdem Or. ; ciri tä-
te« formidine aut pracmia ostontando Sali.;
proximas civitates Tac.\ fstudia militum; *fnt.
>nf.; taffeftieren, erfünfteln.
1. affecto*. f. afficio A ) JB) C).
t affectns, us, m. [afficio] Stimmung be* ©e*
müt# animi, »mentis; *fabfol. ohne animi.
3n*bef. a) fSeibenfthaft, ©ier, Berlangen.
b)tjärtli<be Steigung, SBoblwolIen, Siebe,
3ärtIid)teiL
»ffero, attuli, allätum, afferre [ad-fero] 1) ber--
beibtingen, =fübten, = tragen, ifdjaffen,
et» »obin bringen attuli hunc. Quid attu-
listi? Adduxi volui dicere Plant.-, se fitb »0;
bin begeben, mobin fommen Ter., Verg.; afferri
hanc urbem naben biejer Stabt Verg. ; nrgentum
xicui Ter. ; tabulas Romam; sestertium sexagies
ml alqm; aicui pugionem ab alqo; *alimenta
nabibu» jufübten ; B. Speifen, auf tragen Har.;
•pistulam ob. litoraa ad alqm überbringen; alqd
ad amicitiam in bcn ?rrcunbftbaft*bunb mit«
bringen, Bor bem Sreunbfcf>aft«bunb hefigen ;
und) consulatum in familiam; nnimum vacuum
ad res difficiles scribendas; nihil ostentationis
bei et». }eigcn; manns aicui, aicui rei §anb nn=
legen an te., fitb Bergreifen an tc.; manus sibi —
r.dj töten; manus suis vulneribus »ieber auf:
reiben; pro se quisque manus wirb banbgtriflitb;
aicui rim antbun; vim et manus $u ©e»alttbä;
ngfriten ft^rciten; auch als ®rtrag bringen,
bcTOorbriugen, im ©ilbe magnum proventum
poJturum hic annns PI in ep.
*’ übertr. n) eine fRacbricbt überbringen, mel=
fett, erjäblen nuntium, famam, pacis condi-
‘iones, terrores (StbredenSnatbritbten) ad alqm;
»oipicio ollata est; alias praesens terror affer-
tor m. aec. e. inf. Ourt. b) bot«, beibringen,
tnfübren, angeben causam; rationes, cur ita
sit; cur credam, afferre possum; nihil afferunt
qm negant; aetatem jut ©ntfcbulbigung anfüb=
teil; testimonium; hic mihi affernnt medio-
rritates ba fommen fie mir mit tc.; auch cor
lab. bringen, quae ad to ultro attuli Welche
?litträgc ith bir gematht bal,c Oie. c) berbei =
fübtett, bewirten, Berurjocbcn, beibringen
aicui mortem, perniciem, detrimentum, incom-
raodum, dolorem, voluptatem, salutem, magnum
momentum ad salutem; contemptionem aicui
ad alqm (bei jmbm); spem; »honorem, gloriam,
auxilium aicui; »alqd secura. d) »u et», bei «
tragen, nügen, helfen oratori alqd, alqd ad
communem utilitutem, ad bene vivendum, ni-
hil ad communem fructum. e) et», al* ^utljat
binjufügen multa addere atquo aff. de suo;
ad patemas magna» necessitudines magnam
accessionem tua voluntas erga me; quis attu-
lerit wer bie ftlaufel angefügt habe.
affTcto, feci, fectum, 3. [au u. facio] A) alqm,
alqd alqa re eigtl. 'antbun’, auf jmb. ob. et»,
einwirfen, jmb. ob. et», in einen ijuflanb Ber
fegen, bah. im 3)eutfd)en »djr Berfthteben ausju-
b rüden : alqm lucris jmbm ©etoinn bereiten, alqm
bonis nuntiis erfreuen mit tc., praedii atciue
agro adoreaque bereithem mit Plaut.-, alqm curä
et sollicitudine bereiten, uerurfacben Ter.-, alqm
magno incommodo, molestiü; ignominiä mor-
tuum, inopiü rirum; cives Romanos morte, cru-
ciatu, cruce; »serros verberibua; alqm exsilio,
poenii, poeniB beftrafen; alqm desiderio, timore
erfüllen, frerum et verborum acerbitatibus; cae-
rimoniam polluere maculüque aff. einen u. f. ».
anbängen Cic. Pose. A. §. 113; sic hunc liberum
populum libertas ipsa serritute B erlegt, ftürjt
tn tc ; alqm sepulturii jur ®rbe beftatten ; alqm
magnä, maximft laetitift erfüllen mit tc., jebt ct=
freuen; glorifi; deorum honore göttliche ®brc er
Weifen; amplissimo regis honore et nomine; prae-
miis belohnen; alio pretio; muneribus, exer-
citum stipondio befchcnfen mit tc. ; dolorem iis-
dem rerbis (belegen, beAcidjnen) quibus etc.;
factum non eo nomine afficiendum quo lauda-
tor affecerit; pass, affici alqa re, iniurtft erlciben ;
aegritudine, doloribus pedum geplagt werben;
morbo gravi et mortifero affectum esse behaftet
fein; affectum valetudine filium; in eo proelio
cum gravi vulnere affectus esset erbplten batte;
gravi morbo oeulorum Pep.; supplicio; pari
leto affectns est (erlitt) Lysimachus a Seleuco
Pep.; calamitate et iniuriü, corpora affecta (er;
griffen) tabe Liv.; piratae non metu alqo affecti
(befallen); summa difficultate rei nummariae
affecto exercitu (ba tc. ben gröhten ©etbmangel
litt) Caes.; magna difficultate afficiebatur (be:
fanb filh in tc.) 6. c. 3, 49, 3; sollicitudine et
inopiü consilii; magna affectus sollicitudine
febr unangenehm überrafcht b. G. 1, 40, 1; bene-
ficio, beneticiis teilhaftig »erben; voluptate em
pfinben, genießen, laude erlangen; admiratione
afficiunttir ii qui etc. ®e»unberung wirb benett
gejoüt, bemunbert werben bie ic. ; auch 'Bon 2)
ergriffen werben, in ®. geraten’ Cic. off. 2, 10,37;
inbbef partic. affectus al* adj. mit ei», begabt,
Betfeben, auSgeftattet virgis, spoliis Plaut.,
audaeiü. Ter.; virtutibus, vitiis.
B ) m. adv. ob. abBerb. ffienbungen a) förprrlicb
einwirfen, in irgettb eine Berfaffung
fegen, biSponiereu, bebanbeln exercendum
corpus atque ita afficiendum, ut; Syracusanam
civitatem ut abs tc affecta est (boppelfinnig:
bebanbelt u. geftimmt) Cic.; häufiger p<niic. tif-
fectus aI8 adj., quomodo te affectum invenio
Ter. ; manu» recte aff. (in einem fehlerfreien 3“*
8*
36
affigo — afflo.
ftanb) est, cum etc. ; oouluH conturbatus non eet
probe aff. (gehörig im Stanbc) ad auum munus
fungendum; sic corporibus aneetis, utetc., quo-
rnodo aff. caelo (bei meinem $uftanb bei §im=
meli). b) griffig iit eine Stimmung Ber=
fegen, eine Stimmung hetDOtlufen, ftim:
men, aittegen, ergreifen literae tuae ßic me,
ut eie. ; ipsu mea legens sic afficior (übertommt
mid) ein ioldjei ut etc.; eorum qui
uudirent, sic afficerentur animi, ut etc.; fmulto
magis, ut dicitur, yiva toi afficit; partic. affee-
tus ali adj. quomodo sim aff.; eodem modo
erit sapiens aff. erga amicum, quo in se ipsum;
est miro quodam modo aff. gelaunt; qui contra
aff. sunt; magis aff. (ergriffen) animis quam
doctis; and) affectus ad alqd in ein geroiffei
Berhältnii ju etm. gebraut, in einem ge:
toiffen Berhältnii »u etm. ftebenb (res) quo-
dam modo aff. sunt ad id, de quo quaeritur Oie.
C) nachteilig auf fmb. ob. ctro. einroirten,
jntb. ob. etm. fthroädjen, angreifen, hart mit:
nehmen aestus, labor, fames, sitis Corpora;
fames exercitum ; partic. affectus ali adj. aetate,
senectute iam affectus, affecta iam aetate; in
corpore aff. (gefdjmäcbt, angegriffen) vigebat vis
animi; pars rei publicae male; civitas aegra
et aff.; res familiaris, res jerrüttet ( Tac .) alcis
fides manfenber fitebit; affectos (belämmerte) ani-
mos recreavit Liv.-, feit, ber Seit nach ju ®nbe,
jur 9Jeige gebenb, bellum aff. Tidemus et,
ut Tere du am, paene confectum; ea quae per
euin aff. sunt (@g). perfecta) Cic.
af-figo, 3. anheften, an etm. befeftigen, brüden,
in etm. fteden alqm cruci treujigeit; alqm cuspide
ad terram anfpiejjen; alqm terrae; Prometheuiu
ad Caucasum ob. Caucaso; f pilurn pectori bot)
ren in ic. ; * signa delubris auf hängen in ic. 2)
tp. anfetten, anfehmieben, feft bannen, fef«
fein an etm. quae semper affixa esse Tidentur
ad rem; homines in exigua terrae parte aftixi ;
♦alqm lecto ob. lectulo (p. Unfällen, 0. Sitter);
alcui affixum esse tamquam magistro nicht 8on
ber Seite gehen, *aftixus laten sinistro; *gravi-
bus pensis affixa; haerete aftixi contionibus
iit).; falqd memoriae einptägen, ea maxime
affigi animis nostris haften.
af-flngo, 3. hinju bilben, bilbenb anfügen,
8. Äünftler manum statuae; partem corporis;
natura multa. 2) übertr. a) in (bebauten etm.
hinjubidjten, fälfdflich hinjubenten nibilopi-
nione aff. atque assumere ad aegritudinem ; quia
huic generi malorum nou affingitur (anflcbt) illa
opinio. b) burd) bie Siebe fälfd)li(h binjufflgen,
hinju:, anbichten rumoribuH Ualii addunt
ipsi et aff'., quod res poscere ridebatur; multa
rumore aftingebantur ; homines affingentes rera
auditis.
uf-finls, e, adj. 1) angrenjenb (8. einem Bolfe)
gens Maurin; auch ü. einzelnen IjJetfonen in Be=
jug auf ihre ©runbftüde, benachbart oui fundo
erat aflinis M. TulUus. 2) fomohl adj. ali subst.
comm. a) an etm. teil nehmenb, bet etm. be=
teiligt, um etm. mitroiffenb, in etm. 8tr=
midclt publicis, maritumis negotiis Plaut.-, rei
capitalis, facinori, huic sceieri mitfchulbig an;
huius suspicionis, illarum rerum. b) butch tpet
rat Bermanbt, 8erjchmägert alcui; meus mein
Schmager, mein Schroiegcrfohn; eognati et affi-
nes. Xao. aflinltas, ätis, f. bie Bermanbtfchaft
burd) $>eirat, bie Schmagerfchaft a) abgtr. Set:
fdjmägcrung alcis mit jmbm.; contrahere a.;
propinquitatibus affinitatibusque coniuncti. h)
anu-r. (Borfl. u. fpäti Schmagerfchaft, bie
Sch mager felbft.
aflirmäte, adv. [affirmo] unter Beteuerung
ber SBahrljeit Cic.
afflrmätio, önis, f. [affirmo] Berfidjerung, Bf:
tcucrung, Bejahung.
af-flrmo, 1. l) beträftigen, befeftigen spern
alcui; societas iureiurando affinnatur. 2) ali
roahr u. richtig beträftigen, betätigen
(burch SBort ob. It)at) dicta alcis; {Tac.) Tirtu-
tem populi Korn, annis; beteuern, oerfichern,
behaupten rem pro eerto; certum; ulla de re
obscura; m. acc. c. in/.
afliätus, us, m. [afflo] *+Slnhaucben( Bnatmen
einei Xierei; auch Vlnhauch, Stnflug bei Xfinftc
ex terra; Tttporis (Gluthauch; ignes caelestes ad-
ussiBse leri aff. Testimenta; übertr. Slnmehen,
ifl n h a u ch bei göttlichen ®cifici sine aff. dirino;
sine quouom aff. quasi furoris (ber Begeiferung).
af-fleo, 2. bei etm. meinen Plaut.
afflictätlo, önis, f. [afflicto] Dual, Bein aff.
est aegritudo ctim vexatione eorporiB Cic.
afflicto, 1. [intens, o affiigo] 1) heftig h<»;
ob. anfehl agen, se fid) an bie Bruft (ali Heiden
bei Schmerjei); übertr. afflictare se, affliet-ari
fich abängftigen, Wärmen de alqa re; abfol
2) but® Slnjcfflagen befchäbigen onerarias (na-
ves) teuipcstas; übertr. übel jurid)ten, heim
fudjen, bebrängen, plagen grarius Tehemen-
tiusque, morbo, fTento afflictari; + Italiam lu-
xuriä saeritiäque.
afflictor, öris, m. |affligo] ^erabmürbiger Cic.
Pis. §. 64 dignitatis.
af-fligo, 3. 1) etm. an etm. jdjlagcn, nt eher =
fchlagen, ja Boben metfen, flürjen alqm ad
terram Plaut., terrae Ov.; naTem ad scopulos,
rasa parietibus; übertr. se fich abhärmen Cic.-,
arborem, statuam; equi ririque afflicti sunt. 2)
übel jutiditen, behäbigen naxeB, quae gra-
vissirae afflictae erant; im Bilbe cum reflaeit
(fortuna), affligimur; senectus hominem (ebroücbt
Xah a)hart mitnehmen, unglüdlich machen,
niebetbrüden, fiürjen, beugen Tirtus no-
stra nos; (Tac.) fames hostes flicht heim; mors
eius ornnes cives hflt offen Bürgern einen harten
Schlag beigebracht; alqm «ententiä suä nieber
merfen; vectigalia bello affiiguntur leiben burch
ben Itrieg; religiones prost ratae et afflictae sunt
mit Süfen getreten ; afflictas opes BelJoTacorum
proelio esse. 3nibcf. häufig partic. afflictus =
oerjmeifelt, elenb; fortuna, res afflictae Derjmei
feite Sage; affl. causam susceptam fallen taffen,
preii geben; equestrem ordinem; rem Titupe-
rando herabfepen. b) nieberfchlagen, beugen,
betrübt ob. mutlob machen animum; disces-
sus tuus me macht mir bai {ierj fchmer; häufig
partic. afflictus, aegritudine; animi bonorum;
aff. et fraeti animi fuit; homo aff. (Bcrmorfen)
et perditus.
af-flo, 1. 1) trans. mit beut ali Dbjeft, mai auf
etm. anberei h'ngemeht miib, hiumeben, ju--
mchen, mehenb jufüheeu odores afflantur e flo-
ribus; tp. aura voluntatis eorum ei afflatur toirb
ihm ju teil; »oculis laetos honores ben Vlugeu
herrliche Schönheit Berieten. 2) mit bem ali Ob
jett, morauf hingemeht mirb, anmehen, anhau:
affluens
agger.
37
(gen, anbtafen ventns terga Liv.\ *nos primus
equis oriens anhelis Sobaitn Bon ein« Einmir
lang, bie mit bet Strömung bet SJuft oerglicgen
werben (ann *me ditum pater fulminis tentis;
•afflari fulminis telis, fulminum ignibus Bom
Bligfftagl getroffen merben ; saucii arfatique (Ber
jengt) incendio Liv. ; *afflata est numino quando
lam propiore dei Bom mödjtigen fjautg be« na=
genben ©ölte« beqeiftett. 8) intrans. antoegen,
angautgen. en tgegentnegen "odorcs tibi;
acrior eis frigoris; ’velut iliis (biefe Spei feil)
i anidia afBasset„.b. i. buitg igren $mucg Betgiftet;
äbertr. rumoris nescio quid tont bagin gelangt,
»flt entftanben; ’felii, cui placidus leniter aff.
amor günftig ijt.
sffluens, tis, ndj. m. comp. u. mp. [afflno] 1)
reiiglidi juftrömenb, im Überfluß Boigan^
ben copiae; ex affluenti (Tac.) im Übetflufj. 2)
mit et», im Überflug Belferen, an etiu. retc^
opibus et. eopiis; nihil Omnibus bonis uffluen
tius; amicitia divitior et affluentior (sc. opibus)
unrrlcfcöpflicger. DaB. a) affluentör, adv m.
tomp. mit Überflug, Betftgiuenberifd) vo-
iaptates affluentius haurire; affluentius vivere.
b affluentla, ae, f. Überf Infi, ffülle omnium
rerum; munditiem , non aff. affectabat.
sf-fluo, 3. l) getju geranf liegen, =flrömen
Eurotas prope moenibus; (Tac.) Rhenus ad ri-
pam; alb t. t. bet epilut. Bgilof. b. bem guftrö
men bet 91t ome a<l deos; +B. Speifen; B. TOeu
Mgen, in groget TOenge getbeiftrömen, --eilen.
*> übettr. a) unoermerlt »ufliegen, anlom
men nihil ex istis locis non modo literarum
■ed ne rumoris quidem; rolnptas ad sensus
cum suaritate. 6) im Überflug juftrömen
domi otium et divitiae; opes; ex oo quod aff.
opibus vestris — Bon eutem Übetflug; ‘affluen-
tes anni. ®ag. Bon etm. überftrömeu, Über=
flu 6 an etm. gaben, mit etm. reicgliög Bet=
fegen fein divitiis, honore, voluptatibus; un-
guentis affluens gleiigfam triefenb.
sf-for (biefe 1. 8erf. lommt jebod) nugt Bot), dep.
t. meifi poet., anreben (fteunbiid) ob fetetlttg),
snfpreegen alqm; deos antufen, anflegen; in«=
bef. *b. ben 9lbf(gieb«roorten, bie bei bet Beftat
tung einem Betflotbenen jugetufen mutbeti.
«Höre, afförem f. assum.
ifformido, 1. [ad u. formidaro] bange metbeit,
magis aff. ne Plaut.
iffnl f. assum.
af-fnlgeo, 2. getju:, entgcgenfltaglen, ^leud)--
ten caeli ardentis species Liv. *Venus; übettr.
*b fteunbltdjen Blid einet etfcgeinetiben ©ottgeit,
entgegenfttagfen instar vens vultus tuus po-
pulo : b. Stent ob. Sttagl be« ©Ifid«, bet §off=
Bimg. entaegcnleudjten, aufgeben, erfdjei:
nen consuli rei maioris spes; et mihi talis for-
tana; lux quaedam eivitati Liv.
sl-lnndo, 3. 1) tgin jugiegen, :f<gütten ve-
nenum Tulneri affusum ; übettr. fo. SDlenfcgen-
maffen affundi fieg etgiegen, auf etm. toet:
ftn equitnm tria milia cornibus; *affusum esse
biagelagert fein, tumulo; affusus fnieenb.
»Ifütüms f. assum.
»röreai , ifore f. absum.
lfrintus, ii, m. 1) Lucius A. lomifiget Diigter
um« 3. 130 b. Egt. 2) Lucius A. Hngüngcr be«
Bompeju« u. fein Segat in Spanien. sab. Afra-
nlinus, adj. ; tsubst nlanl, örum, m.
Afri, örum , m. bie Bemogner B. «ftifa, bef. im
engem Sinne, bie Slftilanet; auig bie ® rieft er
be« 3upitet Jiammon in bet fflüge «ibgen« Nep.-,
sing, subst. Afer, *dirus (0. £>artmbal) , nutg adj.
Liv.-, aequora (jmifigen 91. u. Sicilien) Ov.\ avis
ba« ®etlgugn Hör. $aB. 1) AfrTca, ae, f. teil«
im weiteren Sinne = her Weltteil 9lftila, teil«
im engeren = bie t&miftge gJtouinj, ba« (gebiet
Äattgago«, A. propria ob. provincia. 2) Afrl-
cänus, adj. bellum, possessiones; in«bef. al*
Beiname bet beiben Scipionen; subst. Afrlcanae
(sc. bestiae), ärum, /'. aftilaniftgc Wilbe Siete Liv.
3) AfrTcns adj. (Liv.) aftifaniftg, Tontus;
•fsubst. m. bet Sübtoeftminb, ‘perfontf. al«
(Sott biefe« Winbe« pater.
Xghmödes, is, m. ÜJtitet bauet be« belpgiftgen
Jlpoflotempel«.
XgAmsmno, ob. *on, önis, acc. onem, *öna Äönig
Bon ÜRptcnä, Sogn be« 91tteu«. Tao. Agamem-
nönlus, adj. classis Liv. ; »puella Spgigenia.
Aginippe, es, f. eine ben Stufen geiltge Quelle
am 3ug e be« .fjetilon in Sßotien. ®ao. * Agi-
nippeus, adj. ; *Aganippls tdis, f. Bon bet
9(ganippe ftammenb.
Äpftso, önis, m. [ago] btt Stall:, 9teit!ne<gt;
•übetg. ein tdlpifdjet Sutfigc ob. Dienet,
gassn, ao ob. -ae, ärum, f. Stabt in Utaccbonien.
gÄthöcles , is, m. t) Igtann B. Sgtafu«. 2)
arieeg. ©igotitet.
Agathyrna, ae, f. Stabt an bet Dtorblüfte Sieb
Jien«.
Agäthyrsl, örum, m. ein flgtgifege« Soll im euto
^päifigen Sarmaticn.
Agau«, es, f. f. Pentheus.
Agedlcuni (niegt Agendic.), i, »1. §auptgabt bet Se
jtonen im lelt. ©allien, i- Sens in ber Egampagne.
XgölastuB, i, m. [dyflaoros] bet 9tiela(gcitbe,
Beiname be« M. Crassus, ©togBatei« be« trium
Bint.
Sgellus, i, m. [dem. B. ager] 'Ädetdjen, I lei =
ne« ©runbgfld, ©ütegen.
8g«ma, Stis, n. [«yrjfia] eine Abteilung be« nta=
, ccboniftgen §eetc«.
Xgenor, öris, m. Ä6nig B. Bgänijieit, Btuber be«
Bein«, Batet be« fiabmus u. bet Europa. ®ao.
1) *Ag«n8r«ns, adj. 2) Agenörldes, ao, m. a)
Äabmuä. 6) Bctfeu« (al« 91bl6mmling be« Da-
nau« u. Enfel be* Belu*).
8ger, gri, m. [ayeoc] 1) 5elb, 9ldet (ein oon
ben Btcnfcgen »um 9laerbau, jut Weibe ob. 8Iu=
menpganjung benugte* u. angebaute« Stüd fianb)
agrum colere; fertilis. 2) meig im pl. ba«
£anb, flatge Sanb (im @gf. bet Stabt ob. bet
Wognung) rastati agri sunt, urbs oxhausta; con-
currere ex agris; quotics educit in agros iu-
menta canesque Hor.\ im @gf. ber Berge *ba«
Jgal; im ©gf. be« Sffteete« in agrum felbein--
märt«, naeg bet Sanbfeite; *al« SJängcnmag
in bie liefe (@gf. in frontem, in fronte in bie
Breite). 8) ba«@ebiet, Tusculanus, HeWctius,
Noricus, Picenus; *niaci, ’Laurentes.
*ag-g8mo, 3. babei feufjen malis alcis; abfol.
agger, öris, m. [2. aggero] 1) alle«, ma« jum
9luff(gutt ob. jur 91u«füllung gerbeigettagen mitb
(Erbe, Steine, Beifig), Erbfigutt, Dammetbe
petere, comportare a.; fossas, paludem com-
plere aggere; paludem aggero explere; has
(rates) torrä et aggere (§olj u. Steinen) into-
gebat; * moliri aggere tecta bauen u. mit Etb-
38 aggeratio
fd)Utt befeftigen. 2) jeber au* jufammengctragctier
Erbe jc. gemad)te Aufwurf, grt)ö^ung a) al*
milit. t. t. Erbloall, Damm, ©djanjje jur Be«
fefligung be* Saget* sedes caatrorum in morem
pumia atque aggere cingit Verg., ob. jur Stuf«
ttabme bei Belagerung*mafd|inen unb Erftürntung
bet Stauern, Belagcrungäbamm aggere, Vi-
ncis, turribus oppugnavi (oppidum); apparare,
exstruero, instruere, iacere aggerem, promovere
ad nrbem aggerem, ob. ©alt um eine ©tabt jum
Sd)ng betfclben gegen feinbticfje Angriffe, hßh:
wall, Damm, Tarquinii, gern. bl. agger bet
oon Seroiu* Xulliu* um fRom aufgefüljrte Liv. 1,
44, 3; oon Cic. r. p. 2, §. 11 maximus genannt,
apricus b. Hör. sat. 1, 8, 16; bab. *pl. muro-
rum ©tabtwaO, ©tabtmauet übctf). ; aud) sum
Sd)“!} gegen bic Einfälle bet Klagbaren Tac.\
jum ScfjuH o. ®runbftfirfen, ffirbbamm Tac. e)
h>afcn = , §lufj«, Uferbamm (fonft moles) mo-
lcs atque aggerem ab utraque parte litoris ia-
ciobat; bab *bte Böfhung be* Ufer* ob. ba*
Ufer ielbft, ripae; herbosns. d) bic fubernbe
Befdjüttung einet Straffe, eine* ©ege«, planum,
Tamm, Dammweg J'ac.; viae Verg. e) *0. ben
Alpen Alpini; *o. bem au* Erbe u. iRafcn gebil«
beten Aufwurf al* Siebnctbiibne tumulique ex
aggere fatur; *®rabbügel; *holjftofj ■=* Scfjei«
terbaufen; jeber aufgetürmte Raufen, ein SB a 1 1
*(pl.) nivei; * medio ex aggere §oljbaufcn; ar-
morum Tac.
Tagge rat io, önis, f. [1. aggero] Aufitbüttuug,
Aufbömntung.
1. aggero, 1. [agger] 1) al* Damm aufwetfen,
nuffrfiüttcn, einem Damme gleitbemporbäufen,
«türmen *cadavera, fossa. 2) fübertt. febiit«
ten u. ju einem Damm etbbbc» iUud spatium
(maris); *oermebtcn, oergtöfjern iras dictis ;
praemia.
2. aggero, 3. [ad u. gero] betbeittagen, «btin«
gen, betroffen aquam; bona ad alqm Plaut.;
Hellurem turnulo jutn ic.; arbores, faees Curt.,
eaespitem Tac.-, übettt. ju etw. Raufen qua-
drantea patrimonio I’haedr., bef. m. ©orten,
multa aggerebantnr etiam insontibus periculoaa,
aggerere probra Tac.
aggestuB, us, m. [2. aggero] ba* iperjut tagen,
hetbeifdjaffen pabuli, materiae Tac.
•ag-glömbro, l. eigtl. einem Knäuel binjumin«
ben, anfdjlic&en, anfharen se latcri alcis;
se cuneis coactis fttb btfingen in ic.
ag-glütTno, 1. anleimen = anlleben, atibcf =
ten novum prooemium; (Plaut.) so alcui fid) an
jmb. jeftbdngen.
ag'grfivesco, 8. fidj oetfd)lt mmctit mor-
bus Ter. — ag-grävo, 1. eigtl. ftbrocrer matben,
bab- a) f betjlätlen, oetfd)limmcrn dolorem,
valetudinem. b) no<b btütlenbet matben in-
opiant sociorum, quae bello si aggravatae res
essent Liv. c) tbcfdjwcren, belfiftigcn,
morbo aggravante sc. cum.
ftggrfdfo, ere, Siebenform $u aggredior Plaut.,
Wie aggredior lj Just. 7, 6, 6 wie aggredior
2) c) facillimia (bellis) aggressis. — aggredior,
grosaus sum, 3. dtp. (inf. aggrediri, aggredirier,
fut. aggredibor Plaut.) [ad u. gradior] 1) überi).
binjugeben, b *>4 toanbern, «[(breiten ad
alqm, alqm, qufi mare Plaut.-, quo agg. cupiet.
2) in eiltet gemiffett Abfidjt ju jmbm. ob. etw.
bingeben a) jmbi angeben, f t d) an jmb. wen«
— agito.
ben ob. matben, um mit ibm ju fpretben , tbi;
u bitten, ju überleben, mit bem Slebenbegnff
iftiget Ifiujtbuug alqm Romae; *alqm dictis,
arte, pecuniü; f alcis modestiam ocrius auf
eine battete $tobe ftcHen; fcrudelitatem princi-
pis ju feinen 3 werfen benutjen. 6) auf jmb. Io*«
den, jmb. angteifen, anfallen milites pa-
«s, *alqm ferro, mnrum; autb gerichtlich an«
greifen, oerfolgen alqm, falqm legibus, c)
etw. angteifen, unternebmen, fid) an etw
matben, ju etw. fd)teiten ad disputationem
illam, ad dicendum, ad iniuriam faciendam,
causam ancipitem, faciaus, fopus, * magno« ho-
nores binnebmen; m. inf. dicere de illis rebus;
*sacrato avellere templo Palladium,
aggrggo, 1. [ad-grexf eigtl. 'jut herbe ftbaten’,
bab- beigefcllen te in nostrum numerum;
filium ad patris interitum; Toluntatem meam
ad dignitatem eius autb <<b jeige mitb willig
feine SBfitbe ju beförbent; sc ad eorum amici
tiamfttb anfcbliefjen ante.; se Romanis, sesignis,
alius alia ex nayi se.
aggresslo, önis, f. [aggredior] bet etfte Anlauf,
ben bet gcritbtl. Sebnet nimmt Cic.
ügTlig, e, adj. [ago] beweglitb 1) o. leblofen
®cgenftänbeu leid)t beweglitb, lenlfani *clas-
siB, ’remuB, *rota, fsinistra manus. 2) 0. leben«
ben SBejen e«) bebettb, taftb, flüchtig *dea,
’Cyllemus; im ®ilbe *quae circumTolitas a.
thyma; fa. et vividum Corpus. 6) ‘rftbrig,
tegfam, aeftbäftig nunc a. fio; a. gnavusque
Dao. Sgllitas, ätis, f. ®eweglitbfeit, iH a 5 ct> «
beit, Stbnclligleit navium.
fdis, m. 1) 9lame mebtetet fpattamfd)ci Kö-
nige. 2) ein äbcict Verg.
igTUbilis, e, adj. [agito] leiebt beweglitb aPr
Ov. — Sgit&tYo, önis, f. [agito] 1) Bewegung,
Aufregung lecticae; a. (SScgfamleit) et motus
linguac ; a. motnsque corporis; pl. fluctuum. 2)
tp. a) Betreiben, Ausübung oon etw. rerum
magnarum a. atque administratio; studiorum.
b) Xbätiglcit, IRegfamteit mentis; a. et
motu esse vaemun. — ägltator, öris, m. [agito]
*Xtcibet aselli; equorum Boffelenlet; inäbef.
SBagenlcnler beim ©etttennen.
SgTto, l. [intens, o. ago] abfidjtlicb u. eifrig, mit
aller ©cwalt in Bewegung fegen, treiben 1) eigtl.,
junätbft in Bcjug auf Xterc ‘greges, *eapolIas;
♦cervos in retia, *spumantem equum; quod spa
tium non esset agitandi (tiäml. equos) ju tunt«
mein Nep. ; tendere plagas etiamsi excitaturus
non sis (nSntl. feras) nec agitaturus (bineintrei«
ben) Cic.-, ittJbcf. jagen, bcben foras, lupum,
aves; *0. YJlenftbcu "si quos — tota agitavuuus
urbe; oom $in« uttb tpertreiben, ©hütteln,
heitftben be* SKeere*, ber Bäume burtb ben
fflittb mare ventorum vi agitari atque turbari;
arena magna ri agitata, *Tompe bitrtb weben,
’capillos itt ben haaren fpiclen; oom Ireiben,
Umbertreiben bu«b bie ©ogen *agitata nu-
minaTroiae, *deüuit saxis agitatus urnor; übetb-
irgenb wie in raftbe u. häufige Bewegung
fejjett agitari inter se concursu (o. ben Atomen);
quod ipsum agitatur aliunde; quod pulsn agi-
tatur externo; Corpora huc illuc; eam (naveui)
in portu agitari einige Bewegungen mähen; fqua-
drigas; »caput, cacumen bin« u. bemeigen; *alas
(0. Däbalu«); ‘bastam ftbwingen; *freta ponti
auf regen; *habenas mantbus lenlen; fäigitos
Aglaophon — agnus. 39
htm Wcdjucn ■=- an ben [fingern johlen; fnunc
man, nunc terrä. corpus Bewegung Perfdjaffen.
SS) ip. d) jmb. ju ctm. antrcibcti, anteijen,
aufregen, plebern, fbcentia populum agitandi,
quoquo vellent; *est deus in nobis, agitante
calescimus illo. b) jmb. wie ein SBilb oerfot-
gen, beunruhigen, quälen, teigen quae te
res agitat? quae te mala crux, res malae a.V
Plaut.; commotus metu atque libidine diversus
agitabatur; ut eos agilen t Furiae neque con-
sistere unquam patiantur; suum quemque scelus
agitat amentiäque afticit; sceleris poenis agi-
tat ur; ’scelerum ftiriia agitatus; ’invidiä alqm;
’scaenis agitatus Orestes, f. scaenu. lab. auch
intb. ob. eine Sache mit SBorten nicht jur Wutje
tornmen laffen, perfpotten, geißeln si eius
«tultitia potent agitari. c) tote ein Sfficct auf;
regen, beunruhigen seditionibus tribuniciis
atrociter res publica agitabatur; rebus agitatis
in unruhigen Seiten, d) ben Seift in Ih“tig;
leit (eben, anregen, ilben quibus (curis de
salute rei publ.) agitatus et exercitatua animus;
tgeometria agitari animos et acui ingenia; im
Übeln Sinne in tribunatu Gracelium in Ätem er-
halten. e) in ©cbaitten fleh mit etto. bejehäfti*
gen, etto. überbenten, überlegen in animo,
in mente, animo (animis), mente, cum animo,
,« um alqd; res mnltum agitata; quae eum
maltos dies noctesque aestuans agitaret; *fu-
qam; m. inf. Nep. . Gurt.; fm. ut; de Ehodani
transitu, fde bello; ipse longe aliter animo
hegte ganj anbere Entwürfe. f) ettu. eifrig be*
ipredjen, oerhanbeln, betreiben, oerfech-
ten res agitata in contionibus; de facto eon-
suli* agitabatur; qaae ita sunt agitata ab illis,
nt etc.; his rebus agitatis; ugitatum etc.; fsibi
parem esse neminem a. (toieberholt äußern) coe-
pit. g) mit §anblungen u. Sfuftänbcu aller Slrt
umgehen, fie betreiben, oornehmen, in«
Seit fegen, oerrichten, ausüben, übenim-
periam, praecepta parentis mei; pacem be«
^rieben« pflegen, praesidium, praesidia bilben ;
alterias mens rationibus agitandis exquirendis-
qae alebatur; secreta consilia, consilium, *fu-
gam; artes betreiben; fiustitiam; ffastidium
tantarum rerum; t o<liuin aublaffen; pass, pax
maltet ; indutiae, laetitia, maeror, luctus atque
gaudia, + latrocinia, fstutionea, fvigiliae, pau-
' orum arbitrio belli domique agitabatur man
»erfahr Saß.; in«bef. o. 3eftUcf)Ieiton, Spiel unb
SAerj, begehen, halten convivium Plaut.;
Dionysia Ter. ; diem meum natalem Plaut.;
rnius nomine festi dies apnd Siculos agitantur
Cie.; *choros; "iocos; aud) t). ber 3«t u- bett
abichnitten berfelben, jubringen, terleben, vita
hommum sine cupiditate agitabatur, a. noctem
apnd aquam, dies noctesque pro muro Snß.;
•sub legibus; abfol. irgtnbloo lieh umhertrei*
ben. fich aufhalten, weilen, detmeilen,
häufen, toohnett equitatum omnem pro ca-
»tris Sali. ; consul inter primores l.iv. ; laeti ne-
qne procul Gormani Tac.; Libyes propius marc
Saß.; auch fich benehmen ferocias quam soli-
tus erat Sali.
Agliöphon , ontis, m. Waler au« Xhafu« um«
3. 400 p. £ht.
sinnen, Ini«, n. [p. ago eigtl. agimen] 1) 3ug,
Schar, Xrupp, 0. mehreren, bie fleh jujammen
fortbewegen; auch *aquarum lene Strom, pul-
verulentum Staubtoolfe; *remorum Wuberfcbtag,
*extremae agmina (SBinbungen) caudae; *a.
certo mit beftimmter Wichtung; -fo. bet Wenge
ber ©cfdjäfte. 2) al« miltt. f. t. 3>»g eine«
ftticaeheercä, Warfcß pugnare in agmine, ag-
gredi hostes in agmine; ’rudis agminum im
&rieg«bienfl. 8) £rieg«heer auf bem Warfcße,
Jpeerc«jug plmlanx, a. magis quam acies; a.
primum Sortrab, medium Eeiitrum, extremum
ob. novissimimi Waclftrab; a. ducere, cogere ob.
claudere a., a. procedit rüeft Pot; a. quadratum
a) eigtl. bie Warfchorbituitg im Siertcf, ein (Sam),
juni Swnf bet Serteibigung währcub be« 3u0eb
Sali. Jug. 46, 7. b) ffrontmarfd) be« §cerc«,
ba» Wnrücfcn be« §eetc« in tiefer ff tont, in ber
Wölfe be* geinbe*, wobei ber Xrain in ber Witte
u. oa« hjeer nach aUeu Seiten gleich fchlagfertig
mar, baß. oft, bcf. bei Liv., non bem in ®d)Iad)t-
orbnung marfchierenben .§eer; paene quadrato
agmine instructo b. G. 8, 8, 4; agmine in-
structo marfchfertig ; 0. SBinbeu ’velut agmine
facto in gefcbloffcnem 3ugc ; iusturn Tue., pila-
tum Verg. ein in gefrfjloffeneu Weihen marfchte-
renbe« $eer.
agna, ae, f. weibliche« £amm; fprichw. a. pavet
lupos Hör.
* Agnilia, ium, n. = Agonalia m. f.
ognascor, natus, 3. fiep, [ad-nascor] hinftu-,
nachgeboren metben, fei e« ju acbjeiten bc«
Sater« ob. nach feinem lobe, nachbem bcrfelbe
fihon früher über fein Wcrmöaen burcf) lefiament
biäponiert hat. $ao. a) ngnitlo, önis, f. Slut«;
oermanbtfchaf t 0. oäter lieber Seite, b) agnä-
tns, i, m. partic. 0. agnascor w. f.; al« mbst.
1) ein nachgebotncr Sohn, b. i. ber jur Seit
fommt, wenn bereit« ein red)tmäßigcr Erbe in ber
gamilie porhanben ift. 2) ber Sermanbte P.
oätctliehee Seite, oft im pl.
agnellns, i, m. [dem. o. agnus] Cämmchen, al*
£iebfofuiig«wort Plaut.
agninus, iidj. [agnus] jum Samm gehörig,
üamnt; Plaut.; siibst. -na, ae, f. sc. caro öamm
fleifch-
agnltlo, önis, f. [agnosco] ba« Wnetfenneu
animi.
agnosco, növi , (inf. agnosse fl. agnovisse Oe),
nttum, 3. [ad-nosco] auerlennen 1) etm. nach
feinem wahren SSBefen er leimen non potuit haoe
animus in corporo inclusus agnoscere; tum
agnoscit illa rcminiscendo; neu enim faciUime
agnOBcitor (callidns ille et occultus); und«
isti rersns? non enim agnosco; *accipio agno-
scoque deos bie §aitb ber (üötter; *auribus no-
tos cantus nadh .^omer b. de. fin. 6 S- 49; deum
ex operibus eius; ex me ich mache bie Erfahrung
an mir felbft; ’sonitum et divae promissa pn-
rentis; bah- in«bef. einen ©egenftanb, ben man
fdjon er; ob. gefannt hat, miebererfennen quem
ut agnovi; * nomine audito virum; *Anchisem
veterem amicum; fcultu regio agnosci; rem (o.
Wichtet). 2) etw. al« geltenb anerfennen, get=
len taffen, jugeftehen, jugeben sortilegos;
filium, quem ille natum non agnorat, eundem
moriens suum dixit; nondum agnorerat eum
qui postea regnavit; alqm non ducem; (Gurt.)
alqm regem, crimen, facti illius gloriam, deo-
rum cognationem; *dextros in alite divoa; m.
acc. c. inf.
agnus, i, m. männliche« Summ; fprichw. (Flaut.)
40
postulas agnum eripere lupo et». UnmöglitbeS
ju tbun.
ägo, egi, actum, 3. (alter mf. agier ft. agi)
treiben I) D. bei Bewegung im Snumt natb
jebet Sticbtung f)in 1) B. Icbcnben ffiefen, bie man,
wie junädjft bas Sieb, burd) Ireiben ob. Mttruf
in Bewegung bringt (@gf. ducere, wo an ein £>anb
anlegcn jum gübren, ob. ferre , »o nur an baS
tragen gebadjt wirb) iumenta, aaelluin; ole-
phantos in proelium; captivos prae se, ante ee;
alqm in crucem fdjlagen an; ’Parthos triumpho
im trinmpb auff übten; *Tros Tyriusve mihi nullo
discrimine agetur b. i. foÜ mit gleich gelten;
raubenb wegtreiben praedam; ingentes praedas
liominum pecorumque ; bah- inSbef. ferre atque a.,
ferre a. wie tpigeiv x«l äyfic, eigtl. IcblofeS u. leben--
bee (figentum fortfebaffen — rauben u. plünbetn;
cigentüml. agunt fenintque euncta fie {(halten
u. walten narf) Belieben Tac. Hai. 8; auch in nitbt
feinblidtem ©tnnc res quae ferri agique possunt
bewegliche jjabe Liv.; rnilit. t. t. agmen agitur
bewegt ft<b, bridjt auf, marfebiert; *agimur (wir
fahren, treiben) tumidis velis aquilone secundo;
*ille notia actus ad Oricum; * se ficb in Be-
wegung (eben , geben, (ommen; jagen, heben,
oerfolgen ‘cervos, *canea; praecipitem alqm;
pertemtoa, pavidos usque ad eastra; exsulem
populum in hostium urbem. 2) o. Sachen, bie
ohne eigene Xbätigleit natb einer ©idjtung b'» in
©emegung gefegt werben, treiben, »ieben navem,
currum lenlen; *(sol) amicum tempus agenx
(berbeifübren) abeunte curru; alb t. t. B. ©e=
lagerungbmafchinen näbct rüden, oorfebieben,
anlegcn, treiben vineas, turres, testudines,
aggerem, euniculum, moles; pariotem, limitem
pichen Tac. ; per agmen limitem ferro fi<b ©ahn
brechen burd) :c. ; im ©übe *idem limes agendus
erit; sublicae oblique agebantur würben febräg
eingerammt One«.; fundamenta legen; rimas trei=
ben, bet ommen; vera gloria radicea a. atque
propagatur; agi tempentatibus ; ‘agentes cberbei-
füljrciO frigora ventos; *per armos hasiam bin-
intrdjttribcn, ft oben; animam eigtl. ba$ Seben her
aubtreibett , in ben lebten {fügen liegen; feberjb-
reo (mein ©ermögen) agit animam Plaut.-, *spu-
mas ore; *undam cmBormaUcit ; *gemitum auS-
ftofjen. 3) bilblidje ÄuSbrüde u. Übertrag
gunaen, benen bie ©orftellung einer ©ewegung
im Saume au ®runbe liegt, wie a) alqm in ex
silium, +ad mortem, *orco; *illum aget (wirb
erbeben) pennä metuento soivi Fama superBtes;
poSmata animimi auditorie anjieben. 6) alqm
ad sceluB et libidinem, *in fraudem, *in fa-
cinus; fad gloriam; ftransversnm auf 91bwegc;
♦acerba fata Eomanoa oerfolgen; *agi funis,
*tot casibus; *agentia verba Lyoamben bie ic.
Aur ©erjweiflung treiben; (multitudo) aut studio
agitur aut irä; fardor alqm m. in/'. ; *agimur
(Wir werben gejwungen) m. inf.; perpetua na-
turalis bonitas , quac nullis caaibua agitur er
febüttert wirb Arep.; reum alqm eigtl. (mb. oor
®erid)t treiben, oerflagen, m. gen. *seu te discus
agit befd)äftigt; bab. se agere ft® benehmen tanta
mobilitate se Sali. -, ferocius »e Tac.; se pro
equitibus Suet,
111 o. ber ©ewegung in bet geil, jubringen,
oer leben t) mit einem Objett aetatem, vitam,
seneetntem, noctem, hiemem, anno»; octogesi-
mum annum ago ich ftebe im 80. {fahre; prin-
cipium anni, mensis septimue agitur eä ift im
ob. eS ijt ber ic. 2) abfot. — leben, weilen,
filb aufbatten Marius apnd prirnos, Africa
procul a mari incultius, civitas laeta Sali , so-
lute ac neglegenter agentes Liv. ; häufiger Tac.
III) übertr. 1) etw. betreiben, befotgen, oet-
richten, oornebmen, anftellen, begeben,
feiern, halten hoc age, agite aufgepafit Com.;
quid agant, quid cogitent; in omni vita nihil
aliud egi; id a, ut ob. ne barauf feine Xhätift-
teil richten, bamit umgeben, bahin arbeiten, ba|,
bab nicht; primus upputitus ille animi tantum
(nur fo Diel) agit, ut etc.; neque nostrae dispn-
tatione« quidquam aliud a. msi ut; alias ree ob.
aliud etwa* anbcreS treiben, unaufmcrljam fein;
quod agendum aut faciendum sit, id non recu-
eem; aliquid tbötig fein; abfol. in ber Segel
nur im gerutui. ob. mit abocrbialen ©efiimmungen
astute, modice, pingui Minerva; age, ut lubet;
lenius, cum simulatione, nullo studio; tanta est
contentione actum quant& agi debuit; de ob-
sossione non prius in betreff ber tc., bie tc. oor
nehmen Caes. b. G. 7, 36, l, de bello ernftlicb
benfen an »c., ben ic. wirtlich betreiben b. c. 1,
26, 6; se non interfuisse eed egisse babei thätig
gewefen; illo agente unter feiner Slitwirtung;
nihil a. untbätig fein; auch auSricbten, be =
Wirten nihilo plus agas quam si etc. baä
Wäre eben fo Diel als wenn Ter.-, nihil agis baS
hilft bir nichts Ter.; nihil agis, dolor Oie.; multa
agendo nihil Phaedr.; quid agis? waS treibft
bu? ob. Wie geht'S? quid faciam? (thun) quid
agam? (anfangen); ncque satis centurionibus
constabat quid agerent; iucundi (sunt) acti
(oerriebtete) laboreB; nugas treiben Plaut.; acta
agere abgemachte $iitgc mieber oornebmen, Un-
nügeS treiben; ioca atque seria, curam alci
Liv., Curl., Oe., ‘pro alqo, *de coniuge, fipoeni-
tentiam alcis rei etw. bereuen; libera de quoque
arbitria frei entfebeiben wollen; fdelectus rerum
eerborumque agendus est; *sua vota betreiben,
b. i. oortragen; Samnitium bella, quae continna
I>er quartum iam volumen — agimus mit benen
id) mitb tc. befeböftige Liv. ; bellum planmäßig
führen; levibus proeliis cum Gallis actis gelie-
fert Liv. *non iam certamine agresti, stipitibus
duris agitur (wirb getämpft) etc. ; in ber Opfetfpr.
agone? mach’ ob. thu’ itb eS? foH ich '< o. Opfer-
fcblScbter, age ober hoc ago als Jlntwort be8
©riefterS; feetos dies anniversarioe begeben,
feiern; ‘choros auffühten; triumphnm de alqo;
fotia; * ailentium; vigilias ad aedes sacras, in
portu halten, fexcubias; censum, conventum
.©cricbtS:, StreiStag; ‘coneilia; -f-dilectum; sta^
tionem ©ofien ftegen Liv., o. Befehlshaber sta-
tionem in castris bie SBatbe haben Jac.; regiurn
honorem betleiben Liv.; pa»s. auSgcführi.
werben, Dorgehen, geftbehen quae ad Avari-
vum agerentur. 2) barftetlen, Oortragen, 0.
Scbaufpicler canticum vigente motu ; hunc versum
eo gestu; fabulam, comoediam, tragoediam;
prima», priores partes (©olle); alqm auf ber
©übne barfteHeit, +im ©eben jmb. fpielen, fitb
[o benehmen Wie nobilem, exsulem; o. ©ebner
oortragen, barftetlen haec ille; quae sic ab
Ulo acta esse constabat oculis, voce, gestu,
ut etc.; bah. au<b burtb münblicben ©ertrag aus-
fpreeben gratia», grates ®attt jagen. 3) Der-
hanbetn cum alqo, de alqa re; alqd cum alqo;
age — Agyieus.
41
Bm« inier eos aguntur; bene, mal« cum alqo fagön, unis , m. [äyäv] SBctttam Bf bei ben
onfo^tnt; bene agitnr mecum ei gebt mit gut; öffentlichen Spielen, Rampffpiel; flbetlr. nunc
jgilar »lqd ei banbeit f ich um et»., ei gilt demum a. est.
(inet Sache, ei ftebt et», auf bem Spiele Xgön&lia, ium, n. geft au Ehren bei 3°nu« ge-
quasi istic mea res minus agatur quam tua feiert Oe. 2)a0. Xgön&lia, e, adj. lux Ov. —
Irr.; in quo (belli genere) agitur populi Eom. »Agönla, iörum, n l)—.Agonalia.2)Dpfcrticre.
gtana, agitur salus sociorum atque amicorum; ägörunömns, i. m. [ayoeavo/ios] einet ber ältarft =
«i magna res, magna hereditär ageretur; uam auffeber ju «tfjcn Blaut.
ins res agitur, paries cum proximus ardet Hör. agrärlns, adj. [ager| ju ben gelbem, Bdem
q>. 1, 18, 84; bageg. agitur de alqa re bie 3fr age gehörig, Sldet = , gelb:, (fpät.) parentes bie
btebt lieb um sc., ei ift bie Siebe non sc. qua auf bem Sanbe lebenben; bef. lex ©efepoorfchlag
de re agitur, praesertim cum de maximis »ut Verteilung non Staatilönbcreien an ärmere
restris vectigalibus agatur; actum est u. acta SBürger; largitio reiche Bderocrteilung ; res, ratio;
re* est ei ift Porbci, aui de me, de Servio triumvir einer o. brei SRannern, bie ber Bdcr
ui! mit sc.; in senatu; cum populo bem Volte Oerteilung oorfteben; subst. a) agraria, ae, f. =»
inträge in ben fiomitien jur Esttftbeibung not lex a. Cic. Att. 1, 18, 6. 6) agrarii, örum, m.
fegen, biilo. autb Oon ben Eontionen, in benen greunbe u. Snbänger ber leges agraria«,
taf Volt blofs jubärtc u. »ur Bnnabme ob. Vet: agrestis, e, adj. jager) 1) auf bem ilder, bem
oerftttifl o. ©efepen, SBaflen bearbeitet »urbe; gelbe befinbliib, jum gelbe gehörig a) o. fßflanjen
Iotas ad agendum (sc. cum populo) amplissi- im ®gf. bei bureb ffultur Verebelteu, »üb, »ilb--
mus: causam einen fkojefs führen, eine Sa<be »atbfcnb palmae; poma Verg , frondes Hör.
terteibigen; oft abfol. hospes in agendo in sRubt«; b) ö. Xiernt, im ©gf. bet oerebclten fmuitiere,
grfiiftrn, princeps in agendo tn bet Verband »ilb taurus. 2) im fflgi. ber Stabt, länblitb
hing ; ad ob. apud alqm (iudicem); lege, (ex) hospitium, vestitus, cultus, vita, ’Musa (®e
iare, ex sponso auf ©runb einei ©cfcpcö sc. eine bidjt); Numidae aderbautreibenbe; homo fianb;
8Soge führen (botb fann lege a. auch beiden: bem mann, i'anbwirt, Wann o. Sanbe, auch subst.
Wepe gemäß oetfabren); furti, iniuriamm *antiquus; öfter pl. fianbleute. 3) tp. a) bäu;
flogen »egen. rifcb, roh, ungebilbet, ungefebtif feit, nn=
.btibef. A) imper. a) bei Buff orberuttgen, nsn bie: gefdj lacht animus a. ac dnrus, dominus; quae
flben einbringlicber ju madjen äge (auch häufig barbaria Indift vastior ant agrestior; genus ho-
ld einer anrebe an mehrere) u. agite autb mit minam; rnstica vox et a.; vita haec rustica,
ptr Verhärtung angebängtem dum ob. m. folg, quam tu a. vocas; »asperitas bäuerifcb rohe
uodo, sane, vero, nunc, »oblan! auf! nun Wania. 6) *tierifcb, »üb, bem Äußern nach
lun! (?) beim Übergang ju einem neuen leil rultuB, figura,
Orr Argumentation, um bie aufmerffamteit auf sgrTeöla, oe, m. [ager-colo] 1) Sanbmann,
be4 golgenbe gu richten age, age nunc, age vero, adetbauer *deus Sdiupgott be« Sanbbaue« (p.
*ge sis nunc, auth age porro (nicht agite); Siloan); *caelites länbliche ©ottheiten; auth ab
’mttt bet lebhaft« anrebe in Stagen, fag’ an! agricolis sc. diis Or. 2) tum. pr. Cn. Iulius A.
ioritb! »ohlan! Com.; bet $in»eifung auf et». Stb»icgeroatcr bc8 Xacitu«.
sod) Aufeetorbent liebere«, noch mehr Hör. mt. agricultio, -eultor, cnltüra f. cultio, cultor,
2, 3, 117; auth al* 8eid)tn ber WißbiHigung be« cultura.
Ätfogten, geh’! lab ba«! ath! ad) leibet! age, AgrYgentnin, i, n. (aud) Acrilgas, antiB, m. Verg.
»ovitnum animum Ter ; age, hoc malum mihi Ov. — ’Attpäyas) gried). Kolonie auf Sicitiert. Dais.
comnittne est cum omnibus Cic.; häufig auth, »übst. AgrYgentinns, i, -tini , örum, tn.
» onjubcuten, baß man leine Eimocnbung gegen »grlpeta, ac, m. [ager-peto] anfieblet (So
me Vehauptung ntathen will, um rafth ju einem loniff), ber infolge eine« Bdergefepe« ein Stüd
ässbersi fünfte au gelangen, ftpön! gut! ith bin’« Sanb ju betommen fucht.
isftieben! B) agens al« adj. in rpet. Spratpe Agrlppa, 1) A. Menenius, ßonful 608 o. Epe.
febbaft, energifth orator; imago. betannt burtf) feine gäbet o. Wagen u. ben ©lie:
0 actum , i, n. (feit.), ge», pl acta, örum a) bern. 2) M. Vipsanius A., ber Vertraute be« Bu
los Vollbrath te, bie fjanblungen, flhaien, guflu«, grober gelbheu u. Staatsmann. 3) A.
Sette (als Heugen ber Sbätigteit jmbs.) Cae- Postumn« Sohn be« Vorigen, auf libcriuS’ Se=
ans non modo acta, sed etiam cogitata; sua fehl ermorbet.
'.m*qne fortia a. ad caelum fort; f belli Ärieg«. Agripplna, ae, f. »eiblither 9lamc au« betgamilie
tbatra ; »belli domique; »vitae. b) öffentlidfie Agrippa 1) ältere lothter be« M. Vipsanius A.,
Betljanblttngtn, Verfügungen in Staat«; f Agrippa 2) ». ber Vo»bonia, ©emahltn beS
ioien, im Senat, in ben fiomitien sc., ©cfeSe, liberiuS. 2) jüngere Xochter beSfelben b ber
■ Bttfügungen b« Wagiftrate, fpäter ber fiaifer 3“lia, bie cblc ©emahlin be« ©ermanieu«, Wutter
Porapei, tribunatus toi; a. alcis dissolvere, fre- be« fiaifu« Ealigula. 3) todjter be« ©ermanieu«,
•eissaere; a. alcis servare; actum eius, qui Cic. ©emahlin be« fiaifu« Elaubiu«, au« ihrer erften
BW. 1,7, 18: in a. principiB iurare Tac.\ in«bef. gpe SRutter be« 'Jlero, berüchtigt »egen ihrer
heVeriihtf über btefe acta fsenatus, tpatmm, Scrbrethen, auf 93efel)l be« 9tero ermorbet. 3br
Itotofolle üb« bie Verhanblungen be« Senat«; ©eburtäort, ein gleden ber Ubi«, im 3 50 tos
®btuia, rerum urban arum auth bl. a., facta lonifiert, bah- Colonia Agrlppinensis ( Tac .),
liamaob. bl. diuma populi Rom. ob. bl. fdiurna, auth bl. Agripplna (Aur. Viel .), j. Röln, bie
Hinraa urbis a., +a. publica JfageSberitbte, Ein», -nenses, ium, m. Tac.
logeldironit, Sägeblatt, »otin o. Staat« Ägyi^ng, ei ob. eos, m. [ ’Ayvieve | Vetname be«
«gen Vorfälle im röm. Staat«; u. Vnoatleben BpoHo al« Stbirmbe« ber Straften u. öffentl. Vläpe
«qfithnet n. jur firunbe be« Volte« gebracht »urben. Hör. carm. 4, 6, 28 ; Bgl. Agylleus.
42 Agylleua —
Xgylleiis, eos, acc. ca, m. bet ©gpllccr, Set
ltamc b e* 'Apoll, ber ju Agylla, bem fpäteren
(Säte in Etrurien. einen jernpcl patte, au« ^anbfe^r.
b. Hör. carm. 4, «, 28 (anbctc Agyieu). — Agyl-
linns,w adj. *urbs = Agylla; Bgl. Agyllous;
subst. Agyllinl, örum, m. Vcrg.
Apjfiiim, ii, n. Stabt in Sicilien. lat). AgfrT-
nenslg, c, adj. ; subst. -ge», iam, in.
äh, intet], ap! o! apap! jur ©ejeiepnuug bet Se=
trübitis ob. Skrwuubcrutig, beä Unwillen*, bet
Jreubc, Cum., Vcrg., Ilur.-, ah, uh! Plaut.; in«
bcf. wenn man ben ®tnnb (eine* 3ntumä ge=
wnprt Hör. epad. 5, 17.
AliAla f. Scrvilius I) 1).
Aharna, ne, f. Stabt in Etrurien Liv.
ähöneus, Ahcnöbarbug j. aeneus, Domitius.
Aheiius j. iiettUH.
a! ein Ätagelaut, ad) Ov.
ain* f. aio 2).
Aiax, acia, »i. [Jtas] 1) Sopn bei C'ileuS, König«
in SolriS. 2) Soptt beä Zclamou, König* ».
Salami*.
älens f. aio 2) c).
älo, cerb. def. 1) ja tagen, bejapen (®gf. nego).
2) Berfichcru, am pciuftgften in bet urat. obl.,
in biicfter Siebe bet- in bet Sormel ut oit, ut,
quod aiunt; *ut rumor ait; m. acc. c. inj.; *m.
©ttraltion dignis a. esse paratu»; * 'ridea’ , ait
(fagt einet ob. man). 3n«be). a) aln’ (ft. aisne),
ain’. tu ob. vero, tandem? jut ©ejeitpnung beä
Erftaunen«, XabclnS, wirtlich? i ft es möglich?
baS Wate! f o! bap. and) in bet ©Überlegung Cic.
b) quid ais? wn* fagft ob. mein(l btt? i{t’*
möglich? jum ©uSbruct beä Erftaunen*, ob. roaä
jagft ob. meinft bu? wenn man imbs. ©tcinuita
pörett min ; auch jut Ginleitung einet (trage quitt
ais? quid hoc quod te rogo? sed quid ais? c)
aieus, tis, ad j bejapenb negantia contraria
aientibus.
Aius Löcütius fLoquens), m. bic Stimme, melcpe
bie Siömet ttot bet Slnlunit bet Sanier warnte u.
welcher als Sottpeit oon EamiQu® ein Zempel ge.
meipt warb.
Ala, ae, f. Jeigtl. agla o. ago] 1) bet gliigel
beä Sögel* *alas cripere regibus apum; übettr.
•classis centenis remiget a. ; *alarum remigio
volare mit tuberttbeit Schwingen; *alis allapsa
sagitta ber befteberte ©feil; ’velorum pandimus
alas; * fulminis ocior ali»; *Mors atris circum-
volat a.j *volucris fati tardavit alas. 2) 0.
SJlcnfepcn bic ©cpfcl, bet. bie ©cpfelpöplutig
Hör. 3) glügcl einet Sltmec; pl. bic beiben
Sliigcl bet tönt. Slcitctci ju beibnt Seiten beS
ftuftoolts u. bie Kontingente bet ©unbeSgenofjcn ;
übettr. bie auf beiben Setten beS ViiteaS u. ber
Dibo reitenben 3äget dum trepidant alae Vcrg.
Aen. 4, 121.
AlAbanda, örum, n. Stabt in Karten, t>. Alaban-
dus, einem bort göttlich oetcptten WeroS, erbaut.
Dao. 1) AläbandensiH, e, adj.; sie fort. -deuscs,
ium, m. 2) Alabuodeüs, cos, m., adj.; pl.
(griech. n um.) triebst, -bändig.
alAbarehes (arab ), ae, in. [ölaßapx'IS, äpaßag-
zu] maptftpeinlicp ein Eberjolleinncpmer
(fdpcrjp. o. ©ompejus, bet fiep rüpmte, bie götte
jepr oetmeptl ju haben) Cic.
AlAccr, cris, e, adj. m. comp, (auch im m. alacris
Ter., Vcrg.) freubig erregt, freubig, munter,
luftig, aufgelegt jutn Wonbein multos alacres
Albinovanus.
cxspectare in gefpanntet Erwartung fein; alacres
animo esse; omnium animos a. videre; a. et
prompte ore ac vultu ; * voluptas freubige Stift ;
ad bella suscipienda Gallorum a. et promptes
est animuB; equus; clamor Liv. Das. a) Ala-
rrltas, ätia, f. SJcbpaf tigteit, SRunterleit,
Eifer egregia animi; rei publicae defendendac;
a. studiumque pugnandi; mira sum a. ad liti-
gandum Streitluft; perfecti operis Subei über ic.
b) alacrlus, adv. comp, munterer, mit mept
Siuft Just.
XlAmannt (niept Alem.), örum, m. Slamc eine«
getm. ©öllcrbereinS. Dao. Alamannns ©einamc
beS ÄaiferS Gtrntian als ©efieger ber Äla
mannen.
AlAni, örum, w. ein fautafifcpcS, bei ben Älten
fcptpifcp genannte* ©ergboll.
Släpa, ae, f. Optfeigc, Dlaulfcbclle ducere
alcui a.; bei bet ffreilaffung eine* Silasen o.
.'pemt gegeben, bap. multo maioria alapae (bie
greipeit) mecum veneunt Phacdr.
Alärlns, tfelt.) -ärls, e, adj. [ala] ju bem §lii
gcl beS §eete« gepötig, fflttgel; equites;
cohorte8 (ber ipilfStruppcn) ; subst. alaril, örum,
(Tue.) -re», ium, in. fyilfstruppen Caes.
*älutu», adj. [ala] geflügelt, mit glügeln.
älauda, ae, f. (leltifcpcs SBott) Sietepe, bap. eine
o. Eäfat errichtete gaHifcpe Siegion, B. ihrem ©elnr
fepmud fo genannt; Alaudae, legio Alaudarum
bie Solbaten berfelben. _
AlAzon, onis, m. [älutmv] (Plaut.) ber ©tapler,
eine gticcp. o. ©lautuS in feinem miles glonosus
nacpgebilbcte ftomöbie.
Alba, ae, f., 1) A. Longa (auch Longa A) öltefte
Stabt in Satium, bet Sage nach ftÄutterftabt
)HomS. ®ap. Albanus, adj. albanifcp; mons bas
'Albancrgcbitgc, j. Monte Caro, an beffrn ©b
pange ©Iba üonga lag, wo fiep auch bie A. tu-
muli atque luci u. nemus A. befanben, fotuic
lacus, auep aqua A., j. Lago di castello Gandolfo ;
*tömifcp secures; sahst, a) Albanl, örum, m. b)
Alban um, i, »t. Slamc ber gtoften Sitten beä ©otu
pejus u. anberet reichet Siömet, namentlich ber
Kaifet Sleto u. Domitian (beffen A. auch A. nrx
pcifjt Tac.), au« benen fpätet eine Shinicipalftobt
(municipium A.) entftanb, Tac.; auch (Hör.) ©I
baiterwein. 2) A. (Fueeutia ob. Fucentis ob.
Marsorum) Stabt ber TOarfer, bann röm. Kolonie
in Samnium am Jfucinetfee. Dao. Albengig. c,
adj. 8) König B. ©Iba Ov. 4) A. Aemilius ©er
trautet beS SencS. — AlbAni, örum, m. (Dgl.
Alba 1) ©ewopnet bet im Cften B. laspiicpeu
Ulccte gelegenen Siatibjdjaft ©tbauien Tac., Just.
albAtng, adj . [albo| weift getleibet jum geititen
ber greubc u. Weiterleit.
albeo, ui, — 2. [albus] (meift poct. u. fpät.) Weift
fein albentes equi Curt.; albento caelo eil* ber
ftRotgen graute Caes. DaB. albesco, bui, — 3.
weift werben albescens capillua Hör.; inibrf.
pell werben burep Siept, §euet marc; •fiam-
marum longi tractus; *lux bet ftÄotgen graut.
AlbTcl, örum, m. ®ebirgSBoll ber ©robing ®al
lien, nötbl. n. ftttafftlia.
albTco, 1. [albus] weiftlicp fein, meift fd)im =
metn * albicans lituB, *prata canis pruinis.
*falbldu«, adj. m. comp. u. sup. [albus] mciftlirfj.
Alblngauni ■= lugauni, w. f. Liv.; WuririftaM
-gaunnm, i, n. Tac.
AlblnörAnus, i, m. 1) C. Pedo A. epifeper 3>id)
Albinus — ales.
43
in, Bettgen offc be« Doib Op., Quint. 2) Celsun alces, is, f. glcntier (altbeutfcp 'Eid)’).
A , ent Jtcuttb bei $orag. AlctbiSdes, is, m. 1) bet berühmte Wtbener, Beit»
Albinos, röm. Sfamilicnname A. Postumius 1) aenoffc bei Sofrate». 2) ein fpätrrcr ® rieche.
Senior. 2) Äonful, Berfaffer eine» töm. ©efepitpt«. AlcYdämas, ao, m. gricchtfdjer SRpetor, Schüler
ardti bc» ®orgia«.
Alblt, is, m gluft in ®ermamett, bie Elbe,
ilbitödo, Inis, f. [albus] bie SEBeifte capitis
granei paar Plaut.
Alblus, ir, »i. röm. ®cfd)lecpt*ua!nc, 1) A. Tibullus,
berühmter (Dichter, Beitgetioffe be« $ora* (Berftpie.
6m o. bem ioltfi unbetannien A. b. lior. mt. I,
4, 28. 108). 2) StatiuB A. OppianicuB, f. Quen-
tins. 3) Sabinus A., ein SRiterbe be» Eicero. $aB.
AlbÜnus, adj.
ilbilus, adj. Idem. o. albns] roeiftlitp. Ja»,
gl« nom. pr. Albalii, ae, f. (sc. aqua) alter '.Raine
5 ti liber; aud> pl. A. nquae u. bl. Albulae,
ent au» icpwefelhaltigen Duellen gebilbeter Bad)
bei libut.
Albinba, ae, f. wei«fagenbe Slpmphc, welcher eine
bei fthmefelpaltigeu Duellen bei libut geheiligt
Bar; bat), aud) bie Duette jelbft Verg , Hör.
Albarous, i, m ®ebirge in fiucanicn Verg.
«Jbns, adj. weift (eigtl. b. ber glanjlofen u. blaf-
ira Seifte, bem garblofett, ®gf. ater; ogl. Can-
didas), color, equi, plumbum 3'nn; itentes,
parma Verg. ; restis Op., Ciert.; aud) toeiftge-
Ueibet Hör. sut. 1, 2, 36; barba, ‘capilli, *coma;
"populus Silberpappel; *ales Schwan; aud)
|blaft, bleicp, japl, bei. b. bet hänfen §aut=
iltbe pallor; pinguis vitiis albusque; ossa;
•Jell, litftt Lucifer; ‘pell-, heitetmaepenb
Sotus, lapyx; tp. ‘günftig, glüdbringcnb,
beiter stella, genius; ‘b. Dpfertieren, bett ®öt
aru angenefjm. Sprichwörtlich a ) albis (mit
ächtbaren) dentibus deridere ■= gewaltig Plaut,
k albus an ater sit, nescio ob. ignoro =— er ift
mir gart} gleichgültig Ct. 93, 2. Cic. Phil. 2, §.41.
c albis equis praecurrere olqm j. praecurro 2).
d) a. aria ein SBunbertier = etm. Seltene» Cic.
t ) a. calculum adicere alcui rei, f. calculus 2) c).
ftieto. >u bst. album, i, n. ba» Seifte, weifte
ffarbc eolumnas albo polire weift anftreiepen;
ilbam in vestimentum addere; ‘maculis in-
aenis et albo weifte Sieden, ‘sparsia jiellibus
slbo. *) eine weifte lafel, auf welcpe jur
iffeutl Sennlni« Beftimmte» gefd) rieben warb,
namentlich a) be» Bontifej SKapimu»; f. anna-
li.< a). h) fbe» B™tor», auf welcher er feine
Kitte betannt madjtc. c) t9lamen»oer jeitpni«,
fiifte, in»bef. »enatorium bet Senatoren (feit
Suguftu» öffentlich au»gcftcllt) ; a. iudicum.
lleaeus, i, m. griedjifcpcr Ipriftper Dichter au»
Sstilene auf £e»bo» um » 3 - 610 —602 u. ttljr.
Alciaöaes, is, im. grieepifepet Bilbpauer, berüpm.
tcfler Schüler be» Bftibia».
Urithöe (Alcith ), es, f. 1) lochtet bc« SRinpa»
2) bie nach Alcatbous benannte Burg o. SHcgara Op.
Ueitköus, i, m. 1) Sohn be» fßelop», Siebet.-
erbauet ber 9Ranem B. Siegara Op. 2) Begleiter
bei Änca» Verg
A|e«, es, f. Stabt bet Earpetaner im tarracou.
Spanien.
•le«do, Inis, f. [diicva»] (Plaut.) ber Si«Bogel.
t«B. aleedänia, örnm, n. (sc. temporal eigtl.
bie Reben löge Bot u. jieben Sage nach bem für
leften läge, währenb weither Beil ber Eiboogcl
nach ber Sfeinung ber Eliten brütet u. ©inbftiüc
h*rrfd)t, bah- (Plaut.) Stille, Sfuftc überft.
♦Alcides, ae, m. ber Sl leibe (9iad)fommc be«
2llccu«) — fjerfulei.
AlcYnous, i, hi. König ber Bftäafen auf ber 3nfcl
Seherin, ju welchem Ulije« auf feiner 3 erfahrt
fam. Sprichwörtlich würben feilte feftönen ®ärtcn,
baft. (Hör.) Alcinoi silrae jruditbnrc Cbftbnumc;
*poma dare Alcinoo •= etw. Ubcrflüjfige« tl)un;
(Hör.) Alcinoi iuventus Bhäafen — Seid)lingc.
Alcls, is, m. eine ©ottpeit bei ben ®ermanen Tac.
Alcithöe f. Alcathoe.
Alcinaeo (feltner -on), önis, m. 1) Sofft! be»
'itmppiarauä, rafenb wegen be« SDlorbc» feiner
Slutter Eriphhle; bat), ein Stüd be« Ettttiu«; adj.
Alcmacönius. 2) muhngorciidjcr BhÜofopf)
Alcniena, ae, auch -uiene, es, -cümcBa, ae, f.
f. Amphitrjo.
AIco, ( on), önis, m. a) Sohn be» Sltreu«. b)
Bilbttcr au» Sicilien Op. c) .fcirten- ob. SflaBen-
ttamc Verg. , Hör.
Alcümöna' f. Alcmena. — Alctmteus ■= Alc-
maeo Plaut.
♦falcfön, önis, f. [trlxpidp] Eiösogel.
Alcyöne, es, f. 1) ®emaf)lin be« Eepj, ftürjtc
ftch, al« Seftf butd) einen Scpiffbruth ethunfen
mar, au» Berjweiflung in» Bleer, worauf beibe
in ®i«Bögel BctWanbelt würben Op. 2) 4 echter
be« Sltla», eine ber Blejabcn Oc.
&leu, ae, f. 1) SBürfclfpiel n. übeth ffllüd«--
fpiel, fjajarbfpicl. 2) tp. Ungefähr, Bu-
f a 11, Bififo, SBagni», überh- ba« Ungewiffe,
belli; a. inest in alqa re; a. quandam esso in
hostiis deligendis; rem in aleam dare, com-
mittero riSheren, auf» Spiel jeftett; in dubiam
a. ulcis rei ire ba» ungewiffe Spiel um eine Sache
wagen; ’perraro haec a. fallit; periculosae ple-
num opus aleae Hör.
äleätor, öris, m. u. (poet. u. feit.) äleo, önis, m.
falea] äBürf clfpieler, ^ajarbfpieler, Spie^
ler o. Brofeffion. Xao. AleätörluM, adj. jum
Spieler gehörig, SpieD damna.
Alec [hal.] f. aller.
Alectö (All.), f. eine ber brei Furien.
Alel fsync. ft- Alcii] cuntpl [rö 'jUrpor ntiiov]
bie 3rr8cfilbe in Eilicicn, wo nach ber Sage
BcBcrophon b fßegafu» herabftürjte tt. B. 3upi
ter* Blift geblettbct umherintc, in einem Ser»
be» Cic. Tusc. 3 §. 63.
Xlemunnl f. Alamunni.
Xlömon, önis, m. Sater be* Sh)»celu«, Erbauer«
B. .Vtroton Oc. $aB. -mönldes, ae, m. = Btt)»,
celuä Oc.
äleo f. aleator.
Ales, Ytis, gen. pl. ’alituum [ala] 1) adj. ge--
flügelt (wo« Rlügel hat u. braucht; ugl. alatus);
‘Pegasus; *deus Bterfur; *puer Ulmor; *ser-
pente fu^t aUte auf mit geflügelten brachen be.
fpanntem SBagni , *jd)ncll, tafcp, flüchtig
allster; passus. 2) sub.it. , comm. ein Boget
(meift in höherem Stil u. b. einem gröfteren So
gel) bef. in ber «uguralfpr., ein Sogcl, ber burdj
feinen Pflug etw. anjeigt togl. oscines); ‘Caystrius
o. Scpwan; ‘albus, ‘canorus B. fangreiepett
Scpwan, in ben ber JHcpter ftep oerwanbelt beult;
bap. ‘Sänger Maeonii carminis; aud) ‘SBapr.
44
Alesa — alienus.
reichen, Borbebeutung bonft, secundä, po-
tiore; malft, lugubri.
Alesa f. Halesa.
Alösla, ae, f. Stabt ber SRanbubiet in ©allien,
im blutigen Departement Cote d’or.
Atetrinas, ätis, adj. ju Atetrium (Stabt in
Satium) gepörig, aletrinifcp; «übst. -nätes,
ium, m.
Älf'iis f. Eleus unter Elis.
Alexander, dri, m. 1) Sopn be# 'Utiamu*, gern.
Paria genannt, etpielt (pdter beit tarnen Alexan
der als einen eprennamen «Iffw u. «v(p). 2)
Al., Dptann ». Bperä in Dpeffatien um# 3. 30Ö
» Cpr , berüchtigt wegen feiner ©rauiamfeit. 3)
Al. I., König ber SJloloffer in ©piru#. 4) Al. ber
,@rope, Sopn Philipp#, König ». HRacebouien.
Alexandria ob. Sa, ae, f. [ 1) in
fßiebcrägtjpten, j. Alejranbrten. 8) A. Troas ob
bl. T., füblicp o. Iroja an bet Hüfte. 3) A. ad
Caueaaum, in ber ©egenb ». heutigen Kabul Ourt.
4) A. ultima am 3fliartc# in Sogbiana Curt.
Da». Alexandrinern, adj. ; frühst. -Inl, örum, m.
AlfSnus, i, m. (P. A. Varus) angefehettet 3urifl
unter Muguft.
Aldus, ii, m. t) C. A., greunb be# Sicero. 2)
JBuepercr ju SRom Hör.
algu, ae, f. Alge, Seetang, nur in pöcpher
fßot ju Biepfuttet gebraucht, bap. *inatilis;
fpriepm. vilior algfi Verg. , Hör.
Algen, alsi, — 2. frieren, Kälte empfinben.
Da», algesco, alsi, — 8. fiep erfüllen Ter.
1. »nlgldus, adj. [algeo] falt, ei#lalt.‘
2. Algidus, i, f. (sc. raons) ©cbirg#jug in Sa--
tium., Da», a) AlgTdnm, i, n. fleinc fefte Stabt
bet Äquer auf bem AlgibuS. b) »AlgTdus, adj.
terra.
nlgor, 5ris, m. u. (.oerfl.) -gns, us, m. falgeo] ber
gr oh, ba# grieren (bie Kälte fubjeft. ; »gl. frigua).
Aliaemon, önia, m. glüh TOncebonien#.
alläs, ewie., [acc. wie foras] 1) (fett.) » Ort,
nach einer aubern Seite pin, anbermätl#
nusquam a. Just 4, t, 9. 2) ». ber Seit a ) ju
einer anbern 8*'*- #*<* anbere# ®fal sed a.
pluribus, nunc etc.; non a. ju feiner anbern 8 eit,
fonft niept; nunquam ante a.; f semper a.; saepe
a.; a. — a. ein Stal — ein anbere# SKa I,
balb — halb, in bem einen, in bem anbern
gälte; nunquam terra sine usurn reddit quod
aceepit, aed a. (ju Seiten) minore, ploromquo
maioro cum fenore; a. aliud, a. aliter halb
ba# eine, balb ba# anbere, ba# eine SJfal
fo, ba# anbere SRal anber«. b ) nachher, für
bie golge, fünftig Hör. 3) fbei anbern
ffletegenpeiten, fonft; fnon a. quam in fei--
nem anbern gnlle al#.
Alibi, adv. [alius] 1) anberimo, anbermärt#;
a. — a. an bem einen Orte — an bem icn-
bern, pier — bort; »hic — illic — a.; nua-
quam a.; »nec a.; alibi quam get». mit 9?egat.
Liv. ; alius a. ber eint pier, ber anbere bort.
2) übertr. bei einem anberen a. iejeenies; in
et». anberem, in an betet Bejiepung; t fonft-
ilTca (hal.), ae, /'. Speltgraupen, -tranf,
smu# Plin. ep. Da». ilYcäria, ae, f. eine
Dirne, »elcpe »ot ben ©raupenmüplen fap Plaut.
AlTcnbi, adv. itgcnbloo. — älTcnndd, adv.
irgenbroopet; aiicp »on irgenb jmbm.
51Td =. aliud Ct.
Alieuätio, önia, f. [alieno] ©ntfrembung )) al#
gericptl. t. t. ba# Sieggeben einer Saepe an einen
anbern, ©ntäuperung sacrorum. 2) tp. ®nt-
frembung »on jmbm., bem man »orper anping,
Abfall tua a me a. ad impioa cives, conaulum,
exercitua; Abneigung +in alqm.
SlISnTgSnn, ao, m. [alionuB u. gigno] rin Au# =
länber, grembet (pinfteptlicp feinet ©eburt).
alieno, 1. [alienus] entfremben, fremb machen
1) gericptl. t.t. entäufjern, »eräufjern, an einen
anbern abtreten, fo bah toirflicpe Übergabe bet
Saepe in fremben Beft» ftattfinbet, »a« bei vendere
niept notmenbig vectigalia. Dap. inibef. ein
Kiitb, einen Sflaeen gleicpfam fiep u. feiner gante
lie fremb machen, au# ber gamilie »erftoften,
in frembe «emalt geben, n. fcperjp. (Plaut)
tu me alienabis nmnquam, quin noster Bim bu
fotlft miep nie jum grembtn machen in unferm
fcauje. 2) im adg. toegfepaffen, in frembe
fjänbe ob. ©cloalt bringen, entfernen, »er=
ßopen urbs alienata, pars iusulae prodita at-
que a.j f velut occisos beifeite fepaffen; me
falsa suspicione alienatum esse oerftoRen, jurücf-
gefept Sali.; (Plaut.) mulier alienata est a te
bir entführt; 3) tp. a ) jmb. abfpenftig, ab =
trünnig, abgeneigt machen, mit jmbm. »et =
uneinigen voluntatem alcU ab alqo, omnium
suorum voluntates (sc. a se); omnes bonos a ae;
(Liv.) sibi alqni: insulae alienatae abtrünnig;
non alienatus vultu (Tac.) feine Spur »on Un
gnabc im ©efiepte jcigenb; alienari ab alqa ro
einen (natürlichen) SHberroillen gegen ettn.
paben, etto. »ermeiben a falsa assensione, ab
interitu; (Liv.) velut alienato ab sensu animo
gleicpfam gtfüpllo#; alienatis a memoria periculi
nnimia inbem fie ade ©efapr »ergaben, b) meu-
tern aleis jmb#. Serfianb »errüefen, jntb.
mapnfinnig machen Iunonis iram ob spolia-
tum templum alienaese mentem; päuhger pass.
alienatae (bie ganj OCTblenbeten) discordifi men-
te» hominum; paene alienata mente fafl »on
Sinnen; velut alienatus sensibus; alienatus ad
libidinem animo auhet fiep »or Begier.
Alienus, adj. m. comp. u. mp. [alius] einem an-
bem gepörig, eine# anbern, fremb puer, eibus,
aedes; cura rerum alienarum; bonum; aes. f.
aes l)a); nomina Scpulben ; »nummos a. pascere
f. pasco 2); pavor ber anbern, metu »or anbern;
»vnlnus einem anbern jugebaepte, »opprobria roa?
anbern »um Bornmrf gereift, bie Scpmacp an-
berer; suo alienoque Marte pugnabant he bf
nupten eine Art ju fämpfen, bie fonh anbern
gehörte (». Settern, bie ju gub fämpften); ruhst.
alienum, i, n. frembe# ©nt, Sigentum alieni
appetons, sui profusus; ex alieno praedari;
largiri ex, +de alieno; auep frember ©runb
u ©oben in alieno aediücium exstruere; pl.
alienu frembe Angelegenheiten curare Ter.;
frembartiger Stoff (©efe) Hör. sat. 2, 4, 67;
übertr. »on einem anbern abpängig, mt:
fetbftänbig in physicis totuR. 2) im ®gf ber
Sermanbtfcpaft ob. grennbfepaft fremb, fern
hepenb. niept »ermanbt non a. sanguine rc-
gibus Liv. ; alienissimus a Clodio; heres alic-
nior; homines alienissimi »ilbfrembe; in extemis
atque a. (auSlänbifcptnl locis; subst. rin grent
ber, auep alienissimi »ilbfrembe Seute; (Plaut.'
hic apud me cenant a. i,Au#länber) noTem. 8)
tp. a) ber ©efmnung, Neigung nach einer ©er fern
ob. Saepe fremb, abgeneigt, feinbfelig.
45
Alifae — aliquis.
gleichgültig ab alqo, ab alqa re animus; fal-
coi animus; bomo mihi alieniasimuB ; *his
malia; (jeltner ' alienum eins esse dignitatis Oie.
/m. 1, 4, 11; domus a. eonsilii Sali. Cat. 40, 6;
sententia a re publica; neque solum illis a. (sc.
a re publica) mens erat, qui conacii coniura-
tionis fuerant Sali Cat. 37, 1 ; a. nnimo esse in
alqm. b) unangeineffen, unpafjenb, nad)
teilig a. loco; alienissimo sibi loco Nep. ; a.
tempore jur Unjeit; iter unjeitig; qui sua loco
defendere nequirent, in alienis bellum gerere
Soll; verba unrigentlithe ; ab alqa re ob. bl. alqa
re; jeltner alcis rei, alcui rei; omnium rerum
sec aptius est qoidquam ad opes tuendas quam
diligi nec alienius quam timeri de. off. 2, 7,
13: *aliena (Ungehöriges, UnfmmgeS) loqui; non
alienum est m. inf. ti ift nicht unjtoecfmäßig ;
taalis ridere alienis toabridjcinl. mit ber innetn
Stimmung nicht entiptf ttjfnben 'Baden, b. i. lachen,
olpe bah mon bagu gefttmmt ift, eine gute SDHene
jinn böjen Spiele machen Bot. tat. 2, 3, 72 (»gl.
Hm. Öd. 20, 347 yvuttpoCei ytXoiär äXXotf/oiot).
ilifaö etc. j. Allifae etc.
’illgbr, gern, gerinn, adj [ala-geroj geflügelt
»gmen ber ©ögel , axis ©tathciiroagen ber (Ee reS.
tliaenUrius, adj. [alimentumj jur Nahrung,
l«m Unterhalt gehörig, 9lahrung4= lex,
Mfirithtinl. eine Austeilung »on UebenSmitteln an
snnt Bürger bejmedenb Cael. b. Oie. fam. 8, 6, 6.
ilimeitam, i, n. [alo] gern, im pl. 1) bas jum
ribenSunterhalt Jtienenbe, 91 a h t u n g , 91 a tj r u tt g S -
Bittet; alimentorum merces; übertr. pl. 3i a h =
ning ignis Liv., addidit a. rumoribus adven-
tss Attali Liv.; fa. igni dare, *a. praebere
irieero furori; ’vitiorum auorttm; -fsiiip. famae.
7) ftmmen-- ob. ©rjiehertohn pia)
»eque hac nos patria lege genuit, ut nulla
quasi a, exspectaret a nobis Oie. r. p. 1, 4, 8.
Uimentug, töm. Kunante f. Cincius.
iltmonia, ae, f. (Flaut.), f-niiim, ii, n. [alo]
Soßung, Unterhalt.
ilii, adr. [sdinsj 1) anberStnohin a. me con-
tenun; Komam aliove quo mitterent legatos;
ditu a. ber eine hit*h‘n' ber anbere bort
rin.^ 2) uneigtl. gu einer anbern ©erjon
ob Sache, a te .causam regiam a. transfere-
bant; quo a. nisi ad nos socios confugerent?
stnuonem, (Hör.) amorem a. transferre; hoc
ionge a. spectabat bejmedte etm. ganj anbereS;
capiditatis nomen servet a.; (Hör.) a. (in einen
sabem fehler) se detorquere; nusquam a. (ju
anberem) natus quam ad serviendum Liv.
illeqai ob. ilioqtiin, adv. unflaff. ©Sott [alius
“■ qnl ob. quine] 1) in anberer ftinfidjt, im
«brigen, übrigens, fonft nunc pudore a
hg» contineri, a. pro victis haberi; triumpha-
tmn de Tibnrtibus, a. mitis victoria fuit;
iguaniquam, cum a. 2) f überhaupt, im gan >
jtn genommen et a. — et, cum a. — tum
Liv.; cuius (irae) a. potens non erat Curt. ; ordo
x «eleris patefactus Tac.; a. inter paucos di-
•«tiu Quint. 3) +aw unb für fidj, auch ohne
bie». 4) im entgegetigefepten Salle, tonft
'■wriias concedenda est, si causa permit-
tet, a etc.
•Ilorsam , ob. (feit) -so» [alius-rerto] adv. 1)
snbetStoohin Plaut. 2) übertr. accipere alqd
'» in einem anbern Sinne, anbers Ter.
'ältpts, edis, adj. [ala-pes] mit geflügelten
gflfjen Mercurius; tp. fthnVllfüßtg, fthnell«
laufenb equi; auch «übst, alipedes (». Stoffen).
ällptes, ae, m. ( die isrt jjc ] ber SHape, ber bie
©abenbett [albte u. frottierte u. babei auch ®iüt
u. fietbeSübungen attorbnete.
älYquti, adv. [aliquis, abl. sing, fern ] 1) auf
irgenb einem SSege, auf irgenb eincrSeitc.
2) auf irgenb eine SBeife, irgenbtoie resci-
scere alqa Ter.; * nocere.
«1 iqimm-diu, adr. einegeit lang, eine jiem =
liehe Seile, oft mit folg, deinde, postea,
postremo, tandem, fdonec. — aliquant niulti
ziemlich »iele Cic. Verr. 4, 6, 66.
Sliquandö, adv. [aliquis] 1) jemals, irgenb
einmal, einft, jorooljl ». ber Sotjeit als ». ber
©egenmart u. jjnlunft a. iUucescet ille dies;
sero, verum a. tarnen; a. tempus libertatiB
fuit. $ter». tnSbej. = cnblich einmal, »on
einer Sache, bie mit Ungebulb erwartet wirb ob.
ftühet erwartet war collegi me a.; häuf, nach
brüdlichcr tandem a. 2) bisweilen, manchmal
quid&m homines et te nonnunquam a me alie-
nnrunt et me a. immutarunt tibi.
allquantillum, i, n. (Flaut.) dem. b. aliquantem.
— alYquanllspör, adv. (oortl. u. (pät.) [ aliquan-
tes u. per] eine 3et* lang, eine SBeile.
tllqnantülu», adj. [dem. p. aliquontus] ttein,
wenig, öfter sahst, n. sing. *tnlnu, l, n. ein
bigthen, ein wenig, snspicionis, aeris alieni;
a. progredi. — ilT(|aantu», adj. [alius u. quan-
tus] ». unbeftimmtcr, aber niiht ganj unbebeu
tenber Quantität, jiemlith, einiger numerus,
spatium, timor, foppida; als subst. -tarn, i, n.
mit einem gen. etm , nicht wentgpecuniae,agri,
negotii; häuf, als adv. etwas, giemtiih, nid)t
wenig, a) -tum, a. progredi, a. ad virtutis
aditum procedere; a. ad rem est aviilior Ter.
b) *to, b. comp. u. Wörtern m. tomparati». Be
beutung carinae a. planiores, a. prius, amplius,
a. ante, post.
1. illqiii, aliquae (in ©ro[a jeboth aliqua), ali-
quod, pron. indef., meift abjettip [alius-qui]
irgenb ein, =eine, irgenb wer, wer eS auch
[et, aliqui Bcrupulus, morbus, Casus, deus; si
est a. sonsus in morte etc.; aliqui Oppianicum
gratis coudeninavit; appropinquans aliquod ma-
lum; aliquod unum; tres aliqui (ungefähr) aut
quattuor, trium rerum aliqua consequemur.
2. aliqui f. aliquis <1).
aliqui», -qua, -quid, pl. aliqui, pron. indef. (fub*
ftant. u. abjett.) [alius-quis] irgenb jemanb,
irgenb ein quisquis est. ille, si modo est ali-
quis; a. ex vobis, de tuis, meorum; a. junge;
fätjr') unus plurcsve divitiores; unum aliquem
diem; tres aliqqi aut quattuor; aliquid aliud;
a. deuB; a. imbocillior einer, ber fthmäther ift;
alqd divinum; in quo est aliquid extremum;
aliquid virium, falsi aliquid; non sine aliquo
periculo == cum aliquo p.; si, nisi, num, ne,
quo aliqui» etc. wenn wtrfltch jemanb; aliquis
evocate Flaut. ; aperito aliquis ostiurn Ter.,
♦exoriare aliquis Verg. 3nsbef. a) mancher,
ber est aliquis, qui etc. b) jmb. ob. etw. ©c-
beutenbeS, ©rofeeS esse alqm, alqd; dicere
alqd; fiet alqd Ter.; Vestorio alqd (etwas
©chöneS, ein Kompliment) signiüces; *est alqd
nt. inf. *dare alqd fama«. c) aliquid in irgenb
etm., einigermaßen si in me a. offendiatis;
sublevare alqm a., perlucens iam a. lux. d )
46 aliquo — allego.
aliqui, adv. (jfgj. auS aliquoi) auf itgenb eine
ffieife Plaut.
Sliquu, adv. [ aliqui«] itgenb mopin alqm se-
cuiu rus a. educere; migrandum Uhodum aut a.
terrarum arbitror; proficiaci a. itgenb attbetä
mopin Ter.-, concedero a. ab eorum oculia.
aliquot, adj. indecl. einigt, eine unbestimmte
Anjapl amici Ter., epistulae, hortun annorum
einige 3“pte in bet lebten $eit. ällqnö-
ties (-tiena), adv. mim. einige SRale, mepr
als einmal.
Mliquö-Yprsiim (-Yorsum), adv. irgenbmopin
Plaut.
1. älis aliua Ct.
2 Alls f. Elia.
Äliso, önia, m. Saft dl an bet Sippe Tac.
äliter, adv. [1. aha] j) anberS, auf anbete
SBeife (m. folg, atque, ac, et, quam); *non,
haud a. ganj auf biefclbe SSeife, ebenfo; non
(haud) a. ac ai Oie., quam cum, si Uv., Har.,
Ott., gans wie wenn; non a. niai ob. quam nt
auf feine aitberc Seife, untet feinet anbeten Be-
bingung al8 bafj; *neque a. diffugiunt aolUcitu-
dine«; longo a. eat; a. — a. anberS — anberS,
auf bie eine Seife — auf bie anbere; alias a.
bet eine fo, bet anbere fo; aud) auf bie ent«
gegengefepte Seife a. eYenire; qui a. fecerit
ioer bagegen panbcln follte; cum viderea a. iieri.
2) anbctnfall8, fonft.
Sliumle, ad r. | aliua u. unde] anberSrooper, ».
einem anbeten Orte ob. @egen(tanbc per, Yenire a.;
hoc pendet a. pängt Bon etttm8 anberem ab; mu-
tnari, capore o. o. einem anbeten; a. — quam.
1. »lins, -a, -ud, gen. aliua (feit. gen. f. aliae de.
dir. 2, § 30, Uv.), dat. alii (feit. dat. m. alio,
f. aliao Plaut.) adj. 1) ein anbetet; für ba8 im
$eutf<pcn folgenbe a!8 fiept im Sat. gern, ac, at-
quo, et, feltener u. jroar in ftaff. ©praepe nur bei
Borpetgepenber Negation nisi ob. quam; aliua
essem atque nunc «um; longo alia ac tu «cribia;
lux longe a. eat aolia et lychnorum; nihil aliud
nisi, quam; f aliua quam; PiSm. aud) praeter,
nec quidquam aliud philosophia eat praeter
atudium sapientiae, u. wie bei comp, bet bl.
abl. : aliua Lysippo ducerot aera, neee putea
alium sapiente bonoque bcatum, apeciea aliae
falaia Hör.; ncc quidquam aliud libertate com-
muni quoeaisae Brut. u. Com. b. de. fam. 11,
2, 2; nihil aliud nisi ob. quam (ovitv ällo fj)
opne Bctbinbung m|t bem übrigen ©ape = nur,
tribunatus Sestii nihil aliud nisi meum nomen
cuusamquo suatinuit; hoatea nihil aliud quam
perfuais vano timore Romania citato agmine
abeunt; lictor nihil a. quam prohibetur; dpn
litf) quid aliud quam? quibus.quid a. qu. (tputi
mit anbetS a!8 bafi) admonemus Iav.; ai nihil
aliud, certe gemitu interpellabo Curt. 4, 6, 28.
SnSbef. a) in ®iftributiofäpcn mehrmals mieberpalt,
bet eine — bet anbete, pl. bie einen — bie
anbern, anep alii — reliqui; alii — -alii — non-
nulli; alii — quidam; pars — alii; alii — pars;
aliae — aliae — quaedam; biSto. fiept aliua nur
einmal: virgis caedi, alii securi subici IAv.;
aliud — aliud teils — teils de. Att. 12, 20, 4;
bageg. aliud eat malediccre, aliud accuaarc etiB.
anbeteS ift — ettn. anbetes ob. als ic. b) in
Bcjug auf rin jmeiteS aliua ob. ein Bon aliu« ab
geleitetes AbBerb in bentfelben Sape, aliud alii
(bem einen bieS, bem anbern jenes) muneratur;
aliud alio (eins pierpin, bas anbete bottpin) dis-
sipavit; aliua alio more (jebet auf feine Seife)
YiYunt; aliua alii (bet eine bem anbetn ob. ft*
gegenfeitigl subaidium ferunt; illi alias aliud
(halb baS, balb jenes) sontiunt; aliud alio me-
lius (eat) eins ifl befjer als baS anbere; bap.
aliua cx alio Oie., aliua post alium Sali., aliua
super alium Zi»., einer pintet, übet, natp
bem anbetn; aliua atque alius de., aliua,
deinde a. ob. aliua, post a Sali., bet eine u.
bet anbete, balb biefet, balb jenet e) alio
die als t t. bet Augutalfpr. 'an einem anbern
lag, peute nidjt’, um auSjufptccpcn, bap bie Äo
mitien wegen ilblct Borjeitpen auf einen anbetn
lag Betfcpoben werben mupten. 2) ptägn. oer«
ftpteben, unäpnlitp, alium facere alqm Ber-
wanbeln Plaut.; alium fieri ein anbetet, umge
wanbelt werben de.; a. rir erat; ai a. dux foret;
ai aliia ducibus bellatum foret Iav.; quorutu
alia nunc ora, a. pectora contneor Tac.; als
t. t. in alia omnia ire, diacedere, ftransire für
baS Gegenteil ftimmen (im Senat); aliud ob. alias
res agere Slebenbingc treiben. 8) «= reliquus,
ceteri bet übrige, Divitiaco ex aliis Oallis
maximam fidem habebat; a. acies; a. vulgua.
4) = alter bet eine Bon jweien Plaut. Capt.
prol. v. 8; bef. mit mieberpoltem aliua in anberetn
ÄafuS alius aliü via; duo Romani aliua super
alium corruerunt; bei teilweifen Äufgfiplnngen
unam — aliam — tertiam Caes. b. G. l, I; bap.
tbei not«, pr. = ein J weiter, a. Arioxistua, a.
Nero. 6) aliud gabst, de. r. p. 1 § 69; m. gen.
aliud commodi de. de inr. 2 §. 8; aliud alii
praecipui Tusc. 5 §. 88. b) f (peinbar plronaft.,
im ®eutfipcn unb aufjerbem, unb fonfl eo
missa plaustra inmentaque a. b. i. n. anbere
XranSportmittel, nämlitp Safttiere ob. u. auperbem
Uv. 4, 41, 8. 21, 46, 9.
2. Alius f. Eleus unter Elis.
al-lhbor, 8. dtp. unBermerft ob. fonft wopin ge
langen, peranftplüpfen, «gleiten, «fliefjen
umor extrinsecus; angui« ex ocoulto; *oris iu
ben Jbüften (Bon einem Scpiffc); *sagitta viro trifft,
*fama aures; ‘crescenti aeatu (b. SReer).
*al-läböro, 1. 1) ju etw. pinjuarbeiten, müp«
fam pingufügett, pingnf ünfteln nihil myrto
Hör. 2) mit SWüpc anftreben, m. ut.
*al-lacrlmans, 1. (feit.) babei weinenb.
*Allapsiis, us, m. laliabor] baS £)inguf(plfipf en,
pl. serpentium Hör.
al-HUro, l. anbellen, flaff. nur tp. mit Starten
anfapten, peftig angteifen magnitudinem
Africani gegen ben gtopen Scipto poltern Uv.
nllaudo, l. fad u. laudo] natp bagu loben,
beloben Plant.
allec, ecis, n. ffiftpfauce Hör.
1. Allecto f. Alecto.
2. allecto, 1. [allicio] anlotfen.
1. allectns f. 2. allego.
2. allectns j. allicio.
allSgitlo, önis, f. [1. allego] bie Abfrnbung
einet Betfon als Untetpänblet , Bote.
1. allegfttus f. 1. allego.
2. allSgAtns, in. fl. allego] baS Anftellen in
böfet Abfi(pt , Vlnftif ten meo allegatu Plaut.
t. al-18go, l. jmb. in itgenb einem Aufträge (als
Boten, lluterpäitbtet ob. bgl.) a bi en ben, aborb«
nen (in Brioatfatprn) amicos; alqm ad nego-
tium; alqm alcui ob. ad alqm. $ietB. (Com.)
allego — alo.
47
jatb. su et»., bef. einer Betrügerei on ft eilen,
anftiften. 2) tritt), anfüljreit, Beibringen,
grltenb mathen, fid) auf etm. berufen.
2 al-l«go, s. baju wählen, in eine fflenoffem
fdiaft, ein ftollegiunt burd) ffiahl aufnehmen,
alqm; fomnes de plebe; falqm in decuria«;
fe» gens, a Turquinio Frisco rege inter Ro-
mans» gentea aiiecta; irrt bef. alleetus, mibat.
oon einem bunt) tai(erlid)£ ®nabe mit Über
itmtgnng ber gefeplidjen Stufenfolge ju einem
Wberrn Siange ®r^obenen nllectuB inter prae-
torios Plin. ep.
«Ueeurla, ae, f. fäUiyyogia] Allegorie Quint.
grieth, gefd)t. b. Cie. or. §. 94).
all«Timentum , i, n. [alleroj (Erleichterung«:
mittel Cie.
illtTitio, önia, f. [ailevo] flaff. nur bie a 1 1 m ä h
liefe Erleichterung »om $tud einer Sache
Joloris diutumitatem all. conaoletur Oie.
»Idlfre, l. l) eigtl. empotheben, aufheben,
anfrichten quibus (laqueia) allevati militea,
t*e clipeo; f oculoa ; *faciem alcis manu; falle-
T»tis scutia, tnmeris. 2) leichter mnrticn,
erleichtern, milbern hoc onua alqa ex parte;
fdlicitudines meas; pass. fid) erholen (förperl.
ob. geiftig) allerato tuo corpore; *nec viribus
allerer ullia ; allevor, cum loquor tecnm absens ;
tslleratur aninmin faftt 2)iut ; t notue allevatae
jnnilberte Sbrenfhofen.
1. all« j. allec
2. »Hex, Icia, m. eigentl. bie grofje gujjjehe, bat),
ihenb-, viri ein Siann, wie bie grofje ffufjjehe,
tm 5)uobejmänntt)en Plaut.
llUa, ae Meiner fflujj in ilatium. ®ao. A Illen-
als, e, adj. dies, pugna, cladea.
tlliltas [allium] mit ftlioblaud) Berfctjen, bat),
alliatum , i, n. Jtnoblauchgericbt Plaut.
' alllei fielo, 8. [allicio u. facio] anloden,
tllldo, lexi, lectum, 3. [ad u. ungebr. lacio] (ö
len, nnlorfcn, cinlaben, geminnen, an
fid) jiepen hominem ad me; te et amicitiam
et gratiam in noatram domum Plaut.-, delec-
tatione alqa lectorem; civitates donia pollici-
iationibusque j nullia nostriö donia benevolen-
»itu illorom; oratione benigna multitudinis
aaimoa ad benevolentiam ; alqin praemiis ad ge ;
magnes lapis) qui ferrum ad ae all. atqne at-
biliit; ad recte faciendum; in hunc aensum
allici de. fam. 1, 9, 21; eum qui audit, per-
uulcere atqne all.; mentes.
*11mU, liai, liaum, 2. [ad-laedo] anftofien, ettt).
9tgen etm. attfthlagen, :fto[jen, = merfen,
»ilidi ad acopoloa; baB. allidi eine Schlappe
Mommen.
lllifae, irum, f. Stabt in Samnium. ®ao. A11I-
fimis, adj. ; nullit a) -äni, örum, m. I>) -Anu,
«mm, n. (pocula) ju ÄBifä gefertigte Xrinfge=
'4trre Hör.
•IdTgo, 1. 1) anbinben alqm ad statuam, ad
paluin: canem. 2) überp. binbett, feftbinben,
tft^alten ancora (Rhodiae navis) unco dente
eeint manu ferrea iniecta alteriuB proram Liv. ;
mco non all. (naves) ancora morsu Verg. 8)
mit etto. umbinben a ) einen Icibenben »btper*
teil ob. eine fflunbe mit einem Berbanb um =
•ndeln, Berbiuben, einen Berbanb anlegen
minus, oculuui. b) Bot u. nad)ft. mit ffeffeln
binben, feffeln. 4) tp. feifein, hemmen
ttdeas civitatis voluntatem aolutam, virtutem
(bie X^athaft) alligatam; lege, novo genere
qnocationis; cedenaum celeriter, ne forte al-
liger. 3««hej. d) jmb. burd) grennbjdjaft, ©ol)l
traten (an jmb.) binbett, fetten, feffeln, bef.
im pass, alcui filium Ter.-, ne existiment ita ae
alligatos, ut ab amicis non diacedant; nuptiia
alligatua; non modo beneticio, sed etiam bene-
volentiae aigniticatione alligari; alb r^et. t. t.
ut verba neque alligata aint quasi ccrta lege
veraus, neque ita soluta, ut vagentur. b ) ben
ffiiHen burd) etto. binben, nerpf lichten, Berbinb
lid) machen lex omnea mortales; foedere, aacria
alligari, *in aoeietatis foedera; oud) an ein Der
gepen f«b binben, b. i. fidjbeffen fcbulbig machen
se ecelere; se furti l'er. ®ab- xubat. alligatua
ein in ein Bergeben Bermidelter, ein 3Äi t =
grauierter de.
nl-lino, levi, lltum, 3. an ft t eidjett , attfepen
incomptia (veraibua) atrum aignutn tranaverao
calamo mit einem febmarjen StTicb Hör -, pass.
nulla notu, nullua color, nullae aordea liia sen-
tentiia.
Alliphae f. Allifae.
allium, i, n. (älium) itnoblaucb-
AUobrbges, um, m. bie ?lIIobroger, Bolf in
©allia Slarbon., sinp. Allobrox Uar. ®ao. Al-
lobrögicus al* Betttame, f. Pabiua 3).
♦fullöriitlo, önia, f. lalloquorj ba« «nreben,
bef. ba« tröftenbe, bet ufpr uri). — allöqulum,
ii, «. [alloquor] ermunternbe u. trBftenbc 91 n =
rebe, 9[nfptad)e, Suttben, =fprud) beni-
gnum, lene Liv. — al-loqnor, 3. dtp. , anre-
ben, bef. ermunternb, tröftenb, bittenb.
«Uftbescit [ad u. lubet], 3. etto. beginnt, ge =
fällig ju crfcbeiiten Plaut.
al-lüceo, 2. anleutbten, bagu, banebett leud).
ten Plaut., Suet.
all&cinor f. alucinor.
nllüdlo, 1. [ad u. ludo] fid) fd)äternb an jmb.
machen, mit fmbrn. tofen Plaut. — al-lüdo,
3. l) bei ob. mit imbtn. ob. etm. fpielen,
fchetjen, lofen ad id l'er.; fveluti ad notam
(mulierem); *occupato intempeative ; *nec plura
al luden»; Galba alludena vane et copiose feinen
38t| [pieien taffen. f)iero. leite u. glcidjjam [eher
»enb jith bttanbemegen , plätfchertt rnare litori-
bua; * alludentibuH nndis.
al-luo, lui. — 3. 1) befpüten fluviua latera
lmcc; moenia alluuntur mari, urba mari allui-
tur; bilbl. cum (Masailia) barbariae Huctibua
olluatur. 2) anfpüten an ba« Ufer eorum ossa
ita iactantur, ut nunquara alluantur. ®aB. a)
allüvlea, ci, f. ba« B. einem (überjd)»cmmenben >
©affer bt« ju einem Orte anfpülettbc ©affer,
91 ttfeh mein mutig. — ullüvio, önis, f. t. t. 9ht =
(djroemmung b. ®rbe (burch 9lnfpülung mittel«
be« Strome« ob. ber Sellen).
AlmAna, ae, f. Stabt in SJiacebonien am ffluffc
Hjiu« Liv.
Almo, önis, «. Heiner Bad) auf ber Sübfeite b.
9iom, meldtcr in bie Xiber {liefet Ov.; aud) al«
Sluggott Oie., Ov.
*almu», adj. [jfgj au« alimua o. alol nährenb,
91ahrung gebenb; luo^Itfeätig. fegenfpen
benb, labeub, erguidenb, t;olb vitia, agcr;
dies, lux, adorea; Ceres, Venus, Sol, Maia,
Muaae, Fauatitaa.
alnua, i, f. ®rle, *Schiff, Hahn au« (hrteupol).
Alo, ülui, altum u. (fpät.) älltum, 3. nähten.
48
Aloidae — alias.
ernähren, unterhalten, erhalten oxercitum,
equitatum; unseres, canes, equos; iiliae eius
publice aluutur; agelluseum non sutis; fignem ;
' multi fönten dulcibus aquis silvas; *tollus
herbas; *pax aluit vites et sucos condidit
uvae; *imbres quem (amnem) super notas
aluerc (angefcptoellt ^aben) ripn«; fmiuuendo
corpuB b. i. nährte fid) »■ feinem eigenen Körper;
höc ali statu rum; quae res vires alit; übertr.
nähren, unterhalten, Bf legen, pe gen, heben,
befötbern, förbern honos artes; civitatem
bie Soplfaprt be* ic. ; controversiam , morbum,
luxuriam, audaciam, ingenium, gloriam.
Älöidac, örum, m. bie iHiefenfShnc bet 3Pbitnebia
o. Slloeu« ob. nach anbem o. Steptun, Dtu* u.
JSppialte«, todepe ben &immel ftürmen rootUen.
Älöpc, es, f. eine Stabt im opuntinifcpeii Slofri*.
Alpes, ium, f. bie Sllpen. lao. 1) AlpTcl, örum,
»n. Süpenbctoobner Nep. 2) Alpinus, adj.
omni«; gentes; bat). Alpinus gleidjfam Alpen =
fänget ob. Älpler, Spottname eine* Stiebtet« Hör.
sat. 1, 10, 36.
Alpheus ob. Alpliöos, ei, tn. glufj im tßelopom
ne«, bet fitp nad) ben Alten mehreremale unter
bie Stbe »erlor; bah- ber Sttjtpue, baß Alppeu*
al* glufjgoit bie o. iptn geliebte Ulqmppe Arctpufa
unter bem Steere bi* jur 3nfel Drtpgta bei St)-
tafu« berfolgte. lao. l) *Alpheias, ädis, f.
Stpmphe ob. Duelle Sirethuja. 2) Alpheus, adj.
Alplct, Alpinus f. Alpes.
Alsium, ii, ». Stabt in Strurien. Dao. Alslensls,
e, adj.-, »übst. Alslensc, is, t». fianbgut be« Iflom-
peju« bei Sllfium.
ulsius, adj. comp. n. [algeo] liihlenber, erfri«
fdjenber alsius Oie.
alt&rin, ium, n. [altus] (sing, mit unfid)erem
moct. nur bei Spät.) eigcntlid) ber Auffap auf
bem Altar, auf toeldjem bie leile be* Dpferticr*
oerbrannt tourben, bann auch bet ganje Altar,
alt*, ade. m. comp. u. sup. [altus] 1) oon unten
nach oben gemeffen, ho eh ’vestigare in bie fjöpc
fpäben; tp. spectare. 2) oon oben nach unten ge--
meffen, ttef; o. Ion ‘laut, pell resonare; tp.
a. petere weit perpolen, altius perspicere tiefer
naepbenten, verbum tranaferre altius ju tüpn,
hart; (Tac.) expedire b. Anfang erjäplen.
alter, era, Srum [gen regelm alterius; * alterius,
aud) altrius Plaut., dat. alten, dat. m. altero
Cic. n. d. 2 §. 66, dat. f. altera« Com., auch Gat*.
b. G. 5, 27, 5] adj. 1) bet eine B. jtocien, bet
anbere exercitus, consulum, ex consulibus; ita
est utraque res sine altera (näml. re) debilis;
a. — a. ber eine — bet anbete duae filiae
harum, a. occisa, a. capta est Caes. b. G. 1, 63,
4; a. alterius ova frangit; utrumque per se in-
digen» alterum alterius auxilio eget; alteri al-
teros aliquantum attriverant; unus alteri Plaut. ;
jun>. fiept flatt be* jrociten a. ein Subft., auch &•
— hie ob. iste ; ob. ba* eine a. ganj au*gclaffen,
duae turmae haesere, a. inetu dedita hosti, per-
tinacior etc. Liv. 29, 33, 7 ; pl. B. mehreren ob.
B. jtoci Parteien; =— entgejengefept factio,
pars bie Gegenpartei; *oerfd)icben, Beränbert
metuit secundis a. sortem. 2) al* ^ohitoort ber
jtoeite proximo, a., tertio die; *tu nunc eris
a. ab illo ber jtoeite nach jenem; a. vicesimo die;
*annus a. ab undecimo ba« jtoölfte; anno tre-
centesimo a., quam etc. 3n«bef. a) unus et a.
etc., f. unus 4), b ) a. tantum f. tantum 1) 1)
unter tantus. e) }ur;B*jeicpnung einer ooUftän-
bigen Äpnliepfeit etn jtoeiter a. parens, VerreB;
a. ego mein jtoeite* 3<P, idem ein jtoeite* Selbft
3) — alteruter, non uterque sed a.; nec in al-
terius (in (ein* o. beiben) favorem inclinatos
miserat rex; in alteram errare partem (jutnt
altercätlo, önis, f. [altercorj 1) Sorttoecpfel,
§anl, lieput (leibenfchaftliihe* , teil* läcper
liehe«, teil* ärgerliche* Streiten mit Sorten). 2,
ba* gür= u. Siberreben ber ftreitenben ^at
teien nor Gericht.
altercor, 1. dtp. (einm. Ter. Andr. 4, 1, 29 -co, 1)
[alter] 1) einen Sorttoechfel führen, mit
Sorten ftreiten, cum alqo, inter se. 2) al*
gericptl. t. t. mit bem Gegner Bor Gericht ; übertr.
*im Kampf liegen mit etto. pavor libidinibus.
*alterno, t. [altomus] 1) trän», ba* eine um
ba« anbere, abtoecpfelnb tpun, mit etro. ab
uechfeln vices abtoecpfeln, fidem halb glaublich
machen, halb nicht. 2) in trän*, ungetoifj fein,
balb bie«, balb jene* benlett.
altemus, adj. [alteri abtoecpfelnb a. trabibus
ac saxis inbem regelmäßig mit einanbet abwe<h:
feiten ic., ex duabus alcis orationibus capita a.
recitanda curare; a. diebus; a. paene verbis
Sfaft bei jebem jweiten Sorte; »sermones Secpfe l
efpräd), lialog; *alterna loqui cum alqo; pe-
es, versus, «carmen -= jtoifepen $erameter u.
IfScntameter toechfelnb, in elegifcpem $er«mafj,
elegifcp; al« gericptl. t. t. reicere a. consilia ob.
a. iudices, civitates (bie al« Siicpter beftellt waren)
abtoecpfelnb gegenfeitig bie auSgeloften Stiebtet ab:
lepnen, »a* bem Kläger u. bem Bcttagten je ein
mal juftanb; al« adv. alternis (sc. vicibus) ab:
mecpfelnb.
alttr-äter, alterutra, alterutrum (gen. alterutrius
etc.; feit, alterius utrius, adj. einer Bon bei:
ben (gleiepoicl welcher), ne a. alterum oceuparet;
a. vestrum; a. de hliis.
’taltllls, e, adj. [alol gemöpet; in«bef. al* * übst .
(sc. avis), f., pl. aJulia, ium, n. gemäfiete«
Geflügel Hör.
*altTsönuH, adj. [alte u. sono] Bon ber §dpe
perabtbnenb.
*altitönans, tis, Münus, i, adj. [alte n. tonoj
poep pciabbonnernb.
altltüdo, inis, f. [altus] l) bie ^flpe muri,
montis. 2) tp. §5pe, (Stpabenpeit fortunae,
animi, orationis. 3) liefe Huminis, inaris: pl.
speluncarum; liefe pedalibus in altitudinem
trabibus Caes. b. G. 3, 13, 4; tp. a. animi, quae
dicitur, (Sali.) ingonii SSerftbloffenpeit
altluscülus, adj. dem. j. altior, etwa* pöper
calceamenta Suet.
aitlvölans, adj. lalte u. volans] poepf liege n b ,
su bst. pl., f. bie ®ögel, Enn. b. Cic. dir. I §. 107.
alter, öris, in. u. -trix, Tcis, [alo] ttmährer,
Grpalter, Srnäprerin omnium rerum, Iovis;
•terra altrix Dlixi Stutterlanb; *Apulia, *ldn;
auep *altrix Slmme.
altrinsecns, adv. [alter u. secus] Bon, an ob.
auf ber anbem Seite Plaut.
altrövoranm, adv. [alter u. versus] oon ber
anbem Seite Plaut.
altus, adj. m. comp. u. sup. (B. alo — groß ge
toorben burep Dlapruug) 1) o. unten naep oben gc
fepen, poep mons, arbor, ripae, rupes, nix;
alucinor — am&ror.
49
•Cxrthago (porpgetegen), «Roma, altiorem fieri
Srp in bie Bruft werfen; aigrmm septem pedes
• aut maius; aqua lerme genu tenus; «Balom
1)0$ aufipnpenbc Saljflut; frühst, altum, i, n. bie
pöbe ordo seuatorius quasi editua in altum,
m$bci bie $öpe be« §immel«, ber §immel
•ab alto ae demittere, *a. pctere; b ai hope
Stet, bie pope See in altum abseedere Plaut.;
m portum ex alto invehi; in alto constitni;
aareä in altum profectae; in altum eminere;
bilbl. in altum provehi; ex alto refugere ; «terris
lactatas et alto; übertr. a) b. ber Stimme laut,
b*U «altiore voce, b) ». ben Stufen ber Epre
b ed> - ergaben altior, altisaimus ampliasimus-
qne dignitatis gradua; ruhst, excelea et alta
Jperare Liv., faltiaaima fortuna; *Cartbago al-
tior (erpäht burrp) Italiae ruinia. c) o. ©ottpeiten
i popen pSerfonen ergaben, bebt, 1)0 tp *Apollo,
■Caesar, «genus alto a aanguine 'feucrum;
•alto Tultu mit ftoljer Berarptung. d) o. ®u«-
bnd erhaben oratio Cic. ; o. ©etfi u. ©eftnnung
ergaben te natura excelaum quendam et altum
geauit; magnua et a. vir, vir a. et excellona;
a, excelaua, humana despiciens; a. mente prae-
ditua; qui altiore animo aunt. 2) b. oben nad)
raten gemeffen tief mare, Humen; altiore aqua
»egen brt tieferen Kaffer«, vaUis, radix, stirps,
■portos tief pineingepenb, «vulnue, «fundamenta;
abtrti. a) tief, feft somnus Liv., *quiee, «Si-
lentium, «altissima tranquillitas , *dolor, *alta
nente tief in ber Seele, b ) tief berfterft, ge =
beim fdietimulatio. c) ttiefgepenb, grünb =
tidj altiora studia artesque. d) tieffinnig,
inetgiünblirp animus; inibef. subst. altum, n.
btt tiefe, eigtl. u. bilbl. ex alto emergere; in-
gentem molem irarum ex alto eiere; *ex alto
msjimulare; alqd ex alto repetere; *petere weit
bei 1)° len; finnatans eerborum facilitae in altum
redneetur.
dorinor (all., beffer al« bie ältere [form hal.)
iii Blaue hinein reben, fafeln, träumen
gebautem u. bebeutwtgeiofe«, jeboef) parmlofe«
fiebeui alqd.
iliuaen, Inis, n. Älnun.
»luBnus, i, *n. [aloj Bflegeiopn, 38g!ing,
Italia a. suum videret; flegionum — im Saget
njogen; «parvi Jungniep, junge Jutpt; Jünger,
Spüler Plntonia; quasi a. disciplwae meae;
*go, paci«, ut ita dioam, a. — alumna, ae, f.
pflege torpt er, $flcgetinb, Jdgling; *aquai
duicii alumnae (b. Jröfrpen); bene constitutae
■wtatis quasi a. quaedam eloquentia. — adj.,
*• «ag. numen Ov. mct. 4, 421.
iliütium, ii, « Stabt auf Sicilien. Jao. Aluu-
tiiu», adj.; subst. >1101, örum, m.
Uüta, a«, f. Ktlaunlcber.
disriom, ii, n. Bieneuforb.
dretrlum, ii, n. [alreusj Bienenpau«.
dteelot, i, mi . fdewi.o. alveusj 1) Meine SJlulbc.
Saune, Stpanjforb. 2) Spielbrett, bap.
aup ba» SBütfelfpiel. 3) ffleine« Jlufibett.
‘Rena, i, m. bautparrige $öplung ob. Bertiefung,
bap. 1) mulbenförmig au«gepöpfter Baum, ftapn,
Saptn; «Warpen, Srpiff überp.; Srpifi«»
unm. 2) ffiafferberten; Baberoannc, ba«
Beden. 3) Jlußbctt, ex medio alreo Liv.;
dominis Verg.; Tuscus über. 4) Bienenforb;
*bie poplung eine« Baume«, in ber Bienen
baufen. 6) ("Spielbrett jum SBHirfeln.
«Hauken. lüt-bfultdu« Stbulirörtcrb. 6. Bufl.
alrus, i, f. 1) Baucp, Unterleib. 2) Blutter-
leib; «Dia gen u. Betbau ung« wert jeuge überp.
3) tBienenforb; ngl. alveus 4).
Älyattes, is ob. ei, m. König n. Spbien, Batet be«
»röfu« Hör.
Alyzia, ae, f. Heine Stabt 9lfarnanien«.
AmäbTIU, e, adj. m. comp. u. sup. [amoj lieben«
Würbig tiliola, mores; amabilissimum nodum
amicitiae tollere; «chori vatum lieblicpe; * «ar-
men licbticp, gefällig «frigus; «insauia polber
Söapn. Jab a: AmAblliter, adv. m comp. u.
sup. 1) «liebenüwütbig libertas lusit. 2)
liebcboll a. in alqm cogitare Anton, in Oie.
ep.; «spectat amabilius iuvenem. b) imAbllT-
Jas, Stis, f. Siebenbmürbigteit Plaut.
Amalthea, ae, f. 1) bie Siege, bie ben Jupiter
al« Sinb auf ftreta (äugte, beten jufätlig abge-
broepene« 4>orn b. Jupiter fpätec al« coruu
Amaltheae ob. copiae unter bie Sterne oerfepl
warb; narp anbem eine Wpmppe, bie ben Jupiter
frpüpte Ov. Jan. Amalthea, ae, f. ob -tlienm,
i, n. waptftp. ein Heiligtum ber Wmaltpea in ber
9täpe b. yttticu«' epirotifrpcm üanbgute, in welrpe«
berfelbc Jnfrpriften, ©ebirpte u. bgt., bie firp auf
ben ißtjtpus b. tflmaltpea bezogen, aufnapm u.
naep welcpem fitp (Sicero ein dpnlicpe« auf feinem
«rptnum anlegte. 2) eine SibpBe Tib.
AmundAtio, onis, f. [amandoj ba« Jortweifen,
©ntfemen Cic. — A-ntando, l. f ortfrpirten,
entfernen, mopin weifen (oft mit bem Weben
begriff ber Seratptung ob. bee Unmitten«; Cicero-
nes in Orraeciam; alqm Lilybaeum; alqm extra
Italiam alqo, alqm in ultimas terras; übertr.
natura res similes procul a sensibus.
ÄmAnlcus, Ämänlense» f. Amanus.
Aman», tis, adj. m. comp. u. sup. [ partic . o. amoj
a) o. B**1- tiebenb, tiebeooll. moplmollenb,
tui, patriae; tui amantior; amantissimus rei
pubUcae; nihil nostri amantius; fratris caris-
rtimi et amantissimi maeror. b) b. Sacpen liebe»
bott, freunblirp, (iebreirp, lieb lenissimis et.
amantissimis verbis Utens; «amantia verba;
ipsum nomen amantius indulgentiusque mater-
num; Canum tarn a. dominorum adulatio Cic.
c ) subst. ein ßiebenber, ßiebpaber, aliud est
amatorem esse, aliud a.; häufiger bei Jirptern.
Jao. Amanter, adv. m. comp. u. sup. liebe»
bott, liebrcid), freunblirp.
Amantia, ae, /'. Stabt im grierpiftben Jtlprien.
Jab. Amantini, örum, m.
tämAnuen«la,is, m. — a manu serrus Stpreiber,
^Selretär.
AinAnii», i, m. Jmeig be« JauruSgebirge« , ber
ttilicien o. Sprien frpeibet. Jao. l) Auianlcu»,
adj. (pylae A., einet b. ben Baffen jwiftpen
Sprien u. Uilicieni Curt. 2) ««ist. -nlenses,
ium, m.
AmArAcu», i, comnx. ob. -cum, i, n. [äpapauoc]
fDlajoran, eine Bflanje.
AuiSrautux, i, m. [dgaonvro;] Bntarant, Celosia
cristata L.
Am Are, adv. m. comp. u. sup. [amarus] bitter,
nur — perbe, oerlepenb, graufam Plaut.,
Üuct. - Amsritie», ei, /. [amarus! Bitterfeit
dea quae dulcem curis miscet a. Ct. — fAuiä-
rttüdo, Inis, f. [amarus] tp. a ) Bitterfeit be«
©emüteä, Erbitterung, b) Bitterfeit ber
SRebe. — «AmAror, öhb, i«. [amarus] bet bit»
tere ©efrpmatf.
4
50
am am s — ambio.
äniarus, adj. nt. comp. u. sup. 1) bittet t>. ©e*
f d) m a d calices amariores jctiärfcrcr. älterer ©ein
Ct. ; salix Verg.; folia, inula Bor.; subst. n.
amarum, amara; *p. ©etud) f a r f , bcifjcnb
fumus. 2) tp. a ) »wibrig, wiberwärtig,
herb, unangenehm casus, rumor, historiae
langweilige, dicta, hosti» gtaujam; * subst. n. pl.
baZ §erbe, Bittere curarum. b) p. ©emfit
bittet, empfiitblid), reizbar, heftig mulieres
Ter. ; amariorem me »enectus facit. c) *p. bet
Diebe beificnb, bertepenb, Iränfcnb, fdjarf
jiermo, dicta, liugua.
Ämäryntliis, Tdi«, f. Beiname ber in Etmargntha«
jruf (Euböa octebtten Xiana.
Amäsenutt, i, m. glujj in fiatium.
iinäsis, m. 9iame eine« ägDptifdjen König*.
ämäHius, ii, m. [amol giebtjabci, Buf|lc.Piau<.
Amastrls, Idis, f. Stabt in 'ßapfjtagomen. XaP.
stibs/. Amant riäni, örum, m.
ImathiiH, untis, l) m. ein fjero*, ©riinbet bet
©tobt ElmathuZ, Tac 2) f. Stabt auf„ Stjpern
mit einem Xcmpel bet Beim*. lau a) Äniätliü-
»ius, Venus Tac., audj »suftst. -sia = Betiu*.
6) Ämäthüsiäcus, adj. Ov.
amätio, önis, f. [amol 8iebe*h<>nbel Plaut.
— amätor, öris, m. [amo] Siebhabc- 1) in
gutem Sinne gteunb, Bercl|ret o. et», ob.
jmbm. sapientiae, urbis. 2) in übelm Sinne
jjicbbabct, Buhle, adulter an a ; (Hör.) Nym-
pharum; ptögn. ein bet Siebe (Ergebend,
©olliiftling aliud est a. esse, aliud amantem;
»Pirithous unteufd) XaP. A) ümätorcülus, i,
m. Siebfjabettben Plaut B) umälörie, adv.
»erliebt, in »etliebtem Xone, loqui Plaut.;
erat epistula a. scripta. C) ämätdriuK, adj.
perliebt, galant, Ciebe* = , sermo, poösis,
voluptas, fmedicamentum. D) amalrlx , leis,
f. Buhlerin Flaut.; aud) abj. =■ amatonus.
Amazon, onis, f. [Uga^ms | Slmajone; ge», pl.
Amazonen Jtmajonen, ein tni)thijd)cs frugerp
[die« graueupolf, wc(d)e* bet Sage uad) an bet
nörblidjcn Stufte p Sletnafitn um beu giufs Xl)er=
mobon wohnte. Xao. t) f Ainazöincu», ob.
’t-nius, adj. vir = Sopit bei Ipefeub Bon einet
Slmajoite. 2) * AmSzönldes, fdum, f. = Ama-
aones.
amb (am, an) [pgl. äg<pi] eine ^kititel, bic in
Sufammenfebungen um, herum bebeutet.
ambaetus, i, m. (getman. ©ort) Xienßmann,
Sßafall Caes. b. G. 6, 16, 2.
amh-adedo, 3. ringsum anftefjen, aufzetp
ren Plaut.
ambäges, um, f. (im sing, nut all. -ge) (amb
u. ago] 1) »Umweg, 3trgang, -»eg tecti;
Tariarum ambage viarum. tp. a.) p. bet Diebe,
Umfd)meij, ©eitläufigfcit a. alcui narrare
Ter.; missis a. ohne Untfd) weife; auch ffiintel=
lüge, Äuäflü^te vix pueris dignae a. Liv.;
*falsi positis a. oris. ft) »ftätfelbafte ob.
Peiblümte ©orte tacitis a. burdj bic rätfel-
Sjaften, fiimbilblicfjcn Einbeulungen; per ambages
innbilblid) Liv.
Ambarri, örum, m. gaflifd|eä Soll weftlid) 0. ben
SUIobtogen auf beiben Ufern beb «tat, Klienten
ber ftäbuet, bat). Haedui A.
»uib-edo, 3. aneffen, nagen, aufjehten,
nettilgen »ambesas absumere mensas; fvis
locustarum quidquid herbidum; * flamm i>. am-
besa robora.
Ambiänl, örum, m. SiüfienPott in Qall. Belg.
Ambibarii, örum, m. gallifcpe S36lferfd)aft in bet
heutigen Siormanbie.
ainbtgo 3. [amb-ago] eigtl. ct». ruup beiben
Seiten h>« treiben, bau. 1) bejweifeln ob. be=
reiten, übet et», biäputieien haud am-
igam, bicine fuerit Ascanius, an »iU ei un
cittfchieben taffen; ii qui ambigunt bie ftieitenben
tßarteien; ius, quod ambigitur inter peritissimos;
omnis res eandem naturam habet ainbigendi
erfotbert immer biefelbc äkhanblung beim Xiöpu
tieten; cum de vero ambigetur; »quid ambigi-
tur? Xaf). rechten, ftreiten, bef. not ®crid)t
cum alquo, de alqa re, de regno, de hereditate.
2) +fth»anten, unjd)lüffig fein,
ambigue, adv. [ambiguusj 1) jmeibcutig. 2)
fcpwanfenb, unentfthiebett.
ambtguitas, ätis, f. [ambiguus] /ftPeibeutig
feit, Xoppelfinn.
ambiguus, adj. [ambigo] 1) 11 ad) beiben Sei;
teil hin fi<h bemegenb, fidi hinneigenb per
a. favorem baburct) ba§ fie eil mit (einem teile
$u netbetben futhten Liv.; natum (esse) a. inter
marem et feminam sexu infantem ein ^ntttter
Liv.; *a. fuerit (0. ©cd)felgeflalt), modo vir,
modo fernina; »Proteus halb in biefe, balb in
jene ©eftalt fidj netmanbelttb; »in rirum soliti
vultUH mutare ferinos ambigui prosecta lupi
ber ©etmolf; »virgo Sirene u. Sphinj; »viri
ßentauten; »vultus bae fch»ct jwiftgen bem öe
jd)lcd)t eines ftnabcu u. Uiabd)eti cmfdjciben lägt ;
»proles Xoppelgcfthlctht; Salamis Kor. carm. 1,
7, 2a. 2) übeth- fch»anfenb, zweifelhaft,
unfidjet n) pass, dudum fuerat a. hoc mihi
Ter. ; haud a. regem alterum mea morte faciam
Liv.; res; »non foret a. tanti certaminis heros;
subst. in ambiguo est etiam nunc, quid de hac
re fiat Plaut.; »alqd servare in ambiguo im
Xunfel laffen; amh unjuoerlfiffig, unfi^er.
Zweifelhaft ager, fides, »auctor (®otc), *do-
mus; ^ subst . ambigua, ancipitia; non sane alias
Britannia magis in ambiguo fuit; in Bezug auf
ben (Erfolg u. bie öejdiaffenheit ungewiß, be=
benflich, mihlich res Tac.; 0. ber Siebe ztoei*
heutig, boppelftnnig, buntel verba, oraculu ,
subst. n. ber z»eibeutigc Eluibtud ambigui par-
t.itiones; ambiguorum plura genera. 6) ad. u n •
fthtüffig, unentfd)lojfen t'mperandi, ffuturi,
»alqm a relinquere, »eurae dngftlithe
Ambilareti, örum, m. f. Ambivareti.
AnibiHati, örum, m. gafiifdjc Böltcrfthafi an ber
Somme
umbio, A. [amb-eo] 1) httumgehen um etiu
terram lunae cursus proxime; fmuros turresque
urbis more; ut nec frigidior Thracam nec puriot
ambiat (.burd) Xhracien fidj fthlüngelt) Uebrus
Bor.; fundique ambientibus ;fid) aubbreiten)
rumis; umgehen (Oermeibcnb) detiis plerumque
itineribus patriam Tac.; »umgeben mit etip.
plagis silvas; »clipei oras auro einfaffen mit je.
2) bittenb hcrumgci)cn a) bei benen, bic et» z“
entfd)eiben haben, (ich bei ihnen bewerben siu-
gulos ex senatu; vicatim; fm. ut ob. ue; inöbef
P. ben Sanbibaten, bie bei ihrer Bewerbung uni
ein Elm! bei ben Bürgern herumgingen u. fie um
ihre Stimme anjpratben, um bie Stimme bitten
ambiuntur, rogantur; facit eos (populus), a
quibus est maxinie ambitus; {Plaut.) tnngistra-
tum. 6) übeth1 bei jmbm. um et», anhaltcn,
ambitio — amburo.
51
imb. btttenb angeben ‘reginam affatu; *Lati-
uom conubiis; ‘ Fortunain sollicita prece; fille
unus ambiri, coli; fambiuntnr plarimis nuptiis
febt oielc Säter müni<hen il)re löstet mit ihnen
ja oerbeiroten Tac.; ftantis sociorum auxiliis
ambiri; fm. iw/’, donec ultro ambiretur consu-
latum accipere. 3)ao. ambitio, önis, f. 1) ba«
B e r u m g e b e u bet ftanbibaton in fRom, um fid&
Stimmen ju Beridjaffcn, ©emerbung um ein
Ehrenamt burch perfönlidjeS SlnbaUen beim ©olfe,
BmtSbemerbung (erlaubte u. gefeplicbe; ogl.
ambitu«) , annua; quid de noatris a. , quid ae
eupiditate honorum loquarV 2) bas nicht feiten
tibelnsmerte Streben, bie ®unft anbeier ju ge»
tmnnen, bas ©ulflen um bie ®unft bet SRenge,
Siidf i dj tna^me, ©aiteil idjf eit non committo
ut &. tneä conturbem officium tuum; dux intcr
x (gnnftfuebenbe SRilbe) saevitiamque moderat ub;
iua sibi per ambitionem dictum non esse ; am-
Utione labi. 3) S^rfnc^t, (Sljrgetj, (Eitel«
feit, mala Sali.; misera, prava Hot.; a. relc-
gatä o^ne ©teifeit, ohne 'Düntei Hör.; bafp aud)
auf ilnje^en berechneter $om«, ©runt, ®e =
Bringe magnä a. Flatonem Syracuaaa perduxit
A'ej».; funerum nulla a., magnoa viroa per am-
binonem aeatimare Tac. 4) ©eifriges Stre»
ben, §afd)en nach etm. über!) glonac; conci-
ttandae provinciac ad spea novaa ; ©eifrige
Bemühung, magna a.
ambitiöse, adv. m. comp. u. si«p. [ambitioauaj
1) ebrjüd)tig, au« tetjrgeij, au« Sucht ju
qlcnjen, aus Sitelfeit. 2) aus ® efal(fud)t,
auch partetifd), mit *u großer Siüdfid)t.
ambitiösns , adj. [ambitio] l) b'rumgebcnb
um et., etto. umgebenb, umfchlittgenb laacivis
uederia ambitioaior fefter umfcblingenb als ic.;
ibertr. ‘ornamenta ' hochtrabenber SSortprunf ’.
S) nach ®unft ftrcbenb, um ®unft bubleitb.
gef all jüdjtig, auch rücffichtSooll, parteiifd)
qai ita ait a., ut omnea cotidie peraalutet ; dux
mdulgena aanbitioauaque; auf ®unfi, auf ©et»
fall berechnet rogationea; amicitiae; inSbcf. a)
iudjSSnuern u. gbteti {teilen trachtenb, i'iberl).
ebtgeijig, ebrfüchtig, anfpruchSbott, eitel
quse perterunt ambitiosi honoris causä; impe-
r&tor; homo minime a.; ©mors auf (Nachruhm
errechnet 6) überh- nach et». eifrig ftrebenb,
öafdjenb, um ob. für etm. merbenb, buljlenb
* Musa nec in plausua a. mea est; *pro gnato
water a. suo fuit; fprecea bringenbe güifpradje
cmlegenb; ‘honor eifrig gefucht
imbitus, ns, m [ambio| 1) bet Umgang aedium
um Jt.; Umlauf, Umtreifung aiderum; luna
rarrit breriore a. quam aol; ©saeculorum 8reiS»
toaf; concr. fireisbafjn, Ärümtnung, S8in =
Jung t secundus supra terram; ‘properantis
iqna« per amoenoa agroa; ftreiS, Saum,
Ranb extremitatem caeli rotundo a. circnm-
ireie; ©ÄuSbehnung, ©ereich; übertr. a) Um»
feftseif, weitläufige Xarftellung multos
circa unam rem a. fecerim, ai Liv. b) Unttifj
sec (qui dicit) imagine et ambitu rerum, sed
rebu* incendit Quint, c) f Um |d| reib urig, d)
dS rbet t. t. a. rerborum u. bl. a. ©eriobe.
t) gefepmibrige ©emerbung um 6hicn=
Sellen burch ©eftedjung u. bgl. (ogl. ambitio),
kx de ambitu; accuaare, damnare alqm am
.düs; ambitum accuaare, punire; de ambitu
idem nomen alcis; ©suffragioram Stimmen»
erfchleichung. 3) {Tac. Plin. ep.) =• ambitio
®unftbut)lerei, ©runffucht, (Ertelteit; {Tac.)
©emerbung, ©ufflen um etm., uxoriua eines
fBeibeS, auch nt. gen. gerund.
AmlrivärMi, örum, in. gaüijche ©ötferfdjaft.
AmbTrius Turplo, Schaufpteler ju Jiom ,
genoffe beS Xerenj.
Amblnaretl f. Ambirareti.
ambo (als f. Plaut.), ae, o (auch gern im acc. >=
ambos, was Cic. nie gebraucht), adj. beibe (ju=
fammen ob. ju gleichet 3t'1 hanbelnb) Bupplica-
tione amborum nomine et triumpho utrique de-
creto; hic qui utrumque probat, ambobus de-
buit uti; duae res — quae ambae in consulatu
Murenae profuerunt.
Ambracta, ae, /. Stabt im {üblichen Spirus. $ao.
a) AmbriciensiB, e, adj. ; subst. •ensetc, ium,
m. b) Ambracitis, .uh-, f., adj. Ov. c ) subst.
Ambräciöta, ae, m. d) Ambr&cins, adj. sinus,
j. Golfo di Arta.
Ambrönes, num, m. fettifcher ©olfSftamm.
♦ambröslus, adj. [äußgoaiot] göttlich comae;
subst. ambröstu, ae, f. [dpflpoola] ?lmbrofia
1) Speife bet ®ötter; bah- sunviolum dulci
dulcius ambrosia Ct.\ cum ita dicat ipse, ut
ambrosia alendus eBse videatur Oie. 2) ‘Salbe
ber @ötter.
AmbrysuH, i, f. Stabt in Sßlj0«®-
Ambüb&lae, ärnrn, f. [fljtifdheS SBort] eine Hirt
Xänjerinnen ob. ©ajabeten.
ambfiläcrum. i, n. [ambuloj ©romenabe, Spa»
jiergang, Plaut.
ambälätio, önis, f. [ambulo] 1) baS Stuf» u
Slbgehen, Spajierengehen, ber Spajicr»
gang. 2) ©romenabe ‘Magni ber ©ortilus
beS ©ompejus. ©ab. dem. ambulatinncüla, ae, f.
tumbu lato rinn, adj. [ambulo] ium p i n » u.
^ergehen eingerichtet, turres Stolltürme.
ambulo, 1. [ambio] intrans. umhergehen (ohne
beftimmten gmeef, meift jum Sergnügen), man»
beln, einhergehen, fpajieren, in hortis cum
Galba; in litore; ’superbus pecuniü; auch 0.
natürlichen ungenierten Schritt beS SReifenben, ®e»
fchäftigen, wanbern, auftreten, jugehen,
m a t f <f) i e r e tt si recte ambulaverit; bene am-
bola, ambulato reife glüdlich Com.; bene am-
bula8ti? Plaut'; ambula! nur fort ! in ius Ter.;
auch #• Solbaten marfchiercn eodem modo
Caesar ut etc.; (Caes. b. Cic.) milites ambu-
lando (burch blofee Spojiermärfche) bellum con-
fecerunt. 2) trans. mit acc. beS (Raumes, über
ob. auf welkem jmb. geht cum (Xerxes) —
maria ambulaviaset , terram navigasset.
amb-üro, 3. 1) berfengen, anftedten, b. geuer,
Slibe, b. ber .pipe ; auch t»- ber jerftörenben
Rraft beS gtofteS, multorum artus ambusti vi
frigoris (erfroten). 2) übertr. amburet ei misero
corculum carbunculus Plaut.; partic. ambustus
b. Schaben, ben jmb. überh- u. insbef. am ©er»
mögen erleibet ftot circum me iactis fulminibus
quasi a. ; qui ambuatas fortunarum mearum
reliquias suaa domos comportari iuberent fdjort
jiemlich abgebrannten, heruntergefommenen; inSbef.
bor ®erid)t jwat nicht nerurtctlt, aber auch nicht
fretgefpTochen, Bon bei gnftanj abfolbiert, qui
collegae damnatione et sua prope a. evaserat
taum mit heiler !paut, noch mit einem blauen
Buge; fchetäh- l'brie propriis Hör. sat . 1,
10, 64.
4*
52
ambnstulatns — tmo.
aiubustälätns (amb u. ustulo] um u. um Bet -
biannt flaut.
Amellus, i, m. bic '-öirgi leafter Verg.
AmeurtiniM, i, m. glufj am Ätna; and) adj. flu-
tnina Ov.
A-mens, tis, adj. m. comp. u. sup. finnloö,
aufjer firf), geifteöabroefenb terrore, invidiA,
"förmidine; viuo et venere Liv.; *amens auimi.
ämentätus, adj. [amentum] mit einemSd)rourtg=
tiemcn nerfebcn, hastae nur im Silbe bie
fertigen eile Oie. de or. 1 §. 242.
Amentia, ae, /. [amens] Siltnlof igfeit, ©eifteb-
abmefenbeit, tollbeit,
ümeutum, i, «. ffiurf-- ob. S<f)mungriemen an
einet SJanje; »amenta (©efefjoffe an ben SRiemen)
torquent.
Arneiln, ae, f. Stabt in Umbrien. San. A inert-
nna, adj.; auch ju einem Amerinum castellum
in (Etrurien gehörig, praedia Plin. ep.; s übst.
-rlnl, örum, m.
Amöriülu, ae, /'. Stabt im Sabinerlanbe.
Arnes, Tti», m. Stcllgabel, auf toeltber ein 9lef)
„jum Sogeifang befeftigt wirb.
AmistraUis, i, f. Stabt auf ber Ulorbliifte Sici=
lienö. lau AmestrAtinus, adj. , imbst. -tlnl,
örum , m.
Ainica f. amicus. — Auiice {Plaut, aud) -etter),
ade. [amicusj freunbfdjaf tlid), mo^ltuollenb
a. l'acia; amicissime loqui de Caesars; *gem,
tuillig pauperiem pati.
Amicio, -ictum 4. ( jut. amicibor Plaut.) [amb-
iacio] eigtl. umtoetfen, se ob. pass, amicior
fidj umioerfen, umneljmcn, umhüllen, !lei=
ben, mit einem Obertleib amictus pallio, togfi,
laenä; f«e fid) anf leiben; fatnicitur er giebt ber
loga ben gehörigen galtenmurf (o. auftretenben
Siebitcr). ^ueru. *amictus nube candentes umeros
umbüllt je, *amictae ntibus tilmi o. Sieben bie&t
umfd)lungen; *ossa pelle a. nmftbloffen; *quid-
quid c huit ia amicitur ineptis eingemidelt loirb.
aimcHer f. amice.
ämicitla, ae, f. [amicus] greunbfd)aft vetus,
intima; est mihi a. ob. suni in amicitia cum
alqo ftebe in freunbftbaitUdjet Setbinbung mit;
a. est inter alqos; amicitiam facere, iungere,
coniungere, getere, dimittere, dissociare, dis-
suere, discindere, renuntiare; bäujig 0. Söllern
ob. Staaten, greunbjd)aftAbünbniiS, freunb--
lidjeö Ser^ältnib; aud) graves principam a.
o. erften triumuirat Hör.; meton. pareet ami-
citiis greunbe Oic.\ ex intima eiuB a. Tac.
Amictus, us, m. [amicioj 1) bic Slrt, ba« Ober =
f leib umauincrfcn, ber Ummurf, galten=
rourf, bie traperie imitari amictum «leis 2)
bet Umrourf, ba« alb Ummurf bienenbe ®e=
niaub, inäbef. "tDberfleib, Sftantel; aud) *B.
bet ft opf bebetf ung capita Phrjrgio velamur a.;
aurato eircumvelatur a. 8) *tp. nebulae bid)t
um^üdenber Siebei; caeli bie umgebenbe iiujt.
Aniicülu, ae, f. [dem. u. amicaj liebe greun-
bin; Siebten.
amlcülum, i, n. [amicioj üKantel.
kmicülus, i, m. \dem. o. amicusj baj greunbs
d)en, ber liebe greunb.
Auiicus, [amoj 1) adj. m. comp. u. sup , bt-
freunbet, geneigt, mo^lmollenb, günftig
tribuni a. sunt nobis; cum amicior omnium Ü-
bertati quum suae luerit dominationi; succes-
sor amicissimus; rMusis; *quam sibi non sit
a. mie jetjr er fitb felbft b«fdi »quid te tibi red
dat a. mit bir jufrieben; *dtves Uerculo a. burdj
bie $jmlb beb ic., *aures geneigte, *vultus; »ven
tus, "tempus miUtommen; dare alqd a. animo
feinem lieben gütlid) t^un (mie q:(lot b
hom.) Hör. II) »übst. I) -ns, i, m greunb,
amicissimus meus mein befter Ort.; veritatis; in
politischen Serbältniffen socins atque a.; eocius
et a. popuU Romani; aud) *©önnet, *®enoffe,
©effi^tte; im pl. hofleute, Siatgeber, SOÜi
niftcr eine* giirftcn. 2) -a, ae, f. o)*5reunbin
b) (Dirne, Setiebte.
ä-intgro, 1. fortjieben Romam Liv.
Äminaens, -neu«, adj. vinnm au i einer Qte flenb
im picentift^en ©ebiete Verg
Amisin, ae, m. bie 6mS Tac.
Amlsslo, önis f. (einm. Nep. Ale. 6, 2 -«Mas,
us, m.) [amittoj ba« Serlitren, ber (Seeluft
oppidorum, dignitatis, fregni, amiconun ; fburdi
ben tob tanti viri.
Ämisus, i, f. Stabt in $ontub. tau. Amiaöni,
örum, m.
Amlta, ae, tonte, beb Saterö Stbmefter.
Amlternum, i, n. Stabt im SabineTlanbe tau
«) Ämlterninus, adj.; subst. -ntnl, örum, tu.
b) *£miternus, adj.
Amitto, 3. [per/', sync. amieti ft. amisisti Ter ,
amissis ft. amiserts Plaut] 1) fortfe^ietetf*
fahren taffen, Ioilaffett amitte intro — lafj
mid) inö ^iaue, hanc frei laffen, crum hinc nad)
häufe fd)iden Plaut. ; anulum fallen laffen 2>r. ;
{Gurt.) matnros fructus per inertiam e mani
bus; praedam de manibus, ex oculis manibus-
que; tp. eventum ornnino, sensum maloram ent;
geben bem ic , fortitudinem aufgeben, occasio-
nem, tempus uitbenugt ootbeigeben laffen; tidem
fein ©ort breiben Nep ; sacramentum amittitur
mirb ungültig, aufgehoben; spem aufgeben. 2)
Bcrlieten tburd) ob. ohne eigene Sebulb, aue
®erfeben, 3ufaD) pecuniam; Decius amisit vitam,
at non perdidit bat baö Sieben Betloren, aber
nicht unnüf roeggemorfen; causam, litem; cla«-
sem, oppidum, rem publicam; aspectum, lu-
mina, oculos; civitateui; corpus et vires; digni-
tatem, virtutem, honestatem; optimates bie
©unft ber tc. Nep.; *fidem bie ©laubmütbigfeit;
bur^ ben tob Bcrlieten lilium, uxorem; subst
amissa, örum, et. bat Verlorene.
Ammon, Ammönli f. Hammon, Hammonii.
amnlcöla, ae, [amnisu. colo] an einem Strome
beimiftb Bslix Ov.
amnlcälns, i, m. [dem. o. amnis] Liv. — anmis,
is, m. 1) Strom (breiter u. tiefer glufe, f (bi ff bar
u. unmittelbar ine SReer gebenb) "Strömung
secundo, fadverso ftromabmarti, ftromaufrodrt«.;
m. SRüdjitbt auf ben Stromgott * uxorius ; * S t r o m ,
fflut Uceani, Eridani; »fflalbftrom. ®ieB=,
©ilbbad); *8)atb. 2) *©affer ob. glüffig
feit flberb-
Amo, ( fut ■ exact. aiuacso, -is, -int Plaut.) 1 1)
lieben, lieb bQ^enf Strn haben ut scires
cum a me non diligi solum, verum etiam amari ;
magis te quum oculos nunc ego amo meos Ter.;
ulqm ex animo, singulari amore, miritice, unicc ;
inter se fich unter einanbet; "Musas; patriaru.
otium; horum nomen, orationem, vultum, iu-
cessnm; Alexidis manum (hanbfdirift); ea, quae
secundae res nmant, luscivia utque superbia in-
cessere Sali. Jag. 41, 8; *herb;l lapatlii pratit
amoene
amphora.
53
amantis; tut ferme amat posterior adulatio;
•ianua limen bleibt gern oerfd)loffen; nt. inf.
paus., qune ira fieri amat, eigtl. acc. c. inf.,
betten ©efchehen (w ai) bei 3«rn gern fiet)t ob.
bat Sali. Jug. 34, 1: hic ames dici pater atque
princeps laR bir gefallen, genannt gu Werben Hör.,
*m. inf. act. etw. gern tt)un, gu thun ge;
raobnt (ein, aurnm per medios ire sateüites.
3n#bef. ai finnlitb lieben (tm eblcten u. unebteren
Sinn be® 'Sorte®) alqm, alqam bef. abtot. ein
Siebeioethältni®, eine ©eliebte, ein RRäb--
tben b“ben 6) al« Bittformel «i me amas, si
qu dquani me amas. c) (Com.) ita (sic) me dii
(bene) ament. ob. amabunt fo Wahr mir ©ott
helfe, 'wahrhaftig’; au 4 ai* ©rufe, dii te ament
qtüfe hilf) ©ott! Plaut, d) se a. o. eiteln TOen-
Rhen, oon fidj eingenommen fein Hör. e)
ÄottBerf.) alqm de ob. in alqa re jmbm. für
etw. fid) oe xpf liebtet fühlen, nerpflidjtet,
oerbnnben fein, tanf wiffen; auch bl. amo
te, merito te amo Plaut. Ter -, credo hunc me
non amare (mit mir guf rieben fei). At ego me
amsri (bin mit mir jufrieben) Cie.-, bat), bei Sitten
Äonoerf.) »mabo ob amabo te eigti. id) werbe
bir fehr Derbunben fein — fei fo gut! ich bitte
fe|r! auch nt. nt ob. ne, ecin quid te amabo ut
facias Plaut.; amabo te, ut illuc transeas Ter.;
amabo te, ne — assignes de.; amare te - ait
multum, nt — deferas Plaut.
imneni, ade. [amoenus] ergöfclid), anmutig
Plaut.; amoeniesime habitare Plin. ep.
imoenltas, ätis, f. f amoenus] 1) in flaff. tßrofa
irrt nur ÜInnei)mlirf)feit, Siebltchleit, Sei},
reijenbe Sage (n Stabten, ©arten, ©egenben)
flaminie. hortorum, domus, orarum et litorum ;
pl. ad deleetandum anmutige Sefifctümer, um fnf)
beran gu ergäben. 2) iBoi; u. nad)U) übetf).
$eig, 2iebtid)leit (nitfjt ohne üblen Sieben;
begriff) sitae baS oergnugliche , üppige Eeben;
•moenitates intempestivae, verborum, orationis
Plaut.-, als SieblofungSwort, mea meine §olbe,
■Säfte Plaut.
tmoenns, adj. m. comp. u. sup. füerw m. amo)
l) in Haff. Stofa faft nur n. Slaturfthflnheiten,
lieblich, reijenb locus, ager, ripa, litus, *rosa,
•aorae, *aquae, fhorti; ‘itubrt. pl. n. anmu-
tige, reigenbe ©egenben Asiae, litorum. 2) p
esberen Singen annehmlith, lieblith, mit
üblem Slebenbegrij? cultus amoenior (gu eleganter
tngng) quam virginem decet Liv.; vita, ingc-
aium Tac.; hic me amoenitate amoeua (mit
ntgerorbentlicbet) amoenus onerarit dies Plaut.
i-möllor, 4. dtp. \ inf. pass, amolirier Plaut.] 1)
mit anftrengnng fortbewegen, =f (Raffen, bei-
feite fchaffen, entfernen oWecta onera, +ob-
stantia silvarum; tpriu» (illos) ab ocnlis mor-
talmm amolita natura est, quam ; (Ter.) uxorem;
«? Reh fortmachen, Rd) paden Ter.; omnia tyran-
nidis vestigia. 2) abwenben, befeitigen fde-
(iecns; finridiam crimenque ab alqo; auth
m bei SRebe etw. beifeite fefcen, aus bem
Spiele Taffen a. et amoveo nomen meum Liv.
aiadmnm, i, n. [apapov] eine ©cwürgRaube, ba®
Amomutn (Cixsus vitiginea L.), bah- auch bie
©ewürgtraube be4 Slmomum u. ber barauS be>
reittte ©alfam.
wör, öria, m. [amo] 1) bie Siebe in (erga) me;
iurenum puerorum gu ben ic. ; patriae, litera-
rum; fraternus gu bem SBrubet tc.; in amore
esse alcui p. jmbm. geliebt werben; habere in
amore alqm, amorem erga alqm; mihi est in
amoribus er Wirb B. mir geliebt; amores homi-
num in te; ‘flagrans Siebeäglut; 'lentus, *tur-
pis; m. gen. subj. u. ob).; *primus Siebeierllü
rung; *Siebe ber tiere; *pl. Eiebfdjaften a.
et hae deliciae quae vocantur; *Siebe®Ber
höltni«, ;hänbel dulces, lascivi: nuptaruro
mit tc.; ’perfonif. bet Siebeägott, Slntot. Gu-
pibo, auch pf- 2) ber geliebte ©egenRanb, Sieb
ting amores ac deliciae tuae, Roscius: + amor
et deliciae gen»ris bumani; *bie ©eliebte 31
tp. heftifri Begierbe, SuR gu etw.. Sucht
stupri, consulatus, cognitionis, amicitiae, 'ha-
bendi Habgier, ’argenti.
Amorgos, (-us), i, f. eine ber fporabifchen Unfein,
j. Morgo, Tac.
amätto, önis, f. [amoveo] bie (Entfernung, bn®
fflegfdhaffen, doloris.
A-mfireo, 2. fortbewegen, =fchaffen, entfer
nen (oft B etw. Unangenehmem ob. Säftigem)
alqm ex, ab alqo loco; se R<h f ortmathen, Rd)
entfernen Ter., Liv.; *boves per dolam = ent
wenben; +alqm in insulam Betbannen. §ietB.
benehmen, befeitigen, entfernen suspicio-
nem ab alqo Plaut.; libidinem, odium, metum,
molestiam; culpam a se; sensum doloris a sen-
tentia dicenda auf ba® Urteil nicht einwitlctt
laffen; amolior et a. nomen meum, f. amolior
2); amoto ludo Spafi beifeite Hör.
Amphlärius . i, nt. Sobn beä Citle« u. ber $jp
permneftra, ©emahl btt Sripbple, Sehet u. Jtaunv
beutet gu 9lrgo4. ®ao. a) * AmpliiärAlde», ne,
m. männlicher 9lad) lomme be« Ämph- •=» 9Tlf;
mäon. 6) * Amphiariteus, adj.
amphTbSlIa, ae, f. [äuyißolta] gweibeutig
leit, Doppelfinn amphiboliam versus intelle-
gere Cie. div. 2 §. 116; acuta fam 7, 32, 2 (ugl.
ambignitai).
AphictySnes, num, m. bie «mphilthonen , 83er-
binbungen gu rcligiäfen mehr als gu politifdfen
Rwedeu n. bennd)barten ®6lferf(haften in ©riechen
lanb; bie midjtigRen waren bet ®unb bei (Delphi
u. ben Ihermopplen.
Amphilficnl, drum, m. Bewohner bet Sanbfchaft
AmphTlöchla, ae, f. im norböftl. 'Sdarnnnien .
ber Jiauptort Argos AmplitlÖchTcnni.
Amphflöchus, i, m. 1) Sohn be« «mpbiarau«,
fflrünber o. griechifthen Stabten an ber JlüRe p.
Gilicien. 1) Sohn beä Sltfmäon u. ber TOanto,
Seher gu Dropu*.
Amphinn, onis, m. Sohn bf« 3upiter u. ber Än-
tiope, ©emahl bet 9Robe ©r legte bie Burg gu
SEheben au, wobei bie Reifen u. Bäume ben tönen
feiner Epra gefolgt fein follen. tat). Amphi-
önius, acO-
AmpbTpölls, is, m. Stabt in SDlacebottien. tat)
AmphTpölit&nng, adj.
Amphlss«, ae, f. .fwuptftabt im Sanbe ber ogoli-
fthen EoTrtr.
amphTtheStnim, i, n. fdaqu&eorroov] Slmphi1
theater, Sthauplap für (fechtet: u. tierfämpfe
mit terraffenfärmig auffteigenben Sipen Tac.
Amphitrite, es. f. ©öttin be® ajlcere«, bah- *3Reer.
Amphitrfio (Plaut.), -tryon (OtO, önis, tu Sohtt
beä Sllcäu«, Sönigä 0. tirpuä, ©emahl bet SUB
mene. tao. *AmphltrJöntades, m. — .^erculeö
ampböra, ae, f. [dfwpoofwe] 1) rin WefäR, meift
au® thon u. mit grnet ^cnfeln, gum Hufbewahren
54 Amphrysus
be* SBeine«, bcr ftrug. 2) ein Sltap o) für glüf=
figfeiten, ungefähr == 2 umae b) (gen pl. auch
umphorüm) jur Seftimmung ber ©röpe eine«
Skiffe« (infoftrn eine a. = 80 fßfunb).
Amphrysus, i, f. Stüftenflup in Ipeffalicn, an
weitem WpoBn bie gerben be« fiönigä Slbmetu«
geweibet paben foB. Dao. * Amplirjslus, adj,
sara d. SJorgebirge SeppRtium, im Sanbe bet au«
Ipeffalien ftammeuben Socri Ebijcppprii Ov.;
vates t>. ber SibpBc, »eit fle SpoBo begeifterte
Verg.
mnple, adv. m. camp. u. mp. [amplus] 1) reilp •
lidj, anfepntiip, bebeuteub munera amplis-
sime missa. 2) ergaben, ȟrbcBoll, grojp
artig, f>rä(^tig, ^esclic^ exornare triclinium;
amplissime efferri; sublate ampleque dicentea.
3n*bef. ampliu», adv. bef. B. ber Huäbepnung
in ber 8fit/ weiter, länger, ferner, mepr
non luctabor tecum a.; proelio non a. lacesait;
(fettner) in pdperem ftärfer invitare
Ter.-, multo etiam a. Catn. ; bef. bei 3ap!enam
gaben mit Betriebener ftonftruftion a. sunt Ber
menseB mepr at« ic. ; triennium a.; a. centum
cives Romani; septingentos iam a. annos; quod
(spatinm) est non a. pedum DC mepr beträgt
al« IC. ; non a. quam terna milia aeris ; trienmo
a. ; a. horis quattnor fortissime pugnaverunt,
3n*bef. a) weiter, überbie«, baju, jonft
noep, notp mepr quid vis a.? qnid quaeris a.?
et alia a., non dico a., nihil dico a.; hoc a.
noep weiter, noep ba»u; feo a.; nihil ob. nec
a. quam; feüipt. nihil a. quam ob. nec quid-
quam a. (sc. agit) quam etc.; auep cBipt- nihil
a. fonft nitpt«, nur baä, niept mepr Ter., Oie. 6)
al« t. t. a) bet im Senat Stimmenben Servilio
assentior et hoc a. (überbie«) censeo. ß) al«
geritptl. t. t. amplius non peti baft fpätcr tein
weiterer Slnfptucp gemacht werben bürfe; amplius
pronuntiare auf weitem ©ewei« erfennen, B.
JRidjtei, wenn eine Sacpe noip niipt pinlangtidp
ttar u. beSpatb ju Bertagen ift; Bgl. amplio.
amplector, 3. ( imper . amplectitote, partic. perf.
pass. Plaut.) dep. [am u. plecto, nlixm] 1) eigtl.
ftd) um etw. ob. jmb. fleepten, bap. mit ben St»
men ob. §änben umfdjlingen, umfaffen genua
Plaut., sara manibus, (Tac.) aram, “divum si-
mulacra, ’dextram, *non posaunt amplexae
adire einanber anfaffenb, .panb in §anb; auep
wie mit armen ob. Sänben umfcplingen, um-
faffen, umgeben, umjtpliefjen, umringen
compedes crura Plaut.-, hostinm aciem; locum
munimento, fexedrü et porticibus; ignis proxima
quaeque et deincepa continua amplexus ergriff;
•murus urbem. 2) übertr. o) et», ergreifen,
annepmen, willtommen peifjen, benupen
alqm tamquam obsidem consulatus mei; liben-
ter talem animum; victoriam pro sua; focca-
siones. 6) jmb. ob et», mit Siebe umfaffen,
lieben, poippalten, auf etw. SBert legen
alqm amore, amicissime; hoc se uno fiep etw.
ju gute tpun Hör. sat. 1, 2, 53; tanto amore
suas possessiones; omni vi regium nomen; rem
publicam; artem; ius civile vehementissime ;
nobilitatem et dignitatee hominum. c) etw. mit
bem ©eift umfaffen, burtpbenlen, erwägen
iudex non omnia consilio; cogitationem toto
pectore. d) etw. umfaffen, unter et». auf=
nepmen, begreifen alqd virtntia nomine, sen-
tentiä suü; ceterorum suppliciorum omnes
— amplus.
acerbitates; in fiep faffen, entpalten ea regio
quot non urbes modo sed gentes. e) in ber
jnrfteHung umfaffen, befpretpen argumentum
pluribuB Terbie, omnes res per scripturam;
*cuncta versibus; auep jufammenf aff en, fum-
marifep bepanbeln, idem virtutis nomine;
omnia communiter; omnes oratores, qni ubique
sunt aut fuerunt; + omnia genera breviter. lad
a) awplexor, dep. 1, Berflärtte [form B. amplec-
tor, cigtl. u. tp. ; altiBe [form amplexato Ctc. p.
Clu. §. 124. b) amplexus, us, m. ba« Um
fcplingen, Umfaffen, Umarmen serpentis;
terrarum Liv ‘amplexus. dare umarmen;
’petere alqm, alqd amplexu umarmen WoBen;
•teque amplexu ne subtrahenostro; *ba« feinb
Itdpe Umarmen beim Singen.
amplTflcAtlo, 5nis, f. famplifico] Erweiterung ,
Betgrüperung, inSbef. B. bem Slebner, bic
jleigernbe ©arjlellung.
nmpllflcstor, öris, m. famplifico] Erweiteret,
©ermeprer dignitatis tuae, rernm.
ampIYfTeS, adj. [amplificus] prätptig, perr =
l i cp CL
ampliftco, 1. [amplns-facio] erweitern, Ber =
grüpern, mepren, auSbepnen, nerftärlen
urbem, civitatem, divitias, fortunain BCTbeffern,
Bonum, voluptatem, ‘saevum dolorem, auctori-
tatem, gloriam; pauci honore et gloria ampli-
ficati; o. SRebner, perBorpeben, in ein pel-
lete« Siept fepen, Bergräpern, peben (fo<
wopl lobenb al« tabelnb), rem ornando; alqd
dicendo a. atque ornarc; a. et augere, oratio-
nem peben, pöpern Scpwung Berieten,
nmpllo, l. [amplus] l) erweitern, Bergrüpern ,
sermepten *rem bn* SBermögcn, thonorem,
ftemplum. 2) t. t. ben ticpterlidpen Sprnip
auf einen anberen Jermin Berfipieben, Ber:
tagen causam alcis, hominem nefarium bie
Sadje be« ic.; bis nmpliatus est renB.
amplTter, adv. [amplus] reicpUdj, ftattlicp
Plaut.
amplTtüdo, Tnis, f. [amplus] l) groper Um =
fang, SBeite, ©röpe, 9lnfepnli(pleit urbis,
simulacri, cornuum, corporis. 2) tp. a) bie bur<p
ipren Umfang imponierenbe ©röpe, ©ropartig =
leit, Erpabenpeit nominis, animi, rerum
gestarum; araplitudines quaedam bonorutn ; auip
b. ber fRebe, @(pwung, ©ropartigteit, reiepe
gülle be« SuSbrud«. b) Slnfcpen, ©ürbe,
§opeit, angefepene Stellung im Staate
maiestas est a. ac dignitas civitatis; ad sum-
tnam a. pervenire.
amplius f. ample. -- amplus, adj. m. comp. u.
stip. 1) umfangreitp, weit, geräumig, grop.
domus, enna; *ter a. B. ©ettjon 'breimal riefig’
2) siel, grop, bebeutenb, anfepntiep, r e i cfa =
li cp pecunia amplissima, numerus amplior,
ampliores copiae, ampliora navigia, amplior
pecunia; divitiae, negotia, ampliesima auctori
tag; occasio; auep subst. amplius ein meprere«,
mepr non daturus sum a., qnanto a. tempo-
ris, obsidum. ®ap. a) ftarf, peftig si forte
morbus amplior factus siet Ter.-, hae irae factae
essent multo a. Ter.; ira, speB. 6) glönjenb,
glanjBoll, präeptig, perrlicp triumphus.
funuB, honores, epulae, munera, praemium, res
gestae, locus ad agendum amplissimus; am-
plum est e« ift eprensoB, sibi a. apud popu-
läres futurum esBe; a. Tuscis ratus Liv. c)
k
55
Ampsancti — an.
bocbfiebenb, berühmt, au#ge}eiebiiet homo
virtute cognita et spectata fide amplissimus;
a. genere; amplissimo genere natus; amplissiuii
viri, magistratus; a. et hone« tue fatniliae;
iiGbef. amplissimus al« Tiiel für hohe Staat#-
würben: %oä) collegium decemvirale; sacerdo-
tium; honor (b. ftonfulat); ordo (B. Senat);
amplissimorum ordinum viri delecti au# bctn
Staube bet Senatoren, Witter ob. Iribuni atrarii;
n. comp, ego nedilis, hoc est paulo umplius
qaam privatns. d) B. Webnet u. bet {Hebe mürbe:
coli, glänjenb erat oratione satis a.; causi-
üicus grandis atque a. ; orationis genus.
impsancti f. Ainsancti.
Ampsirarii (Ara» ), örum, m. germanifthe Sölfer=
idjoft am linfen Ufer ber Wicberem# Tac.
impnlla, ae, f lolbenförntigr# ©efäfe mit engem
hälfe u. meitem Saudje, jum Wufbewabrciv Bon
Salben, ein Salben- ob. Sd>minff!fif(f)d)en;
’fp. b. bochtrabenber Webe, Sombajt Hör.
Ta» ampullor, dtp. 1. tp. eine bothtrabenbe u.
fd)»ülftige Sjptacbe führen tragica inarte Hör.
jmpütatio, önis. f. [amputo] ba# Slbfcbneiben
bei unnüfcen Steifer sarmentorum.
•im-pito, 1. l) ringsum abfdjneiben, meg:
»ufen, tappen, abfol.; (Hör.) falce ramo» in-
otüei. ^iet». ’überb- abfdjneiben, abbauen
«Jcui rasnu», numeros, caput, membra; aurem
alcis; im Bilbe in corpore quidquid est pesti-
ferum. 21 bcfdbneiben, auSpu^en vitem ferro;
tp. ä multitadinem eententiarum , narrationes,
tcolloquia abfürjen fnumeros legionnm Ber-
rainbmt; amputari moras Just., amputata loqni
in abgebrochenen Sägen.
tmpyrus, i, m. 1) ein Hefter ber Eerc# 2)
«in Sapitbe, Batet bc# Seher« SBopju®. ®ao.
Anpfeldes, ae, m. = Wlopfuä Or.
Amprx, cis, m. l) ein ©enoffe be« $b'ne»* 2)
rin fiapitbe Or.
Amsancti (Amps.) sc. lacns, ein See in Sam-
Jtiirni A. in Hirpinis Cie. ; volles Verg.
'mal ins, ii, m. König 0. Älba Conga,
tmnrrn, ae, f. [«juöpy r;] C 1 f rf) a u m , = t) e f e Verg.
inifelae, arum, f. 1) Stabt in fiafonicti, §cimat
btt TioSturen, ber Helena u. Klfltemnäftra. $ao
’AmjelaeuH, adj. fratres bic 3Ho#turen; aud)
‘ioartanifcb. 2) alte Stabt in Satiuni. — *Amj-
rlides, ae, m. Sobn be# 9tmt)tla#, Erbauer« 0.
Amyclae l), ^pacintbu«.
Aafens, i, 1) Sobn be« Weptun, König in Bitbtp
»int Verg. 2) ein Kentaur Or.
«.rajgfMnni, i, n. [apeydaiov] bie SRattbel, ber
JRanbelletn.
Injinone, es, f. a) eine ber Xötbtet bei Xtanaui.
b) Cuetle u. Bach bei üerne in Sfrgoli«.
Ab jruta»,ae.m Warne mebTerermaceboniitber Könige,
'»nrstls, idis, f. fägtianc] ba« Seeren be«
Seihet# in einem 8«flri »• begierigem Irinten.
imj thäon, önis, m. Batet be« SWelampu# U. Bia#.
Ta». -thAönlus, adj.
m. biijunftiBe (fragpartitel ober, ober ob, autb
»erfebärft anne. 1) eigtl. nur gebraust, um eine
(Beite (britte u. f. m.) »frage, foroobl birette al#
■nbirefte, etnjulciten, burtb »eltbe eine anbere au«-
sricblofjen mirb, roobei ju bemerten, bafe, wenn
!ae jmeite grage bie Serneinung ber erften ent=
hält (ober ni^t), an non ob. necnc ßebt, u
(»or an non in bireften u. inbiretten biSjunttioen
Stagen, jebotb böufigcr in birelten u. mit ÜBicbct-
botung be# Serbum#, necne faft nur in inbiretten
u. meiften# ohne Sieberbolung be# SSerbum«,
utrnm Milonis corporis an l’ythagorae tibi
malie vires ingenii daii? VoBne L. Oomitium
an L. DomitiuH vos desernit? Komamne venio
an hic maneo, an Arpinum fugiam? permultum
interest utrom perturbatione aliqua animi an
consulto et cogitata fiat iniuria; Gabinio dicam
(obtrectatum esse) anne Pompeio an utrique?
interrogatus tria panca sint anne mnlta; sor-
tientnr an non? Corinthiis bellum indicamus an
non? dicam huic an non dicam? Sunt baec tua
verba necne? Dii immortales, sit Latium deinde
an non sit, in vestra manu posuerunt; Anti-
gonus nondum statuerat conservaret Eumenem
necne; dii utrum sint necne sint, quaeritur.
2) (tbeinbar in einfachen, bef. rein rbetorifibcn ar-
gumentierenben ob. miberlegenbeu (fragen, jebotb
fo, bag immer eine oorbergebenbe (frage fitb er«
gänjen lägt, a) bat bie ju ergänjenbe (frage be -
tabenben Sinn u. ift im allgemeinen (o ju faf«
fen: Serbält fi A’i nicht (o? 3ft bie# nicht
»abr? (ülaubft bu bie# nicht? u. bgl., fo beu-
tet ber Webner burdj bie (frage mit an an, bog
bie Bejahung berfelbcn oertebrt fein würbe u.
unjuläffig fei, bab. bef. jum Kuöbrud ber Jjronie,
u. bcjtätigt ob. begrünbet auf biefe SBeife ba#
SBorbergcbenbe, im Seutfchen ober, ober etwa,
Wenn eine (frage »orauägebt, worauf bie mit an
eintretenbe (frage Bermutung#roeife bic Antwort
giebt, blo# etwa, quasi vero consilii sit res, ac
non necesse sit nohis Gergoviam tendere. An
dubitamus quin Komani iam ad noe interficien-
dos concurrant? Sigtl. 3ß bie« nicht au«gemad)t?
Steßt bie# nicht feft? Ober lönnen wir , zweifeln
tc.? 3wccfeln wir beitn? Nescio ecquid ipsi
nos fortiter in re publica fecerimus; si quid
fecimus, certe irati non fecimus. An est quid-
quam similius insanioe quam ira? Quid dicis?
an bello fugitivorum Siciliam Tirtute tua libe-
ratam? etwa baf; je. b) bat bie ju ergäitjenbe
(frage Berneinenben Sinn, fo beutet bet SHcbncr
bur^ bie mit un eintretenbe grage an, baf) bie
Serneinung berfelbcn oertebrt fein würbe u. un=
juläffig fei, mithin bicfelbe bejaht werben müffe,
häufiger ftebt aber in biefem (fade an non al# an,
im jeutfeben ober nicht, qnidnam benefieio
provocati facere debemus? an imitari agros fer-
tiles, qui multo plus efferunt quam aeceperunt?
(müffen mir beim nicht tc.). Antonii lege»
etiamsi sine vi essent rogatao, censerem tarnen
abrogandas. Nunc vero cur non abrogandas
censeam quas iudico non rogatas? An illa non
graviBsimis ignominiis sunt notanda, quod nnus
Antonius palam secum habuit armatos?
S) bic Srgönjung eine# (ftagefape# Bor an finbet
auch ftatt, wenn an, nnd)brücfUd)er an vero, eine
fogenaitntc argumentatio a minori ad
maius einteitet, inbem oon einem unjweifelbnft
fichcm geringem ©egenftanb ein Schhtfj auf einen
jweifelbaften bebeutenbene gemacht wirb, ober
etwa, an Scythes Anacharsis potuit pro nihilo
ducere pecuniam , noßtrates philosophi non
potuerunt? An vero vir amplissimus P. Scipio
Tib. Gracchnm mediocriter labefactantem sta-
tum rei publicae privatus interfe-it, Catilinnm
— non consules perferemus?
4) auch ben (fomteln haud scio, nescio, du-
bito (dubium, incertum est) an, welche ben Sinn y
56
Anaces — Andraemon.
einer Peftpeibenen Behauptung pabrtt (im ®eut=
fipen = icp wcig nicpt, icp jmetftc ob nidjt,
nielleitpt, roaprftpeinlicp, bütftc roopl,
mödjte wopt) unb mit nod) gtögerer Surücf:
pallung haud eeiam an ob. aubitem, dubi-
taverim an, liegt urfprünglid) eine (frage ju
®runbe. 3fl übrigen« bic beid) eibene ©cpauptung
negatio, io iß natp Haff. Spracpgebraudj haud
scio U. {. to. an non, nullus, nemo, numquam
etc. ju (agen, tuäptenb natpll. unb fpätlat. Siprift
ftctter ebne pinjugefügte Negation beftpeiben net
neinen nescio an melius patientiam dicere poa-
►im id) tönnte nietteidjt ricpnger je.; dubito an
VenuBiam tendam ob icf) nicpt imcp ®. eilen
ioD; dubito an (id) mödjte Wogt) hunc primum
omnium ponam; dubito an turpe non sit eS
toitb Bielleicpt nicpt :c.; haud scio an ne opus
quidem sit; t nescio an veniat idj tteig niefjt ob
et fommt, et tommt oieHeitfct nicpt; fhaud scio
an qnisquam, ullus etc. f. quisqu&m. 5) * + in
einfachen inbit. ffragefäpen — » num ob, nescio
an perfecturus sim. 61 bi«tn. ohne ein ©erbum
bet ffrage ob. be« Smeifelä jur ©ejeiepnmtQ bet
Ungemigpcit jtpifcpen jtoet ©orfteDungen, ober
cum ei Simomdes an quia alias (eigtl. ob mat
es vielleicht ein anberer' polliceretur; paucis an-
tequam mortuus est diebus an mensibus. So
bef. bei Spät, aive fatali vecordiä an — ratus
Tac.
Xn&ceg, cum, m. [nvoxec ftatt ävaxtse] bie$etl‘
f th et, fßame bet ®io«luten C. n. d. 3 §. 53.
Xnäeliarsls. Ydis, m. ein Scgtpe fürftlilpen @c
jcpledjte«, bet ju SolonS 3e'* «ne Steife burcp
JDriecpenlanb maipte.
Anacrenn, ontis, m. griedpifcper Ititifdjer ©icpter
auS CeoS um 650 n. Epr.
Xnactärlnm, ii, n ©orgebirge am ambracifipen
SReetbufen.
Xnagnia, ae, f. alte Stabt bet fjernifer in fiatium.
5)aB. Aunpninns, adj.; subst. ini, örura, m.;
Anagninum, i, n. (sc. praedium) ein fianbgut
EicetoS bei Mnagnia.
Annunngteg, ae, m. favayvaiavrje] bet ©otlefet
(ein SflaBe), tein lat. lector.
Anancneum, i, ». [dvayxcuor] groger Jrinf =
beiger Plaut.
AnApaegtng, adj. [«»oriroiarot] a) -US, pes, bet
©eräfug bet Mnapäft, versus aus Mna-
päßen beftcgcnb, bis», bl. anapaestus. b) -um,
i, n. ein ©ebicgt in anapäfttfcgen ©erfen.
XnSphe, es, {. eine bet Sporaben
Xnäpns, i, nt. tftufs in Sicilien Alt'.; auig Ana-
plg als gluggott Ov.
Anarteg, tum, m. Sölterfcgaft an bet Igeig in
©acien Caes.
1. Äu äs, ae, m. ging in Spanien, j. ©uabiana.
2. änäs , ätis, / bie Ente. $n». a) dem AnA-
tfcülu, ae, f. ein ßntcgcn; ( Plaut ) als ßpnteb
cgelnbe Slntebe, mein ©üppcgen. 6) änätinus,
ad?, oon bet Ente, ®nten=, Plaut.
Snatöcismus, i, »i. [dvatoxiopds] 8'nb auf
J3in«.
AnaxSpöras, ae, in. griedjiicget ®pilofopp au« bet
ionifd)en Stpulc umS 3 600 »• Gbt
Xnaxarchus, i, m. griecpiidiet 'Bpilolopb auS flb-
beta, Slnpänger beS Aemofritue, 3eitgenofie
Wejanbet« beS ®togen.
XnnxTmnnder, dri, m. grtecpiftpet fipiloiopp auS
bet ionifdpen Stpule umS 3- 550 o. Ept.
XnaxTmfineg, is, m. gnetpiicpet ®pilojoPb aus bet
ionifdpen Sdjule, Spüler beS fflnajimanbet, umS
3. 500 o. Egt.
Aucalltes, um, ». ein britanniftpeS Soll,
aneepg, ctpttis, adj fam-caput] 1) *boppel;
löpfig Ianus; bap. *acumen montis boppel
gipfclig. 2) jmeileitig, jtneifcpneibig, b.
jmei ob. beiben Seiten per; an ob. natp
jmei Seiten, hoppelt *securis: proelium,
pugna, acies, tela, mal um, periculum, metua,
terror, munimenta, hostis, a. locis premi: an-
cipites ad ictum beibe Seiten (®tuß u. SRüden1
bem ®utf barbietenb (B. 'üerfoiienl ; hestiae quasi
a. b. hoppeltet Ulatur (Mmppibien). 31 tp. a )
fcpmaitlenb, unentfipieben, ungetoig, jmei =
felpaft fatorum via, disputationes , res, belli
fortuna, a. variique Casus, proelium, a Marte
pugjpare, bellum gerere (o bag ber SluSgang
unentfipieben ift; +ex a. mutatione temporum
pendens; (legio) in a. spe ac periculo erat
ifdjtoanfte jtoiiipen ffutept u. »offnung), utrum —
an Liv. b) ber Slniicpt naip fipwanlenb, un
aeloig, unfcpliiffig, ratlos animnm inter Pi-
denatem Eomanamque rem a. gerere Liv. ;
•sequor hunc, Lucanus an Apulus anceps, *for-
mido; auip tunjuoerläffig, unfitpet, jtnei
felpaft hostis, fides, quuestio, a. coniectura
est, ne (angepöngti — an. c) jroeibeutig,
boppelfinnig oraculum, sententia; *ius bas
junt Vorteil Pcibet Parteien gebeutet werben lann.
d) miglicp, bebcnlüth, gefäprtilp »ancipites
viae (maris); (Liv.) anceps erat m. inf. ; (Tae.'i
in anceps trahi, in ancipiti esse in miglitpet
flaae, inter ancipitia.
AnchTAlos, i, f. Stabt in Ipracien am ®onmb
Anchme«, ae, m. iperrfcpei ju AotbanuS, Sätet
beS äneaS. laB. a) •AnehJgSn», adj. b) *An-
chislKdeg, ae, m. = äneaS.
ancile, is, n. Meiner, länglid) runbet Stpilb,
lattfcpe; inSbef. bet peitige Stpilb, bet unter
bet SRegietung SRumaS B jiimmel per abgefallen
fein feilte u. nebft 11 nadjgemacpten als ein $*i-
liatum in iRom aufbetoaprt warb Liv.; gtn.pl. an-
ciliornm Hör. carm. 3, 5, 10.
ancilla, ae. f. [b. Beialt. ancula] Ifflagb, ®ie =
itetin, SIlaBtlt: mulier Sali. ®aB a) ancll-
läria, e, ti dj. SRögben jufommenb artificium
Cic. Tusc. 6 §. 68. b ) ancillfila, ae, dem.
aneYpes, Beralt. fform ftatt anceps Plaut.
Ancon, önis, f. u. Ancona, ae, f. Stabt in 3ta
Iicn, am abriatifcpen SRecte, j. notp fHncona
XaD, subst. Ancönltänus , i, m.
ancöra, ae, f. fdyxt>pa] SipiffSanlet, äntet
in (Bot) ancoris, ad ancoram consistere; na vis
in ancoris consistit, stat; navem in ancoris
tenere; ancoram iacere; ancoram tollere, prae-
cidere, moliri. ®ao. a) ancßrälc, is, n. Änfer«
tau. b) ancörärlug, adj. jum Muter gepbtig,
Mntet= funis Caes.
Ancns g. ©. A. Marcius, f. Marcius 1).
Ancfra, ae, f. ipauptflabt in Satatien'
andäblta, ae , f. eine Mtt (PlabiatoVen, beten
.•petme teine Öffnung not ben Mugen patten u. bie
alfo wie ffllinbe tämpften.
Andanla, ae, f. Stabt in TOeffetrien.
AndecAvl (-gavil, 5rom, -des, ium, u. -di, örum
m. gaUifcpe ©ölterfepaft an bet unteren Soite.
Andraemon, onis, m. 1) ©emapl ber ®tt)opc, ®ater
beSMmppiffu«. 2) König o. Äalqbon, ©atet beSApoaf
Andria — aDgustus.
57
Aidrla, Andrtns f. Andros. ©djlangen beftebenb, ©tblanaens comae
Aidrögfns, i, m. ©obn beS Slinod u. bet ©afi (iorgonis, cervii. — angnlpös, eais, adj. [au-
jp«?. Kebenjorm Atidrögcon, önie, m., Prop. guis-pes] fdjlangenfüfiig Ov.
Zac Audrogpöufu», adj., Cf. unguis , is, m. u. f. [ango] bie Schlange (info-
»ndrögfnus , i, m. |cd(K)yi'»oe] 3 reit t e r. fern fie fitb btntmfiblingt u. »ürgt, bei. bie grofie,
Andrömieho, es, f. ©emablin bei £>cfior, tuid) furd)tbare; »gl. draco, secpons). Sprich». ali
beütn Zob ©efangene beb i!qrrbu4, f pater o. ibm ©üb bei ©efährlidien *frigidus latet a. in herba,
um #eleitui, ©eftorä ©ruber, oermdblt. — An-
dromaclm, Zitel einet nad) Suripibei bearbeite
ien Zragöbie bei Snniui.
Andromeda, ae, u -de, es, /’. Jochtet bei dttjio:
pifdjen fiömgi Steppen®, einem Seeunget)euer jur
beute aueqekgt o ©etfeu® gerettet u. nach intern
lobe unter bie Sterne oerjept ; baf). aud) bai nach
i!it benannte öeftirn.
andrem, öni», m. lärittor] ein (Sang j»ijd)en
pari Bänben ob. ©lauern,
indröiiiius, i, m. Livin» A. aus latent, burd)
Sriegdgeiangenftbaft ©Habe bei M. Lirius Sali-
nstor. äitefter bramat. Zidjtcr bei ben Körnern,
um 210 o. Si)t.
Andros, i, f. bie nörblübfte Qnfcl bcr Gpflabcti.
Za». Andrlus, adj.; Andria, eine ftomöbie bei
Itrenj, bai ©Jäbdjen aui Slnbroi.
iaellns, i, m. , dem. o. anulus.
Antmürium, ii, n. ©orgebirge 0. Cilicien. Zoo.
•müriensls, e, adj. civitas.
inethnm, i, n. [arrjttov] Zill.
inetioftlu, inetinns — anaticula, anatinus, m
j., Plaut.
jufractus, u», m. [nm-frango] 1) ©iegung,
Stimmung; bef. Stimmungen einei SBegee-
riaram, montium, litorum; reetu regione si
nuilus a. intercederet; annuus ob. soll« Stete
lauf. 2) tp. a) » bet 9iebe Umjchttmf, SBeit-
ichtncifigtcii circuitio et a.; oratio sit cir-
cumscripta non longo a. ©eriobe b) bie f r u m -•
men Bege, bie ber Sachwalter jur gtlangung
bei Scdr.ee verfolgt iadiciorom.
isgina, ae, f. [ango] ©alieitl jünbung,
bräune Plaut.
urTportus, us. m. ob. -tum, i, n. (ango u. por-
tal) engei ©äficben, Kebengäfccben.
Angltla, ae, f '. (ango| ©öttin ber fceilfunbe bei
tan SKarfern u. TOarrubiern nemus Angitiae Verg.
Anglil, örum, m. bie Äugeln, ein ©tamm bcr
Sueben in ber iebigen Ältmarl Tac.
ingo. nxi, — 3. [äyr»] l) jufammenbruden,
beionberi ben ©ali, mir gen guttur, tussi» euen
»egros faucibus obesis Vera.; überh. förper=
lid)e ©eflemmung »erutfacbcn Litt 2) tp.
iugftigen, beunruhigen, quälen alqm, ani-
mum alcia; inaniter, gravi maerore; inibef. se
animi (Plaut.) ob. häufiger angi (animo, feit, ani-
mi), alqa re, de alqa re; auch m. einem abfidn
gigen gragefape, m. acc. c. inf., m. quod. Za»,
ungor, öris, m 1) ©eengung ber Sepie
aestu et a. veiatue burd) erftufenben Oualnt. 2)
tp ©eflemmung bei §erjeni, Ängfi, lln-
: u b e (ogl. amietas) pro alqo, confici angoribus.
AngriTarli, örum, m. gern, ©ölferffbaft auf bei;
ben ©eiten ber Befer.
'augaTcömns, adj. fangnis-coma] fd)langen =
taarig. — unguXcölus, i, m. dem. 0. anguis.
'•ngntfir, fera, ferum, adj. [anguis-fero]
d)laug entragenb. — anguigina, ae, m.
iaaguis-gignoj o. ©djlangen erreugt Ov.
ugnllla, ae, f. [anguis] ber ®al.
'angnlneus u. 'anguinus, adj. [unguis] aui
ob. bei Bibrigen, ©erpafiten, (fpri<bto.) alqm
odisse aeque atque -angues Plaut.; cane peiuH
et angue vitare alqd Hör.; *ali ©tembiib «=
Draco ber Zracpc. — angultenens, tia, m.
fangnis-teneo] bet ©dilangenträget ali©tent
bilb.
nugöl&tiiH, adj. [angulus] edig corpuscula Cic.
n. d. 1 § 66. — angulus, i, m. [»er», m. ango,
nyxulos] 1) @de, Binfet; *a. c saso ®de,
Spipe; tnibef. ber matbematiftbc Binfet. 2i
entlegener u. «infamer Ort, Binfet; Bet-
äd)t(tfb, quas (res) isti in angulis personant;
im ©übe me ad omnes literarum a revocas.
angustö, adv. m comp. u. vup. [angustus] I)
eng, fnapp sedere; scribere; angustins pabn-
lan; angustius milites collocare; bah angastius
se habere mebt in ber Stemme fein; angustius
apud Graecos valere in einem engeren, bejebrän!
teren ©inne. 2) ». ber 3abl u. Stenge fnapp,
fpärlid), färglid) frumentum angustius pro-
venerat; a. seicentos milites traneportare , re
frumentaria uti. 3) ». ber Siebe futj, gebrängt
dicere, neque id faciat tarn presse et a.
angnstlae, ärum, f., febr feit. sing. -la. ae, f.
fangustus) 1) ber enge Sfaum ob. Ort, bie
gnge itineris; locorum ». engen ©äffen, freto-
rum; au<b abjol. Sngpäffe; a. spiritns Sürjc
bei Ätemi. 2) tp. a ) o. ber Seit bie Sittje,
©efebränftbeit temporis. 6) beftbränttc
Slittel, Slangei, Kot pecuniae, rei frumen-
tariae; fpaternas ei a. esse, c) Serlegenpcit ,
®(b»ierigfeit, Slifilitbfeit in angustia» ad
dnei, angustiis premi, in angustiis esse, res est
in a. d) gngberjigf eit, Sleintifbf eit pec-
toris. e)o »ifienfdjaftlidien Unterfutbungen, © p t p
finbigfeit verbornm. f) ». fnapptr Zarfiel
lung, angustia conclusae orationis Oie. ». d. 2
§. 20; orationem in angustius compellerc
angnstlclÄvius, adj. fangustaa u. clavusl mit
fibmalem ©urpurftreif an ber Zunica Suct.
urigusto, 1. fangustus] beengen Cf.
angustus, adj. m. comp. u. sup. [angoj 1) ».
Kanm fd)mal, eng, fnapp iter, pons, fauces
portus angustissimae, Baltus, montes, Spiritus
angustior furjer Ätem; *a. (mit angejogenetn)
habenis compescere equum; subst. *fangusta
viarum. 2) tp. a) in angustum concludere, ad
ducere, deducere alqd ein=, befebränfen; in a.
deducere animi perturbationes jilgeln. 6) *».
berBeit befebränft, fnapp jugemeffen, furj
aevnm, dies, noi. c) bejdjräitft. bürftig,
jpärlifb, gering re« frumentaria, *re«, libera-
litas angustior, ‘pauperiea, faquatio, ’spes. d)
mifilid), ungünftig res (pl); fides gef(b»ä(blet
Jtrebit ; ta. et lubrica oratio; subst. angustum,
i, «. ßnge, ftlemme, mifilifbe Sage, 8et =
legenbett, Kot in angustum nunc meaecogun-
tur copiae Ter. ; in a. venire; res est in angusto.
«) beffbräntt, engberjig, fleinlitb, f lein«
miitig animi a. est; alii minuti et a. f) D.
»iffenfibafüitben Unterfuebungen (pipfinbig,
tleiniifb minutae angustaeque concertationes;
58
anhelitu8 — animus.
interrogatiunculac. g) D. bet SRebe lut}, bün =
big, gcbTingt a. et concisa oratio, a. et con-
cisae diBputationes.
änhelltus, us, n. (anheloj 1) bai Steuern,
Scpnauben, bet fur}eHtem a. moventur man
wirb aufiet Sltcm gefegt, *8ublimi8. 2) Mtem,
ffauep ‘aridus a. veniebat ab ore. 3) Slni;
biinfiung, tampf terrae, vini.
anhelo, 1. [am-halo] 1) intrnns. leuepen, fepnau;
beit ex imis pulmonibus; taurus Bub Tomere;
*fomacibtiB ignis brauft; finopia anhelans leep;
jenber, fepreienber. 2) trän*, peroor fepnauben,
leucpcnb petBorbringen verba; *ignes anhe-
lare; tp. naep et», [ipnaubcn, letbjen scelus.
®ao. ’Anhelus, adj. 1) leucpcnb, jepnaubenb
equi; neues engbrüpig 2) Stufen Berur=
faepenb cursus, sitis, febris, tussis.
AnlcUnus, adj. ju einem Slniciui gehörig
nota (rini) aui bem ftonjulatijaprc bc8 L. Ani-
cius Gallus, 160 ». Gpr.
anTcülu, ae, f. [dem. B. anus j altci ©lü ttcrcpcn.
Anlensis, inleniis f. Anio.
Anigros, i, in. tlcinei glup in Slii.
Anills, e, adj. [anus] alten tffieibetn eigen,
altweibermäfjtg *passus fflang einet Sitten
* vultus, cuiuo bei Sltteri; oft in fpotteubcm Sinne
ineptiae, fabellae, superstitiones ; (nid)t Bcrädjt;
tiep) fabellae alte fflefcpicptcpctt, Vlmmcnmntcijni
llor. sat. 2, 6, 77 f. tan. a) Aiiillta», ütist f.
popci Srauenalter Ct. b) üiiHYter, adv. alt =
wcibermäfjig, toie alte SBeibcr.
üuim», ae, f. jnet». m. öfepo«] 1) *SJuftpaucp,
SBinb a. impellunt vela. 2) bie fiuft als 'J?a
turelcment. 3) bet Mtem, bie eingcatmete
Sluft ( concr Bgl. Spiritus', continere, ducere a.;
(Ter.) animam recipe lomm’ wicbct ju Sltem;
(Plaut.) foetida übler ®micp bei Sltemi. 4) bat
pppfifepe Sebcniprincip, bie fiebenilraft,
bie Seele ppppologifcp, ali ©rincip bet tierifepen
©piften} neque in homine inesse animum vel
animam nee in bestia; *+abgefcpiebene See =
len, Schatten in bet Unterwelt; fd)ct}p. »• putei
SBafler Plaut.\ suavis a. (aiuphorae) SBciribuft
Phaedr. tan. a) bai pppfifdjc Sebcn, info;
fern ei burep bai ©orpanbenfein bet Seele im
ileibe bebingt ift animam agere f. ago 1); a.
efflare, edere, deponere, *exspirare, *effundere,
’finire, *dare; *a. relinquere; *animae dimidium
meao Hör. ‘animae pars (B. Slficen); dnm a.
est fo lange er atmet ob. lebt; fpricpw. animam
debere goiij Berfipulbet fein Ter.-, *bai ©lut ali
Sip bei Sebeni purpuream vomit a. 6) ein be =
lebtei SBejen, ali flieblofungiwort, wie unfet
'Sieben, Seele’ tob, meae carissimae a. ; *egre-
giae; ’animae quales neque candidiores terra
tulit. etc.; *o. bet ©cliebtcn. 5) feit, bie Bet*
nünftige Seele bei ©lenjepen «*> animus, anima
rationis consiliique particepR ; non interire ani-
roas; tp. Seele, Seift *yiperea ©ipemwut. —
AuiniAbYUs, e, adj. *=> animalis belebenb na-
tura Oie. n. d. 2, «i. 91.
all imart versio , önis, f. [animadverto] I) Sluf ;
mcrlfamfeit, Slefitfamteit a. et diligentia;
notatio naturae et a. 2) tabelnbe SSemet-
fung, Sabel effugere animadversionem; ini=
bef. Slpnbung, fRügc, ©eprafung (ju bet man
ali Staatibepörbc, ®ert, Sätet berechtigt ift) cen-
soria, censone; paterna; euppem. lobeifttafe.
abfot.; fcapitalia, feapitis. — AnTmadrergöres,
m. [animadTerto] bie ©eobaeptet Oie
AnTnmdverto, ti, sum, 3. [für animum adverto]
1) bie Slufmcrlfamleit auf et», ridjten, aept
geben, aufmerten, beaepten rem suam Ter.-,
non animadverti in pace; bap. t. t. B. Siftor.
bet Hcptung geben mupte, bap bem ftonful bei
feinem ©rfepeinen ©lap gemaept Würbe; fb. ©u
blifum, bem ber fliftor aept ju paben befapl.
2) bcmetlen, waptnepmen, fepen, erten-
nen (ali [folge bet 8ufmcr!fam!eit> alqd, alqm,
eos laetos, modo pari dos; animadversum saepe
est, cum etc. ; re» in qua nihil displicere, nihil
animadTerti possit mit SOtipbilligung bemerft
werben. 8) ein ©erfepen mipbiDigenb bemerlen.
apnben, rügen, ftrafen rem; in alqm jmb.
fttafen; euppem. tjmb. mit bem Jobe beftrafen;
res animadvertenda etw. Sttafwürbigei
ünimal, fxlis, n. [anima] ein lebenbei Sefcpdpf
in ber Weitepen Sebcutnng, auip b. SRenfcpen. im
engeren Sinne Ji er; bap. anh Beräcptlicp Bon
einem SRenfcpen funestum illud Untier.
änlm&IU, e, adj. [animaf 1) luftig, aui Saft
bepepenb natura. 2)lcbenbig, belebt exem-
lum bai lebenbige Original; auep belebenb ci-
us Sebeniluft, intelligentia geiftigt Sebenihaft.
anirmms, tis, [anima] I) adj. befeelt, leben;
^>ig. II) sühnt., m. u. f. ein lebenbei ©efepfipf,
liet, auch Born SJienfcpen, päupger aber biefem
entgcgengcfept; ali n. nur im jd. omnia.
üntm&tio, önis, f. fanimo] ein lebenbei ®e =
fcpdpf, =• animal Cie. de univ. §. Sl.
änimätu«, adj. [partic. B. animo] 1) befeelt,
belebt. 2) mit einem adv. ob. bgl. gefinnt,
gepimmt bene in alqm; fmalc; quemadmodum
sis a. ; Pompeius a. melius quam paratun; and?
mit ©lut, Itiegerifcpcm Sinn begabt, mu^
tig probe Plaut.-, infirme mit fdjwatpem ©lut.
— Animo, 1. 1) beleben, bejcelen *a. guttas
in nngucs tropfen in Scplangen Bctwanbeln;
*cla«se in Nymphas animata. 2i mit einem adv..
jmb. mit einem gewiflen tempetament ober
Sinn begaben, erfüllen, pintmen, perinde
utcumque temperatus eit abr, ita pueros Orien-
tes animari atque formari; +ipso adhuc terrae
suae solo ao caelo acrius animantur.
Snimöab, adr. [animosus 1)] mutig, bepCTit,
tpipig, leibenfipaftlicp.
animosus, adj. m. comp, [animus] 1) beperjt,
petjpaft, mutig, anep ted fortie et a. vir;
*phalahx; *rebus angustis a. atque fortis ap-
pare Hör., *infans, *in armis, ’equus, *a. gut-
tura laqueo ligavit; * u n g e ft ü m ventus; *spo-
liis unda polj anf ie., * vobis creatis Pol» bat;
auf, eu<p geboten »u paben. 2)fetpicpt auf etw
Anlm&la, ae, f. [dem. B. animal (feit.) 1) Seel;
epen. 2) etwai Seben. — AnlmtHus, i, n.
| dem. b. animus] ali fiieblofungiwort §crj<pen
animule mi Plaut,
animus, i, m. [sgl. anima] I) bai geiPiac Siebeni
princip, bie Seele, bet @eip [®gf. corpus]
homo constat ex a. et corpore; auip Bon brr
tierfeele, in bestiis, quarum animi sunt rationis
expertes; ’oculo» animosque ferarum, * silvas
ammosque ferarum.
II) bie Seele bei Slenfcpen nl# Inbegriff oDet
geipigen ffäpigleiten immortalitas animi, animo-
rum; valere animo; *est a. (gripige ©otKommni
pcit) tibi, sunt mores. tap. inibef. 1) bie ben-
Anio — annalis.
59
fenbe, uiteitenbe iptigleit, bie $e nl=
ftaft (=- mene, w. {., au<6 mens animi) bet
Seift, acieB animi Srfjorffinn; agitare alqd
animo ob. in a., cogitare, reputare com animo;
alqd animo colligere, complecti, meditari, cer-
nere, circumgpicere , comprehendere, eontom-
plari, lustrare, prospicere, videre; praecipere
alqd animo im Borau«. fict) dorftctlen; volutare
alqd animo ob. cum, in u.; considerare in ob.
cum a. , deliberare cum a. , versare alqd in a.;
adhibere, adducere, transferre, attendere ani-
mum ad alqd; adyertere, adicere a. alcui rei
ob. ad alqd; afferre a. yacuum ad alqd; ani-
mum inclinare ad alqam sententiam; statuere
alqd cum animo ob. apud animum suum; cae-
care, occaecare, cont urbare animum; adesse
animo; habere animum in armie nut an Jtticg
benlen; est a. in alqa re meine Oebanfen finb
bei einet Sache Plaut.-, est a. in bortis Oie.; ani-
mum deügere et intendere in alqd; animum
atque curam ponere in re; eicere alqd ex
animo; nisi me fallit animua. 3n*bei auch 0.
bem ®ebäehtnt8 effluere, excidere ex animo;
inaedit alqd in animo; scriptum mihi alqd est
in animo; in a. alqd insculptum habere, a.
alqd mentique mandare; o. bem ©emufetfein,
bet ©efinnung a. alqm relinquit; flinqui
animo; and), wo Wit Slnficbt, Urteil, 3Jiei =
nun fl lagen a. meo nach meinet Hnficht, felbft
b Ge.
2 t bie beae^tenbe Xljdtigleit bet Seele, balb
Sille, ©erlangen, ©orfap, Slbfidjt, balb
Neigung, Xtieb, fiuft mente et animo; hoc
a. mit biejem ®ntfd)luffe, bono a. faeere alqd;
animi voluntas, libido; animo obsequi, morem
gerere Com.; animum afferre ad alqd; toto a.
»e dedere alcui rei; promptus a. et acer ad
defendendam rem publicam; ad omnia et a. et
conxilio paratus; est in a., habeo in a., (fette:
ner) a. mihi est m. inf. ei ift mein ®ntfd)Iufj,
in je. ; Pompeio est in a. m. inf.; in haectanto a.
(©egeifterung; consensum est, ut Lin. ; raro alias
tantis a. (Äampfbegierbe) iustae concurrerunt
classes Liv.; a. ancipitem gerere inter fd)Wan.
len jttrifchtn ic.; a. alcis incendere, incitare, irri-
tare ad alqd; a. remittere ab alqa re; a. vin-
cere; animi causä ob. gratiä jum (biofeen) 8er=
gnügen.
3) bie empfinbenbe Xpitfl1«1 bet Seele, ®e =
füfel. Gmpfinbung, ©emüt, ®etj, aud) ®e =
muti , Sinnesart, Gbarnlter morbi, motus,
perturbationes animi; aequitas, altitudo, ardor,
excelsitas, magnitudo, firmitas, graritas animi;
aequus, altus, angustus atque demissus, apertus
et simplex, constans. humilis et imbecillus, pu-
(illus. parrus, magnus et excelsus, ingens; ma-
lus idjlcdjtti ^etj Ter., fluxus; angi animo, pen-
dere animi, animis, auch b. adj., Wie aeger, in-
certus animi, häuf. Xid)t. n. Tac., animi con-
fusus, stupens Liv.; tremere animo, alqd angit
animum; a. cohibere, movere, commovere, offen-
dere; ex animo (aufridjtig, B. fietjen' diligere,
ex animi sententia narb wahret |>erjen«meinung;
animi metus ®erjen8angft, a. timor, dolor; B.
Sflanjen silvestrem animum (ba« Wilbe SBefen)
exuere Vtrq. qeorg. 2, 51. SpecietI: a) Sefin:
nung, Stimmung gegen jmb. hoc a. in nos
eese debetis ; bono, alieno a. esse in alqm ; alie-
nom a. ab alqo habere; inimico a. esse; quo
a. inter noa simus; benevolus, iniquus, mobi-
lis, stabilis in alqm; tuus in me a.; a. alqm
in alqm gerere; a. alcis conciliare, alcui recon-
ciliare; a. alcis immutare; a. vultu tegere Bet:
bergen; *mutuus ©egenliebe; pl. in ©ejug auf
eine ®erjon, ©efinnungen, ®ebanten tantus
eins adventu ardor animis regis accessit, ut;
ad speculandum eins animos Just.; metou. mi
anime, a. mi mein $etj, liebe Seele Com. b )
©lut, SelbjtBertrauen, Sampfluft animi de-
fectio; esse a. magno fortique, fracto et de-
misso, perculso et abiecto; virili praesentique
Ter. magnum a. ostendere; engere a. iam de-
missum et oppressum; ‘animum arrigere, *re-
vocare; «animos tollere fjebett; angere a. alcis;
animum addere Ter., redintegrare , colligere,
contrahere, debilitare, frangere; summittere
animum, animos; animos deapondere mutlob
Werben; frangit, minuit, extollit alqd a. alcis;
animus accedit, crescit alcui; animum minuere
et augere alcui; missum praesidium Romanis
fecit animum ut etc. Liv. ; ea viea satis ani-
morum fecere, divitiae animos faciunt, pecunia
animos ad spem liberioris fortunae fecit, animi
cadunt ob. cadere animis; eo a., bono a. esse;
bonum a. habere; in re mala bono a. uti gute
Stiene jum bäfen Spiel machen; quid in quoaue
esset animi ac virtutis suorum; si quid in nobis
animi est; maximas geri res et maximi animi
(bie ^errtafteften) ab iis qui etc.; magnus mihi
est a. fore Tac.; dant animos (Staft, ltämlid)
bem SteifeO plagae. c) in üblem Sinne (bcf. im
pl, aud) inBejug auf fine ©etfon! §od)mut, Übet:
mut, Stolj, IlOp super fortunam animum
gerere; comprimere animos; noratis animos
eiuB et spiritus tribunicios; inflata adhuc regiis
a. ac muliebri spiritu; ‘ponere animoB; *haec
natiB habens sublimes a. BoU Stol* wegen bet
ftinber. d) geteilte Stimmung, öotn, Un:
Wille, £>ipe, üeibenfcpnft alcis animos atque
impetus retardare; animum vincere, iracundiam
cohibere; animo magis etiam (mit noch mefet
2eibenfd)a?t) pugnasse quam_ corpore (mit fötpet-
liefeer Mnfttengung) Nep. d Wolu« ‘mollit animos
et temperat iras; *pl. bidjterifche ©egeifle:
tung, bitfeterifiber Seift numeros animosque
secutus Archilochi; sectantem leyia nervi defi-
ciunt animique.
Anio, gen. <B. bet utfptünglitf) fabin., in bet Haff,
©etiobe nic^t mefet ootlommenben ^orm Anien)
-enis, acc. -enem, (bid^t u. feit.) AnlCnus, mi.
Jlebenflufe lei Xib«, bet bei Slntemnä in ben 2i=
bet münbet; baB. Aniensis, e, *6nus, adj.
inTtes = anates p. 2 anas Plaut.
Anna, ae, f. Schweflet bet ®ibo, mit weichet fpä=
tet A. Perenna, eine altitalififee @6ttin, tbentifi:
jiett warb.
annAlls, e, adj. [annus] ba* (fahr (bie 3af)te!
betteffenb, 3ahte8= lex übet ba* iflltet, in
welchem jebe SbrenfteHe erlangt Werben fonnte.
$ao. subst. a) ann&les, ium. m. (libri) 3ahr=
büchet, chtonologifch geotbnete Setjeichnifee bet
Cteigniffe beS 3ahte«; bef. maximi, welche bet
©ontifej ©tojintu« bi« jut 3^1 btt ©racchen für
iebe« 3°bt oetfaffen mufete unb bann in feinem
Ipaufe al« jebetmann jugänglich aufbewahite ; sing.
nut o. einem einjigen ©uche, j. ©. ben fflnnalen
be« Snntu«. b ) ‘übeth- ©cicbichle, eriählunfl
laborum nostrorum.
60
annato — ans».
tnn-iiSto, X. Einju-, peranfcpmimmen.
anne j. an 1).
an-neeto, 8. 1) antnüpfen, =binben, -fügen
stomachus ad linguam annectitur; m. dat. ca-
davera saxis annexa Liv.\ m. abl. instr. quibus
(vinculis) ratig leviter annexa erat Liv.; abfol.
scapha annexa. 8) übertr. mit et». oetbinben,
oerfnüpfen, Bereinigen rebus praeaentibus
futurab; f annexa« (päitgenb an) gaxis arenac,
-f- longa cognatione gtirpi regia« annexus oer=
manbt mit tc.; fmagnis domibus annexa; ini-
bef. in bet Siebe, münblid) ob. fcpriftlid), etm. an =
fnüpfcn, anfügen exordium separatum, non
gicut aliquod membrum annexum orationi. Lav.
annexns, us, m. bie fociate Hnlnüpfung,
bei ©erbanb Tac. hist. 3, 3i.
AnnTcirii, örum, m. 101] eine ppilofo
pfaifcftc Sette, 3®eig bei cprenaiftpen, itad) intern
Stifter Äntticeri® genannt Cic. off. 8 §. 116.
annleülug, adj. fannus] ein 3flPr alt virgo
Nep.
an-nitor, 3. dtp. 1) fiep anftcmmeit, anftüpen,
anlepnen ad alqod adminicolom; *falcui rei.
2) tp. fidj anftrengen für etm., Einarbeiten
auf etm., {id) 2)1 upe geben p&ululum, maxime,
porro, de triumpho, pro ullo, ad ea patranda
sumrao studio, hoc idem, adversus eam actio-
nem antämpfen.
Anulus, tömifipet ©entilname, T. A. Milo, ©eg
ner bei (Elobiui. ®ao. Annlänux, adj.
anntrersirius, adj. [annus-verto] j ä ^ r l i Cfc| , je--
bei 3aljt miebetleptenb sacra; fe*ti dies.
an*no, 2. l)perbei«, petan = , pinjufcpmimmen
naves ob. navibus an tc.; (Hör.) plures thynni;
aucf) o. SBaren, bie feemärt® naetj einem Orte ge
bracpt merben ad eam urbem. 8) neben etm.
j(E mirnmen pedites annantee equis Tac.
anuöna, ae, f. [annus] 1) ber i ä f) r I i c6 e (Ertrag
B. etm., bef. b. (Betreibe, aber autp überE- b. Sta^
turalien vini, lacti», »alaria. 2) bai (Betreibe,
infofetn ei in ben ©anbei tommt, überE- 91 aE
rungimittel, ©rooiant, fafi immer jebocp mit
IRüdfitpt auf ben fflreii ob. ben (Ertrag pretium,
vilitas, difficultae, carita«, fsaevitia (Tac), va-
rietates annonae; carior; annonam queri; pre-
mente a. ; annonae praeeese; fpraeficer« alqrn
annonae; praefectus annonae; claudere annonae
aubsidia. 3) ber ©rti® bei (Betreibe® unb
überE- ber 9laprungimittel a. nihil mutavit
ift galt; berfelbe ; levare, laxare annonam; a. in-
grave&cit, creacit, commutatur; compresea, ve-
tus, fmedia, fvaria ; »prodesse annonae; *vilis
amicorum est a. f. vilia 1); prägn. +<Setreibe=
mangcl gravi a. confiictati snnt; a. levatfi.
annösu«, adj. [annue] pod) bejahrt, fept alt
*anu», *cornix, *meruin; *palatum alternb; *vo-
lumina vatum aui alter Qeit.
fannöt&tlo, önie, f. |annoto] ftpriftlitpr Be*
merlung, Hnmetlung.
annöttnuB, adj. |annus] ootjäErig naves Cats.
ian-nöto, 1. 1) ftEriftlitE bemerfen, anmer=
tcu alqd, quaedam ut tumida; prägn. librum
fidi ©emcrtungen machen über tc.; b. einer 9fia
giftratiperfon, einen bereit® ©erurteilten jur ©e =
jtrafung oermerten. 2) etm. geiftig bemerten,
8. etm. Scotij nehmen insculptum monumento
militem Gallum; m. acc. c. inf. ; m. rum. c. tnf.
annotatusque (est) milcs ita praerignisse manus
(acc.) Tac.
annfilug f. anulus.
an-nümero, 1. 1) gujäplen argentum Ter.\
alcui pecuniam; non a. verba, ged appendere.
2) EinjUjäElcn, = red)nen alqm his duobas
(dat), *vivis; alqm patronorum in grege.
tau-nuntlo, 1. antünbigen annuntiatur eqnites
retinuisee.
un-nuo, ui, — 3. 1) juniden alcui; abfol. 2)
prägn. a) imbm. ©eifall juniden, juftimnten,
genehmigen, m. acc. pron.; ffalea; m. acc. c.
inf. Verg., Liv., alcui petenti, "oranti, *voto;
*coeptis‘ gelingen laffen; fm. ut jumdenb Eeifjen,
baff tc. 6) überp. jmbm. etm. jugeftepen, oer-
fpretpen annuite (laffet angebeipeni nutum nu-
menque vestrnm invictum Campanis Liv.; *mu-
ros ductos (bie 9tuffüpnmg bet 9Jlauern); auch
*gebieten m. inf. c) burdp Sliden ob. fflin>
len bejeitpnen quos ist« annuerat Cic.
annus, t, m. 1) bai 3apr, principio ob. initio
anni, fanno ineunte; a. exeunte, extremo. 3ni
bef. a) anno Bor’m 3«pr- Dongei 3apr Flaut..
innerpalb eine® gan*en 3oprei, ein oollei 3apx
ob. in jebem 3“pXr jäprliep, autp bis, ter, semel,
bini, terni in anno, b) annum ein 3aPx lang,
ein BoHei 3- <0 in annum auf, für ein 3apr,
ob. *B. 3apr SU 3apr; autp in annos, in hunc
annum, in multos annos. d) ad annum über®
3apr, tünftigei 3- *) *omnes annos fteti, im
mer 2) B. ben 3aErtn bei menfd)litEen Sehen®,
bie Sebenijeit habere a. viginti; agere quar-
tum a. ; centum complevisse a. ; Hannibal anno-
’ rum fere novem; annos LXX natus; confectns,
gravis annis; corpus infirmum annig; *rugis in-
teger; ’ab annie primia; t pueriles, *iuvenileg,
♦venientes; »recedenteg; inibef. bie 3aPre, in
benen jmb. um eine (SpienfteDe fitp bemerben burfte
ig erat a. quo per leges ei consulem fieri lice-
ret; meue, tuus, suus. 31 bai 3aEr in ©ejug
auf feine ©eftpaffenpeit u. bie ®reigniffe in bem
felben tempus anni; gravissimug et peatilentig-
gimus, turbulentior ; *loeuples frugibus; *nati
melionbus a.; autp *bie 3®pre6äeit frigidus.
pomifer, hibemus, formosiggimus ; ber (Ertrag
bei 3aprei Tac. Aqr. 31. (?. 14. 4) a. ms-
gnus ob. maximus bai grope SBeltjapr B. etm
26 800 gembpnl. 3aPIcn Cic.
an-nüto, 1. (inte««. 0. annuo 1) Plaut.
anniins, adj. [annus] 1) ein 3“pr bauernb, auf
ein 3®pr beftprönlt, jäprig imperium, tem-
pug, magigtratus, * orbis, *cultura; creatur a.
auf ein Jfapr; ut gimus a. ein 3«pr (in ber ©ro
Bin}) uni aufpalten. 2) alle 3aPrc miebets
leprenb, jäprliep eommutationes, labor; *de-
ponit flavas a. terra comag. ©ob subst. fan-
nua, örum, «. 3aprgelb, ^gepalt.
Anqullfiria (nitpt Aq.), ae, f. Stabt in 'Jlfrila uit
meit bei lartpag. SDleerbufeni.
anquiro, slvi, sltum, 3. [am-quoero] l)natp jmbm.
ob. etm. umper fudicn, naepfuepen, fiep unt
fepen alqm, quem diligamus; omnia, qua« sunt
ad vivendum neceasaria, a. et parare. 2) urt -
terfutpen, natpforftptn mens semper alqd a.
aut agit; nihil praeter suum negotium agere,
nihil de alio a. fttp neugierig behimmern 3ni
bef. ali gerifptl. t. t. a) eine geritptlttpe Ott;
terfuepung anftellcn, de perduellione, fde
morte alcis. b) eine beftimmte Strafe bean
tragen capite ob. capitus, pecuniä.
ansa, ae, f. 1) @riff (an roelcpem man etm. fa%t).
ansatus — Antenor.
61
fienlel, ©gnbpabe eines Kruge®, einer ®afe;
Fero. ; bie Die am 3ianbe ber Scpupfoplen, burip
welche bie SSinberiemen gejogen mürben Tib. 2)
tp. Seranlaffung, ®elegenpeit ju et»., nur
mit Äuäbrütfen, bie ju bem Silbe ber ijanbpabe
paffen t&mquam ansam dare alcui ad reprehen-
dendnm; a. retinere controiersiarum; locns ha-
bet repreheneionia a. alqam. Zao. ansatus adj.
mit ©riffen ob. §enteln oerfepen; tp. homo
ber beibe Slrme in bie Seite ftemmt Plaut.
ans er, eris, m. l) bie ©an®, f. bie roetblicpe ©an«
alba Hot. 2) Sigenname eine« Ziept er« Oie., Ob.
Aotseaa, i, m. 1) ein ©igant, ber o. öercule®
überwältigt marb Ob. 2) ein §eerffipter unter
lurnn®, Verg. 3) ein Sflaoe be® Ätticu®.
Antandros, i, f. Seefiabt in Sßpfien. Zan. adj.
Antandrlus
aDte, I) adv. (Perm. nt. «via, d»ri] 1) örtlitp,
oorn; uatp oorn; oorwätt®, ingredi; *ferre
greasum. 2) jeitlitp, DOtper mnlto, paalo,
tanto a. , a. molto; sex annia ob. aexto anno
; sei a. annia, aexto a. anno; moltia annis
a. proelium Cannense; *a. mala bie früheren
Serben. 11) praep. m. acc. Bor 1) im {Raume,
post me erat Aegina, a. me Megara; a. omnea
praecurrere; tp. unftaffifip B. Sotjug Bor ante
alioa, a. omnea alioa, a. omnia, a. omnea; ne
ceasitaa a. (gebt über) rationem eat Ourt. 2)
Jfttlid) a. Soeratem vixit; a. illum imperatorein
benor ex ben Dberbefebl patto Htp.; a. Epami-
nondam natum; multom a. noctem, paulo a.
Incem; a, anno- octo, octo a. annos, a. octa-
vum annum, a. diem tertium Nona* am britten
läge ocrr ben Stonen; comitia in ante diem III.
Nonas sextiles edixit auf ben britten fltuguft.
3u#bef. a) a. rem Bor bem Kampfe; fa. finem.
bi a. tempus bot ber retbten Seit ob. oot ber feft-
gefepten Seit ; *a diem Bor ber 3 eit ob. Bor ber
b. Sdpiifial beftimmten 8eit. c) a. id tempu* bi®
ju bieier 3eit; fa. hoc not biefem, oorbem; (Ter.)
3 hone diem nomqnam Pieper nie-, a. certam
diem not Ablauf eine« beftimmten läge®, binnen
einet beftimmten 3e'1
»tei, ad t. 1) oorper, früper, oorbem com a.
semper audax fuisset; hune Tidebant a., nnnc
prae s entern rident; neque antea neqne postea
S) antea quam (feit.) •=> antequam.
xateambülo, önis, m. [ante u. ambularej 8ot =
laufet, Safai Suet.
unte-i »als, is, m. bei Heine $unb, ein ©ternbilb.
uate-cäpio, 3. 1) im norau®, nor einem an-
bern fitp einet Sacpe bemäeptigen locum ca-
stris, pontem. 2) tp. a.) im norau® beforgen,
oerftpaff en ea quae bello usui forent, b ) einer
3eit juoorfommen, etto. niept abmarten
»octem; ea omnia (famem, sitim etc.) luxu —
fünftlidj erregen im Borau«, tempus legatorum
oor ber Sütßepr bet ©efanbten fo Biel al® m6g=
lidj au®füpren Sali.; al® ppilofopp. t. t. ante-
eepta animo rei quaedam informatio ein ®e-
griff a priori (al® Überlegung B. ngoXg gut) Cie.
antecedens, tie, adj. \partic. o. antecedo] oor=
au®=, norpergepenb in bet 3^* a) tannus.
b) al® ppilofopp. t. t. causa; subst. n. sing. u.
pt ba® 8orpe rgepenbe al® toirfenbe Urfacpe.
ante-cedo, 3. l) oor=, oorangepen a) im fRaum,
igmen ben Sortrab bilben; cum omni equitatu;
tnagnis itineribus; instructo milite et compo-
sito agmine a.; stellae tnm a., turn snbsequun-
tur; tum antecedendo tum retardando. b) in
ber 3rit haec (dies) ei (diei) Ter.; alcui aetate
paulum, aetate; huic rei illa finbet früper ftatt.
2) norausfommen, -eilen, einen Sorfprung
paben, überpolen alqm, multum eine große
Streife legiones, biduo alqm, quattuor horarum
spatio, parro momento, fatum alcis jmbm. im
lobe oorangepen; tp. oor jmbm. ben Sortang
paben, jmb. fibertreffen alqm alqa ro; *fidem
magnitudine reram unglaublich grofje Ipaten oer-
ritpten; et auctoritate et aetate et nsu rerum;
tnrtute, tantum potentiä, omnium temporum
digmtatem mepr Änfepen befipen al® in ber gan
gen irüperen 8*>t
ante-cello, 8. eigtl. pernorragen, bao. fiep oor
jmbm. auSjeitpncn, jmb. übertreffen alcui
in alqa re u. bl. alqa re; longe ceteris; falqm
alqa re; feit dicendi consuetudo longe et mul-
tum isti yestrae exercitationi ad (in ®ejug) ho-
norem Cie.
antöcesslo, önis. f. [antecedo] 1) ba® Sorau®-
gepen, berSorfprung. 2) bte oorau«gepenbe
u. mirfenbe Urfadje.
fautö-cessor, öris, m. [antecedo] im pl. = an-
tecursores. — ante-cursor, öris, m. Vorläu-
fer, nur al« milit. t. t., im pl. =» Iruppen, bie
BorauSgefdjicft werben, um einen Dagetpfap ju
mäplen u. bgl., bet Sortrab.
ante-eo, 4. 1) ootan-, oorpergepen alcui,
*alqm , falqd. 2) ber 3«t natp norauSgepen,
juoor geftpepen, juootfommen semper tos
aetatem meam honoribus vestris Liv. 33ap. a)
jmb. übertreffen, über jmbm. ftepen alcui
sapientiü, alqm Tirtutibua; *niTes candore;
fequitatum numero; anteiri ab alqo. 6) ju-
Dorfommen, begtgnen id Ter.; damnationem
veneno, periculum Tac.
antf-fero, 3. 1) ooran tragen fasces fimaginea
(bei einer fieiepenfeter); *grossum oorangepen. 2)
tp. a) Borjiepen, pöper ftellcn alqm alcui;
alqd alcui rei; nter utri virtute anteferendus
rideretur; *quao quibus anteforam? b. t. wa«
lann ärger noip fein? 6) alqd consilio etm. Bet-
au® bebenfen, fitp oorau® ju 9htpc maepen Oie.
fam. 6, 16, 6.
ant&flxn«, [partic. o. einem fonft ungebr. anteügo]
an etm. norn befejtigt, angcnagelt Tue.;
su bst. anteilxn, örum, n. fteine SJei^ierungen,
SSilber, meltpe an ben ©efimfen ob. $atp rinnen
ber §äufeT ob. lempel angebraept waren,
antögrödlor, gressus sum, 3. dep. [ante u. gra-
dior] im (Raum ooran-, ootau®gcpen stclla
solem; in ber Seit iisdem signis antegressis;
causae antegressae.
ant®-häbeo, 3. Borjiepen alqd alcui rei Tac.
antb-häc, ade. oor biefer 8®it< früper cum a.
tum hodie; et saepe a. ädern prodiderat
antölögium, ii, n. (ante u. logosj Prolog Plaut.
antä-lücänn®, adj. [ante u. lux] wa® Bor Zage
geftpiept, Bor Zage tempus, industria; cena
bie ganje Üiatpt bauentb.
aute-mendiäniiK, adj. Bormittägig ambulatio;
literae öormittag® empfangen,
antb-mitto, 4. oorau®] epttf cn equitatum.
Antemnae. örum, f. alte fabiniftpe Stabt. S>ao.
subst. Antemn&tes, um, m.
antenna (antemna), ae, f. Segelftange, 3faa.
Antenor, öris, tu. fjürfl ber Irojaiter, nmp bem
gall Ztoja® ber Sage jufolge ©rünber ber Stabt
62
Antenoridae — antiquitus.
Patavinm Liv. Da». AntenörTdae, ärnm, m.
Söhne beS Hntenor Verg.
antboccüpätio f. occupatio.
unte-pilAnl , örum, tu. bic Bor beit pilani« (b. i.
ben Inari ern) in bet Stblatbtorbnung Stebenben
— hastati u. principe«.
ante-pöno, 3. 1) Boranfe|en, gellen, tpro-
pugnacula anteposita; fantepositis vigiliia ; flo
coa equitum aedilibua plebia; inäbef. a. alcui
prnndium jum (Sffen Borjcben Plaut. 2) Bor =
jieben, ben $orjug geben amicitiam omni-
bua rebua ; ante nad}brö<flid)ct natbgejlelll : ma-
litia mala malia ponit ante Cic. uff. 3 §. 71;
ha« tantularum rerum occupationei Britanniae
(dal.) betn Bupe nad) SB. Caes.
nnte-pötens, tia, m. Bor allen teief), glüdtid)
Plaut.
unliS-quäm , u. getrennt ante quam (and) oft io,
baß ante in bem erften Sa Je fleht) adv. ehe,
c i;e r als, beBor; * bis ro. ttirb pleonaftifd) ein
priaa nod) ju bem Säße, in weltbem ante ftebt,
ijinjugefügt, bis», jleljt quam Boran (laurum, quam
venit, ante videa). [Siebe.
Antörös, ötis , m. bet tätbenbe @ott Berfd)mäbter
antea, ium, m. bie Seihen bet SBeinftöde Verg.
ante-aignAnl, örum, m. [ante u. signum] eine
Abteilung auSgcmäljlter truppen, bie »äljtenb ber
3d)lad)t Bor bie Stnie treten, um gelegcntlitb in
ben Kampf ein jugreifen ; übertr. (feit.) sing. =
einer ber erften, ber Sortämpfer fueras in
acie Pharaalica a. Cic. Phil. 2 § 71.
anteato f. antiato
anteator, 1. dtp. [am u. toator] »örtlich 'fid) nad)
Beugen umtbun ob. umieijen’, bat), [mb. jum
Beugen anrufen, als Beugen f)erbeirufen.
aute-venio, 4. 1) juBottommcn exercitum Me-
telli; (Plaut.) tempori huic; ȟber!}, eilen ante-
veni. 2) übertr. fubi beneficia multum ante-
venere jene (früher angegebene) Orenje »eit über=
febritten haben; tp. burd) Stagregeln einet Sad)e
jUBorfommen, begegnen, et». Bereitein
consilia et inaidiaa hoatitim; jmb. übertreffen,
jmbm. Bora n geben hominis novi antea per vir-
tutem nobilitatem a. aoliti; plerosque.
antö*Terto (ältere Jotm antö-vorto) , 3. Plaut.
Bacch. 3, 5, 1. dtp. -tor, 3. 1) abfol. ooran =
geben, einen ÜSorfprung gewinnen; aud)
alcui Bor imbm. Ter. 2) tp. a) im Hanteln ju =
norlommen, et». Bereitein damnationem. 6)
eine Satbe Bor einer anberen Bornebmen
Omnibus conailiis, ut etc. Caee.
Anthedon, önis, f. .fjafenftabt in fflöotien.
Anthemüsla, ae, f., -las, ädia, f. Stabt in 9Refo=
potamien; autb bie Untgegenb berfelben.
Antiaa etc. f. Antium a ) u. 6)
Anttcäto, önia, m. ber 9lnticato, eine OSegem
{(brift beS (Söfar gegen SiceroS Sobfd^rift auf dato
B. Utica, autb < »eil fie aus j»ei Büchern be=
ftattb S uet.
anticTpAtlo, önia, f. [anticipo] bie Borber ge-
faßte Borfteltung, Borbcgriff, deorum Bon
ben ©öttern.
auttcTpo, 1. [ante-capio] Borauönehtncn quod
ita alt informatum anticipatumque inentibus
noatria, ut »eil bie oorgefajjte 3bee fo in uns
liege; moleBtiam alcia rei fid) im oorauS beläm-
mern um et»., *viam früher jurüdlegen; fludoa
Bor ber Bei* feiern, f mortem fitb Dorper töten;
pgl. antecapio.
Anticlöa. ae, f. JRutter beS UlijeS.
antiens f. antiquua.
Anticjru, ae, f. Same j weier Stäbte, in BboltS
(Sirrba gegenüber, bah- ber Same) u. in Ibcffa
lien; in beiber Umgebung »utbS Biel SieSmut.t.
»eldje als Heilmittel gegen SBabnfinn benupt
»urbe, bah. navigare Anticyram, neacio an illia
A. ratio deatinet omnem, tribua A. caput inaa
nabile Hör.
antldea, altertiiml. ft. antea Liv. 22, 10, 6.
antTdeo ft. anteeo flaut.
untldhAc für antehac Plaut.
antTdötum, i, n. Segengift, falao nomine ein
fäljtblitb fo genanntes Phaedr. ; tp. adveraua Cae-
aarem Suet.
Antigöne, es , f. 1) Iod)ter beS CbipuS unb ber
3ofafle. 2) totbter beS Königs Saomebon B. Iroja
AntTgönea, ae, f 1) Stabt in SpirnS. 2) Stabt
in Stacebonien. lau. Antigonensis, adj.
Antlgönu«, i, nt. Same mehrerer fprijdiei u. tna
ecboniftber Könige; ber erfte war ber Jelbbrn
Älepanbers, bet in ber Stblaebt bei JlpjuS (301
b. ffibt.) fiel.
AotiltbiniiH, i, m. Sebirge in Speien, bem Siba
non gegenüber.
AntYlöchu« i, m. Sohn beS SJeftot, fiel im Kampfe
Bor Iroia
AntTmäcIms , i, m. 1) ein Sentaur. 2) grietb-
epiftbet litbter aus Klares.
Antiöchia, ae, f. 1) Hnubtfinbt in Sprint. lao
Hübet. Antlochensps, ium, m. ; adj. -chinn«. 2)
Stabt in Karten.
Antiöchus, i, m. 1) 9lame mehrerer fpriftber Könige;
A. HL, ber @ro&c, A. IV., (Spipfjanes. 2) 9iame
einiger Könige o. Kommagenc Jac. 3) A. aus
Slftalon, Stbüler beS $b»io, a!abemi)(ber ^b'lo
fopb, Sebrer beS tticero }H Vltben. lao. Antlö-
••hius, (-eua) ob. -chinn«, adj. jum ißb'iofopbett
21. gehörig; »übst. Antiöchii, m. bic 2lnbänger
beS 21., «. pl. iata bie SehrfSpc beS M.
Antlöpa, ao, f. 1) totbter beS ShjlteuS, YKuttrr
beS Hmpbion u, Betb"® 2) Wutter ber irtenben.
AntYpIter, tri, m. 1) ffrelbberr 'fähtüfb* “ SUeptn
berS b. SRacebonien, König in 9Raccbonien, Sater
beS Rafjanber. 2) grietbiftber 9$bilofopb, a) ans
Kprenc, Stbüler beS ÄriftippuS. b) aus tarfuS,
Stoifer, Sebrer beS ^anätiuS. c) aus IpruS.
Steiler, fjrcunb beS Jüngern dato. 3) Lucius
CaeliuB A., f. Caeliua 2).
Antlpatria, ae, f. Stabt in SRacebonien.
Anttpbütöa, ae, m. 1) König ber Cdftttigonen. 2)
©efäbrte beS JineaS.
antiquäriu«, ii, m. [antiquua] Serebter unb Ken
ner altrömifd)et Spratbe u. üitteratur , 2llter=
tümler Tue., Suet. — »fnntiqnc, adv. |anti-
quua) altertiiml itb, nadb alter &rt
nntiquYtag, ätia, f. [antiquua] 1) bie alte Beit.
baS Altertum ab ultima a. repetere; obacura;
meton. a) bic SRenftben ber alten Beit, bie
2llten a errabat in multia. 6) Srctgniffe.
©eftbitbte beS Hltertums, bas 2lltertum
terenda eat omnia a. ; peritiaaimua antiquituti«;
pl. ( Tac .) üraecorum alte lenlmiler. 2) gute
alte Sitte, alte fRcblitbleit, ©iebcrleit vir
graviaaimae a.; qui documentum noatria fuit ho-
minibua virtutie, a. ; funicum antiquitatia ape-
cimen. 3) baS hohe 2llter generia.
antiqnYtüa, adv. | antiquua] 1)b. alter B*it her.
2) in alter Bei*, alterS, B. alters her,
antiquo — Aonius.
6B
epeben. — antiquo, 1. t. t. (eigtl. etw. beim antlla, ae, f. [ävrKa] fjjnmpe Suet.
«Um taffen) oerroetfen legem, rogationem. Antöninns, i, m. 91atm- (na* Aboption aub Anto-
autiquus, adj. m. comp. n. mp. o. ante, anbere nius gebilbet) mehrerer römij*en ftaifer. Sa»,
-djicibari für anticus, roab totalen Sinn tjat, AntonlnlAnus, adj., Eutr.
kr oorbere, pars , aber and) in biefem Sinn Antönlns, ii, m. 1) Marcus A. mit bem Beinamen
faji qanj and bem Spra*gebrau* tmr* anterior Orator, berühmter 9icbner, in bem SKirgertricge
mbröngt worben ift, wöprenb autiquus tcmpo= jwif*en SBtanuä u. Sulla getötet. 2) M. A. Cre-
mten Sinn erhielt u. im comp. u. sup. ». Sang ticus, Sopn beb notigen, fiel alb SBefeSjIeJjabcr ge
gebraucht wirb; bap. I) über!), u. bem, roab ber gen bie Seeräuber bei bem Angriff auf ftretn, 74
3ei t narfi oor gehört, mab in bie Sorjeit, o. <Bj r. ») C. A. Hibrida, Sicerob ftotlepe im
alt, aus ber Sorjeit penüljreub (®gj. novns; Ronfutate, peimlidjer Zeitnehmer an ber i<crf*roö
egt. retus); l)relatit), wab not einer gewif» tung Satilinab. 4) M. A. (Triumvir), Sohn beb
jen 3'it war, früher, oormatig, alt con- A. 2). 5) lulus A., Sofjn beb Iriumbirn Hör.
cordia Plaut. \ duritia; morem a. atqne inge- 6) A. Mnsa, Arjt jur 3ect beb Auguftub. 7) An-
nimn, venuatatem auam obtinere Ter.-, anti- tonia; am belannteften finb jWei lödjter beb
quior diea ein früheres, ältereb 3>atum; trea epi- Iriumbiro Ant. u. ber Cctabia, o. wetten A.
stulas taaa accepi, igitur antiquissimae cuique maior ©cmahlin beb 2. Zomitiub Abenobarbub
retpondebo; antiquuni obtinere bie alte Sitte u. ©rojjmutteT beb ftaiferb Keto, A. minor ®c=
»b. Art u. Seife i ju fpre*en ob. ju fianbetn) bei= mahlin beb Zrufub mar 7ac. ; adj. leges beb
befallen, beim Alten bleiben Com.; tp. o. ber Iriumoirn A. ®ao. Antönünns, adj. ju A. 1)
früheren guten 3ctt, ber früheren Sitten= u. 4); subst. AntönlAni, örum, m. bie Anhänger
rein heit, ®infa*heit, SJteberf eit antiquis beb A. 4).
me moribua Plaut.-, hiatoria vetua atque a. Antron, önia, f. Stabt in It)effalien.
Plaut., homo a. virtute, fide Ter., a. hominea, antrnm, i, n. («itpov] meift poet. , bie ®rotte,
qni ex sua natura ceteroa fingerent. 2) alt, einen angenehmen, im Sommer fühlen Aufenthalt
uralt, nicht feiten au*, wenn b ab Alter jum geroährenbe ob. einer ©ottheit geweihte .fjüljle;
Hobe bienen joU, altehtwürbig, attheilig an- übertr. *§öt)lung exeaae arbona.
tiqniaaima pictura bte.in ber ältejten Seit übliche, Anubis, Tdia, m. eine ägpptifche ©ottljeit.
deas h. artificio factua, aimulacrum summa at- AnüUrlus, adj. [anulua] jum Siegelring ge =
qoe antiquisaima praeditum religione; genua; hörig, bah- Scalae, ein Ort in SRom im achten
jutiauiaaimi üdeliaaimique aocii; acriptorea be^ wejirt Suet. Aug. 72; subst. anulariua, ii, m.
ten Bert längft norübet ift, wie bie griedj. u. lat. ber Stingmachet.
Stapfet; au* »übst. pl. m. bie Alten, Alt»ot= änüliis, i, m. [2. änna] gingerring , bef. Sie =
bern, bie fD2enj*en ber Sorjeit: +s«6st. n. gelring; anulum invenire ob. (Suet.) a. aureo
pl. bab Alte, bab Altertum. II) im comp. u. donari bie SHittermürbe erlangen; fius anuloruiu
mp. wichtiger, wichtigft, angelegentlicher, bie SRitterroürbe.
«B8elegentli*ft antiquior in senatu sententiae 1. Anna, ua (altert, uis Ter.) f. alte grau, »er*
ibcendae locus; bef. nihil antiquius habere, du- hc'talel ob. lebig, juwcilen mit ÖejUg auf Reicht -
tere, exiatünare, reri, iudicare; nec habui quic- gläubigfeit, ©ejdtmäpigteit, Sdjmäche, §äfilichfect ;
quam antiquius quam ut etc.; fnihil antiquiua *meibfagenbe Alte, tluge ob. weife grau;
duxit quam m. inf. ob. acc. c. in/’.; nihil mihi *fabjeft alt, bejaht! i-acerdos.
ect antiquius; Claudiae genti iam inde ab ini- 2. Anus, i, m. eigtl. dtunbung, ft reib, bat). 1) ff u 6 -
tio nihil antiquius in re publica patrum maie- ring, =fd)elle Plaut. 2) After.
-Ute fuisse; antiquiorem mortem turpitudine anxie, adv. [onxiusj ängftlich, unruhig neque
aabere. tum a. laturum fuisse, ai Sali.; trepide anxie-
mtisephista,ae,m.[ävri«oq)‘«rijs]®egcnjophift, que certare Suet. — anxletas, ätia, f. [anxiua|
»tammatiler o. entgegeugefepten ©runbfäpen. 'Ängftlichfeit ; *f= angor gurcht, Stummer;
tatlsaa, ae, f. ^afenftabt auf Sebbob; bao. Au- übertr. tängfiliehe Sorgfalt, ©enautgteit.
tluael, örum, m. *anxTRr, fera, ferum, adj. [anxius u. fero] Angft
Mtlatbs, Uia, m. u. f. [antiato] Sorftehcr, rin erregenb. — anxYtüdo, tnia, f. [anxiua] (oortl.)
eine« Zempelb u. beb ®ottebbicnfteb in bem- Äng^lichfeit, au* Cie. r. p. 2 §. 68.
ielben ob. eine« ©ottebbicnjleb überh-, crfter$rie= auxias, adj. [ango] ängftlich, unruhig, be-
8er, Cberpriefter, erftei|5ricfterin aacrorum, forgt, ärgerlich senex, *mena, *timor, tu. hu-
templi; ioris; occultorum et nocturnorum au- bere (änaftigen) alqm; alqa re; m. gen. ’furti;
■roram; tp. m. ber SDleifter in tc. artia dicendi; inopiae Liv.; auam vicem (für ihre fBcrjon) ma-
•cnltor et a. doctorum rirorum. gia quam eiua cui JLiv.; eui Tac. ; de inatanti-
Aatisthenes, is, m. Stiftet ber cpnifchen Ißtylo- bua curia; fde sucoeaaorc; *pro mundi regno;
ieppie, S*üler beb Sotrateb. [Safianbra. tpro alqo; fpro eiua aalute; m. ne (bag) Sali;
utistita, ae, f. •=• antisteB f., fani; ‘Phoebi = m. an Tac.; Angft etwedenb, dngftigenb,
tatistUs j. Labeo. — antisto (nicht antesto) peinlich aegritudmes, curae.
■steti, — 1. eigtl. ooranjiehen, bah- übettr. ben Auxör, 1) m. (au* Anxnrus) bo!blif*er Karne
Sorjug haben, überlegen fein alcui alqa beb 3upiter ob. beb Sejooib. 2) w. alte Stabt
re; quanto eloquentia innoeentiae; abfol. D. ber Solbfet, fpäter Tarracina genannt. Tau. An-
irti. heroorragtn Cic. r. p. 3 §. 28. xürus, adj., Liv. 8) ein ®erbiinbetcr beb Zut=
fatins, ii, n. Stabt in Satium. 2>ao. a) Antlas, nub Verg.
ätu, adj. ; »übst. AntlAtes, um, m.; au* subst. Äönes, um, m. Urbewohner fflöotienä, adj. böo-
Antks, k. rua, ein Sanbgut ffiicerob bei Aittium; tif* Zan. a) *AönIde», um, f. bie Stufen atb
w* Antias =, Q. Valerius A. j. Valerius 8). Anwohnerinnen beb böotii*en 'Serge« ^elifon. 6)
b) fAntlätinns, adj. * Aönlns, adj. b öotif*, vir .vierfuleb, deua
64 Aonie — apbeliotes.
SflC(f)u8, aquae Äganippe, vertex $elifon, soro-
res bie Walen, lyrn, Taten ; autf) Aonie Slganippe
Verg.
Aoruis, f. ein gel* in 3nbien Gurt. — ’Äornos
f. Avernus.
Vöiis, i, w. Jlujj in 3Ht)riert
apftgc [o»ayf | (Com. u. ÄottBerf.) imper. fort
mit, »eg mit, m. «ce. a istas a me sorores!
a. te n me, a. a me, a. hinc, a.! fort mit brr!
pacfe bidjl
Apamea u. -ia, ac, f 1) Stabt in Sptien; bat).
xubtt. Apameni, örum, m. 2) Stabt in ©roji
ppthgien. 3) Stabt in ©itphnien. $ao. subst.
♦Apamei, örum, m.; Ipiinensis, e, adj.
üpidiötes, ae, m. [<x*ijliajrije] ber Oftwinb.
Apella, ae, m. ©ame mehrerer ireigclaffcncn 3“
ben, u. ba bic 3ttben alt leichtgläubig oerfchtieen
waren, apptll. credat ludaeus A. ba* glaube ein
leichtgläubiger 3- Hör.
Apcllcs, is, m. griechifcher ÜJialer, 3citQCnoffe
Sllcjanbet* beb ©rohen. $ao. *ApvlleuH, adj.
ipeuuinieöla, ae, m. |Apenninus u. colo] ©emol)
net ber Slpenninen. ' — ’Apennlnlgena, ae, e.
[Ap. u. gignoj bom Stpennin entiprungcn. —
Apenninns, i, m. Äpenninengebirge.
1. Aper, pri, »>. |xäjrpos] bet Kber, fprichwörtl.,
uno in saltu duos apros capere mit einer Klappe
jmei fjliegen jchlagen Plaut.-, apros imraittere
liquid ih fontibus et». ©ertehrte® thun Verg.
2. Aper, pri, m. röm. ©etnante, unter »clchem am
belannteften ber ©ame M. Aper Tac.
Aperantii, örum, m. ©olfpftamm in Ätolien; -tia,
ae, f. ba* B. ihnen bewohnte ©ebiet.
äperio, rui, rtum, 4. 1) ©crbecfte«, ©frhüllte* auf
beeten, entblößen, fichtbar machen, feljen
laffen corporis partes quasdam, caput (auch
al# .feöflichleit^bejeigung); *ramum, qui yeste la-
tebat; »aperto pectore; “unda dehiscens terram;
♦terra procul montes; dispulsa sole nebula diem
Liv.; ’partus maturos an* 2id}t ziepen; aperten-
tur (jur Schau gepellt werben) raaiorem imagi-
nes Cic. p. SuU. §.88; se aperire, aperiri fiept =
bar werben, fiep fehen laffen, o. ffleftimen,
fiofalitaten, bie uns nähet treten Cie.; *aperitur
Apollo; übertr. ©erborgent# an« Sieht bringen,
offenbaren, enthüllen (bah- auch Betraten),
eröffnen, barlegett occulta quaedam et quasi
iuroluta; involutae rei notitiam definiendo ; sen-
tentiam suam; errorem; causam consilii sui;
Consilium suum; coniurationem ; *futura; utrius-
que naturam et mores; fcogitationes meag; so-
cios sceleris Sali.-, fsecreta pectoris ; coacti ne-
cessario se (ich Berraten Ter.; dum se ipsa res
nperiret Nep. ; m. acc. c. inf. Nep., memet ipse,
quis sim Liv. 2) ©erftploffene# öffnen, er-
fdjliehen, auf=, erbrechen; aufgraben, gra =
ben, bahnen, ostium, fores; im ©ilbe qua com-
mendatione quasi amicitiae fores aperiuntur;
ianuam On.; portam, tabernas, domum; im
©iibe hanc fenestram biefen ©eg einfchiagen
Suet.; aerarium, cuniculos, sepulcrum, oculos;
♦condita praecordia Liber verax ; *ora fatis b. i.
ba# Sdjicffal eröffnen; fasciculum literarum, epi-
stulam, literas; bilbi. foutes philosophiae ; sal-
tum Liv., fundamenta templi; iter ferro (burd)
bie ©eiben ber gembc) bahnen Sali. ; Tiam Liv. ;
übertr. gleichfam ©erfcploffene#, Unzugängliche*
eröffnen, erf erließen, jugänglich machen
♦annnm (b. Stembilb Stier, infofern beim ®in=
tritt ber Sonne in ben Stier für ben Sanbmann
ba* neue 3<tpr begann); alcui Tacuos honoris
menses b. i. Wonate, tn benen er al« fionful
eintreten fann Tao. ann. 2, 71; ludum (eine
Schule), fscholam; locum asylum al* W. Liv.;
pace omnis Italia erat aperta bem freien ©er
lehr geöffnet; incognitum terrarum orbem ar-
mis; f reges et gentes; fAsiam regi; fmors
alcis Syriam ; alcui reditum ad suos ; occasionem
ad invadendum Liv.; locum suspicioni aut
crimini; finsidiantibus casum eine ©löge geben;
eine ©elbfumme jrnbrn. j«r $i#pofition ftellen
Oie.
Apert*, adv. m. comp. u. sup. [apertus] 1) offen,
offenbar resistere, pugnare; amare, mentiri,
adulari, dolorem paulo apertius, laetitiam aper
tissime ferre. 2) gerabe heraus, offenherzig
a. palaraque dicere; scribere.
Aperto, 1. [intern. B. aperioj ent bl offen bra-
chium Plaut.
Apertus, adj. m. comp. u. mp. [porCic. b. aperio]
1) unbebeeft pars corporis; a. (nicht bebeeft b
einem Körper) simplexque mens Cic. n. d. 1
§. 27; naves ohne ©etbeef- »caelum; *aether flar,
»ollenlo*; bah- in ber StiegSfpr. unbefepüßt,
nicht gebedt umerus; milites nicht burep ©rufti
wehren gefepübt; lfttns bie offene, nicht gebeefte
glanfe latere a. aggressi Cacs., subito sunt
Haedui visi ab latere nostris a. auf ber Seite,
wo man ben Unfrigen beifommen tonnte; bah bnec
apertiora (mehr blojjgeftellt) sunt ad reprehen
dendum. 2) offen, frei, unoerfchloffen locus,
litus, mare, via, beate vivendi via, campus, im-
petus maris; collis intimus am ffufec ttnbetoal*
bet; Oceanus; subet. apertum, i, n. ba# offene,
freie Selb castra ponere in a.; *fugere per a
35a o. acies, proelium a. in freiem Selbe. 3) tp.
a) offen, offenbar, offenfunbig, erfichtlict}
simultates, latrocinium, *rabies, *peritula, eaae
in aperto augenfcheinlich fein, auf ber©anb,
tlar am Jage liegen Sali. , Tac.; auch (Tac)
unbehinbert, leicht ausführbar fein vota
virtusque in aperto, fessos hostes aggredi in
aperto foret; agere memoratu digna pronum
magisque in aperto erat; quis apertior in iudi-
cium adductu» unBertennbarer fehulbig. b) leicht
serftänblich, beut lieh narratio. c) o. C£t)a
taftcr offen, offenherzig, unoerftellt animus
a. et simplex; iron. ut «emper fuit apert’ssi
mus fein haftet frech Jur Schau trag; apertior
(ungenierter) in dicendo.
Apex, leis, m. *bie äußere bünneSpibe eine*
©egenhanbe« lauri; montis Suppe; *®elnr
fpipe, =legel, ber $elm felbfi, ardet a. capiti;
♦fegeiförmig in bie Suft aufmirbelnbe f^eu er
flämmcpen, in»bef. bie an ber Sptpe ber meinen
©rieftermüpe ber Jlamme« befhtbliche Mute,
bah- meton. 1) bie fpipe ©riehermüpe be* gfia^
men ®iali*. 2) überp. lebe hohe Wüpe ob. ftopf
bebethtng, §ut, namentlich bie Itara afiatt
fdjer gürfteu; übertr. *Äönig*f roue, -würbe
hmc apicem rapax fortuna sustulit Hör.; pt.
♦irati regum ba# ^ürnen gefrönter fpäupter; tp
höhft# 6'(rbe, ftrone a. senectutis est aacto-
ritas Oie. w
Aph&reiis, m. 1) König in Weffenien. 3)ao. Apha-
relnB, adj. 2) ein Kentaur Ov.
apheliötcs f. apeliotes.
65
Aphidna — apparo.
Aphidna, ae, f. Stab» in Mttifa.
«phrnrtus, i, f. läqpgaxro; sc. »ai{l ein Sdliff
oijnc «etbed Cic.
Apbrödisla, örum, n. (Plaut.) ba« gejl bet
Äp(|tobtte ob. ©enu«. — Aphrüdisias, ädis,
(. Samt mehrerer Ortfchaften. i) Stabt an bet
®tenjt jrmfd)en ©htpgien “ Karten; bao. subst.
tphrödislenses, intn, m. 2) St. in dilicien.
Apicitus, adj. [apex] mit einet ©rtejlermübe
jjefhmüdt Or.
Äpiclns, ii, m. (M. Gabius A.) ein grinfehmeder
u Setiibioenbet unter Stuguftu« u. XiberiuS.
»plonla, ae, f. dem. o. apis Plaut.
ÄpTdinns, i, m ging in Ibcffalien.
AplSlae, arani, f. Stabt in üntium.
Apion, önis, m. Summte bc« ©toi entern«, König«
oon Etjrtne.
1. Apis, i», »i. bet heilige Stiet bei ben töggptern.
t Apis, i», f. bie ©iene.
Aplseor, aptus »um, 3. dep. [inf. apiscier Com.]
itlt. in flaff. ©rofa) eigtl. an ftdj tnüpfen , bab-
baft toetben 1) erreichen, einbolen mare Cie.;
hominem Plaut. 2) übertr. etto. mit Änftrengung
«1* Siel (eine« Streben« erteilen, erlangen
hereaitatem Plaut.; Ti tarn deorum Ter.; *alqd;
lindem Serr. b. Cie. /hm.; epee apiscendi summi
honoris Air.; öfter (Tac.) facultas apiscendi fa-
voris, quaesturam, flaminium, ius, apiscendi
libido ^abgiet; m. gen. dominationis Tac. ann.
6, 45; bilbl. etto. griffig etfaffen, fitb aneignen
irtem Cbaldaeorum 7oc.; pass. non aetate, in-
penio apiscitur sapientia Plaut.
ipiom, ii, n. btr ©ppieh, Sellerie, oft ju Ärfiit»
;en gebranebt.
»pörletl. örum, m. [dirdxltjroi] bie Kbgerufencn,
ein bcftänbiger8u8f(bufjbe« ätoliftben ©unbe«.
ApödfteHum, ii, n. [änoivxfiQior] ?lu«f letbe =
jintmer in ben ©äbem.
Apollinaris, ipolllncns f. Apollo 1) u. 2).
Apollo, Inis, (dat. auch -öni Air. 29, 10, 6), m.
Äpollo, Sobn be« Supiter u. ber Patona, ©ru=
her btr Diana, ©ott beb ©ogenfd/ie&en«, ber höhe=
tra grifligcn Xbätiglcit (bet SBriSfagung, ©oefte,
fflnftl, §riltunoe), (pater erft Sonnengott, auch
(Gtrt) ber Sonnengott bet Inder = ©aal; *ape-
ritor Apollo bet Äpotlotempel tritt bemor; urbs
magna Apollinis Stabt in Dberäqnpten; pro-
manturium Apollinis an ber 9iorbMfte ©frtfaS.
©*#■ 1) XpollTnAris, e, adj. bem Äpolio ge =
Beibt, be« Jl. laurea, ludi, saernm; subst Apol-
llnare, is, n. bem VlpoHo geweil/ter ©la(/. 2) Äpol-
linms, adj. vates Orpbeu«, proles flffulap, urbs
TM oe
Apollödörus, i, m l) Sibetor au« ©trgantunt. 2)
irantmatifer au« TUl/en um 140 n. Sf/r., 8erfaf=
ler eint« notb oorbanbenen mptboiogiftben SBerfc«.
3} alabemiftber ©hilofoph- 4) gelbljeTt Älejanber«
.hrt ©toben. 6) Inrann ju fiaffanbrea.
ApoUöala, ae, f. 1) Stäbtcben ber ojolifd/cn fio=
(rer. 2) Stabt im grietbiftben 3Hbnen. 3) St.
in Xbracien. 4) ®t. in Stacebomen. Dao. l)
Apollöni&tes, ae, ?n. Diogene«, au« SpoQonia
m Kreta; ]d. auch -tes, imn. 2) -ensls, e, adj.,
imbst. -enses, ium, m.
Apollo nix, tdis, Stabt in fipbien, lab. subst. Apol*
lonldenses, ium, m.
Apölogus, i, m. [ajrdloyosJ bie aHegorifdje Cr =
jäblung; in«bef. bie dfoptfef/e Sabel.
Aponlina, ae, f. 3nfel bei Stcilien.
pei oi 4 Mt, lat-bruti Ut 61;u!:r'rtfrb. 6. ttug.
äpöpliSrftn, örum, n. [«mxpo'pijra] ®ef<benfe,
meltbe man bef. an ben Satumalten ben ©äften
mit nach ipaufe gab.
2poproe{pn¥na, örum, n. [dtro* poqypiva] ba«
gurütfgcmiefcne, Sermerflicbc (nur al« php
lofopb, t. t. bet Stoifer), o. Dingen, bie an ft©
fein Übel, jebotb al« ibm nabe iommenb abju=
toetfen finb, rein lat. reducta, reiecta, reiectanea,
remota; ©gf. proögmena.
äposphräglsma, ätis, n. \dnoacpQrxyieutt] ba«
tm Siegelringe eingef<bnittene ©ilb.
kpöthöca, ae, f. [änolhjxi j] ©orrat«lammer,
ffletnlager.
appäräte, adv. [apparatus] mit groben 8“s
rüftungen, prächtig edere, bibere; fappara-
tius cenare. — app&rAtlo, önis, f. [apparo] 1)
Subcreitung, inäbef. prächtige unb tocitläufige
Hurüftung munernm popularium 2) ba« ao =
fi^tlicbe Einarbeiten, Stubieren auf etto.
a. et artificiosa diligentia o. füebner.
1. appSr&tns, ns, m. [apparo] 1) abstr. Qu be =
reitung, 3UTÖPUO0 operis. 2) concr. auch
pl. 8uriiftung, Slnftalten, Slpparat (©etf=
»euge, ©tafebiuen) belli; oppugnandarum ur=
bium ©elagenmgöapparat ; auxiliorum oon ben
gefommelten ^ilf«truppen; sacrorum (Sütber, ®öt=
terbilber, attdre, Cpfergcräte); vani timoris gut
(finflöbung eine« ic. 3) prächtige 3*ttüftun8<
©ra^t, ©lanj, ©runt regius, magnificus;
epularuro, lndorum renationumque ; *Pereici
Hör.; in«bef. P. ber Webe.
2. apparatus , adj. m. comp. tt. sup. [ partic . P.
apparo]. 1) o. ©erfonen oorbereitet, geröftet
Plaut. 2) P. Sachen toobl au«gerüftet domus;
prächtig, glänjenb ludi, epulae.
ap-pireo, 2. t) crfcheintn, fid) jeigen, fiiht'
bar fein anguis ille, qui Sullac apparuit im-
molanti; cum lux appareret; *dies; facitote
sonitus ungularum appareat lagt erbröbnen K. ;
*fapparens fichtbar. 2) tp. erficbtlicb, offen;
funbtg fein, einlendjten, (ich bewähren,
ertannt werben res illa etiam caeco, ubi
rhetoris tanta merces apparet; fac sis pro-
missa appareant 2>r.; non apparere (aneriannt
werben) labores nostros Hör.; ratio (bie SRedp
nung) Plaut.; bef. häufig impers. apparet e«
leuchtet ein, ifl flar m. acc. c. inf. (feit.) m. nom.
C. inf., Oie. /in. 3, §. 23. Stiet. Ner. 1. 3) t. t.
einer Slagiftrat«perfon al« öffentlicher Diener ob.
©ehilfe aufwarten, bienen consulibns, aedi-
libus; quaestioni bei bet Unterfuchung , septem
annos Philippo ( Nep .) al« ©ehrimfd/reiber bie =
nen; hieroon in einer ©efeheSfotmel divorum irae
(sacerdotes) providento iisque apparento foüen
fich nach ibm ibem 3orn) rieten, butch ©eobach
tung be« ©ebührenben ihn föhnen. Dao. a) ap-
paritio, önis, f. 1) «ufwartung, Dienft bei
einer ©Jagiftratäperfon, Unterbeamtenbienfi.
2) concr. = npparitores Unterbeamte, b) ap-
pärttor, öris, m. Unterbeamter (SchTtiber,
Piftor, Siator u. bgl i.
ap-piro, 1. h^rbeif ebaffen, jnbereiten, jn =
rüften, anorbnen, bereit machen cenam, con-
viTium, nuptias, ludos; bellum fi<h Sum Kriege
rüften, alle« ©ötige herbeifchaffen ; iter bahnen;
aggerem, arma herbeifchaffen; a. (aufbringen) cri-
miua in alqm; auxilium alcui oerfchaffen; reU-
qua ad defenaionem; se in casum; se m. inf.
ftch bequemen ju Plaut. , fleh aufd/iden ju iam-
6
66 appellatio -
que hoc facere noctu Caes.; m. ut Plaut.-, ab--
fol. dum apparatur »äßreiib man Slnftalt madjt
Ter.
appellatio, önis, f. [1. appello] 1) Slnrebe, Sln =
fprecßen; t. t. Berufung ob. Dlppellation,
Anrufung einer ßößercn ober glcitßfleßenben Vtuf-
torität, befoiiber« ber BolIStribunen, wenn imb.
meinte, baß ißm Unrecht gcftßab tribanorum an
re. 2) Benennung, Dlame, Xitel inanis; a.
regum venalcs erant; and) DluSfptatße lite-
raruni. [Cie Verr. 4 §. 146.
appellätor, öria, m. [1. appello] ber Stppctlant
tuppelltto, 1. [frequent. ». 1. appello] toieb et =
1) o 1 1 neunen. ja nennen pflegen.
1. appello (artßatfi. appellassis ft. appollaveris
Ter.) 1. l) anfprctßcn, anteben ob anrufen,
begrüben legati vestri quod appellati erant
superbius, homines asperius, ne Terbo qnidem
graviore, alqm benigne, singulos a. rogareque;
quaestorem app. dicitque; nomine ob. uominatim
alqm. 2) in einer befonbem Sibfidjt jmb. an»
fpretßen, a) ettn. mit jmbm. ju beraten de com-
mum re Plaut.-, senatus laopius pro tua digni-
tate appellaretur. b ) ettp. o. jmbm. ju erb it =
ten, um Stßuß, &ilfc jmb. anfpreeßen, an =
gefeit quem praeter tej deum; vultu alqm; de
alqa re bef. im Übeln Sinne, alqm de proditione
jum Senat ju Perleiten futßen c) in ber öe-
ritßtsjpr. eine obrigfeitl idje Setfon umSei--
ftanb anrufen practorem, tribunos; d ) jmb.
maßnenb angeßen, um etm. maßnett alqm de
pecunia u. fbl. pecuuiä; in solidum ein ftflpital
lünbigen Tac.; aueß abjol. e) attllagcnb jur
Diebe (teilen, cavendum est ne iisdem de causis
alii piectantur, alii ne appellentur quidom Cic.
off. l 8. 89. 2) eine Serien „t, ga^c mit einem
Stamm benennen, tooburd) fie fenntiidj ift ober
werben fofl, ißr einen Diamen beilegen, fie fo
ob. fo neniten alqm patrem, parentem, regem;
regum appellandorum suspicioncs p. benen,
rnelcßc ben tönigetiicl uerlicßcn haben wußten;
hos viros bonos, ut habiti sunt, sic etiam ap-
pellando» putemug; res ipea, in qua vis inest
maior aliqua, sic appellatur, ut ea ipsa vis no-
minetur dcus; tu ixt l et Gallograeci vere, quod
appellantur waä ißr Dlamc befagt Liv. §iero.
erwähnen, namentlich anfüßren, illos hoc
loco, auctorca; tp. beteitßtten, alqm nutu et
Bignificatione. 3) aus jure djett, literas; nomen
nennen.
2. appello, püli, pulsum, 3. [ad u. pello] ßcran = ,
ßinjutreiben, -bewegen, ^bringen boves ad
litora; turre8 ad Opera Caesaris; (Plaut.) alqm
ad arbitrum por ben Scßiebäritßter führen (—
fiep ju fteßen nötigen). §ieto. a) inebef. a. na-
vem (autß clasge, fnave), classem u. bl. appello
(ad eum locum) ob. appellor, auch navis appel-
litur, ad ripain, scapbas ad litus appulaas ha-
bere angelegt buben; im Bilbe nec tuns unquam
rationes ad eos Bcopulos appulisses etc.; *dens
vestris me oris; *nos tempestas Libycis oris;
(Tac.) nayis Chaucorum terram. b) (Com.) tp.
a) a. animum ad acribcndum feine Qiebanfen auf
baS Stßreibcu rieten, baran beulen, b) jmb. in
eine Sage ob. gu einer Xßat bringen alqm
ad mortem, ad damnum jmbnt. ic. Dcrurfacßen
appendiciila, ae, f. dem. p. appendix Cic. —
appendlx, Tcis, f. [appendo] föttßang, Bei =
(aßt, 3ufl abe corpus est a. animt; Carpetani
- applicatio.
cum a. (mit ben iijtten beigefügten Üontingenten;
Olcadmn.
ap-pondo, pendi, pensum, 3 juwögen alcui
alqd; verba erwögen.
appetens, tis, adj m. comp. u. sup. [ partic . 0.
appetc] traeßtenb, ftrebenb, begierig nad)
etw alcis rei; iitSbcj. = gelbgierig, begeßt’
lid), ßabfütßtig. Xao. o) uppetenter, adr.
begehrlich, ßabfütßtig Cic. b) uppetentia,
ae, f. baS Verlangen, Xratßten nad) etw. lau
dis et honestatis; effrenata.
appetitlo, önis, f. [appeto] 1) baS Steifen nach
etw. triplex Cic. 2) (aud) nppetitus, us, m. alt
ujlanb) heftiges Serlangen, Streben,
ratzten nad) etw. alieni; quaedam principa
tus; et app. (Steigung) et declinatio naturalis.
ap-pdto, 3 1) nad) etw. langen, greifen, um
ei ju faßen solem manibus; mommam; näßen
2) naeß etw. oerlangen, ftreben, trauten
alqm, regnum, societatem, amicitiam alcis, adu-
lescentium familiaritates; alienos agros cnpi-
dissime; fett, mit inf. animus alqd agere Beni-
ner CHc. 3) an einen Crt ober Scgenflanb
betanjufommen fudjen, iljn auffutben. fidi
nad) i^m binjtcbeu Europam; mare terram
appetens fid) an bae lianb tieranbrängcnb; urbx
crescebat munitionibus alia atque alia appe-
tendo loca inbem fie immer an neue Stoßen fid)
beraujog, immer mebr DMunte, Sebiet rinnabm
Xab. auch a) feinblidj auf jmb. ob. ettn lo« =
geben, angreifen, anfallen, bebroljeu alqm
lapidibus, ferro; umerum gladio naeß ic. bauen;
filii vita ferro atque insidiis appetita; fata
Veios bradjen über S. herein; ignomiiiiis Omni-
bus appetitus. 6) Pon ber 8c't u. seitlichen 6r=
eigniffen, abfol. u. intrans., im praer. u. imperf.
aueß Caes. u. Liv., jebod) nid)t Cic., jjerannaben,
ficb näßern, btranlommen dies septimas;
- dies; tompus; nox; lux; kiems; ffatum.
Applaf Appiusl). — Appiümts, adj. t)sur Stabt
Slppia (in @robpbrpgteu) gehörig, appinnijeb;
eubat. -änl, örum, m. 2) f. Appius a) — Ap-
pias, Appietas, Appius f. Appius b) u. c).
ap-pingo, 3. 1) baju malen. *delphinum sil-
vis, ßuctibus aprurn auf einer DRaletei ic. 2) ß i n -,
jujeßreiben alqd novi.
Appius, röntijeßer Bomantc bef. in bem Slaubifcßen
©cftßlecßte; l) A. Claudius Caecus fienfor 312
P. (£ßr., natß weltßem bie ein Appia [aueß bl.
Apnia] genannt warb, bie bei ber porta Capena
0. Siom uatß ftapua u. feit fiaifet Xrajan 0. bort
bis natß Bruubipum ging; ebenfo eine 0. Appius
angelegte Döaffcrleihutg, aqua, u. ein b. ißm an
bet appifeßen Straße aegrünbeter DWarttßecfeu, fo-
rum Appii. 2) A. CL Pülcher, fjeilflcuoifc
ffiiccro, feßr ftreng als Senior; baß. censor A. ein
ftrenger Scufor tote MppiuS Hör. Xao. a) Ap-
plinus, adj. b) Appins, adis, f. Sctnamc ber
DRineroa, ben Sicero ißr auS Sdimeid)eln gegen
DlppiuS giebt. c) Appietas, itis, f. (fdjcrjß. ge
bilbet) Der alte nbet bcS appiftßen & c -
fcßlecßteS Cic. fam. 3, 7, S.
np-plaudo (natß ber gemeinen Dluöfpratße applätlo),
3. 1) *etw. an etw. anftßlagen, anllatfc^cn
corpus; corpus palmis fcßlagett mit tc ; applauso
latere. 2) (Plaut.) jmbm Beifall jullatfe^en
alcui; abfol.
applleAtlo, öni», f. [applieo] baS Dlnfcßliefeett,
nur bilbl. 1) a. animi Steigung. Xrieb, baS iße.
applicatus —
hurfnt* ficfe an jmb. enger anjufcbliegtn, öefrllig*
leititrieb. 8) ». bcm »nfiblicfcen eines »lienten
an einen Ration, bab. ius applicationis bah ^ier=
au; cntjlebenbe SJeebthBerbältnih.
appllcitus, adj. f partic . B. applico] 1) an ge =
fügt, angelegt Leucas colli angelefjnt, liegenb
an. 2) auf etm. gerichtet ad rem; ad se di-
ligendnm geneigt.
sp-plko, pllcüvi, pllcätum u. (jebotf) ntd)t Cic.)
pllcöi, pllcltum, l. 1) etm. an etro. fügen, le =
gen, bringen, febliefjen, lehnen, fegen
urneros ad saxa; fbelua ingens corpus ad mo-
lern; te ad arborem; se trunco; se ad flam-
m»m hiebt nöbern ic ; *ensem tenns capulo ;
•enaem (sc. cervici) bineinfteeben , * bauen; castra
äcunini bietjt an ic. aujjdjtagen; cornu sinistrum
ad nrbem hart an it. aufftctlen; elephanti appli-
cantur corporibus brängen fid) biegt an einander;
*e aleni fieb anfcblieben alh Begleiter; *quis te
oostris oris treibt hieb an te.; * alqm terrae ju
Sehen btilefen. 3n*bef. app. navem ad alqm,
ad terram; *bl. *app., fad terram; fad litus
Amaionum; »applicari 0- Sebiffenben, tauben
•in terras, *ad oras; *ignoti» oris; aueb bon
Sen Sd)iffen — tanben, anlaufen, qaocamque
litore applicuisse naves hostium hie. 8) tp. a)
p etra. binjufügen, mit etm. bereinigen vo-
laptatem ad bonestatem; fverba verbis; *aures
otutinatas modis, *votis puerorom amicas tei=
hen; — adhibere j u j i c b e n applicito captivo
Ju$t. b) fieb an jmb. an (d) liegen (alh Bitten*
her, fiernenber, greunb) ob. fieb <tuf etm legen,
se ad alqm quasi patronum, ad familiaritatem,
amicitiam, societatem alcis; in itinere familia-
nter se; app. se et propins admovere; se ad
floqoentiam , ad scribendam historiam; aueb
uumas se app. et adiungit ad alqd. c) fa.
slcui crimina aufbürben.
ipplvdo f. applaudo.
sp-plöro, l. (feit.) gegen jmb. Hagen, jam*
aern alcui Hör.
sp-pöoo, (perf. apposlvi ft. appösui Plaut.) 3.
1; etm. ju etm. b'nfe&en, = ftellen, =lcgen
osebinam; not am ad versum, epistulis; manum
»d os f. manus 1); inhbef. a ) Speifni Borftgen,
mftragen, cenam; patellam; *alqd mensae.
*) imb. ju irgenb einem 3mcefe beigeben, mit*
geben, bag ju einem ©efebäft anftellen u. ge--
hing inftruieren (bihro. mit einem gebäffigen ©e=
heubeqriff) »ccusatorem; alqm alcui custodem,
■nagistram consulibus. 2) tp. o) bittgutbun,
-fügen, *Iegen *annos alcui; vitiis modnm; mit
Sorten bin jufegen, cantat et apponit etc.
Hör. k) alt etm. anteebnen falqd alcui gratiae;
•lncro.
»pporrectug , adj [ad u. partic. 0. porrigo] ba -
neben bingeftredt Or.
«p-porto, 1) bingn tragen, bringen, --führen
uititias domum Plaut.-, lapidem, signa; inhbef.
mit fiib bringen nnntinm Ter.-, gerbeifüb*
een, oerurfadjen damnuiu Ter.
*p-posco, 3. noib baju forbern plura Ter.,
plus Hör.
•pphsltd, adv. [appositas] bequem, geeignet,
dicere app. ad persuasionem ; cetera app. tibi
muidabo. — appösTtns, adj. m. comp. u. «up.
■qipono] 1) f». Orte, nabe gelegen re^io urbi;
tasteUum äumini; übertr. audacia (hdentiae)
non contrarium, sed appositum liegt nabe Cic.
appropinquo. 67
inv. 2 §. 165. 2) bequem, geeignet, brauch
bar menses ad ogendum; de studiis ad hono-
rem app.; homo bene ad istias audaciam; ope-
rarius molto appositior ad etc.
ap-pötus, adj. (üortl. u. fpdt) angetrunfen, be-
trunfen.
*ap-pr6cor, dep. 1. (feit.) anf leben rite deoB.
ap-prbbendo, (‘fapprendo), 3. greifen, an*
faffen, angteijen pallio beim 'Mantel Ter.;
vites sic claviculis adminicula tamquam mani-
bns; fmanum osculandi causü; fbucculam In ei
pen in te.; falqm bet ber §anb faffen, um ign
jmbm. borjufttDcn ob. um ibn felbft um etm. ju
bitten, fhominem feftbalten; inhbef. (feit.) Bon
einem Orte, militärifcb befegen Hispanias Cic.;
übertr. a) (feit.) in ber Siebe etm. anfaffen = er*
mäbnen, su befpreegen anfangen quidqaid
ego appreuenderam, accusator eitorquebat e
manibus Oie. b) anmenben, gebrauchen hoc
ipsum (imitatio) nisi caute et cum iudicio ap-
prehenditur Quint.
apprim(>, adv. [pon einem Beralt. adj. appriraus]
Botjüglicb, gar febr a. nobilis Ter.; artifices
a. bom Nep.
fapprimo, pressi, pressum, 3, [ad-premo] an --
b rüden scutnm pectori appressum; dertram
alcis briiden.
appröbütlo, önis, f. [approboj 1) ©illigung,
3ufriebcnbeit, Seifall popnlaris; quod ab-
horret ab oculorum auriumque approbatione ;
movere approbatione. 2) in Pbilof. Spracht S8e =
meih, ©eftätigung bnxd) ©eroetfe.
appröhfttor, oris, m [approbo] ber Billiger,
profectionis meae CXc.
appröbA , adv. [approbo] bolKommen, ganj
gut alqm nosse Plaut.
ap-pr5bo, 1. 1) gut beigen, billigen, geneh-
migen, anerfennen si non id (officium) famn
approbat Ter.; ego vero meum consilium, si
praesertim tu non improbas, vehementer ap-
probo; sententiam; alqd consensn et una voce;
assensu omniom alqd approbatur finbet atlge
meinen ©eifaU; nbi sono nrmorum tripudiisque
approbata sunt dicta Tac.; inSbef. P. b. (Böttern,
etm. gefebeben laffen, ©egen ju etm. oer=
leiben quod actum est, di approbent! dis bo-
minibusque approbantibns. 2) jmbm. etm. bet*
fallSmert machen, ju jmbb. 3<tfriebenbeit
tbun opus Phaedr.; fprima castrorum rudi-
menta in Britannia Suetonio Paullino; fqnod
ei Petronios approbavisset; f approbata mormn
indole; bab- auch etm. als mabr, gut bartbun,
nacbmeifen iudici officium säum; fee talem
alcui; industriam et innocentiam, + excusat io-
nem; fm. acc. c. inf.
ap-prömltto, 8. noch baju, b. i. auch in fei*
nem Flamen Berfprecben Cic.
ap-pröpäro, 1. 1) träne, bef cbleunigen coep-
tum opus, fmortem, fpromissum. 2) intrane.
fieb beeilen ad cogitatum facinus; adde ^ra-
dum, appropera Plaut.; postqoam ante ostiurn
me audivit stare, appropemt Ter. ; sed apprope-
rate! macht jebneU! *fw inf.
uppröplnqn&tio, önis, f. [appropinquo] bieJln*
näberung in ber 3eit, bah nabe ©eoorfteben
mortis. — ap-pröpiuquo, 1. fieb nahem,
nahe lommen ad portam, ad alqm, ianuae;
finious Beliovacorum, Oceano; hostibns; abfol.
Bon brr 3tü nabe besorfieben, brrannaben
5*
68
appngno — aqua.
meridiea , hiems, die» comitiornm, eiu» adven-
tu»; filh poena, nobi» libertaa; qui iam app.
(nape baratt iß) nt videat; eenturiones, qui iam
primis ordinibus app. bie Weförberung ju jc. in
naper Huäftcpt paben.
fap-pugno, 1. angreifen, bf [türmen castellum,
c antra, nur b. Tac.
Appüleius, Appulia etc. f. Apuleiu», Apulia etc.
appnlsus, u», m. [2. appello] l) Ännäpcrung
pars terrae appulsu »ölig exarsit; in«bef. bie
mirffamc Hnnäpcruitg, Sinroirfung deorum ap-
pulsu; fnimii et frigoria et caloris. 2' VI iilmi
ben, Sanbung litoris an »c. ; primu» illis ter-
rae app. (Ort, «o fie lanbeten) Cyprus fuit.
nprirätio, önia, f. [aprieor] btr Slufentpalt im
Scnnenf (pein. — apricitus, atia, f. [apricue]
ba« Sonnige, bie milbe Sonnenwärme. —
apricor, dep. 1. fiep fonnen. — apricue, adj.
[aperio] bem Sonnenftpein offen, fonnig,
o. bet Sonne bedienen u. erwärmt locu»,
hortua, ‘flores, ‘mergi bie Sonnettmärme liebenb;
tp. »proferro alqd in apricuru an« Iage«Iid)t
bringen.
Aprilis, adj. [eigtl. Aperilis o. aperio] jum 9J!o,
nat Kpril gepörig, Hpril» kalendae, idu«;
oft subst. -in, ia, tn. (sc. mensia) bet ® o n 0 1
«pril.
Aprönins, 1) Qu. A., §elfer*pelfer be« Werre«. 2)
L. A. unter Suguftuä Statthalter in Kfrifa unb
fpäter in ®ermanien. lau Aprönlünus, adj.
a^rugnus, adj. [aper] jum (Eber gehörig, Bom
apsis f. absia.
ApmiM, i, m. ging in gütjrien.
apte, adv. m. comp, u sup. [aptua] 1) genau
angefügt, genau anftpliefjcnb a. cohaerere;
ad pedem a. convenire; ünibua etiam regni a.
IAv. 2) angemeffen, paffenb locare equitem;
facere, dicerc.
apto, 1. f intens. o. bent ungewöpnl. apio] 1) ge =
nau anfügen, anpaffen arma capere aptare-
que pugnae, arma corpori, capere arma et a.;
bl. aptare arma bie SBaffen aitlegen, arma cor-
pori; armamenta auftafeln; *dona postibus,
fvela, fremo», ‘crUtaa telaque; * sogittaa
nervo, vincula collo, ‘enses dexteria conditos
wiebet jur §anb nepmen, *alqd. umeria. 2) etw.
jureept*, fertig ma^en, in ben Stanb
fepen, rüften paratae nptaaque habebat lin-
tres; *clasaem: m. abl. instr. se armis fiep !ampf>
fertig maepen; *en»em vaginii Berfepen =■ in bie
Scpeibc fteefen; *classem velis bie Skiffe feget,
fettig madjeu; ‘biremes remigio; ‘pinum arma-
mentis ba« Stpiff auftafeln; fomnm ad trans-
eundum. 8) paffenb cinridjten, anpaffen,
Borbereiten, rüften hoc verbum est ad id
aptatum, quod ante dixerat; *animos armis ben
Sinn auf bie SBaffen rieten; *bella Numantiae
modis cit harne; ‘fidibua Latinis Thebanos mo-
do»; ‘carmina nerviB; *in pace bello idonea
bereit palten; te responsare fortunae — horta-
tur et aptat *-» ad responsandum Hör.
aptus [t>. bem ungewöpnl apio] I) at« partic. t)
angepeftet, angefügt gladius e lacunari saetü
eqnina; übertr. otio Plaut., tp. ». etw. ab =
pängenb, abpängig causae aliae exaliisaptae
et nexae; honesturn, ex quo aptum est offi-
cium; non ex verbis aptum pendere ins; totus
ex seBe; rüden tibus fortuna. 2) jufammenge.
fügt, oerfnüpft iam omnia inter se conexa
et apta, apta dissolvere; tp. gepörig in ftanb
gefept, eingerieptet, in guter Orbnung be--
finbiitp, gerüjtet aptas quinqueremes , arma,
exercitus {(plagfertig; ‘caelum stellis fulgenti-
bus (abl.) auSgcftattet mit te.; ‘Fides alma, a,
pinnis beftproingt; oratio abgerunbet; verbis ap-
tuB et presBus biinbig u. gebrängt im ¥lu«brud;
naturä nihil eet aptius parmonif(per.
II) adj. m. comp. u. sup. B. bem, ma« oermöge
feiner Eigenfcpaftcn tu etw. paffenb, geeignet,
geftpidt, einer pScrfon ober Satpe angemeffen
tft u. bem, ber e« gebrauchen min, gleidjfam ent=
gegen fommt calcei habiles atque apti ad pe-
dem; pallium ad omne tempus anni; ad dicen
dum maxirne natum aptumque ea»e; locus ad
ineidias aptior; minus aptos esse ad (gegen)
huius generis hostem Cars. ; nihil est tarn na-
turae aptum; aptum esse consentaneumque
tempori et personae; genera dicendi aptiora
aduleseentibus; *equin Argos (Wegen ber treff-
licpcn ®eiben); ‘golibus wer Biel SBärme nertra
gen fann tt. fie gern pat, fiep gern fonnt; *ami-
cis gefällig gegen tc. *m. inf.-, m. Welatiofap nulla
videbatur aptior persona quae de illa aetate
loqueretur; abfol. quid aptum Bit, hoc est, quid
maxirne deceat in orationo; tempus; *lar an =
gemeffene« Wermögen,
apiid (autp aput), pratp. m acc., bejeiepnet bie
Üläpe bef. bei pletfonen u. in einem yuftanbe ber
Wupe; 1) b. ißerfonen bei, esse, »edere a. alqrn.
gnSbcf. a) a. me, te etc. — in meiner, beinet
SBopnmtg, bitbl. ease a se bei fi(p, bei ®efin
nung, bei Werflanbe fein Com. b ) a. exercitum
esse beim ^teer (im ©efolge be« gelbperrn) fein
(bag. in exercitu esae beim §eere bienen al« ©ol=
bat',, c) Bor, in QJcgenwart o. (bef. wenn o. ®er
panblungen bie Webe ift u bie pierfonen bie ent,
fepeibenbe, ricpteitbe Scwalt paben) dicere a. iu-
dices, verba facere a. senatum; queri n. alqrn ;
+ Baerificare a. deoa (gleitpfam Bor ben Äugen
ber ®ötter) ben ©ättern. d) o. mepreren $erfo
nen, in bereu Siitte, unter welchen etw. gefdpiept,
bei, a. nostros iuetitia cnlta est. c) in anbe
ren Werpältniffen , geiftig , bei iuris civilis rua-
gnum usum a. Scaevolam et a. multos fuisae;
haec a. maiores nostros factitata; gratiam con-
sequi apud alqrn; gratia mihi est a. alqm; a.
alqrn multum posse, valere; illa Sallustiana
brevitas, qua nihil apud aureB vacuas atque
eruditas potest oase perfcctius Quint., noeuivse
id aibi a. «enera principem. f) B. einem ®dprift=
ftcHer =■ in beffen Schriften, bei a. Xenophontem
Cyrua haec dicit. 2) jettner B. Orte, bei, an,
nape bei a. oppidum, urbem; in einjetnen 5He
benearten iß a faft ■=- in m. abl., a. forum, a.
villiun; namentlich b. Tac. oft bei Stäbte , 3nfel=
u. Sänbernamen }U, auf, in a. urbem No-
lam, a. Rhodum; a. Germanias, a. Iudaeam.
Äpülüitis, i, in. römifdjet ®ef(plecpt«name; I. A
SaturninuB, ®emagog ju 2Rariu«’ 3f<<, auf öefepl
be« Senat« getötet. $ao. ApülflAnus, lug, adj
Äptilla, ae, f. Uanbfcpaft in Untcritalien. SaBon
‘ÄpülTcns u. XpüliiK, adj -, subst. -II, örurn nt
Spät f. apud.
aqua, ae, f. t) ba« SBaffer pluvia, murina, * plu-
vialia ob ‘caeleatis; im engem Sinne SRcer,
ad aquam an ber 3Reere«füffe ; *®ewäffer He-
sperideB; SeeAlbanae aqnae deductio; «ecundli
aquaednctns — arator. 69
a. ftroKubiMttä ; aquae magnae Übetfipwentmung ;
•squarum agmen Siegengufj; ’cornix augur
«quae Segen oerfünbenb; aqua (bet Stegen obet
ffioftetbünfte) lovata vento Liv. 21, 58, 8; pl.
Ötilqnelle, ®ab quamdiu ad aqua« fuit;
•Seipwaffet. 2) ba* Saffer in bet fflaf»
(«tupi. lup. faquam dare 3eit gu teben net»
itollen. 3) aqua intercns f. intercus. 4) ’SBaf-
iet in ben Äugen, Ipränen. Scfonbete, mcifl
ipruptofatlitpc SiebenSatten: a) aopergere alcui
aquam neu beleben, SRut einftö&en Plant, b)
aquam praebere gum SRiftpen be« ©eine« bei
Iijipe ob. D ©aftgeber, bewirten Hör. c ) aqua
et iirnis füt bie nötigften Cebcnebebürfniffc
oon aqua, non igne, ut aiunt, locis pluribus
ubmor, quam amicitia. 3>ap. aqua et igni in-
terdicere alcui, J. interdico 1), alqm areere Tac.
if) aquam et terram petere (eine perftfipe Sitte)
tont fteinbe Unterwerfung forbetn Liv. e) sed
aqaa haeret, ut aiunt ba papert ei, bie Satpc
ftnbet Scpwierigf eiten; in bac causa mihi haeret
aqoa. f) funnamenta omnium virtutum tam-
qnam in aqua (wir 'auf Sanb’) ponere Cic. fin. 2,
$ 72. — aquaednctns, us, m. (ob. aquae ductus)
I) Eafjerlei tung 2) ba* Steift, fflaffer it»
gabioopin ju leiten.
aqailis, is, m. ob. f. faqua] Dorfl , cigtl. adj., sc.
urceus ob. hama, ffiaffeteimct, fflafcpnapf.
- aquürius [aqua] 1) adj gum ©affet ge»
tätig, fflaffer», provincia üufficpt übet bie
Saffeileitungen , bie bet Dudfior ju Cfha patte.
2* tubst. m , a) üorfteper ber fflafferleitungen,
Üäprenmeipcr. b) *t®tembilb gwiftpen bem
Jtrinbocf u. ben gifcpen, ber ©affermann, in
Wie» 3ri<pen bie Sonne in ber Kitte bc« 3“=
mar tritt, bap. f imul inversum contristat Äq.
imum — beim Eintritt ber rrgniipten 3aprf«jeit
ob. be« ©intet« (in Italien) Hör.
'äquitlens, adj • [aqua] t) int ob. am fflaffer
lebenb. macpfenb, ©affet» lotos. 2) wäffe»
tig, feuipt auster. — aqii&tilis, e, adj. [aqua]
noEaffer befinblitp, lebenb, ©aff er» bestia.
aquitlo, önis, f. [aqnor] ba« ©afferpolen
aqoationis causä prodirc um ©affet ju polen;
bie a. pier polt man ©affet; fcopiosa. — Squä-
1*«», um, m. [aquor] bie fflnjferpoler.
•qoUa, ae, f. 1) ber übler; fpridpw. aquilae se-
neebis ba« ülter, Wo jemanb mehr trinlt al« i|t
Ter. 2) bet übler al* fjelbgetcpeu einer rümi»
Wen Ecgion. 8) Sergierungen in üblerge»
«alt an bem grontifpice eine« Xempel«.
(qslliria f. Anquilaria.
AqilUia, ae, f. Stabt in Oberitalien, auip jrpt
Üguileia. ®ao. ÄqaTUiensis, adj. agor; subst.
•lease», ium, m.
tqnTlei, legis, tn. [aqua u. lego] ein Wann, bet
bie Äuffinbung unb gortleitung Pon CueHen per»
üebt Hin. cp.
HollIfSr, eri, m. [aquila-fero | gapnen träger.
- iqullinns, adj. [aquila] Dom übler, üb»
Jet» Haut.
iqallllas, ii, m. rümiftpet ©entilnamc; C. A Oal-
!n», greunb be* tticeto, geleprter 3“«P ; lex.
lea. AqoillUnns, adj.
tqoTIo, önis, m. 1) Slorbminb; "mediis aquilo-
nibns in ben ©interfturmen ; ber Slotben 2)
Aqailo, Sätet be* 8alai« u. 3cte« $ap. a) *iqut-
loniris, e, adj. nörblicp.
AqalUnl», ae, f. Stabt im ^itpiniitpen.
BqnTlns, adj. (Porfl. u. fpät) ftpwärjlitp, bun»
Jelfarbig.
Aquinnm, i, n. Stabt ber SotSfer in fiatium, be-
fannt burtp ipre Ißurpurfärbereien. ®ao. Aqui-
jias, ätis, adj.; subst. Aquin&tes, ium, m.
Aqult&nla, ae, f, f 1) GaJlia unter GaUi; iqni-
t&nus, adj. ; subst. -tanl, örum, m.
üquor, dep. 1. [aqua] fflaffer polen.
Squösus, adj. [aqua] ootl fflaffer, wafferrciip
campus Liv.; *+hiems regnerifip; *nubes Se»
gen wolle; *Orion, *Eurus Stegen bringenb; *ma-
t«r Ipett«; ’Piscis al« ©eftirn ; ‘crystallus bell.
Squüla, ae, f. [dem. p. aquaj ein wenig fflaffer,
ein ffläfjertpen.
ar (in alter Spracpe) — ad Plaut.
4ra, ae, f. t) febc Srpöpung au« Stein, Erbe,
Siafen *sepulcri Sipeiterbaufen, tleicpengerüfl ;
•Arae Stippen im SKccr bet bet 3nfet ügimuru«;
VirtutiB fteinerneä 3>enfmal ber V.; Lunensis
Suel.; ültar, Opfertifep, pl. bi«w. t. einem
ÜUar temploj ubi filia victima aris admota
Liv.; taurum ingentem mactabat ad aras Verg. ;
niept blop in lempdn u. auf dffentlidjen ^läpen,
fonbent faft in jebem ^rtpatpaufe, bap. arae et
foci int Sejeidjnung be« ganjen ^laufe« al« fiei-
mat ber Familie de ans ac focis decemere, pro
a. atque focis cernere, pro a. focisque dimicare.
2) al« 3uflutpt«ort für «erfolgte, bap. tamquam
in aram confugitis ad denm; bap. anip bilbl.
3uflucpttort, Stpup nec tu aram tibi nec
precatorem pararis Tcr.\ ad aram legum prae-
sidiumque Test rum confugere; sociorum, tribu-
natus, *unica fortunis a.repertameis. 8)*Stern=
Pilb an ber fübliipen ^emifppärc. 4) Ära Ublo-
rum f. übii.
ÄrSbarches f. Alabarcbes.
ÄrSbes, bum, m. bie ürabet; *meton. ütabien.
Isaju 1) *Ärabs, Sbis, adj. 2) ÄrSbia, ae, f.
ürabien. 3) ÄrabTcus Plaut. Gurt., ‘-hliis,
’t-bus, adj.; subst ’ Aräbi, örum, m. — Ari-
bitae, aram, m. Soll in ©ebrofien an bet ©tenjt
3nbien* Gurt. 9, 10, 6 (wo jebod) 3umpt u. ®o
gel Aroblton lefen).
Aribus, 1) f. Arabes S). 2) subst. -bns, i, m. glup
in ©ebtofien.
Ärichusll, örum, m. SBewopner bet an ^rangiana
grenjenben perf. 'firooinj üratpofia.
Ärachthas, i, m glufi in Epiru«.
Xricynthns, i, m. ©ebirge an brr Süblüfie Üto»
lien*.
Arftdns, i, f. ppönijiftpe 3nfelftabt.
üränea, ae, f. t) Spinne. 2) Spinngewebe.
Xaü. dem Srineola, ae, f.
•arAneösns, adj. [araneus] doü Spinnengewebe,
aräneum, i, n. [araneus] Spinnengewebe. — '
ärünens, i, m. (not u. natptl.) — aranea 1).
Xrär, is, m. glu& in ©allien, j. Saöne.
Srätio, önis, f. [aroj t) ba« pflügen; bap. üdet»
bau. 2) ba* IJjfluglanb, ber gepflügte üder,
im pl bie für ben S c Entert Derpacpteten
üänbereien in ben röm ^ropinjen, Domänen.
Das. dem. iräliiincüla, ae, f. Plaut.
SrAtor, öris, m. [aro| 1) Pflüger; *taurus, *bo«
ber ^flugftier, »od)fe. 2) ’Sanbmnnn, üder»
bauet; pl. SBearbeiter be* d. fSrioatleuten gepatp-
teleu Sanbe« Liv.. in*bef. bie $äcpter ber ®o>
mänen füt ben Sepnten be« Ertrage«; ugl. aratio
70
aratrum — arceo.
2). — ärätrum, i, n. [aro]©flug ‘pauca in- ^ord)tn, erfpöben dictn nostra; quid agant;
gern relinquere aratro für ben ?W erbau. aurf) getftig in Setrn ©t jieben, erwägen Ter ;
ArathuB f. Arachthus. alcui fidem parvam beimeflen Plaut. 2) era©:
Xrätus, i, i». 1) grie©if®et Sinter au« Soli in ten, ermeffen, na© bcftem SBtff en bafür
Eilicicn, Beifaffcr eine« aftronomif©en ®ebid)te« batten, al« t. t. ». gcuaen, nad) Bcoba©tung n.
(änipopeva), Bon wel©em Eitero eine teilmeifc Erwägung bet SeTbältnijfe meinen, annebmen
noch ootbanbene Überfegung Betfajjte. tax>. XrA- alqm scelestum; m. acc. c. in/. ; nt arbitror, nt
tcUH, adj. [Wpetrtioe] nostra quaedam ßiceroä ego a. — Ältiof ormen : arbiträrem Plaut., imper.
üaivöiitva. 2) grie®. ftelbherr au« Sittjon, ®tif> arbitrato Gic. n. d. 2 §. 74; pass. arbitretor (e«
ter be« o©äif©en Bunbe«. werbe au«gefu®t) uxor tno gnato Plaut.; arbi-
Xraxeg, is, m. 1 ) fffluf) in Armenien, j. Ära« trabantur Clae». b. c. 3, f>, 3; arbitraretur Cic.
Verg. 2) glufj bei ©rtfepoli«. p. Mur. g. 34 (ob. seil. Pompeiua).
Arbela, örum, ». [’A^ßrjla] ein Heiner Ort in Slf= arbür (biibt. and) -bös), oris, f. I) ©aum ‘Ioris
ibrieit, belannt bur® bie S©Ia®t 331 n. Ehr. bie ®i©e; ‘uotu junger ääeinftocf; collect, ager
arbiter, tri, m. [ar = ad u. bito] 1) ber b>nju= arbore infecundus Sali. 2) meift bidjt. Bon Bei
gebt, um bei einer ®a©e anmcjenb ju fein, bet (©iebenen au« §olj gema®ten ©egroflänben, j ©.
Änwefenbe, Äugenjeuge locus ab arbitris einem Staftbaum (mali Verg., bl. arbor Pit»
(löftigen 3tugen) remotus; a. remotis, «ine ar- ep.)\ B. einem Siuber, einem ® ©if f ; a. infelix
bitro ob. arbitris unter Biet Äugen 2) al« ge f. infelix. 2)ao. arböreus, adj. (poet. u. fpät)
ri©tl. f. t. ®©tebäri©ter, 9Hdjter na® fub *u einem Saum gehörig, o. Saume, Baum =
jeltisen Bnfi©ten u. na© 9te©t u. ©illigteit, ‘umbra; *fetus Baumfrii©tc; au® ‘baumartig,
ni®t na® pofttiBen Sle®t«beftimmungen unb ge> ä b n 1 1 di telum, corans.
f®riebenen ©efegen (fflgf. iudex), litis (neben pri- arbö» i arbor.
vatus diBceptator), decisionie; alqm a. adigere; Arbuscüla, ae, f mimif®c ftünftlerin jtt Eitero«
ire ad a.; capere, sumere alqm a. (oermutli® geit.
würbe in ber älteren geil ber a. immer Bon ben arbustnm, i, n. [au« arbosetumo. arbosf Saum
Streitenben felbft gewählt, fpäter 8. ©rätor) ; dare pflanjung, ©aumgarten, bef. o. Säumen
arbitrum; case in alqa re a., ad arbitrum wie Ulmen, an wct®en Sieben emporrantlen. Sie •
confugere, uti alqo arbitro. ,^>ieto. a) überb- \t= bengeb&t«. *
bet ® ©ieb«ri®ter; ‘formae (u. ©ari«), ‘pugnae arbustns, adj. mit Bäumen bepflanzt ager.
Sampfri®ter. 6) ber über etw. frei Beifügt, Serr, arbötens, adj. [orbutus] b. Erbbeerbaum *cra-
©ebictcr ‘imperii, pacis et armorum, belli et tes, * fetus. — arbötum, i, n. [arbutus] 1) bie
pacis Just.; *irao Iunonis ber ©oDflredei ; *bi- gru®t be« Erbbeerbaum« Vera. 2) =. arbu
bendi ber bur© bie SBürfcl beftintmte Borftgenbc tu» Verg. — arbutus, i, f. Erbbeerbaum
bei ftrinlgetagen (ft. magister); ‘Hadriae (B. Siib= (Arbutus Unedo LJ.
Winb), 'locus effusi late maris ba« weite SReet arca, ae, f. Saften, Stifte, £abe. 3n9bef. a)
beberrf®t (bie Hu«fi®t auf ba«jclbe gewährt); re- ® e 1b (tflc ex arca domoque ob. domo ex arca
rum, elegantiae Tac. S»an arbYtra, ae, f. geu = numerare pecuniam = bar bejahen; confidito
gin, SJttttoifferin Hör. arcae nostrae auf meine Stoffe =■ meine gablung«
arbYtrArlö, adv. [arbitrurius] na® willtür= fäbigteit. 6) Sarg, c) flcine« u. enge« ®e
li©er Ännabme, Willfürli® Plaut. fängni« conici in arca« Oie.
arbYträrlus, m. [arbiter] wiHfürti®, Plaut. ArcAdla, ae, f. Ärlabien, mittlere fianbf®aft be«
arbYträtus, m. farbiterf ®uta®ten, ® u t b ü n ; ©cloponne*. ®aB. 1) Arcädlcus, ob. -dlos. adj.
ten, SBilltür, Belieben, ßtmeffen, tlafftf® artabif®, dea Earmenta; virgo Äretbufa; deus
nur im abl. sing, mit gen. ob. pron. poss., alcis; ©an; aper ber ®rt)mantbif®c Eber. 2) Arcis,
dedere se in arbitratum alcis auf ©nabe u. Un- Udis, m. al tm)tbif®er Stammoater ber Ärtaber
gnabe; in«bef. bie unbef®räntte BolIma®t Sogn ber SaHijto, f. Arcto» 1). b) ein Ärtabn,
eins arbitratu de pace agitur mit ihm al« Se Bewohner Bon Ärfabicn, baB. Arcidcs, dum, m
BoHmä®tigtem. — arbltrium, ii, n. | arbiter] 1) c) *al« adj. tyranmis figfaon; rox ßuanber.
@pru® be« S®icb*ri®ter«, f®ieb«ri®tcr- arcino, adv. [arcanus] im geheimen, beintli®
Ii®e« Urteil in a. rei uxoriae; 'a. splcndida Arcänum, i, n. Sanbgut be« O. Eicero in Satium
faeere de alqo. $aB ba« freie ßtmeffen, bie
freie SBabl, jebe Beftimmung na© ®utbün=
len libera a. ob. bl. a. alcis rei ob. de alqo
cro über etw. ob. jmb. frei cntf©eibcn Li».;
uic gratum sed inutile fecit a. optandi mu-
neris; a. principum pro legibus erant Just.;
res ab opmionis arbitrio seiunctae bie ni©t
na© fubjeltioen Än^ten entf©ieben werben; id
a. sui esse consilii; mortis, muneris; salis ven-
dendi mitßürii®e Beftimmung be« Saljpreije«;
funeris 2ei©engebübren, bie na© ©erbältni« be«
Stange« ob. S erwägen« ber Serftorbenen Betf©ic=
ben beftimmt waren; *popularis aurae Saune le.
2) IR n © t , .£ierrf©nft, @ewalt yenire, dare
se in arbitrium alcis; esse a. sui fein eigner
®err; ’permitti arbitrio alcis.
arbYtror, dev. t. (inf. arbitrarier Flaut.; Botö.
au© -tro, I.) 1) (Porti, u. fpät) bcoba©ten, bc=
li re An ns . adj. [arca] utfprilngl. oerf©loffen, bah-
t) Berf©Wiegen, B. ®tenf©en Plaut.; *nox
(©weigfam. 2) geheim, beimli© coneilium, a.
et occultum scelus, fterror, flibidines, ffons,
*arcanos sensus alcui credere; *fata, *foedu»;
in«bef. B. ©egenftänben, bie man au« religiöfer
2©eu ni©t ju nennen unb «u enthüllen wagt
*sacra; *Cereris arcanao sacrum ©ebeimni« bet
Eere«. ®ab- subst. arcanum, i, «. ©ebeimni«,
ba« ©cbeimni«nolIe, arcana eius elicere L«».;
arcana et silenda afferrc Gurt.; ‘arcana fato-
rum; ‘arcana credere libris; ©arcana imperii
ber Iaiferli©en ©olitil; fdominationis.
Areäs, Are Ades f. Arcadia 2).
areeo, cui, — 2. 1) einf©lie&en, jufammen
halten flumen (bur© Säntme); arceri otii fini-
bus; in ®©ranfen bal ten. 2)abbalten, ab =
wehren, entfernt bn(t«n hostium copias, in-
Arceeilas
iurias; alqm ab iniuria, alqm aditu, sacria, ho-
st«m Galiiä; ‘Neptunus claaaea aquilonibus;
falqm aquä et. igm f. interdico 1); fulqd alcuij
*fm. mf. oerpinbern, »erbäten.
AreäsYUs, ae, m. grietp. SP'fofopb, Stifter ber
mittlfren Afabentie um 300 D (Spr.
arcessitor, öris, *». [arceaao] $erbeirufer, Plin.
tp. — arceaaHu, abl. m. [arceaao] auf §erbei-
rufung ipsiua.
arceaao (aud) accerso), Ivi (ii), Itum, ere u. Ire
(paar, tri) [aub ar = ad u. cesao alb Raufatio
ja eedo; inf. pass, praes. Dorf!, arctmer] 1) pet-
beipolen, perbeirufen Aesculapium cx Grae-
eiaj alqm ab aratro; auxilia a Vereingetorige;
alqm in patriam; Corintho colonoa; undique
praeaidia; gentem ad bellum, rea tranamarinaa
ex alqo loco; libium aleie; (Hör.) ain melius
quid habea, arceaae; fManea peraufntfen; tp. a )
etm. polen, erwerben, Berftpaffen illic homo
a me aibi malam rem iumento auo tobet fid)
auf ben jjalb Plaut.; quies molli atrato arces-
sita Li p. ; gloriam periculo Gurt.; *ritaa aibi
erhalten. 6) einen Stoff, (Schonten u. bgl. ir-
genbwo perbeibolen, sieben a capite quod
iclimus; (illae translationes) orationi illiquid
-plendoria; fquae res tum eat pulcherrima, cum
sequitur, non cum arceaaitur; ‘adveniet iuatum
pugnae, ne arceasite, tempus; ‘fabulaa longe;
partic . arceasitus alb adj. gewaltfam herbei-
gezogen, gefuept, gefünfielt dictum; fiocua.
2) bot ©eritpt forbern, boh- anflagen, belangen
alqm iudicio capitis ob. bL capitis; alqm eodem
■ 'rimine in Bummum capitis periculum; alqm
pecuniae captae; (Tat.) maiestatia.
Arche, es, f. [ägzn] eine bet Biet Stufen Cie.
Arch#l&os, i, m. 1) Spilofopp au« Wütet. 2) Rö-
mg o. TOatebonien, ftrcunb beb Euripibeb. 8) Tfclb
beirr beb Wütpnbateb. 4) Sotpi beb 9t. 3 , Scpwie-
grrfobn beb ägnptifcpen Rönigb Stolemäub Suf*;
ieb. 6) Ertfel beb ä. 4., Rönig oon »appabocien
ftit 31 b. Epr., + 17 n- ßht. in 9iom.
tarehetypam, i, n. [dpiftnros] Original.
Arrhiaa, ae, m. 1) bet grietptfepe Jdcptcr L. Lici-
nius A., wegen Snmafeung beb Sürgerrecpteb an-
gef lagt 61 B. Ept. 2) ein lifepler ju 91cm, baB.
irebiacu*, adj.. Hör.
ArehTlBcbiis, i, in. grieepifeper U'iefjter aub Satob,
CrpnbeT unb Solle über beb Spottgcbicptb in 3am
ben um 660 b. Sh1- ArchUöchlu», adj.
and) beifjenb edicta in illum Bibuli.
ArehTmcdes, ia, m. hetiihmter grieepifeper SWatpe-
matilcr u. fiKctpanifer in Sprahib.
tarehimimus, i, m. [aoxftiiuoc] Sorfteper ber
Wi men (f. mimas). — urchipirüta, ae, m. [dp-
ji^Fiporqs] ® eeräupetpouptmann.
•irebi teeton, önia, m. [igxniuxmv] Plaut. 1) «=
arebitectua. 2) tp. Wäntefcpmieb
arehlteetor, dtp. 1. tp. fünftlicp fd)affen vo-
luptates. — archltectura, ae, f. Saufun ft. —
arehtteetus, i, in fäptirfxrcuv] l) Saumeiftet.
2) tp. Urheber, Erfiuber, Schöpfet a. paeno
verbortun; inventor reritatia et quasi a. beatae
ritae; omnium a. et machinator; princcpa at-
que a. sceleris.
arebon, ontis, m. [agzcov] Wrdjont, pücpfte obrig-
frittitpe Setfon in Sftpeit narp Wbjepaffung bet Rö
nigbmfirbe.
Arehjtms, ae, m. gtieepiftper Spilofopp aub bet
PBtpagoteijtpeii Stpule um 380 o. Epr.
— ardeo. 7 1
* AreltSnew», tia, in. [arcus-tcueo] ber Sogen-
fflptenbe (■= Spotio).
arete, arcto f. arte, arto.
Arctöphf lax , äcia, mi. f. Arctos 1).
Are tos (feit, -u«), i, f. (SgstoC 1) eigtl. bet Sär,
Warne jmeict Sternbilber am Worbpol, beb gro-
ssen u. beb Meinen Säten Seibe ©eftirne wer-
ben autp unter ber [form eineb SBagens gebarpt,
fo bafs bie 4 oon ben 7 ©tetnen, aub wcltpen jebeb
befianb, ben ffingcti aubmaepten, bie 3 bie Dtpfen
(trionea); bap. peifsen fie bei Xicptern autp septeu-
trio maior u. minor (b. Pen/, gemini trionea),
cbenfo wie ursa maior u. minor. Arctophylax
[dfxrogptUaJi ber Sät dtp fiter — Bootes. Arc-
tnrns, Stern erfter ©täfee in bem Bootes =» ßoeö-
rrjs btt Drpfentreiber. 2) *a) Wotbpol. 6) Wor-
ben. c) Watpt.
Arctürns, i, m. f. Arctos 1).
an-tuH, Arctus }. 1. artus, Arctos.
nrctifitus, adj. [eigtl. partic. 0 einem ungebräurpl
Setb. areno frfimmen] bogenförmig gefrümmt
currua, ‘curramen, topus ©rpwibbogen.
imfila, ae, f. [den». 0. arca] fiäfitpen, muliebrea
Scpmucffäftcpen, autp B. Wcbeftpmud omnes eius
diacipulorum a. (garbenfaften). 33ao.
arculürius, ii, m. Setfertiger o. Scpmucf-
fäftcpen Flaut.
areus, us (feit. u. altertfiml. arci Cie. n. d. 3,
§. 51), in. 1) ber Sogen jum Mbfcpiepen ber
Sftile, bei Sicpt. alb 'Ättribut beb ilooll, ber
$>iana, beb Supibo; *lIaemonii brr Scpfipe alb
©eftim. 2) tp. a) fRtgenbogen; *plurius, *im-
brifer, *purpureus. 6) tlriumppbogen. c)
Schwibbogen an einem ©ebäube. d) 'bogen
ob. pafenförmigeb Stetpeifen Hör e) * iibetp.
bogenförmige Rrümmung, SBölbung, j S.
einer SBeCe, einer Scplangc, eineb SWcerbujenb, beb
§aftttb; fBon ber Wtttflepne beb Stuplb; inbbef.
ber Sogen eineb Äreifcb, ‘quinque bie fünf
SaraMetfreifr, mclcpc bie Qonen begrenzen.
1. nrdi-u, ae, f. bet fHeipcr.
2. Ardea, ae, f. Stabt ber Wutulcr in fiatium.
®ao. a Ardeas, ätis, adj. ; subst. -ates, tium,
in. b) Ardeätiuus, adj.
ardälio, önis, m. (ardeo in ber Scbcutung ‘mit
Eifer, gefepäftig betreiben’) ber gefepäftige 9Rü-
piggänger Phaedr.
ardeus, tis, adj. m. comp. u. sup. [ partic. 0. ar-
deo| l) breitnenb, peip, glüpenb 'aqua;
’quinta (tona) eat ardentior illis; *taoda, ’stolla.
2) übertr. a) o. ben Wugcn u. ber fjarbe flam-
menb, funfelnb oculi, (apes) auro. clipeus,
sagittae; oom SBein 'feurig, ftarf Falemum.
6) B. (eibcnfcpaftlicpcn Auftänbeit, glüpenb, bren-
nen b avaritin; in alqm literae; in cupiditati-
bua; aenaim incendens iudicea ut vidit arden-
tea; *miserere ardentis (beb in fiiebe Entbrann-
ten); fstudia glfipeitber Eifer; ardentiore atudio
oppetere mortem, c) B. bet Webe feurig oratio,
actio, orator, verbum aliquod a., ut ita dicam
ein Wubbrutf glfipenbet Segeifterung. lab. ar-
denter, adv m. comp. u. sup. t) ei ft, peftig cu-
pere, ardentiue aitire, + ardentissüne diligere.
ardeo, arai, araum, 2. 1) brennen, in Sranb
fein, glüpen (infofern bab ©tüpeii ftep föpfbar
maept u. äufterlicp jeigt) domus, caput dormienti,
*ignia, ‘Sirius; ‘altaria b. i. bie Opfer ouf bem
SHltar, wie Wir fagen 'ber Ofen brennt’; ‘liospes
I
72 ardesco — Ares.
ft. aedes hospitis (abbremtcn); ‘ardentes deos
iXempd bet Odtter) respicere. 2) a) übertt.
fuitlcln, glitten, blipcn, erglänjen oculi,
•adhuc oculi» hostilibua ardens; *murice laena;
‘campi armi» sublimibus; aud} brennen fauce»
üiti oor tc., *duri8 dolor ossibus; omnes artua
(ltäml. dolore); podagrae doloribus gepeinigt
werben. 6) D. heftigen Seibenfcgaften u. Offelten
brennen, entbrannt fein amorc, irü, avaritiA,
dolore, furore, odio, desiderio; cupiditate, ira-
cundiä; studio pugnae; *furiia; ‘»tudiis athle-
tarum, equorum; *in arma, fin caedem eius
»or ©cgicrbc nach tc.; omnium animi ad ulci-
acendum Caes., *m. inf. mederi invidiae animua
a. Sali; *implacabilia ; *ardens saevit ; t>. gcuet =
eifer ‘ardens inaequitur; *»or Hiebe bren =
nen, t)*'6 lieben, entbrannt fein für alq&,
alqo; in cUqfi; alqam, alqm; abfoi. Helene Hur.
cann. 4, 9, 13; aucf) paffioifd), inridiä glügenb
gehabt werben, t'ufamiä. c) o. Kriegen Syria,
orbia terrarum, tota Hiapania bello bicKrieg*;
flamme labert in tc., ornnia bello, armia, tu-
multu, aeditione; coniuratio bat ihren £>öljepunft
erreicht; ttfrurissimura exitium.
Tao. A) ardesco, arei, — 3. 1) ‘entbrennen,
in ©ranb geraten. 2) übertr. a) bligen,
leuchten ‘uudae fulminets ignibua, fpugio in
mucronem fpifi julaufen. 6) entbrennen, auf-
lob e rn * libianubus, ‘c&ede; *tuendo im 8n=
f chauen; ‘fremitus equorum; *in iras; f in nup-
tias inceatas; -fin quam optimi cuiuaque aecreti
queatus. B) urdor, Oris, m. 1) ©ranb, Qilut
aolis, caeli, caelestis, ‘f-Siriu»; ‘dehiacit terra
ardore; domus a. auo deflagrationem minatur.
2) übertr. a) ©lijen, Sunteln, (Jener, ffllanj
oculorum; vultuum atque motuum; stellarum.
b) glühenbe Heibcnfcgaft, brennenbe ©e
gier be, ©tut, JJeuer, §ige, ©egeiperung
cupiditatum. animi, animorum, militum, belli,
armorum, -fin medio a. certaminis, -fin a.
pugnae; ad bellum, legionum a. ingens ad ho-
stem inaequendmn fuit Air.; fretinendae po-
tentiae; ‘idem omnes simul a. (ftampfbegierbe)
habet; *a. (SBut) civium prava iubentium; quem
a. studii cenaetis fuiase in Archimede? mentis
ad gloriam; a. ille (quälenbe Unruhe) me urgot;
‘edendi; ‘quaerendi nominis ; inibef. ‘Siebe*;
glut, glühenbe Siebe vir^in«, Ioles ju tc.;
abfoi.; *». ©egenftanb ber Siebe, bie glamme,
meus; ultimus mihi.
Arduenna, ae, f. (sc. silva) ©rbettnerwalb.
arduus, adj. 1) Peil, jäh coUis aditu a., mons,
aemita, ascensus ad munitiones; clivus in val-
les; subst. tt. Peiler Ort ob. ©unlt, fteile ®n =
höh* (iw sing, nur m. praep .) per aiduum; an
plana ex arduis facere potui? per, in ardua;
m. gen. ‘ardua terrarum et campi, ‘montis;
tcastellorum; 'm. adj. deserta; supera bie ßüljc
be* fjimmet*, ‘aether 6 fcgwinbclnber $übe, *nu-
be», ‘cedrus god) in bie Sufte tagenb; *Sabini
©abinerhöhen; ‘«eso arduu» infert mit tjodjgctra;
genem Kaden; ‘arduus hastft; ‘cervix equi; *a.
lneurgcns (o. ber Schlange) ; ‘equus fict> bäumenb;
•virtus glcichfam auf Peiler fyölje roohnenb. 2) tp.
fegwierig, mügeOoll, befcgwerlicg, läftig
opus, res, cogitatio, arduum factu Lic. ; m.
inf. imprimi» arduum videtur res gesta» scri-
bere; ‘res PJltfjgefcgid; subst. n. nil mortulibue
ardui est für bie Sterblichen giebt e* nicht* ju
Schwere* (anbere: arduum); ‘ardua molimur etc. ;
nec (iis) fuit in arduo Bocietas Tac.
Area, ae, f. jeber ju einem bepimmten 3»ed frei;
gelöffelte u. ebene Kaum, ©las ‘planissima
campi; Capitolii. 3n®bef- a) ©aupütte, ©au =
plag eine* $aufc4; auch ©runbfläcgc ber San:
betet, b) Spiet; u. lummelplag ber 3u8cntl
nunc et campus et areae repetantur Hör. ; bilbl.
sceleris Cie. c) T r e f cg t c n n c , Tenne (auf freiem
gelbe); pl. ‘Libycae o. reichlicher Srnte. cf) *im
äircu* bie Kennbahn; im ©tlbc *et patet in
curas a. lata meus ein grogc* gelb; haec animo
a. facta meo est ein ftampfplap; ‘nunc teritur
nostris a. moior equis. t) bet innere tpofraum
be* $aufe* (Dgl. impluvium).
A reccacus, adj. | D. Srccg, nach Genes. 10, 10 eine
afp)rifeg=babhlonifcge Stabt] babqlonifcg Tib.
Arecömici f. Voleae.
firefio, factus Bum, fieri [areo u. faeio] troden
werben, oerborren.
Areläte, ib, n. Stabt im fübl. fflaOien, j. Arles.
Aremorlcae (auch Arm.) clvltalo* |au* bem teil.
are = ad u. mor» = mare] bie fiüPettöölfer jroi:
fegen bem Siget u. ber Sequana in ber heutigen
©retagne u. Kormanbie.
Arena (beffer harena), ae, f. 1) ©anb fferTida,
•bibula, ‘sicca, ‘nigra Schlamm; fpriegw. (Or.)
arenae mandare xomina, fundere are mim in li-
tus etw grucgtlofe* beginnen, in ben Sfiinb
ftreuen; a. sine calce nannte ßaligula ben Sc
neca wegen feiner unperiobifegen Schreibart Sud.
Cal. 63; meton. fanbiger Ort, Sanblanb,
a. aliquant aut paludes emere Oic.j *ba* fan
bige PReereSufer, ©eftabe, bie Küpe arccre
alqm arenä; Phrygia; optata; *pl. expositus
peregrinis a.; *pi. SanbWüpe ‘Libycae, *aren-
te»; Sanbmaffen, ^lötner ‘raultäe, ‘flaven-
tes, ‘siccae, fsterilea. 8) ber mit Sanb beftreute
Jtampfplap im Jlmphitgeater, bie ©rena,
Amphitheatri, auch bl. a. , extrema Hör.; auch
ber Kampf im ©mphitgeatcr foperas aranae
promittere; foperam scaenae arenaeque dar«;
facaenae arenaeque devotus; ffeminarum iUu-
strium senatorumque plures per a. foedati sunt ;
tjeber Kampf;, tummelplap in a. mea
ArenAcum, i, n. Kaftcll ber ©ataoer in Gallia
Belgica.
ÄrcnAria, ae, f. ]eigtl. adj. B. arena, sc. fodina]
Sanbgrube. — ArCnösus, adj. [arena] fanbig
ager; ‘litue Libyae; subst. n. humi arido at-
que a. Sali
ärens, tis, adj. [ partic . D. areo] troden, »et =
trodnet, bürr ‘rivus, *saxa, *rosae; arena«
Hör.; ‘cetera abrupta atque arentia; ‘bot
$urft troden, leihjenb arente fauce; auch *0-
®ttrp le*hjenb sitis. — Areo, ui, — 2. troden,
bürr fein ‘ager; ‘morienB alta über (ber in=
nerge Sap) in ulmo; ‘herba; ‘siccis humus
arenis; arentibus siti faucibus Air.; ‘fauces;
‘Tantalus.
färebla, ae, f. dem. P. area.
Xrebpagns, i, m. ['Apfios näyos] 1) ein bem ©re«
(Klar*; geheiligter $ügel in ©tgen. 2) ber obcrrjte
®eriigt*hof ju ©lbett, ber feine Sigungen auf je
nem ^ügel gleit. Tao XreöpSgitcs, ae, m. PRits
glieb be« ©reopagu*.
Ares, is, m. ['Agijs] ber Kriegbgott ber ©riechen,
bag. «« groper $ctb Plaut.
aresco — arguo.
73
äresco, — — 3. [areo] trodnen, Bertrodnen;
fpruhw. cito lacnma arescit.
Arestörldes, ae, m. bet Slrcftoribe, D. Higu«,
Slrefiorä Sohn Ot.
xrfUlögu», i, m. [äpfratoyo«] Ingenbf(hWä(>er,
J3. fcbmatobenben ^^ilofopben Satt.
Irethüs«, ae, f. Cuclle auf bet bei Spracu« gele-
genen 3»fel Crttmia. Dan. ’Arethüsls, Mi», adj.
1. Arüas, adj. [Jqu ot] be« Hre« (SRor«), iu-
diciam = Strcopagu« fac. ann. 2, 55.
2. Arens, i, m [ dftiot) ein gritd) $i)ilo{op^, Suet.
Anranthus, i, m. fflebtrgc in Bithpnien Prop.
Vrct'i, örum, m. 1) gewtfic ^Släge in Rom, Wo nn
brfhmmten Ingen heilige ©cbtönchc octridjtct rtmt-
fcen Liv., Ot. 2) TOenft^enftgutcn au* Sinfru, bie
jährlich am 15. TOai ü. ben Bcftalinnen u. järie-
itrrn in bie übet geftürjt nwtben.
Argentinum, i, n. Stabt in Brutiium.
srgentärius, adj. [argenturo] eifltl. »um Silber
gehörig, Silber-, bat), jum Selbe gehörig,
Selb- cura, inopia, auxilium Com.-. taoernae
Sed)« letbubcn. $ierp. subst. A) -Ins, ii, m.
Serblet, Banliet. B) -ia, ae, f. a) sc. ta-
berna 23ech«lerbube, SBedj« letlaben. 6) sc.
ars 'Sed)4lergefd)äft, facere a.; a. dissolutü
:nd) Siquibation bet Bant. c) sc. fodina Sil-
betgtube.
irgentätns, adj. [argentum] mit Silber be =
I (biogen milites beten Schilber mit Silber be=
idjlagen fmb ; tp. ( Flaut .) querimonia mit weichet
Selb zugleich hergebracht wirb,
srirtnteölus, adj. [dem. p. argenteus] fein in
Silbet gearbeitet Plaut. — argenteus, adj.
fargentumj 1) filbertt aquila, poculum; subst.
sc. denarius Silbetbenar. 2) uneigtl. a) (Com.)
nab aut Weib ift amic&m Buam u. facere Ber-
ti Ibern ; salus (ein ®ru& au« ®clb) = @elb. b)
oetfilbert, mit Silberuerfehen,befd)lagen,
aufgelegt, geidjmüdt »caena; aurea atque a.
Samnitium acies. c) fitberweij] *color; *fons
nitidis undis; bah. flumen A. ein gln& in ©ab
lien, j. Sir gen«, Pons A Ort u. Brüde barüber.
d) *bem filbernen 3e*ta Iter angebörig
proles.
Argentöritus, i, f. Stabt ber Sangionen in Cber=
gmnanien, j. Stra&burg. ®ao. Arge ntöruten-
sl», adj.
argentum, i, n. [apyepoe] 1) Silber factum,
urfectom, signatum. 2) au« Silber gemachte ffle
graftänbe o) filberne« ®e fc^irr , Berät, ®e =
füge pienum artis, purum obne jiguren, eaela-
tum; ad vescendum factum filberne« ütfelgefchitt;
*ridet argento domus. b) Silbergelb u. (al«
bie gangbarfte SRünje) überf). ®etb, a. aere sol-
vere; multaticium ; creditum (solvere), mutuum.
3t a vivum Oucdlilber. — argentumexUrS-
brontdes,ac, m. [agentum u. exterebro] fdjerjh-
fingierte# Säort al« Rame, etwa ©elbau#bot)-'
rer«fpröfjling Plaut.
Vrgeus, Argl \. Argos.
Argiletum, i, n. Stabtteil in Rom, too bie .panb-
werfet u. Bucbbänbler {eil hielten. IaB. Arglle-
länas, adj. auf bem Slrgiletum befinbtidj-
irgilia, ae, f. [äpyiltoe] Ibon, Ihonerbe,
A rglnüsae , _ 5 rum , f. brei fleine 3nfeln an ber
fcüfte oon Soli«, betannt burd) bie ©c^Iac^t «06
p. Cbt.
srgitu, Idis, {. tüte Heinere weifee Rebe Verg.
Argitus f. Argos 1) o).
Argo, us, f. 1) ba* Sdjiff, auf meinem bie Ar-
gönautao, ärum, m. f AQyovnvctu] ob. bie Bott
fjafon angeführten Ätetben nach Roldji« fuhren,
um b bort ba« golbene Slie« ju Jeden. 2) al«
@eftirn. laß. ’ Argons, adj. [’dgyäos] jur Slrgo,
jur ffltgonautenfahrt gehörig.
Argös, n. (nur im nom. u. acc.) u. Argl, örum,
im. t) bie fpäter Argolis genannte £attbf<haft im
Seloponne«, inäbef. bie fjaupiftabt. lau. a) Ar-
g«ns u. Argitus, adj.-, baj aud) Argivus *überh-
für griethifch, augur >= Slmphiarau«; colonu»
B. üburnu«, ©rünber B. libur; *subst. -giri,
örum, tu. =- bie ©riechen. 6) Argöllg, *adj. ==
Argeus. laBon Argöllcus, adj. atgolifch,
baj. ’griechifch. c) Argus Plaut., adj. Ar-
geus. 2) Argos Amphllochium, Stabt in Spiru«.
argümentAtio, önis, f. [argumentor] ®ewci«.
führung.
argumentor, dtp. 1. {argumentum] 1) intrans.
Seweifc anfiih1*«- öurch ®rünbe batthun,
iure an iniuria caesi sint; de voluptate alcis;
in argumentando. 2) trans. etw al« SeWei«
anführen illa quae etc.; multa in eam partem
probabiliter.
argumentum, i, n. farguo] 1) Stoff, 3nbalt
einer fchriftlnhen , münblicjen ober lünftlerifchcn
larftcüung epistulae, orationis, fabulae, comoe-
diae, tragoediae; scribendi a. habere; Tersari
in uno a. ; argumento fabulam serere Bermittcljl
eine« Stoffe« ein Sdjaufpief, b. i. bie einzelnen
teile be«felben eng Bctlnüpfen, fo bah (Einjcit in
bemfclben Jerrfcht Liv.-, ex ebore diligentissime
perfecta erant in valvio ®a«relief«; +0. einem
Sujet ber SRalerei, *ber ffiebefunft. Iah- a) bet
al« ©cbidjl, al« theaterftüd Bcrarbeitete Stoff,
ba« ©ebicht, Stüd f e l b ft explicare argumenti
oxitum; hoc a. (jufolgc biefer gäbet, ©efcijichte)
tuta est hominum tenuitas, hoc a. se describi
sentiat Phaedr. laß. tp. wie unfet Stüd, Sl o -
möbie, Scene = wirtliche, auf läujthung be-
rechnete Begebenheit, nocturnum hoc fictum et
compositum a. Racf)tftüd — fabula huius noctis,
b) ber bepimmte, wahre 3nh“ll. ®ej«lt
epistulae sine argumento et sententia; non sine
a. maledicere nicht ohne einen Schein B. 3ääahr=
heit ; tabulae vero novac quid habent argumenti
nisi etc.? ma« ift ijr eigentlicher 3nhalt, wa«
liegt ihnen anber« ju fflrunbe al« tc.? 2) ber auf
IJotfachen gegrünbete Bewei«, Bewei«grunb,
> mittel (a. est) probabile ad faciendam fidem;
signa atque a.; argurflento esse; a. ducerc,
sumere, elicere ex alqa re; pro argumento alqd
Bumer«; argumenti loco sumere; breviter
astringere argumenta; dilatare argumentum; a.
ratione conclusum; »anirni laeti argumenta, pl.
thatfoejen al« Bewei«mitte( ut quidem hic a.
loquitur Plaut.
arguo, ui, 3. in« fiieit feften 1) im atlgem. etw.
in einem anbern, bef. (chltmmeren Berhältniffe, al«
geahnt ob. angenommen ift, geigen, barflellen,
lunbgeben, erweifen, vidi, non ex auditu
arguo Plaut.; quod non licet, id hoc uno te-
ile tur, si arguitur non licere; m. acc. c. inf.;
•degeneres animos timor; *in quis (conviviis)
amantem et languor et silentium a.; *landibus
arguitur (Berrät PB *1® ,c-) vü>> vinosus Home-
rus; feltner B. etw. ©utem, wie auch w‘t' octs
raten *genus arguitur vultn, * virtus malis.
2) in«bef. a) etw. al« falfch, irttümlich, un« y
Argus. — Ariatophanes.
faltbar etweifen lege« dedit quas ne usus
qnidera longo tempore argueret; * prim ns ani-
malia meneis argiiit jmpom; tut argueretur
nnum esse rei pnblicae eorpus; -f-Plinium a.
(»eipt be« grrtumt) ratio temponim; *ambigue
dictum tabtln. b) jmb. einer Satfte jeipen, be =
fpulbigen, anllagen, Bor u. aufjer (Bericht u.
fo, baß man bie ©aprpeit burtp ©eroeife barju-
tpun bereit ijl servos ipsos neque accuso neque
arguo; id quod tu arguis; alqm alcis rei, ssmmi
facinoris, tanti sceleris, culpae, fdefectionis;
innoiium se rei capitalis argui; (jeltner) alqm
crimine, de alqa re; m. acc. c. inf.\ *me pulsum
sc. esse; m. tiom. c. inf. Roscius arguitur occi-
disse patrem; +m. «t (Wie, at8) Britannicum
fratrem ut subditivum; aud) eine Sape rügen
culpa, quam arguo Air.; ftaciturnitatem pu-
doremque pro tristitia et malignitate rügen
al« re.
1. Argus, i, m. 1) f. 2. Io. 2) fflaftfreunb be«
©uanber Verg. 8) ber ©aumeifter ber Brgo, m. f.
2. Argus f. Argos 1) c).
argüte, adv. [argutus] geiftreip, f parffinnig,
fpipfinbig.
argütiae, änim, f. [argutus] 1) ba* Au«brud«=
Bolle einer Sape, ba« Spretpcnbe, Kartierte
an ettt., digitonmi lebhaftes u. au«brud8DoUe«
gingerfpiel. 2) p. geiftigen ffiigenfpaftctt a) in
gutem Sinne ba« (Beiftreirfje, Sdjarfftnnigc
ber Siebe, geinpeit ber SJarftctog. b) im Übeln
Sinne Spipfinbigfeit im Sieben.
argütor, dtp. 1. (au* Mo, 1.) [arguo] (Bortl. u.
poet.) laut u. Diel fpwapen, oorfthroapen.
argütfilus, [ckri. dem. 0. argutus] (fett.) etw.
fparf finnig libri Oie. — argutus, adj. m.
comp. u. sup. [arguo] lörperlip u. geiftig |(parf
aulsgeprägt, martiert 1) lörperlip manus,
oculi fpretpcnb, au«brutf«DolI, *caputequi; ’solea
bie Sonn be« gujje« jeigettb, nett, jierlip ; *fistula
pcHtönenb; *' Thalia, ’poeta gefangreip; *himndo
»mttfpentb ; *serra fpnarrenb; “ ilex fäufelnb;
*nemus d. ben fiiebem ber Ritten wieberpaBenb ;
*forum lärmenb. 2) geiftig bebeutung«ooll,
bebeutfam ’omen; literae argutissimae ftprin«
©injelne gepenb, au«füprlip, umftönblip;
’libelli; aeumen iudicis feiner Sparfblid Hör.;
sentcntiac, Terborum ambitus geiftreitpe, fein
angelegte; dicta argutissima; orator; im Übeln
Sinne fpipfinbig, fplau, lifiig ‘meretrix,
*calo; *dolor (tplau erlogener.
argyraspldes, Vdum, m. {dpyvpaams] mit fi Iber =
nettSpifben Der [ epen, Ir Uppen ob. ctnefolpe
fietpwape Air.
ArgjfrTpa f. Arpi.
Ariadna, ae, (auep -e, es), f. loepter be« Kino«,
palf bem Ipefeu« au« bem flabprintpe, warb b.
biefem auf SRajo« Derlaffen, o. ©aepu* ge(iebt u.
ipre »tone unter bie Sterne oerfept. $ao. Arlad-
naens, adj.
Arlaspae f. Arimaspi.
Äricia, ae, f. 1) alte Stabt in Satium mit einem
»übst. Aricini, örum, m. 2) eine Shjmppe.
Aridneus f. Arrhidaeus.
Ärldftlus , idj. dem. D. aridus Ct.
ärldus, adj. m. comjp. u. sup. fnaeo] 1) troden,
getrodnet, bürr (imterfip, bnrtp u. burp; Dgl.
siccus), folia, stramentum, solum, "nutrimenta
um,
tellus, leonum a. nutrix; subst. -dum, i, n. ba«
Irodene subducere nares in a. ; *riator Dor
®urft ftpmatptenb; *febris aubtrotf nenb ; ’sonus
wie au« trodnem §o!je, ba« jetbropen wirb (<=
fttadenb, tniflemb); »fragor. 2) tp>. d) mager,
optte gleifp ob Saft *crun» ; »camties (tut ®gf.
ber oottfafttgen gugenb); aud) d. Kenfpen exsie-
cati atque a. 6) fnapp, bürftig cibus, victus,
rita. c) D. ber Webe mager, troden, opne
Saft u. Äraft genus orationis; libri aridissuni
Tac.\ autp D. fRebner foratores a. et exsnei et
exsangues; fmngister troden, langweilig; fsicci
omnino atqne a. pueri gönjlitp unwiffenb. d)
(Com.) geijig, fnanfcrtg homo. e) [Plaut.)
argentum bare« ©elb.
irles, etis, 1) Slibbcr, *dux Öeitbod. 2) tp.
a) ‘fein Sternbilb, ber ®ibber. b TOanet--
bretper, Sturmbod (©elagerungbmaftpine) arie-
tes immittere, admoTere; a. murum perenssit;
sublicae pro ariete subiectae. $at. a riete, 1.
l) Wie ern SSibber (topen. 2) übetp. ftopen
aedes Plaut.; *in portas anftürmen; falqm in
terram nieberftauipen.
Arll, örnm, m. 1) ©ewopner ber perfiftpen ©ro
Dtnj Wria. 2) ein germaniftper SolKftamm Tat.
Arimaspi (ruptiger wopl Ariaspae <= bie berit
tenen Ärierl, örum, m. eilt ©olf, beffen öopnfipe
an bie I>rancae (W. f.) grenjten Curi.
ÄrimTnum, i, n. Stabt (j. SRiminil u. Slufj in
Umbrien; baD. Arlmtnensls, adj -, ȟbst, -nenses,
jum, m.
Arlöbarzäncs, is, m. Slamc eine« perftftpen Sa-
trapen u. einiger Könige o. Äappabotien.
SrlolAtio, Srlölor, äriölns f. hariolatio etc.
Ariön, önis, m. 1) grietpiftper °u«
Kctppmna auf 8e«bo« um 600 o. Cfrr $ao.
Ariiin Ins, adj. 2) ein wriäfagenbe* Slop Prop.
Arisba, ae, f. Stabt in Iroae Vera. _
irista, ae, f. 1) ©ranne. 2) überp. Spre; autp
*+bic gruipt ber 91arbe
Arlstaeus, i , m. Sopn be« Ülpotlo u. ber ©prene.
ber bie ©ienenpflege u. ©iepjutpt bet ben Ken
ftpen eingefüprt paben foBtc u. al« mopltpätiger
©eniu« oereprt warb.
Arlstarchiis, i, m. alejanbriniftper ©rammatiffT
u. pomeriftper Krittler ; bab. o. einem ftrengeit
Krittler mearum orationum tu A. es.
Aristides, is, m. 1) ber befannte «tpener, fyeit
genoffe be« Ipemiftoflc«. 2) fpäterer grietpinprr
„crotiftper Aipter Ov.
Aristlppns, i, m. griepifper ©pilofopp, Stpüler
be« (-pfrate« , Stifter ber tprcitaifpen Spule
SaD. Arlstlppeus, adj. illud de.
A ristlns , l) M., Krieg«tribim unter CMfar. 2)
Fuseus, greunb be« ©oraj.
Aristo, önis, m. 1) au« Spio« um 275 o. ®pr ,
Spüler be« 3tn°. Stifter ber fleptifpen ©Pilo
foppie. ®ao. Arlstönens, adj. 2) ©nripntetifrr
a ) au« Seo«. b ) au* Ateranbrien
Äristödemus, i, m. 1) tragifper Spaufpieler ju
Atpen. 2) tpranu P. Rumä in Kampanien
Arisrogno, onts, m. ettt vttpener, oer mti
mobiu* ben ^ippatpu«, Sopn be« ©ififtrotu«,
tötete.
SrlstöUtcbia, ae, f. [npiffrolojA«] Opcrlujei,
eine ©ftanje, bie gegen Splangenbip u al* eine
bie ffleburt erlcipternbe gebraupt warb.
Xrtstöphines, is, m. 1) ber berüpmteftc X>icf>tcr
Aristopbaneus — armo. 75
Aristöph&nöas, adj. 2) aus Bpjanj, alejanbrb
niftper ©tammatiler , fieptet beS 8riftartp.
Aristoteles, is, audö i, m. berühmter Bpilofopp
aus ©tagiia, Stpület beS ^toto, fiepret 8lcj.
be# © r. , Stifter brr peripateti(cpcn Stpule. lab.
Aristo teleua, adj.
Aristoxönu», i, m. Bpil°l’opp u. Blufiter, Spület
,bc« 8riftoteIe4
Aristus, i, m. alabtmiftpcr yß^itofopl) ju 8tpen,
Jtemtb beS Kicero, Sekret beS Brutus,
irithmetica, örum, m. [dgi#;u;tixde] 8ritp =
mctil.
frltüdo, Ynis, f. [aridus] (Dorf!) lro<f enpeit.
rlusins, adj. auS bet ©egenb ». Sriufia auf
SbtoS vina Verg.
inu, örum (Born. bilpt. anmim) n. 1) im allge-
mein. afleS, »ab man jut $anb nimmt, um et».
auSjuritpten, ÜRüftjeug, ©eräte, ^anbmer!«:
jeng eqnestna bie ganje BuSrüftung eine« BferbcS,
naves omni genere armorum omatissimae ;
‘lalelmerl eine« (SdjiffeS ; »giügel al# Bubet in
bei Suft; ’cerealia Geräte jurn Sontftoftcn u.
Stobbacfen; ‘©eräte jum fldrrbau; * ©träte ju
ben auf bem SRarSfelbe getriebenen Spielen caui-
pestria; Sangerätfctiafttn materiem, calcem, cae-
menta, a..convexit. 2) baS Srieg8 = , Rampf =
jeug o) im mcitefte« Sinne a. et castris temptata
re« est-, a. virique, viri armaque. b) im engem
Sinne SBaffen (fowoljt »um Scpup u. jut Bet=
teibigung al# jum Ängriff) tela et a.; a. atqne
tela; esse in armie , in, cum armis; a. inaigni-
bus; a. c apere, snmere; ad a. vocare, concla-
laare, concurrere; ( Tac . Germ. 11) honoratissi-
mnm as sensu» genus est armis (buttp ba« )fu-
fammenfcplagen bei 8anjen) laudare; a. ferne
posse waffenfähig fein; contra alqm a, ferne,
a conferre cum alqo; armis deoertare, decer-
nere, dimicare, proeliari, ‘certare; a. deponere,
abicere, tradere; ab armis discedere bic ffeinb=
feligfeiten cinfteDen; in armis (®affenübungen)
plnrimnm studii consumebat; *armis tutari alqd;
armis, ri et armis (mit SBaffengemaltt expugnare;
ta. virisque mit bewaffneter Biannfcpaft; ‘buttp
Soffen errungene fcerrftpaft, SReicp Itala; tp.
«) Stieg, Rampf, <Hef ec^t inter ferrnm et a.
nati; ad vim atque a. descendere, rem ad a.
deducete; a, et bellum spectabat; a. inferre,
tincipere; *a. referre erneuern, ‘componcre be*
rnbigen; ‘armis tangere alqm; *a. (bic Ipatcn
bet gelben BomS) dicere; *inter a. Stropajen
bei Selblaget«; ‘concitare ad a.; *in arma feror.
ß) Ätieget, Bewaffnete levia; ‘auxiliaria;
SBartei im »liege ‘neutra a. sequi, y)
np = u. BertcibigungSmittel, eine Söffe
senectutis, prudentiae; *haec mihi Stertinius,
«apientum octavus, amico a. (fieptet) dedit,
‘perdidit a. (bie ftoiftpen fiepten u. ©runbfäpe
bet lugen b); *a. (Hilfsmittel feinet Brgtift) quae-
rere; *0. fiöWen a. movere fiep jut fflept fteflen.
S) im engften Sinne bet Sipilb.
»rm Amata, ae, f. [äg/idpa^a] ein bebedter petfi-
itptt SReiferoagen Gurt.
srm&menta, örum, n. [arma] baS nötige ©erat;
ba« lalelwett instructa; a. aptare, tollere,
demere; sublatis a. veniebant. lat), armämen-
Urium, ii, ei. BufHammet, 8*»8P<t“ö»
llfdtl
srnäriölnm, i, n. [dem. b. armarium] Plaut.
srmArlnm, ii, «. [atma] Stptanl.
armAtu , abl. m. = armatnra, w. f., Jav.
armfttüra, ae, f. [armo] 1) Bewaffnung, Saf--
fengattung cohortes nostrft a.; Numidae, mi-
lites levis armaturae. 2) bewaffnete ©olba =
ten magnum numerum levis armaturae; feit.
pl. leves a. Liv. 2t, 66, 6.
annätns, adj m. *up. [;sirtic. b. anno] be=
waffnet, gelüftet mihi dederunt dii a. toga-
toque (in Stieg u. ffrieben, ut etc.; copiae, con-
cilium, milia, ‘classcs; urbs muris; subst.
armati,örnm, m. Bewaffnete; autp Solbaten;
f cum armato (= militibus) vivere; übettt. erat
incredibili a. audacia; parati, armati animis
iam esse debemus.
Armenia, ae, f. Httnenien im notböflfitpru
ftleinafien. lab. Armönin», adj.-, ntbet. m. pl.
•nii, örum.
* armen Ulis, e, adj. [armentumj jum ®toB =
biep gepötig equae. — armenUrius, ii, m.
[armentum] suhat. SRinbetpitt V erg ; Beiname
beS »aiferS Valerias Maximus wegen feinet 8b
funft. — armentum, i, n. f»fgj. auS arimentum
B. aro] baS itt gerben lebenbe ©topBiep, roct-
tpe« bet SWenftp bet 8tbeit wegen pält, alfo antp
Cdbfen, Bfetbe. 1) sing, collect. == ©toRBiep;
•Biep, H^be übetp. 2) pl b. Oipfen, *B.
Bfetben; *b. $ir(tpen; tp. ‘immania Neptnni
Seetiete.
’armlffr, fera, ferum, adj. farma-fero] Waffen =
tragenb, bewaffnet, Itiegeriftp. — armTgör,
gcra, gerum [arma u. gero] 1) *adj. Waffen^
tragenb. 2) subst. *ger, -geri, m. Saffcnä
träger; armigeri fianjenttäger, autp ficib-
wädjtci Gurt.-, a. (§elfer«pelfet) Catilinae; ‘Iovis
bet 8bler; ‘armYgÖra, ae, f. Saffenträgetin ;
auep ‘Bewaffnete tragenb.
anntlla, ae, f. [armus] 8rmbanb, 8tmfpange,
als StpmutJ. 3>aB. armlllätn», adj. tntit 8tm-
fpangen geftpmüdt.
AniiTlnstrnm, ii, n. [ arma-lustrnm ] ein Blap
in 8fom, wo baS iäptlitpe ffeft bet Saffenmeipc
(armilustrium) gefeiert matb.
Arminias, ii, m, ffütft bet KpetuSfer, bet im 3- 9
n. dpi. ben BatuS ftplug.
‘armlpöten», tis, adj. (arma u. potens] waf =
fenmätptig, Itiegetiftp (8. SRarS, liana). —
‘arniTsömiH, adj. [armau. Bono] waffentönenb,
•umranfipt.
•armo, 1. [arma] 1) mit bem nötigen SRüft =
eug, ©eräte Betfepen, naves aujtaleln, feget-
ettig matpen, ‘classem; felephanti armati. 2)
jum Stiege, »um »ampfe lüften a) im weitem
Sinne, tampfgerüftet, fampftütptia' matpett
alqm; regem a. et exereuit (föpuf bem Rönigc eine
bewaffnete SORatpt U. Übte He) adversuB Romanos
Nep. ; alqm in rem pnblicam; muros propu-
gnaculis. b) im ettgern Sinne bewaffnen milites,
copias, multitudinem hominum; ’manus agre-
stes; alqm telis, saxis, * + sagittas, ‘ferrnm
veneno Bereiften; multitudo facibus armata;
dextram patris in filium; servum in ob. contra
dominum, Asiam Europamque ad funestnm
bellum; ‘fratres in proeua; ‘equum bello jum
»rieg; manus (feine Hänbe) in alcis pemiciem
Plane, b. Oie.; qni manus armaverit wer ®affen
in ben H^nbeti trägt Sali, e) tp. wie mit einet
SBaJfe maffnen (jum Stpup ob. 8ngtiff)
qnibns rebus accusatorem ; quo uno versicnlo
satis armati (gegen tcoolutionätc Bürger) con-
76 Armoricae civitates — arrogo.
sules fuerunt etiam nullis arrnis datis; alqm
ad omnia; 'Archilochum rabieB proprio iambo;
•alqm in fata parentis; * Arcadas mirtus dolor
et pudor a. (rcijt auf) in hostes; *propugnat
nugis a. gleidjfam mit bewaffnet« ©anb, b. i. mit
aller SRacpt; se eloquentiü; 6e imprudentiä Dionis
b. i. bie ic. al« SBaffe »u feinem ®«bcrben ge;
brautfiten Nep. • seque a. et instruit irft.
Armoricae civitates f. Aremoricae c.
armus, i, m. [dpjid«] 1) bei Slenfcpen ber oberfte
Icil be« Db«orm«, baS Schulterblatt. 2) n.
lieren b« * orberb ug, ber ob«e Xeit bei Bor»
berfcpenfelä equi, leporis Hot.-, ex umeri» armi
liunt (bei ein« Berwanblung) Ov ; in Weiterm
Sinne bie Seite beS lierS Vera. Ae». 6, 882.
Arnu», i, m. gtuft in gtalten, j. Arno. 5>a». Ar-
niensis, e, adj.
Aro, 1. l)fran«. pflügen, adern terram, agrum;
abfol.; auch beadetn, beftellen laffen quan-
tum araaaet; quae homineB arant etc. 2); *tp.
a ) a. aequor, aquas = burd)fchiffen. 6) frontem
rugis gleicpfam burcpfurthen, überjichcn. c) a.
litus — semina mandare arenae. 2) burd) Ader
bau gewinnen, er pflügen ‘quidquid impiger
Apulus. 8) intrans. Aderbau treiben.
Arpl, örnm, tu. ©onbelSftabt in Apulien, ber Sage
nach 0. BiomebeS au« ArgoS gegrünbet u. ». ipm
"A Qyos Tnmov genannt, woraus ber 9Jame Argjf*
ripn u. bann Arpi entftanben fein foQ. Bao.
Arpinus , m\j. ; mbst. -Ini, örum, m.
Arpinnm, i, n. Stabt in fiatium, ©eburtSort beS
Siicero u. Hin reue Bao. Arpinas, ätis, adj.;
subst. a) in. ein Arpinate ; pl. Arpinates. b) n.
ein ®ut beä Cicero bet Arpinum.
arquätiiH , arqnitenens, arquus, arrAlio f. ar-
cuatu«, arcitenens, arcus, arrhabo.
arrectus, adj. m. comp, [partic. B. arrigo] (teil,
jäh Liv.
ar-rSpo, 8. perantrieeben, »fcpleiihen, übertr.
ad amicitiam alcis; (Hör.) lemter in spem (bie
©Öffnung crfpäpen) officiosus = officiis prae-
statulis ; (Tac.) ammis muliercularum , virorum,
occultis libellis saevitiae principis.
Arretium, ii, n. Stabt in Ctrurien, j. Artzzo.
Bao Arretinus, adj.; subzt. -tlnl, örum.
arrhabo, önis, m. [äßecrßcov, 8. hebt. fiais au« ans
bürgen] Unterpfanb, Angelb, Äaufgelb (ein
Beil ber Rauf. ob. SRietfummc, ber oorauSbejahlt
warb »ur Sich«hcit beS Berläuf«« ober 8«».
mieterS) dare alqd arrhaboni »um ic. Plaut.;
puellam arrhaboni relinquere pro argento Ter.;
übertr. hunc arr. amoria primum a me accipe
Plaut.
Arrhidticiis (Axrid. , Arid.), i, m. natürlich«
Sohn $hilipps b- Wacebonien, nach AtejanberS
beS ©r. lobe »um Sönig B. SJlacebonien gemacht,
aber 317 b. Gf)r ermorbet.
Arria, ae, f. ebie Römerin, öattin beS ®ätu4.
ar-ndeo, 2. baju lachen l) alcui wenn jmb.
lacht, mit lachen ‘ridentibus; abfol. *riserit,
arride; fteunblich, beifällig jmbm. »ulächeln,
jmb. an lächeln vix notis lamiliariter; Omnibus;
abfol ; mit acc. ber Sache video quid arriseris
worüber bu läcpelft. 2) tp. n. Sachen, Set palt
niffen, jmbm. annehmlich fein, jmb#. Beifall
finben, illud tuum, quod valde mihi arriserat,
vehementer displicet; quibus haec a. velim
Hör.
arrigo, rexi, rectum, 3. [ad-rego] 1) *empor=,
in bie ©dpe richten arrecti litore currns;
comas (B. fiötnen), pectora, squamas (b. btt
Schlange); in digitos arrectus auf ben 3epen
pch bäumenb ; arrectis auribus mit gefpipten, b. i.
iaufdienben Ohren; luminibus; arrectae horrore
comae. 2) tp. a) *in geiftige Spannung Per»
fegen, arrexere animos merlten gefpannt auf;
arrectae spes iuvenum, arrecta cupido; ira*
stimulis; {Tac.) arrecta omni civitate wäprenb
b« ganje Staat in Spannung war ic. 6) er»
heben, an», aufregen, anfeuern alqm non
paulum oratione sua; animos eorum vetus cer-
tamen; animus consulis arrectus; libertas ar-
rexit war für fie «hebenb; Etruria atque omnes
reliquiae belli arrectae.
arrlpio, rlpui, reptum, 3. [ad-rapio] 1) an fit©
rei|en, raffen, pajHg ergreifen arma, telum;
iiliam regis parvulam, alqm manu, f caput ca*
pillo; caballum b. i. {ich fchmingen auf tc. ; quem
arripuit, tenet; cohortes fe©neH an fid) »iehen,
patrem familias e circulo medio aufgteifen ; auch
= paden, alqm medium um ben Setb. Uno.
dolor arripit alqm, fadversa valetudine arrep-
tus; fAlexandrum somnus; auch als t. t. »nt
©ajt aufgreifen, aufheben arripi hominem
et in vincula abduci, a viatore; ohne weit«eS
Bor ©eriept »iepen, gerichtlich belangen
consules abeuntes magistratu; A. Plotium. 2)
tp. a) quaerit Socrates, unde animum arripue-
nmus (Blbhlich erlangt haben), si nullus fuerit
in munao; quorum similitudinem aliquam qui
arripuerit; *locum ftep in b« Site bemächtigen';
"eastra angteifen; ‘terram velis fcpnell toSfegeln
auf tc.; sermonem, verbum, occasionem, causam,
impedimentum fcpnell benupen, mit ©ah «greifen,
tcondicionem; *tempus wahrnepmen; celeriter
res innrunerabiles eifrig erfaffen, ftep aneignen,
legem ex natura ipsa, Studium literarum fiep
mit Cif« wnfen auf ic.; literas Graecas sic
avide, quasi etc.; fsibi cognomen, imperium
fiep anmafjen; * sibi fiduciam. ft) an=, über =
fallen, batauf loSaepen foccupatos, fessos;
•primorea populi, ‘luxuriam et Nomentanum
mecum Bor fein gotutn »iepen, tabelnb Bor-
nepmen.
ar-rödo, 3. annagen, B. lieren coronam au-
ream; illa nitodula rem publicam.
urrögans, ntiB, adj. m. comp. u. sup. [ partic.
B. arrogo] anmafjenb, rüdfitptSloS homo
minax atque a. ; in praeripiendo beneficio; trui-
noribus gegen 9tieb«c; dictum alqod; consilium,
crudelitas, fmoderatio; quid est tarn a. quam
m. inf. ; übermütig *moechus; *ChloS. 5?aü.
a) arroganter, adv. m. comp. u. sup an =
mapenb. 6) arrögantla, ae, f. Snma&ung,
ba« bünlelpafte Benehmen; toris.
arrbgfttio, önis, f. [arrogo] Slboption eine« niept
mepr bet Bätnliepen ©cwalt Unterworfenen an
finbcS Statt.
ar-rögo, l. 1) eigtl. baju fragen, bap. a) alqm
alqd nach etw. tiocp einmal fragen Plaut, ft)
einem Slagiftrat einen anbern burep eine
IRogation (einen 'Antrag an ba« Bolf) bei»
geben unico consuli dictatorem Liv. 2) fiep ctro.
anmafjen ego mihi non sumo tantum neque
a.; tantum tibi tribuo quantura mihi fortasse
a.; sibi sapientiam; ’jmbm. etw. Berfcpaffen,
erwerben landein et optatum decus peractis
imperiis; quotus annus pretium chartis b. i.
Arruns — artifex.
77
toit viel 3tit nötig, um einem Schifte S8ert ju
oerleiben ; nibil non arruis b. i. mit tc. ertroßen.
Arrun* ',nidjt Aruna), untis, m. etru»(ifcßer ®igen=
name, a) Brubtr bei fiucumo. 6) jüngerer Soßn
bei Tarquin. Superb, c) ein Soßn be» fjäorfenna.
d) ein $elb bei Verg.
»T«, tim, f. 1) in Bejießimg auf bie Spßätc ber
Jn te Hegen j, X) Kunft tm engem Sinne, ftfjönc
funß u. im pl. bie fogenanntm frönen, freien
fünfte u. Siffenfchaften, mie Bhtfif, Boefic,
Sßilofopbie, Berebfamteit, ©efefjiefjte, pl. libera-
le«, ingenuae, ingenuae et humanae, elegantes,
bonae, optimal; huinanitatis ob. quae ad hu-
manitatem pertinent; ars dicendi, disserendi,
imgendi; gymnastica, musica; oratoris, ora-
tona, rhetorica, ars ratioque picturae; *car-
minis Xicßtfunß, bef. Itjrifdjc. ®a aber bie ®e--
grßfc Knnß u. SS i jfenfcßaft bei ben SUten
Rißt fo jd)arf gefeßieben toaren, mie bei ben
Stueren, fo mirb ars 2) gebraucht a) B. jeber
Siffenfcßaft im ftrengeren u ßäßeren Sinne
bei ©orte«, auch miffenfeßaf Hieße» Spßcnt
ars earum rerum est, quae sciuntur; ars ea
quam philosophieren Graeci vocant; ars guber-
natoris, gubemandi, imperatoria, medendi, artes
medieae. fc) fetbft n. jebem fjanbmerf, fflemerbe
ob. nicbeter ßunß coqnus — in pretio esse et
quod ministerium fuerat, ars haberi coepit;
minime a. eae probandae, quao ministrae sunt
'oluptatuni: instrumentum artis ßanbtoerföjeug,
(Hör.) omittere urtem (0. ber ®rbf*leid)erei) ; pl
illiberales, sordidae 3) bie einer Jtttnß ob. 8®ij=
ioifeßaft ju fflrunbc liegenbe Xßcoric res facul-
tate praeclara, arte medioerts; ad artem et
uraerepta revocare alqd, ex arte (dicere, scri-
W' ben Siegeln ber ßunß gemäß; si arte caret
bei Kunßtßeorie , beb Kunßgcfflbj»; 'cenarum.
®«ß. <>u<h pl. Seßrbfießer ber Bebefunß ora-
toriae, rhetorum; anhquae. 4) Kunßfertig:
(eit, Kunßoermögen, ©efeßidlicßlcit, ffle»
Banbtßeit opns eBt vel arte vel diligentia;
opos antiquae artis; quorum operae, non quo-
mm artes emuntur; fpretiosae artis rasa B.
liebem ttunftmert; ‘arte canere; arte laboratae
rette«; 'plausus tune arte carebat mar unges
fünften ; 'arte (bureß Kunßßciß) vincere; *per
artem. 6) *pl. Kunßmerfc. 6) Artes bie Blus
ien Phaedr.
II) angemenbet auf bie Sphäre ber SRotal, bef. im
pi l) gute ob. fctylerBte Beßrebungen, Bid)*
langen artes amrni, bonae, eximiae, malae;
in suis a. permanere, in bonis a. retinere;
*hac a. Pollux attigit. ignea* arces; utram
barem mihi artem (Seben»grunbfaß) expetessam,
arte« antiquae tuae Plaut.; illud quod cecidit,
arte corrigaa bureß fluge» Benehmen Ter.; ‘arte
smendare fortunam; 'artes atque modi Büttel
n ©ege; ' in quascumque voce« a. tünßiießc
Kittel; »nocendi. 2) Kunßgriff, Betrug,
Säule snis artibus, fraude et insidiis; *Pe-
iasga; * novae ; *ministerio scelerisque artisque;
trammis a. butd) Kunßgriffe aüer Btt; 'gratae
btißlerifeße fünfte, mit benen man ßtß beliebt ju
machen fueßt.
Xrsircs, ae, m. erfter König in Bortßien um 260
». ttßr. ®ao. Arsicldes, ae, pl -dae, ärurn, m.
einer au» ber Xpnaßie be» «rface«, «rfacibe,
Itfaciben.
Arssmösifa, ae, m. geftung in ©roßarmenien.
ArsTnö«, ae, m. 1) Xoeßter be» Btolemäu» fiagi
u. ber Berenice, ©emaßliu be» fipfimaeßu» u.
fpäter ihre» Brubcr» Btolemäu» Bßilabelpßu».
2) Seßtoeßer ber ftleopatra.
Artäbämis, i, m. t) Bnfüßrer ber Ccibwacßr , bie
ben perßfdben König Xetje« tötete Nep. 2) ein
König 0. Bartßien Tac.
Artavasdes, is, m. König 0. ©roßarmenien ; Ar-
taxias beffen Soßn.
Artax&ta, ürum, n. ob. >a, ae, f. §auptßabt
©roßarmenien» Jac.
Artaxerxes, is, m. Barne meßrerer perßfeßer ßö
nige. — Artaxlas f. Artavasdes.
arte (nießt arete), adv. m. comp. u. sup. [2. artusj
1) eigtl. a) jufammengebränat, jufammeu-
gepreßt, feß tigna artius illigata tenentur;
araus complecti alqm; im Bilbe illud a. te-
nent; artius astringere rationem, artissime
constringere sententiam. 6) biefit, eng, Inapp
aciem, quam arte statuerat, latius porrigit;
signa artius collocare; artissime ire; artius ad-
haerere. 2) tp. bießt, feß dormire; milites
colere fnapp ßalten; haeo a. tractabat virum
tßat fpröbe gegen Ter.; alcui modum statuere
auf ein bcfcßränlte» Blaß feßen ; 'artius appetlare
alqm jmb». Barnen lüräcr auifpreeßen; falqm
arte, artissime amare innig.
Artemisia, ae, f Königin in Karten, bie ißrem
©emaßl Blaufolu» ein prächtige» Xenfmal (Mau-
soleum) bei ^lalilarnaß errichtete.
Art&nislnni, ii, n. ilanbfpißc u Küßenftrtcß ®u
böa» mit einem gleichnamigen Sieden.
arteris, ae, f. [«prqec'a] 1) bie fiuftrößre, aueß
a. aspera roegen ißrer Baußeit Cie. n. d. 2 §■ 186 ;
tpl. 2) BulSaber (@gf. vena).
arthrielcus, adj. [c<^»pm*(i«] an ber ©ießt
(arthritis) leibenb Cic.
artlcüUtlm, adv. [articulus] 1) gliebermeife,
Stficf für Stüd alqm a. concidere Plaut. 2)
tp. B. ber Bebe, mit gehöriger Sonberung,
artifttliert, beutlicß — artlehlus, i, m. [dem.
B. X. artus] 1} ©clenf, Knö(ßel a. quo iungi-
tur capiti cervix ^aligelenf; alces erura sine
nodis articulisque habent; Terentia magnos
articulorum dolores (©icßtfcßmerjen) habet;
*f@tieb, namentlich ginger. 2) b. Bßanjen,
Knoten sarmentoram. 3) tp. a) d ber Bebe,
©lieb, Stüd, Bbteilung a, membraque. 6)
b. bet Seit, 3tifhun!t, Bugenblid in ipso a.
temporis Ter., in ipso a. im entfeßeibenben äugen
blid, in quo a. SBcnbcpunft) rerum mearum
Curt. e) äbfe^nitt, $unft teneo omnos a.
commoditatis iebe»mal ben richtigen Bioment be»
©elegenfommen» Plaut.; per eosdem a. et gradns
äbftufungen ber ®ßtcnßellen Suet.
artifex, leis comm. [ars u. facio] 1) mibst. a)
ßünßler, Bleißer in einer Kunft, pl. scaenici,
aueß bl. a.; dicendi a.; improbi Cuadfalbrr;
Aristoteles, politus scriptor atque a.; übrrtr.
in ambitione; callidus comparandarnm volup-
tatum. b) SBerfmeifter, Schöpfer deus a.
munde; Urßeber, Stifter indocta consuetudo
tarn est a. snavitatis; *dirae caedis; iron (Ter.)
a. probnm! ba ßaß bu ctma» SAöne» geßiftet!
•in übclm Sinne Betrüger, Bänlefcßmieb
artificis scelus ber etenbe. 2) adj. a) funß<
fertig, gefeßidt in etm. homines talis negotii
a.; 'formae bie Biel Kunß anmenbet, ißre Scßön
ßett ju beben; artiflees ad corrnmpendum iudi-
78
artifieiose — as.
cium enge; a., ut ita dicam, gtilus Cie.-, *boves
(bem Sinne nad) paffin — funftuoß, mit lirunft
ßcmadjt).
artlflclögö, adv. fartificiosus] lünjtlicp, fünft *
gcmäfs; illa a. digeste (in fpftematijcper Drbnung)
generatim componere.
urtTfTcioHUS, adj. m. comp. u. mp. [artificium]
1) tunflfertig, tunfireich rhetor; ipsing mundi
natura non a, solum, sed plano artifex ; quod
si artificiosum egt (Kunft baju gehört) intellegere;
2) f ü n ft l i cf) , tunftnoil, mit Kunft gemaept
ree, opug; aud) tunftgcmäjj, ben Siegeln bet
Kunft angemeffen, tünftlicp (®gf. naturalis)
ea genera divinandi.
artificium, ii, m. [artifex] 1) bie ©efepäftigung,
Xpätigleit be« artifex, §anbtterl, ©ernerbe,
Sun ft, infofern fie al« ©rroerbpqueüc gebadjt
mirb tenue et love, anciliare, de artificii» et
quaestibuH qui liberalen habendi. 2) Ipeorie ,
Softem eloquentia non nata eat ex a. , sed a
ex eloquentia. 3) Kunftfertigteit, ©efdjid;
licpleit, Kenntnis singulari opere artiticioque
confectum. 4) ftunftgriff, gefcpidtcä SRanö =
net, bef. int Übeln Sinne, Sift, Scplaupeit
opus eBt artiiieio. 5) meton. Äunfttoerf arti-
ticii cupidum esse; opera atque artiticia fpanb=
u. Kunftarbcitcn.
art« (mept arcto), 1. [2. artus] 1) ftraff att =
jiepen ’artato freno. 2) tp. befepräuten
fortuna humana lingit art atque ut lubot Plaut.;
in praemiis, in honoribus omnia artata Liv.
artölagänus , i, t«. [dproidyarov] 8rot-
tudjcn Cie.
1. artus, us, m. (Haff, nur pl.; artua pl. Plaut.)
bie ©elcnfc mit ipren ©liebem, bie fflclenf=
glieber, öliebntafjcn ial« äufjctc Xcile be«
Stör per«, bie fogen. ffijtremitäten) digitorum con-
tracto facilis facilisque porrectio propter mol-
les commissura8 et a. nullo in motu laboran-
tes; dolor artuum; Omnibus a. contremisco;
"magni membrorum a. ; *= membra; im Silbe
nervi atque a. sapientiae.
2. artus (niept arctuB), adj. m. comp. u. mp. t)
in fflejug auf ben Kaum n) eng gefügt (».
einem temporären ifuftanb), j(ufammenge =
brängt, ftraff, feft, Inapp »catena, ‘vincla,
•frenum; ’togu feft anfcpliefeenb ; im Silbe ar-
tioreg laquei, artissimum societatis vinculum.
b) eng, bid)t, auf einen tleinen 9iaum \ ui n in
mengebräitgt, gebrängt loca, artioreB silvae,
saltus artior; vallis, via, semita; coit murus
ex utraque parte in artiorem velut cuneum;
*pariee fd)ma(; ’mrnis a. convivia too man ju
eng fipt; *theatrum gebrängt ooll, *turba, -f-ar-
tiesimae tenebrae; * vitia ; eubst. n. bie S nge,
ber enge Staum in artum compulsi eingefetlt,
eingejmängt; t J>ugna in arto guß an guf);
fmontes paulatim in artius oocunt; fquä in
artissimum cogitur regio; *nec desilieg imitator
in artum bir fo beengenbe geffcln anlegen. 2) tp
a) eng, feft artus, artior, artissimus somnus;
fa. familiaritate alqm complecti; *propmquitas.
b) eingeengt, beengt *animus (burep Sorgen);
Inapp, befeprältit commeatue; fannona; far-
tiora tempora somni quam noctis; -f-numerus;
f omnia sibi in dies artiora esse; mbet. in arto
esse commeatum fei fepraierig; *alcui spem
ponere in arto bejitänfen ; fnobisin arto et
inglorius labor. c) brangboll, mi&Iicp *fres;
subet. cum in arto res esset al« er in bet Klemme
mar Liv.
ürüla, ae, f. [dem. u. ara] Heiner SHtar.
ärundifbr, fera, femm, adj. [arundo u. fero]
Siopr traaenb Ov. — ärundTiietum, i, ti.
[arundo] JRoptpf lan jung. — ‘irundlneus,
adj. [arundoj aui Stobt, 9iopr = , mit Stopr
beloacpjen canales; sifva Sidpricpt; carmen
ein $irtenlieb. — ärundinösus, adj. [arundo]
rei cp an Siopr Cf. — arundo, Inis, l) Schilf*
ropr, Siopr (ba« längere u. ftärfere); casae ex
arundine textae; erant tecta arundine texta.
2) aui Siopr Serfertigteä o) *+bie ;Hobr , £>ir
tenflbte. b ) *Sioprbßjcpel ob. Sdjilflranj
auf bem Raupte be« ©rtapu«. c) * Singelrute.
d) *3(paft eine* ©feile«, bap. bet ©feit felbfl,
a. haeret lateri. e) *Kamm, ©latt am ®eh
ftupl. f) *t®tedenpf erb. g ) *Stocf jum
©rügeln. h) tScpiene ber Qüjirutgen.
runs f. Arnms.
rüpinus, adj. ju Stupium (einer Stabt in
Jllpticum) gepörig, arupinifd).
irugpex etc. f. liaruspex etc.
Arvcrni, örum, m. gaHifcpcö Solf in bet iepigen
Auvergne.
arTina, ae, f. Jett, Sped; al« ©einame A Au-
relius (Cossus) Arv. Liv.
arvus, adj. [aro] (feit.) »um ©flögen beftimmt,
’&iex-, Saat = , ager Cie., Plaut.; mbst. arvnm,
1, n. 8det=( Saatfelb; meton. pabnlo pecoris
magig quam arvo (©etreibei atudere Sali. ■ *überp.
glur, ©efilbe, ©egenb, auep ©eibeplap;
Neptunia — ÜHeer; saltum dedit arvis jnr ©tbe ,
bap. ’arva Ufer, ©eftabe, teuere erreichen.
arx, eis, f. ein b. Statur ob. bUTtp Kunft fefter,
boper ©unlt , ber eine ©egenb beperrfd)!, be
fefiigte Slnpöpe, Scfte, Surg, namentlid) bie
befefiigte Oberftabt, Stlropoliö, aud) i>aupt-
bollmcrt, =loaffenptap ad caput arcemque
regni Pergamum ducit oppugn&ndam. Spriepro.
arcem facere e cloaca au4 einer SÄüde einen
ffilepbanten machen de. p. Plane. §. 93. $iexn.
*caeli bie fjimmelbburg , ‘igneae, aetheriae — >
ipimmel alb oberfter teil beb SBeltaO« ; ’Romanae
iHomb iQöfjen , tKorn; *Diomedis o. Srpi in Stpu
lien; *beatae Korintp; *0. Serg= u ©ebirgä
pöpen Parnaasi; *Roma septem sibi muro cir-
cumdedit a. bie fieben $üge! SRomö mit ihren
Xempelit u. bem Kapitol; ‘sacrae; *Palatinae ber
palatinifcpc Xempel be« 2lpoB; übertt. o. ber auf
einer Mnpöpe gelegenen 8iUa bc« §oraj Hör. sat
2, 6, 16. 2) tp. a) 8urg, gefte, ©ormauer,
©ollloert, Scpuptocpr, Sdjup, guftuept
haee urbs a. ommum gentium (o. Storni; eos
(muros) a. et munimentum sibi, non civitati
paruverunt; cui templum illud fuit te consule
a. civium perditorum; ipsam a. imitimorum,
Campanos, adorti; Africam, omnium pro V ! n
(darum a. , obtinere; eam iconsulatum) esse a.
libertatis; f transfugisse classem, a. commou
tuum; munite communem a bonorum; conaii-
tuere praesidia defensionis in arce legis. 6)
ber eigentliche Sip, f)auptfip quue visu
specics a. eam iba« Kapitol) imperii atque c&put
rerum portendebat; ubi Hannibal sit, ibi caput
atqne a. totius belli esge; aud) f)auptbtmci*
arcem Stoicorum defendis; fbet ^Öpfpuntt
cum natura tua in ipsam a. eloquentiae ferat
as, assis, m. bie Sinpeit, eingeteilt nach bem
Ascanius — Asiaticus.
79
©uobctimafjgftem iu uncia =» */,„ sextans -=■ '/„
quadrans = '/4, triens =• quineunx «=■ */,„
semis — = septunx = ’/ii, bes (ji be-ia =
binae partes assis) =» ’/, , dodrans = s/4, dex-
tans => y4, deunx — l) überb. , wo Wie
fagen 'bas Sange ob. ein Satucg’, wie o.
Erbschaften u. anberen ©elbgefcbäftctt , auch t>.
Einteilung bet ©runbftüde fex asse heres Uni-
mfaletbe; heredem facere ex dodrante et se-
moncia, cx duabua sextulis; finstituere he-
redes ex dodrante, ex quadrante; f si mater te
ex parte quarta «cripsisset heredem auf iai
Sierteil ■= Pflichtteil gefegt bäht- 2) ingbef. alg
üSüiije. tue Cins, baä Bö mit obiger Einteilung,
utforünglid) ein ißfuitb Supfcr, ungefähr 1,50 Sit.,
nadj oerfd)icbencn Blünircbultionen aber auf V(4
Bfunb gebracht, fo bafe ein as tu Sicerog Qeü
ettoa t>icr Pfennige galt, bah- vflem ad assom
redigi Uor. j ad aasem (bi* auf einen Pfennig)
perdere omnia Hör.; ad aaaem impendium reu-
dere Plin. tp. ; unius assis aestimare ob. non
assis facere Ct.
Ascüniutc, ii, m. 1) ber Bugflufi beb bttbgtiifcbert
Seeg Ascania in ben sinus Cjanus, eine 'Bucht
ber ©ropontiä. 2) Sohn beä Bneas Verg.
xseendo, scendi, scensum, 3. [ad-scundo] 1)
mtrans. hinauf*, emporfteigeu in caeluni,
in mumm, in equum, in rogum; in navem an
©orb gehen; in contionem (auf bie fRebnetbübnc) ;
fad iugum; fadversus collem; per (über) ag-
geres; übertr. f ich erheben, fi<h auffchtoingen,
empotfommett gu et», in tantum honorem
eloqnentia; ad maiora, ad honores; f supra
praeturas et trihunatns et consulatus; per
gradus. 2) trans. befleißen mumm, equum,
navem; mons erat aseendendus; übertr. et*
reifen, erfteigen altiorem gradum, summum
locum civitatis. ©a». a) ascenslo, önia, f. 1)
bag hinauffteigen Plaut. 2) Buffdjroung
oratorum Oie. b ) ascensns, us, m. 1) bag fjin*
auffteigen «calis temptare ascensua an mehre*
ren StcUen hinauf jufieigen berfuthen; bah. m. gen.
bag ©efteigen; tempu aditus et a.j ‘superare
fastigia tecti aseensu emporfteigen ju ic. ; übertr.
bag Emportommen, ©teigen, bag Erreichen
o. et», hbhrtcm primua ad honoris gradum.
2) ber ®eg, auf melchem man irgenbmoljin fteigt,
Bufgang, Steigung oppidum erat difficili a.
atqne arduo; alio a. (auf einem anbettt befteig*
baren ffiege) Aequo« mittit; ftanto colli« a. ba
man fo h«h beit §üget hiunnfteigen mu&tc;
ascensum dare (bahnen ; im Silbe, Stufen in
virtut« sunt multi a Cie.
asela, ae, f. 3immcrapt.
Asclbnrginm, ii, n. Stabt in Gallia Belgica am
Sftebertbein.
»selo (ad«e.\ 4. mit SBiffen u. ffliHen annehmen
socio« Verg.; milites; asciri inter comite« Tac.
a-sclsco (adsc.), 3. I) an* ob. aufnehmen plu-
rimos homines «ibi; sibi illud oppidum piratae,
primo commercio, deinde etiam societate; alqtn
m numemm civium, in civitatem; inter patri-
cio«; *alqm generum; ‘superis (unter bie Söttet)
accitu« Caesar; alqm «ibi «ocium; alqm ad hoc
sceleris foedus; falqui ducem; fin suum cog-
oomentum fsororis nepotem in nomen a. ;
*ascita (jugef eilte) arma Aetolüm b. i. bag ©ünb*
nt# ber Bloter. 2) übertr. a) an* ob. anfnef)*
men, fieh oetfdiaffen, fid) aneignen pere-
grinos ritus, sacra a Graecis accepta et ascita;
omicitiam; consuetudinem ; quod natura ipsa
asciscat (begehrt) et probet, b) f ich cttD- bei*
legen, anmaöen sapientiam sibi; imporium;
fascitu« hcrgcholt, fremb milite«; (Nep.) ascitua
lepos angelernt (®gf. nativus). c ) billigen,
gutheiöen lege«, i«ta, alqd asc. et comprobare
mcognitum.
AsclepiXdes, ae, m. 1) berühmter Brjt in i(lrufa
in ©ithhtiien. 2) ein blinber au® 'Ph*'11®/
Shülrt bc« StenebcmuS.
ascupcra, ae, f. [cioxojrqga] leberne Steifetafhe.
Äsern, ae, /'. Stäbthen in Söoticn, heimat be3
hefiobug. iao. Ascrueus, ad j. *poeta, senex
u. bl. A. hefiobu«; hier», a) * b e f i 0 b e i f ch car-
men; ove« bie hefiob gctocibet gut. 6) *helilo*
nifh fon«.
usvribo, 3. [ad u. «cribo] 1) baju fhreiben,
fehreibenb hi»ä»fügen, -fepen nomen emp-
tioni, alqd in legem, diem in epistula ba£
Saturn; alcui salutem in bem ©tiefe einen ©rufj
betfügen; moti« «enutu nota«; fstatuorum titulis
(auf bieic.); marmori «uo Praxitelen (ben Siamen
bei (ß.), tabulac Zeuxidem Phaedr. ; ingbef. a)
burch eine fhriftb Erllörung einfepen, jnorb*
neu, beftimmen alqm tutorem liberis; tutor
bis Graccorum legibu« ascribendu« fuit; f bef.
im Icftnment alcui legatum; überh- fcftfepeu,
beftimmen ascriptu« poenae dieB Phaedr. b)
in eine Sifte eintragen falcis nomen in albo,
alg ©ärger alqm in civitatem; ascriptum esse
in id municipium , in foederatis civitatibus,
foederatis civitatibus; novos colonos; colouos
Vcnusium bie nach abgeführt »erben foücn;
folg Solbateit urbanae militiae ascribi. 2) ju
irgenb einer ©cmcinfdjaft jäh len, mit rechnen
bunc ad turnn numerum (jur 3°hl bet ©einen)
ascribito; me ascribe in t&lem numemm; ro-
gavit eos ut se tertium ad amicitiam ascri-
berent; utinam ego tertius vobis arnicus ascri-
berer; ‘ascribi ordinibus deomm; alcis senten-
tiam suae. ©ah- tp. jmbm. ct». anrechnen, *u
fchrciben,beimeffen alcui incommodum, ‘illud
exemplum sibi auf ftch beziehen, ©a». A) uscrlp-
ticlus, adj. ber alg neu hinjugclommen iit bie
©ürgerlifte eingejd}ticbcn ift, neu aufge*
nommen novi et ascripticii cives Cic. B)
ascrlptlo, önis, f. concr. bie ©eifchrift p.
Caec. §. 95. C) ascriptivus, adj. {Plaut.) übet*
jählifl. D) ascrlptor, öris, m ber burch ba»
©eifchreiben feines 'Jtameng et», billigt
legis agrariae.
Ascülum, i, n. 1) A Picenum ^anCtftabt ber
©icentiner. ©a». Ascfilanus, at\j. ; subst. Ascu-
lanl, örom, m. 2) A. Apulum, Stabt in Bpulien.
Ascürnm, i, n. Scejtabt SHaurctanieng in Bfrila.
Asellns, 1, »1. dem. ». asinus Sfclcin ob. überl).
Sfel. Sprich», agas ascllum (sc. non curret)
bu magft ben ®fel antreiben, er »irb boch nicht
fchncll taufen — bu bijt u. bleibft bet Blte Cic.
narrare fabulam surdo a., f. surdus.
Äsla, ae, f. B firn 1) bet Erbteil. 2) Stein*
afien; big», fpeciett o. iReiche ©ergantug. 3) bie
römifhc ^itooinj Bfien, bie »cftlid)e ßätfte ».
Steinafien. pinn. 1) isiägenes, iB, m. Seiname
beg 2. Scipto [egt. 3)1, ber in Bfien ©cborcnc.
2) AsUuua, adj. expeditio Just.; subst. Asiäui,
örum, m bie aftatifdjen ©eneralpäthtet (publi-
cani). 3) IslAticus. adj. afiatifd), bellum mit
80
Asis — asperitas.
Btithribateä ; oratorea bie aftatijehen SRcbncr, welche
fine fdjmüljHge Siebeweife batten, orationis genuB,
dictio; raore; inSfarf. Weinamt beä 2. Born.
Scipio, bet ben 9tntiodjuÄ befieate. 4) ’Äsls,
stdis, f. [ 'A<s(t ] afiatifcf). 6) AhIuh, adj. ju
einet ©egenb in fipbien gehörig, afifch, palua;
prata Cayatri; Deiopea Verg.
äsiluh, i, m. Sremfe.
asinäria, ae, f. nerft. fabula, cinStüd beä©lautuä.
tKsTnirlns, ii, m. Sjeltreibcr.
AhTiiIiim, 1) C. A. Pollio, namhafter XHdjter, Sieb;
net, ©efehiefitfehreiber u. Krittler, welcher bie etjte
öffentliche ©ibliothe! in Rom grünbete. 2) C. A.
Gallus bejfen Sobn.
Ssinus, i, m. ®{el; fptichro. ein einfältiger
JBtenfch, Sinfaltäpinfel.
Asis, Äsius f. Aaia 4) u. 5).
Asnaus, i, m. ©ctg in SOtaccbonicn, Liv.
•Asöpiädes, ae, m. männlicher 5iact|fomme beä
Äfopuä (glu&flotteä) =. Hafuä Ov. * Äsopis,
fdis, f. weiblicher Sfadflomme beä Äfopuä, bie
Ägina.
Asöpus, i, 1) glüh in ©öotien. 2) glufj in
Saötng, i, m. [ascoros] Schlemmet, Schwelget.
AaparAglum, i, n. Stabt im gtiech- gnprien, im
©ebiet t>. IChtthachium.
nspäragws, l, m. [äanagayo f] Spargel.
Aspisin, ae, f. 1) gtiech Hetäre, «Beliebte beä
©erifleä. 2) (Beliebte beä jüngem (£t)rue.
Aapavla, ae, f. fefter ©lag in Hispan. Baetica.
uspectäbllis, e, adj. [aapectoj fidjtbar Cic. —
aspecto, 1. [ intrans. B. aspicioj l ) mit tlufmerb
famleit, Setlangen, Erwartung anfehauen, an;
bliden, bef. 8. £ofalitäten, bte Bolle Suäfidjt
auf etw. gewähren, gerabe nach etw. hinliegen
•collis adversaa desuper arces; fmare, quod
Hibcmiam insulam aap. 2) auf etwas achten
principia iussa Tac. ann. 1, 4.
aapectua, us, ». [aspicioj 1) act. a) baä fjin =
fchen, bet ftinblicf, ©lid vitare aapectum
hominum; uno a.; praeclarus ad a.; oculi mo-
biles, ut aapectum quo vellent , facile conver-
terent; orbes, qui a. nostrum definiunt unfern
fflefichtäfreiä: (urba Syracuaae) portua habet
prope in aedincationo aapectuque urbia inclu-
soa; fad primum ae velut aap. orationia aptare.
b) Sehfraft, ©efichtäjinn, ©eficht amittere
omnino a.; cadere, venire sub aapectum fichtbar
{ein. 3) pass. baä ÄuSfelfen, ber Hnblid
lucundus pomorum; borridiore aunt in pugna
a. ; horridus aapectu; urbia.
aapello, püli, pulsum, 3. [aba. u. pello] weg;
treiben Plaut., Ter.; bilbl. longe a leto nu-
mine aspellor lovis Attius b. Oie. Tusc. 2 §. 25;
ille, qui aspellit, compellit, qui conauadet,
vetat Plaut.
Aspendos, i, f. Stabt in ©amphplien. ®ac.
Aapendlu», adj. ; subst. 'dil, örum, m.
»«per, era, erum, adj. m. comp. u. Sitp. 1) ta«b
für bie Sinne a) für ben ©efühläfinn, holperig,
uneben loca a. et montuosa, aaxa, colles, *ne-
mora, *rura, ‘capita montia; fnummua noch
nicht abgegriffen; arteria bie fiuftröhre; mare jtüi;
mifch; ‘eapilli ftruppig, borftig; * pocula aspera
signis mit Bilbcrn o. Ijalbrrbabencr Slrbeit; subst.
n. baä Raupe, Unebene; t asperrimo hiemis;
faapera maria; fper a. (rauhe Drtel et devia;
•aspera collium. b) für ben ©efepmaef ob. ©eruch.
fcharf, beifjenb, herb, pari cena Plaut.; vi-
num Ter. ’aapor; dulce amarum, lene aaperum.
c) raup für baä fflebör, hott, grob vocis genus;
bah- B. ber Siebe raup, hott, holperig a.,
triatia, borrida oratio; *nimia aspera levare
cultu (b. bilbenben Kim flirr entlehnt). 2) tp. a)
B. ®igenfcpaften beä ©emütcä ob. ®haratterä, rauh,
barfch, tropig, fpräbe ob. gtämlid), ftreng,
graufam homo a. et durua; natura a. atqnc
Omnibus iniqui; asperrimi ad condicionea pacia
barfch abmeifenb tc.; *Pholo6 fpröbe; *monitori-
bus tropig gegen tc.; *a. est illi Venus; *rebus-
que veni non a. egenia; (Stoici) horridiorca
evadunt, asperiores, duriores et oratione et
moribus; Cato asperi animi fuit, aed rigidae
innocentiae; doctrina; wilb, grimmig, er;
bittert *(Carthago) atudiis aaperrima belli;
fgena laboribua et bellia; *luno; *b. lieTen
anguia siti; boa cornu brohenb mit tc.; lupua
dulcedine aanguinia; tactu (bei ber ©erührungl
leo; 8erpentea; im ©ilbe *aaperrimua tollo ror-
nua in maloB. 6) b. Sachen, mi&li<h, fchtoie =
rig, brüdenb, h°tt res Äufträge; mala res,
apea multo aeperior noch weit trübet bie Äuä
ficht; tempora, bellum, oppugnatio, aententia.
•pugna, *multa aspera perpeaau, *asperiora
(jtrengere, emjlere) atudia, *fata, *odium bitter,
•saecula. c) o. ber Sebc, bitter, fräntenb,
fcharf facetiae, verba, fin aaperia gravibusque
cauaia in benen bie asperitas et gravi tas ora-
tionis an ber rechten Stelle Ware. 3)aB. aspere,
ade. m. comp. u. sup. 1) raup, holperig loqui
de. 2) hart, barfch, ftreng apud populum
Rom. loqui; accusare, tractare alqm; nihil
placet a. agi leine harten SRalregetn ju ergreifen;
+ne quid videatur asperiua fecisae. 3) B. ber
Siebe, bitter, tränlenb acribere de alqo, in
alqm.
1. aapergo, spersi, apersum, 3. [ad u. spargo]
I) §inf priBort, hinftreuen guttam bulbo;
pigmenta in tabula; •vires pecori; tp. labecu-
lam alcui anhöngen; aal es orationi beimifchen;
illiua comitatem et facilitatem tuae gravitati
aeveritatique; alcui molestiatn jufügen ; alcui
sextulnm oermachen. 2) befpripen aram san-
guine; *cania aspergitur (wirb beftreut) aetaa;
tp. aplendorem vitac maculia bcfchmupen , be
fchimpfen; aapergi infamia; alqd mendaciunculia
mit fleincn Unwahrheiten oerbrämen; (mors)
patrem auspicione Berbächtig machen; Hör. sat
1, 4, 87 quovis cunctos; hunc angreifen; Ourt.
10, 10, 18 eorum quos rumor asperserat (sc.
maculü).
2. »aspergo, Inis, f. fl. aapergo] baä f)infpri pen,
meton. bie hinflejpriftte geuchtigteit felbft,
caedis baä angefpripte ©lut; salsa iüicereäflut-
aspärTtaa, ätia, f. (aeper] 1) eigtl. o) 'Rauheit
bem ©efühl nach, Unebenheit viarum, asperi-
tatea aaxorum; omnea aap. supervadere. b) für
baä ©elfÖT soni Tac.; übertr. o. ©oben, Kälte,
'Rauheit, $ärte, Strenge ob calorem aut
aap.; frigorum. 2) tp. a) in fittlichcr ©ejicpung
Rauheit, ^ärte, Strenge, baä Sdigc, 9tb =
ft o 6 c n b e im Benehmen Stoicorum, *agroatis;
inäbef. Saäiberfpenftigleit, Unfügfamleit Hör
ep. 2, 1, 129. b) o. ©crhältniffen u. Umftänben,
baä $erbe, ^arte, Srüdenbe, ©einliche,
SRifilichr, bie ©ebrängniä belU; in ea tanta
aap.; in hia aap. rerum (ungeachtet biefer mife
aspernatio — assentor.
81
lü^en 8erf|ältitiffe); in#6ef. oerlejenbe §ärte,
bei Sränlenbe unb ©eleibigenbe bet SRebe,
fbarfe u. heftige Spraye contentionis; iudi-
cialis verborum ; si a. iis placuit alieuius Quint.
»spemätlo, önia, f. [aspernor] ba# 8erf djmdljen.
«pernor, dtp. (feit. u. meift fpät. pass.) 1. [a u.
»pemo] t) fid) abwenben Bon pro ignoto mo
Plaut. 2) Dcri(pmabcii, oermerfen, unbe--
aebtet (offen hominetn; alqm oculia; dolorem
ut raalum; paccm, precea, oondicionem, nup-
tias; fm. inf.-, *haud aapernanda precari.
ispero, 1. [aaper] 1) taub, uneben ma^en,
'undas fturrmjd) auftttüplen; aagittas oaaibua
jajpijen Tac. 2) tp. ( Tac ) teijen, aufreijen
iraai rictoris, crimina, contumaciü et eertami-
nibuä iuvenem, alqm in saeTitiam.
upersio, öni§, f. [aapergof ba# §in = , Än =
fptipen aquae; ba# Aufträgen ber garben.
Ispbaltites, ae, m. (lacua) [ Aarpalvizi^ li'pvij]
6aa tote JReer in $aIäfüno Just.
•splcio, speii , spectum, 3. |ad-specio| 1) nad)
ob. auf jrnb. ob. etto. ff infetten,, et», anfetjen,
anblicfen {ba# Äuge auf einen ffiegcnftanb ritfi^
ttn, bemufjt ob. unbewußt) huc, ad me Ptaut.\
alqm-, furtim inter ae; lucem (ba# Xage#ti(bt)
i rix poaae — leben; tamquam ad aspicien-
um lucem (wie in# Sieben) eaae revocatum;
’aspieia ut (Wie), *m acc. c. inf. ; *voltua ni-
mium lubricos aspici; *b. Sternbilbern, bie ben
Sragebotetten anjepauen aeu libra seu me scor-
piosetc.; o. Slofalitöten, bie ilnbfidft nad) et»,
geioibten, gerichtet fein, liegen fquae (para
Britanniae) Hibemiam; *qua aol utrumque re-
currens Oceamum; *veniens dextrum latus aol.
3»ibcj. a) et», in Wugenfcbein neunten, nach
etD. feben, nad)febcn aitum omnem regionis;
Boeotiam atque Euboeam, ad eas res aspicien-
>la* componendaaquo Liv. ; *opus admirabile.
t (feit) mit Hochachtung, ©ewunberung auf
imb- binblidcn, eum magis milites quam (coa)
qui praeerant Nep. c ) jtnbm. (breift) in# ® e =
|i<bt leben, in# Wuge {(bauen quos nemo
Boeotorum auaus fuit a. in acie Nep. ; *illum
»spiee contra, qui vocet. 2) tp. mit bem Seift
«if et», binblidcn, et», betrachten, erwägen
rix aspiciendi poteataa fuit, neque tanta e9t in
rebtts obacurita», ut eas non penitus vir ingenio
ceruat, ai modo aapexerit; *aapice, ai quid etc.
i>u, erwäge ob tc. Sab. et», unterfueben,
|i<b übet et», unterrichten res sociorum;
*jmb ob. et», berüdfiebtigen, gnäbig nn-
feben, aepice noe hoc tantum richte nur einen
JBübigen ©lid auf un# Yerg.\ si genua aapicitur.
1) einer ©rrfon ob. Sache anfiebtig, gewähr
»erben simulac Cn. Lentulum aspexit; propter
quos banc suaviaaimam lucem aspexit ba# Stiebt
bet Seit erblidt bot Cie.
»piritio, önia, f. [aspiro] baä®nbau(ben,?ln-
®«ben aöris, terraruin anwrbenbc ?Iu#bünftung ;
ul« gtamm. t. t. ba# Vtu#fpred)cn eine# Sudjfta
Mn« mit einem b, bie Hfpiration.
»*piro, t. [ad u. apirol I) intrans. 1) ju= ob.
b'nbauiben, ju- ob. fiinweben, pulmones so
ontrahunt aapirantes wenn fie bie Sluft auäbaU:
ben; ’bef. n. günftigen ffiinbeti aurae in noctem
gegen Äbenb); "o. mufifalifeben gnftrumenten ti-
l>ia a. utilia erat ben Ion anjugeben; ’amara-
cu* aspiran« binbuftenb. 2) tp. a) giinftig, ge
neigt fein, unterfingen nemo eorum qui etc.
Ö ft niA r H , lat.tsutldiel ©djutroörterb. 6. #11 fl.
e# rührte fid) feiner, rüfirtc leinet einen ginger;
taapirant« fortuna; ffelicitas; "coeptia meis;
*canenti; *fortuna labori. 6) ju einet ^etfon ob.
Saibe ju gelangen ob. ibr fid) ju näbern
futben, fi® $u imbm. ob. et», berfteigen in
cunam, in campum, ad pecuniam; ad quem
ceteri propter occupationeni a. non poeaont;
bellica laude ad Africanum; ad spem conaula-
tus; haec ad eam laudem quam volumua; ad
forum Syracusanum — quo neque Carthagi-
nienaium glorioaisaimae classea unquom a. po-
tuerunt etc. II) *trans. a) jubaudfen, ju =
weben rentos eunti. 6) einboutben, etn =
flögen, erregen amorem dictis.
aspls, Idia, f. | äaais] fleine giftige Stblangenart,
®tper.
asportütlo, önis, f. [asporto] ba# ©egfübten,
bte gortftbaffung.
asporto, 1. [abs u. porto] (inf. praes. pass, aspor-
tarier Plaut.) wegfübren, bringen, ={tbaff en
(ju Sagen, Stbiffe) rea suas Salamina, multa de
suiB rebus secum; vehiculia regum rea; falqm
secum rauben, fortfübren Com.
aspretum, i, «. [asper] raubet, unebener u.
fteiniger Dr t Liv.
Asalräcns, i, tn. Sobn be# Iro#, S5nig# B.
Xtoja, ®ro6üater be# Mncbife«.
axsecla n. asaecfila, ae, m. [aaaeqtiorj ber jmbm.
(einem SDiäthtigeren) immer nad;gebt u. feine# Ser
teil# »egen fid) ju itim ^ält, STfac^treter, $artei=
ginger. — usscctätlo, öuia, f. [aasector] ba#
beftänbige (öffentliche, ebrerbietige) ©egleiten.
— asaeetätor, öria, m. [asaector] bet beftäni
bige Biatbgängcr, Segleiter eine# Sotlt':
baupte«, Slnbänger.
aasector, dep. 1. [ad u. aectorl beftänbig f ol*
gen, immer begleiten, häufig B. Älienten u.
greunben alqm; falqm omnibus olficiia; abfol.
Hör.
aasccöla f. aaaecla.
assenaio, önis, f. [aaaentior] ba# SBeipf Iid)ten,
bie gttfttntntttt'fli oud) ber Scifall: in pbilof.
Spraye ba# gürwabrbalten ber finnlidjen
®rf<bcinungen.
asaensor, öns, m. [aasentioj brr Seipflicb-
ter Oie.
aaaenaua, us, m. [asaentior] = aasensio; *pl.
alii partes aaaenaibua implent; *ffliebcrball,
geb B, nemorum.
aaaentätio, önia, f. [aaaentorj (feit.) ba#
ftimmcu u. ©eipflitbten, niebrige Sd)mei =
ibelei, Siiebebiener ei (Just.) variis assentatio-
num adulationibus. Xao. dem. assent&tiunchla,
ae, f. Cic.-, pl. Plaut.
assentAtor, öria, m. [assentor] ber niebrige
Stbmeicbler, Spetdjelledet Xau. a) asseii-
tätoric, adv. nach $lrt ber Scbmcihler,
fcbmeiibleriftb Cic. b ) assentAtrix, leis, f.
Stbmeidflerin Plaut.
as-sentlor, aaaensus eum (in flaff. flrofa feit, as-
sentio), 4. juftimmen, beipflitbten alcui,
vorhin alcis, sententiae, orationi; asaensum est
ei man pflichtete ibm bei; alcui de, in alqa re;
illud, quid, cetera; m. ut; verbo B. ben Sena=
toten, welebe ibten Scitritt ju einer ber au#ge;
fprodjencn sententiae nur ganj htrj au#fpra<ben,
j. S. mit ben Sorten : Cn. Pompeio asaentior;
temeritaa in aaaentiendo; nssentiente populo;
asaensa wa# jugeftanben ip. Xao. assentor, dtp.
6
82
assequor — assilio.
1. überall bctpflicfjicn, nad) bem Slfunbe
reben, fcpnteicpcln; Baiae tibi fließt fid) bei bir
einjufcpmeicpeln burep feine iieillraftc.
assequor, 3 dep. [ad u. gequor] 1) einpolen,
erreichen alqm; abjol. 2) tp. a) erreichen,
erlangen (etw. ©roficä burd) 9Jlüf)c u. fflnfiren=
(jung) immortalitatem, magistratus, eoedem ho-
norum gradus, alqd precibus; aec quidquam
sequi attinet, quod asg. nequeas; tn. ut, tue.
b ) jmb. in irgeitb einer Sacpe erteilen, jmbm.
ob. einer Sacpe gteicplommcn alqm, merita
alcis, fingenium alcis. c) einfepen, oerftepen,
begreifen alqd, cogitationem alcis; aliquid
coniecturft erraten, suspicione oerniuteu.
unser, Sri», m. Stange, Satte, Bohle, aud)
jum ©ntent ber Stbiffe; fltagftangc an ber
Sänfte.
1. as-sero, aevi, sttum 3. baneben fäen, pflan =
jen populus assita limitibus Hör.
2. ax-sero, serui, sertum 3. eigtl. an fid) fügen,
nehmen, bab- 1) jueignen, aneignen, für fmb.
ob. fid) etw. (alb (Eigentum) behaupten, bcan =
fpruchcit fomnia sibi; Iovem sibi patrem;
*laudes alienas; ‘assere me caelo erfläre, bafj
icp bem himmet angepörc, o göttlichem Urfprung
bin; + se studiis fie^ b'nßcäfn. hier». als t. t.
ber ©ericptöjpr. a) burd) Berührung u. Auflegung
ber hanb jmb. für frei erflären, manu alqm
liberali causa {Ter.), alqm in liberali causa;
alqm in libertatem, +in ingenuitatem; * me
asserui itb fehle mid) in ifreipeit; tabim ab iu-
iuriu oblivionis ber BeTgeffenpcit entreijjen; tue
a mortalitate fiep fiepet ftcHen gegen tc., t»e ab
iniuria. 6) burd) Sluflcgung ber £>anb jmb. für
[einen SMaoen erflären, beanfprud)en alqm
in servitutem. 2) fetro. als toabr anfprccpett.
lao. A) assertio, önis, f. bic gerichtliche Be =
pauptung, ba& jmb. frei fei B) assertor,
öris, m. 1) ber »or ©eridjt auf jmb. als Sfta&en
Slnfprucp macht puellae, virginis; tber Sers
treter ber greipeit einet Berfon. 2) *ftp. Be*
freier, Bejepüper.
as-sorvio, 4. nebenbei unterjlüpen contentioni
vocis Oie.
os-servo, 1. 1) bewahren, ttermapren tabula»
neglegentius; alqm domi suae; assorvari in
carcerem. 2) überwachen, bewachen portas
murosque ; singulorum hominum occultos exitus ;
ius neglegentius; alqm asaiduA operü.
asscsslo, önis, f. [assideo] baS Sipen bei jmbm.
(um ihn ju tröflen) Oie.
nsspssor, öris, m. [assideo] Seifiger, ©epilfe
im ?lmt, bef. bet Könige tn Sparta, tbei Brä=
torö u. ber SHiepter in Born,
assessu, abl. in. [assideo] burd) baä Sipen bei,
meo (bei mir) Prop.
«Mseveranter, adv. m. comp, [assevero] crnft =
lieh- — assöveritlo, önis, f. [assevero] 1)
ernfle Behauptung. 2) (Tac.) (Srnft im Be*
nehmen, bie Strenge, fteftigfeit.
assevero, 1. [ad-severus] 1) intrans. ernftlich
reben ob. oerfabren, niept fepetjen. 2) frans,
a) ernftlich behaupten, in bollern Srnft
oerfiepern de alqa ro; m. acc. c. inf. ; fordi-
uem agminis; -f gravitatem fid) $u ernften ©tunb-
fäpen betennen. b) (Tac.) tl)atfäepli<p beweifen
magni artus originem Germanicam.
as-sYdeo, sedi, sessum, 2. bei jmbm. ob. etw.
fipen alcui; *(o. einem Sepredgefpenft) inquietis
praecordiis gelagert auf ic. ; tp. *parcus insana
ftept nahe. 3nöbef. a) bei jmbm. al4 Bejucper,
Iröfter, Berater, helfet fipen; oerweilen,
ipm jur Seite flehen in carcere mater dies
noctcsque; aegro collegae; assidentes curantes-
que; *habes qui assideat, fomenta paret; vale-
tudini jmb. in feiner ftranfbeit pflegen Tac.-,
quod senatus iuratus censeat, qui assidetis, id
volumus iubemusque; {Tac.) iudiciis assidebat;
si quando assideret. b) fa. literis über ben
Büchern fipen. c) als milit. t. t. oor einem Orte
lagern, liegen, fiepen, namentl. in frinbUcpet
ffibfiept prope moenia, Casilino, *moenibus ho-
stis, fcastellum, *muros; {Sali.) urbs ossidetur;
(Liv.) assidendo diutius (o. einer flotte); auch
bor einem Orte alb ffiaepe ftepen, PSacpc pal
ten theutro, ludis Tac.
as-sido, sedi, sessum, 3. fiep (neben jmb. ob.
einanber) nieberfepen, fiep nieberlaffeu in
bibliothoca; dextera Adherbalem bem 8. $ur
IHeeptcn Sali-, in sella, in ara, hic Plaut.; fhu-
mi; abfol.
assTdnö, {Plaut, -ö), adv. m. mp. (assiduus l)]
beftänbig, fortwäprenb.
nssiduitas, ätis, f. [assiduus] 1) bie beftäubige
©egenwart bei jmbm., um ipm höfhepfeit ob.
Qprfurcpt ju bejeigen, ipm ju helfen ob. ju ge-
fallen, alfo bef. b. Klienten cotidiana amicorum
asB. et frequentia, advocatorum, medici fotg-
fältige Ijlflegf , flcifjiger Befucp; häufig iiföbef. o.
benfflmtäfanbibaten, ba« bcparrltcpe Berfeprcn
mit bem Bolle; beftänbige ©egenwart
überf). Suet. 2) tp. a) fluäbaucr, Bepart =
li cp feit consequi, perficere alqd ass. , consilio,
diligentia, b ) b. Sacpeu, ba« oftmalige SBieber =
lommen, baä ununterbrochene Blieberpolen
einer Snepe, molestiarum bie häufigen Silber
Wärtigfeiten, bellorum; epistularum ununter
broepener Bricfwecpfel ; dicendi fortwöprenbe
Übung im Sieben.
assiduus, adj. m. f comp. u. mp. [assideo] 1) ber
fiep bei jmbm. ob. etw. fottwäprenb aufpätt,
beftänbig gegenwärtig, fiep fleißig jeigenb
urbani ass. (jubringlicp) cives Plaut.; in praediis
fuit ass.; boni assiduique (fleißig }U häufe) do-
mini; feirca scholas et auaitorin professorum;
inäbef. o. ben befiänbigen Begleitern ber Bmtö
fanbibaten u. einer PRagijlratäperfon. 2) o. Ber
fonen, beparrlicp, uncrmübliep, tpatig agri-
cola, occusator, hostis. 3) o. Sachen, unab-
läffig, ununterbrochen, beftänbig imbres,
lacrimae, labor, consuetudo, deorum cura, bella,
fvasa aurea ussiduissimi usus; *noctes ganje.
4) anfäffig, al« f. f. fteuerpflieptiger, wopl =
pabenber Bürger ber oberen Staffen, gew. jd.
assiet, ussient f. assum.
assignätio, önis, f. [assigno] Sin weif ung agro-
rum; Sullanae venditiones et ass.
ns-slgno, 1. 1) anweifen, juteilen, juweifen
alcui alqd; agros, urbem agrumque coloais;
ordinem (CcnturionenftcQc); iuvenibus deportan-
dam Romum reginam Iunonem; ( Phaedr .) illi
assignari (auf ben bejogen werben) debet baec
narratio, qui etc.; tp. beimeffen, jufepreibrn
culpae fortunani; fculpae eins imprudeutiacque,
quod etc.; cui ea acerbita« ussignabatur. 2)
jur Bcwacpung, Bewahrung übergeben alqm
custodibus Just. ; ftp. alqm famae.
assilio, sllui, sultum, 4. [ad-salio] pinju-
aasimilis — assum.
83
l'priitgen, ’rooenibns anftürmen, augreifen : *aqna
ipült heran; tp. in brr Siebe auf etw. über*
iptingen neque ansiliendum statim cst ad il-
lud genus orationis Oie. de or. 2 §. 213.
as-simllls, e, adj. jiemtich ähnlich apongiis;
taeri; »cadenti; ’aui. S)a». assYmTliUSr, adv.
auf ähnliche Seife Plaut.
sssimäl&tfo, önis, f. [assimalo] ba* Ähnlich
m a Cb e n . vanna assimulatione butef) ®leid)ftel*
lunfl , Dtioalitit Tac. am. 16, 49.
as-sYmiilo, l. etw. ob. jmb. bem anbeten ähn*
lief* madien, baiftelten literae lituraeque
omnes assmmlataej (Tac) deos in speciom oria
humanij aasimulata formam Camerti. §ict». a)
in ®ebanfen ob. in bei Siebe ähnlich machen,
oergleichen, für ähnlich halten ob. angeben,
•graudia parvis; formam Britanniae scutulae
oblongae, suis laboribus defectionem sideris
Tac. ; simile ex conferenda aut assimulanda na-
tura iudicatur. b) »ergeben, heucheln, »er*
hellen nuptias, se amicum, so laotum; nt. acc.
c. inf. ; *anum; m. quasi, abjol. Ter.; frühst, alia
rera, alia assimnlata.
ussis — . axis 3), tu. f.
sssisto, stYti, — 4. [ad u. sisto] 1) ficb babei*
hellen, babei hintreten, antretennic prop-
ter hunc Ter.; ad fores, contra omnes hostium
copias in pontc; *contra certamine, fante por-
tu; in publico, in conspectu patris Caes.,
fordo agminis in aciem, finter ceteros. 2)
babei*, baftchen, gegenwärtig fein talus
recUu; *lecto; *divims; (Tac.) quantum Corbu-
loni cuiusque generis militum; -foor ®ericf)t
tmbm. beifiet)CH aleui.
as-soleo, 2. (nur in bet 3ten Serfon sing.
u. pl. gebräuchlich) pflegen cum rnulta assoleat
rcritas praebere sui vestigia; quae assolent (sc.
scribi), ubi comitia ass. (sc. fieri); häufiger im-
pe ex., ut assolet wie e* (bei folehen ®elegenhei=
ten) ju gefchehen pflegt, wie gewöhnlich-
u-üio, 1. babei tönen, tönenb bei*
Stimmen, ». ,6djo aleui Or. tuet. 3, 607.
Assörus, i, m. Stabt auf Skilien. 3!a». Asso-
riaas, adj.', sühnt. Assorlni, örum, m.
assndo, 1. in Schweif) getaten Plaut.
assnrficlo, 3. (assue u. faciol jmb. an etw. ge*
söhnen alqm alqa re, ad alqd; aleui rei,
nt. mf.
«-suenco, eri, etum 3. 1) Irans, (feit.) jmb. an
ftro. gewöhnen *mentem pluribus. 2) intrans.
fith an etw. ob. jmb. gewöhnen, etw. ob. jmb.
gewohnt werben genus pugnac, quo assue-
verant; *tanta animts bella; tamici, quibus (an
beten Umgang) inaxiwe assueverat; ad homines
(». Xieren); abfol. sic enim assuevi; si assue-
eens; häufig partic. perf. assuetus an etw. ge*
wohnt, einer Sache gewohnt alqa rc, aleui rei
auch comp, assuetior), feltnet in alqd (in omnia
funiliaria iura), ad alqd; m gen., Qallici tu-
multos Iav.; m. inf. act. unllafftfd); assuetus
nuei Lit. 2>ao. a) assuf'tüdo, Ynis, f. VInge*
möbnung, mali an tc., succedendi muros, dno-
äecun annomm lÄv. ; mulieris — » »ettraulicher
Umgang mit tc. Tac. b) assiietns, adj. gewohnt,
gewöhnlich, belannt portula; *longius assueto
alt gewöhnlich; oculis regio; duces mflitibus;
nobiles puen custodia« corporis eins assueti
latrigliche 'flogen Ourt.-, Omnibus jiraeter assuetos
ibie Bertrauteften) adire probibitis.
nssnln, ae, f. [dem. e. assis = axis] Span,
Splitter. 5)ao. assfil&tim, adv. (plitterweife,
in Keinen Stücfen ob. Spänen Plaut.
fassulto, 1. [intens. ». assilio] heranrennen,
*ftürmen feminae ut sacrificantes aut insanien-
tes Baccbae; inäbef. feinblich htranflürmen,
befiürmen, berennen castris ( dat .); tergis
pugnantium; latera et frontem (agminis); teiis
m. ic. — *+a»snltus, us, nt. [assilio] bn« 21n*
fprengen, Antennen.
a88um(adsum), affui(adf), adesse, u. baju alförent
— affutuntB essem, afföre = affuturum esse
(archaift. ermj. praes. assiet, assient Ter.) an*
rnefenb, jugegen fein, ba fein. I) eigtl. 1)
». hJerfonen u. Icbenben ffiefen, teil« abfol., teil«
mit näheren Beftimmungen ros abite, SoBia, ad-
esdnni fei ba, b. i. bleibe ba Ter.; heri, cum
non adessetis; omnes qui aderant aUe jlnwe*
fenben; com hostes adessent; adest praesens,
praesto; coram; frequens, multns; (Com.) bic,
domi, apud alqm, inane ad portam, in foro,
cum magnis copiis, *ante oculos, *portis, fprae-
torio. 2) ». leblofen ®egenftänben u. bei abjtraften
Begriffen, bef. ». äußeren Berhättniffen,
lörperliihen u. geiftigen fluftänben, ». «eit*
liehen ©erhältniffen u. Sreigniffen = ba
fein, jur Seite ob. ju ®ebotc flehen corpore
nihil nisi praesens et quod adest, sentire pos-
sumus; suus cuique aniinu» adhortator aderat
ftanb mahnenb jur Seite; cum usas adesset fo
oft bie Siotmenbigfcit eintrat; in obsequio comitas
adsit; iudicio dies; ingens seditio, certamen;
victis finem adesse, ’quod adest ba« gegenwär*
tige ®lüd; -fauctoritas victori ; »beoorftehen
quantus equis, quantus adest yiris sudor!
II) in gewiffen goniteln l) ba fein, erfcheinen,
fid) einftcllen, fich einfinben cx Africa iam
att'uturi videntur; (Tac.) trnci clamore semisom-
nos in barbaros; *huc ades lomm l)irr^er. 2)
thätig fein a) auf bem ©lajc fein, bei ber
§anb fein in operibus, in agmine atque ad
vigilias multus; Numidae infensi adesse atque
instar«; ad versus höstes; iu«bef. a!« Berater, al«
Beifianb einer ©erf. jur Seite ftehen, bei*
flehen, jmb«. ob. einer Sache fiep aunehmen
alcis rebus, intercessioni; aheui in consiho; fo
namentlich ». Äechtbbeiftanb, eine Berfon ob.
Sache »ot ®erieht »ertreten, ihr Schuf) u.
Beifianb leiften, fei e«, bafs man b(o6 al« ad-
vocatus anwefenb ift ob. al« patron us auftritt,
amicis, aleui rei, in alqa causa; ad hanc rem
Ter.; ad defendendam causam; in indicio, in
foro; bübl. in sua causa onmiuni libert&ti.
[ferner ». bet bclfcnben, fcf)üf)enbtn ®egenwart
ber ®otthtit, fi<h gnäbig »eigen, fetn mit
ic., [ich annehmen rebus Romanis, querelis
nostn» Iav. ; -facoleria ultorca deos; ’adsis pla-
cidusque iuves. b) al« 8e**8*' 8ui4au(t*
leilnehmer jugegen fein, erfcheinen, bei*
wohnen, teilnehmen ad suffragium, in senatu,
in magnis rebus; comitiis, pngnae, proelio, p«ri-
cnlis, colloquio; auch abjol. ut paeno liberum
sit senatori non adesse nicht in bem Senat ju
erfcheinen; scribendo (um abjufafjen) senatus con-
sulto, deereto, u. bl. scribendo; ’paululum ades
(sc. mihi), e) al« ftngcttagter ob. Hntläger
»ot ®cricht erfcheinen in iudicio, ad iudi-
cium; auch abfol. 3) animo, animis mit bem
®cifte ba fein, fomobl uin gehörig aufju*
6*
84
assumo — astringo.
merten ad «‘«tote omnes animis qui ade di»
corporibus, eum non affuiue anirno, and) 6t.
ades se. animo flteb ad)t Plaut., Ter., al« um Öen
3Hut, Öie ©eifteagegenroart nicht gu »erlieren, ge*
fa&t, rutjig fein ade» animo et omitte timo-
rem; adeste animis, iudice», et timorem, «i
quem babeti«, deponite.
as-sünio, 3. [ad u. iumo] 1) an f 1 , gu fid;
nehmen, [ich aneignen, annehmen ei id
mihi assumo, videor id meo iure quodammodo
vindicare; sacra Cereris de Graecia, falqm sibi
tili um, falqm in conuilium; falqm ducem;
Veientibus sociis aaaumptia; omnis voluptas
assumenda e»t; arte« propter so as-umendae;
orator tractationem orationis sibi Wirb [ich 001=
behalten ; neque ego mihi postea quidquam as-
»umpsi (habe mir nichts hetausgenommen) neqne
hodie assumo; -f- sibi licentiam; *a*sumptum
(Öen fälfdilieh angenommenen, erlogenen) patrem
fateri. 2) oi'rmeijrenb bin gunehmen legiones;
ue qui (socii) postea assumerentur; ad reliquos
labores otiam hanc molestiam, quod etc.; nihil
uostrae laudi assumptum (esse). j)iero a) pfji=
lofopt). f. <■ Öen llnterfap in einem StjüoqiSmu«
beifügen, b) t. t. her ©rammatit verba assumpta
«0 öie Beiwörter. ß) (Quint.) bl. gum Sipmud
bienenbe, inibef. tropiidje Susbrücfe. y) rhet. t. t.
loci i. g unbpeBcn) , uni a reim» ipsis, alteri as-
sumpti äu&ere. Xoo A) ussumptlo, iinis, f.
1) Sinnahme, bef. Billigung. 2) bet Unter-
fap in einem Sptlogiftmu«. B) ussumptivus,
adj. rhet. (. t. par» eine Sache o. ber Slrt, baß
aufectpalb tiegenbe Umftäube gut Sevtnbigung gu
§ilfc genommen werben müfjen, an [ich unooll-
ftänbeg.
as-suo, 3. annähen, anfliden pannum.
ns-surgo, 3. [ich in bie fjöpc richten, auf-
richten, reden, auf (teilen, resupinare regem
assurgentem; in assurgendo; ‘dexträ; *in cli-
peum ; *in auras fiep empörtet) (langen lc. ; alcui
Bot jmbm. (aus Ehrerbietung, Sichtung) aufftebeti,
in curiam venienti; nt maioribus natu assur-
gatur; *quibu» (vinis) et rei ipse Phineus =
benot ben Sorgug einräumen mu& sc. 3n*be[. a)
0. ftrantentagcr (ich erheben, aufftetjen, fid)
erholen ex morbo. b) ju einet ihätigfeit fiep
erbeben *quereli» haud iustiB auSbreihen in sc;
o. rebnerif eben Stuf f chttmng, einen böhern^ebwung
nehmen raro Hesiodus, nee comoedia in co-
thurnos Quint, c) 0. Sofalitäten inde colle»
lAv iugum monti« asperi ac praerupti a mari
Curt.-, *road)fcnb fid) erheben, auffteigen, fid)
geigen turres; nix septem in ulnas; nuctu as-
surgens Orion; irae.
aas n s* a, um ip. areo; ogt. aridus) troden, auf
trodnem ©ege, burch #i|je bereitet 1) t. t.
ber Sochtunft o. Speifen, bte in ihrem eigenen
Safte burch btofje« geuer, ohne Sieben u. Soeben,
gar geworben finb, gebraten, gefchmort elixus
esse quam assue solco auavior; assa bubula
(Hinberbraten Plaut.] vitulinum; (Hör.) assis
miscere elixa. 2) t. t. ber Babefunft, »ol ber
©enujj ber blo|en Sonnenwärme auf ungefatbter
§>aut; balnearia bie Bortehrungen gum Scproihbab.
Assjria, ae, im weiteren Sinne bae afjprifche
Weid), bei ben (Römern gcw. Syria genannt. Xao.
‘fAssifrlus, adj. ; f stagnum ber See ©enegatclh
in tfjatäftina; ’ebur inbifepe« ; subst. Assyrius, ii,
m. Stffhrer.
ast f. at.
Asta, ae, f. Stabt itt Hisp. Baet. unweit ®abe4.
Xao. Asteusis, e, adj
Asläpn, ae, f. Stabt in Hisp. Baet.
Astarte, es, f. ppönicifcp-fgrifehe SJionbgdttin, eine
Benus nach Oie. n. d. 3 §. 69.
Astcria, ae, lc, es, f, 1) Xocpter be« Xitanen
Eöu«, aÄutter ber fetale CHc. n. d. 3 §. 42 u. 46.
2) (Asterie) 'Jlame eine« SWäbcpen« bei Hör.
astcruor, 3. [ad u. Storno j (ich baneben pia'
ftreden sepulcro Oe.
astTcus, a4j. [crarixris] gut Stabt gehörig,
ftäbtifd) fiudi Suet.
astipnl&tor, öris, m. [astipulor] 1) t. t. bet bei
einet stipulatio jmbm. baburch bti fleht, bah et.
b bem einen stipulator pingugegogen, ba« biejem
o. bet fflegenpartei gegebene Slerjprcchen auch M
f leben lägt, um erforber liehen [fall« jene« ob.
einer Erben (Hechte oetleibigen ju tonnen 2) tp.
ber unbebingte Seipf lichter.
u-stTpülor, dep. 1., tp. bei^immen, beipjlid)
ten alcui Liv.
astltno, ui, utum, 3. [ad-statuo] (Plaut.) ju
fetten, aulas; in genua ustitutus niebergeflaucht
auf sc.
a-sto (adsto), sttti, — t. 1) babei ftehen, ba =
flehen tu asta» solus, astato simul, asta atque
audi Plaut., hic Ter. ; ast&nte atque audientc
ltaliä totA; ad id; -fmensae; ‘portis; »ante
oculos; *supra caput; *adstantc ope barbaricu
nod) ftanb, bauerte Enn. b. Cic. Tute. 3 § 44;
hetfeub, ratenb gut Seite flehen alcui, abfol.
Plaut. 2) *emporftehen «quamae
Astraea, ac, f. Xoehter be« geuä u. ber Xf)eti6,
bie ©öttin ber ©crechtigfeit Ov.
Astracns, i, m. ein Xitan, ©cmahl ber Slurora
mit welcher er bie ffiinbc jeugte, bte bah- fratre»
Astraei heilen Ov.
astrepo, 3. [ad u. strepo] 1) (Tac.) intraus
babei, baju ertönen, lärmen mare; vuigus;
in«bef. lärmenb (Beifall gutufen alicui. 2)
(Tue.) trän*, lärmenb in etrn. cinftimmen.
etw. mit lärmenbem Beifall aufnehmen
eadem.
astrlctö, adv. m. comp, [astringo] tloff. nur tp.
ö. ber Siebe bünbig, fnapp. — astrictu«, adj
m. comp. [ partic . o. astringo] 1) angegogen,
flraff *8occus non ast ber nicht anfdjliejjt, f3»tot
temb; ’aquae (sc. geiu) gefroren. 2) tp. a)tnapp,
jparfant *p»ter ; +mos. b) o. bei Siebe, bem
Webster, Xichter gebrängt, bünbig verborum
comprehensio ; (orator) numeris; cum versu sit
astrictior (poBta).
astringo, 3. [ad u. stringo] ftraf f , fep an =
giehen, gufammenfehnüren, =preffcn, f c ft
fchnüreu, anbinben, anfchliehen (@af. re-
laxare) *vincula motu; *ilcx astringitur nederü
an bie Siche jehmiegt fid) bet Sphcu; ’ cortox
astrictus pice mit ißcch oerfchloffene; o Uörpei
teilen tastrictae fauces; alrus tum astringitur
tum relaxatur; alqm ad statuam; o. ber Kälte,
ftarr neaepen corpora via frigoris; imbrem vis
frigoris concreto gelu; *nivibus corpus astringi;
bab. fastringi f icf) abtüpten. 1) tp. a) fleiftiq,
politifcp, moralifd) binben, uerpflichtcn , be =
feftigen illi stadio suonim astneti; maioribus
astrictus burep wichtigere Xingc in (flnjprucp ge-
nommen; inops regio, quae parsimoniü nstri ti-
geret (gut sc. nötigte) milites; vel arrnis vel
astrologia * — Ateius.
85
legibus toiam Galliam; disciplinam lege; con-
dicionibus; voluptatibus; religione devinctus
atque astrietus; ne scelere, Borfl. furti fi<p
fipulbig ma(pcn; astringi ad alqd Plin. ep .;
•so in iura sacra; tee iureiurando pro salute
alris; hoius officii tanti servitutem testimonio
sempiterno Cie. p. Plane. §. 74; fraus astringit,
non dissolvit periurium Cie. off. 3 §. 118 b)
einfdiränfen, in Sdfrift u. Siebe luxuriantia
(Iw'bI.; jufamme nbrängen breviter argu-
menta, artius rationem.
a-trölöiria. ae, f. [oorpo/toyi'a] ©tetnfunbe,
tftronomie. — nströlögus, i, m. [äaegoloyog]
1) ber Sternfunbige, ©ftronom. 2) Stern*
beuter, ©ftrolog. — asirum, i, n. [aorpov]
<00«. n. in pöherer ©rofa) ©eftirn, Sternbilb;
in aethere a. volvnntur; (Hör.) natale, utrum-
qne nostrum. §iert). tp. tollere in astra, *ad
i . *educere in a. jum §intmel eTpeben, rühmen,
oreifen; *sic itur ad a, gelangt man jU unfterb*
liipcm Stufim; *alqm ad a. ferre; decidere ex
wtris feinen 5Rupm »erlieren CHc.
idino, 3. fad-struo] pinju*, barauf*, an*
basen gradUB; hanc super contignationem la-
terculo (mit Riegeln) Cats. 2) tp. n) notp bin*
jsfägen fad necem utriusque parentis caede
rratris a*tructa; *formae animum; f <i iguitati
ein* alqd; -f-consularibns ac trinmphalibus or-
(uunenti* praedito quid aliud a. fortuna po-
terat? 6) fjmb. für et». anftcltcn alqm falsis
eriminibus.
i'tn, indecl. «. | äorv] bie Stabt, Borjugöroeife
o titben, wenn n. ©riefpen bie Siebe ift.
utipeo, fadst.), 2. bei ettn. jiaunen, et».
enfiaunen *ipae sibi.
(stört, ae, f. gtuf u. Stäbttpcn in Satium.
gegen ifl fie); Benex ne quod speret quidem ha-
bet. At est eo meliore condicione quam adu-
lescens etc. (ba* erfte »irb cingeräumt, aber burd)
ba« jweite eine möglidje (Folgerung abgeroiefen);
aud) tneprmql« »ieberpolt. ©iS». ift bie aboerf.
©ebeutunff au« bem ganjen 3beengangc ju ent*
»ideln, wie Hör. sat. 1, 8, 37, bat), f (beinbar
eEplifatiD, wie autem Hör. tat. 1, 6, 60. 2t oft
bei einem Simourf, ben ein aitberer bem Sieben*
ben ob. biefer fiep felbft matpt ob. matpen fönnte
■=“ aber, fagt man bagegen; aber, fönnte
man fagen pari stultitia Hunt, quos eigna —
nimio opere delectant At aumus, inquit, ci-
vitatis principe» ; at multi ita sunt imbecilli
senes, ut nullum officii munus perseqni possint
(gebadjter Sinwurf). At id quidem non proprium
senectutis vitium est < ©Überlegung beöfelben).
Oft »irb bann ja at nodj enim gefegt, um ben
©rurtb be« burd) at bl. angebeuteten Sage« an*
»«geben =*■ 'bagegen fann man aber nocp et»,
fagen, benn’, ob : 'aber ba« ift boep niept ridjtig,
benn’, im 3?eutfcpen aber freilich, aber ja,
aber bod) at enim nirnis ego magnum benefi-
cinm Plancii facio et, ut ai«, verbis exaggero;
quasi vero etc. Cie. p. Plane. §.71; in«bef. in
ber occupatio, wenn man einem ju enonrtenben
Sinwanb juoorfommt u. ipn fid) felbft madjt, um
ipn fogleid) ju »iberlegen at enim eadem Stoici
praecipua vel producta dieunt, quae bona isti.
Dicunt illi quidem: sed etc.; feltener at vero,
at credo; iton. at Hör. tat. 1, 1, 80. 88. 3) nad)
eintäumenben Sägen u. Wuöbrüden, fo bod),
aber bod), bod) wenigften«, »o ba« ©otper*
gebenbe befdjränlt »irb res si non splendidae,
at tolerabiles; atque ei, etsi nequaquam parern
illius ingenio, at pro nostro tarnen studio meri-
*m«s, us, m. bie etnjelne fiift, ber liftigenn*
iipUg, liftige $anblung, eine frinte (»gl. astu-
Üa), flaff nur im abl. ring. Punico; usu armo-
nim atque astu: ’astu incipit haec; finSbef bie
StiegSlift, and) pl. oppngnationum , hoBtium
- astiite, ade. m comp. u. sup. [astutusl
liftig, frplau, Pfiffig. — astütla, ae, f. f astu»]
Slplaupeit, fitftigleit, ©fiffigleit; autf pl.
iliter leges, aliter philosophi tollunt aatutias;
neque tarnen illi ad cavcndum dolus aut ast.
i »orant — astu t ns, adj. m comp. u. sup.
:Mtun] ftfilau, liftig, oerfdblagen homo, ra-
tio, vulpes. — asty f. astu.
irtjlgfs, i», m. 1) König p. SRebien. 2) ©efä^rte
t« ?bineu« Oe
1‘tjiaax, actie, m. 1) Sopn be« fetter u. ber
Äubromatpe. 2) tragifdjer Sdjaufpieler ju (Si*
:no« geil.
'dfpaiaeensis, *-f‘lns, adj. ju Hftppalea (einer
’Eotabifdjen 3nfel in ber SRäpe o. Kreta’i gepö*
rifl, aftppalbHdp,
i, n. fäotilov] ffreiftätte aperire a.; in
(Und a. confugere.
i-ymbblns, adj. [anüg^oloc'l ber feinen ©ei*
ttag (jut Retpe) giebt, jeepfrei Ter.
it (Btralt. ast), aboerfatiBe conject., »irb gebrauipt,
t’ um einem ©ebanfen einen anbent mit ülatp*
tiud entgegen ju (teilen, ber gleicpfall« gültig ift
bagegen aber, bafür aber, bagegen bod)),
bap. oft in ber ©Überlegung id cum omnibus
mirmn videretur, at ille 'Merito’ inquit 'facio’
*tc.; non est, inquit, in parietibus res publica;
»t in arie et focis (aüerbingS ift ft niept — ba*
tarn gratiam referemus; autp at certe, atsaltem.
4) in abgcfd)»äd)teT ©ebeutung jut ©nlnüpfung
eine« Berfdfiebenen, wenn autp nitpt ganj ent-
gegengefegten ©ebanlen«, bef. beim Übergänge ju
einem neuen Äbfdpnitt, allein, aber at vero
quanta maris est pulchritudo etc. 3u«bef. a)
bri einem ©uäruf, tto ©rftaunen, Unwille bejeitpnet
»irb, bef. mit ber ffftagefornt: at, per deos im-
mortales, quid est quod dici possit? at quem
hominem tu tantii iniuriä anecisti! unu op-
pugnat mater; at quae mater! 6) bei SBünfcpen
u. ©erwünfepungen , ©ropungen at te Iuppiter
dique omnes perdant! ut tibi di bene fuciant
omnes! at ego tibi oculum excutiam tuuui !
(Hör.) at, o deorum quidquid in caelo regit
terrns etc. c) feiten jur Sinfüpruug be« Unter-
fage« in einem Stplufc; Bgl. ntqni 2).
AtAimliis, i, m. petfet Sübofwinb in ?lputien,
i. Sirocco Hör.
AtSclnus, adj. B. Stufe Atax in Gallia Nar-
bonenBis, Varro Hör.
itilanta, ae, f. 1) eine ©rfabierin, berüpmte
3ägerin Ot\ 2) fleinc 3nfel im opuntiftpen ©ufen,
j. Talanda, Liv.
atat ob. attat, u. »iebcrpolt attitae , attätStae
rötraTod'] interj. (Com.) Su«ruf be« ©rfaunen«,
ber ftreube, be« Stpmerje«, ber ©rmunternng, pa!
ap! ei! ja!, ja!
ÄtÄvus, i, «i. [avua] bet ©ater be« Urutgrof*
Bater«; pl. aud) *übetp. bie ©orfapren.
Ateius, i, m. 1) C. At. Capito röm. ©oll«tribun.
2) C. At. Capito Sopn be« ©origen, berüpmtrr
röm. 3urif-
86
A teils -
ÄtelU, ao, f. alte Stabt ber Dbfer in Kampanien.
Statt. X) AtelUnn», adj.; namentlich fabula eine
0. »teUa nach SRom frühzeitig ncrpftanjtf u. fpciter
in 8iom ciiitjeimiicbe Strt o. Bollbbtama, Boffc;
Ogi. exodium. 2) subst. a) Atallanl, örum, m.
b ) -änus, i, in. ber Sttellancnfthaufpieler. 3)
f Atell&nicus, -änius, adj.
fttcr, adj. I) buulclfarbig, ;rot, buntel,
glanjtob fchwaij atrum an album vinum potas?
Plaut.; alba et atra ignorare, discernere non
poBBe; panis Ter. *color; *nemu8, ‘spelunca
buntel; * lapilli ©timmfteinchen; *odor fthwarjet
Qualm, *mare aufgewühlt , ftürmifd) ; jdjwarjer
Cuerftrid), *lictores bie frfiwarjbefleibctcit, bei
4icicf)cnbegängniffen. 2) tp. *jur Bezeichnung beb
Unheimlichen, Unfjeilbringenbeit, finfter, traurig,
grauenvoll geniu», cupresus, dies, mors, cura,
fiinor, viperae, sinus Hadriae, serpeus, vene-
num; namentlich b. allem, wab jum lobe ob. jum
totenreiepe gehört ’Coeytus, ‘Styx, ‘Esquiliae;
*fila (weil oerbängni&öoll u. tobbringenb) trium
sororum (bet 5Sarjcn); dies atri hiefjen bie tage,
an »eichen ein Unglüd ben Staat betroffen hatte
u. bap. jebe öffentliche Unternehmung unterbleiben
muffte; auch *boit)a\t, giftig versus; atro
dente petere alqm.
A teste, is, *t. Stabt im fianbe ber Senetcr,
1. Este.
Athäm&nia, a e,f. Uanbfchaft im {üblichen Spirub.
tao. a) subst. Athsmänes, num, m. b) subst.
*-m&nis, tdis, f. eine Slthamanin. c) *-mA-
biib, adj.
Athämas, antia, m. Sohn beb äolub, ©cmahl
ber SRepljcle, mit welcher et BhiUüb u. $elle
jeugte; fpätcr ber 3n o, lochtet beb fiabmnb, mit
welcher er SJJelicerfeb u. Seatdjub jeugte.
3uno, bie ben üthamab u. bie 3ito liafjte, weil
fte ben »accfjub erjogeu hatten, flöjjte ipm Safetei
ein, in welcher er ben ilearchub tötete, wäbrenb
3no mit bem Welicerteb fliehenb fiep P- einem
ffelien herab inb ®leer ftürjte, wo fie in eine
fflleergöttin (SJeu(othea), er in einen Slcergott
(ißalämon) ocrwanbclt warb. 35at>. 1) *Atliä-
mantöus adj. 2) 'AtliSmantlSdes, ae, in. Sohn
beb Kthamab => $alämon. 3) * Athäniantis,
tdis, f. mm helle.
Atlienae, örum, f. hauptftabt P. 9ltti!a. ®ap
Xthenlensls, adj. civis auch subst. bl. A.; subst.
•enses, ium, m
Xtlibnaeum, i, n. 1) JtafteH in Slthamanicit. 2)
eine P. habrinn in 9iom gegrünbete gelehrte ©tl-
bungbanftalt.
Äthenlo, önis, m. ficilifcher ipirt, 'Anführer ber
SHanen im j weiten Sflapentnege; fpottweife p.
Seiet, Globins, weil er bie SllaPcu in 8fom auf;
wiegeln foQtc Cic.
At-lie nüdürus, i, m. ftoifcficr iPhilofoph ju Suguftub’
Seit, Schüler beb ißanätiiib.
Aihesls, is, i». (flufl in Oberitalien, j. ®tfd).
utlilätn, ae, m. fßtflfjröef Slthlet, Söetttämpfer
in ben öffentlichen Spielen ber ©riechen — ath-
lettce, adv. [athleticus] wie ein 'Athlet, nur
bilbl. pancratke ob. pugilice atque athl. valere
P. rüfHgften fflohlfein Plaut.
Atho* (Atho), ob. Athen, önis, m. fltOois] ber
Berg Yltpob an ber Oftlüfte o. Ghakibke.
Ätilliis, 1) A. At. (,'alatinus jweimal ffonjul itn
erften pun. Stiege, bann ®ittator, Senior. 8) M.
A. Begulus f. Regulus. 3) M. A., ein branvati;
- atque.
(eher Sichtet. Tao. AtilUnus, adj. einem Äti=
iiub gehörig praedia.
Atina, ae, /'. Stabt in Satium. ®ao. Atinas,
ätis, adj. subst. in Atinati im iätinatiiehen ; pl.
-utes , um, ui.
Atinius (Att.), röm. ©efchlechtbname (C. A. La-
beo); adj. Atinius.
AtintAnia, ae, f. üanbfchaft in ^llprien.
Atius, adj. Benennung einer röm. gens; Marcus
A. BalbuH, ©roftDater beb Wuguftuö; beffen Zöch-
tet Atia, Suet.
Atlas, antia, nt. 1) ©ebirge in 3Xauretanien. 2)
Sohn beb 3“petub u. bet Silomene, o. tfkrfeub
oermittelft beb SMebufenhaupteb in ben ®erg ®tlab
oerwanbelt. ®an. 1) »Atlanteus, aefj. jurn Sltlab
(alb Berg ob. alb Berfon) gehörig, finin b. i. bet
fernfte SBeften. 2) * Atlantiides, ae, nt. mönn
liehet 3iachtomme beb 9. a) SDlerfur b) herum
pprobitub, Sohn beb TOerlur. 8) AtlautYcus,
adj. marc. 41 ‘Atlantis, idis, f. [ ’Jxbavxi'i]
weiblicher 3iach!omme beb Sl., «) ©ieftra, eine
ber 'iUcjaben. b) ftaltjpfo, im pl. o. ben Bleiabett
u. hoaben alb ©eftirnen.
ätömiis, i, f. [ätopoj] subst. unteilbareb (un=
enblich Ileineb) Urtörperchen, «tom.
atque, pertürjt ac (in flaff. Sprache ac oor Äon;
fonanten), topulatipe $artilel, entftanben aus ad-
que, bemnad) urfprünglid) unb baju, unb. 1)
Sicrbinbung einjelnct ffiörter. 1) jur Sln--
tuüpfung beb ©ewichtPoüeren u. Stärteren, unb
jwar, unb fogar, unb namentlich, unb noch
baju, unb noch mehr in magno unpetu ma
ris atque aperto; in unum atque angustum lo-
cum; rem difücilem (dii immortolos) atque Om-
nium difficillimara; intra moenia atque in sinu
urbis; levi facto proelio atque secundo; cuius
(Demosthenis) nuper inter imagines tutU ac tuo-
rum (u. jwar an ber Stelle, Wo bie Statuen beiner
Borfahren flehen) — imaginem ex aere vidi Cic.
%at). auch atque adeo, atque etiam, intra
moenia atque adeo in senatu; populäre atque
etiam plausibile; auch bcrichtigcnb unb öiel
mehr, unb richtiger, unb beffer, auch in ®ct=
binbung mit adeo. 2) jur Änfnüpfung beb ©(eich;
artigen u. ©Icichgettenben unb auch, unb ebenf o
bello ac pace; principes regionum atque pago-
rum; honestas perfecta atque absoluta; caloria
ac frigoria patientia par; in gravisBÜno atque
acerbisaimo rei publicae caau; bah- häufig a)
in ber Berbinbung iweiet Subftant. jur hcnbiabqs,
insiurandum ac ficies cibtidjeb Scrfpred)cn , bel-
lum atque fortitudo (tiegerifehe tapferteit, vis
atque arma SBaffengeWalt, labor atque iter Vln;
ftrengung beb JRarfdjeb. b) nach ben Hubbrüden
ber ©leichheit u. Ungleichheit, ähnlid)teit
u. Unähnlichteit, wo wir Wie, alb lagen, illi
sunt alio ingenio ac tu, entftanben 'aub: illi
sunt alio ingenio ac tu es a. i. , nach seque,
aequus, aliter, contrarius, idem, similia, par’
pariter, perinde, proinde, pro eo, totidem, non
secua; *nach comp. ft. quam, c) aimul atque ob.
ac fobalb alb, simul atque se ex fuga rece-
perunt.
11) Serhinbung ganjer Söpe. X) jur ütn-
tnüpfung eines gewichtnoHereit ©ebantenb, unb
foaar, ja, unb befonberb, unbjwar satisne
videtur declarasae Dionysius, nihil esse ei cer-
tum, cui semper aliquis terror impendat? At-
que ei ne integrum quideni erat etc.; insbef
atqui —
auep jur Hnhtüpfung eine« wichtigen Siebenge,
banfen« unb baju, übetbie« (wofür bie fpätere
Sprache ceterum »erwenbet) atque haud sciani
an ne opus sit quidem nihil unquam omnino
deesse amieis; atque — menimistis — quam
populans lex de sacerdotiis C. Licinii Crassi
ridebatur! atque in primua instituit in forum
versus agere cum populo. 2) jur Kntuilpfung
gleichartiger u. gteiepgeltenber ©ebanfen unb
eben fo, unb f o Africanus indigens mei? Mi-
nime hercle: ac ne ego quidem lllius. 3) beim
gertfüpren be« ©ebanfen«, in«bef. beim Übergang
d. allgemeinen jnm ©efonbeten, rooburep ba«
drfirre weiter au#gcfüf)rt u. begtiinbet wirb, unb,
nun, io atque id primum in pobtis cerni licet;
atque earum rerum exemptnm ex aimilitudine
capiebat ineuntis aetatia; beim Übergang ju ctm.
Dienern. ferner, atque hoc quidem videre licet
etc. Cie.-, namentlich beim Übergang ju benfjaupb
teilen einer Webe ob. fflbpanbtunß, nun, ferner,
inglcicpen atque ut inde prolkiscatur oratio
mea etc.; atque ut faciliua intellegere poasitia
etc., ab initio res quemadmodum genta sit,
exponemns ; atque illud primum videamus quäle
ait (aber nicht et primum unb jwar juerfl); ac
ue illud quidem neglegendum eat, quod mihi
ego extremum proposueram; auch heim Über=
gang innerhalb eines u. beSfelben teils atque ut
lntollegas, ac ne ignores; atque hoc etiam ani-
madvertendum est etc.; in ber transitio, bem
Übergang ju einem teile mit furjer fflefapitulation
beS ©otbergepenben atque haec quidem hacte-
nua, ac de etc, hactenus; atque haec quidom
de etc.; ac de primo quidem officii fonte dixi-
mus etc. 4) folgemb unb fo, unb baper,
nnb auf b,iefe Seife, unb fomit, unb fo
supra se — omnia auxilia collocavit ac totum
montem hominibus eomplevit; incitato equo se
hostibus obtnlit atque interfectus est. 5) jur
Angabe bet unmittelbaren ob. tafepen golge jroeicr
ftanblungrn nnb fofort, unb alSbalb quam
ihastam) Erigyius — vitavit atque ipse in-
feetam sarisam — ita fixit etc. Ourt. ; multa
inter sese vario sermone serebant etc. Atque
illi Misenum — vident etc. Verg. 6) beim än-
i impfen an ©ergleicpungen atque ut, ac velut.
7) fepeinbar aboerfatt» jur ©erbinbung fiep ent
gegen ftepenber ©cbanlen, bap. auep jju ac noep
potius ob. tarnen tritt, Wöprenb Wtr beftimm=
tere ab»erfati»e ©artiteln gebrauchen, aber, fon-
bern, boep, unb boep, gleicpwopl nostrorum
militum impetnm hostes ferre non potuerunt
ac terga verte runt; Cyrsilum quendam — la-
pidibus cooperuerunt. Atque ille utilitatem
sequi ridebatur; mihi non fit veri simile atqne
nnb boep) ipsis commentum placet; qui nun-
quam sententias de manibus iudienm extorsji-
mus ac potius etc. 8) jur Stnlnüpfung be« Unter-
fahr* in einem Sepluffe, nun aber, »gl. atqui 21.
9' jirr Änfübrung eine« Sinwurf« atque aliquis
dicat Ter. Xab. auep päufig in SBenbungen. burep
welcpe einem dinmutf im oorau« begegnet wirb
ac ne forte hoc magnura ac mirabile esse vi-
deatar, atque ut omnes intellegant. 10) ac
non f. non 1) a). 111 befonbere Serbinbuttgen
a) alias atque alius f. alius 1) c). bl atque
eccum ob. eccarn nun fiep’, ba ift et, fie Ter.
el atqne omnia ob. omnes unb fo überpaupt.
d) et — ac, que — ac; nec (neque) — ac j.
attactu. 87
et III) 8). e) atque — atque =» et — et Verg.
ecl. 5, 23.
atqui, abnerf. conjct. [at u. qui ■= quoi, quo]
bagegen. 11 jur nacpbrilcflitpen Stnlnüpfung
eine« Sinwutf« ob. einer ©epauptung be« ©egen
teil«, aber boep, gleieproopl aber, unb boep
o rem, inquis, difhcilem et inexplicabilem; a.
explicanda est; bi«m. irontfep, fo bap baburep
eine ©eftätignng be« ©orpergepenben pinjugefügt
wirb, — ja fteilicp, allerbing« me impro-
bitutis patrocinium suscipere vultis: a. id tibi,
inquit, verendum est etc. 2) in ber Stplufjfolge
jur Wnfnüpfung be« Unterfape«, mit »crftcpentbcr
ftraft, nun aber, ja ob. boep quod si vrrtutes
sunt pares, paria etiam vitia esse nocesse est;
a. pares esse virtutes facile perspicitur: ergoetc.
AtrAiuentnm, i, ». [ater] fcpwarje gtüffigf eit,
Sepwärjc atramenti effusione; tn«bef. «)Xinte.
6) Supferoitriol ob. Supferbitriolwaffe r,
o. ben Sdjnftem jum gärben be« liebet« ge*
brauept, bap. sutorio a. absolutus putatur ».
Garbo, ber fiep mit Sitriol »ergiftetc.
1. iUrätns, adj. [ater] fepwarj gellcibet, im
Xrauergewaube nuiB unquam cenarit a.T
tplebs; *equi am »lagen ber fiep »etfinflernbcn
Sonne.
2. ÄtrAtns, i, m. Keiner glufj bei Sforn.
Atrax, äcis, m. Stabt in Xpeffatien. Xa». *Aträ-
ctdes, ae, m. n. *-äels, Idis, f. Xpeffalier, tpefs
falierin.
Atrc'bas, Stis, m ein SRaiin au« ber in Gallica
Belgien wopnpaften Söllerfcpaft AtrebAtes, tum,
abl. Atrebatis (kies. b. G. 2, 16, 2.
Atrisus, ei, in. Sdnig ». Slrgo« u. Slpccne, Sopn
be« ©elop« u. ber .jjippobamin Xa». ‘Atrides,
(ob. -da), ae, m. Sopn be« Sltreuä, ■= Ägamem-
non ob. SDtenelau«.
Atriensls, is, m. [atrium] lluffeper be« Sltriumä
(ein SKa»e).
Atrlölam, dem. ». atrium.
ätritas, ätis, f. [ater] (feit.) Sepmärjc Plaut.
Atrium, ii, n. Sorfaal, Sorpalle be« tiSm.
J^anfe«, ju bem man burep ben fjaupteingang
(mnua) junäepft gelangte, woman©efucpe empfing ;
auep Saal in anbern öffentlichen ©ebäuben, Li-
bertatis, Vestae, regium; pl. meton ©aläfte
Liv. 5, 41, 7; *$allcn ber ©ötter; *3Bopitung,
$iau«.
StrocTtas, ätiB, f. [atroxl 1) ©räplicpleit,
Scptedlicpfeit, ba« Gmpötcnbe einer Saepe
rei, ipsius facti, fpoenae. 2)§drte, Strenge,
fflilbpeit animi; a. ista quomodo in veterem
Academiam irruperit; fmorum. — Atro etter,
adv. nt. comp. u. sup. [atrox] part, raup, di-
cere; in alqm saovire; accipere alqd (Tac.) mit
gngrimm ertragen. — Atrox, öcis, adj. m. comp.
u. sup. [ater] l) gräplicp, fureptbar, fepau =
berpaft, fcprccflicp astutia Plaut.-, res, faci-
nus, caedes, bellum, pugna, certamen, pericu-
lum, Imperium, responsum, atrocissimae litera«
Sepredeti«poft , orationis genus, *hora Caniculi
fcprediltip peifie. 2) part, jlreng, Wilb, graus
jam, grimmig, Iropig, finfter contio, fAgrip-
pina semper, *Iuno, *TydiHes, *animus Catonis
feft, unbeugfam, f atrox odii.
Atta, ae, m. tümifepet ©ciname; C. Quinctius A.,
rbmifeper Süpnenbiepter um 120 ». Gpr. Hör.
attactu, (feit ) abl. m. [attingo] burep Serüprung
volvi att. nullo Verg.
88 attagen -
nttägöu, enis, m. [dtroryifv] eine 9frt wilber £iüptter,
Biclleiept bai § a f e l p u p 11 Hör.
Attäloiises, nun , m. bie Sinmopner bet Stabt
Attalia in BamppOlien.
AttÄluH, i, m. Stame mcpreiet ftdnige B. iJJeigamuS ;
am befannteften ift Att. bet ste, welcper bic Siömet
ali ffirben feine* Sieicpei u. feinet Scpäpc cinfefete.
XaB. a) AtUUYcng, adj.; ‘condiciones SJet-
mögcnäumftänbe wie bei Ätt. = bie glänjenbften.
61 AttSlis, tdis, f. eine ju Spren bei fiönigi
Slttalui genannte BPble in Ätpen.
at-tämen, conjct. b orf) aber, allein b oc^.
fattäniTno, t. [ad u. tagmino b. tango] antaften,
entepren, fdiänben virginem.
atteinpcr&te, adv. fattempero] r e (t| t paffenb,
gerate jut recpten Qett Ter.
•itempto, 1. 1) Berfutpen, ptobieren, eine
Btobe mafpcn attemptatum deseri; Consen-
sus attemptatae defectionis; flocos laetioree.
2) tp. a) jut Untreue, jurn Hbfall ju oer*
leiten fucpen alqm, elassein, Capuam. 6) an =
gteifen, anfetpten alqd linguä, ne composi-
tae orationis insidiis sua fides attemptetur.
at-tondo, di, tum, 3. pinfpannen, ritpten, bap. a.
animum, animos feine Slufmerffamfeit auf
etto. ritpten, auf etw. aufnterlen, aufmerf:
fam fein, Hfptung geben, acpten, um etto. ju
Betnepmen ob. ju finben, ju errei<pen aures eri-
gere animamque a.; an'mos ad ea quae con-
sequuntur; animum ad ravendum; pastoruni
sermo agresti an urbano <opior esset; oft bl.
attendere, alqd, id ipsum; attenditur versus
pars; m. acc. c. inf.; nt. ütelatiBf. ; fsermonibus
malignis; fiuri; fminimum eruditioni, eloquen-
tiae plurimum; de necessitate.
attente, adv. m. comp. u. sup. [attentus] auf =
merffam.
attentio, önis, f. [attendo] animi 0ufmerffam =
feit Oie.
attento f, attempto.
attentus, adj. m. comp. u. sup. [attendo] 1) auf
et», gefpannt, aufmetffam auditor, iudex;
animus Tier,, ’auiis, attentissima cogitatio. 2)
auf feinen Borteil u. (Erwerb, etttetbfam, ge =
nau, fnapp, fnaufetig attentior ob. nimium
attentus ad rem Ter., *a. quaesitis ( dat .), pa-
terfamilias, attonta vita et rusticana.
attennäte, adv. [attenuatus] o. bet Siebe jcplitpi,
fcpmudloi, einfaep.
attenuätns, adj. [partic. b. attenuo] b. bet Siebe,
fcpmudloi, matt, mager,
nttßnuo, 1. [ad-tenuis] 1) oerbünnen, ftpwä =
<pen, Berfleinern, serminbetn ubi sortes
sua sponte atfcenuatae erant b. felbft geftpmun-
ben, Heiner geworben; ’corpus; legiones proeliiB
attenuatae ; fmilites peruntetgefomnten ; vires diu-
tino morbo; bellum attenuatum atque imminu-
tom est; »euras lyrA; inibef. vocem bie Stimme
in ben Biifant iibetgepen taffen, butep bic giftel
fpteepen. 2) *tp. insignom deus etniebrigt ben
fjoepftepenben
at-tero, 3. [in/, perf. atteruisse ft. attrivisse
Tib. 1, 4, 48] 1) an et», reiben, ‘leniter cau-
dam (sc. terrae, webeln'. 2) abteiben a) tilcptig
reiben, alcui aures fiperjp. jmb. ali Beugen bei ben
Opten faffen Plaut. 6) wunb reiben *insuetas
opere manus; bap. ftpwäfpen, erfepöpfen pars
eius (exercitus) avaritia aut temeritate ducum
attrita est; eorum fatnam atque pudorem; quo
- attingo.
(bello) Hannibal Italiae opes; fproeliis etiam
secundis atterebantur copiae; fatteri in bet
öffentlichen SReinung einen Stop etleiben. 3) *jet-
ftampfen, jertreten surgentes herbas.
at-testor, 1. dep. bejeugen, beftätigen Phaedr.
at*texo, 3. 1) anfledften loricas ex cratibus.
2) tp. anweben, -fügen, =reipen barbarorum
agns quasi attexta quaedam videtur esse ora
Germaniae; ad id quod erit immortale, partem
mortalem.
Atthls f. Attis.
Atttca, ae, f. Sanbftpaft ©ricipenlnnbi ; Attle«,
adv. dicere. - attieisso. t. [atr<xi'Jo>] na<p ?lrt
u. Sinn bet ® ttiler fein, in attifepem Xone
gepalten fein Plaut.
Atticns, adj. attiftp, atpenifcp, namentlich in
Be^ug auf Äunft, ffitffenftpaft, Sbetp. Bitbung u.
(Sefcpmad, bap. stilus bet einfadfe (im @gf. jum
afiatifepen fcproülftigen), aures feine; pl. m. bie
Slttifer ob. Athener; inibef. attifdjc Siebnet.
Stli Beiname T. Pomponius Atticus (»eil et
lange in Sltpen gelebt patte),
attlgo f. attingo.
Attiliänus , Attilius f. Atilianus, Atilius.
atttneo, tluui, tentum, 2. [ad-teneo] 1) frans.
/urüd = , auf = , pinpalten ita me attinuit
Plaut.; pallam ante oeulos, cultrum Plaut.;
tprensam dextram vi; falqm carcere; flectos
viros castris; tp. a) pinpalten alqm spe pacis
Sali, b) ali Seftp bepaupten, wapren *ma-
gnos dominatus, fripam Danuvii c) nur in bex
britten SßCIf°n, bef. sing. u. meift in gewiffen
ffrotmeln a) alqd attinet ad alqm, ad alqd ctm.
gept eine B«fon ob. Saipe an, ei betrifft ob.
beriiprt fic, madpt ipr ctw. aui, pat Sinflujj
auf fte quid id ad hob attinet? quid istae pic-
turae ad me att.? ad te a. et tuA refert; quae
nihil ad te a. ; cetera quae ad colendam vitain
attinebunt; (Hör.) quae nihil a. wotan nifpti
gelegen ift; bef. päupg quod attinet ad etc. wai
anlangt ob. betrifft quod quidem ad nos
duos attinuit Plaut.; quod ad hanc rem att,
Ter.; quod ad me att. imeinetwegen); id quod
ad me nihil att. mir gleifpgültig, Bon feinem Be=
lang ift; praeterquam quod ad provinciarum
odministrationem attinet; etlipt. sed hoc nihil
ad me (sc. attinet) ; quid id ad praetorem, uter
possessor sit? ß) abfot. aber fteti mit ootpet>
gepenbet Slegation (nihil, nequei ob. in negatioen
gtagefäpen (quid), nt. acc. c. inf. ob. inf. ei
tommt batauf an ob. liegt batan, ift ttüp =
liip ob. oon Belang, ei pitft, frommt, non
venit, quia nihil attinuit. II) intrans. 1) ffelt.
Bon ßofalitdten, fitp erftretfen, reitpen Scytbae
a laevo Thraciae latere ad Borysthenem atque
inde ad Tapaim.
attingo, -tlgi, -tactum, 8. (Borfl. attlgo, [ad u.
tango] 1) berfipren, anrüpren prioribus pe-
dibus terram; aries muruni; mento summam
aquam; »arces igneas (B. öetfulei) — ju götb
Itdpen Spten gelangen; ’solium Iovis ben SBeg
jut Unftetblifpfeit bapnen; ali mebicin. <. t. pul-
sum venarum ben $uli befüplen; inibef. a) einen
Ort ic. berüpten, betreten, erreiepen Bri-
tanniam, ’arva, *proram, *lumina jum Slebeni
liept gelangen; auep ‘antreffen te his terris.
6) au einen Ort gtenjen, ftopen Galliam;
eorum fines, fiumen, Menapios. c) et», an:
rftpttn, fitp aneignen Ter.; de praeda mea
Attinius — attribuo.
89
nee terandum etc.: auch d. et». f offen bestiae,
qaae tantum scelus (Stbeufal) attigiasent ; »gra-
miais herbam treffen. d) feinblid) belüften,
fragen, fto§en, antajten, angreifen illum
rligito uno Ter.; ei Ve»tmu8 attingeretur; feu-
bkilariot eins. 2) tp. a) berühren, treffen
roluptas aut dolor, invidia alqm. b) mit CttD.
ob. jmbm. in Berührung ob. Berbinbung
ftebf n ob. treten, et», ob. jntb. angeben ob.
betreff en corporis sirnUitudo natura m animi
bet äbnlitblett mit tc. ; primae ille locus maxime
aituram humanam; niei ea virtus, quac coustat
ex hominibue tuendis, attingat (binjutritt JU)
cognitionem rerum; labor non a. deuni; alqd ne
«upicione quidem; alqm cognatione, fsanguine
mit jmbm. öerttanbt fein, alqm neceesitudine.
e' fitb mit e(». befaffen forum, rem publicam,
tem militarem, poöticen, »gandia geniefjen. d)
in bet SRebe et», berühren, befpreeben, er =
oäbnen alqd b re Titer; eingillatim unam quurn-
qne rem; tantummodo eummaa (res); illam
oinriam non a.
Utiniss f. Atinius.
Iltis, Idis ob. Attiit, Inis, m. ['Artig ob. ’Arriv]
bi*», falfd) Atthie) ein p^rtjflifefjer §irt, ben bie
gnbtle unter Bebingungen einer beftänbigen ftcujd)-
bnt ja ihrem Briefter machte, ber aber, al« er
biefe Dfrlrptc, in Üaierei Der fiel 62. Oe.
ittlus (Acc.), römiftber ®cjd)le<bt*name, l) A.
mtfliftbei Dichter au* ber öorllafftft^en Beriobe.
r, P. A. Varuq, B*ätor in Afrila oon ber pom=
orjemifeben Bortei. Dan. Attiänns, adj. versus
be* Dichters A., milites, legiones be* Brätor« A.
attollo 3. [ad u. tollo] 1) emporbeben,
ballen, aufbeben, erbeben, beben manne
xd caelum; *oculos (im Silbe Liv.), »coüa;
•brachia; *caput (im Bilbe Lio.); »capita caelo
(» Bäumen) gen ©itnmel; *umerie regem auf
bte tc., *se in auras ; *ira«, minas (0. ber Schlange)
mit empoigebobenem $aupte eine brobenbe Steh
bucg annebmen; *attollitur unda; »attolluntur
ibgrae arenae; (Tab.) Euphratem in immeneum
rttoüi; mare ne ventie quidem attollitur; »Aetna
globoa flammarum wirbelt empor; *diva Lacinia
« contra (infofern man ficb ihr nähert); bab D.
c&bäuben aufrichten, errichten »molem robori-
bas textis, »arcem tectiB, *malos (bie ®laft-
liiunel; turres in LX pedes attollebantur Tac.
*1 tf. aufrichten, erbeben animoe ad spem
fonsulatus; »Punica se quantis gloria rebue
®ttb ftcb gewaltig erbeben; rem publicam bello
irmisque. alqm insignibus triumphi, altie or-
drnibus, ceteros praemiie Tac.; rebnerifcb, burch
bie Siebe erbeben, beiten cuncta in maiue Tac-,
dqm adulationibus Tac.; auch fo. bet Bebe tt.
tem flebner orationem; nunc attollebatur, nunc
»idebat
»Monden, tondi, tonsum, 2. 1) *bef ebneiben,
'item; capellae tenera Tirgulta benagen. 2)
<P- a) »Derminbertt, berabfepen coneiliie
aostrie lans est attonsa Laconum. b) (Com.)
«1 prellen; strictim, per pectinem f. strictim
11 f) burebprügetn.
lUöoTtus, adj. [ partic . D. attono] eigtl. atige-
boraert, d. Donner betäubt, immer tp. 1) be =
tättbt »artue, fauree; beftürjt, erftaunt, be=
hixungllo« attoniti concYdunt; novitate ac
oiraculo; * attoniti» haesere animis. 2) »in
Sutjüduttg geraten, begeiflert Baccho ma-
tres; vates; puellae inconcessis ignibue. —
*at-töuo, 1. eigtl. anbonnern, bab- tp. betäu-
ben, DerWitren alqm; qnis furor vestras at
tonuit mentes? attonitus eet m. acc. c. inf. pass.
at-torqueo 2. emporf<b»ingen iaculum
Verg. Aen. 9, 62.
attracto f. attrecto.
at-trftlio, 3. l) et». beran=, betbei*, an ficb
gieben magnes lapia ferrum ad «e allieit et
att.; »spiritue ab alto attractue tief beraufge-
bolt; inSbef. a) »anjieben, ftraff jieben,
fpannen lora; contentum arcum fortiue. 6)
eine Betfon berbeifcbleppen alqm vinctum; tp.
nihil esse quod ad ec rem ullam tarn alliciat
et tarn attrahat. 2) herbei fliehen, sfommeit
taffen alqm Romain, ad hoc negotium.
»attrectAtus, abl. u, m. [attrecto] Betaftung.
attrecto, 1. [ad-tracto] 1) nn = , betaften, an =
rühren, bab- 'n ber bilbl. ffienbung blanditia
popularis aepicitur, non attrectatur; »eacra;
inbbef. o) ungejiemcnb betaften libroe (Sibyl-
linos) contaminatie manibue; id signum (Btlb'.
b) nach et»., »a* einem nicht gehört, greifen,
ficb et», ungebührlich anjueignen juchen re-
gia» gazas, insignia euinmi imperii, fascee ee-
curesque. 2) tp. ficb mit et», befaffen fern-«
lia Tac.
at-trbpldo, t. berbeitrippcln Flaut.
at-trtbnu, 3. l) juevieifen, juteilen, an =
»eifen, Derleiben, -oivie equos; partem vici
cobortibue ad hibeiuandum; eibi agios; locum,
oppidum alcui (einräumen). 3n*bcf. a) jmbm.
et», jur Beforgung, Berwaltung juteilen,
noe trucidandos Cetuego; alcui curam alcis
rei; certas cuique partes ad custodiam urbie;
dextra pars attribuitur Maeeilieneibue, Binietra
Naeidio; eingula latera castrorum singulie le-
gionibue munienda; fo bef. == unter jmb*. Be =
fehl ßellcn alcui legiones, equitatum, naves;
alcui Apuliam. b) jmbm. eine tßerfon al* ®e
bilfeit, Unterbeamten bei geben, beiorbnen alqm
alcui; centuriones claaei; M, Sempronium La-
bieno. c) eine BBUerfcbaft ob. einen Jürftcn
einem anbern Bolle ob gürften al* ihm unter-
»orfen u jinäpflicbtig juteilen, uuter»crfen, ein-
Der! eiben Suessiones Remis; insulas Rbodiis.
2) t. t. in ©clbfacben ®e!b anweifen, mittel«
einer Wn»eifung bureb einen anbenc au*jablen
laffen pecuniam, alqd ex aerario. |)ierD a)
jmb. jur Bejablung juerteilcn, auf jmb. an =
»eifen atlributos quod appellas, viduae attri-
butae. 6) einer Sache eine Summe al« Slbgabe
juteilen, als 'Abgabe auflegen, bannt belegen
bis rebus omnibus terni (näml. asses) in milia
aeris attribuerentur mit einer Steuer ju btei Äh
». Daufenb. S) übertr. juerteilcn, juteilen,
Derleiben, einräumen, beilegen no aut irato
facultas ad dicendum data aut cupido auctori-
tas attributa esse vielen tue ; his auctoritatcm ;
timor, quem mibi natura pudorque meus att.;
legi, loco, urbi, monumento orationem gleich-
fam in ben Biunb legen; senae horac in orbem
operi attributae sunt würben jugemtefen, be-
ftimmt. al« rbet. u. gtamm. t. t. attri-
butum eßse alcui, alcui rei ju einer Berjou ob.
Sache mitgebören, unter et», mit begriffen
jein al« Bräbifat ob. Attribut. 4) jmbm. et»,
al« SBirfuitg ob. Sebulb juteilen, jufebreiben,
beimeffen bonos exitus diis, aliis causam
90
attributio — auctoritas.
calamitati»; autf) m. quod (ball. ®no. attrT-
bütlo, önis, f. l) t. t. bet ©efcpäftsfpracbe, Stn--
meifnng einet ffielbfcpulb. Mffignation. 2)
rpet. t. t., bie eiltet ‘Cerion ob. Sache nebenbei ju*
lommenbe Sigenfcpaft, ein Mebennmftanb.
attritus, adj. m. comp. \ partic. 0. attero] abge*
rieben, abgenupt meutern attritius; »ansa;
»sulco vomer abgefcpeueit ; ftp. som Mcbner
matt Calvus exsanguis et att.
Attns Nuvius, ein Slugut }Ut Seit beS latquiniuS
Sri&CUS ; au© Attus Clausus Liv
Xtjs (Attys). os, m 1) 6opn beS fjerluleS u. bet
Dtnppale, Stnmmuatet bet lpbifdjen Könige Tac.
2) ©tammBater bet gens Attia Verg.
au ob. hau, interj. (Com.) aip! ob. be»aprel
ach gepl
auccps. cüpis, m. [avis-capio| 1) Vogelfänger,
Vogelfteller; (Plaut.) ©eflügelpänbler. 2)
syllabarum Silbenftecper; (Plaut.) ne quis a.
sermoni nostro sit un8 behorche,
auctüriuin, ii, n. [augeo] gugabe, Zulage j«
einet Summe Plaut.
auctlo, önis, f. [augeo] eigtt. Vermehrung 1) bie
Verftcigerung, auttion; proscribere a. öffent*
[ich belamit machen, facere holten; tauctioncs
hastae gerichtliche (»eil babei ein Spieh ftanb).
2) MultionSgut vendere. SlaB. a) auctlöuä-
riuu, adj. jut Verweigerung gehörig, Bub
tionS*, tabulae Vcrjcicpniffe ber }U Berlaufenben
Schul bnergäter. 6) auctiönor, dtp. l. Multion
halten.
auctlto, 1. f frequent. B. augeoj ftart Bermep--
ren pecuniaa fenore Tac.
ancto, 1. [frequent. B. augeo] Bcrmchreu Plaut. ;
bereichern te bona ope Iuppiter Ct.
auctor, örie, comm. [augeo; falfche Schreibart
autor] ber unmittelbare ob. mittelbare 'tjötbcrer’
einer Sache, bah- 11 Urheber, ©rönber, ®t=
bauet, Stiftet, Schöpfet, ßtfinber ne ipse
tarn tristis ingratique ad vulgus supplici n.
esset Bon ihm auägebe; rerum Sali.; templi,
»Troiae, »mortis, »funeris, »vulneris »er ic.
beibtingt, »teli Slbfcnbct, carminis, »lucis (b.
'Apoll', »citharae (B. Wcrfur), nobilitatis Ahnherr,
»generis, fgentis; »mihi Tantalus a., »Apollo;
»tVerfaffer einet Schrift, m. gen. u. abfol. 2)
berjenige, auf befjen SRat ob. Antrieb et», gefepiept,
Slnrater, Slnftiftcr, Veförberer, ber ju et».
Wufmunternbe, Sonangeber, Vorflepcr,
Vorgänger, ber ein VeifBicl giebt pacis, belli,
defectionis, deditionis, alqd faciendi, ad alqd
faciendum; vehementer a tibi sum, ut, ne etc.
i<p rate bir, bah bu, bah bu nicht jc.; idne estis
a. mihi Ter.; a me Consilium petis, quid sim
tibi a. etc.; is a. erat in me restituendo; bef.
me (te, illo) auf meinen (beinen, feinen) Mat,
auctoribus qni aderant; auctores legum, a. ac
torque etc. f. actor 2). .piera t. t. A) b. einer
V erfüll, legis «) =» lator legis berjenige, ber einen
©ejcpBorichlag macht, ß) = suasor legis ber einen
©efepBorfchlag unterftüpt u. empfiehlt. B) a) b.
Senate, ber Veftätiger, ber et», betätigte u.
baburch gültig machte (nach bet älteren Verfaflung
ber Mepublit) legis, auch iudiciorum; bah- häufig
patres a. fiunt bie Senatoren ftimmen bei u. be-
ftätigen (ben b. Solle gefahten Vefcpluh) ß' a.
consilii publici B. bemjeitigen Senator, beffen Vln
fiept entfcpeibenbeS 0e»icht hat im Senat (Seitet,
Jonangebet). 8) bet @e»äpr8mann, Vürge,
ber füt et», einfteht, et». Bertritt, bie Mut*
torität vani sermonis; nuntii, producto in con-
tionem a. ; Fabium a. habeo; levis, gravis;
certis a. comperisse; fama nnntiabat te esse
in Syria; a. erat nemo; a. sumus m. acc. c. inf.
mir ftepen bafür ein, bah ic. ; bat), auch o. §ifto-
rilern, infofern fic eine 31adjrid)t ob. tlnficpt Der
treten, Betbürgen, Duellen u. ©emährSmänner fiitb
(aber in ber Haff, fßeriobe nicht fcplecpthin füt
scriptor), rerum Komanarum, bonus, locuples
gültig, «iBerläfftg; »aquae pluviae graculus bet
fiepere Vertünbiger ic., »lucis a. aves (B. ben
$äpnen); inSbef. Weiftet, Wufter, Seprer in
et». gravisKimus, optimus, locuples, bonus,
malus latinitatis, omniurn virtutum; versari in
philosophia alqo a. unter jmbS. Weitung ; fcpcrjh.
B. einem Weiftet in ber Äoeplunft Hör. sat. 2, 2,
50. 4) als gerieptl. t. t. Vertreter, fflortfüh*
tet, ©emäprSmann, ®ürge, geugerem tibi
auctorem (als Vürge) dabo Plaut.; suae civi-
tatis, maximarum civitatnm; querelaram et
doloris sui; a. et cognitor sententiae; bef. a)
Vertreter, ©emäprleifter eines Sigentum«,
an ben fiep ber Kläger hält actio est in a. prae-
sentem, auep bet bem Setläufer beim Setlauf boS
ffiigentumStecht gemäptleifitt (fepeinbat = Serfäu-
fet) fundi; u malo a. emere; »Sigentümer
vaccao; ft) bet Kurator einet Jrrau, infofern
beffen boHc ^uftimmung ipre SBillenSmetnunq etfl
rechtsgültig maept, quod mulier sine tatore a.
promjserit; quam (dotem mulipr) nullo a. di-
xisset; pl., o. ben agnatifepen Sormünbem als
Sengen u. ffieroährSmännern bei bet Unter*
jeiepnung beS ©h^antrattS nubit nullis a. ; nup-
tiarum.
anctörämrntum, i, n. [auctoro] baS, wogegen
man fiep ju irgenb einem Itienfte ob. einet Stiftung
Berpflicptet pat (als ©labiator, Solbat', § a n b g e I b ,
$teis, Solb, Haff, nur tp. a. servitutis.
auetörftas, ätis, f- [auctor] im allgemeinen bie
Sigenfepaft, bie jmbm. infofem jutommt, al« er
in irgenb einet Sache auctor im gemiffen Sinne
ift ober »erben tonn, bap. 1) Mat, ^fureben,
Siufmunterung, Empfehlung, Untciftüpung
einer Sacpe, ®eiftimmung bis rebus adducti
et auctontate Orgetorigis permoti; eius aucto-
ritate impulsi; iure, legibus, a. omniurn qui
consulebantur, testamentum fecerat; cuiun a.
multum apud me valet; per auctoritatem (®er*
mittelung) civitatum earum; pl., rerum geren-
darum (Bon ben Sugutien); a. principum coniu-
rationis colligere bie Manien bet fjäupter ber
®etfcp»ötung , bie ben ©efanbten ber MDobroger
jut Siufmunterung bienen jollten. Iiap. auef) bie
etjlc Scranlaffung, bas mahgebenbe iöei =
fptel miept fcplethtpin ■=» exemplum), Wufter,
®otbilb, a. eins et inventionis comprobatores ;
maiorum; alcis auctoritatem sequi, alioram
auctoritati parere; pl. a. contemnere, in a., in
exemplis versari. 2) Urpeberfcpaft, Duette,
Slertrctung, @e»äpr, Verbürgung, ©a =
tantie quod si exquiratnr usque a stirpe a.,
unde (»» ex qua) quidque auditum dicant Plaut.';
attende quam ego defugiam auctoritatem con-
sulatus mei »ie »enig icp mich ber Vertretung
meinet lonfulatifcpen SBirffamleit entjiepe; si ea
praedia dividentar, quae ipse Caesar vendidit,
quae tandem in eins venditionibus esse potost
u.? bap. auep ©ültigteit a) eines Vcfipes, ad-
auctoro -
»«raus hostem aeterna auctoritas (esto'i gegen
be* ijttmbtit foß ewige ©filtigfeit bei Befiße«
tritt; nsua est a. fundi, u»ua auctoritas fundi u.
bt. a. ber burd) Bcrjährung gültige Bcfipftanb u.
bob batauä entßanbene (Eigentumsrecht. 6) bie
Wltigleit einer Behauptung k., bie Seglaubi,
ging, ©laubwürbigfeit, bas ©ewid)t tabu-
ürum publicaram, somniorum, testimonii; a.
est in eo teatimonio; a. habere (B. Schriften,
Scßulbbüchern}, a. te*ti attribuere; defeneionem
spoliare auctoritate; defensioni a. tribuerej
itaec a. nostra nihil hunc iuvabit mein Boß,
Mitigei Beugni«, auctoritatem indicii testari
iw ©laubroürbigleit, Stutßcntie. S) bie geltenb
gemachte u. oertretene SBillen« meinung, (Et,
Ilätung, bet SluSfprud), Sille, Befhluß
»oluntas acriptoris et a., illius sentontia atqne
«, hoiuinum conailia ct auctoritatea ; populi
Komani. lalj. tp. ber jchriftlid) aufgejeief),
nele äuSjprud), Sille, Sluftrap civitatum
auctoritatea ac literae; collegii (pontificum1, cen-
»ria. 3näbei a. aenatus a ) bet burd) Slbftim,
mang auSgcfprochcne Sille beb Senat«, ber
iettatbbefdjluß im aßgcmcinen (bag senatus con-
»ulatum ber butd) Beitritt bet BoIfStribunen
iusttionierte), sine auctoritate aenatus respon-
dere; im 8fhg. bl. ex auctoritate Cats. b. c. 1,
34, 3; oouftänbig aenatus consulti a. abgcfürjt
S C. A. b ) ba« ©utad)ten be« Senat«, befien
Sibebung jum förmlichen Bcfdjluffe burd) 3nten
cefRon etne« Bol!«tribunen ob. eine« Konful« ge,
cct beii anbern »ertjinbert worben war ai quis
mtercedat aenatus conaulto, auctoritate Be fort'
contentum. Saß. auctoritatem perscribere ein
i<Mt«gutad)ten nieberidjrriben, ob. a.praeacriptae
bie bem Senatebtjchluffc ob. ber senatus auctori-
t« ocrangeidjnebenen Kamen berjenigen Sena--
toten, welche ai* beugen ba« Brotoloß beglau-
tigen 4) SMaditoolUommenbeit, Bollmadct,
Stmädjtigung, Siutorifation legum danda-
rao; legatoa cum auctoritate mittere. Saßet
üiaißt, Sachtgebot, Befehl, ÖScßeiß se con-
lerre ad alcis auctoritatem; persequi alcia
» naißiommen ; esse, manere in alcis a. 6) Sln =
i<bcn, (Einfluß, ©cltung, Bebeutung, ®e,
wicht , Autorität a) B. Berionen a et gratia;
•)Qorum a. apud plebem multum valet; est in
uqo a. apud alqm; magnae a esse, e& esse a.,
habere auctoritatem apud alqm, auctoritate Tä-
ters, a. multum apud alqm posse; auctoritatem
»leis apud omnes amplißcare, imminucre, le-
'are, alqm magnae a. habere, cognoscere für
ritttn Sann B. großer Bebeutung; auctoritatem
»lern attribuere; magna cum a. ('Jiadjbrudi bel-
ItUB gerere. b) B. Sacßen a. et doctoris et ur-
bit, legum, vetustatis, loci, orationis; oppidum
maximae a. ; totius huius rei quae sit vis, quae
x, quod pondus, ignorant
«etere, l. [auctorl für ©elb ob. iloßn f,u einer
Unftuug oerpflicßten, namentlich B. einem @(a=
batet, partic. auctoratua ber einen Sontralt ein-
Wagen iß, gebungen, oerpffießtet m. inf. uri
'irgis fenoque necari Hör., bah- übeth- BCT,
btnbiid) madjen, Berpflichten eo pignore
»eint auctoratum sibi creditorem Liv.
»iictnmnAJIg, e, ’-tumnuh, adj. fauctumnus]
bttbßlicß, £erbß=. — anctamnus (in ben 4>anb,
Kßriften meiß aut.), i. m. [augeo i Seit ber fttudjt-
rrift, Spätfommer, $erbß; bei ben äiömctn bie
— audeo. 91
ungefunbe 3<tßre«jeit gravis Hör.-, tp. ein 3«ßri
•septem.
1. anctus, adj. nur im comp, [partic. o. augeo]
Bcrmeßrt, oergößert auctior maiestas; socii
honore auctiores.
2. anctus, us, m. | augeo ] (feit., in feierlicher
Sprache) Betmehrung, Berfj rößetung, 3“ =
nähme, S8ad|ätuiii tos (dii deaeque) bonis
auctibus auxitis Liv.-, *vos dato perpetuos te-
neris sementibus a.; fCivileni immensis a. uni-
versa Germania extollebat; ffluminum ba« 9(cc
fchweßen.
aneüpium, ii, «. [auceps] l) Bogelfang, Bo,
gelftellerei; meton. *bcr Sang an Bögeln,
gefangene Bögel. 2) tp. ba« ipaleßen, 3agen
nach ctw.; pl. verborum Sortflaubcrei, Silben,
ßeeßerri; a. delectationis ©efaÜ)ud)t; hoc noTum
est a. Ter. ba« iß eine neue Ärt ©elb ju oet,
bienen; facere a. auribus Com. = ßorchen.
ancupor, dtp. t) (oorll. ancüpo [auceps] floß,
nur tp. auf etw. 3°8l> machen, nach ctw. ja,
gen, auf ctw. lauern verba, fvoces recondi-
tas; rumorem, aliorum errantem opinionem, er-
rores hominum, delectationem dicendo, tempus
alcis, foccasionem, tabsentiam alcis; gratiam
ostentatiuncul& quädam; aucupaturi eramccs
tranquillitates sc. maris.
audftcla, ae, f. [audax] ftüßnßeit, a) in gutem
Sinne fühner Sut, ftterjhaflißl'tl, £>rei =
ßigfeit in bello; aliis timor hostium audaciam
ingrediendi Samen fecit i»p.; füßne 91u« =
brud«weife *ei verbiB a. detur; fritare auda-
ciam in translationibus. b) in üblem Sinne
Serwegen^eit, lolllühnßeit, ftedh'i*«
2) retftrgf ett a. et impudentia; temeritas et
a, licentia Tel (totius a.; audaciae (=• audaci-
bus ) maximam illecebram esse pcccandi impu-
nitatis spem Cic.-, pl. oerwegene ^anblungen.
audäetter, jfgj. andacter, adv. m. comp. u. sup.
[audax] fühn, herjhaft ob. btetß, led, oer=
wegen, oermeffen.
audax, äcis, adj. m. comp. u. sup. [audeo] fühn,
teil« lobrab, bctjhaft, mutig, unerfchroden,
teil« u. hdußger tabelctb Betwegen, tollfühn,
oermeffen a. ot protorrns; petulans et a.; te-
merarius et a. ; audacissimus atque amentissi-
mus; ad id facinus; *omnia perpeti fühn genug,
um Hör.; * viribus troßenb auf jc. Stach Bott
Sachen u. abftraftccc Begriffen paupertas Hör.;
facinus Ter. consilium, nogotium, animus, *ad
audacem mortis viam.
andens, tis, adj. m. comp, [partic. Bmt audeo]
rnagenb (meift in gutem Sinne), fühn, breiß
’auaentes fortuna invat; *tu ne cede malis sed
contra audentior ito V erg. fnihil gravius audenti
quam ignavo patiendum; + audentior et pobta-
rum quiun oratorum sincilior oratio. Jan. a)
faudenter, adv. m. comp, fühn, breift, hetjj =
haft 6) fandentia, ac, f. &üßnßeit, ®ret,
ftigfeit, Stut (immer in gutem Sinne), auch ftüßn--
ßeit im ©ebrauch ber SHebcwenbungcn, Iropecc.
audeo, ausus sum, 2. (perf. conj. ausim nur at«
Botentiali«) mit Begietbe u. SJuß an etw. ge =
hen, bah- 1) (Können. ) wenig oerf hieben ron
veile, non audes mihi subvenire? non audes
alqd mihi dare munusculi ? Plaut.; iu«bef. al«
ßöfliebfeitäformet si audes (jfgj. sodes) 'wenn bu
Suß baju füßtft, wenn bu fo gut fein wißß’. 2)
wagen, (ich etbreißen, fiel) uitlerßehen ul-
92
audiena — aufero.
tima, extrema; nihil, nihil contra alqm; capi-
talia, capitalem fraudem; f-pugnam, faciem ;
tcastrorum oppugnationem ; pass, multa dolo,
pleraque per vim audebnntur; agenda res est
audendaque Zit».; faiisis ad Caesarem codicil
lis Tac.\ m. inf; longius ficf) weiter wagen.
audieus, tis, m. [parftc. 0. audio] subst. gu»
ljurcr audientib animnm movere; häufiger pl.
animoe audientium permovero, inflammare.
umlientia, ae, f. |audio] Slufmcrffamfcit auf
einen SHebenben, @rl)ör, meines man il|m aiebt
audientiam facere populo machen, bnji ba« Soll
hören fann (Dgl. praeco) Plaut.; a. facere ora-
tioui alcis, sibi oerfchaffen; a. fit aleui.
audio, 4 (*audibat, *pudibant fl. audiebat, audie-
bant; audibis fl. audies Plaut.) 1) hören, ©e =
l)öt haben apertis ntque integris et oculis et
auribus nec videre nec a.; audiendi sensu ca-
rere; aud) (Sonoerf.) auflford)en, audi (höre,
gieb nd)t>, obsecro, loquere, audio Ter. ; audisne
ob. audin'? hörft bu? Ter. 2) et», burd) ba«
©eljör ob. überl)- burd) fjörenfagen ob Sieftüre
oernehmen, erfahren vocem ulcis Plaut.; rni-
seram me, quod verbum audio? quem ego hic
audio? Ter.; an vero in Hispania res gestas
Caesaris non audistis? te, ut spero, propediem
censorem audiemus; magnos duces etc. etcuncta
terrarum subacta b. i. ben ermunternben guruf
ber Heerführer im ©efedjt u. bie äSetfünbigung,
bafe ber gefamte Srbtrei« tc. Hör. carm. 2, 1, 21;
tantum Camillus auditus imperator terroris in-
tulerat (bie 91ad)ri<ht, bohl Liv.; cui non sunt
auditae (»er hot nicht gehört 0.) Dcmosthenis
vigiliae? Cic.; ‘quibus antris (0. Weither ©rotte)
audior; *si quid loquor audiendum Hören«;
werte«; ‘auditi al« fold)e, bie burd) ben Ruf un«
befannt finb; subst. uuditum, i, n. baä Hören;
fugen, ©erütht vidi, non ex audito arguo
Plnut.; nihil habeo praeter a. de.; de alqo, de
alqa re, alqd de alqa re = übet jmb. , et».;
ab, ex, de alqo =* burth jmb.; quando hoc
quisquam ex te (auä beinern SRunbet audivit?
cum de te ex te ipso (burd) briefliche SRitteilung)
andiebam . is, unde (= a quo) te audisse dicia
Cic.; quod ae in eum andisse (et». 92ad)teiligeä
über it|n) dixisset Cic.; m acc. c. inf, hoc ma-
iores natu dicere; feit Livius; audito auf bie
erhaltene Rad)rid)t m. acc. c. inf.; im pass.
m. nom. c. inf. Caesar a Gergovia discessisse
audiebatur; Bibulus nondum nudiebatur esse in
Syria; m. partic. b. guftanb eine« ©eqenflanbe«
id Socratem dicentem; non eum querentem
quisquam; m. Slttraftion quis tnum patrem an-
tea, quis esset, quam cuius gener esset, audi-
vit? Cic. p. Dei. %. 30; saepe a. Ro.-cium, cum
ita diceret etc.; ades, audi paucis (mit »enigett
Sorten) Ter.
gnäbef. a) anhören, juljören alqm; alqm fa-
cilc, libenter studioseque; silentio a militibus
auditus. b) ü. bem Schüler, ber ben ßehrer hört,
feinen Unterricht geniefit Zenonem; ponere de
quo quis audire vellet, ponere alqd, ad quod
audiam; flegationes Hubtenj erteilen, c) 0. Sftidp
tcT anhören, oernehmen, oerhöten, eine
Unterfucbung anftellen aliis audientibus iu-
dicibus, aliis sententiam ferentibus; de ambitu,
fservum, ‘dolos, d) erbäten dii preces meas,
♦orantem, *alcis vota; fich willig finben laf--
fen m. inf. levare pauperem vocatus atque non
vocatu6 audit Hör. carm. 2, 18, 38 ff. e) bifli
genb anhören, billigen, betflimmen, jage»
ft eben alqd u. alqm Hiero. abfol. audio baä
läfjt fich hören, ba« taffe ich mir gefallen; non
audio ba« gebe ich nicht ja. f) gehorchen, foi
gen alqm; te audi. tibi obtempera; cohort-atio-
nes; istam sapientiam. üiero dicto audientem
esse aleui jmbm. auf« ffiort gehorchen; dicto a
fuit iussis absentium magistratuum Nep. 3) a!«
itgenb einen ob. et», fich nennen hören, für
et», gehalten »erben, gelten, einen Ruf
haben *si curas esse quod audis wofür bu giltfl.
‘rexque paterqne audisti; *seu Iane libentius
audis (bid) nennen läffeft); bene, male a. einen
guten, üblen Stuf hoben ab alqo.
San. A) unditio, Onis, f 1) ba« 2tnl)örcn, gu =
hören, fabellarum; abfol. 2) ba« öörenfagen,
©trebe, ©erficht a. et fam& alqd aceipere,
auditione expetere; pl. fictae; his rumoribus
atque a. permoti. B) auditor. öris, m. ber
ftänbige guhörer, inäbef. ber gui)öter eine« fiel);
rer«, Schüler, günger. C ) fanditörlum , ii,
n. 1 Hörfal, auch Schule, im ©gf. be« öffenb
liefert Sehen«. 2t bie oerfammelten guhörct,
ba« ftubitorium. D) auditus, us, m. I1 ®e=
hör, ©ehörfinn. 2) tba« Hören, Änhöten
brevis; accipi plurium auditu o. mehreren ge
hört »erben. Hiero. fba« Hörenfagen, ®e =
rächt auditu comperta habere; auditu maiora
quam vero; prior. audito, 1. oft hören Plaut.
aufero, abstüli, ablätum, 3. [ab u. fero] 1) t)in =
weg-, forttragen, baoon ttagen, führen,
»egbringen, sfchaffen ab ianuastercus Plaut.,
multa domum suam, plura de medio; ae (Ron*
Oerf.) ft© »egbegeben, fich fortmachen hinc; do-
mum; *se ex oculis *e conspectu 3n«bef. a)
*0. ©eilen, ©ittben, ffrlügeln fortführen, =rei =
fjen unda rates, in scopulos, in silvam pennis
ablata refugit; pass, auch *f ottfliegen, ent =
eilen in ortus; fugax, b) tp. o. bem Dorqcfe$ten
giele, bem beftimmten ©ege ablenien, Der»
leiten, fortreihen aliorum consilia te; me
velut de spatio Graecae res immixtae Latinis
haben mich o. Ih™a abgelenft; ‘auferimur (wir
werben getäufcht) cultu. c) * tp. bahinraffen,
oernichten cita mors Achillem. 2) megnef);
men, jmbm. et», nehmen (mit Slnwenbung oon
©ewalt), entreihen, entziehen, rauben pecu-
niam de aerario; pecuniam ventre burchbringen ;
vasa ab alqo ; aleui caput ( Verg., Liv.) abhouen ;
*animam hosti; *ille sibi ablatus (Don bem in
eine ©ule oerwanbelten ?l«falaph“«) t auriculam
mordicuB abbeifien; oculos aleui jmb. oor ficht
liehen klugen betrügen; hi ludi dies XV auferent
»erben »egnehmen; ne spiritus auferatur; *cu
ras, *metus oertreiben; ‘aleui leves somnos ti-
mor aut cupido; *(0. ber 9la<ht) colorem rebus;
‘fautoribus nil aut paulum ab jagen, abjwacfen;
tprospectum ocnlorum, fusum oculorum, faufern
periculo; (ÄonOerf.) imper. aufer =» fort mit. Iah
bleiben. Iah ab, höre auf mit, nugas; *me vultu
terrere; abfol. fort bamit (mit bem Selbe)! Hör.
sat. 3, 236. 3) mit fich forttragen al« et»., ba«
man erworben, gewonnen hat, erlangen, errei
eben, gewinnen, befomnten, responsum ab
alqo; ab Hannone nihil certi ablatum; tantum,
quantum petiit- paucos dies (läge Sfrift) ab
alqo; nnnquam id inultum auferet er foü ba«
nicht ungeftraft gethan haben; haud sic auferet
Aufidena — aula.
93
ba« fofl ipm nirfjt fo Eingehen Com. ; *famam
docti senis. $iero. a. alqa ex olqa re eine
Kenntnit D. et», mitbringen au* et»., et»,
ettennen, »ijfen boc ex priore actione Oie.
Aufldcn«, ae, f. Stabt in Samnittm.
Aufidins, 1) Cn. A., $tätoi 108 D. Epr., »ar,
obgleich tm popen Älter Minb, nod) immer im ®e=
natr tpätig u. mit »iffen(4aftlid)en Stubien be»
febäftigt; 0. ipm aboptiert Cn. A. Orestes Aure-
lianus, 71 0. Epr. Konful. 2) M. A. Lureo,
BollAtribun 61 ». Epr. 3) T. A., Sebner. 4) Sext.
A, röm. Sitter; bau. adj. Aufldiinus. 6) A.
Lüsens, berüchtigter Schlemmer. 6) A. Bassus,
©efepiepifebteiber unter Wuguftu«.
Aufidus, i, m. Stuft in Äpulien, j. Ofanto.
snfögio, 3. [ab u. fugioj baaon [lieben, ent»
[lieben; ‘aspectum patris Bor je.
angeo, xi (atexifts = auxeritis in alter 3ornitI
Lim. 29, 37, 8), ctum, 2. 1) »atpfen ma(ben,
sermebren, oergröfiern, oerftärlen, er»
pöpen, jteigern numerum, munitione* , vecti-
galia, pOBsessiones ; rem familiärem, rem publi-
cam; benevolentdom consuetudo; alcui spern,
dolorem, alcis animnm <SRut; ; mibi a. quae-
stionem (macht mid) no<b begieriger, ben ®cgen-
ftanb jn unterfnepen); pass, spatium, bellum ge»
»innt an Äu*bcpnung ; periculum, incommodum,
odiam, suspicio, spes; Tac ann. 2, 6 (naves)
relis habiles, citae remis augebantur (nabmen
ju, gewannen) alacritate militum in speciem ac
terrorem; butcb bie Kebc et», größer barfietlen
al* e* tfl, »etgtöfsern, übertreiben vim ho-
itium; fama proelium ob. <— preifen, Der»
betrlieben, oeriebönern munua anum, rem
laudando. a. atque ornare quae Teilet ; in augen-
dis amplificandtaque rebua. 2) a. alqm alqa re
imb. mit et», Derfepen, bereichern, über»
häufen, beglfiden alqm divitiia, scientri; alqm
benevolent iä, bonore [mbm. Diel SBoplWotlen,
gtofie Epre erweifen; augeri filio Oie. auctua est
ibi filiä Tac., (fcpcrxp.) augeri damno reicher
Derben um Ter.; auep bl. a. alqm [mb. mäcb»
tiger, reicher machen, peben, befötbern,
emporbringen alqm a. atque ornare, a. ad-
iuvareque ; se für [ich felbft [orgen; auctius at-
que di melius fecere haben mich reichlicher unb
befiel bebacht Hör. Da». augesco, 3. ju
»aepjen anfangen, [ich Dermebren, junepmen
semina temperatione caloris et oriri et auge-
scere; ignoscendo populi Rom. magnitudo;
fritia; anfchwellen augescente üuminc Tac.
augür, üris, m. 1) bet tfeiepenbeuter, bet bie
bef au* bem Singe, bem ©efeprei ober bet 8“pl
gemifier Sögel entnommenen ffiabrjcicpen beobad]»
tete u. beutete, bet Äugur (Dgl. auepex). Die
Äugum bilbeten ein pocpgeachtetf« fßrieftertoQe»
gium ju Korn. 2) ’comm. überp. SBei«faget,
Seiöfagerin, Seher, Seherin, imaginis
noctumae Äuöleger ; annosa comix a. aquae Sie»
gen Dertünbenb; Apollo Argiyua d. Ämppiarau«,
Thestoridea D. Ralcpa«; augur — ego qui haec
auguror Hör. ep. 1, 20, 9. Da» augörallK, e,
adj. jum Äugur gehörig, Slugux» libri, in-
f-ignia, cena ©aftmapl, »eiche* ein antretenber
Äugur feinen lünftigra Kollegen gab; sahst. -Ale,
i», n. ba« Sfibherrnjelt im Säger, ba* Sßräto»
rium Tac. ann. 2, 13 (nach Quint. 8, 2, 8).
augurätlo, önis, f. [auguror] SBeiäfagung Cie.
augtirnto, [. auguro 2). — augüritus, us,
m. [augur] ba* Ämt eine* Äugur*. — angü-
rium, xi, n. [augur] i) Beobachtung u. Den»
tung bet SBaprjeicpen, bef. be* Bogelfiug*,
butd) SÄitglieber be* Kollegium* ber Jlugurn, ca-
pere; salutie in griebenäjeitcn angefleHt barüber,
ob man ju ben fflöttern für ba« StaatöWobl beten
bürfe. 2) ba* SBapt», Bors eidien, »eiche* fiep
bem Äugur jeigt, bef. ein Sogei, a. auspiciaque ;
a. accipere annepmen al* günfitg; t“- alcui fit,
faugurio laetus; *Änjeicpen, Bor jeiepen überb-
3) überb- iebc SBeiäfagung, Broppejetung
rerum futurarum. fjiero. a) Äpnung, Sorge»
fühl iubaeret in mentibus quasi a. saeculorum
futurorum. b) Sehergabe, SBeiSfagetunfi
citharam auguriumque dare; augurio depellere
pestem. — nugürlus, adj. [augur] (feit.) =
auguralis, ins Cie.
augüro, I. [augur] 1 ) (in einem alten @efep) burd)
SBaptjcicben erforfchen u. beuten »alutera
populi. 2) nach Beobachtung ber SBabr jcichen
»eiben res, locus auguratur; augur&to nach Än»
fteüung ber Hugurien 3) übertr. nmberfpäben.
Wie ein Äugur Plaut.; in*bef. a) prophezeien,
»aprfagen b) et», apnen si quid mens veri
Verg. — auguror, dcp. 1. [augur] 1) intrans.
ba* Ämt eine* Slugur* Derrichten, Äugu»
rien anftellen, fflabrjeicbcn beobachten u.
beuten. 2) frans, a) nach Beobachtung ber
8BabT*eicben oerlünbigen, prophezeien,
»aprfagen ex passerum numero belli Iroiani
annoB; 6) überp. proppejeien, »eiSfagen,
Dorperfagen alcui mortem e) apnen, Der»
muten, Dotau*fepen quantum auguror con-
iecturä, opinione; f bella cirilia mentibus;
feertam spem Tictoriae vultu eius interrito;
(Tac.) arma Oriontis; m. acc. c. inf.
Augusta, ae, f. [2. Augustus] in ber Kaiferjeit
1) ffiprentitel ber Stau (auch Scpwefter, äRutter
u. toepter) be* Kaiferi. 2) Karne mehrerer Stöbte,
j. B. A. Taurinorum, j. Inrin, A. Vindelico-
rum, j. Äug*burg. — Augu-tälis, adj. [2. Au-
gustus] ben fiaifer Äuguftu* betreffenb,
be« Äuguftu* ludi, sodales ob sacerdotes auep
bl. Augustales, ein bem Kugufhl« ju Spreu Don
Diberiu* eingefepte* Kollegium D. 26 $rieftern
Tac. — Augustäni, -länt, örum, m. [2. Augu-
stus] röm. Kitter D. Kero auögepoben.
uuguste, adv m comp. [1. augustus] eprfurept*»
Doll venerari, consecrare Otc.
Augustödünnm, i, n. Stabt ber $äbuer in Gallia
Lugdun., j. Autan.
1. augustus, adj. m. comp. u. sup. [augeo] pei»
tig, geheiligt, eprwürbig, erpaben, maje
ftätifcp locus, Eleusis, templum, fanum, oracu-
lum, vostis, habitus formaque, *moenia, *sedes
D. Bienenftod; ‘gravi ta»
2. Augustus, i, m. Beiname be* Octabiu* Eäfar
(CetaDian) feit 27 d. Epr. u. naep ipm aller rö»
miftpen Kaifer; jpäter auep l’erpetuus A. Eutr.
Dod adj. Augustus, augufteifcp, D. Äuguftu«
perrüprenb, ben Äuguftu* betreffenb, be«
«uguftu* pax, domus, mons.
1. aula, ae, f. [atUij] ‘Borpof an grietp. fflebäu»
ben, $of für* Biep; *— atrium; lectus genia-
lis iu a. est; *d. C reu«, Eingang jum Do»
tenreiep. 2) Scplofi, Balafl, Äöntg*pof
•invideoda; *illa se iactet in a. Aeolus; ’puer ex
a. Höfling; *D. bet gelle ber B ienentönigin.
§terO. tp. a) fürfilicpe SBürbe auctoritas aulae;
94
aula — aurnm.
(Tac.) potiri aulii beit fjerrn am §ofe fpieten 6)
t§of, gpofleute ft. in eum prona.
2. aula ■=» olla, m. f. , Plaut.
aulaeum, i, n. [oäioi'o] geftiefte ob. gemirtte Bede,
leppcrf) o) auf Betten u. Soppo« Vtr g., Ourt.
b) eine Art 8 alb ad) in, ein unter ber Bede ge=
fpannte« Zud) Hör., Prop. c ) al« Bpeatcroor =
ang, bet beim Anfang bc« Stüde« ob. Alte«
erabgelaffcn toatb ft. premitur {Hör.) ob. mitti-
tur (Phaedr.), hingegen beim Snbe tjinaufgejoaen
a. tollitur; bat). ‘mtexti tollunt aulaea ßri-
tanni bet purpurne Bortjang mit eingerocbten
Britannern Wirb aufgejogctt Verg.
Aulerci, örum, m. BoMftamm im feltifcpen ©atlien.
anlicus, adj. [aula] fjum ipof gehörig, §of = ;
sühnt. -Tel, örum, m. jpofbebiente Nep., Suet.
Aulls, tdis, Sceftabt in Bäotien.
auloedus, i, m. [aölwiös] Sänger jum Slötcn-
fpiel Cic.
Aulou, önis, m. ©egenb bei Zarcnt.
mira, ae. f. 1) bic Suft in Bewegung, Suftpaucp,
Suttjug, ba« ©eben ber Suft, bie webenbe
Suft, ba« Säufeln a. nocturaä uti (o. fegelm
ben Schiffen), f aer frequentiua au ras quam ven-
toa habet; *omncs terrent a.; ‘divina — bie
unfterbliche Seele; *jeber ©inb rapida; aurae
vela vocant; si increbuit a. Bat), tp. ein leifer
u. unfidjeter Schimmer, Schein ». etw. ho-
noris, rumoria, voluntatia, favoria popularia,
levis apei, libertat is, vana aut levi a. mobile
vulgus; -fincertae famae auxatn captare; häufig
a. popularia, auch bt. a. (p. Liv. an) bie 8olf« =
gunft, omnis a. popularia captator; ‘animus a.
eaptua frivolä; aurä, non consilio ferri; ‘lallax
glattcrfinn. 2) Suft überh- *concluaas hircinis
follibus a. uaque laborantea; *auraa vitale« car-
pere; ‘auris vitalibua vesci; *eaptate naribus
auram; *neve te ocior a. tollat; ‘in, ad, aub
auraa in bie Süfte, gen $imntel, ‘stare ad
auraa in bie §i>bc tagen, *ferre alqd sub
auraa betannt machen, an« Sicht bringen, *fu-
gcre auraa fid) berfteden; ‘Oberwelt venire su-
peraa ad a. 4) *bie mit etw. angcfüHtc Suft o)
*Buft dulcis; tua ne retardet a. (etwa 'Siebreig’)
maritos. 6) ‘Schimmer, ©lang auri. c) *®<ho.
aurärius [aurum] gurn ©olb gehörig, ©olb;
o) adj. negotium Plaut.; auraria sc. metalla
Just, b) subst. au rar in, ae, f. (sc. fodina) ®olb =
grübe Tac.
uurätus, adj. [aurum] mit ©olb berfeheit,
übergogeu, gefchmüdt, uergolbet quando
te auratam (mit golbettem Schmud au«gcftattet)
et V68titam bene habet Plaut.; milites mit oer
golbetem Scpilbe teetu, boa, curnua bovis, *tem-
pora mit jjolbcnem $clm bebedt, *sinua mit einer
golbenen Spange gegiert; *lyra.
Anrclius, l) Gaiua A. Cotta, greunb be« Bolf«-
tribunen St. Sioin« Bruju«, Stonjul 75 o. Spr,
berühmt al« fRebner. 2) L. A. Cotta, Brubcr bc«
porigen, Btdtor 70 o. dpt- Ban. a) A. via Cic.
b) A. lex. a) iudiciaria, p. Brätor L. A. Cotta,
bafs bic ©enebte p. Senatoren, Bittern u. Ärar--
tribunen gemcinfcpaftlid) oermaltet werben foHten.
ß) de urnbitu, oon unbelanntcm Urfprung. c) A.
forara, Stabt in tttrnricn an ber via A. d) A.
tribunal (aud) gradua Aurelii) auf bem gorum.
aureölus, [<«(). dem. P. aureus] ‘fcpän gelben,
nett au« ©olb gemacht anellus, ensiculus
Plaut.; mälum; tp. golben, fchin, ^err tte^,
allerliebft libellus, oratiuncula; ‘pedea.
aureus, adj. [auram] 1) au« ©olb, golben
imber Ter. ; corona, ‘ßbula; a. numniua ober
subst. aureus, i, m. eine p. (Säjar fingefütjrtf
©olbtnünge, an ©ert >=» 2t,40 Start; *vis bie
ftraft, alle« in ©olb ju oerwanbeln. 2) — aura-
tu«, aella, curraa, ‘veatis, ‘Pactolua ©olbfanb
fftprenb. S) ‘golbfarbig, ftraplenb wie ©olb
siduB, caesariea; mala Quitten. 4) *tp. golben,
prächtig, perrlicp, fdjäu, reigenb Venus, an-
nua, copia, aaecula, morea, mediocritaa.
aurlchaicum f. orichalcum.
auricllla, ae, f. — auricula w. f., Ct. ‘aurTcö-
muH, adj [aurum-coma] eigtl. g olb paarig, bah
a. fetua arboria mit golbenem Saube.
aurlcäla, ae, f. [dem. p. auris] Cprläppcpcn,
•Opr.
’aurYßr, fera, ferum, adj. [aurum-fero] 1) ©olb
mit fich fflptenb amnia. 2) ©olb peroors
bringenb arbor (in ben ©ärten ber $>efperiben).
aurtfex, flcis, m. [ aurum-facio] © olbarbeiter.
©olbfdjmieb.
auriga, ae, m. [o. peralteten aurea Qügel, u. ago]
ffiagenlenter, sfüprer; fflettfaprer in ben
circenftfehen Spielen. Bap. tp. a ) ‘Steuermann.
b) al« ©eftirn ber guprmann. Bao. faurigi-
rlus, ii, in. fflettfaprer in ben eircenf. Spielen.
fanrfgAtio, öniB, f. [aurigo] ba« fflettfapren.
•aurlgfna, ae, m. [aurum-gigno] (feit.) ber ® olb =
geborne (p. 'ISerfeu«; f. Danae).
‘aurigir, gern, geram, adj. [aurum-gero] ®olb
tragenb taurua mit oergolbeten tvörnern.
fanrigo, 1. ©agenlenfet fein, wettfapren.
auris, is, f. 1) ba« Opr, erigere, (7>r.) artigere
aurea; alcui aurea (*aurem) praebere, aurea
dare, dedere jmbm. ®ep5r geben, ein gebulbige«
Opr leipen, jmb. anpören; aurea claudere alcui
rei, ad alqd; aonua aurea complet; alcia auri
bus ae inculcare; aurea alcia capere, aditum
habere ad aurea alcia; tpontificis maximi aurea
adire; aurdia a. alqd canere; in utramvia a.
dormire etc. f. donnio; venit, pervenit, aceidit
alqd ad aurea alcia; *per aurea alcia ire; iatam
virtutem — in auribus omnium gentium ease
positam; aatisne vobia videor in veatria a, (=•
vobia audientibua) commentatua? Oie.; plures
a. eine grähere 8apl o. äupörern Hör. cp. 1,
20, 19; {Tac.) apud aurea alcia, notae ignotae-
que a. vitari; in aurem dicere alcui alqd, ad-
monere ad aurem jmb. leife mahnen, erinnern;
•aurem vellere f. vello 2); aecundis a. (geneigt)
audiri, a. aecundis, adversis accipere; übertr
göpigteit $u pären, ®ep6t, bcf. jur Srüfnng
u. Beurteilung be« ©opltlang« ber Bebe terete«,
tritae (geübt), acutae; avidae et capacea; offen
dere aurea; ingenium amoenum et temporis
eius auribus acoommodatum Tue. 2) *ba«
Streichbrett am Pfluge.
auritälus, adj. Idem. o. auritus] ba« Sang opr,
bet ©fei Phaedr. — ‘auritus, adj. [auris] 1)
langoprig asellus, lepus. 2) tp. a) lau:
fepenb quoreus. 6) teata* Oprenjeuge Plaut.
aurbra, ae, f. Btorgenrot, Storgenräte. 2)
perfonif. bie ©öttin ber Btorgenräle, Zocpter
be« perion. 3) *bet Often.
aurum, i, n. 1) ©olb factum, infectum, caela-
tum; fpriepm. f. mona. 2) golbene ©eräte
auro argentoque abundare; regale; inäbej. a)
Aurunci — aut.
95
•gotbener Seiber, golbene« (Sebiß bei
ffctbe, golbene« 3°dj, golbene Kette,
Spange, ba« golbene Stieb, golbene«
ßaatbanb; gentünjte« ®olb; *auri aacra fa-
mes Verg. b) ©olbgtang epieaa nitido flaven-
t«8 anro. c) *ba8 golbene Zeitalter.
Auruucl, örum, m. =- Ausones, ». f , Verg. 35ao.
‘Auruncua, adj.
tnscfilor (. osculor.
ao-rultätlo, Önin, f. [ausculto] ba« ©ebordjen
Plant. — ausculUtor, öris, m. [auaculto] 3u =
toter Cie. — ausculto, 1. [ft. ausiculito o. auai-
mla, auricula] 1) jutjoren, anböten Com. u.
Ct. a) (Plaut.) auf et». tjorcben, lau>
Iben, et», etlaufcben omnia haec; quid ia
habest sermonia. 6) (Plaut. ") anböten, gl au«
beit, Stauben jtbenfen criminu 2) auf ba«
toten, »ab jmb. fagt, geboteben alcui; Plaut.
aoscultabitur eb joB gefebeben.
«hcaliun f. osculum.
Aoaetiai, örum, m. Sölferfebaß im noiböfttieben
Spornen. 3>ao. Ausetanu», adj.
ansim f. audeo.
Autönes, num, m, bie Hujoner, Uteinroobnet 0.
Wittel-- u. Unteiitalien. ®ao. 1) Ausöna, ac, f.
Stabt bet Äujoner in bet 91äbe‘u. SBintutnä. 2)
Antonia, ae, f. bab Sanb bet Jtufonet; *3talien.
3) 'Ausönidae, ärurn, m. bie (finmobner a) Bon
Safouien. b) autb (•Auaonli) o. 3tatien. 4)*Auaö-
»1>S Idis u. *-önlu8, adj. itatifeb ob. tbmifeb
nbetb
***pex, splcis, m. comm. [avia-apecio] 1) bet 8o«
jeifibauer, bet aub bem ff luge, ©efebrei ob. bet
IJaW bet Sögel »eibfagt (ältere gotm ftatt beb in
tlajf. ftofa faft auäjcbtießlieb gebräueblicben augur).
*! neit bei alten migtieben Untetnebmungen juerft
8al|ijei<ben beobaebtet »utben, *bet Snf übtet,
beitet, fienlet, Sotftebet, diia a. unter bet
Söttet ffübrung; Muaä a.; Teucro a. 3) t. t. bie
betfoti, »etebe mit bet flbfcbließung einet ©be u.
ücnftcBung beb ipeiratblontrattb »u tbun botte, bet
ifltfliftet.
utpleitö, adv. [auapico] 1) natb angeftelltet
Sogelfibau, a. urbem condere; nec a. nec litato
•ciem marinere. 2) mit günftiget Sotbebeu-
tun g, gut gtürftidjen Stunbe a. ingredi;
baaa a. buc ine attuli Com. — auspTcätus,
«0- m. *comp. u fsup. [ partic. 0. auapico] 1)
öttib Slufpicicii gemeint, feierlich eröffn
tut locus, comitia. 2) b. guter Sorbebeu«
lang, günftig, gut gtücfUeben Stunbe be-
gonnen. qlüdiiib, günftig ‘impetua non au-
ificati; 'Venus auapicatior; (C)uin(.) apud nos
Wgiliua anspicatiaaimum dederit exordium;
(Poe.) agendi» rebua hoc auspicatissimum ini-
tinm credunt; (Just.) bellum male ausp.; urbi
<uup. sedem dare; auspicatiaaima urba.
uupTeinm, ii, ». [auspex] 1) abstr. a) Seobaeb«
tnng btt SBabtjeicben b. Sögeln, Sogei«
'*au (um bie ©enebmigung bet ©ötter ju einer
■üthntmten $anblung ju erlangen) butcb jeben,
Wlibti ba4 iNecbt baju batte (Bgt. augurium), in
«ispicio esse Söget j bau halten, mittere pulla-
ooa in auapicia; illa auguata centuriarum &.
' centuria 2). b) ba« Se<bt, Stufpicien an«
inbeiten ob. anfteUen ju taffen habere a.;
»ospicia ponere bie Äufpicien abgeben =* SDlagi«
riatißeBtn, wetibe ba« SRee^t bet iaufpicien babeit,
webettegen. fcieto., ba jene« Sieebt im Kriege nur
bet Oberbefehlshaber batte, «) Oberbefehl im-
perio atque a., alcia imperio auapicioque, ductu
auapicioque suo; *übnt). ©ewatt, Sitte, ©e«
eiß Eomuli et Catonia. ß) %a Sichtige« mit
ufpicten begonnen mutbe, fbet Anfang auapi-
cia belli, regni. 2) concr. Slabt jcitbcn, Sot«
bebeutung Optimum, 'aecunda, iidem (dii im-
mortalea) auguriia auapieiisque omnia laeta ac
proapera portendunt; facere a. ein SBabtjeicben
geben (o. ben Sögeln), *tp. facere a. ein 3c’d)en.
einen SBinl geben, cui ai vitiosa libido fecerit
auapicium. Xao. A) auapico, 1. 1) eigtl. Vtufpi
eien anfteBen; (Plaut.) a. muatelam al« ftufpicium
annebmen, non hodie isti rei auspicavi ut etc.
nie bötte mit'« fjeute geträumt, bag ich JC. 2)
fübetto. anfangen, f. auapicatua. B) auapieor,
dep. 1. 1) =. auapico l). 2) +et». unter gu =
tei Sorbebeutung beginnen. 3) tüberi). an«
fangen, beginnen caedes civium ab alqo;
parricidia nece uxoria; militiam; m. in/',
atister, atri, m. 1) bet Sitbwinb; *übert). Sturm =
»inb, Sturm, auib pl- 2) bie füblitbe ©e«
genb, bet Süben partes auatri.
austerc, adv. [auaterus] tp. etnft, ft t eng agere
cum alqo de. — austcritas, ätia, f. [austeruaj
ftp. ba« büftere SBefen imb«. — auste rits,
adj. (avatriföt) eigtl. btxb, fibatf o. ©efibmact
u. ©etueb, bnnfel o. bet ffatbe, in Haff. Sptadtc
abet nut tp. a) etnft, ftieng, o. Sachen unb
Sctfonen illo a. more ac modo; anaterior et
gravior eaae potniaaet; B. bet Siebe suavitas a.
et aolida eine (täftige, gebiegene Ättmul; *poe-
mata, *labor nnfitengenb, läftig b) in üblerem
Sinne büßet, ftnfict, mütrifd) senea (Juint .
austrälU, e, adj. fansterj fübHcb, cingnlua ob.
ora, regio bie beiße Sone; *nimbi, *polus.
auatrinua, adj. [auBter] oom Sübminb bot«
tübtenb, füblilb calorea Verg.
'fansum, i, n. [partic. o. audeoj SBagni«, Un =
ternebmen.
nut, biäjunft. conjct. , bejeidjnct eine 'Tiöfunttion,
in »elcber ba« eine ba« anberc auJfcbUeßt u. bie
Begriffe al« fibatf getrennt betrautet »erben, ober
1) einfach: hic vivendum aut moriendum eat;
nemo tribunoa aut plebeioa metuebat; neque
moribua neque lege out imperio cuinaquam re-
gebantur (lex u. imperium im ©gf. ftu moribus).
3n«bcf. ift ju bemetieit: a) enthält ba« nad) aut
gotgeiibe ba« ©emiebtigete, Stärfete ob. Seftimm«
tete, fo iß aut butcb ober oiclmebt, ober ge«
non genommen, ober fogat ju geben non
multum aut nihil omnino; enthält c« et»a«
Sdj»ätbere8 ob. minbet Sichtige«, butd) ober
boeb, ober wenigßcn«, ober auch nunquam
ant. raro; cuncti aut magna pars; ober übet«
baupt aequo loco aut opportunitate alqa data;
in furto aut (ob. fogat) in latrocinio aut (ober
überb ) alqa noxia Clues, b) giebt ber Sag mit
aut an, »a« gefebiebt ob. gefebeben ntüffe, »emc
ba« im Botbetgebenbcn Säße angegebene nicht
eintrete, fo läßt fidj aut butcb fonfi, tvibtigen«
fall« übetfeben audendum eat aliquid uniTeraia
aut omnia aingulia patienda I.iv. c) fd)ärfei be-
ftimmt witb nicht fetten au« SKücffictjten auf $eut«
tiebteit ob. 91acbbtucf bie Sejiebnng be« ^weiten
butcb aat eingtfübrien ©liebe« mittel« einet an«
bern $artifel, bab- aut cert« ob. aaltem ob. »e«
nigßen«, aut potiua ob. oiclmebt, aut etiam ob.
auch, ob. gar; ant — aut etiam; aut vero ober
96
Autariatae — avariter.
Wopl got, ob. mopl (bef. in iron. Frage); aut de-
nique ob. fnblirf); taut quidcrn ob. ficpeT. rf) in
Stagen ftcpt aut. nie für an, fonbcrn führt blofs
eine Unterabteilung eine« unb bebfelbcn Fra =
gefapeb ein voluptas melioremne efticit aut
laudabiliorem virurn? nonnulli dubitant de
mundo, casune ait effectus aut necessitate alqua,
an ratione ac mente divina.
2) forrefponbietenb mit einem anbetn aut
cnttoebet — ober aut vivam aut moriar;
aut in omni aut in magna parte vitae. 3n®:
bef. a) enthält ber eine bet beibtn mit aut einge=
leiteten Säpe zugleich bie Bebinguug beb anbern,
fo läfjt fid) im jcutfrfjcn oft bet bie IBcbingung
cnthaltenbe ©ap burd) wenn nicht oerbinben,
roäprenb bob attbere aut unüberfept bleibt, aut
(toenn nicht) me amor negotii fallit aut nulla
unquain res pubUca nec maior nec sanctior
erat Liv. b) in negatioen Sähen leitet aut — aut
bie Unterabteilungen beb negatioen Begriff« ein,
fo bah d bem ©inne nach ~ neque • neque
ift, mähtenb bab einfache aut bloß ein negatioeb
©lieb weiter aubführt u. fortfe^t non mehercule
unquam aut dolorem aut misericordiam aut >n-
vidiam aut odium excitare dicendo volui; nemo
a. miles a. eques ad Pompeiom transient; eni-
tar ne desideres a. industriam meam a. dili-
gentiam; bagegen: neque sui colligendi neque
•consistendi aut ex essediB desiliendi facultatem
dederunt; peditatu se fore content um neque
fortunam temptaturum aut in acie dimicaturum
(nicht neque l. a. d.) c) *aut — Tel; aut —
aut — ve, vel — vel — aut; *ve — aut cf)
bibw. folgt auf aut nicht ein entfprechenbeb aut,
fonbent anatolutltifch ein anbet« gejtalteter ©ap,
ne aut verba traiciamus aperte, quo melius aut
cadat aut volvatur oratio Oie. or. §. 829.
Autäriatac, ärum, m. iHt)rif<he ®5lferfd)aft.
Autäriui, adj. [Autarii illtjr. Söltcrfchaft] — il-
Itjrifd) Prop.
autem, bie fcpwäcbfte aboerjatioc R'onjunttion, lägt
ben ©tgenfap alb bloffr Berjcpiebenbeit crfcheincn,
aber 1) gut SntgegenfieOung hingegen, ba =
gegen Oyges a nullo videbatur, ipso autem
omnia videbat; e principio oriuntur omnia, ip-
sum autem nulla ex re nasci potest; cur non
de integro autem datum? nach et, que u. auch
ohne oorhergehenbe Kopulatiupartifel, anbeter =
feit« Plaut. 2) gut Sr Weiterung tt. Fortführung
eine« ©ebanlenb ferner, nun, unb, bef. a) bei
nachbrücflicher SBieberbolung eine« Aubbrucf« unb
näherem Singehen auf benfelben nunc quod agi-
tur, agamus. Agitur autem, liberinc vivamus
an mortem obeomus; Arsinobn, Stratum — fa-
teris ab hostibus esse captas. Quibus autem
hoBtibus? ©o auch in Fragen, um einen eben ge-
brauchten Aubbrud alb unstatthaft gu bezeichnen
num quis testis Postumum appellavit? Testis
autem? fage ich? Si inde cessero, in Africam
transscendes. Transscendes autem dico? 3ut
Anfnüpfung einer erläuternben fflarenthefe, irnpri-
mis foedera et leges (erant autem eae duode-
cim tabulae et quaedam regiae leges). b ) bei
Aufzählungen gur ^eroorhebung beb legten Be-
griff« , unb oollenbb ejuot et quanti poetae,
qui autem oratore» exstiterunt! c) beim Über;
gang innerhalb eine« u. bcbfelben Teil« ber Bebe
cuput a. est quam plurimum scribere; auch gut
Sinführung beb Unterjape« in Schlüffen aut hoc
aut illud: non a. hoc, illnd igitur.
authepsa, ae, f fovtt^iprjc] ber ©elbfrtocher, eine
ftothmafdjine Cic. — fantögriphu», adj
[avrdygaiposj mit eigener £>anb gefdirieben,
eigenhänbig.
Autolycus, i, tn. Sohn beb Bierfur , ©toBoater
beb Ulijeb, ein burch Sifl berüchtigter Stäuber,
Or., meton. ■=■ ein lijtiger Sieb Plaut.
AutöuiStia, ins, f. [ Arrouarmj bie ©öttin, welch«
bie ohne menfchlicht* 3utbun eintretenben Steig
niffe bewirft Nep. — f uutöniitiim, i, n. [avro-
ußTOM J Automat.
Autämädon, ontis, m. SBagenlenfer beb Aehiüt«
Verg.; meton. ein gejehieft nnb fchneO jahrettber
SBagenlenfer Oie.
Autdnöe, es, f töiuttrr beb Aftäon. 3>ao. Aut«*
uot'lii», adj. heros — Aftäon Or.
autamnilU etc. f. auctumnalis etc.
antfimo, 1. [o- aio, wie negumo 0. nego] oorfl..
bicht. u. fpät) fagen, behaupten, nennen quem
insanutn Chrysippi portieug et grex Hör.-, bah.
meinen omnes istas res; te istic esse,
au xi Baris, e, adj. [auxilium] gut $>ilfe bien;
lieh, h'lftnb, nnterfttpenb ‘carmen (o. einer
3auberformel), *dea, *undae, alb t. t. gn ben
fjilfbtruppen gehärig, brr $ilfbtrupptn
milites, cohortes, equites; auch subst. $>i I f b -
truppen; tfelt. sing, ©olbat unter ben itilf«
trupen; fstipendia ©otb. — auxTliArius, adj.
[auxilium] |tilfe leiftenb, $ilfb = , alb t. t.
milites £>ilf «truppen ; fpedites ^ilfbtruppen ju
guh; f cohortes ber ^ilfbtruppen.
tauxtliitor, öris, m. jauxilior] Reifer. — an-
xlllor, dtp. 1. (inf. auxiliarier Plaut.) helfen,
unlerftüpen alcui; alcui alqd; abjol.
auxilium, ii, n. (augeol $ilfe, Beiftanb.Un;
lerftüpung alcui auxilio esse; (fpät) in auxi-
lium, in auxilio alcis esse; auxilium ferre alcui,
alcui contra alqm; a. ferre (retten) pecuniae
Cats., alcui venire auxilio, fi11 auxilium alcis;
succedentibus auxilio succurrere; alqm auxilio,
-fin auxilium alcis mittere; invare alqm auxilio;
alqd auxilii est in alqo; Eomanorum, elephan-
torum welche geleiftet würbe B. ic.; pl. auxilia
portare Bociis; auxilia deornm parantur; tan-
tum ab equitum suorum auxiliis aberant fie
halfen ihtrr Beiterei fo wenig, ‘auxilia vocare
nach Vilfc rufen; tquorum in auxilia mitteban-
tur; iibertr. auxilio noctis unter bem ©chnpe ber
B., tempestatis b. ftürmifchem ffietter begünftigt;
pl. ^ilfbmiUel, Hilfsquellen, Schup. ober
Bettungbmittel ultima; inbbef. alb nrilct. t. t.
pl. §ilfbtruppen magna equitum ac peditum;
neutris a. mittere neutral bleiben; a. in mediam
aciem conicere; auch §ilfbtruppcn gu gu| au-
xiliis equitatuque comparato; magnos equitatus
magnaque a. exspectabant; überh- Streit;
träft« infirmis a. profioisci; perfonifig. p«1*
fenbe ©ottpeit 1‘laut.
AuxTmum, i, n. Stabt in $icenum, j. Otimo;
subst. -mätes, tum, m.
SrArc, adv. m. comp. u. mp. [avarusj pab = , ge=
joinnfücptig, au« $abjucpt,
Avaricum, i, n. ^auptftabt ber Bituriges Cubi,
j. Bourgts. $ao. -ccnsis, adj praemiis bie gu
ABoricum Deifprocpenen.
ArärTter, ade. favarus] =» avare 1) pabfücplig
Plaut. 2) gimg nach Sjfen, pungrig Plaut.
ayaritia — avidua. 97
irArYUa, ae, f. [avarus] !jjabjutpt, (SJcIbgtcr,
öelbgcig, Knauferei a. 6Bt iniuriosa appe-
litio alienorum: pl. omnes alle Sitten o. $ab=
iutpt; übertr. (£ jsgiet Plaut., gloriae gtupntgier
Gurt.
irirns, adj. m. comp. u. sup. [2. areo] pab»
lästig, gelbgierig. geigig homo, avariores
magi stratus; fm. gen. pecuniae suae parcus,
publicae a.; tüb«P- gierig, laudis nacp Wupni ;
’mare unrrjättlid), immer neue Opfer oerlangenb,
fmauus; »venter gefräßig; »terrae ©rbftpatpt,
bet bo? eble SDictatl unbenupt gurildpält; *litus
no gelbgiertge Slenftpen raopnen; *spes begeht;
litpe, maplofe; *fraus be« Habfiltptigen; *mibst.
ßtigpalö, ftnaufer.
s-ieho, 3. roegfüprcn, »fapren, -bringen,
»itpaffen alqm c patria, cqmtes in Aegyptum,
dona ilomos, sacra in finitünas urbes, frumenti
qnod potuerunt; pass, avohi ab», wcgfaprcn,
raegreiten domum e castris est avectus, avec-
tus (sc. equo) a suis; »avecti (sc. navibus)
liostes.
i-rello, velli, vulsi, vnlsum, 8. [in/-, praes. pass.
irellier jt. avelli j/or.] 1) ab», lob», auörei»
|en poma ex arboribns; sibi avelli iubet spi-
coluni berauSreifeeu ; »avulsa membra; »avulsum
omeris caput ; übertr. morbus et aegrotatio,
‘inac avelli inveterata non possunt. 2) ge»
»sltfarn trennen, entfernen, weg», loötei»
len alqm de complexu, »complexu alcis; avul-
*u) a meiB; »templo Palladium enttnenben;
irellitur alcui pretium Hör.
ir^na, ae, f. 1) Hafer; inbbef. tuilber 6afer;
•steriles, »vanae. 2) »ber ®alm be« Hafer*;
bw. »eine SHopr», Hirtenflöte, im pl. bie gu-
iaramengefrpte, bie Sprinj.
AteiitTeuni, i, «. $auptftabt bet Htiffber in bet
Säpe o. 9Rurten.
WenUnus, i, m. fmons) ob. -nuni, i, n. einer
bcr Hügel SiotnJ; *adj. humus; iugum; Diana,
wil fte bort einen Icmpel patte.
1. ive« (hav.), 2. vcrb. defcct. gebtöutplitp nur
• «per . ave, avüto, tu»'8!« u. gwar als ©rupfor
mel a) bei bet Änfunft, Heil bir! fei gegrüßt!
l«ten lag! b) beim Slbfdjiebe, lebe wopl! auep
ali ffltu| an lote.
1 »reo (hav.) 2. paflig u. ungebulbig
uaep et», oerlangen, begierig fein.
Avernus (Aornos, Vera.) i, n. [aoprot], oottftän»
big Isens Averni ob. lacns Avcrnus, ein ©ee in
Hanipanicn unweit Sumä, #. fo nteppitiftpen 9lu*--
Mufhtngen, bap bie Sögel iticpt über ben ©ee
Stegen lonntcn (bap. bcr Slamc). HicrpCT fepte
btt Sage ben (Eingang gut Unterwelt, ben Hain
ber Hetate, bie ©rotte bet fumaniftpen Sibijüa;
’portus Averni bcr H°fcn ®- Sumä. $an. 1)
Aremus, adj. a) ben ©ec ÜlBcrnmJ betreffenb
'locus, freta-, *subst. n. pl. bie Woerniftpe ©egenb.
b* »bie Unterwelt betreffenb, unterirbiftp,
Inno — ®roferpina; loca u. bl. Avema bie Unter
*tlt. 2) *A vernälls, e, adj. gum ©ee Stoernu*
,'epörig aquae, Nymphae.
t-rerro, eigtl. wegfegen, bap. (jleitpfam weg»
langen, »fifdpett, um (eben pirct« an fitp bringen
mensA pisces enri Hör. sat. 2, 4, 37.
i-verruneo, 1. 1. 1. in ber 9teIigion*fpra<pe, etwa*
flöfe* abwenben, abwepren ealamitates, iram
Icum, protligia; abfol. dii averruncent!
tsrerslo, öms, f. [averto] ba* Äbwenben, nur
beistibea, tat.-Pcutfip« fecpLticörtati. 5. Rüg.
ex aversione abgewanbt, rüeflingS alqm iu-
gulare.
1. äversor, öris, m. |averto] ber Unterfiplager
pecuniae publicae Oie.
2. äversor, dep. 1. 1) fitp aui Unwillen, Sieratp
tun^, ©tpam abwenben, fitp Weg», aut bie
Sette wenben haerere homo, aversari, rubere;
filium Bon tc. 2) tp. fitp B. jmbm. ob. etrn. weg»
wenben, imb. ob. etrn. Berftpmdpcn, weg», gu»
rüdweifen principes Syracusanorum, alqm ut
parricidam liberum, preces, »afüictum amicum,
»petentes, »rogantem , »honorem, »scclus, ffa-
cinus, fadulationem, fnt. inf.; in ftpwätpeter
Sebeutung Bon fitp abwepren +neptem ne-
potemque.
Aversus. adj. [averto] 1) mit bent ©efttpte, m. ber
Sorberfeite abgewanbt, abgeleprt,bcnSRütfen
guteprenb, röctwärtb, pinten vulnerare alqm
a.; caedebantur a.; aversos boves in speluncam
traxit; ad versus et a. (b. Bom u. pinten); subst.
-sa, örum, n ber entgegengefepte Jeit in-
sulae Liv. 2) tp. abgeneigt, feinblitb a
Musis, a vero; aversissimo animo esse ab alqo;
*m. dat. lucro, mercaturis; aversia auribus ani-
misque quosdam cognovit; (Tae.) quos aversos
animis cognoverat; »mens, »voluntas, »amici
erfaltenbc.
ä-verto [ältere gorm avorto], 3, l)pinweg», ab»,
jortwenben, »brepen, »lenfett alqd oboculis;
iter ab Arari, ab Helvctiis fitp wegwenben;
sese eo itinere einen anbem SBeg cinftplagen;
*se ex oculis; alqm ab itinere; ab alqo om-
nium in se ocnlos; ab hominibus ad deos pre-
ces; *m. hcc. Libyens oras regnum Italiae gu
ben S. itüften; »equus fontes avertitur Ber-
ftpmäpt jc.; regem wegtreiben Plaut.-, »regem
ItaliA, »reginam instantem; puppim umwettben
Ncp.-, Humen ableitcn; hic casus vaginam Ber»
ftpob; falces laqueis buttp ©tplingen B. bcr Stauer
wegwenben, auffangen; *intrans. prora; hostem
(in fugam) in bie glutpt iagen. barbaros a
portis castrorum fortjagen, gurüdtreiben; primo
impetu hostem; hommes inermes armiB. ipi erti .
Hannibalcm in Hispaniam bafflr jlimmen, bap
$. natp Spanien geftpidt werbe. 2) tp. a) ent»
wenben, unterftplagen praedam, hereditatem,
pecuniam publicam, Stipendium, omnem do-
mum, »quattuor tauros a stabulis. 6) jmbb.
Seigung, ©ebanten, ©efmnung B. etrn. abgiepen,
abwenben, abbtinaen, alcis animum, mentem
ab alqa re, alqm ab incepto, a spe, ab ami-
citia alcis, ab alqo, animum alcis a se; milites
aversi a proelio; aversus a proposito. c) ab»
Weprcn, abpalten, entfernen pestem ab
alqo; »f pestem terris; »incendia Teucris; »ferro
dolorem-, »talem casum; quod omen dii aver-
tant; causam in alqm ftpieben auf ic.
Srta, ae, f. |avus] ©ropmutter.
Svlarlum, ii, «. [avis] n) 9(uf entpaltlort ber
Sögel im SBalbc Verg. b) Sogclpauö.
ävüde, adr. m. comp. u. sup. [avidus] begierig,
mit ®cgierbe; non a. pransus natp mdfjigem
griipftüd Hör.
Avldttas, ätis, f. [avidus] ungebutbigeö Ser»
langen, ©ier, ©uept cibi, pecuniae, gloriae,
sermonis, legendi, gnöbef. =■ avaritia H°ü»
Juept, ©elbgi er; t®tobcrung4futpt tui animi.
ävtduH. adj. m. comp. u. sup. [2. aveo] 1) un =
gebulbig etrn. oerlangenb, gierig, geigenb
7
98
Aviones — Bacchus.
nach, begierig divitiarum, bolli gerendi, glo-
riae, laudis, novarum rcrum, »futuri narf) ber
gutunft (jo bafi man bas ©ute bet ©egenmatt nicht
genießt) ; »cursus, »videndi , *m. inf.\ in direji-
tiones in. ums raubf üdjtig ; in novas res ingenni
JÄv. j fin ornne fas nefasque; [Ter.) aliquantum
aviclior ad rem (auf ©ermeßrung (eine« Ser
mögend); (Liv.) ingenii avidi ad pugnam. 2)
ittäbef. a) übcrl). nach ©ettuß begierig, utter =
fättlid) ;i u res , libidines, * convivn, *mare,
*igni», * flnmmav. b) ^abfüdjtig, gelbgietig
Plaut. ; »manus (pl.) heredis; fservorum manus
[pl.) subitis ftredten [ich bei plöhlitßcm ©eroinn
gierig aub; »spiritua Habgier c) tarnpf begierig
»Vulcanus, flegiones. d ) ßerrfthfüthtig in-
genium Sali. Jug. 25, 8. e) nach ®ß*e, ©ußm
begierig nec Agricola unquam per alios gesta
a. intereepit Tac.
Aviones, um, m. Solf in SRorbbcutfcßlanb Tac.
ävis, is, f. 1) ©ogel. 2) meil ©Jabtjcithcn ßaupt=
fachlich aus bem ging jc. bet ©ögcl genommen
mürben, äSaßrjetchcu, Sotbebeutung a. se-
cundis (Zat’.), »bonis jur glütflichett Stunbe ;
»avi mala, * adversä ; »smistris a.
avitus, adj. [avusj B ©roßuatcr ob. B. bet ®roß=
mutter ob. d. beit ©orfahrcu überh. überfommen,
gro&oätcrtid), = müttcrli(ß, angcetbt, --ge =
jtammt, ®ib = , Stamm:, jum. aud) uralt
bona, regnum, malum (Erbübel ; fager; *cellae
rnoritt bet o. ©roßsater aufgcfüHte, alte Sein tag;
*Troia großmütterlich-
üvlns, adj. [a-via] t) Bon bem ©Scge ablie =
geitb, einjnm, abgelegen »virgulta; *mon-
tes, itinera Scitenmärjcße; *subst. n. pl. abge:
legetter Ort, ©SilbniS. 2) b. ©erfonen fieh
Born (rechten) ©Scge oerirrenb.
ävöcämentuin, i, n. favoco] mnä B. ber Iraner
abtufi, gerftrcuungSmittel, Iroft Plin. ep.
ävbratin, önis, f. Tavoco] bat) Slbrufen, Mb:
lenten, a cogitanda molestia b. bem ©ebanltn
an jc. Oie.; f pl. erheiternbe gftftrcuungen.
ä-vöco, 1. 1) abberufen, rcegtufen partem
exercitus ad bellum; pubem Albanam in arcem.
2) jrnb. B. etro., ber Scjißäftigung mit etm., ber
Neigung *u etm. ab&ieben, abbringen, B. etm
fern holten alqm a societate, a proeliis, a
rebus gerendis; philoaophiam a rebus occultis
2) ftp. jerftreucn, erheitern (butch ©rbeit ob.
©ergniigen) onimum.
A-vülo, 1. roeg=, baoonfliegen CI, Suet-, tp
baooneilen hinc (auch #■ Stcrbenben, o. hinnen
eilen, ftheiben); citatis equis Romam.
Avon«, ae, in. Stuß in ©ritannien, j. Avon, Tac
avnncüliis, i, m. [dem. B. avus] 1) Obe im «-
©ruber ber ©lütter. £iero. a. magnus (maior'
©ruber ber ©roßmntter, ©toßoheim. 2) Urgroß
oheim Tac. — 8vns, i, m. 1) ©roßoater. 2:
= proavus UrgroßBater. 3)*©orfaßr überh ;
•aetas parentura peior avia = avorum aetate
Axönus, adj. [n£t»os] »uugaftlid) Pontuu, frühe
ter 9fame bee PontuB Euxinus; anbere Swcm Axi-
nus [ajeivos] Cic.
nxicia, ae, f. eine Sdjere Plaut.
nxilla, ae, f. ©cßfclßößle.
axis, is, m. 1) ©d)fe am ©Sagen; baß. »©Sagen
[ningl. u. pl.) 2) bie ©Seltadßfe. SjierB. a) *tber
©ol, inäbef. Slorbpol. b) »bet Fimmel überb.
nudo sub aetberis axe. c ) *$immel3gegenb,
boreus ber Slorben, hesperius ber SSeften. 3) (auch
assis) liele, ©rett, Sohl*. (Sigennamc
Axhis, ii, m. 1) Slnfl in Siacebonien. 2) röm
Axöna, ae, f. giuß im belg. ©atlicn, j. Aitne.
13
bahne, interj. [ßaßai] [Com. u. jpät) ©uSruf ber
©ermunberung ob. Srcubc, ©ob taufenb! ei!
Bäbyio, önis, «i. [Babylon) (Com) ber ©abp =
Ionier = ein 9)1 mm o. orientalijehem SReicßtum
u. fiujub, ein 91abob. — Babylon, önis, f.
,'pnuptfinbt ©abt)loniene am Supßrai. lao. 1)
Habvlonm, ae, f. baä fianb ©abulonien, auch
bie Stabt ©abplott. 2) (Plaut.) BahylönTcus,
ob. -lensis , e, ob. *f-ins, adj.-, »Babylonii nu-
raeri djalbäijdje u. aftrologifdje iRedjnung = ©Sei«:
fagung aub ben ©eftiritcu; subst. iSabylonii, nt.
’liabylouia, f. bie Sabtilonierin.
bfica (beffer a(4 bacca), ao, f. 1) ©eere, jebe
Keine beerenförmige Sntdjt, bcf. häufig b. olivae
u. bl. b. bie Dlioe. 2) überh- lebe ritube ©aum=
frueßt , pl. arborum. 8) *©erle. ®ao. bicAtus
(bace.), adj. mit©erlcn Berfcßcn, gefißmütft,
©crlctt: monile Verg.
baerär (bacch.) äris, n. [ßdxxcqjif] fcltifcßcr ©at--
brian.
Baecha, ae, f. ©aeeßantin, ©cglciterin beä
©aeeßuö, Baccbis initiare alqm in bie ©aeeßuä:
feiet Liv.
fbncchäbundns, adj. fbacehor] fieß baeeßanti:
feßet ©egeifternng ßingebenb.
Bacchänül, alis, tt. [Bacchus] t) bem ©accßuS
gemeißter Ort. 2) gern, im pl. -ülia, iiun ob.
örum, SaccßuöfeB, ©acißuSfeier; omnia B.
I Stätten ber ©.) Itomae, per totam Itaiiam
dimere. — HiicehanÄlis, c, iul). [Bacchus] (fpät
baccßanalifcß, be« ©actßuS, chorus.
bttcrhfttlo, önis, f. fbacehor] baö bactßantifche
Stßmärmen u. Särmen.
»BuccheTus, ob. *-ch6us, »-chlus, adj. , and)
•BncebTctis bactßiftß.
»BacchiSdae, ürum, m. bie 91atßtontmen be4
ßerallibcn ©acd)i4, eine alte mächtige Somilie ju
Äorintß. — »Baccbis, Ydis, f. = Baccba; auch
rociblicßer Slame Plaut.
bacchor, dtp. 1. t) ba* ©actßuöfeß begehen,
feiern Baecha baccbana Plaut.-, baß. *fBac-
ebnntes = Bacchae. 2) meton. nach ®tt ber ©ac
(ßantinnen fdjroärmen, toben, rafen quibus
gaudiis cxsultabis? quanta in voluptate bac
chaberis? in caedo; »per urbem tobenb rennen;
tp. »ventus mütet; * bacchata iugis Naxos auf
beffen ©ergen bas ©accßuSfcji gehalten mirb;
inibef. B. leibcnfcßaftlidjcu feurigen ©ebner furerc
apud sanos et quasi intor sobrios b. vinolentus
videtur; »euoe Gitoe rufen.
Bacchus, i, bi. 1) ©ott be4 Seines, Soßn bei
3cuS u. ber Semele. 2) *tp. a) ©accßujmf.
b) SBeinftod. c) ©Sein.
Bacenis — barbatus.
99
Bacönls, is, f walbige ®ebirg«gegenb in ®erma=
nint, oielleicpt bet .fjarj.
bSrülnm, i, n. [dem. B. baculum] Stäbdjen,
Stödipen, inäbef. be«fiittorä ftatt bet fasces.
ßactra, örum, ». fytnptftabt btr ©öftrer, j. 50 a 1 1
(Mrt. ZaB. 1) Bactriinns, adj. regio (terra)
ba« Sknb brr Saftrer, jWifcpen brm ©aropamifu«
u. Ojru«; auep «uA«(. sing. u. pl., Curt. 2) Bac-
trius, adj. , Or. 3) Baetrus, i, m. Stuß bei
©aftta Curt.
bieülum, i, n. u. fpätere Siebenform -um, i, m.
Stod pastor baculo inniius; Bumrna papaveruin
capita baculo decutere; augur manu b. sine
nodo aduncum tenens.
bädisso, 1. [ßaii[o>] iepreiten , gepen Plaut.
Kaduhennae liicns ein SBalb int üattbc bet gri t-
jen Tat.
Harbins, Slamc einet plebejtftpen ®en«, C. B.
Sulca, ©ofUtTtbutt 111 B. Spr., n. 3ugurtfja be--
fioepen. — Adj. bäbifd), lei IAv.
llaccüla, ae, f Stabt in Hispan. Baetica, j.
©aqlen.
Bactis, is, m. ging im [üblitpen Spanien, j.
bluabalquioir. San. a) BaetTeu«, adj. pro-
rincia u. subst. llaetlca, ae, f. bie ©tooinj
©ötiea, j. Vlnbalufien u. ein teil B. ©raitaba;
»u ixt. Bnetlci, örum. b) Bnetüriu, ao, f. bet
norbroeftliipe Zeit B. Hispan. Baetica jwifepen
bent ©äti« u. Vlna«.
Bagandae, ärum, m. ba« SanbBoIt in ©allien,
ba« fiep unter Sailer Ziioclctian empörte.
Bagrida, ae, m. ging im Sebiet b. finrtpago.
BöUe, ärum, f. Stabt an bet ©uept non Neapel,
berühmt burd) bie ©eije bet Viatur, (eine tnatmen
©über u. als üppiger Sommeraufentpalt bet SRö=
met; »aquae; meton. icber ©abeort. ®an. Ba-
iänus, (ulj. negotia; ’murei au« bem ©teer
buien o. ©ajä.
Iiilälo, 1. eine Saft tragen aarcinas; abfot.
Plaut. — bilülus, t, m. Sajtträger.
bälaena, ae, f. [qpaiairal SBalfifdj.
bälänus, i, f. [0odavo;] 1) bie ©epennuf), au«
beten fietn ein Öl gepregt toatb. 2) ©lecreitpel,
nn Sdjaltier Plaut.
bälilro, önis, in. Spa&madjer, ©offcnrei jset;
auch al« ©einame eine« Servilins Hör.
hiiatus, üb, m. [balo] ba« ©löten bet Scpafe.
1. Baibus f. Cornelius G).
i. Bulbus, adj. ftammelttb (al« bauernbe ©igen=
iipaft) homo, *senectus, *rerba. $aq. bnlbütlo,
4. 1) intrant. fiammeln, tlaff. nur tp. übet ettn.
bammeln, lallen, unllat teben desinant
balbutire Oie., de alqa re. 2) Irans, petftams
mein, Perioden; tp. Stoicus perpauca balbu-
tiens bent c« nur jumeilcn an ftlarpeit gebridjt.
lUIUris (Bale.), e, adj. balcarifd) a) insulae
bie bat. 3n(elit im Slittelmcere (Maioreu u. Mi-
aorca), and) terra, b) ju ben bal. Unfein ge=
öörig, funditor au« ben bal. 3nfeltt; subst. -Sr es,
ium, nt. bie Sinroopncr bet bal. 3nicln ®ao.
‘Balisrtens, adj. — Baliaris, autp ©einame
bei Q. Caecil. Metellus a(« ©efteger« bet ©aliaten.
billneae, bälTnentn f. baineue, balneum.
Mliülns [adj. dem. b. ßaitos] gefledt, ftpedig
Plaut.
bilista f. bullista.
Kail io. önis, m. ein Supptet im ©feubolu« bc«
Slautü«, bap. ein nitptömütbigct SJtenfd) Cie.
PM. 2 § 15.
ballista (bftl.l, ae, f. [ßnUm] 1) fflutfmaicpine,
womit im Stiege Steine u. bgl. gefepleubett »ur=
ben. 2) bap mit bet SBittfmaftpinc gejcplenbette
©efepofc, baö SButfgei(po6 Plaut.
ballistariuin , i, n. = bullista 1) Plaut.
balneum, i, n. (jfgj. aus bullncum), balnea ob.
bSlinea, örum, n., gern, aber (b. öffentlitpen ob.
gtö|etcn ©riBatbäbern als au« ntepreten gimmetn
beftepenb) halneae ob. hulTneae, ärum, f. [(iorla-
»eio»] ©abepau«, Sabeanjlatt, Sab, publi-
cae; fbalneum aud) bie ©abemanne mit bem
©abetnaffer praefervidum; balneo inferri.
* balneärins, adj. [balneum] junt ©abc gepö =
rig, für bei ben Säbcrn fid) aufpaltenb; subst.
baluenria, örum, n. ©äbet, ©abejimmet Cic.
balneütor, öris, m. [balneum] ©abemeiftet.
balnöolae, ärum, f. dem. o. balneum.
bilo, 1) blöfen; ‘balantes = Sdjafe.
balsümam, i, n. Ißdlaorpo»] 1) ©al(am. 2)Sal=
fambaum.
bnlteus, i, m. (eit. -um, i, ri SBeptgcpent.
bälax, ücis, f. (fpan. 3Bott) ©olbjanb, [taub
Just.
Bambilio, önis, m. bet Stammler, ©einame
be« 3R. gulotu«, ©ater« bet guloia.
Bandüala, ae, f. Cucllc auf bem Sabinum bc«
$otaj.
Bantia, ae, f. Stabt in Äputicn; bao. -tinus,
adj., Hör.
fbaptistöriam, ii, n. [ßastutngttov] fflabe =
baff in.
Barace f. Barce 3).
bärätlirmn, i, n. [Ödpafrpoe] Slbgtunb *imo
baratbri gurgite; *donare alqd barathxo =» Bet;
menben, (ipftjb- ’macelli o. einem geftä&igen
enfepen.
Iiarba, ae, f. Satt an ©lenfepeit u. Zieren.
barbSrc, adj. [barbarus 1 1) nuSlänbiftp, ftemb,
b. vertere =» Latine (in bem TOunbe eine« fflriedjen )
Plaut. 2) top, ungebilbet, unmanietlicp
loqui — barbfirla, ae, f. u. (meift poct. u. (pött
-les, iei, f. [barbamsj 1) ba« ?tu«lanb im Ögf.
0. ©tietpcnlanb u. SRom, bie gtembe; barbariae
duello Hör. 2) tp a ) geiftige Sopeit, Uttmij:
fenpeit, Slangel an ©ilbung haec turba et
b. forensis ; *barbaries grandis ; aliqua barbaries
domestica (batbarifepet Kudbiutt). 6) moralifepe
ffiilbpeit, iRobeit, ©arbarei. — barbürtcus,
adj. fpap^arpixos] au«länbi((p, fremb, n itp t
römijtp, ui(6t gricipifd); lei rörnijd) Haut.-,
in«bei. *pptpgif(b; tgermauifdj; subst. n. sing.
ba« VI u « I a n b Eutr. — barbarus, adj- m comp,
fßdgßafo sj 1) auälönbiftp, ftemb, bef. subst.
-ns, i, (gen. pl. autp ‘barbarum, m.) gtembet,
9lu«lnnbet im ®gf. bet ®rie<pen ob. ©ömer;
in barbaruin (Tac.) aboetbial =• naep Vitt ber
8lu«tänber; inbbef ‘pptogifcp, perfiftp Nep.,
Curt.-, ootjugbmeifc b. Äönig bet ©ctfet u. o.
einem popen perf. ©camten Nep. 2) meton. a)
geiftig top, ungebilbet, ungefdpliffen inhu-
manus ac b.; *non sunt illa (scripta) suo bar-
bariora loco, b) motalifrf) top, toilb, patt
homines feri ac b.; immauis ac b. consuetudo
hominum immolandorum; *barbariora sacra,
barbätülus [adj. dem. 0. barbatus] ein wenig
bärtig, mildjbärtig, mit einem Stupbärttpen.
— barbatus, adj. [barba] bärtig, bene mit
langem ©art; bap. *jut ©cjritpnung be«9Jlannc«;
alter«; pl. o. byi Stömern in bet alten ärit,
. 1.G6058B»*
100
barbitos — bellator.
cbe e« Sitte warb, ben Satt ju feeren unua
aliquis ex b. illis; ’o. lieren, d. bet Sod.
♦barbito« (jebod) nur im nom. , acc. u. roc.), m.
u. f. t^öeßiroe] eine Wrt Saute; tp. ba« auf ber
Saute gefpielte Sieb,
burbüla, ao, f. dem. U. barba.
Barcaei, örum, m. Sewopner bet ©egettb um
Barce in Sprenaila.
ßarcäni, örum, m. ©renjnacpbaren bet hprfanier.
Barras, a«, tu. Stammoater einer berüpmtcn ga-
milie in Karthago; bau. Bareinus, adj.\ subst.
Barcini, örum, bie barcinifdje gamilie.
Barre, es, f. 1) flmme be« Spcpäu«. 8) Stabt
in (fprenaita.
Barduel (Vard.), örum, m. Soll in 3ßt)ricn.
barditus f. barritua.
burdus, adj. langfam im Begreifen, ftumpffin-
nig, bumm.
Barette, es Stabt in 'Dicbieu.
ßargüail, örum, in. üiiMfcrfrf)af t in Spanien.
Bargfliae, ärum, f. Stabt in Rarien lau. a)
Bargyletae. örum, m. b) -IletTcns, ndj.
b&rls, Mia, / Meine« ägpptifcpe« fRu-
berfepiff Prop.
baritus j. bamtus.
Barium, ii, n. fjafenplap in Stpulien, j. Sari,
bäro, önia, m. ein einfältiger SRenftp, ®in=
fa(l«pinfel, liSIpet.
barritus (nitptbardit., barit.), us, in. Sepia ept ruf,
ber Setmanen Tac. Germ. 3.
1. burrus, i, m. finbifepe« SÜortJ glefant Hör.
8. Barrus (Bär.), i, m. 1) etn gefnflüupttger
Stupcr Hör. 2) ein jäpiorniger u. fcpmäpfüeptigei
Dienfcp, pl biffige HJlenfdjon »ie Barru« Hör.
‘häsl&tlo, önia, f. [basiol ba« Rüffen, bet Stufe.
bisllTce, adv. [basilicusj töniglid), fürftlicp,
präeptig, perrlicp Plaut. — bäsllTcns [fia-
ffUtsoe] l) adj. föniglicp, fürftlicp, prätptig
victua, facinora, edictionea Plaut. 2) subst.
a) -cus, i, m. sc. iartus =■ iactus Venereus,
j. 2. Venus 2) c). b) -ra, ae, f. ßamlix/j sc.
oluiu ob. arod| öffentliches Sracptgebäubc am
SRarlt in !Hom u. anberen Stabten mit galten
ju @eritpt«fipungen u. ©eftpäften ber Staufleute.
c) -cum, i, »i. prätfetige i Rleib Plaut.
*bäslo, 1. lüften alqm ; multa baaia geben,
bäsis, eoa, f. fpda«j] gufegeftell, Sofenntent,
Siebeftal, ©otfel statune, sepnlcri; ©runb=
mauer; ©runblinic.
*bäslum, ii, n. Rufe.
Bassänla, ae, f. Stabt in 3Hpriett. 2>aU. subst.
-itae, ärum, m.
‘Bnssarcüs, ei, in. [Baaaagtvs D. ßaaaäga, ber
gutp«, mit beffen ged bie Sacdjantinnen fiel; be=
tteibeten] Seiname bei Sactpu«. lau *-rtcus,
adj. bacdjantifd). — Biiskiis, i, m. f. Aufidius,
l'acsius , Saloius.
Bastarnae, ärum, tu. germanifepe Söllerftpaft in
©alijien unb öftlitp bauon.
bat, ein jum Sluäbrud be« Spotte« gebilbeter Ion
Plaut.
BätA\i? örum, rn. eine utfprüitglitp teltifcpe Söller-
ftpaft tu .tyotlanb jwifepen bciti nötblirftften VIrme
be« tHtjcin« u. ber Staa« auf ber Batavorum
insula.
üäthyllua, i, m. 1) ein 0. Slnalteon geliebter
Shtabe Hör. 2) ein grcigelaffencr be« SKäcena«,
bet mit feinem Beitgenoffen u. Siioalen 3ßt)labr«
bie $antomimil ju Siont einfüprte 2oc.
bitllluni, i, n. (vatillum) prunae Ropletiftpau-
fei Hör.
battuo (bat.), ui, 3. ftplagen, Mopfen (frans.
battre) ob alcui Plaut.-, baf). 0. getptflbuugen,
firf) ftplagen rudibus cum alqo, pngnatoriis
armis Suet.
Battus, i, m. 1) ein 3Siuper au« Ipera, fflrünber
U. ßprenc in Sibpen. lau. ‘Battlidea, ae, m
«= ber licpter Äaütmacpu«, ein Sprenäer. 2) ein
$irt be« 'Jiclcu«.
Bätülum, i, n. Stabt in Kompanien.
bätuo f. battuo.
Bauds, Mis, f. f. Philemo 2).
Knüll, örum, in. Ort in Kampanien.
BSrlus, ii. rn. ein fdjlctfjter liepter Verg.
baxra, ae, f. eine Wrt tcidjter Sanbalen Plaut.
bdellium, ii, n. [pdrliio»] eigtl. bie SBeinpalme.
bann ipr tooplriedjenbe« ®arj, bap. al« Stfemeitpel
mort tu b. Plaut.
beite, adv. m. comp. u. sup. [beatns] glüdlicp,
glftafelig. — beätltas, ätis, f. u. hestltüd»,
Inis, f. |ueatus] (beibe ffißrtcr 0. die. n. d. t
§. 96 neu gebilbet, fonft aber nicht o. ipm gebrautpti
©lüdfeligteit.
beätus, adj. m. ernnp. u. sup. [beo] l) begliidt,
in glüdlidpem Buftanbe befinblicp, glüttfelig,
glücflitp, ber, roelcper fitp glfitflih fühlt u Su
frieben ifl , a) o Sßcrfonen tideamu«, qui dicendi
sint beati: equidem hos existimo, qui aint in
bonia, nec potest. quiaquam alias b. esse, alias
miaer; *b. Ule, qui procul negotiia Hör. epod
2. subst. ex beato miaer; Scaevolanim et ce-
terorum b. otio; *Phraatem numero beatorum
eximit virtua; in«bef. weil bie ©Otter ben Seben
ben lein ganj oolllommene« ©lflrf gewähren, piefeen
oorjugbweife bie Serftorbcnen beati (wie bei ben
©rietpen päsagts), bie Seligen, in beatorum
inauiia; *«edes SBopnungen ber Seligen, ft) u.
lebtofen ©egenftänben u. B“ftänbctt , bie an fidp
gliidlitp finb u. autp begtüden b. res publicae;
b. civitaa et libera; vita, mora; vita beatiaaima;
atatuB rei publicae fortunatior beatiorque ; -fbea-
tiaaimua eventua; *rua; ‘nihil eat ab omni parte
b.; subst. n. beatum (in ppilofopp. Spratpe) in
qua (virtute) ait ipsum etiam b.; ex bonia,
quae aola honesta sunt, efÜciendum eat b. 2)
weil, wer äufeetlidp glüdlicp ip, ebenbe«palb fcboit
bet grofeen Illenge autp glüdlup fepeint a) o. Ser
fonen rcitp qui ae locupletea, honoratoa, b.
putant; mulier b. ac nobilis; homo non beati« -
sirnua; *uxor; *aorte beatior; *subst. beati, örum,
tu. bie fReicben. ft) u. ©aepen reidp, gefegnet,
civitas opuientissima et beatiaaima, *gazar
Arabum, *regna; *Roma; *arva; ‘perrlicp,
prä^tifl commoda, munera. lau. c) tp.
t reidp begabt, frutptbar ingenii beatiaaima
ubertas
Bebrfcin», <«(/. jur Sanbftpaf t Sebrpcien tbem
fpätern Sitppnien) gepörig, bebrpcifcp Verg.
boccus, i, m. (galliftpe« ffiort, fxj. ftec.) S cp n a
bei Suet.
BrdriKcnm, i, n. Stäbtcpen im nörblicpcn 3talien
lau. -ccusls, adj. , 2’nc.
Belgae, ärum, in. bic Belgier, Soll im nörb
tiepen ©aßien. lau. 1) Belglcus. adj. 2) Bel-
glum, ii, n. f. 1) tiallia unter Cfalli.
belläria, örum, ti. fbellua] (Com. u. fpät) 3>ef-
fert (grüßte, SWfje, Sadwcrt, fflfec ©eine),
bellätor, öria, m. [bollo] l) Krieget. 2) adj.
bellatorius — bene.
101
Iriegerijth, ftrcitbar, mutig *deua bet Krieg«»
gott: *fequu8. ®aP. o) bellatorius, adj. (feit,
u. fpdt) jum Kriege gehörig; atilua freiten
ber, colonijdjrt Plin. ep. b) bc Hat rix . icia, f.
al« adj. triegerifch, ftrcitbar *diva (SOlinetBa),
'Roma, 'belua (bet Elefant), iracondia Cic.
bellätälua, adj dem. d. bellua Plaut. — bellf,
ade. m. sup. [bellua] hübfd), fein, artig, föf =
lieb ecribere, bellissime navigare; negare, alqd
fme jebr beiter; b. curioaus; b. adhuc c« gebt
bi« ic{t gang gut. 3n*bef. a) als Beifallsruf
löflidj! fd)ön! 6) B. Befnben b. ease, habere
ob se habere.
BelMröphon , phontia, m. Sohn be« ©lauht«,
König« n. Korinth, erlegte ba« Ungebeuer Sbimära
mit $ilfe beb geflügelten Stoffe« fßegafu« Hör.
Jas. Belleröpbonteus, adj. equua ber $egofu«
Prop.
belllcösnx, adj. m. comp. u. sup. [bellicua] Irie =
erijtb, fampfbegierig, freitbar, tapfer
omines, natio, prorinciae, gentes, annua bel-
licoaior fricgSrciicte«.
belllcus, <u!j [bellum] 1) jum Ktige gehörig,
Krieg« , re» ba« Krieaäwcfen, 'friegerifthe
ifat, KriegSruhtn; gloria, laue, disciplina,
virtua; more rm Kriege ; iua; hostilie ac b. ignia.
Ja», subst. n, (sc. «ignum) ba« Reichen (mit
bet iuba) gut Ergreifung ber SBaffen, ba«
Signal, nur b. canere gutn flufbruch ob. Angriff
Maten, in bie »rieg*trompcte [toben, bilbl. *u
Krieg entflammen ob. aufreigen, Thucjdidea de
belhcia rebua canit etiam quodam modo b. 2)
*— bellicosus.
'•'eiliger, gera, gerum, adj. [bellum-gero] frieg»
Ubrenb, ftrcitbar. — belllgSro, 1) [bellum-
gero] (altertüml. u. feierlitber ?lu«bt.) Krieg
(«bien, jtreiten cum alqo, fadrersua hostea,
itertium iam annum.
'belllpötens, ntis, adj. [bellum u. potens]
mädftig im Kriege, IriegSmüchtig-, '««öst.
Bellipotens SJtar«.
WUo, 1. (alte Siebenform bellor, dep. 1. Vcrg.
den. 11, 660) Stieg führen, freiten cum alqo,
■überaus alqm, pro alqo adversua alqm, ( Cwrt .)
inter se; hoc bellum führen Zip.; non ut ad
psgnam (nüml. ohne fflepäd), sed ad bellandum
mit ®epöii) profecti Tac. hist. 2, 40 ; animo (mit
irintr griffigen Sraft) b. cum Romanis Nep. ;
‘Umpfen überb.
ßcllöeaaal, örum, m. Böllerfdtaft an ber Seine
in 9aDien.
Bellona, ae, f. [bellum] bic »riegSgöttin,
StbiBtfter u. Begleiterin be« Star«; fte hotte gu
•iom einen Xempel außerhalb ber Stabt, in wel<bem
in Senat biejenigtn fretnben ©efanbtcn empfing,
bie man nid)t in bic Stabt taffen wollte, aud) bre
Ätlbberren, bie anf ben Iriumpb Slnfprudj machten,
bellor f. bello.
BellSticl, örum, m. belg. Sol! gmifdjen Seine,
Somme u. Oife.
bellna f. belua.
bellilna, adj. (Plaut.) dem. 0. bellus.
bellum, i, n. [au« bem oeraltctcit duellum, alfo
eigentlich ein »ampf gwifdgn zweien] a) ber
Krieg, b. habere cum alqo, b. faccrc, conci-
tare, excitaro , suacitare, movere, eommovere,
eonüare, moliri, parare, compantre, appararc,
Mtruere, facere atque inatruere; b. nuntiare,
■lenuntiare, indicerc, denuntiare ct indicere;
b. suacipere, sumere, inchoare, belli initium
facere ob. capero, suacipere; b. alcui inferrc,
inferre contra patriam, in provinciam, bollo
peraequi alqm; bellum agere, gerere, admi-
niatrare; b. ducere, trahere; b. ponere, de-
ponere, componere; b. conficcre, patrarc, per-
ficere; profligatum bellum ac paene aublatum;
b. exatin^uere, reatinguere, delere; b. rono-
vare, redintegrare; b. ante portas eat; b. ci-
vile; Macedonicum mit ben SRaccboitiem; regium,
(fett.) regia mit bem Könige (SDlitbribate«) ; Aaia-
ticum in ?1 fielt; bello Latinorum gut geit be«
Kriege« gegen bte 2.; b. intestinum, dome.Rti-
cum, sociale, terrestre, na vale; b. domostica
et externa. 3näbef. a) aboerbial in bello im
Kriege, feit bello, m. gen. ob. adj., b. Romano-
rum, Veienti; belli (£o!atio) im Kriege Ter.
Heaut. 1, 1, 60. Cic. r. p. 2 §. 56; belli domiqnc
etc. f. domus 3). 6) Kampf, Ireffen, fteinb--
feligfcit, sing., Sali , l.ir., Curt. c) tp. Streit,
Kampf, ßant tribunicium nt. ben Iribunen; b.
indicere philosophiac , *ventri; cum omnibu»
improbis aetemum b. esse suaceptum; bellum
gerimua, sed non pari condicione, contra amm
verbi8.
bellna, adj. m. sup. [gfgj. au« benulus, dem o.
benua , bet alten »orm t. honus] bübjtb, fein,
artig, allerlicbfl, föflich (e* begeid)net eine
niebere Slrt b. Schönheit, aud) meif Konorrf.)
puella, hominea; Iocub, epiatula, vinum, copia;
(Hör.) hoc quidem non b. sc. fecit ba« War nicht
fern B. bem Wann; fac bellua (bübfd) gejunb)
revertare ; iron. bellua (bet jaubete ißatron) blan-
ditur tibi Plaut.
belua (nicht bell.), ae, f. Ungeheuer, Untier
(B. Elefanten, Söwen, SBnIpfd)nt) natura hominis
pecudibua reliquisqne b. antecedit; fora et im-
mania, yasta; tp. avaritia, b. fera; al« Schimpf»
Wort furor impurae b.; volo ego illi b. osten-
dere; (Plaut.) ne tn me edepol arbiträre beluam
SUnbBieh; (Hor.'i centdcepa (o. Sctberuä). $aB.
o) beluätns, adj. mit lieren (b. h tierfiguren)
Bctfehen Plaut, b) beluösus, adj. reich on
Ungeheuern Oceanua Hör.
Bölua [hebr. hsj], i, m. 1) Küftenftabt in Sh®;
tticieit Tac. 2) uralter König 0. Sabtjloit Ov. 3)
inbifchc ©ottheit.. 4) König in Ägtjptcn, Satcr be«
$amm« u. bc« Kgpptu«. Stao. o) ‘Belides, ae,
m. ein iJlachfommc bc« »ein«, Rpnlcu« u. $ala»
mebe«. b) * Helldes, um, f. bie Enlelinneu bc«
Bclu«, bie Södjtcr bc« Stanau«.
Benäi u», j, m. [m. u. ohne lacus] See im ©cbict
b. Bcroita. j. ©arbafee.
Bendldius , adj. jut Stonbgöttin ©enbi« (in
Sb*oc'on) gehörig Lin.
bene, adv. m. comp, melius, sup. optlme fbo-
nua) 1) mit Serben wohl, gut, gehörig (fo
wohl in phbfifiher al« geiftiger Scbcntung, in ben
mannigfachflcn Serbinbungen b. habitare, ager
b. cultua, b. acta vita, b. sperare, b. poUiccri,
romittere reichliche Serfptcdjungcn machen; (Hör.)
. (ohne ©cfahr) deponi in aure; b. noase alqm;
*b. nata ebel Entjproffcnc« , ber angeftammte Jlbcl
bet Seele. Scfonbere Scrbinbintgcn A) b. dicere
n) gut, jthön reben, berebt fein, qui optimo
dicunt bie oorjfigtidjften JRcbuct ; b. (Bernünftig)
et sapienter dicere Ter.-, auch fd)onenb ob. oor
fi^tig [ich au«brüdcn Hör. ep. 2, I, 16B; melius
(paffenber) dicere alqd carm. 2, 12, 11. b) SSortc
102 benedice -
». guter Borbcbeutung gebrauchen (dtpripetv)
Plaut, c) b. dicere aleui ®uteS n. jmbm.
lagen, imb. loben, and) b. dicta (Ter.) 2ob.
B ) b. facere a) tccf)t machen, mol)l an etm.
tl)un b. fecit A. Silius, qui etc.; b. facta gute,
eble, ruhmnotlc !£h®teit, Scrbienfte; (Ter.) b. fac-
tum te advcnissc gut, baß IC. b) b. facis, fecisti
= nortreff ti<^, f c^r rool)l, id) banlc beftcnS;
b. fecit quod abiit. c) b. facere aleui rooljl*
tbuu, S8of)lthatcn ermeifen; b. facere rei
publicae gute Sticnftc leiften, gut bienen
Sali.-, b. facere sibi fiel) g ii 1 1 i d) tl)un; quod
bonis b. fit beneficium; bni)- bene facta (feit. u.
bid)t.) SBo^It^atcn — beneficia. C) bene est,
habet eS ftcljt gut, ei gcf)t tooljl, id) bin »u =
trieben (häufig ju Bnfnng ber ©riefe: si vales,
b. est) ; b. habent tibi principia gcf)t gut 0.
Ratten Ter.; b. agitur Com.; b. est aleui ei gcf)<
jmbm. tnoljl, iurat b. soüb esse maritis; Fom-
peio melius est factum mit 51 bat ei fid) ge
beffext (in Snfefjung bei ffiefunbhcit) ; b. est aleui
alqa re jntb. befinbet f ic^ mol)! bei etm, er
tbut fid) gfitlicb mit te., b. erat non pisci-
bus urbe petitis, sed pullo atque haedo llor.;
minore nusquam b. fui dispendio Plaut., sum
b. id) taffe cs mir mofilerqchen Phaeilr D) b.
vocas (Plaut.) bu labeft mich feljr gütig ein —
id) banfe febr. E) b. emere inoblfeit, b. vendere
©euer Plaut. E) b. ambula (Plaut.) glüdlid)e
Steife 1 b. vivere; b. pugnaro. *o b., quod etc.;
fo nud) mahtfd). relictä non b. (■= male 'leibet’)
parmulA Hör. carm. 8, 7, 10. (?) o. ber Seit,
eben re<bt, jnt gelegenen geit optime to
offers, cccum Phidippum optime viaoo Ter.;
eflipt. Syrum optime eccum Ter. 2) nor Äbjelt.
ob. Bboerb. tüchtig, überaus, rcd)t, di te b.
ament Plaut.; b. magna caterva; b. potus; b.
et naviter impudens; b. longinquus; literae b.
longae; antiquitatis b. pentus; b. notus, b.
nummatus; b. mane; b. ante lucem; (Itor.)
scelerum si b. (crnjtlid)) poenitet; *non b. n i cf) t
ganj, launt; *vix b. desieram laum ^atte id)
BöUig ic. 3) cüipt. bene, optime, inSbef. als
Beifallsruf ; *beim ^utrinlen b. te, illum ob. tibi
auf bein ic. SBohW SBo^lfcin.
benedice, adv. mit freunblidier Siebe Plaut.
b£u£dico, bencdlctum, benefäcio f. bene 1)
A) B).
beneficentla, ae, f. [bencficus] ©oblt^ötigfeit.
bßnbficlftrlus [beneficium] suont. als (. t. (milos)
ein begünftigter Solbat, b. h- ber Bon getuiffeii
arbeiten im iiager, als SSaffctfjolcn, @djangenanf=
merfett u. bgl. befreit ift, ©cfreiler.
bdneffcluni, ii, ». [bene u. faciol 1) SBoljlthat,
pro maleficio si b. nolunt redaere Ter. SDal).
©unftbejeigung, Bcrgünftigung, Bieitft
pro quibusdam Cocsaris in se b. ; suorum b. in
cos memoria; b. aleui dare, tribuero, tribuere
et dare, deferre, in alqm conferre; beneficio
alqm afficerc, obstringerc; beneficio so obliga-
tum putare; b. collocare f. colloco 2) c). 3nSbcf.
all. beneficio = burd) Bermittclung, Bemühung
jtnbS-, mittels ob. burd) etm. alcis, tuo; sortium;
silvarum untet bem @d)Upe; (Ter.) hoc b. burd)
bicS SRittcl. 2) im Staatsirben = BuSjeicf);
nung, Sprcnbcjcigung, BmtSBerleihung,
Bcfärbetung, Wratififation (B. Bolle, ©c;
nate ob. einer SJlagiftratSperfon auSgepenb) populi
(0. Äonfulat, B. bet fßrätur, fßrieftertnürbc);
— benignus.
cooptatio collegiorum ad populi b. transferc-
batur ftatt ber Buf nähme burd) bie Kollegien
luatb bie SBapl jeßt b. ber ©unft beS BolteS ab-
hängig ; quan ante dictatorum — fuerant b.
Bcfärbcrung Bon feiten ber Biltatoren; cum mu-
ximo b. vestro; f centuriones sui beneficii feine
Kreaturen; falqd sui b. facere o. feiner fflunfb
Derleitping abhängig machen; in beneficiis ad
aeranum delatus est fein Dia me ift unter brn
©ratifilationcn in bas im Slaatsardjine aufbe
mährte BetjeidjniS aufgenommen rcorben; + baS
Brttilegium, liberorum bie burd) eine be
flimmte 3nhl b. ftinbern, bie jntb. hal- erlangte
Befreiung 0. SRidjteramt. — bencficus, adj. m.
comp, -entior u. xup. -entissimus [benefacio]
mohlthätig, beneficum esse oratione Plaut.;
homines b. et benigni; voluntate b. beneTolen-
tia movotur.
Benerentum, i, n. (früher Maleventum) Stabt ber
Sjirpincr in Samnium. ®ao. -tinns, adj.
bSnerole, adv. m. comp, -entius u. sup. -entis-
simc [benevolus] mohlmollenb, mit 38ohl:
mollen, gütig.
bSnerolens, ntis, adj. [bene-rolo] (Com.) — be-
nevolus, m. f. ; subst. = ©önner.
W.nhvölentin (beniv.), ae, f. [benevolens] SB op 1
mollen (gegen einjelne) b. habere erga alqm;
praestare b. aleui ob. conferre erga, in alqm;
b. colligere etc. f. 2. colligo 1) b)\ auch baS
SBohlmoOcn, baS jmb. geniest, Beliebtheit
nequo id magis benevolentia (näml. eins) factum
est quam prudentia Nep.
benhvölus (beniv.) adj. nt. comp, -entior u. eup
-entissimus [bene-volo] mohlmollenb, qc
mögen, günftig animus; aleui, (Plaut.) erga
alqm.
benignS, adv. [benignus] gütig, fomohl in btt
©efimtung ■= freunblid), mohlmollenb, als
burd) bie Th“1 — mohlthätig, freigebig,
reid)lidj. 3uSbcf. a) b. polliceri gute Ber
fprechungcn geben, audire mit SBohlmolIen, arma
capere willig; b. alloqui, b. appellare milites,
b. respondere; b. alqm habere jmb. jUBortont
menb behanbcln. b) commeatus in castra b. ad-
vehcro, alqd praebere reithlith; (Hör.) benignius
depromere alqd; benignius se tractare fi(h gut
li<h thun, auf einem beffent gu& leben Hör.; b.
facere aleui — bene facere. c) b. dicis ob. 61.
benigne nlS fpüflidjfritsformel, mit melcher man
etm. Slngebotenes annimmt ob. ablehnt — id)
baute! fchr gütig! fchr oerbunben!
bcnlgnitas, ätis, /'. [benignus] ©iite, bah- teils
in bet ©efinnung ob. im äußeren Betragen öut
mütigleit, fjrcunblichlcit, SBohlmolIen ve-
stra in me audiendo; fanimi, fdeorum, teils
SBohlthätigleit, ©efälligtcit ne maior b. sit
quam facultates; amicorum; illa quanta b. na-
turae, quod etc.; pl. hominum Plaut.
benignus, adj. m. comp. u. sup. [aus benigenns,
B. bonus u. genus] gütig 1) in ber ©efimtung
ob. im äußern Betragen gutmütig, frcmtblicb,
liebcooll, mohlmollenb, gütig homines,
•divi, ‘Fortuna, oratio, invitatio. *verba. 2)
mohlthätig, gefällig, freigebig, feiern, n)
*b. vini somnique in Scfelaf u. SBein fiefe gütlich
thuenb. b) (Plaut.) ncrfchincnberifd). c) *b.
Icblofcn ©egenftänben reid)Ud) ob. reichlich
fpenbenb terra, daps, comu güBhont, bc. vepres
corna et pruna ferunt, ingeni benigoa venu
beo —
Hör., serrno reichlich ftrömeiib; matories gratias
agcndi Liv.
Wo, 1 1) beglücftn, erfreuen, ecquid beo te?
frrut btdj bü« i Ter.-, beas ob, beasti = ba« freut
miib, ift mir lieb Com. 2) beglücfen, be*
f<bcttfen, bereichern Latium dirite lingua,
;dqm caelo, munere parvoj ne interiore notA
Falerni fiel) gütlich tbun mit ic. Hör.
Bfreeyntae, ärum, ob. -ntes, tum, m. Böller*
iitoft in 'Sbrt)8>m Tan. ȧertcyntimi, adj. a)
Pbrbßi(d), mater u. bl B. «= Etjbcle. 6) »ur
Kubelc gehörig, tibia bie geltnmmte p^rggifdje
fclöte; cornu; heros Wibaä, 8of)it ber Epbclc.
Berenice (Berönlca), a e, f. 1) 0enml)lm be«
dgoptiiehen ftönig« fßtolemäu« Euergcte« Ct. X>ap.
‘•nleens, adj. 2) Xodttcr be« iubätjdjen Äönig«
Bgrippa t, bie nad) 3iom geführt u. be« Xitu«
fltliebte warb.
Bereomum, i, «. Stabt in Obcritnücn, j. Bei*
Soma.
Beroea (Berrh.), ae, f Stabt in Waceboniett.
ton llerocaens, i, m.
Berones, num, m. Bölferfdjoft im nörblidjcit
Spanien.
berjllos ob. -us, i, cvmm. [ßqpvUo;] grüner
ifbclptrin , Berptt.
Berjtns, i, f $afcn|tabt in Bb°nicicn, j. Hei-
rat, Tat.
Wn« besais, m. jwei Drittel, f. as, fhere« ex
besäe; fenus ex triente factum erat hessibus
cor n. ’/, auf ’/» fleftiegcii (itäml monatlich).
Bessl, örurn, m. Sbllerfifjaft in Xbtaeien. Da».
Besitcu», adj.
beetta, ac, f. Xier (oli bemanftlofe« ©eft^öpf,
™ ®gf. jum äRenjt^cn) mutae, aquatiles, ferac;
alqm ad bestias mittere jum Stampfe mit wilben
fielen, tcoudemnare alqm ad bestias; al« rum.
pr. Beiname in ber gen« Calpuruia. X>ao. a)
Wstlirlns, ii, m. Xierfämpfer in ben öffent*
Inbcn Scbaufpielcn 6) dem. besllöla, ae, f.
beta, ac, f. ritt ©artengewäch«, Beete, Wan*
9»lb. XaD. betUo, 1. = langueo Aut}, b. Suet
Am}. 87.
BUj, antis, m. au« griene, einer ber fteben SBcifen
in Srietbenlanb, 30tgenoffe bc« ftröfu«.
Bibieulu» f, Furius 8).
Biberins, Spottname be8 fidifer« Xiberiu« Suet.
BTbesl», ae, f. i. Perbibesia.
tbibliopüla, ae, m. [pißiioiroUije] Budjbänbler.
- blbllötheca, ae, f. [(bfUio&qxjj] Bibliotbe!
«! 8üd)erfei)ranl. 6)Bücherfaal c) Bücher*
fammlung.
b]bo, bfbi (fbibitus, fbibitnrux, wofür flaff. bie
Kronen o. potare gebraucht werben), — 3. 1)
ttinlen aquam, vinum; *ex fonte; »uvam
Iwubrnjaft, »pocula; »gemmfi au« jc. ; P. 'Bad)
Digentia, quem Mandola b. bet SDi. mit SBaffer
»erneut Hör. ep. I, 18, 106; dare (ministrare)
»ieni bibere jmbm. bei Xafcl ben Xranl reidjen.
fnonbere Setbinbungen a) bibe si bibis Plaut.
innf mir ju! 6) b. mandata fo lange trinfen,
bis man feinen Äuftraa nergeffeit b«t Plaut, c)
«rt bibat aut abeat (r/ nCO i rj änrfh) fauf' ob.
lauf Cic. Tu»e. 6 {>. 118. <i) b. Graeco moro
;mbm. jutrinlen. e) *b. flumen an einem 3lufje
»obneii *) *0- leblofen (begenftänben cinjaugcn,
fiüjieben amphora funium; hastn cruorem;
fertüii hortua irriguaa aqua«; arcua ber Siegen*
bojen jiet)t SBaffer. 8) *tp. b. aure ob. auribu»,
biiugus. 103
suapenais auribua alqd eifrig andren, mit ben
Ct)rcn oerfdjlingen ; longum amorem in langem
8uge bie SJicbe fdjlürfeti.
lti Oracle, is, n. Stabt ber .yäbuer in Wallien
Bibrax, actis, f. Stabt bcrSRemer im belg. SallicH,
j. ‘Bibore.
Blbrüd, örum, »i Söllcrfdjaft in Britannien.
1. blbülus, adj. [bibo] l) *gern itinfenb, im-
mer burftig potor, Falcrni. 2) *o. leblofen
(Stegenftfinbeu , bie 5eud)tigteit leitet u. ftarl
einfaugenb, lapis Sanbftetn, lana, arcua, ra-
dix, favilla, Charta £öfd|papier; nubos bie SSaf-
fex liebt.
2. ßibüluN f. Calpurnius b).
blcepa, cfpltis, adj. [bis-caput] jweiföpfig,
*mit jwei Gipfeln.
biclinlum, ii, n. [bis u. cliuo] ein Spcifefoptya
für jWci Betfonen Plaut.
bleölor. öris, adj. f bis u. color] jweifarbig,
♦baca; "pöpulus; *mjTtus; *equu« albis maculis.
bTcorntger, gcra, gcrum, m. [bis u. cornigerj
jmei §brner fübtenb Bacchus Ov. — *bTcor-
nls, e, adj. [bis u. cornu] jmeibürnig caper,
Fauni; siderum regina b., Luna; meton. tthenus
mit jwei Wünbungeii, furca jmeijinlig.
*bTcorpor, oris, adj. [bis corpusj ^ loci lei big.
’tbideus, tis, sühnt, [bis u. denn ) a) m. ein
Starft mit jwei b) f. ein Opfertier,
bef. ein Sdjaf, bab beibc 3°b>ireibcn ooUftänbig
bat; überb. £ dja f Phaedr. $ao. b'i dental, filis,
n. ein oom Blip getroffener Ort, auf wcltbem
bann ein bidens geopfert warb, Blibmal.
Bidis, is, f. Siäbteheu <n Sicilicn. Dno. Bldinns,
adj.; subst. Bidini, örum, in.
bTdnum, i, t». fbis u. dies] ein 3f*lranni pon
Wei lagen; b. continoro suos intra vallum;
iduo, quo (eigtl. jwei läge P. ber Seit ab, wo
— jwei X. nod)bcmi haec gesta sunt; eo b. and)
jwei läge nadjbet. — bTenninm, ii, n. [bis-
annus] ein 3*i*ranm oon jtoei Sabrcn.
Infarliiin, adv. [bifarius] ttacb jwei Seiten bin,
jweif atb, b oppelt distribucre; castra facta sunt.
Iiiför, fera, ferum, adj. |bis-fcro] jwcimal (beb
Sabre« Blüten ob. Sxudjt) tragenb.
bTfidus, atlj. [bis-findo] in jwei Xeile ge*
fpalten.
‘•blförls, o, adj. [bis-fores] jWcitbürig, flü*
gelig fenestrae, valvae; tp. tibia dut cantum
b. burd) jtoei Öffnungen.
* biformätus, adj. [bis n. forma] boppelge*
ftaltet. — biformis, e, adj. [bis lt forma]
boppel*, jweigeftaltet »proles Minotaurus,
»monstrum; »Ianus; »Scylla; »vates al« Xid)ter
u. al« SdjWait Hör.; hominum partus (pl.) Tac.
»bTfrons, tis, adj. [bis u. frons] boppeljtirnig
= mit jwei ©cfiibtern lanus.
blfnrcus, adj. [bis-furca] jmeijadig, =jitilig
valli JÄV. ; ramus Ov.
bigac, drum, f. (nur bei Spät, im sing, -ira, ae)
[für biiugae au« bis u. iugum] Sloeigefpaitn,
»wei einem Blagen porgefpannte Sofll'^e Dao.
big&lus, adj. nur P. Silbermüujen mit brm
3ei(beu eine« Sweigefpann« geprägt argen-
tum; bab subst. •tun, i, in. eine foldjc Silber*
münje =■ denarius 2), w. f.
Bigcrra, ae, f. Stabt im iübSft lidjen Spanien,
bdiögis, e, adj. [bis-iugum] jweifpäunig »equi,
fcuiriculum. — »biiögns, adj. [bis u. iugum]
jloeif paitnig leones; ccrtamen im Sweigcfpann;
104 biiugi —
sahst, biiugi, ürum, m. 3wcigcipatut, Streit:
wagen.
Bllbilis, is, m. glufi, bcr in beu Ebro münbct,
u. gleidjnamtfle Stobt.
bilibra, ae, f. [bis u. libra] jwei Sfunb Liv.
— bYIibris, e, adj. [bislibra] jwei Sfunb
enthaltend
bllinguls, e, adj. jbis-lingua] 1) jfteijüngig.
8) tp. a) bei jtoei Sprayen rebet. b ) bop>
petjüngig, fal(cf), ^eudjlerild) Plaut., Verg.
bills, is, l) ©alle (alb gluffigleit, al* ©ai:
lencrgufj), übertr. alb Urfadje beb ©ahm ob.
Zrübfinn* expulit hclloboro morbum bilemqae
meraco; purgor bilem Hör. ; splcndida (p. bem
[piegelnben ?lu*[chen ber fcf)Warjcn ©alle in bem
trautfjaftcn jluftanbe, aub bem man ben SBapiifinn
Verleitete) Hör. sat. 2, 3, 141. 2) tp. a) $ orn,
Untoillc, ©roll, fflritnm si biletn id com-
luoyet; (Hör.) difficilis cifcrnb. b) S© Wermut,
Zrübjiun, ©ahnfiitn atra Plaut., Cic. Tu» c.
3, 6, 11.
blllx, leis, adj. |bu-licium] jwctfäbig, jwei»
bräl)ti0 lorica V erg.
bYin&rls, c, adi. [bis-mare] an jwei Siecreti
liegenb Corintuus, Ephyre.
bYm&ntus, adj. [bis u. maritus] mit jwei gtci uen
ocr beiratet, ein ». Lateronsis neugebilbeteb
®ort b. Cic. p. Plane. § 80.
bimäter, tris, m. [bis u. mater] ber jwei ®tüt =
ter tjat (ö. Bacthu*, bett erft Semcle, bann bie
Jpüfte beb 3upitcr gebar) Op. met. 4, 12.
’binicmbrls, c, adj. [bis-membrum] jwei:, bop =
pelglicbrig forma (bcr Eentaurcn); sahst, pl.
in. bie Eentaurcn.
blmestris, o, adj. [bis-mensis] jroeimonatlid),
(ür jwei Slonate.
»tbimölus, adj. dem. b. bimus er ft jwciiährig,
al* f leine* .tinb ». jwei gahten. — bimus,
adj. [bis] 1) }Weijä|rig ‘eornaa, * merum,
legio. 2) sententia b. wegen beb AWcijährigeit
Sctbleibctt* alb Statthalter in ber $toBinj Cic.
fam. 8, 8, 9.
Binglum, ii, n. Stabt im beiß. ©aOien, bem hem
tigcn Singen gegenüber Tac.
binl, ae, a, gen. binüm , adj. nun. distr. [bis]
1) je JWci cum b. restimentis exierunt; veaa-
tiones (jeben lag jwei) per dies quinque; (scy-
phos) b. habebam jwei Saare. 2) b. subst., bie
nur im pl gcbräud)lic() finb ob. im pl. eine am
bete Sebcutung alb im sing, hoben castra, litc-
rao Sriefe (duao 1. Buthftaben), ropiac ftecrc.
3) ein Saar, jwei auf einmal, hoppelt bo-
ycs, tabellarii, *frena, bis bina sunt quattuor.
bYiioctlum. ii, n. [bis-nox] eine ßeit Bon jwei
91 ä «ft t Clt Tac. — ’bYnömYnis, o, [bis u. no-
men] jroeinamig Ascanius, Irus, Hister.
Blou, önis, m. ctjrcnaifcher Sbtlofoph um 300 o.
Ehr., belannt burth feinen beifcenben fflip. San.
*Biöneu», adj. sermones.
bYpalmis, e, adj. [bis-paima] jwei Spannen
lang ob. breit.
btpartitus, u, um [partic. D. bipartio] in jwei
Zeile geteilt, jroiefath, boppelt, baft. abl.
bTpartito, adv. in jwei Zeile, jwiefath,
boppelt ciassem b. distribuere, eigna b. (p.
jwei Seiten) inferre; esse, fieri b.
*l)Tpatens, tis , adj. [bis-pateo] boppelt of=
fenfteljenb tecta; portae mit hoppelten Zhür=
flügcln.
blandimenlum.
bipedälis, e, adj [bis u. pedalis] jwei guf;
lang, breit ob. bid.
•bYpeunlfSr, lera, ferum, adj. [bipennis u fero)
eine jroeifthneibige ’Uft tragend — bYpen-
nis, e, atlj. [bis u. pinna] 'jweiftbncibtg,
ferrum; subst. -nl», f. jroeifdjneibigc ?ljt,
Zoppelajt
bYpes, edis, [adj. bis u. pes] jwcifü&ig, =bei--
nig *equi (p.' ben fifeftf eftroanjigen SHojfen bcr
SRccrgötter) ; subst. bipedes, um, m. gweifüftlcr,
Dexäefttlitft B. ben TOctifcftet«.
biremis, adj. [bis-remus] 1) jmeiruberig, mit
jwei Stübern lembus, scapha. 2) subst. -is,
is, f. ein ©eftif f mit jwei Seihen Stübern
bönlen.
bis, adv. nun. (ftatt duis p. duo] jwei mal, auf
jweierlei, hoppelte SBcife b. consul bcr jwei-
mal ft. gewefen; b. terque jwei-- bi* breimal; b.
in die; fpri«hw. b. ad eundem sc. lapidom offen-
dere jweimal benfclben gehler mathen; b. bina;
*b. miUe jwcitaufenb; *b. centum corpora jwew
hunbert Sßcrfoiteti.
Bisaltne, ürum, m. Soll in Zhtacien. Tao. Bi-
snltTca, ae, /. ba* fianb bcr Bifalten.
Bisaltis, Mi« , f. bie lobtet be* ®ifalte* —
Theophane Op.
Bisantbe, es, f. tftracifeftc Stabt an bcr 'fjro
ponti*.
Bistünes, num, m. Soll in Zhracien. ZaB. 1)
*Bigtönis, Idis, f. bie Zlftacierin, b. i. bie
tftracifeftc öaeebantin; au«h adj. B. ales «=.
Procne, w. j. 2) *BistöniuH, adj. a ) biftoniftft.
b) tftracifcft.
bYsulcYlingua, ao, m. [bisulcus u. lingua] eigtl.
mit gefpaltcncr 3“»flc . tp. ber boppcljüngigc
TOenfeft Plaut.
bisulcus, adj. [bis u. sulcus] in jtnei Zeile
ge [palten *lingua, *pe«.
Bithynl, örum, m. bie Bewohner B. BithQnien.
Intu 1) Bitliynla, ae, f. Panbf«haft ftleinaften*
jwifdjcn bcr Broponti* u. bem [©warjen Wetre.
2) Bltbynlcus, adj. ; au«h ai* Beiname be* Bom=
peju* (Bcfieger* o. Bithhnien) u. feine* Sohne*.
8) * + BIthynus, adj.
1. bito, 8. gehen Plaut.
2. Btto, önis, m. Sohn einer argipifchen Brie;
flcrin, Bruber be* ftleobi*.
bitümen, tnis, n. Erbpech, Slfphalt. lau,
bltümlnpuH, adj. au* Erbpech Ov.
BTtärlges, gum, m. feit. Soll in ©aQien.
*blylus, adj [bis-via] boppelwegig, faucos auf
beiben Seiten. lao, subst. -tum, ii, n. bcr Z)op:
pelweg in biyio portae Vera.-, ad biyia Liv.
Blondac, arum, f Stabt in Sutanicn.
bland*, adv. [blandus] nt. comp. u. sup. lieb =
lofenb, feftrncicftclnb, fanft alloqui, appel-
lare, rogaro; *moderari fidem. — blandldlcus,
adj. [blande u. dico] f eft me ieft 1 er if eft rebenb
Plaut.
blandilöquontla, ae, f. [blande u. loquor] bie
Sfhmeidjctrebc Ennius o. Cic. n. d. 2 §. 61 —
blundiHiquentulus, adj. [dem. p. blandilo-
quens] fcftmeicftlcrifcft rebenb Plaut. — blau-
dllfiquiis, adj. [blande u. loquor] fd)mcitb
letifth rebenb Plaut.
blandimentum, i, «. [blandior] 1) einjchmetthcln-
be* Betragen u. Sieben, Sthmci«hclei, Sieblo
[ung minis aut b.; fmuliebria; fim sing. 2)
tp. üRcij, 91nneftnilicftlcit, pl. yoluptatis.
blandior — bonos.
105
fiitae; roulta nobis b. natura ipsa genuit; ex-
poliere famem sine b. ofene Siedereien Tac.
blsndlor, dep. 4. [blandus] l) i cf) m e i cf) e t n (aber
' mfprünglul) ebne gcbäjfigen Slcbenbcgriff u. immer
ncit milber ald adulari u. assontari), liebtofen
Hannibal patri pueriliter blandiens (titiblid)
f(Smtid|elnb bitten) ut etc.; mirifice mihi et per
•e et per Pompeium b, geht mir um ben ©art
tenrni; fauribu« [igeln. 2) tp. o. Schiefen f cf) nt e i ■
djeln, Wohlbehagen, gum ©enufe cinloben,
anloden voluptas sensibus; (Tac.) b. coeptis
fortuna begünftigte, blandiente inertia alb bie
llaüjätiglcit wof)lbct)agtc, vitia blandientia;
(Quint) ne nobis scripta nostra. — Partie.
bUnditas, »angenehm, rcigenb rosae.
bUnilitfr, ade. — blande Plaut.
bludltla, ae, f. (getn. im pl.) [blandus] 1)
S$mei(belei, SUeblofung; *2tebe$gebidjte.
*) tp- Steig, todenbe Slnnchmlicfeteit blan-
ditiae praesentium voluptatum; b. voluptatis
illecebraeque ; »argutä referene carmina b.
Mindns, adj. m. comp. u. mp. 1) einfcf)ntci =
htlnb, liebtofenb, fdiöntbuenb homo Ter.-,
junicus; *m. inf. ducere quercus bei [o lieblid)
i«ag, bafe er ic (0. Orpheus) Hör. 2) lodenb,
teijtnb, einnegmenb, aewinnenb oratio, vo-
Inptas, otium consuetuaine in dies blandius,
*prece, *cura, *labor, *soles, non sumptuosa
blandior hostia Hör.; »pro delictis hostia b.
fuit; *tura; voluptates blandissimae doininae.
Mitöro, i) plappern, papeln, fafeln.
Mitio, 4. — bl&tero Plaut.
blstta, ae, f l) Schabe, Wotte. 2) Purpur.
Xa». blatten», adj. (fpät) purpurfarbig.
Bliudenus, adj. and ob. non ©laubod in @rofe=
pbrogien Cie.
bleann» [^jfVvoe] adj. bumm, tölpelhaft Plaut.
blltens, adj. [blitam] (borfl.) cigtl. n. Weibe,
kl). gefcbmadl öS, albern. — blitam, i, n.
Ifiitor] Weibe, ein fd)lect)tcd Jtüdjcnlraut Plaut.
boirlos, adj. |bos] jum SRinb gehörig, forum
Cdffemnarlt ; »arva.
Boeehlr, äris, m. ein König 0. Waurctauicn gut
Seit bed gneiten punifd)eti Krieges u. ein ©efehtä-
kber bed ©ppha?-
Beeehas, i, m. 1) König n. Wauretanien gut 3«t
bei 3ugurtt)a. 2) beffen Sohn.
Bedotri», ae, f. eine Ski an ber Cftfüjle ©ritau =
«etii, j. Früh of Forth, Tac.
Boebe, es, f. Stabt n. Sec in Tbc [fallen. Tan.
BoebeTs, fdis, f. ber See n. ©oebe in Xhcffalicn.
Bofötarche» , ae, m. [Boimrdp^ijc] bet hödjfte
Äagiftrat tn Söotien.
Boebtl, rum <(geu. Boeotäm llor.), m. bie ©öo«
litt. Tao. 1) Boeotia, ae, f. ©öotien, 2anb=
’ifeajt in ©riecfeenlanb jtoifcfjcn ©hociS u. Sttila.
*) Boeöttns u. Mus, adj.-, ban. subst. Boeötii,
■'nun, m =. Boeoti.
ßorthus, i, m. I) ftoifther ©hilofoph- 2) gried).
Sünftler nm 370 o. Ehr.
ß<dhrmum f. Boii. — boluc arum, f. [ibentifef)
mit ßoiie r] (Plaut.) $aldriemen, haldfejfel;
tm ung. nur in bem SBortfpicte »roifdjen Boia,
eine Sojerin, n. boia b. Plaut. Capt. 4, 2, 108
At nunc Siculus non est: Boius est, boiam terit.
Boii, örum, m. fettife^e ©öllerjthaft, bie n. ihrem
arfprüngltthett Sipe tn ©aUicn teile und) Ober:
halten gog, teils nad) Ofteit fi<h in ©ermanien
aalbreitetc bi« in bad je^tge ©Öhmen; ein anbercr
Teil oereiiiigtc ft<h mi! ben §etoeticrn, tnarb mit
biefen o. Gäfar befiegt u. gu ben £äbuern eerfefet.
Tan. Boihemum ob. Boiohoentnm, i, n. bad
©ojerlanb.
Bola ( Verg.), ao, ob. ( Liv .) Bölae, ärum, f. Stabt
ber Slquet in Satium. Tan. Böl&nus, adj. ; »übst,
•äni, örnm, tn.
boletus, m. [progittjs] ein egbaret ©ilg, nameut:
lith ein Slgartcud. ©ei Tac. an«. 12, 67 ift cd ber
ltaijcrid)»amm (Agaricus caenareus, Schaeffer).
bölns, i, hi. [ßdlos] (Com.) ber Wurf mit 2Bür=
fein; tp. Sang, fflewinn, uncrinartetcT ©orteil,
bolo alqrn tangere ob. multare um ic. bringen;
b. mihi tantum creptum tarn desubito e fau-
cibns.
bombax, interj. \ßottßa£\ (Plaut.) ald Sludbrud
bed Erftauncnd ©op laujcnb!
bomböuiächtdes, ae, in. [ßofißos udinuai ) Sauf c =
lampf, lomifcher 91ame eine# prahlerifthctt Sol=
baten Plaut. — *+bombns, i, m. [(Jopfios] bad
Summen, ©rumnten
bombjrx, ycis, m. [(Jdti/Jvji] eigtl. bet Seibeitnmrnt,
bah- bie Seibe Prop.
Bömilcar, äris, m. 1) larthagifther Selbhetr. 2)
ein ©ertrauter bed Jlugurtha.
Böna Dea, eine fflöttitt, bie 0 beit röm Staue» ald
fflöttin ber Stuthtbatteil u. Äeufcfjljeit ocrchrt warb;
bei ihrem ifihtl'th l- 3)iai gefeierten Seflc burfte
lein Wann gegenwärtig fein.
bönltas, ätis, f. [bonus] gute ©ef^nffeithrit
einer Sache, ®ütc, 1) n. matericBcn fflegenftän--
ben ©orgüglithteit, ©ortreff 1 i cf) feit prao-
diorum. agrorum, vocis. 2) n. abftraltcn ©egen-
ftänben ingenii, naturac gute natürliche Anlage;
sumtna b et aequitas causae; ittdbef. 0. bem
Eh«tafter ©üte, ®utmütig[eit,löetgendgüte,
Sicblidjf eit, naturalis, in suos, erga homine«.
Bonna, ae, f. fefter Ort am linlen SRheinufer, i-
©ontt. Tao. Bonnensls, e, adj.
Bönönia, ae. f. Stabt in Gallia cispadana, j.
©oiogtta Tao. Bönöniensis, e, adj.
böntim j. bonus B). — böntts, ^1) adj. m. comp.
mölior u. mp. optimus, gut, bah. I) im aOg.
o. bet guten ©efehaffenheit u. Tüchtigleit einer
©erfon ob. Sache 1) in Segug auf materielle
©egen^änbe u. äugerc Untjlänbc aede»
Plaut.; ager, vinum, valetudo, b. et certa tem-
pestas, iter melius, nummi echt, aetas o. bet
3ugcnb; optimis rebus uti über bie cbclften
©enüffc gebieten, bonae ree ©ederbiffen ob.
Telilatcflcn, aber auch glüdliihe Umftänbe,
©erhältnif fe; b. fortan», weliorcs exitus; b.
fama est; maiora et meliora ®riprie|lichcrcd Cic.;
•in melius referre gum ©effern wenben; *meliora
sequi; »exitus; mors ein leichter, glüdlicher; b.
temporibus in ben guten (alten) 3c'lcn; auspi-
cirun günftig, *nunc dicenda bono sunt b. verba
die; (Ter.) b. verba nur gemach! als Segen«:
Wunfd): quod b. faustum felix fortunatumque
sit; in b. , in optimam partem accipere f. ac-
cipio 2) <f); snpra bonurn atque honestum mehr
ald hülfut» u. anftänbig war Sali. Jug. 83, 2;
bah- für einen beftimmten 3wcd u. ©ebrauih gut,
tauglich, gwedmäfeig, nüplich, bequem quoci
mih; ent b. ntque commodum ; quid si hoc.
melius? wer Weife, ob cd nicht fo beffer ift? Opti-
mum est m. inf.; (Critias atque Alcibiades) ci-
vitatibus suis quidem non b. o. Segen; rnulto
optuma roi publicae Sali.; o. ber ©eburt Oor =
106
bonum — Breuni.
ncljm, ebel b. esse genere natum; (Ter.) illam
civem osso bonis prognatam honetter Deute Sinb;
namentlich viri b. ob. bl. boni, optimus quisque,
aud) bl. optimi = optimates bic Sornehmcn,
9lnftolmtcn; im Umgangätou in Sejug auf
Sermi)gcn«umftänbe u. fonfiigc duftere Singe be»
gätext, in guten Umftänbcn, invidere bonis
Plaut.; nomen b. ein guter ©chulbner; bono-
rum, id est, lautornm et locupletium. urbem
refertam fore; o. CuantitätbBerhältmffen be =
träd)tlid), anfeftnlid) b. pars sermoni», (hör.)
bominum; *molior pars diei, *b. librorum co-
pia, bnf). b. copiam eiurare, f. eiuro 1). 2) in
böserer, gcijiigrt Scjicftuitg o. Scrfonett u.
Sachen, gut, treff licJ), tüchtig, brat), ebel
id Optimum esse, tute uti sis optumus, si id
nequeas, saltem ut optumis sis proxumus Plaut. ;
Optimum est m. conj., Plaut.; auctor, accusator,
amicus, *molior pedibus, »linguft; *Tydides
melior i tapferer) patre; furandi melior Tac.;mbst.
boni bie Xapferen; aut bollo vincondum aut
melioribus parendum Liv.; b. animum habere;
b. animo esse; bona mens gefunber ©init — Ser
ftanb; indoles, memoria, verba fehlerlos ; dictsi
t>. (bageg. bona dicta ®i^tuorte, Sonmotä); b.
artes; b. fido; subst. Optimum, i, n. formam
exponere optimi Cie. or. §. 86.
II) im engem Sinne B. ber ©efiwtung u. bem
Eharaltcr i) gutmütig, gütig, moljlmollenb
populo bonus (gefällig gegen ic.); *vos o mihi,
manes, est« b.; *sU b. o felixque tuis; *b.
atque bonignus, *des bonus veniam; (Hör.) dux
bone (B. ÄnguJtuS); o bone, bono mein Siebfter,
Scftcr; bat)- luppiter Optimus Maximus; *b,
paces frirblidje Beiten; mrf)t feiten ironifch b.
geiftiger Sefcftränttfteit (hon hemme, tvj>). Epi-
curus, homo minime malus vcl jiotius vir op-
timus; and) b. viri, vereor ne quibusdam b. vins
phiIo8ophiae nomen ait invisum; b. veniü ob. b.
' um venia tua (oius) mit beiner (feiner) gütigen
Erlaubnis j *boni (frcunblitf)) vultus. 2) in poli»
tifdjer Scjicljung pattiotiid) gefinnt, loftalb.
cives, virt, nadj bem Sartdftanbpunttc be« Sprechen»
ben, in 9iom =» ariftolratifch aefinnt. 8) fitt»
li* gut, braB; bieber, ree^tf cfjaf f en, ehren»
haft vir b. (beb 9ia<ftbrud« megen b. vir), viri
b. (b. viri), aud) bl. bonus, boni ber braue,
biebete, rcdgt(id)e, ehrliche Wann hoc ce-
landi genus — corte non (est) viri boni; negant
quemquam esse b. virum nisi sapiontem; morum
simibtudo bonorum guter Weujcfacrt Otc.; aud)
mit Bronie : quid ais, bone custos defensorque
provinciae? b. animo esse in populum Romanum;
b. fortiquo opera eorunt so ad hunc dient uaum;
f conacicntia b. ; iron. bone vir fauberer Wann Ter.
B) subst. bonum, i, n. ba# Wüte 1) jebeb pf)t)-
fifdje, griffige ob. moralifchc ®Ut, summum; finis
bonorum ba« tjöc^fte ®ut; b. (Xalent) naturale;
b. (Sorjüge) aut mala; fbona pacis, tb. ma-
htque corporis. 2) ©ut, ©ütcr, Vermögen,
SReicfitum, nur im pl. b., fortunae, possessio-
nes omnium; patria et avita; esse in bonis im
Scf© ber ©fiter. 8) 9iupen, Sortcil, SsJobl,
©lütf in bonum vertere einfd)lagett; cui bono
fuerit toem jum Sortcil; b. publicum ba*Staat«-
Woljl; (Tac.) nnlla boni spe offne fid) B. ipm etm.
©ute« ju Bcripretben.
boo, 1. [poetm] (Borfl. u. bidjt.) laut ertönen,
»ieberftallen.
Bootes, ae, m. [ßoeönje] f. Arctos 1).
llöra, ae, m. Berg itt Wacebonten.
böreäs, ae, m. f ßopiotf] (rein lat. aqmlo) bn
Slorbtuinb ventus; saeviente b.; häufiger bet
3)idf)t.; *ber 9lorben. — hören», adj. fßdetios]
jnm 9iorb»inb gehörig, ltörblid) Or.
Börysthenes, is, m. gluft in ©armatien, j.
Xniepr, Gurt. Xao. 1) *BörjrsthenTdae, ftrum,
f bie «moofjncc besfelben. 2) *-nlus. adj.
bös, bovis, m. [ (3o»s] Cdjfe, f. Sulj. (Plaut.)
ftherjrocife lioves mortui — eine au« Sinbfileber
gemachte 5ßcitfd)e. Sprich tu. bovi imponere cli-
tellas jmbm. einett Auftrag geben, ju bem er nicht
gefchicft ift.
Bosporus (Bosph.), i, m. (bic SHiitberfurt, jufolgc
ber Sage 8. 3» u. ihren 3rrfahTten). 1) B. Thra
ciua bie Strafte B. ftonftantinopel. 2) Cimmerins
bic Strafte B. geobofia ob. Staff a, an ber Stirn;
*f. bie Üanbftnchc am cimmerijchen Soöpotus.
lau, adj. Bospöränus Jnc.; sühnt. Bospörftni,
örum, m. bie Äiiroohiier be« eimmerifchctt S.
BövUntim, i, n. Stabt in Samnium.
bovlle, is, n. [bos] Sinbcrftatl.
Bövillne, ftrum, f. ©täbteften l) in Salium; bas.
-Innus, adj. 2) in bet ©egenb B. Wrpinnm , bau.
•länus, adj.
bövillus, adj. =. buliulus.
fbrftbcnta, ae, m. [ßporßMirije] Sampf richtet,
brficae (niöftt bracc.), ftrum, f. (sing Ov.) eine
9frt »eitet, langer Sjofen, Bcinfleiber, ur;
fprüngl. B. fremben Söllern , fpäter and) bei beit
SRöntern getragen. Xau. bräcütus f nicht bracc.),
adj. fibertr. a) auslänbifch, barbarifch, auch
Bcrraeichlicht «agati brucatique, natio, *miles.
b) farlaft. cognatio mit Deuten au« Gallia Nar-
bonensis.
brichl&lls, e, adj. [brachinm] jum 9lrm ge
h&rig, 9lrm= Plaut.
brärbiölnm, i, n. dem. b. brachium Ct. — brn-
rblum, ii, n. [ßgaxiior] 1) Unterarm (B. ber
§anb bi« jtim Ellenbogen). 2) überft. Jlrm; *dare
brachia collo um ben fjal« fcftlingen, *brachia
circumdare, inicere, implicare collo, *cervici
dare. Sprid)». a) levi b. (obrrflädtlich, nachläffig)
alejd agere. b) molli b. (fanft, glimpflich) alqm
obiurgaro. c) *praebere b. sua sceleri == unter»
ftüpen, fdrbern. 8) b. adern, roa« mit Slrmrn
Ä^itlicf)fcit h»l a) b. Xicren bie ©cftenlel Plaut.;
*bie Scheren bc* Srebfe«. b) *Weere«arm.
c) *Segelflange intendere brachia vclis. rf)
*bie Enbcn bc« Sogen«, e) ’l Äft ber Säumt,
♦©citcnaft ber Siebe, f) Ärm ob Seiten»
jmeig B. Selagcruttg«» ob. Scfeflignng« »
»erfen, Sommunitationölinie b. obiecto;
brachium muro iniungere; ©eitenbamm eine«
$afett«. ‘bractea (bratt.), ae, f. bönne« © ol b
blättdjen.
BrnnchTdae, ftrum, m. erbliche Siener u. Sn eff er
be« Stpodoorafel« gu Xtinbtpna im ©ebiet b.
Wilct.
Brannovll, örum, m. feit. Soll.
brassTca, ae, f. Sohl-
Bratuspautinm, ii, n. ^auptflabt bet Bellovaci.
Brcnnits, i, m. Slnführer t) ber fcnonifchen ©adier
gegen bie 9iömer 390 b. Eh- 4) h** god. ^>eer
häufen«, welcher 278 B. Ehr. Waccbonien eroberte
u. in ©riedjenlanb einfiel.
Breucl, örum, m. pamtonifchc SSHcrfchaft.
Brcunl, örum, ui. rätifche Söllcrfchaft.
brevi&rium —
tkreTHrium, ii, n imperii ftatiftifcpe Übetfüpt;
raticnum iHc(bming«nuBjug.
brerlcülas, adj. dem. D. brevis , bomo Plaut.
brÄTllöqnens , tis, adj. [breTia u. loquor| lut}
ob. wenig rebenb, fiep lurj faffeub Oie.
brkvis, e, adj. m. comp u. sup. für* 1) im
Säumt, t> bet &tt«bcpttung a) in bic Hänge ob.
Seite lurj, Kein, ftpmal via, iter, spatium,
vitac curriculum; *ne me foliis brevioribus
(mit bünnerem Sranjl omes; ‘lapathi herba
«einblättrig, niebrig; * caput furj, nicblitp; *b.
(bid, »eil D. öüft gcjtpmoUcn) viperae; »(libellum)
in breve cogere eng }nfammcnrollen. 6) in bic
pöbc niebrig. tlein longus an brevis sit, iudex
brevior. c) *in bie liefe nichtig, find), feidjt,
itldu lief vadum; bno. brevia vada u. subst.
breve, n. (Tac.) n. brevia Untiefen, ©anb =
baute, feitpte ©teilen Verg., Tac. d) *übcrp.
{lein, geling, fnapp, ftpmal mus, forma, im-
pensa, dapes mensae breviB, pondus, cenaua;
cura pflege, e) übertr. «) 0. bet Siebe fnr» ge«
fflgt, gebrängt, lut* narratio, aententia; brevi
comprehendere, breve faciam, hoc breve dicam,
in breve cogere furj jufanttnenfaffen ; fmb.it. n.
brevia, illa tua fnrje Sn ge. ß) o. bem Siebenten
futj, fitp futj faffenb brevem esse; (Hör.)
b. esse laooro. 2) in bet Reit futj tempua; ad
b. tempua; t ad breve; dolor, occaaio , *lilium,
•rosa jdnicll Berblitpctib; ‘dominus nur furje Reit
iebenb. 3u*bef. b. tempore (’apatio) u. in b.
tempore, (Ter., Suet.) in b. apatio, aud| brevi
ob. fin brevi in (binnen) httjet Seit, in futjem,
fin mnlto breviore temporis apatio; brevi post,
deiode furj batauf, aber and) * brevi toabrenb
twer furjrn Reit, eine f leine Seile; +ud breve
auf eine futje Reit; syllaba eine futje Silbe, nuep
U. b. Cie. or. §.215; o. grfepärfter ÄuSfpratpc,
ontractione brevius; litera.
brevltaa, ätia, f. ftürjc 1) im Siaum apatii bic
geringe Entfernung; corporis fleinc Statur. 2)
0 bet Reit temporis, diei, noctia. 3) übettt. syl-
tabarum o. bet Silbenmcffnng , pedurn; longitu-
dinea et b. in sonia; ». bei Siebe bie ftütje,
Öebrängtpeit brevi tati eervire; brevi tatis imi-
tatio; reapondendi; brevitatia causa bet ftürjc
wgen, um midj futj ju faffen.
brevitir, adv. m. comp. u. sup. futj 1) 0. Siaum
•brevius compellere in fütjetett «reifen ; (Tac.)
omisso arcu, quo brevins valent; äpnl. b. com-
mutata (verbat auf einen futjen Siaum bc* Sorte«
■= imr wenig Cie. or. §. 135. 2) übertr. n) o. ber
Hilbenmeffung futj (®gf. producte). 6) o. ?lu*=
brntf furj, itt btt Äürjc, mit wenig Sotten
dicere alqd; samm&tim breviterque describere;
b. attingere, tangere, rem; agam quam brevi* -
firne potero; quodque ego pluribns verbis, illi
brevius (sc. dixerunt).
Krifcreita, ei, m. ein punbettanniger Siiefc.
Brleautcx, tum, m. mätptigc BBlfcrftpaft im itörb--
tidjen Britannien 3>ao. ItrigantTcus , adj. al«
Beiname bc« IuUns, Scpwrftcrfopn« bc« Civi-
lis Tac.
'Rrimo, us, f. [Bpipa, bie Sdjretflirfje] Beiname
bet Jpefate
•Hrinlütcs. tum, m. Bölferfdjaft in Sigurien.
Ilriseis, Idis, f. Xodtter bc« Brijc«, ipippobamia,
Äricgigcfangenc n. beliebte bc« Brfnde«.
ßrlUnnia niept Britt.), ae, f. fflrof|britan =
nien, Englanb u. Scpottlanb. X)ao. 1) Brltan-
Bucepbalas. 107
nlcns, u. *-tannus, adj.-, subst. BriUnni, örum,
m. 2) Britanniens, i, m. Sohn bc« Äaiier«
Slaubtu« u. feiner erften (Semapliu SJicffalitta Tac.
Brlttll f. Bruttii.
Brlxellum, i, n. Stäbtcpcn in Oberitalicn.
Brixin, ae, f. Stabt in Dbctitalien, j. Brc«cia.
Jan ltrixiäuus , adj.
•Brömlus, ii, n. (ß^öuiot bet Üärmcnbc] Beiname
bc« Bacipu*.
Bructerl, örum, m. Bdlferf<baft im notbwcfllitben
^eutfcblattb. Xat). Bructbru», adj , Tac.
brüma, ae, f. fjfgj. au« brevima — brevissima
sc dies| I) ber fürjefie lag im 3<tbtf, bie
SBintcrfottncnwenbc. 2) überb- Sinter, Sin =
textälte *Tiberis per brumam b. i, ein gtnfebab
mitten im Sinter, *pl. tepidac. Ba». Imimälis,
e, adj. 1) jur Sinterfonncnmcnbe gebbtig,
signum bc« Stcinbocf«, orbis Senbcfrei« bc«
Steinbode; dies bet fürjtjlc lag; fdiebu« b. in
ben fütjeflen lagen, im tiefen Sinter. 2) überl)-
wintcrliib tempus, horae, sidus.
BrundlstHm (nitbt Brundus.), ii, n. Siabt in Ma
labrieit am abriat. SJleetc, gew. Ort bet Übctfabrt
nad) @ri«bentanb, j- Brindisi. Xao. Brnndisi-
nus, adj.-, subst. -sini, örum, m.
Bruttii, örum, m. bic Bruttier im füblitbficn
Seile P. 3talien; metott. ba« Uaub ber Brut*
ti et esse in Bruttiis. X?aO. Bruttlns, adj.
brütus, I) adj. 1) *f<bwer, ftbwetfällig, uns
bewcglid) tellus. 2) tp. oetnunftlo«, bttmm,
in bet tlafj. Betiobe ttut in Slttfpiclung auf beit
Slamen Brutus. II) Beiname eiltet rBm. flamilie
in ber gens Iunia; 1) ber Siammoaict bctfelbm,
Lucius I. B., bet burt^ fingierte Xummljeit (ba^.
bet Slamc) gerettete Bcrmanbte be* Tarquinius
Supcrbus, bet Befreier SiomS o. bet füniglidicn
^errfipaft. 2) Marcus 1. B., SJiebltttg, aber fpätrt
Blötber bc« Eäfar, ffreuub bc« Eiceto, berühmt
al« tHcbitft u. Bh'l°fDbb- 3) icttt Berwanblet
Decimus I. B., bet ttod) ESfar« lobe gegen Sltt
toniu« fömpfte. (Xao. llrütinus, adj. brutinifd),
bc« (Marcus l.) Brutu«.
* Bütiasls, fdis, f. adj. au« Bttbafu« (Stabt in
ftarien).
Bühastis, is, f. ägpptijdw (Göttin,
büblle, is, n. [bos| 9t i ii b c t - ob. Cthfenflall.
bübo, önis, m. (als f. b. Verg.) Upu.
bübulcltor, dep. 1) [bubulcus] ben Od)fcufnc(f)t
matpen Plaut. — bäbulcns, i, in. [bosj 0(ftfen = ,
Slinbertreiber, = f ii e t. — bübnlus, adj. | bosj
jum Sfinb gepörig, Otpfen-, 9t i nb = , fimum,
feaseus; bubula sc. caro Siinbfleiftp. — bücneda,
ae, m. fboscaedof bet mit einem C(pfen =
jicmet ®epeitfcpc Plaut.
bucca, ae, /'. aufgeblafenb ob. BoUgeftopfte Bade,
fluentes f. fluens 2); sufflare sibi, inflare buccas
Plaut.-, merito illis luppiter ambas iratus b.
inflet Hör.-, piet». gamro, scribere quod ob.
quidquid in buccam venit alle«, wa« einem in
ben SRunb fommt. XaB. buccca, ae, f. bet Bi f»
fen Aug. b. Suet. Aug. 76.
bucclna etc. f. bucina etc.
bucco, önis, m. [bucca] eigtl. Bau?badc, bap.
leeret ob. poplet Scpmäper, Xölpcl riaut.
buccüla, ae, f. [dem. B. buccal ffleine ob. jarte
Bade; bap. an bem £>cfm eiitBifter ob. Baden =
ftüd l.iv. Tao. buccfilcntuü, adj. oo(L ob.
pauBbadig Plaut.
BücBphilas, ae, »i. [maceb. ßcn-yrgälac] ba«
1 08 ßucephala
mit ber gigur eine« Ccbfcnfopfe* gejcidjtteie ob.
B. feinet breiten Stirn fo genannte Ceibpfetb
Kiejranber? be* ©ro&en; biernad) eine 8. Älejanber
am Sjpbafpc* gebaute ©labt Bücephäla, ae, f
ob. -Ic, es, f.
*bücörös, ön, n. [fWxtpaic] mit Ocbfen«
börnern.
bücTua (falfd) bucc.), ae, f. [au? bos u. cano =
Sub« ob. ^irtenborn, gräciftert ßvudrg] 1) febnerfen
förmig getsunbene* §om (ogl. tuba), bef. Signal«
born a) ©irtenborn Verg. Aen. 7, 519 (ogl.
v. 5t3). 6) um baburrf) eine Wenge fdjnett ju
Berfammetn ob. ju entlaffen eignum, quod erut
noturn vicinitati, bucinä datur; bucinä convi-
▼ium dimitti Tac. c) im militärifd)en ©ebraud),
um ba« 3«<ben jut Hblöfung ber 9ia(bttt>acbni
(vigiliae) ju geben ad tertiam b.; *q uortA b.
2) *bie gchmnbette Iriton*muf<bel. ®ao. bü-
cluätor, öris, i». §ornbläfer; tp. b. existima-
tionis meae 9lu*pofauner.
büeöllcus, adj. | poi>xolixöf] »u ben Wirten ge«
börig, Ritten«, Iänblitb modi Ov.
bucülu, ae, f. [kw] junge Äub, gätfe.
Budalla, ae, f. Stabt im ©ebiet B. Simtiunt.
bufo, önis, m. Sröte.
bulbas, i, m. [fJotpös] Rmicbet.
+büle, es, f. [ßoolij] (feit.) ber griednfdje Senat.
— fbülonta, ae, m. [0otiln>ri;ej (feit.) aried).
Senator. — bülcutermni, ii, «. [ßovUi-Tijgtov]
(feit.) ©crfammlungöort bti gried). Senat*, SHat«
bau* Cie.
bullina, ae, f. [ßotU»poe] §cifibunger, nad)
ftonjeft. b. Plaut. Men. 212.
bulla, ae, /’. 1) SBafferblafe Ov. 2)angefe|>ter
Sierra! an tbätfn, *fflürteln, bet ©utfcl. 3)
eine oft golbenc fiapfel, in ber ein Wtnulet Ber«
ftbloffen mar u. bic am iieibe getragen marb.
Bullis (Byll.), Idis, f. Stabt u. Sanbfdjaft in
3nprieit. Jao. BuIlTdenses, ob. -lienscs, ium,
autb Bnlliönex, num, u. -linl, ürum, tu.
bümastus, adj. Ißovpaato. grofjbrüftig] eineScbc
mit groben Iraubctt Verg.
Bübälus, i, m. ©ilbpauer au* GI)io«, Sttt«
— Cadmus.
genoffe u. geirtb bc* ^ambenbiebter* fcipponaj;
llor.
Burdlgäla, ae, f. Stabt in Gallia Aquitanica, j.
©orbcauj.
Bürl ob. Burli, örum, m. ©öllerfdjaft im norb«
öftlicben ©ermanien Tac.
bürlx, is, m. Jtrummbol* am ©finge Vjr9-
Büxiris, tdis, m. mtjtbifdjer König in Ägoptcn,
ber bie grentbew opferte.
bustlripus, i, m. [bustum u. rapio] ber bie
©rabmäler beraubt, al* S<bimpfmort Plaut.
— bustnürins, ii, i«. [bustum] jur fieidjen«
branbftätte gehörig, gladiator ber in ben an
bet ficicbeitbranbftätte Beranftafteten Spielen ben
©erworbenen ju ®bten Wmpft.
bustum, i, n. [buro =* uro] Crt, too bie iteiipe
Berbranut u. beerbigt marb, 8eid)tnbranbftätte;
bap. überb- ber über bie Üeitbcnafdte aufgeworfene
©rabbügcl, ©rabmal, ©tab; B. SebladjtfelB
civilia b. Phiiippoe. — Ad Busta Gallica ©egenb
in 9tom, Wo GamiDu* bic gefallenen ©aDier batte
Betbrennen u. beerbigen laffen; übertr. ein ©rab,
bie Stätte, too, ob. bie ©erfon, burd) wcldje et»,
oemitbtet ob. oerborben wirb, cui templum illud
fuit b. leguni omnium ac religionum; tu, b. roi
publicae; *b. nati o. XeteuS, ber feinen Sobn
gegeffen t)atU. . , „ . . _ .
Buthrötum, t, n. autb b f- Stabt m ®pt«
ru*, j. ©utrinto. XaB. -Uu8, adj.-, subst. -Ul,
örum, m.
bütbysia, ae, f. | ßov&vota) SKinberopfer.
Butrötus, i, in. glufj im ©ruttiftben bei Botri
Buxcntum, i, n Stabt in Sinfonien.
bnxifär, lera, förum, aAj. [buxug-fero] Sutb*
bäum tragenb Ct.
buxus, i, f. u. buxum , i, n. [iröjos] ©u©*«
bäum, ©utb#banmbolj, bab- *n. oerftbiebeuen
au* ©ud)*baum gematbten ©egenftänben (glöte,
Sreifel, Stamm, Stbreibtafcl).
Bvllis f. Bullis
Byrsa, ae, f. [Bvgaa] bie ©urg o. fiartbago.
Byxantlum, ii, n. ©njanj. j. Konftanttnopel.
lao. -tiux, adj. ; aubst. -tii, örum, m.
c
C 1) al* ©omame => Gtyus. 2) al* Habljetcbett «=
100. 3) bei ber 9lbftimmung ber iHitbtcr — con-
tlemnoj bab- C. litera tristis bfi|t- *) Cal. f.
Kal. 6) Cn. nl* ©orname >— Gnaeus ob. Gneius.
6) Cob. = Consul; Cobb. = Consules.
caballus, i, m. in ber*oII*jpr. gemeine* $ieitft«
pferb, Älepper, ©aul. Spritb». optat ephip-
pia bos piger, optat arurc c. feinet ift mit feinem
Stanbe jufrieben llor.
C'abiUönum, i, n. Stabt in ©aüien am 8rar, j.
Chdlons aur Sanne.
Cabira, örum, n. Stabt in ©ontu*.
(’Äbirl, örum, m. [A'cißf ipoi | mtjftifdjc . bef. auf
l'entno* u. Samotbrafe oetebvte ©ottbeiten.
cuchinnätio, önis, f. [cachinnoj ba* gellenbe
Siatben, ba* Siadjen au* tollem $a(fe.
cüchinno. t. laut auiladjen. — caehlnnus, i,
m. ba* fdjallcnbe ©eläebter, tollere c. auf«
fdjlagen, feffundi in cachianos; cachianos irri-
dentium commorere; ‘oachinni (undarum) laute*
©eplätfeber.
caco, 1. 1) laden. 2) beftbmicren caeata
Charta Ct.
feacoxelus, i, i«. [xaxo'fijtof] ber ungefebidte
©adjabmer, 3fad)äffer.
oaeüla, ae, in. Solbatenbicner Plaut.
cacümeu, fnis, n. Spipe, ba* äugerfte fpip au*
laufenbe Eube eine* ©egenftanbeS, bef. eine* ©er
ge*, Stuppe, ©ipfel; eine* ©aume*, ffiipfel.
Tao. cücümTno, t. jnfpipen *summas auree.
Cäcns, i, m. B. Sjrrtulc* getöteter UaUftber Siäuber
cidftvor, eris, n. [cado] t) toter Körper B.
einem Wenfeben ob. liere, Sieidtnam (B. ber
toiberliibcn Seite betrachtet), Clodii crueatum;
al* Schimpfwort 21a* — ein ucräditlidjer Wenfdr
2) cadarera oppidorum dhlincn, i nimmer Sul-
p%c. b. Oie. fam. 4, 5, 4. J>aB. cldärerösuB, adj.
leicbenbaft facics Ter.
Cadmus, i, m. 1) Sobn be* pbönietfeben König*
Cadmeis — caecus.
109
%nor, ©rünber brr ©urg t). tbeben. Sau. n)
‘Ctdmeis, teils; f. adj ; audj tbcbanifcf);
•wist lodjtcr beö Kabmuö. 6) "Cadintus, adj.,
auef subst. (A'ep.) Cadmöa, ae, bie
®utg o. tbeben, 2) ein genfer jur geit beb (joraj.
tido, ceetdi, cäsum, 3. fallen 1) eigtl. at bet =
abfallen, »ftür^eu, hinten deorsum Plaut ;
homini ilico lacnmae gaudio Tcr.\ ex, {Plaut.)
<le equo; in terrain; arma de manibus civium
impiorum delapsa ceciderunt; *folia lapsa e.;
‘caelo; *de montibus (p. Schatten) ; fcadentiuiu
fdiminum epecies ; *sol ob. Arcturus cadens
ntergebenb, »cadente die; »eurus legt fief) ;
Hugo» c. (b. i. Derftummt); übertr. »entfallen,
terba cadentia (jufäflige) tollet; amnis in sinum
narie; leriaa casura pila mit geringerer Straft
treffen Caex. b. c. 3, 92, 2; o. SBurf beb SBürfelS,
bdeofeS fallen, geworfen werben, quod ce-
cidit forte Ter.; ut cuique ceciderit primo. 6)
j einer aufrechten Steilung in eine liegenbe fnl =
len, jtürjen prolapsus c.; *in pectus pronus.
öiem. inSbef. fterbenb fallen, getötet wer»
ben, umfommen, bleiben, bef. im Kriege in
»eie, in proelio, pro patria, pauci de nostri»,
'fab alqo B. jmbä. £>aub; fin acie ab honte;
'gefhlathtet werben hostia.
J) tp. a) unwillfürlid) in etw. ^incittlommen,
•geraten, einer Sache unterworfen werben,
in morbum erlranlen, in conspectuin gcjet)cn
irerben, sub oculos, aub sensum in bie Äugen,
in bie Sinne fallen; sub amrium mensuram; in
potcatatem ob. sub Imperium alcU; res c. in
"'gitatiooem, in otfensionem, suspicionem alcis
wrb ©egenjtanb bet ©ebattfen. 6) b. ber Seit
treffen, etntreffen in alienisHimum tempus
sdveatus tuus; ntimmi in eum diem finb auf
jenen lermtn fällig, c) ju etw. paffen, bet
latbm. ftattfinben, unter etw. gehören aegri-
tado non c. in sapientem finbet nicht flatt bei
bent Seifen; mentiri non c. in virurn bonum;
boc rob eandem rationem. d) fich ereignen,
«intreffen, begegnen, wiberfalfren, jufal»
ten, ju teil wetben hoc mihi peropportune,
qaod etc.; hoc percommode, quod etc.; inspe-
«nti cecidit mihi, ut etc.; rerebar quoraum id
•aanrum esset; cum aliter res cecidisset ac pu-
taese«; res praeter opinionem; *vota werben er»
fällt; *quo promissa c. et somnia Pythagorea;
Bieres male haben (flechten (Erfolg; si minus
fcitissimi viri virtus civibus grata cecidisset
C'tc. p. Mil. §. 81; non omnia secunda Caen.\
*fortuna secunda iji günftig; nisi misericordia
tu perniciem casura esset Sali. ; multa fortuito
in melius casura Tac ; ad, fin irritum, {Plaut.)
>n cassum fehlfchlageit ; prima consiliorum fru-
ttra ceciderunt Tac. e) fallen, fich »erlieren,
tftminbern, abnehmen, finfen animi ca-
*101, c. animi* ber Wut filtft, ben Wut finfen
taffen; »cecidere illis animique manusqne; pre-
tiont finit; tua laus cecidit; *vota bleiben unet»
fällt; »vocabula fomnten ctufjer ©ebraud). §ieto.
t caasft ob. fonnulä ben Projeg Btrlieren; *B.
ftümenflücf burchfaQen Hör.; ähnlich o. SRebner
amtor si semel constiterit, nunquam cadet; B.
®an!erottierern , turpius est privatim c. quam
publice; nberlj. ftürjen, unglfidlich werben,
nmlommen, D. t Prämien de. Lael. §. 63, con-
inratiorris crimine, fraude muliebri et impudico
Vitelüi ore Tac.
3) t. t. b. SBörtern ob. Silben enbigen, au8-
lauten in syllabas longiores; sententia nu-
merose c. hat am Schlug einen rhpthmifchen
tottfaQ ; inöbef. qoae c. simiiiter biefeiben Kafuö
haben (bie (figur beS yomöoptoton) ; ut extrema
eundem referant in cadendo sonum. 4) *ju =
rüdfallen, »finleu omnia bunt ex ipsis et
in ipsa c.
cAdüceAtor, öris, in. [caduceusj ein im Kriege jnm
(feinbe abgefebiettet fterolb, Parlamentär. —
rädiieeas, ei, m. ^erolböftab, finöbef. beö
Wcrfur alö ©ötterboten. — »oädücrfer, cri, m.
[cadnceus-feroj beit fjerolböftab tragenb, Bei-
name be8 Werlur.
cädücus, adj. [cado] 1) »fallenb, gefallen,
folia, fulmen herabgefChleubcrt; tp. *c. bello
gefallen im Kriege = getötet. 2) jum [fallen
geneigt, leicht faltcnb, abfällig vitis na-
turA est c.; »frons, *flos; *lignum c. in domini
caput baö einft fallen wollte llor.; tp. »iuvenis
jutn tobe beftimmt. 3) tp. hinfällig, Ber»
gänglich, nichtig res humnnae fragiles cadu-
caeque; corpus c. et infirmum; c. et incerta,
•fama, »preces, »spes, »verba, flabores, ffelici-
tas. 4) t. t. bereditas c. an baä Ärar ob. ben
ifiöfu« faBenb, httntgefallen, hetrcnloö.
Cädurcl , öram , m. gaUijcbc ©ölterfchaft in Äqui
tanien; fCadurcus.
cädns, i, m, [xados] grofier irbener Krug ä“m
Aufheben fliiffiger u. troefener Sachen, bef, beö
SBcine«, auch »Äfchenfrug.
Cädüsli, örum, m. Poll an ber Sübwcftfeite beö
tajpifcbcn Wceteä.
CaecTlius, 9lame einer römifchen ©cnä, au« web
eher bic Samilie ber Mctolli bie belannteftc ift;
1) Q. C. Met. Maccdonicus, bet Wacebonicn 146
o. (Ehr. gut röm. prooinj machte. 2- Q. C. M.
Celer, ©rätor unter bem Konfutate (Eicero*. 3) Q.
C. M. Nepos, ©ruber beö M. 2), ein ©egner beö
(Sicero. 4) Q. C. M. Nnmidicus j. Numidia. f>) Q.
C. M. Creticus eroberte alö Konful bie fjnjel Kreta
u. bejmang bie Seeräuber bafelbft. 6) Q. C. M.
Pius (Sci))io), Sohn beö Scipio vlaftca, Äboptio»
fo^n beö Q. M. Pius, Sdjwiegcrfohn beö pom
»ejuö. 7) C. Statius, Kontöbienbichter, »feitgenoffe
beö Snniuö. tan. CaecTliu« u. -Anus, adj.
C'aeciua, ae, m. ©ciname ber auö (Etrurien (tarn
menben gens Licinia; A. Licinius C., für Welchen
(Eicero bie noch öorhanbene SRebe hielt.
eaceltas, ätis, f. [cuecnsj ©linbheit; tp. animi,
mentis, libidinis. — caeco, 1. 1) fhlinb
machen, btenben. 2) tp. a) blcnbcn, oer=
b l e tt b e n largitione men tos improborum ; cae-
cati libidinibns. b) Ber buntein celeritate cae-
cata (unoerftänbliche) oratio.
( aoeübnm, i, m. ein burch cblen Sein berühmter
Ort im (üblichen Kalium. t)aB. -bus, adj. vinum
C. U. bl. »Caecubum, »Caecuba (pt.).
caecns, adj. m. comp, beö Kichteö entbehrenb l)aef.
ber nicht [eben lann a) blinb catulus; *f *ubst.
caocus ein ©linber; fprichw. (Liv.) apparot id
etiam caeco; {Hot.) c. iter monstrare vult. b) tp.
a) geiflig u. moralifd) blinb, Berhlenbet ille c.
atque amens tribunus; animns cupidine; prac-
ceps et c. fertur; avaritiä, cruaelitate; non
solnm ipsa fortuna c. est, sed eos etiam ple-
rumque efficit c. , qnos complexa est; caecos
reddit cupiditas atque amentia; in re, in con-
templandis rebus; ad belli artes nichts Oer
110
caedes — caelum.
ftcpcnb ». JC. ß) 0. Äffcftett timiditaB, impetus,
timor, *amor. 2) paus, wa® nid)t gelegen Wer:
ben fann a) »erborgen, »erftedt, unfieptbar
res c. et ab aspectus iudicio remota; pericula;
•fores »erbedt; *vulnu8 im Siüdeti ; corpus bie
Siüdfeitc beb ic. ; ictus Sfttdmftreicp, ^picb; *saxa
blinbe Stippen; *vada; *freta; meton. ’murmur.
b) ». fiolalitüten, ppt)j. 3llßänben. bic fein Sicpt
paben, buntel, finfter, unburepfieptig nox;
domns; *acervus, *tenebrae, *caligo. SpriepW.
caeca die emere alqd auf fttebit Plaut, c) tp.
a) buufet, »erborgen, unergrünblicp, un =
ermcibl id; cur est hoc tarn obscurum atque c.?
crimen; *scelua; *fata, *sora, ‘eventua. ß) o.
bem, toobei nrati nicht weiß, woran man ift, un=
jieper, ungewiß, jwedlob, }ieftob, erfolg:
lob obscurn ape et c. exrpectatione pendere;
oxsecrationes bic blinbling« 'ben Scpulbtgcn u.
Unfepulbigen) treffen ; *undae : »in nubibus ignes
blinbling® bahinfahrenbe; *Mars blinber Äampf,
». ber üeibenidjaft erregt.
caedes, is, f. [caedo] eigtl. ba® Süllen, bah- ba®
Slieberpauen, töten, fomohl ». einem ©injel:
nen — iotfeplag, Sllorb, alb ». mehreren —
Sticbermehe lung, Qlcmcpel, ®lutbab lega-
torum, magistratuum , privatorum; Genabi (=•
Genabensi) caedo Caes ; magnam civitim c,
facero, perpetrare, edere; cum interea c. in-
dignisaimae maximaeque factaesint; sine caede
ohne Scpwertftreicp Hör.-, e. einem 9Hotban =
f cp lag Verg Aen. 3, 266; and) *». Zieren, bef.
Cpferticrcn. $icTt. tp. a) ’aeervi cacdis Raufen
». Srfcplagenen; fplcnae caedibua viae. b) *ba®
burd) Sßorbcn »ergoffene Blut, respersua
trat cm i.i c.; m ade re caede; pl.
caedo, cectdi, caeaum, 3. [fiuufatio. ju cado] 1)
füllen, hauen (mit einem feparjen Serfzettg),
umbauen, abpauen, zerhauen, aubbauen.
aubbretpen arbores, silvam, murum, lapidem
(aub bem Steinbrucp) breepen; ’securibua umida
vina. Spricht», ut vineta egomet coedam mea
mir felbft inb ftleifcp fepneibe, mir felbft fepabe,
meine eigne $jaut zu SJlarttc trage llor. 2) f ä I
len, niebetpauen, uicbermatheu, töten
liominem; bef. in ber Stricgbfpradic fowopl ».
bem einzelnen Sritibc alb ». bem feiublicpen^eere;
and) ». Zieren, bef. Cpfertieren, töten, jcplacp =
ten gregem, hoatiaa, victimaa; *caesua (»er--
aoffcncb! Banguis. 3) iiberp. an ob. auf etw.
i (hingen, paucn, Hopfen ianuam aaxia, *arva
calcibuR, alqm verberibua, virgis, loris, auch bl.
c. peitfepen ; pugnis; populum saxis werfen;
fpriepm. (Plaut.) c. atimulos pugnis burep un
nüpen SBiberftanb bab Übel »rrgrüßem; tp. caedi
teatibus burep bie beugen gebrüngt werben ;
(Sonoerf.) c. sermones plaubern, gemütlich
fcpwapen. 4) c. pignora f. pignue. 5) partic.
caosa, örum, n. a) ruta c. ob. ruta et c. f. ruo
2) c). b) fpticpW. inter cacaa et porrecta eigtl.
jwifepen bem Scplacpten ber Cpfertiere u. bem
Vlubcinanberleaen ber ©ingeweibe auf bem Slltar,
mitten im Opfer, jur ungelegenen Seit.
caclümen, luis, n [caeloj (poet. u. fpüt.) palb
erpabene Slrbeit. — eaelätor, öria, m. [caelo]
ber ftünftler in halb erhabener Slrbeit, ®t =
felcur, Zoreut. — -f-caelätärn, ae, f. [caelo]
palb erpabene Sir bei t ob. Sigur.
caelebs (niept coeleba), llbia, a>(j. unoerpei;
ratet (fowopl ». einem Sitwer al« ».einem 3«U9'
gefeit en). §ier». *a) vita, lectua einfam, epelo*.
6) platanus an welcher leine Siebe pinaufge
jogen ift.
♦cuclcs, Itis , adj. [caelum] pimmlifd) regna;
inbbef. nabst, •itcs, in. bic iiimmtifcpen, bie
öötter; (feit.) im sing, ein ®ott.
caclestls, e, adj. [caelum] 1) pimmlifd), jum
$immel gehörig, $immel=, rea (pl.) c., orbia;
via; c. aqua Siegen; subst. cuelCBtes, ium (*um),
m. bie @ötter, * (feit.) sing, ber |)immlifcpe,
bic ©ottpeit; caelestia, ium, n. Zingc am
$immel, £>immel®lörper; snpera et c. cogi-
tarc; ’temptare c. ben Slttffcpwung jum Rummel
2) göttlicp, f. ben Woltern perrübrenb irae
Litt. ; *numen , ’auxilium ; subst. n. pl. bie 0 ö t --
terangelegenpeiten Tac.\ tp. ausgezeichnet,
bimmlijd). göttergleicp legiones; ex illo c.
Epicuri de regula et iudicio volumine; ’mena.
Caelianus f. Caeliu8.
eaeltb&tuN, ur, m. [caelebs] ber epelofe Statt»,
©pclofigfcit, Sölibat.
Cucllcölus, i, in. [dem. ». Caelius] ein leil beS
cülifcpen Bügels ; »gl. Caeliua 11).
Caelimontänus, adj. jum Caelimontium, bet ben
cülifcpen .fcügel ciuid)ließenbcn zweiten Siegion ber
Stabt Siorn gehörig, eälimontanifep.
Caelius, I. Benennung einer röm. fflenä 1) C.
Caeliua Caldua, geitgenoffe beä SlebncrS L. Craa-
sua. 2) L. C. Antipater, röm. Slnnalift u. Sie cp t®.
gelehrter. 3eitgenofic ber fflraccpen. 3) M. C.
liufus, Staatsmann u. Slebner, greunb Sicercw
u. o. biefem in bet noch »orpanbenen Siebe ott=
teibigt. 4) C. Vinicianua, Befeplöhaber ©äjarS in
^ontuö. II) Caelius mons, einer ber fcügel Siome,
®a». Coellänus, adj. orationeB (be® C. Rufus
I) 3); subst. Caeliana, örum; n. bie Schriften be®
C. Antipater, I) 2).
caelo, 1. [caelum ©rabfticpcl] 1) cifclieren, in
erhabener Arbeit in SRctaU auäfüpren (ßeüpen,
fpüter auep gießen), fepnipen speciem argento,
scuta auro, argento; *quae Clonua multo cae-
laverat auro; vasa caelata; caelatum aurum et
argentum; *c. fortia facta in auro burep (£ije
lierung in (Solb barfteUcn; *». üpnlicper Slrbeit in
anberen Stoffen, z Ö §olz 2) *fp. »• anberen
ftunftwerlen petuorbringen, ausfüpren opus
novem Musis caelatum.
‘caclicöla, ae, f. [caelum u. colo] .ü i m tn e 1 ® ^
bewopner = ber ®ott — ‘caoHfer, tera,
ferum, adj. [caelum u. fero] ben fcimmel
tragenb, Atlas.
caclipötens, ti«, adj. [caelum u. potensj m ü cp
tig im Fimmel Plaut.
caelum, i, n. 1) ber §immel, c. contingere (0.
febr popett Wegenftünben) Liv.\ *aequata ma-
ch irtu caelo; futmina iaciuntur de caelo; de c.
(Sölip) tangi, ici, percuti; in ber Slugurfpr. de
c. eervare •lt)intmcl®zeicpen beobaepten, de c. fieri ;
c. albente, vesporascente c.; fpricpw. (Ter ) quid
si nunc c. ruat? ». eitler Sfurcpt. 3n#bef. im
engeren Sinne o) $iminel®gcgcnb, Horizont,
^limmelSftricp cuicumque particulae caeli of-
üceretur; hoc c., sub quo natus educatusque
sum; c., non animuin mutant qui trans mare
currunt Hör. b) fiuft, Sltmojppärc, SB i t -
terung, Icmpcratur, it lima caeli temperatio;
salubre, piugue ct concretum, tenue purumque,
Spiritus buiu8 c.; *serenura; ’apertum; *dubium;
•liquidum; *non tractabile: ’mos caeli varius;
Caelus — Caianus.
111
•repnrgato c. 2) bei §immel als Sohnfip
bei (Hättet, de caelo delapsus mie ein Bote
be« £>imntcl# de. ; patricios esse facto«, non <le
caelo demissos etc, burdj göttlichen Urfprung Liv.\
inSbej. zur Bezeichnung bei XI n ft c r b t i rfj f c i t caelo
Maua beat Hoi'.; decretum patri suo c. Tac.
3) t) ö ft e r SRufjm ob. grigtcS ffllüd ferre,
tollere alqtn in caelum jmb. fehl pirijen ; de c.
detrahere alqm — jmb. feine« Ijotjcu 'Jiutjmc« bc
tauben; in caelo sum ob. digito c. attingo — id)
bin pödift glüdlid) ; and) qui c. tfelbft bas fjödjftc)
vituperant Pliaedr. 4) ’bie Cberloelt falia ad
caelum mittunt iii9omnia Manen.
('•eins, i, m. bet Fimmel perjomficicrt, Sohn bc«
Äther u. bet XieS, Batet beS SaturnuS, Sultan,
SRertur, bet BenuS.
caementum, i, n. [ft. cacdimentum u. caedo]
Siudjftcin jum SJlaucrn, gelbfieitt.
raena etc. {. cena etc.
Caenens, ei, m. 1) o. SlatuS gejeugt, anfangs
SRäbchen, mit Slawen Caenis, fpäter in einen
Sttiabcn oettoanbelt m. Slawen Caeneus Or ; in
lungetcpttem Berhältni« Verg. 2) b. ffleitoffc beS
Änea« Verg.
Cxcnina, ae, f. Stabt in fiatium, Ov. Xat>. a)
adj Caeninns. 6) siebst. -nenses, ium , m.
Caenis Wia, f. a) f. Caeneus. 6) fionlubine bc«
BeSpafian Suet.
caenam, i, n. 5t ot , Sdjtnup, Unflat male
olere omne c.; tp. nichtiger u. Detnd)tlid)ct
Stanb ex c. plebeio consulatum extrahere;
and) als Schimpfwort o caenum! bu fchmupiger
feil! Plaut., Cie.
taepa (cepa), ae, f. u. -pe, n. gwiebel.
Caepio f. Servilius 1) 2) u. 3).
Caere, indect. n. Stabt in Strutien; adJ. Cae-
re*. ftia; f. Caerites.
eaerimönia auch caerem, nicht cerem., cerim.),
ae, f. 1) ßhrwürbiglcit, .'jjciligfcit lega-
tioni» ; floci; faugendam (esse) c. loco. 2) bic
butch äufeeie tcligiöfc fjanblungen an ben Zag ge-
legte heilige Scheu, ®hlf“t(hL Belehrung
metus et c. deorum; sacra Cereris summa
maiores nostri religione confici oaerimoniaque
voluerunt; summa c. coli. 3) heilige $anb*
lung, teligiäfet ®ebrauch, religiöfe Sitte,
ßeremonie, Bepulcrorum bei Öcabftdtten, fe-
tiales, bellica, (Tac.) libri caerimoniarum
Stituale.
Caerites (-retes), m. (Einwohner bet ctniSlifchctt
Stabt ttäre. Slach bem gallifdien itrige mar
jnetft mit ihnen hospitium gefchloffen, fpäter aber,
als fit abficlcn, mürben fte römifche Bürger sine
saffragio, bah. bet Slawe fpäter einen civis sine
suffragio über!), bezeichnet u. in tabulas Caeri-
tum ob. (alS adj. ) Caerites referri = Bürger
ohne politifche Siechte (Stimmrecht u. Siecht ju
tebrcnftcHen), alfo Kirariet (f. aerarius) werben;
(Hör.) Caerite ceri digni mürbig unter bie
■81011« oerfept ju »erben.
Caeroesi, firum, tu. belg. Soll um Sujremburg ob.
l'utttd) Cae».
eaeräleu* u. ‘caerülns, adj. 1) buntelblau,
‘farbig, fdjmatjblau, bläulich a) *». fjimmcl
caeli templn; n. pl. subrt. cacrula caeli bie
Blaue bcs Rimmels, b) *o. SKcer , glüffen u.
barauf bezüglichen Xingen campi Plaut., aequoro,
aqua; nurus (Neptuni); deus, dii; freta, gurges;
mater (sc. Achillis) = Thetis; oqui (Tritonis);
lympha, gutta; fons SBafferleitung zu Slom Suet.
Claud. 20; * rührt, n. pl. caerula Bläue beS
SJleereS. c) B. anbtrn (Dcgenftänbcn oculi Ne-
ptuni; color; (Tac.) oculi. 2) *bunfelarün cu-
cumis; arbor Palladis meetgrün (Oom Olbaum);
fdjwärjlich, bunlcl vitta, equi Plutonis, pup-
pis, nubes, imber.
Caesar, üris, m Slawe einer fjamilie in bet gens
lulia. 1) Lucius I. C., Klnbänjjct be« SJlariuS u.
Sintta. 2i beffen Brubcr, Gaius 1. C. Strabo,
bclannt als Slebn«. 3) Gaius I. C., ber Xittator.
Sein Bnroattbt« OetaoianuS, ber nachherige
faif«, nahm ben Slawen Caesar an, u fpäter
führten bie ftnifer alle ben Beinamen C. mit bem
Xitel Augustes, bis unter fpabriau bet Unterfchicb
auflam, baß ber regietenbe Äaifer C. Augustus
benannt mürbe, ber befignierte Xhtonfolgcr bl.
Caesar, fjiero. a) ‘Caesäreus, adj. u. Xittator
ßäfar hcrrühreitb 6) CaesSrUnus, adj ben Xif
tator (£. betreffenb, cäfariaitifch, beS Säfar;
i ubrt. -iini, örum, m bie Slnhängcr beS ßäfar.
c) Caesarleiisl», e, als Beiname o. Ortjchaften,
Mauretania Tac.
Caesirüa, ae, f. [Xomdpfia] 1) fjauptftabt in
ftappabocicn 2) tleine Sec= u. (pafenftabt in Ba=
läjtina, j. Kairarieh. 3) Stabt in SBaurctanien.
4) o. ben Slämern tolonifierte Stabt in Bh^-
nicien.
caesirUtus, adj. [caesaries] behaart Plaut.
cacsärles, ei, f. (mcifl poct.) baS ftarte imupt-
baar, bcfonb«S bet Stieget promissa Liv.;
•barbae lange« Barthaar.
Caesena, ae, f. Stabt in Gallia Cispadana.
Caesia Silva, ein Salb im uoibrocftlidjen Xcutfd)=
lanb, j. ber fjäfcrmalb Tac.
caesielua (nicht -tius), adj. bicht gewebt Plaut.
caesiiit, c«(j. [caedo] h‘cb»orife, mit Rieben
petere hostem. 2) tp. als rpet. 1. t. = inci-
sim, ro. f.
1. caesltis, adj. grau caesii oculi Minervae,
caerulei dicuntur esse Neptuni; grauäugig
•virgo; *leo.
2. Cue*ius, C. Bassus, lt)riid)er Xichter bc« 1.
3ahrh- n. ßht.
Caeso (h'aeso), önis, m. röm. Beiname.
Caesönins, 1) M. C., Sbil mit Sicno. 2) C. Pae-
tus, f onful unter Slcro Tac. 3) Caesonia, ®e=
liebte u. nachmalige (Scmahlin beS ft. ßaligula.
caespe* (nicht cesp.), Itie, m. [caedo] 1) iHafen =
ftüd, zum Slager^ u. Schanz bau, zum ©ebeden bet
Jütten, zu SU tat etc u. (Stnbtjügdn; auch pb i
meton. a) «Slafenhütte. b) ‘fSlafenaltar. c)
•Bflanzeutnaul. 2) *f31afenplat}, Slafen.
cucstus (nicht eest.), us, m. mit eifernen ob.
bleiernen Snoten oetfehener leberner
Stiemen, ben bie ffaufttämpfer um bic ©änbe
»idelten, um bie Schläge zu oerftärteu, Stampf
riemen, ßäftu«.
caetera*, caetra etc., Caeu*, Cncyx f. coterus,
cetra etc., Ceus, Ceyx.
Caiena, i, m. gluft in SRpfien.
Caieta, ae, f. 1) bic Kimme beS Klnea«. 2) Bor
gebirge u. Stabt auf b« (Mrenzc o. üatium u.
ftampanien, roo nach ber Sage bie Kimme be#
Änca# begraben mar, i. ®aSta
Caius (aber Gaius gelcfen u. weiften« gefchrieben),
b. Xidjt auch Gätus, Sorname; b ben nadtauguft.
$iftor. oorzugsrotifc bet ftaifer C. Caligula; bah-
fl aläntis, adj.
112
Calabria — c&lefacio.
Calabria, ae, f. bic ffiböfllicpe $atbinfel B. Italien.
!£aB. CSliber, bra, bruin; adj.
CalactA , e, f. Stabt an bet Slorbfüfte Stcilien«.
$aB. -tinuH, adj.-, subst. «tini, örum , m.
CAlAgurris, m, f. Stabt in Spanien. Xau. subst.
-YtAni , örum, m.
Calais, in, m. 1) geflügelter Sopti be« Borta«,
® ruber beb 3tte* 2) fingierter Warne eine« fepönen
3ilngling« Har.
calaiiniriiis, adj . [ealamus] (fett.! ba« Siopt junt
Schreiben betreffenb, theca SRopr= ob. 5e=
bcrbücpfc.
Calamis, Win, m. griccpifcpcr Bilbpauer jur 3 eit
beb ifjpibia«.
cAlimister (jeboep fommt biefer rum. niefjt Bor),
stri, tn., -streun, i, «. [ealamus] 1) langeb ropr<
förmigeb Brenneifen, um bic Jpaare ju träufeln.
2) pl tp. übertriebener Scpmuct ber Siebe,
liünftclei, Scpndrfelei calamistros adhibere;
calamistria inurere; {Tue.) calamistri ettinnitus
(oratorum). Xm. caläinlsträtuH, <uij. mit bem
Brenneifen gelräufett coma; mit gebrann-
ten Sotten saltutor.
eälamltas, atis, f. Befähigung, bie Biete ju=
gleich trifft 1) iit rein materieller Bcjiehung, bef.
burep )pagel, Btilwacp«, Biepfcucpe fructuum. 2)
tp. bebeutenber, empfinblicpcr Sdjabcn, llnpeit,
Unglütf, l£lenb magna rei publicae; calami-
tatom perferre, ferre, tolerare; inferro alcui;
uccipere c. erleiben; esse in magnä c.; bei ben
hifiorifem häufig Äricgiunglüd, Wieber=
läge proeliin et calamitatibu« fracti; Cannen-
sis illa.
cüliini Ttösc, adv. [calamitosna] u n g l fl d l i cp Oie.
— cälamYtösus, adj- m. camp. u. sup. [cala-
mitas] 1) act grojje«, cmpfinblicpe« Unpcit u.
Sdjabeti üerurfacpenb, oerberblid), unpciD
b ring eu b lempestas, incemlium, bellum. 2)
jtass. a) grofjem Staben aubgefept. 6) un =
glürfliep, eienb hominen miseri et fortunä
magis quam culpä C., res misern et c., otium;
subst. propenniur benignitas esse dehebit in
calamitosos.
cAlSmus, i, m. |xdlaj*o?] Siopr. £iier». a)9iopr=
feber, Scpretbrobt; levi e. ludere geringfügige
Sacpen biepten Phaedr. b) * SK o p r f l b t c. c)
‘SRoprpfcil. d) *bie Vtngelrute. e) Seinu
rute jurn Bogclfnng. f) füberp. Stengel,
tpalm.
Calamis , i, m. mbifeper ©ümnofoppift.
calathlsciis, i, in. (feit.) dem. B. calathu« Ct.
cälatlins, l, m. |*dl«#os] 1) geflochtener
Korb, in toelcpcn Blumen, 0rücptc, SoBe u. bgl.
gelegt murbcu. 2) fotbförmigeä ®efäfj aub ftolj
ob. TOetaU, Slilcpnapf, ©einfcpale.
CälAtlu, ae, f. Stabt in Kampanien. Tan. CA-
lAtlnas, adj.-, and) Beiname ; j. Atiliu« 1); subst.
-tinl, örum, tn.
cälAtor, öri«, m. [calo] eine Wrt Wiener jum
SHufcn ob. hcrbcipolen, junäepft ber S|$ontift=
ceb Suet.; überp. Plaut.
Calanrea, ae, f. [A'crlaögfia] 3nfel im faroniidjen
SKeetbnfen.
fulcar, iirin, «. f2. calx] (meift im pl.) 1) Sporn
nddere cquo talearia, equum calcaribus con-
citare, +incendere bem Bferb bic Sporen geben;
nubdere c j. subdo 1); jpridpo. (Plin. ep.) ad-
dere caleana aponte currenti. 2) tp. Antrieb,
Siitregung, Sporn quaai c. admovetj (Hör.)
vatibus addere c.; gern, im pl. c. adhibere;
alter freni» eget, alter c.
calceAmentum, i, «. fcalceus] gu^befleibung,
Sttjuptocrt. — tealceArium , ii, n. [calceua]
®elb ju Sdiubtoerf.
fcalceAtus, ni. [caleeol ftufibetieibung. —
caleeo, 1. [calcomi] beftfiupen pedes Phaedr.;
fee; fuiulux; calceati deute« jum Beifien toopl
eingerichtet, im Biibc Plaut.
calceoläriuK, ii, m. [ealceolu«] S djufima tber
Plaut. — culecölus, i, m. dem. B. ealeeu«.
caleeus, i, »«. [2. calx] ber ben ganjen gnfe, oft
aud) noch bie Stnödjcl btb an bie SBaben bebedenbe
Stfiufi, ^albjHefel habiles et apti ad pedem;
(Hör.) laxu«. 3ttbbcf. <i) fcalceos poBcere —
«oleaa; J. solea. b) calceos mutare Senator
tu erben, weil bie Senatoren eine befonbere Sri
Sdptlje trugen.
CalchAH, anti«, m. {. Thestorides.
calciAmentnm etc. f. calceamentmn etc.
calcYtro, 1. [2. calx] 1) pinten aubfdtlagen;
*B. einem Stcrbenben jappeln. 2) tp. mibet-
ftreben, fid) fträubeu Cie. p. Cael. §. 36. ®ao.
calcltro, öniB, tn, (feit.) bilbl. Stfiläger, Slauf =
bolb Plaut.
calco, 1. [2. calx] 1) auf etro. treten, »Tiseera;
pede ac yeatigio alci« calcari Tac. 2) ‘einen
Ort betreten, befinden, viam leti ; ernorem
im Blute waten (B. iHoffen). 3) *fefltreten
agnim. 4) tp. a ) mitSüficn treten, nitber--
treten, unterbrüden liberta« noatra obteritur
et calcatur Lir. ; f gentem , *os«a alci«. 6)
’t^b^nen, Bcrfpotten.
calculn«, i, m. [dem. b. 1. calx] 1) Heiner glat-
ter Stein, Demosthenes c. in os comectis
summa voce multos versus uno spiritu pronun-
tiarc consuescebat. 2) inöbef. n) *t Stein im
Brettfpiel. 6) ber Stein auf bem Siedjenbrctte,
baf). tp. Sietfinung, Berechnung voluptatam
c. suiiductis naepbem fie ben (waijrfipeinliihen)
®e»inn an Su[t genau berechnet, vocare alqd ad
calculos etm. einer Berechnung unterwerfen, bilbl.
amicitiam ■= itidjl mepr ffiefäfligfeiten ermeifen
a\i man empfängt, alqm mit imbm. abreepnen; ad
illos c. (Berechnungen, Wajrimcn) revertamtir;
tparem c. ponore cum re ©icidjeb mit ©leicpem
Bergelten. e ) in ber älteflcn 3nt bet Boticr =
ft ein, wetfi. um Beifall ob. Sreifprecpnng ju be-
jeiepnen, fcpwarj jur Bejeicpnung be« ©egenteil«,
atrum c. demittere in urnam Oe.; bap. fpricpw.
(Plin. ep.) album e. errori nostro adicere feinen
Beifall geben, d) jur Bejeicpnung glücflicper
®reignijfe burep weifie Steine o aicm laetum no-
tandumque mihi candidiBBimo c. Plin ep.
fenldArin«, adj. [caldus] jur BJärmc, jum
SBärmen gepörig, cella bu« ©armbabc-
j immer.
ealdior f. calidns 2) a).
Caldlns, ii, m. [calda ft. calida; f. calidus 1)]
ber au« Claudius Berftümmclte Spottname be«
Raifet« liberiu« wegen jtincr Irunffucpt, Suet
caldus, Caldus f. calidus.
C&Udönln, ae, f. ba« norbmefil. iiocplanb in
Scpottlanb.
cAlbfacio (calf.), 3. [caleo u. facio] 1) erwär =
men corpus; *forum igue calf,; *ova calefacta;
forum aleatorium fleifiig befuepen, eifrig fpielen
Auffust b. Suet. Auij. 7 1 ; iube huir aquam ca-
lefieri Plaut. 2) bilbl. jntbm. ben Stopf warm
calefaeto — Callifae.
113
mad)tn, jmb. ctlji&en, anfeuern calface ho-
miaem Gc.; *calcfacta corda tumultu. lao.
rilefacto, 1. [frequent.] tüchtig erwärmen ob.
erb l p r ii aquain Plaut.; aenum lignis Hör.;
in ttnnu Silbe actutum virgia calefactabere
Plaut.
cfldfio, pass, ju calefacio, tu. j.
fileodae (auch Kal.), ärum, f. [calo| 1) bet
irjle lag in jebem SJtonat, lanuariae, Apri-
lei; »triste* weil an bic(ert lagen (monatli*) bic
riinfen bejatflt touibni ; fprid)ro. solvere nd Grau-
ens C. — nie, jum 'Jürnmermchrdtag weil bie
9ri($cn jolctje Bezeichnung nid)t Ratten. 2)
»orfl. u. bicht, =■ Dion nt.
Uienus f. Fufius.
rileo, ni, ( partic ■ fut. act. cttlituru» Ov.) — 2.
1) toatm, heiß fein aqua, ignia; »arae ture;
»alio sole o. Üänbern; im Silbe B. bet Gambia
•calee veneni» ofiicma Colchicis ■=■ quasi ca-
luia quaedam es venenorum C. of/ietna; impers.
caletur » calet Plaut. 2) tp. a) B. bei ilciben
iduft. erlebt, entbrannt fein, glühen Homuni
ndbac ab recenti pugna, »aninri spe ; * fervi-
diore mero; »cupidme laudi»; »scribendi studio ;
in agemlo ganz geuet u. glatttme fein, omnes
imb soll Eifer; bef. »feminü b. Siebe entbrannt
fein; abjol. in unruhiger Spannung fein, ben
Kopf soll ljabey b) t>. abftratten ©egenftänben
mit grobem Ei,ct betrieben, behanbelt
oerben nundinae; caluit crimen re recenti,
nunc refrixit; res satia c. ift jur HudfiUjTung
reif, c) nodj frifch u. neu fein, noch nicht
•mand)! fein rumorCB Cumä tenua caluorunt
OuL b. Cic.
Ule», is ob. pi. ium, f. Stabt in Kampanien, be
ritau burd) trefflichen Stein. lab Calenus, atlj.
falesco, ui, — 3. [caleo| »arm, heiß werben
»prisci Catonis virtu» (bet alte G. trop feiner
lugenb) aaepe mero; tp. *0. Steibeujdjaftcn er =
glühen.
Uldti, örum, u. -tos, um, m. beiß. Soll in ber
filficlo f calefacio. (heutigen Stormanbic.
tilHd, ade. [calidus] tp. f)tpifl. feurig alqd
»ge rc Plaut.
Ulidlus, ii, m. rönt. ©entilnamc, j. B. M. C.,
Kebnet u. Staatsmann lao Calliliäiius, adj.
riUlios, Borfl. biebt. fpät raldtis, adj. m. comp.
u. »p. 1) warnt, heiß omue quod est c. utque
ignemn; aer; sahst calidum illud utque igneum;
•frigida pugnabant calidi»; calida, ao, /'. Wat =
»ei Baffer Tac., calidum, i, «. ©lüljrocin
Haid.; C. aquae Babeort unweit luitid i-tr. 2)
tp. a) feurig, ljipig, leibenfdjaftlid), unbc =
rinnen, übereilt *(equua) ealiaua anituis; *ca-
lidos iuventd; »redemptor cmfig, gefd)äftig;
vereor ne nimium calidum ait Ter.; Consilia;
»lqd calidi conducibilia consili Plaut.; »rixa;
Uldcs alb notn. pr., Cic.; caldior ein fjiptopf
P-m. b ) in ber Eile ^ecbeißefc^afft, friftb
minae, mcndocium Plaut.
eäliendrum, i, n. (xdUvrTpo», Ißup ] (ine i)ot)c
falftbe fjaartour Hör.
tfliga, ae, f. lebemcr tpalbftiefel, meift B. SoI=
buten getragen, Solbatenftiefel. lau. fcill-
«Mas, tulj. geftiefelt wie ein gemeiner Solbat,
b«b. milites gemeine Solbaten, auch bl. cali-
gatus brr gemeine Solbat.
eifiginösus, adj. m. «cp. fl. caligo] umnebelt,
Dcrbfiftcrt eaelum ; *tp. in lunlct gehüllt nox.
peinieftn, latabeutjibet 6<bulniSrtnb. 5. Kufl.
1. caligo, Inis, f. 1) (Lir., bitbl. u. natbtl.) bi<b =
ter, Berbüfierttbcr lunft, Siebet, Satttb
meridie nebula occepit — noctem msequentem
eadern c. obtiuuit: sole orto ent diacussa; erat
in tantä c. maior usus aurium quam oeuiorum;
vixdum aatia certa luce et eam ipsam premente
caligino; densa, »picea; »caeca. 2) bitbte u.
beängftigenbe lunlelbeit, Sinfternid tae-
trae teneurae et c.; viuere ob. cemere quasi
per c. burtb einen glor. 8) geiftiged lunfel,
©ciftedoerwirrung diacuasa est illa c.; haec
indoetorum animia otfusa c. eat; trübe u. un =
glüdlitbe Umftänbe illoram tempornm; au-
perioria anni c. et tenebroe; c. bonorum, te-
nebrao rei publicae.
2. caligo, I. [1. caligo] 1) intrans. in lunlel
gehüllt, bunlel fein »lucua fmundua cali-
gana; tp. fblittb fein, worauf ni<bt atblen
ad cetora militea. 2) *trans. in bi(bte8lun>
(cl hüllen umida circum nubea.
Cfillgüla, [eigtl. dem. B. caliga] Beiname bed ff.
©ajud Tac., Suet.
cälix, icis, m. [xtilij] 1) Sie Id), Becher; maiores
(erft am ®nbe bed Diahlcd gereicht); »fecundi.
2) (oortl. u. poet.) Schüffcl, lopf.
calleo, ui, - 2. fcallum] 1) intrans. (oortl. u.
fpät.) bidhäutig fein, Schwielen haben tburd)
Biele Mrbeit n. bgl.); tp. burd) Übung gewipigt,
erfahren, gefreit fein ad auum quaeatum
Plaut.; ca quorum uau c. Liv. 2) Irans, butch
Erfahrung ob. Übung etw. lennen, oetfieheti,
mijfen (nicht höupg in guter Bn>fa) Poenorum
iura Oie.; urbanaa ruaticaaque res pariter JAv. ;
tartem alqam; »sonum digitis et aure b. i.
bnrehd Chr ju prüfen u. an ben (fingern heti«-
jählcn wtffen, wie gute Serfe Hingen müffen.
Culiicülu, ae, f. Berg in ftampatiien, j. Cajanello.
cullide, adv. m. comp. u. sup. [callidua] l) in
gutem Sinne flug, cinfiditduoll, gefd|idt c.
et perite veraari; b. bet niebern Üicbegattung c.
arguteque dicere; (Com.) reibt gut, fehr wohl
c. nosse alqm. 2) im Übeln Sinne Berfdjmibt,
Betfchlagen, fchlau accedere, cogitare, calli-
(lisaime dicere. — callTclftas, ätia, f. (callidua |
1) iit gutem Sinne Scbendllugljeit, bet rid) =
tine Blid, bie geiftige ©ewanbtheit c. et
celeritas ingenii. 2) im üblen Sinne Bet--
fchmiptheit, Setfehlaejrnheit, Schlauheit
Gracca; genus eiuBmodi c. (Silbenftedjerci) et
calumniae; pl., (Ter.) Syri Schelmereien, 3i einte.
Callldrömos, i, m. leil bed ßtagebirged inSiofrid.
callldtiH, adj. I calleo] l) in gutem Sinne burd)
Erfahrung u. Übung gemipigt, weit*, Icbend =
flug, einfichtdBoll, gewanbt artifex, impera-
tor, natura i.petfonif.), auch (Uar.) feiner ffunft =
tenner; (Plaut.) ad quaestum; (l'ac.) c rci
militari», temporum; b Siebncr in ber niebern
SRcbegattung boc (Demosthene) nec gravior ox-
stitit quiaquam nec callidior nec temperatior;
o. Sachen finnreid), gefchidt, fein audge-
bacht »manuK, factuni, inventum, artilicium.
2) im üblen Sinne fchlau, oerfchmipt, uer =
fd) lagen idoneum quendam hominem etc. de-
ligit; homo c, et ad fraudem acutus; hominca
c. et vciauti; homo c. ac veterator; ad fraudem;
fm. dat. amici c. otfensionibus aceendendia;
aud) B. Sachen audacia; iuris interpreturio;
malitift; liberalitas fdjlau berechnete.
Callifae, üruui, f. Stabt in Samnium.
0
1 14 Callimacbus — Calypso.
CalUmächus, i, tn. gried)ifeber Sichtet um 250
d Gf)t.
Calliöpe, es, ob. **pea, ae, f. eigtl. bic Sdjöm
ftimmige, eine bet neun Häufen, ®öttm ber cpi-
fchen uub Ibrifdjcn Xidjttunft, btto, and) jebcr
anbero Xtdjtung; »mcton. a) (amtliche Htu =
fen. b) ®td)tung.
CallYpölis, is, f. a) Stabt im tljTacifchen Gf)erfo=
ne«, j. ©allipoli. 6) ätolifche Stabt auf bem
taurifd)en Gfjerfoneb.
eullis, is, m. u. f. ©iehfteig baf). and) ©etg =
tri ft. ltaliae calles (in ben VTuiujjen) ; nos bic
pecorum modo per aeativos saltua deviasque
c. exercitum ducimus Liv.; iuviae, pervii, iter
calliuw ; angustis in Ciliciae c. (Gngpäffcn)
Curt.; per occultos semita c. Verg.
Fallisthenes, is, m. gricch. fflefchichtfchreiber, 3ugenb=
freunb u. Begleiter Alejanberb beb ©rojjcn , aber
auf ©efehl bebjelben getötet; auch Xitel einer
Schrift beb Jheopbraft.
CnlÜxto, ub, ©Cutter bei Arlab, f. Arctos t).
rallösutt, adj. [callum] eigtl. bid-, f)attl)äutig,
ova BoUe, fleifcf)igc Hör. — calluni, i, n. I)
Berhärtete, bide §aut am Körper, Schwiele
solorum, fpedum. 2) tp. Stumpffinn, @e=
fübllofigteit ipse labor quasi c. quoddatn
obducit dolori ftumpft ab gegen ic.; consuetudo
c. obducit Btomacho meo.
1. cälo, l. [xaif'u eigtl. aubrufen, nur als t. t.,
bef. comitiu caluta ( jufammengetufen o. ben
©rieftern), eine eigene Art B. »oinuien, iu welchen
bie ©ontificeb ben ©orfip Ratten u. namentlich ge-
miffe JamilicufadjcH nne and) bie arrogationes
uotgenommen tnutben; bal). fatlaftijch b. Oie. p.
Sest. §. 72 a calatis üaviis in Calatmos Atilios
inaituB bic burd) Aboption unter bie calatin.
Atilicr Berfegten.
2. cälo, öni», m. Iro&lnecht, ©adfiiccht bei
bet Armee; (Hör.) überl). jeber niebere Si n c cp t.
cälor, Srie, m. 1) SBärme, §ipe, ©lut, bef.
S o it u e tt l) i (; c via frigoris et caloris, aolis;
inbbej. bic Sonnenmürme im Sommer Titandi
calorts causa ; nimii, maximi calores; frigora
caloresque; (Liv.) mediis c. mitten im Sommer;
auch *©lut beb heilen SBinbeb; ’+gieber*
bi&e; fiebenbwärme vitali«; *omnis et una
dilapsuB c. 2) tp. fleibenjd)af tliche §ipe,
Aufregung, geuer, ffiif er c. ille cogitationis,
qui scribendi morä refrixit; c. et impetus , di-
cendi, dicentis; auch ’Sliebebglut, *(pl.) Sie*
bebl)änbel.
Calpe, es, f. ©erg att bet ©ieetenge ö. ©ibraltar,
eine ber jogeuannten Säulen beb .jjcrlulcb.
Palpurnlus, Harne einer röm. ©cub, aub weichet
bie gamilie bet Pisones bie widjtigfte »at. l)
C. C. Piso, 186 b. 61jt. ©tätor u. bann ©toprä-
tot in Spanien. Xao. CnlpurnUnus, adj., equi-
tes unter G. bienenbe. 2) C. P. Frugi, Gicerob
Schmicgevfohn *) Lucius C. P. Caesoninus butch
feine lochtet (alpurnu» Schtoiegetoatet beb Gäfar.
Konful 58 o. G$r. u. Gicerob Segnet. 4) Cn. C.
P., nutet bem Itberiub Hacbiolger beb ©ermanicub
in Afiett. 5) C. Best in, alb StonfuI o. 3ugurtha
beftochcu. 6) Marcus C. Bibulus, Güfatb Segnet
u. Kollege in faft allen ®htenfteßto — 4 cf;,
(ulpurnlus.
caltba, ae, f. eine gelbe ©lume, mahrjchcinl. Hin
elblutne (Calendula). Xab. culthüla, ae, f,
leib B. ber garbe ber caltba Plaut.
cälnmnia, ae, f. fcalvor] 1) t. t. in Hedjtbfachen,
Getane, namentlich butch ©erbtefiung beb
Hechteb, butch falfche Antlage eines Unithuh
bigen, Kabale c. et malitiosa iuris interpreta-
tio; iurare calumniam fdjtBÖren. bag man nicht
aub Stabale anflage, in alqm (um bie »läge gegen
jmb. aufjunehmen t. Xah tp. ©erurteilung u.
Strafe wegen Ghitaue c. prirato iudicio non
effugere; ferre c. wegen calumnia Bemrteilt wer -
ben. 2) überlj. jebeb chilanierenbe, ränfe-
oolle ©erfahren, calumniä aub Ghitane; reli-
gionis ein aub religiöfeu ©ebcnflichleitcn entnom
mener trflgerifchet ©otwanb; fophiftifche Aue
legung, jophijlifchcb Saifonnement adhi-
berc c ; timoriB o. Borgefpiegclter ffutcht erzeugte
Selbftpeinigung ; fnimia contra se übertriebene,
peinliche Strenge in ber Beurteilung feinet felbft.
ciliininiätor, öria, m. (calumnior) t t. berßh1
laneut, Hcchtbocrbteher c. sequitur scriptum
(hält fi<h an ben ©uchftaben); abjeftin. (Phaedr.)
canis ränfeooK.
cälumnior, dep. 1. [calumnia] t) intrimx. Bor ®e
rieht »abalett fehmieben, eine falfche An =
tlage notbtingen, fälfehlich antlagen ca-
lumniandi quaestus. 2> tram. a) alqm aub
Gh'l“ni: antlagen; übeth auf fophiftifche fBeife
angreifen, tabeln, übertrieben ob. böb =
willig tritifieren, bcmäfeln, befritteln,
Bcrleumbcn fae fich felbft mit allju großer
Strenge beurteilen.
calva, ae, f. [calvua] bet (tahlf) Schabe I.
Calvenu, ae, m [cbIvub] etbichtetet Harne für beu
fahlföpjtgen G. SJlatiuö, greunb beb Gäfar.
Calrlslus, Harne einet röm. ®enb; C. Sabinas,
2cgat beb Gäfar; Oalv., Antläger ber Agrippina.
bet Hiutter beb Hero Tac.
fcalrltle», ei, f. [calvusj Sahlht'1 beb »opfeb.
— calTYtiom, ii, n. [ calvusj ©läge.
calvor, 3. dep. (Borfl.) berüden, täufepen.
1. calvua, adj. tapl, a r l od.
2. Calvns, C. Licinins, [Jeitgenoffc beb Gicero,
nicht unbebeutenb alb Hebnet u. 3Md)ter.
1. calx, cis, f. (feit, m.) 1) »altftein, »'alt. 2)
weil in älterer bab auf bet Hennbah»
mit »alt (fpäter mit »reibe) bejeichnet warb, bab
ßiel ber Hennbahn; übertr. quasi decurso
spatio a calce ad carceres revocari B. Snbe
jum Anfang gurüdfehten; video calcem, ad quam
cum sit decursum etc.; cum eisdem ad calcem,
ut dicitur, pervenire.
2. calx, eia, f. (feit, m.) gerfe fowohl b. SDlen
»eit alb B. Xierett, calces remittere hinten aub
lagen, caedere calcibus aubfchlagen, (Hör.)
calce petere alqm nach jmbm.; * calcem tercre
calce f. tero 1); *(quaarupe8) calcibus (mit ben
©orberfüfccn) auras verberat; * ferrata Sporn;
fprichm. a) certare pugnis, calcibus mit $änben
u. ffitgen. b) (Ter.) adveresus atimulnm calces
(sc. iactare) burch unnüpen SBibcrftanb bab Übel
ocrfthlimmern.
Cäiycadnns, i, m. glufe u. ©otgebirge in Gilirien.
Cälfdon, önis, f. ^auptftabt in Ätolicn. Dav.
1) *täl}doni8, adj. ; subst. _*•!», tdis, f. = Xe
janira, Jochtet beb ftönig« Cncub. 2) »Cälfdü-
nlus, adj., beros SSeleager, amnis Achelouc-,
regna beb Siomebeö in Unteritalien.
Cälfninc, es, f. 3nfel beb ägäifchett ©teere« un
weit Hhoi»^-
Cälypso, us, f. Hptnphe auf ber 3nfel Dgttgia
Camalodumim — candidus.
115
»fiepe, t>. Siebe ju Ulijcä gcfcffelt, ipn fieben (Japre
bei fiel) feftpielt.
(imUtödünum, cäniiru, (ämärfiia f. Camulo-
dunum, camera, Caineriua.
(ambüni inontes, ©renjgebirge jroifc^eu Zpeffa
Iten u. SRaceboniett.
t iinbyse*, ig, m. 1) ©ater be« älteten ttqru«. 2)
3otm u. fliacpfolger bei (Eqruä.
eumella, ae, f [dem. ». camera] Sdjale ju
alüfiigleiten.
camclus, i, nt. kämet.
( »nicnu, ae, f. [ft. caxmena, casmena au« cano;
niept camoena] Sängerin, iRufe, kamenc;
bop. *Z)itptung, {*} e b i ct) t prima Hör.
rärnära (nicht oamara), ae, f. [xaudper] 1) 2BÖU
bang, gewölbte Zede eine« »fimmeT«, *t«ine8
Soprjeugt«. 2) eine mit gewölbtem Srettetbaep
octiepene leichte ©arte bei ben ©ontiern Tac. —
t ürnCria, ae. f. u. -iiini, ii, n. fabinijepe Stobt
in liatinm. Za». -rinus, ©einame bei gens Sul-
picia.
lambrina (nicht Camar.), ae, f. [Kapagira] Stabt
in Sieilien an einem Sumpf, ben bie Eameriner
ungeachtet ber SBamung bei belpp. Dratel« trotfen
legten, bah- fatis nunquam conccssa moveri Verg.
(amerinnm, i, n. Stobt in Umbrien. Spa». 1) Ca-
mera, tis, adj. ; frühst, -tes, ium. 2) -tinus, ad}.
Cämlllns, i, m. f. Furius l).
rimlnux, i, w [x«p«»ot] Ofen, Scpmeljofen
ob Sehmiebeeffe bc« ©ulfan; jum feigen ber
Stabe, ftamiit. tp. kaminfeuer camino lucu-
leuto uti; fpriep». (1/or.) oleum addere camino
Öl in« geuet gieften.
( »mirus, i, m auf ©pobuä »erehrter £>ero«, ©rün=
ber ber gleichnamigen Stabt.
(imoenn f. Camena.
Campania, ae, f. [campus (Ebene] SJanbjepajt in
ffiittciitfllien. Za». CarnpäniiH, u. (gorfl.) -äul-
eu- Plaut. Campans ob. Campus, mlj. ; *urbs
= fiapua; trulla au« Zpon , supellex geraöpn=
liepe« irbene«, morbus eine Ärt SBarjen im @e=
ftept Hör.; subst. -int, örum, m.
etmpe, es, f. [xap*i]] krümmung, öbertr. pl
trnmme Siege, Äuöflficpte campas dicero
Pl aut.
rampestcr, -stris, -st re, adj. [campus] 1) jur
(Ebene gehörig, in ber (Ebene oppidum, loca
'flach'), iter burch bie (Ebene; mnnitiones; Scythae
bie auf (Ebenen wopnen; hostis auf ber (Ebene
tömpfenb; subst. «. pl ba« flache 8anb Tac.
t) inibef. jum SDJarbfetbe gehörig a) bie auf
bem 3Kat«felbc gehaltenen ftomitien betreffenb
certamen, gratia, quaestns ben man bei ©etegem
heit ber koiniticn machen lann. 6) bie Übungen
anf bem Starbfelbe betreffenb ludus, (Hör.) proelia,
arma. Za». campest re, is, «. (sc. velamentum)
eine Sri Scpurj, beffen fiep bie entlleibeten röm.
(Jünglinge bei ben lleibebübungen auf bem 3Jtar8=
felbe bebienten, ber Stampf jepurj Hör. — eam-
pns, i, m. 1) gelb, ©laepfelb, ©bene, bef.
für ftriegäoperationcn apertissimus; in campia
crercitum reficit; *gläepe übetp., ©leereSfläcpe
liqaentes, salis, liberioris aquae, aquarum),
•eine« gelfen«. *im ©gf. jum SÄeer: SJanb.
2 ba« ZRarSfelb, Martins, auch bl. c., eine bem
Stare geweipte ©bene an ber über, wo bie ttett
turiattomitien gepalten würben, bap. bie k omi=
lien felbft, dies campi Cic. ; campnm corrupit
Liv. 9, 48, 11 j auep »telbefucptcr Spiel=, Übung«:
unb (EtpolungSplap ber fltömer. tp. ber freie
Spielraum, lummclplap für irgenb eine
Zpätigleit, gelb ex hoc c. aequitatis; c., in quo
exsulture possit oratio; auep ©cntcinplaf) hinc
rhötorum campuB de Marathone, ? alainine etc.
Cimülädüniim (Camal.), i, n Stabt in ©ritan<
nien, j. Solcpefler Tac.
•cämftr, adj. einmärt« gefrümmt cornua Verg.
Canae, äruin, f. Äüftcnftabt in ifloli«, £e«bo« ge
genüber.
cinilis, is, »t. Stöpre, SRinne, SBaffertöpre,
=rinne, Sanal in medio foro flbgugbnnne
Plaut.; canalibus aquam immittere.
t'anastrneum Pallenes promunturlum Sorge
birge auf ber $albinfe( SaUcnc.
cuncelll, örum, m. (dem. » cancer] ©itter,
Scpranlen, fori (ber (Berichte); tp. Scpranten,
(Brengen extra c. egredi, quos mihi ipse cir-
ctundedi; cancellis circumscripta scientia; fin-
tra cancelloH coniecti gleicpfam eingepfercht.
cancer, cri, »i. Strebi; *ba« Sternbilb be«
ftrebfe«; bap. u) ’grofle jpipe. ft) *bie Süb-
gegenb. c ) böbartige« ©efepttür.
Canilürla, ae, f. (Bebirgbgegenb in gDqrien.
eundefacTo, 3. [condeo u. facio] glänjenb weift
maepen Plaut.
candela, ae, f. [candeo] eigtl. ba« SBacp« ober
Zalglicpt, bap. eine mit SSaep« übetjogene Scpnur,
Satp«fd|nur. ®a». candöUbrum, i, n. £cucp
ter, ffanbclaber.
candeo, ui, 2. 1) (poct. uortl. u. fpät) 1) glän;
jenb mei& fein, glänjen, fepimmern, am
päufigften im partic. candens viila ». glänjenbem
Sltarmor erbaut; candentes umeri; rubro cocco
tincta vestis; hoc sublime candens; ortus can-
dens ®lorgenröte. 2) pellglüpen, glfipenb
peip fein, candenti carbone. ®a». *candesco,
dui. — 3) gtänjenb weip ju fepimmern be-
ginnen; eaput cani».
candlditörlus, adj. [candidatus] jum kan bi =
baten gehörig munus Cic. -4«. 1, 1, 2.
cundldütus, [candidus] 1) adj. wetflgef leibet.
2) «übst, -ns, i, m. Ämtöbewerbcr, kanbibat
(weil ein folcper eine gtänjenb weijje Zoga trug)
consularis, praetoriu», tribuniciua; tquaestiirae;
pl. principis bie ». ftaijer bem Senat etnpfoplc
nen Plin. cp.
candTdK adv. [candidus] 1) (Plaut.) meij). 2) tp.
aufrichtig, cprlicp.
eandtdälus, adj. [dem. 0. candidus] btenbenb
weif) den tos Cic.
candidus, adj. m, comp. u. sup. [candeo] 1) blen =
benb weiß, fcpneemei& vesbs, tumca; cuius
auctoritatem toga c. (bie er al« Äanbibat trug)
elerabat Liv.; *rela, ‘tentoria; stella, lux clara
et c. Plaut.; *sol, *luna; *populus Silberpappel,
♦lilia; *». ©Ottern u. ju ©öttem »trflärten Sten
fepen im ©lanje ftraplenb Liber, BaBsareus;
•barba; Corpora Gallorum Liv. ; *». b l e n b e n =
ber Sötperfcpönbeit Maia; c. et pulcherpuer,
metubra, umeri, dentes, cervix: *«=■ candidatns
mciftgetlcibet; *». ffiinbc pellmacpenb. wol =
feitoerfcpcuchenb Favonii; *iententda beipflidp
tenbe. Sprich», candida de nigris et de canden-
tibus atra facere Oc. 2) tp. rein, Hat, a) f».
ber Stimme, vox Silberftimme. ft) ». ber 'Rebe
u. bem ©ebnet flar, ungelünftelt, burdpfiep:
tig purum et quasi quoddam c. dicendi genus;
+MesBalla nitidus et c.j et c- e* fosus
8* D
11G
candor — canterinns.
Herodotus. e) *0 brr (Befilmung unb bem 6^a=
taltct rein, lauter, aufrichtig, reblich. un-
parteilich animue , quales neque eandidiores
terra tulit etc.; si quid novisti rectius istis, c.
imperti; pectore Candidus; pauperis ingenium
reMiche« ^erj; iudex. </> *». Hebeu*nrrhäUtiiffcn
frbt)lid), beiter, glüdlid) convivia; uox mihi;
fatum; natalis.
candor, öris, »i 1) blenbenb weifje garbe,
heller ®lanj «olis, caeli, tuuicarum; *nivalis
ob. niveus; bah- blenbenbc Schönheit occae-
ratust (aol) prae Imins corporis candoribus
Plaut. 2) tp. a) v. ber Siebe (Blaus, ®tbim =
mer fueatu« c. et rubor; auch flfcinfachheit,
Siatürlichleit, Klarheit, Xurchfieptigteit
bivius in narrando mirae iurimditatis clarissi-
mique c. b) *to. bem Sporattet Sicblicpteit,
Stufrichtifllcit, anüni u. bl. c.
feine«, 2. [canus] grau, roeifjgrau fein
senectus, grnminu; ager gravidis aristis.
canephörus, i, f. [xrevijipopos] l or btragenbe,
im pl. Cänöphöroe, bef. B athenijehen 3ung=
frauen, bie an ocrfchiebenen gefielt Körbe mit ju
ben Opfern gehörigen (Bcgcnftättbeit in tfirojeffion
auf ben Köpfen trugen,
eines f. canis.
cinesco, 3. feaneo] *grau Werben; bah-
"altern; tp. oratio Oie.
(langt f. Ceangi.
cäni f. canus 1).
canicülii, ae, f. [dem. D. canis) 1) (Plaut.) oon
einem biffigen ffieibe. 2) ber gunböftern fla-
gruns, rubra Hör.
Cänidia, ae, f. eine Hetäre, B. ftoraj Berfpottet.
CäuYdiiis, Siamc einet röm. Öen«; Publius C.
(Jrassus im Xictifte be« Hepibu«, aber Hnpünger
be« Wntonin«.
Cumulus, 1) L. C. Gallus, Sollstribun im 3. 81.
098, wo er ben tfä Hcntulus Spinther, SSrofonful
u. Sicilien, o. ber ffliebereinfepung beb ägBplijcpen
Königs 'Jltolemäu« flutete« ju nerbrängen fuepte
u. Borfeblug beit 'flompeju« abjufenben, um ben
König mit ben Blesanbrinern .«,u oerföhtten; bah.
Cunini&num tempus (jener geitpunlt ) Oie. (am.
1, 7, 8. 2) Gaius C. Kebilus. Hegat liäfar« in
tbaßien unb fein SKitfonful nur einige Stuuben,
ben 31. Xeccmbct 45 o. Spr.
cäninus, adj. [ennisj Dom fjunbe, .f)uttb« =
Plaut. — cänls (Borfl. cunes Plaut.), is, comm.
1) .ft unb; fprichw. c. timidus vehementius la-
trut, quam mordet ein gureptfamer fehimpft mopl,
aber greift nicht an. tp. a) als Schimpfwort, um
Uuucrichämthcit ober fchmupigett ©eis $u bejeid)
nen. b) b. biffigen fDtenfcpen, bef. flttHügent. c)
Speicpellecfer, Kreatur P. Clodii. 2) c. maior
et minor jwei Stcrnbilber, ber lefttc im ätthtpu«
■— ber ftunb ber ©rigone Verg., Oe. ; invisnm
sidus, c. rabics Hör. 3) Scehuttb; * mpthiftp
b. ben ftunbcit ber ScpDa. 4) *fim SBürfeifpiel
bet unglüdlichftc SBurf.
cunistru, drum, n. )x«»totpo»j au« Stohr gefiedy
tene Körbchen.
♦fcinltieH, f. 1) weiggraue gatbe, bef. be«
ftaare«. 2) tp. graue ftaare.
cunnu, ae, f. Ixavva] Heines u bünric« !)i 0 h r ,
Schilf. ftietB. tHoprflöte; *C. dea bie Slpmphe
Sprinj.
Cannue, ärum, f. Stabt in Äpulien, belannt buteh
bie Slieberlage ber Siömer 210 u. ©pr. Sau. Cnn-
ncnxls, e, adj. ; fpricpmörtl. C. pugna b. ben fuDa
nifepen ^rojfriptionen; C. pugna nequitiao bou
einem in SÄotb u. Xotfchlag auögearteten ©aftmapi
Cie. Verr. 5 §. 28.
Cuunlnöfütex, tum. nt. bataBifcpe Söllerftpaft, aud)
Cannlnefns, ein ©., adj., canninefatifcp.
eäno, cectni, cantum, 3. tönen. I) «dram. 1
mit bet Stimme a) b. Stenfcpen fingen; o. einem
Siebncr = in fingenbem tone reben, fingen;
*3auberformeln perfagen. b) B. Xieren; B.
ttapn fräpen, *o. ber ®ule frächjcn, +o. fjtö
jehen guafen. 2) mit einem 3llf,runlente «) »
SJicnfchen fpielen, b laten, rel voce vel iidibus;
tibiä, lituo. b) o. goftru mente felbft ertönen
tubae cornuaque cecinerunt; symphonia c.; si
gnum (classicum) c. ba« Signal wirb gegeben.
II) trans. 1) etw. ertönen laffen, fingen ober
Sangbare« serfertigen, biepten carmen, versus,
tnemam; *praecepta nathfingen; *Caesarem beu
Slamcn 'Käfar’ jauefajen, f(£äfar’ jujauihien; intus
c. omnia alle« auf bet inncru Seite ber Hitpara
fpielen, bilbl. aQc« nur in iKürfficht auf fttp u. ju
eignem Sorteil tpun Oie. Verr. II, 1 §. 53; auch
hoc carmen hic tribunus plebis non vobis, sed
sibi intus canit CSic. leg. agr. 2 §. 68. 2) fingen,
befingen, Berherrtichen.preifenclarorum vj.
rorum laudes atque virtutes, *fbella, *deos;
B. Xieren *pören laffen, Bcrfünben unser
Gallos odesse. 3) weil bie Cralelfpröche in Werfen
gegeben wurbeit, weiöfagen, proppejeien haec
quae nunc liunt, dii inuuortales; *lcra fata Ne-
reus; quae nunc usu veniunt, cecinit ut vates;
m. acc. c. inf., Liv., haec ei comix c. (belehren'
potuit m. acc. c. inf.-, *facta atque infecta oer
tiinben; fprichw. f. surdus. 4) t. t. in ber 3Rili
t ärf pracfjc a) c. bellicum, classicum ob. signum,
signa, aud) abfol c., auf $otn ob. Xrompete
um «ngriff blafen, ba« Signal geben; tu-
icines signa canere iussit; classicum coni
iubet; ‘commissos ludos ba« 3f'<^cn (um ©e
ginnen ber Spiele geben, b) c. receptui jnnt
Äiücfjuge blafen; »igna receptui; auch ohne
bcftimmlc« Subjftt: receptui canit eö blüft ,;um
Sludguge.
C'iuöpus, i, m. I) Stabt in Untftagppten ; meton.
*Vtqppten. Xao. I) ( üuöpeus, atlj. Ct. 2) sühnt
Cänopitae, ärum, m. 11) Heine unbewohnte 3nfel
ber tanopifchen äJiünbuug.
*dnor, öris, m. [cano] bet melobifche Klang
(Bgl. Cantus) ille mulcendas natus ad aures .
Martius ueria rauci; lyrae. ®nB. cKnörus, adj.
mclobifcb, h°tmonifch vox suavis et c. Cie.
Brut. §. 234, in üblem Sinne fingenb vox nee
languene nec c. Oie. off. I §. 138; f nugae eitleT
Klingttang; subst. protiuens quiddam et c. Cic.
de or. 3, §. 28; c. illud Cic. Cat. m. §. 28, Ha-
terii Tac. arm. 4, 61. 2) melobifche Xönc
beroorbringenb, melobifch, orator beffen
ilottrng einen rhpthmifchen u. wohlHingenben Xott
fall hot; * turba bie Xubablüfer; P. Xieren ani-
mal, *uv(;h, *ale»; *’l’riton blafcitb; B. 3uftru
menten, *fides hcQtöncnb, *aes fehaflenb.
Cuntaber, bri, m. rin Kantabrer, pl. auch jut
Sejcidjnung be« Haube« berfclbcn. XaB. 1) ('an-
tabriu, ae, f. ba« Hanb ber Kantabrer, röm. ©ro
Bin* in Hispan. Tarrac., j. Biscaya. 2) t auta-
brlcus, adj.
*cant&inön, Inis, n. [cantc] gouberf ormel.
cantörlDus, adj. [canterius] jum Höallach ge«
cauterius -
hörig Plaut. — eantirius, ii, m. Berfdjnitteitcr
h*ngft, Sallatf); cruciann c. ein feblecfjtet 5tlep=
per. bet md)t jiehen ob. gehen mag Plaut. Spien.
minime ui* canterium in fossam sc. deice ■=
madjt bod) nicht ctm. fo Bcrfehrtc« Liv.
taaUisris. Idis, [*«»#opt;] ein giftiger Säfer,
bie fpanifehe Stiege (ein bei ben Blten häufig
angemanbteäBergiftungäinitteOcantharidas sump-
siss»? dicitnr; si cantharidis vim consecutus es.
»nthirns, i, f. (xa’vOapoc] grofteS Xrintgefihirr
mit »eitern Saud) unb $enteln, au« meinem man
ben ©rin in bie Heineren Bedjer gofi, Ranne,
ennlherinas, canttiörius, f. cantennus, canterius.
railTrnm, i, n. [cano] 1) eine Strt Blonolog in
bei röm Somöbie, befjen 3nt)alt ber eigentliche
Spanfpieler pantomimifd) barftetlte, mährnib ben
Jert ein ©änger (cantor), juroeilett auch meutere,
um Slötenbegleitung gefangartig Dortrug. 2) überb
Sefang, Sieb !pgl. carmen); aud) (Sefang beä
Sboti anf ber Sühne Phaedr.; rhetorum epilo-
jeue paene c. oon einem fehlerhaften fingenben
Sottrage.
csntilena, ae, f. [canto] Berädjtlidj alte« u. abs
gebrofd)enc« Sieb, Seierei c. eandem canis
Trr.; tp. alte Seiet, Sitanei, abgebrofd)c =
ad 0efd)t8ä?. — cantio, önig. f. [cario] 1)
Sefang, Sieb Plaut., Suet. 2) Säuberlich,
Souberfotmel.
untlto, 1) [ frequent. ». canto] oft unb eifrig
fingen cum alqo Ter -, carmina in epulis.
Caatium, ii, «. bie jüböftlid)C Sanbfcfjaft in Sri-
tannien, j. Sent.
«ntiuneäla, ae, f. [dem. D. cantio] Siebten Cic.
«nto, 1. [intens, b. cano] l) intrans. 1) b. SÄeit--
itteu fingen ad chordarum Bonum; ud manum
utm ©eberbenfpiel) hiBtrioni; c. aurdo f. sordus;
‘cantando victus im ffiechfetgefang ; * bie 8au=
bttformel ^erf agen; B. Xicrcn, gaUi frühen;
''•antantes aves fmgenbe. 2) mufifalifd) ertönen,
ii«b böten lafjen, fpielen fidibus Plaut., ti-
bii*! *B. 3nftrument ertönen tibia. II) tram.
1) fingen, bid)tcn *carmina virginibus pueris-
qne; *10810110™ betleiern; *qui Pythia c. tibicen
nt ben ootl). ©ptelen mit ber glöte mettfämpft.
S)*befingen, fingenb ob. bi$tenb Berl)err =
litten proelia, convivia; alqm per totum or-
i«m; absentem amicum; fgefangartig ctm. bot =
■tagen, recitieren, fpreipen, in üblem ©inne
bttleiern epinicia; fabulam. 3) (Com.) Bor =
ttttSfagen, Bcrlünben, prophejeien vora;
bau. (Com.) cinfd)ärfen, ermahnen haec dies
noctesque tibi canto ut caveas etc.: harnm mo-
tes mihi marnte mid) Bor ic.; etm. häufig u. mit
Verliebe im SJlunbe führen; *insignis tota can-
ubitnr nrbe foH in ber Seutc ÜJiunb tommen.
*t *eine 3nuöcrformel ^erfagen carmen;
'btiaubetn cantatae herbae.
tantor, öris, m. [cano] 1) ©änger ob. Xon =
tnnfHer ; bej. ©djauf pteler, infofern fein Sor-
üag gefangaTtig mar, donec c. 'Vos plaudite’
dicat Hör. 2) tp. a) Äblcierer formularum.
ö) Sobhubler cantores Euphorionis. Xaooit
rantrlx, leis, f. Sängerin Plaut.
omtas, us, m. [cano] ©efang ob. SRufif, Jon,
S<ball, IRclobie, Sieb qni enim c. moderuta
»ratione dulcior inyeniri potest? Sironum, vo-
cü, *c. tremulo — ■ voce anili; avium, galli
Stäben, bucinarum, tibiarum nervorumquo; (pl.)
üolab n. gnftrumentalmufit; tibiae aut tidium,
- capil latus. 117
*citharae ; *lyrao. 2) *o) 3aubcrfptud). 6)
SSciöfagung.
Cänüleius, 'Jiatne einer römifehett (Men«; C. Canu-
leius, Urheber beä ®efepe«, moburd) bie ffihett
jmifdjen ^atrijierit u. ^lebcjcni geftattet mürben;
adj. plebiscitum.
cünns, adj. 1) grau, meifigrau *aqua, *nix,
’gelu, *pruina; *montes fcbneebcöedt ; f nmru
fdjauntig; *bej. o. grauen paaren; bah- subst.
cänl, örum, m. graueä §aax Cic. 2) *uralt
senectus, Vesta, Fides.
tanösiiini, ii, n. ©tnbt in Apulien, berühmt burd)
ihre ffioüc. XaB. l) fCSuusinitu*, adj. in ca;
nufinifthe SBolle gelleibet. 2) CanÜKiniiB,
adj.; nub«t. -ns, i, m. ; pl., -slni, örum.
cipicltas, ätis, / [capax] (Raum, Umfang Cic.
luxe. 1 § 61.
Capinens, ei, tu. f. Euadne.
cäpux , äcis, adj. in. comp. u. vup. [capioj 1)
*Biel faffcnb, umfaffenb, geräumig, mcit
B. Umfang urna, scyphi; mit gen * circus po-
puli; [Liv.) homo c. cibi vinique ber ftärffte
ßrffer u. ©eintrinfer; fmit dat. comm. villa usi-
bus. 2 ) tp. empfänglith für etm., geeignet,
angemeffen *animns ad praecepta; mit gen.
*animal mentis altae; fimperii, famicitiae;
aures avidae et c.; fpectora bonae spei; *in-
genium.
capedo, Inis, f. feapis] einfache Cpferfthalc Cic.
3)ao. dem cäpeduncüla, ae, f.
cipella, ae, f. \detn. B. capra] Meine Siege;
*fbic S'ege, ein Stern erfter ®röpe; afä nom. pr.
ein lat. eleg. lichter Ov.; Statilius C., Suet.
Cipena, ae, f. ©labt in (Strurien. XaB. 1) Cäpf-
lins, ätis, adj. fundus; in agro Capenatc, aud)
bl. in Capenati, auf S. ®cbiet. im Xapeuatifd)en;
mtbet. -fites, ium, in. 2) *Cfipänus, adj. ; porta
ein .fmupttbor 'Jiomä, burch meltheä bie via Appia
nath Rapua führte.
cfiper, pri, m 1) Siegenbod. 2) meton. bet
ftinlcnbc ©ihm ei 6 unter ben Sch fein, Bodö -
gerudi 5>an. efipero, 1. fi(h tunjcln iUi frons
»everitudine Plaut.
cfipesso, slvi, situm, 3. [desid n. capio| eifrig
ergreifen, padcit cibum oris hiatu et clenti-
bus (b. Xirreni; *arma. 2) tp. ergreifen, über-
nehmen, auäführen, fi<h ju eigen machen
ob. ju th«n beginnen cam potissimum viam
einfdglagen; fugam ergreifen, npcctaculum oculis
fich Derfdjnffen; libertatem; i Tue.) vitam, noctem
gubringen; (Liv.) bellum, pugnam; rem publi-
cum mit ben Staatsangelegenheiten fid) ,tu be=
fchäftigen anfnngen, bie politifchc Saufbahn be
treten, auch (Sali. Cat. 52, 5) fid) eifrig bem
©taat mibmen; "tiussa; *recta; provincian, ma-
gistratus, honores, Imperium Tue. 3) itad)
einem Orte h in ftreben, ju tommen ocr =
langen, hinmanbern, ^ittcil en medium lo-
cum; animus »uperiora ftrebt nad) ben hohem
Siegt einen; Melitam, *Italiam, ’fines, *oras, *tur-
res befteigen; *neque (te) posso corde c. (bid)i
ju erfpähen; (Com.) c. se ad vitam ot mores fid)
hinmenben ju tc.
Cäphärens (Caphcreüs, Verg. Acn 11, 260), ei,
in eine ftlftge Saitbfpipe ber 3itjel guböa; *adj.
IfiphfirbuN.
f cfipillimeiitiini, i, n. |capillus) (feit.) falfcheä
6aat, Betüdo. — capillitii* , adj. m. comp.
behaart, bie $aarc lang tragenb (o. .yiaupt
118 capillus —
u. Satt) adulescens bene; capillatior quam an-
tea. — capillus, i, m 1) ba« ftauptßaar al«
§auptbebcdung, audj Sartßaar bei Sicnfchen,
im sing, al« collect. (c. compositus, horridus,
paasus, promissu», sibi adurere c.), im pl. erant
illi compti c. 2) poet. u. fpät ba« $aat btt
licre.
capin, cepi, eaptum (arißaift. fut. exaci. capso,
is, it), 3. 1) (allen, erfa((cn, greifen, neßmen.
1) eigtl. essedum, arma, cibum ju ficfj nehmen,
»acria pocula, »noetumis soronis alqm eaptum
(umfaßt, umarmt) teuere; bilbl. *gradum c. —
feine« SBege« geßen; *donec fessos Aegyptia tel-
lus ceporit aufgenommen ßat; »alter ab unde-
cimo tum me lam ceperat annus irf) mat in«
12. 3aßr Betreten ; baf(. a) einen Ort ciuncß*
men, befepen, fleroinnen locum, montem, ar-
cem. b) einen Crt erreiißcn, woßin Belangen,
Bef. ju ©djiffe locum, insulam, portum; auiß
einen Ort ju erreießen futßctt, montes proxi-
raos fugA; fSiciliam. c) a I s5 ffcinb gemalt*
fam megneßmen, neßnten pecuniam per vim;
ro8 quas ceperunt (furea); erbeuten pecus,
equos, naves, praedam; erobern oppidutn, ur-
bem, castra, moenia scalis; agri ex hoatibua
capti aßgenommen; Italiam; o. Serfoncn ge =
fangen neßmen hostem; in captos clemcntia
uti; autß o. Xiercn fangen, erlegen uros foveis,
cervum, pisces.
2) tp. a) an fi<ß reißen, rem publicum bie
Staatsgewalt Sali ; ßäußger fidß iiberß. et». er*
»erben, aneignen, gewinnen virtutem animo
Plaut.', sensitm verae gloriae ; benevolentia bo-
neficiis eapitur maxime; consuetudo exorcitatio-
que capienda (Xc. off. 1 §. 69; altitudo animi
in capiondis (im Willigen Ertragen) incommodis
et maxime iniuriis part. or. §. 77; ein Hmt
überneßmen, antreten magistratum, consu-
latum, Imperium, imperii primordia; ben fließ*
menben meßr al* leibenb (al* bl. Empfänger) gc=
batßt, neßmen, empfangen, erßalten, be=
lommen ex prnediis »excenta sestertia; Stipen-
dium iure belli; inde sibi commeatum bejießen;
pecunias ab regibus Illyriorum — filß befleißen
laßen 0. tc.; bei Erbßßaften tantundem, quantum
onines heredes; übertr. per alqm aut honores
aut divitias; nomen ex alqa re; fructum ex
alqa ro; (Nep.) fructum oculis fuß woran »ei*
ben; couiecturam mutmaßen; topmionem, *tem-
pns, *finem; »fsomnum (genießen), guietem, lae-
titinin, voluptatem; desideriume filio; anporem,
dolorem, »timorem; dent operam ob. videant,
curent consules ne quid res publica detrimenti
capiat Sißaben neßme, erleibc; patrium animum
nnneßmen Oie. ; fanimum regis; fspiritus dignos
nobilitatc; fceleritatem. b) jmb. ob. ctw. ein*
neßmen, fef fein, gewinnen, » er loden ; über*
liftcn, beftriden, berüden alqm sua humani-
tate; quod capit ignaros; dulcedine eius pote-
statis capti; *hunc argenti splendor; alqm ora-
tione, +rerum novitate; aurem; stipendio cap-
tus; consuetudine captus (bewältigt) ; his capiun-
tur imperiti; capior itß laße miiß anloden,
»amore, »cupidine; captus OBt Mithndatis dolo
Warb überliftet; sapientis est caverc ne capiatur.
c) o. 3uftänben, bie fuß jmb«. bemeißctit, jmb.
befallen, anwanbeln me odiam tui Ter ; sa-
tietas alcis rei alqm; nos servitutis oblivio ;
ubi quemque periculum ceperat Sali. Jug. 51, 1.
capitalis.
d) capi m. abl an einem Eliebe be« Körper« ob.
am Serßanbe gcftßwäißt, geläßmt »erben,
altero oculo auf re. blinb werben; oculis et auri-
bus captus blinb u. taub; membris Omnibus an
re. geläßmt, mente oerriidt; autß yelut mente
capta wie in ber ©crrüdtßcit; * morte captus
beftegt.
3) ju einem beftimmtrn 3»«* neßmen, »äßlen
locum castris, ad inaugurandum templa; vitio
sibi tabemaculum; scite et commode tempus
ad alqm abeundi; »terras (o. SlßWänett) ba«
gattb gewinnen; alqm flaminem, sacerdotem,
virginem Vestalom; (2>r.) alqm generum, urbi-
trum; falqm sibi ducem; socium; ’pedem (ben
3ambu«, o. guß* u. Irauerfpiel); »orgia feiern.
4) ctw. gleitßfam in bie §anb neßmen, et*
greifen fugam; initium belli ben Krieg in Sin*
griß neßmen, t bellum; eorurn una pars initium
a tlumine Rhodano nimmt ic. ; impetum, cursum
fuß in Sauf feßen; conatum einen Sier(ud) matßcu
Liv. ; consilium einen Sntfcßluß, $Ian faßen, eine
SKaßregcl ergreifen; t fugft sibi pracsidium Jid)
retten buriß ie.; poenas pro alqo jmb. rärßeit
Sali, fin hostem ooßjießen; foccasionem ab*
paßen, erfeßen.
5) o. täumlidjcn Gingen etw. in fiiß aufneßmen,
faffen, cntßalten, Saum genug ßaben für
ctw. plus (o. Stagen) Hör.; una domo capi non
posaunt; *quos dives Achaia cepit; *nec c. se
unda niißt meßr ßält filß bie Slut; tp. c. eius
amentiam ciyitas, Italia — non potorant tonn*
ten ißn niißt beliebigen; contio c. omnem vim
orationis oerträgt; forbis te non caperet würbe
für bieß ju flein fein ; fconcupiscis quae non ca-
pis wa« für bilß ju groß ift; fquidquid morta-
litas c. poterat beßen bie HJtenfdßßeit fäßig War;
fmagnitudinem fortunae non c.; +ca quae magni-
tudinem tuam c. niißt ju flein iß für tc.; non
c. angUBtiae pectoris tui tantam personam Cer*
mag niißt ju faßen; nullam esse gratiam tan-
tam, quam non c. animus meus posset; mens
nostra intellegentiaque c., quae sit et beata
natura et aeterna; unus verum speciem Ro-
mani senatus c. ßat in feinem panjen Umfange
gefaßt; »vix spes ipse suas animo füßlt faunt
bie Stöße beßen, »a« er ßoßt; fpractentac for-
tunae ia-tigium jn ermeficn oermögen; fdifficile
est continere, quod c. (geiftig u. moralifrß be*
ßerrftßen) non ]iossis.
cäpls, tdis, f. eine mit einem (pctitcl oetfeßenr,
bef. beim Opfern gebrautßte Stßa le.
caplstro, l. [capistrum] ßalftern, an eine
Äalfter bin ben tigres capistratac Ov.
ciplstrnm, i, n. Jjjalfter, SRaulforb.
Capital, Alis, n. [capitalis] t. t. ein Verbrechen,
weliße« bcnVcrluft be« geben« ob. ben bür-
etlitßcn lob ßcrbcifüßrt, ein fiapitalocr*
reißen, faß nur m. esse, pracsidio decedere
apnd Romanos c. est.
cäpTtäll», e, adj. m. comp, [caputj 1) ba« He-
ben betreffenb a) wobei ba« geben (ba* pßp
ßfiße ob. ba« bürgerliiße, f. caput 2) a) b) Der
ioren wirb ob. oerlorcn werben fann, peri-
culura gcbenSgefaßr Plaut.; t. t. res, fucinns,
fraus, vindices rerum capitalium; triumviri f.
triumvir 2); poena, fsupplicium Xobeößrafe. b)
bem geben broßettb, töblicß, oerberbiieß,
inimicus lobfeinb, hostis; oratio ftantögcfäßrlicß,
odiuir ‘ju, nulla capitalior pestis. 2) (feit.)
k.
capitaliter — caput. 119
»or^üglic^ in feiner 'litt, $aupt«, Kapital;,
Phih=tua,al?£MUptfchriftflelIer); 'ingeninm. Tau.
(«pitilitfr, adv. (feit.) auf £ehen mtb tob,
löblich lacessere alqm.
Upltinua, adj. bie Stabt Capitium (in Siet-
lies, j. Capiizi) betreffenb, capitinifdj de.
riplto, öms, m [caput] fflrofefopf.
(’ipltötiom, ii, ». [o. caput) ba? Kapitol, cigtl.
ber fxmpttrmpe! be? 3“P't« auf bem tarpejifebeu
Serge in 9tom, meinem Regenfiber bie Sarg ftnnb,
oft ber ganjt ftügef , *pl.; fpäter auef> o gtofien
* wöibtigen Tempeln in aubern ©täbten, wie
m Kapua Suet. Tao. C'ipUAIinus, adj. clivus;
)odi; mb»t. -Itnl, örum, m. bie Befolget bet fa-
metrnifchen Spiele.
cipitülUlm, adv. [capitulum] (feit.) bem Jpaupt =
inljalte nach, lurj jufammengefafit Hep.
ripltälnm, i, n. [dem p. caput] (oortl. u. fpät)
Meiner Kopf, Köpfchen; bau. (Com.) fchccjl).
ob fdimeidjelnb = SWenfd) lepidiasimum c.
i ippidox, döcia, m. ein Kappabociet; pl. (’appS-
däee», um, m. ; Cappadocum rex u. ?lriobarjn
ne4 Har. Tat). Cuppadfici», ae, f. 2anbjef)aft
Älmtafitn?.
tippirls, i§, f. [xdmropij] bie Kaper Plaut.
eiprt, ac, f. [caper] 1) 3*cflC; forae oictl. ®em<
ien. 2/tp. a) *= caper 2), tu. [. b) *cin Stern;
Wh c) Caprae ob. (Ott.) Capreae palua bie Stelle
am SKarJfcIb in Som, tno 'Jlomulu? ocrfdjwanb.
- ftnprea, ae, f. 1) 9iel); fpridjtu. , prius
iimgentur capreae lupis quam etc. eher tuirb
beb Unmögliche möglich, als ic. Hör. 2) Capreae
ralns f. capra c).
Upreae? ärum, f gnfcl an ber fampauifchcn Küfte,
i Capn Tao. a) CapreensJs, adj. Suet. Tib. 43.
i; Ciprineus, Spottname bc? Kaifet? libetiuS.
upreölu», i, tn. [caper] 1) 'feine 9lrt toilber
$ege, ®emft. 2) t. t. in bet ardjiteltur pl.
etrebebänber.
t»prTeornns, i, m. [capcr-cornu] ber Steinbod,
<;o (Beftirn. — cuprificus, i, f. [caper u. ficusj
ber »ilbe geigenbaum, bie toilbc geige
- 'eaprlgenux, adj. [caper-gigno] oott 3>t =
ges fiammtnb, 3*egcn= pecus. — capriwul-
r»*, i, m. [caper-mulgeo] '3iegenmel(er =»
put
tiprinns, adj. [caper] ju ben ßiegen gehörig,
Siegen;; jprichw. (Hör.) de lana c. rixari = um
W xaifet? Bart, um Kleinigfeiten ftcb janlen.
'eaprlpe«, pedis, m. [caper u. peaj jicgcit;
fÜBift, bodfüjjig Satyri, Panes.
1 eapwi, ae, f. [capio] Kap fei.
2 l'tpsa, ac, f. Stabt in Bbjacittm in Slfrita.
Ja», subst. Capsenses, ium, m.
tupsirin«, ii, tn. [1. capsa] ber ©Hane, bet beit
Ännben jur Schule mit bcrKapfrl begleitete, Kap =
ielträger. — ’fcapsula, ae, f. dem. 0. 1. capsa.
tipUtio, önin, f. [capto] Haff, nur bilbl. ba?
eifrige Streben, $af(hen, Trachten nachetto,
'«borum.
rtputor, örie, m. i capto) bet eifrig nach et»,
pafibenbe, Itachtenbe, Sagenbe aurae po-
l'ulari» ; bef *8rbfthleicher
exptio, onii f. [capio] eigtl. baä ©reijen, gangen,
tab bilbL 1) Kniff, Settug nihil in ea re c.
&t, tstaec c. eat Plaut.; in parvnla re captio-
w« alqd vereri Oie. 2) in ber Tialeltif ber
itugfdjlufi, bas Sophiöma. 3) bet 3 d) a •
ben, 3iathtei( ne quid captionis mihi sit Plaut. ;
mea c. eat de. Att. 5, 4, 4.
captiosc, adv. |captio»us| nerfönglid) interro-
gare de. — captioxu*, atlj. m. comp u. mp.
feaptio] 1) betrfigerijd), tdufthcnb xocietae;
quo nihil captiosiu» neque indigniux dici potent.
2) ocrfdnglich, iopljiftifrt), tdufchrnb inter-
rogationes; vubst. n. pl. Trugfchlfiffe solverc.
captinnefila, ae, f. fefem. p. captio] tieine Ser-
fdnglidjleit, pl. Cie.
fcaptivita», äti», f. [captivus] 1) ©cfntigen;
fdjnft; mrton. Sebunbenhcit, Stange! an grei;
heit Tac. ann. 11, 23. 2) D. Stäbten U. ®I0:
uingett, bie Stobcrung, 6initahme urbi», auch
im pl.
captirnH, adj. [capiof 1) u. 3ufta"b ber Krieg?
gefangenfehaft a) p. lebenben SBejen fricg?gc;
fangen, gefangen, corjwra Beute att Stenfehen
U. Sich, multitudo, mancipia Liv.; puben; gern.
mbst. (bef. pl.) Kriegsgefangener; -va, f;
captivae feminarum Gurt, b) einem (ücfnnge;
nett gehörig, eine?, ber (Befangenen *la-
certi, *colla, *sangui8, feruor, fhabitus. c) u.
leblofcn (Begenftönben im Kriege erbeutet, et;
obert naves, narigia, arma, aurunt argentum-
que, «igna, currii«, ‘Corinthus (bie Stute 0.
ganj K.) portatur; *cervix. 2) fiberh- gefangen
'pUces, 'forae.
capto, 1. | intern, o. capio] 1) eifrig nach etto.
greifen, hgfehen, fchnappen, jagen 'aquain,
*fera« lactueia, 'leporem, 'colla lacertis, 'naribus
auraa, 'fugientia flumina, faquam hi)inti ore,
fimbrem, fibertr. 'fugientia; o. Srbfchleichetn
teetamenta senurn Hör. 2) tp. a) eifrig nach
etm. ftreben, trachten, jagen, etto. ablaucrtt
aaaensionem alcis, incerta pro certia, occasio-
nem; 'auribuB aera mit it. nach bem fiuftpge
futhen, b. i. ihn beobachten; sermonent alcis be=
laufchen Plaut., sonitum aure admota horchen
auf rc. Liv.; auribus fremitua vocesque dirt.;
fauram fortunae lauem auf tc.; risus hominum,
populi Buffragia Hör. b) jmb. ob. ctn>. j u
fangen, ju gewinnen fuchen hostem inBidüs;
gentem Boeotorum; cum saepe colloquiiB peti-
tis captatuB esset; (Plaut.) eaute mihi captan-
dum est cum illo — captondus est ille; (Plaut.)
alqm impudicitiae ju überführen fuchen
fcaptüra, ae, f. [capio] l) baö ©efangette, ber
gang. 2) Tagclohn.
ciiptux, ub, m. [capio] in ftajj. Sprache nur bas
Scrmögen, etn>. ju faffett, empfänglichleit,
gaf jungöoetmögen, in ber Serbinbung ut eat
c. m. gen.; Geta non malua, ut est c. Berrorum
fomeit bie? bei einem ©(lauen flattfinben tann;
Graeci prudentes aatis, ut est c. hominum jo;
roeü bieje ®igcnfchaft jenen Slenfcheu fiberh- bei;
gelegt werben (ann; civitas iunpla atque Hörens,
ut eat c. Gcrmanorum foWeit bie ®. einet Blüte
fähig finb.
Gfipua, ae, f. yauptftabt Kampanien?,
citpiiläriii, c, adj. [capulua] (uord.) pin Sarge
gehörig, homo ein abgelebter ®rei?.
cÄpiilus. i, m. [capio] 1) Sarg, capuli docus
= homo capulans Plaut. 2)^>anbhabe 'aceptri,
'.tratri; ®riff be? Sthwerte?.
caput , ftis, n. 1) Kopf au Dienfcheu u. Zieren;
ad Capita bubula bei ben Ochfenlöpfen, ein Ort
in Sioin, wo Cthfcit in Siein gehauen waren Suet. ;
uperire, operire; demittero; nudo c.; capita con-
120
Capys —
ferre f. confero 2); esse supra e. im eifltl . ©time,
aber auch bitbl. u. bropenber 31äl)c einer ißerfon,
dux hostimn cum exercitu supra c. est Sali.',
cum bestes supra c. sint Uv.; *per caputque
pedosque über Hai S U. topf; fpricbm. garriet
quoi neque pes unquam neque c. eompareat
wa« Weber gehauen nod) gfftocpcu ifi Plaut.; res
ita contractae, ut nec c. nec pedes sc. habeantj
*animi capitisque labor, *insanabile; ’incolumi
capite es? bei Scrftanbe? HietU a) Spipe,
Kuppe, ba« oberfte, äujjerjte, tigni ©alfeit--
topf; pontis Srücfcntopf; duas turres ex c. (bet
Spipe ob. Oberfläche) molis (beä lamme«) erexit
Curt.; *haec tan tum alias intor c. extulit urbcs,
quantum lenta solent inter viburna cupressi;
U. ©ewäffern Urfprung, Duelle *ffontis, *nm-
nis; HKünbung, capita Rheni; tp. Urfij},
9lu«gangäpunf t nonne his vestigiis ad c. tre-
ncficii perveniri solet? Urheber, Stifter, fons
et c. Socrates bie Duelle u. @runburfad)c,
legum fontes et c.; si quid sine c. manabit aut
quid erit eiusmodi, ut non oxstot auctor; in
ea (aegritudine) est fons miscriarum et c. 6)
Sienfcfi, ißerfon, 3nbinibuunt proptor raeum
c. labores homini evenisse optumo Plaut.; de
libero c. iudicare; *canim; capitum numerus
ad eum relatus est. milium qninquaginta tri um;
exactio capitum Kopfgelb, Ifkrfonalfteuet; capite
censi f. censeo 1) a); trecenos nummos in ca-
pita (für jebe $erfon) conferro; fprieljm. quot
capitum vivunt, totidem studiorum milia IJor.;
in fcberjib. Siebe (Com.) wie mir 'altes, fibeteS
Hau«’ o lepidum c., ridiculum, fcstivum; si qui-
dem hoc vivet c.; *u. tieren ein Stücf bina
boum; aut c. aut navim Silb ob. ©appen, ein
Spiel, in welchem ein ©elbftflcf in bie Höbe ge--
werfen u. bann gefeben warb, ob bie Silbfeite
(ein 3anu«fopf) ob. bie ffiappenfeite (ein Schiff)
itad) oben gefall nt Aur. Vict. (»gl. Ot>. faxt. 1, 489).
2) tp. A) ba« Reben a) ba« phhfif<hc Sieben
si capitis res sit Wenn ba* Sieben bau abijingc
Plaut.; causa, poena, periculum, dimicatio ca-
pitis; alqm capitis (auf Sieben u. lob) accusare,
damnare, condemnare. absolvere; in caput vertit
betraf ba« Reben, beförberte feinen lob Jan. b)
bie Summe aller 3rcil|cit«=, Sütger= u. gamilien--
rcchte, bie rechtsfähige Sjicrf örtlicfjfcit; capi-
tis iudicium in Welchem biefe SHcrfjte gefaptbet
finb; capitis deminutio Serluft ob. Bcfchränfung
jener SRcdjtc, maxima wenn ade brei Sitten bon
Siechten, media wenn bie Sürgerreehte , minima
wenn nur bie Samilienrecpte oerloren mürben; dc-
minutus capite; *capitis minor; mulier illa ca-
pite se deminuit bat (bunb Scrpeiratung) bie
Üircbtc ber rfamilie, ju welcbcr fie früher gehörte,
Petlorcu. B) ba« wiebtigfte, uorjüglicpftc in
einer Sache a) o. Serfonen bie §auptperfon,
ba« §aupt, ber Stimmführer, Hauptan;
ftiftcr illic est huic rei c 7er.; qui capita re-
mm erant; nominis Latini; alcis rei faciendao;
capita coniurationis; *ipsa (gens) c. populis.
b) ». Sachen, bie Houptfacfie, bet ^auptpuntt,
Haupt teil patrimonii; ius nigrum erat cenae
c.; c. est nosse rem publicam; id quod, quod
c. est; c. oratoris est etc. fjauptpflicf)t; Epicuri
Hauptgrunbfap; literarum .Hauptinhalt; ». Orten
(turn. u. acc.) ^>aup>tftabt ob. Hauptpunlt
Thebae c. totius Graeciae; Praeneste c. belli
bet Hauptfip; *ipsum expugnare c. Hauptort; o.
- cardo.
Scbriften Hauptabfchnitt, Kapitel a primo
c. legis usque ad extromum epistulae; n. (gelbe
ba« Kapital, Hauptfumme de c. deducere,
quod usuris pemumeratum est.
CSpfs, yos, m. 1) Sater be« SHndjife«. 2) (geführte
bc« Tinea«. 3) König 0 «Iba. 4) König U. Kapua.
l'ar, Cäris, m. ein Kotier, pl. Cärcs, um. lau.
1) (aria, ae, f. Karien, bie fübwcftlichfte fianb-
iepaft Kleinafictt« 2) fl’ärTcus, adj. ; bau siebst,
(ärica, (sc. ticus), ae, f. bie farifche {feige,
auch getroefnete geige überh-
Carales, fum, f. Stabt u. 'Borgebirge in Satbinicn,
j. ßagliari. lau. C&riiliUnus, adj.; gabst.
-ünl, örum, m.
rarbSscus, adj. [carbiisus] au« feiner fpanü
(eher Reinmanb. — *tc»rbasus, i, f. |sap»cr-
aos] 1) feine Reinwanb. 2) Sachen, bie au«
c. uerfertigt finb, namentl. im heterogenen pl. -sa,
örum, n. Kleiber, Segel; *adj. — carbasous,
lina.
carbStTnus, adj. [xcrpßdtiros] toplebctn crepi-
dae Ct.
carbo, önis, m. 1) Kohle, fowohl glüpenb alä
tot, proelia rubrica picta aut carbone Hör.;
fprid|W. carboncm, ut aiunt, pro thesauro inve-
nire fich in feinet Hoffnung getüufcht ftttben /Vinerfr. ;
cretü an carbone notandi ju billigen ob. ju oer=
werfen Hör.; carbones elogiorum höhuenbe 3n
fchriften an Ihürcn u. bgl. Plaut. 2) C. al« Sei
ltame in ber gens Papiria lau. n) earbonä-
rius, adj. (fpät) negotium Kohlenhaitbel;
xubst. (Plaut. Köhler, b) dem. curbiincälus,
i, m. -ff leine Kohle; im Silbe fflram, Hc^ic
leib Plaut.
enreer, eris, *n. ©cfängni«, Kcrfer; tp. n) bie
ein geterf erteil Scrbrecher effudisti carccrant
in mo. b) (Ter.) al« Schimpfwort Schürfe. 2)
pl. (nur bei licht, im sing ) bie eingelegten SRäumc
au ber Semtbaljn, au« welchen bie Sagen beim
Hnfangc be« Settremten« bercu'Sgdaffcn würben,
bie Sdjranfcn emitti e carcenbus, ’carcere,
*carceribus effundi, se effundere; tp. ber ?ln =
fang einer Ihätigfeit ob. eine« Suftanbe«, a calce
revocari ad carccres. lau. carcörÄrins , adj.
jum Kcrfer gehörig, quaestus ben man fiep
al« Rcrfermeiftcr macht Plaut.
Carcliedönius, ii, m. = Carthaginiensis Kar;
tpager Plaut.
carcliesinm, ii, «. [xauxijaio»] ein mit Henfclit
oerfehene« iTinfgefchitr.
cnrcTnflma, atis, n. [xaoxiVcaua] cigtl. Kteb«ge;
fchwüt; bap- Schimpfwort u. uitoerbcffetlichcn üReu
ftpen tria sua August, b. Suet. Aug. 65.
eardSces, cum, m. eine ®rt perfifchcr röuberifcher
Solbaten Nep.
('ardea f. Carna.
Cardiänus, adj. au« Hatbia (Stabt auf bem tpra;
cifcpen Kherfone«) gebürtig,
curdläcns, [x«p3iaxos]ber am Wagen Reibeubr,
SKagenfranfc.
cardo, Tnis, m. 1) Ipürjnpfen, für welche in
ber Schwede u. bem Sturj Röchet cingelaffen finb
(nicht Ihürangel, wie bei unfern Ibürcnt cardi-
nes effringere Platit.; *cardincm wertere bie
Ihüt öffnen. 2) *bet Sol; in«bef. ©remlinic,
lcmarfation«linic. 3) ba«, um wa« bie Sache
fiep brept, ber H“upt=, Senbepunft ’hand
tanto rerutn c. cessabit in einem fo entfepeiben
ben Stilftüfte.
carduus — carpo.
121
•fearduns, i, i». bie Siftcl.
ei rt, ade. m. comp, [carus] teuer »emerc; aesti-
mare alqd f)Mf) auf erlagen ; feaeius eompararc
aiqd.
'teireetnm, i, ». [carexj ein Ott doll Siiebgta«.
eireo, 2. t) ohne etm. (ein, etm. nid)t haben,
gltuhBicl, ob ba«, wa« man nirfjt hat, ein @ut
ober Übel ijt, alqa re, bonis, culpa, dolore, mor-
bii, febri, suspicione, Titii«, sensu feine Smppn-
bmtg haben, ab« ungewöhnlich quod sensu ca-
reat = quod non sentiatur Oie. Tum. 5
f 88; »inorte unft erblich fein. 3näbef a) fid)
imwilUfl einet Sache enthalten, B. ettn. feinen
itbrauch machen, etm. f ich nerfagen cibo,
fsi'ultatibus amicornm; haud facile libidinibus;
•ied&mationibus alcis nicht beitnohnen b) B. einem
Cttc fich entfernt halten, einen Ott nicht
btjnchen foro, seuatu, publico, provinciü do-
moque, forensi luce. 2) ben (Mangel einet
Sache fühlen, etm. oermiffen, entbehren (boch
o et», mit SBünfchencsrncrtcm, nicht B. uncntbchr=
liebem; ogl. egeo), consuetndine amicornm, com-
modU omnibns; hac luce; libertate; patriä, sc-
pulcro per alqm; * rate sacro nicht befungen
(»res f. Car. [werben,
(«rer, leis, f. SHiebgraä.
Uris, {’äricB, CäricuK f. Car.
eiries, ii, f. Morfchheit, gäulni«, B. fiolje.
einst, ae, f l) SchtffSliel; pl. B. einem Siel
Hot. carm. 1, 14, 7; *tp. gahrjeug, Schiff-
1) Csrlnae, ürum, f. ein Sicrtel ber Stabt 3iom
am S-iquilui. [gclbfärber Plaut.
r*rlniriu8, ii, in. [«dpivot , | äü a d) 4 «
eiriisns, adj. jcaries] »fmorfeh, faul, mürbe
ilentes; ȟbertr. senectus.
raritas, itis, f. [carusl 1) ber h°h' ^rcib,
Sett einer Sache, bie I cur urig annonae; rei
fromentariae ; nummorum (Pelbmnngcl; abfol.
teurung ber Sebenämittcl. 2) tp. SBerthal*
>ang, Hod)fth®pung, bie man für jmb. fühlt,
bte an« Hochachtung entfpringenbe Hiebe
(ohne alle« finnltche Verlangen) tiuitA c. esse
»pod milites ; c. gute est inter natos et paren-
tes; oft m. gen. obj. patriae, auch in, erga alqm;
bilB. auch m gen. mbj. hominum, cinum; be-
oeTolentiae reine«, uneigennüpige« fflohlmoEctt;
pl. omnes omnium o. patria una complexa est
olle Befühle ber Siebe, welche man für bie6in=
Klnen hegt ; ad tuendas amicitias et reliquas e.
liebeBoHc Serbinbungctt.
t armsula, ae, f. ba« Sanb ber Satmancn im weft--
lichjtfn Xeile b. Vlriana.
(»rmelns, i, m. fflebirge in ®aliläa, j. Karmel,
farmen, Inis, n. [= cusmen B. eanoj 1) im aE=
gemeinen (Pcfang, Ion, Saut canere carmina
in epulis; *c. concordant nervis; * lyrae , *ci-
tnarae; »tibia effundit c.j *B. (befnng ber Sö =
9el, be* Schwan« u. bem itreifd)cii ber (Stile.
S) fflebicht a) Dichtungen jeber Ärt im ®gf.
Ui Srofa c. furniere, condere, contexere, facere,
1 i'ousponere , »scribere, in alqm; fc. epienm,
•tragicum. b) 1 Brüche Sichtung »carmine tu
inuiles, hic delectatur iambis. c) Spott; ab.
ccbmähgebicht Cie. Tute. 4, 2, 4; »malum,
»famosum, fprobrosum; c. fit ad alterius in-
inriam; fc. factitare in alqm. cf) in Setfen ab;
gefafete gnfehtift »signant carmine saxum;
Humulo addere c.; gnfehrift über ben Situ
gingen bet Sempcl Cic. p. Ärch. 11, 27. 8) (mrift
poet.) SBei«fagung, ^ropheiciung, Orafcl*
jpruef) (weil gew. in Seifen erteilt) c. in libris
Sibylhnis inventum; »Cnmaeum. 4) »tSoubet*
lieb, 8aubcrfprueh. 5) iebe fcftftehenbe, gu
geroiffen 3tt>ecfcn (au«rocnbigtcrnen, Hcrfagcn) be=
jtimmte Siebe, Spruch, gotrnel, Sittcnfprüche
Appii Caeci magistri; Religion«: ob. juri*
fttfehe gotmel, ®efepe«formel (weil folche in
ber älteften Seit in Setfen abgefafjt waren) lex
horrendi c.; rogationis; pl. cruciatus; diro quo-
dam c. iurare; »öebctäfornieln audientem
carmina Vestam.
Cariuentls. is, ob. -ta, ae, f. [carmen f bic al«
Seherin göttlich oerchrte SKuttcr bc« ßuanber.
San. ( urinentälls, adj , porta ein Ihor (Rom«.
Carrno, önis, f. Stabt im nörblichen Spanien.
SaB. subst. Carmönenses, ium, m.
Carna, ae, f. [caro] Sdmpgottheit bet ebleren
Seile be« Seibcä, aber B. Ov. fas t. 6, 101 ff. mit
brr Carden ob. Carda, ae, f. Icardo], Schup;
gottheit ber Ipürgapfcn, ocrwcchfclt.
carnürium, ii, ti. [caro] 1) Rlctfchhafni. 2)
Sleifchfammer.
Cürne&deK, is, in. 1) fjreunb be« ffipifur. 2) aricch-
Shiiofoph, Stifter ber britten Stfabemic. Saoon
•deus ob. -dius, adj.
Carni, örum, m. feltijchc SöHerjchaft in ben nach
ihnen benannten fämthifdjen Slpen.
carnlfex (ältere 3orm carnüf.), icis, m. fl. caro-
facio] 1) Heuler, Scharfrichter (ber bie Stra>
fen an Sflaoen u ffremben Bolljog, auch bie ben
Hinrichtungen oorangchcnbe golterung u. Stäu;
pitng an«führte); Weil ba« Ämt be« c. für entetp
renb galt, al« entebrenbe« Schimpfwort Schürfe.
2) tp. ^einiger, golterer ad iudices, non ad
c. veniremus; civium sociorumque; eum sibi c.
noTum exortum. Sao. a) carntffeina (carnüf.),
ae, f. 1) Henferamt, facere c. ftcnln fein 2)
ba« (foltern, subire quamvis c. (übertr.) ff ol =
tcr, Slarter, Sein, b) earnYfTco, I. (feit.)
ben Heulet machen, jmb. föpfeit (hostes) iaccn-
tes Liv.
carnls, carnufex etc. }. 1. caro, carnifex etc.
Carnuntum, i, n. alte Stabt an ber Sonau in
$annonien, j. mm bürg Eutr.
Curnütes, um, feiten -H, örum, m. Sölterfchaft
in öallien in ber fflegeub be« heutigen Crlcau«
u. Shnrirain.
1. clro (archaift. Slebenf. carnin Liv.), nis, f. 1)
gleijd) 2 ) tp. a) al« Schimpfwort Sa« ista
pecus et c. putida Cic. b) to. ber (Hebe weich =
liehe güttc earnis plus habetquum lacertorum.
2. cäro. 3. frömpeln lunam Plaut.
Carpatnns, i, f. 3nfel im ägäifchen SKecre. Sao.
-thiux, adj.-, »pelagus, »maro, »gurges — ba«
ägäifche Slect; »vates »senex B. $roteu«, ber ba;
fclbft feinen Sip hotte.
carpStinus f. carbatinus.
car peut ii m, i, tt. jwcitäbrigcr offener SBagcit,
bcf. o. grauen u. Sricftcrn gebraucht.
Carpetäni, örum, m. Sölterfchaft in Spanien; ihr
@ebict -tÄnin, f.
Carpi, örum, »». Söllerfehaft in Sacien Eutr.
cnrpo, psi, ptam, 3. rupfweife, in flcinen Sei;
len nepmtn, megnehmen, 1) mit ber Haitb
pflüdcn, abpflüaen, abrupfen flores, yiolas;
»inter cornna saetas au«rcihen; auch »rupfen,
jupfeu cibos digitis, vcllera, pensnm nbfpili
neu; feherjh- »rupfen, prellen, stolidum yel-
122
c&rptim — cassus.
lero pecus 2) mit bem TOunbc o. litten ab;
rupfen, abfieffeit uliu animulia carpunt,
‘escam, ‘gramen, ‘herbam; *8. SDienftpen, oscula
rauben, «eben; *o. Bienen, nippenb faugen
thyma; »autp b. 9Renftpen ju fiep nehmen,
geniefjeit, unum quodque quod erit belliaii-
mum Ter. 8) tp. abpflüden, fiep auöfucpen,
au®toäpIcn dum haec quae disperaa sunt, co-
guntur, rel passim licet carpentem et colligen-
tem undique etc.; paucos ad ignominiam. b)
‘natp u. natp, mit Bluffe genießen molles
sub divo fionmos, munera placidi somni, sopo-
rem, quietem, auras vitales, diem, aetatem
suam. c) einen Saum Stredc für Stredc
gurüdlcgcn, burtpjicpcn, burcptoonbeln
viam, iter, supreinum iter — fterben, longum
iter, per agros deTium iter, mare, rura, prata
fugA über bic Siefen pin fliepen; aera alis burtp-
fliegen, pedibus terram, pontum remiB. 4) *jcr-
jleifcpen, benagen iccur; viscera dente; vires
carpi igne; übertr. gerftüdeln, jerfplittern
in multafs parvasque partes exercitum, multi-
fariam vires Romanas Liv. ; ab accolis rigan-
tibus carpi (B. einem Slu&) Curt., carpenda
membrig minutioribus oratio est CXc.; überp.
natp u. natp ftpwätpen, entlräften, 8trjep =
rett ‘vires paulatim, ‘labor corpus, ‘caeco carpi
igni; ‘perpetuA carpere (wirft bid) Berjcpren)
iuventä; carpi parvis cotidie damnis vires suas
Liv. 6) betupfen a) mit ©orten burippeepetn,
mitnepmett, her Meiner n alqm maledico dente,
sermonibus, ‘absentem; militum vocibus carpi;
fc. et detorquere recte facta. 6) als milit. I. t.
ben Jfcinb burtp tBieberpolte Meine Singriffe
uitb auf oerfepiebenen Seiten neden unb
ftplnäcpen novissimos, novissimum agmen; equi-
tatu agmen adversarioram ; im Bilbe numero-
sum agmen reorum posee superari, si per sin-
gulos carperetur Plin. ep. Dau carptlm, adv.,
tp. a) teil*, fiüdwcife, in Meineten Seilen
ros Komanas perscribere ; fdivisi agri. b) an
oerftpiebenen Stellen u. mieberpolt hostes
a^gredi, lacessere. c) nur pin u. tsieber,
einer ob. einige, teillseife seu c. partes, seu
univerBi mallent conveniro; fdimissi c. ac
singuli. |2Bagen.
1. tearrüca, ae, f. (feit. ffiort) Bierräbrtger
2. Cnrrüca, ae, f. Stabt in llisp. Baetica.
carrus, i, m. (feit.) f-um, i, n. niertäbriger
Iran Sportwagen. [aus, adj., Ob.
Oarseöli, örum, m. Stabt in Satium. ®aB. -14-
Carsnlue, iirum, f. Stabt in Umbrien. 3)aü. -IA-
num, i, n. ein ®ut bei ftarfulä.
Carteia, ae, f l) Stabt im fübl. Spanien. ®ao.
t-telensls, adj. -, subst. t-teienses, m. 2) fjaupt
ftabt bet Oltaber in Spanien.
Carthaeus, adj. ju ftartpäa (Stabt auf ber ffleft
tüfte 0. Geo®) gepöria, fartpäiftp.
CartliAgo (Karth.), inia, l) Stabt in Slfrila.
lat). CarthAgTnieusls, o, adj.; subst. -euscs,
ium, m. 2) C. nova Stabt im füböftl. Spanien,
j. Carthagena.
c&ruiicnln, ae, f. [dem. B. 1. caro) ein Stfid =
cf) c it fpletftp.
1. cArus, adj. m. comp. n. sup. 1) teuer, potp
im greife annona. 2) teuer, potp gefepäpt,
lieb u. toert parentes, liberi; patria, quae mihi
est vitä meä multo carior; alqm difigere ca-
rumque habere; frater carissimus atqne aman-
tiBsimus; ‘dis b. einem Beglüeftcn; subst. ( Plaut .)
cum c. meis Sieben.
2. Carus, i, m. 1) X'icptcr be® aagttfteifcpen 3c,t‘
altere. 2) M. Aurelius Carus, röm. Saifcr 382
n. Gpr. f Satium
CarventAim urx, 'Burg ber Stabt Garocntum in
Cirjae , ärum, f. Sieden in Satonien mit einem
Icmpel ber ®inna
carjuta, ae, f. eine 3)attelart.
Cärysto», i, f. 1) Stabt auf ber Sübfeitr b. Guböa
$aB. ‘-stcus ob. f-stius. adj.; baB. subst. -stii,
|örum, m. 2; Stabt in Sigurien.
cisa, ao, f gjütte, aedificare casas (im ftinber
fpiel) Hur. sat. 3, 247; inebef. Sagerpütte,
Barade; fpritptn. (Ter.) ita fugias, no praeter
casarn, quod aiunt tauf bem Söloen niept in ben
Casca f. Servilius 1) 6. [iRacpen.
cuscus, adj., Borfl., uralt,
ciscus, i, m. ftäfe; ale ftpmcitpelnbe Slnrebe
molliculus, dulciculu» Plaut.
CA*U, ao, f. [xacib] 1) »Uber gimt. 2) tropl-
riccpenber Seibelbaft.
CSsiliuum, i, ». Stabt in Kampanien. ®ao. -non-
ses, ium, m. — Cäsinum, i, Stabt in Satium.
3)ao. -aas, ätiB, adj. ; subst. -Ales, ium, m.
cäso, I. ob. ca*B0 [cado] feit-, fallen
»ollen, tnanfen Plaut.
Casporla, ac, f. Stibttpen ber Sabiner
Casplus, adj. geogr. Benennung bee fafpifepen
TOeereS u. feiner Umgebung fretum, mare, regna;
portae (Sngpäffe), via. ®ao. CaspiAni, örum,
m. Änwopner be« fafp. 90 S.
Cassander, dri, m. 1) Sopn bc® Sintipater, Jto
nig B. SKacebonien. 2) grietp. Slftrolog.
(ussamlra, ae, f. lotpter be« ‘fjrtamu®.
Cassandrea (-ia), ae, f. Stabt in SJJacebonien,
früper Botibäa. ®aB. subst. -drenses, tum, m. ;
‘•dreus, ei — Slpotlobor,
casses, ium, m. (nur b. ®i<pt. u. Spät. sing, acc
u. ab!) 9!ep ber ^ägn (nitpt fo ftarf u. bitpt al®
plagae) ‘ponere, ‘imponere; übertr. ‘Spinn
ge»ebe; ‘gallc, 9Ja^fteüung tendere alcui c.
Cassl, örum, m. Bolf in Britannien.
Casslänus f. Cassius 1) 2) 5).
cassida, ae, f. = 2. cassis, nt. f.
Caasiöpe, es (>8pia, ae, Oie. n. d. 2 §. 111), f.
1) (Demo plin be« Geppeuö, fpöter al« ®eftirn an
beit Simmel oerfept. 2) Stabt auf Äorcpra.
1. cassl» f. casse».
2. cassis, tdis, /. S>elm B. 9DietaH.
Cassius, i) L. C. Longmus Havilla, belannt al<
ftrenger Siitpter, bap. jptitp». iudex Cassiänus.
2) Lucius C., al® Äonful 107 B. Gpr. b. ben feel
Betiern befiegt u. getötet; baB. bellum Cassianum.
3) Gaius C. L., Slörber Gäfar®. 41 C. Parmen-
»iB, äRörber Gäfar®, au«ge*eitpnet al® Siebter,
nitpt ju Bertoetpfeln mit C. Etruscus, einem irii
peren ®i(ptcr Hör. 5) Gaius C. L., iRctptJgelepr
ter unter Siberiu® ; baB. schola Caesiana. 6) T.
C. Severus, Siebner u. Bitpter unter Äuguft nnb
liberiuä. «uperbem ift ju bemerfen via Caasia,
ein leil ber via Flamima.
chsro (Plaut.) => quasso, W. f., auep = caso.
cassus, adj. fBerto. m. careoj 1) eigtl. (poet. u.
fpät) popi, leer canna (Hör.) fpritpw. eripiet
quivis citius oculos mihi quam te c. nuce (um
eine taube 91.) pauperet; *m. gen. ob. abl. er-
mangclnb, entbeprenb, beraubt lumine;
aetherc. 2) tp. eitel, leer, nieptig, uunüp
Castalia -
c. quiddam et inani vociB sono decoratum;
t labores , ’vota , ‘fcrtilitas c. iocet; (Plaut.)
subst. n. pl. letzt ®ff)auptunfjcn; adv. in cassum
in* Sette, in? Ölaue hinein, erfolglos,
nu$lo* iactaro tela, preces mittere, ‘longos
letal eiere.
t'istilla, ae, f. bem flpoQo u. bcti Stufen qc
roettre Duelle am $arnafs, nabe bei Xelpbi. ®af-
('iställos, adj. ; *arbor Sorbcerbaum, ‘umbra
ötn bie Sorbe etbdume gewähren ; ‘antrum C tatet •
böble ju Xelpbi.
tislinen, ae, f. [xaaravov] bie ftaftauie al*
Saum u. ^TU(f)t ; au(b c. nuces.
eiste, adv. m. comp. u. sup. [castus] rein, lau =
tei, unfdjulbig c. et integre vivere; falqam
c. habere (ermatten). guSbef. o) feuftb, jü eb =
lig. b) ftomm, religiös c. ad deos adire;
l astias sacra privata facere ; castissime eolere
deos auf! gewiffenbafteflc; pure ac c.
cistelUnus, adj. Icastellum] ju einem Saftet!
gehörig, triumphi wegen eroberter Saftellc Oie.
Brut. §. 266; sutst. -aul, drum, m. Saftctls
bcisobner. — castcllätim, adv. [casteilum]
Injtellweife Liv.
eutellom, j, n. [dem. o. castrum] jeber befeftigte
Crt, tleine* Soweit, gort, Scbanje, Blöd»
ton*. $ier». a) *auf einer Wnt) ö ^ e gelegene
Sehnung. 6) tp. ScbutjBebt, {Juflucbt tem-
plum, c. latrocinii, onuum scclerum, pl. phi-
losophiae. [bie Silber et Plaut.
rssteria, ae, f. [xaorijpia] Sd)Iaf lammet für
eistigibllis, e, adj. jücbtigungSWcrt culpa
Flaut. — castigätio, önis, f. [castigol gu =
techtweifung fowobl burd) SBorte verborum
— labet, Serwei*, al* burtb X^at = 8üdbs
tigung, Strafe afbeere alqm castigationibus.
fi'builor, öris, m. [ caatigo] 3ücbtigcr, Sud)^
meifter, jabler, Sittenrichter ‘minorum (bet
Slugenb), lacrimarum atqne inertium querelaruni.
ia b. castigätörius, adj. ifett.) jurccbt weifenb
solacium Plin. ep.
eaitigo, 1. [castum-ago] 1) jücbtigcn, fowobt
tard) Sorte, tabetn, jureebtweifen, als tbät=
lub, jüitigen, grafen, um ben gebtenben ju
betiem alqm Utens, per Uteras, dictis, nimiam
lenitatem ; pueros non yerbis solum sed etiam
rerbcribus; se ipsum in alqa re-, m. quod; m.
ut unter äurccbtroeifmigen ermabnen Cats. 2) oer =
beffern, (orrigieren ‘carmen ad unguem. 3)
jügeln, bünbigen animi dolorem; equum fru-
nu asperioribus.
tattmöaiij ae, f. [castus] 1) f ö r pe 1 1 ; rtir t; e r.i
beit, wie fte ju rtligiöfen ^anbtungen erforberticb
Bar, (Enthaltung o finnlicben ©cnüffen u.
getoiffen Speifcn au* IHeligiofität corpo-
ris; sacra ßunt per summam c. yirorum et mu-
liernm; c. (guftenl decem dierum. 2) (fett)
Sittenrcinbeit, Sloralität. — oastTtas, iitis,
f. [castus] Scufcbbtit.
1 castör, öris, m. ( xaarcog] SSibcr.
1 Oastor, öris, m. [ Ädormp] 1) Sobn beb fpar=
iinifcben König* ItmbarcuS u. ber Scba, 33 ruber
brt SoBujr, mit welchem et al* 8roiBing*geftirn
ben Schiffern al* gübtet bient Ilor. ; at* Scheut*
ionnel ecastor (au* e u. castor) ob. me Castor!
beim Saflor! Com. 2) ScbwicgeTfobn be* König*
Dejouru*.
eastörcum, i, n. [1. castor] 8 ibergeit.
eaatro f. castrum II). Xao. castrcnsib, e, adj.
— Casus. 123
jum Säger gehörig, Bagers ratio, consilium;
eisiUum =■ unaufhörlicher KriegSbienft Just.
Castro, 1. [Berw. m. castus] taftrieren, ent=
mannen. casträtns Snmtcb; f(btnä(bcn<
enttröften, nolo dicere morto Africani c. esse
rem publicam (al* fehlerhafter SUtäbrurf bejeid)-
net B. Oie. de or. 3 §. 164).
castrum, i, n. I) ging, (jelt.) Sa ft eit, gort,
feftcr Ifhab *boc furiarum; öfter al* tiom. pr.,
a) Castrum Album, Ort in Hispan. Tarracon.
b) C. Inul f. Inuus. c) C. Sovutn, röm. Kolonie
an bet ctrur. Süfte, j. Matinello. d ) C. Tnieii-
tlnum f. Truentinus. t) C. Verglum, fefter Crt
ber Sergentaner , j. Verga. II) pJ. Bager, Rriegäs
läget statira, hiberna, nautica ob. naTalia jut
tCectung ber Schiffe u. ber an* Banb tommenben
l ruppen; c metari, facere, ponere, locare, fcon-
stituere; movere , proferre, promovere, movero
retro, removere; munire, communire; iungero
cum alqo; habere contra alqm im gelbe fteben;
hostom castris exuere; in*bef fpraetoriana ob.
praetoria, auch bl. c. bie Äafernen ber ^tätos
rianer bei 9tom; im Silbe in Epicuri nos c. con-
iecimus; *nil cupientiuni c. peto; *cerea Sies
ncn}etlen. §iero. a) Krieg, Ärieg*bienft
magnum habere usum in castris; castris est
yobis utendum, non palaestrft. b) Weit auf bem
SRarfcbe in bet Segel jeben ISbcub ein Bager gc=
febtagen würbe, Xagemnrfd) tertiis, quartis,
quintis castris.
Castülo, önis, m. Stabt im tarraconenfifcbeu Spas
ttien am obetn Säti* u an bet ©renje o. Sätica,
j Cazlona. Xap. -nensls, e, adj
castus, adj. m. comp. u. vup. überb . in fittlicber
Sjicbung rein, matelto*, lauter vita puris-
sima et castissima; quis hoc adulescente ca-
stior? homo castissimus; res familiaris c. a
cruore ciyili unbeflccft 0. »c.; (Plaut.) a culpa;
in*bcf. a ) leujeb, j ü dfj 1 1 fl matronarum castis-
sima; Cassii castissima domus; *matrcs; ‘Mi-
nerva jungfräulich; ‘casta placent superis. b)
fromm, gotte*fürcbtig, fettig ‘nepotes;
♦Aeneas, contio, haud satis c. donum deo, *lui:i
parum casti entweiht; ‘verbanne, ncynus Tac.
c) uneigennüpig castissimus homo atqueinte-
gerrimus, c. ac non cupidus.
cüsiis, us (dat. auch u ft. ui Cats. b. G. 6, 42, 1),
m. [cado] 1) eigtl. galt, ba* gatten, a'if>cr-
abfalten, Sturj, Umfallen, Urnfturg nivis,
‘graviore c. decidunt turres; ‘loci (burd) Srb
erfebütterung); ‘galt, Untergang urbis. 6) o.
inoralifcbem gebltritt sine c. aliquo aut pro-
lapsiono. 2) tp. a) *0. bet 8c*t baä (Snbf hiemis.
b) ma* ficb jufätlig ereignet, galt, Vorfall,
ßufalt novi novorum temporum; res pluros
c. recipit ift o. miftlicbem Srfolg, man ristiert
CtW. babei; magnus, adversus, subitus, repenti-
nus; dubii mifelicbe, diei Ausfall: beUi casum
sustinere; deduci in eum c. Sage; feasus (ßwb
febenföde) omittere (o. Webner); all. casu al* adr.
burd) 3ufflUs jufältig c. aut forte fortunu,
c. potius quam cousilio. c) bie ficb sufätlig bar
bietenbe Gelegenheit propter casum navigandi
Schiff ägelegenbeit; victoriac, praeclari facinoris;
finvadendae Armeniae. d) bet ungünftige
gufatt, bet Unfall, galt horribilis, gravi«;
harum rerum omnium alle Unfälle berart; civi-
tatis; ‘durus, ‘acerbus. ‘varii; in casnm tra-
here alqm; auch cupbcmift. 0. lob Saturnini
124
CatabatbuiOB — Cauneus.
atque Gracchorum, de c. Roinilcaris; (Hör) ai
quis c. pucrum egerit orco (o. einem beigebraep
teil ©ifte). e) grammat. t. t. ber Si n i u i.
CStdlmthnios, i, tu. | Katußa&u6c | breites Xpal
jwifepen Ägqpten u. üiibpnt, j. Äkabah, Soll.
efttädrömus, i, tu. xaziidpoung ] ein fepräg in
bie §öpe jum Sauf gefpannte« Seil.
CittXdöpn, örum, fl. [Xazddovsa] bie ©ilfataraftro
ntt bet ©tenje ». Sitpiopien.
Cätigel&sTmas , adj. [ xarayf Idaipot] jttm ©e =
läcpter bienenb Plaut. [Ö(.
eatagräphns, udj. (xaiayp«iposJ bemalt, bunt
Cit&meltug (Catamit.), i, in. tateinifcpcr ©ante be*
©anpmebc* Plaut.; bop. ein ©uplfnabc Oie.
Phil. 2 §. 77.
Citaönla, ae, f. Sanbirtjaft in ftappabocien ; Ci-
ttiönos, um, tu. bie ©ewopner betfclbcn.
cätäphnutes, ac, m. [xatoippaxtije] mit e i f c r =
nen Scpuppen bcfc&ter ©anjer Tac. Xao.
citiphrnctus, adj. [xatriqppaxToe! gepanjert.
c&t&pultn, ae, f. | xaraatitijf] 1) itriegömajcpiHe,
womit gto&c Pfeile, Sanjen u. bgl. gefepleubert
warben, SBurfmafdjine. 2) (Plaut.) ba* @e=
fepop, ba* gefepleubert warb. Xao. eätipnlti-
rius, adj. jur Katapulte gehörig Plaut,
citiructn (catarr.), ae, f. aud) -tes, ae, m. [ xarap-
eaxitje] SBaffetfall, bop. 1) gallgitter. 2)
+Seplcuje.
entnractrin, ae, /'. fingierte* SBort jut ©ejri<p=
nutig eine* ©ewürjc* Plaut.
fcätuscöpus, i, m. [xorraoxonos] Spi onierftpiff.
entaste, ae, f [xaraffraote] S d)n u gern ft jur
9(u«fletlung oerfänflicper Sflapcn.
eite, adv. [catus] gefipeit, f cf) la u Plaut.-, c.
nosso alqm burd) u. burd) Plaut.
cateia, ae, f. SBurffcule ber fflcrninitett u. Selten,
citella, ae, [dem. b. catcna] tlcine Sette nl*
Sepntud Hör -, al* ©elopmtng bet Solbaten Liv.
catellus, i, m. [dem. 0. catulual §ünbepcn; al*
©ieblofungäwort; ferreus eine 9lrt Jeffcl Plaut.
citena, ae, f. Kette, gcffel conicere alqm in
catena«; inicere alcui catcna«; alqm catenia
vincire, in catenia tenere, habere ; esse in vin-
cuüb et c. ('in Ketten u. ©anben’); übertr.
a) *3oep Cantaber aerfi. domitua c. 6) jjeffel,
Stpranfe, 3*tiang, pl. legum; hunc (animum)
frenia, hunc tu compesce i atenä. c) (pl.) ju=
riftifepe Klaujetn, Scrwaprungen miile Hör.
2>ao. citen&tus, adj. *f gefettet, gef eff eit.
citerva, ae, f. Separ, Xrupp, £aufe magna
togatorum, testium, patriciorum, rnvenum ; in*=
bef. a ) Xruppe, Separ Solbaten, bef. bat:
battfrfjcr Söller u. Shetätruppen im ©gf. ber röm.
Segioncn *pcditum, ’victriccs, Gallorum, ingen-
te8 stratorum hostium, featervis ■= catcrvatim,
w. f. 6) Scpanjpieler:, ßünftlergruppe.
Xao. A- citerv&rius, udj. jum Xrupp gcpö=
rig pugiles truppweife feeptenbe Suet. h) catcr-
Yittin, adv. fdjaren weife,
cathedra, ae, /'. |xa#tdpo] gepolfterter il. erboster
Scf fei, Slrmfeffel.
Catilina, ae, m. (Lucius Sergius) ber burd) feine
©erfepmörung berüeptigte SRömer. XaB t atlli-
u&riux, adj.
eitillo, 1. [catillus] bie Xellcr abledcn Plaut.
1. *+citillns, i, m. [dem. 0. catinus| StpÜffeG
epe n, Ictlcrcpcn
2. Catillus. i, m Sopn be* ilmppiarau*, ber mit
feinen Stübern Korai* u. Xiburtu* au* Srgo*
nnd) gtalicn joa u. boxt Xibur grünbete, moenia
Catili Xibur Hur.
Cätlna, ae, f. Stabt auf Sicilien, f. Katania.
2at>. -ncnsls, e, adj.\ sahst, -ni nses, ium, im.
citlniis, i, m. breite, flache S^üffel. fYibreus
(5 um fficibraud)1.
CStlus, ii, m. 1) epiturcifdjer ^b'Iofopb um 50
0 Gf)t. 2) ein freinfdjmeder, Bcrfpottet p. Hör.
sat, 4, 1, 88. Xao. -tiÄnus, adj.
Cito, önis, m. 1) Marcus Porcius C. maior ob Cen-
sorius, al* ftrenger Sittenridjtcr u. eifriger Scr=
ferfjter ber altrürn. Xiäciplin u. fflegner atlet 9Jeur;
rungen : j. S. ber gried) Sitteratur u. Sbilofoppie^,
fowie nl* geinb Sarttjago* befannt; bab. jpridj-
wörtl. ftrenger diidjtcr Phaedr.-, contenti simus
hoc C. c« mu& aud) foltbe Käu*c geben Auaust.
b. Suet, Aua. 87 Xap. adj. Cätonläuus. 2) Mar-
cus P. C., Ürenlel be* Porigen, wie jener ein ?ln
bänger be* Sitten, bab- eifnger Sicpublifaner unb
©cgner be* Eäfar; im Sürgertriege mit biefent
tötete et fiib in Utica 4G o. ®be < bab- fein ©ei
namc Uticensis. Xap. Catonini, örum, m., bef:
fen Wnbänger u. greunbe
catöniu tu, ii, «. |x<rroi] (oeralt.) bie Unterwelt.
Xab. al* SBortfpiel: vercor ne in catonium Ca-
Cattl f. Chatti. [toninos Cie. fatn. 7, 25, 1.
frätüla, ae, f. [catulusl fiünbeben.
Catullus, i, m. X ) Q. Valerius Igriftber Xicpter,
geb 87 p. ®br s) C. Messalinus berüd)tigter
Xelntor untet Xomitinn Plin. ep.
cStnlus, i, in l) ber junge $unb. 2) überb-
ba* 3u>'gc eine* anbern Xierc* ad cubilia et
catulos ferarum iro; inibef. ber iiöwcu , SBölfe,
Stplangen, Kapen, Särcii. [Provincia.
Catöriges, um, m. gaQifdje Sö(terjd)aft in GaUia
cdtns, adj. (meift Porfl. u. fpöt) (fabinifd) = acu-
tus] gewipigt, geftpeit im guten Sinne c. et
prudens; »liftig, jiplau.
Cnncdsus, i, m. ©cbirg*fettc in Vtfien. Xao.’t-slu»,
adj ; sahst fCuncSsil, örum, m.
caudu, ac, f. S djwan j; in f<bcrjbaftcr Qweibeu:
tigfeit, Verrina bet Stpwanj be« Sber« ob. bet
Stpweif, b. i. ba« Hnbäugfel be* in Verrucius
umgemanbclten (Kamen* Verres; tp. c. trahere
(Hör.) bie Ülartenlappe tragen, jum Spott bienen,
caudeus, adj. bon ©infen Plaut.
candex (ob. cüdex), Tcis, m. 1) *t©aumftamm.
Xan. o) Strafblod, an welchen jntb. gebunben
wirb, ö) al* Schimpfwort Klo p. 2) codex morfl.
caudcx), weil bie alten urfprünglid) auf böiger
nen mit Sfiacb« überjogtneu Xafeln ftbrieben, ©uep,
©erjeiepni« multos c. implcre; c. interlitum
proferrc; ftestamentum duobus c. scriptum.
3n«bcf. PiecpnungSbucp, Sinnapme: u. vi u .
gabebutp accepti et expensi; im 3fpg- bl. Co-
dex; referre in c. Xao. caudlcölls, e, rulj. beu
SjoUftomm betreffenb, provincia ©efepäft be*
.\)oUjpaItcu« Plaut.
Caiidlnm, ii, «. Stabt in Samnium. Xan. Can-
dintis, adj., furculae ob. fauces C. bie in bet
9fö pe b. Kaubinm beftnblicpcn ©äffe, in weltpen
bie röm. Xntppcn 321 o. Gpt. gefangen würben;
proelium in ben faub. ©äffen; sahst. Caiidini,
orum, m.
caulan, ärum, f. ©ferep, Würben ber Scpafc.
catilis (col ), iS, m. [xnvXdsj Stengel, Kopl-
ftengel, Kopl. [©ruttium
Canlon, önis, m. ob. Canlönla, ac, f. Stabt in
Chuuus, i, f. Stabt in Karien. Xap. Cauneus ob.
Canneae — cantus.
125
-fas, adj.; subst. -nei (nii), örnm, m; Catineac
«. ncns launifd)e 'geigen,
raup« {in brr Umgangdfpr. cöpo), önis, m. H I e i n =
Irümer, Sdjanfioirt. Ja d a) enupona, ae,
f. Sehenle, 4öirtdl)aud; texereere cuuponam.
b caupöniiis, adj. jur Sd)en!e gehörig, puer
Äelner Plaut.-, arte« Just, e ) eaupönor, dtp.
I) (Botfl) fefjachern mit etw. bellum. — oau-
pönüla, ae, f. [dem. B. caupona] Heine Sdjenle,
Kneipe Cic.
t'anms (nicht Cürus), i, m. Siorbweftwinb.
ran»a, ae, f. l) im engeren Sinne Urfad)e, $er =
anloffung, nihil potent eveniro nisi causii
antecedente ; in aeminibna ent c. arbornm ; belli,
peccati; pontulandi, colloquendi occidendi regin
Änta§ ju ic. ; c. falaae suspicionis bie «US einet
falidjen Vermutung h«Botgeben; c. veniendi fuit,
it, ne, nt ne; (Plaut.) iuata c. ent ut; c. ent m.
in/.; qnid causae ent, quin etc. quid im-
pedit quin Ter., dc.\ nullam ob. non c. dico
quin ich t;a6e nid)td bagegen, baf; Com.; haec
sulla aliquid ent c., multae sunt c., cur, quare,
quamobrem, propter quae, quod (feit, ut) ali-
quid fiat; qua, eadem de causa; quam ob c.,
ob eim c., sine, non sine causa; cum causa
dicere ; audj mit gutem (Srunbe cum c. acce-
dere ad accusandum; c. alcis rei suntinerc;
Kuc nactus appellationis c. ; oudj ren cannae
(dat.) ent, bagegen in causa eane in biejem Sinne
erft b. Plin. ep. u. aliquid cannae ent nur b. Oie.
iBo causae als gen b. aliquid abbängt), ebenfo
id, quid, nihil, satis causae ent; mihi causam
siplicandae pliilosophiae attulit graris Casus
civitatis Beranlagte mid) ic. Sndbef. n) all. caustt
wegen, um — willen, mit gen., gern, nach bem=
felben voluptatum adipiscendarum c., honoris,
rei publicae c.; praedandi, speculandi c. ; eä c.
ir* Wegen Ter. ; meä, tuä, bciu, nontrü, vestrft c.
meinet-, beinetmegen ic.; b) gerechte Sad)e ar
mis inferiores, non caustt fuissent; causam (gc:
rechte Sache) illa c. (natt) 2) c) non habet; nulla
e., nnllae vires, nulla sedes. c) Borgegebener,»
errichtetet Ghcunb, Slorgcben, Sotwanb, ®nt =
fcpulbigung, Attdtcbe causam inferre, inter-
ponere; causam uccipere gelten laffen; fingere
eansan, ne Ter., ut Tib. ; alias c. morae facere
«effmben Sali Jug. 36, 2; per causam pabulandi,
supplementi equitatusque cogendi unter bem
Cwtnanbe ic. ; ald mebic. t.t. ftranll)eitdanlajj,
fall levis JAv.
J) m weiterm Sinne Angelegenheit, S ad)t, auf ber
et», bafiert, bal). o) IHethtdfaehe, (jßtojefj pri-
*»Sa, publica, capitis; parvula SagateUjadjc;
fregni in betreff beb SHetchd; m. gen. mbj. unb
ob), si hominis amplinsimi causam tanti peri-
mli (mit ic. Btrbunben) repudiassem Cic. ; c.
eognoscere unterfueben ; c. defendere, agere,
'«rare ; c, tenere ob. obtinere, ’vinccre; c. per-
dere — causä cadcro; c. dicere fomof)l B. bem
hrllagten =- reum esno anactlagt fein, ale Bon
innem Sachwalter — feine ob. einet anbetn Sadje
rühren ; ni quin habet c. celebritatin et nomims
qltubfam ju Berteibigen hot Oie. off. 2 §. 44 h)
in ftieilige, fragliche ifJunft in einer Sache,
bie Stage, um bie ed fid) hanbclt (Berfchit=
ben b ren bie Sache überh- ob. lf)atjathe) qnid
«*, quid c. , quid tempnn ferat; tibi omnern
reui atque c. commendo; de Alexandrina re
eaosaqug regia; multa quae sunt in re, quia
remota sunt u causa, praetermittam; Pompeiun
et de re (thatfadje) et de c. (SRed|tdirage) iadi-
cavit; ald rhet. t. t. f. quacstio 2). c) Sache, bie
man unterftüpt ob. Bericht, gartet, gntereffe
rei publicae, populi Komani; causam populi
agere; c. rei publicae non tenere bie Sache,
bad wahre gntereffe ber SH. nicht leitnen ; nulla c.
lein Programm, wofür bie greunbe beb SBaterlam
bed fid) begeifern Hinnen (B. tflompefud) Cic. Att.
8, 4. d) bie obwaltenbe Angelegenheit, Auftrag,
(iScfd)äft in c. haoe sunt bad gehört jur Sache;
dare alcui causam; qui super tali c. eodem
missi erant Nep. e) Sage, '-Berbä Itnid, Um
ftänbe, infofmi fee als etm. Betanlaffenb betrad)
tet Werben in eadem c., in melioro c. esse; otu-
ninm Uermanorum una ent c. $al). f) SU er
pältnid ju jmbm., Serbinbung mit jmbm.,
indbef. gTcunbfchaftdBerhältnid qui alqm
sermonis aditum causamque amicitiae ciun Ci-
cerone habebant; omnes c. et necessitudincs
mihi cum illo intercedebant; ratio et c. mihi
est cum illo. $aB. cnusArll , örum, m. and
(iJefunbhcitdrüdjichten Btrabjchiebete Sob
baten, 3noatiben lAv. 6, 6, 13.
causla, ae, f. [xneo/a] breitfrämpiger $>u t
cuusfd Tcus, i, m. [causa-dico] Sachwalter, Äb =
Bolat (B. bem, ber für Selb u. hanbmcrtdmäfeig
einen $roje6 fühtt). (norfchühen.
causor, dep. 1. [causa] als Sorwanb angeben,
canssn f. causa. lau. dem. causüln, ue, f. 1)
ftleine Seranlaffung. 2) Heiner S)ätoae6/
parvarum rerum (pl.) SJagatcllprojefje Cic. upt.
gen. 3, 9.
ciiute, adv. [cautus] 1) Borficptig, behutfam;
cautius vitare Ilor. 2) scriptum c. ut etc. mit
ber fidjcrftellenbcn &cftimniung, bafe tc.
cantela, ac, f. [cantus] S8or[id)t Plaut, mit. 601
(aber unecht).
cautes, ie, f. fpipiger geld, SHiff.
cauttm, adv. [cautus] feit. — caute 1) Ter.
cantlo, önis, f. |caveo] 1) 41 o t f i ch t , 8etjut =
famfeit, incommodorum ffiorficpt bei ic., defen-
dendif1 cautionem adhibere ; huius rei una est
c. atque provisio, ut ne 41orfid)tdmaf)regel.
Qndbef. a) mihi c. ost ne ich muf; mid) in ad)t
nehmen ic. Com. b) res rnultas c. habet erfor
bert grofee Töorficfjt ; quae non babent cautio-
nem Sachen, bet welchen feine Sorficht angewen=
bet werben tann; alter erat locus cautionis bad
»weite, woBor man [ich hüten muhte. 2) t. t A)
Sorfiehtdmahrcgelit (gormeln), welche bie
SHcdjtäliinbigen ihren ftlienten geben, SSerHaufu-
lierungen, praescriptionumcuutionumque prne-
ceptio. B) Sicherheit, ©ewährlcipung a)
jthriftlieh = Setjchrcibung, Obligation est
in c. cd fleht in bet Sicherhritdurtunbe; chiro-
graphi haubfehriftlidje. b) münb liehe sllcrfidie >
rung omni c. devinciro alqm. — cautor, öris,
m. [caveo] 1) ber fid) in a^t nimmt (feh«jh-),
ein Sicherhcitdf ommtffartud Plaut. 2) Si =
chcrfteller, Abwehrer, c. alieni periculi Cie.
— cautus, adj. m. comp. u. mp. [caveo] 1) pass.
gefiebert, fid>ct geftellt quo mulieri esset
res (ihr Slermägen) cautior; (Hör.) nummi; (Hör.)
tutus et intra spem veniae c.; purum advorsus
fraudem Liv.; tp. fid) er in eam partem pec-
care, quae ost cautior. 2) act. oorfiehtig, be =
hutfam c. providique; in pericnlis, in scri-
bendo; ad, adversus alqd; consilia cautiora.
126
cavaedium — cedo.
fcavaedlum, ii, ». =- cavum aedium btt iltnetc,
u. Wcbäubett umgebene §ofraum in btt Witte
eine» röm. Sjaujee.
cärea, ae, f. jeavusj 1) eigtl. fjöblung, Käjig
füt litte, and) Wehcge, Stall; inSbcf. a )
Sogelfäfig. ft) ’tSicnenftocf. 2) ber Bu =
fdjauerpiaij im töm. ttjeater, aus terraffenför=
migen Sifemhen beftehenb, prima bet Slop bet
Sornehmcn . media, summa ob. ultima. 3)
Ibeatet; *überl). 3ufehauer, Scrfammlung
fjufdjauetibet conaeasus caveae.
caveo, cävi , cautum (im per. cave ft. cäve Ct.,
Hör.), 2. l) fid) bdten, fid) in ad|t nehmen,
fid) Botfebcn, abfol. cautum eat, inquit Oie.;
cum animum attendiaset ad cavendum Nep.;
Ijänfig care alqm, alqd, ab alqo, ab alqa re
(m. bl. abl. malo, infortunio Plaut.'1, Bot jmbm.
ob. ettu. fi(b hüten; mihi tccum (bei bir) caven-
dum est Plaut.; *nunquam homini aatia cautum
eat (bet iRenfd) tann fid) nie genug sorfefjen) in
horas, quid etc.; m ne, ut ne, (Satt.) necubi;
jugleid) m. dat mihi n. a; ut mihi caverem a
Peeudulo servo raeo, ne Plaut.; cave, cavete
ne (Ct., llor.), gern. bl. conj. al« ftarte Ser=
neittung — ja nicht, bei Sieibe nicht cave
ignoscaa, c. mentiare; cavete inulti animam
amittatis; feltnet m. 1. u. 8. ®etf. c. unquam
iatne verbum ex te audiam Ter. ; c. te f rat rum
miaereat Oie.; c. te roget Hör.; cavete concur-
rant arma Verg. ; m. inf. cavcret id petere a
populo Romano; comraiaiaae cave quod etc.
Hör.; (Wie cave m. co»y.) in quibus cave vereri
ne Oie. Att. 3, 17, 3. fjierB. c. ut (butdj Bot=
fiebtige Sermeibung be« WegenteilS) bafilt for=
gen, baff ic.
2) Sotfid)tSmafitegeln treffen, &iitfotgc
tragen füt, fidjet ftellen alcui, fsecuritati,
cautum tibi volo; aatia cautum tibi ad defen-
aionem fore, Bi etc.; m. ut, caverat sibi iüe
»ororius adulter — ut etc. Oie. ,'pictB. als t. t.
a) als diccbtetunbiger butd) Siat ben Klienten
Sciftanb leiften, bamit fit ut 3icd)t«iad)cn feinen,
Schaben ctleiben, in iure; haec urban# militia
reapondendi, scribendi, cavendi; (jtherjb) gui
cet-eris c. didiciati, in Britannia ne ab oaaedia
capiare, caveto. 6) fid) Sicherheit geben
laffen, oetfebaffen, fid) ficbctjtellen cum ita
caverent, si etc ; niai priua a te (B. beiner Seite)
cavero m. acc. c. inf. c) jmbm. ©ürgfehaft
geben, Kaution ftellen, jmb. fiebern, prae-
dibua et praediia populo, ei non miti» cautum
videbatur; obaidibua de pecunia, obaidibua inter
ae; no quid eia noceatur neve quia — cogatur,
a Caeaaro cavetur; +in duplum; fpopulo in
duplum praediia. d) butd) ein ®efe(l ob. Xefta=
ment ob. einen Settrag feftftellen, Betotbnen,
beftimmen, oerfügen cautum e8t lege ob. in
legibua, teatamento ut, ne etc. ; ai hoc, qui teata-
mentum faciebat, c. voluiaaet; agri, de quibua
cautum eat; heredi volle c.; in quo (foedere)
cum caveretur utrorumque aoeiia, nihil de Sa-
guntinia cautum eat; aibi ae privatim nihil c.
(er bebinge füt ficb feint SicberfteHung, feine
Stiaflofigfeit).
cüverna, ae, f. feavus) meift im pl, Höhlung,
jpöble. ®ao. a) Schiffsraum (pl.) navigii.
ft) *baS 3nnere beb Ätna.
cävilla, ae; f, (fpät) -um, >118, i, m. (feit.) bet
nedenbe Sebetj, bie Werfer ei Plaut. — ei-
vllUtlo, ftnis, f. [cavillor] ber neefenbe, fpot =
tenbe Slip, ben bef. bet ©ebner in ®rjäh=
lungen u im bumonfttjeben Ion anwenbet, cum
duo »int genera facetiarum, alterum aequabi-
liter in omni aermone fuaum, alterum peracu-
tum et breve, illa a veteribua auperior cavil-
latio, haec altera dicacitaa nominata eat. 2)
+ Sopfjiftcrci, fophiftifdjes Öletebe ver-
borum Silbenftecbetei. — civlUdtor, öria, »n
[cavillor] Spötter.
cSrillor, 1. 1) neefrnben Scberj treiben, auf
jmb. ob. etW. fticbeln, cum alqo; alcis prae-
textam; in eo. 2) SluSftüdjte juchen, So-
phismen antoenben Liv. — c&villiüa, ae, (,
dem. 0. cavilla Plaut.
eüvo, 1. [cavua] 1) hoblmadjcn, aushöhlen;
fprid)W. gutta cavat lapidem Ov.; *parmaiu
gladio butebbohten ; partic. cavatus au «gehöhlt,
?o hl *rupe», *cortice8. 2) auShöhlenb Bet*
ertigen, bilben navea ex arboribua Lir ,
lintre» arbore, tegmina capitum Verg. — clvus,
adj. hohl, gewölbt, vena fjohlabeT, ’teatudo,
•ilex, *cavernae; ’nubca umhüQcnb, ’umbra,
*imago B. ben Schatten bet Unterwelt, *flnmina
tief (in Sejiehung auf bie §öl)lung beS ffluft
bette«), *trab» Sd)iff; mibst. cavum, i, n. u
*fcavua (ac. locus), i, m. Höhlung, iioeb,
inSbef cava (pl.) Sehichfcbarten Liv.
t'Systro». i, m. fflufe in 3onien. San. Cayatriu«,
adj. föpftrifcb, nie* bet Schwan Cb.
ee, angetiängt — ba, hiro Ter.; mit hin Jude'
tenbem ftagenben no petänbert in ci, »icine,
haecine Ter.
Cea (Cia), ae, f. auch f€eoa [X/we] Snfel unter
ben Spfiaben. ®ab. CSns, adj. Simonidea;
*neniae C. beS SimonibeS; »camenae (Schichte
be« SimonibeS; subst. C.ef, örum, m.
C’eangi, orum britannifrfjeS Solf (nicht Cangi)
Tac. ann. 12, 82.
Cfbcnna (fGob.) mono, m. (Sebitge in Wallten,
j. bie Seocnnen. ( in ItoaS, $efperie Or.
Cebrenia, Idia, f. lodjter be« Sebren, glufegotteS
( ccropa, opis, m. bet ältefte König in Slttifa, im
Whtbus halb Sienfd) , halb Schlange, bau. gemi-
nus Or. ®aB. 1) ‘OScröpidea, ae, m. männ-
licher 91ad)fomme be« Seftop« IhefeuS;
*pl -dae, arum = bie Stbcner. 2) *Cecrupla,
Idi», f. a) weiblicher Saehfomme, insbei.
lochtet be« ScfropS, «glautoS, u. B. ben I6tf)
tem beS faitbion, Srofnc u. Sbilomele. 6) *ol«
adj. attifcb, terra. 8) *C6crSplu*, adj. a)
cetropifd) arx; *Cäcrfipia, ae, f. bie B. ®e
ftops erbaute Sara B. Ätben, auch Sltben. ft)
*attifcb, atbenifd) domus, eigtL baS afte
atheuifdic Königshaus, B. König Sanbion her,
übet|. Sltben, bas athenif d)c Solf; cothnrnus
ber Stil ber in Sltben }ut SoQenbung gelangten
Iragöbie.
1. cSdo, ceaei, ceaaum, 3. 1) intram. gemeffenen
Schrittes gehen, einhergehen, fith bewegen
a) eigtl. «x tranaverao quasi cancer feitwärtS
gehen, miles ibi gehl babin Plaut.; in tutnm
Liv. ; altertümlich ft. inceaere, per ora Bor ben
Äugen beS SolfcS Hör. ft) tp. hoc c. ud factum
tommt jur SoQftrecfung. ÄuSführung Plaut., in
unum einig werben 7ac.; c. in alqd ;u ctro.
werben, anSfchlagen poena in vicem tidei
Liv.; in ctw. übergehen finiuria ei in gloriam;
ftemeritaa in glonam; fc. in ptoverbium ;
cedo — celebro.
127
aicoi ob. io alqm al* (Eigentum jmbm. »uf allen,
anbnmfallen is quaestus liuic; ♦Andromachen
iterum patrio marito; praeda ex pacto Romanis,
orb* regi, captiva corpora Romanis IAv. ;
praedae alcui ob. in praedam alcui jur lc. mer=
Jen; *ager mihi in nsum; *in altera (=* alterius)
iura einem frtmben $ernr, (Tac.) spolia in tuI-
gus, Lepidi atque Antonii armu in Augnstum ;
iJ'ae. unn. 1, 22) omne dehinc caelnm et rnare
otane in anstrum ; f cetera armentorum pabnlo
bleibt irei, übrig für ic.; o. einer Xljätigteit ob.
einem Unternehmen gortganq hoben, non
batten gehen, ablaufen, auefthlagen quae
prospere ei cesserunt; secns ichlfdjt ; *res cednnt
Utio; impers *si male cesscrat, futcumque ces-
«erit; c. pro alqa re für etw. paffieren, gel =
tes Tac.
i! oon irgtnbmo gehen, Weggehen, ficb
ludjieben, m e i rt) e n e patriii u. bl. patriä,
ltalii; häuf. 0. Xruppen loco, ex loco; de op-
pido, ex acie; tubst. cedentes bie ©eichenben;
'fretro; »saltilius, domo oerlaffen; räumen; vitü
ob. e ritä ■== fterben; tp. a) abtreten, über*
taffen alcui alqa re; äicilia sibi omni cedi
i*e.; ftitulo captae urbis bie ®bre ber ®r=
ebming te.; al* trän», einräumen, jugefteben,
erlaffen alcui alqd; multa multis de iure suo;
*m. acc. c. inf. , (Lic.) m. ut. b) oergehen,
aerfihtoinben horae et dien et mennes et anni;
memoria; *non laudis amor, nec gloria pulna
luctu ; *furor; *quo tibi fiducia c.? c) c. alcui,
»lcui rei gleithfam au* bem ©ege gehen,
bem ©iUen, bet Übermacht) meinen, nad)-
geben , fid) fügen inntanti; cui exercitns nostri
e.; tato freiwillig fterben Liv. ; tempori; aucto-
ritati alein, precibus, fortunae, noeti; *+tnaÜ8
mttniiegen; frestigio (o. Sanbe); abfol. ; im
Sange na d) ft eben alcui; non multum virtute
nostris; (Nep.) alcui in alqa re; ut non mul-
tiim (iraecis cederetur.
2 eedo, pl. cette (oeroltet, jfgj. au* cedito u.
cedite), a) (Com.) eigtl. o. mihi pateram rciebe
mit bie Schale; c. manum, dextram, codiceni,
’abnlas; c. senem fthaffe ben Wlten hetäeü
(a% hären! b‘tau« mitl fage mir! c. istne
tanm consilinm; (Oie.) c. unum auctorem facti
toi; c. quid faciam; aud) (Com.) cedodum her
btnn, heraus bamit. c) um bie «ufmerffatm
teil auf elto. ju lenlen, ba nimm nur, ba fiel)
tat, benf bir. einmal, c. mihi loges Atinias;
cedo, quaeso, orationes.
Cedronii, öram, m. ein Sol! im perfifdjen ftüflen=
l«nb jmifthen Sdrmanien u. Jtnbicn.
cedms, i, f. («fdpoej eine Ärt Geber i Geber;
©atbbolbcr) ; meton. a) *tGebernho(»; tmultä
e. (collect.) aedißcata erat regia. 6) ‘Gebernöt
über üarus cedro; carmina linenda cedro =■
btt Unfterblidtfeit toütbig.
(elteaae, Srum, f. Stobt in ®rofjpl)rbgirn. —
l*l»ene, ns, f. l) eine ber fgleiaben Ov. 2) eine
bet fyttppien Vcrg.
ccleber, aud) (tal* m.) eelebrls, e, ndj. m.
u. mp. i) o. Ortern u. Serfantmlungen
Bat! u. oft befuept locus, portus, urbs, op-
pidum, forum; rirorum mulierumque conven-
tas; oraculum; tnrbü umgeben oon einer Sd)ar:
•celeberrima fontibus (quell mreid)ftc) Ide; cele-
hetrimo fori auf bem befudjtcften teil be* g.
Tac. am». 4, 67; foottreid) urbs, oppidam.
inert), o. oielen 8ufamment ommenben ge=
feiert, folenn, feierlich dies festus, trium-
pbns, ludicrum, gratulatio, funus regium. 2)
oiel genannt, ermähnt, gefeiert, b. Oie. tta=
mentl. nur o. Sachen, res tot& Siciliä cele-
berrima atque notissima; per Italiam respon-
sum; fama inter barbaros; duo celeberrimi no-
minis duces (IAv.) be* gefriertften Dlainen*; o.
hfetfonen erft Liv. u. Xicbt. , aber aud) jener
nicht fdjledjtbi« berühmt, fonbern oft ae =
nannt, befannt, gefeiert, n. mit einem
fab, rote clarissimarum urbium excidio
celeberrimi riri, per omnium annalium mo-
numenta celebres nominibus; ohne ;fitfa(t
♦Diana, dea; *oft gebraucht vox, verba.
celebritin, Anis, f, |celebro| 1) bie jabfreid)e
Öiegcnroart, ©efellftbaft, BeTjammlung
hominum coetus et c. (pl.) a sc obiri; quae
clomus? quae c. cotidiana? 2) bie feierliche
Begehung, glänjenbe geier einer geftlicbfeit
ludorum. — celcliritus, adj. m. comp. u. mp.
| partic. o. celebro) 1) häufig roieberhott,
gebräuchlich quid in üraeco sermoue tat« tri-
tum atque c. est. etc,; res celebratissimae om-
nium sermone oiel bejptodjen. 2) feierlich sup-
plicatio celebratior. s) f berühmt. — cSlfhrtw
f. celeber.
celebrTtas, ätis, f. [celeber] a ) grequenj, Söe=
Xebt^eit eine* Orte* loci, viae; domestica;
ob. etner Skrfammlung, geflticbteit, ba* feftlidie
Sfegeben, bie geierli^teit mercatus; ludo-
rum; ludis c. acldero feierlicher machen; supremi
diei feierliche« Reid)cnbcqäiigm*. 6) bet jabl =
reiche Sefud), 8»'“üf. Vltcbrang, bie grofee
SoIISmenge virorum ac mulierum, totius
Graedae; tneatrum celebritate refertissimum ;
in celebritate versari. e) ba* häufige Sor*
lommen multitudo et c. iudiciorum, (Tac.)
periculorum. ci) ba* häufige ®rroät)ntraer =
ben, bie Serherrtichung einer fßerfo» ob. Sache
famae =» ein gefeierter 9tuf; causam c. et no-
minis (eine* gefeierten Warnen*) habere
eSläbro, 1. (arthaift. /ut. er. celebrassit Plaut.)
1) oft u. zahlreich befuchen, belebt machen
viam , domum, Testibulum, ’litora ludis, *sil-
ras, *forum, ‘magistnim; »enectuti (für bie
®reife) celebrandao et ornandae quod honestius
esse potest perfugium? similis frequentia me
usque ad Capitolium celebrarit begleitete; aud)
einer Scrfammlung, geier lid) I eit jabl-
reith beiwohnen, etw. fcftlicb begehen,
feiern funera cum gemitu Knn. b. Cie. Tute. 1
§. 117; festos dies, fdiem natalem, *natalem,
nuptias, *conubia et hymenaeos, epulas, con-
virium. 2) flbertr. a) oft ob. jablreid) tbun,
betreiben, au«üben, fagen, miebcrbolen
haec cito Plaut ; eas arten; nec unum genus
divinationis est publice privatimque celebra-
tum; f iambos non sane a Romanis celebratns
est. b) im Subtifum oerbreiten, betannt
machen qua re celebrata; quod onmium accu-
satorum vocibus maledictisque celebrutum est>
inSbef. rübmenb betannt mathen, preifen, t> er =
bctrlichcn, feiern fortuna res cunct».« ex
lubidine magis quam ex rero c. obsenratque;
famam alcis; frictoriam ingenti fam»; alqd in
roains Sali., Liv.\ nomen alcis seriptis illa-
strare et c.; laudes alcis literis; *'carminibos;
and) oerehren penates; solito celebretur ho-
128
Celelates — censeo.
nore deua qui ‘etc. c) alqd alqa re gteicpfam
erfüllen, contionea convicio; cuiua litei-is,
fam& ; »iuvenea rnulto sermone diel u. oft mit JC.
jpretpen; ‘Caystri ripaa carmine oft fingen an tc.
(.». Sdjtoäncn).
Celelätes, tum, m. ligurifdjer SßolfSftamin.
CSlendäris, ia, /'. ^afenftabt in Silicien.
(’elenmi, oe, Stabt in ftampanien.
cSler, Pria, e, adj. m. comp. u. sup. 1) fcptiell,
rafd) motua, fiter; fnavigium, fnavigatio;
♦Cynthia fcpnctttrcffenb; *lunae fcpiteil manbelnbe;
auch f cf) ii r 1 1 etfolgcub ob. mirtenb exitus,
victoria, 'fata lob; (Ter.) consilium, remedia.
2j in geiftiger ®ejtepuug in gutem Sinne fcpuell,
getnanbt men», qua nihil eat celerius; *ani-
mus, medicus multnm c. atque fidelis; subst.
’oderunt aedatum celerea; *m. inf. cxcipere
aprum, volvere menses; in iibtem Sinne ju
rafd), übereilt conailia celeriora; *iambi;
*opera (Arbeit); m. inf. irasci. - edlere, adv.
(fett.) = celeriter Flaut
Celerea, rum, m. narfi ben Alten Harne o. 300
ftriegern alb berittener üeibtoacpc beS Siomulu?,
richtiger Haute bet alten röm. Hitler in ben brei
tfenturien bet 9iamneS, litieS u. fiucereS.
celeripcs , pedis, adj. [celer u. peaj (d)ne(! =
füpig Cic.
celPriitas, ätia, f. [celer] Scpnclligfeit, Hafd|.
pcit peditum, c. et via equorum, duendi ob.
in dicendo, verborum, orationis, belli, itineris ;
cavendum eat ne in festinatinnibus suscipiamus
nimiaa c.; veneni fipncHe SBirtung; übertr. in-
genii, animorum Hegfamfeit, consilii ®eifteS-
gcgenwart.
celerTtdr, adv. m. comp. u. sup. [celer] ftpttell,
rafd). — eelero, l. [celer] bcfcpteunigen
•fugam, *viam, *victonam; intrans. ’feilen.
Celetrnni, i, n. Stabt in SHacebonien.
Ccleus, i, m. [Arlfoe] ftönig in SleufiS, Hcreprer
ber ScreS u. ißcgrünbet beS Adetbaucb.
cell», ae, f. iöepältniä, Sommer, n) SSor=
ratstammcr jum Aufbetnaprcn d. öetreibe,
tfrüipteil u. bgl vinaria, oleuria, penaria; trä-
llere alcui cellam; Oapua c. atque horroum
Campani agri; in cellam imperare, dare. emere,
sumere für bie $>au«paltung; gum Treffen beS
ßlS u. Seltern bc-J ©eine*. 6) ft am nt er, (St--
matp Ter., bef. für Slladen. c) ber Icil beS
Stempelt in meinem bic ©ilbfäule einer ©ottpeit
ftanb, bie S'apetlc d) *fim IBiencnftod bie
Seite. $ao. cellärlns, ii, m gut SSorratS"
lammet gehörig; bafj. subst. m. ißorfteper
ber SorratStammer, fi'ellermcifter.
celo, l) a) oetpeimlidjen, oerpeplen alqm
alqd, (feit.) alqm de alqa re; jxiss. nur m. einem
jiron. im n. celor id Nep., hoc Ter., ge», celor
de alqa re, de maximis rebus a fratre celatus;
alqm dor jinbrn. oerpeimlitpen, jmbm. nitptä
fageu omnea deos hominesque; celabar eS
tmirbe mir Oerpcimlitpt ; falqm in alqa re burtp
ißcrpcimlicpung pintergepen. 6) peimlicp pnl =
len, oerpeimlitpcn, nerbergen (mit Ab}idjt
u in ber Siegel niept in lüblicpcr) anna, aenten-
tium, factum, neque enim id eat celare, quid-
quid reticeaa, aed cum, quod tu aciae, id igno-
rare emolumenti tui cauaü velia eos quorum
interait id scire; *celata virtus; *uterum mani-
bus bebedtnb oetbergen; oerborgen galten,
Oerfteden *se tenebria; ’celabitur auctor niirb
üeridimiegen roerben; partic. subst. n. pl celata
omnia Plaut., celatum (= celatorum) inda-
gator Plaut.
cllox, öcia, f. [urfprüngt. adj. sc. navia, oerm.
mit celer] jdjnellfegelnbeS Sipiff, 3a«pf
Liv., publica Ißadetboot Plaut.
cclsus, adj. m. comp. u. sup. [o. bem ungebräudt
litten cello, eigtl. =» cmporgetricPcn] X) in bte
§dpe gerietet, emporragenb, pot^ natura
hominea celaos et erectoa conatituit; atatua;
cclsus corpore; *cervus c. in (rürffidjtlid)} cor-
nua. 2) tp. a) d. Sange erpaben eelsiasima
aedea dignitatia et honoris. 6) in geiftiger ®e
giepung in gutem Sinne (feltener) poipperjig,
über baS ©emeinc erpaben c. et ereetns et
ea quae homini accidere ]>ossunt, omnia parva
ducena; in üblem S. fi(p über anbete et=
pebenb, podjmütig erectum etc. vagari magna
cum caterva toto foro; *Kanmes.
Celtae, ärum, m. bie Selten, Solläftamm, bet
namentl. in ®allicn u. Spanien roopnte. San. Cel-
tu-um, i, n. bie (Hefamtpeit ber feltiftpen
iß öltet Liv. b, 34, 1.
CeltTbcr, eri, m. Scltiberier Ct .; päuftjjer pl
-beri, örum, hi. b. ft. , ®ölferf(paft im mittleren
Spanien 3)ao. a) CeltTberta, ae, f. baS fianb
ber fteltiberier. 6) OltiberTciis, adj.
cciia (falftp coena), ae, / ^auptmaplgeit bei ben
iRömrrn, um 3 ob. 4 Upt Dlacpmittag«, appantre,
facere c.; alqm ad c. invitare’, vocare, f ad-
liibere cenae; cenam alcui dare; ad cenam ire
Ter.-, obire cenoa, itare ad cenaa; condicere,
promittere ad cenam jufagen; inter cenam
roäprenb ber SWaplgeit, bet liftpe; +c. recta rine
fürmlitpe.
Ccn&bnin (Gen.), i, n. Jiauptflabt ber Carnutes,
fpäter civitaa Aurelianensia genannt, j. Orleans
an ber üoire. $ao. Genibensln, e, adj. ; -ben-
ae«, sinm, hi. subst.
cciiHcrtliim, i, n. [■ ena] eigtl. baä gern, im oberen
Stod bcfinblitpe Spcifejimmer, bap. ba4 obere
Stod, ein ®a(pftüb^en (alä Söopnung bet
Ärmen). [*-naeu», adj.
CeuHciim, i, n. iiorbweftlicpc Spipe Suböae. <£ao.
cenällcus, adj. feena] jur Staptgcit gepörig,
apea eine SOlaplgeit gu erpatten Plaut.
fcenätlo, önia, (dein ) i-enatiuucfiio, ae, f. [ceno]
Speifegimmer, Spcifcgintmcripen
cüuStus^ j. ceno 2). (romfdjen illeetbufcii.
Ceuchreae, arum, f. tpafertftabt ftoriiitpb am fa:
centto, 1. [ frequent . n. cenoj oft fpcifen, gu
fpeifen pflegen. — c#no, 1. [cena] 1) intrans.
fpcifen apud alqm, cum alqo; (Hör.) quis
quibus) cenantibua unä in roeldjci JifcpgefeU
ftpaft. 2) Irans, effen, oergepren aprum, olus,
pulmenta; noctea cenatae burtpfdjmauft Plaut.;
fipergp. cenabis hodie, ut tc dignum est, inagnum
malum follft ftatt ber ÜRaplgeit Üble« fepmetfeu
(etfapren/ Plaut.; partic. perf. cenätua auep
ber gefpeift pat; auep statira milites cenuUis
esse Sali. Jug. 106, 4.
Ceuömänl f. Aulerci c).
censeo, sui, «um, 2. 1) t. t. a) baS ißermögen
eines römiftpen Bürgers abfepäpen u. ti
bann, fomie 'Harne, Stanb, VUter u. gatnilie bc4
S9ertperb in bie Cifte ber Bürger eintragen,
ma« mit Scgug auf bic *u«f<prcibung gum ftrieg«=
bienfte, auf bic 'Ausübung beb Stimmircpte« in ben
Sßoltöocrfammlungen u. in älterer Seit auf ba6
censio
centurio.
129
strucrreefen buttf) bie Genfoten gefhub , familios
pecuniasque; suntne ista praedia eensui cen-
Kendo? [Annen fie al« rciillidu'« (Eigentum be« Be
njetb in bie Genforlifie aufgenommen metben, ftnb
fte (enfnSfibigV ducenta milia eapitum censa
sunt; quinto quoque anno Sicilia tota censetur;
haec classis censetur XI milibus aeris bie Bürger
biefet fi'laffe muffen Xi 000 asses jeher hefigen;
•census equestrem summam nummorum beffen
Setmögen auf ba« für bie Sitter befhmmtc HJti*
nimum gefhögt wirb, bcr ein fol dg« Sermögen
Migt; capite censi bie örmfte Sürgerllaffe , bie
nicht bem Sermögen nah ßffhögt, fonbern nur
nad) Äöpfcn aufgefütirt warb; legem eensui cen-
sanio dicere bie Formel ge(eglid) feftjießcn, nast)
oeldjet bet Gcnfu« gefheben foC; lex censendi
bie jormel felbft; haec freqoentia convenit —
censendi cauaA jum (übfhögen. b) fein Ser*
mögen in bie Setjeihniffe eintragen taffen, be*
l)»f« be« Genjue angeben in qua tribu ista
praedia censuisti? 2) überb- ben SBert einet
Satbe prüfen, etre. (höben, tajicrcn exuensa
Plaut.; ei censenda nobia atque aentimanna res
«it; inöbef. a) feenseri alqa re nach et». ge*
(höbt »erben, burh et», feinen eigenttihen Sfficrt
(ibalten hoc patre Be. 6) *censeri de alqo
al« ju jmbm. gehörig betrahtet »erben, c) *cen-
■fri alqam dilectam inter comites suas al« Sieb;
ting unter feinen Begleiterinnen gelten taffen;
•eenseri ho» parentes betrad)tcn al« ic. 3) bafür
batten, ber SInfiht, Hiteinung fein, für
iidltig ob. bientih erahten, für etm. jtim=
men (nah Stufung ber Umftönbe ob. ®rünbe,
auf gegebene Beranlaffung u. niht unbefugt) quid
censetis? surgendum censeo; aequum esse; nt.
at u. ne; deditionem; censeo aud) eingefhobenc,
aber nur mit conj., u. ge», mit herber Qronie
lereamini censeo ih bente, ibr foQt euh fürd)=
trn; ab eia c. petatis; magno opere c. desistos;
qnid censemus ob. censes? .ftiern. 4) f. t. p. bcr
Hbftimmung im Senate, b. bem einzelnen Senator
bafür ftimmen, jein Sotum abgeben, cap-
tivos reddesdos m aenatu non cenaait; de ea
re ita cenaeo, ut etc.; b. bem gnitjen Senate
beftimmen, befhtiegen, Pcrorbncn quae
patres c.; Senates censuit ut; cum in senatu
nässet sententia quae c.; delubra in urbe esse;
de bonis regii», quae reddi ante cenBuerunt etc,;
8. P. Q. E. verbis nuntient veile et c. eos ab
armis discedere; bellum Samnitibua patres; fin
«natu breviter. Stab- juerlennctt ( Tac .) ulcui
alqd, triumphi insignia. 3)ao. A) censio, önis,
figtl. — census 1), bab- 1) 8ithl<0un8" fh«rt-
c. bnbula bie HfJcitfhcnfhrafe Plaut. 2) Stimm*
abgabe ne censionem semper facias bamit bu
atd)t immer censeo (ih bähte) fagtefi Plaut.
Bj eensor. öris, m. ber Genfor, röm. SKagiftrat,
beüfn Obliegenheiten »aren 1) bie Scforguttg be«
Senju*. 2) bie Äufftht über bie öffentlihe Sitt*
licht ei t mit ber Befugnis, Gbtcitflrafcn aufjucr-
legen; tp. ftrenger ifiihtei ob. Ärititer. 3)
Seraccorbierung ber öffentlichen Bauten u.
Serpahtung ber Staatöcinfünftc. Bao. cen-
sörins, adj. jum Genfor gehörig, cenfotifh
anctoritas, nota, animadversio ; lex; tabnlae;
edictum; funns auf Staatöloften Tac.; minime
ceuoriom (fcanblungiweife be« Genior») est m.
mf. ; homo ber Genfor gemefen ift. C ) censürn,
»e, /. Genjoramt, Genfur. D) censas, us,
bctaid)cn, lut’bmtfitf» e<tuln>4«nb 6. «ufl.
m. 1) t. t. Shögung be« Sermögen« eine«
tönt. Bürger« u. bamit nerbuttbene Gin*
tragung feine« IRamen« tc. in bie Bürget:
1 ift e; c. habere, fagere. 2) tp. at Bürger* u.
Gcnfu«Iifte. 6) fba« beim Gcnfu« anju:
gebenbe Sermögen, ber Genfu«. c) census
capere o. SSiberfpenftigen ein Sfattb nehmen
Plaut, d) übetb- Sermögen, Befi^, Seih-
tum homo sine c.; equester ba« ein Sitter habe»
muhte; *homo tenui c.j *dat c. honores Ov.
centuurlum, ii, n. [xKnaiipiov] laufenbgül*
benfraut.
Centaurus, i, m. flffnatpo«] 1) Gentaut; bie
Getttaurcn, ein tobe« ®ebtrg«oolf in Ibctfalten,
nah bem HJhjtbu« boppelgeftattige Ungeheuer, halb
HÄenfhen, b«lö ^fetbe. Stau. Centaurfns , adj.
2) *ein @rftirn. 8) *bet Hlame eine« Sh'ffe®
(bab- »egen naviB f.) bei Verg.
centöni, ae, a, adj. »um distr. [centum] je bun
bert; auh *b«nbertmalig. — centöslnins,
adj. nnm. ord. [centum] ber bunbertftc. $ao.
mibst. -ina, ae, f. sc. pars ber bunbertfte Teil
(eine §anbcl «abgabe) , ein $rocent; im pl. o. ben
8in[en, ein $rocent monatlidj, alfo 12 Srocent
jaljtlid)- [bertlöpfig Hör.
eentTeepa, ctpTtis, adj. [centmu caput] bun
centles ob. -tlens, adv. [centum] bunbertmal.
•centTmäuus, adj. [centum u. manus] bunbert*
armig.
cento, önis, m. ein nu« fiapp^en ob. Uumpeti
*u[ammengefebter So d; fprih»- (Plaut.) een-
tone» alcui sarcire — jmbm. Sägen aufbinbeit.
Centrönes, nnm, tu. Soll in Gallia Provincia.
centum, adj. num. eard. bunbert; *tb. einer
unbeftimmten grogen 8®b* " f^b1 fitlf
Centum Cellae, arum, Jiafenort (Etrurien«, j.
Civita Vecchia. , buitbcttannigen Sriarcuö).
*centum>gemlnus, adj. bunbertf öltia io. bem
centamponilinm, ii, «. [centum u. pondo] (feit.)
ein ®c»iht o. bunbert Sfnnb, Gentner:
gereiht Plant.
eeutaniYlrilla, e, adj. [centum u. vir] jn ben
Gentumpirn gehörig iudieium; causa b. ben
G. abgeurteilt. — centnmvlrl, örum, m. [cen-
tum u. vir] bie §unbertmänner, feit 24t o.
Gbr. ein jäbrlih gereäblte«, au« 105 HJiännern
beftebenbe« iHihterfoUegtnm, reelhc« in HkiBat
fahen entfhieb. [Sumpen Lir.
centumälus , i, m. [dem. u. cento] ein deiner
centuplex, pltcis, adj. [centum u. ungebräuhl-
plico] bnnbertf iltig Plaut.
centüria, ae, f. leentum] urfprünglih «ine 21 b
teilung b. jiunocrt; bab- 1) im Sl'tieg«reefen,
V,„ einer Segion (‘/, eine« HHanipel«, V« einer
»oborte) Genturie. 2) eine bcr 193 Hlbtei*
lungen bet röm Bürger, in reelhc biefe finge-
teilt rearen bebuf« ber Hlbftimmung in ben nah
ihnen benannten Genturiattomitien ; illa augiista
centuriarum auspicia = comitia centuriata,
quae auspicato tiunt Cie. Sgl. Liv. 1, 43, 12 u.
SBeifjenbom j. b. St. Bau. centüriätlm, adv.
centnrienreeife; milites c. producti; populus
c. vocatus.
1. centüriitns, us, m. [1. centurio a)] Gtn-
turionenamt, Stelle eine« Geitturio.
2. centörlütus, us, m. [1. centurio] bie Gin*
teilung nah Genturien Liv. 22, 38, 3.
1. centürlo, 1. [centüria] in Genturien ein*
teilen a) o. $eere iuventutem; pedites cen-
9 ^
4
130
centurio — cerritus.
turiati. 6) o. Solle mit im parlic. centuriatus ;
comitia in melden nadj Genturien gcfiimmt luatb ;
lex in bet Gcnturiatlomiticn angenommen.
3. centürio, önis, m. Anführer einet Genturie,
Genturio.
ceutiirlönätuH, us, i». [2. centurio] ßenlutio =
nenmufietung ob. -wapl Tac. ann. 1, 44.
(’entürTpinus, adj. oon ob. aub Gcnturipa
in Sicilitn, ceitturipinifcp; subst. -piul, öruni,
m. bie Genturipincr.
cbniUa, ae, /. dein. o. cena.
(’eog, cepa f. Coa, caepa.
Cepballenia, ae, f. bie gröjste bet ionifcfjcn 3n-
fein, j. Gcp^alonia. Xau. subst. CcpliiUlcnps,
nurn, *».
CäpkaloedTuui, dii, n. Stabt auf Sicilien. Xae.
•dTtünus, adj. j subst. -dilAnl, örurn, hi.
(’ephülus, i, m. a) Sohlt beb »eioneub, fiönigb
in $^ocib, Gnlel beb 'Solub. b) Sätet beb grieep.
ÜJcbner« ipfiab.
Cepltene», um, m. fabelhafte* Soll in Äthiopien.
Cepheus, ei ob. cos, m. Äönig in Äthiopien,
Sätet bet 'flnbromcba, unter bie ©eflitne oetfept.
$ao. * OphbTu* ob. * Cepheus , adj. auep
ätpiopifdj.
Cephtssus ob. -isus, i, m. l) glufj in Shocib n.
Söotien. 2>ao. a) ’Cephikitis, subst. tu. bet <Sc
ppifiet <=■ 'Jlatciffub. 6) *Cf'phisi», Tdis, adj.
2) [flufj in Btttifa. 3)ao. "Cephisins, udis, adj.
ebpollndrum, i, «. etbicptetc« ffletoütj Plaut.
ebra, ae, f. [aijpöe] SBaepb. Jap. a) bie mit
3Bad)b überzogene polgerne Xafel jum Schreiben,
SiSaipb = , Sepreibtafel quid prima socundo c.
velit versu bab etfte Statt beb auf einem SBaepb-
täfe täten eingetragenen Xc ft amen tu in bet jroei
ten geile (meltbc ben Kamen beb Gtbcn enthielt)
Hör. b) SBacpbfiegel. c) pl. a) SBaepbbilber,
wäthfetne Sthnenbilber Or.; Säaäjbfigurcn;
tingendis c. delectabatur Just, ß) * bie toäcp
fernen 3etten bet Stetten.
CSrämicus, i, m. [A'fgnfifixoe Xopfmarft] Siantc
jtoeiet Stage Alpen«.
cerärltim, ii, »i. [cera] Spötteln für uer=
brauchteb SBaepb, Sietjelgelb Oie.
cerastc«, ac, m. |xsg«iori;e gehörnt] 1) ’tSjotn:
ftp lange (Coluber cerasten L.). 2) Cbrastae,
ärum, m. eine bet Sage nach gehörnte Söller
fefjaft auf Gppetn.
cerätna (partic. 8. cero] mit SBad)b überzogen
tubella; *pennae burdj Süacpb jujammeugefügt.
Ceraunli montes, ui. ob. gern., bej. bei Xid)tern
Oraiinlu, öruni, n. [Ktfavria ein bet
epitotiftpen ftflfte entlang laufenbeb fclfigeb
fflebirge.
Cerbbrus, i, m. bet oiettöpfige vunb, bet
ben-Gingang jut Untettoelt bewaepte. X>ao. »-be-
reits, adj.
Cercbtlus, ii, i« Serg in Zf^ffalteti.
Cercina, ae, f. 3ttfcl att bet afrilanifthcn ftüfte.
X>att. subst. -11111101, örum, m.
Cerconicus [xe'oxos u. iaiu<ei] tomijä) fingiertet
Same eincb ipigbübifepen Stlaoen, 'Septodnjeb
fiegreitp’ Plaut.
Cereöpes, pum, m. fxfpxwi;- 'Mffe | räubetijdte Söl-
fetfdjajt auf ber 3nfel Sithelufa, t>. 3upiter in
Äffen »ermanbclt Ov.
cercüruM, i, m. [xipuoufoi] l) ritte Ätt lcidjtet
fdinelliegelnber Schiffe. 2) and) cercjruB
•fein Scejifdj.
Cerejro, önis, tu. [Xtfxvar] Säubet in Ättila, ».
Xhefeub erlegt Ov. 2)a ». Cercyonetu, adj.
cerejrtiH, Oreili« f- cercurus 2), Cores 3).
tcbrbbelluin, i, n. [dein. o. cerebruut] @cl)irn
— ebrebrösus, adj. [cerebrum] a) hitnmütig,
oettüdt Plaut, c) 4» ifc = , Staufelopf Hör. —
cerobrum, i, n. l) ©ehitn; *^itni<häbel.
2) tp. o) Serftaiib Plaut., Hör., Suet. b) gotn =
tout, Jtiglöpfigleit Plaut., Hör.
ceremönla f. caeritnonia.
Ceres, eris, f. lochtet bc* Saturn u. ber iKhea.
Schmefier beb 3“P*ter, Siuttcr bet Sroferptna,
©iMtiti beb Sldcri u. ©ctreibebaueb u. bah
Gioilifation fotuic ber (ftuchtbarleit, auch ©öttin
bet Ggc 2) *®etreibc, Srutgt, Stot. 3)att.
*C8re*ll» (Ceri.), e, adj. jut Gcteb (bap. aud)
jum ©etteibe) gebötig, eenae glättjcnbe u. üp
pige toie am Gcrcbfcft Plaut.-, muueraSrot, herba
Saat, sulci Saatfelber, anna bie Öetöte, bie jutn
Seteiten beb Stoteb ctforbcrlich waten; inbbef
Cereilla, ium, n Gcrcbfeft
ebrens, adj. [cora] ntöchfetn, aub SJacpb,
SB a cp b = *neque licto in pciua vultu proponi
c. (alb SBadtbbilb) opto; ’regua, *ea«tra SJad)b
jetten ber Sienen. 2)ao. a) 'pruua machbgelb,
braebia toeiü toie ®adtb. b) gejchmcibifl roie
SBaeh*, leicht biegfattt *in eitium flecti. c)
subst. -us, i, tu. (sc. funis) SBad)81id)t, =Ierjr.
certniönla f. caenmonia.
cerlntha, ae, f. (Ccrinthe maior L.) SBad)® =
Münte. — cerinnm, i, n. machbfarbigcb
Sileib Plaut.
cerno, ereri, cietum [xp/iai, in ben Sebeutuugen
2) a) u. 6) ohne perf. u. su)>.], 3. 1) eigtl.
ben, fonbetn, fiepten *per foramiua denen
fieben, burdjfieben. 3) tp. a) mit ben Äugen unter
fcheibrn, fepen, tvahrnehmen (fo bei fj man bab
Ginjeltic unterfeheibet) quae c. et videro non
pOHKiimu«; quam (rei fortnom et speciem) etsi
non cernimus, tarnen animo teuere possutnus;
noa ne nunc quidem oculis c. ea quae tidemue ;
Cumanum ex hoc loco video, Pompeiauum non
c. .fjiert). c. alqm auf jmb. fepen, Sitdfictjt
nepmen Cic. legg. t j}. 49. b) mit bem ©eiftc
untcrfcpcibcii, bcutlicp u. genau ertennen, toapr
nehmen alqd animo; neque tanta in rebua
obacuritaa, ut eas non penitus vir acri ingenio
cernat, ei modo aspexerit. JiiftB. cemi in alqa
re ob. alquu re in ob. burep ettu. erfannt toer =
ben, fiep jeigen. 3) etto. Streitige« ob. gweifeb
pafteb entftpeiben (feit, für decernere) «) rieb
tcrlicp über «nt. erfennen, etto. befcpliegen
quotcunque Ronatus creverit, Cic. legg. S, 3, C;
quid de Armenia cernerent Tac. b) tdtnpfenb
entjepeiben (altertüml. für decernere, certare)
ibi de divinis atque humanie, nunc certamen
cemitnr Plaut.-, *ferro, non anro vitain cerna-
mus utrique; *inter ae ferro; pro ans atque
focis suis Sali, c) fid) für etto. entjepeiben,
etto. befcpliepen, ra. acc. c. inf. Plaut.; nt.
inf. Ct.; alb gericptl. t. t. c. hereditatem bie
Gthjepaft antreten Wollen ob. antreten CMe.
(Plin. cp.) h. adire cemereque; im Silbe fratris
Appii amorein erga me cum reliqua bereditate ;
falsam hereditatem alienae gloriae.
‘cernuns, adj. topfüberftür jenb, fiep naep
Born überfchlagenb oquu«.
reiTitu«, adj. [aub cerebritua b. cerebruiu] pi rn
wütig, Derrüdt, toll Plaut., Hör.
certamen — eesaatio.
131
certäinen, ünis, *. [certo] 1) Kampf, SSett--
lampf, = ftreit, foruot)l lörperlidjer als geifiiger,
friebiicßcr ob. feinbficßcr gladiatorium vitao,
fquinquonnale, ffcriplex, fgymnicum, fmusi-
cum, fequestre, *pedom, *cursuB, *disci, *vini,
fsaliendi, honestum (Stoieornm et Peripateti-
c.u-um); verborura linguaeque; c. regni ac cu-
pido; eloqaentiae inter iuvene»; ’divitiarmn
um je.; de principatu; gloriae, dominationis;
•venire ad certamina laudig; aud) *8) egen*
ftanb be4 SBettftreite«, Kampfpreiö tauti c.
nerea; certamina iacnii (rin Speerwurf), citae
classis. 2) im Kriege Qlcfecßt, Streit inire,
ccnserere; navale; pugnatam CBt vario c.; res
venit ad c.; ffit proeUum acri c. c4 fommt ju
einem fd)arien Wefccßte; re« geritnr pari c. (mit
girieren Ir uppen. Wetter gegen W.); pedestre
proelium nullius ferme c. fuit; neu magni c.
rem fore; fproelii, (Liv.) pugnae, 'belli, *Mar-
täs. — rertätim, adv. [certo] um bic Sette.
— certätio, önis, f. [certoj SBetilampf,
= Steil, tp. c. mul tue öffentliche Öcrßanblung
über k.
rertt, adv. f certu s ] 1) befräftigenb, f idjer , je^
benfalle, gewiß, c. illud eveniet; addit quae
c. rera sunt; c. furit Hör.; c. »cio, ^iero. in
beftötigenben Antworten, (Ter.) eatne ipsius an-
non est? c. est; aud; jur ©eflätiguttg einer uor
ßergeßenben Xßatfatbc, venerat, 11t opinor, haec
res in indicium. Certe aHerbingi. 2) mit ©e=
jdnänhtng bejiätigenb, boeß fidjerlid), boeb ge=
unß, ja bod), boeß wenigftenü, res fortasse
verae, c. grave»; »i non (minus) etc., at c., c.;
e. tarnen ob. tarnen c., c. qoidem.
1. certö, adv. [certus] mit (BeWißßeit, ficher,
gewiß, c. comperi Ter.; exspecto aliquid ita
quasi c. futurum; aud) in beftätigenben Anl
»orten; certo »cio.
2. certo, l. [cerno] l) lampten, ftreiten, wett’
eifern officiis inter se; cum civibus de vir-
tute; cum uiuri» fructibus praediorum b. i. bie
ginftn mit ben erträgniffen ber fianbgüter be
breiten fudjen Oie. Cat. 2, $. 18; qui» eorum
potissiinum gubemaret; (Hör.) certemu8 (mir
raoDen {eben), spiua« animone ego fortiu» an tu
evella» agro; *alcui mit jmbm. , *uva cortans
purpurne; ‘fftreben, fieß bemüben ra. inf.
t) mit Sorten, insSbtj. »or®erid)t ftreiten,
Serben be In über etm. verbi», oratione, dica-
eitate cum alqo, de alqa re, inter se ; certandae
multae die« advenit bet lag ber öffentlichen
Aerßanblung über bie ju Berßängenbe Strafe;
certabatur sententiis (bie Meinungen mareti bar
über ftreitig) utrum — an Liv. 3) im Stiege
jtteiten. {Impfen proelio, de imperio cum
populo Romano, annis cum honte; com (lall in
pro salute, non pro gloria; pro patria, pro sua
potentia.
rertn», adj. m. ronip. u. «up. feemo] entfd)ie =
ben 1) bem <£ntfd)tußc nach a) in ber ©rrbin=
bang certum (Cbm. autb certa re») est (mihi),
e deliberatumque, c. atqne decretum m. inf.
(J ifi mein fefter Sntfcßluß rc. ; mihi abiuraro
certiu» Mt quam dependere. b) ju etm. ent’
itßloffen *mori, *eundi, fdeaciscendi, fre-
linquendae vitao. ffugae. 2) ber äußeren ©e
libajftnbeit ber 3aßl, 3rit nach feftgefeßt, be=
punmt dies, tempus, locus, partes, iter, signum,
numerui, pecunia, naves beftimmte Anjaßi
Sd)iße; subsidia, mann» an einem beftimmten
Orte aufgeiieOt ; nullis cuatodiis neque ordini-
lms c. meil feine ©offen aufgeßeßt waren u. bie
(Schiffe nicht iit befiimntter Crbnung ftanben; c.
qnaedam et deiinita lex; ’lar ffiotjnung, hauö;
•conviva ftebenber, täglicher; and) b. (Segen ft an
ben, beten fflcfißaßenßeit nicht nähet bejeidmet
wirb, tocld)f jebod) ju fennen nicht gleichgültig ift,
ein gemiffer (ogl. quidam) homine»; habet c.
sui atudiosos, fc. quaedam lege». 8) ber innern
©efebaffenbeit naib jubertäffig, fitber, gcmig
amicu», homo, accusator bet Stauben nerbient,
pater familias auf beffen Otbnung*liebc man fid)
B erlaßen fann ; nuntiu», hosti» nee spe nec animo
certior, *c. promisit Apollo, satis animo c. et
confirmato, re», Imperium, victoria entfdjieben,
pernicics, condiciones, bon.i et o. tempestate
bei gutem u. feftem Sääetter; «ine c. re ebne tbat
fäcblubcn ®runb, *sagittu, *ha»ta ficher treffenb,
*dolor entfdjiebencr , mirllitber; *Purcae c. (mit
entftbeibenbem) »ubtemino. 4) ber ffirfenntnis
natb fitber, entftbieben, unjmeijelbaft re»,
id pamm certum est, pater bet rechtmäßige ©.,
liberi bie ed)ten; certum habere, pro certo
habere, certum seire; pro certo scire, negare,
polliceri, dicere, afBrmare, proponere, pro certo
creditur; certum cognoscere al« fidjer erfahren;
(föottOctf.) certum, certiu» facere alcui alqd;
aboerbial ’claro certumque (beftimmt) loqui,
•certum (gewiß) vigilan»; bat), b. ©erfonen aud)
fießer berichtet, einer Sache gewiß, certi
sumus perisne omnia Cie. Att. 2, 19, 6; fdam-
nationis, fspei; baß. jmb. B. etto. bcuadjrid)«
tigen alqm certiorem facere alcis rei, de alqa
re, m. acc. c. inf.
eerrilii, ao, f. dem. B. cera; fc. miniata eine 9lrt
Sidtclftift, womit bie Alten fehlerhafte Stellen in
Sücßern an.piftrncßen pflegten
rcrussa, ae, f. ©lei weiß Plaut. $ao. cern«»
sätus weiß gcjdjminft.
cerva, ae, f. hirfeßtub, *hirid).
fcervical, i», n. |oervixj Äopffiffen.
cerTicüla, ae, f. dem. B. cervir.
cervinu», adj. |cervua] gum ^irf ch gebärig,
hirfd)ä pellis Hör.
cervix, icia', f. (b. Cie. u. Sali, nnr pl., b. Liv.
im rigtl. Sinne » ing ., im imeigtl. pl.) ‘Waden,
öenid, B. SRenfdjen u. lieten, frangere cervice»
alcui ben f>o(b, dare cervice» alcui fid) töten
laßen; *dare brachia cervici umßalfen; •cervici
alci» imponi jmbm. aufßoden. hiers. bilbl. a)
dare cervice» nefariae crudelitati ßd) fügen un
ter ic.. fid) gefallen laßen IC. ; esse in cervicibus
(alcis) auf bem Warfen fein, auf bem hälfe fißen.
0. ber Wöbe eine« gefährlichen ob. läftigen Wegen
ftanbeb, bellum ingen» in cervicibus erat; velut
in cervicibus habere hoatem; hostis in c. iam
Italiae agens; legiones in c. nostris collocarc
auf ben bringen; imponero in c. alcis »em-
piternum dominum; depellere, repellere alqm
ob. alqd de c. alcis 0. hälfe jdjaßen; f alcis
ingum rigidti c. subirn nur mit ©iberwißen ftch
fügen unter ic. b ) c. SRut, Kraft qui erunt
tantis c. recuperatores qui audeant etc
cervus, i, in. l) hitfeß- 2) in ü« SRilitSriprathe
ein auf Cuerftangen wagcreißt rußenber ©aum
ftamm jum Abweßrot ber tfeinbe, fpanifeße
cespe* f. caespes. [Weiter,
cessätio, önis, f. [cesso] 1) ba£ gögern Plaut.
9*
132
oessator — Charta.
2) Unt t)ä tiglei t , Wüfjiggang nihil cessa-
tione melius eristimat. — cessitor , öris, m.
fcesso] ber Saumjelige; (Hör.) nequam et c.
Zagebieb.
cesslm, adv. [cedo] jurüd, fort, jur Seite
ire Just. — cessio, ödis, f. [cedo] eigenti. hast
©eichen, goitgeben, al« jui. t. t. in iore ba«
Ülbtreten eine« Bc[ipe« u. Übertragung auf
einen anbem.
cesso, 1. [i'ntffw. ». cedo] 1) Jägern, fäumen,
in ctw. nadjlafjeit ob. jeitweilig aufböten,
paujieren non cunctandum neqne cessandum
esse; in studio atque opere huo; nec ceseatimi
a levibuB proeliis; officio; *in Vota precesque
mit ic.; *c. voluntaa? witlft bu nicht? (Com.)
cesso? quid (nmrmn) cesso? quid cessas? m.
inf. alb Ermunterung feiner feibft ob. eine« an-
bem; ’quid ita cessarunt pedes? warum fiaft
bu oorbin gefäumt ju entrinnen? ‘eessatum du-
cere curas f. duco 1). 2) untbätig, m ü fj i g
fein, feiern, ruben nihil agere et c.; ira deae
Liv.; *cesBante meo pro vestris peetore rebus;
*arma; *arae auf ic. »erben leine Opfer gebracht,
*ager liegt bracb; *cessans oatant; cessata mn
tf>ätig b’ngefiracbte; tempora; »ampbora Bibuli
consulis cessans feit be« B. itonfnlat im Äefler
gelegen; *amori feiemb bet Siebe pflegen; at«
gerichtl- t. t. bor (Bericht niibt erftbeinen. 3)
’ffeblcn, irren.
cestrosphendänc, a e,f. [xfoTgo<tipevdön)] SBurf =
mafdjine, womit Steine gefdjleubert würben Liv.
castus f. caestus.
cetärius, eigtl. adj. o. cetus, aber nur üblich al«
subst., -Ins, ii, m. Seefifcbbänbtcr Ter. 2)
-lum, ii, n. gifdjteidj an ber Äüfte, mit bem
SReere in ©erbinbung jtebenb, in welchem Seefifche
gefangen würben Plaut.; c. crescent bu wirf!
cete f. cetus. [Biele fyteunbe finben Hör.
cütüröqui ob. -quin, adv. übrigen«, im übri=
gen, fonft, abgefebeit babon.
eftörus, (biefer non i. ieboch nicht üblich) a, um,
adj. ber (bie, ba«) übrige, anbete (bef- bei
ÄoHeftioen), häufiger pl. ceteri, ao, a im @gf.
ju einem anbem vorher ober nachher genannten
®egenftanb, classis, omnis c. praeda ; c. omatum,
exercitum, regium cultum; Graecia; c. omne
incensum est; omnes ceterae res; c. omnes ter-
rores; praeter ceteros, inter cetera; et cetera,
c. unb fo weiter. Za», adv. a ) ceterum, <*)
übrigen«, im übrigen, fonft ego me, prae-
terquam quo<) sine te, c. satis commode oblec-
tabam; nicht feiten af« blofee ÜbcrgangSpartilel
ju einem anbern ©ebanlcn Ter., Sali., Gurt, ß)
tm ®gf. ju einem quidem ob. ju einer Negation,
aber, bod), gleichwohl non consulibu«, c. dic-
tatori legiones tradiderunt (erft Liv. u. Spätere).
b) cetera in anberen Schiebungen, im übri =
gen, übrigen«, fonft (Liv. u. Zieht), e) de
cetero Wa« ba« übrige anbelangt, übrigen«,
t'ethfgus f. Cornelius Ä).
eftra (caet.), ae, f. leichter fpanifchcr Sehilb.
Zao. cetrütus (caet.) adj. einen leichten fpa =
nifchett Sehilb tragenb; *ubst. Scicfitbefchilbeter.
cütus (cetos, xfi tot, to), i, m, pl. cete, n. [xij-
**«, jffij *qnj] (»orll., biefjt. u. fpät) grölet
Seeftfch.
•feen, adv. ob. conject. [au« ce-ve, wie neu au«
neve] oergleichenbe ©artifel, fo wie, ganj wie,
gleich »t*i m. coty., bi«W. auch indic. — al«
ob c. cetera nusquam bella forent; c. cum ob.
ai wie wenn.
Ceux f. Cea.
Ceutrones, um, tn. ©Mlerfchaft im belgifetjen ®al
lien in ber SRähe 0 jepigen Courtray ob. Brügge.
(’üvenna, Ceyx f. Cebeima, Alcyone 1).
Chaerünea, ae, f. Stabt in Bäotieit.
Chalcödon, önis, f. Stabt in BÜhbnien. Za».
-dÖnllls, adj.; muhst, -donil, 5rum, in.
Chalcioecus, i, f. [ Xalx/oixoc] bei ben Griechen
ein eherne« fjem* ob. Zempel bewohnenb, Bei-
name ber Wineroa; bei ben ©Ürnern ein Zem
pel ber Üllinerva
Cliatcls, tdie, f. Ramc Vieler Stäbte, v. benen bie
befanntefte auf Euböa lag. Za», a) subst. Chal-
cTdenses, ium, m. b ) ChalcTdYcus, adj. ; ‘‘versus
be« Ziebterä Euphorien au« Ehalci«; *arx ».
Stumä (Weil Jtumü o. einer Kolonie au« Ehalci«
gegrünbet war).
Chaldacd, Orum, m. eigtl. bie ©cwohner». Ebafbäa
(be« fübwejtlichen Zeit« ». ©abplonienV al« Stem=
beuter u. SBahrfagrr bclanut, bat). füräftrologen,
SJaljrfagcr. — Chaldilcus, adj. [Chaldaeaj
rationes bie ?lftrologit.
chälybfius, adj. [ jaleßtjirofl ftählcrn Ovid. —
Clialybes, um, m. 1) Sölferjchaft in ©ontu«,
berühmt al« (Eifenarbciter Verg. 2) ©ülferfchaft
in Spanien Just.
1. ‘tchilybs, vbis, m. [yatviji] Stahl.
2. Cbalybs, ybis, m. jlu& in Spanien im ®e
biete ber Eh«lhbrr. [Zeutfchlanb Tnc.
Chämävl, örum, m. ©ülferfchaft im norbweftlichen
ChüSnes, nuui, nt. ©olt in Spiru«. Zav 1)
('hSSnia, ae, f. bie fianbfdjaft ber Sha°nier 2)
*Ch&önU, idis, f. u. ’CbAönlus, adj. chao =
nifch u. überf). epirotifd), namentlich aud) bo
botiäifch, ju bem in Ehäonien liegenben Orafel
Zobona gehürig.
‘fchSös, acc. chaos, abl. ebao (anbere Safu«
lommen in flaff. Spraye nicht Vor), n. [xoioc]
1) ber leere gtenjenlofe Raum al« fReitf) ber
ginfterni«, bah- bie Unterwelt. 2) bie form
u. geftaltlofe Utmaffe, au« welcher bie Sielt
burd) bie Sonbermtg bet Elemente gebilbet warb;
*a chao feit ber Stopfung.
cliara, ae; f ctw. rrtffifc^er SReetfohl ob. Äüm
melwurjel Caes. b. c. 3, 48, 1.
Charas , äcis, f. ©efeftigung im Zempethate in
Zhcffalien, j. Caris.w , Liv.
chäristla, örum, n. [ta xagiana] ein 5amilien-
feft, ba« jährlich am 22. g-ebruar jur fröhlichen
©efelliglcit n. auch S«r Beilegung v. jamilicn
jwiftigfeiten gefeiert warb Ch.
(’härltos, um, f. [A'öpie] bie ©rajien Ov.
CharniadAs, ae, m. gricch- ©h'lofoph au« ber
afabemifeben Schule, Schüler be« Äarneabe« um
110 ». Ehr-
CharmTdes, is, tn. fom. ©erjon bei ©lautu«, bah-
riiarmidAtus ju Sbarmibe« geworben Plaut.
Chiron, ontis, m. 1) ber gährmann ber Unterwelt.
2) ein Zhebaner. [650 v. Ehr.
Chirondis, ae, m. Etcfepgeber auf Sicilien um
Charta, ae, f. [joprijs] 1) ein au« ber ©appru«!
Raube bereitete« ©apier; dentata geglättet; pl.
©aphru«blätter Gurt 8, 9, tr>. 2) tp. ctw.
auf ©apier ©efhriebene« . Schrift, Buch, @e =
b ich t, jeboch immer mehr in materieller Bejicpung.
meift pl. ne ch. nos prodat; Etruscae; ch. ob-
soleverunt; *ineptoe; *Socraticae; »Graecae;
chartula
■fein bunne« Blatt, Blatte, Infel. In», dem.
rhartüla, ae, f. Bnpierchen, Briefchen.
Chirjbdi*, i«, f. Strubel in ber ftcilifcben Seer=
enge; übertr. jur Bejeichnung ber §abgier Cic.
de or. 3 §. 163. Hör. carm. 1, 27, 19.
(hisiUri. ömm, m. germanische Bölferfcljaft am
Sieben fjein Tac.
Chatti ob. Catti, öruin, m. gcrmanifche 8i)Ifct=
fdboft im heutigen .öcjien Tac., Suet. Bau. Chat-
ta», adj. mulier Suet.
(kauci, örum, m. Bölfcrjchaft an bet norbmeft=
liehen Säfte uoti Seutfcßlanb Tac. Seil). + ('hnu-
eins, Beiname best Gabimus Secundus nie 33e;
lieget* bet Spanien.
ebelae, ämm, f. [xijlij] in ber Wfhcon bie ©(beten
6e* Sforpion* , u. weil fie in bie Sage ^incitt=
reichten = Sage Verg.
(helidöniae insulae (Xtliddriai rijaoi] bie
cehioalheninfeln, bem Botgbgc. Sbelibonium in
Vurien gegenüber.
ehelydrns, i, in. [xtltidpos] bie ©djilbfröten:
fchlangr Verg. — chelys, acc. -yn, voc. -y
| yi Ire] ©cpilbfrötc, baf). bie urfpriinglieh au*
bet Schale ber S cpilbfrötc gefertigte C t) r q.
ehtragra f. chiragra.
Cberrönesus ob. (hersönesus, i, f. [ xepgoyij-
eo( ob ifoodyijooe] $albinfel a) Taurica bie
Ätim. b) Thracia (oft bl. Ch.) bie $a(binfel
am $ede«pont, j. D ©allipoli.
Cherusci, örum, m. germanif(f)c Bölfrrfchaft j»i-
fehen $arg u. «der, SBefer u. Stbe.
chiliarchus, i, m. [zdYapx0*] ob. -cha, ae, m.
f-iw] 1) 8rieg*hauptmann über 1000 Sann
Shmbtruppen , Oberfter (Ourt.) ob. ©eetruppen
Tac 2} bei ben 5ßerfem ber ^ ö djfi e Sürben«
träger nädjft bem Rönige, ber erfte Sinißer.
Chlmaera, ae, f. ein fabelhafte«, öiclgeftaltige«
i feuerfpeienbt« Ungeheuer in ütjeien, lochtet be*
loppon n. bet Scpibiia. — Chlmaerlfer, fera,
ferum, adj. [Chimaera u. fero] ba« Ungeheuer
Chintära erjeugettb, Lycia.
(klöne, es, f. l) lochtet be« Bäbaliotc , ffleliebte
bei Hpod u. Serfur. 2) Sutter be« ©umolpu«,
bah- Chlönldes, ae, m =■ Eumolpus Ov. ex
Pont. 3, 3, 41 (jeboth lieh Setfel Edonides).
( klon ob. China, ii, f gnfel be« 8gäif<f)cn Seere«,
brr afiatifepen Rüfte gegenüber. lau. China adj. ;
mM. Chil, örum, m.
•fehtrdgra, ae, f. [z»ip«ypa] ^>nttbgicf)t. •
rhirographum, i, n. [xe'Wpcrqpovj 11 bie eigene
panbfeprift, §anb. 2) bn* mit eigener
panb ©efcpricbcHc; inäbef. feigenhänbige
Serfchreibung, Obligation, Seihfel.
(klron, önis, m. ein burdh Sei«heit, Senntnijfe
in ber Sufil, ^ieilfunbe u. SBaprfageiunft au«gc-
jruhneter ttentaur, Srjieher mehrerer Heroen, na=
mentlich be« Wcpide«.
fhirüehn« [ftig u. ?za>] fomifch fingierter Warne
fine« fpißbübifepen ©Hauen, Ipanbfeft ob. £>alte =
fr 8 Plaut.
ehirurgia. ae, f. [xeipotigy/a] Chirurgie.
ehUmfdata«. adj. [chlamys] mit einer Epla*
ms« bef leibet. — chlomya, ydis, f. fxlapiie]
ein meite« modelte« Oberfleib ber ©riechen,
Sautet
Chlorig, Ydis, f. [Xlcäpic bie fflrünenbe| 1) ffiöttin
bn Blnmen= glora Ov. 2)Säb(henname b. Hör.
Ckoaspes, is, m. gluß 1) in $CTften. 2) in
Onbten.
— Cibyra. 133
CliocrTliifl, i, »i. fcplecptfr griechifeber lichter im
ffiefoige SUryanber« be« ©roßen,
chbrfiglum, ii, n. [zopcryior, aber in anberer
Bebcutung; ugl. ehoragus] alle« jur Rleibung
u. jum Ro^ütn ©ehürige comicum Plaut.
chSrägiis. i, m. [yopoyot] etn ftleibetucrleiber;
übertr. 91u«ftatter eine* ©admahl«, lichter:
ftede 6. iSwef. Äug. 70.
Chorasmll, örum, m. SBoIt in ©ogbiana.
fchöraula ob. -es, ae, acc. -am u. -en, m. [%a-
paiilijs] ®hurf lütift.
Chorda, ae, f. [zopdij] 1) larmfaite an einem
muftfalifchen 3nftrumente; ‘©aitcnfpiel. 2)
©trid Plaut.
’chörln, ae, f. fxoptt«] Chortanj, Seigen.
cböräu« [xopetosj == trochacus 1), to. f.
chöröcttharisteH, ae , in. [xopoxtOoptonjc] bet
ben ®h°r mit bem ©aitenfpiel beglettenbe
Sitherffieler Suet. Dom. 4.
ciiörus, l, m. [xopde] 1) *Shor = , Sunbtanj,
Zeigen; *tp. bie regelmäßige »croegung bet
©terne, Sterncnreigen. 2) tanjenbe u.
jingenbe Schar, lanjchor; in*bef. ber 6h®r
tn bet Iragbbie. 8) überhaupt febe einen
3»ecf oetfolgenbe n. um einen Jührcr fteft feßa.
renbe Senge ob. Schar iuYentntis, philoso-
phorum, *comitum, *puellarum, ’vatuin, *scri-
ptorum, *Phoebi bie Snfen, virtutum.
t'hrPme», etis, in. ein mürriieher, geijiger ©rei«
in ber neueren Romöbic ber ©riechen u. bei Irren*,
(’hrestus, i, m. 1) »ahrfcheinl. ein in Sont ob.
beffen IRcibe lebenbcr 3ube Suet. CI. 26 (o eini>
gen ibentißeiert m. Christus, m. f ). 2) ein ©flaue
ob. (jTeigelaffcnrr bei Cic. fam. 2, 8, 1.
ChrtatUnug, adj. chriftlicf) Eutr.\ subst. pl. bie
©hriffen Plin. cp. \ Tac., Suet. — Christus, i,
m. [Xpioiös ber ©efalbte] Chriftu« Plin. ep. 10,
96 (97). Tac. arm. 15, 44.
Chrömls 1) ein ©atpr bei Verg. 2) ein Centaur
Ov. 2) ©efährte be« 9inea*
('hrysis, ae, in. gluß auf ©itilien. — Chrysfs,
ае, in. a) f. Chryseis. 6) litel einer tragöbie
be« tiaeuoiu«. lau ChrysHs, Ydis, f. lochtet
bciShrtjfe«, Ißricftcr« be*9lpodau« ®hr»ie in troa«.
('hrystppiis, i, m ftoifcher BhUdioph um 220 u.
Shr. Sau. -ppeu», adj.
tchrfsöcolla, ae, f Bergs ob. Kupfergrün.
— cUrjsölTthns, i, m. u. f. Chthfolith ob.
I opa«.
Cibfilae, ämm, f. ©tobt in SHeberpannonien.
eTbirlus, adj. [cibus] 1) jur ©peife gehörig
Plaut, .fyieto. ciharla, örum, ». fßahtttng*:,
fieben«mittel, guttcr praebere, dare alcni
с. 3u«bcf. Siation für bie Solbaten, Seputats
getreibe ber Btouinjialmagiftratc. 2) orbinär,
gering, panis ©tobbrot. — cibätus, us, m,
[cibof uorfl, u. fpät, ©peifung ob. Sütterung,
©peife ob. fjutter. — l. [cibus] lie:
ren cigenpänbig gutter geben, füttern.
cibörinm, ii, n. [nißmgio*] Irinfbecbor au«
Setad, Hör.
cibus, i, m. 1) ©peife. Roß, Wahrung, 9tat);
rnuncSmittel überh-, auch tranf inbegripen (bef.
U. Senfehen; ugl. esca) gravis; cibum sumere;
hospes non multi c. ber nicht Biel ißt; ‘groß,
gutter; *ßodfpeifc an ber Singel; Wahrung«!
ftoff, sfaft. 2) tp. Wahrung quasi quidam
humanitatis c.; *can»a cibusque mali; furoris)
Cibyra, ae, f. ©tobt in Bhrtfgicn. Sau. 1.
134
cicada —
•r&tes, ae, tn. rin Wann an* gibpta. 2) -ri-
tYcns, adj.
cYcidu, ac, f. ©aumgtille, Eilabe.
cYeitricösus, adj. feicatrix] sollet Warben,
narbt g Plaut., subst. vl. n. t>. Schriften glief-
metf (bunt. — cYcätrlx, leis, f. Warbt lucu-
lentam plagam accepit, ut declarat c.; pl. ad
varsae ob. exceptae adverso corpore; * 3 e i dl c n
be« ginfepnitt« auf einet ©flanjc; tp: »emarbte
SBuitbc refricare obductam iara rei publicao
c.j fnovis yulneribus ceteras rumpenilas c.
ciccus, i, m. rigtl. ba« Kemgcpciuje im @)ranab
apfef, bap. tp. eine Kleinigleit Plaut.
eYcer, eris, m. Ktcpctcrbje.
CtcSro j. Tullius.
cYchöreum, ei, «. Snbittie ob. Eieporic Hör.
cicilendrnm, -mandrum, i, n. fingierter fflrroitrj
namc Plaut.
CYcönes, nrn, m. t^racijcfjeS Soll am ipebro-J.
ciconia, ae, f. Stordj.
cietir, ixris , adj. japm bestiae.
cicüta, ae, 1) f. Schierling, nöml. üaub
jepierltng (Com um maculatum au« toclepem
man @ift bereitete, auep pl. Scpierlingäfamen,
«Plätter al« Heilmittel, in«bef. jur ©rreitung
eine* füblenben Untfeplag«, fepcrjp. alb Wittel gegen
biepterijepe gieberpipe Hor.\ *bte au« Schierling,
fiengel gemachte Woprpfcife. 2) C., m. Warne
eine« SBuepete« Hör.
cYdSris, Ydis, f. [petfifep. fflort] ein nad) oben fpif}
lulaufenbet ftopffepmud ber perfifdjen Könige.
ciSo, elvi, citum, 2. auep (feit. uorll. u. fpät) cio,
4. l) in ©ejug auf Icbeiibe Siefen in ©cmcgnng
fepen, ju einer Spätigleit anregen, er«
regen, toeden quod est animal, id motu cietur
interiore et buo; naturae onrnia cientis et
agitantis motibus et mutationibus suis; multi-
tudo omni«, sicut natura maris, per se immo-
bilis est, venti et aurae o. Liv.; *aequora imo
fundo aufmüplcn; *cnelum tonitru erfepiittern ;
♦turbinem retro citum (bewegten) solve; ingen-
tem molem irarum ex alto animo Liv. ; vires in-
timas molemque belli Tac. ; *me Apollo fatis fan-
dis (dat. = ad fata fanda). gn« bef . burep bie Stimme,
burep Stufen in ©eroegung fepen a) perbeirnfeit
ad srma; ab ultimis subsidiis cietur miles (sc. in
primam aciem) Liv., *viros aere. b) nam en t =
liep ju H'Me rufen, auftufeit, aufbieten
non homines tantum, sed foedera et deos Liv.;
*nooturnos Manos. c) auftufeit, nennen
»magnü snpremum voce, ’nomon utrumque;
nomina singulorum, centnriam, singulos nomine
Tac., patrem angeben Liv.; hcrctum ciero j.
hercisco. 2) perttot« ob. in« Heben rufen,
erregen, pernorbringen, erjeugen, beton«
laf jen velut in cantu et fidibus quae harmonia
dicitur (sc. cieatur), sic ex corporis totius na-
tura et figura varios motus cieri', tamquam in
cantu sonos Cic. Tune 1, 10, 20; pugnam, proe-
lium; bellum, seditiones, ‘laorimas weinen;
•murmur, Hinnitus aere, *gemitus; * belli ai-
mulacra; »stragem.
CYlYces, um, m. bie Silicier; sing. CYlix, Ycis,
adj. ; f. »CYllssa. 2)aP. a) CTlYcla, ae, f. jüb-
tiepe Küftenlanbfepaftin Kleinaftcn. 6) CYlYclensis,
e, adj. 3) (’YlYcius, adj.; subst. cillcinm, ii, n.
au« cilicifdtcn ffiegenpaarett tterfertigter teppiep.
Cllnlus, Warne einer urfprünglitp etrubfijepen @en«,
C. Mneccnas j. Maecenas; adj. genus Liv.
■ ciugo.
Cimbrl, örum, m. germ. Soll in Sütlanb, Holftrin
u. Scplebwig ; * Clmber, adj.; al« ©einame, L.
Tillius, einer ber Wörter be« Eäfat; (im-
brYcus, adj.
eimex, Ycis, m. SB an je; al« Schimpfwort Hot.
CYmYni lacu« Sec in Etrurien Verg.; (ItmYnlns
mons ob saltus (auep -nii saltus), gern. Clml-
nia silva Liv.
('Immürii, örum, m. fabelpafte« ©olt im äugerften
SBeftett am Dceau, cingepüllt in ginfterni« u. Webcl,
fpäter jwifepen ©ajä u. Äumä verlegt; adj. cim
merlus, a) *=* finfter, lacus (pl.) Unterwelt.
b) [s. Ciinmcrii, tpracifcpe« ©oll tn ber heutigen
Krim] cimmetifcp *litus; Bosporus f. Bos-
porus 2).
('lmölns, i, f. eine ber ctjtlabifcpcn gnfeln.
Cimon, önis, m. 1) ntpenifcpcT gelbpert, Sopn
be« Stiltiabe«. 2) ©ater bc« Wiltiabe«.
cYuaedYciis, adj. [cinaedus] wollüftig, auep
subst. SB o Häftling Plaut. — cYnaedns, i, m.
fs/vatdoe unnatürlitpcr SBollüftling Plaut.,
Ct.; SBcicpling Phaedr.; al« adj. m. comp.
cinaedior Ct.
Clnärla, ae, f. fporabifepe 3nfcl.
ciucinnätus, adj. [cincinnus] mit geträufel-
tem Haar, gclodt; al« «com. pr. L. Quintias
C., 460 ». Epr. jum Äonful gcmäplt, 458 p. 6pr.
». ©fing jur ©iftatur berufen. — cincinnus,
i, tn. [xiWros] ba« geträufelte H001- bie
fünftliepe Hnorlode; tp. ». ber Webe ©chnöti
telci im Wu«btndc.
Oincitflus, i, m [dem. o. Cincius] ber Heine,
liebe Sitte iu« Cic. de or. 2 §. 286. — Cincius
1) L. C. Alimentus, römifeper Wnnalijl jur 3«it
be« jmeiten pmrifdpen Kriege«. 2) M. 0. Alimen-
tus, ©oltStribun 206 ». ttpr. ; beffen lex Cincia,
baf; tein 'Anwalt für güprung eine« ©tojeffe« Selb
nepmen fotlte. [®urt Plaut.
ctnctYcölns, i, tn. [dem. ». cinctas] Heiner
fcluctära, ae, f. [cingo] (feit.) (Bärtuitg, Wrt
bie (Toga ju gürten. — ductus, us, tn. [cingo |
bie Srt, wie man fiep gürtet; c. (Yabinus bei
ben früheren Wörnern eine altertümliche Sri bie
Joga ju tragen, namentlich bei religiöfen geier-
licpfeitcn übfiep; fconcr. ®urt, ©ürtel. S>a».
*cinctutus, adj. bet einen cinctus trägt; bab.
jur ©ciricpmutg ber älteren Wömer, altmobifcp
Cethegi.
Cineas, ae, m. ®tant«manu im Sicnfte be« ©prrpu«.
♦cinerürlus => ciniflo, to. f.
Cinga, ae, f. glnp in Ilispan. Tarrac.
Ciugetörix, Ygis, tu. 1) gürfi ber treuer er in
©ailten. 2) britaitnijcpcr gürfi.
Clngllia, ae, f. Stabt brr ©eftinet am abriat. SReeTc.
cingo, nxi, nctum, 8. [ inf . pass, cingior Ct. 6t, 68]
1) o. Körper, umgurten, b. i. etw. mit einem
@urtcl ob. etw. al« einen ©ürtcl umlegen latus
cnse Ov.\ päufig im pass, mebial fiep umgürten
ferro, *femrai, Hispano gladio; *ritu Diana«
cinctä; *alte cinctu« poep aufgejtpürjt. Hiertc
*c. (befrätijen) tempora floribua, "ramis, *lauro,
*myrto, ’pampino; alqm insignibns fortunao
Tac. 2) o. üolalitälen, ring« pentm, wie ben Seib
mit einem @ürtel, umgeben, umringen, ein;
fcpliepen hiberna, castra vallo; urbem moe-
nibus; *aethera nirabi umpüUcn, ’fioluin cot; tu
o. 3d) meinen, im Schwarm untfreifen; übertr.
diligentiun urbem religione quam ipsis moc-
nibus. 3n«bef. in ber Krieg«fprncpc a) fcpüpenb
eingtilum -
umgeben, berffit equitatus latera; tagmen
validi manu, b) ring« befegen, urnjingeln
eorpu« (ba« SelagenntgSWcrC corowl militnm;
immun sc. militious; urbera Omnibus copiis,
•obsidione; *ab armis hoiitium cingi; bilbl. *ro-
gimun Hamms, 3) (poet. U. fpät) B. Verioneit
imb. begleitcnb umgeben, jmbm. jur Seite
geben, alcui latus; alqm.
I. elngulum, i, «. (feit. -Ins, i, m. in bet Ve,
yuinng e), ein ©ürtel, ©urt, wie bef. bic
Seiber fie trugen; biert. al »Sie gtngurt. 6)
*8aud)gurt ber ticrc. c) ©rbgürtel, 3<>tte,
eingulns terrae.
t (’lniräinm , i, n Sergftabt in ißieenum.
rlilSo, önis, m. fcini*-flo] ((eit.) ein Sflaoe, ber
tu Jim fträufcln ber ©aare nötigen Sifen in
glübenber VIftbe be’& mad|te Hör. tat. 1, 2, 98.
elnis, eris, m., (eit. /. bic Sfcbe überb. als
Mitbarer Stoff c. e favilla et carbonibus a<i
etlfaciendum tricliniom illatis cxstinctus et iam
diu frigid ue exarsit repente Säet.; and) jum
Steuern ber ©efäfje, bab- ba« Sprid)W. buius
sermo haud cinerem qnaeritat Plaut.; inbbef.
W4e oerbrannter Seidjname mortui; c. at-
qae ossa alcis; »aridus; *pl. matris, patrii;
■post cinerem Verbrennung bet Seitbe; bitbl.
Milapsa in cinerem fax (#. ber alternbeu 8pce,
Sie oorber »iele entflammte); einen medicinam
•iire wenn ti ju fpät ifl Prop. ; ». Iriimmern
ungcäfd)rtter Stabte in cinere deflagrati imperii
(Sc. Cat. 4, §. 12; *pt. patriae; Iliaci; »in cine-
rem rertere einäfrbetn, oertilgen ; »omne in fumum
et cinerem vertere raHeö oerftbtoenben, burd),
hingen; *Troia virtntum omnium acerba c. ba«
ftab; *n. ben SJtancn mutam c. alloqai, queri
tdqd cam c.
fbiia, ao, m. röm. Familienname, be(. in ber
eens Cornelia; t) Lateins C. C., ©enoffe befl
fflotiu«; ba». Cinnämis, odj. 2) beffen Sobn
I.acniH C. C., einer ber SJiötbcr (Safari. 3) C. Hel-
nt» C., röm. Siebter, Srcunb bei CSatuD.
'inimömnm, i, ». [*i vvdpmpov] C{im t, ali
Stbmeitbelwort Plaut. — einnämmn, i, n. [«;'»-
««ov] 3imt Ov.
Hifphius, odj. a) am (S t n t) p 8 (fjlttb in Slfrifa),
tiitjpb'ftb- 8) afritanijeb Ov.
Hifrlg , ae, m. 1) ctjprifiber ©er Di , Valet bei
Sbenii u. ber SJhirtba. Sa». »-reTtts, adj. 2)
JnrabrcT ber üigutcr Vera.
Hw ob Clus, ti, f. Stabt in Vit1)bnieii. Sao.
■Mtst. ClAnl, örum, m.
tippns, i, «t. l) nieredige Spipfäute, bef. auf
8egiJbm«pläpen , i! eitbe nft ein Hör. 2) o. ben
ipt»en Vfäblen einei Scbangmerfe«.
rin* (jüngere , etfl feit Cicero übliche Siebenform
9 circam), 1) adv. ringium, umber, in ber
Umgebung ante circaquo; quod c. muri erat;
qni c. sunt; bef. b. Liv oft ebne esse mit einem
Subftant. Derbunbelt yictores omnium c. popu-
lonun; cetera c. ; c. omnia bie ganje Umgcgenb,
e «altus bie naben ©ebugigegenben; seift cirft c.
■mdiqae, andiqne c.; über Ido. 1. 68, 2 f. su-
pra 3). II) praep. m. acc. 1) im Staunte a) um,
|u ben Setten tton ligna contulenmt c casam
e»m. ©iett». t>. ber Umgebung, ben Vegfeitem,
3*f)ötern einet Verfon quos c. se habet, b) um
— b*T. in ber Stäbe oon, nabe bei c. I.iter-
mna; *c. mite soltim (auf bem Voben) 'l'iburis
etmoenia Catili (um bie SRanertt herum); *csse
— cireulus. 135
c. campos umbetftbweifcn auf k.; »morari c.
vilem orbem. c) umber — ju legatos c. vi-
cinas gentes misit. 2) in ber Seit um, gegen,
ungefähr c. eandem horam Liv.; fc. lucem.
8) bei äablen gegen, an bie c. quingentos Ro-
manorum ceciderunt Liv. 4) (erft im ftlbernen
Satein) in Üitfebung, in Vejiebung auf, be=
tTeffenb utiles c. praecepta sentontrae.
clrcümoerlnm, ii, n. [circa u. moerus, altlat. =
murus] =■ pomoerium Liv 1, 44, 4.
Circe, es (and) ae), f. Zauberin, loctjtcr be« ©elioi
u. ber $et(e- ®«B. »Circaeus adj., litus, terra;
moenia Xuiculum, nach beffen ®iilttber lelegontti,
w. f.; auch jauberifdj, ccrgiftcnb poculum;
•gramen.
Clrceil, örnm, m. Vorgebirge u. Stabt in Satirrm,
®a». subst. Clrcöiensis, ium, m.
circeusis, e, tulj. [circns, sc. maximasj jumEir--
cu« gehörig, circenfifcb ludi, ludicrum; autb
subst. pl. m. magnis e. actis Vtrtj. , weither bic
Consualia (f. Consus) fo nennt, weil biefelben im
wefcutlitben mit ben fpätcren circenftfcljen über=
einftimmten.
circlno, 1. [cireinus] bilbl. bttrthfreifen auras.
— clrcluus, i, m. [xipxivot] ber nlü
3nftrument.
clreltär, adv. [eircus'l a) o. (Raum ringöum^
her, in bet Stäbe Plaut, b ) o. ber Sctt um,
ungefähr media c. nocte; qnartä yirgiliä c. ;
fc. luminibus acoensis; m. 'Liräpoftttoitallraft c.
meridiem, mortem, c. Calendas. c) B. ber 3abt
um, bet, ungefähr f» bnfj etw. mehr ob. me-
niget fein lottn; c. tertia pars; c. passus dn-
centos; dies c. quindecim.
fclrclus, ii, in. ein in ©aflien häufiger ftbarfer
clrclus f. cireulus. [Storbwcftwinb.
clrcueo, f. cireumeo. ®ao. A) cireuTtio (cir-
cumit.), önis, f. ba8 ©crumgeben I) in ber
3JtiIifärfprad)e ba« Vätronillierett, bie Stunbe.
2) tp. o. ber 'Jtebe ber Umfebweif, ba« inbi =
reite Verfahren c. et anfräotas ; cirenitiono
quadam (auf inbirelte Seife) deos tollens. B)
clreultus, us, in. ba« ©crnmgebeit 1) eigtl.
Umlauf, llmtreifen, solis um bie ®rbe; nu-
miniB. .©ierB. Umweg longo, brevi e.; pons
magnum c. habet oerattlafjt. 2) Umfang, Um,
tr ei S magnitudo circuitns; in circnitu rtngbum,
an allen Seiten. 'S) in ber Stbetoril a) Vertobe
verborum, orationis; auth bIo% c. 6) t“ cir-
enitio 2); auch Untjtbreibung.
clrcUlitim , ade. [curonlor] gefellf(b«ft4weife
Suet. — cirefilätor, öris, m. fcireulor] tUm =
berlöuftr; auctionum jmb. ber in allen Ser-
fleigeruiigen umberläuft u. bie bort angefnuften
SBaren miebet »ertröbelt, SluftionStröbler .-lsin.
Pollio b. Cic. fam. 10, 32, 3. $a». cireiiUtö-
r-i ii- . adj. marltfthreierifth volubilitas Quint.
clrcülor, dtp. 1. [circnlus] mit anberen itt
einen ftrei« jufammentreten (um jn fbrethenV
cireulus, (*»otc. circlus), i, m. [dem. 0. circus]
1) ftrei«, Sttfelltnte exterior c. muri bic
äujjerc Siingmaucr; bau. Kreisbahn eine« Ster=
ne« circuli Btcllarum. 2 ) tp. a) poet. u. fpät,
ein freiäförmiger ftörper, Sting, Steif, ©lieb
einet ftette. 6) gefellfthafilithcr ftrei«, Ver =
fnmmlung, © efellf e©af t, ©ruppc in convi-
vüh et c.; c. aliquos et sesBiunculas consectari;
arripere alqm ex alqo c.; sermones inter se
serentium circuli.
136
circnm — circurafero.
circurn (ogl. circa) 1) adr ringS um her, ringsum
quae c. essent; in Apuliam circumque loca Sali.
Cat. 30, 3; lamentantes c. amicorum coniuges,
c. silvae, turbati c. milites Tue.-. oerftärft *fc.
undique. b ) "tumber, in ber Umgebung.
II) pratp. nt. acc., im iHaume n) um, ringsum
terra se convertit c. axem; häufig fo, bafj (tote
nicht (eiten bei bem beutfepen u m) ni<f)t an ein
uoflftiiubigcS Umgeben o. alleu Seiten gebaut wirb,
fonbern nur nn ein tcüwcifeS capillus c. capnt
reiectus Ter. ; ’fiores c. flumen; *oras et litora
c. errantem. b) in ber Kälje Bon, in ber
©egenb Bon, um c. haec loca commorabor;
templa quae c. forum sunt ; c. aedem Concor-
diae; c. Thessaliam an beit ©renjen !£b- c) um»
ber ju, umber bei (aljo jur Bejeidjiiung einer
Bewegung nitbt um einen beftimmten SRittclpuntt.
(onbcrtt ttacb mehreren fßunften bin) errare c.
villulas nostras; pueros dimisit c. amicos ju
beit i^reunben umber; legatio c. insulas missa;
(Har.) omnes c. doctores aderat. d) B. Berjonen,
bie jmb. als Begleiter, ftreunbe umgeben, um,
qui c. eum sunt (eine Umgebung; formoso* ho-
mines c. pedes habere als begleitenbc Sf laßen ;
*c. Hectora pugnas obibat.
fcircumactns, adj. \partic. B. circumagoj eigtl.
umgebrebt, bah- gebogen, gefrümmt circum-
acta curvataqne litora — circuin-ägo, 3.
1) rings berumfübren, -bewegen, breben,
im pass, mebiat +im Äreife fid) berumbrebcit,
berumgeben; B. ber 3eit circumagi ob. so cir-
cnmagcre gleicbfam ben ÄrciSIauj BoIIcnben,
Ber», ablaufen annus, aesta«; circumacto
anno ob. anni tempore; fvolubili orbe circum-
agi in (ebnedetn SBcdjfet auf einonber folgen.
2) umbrejjen, umwenben, umft’bren, oquos
frenis; signa ob. agmen mit bem jjeere umlenten,
ftrtt untb einer anberen Seite menben; pass, um»
i)er getrieben werben buc iUuc clamoribu»
hostium Tac.\ auch (id) umbertreiben, nil
opus est te circumagi bu braudjft nicht mit mir
umberjujieben Hör. sat. 1, 9, 17. 8) herum-
bringen, auf anbere ©efinnungen bringen
unii tarn faeüe (eos) voce c. et flexit, ut Suet
Caes. 70; circumagi rumoribus vulgi (Lic.) um
geWanbelt werben; terreri et circumagi ad
nntus comminationesque Hannibalis; circumagi
alieni animi momentis.
clrcnm-äro, 1. umpflügen agrunt Liv.
circnm-cido, cldi, clsum, 3. [cacdo] 1) ringS
um febneiben, abfebneiben, befebneiben
caespitem gladiiB; ar» agricolarum, quae cir-
cumcidat, amputet. 2) tp. a) befebneiben, Ber»
minbern, befebränfeu sumptum; omnem im-
pensam funeri, multitudinem. b) (Quint.) in ber
Siebe befebneiben, ablürjen.
clrcnm-circä, adv. ringsum, um unb um
Plaut., Sulpic. b. Cic. /am. 4, 5, 8.
clrcumcisus, adj. | parCic. b. circumcidol 1} ab »
(d)ü(fig, jäh saxum, collis, (urbs) tot» ab
omni aditu circumcisa atque dirccta est fteilred)t
abgejebnitten. 2) +<p. befebnitten, abgetürjt,
turj quid tarn c., tarn breve quam vita ho-
minis longi86ima? orationes c. et breves.
clrcnm-olüdo, clflsi, clüsum, 3. [claudo] rings-
um cin(d)lic6cn alqm; comua orgento ein»
faffen; feinblicb circumcludi exercitibus, fequi-
iatu, fvallo; Catilina consiliis meis circum-
clusus.
cireuni-colo, 3. ringS um etto. Wohnen sinum
man», paludem Lic.
etreumeurso, 1. (Botll., poet. u. fpät; intens. B.
circumcurro) ringsherum laufen hac illac;
hinc illinc; omnia nach allen Seiten,
circum-do, dedi, diitum , 1. 1) alqd alcui rei
etw. um ctw. legen, {teilen, fepen, auf»
führen exercitum castns hostium, *brachia
collo, *arma umeris, custodiaa, turres, ligna;
übertr sibi canceUos; fpaci famam Bcrfcbajfen ;
fprincipatus inanem famam ei, hanc im fa-
mam; fmoribus cormptis plus libidinum; fgra-
tiam immensam, innumeram pecuniam; pass.
ficb berumjtellen hinc patre, hinc Catulo
lateri circumdatis Lic. 2) alqd ob. alqm alqa
re etw. ob. froh, mit etw. umgeben, umringen
oppidum vallo, coronä; campum insidiis;
fTroiam flammis; *stolam pallä über ic. werfen;
iibertr. exiguis finibus munus oratoris; -falcis
pueritiam roborc ftüpen mit st.
clrcum-düco, 3. t) berumfübren. sieben,
»bewegen exercitum, cohortes; abfol praetor
castra hostium marfdjicth' Borbei Liv. 34, 14, 1;
m. bopp. acc. alqm praesidia bei ic. umberfübren ;
auch B. Sacpen aratrum; tbraebia (BefeftigungS
linie); flumen ut circino circumductum. 2) tp.
a) prellen, betrügen alqm auro Platit. b)
■fo. bet Siebe auSbebncn, in bie Hänge
rieben si quid modo longius c.
elrcum-eo u. circuco, ii, (feit.) ivi, Ytum (inf.
pracs. pass, circumiricr Plaut.) 4. 1) ringS um
ctw. berumgeben munitioncs; hostium castns
circumitis naebbem fte tc. umritten hotten; *Ca-
millam iaculo umjdjleiiben; fut circuit «ol
ficb betumjog; t abfol. fteb febwenten; inSbef. a)
fum ctw einen Umweg nehmen, etw. um»
geben, locum insidiarum; brevi spatio elime«
circumiri potcrat; bab. in bet Siebe umgeben,
Vespasiam nomen Tac.\ bintergebeu, tön»
(eben Ter. b) etw. im Steife umgeben, ein-
f affen *cuius non hederae circuiere caput;
fhippodromus platania cireuitur; häuf, in ber Sfii-
litärfpr umzingeln, umringen, einfcblieften,
überflügeln sinistrum cornu; »eiern a latere
aperto; circuiri ab hostibus; im Silbe circumiri
totius belli fluctibus. 2) ringsum bei etw. ob.
jmbnt. umbergeben urbem, plebem, agmen
pedibus, omnes fores aedificii, praedia, oram
maris bereifen, beficbtiflen; equo umberreiten; als
milit. t. t. bie fliunbe machen um »c., bie
Sunbe macbenb befiebtigen rigiliae acerbius
et intentius circumitae sunt, portas, circuitis
omnibue hibemis; bittenb ob. ermunternb
umbergeben ibi (auf bem fjorum) c. et prensare
homines coepit; c. ordines et hortari; senatum
cum Teste sordida. [10, 34, 7.
circum-equtto, 1. um ctw. reiten moenia, Liv.
circnm-fSro, 2. 1) berumtragen, »bringen
■finfantem luliani per omnia deorum templa;
-j- caput alcis praefixum hastae; fclipeum ad
ictus; t diu arma nach allen Seiten bin lämpfen
u. ficb Berteibigen; oculos ad alqm, ad alqd,
ora Tultusque (Liv., Ov.), fmanus oculosqne ad
alqm wenben, richten; profnndo ventre devicta-
rnm gentium spolia bie Beute tc. bureb ben un-
crfättlicben Scblunb jagen Curt. 10, 2, 26; *ter
eos undfi trug brcimal SBajfet um fie, befprengte
fie bamit u. entfübnte fie babureb; eol circum-
fertur Boflenbet ihren ÄteiSlauf; terrarum orbis
cireumflecto — circumscribo.
137
eisulem, ancipitem hoetem ad nutnm licentium
lirenmferri fidb gerumtreiben Curt.\ inbbef. etro.
berumgeben, zeigen, gcrumgegen taffen
»nr Sin u. Sinfigt, »um ©cnug ob. fflcbtaug
cedo codicem, eircnmfer, ostende; humani cor-
poris sanguinem in pateris; poculom circum-
iertur. 2) tp. a) ringb gerum aubbreiten bel-
lam, arm» Lic. , levi cum copia incendia et
caedes et terrorem Tac. b) miinblig öerbtei:
ten, unter bie fleute bringen falqd; *m.
acc. c. inf. [cnrsns Verq.
rireum-flocto, 3. umbeugen, untlcnlen longo»
rircnm-flo, l. ummegen circnmflari omnibus
it-nti» invidiac Cic.
cirenm-flöo, 3. 1) etto. ringb umfliegen, um:
Slömen *ntrumque latus aequori» unda; (Juxt.)
r. Ckwänbcm umwallen circumfluentibus quie-
tae felicitatis insignibus; m. acc. in Sülle um:
jeben *secundis rebus, quae c. vos; *quos c.
»sä* bonornm »um ©enug bereite ©iiter. 2)
überfliegen, überftrömen, ». ©efüg, im ©ilbe
iraatiabilis avaritiae est adhuc implere veile,
quod iam c. Gurt.; D. ber Siebe nec ea redun-
<Uns tarnen nec circumfluens oratio n. bog nigt
wt Sülle überftrömenb ; tp. c. alqa re über:
Sxömcn o. et»., fgmimmen in etm., über=
teig fein an etm. omnibus copiis c. atque in
rmninm rerum abundantia vivere ; Catalina
circumfluens colonorum — exercitu; gloriä; c.
stque abundare sc. rebus omnibus. $aö. *+cir-
enmfluus, adj. 1) umfliegenb. 2) umfloffen,
amftrömL
.n-umroräneus, adj. [circum-forum] 1) am
SSarlte beftnblig, aes ©elb auf bem gorunt
» Seegslern geborgt =■ Sgulben. 2) auf SDtärl«
teu umgergiegenb pharmacopola , flanista.
rircum-fundo, 3. 1) eigtt., ». Süffigen Sagen,
amgiegrn — etm. um etto. anberei fliegen,
fafcui rei alqd, u. — etm, mit etm. anberem
um = , überfliegen alqm ob. nlqd alqa re, mor-
tnnm cerä; *alqm amictu nebulae umgeben, eilt:
tollen mit. $ietD. umgeben a?r terram. 2) o.
nicht tlüffigen Sagen pass. ob. (feit) c. se, c.,
•1 fig um etm. oerbreiten, . umjtrömen
magna multitndine circumfusä; circumfundun-
tur ex reliquis hostes partibas; undique, ab
atnque parte; a tergo inermi se contioni Liv. ;
trenmfondebantar obviis sciscitantes Liv.\ feir-
nanfusi cedentibus (dal.), fcircumfundi turmas;
eques cirenmfundit ftrömt getan, agmen Koma
oum (acc) Tac.; *eircnmfnao milite ringb mit
Ünegerfgar; ’circumfunditnr (fgmiegt fig an)
lureni; molcstiae, voluptates circumfusae um:
gebenbe; f circumfusae lecto Claudiorum luü-
rumque imagines. 6) mit etm. umgeben,
anriugt, umzingelt, eingef gloffen werben
ircommsum esse caligine, tenebris, luce;
•ttoicorum libris, illis publicorum praesidiorum
copiis; f tan tarn multitudinera paucioribus cir-
amfundi posse. [Hör. epod. 16, 61.
rircu-gemo, 3. brummen um ursas ovilo
flrrnm-gesto, 1. gerumtragen epistulam Cic.
teireamgrSdior, gTessus »um, dep. 3. [circum
n. gradior] feinblig umringen.
eireun-InYclo, 3. ringsum aufmerfen vallum
Lir. 26, 36, 6.
lireumlti« etc. f. circuitio etc.
rireum.iäceo, 2. ringbgetum liegen
qoae c. Europa« ( dat.); fcircumiacentes populi.
1. circnmiectus, us, m. [cireumicio] 1) *ba«
Umfaffen, Umfglingen aether terram tenero
c. ampieotitur. 2) Umgebung (alb flolalität)
arx munitur c. arduo Cic.
2. circnmiectus f. cireumicio.
circum Ycio, ieci, i ec tum, 3. [circum u. iacio]
1) etm. um ctro. werfen, ftellen, fegen, legen
fossam verticibus; vallum ringbum nuffügren;
anguis circnmiectus fuit vectem gatte ftg um ic
ä ungen. Xao. circnmiectus umliegenb, o.
len, Staaten ic. mit dat. \ fabfol. 2) um;
geben extremitatein caeli rotundo ambitu;
l Tac.) planities saltibus circumiecta.
clrcnm-llgo, 1. untbinben a) *fetm. um etm.
alqd alcui rei. b) jmb. mit etm. umfglingen
alqd alqa re; ferrum stuppä; Hoscius circum-
ligatus angui.
clrcum-lTno, — lltum, 3. (feit, -ltnio, 4.) 1)
*+umfgmieren, umlieben alqd alcui rei. 2)
beftbmieren, beftreigen alqd alqa re, *cir-
oiimlita (überjogenl saxa musco; finSbef. bürg
Umgreigen mit S“tbe geroorgeben, mar:
ficren oculum modo dextnim modo sinistrum.
circum-lüo, 3. umfpülen. ®a». circum-
lfivio, önis, f. alb jurifi. t. t. bie Umfpülung,
b. i. bürg ffiinbringen beb 51a6®af1cl4 bemirfte
aümägligc Jlbfonberung etneb Stüa lianbcb in
Sorm einer 3tifel.
drenm-niltto, 8. ringb umger fgiden.
circum-münio, (Plaut, -moenio), 4. mit
Sefiungbmerfen umgeben, umfgaujen.
©ao. circnminünitio, Anis, f ©infgliegung
bürg aufgcfügrte Kerle, Umfganjung.
circum-pädänns, adj. an beiben Seiten beb ©o
(Padus) befinblig.
♦fclrcum-pendeo, 2. ringbum gangen,
circum-plaudo, 3. ringbum mit $änbe!Iat:
(gen empfangen manibuB circumplaudere
tuorum Ob.
clrcum-plector, plexus sum, dep. 3. umfaffen,
umfgltngen, umgeben domini patrimonium
quasi thosaurum draco; eas (coniunctiones) undi-
quo jufammengalien ; collem opere umfganjen;
fiharotram auro mit ©olb einfaffen.
rcum-pllca, 1. ummidcln, umfglingen.
circnm-pöno, 3. etm. um etm. gerumftellen,
liegen piper catillis (auf bie lafel) Hör .; ne-
mus navaii stagno aulegen um Tac.; circum-
positi armati Suet.
circumpöt&tio, önis, f. [circum u. potoj bab
Xrtnlen in bie fRuube Cic.
fclrcnm-qiiiquö, adv. überall, ringbumget.
cfrcum-rcUo, 4. o. allen Seiten umgarnen,
umfiriden te circumretitum frequentia populi
Romani esse.
circum-rödo, 3. ringbum benagen dudum c.,
quod devorandum est ig laue fgon lange an
bem gcrum, wab ig (aaen mug; pass. (Hör.)
dent« Theonino o. bet ©erleumbung angegriffen
werben; ogl. den« 1), Theon.
circum-saeplo (nigt circumsep.), 4. um&üuncn,
umgeben, umgellen corpus armatis; fsta-
gnum aedificiis; *classem aggeribti»,
clrcnm-scindo, 3. jmbm. bte Kleiber Dom
fieibe teigen c. et spoliare Liv.
cirenm-scribo, 3. 1) eigtt. einen fireib um etm.
befgreiben ob. etm. mit einem Steife um:
fgteiben = einfgliegen orbem, alqm vir-
gulft. 2) tp. a)abgtcn}en, begrenjen exiguum
138
circumscripta — circumvagu:».
alcui vitae Curriculum, terminis ius annm,
locöm habitandi alcui; ante oircumscribitur
mente sententia loirb B. bet Seele entworfen.
b) in enge Orenjen iieffen, befdjränfcn,
einfdjränfen hoc genus oratorum nno genere
auf ein« beftfiräitlnr. inbbef. t. t. eine SJtagiftratb*
Ocrfon in bet flubübung ibret Hmtbge»alt be*
(d)tfinfen, in bie gehörigen Sdjranten su*
rüdmeifen tribunum pl., praetorem. c) jmb.
gleubfam mit ©orten, {fragen einirbtiefjen, um*
garnen, inbbef. um fein Selb bringen, übet*
borteilen fallaoibus et eaptiosis interrogatio-
nibus circnmscripti atque decepti; aduleseen-
tuloe; autb als t. t. bet Cberitbtbfpratbe, testa-
mentum ben »obren 3nbalt beb t. umgeben;
bab- im ttllgem. et». burtb eine anberc 'Hublcgnng
bemänteln facetis iocis sacrilegium Just. d)
gteitbfam wie etlb. ©efdjriebeneb, »ab nirf)t gelten
foD, mit Stridtett einftblieficn =■ als ungültig f a f =
fieten, befeitigen, entfernen (nfgiygäepuv)
sententias, tempus.
clrrnmscriptö, adv. [circumscriptu«] fd^arf be-
grenjt, compleeti res singulas ; bab- periobiftb
c. numeroseque dicere.
clrcnmserlptio, önis, f. [circumscribo] 1) eigtl.
unb j»at fonfret, bet um cito, gesogene Rrcib,
ox circumscriptione exeedere. S) BcgrenäUng,
Umrif), Umfang terrae, temporis, nulla tem-
poram; baff, alb t. t. verborum u. bl. c. eine
Beriobe. 3) Betrügerei in ®elbfad)en, Über*
Borteilung adulescentiiim. [trüget,
clreumscripior, öris, m. [circumscribo] Be*
clrcumscriptus , adj. m. tcomp. [ /xirtie. B. cir-
cumBcribo] 1) fdjarf begrenjt, bünbig brevis
et c. quaedam explicatio, bab- periobifdj ab*
gerunbet verborum ambitus. 2) f-in engere
Wrenjen gezogen, beftbränft circumscriptior
vis (o. bet Stebe).
circnm-söco, l. ringbum befebneiben nlqd
serrü; +b, bet Beftbncibung bei ben 3uben
eireuin-sedeo, 2. feinblidj umgeben, umzingeln,
belagern urbem omnibus eopiis; urbs circum-
sessa ; alqm imbb.©obnung; Ip lacrimis onmitim,
muliebribus blanditiis circumsessns beftürmt B. re.
circnm-scpio f. tirenmsaepio.
eircumsessio, önis, f. [circumsedeoj bab Um*
singein, bie Belagerung Cic.
etfrenm-sido, -sedi, S. fitb (fetnblitb) nm et»,
lagern, (teilen, umjingcln socios Roma-
norum, fregem urbemque.
*clreumsIlio, 4. [circum n. salio] im Streife
büpfen, oom Sperling.
etrenm-sisto, steti, 3. um et», ob. imb. fitb ftel*
len, fammeln, (in Stenge) umftellen, nm*
ringen alqm ; cum paucis militibus circnmsistens ;
tsigna sua; inbbef. feinbliib umftellen, um*
ringen, ringb bebtängen plureB, paucos,
naves, ne circumsiateretur a civitatibus; abfol.;
tübertr. Civilem alius metus.
clrcum-söno, 1. 1) intrans. ringbum ertönen,
erftballen locus ululatibus. 2) trans. et», um*
t5ttcn, umrauftben clamor hostem; ’murum
nrmis; talibus anres tuaa vocibus undique cir-
cumaonari Cic. Bau. *circutns5nns, adj.
ringbum ertönenb.
elreumspeeUtrli , leis, f. [circumspeeto] Um*
berfdbauertn Plaut
clreuntspectt«, önis, f. [circumspicio] Umfidfi,
umfid)tigtb @rȊgeit.
ctrcnm-specto, t. o. circumspicio) t)
intrans. aufmertfam u. ootfittjtig um fitb
ftbauen, umberfpäben in pastu (o. tierenV,
im Silbe circumspectans tamquam in rate in
mari immenao nostra vehitur oratio. 2) Irans.
fitb Borfubtig ob. ermartungbBotl naib et», um*
feben, auf et», »arten, lauern omnia, alins
alium, alqm, tempus defectionis; auf et»,
benfen, fein äugenmerf riibten bellum,
fugam ZVjc.; ringbum erbtiden aquam Zar.;
Be (Plaut.) um ftd) bliden; aedem jum tempcl
emporftbauen Kor.
1. elrcumspectus, us, m. [circumspicio] 1) bab
UmfiCbfebcn, Umbcrbliden facilis e»t c.;
unde in omnea partes est c. 2) tp. Betrad)
tung, 6t Wägung rerum alianun; *mens mali
in c. sui «tat.
2. elrcumspectus, adj. m. comp. u. sup. [circum-
spicio] umfiibttg erwogen, überlegt, um*
fitbltg * verba, -fiudicium, fc. et sagax.
cireum-splelo, spexi («y nc. ptrf. circrunspexti,
Ter.), spectum, S. 1) intrans. fitb umfeben,
ringb umber {(bauen, c. (fiebt ncrlegen umber),
aostuat; bab- Sorfiibt gebratttben circum-
spiciendum est ut etc. 2) Irans, a) et», ringb*
um befeben, betrad)ten situm urbis; »oculis
agmina; *amictus muftern; autb ringbum er*
bliden montibus fluminibusque clausam re-
gionem Iav.; *saxum ingens; (Plaut.) se Um
fitb bliden. b) tp. a) fitb m*t Berlangcn natb
et», umfeben, et». Berlangen, fntbett externa
auxilia, auctumno tecta ac recessum, f fugam,
fextemos reges, ß) im Seifte überleben,
überlegen, bebenfen omnia,- circumspectis
omnibus imperii viribus; pericula fitb Borfeben
je. ; se auf fitb Äfidjltbt nehmen, atbtcn; patres,
qnosnam consnles fiu-erent.
circnm-sto , steti, — 1. umberfteben, um et»,
ob. jmb. fteben, et», ob. imb. ftebenb umge*
ben senatum, sellam, *unda illum; sahst cir-
cumstantes bie Umficbenben. feinb*
litb umflebcn, umringen tribunal praetoris,
anceps proelium Romanos, fata nos, tanti un-
dique terrores, fpanportas et angustiae rerum,
pericula.
etreum-strüpo, 3. 1) umrauftben, nmlärmen
legatus clamore seditiosorum cirrumstrepitur;
nndique belli formidine circnmstrepente Tue.
2) ringbum laut oetnebmen laffen haud
dissimilia alii et quidam atrociora; c. (beftürmen
ibn) 'iret in castra’ Tac.
fetreum-strüo, 3. ringbum bebauen, um*
bauen lacnm iuxta Tiberim.
clrcumtentns, jmrtic. [circum u. tendo] um
fpannt elephanti corio Plaut.
circum-tgro, I. ringb umteiben, «=bitbt
umgeben alqm Tib. 1, 2, 97.
clrcum-textus, ringb umwebt, umbrämt ve-
lamen acantho Verg.
’drcum-töno, 1) umbomtern — untbraufen,
umrauftben; tp. Bellona alqm c. (umbonnert,
betäubt) cruentis (ogl. cruentus).
fclrcnm-tongus, ringbum, runb geftboren
(an ben paaren).
clrcnm-vsdo, 3. ringbum anfalfen, überfal
len,umsingeln immobiles naves ; falqm clamo-
ribus turbidiB; tp. terror ex utraqne parte aciem.
♦circum-vÄgus, adj. ringb umf<b»etfenb
Oceanus (bie 6rbe) umflutenb Hör.
circum-valln — cito.
139
elreut-rallo, 1. ringsum mit einem SBnlle
«mgeben, belagern oppidum, hoste*, Pom-
ptinm; im Silbe (Ter.) tot re*.
rircumreeUo, önis, f. [circumTeho] 1. bat e t -
imfübren (o. fflaten) portorium circumveetio-
nia IrtafttjoII. S) Umlauf *oiis.
(irrnmrector, 1. | intens. 0. eircumvchor] mebial,
am ttw. berumfabren oppida, Plaut., oram
Ut.; tp. ‘barftellcnb, £c jdjrcibcnb burd) =
jtbtn singola.
ciream-Tehor, ree tu* *um, 3. (pass.) um ob. JU
enr. berumfaljren, ^reiten, fegcln mit unb
o5nt equo, navi ob. classe; locam; ad, in loeum';
Ealioaoä coUibu* ciriumvehi iubet; partic. cir-
* amrehen* umfegelnb ob. tunket jufegelnb
Peloponnes um.
lireim-jöle, 1. um ((bleiern Oe.
cireim-Teuio, 4. um et», herum lummen, bah-
1) umringen, umgeben planities loci* paulo
-uperioribua circumventa; homines i’ircumventi
fiammä; (Tue.) Rhenas inaula* circumveniens.
5 frinblt* umringen, umzingeln, ein»
Mtliejjen h ostes ob. moenia exercitn, rallo
tesäque; per inaidias, insidii*; quattuor milia
»b Kannibale circumrenta. 3) tp. a) butd)
Saale u. SaebftcHungen in ®cfabr ob. Serie*
gefeit, ins* fflebtänpc bringen, umgar:
um, überwältigen, jtürjctt teste*, insontos
sicuti sontes , alqm per arbitrum, non bello
aperto »ed *ui* artibus, fraude et inaidiis, fal-
m rriminibus. 6) jmb. l)interget)en, be»
ftrictrn, Überliften innocontem pecuniü; ple-
bem fenore.
eircum-verto (ältere «form oircamrorto), 3. 1)
antbreben, umwenben. fc. se; cireuinverti
84 nmbrefjen , -Wenben Plaut.; ’m. acc. rota,
Perpetuum quä circumrertitur mein. 3) tp. alqm
»geato jmb. um ®elb betrügen Plaut.
'irram-TPstlo, 4. *bilbl. *e dictia glcidjfam fitf)
ampaujetn, ji<^ frfiüfen burd) ic.
tirtut-Tlnclo, vmctnrn, 4. ringsum binben
mjrteta iancis, alqm virgi* Plaut.
rlrta»-viao, 3. ringsum ((bauen Plaut.
rrlreum-TftlVto, 1. umflattern; *Fama circrun
Ute Toütan*.
'•clrenm-Tblo, 1. et», umfliegen *nox atra
■apot triati umbra; *mor* alqm atris ali*.
eireua-Toiro, 3. umbermäljen, rollen *sol
mseraum circumvolvitur annum ooDenbet im
PiriSIa»! it
rireumrerto f. circumverto
eirtu«, i, m. [xipxos] 1. Kreit* ob. 3irlellinie
in bei ütflronomie. 3) Siennbaljn für 9iofc unb
Sagen, beren meutere in 9iom »aten, unter wcl-
4en bie anfrbulidffie c. maximns, o. XarquiuiuS
tnlcuä unb Superbu« erbaut ; fie fafetc feit Eäfat
150 000, nadj ber Erweiterung burd) Irujan
looooo ffuftbauer. Sou bem eitlen önbe «um
inbem lief eine gegen 6 Rufe bol je u. so gufj
ttrite SRauer, epina, an beren betben Gnbrtt je
5 Spibfäulen, metae, ftanben. Um biefe mußten
5ie SSettfabrenben fieben 9»al bfmmf obren, ebe
5er frei« erteilt warb, üufjer biefem Eircut wa*
tra c. Flaminius u. c. Flora« bie größten
rirta, i*, f. ein Seeoogef, in welchen 3ct)Ka,
bie Xod)trr be« Siifu« , »crwanbelt »arb Ov.
( Irrkn, ae, f, ipalenftabt 0. Xelpfjt-
nrrui, i, m. cigtl. bie uatiirUcbe feaarlodc, bab-
(ftaedr.) gtanfen an ben Kleibern.
( Irta, ao, f. Stabt in Wumibien (fpäter t'onetan-
tina), j. Gonftnntinc. 1)a\i.subst. -tenscs, ium.m.
eTa, praep. nt. acc. 1) im Slaume bieüfeit (al«
allgemeiuc Crtsbeftimmung; ogl. citral, c. Tau-
ruui, Rhenum. 3) (oorfl. u. fpät) m ber 3eit
binnen c. pauco* die*; c. dectmnm uiensem.
cis-alptnus, adj. bieSfeit ber ftlprn gelegen
ob. wobnenb Gallia, fprovincia, GaUi.
ci«ium, ii, «. ein Kabriolet.
eig>rhenünu«, adj. bietfeit bet feinet »ob*
nenb Germani Cne*.
Idi*, f. Xocbtcr be« Eiffeut .'pefubn.
cista, ae, f. [x/arrj] Riftc, Äaftcn. 3>att. dem.
ei«tella, ae, f. — cUtellätrlx, Ici*, f. [ci*tella]
©llaoin, bie bat ®elb* ob. Scbmudtäfttben ber
»errin aufbenabrte Plaut. — c is teilt! iu, ae, f.
dem. 0. ciatella Plaut.
cUterna, ae, f. Eifterne.
cistöphörus, i, gen, pl. -rum, mj. |xtaro(pdpoc|
sc. nummua L'anbctmüuge ber froBing 'Ufien
— 2*/, ®enar, beren ®cprägc eine baetbiftbe ci*ta
cUtälai, ae, f. dem. o. cieta Plaut. f»ar.
tottittm, ade. [eitatusj fdilcuuig, eilcnbt.
fitatus, adj. [partic. o. cito] befehleunigt,
fcbnell, eilenb c. gradu ire; equo c. im (Salopp;
citatiore, citatisaimo agiuine.
eltärlor, us, comp, mit bem sup. citimns (pos.
citer Oorfl. u. feit.) [cia] 1) bietfeitig, biet*
feit gelegen, Gallia c. bietfeit ber SUpen; pro-
vincia. 2) im Siaume fnäbet, nädjft; tp. ut
ad haec eiteriora veniam et notiora nobi* bat
uns mehr Uliigebenbe , näher ijiegenbe Oie.; sup.
in cigtl. Sinne jebt nabe, junätbfi befinblid)
stclla ultima a eaelo, citima terris; im Söilbe
deduc orationem tuam ad haec citima
CYthaeron, dnis, m. ®cbirge m Söotien.
cYthära, ae, f. [xcfröpa] *tbie Oierfaitige Eitber,
•Eitberfpicl ob. Ruuft bei Eitbcrjpielt. —
cYthärlxta, ae, Sitberfpieler. — « ithärlstri»,
ae, f. Eitberfpielerin Ter. — eTthiirlzo, 1.
bie Eitber fpielcn Nep. — fcYthäroodlcns,
adj. jum Eitboröben gebürig, für ben Ei=
tbariiben cingeritbtet. — cYthSroedu», i, m.
ber bie Eitber (fielt u. baja fingt, Eitber*
cYtYmu* f. citerior. ffängcr, Eitbaröbc.
CYtlum, ii, m [Kltiov] Stabt X) auf Etjpern. ®ao.
Citlens, adj.; subst. -lei, örum , m.; au<b CY-
tYeii«, gi, m. [JYitucc] Zeno. 2) in TOacebonieti
1. eYto, adv. m comp. u. sup. [citus] 1) ftbncll,
raftb diecere alqd; (Quint.) c. scribendo non
fit nt bene acribatur, bene scribendo fit ut c.;
citius inüistere; dicto citins ftbuefier alt man et
fagen tarnt, tm 3lu, erft Liv. u. 3)id)t., *»0111001110*;
**eriu» aut citiu«; ’citiua »uprema die oor bem
lobe. 8) tp. a) mit einer fJiegation, nitbt teitbt,
quem non tarn c. rhetorem dixeri» quam
ttxö». ft) im comp, ohne Ktaation = potiua eher,
bielmebr citius diccre«, aixerim.
2. «Yto, 1. [infexx. o. cieo] 1) in ftarle Se»e*
gung fefen, j^netl bewegen, treiben (nur
bid)t. u. fpät mit Slutnabme bet imtic. citatu*
alt adj., ». f.); geifig erregen, beroorrufen,
iaqne (animi) motu« aut boni aut mali opimono
citetur Oie. Tusc. 8 §. 84. 2) betbei*, auf*
rufen, ootlabcn (o. amttmegen ob. in ®erufs*
gcfdjäften) senatum, patres in curiozn, iuvene»
ad nomina danda; »e citarier (fl. citari) ad
snum munu* Ct. 81, 42; Tictorem Olympiae
citari. Sntbef. a ) oor Qteridjt laben, b«rbei*
140
citra — olamor.
rufen, testem, reum nufrufen. ob er ba fei, bag.
aug anflagen; tp. alqm festem, auetorem,
libros auctores all gengen ob. als fficwäbrömann
ic. anfügtcn, feg auf jc. bctufcn, bat}. *) iibcrl».
namentlich anführen, nennen censorem, S)
fort u. fort anftiinmen, immer hören lau-
fen, immer auSrufen paeanem; *io Bacche.
etträ (urfpr abl. sing. gen. f. o. citer, citerfi, ci-
trä sc. parte), adv. u. praep. 1) auf bem bieS»
(eiligen (gebiete, bieöfeitS c. Gabios; c. val-
iem, c. flumen; (llor.) vinum c. mare natum
b. i. in Italien; ( Tac .) vis Agrippinae c. ultima
stetit; *nec c. nec ultra mota, übertr. quos
(fines) ultra citraque etc Hör. 2) 0. bem, loaS
noch innethalb einer gemiffen fflrenjc ift, fie nicht
erreicht, Bor, innerhalb non apostrema syllaba
c. tertiain nicht Bor bet brittlcgten Silbe; saepe
etiam c. licet auch wenn man nicht höher hinauf
fteigt; *c. quam »eniget al«; auch *nec virtus
est c. genus gegl nicht unter ob. nach w, *pec-
cavi c. scelus nicht bi« jum (Begehen eines Ber»
bregenö. 3) *f in bet Seit, Bor c. tempora Tro-
iana. 4) föhne, äuget, ausgenommen, ab*
e fegen Bon c. damnum affeetus, est ea faeies
ritanniae c. Caledoniam; c. spectaculorum dies.
cTtreos, adj. [citrus] auS afritanifgem 6i»
truSbaum gemagt.
clftrd, adv. [cis] hierher, nur mit ultro, m. f.
eitles , adj. [ partic . B. cieo] befgleunigt, bag.
fgnetl, rafg, eilenb, eques (Eilbote ju fjlfetbe
Liv.; cum c. equitibus Curt. ; c. cum militibus
Tac.; undique citi gcrbeieilenb ; *solvite vela
citi, fsi cjti advenissent, *c. tramite, *pes,
*mors, fc. sermone homo.
cItTcus, adj. [ervis] jum (Bürger gehörig,
bürgerlich, Bürger» *iura ben einzelnen Bür»
ger angegenbe, *raoies, *motus, *bella, *arma
(BerteibigungSrebe) pro trepidis reiB; corona
Sicgenfranj, ben ein Bürger erhielt, roenn er einen
SRitbürger bureg (Erlegung beS geinbeS im treffen
rettete.
1. civilis, e, adj. m. *+ comp. u. (fpät) mp. [ci
visl l) jum Bürger gehörig, ihn betreffenb,
auch beit Staat u. bas Staatslebcn betref»
fenb (Berfgieben B. civicus), politifcg, bürget»
lieg, BÜ 'ger* eanguis, bellum, ffuror, *acstus,
*undae, *curae ßbgut fRontS ; imperium, victoria
über JRitbürger; *(fratres) c. (bureg gegenfeitige)
cadunt acie; studia, odium, mos, oratio politi*
fege Siebe, ius enttoeber baS bürgetlicgt Staats»
reegt ((ggf. ius naturale) ob. Simlregt, Brinat»
reegt ((ggf. ius publicum), auch baS ältere Siegt
(®gf. ius praetorium ob. honorarium baS bürg
prätorifge Anorbnung entftanbene) u. im eitgften
Sinne baS bürg bie Auslegung bet gelehrten 3u»
rijlen geioonnenc fliegt; ratio; identia Staats»
toiffenfgaft, Bolitit, aber aug populäres SBiffen;
rerurn civilium cognitio; ’quercus — corona ci-
vic». 2) tp. bütgrrlig, soll Bürgerfinn,
genteinnfigig Liv.; fgerablaffenb, juoor»
lommenb, B. bem, bet nigt fügten lägt, bag er
ju ber iperrfgerfamitic im Staate gegärt.
2. Civilis, is, m. (Claudius) Anführer bet Bataoer
in bem Äufftanbe gegen fHotn 69 n. (Ehr. Tac.
fcivilltas, ätds, f. [1. civilis] Seutfeligfeit,
§erablaffung. — civIlYtär, adv. [1. civilis]
i) bürget lieh, toie eS fig füt Bürger gejiemt,
cum c. contendimus bei bürgerligen Streitig»
leiten; quamdiu c. sine armis certatum. 2) ger»
ablaffenb Ott.; civilius Plin. rp.; civilissime
Eutr.
civls, is (abl aug civi) [cio, cieo, berufen]
l) Bürger, Bürgerin; ßanbSmann (®gf. ho
stis); inSbef. a) Biitbürgcr, »rin. b) Unter*
tgan rex imperat c. suis. $a B. civltas, ätis,
f. 1) Stellung eines Bürgers, Bürgerregt,
namentlich baS römifge dare alcui civitatem,
alqm civitate donare; c. amittere, alcui adimere;
alqm in civitatem recipere, civitati ob. in civi-
tatem ascribere; in populi Romani civitatem
suscipi; alqm in civitate retänere, de civitate
eicere; ius civitatis hie aus je. entfpringenben
Siegte; fübertr. verbo c. dare. 2) bie ^u einer
®emeinbe Bereinigte Bürgerfgaft, bie ®e»
famtgeit bet Bürger, bag- ber Staat (als
3nbegriff fämtliger Bürger, als Bürgerfgaft) c.
augetur magnitudine urbis; c. stabst- in foro;
Rhodiorum ; esse alcis c. ; adminis trare, augerc
c.; instituere, condcre, evertere, vi expugnarc
c.; mores civitatis immutantur; übertr. una com-
munis deorum atque hominnm; fStoicorum 3)
oortl. u. fpät — urbs bet 3nbcgriff fämtliger
Segnungen ber Bürger saepta muris; in summo
fastigio civitatis; fpecieO SRom n. beffen Sin»
mogner.
clAdes (aug dm), is, f. Bcfgäbigung, Sga*
ben, Bering, Unglüd, Berberben dextrae
manus, *lucis ademptae, civitatis, belli, instan-
tes Seugen", cladi esse, ’Scipiadae c. Libyac
Urgeber oeS ftatlS SibpenS. (InSbef. ft r i e g S u tt
glüd, Siieberlage cladera alcui afferre, in-
lerre, facere; c. (pugnae) aceipcre; ’tristis Un»
tergang B. Xroja.
clam, 1) adv. geimlig, insgeheim plura c.
romovere; c. ferre Bergeglen; (Ter.) c. esse. 2)
praep. m. acc., feiten m. abl ; (Com.) c. me, te;
c. patrem atque omnet* ; c. virum; c. me ober
mihi est eS ifi mir unbefannt; me c. babuit et
gal eS Bor mir geheim gehalten; c. vobis einm.
Caet. b. c 2, 32, 8; c. hostibus Bf- b. b Afr. 11.
clAm&tor, öris, m. [clamo] Sgreiet (B. einem
fglcgten Slebnct). — clamltitlo, önis, f. [cla-
mito] baS heftige Stufen Plaut. — clamito,
1. (intens, o. clamo] gart u. laut fgreien,
rufen, jurufen, auSrufen quid clamitas?
Ter.; ad arma! clamitans; clamitans militi-
bus; fsaeTa et detestanda Quirino gegen je.
laut auSgogcu; calliditatem beutlig Betraten (B.
fieblojem); mit bopp. acc. laut nennen alqm sy-
cophantam Ter., ne tanti exitii reum Tac.
climo, 1. 1) intranx. fgreien, laut rufen tu-
multuantur et c.; de uxoris interitu laut rufenb
tlagen; *überg. B. jebem burgbringenben
Schall u. ®ctöfe, j. B. bem SRaufgen beS 9Baf
fers, bem Sgreien ber Xiere. 2) tränt, laut ru*
fen, auSrufen, nennen, inSbef. anrufen,
gerbeirufelt triumpbum, solos feüces viventes
clamat in urbe; idem si clamet (me) furem ;
(Hör) m. acc. c. inf.; m. ut; fidem hominum
anrufen; *morientem nomine; *se causam ma-
lorum; tp. beutlig jeigen, ju erfennen ge»
ben do te autem, Catilina, cum tacent, c.; aug
B Seblofcm veritas; quae (tabulae) ec corru-
ptas atque interlita« esse c.; *res clamabit ipsa,
quid dcliqueris. XaB. climor, öris, m. lautet
Buf, ®efgrei (poet. aug B. leeren) edere, tol-
lere, profundere, (Bot= u. nagfl ) facere, ‘dare
clamorem; hostilis; magno c. concumtur; *com-
clanculum — clatratus.
141
pescere clamorem Ktagegefcprei beim ©egräbntäj
Mupremus an ben toten; c. oritur, exontnr, ad
caelum fertur; ubicumque raaior atque illuBtrior
res incidit, clamore significant Cat*.; castra
liallorum clamore invadunt; equites clamore
provoiant Litt.; in*bef., namentlich pl., teil* ©ei =
falUrufen, (iujaudijcn c. consensuque po-
puli; *sec<mdus; clamores et odmirationes ;
Hortensias clamores faciebat adulescens, teil«
©eiehret, 2 Arm al# 3«#«« be« Blifefatlen«
Fuseum c. et sibilis consectantur; *0, leblofcn
©egcnftcinbcn ffletöfe, ©eräufcp, SBieberpall;
auch concr. c. hostilis et carsas armatoram om-
nia ferro flammaque miscot bewaffnete, unter
©efcprri umperlaufenbe tfeinbe.
clanculum, adv. [dem. o. clamj (Com.) 1) adv.
heimlich, im geheimen. 2) praep. m. aec.,
ebne SBiffen c. patrem.
elandextinö, adv. [clandestinus] im »erborge:
nen, heimlich Plaut. — clandestinus, adj.
(clam] ntlic^, geheim scelus, eolloqnia,
consilia,
rlangor, öris, m. [clango] Slang, fcfjreicitbcr
ton, llingenbe* ©eräufcp, laute« ®etön
a) ». ©igeln Schreien ob. taufepenber Sie-
gel f cp lag cum magno c. rolitare; c. (Sepnat
lern) anserum; Harpviae magnis qnatere c.
alas. b) •#. ©laSinftrumenten, ba# Schmettern
(Unis, is, m. ffluf) in ©trurien Tat [tubarurn.
(ISnius, ii, m. Jtufj in Kampanien Verg.
dir«, adv. m. comp. u. *up. fclarus] 1) bell,
tlar, beutli(b ooulis videre Plaut.; ‘fulgens
caesariee. 2) laut, öernebm!i<b gomero; c.
at milites exaudirent, — inquit; fdarius fabu-
lari; *c. loqui crflären. 3) übertr. clarius (beut:
lüber) apparet alqd Cael. b. Cic. ; clarius (in
beOerm ®Ianje) exsplendescit alqd Nep. ; * da-
rin« indicare laudes alcis. — * Clären,
1. fclarus] eigtt. Har fein, bab- tp. peroor:
Semen, berühmt fein, glänjen vin gloria
En n. b. CHc. Cat. m. §. 10. off. I §. 84. 2)a».
rliresco, rni, — 3. Mar Werben 1) für ba«
©«fiept erglänjen Tac. 2) ‘für ba« ®epöt er=
tönen, beutlicp gehört werben, Bonitus; fbe=
rühmt werben, glänzen.
eUrlgfttio, önis, f. [clango ». clare n. ago] eigtl.
bit an einem gtinb an ber ©renje ». getialen »od=
jogene @rnugtpuung*forbenntg, bah- auch fflenug
tpuung#forberung ob.Stepreffalien an einem,
ber fiep au|erpalb bei ihm angewiefenen Wufent;
bdt*ort« betreten lägt lAv. 8, 14, 6.
•darYsftnux, adj. [clarus u. sono] tjelttdncnb.
diritas, ätis, f. jclarus] bie gelle, ba# gell:
fein, für ba« ®ebör Xeutlicpfeit, Klarheit
voeis; tp. Serübmtbeit, ©lanj hominis; num
te fortunae tuae, num amplitudinis, num clari-
tatis, num gloriae poenitebat? viri claritate
praostante« . fgenens, fnatalium, fnominis;
t causa claritate personarum insignis. — clü-
rltüdo, fnis, f. [clarus] 1) ba« gellfein, bie
gelle deae (*c. lunae) tac. 2) tp. ©erüpmt:
beit Sali., Tac.
•cliro, 1. [clarus] l) erhellen. 2) tp. berühmt
madien, oerberrlicpen alqm labor Isthmius
fragilem. — cliror, öris, nt gelligfeit, tj c 1 =
(er ©lang Plaut.
t'Uros, i, f. Stabt in 3<mien bei ftotoppoit mit
einem Xempel n. Otafel bc« ÄpoOo. Stau. (18-
rius, adj , poPta ber ju Slaro« geborene u. in
Koloppoti (ebenbe luchter Äntimaepu«; oraeulum,
simulacrum Tac.; *bl. CI., ÄpoHo.
clArns, adj. m.comp. u sup. l) bell, (euibtenb,
glänjcnb locus, gamma, stella, *sidere clarior,
•mundi lumina, ‘lapidea (Serien); *sub c. lu-
cernA beim bellen Schein ber Sarnpc ; ‘dies ; ‘Rho-
dos [trablenb (ni<J)t 'berühmt’); ‘aquilo pell
maepenb, heitere fflitterung bringenb; für
ba« ©epör laut, pell, betulich voce c., ‘latra-
tus, *tuba heHtöncnb. 2) tp. a) geijtig Mar,
beut lieh , »erftünblieb, offenbar vide ut mi
haec corta et c. attuleris Ter. ; luce sunt cla-
riora nobis tua consilia omnia; sin illins insi-
diae clariores hac luce fuerint; id quod est
luce clarius; praesertim cum id solis luce vi-
deatur clarius ; nihil fuit clarius würbe häufiger
befptochen. c) burch duftere ober innere ©orjüge
bernorleuchtenb, berühmt, glängenb ex
aoetrina nobilis et c.; alqa re, gloriä; ‘serva-
tis Achiris; ‘causis agendis; nec melior vir
fnit Africano quisquam nec clarior; virtns, mor-
teB, pax, ‘anna fiegreiche, ‘domus prächtige«,
fc. et illustrem orationem efßcere; tabelnb bt-
rüehtigt supcrbiA luxuriüqne I.iv. 7, 81, 6.
classiärlus , adj. fclassis] jur giotte gehörig
centnrio Tac.; subst. classtarll sc. milites, m.
Seefolbatcn, sc. nautae TOatrofeu gnr ftrieg«:
flotte.
ciassTcülo, ae, f. [dem. ». classis] Flottille. —
Oie. — classYcus. adj. [classis] eigtl. [nach das-
sis 1)] bie rö milchen ©ürgerMaff en, in«bef.
bie er ft e betreffenb (nach classis 2) «) gut S a n b
ob. Seemadht gehörig; fo nur al« »übst, das-
sicum, i, n. ein burcf) bie Xrompete gegebene«
Signal c. cecinit, c. eani ob. canere iubet f.
cano 4); *8rieg«trompete. ft) inSbef. jur
Seemacht gehörig, $lotten«, milites, (Tac.)
legio, fbellum; »übst, classic), örum, m., a) sc.
milites Tac. 6) sc. nautae Curt., — dassiarii,
W. f.
classis, is, f. [altlat. calo] eigtl. bie per betgerufene
Slenge, bap. t) eine ber ». Scroiu* Xuüiu« be=
buf« ber ©efteuerung, be« ftriegSbienjte« unb ber
abftimmung, nach bem Sermögen beftimtnlen fed)4
ob. (bie tributpflichtigen ©ttrgcr allein gerechnet)
fünf Klaffen bet römifeben ©ärger, ex clas-
sibus an* ben 6 Klaffen Sali; fcpcrjp. »ieD. m.
Wnfptelung hitrouf secanda (ber Sibcrtinen) Hör.
sat. 1. 2, 47 ; bitbl. qui mihi — quintae c. (».
niebrigflem (Hang) videntur Cic.; überh- ilbtei =
lung. Klaffe, 0. Schülern Quint, o. ber faifer:
licpcn Umgebung Suet. 2) in ber SRilitärfpr. a)
(archaijl.) bie unter SSaffen berufene ©lannfdiaft,
Sanbpeer, smaept Liv. ft) Kriegsflotte mit
ber barauf befmblicptn TOannfcpaft, Seemacht
comparare, instruere, ornare, faoere, efBcore,
aedificare, appellero c.; c. ibi stetit; cetera c.
(Xeil ber Srlottenfcpiffe) fugerunt Liv. j classe ob.
classi ju Scpiffe, jur See, classe proficisci Nep. ;
dass! pugnare, felicissime geruntur res Liv.;
me classe releget Hör. carm. 3, 11, 48 (niept ».
einem Scpiffe) ‘classe burch bie Scpifförnacpt) for-
midatus ; pl. bie Scpiffigefcpmaber Verg. Aen.
2, 30.
ClastTdlum, ii, ti. Stäbtcpen in Oallia cisalpina.
( läterna, ae, f. Stäbtcpen in Oallia cisalpina.
clatrl (ntept clath.), örum, m , feit, -tra, örum,
n. [slpOe“] Sitter. 3>a». claträtus mit @it=
ter oerfepen fenestra.
142
claudeo — cl&viger.
clamleo, 2. ob. claudo — sum, 3. (jeltner
in flaff. Spr.) [claudusll a b m fein, hinten,
nut tp. auf j©wa©ctt güfjett fielen, j©le©t
beftellt fein, mangelhaft, idima© feilt si
beata Tita una ex parte clauderet; si altera
parte claudet res publica; bef. ». bei 9icbe nnb
». Sebner.
claudtcans, adj. \ partic o. claudico] tp. bin =
fenb, lafjnt nihil c. , nihil redimdnns.
clandlcätlo, önis, f. [claudico] baä .fjinlcn
claudico, l. [claudus] 1) hinten, lahm fein,
graviter ex vuluere. 2) tp. loie claudeo, tota
res vacillat et c. ; ne tota amicitia quasi c. vi-
doatur; nec in ullo officio c.; si quid in nostra
oratione c.
Claudius ob. (in einigen 3mtigeit gebräu©li©e 9 Ic-
benfoem) ClOdius, Karne eine* römif©en ®e
f©le©t«; 1) App. CI. Caocus it. Pülcher f. Ap-
pius 1) U. 2). 2) PobliuH Clod. Pülcher ©egucr
üiceroS o. Stito getötet. $ao. (iödiänns, adj.
3) Claudius Überfcper bet gnc©if© ficftfjricbrttcn
Vlmwleit bcö C. Acilius Glabrio lAv. 4) Qu. CI.
Quadrigarius tönt. Vlnnalift IAv. 6) Tiberius CI.
Nero Vlnbänger beö ßäfar u. Vlntoniu«, fpäter
mit Dttaoian ocrföbnt, md©em et feine ©emablin
üioia abtiat, Satcr be« Kaifet« Tiberius u. be«
CI. Drusu«, SJater« bei nadjbcrigcn Kaijer« Clau-
dius. ß) Marcus CI. Marcellus, (Srobercr 0. Stp
ratu« 212 0. ®t)r. ; Gaius CI. MarcelluB ©cmaljl
bei Oltnöia, bei S©rocfler be« Oltaoian, mit toeh
©« et einen Gotjn Marcus CL Marcellus batte,
bet 0. Vluguftu« nboptiert u. mit beffen Tobtet
Jtulia »erheiratet matb, aber fdjoit 23 o. ttpt. ftatb.
Satt. <Taudiänus(-älis,tlaminium Tac.) ob. Clau-
dius (and) Clodianus, Clodlns), adj. ju einem
Slaubiu« (bef. bem Kaifer 81.) gehörig, clatt:
1. claudo f. claudeo. [bif©.
2. claudo (au©, bef. poct. u. fpät. clödo ob. clüdo;
ar©aift. inf. pass, claudier ft. claudi), si, sum, 8.
1) (©lieficn, bcrf©liejjcn a ) eine Öffnung,
einen offenen Kaum innuam, valvas, forem cu-
biculi; portos alcui; lanum ben 3anit«tcmpcl,
curiatn, tabernas, oppidum undique, ‘riros oet
ftopfeti, *lununa (0. bet Ka©t), *oeellos (». tob);
elauso ore mit oetbunbenem ob. oetftopftem Süiimbe ;
nihil tarn clausum ad (in ®ejug auf) exitum
Cic. bilbl. meatn benignitatem in te claudier
Ter.; in ipsios consuetudinem, quam adbnc
■neue pudor mihi clausit, me insinuabo; nec
ita claudeuda est res fumiliaris, ut eam benigni-
tas aperire non possit; tp. aliud clausum in
pectore, aliud in lingua promptum habere;
aures c. alcui rei, ad alqd; al« rt)ct t. t. be-
grenzen, abmeffen, ^tunben sententias nu-
meris ; universa comprebensio et species clausa
et terminata est bat S©lufi u. Kbtunbung; (Hör.)
alqd senia pedibus, verba pedibus; subst. rlan-
snm, n. 41 e t j © l u ff *positum in clanso liquere
alqd; clausa effringere Sali. ; pariic. clausus
bet) ©(off eit bem ttbarafter na© Tac. ann. 3,
16. b) einen Sieg, fiafj, ein lianb t>erf©Iiefjcn.
fpetten terrestres aditus opportune positis
praesidiis; omnes aditus, omnia litora ac porlas;
custodiä elauso« teneri; viam, iter; clausam
Alpibus Italiam Tat. ; tp. et) ein Uanb für ben
Sertebr oerf©liefien, fpetten clausae hiemo
Alpes; tamquam clausa sit Asia; inöbef. c. mare
(b. ffiintet). ß) dm. ab=, bef ©liegen, been^
bigen *epi»tulam , *lustrom octavura. y) fi©
unmittelbar an etto. anf©tie§en, anlebnen,
al« geogtapb- t. t. insula ea sinutn ab alto etc.;
dextra luevaque duo maria c. (nobis) ; alb milit
t. t. agmen ben $ug (©lieben, bic Ka©but bil
ben; (Tat.) dextrum, sinistrum latus beden. 2)
ftatt »ctf©iebener compos. A) = intercludere
ettu. in feinem Saufe abfpetten, abf©neiben
transitum, maritimos exitns, commeatus, fugain,
vocem, (Just.) sanguinem ftilien. B) •— eon-
cludere, includere a) b. lebenben fflefen ein>
(petren iilium, alqm in curiam ob. in curia,
*careere claudi ; *pecus textis cratibus, *pecu-
des in antro, *armenta stabulia. b) ( i n f © 1 i (
6en, umjingeln, umftellen adversarios loco
rum augustiis; b. Sa©cn claudi locorum angu
stiis, fobsidione; f orbem operibus; clausam
esse copiis kostium; *in ber 3ägerfpta©e. c)
umgeben forum porticibus tubemisque; nrbs
terra murique clauditur; fmediam (Mesopota-
miam) ab utroque latere cludunt (amnes).
claudus, adj., (Plaut, rlüdus) 1) lahm, biu-
lenb altero pedc, deus, *pes; baf). c (mit an
bet einen Seite }etbro©enen Subern) mutilataqne
navis Liv.\ c. (weil nut ein teil ber Suber
bänlc befrpt mar) et inbabilia navigia Curt.;
*earmina alterno verso b. i. tlcgif©c. 2) *tp.
unbollftänbig, mangelhaft pars officii tui
flaust ra (clost.), önmi, «. fclanstrum , i, «.
[claudo] mobut© dm. bet» ob. eingef©loffcn wirb
t) S©lo6, Siegel, 4}erj©lu6 c. revellere,
*laxarc, *relaxare; vectigal suh signo clanstris-
que rei publicae positum; tp. @©tanlen,
SÖanbe f versus fregerunt c. finb unter baö
bltfum gelommen; refringere c. nobilitatis bic
bnt© tc. gezogenen; tpudoris et reverentiae;
’obstantia rumpere c. 2) im meiteten Sinne a)
ba? cinf©liegenbe tpot. ScfjäUni», bet ein
(©lirfienbe Damm diu claustris retentue ferae
(Ääftg), claustra (portus) Sperre but© oet-
fenttc S©iffe IAv. 37, 14, «tu/. Spetrfette
be6 $afenö Curt. 4, 6, 21, pl., Ipafencittgang
(Jurt.; übetb. *urbis; *3elfenoetf©lu6 bet
4Öinbe illi (venti) circum c. fremuut; *enget
^laft, $ut©gang angu»ti l’elori. 6) in bet
Klilitärjpta©e alle«, roa« ben Stngang ju einem
Orte bedt, Tlptmauct, IBolImctl, Sebupmebt,
S©lüffel jn einet ©egenb ob. Stabt imperii,
loci, locorum, Ktruriae, fmaris, + Aegypti ;
claustra terrae ac maria; finontium enge ]iäffe;
fo. contrahere eine ttmumbaflationöltnie bilben;
tp. fannonae Aegyptus. — (Tausila, ae, f.
[claudo] bet S©1ub, ba« ®nbe epistulae, in«
bef. S©lubfap einet 5?eriobc.
cläva, ae, f. ein fnotiget VI ft al* Stod, Knittel,
Keule zum S©tagen, Klopfen, au© eine milit:
tärii©e Übungämaffe; *+al« Vtttribut be« iterhile«
Keule; ein Stab, um md©en bei ben Sparta:
nein ein langet fo betriebener Siemen gemideli
matb, baft nut bet ba* ®cf©riebcne lejen fonntc.
bet ben Streifen um einen glei©eu Stab midelte.iVey.
cUvirlnin, ii, n. [clavus] S©ubnagctgelb,
eine Spenbe an bic Solbatcn Tac. hist. 3, 50.
el&vätor, öris, m. [clava] Keulentröget Plaut.
— clävicula, ae. f. \tltt». ». clava| VBidel-
tanfe einet ^äflanje. — 'clivlgcr, 1) [clava u.
gero] adj. ber Keulenträget (o. Sjetlule»); o.
Sauber 'jleripbete«, proles Vnlcani. 2) fclavis
n. gero] subst. m. ber S©lüffellräget (Sann«
al« ©ott bet Xbiiten).
cl&via — clientela.
143
cUris, is, /. 1) Sd)!üffft, adimere uxori da-
to» ftcb o. (einer grau (Reiben. 2) Sdjlo& alias
c. imponere portis, *fru«tra c. inost foribus,
serran centum claribus hinter Hör.-, odisti cla-
ves j. «igillum 2). 8) ‘Xteibfolbcn adunca
trochi.
cUrns, i, m. 1) Kagcl ferreus, trabalis, *ad-
amantini ali Attribut bei Necessitas; fpnd)W.
j. trabalis; novo amore Toterem amorem tam-
qoam elavo darum eicerej darum anni inorere
ex eo die = ben Slnfang bei 3abrei regnen,
»eil bie Korner in alteret 3eit bic 3ab« burdj
Sögel bexeidjneten, welche ber ^öetjftc SKagiftrat
an ben luus Hcptembres in bie ffianb ber 3fBe
bei Kapitolimfrben 3upüet cinfcblug. 2) ». Segen
(tdnben ähnlicher gorm a) Steuerrubtr ille
(gubernator) darum tenens sedet in puppi;
and) übertr. sedebamas in puppi et c. teneba-
mus; * regere c., * torquere ad litora; bilbl. c.
tanti imperii teuere et gubernacula rei publicae
tractare. b) *t©urpurftreifen an ber Xunila,
latus c. bei ben Senatoren u. angustus bei ben
Kitten t; (Hör.) bl. c. für breit ob. (djntal ge»
^reifte lunila; mutiere darum; Depositum c.
sumere. c) eine nagelförmige ffifjd)»ul(t Plin.
ep. 8, 7, 2.
(Uxdmeuae, f. Stabt in gonien. Xco. ( la/.ö-
menius, «y.; subft. -ali, m
Cleanlhes, is, m. ftoifeber ^^ilojopt) um 200 o. ßi)r.,
Sd)üler u. Kadjtolger bei 3ct|o.
Clemens, ti*, adj. m. comp. u. s up . 1) oott bera
Sbaratter u. ©enelpnen mtlb, fdjoneub, narb -
fiebtig, gnäbig benigne et c. anirno esse in
alqm Ter. ; c. iudices ac misericordes ; legis
Interpret; ; accolarum ingenia; c. sum in dispu-
tando; aud) o. guftänben Tita urbana Ter.-, casti-
gatio, sententia, rumor »eniger beuitrutjigenb.
2) tp. o. ber ©ejdjaffeubcit ber Huft milb, ge-
linbe * Kamen ; t>. ruhiger ©ewegung bet glüffe
rutjig. fl t II falrens, *anmis. XaB. a) de-
menter, adv. m. comp. u. mp. 1) milb, ge»
linb, jrbonenb, gnäbig alqd feuere, fon'e; c.
accepti a consule; ftractare alqm; c. ductis
inilitibus o^ne ©lünberung. 2) (Tat.) fanft,
allmählich anfleigenb c. editum montis in-
gnm; tolles c. assurgentes; inga dementius
adirentur. 6) demcntln, ae, f. SKtlbe, Kadi»
fidjt, Sdjouung, (Knabe fadlitas et c. Ter.;
c. mansuetudoque; pro soll c. ac raansuetudine ;
lenitas et c. 2) ftp. aeetatis.
Clenbis, is, m. f. Bito.
Ueombrötus, i, m. I) i'cerfübrer ber Spartaner
in ber Sdjladjt bei Ücultrn 371 ». Kpr. 2) grie
•Weber 3ungling aui «mbracia.
Cleen, önis, m. 1) atbenijcper Xemagog. 2) gried).
#betor ani ipaltfamafj.
Cleenae, irum, f. Stabt jmijdgn Korinth n. Wr=
goi, j. Cleitia. Xao. Cleönaeus, adj.
t'ieüpatra, ae, f. 1) Semaplin König ©bilippi
»• SKacebonien. 2) bejjen u. ber Clpntpiai Zod)-
ter, tKemaplin bei eptrorifd>en Königi Sllcjanbet,
(pater bei ©rrbiltai Just. 8) ägpptifcbe Königin,
Xod)tn bei ©tolemäui Hütete«. 4) ©omaplin bei
lemctriui Just 6) lodjter bei Sritf)ribatci, ®e
aiaplm bei Xigranei Just.
d«P*. psi, ptam, 3. [xlUxrai] (altlat.) heimlich
toegfteblen, maujen.
rlfpsjdra, ae, /; islepicdpal bie SBaffcrubr,
ein tri^terformigei SejäB mit einer fepr engen
Öffnung, burdf) welche bai Safjer tropfenmeife fiel,
in Silben u. SKom gebraurbt, um bic 3**t i“ b*=
ftimmen, in weldjer jebet SJcbtier bei (Scricbtioer
banblungen fprcdjf n burfte, aud) bei rbetor. Übungen ;
bab. (Pli«, ep.) binas o. petere jloei ßt. lang
reben moBen; binas e. dare bie (frlaubniä jmei
Kl. lang ju reben geben; era* ergo ad depsy-
dram, sc. declamabimus.
clepta, ae, m, [tUf'irrije] Xieb Plaut.
ClfruniPiioe, On, m. [xir/ooiipf roi] bieüofenben,
Suflfpiel bei Xipbilui Plaut. \üa Ur.
dibän&rius, ii, m. [dibanus] ein ßüraffier
cliens, ntis, m. (=*■ duons, o. duo böten, gepor
eben) ber gärige, ßiient, 1) in SRom ber Srbüb
ling, Srbupbefoblene (teili Wderbauer ob. $irt,
teilt- $ianbwriter, jpäter aud) gteigelaffenet. Dal),
c. liberünus LAv.), ber jtuar feine perföiüitbe Stet»
beit befielt, aber in einem Wbbängigtcüibcrbältnii
ju einem, io lange bie ©amtier allein bie Bür
gerfebaft Komi bilbeten, patricifrben, fpäter and)
plebejifrben Sdjupbcmi (liatronus) ftanb, inbem
ber Klient, wclriier ». bem ©ation ein Stüd £anb
angewiefen erhielt . ju gewiffen Xienftleiftungen
gegen bctifelbcit ücrpfli<btct war (wie ©etfteucr jut
Vluiftattung bet Xöcbtet, junt Üöfcgclb aui feiitb
lieber ©efangenfrbaft, j,u gcricbtl. Sttafgelbern), fo
Wie ber ©atron »crpflrcbtet war, ben Klienten Bor
©eroalt u. Kot ju frbüfjen, oor GSeridjt ju oer»
treten, wäbrenb leiner gegen ben anbetn Klage er»
beben, 3cugni$ ablegen ober feine Stimme abgeben
butftc. Unterworfene CHemcmbcn wie gan^e ©to-
binnen pflegten fi© überbiei fpecieB in bai ©atro
nat beiienigen KömetS ju begeben, bet bie Unter-
werfung bewirft bdte, wie bai ©atronat über btt
ftctlifrbe Stabt bie Marcdli, über ttbpern Cato
Uticensis bdtc, u. feit bem 8nbc bet Kcpublif
wöbtten felbft Kolonien u. ©hinitipien fid) in Korn
einen Senator ob. Kitter jum patronus, bet aber
eigentlich nur ein @efd)äftijübrcr war, ®m ®nbe
ber Kepublit hörte ber eigentliche Stanb ber Klienten
infwueit auf, ali biefelben nur nodj aui fftet-
gelaffcncu bcflanbnt u. ber Same patronus aui»
frblieilicb B. bem früheren $errn bei Steigelaffenen
gebraucht warb. ©ab. b. Klienten, ba bai ©fort
ihm nur im ©crbältnii junt libertus geläufig war;
si se ad aliquem quasi patronum applicarisset
Cic. de or. 1, §. 177. 3n bet Kaiferjeit warb
ber Käme ber Klienten auf bai ©erbnUn'ö über»
tragen, in wefrbei Siente aBer Ärt ju ©ornebmen
u. Keicbett traten, um bureb aBerlei Xienfte fid)
Unterhalt u. eine gewifje SteBung ju fiebern. 2)
auf)cr bem tömifdjen Staate a) in (KaBieit u. ©er-
manien ber Sibupnermanbtc, ©afafl, i'ebni
u. Xienftmann eittei Kiärbtigcn, aud; gauje
©öllerfrbaften ali Sdjupgeuoffcn einti mächti-
geren ©ollei; Bgf. Kraner ju Caes. b. g. 1, 31,
0; equites illos (Hispanos), Cn. Pompei röteres
tidosque c. •=■ beneßeiarios, W. f., Pall. Cat. 19,
5. 6) in Kumibien Untergebener überb- 3)
*überb- ©(bäbiing Bacchi, iurennm. XaB. A)
cllenta, ae, f. Klientin, Scbupbefoblrne
Plaut., Hör. B) cllcntela, ae, f. 1) bai jmifeben
einem Klienten u. feinem ©atron in Korn be-
ftebrubc ©ctbältnii, Klientel, Scbubgenoffen»
febaft confcrre se in tidein et c. alcis; esse in
alcis c.; fpoötae sub c. Musarum; auch fpät n.
bef. im pl. eine ®efamtbeit Bon Klienten.
2) auüer Korn bai ©erbältiui einci minber mäch-
tigen ©ollei ju einem mächtigeren, Sd)upgtnof»
144
clientuli — coalesco.
jdjaft. C) cllentfill, önim, m. drmtic^e
Klienten Tac. dial. 36.
Clio, us, f. [Klei»] p) bie ©tufe bei Cüelct>ict)tc
Hur. b) eine Occaitibe Verg.
clipeatus, adj. felipeus] *ntit einem Sdjilbc
Berieten, id)ilbtragenb agmina, »eges Tiro-
rum; .oiimf. clipeatus, i, m,Sd)ilbträgerPl<Juf.;
pl. Sdj ilbfolbaten, »träger Liv., Ourt.
cllpciis (befiet al* clupeusu. clypeus), i, m., bi*ro.
aud) -8uni, i, «. 1) länglid) tunbet au* grj
gemattet ob. mit ®tj belegtet Sdjilb; jprid)tu
( Ov .) sumere c. post vulucnt ju |pöt ttjun.
2) meton. a ) *Sonnenfd)eibc dei. 6) (gern,
clipeum) ein auj einet fdji tbförmtflcn Slädje bat:
gcftclltr* ©ruflbüb, Relief cn ©tebaillon.
(’llsthencs, i, m. alben Staatsmann,
clttellae, arum, f. Saumfattel, ©adfattet.
faD. clitellftrlu* , adj. einen Saumfattel
tragenb mulus Phaedr.; bomines ((laoijd) ge:
bulbig Plaut.
Cnternum, i, n. Stabt bet Äquet; ( literninus,
adj.', subst. Cliternlni, öram, m.
CHtor, Sris, m. Stabt im nörblidjen Ätfabien
Liv. ; bao. Clitörlus, adj., Ov.
Clitnmnns, i, m. Slüfjdjen in Umbrien, beflcn
Duelle alS Iuppiter ClitumnuB oerebrt.
•fcllTösus, adj. [clivus] hügelig, [teil,
dir us, i, m. [clinoj allmählich auf(teigenbet §ü =
gel, 'Änböbe Capitolinus; *sacer bet leil bet
via sacra, bet fanft auffteigeitb b. 5otum jum
Itiumppbogen bei Xitu* führte ; *c. mensae
jd)täg ftebenb; ‘©bbadjung; fpridpp sudamus
in imo c. — mit finb uidjt übet ben ©erg Ov.
cloiea, ae, f. unterirbifebet HbjugStanal,
ft'loafe, Sdjleufe; fpridpu |. arx; feberjb. B.
©aud) eine? JruntenbolbcS Plaut.
Cloicina, Clodlus etc. {. Cluacina, Claudius ctc.
clödo f. 2. claudo.
Cloelius (Cluil.), 31amc eine* albanifdten, fpätet
tönt. Wcid)Ied)tc4; C. T. (. Tullus 3); CluTlius
ob. Cloelius, legtet König o. Sllba, Cloelia, bodj=
bergige 3«ngltan Liv. 2, 13, 6. Verg.
clostra f. claustra. [btei ©argen.
Clötho, us, f. [AIiuKm bie Spinnenbe] eine bet
Cluicina, ac, f. [fcluo reinigen, bie Uteinigenbe]
©einame bet ©enu* (p. ben Älten felbft oerfdiiebtu
gebeutet).
clödo, cladus, cluens f. 2) claudo, claudus, cliens.
Cluentius, ©cnennnng einet töm. ®en*; A. CI.
Avitus au* Sarimtm, Pertcibigt p. Siceto in bet
nod) Potbanbenen Siebe. Xao. Cluentlänus, adj.
clueo. — — 2. [xltio] (Botfl.) genannt, ge =
ptieten metben, bei»en ui ineus victor vir
boUi clueat; victoriä ben 9htbm be* Siege* ba=
ben, gloriä mit Siubm genannt metben, unde ignis
cluet mortalibus divisus; victor victorum cluot;
amicus ita ut nomen cluet lautet; stratioticus
bomo qui cluear Plaut.
CluTlius f. Cloelius.
clünls, is, f. ftinterbaden, ftinterfeule (an
©ienfdjcn u. Sieten); polumbes sine clime Hör.
Clüpea, ae, f-pöae, arum, f. Stabt u. ©otgebitge
in Äfrtfa.
clüpefttus, clupeus f. clipeatus, clipeus.
rlürlnas, adj. [cluraj gum Stffengefc^Iec^t ge=
bötig, Äffen: pecus Plaut.
Clüslnm, ii, *t Stabt in ffitxurien. San. -sinus,
adj. ; subst. -silll, öram, m.
l'lüsus, ii, m. [claudo] ©einamc be* 3anu« gur
ifriebenäjeit, mo bie Xbüren feine* Sempel* ge:
fcbloffen maten (eigentl. bet Sdjliefjenbe).
(Turin, ae, f. Stabt in Samnium. San. Clü-
vTiinus, adj.
Clyoiene, es, f. ©lütter be* , bab- adj.
CljFDibnbius, proles = ©baetbon.
ClJTnenns, i, in. a ) ©ciname be* ©luto. 6) @e
fübtte be* ©bineu« Ov.
Cljpba, Clfpbae j. Clupea, Clupeae.
clfpeitiis etc. f. clipeatus etc. Ifptipe.
tdypter, eris, m. [xlocre^] Klp^iet, ßlpfiiet =
Clytaemuestra, ae, f. (rid)tigete Stbreibart Cly-
temestra ob. -taemestra, f. ©t. S. 30) @emab
lin be« Ägamemnon, ©lütter be* Dtefte*, o. biefem
getötet, tocil fte ben Satten etmotbet batte; and)
al* Sujet einet Stagöbie be* Ättiu*.
Cnaeus ob. Cneus, gefptoiben Gnaeus, m. f.
CnTdus (-dos), i, f. Seeftabt in Sarien, berühmt
burdj ben Kultus bet ©enu*. 3>ap. CnTdiua, adj. ;
subst. CuTdli, urum. m.
Cnöslus, Cnösus (uidjt änoss.) f. Gnosus.
Cöa f. 2. Cos c).
eo-äerrvätio, önis, f. [coacervo] tbetor. t.t-, 21 n •
bäufung (o. Semeijen je.).
eö-Scervo, 1. jufammen--, aufpäufen, in
SRaffe iufammenbtäitgen pecunia«, cadu-
vera; videtis indignissimo loco coacervatam
multitudinem vestrorum oivium; coacervantur
non caedo solum sed etiam fugü; übettt. argu-
menta, *luctus.
cö-icesco, äcui, — 8. fauct metben ut non
omne vinum, sic non omnis aetas c.
eöaeta f. cogo 1). — fcooctlo, Snis, f. [cogo]
Sinfaffietung B. ©elbetn. — cöactor, öri«,
m. [cogo] ßtulaff ietet p. ÄuitionSgclbem.
Steuern. 2) pl. agminis bie 9iad)but Tac. —
cöactu, ab/, in. [cogo | butcb 3>Pang c. atque
efüagitatu meo; civitatis. — cöactu» f. cogo.
cö-addo, 3. mit btn*utbun Plaut.
cö-aedTfTco, 1. bebauen campum Martium; loci
coaedificati an vosti. [lametaben Just.
eö-neqnäle», ium, m. Äl terönenoffen, Spiel »
cö-aequo, t. 1) eben, glei^ madjen montes.
2) an ffliitbc, Änf eben g leiibmatbeu. g leid)
[teilen gratiam omnium; omnia ad libidines
suas.
cöagmenUtio, önis, f. [coagmento] 3ufammen =
fiigung, ©etbinbung. — cöagmento, t. ju =
fammenfügen, (eben, =leimen opus suum;
nihil concrotam, nihil copalatum, nihil c.; cou
cnrsns verbornm quodammodo coagmentatu»
(ohne itgenbmelibe Sagen) et levis; verba verbis
genau oetbinben; tp pacem. — cöugmentum,
i, n. [cogo] concr. 3uge. — cöigölnm, i, n.
[cogo] eigtl. ba* 3ufammcnjiebung* ob. ©inbe
mittel, bef. abet o. bet im ©lagen bet jungen
Säugetiere geronnenen Sliltb, bte benugt mitb,
bie ©lild) getimten ju machen, ba* Sab. .
cÖ-aleReo, iilui, älTtum, 3. 1) infammenmad)
fen, fitb fefl oetbinben, multitado in populi
unius corpus Beifd)nu(ät, cum patribus plebi»
animi JAv. 2) o. ©croädbfen, mit bem Stamm
oetmatbfen *novus in viridi cortice ramus;
ob. mit bem ©oben oermadtfen, Silurjet faffen
u. entpormad) jen in eo loco grandis ilex inter
sasa. Sali.; fpalma (tranBlata); bab- (Tac.) fflnr»
jel faffen, iid) befepigen Pisonis auctoritas
uondum; vetustate imperii coalitä libertate;
auch o. ©Sunben fi® miebet jufammenjieben,
enangusto — coPrceo.
145
otiwadjfen vixdotn ooalesceng regnum beffeti
Säunben fug faum gu fdjließcti angefaiigen Litt.
ru-anirtistc, I. tpo*». coangustari gufammcn =
gebrängt «erben (B. ©erfoneu); act. ein =
Jdjränten legein Oie. legg. 3 §. 82.
eu-arguo, 3. 1) beutlidj funbqcben, bartgun,
betocifen, geigen errorem aleis, *uures do-
mini Betraten; tm. acc. c. inf.; tn*bef. anlla =
gen u. überführen alqm avaritiae; audj alqd,
pertiiliam, mendacium unumftöß lief) ertneifett.
zi ali f a 1 f rf) , utibraudjbar rr«eijen quam
(legem) neue c. Lir.
eiartitlo, önis, f. [coarto] Q u j a m m e n b r ä n g u tt g
plurium in angusta tondentium Liv.; +eo loco
militam. — ciVarto, t. 1) juf amtnenbrängen,
einengen (Fompeius) adnuc in oppidis coar-
t»hn; tfonim. 2) tp. a) B. ber Siebe gufnm
menbröngen quae ooartavit, dilatet nobis; fin
onum librum. 6) btt jjeit natg ab Berfürgrn
«oBsulatum aliorum Tac. ; not iter Or.
t eitxe, 1. quälen (Waturlaut ber Srbf^e).
l'oecelus, Siarne eine« ital. ©efdjledjte« 1) C. Nerv«,
Setgttgrlegrter, ©ermittlet bei 3rteben«abf*lufje8
(oiidjen OftaBian u. Slntoniui. 2) M. C. Nerva,
ticditagelcgrter unter Äoifer Xiberiui Tac. 3) bef=
len ®n!el, M. C. Nerva, Staifrr D. 96—98.
eeeeinitn» [coccinumj in Sdjarlatg gelleibet.
enfflnens, adj. lcoccum| fdjarlad) färben,
cneeotn, i, n. faosxot] Sdjarladjfarbe; fftgars
latbenei Seng, lucg.
ewlet (beffet nlAeocb.), ae,/'. Ixojline. o] S cg n ed e.
Ceele», Itis, m. bet ® inäugige Plaut.; ittibef.
ol? Beiname bei lioratiag C.
coctTH», e, adj [coquo] gebrannt flaterculug;
’mnrus aui gebrannten Steinen,
eoeu» f. coqutig.
liejtus, i, ui. [/icintfroc b. xnxva, ber 3ammer=
ftrom] imjtgifdjcr ftluß ber Unterwelt; (SJcwäffer
bet Unterwelt iibetg. Verg. $ao. *( öcjtlnt-, adj.
e#il» f cauda. (virgo = JHecto.
eWfta, ae. f. eine mit Scgadjtelgalm befehle Stelle
enf bem SÄarifelbe Suet.
eidei j eaudex. — cödTclIIns, i, tu. [codcxl cigtl.
Reiner Stamm, bag ul. Sdjreibtafel
«b* büitntn, gölgmtcu, mit 2Bacg3 überzogenen
‘Blättern. §ietB n) ©illet, ftanbfdjreibett,
l) (fpät) überb jeber türgere fdjriftlidje 91 uf =
faj. namentlidj eine ©ittfdjrift; faifcrlidjcS
Sefltipt, JtabinetSorbte; Sufng gu einem
ttftamente, bai Hobicill
RMm, i, m. I) ber legte fiinig B. Btgen. 2) ein
itbleebter Siegtet. Jcinb bei ©ergil Verg.
iaelt, örmn, ti [rä Aofia] tief eingebogettt Rfl=
Sengrgenb auf ffiubfta Lir.
('wir, es, f. [Aottq] = Ooelesyria, W. f., Syriae,
quam Coelen vocant Curt.
e*ele«, coelentU f. eacles, caclesti».
* oelisjfria, ae, f. xoilij ba# fjoljle
Sqrien, S!anbf<baft zwifdjen bem fiibanon unb
Sntilibanon, im weitern Sinne bet gange
"brblidtt teil B. Sgrittt. flicola etc.
eoollcola, eoellpotens, eoelitm, Coeltis f. cae-
tWmo, eini, emptum, 3. juf ammenlaufen,
anflanftn.
e‘H'»ptlo, önis, f. Jcoemo] gufammenfauf , eine
bntcb einen fingierten, aber mit ©cobadpung
befüntmter (Formalitäten ootgenommenen Sf a u f
*!t gegiftete römifdte 6ge, oft aber nur bie
mit einem (greife ringegangene fdieinbare, wenn
B t i s l A f n , tat ediulnörtrrti. &. ÄuO,.
ein ©ater feine Sod)ter b. bet t.utela u. ben 5Fa
tuilienfaerii befreien wollte, aljo Stgeinege. ®aB.
ebemptiönüli«, e, adj. gut Singe^uttg einer
Stgeinebe geeignet senox.
coona, eocnaeuluui etc. f. cena, cenaculum etc.
coenum f. coenum.
cö-co, ii, Ktum, 4. I) intrans. 1) gufantmen-
gebett, -fommen, fitb oerfammeln cobunti-
bus Ktmscis, *ad solitum locum, *par coit
(gefeilt fidj) iungiturque pari; *vix nobis verba
coisse decem jwifritcti tut« gewedjfelt worben;
•viri inter se ;um gu lämpfen); ’inter se (Bon
©iettett'. 2) fidj Bereinigen, fidj Berbinbett,
fith fammeln a) cigtl. b. Icbrnbrn SBefeit tmA,
railitc» inter se; in orbem u im Bfbg- bl. c. ;
itiäbcf fidj begatten, fidj paaren, fiep efje=
lid) Berbinben *coilunt fiuntque parentes;
fconubio b) b. üeblofem *fidj Bereinigen
mit «., fidj gefeiten gu je immitia placidis;
•fidj gujammenfdjliegen, fiep {djlirBtn vul-
nus; male sarta gratia nequieguam; ‘gufatn
menlaufen, gerinnen formidine sanpruis; *in
unum, «. brängt fiep gufammen auf einen Crt
virtus soeiüm. 3) gu einem gewiffett Bwede fidj
Bereinigen, fith Berbinben, übereittlom^
men cum »lqo, ut, de alqa re; {Tac.) in 80-
eietatem ein ©ürtbniä eingepen; *in amieitiam;
•dextrae in foedera man fügte bie £iänbe gu jc.
II) tränt, eingepeu, f d) I i c jj e n sociotatem cari-
tatis; sociotatem cum alqo.
coepl, coeptum, coepisse, verb. defect. [botII.
coepio, coepere, coepiat, coeperet; coeptürus
Lir. u. Spätere] I) tram. t) act., tempora prat-
tcrita , angefangen gaben, regelmäßig nur mit
einem inf. act. dicere, diligens esse, ob ttt. in/',
pass., weldje mebialc ©ebeutmtg gaben, wie fieri,
habori, augeri, moveri; *tmit reinem inf. pass.;
mit acc. sortl. , bitgt. u, natgll.; coepi allein ~
ooepi dicere Verg., Liv., Tac. 2) pass, nur in
ben tempp. perf. bef. mit inf. pass, ita cum Sy-
phacc ltoinauis amicitia coepta est; lapides
iaci coepti sunt; consuli coepti sumua; cum
eo agi coeptum est; bas. partic. coeptus, bel-
lum cum Antioeho; tc- luce; *turris; ’carmen;
fc. ab alqo B. jmbm. gertügrenb, horti a
l.ucullo c. angelegt; limitem a Tiberio c.; subst
n. angefangeneo Serl, Unternegmeit bene
coeptum, temere coepta. II) intrans. anfangen,
ben ©nfang negnten dies, silentium, deditio
Sali., Tac.; obsiaium per praesidia Tac.; qui-
bus ex virtute nobilitas Sali. ®OB. A) [ intens. |
coepto], t. (Bor tt. natgllaff.) 1) frans eifrig
anfangen, unternegmen tn. inf. 2) f intrum.
anjattgett coniuratio. B) coeptus, us, m. ©e-
ginnen, Unternegmen primos suos quasi c.
appetendi fuisse, ut de. jin. 4 §. 41
ebepülönus, i, m. [com u. epulo] ber SHitfpeifer
coerürl , coerAtor f. curo, curator. [ Plaut
cöbrceo, cui, cYtum, 2. (con u arceoj gufam
menpfertgen 1) in materieller ©egiegung innere
galb gewiffrr Stgranlen gufammengwän-
gen, gufammengalten ob. einftgrättlen mun-
dus omnia complexu suo c. et continet; quibus
(operibug) intra murog cobrcetur hostis; amnis
nullis cofrcitus ripia; aqua iubetur coerccri ein
gugegen; *crines nodo viperino (nüpfeti ober
fdjlingen in tc. ; *vitta capillos, ’tibiila vegtem;
•fremg ora (equorum); *numerig verba (B. ©id)
ter); inibef. b. bem ©eftgneiben ber SEDeinftäde
10
146
coCreitio —
cogoomen.
vitem ferro amputans c. ars agrioolanim. 2)
übettr. in feine Sdjranlen weiten, jügeln,
bänbigen seditionem, cupiditates, teineritatem,
iras, noxium civetn vinclis verberibusque ; mi-
lites; genus hominum neque beneficio neque
metn coSrcitum ju sflgelu, rix munimentis
coörcitum militem Sali., Tac. *quod natura c.
a(S ©djtanle befiimmt; ’pueros fuste j;üd)tigen,
*fures fortfcf)eudjen ; ». Sebnet u. bet Siebe quasi
extra ripas diffluentes; *carmen, quod non multa
litura c. Befdjnitten Bol; fexsnltantia. 2)an. a)
coßrettlo, önis, f. SefcBränfung Tac.; 3ö<Bs
tigung, 3wang8mittel sine e. magistratus;
e. lnhibere adveraus alqm Liv.; +Seftrafungö=
recht in histrioncs. 6) cöSrcTtor, öris, m. bet
in Orbnung ^ t Eutr.
coerüleus f. caeruleus.
coetus, na, m. [ft. coitus b. coSo] 1) 3u|ommen -
lomcnen, Auiommenlunft primo c. Plaut.;
arnnium 3ufammenflieficn Ourt. 2) eine ju irgtnb
einem gwed »ufammengef ommene Serfamntlung,
©efellfchaft, bet Kreis, Setein noctumi, ho-
rninuni, deoruni, ludorum; ‘vulgares niebetet
SollSfchwarm; tauflauf einet aufrüt)rerifd^en
SJienge.
t'oeiiK, i, m. ein litan, Sätet bet Öatona.
cögYUt*, adv. [cogito] mit Sebacht, mit Übet;
legung meditari, verba facere, suaru rem trac-
tare Plaut.; quae aceurate cogitateque scrip-
siaaet Oie.
cögTtitlo, önis, f. [cogito] l) abstr. baS Den;
len, Sachbenlen, bie ©rwägung, Überlc =
guug percipere, complecti, fingere alqd cogi-
tatione etw. benleu, [id| Dotftellcu; alci» rei bet
©ebanfe an etw.; imeere alcui cogitationem;
liabere c. argenti auf ®clb benlen; ad reliquam
e. belli se recipere übetlegen, maS weiter in be
tteff be* Krieges ju tl)Un fei Cues. ; dubitutio c.
(bflS Sewufjtfein) significat ininriae; auch fba*
Übetbenfen, Slebitieren, bie Sorbereitung
jum Sieben bl. in ©ebanfen proxima stilo oogi-
tatio est; cogitationi tempons ac lori plurimum
»st. 2) concr ba« @ebad)te, bet einjelnc ©e-
banfe, teils Soiftellung, Meinung, teils
Sotfaj), SntWUtf, S^on omni mente in ea
c. enraque vorsor, ut; in c. venire, inefdere;
fstultas c. ineitare. 3) $cnfftaft, I>enlBer =
mögen, aud) SinbilbungSf raft, fßhantafie
c. et mens; (homo) solus particeps rationis et
c.; Verrera ingenio et c. nnlla fuisao.
oögYto, J. [co-agitol beuten I) Irans. I) mit aec.
ber Sache (nicht bet $etfon) a) etw. benfeti,
in ©ebanten fid) »orftcllen, bebenfen,
übetlegen, erwägen alqd in animo, sccum
Ter., cum animo suo Cic., animo Liv. ; inimici-
tiarum tempus; m. aec. c. inf. Cat». $ao. cö-
gltätum, i, n. baS ®ebad|tc, bet ©ebanfe,
6 inf all neque acutius ullius iraperatoris c.
neque celerius factum; häufiger pl.; im Partie,
perf. pass. aud) gehörig bebaut, burchbacht
res multura et diu cogitntac; sapientis homi-
nis c. ratio. 6) auf etw. benlen, etw. beab =
jirtjtigcn, auSjufühten Juchen proscriptiones
et dictaturas; cogitatum facinus; quod ad per-
niciem fuerat cogitatum; utrum perturbatione
alqa animi — an consulto et cogitata fiat in-
iuria Cic. ; m inf. benlen, gebeuten, willens
jein Antium me recipere; ellipl. im Stieffiil
in Pompeianum sc. ire; eo die in Anagnino sc.
esse, c) eine ©efinnung, Wbficht i)eqen u.
ju ettennen geben si quid amice de Komanis
c. Nep. II) »nirans. a) B. bet biogen IBöiig
teil beS SentenS docto et erudito homini vi-
vere est c.; acutissime; non solum videre sed
etiam c. b) c. de aliquo ob. de aliqua ro
o) übet jmb. ob. etw. nadjbenten, an jmb.
ob. etw. benlen clarius et attentius de Claris
viris locorum admonitu; de alqo cum sollici-
tudine; toto pectore de alqa re; animo vacuo
ac soluto de alqa re agere et c. ß) auf, für
jmb. ob. etw. Sebacht neBmcn, bebadjt fein
de.pernicie populi R. , nefarie de vita alcis c.
aut moliri aliquid; aud) Betbunben m. aec. n.
eines pron. id, hoc, nihil, nihil nisi de rei pu-
blica» pernicie; nihil de resistendo burcBauS
nid)t an SBibetftanb bcnlenj haec cives de patria
sua Oie.; and) m. ut, cogitans ut haberet, quo
fugeret; mit ne, cogitandum sit ne tutior non
sit verendum sit ne etc. c) gefinnt fein,
benten Carthagini male iam diu cogitanti Cic. ;
male de alqo.
cognütio, Bnis, f. [cognatus] 1) abstr. Set’
Wanbtfdiaft burch ©ebutt c. est mihi cum
aliquo; deorum mit ic.; flbertr. Serwanbtfthaf t.
Übe teinftimmung, Ä^nlic^feit studioruin;
numerus non habet c. cum oratione. 2) concr.
SciWanbtftBaft, ©ippfdjaft Cic., Oats.
cognatus, adj. [eom-nascor] 1) »erwanbt,
blutSBcrwanbt, fomoBI D. Bäterlid)er als müt=
tedtdjer Seite, is mihi est c.; fdjerjB faha I’y-
tliagorae beS S- SKuBme Hör. sat. 2, 6, 63;
•aanguis bet Serwanbtfd)aft; *urbea nerwanbtet
Söltet; ‘corpura; fdjerjB. B Ftöfdjen, Hör. sat
2, 4, 316; subst. bet Scrwanbte alcis, multä;
quos cognatos regis ilöniglidje ©ünftlingr) ap-
pellant Ourt. 2) übertt. übereinftimmenb,
ähnlich, Betwanbt deus mundo formarn sibi
c. dedit; imponere c. vocahula rebus Hör.
coguTtio, önis, f. [cognosco] 1) baS Kennen;
lernen, SlaBtneBnten einet Sa©e (als Änfang
gut notitia u. scientia) fowoBl buteB bie Sinne,
SelanntflBaft mit alqm c. et hospitio dignum
iudicare; ad tuam c., als burtfi ben Serftanb
nullü c. rerum, nullä scientia; sublatä c. et
scientia; in studiis scientiae cognitionisque ver-
sari; abfol. aud) t B e o t e I i [ tt) e Kenntnis
(Quint.) eloquendi praecepta cognitioui snnt
necessaria; im pl. nie fobiel Wie Äenntniffe, fon-
betn nur — Sorflellungen, Segtiffe b. etio.
verborum; usitatus perceptasque c. deorum tol-
lere; insitas deorum vel potius innatas c. habe-
mus. 2) (Cbm.) äBicbetetlennung inde c.
facta est. 3) t. t. a e r i d) 1 1 i cb c Untetfudiung
U. Gntjdjeibung de alqa re; causae, rerum
capitalium de alqa re; inter patrem et filium;
cognitionis formula, dies.
cognTtor, öris, m. [cognosco] t. t. Kennet 1)
bet 3bcntitätSjeuge fAcuge, bet beftätigt, baj
jmb. betjenige ift, für welchen er fiel) auSgiebt. 2)
SecBtSanwalt, Setttetct in einem Stogeffe,
gew. füt einen, bet nidjt [clbfl Bot @erid)t CTtdjn
nen tann, iuris sui; auch Setttetct übetB- huius
senteutiae; olienarum simultatium tribunuin pl.
c. fieri. — trognitüra, ne,f fcognitor] Staats^
anmaltfdjaf t. — cognTtas f. cognosco 1).
cognömen, tnis [com-nomen] l) 3ul|ame, teils
<= Familienname (Cicero , Scipio), teil! «=
cognomentum — cohibeo. 147
Beiname, ben jmb. wegen einei J^at, einet auf=
faQenben Sigcnfchaft ob. bgi. erhielt (Africanus,
Sapiens) Tarquinius, cui Superbo c. fae'a indi-
derunt; ut unua post hominum memoriam co-
guomine Iuatus sit appellatus. 2) fpoet. u.
fpät) über!) 92a me. J)ao. a) cognümentum , i,
n. = cognomen Plaut., 3>id)t. 6. Cie. fin. 2, g 16.,
Tac. b) cognomYnls, e, tidj. gleichnamig
•serra. c) rognömino, 1. (fpät) einen 8U; ob.
Beinamen geben nlqm Thurinum; überh- be -
nennen (einm. Oie. pari. or. §. 53) verba cogno-
ininata Spnonqmen
eo*gnosco, nüvi, nltum, 3. [sync. cognosti, co-
guostis, cognoris, cognorit; cognoram, cognoro,
cognossem. cognoasent; *eognoase] 1) tennen
leinen, eitennen, roabmetjmen, erfaßten,
oetnebmen foroobl buid) bic Sinne als harrt)
ben Seift anb rejriones, domos atque villas, na-
turani rerurn; alqm; miserias sonorum; de sa-
lute Maxcelli, de eius adventu in betreff; alqd
ab , ex alqo , per alqm ; ex multia de noatium
adventu; fdiguum cognitu Sehenswertes ; abl.
a bi. cognito nadjbem man erfahren Liv., Tac.-,
ante proeliiun in Thessalia factum cognitam
Dor bet SlnCbrirbt Don Caes. ; alcis aummam in
se voluntatem; qualem cognitam (narf)bem fie
ihn erprobt batten) iudicarunt; hoc non uuditum
(nach ^töienfagen) sed cognitum (nad) eign«
XenntniSnahme) praedicamus; cognitum cst m.
acc e. inf. man weife au* (Erfahrung, ba&; co-
gnitum compertumque sibi (esse) nt. acc. c. inf.
« miffe gang gnsnläffig, bafj ic. ; alqd ex alqa
re, alqa re; id a (an) Gallicis armis atque in-
dgnibua Cm*.-, alqm fortem als tapfer; eum
magni animi, magnae auctoritatis als einen
IRattn Don IC., alqm paratissimo animo; egregia
virtute erant cogniti. 3nSbef. a) c. librutn, De-
moatbeneiu tot um u. bgi., eine Sdjtift ob. einen
Schriftftefl« lefen, ftubieren, fid) befannt
machen mit ic.; ad cognoscendnm gur Iheoric
(®gf. ad agendum); partic. cognitu« als <ulj m.
*comp u. *mp. belannt, erprobt re«, eisdern
de causis quae sunt o.; homo virtute c. b)
niebet eitennen, als baS ©einige erten =
nen alqm, et «ignum et manum «uam; sua;
•matrem visu; fcognito regi« corpore. 2) len =
nen gn leinen, gu erfahren juchen. Srtun-
bigung einjiehen haec, ea; de re; als milit.
Ul. TriognoScteren, auStunbfdfaften «itum
raatrorum; quae gerantur; über!). * b e i ll d) e n
Rlysios carnpos, doctaa Athenaa; hob auch un'
t c tf udjen, eine Unterfudjung an ft eilen, prft-
fen causam (Sache); de postul atis, ad cogno-
scendum gur Unterfuthung; (Ter.) D. (hinftridjtem,
bem beurteilenben Sublitum, o. Brioatperjonen ;
als jurift. (. t. eine 9iechtSfad)e uuterfuchen,
ein Serhär anftellen, ftd» inftruieren de
mgro Campano; als publigift. t. t. uuterfuchen
uumerum tuorum militum reliquiasque.
eögo, cöegi, cdactum 3. [com-ago] 1) g u f n m -
mentreiben, bringen, ^führen, oerfam =
mein, gufammengieheti, bereinigen multi-
tadinem hominum ex agri«, omnem suam fami-
liam nndique; *omnes eodem cogimur; *pecu-
des, *oves stabulis; naves, milites, equites,
exercitum in unum locum; * lleaperiam «ub
arm«; senatum, senatum in curiam; alqm in
senatum loben; contra voluntatem; fiudicia
maiestati«, bas tarn decemviralem ; vinum (Plaut)
lefen; pecuniam; *plura au (häufen; pecuniam
a civitatibu« gufammenbringen, bettreiben,
eintaffieren; aßr concretu» in nubes cogitur
wirb gufamengebrängt, oerbichtet, ‘frigore
mella hiems c. eademqne calor üquefacta re-
mittit; * lactis massa coacti; *coacta semina
bie noch ungesehenen Urftoffe; subst. coacta,
örum, n. eine Ärt gil* D. SBofle ob paaren;
*diducto8 iugo aeneo fepmieben in ic.; üb«tt. u.
tp. in angustum, in breve cogi in« civile; dum
baec, quae dispersa sunt, coguntur in ein @an
geS Der einigt ro«ben; als milit. t. t. c. agmen
Den Rag fdjlif&cn, bie 92achhut bilben = agmen
claudere, biSw. o. Anführer = baS $eer gefchloffen
halten ; ti et necessario aumus in portum coacti
pineingebrängt, ^getrieben; ’deusi cuneia
se quisque coacti« agglomeraut in gebrängten
Steilen; tp. c. potestatem alcis in apatium anni
cingwöngen; Italia cogitur in angustias oerengt
{ich; oppida vi atque armis in deditionem, ho-
stes in obsidionem; alqm in ordinem uriprüng-
(ich milit. t. t. jmb. in 9teih u. (illieb gmfingen,
b. i. in Drbnung u. Schranfen holten, auch
se ipsum in orduiem; supplicio milites gum
(Sehorfam, gu ihret ®ienflpftuf)t antreiben. 2) gu
etm. gwingen, brängen, etm. etgwingen alqm
ad defectionem, ad depugnandum; falqm in
eam desperat ionem, ut etc.; magnitudine aup-
plicii dubitautes; m. inf.-, feiten« m. acc. c. inf.
ob. m. ut; oft m. acc. eine# pron. «. quod, id;
non omnia vi et minis; vos id cogendi estia
Liv.-, *quid non mortalia pectora cogis, auri
«acra famea! Verg. si res cogat Caes-, befonb«S
oft partic. coactus, uecessitate, necessaria re;
auch als adj. *ergmungen, erheuchelt lscri-
mac (Tac.), deditio. 3) in philojoph Sprache
als notwenbige Folgerung erfcheinen 1 af =
jen, fchliefien, folgern alqd; m. acc. c. inf.-,
m. ut.
rohaereutla, ae, f. [cohaereo] ^ufammenhang
raundi. — co-haereo, 2. gufammenhangeu 1)
eigtl. mundus ita apte c., ut etc.; fconferti et
quasi cohaerentes aneittanb« hongenb; fconeiis
et cohaerentibus aedificiis; fiuga velut Serie
inter se cohaerentia. 2) übertr. gufammen-
angen, aneinanber gefügt ob. -gefettet
ein verba iuter se aptissime; congruere et c.
cum causa; Romanis rebus; inter se; nobiscum;
inSbef. ci) in fid) felbfl gufammenhangen,
Beflanb hoben, befielen qui ruunt nec c.
possunt propter magnitudinem aegritndinis;
virtutes sine beata vita c. non poBsunt. b) auS
CtW. b e ft c h c tt alia, quibus homines c. Cic. Jau.
cohaercsco, haesi — 3. gufammenhangen im
eigentl. Sinne, atomi inter se; fübertr.
co-beres, edis, comm. Sliterbe mens, »aleui.
rohTbeo, 2. [com-habeo] 1) gufammenhalten
brachium togft; ‘crines nodo; einfchlieheti
♦alqm rauris, fdeos parietibus. 21 in fitp
halten, enthalten terra semen. 3) fefl=, gu^
rüef = , aufhalten *ventos carcere; *te pulveris
exigui munera etc. (0. bem unbeerbigt liegenben
MrmptaS) Hör. ; *trecentae Pirithoum c&tenae;
♦coniberi undä Stygiä; *clanstra custodem pa-
cis cohibentia (oerfchliehenb) lanum; *lyncas et
cervosarcu feftbannen =• erlegen; * Kuterpe tibias
b. i. n«fagt ihr Slbtenfpiel; tp. fernhalten,
abtoe ljrett assensionem a rebus incertis; ma-
num, oculos, animum ab auro. 6) im 3aunl
io*
148
cohonesto — collido.
alten, bejäpmen iracundiam, motu - animi,
iras, sej bellum Bcrbinbent Liv.
co-höuesto, l. fel)i ob. in ffienieinicpait mit an=
beten epren, beepren, Berpetrliipcn ex»e-
quias, statuas, victoriam, id virtute, ffunus
laudationo pro ros tri» , alqm.
co-horresco, horrui — 2. juf ammeuf cpnubetit.
«■Shunt, tis, f. [Betto. m. xoproj) 1) eigtl. ein ein =
gejöuuter Ort, ®epege, fjoftaum für Sicp
u. ®eflügel (aud) eors getrieben). Sap. t. I. a )
eine Abteilung bet röm. Krieg«madjt, einet
Segion, entpaltenb 3 manipuli = 0 centuriac,
eine Koporte, «ociae, alariae u. bi«lo. bl. c.
(®g{. legiones) bie I ruppen bet Sunbe«genoffen ;
fpätcr aud) n bet Weitetet centurin cohortis
sextae equestris Plin. ep. ; praetoria iictbmatpe
beb Selbpcrtn, regia eine« König« b) befolge
be« Statthalter«, teil« Unterbcamte, teil«
Sreunbe, bie mit ihm in bie ®toBinj jogett. 2)
*tüberp. pnujt, Scpat, (befolge,
coliortitlo, önis, f. [cohortori ctnftlidje 91 uf =
munterung ju cti»., anfeuetnbet 3ujprucp c.
milituiu facere anjeuern.
cohortYcul», ae, f. [dem. b. cohors] t lei ne
fdjmacpc Koporte.
eo-hortor, dep l) einbringtiep ctmuntetn,
antieiben milites, alqm; alqm ad alqd; m ut
ob ne; m. bl. conj. Caes.; fm. inf.
l'ül {. 2. Cos b).
co-lnqulno, 1. (unflaff.) iibertt. belubeln.
cottlo, önis, f. [co6o| 1) ftufammcnlunft Ter.
2) Komplott coitionem facere ; in«bc{ t. t. bet
B. Kanbibaten abgefdjloffene Serglcid), fiel) mit ben
Stimmen, über mclipe fie beim ©aplalt glaubten
gebieten gu löniten, gegenjeitig gu unterftüpen,
meldje coitio nur bann gefcplitpci Strafe Berfiel,
toeim fie auf Sebinguugen ptn apgefcptofjen ruarb,
B. beten (Erfüllung ein getualtjamer Umfturg be«
Staate« ju befürdjten tuar. — *f coYtus, us, m.
fcoSoj Segattutiß.
colSphuH, i, m. [xoiatpoe] gauftjdjlag.
CSlax, äcis, m. bet Scpmeitplet, eint
fiomöbic be« Stcnaitbci Ter.
Colchl, örum, m Seroopner con ßolipi« in Affen
(i. Slitigrelien), bie Kolcpict; situ/. Colchus
Hör. 35an. a) ColchYcus, adj. b) ColchU, Ydia,
f. bie Roltpicriit =■» Sieben, c) * Colchus, adj.
venona, B. bet Siebea.
cSlina ■=> culina, tn. f , Plaut.
cöliphla, iörum, n. (aoiitiqia, rd] ')ltpletcn =
Cölln f. caulis. [loft Plaut.
colläbasco, 3 [com u. lubosco] nur bilbl.
mitj umanfen beginnen amici Plaut.
coUluliöfactn, 1. jum Söanlen btingeit Ch. —
coI-lhbSfio, fuctu* sum, fferi loanfenb ge>
ntatpt metben, jufammenfiuten, =btcd)en
naviH; b Staatsmännern geftürjt metben Nep.
col-I&bor, 3. dep. gufammenfallen, = ftüigen,
Betfallen, bef. o. ®ebäuben, Stabten; 'fo. $et=
jenen, bef. ftctbenb ob. befinuungSto« gufammen--
f in len; *collapsa mombra.
Collabus [com u. lapßäva] fomijep fingierter Warne
eine« jpipbubifipcn Silasen, 'Sreifegu’ Plaut
col-lkcör&tns, partic. gänglicf) gerriffen Cor-
pus Tae.
('ollncrimütio, önis, f. [collacrimo] Spionen-
etgufi Cic. — col-lacrlmo, 1. (feit.) in Xprö=
neu auSbretpen cusum menni über rc. ; CSc.\
abfol.
collüre, is, n. [collum] ftaläeifen für Stlaoen
Plaut.
ColUtta, ao, f. alte fabin. Stabt in üatium in bet
Wäpe B. Wom. ®ao. -tinus, adj. ; sühnt al« Sei
name be« C. Tarquinius, ©emapls bet ilultetia ;
•peuetralia C. be« (Eullatinu«; pl. -tiui, örum, tn
coll&tio, önis, f. [confero] 1) ba« 3ufa»imen
tragen, signorum ber 5clbjcid)en im Kampf =.
Ängriff; maditiarum (Plaut.) Stteinigung. 2)8u
fammenftpiegen b. Selb, Scitrag, Sei
Peuer stipi« ; f für ben Ifaifer, ®elbgefcpenf.
3) Setglciipung füberp.; inibef. al« tpet t. t.
Sergleicpung in bet Webe, ®Ieid)niS, al« ppilof.
t. (. c. rationis u. bl. c. Analogie,
coll&livag, mtj. [collitus, partic. B. confero] vou-
ter in toelcpen alle« miiglicpe jufammengeltagen
rnitb Plaut.
collätor, öris, nt. [coufero] bet Seitragenbe,
bet eine Seifteuer ;u etro. giebt symbolarum
Plaut. — fcollätu, ubl. tn. [confero] Angriff,
Kampf in collatu.
collaudätio, önis, f. [collaudo] ba« Selobigen.
— col-laudo. 1. beloben, fept loben alqm,
clementiam aicis, virtutem.
collect», ae, f. [cigtl. fxirtic. o. 2. colligo sc. pe-
cunia] Seifteuer ju einet gemcinjtpajtlicpen
Siapljeit, fepctjp. collectam a conviva exigere Oie.
collect&neuK, adj. [2. colligo] (feit.) angejant;
ntclt dicta (Sentenjcn'i, Xitel einet Scprift be«
6öfar Suet. — collecticlus , adj. [2. colligo]
(feit.) tufammengclefen, = gerafft exercitu«.
collcctio, önis, f. [2. colligo] 1) ba« 3ufaininen
lefeit, Mufjammeln membrorum. 2) t. t. in
ber Wpetoril Wefapitulation.
collectu», aefj. [2. colligo] jufamuiengebräugt,
geb rängt astrictum et c. dicendi genus Tac.
dial. 31.
collrga, ae jcom-lego] Atntägenoffe, Kollege
in censura, in praetura; (Tac.) c. imperii SRib
tegent; B. SiitfllaBen Plaut. ; qui (Metrodorusl
eat Kpicuri c sapiontiac Cic. auep Slitgcnoffe
einet Korporation Cic. San. collegium, ii,
t». 1) abstr. Amt«genoffenfipaft, =gemein-
f^aft. 2) coucr. Kollegium, Korporation,
moburtp minbeften« brei Slitglicbet beäfelbcu Sc
tufe« ob. Amte« ju gemeinfamer Serfolgung be«
ipnen geftedten 3<el® nereint mürben, bap. colle-
gia opificum, mercatorum Innungen, Silben;
c. pontificum, augurum, tribunorum plebia etc.;
am ja^lreicpften befonbete c. sacra für ben Kuttu«
bet Sötter, bie aber audp mit ber 3<tt, mie bie
sodalitates, ftaat«gefäprlicpe ilörpctjdjaiten gebil=
bet $u paben fepeinen, bap. fie, fomeit bie« ber
&aH mar, im 3 6b «• ßpt. aufgepoben, jebtxp
68 B. 6pt. burcf) bc« P. ClodiuB lex de cullcgiis
restituendis nouisque inslituetuhs toiebet pcrgcfteül
mürben Cic. p. Scst. $. 34; fcperjp. Ambubtiia-
rum c. greges Uor.
col-lTbertus, i, m. bet 9Jlitfreigelai fette.
COl-lTbet (collub.), lTbuit u. libitum e.-t, öre e«
beliebt, gefällt si quid collibuit Ter.; mihi
collihitum ost; quao victoribus collibuissent; Bi
collibuinaet Hör.
töllleröplda, m. | collum u. crepo] fipergp. Se
nennung eine« StlaBen, IpaUIIirtet, meil er
ba« $ml«eifett trug Plaut.
collido, Isi, i«um, 3. [com u. luedo] 1) guf am men
ftoficn, = jcplagen, ; briiden umor ita mollU «st,
ut facilo jircmi collidique possit; vasa collisa
collocul io.
149
colligatio —
jerichlagetit ; fnavigia inter ae, fnave« collidun-
tur, -f-virea. i) pass. feinblic^ »ufammen* ob.
aufeinanber ftoftcn ‘Graecia barbariae (dat.)
l>*nto colliaa duello Hot
rollTgatio, önia, f. (t. colligo] 3ufammenfft*
gung, pl. Cie de tmiv. §. 81; tp. cauaarnm om-
ninm; artior aorietatis propinquorum.
1. rol-ltgo, 1. [com u ligoj 1) jufantmctibin*
ben rnanua; scutig colligatis atteinanbcr geheftet ;
auch (Ter.) feffeln alqm; tjubinbcn, Berbin*
ben vulnera. 2) tp. n) Dcrtnüpfen, Serbin*
ben, Bereinigen, (»orfl.) ob colligandns nup-
tia»; homines inter ao sermonia vincnlo; rea
omnea inter ae aptao colligataeque ; c. senten-
tias verbia = bem Safjc rf)t)tl)inifcf)C!t X'oi)I!(ang
geben ; ae cum mnltia ftdf) in poEitifcfjcr Sejiehung
eng Beibinbeit. ft) jmb. wo binben, jurütJ*
balten Bnitum in Graecia, ob. in ber 99f»e*
gang binben, ^emmen impetum Antonii; and)
et», in ber ITarftcHung *u etnent ©anjen Bet*
binben, jufammenfaffett, aeptingentorum an-
norum memoriam uno libro.
2. eolltgo, legi, lcctum, 3. [com-lcgo] l) farn*
mein, jufammentefen, bringen, *fucheit,
fuhren , b. Sachen surmeuta, *nave«, *habe-
na» greifen nad) tc ; ’nrma bic Segel etiigicfjen;
* pecuniain jufammenfd)nrrcn ; ‘columbino ovo
limom jufauintcnbringeu burdt te. b. i. ftd) jur
Klärung bet llnreinigteit eine« tc. bebienen; *si-
nu» fluentea in nodum lufammenfcfj’urjen, faffen;
fvirea Bereinigen; ‘pulverem Olympicum auf;
Wirbeln, ftd) bebcefen mit tc.; ‘colligi turbino
aufgewirbclt werben; * colligi fi* anfammetn,
•collectns nmor; ‘collectae ex alto nubea ju=
Mmmrngehäuft, (ich auftürmenb; nt« milit. t. t.
c sarcimu* ba« ©epäd jufammenwetfen (Bor ber
Schlacht , c. vaaa b. brn Solbatcn beim Slnf-
bruche. jufammenpad en ; b. ^erfonen jufammett*
bringen, *jichtn, = fd)aten, -raffen, fam*
mein numenim perditorum hominmn; exerci-
tu» collectua ex senibua deaperatia, ex agresti
luxuria; collecti ex praedonibns; copiaa, ma-
nn. militea; reliquoa ex fttga; ‘exailio jttr
Sind)!; fdiapersoa; +ae in orbem fid) in einen
Äwi« jufnmmcnfteBen, einen R. fdjliefien ; sc fid)
fantmeln; jufammen jichnt, bringen ‘anguia
«e in apiram; *ae in amia (ich hinter bem Sdjilbe
baden; auch et» , wa« im fflattge ift, jttfam*
mennehmrn, = j i eb c n , aufhalten, hmunen
•equos; jhaatas jutüdjtfben; tlibrnin aufnebmeit.
tp. o) c. ae, »nimum, ( Liv .) animoa, ‘fmentem
fich fammeln, faffen, Wut faffen; ‘inentem
valido ab aeatu; ae ex maximo timore; ae con-
firmare et c. 6) fich erwerben, gewinnen,
erlangen, befommett magnam gratiam ma-
gnamqnc dignitntem; invidiam orndelitatia ex
eo ; ut fama dementiao colligOTetur, auctorita-
tem . benevolent iam civium blanditiia, odin,
oeulis rolliguntur paene innnmerabilea volnp-
tatea, ‘virea, ’robur; vitiosum (Banguincm, B.
Sebner); ‘dolor ornnem rabiem fteigert auf«
höchfte; ‘frigus ftch ertälten, lalt »erben; ‘aitim
betommen, burftig »erben, auch ( Verg. georq. 3,
327) megen; *iram c. ac ponit temere. 2) jU =
fammenftellen a) in ber 5Rcbe jufammett*
faffen, erwähnen, aufjäljlen rationea (Ser;
nnnftgrünbe); omnia belia civilia; feauaas ex-
cuaationia. ft) (feit.) im ©cifte jufammenfaffett,
über jäh len, berechnen animo maximarum ci-
vitatum veteros ralamitatea. c) burch Sufam*
menßeflung f d) 1 1 e fef n , folgern paucitatem ho-
atium inde; ox eo, quanta occupatione diati-
near; *aic collige mccum; m. acc. c. inf.\ falqd
ex orationc alcia; auch ergeben, beweifen
ratio c. m. nee. c. inf. Tue. dial. 27.
eol-lTneo, l. gernbe nad) et», richten, in ge*
rabet Sinie richten haatam aliqtio aut «agit-
tam; bah- abfol. richtig jielett, ba« Siet
treffen.
fol’llno, levi, lltum, 8. beflrcid)en, befchmie--
rett, befleden alqd alqa re Flaut.-, epines pul-
vere (B. Sotif Hör.
Collinua, adj. [collia] am quirinalifchen (Bimi*
natifdjen) §ügel befinblid) tribus, porta;
•herbae am foHinifeheu Xborc »achfenb
colltquefactti«, partic. [com tt. liquetio] ganj
gefchmoljen, ftüffig gemacht venenum in
potione Oie.
colli», is, m. $ügcl, 9lnhöhc quibuB sep-
tem placuere c. b. i aDc S^ubgätter Stom*.
collialo, önia, f. [collido] 3ufaiTtmejtfto6cn,
Srfchütterung Just.
collöcÄtlo, önia, f [colloco] 1) 9luf ftelTcn ,
Stellung aiderum, verborum, argumentorum.
2) Serheiratung filiae Cic.
collSco, 1. [com u. loco] eine Setfott ob. Sache
an einen paffenben Ort bringen, ihr einen
tc. Sl“h anweifen 1) h'ttftellen, =fehen,
degen. -thnn, aufflellen, erridjten simttla-
crum Iovia in excelso, tribunal iuxta Bellam,
tabulas et aigna propalam, columnaa neque
rcctaa neque e regione, alqm in cubili, in ande,
claaaem Miaeni, copiaa pro caatria, in inaidiis,
in acie (in Schlacbtorbnung) ; aine tamultu prnc-
aidiia (Soften) collocatia; (ideruf.) vasa et aer-
voa in tabernam, ae in arborem, (7’er.) alqam
in lectum; (Sali.) cxercitum in provinciam hie-
mandi gratiä; militea in hibernia legen. Per*
(eben; legionea in Belgia; ae Athen» ftch ttieber *
laffen, SBohitung nehmen; alqm (hoapitem) apud
alqm einlogietcn; inaidia« ali ui einen .tiinterhalt
legen; c. verba bie äBortc jtellfii, anorbnen, auch
bl. c. ; verba collocata in ihrer Stellung ju ein*
anber, in ihrer Sufammenftellung ; ( Tac ) de ettiua
moderatione atque »apietttia in prioribna libria
aatis collocavi genug aufgeftellt, angebracht
habe; ‘chlamydem, ut pendeat apte ben gehe
rigen galtenwurf geben; fcoxam apte e i n r i d) --
ten, einrenfen. 2) tp. «) anwenben, an*
legen omne atudium in aoetrina ; oduleacentiam
in voluptatibua mit tc. jubringen; ae in alqa ro
ftch mit einer Sache befaffen; fapem aalutis in
fuga beruhen laffen, icj)en auf tc. 6) (feit.) an*
Otbnen, cinricfjten ita rebua qttaa conatitnia-
aent, collocandia atque adminiatrandia Cats. ;
rem militarem. c) pecuniam Selb entlegen,
unterhringen, magnaa pecuniaa in illa pro-
vincia, pecuniaa graviore fenore; im »eitern
Sinne benetirium apud alqm gleidjfnm auf Sin*
fen geben; in collocandia beneficti»; patrinin-
nium anum in patriae aalute; aedilitas recte
collocata an ben rechten Wattn gebracht rf) Bet*
heiraten alqam in ae dignnm condicioncm
Plaut.; filiam alcui, in matrimonio; alqam
nuptum in aliaa civitatea.
col-Iöcöpleto, 1. überau« bereichern Ter.
eollScätio, önia, f. [colloquor] Unterrcbung,
Seffttechung.
150
Colloquium — color.
collbqiilum, ii, n. [colloquor] Unterrebung,
©ejpräcb (gern, ju einem beftimmten 3wedc Der-
abrebet) aleiBj venire in ob. ad c., pervenire ad
congressum colloquiumque ; habere occulta c.
cum alqo; per colloquia (münbluft) tigere; quae
per Vatinium in colloquiia egisset; colloquia
amicorum abaentium bricf lirfjer Serle^r mit jc.
— col-löquor, dtp. 3. fttfj befprecften, ficb
unterreben (gew. in Schäften u. infolge einer
SBerabrebungl; alqm fptcchen mit jc. Plaut.; cum
alqo, cum alqo per alqm, per literaa; inter ae
de multi8 rebus; multum inter ae de alqa re;
(Nep.) de hin rebus, quaa (über Welche) tecum
collüböt f . collibet. [c. volo; ei equia,
col-lüceo, 2. 1) o. allen ©eiten leuch-
ten, glänjen, erleuchtet fein longe lateque;
faces, ignes Verg. ; fulgore, flammig, »ignibus;
(mare) c. a sole. 2) tp. leuchten, lidjtDoU
berDortreten qnorum operibua agri, inauiae
litoraque c. diatincta tectia et nrbibua; omnia
furti» tuis; »agri floribus. fjmbm.
col-luctor (conl.), dtp. l. (fpät) ringen mit
col-ludo, 3. X) »mit imbm. fpielcn paribua mit
f einesgleichen; »ammi nantea in aq ua plumas
c. fid) fpielenb bewegen. 2) tp. mit jmbm. un =
ter einer $ccfe fpieten, fteefen, ein ge-
bei mcS ßiftoerftänbnia unterhalten,
collum, i, *». 1) ber ®ais an Bftenfchcn u. tieren
invadero in collum; (Com.) aetumst de e. meo
es loftet mich ben fenls ob. Kopf ob. mein §>ais
wirb tüchtig »um tragen h«tft«ltcn muffen; *c.
ponere in pulvere bingeftreeft werben; *c. dare
(ich unterwerfen; »eripore colla iugo; obtorto c.
f. obtorqueo; obstringere alcui c. f, obstringo
1). 2) »ber $ais einer glafcfte, beö «Wohn*,
col-lüo, 8. abfpülen, auSfpülen, *ora nulli
fontea ben turft löfeben,
collus, i, m. (Oorfl 1 =■ collum, w. f.
collüsio, önia, f. [colludo] geheimes u. trü-
gerifcfteS Einocrftänbni« cum alqo
col-JuBtro, l. l) o. allen Seiten erleuchten
sol omnia; eollustrata in picturia betlej , glän-
jenbeS Kolorit. 2) o allen ©eiten befeben,
betrachten, muffern omnia ocuüa. f Plaut .
collütTto, 1. fcom n. lutitol befubeln, bilbl.
colliivlo, önia (mcift fpät) -vlcs, ei, f. [colluo]
3ufammenfluft oon allerlei Unrat, meift
tp. baS fchmuftige u. öerächtlicfte ©emifeb.
©ewirte rerum, omnium scelerum; gentium
Sermifchung (wenn »wifehen fßatriciem u. $!ebe
jern Epe ftattfinben foHte) Drusi ber bem trufus
anpängenbe ijSöbelfchWarm ; ex hac turba et col-
luvione discedere.
oolljbus, i, m. \ noUn^ot] Wufgelb, ?lgio bei
SBechfelgefchäften; bah- tp. baS ©elbwecpicln.
collyphin f. coliphia.
eolljra, ae, f. [xoUvga] eine 9lrt 8acf werl
Plaut, taö colljrleus, adj. int biefe Brot-
Suppe Plaut. — collyrluni, ii, »». [xoXXtipcov]
eine Slrt Wugenfalbe Hot.
cdlo, cdlui, cultum 8. 1) t. t. beS SianbbatieS,
bebauen, bearbeiten, beftellen, pflegen,
agrum, praedia, vitem; bei tiefjt. fundum, arva,
hortos, arbores, mra, fructua, frugea, poma,
glaebam; übertr o. pflege, fflartung,
Schmüdung beS Körpers »capillos, flacertos,
brachia auro, »form am augere colendo. 2) an
einem Orte oiel Derweilen, oerfebren, einen
Ort bewohnen terrae, urbem; häufig o. ®8ttern,
bie oorjugSWeife an irgenb einem Orte fiep auf-
! (alten u. baher btefen oorjüglidj lieben u be-
(hüben ; dii qui hanc urbem c, »Carthaginem,
»terras; intrans. Wohnen prope Oceanum Liv. ;
super Bosporum, ultra Tanaim Gurt. 3) tp a)
für jmb. ob. ctw. ©orge tragen, auf et».
Sorgfalt oetwenben, etw. Sorgfältig be-
treiben, pflegen, hc8en- üben dii homines;
munna, artes et Rtudia, amicitiam, iustitiam,
bonos morea, ffidem SSort halten; Hervitutem
apnd alqm jmbS. ©flaoe fein Plaut.; vitam leben
Plaut., Ter., Verg.; »terras hominumque genns
für ben Hnbau ber Erbe u. bie Entwilberung ber
OTenfchen forgen; alqm donis (Liv., Gurt.), lite-
ris (Nep.) beehren; subst. colens ber Säerehret
religionum tic. b) in römifch-politijihetn
Sinne, burch tbatföchliehe ®e weife ehrenber
©efinnung, burch tienfte, ©efälligleiten,
9iüdfid|t aller 9t r t (ich bie fJleigung jmbS.
ewinnen, jmbm. Sichtung u. Slufmerlfam-
eit jeigen, jmb. oerehren, ehren, Sowohl
©öfter als Slcufchen Mercurium; cur deoR ab
hominibus colendoa dicas; divitiae, ut utare
(opportunae sunt), opea, ut colare; qui simu-
latione amicitiae coluntur et obaervantur tem-
poria cauad; falqm inter deoa göttlich,
cüiöc&sium , ii, n. [xoXoxdaiov] iubifche S8af-
ferrofe, Sßflanse, welche bie dgbptifche Sohne
trägt ( Ngmphaea Nelumbu /,.).
»cölöna, ae, f. [colonus] Säuerin.
Colimac , fcrmn , f. ©tobt in Iroaä.
CölOueus, adj. ,)um attifchen $cmo8 ftolonoS ge
hörig, loloneilch, o. ÄolonoS, Oedipus (9ra
göbie bes SophoflcS).
cfilänTn, ae, f. [colonus] t) fianbbefife, SJanb-
gut; fchetjh. Plaut, ad molas coloniam =* Stühle.
2) Sflonj-, tochtcrftabt, Kolonie conatituere
coloniam, colonoa deducere in coloniae; pl.
überh Slnfiebelungen, Sohnfifee außerhalb
beb SaterlanbeS Tac. arm. I, 59. 3) meton.
bie Sflunjer, Soloniften deducere coloniam;
mittere c. in locum. — cölönTcug, adj. [colo-
nua] *u einer Kolonie gehörig, cohortea in
töm. Kol. auSgehoben. — colonus , i, m. [colo]
1) ber eignes ob. frembeS gelb baut, Sanbwirt,
Sachter. 2) Kolonie, Sewohnet einer
Sflanjftabt, «itfieblcr; »überh- Sewohner,
Einwohner. !<«(;•> subst. -önll, örum, m
Cälöphon, önis, f. ©tabt in Spbien. 3)ao. -Onliix,
color (ootfl. u. fpöt auch -ö»)j öria, m. 1) garbe;
häupg o. bet fflefichtsfarbc, bem leint coloris
bonitas, mutatio; adeo perturbuvit ea vox re-
gem, ut non color, non vultus ei const&ret;
fori« colorem mutare wethfeln, »perdere bleich
werben; »tales virgo dabat ore c. fo OCTfärbte
fleh baS @cfid)t jc. ; tp. homo nulli c. ( Plaut.)
o bem man nicht recht weift, ob er weift ober
fchrnar* ifl = OöHig unbelannt; »feftöne Ec,
f ilfttSTarbe, Schönheit quo fugit venus, qnove
c.? »garbe ber SJlctalle ffllanj nuUua argen to
c. eat ifl wertlos Hör. 2) tp. a) duftete Sc -
feftaffenheit, Sage, Scrfaffung c. et species
priatina civitatis; feundem c. ducere; »onmifi
Aristippum deeuit c. wuftte (ich in alle SB erhält-
niffe jn finben; »vitae. 6) häufig o. ber Scbe,
Slnftrich, Kolorit, Cbar°fter oeationis, urba-
nitatis, »tragicua; nullo c. defendi posae mea
crimina; (Quint.) ut scriptorum colorem etiam
quae subito effusa sint, reddant; (Quint.) ai
coloro — coraes.
151
fort« aliquis inter dicendum cffulserit eitern
poralis c. ein (Hebanfe, eint SJenbung, bie ben
Wnftricf) be« extemporierten pat; (Quint.) si ce-
tens Tirtutibus c. (richtige Haltung) et gravita-
tem oratoris adiecisset; tut cf) lebhafte« Kolo*
rit, Schrnud fios ct c. pigmentorum. taBon
coloro, t. 1) färben corpore; inäbej. rötlich ob.
braun färben, bräunen cum in sole ambulem,
fieri ut colorer; »fiberi). bräunlich ob. febmärj*
lidj färben. tan. cölöritus al8 adj., otcub
Regenbogen, -fvultuB SUurum; *buntelfarbig
Indi. 2) tp. Ber Rebe eine Sarbe, ein Kolorit
geben illoruni (librorum) tactu orationem meam
uasi colorari; non est eornm urbanitate qua-
am quasi colorata oratio; ipsa (cloquentia)
se poBtea c. et roborat.
eölox i. color.
Colosxöros, ötis, m [Äoloaaf’pcos] Benennung
eine« großen frönen Wanne« Suet.
+ cölosseus, adj. [colossusl loloffal. — + cö-
lossus, i, m. [xoioaoös] Ricfenbilbfä ule,
Äolofj, in«bef. ju Rbobu«.
cölostra, ac, f. eigtl. bie erfie Wild) ber Ziere
nad) bem ®ebären, b. Plaut, al« ßiebfofung«mort.
colübcr, bri, m. eine (Heinere) Solange, befon
bet« $au«fchlange, llnle, Rätter Verg.-, al«
Attribut in ben paaren ber gurien Ov. — cölu-
hra, ae, (. Sdilangentoeibcben unb (Heinere)
Schlange überb Hör-, al« Sfttribut in ben §aa
ren ber Surien Plaut., Or. — »cölfibrlfer, era,
crum, adj. fcoluber-fero] fcblangentragenb
(o. ber 3Rebu)a). — cölAbrinus, adj. [coluber]
ftblangeit artig, ingenium [iftig wie bie Strän-
gen Plaut.
eolum, i, n. Seibfieb, Zuttbfeblag Verg.
cölu mim, ae, f. taube; (Plaut.) al« liebtofenbc
Vnrebe. lao. a) cölumbir, äris, «. eine Slrt
tpalSfeffel bet ® Hauen (b. bet Sibnlid)teit mit
ber Öffnung eine« taubenfdjlage« fo genannt)
Plaut, b) cölutnbimix, adj. jur laube ge =
hörig, tauben- pulli, oxum. — Coliiinblnux,
r> einem Kotumbu« benannt Suet. Cal. 66.
eölnmbölaa, i, m. dem. B. columbus Hin. ep. —
eölumbus, i, m. ber Zauber Plaut., Ct.-, Aberb.
eine taube Har.
cöltimella, ae, f. [dem. B. columnaj Heine
Säule, Pfeiler, Vfoften. — cölümen, tnis,
n. [cello; Bgl. columna u. columenf ein bcrBor-
ragenber ©egenftanb t) »©ipfel; »©iebel eine«
©ebäube«. ^lierB. tp. c. amicorum Antonii ber
Boriüglicbftf arreunb; (Plaut.) c audaciae Übet*
ma|, 2lu«bunb 8. treiftigteit. 2) Rf eilet jum
Stuben, Stufe, träger, bef. B. tßcri oiten rei
publica«, caput columenque imperii R.; accu-
sationi». — cöliinina, ae, f. [cello] ®äule jur
Unterjtüfung, jur Verzierung eine« ©ebäube« ob.
freiftebenb; fpridjro. incurrere amontem in co-
lumnas mit bem Kopfe gegen bie Ibür, bie SBanb
rennen 3n«bcf. a) c. Maenia u bl. c. bie Sdjanb;
faule auf bem forum Romanum. an toeld)cr gc
meine Verbrecher u. bäfc Scbuibner bur© bie
Triumviri Capital e« gerichtet u. beftraft mürben,
bab- adhaerescere ad c. ohne Befdjimpfung nicht
baoon tomrnen, perreniro ad c. b) ( pl .) *bte
Säulen, Vfeilet, an benen bie Bucbbänblct ‘
feil batten »mediocribus esse poelis etc. non
concesserc c. b. i. aud) bie Bucbbänblet nicht
Hör. e) al« Crt«bejeicf)nung, pl. Herculis, im
Rorben ber Sunb fac.; auch bie Vorgebirge
Kalpc u. Rbple Curt.; Protei = bie ©renjen
Sigpplen« Verg. d) tp. Stüfe Hör. carm. 2,
17, 4. taB. A) cölurnnftrii, ürnm, m. fchlechtc«,
an ber columna Maenia fich berumtreibenbe« ®e
finbel Cael. in Cic. ep.-, eöliimnärinm , ii, n
©äulenfteuer. B) eölumn&tus, adj. butch Sau»
len geftüft, fcherjb- os auf bie §anb geftiift Plaut.
cölu rn us, adj. [ft corulnuB B. corylus] bafeln,
au« ^afelbolj Verg.
cöluft, i u. us, f. u. m. ber Spinnroden,
cöljpbla, f. coliphia.
cönia, ac, f. [xbpij) 1) ba« ®aar al« ber natür-
liche Sehmud be« Kopfe«, _®auptbaar. 2) o) *an
Vflanjcn ba« Sau b, bie Ä breit, ber Stengel,
ba« ©ta«, bie Jafern. b) *bie SBolle bet
Sthafe, ba« SBollige, paarige am Reega;
ment, c) fiichtftrablen faces splendidas, aureas
Cömftgene etc. f. Commagene. [quatiunt c.
tCömäna, örum, n. 1) C. Pontica Stabt in Von-
tu«. 2) C. Chryse Stabt in Kappabociett.
'ertma ns, tis, adj. [coma] behaart colla equo-
rum, ton, galea mit einrm tpaarbitfeh Bctfeben;
stella Komet ; narcissus sera fpät blübenb Verg.
O. 4, 122. [Schultbeil Flaut.
cömarchut«, i, m. [xaJpaejoc] ® orf Borftebcr,
eömätux, adj. [coma] langhaarig Suet. ; übertr.
* silva belaubt, Gallia ba« imfeitigc ®.
1. com-bTbo, 3. eintrinlcn, einfaugen, Bcr =
fthluden *venenum corpore; *ara cruorem;
*lacrima8 suas; »ob maculas befommt; tp. c.
artes grünblicb erlernen. \Cic.
2 com-bTbo, önis, m. [combilo] trinfgenoffe
combüro, ussi, ustum, 3. [com- uro] jufammen-
brennen 1) Bbllig Berbrennen. 2) tp. c. alqm
iudicio ftürjen, Berniehten; »combuetus Semelä,
B. ßiebe entbrannt ju it. ; (Plaut.) c. diem gleidp
fam ju @rabe tragen, totfchlagen — mit Scpmatr
fen jubringen.
cöm-ödo, edi, esum ob. essum, (feit ) estum , 3.
(sync. ältere formen comc« ft. comedis, comes t
S. comedit, comestis ft. comeditiB, comesto
. comedito; auch comesse, comesses ft.
comedisse, comedisses; c o m e s t u s ; coty. praes.
comedim, comediB Plaut, u Cic., coty. per f.
comessiü ft. comederis Plaut.) jufammeneffen
1) nerjebren bodie te muscue comedissent;
alcis lacertum; ex sc natos; + panis unciam.
2) tp. a) c. se fich »or Kummer, trauet Bei;
«ehren, aufreiben. 6) bureb Scbmelgetei Bet*
praffen, butebbringen patrimonium, bona
Hör. ; cantherium bejfen ©elbmert, Rrei« ; (Com.)
alqm ba« Vermögen jmb«. ic.
Cömensls f. Comum.
1. cömös, Ytii, cumm. [com-eo] 1) ber Witgebenbc,
Vegleiter, ©efäbtte, tctlnebmer an etm.,
® efellfcbafter, auch ®cbidjal«ge[übrte c.
esse alcis ob. alcoi; c. se praebere llhus furoris
ob. alcui ulciscendis inimicis; gloriae, victoriao,
mortis; eloquentia pacis c.; tox, motns elo-
quendi c. est; tempestivi conxivii c. est ex-
trema (macht bie lefte Begleitung au«) saltatio;
»comitos Silvas ducere (B. ber fipta). 2) in«bef.
a) *f=« paedagogus 1), m. f. b) Klient, ber
ben Vornehmen begleitete, namentlich menn er
> na® bem gorttm ging ob aui« fianb reifte Hör.
c) pl. ©efolge B. jremben , Selebrten, jungen
Wännetn, bie oft ben Statthalter in bie VroBinj
begleiteten, um fich für bie ®efcbäfte au«jubilben
ob. ba« ßeben ju geniejjen; au® bei ben @erma.
152
cornes — commemoratio
nen Tac. Germ. 12f.; tffiefolge beb Jtaiferb,
ftofftaat.
2 cömes, cömesse, comesses etc. f. comedo.
cintln, ae, m. |*opijsije] Äomet ‘sanguinei,
*diri; fatalla, fsidus.
comicb, adv. [cooiicus| lomiflh. nach 8rt bcr
ftomöbie. — comlcn», [xomixds] 1) adj. jur
ftomöbic gehörig, lomiflh, Rontöbieii»,
poeta, artificium, res, (Hör.), brr Stoff ber Sto-
möbte; adulescens, senex ber in einer ftomöbie
Borlommt; Davus Hör., mos, levitatcs. 2) subst.
m. b) tomijdjer Sdjaufpicler 1‘laut. b) Ro =
möbien biester, vetcres bie lichter bet alten
attijd)en Äomöbic.
coniTmis f. comminns.
comts, e, adj. tu. comp. u. mp. leutfelig, u -
Borfommenb, freuitblich, licbrcith, berat»
(affenb dominus, animus, ingenium, erga alqm,
in amicis tuendis, *in uxorem, falcui; quis
Laelio (alb £.) comior? b. Seblofettt c. hospitio
accipi Liv. ; sertno, victus, c. vili (8rt u. SBeifel
Tac.; * libelli ; ‘officium Xienfiferligleit.
comissäbundus, adj. [comissor] luftig umbet»
fd)Wärmenb Liv., Curt. — cumixsäUo, önis,
f. fcomissor] bab nadf ber rran ftattfinbenbe, mit
befonberen Unterhaltungen (TOuftl, Xanjic.) u. lu-
ftigem Umberftbtuärmen Derbuitbcnc Xtinl»
gelag. — comissätor, öris, m. fcomissor] ber
Jeilnebmer an einem Xrinfgelag unb bamit
oerbunbenem luftigen Umjug; coniurationis
Kumpan. — comissor [comisor] , dtp. 1. [*co-
petf®] natb einem ©elage luftig u. lätmenb
(mit ©efang, Wufil u. allerlei Späfteu n. Steife»
reien) auf ben Straften umherjiehen, um bar»
auf bei einem au* ber ©efcHjchaft cinjulchren u.
bab Irintgelage fort jufeften, comissatum
ire ad alqm.
cömYtas, fttis, f. [comis] üeutfeligleit, gteunb»
liiftteit, beitere Saune, Snootf ommenbeit,
Jperablaffung, ©cfälligleit, Jpöfliihteit c.
et facilitas; benignitatem per se gratam comi-
tate adiuvabat; cius c. non sine severitate erat
er behauptete gegen SUebere bei aller ficrablaffung
feinen jtanbebmäftigen (Eritft; c. atfabilitasque
sermoms; fin socioa; feurandi in bet Serwal-
tung; c. mihi ad enarriuidum est id) bin auf»
gelegt ic. Plaut. ; aueff ^reigebigfeü Plaut.;
■feenam utrique exquisitiasimae c. dedit.
com f litt us, us, m. fcomitorj 1) abstr. ® eg lei»
tung magno c. venire, comitatu equitum por-
venire; übertr. tanto virtutum c. 2) concr. Be»
gleitung, ©efotge, Umgebung praedonis c.
et societas ; muliebris ac delicatus ancillarura
puerorumque c. Snbbef. ®cf ellfchaft Bon
Steifenbcn, 8ug, Karawane; jtf. Allobrogum;
bei ben ©ennanen Tac. Germ. 13 f.; t@efolge
beb ft'aiferb
cömtter, adv. [comis} Ieutfelig, frcunblid),
juBortommenb, beiter; willig, gern qui
dudi) quotannis c. Apollini fiant in einer alten
SBeibfagung b. Liv. 25, 12.
cüinitl&lls, c, adj. [comitia] ju ben Äomiticn
gehörig, dies an welthcm Romitien gehalten wer»
ben burften; mensis; biduunt bie jwei Äomiticn»
tage; (Plaut.) homines bie fidj in ben Äomitict*
berumtreiben u. ihre Stimmen oerfauftn; morbus
bie Spilcpfie, weil, wenn an ben Äomiiialtagett
imb. bau. befallen warb, bie Äomiticn aufgehoben
würben. — cömltiätus, us, m. [comitia] 8o ifb»
nerfammlung an ben Romitien, habere c ; ma-
ximus bie Genturiatblomitien.
cömTtinm, ii, n. fcom-eo] 1) sing, ber teil beb
3orumb, wo in älterer 3ett bie Surien fid)
Bcrfammelten; übertr. Spartae b ab (Ephotcum. 2)
pl. comitia, örum, bie B. ber betreffenben
'Kagiftratöperfonjufammcngerufeneu. ge»
baltene Berfammlung beb römifdjen Bol»
leb, um in öffentlichen Ängelegenbeiten
Scfdjlüffe ju faffen curiata, centuriata, tri-
buta; comitia habere, facere, gerere, edicere;
consularia (aud) consulum ob. consulibus crean-
dis), practoria, tribunicia, regi ereando jur
28afjl tc. ; Flavii auf welchen 5. gewählt ju wer»
ben hofft; legis ferendae um ein fflefeft ju geben;
his levioribus c. =• aediliciis Cic. ©irrt), a)
außerhalb Bomb, B. einer CbcrpriefterWabl in ®i»
eilten. 6) c. fiunt de capite meo eb wirb @e=
riept gehalten, geurteilt ic. Plaut.
cömitor, dep. 1. (poet. u. fpät auch -to, 1. u.
bao. comitor alb pass.) [comes] begleiten akim,
*iter alcis, ‘gressum canes erilem, +currum
alcis triumpho; m. dat. einer fjkrfon ob. Sache
begleitenb fidb jugefellen, jur Seite fteben,
mit ic. oerbunben fein tardis ingeniis virt-us
non facile; cetera, quae c. huic vitae de.; illi
iniusto domino atque acerbo aiiquamdiu in
rebns gerendis prospera fortuna Ctc.; abfol.
nuUa infamia; ‘Teucrüm comitantibus armis;
inbbef. ju fflrabe geleiten, bab ©cleit geben
comitantibus Omnibus bonis. — Partie, cömlti-
tus, pass, begleitet alienis viris, (Curt.) tre-
centis feminarum comitata; *uno Achate; ‘do-
lore; mehr abjeft. parum, bene; uno puero co-
mitatior. [bitu ; flagit iis.
com-miicülo, 1. beflecf en, befube ln; tp. se am-
Commügenc, es, /'. bet norböftliihfte Seil B. ®p»
rieit. Xno. Com magenus, adj. ; subst. -gcnl,
örum, m.
com-mänlpüläris, is, m. (feit.) ber ju bemfel»
ben Btanipel gehört Tac. — com-maritns,
i, m. bcr Witgatte Plaut.
couimeAtus, us, m. [commeo] 1) bab ©eften u.
Rommen, Slb» u. 8ufi<:hcu» Bertebr satis
liberi c. erant 2) meton. a) Durchgang, -weg
Plaut, b) Urlaub dare alcui commeatum,
sumere c.; in commeatu esse auf Urlaub fein,
c) bab Sinberjiebenbe ob. Rommcnbe «) tranb»
port, 8ug, ffonooi, Saratnane, Senbung
ju öatibc u. ju ÜBaffct oxercitum duobus c. ro-
portare; +do novo c. (B. bcr eben angetommenen
ägppt. .ttanbelbflottc) confiiixisse; fcommeatus
(äiclaib) per municipia et colonins disponere.
(1) 8«fubr, bef. Uebenbmittel, $roBiant, nmri-
timi jur See; subvehere c., supportare frumen-
tum et c.; c. petere, portare, parare, prohibere;
intorcludere hostes commeatu; roi frumentariae
commeatusque causA; de frumento reliquoque c.
com-memini, issc, verb. defect. fith erinnern
hominem probe; hoc; non c. dicere.
commemoräbliis, e, adj. [commemoro] erwäh»
nenbwert, bentwürbig pietas; multa com-
memorabilia proferrc. - commemörätio, önis,
f. [commemoro] 8>ttüdrufung >uö ©ebäiht»
nib a) für fith, bie (Erinnerung an etw., m.
gen. obj. hominum, offioiorum, patemi hospitii.
b) für anbere butth b SBort, bie (Erwähnung,
8nfilhrung istaec Ter.; qui in assidua c. Om-
nibus omnium flagitiorum fuisset heften ic. aQc
commemoro — commetior.
153
immer ermähnten; antiqnitati»; m. gen. subj.
posteritatis ; quod minus me& c. celebratum sit.
rom-mduuro, 1. 1) in {eine Erinnerung ju =
rüdrufcit, ji<f) an etw. eiinnetn resperi, quid
quoque die dixorim. 2) p. einem anbetn, a)
jmb. an et», erinnern, jmbm ette. Dcrgcgcit*
wärtigen beneficia, amicitiam, cognationem.
bl erwähnen, be[prcd)en, einer Sache gc
benlen causas alcis reij de alqo, de alqa re;
quid eommemorem ob. qnid dicam de etc.?
waä fall ich erwähnen ob. fageu »an? for-
men ber amplificatio . um auf bie befonbere Be*
beutung u. SBichtiflfeit einer Sache hinjuweifen,
bageg. quid eommemorem ob. quid dicam m.
a ec. ob. aee. e. in/', ob. inbir. ftragf loa 8 foll
ich erwähnen ob. {brechen pon tc ? gönnen
bet praeteritio. Ino. ju unterjeheiben sod quid
— commemoro ob. eommemorem a!8 formen ber
amplificatio.
comntendäbTHs, e, adj. [commeudo] empfeh-
len i Wert, commendabilia apud Africanum ease
jnt Empfehlung gfreichen, nullo c. merito.
coinmendÄticlus, adj. [commendo] empfef)Ienb
literae, tabellae Smpfchluugbfchreiben.
eommendätln, önis, f. [commeudo] 1) Empfeh-
lung, cmpfcplenbe Bermittelung magna, non
vulgaris, in vulgu«; noatra ceterorumquo ami-
corum; pl meae; m. gen. obj. contempti homi-
nis ad eeteroa; aui; oculorum commendatione
bnreh Bermittelung 2) ba8 Empfeh leitbe einer
Suche oria atquu orationia, ingenii; in prima
e. voluptatem dicero, ponere.
irommrndätor, öria, m., u. -trix, Tcia, f [com-
mendo] Empfehler, Smpfehlerin.
rommendätua, adj. m. comp. u. mp. [partic. 0.
rommendoj empfohlen alcui commendatior,
commendatisaimua ; habere alqm sibi c.
eommendo, 1. [com-mando| 1) anoeriraucn,
übergeben alcui rem, fsalutcm alcui, fao
fogae, fduos filioa apud boapitem cum magno
auri pondere; tp. c. alqd literia — fcfjreiben (nlä
rin Cbeheimnti); alqm immortalitati unflerblich
machen; c. (einprägen) nomina memoriae; alqm
monumentis (Schriften) suis. 2) empfehlen,
beliebt machen se alcui in clientelam Ter.;
alqm, alqd, se alcui; quae (magna corporis
dignitaa) non minimum c. Nep.; nulla re magis
commendatur orator empfiehlt fich; faffectus
nemo historicorum c. magis hat anfprcchenber
behanbrlt; suos ob sua (namentlich o. Sterben*
ben, jmb*. Sd)Up ob. gürforge empfehlen); f ho-
norem suum bie Bewerbung um bo8 Ronfulat.
rommentüriöluui, i, n. [dem. o. commentarium]
Heine €^rif t, tleiner idjriftliä- er Ent*
Wurf, Buffap. — conimentarlus, ii, m fcom-
mentus o. comminiscor] eigeutl. adj. seil über.
1) Schriftlicher Entwurf, Slbrifi, Slijje 0.
etw., mehr ben Inhalt al* bie {form berücffidp
iigenbe iSufjtichnung, Brotololl, §eft com-
mentarium de rita sua breriter summatimque
componere; rerum urbananim Stabtchtonil; in
rommentarium roferre. 2) pl. lurje fdhrif tlitfje
«uf jeichnungen $ur Erinnerung, Icntwür*
bigteiteti, ®tc motten Caesnris de bello Gal-
lico, de bello cirili; +91otij(büihet; +»!>»/. einjel*
ner teil, einjelne« Such ber lenfmürbigfctteu. —
eommentAriiim, (sc. Volumen, ii, n. feit.) =
commentarina 1), orationis paulo plenius Cic. ;
quod de apparatibus belli fecerat Liv.
commentitlo, önis, f. fcommentor) forgfälti*
ge* Übtrbenfen, Stubium, Sorbereitung
o. et moditatio; mortis jum Tobe,
comnieuticliis, adj. [comminiscor] erfunben,
neu erfunben, neu nomina nova et e.; bah-
fingiert, ibcai civitas Platonia; im Übeln Sinne
erlogen, erbittet crimon.
commento, 1. (altioc {form ju 1. commentor)
1) genau überbenlen, nur partic. per/', sua
couimentata et scripta; comtnentata oratio. 2)
übertr. fcherjh- pleichfam mit einem lenljettel
»etfehcit nimis bene ora =» mit Schlägen be*
jeichnet Flaut.
1. commentor, dep. 1. [comminiscor] 1) genau
überbenlen, reiflich erwägen, über etw. not
läufig fptechcn ob. (ich bcfprechcn alqd, de
alqa re; quid faciendum sit; auch abfot. Iah.
inSbef^ ftchenber 9lu8bntd o. bet Borbereituitg
uttb Übung be8 {Rebitcr« unb bem oerfueh**
Weifen Sprechen bebfelben cum in villa Mc-
telli complnres dies commentatus esset; com-
mentatur declamitans; aber auch 0. anbent Stu =
bien, bei betten Ihforie u. Brnjii $anb in $anb
geht, cum in hortos D. Bruti auguris commen-
tandi causa, nt assolet, vonissemus; {elbft Pott
bem gedjtmeifter ber ffllabintoreu magister hie
Samnitium summa iam senectute est et cotidie
c. macht Stubien. 2) etw. Iurcf)bachte8 jchrift-
lich barftellen, entwerfen miraos; alqd in
reum.
2. commentor, öris, m. [comminiscor] Srfin*
bet, uyae p. Sncthii* Ov. fast. 8, 785
commentum, i, n. [comminiscor] Schichtung,
Slüge miraculi, pl. opinionum — opinioncs
fictae; fStfinbung, tjälan.
com-mco, l) ein* u. au8*, ab* n. jugehen,
irgenb wohin feinen 3Bcg nehmen, feine
Stta&e jiehett, tommen, bef. h>« u. her, h*n*
über n. herüber ultro citroque; mercatores ad
Gallos; insula Delos, quo omnes imdique cum
mercibus c.; crebro illius literae ab aliis ml nos
finben ihren ffieg ju uns ; quae (naris) ad furta,
quae reliquisses, c. gabrten machen joHtc, um
bie furta nachjuhotcn; flibero commeantes (treu*
jenb) mari. 2) übertr. aliqno internuntio ser-
mones c. jmb. ift gtoifchenträjjet bet Unterhanb*
lange»; cuius in bortos libidines omnium c.
commercium, ii, w. [com-merx] 1) Ipanbcl,
§anbel8ocr!eht; ( Fhaedr .) tale luminis $Iu8*
taufdj. 2) $anbel8recht, ^aufrecht c. istarum
rerum cum Graecis non est; salis. 3) Bet*
lehr, Scrbinbung, Umgang plcbis; habere
c. cum Musis, lingnae Spradjterfehr jWtfciKn
»wei Bülfern, bie einanber Perflehen Liv.. sociae
linguae commorcia Ov., bagegen b. Curt. Be*
fanntfdjaft mit ber Sprache; sermonis Unterrebung
Liv., belli Untcrhanbtung mit bem geinbe; gen-
tium, vitiorum Curt.; pecuniae (Belboerfehr Just.
com-mercor, dep. l. auftaufen, jufammen*
taufen Plaut., Sali.
eom-mereo, 2. [Porti, u. fpät auch *eor, Ttus sum,
2. dep.] 1) Perbienen aestimationem (poenae);
nunquiun commerui ut Ter. 2) D e r [ d) u 1 b c ti ,
begehen culpam; (Ter.) quid commerui aut
peccari? quae nnnquam quidquam erga mo
commerita est.
com-metior, 4. 1) aubnteffen siderum ambitus
inter se numero. 2) und) etw. meffen, ner*
gleichen negotium cum tempore Cic.
154
commeto — eommitto.
1. com-mäto, 1. [intens. B. commeo] häufig it =
pcnbrootjin geben, ab u. jugepen ad mulier-
fulatn Ter. ; rneus scruposam victua c. Warn
Plaut.
2. com- meto, 1. burdjmef fen, nimia bene ora
commetavi nämlich mit meinen fWuften , t|abe
meine Säufte auf ihren ©efidjtem herum tan je u
laffcn Plaut.
com-mYgro, 1. wanbern, irgenbwohin jietjen
huc hnbitatum; ex Andro huc vicmiac Ter.-,
Romam, in domum suam; intra praeaidia.
com-milYtcs, bic Sfitfolbaten, aber unficber b.
Caeg. b. c. 2, 29, 4. — coinnul ltium , li, n.
[com-miles] KriegSfamerabfcbaft Tae.\ *®e»
meiltfetjaft studiorum. — commilYto, önis, m.
[com-milea] Ärieg«tamerab, SBaffenbru ber.
commYnatlo, önia, f. [comminor] SBcbrobuna
orationis ipaiua tamquam armorum est vel ad
usum c. et quasi petitio etc. Cie.
‘com-mlngo, 3. bepiffen, befubeln.
cominYnlscor, mentua sum, dep. 3. [com u. mens]
1) auäbenfen, aubfiunen (gern, in trügerifeber
Slbficbt), erhielten crimen ex re fortuita; mo-
nogrammos deoa et nihil agentea; *partic. com-
mentua erb irrtet, erlogen funera. 2) erfin»
ben rectigal Liv-, literas novaa Suet.
com-mYnor, dep. l. anbrolfen pugnam, +impc-
tum; inter ae Liv.\ t alcui necem, + alcui cu-
apide; abfol. b t o p e n Suet.
com-mYnno, 3. Hein machen 1) gcrfcblagen,
gerbreeben, gertrümmetn atatuam, anulum;
acalaa abbrteben. 2) tp. a) oerminbern, ttei-
ncr machen (bureb Sutgaben) argenti pondua
et auri Hör. b) entträften, gertrümmetn,
Derniebten, untergraben opes regni, civita-
ti8; alqm frangere et c. ; romminutum eaae re
familiari in feinen S3erm6gen«umftänben herunter:
getommen fein; officium 'Cfticbt ; * vires ingenii,
+ animum SJiut; ‘comminui alcia lacrimis burch
Ibtänen erweicht werben.
com-mYnns (falfcb cöminua), adv. [com-manus]
1) in ber Wilitärfpraebc hanbgemein, Wannge
gen Wann, in ber Stäbe, mit bem Sdbwert
tn ber Sauft pugnare; stare (fianbbalten); rä-
dere; gladiis uti; gladio c. rem gerore; *fal-
cati c. (für ben Kampf in bet Stäbe) enaoa; m.
dal. n. occ. ‘flumina Haemonio c. isse viro;
P- jebem Streite ad alqm accedere; agere; *arva
inaequi mit eignet fcattb, b. h- mit bem ftarft in
ber &anb 2) überh- in ber Stäbe, nabe bei,
perfünlich c. faciem auam oatentare Sali.; *c.
aapicere alqm; *c. condere enaem; *ire näher;
tc. tendena nabe b'nntbernb.
com-mlsceo, 2. 1) oermifeben, ttermetigen
niulaum Plaut.; alqd cum alqa rc, faervoa cum
ingenuis; ‘commixta fruata mero (abl.); ’fumua
commixtus in auras; ‘commixtus (Berwortenea)
clamor; tp. temeritatem cum aapientia. 2) bei =
mifeben alqd alcui rei; ‘commixtus bureb Ser»
mifebung beroorgegangen, Silvias Italo san,-
guine.
commlaöritlo, önia, f. [commiscror] bai ©ernit»
leiben be8 ffleflagten, um SJtitleib bei ben
fRicbtern $u erweefen {B. Stebner) alcia; auch ab
fol. bet rubrenbe Ion, Hubbrud. — comml*
säresco, — — 3. u. impers. commiserescit me
alcia id| fühle SJtitleib mit jmbm. Ter. —
eom-miseror, dep. 1. bebauern, beflogen,
bejammern fortunain Graeciae; in ber
torif (abfol.) in ben rübrenben Ion über>
geben.
comiulaslo, önia, f. [eommitto] SSettfampf;
tmeton. ©reis», Srunfrebe. — commissum,
i, n. [eommitto] 1) ba* Unternommene, temere
c. Liv. 3n8bef. a) Setgeben, Stpulb nisi aut
quid commissi aut est causa iurgi Plaut. ; fac-
tum aut c. audacius; *turpe; ‘commiasa luere.
b) + ba8 $eimfa(len an ben Staatifebab, Ein
giebung, KonfiStation. 2) babSlnoertraute,
©egeimnii Hör.; gern. impf. — eonimissüra,
ae, f. [eommitto] Scrbinbung, 3ufammen =
fügung digitorum, ossium; ad commieauras
plutcorum atque aggeria an ben Serbinbunge
Stellen , wo bie Sruftmehten auf bem lamme auf.
ajjen. [alcui caput aandalio Ter.
com-mitYgo, 1. mürbe machen (bureb Schlagen)
eom-mitto, 3. gufammenlaf fen, »bringen,
bah- 1) linge gufammenfügen, an», aufeitt:
anberfügen, oerbinben. Bereinigen maloa
(Salten), opera (Srfc|tigung8Werfe); fmaria, *duna
no’tca; vmm viac Liv., t urbem continonti,
flacum fiumini ; ‘dextram dextrac, *manum
Teucri» bal,bgemein werben, ‘delphinum caudas
utero commiasa luporum mit einem Seewolfileibc
Bcreinigenb ; commiasa inter ae munimenta Iav ;
nondum commiaaum opus gum Slbfcblub gebracht
Curt. 4, 2, 21; implexi arborum rami silvaa
bilbeten ein biebte«, fortgefe|te* Saubbacb Curt. 5,
4, 4; Taurus committitur (fcbliefü ftcb an) Cau-
caao Curt. 7, 8, 20. 3n*i>tf- gum Kampf, ©ett =
ftreit ancinnitbcrbcb cn ‘acies commiasaa sol-
vere; fpugilcs LaÜnos cum Graecia; aequales,
omnea inter ae; auch *gum ®erglci<b gufammeti»
ftellen, sua scripta antiquae Connnae. 2) etw.
ur 9tu«fübtung, Slnwenbung bringen,
attfinben (offen c«) c. pugnam, proelium
liefern, cum aiqo, fcommiaaum erat proelium
inter Macedona« Ariosque; bellum, certamen,
apectacnlum, ludos; iudieium committitur Wirb
gehalten; fobaidionem ; ‘committitur aermo; ‘pu-
gnam eaeatu befteben; ‘abfol. ein Ireffen
liefern, fämpfen cum alqo, contra Sullam,
prinaquam committeretur Bor Beginn be4 Kampf e8.
b ) etw. Unerlaubte^ begeben, »erüben, her»
fdjulben alqd in, erga, adveraua’ alqm; multa
vinlia audaciae facinora; multaa nefariaa rea;
facinuH, scelua, delictum, multa maleficia, nihil ;
si quae culpa commiasa eat; caedem, ‘piacula.
Ipiero. a) c. contra legem, +lege alqa gegen tc.
fünbigen, ba« tc. übertreten, b) m. ut, auch
cur, quare ob. *tnf. Sdjulb haben, bewirten,
ei babin fommett laffen bah ic. non c. ut
etc., neque commissum a ae, quare etc.; negare
ae commiaaurum, cur etc. c) Dcrfcbulbcn, Ber»
wirlen poenam octnpli, multam. d) pass, eine
Sertragtbcftimmnng in (Erfüllung geben laf»
fen sponsio commiasa; hanc devotionem capitis
mei couvictam esae et commisaam; auch al« ein
®fanb oerfallen, anbeimfallen heredita» Ve-
neri commiasa est; tiducia commiasa. 3) etto.
ob. jmb. bingeben, überlaffen, anoettrauen
alqm, exercitum fidei, alqm fidei poteetatique
alcia; fidei tutelaeque, te in fidem meam; alcui
salutem Buam, rem difficilem, collura tonaori;
alcui bellum, ‘portam; quaedam domeatica
literia non c.; ‘alcui alqm alendum; (Ter.) gna-
tam suam alcui uxorem; fpriebw. ovem lupo
Ter.; ‘vitem aulco; ‘funera primae pugnae Sie
commode — commotus.
155
erfien loten im ©efedft (allen laf(en; rem in
discrimen e* jn einer ©ntfdjeibung lommen taffen,
in casum ancipitie eventus; rem proelio, in
aciem e4 auf ein Iteffcn antommen taffen ; *alqd
inexpertum scaenae; *lene (gelinbe* (Setränl)
Tacuis venia; *calorca commissi fidibus Aeoliae
puellae b. i. einft befungen Bon »c. ; ‘commiBsa
fide f. 1. fidps 1); ae alcni; Be pericnlo; ao
itineri, Be urbi; se theatro populoque Rom. fid)
in* Sweater u. Bor bie Äugen be* rdm. Sötte*
tnagcn, se in populi Rom. conapectam; se in
senatum, in aciem, se longius a portubuB;
abfol. Sertrauen (Renten, bie Sache an;
beim , in bie §anb geben necessario ventis
rommittendum existimabat; indicibns; alcni de
existimatione sua; im übten Sinne preisgeben,
auSfepcn tlegiones hostibus, fee ad subsidinm
mittendum; * ratem pelago; ’virtutem indigno
poStac.
commode „ adv. m. comp. u. mp. [commodus]
ber Sachlage cntfprecbenb, angemeffen,
gehörig, fcftidlicf), gemanbt, trefflich sal-
tare, verba facere; oratio c. scripta; feceris c.
mihiqne gratum; c. facis, qnod; res minns c.
gerere; qoae civitates commodius auam rem
pnblicam administrant eine root)[(jeorbnete 9ie=
gierung hoben; minus c. audire in ni(bt ganj
gutem Sufe pebeit; in*bef. nt ohne Schwierig =
teil, beqnem navigare; (Hör.) commodius vi-
verc. 6t gelegen, jur gelegenen 8**1 Cb®
et oerbinbtiib bbftiib Om.
rommbdTtas, ätis, f. [commodus] 1) bie gcbö =
rige Sefcbaffenbtit, ba* Saffenbe u. Scfjtd=
liebe einer Sache, bie ©ebt tf ttc^tei t, ba* redete
9Rap, corporis gehörige tötperliebe 5ertigteit,
dom üb, vitae; im 3tbg abfot. gelegene fteit
Plaut.; bet angemeffene Sortrag de. Rose.
A. §. 9. 2t Sequemlidifcit, Ännebmlicbleit,
Sorteit itineris; ad faciendum idouea; pluri-
mj< et maximas c. amicitia continet; qui ex
bcstiis fructus, qnae c. porcipi potest? 8)
©efölligleit, 3»Borf ommenbeit, 91ad)fid)t
Ter., Ov.
rommödo, 1. [commodus] eigtt, jureebtmacben,
ber = , einriipten, bab- a) c.. alcui fid) jmbm.
gefällig, einen tHebeibienft erweifen alcui,
publice. 6) c. alqd alcui, «) im engem Sinne
fmbm. etw. in ber SorauSfepung leiben, ben
Segenftanb felbft in natura surftet ju befommen
alcni aurum. ß) im weitern Sinne au* fflcfäH
ligteit imbm. etw. auf 8**1 zum ©ebraud)
überlaffen, leiben haec a fortuna donata,
cetera commodata esse; suas vires aliis; nomen
-unm alcui ad translationem criminis; foperam
suam ad turpissimnm ministerium; * alcui au-
rem; parvis peccatis veniam, magnis severitatem
ongebeiben laffen Tac. Agr. 19.
enmmbdäl* [dem. B. commode] u. -lum, adv.
[dem. b. 1. commodum] nach befler Scquem=
litbfeit Plaut.
I commodum, adv. [commodus] gerabe, eben,
e. egeram diligentissime ; c. discesseras heri,
cum etc.
S. commüdum, i, n. [n. b. commodus] 1) bie
Sequemliebfeit, beT günpige 8eitpunft, bie
3uträgli(bteit contra valetudims c.(jum91aeb'
teile bet jc.) laborare; fne id contra c. (vale-
tudinis) faceret; quod commodo (ohne 9?nd)teil
füt) rei publicae facere poesis; si per c. rei
publicae poBset; cum erit tuum bir gelegen; c.
alcis (bi* c* jmbm gelegen ift) exspoctare; bef.
oft c. meo, tuo, suo, nostro, vestro naib meiner ic.
Sequemlicbleit ; per c., ex c. nach Sequemliebfeit,
jur gelegenen St*1- &** flünpiget ®elcgcnheit, ge
mädjlid). 2) Sorteil, 9tupen, 3ntereffe, auch
(bef. pl.) SHopl, ffllüd sui c. causA nocere al-
ten; amicitias inimicitiasque non ex re, sed ox
c. aestimare; pl. pacis, populi, publica Hör. \
neglegere c. rei familiaris ba* eigne 3«tereffe;
inservire suis c.; ingbef. (pl.) bie B. Staat ge=
Wäbrten Sergünpigungen, Sorrcd)te tribu-
natus (militum), provincialia; ‘militibus c. dare;
nueb zeitweilig überlaffenc ©egenftänbe
Cic. Verr. 4, S, 6.
cmnmödns, adj. m. comp. u. sup. [com-modus]
mit ob. nad) bem gehörigen SRape 1) ben
SetbäUniffen, bem 3 wert, ber 9?atur bet Sadjc
angemeffen, cntfprecbenb, zwcdmäfjig,tref';
fenb, bequem, gehörig, viginti commodae
minae wie fie an 3abl fein müffen, Bolle, c. eta-
tura Plaut.; novern cyathi Hör.; iter commo-
dius, tempus; commodissima belli ratio; com-
modum est c* ift bequem, genebm, gefällt, dura
erit c. Ter., cum est c., si tibi erit c.; com-
modiore (leichtere) re frumentaria uti; literae c.
de alqa re allatae Bunt gute 91adjri<bten ent-
baltenb; omnia curationi c. sunt ber fflenefung
günpig, *vestis ad cursum; valetudo minus;
•fvivere filium atque etiam commodiorem esse
bepnbe fid) wobler. 2) B. fSerfoneit u. ihrem
Setragen gefügig, zuoortommenb, gefällig
quemquamne existimas Catone commodiorem
fuisse ad omnem rationem bumanitatis? *mihi
uni nur auf meinen Sorteil bebadjt.
commoenlo f. 1. communio.
com-möllor, dtp. 4. (Borfl.) in Sewegung
fepen, tp. unternebmen dolum ad alqm aut
machinam.
commönefScio, 3. [commoneo u. facio] nad) =
brüdlid) erinnern, mahnen, etw. ju @e;
müte führen alqm alcis rei; pass, commonefieri
crudelitatis. — com-möneo, 2. = commone-
facio alqm de alqa re.
com-monstro, 1. (commonstraBso = common-
stravero Haut.) beutfid? jeigen, bejeiebnen,
tenntliA machen hominem alcui Ter.; viam,
aurum alcui, sedes argumentorum.
conimörätio, önis, f. [commoror) ba* Serweilrtt.
(’ommörfentcB, bie TOitperbenbett, Xitel eine* Bcr=
loten gegangenen Uupfpiel* bc* Slaittu« Ter.
com-mSror, 1. dep. 1) trans. aufbalten to
auspicium ; me nunc c., cum Plaut. 2} intrans.
fid) aufhalten, oermeilen (auf Knete ob.
längere 8*'t/ jtb«b blop interimipifcb) Romae;
ibi diem posterum; apud alqm (liutissime;
paulisper; o. SRcbnex in eo vitio; in eadem gen-
tentia; pluribus verbis in eo.
commötlo, önis, f. [commoveo] nur tp. 8r
regung, Aufregung c. iucunditatis suavis in
corpore burch ein wobltb«enbe* Sefübl ^etbeige -
führte; animi, (pl.) animorum u. bl. commotio-
nea. Xao. dem. commötlnncfila , ae, f. Heine
Unpäptiibleit de.
commötus, adj. m. comp, [partic. o. commoveo]
1. unfidjer, fcbwaulenb genus (dicendi) in
agendo; (Tac) aes alienum. 2) aufgeregt ani-
mus commotior; leibenf d)aftli(b Drusus com-
motior animo Tac.
156
commovco — commutatio.
cora-mÖTfo, 2. [perf. conj sync. commorit ft.
commoverit, plsq p. sync. commorat, common -
Bern ft. commovissem, commosse ft. commovisse]
1) in Bewegung fegen, ftntf bewegen, teil«
». bet Stelle nb, *•= wegfübren, »trei6en,
- 1 ü (f e n , teil« auf btr Stelle felbft ■= e t f lit-
te r n , ettegen, aufmüglen castrn ei loco
mit bem Heere auf brechen; c. sc fidi rühren; reli-
giones ipsae so commosse videntur Oie. p. Mil.
§. 86, se domo, cx loco; hostem jum Süctetjeu
bringen; si una litcra commovetur ». feinem
Blage genommen mitb; columnas f ortf djnfjen;
nullus nummus commovetur e« Wirb nicht ba«
©eringftc umgefegt; fein ©etbgcfchäft gemalt;
* saera bie Heiligtümer Ijerumtiogni; ’cervum
auf jagen, *alas htlt» u. herbewcgeit; fmagnitudo
belli Graeciae quoquo et Cretae arma commo-
verat; bilbl. alcie rei memoriam erweden, er»
neuern; nova quaedam in Anregung bringen
(beim deputieren); in qno tanta commovcri
actio (mit fo bebcutenber Kraft in Bewegung
gefegt werben) non posset; risus est commotus.
2) tp. a) pass, törpcrlicg ob. geiftig hanfpaft et»
regt =* Iranl ob. oerrütft werben, perleviter
commoveri eine leichte Unpäfelidjfcit befommen;
’mens comroota; *coinraotus — oerrüdt. 6) jmb.
in heftige ©emütsbcwcgung berfegen, be =
unruhigen, ßinbrud auf jmb. machen, jmb.
ob. etw. crfchüttern, rühren, reijen alqm,
animum (Begietbe) alcis aut oculos; qui me
commorit wer mich in Harnifd) bringt Hör.-, bef.
im fmss. u. am häufigften im yiartic. commotus,
desidcrio suorum, spe, gaudio, ainore fraterno,
alcis atrocitate, gravi ter heftig erbittert; neque
in toto Acmensium tcstimonio commovebor
werbe mich nicht anfechtcn laffen ; abfol. to com-
motum esse beunruhigt, beforgt; commotus sum
in illa (Com.) ich war über ihre Schönheit be=
trogen; auch antreiben, beftimmen commo-
veri ainore, his nuntiis commotus, c) eine @e=
mütbbewegung, Stimmung, ein fflefügl erregen
alcui bilem, dolorem, misericordiam, odium;
quam multorum nou modo dicendi, sed etiam
scribendi studia commoverim angeregt habe.
commünYcatio, önis, f. [communico] Biittei»
lung consilii, civitatis; c. sermonis mihi tecuin
esse solet Unterrcbung ; rhet. t. I. eine Hebefigur,
»ermittelft welcher ber Siebner (ich an bie 3uhörcr
Wenbet u. fic gleichfant mit ju iRate jieht.
commünTco, (coinmunicor al« dep. Liv. 4, 24, 2),
t. fcommunisj gemeinfchaftlich, ju etw. ©emein»
fehaftlicfjem machen, I) Irans. 1) jmb. an etw. teil»
nehmen laffen, jmbm. etw. mitteilen alqd
cum alqo; inter sc multa; ut ad so veniat ra-
tionesque belli gerendi communicet (sc. secum);
consilia gemeinfchaftlich beraten, consilia cum
alqo mit jmbm. gemeinfchaftlich SRnt pflegen; oom-
municato consilio uach aemeinfthafttichet Bera»
tttng; oratio quae docondo, discendo, commu-
nicando (ndml. consilia) conciliat inter se ho-
mines Oie., cum dotibus c. oerbittben mit ic.,
fügen h'nju >u ic. Oats.; cum rege liberos Cwrt.-,
m. dat. ber B erfüll in Haff. Sprache nur im pass.,
Wenn jwei grammatifdje Cb jette fteben, benen etw.
al« gemeinfchaftlich bcigelegt Wirb hoc mihi cum
illo communicatura est; crimina cum his civi-
tatibus Verri communicata sunt. 2) etw. mit
jmbm. gemein hoben, teilen, ju bem Sei»
ui gen machen h&nc mecum meam provinciam
Plaut.; inimicitias cum alqo; et secimdas res
splendidioreR facit amicitia et adversas parliens
communicansque leviores; in periculis aut sde-
undis aut communicandis. II) intrans. cum
alqo, de alqa re jmbm. eine Stitteilung
machen, mit jmbm. ju Mate gehen, fid) be»
fprechen; auch m. ut eine Mitteilung machen n.
auffor bette
1. com-münlo (commoen.), 4. 1) ftart befefii»
gen, oerfefjanjen locum, castra, castella, tu-
mulum, coUem. 2) tp. oerwabren, beftärlen,
f ich er ft eilen auctoritatem aiilae, ius, causam
testimoniis.
2. com-müulo, önis, f. [communis] ©entern»
f<haft inter quos est c. legis; literarum et vo-
cum, sanguinis.
communis, e, adj. m. (fpät) comp. u. sup [com
u. munus] 1) mehreren ob. allen gcmeiiifchaft
lieh, gemeinfam, allgemein hoc mihi est
cum illo c.; multa sunt iis inter se c.; amioo-
rum c. esse omnia; vita ba* Sehen, wie e* unter
beit Btcnfchen überhaupt ijt, homo vitae c. igua-
rus ohne ScbenSart, ohne SSeltlenntni«; sensu*
c. f. sensus 2) fj) u b ); salutatio überall üblich;
minü oft gefehene, gewöhnliche; amicitiae de.
off. 3 §. 45; tempora 3citumftönbe, bie alle be
treffen; loca öffentliche ©läge ob. fcrter, auch (Hör.)
bl. communia: *dii gemeinfam Der ehrt ; loci ®e
mcinpläge in bet ©hilojophic ob. iRfjctorir [ogl.
locus 1) *)]; exordiuni $u bet Bebe beiber Bar
teien paffenb; subst. n. pl. c. proprie dicero f.
proprio a); ex quo sunt illa c. allgemeine ©ntnb»
füge; definit io declaratur — etiam communium
frequentifi au« ber Einführung allgemein ange-
nommener SDterfmale Oie. part. or. §. 41 ; hirrb.
subst. I) commune, is, n. gemeinfehaf tlidjcr
Befig einer Korporation, fflemeingut Hör.; c.
(®cf amtmacht) gentis Pelasgao; bah- auch ©e;
meinwefett, ©emeinbe, Kommune, ber Staat
Siciliae. II) in commune a) für alle, }itm
gemeinfchaftlidjen Beflcn consulere ob. con-
ferre alqd in c„; in c. vocarc honores glcich-
mäfjig (Batriciern u Blcbejetn) Anteilen. ft) fim
allgemeinen, überhaupt, in Baufch u Bo»
gen disputare de re; haeo de Gormanorum
origine; neminem sequontium laudare nisi in
publicum et in c. c) nt« 3llruf : mir bie Hälfte!
halb Bart! Phaedr. 2) ». Bcrfonen umgäng-
lich, berablaffenb, infimiH gegen ic.; simplicem
et c. et consentientem — oligi par est Oie Lael.
§. 66; in«bef. alle im Staat gleich fteUcnb, bemo =
Iratifch gefinnt. ®ao. .1) commftnttas, ätis,
f. 1) ©emelnjchaft nulli deo cum hoinine est
c.; vitae atque victus; c. et socictas human«
2) fubjeftio a) in philof- Sprache; Sinn für
mcnfdjliche ®emeinf*aft, ©emeinfinn. ft) (Nep.)
Hetnblaff una. JJ) oouimünltür, adv. ge»
meinjchaftlich ira urit c. utrumgue ben einen
wie ben anberit; Hör.; auch iw allgemeinen.1
commünitio, önis, /. [communio] SSegbagnung,
bilbl. de. de or. 2 §. 320.
com-murmüror, 1. (feit.) bei fid; murmeln
Cie. in Pis. §. 61.
com-mQtftbYlU, e, adj. manbclbar, oetänber»
lieh cera, natura argenti et aeris, res publica,
animus, ratio vitae; exordium wo« b. beiben
Barteien benugt werben lann.
com-mütätlo, önis, f. Beränberung, fflechfel
loci, remm, fortunae, voluntatis, morum aut
commuto -
studiorum c. quacda.ni; oeatus bit (Ebbe; crebrao
aestuum ». (Ebbe u. $}(ut ; civiles.
com-müto, 1. 1) Betäubern, umwanbetn
signa rernrn, nihil in tecto, tabula« publica«,
indicium fätjcpen, animo« umftimmen, commu-
tari fid) änbent, fortuna, voiuntaa , tcmpua,
animo, consilium, iter; alqd ex vero in falsiim.
2) taufcpen, »er», auStaufipen locum, capti-
vos, fidem suam pecuniu für k. weggeben, mor-
tem cum Titü tanfepenb für bas! Sieben gewinnen;
Weddeln (Ter.) non unum Tcrbum cum alqo,
tria verba non inter se.
eemo, mpsi, mptum, 3. [co-emo = jufammen-
nehmen] baS §aar orbnen, flehten, lammen,
frtfieren capilloa, * comaa , * caput, ‘compti
crines, ‘comptua nodua, *rami vittä compti
umflochten; sacerdoa fronde ot oliva comptua
grfcpmüctt; praecincti recte pueri comptique
(Hör.) gepugt, gejchniegclt.
ronioedia, ae, f. [numcociiaj Stomöbie, S!ujt =
jpiel. San comoodi'cS, adv. wie in bei ko-
möbie Plaut.
eüwoedus, [*»p«odo's] 1) adj. *jur Komöbie
gehörig, ftomöbiens. 2) subst. i, m. ©epau-
Ipieler (»gl. histrio), ber baS canticum oortrug.
ruinüMiK, adj. [comaj ftar! behaart 1‘hatdr.
rom-piclscor (compec.), pactua (pectus) sum,
dtp 3. m. jmbm. einen ©ertrag fcpliefjen,
^etw. eerabreben «i sumus compecti Plaut.-,
pass, im abl. ab s. conipncto nach gegenfei =
tiger Übereinlunft, oerabrebetermafjen
Cie. , (ȟbst.) de coiu]>ecto Plaut., ex e. Suet.
(„mpactio, öni«, f. [compingo] ^ u ( n m m e n
fügung quaedam membrorum Oie. /in. 6 §. 83.
— fcompaetus, adj [ partie . o. compingo]
unter{cgt, gebrungen corpua; membra.
rompäges, i«, ob. *+-go, Tnia, f. [compingo]
1) 3"f»mmenfügung, Sage fsaxorum c.
laxata; fc. operum »e laxant; fc. acutorom
aolutä; *laxae laterum ; *lapidum. 2) bilbl. dum
aumus in hia incluai c. corpori« Organismus
beb BeibeS; (Tac.) haec Pom Organismus beb
Staatei.
coui-pir, pari«, l) adj. gleich tm ©erpättniS ju
etnanber connbiam; nimis c. Latinorum quon-
dam poetulatio; conailium tuuin pareutis tui
consiho. 2) su bst., comm. ©enoffe, Stomerab,
College Plaut., Hör.-, inbbef. non Sieben ben n.
(gatten Plaut., Ct.
compiräblli«, e, adj [1. comparo] »erglcicpbar.
ronipar&le, adv. [l. comparo] oergleidjhweije
Cic. — compärÄtlo, önia, f. 1) [1. comparo]
bie gleiche ob. richtige Stellung ju einanber,
bah gleiche ob. richtige ©erpältntS; bap. ty.
©erglettpung orutioui« auac cum 8criptia
alienia; alqam c. habere julaffrn (P. gingen);
ex comparatione relatio ;0gl. aimpliciter 1);
fex, in comparatione alci» rei; Übereinlunft
unter ben in bie ©rootnj gehenbeti ÜHngiftraten
über bie Sapl ber ©rooinj ob. bie leiluitg ber
(Befcpäftr Lic. 6, 30; in ber Dipetorif, criminis
oerglrichcnbe Xarftellmig eine« ©erbrechen* mit
einer eblen inmblung, wegen beten elfteres be=
gangen würbe. II) [2. comjiaro] 1) jjuberei*
tung, gurüftung belli; criminia baS ^etbei
jepaffen bei ©eweiSmatrrialS, um eine flnllage ju
begrünben; me:i Sicperftellung. 2) baS ?tn>,
©erfepaffen, bie (Erwerbung veneni, testium,
roluptutu; inhbef. VI n lauf frumentorum.
- comparo. 157
coinparfttivus, adj. [1. comparo] jur ©erglei ■
cpung bienenb, tergleichenb iudicatio.
com-parco (comperco), parsi (perai), — 3. 1)
(feit.) jufa mmenfpareti, etfparen Ter. 2)
übettr. fiep enthalten, unterlaffen m. inf.
Plaut.
com-päreo, pärui, — 2. crfcpeinen, fieptbar
fein, bap. fiep noep norfinbett aervi qui non
c.; signa omnia; (Plaut.) ratio non c. ftimmt nicht .
1. comparo (inf. pass compararier Ct. 61, Ob.
75), 1. [compar] l) jufammenpaareu, in
gleiches ob. richtiges ©erpättniS bringen
ea inter «e c. et proportione coniungere; com-
arari poatremo mit bem legten in ©erpdltniS
epen; priore conaulatu comparati fioQegen in
je., male comparati bie lticpt jufammenpaffen.
3nSbcf. jum Stampfe ob. fflettjireite jufam^
menftellen alqm cum alqo, falcui; velut ad
supremum rertamen comparati ducea; cum —
repente lectus (dux), in annum adversus röte-
rem ac perpetuum imperatorem comparabitur
Liv. 24, 8, 7; fquod aliud par ducum tarn
bene comparatum fuerit. 2) oetglcicpenb ge-
genöberftellen, ocrgleichen non comparan-
dus ad illam est Ter.-, alqm cum alqo; cum
illorum superbia me bominem novum meinen,
eines ic., (Eparalter Sali. Jug. 85, 18; alqd cum
alqa re; alqd alcui rei; auai facinua nulli ty-
ranno (f. nullius tyranni facinori) comparan-
dum Just.-, alqd aiqa re nad) elW.; res inter
se; exercitum exercitoi; similitudinea (bie Vlpn-
lichteiten) Cic. off. 1 §. 11; aber D. Stebner, fflleidi
nifje bilben, anwenben Oie. or. §138; oergleichenb
erwägen, bartpuit; c. et ex Graecorum et ex
nostrorum copia jur ©ergleicpung eine VtuSwapt
Potnepmen aus ic ; inSbej. a) jmb. bem anberu
gleicpftellen alqm alcui, cum alqo; se cum
alqo; (Quint.) dicendo et reapondendo cuilibet
eorum comparandus; (Hör.) »e turbae pauperom.
b) t. t. n. Sodegen, in betreff ber Xeilung bet ®c
jepäfte ob. ber ©rooinjen übereintommen, fiep
einigen consules inter se provincia«; inter ec,
ut alter etc. ob. uter Capuam obsideret.
2. coin-päro, 1. 1) bereiten, in ©ereitfipaft
fegen, befepaffen, jurüjten, aufbringen,
gujianbe bringen, inftanb fegen ob. oorbe*
retten, fiep rüften alqd; frumentum, rem fru-
mentariam; copiaa, exercitum, milites, claaacm,
subiidia, praeaidia, auxilia, nares, nantas, fac-
tiouem; *imbres niveaque annua hibemua
bringt, füprt herbei; dum se uxor, ut fit, c.om-
parat; ae ad respondendum; se ad eruptionem
atque om n ch eaaus; ae ad iter, ad fugam;
-fauditorii« ee, non iudiciis; fad quod nos ef-
ficiendum comparemua; bis rebua comparatis
burep biefe Wnft alten; Omnibus ad Britannicum
bellum rebus comparatis; bellum, iter; fugam,
conviyium, ludos, alcui inaidias, fmaidias capiti
alcis, +in caput alcis; dolum alcui c. et con-
fingere Plaut., dolum ad espiendos eos; accu-
sationem c. et coustituere; bie nötigen ©or-
leprungen treffen spatium comparandi dare-
tur, tempore ad comparandum dato; mebial in
Boeotiam fiep jur SIPrcife naep ©. rüften; übertr.
einriepten, beftimmen, perorbnen praetorea,
ut considerate fieret, c. ; quam inique eompa-
ratumst ut wie unbiDig ift eS (in ber ffielt) ehl>
gerieptet, bag Ter. ; iam hoc pro;»« iniquiaxime
comparatum eat, quod; comparatum est natura,
158 comp&sco -
lege, more maiorum, ot etc.; sic fuimus semper
comparati litt bet Sage) nt etc.; (Quint. 10, 1,
28) genus (sc. dicendi poeticuin) ostentationi
comparatuin sc. esse fei beregnet auf je. 2) jum
©cbraucf) Berfchaffen, anf affen; übcrtr. fi<f|
ob. jmbm. et», ob. jmb. erwctbett, Berfchaffen,
et», ob. jmb. gemimten pecudes carius, bestias
ad uunus populi, magisteria sacerdotii et ain-
bitione et licitatione Suct. ; supellectilem, fa-
cnltates, eüentelaa, amieitias, laudes artibus,
loriam ex rebns bellicis, auctoritateui sibi re
ene gesta, sibi optime vivendi rationem, sibi
pracaidium ad alqd, sex (tribunos) ad interces-
sionem Liv. [hüten,
com-pasco, -pastum, 3. gufammeit »eiben,
eom-pascuus, adj. jum gemeiitfdjaftlictjen
©eiben beftimmt, geeignet ager.
compeclscor , compecto f. compaeiscor.
oorapSdio, -iturn, 4. [com u. pesj mit ben Jjüfjni
iufammenfchlicjjen, f eff ein Plaut.
compellitlo, önis, f. [1. compello] baS heftige u.
fcheltenbcHnreben, 21 nf aljren, SluSfd) fiten.
1. com-pello, 1. mit einem Zone gleicbfam an=
ftojjen, berühren, bal). 1) antebeu, anfpredjen,
aitrufen *alqm voce; alqrn blande Plaut., Ov.;
*participes opernm ore; alqm nomine Liv. ;
•alqm cannine, honore multo, *verbis amicis;
•talibus dictis; (Hör.) liac ego si compellor
imagine »enn bieS tc. auf mid) angcrocnbet »itb.
2) hart anteben, {(beiten, fdjmähen, fd)im =
Pfeil, mit einem Schimpfnamen belegen mu-
iieres, alqm edicto, *ne compellarer inultus,
alqm fratricidam, gludiatores Samuitium no-
mine, pro cunctatore eum segnem; (Hör.) viator
magna compellans voce cncnlum fpottcnb }U-
tufen tc. 2) als t. t. jmb. Bor ® erictjt jur Siebe
{eben, anttagen iudicem; nobiles ac potentes;
(Ncp.) hoc crimine in contione ab inimicis
compellabatnr; alqm ea lege etc.
2. com-pello, püli, pulsum, 3. 1) jufammem
treiben a) im allgemeinen pecu9 totius pro-
vinciae, *greges in unum; ‘haedorum gregem
hibisco (dat.) jum ob. in >C.; homines unum in
locum Bctfammeln. b) mit (Bemalt nach einem
Hunltc f)in = , jutreiben, -jagen naves hostium
in portum ; *rex Noto compulsus eodem Bet:
{(plagen; alqm domum; hostem ad castra; eos
(equitcs hostium) in silvas collesque; Helvii
iutra oppida ac muros rompelluntur; *virg&
imagincm nigro gregi (b. Hierfür) ; iibertr. bel-
lum Medulliam nach Hi. pinfpielrn; orationem
tantas in angustias et Stoicorum dumeta; and)
in bie Sngr treiben ceteras nationes con-
temiit, compulit, domuit; ut compulsi in po-
testatem mearn pervenirent. 3) ju et», burdj
'Jfötigung treiben, bringen, beDegen com-
pellor iu hunc senaum iniuriis; alqm in me-
tum; metu compulsi, ad arma compulsi; alqm
eo ut; fm. inf.; ju einem Cntfcpluffe
brängen compulsus terrore, angustiis.
compendiärius, adj. [compendium] auf 6rfpar=
nie berechnet, bat). Inrj, via quasi c. 9iid)t»cg.
— compcndiüsus, adj. [compendium] (jpät)
abgclürjt per c. tmmites.
compendium, ii, n. [com-pendo] eigtl. bae beim
Wb u. guȊgcn Srfparte, balj. 1) SrfparniS,
a) als <8e»inn, Vorteil c. facere Plaut., c.
sui causä facere guod non liceat; servire pri-
vato c. suo; ex direptis bonis; Je. captare ex
- competo.
alqa re; compendi facere erfparcn, binos panes
in dies, alcui alqd Plaut.; ad c. ponere alqd
al« ®e»inn attfepen Plaut c) als GrfpatniS
an 9lrbeit, Ipätigfeit, g^t tc., 9tbtürjung c.
facere pultandi ablürjen, itacplaffen Plaut.; in
Sejug auf bie Hebe verba confer maxime ad
compendium, orationis operam compendi face,
facere verba compendi ablürjen, erfparen, fieri
dicta compendi volo fpare beine ©orte Plaut.
3n8bef. bet lürjere ©cg *per compendia mortis
anticipata via est; (Tue.) propioribns c. ire,
per Cyclades et compendia maris asseqai alqm;
(Just.) bl. c.
compensatio, önis, f. [compenso] baS auSglei -
epenbe 91bȊgen, bie SuSgleidjung, mercium
Zaufcphanbel Just.; übertr. incommoda cotnmo-
dorum compensatione lenire; uti hac c.
com-penso, l. eigtl. jufammen Ȋgen a) alqd
cum alqa re et», gegen etwas anbereS ab--
Ȋgen, bagegen holten laetitiam cum do-
loribus, cum curis et laboribus voluptatem;
(Hur.) bona cum vitiis. b) alqd alqa re et»,
burch et»aS anbereS auf»iegen, »ieber gut
machen, erfepen senectutis vitia diligentia,
labores gloriü, omnia operü suä.
comperco f comparco.
compgrendTu&tus, us, m., t-lo, önis, f. [com-
perendino] Hertagung beS ridjterlidjen
Spruches bis auf ben brittnäd)ften lag
alS j »eiten u. lebten lennin. — comperendTno,
1. [com-perendinus] ben richterlichen Spruch
in einer HechtSfachc bis auf ben brittnächflen
Zag alS jweiten u. lebten Zermin Bertagen,
bah« bie Parteien auf biefen Zag oorlaben
reum; abfol. 0. 3ach»nlter, Scrtagung auf ben
brittnächflen Zag beantragen,
couiperio, (feit. -pSrior, dtp.), peri, pertum, 4.
genau erfahren, beßimmte 'Jlacpricht über
et», erhalten ex multis audivi, nam eomperisse
me non audeo dicere; oculis felbft fehen Liv.;
fauditu, oculis alqd compertum habere; alqd,
auch do alqo, de alqa re; m. acc. c. inf.; ea
ita futura — comperta Hannibali cum esaent
Liv. 27, 2G, 5; alqd ex alqo; mihi cognitum
compertumque est; fpro comperto fuit m. acc.
c. inf.; pro re comperta habeo {ehe für gewiß
an; bei ben §iftoritern abl. abs. comperto nach
bem man in ®rfat)rung gebracht hatte m. acc c.
inf.; compertus auch eines Hergehens übet:
führt, bei et», ertappt stupri, probri Liv.,
nullius Sagitii Tac .; in stupro generi Suct.
com-pes, f. (nur im pl. u. im abl. sing.) guß-
feffel, Hcinjchelle ber Sflaoen, bah- gefjeln
übeth- qui iu compedibus corporis semper
fuerunt; in manicis et c. te tenebo Uhr.; *Öu-
vius nivali c. vinctus burd) ®is u. Schnee, *gratä
«Jeffein ber Siebe.
♦fcompesco, scui, — 3. [BerW. m. compes, coin-
pedio] eigtl. u. bilbl. in Sdjranlen, im gaume
alten, bejät)men Oeryonem tristi undä; ramos
uentes befepneiben; luxuriantia, equum, onimuru
frenis, catenä, mentem, clamorem, risus, furo-
rem, sitim undä, ignes, culpam ferro tilgen,
dissolutos mores vi, seditionem exeroitus verbo
uno, universas legiones.
compelitor, öria, m. u. -trix, icis, f. [competo]
Hli (bewerbet ju einem 9lmte, Hlitbemerberin.
— com-peto, 3. (untlaff.) nach einem fünfte hm
ftreben 1) intrans. u. tp. a) in ber gsit jufam-
compilatio -
mentreffen, f i c& treffen initinm fmemque
miraculi com Othonis exitu competisse Tac.
b) ju etto. fiep icpiden, geeignet, fätjig fein
animus rix ad arma capienda Liv. ; neque oculis
neque auribus Satin, non linguß Tac. 2) (fpät)
trän*, jugteicp ju erreichen füllen unnm lo-
enm, unam speciosam (puellam).
compilitlo, önis, f. [compilo] concr. bat $11-
fammrngeraff te, -geplünberte, (fcperjp.) o.
flftcnftüden de. fam. 2, 8. — rom-pilo, 1. 1)
jufommrnroffenb plünbern, oubplünbcrn
(alle* opne Unterjcpieb u. al* «ft brr Wernau im
ifrriebenbjuftanb) alqm, consulem, exercitum pro-
vinciamque, oppidum, templa Omnibus orna-
mentis. 2) aubbeuteu, d. litterarijcprn ®iebftapl
ab ip sis capsis iureconsultornm aapientiatn Cic.
p. Mur. §. 26; Crispini scrinia Har.
romplngo, pegi, pactum, 8. [com. u. pango| X)
gnjommenfcplogen, affigen, Haff, nur im
partic. perf. pass, quid tarn compositum tarnque
eompactnin et coagmentatum inveniri potent?
•compactis trabibus. 2) pineintreiben, ein =
fcplicfjen, nerfteden (Plaut.) alqd in loculos,
alqm in carcerem; fmilites in tecta jufamnten-
bringen; fsenatores in vinoula; se in Apuliam;
in bitbl. SBcnbung in itidicia et contiunculas
tamquam in aiiquod piatrinum detrudi et
compingi.
compitilTcins , adj. [compitalis] ju ben tiom-
pitalien gehörig aies, ludi. — compTtälls,
adj. [compitum] jum Scpeibewcg gepbrig,
liires auf bem Scpeibtmrg jtepenbe Suet.; mbik.
CompTtälia, ium ob. iörum, ». [compitum] jöfjr-
tiepe* S*h für bie Daren, auf ben Scpeibewegen
gefeiert. — compitum, i, n. [com u. peto] bet
Ort, ido mehrere SBege jufammentreffen, bet
Scpeibeweg (fotoot)! Slretweg al* Kreujweg);
*pl. überp. 9. öffentlichen fJläpen cireum, perc.
com-plicco, pläeui ob. plicltus aurn, 2. gefall
len, angenepm fein Com.
rom-pläno, 1. (feit.) eben matten, ebnen, do-
mnm ber (Erbe gleich matten-, -j-opera tfeftungb-
mrrfe rafieren.
com-plecto f. complector 2) o).
eom-plector, plexus sum, 3. dep. 1) umjtplin =
gen, umringen, umgeben, ringsum ein =
nepmen, bat) nmfafjen, umarmen alqd cla-
riculis suis quasi manibus; Caesar loca maxime
neceasaria; tantum spatium; opere collem;
alqm; alqm medium (um ben ÜCtb); *dextram
alcis (mit beiben $änben); inter so (liebenb ob.
im Kampfe) ; *me artior somnua befallen, *so-
por artus; ’ossa gremio auf nehmen; *alqm
comitem casus in omnes annehmen; feinblich
•Cacum in nodum; *hostem dexträ. 2) tp.
a) einbegreifen, in f tch fajfen, f <h liefen,
umfoffen omnes omnium caritates patria una
complexa est f oncentrieren f ich in tc.; pa*s.
!|um oorfl. complecto, ere) hoc nno maleficio
omnia scelcra complexa esse videntur; eo ge-
nere quo vita beata oomplectitur enthalten ift.
b ) in ber Siebe ob. ber I'arftellung jufammen--
faffen, auSbrüden omma unfi comprehen-
sione; alqd oratione, libro omnem rerum me-
moriam. ®ap. in pptlof. Sprache eine Seplufp
folge machen Cic. de ine. 1, §. 73. c) mit bem
Wetfle umfaffen, faffen, begreifen, Ber=
heben alqd mente, animo; cum complector
animo; alqm absentem cogitatione, alqd cogi-
- comploratio. 1 59
tatione et mente; baec omnia animo et cogi-
tatione bebenlen u. überlegen, d) mit Siebe
umfoffen u. feftbalten, ein wärmere* 3ntereffe
hegen, beffen Berjcpiebene Setpütigung ouegebrüdt
wirb burep abl. wie benevolentiß; amore, bene-
ticio, caritate, comitate, Omnibus suis studiis,
laboribus fiep jmbö. annebmen mit ;c.; bap. bl.
alqm — jmb. befonbeTä lieben, philosophiam
mit (Eifer treiben, fortuna eos etiam plerumque
efficit caecos, qnos complexa est bie e* einmal
in feine firme gefeptoffen pat, feine Sepo&finber.
e) fiep etm. aneignen, etw. erlangen, in SB e =
[ip nepmen facultatem, naturam; {Liv.) vires
populi Romani iam terrarum orbem complec-
tentis; f plures provincias.
complemcntum, i, n. [compleo] Ausfüllung*:,
Srgänjungdmittel. (Ergänzung inaniaquae-
dam verba quasi c. numerorum; (Tac.) quod
(maiestatis crimen) tum omnium accusationum
c. erat.
coin-pleo, evi (complesti ft- complevisti, com-
plerat etc.), etum, 2. 1) oubfüllen, onfüllen,
füllen fossam sannen tis; se cibo et, potione;
carcer mercatorum (mit ff.) completus; c. pa-
ginam Boüfcpreiben ; collem castris bebeden ; alqm
coronis et floribus über u. über bcjheucn; mu-
ros armatis, ouep bl. murum, locum, planitiem
befepen; naves militibns ob. classem sociis, *na-
ves bemannen; omnia clamoribus, exercitum
omnium rerum copiß; ’munus Apolline dignum
(bie ifäalatinijepe ®ib[iotpef) libris; *nemus voce
erfüllen, »aethera nlulatibus; ouep überfüllen,
überleben navigia Lir. 2) tp. a) aures; alqm
spe, gaudio; (Plaut.) alqm alcis rei. b) D 0 1 1 --
öplig tnatpen legiones, suum numerum BoO-
ünbig [teilen; dodrantem julegen, um ba« SRop
ooü gu machen Liv. c) Bollftänbig moepen,
Bollenben lustrationem menstruo spatio; sum-
mam promissi; vitaxu beatissimam; non c. (nidjt
gu Cnbe füpren, Bor bet geit obbreepen) verbis
quod proposueris (bie bem Weift oorfepwebenbe
Sfieriobe); partic. perf. completus et perfectus
verborum ambitus Oie. or. §. 160. d) 9. einem
3eitroum jutüdlegen, erleben centum annos,
*quinque saecula.
complexlo, önis, f. [complector] 1) Umfoffung,
Serbinbung, Sertnüpfung atomorum inter
se (pl.); bonorum Serein, 3"begri|f, brevis
totius negotii 3ufommenfoffung mit SBorten;
verborum mira flubbrud, infofem et au4 mep
reten SBorten beflept. 2) t. t. a) c. verborum
$eriobe, im 3ff)fl- out^ M. c- b) Scplu6=
folge, e) Silvmma; ogl. Sepffett Schob Lat. i
§. 69. — complexos, us, m. [complector] Um 5
fcplingung, Umarmung mundus qui omnia c.
sno coBrcet; venire in sinum complexumque
alcis in jmbä. firme eilen; farre complexum
matri umarmen Wollen. 3n&bef. a) bat (iebenbe
Umfangen totius geutis humanae, in sinu sem-
per et c. alcis esse; pl. 0 qui c. et gaudia
Suanta fuerunt! Hör. b) im feinblicpen Sinne
'Htannorum gladii c. armorum (ben Kampf in
unmittelbarer 9?öpe) non tolerabant Tac. Agr. 36.
rom-plleo, pllcui u. pllcävi, plitat um, l. ju-
ja mmenfolten, <wideln, legen armamenta
c. et componere, rudentem Plaut. ; epistulam;
tp. animi sui < omplicatam (BeTWorrene, unflore)
notionem evolvere.
complörätio, önis, f. u. (Lir.) -tus, us, m [com-
160 eomploro —
ploro] ba* laute 38ebllagen u. SBeinen nteb»
rerCT, mulierum »ui patriaeque über fid) )c. ;
iusto c. prosequi mortuos; coroploratus fami-
liarum coercere. — com-plöro, 1. jufammen
laut betlagen, J&ewcincn, bejammern, mor-
tem, fortunam gentis, viros m ortuosque ; res
publica est desperate et comploratn = oötlig
auf gegeben; *se, *suos penates.
com-plüre», a u. feiten ia, adj. mehrere, ei»
inge, Biete (nie alä comp.-, »gl. plures). lern,
a) complürles, adv. (oorfl.) mehrmals. b )
coinpluscüli, adj. (oorfl. u. jpöt) jumlidj Diele,
complüvinm, ii, «. [compluo j eigtl. bie 8. beti
Xäeticin cingefd^t offene Öffnung befi fiaufe*, burtf)
welche im cavacdium ba* Vcgenwaffer in bntf
impluvium Sei, bag. über!). ber untere freie
fjofraum be* cavaedium felbft Suet.
com-pöno, 3. (*inf. pass, componier; *partic.
perf. sync. compostus) jufammenfegen I) über!).,
ohne «ebenbegriff, jufammenfegen, »ftellen,
»legen, »bringen, Bereinen quae »ecurn si-
mul ferantur Ter.; in quo (loco) ea erant com-
posita; *arma =- grieben fchliefjeit; subst. com-
posita, örum, n. ba* 8ufammcngebra<hte,
»gefegarrte; *manus manibu» atque oribus
ora; *genuB indocile et dispersum montibu»
altis ; b. Zruppcn, jufammen jiegen, toncen»
frieren legionem, auxilia pro ripa, aciem per
cuncos Tac. II) mit befonberen 'Jicbenbegriffen,
A) mit bem 'Jlebenbegriff einer Vcrbinbung ju
einem ®an$en 1) jufammenfegen, bilben, tu»
ftanbe bringen, bereiten, ftiften genus iio-
minnm compositum est ex corpore et anima;
exercitus eius compositus ex variis gentibus;
*aggere tumulos miebten; ’urbeni, *templa an»
legen; *pacem, *foedus; (Ter.) gratias inter
eas; *insidias, *crimen ac dolum auSfinnen;
(Plaut.) mendacia. gnäbef. fdjriftlitb auffegen,
abfaffen, fd)teiben librum, poema, scmitus
consultum, *res gestas befingen; *laudcs alcis.
2) serabreben, gemeinf£baftli<b beftimmen,
fefljegeit, im üblen Sinne ablarten reB, inei-
dias, dolum; fabulam compositam (esse) Volsci
belli Idv.; composita fabula, quasi etc., neque
hoc ab antiquis in dulcedinem fabulae compo-
situm Just.; diem rei gerendae; (Hör.) horam;
*leges Vebtngungen feftfegen ; bag. ex composito,
feltner bl. c. Berabrcbetcrmn&cn. B) mit bem
'Jlebcnbcgriff be* Otbnen* 1) aneinanberreiben,
jureegt legen, »ftellen, jujam menfüg en.orb»
nen capillum, *crines, *andum lignum, cohor-
tes; (Idv.) agmine ad omnes Casus; pugna com-
posita in gefcgloffenen fReigen; Vomponi in tur-
mas fid) otbnen in IC.; f aciem per cuneos;
■f classiarios in numeros legionis; fexercitum
pugnae; *+togam ber Joga ben gehörigen galten»
Wurf geben ; *se fid) jurerf)t matben ; fvultu com-
posito mit berechnetem ©efi<bt*au*brud; *quic-
quid agit, c. (geftaltet jierlid)) furtim etc.;
verba rbctorifd) otbnen, fünftlictj fteflen; (Quint.
10, 2, 1) componendi ratio bie gehörige Stellung
u. gügung ber Sorte; in üblem Sinne *lünft»
lieb gcftalten, erheucheln mendaci risus com-
ponitur ore; vultus famae (dat. »egen ic.); auch
telqm lecto jmb* üeidmam auf ba* Ißarabebett
legen; *alqra, alcis ossa beifegen, beftatten;
exercitu in hiberni« composito (planmäfiig) uer»
legt Sali. *se ftcb (gemöd)lid)) lagern, +*e in vilia
fidl jur Stube fegen; *Vesper diem clauso Olympo
compositus.
jur Stube betten; *compositus (bewältigt) somno
vinoque. Xan. tp. a) otbnen, regulieren,
einritbten causam; rem publicam; *curas ?tn»
gelegenbeitcu . tnnimum vultumque ad ab-
stinentiam; fad quae quemque discipuloruni
natura compositum (gef (baffen) videret; quod
adest, memento c. aequus bie ©egenwart gut
anjuwenben, ju genießen. 6) beilegen, au*»
gleiigen, fcfjlirflten rem Ter.; controversias,
contcntione», bellum, Utes; impers. ut eompo-
neretur bajj eine frieblicbe SluSgletdtuug juftanbe
täme; ‘aversos amicos auSfignen; (Tac.) B. 3161
lern, jur Stege bringen ceteros clementift; *mare,
tluctus bejänftigen; fanimum beruhigen. 2) jum
©ebraud) auf bewahren, Berwabren *opes;
•condo et c., quae mox depromere possirn Hör.
C) gegenüberftellen 1) eigtl., bef. B. ©labrn
toten, jum Stampf non compositum melius
(par) Hör.; übertT. pugnantia secum adverais
frontibus au« einem ffijrtrem in* anbete fallen,
llor.; Bor ffletitbt gegenüber fteßen, loniron»
tieren cum inaice Tac. ann. 16, 51. 2) Ber»
gleitbcnb jufammenfteßen, Dergleichen alcis dicta
cum foctis; dignitati horum suam; * parva
magnis; aud) jur Vergleichung, Bergleid)*
weife anfüljren Tac. Agr. 24.
com-porto, l. jnfammentragen, »bringen,
»führen caespiteB, materiam, aggerem, *prae-
das; frumentum commeatumque; mimentum ex
agris in tute ioca, arraa in templum; aurum
domum regiam; in quo (oppido) tritici modiuni
milia CCC comportate fnerant.
compös, ötis, adj. [com-potis] 1) einer Sache
Döllig mächtig mentis, sui; corpore atque
animo vix prae gaudio; neque animo neque
lingua Batis; vix sum c. an mi; vix, non sati»
mentis suae, ne mentis quidem faft befinnung*
lo*, betäubt. 2) einet Sad)e teilhaftig, im
Sefig non etw., ber et» genie&t, befigt quos
ego ope men ex incertis certos compotesquc
consili dimitto Enn. b. Cic. de or. 1 $ 1B9 ;
scientiae, rationis et consilii, patriae; qui me
huius urbis c. foeerunt; praodä ingenti Idv. 3,
70, 13. ipierB. c. cnlpae u bgl. (Borft. u. fpöt)
f^ulbig an et».; voti ber feinen iäunfd) crfüflt
fiegt, Idv.; ’sententia voti ber Sluöbrud jufrie
bener Stimmung.
compösTt*, ndt>. [compositus] 1) Wohl berechnet,
corbnet c. et apte, prudenter et c. et ornate
icere; bene et c. C. Caesar de vite et morte
disseruit; c. atque magnitice casum rei pnblicae
miserati annt. 2) rubifl, gclaffen (Tac.) com-
positius cuncta ngere.
compöBTtlo, önis, f. [compouo] 1) gufammen»
fegung unguentorum, membrorum; iuris pon-
tificalis glbfaffung. 2) ®intid)tung, Änorb
nung magistratunm; disciplinac eine* Sofie m* ;
in*bef. verbomm, im fjibfl- auch bloß c., b. einer
rbgtbmifcben Serbinbung u. SInorbnung ber 30 orte.
Veriobeitbau, SBortfügung, Sagftellung;
((SuittC.) aliquos compositionis (eine* SBortgc
füge*) pedes. 3) Beilegung eine* Streite*,
Vergleich, 9lu*föbnung servare cives per c.;
agere de c. 4) ba* gufommenftellcn ber ©la»
biatoren jum Stampf. — compdsltor, öris, m.
f compouo | 3lnorbner, Verfertiger anni ; in-
ventor aat c. aut actor; ’oporum — compo-
»Ttns adj. m. comp. u. sup. [jxtrtic. D. componol
1) jufammengefegt (oratio) non continua, sed
compotatio
c. (Stüitwrfi est Quint. 10, 7, 14. 2) j u f a m =
mcageflellt, uxor facilis et cum artibus ma-
riti, liaulatione filii bene c. (übercinftimmcnb)
Tac. ami. 6, 1; bal). georbnet, tool)! geftcllt,
rj o t) I eingerichtet, geiegclt verba, oratio,
diw-endi genas; i^umb) genus o. bet mittleren
Sebegatntng; orator gemeffen i®gf. iueonditus);
res publica, feivitaa ; magis c. atque ordinatae
stationes; aubst. n. jrf., bet georbnete ßuftanb
(ei Staates Sali.; auch gelüftet, gejdjult,
geeignet nemo paratior, vigilantior, composi-
tior ad iudicium venisae videtur; fin arrogon-
tiam, fad maestitiam; fvates in adulationem
alei beteefinenb auf tc. ; fomnia ad yolnptatem
imperitae multitndinis. 8) ftu^ig, gelaffen,
»etas bai gefegte (männliche) Älter,
eaapütitlo, önis, {. [com-potol Jtinfge»
iellf^aft.
csmpitlo, 4. [compos] (oorfl u. fpät) teilhaft
matten alqm alqa re ob. alcia rei; pass, einer
Sache teilhaftig merben, ettu erlangen locis.
- eom-potor, öris, m. u. (Ter.) -trii, leis, f.
Ochgcnofi, SOUttrinter, ÄRittrinterin.
•aapransor, öris, m. [com-pramleoj SR it jd)mau»
fei, Jifchgenojfe Cie.
fumpreeätio, önis, f. fcomprecor] ba« Änfl elfen
einer ®ottl)eit. — com-precor, dtp. 1. (Oorfl. u.
ii4t.) eine (BoUheit anflehen, flehen, beten
«leos, fidem caelestium; loci; abfol.
renprebendo (biSm. in $rofa u. oft bef 2)id)t.
eoaprendo), 8. l) juf ammenfaffen, gufam»
menhalten, »fügen, ob. anfaffen, ergreifen,
faffen naves malis antenuisque de nave in
narem traiectia ac validia funibua; alqd mani-
ba»; c. utrumque (faffen an ber n b) et
orant ne etc.; inSbef. a) D. ftcuer ergreifen, in
Vranb fegen fignis robora; *aridis compren-
ditar ignibua agger; fceleriter opera flurnmä
comprehensa; auch ohne »jujag, wenn 0. ffeuer
(« Siebe ift comprehensa aedificia; auch ü.
ienetfangenben (Begcnftänben fangen casae
celeriter ignem; flamma ab utroque comprensa
Cats.; o. Jctantgrit comprebensus morbo toto
corpore Just.\ *o. 3Ronbe, aüra ®ünfte — fich
wrbunleln- b) feftnehmen hoatem; duces com-
prehensoa lenere; in fuga multi comprehensi
•not; equos toegnebmen; colles befegen ; epistulaa
anffongen. c) ein Verbrechen entbeefen (nur
(iihL, ben Verbrecher ertappen; Dgl. depre-
bendo) adulterium nefandum, audaciam, rem
uuiicio alcia. 2) tp. a) liebenb umfaffen,
ffh Derbinben alqm humanitate, multos ami-
citiä, Omnibus officiis totam praefecturam. 6)
«u ben Sinnen auffaffen, toahrnehmen alqd
sensu, sensibus. c) mit bem ®eifte umfaf»
fen — begreifen, oerfiehen, roiffen, fich
erinnern alqd scientiä, cogitatione, auimo,
mente, memoria; auch abfol. quod comprehendi
et perapici potest. d) in ber Siebe ob. Schrift
tajammenfaffen, barftellen eandem rem
plaribua verbis; alqd brevi ob. breviter; huius
»odi res comprehendi (DoOftänbig oufgejählt
merben) non possunt; *alqu numero, Mictis. e)
fi<h aueignen, annehmen proxima virtutibus
rioa Quint. 10, 2, 16. $ao. A) comprehensT-
Mlls, e, adj. begreiflich, fa&lid) Cic. £)
eoBprfbenslu, önis, f. 1) baS (Ergreifen, Än»
faffen mit ben §änben, sontium Änetierung.
*1 *P- a) S. ber Siebe, $u(ammenfaj jung, Vcr»
pilniArn, ©OjuliDöttett). 6. Äug.
— conatus. 161
tnüpfung consequentium rcrum cum primis
coniunctio et c.; bah- Stil, ÄuSbrucf universa
c. et species orationis; 'ficriobe, Sag ver-
borurn; auch bl. c., ut c. uumerose cadat. b)
baS Vegteifen, ber Vegriff perceptio et c.
tollitur; nihil impedit nostram hanc c. summi
boni; cogitationes comprehenaionesque rerum.
comprendo f. comprebendo.
comp resse, adv. m. comp, (feit.) [comprimoj ge =
beäugt, furj compressius loqui Cie.
compresslo, önis, f [comprimoj baS 3ufam»
menbrüden, bao. a) Umarmung Plaut, b) tp.
gebrängte Jfürje in ber fRebe Cic. — ooni-
pressu, abl. m. [comprimo] burd) Umfchließen.
comprimo, pressi, pressom, 3. [com u. premoj
1) jufammenbrüden, »preffen digitos; ordi-
nea bichtcr machen ; »versus ordinibus bicht fegtet
ben; *ora, ’labra fchliefjen; [prichto. compresaia,
quo aiunt, manibua sedere bie §änbe in ben
Schojj legen. $ierD. c. alqam — (chänben. 2) ju =
rüdqalten, anhalten, bimpfen, eigtl. u. bilbl.
animam, manum, »greasum, aeditionea, furores
alcia, flacrimas, finhdeli tatein ; b c [ d) lo i ch t i g e n ,
beruhigen tumultum, conscientiam, quam (mul-
titudinem) ferociter minitantem Liv.; inSbef.
ben Ängriff auShdUtn, hostes ber ffeinbe;
(Dortl.) se, vix comprimor quin; frumentum
nicht herauSgcben; unterbrüden, oerhetm^
liehen, Derfchweigen delicta, famam alcia rei,
ob annonam compresaam.
compröbätio, önis, f. [comprobo] Änerfen =
nung Cic. — comprübätor, öris, m. [comprobo]
Änerlenner Cic. — com-pröbo, 1. 1) bitli«
gen, einer Sache feinen Veifafl fchenfen
alqd factum. 2) als mäht, richtig barthun.
beroeifen, beftätigen alqd, fortuna hominis
Consilium.
comprömissum, i, ti. [compromitto] gegenfei»
tige fibereinfunft, Kompromiß,
coui-pröinitto, 3. jur 1. 1., fich aeg enf eitta bei
tfeftfegung einet gemiffen ©elbbuge Derfprechen,
bie Sntfcheibmig einer SHcehtSfheitigteit auf ben
Spruch eines arbiter anlommen ju laffen.
Couipsa, ae, f. Stabt ber $uptner in Samnium.
35ao. -uiiiis, attj. Don, au« ftompja.
comptus, adj. [jmriie. D. como] fauber oratio,
•f orator, f Isocratos in diverso genere dicendi
nitidus et c., f facundia, fcomptior sermo.
Compulteria, ae, f. Stdbtchen ber Samniter.
com-pungo, puuxi, punctum, 3. etm. ftcdien,
überall hinflechen, compunctua notia Threl-
ciia gebranbmarlt ; in bilbl. SBenbung, ipsi ae
auia acuminibus fd)neiben fich mit ihren Spig=
finbigleiten felbft inS fjletjd).
coiu-puto, l. jufammen-, berechnen, über»
fd) lagen, rationem digitia Plaut.; fmunera
fortunae; abfol.
('ömum, i, n. Stabt in Cbmtatien, j. Sumo; u
(fäfar totonifiert , bah. Novumcomum genannt.
XaD. •ensis, adj.; subst. >611808, ium, m.
»cönämöu, Inia, n. [conor] Änftrengung, S3e»
müf)ung, poaitä sumpto c. (Schwung) ab hasta.
— cöuitum, i, n. [pcirtic. D. conor] Unterneh2
men, SBagniS; häufiger pl. — cönätus, us, m.
[conor] 1) Verfuch, Unternehmen reaistendi;
audtuc c. traiciendaruin Alpium; conatus exer-
citua comparandi; conatus adversariorum in-
fringere; foccurrere conatibua alcis; repreasi
nefarioa tuoa c.; omnem sui tribnnatus c,
11
162
concaco — conoertatio.
(ffraft) in meam perniciem parare atque medi-
tari; hoc. c. desistere; frustra capcro conatus
Jav.; {Qu int) conatum longius petere bei bem
Bcrfudjc (gu fpringen) weitet auiholeu. 2) Be»
müljung, Sin fiicngung magno iam c. magnas
nugas dixerit Ter.-, magno c. agere; tumultus
haud magno c. oppressus est; auih trieb,
$rang beluae habent conatum ad paatus ca-
piendoa Cic. ; c. iracuudiae suae morte aedatit
de. Brut. §. 42.
con-cico, 1. befchmupen regiam Phaedr.
con-caedes, ium, f. (pl.) 8 erbau Tac.
con-oalöfäcio, 8. erwärmen, brachium; quam
(individuorum corporum coneursionem) Demo-
critus concalofactam et spirabilem (au« Jeuer»
u Puftteilen befteljenb) eaao vult; (Hep.) quem-
admodum «tan- mmentum concalfieri (ft. con-
calefieri) oxercerique posset.
con-cileo , 2. warm fein Plaut, Stob.
concilesco, cilui, — 2. jid) erwärmen, fid)
(reiben Corpora nostra ardore animi; tp. (Ter.)
bor Siebe erglühen.
con-callesco, callui, — 3. (feit ) rigtl. harte §aut»
jdjwiclen betommen, bat), tp. 1) ftumpf u. gc=
fäpltob werben locus ille animi nostri etc.
2) gewiegt, gefreit werben callidos (ap-
pello), quorum tamquam manus opere, sic ani-
mus c.
tconr&moritus [partic. b. conoamero] über
wölbt locus.
ConcXaus, i, m. ein äJlann au« bem Solle ber
Concani tn Spanien collect. Hör.
comcastigo, 1. fiat! gültigen, abfirafen
alqm Plaut.
con-cXvo, l. (poet. u. fpfit) fjöf)lcn, (rumm ob.
bobl machen. — con-cXvus, adj. ring« ob.
tunb Ifotjt, gewölbt, getrümmt manu», alti-
tudines speluncarum; *aqua aufwaQcnb.
ron-eödo, etc.’ 8. I) tntru ns. i) o. einer Stelle
irgenbwo^in fortgeben, geben, fid) entfernen
ab eorum oculis aliquo; *ab superis oria -=
fltrbcn; (Plaut.) a foribua, m. bl. abl. oculis
tuis; 'dies caelo; ex aedibus Plaut , Ter.; ex
praetorio in tabernaculum ; in hiberna ; *in hanc
turbam unterer Sd)ar beitreten; Argos habita-
tum; tmper. *ipsae rureus concedite (fahret ba=
bin, lebt wobt) sileae; inöbef. o) einem anbent
SlaS madjenb b. einem Orte Weggehen, einen
Ort räumen, abtreten totd Italiä; alcui agro;
c. vitA u. bl. c. au* ic. jdjeiben Tac.; prägn.,
oergcljen, berjd)Winben tumor omnis et irae
deum. b) in etw. geraten, fommen, gu etw.
übergeben in paucorum potentium ins atque
dicionem; in deditionom fid) übergeben, in sen-
tentiam alcis einer ®nfid)t beitreten. c) bet Über-
macht ob. überf). ber Überlegenheit weichen, ba*
gelb räumen, au* bem ©ege gehen volu-
ptas dignitati ; natura« Sali., fato Tac. — fterben.
d) an Sang, %nfel)en nadjftehen, ben Sorrang
gugeftehen alcui, alcui de alqa re (de rictoria
übertaffrn); concedentibus Omnibus qui etc.;
(Ter.) paulum de iure suo; aetati; *yeris bie
«h« geben, e) bem SSiDcn fmb*. weiten, (ich
in jmb. ob. eine Sache fügen, jmbm. nach»
geben, willfahren, gehorchen alcui, alcis
postulationi ; concedente (Vercingetorige) et
precibu» (abl. infolge JC.) ipsorum et misericor-
di& rulgi Caes. b. O. 7, 15, 6; beipflichten alcui
Ter. f) au* SRachfidji weiten, nachfichtig
fein, oetgeben, oergeihen, gu gute holten
alcui, temere dicto, (Hör.) uni ex ritiis, cui
(Philoctetae) concedendum est gementi.
11) tränt. 1) jmbm. eine Sofalität abtreten, ein»
räumen, überlaf jen agros alcui, partem yici
Qallis; oppidum militibus ad diripiendum Caet.
b. c. 3, 80; Siciliam. 2) jmbm. etw. geftatten,
gewähren, gugeftehen, einräumen amicis
quidquid yelint; alcui libertatem, impunitatem,
-fincolumitatem; fyitam jehenfen; *ludum pueris
C'men; id tempus quieti aut luxuria« Sali ;
e consortem nati sepulcro mir ic. ba« (Stab
betgönnen; *Calydona in iras Dianae hingeben
bem ic.; m. ut, ne; m. inf. ingemiscere yiro
nonnunquam concessum est ; loqui non conce-
ditur; si non conceditur uti (fortunA) Hör.
*Camarina fatis nunquam concessa moveri bem
c« o. Schitffal nie betgönnt war k.; *mediocri-
bus esse poötis non c. columnae Hör. a. p. 372;
*m. bt. conj. 3) eine Behauptung notgebrungen
einräumen, gugeftehen alqd; m. acc. c. inf.;
prägn. auch m ut, Stoicia conceditis ut yirtus
sola yitam efficiat beatam — ut statuatur
yirtutem solam y. efficere b.; im' patt, and)
prtfönl. haec ubi concedentur esse facta Cic. p.
Oaec. §. 44. 4) — condono a) etw. um jmb«.
ffliDcn opfern, aufgeben, bon etw. abftehen
rei publica« dolorom amicitiasque »uas, poti-
tioneip alcui. b ) au« fiiachftcht etw. hingehen
Iaffen, oergeihen Omnibus omnia peccata et
maleficia; multa virtuti; finiurias alcui; auch
jmbm. gu Siebe, gu (gefallen etw. oergeihen,
in iudicando peccata liberum misericonliae
parentum au* SDtitleib gegen le.; alcui alqm
jmbm. gu Piebe freigeben, begnabigen, alqm
senatui, huic sororis filiura et Q. Ciceronem ex
Pompoi castris; (Tac.) alqm precibus alcis auf
jmb«. Bitten.
con-cölöbro , 1. feftlidj begehen, feiern spec-
taculum, funus. Tap. a) lebhaft betreiben
studia per otium Cic. b) in Siebe u. Schrift
Oerbreiten, betannt machen rumorem; rüh-
men, pteifen, berherrlichen yirtutem; farnA
et literis eius diei yictoriam auöpofaunen.
concönttlo, önis, f tif chgefcll jepaf t
concentio, önis, f. fconcino] Harmonie,
coii-centürlo, 1. in Senturien oetfammeln, bah-
fehergh- tp- fcijoelmcifc gufammenhäufen, syco-
phantias ob. metum in corde Plaut.
cancentu«^ ue, m fconcino] 1) Sintlang.
Harmonie, ®efang arium, tubarum ac cor-
nuum, catervae et c. gufantmenfingenbe 6höte,
gange Sängerchöre; yarios c. efficere; *yocls
lyraeque; nec tarn vocis ille quam yirtutis c.
yidetur Tac. 2) tp. Übertinßimmung, ginig -
leit, Harmonie naturae c. atque consensos;
melior actionum quam sonorum; doetrinarum.
oonceptlo, önis, f. [concipio] eigtl. ba* 3nfam=
menfaffen, bah. ]) ISmpfängni«. 2) tlbfaffung
jutiftifcher fjormeln, iudiciorum privatorum
in cibilen fReehtafachen
conceptus, us, w. [concipio] 1) fba* gaffen,
(Ergreifen, eamini 3euer«brunft. 2) ®m =
pfängni«.
concerpo? 8. [con-carpo] 1) gerreifjen epistulas
2) tp. (einmal Carl, in Cic. ep.) jmb. fcfielten,
burihhechtln alqm ferrentissime.
concertAtlo, önis, f. [concerto] ©ortlampf,
©ortftreit, 3)i«put ieiana yerborum; c. cap-
ooncertator — concilium.
163
tab'oque verborum; infinitia concertationumqao
(gcgeajeitige Bolemif) plenis disputationibus.
ronoerUtor, öris, m. [coneerto] 3<t benbuf)! tt
Tue. «an. 14, 89. ®a». conccrUtörius, atfj.
jurn ffiortfampf gehörig genas dicendi Che.
Brut §. 987.
t»s-eerto, ], l) einen SBettlampf eingeben,
lentpf «n. ftreiten, fid} meffen m jmbm ,
proelio Caea.; +de regno. 2) mit Sorten ftrei»
ten, bijputieren cum alqo de *lqa re; qaae,
antequam re» in iudicium venit, aut concertata
debattiert) aut diiudic&ta aut confecta non sunt,
eoseessk», öuis, f. [concedo] bas gugefteben,
turöuraen, bie Bergünftigung; übetb. bei
Straferlaß [pedibus Plaut.
faa-oesso, l. aufböten, nad)Iaffen m. inf 1;
i'oemsas, us, tu | concedo] (nut abl. fing) Er»
Itubni», gugeftdnbnii tuo, deoram.
(«•eh», ae, f. [xoyirj] i) illufcbel. 2) 3n»bcf.
s) $iirput|tbicecfe ft) *Betle. c) SRufdjel»
ihale. d) *®egcnftänbe #. bei Sorrn cinw 3Hu=
iöKljibale, j. ® ba» Iporti beb SBifenu«, beb
inton, ein Sal6enbüd)*cben, Salgfi&cben.
— eouchita, ae, m. jsoyjfrijs) 3Kufibeifamm =
lit Blaut. — conclijllitns, adj. [conchylium]
pirpurfarben peristromata; (Suet.) restis. —
«oorhjlium, ii, n. r*oyjn>l»o»] 1) Scfja fiter,
labet. 2) eine Wrt ^utpurfebnede Ct. 2>a».
bu fßutpurf atbe.
1. tone Ido, cldi, — 3. [com-cado] 1) jufatn =
«m» ob nicbetfalltn, »ftürgen conclave,
repentiui ruinä pars eins turris, caelum omne,
eqaus, (Phaedr.) gravi casu einen ic tbun ; prägn.
tot binftütjen, im Kampfe fallen pugnans,
ip proelio, sub onere, *ante ara» victima; im
Silbe falsum crimen »tatim c. et exstinguitur;
Sinben fi<b legen; *macie jufammenftbium-
bjen; ’auguris Argivi domus binaefunlen, unter:
gegangen ift tc. 2) tp. gänglid) finlen, ge»
SStjt »erben, ade Kraft ob. allen SBert,
«ttenSRut, $alt t>erlieren,gu ©tunbegeben,
unterliegen res publica, religio, senatus auc-
toritas; fides (ftrebit), opes Carthaginis, animus
eniu re, fanimis, mens (Befinnung), uno crimine;
(Tae.) bellum.
*• toaeido, cldi, clsum, 3. [com-caedo] 1) jet»
bauen, jetf (bneiben, burdjgieben naves, Hi-
sse» pedestria concisa aestuanis, *montee scro-
bibus. 3ntbef. a) genauen, butebptügeln
äm virgis. ft) be fcplafen, bab caede, con-
e im Boppelfinne, aud) alb ©labiatorengurttf,
Oc. Verr. 8, §. 165. 8) im Kriege gufammen»,
niebnbauen equites, raagnam partem eorum,
timnes celeriter concisi sunt. 3) tp. a) 6. beit
Stbefäken ic. jerftüdeln sententias. 6) burd)
Bort ob. Xbat ju Boben fdjlagcn, gu ©tunbe
rieten, ocrniibten istic homo articulatim
t* tüiptig pinterS £i<bt führen Plaut., omnem
uctontatem universi ordinis, Timocratem totis
eoluminibus, Antonium decretis vestris, Vati-
niam arbitratu noatro; Bervius allisus est, ce-
teri conciduntur.
too-cleo, elvi, cltum, 2., in Brofa gern. -Io. ivi,
itam, 4. 1) gufammen berbeitommen laffen,
■treiben, »bringen, »führen, fammeln mul-
titadinem ad se, exercitum ex tota insula,
aoxilia, pavor pnblicua matronas ex domo,
carsns hominum totam urbem. 2) in ftarle
Bewegung fegen, aufregen, erfebüttern,
treiben concitus (in fdjneUem £aufe) Mars etc.;
•concita navis; *amnis concitus imbribns; ftela
concita fliegntbe; fequus calcaribus. 3) tp. a)
[mb. in leibenf<baftü<be Stimmung uer-
epen, auftegen, aufretgen plebem coutioni-
>U8, Etruriam in arma, per legatos homines
ad arma, ’immani concitus irä. ft) eine fieiben»
ftbaft, Xbätigleit ob. einen 3“ponb gut Srfdjei»
nung bringen, erregen, ergeugen, oeran»
laffen illam importnnam tempestätem Plaut.-,
turbas, inter eos iram haue Ter.; seditionem,
bellum, simultates, varios motus auimorum,
tantum constemationis invidiaeque Tae.
concTUibölnm,i, n. [concilio] Berfammtungft»
plag, SRarltplag, Q4eri(bt4ort Liv.-, per c.
et coetus Tae.; c. daumi u. bl. c. (belegenbeitö-
ort gu Spiel, Xrunl u. allerlei £ieberlid|leit Plaut.
concIlUtlo, önis, f. [concilio] 1) Serbinbung,
Bereinigung communis totius generis homi-
num c. et consociatio; quasi civili c. et socie-
tate coniuncti. 2) Bereinigung in ber (Sefmnung,
bab Öiewinnen ber Qiemüter für ftdi ob. etw.
anbereb conciliationis causä ; hoc valet ad e.
§icrt>. a) Befrtunbung mit etw., (Geneigtheit
gu etw. prima est hominis c. ad ea quac sunt
secundum naturam; concr., pl , in primis na-
tura« c. — rebus conciliatis Oie. fin. 3, §. 22.
ft) Empfehlung naturae. c) bie Erwerbung,
Erwirtung gratiae Oic.]>. Olu. §. 84. — con-
eTIlätor, öris, m [concilio] Stiftet, Ber»
mittler nnptiarum, proditionis. — conclIU-
trlcüla, ae, f. [dem. 0. conciliatrixl Bermitt»
lerin, blanda gürfpretberin ('ic. p. Sest. §. 21.—
concllifttrlx^ leis, f. [conciliator] 1) Urheberin,
Bermittlerm, Stiftcrin vis orationis c. so-
cietatis humanae; opinio virtutis c. amicitiae.
2) Un t er bönb lerin bei einer Ehe ob. einer Hieb»
febaft, Kupplerin, (Ge(egenbeitöma<berin.
concTliitus, adv. m. comp. u. sup. [partie. 0. con-
cilio] 1) beliebt, alem bei jmbm. 2) gu etw.
geneigt iudex ad rem nccipiendam fiat con-
ciliatior. — concilio, 1. [concieo] 1) gufammen»
bringen 1) bet Steigung, ©cfinnung nach, be»
freunben, geneigt machen, günftig ftim
men, gewinnen nos singillatim Cmgetorigi;
eam civitatem Arvemis, reliquas civitates Cae-
sari, nos inter nos, rnagnis iacturis sibi quis-
que eorum animos, animos hominum; *anem»
pfeblen, annehmlich machen *dictis artes
suas tyranni; -fsummo studio ab eo conciliato«
(sc. esse) sibi. §terö. Sinn n. ©emüt auf
etw. hinleiten, b*nweifen quas (res) prima«
homini natura c. 2) burd; Bereinigung ftiften,
juftanbe bringen nuptias, pacem, amicitiom,
regnum alcui, pacem inter cives, amicitiam
alcui cum alejo, sibi voluntatem alcis, otium,
servitutem, sibi amorem ab Omnibus, ^itebef.
»erjehaffen, ^erf c^af f en, erwitlen alcui
alc^a, pecunias, fortunam; tfiuflich an fid)
bringen, laufen alcui servum, de me nugas
Plaut ; alcui mulierem um ic. werben, ein
SRäbdjeu Btrluppcln Com.; ffiliam suam alcui.
concilium, ii, n. [concio — concieo] Berei-
nigung, 1) "Berbinbung* », Bereinigung» =
mittel hoc c. mihi tecum manebit. 2) )ju
fammentnnft, foioohl abstr. •= ba» 8nf“m»
menfommen (quod Canienarum ibi c. cum
coniuge sua Kgeria essent); al» concr — Bet«
fammlung, Schar, Berein, ffrei« pastorum,
11*
164
concinue — eoncito.
ileorum, caelestium; roetun conciliumque pio-
rum; *horrendum (B. ben (£t)f(open); divinum
animorum; im eng«» Sinnt als ttrtjnijdjtt 2tuS
brucf , eine jur Beratung einberuftne Berfamm*
luiig, bef. in Staatsangelegenheiten , teils her
Borne!) men, eines BuSfchuffeS, auch La nb tag
principum, Gallorum, Gail in« , commnne Bel-
garuin, utriusque gontia, teils bei ben SRöment
eines 2 eiles bcS BolleS ohne Leitung eines ®la-
gifttats (nicht *ur Äbftimmuugl voeare ad c. po-
pulum ; oom ilia populi ffuriatfomitien IAv.
1, 36, Gj plebia ■=■ Xributlomitien Liv. 2, 60, 4.
3, 1», 9. 71, 3; (feit.) — comitia centuriata LAv.
6, 20, 11; in publico nllo c. Liv. 8, 29, 2.
conelnne, adj. [concinnus] lunftgerecht, jter*
lieh, gefällig vestitus Flaut., dicere, rogare.
eoneiniiitas, ätia, f. [concinnua] f unftge rechte,
abgerunbete Serbtnbung ber ffiörter u. ®e*
banfen, tünjilerifehc gönn, Ännflform vor-
borara, sententiarum. — coiiciiinltmlo, inis,
f. [concinnuB] 9iebefd)mucf Cic. dt me. 1 §. 26.
concinno, 1. [concinnus] 1) gehörig jureiht
legen »truicea patinarias, aroam Plaut.-, paJ-
lam auSbeffmt Plaut.; munuaculum alcui Trc-
bon. in Cic. ep. 2) jmb. jU etm. machen, ctlo.
bewirten alqm inaanum verbia auis, lacriinan-
tem c. tu tuam uxorem, auia ae levem Plaut.;
quantum mali Phaedr. — concinnus, adj. m.
comp, a) eigtl. hinjtgercchtsufammengefilgbhübfch,
i er lieh, elegant tectorium, *Snmoa, helluo.
) o. ber Siebe u. bem ©ebnet toohlgeorbnet,
abgerunbet, ^ierlieh, harntonifd). gefällig
oratio, aententiae; reditus ad rem aptua et c.,
•veraua, ’aormo utrüquo linguä fünfilid) Bet*
fchmoljen; c. et elegans; c. in brevitate rospon-
dendi. c) gefällig, juthunlich nt tibi maxime
concinnum eat Plaut.; amicia Har.
concTno, clnui, centum, 3. [com u. cano] 1) in-
trans. jugteich, hatmonifth tönen, u. ®lc n*
fehen t tragoedo pronuntianti mit ber Rlöte be-
gleiten; o. mehreren BloSinfhumentcn, jufam*
men ertönen, *erfcf)allen tubae, Bigna; [Tac.)
comua; tp. ftberciiiftimmen, harmonieren
cum re, mter ae. 11) trans. anftimmen, er*
tönen laffen haec cum concinuntur. §icrB.
o) ’preifen, befingen Caeaarem, laetoa dies,
laudea alcui. 6) *o. SBeiSfageoogel , metSfagenb
fingen, prophejeien funestum omen.
concio, conclonabnudug etc. f. contio etc.
concTpTlo, 1. [ frequent, u. concipio] mit aller
SRacht ergretfen, faffen Plaut.
concipio, cepi, ceptum, 8. [com u. capio] jn*
fommennehmen , ganj faffen, bah- 1) auffaffen,
in fich aufnehnten, auffangen, fangen terra
aemina; *lris aquaa, *terra lacrimaa, *bucina
aPra; fvela magnam vim venti; *occultaa virea
et pabula terrae pinguia einfaugen; fmedica-
mentum concipitur venia; ignem, Hammam ; *o.
Äall, luenn er gelöst wirb, ignem (ich ethipen ;
*0. tfeuer ber Siebe quem mens mea c.
ignem? validos Aeetias ignea, im Xeutfchen: eä
erfa&t bie ©. mächtige ©litt. 2) b. SBeibe, em=
pfangen — fdjmanger werben, abfol.; alqm
ox, *do alqo; f conceptum eaae marem bah fie
mit einem Sohne fd) mutiger fei; bilbl. f-(amnia)
rursu« volut er alio fonte c;onceptna editur;
taubst, conceptum, i, n. Leibesfrucht; im
Bilbe hoc quod conceptum re« publica pericu-
ium parturit mit ber ber Staat glrichfam febwanget
geht. 3) tp. 1) etm. in bie ©mpfmbnng, in baS
Beroufjtfein, bie ^h<^ntaf*e, bie ©rtenntnis auf*
nehmen, bah- empfinben, fühlen, fich etto.
oorftellen, an etm. benten, etm. in ©ebanlen
haben, ahnen haec tanta bona oculia Plaut.;
cupiditatem anribua; alqd mente, animo; omnia
quae erat conceptae mentia intentio »ahrjcheinl.
bie Jlufmerffamleit auf bie in bie Seele auf ge*
nontmenen ©ebanlen Quint. 10, 3, 20; bene con-
cepti (tief, lebhaft aufgefa&te) affectua Quint.;
oerftehen, begreifen, faffen ta*qd; fquan-
tum ex vultu concipi poterat. b) etm. wie einen
Seine in fi4 aufnehmen, he0/n, nähren,
einer Sache ©aum geben, ctw. fich J« ©chnl--
ben tommen laffen, begehen, oft mit abl.
animo ob. pectore, odium in alqm, amorem,
inimicitiae ex praetura conceptae; spem, *cnrara
ducia tragen, fmetum ex hoste belommen Bor k.,
•Furiaa, ‘furorea, firam ; *motua c. (ergreifen)
pectora; alqd ape IAv. ; *mente aethera trachten
nach *C. , nuuum aut acelua, tlagitium cum alqo,
acelua in «e, inexpiabilea frauaes; m. inf. ben
Sntfchluh faffen ju Tat.; bah att(h c) etw.
fich jnjteben, belommen maculam ex paterao
sanguine {ich burch einen Batermorb beflecfen;
dedecua, *virea, pass dolor a ae ipao coneeptus
entftanben; iam aliquot per annos concepta huic
ordini turpitudo atque infamia angetpane, an*
baftenbe. d) in Sorten jufammenfaffen, in be=
ftinemten JluSbrücfcn abfaffen, bie Formel ju
etw. a u f f c p e n vadimonium; iusiurandum, verba
sc. iuriamrandi ; conceptis verbis iurarc, peierare
einen förmlichen, feierlichen ®ib, SKcineib fchmören ;
aicut verbia concipitur more noatro Wie eS in
ber bei unS üblichen gormel h«6t; bap- etw.
feierlich u. in beftimmter Sorm aus* ob.
nacbfpTechen *foedu«, frota, *precca, iurisin-
randi verba Tac., ob. anlünbigen, anfagen
Latinaa (feriaa) sacrumque in monte Albano
rite Liv. ; auspicia IAv.
conciaio, önis, f. [2. concldo] 3<tflActelung
ber Säpe Cic. pari. or. §. 19. — conciaua, a4j.
partic. B. 2. concldoj abgebrochen, lurj ge*
agt sententia, diaputationea ; auch B. ©ebner
elbfl.
tcondtätS, adv. m. comp, [concitatua] paftig,
peftig dicere. — conciutlo, öni«, f. [concitoj
1) rajehe Bewegung remorum. 2) Aufregung,
aufrübrerifdie Bewegung, Xumult, ©uf*
lauf plebei contra patres; orebrae ex concurau
mnltitudinis c. frnbant. 3) Aufregung beS
©emüteS, Leibenfchaftlitpleit animi, mentia,
animorum-, f»- ©ebner, baS f^euer tanta in
co c. eat.
concttitor, öris, m fconcito] a) 91 ui wiegier
tabernariorum , f muititudinis. 6) 91 II fl l f t e r
seditionia; turbae ac tumultua IAv. ; facerri-
mus belli.
COncTUtna, adj. m. comp. u. sup. [ partic . B.
concito] in rafche Bewegung gefept, ju fehnenem
Laufe angettieben, befchleunigt, paftig, eilenb
equo concitato vehi in alqm im ©alopp, equo«
concitatiasimos immittere; converaio caeli con-
citatior; ftp. aufgeregt, hcflfs wagi« c. in-
genii via.
concito, 1. [frequent. B. concieo] 1) rafep u.
peftig bewegen, treiben, jagen navea, na-
vem remis; equnm anfporneit, equos adveraos
gegeueinauber anfprengen; magno euren conci-
concitor — concresco.
165
tati im Sturm lauf; facrius concitato spiritu;
anoenta in ad versos inontes; fbeluam in fu-
gam; f turmaa in alqm; ec in hostern firf) auf
beit ffnnb ftürjen , *se alis in alqm fiep fdjtoin:
gen ; tolum ex msidiis abfdjncflen ; quo (procureu)
plnriinnm roncitantur tela werben in Sdpoung
gefept, Liv.\ ’eversas aqua« aufregen (0. SBinb).
*) ‘P- o) herbeitufeu, aufbicten, anregen,
antreiben, inSbef. aufreijen, aufwiegeln
froloniaa ad audendum alqd; fad quaeren-
dum; concitari alcia cohortatione ad stndium
cognoseendae percipiendaeque virtuti«; eerri-
tia, opifices; maiorem multitudinem armato-
runi; omnem Gallium ad «unm auxilium; mul-
titudinem ad arma jutn 9htt, 8orn, jur SBut
entflammen, omni motu animi concitan; animi
qoodam impetu concitatue; a corpore abstrac-
to« animus divino instinctu concitatur; hi«
inter ee vocibus concitati (D. Solbalen); ininrii«
contumeliieque concitatue aufgebracht; irii, fdo-
lore, fanimum in iram. b) Suftdlibc ob. eine
leibeufdiaftliehc Stimmung ob. Zbätigteit erregen,
erzeugen, Detanlaffen tcoleritatem, risum,
tmnultum, diBCordiam, magnum bellum, pugna
»trox concitatur entfpinnt ftch, invidiam, odium,
misericordiam , magnam exspectationem sui.
tuneUor, öris, m. [concieo] ■= concitatur a)
rulgi Liv.\ *= concitator 6) belli Liv., Tac.
roncinncöla f. contiuncula.
roieUmitio, öni«, f. [conclamo] allgemeiner,
lauter 3UIUf totius exercitus.
ron-elamito, 1. laut tufen Plaut. — con-clnmo,
1. I) gemcinfcbaftlicb rufen, o. mehreren,
itbwp auch »• lauten Stufen eines einzelnen,
oiuni« multitudo erhebt laute SkifaHSrufe ; gaudio
exercitu«; vir paterque erhebt ein ßlagegefchrei ;
viitoriam ®ictoria rufen; ‘laetum paeana laut
anftimmen; id unter ©efeprei genehmigen; als
milit. t. t. ud arma; vasa eigtl. baS 8ufantmen=
baden ber ©erätfehaften auSrufen, ben ®ejcpl jum
tlujbnub geben; quod ibi primuni conclamatum
[anfqerufen worben) ad libcrtatoin sit; abfol.
quod conclamatum esset in Cae«aris castris;
■ onclamari iussit; inSbef. c. alqm jmb. als tot
bellagen, bejammern «uos; conclamatum est
e* ift ootbei Ter. 2) ‘mehrere $ufammenru=
fen eocios, agrestes.
roBfliTe, is, n. fcom-clavis] jebeS oerfcplicgbarc
Öcmach, halb Speifc=, halb Schlafzimmer (Dgl.
cubiculum).
tonclüdo, üsi, üsum, 3. [com u. claudo] 1) Bcr =
fcplicgen, einfcpliegen, einfperren be»tia«,
bominum multitudinem; aqua concluaa; (Ter.)
nt ab illa excludar, huc concludar bamit ich an
bet 6 he mit jener terhinbert u. jur ®pc mit bie=
in gezwungen werbe; marc conclusum Sinnen=
meer; ’locus concluBU» gefchtoffener Siaum; *locum
»ulco. 2) tp. a) in einen engen Staunt }ufam =
mtttfaffen, einfcpliegen ius civile in parvmn
quendam et anguatum locum; uno volumine
ritam excellentium virorum complurium; omnia
iudicia in hanc unam formulam; quae Bunt
concluaa nunc artibus fpftcmatifcp in ®in8 ju
fammengefagt ; conclusa oratio, b) abfcpliegen,
tum «bfcplug bringen epistulam; crimen
decumarum (in ber Siebe); inSbef. rljet. t. t. D.
Schlug ob. (Epilog bet Siebe, abfol. ut conclu-
damns atque ita peroremus; auch periobifch ab-
runben, ber Siebe rphthmifepen Sali u. Siunbung
geben «ententia»; oratio, circumscriptio ron-
clusa ; (Quint.) ille (Demosthenes) c. astrictius,
bic (Cicero) latiua bie ®eriobcn jenes finb (nap-
pet IC. ; (Hör.) vorsum ; concludam Lat ine ut
einen lat. ®erS bringen Cic. fin. 2 §. 104). c)
Ppilof. t. t. jcpliegen, einen Sd)Iug machen,
beweifen rationem hoc modo; ex rebua con-
cessis quod velis; m. acc. c. inf., argumentum
ratione, argumenta sententiae; perorationem ;
ratiuncula«; quattuor sunt capita quae conclu-
dant nihil esse etc. welche ju bem Schluffe
führen foHen ic- ; abfol. Zar. ri) conclüsc, adv.
abgeruubet, mit rphtpinifthcm galt diccre
Cic. or. §. 177. B) conclüsio, önis, f. 1) feinb-
liehe Sinfcpliegung, Spcrte, ®Iodabc. 2)
Schlug, Snbe muneris tui; inSbef. Schlug
einer Siebe c. orationis et quasi peroratio. 8)
®(ljlug, Sdjlugfolge, Schlugfap, auch c.
rationiB. 4) rphthmifepe Sttorbnung, baS
rhhthmifeh Slbgerunbcte mit u. ohne ver-
borum, sententiarum ; (Quint. 10, 2, 17) prae-
cisi« c. (Siaehfäffc, in benen bic fkriobe fiep ab=
fchliegt) ob«cun. Zar. dem. concläsluneftla,
ае, f. ein elcubet Schlug,
concoenatio f. concenatio.
con-cölor, öns, adj. gleichfarbig *sus; m. dal.
populus festo ipse suo.
con-cöniYUtus, adj begleitet Plaut.
con-cöquo, 8. 1) gehörig lochen, jerfocheit,
bah. Derbaucu cibum, conchas; cibus facilli-
mus ad concoquendum. 2) tp. a) gutwillig
ertragen, bulbett odia alcis, alqm aenatorem.
b) reifli^ überlegen, ausbrüten tibi diu
dcliberandum et concoquendum eBt, utrum etc. ;
illic ante omnia clandestina coneilia con-
cocta sunt.
concordia, a«, f. [concors] 1) 6in t raept,
Siuigteit, Übereinftimmung concordiü res
parrae crescunt; equestris unter ben {Rittern;
omnium ordinum; confirmarc c. cum alqo;
rodirc in concordiam ; temporantia animos quasi
с. quadam placat et lernt; *et cum Pirithoo,
felix c. , Thesen« ein fierj u. eine Seele. 2) als
norn.pr. bie ©öttin ber Sintracgt. — con-
cordfter, adv. m. comp. u. mp. [concors] ein*
trächtig concordius bellum gerere; concordis-
Bimo vivere cum alqo.
concordo, l. [concors] einig fein, harmonie:
ren, übereinftitpmen animi iudicia opinio-
nesque; senno cum vita; (Ter) cum alqo; ‘car-
mina nervis ftimmen mit tc.; abfol. D- fßerf. Just.
— concors, dis, adj. m. comp. u. mp. [com u.
cor] einig, einträchtig, ttbereinftimmenb,
hatmonicteilb civitatis status, regnum, ami-
• citia et caritas, animi fratres concordissirai; *c.
sono einftimmig; *frena iugo c. ferre.
con-credo, (Plaut, -duo, dui) 3. anbertraucn,
übergeben alcui alqcl; (Hör.) nugas alcui
traulich fagen.
con-crämo, 1. Dblltg (ju Slfcge) Derbrennen
eos vivog igne; tecta, domos, naves.
con-crSpo, 1. 1) intrans. ftart tönen, brägnen
arma (inbem fie aneinnttber gefcglapen werben);
armis (litten; gladiis ad scuta; digitis f cgrial^en.
ein Schnippchen fcglagen; (Com.) fores, ostium
(narren. 2) trans. ertönen machen, taffen
aera Op. fast. 6, 441.
con-crcsco, 3. [sync. itif. perf. *concres«e] 1)
eigtl. jufammen waep fen, bap. fich Derb ich ten.
166
concriminor — condemnator.
gerinnen, ftftamn aqna niye pruinßque;
*mare glacie; »imbres gelidis ventis; »sanguis
frigore; *ora rigido roetro; ‘concreti sanguine
crines jufammenflebenbe; aucf> *Tit^ nerbunteln,
»Jidj jufammenjiehen. 2) bnt <t) Berbiditnng
(id) buben, entfielen »fnngi; concretum esse
ex alqa re jufammcngefejt (ein, befielen; tp. »con-
creta labes anltebenbc, »multa conereta >oai an»
roud)!, b. t. ®ebrcd)fTi. Bab. oiconcrötlo, önis,
f. B c r b i d) t u n g corporum, individuonim ; mor-
talis bai TOnteticttf, btc materielle Beftffaffcnheit,
wie bei petblithcn ©efett. 6) concretus, adj. m.
comp. berbidjtet, bid)t, geronnen aSr, cne-
lum, durata et alte c. glucies Liv., concreto
gclu; »flac; »dolor t^ränenlofer.
con-crimtnor, dtp. 1. tieftige Stage führen,
(tagen alqm adyersns alqm Plaut.
coucäblna, ae, f. [concubo] ff ontubine, fBnh»
terin. — coneübln&tns, us, m. [concubo] Ron»
fubinat; fmiptarum mijücfjtiger Umgang mit ic.
— »fconcfibinus, i, m. [concubol ein Wann,
bet im ffonlubinate lebt. — concfinftun, us, m.
[concubo] 1) »Rufammentiegen. 2) Begat-
tung. — concübius, adj. [concumbol nur c.
noete jur 3«'* be8 erften, tiefen ©ihlafei; eon-
cubinm noctis Plaut.
conculco, 1. [com u. calco] jufammentreten, tp. a)
unter bie güffe treten, miffljanb ein alqm, mi-
seram Italiam. b)miffad)ten,bera<htfn lauream.
concnmbo, cübui, cübftum, S. [com n. cumbo) 1)
fid) niebetlegen boves Prop. 2) (ontumbieren.
concfipiens, entis [com u. cupio] begierig
regni Enn. b. Oie. dt die. 1 §. 107.
concüplsco, cüplvi ob. cüpii, cüpttum, S. [com
u. cupio] innig, eifrig toünfdjen, begehren,
heftig trauten, jum 3>el feinet fflünfdje
ntadjen, beanfptuihen yillam,pecuniam, opesj
mortem gloriosam.
con-eüro, l. gehörig beforgen alqd Plaut.
con-curro, curri, fett, cücurri, cursum, 3. 1) }U =
fantmentaufen, »eiten, trennen, =flrömen
undique ex agris, ex proximis Castellis eo; ad
curiam, ad spcctaculum, in portum; omnes c.
(bereinigten ihre Angriffe) ad Perdiccam oppri-
mendum; ad me restituendum Romam; milites
ad arma; poputus; {Hör.) foro auf ic.; tp. (fett.)
feint Suftndjt nehmen nullae yires, nullae
sedes, quo concurrant, qui rem publicam defen-
dere velint; ad alqm Just. 2) mit et«. }U =
fammenlaufen, »polen, »treffen literae;
verba aspere; fipsum os fcf)Iicfjt fidj untotHfüt»
tid); »dextera laevoe fliegt jufamnten mitte, (jum
Beifattltatfdten); bah- jngteidj pattfinben,
»eintreten, jufammentreffen quae omnia;
ista casu nonnunquam forte temere; ati t. t.
ber ®cfihäftifpr. nomina bie gegenfeitigen 8ah=
tunaen. 3) aufeinanber rennen, jufammen»
Popen prorae, nares inter se, fconcurrentes
rami; bah- jum Rampf jufammentreffen, auf»
einanbeTfloffen, aneinanber geraten pedes,
utrimque magno clamore, infestis cuspidibus,
signis, rostris (ü. Schiffen); hastati cum basta-
tis ; inter se; frostns inter se; adyersus, in,
fcontra alqm; *m. dat. Teucris, Hectoreo Marti
mit ben Bcufrern, mit ipettor im Kampf; quibus
cum impigre Numidae c. Liv. 24, 15, 7; bt. b.
ben Angrcifcubeit , anffürnten iniussu buo;
fcontra multitudinem; übertr. concurrentis belli
minae Tac. hist. 4, 22.
concursätlo, önis, f. [concurso] bai Sin» u.
fcertennen, »taufen, »reifen, »ae|en a)
tebenber ©efen puerorum; multa (bei «ebner!
auf ber Bühnt); aliorum in alios incidentium;
regis ab Demetriade nunc Lamiam nunc Chal-
cidem; deeemriralis ber Betembint in ben Bro»
binjen; inibef bai fMänftln bet teidjtbemaffne»
ten Iruppeti. 6) tebtofer ®egenffänbe, somnio-
rum ber Umlauf bet I räume. — concursätor,
öris, m. [concurso] ati milit. t. t. ber Bfünf»
Itt pedes ragus et c.; hostis Liv. 27, 18. —
concursto, önis, f. [concnrro] 1) bai 8ufant>
mentreffen, »Popen atomorum, crebra vo-
cum; fortuitorum- 2) eine rhet. ffigur, ffiieber»
botung betfelben ©orte am Anfänge u. (Silbe bet
©äffe, evfinloxrj Oie.
con-enrso, 1. 1) intrans. hin» u. htilnnfen,
»eiten trepidare et c., toto foro, per viaro,
cum alqo simul IccticulS, circum tabemas; ini»
bef. b. Sotbaten umherffreifen, umherptän»
(ein in proelio. 2) trans. bereifen, befuthen
omnes domus, omnium lectos. — concursus,
us, m. [concurro] l) bai Rufammenlauf en,
«Primen, inibef. bet Auflauf c. finnt ex
agris; c. hominum in forum ex tota urbe fit;
magni domum c. ad Afranium fiebant. 2) bai
3ufammentteffen, »ffopennayium, yerborum;
quae (coniunctio yerborum) neque asperos ha-
beat c. neque diiunctos atque hiantis, *caeli
(b. Bonner), calamitatum, occupationum, ho-
nestissimoruni etudiorum bai Rnfammenlbir»
(en. 3) feinblidtei 8Bfommenfto6en, ffampf,
Angriff utriusque exercilas, proelii; im Bilbe
omnium philosophorum ; ex rationis et firma-
menti conflictione et quasi c.
feoucneslo, önis, f. [concutiol (Erfd|fitterung,
heftige! ©ihütteln crebra facium.
cen-custöditos, adj. übermadht poma ab in-
somni dracone Ov. met. 9, 190 Merkel (anbete
Seiart: non custodita).
concötlo, cussi, cussum, 3. [com u. quatio] 1)
heftig ftpüttetn, erfihüttern *oaput, *terri-
ficam capitis caesariem, »quere um, »arma manu
fdjteubtm ; »equos antreiben; terra ingenti con-
cussa motu est; fmunimenta arietibim. 2) tp.
a ) *se gteithfom frdfj fdhftttetnb buxdjjuthcn — fid)
forgf<ig prüfen. 6) erfihüttern, jerrflt»
iett rem publicam ; opes Lacedaemoniorum non
minus iÜa oratione quam Leuctricä pugnA;
Italiam Pyrrbus; concusso iam et paene friacto
Hannibale; fnondnm concusso eenatus consulto.
c) erfihüttern, erfdjreden, dnapigen quod
factum primo populäres coniuralioms; terror
metus concutiens; »casu acerbo; »quone malo
mentem concussa? d) »aufrüttetn fecundum
pectus. 8) jufammenfihtagen frameas Tac.
condülium, n, [xordvlio»] (leinet Bing, ben
©(laben trogen Plaut.
con-döcet, impers. eigejiemtfith illud te c. Cbm.
con-dbcöro, l. (feit.) autfthmüden ludos scac-
nicos Ter.
condemnütor, öriB, m. [condemno] ber jmbi.
Berurteiluna belbirlt, b. Antläger Tae. an«.
4, 66. — condemno, 1. [com u. damno] eine
Buffe (damntun) übet jmb. bethängen, bah- 1) b.
SRidjter, beturteilen alqm innocentem, indictA
causä, iudicio turpissimo; fauper quadraginta
reos ex diyersis criminibus unä sententiä; alqm
iniuriarum, capitis, re rum capitalium, ambitus.
condenso — condo.
167
maiestatis, nefariorum scelerum, (feit.) de alea,
fde ambitu; alqm denk milibus aeria, fpoena
capitali; fad metalla, fad bestia», condemnari
arbitrium pro socio na dj einem SctjiebSgericbt als
fpanbelSlotnpagncm Cic. ; alqm sibi bie Buße, bie
imb. jaulen muB, firf) fclbft juiprccbott, bab über!),
fcbulbig fpted)cn alqm impudentiae; inertiae;
silentio suo temeritatem atque audaciam alcis.
21 o. Wutläget, jmbb. Scrurteilung bewirten
alqm per iadicem; uno hoc crimine, fnrti; fCn.
Pisonem accusavit condomnavitque.
tcon-deneo, 1. bic^t *uf ammenbrängen aciem.
— eon-densus, adj. ]ef)r b i c±) t acies Liv.; *pnp-
pes, *columbae, fturmae, Talles arboribus bidjt
befebt mit sc. Liv.
enadlcio (nicf)t conditio' , önis, f. [condico] 1)
Serabtebung, Übereintunft, Beitrag, gor»
bciuttg, Botfdflag, Bcbingung aequa, ini-
qua, tolerabilis, bona, commodisainia; dedi-
tionis, pacis; aequa lege et c. venire («erlauft
Werben); illam occusaüonis c. sequi auf jene
Borgefdflagene Seife (Rumutung) bei Wirtlage eilt:
geben; condiciones ponere, ferre; si c. (freie
Saht) ponatur Just.-, duriorem alcni c. statuere
quam ferre potest; condicionem accipere; ad
alcis venire condicionem fid) fügen in tc. ; c ädern
deditioms c. uti; condiciones pacis alcui dicere;
c. repudiare, respuere, recusare; sub condicione
etc. f. sub 1) 2) 6); hi8 c. unter biefen ©., auch
m. ut ob. ne m. conj., ea c. si, condicione ob.
condicionibue, per condicionem l'ac., per con-
diciones unter Bebingnngeu, burcb einen Settrag,
auf bem Stage bc* S. 3n®&ef- §mat8oertrag,
fjciratöpartic uxoria; quaerere c. filiae (für
K.), aliam c. ; alcui c. ferre Ter., fdeferre ein
Stäbchen als ijtattie; biSW. SJiebfdjaft, SiiebeB»
oerbültniS; tbie Sublen fetbft. 2) bie Sc*
biugung, unter welcher et», überb. tmtbanben ift,
bab Sage, SerböUniS, Ruftanb, Stellung,
SJoS, «Sefdbid, Beruf, Wufgabe c. infima est
servorum; hnmana ber Stenfdjen überb. ; uti pari
c. gleiche SHedjte haben; condiciones Titae; *haec
vivendi; servitutis, iuris, legum, iudiciorum,
temporum, nascendr, *sortis meae; est haec c.
liberorrun populorum etc.; meliore, optima o.
esse; ea c. nati sumus, ut etc.; ea, ttali c.
propositA unter biefen Serbättniffen ; quae et
naturam et c., ut vinci possent, habebant in
brren Katar u. Btif)ältm« bie Stöglicbteit lag «. ;
qui essent illam c. vitae (SebenSberuf) secuti.
eon-diro, 8. i) gemeinf<baftli«b Berabreben,
in etto. m. imbm. übereinlommen, et». ge»
meinfcbaflltcb feftfepen, in alter Ramtel 6.
Ut. 1, 32, 11; indutias, tempus et locum Just.-,
sic constituunt, sic c. (nflml. diem) Tac. Germ.
11; inSbef. flebenber WuSbrud n. ber Stabtieit
alqo ad cenam foras, ad cenam Plaut.-, abfol.
alcui, falcui cenam bei jmbm. jufagen.
rondigne, adv. [condignus] miirbig, fdjidlicb,
auib m. abl, Plaut. — oon-dtgnus, adj. roür-
big, jcbidlid) Plaut.
condimentum, i, n. [condio] @ewürj, SBürje
cibi; tp. SSür ge, fotoobl um einen ®cuuf; ju er-
höben als Unangenehmes ju milbern facetdae
omnium sermonnm c.; amicitiae; animus aequus
Optimum aerumnae c. Plaut.; severitas alcis
multis c. bumanitatis mitigatur.
condio, 4. 1) einmacben, einlegen, bab. ein*
balfamieren mortuos. 2) wiirjen, leder ju=
bneiten fungos, herbas, unguenta »o^lriectienb
machen. 3) tp. a) mürjen, angenehmer, an»
fpreebenbet machen orationem. 6) — milbern,
linbern, qua (hilaritate) tristitiam temporum
condiebamus; comitato conditu gravitas.
condlscTpülitus, us, m. [condiscipulus] (feit.)
Stitfd)üterf<baft, Scbutfrciutbfcbnft Nep.\
apud Aristotelem Just. — con-disclpfilus, i,
ut. 3Ritf<bület; Sd^ulfreunb.
con-dlsco, 3. forgfölng lernen, erlernen, ein*
ftubieren, m. inf.\ qui pecuniae fructus sit;
*modos; fgeuera plausuum.
1. ronditlo, önis, f. [condio] baS Sinmacben
ber grüßte, bas fflütjen bet Speifen.
2- conditio f. condicio.
conditor, öris, m. [condo] Stifter, Wnleger,
fflrünber, Urheber, Wnorbnet c. et instruc-
tor convivii, arcis, legum, urbis; noster (B.
SRomuluS), eius sacri, libertatis Komanae; iuris
Romani, omnis in civitate discrimiuis ordi-
numque; totius negotii Unternehmer Oie. p. Clu.
§.71 mit Wnfpielnng auf bie Bebeutung ü. con-
ditor KBärftet; Berfaifer, £r)äbler *fhisto-
riae, fearminum; *humüis tantis c. actis,
fcondltöriuia, ii, n. [condo] Sarg, Srnbmal.
conditae, adj. m. comp. [ partic . D. condio] ge:
niürjt; im Silbe conditiora haec facit venatio;
tp. gewürjt, anfpreibenb oratio lepore et
feetivitate conditior; B. Slebnet nemo urbani-
tato conditior.
con-do, dtdi, dltum, 3. eigtL gufammengeben,
• bringen, =febcn, »legen t) }u einem ©anjeu
gufammenfügen a) B. einer Stabt, einem Staate,
Bufhutbe, jtiften, grünben, aiilegcn, er»
bauen, begtünben, feftflellen urbem, civi-
tates novas, aram, Collegium novum, leges;
iura, *moenia; *sepulcram; ’ltomanam gentem ;
•Scjthae, qui Psrthos (— regnum Parthorum)
condidere; *aurea eaecula; *nova fata. ft) ab»
{offen, Berfaffen, bearbeiten, auch befingen,
befebreiben carmen, laudes alcis, *bella, *Oae-
saris acta, »festa numeris. 2) jur Wufbemabrung
binlegen, »fepen, Berroabren, aufbeben
fructus, pecuniam, frumentum, oleum conditum
altes (®gf. viride) *alqd horreo, *meUa
amphoris; ‘testä (vinum); *Pax sucos uvao
lehrte aufbctBabrrn; alqm in carcerem, in vin-
cula, in custodiam; literas pubUcas in saactiore
aerario conditae habere; alqd domi tuae; *se
({ich bergen) in portu, fse intra muros urbium,
*condi (geborgen fein) Thybridis alveo; fse in
foliis (B. Sögeln, Bienen); bilbl. *onmi:m p«cn-
niam mercandis agris flerten in IC. ; Hempora
notis condita eingetragen, Berjeicbnet; tcondo
(fpeicbere auf, gtiftifl) et compono quae moi de-
promere possim lior. ep. 1, 1, 12; ’condita <feft
bewahrt) signa mente teneto! consnlatus iam
domi conditae beit man fibon in ber Xafd)e ju
haben glaubte, ganj gefiebert; sic in causis con-
ditae Bunt (liegen, finb enthalten) res futiuue.
3uSbef. beifeben, begraben, beftatten mor-
tuos oerÄ circumlitos; alqm in sepnlcro, *se-
pulcro, *humi; *ossa terrä; bab- eine Reit
gleicbfam ju Stabe tragen, gurürttegen, btn=
bringen, burcbleben *+diem; »soles cantando;
c. lustrum. 8) Berbergen, Bcrfterten *enses
conditi bcigeflertte ; *telum, *ferrum, *ferrum et
linguam ruhen laffen; *lunam nnbes; »caput
inter nubila; *alqd iocoBO furto auf bie Seite
168
condocefacio — confero.
bringen (». Merhit); tnitentia (B. bet 8C>*); *lu-
mina bie Augen umhüllen, febliefjen (B. ©ctjlaf) ;
’oondita praecordia aperit Liber Hör. sat. 1,
4, 89; fubi tanti numinia (ber Sonne) fulgor
conderetur; ’iurgia sub tacita iaotitia; + iram.
Tao. *tief einftecfen, »fügen, »ftofjen enaem
alcni in peetus ob. pcetore, in ore, sub pec-
tore; telum iugulo; bilbl. ‘atimuloa aleui in
pectore caecos; übertr. omne bonum in viace-
ribus medulliaque.
condöcffSelo, 3. [condoceo n. facio] guflupen,
abrichten, einüben, anleiten beluas , -fole-
phantoa, ftirones gladiatores, animum, ut etc.
=— eoudöceo, 2. (fett.) rinüben, abrid)tcn
fac modo nt condocta tibi aint dicta ad hanc
fallaciam; quin edepol condoctior autn quam
tragoedi et comici Plaut.
condöleaco, lui, — 3. [com u. doleo] heftigen
Sehmerg fühlen {ffirperlieh ob. gciftig), fchmer»
gen , oaput mihi c. id; habe ftarfeä JÜopftoeh Plaut.;
pes, dena; ne condoluisse quidem unquam vi-
detur; (Hör.) condoluit t-emptatum frigore corpua.
condön&tio, önie, f. [condono] Serfd&enfung Cic.
con-döno, 1. 1) Berfchenlen, übetlaffen aleui
alqd; tp. übetlaffen, pteibgeben; aufopfetn,
gum Opfer btingen alqm cruci Plaut.-, alqd
otentiae alcia, aeque vitamque suam rei pu-
licae. 2) jmbnt. eine Sehulb febenfen, et»
taffen pecuniaa creditaa debitoribua; (Botll.)
alqin argentum. ®a o. tp. 1) jmbm. et». oet»
jeihen. Betgeben aleui crimen; (Ter.) haben
alia multa, quae nunc condonabitur in betreff
beffen man jept oergeibtn tnirb. b) um jmbs.
miHen ob. au« SRüefftchi auf etro. ungefltaft
hingehen taffen, oergeihen aleui filium; ae
(Caeaarem) Divitiaco firatri sc. Dumnorigem;
praeterita fratri ; iniuriam rei publicae et dolo-
rem suum alcia precibua ; iniuriam voluntati eiua.
eon-donnto, 4. (Bor u. ita(f)fl.) einfthlafen. Tao.
eondormlsco, lui, 2. einjufthlafen beginnen
Plaut.
Condruai, örum, m. germ. Soll in Gallia Belgien,
im jefcigen (Diftritte Condrot bei fiiittich.
condüeibYHs, e, adj. [conduco] (Plaut.) gutrfig»
litt), gwectbiciilicb utile etc, facinus; illud c.
®emcumü()ige.
con-düco, 3. 1) trans. 1) gufamntenf ül)ren,
»bringen, »giegen, Berjammeln copias, au-
xilia, exercitum m unum locum, clientes. $ietB.
Bereinigen, oetbinben propositionem et aa-
Rumptionem in unum; *nubila jufantmenjicpenb
bilben. 2) burch ^atfjt ob. Miete übernehmen n)
mieten hortum, domum, consulem ad caedem
faciendam, conducti hominea, tconducti prae-
ceptores publice; B. ©olbaten in ©olb nehmen,
antnerben homines, fmilitem; homines mercede
conducti; manus conducta; subst. conducti,
örum, m. Mietlinge bei Seidjenbegängniffen
qui c. plorant in funere Hör -, Miet«truppen
Nep.; ‘conducti nummi gufammengeborgte;
subst. condnctum, i, ». Miete, Gemietete«,
Miet«tnohnuug. 6) t. t. pachten vectigalia,
portorium, ‘publica, c) gegen eine gu crhaltenbc
beftimmte Summe et». (eine Arbeit, einen Sau,
eine fiieferung) übernehmen columnam facien-
dam; praebenda quae ad exercitum Hiapasien-
sem opua eaaent; m. ut Phatdr. II) intrnns.
(nur in bet britten Berjon sing. u. jpi. u. im inf.)
gu etto. ob. für jmb. beitragen, nüßen ea
maximo; ad ritae commoditatem ; conducat ld
necne; quae aaluti tuae c. arbiträrer; hoc
maxime rei publicae; (Plaut.) quod in rem
tuam bene conducat, ( Tac ■) quod in commune
c. $an. A) conducticine, adj. gemietet,
Mieti», fidicina Plaut.; catervae, exercitus,
fdomuB. B) conductlo, önia, f. (felt.'i 1) ba«
ifuf ammeit jiepen, Bereinigen in SBorten
propositionis et asaumptionis. 2) ba« Mieten,
Pie Sad)t fundi. C) condnctor, öria, t». 1)
Mieter, S<><hter. 2) Unternehmer operia.
condüplfcatlo , önia, f. [conduplico] Serbop»
pelutig, fiherjh. ftatt Umarmung g»eier fSerfonen
Plaut.
con-dfiplYco, t. (Bartl.) oerboppeln, tenebrae
conduplicantur Pa cuv. b. Cic. de or. 3 §. 157.
de div. 1 §. 24, alqd Ter.; fdjerjh- corpora b.
bet Umarmung Plaut.
condus, i, m. [condo] ber Aufheber (bet Spei»
fen) Plaut., nur in Serbinbung mit promus, ro. f.
conecto (nicht connecto) 8. [com u. necto] gu»
fammenlnüpfen, »heften, »fchliitgen. Bet»
Inüpfen, Berbinben, Bereinigen diaaipata
omnia inter se conexa et apta; tnaves conexa«
inter ae validia trabibua; ‘crineB, *nodoa; tp.
amicitiam cum voluptate; (Tac.) filiam diacri-
mini patria oerwicfeln in ic., (Tac.) dolori meo
causa conexa eet; (Tac.) concctebantur ut con-
acii; ‘verba Ijrae motnra sonum; conexi his
funeribua dies bie junädjft folgten auf ic.; (Tac.)
per affinitatom conoxua u. bl. conexua aleui
Berfch»ägert; in Philof. Sprache gu einer Schlug»
folge ocrltiüpfen, als Sdhlujjfap anfügtn
alqd; subst. n. conexutn b. ber Sdjlugreihe.
con-fäbülor, 1. (dtp.) (Bord.) 1) »«trans. traulich
plaubern cum alqo. 2) trans. über etto. plau =
Petit alqd cum alqo.
confarren, 1. [com u. farf burch eine confar-
reatio (bie filtere u. ftrengftc Art ber röm. ®he,
»eiche unter Aufteilung B. Aufpicien B. bem pon-
tifex maximus u. bem flamen dialis unter Tax-
bringung eine« Opferfuchen« au« far [Spelt] Bott»
gogen »arb) al« Eheleute oetbinben confar-
reatis parontibus Tac.
con-ffttülU, o, adj. burch ba« Schidfal Ber»
hängt Cic. fat. §. 30.
confectlo, önia, f. [conficio] 1) Serfertigung,
fcerflellung, Bereitung, Anfchaffung, Se»
enbtgung, Sollenbung einer Sache, »eiche
Ifirpetliche ob. geifiige Arbeit oerurfacht libri, an-
nalium, materiae; tributi Eintreibung; belli;
memoriae bie Mnemonil. 2) Sermchtutig,
gerftfirung, Aufreibung, eacarum dermal»
mung. — confector, öris, m. [conficio] 1) Ser»
ferttger, Seettbiger negotiorum, totius beUi;
dux et exercitus tanti belli c. Tac. 2) Ser»
nichter, gerfifiter c. et consumptor om-
nium ignie.
confercio, — , tum, 4. [com. u. farcio] biegt
jufammen brängen urbanoa et agreates in
arta tecta; militea conferti, naves confertae;
conferta legione (abl. abs.).
con-fero, 3 jufammentragen 1) B. allen Seiten
auf einen $unft »ufammentragen, »gelten,
»bringen, »fchaffen, Berfammeln, ob. gu
einem Sangen Bereinigen, jufa mm engief)en
frumentum, sarcinas, impedimenta in unum lo-
cum; ‘membra gufammenrajfen; omnibue arm i h
ex oppido collatia; eignis m unum locum col-
coDfertim — conficiens.
169
lati» ; «signis collati» Berbmtbett junt Kampf ;
Tire» in unum, + collati» viribus; tp. jufam
menfaffen, ; fidlen in bet fRebe rom in pauca
Plaut.; *ex immensa diffusaque legum copia
optima quaeque et necessaria in paucissimos
libros; *in versus duos; abfol. conferamus in
pan ca, nt in paoca conferam; causam in tcm-
pu» bie Sache in bie ©thronten bet 3f>t foffen,
fich bei Sefptnblung betreiben nach bet jugcmef--
fenen geil richten ; acgenfeitig mit teilen, mel*
ben »1 quid re» fcrct, coram inter no»; ibi
ronferentibus, quid — esset; 8. Krieg, pass.
(ich flufammenjichen, i><h tonjentrieren
collatum e«t onme bellum circa Corinthum; col-
latae aquae jufammenfließenb Gurt. 7, XI, 8.
2) nah« jufammenbringen, nahe bringen,
eapita jufammenftecfen ju geheimer SJefptethung ;
•gradum mähet hcrangchen ; semionem cum alqo
wedjfeln, auttnujehen, sermones familiäre», Con-
silia cum alqo; coram quae volumus; sollici-
tudines inter se; (Tae.) spes votaqne sna non
priu* ad deo» quam ad principum aures Bor;
tragen; *»eria cum alqo; als miltt. t. t. in feinbl.
Hbjtcht, castra cum hoste, castra eastris (hostis) ;
bei irma, manum, gradum, podem, signa B.
Öanbgemcnge u. bet Schlacht, arma cum alqo,
manum cum boste, *manum alcui; *se alcui
mit jmbm. fämpfen, fiih jmbm. (teilen; num pos-
«um magis pedem c., ut aiunt, aut propius
acccdere? Ctc. p. Plane. §. 48; gradum cum
alqo; collato pede Wann gegen Wann; *collato
Marte im fcanbgcmengc; signis collati« cortare,
dimicare, inter se concurrere in regelmäßiger
Schlacht; «Tyrrhenum equitem collati» signis
cicipe; *»e -»iro vir Wann focht gegen Wann;
*mecum confer fämpfe ; *c. certamma belli in-
ter ae; *lites mit einanbet anbinben; vires im
Kampfe tneffen Liv.
3) beifteuetnb jufammenbtingen , beifteuetn,
beitragen pecuniam, tributa; pecunias ad ho-
nores alcis; quadragena talenta quotannis Dc-
ium; pecuniam in »tatuas, aurum argentumque
in publicum; ex nostro nonnibil in commune;
stipem Apollini; fcollato aere (butch eine 39ei=
(teuer an ©elbt statuam statuere; abfol. Plaut.;
äbertt. tbeittagen, f örbertich (ein (wie aeg-
alqd, plus in alqd; plurimum alcui rei,
alcui alqd.
4) Betgleichenb jufammenfteUcii , Betgleichen
alqd cum alqa re, alcui rei; *nil iucundo
amico ( dat .), *nostris te laudibus; utriusque
vitam inter se.
5) wohin tragen, bringen, tnenben, (chaffen
pabulum in loca mnmta; multa ex agris in
urbem; »e suaquo omnia in oppidum, ligna
circa casam, flegionos in mediam aciem frei;
Int; signa ad alqm (toien $u te., auch (einbUch,
-igna in laevum cornu fid; tuenben gegen te.;
iter Brundi»ium vereus, »ua* rationes et copias
in illatn provinciam Berlegen, eo rationem belli;
hänßg c. se (ich begeben Laodiceam, ad Tis-
-ajihcmcrn , in fugam. hat), tp. a) c. »e ad
alqm f ich an jmb. anfchließen me ad ponti-
ficem Scaevolam, se ad amieitiam, se in ami-
eitiam et fidem alcis, se ad Studium alcis rei,
ad stadia literarnm. 6) etw. fchrifttich ob. münb-
Uch trgenb wohin aufnehmen, irgenbmo an-
bringen in suas artes; enr non confertiB (nehmt
niiht in euem.Stntrag mit auf), ne etc. Liv. 4,
4, 9. c) etw. auf eine gemiffe Seit an fegen,
Berlegen omnia in mensem Martium; Cartha-
ginis cxpugnationem in hunc annnm (als ge>
fchichtl- paltum). d) in eine gewiffe Orbnung,
ftorm bringen totam Academiam ex dnobus
libris in quattuor; fres Romanas Oraeco ser-
mone in bistoriam. e) in einen guflanb üher =
gehen laffen, bringen verba ad rem Ter.;
bah- *BerWanbeln alqm in saxum; corpu» in
volucrem.
6) juwenben, ^ergeben, Berweuben muncra
alcui; praedam in monumenta deorum; pocu-
niam ad beneficentiam liberalitatemque ; im-
pendia in educationem; bona, fortunas mcas ac
liberorum meorum in communionem tuorum
tempornm bir in ic. jur Verfügung gefleOt ; inS-
bef. ©ebanfen, Neigung, ar^ätigreit auf etw. wen>
ben, richten, Berwenbcn facetc orationem
ad servitutem ber SIlaBerei anpaffen, fo fprechen,
als wäre man ©Hane gewefen Plaut.; alio ani-
mum (©el&ft) suum Ter. ; omnes suas curas co-
gitationesque in rem publicam ; curam ad pbilo-
sopbiam; omne Studium ad gloriam alci» cele-
brandam; beneficia, benignitatis plurimum in
alqm; plurimum operae, »tudii, diligentise, la-
boris ad conficiendum reditum alcis, orationem
ad raisericordiam berechnen auf ©rrcguttg be$
WiileibS; (feit.) snspicionem, maledicta in alqm;
legem ad perniciem civitatis mißbrauchen Nep.;
in medium. $aB. a) etw. jmbm. jur HuSführung
überlaffen, in feine $anb legen rem ad alqm;
omnom spem snlutis ad clementiam victoris.
b) (feit.) etw. jmbm. beilegen nl i töefißer spe-
cies istas hominum in deos; als Urheber jmbm.
etw. beimeffen, gut flaft legen, auf jmb. ob.
etw. fchieben verbum falso in alqm; culparn,
causam, crimen, permulta in alqm, vitia in
eenectutem, suum timorem in rei fmmentariao
simulationem angustiasque itineris Cats. b. G.
1, 40, 10. e) oerfchieben quod in longiorem
diene (auf eine fpätere geil) collatarus fuissot
b. G. 1, 40, 14.
eonfertlm, acip. [confcrtus] juf ammenge brängt,
bi ch t se recipere, c. pngnatur.
confertus, adj. m. comp. u. sup. [partic. B. con-
fercio] 2) juf amme tc geb täte g t, bicht an citt-
anbet ftehenb, bej. als milit. t. t. conferta
acics, conferto agmine, c. turmi» impetum fa-
cere einen Waffenangriff mit ber fUeitcrei machen;
c. equis; confertiores stare, conferto» proeliari,
confertissimo» obsistere, fturba confertissima.
2) Bot! vita plena et c. voluptatibus , templa
ingenti turba virorum.
confervesco, bui, — 3. fcom u. ferveo] erglühen
*tp. moa cum conferbuit ira.
eonfeesln, önis, f. [confiteor] EingeftönbniS,
©eßänbntS patefactus indiciis et c. suis;
errati sui, culpae, pecuniac captae; si stultis-
simas de se c. audisses; tacitd c. victus; ea
erat c. Romam caput rerum esse hierin lag baS
©eftänbniS, baß jc. Liv. 1, 46, 8.
eonfestim, adv (BerW. mit festinus b. fero) un--
Berjüglich, ciligfi, fcßleunigß, fogleich quae
geatum negotium c. aut ex intorvallo consequun-
tur; subsequi, sequi; velut c. responsurus esset;
Berbunben m. poBteaquam, ut, {Nep.) cum.
confTclens, tis, adj. m. sup. [partic. B. confi-
cio] bewirtenb, juftanbe bringenb oonfi-
cientia bonorum corpori»; civita» conficicntis-
170
conficio — confinno.
sima literarum fd)reibf flig ; causa, causae (Dgt.
conficio 1) a).
conficio, frei, fectum, 8. [com lt. facio] I)
fertig machen, oerfertigen, anfcrtigen,
abfoffen ob. gupanbe bringen, erlebigen,
ooilenben, abtbun anulum sua manu, vestem,
tabulas literis Graecis abf affen, libros Graeco
sennone, commentarioa rerum omnium; ratio-
nem 9)ed)nung auf Pellen; alutae benuiter con-
fectae gearbeitet, gegerbt; bellum, proelium; eins
belli exitum; funera, cas res, negotium, man-
(lata, officium, sermonem, dilectum; omni hoc
itinere una nocte confecto gurüdgelegt Goes, b.
G. 4, 4, 6; magno epatio paucis diebus confecto
3, 29, 2; cursnm, »acquor burcbfcgeln; tantum
facinua ; pretium feftfcjen ; nuptias, pacem Ter. ;
al« t. t. ber ©eft^äftsffpr. , ein ®efd)äft, einen
Raubet abfdjliefjeu de alqa re m. u. oljne cum
alqo. X>ao. tp. o) ergtugen, oeturfadjtn,
auöroirfen, wirten alcui sollicitudines {Ter.),
reditum; animum auditoris mitem et mUericor-
dem; sunt alioe (causae) quae ipsae c. (unmit-
telbar Wirten), aliae quae vim alqam ad con-
ficiendum afferunt mittelbar ueranlaffenbe. 6)
o. ber 8«i gurüdlegen, ooOcnbS gubtingeit
reliquam partem noctis; centum anno»; hieme
confecta; frergilianim sidere confecto natt) Um
tergang ic. ; ad ulescent inm in voluptatibus. c)
pb'lof. t. t. folgern, fdbliepen, meift im pass.
ex quo conficitur ut etc. 2) gnfammeit = , auf*
bringen, auftteiben exercitum, equites, pe-
cuniam, alcui hortos, centuriaa, tribua fid) ob.
einem anbem bie Stimmen bet «c. berftfiafien. 8)
gleicfiiam gufammenarbeiten a) in 8egug auf
©peifen gertaucn, getmalmen escas, cibum;
fdjergb- uerarbeiten, Btrgebren plurea pa-
vonos quam tu pullos columbinos; cibus con-
fectua gehörig oerbaut, b) gufammen^autn,
niebetfauen, >tnacf)en me §ica illa paene;
alteruni Curiatium saucium; fhominem; in fuga
confici; fferas (im Streu«); (Jfor.) confice mad)
mit mitein®nbe. c) aufgepren, buttbbringen
patrimonium; (Ter.) argentum aloia. $ab. tp.
a) gänglitb erftböpfen, aufreiben me maeror
lacerat et c.; pmevalentia populi vires ae ipsae;
häufig im pass, confici frigore, deeiderio, curis,
lacrimis, fame; confectus aetate, *aevo, »macie;
senectutc, vnlneribus, itinere totius noctis;
»confectus (gut Slergweiflnng gebracht) pessimo
volumine; fessi confectique; gladiatori llli con-
fecto et sancio; conficior sc. animi dolore id)
»ergebe faft. ß) unterwerfen, befiegen Athe-
nienses, provinciara, alqm verbia Plaut.
confletio, önis, f. [confingo] Srbidjtung cri-
minis Cie.
contldens, tis, adj. m. comp. u. swp. [partie. b.
confidol felbftoertrauenb, muttg, im guten
Sinne Com.\ häufig im üblen Sinne uetmegen,
unuerfdjämt. $ao. a) confldenter, ade. in
gutem Sinne oertrauensooll, gu»crfid)tlicb;
and) im üblen Sinn: ted, uetmegen, unoet-
fd)ämt. 6) confldcntla, ac, f. 1) (Com.) fefte»
Vertrauen, Selbpoettrauen. 2) ftreebbeit,
Unoerftbämtbeit, Ireiftigteit c. ettemeritas.
conridentllöpnns, ndj. [eonfidens u. loquor]
b reift fpretbcnb nihil confidentiloquins Plaut.
con-fldo, flsus «um, 3. bertraucn, guoerfidjt:
lieb glauben, b°Hen alcui> ,ibi. guibuB (auxi-
liaribus) ad (git, für) pugnam non multum c.
Caes.; illo ducc, natura loci, illo senatuscon-
sulto; confisus praesidio (ab!.) legionum trium
Caes.; vestrae virtuti, »caelo; »afflictie melius
c. robus brr Seffetung feiner Sebrängnii; de
salute urbis Caes. b. c. 2, 5, 5; abf ol. feiner
6ad)e fitber fein.
con-figo, 3. 1) ju jammenbeften, ‘fügen tran-
stra clavis ferreis. 2) burdjbobten, ‘ftetben
alqm sagittis, fexercitum iacnlis, »confixA par-
mä; fpridbw. f. cornix; tp. confixus eins senten-
tiis gelähmt, untbätig gemadjt.
con-flmlo, 3. gerfpalten Tib. [acc. e. inf.
con-flngo, 3. erbiebten, erbenfen alqd; m.
con-finis, e, adj. 1) jufammengrengenb, an =
grengenb, benaebbart ager; hi erant c. Se-
nonibus (dat.); »caput collo. 2) tp. anflrcti
fenb an; nabe fommenb, oermaubt »carmina
studio vestro ( dat .); fhis (quaestionibas) c. est
destructio et oonfirmatio sententiarum. $ao.
conflnlttm, ii, n. 1) bie Stelle ob. ®tgenb, wo
bie ®rcngen gwetet fianbftriebe jufammenfaHen,
©rengjdjeibc Lyciae et ramphyliae, Treviro-
rum; m confinio; (Gurt.) regionum; pl. mnndi;
vicinitates et c. ®tertj- u. Kadjbarocrbältniffc o.
Käufern u. ßänbereieu. 2) tp. b ab SMittel, bie
TOtttelfiufe gwifeben gwei einanber nabelitgenben
®cgenpänben, ©renglinie *pi. lucis, »noctis
Storgern, Slbenbbämnterung; fbreve c. artis et
falsi bie febmale ®renje jro. ffliffenftbaft u. 8 e-
trug Tac. ann. 4, 58.
con-fio, — fieri (paff, fitebenform gu conficio)
1) gufammengebradjt, aufgebracht werben
aurum, ex quo summa pactae mercedis Gallis
confieret 2) aufigef&brt werben Ter.-, id dif-
ficilius; ( Verg .) qua ratione qnod instat, c.
possit; {Tac.) multa experiendo; orrminbert,
oergebrt werben confit cito Plaut.
ronürmätio, önis, f. [confinno] 1) 8efefligung,
Stäetung perpetuae libertat is; ad suam c.;
8etubigung, Ermutigung, Xrbßung animi;
c. nostri egebat. 2) 8efifitigung, Beroabr--
beitung gravior, perfugae. 3) in btt filbetorit
bie 8egrünbung bureb 8ewei*fübrung. — eon-
flrmätor, öris, m. [confinno] 8ürge pecuniae
Oie. — conflrmitus, adj. m. comp, [partie. 0.
confirmo] 1) ermutigt, bebergt animus; con-
firmatiorem eins exercitum efficere. 8) be =
pätigt in quibus (literis allatis) erat confirma-
tius idem illud. — cen-flrmltas, ätis, f. § a 1 8 •-
Parrigleit Plaut, (uneebt).
con-ltrrao, 1. befeftigen, pärfen, fräftigen
stipites, corpus, vires nervosque; valetudinem
ob. se (nach einer ftranfbeit); actates, quae iam
confirmatae sunt erftarft; corroboratis iam con-
firmatisqua et ingeniis et aetatibns; tp. o) ber ;
pärfen, befepigen, fiebern, fcpfltllen, be=
ftätigen suam manum (SRannfcbaft); se trans-
marinis auxiliis, regnum Persaium, pacem cum
alqo, decreta, labores et victorias frönen; his
ob. quibus confirmatis rebus fepgepeüt, georbnet ;
profectionem lege; spem, consilia fräftig unter,
püpen ; iureiurando inter se ben SS ertrag unter
einanber bepegeln Gae«.; facultatem dicendi eine
Pcbcre Seicbtigfeit be8 Slu8brud4 eruxuben Quint. ;
opinio eonfiraatur. 6) jmb8. SDtut befepigen,
jmb. mutig, btbetgt, getroP matben, etmu =
tigen alqm, animum alieuius, mihtes, exerci-
tum, fmentem, nostroa spe auxilii, glaidiatores
spe libertatis; eos ad dimicandum, se ad con-
confiaco —
fligendnm animo (hn (Seift); eos multa polli-
cendo, uti etc.; (Ourt. 8,2, 18) ad confirman-
dom pudorem um bte ©efdjdmung gu übetwin»
beit. — e) in bet Streue befeftigcn, beftdt»
fen homineg, civitatem, insulaB ; l&udat Pom-
peitu atque in poeterum c. beftdrft in bet guten
«efimiung Qm*, b. e. 1, s, 1; »in einet äRei»
uung beftdrfen voce hospiteli confirmatus. d)
eint Behauptung beträftigen, bemeifen rem,
locwn isturn; argumentis ac rationibus e) be»
jtimrnt crlidrcn, oerficpern, beteuern alqd,
afcui alqd, de alqa po.
teonflsco, 1. front u. fiscusf 1) in ber Raffe
auf beben pecuniam eonfiscatam habere. 2) für
ben ffrUftt# eingteben, Tenfi*cieten, here-
ditates; alqm jmb#. Bermbgen. [animi Oie.
ronfislo , öni* , f. [confido] Vertrauen flrma
eonffteor, feetus mm, dtp. i. [com u. fateor]
I) eiugeftebeu, gngefteben (notaebrungen) pec-
catam, errorem, amorem; de mateficio; ae vic-
tom; *c. so fid| gu erlernten geben; ’confeata
deam — Partie, perf. eoefessua, o) aet. bet
fein Setgeben eingeftanben b«t, gefUnbig. 6)
paee. eingeftanben re« c. ; fsubst. confeesum,
in confesaam venire, in confesso e*»e. 2) beut*
lieb geigen, gn ertennen geben, offenbaren
•vultibus iram.
eonflagrktiO) öni«, f. [eonflagro] (feit) ba9 Set»
brennen — con-flagro, 1. aufbrennen, gang
in f$l«mmen aufgeben claasis incendio; flam-
mis oastra; flbertr. u. tp. incendio inridiae ein
Cpfrt be4 ^affe* »erben; incendio alieni iudicii,
quo Scipio damnatus erat in ber Rlagefatpe
eint# brttten »c. ein Opfer bet ©ereeptigteit;
fiammd amori«; qu4 (— eniua rei) invidi&hmc
e**et taii riro conflagrandum.
roafllrtlo, öni«, f. [coniligo] flaff. nur tp. ber
Ronflilt, Streit causarum, remm, rationum,
cenfllcto, I. [ frequent, o. confligo] eigtl. immer
»iebet gufammtnf (plagen 1) ftlt tm aet. V») trän«.
hart mit nehmen, gerrütten per scelera rem
publicam Tac. b) intrans. gufammenfi offen,
in# ©ebrönge fommen, mit et», ft reiten,
fid) pernmfcplegen mit cum huiuemodi malo
Ter. t) im pam. «) mit imbtn. ob. et», fitp
betnmf Alagen, im Stampfe liegen, gu fäm»
pfen haben com alqo; cum adversa fortuna.
b) alqa re n. ab alqo bunb et», ob. 0. jrnbrn.
hart mitgenommen, peimgcfu<pt, bebrSngt
»erben, in# ©ebrünge fommen incommodw,
inopid, peetilentid; ritii» tempestati«, gravi
morbo, doriore fortuna, multis difficultatibu« ;
ab alqo diatuniioribus molestiie; abfot. in#
Sebtinae fommen, einen ftbweren Stanb
haben Tae.
roBflletuR« n», m. [confligo] gnfammenfepta»
jeu, Sufammrnftofj lapidum, nubium; corpo-
rum (im Äampfe'.
on-flirrn. ftiui, flictum, 8. 1) oorfl. trän«, gu--
fammenfiplagen, »fto|en; bah. tp. eine Sache
mit einer anheim nm be# Rontrafte# Willen gu»
iammenbringen, f ontraftieren laffen Oie. de
mv. 2 } 126. 2) intrane. feinblid) gufammen»
hoffen o) eigtl. nave« graviter inter se. b) an»
einanber geraten, fi<b fdjlagtn temere in
aeie versari et manu cum honte c. humane
qoiddam et beluarum «imile est; armi«, claeae;
acie cnm alqo; proelio; contra, adversu« alqm;
abfol. *venti; feiten p. Streit Pot ©eriipt leviore
confragosu*. 171
actione; oft ü. Rampf, SBibetftreit ber Singe
copia cum egestate, causae inter «e.
con-flo, l. eigtl. gufammenblafrn, »weben l) buttb
©lafen anfaepen ignem Plaut.-, quorum opera
id conflatum (esse) incendium Liv. ; tp. poti»
tiftpe guftänbe »ie einen Sranb atifacpcn, an»
fepüren, anftiften, erregen bellum, tumultum,
«editiooem. 2) o. Stetaflcn einf<pmclgcn, um»
fepmetgen *falces conflantur in ense». fbieto.
tp. una ex duabus naturis conflata videtur »ie
au# Einern ®u& gebilbet; horum consensus con-
Spirans et paene conflatus innigfte, ooflfidnbigjte ;
monstrum tarn ex contrariis naturae studiis
conflatum in bem fo entgegengefepte Stiftungen
be# SparatterS oereittigt finb; magnum exerci-
tnm mit oeräcptlicpem Sicbenbegtiff, gufammen»
Würfeln; pecuniam gufammenjthlagen, aes
alienum nuflaufen laffen; au<p gleitpfam
fepmieben, anftiften, bewertftelligen cri-
men, accusationem et indicinm; iniuria novo
scelere conflata, unde hoc totum conflatum
mendacium est? alicui periculum, invidiam-,
crimen invidiamque in alqm; iudicia domi aut»
peden.
con-fluo, flnxi, 3. gitfammenf liefen (0. tfflöffen)
eoniungi et c.| in unum. — Partie, confluen»,
tis, ob. -entes, ium, m. al# «übst, gufammen»
flufc gweier fflüffe, bet Ort, wo fie gufammen»
fließen confluens Moeae et Eheni; ad confluen-
tes collocat castra; bap. Conflaente«, inm, f.
bie am (Sinflufi bet Stofel in ben Stpern gelegene
Stabt Robleng. 2) tp. gufammenftrömen,
»laufen, »lommen ad alqm; *apes arbore
summd; Atbenas et in hanc urbem ex diversis
locis; ad baec studia »enben fiep gu btefen St.;
lans, bonos, dignitas ad ipeot ftrömt ipnen gu;
ftot prosperi« (n.) confluen tibus.
cou»fMio, 8. 1) umgraben, umarbeiten hor-
tum Plaut. 2) burepbopren, »fietfien, burtb
Sti«be ob. fjiebe tbten alqm, alqm telo, iacnlis,
vulneribus, Caesar tribus ei viginti plagis con-
fossus est; im Silbe tot iudiciis confossi (fcpoit
geftblagen) praedemnatique; in#bef. falqd notis
ein Kort, einen Ser#, eine Stelle mit einem Ouet»
fhid) (-r-, gt. «föelAe «tttfvnypfrof) al# an»
ftdfeig ob. übetflflfftg begeiepnen.
conföre f. confuit
conformstln , öni*, f. [conformol 1) entfpre»
djenbe Seftaliung, ©eftatt, Silbung einer
Satpe lineamentorum; c. quaedam et tigura to-
tins ori* et corporis. 2) tp. m. gen. oSjj., ver-
borum, vocis ruptige ffiortfügung, Xonbitbung;
omnium officiorum; m. gen isM. ratio qnac-
dam conformatioqne doctrinao eine metpobifepe,
angemeffene Silbung bitrep ffliffenftpaft ; in#bef.
al# ppilof. t. t. c. animi ob. bl. c. Sorftellung,
Begriff; al# rbet t. t. figürlicpe SebcWeife,
fltebefigur nnilus fere ab eo locus sine qua-
dam c. sententiae dicitur; inter c. verborum
et sententiamm hoc interest, quod etc ; in sen-
sentiarum omamentis et c.
con-formo, 1. bitben, gcftalten, mnndus a na-
tura conformatus; natura nos ad maiora quae-
dani; vocem, mores; animum et meutern meam
cogitat ione bominom excellent ium ; se ad volnn-
tatem alcis.
confossior, a^j. comp, [confodio] burcpboprtei
te faciam confossiorem soricina nenia Plaut.
con-frigögn», 1) uneben, polperig locus, via;
172
confremo — couglobo.
confragosa holperige ©teilen Liv. 2) tp. auf
Schrauben geftellt condiciones Plaut.
cou-fremo, frfmui, 3. jufamnten mutten, Oe.
mel. 1. 199 (Werfel: contrcmuere.)
c»n-frYco, 1. bcrciben, abreiben, genua heftig
bittenb berühren Plaut.-, caput atquo os suum
unguento, ffaciem sibi.
confringo, fregi, fractum, 3. [com u. frango]
»erbrechen digitos; forcs caedendo# (Plaut.)
lorea pulaando pedibua; (Plaut.) tesseram [. tee-
aera e)j tp. junicbtc, ju Scbanben machen
consilia aenatoria; (Plaut.) rem [ein Sermögen
Ocrtbun.
con-füglo, 3. [eine 3uflud)t nehmen, flüd) =
len in silvas, montea, navea; ad aram, ad alqm;
übertr. ad opem iudicum, in misericordiam
alcis, ad clomentiam, ad virtutein ; (Ter.) ne-
que tu acilicct no nunc confugies (bic Vtuäfludjt
nehmen). Sab. ’eonfüglum, ii, n. Suflucht.
confuit [com u. fuo], futurum, fbre ei mar ju =
gleich, trat jugteicb ein confido confuturum
Plaut. , apero confore Ter.
con-fnlgeo, — — 3. ergtänjeu Plaut.
con-fundo, 3. 1) jufammcngieften, =[d>ätten,
»er mi [eben unä. multa iura (Brühen) Plaut.-,
iua hcrbia Uor . ; ignis oculorum cum eo igne
qui eat ob oa otfuaua, ae c. et contulit; pa. ss.
fid) oermifeben mit, rinnen in *crnor in
fossam; ’Alpncua Siculia undia; tp. a) betet:
lügen, oermifeben, oermengen vera cum
falaia; duos popuioa in unum; f summa imia
confundi; multitudincm; oratio confusa a plu-
ribua o. mehreren gemeinfcbaftlicf) oerfa&i; ser-
monea confunduntur in unum ba« ©erebe luirb
allgemein; *rusticus urbano confuaua; *gefd)led)b
lid) »cniufdjcn pantbera confusa camelo b. i.
©iraffe. b) in Unorbnung bringen, ocrmen =
gen, bermirren, burd) einanber Werfen
signa ot ordinea peditum et oquitum, iura gen-
tium; *confu«ac atragia acervus; *ora fractia
in oasibua; fpavor notaa oriB bie (SefiebtSjüge
eiUftellcit, unfeuntlicb ma^cn; *vultum Lunae
trüben; *foeduB berieten ; nud) burd) Bermimutg
erregen ‘proelia cum Marte, c) bermirren,
au« ber Raffung bringen animoa, alqm di-
centem, *nec minuR heBterna confundor imagine
noctis. 2) überall binpiefjen cibuB in renam
confunditur oerbreitet ftd); tp. in totam oratio-
nom überall anbringen; confusa defensio fid) über
alle« oerbreitenbe. — confü*«, adv. m. comj>.
[confüBus] ohne Crbnung, oermirrt loqui,
agero, c. et permixte.
confüido, önis, f. fconfundo] 1) eigtl. Scrmi»
febung. 2) Serbittbuiig, Bereinigung, Set*
fdjmetjung haec coniunctio confusioque Tirtu-
tum. 3) Serwirrung anto hanc c. temporum
(ber SerbäUniffc); snffragiorum, (7’uc.) oris Set
mirrung ber @efid)t«j,üge au« Scham, ba« ©träten,
confüsus, adj. m. + comp. u. fsup. [ partic . bon
confundo] oermirrt, unorbcntlid) c- erat
contio; *quid tu c. (sc. es)? oratio, clamor,
tconfusiBaimuB spectandi mos, tagmen, *stra-
ges burd)einanbcrticgrnbe tote; tp. au« bet 3af =
fung gebracht, oerjtärt, entfielt! confuaus
animo ob. bl. c.; ex recenti morau animi Liv.,
vultuB, animiis, pudorc, fore c., fconfuaior facies.
ronfüto, 1. eigtl. b. Sämpfen be« aufmaücnbcn
3Baffcr«, bah- tp. a) niebrrt)al ten, ©inbalt
ltjuri, bämpfen dolores, audaciam alcis. b)
burd) bie Siebe jmbm. beu Wunb [topfen alqm,
alqm verbis, dictia Ter. c) eine Behauptung,
Wcinung miberlegen crimina verbis, opinioms
levitatem, argumenta Stoicorum.
congclo, 1. [com u. gclu] 1) Irans, etto. gef xie-
reu machen congelatur oleum; überh- bctbieh =
ten, oetbätten, gerinnen machen ‘rictuB in
lapidem. 2) *intrans. bdllig gefrieren Hister;
•[ich oerbichtcn, oerhärten; im Bilbe conge-
lasse noBtrum amicum otio untätig geworben,
eingefroren Cic. fam. 2, 18, 3.
congemlnütlo, önis, f. [congemino] Scrboppe =
pelung, [cherjh Umarmung Plaut. — *c«n-
gämlno, 1. oerboppeln ictus crebros ensibus
mieberholte $iebe au«teilen mit jc. ; securim yiro
per oesa mieberholt t)«uen JC. [mum.
con-gemo, 3. laut feufien; *bom Baum supre-
eonger. gri, m. fyeiyypoc] Weeraal.
congärles , 8i, f. [1. congero[ Raufen, Waffe
(unorbentlich üufammcngemorfener Singe) *«ilvao,
farmorum; *§oljftojs; *0. El)0®*-
1. con-gfro, 3. 11 jufammeiiiragcn, fammeln,
anhäufen, aufftapeln vim Balis, viaticum,
ffrumentum in praesidia, grana tritici alcui in
os, *congesta cubilia blattis (sc. adederunt fa-
vos) b. i. Schaben, bie haufenmeife ihr Säger in
ben 8e0fb nufgefchlagen; (Hör.) cum sibi «int
congesta cibaria, congestis undique saccis;
*aliae plagae congeruntur mortuo führt man
auf ic.; +tela in alqm merfen auf it.; *aram se-
pulen arboribuB jufarnmentragenb errichten au«
ic.; ’oppida manu erbauen; *culmen caeapite;
*quo (adv.) c. (sc. nidum) palumbes ju SJefte
getragen, gcitifiet; tp. c. omnia omamenta, in-
gentia beneßeia in alqm ; maledic ta in fratrem ;
in unum omnia; causas vaatati agri in alqm
beimeffen; aud) o. ber 9iebe jufammenfaff en
operarios omnes; (turba patronorum) quam
ego congessi in hunc sermonem.
2. congüro, önia, m. [1. congero] 3»fammen<
träger, 0. Siebe Plaut.
congcrro, önis, m. [com u. gerrae] bei (Benoffe
im Boffeureifjen Plaut.
eongeaticiug, adj. [1. congero] jufammenge*
häuft, aufgefchüttet agger cx materia. —
oongestiiB, us, m. [1. congero] 1) ba« 3<lfam>
men häuf cu copiarum Tue. ; ba* 3ufammentra
gen ber Bügel, Bauen, 92 i ft e n Cic. dir. 2 §. 68
2) ba« 3ufantmengetragene, bie SRaffe, bei
Raufen Tac.
conglills, e, adj [congus| einen Songiu« ent<
haltenb Plaut. — cougiArtnni, ii, m. [congias],
eigtl. ein adj., sc. donum, ein S2a6 (congiusj
SebenSmittcl, fpäter gern, in (Selb, ben Ärmeren
im Solle, Btann für Wann o. Wagiftrat«perfonrn
ob. einzelnen ©rohen, fpäter o. ben Sailern al«
©cjchenl gegeben, auch jumeilen an bie Solbaten
ob. ©ünftlinge au«gcteilt, eine Spenbc. — con-
giu», ii, m. römifche* Wah pjftger Singe, cal-
haltenb 6 sextarii, = '/, einer amphorn.
COii-gUelo, 1. gefrieren frigoribus aqua; tp.
(Cael. in Cic. ep.) tribnnatus Curioni nostro c.
friert ein, geht nnthätig borüher.
con-gUsco, 3. fortglimmen, bilbl. [ich nll>
mählich toieber erheben genus tuum Plaut.
conglöbitio, önis, f. | conglobo] ba* 3 u f a m m c n •
häufen, >brängen Tac. — con-gTötxi, l. l)
jufammenrol leu, ^ballen, abrunben m» re
conglobatur; terra undiqne ipsa in seao nutibus
conglulinatio — coniecturalis. 173
suis conglobata; astra niiu suo c. 2) tp. maffen* dies c. ad eandem metam solis, unde orsi sunt
Öflft jufammenbrdngen, häufen. = f d)are tt treffen ein auf tc. 2) tp. a) bem HBcjctt nad) j u •
nti quosque fors; eos fortun.i similis; so in jammern, fiberetntreffen, jitfammen*, ju
unum; ingens mnltitudo conglobata in nnum; einanber paffen, ftimmen, barmonieren,
definitiones conglobata«. einanber entfpreeben valde eins sermo cum
conylätlnitlo, önis, f. [conglutino] 3ufammcn = tuis literis; quae dicuntur c. cum causa, alcui
leimung Cic Cat. m. §. 72; c. verborum bie rei, ir.ter se, linguä, moribus, suopte ingenio
nath ben Segeln be« Söohlllange« beloirlte 3“’ in eum morem; sermo inter omnes bie Wubfage
fammenfügung brr SBorte Cic. or. §. 78. aller ftimmte überein; sidera cum caeli motu be
ntn-glütino, 1. tp. ena ob. f ü u ft l i et) Derbin= »egen fitp mit bem $., animi corporum dolori-
ben, jnfammenfnüpfen, =fepen, fnüpfen, bus congruentes bie (ötperlithen fleiben mit em<
befefltgen (bis», mit beräthltichem Sebenbegriff) pftnbenb; non omni causae c. unum orationis
eorapara, fabricare, finge, conglutina, quod lu- genug, b) ber tftefinnung ob. äReimmg nach ftim =
bet Plaut ; meretricios amores nuptiis Ter., men, harmonieren, einig fein mulier muliori
smicitias, rem diesolutam divulsamque, volun- magis c., inter se Com., de alqa re, omninm
Utes uostras consuetudine; hominem eadem in unum sententiae. c) bet 3f'i nach paffen,
(natura) optime, quae conglutinavit, dissolvit; ftimmen dies menseeque cum solis lunaeque
et his (libidine, crudelitate etc.) totus conglu- ratione, ad id ipsum; (Tac.) forte c. ut ei traf
tiostu« est fith jugleid), baf). — congruua, adj. (oorfl. unb
tngneto, 1. [com u. graecor] anf griedjifthe fpät) — congruens.
Srt oerpraffen Plaut. cönla ■= ciconia m, f., prältcftinijdjer 'flromngür
ess-gritnlor, dtp. 1. oereinigt beglürf » it n - conTclo f. coniicio. [li«mu* Plaut.
'dien libertatem civitati concordiamque resti- ‘cönlför, ffira, ferum, n. ‘cönTgür, gera, gerum,
tutam jnr SBieberherftcllung ber greipeit Iav. ; adj. [conus fero u. gerol gapfen tragenb.
abfol. Plaut. eöuitor (niet)t connitor), dcp. 8. ( inf ‘eonitier ft.
rongrfdlor, gressus sura, dtp 8. (inf. coogre- coniti) [com u. nitor] t) fid) mit aller Kraft
diri, fut. cougredibor Plaut.) (com u. gradior] an ob. auf et», ftemmen, ft ü Jen ‘corpore
juiommenf otnmett , »treffen a) fibert) . jufäflig au« SeibeSfräften , ‘conixi umeri»; inebef. bie
eb abfnhtlid) cnm alqo, inter se, cum Trans- $änbe ob. bie güf)c gegen ben 8 oben ftemmen,
rheuauis fitf) bereinigen mit ic.; qui in itinere um aufjuftehen (parvi) c. ut se crigant, fad sur-
eoi»ieisi = cnm Caesare qui in itinere erat gendum, in comtendo. 2) fith nath einem höhe=
c. Cats. b. O. 4, 11, t; abfol. 6) jum $anb= ren fünfte emporarbeiten, ^inauf Himmcit,
gemenge (ommen, tämpfen urmis, proolio rflei tern equitatus summum in iugum virtute;
eum alqo, contra alqm, impari nmnero, ‘in bilbl. ratio, quae conixa per se et progressa
proelia, ‘alcui; abfol; and) o. einem Streit longius fit perfecta rirtus; = eniti gebären
»it Sorten, Dor ffleritpt. gemellos Verg. ecl. 1, 15. 3) fith anftrengeit,
essgrtgibTlls, e, adj. (congregoj gefellig exa- fith bemühen invadere hostem; Omnibus copiis
mina apium Cic. off. 1 §. 157. — congregätio, feine gange SRadit aufhieten; quantum animo c.
■jnn, f [congTegoJ ba« gejcQige 3ufammen= potes; +ad convimendum eum.
leben (n. TRenfthen u. Xieten) — congrdgo, eonlveo (nicht conniTeo), nlvi ob. nixi (beibe«
l. [com u. grex] l) ju einer §etbe berfam; feit.), — 2. I) b. ben Hlugen fith fthliefien ob.
»ein, jufammenftharen apium examina con- gejdjloffen fein, b. 3}lenid)en bie Hingen
eregantur. 2) überh- jufammenftharen, ge = fthliefien, oculis somno coniventibas; c. somuo;
feilen, bereinigen dissipatos homines c. et fad minima tonitrua et fulgura. 2) tp. a) t in =
>d societatem vitae convocare; bomines di- fthlafen, fthläfrig »erben rirtus blandimen-
*per»os in unum locum; oft se ob. congregari tis sopita. 6) ein Hinge jubrüden, bnrd) bie
■um alqo abfol.; signa in unum locum Tac.; Singer fehen in alqa re.
torbam verborum Quint. conlectio, önis, f. |conicio] 1) ba® SBcrfeu
i'ungressfo, önis, f. [congredior] 1) ba8 gefet= nath einem Siele, bas HlbWerfen telorum. 2)
lifle Snfammentommen in congressionibus Deutung somniorum.
i-uuiliarum; prima maris et feminae Oie. 2) coniecto, 1. [intens, b. conicio] bermuten,
ifpit) — congressus 2). — congressus, us, m. mutmaßen, et», ob. auf et», fthltepen alqd
! congredior) l) Sufammenfuiif t, and) 0. lie= eventu; iter nath Sermutung marfthieren; falqd
Jen hominum; in congressum alcis venire mit ex qlqa re, fc. de alqa re; f quantum proeul
!»bm jnfammcnlontmen. 2) bas feinblithe SU! coniectari poterat; finSbej. ertläten, beuten
fommentreffen, spofecn, ber Hingriff cum u. jo prophejeien. — conlector, öris, m. [con-
oaribus; primo c. iicio] (Center Plaut.; Xranmbeuter, Saht*
'•«»gmens, tis, adj. fpartic. n. congrno] 1) mit fager. 3>ao. eonlectrlx, leis, f. Xraumbeus
«io. anberrm ftbereinftimmenb, ju et», paffenb tcrin, Höa hrfagerin Plaut.
dui rei, cum alqa re. 2) mit fitf) felbft übet= conlectüra, ae, f. (conicio] 1) (JRulmafiung,
wftimmenb, gleichförmig, cinftimmig clamor Vermutung, Stpluh, Hinnahme facere, ca-
ite.; feetens membris usqtie ad imos pedes pere de ob. ex alqa re c. bermuten, fd)liefeen;
aequalis et c. proportioniert. Xau. a) congruen- c. alcis rei capere de alqa re; coniecturü ulqd
Itr, ade. mit et», ü herein ftimmenb, ju et», assequi, consequi erraten; c. de se facere o. fith
Paffenb natarae, dicere. b) fcongrupnUa, abnehmen; c. capere, coniecturö iudicare; etiam
*«, f ftbereinßimmung, ©t)mmetrie morum, si aberrant a coniectura, video tarnen quid se-
membromm. quautur; afferre c. Hlnjeige. 2) Xeutung b.
eosgmo, ui, — 3. [com u. ungebräuthl. gmo] 1) Xräumeu ob. fflahrjeithen, Silahrfagung, ^ro<
(feit) jufammentteffen, tommen, ftofeen phejeiung. Xab. coniectärills, e, adj. auf
i I
174
coniectus — coniuratio.
Stutmafiuug berubenb, mutmafilid), rbet.
t. t. causa.
coniectus, us, m. [coniieio] 1) batßufammcn»
mttfen, ©erfen, Äbft^teficn, Sitten (bcf.
bet (Bejdjoffe) ttad) einem Crte j)in lapidum, teli,
telorum, tenire ad c. teli in bie ©djufiraeite
lomtnen; tp. c. oculorum bieÖtjierung beb BlideS.
couiieio (tidjtiget conlcio), ieci, iectum , 8. (at=
(baift. coniexit ft. coniecerit Flaut.) [com u. iacio]
l) gufammenmeerfn, »bringen, »tragen sar-
cinaa iu acerviim, in medium; tp. bie Jtennjei»
djen ob. Xb“tfacf)en »ujammenfteOenb oermuten,
mutmajscn, fdjlie&en alqd ex alqa re, de alqa
re, belle, male coniecta richtige, ungefd)idte Bet»
mutungen, (Ttr.) ut conicio. tpiect». c. somnium
alcui (Plaut.) beuten, flberb- etwas MnftigeS
erraten, mabtfagen, propbejeien quae tem-
pestas impendeat; prflgn. praeelaro eoniectum
in iilam prorinciam omen oorattSfidjttid) ange»
wenbet auf Oie. Verr. 2 §. 18. 8) binwerfen,
jtbjeubern, (ebiefjen, treiben, ftojien tela,
pila in alqm, intra Tallinn; gladium in os ad-
versum; sagittas intra multitudinem; navem in
portum (D. Sturm); tp. c. culpam in alqm auf
{mb. werfen, wäljett, crimen in tempora, male-
dicta in alqm; c. vocem in diaputando (Cael.
in üic. cp.) binwerfen, faden laffen; * querelas
absenti fenben; abfol. petitiones ita comectas
bie fo geröteten «ngriffe. 8) n. rafeben Berne»
gungen, wobin werfen, treiben, richten, wen»
ben alqm in xincula, catonas, carcerem, ecu-
leum, custodiam, fugam, auxilia in aciem; ne
in signa manipulosque; se in fugam fi<b eitenbS
auf ic. begeben; se sub ecalas fid) eilcnbS oer»
fteden; »e in noctcm in ic. binetlen, (Ter.) ae in
pedos’fid) auf bie Beine machen; se in latebram
(beim SiSputieren), se mente ao voluntate in
versum fid) auf baS Stiebten Werfen; oculos in
alqm, aud) bl. oculos; coniectis oculis mit burd)-
bobreubem Blid; orationem in clarissimos Ti-
ros; pecuniam in alqd wegwetfen, öerfebwenben;
alqm in laetitiam frustra Ter.-, alqm in metum,
in terrorem, rem publicam in perturbationes,
(Plaut.) e. alqm in raorbum ex aegritudine;
naees in noctem coniectae bineingeraten ; *rin-
cula collo umwerfen; Tuberonis sors coniecta
est ex senatus consulto eb warb für %. geloft;
qui praetores fuissent, in sortem conicerentur
feilten lofen.
tconiögälis, e, adj. [coniux] ebetid) dii.
conlfigütlo, önis, f. [coniugo] in bet betorif
ctpmologiftbc Berwanbtftbaft ber ©Örter,
conlügitor, öris, m. [coniugo] Berlnüpfet,
Bereinige! boni amoris Ct.
‘conlügUUs, e, adj- [coniugium] ebelidj-
contüglum, li, n. [com u. iugumf cbclitbe Ber»
binbung, Sl)t. 4>iero. *a) Begattung, aud)
o. Xieren. 6) ‘(Satte ob. (Sattln, aud) (Se =
liebte, Hiebfcfiaft.
con-iügo,* 1. (feit.) «= eoniungo, famicitiam
fnüpfen; rerba coningata etpmologifd) Berwanbt.
conlunctb, adj. m. comp. u. sup. [ooniunctus]
1) nerbunben, in Berbinbung, juglcieb (ogl.
simul, und) c. re verboque risus movetur; c. cum
reliquis rebus nostra contexere; si c. sit elatum
bbpotbetifd); quorum (verborum) ratio nobis pri-
mum simpliciter videnda est, deinde c. 8) be»
freunbet, oertraut, fteunbjd) aftUeb vivere
um alqo c., coniunctissime. — ooniunctlm,
adv. [eoniungo] oereint, in (Bemeiuftbaft
petere auxilium suae saluti.
coniunctio, önis, f. [eoniungo] 1) Berbinbung,
Bereinigung inter homines hominum; mentis
cum extemis mentibus — Sympathie; vicinitatis
auf tc. berubenb; hominis nobiliBsimi atque ho-
noratissimi mit ic. ; pl. necessariorum tuorum
mit ic. 8) eheliche, eetwanbtfdjaf tlidje,
freunbf^aftlitbe Berbinbung; (7m. Just.)
Berwanbtftbaft Caesaris; in pbiiof. u. rbet.
Sprache BcgriffüPetbinbung, in ber (Brammat.
bie Sonjunftion. — conlunctas, adj. m comp.
u. sup. | partic . P. coniugo] 1) räumlich Oer
bunben, gufammenbängenb sublicae cum omni
opere, uiunitio fiumini; fsupercilia gufammen»
gewachsene; bah- 0. Baum; angtenjenb loca
castris, theatrum domui, Papblagonia Cappa-
dociae. 8) jeitlid) alcis aetati, alcui aetate
coniunctior. fquae proelio apud Arbela c. erant.
3) burd) Berwanbtftbaft ob. grcunbftbaft
mit jmbm. oerbunben, befreunbet, oet»
Wanbt cum alqo rinculis ot propinquitatis et
affinitatis; ut nosmet ipsi inter nos roniunctio-
res simus; coniunctissimus huic ordini; pro-
pinqua cognatione, sanguine, amicitia; *ebe =
lieb oerbunben, eermäblt digno coniuncta viro;
*tp. ulmo marito. 4) überb- mit etw. oerbun»
ben, oercint, gufammenbängenb, oer»
wanbt, übereinftimmenb, wogu gebötenb
cum alqa re, alcui rei, *c. tela feramus, *c.
passibus spatiari; in bet 8i betör. subst. n. con-
lunctum, coniuncta Berbinbung.
con-iungo, 8. 1) räumlich octbtnben, oer ei»
nigen naves, navi alteram, nares cum castris
munitione, montem murus cum oppido; quae
(loca) Caesaris castris erant coniuncta nabe;
•dextras; dextram dextrae; bah- fnabc brin-
gen, equum equo Quadrat! btc^t an ba4 Bferb
ic. betanfprengen; coniungi anetnanber ge»
raten navibus couiunctis; eine Seit mit ber an»
bern oer bin beit, noctem diei binjunebmen gu
Caes. b. c. 8, 13, 8. 8) fScbrifUidjie* anfügen
pauca commentario. 8) tp. a) im allgemeinen
alqd cnm alqa re; causam alcis cum communi
salute, arma tinitimis, se cum alqo, fse alcui,
(Liv.) se Khodiae classi; coniungi cum alqo,
‘foedere alcui; bellum gemeinf<baft(id| führen;
inöbef. alä milit. t. t. truppen mit ftdj oerti
nigen, gu ficb ob. einem anbern ftogen laf»
fett eas cohortea cum exercitu suo; c. se ober
copias, exercitum, castra mit u. ohne cum alqo;
falqm sibi; bag. c. castra castris Säger gegen
Hager anffcblagen (o. gwei feinblitbew fetten);
Tocales gufammengitben in ber BuSjpratbe; alqm
cum deorum laude gleid) ben (Böttexn loben;
e duplici genere voluptatis ooniunctus est (Epi-
curus) jufammengefebt aus Oie. fin. 8 §. 44. b)
burd) ®be oh- Hiebe oerbinben ‘alqm setum,
falqm sibi, ‘amantes. e) burtb Berwanbt»
f ebatt ob. 8rrennbfd)af t oereintgen alqm se-
cum affinitate, maltos sibi amicitil; Optimum
quemque hospitio atque amicitiä; auch tnüpfen,
ftbliefeen, giften amicitiam, amicitia«; neces-
situdinem, societatem; nuptiae sceleris soeietate
coninnx f. coniux.
coniürätio, önis, f. [coniuro] t) boS gufammen»
febwören, ber gegenfeitig geleiftete Sib ad
Tersarios eins comnratione confirmat; alt milit.
t. t. bie gemeinfame eiWitbe Berpf litbtung
coniuro — conscientia.
175
bet Sri einem plöfetidien fitriege Hufgebotenen. 2)
©erf<h»&rung, »omplott e. nobilitatis fa-
cere; meton. bie Ser fd)tooiencn.
con-iuro, l. 1) jujammen fdjwören, als milit.
t. t. gemeinfdjaftlicb, in ©laffe bengahnen--
cib leiften omues ioniores; aese non abcturos
»M; qnos consul coniaratoa haberot in ®ib
genommen; übetl). inter noa c. (nrir haben e« unS
gefchwoten', cum illo ego et ille mecnm Plaut.-,
tp. a) »jufammen ftimmen, fid) vereinigen
altenus altera poacit opom rea et c. amice. b)
*H4 gum ftnmpf vereinigen agtnina, arma
coninrata, coniuratae mille ratea. 2) im üblen
Sinne fid) seifet)» dren, ein fiomplott bilbcn
mm alco, cum alqo in omnc flagitium; fin
caedem alcia; contra rem public&m, contra po-
pulum hom.; m. ut; m. Ulf. Sali.-, subst. con-
luriti, ömm, m. bie Serfd)»ortnen.
ranin (beffer coniunx), ügia, comm. fconiimgo]
Utemablin; (unft.) bei (Bemal)!; *pl. Spe:
paar; *©raut, beliebte,
ronl . . . coli . . .
roonecto, ronnltor, connlreo (. conecto etc.
< uvnüMUis, ronn&biua f. conubialia, conubium.
• «non, önia, t». 1) athenifd)fr gclbherr. 2> Hftro-
nom u. ©iathematiter aus Santo« gut geit bcS
StolemäuS ©pilabelphuS Ct., Verg.
ruaöpeum, li, n. [m»oikiw] ein befonbcrS in
Aqnpten gebräuchliches SKüdennep gum Hbwctp
ren brr ©iücfcn, auch bie mit einem folgen 9ie&
verhangene üageifiätte.
riner, dtp. 1. serjuchen, unternehmen, fid)
ju et» entjehliepcn alqd, magnum opua, alqd
de emptione; m. inf; priua cogitare conauent
qaam c.; manibua pedibusque aus allen Rräften
iut) bemühen Ter.
caagaaiiitlo, önia, f. [conquaaao] ft arte ®r =
fdtfltterung, gerrüttung totiue valetudinis
corporia Cic.
ron-quasao, 1. ftart erfihütteru Apulia maxi-
mia terrae motibua conquaaaata; tp. erfthüt:
tern, gerrütten externe naüonea illiua anni
fnrore conquaaaatae, omnea provinci ae.
loa-quSror , dep. 2. lant Hagen, »ehllagen
‘nequiequam ignaria auria, fin aenatu; auS
lianhUen über Unrecht f«h heftig befihmeren
über et», alqd, alqd pro re publica, inopiam
inter ae; apud patree Tim atque iniuriam dicta-
toria; nihil de alqa re cum alqo. Statt, a) con-
queatio, önia, f. laute Älage. b) conqnestu,
abl. m. — conqueatione Liv. 8, 7, 21.
roa-qniesco, (per/-, »ync. conquieati, inf. conqui-
eaae), 8. 1) ruhen, auSruhen, raften ante
iter coofoctum; ab, ex alqa re; meridie; aub
irmi* 2) tp. a) untätig fein, pil! ftepen,
batnieber liegen navigauo, aica, vectigul. b)
*. brr Ruhe beS (BemütcS Stube genintten ani-
mos; nec nocte nec interdiu virum c. pati Ruhe
taffen; inSbef. fid) burth et», befriebigt ober
beruhigt fühlen in atodiia; in amici mutua
beaeTolentia. [lauern Plaut.
rea-qalntaeo, 8. gnfammen» ob. nieber:
ronqniro, slvi, altum, 3. [com u. quaero] 1) gu =
fammenf uthm, »bringen, auftreiben navea
toto Summe, qnam plurimum pecoria ex agria;
colonoa, peenniam, aacra. S)ao. tp. a) eifrig
auffachen, auf ct». {innen voluptates, piacnla
irae deäm; Solbaten auShebrn omnes sagitta-
rioa conqniri iubet. b) gufammenfud)cnb etwas
f chaffen, bilben c. et comparare Toluptatem;
alqd sceleris et fiagitii gu begehen fud)en. 2) o.
mehreren gufammen jmb. auffuchen, gu fan =
gen fuchtn alqm. S)ao. A) eonqnisitio, önia,
f. gufatnmenfuchung, Sei:, Haftreibung,
Sladhfpürung pecuniarum, aacrorum; fix eil -
gere HuSijebung o. Solbaten. B) covquisi-
tor, öris, m. 1) SBerber. 2) {Plaut.) Huflau:
rer, geheimer Hufpaffer. C) conqulsitns, adj
m. sup. auSgefucht, aufgewühlt c. et electi
coloni; conquisitissimae epulae.
con-aaeplo (nicht consepio), 4. umgäunen fbu-
atum. häufiger partic. conaaeptua, locus aaxo,
cratibns ; subut. conaaeptum, i, n. Umgäunung,
(Beljege Liv.
consilüUtlo, önia, /. [consulato] gleichzeitige
©egrüpung mehrerer. — con-silüto, 1. u. meh=
reren gleichzeitig begrüpen alqm; inter ac
ruh gegenteilig; au* bcgrfipenb anreben als «.,
begrüpenb jo ob. fo nennen utromque regem
sua multitudo; legati cum dictatorcm; oam
Volumniam. (heilen Cie.
congüneseo, sänui — 3. Icomu. sanus] genefen,
con-aanguTneus, adj. *blutSoer»anbt, oer =
manbt, bef. gefth»ifterlid) arietes, umkrae,
turba; bab. subst. -eng, i, m. bet ©tutS0er=
»anbte, tnSbef. ©ruber; *Leti Sopor; *-ea,
ae, f. bie ©lutSOerwanbte, inSbef. Sch»e:
fter. S)ao. cousunguTnltas, ätis, f. ©luts&er:
»anbtfchaft, Serwanbtfdhaft Verg., Liv.
fcon-ganclo, 1. ftarl oerwunben, et crus et
utrumque kracliium ruinä pontis conaauciatus.
con-gcSISrütng, adj. m. sup. mit ©erbrechen
beflcrft, freoelhaft, oertuchl conaceleratiasi-
mus duxj Tultus, mena, impetua. — con-scSlöro,
1. mit einem ©erbrethen befleden aurea Liv.,
•domum, *oculoe ridendo.
conacendo, di, sum, 3. (com u. acando] auf: ob.
in et», fieigen, et», bezeigen vallum, »mon-
tea, equum, *in equum, *+currum; 0. brr Sonne
’orkern caeli conacendiaae — äJUttag fein. gnS
bef. c. navetn, auch >n navem (in navea), abfol.
e. ein Schiffjiefteigen, an ©orb gehen, (ich
einfepiffen Tarento, um 0. latent abgufegeln
— JU t. ; *fu. einrn. Lir. 44, 35, 11 chiasem;
•aequor navibua unter Segel geben; im Silbe
conscende nobiacum (baS Staatsfcbiff) et quidem
ad puppim; *laudis carmen fiep auffchwingen
gut $8i)c beS SobgefangeS. I>a». eonscenalo,
önia, f. baS öinfteigen, in nave* ®infchiffung
Oie. de div. 1 §. 68.
coasclentla, ae, f. [conacio] 1) (Ritmiffen,
SXitniffenfchaft mit anbeten, mit gen. subj.
omnium hornm, uniua liberti; m. gen. ob}.
aaciacere alqm in conacientiora facinoria ein:
»eiben in Tae.-, conailia conacientiaeque eius-
moai facinorum Cie. p. Clu. §. 50; abfol. con-
acientiae contagio; fpublica c. baZ Smoerftönb
niS beS Staates; faimulatü c.; auch ber »reis
bet mittoiffenben ©erfontn quia nomen
meum in conacientia iatius facti audivit? (Xe.
Phil 2 g. 25. 2) b«S SRittoiffen mit fic^
jelbft a) ©ewuptfein, ©efübl pulcherrimi
facti, peccatorum ; niai et yirtutia ot vitiorum
sine ulla dirina ratione grate ipaiua c. pondua
esset; (Sali.) ex nulla c. de culpa im ©eUttpf:
fein meinet Schulblofigfeit; bis». inSbef. Selb ft:
bewuptfein, Selbftgef üpl, 'Übergeugung.
b) ®e»ijfen recta, praeclara, egrogia, fbona;
176
conscindo — Consensus. .
optimae mentis, mala, auef) 61. c. gute« ©ewiffen,
c. animi u. 6t. c. böjeb © ; and) pl. suae quem-
que malae cogitationes et c. ummi terrent bie
Biegungen beb Stbulbbcwufstfeinb, ©ewiffenbbiffe;
muletiriorum.
cou-scindo, 3. jtrreifien epistulam; (Ter.) c.
alqm capillo imbm. bie £>aarc Attjou[en; tp. her«
untctrei&en, conscindi sibilis ausgejij^t wer«
ben; ab optimatibus c.
con-sclo, — — 4. fid) bewufjt {ein nil con-
acirc sibi Hör. ep. 1, 1, 61.
con-aelaco, 3. 1) förmlid) bcfchliefjen, alb 1. 1.
tm Staatblebcn belltun, and) m. «f. 2) fid) ju
etw. entfthlicjjen, aub freiem Sntfd)tuffc ein
Übel tu ä t) I c rt , fid) jufügen sibi mortem ober
bl. c. mortem, neceni fia) ben lob geben, sibi
exsilium, fugam; facinus in se ac snos foeduin
laben auf ic., (Tac.) turpem fugam.
conscins, adj. [conscio] 1. mittoiffenb, bef.
» übst. SKitroiffer, (-scia) ©iitwiff erin, leil«
nehmet, Vertrauter alcui facinoris ob. faei-
nori, mendacio alcis; coniurationis ber UJlit«
tierf d)toorene; fnecis, *fati »idera, deorum beb
ffiiHnii' ber ©öfter ; c. mihi fuit in privatia re-
bus, de illia rebua; (feit) facinori toiffenb um
JC. *eonubiis aether, *sacria nox, *cista aacris,
conacii quae gerantur; abfol. conscioB celare;
*nox, *ailva. 2) bei fid) felbft etm. Wijfenb, f i cf)
bewußt, felbftbeWufit sibi alcis imuriae; c.
mihi sum; abfol. conscii sibi, *virtus ber Xu«
genb ©emu&tfcm ; fcf)ulbbewu&t aiiimus.
oon-scrcor, 1) fid) gart räufpern Plaut.
conscriblllo, 1. [ dem. 0. conacribo] belripeln,
jeher}!). ftriemig jdjlagcn latusculum — uates Ct.
con-seribo, 2. eigtl. jufammtiifd)reibett 1) auf eine
£ifte fdjrcibenb Aufammrnrufen, (ammetn
a) c. milites, legiones, exercitus aubpeben. b )
AU einer gewiffen ©üraerllaffe aubwäljten
centurias equitum; inbbef. au Söaljlumtriebcn ge-
worbene ©Arger oerjeidpten. ffler fid) befteepen
laffeit wollte, melbete fid) bei bem magister col-
legii, bem ©räfibenten beb politifd)« SBahloereinb,
unb warb bann eingetragen (conscrib.) alb 3Kit-
glich beb collegii sodalicii. Oollinam novam de-
lectu perditissimorum hominum Cic. p. Mil. § 25
c) in bie Senatorcnlifte eintragen, bah-
patres conscripti, eigtl. patres et c. ©atricier
u. ©ingetragene (weil nad) ©ertreibung beb lat«
quiniub, bet »iele Senatoren tjatte erworben laffeu,
ber Senat aub bem Stittcrfianbc ergänjt war), bie
gewöhnliche Änrebe an fämllithe Senatoren;
sing, pater conscriptus factus est Cic. Phil. 13,
8- 28; *suhst. conacriptua, »i. Senator, d) alb
ftoloniften einfebreiben. 2) fdjrcibenb jufam
menfepen, nerfaffen, fd)rciben legem, testa-
menta, epistulam, pro aalutaribus mortifera
(». ÄtAt) Dcrfd)rctben; de his artibus. 3) *Doll«
fd)reiben mensam vinoj übertr. (fcherjh ), quasi
cum in libro scribuntur calamo literae, atilis
me totum eisque ulmeis conscribito Plaut. ®a0.
conscriptio, önis, f., pl. fd)riftlicbe Wufjeid)«
nungen, falsae quaestionum 3 fi I f d) u it g ber
©er|örbprototoOe.
consecrätio, önis, f. [consecro| SBeihe, Jpeili«
gung, woburd) etw. ben ©öttem geWeipt u. ba
burd) unberleplid) Wirb domus, honorum; legis
aut poenae UiiDerbriidjIidjIntSerllPrung ; capitis
(j. conaecro); Äpotheofe ber Äaijer.
const-tro, l. [com u. sacroj 1) weihen, heilig
madjen (inbem man etw. bem profanen ©ebraud)e
entlieht unb ihm eine religiife ©eftimmung ober
©efchaffenheit giebt; »gl. dico, dedico, inauguro)
manubias Musia; locum certis circa termims,
suum caput sanguine hoc Liv., ßracchi bona;
(Tac.) Iucob au nemora; totam Siciliam Cereri,
aedem Iovi, originea suas fid) felbft eine gilt«
liehe fjierfunft beilegen; utilitas artis deorum in-
ventioui consecrata bie ©tftnbung ber Runft ift
wegen ihreb Shtpenb ben ©öttem beigelegt wor
ben ; conaecratam opinionem in illo sanctissimo
Jlerc ule; caput alcis jmb. bem Untergange weihen ;
ihn ocrwfinfchen ; veterem Carthagmem für bc'
Iigen ©oben ertlären, fo bah tb nicht wieber auf«
gebaut werben burfte; ‘Aeacum Tirtus et favor
vatunj divitibus c. insulis oerfeht alb einen ®e
weihten, ^eiligen in *c.; prope ad immortalitatia
et religionem et memoriam consecrantur fie
werben faft a“ unfterblichen SBefen erhoben u. et«
langen ein ewigeb ©nbenfen Cic. p. Mil. §, 80;
tp. c. se patriae auf opfern; qui certis quibus-
dam aententiis addicti et quasi consecrati sunt
unbebingt ergeben. 2) für einen ©ott ertU«
ren, au einer ©ottheit erheben Liberum,
cuiuaque generis beluas deorum uuraero; fO ljm-
piadem immortalitati; tp. bem Stupme nach un
^erblich machen, oerewigen cuius — ingenii
magnitudo Platonis memoria et literis conse-
crata; amplissimis monumentis memoriam no-
minis suis
eonsectärlus, tulj. [consector] (feit.) folgerecht;
subst. n. pl. Sthlufifolgen, 3oIgtfähe.
consectätio, önis, f. [consector] Iradjten unb
Streben nach etw. concinnitatis.
conseclätrix, leis, f. [consector] ünhdngerin.
3reuubin voluptatis Cic. off. 3 §. 1 1 7.
consectio, önis, f. [conseco] bab 3<rf chueiben.
— con-sector, dej>. 1. 1) begleiten, einer ©erj.
ob. Sache nadhgehen alqm Cotn.; nvulo» ; tp.
c. verba fid) an tc. holten; plura (in ber Siebe)
aufjü!)len; alqd imitando uachahmen, opes et
Eoteutiam, vitium. 2) oerfolgen, nachfepen
Ostes, alqm clumoribus et conviciis et sikilis,
alqm per speciem simultatis, alqm stricto gla
dio; einholen alqm, naves.
consöcütlo, önis, f. [consequor] 3»lgc o) alb
t. t. in philof. Spr. ipsa detracuo molestiae c.
voluptatis affert hat A«r 3otge; auch bie Schlug
folge, b) in ber sHi>etorit bte (grammatifch) rich-
tige flufeinanberfolge verborum.
con-stnesco, sSnui, — 3. 1) *falt werben, al--
tern *in armis soceroruro Hör.-. *p. Sachen
haud ulla carina. 2) in üblem Sinne alt unb
ftumpf, fchwach, traftlob, hinfällig wer«
ben, oertommen, abnebmen, inbbef. an po«
litijdjem ©nfehen, Sinfluft oerlieren mae-
rore et lacrimis, in exsilio, ad Veios, circa Ca-
silinum, in Sicilia sub armis, animus c. in affecto
corpore, c. vires atque deficiunt, invidia, vete-
res leges ipsa vetustate.
consensiOi önis, f. [consentio] Übcieinftim
mung, ©inigteit, Harmonie gentium, na-
turae, tanta universae Galliae c. fuit libertatis
viudicandae, ut Caes.\ omniurn divinarum hu-
manarumque rerurn übet tc. Cic. JmI. §. 20;
in üblem Sinne ©erftbwöruna scelerata; per
Uanc c.; concr. ber ftlub ber ©erfchmorenen.
— cunsensus, us, m. [consentio] Übereinftim
mung, ©inftimmigleil, ommum defectionis
eonsentaneus — conoervus.
177
ttilna^me an ic. ; abl. consensu nadj einftim =
migcm S)efd)tuft, einftimmig omniam; tp.
natura« quasi concentus atque c.; c. atque
couspiratio virtutum
foosenUneus, adj. [consent io] mit etnr. übet j
einftimmenb, ju et», pajjenb etun alqa re
ob. alcni rei, alcui; c- sibi est ft ift fonfequent.
häufig impers. eonsentaneum est ei ift natur-
gemäß, ocrminftig, natürlich, ei fchicft ftd>,
frimmt mit bem ©orhergehenben, m. ut
flaut.-, m. aec. e. inf.-, subst. n. pl. ü bet ein -
ßimmenbe Umfiänbe Oie. de or. 2 §. 170.
l'onsentla, ae, f. §auptftabt bet ©ruttier. Sa»,
(onseutiul, örum, in.
ron-genUo, 4. 1) einig {ein, übereinflimmen,
einftimmig behaupten, befchlie&en de alqa
re; fde prioribus non eonsentitur ; cum alqo,
de alqa re, in alqa re, (Liv.) in alqd; (Just.)
in Andaeuiu regem einftimmig mahlen; ad rem
public&m conservandam ; ad bellnm barbaris
inferendnm; *studiis ©efehmaef finben an ic.; m.
inf. ; m. nt, {in alter gormel b. Liv.) consensum
est ot; eenatu» bellum ftimmt auch für tc. ; sibi
(anfeqnent fein; subst. coneentienB x>. gleichet
Zenfungöart , ©efinnung, einer, btr fpmpathi'
jiett simplicem praeterea et communem et c.,
id est, qni rebua eisdem moveatur Cie. Lael.
§. 65. 3« üblem Sinne {ich bereinigen, {ich
serfthmören ad urbein incendendam; contra
alqin; belli faciendi cauafi; (Just.) militibns;
abjol. 2) n. leblojen ©egenftänben übcreinflim =
men, ftimmen, paffen, harmonieren alcui
rei, com alqa re, inter se, sibi, vnltna cum ora-
tcone, ratio nostra, * utrumqne nostrum incre-
dibili modo astrum Hör.
roaseplo f. consaepio.
ronstquens, tis, adj. [partic. 0. consequorj 1) Be t =
nunftgemäfj, angemeffen, paffenb; c. est ut
scriba». 2) folgerecht, fonfequent quod non
modo facile ad credendum est, sed, eo con-
ceeso quod volunt, c.; hoc probato c. esse bea-
tam vitam virtute esse contentam, et quomodo
hoc sit c. illi, sic illnd huic, nt etc.; in con-
iuactis (verbis), quod non est c. (gegen bie
grammatifche ©etbinbung ber SBörter im Sa|, ge=
gen bie Stjntaj) vituperandum est; subst. n. sing.
a. pl. Folgerung. — eonseqnentla, ae, f. [con-
requorf (feit.) bet entfprechenbe erfolg einer
Sache eventorum Cic. de. die. 1 §. 128.
rog-sfequor, dtp. 8. 1) unmittelbar nathfob
gen, -gehen, tfommen, gleich auf etm. foI>
gen a) überh- alqm, comitious non consecutis;
pars reliqua consequens procumbebat neigte fich
jnm 3raH Cats. b. c. 2, 11, 4. b) ber Seit nach
auf et», ob. jmb. folgen alqm aetate, has tarn
proeperas res subita mutstio, annus qui c , om-
nes anni conseqnentes, tempestas, tranquillitas,
silentium, mors brevi consecuta est. c) 0et =
folgen, nachfefcen alqm; -fabfol. d) als einem
Sorbilbe nachfolgen, etm. nachahmen, befob
gen alqm, eum morem, suum quoddam insti-
tutum; alcis sententjam, mediam conailii viam.
e) einer Urfache als SSirfung folgen illnd ex
hoc natura, pudorem rubor, magna invidia hoc
dictum consecuta est bie (folge biefer Sorte mar
ic., eorum opinionem magni errores. f) logifch
aus etm. folgen qnae res quamque rem. 2)
nathfolgenb erreichen a) einholen alqm, co-
pias, alqm literae, *lancea alqm; ’accipiter ab
Qtisi^fn, Ist brottipr* SdjuiroCrldb. 6. Hufl.
alto pennis columbam; abjol. b) erlangen, er<
reichen opes, glorium, fructum ampfissimum
ex vestro iudicio; alqd dicendo burch Dieben
etm. erreichen, aber alqd in dicendo im Dieben
Züchtigfeit erlangen, etm. leiften; (Nep.) tanta
prosperitas Caesarem est consecuta ift ju teil
gemorben; qua in re summa felicitas celeritaa-
que — Fabium. c) gteidjfommen, in irgenb
einer (Eigenfchaft erreichen alqm; verborum prope
uumerum sententiarum numero. d) mit bem
©eifte erfaffen, begreifen, erfennen simili-
tudmem veri; omnes illorum conatus investi-
gare atque c. hinter fie tommen; alqd coniecturä
erraten; omnia alcis facta memoriä c. aut ora-
tione complecti. e) Bollflönbig auöbrücfen
alcis laudes verbis, * omnia verbis.
1. eon*söro, sevi, aYtum, 3. 1) beferen, bepflanz
gen agros, ager consitus arbustis; *tp. consitus
caecä mentem caligine gefd)lagen mit ic. ; (Plaut.)
consitus sam senectute belaben. 2) fäen, pflan =
gen, fteefen arborem Liv., *pomum.
2. cort-sero , serni, sertum, 8. 1) gufammen-
reihen, flechten, ;fnüpfen, -fügen, »er=
fnüpfen, oerbinben ’loricam hamis auroqne;
•conserta auro (mit golbner Spange befeftigt) pel-
lis; f sagum spinü consertnm; tp. fc. sermonem
©Sorte mecbjeln; *diem nocti; (Liv.) exodia eon-
serta fabulis Atellanis; (Curt.) navigia, vehicnla
vehiculis, senta super capita, vir viro, arma
armis conserta sunt, conserta robora virorum;
*lateri latus. 2) feinblich gufammen?, an =
etnanber bringen manum ob. manua, *dex-
tram hanbgemem merben, cumalqo; pugnam,
proelium, certameb, (Verg.) proelia anfangen;
(Liv.) navis sicubi conserta esset in ben Sampf
mit einem anberen »ermicfelt marb, c. haud igno-
tas artes belli inter se oerfuchten gegen eucan
ber; als jttrifl. t. t. ex iure {in iure) manum bie
(Eröffnung eine« CEigentumSptogeffe« burch $>anb=
anlegung an bie Zeitige Sache o. beiben Parteien
einteiten; bah auch ex iure manum consertum
vocare alqm Cic. de or. 1 §. 41. Liv. 30, 31, 8.
consertö, adv. (2. consero] »erf nüpft, c. con-
texteque im innigen ffufammenhange Oie. fat. §. 32.
con-serva, ae, f. 'Dtitjf laoin, *fores gleichf. fob
legiatifche Plaut.
eonserv4tlo, önis, f. [conservo] ©ihaltung,
Scroahrung, «ufberoahrung frugum; «uf =
rechterhaltung, Beobachtung naturae, deco-
ris, officio rum.
conservÄtor, öris, m. [conservo] (Erhalter,
©emahter, (Erretter. ®a». conservitrlx, leis,
f. (Erhalterin, ©ernähr et in sni natinraCtc./i«.
6 §. 26. [Plnuf.
con-serrttlum, ii, «. bie Zienftgenoffenfchaft
con-servo, 1) im unoerf ehrten ^uftanbe erhalten,
bemahren, retten exercitum, aquilam, castel-
lum, rem familiärem; alqm am fiebert erhalten,
fieben u. ffreiheit jntbm. fchenfen, jmb. begna
bigen; conservari salvnm; auch beobachten,
halten leges, ius, fidem, religionem ((Erb), ius-
lurandnm, indntias, ordinc temporum conser-
vato; conservatis notatisque temporibns; ordi-
nes in 9ieih’ u. ©lieb bleiben; verba et casibu»
et temporibus et genere et numero mit ben
SBörtern in £>infid)t auf Kafuö ic. bie rechte Son>
ftruftion innehalten; partic. n. conservantia er-
haltenb, quae c. sunt eins status Oie. fin. 3 %■ 16
con-gerrus, i, m. ©lilfflaoe.
12
178
consesaor — consiato.
consessor, öris, w. [consido] bet neben jmbm.
figt, 9tacf|bar; im ®ericf(t Seifiger. — con-
sessua, us, m. [conaido] Serfammlung (im
(Beriete, beim Schaufpiele , auch im pl.).
consldcrätc, adv. m. comp. u. sup. [considera-
tua] bcbächtig, mit Überlegung, beionnen.
— coiiHiderätio, önis, f. [considero] Betrad) =
tung, ©rroägung. — considfirätus, adj. m.
comp u. «up. [ partic . o. considero] 1) B. Sachen
reiflich überlegt, bebaut, erwogen iudicia,
verbnm. 2) b. Sßerfonen bebachtfain, bej)ut =
[am, befannen iudex, homo, una in re minus,
fconsideratior factus est.
considOro, 1) etw. ob. jmb. ruhig bettachten,
um [ich ein Urteil übet ben ®egeuftanb ju bilben
alqd, alqm, sunm quisque Opus a vulgo consi-
deruri vult. 2) tp. prüfenb, erttiägenb, mit btm
Seift betrachten, reif lieh überlegen, beben»
ten, erwägen alqd, de alqa re cum alqo;
(Ter.) secum in animo alqd; cum animo suo
(animis suis); m. ut ob. ne barauf fel)en, bebacht
fein, bafs, baff nicht.
con-sido, scdi, sessum, 3. 1) fich nieberfepen,
nicberlaffen, befonber« o. mehreren in pratulo,
♦in hortis (b. Sögeln) niften *snb ilice, *ante
focos longis scamnis, *super ripam, *inter ul-
mos; *nt. bl. abl. 3n«bej. n) jur Beratung
ob. Befprecgung fid) nieberfegen, Sifcung
hatten ad ms dicendum, in loco consecrato,
in hunc reum um ju richten, b) B. einem §eere
fid) auf fl eilen, fich lagern in loco, trans
flumen, ante oppidum, longe ab castris, inter
virgulta, contra alqm. c) bauernb fich nie»
berlaffen, ffioljnfig nehmen, f icfj anfie =
beln in Ubiorum finibus, in bis provinciis *m.
abl.. fin novam urbem, ibi. 2) fich fenlen,
einfinlen terra, Alpes, *moenia in ignes, fom-
nia sacra profanaquo in igne; f pulvis; »luctu
in ic. Derf inten. 3) tp. a) improbitas eius in
mente ift ciitgewutjelt ; in otio fleh ber Btufee er=
geben, b) [ich legen, nacplaffen, aufhören
nomen utriusque in praetura hörte mit bet $rä=
tut auf; cura, furor, terror; fpraesentia satis;
♦ignis. c) B. bet SRebe fich fenten, abfatlen,
varie (iunctio verborura) Oie. de or. 3 §. 191.
con-slgno, 1. 1) Betficgeln, befiegeln tabu-
las h ignis, decretum, tabcllas dotis, dotem. 2)
betätigen, oerbürgen, öetbriefen alqd lite-
ris publicis, fundos publicis commentariis, aucto-
ritates nostras; tp. antiquitas clarissimis monu-
mentis testata consignataque; insitae et quasi
consignatoe in animis notiones.
con-sileseo, allui, — 3. Berftummen Ptciut.
consTliärius, adj. [consiUum] ratgebenb, bc =
ratenb anucus Plaut. ; häufig subst. m. 8tat=
gebet regis; Verris amici et c.; fBcijiger bei
(Bericht. — cousiliätor, öris, m. [consiliorj iRat =
gebet Phaedr., Plin. ep. — conslllor, dep. 1.
[consilium] Rat pflegen, beratfchlagen, haec
überbenten; abfol.; *bonis amice mit freunbfdtaft--
lichem '.Rate jur Seite flehen,
consilium, ii, n. ber IRat A) aet. 1) Beratung,
9iat interesse arcanis c., ab interioribus ( gehet =
men) e. segregari, c. nocturna; adhibere alqm
consilio, fconsiliis, in consilium, bilbt. alqd
(legem, tidem; fortunam Zar., fortunam meeun,
suam quisque fortunam Ourf.) in consilio ju
Bäte jiehen; nullo (= nulli) adhibetur consilio
Caes. b. G. 6, 13, 1; habere consilia principum
domi; alqm ob. alqd habere in consilio ju State
jiehen ™ feinen ©ntfchtufj abhängig machen o.
xc.; quasi vero consilii res sit eine Beratung er»
laubte; tui consilii, vestrum iam c. est; haec
consilii fuerunt mar ®cgcnftanb ber Betatung
(hätte überlegt werben foden). 3n«bef. 0. Stich ;
tern, ire in c. jur Beratung u. barauf folgenben
Slbftimmung fehreiten, 0. flrätor, mittere in c.
bie Richter jur Beratung febreiten lajfen; *pl.
weifet Srnft misce consiliis stultitiam brevem.
2) beratende Serfammlung, Stat habere c.;
publicum (häufig B. Senate); b. Richtern qui ex
senatu delecti estis in hoc c.; sanctius ein
engerer JluSfchufi beS Senat« ju Äarthago, ber
engere Stat ber Ätoler; sanctissimum orbis terrae;
Jfriegärat, auch c- militaro, castrense; c. ad-
vocare, convocare; rem deferre ad c.j in con-
silio esse alcui Seifiger fein Liv. 26, 38, 7. 3)
Überlegung, ®inft<ht, lluge Berechnung
vir magtii, minimi c., ratione et c., magnitudo
ingenii atque c., consüio valere, barbaris c.
non defuit, acta illa res est animo virili, c.
puerili; bono c. au« gutem ©runbe, wohl bebacht;
amittere c. ben Stopf Ter.-, *0. Sachen vis con-
silii expers; quae res nec modum habet nec c.
B) pass. Bejdjlufj, ®ntf<hlujj, Slan, 916 =
ficht, leitenber®runbfap audax, clandestinum,
subitum; superioris diei, temporis; abicere c.
profectionis aufgeben, aedificamli; capere, inire
c.; est, non est c. m. inf. ; m. ut; quid sui c.
sit 08tendit; ipsorum est c. ti tommt auf ihren
®ntfchlu(j an; eo c. ut; sine consilio, quo c., bono
c.; consilio abficfttlicf» ; privato, publico c. int
SriBat», im öffentlichen Sntereffe; nullo publico c.
burd; leinen Befehlufj einer öffentl. Staatsgewalt;
belli pacisque consilia äußere u. innere fjolitt!;
consiliis (fRänte) clandestinis; vertere c. ad fal-
laciam; Ärieg«ptan, =lift imperatorium, fal-
lax, unum totius Galliae, consilia Galloruni;
♦victrices catervae consiliis iuvenis revictae
Hör. b) ber Stat, ber erteilt wirb, tRatfchlag.
angcratenc ÜRaffrcgcl inops consilii; orba c.
auxilioque res Sabina; de consilio alcis; quid
ergo mei c. est? c. esse Apollinis ut; dar»'
alcui c., iuvare alqm consilio; dare alcui c.
recta, prava; alcis consilia sequi; suo c. uti.
conotimllict, e, adj. ähnlich, m. dat. u. gen.;
(Plaut.) m. atque (ac), quasi.
con>ststo, stTti, 3. 1) fich hinfteden in mnro,
ante domurn, *ad mensam, *pontibns; cum
alqo jum fflefpräch mit jmbm.; B. truppen, Sol
baten fich auf [teilen in acie, in comu, in tuu-
nitionibus , ad signa , snb muro , contra alqm ;
copiac ordinatae consistunt. 2) flehen blei
ben, bajtehen viatores, beata vita, *Hister
frigore, *gelu, *vortico celso aeriae quorcus
aut coniferi cyparissi. 3n*bef. *■ truppen £>a 1 1
machen, jtanbhalten, flehen utraque acie«;
in nionte, m finibus, ab extremo agrnine, contra,
u. contra alqm; a fuga; B. Schiffen, in ancoria
fich »or 9lnlet legen, ad ancoram; B. bem Surfe,
ber beim Stidftanb ber fflürfel ft® h't^eöl- fl c =
warfen Werben, fallen quadringentis (talisl
centum Venerios non posse c.; bleibenb fidj
nieberlaffen, fich fepfepen, fich aufhalten
in Gallia nullo loco, ibi negotiandi causä,
prope. 3) tp. a) jlill flehen, jur SRuge tom =
men, administratao belli ftocft ; ad Italiam ter-
restre bellum; fin ordine equestri bleiben int ic
consitio — conspectua. 179
l) irgenbroo ob. bei et». fid) aufbalten, »er»
mcilen ibi, in singulis. c) feft liefen, fidj
behaupten, ftd) ballen, beheben; o. SRebner
ftften gufj fallen, feine Sache gut f ü^cen,
in eo constitit babei bebarrte et; consilium con-
»titit ti ift ein feflcr (Eittfcblufi gefaxt ; res; ne-
que mente neqne linguä. Hiebet bellten rtoeb te=
ben formen; *quos (fines) ultra citraque nequit
e. rectum Hör. seit. 1, 1, 107; et liunc miserum
tandeiu posse c.s orator si semel constiterit,
nunquam cadet; in dicendo, in forensibus cau-
si« praeclare, in hac causa; rix singulis aeta-
tibus binos oratores laudabüea constitisse. d)
beheben, ftattfinben, Ootbanben fein sum-
ma inter nos oflicia; causa c. apud etc. ift am
hängig bei ic. ; eo transire, ubi cetera maleficia
c. c) in ob. auö et», befteben; auf et», be-
ruhen victus eorum in lacte c.; salus optiini
cuiusque in eo; celerem in ea re victoriam ;
fei alqa re.
couhitiu, öuis, f. [l. consero] baä Sefäen; autb
pl. bie oetfrbiebenen Ärten beb Sefäen*. — *con-
»Itor, öris, m. [1. consero] ©flanjer. — con-
»itüra, ae, /. [1. consero] ©efäung de. de or.
I f 29.
eon-sobrinus, i, m. u. -a, ae, f. @ef(brci|ter =
tiub d. mütteilicbei Seite, ftinb bet SBtutter=
fbtoeftet; öberb- ©efebwiftertinb, töetter.
te«n*söccr, en, m. fDiitfcbwiegeroater Suet.
eonsödutlo, önis, f. [consocio] ©erbiubung,
Seteinigung.
een-söcio, 1. gemeinfebaftlid; machen, teilen,
bereinigen, oetbinben animos eorum, con-
«ilia cum amico, regnum, iniuriam cum alqo
mit jmbm. jugletcf) aubüben; usum rei cum alqo
im ©ebraurf) einet Sarbc ©emeinfdjaft pflegen
Pkaedr.; furorem suum cum alqo Liv.; c. se
in omnia belli pacisque consilia; *umbram ra-
mis =- consociatis inter se ramis praebere Hör.;
consoeiati cum alquo ob. inter ae ; res cum alqo
consociata oetabtebet; consociati dii bie gemein-
f<baftti<ben ©unbcögottbeiten ; delecta ex bis et
consociata rei publicae forma Tue.; partic.
pass. alb adj. consociatissima voluntaa Cic. fum.
3, 3, t.
roasöläbilis, e, adj. [cousolor] ttäftbat dolor
rix c. de. fam. 4, ;i, 1. — consölätio, önis, f.
jconsolor] jroft, Jröftung, ttöftenber Bus
jptutb nmlorum, dolorum, timoris; Iroftfcbrift.
— rousulator, öris, m. |consolor] 1 1 ö ft e t. ©ab.
eonsölätörliis, adj. trdftenb, literae iroftfd)tei=
ben; codieilli Suet.
eoB-söIor, dep. 1. 1) tiöften, ©tut einfpred)en,
ermutigen alqm, alqm de ob. in alqa re; se
alqa re m. et».; m. acc. c. inf. gettoft baffen
ilor. sat. 1, 6, 130; pass, sic consolatis rniliti-
lus Just. 22, 7, 4. 2) burch Irofi tinbern,
mitbetn dolorem alcis; desiderium tui; brevi-
tatem vitae: doloris magnitudinem brevitute;
ad cousolandain (*— consolatione confirmandam)
patientiam verberum Gurt. 8. 6, 26.
con-smnnio, 1. jujammentiäumcn alqd Plaut.
too-söuo, l. mit et», anberein jugteieb lauten,
ertönen clnmor consonuus cinftimmig; *nemus
strepitu; fnlulatibus theatrum.
een-sönns, adj. 1) ‘jufammen tautenb, bat =
msnifrb clangor. 2) tp. übereiuftimmcnb,
paffenb Cic. Au. 4, 16, 8.
eun-söpio, 4. einfrbläfern, betäuben somno
consopiri sempitemo; inter initia veneni con-
Bopitus; Endymion a Luna consopitus.
con-sors, tis, adj. 1) mit einem anbern an
einem nod) ungeteilten Setmögen Anteil
babenb, bef. ». ©cfdjwiftern ob. ©erwanbten, bie
eine Stbfcbaft teilen fotten tres fratres; eensoria;
*subst. ©rubet ob. Scb»efter, <ulj. gefcb»i =
ftetlid; Remus; pectora (o. jttei @cb»eftern);
Banguis brüberltd). 2) an et», gleichen Änteil
babenb; subst. % eilnebmer an et»., ©efäbrte
gloriosi laboris; mecum illorum temporum; in
lucris et furtis; *tori, *thalami, *operum, *cul-
pae; *socins ftompagnon gu gleichem Änteil; fsa-
crorum caerimoniarumque; fconsilii public i;
fimperii SJlitiegent; tribuniciae potestatis Tac.;
•gemeinfcbaftlirb tecta, casus. $ao. a) con-
Hortto, önis, f. ©enoj fenfibaf t, gemeinfame
Stellung humann; quaenam ista societaa,
quaenam c. est? sociabilem c. inter binos La-
cedaemoniorum reges, b) cousortium , ii, n.
1) @ ü t er ge me i n j dj a f t Suet. Claud. 28. 2) =
consortio; in rei publicae consortio, fregni, fre-
rum secundarum adversarumque.
conspectus, us, m. [conspiciol 1) ©lief, $in =
blid auf et», ob. baö ßrbliden o. et»., Stn =
blid, beutfd) auch oft ttngeficbt, ©efitbid-
treiö, Jlugcn patriae; foculorum; cadere in
conspectum; esse in conspectu, fextra conspec-
tum (alcis); in conspectu alcis angefidRÖ
not jmbö. Kugm, in ©egenwart ob. in bet fRäbe
jmbä. in conspectu fundi vülaeque, locorum;
iu conspectu (sc. eorum) crebri cecidere caelo
lapides Liv.; sture ob. assistere in conspectu
alcis; venire in conspectum jum ©orfrbein ob.
in bie 9Jdbe tommen (o. ©etf. u. Salben), alcis
oot imbm. fi<b feben taffen, erjdjeincn, tjmbm.
unter bie Jlugeit treten, mit ]mbm. jufammentoms
men Caesari in c. venire; prodire in conspectum
alcis Com., Suet.; *ad c. alcis ire ; *reddere c.
b. i. »iebet fd)aueii taffen; dare se aleni, f alqd
in conspectum; illam e conspectu amisi meo,
fugere e c. illico Ter.; c. alcis fugere; abire,
discedere, *exire e c.; in conspectum alcis re-
verti jmbnt. »iebet untet bie Äugen treten Cats.
b. c. 2, 42, 4; c. alcis ferre, perferre; adimere
alcui conspectum oculorum; celeriter e c. terrae
ablati sunt (o. Sd)iffenben) Liv.; primum suo
(sc. equo), deinde omnium ex c. rumotis equis
Caes. b. G. 1, 26, 1; c. est in Capitolium man
bat bie Äuäfitbt auf te.; quo longissime oculi
conspectum ferebant fo »eit fie feben tonnten;
quia bellum ei maius in conspectu erat in Vtu4-
fid)t ftanb; bilbl. velut e conspectu tolleretur
libertas Tue.; in conspectu legis librrtatisque
mori; haec, quae procul erant a c. imperii; ne
qui c. (IHujfcbeti) fieret aut sermo; primo statim
c. suo bei jemet elften ßtfebeinung; frequens c.
vester eure jabtreicbe ©ctfammlung. 2) tp. bet
geiftige ©lid, bie geiflige Änftbauung, ©e-
ttaibtung in hoc c. et cognitione naturae;
alqd ponere paene in conspectu animi; baec
ne in c. quidem relinqunntur tommen gar nicht
in Betracht; uno in c. omnia videre auf einen
©lid überfeben ; f in conspectum dare res.
2. conspectus, adj. m comp. [ partic . o. conspicioj
1) fid)tbai tumulus; agmina inter se, tumulus
hosti. 2) in bie Äugen fallenb, auffallenb,
febenöwett, metfmütbig c. elutusque supra
modum hominis privati, plebs turbtt conspectior
12*
180 conspergo
quam dignitate Liv.; *Tyrio in ostro; mors
Liv.-, f reges eonapectioria ingenii.
conspergo, si, »um, 3. [com u. apargo] t) b t-
fpripen, befptengen forea vino Plaut., alqm
iacrimia; (Plaut.) mit ffiaffer fprenaen ante
fore»; tp. gleicpfam übergießen, biipt bebcden,
beferen caput T&uri BteUia conaperaum eat;
quae quadam hilaritate c. ; ut oratio conaperaa
ait quaai vorborum aententiarunique floribu».
conspTclendus, adj. [pcrundiv. o. conspicio]
felien«mett, anfepnltd) opus, ’templum; *0.
Beri. — oonsplcYllum, li, «. ob. >0111001, i, tt.
[conapicio] bie ©arte Plaut.
cou-splolo, «peii, gpectum, 3. 1) nad) tt». pin>
fepen, pinfcpaueit, beti Btid auf et», ritzten
auraum in caelum Plaut.-, locum; infestia oculis
omnium conapici ; B. Singen, illud aignum forum
fiept naip bem Jorttm. 8) anfiiptig werben,
ge»af)r »erben, erblitfen (fet e« baß man
ben ©egenftanb mit ben Äugen aefuipt pat ober
nitpt) alqm, alqd, loca multituaine armatorum
i'ompleta, alqm humi iacentem; quoa ubi Afra-
niuB procul viaos conapexit B. »eitern fi(ptbar
geworben erblidte; conapici in bie Äugen fal*
len, bie Äugen ber Stute auf fid) jtepen,
Äuffepen matbcn, ouffaften (in gutem unb
üblem (Sinne) quiaque conapici, dum tale faci-
nna faceret, properabat; *in neutrum conapi-
ciendua equeB; quae in militibua eiua cotidie
conapiciebantur; *non aliua ' flectere equum
aciena conapicitur aeque; *conapectua in auro.
2) übertr. geijlig »abtnebmen, einfeben, er=
Wägen cum mentibua quem oculia non poteatia
Cic. p. Balb. §. 47. SaB. a) eonspYcor, dtp.
1. erblitten, anfuptig »erben, bef. gebraudjt,
um ba i partic. per f. o. conspicio ju etfepen, alqm,
alqd, agmen Haeduorum; hoatea perterritoa,
quae gererentur; Metellus, primo dubiua Sali,
■fug. 49, 4. b) conspYcnus, adj. 1) *tfid)tbar.
2) (Liv.) auffallenb, auägejeicpnet alqa re.
conapiritlo, önia, f. [conapiro] (Sin! lang,
©inigfeit c. omnium bonorum. 2) 18 e r =
fcpwörung. [Hger Just. 3, 6, 8.
conapir&tluft, ailv. comp, [conapiratua] einmü =
1. con-spiro, 1. 1) im guten Sinne o) o. Berfo*
nen einig fein, jufammenwitfen, parrno»
liieren, im SinMang fein cum altjo, ad alqd,
fconaentite, conapirate; mebial militea conapi-
rali (einmütig) pila coniecerunt Cats. b. c. 8, 45,
5 ; B. Satben naturam quaai cognatione conti-
nuata c. ; * aereaque aaeenau c. cornua fallen
barmonifip ein. 8) im üblen Sinne fid) «er
fcpwßren in caedem alcia, fad alqd; ftn. ut;
fra. inf.; abfol.; (Phaedr.) conapirati» factionum
partibua fid) gegen einanbet Oerftpwßren; grubst.
conspirati, örum, m. Betf (b»orene.
2. con>apiro, 1. [com u. apiraj jufammenwin-
ben anguia ae jiur. Vict.
con-sponsor, 6ria, m. Witbürge.
con-apuo, — ütum, 3. btfpeien, befpuden,
alqm; tp. (uneblet 0. Hör. snt. 2, 6, 41 oerfpot
teter Äutbrud be« Sid|ter« guriuä Bibacutu«)
Iuppiter Alpe» nive.
eon-spüto, 1. befBeien, anfpuden (al« geiipeii
ber pötpften Beraiptung) alqm (Sc. Qu fr. 2, 3, 2.
con-stSblllo, 4. befeftigen, feft grfinben,
fiebern Com.
conatan», tia, adj. m. comp. u. sup. f partic. 0.
consto] ftetig, feft ftebtnb 1) o. Blid, ©ang
- constipo.
feft vultus, gradus; B. ber Bewegung ber ftimmel«;
tßrper ftetig, unwanbelbar, regelmäßig
curaua certi et o.; conatantiasimus motua lunae;
converaio atellarum. 2) tp. a) B. Sadjen, 3u
ftönben gleitpfßrmig oratio 6Ye. off. 1 §. 144';
glei<pmä|ig, einfiimmig huius anni parum
c. memoria eat, rumores; fcjtftcpenb, utt-
»anbclbar, beftänbig pax; *fidea; gefept
(Born 8eben«alter) c. aetas. 6) o. ^erf. cparal
terfeft, beftänbig, lonfequent amicu»; (Nej>.)
inimicue partnödiger; fuit omnium conatantiaai-
mua ein fepr begonnener Wann, *fide, isdem in
vitiis conatantior, -f adverauR metua. SaB. A)
constantbr, arfp. m. comp. u. *up. 1) ftetig,
unwanbelbar, regelmäßig. 2) tp. o. Soeben
ftetig, unwanbelbar aequabiliua et constan-
tiua rea humanae ae baberent; aueb glei(p =
mäßig, übereinftimmenb c. nuntiaverunt ;
folgerießtig, tonfeguent c. sibi dicere; o.
uidem certe; ftanbbaft, mit Äuäbauer agere,
olorem ferre, feum conatantius universi palu-
dem tranaiasent; fbrtift Troiam conatantiaaime
hiait. B) constantin , ae, f. 1) geftigteit,
Stetigteit, Beftänbigfeit vocis et vultus;
atellarum, caeleatium regelmäßige Bewegung. 2)
tp. a) b. Soeben, bie Beparrliipteit fperseve-
rantia constantiaque oppugnandi; fvirtutia;
guBerläffigteit dictorum conventorumque,
promiaai; ffotgeriebtigfeit, Äonfequcnj per-
petuitaa et c.; conatantiae causa defendere
alqd. 6) o. Betfonen Stanbpaftigfeit, [faf =
futtg, ßonfequen*. Eparafterfeftigfeit, Be=
ftänbigfeit, ÄuSbauer, Befonnenbeit; pl.
Ärten ber Befonnenbeit quattuor perturbatione»,
trea c. Oie. Tute. 4, §. 14; ’tSreiftigteit,
Constantina, f. Cirta. (Irop.
consternätlo, öma, f. [1. conatenio] 1) ba« Sebeu
werben equorum. 2) tp. a) (Tac.) Sebreeten,
Ängjt, Unruhe, bef. Äufrupr, Zumult, I ei =
benfeba.ftliebe Änfregung (oetbunben mit einer
Ärt ®eiße«ßörung), Übereilung Liv., Tac. b )
fber Äbfall.
1. con-stcrno , 1. 1) feheu maeben equos; equi
conaternantur werben febeu; bao. in Stbredeit
u. Ängft Berfepen, fepreden alqm; hoatea in
fugam mit Sepreden in bie (fludjt jagen; con-
stemari fugfi foedä (Tac.) in tc. fortgejagt »er
ben; (Uv.) consternari ad arma in wilber Silc
ju ben ©affen rennen, prope constematua (auf
gefipredt) ab aede aua. 2) in leibenf epaf tlitpe
Bewegung oerfepen, gewaltig aufregen,
aufpepen tumultua etiam sanos animoa; sic
annt animo constemati, ut etc.; matronae con-
atematae.
2. con-sterno, aträvi, aträtnm, 3. 1) bebeden,
be fit eil eil tabernacula caeapitibua, contabula-
tionem lateribua; alqd consternitur oratibus;
tpaludem pontibua; tpontem mit Brettern be-
legen, beftpalen, navea conatratae mit einem SeT»
bed oerfepen; fvehicula conatrata; forum cor-
poribna civium conatratum; frumentum via»
omnea angiportuaque; *terram (o. fianbe); fto-
tum iter floribu» coronisque; *terram tergo (B.
einem fjallenben); tp. c. mare auis claaaibus be-
beden Liv.-, totum amnem navigiis Ourt. ; poat
conatrata equorum virorumque corporibna litora
Tac. 2) niebermetfen statuaa Liv. 40, 46, 3.
con-stipo, 1. jufammenbrängen se sub vallo;
tan tum hominum numerum in agrum Catnpannm.
constituo —
coostYtno, ni, ütum, 8. [com u. statuo) 1) pin»
pellen, nufpellen, pinfepcn, fiepen arma
in templo; hominem ante peilen alcis ; *quer-
cum tumulo; *signum nautis auffteHen; als milit.
1. t. signa ante tribunal bie gapnen aufpf lan-
gen doi ic.; Streitlräfte aufpellen, for»
mieten legionem, legiones pro castris, in acie,
in armis contra hostom, cohorten in fronte, sub
colle; mit bem Begriffe einer gehemmten Be»e=
gmtg, agmen ob. aigna baS §ert $alt machen
laffen; naves in alto, ad latus apertum ho-
«tium, clasaam apod Salamina exadversum
Athenas oox Müler geben. §ier8. a) c. ple-
bem in agris publicis anfäfpg maepen, ubi Cae-
sar eoB c. atque esse voluisset ipnen SBopnfipe
anmtefe; praesidia in Bntenis legen, patio»
nieren. b) c. Bibi alqd ante ocuIob fid) etwa«
bot Mugen pellen, c) jmb. in einen ffloften ein»
fe peil praefectos in civitate, Commium regem
ibi; alqm eibi quaestoris in loco, alqm in alqo
mnnere, in maxima apnd alqm anctoritate et
gratia. 8) errichten, anlegen, erbauen, auf:
icblagen tnrree, eastella, urbem, oppidura,
horrea, domiciliom Bibi, hiborna otnnium legio-
num in Belgis, f tabernacnlum auffcplogen,
feastra, *moenia aleni. £>icrB. tp. grünben,
Piften, oeranpalten, bereiten, Berftpaffen
iudicium, accneationem , aecusatorem, teetes;
amicitiam com alqo fdjlirfjen, pacem, leges, Im-
perium in alqm ; senectutem fondamentis adu-
lescentiae; sibi magnam aactoritatem ; no-
strnm otinm — constitutum est ip mit auf«
legt Cie. off. 3 §. 8, 8) fep cinritpten, orb»
nen, otganifteren rem publicam, civitates,
ree, rem familiärem, hin rebns constituti» nad)
biefen Stnorbmingen; aequitate constituta; for-
dinem agpninis; Chereonesnm; +re» provinoiae,
fprovincias; tribus ante exactum hi einem et
conntitntis (nad) gomticruug »«.) et adductiB le-
gionibns Cats. 6. G. 6, 1, 4; -fquaa (legiones)
ille disciplinA atqne armatnrä nostrA complures
annos constitntas habebat; übertr. ineuntis aeta-
tis inscitia sennm constitnenda et regenda pru-
dentifi est. 4) bepimnten, fePfepen diem col-
loquio, concrlio, pngnae, huic rei; poenara,
praemia, snppliciom, pretium frumento, gran-
diorem ae tatein ad consulatum, mercedem alcis
rei; locum, tempus; die constituta; (Ter.) nup-
tias in hunc diem; eutfipeiben de eontrover-
«iis; m. nt; c. Optimum esse c* fepte fid) bei
ipnen bie Mnficpt fep, eS fei ic. Cats. b. G. 2,
10, 4; inSbef. a) etw. Bctabrebcn, überein»
(ommen über et»., alqd cum alqo, inter ae;
LXXX talenta daturum (sc. ae esse) Ourt. 8, 11,
4; abfol. 6) einen fepen Sntfdjlnft faffen, fiep
entftp fiepen, beftpliepen alqd; bis rebuscon-
stituti«; m. inf. ; agendum (»c. esse) Cats. b. G.
7, 36, 1; eofl retinendoa (sc. esse) non c. 7, 64,
2; m nt; abfol.; auep feinen Sntftplup er»
flöten, m- inf. b. G. 4, 7, 6. b. c. 1, 19, 2.
®«B. A) constitntio, önis, f. 1) fepe Sinricp»
tung, «norbnung, Betfaffung ista religio-
nnm; prima natorao, firma corporis; populi;
illa praeclara Kumuli, 2) gcfiftcllung, Se
Pimmung; Beifügung, Berorbnung summi
boni, causae; ex liova c. senatue; (Tue.) an
anctor conatitutionia fieret. B) coustYtütum,
i, m. 1) (pl) Berorbnnngen, Beifügungen
alcis Tac. 8) Berobrebnng in Bejug auf Ort u.
constringo. 181
Seit, bie berabrebete 8*it» bet Uerabrcbete
Ott, bie Berabrebete ftufammentunft, 91en»
bejBOUS c. factum esse cum servis, nt etc.;
auep bie Slbrebc bei Preitenben Parteien,
fid) ju pellen ad c. experiundi iuris gratiä ve-
nire; feperjp. c. (einen Ictmtn) habere cum po-
dagra. C) conatltütuH, adj. eingerieptet, ir=
enb Wie befdjaffen corpus, animus bene, viri
ene a natura; üa animo ac vita c. ut ratio
postulat; consul fortunä c. ad amplexandum
otinm etc.; auip toopl georbnet in c. re publica,
con-sto, stYti, stätnm, 1. 1) ft ill fiepen, homi-
nes Plaut. 2) feftPepen, feft u. uu'&erönbert
bleiben, bepepen, ocrbleibcn acies; pugmi
illis pe lommen jum Stanbgefeiptc; color (ei)
non c. er »ecpfelte bie garbe; numerus legionum,
iidem ordines, tanta laetitia auctu’ sum, nt ni-
hil constet aus einem fom. SHtpl. CHc. fin. 2,
§. 14 (bal. Cic. Tusc. 4 $. 36); mente vix c. bin
faP 8. Sinnen; ei sana non c. mens, nt etc. er
pat niept BerPanb genug rc.; oculis, auribus bie
ic. fortwüprenb auf einen ®egenpanb geritptet pa»
ben; üdes ceteris bie übrigen Beiblieben treu; in
sententia beparren auf rc.; eonstat aleui eS ftept
jmbm. feft, er ip mit ftdj einig; * sententia
animo; * summa tarnen omnia; ‘cuncta caelo
seren* 2) mit etto. übeteinftimmen, par»
monieren aleui rei, cum, in alqa re; sibi ptp
gleidj bleiben, fonfeguent fein; ratio c. bie 9i«p-
nung ftimmt; -fqnibus ratio impensarum con-
staret bie preng fftcdjnung inte, pielten; übertr.
fratio alcis rei, aleui rei mit et», im reinen
fein, bei et», feine ÜRecpnung pnben; fotii mei
apud te ratio; autp übertr. video adhuc c. (JU»
treffen, im reinen fein) omnia CHc. p. Mil. $. 62;
f impers. constat. 8) ge»i& fein, feppepen
et lactum et nomen; de Magio; bap. impers.
constat, c. Omnibus, inter omnes eS ift (nur)
rine Stimme, alle finb barüber einDetftauben, m.
acc. c inf; mihi; nihil nobis. 4) bepepen,
Borpanben fein, ejipieren antiquissimi, quo-
rum quidem scripta constent; fquorum singu-
lare constiterat officium; omnie vitae ratio sic
e., ut etc. eS ftnbet p<P bieS in allen ßebenSoet*
pältniRen, bap ic.; aus ob. in et», bepepen,
aus et». jufammenge[eptfein homo ox animo
et corpore; haec (milia XX) ex Gabinis mili-
tibus; qui conventus ex variis generibas c.;
•aaro argentoqne; auf et», berupen exiguo
tempore magnoque casu totius excrcitus salus;
penes eos summam victoriae; eius diei victo-
riam in earum cohortium virtute; sunm peri-
cnlum (baS ÜberPepen ipter ®.) in aliena salute
Cats. b. G. 7, 84, 4; sic omnium ordinum par-
tes in misericordia Cats. b. c. 1, 86, 8; ea vir*
tu» quae c. ex hominibus tuend» Oie. off. 1
§. 167; vigor quoque, qui c. ex spiritu Ourt. 10,
10, 12. 6) ju ftepen lommen, foPen dimidio
minoris; fmagno, fpluris; 'gratis mihi; tp. vi-
rorum fortium morte victona.
conströtum, i, ». [B. 1. constemo | Jede con-
strata pontium Liv. 30, 10, 14.
con*stringo, 3. 1) jjufammenfepnüren, -bin»
ben, f cf fein sarcinam, aleni manus Plaut. ;
Corpora vinculis, alqm; cum paenulä irretituü,
raeda impeditus, uxore constrictus (bepinbert)
esset Oie. p. Mil. §. 64; tnives perpetuo rigore
constrictae fep gefroren; *trahere constrictos
curru (b. eprgeig, »ie ®efangene an einen Irinrapp»
182
constructio — consulo.
wagen gefeffelt) Hör. 2) tp. a) befdjränfcn, in
geplanten, im galten, imb«. tpätig»
feit lärmen taetram et pestiferam beluam in-
clusam et constrictam dimittcre; ne constrictum
a collega teneri; coniurationom conatrictam te-
uere; orbem tflrrarum novis legibus. 6) D. bei
Webe für} gufammenfaffen sententiam aptia
verbiet rem diaaolntam divulsomque ratione
qaadam.
constructio, önia, f. fconatruo] 1) 8ufammen«
fügung, ©ilbung butcp Sttfammenfügung ho-
minis. 2) b. b. Siebe bie paffcnbe u. wopl=
ffingenbe Serbinbuna (nicht unfer 'fton=
ftruftton’) m. u. opne verbornm; apta et quaai
rotunda.
con-ntruo, 3. 1) gufammenfcpicbten, »häufen,
»bringen peeuniam; rebna constmctis; (Verg.)
mella; (Hör.) divitias, eonatruetna acervns;
•mensae conetructae dapibna mit ©peifen beiept.
2) bauen, erbauen, antegen nidos, aedificium,
fpyram, mundum, maria constructa (überbaut)
esse Sali Cat. 13, 1.
constöpr&tor, öris, m. [constupro] ber ©cpän«
ber Liv. 39, 15, 9. — con-stfipro, 1. fcpän»
ben, tp iudicium emptnm constupratumque in
Welchem bie Witter burd) Sttfagcn unjDcfjtiget
8ufammenfünfte beftocpen waren,
con-eu&deo, 2. naepbrüdlicp anraten alcui alqd
ConsuSlIa f. Conaua. [Plaut.
consuäsor, öria, m. [conauadeo] Siat gebet Che.
con-aüdo, l. ftarf fipmipen Plaut.
connufficlo, 3. [o. ungebräuebl. conaueo u. facio]
jmb. an ctw. gewönnen alqm m. in/.; (Ter.) m.
ut, ne.
con-aneaco, suevi [oft }fg}. conauüati, consufstis,
consubram, conaubrim, coneuSsse; eonsuemna ■—
conauevimus iVop.l, suetnm, 8. fiep an etwa*
gewöhnen, m. in/ 1; noque eum locum — di-
mitti consuerant oportere fie waten baran (an
ben (Gebauten) gewöhnt, bofe man niept ic. Caes.
b. c. 1, 44, 4; fdolori; *in teneria c. multum;
inbbef. cum alqo fiep an ö er trauten Umgang mit
jmbm. gewönnen, mit jmbm. nertraut leben,
umgepen (im eblen u. uneblen ©inne). §äufig
per/. conBuevi gewohnt fein, bie (Gewohnheit
haben, pflegen, m. in/, aueh 0. Sachen quod
accidere c. gew. gefehieht; timor qui bella sequi
c. ; naves quae Alexandriae esse conaueverant;
partic. conauetus gewohnt proindo ut c. antehac
Plaut.; m. inf. Pacuv. b. Cic. Tusc. 2 g. 49;
impers. aicuti in aollemnibus sacria fleri c.
®ao. A) conanetlo, önis, f. Umgang Plaut. B)
consubtüdo, Ynis, f. ©eWopnheit, ©ebrauep,
ijjerlontmen vivendi, vitae, communis vitae,
Tulgaris hominum; oculorum Wieberholter Stn=
blief; ad noatram c. nach unferer (Gewohnheit ;
venire in consuetudinem }. venio 1) e); so ad-
ducere in eam c. ut; non eat meae c., est hoc
Gallicae c.; habere c. alcia rei Übung, ©ragi«
in ctw.; ex ob. pro c., aueh bl. consuetudine
nach ob. auS ffl.; häufig c. verborum, loquendi
u. bl. c. ber Sprachgebrauch; auch »ermonis,
bef. bie Sprache be« täglietjcn ©etfehr«, bie ge»
wöhnl. Sßtofa. 2) ber gefedige Umgang, Ser»
lehr c. ac familiaritas; domesticus usua et c.
est alcui cum alqo; epiatularum brieflicher Ser»
fepr, Sriefwecpfel ; fnutrimentorum ©emetnfepaft;
dare ae in consuetudinem; c. victua ein Bet»
traute« 8ufammenleben; fquod sibi coniunctus
et familiaritat« et c. legationis esset; bi«W. in
uneblem ©inne, Siebfcpaft Nep., Sali, Liv. C)
conauetus, adj. m. *sup. B. Sachen, gewohnt,
gewöhnlich libido; a pueritia duritia an bie
man fiep Bon ic. gewöhnt pat; pericula c. habere
fiep an (Gefahren gewöhnt hoben; ‘coneuetisaima
cuique verba; *c. pector» plangit bie e« gewohnt
waten.
congul, «ülis, m. [o. ©tamm conso, oerW. m. con-
sulo] ftonful, etnet ber }Wei pöcpflen töm. 3Jla=
giftratSperfonen; (abl. abs.) alqo c. unter jmb«.
Jconfutat; L. Pisone A. Gabino consulibus; (aber
Hirtio et Pensa, bei feptenbem Bornamen), iterum
Tauro sc. consule Hör. ep 1, 5, 4; e. suffectua
f. sufficio 2), designatus f. designo; c. fl. pro-
consul, proconsulo ; n. ©uffeten in Karthago Just.
31, 3, 6. ®ao. Ä) consölärls, e, adj. ju einem
ftonful gehörig, ftonful«, officium, impe-
rium ; aetas ba« jmb. erreicht paben mufete, um
ftonful }u werben; comitia }ur ftonfulwapl, exer-
citua b. einem ft befehligt; vir ob. bl. c) a) ein
gewefener ftonful, ftonfular. 6) in bet ftai»
ferjeit ein SJegat, o. ftaifer als Statthalter in eine
©tooin} gefcpicft Tac., Suet. $ao. congftlSrlter,
adv. wie cS einem ftonful ge}iemt Liv. 4,
10, 9. B) consülätns, us, m. ba« ftonfulat
petere, gerere, adipisci, inire c.; consulatu ab-
ire, sc abdicare; toto c. buo.
consölo, lui, ltum, 3. [0. Stamm conso] I) in-
Irans. 1) fiep beraten, beratfcplagen, ertoä»
gen de communibus negotiis; (Ter.) in longi-
tudinom, ( Verg.) longe für bie Sufunft bobacht
fein; (Verg., Liv., Gurt.) in medium ob. in com-
mune für ba« angemeine ©eftc ob. gemeinfam. 2)
(feit.) Wat erteilen, raten Litavicum obsecrant
ut sibi (ipnen) consulat Caes. b. 6. 7, 38, 6;
satis per t-e tibi weifet bit }tt raten Hör. ep. l,
17, 1; bat), burep Wat ob. anberweite Sorgfalt
für jmb. ob. etw, forgen, ipm geifert alcui,
parti civium; famae, dignitati; neu magia irae
vostrae quam famae c. (benlen an) SaU. Cat. 51,
7; suae potius clcmentiae quam regia culpae
Liv.; in civili dissensione tunori magia quam
religioni mehr aepten auf ic.; sibi auf feine Wet»
tung bebaept fein; suae vitae feponen; fugientibus
Tac. ; non populo, non aenatui, ne templis qui-
dem ac delubris deorum; euphem. suae vitae
durius = .fianb an fiep legen; male patriae; ego-
met mihi in medium f. mediue B) 2). 8) be«
fcpliefeen, SDlaferegcln treffen, ponbetn, bc«
panbeln de Iugurtha uti interim consuleretnr;
quae reges atque populi male conauluerunt; de,
uxore potuit honestius conauli pinficptlicp tc.
fontite mepr Änfinnb beobachtet werben; de per-
fugis gravius consultum, crudeliter in victoe,
nihil superbe ac violenter in quemquam; ne gra-
viuB in eum conauleretur; ne quid gravius con-
suleret sc. in se; libere ad summam re rum nach
ben (Srfotbemiffen be« ®anjen.
II) Irans, l) befragen, um Wat fragen, ju
Wate giepen alqm; feit, alqm alqd Plaut., Che.
Alt. 7, 20, 2; senatum, populum de alqa re;
nihil de eiua morte populus conaultua e« tnarb
fein Slntrag an ic. geftefit ; Apollinem Pythium,
deum auguriis, baruapicem, oraculum ; *sortea ;
*exta; *lucoa; extis, per avea; aortibus; *avcs ;
einen Wecpt«lunbigcn alqm; conauli ab alqo;
ius übet ic. Liv.; qm consuluntur >= bie Wedjt«,
funbigen. 2) beraten, erwägen, überlegen.
consultatio — coutactus.
183
über eil». berat jtfilwgeit alqd; cam rem dela-
tam ordine. 3) (Com) alcui alqd jmbm. etw.
anraten »impensius. 4) *falqd boni, optimi
etw. put feigen, put aufnefimen, mit etw.
jufricbcn jein.
consulUtlo, önis, f [conRulto] 1) ©eratftfila-
gung, ©rw&gung. 2) ba« ©cfragcn, ®n=
fragen, bej. bei einem Setfitägelcfirien, fbc« j|3rä<
torä beim fiaifer; fbei einem Dratel. 3) rfiet. I. t.
j. quaestio 2). [bcbaifit Plaut., hie.
eonsult«, adv. m. comp. [coneultus] mit ©or =
1. congultö, adv. [consultus] abfiifitliifi.
2. consulto, 1. [intens. t>. eonsulo] reiflitfi er<
wägen, überlegen, über etw. mit fiifi ju
Säte gefitn, beratfcfitagcn alqd; ad faculta-
tes rerum etc. eonducat id necne; de officio;
in medium f. medius B) 2); in longius. 2) feit,
c. alcui für jmb. forgen; rci publicae Sali 3)
(Plaut.) um Sat fragen, befragen alqm.
consultor, öris, m. [eonsulo] 1) feit. Satgefier
Sali. 2) bet um Sat fragt, ber ©cftagcr,
bef. eine« Seifitätintbigen. $ao. consultrlx, leis,
f. gürf orgertn, bie et», Berfifiafft natura Oie.
n. d. 2 §. 68.
eonsnltam, i, n. [eonsulo] Satfcfilufs, ©lan,
©eldjlufs Tiro rum fortium facta et c.; ab oc-
cultis cavendum bominibus consultisque; singula
animi Curt. ; bef. senatus c. f. senatus 1); *pa-
trum; *t magna Snttoürfc; fmollia Slafiregeln ;
’Cralclfprucfi petere consulta.
consultus, adj. m. comp. [ partic . 0. eonsulo] 1)
überlegt, erwogen, reiflilfi bebadjt eonsi-
lium bene c. Plaut. -, omnia c. et exquisit* ad
nos defemnt 2) eigtl. befragt über et»., bafi. (»eil
man in bet Segel nur bie fiunbigen befragt) einer
Saefie funbig, erfahren, inäbef. iuris, feltner
(Nep. Cic.) iure consultus, autfi bl. c. retfitä-
funbig, subst. ber Scifitälunbige naturü, non
disciplmä; iuris atque eloquentiae; consultisBi-
mus vir omnis divini atque humani iuris; *in-
sanientis sapientiae Hör.
feonsnmmätlo, önis, f. [consummo] ©eilen-
bung, Becnbigung.
tconsummfitus, adj. [partic. 0. consummo] ooll-
enbet, Oolllommcn auägebilbet.
consummo, 1. [summa] etgtL in eine Summe
bringen, fummieren, bafi. tp. 1) in (ju) Buum de-
cus nomenque velut conaummatam eiun belli
gloriam gleiififam jufammengebrängt, « gehäuft
hie. 28, 17, 3. 2) Bollenben, Bollbringen
rem IAv.; fmuro sex milium passuum consum-
mato; parricidium; quae cousummatur parübus
una dies ein Sifialttag; abjol. feine tienftjeit
Bollenben, auäbienen Suet. Cal. 44; prägn
pass, jur fiötfijten ©ollenbung gelangen (8.
Sebner) consummari, congummatus Quint.
con-sümo, 3. eigtl. wegnefimen, uerbrautfien 1) Bee-
rbten, aufjefiren frumentum, pabulum; quod
abuerunt ifirc Sorräte; »fruges, »mensas. jafi.
a) burifibringen, Betprafjert pecuniam, for-
tonas, bona patema; per luxuriam effundere at-
que c.{ abjol. sumat, consumat, perdat Ter.;
rapere, c. Sali, b ) Bcrnidften, wegraffen, B.
garer u. anbern Berjebrcnben 5>iitgen, B. fitanffieit,
Sdjladjten incendio flanmn'i consumi; »arundo
consumpta (sc. igne); frubigo ferrum; »consu-
mitur anulus ubu nufit fiifi ab; »plagis hostem;
ftfietjfi. »garrulus hunc c. (tot matfien) llor.; ni-
lul est operä aut manu factum, quod aliquando
non conficiat aut c. vetustas (bcr 3afiu ber Seit);
multo8 peslilentia; consumi fame, fsiti, morbo,
senio et maerore, »aevo = baä Seben btjlfiliejjen ;
consumi inedifi faft aufgerieben Werben non ic.;
viribus consumptis erftfiöpft; »lacrimis consumi
fafl Bergenen not ic. ; vocem metus instans be-
nimmt, erftieft Tac. 2) auf et». oetwenbeii
operam, laborem, curam, studium, tempus in
afqa re, omne tempus inquirendo ac discendo
in naturae cognitione; tempus circa alqd 2oc. ;
uantum Aristoxeni ingenium consumptum vi-
emus in musicis? (actio) consumpta superiore
motu et exhausta oötlig uerbrauci)!; *vaccao
tot* über* in natos erftfiöpfcn; risus omnig paene
consumitur man larfit fiep faft fatt; mit bem Sc-
beitbegriff bei Srfolglofcn, consumptü multü
oratione naefibem ic. Bergeben« aufgewenbet, oer-
fdjwenbet Worben; »preeibus consumptis; *mare,
terras oergebenä feine ßuflue^t »u re. nehmen;
inäbef. eine Seit oer=, ^in=, jubringen, Ber=
fircicl)en taffen tempus, diem, noctem; horas
multas saepe suavissimo sermone; biduum et
noctes tres navigatione; jpecieO B. Senatoren,
diem (dicendo) burefi fhinbenlange« Seben bie
Iage«jcit, in »clever ein gültiger Scnatibefdjlug
gefa&t »eTbcn fonnte, Bcrbraudjen ; auefi eine Seit
unnüfc Berftreit^en laffeit, Berliercn multos
dieB per dubitationem; magna parte diei con-
sumpta; bafi. teonsumpsisse alqd ettt. nilfit
mefir ju fürtfiten ob. ju fioffen fiaben igno-
mimam, misencordiam. Ion. Ä) consumpliu,
önis, f. aufjefirung sui. B) consumptor, öris,
m. Serjefirer, Serfiflrer ignis confector et c.
omnium. [sutis dolis Plaut.
con-suo, jufammenfliden, tp. fifimieben con-
con-surgo, -surrexi, -surrectum, 3. bat ganjen
fiörper jufammennefimenb [icfj aufriifiten a) non
mefircren fii^ jufammen erfieben, jugleidj
ob. allgemein auffteben ex insidiis; cousur-
gitur ex consilio; *m plausus consurrectum est.
b) 0. einem einzelnen auffteben, fiifi aufraffen
consul, inäbef. B. Sebner fiifi erfieben, auf-
treten; *in ensem sublatum ausfiolett mit rt ;
*maro; *terno ordine remi; ’binae quercus
ragen in bie $öfic; fvilla leniter et sensim clivo
fallente. 2) 1 iu irgeub einer Ifiätialeit (bef.
einer feinbliifien) fiifi erfieben ad bellum; ad
gloriam alcis emporftreben, *in arma, *in curam
alcis tuendi, »bellum; »fiifi aeiftig erfieben, fiifi
emporfifiwingen carmino Maeonio. $ao. con-
Mirrcctio, önis, f. baä oereintc Jliifftcficn iu-
dicum, omnium vestrum.
Congus, i, m. [Bießeiifit Ber». m. consul] altröm.
©ottfieit, ©ott ber Satf^läge. 3fim (naifi Liv.
1, 9 bem Neptunus equester) ju ©fiten würbe
baä ftfeft Consu&lia ium, n. gefeiert,
con-güsnrro, 1. jufammenflüftcrn.
con-täbefSclo, 3. Bcrjefiren, tp. cura alqmP/aut.
cou-täbesco, täbui, — 3. fiinf{fi»inbcn cor mi-
serum raeum guttatim Plaut.; eodem (luctu)
confecta Cic. Tusc. 3 §. 76.
contäbfilitio, önis, f. [contabulo] 3ufammcn-
fügung BonSrettcrn, Sretterbcifc, baä ba*
imnfi gefiilbete Stodwerl — contäbülo, 1.
com u tabula] 1) mit ©retterwerf belegen
urrim; murum turribus mit au« mefiteten Stod-
werfen beflcfienben türmen Bctfeficu. 2) über-
brüllen fc. mare molibns, fHellespontum.
coutactus, us, m. [contingo] 1) »©erüfirung.
184 contagio —
2) Slnftecfuug Liv., Tac.; tp. o. einer morn:
1 i f d> e n ÄnPecfung, 0. jcpieeptem Beifpiel
So/ 1., Tac. — eontägio, öms, f. poct. u. nacpft.
aucp -ium, ii, n. [contingo] 1) Berüprung,
bap. unmittelbare (Sinwirlung corporis, re-
rum, naturae; ea (anima) calescit contagione
pulmonum; quae potent c. ex infinito Intervalle
ad lunam vel potius ad terram pertinere? 2)
Wnftedung contagium morbi Ourf. ; ‘contagio
pocoris; tp. o. motalifcfier Beflecfung, tafter»
pnftem Bericht, böfem Beifpiel sceleris,
turpitudinis; imitandi belli; *(pl.) contagia
lucri cmftetfenbe ®ctoimtfucf)t, aegrae mentis.
cnntimlno, 1. [con-tango] mit et», in Berüp-
rung bringen 1) mit grembartigem oerfcpmel-
jen u. fo oerberben, Derpunjeit fabulas Ter.;
gentes burd) Übertritt in ben Blebejerpanb; (Ter.)
hoc gaudium aegritudinc aliqua. 2) mit etwas
Unreinem in Berührung bringen u. io befledcn,
entef)ten, entweihen, j)pt)ft}d) spiritum; häu-
figer motalifcp se humams vitiis, Be alcis Ban-
guine; mentem omni scelere; partic. perf. pass.
facinore; sceleribuB flagitiinque contaminatissi-
mus; tot parricidiis; iudiciis corruptiB et c.j
ut scelerati contaminatique; grex contaminatus
turpium raorbo virorum o. ben Höflingen ber
ffleopatra Hör. carm. 1, 87, 9; uni ex illo con-
taminatorum grege Tac. arm. 16, 87.
contechnor, dtp. 1. fcom u. techna] et». Nänlc-
OoDeS erbiepten, erftnnen Flaut.
con-t6go, 3. 1) beden, bebeden (befletbenb,
fepüpenb) alqm veste sua; locum linteia; capita
«cutis, dcaphas cratibua; naves mit einem Ber-
bed oerjetjeit, arma burd) einen Sleberüberjug oer-
wahren; ‘contecta atramine casa; tp. beden,
f (hüben fido clientium contecti Tac. 2) oer-
beden, berhütien partes corporis c. atque ab-
dere; omnia contecta nebulä; * caput amictu;
bah- begrabenb btbeden eos uno tumulo; tu-
mulus corpus eins; *contegi Taenarifi. humo;
tp. oerbergen, Derbeplen factam iniuriam
illi miBerae Ter.; libiaines fronte et supercilio.
con-temno, tempsi, temptum, 8. et», ob. jmb.
Betagten, nicht beachten pericula, mortem,
novitatem meam, voluptatem, res humanas,
honores, morbum, *voces populi, aliorum iu-
dicia; alqm, deos; se nidjt grofj 0. fiep beiden
Plaut.; alqm, alqd c. et despicere, despicore
et c., c. et pro nihilo ducere, illum cxorcitum;
non contemnendus — bebeutenb, tüchtig (0. Sa-
ipen u. $erf ); nec tributis contemnnntur — ita
contomnuntur, ut cogantur tributa pendere Tac.
Germ. 29; *m. inf. pass.; * ventos (arbores)
troben; auch Bcraditunq, ® e tingf djäpung
ftuBcrn gegen Adberbalis dicta; Murenne gc-
nus; hanc dicendi exercitationem.
contemplätlo , önis, f. [contemplor] 1) bei* Be-
fchaaen, bic Betrachtung mit ben Singen. 2)
tp. geizige Betrachtung, Jlnfcpauung; (fpät)
Nüdficpt auf et». — contomplAtor, öris, m.
[contemplor] Befchauer, Betrachter caeli ac
deorum. — contempl&tu, abl. m. [contemplor]
a c. o. ber Betrachtung Ov. trist. 6, 7, 66. —
contemplor, dep. 1. (Dotfl. u. fpät auih -o, 1.)
[com u. templuml befcpaucn, betrachten (ruhig
U. aufmerffam) afqm; cum intueor et c. unum
quemque vestrum; caelestia; pulcbritudinem re-
rum; totam causam; id animo c., quod oculis
non potes; nummos in arca; oculis Lyncei
contentio.
optima corporis muftern; (nobis) acie ingenii
contemplantibus.
contemptlm, adv. [contemno] mit Betastung,
oerächtlich Buperbe et c. — eontemptio, öms,
f. [contemno] Berachtung, Nichtachtung sui,
deorum, mortis, pecuniae. — contemptlus, comp,
adv. [ungebraucht, contempte] oerächtlicher,
auf oerächtlichere ÜBeife Tac, Suet. — con-
temptor, öris, m. u. (poet. u. fpät) -trlx, leis,
f. [contemno] Beräcpter, -rin deorum, divitia-
rum; *lucis bei Slebenä; *superum-, animus Dol-
ler Berachtung, alle* oerachtenb.
1. contemptuK, adj. m. comp. u. sup. \partic. o.
contemno] oerachtet, oerächtlich.
2. eontemptus, us, m. [contemno] Berachtung,
Nichtachtung, pass. Gallis breritas nostra con-
temptui eit; non odio solum apud hostes, sed
contemptu etiom inter socios nomen ßomanum
laboraro; foct.
con-tendo, tendi, tentum, 3. t) anfpannen,
praff anjiepen, anpemmen Ildes nervig, tor-
monta, ‘arcum, ‘vinda, *telnm in auras, *in-
fensam hastam abfepiefjen, Werfen. 2) tp.
A) trans. [panneic = anprengen nervös; tan-
tum itinens mit Hnftrengung unternehmen, (Flaut.)
cursum mit angeprengter 6ile laufen. B) intrans.
fiep anprengen, fiep bemühen, auf et», hin-
arbeiten, m. ut ob. ne, hoc, id, ut etc.; tn.
inf. ; multis funibus; remis angeftrengt rubern;
labore c.; *non possis oculo quantnm c. Lynceus
foweit bringen IC.; ad summam laudem, glo-
riam; ad salutem feep ju retten fuepen; ad ea
(magna) rectis studiis. gnibef. d) fiep beeilen
et» }u tpun ob. »opin eilen, ftpleuitig auf
breepen, eilig marfepieren ire, proficisci; ab
(ol. unum navigium jteuerte angeftrengt oortoärtt;
in Oalliam, in castra; ad castra, ad Amanum;
domum; eo, eodem; per loca sola. b) et», ju
erlangen fuepen o. jmbm., bringenb oer-
langen unum vehentissime; ab alqo ul, ne
etc.; cum a me peteret et summe c. c) ft cp
anprengen eine Behauptung burepjufegen , et»,
nacpbrüdlidj (gegen SBiberfprucp) behaupten
haec contra alqm; m. acc. c. inf. 8) al* Seg-
net fiep jmbm. gegenüber anprengen, fiep mit
jmbm. meffen, »ettlämpfen, fämpfen, prei-
ten cum alqo; armis, copiis, bello, proeUo com
alqo; cum magnis legionibus parva manu; ar-
mis contra alqm; cum alqo probitate; inter se
de principatu; de locis um bie milit. SBürben;
dolis et fallaciis, virtute, vi; cum civiliter con-
tendimus; * euren; ‘Marte; ad illud quo con-
tenditur spatium bie ©trede, »elcpe gefprungen
»erben foH Quint. 10, 8, 6; *m. dat ; is liceri
non destitit, illi c. (beim Bieten in ber äuftion);
nunquam utilitas cum honestate in Äonpift fom-
men; auch mit SBorten fiep perumftreilen inter
so palam de praemiis ac sacerdotiiB. 4) »er-
gleicpenb jufammen-, aegeneinanber palten. Der-
gleichen alqd cum aiqa re; *m. dat. vellera
ostro Sidonio Hör.
1. contentä, adv. m comp. u. sup. [1. contentus]
angePrenat, mit Slnpreitgung dicere; con-
tentius ambulure; auep eifrig.
2. contente, adv. [2. contentus] (feit.) eingego-
gen, fnapp Plaut.
contentio, önis, f. [contendo] Spannung, Bn-
prengung nnimi; disputationis beim K. ; ora-
tionis angefhengte heftig feit; cum magna, summa
contentiosue -
c. pugnare; contentionem remittere; in«bef. a)
ba« eifrige Streben naep etw. honorum. 6)
ba« Bergleitpenbt WegcncinaitberpalteH,
bie '-Ungleichung si quae e. et comparatio
fiat; si res in c. veniet. c) Settftreit, S'ompf,
Streit (mit Stoffen ob. Sorten! proeliorum;
magna belli; de alqa re; honoris smpliggimi
c. fit rum alqo, inter aliquos de alqa re; qu&
c. bei Gelegenheit biefe« Kampfe*; contentiones
habere cum alqo; t(pf-) tribuniciae; contentio-
nem sedare, f contentioneg componere. 3n«bef.
(im ®gf. bei eermo) Streitrebc, 9tcbe Bor ®e»
rieht, im Senat je., bie jmb. pütt, am etto. ju er--
tämpfen magna via orationis eet eaque duplex,
altera contontionis , altera sermonis; nec enim
c. maior unquam fuit nec etc.; summa vis et
e.; auch Streitfuipt, Secptpaberci homines
contentionis cnpidiorcs quam veritatis; animi
pravä c. provectus. $ao. fcontentlösns, adj.
ftreitf ft«h*i 9, re«hth«berif<h*
1. content ns, adj. [partic. B. contendo] 1) ge--
fpnnnt, fttaff c. corporibus (®af. remissis);
fc. ocnlis; *c. cervice, *poplite, *fune. 2) an*
geftrrugt, eifrig studio, cursu c.; rocis genug
enetgifdi.
2. eontentas, adj. [partic. B. contineo] f ich be =
gnügcnb mit etto., juf rieben mit etto. alqa re,
«uia rebug; +*uo (».); paululo Ter.; nxor c. est,
quac bona est, uno riro Plaut.-, parro, hoc, co;
oratorii» tantum exorcitationibus c. non eram;
pancis lectoribus Hör.; solA Dianä (3agb); m.
quod; non fuit eo c. qnod ei praeter spem ac-
ciderat, ut Cic. de imp. P. §. 25; fc. hoc erat
nt; m. ne Lir. :t2, 2t, 5; *fm. in/.; m. acc. c.
inf. vires sibi duplicatas (sc. esse) Just.; im
3fpg. abfol. Cic. Brut. §. 134. Plin. ep. 1, 5, 8;
comp, contentiores genflgfamer Plaut.
l'ontfirebrömius, adj. [contero u. Bromiug [fcperjp.
Born Baccpu* burepwanbert (Sippen) Plaut.
•feon-terralnns, adj. jufammengrenjenb,
benachbart, angtciijenb alcui; subst. n. pt.
Scvthiae Tue.
cen-tero, 1) lerreiben, jerftüdeln comua cervi
Oe.-, tp. glciepfam »ermalmen, Bernicptct
,ii qm contemptim, alqm oratione sua Plaut.;
miurias quasi voluntariü oblirione freiwillig in
Set gegen peil bringen. 2) aufreiben, abnupen,
Part mitnepmcn librum legend«, *ferrum,
'viam gacram; corpora ipga ac manus silvis ac
paludibus emuniendis Tac.; tp. c. operam Bct:
gruben Plaut., Ter.; eine geit pinhringen, Ber*
bringen, im guten u. Übeln Sinne onrne otio-
sum tempus in studiis cognoscendi semper ali-
quid atque discendi; bonum otium socordiä
atqne desidiä; audj b. $erfonen conteri, c. se
in alqa re fiep fortroäprenb mit etw. be*
jepäftigeu. 3) glrüpfam mit [fügen treten,
für wertlos patten ob. erttären reliqua c. et
contemnere; (praernium) qnod iam contrituin
et oontemptum putatur.
con-terreo, 2. peftig fepreden, cinfipücptern,
in Sipreaen fegen alqm alqa re, falqm meto;
(Ln. i alqm ne.
c«»-testor, dep. 1. 1) alt geugen anrufen
den« hominesqae, caelum noctemque; doos ut
etc. befepmdren, bag ie. 2) t. t. c. litem einen
Srojeg bnrep hetbettufnng bet geugen ein-
leiten, anpdngig maepen, auep pass, con-
- continenter. 185
testatü lite ; tp. (pass.) virtug contegtata er
probte, bewfiprte.
con-texo, 3. l) eigtl. jufammenwebrn, f te<h -
ten villo« oviam; *amaruntis alba lilia; jufnm»
menfletplen, au* [flecptwerf macpeit reli-
quum corpus navimn Timinibug; flberp. f (piept*,
läget-, icipenwcife jufammenfepen, bi!»
ben, jintmrrn omne opus contexitur; *equum
trabibng; fcotus et argento contextug, totus et
auro ■= inductus veste ex auro et argento con-
texta Tib. 1, 2, 71; fogsam loricamque Tac. ora-
tionem Quint. 2) mit etw. oerflecbten, Bet»
tnüpfeu, oerbinben (haec tigna) directä ma-
terä iniectA contexebantur; c. extrem» cum
primis maepen bag ba* ®nbe bem «itfattg 'ent»
loricpt; aetas hominis memoriä rerum veternm
cum superiorum aet&tc contexitur; coniuncte
cum reliquis rebns nostra; auep in bet Siebe
gleichfam fortweben, fortfpinnen, fortfegen
carmen longius, fcommentarios Caesaris; Wie»
ber aitlnttpfen intcmipta.
contexte, ade. [contextugj tp. oerlocPt, oct*
flochten Cic. fat. §. 32.
1. contextus, adj. [ partic. 0. contexo] ununter*
Procpeii wie bie »lieber einet Sette jufammen*
pangen b perpetuac et c. voluptate»; historia
eorum temporum; subst. contexta, örum, n.
2. contextus, us, m. [contexo] ber enge gufam»
menpang, bie enge Setbinbung in toto quagi
c. orationig haec erunt illustranda maxime;
fdicendi, fgermonig, mirabilig rerum, fin c.
operis im Verlaufe be* SBerle*.
contTcesco (-tlcisco), tlcui, — 3. [inchoat. 0. con-
ticeo] oerftummen, fcpweigen (naepbem man
gefproepen pat) aduleBcen*, sermo, *lyra. 3)ap.
tp. actiones tribuniciae, tumultug, furor, arte»
ilico nostra«. ®aB. contTcTnlnm, ii, n. ber
erfte leil ber tftaept, wo ade« ftpweigt, bie
flbenbjeit Plaut.
contlgnitlo, önig, f. [contigno] fflebäK, Stod»
wer!. — contigno, 1. [com u. Ügnum] au*
lallen jufammenfügen, mit Balten be»
legen alqd.
contYgnus, adj. [Contango] 1) *fanftogenb, an»
greujenb alcm. 2) *etrei(pbar haatao ( Hat .).
contincns, tis, adj. m. comp. it. sup. [partic. B.
contineo] jufnmmengaltenb, jufammenpangenb,
1) mit einem anbem fflegenftanbe a) im Saume
angrengenb, anftogenb, benadfbart praodia
huic fundo; Cappadociao pars, quae cum Ci-
licia c. egt. ft) in ber geit unmittelbar auf
etw. folgettb timori perpetuo ipgum malum c.
fuit; pl. dieg. 2) mit fttp felbft a) im Saume
jufammenpangenb, ununterbrotpen silrae,
paludeg, agmen migrant.ium ; litus be* Jfcglau»
bc*; öallia bn« geftianb ®., iu*bef. terra u. atä
subst. bl. c. (f.) gcfllanb, Sontiuent; (Hör.)
ripa ba« Jfeglanb»ufer al« ba* natürliche im ®gf.
bc* tünftlidfen. ft) in bet geit ununterbrochen,
unaufhörlich, bauernb labor omnium dierum,
bella, impetus, (genas vocih) continenti gpiritu;
e c. genere in unnnlrrbrocpntet »efcplecptsfolge;
(Just), ex continenti fofort. 3) entpaltfam,
mägig continentior in vita hominnm (Wenn e*
fiep paitbelt nm k ). 4) in ber Spetorif al« subst.
pl. (n.) ba« worauf etw. berupt, ber $auptpnn!t,
bie tpnuptfaepe lab. A) conttnenter, adv.
jufammenpangenb 1) *+(fe!t.) im Saume, in
ununterbrochener Seipe. 2) in ber geit un-
186
continentia — continuo.
unterbrogett, ogne Unterlag pugnare. 8)
entgaltfam rivere. B) continentia, ae, f.
cifltl bat- Stnfiggalten, gurürfgnltcn Suet.
Claud. 82. 2) übertr. (Sntgnltfamleit, ffiäjji;
gung, Selbflbegerrfgung in omni yictu cul-
tuijue et voluptatibus praetermittendis; conferte
buius libidines cum illius c.; f animi.
contlneo, tlnui, tentum. 2. [com u. teneo] 1)
ufammengalten, sfaffen, oerbinbcn con-
ine, quaeeo , caput galt mir borg ben Stopf
Plaut.-, mundus omnia complexu suo coPrcet et
c.; agger altiore aqua contineri (galten) non
potest ; hiberna milibus passuum centum conti-
nebantur lagen alle auf einer 8trcde t). ic. ; op-
pidum pons fluminis c. nerbanb bie Stabt mit
bcm jenfeitigen Ufer Caes. b. G. 7, 11, 6; tp. om-
ncs artes cognatione quadam inter ae conti-
nentur finb nnter fi(g nerbunben; (JVep.) alcis
hospitio contineri mit jmbm. burd) te. Berbunben
fein. 3)ag. a) ungetrennt beieinanber galten,
nigt oereinjeln merees (@af. pnrtiri); milites,
exercitum, legione« uno in loco, manipulon ad
signa, copias, nares. 6) eingefgloffen gal=
teil, cinfgliegen, continen alqa re t). etw.
umfgloffcn, umgeben, rings umgrenjt
Werben altissimis montibus undique; eorum
una par» Garumna flumine, Oceano, finibus
Belgarum; duobus eminentibus promunturiis;
aucg einfgliegen, einengen hos omnes fla-
mm» Cats. b. c. 1, 51, 3; undique loci natura
Helvetii continentur: flumine Rheno etc.; an-
gustii«. 2) in einem gemiffen guflanbe crgal=
ten, galten, benagten rem publicam, iura,
disciplinam; virtus »micitiam et gignit et c.;
alqm in fide, in officio, in anuis; (IAv.) alqm
fide; se in alqa re f eft bei etw. bleiben, fcfl
an etw. galten in exercitatione, in auis studris;
auig etw. in ob. bei fitg oermagten, gegolten
alvus arcet et c., quod recepit; alqd ammo ac
memoria; odium, dolorem ndgren. 3) an fitg
galten, auf», jurfltf-, feftgalten, galten
animam ben Sltem; *gradum , ’manum, naves
copulis; beluas saeptia ; librum nicgt getau4=
geben; exercitum caatris, copias in castrin,
mtra castra ; se rui auf bem üanbe bleiben Ter. ;
+se domi; diutius sub pellibus contineri (Bet=
Weilen) non posse; «agittarii media acie con-
tinebantur gielten, flaitben; ee suo loco, his
sedibus bleiben; se in occulto fitg Oerbor
gen galten; *agricolam frigidus imber gilt
ju $aufe; aucg cingeftgloffen galten Pom-
peium augustissime, hostes, oquitatum; con-
tineri munitionibus; tp. a) im gaum, in
Stgranlen galten, begerrftgen, mägigcn,
beftgränlen risum, vocem fgroetgett; se in
libidine; cupiditates, animi appetitus, odia oc-
culta; animi aequitate plebem jufrieben ergab
ten; vix me contineo ob. vix contineor (autg
me c. nequeo) quin (Cbm.) itg fann mitg laum
entgalten ic. ; non posse milites contineri quin
Caes.; oppida in ©egotfam galten; autg (feit.)
contineri alqa re fitg beftgränlen auf etw.
quod (officium) cognitione et scientia contine-
tur; bag. ab alqa re oon etw. }urfift = , ab=,
fern galten animum a libidine, suos a proclio;
se ab assentiendo. 6) bei fitg jurütf galten, Ber =
ftgweigen dicta. 4) in fitg entgalten, um:
fajfcn, faffen omnia quae gignuntur, vim ca-
loris in se; mors reliquum spatium nimmt ein;
taten res quales hic Über c.; flibellus quo con-
tinetur m. aec. c. in/'.; hoc loco continetur (in
biefem letle ftitbet feine Stelle autg) id quod dici
Latine decorum potest; facinus, in quo omnia
contineri mihi et inesse videantur. 3uSbcj. bo i
SBefen ». etw. auSmagen, etw. roefentlig
begingen, auf etw. wefentlitg berugen, bie
fcauptfage fein quae res c.; lUud, quod hoc
iudicium c.; quae maxime rem c.; bef. im pass,
contineri alqa re wefentlitg auf etw. berugen,
in etw. belegen dii non nervis ac venis c.;
artes quae c. coniecturä; honestas his virtuti-
bus c.; viri, qui hoc sennone c. bei tc. wefent-
lieg beteiligt finb; ius omne retinendae maiostatis
Rabirii causa c. flanb bei bem ©rojeg bcS SR.
auf bem Spiele.
1. contlngo, tigi, tactum, 3. [com u. tango]
I) trans. 1) berügren, faffen cibum rostris,
terram osculo; funem manu; *cibos ore, *gra-
num, *aquas loflen, geniegen; c. dextram (als
Sflegrügung ob. ©lüdwunfg); tp. jmbn. ob. etw.
berügren, ergreifen ob. betreffen, angegen
Romanos haec consultatio nihil; alqm cura
publica; quae (mea causa) nihil eo facto con-
tingitur; ‘contacti artus n. ftranfgeit ergriffen;
•eontactus nullis ante cupidinibus; fpristinA
noxä. contactos esse; inSbcf. a) entegrenb be =
rügren corpus corpore Plaut.; tp. befleden,
mit Stgulb beloben, meift im p artic. perf. pass,
plebs regiü praedü, eo scelere; ea riolatione
templi. 6) an etw. unmittelbar flogen, gren =
»en, bi* Wogin reitgen fines Arremorum;
turris rallum; ripas Ubiorum; castra silTam;
ripae radices montis; trabes inter se (legen bitgt
an einanber; acies vallum legnt fig an tc.; tp.
alqm propinquitate, f cognatione, fsanguine;
*deos propius ben ©rogen ber ®rbc näg« (legen,
c) ein gicl erreitgen, wogin gelangen, eltp.
treffen ’ltaliam, *metam; *nostras infamia
temporis aurcs; hostem ferro Liv.; tp. etw.
treffen, finben animus naturam sui similem
c. et agnovit Cie. Tusc. I §. 43. II) intrann.
meijl impert. begegnen, miberfagren, fitg
ereignen, fitg treffen (eigtl. jitjammentreflen,
gewbgttlttg D. glüdlitgcn ©reianiffen) idem (emori)
adulescentibus ; contigit alcui ut; *+m. inf.,
autg einm. Ctc. p. Arch. §. 4; hanc mihi expe-
tivi, contigit Ter. ; id in magnie animis ingemis-
que plcramque contingit; fpritgW. f. Conntbns.
2. *con-tlngo, (ob. -guo), -3. bettegen,
b e f e u tg t c u , lac parco sale befprengen, beftreum.
contTnu&tio, önis, f. [continuo] 1) ununter:
brotgene gortbauer, continuatdone imbrium
wegen angaltenber Slegengüffc Caes.; flaborum;
in quibus peragendis c. (eine ununterbrotgeite
fflirifamlett) ipsa efficacissima est. 2) utiun
terbrotgenc ©erbtnbung, gufammengang
causarum ; in ber SRgetoril, mit u. ogne verboruni
bie ©eriobe.
1. continuo, 1. [continuus] aneinanberretgen,
1) im Staunte aneinanbetfügen, »erbtnben,
Bereinigen aSr mari continuatus ct iunctus
est; continuantur aedificia moenibus flogen un
mittelbar an k.; domos bigt an einanber bauen,
agros, fundoB megrete an einanber flogenbe ©runb
flüdc erwerben, feine ©runbftüdc anonbieren;
*regnum Alyattci campis Mygdoniis ginjufügen
ju tc.; verba ju einer ©eriobe jufammen fügen.
2) in bet geit ununterbrogen fortfegen.
continuo — contractio.
187
unmittelbar auf einanber folgen f af f en
bellum, militiam; iter die et nocte; diacordia
eontinuatnr paci folgt foglcich auf K., aliis (bei
anbfxcnl >otuno mors continuata est; c. diem
noctemque potando lag u. SJaibt in Sin cm fort
trinfen Joe.; *dapes Spctfc nad) Spciic auftTagen.
3n*bef. a) c. magiatratnm, eonaulatum etc. fein
Stmt k. offne Unterbrechung 11 o<b ein 3a^r fort=
führen 6) c. alcui fconsulibus) magiBtratum
(o. Solle ob. Senate) jmbm. fein bitherigei Ämt
auch auf ba* folgenbe 3<*hr laffen, oetlängern;
finiperia.
2. contTnuö, adv. fcontinuus] offne Untcrbre =
djung, gleidj barauf, fofort ignia in aquam
roniectus c. exstinguitur; bah- jur Eingabe einer
unmittelbaren (folge, aber immer mit einer 9lega=
tion ob. Sfrage: nicht fofort, nicht gleich,
barnm noch nicht.
contlnnnK, adj. jcontinco] 1) im Slaume mit ctm.
ob. in feinen Xeilcn jufammenhängenb, fort»
laufenb proxima qnaeque et deincepe c. am-
plexns est (ignis); + agri , montes; *Leucada c.
veteres habuere eolom mit bem geßlanb *nfam=
menbangenb; oratio c. au* einem (Muffe Quint.-,
o. Berfoncn, principi junächft ftchenb Tac. 2) in
ber 3”! ununterbrochen, unmittelbar auf
einanber folgenb aliquot annoa c. ma^na
parte dignitatis caruit; die», regna, fdinuca-
tio. incommoda, fitinera; c. et saevus accu-
sandia reis Suilliua ein unabläfßger miltenber
Änfläget Tac.
eontio (nicht concio), öni», f. (jfgj. au* conventio),
l) bie auf gef etlichem SBege berufene ®erfamm =
lang be* Solle* ob. ber Solbaten, in SRom bef.
bietenige Solf*oetfammlung, beren 8wcd mar,
füT ®efebe*oorfchlcige ob. SBatjlen Borläufig ba*
Soll ju bearbeiten habere, convocare o., convo-
care populum in, ad c.; prodire in contionem;
pro contione dicere, snadero ac dissuadere; in
c. ascendere, escendere in bie Bottädcrfammlung
n. jmar auf bie Siebnerbübnc treten. 2) bie Siebe,
ber Bortrag in einer werfammlung be* Bolle*
ob. ber Solbaten contionem habere, apud mi-
lites, graTes c. in Caesarem habere; dare alcui
c. (». einem Sttagißrat) jmbm. bie Srlaubni*
geben, jum Solle ju reben.
eontiönSbnndnB [contionor] in einer 9lnfprache
an ba* Soff ob. bieSolbatcn jidj ergehenb,
anch m. acc. haec Liv. — contlönälls, e, u.
-nirins, a, um [eontio] jur SoI!«Perfamm =
lung gehörig c. prope clamor; senex ber alte
Süffler bei SSoIfSBerfammlungen ; contionarius
populu*. — contlönätor, öris, m. [contionor]
Sol!*rebner in üblem Sinne, Sol!#auf=
miegler, Stemagog Cie. — contionor, 1.
(eontio] 1) oor einer SBerfammlung be* Solle*,
ob. ber Solbaten eine Siebe halten, reben,
auch nt. acc. haec, ni. acc. c. inf. u. m. birefter
Siebe. — continncüla, ae, f. [dem. b. eontio]
(feit) 1) unbebeutenbe 8oll*nerfammlung,
im pl. eine bie Sadfie nur anbeutenbe Siebe
au# Soll. [ficb wohin begeben Plaut.
eon-tollo, — — S. Satt confero, m. f.; gradum
ron-tonat, impers. e* bonnert ßatl Plaut.
eon-torqneo, 2. l) herumbrehen, minben,
Schwingen membra quocumque mit; omnes
in alium cursnm, *proram laevas ad undaa;
•silvaa insano vortieo; tp. ad soveritatem, ad
remissionem animi ftimmen ju xc. ; iudox tum
ad laetitiam, tum ad tristitiam est contorquen-
dus ; deinde c. et ita concludunt geben fie ber
Sache eine erzwungene Senbung, machen eine
Seitcnmenbung. 2) fchroingen, fchleuberit fte-
lum, fpilum, *hasta viribus contorta; tp. 0.
fdjtnungs fraftdofler Siebe, qnao verba contorquet !
fulmina illa (sc. verborum) numeris contorta
ferrentur; +non potest fern contorta vis mit 92ad|-
bruef mitten ; t longa» periodos uno spiritu Plin. ep.
contorte, adv. m. comp, [contortus] Per f ehr oben,
gezwungen dicere; contortius concludi.
contortio, önis, f. [contorqueo] (feit.) tp. ora-
tionis perfchrobene WuSbrüde Oie. fat. §. 17.
— contortor, öris, m. [contorqueo] Scrbreher
legum Ter. — contortülus, adj. [dem. d. con-
tortua] etma* gefchraubt concluainnculae Oie.
contorttplTcitus, adj. [contortna u. plico] dct =
tuicfelt, dermorren Plaut.
contortua, adj [partic. d. contorqueo] 1) der»
fehtoben, gcfünftelt, gezwungen res; oö*
cpiop«. 2) fchmungdoll oratio.
rontrft, 1) adv., 1) d. Saume, gegenüber, auf
ber entgegcngefej}ten Seite omnia c. circa-
que. 2) b. cpanblungen u. Scrhältniffcn a) an =
bererfeit*, bagcgeit Com.-, reapondere, acci-
pere, ereuire llor.-, c. mercator sc. inquit Hör.
b) bagegen, hingegen, im ®egcnteil ut hi
misen, eie c. üli beati; cognoacere quid boni
utriaqne eaaet, quid c. ber entgegengcfcfjten ?lrt ;
utrnmque c. accidit anbet*, gerabc umge =
lehrt; quod c. eat, in atultitia c. est ift e*
ganj anber*; alia probabilia, c. alia dicemua; id
ogo c. puto ich glaube, bah bie* umgclehrt ift;
iCg meine, umgelehrt; illi dicere melius quam
praecipere, nos c. fortasse posaumus ba* ®egen--
teil; modo quao mllemus de Lepido, modo c.
nuntiabantur; quod c. fit a pleriaque d. bei!
metflen gefchieht ba* ®egenteil; *si c. im ent
gegengefebten gaße; (fpät) e contra; c. atquo (ac)
ob. quam anber* al*; (Com.) auro c. bem ©otbe
gleich; non auro carus e8t c. er iß nicht mit ®elb
*u befahlen, c) d. einem feinblichen (futgegen.
ßehen entgegen, gegen c. dicere, consiatere,
obviam ire, ferire, c. liceri ein ©egengebot thun.
II) praep. m. acc. 1) räumlich gegenüber Bri-
tannia poaita est c. eaa regiones; fc. aquam;
c. alqm considero; una fronte c. hostem caafra
muniunt; fflens orare c. Caesarem coepit;
übertr. fnon alius e nostris c. Cieeronem nomi
naretur. 2) d. fciitblicffer SBiüenirichtung ob.
Säiberfpre^enbem gegen, miber, im S3tber =
fpruch mit c. hostem proficisci, ire; c. alqm
coniurare, armis contendere, pugnare; c. deoa
diaputare; nnntios c. postulata mittere um gegen
bie gorberungen ju proteßieren ; hoc non modo
non pro me, sed c. me eat potiua; c. naturam,
c. ius gentium; c. spem, c. opinionem, c. om-
nium conauetudinem; +c. exapectationem om-
nium; c. exempla, religionem; (Tac.) alqd c.
animura (mit ©ibertdiflen) facere; aboerb. c. ea
für ba* einfache c. bagegen Nep., Liv., Cats,
Sali., nie Oie -, mihi c. ca videtur gefaßt ba*
SntgegengcfeSte.
contractiuncala, f. [dem. p. contractio] pl. quae-
dam animi eine letzte Benommenheit Cic.
— contraetlo, önie, f. [contrahoj 1) ba* 8U =
fammenjiehen digitorum, aupcrciliorum, fron-
tia. 2) tp. a) p. ber Siebe u. Schrift, huiua pa-
ginae ba* enge Schreiben am Silbe bet Seite;
188
contractus — controversiosns.
syllaba« ba* ?lu?f precpen tinrt Silbe al«
furg; o rat loms 3U fn m menbrä ng u ng opne
Raufen u. fRupepunlte. b) c. animi ©cllom«
m eit peil be« bergen*.
contractus, adj. m. comp. [ fxirtic. p. contraho]
1) p. SRount befc^r finit, fnapp introitus con-
tractior; *locus; *c. (B. parrcnber) frigore
pigrae; B. bet 3*it bis iam contractioribus noc-
tibus türger getoorben; B. bet Stimme ge«
prefjt genus vocis; B. bet Siebe gebränat,
fnapp guasi c. et astricta eloquentia; illa
(ratio) loquendi contraetior (B. bet niebetit fRebe«
gattung); B. Supfaben bcfdjränft studia (Sei«
gungeiti contractiora; ‘panpertas; aud) B. $et=
tonen eingegogen, ungePört, in IRupec. leget
Hot. ep. 1, 7, 12; mori contractam cum te
cogtmt frigora Fhaedr.
tconträ-dico, 3. toibetfptccben alcui, preei-
bus alcis. SDaB. fcontridlctlo, önis, f. SBtber«
fpruep, Hebe.
con-träho, S. 1) auf einen $unft gufammen«
sieben, Betfammcln, Bereinigen classem;
exercitum in unum locum; (eos) ad Colloquium;
cohortes ex ultimis regionibus, naTes; *tem-
pesta* imbres; *riroB; t ©c^rifttucTfc fammeln
vetera; supra duo milia librorum. ®ap. tp. a)
ettp gupanbe bringen, fid) gugiepen, per«
beifüpren amicitiam, lites; bellum cum alqo
Betcinlaffen ; fortuna certamen; contracto iam
certamine inter Aetolos et Trallos pep entfponnen
patte; culpi malum, molestias; aes alienum
mad)eu; alqd damni; porca contracta »egen
eine« Verbrechen« gur Sfipne Bermirft ; fpestem;
plus inridiae quam gloriae; fminus periurii;
tantum gib« reique pubiieae piaculi Liv. 6, 62,
14; contraxerant Bibi (fiep felbp) cum Philippo
bellum Athenienses haudquaquam dignä cauaä
Liv. 31, 14; e& poenft quam tibi ipsi contra-
xissent b. G. 8, 22, 2. b) ein ©cicpäft mit ab«
ftpliepen, fontrapieren rem, rationem, nego-
tium, negotia cum alqo; res contractae Äon=
trafte; cum alqo ©efepäfte mit jmbm. haben; bitbl.
nihil cum populo pep niept« mit ic. gu fepaffen
maipen, niipt mit ic. Bertepren; neque Bi tecnm
ngas quid, neque si cum altero c. 2) Bet«
engernb gufammengiepen, Betengem, ab«
lütgen castra; castra anguatiis viarum baburep
bap er bie (Haffen be« Saget« fcpmal maepte;
membra; pulmones se c. aspirantes, frontem
rungein, 'vultum, »contractum genibus tan gas
caput gufammengefrümmt mit ben Rnieen ic.;
vela eingiepen; bilbl. *im ©lüd fiep mäpiaen;
*voti vela tui, propositi tui; HempeBtas caelum
(bem Slugenfcpein na*, b. i. umpüDt, umnaeptet)
et imbres fammelt Hör.; o rationem, ®aB. tp.
a) pemrnen, befcpränlen appetitus, ’cupidi-
nera. 6) beengen, bellommen machen sol
tum quasi tristitiä quadam c. terram, tum vi-
cissim laetificat; c. animos et demittere; de-
mitti contrahique animo; ut et bonis amici
(be« fjreunbe«) quasi diffundantur et incommo-
dis contrahantur (man fein §erg ertneitert unb —
beengt füplt) die. Lad. §. 48.
coatrim, adv. [contrarius] entgegengefept.
contrarius, adj. [contra] 1) im üinume gegen «
überliege nb, entgegengefept collis adversus
huic et c., tignis in c. partem revinetäs; vul-
nera = adversa Tac. 2) tp. enigegengefept
disputare in partes c. de alqa re für u. gegen ;
in c. partem afferre alqd; vitiositas c. est huius
virtutis; orationes inter se e.; rersantur retro
c. motu atque caelum; stibst. n. ting. u pJ
©egenteil. Äontraft; auep *entgegengefepte
Seite, Siicptnng animum in contraria vocant
diversae curae; e, ex contrario (abnerb.) pin «
gegen, im ©cgenteil. S) feitiblicp ent«
gegenftepenb , feinbtiep, toiberflrebenb,
ungünpig, abgeneigt falcui, *arma, texta,
♦litoralitoribus; nachteilig, Berbeibticp otium
maxime c. Cats. b. c. 2, 30, 1; ne carmine qui-
dem ludere contrarium (gmedwibrig) fuerit
Quint. ; t. t. indicia c. folcpe gtrithtlicpe ©ntfepci
buitgen, bei benen bnreh 3“rüdtt>tifung bet Älage
bei »läget gugleicp einen Vctlup erlitt Cic. off. 3§. 70.
Contrebin, ae, f. Stabt ber fiettiberer in Spanien.
Stau. Contreblenses, ium, m. Liv.
eontrect&tto, Anis, f. [contrectio] Setapung.
contrecto, 1. [com u. traeto] 1) betapen, be«
ffiplen vulgi manibus contrectari (B. einem
8n<p) Hör.; pecuniam im Selbe roüplen Suet ;
iitbef. a) unterfuepenb betapen, Bifitieren Suct
b) *+uiijüchtig betapen, contrectatam filiarum
pudicitiam gefepänbet Tue. 2) tp. a) tota mente
varias voluptates erfaflen; eorpus oculis vulgi
contrectandum (jur Schau) permittere Tac.;
ettn. in roher, mechanifdpei SBeife bearbeiten
haec divulsa et quasi discerpta.
contrbmisco (-treinesco), mui, — 3. [contremo]
1) intram. erbeben tota mente atque omnibus
artubus ; *omne nemus ; quo metu Italia omnis ;
tp. eius in mea causa nunquam fides xirtusque.
2) frans. Bor et», gittern unde (•=. a quibus
exortum) periculum c. domus Satumi Hör.;
fRomano tonantem bello Italia. — *con-trtmo,
8. pari gittern, beben.
con'tribno, 3. 1) »uerteilen, gu etm.fcplageii,
einBerleiben Pnocensei Locrensesque bis ;
oppidum sibi; se Aetolis; fregna alienigenis;
in Achaicnm contributi concilium, in unam
urbem; fmilites in unam cohortem; urbes ad
condendam Megalopolim ex concilio Arcadum
contributae Liv. ; qui erant cum Oscensibus
contributi Caes.; auch mit teilen proprios tecura
,m.no s Tib. 1,6, 63 f. 2) »mit anbem beitra
gen, gnfammenfcpiepcii alqd.
contristo, 1. [com u. tristis] 1) »oerbüpetn,
trübe machen caelum frigore pluvio, laexo
lumine; Aquarins inversum annum f. Aquarius
2) 6). 2) trübe pimmen alqm.
contritns, adj. [partxc b. contero] abgenupt,
abgebrofepen proverbium retnstate; commu-
nia et c. praoeepta; ad regiam ber fiep an bet
fRegia perumgetrieben bat'
contröversia, ae, f. [controversus] Streitig«
leit, Streit, nur infofem er mit 9iupe geführt
ttirb, in«bef. SRecptSfireit ob. »iffenfepaf t
licpcr Streit de fimbus; magistratuum (um,
über) Caes. b. G. 7, 89, 2; c. facere, inforre; o.
mihi est ob. controversiam habeo cnm alqo de
alqa re; c. est inter alqos de alqa re; in c.
esse, vorsari preitig fein; vocare, addneere, de-
ducere in c. preitig maeptn; magnas c. tollere;
nt per colloquia omnes c. componantur; non
est c. quin niemanb bepreitet, ba| te.; nl* rpet.
1. 1. f. quaestio 2); aucp tStreitrebe in SAnlen
ber Sipetoren über einen erbitplclen fRecptifau, bie
ÄontroBcrfe; adv. sine c. unpreitig, opne ffliber
rebe. Xao. contrörersiösus, adj. Preitig res Liv.
controversus — convallia.
189
eontrörersug , adj. [contra- verto] bet ®r-
örterung unterworfen, ftreitig res; iua
äiechtäfall, worüber bie SiechtSgelebrtrn nicht einig
l'inb; haec sunt quasi c. iura Stoicorum; au-
■picium.
eou-trücido, 1. jufammenhaaen, nieber»
mepetn fbestias; debilitato corpore et con-
trucidato; falqm vulneribus; tp. hin opfern
rem publicam.
ron-trüdo, 3. irgcnbmohin ftofeen, jteden ho-
mines in baloeas Oie.
con-trunco, 1. ( Plaut .) jerhauen, in Heine
Stüde honen eos omnes duobus ictibus; ci-
bum Berjeljttn.
contäbernilix, is, comm. [com u. taberaa] $elt =
tamerob, äeltgenofe; im weitern Sinne o. bem
Hingen Oomehmen Siömer a) ber ju feiner milb
tärijeben SluSbilbung fich einem Selbherm anfcplofe
unb fich immer in feinet unmittelbaren Siäpe befanb
militiae c,; Q. Pompeio; Saturoini. b) ber jU
feinet prottifchen JluSbilbung für baS Staatsleben
mit einer höheren SRagiftratSperfon in ttäheien
Setfeht trat, etwa fteter Begleiter cum esset
meus c. in consulatu; alcui c. in consulatu
fuisse. c) $au8-, lijchfteunb, §auSgenofe
habuisses non hospitem, sed c.; fcherjh- (Haut.)
crucibus contubernales dari mit bem Sfreuje
oermöhlt Werben; iton. Quirini, 8. Cöfar, befjen
Statnc im lempel beS Quirinus ftanb Oie. Att.
8, 28, 3.
roatätiernium, ii, n. [com u. tabernal 1) eigtl.
baS gemeinschaftliche flelt ber Solbateu de-
ponere arma in contubernio; bah- StlaBenelje
contubernii liberorumque amor Ourt.; SBoh»
nnng eines SflasenpaareS, auch Seltla
merabfehaft, geltgenof fenfehaft Tac. 3 "*=
bej. a) b. Umgänge beS jungen Bornehmen
SdmerS mit bem ftelb^errn necessitudo con-
tubernii; patris mit ic. ; tron. muliebris militiae
(mit einer Buhlerin), b) tSiohnungSgcmein-
fchaft, *ber tiere mit Bieren; tfcauS», lifdj»
genoffenfehaft; überh- nühertr Umgang.
ron-tuCor, dtp 2. (oottl. auch -tuor, — 8. dtp)
befchanen, befehen, teils gemeinschaftlich,
in Bejug auf mehrere ©ubjefte ob. Cbjelte duo-
bus oculis, non altero tantum; totam terram,
teils feharf anfehen, ins Wuge faffen, et»
blidett id novum contuens Agesilaus; qui
eadem contuens efficiat; qui in agendo con-
tuens aliqnid pronuntiaret; tp. geiftig betrach»
ten mala. San. contultn, abl. m. oot= u. nad)tl.)
burch Betrachten, Dlnbliden.
eontämäria, ae, f. [contumax] Irop «) gegen
rrchtmöfeige (Bemalt, SJiberfpenftigleit c. et
arrogajitia; responsi tui; oris oculorumque c.
a«.- superbia; eadem in vultu; abrupta c. ftdr»
rrfcher Xrop Tac. a*in. 4, 20. 6) in gutem Sinne,
ebler Stolj libera c. — eontflmäetter, adv.
m. comp, [contumaxl tropig, pcilSftartig,
unbeugfam. — contfimax, ücia, adj. m. comp.
u. tup. [oerw. m. contemno] in übelm u. gutem
»time tropig, hslSftarrig, miberfpenflig,
unbeugfam homo, rultus, tanimus, fprecoe ;
in alqm, fadversus plebem; fetiam adversus
tonnen ta serrorum fides; tp. ungefügig,
fpribe *lima,
contfimSlia, ae, f. [contemno] 1) Sprenträn»
tung, Befchimpfung, fchmachoolle Bepanb»
lang, SRifehanbtuug, Schmach, contumeliae
verborum Berbalinjurie ; cum c. in ehrenrühriger
SBeife; per e.; accipere c.; alqd accipere in con-
tumeliam Ter.-, alqd in Buam c. wertere Caea.-,
imponere alcui c., iacere c. in alqm; c. alcui
dicere Ter. 2) tp. b. Seblojem, Ungemach, Un =
bill naves totae factae ex robore ad quamvis
vim et c. perferendam Coca.; Ugnum inquinare
omni c. Phaedr.
contümeliost', adv. m. comp. u. tup. [contume-
liosus] fchmählich. Schimpflich, ehrenrührig,
contümellösus, adj. m. comp. u. aup. [contu-
melia] o. fßerfonen u. Sachen, ehrenrührig,
f^mähfüihtig, fchmählich, fchmachooll homo,
dicta, voces; litera in alqm.
•contäraälo, 1. mit einem GSrabf)üget be»
beden, im pass. patriü humo.
con-tnndo, tüdi, tüsum (tunsum), 3. 1) jer =
Schlagen, jerftofeen, jermalmen, jerquet»
f cf) en manus, radicea, contusi ac debilitati;
♦nares breit brüdeit; *articuloa lähmen; (Plaut.)
alqm pugnis j er bläuen; in Schwächerem Sinne
einen Stofe Berfepen *peetus tuntummodo
levi ictu. 2) tp. bäubigen, niebcrfchlagen,
errütten, oernichten beugen audaciam, ca-
umniam, animum auum, classem, ferocem vic-
toriü Hannibalem; noatrae opes contuaae ho-
atiumque auctae erant; *tumidas regum minas,
♦iropetus, *illiua acerbum cor; *populo8 ferocea,
gentes.
contnrbitio, önis, f. [conturbo] a) BcrWirrung
(0. SBahnfinnigen) mentis. b) Befiür jung.
COnturbitua, adj. m. comp. [ partic . B. conturbo]
Berwirtt, Berftört a) oculus, animua. b) im
Bellten eram in acribendo conturbatior. c)
beftflrjt, Betlegen. — con-turbo, 1. 1) Ber»
wirren, inBermirrung u. Unorbnung brin»
cn ordinea Komanorum, rem, rem puuUcam.
nSbcf. c. rationem ob. rationea u. bl. c. feine
petuniären Berhältniffe in Unorbnung bringen,
Banterott machen; tp. alcui rationea (Com.)
jmbm. baS Äoncept oerrfiden. 2) tp. jmb. irre
ob. beftürjt machen.
contns, i, m. [xo»töc| Stange, bej. als Schiffs»
gerät, aud) langet SSurffpiefe Verg., Ltv.
contütu = contuitu, w. f.
cönäbläli« (nicht conn.), e, adj. [conubium] ehe»
lieh- — cönüblum (nicht conn.) ii, n. [com u.
nubo] 1) gefepmäfeige, Bottgültige rbm. ®h* (ö-
ber rechtlichen Seite u. als bürgerliches 3nftitut)
*pl. o. einer ®be. 2) baS Siecht, ein conubium
etnjUQehen, ® herccht.
cönns, i, m. [x<ö»o«J ftegel; bah- *B. tegelfbrmi
gen @egen(tänben , namentlich ber metallenen
®rhähltn3 am $elme jum Sinfenten beS $elm
bufcpcS.
con-vädor, dtp. t. auf einen gewiffen ler»
min Bor (Bericht laben, fcherjh- B. bem Stell»
bichein Plaut.
con-Tileseo, rülui, — 3. 1) erftarteti, ftäf»
tiger, ftärter Werben, B. SKenfchen Just.-, *8.
geuer; tp. an Blacfet janeljmen, Seltung er»
langen Milo, opinio, mala, teatameutum, do-
natio. 2) fich erholen, genefen ex morbo,
♦de Tulnere; aegroti non convaleBcentea; tp.
♦aenaus mei; fapatium dare convalescendi au-
gendarumque opum.
con-Tallig, is, f. ein ringS B. 2l»hShfl1 einge»
fchloffeneS ihal, Ihalfefjel; auch bie
Xhatränber.
190
conv&so — converno.
conväso, 1. [com u. vaaal jufammen*, ein:
prüfen, bef. jur Keife alqd Ter.
*+con-vecto, 1. [intens. u. conveho] jufam:
menfat)ren, = bringen. — cou-vector, öris, m.
Keifefäbrte ju Skiffe- — con-vSlio, 3. ju =
(ammenfapten, klingen, ^tragen arbores,
pabulum, frnmentum.
con-vello, velli, vulsum 3. 1) loS=, o. feinem
^Iflfje ob. feinet Sage hctau®- ob. anfreiffen,
um:, einreifien, jerreifjen saxa vectibus;
aimulacrum Cereris e sacrario; im Silbe me ex
noatria paene hortulis; * aequor remis rostria-
que; *turrim sedibus, ’ailvam ab hnmo; *fer-
rum manu auä bet $anb teilen; ftnunitionem;
•navea convulaoe $erf djmettcr t ; fconvelli 8 u cf u n :
gen, Krämpfe betonunen latere convulao; t. t.
c. aigna, vexilla bie ifapnen aus bet ®tbe teilen
■= aufbrcdjen u. marschieren. 2) jerftöien, er=
fchüttern, wantenb machen, untergraben,
Derberben rem publicam, iudicia, auxilia roi
publicae; opinionem c. ratio, labefactabit ora-
tio j alqm de priatino statu; f gratiaui alcis;
fidem legionum nuntiia et promiasia Tac. ; dia-
cordiä nepotea auoa convelli; Tiberiua vi do-
minationis convulaus et mutatus.
eonvOnae, ärum, comm. [convenio ] jufam menge:
laufeneS Bol!, jufammengelauf eite grentb:
linge c. et feri barbari; facerc amantea c. inter
se eine 8ufammenlunft perfrf)affcn Plaut.
oonvbuleus, tiB, ad j. m. \comp. u. f sup. [partic.
D. convenio] 1) einig, übereinftimmenb bene
c. propinqui; c. et coniuncta constantia inter
augureB. 2) mit etro. übereinftimmenb, ju
et». paffenb;angemeffen,*ufommcnb,fr|icf5
lief), jufagenb alcui rei, ad alqd, cum alqa re,
inter «e, »convenientia aibi, cuique; ’toga paf-
fenb, anfthliefjenb. San. a) convenienter, adv.
m. comp. u. sup. übereinftimmenb, ange=
meffen c. naturae vivere; c. cum alqa re, ad
alqd. 6) convfnlentla, ae, f. äufjere Über =
einftimmung, ©pmmetrie naturae cum extia;
rerum, partium; abfol.
con-vänlo (ardjaift. fut. convenibo Plaut.), 4. 1)
A) intram. jufammenf ommen, fi$ oerfam:
mein, eintreffen milites ex provincia; tota
ltalia ad hoc iudicium; omnca in unum loeum,
in oppidum, Homam; hnc, eo, illuc; fin colonia
Agnppinenai in domnm privatam; fCypri apud
hiberna decumae legionia; fEpheai ad Anti-
ochum; *ad regem; ad clamorem auf JC.; +ad
nomen quoque auf bie blofte Kennung bei Ka=
menü tjitr ; ad diem; mitfommen in equitum
numero Cats. b. O. 7, 39, 1. QnSbef. a ) civitates
quae c. in id fornm bie rücffid)tli{h ber SnriSbif-
tion ju jener KreiSftabt gehören; f. conventua 2).
b) uxor c. (tommt) in manom (alcis) burd) Beirat.
c) tp. causae c. in unum locum treffen jujam=
men, tereinigen fidj; multu munera ab arnato-
ribua mcrbcu gleichjeitig gefdjenft. B) frans, mit
jmbm. (jufäflig ob. abftd)ttidj) jufammentom =
men, um if)n ju Sprechen, jmb. treffen, an=
geljen, fpredjen, anfpre<$en alqm, m itinere
(sc. eoa) qui Nep.; conventua non srun ab eo
er bat mit mir mrtjt gefpror^en ; ee conveniri non
vult er will mit niemanbem fpredjen. 2) prägn.
jufammen fommenb f i dj bereinigen m D. Ser=
fotien de alqa re inter ae Plaut., b(. c. Just,
b) ge», alqd c. ob. impers. convenit man fommt
überein, einigt fic| über ctni. a) rem conven-
turam man merbe fid) über bie Sache einigen,
omnia conventora ; condiciones non convenerunt ;
signum quod convenit; pax conventa burd}
Übereinfunft juftanbe gefommen, quibua conven-
tia; pax quae cum T. Quinctio conveniaaet.
ß) imjiers. convenit de alqa re, {Just.) alcui
cum alqo de alqa re; nihil inter utrumque
Uor.\ ferner pacto convenit ut u. eoryj. ob. m.
bl. conj .; m. acc. c. inf. eS toitb allgemein be;
bauptet, baff jc. ; ut (uti), ita convenerat. c) ju =
fammenpaffcn, ju et», paffen cothurnus apte
ad pedem; tp. ju et», paffen, mit etto. übet:
einftimmen, ftimmen, jutreffen haec tua
dolioeratio non c. cum oratione Largi, capti-
vorutn oratio cum perfugia cum perfugarum
oratione; nomen, numerua; ad nummum ei trifft
alles bis auf ben Sjeüer ju; auch jmb. treffen,
auf jmb. Bejug pabcn, Stnrocnbung finben auf
in quem ea auspicio; haec contumelia ad m&xi-
mam partem civium; am t}äufigften für jmb. ob.
etro. fid) jiemen, fi<h fetteten labor viris; illa
ornament a iia rebus quaa gesaeram; f nihil
minua in perfecto duce; *dicitnr Afrani toga c.
Menandro Hor.\ *cui non conveniat aua rea.
3nsbcj. impers. convenit eS pafft jidj, jicmt
fi(Ü, fd)idt fid), m. in/.; m. acc. c. inf. quid
vob aequi conveniat; qui enim convenit ut, qui
convonit m. in/.; *ait tibi curae quantao con-
veniat; si tibi ita conveniat.
3)ap. A) conventicium (näml. aea), ii, n. Ser =
fammlungSgelb, ®iäten, ©elb, welches bie
gried). Bürger als (Sntfihäbigung für ihre lei/
napme an bet ÖolfSoetfammlung erhielten (xö
^K*ii;öia«rnxdv) Cic. r. p. 8. §. 47. B) conven-
tTcSlum, i, «, faft nur im pl. 1) 8ufammen =
funft, Serfammlung hominum. 2) +_Bet =
fammluugSort. C) conventio, önis, f. fiber =
einlunft, t Berabrebung, Vertrag. D)
conventum, i, n. Übereintunft, Serabre-
bung, Bcrtrag pactum c., c. et pactum; ex
pacto et c. E) conventua, ua, m. 1) 3ufam
menlunft, Serfamuilung. 2) inSbef. a) bie
in einer S'rciSftabt ju bejhmmter rfert o. bem
Statthalter gehaltene ©erithtSPerjammlung
einer ißrooinj, ®eri(htS=, Kreistag con-
ventua agere; peroctis conventibns; ridetur nb
omni c. b) ©erichtsbe jirl, =fprengel in einer
Brobinj tonmea c. percurrere. c) bie in einer
IßroDinfl mohnenben rßmifchen Bürger, bie
rümifche ©cmcinbc civium Romanorum. 3)
Bertrag, üccorb Cic. p. Caec. §. 22.
cou-verbfiro, l. ftarl fdilagen foe suum.
con-verro, 3. jujautmenlehren, ^fegen alqd
Plaut. ; fquidquid aabuli in campiaiacet; (Plaut )
alqm = burchHopfen; jufammenf (harren he-
reditates.
conversätio, önis, /. [converso] (fpät) häu-
figer Umgang, Bericht alcis.
couvorslo, önia, /. [converto] 1) Umbrepung
caeli, caeleatea. 2) Kreislauf, pcriobifch'r
Küdlehr mensium, annorum. 3) tp. U m
(ehrung, UmWanblung c. rerum et pertur-
batio; tanta. 4) in ber Khetoril a) Übertragung
D. einer Sprache in eine anbere iUa ex Latims
Q uint . b) Sicbcrh olung beSfelben SüorteS am
Schluffe beS SabeS. c) pcriobifdie «brunbung,
mit u. ohne verborum, orationia. — converso,
l. [intram. p. convertoj berumbrehen, be-
wegen animua se ipBe c. Oie. dt univ. §. 24.
converto — convivalis.
191
eon-verto (ältere gorm convorto), ti, sum, 3. I)
Irans. 1) umtehren, umbrehen, umwenben
pal&m anuli ad palmarn ; orbia hic in re publica
est con versus; c. se, converti (p. £)immeläför=
prnt) fich umbrehen, ac (b. $ctfon ) fid) umwen=
in, umbrehen, ee ob. terga ftehrt machen, fließen;
siinulacruni Vietoriae se ad valvas templi; aigna
bie gelbjeichen umwenben, mit bem $eer eine
ethwentung machen, ob. bie gelbjcichrn jur gludjt
amiofnbfit, fließen £»».; conversa aigna inferro
bunf) eine Scfjmenfung angreifen, bipartito nad)
jl»ei Seiten h»n Cacs.; fconverso eqno; fcon-
veraia navibus; hostem, aciem, fpaucon noatroa
jum {Beiden bringen, werfen; reddita inclusa-
ram ex apelunca boum vor Herculem oeran-
lafcte um,;utebren; ‘conversn domum lintea dare;
terba umfteQen Quint ; *vin* fid) umbrehen, um=
wenben ; ‘fugam wenben — einfteQen ; ruraua con-
veraos (fttf) fchwenfenb) insequi ; fconversis equi-
tiboa; tatternia converaia cohortibuaji* fcfjWen:
ftn laffen. ®ao. fibettr. u. tp. ba« SBefen einet
Sache umtehren, etw. umwanbeln, = änbern,
Beraubet tt a) converso itinere; caatra caatria
ein Bager mit bem anbem Bertaufdjen, fortrüdenb
ein Bager nach bem anbem errichten Cats. b. e. 1,
81,3; id non ad salutem posse converti Ttr.;
conversa subito fortuna; linguam; rem publi-
eam in Unorbnung bringen; 0. ©emüt, u nt ft i m ;
men animum avaritia; bac oratione habita
mirum in modum conversae annt omniuin men-
te* ; fin terrorem converti geraten; B. Schrift;
Betten übertragen, überleben orationes o
Graeco, aliqua de G raeeis, iibrum in Latinum,
Klrctra male conversa Attilii. b) c. in nt. acc.
setmanbeln se in himndinem, ex homine se
in beluam; Hecubam in canem; crimen in lau-
dem; amicitiae se in graves inimicitias.
»leine Sache ob. $etf. anberbwotjin lehren, men»
ben, richten, lentetc naves in eam partem;
navem ad puppim; *femun in se; signa ad
hostem bem geinbe bie Stirn bieten ; »e ad alqm
(gegen jmb.); aciem in fugam jchlagen in ic. ;
iter in provinciam, se domum Ter.-, tigna contra
»im fiuminis; buc tota conversa acies; *con-
verti (fich richten) in hostem ; *eonversi inter se
ocnlos tenebant hielten auf einanber bie Äugen
gerichtet; Video in me omnium vestrum ora atque
ocnlos esse converso»; inSbei. an fich bringen,
snterfchlagen pecuniam publicam domum suani
Oie.; fibertr. a) ad tribunum militum centurio-
nesque ora c. richten bie ©liefe, bie Äufmertjam--
leit anf tc. ; omnium oculos ad se, omnium oculos
aniuiosque in semet, bl. omnes, plebem, fho-
mine», animos, civitatem, *ora vulgi jmb«. je.
8tid ob. Äufmertjamleit auf fich lenten, jiehen;
•* in ob. ad alqm soll (Erwartung, DoO Verträum
ben Slid auf jmb. richten — fein Certrauen auf
imb. legen ; alqa iig ampla et honesta res ob-
iecta totos ad se c. et rapit fte ganj für fich 8*;
Bmnt u. hinreiftt de. off. 2 §. 37 ; quocumque te
aaimo et cogitatione converteri»; animos ad
deorum cultum; ingenium et Studium ad cau-
sa« agendae; se totum ad eius viri voluntatem
cuitumque, converti ad alcis sensum ac volun-
tatem; se ad philosophos; se ad otium pacem-
qae fleh fefjnett nach tc.; *omen in alqm auf
jmb« fiaupt; *ferre alqd conversum in exitium
»lei» ftch toettben laffen jttm tc.; rationem in
fraudem m&litiainque anroenben. b) B ernten1
ben au einem (Gebrauche legiones ab itinere
(bem sJlarfche entgieljen u.) ad snorn potentiam;
fcopias ad patriae periculum ;• orationem in in-
crepandam alcis fugam.
II) intrans. fich itgenb ntohin wenben, um;
lehren ad pedites, in regnom suum Sali-,
fRuspinam cum reliquis copiis; quin omnis ad
te conversura fuerit multitudo Oie. p. Plane.
§. 60; bah- ju etw. fich Wenben, unt=, au«--
fchtagen, mit etw. enben id ad salutem Ntp.-,
Imperium regium in superbiam dominationem-
que Sall.\ nec in falsutn e vero praeterita pos-
sunt c. Oie.; quod paulatim in disciplinam re-
ligionemque Just.
con-vertor, 8. dtp. jurüefwenben Plaut.
con-vestlo, 4. befleiben, nnr tp. =» bebeefen,
umgeben omnia bederfi; domus dnobua lucis
convestita; * herbis prata convestiricr ft. con-
vestiri.
convexa«, adj. [conveho] gewölbt, gerunbet,
tonne; orbis lunao, *cuelum, *foramina ter-
rae; *». bef. im pl. al« siebst. SBölbung, ge ;
Wölbte Üiunbung nemorum; convexa caeli,
super. c. 2) * a b f th ü f f c g , (teil he tablauf ettb
iter, trames, vertex ad aequora; subst. n. pl.
vallium Just.-, *bl. convexa Xhalleffel, tiefe
Xhälet.
couviclätor (nicht convlt.), öris, m. [convicior]
Schmäher, ßäfteter. — convtclor (nicht con-
vit.), dtp- 1. fchelten, fehimpfen, tfiftetn,
laute Sorwürfe machen. — couvieium (nicht
convlt.), ii, n. [ft. convocium B. com u. vox]
ba« Beteinte, laute (De f ch r ei cantorum; cum
maxitno clamore et c.; ante aedes facere c.;
•humanae convicia linguae; ’ba« ®ef(hrei ber
Cögel, Dualen ber gröjche, 3*tpen bet ttitabe.
gnöbej. a) 3«ntgefchrei aures convicio de-
fessae Oie. b) ber taute, heftige diber;
fpruch omnium vestrum, senatus. c) ba«
bringenbe 9)1 a h tt c n epistulam haue convicio
efdagitarunt condicilli tui. d) Schimpfs,
Schmäh2 > Scheltwort, ba« Schmähen, S cf|im =
pfen mit einzelnen SB orten c. facere alcui; *c.
(pl.) ingerere alcui; convicio corripere alqm;
tp. a) c. anrium, tacituin cogitationis Jabel.
ß) (Plaut.) fchimpfliche 93 e r ] 0 tt pascere alqm
c. (p. einem Betborbenen Sohlt); nemorum con-
vicia (SpottPögct) picae Or. m. 6, 676.
conTictlo, önis, f. [convivo] gefeDige« 3ufam!
menleben; tp. = convictor, domesticac c.
4>au«perfonal. — convictor, öris, nt. [convivoj
täglicher fflefellfchafter, Xifchgenoh, ^tau«
renttb. — convictus, us, m. [convivo] 1) ge--
eilige« 3uf«ntmenleben, gcfelligcr Um =
gang hanmnus. 2) — convivtum Tac.
con*vinco, 3. eigtl. gang öberwinben, bah. l) jmb.
einer Sctjulb ob. eine« Irrtum« überführen
alqm, alqm summae neglegentiae, alqm in pari
peccato, alqm multis avaritiae crimintbus; alqd
fecisse convinci. 2) unwiberlegliih barthun,
er weifen inauditum facinus; avaritiam esse
convictam ; haec poStarum -portenta al« fatjeh;
•male convicti memor facinoris; mitto quod
convicta (praedia) ab Apollonidensibus bir ab;
gefprochen.
convitlator, convitlor etc. f. conviciator etc.
conriva, ae, comm. [convivo gufammenleben]
©aft, Xifchgenoffe alcis; *deorutn (Jantalu«).
convivülls, e, adj. [convivium] jum ®a(tmahle
192
convivator — copiosus.
gehörig, Speife», Xif®», Xafel» oblecta-
meuta ludorum lAv. , fludi, fvaaa, ffabulae.
conrivätor, öria, m. [convivor] btt ein @afJ =
mapl giebt, ©aftgeber, SSirt.
convivlum, ii, »i. [convivo] 1) SÄapl, ©ajt»
mapl, convivia inire ju ©aftereien geben Cic.,
in bie Speifefäle eintteten Curt.; eonvivio
egredi Curt. ; au® ein öffentliche® bem *olf ge-
gebene« Uiatjt aalutare plebern et convivii» gra-
tiaru quaerere Salt. 2) *tXij®gefellf®aft,
©äfte.
convivo, 3. (fpät) jufam menleben cum pere-
grinis. — convivor, dtp 1. [conviva] gemein»
f®aftli®c 9H n b 1 S e i t polten, jufammen cf»
fen, trinfen, je®eu fconvivatum aasidue
duobns tricliniis.
convöcätlo, önia, f. [couvoco] gufammen»
rufung populi ad rem publicam defendendam.
con-vüco, 1. jufammenrufen, oerfammeln
populum, senatum, concilium, conailium, alqoa
ad concilium, ad contionem (sc. milites); ho
minea in aoeietatem vitae Bereinigen; o. einem
Siiijelnen, mit anbern perbeirufen me in ve-
stram contionem Oie.
con-vftlo, l. jujammenf liegen, »eilen popu-
lus 7 a. , ad aellaa conaulum.
cou-yoIvo, 3. l) eigtl. jufammen rollen *lu-
brica terga (coluber); bap. fortrollen, um toi»
len Be convolveug sol. 2) umnudeln teetudo
convoluta Omnibus rebua Cats. b. c. 2, 2, 4.
con-vömo, 3. (feit) befpeien mensa» hospitum.
con-rorto f. converto.
fcon-vulnero, 1. ftatf berWunben inmenta,
equo», nonnullos, mul tos iaculia.
co-öperlo, 4. gnnj bebeden alqm lapidibus
Reinigen; pöufig partic. coopertua, tp. aceleri-
uua, facinoribua, Ragitiia nerf unten in IC.; atu-
pria suis alieniaque; *famoaia versibus überjdjüt
tet, jugebedt.
coopUtio, önis, f. [cooptoj SBapl jut ©rgönjung
einer Korporation, (£rgänjung«mapl; o. beu
URitglicbern felbft »oUjogen, bie Selbfictgän»
jung bur® ffiapl couegiorum, tribunorum;
censoria grgönjung be«] Senat« bur® bie den»
fortn; in patrea. — co-opto, t. (coopt assint ■=
cooptaverint in alter gonnel b. Liv.) pinju»
wäplen, ein neue« äfiitgiieb jur Stgän jung
einer Korporation wäplen, meift ». ben SKit»
gliebcm ber Korporation felbft senatorea, tribnnoa
plebia, collegaa, faacerdotem, aibi collegam,
alqm in Collegium, veterem senatum tollere et
c. novurn, alqm magiatrum equitum; patricioa
in loca vacua; pontifex in locum eius a colle-
gio cooptatua ent; falqm in auum, in patria
locum.
co-örior, dtp. 4. ptöpti® fi® erpeben, ent»
ftepen, au«bre®en lgnea pluribua simul loci»,
risus omnium, tempestaa, magnua imber, aubi-
tum bellum, dolores, statirn via coorta, *magno
in populo aeditio. 3n«bef. ti. Sflerfonen ftinbli®
fi® erpeben, lo«bre®en in pugnam, in ob.
adveraua alqm, ad bellum, omnibua in eum
tribunia pl. coortis; adeo atrocea in baa roga-
tionea noatraa coorti aunt; abfol. plebs Liv.
Cöos {. Cos.
cöpa, ae, f. fo. copo — caupo] S®enlwirtin,
SK i r t i u Suet.
Cöpäis, Idia, f. adj. fopaif®, palua See in
iööotien ttötbli® o. ber Stabt Itopä.
cöperlo f. cooperio.
copla, ae, f. [com u. opa] 1) ber (au«rei®enbe
ob. rei®li®e) Sorrat, bie gülle, Slenge o.
»änben, namentli® ». ©etreibe, Peben«mit
elb, bef. im pl. o. rei®li®en 9Ra& ber SKit
tel jur SSeftreitung notwenbiger 21u«gaben, Sütit»
tel, Slorräte, fpeciell o. SebenSmitteln, bap.
SBoplftanb, Sietmögen rerum, rerum omnium
abundantia et c., erat ein» rei minor c., fru-
menti et reliqui commeatuB, rei frumentariae,
pabuii, aquae, fern, naviurn , frugum omnium,
librorum; adveraua moras obaidionia annuia c.
(ßufupr ». ©etreibe tc, ni®t Xruppen) firmabau -
tur Tac. Agr. 22. *omnia c. uarium für bie
9taje = gülle moplrie®enber Sllumen Hör. ; lo
cum domicilio ex magna c. (sc. locomm) deli-
gere; multa ad copiam (Tei®em ®eftp) atque
uaua largiri; bonam c. eiurare j. eiuro 1); *quae
cuique eat c. jebet na® feinem Slermögen; im
pl. omnium rerum affluentes; genere et copiis
ampliaaimua; copiaa Galloram adamaaae; facul-
tates rerum atque c.j conferre auaa rationea et
c. in illam provinciam ipre Spefulationen u
tffonb«; alcia exercitum auia tectia et c. aasten-
tare beperbergen u. oerpflegen; furbia, maris,
urbanao, ruaticaej al« milit. t. t. Krieg«oot»
räte, plrooiant copias Dyrrbachii comparare;
frumentimi copiaeque aliae; (Tac.) copiaa in
caatra convebere, peditem copiia onerare; 0.
lebenben Söefen latronmn magna, socionun at-
que civium, remigum gubematorumque , prin-
cipum, minima poStarum egregiorum; im 8fpg
abfol. eat tibi ex iis qui adaunt, bella c. eine
pübf®e Slitjapl; ’Copia ©öttin be« Überfluf»
fe«. 3«*bef. a) ö. ber fHebe, bie gülle, ber
9iei®tum be« Wu«btud« verborum, c. facul-
tasque dicendi, Periclia ubertas et c., materies
digna facultate tua et c. b ) pl. 'äRannf®aft,
Zruppen (feltncr sing, bie Xruppenmenge.
S®ar, ber Xrupp) magnae, exiguae, tantae
(aber ni®t multae, paucae); aummae (fömtli®e),
totae, pedeatrea, eqneatrca; equitum, peditum,
equitatus, ]>editatua. 2) gäpigfeit, SRögli®
leit, ©elegcnpeit, Bla®t, drlaubni« juetm.
facere, dare alcui copiam consilii aui, alqd fa-
ciendi jmbm. e« mögli® ma®cn, feinen 9iat ju
benupen, et», ju tpun (Dorll. au® utetc.); magna
mibi eat c. memorandi, c. babere aoeietatia
coniungendae Sali.; c. Iugurthae (fi® be« 3- j«
bemä®tigen) habere Sali.; c. pugnae dafür; *c.
dafür alcui fandi, affari; nunquam Born, po-
pulo ea c. fuit Sali. Cat. 8, 6; quibua in otio
vel magnibce vel molliter vivere c. erat möq
li® »ar Sali.; ex c. rerum, pro rei c., ex c.
loci na® SDlapgabe ber Umftänbe, na® bem, ma«
mögli® ift. Xan. dem. cöplölae, ürum, f. eine
tleine Slitjapl Xruppett Brut. b. Oie.
OOplöae , ailr. m. comp. u. *t*p. [copiosus] in
grober gülle, rei ® litt» ; in«bef. 0. ber Siebe,
wort» ob. aebanlenrei®, berebt dicere de
alqa re, laudare alqd; causas reorurn defendere;
c. loquens aapientia,
cöpluauH, adj. nt. comp. u. sup. [copia] 1) noQ
0. Sforrat, rei® an Sorrat, rei®li® aubge
ftattet, »oplpabenb, rei® patnmonium am-
plum et c.; oppidum copiosiaaimnm; victua ; c.
a frumento locus; rebua omnibua omatnm et
c. eBae. 2) ». ber Siebe ob. bem SSebner, wort»
rei®, gebanfettrei®, betebt homo c. ad di-
193
copis — G'orinthius.
cendnm; orator, oratio, c. in eloquendo; lingua
reicp an ©örtern. [pia) Plaut.
1- cdpis, e, (u?;. mäcptig, reicp an Slincpt (co-
2. cöpls, tdis, f. [xonij] ber lutje (Säbel ber
cöpo f. canpo. [©erfer Gurt.
feöprea, ae, m. [uoitfiae] 3otenrei&cr Suet.
eöpüla, ae, f. [com n. ungebr. apioj alle« ma«
ju(aminenfügt , ©anb, Strid, Siemen, be[.
Sieine jurn gühren bcr §mtbc; allgemeiner Äu«=
brutf für bie ©erzeugt- gum intern bet Schiffe
(lies fjnerü. tp. (feit.) ut esset (Atticua) tulium
virorum c. Nep. ; tenet alqoa irxnpta c. Hör.
— cöuuUtio, önis, f. [copuio] ©erlnüpfung,
enge Be r bin billig renmi; atomorum inter se ;
primi congTessus copulationesque. — cöpuU-
tu», adj. m. comp, [partic. D. copuio] Ber b un =
ben, Berlnüpft quaedam sunt in rebus simpli-
cia, quaedam copulata; nihil cst copulatius in
nidjts seist fiep ettie engere Serbinbtmg.
eöpblo, 1. [copula] l) juiammenf oppeln,
= jcplief$cn, = binben hominem cum belua; al-
tera ratis huic copulata est. 2) ^ufammen-
btingen copulati in ius pervewmus; ocr=
fnüpfen. Berbinben, Bereinigen tba«, ma«
(einer ©eftimmung naef» jufanttnen gehört) virtu-
tes ita copulatae coneiaeque sunt, ut etc.;
honest atem cum voluptate; constructio verbo-
rum tum coniunctionibus copuletur tum disso-
lutionibus relaxetur; verba; voluntatea nostras,
concordiam. — cöpülor, 1. (32ebenf. 8. copuio)
oerbinben. Bereinigen dextras Plaut.
eöqna , ae, f. [coquua] ft öd) in Plaut. — cö-
quiito, 1. [coquo] todjen Plaut. — cöquinu»,
adj. [coquo] junt Stocpen gepörig, tod);
Plaut.
enquo, xi, ctum, 8. 1) gar matpen, meid) u.
reif madjen, zeitigen poma cocta et matura;
•vimlemia coquitur. 2) lochen cenam, cibaria.
J) burd) $iße bereiten, brennen, börren, nu« =
troefnen ’aestaa glaebas mntutinis solibtis,
•Öutnina, *rosnria cocta matutino Noto, *agger
coctus au« gebrannten Steinen erbaut; *robur
ba« §olj burd) geuer gärten Verg. Aen. II, 658;
•=■ putrefacere B. Sübminb Hör. tat. 2, 2, 41.
4) tp. a) auf etm. benten. (innen, cito, au«;
brüten consilia secreto, bellum. 6) ängftigen,
quälen qua« (cura) t« nunc c. et versat in
petto re fixa Enn. b. Cie. Cat. m. 1 ; egomet me
c et uiacero et defetigo Plaut.; quam super
adventu Teucrum — femineac ardentem curae-
que iraeque c. Verg. — coquiis, i, m. ft od).
cör, cordis, n. 1) §erg (ppnfiicp u. materiell)
nullum animal potest esse sine c.; *9Xagen =
munb, Stagen; tp. *für ©erfon, rote Stele,
Seelen im Xeutfcpen fortissimum, asperum;
audj al« 2ieb!oiung8mort cor meuin Plaut 2)
ba« $«}, nad) Änficpt ber Älten n) al« Stß be«
«erftanbe«, ber gntelligeng, aber in flaff.
©to|a nur in einzelnen Serbinbungen für mens
ob animus tsie cor habere, non habere CSic.;
discidium quasi linguae atque cordis; cui cor
sapit; häufiger Plaut, u. Ter. b ) bi«to. ba« Iperj
al« Stj ber Bcfüple, Triebe, Steigungen;
ba« Scmilt, toie anep mirfterj gebrautpen, jeboep
in Haff. ©rofa nur in ber SRebenäart alqd aleui
• ordi est etm. liegt jmbm om feigen , ift jmbm.
VerjenSfacpe , befonber« lieb u. mert *dis pietas
mea et Mu»a c. est; qnod diis c. esset Lir ;
quae vivis c. fuisse arbitrantur; si tibi e. est
ptiaiipen, SdfulroSrtrtli. 0. äufl.
facere Plaut., nos subigi Lir., si vobis non foit
c. hoee castra — sorrari Tac. ; quia ita c. erat
regi etm. barin fud)te Liv. 28, 18, 5; corde Bon
§erjen, pcrjlicb c. amare inter se, neminem
mage amat c. atque animo suo Plaut.; *pl.
aud) b. einer einjelnen Ißtrfon pectus anhclum et
rabie fera c. tument. [Cörauns.
(’5ra, ae, f. Stabt ber Sjolälcr in fjatium; adj.
CörScPsiiiui, ii, «. Stabt an bei ®tntje B. £ili=
eien u. ^amppplien. [micere Ov.
Cörulli, örum, m. 2}olt in Slöfien am fdimatjeu
cärallium ob. cdrallium cont 1 i um, cdnllium', ii,
a. [xopaUfo»’, xoogitlio»] bie rote Äoralle Ov.
corüm, adv. u. praep. [ft. cooram au« com u.
os, öris] I) objefito, b. t. in 23ejug auf bie Ißer
fon, boi beten Singen etm. gejdiieljt, in Segen
mart, im Slngejicpt, Bor. 1) adr. dicere c.
alqd alqo praesente; se ipse c. offert.; ( Hör .)
ut veni c.; tangefidjt« aller, oor aller
Singen. 2) praep. m. abl., conim genere meo ;
(Tac.) me c. II) (adv.) fubjeftiB, in ©ejug auf
bie iperfon, bie bei etm. panbelnb gcgeitroärtig
ip, perfSnlitp, in eigner ©erfon, an Ort
n. Stelle, miinblid), mit eignen Äugen c.
adesse; c. perspicit quae ex nuutiis cognoverat;
ut tamquam a proesentibus c. haberi sermo
videretur; c. alqd tecum agam; cum c. sumus
perfänlid) beifammen; c. videre, intueri alqd.
Corax , öcis, m. Dlame eine« grietp. Sipetor« au«
Stirnen«.
rorblx, is, f. (fm.) Korb. 2)aB. a) corblta, ae,
f. 2 a fff (piff; bap. (Plaut.) operam celocem, ne
corbitam mihi dato petft mir fcpneD, niept Iang=
fam. b) dem. eorbftla, ae, f. Plaut.
Corbfilo, önis, m. f. Domitius 2).
corcödilus f. crocodilus.
corcilum, i, m. [d«m. o. cor] a ) §crj(pen, and)
al« 2ieblofung«mort Flaut, b ) ©einamc be« Scipio
'Jlafica megen feiner Sinfidjt Cic.
Coreyra, ae, f. Jlnjel im abriatiftpen Slieere, j.
iforfu. 'Start, -raeus, adj.; subut. Coreyrael,
örum, m.
cordät«, adv. [cordatusj Berftünbig, gef(peit,
doct« et c. et eate Plaut. — cordätn», adj.
(Borfl.) [cor] Betflänbig, mer ben Kopf auf bem
retpten giede pat egregie c. homo.
rordnx, äcis, m. [xöpöaj] eigtl. ein üppiger lanj,
in«bef. berienige be« Epor« in ber alten attii(peu
ftomöbie, bap. Cic. or. §. 193 naep freierer Über-
fepung ber Stelle Ariet. rhet. 3, 8 (o Si rgoxatot
xopdnxixoirfpot) ben ©erSfup Xrotpäu« wegen
feiner püpfenben ©emegung fo nennt,
cordölfum, ii, «. [cor-dolor] §erjeleib Plaut.
Cordftba, ae, f. Stabt in Hispama Baetica, j.
Sorbosa. ®aB. fCordöbenxis, o, adj.;
•enses, ium, nt.
Corflnlum, ii, n. alte f>aupt(tabt ber ©äligner in
Samnittm. Xao. -lensls, e, adj.; sahst -es, ium, »«.
Cöria, ae, f. Beiname ber SlinerBa bei ben 9!r=
labiern Cic. n. d. 8 §. 59.
corlandrum, i, n. Korianber Plaut.
Cörinnn, ae, f. 1) grietp. Xitpterin au« Xanagrff
ju ©inbar« 3C'1 Pr<>p. 2) fingierter Siame einer
Beliebten be« CBib.
Cörlntbus, i, f. §anbel«ftabt im ©eloponne«, mit
Bielen ftunftjcpäpen, bap. *captiva eine TOettge er-
beutelet ftunftfatpeii ; jpricpw. non enivis bomini
contingit adire Corinthum (Hör.) B. bem, ma«
nitpt jtber auäfflpren fann. Xao. a) Corlnthlus,
194
Corinthii — corona.
adj. ; subst. -II, örum, m. b) -thläcus ( Liv .),
■thlenalH, e, ( Plaut , Tac.) adj. c) Cörlnthii-
rlu», ii, m. ßiebfjaber b. forint^ifc^en ©tj--
fa©en S hut.
CöriölL örum, »n. Stabt bet BolSfer imSatium;
bao. -läutis, adj. namcntli© al# Beiname be#
®. SBiarcut#; subst. -länl, örum, m.
coriitm, ii, n. [föpiov] (-uh Plaut.) bitte u. fjarte
§aut bet Ziere u. b ai barau« gemadjte Seber
animantium aliae coriis teetae sunt, aliae villis
vestitae; turrea coriis intexerantj c. alcui con-
cidere jmb. bur©getben Com. Spri©». canis a
corio nuruquatn absterrebitur uncto 'an Stiemen
lernt bet ipunb ba# Siebet tauen’ Hör.
Cornelia f. Cornelius E ) 2). — Cornelius, Siame
eine# bet beifihmteften ®efd)lec^tcr 9iotn# A) Ce-
tliegi, Gaiu» C. Ccth. biUDerf©»imier be# SatL
lina. B) Cinnue f. Cinna. C) Polabellae f.
Dolabella. D) Lentäll 1) Publius C. Lent.
Sura, !ä)litBcrf©mornct ©atilinaä. 2) Publius C.
Lent. Spinther, Sonful 67 b. Sf}t- ; all fol©er
arbeitete et für bie Üiütffebr ffiicero# au# bem
Sjil. E) Sciplönes 1) Publius C. Sc., Sonful
2i« B. (Sl|r. , toatb B. vamiibal am Zicinu# 218
B. Sf)t. gefdjlagen; na©ber ging et mit (einem
Bruber Gnaeus na© Spanien, wo bie Stüber eine
Seit lang mit glängenbem ©lüde tämpften, bi#
(ie beibe 212 b. fielen. 2) Publius C. Sc.
Africanus maior, Sopn be# Borbin ermähnten
Publius C. Sc., Seftcgct {jannibal# u. Karthago#
(201 B. ttbt.i. Sine Xo©tct B. ibm, Cornelia,
»at mit Zib. Scmptoniu# ©rac©u# Ber heiratet
u. bur© ipn 'Ämter bet beiben @rac©en. 3)
Publius C. Sc. Aemilianus Afrieanus minor,
9lboptiBfot)n be# älteften Sohne# be# Publ. C. Sc.
Africanus maior, bo©gebilbet in SBiffenf©aft u.
Jfunft, Stöberet B. ftartbago u. Dlumantia. 4)
Publius C. Sc. Nasica [ogt. Nasica, Serapio],
«©wiegeroater be# ältern Africanus (E 2), 162
u. 166 o. Sbc Äonful, ali Dlebner u. 81e©t#ge=
lebttet auigejcicbnet, Segnet bet ©tacdjcit. F)
Sullae 1) Lucius C. 8. Felix, bei Zittator.
Zeffen Sobn 2) FauBtus C. S., Hnbänget be#
bJompeju#. 3) Publius C. S., Bruberfobn be#
Zittator# S., o. Siceto gegen bie Sntlage bet Zeil=
ttabme an bet Berf©»örung be# Satilina »ertei=
bigt, G) Ualbi; Lucius C. B. au# ®abe#, 0.
Siceto gegen bie Vlnllage »egen ?lnma&ung be#
Bürgerte©!# Berteibigt; autb ift an ibtt bet ein,
leitenbe 'Brief be# 8. Bu©e« b. G. geiitbtet. H)
Galll j. Gallus. — Adj. Cornelius; bao. Cor-
ncliünus, adj.; Comeliana ob. Cornelia costra
i»if©en Utifa u. bem gluffe iöagtaba in 'Jlotb-
afrifa, (o genannt jum Bnbettfen an ben altem
P. C. Scipio.
cornefilns, adj. [dem. b. 2. corneus] bornaitig.
1. *corn#us, adj. [1. cornus] au# Sotnel’
tirftbboia-
2. corneus, adj. [comu] au# §orn, bbrttetn.
cornlcfin , inis, m. |comu-canoj fjorn bläfet,
§orntft, autb fflötift.
cornicüla, ac, f. [dem. B. comix] ba# ii t ä b -
leitt Hör. — teonncälärius, ii, m. [1. cor-
niculum] ein mit einem Sbrcnbötntben bettbentter
u. babuitb B. gcroöbnlitben Zienft befreitet Solbat,
«Def reitet.
1. cornicülum, i, «. [dem. 0. cornu] jpörn©en,
Bctmutlid) hornförmige gierbe be#$elme#al#
Sbtengefcbeitt an Solbaten, SbtenbörntbenZtr.
2. Cornicälum, i, n. alte Stabt in Satium; bau.
•Linus, adj.
•cornlgär, gera, gcrum, adj. [cornu-gero] fybt =
net tragenb, gebbtnt. — *corn?p6s, edis,
adj- [comu u. pes] hornfü&ig, bebuft.
cornix, leis, f. Stäbe, natura comicibus vitarn
diutumam dedit; ’loquax, ’garrula; bei ben
alten SluguriciiBogel, autb Wnjeigerin be# Siegen#
Verg. ; jptitb». comicum oculos configere felbft
ben Stbatfri^tig(ten täujtben; eüiptiftb qui cor-
nici oculum, ut dicitur.
cornu, us, n., f {eit- U. bitbt. -um, i, abl. pl.
cornibus m. folg, qui einm. Cie. n. d. 2 §. 149]
1) {jotn bet Dtbfen, ^itftbe (®e»eib', SBibbet it.
JiierB. A) b. Betftbiebcnen bomäbnlitben ©egen
ftänben o) bomafl'fler Huimutb# an bet
Stirn Hör. b) (pl.) bte $5tnct (Spifcen) be#
£>albmonbe#. c) Htm eine# glujfeä. d) terrae
fianbjunge, 0»-. portus Caes.; au© ba#
äubere Sttbe etnet Sotalitdt Liv., Tac. e) *ba#
Snbc einet Segelpange, rneton. *Segetpange,
cornu» obvortere anlanben. f) bie Spipen be#
4>elmfegel#, in »et©c bet $ielmbu(© eingefept
war Verg., Liv. g) bet Mit o p f be# Stäbeben#,
um melden bie SBücberrolIen gcwiilelt »utben Tib.,
Ov. h) bet glügcl eine# aufgefteHteu ^ieeie# (be#
tönt. gugBolle# u. »eil bte# bie (jauptflärfe be«
teere# »at, überb.), dextrum, siuistrum, feiner
lotte; bilbl. pl. Pausa et Hirtius, qui quasi c.
duo teuuerunt Caesaris; c. commorere dispu-
tationis tuae. B) tp. at# Sinnbilb bet gtu © t =
barfeit u. be# Überfluffe# benigno c. Hör.
logl. Amalthea); ber Straft u. Stätte, bef. jum
SBiberftanb angemenbet pl-, *c. addero pauperi,
*c. tollere in alqm., *c. sumere. 2) ba# fcotn
ai# Stoff, ). Sä. bet $ufe. 5>ieto. ©egeuftäube
au# bunt a) *ber Bogen, b) al# mu|ifalif©c#
gnftrument, S3 1 a # b o t ti , au© * bie pbrpgif©e
gldte. c) *bet bärnentc Zri©ter. d) *ba# pör
nerne ßlfläf©en. e) bie beiben, utfptüngli© au#
jmei Römern bcflebenben, Sefonanj gebenben,
unten u. oben bur© einen Steg oetbunbenen
Seiten be# Saitenfpiel#, iRefonan jfeitcu.
cor mim, i, n. [1. cornus] 1) f. cornu. 2) Hot:
nelfirf©e.
1. cornus, i, f. [cornu] fiotnclfitf©cnbaum
(Camus mas L.)\ bab- ein SButffpiefi au#
biefem 5oIäe-
2. Cornus, i, m. Stabt auf Satbinien.
cörolla, ae, f. [dem. B. corona] ftränj©en. ZaB.
cärolUrlum, ii, n. ein au# (ünftli©en, urfprüng*
li© natürli©eit Blumen oetferttgte# $tänj©en
al# @cf©enf an S©aufpielet u. a., bap. überb.
ein ®cf©enf.
cöröna, ae, f. [xopojiojl 1) fitanj, namentlt©
al# S©mutf bet Säfte beim SDlable, bet Opfern^
ben, bet Zoten, bet Dpfertiere, ©ättetbilber, S©ijfe,
häufig al# fampfptei# u. Sbtcnlobn, namentlt©
tapferer Stieget, castrensis, tnuralis, obaidiona-
lis, navalis, civica; sub c. vendore Stieg#ge-
fangenc al# SflaBen Betfaufcn (»eil fie betränjt
Würben), sub corona venire, venundari; *nec-
tere alcui c. jmb. bat© ein ©ebi©t ob. »egen
eine# @ebi©te# Beibertli©en. 2) tp. o. hanifäf
migen ©egenftänben a) fRanb, fitei#, Sinfaf«
fung einet 'blauet. 6) btt b. einet 9Henf©en-
menge gef©loffenc Stei«, bie Betfammlung b.
SKenf©en, namentli© B. Subötetn bei ©rri©t#-
Betbanblungen ob. Sieben, o. J}uj©anern; *vulgi
corouarius
stante c.; »spissa. c) bie ring« um rinnt Dtt
feinblid) ob. alb ©cgug aufgeftedte lruppen =
liuit, Belagerungbltnic urbem coronä. eili-
gere, circumdare, oppugnare, »includere, fco-
ronä circumdatä, coronä vallum defendere. II)
»olb ©eftirn btt nörblitge Krone, bem Wqtgub
nadj brr an ben §immel tierfegte Kräng brr
Kriabne. S)at>. cörönirlus, adj. jum Kränge
gehörig; inbbef. aurum etn ©efcgenl an Selb,
toelcgeb bir BrobingbeWognet einem fiegretdjen
3«lbgertn batbratgten, urfprünglid) gut ®nfdgaf=
fnng eint« golbenen Jhangcb, fpäter gut beliebigen
(Innen bung
(ordne, es, f. ©tabt in Weffene.
Cöröneu, ae, f. ©tabt in ©öotien ; bao. -naeus,
u -nensia, e, adj. ; subst. -liael, örum, m,
Cörönls, Tdis, f. Wutter beb äifulap. $ab. Oö-
rönides, ae, m. äftulap Ov.
röröno, 1. [coronaj 1) befröngen, mit einem
Kränge oerfegen »templa, »cratera, »vina ben
Wtjcgfrug mit Saubgetoinben umfrängen; »parvos
deos (bie (leinen Btlber brr ®ötter) marino rore
fragil ique myrto; »coronari Olympia bei ben
olnmpifcgtn ©pielen alb ©iegrr behängt »erben;
fc. comoediam ber Romöbie ben gjretb guerfen--
ntn; fde oratoribus coronatua im Wettlampf
mit ben SRebnern. 2) *tp. frangförmig umgeben,
umringen, umfdjiiefsen ailra aqua«, aditum
coitode.
rorpöreus, adj. [corpus] 1) lörperlitg, lörper=
baft (»ab Körper gat); inbbef. »aub Steifig be=
ftegenb. 2) am ob. im Körper gaftenb, förper
lieg ignis; reu leibliche ©üter, nie ©ejunbgett,
Stgöngeit; *pe»te» ©ebretgen beb Rörperb.
eorpülentus, adj. m. camp, [corpus] (unfl.) »ogl*
beleibt, (orpulent.
eorpus , öris, «. 1) Körper, Säeib, jottogl ber
tierifege alb ber menftglicge unimus et c., corporis
caltns, voluptates et dolores, alia tela clipeo
excipiebat, corpore (— parva declinatione cor-
poris) vitabat Ourt. 6, 1, 4; »bet Bffangen; audj
ber Körper, infofern er finn lieget £uft pretbgegeben
toirb corpore quaestum facere Plaut.-, corpus
vulgäre fitg preibgeben, ex vulgato corpore ge-
nitus L tu.; »grave gartet Seib, Unnerbaulicgleit ;
inbbef. a) bab gleiftg am Körper ossa subiecta
orpori ; c. amittere mager werben; (Phaedr.)
iacere tan tum corporis jo (orpulent »etben. 6)
ein leblofer Körper, Sleitgnam; bag. *ber
©(gatten eineb Berftorbene«. c) »Rumpf;
übertr. ©crippt eineb ©djiffeb. d) Berjon,
Snbioibuum, nenn Porgugbweife bie materielle
©nbflang gebadjt »irb, vile atqne infame c.j
liberum, captivum c., »delecta virum; »mortale
e. (ben Sterblitgen, ©rbenjogn) imo tollere de
gradu. 2) bie leblofe ©ubftang, Waffe fiberg.,
mdividua 91tome. 8) tp. a) ber iiauptbeganb =
teil, bab XBef entließe einet ©atge, eloquentiao
bet Kern, hob Wart Quint, b) ein georbneteb
Sange, bie ©ejamtmaffe, ©ejamtgeit, Rör =
prriegaft, civitatis ©ejamtgeit ber Bürger; rei
publica« ©taatbtörper, universitatis, coalescere
in unitu populi corpus; nunc in c. unum con-
ftui omnes; 'commiiti corpore (mit brr ©efamt
tnajft ber üatiner) tantum subsidunt Teucri,
tfiunt de nno populo dno c. , fQermaniae, fc.
nomenque Germania«, t imperii ; regem sui c.
ans ihrem Stanbe) creari; (Eutr.) ntilitare bab
©olbatencotpö; totam Belagerungbmerf Cae». b. G.
- corripio. 195
7, 72, 2; audj o, einer ©tgrift, einem gangen u.
gufammengingenben Werfe videtur modicum qaod-
dam c. contici posse; omnis iuris Romani
Sammlung. 5>ab. dem. corpuseülum, i, n. Kör =
peregen; (Just.) velut fiorum c. (eine Slrt 0.
Blumenlefe) feci.
eor-rädo, 3. eigtl. gufammentragen, bag. gujam =
menf (garten peeuniam Plaut., omnia, ancil-
las, servos gum Serfauf gujammentaffen Ter.
eorrectlo, önis, f. [corrigo| Beritgtigung, Ser =
bejferung, i}u*e<gl»eMung veteris Acade-
miae, fmorum; in Begug auf eine ferfon cor-
rectione gaudere ; in ber Rgetorit eine Rebefigur,
wenn man ein Wort burtg Jttnjufügung etneb
ftärferen ob paffenberen oerbeffert.
corrector, öris, m. [corrigo] 1) Berbefferer,
3ure<gt»eijer legum nostrae civitatis, »aspe-
ritatis, »invidiac et irae; autg in üblem ©inne
§of = , Sutglttteifler emendator ot c. noster.
2) laiferlitger üanboogt, bef. in Italien Jiutr.
J)aB. corroctürm, ae, f. Wmt beb corrector
Aur. Vict.
cor-rbpo, 8, gufantmenfrietgen, (in Wenge) in
einen Ort trieigen, fi(g oertrteegen in one-
rariam (navem); bilbl in dumeta.
corrept«, adr. m. comp, [corripio) bidjt. u. fpät,
turg correptius oxit syllaba Ov.
corrlgia, ae, f. [corrigo] ©tgugriemen.
corrigo, rexi, rectum, 3. |com u. rego] 1) et».
(Betrümmtcb gerabe matgen, gerabe tilgten
inde aegre correctum cursum ben reegten Korb
Mieber gewinnen tönnen Liv.; fpritg». c. curva
ade Berge eben gu matgen »ifjen Plin. ep.\ fma-
las labentes. 2) tp. et» fjeglergafteb riigtig
matgen, beriigttgen, oetbeffetn ob. jmb.
guretgtroeifen, gut Orbnung bringen, bef*
fern, Segler »icber gut matgen legem, iura,
ffastos, alcis sententiam, mores civitatis, te
meritatem, flagitium, delicta, ignominiam, legis
vitium, errorem poenitondo, epistulas, mendum
liturä, alqm , corrigi et emendari castigatione,
pueri corriguntur in discendo; c. se, »quidquid
corrigere (änbern) est nefas.
corripio, ripui , reptum, 3. [com u. rapio] 1)
gajiig u. geftig ergreifen, faffen, anpaden
-fsingulos manu, fmanu arma virumque (b. ffile--
fanten); fomnes res suas gufammenraffen; »om-
nia Marte secundo; »naves; ferrum, »magnam
hastam, »lora manu. $ierb. *c. corpus e stratis,
ex Bomno auffptingen; c. Be irgenbmogin eilen.
2) jmb. pergaften, aufgeben alqm; et», mit
(Bemalt an fitg teigen, in Befigiag negmen
pecunias, bona vivonun et mortuorum, fasces,
omnium partes c. atque complecti. 3) tp. a) p.
[freuet, Kranfgeiten ergreifen, überfallen,
baginraffen »tlamma tabnlas, corropti flammä,
correpta (0. (feuet) regia caeli; fcorripi morbo,
fmorte subita, fadversa valetudine, focnlorum
ob. pedum dolore; »segetes modo sol nimius
modo im ber; p. Seibenftgaften »hunc plausus
plebisque patrumque; »correptus misencordiA,
»imagino formae, »duplici ardore; (Plaut.) ex
amore huius. &) tabelnb über jmb. gerf allen, jmb.
gcrunterrei^en, figelten omnos convicio con-
sulis correpti exagitabantur ; inbbef. alb Vtn
(läget über jmb. gerfaütn, jmb. oor ©eritgt
giegen, anllagen alqm; accusatione corripi;
correpti iudicio eorum; überg. finb Berberben
flürgtn vi tot simul. c) gufantmengiegen,
13*
196 corroboro
abfütjen f verba, fludorum ac mnnerum im-
pensas, ’moras; einen SÖcg, Baum gleicpfam }U=
fammenraffen , f dj n e 1 1 barüber t)inctlen, einen
Sieg jurücflegen *campum, ’spatia, *fviam,
•gradum.
corröböro, 1. [com u. roboro] ternfeft matten,
ftärfen, fräftigen, ftäplen trailitem opere
assiduo; c. so, corroborari ju männlicher
Störte gelangen aefas iam corroborat.u, cor-
roboratia iam confirmatisque et ingeuiis et ae-
tutibus, coniurationem nascontem, illud malum
urbanum corroboratur cotidie, hominis scelera-
tissimi iam vetuatate corroborata audacia.
cor-rödo, 3. an-, benagen, 0- SJläufcn alqd,
scutn, cribra; t. bet (perfonij.) geile Phaedr.
cor-rogo, 1. burtp Sitten, bittweife jufanu
ntenbtingen, jufammenbctteln pecuniam,
auxilia a sociis, pecuniam ad sumptus, vela ex
navibua, suos necessarioB ab atriis Liciniia ; ju =
fammenlabcn fauditorea, -j subst. corrögäti,
örum, »t.
cor-rügo, 1. rnnjeln, runjelig matpen; tp.
ne aordidii mappa nare» tibi corruget macht, baß
bu (not ©fei) bie 31a je rümpfeft Hör.
cor-rumpo, 3. eigtl. ganj »erbrechen, unbraucp=
bar machen 1) Bctntchten, ju ©chanben
machen, ju ©runbe riepten, Betbetben re-
liquum (frumentum) ilumine atque incendio;
domuju et semet igne; opera igne; ae auaaque
apea. 3näbej. a) bet pppfifepen ®üt* nach ner=
fcplecptern, Betbetben, cntftellen pabulum
et aquarum fontes, coria, hordeum, aua fru-
menta; a<iua concluaa facile corrumpitur ; ’usum
olivi Berfälfcpen; ’lacue nerpeften; *eorrupto caeli
traetu; ’dentibus ungues jetfaucn; tformam.
6) ben Kräften ob. bem SBcrt nach hErunttI;
bringen, entftäften, oerfdjlecptcrn equi
corrupti macie; (Phaedr.) corruptos boves; diu-
turnitate belli rea familiarea Bctatmen Sali, c)
Bctlicren, Bereitein, unnüp machen diem
ulcui Plaut. [ c. occasionem, dubitando et pro-
latando magnas opportunitatea unbenupt Borbei-
gehen lafjen; *gratiam oerfeperjen; quodeumque
addebutur subaidio, id corruptum tiinore fugi-
eutinm ging Bcrloten; res corrupta jdjlecpt au«;
geführte Salt, d) bem 3npalt, ©epalt nach wx
berben, Betfälfchcn, Berbrepen tabulas publi-
caa; Uterus (Sofumcnte); nomen eorum; subst.
fincredibüia veris neque in miraculum cor-
ruptia (n.) antehabere. 2) motalifch Betbetben,
B. Sachen entweihen, entehren, fepänben
nobilitatem acceptam, tuores, disciplinam; B.
Verfoncn Berfüpren ßlium, mulierem Com. ;
exercitum, militea licentia atque laacivia; timore
corruptua angefteeft Caes. b. c. 3, 64; corrupta ad
acelus Livia; corruptis primoribus ad Hocietatem
Tac.; beftcchen alqm pecuniä, auro, pretio,
donia, muneribua; ’corrumpi (betpört werben)
vania rerum. — corrumptor, eorrumptug ältere
gorm ft. corruptor, corruptua.
cor-ruo, 3. 1) intrans. jufammenftür jen, ju
Soben ftürjen aedea, tubernae, oppida; obru-
tua telis; paene risu; *in Tulnus; tp. B. Se;
auptungen jnfammen=, über ben Raufen
allen; b. Vcrjonen u. ihrer 3Racpt ft tir jctc,
auch banferott werben. 2) trans. eilig ju =
fammenf (harren divitia» Plaut.-, *in quo me
c. genere in« Vcrbcrberc ftürjte.
CorruptO, adv. m. comp, [corruptua] oerborben,
— corycus.
Berfehrt c. iudicore; (2’er.) corruptiua (in
Schlechterer Sucht) quam in privata domo habiti
(8. ©flaBtn).
corruptela, ae, f. [corrumpo] Verberbniä, Ver-
fühtung, Seftecpung; (Ter.) = corruptor.
corruptlo, önis, /'. [corrumpol baä Verberben a)
Verführung, Seftecpung Tac. b) bei Bet;
borbene guftanb totiue corporis; opinionum
Serfeprthcit. — corruptor, öna, m. [corrumpo]
Verberber, Verführer, Seftecper. Sao. cor-
ruptrlx, Icia, f. Verführerin, adj. oerfüh
rerifch tarn c. provincia Oie.
corruptus, adj. m. comp. u. sup. {partic. o. cor-
rumpo] pppfifcp Betborben f aqua eorruptior;
motalifch oerborben, oerführt, inbbef. befto;
chen tilius, iudicia, iudex; illi c. moribuB (abl.
her ©igenfehaft) Sali. Cat. tl, 8; gefepänbet
aduleacentulus; auch Bcrfcproben, gefepmad
lob conauetudo (Sprachgebrauch) vitiosa et c.
cor» j. cohors.
Corstca, ae, f. 3nfcl im Sfittelmeerc. 9&ao. adj.
*Corsus; subst. ( oral , örum, m.
cortex, leis, m., feit. f. äußere SHinbe, ©cpale
an Säumen, Vfl“«äen u. grüepten [j. S. Buffen];
teatudinis Phaedr.-, bcj. bie Binbe beb fiorfbau
me«, ber Storf, }U ©täpfeln u. beim Schwicnmen
lernen gebraucht; bat), fpriepro. nare sine c. =
ber Mufficpt niept mepr bebürfen, levior cortice
B. einem flüchtigen OTenfcpen Hör.
cortina, ae, f. fteffet; ’Slreifuß ber Vhtpia
im Jempcl bc« ?IpoCo ju Delphi, ‘Phoebi Orafel
be« Äpollo; f$reifuß al« fficcpgcjcpent.
Cortöna, ae, f. Stabt in ©trurcen ; bao. -nensis,
e, adj.-, subst. -nenses, ium, m.
corus f. caurus.
cörusco, 1. eigtl. ftoßen, bah. B. sucfenber, blcp
artiger Bewegung a) *trc»»is. fcpncll hin u. per;
bewegen, fcpwingeu huatam, telum, liuguas
(B. Schlangen). 6) *intram. fiep jitternb p i n = n.
herbewegen pennia; auch ’blinfcn, fcpim;
mem, fcpillcrn llamma inter nubea. ®an
*cöruscii8, adj. 1) jitternb, fcpwantenb sil-
vae, ilices, cristae. 2) juefenb, fepimmemb,
blinfenb, funtelnb boI, enais, flammae, ignis
(B. Slip), Tis fulminia, dextra; tonitru Sonnet; ,
SBcttcrftrapl ; auro, telis.
CorrinuB f. Valerius 5).
corvus, i, m. Babe; alb SBcibfagenogel *oscen;
corvi cantus; fprichw. pascere corvos in cruce
am Sireujc ftetben Hör.; f( wegen bet «pnlicplcct
mit bem gefrümmten Scpnabel be« Baben) eine
?lrt Srecpftange, auep ©nterpafen.
Cörj'bautcs, ium, m. $rieftcr ber (Söttin Spbclr,
beten ©otteäbienft fie tn orgiaftifeper SBut unter
betäubenber dJtufif u. wilben SBaffentänjen be
gingen. Sao. ‘CörfbautluH, adj.
CÖrybas, antia, Sopn ber ©qbcle.
Cor/cTus, adj. [Xmpusioc] 1) ju einer auf bem
Varnaßgebirge beßnblicpen, ben Bpmphcn u. bem
Van geweißten ©rotte gehörig; bap. parnaffifep.
SaB. *CörJcTde8 Nymphae Zücpter be« Vl'ßu*
2) f. 1. Corycus 1).
1. Cörfcns ob. os, i, oi. 1) ^afenftabt in ©ili*
eien, in beten Bäpe ein gleichnamige« Vorgebirge.
Sau. »t-fclu», adj. 2) Vorgebirge in gonien.
3) Stabt in V<nnphplien Eutr.
2. cörjcus, i, m. [xmpoxoc] mit Sanb, geigen;
fernen lt. bgl. gefüllter großer lebernet Sad,
woran Htpleten tpre Kräfte übten, nnr bilbt. c.
coryletum -
Interim) et vocis meae Bestia Oie. Phil.
13 §. 26. [— rorylns, i, f. Jpaftl.
cörjfletiim, i, n. [corylos] £>afclgcbüid) Ov.
cörymblRr, ft'ra, ferum, adj. | corymbus-fcro]
Gppeutrauben trngeub Bacchus Ov. — cö-
rymbns, i, m. [xripofiöoe] f^-rudjtbüft^ct,
»lütentraube, Pef. be«
cörjTphaens, i, m. [xoptrcpaibcj §aupt einet ifJartei
Epicureorum Zeno Cie. n. d. 1 §. 59.
Cörf thns, i, 1) f. Stabt in Etrurien; bat). *Gtru=
tien, ’gtalicn. 2) m. bet (Srünbet biefer Stabt,
•eörytus, i, m. [yrapwtöf] ft'öcfj er.
1. c*s, cötis, f 1) jebet patte Stein, Jfiefcl;
bef. im pl. getSmaffen, Steingeftüfte. 2)
©epftein, in bilbl. fflenbung iracundiam forti-
tudini» quasi cotem u. bl. c. esse; ardorcs ani-
raorum coteaque virtutum.
2. C8s ob. Odo* (Cous), Coi, f. [Ämc, Aornc]
fteinc tpotabifdjc gnfcl be* äfläifcften ‘äJlcereS an
bet Äüjtc o. Äaricn, belannt burd) ben tienft be«
ÄSfutap (in bcfleu tempet bic berühmte »enu*
'Suabpomenc be* VI pelle« mar . bet bc«rocgen aud)
Cous genannt wirb) u. burdi Webereien lenktet u.
burdificptiger Stoffe (veatia Coa). tao. Cöns,
adj. ; Ruhst, a) *Cöum, i, n. sc. vinum toifdiei
Sein, b) Ooi, örurn , w. c) Cöa, örum, n.
fotirfie (Beroänbcr.
Cosa, ae, f. -a e, iirum, f. 1) Stabt in Etrurien
mit gleichnamigem »orgebirge. tan. -xSmis. adj.;
subst -Hänl , örum, m. \ -sSnnm, ». ba« ©cbict
o. Soja, in Cosano; aud) ba* fofanifepe Banbgut.
2) Stabt in Sufanicn.
Cosmo«, örum, m. [Koauoi] StaatJbepdrbe bet
Äretenfet die. r. p. 2 § 63.
costa, ae, f. Sippe; bal). im pl. bic tippen =
artigen Seitentoänbc *abni; *be* Skiffe*,
sectaque intexunt abiete costas.
costum, i, *«. [noetot] inbifeper Straud), au* met-
djem eine toftbare Salbe berfertigt warb, Soft*
rourj, and) bie Salbe felbft.
Cdsjra, ae, f. tleine gnfel jmifepen Sijilien u.
Sfrifa Ov. [rnetum.
Cot hon, önis , m. trafen in Rorbafrifa bet Slbtu=
eöthurn&tns , adj. (cothurnus] ben »’otfjunt (ras
genb, balj. ’tragifcp erhaben, pod)trabcnb.
cothurnus (aud) noturn.) i, m. [xbttopvoe] bet
bobe, griecptSdje S<pup, .fjotpfdiitp (mit hoben
Sbfäpcn), jur gagb getragen, 3aflbftiefel Very.,
bei p. ben tragiiepen Scpaufpiciern, tragici
Hör -, bilbl. in cothurnis prodit Aesopus nostor
b. i. tritt mit erhabenen, für bic tragöbic fid)
etgnenben »erfen auf Phardr.-, tp. a.) *bie tra
aöbie gründe». 6) tragifrficr, etpa ben r t 2 1 1 !
*?ophoelens; fnec comoedia cothurnis assnrgit.
rotfdISnns (cott, nict)t quot.), adj. [cotidie] 1)
täglich . wo* jeben tag ift ob. gefepiept labor,
sermo, vita. 2) altttigtich, gcmöt)nltdb, ge*
mein victu» Plaut.-, formae Ter -, verba, inter-
dictam. — eötldle (cott., nid)t quot.) adv.
fquot-dies] täglich, alle Sage (P<b mieber-
bolrab) Dionysium semper dilexi, sed c. pluris
facto; mihi magis magisque c. de rehus tuis
cogitanti; in curatione adhibita c. levantur in
dies; rralet alter plus c. , alter ridet Oie. /in.
Cotta f. Aurelius 1) u. 2). [4 $. 66.
cottlbus, i, m. [xortopos] ba« ülnftatfcpen bet
©einneige an ein baju aufgebängte* metallene*
®rfäfi, ein gried). Spiel; bab febetib' llatfcben:
bet Schlag bubuli iP?a«t.
- Cratippu*. 197
CottluH , ii, m. Same jmeiet gfltften, Satcr u.
Sohn, ®ebenfd)cr bet Stblletfchaften in ben nad)
ihnen benannten Alpes Cottianae ob. Cottme
cötnrnix, icis, f. ©adjtcl; tp. al* lofenbe 8n=
ttbc (Plaut.) mein Spübndrcu.
cötnrnns f. cothurnus. [thtaeifd)Ct tfriltflen.
C8tn*, i, m. u. -tfs, tyis, m. Karne mebteret
Cötyttla, örum, «. roilbe Orgien bet urfpriingl.
tbracifchen Oöttin Gottjtco Hör. epod. 17, 56.
Oönm, Cöa*, Cön* f. 2. Cos.
cbvinnärius (covlnar), ii, m. [covinnue Sid|eC
mögen] Sicbelmagcnlämpfct Tac.
fcoxa, ae, f. $ ü f t e. tan. coxendlx, lei», f.
Jpöf tbein, überh- öiifte Plaut., Sutt.
Crabra (aqua), ac, f. SBafjctleitung bei tubculum,
roelcbe in ben tibet au*münbete.
•ferübro, önis, m. o r it i f f e ; fpticbm. irritare
crabrones in* ffiefpenneft flörcti Plaut.
Crägns, i, m. ®ebitge in Speien. [ns, adj.
Cr&non, önis, f. Stabt in tbeffalien; bab. -öni-
Crantor, öris, m. 1) Waffenträger bc* fcleu*. 2)
afabcmifdjct ^bilofopp um 820 p. Gpr.
cräpiiln, ae, f. I xpaixdlrjl bet pfftifle ©eiit--
taufd). — crSpülärlns, adj. jum ©cintaufcp
gehörig Plaut.
erts, adv. morgen; *meton. lünftig quid sit
futurum c., fuge quaerere Hör.
crass*, adv. m. comp, [crassns] cigtl. biept,
bief, oap. *tp. grob, top, plump qtiidquam c.
compositum.
crassltüdo, Inis, f. [crassus] bie tidc aeris,
parietum. — crassus, adj. m. comp. u. sup.
1) biept, bief, grob filum; aör, caelum, tenc-
brae, ’caligo', *nebula crassissima; ager fetter,
•terga (be* gelbe*); *unguentum; aquao unrei-
ne«, fcplammige«, *toga gtobfäbia, grob; *si
quid crassi (in vinis) est; p. ^3erf. bid, flat!
JVr.; tp. c. Minerva otc. f. Minerva 6); infor-
tunium berbe Prügel Plaut. — Crassus f. Li-
cinius c).
erastTuus, adj. [cras] morgenb, morgig dies;
dio crastmi am motgenben tage Plaut ; in cra-
stinum auf morgen; * Aurora; *hora; *tempora
be* morgenben tage« Stunben.
erster, eris, m. u. crStüra, ac, f. [xpatijp, xpq-
tijp] 1) gropc« fflefäp, in metepem ber ©ein mit
©affet permifept marb, BJiifcpgefäg, =frug. 2)
übertr. a) *cin Ölgefäp. h) +®affetbcden,
»affin, c) ’toulfanifcper »ratet, d) *ein
Stcrnbilb, ber »ccpcr. e) Crater, Wcctbufen
bei »ajä.
CrSterng, i, m. 1) .jSccrfübrct Wlejanbcr* be«
CBrofeen 2) Krjt jur ®(4 Giccro; aud) —
ein grob« Wrjt Hör.
erstes, is, f. (gern, pl.) gledjtmcrf, ©eflcdjt,
$)ürbc. *ju einer »apre; eine Ärt Gggc vimi-
neae Vtrg.\ in«6ef. im Krieg*mefcn, jur »c =
fepalung beim »rüdenbau; auep gofrpinen ;u
türm; u. SRauerjinncn , »ruflrcebren, ffloOmerleu
CVj«*., Tac.-, ex cratibus scuta Curt., umbonum
Vera.-, auep jut Strafe ben SWiffetpätcrn über ben
ftopf gebetft u. mit Steinen befepmert Plaut., Liv.,
Tac.-, übertr. c. spinne ©efüge be* Rüdgrate«,
•pectoris, ’favorum ^onigmaben.
CrSthls, Idis, in. gtufj bei Xpnrii jloifcpeit üula-
ttien n. »ruttium.
CrStinus, i, m. tiepter ber alten attifepeu »o=
möbic. [fltpen, Beprer b. Giccro« Sopne.
Critlppus, i, m. peripatetifeper »pilofopp ju
198
creatio —
erefitlo , önin, f [creo] (Erwählung, SBa^l
magiutratuum.
creAtor, öria, m. [creo] Schöpfer, (Erjeuger,
Sträubet mundi, *magni Achims, Romulus c.
huius urbis. Xat). 'creätrix , Tcis, f. §erDor =
btingetin, Urheberin diva.
crCber, bra, brum adj. 1) im SRaume, bicfjt,
bidjt nebeneinanber tietjenb, aufeinanber»
folgenb, Bielfach ob. in SRenge oorljanben
aedificia, grando creberrima; igneB [Jener an
gtuct , vigiliae, arbores, caatella, turres; sen-
tentiae gebrängte fflebanlenffllle. §iero. *bid)t
mit etro. befefjt ob. gefällt lucua arundini-
buB; gebrängt Ooll 0. et». Thucydides c. ro-
rnm frequentiA reich an 3nt)alt; grandes erant
verbia, c. sententiis. 2) in ber Qett häufig,
auch »ieberholt, rafcb nach einanber et»,
thuenb excureioneB, litorae crcbriores, rumo-
ret, fnuntii, legationes, collorjuia, explorato-
reB, ignen (o. ben Bltpcn) ; 'Afhcus c. procellis;
'creber pulsatj in eo c. fuigti haft bu mir mie=
berholt gefagt; in ecripto mnlto essem crebrior
quam tu; *ad v. ( acc . pl.) crebra — crebro. S)aB.
A) crSbresco, brui, 3. häufig »erben, ju =
nehmen, übethanb nehmen 'optatae aurae,
*aermo, +fama, fseditio, tineima, t bellum;
impers. es oerbreitet fith, e$ »itb in wei =
ten Greifen betannt, m. acc. c. inf. Tac. ann.
2, 89. B) ertbrttas, Atis, f. $äufigfeit offi-
ciorum, literarum, tbellorum, sententiarum ge»
btängte gülle. C) crebrä, adv. m comp. u. mp.
Btelfach Plaut.-, häufig, bicht h'ittettinau:
ber, oft cum o. integri defessis auccedercnt;
aomnia creberrime commemorantur a Stoicis.
credYbYlls, e, adj. feredo] glaublich, glaub:
haft narratio, suapicio; alcui alqd c. facere;
credibile, rix’ c, eat nt. acc. c. inf.-, + vix cre-
dibile dictu, memoratu est; 'maiora credibili
als man glauben foKtc; 'credibili fortior illa
fhit. $ao. crSdlbYHtbr, adv. m. comp, glaub»
lieb, auf glaubliäe ffleife.
eräaitor, öris, m. [credo] ©laubiger.
creditum f. credo 1).
credo, dtdi, dltum 8. (ältere gorm conj. praes.
creduam, creduas, creduim, creduia, creduit,
inf. pracc. pass. credier Plaut.] i) nnBer»
trauen, Bertrauen, übergeben, vitam et for-
tunaa alcui, arma militi, alqm alcia fidei et
potestati, (Ter.) omnia consilia alcui, verba
alcui; 'arcana librie; so victori, *ae procellae ;
*se pugnae fteh ins Ireffen »agen, *te comminus
aequo mecum crede aolo nimm cS mit mit auf
ebenem Boben auf; inSbef. Selb anuertrauen,
borgen, barleihen pecuniam; abfol. populis;
pecuniae, rea creditae; subst. creditum, i, n.
rar leim, -cbulb. 8) jmbm. trauen, auf jmb.
Bertrauen, fein Säitauen fepen virtuti mi-
litum Sali. ; consules mogia non confidere quam
non c. auiB militibus mifetxauen mehr ber lapfer»
feit als ber ©eftnnung Liv. ; nisi ipae oculis suis
credidiBset Liv.-, eorum nemini Cie.; 'hastae,
'colori , *paludi. 8) jmbm. bei feiner SluSfage
glauben, trauen alcui alqd, (Plaut.) de alqa
re ; 'experto ; 'auditie ; 'credor =- creditur mibi ;
et». SnählteS glauben, für wahr halten
omnia; libenter homines id quod volunt; alqd
de alqo; ffacilius (nur ju gern) de (an) odio
creditur; abfol. rix erat credendum. (jnSbef.
mihi crede, feit, crede mihi glaube mir, ent ein»
crepido.
gefchalteter ÄuSbrud ber Beteuerung. 4) übetlj.
meinen, bafür halten (immer jeboch mit einiget
Küdfieht auf bie 'flu Rarität eines anbern); cum
reliquum exercitum subsequi crederet; c. ego
tob mirari; auch pass., inSbef. creditur, credi
non potest, satis credebatur, credendum est,
m. acc. c. inf.; 'm. nom c. inf.; 'credebar
sanguinis auctor. 3nSbef. a) credo (nur in biefer
gorm) »irb oft ohne Berbinbung mit bem Bor»
hetgehenben ob. btachfolgenben, als fluSbrud ber
fubiettioen Änficht beS SHebenben, meift ironifd»,
in ben Saj> eingef (haltet, bent’ ich, fällte ich
meinen, ich benfe bodj »oljl credo ccastor
vellet; haec, credo, baud crederet; credo non
credet Plaut.; »enn jeboct) ber ironifchc ©ebanle
B. felbft als folcher in bie klugen fpnngt, »irb
credo bis», in bet gewöhnlichen fficife mit acc.
c. inf. oerbunben credo, — quaesisee (eum),
num ille aut ille defenaurua esset,. 6) crederes
jut Angabe einet flnfidjt, bis ftch bei jrbem leicht
entwickeln tonnte, man hätte glauben folleit
maeati, crederes victoa, in castra redeunt Liv.;
signum datum crederes; crederet m. acc. c.
inf. Hör.
crbdülTtag, ätis, f. [credulua] bie üeidjtgläu»
bigteit. — crSdfilns, adj. [credo] leicfitgläu:
big stultu8 et c. auditor; 'alcui ber einem leicht
glaubt, 'in vitium ber an einen gehltritt leicht
glaubt, 'armenta arglos ; tau res; eonriria trau
liehe Just. 2, 10, 10. [e, adj.
Creinern, ae, f. gtufj in (Etrurien; bas. -rensin,
crSino, 1. ju Bfche oetbrennen (faft immer b.
ber Berfon, bie et», brennen Iäfjt, feiten 8. geuet)
corpus, urbem incendio, 'flibrum, igne cre-
mari; häufig B. Berbrcnnen ber Seichen; Berbten»
nenb opfern spolia hoatium Iovi Tictori, «a-
crum Vulcano, 'dona.
Crcniona, ae, f. Stabt in Oberitalien am $o.
J>aB. -ncnsls, e, adj ; subtt. -nenaes, ium, m.
CrSmönls luguin ein leil bet Blpen.
crSmor, öris, m. bider Saft, Schleim.
CrSmütln», ii, m. nollft. A. Cremutius Cordua,
fcifiorifet jur geit. beS St. tiberiuS.
Crene, Stabt in SÄoIiS.
1. creo, 1. 1) bureh feine fflittenS» u. Sdiöpferfraft
ins SSafein rufen, etfehaffen, htiborbringeu
natura c. imitatorea ; artra proprium est creare
et gignere; quae gignuntur in terris, ad uaum
omnia creantur (baS leptere mit Beziehung auf
bie fchaffenbe S?atur); inSbef. »eugen, gebären
•pueroB; 'fortes creantur fortibus ; fereatus alqo
ob. alqd Sohn Bon tc.; uxorom quaerere crean-
dis pueria Hör. St) Betutfaehen, erzeugen,
bereiten alcui voluptatem Plaut.; alcui peri-
culum, errorem; f(Tectigal) maius odium. 3)
eine Behörbe erwählen, ernennen alqm eon-
sulem, regem; regem, dictatorem, congulea, -
praetores, tribunoa, magiatratus; im pass, eon-
sules creati sunt Fabiua et Decius; häufig auch
B. bem, »eichet bie SBaljl leitet Brutus collegam
Bibi comitiis centuriatis c. P. Yalerium.
2. Creo (Creon), ontis, m. 1) f. Creuaa Hör. 2)
ber Regent ju Xheben roäljrenb ber Bbwefenheit
ÄmphitrponS Plaut.
crAplda, ae, /. [xj^sc^s] Sohle, Sanbale
(griech- 92ame, f. solea). ®ao. crSpid&tna, adj.
Sanbalen tragenb.
crepido, Tnis, /. \u^rjnit] 1) gemauerter ©runb ,
Södel, im Bilbe omnia tamquam c. quadam
crepidnla — criminator.
199
comprehensione longiore auatinentur Cic. 2) er* tensla, e, adj. ; pl. -tenaca, iutn, ln. subst. f)
SjöbtfT tt. gemauerter Uferbnmm, Ouai urbis, CrütTcns, adj. mare Hör.; mibst. als Bemamr,
*saxi, fmagnac molia. f. Antonius 2), CaeciliuR 6). g) CrStls, Ydia, /.
rrSpTiläta, ae, f. Sanbale Plaut. adj-, Ov.
•crbplto, 1. [inte«*. b. crepo] (lat! raffeln, 2. erst«, ae, f. [1. Creta] treteufifdje ®rbe,
Uappcrn, tauften, inteetma bet Baud) Inurrt .treibe ob, eine Ircibeartiac feine weifte
not .junger Plaut.-, *arma, »flammae, ’restnim, Bftonart, bic ju Oer|cftiebenen ßroeden gebraucht
— erfpiln», n», m. [crepo] 1) Gaffeln, Rtap- ttmrb, namentlich jum Scftmtnlen u. Siegeln (f.
pern, Knarren, Rlatfcbcn, Kauften armo- cretnla); wegen ber weiften Rarbe jnr Bejenftnung
rum, pednm, cardinum, dentium, alarum; mia- non efw. ©ünftigem n. Erfreulichem , c. oat pro-
silium baS Schwirren ber Bfeile; tg'adiornm; fecto horum omnium oratio maeftt frei) u, heiter
•tanti Bonnerfcftläqe. 2) bie laute Bläftung Flaut. ; c. an carbone notandi Hör.
ventris Flaut. crSUtu», adj. [2. creta] mit Rteibe beftrieften.
erüpo, ni, Ttum, 1. 1) intrant taffein, tlap= CrötTens f. 1. Creta f).
pern, Inarten, tnattern, Iniftern, rauften crbtlo, onia, f. [cerno] t. t. bie förmliche u.
crepuit foria Ter.-, inteetina ber Baud) tnurrt in ©egenwart o. beugen abgegebene Srtlärung,
Plaut.; »crepante pede (b. ©ewäfferj; ‘crepantea eine Srbfdjaft antreten ju wollen; bat), and)
sinn» tgalten). 3n8bcf. eine laute Bläftung o. fieft bie feierliche Übernahme ber Srbfcftaft u.
geben. 2) tra-ns. d) *etw. raufchenb ertönen bie anberaumte Srift jur Slbgabe jener ®r=
taffen, erfdjallen lajfen ’manibus fanstos ter flörung, ut in cretionibus acribi solet Oie. de
aonos BeifaUgellntfcft ; *laetum theatria ter sonum Cretia f. 1. Creta g). [or. 1 §. 101.
Hör. b) *etw. ob. jmb. immer im TOunbe erbtösus, adj. [2. creta]!reibe= ob. thonreieft Ov.
führen, laut u. wiebcrftoU babon fpreeften, crftttla, ae, f. [dem. o. 2. creta] Siegelerbc,
etw. prebigen immunda dietn; ai quid Sterti- bei ben ©eriifttcn jum Siegeln gebraucht,
niu« Teri; sulcoa et vineta; poat vina gravem erst ns f. cerno u. creaco.
militiam, pauperiem; te, Bacche pater etc. Oreüsa, ae, f. 1) Xoeftter beS Königs Kreon ju
Bao. crCpnndia, örum, ». Kloppet o) Rinber* Korinth, ©emaftlin beS 3afon nach Bcrjloftung ber
llapper. 6) Ilappernbe mufilalifche 3nftrumente, Webca u. burch biefc getötet Hör. 2) ©emaftlin
etwa Gaflagnetten Jutt. beS $neaS Verg. 8) ^afenftabt in Böotien.
erSpnscfilnm, i, n. [creper bämmeria] *®äm> cribrum, i, «. [berw. m. cerno] Sitb, Butcft*
metung, pl. dnbiae lucis; opaca; ffroielicftt, fdjlag; fprieftw. (Plaut) imbrem in cribrum
abenbbämmerung; »crepusculo beim (Eintritt gerere -= etw. BergeblicfteS unternehmen.
Cr#» f. 1. Creta 1). [bet Äbenbbäntmerung. CrTcoläbus, [*qUav u. Utußclviiv] lomifcft fingier:
eresco, evi, etum, 8. [inchoat. b. creo] 1) her* tet Warne eine# fpiftbübifeften Sflaoen, 'Sing*
oortnachfen, *!ommen, entßeften *hic et fteunb’ Plaut.
acanthua et roaa; häufig *parti«. cretua als adj. crimen, tnia, n. [cerno] 1) Befeftulbigung, Wn*
entsprungen, entfproffen, geboren mortali fcftulbigung, ttnüage wegen eines Scrgeftens,
semine, Amyntore; Troiano a aanguine. 2) am jundeftft bor ©erieftt, aueft Wnllagepunft, flberft.
ftänfigften o. etw. fefton Borftanbenem, warfen Borwurf falaum, commenticium , fictum, in-
a) bet ©töfte, Wenge, bem Umfange, ber 3aftl credibile, magnum, verum, certumj auctor, causa
nach juneftmen, gtöfter werben ostrea, *puer; criminia; adveraariorum; aermone8 pleni crimi-
fin domo alcia fteranwaeftfen ; *in immenaum num in alqmj maleficii (obj.) wegen K , harum
Atlas; »anper ora caputqne onua wuiftS ftinauS rerum nuüum erat apertum c. ; accuaari crimino
über ic.; fiumen ex nivibnaj praeter modnm; ambitua, maieatatiB b. Nep. jeboeft auch uividiac
annona; mihi amici; ♦creacentibua annia; *rea crimine ( subj . burch tine auS inv. entftanbene
(bo# Bermigen); *cibua in ore fchwiHt imWunbe; Bnflage ~ geftüfftgerweife); meum (tuum, Buum)
prägn. *ro a eft f e n b jich gehalten, oerwadftfen o. mir (oorgebraeftt) ob. gegen mich; hoc c. eat
ju in frontem ennea, in ramoa brachia; in damnatua; crimini dare alcui alqd, eaae crimini;
mann», in nngnea; bis ju einer gewiffen eaae in crimine angeüagt werben; crimina in-
§öhe anwachfen, fieft erfteben, fteigen tpotra ferre, offerre, crimen afferre; in crimen yocare
in sublime fastigium, fa fundo in altitndinem alqm anfchulbigen, anllagen; venire Ter.; o. aibi
modicam opua; *in ajicciem montia. b) ber facere fieft jujteften; 0. iperf. sine crimine unbe-
Stätfe, ber Kraft naeft juneftmen, waeftfen fcftolten llor. Jiiern. a) *@egenftanb u. Bcran=
creacentes morbi; opea Athenienaium, inopia iaffung ju einer Befcftulbigung, Wnftage poateri-
omninm. alcui ob. alcia onimua, audacia. 3»*! tatia c. eris. b) *[im pl.) angeblidje Urfacften,
bej. o. Berfonen u. Staaten, an Bnfeften u. Borwfinbe c. belli. 2) »fSerbrecften, 8er =
Wacftt waftfen, mächtiger u. einfluftreicftcr gehen, *in8bef. bet Buftlerin, c. habere; *8fte =
werben, fi^ fteben, fieft emporfeftwingen btueft. fiierb. o) *ber ein Saftet bilbl. ob. feftriftl.
dignitate, fortnnft, gratift, cum famS tum opi- barfteDenbe ©egenftanb ob. baS bargefletlte 2 öfter
bus; labore atqne iuatitia rea publica; ex, de pictaa, caeleat-ia c., vestea; nullo c. tum parica
alqo, per alqm; *laude; *an Wut Waeftfen, pictua erat; aignat aua c. impressä gemrria. b)
Wutbefommen. _ *Beranlaffung , Urfacfte eines BergeftenS, Scftulb
1. Crttn, ae, *te, ea, f. [Apr/rij] bie 3nfel Kreta se cauaam clamat cnmenque caputquo malorum;
im Wittelmecre, j. Canaia. Bab. a) Cres, etie, Baiae, c. amoria, aquac.
m. adj -, fnibet. bei Kreter, pl. Cretes. b) Cressa, crimYn&tlo, önia, f. [criminor] Befcftulbigung,
f. adj, C. ne careat pulcbra dioa nota mit fre* flntlage auS uneblen Bewcggrünben, Ber =
tifeftet Kreibe gemacht Hör. c ) ’CrcsIns (Creas.) teumbung, pl. Appii de Fabio absente ad po-
adj. *Cr#taeua, adj. ; rubut. o. SpimenibeS Prop. pulum; ab alqo allataa c. repellere. — crxmT-
<f) Crftinl, örum, m. bie Kreter Plaut, e) CrS- nitor, öria, m. [criminor] (ootfl- u. fpüt) Ber* f
200
cnminor
crudus.
leumbec in alios. — crSniTnor, dtp. 1. (oorll.
auch *no, 1) [crimen] 1) be fehutbigen, an*
flogen (au* böfct Wbfidjt) alqm; patres apud
populum; me tibi bei bir Ter. nihil Sestium;
m acc. c. inf. ob. quod. 2) über etto. fingen,
Sefchroerbe führen, cito. jum Sormurf
mach en potentiam alcis, alqd de illa; falqd
alcui, apud alqm; argumontando für Scjd)ut'
bigtmgen at« Setoci*fübrer auftretcu.
crimYnösS, adv. m. comp. u. sup. [criminosus]
nnjehmärjcnb, gef)äffig c. alqd dicere, agere;
interrogare. -- criniYnösns, adj. m. comp. u.
mp. [crimen] eine Sefdjulbigung cutbat-
tenb ob. oorbringettb, anfdjmärjenb res;
ne id mihi ob. in me c. esse possit graoietenb;
oratio criminosior; orator acer, acerbus, c.;
*iambi fcbmäbenbe. [lüfte Sizilien*,
(rimlssus (-miscis), i, m. ff lieft an brr ©übtoefp
t'rlmnns [xflpvoc] tomijeb fingierter Warne eine*
fpiffbübijcljeu ©Hauen, 'ftriimcbeu’ Plaut.
•crinilis, e, adj. [crinis] jum Eaare gehörig,
$aar* vitta; aurum gotbene* Ennrbanb; c. cor-
pore polypus mit bnarähnlifhen Sangarmen uer-
feheit; *.ni bst. crinäle, is, «. fpaarbinbe.
crinis, is, m. .'paar, befonber* be* Stenfchcn,
gern. Haupthaar crines passi, sparsi, resoluti,
‘soluti; Vanu», *crinos cani; (Tac.) crines ab-
scidere, promittere crinem maeftfett taffen; meton.
‘©djmetf eine* Kometen. $ao. crinitns, adj.
behaart, langhaarig, geteilt *puolla, ‘galpa
triplici iubä; ‘draconibus ora; ‘Apollo; etella
.panrfteru, Komet.
•crispYmilcans, tis ferispus u. sulco| Iran*
burcftfuribenb, fid) fthlängeltib fulmen.
crispo, l. [crispus] ‘in jitternbe Semegung
fepen, fchmingcii bina manu hastilia.
crispus, adj. geträufelt, frau* cincinni Plaut. ;
su bst. Krau*fopf Co*»., auch at* Seiname;
trau*, rauh gebrannt abicte Enu. b, Oie.
Tusc. 3 §. 44.
crista, ae, f. *f S e b e r 6 ii f (f) e I , Kamm am Kopf
bet liere. 2) Eetnibufd). 'tao. cristätus, adj.
1) mit einem Ramme uerfehen *c. oris ales;
‘draco; fpullus. 2) mit einem Eclmbufd) oer*
fehen galea Liv .; ‘cassis ponnis; ‘Achilles.
Criihöte, es, f. ©tabt an ber Oftlüfte be* tljra-
cifthen ©bErfone*.
Critias, ae, m. einer bet breiftig Inrannen in
Wthen, aud) at* fRebnct genannt.
crYtYcus, i, m. Runftridjter, Rritifer
CrYtöbülus, i, in 1) ©(hütet be* ©olrate*. 2)
grtctf). lirjt jur 8eil ^h'l'ppö u. iUejranbcr* be*
©rohen.
CrYtölAus, i, m. 11 peripatetifcher Shifofoph um
155 u. ehr. 2) gelbherr ber Ärtjäer. 3) ein Si;
jiliet au* Retina.
cröceuB, adj. [crocus] 1) ‘fjum ©afran ge*
hörig, Safran*. 2) ‘fafrangclb. — cröcY-
■us, adj ‘fafrangclb; ‘sulwrf. rrocinuin, i, n.
Snjranöl: (Plaut.) al* Sdjmeicheliuort
crocio, 4. [*pci)f«>) (oorll. u. fpät) mit ein Wabe
fd)reten. [Rrolobit.
cröcödilus, auch ( Phaedr .) corcödilus, i, in.
cröcöta, ae, f. [sc. vestis] fafranfarbige*
Sraef|tfleib für grauen. lao. a) cröcotärius,
adj. jur crocota gehörig, infector Safran*
Hetberfärber Plaut, b) cröcotftl«,ac,/'. dem. Plaut.
crScum, i, n. u. *cus, i, m. Safran (Crocus sati-
vus X,.) 3 SierU. ‘Safranf arbc; ‘tabula peram-
bulat crocum — mirb auf bic Sühne gebracht,
mirb gefpiett, meil man be* SBoblgeruch* rnegen
bic Sühne mit Safranejfeitä befprengte. —
t'röcus, i, *». ein in eine ©afranftaube o ermatt
beiter giingling Ov.
Croesus, i, m. reicher König uou SJqbieu; bah.
*appell. =* ein febr reicher Staun.
Crömjon, önis, /. gtcdcu in Stegari*.
‘crütilistria, ac, f. |crotalum, xqoralijco] Cafia
guettentän jerin.
l'röto (Croton), önis, acc. öneni u. öna, com in .
Stabt an ber Cftlüfte o. Sruttium. Uao. a) subst.
-ulätcs, ae, m. b) -niensis, e, adj.-, subst. -nlen-
ses, ium, m.
crüciäbYlYtas, ätis, f. [cruciabilis] Dual, 30tar =
ter, pl. Plaut. — cröciäbYilter, ade. [crucia-
bilis] marterboK, quatuolt Plaut.
erfieiämentum, i, n. [crucio] Starter, Cual
(natürliche u. funflliche) pl. rnulta picta quae
Acherunti fierent c. Plaut.-, carnificum C’ic. —
erüeiätus, us, m. [crucio] Starter, Cual,
gualootlc Einrichtung supplicium cum cru-
ciatu; c. et errue; c. omnes auimi et corporis;
per cruciatum intorficere, cum cruciatu neoare ;
in c. summum venire entgegengehen; cruciatus
edere in alqm, alqm in cruciatum dederc; eru-
ciatibus affici; tp. cum tuo c. hace dicis ju
beinern eignen Ungtüdc, quin tu abis in mal am
pestem malumque c. geh’ jum penter Plaut. —
cräcio, 1. [crux] martern, peinigen, quälen
legatos omnibus suppliciis; auch geiftig ofticii
deliberatio me c.; ipse so aegritudino; se peius
llor., crucior ich ärgert mich, hörnte mich ®b Com.
crCicisälus, i, m. [crux u. BalioJ ftficr^lj. grbitbete*
SBort, Rreujtänjer, -fptingrr Plaut.
crüdbils, adj. m. comp. u. sup. [crudus] gefügt’
lo*, hart, graufatn homo, *mens; in liberos,
(fpät) alcui gegen jmb., *tanto amori. .vuero.
bn*, mobei ©raufamteit obmattet sententia,
bellum, consilia; crudelissimum nomen tyranni;
ros cum auditu c. tum visu nefarin; ‘ferrurn,
*poena, ‘odium, ‘scelus-, ‘mittet* Serfonifijie=
rung aslra (meil nach alter Sorftetlung auf ba*
©efctiul ber Stenfchen einroirlenb); ‘funus. I>an.
a) crüdelYtas, ätis, f. ©raufamteit quae apud
alios iracundia dicitur, in imperio superbia at
que c. appellatur; naturae be* ßhatafter*. b)
crüdälYter, adv. m. comp. u. sup. graufatn.
crüdesco, — — 3. [crudus] ärger, hcfi<8(r
roerben morbus, pngna, seditio Verg., Tac ;
ita Just. — crüdYtas, ätis, f. [crudus] Über-
tabung be* Stagen*, Stange! an Serbau
ung. — erüdus, adj. m. comp. [Perm. m. cruor]
1) iunächft B. gteifch, noch blutenb, roh exta vic-
timae; subst. n. quid tu curas utrum coctum
an c. edim Plaut.-, auch ungebrannt, non
gellt c. latere struere alqd Curt. Dao. übertr.
auf ba*, loa* noch nicht o. ber Sonnentoärme jur
fReife entmidett ifl, unreif, roh poma. Doh- tp.
a) t*o. SBunbtn , bic noch nicht geheilt finb.
b) o. bet Ueltüre, nicht oerarbeitet Quint, c)
•noch JU jung für etm. equa protervo adbuc
c. marito; noch frifdj, ju neu, ju früh <V»i
ipsi viderant qmque a parentibus acceperant
cliem illum c. adhuc servitii Tac.-, im bejfem
Sinne fttoch ftifd), noch tüftig c. viridisque
senoctus. 2) roer noch nicht oerbaut hat, mit
Boilern Stagen, ob. mer an fchlechter Ser =
bauung leibet Roscius crudior fuit; ‘crudi
cruento — cuius.
201
lsremur unmittelbar und) bet ©Japljeit. 3) nocp
ntebt burd) Sfuitft bearbeitet, tob, unbearbeitet
corium, 'cortice crudo hasta, 'caestus au*
rcbem SiuMIebcr. 3>aP. tp. b. Gparafter *rob,
fiefüplloS. graufam Diomedes, ensis, bel-
am; 'geiftig rop, ungefcpliffcn One«. b, Suet.
Aug. 4.
ernenlo, 1. [cruor] blutig machen, mit ©lut
befpripen, befiedert gladium; templum (Ca-
«tori«) mit feinem Stute; hospitalem mensam
hoepiti« sanguine; secures suas cruentari sco-
lerc noluit; * dextrae, manne cruentatae; im
Silbe haec te lacerat, haec c. oratio; tp. c.
manus ob. sc sanguine alcis Nep., Tac.
eruentus, adj. m. *comp. u. [cruor] 1) blu»
tig, blutbefpript guttae imbrium quasi c.j
oadaver, gladius, sanguine civium Itomanonun,
•hostis; fcastra c. et maculata; subfit. Bellona
circumtonat cruentis (n. pl.); 'blutrot myrta;
übertr. 'c. dentc laoessiti; *acuens c. cote {weil
bic auf ihm gejcpliffeiten ©feite Perwunben) sagit-
tas; tp. Slut loftenb, blutig victoria; annus
bello civili; epistula Slutbricf, >befepl Tac.,
adulatio ju SlutPcrgicßeu Pcrfiiprenb Pli», cp.
2) btutbürftig, graufam 'Mars, 'Achilles
cruentior bello, 'ira.
erümena ob. (Plaut.) -mina, ae, f. ba* (gern, am
fcalir hdttgenbe) ©elbbeute Icpen für Heine* ©elb
jum BfnSgeben; bah- ftaffe, ©elb non deßciento
c. Hör.
cruor, öri», m. Slut (außerhalb be$ SörperS)
ostendere c. inimici quam recentissimum; *im
pl. SlutStropfen; tp. Slutoergießen, SKor--
ben castus a c. civili; ml caedem et c. abstrahi;
*arma uncta cruoribus mit Stutftrömeu.
cmppellärli, örum, m. [feltifcpeS S8ort| gepar=
nifcptc Rechter bei beit §äbuern Tac.
l'ruptorYcls vllla Ort im ©cbiete btt gtiefen.
erürYcrSpYda , ae, m. [crus u. crepo] febcrjp.
Same eines Silasen, bem bie Schienbeine oou
Schlägen Ilotfefjen Plaut.
rrürTfrAglas, i, rn. fcrus u. frango| beffen
Schienbeine jcrbrodjen mürben Plaut. —
cro», firi», h. Scheitle!, Schienbein; über!).
Sein.
rrnsta, ae, f. 1) SRinbe, Schale, Stufte; *c.
Hominis ©isbede. 2) o. eingelegter Arbeit an
Sunfl werfen
crustülum, i, h. [dem. p. crustum] [JuderWerf,
ifuderplöpcpcu Hör. — crnstnni, i, n. mit
einet ifrufle überzogene* feine* 8 a cf m e r I ,
Sndermetf.
(rustümerla, ae, f. ob. -rlurn, ii, n. auch (Ver g .)
•rli, örum, m. Stabt ber Sabiner in Satiiim.
Tao. -rinns ob. -minus, *-mlu8, adj , subst.
-mini, örum, m.; n. in Crustuminum ba* ©tu.
fhiminifchc (©ebiet).
erui, crucis, f. l) Äreuj, b. p. eilt an bet
©itptfiätte aufgerichteter ©fahl (palus ober
xtipes) , an Welchem ©erbrechet gegeißelt unb gc=
frenjigt Würben, währenb Setbrecher an bem ooit
ihnen jur SRicptftättc getragenen patibulum
hängenb h'naufgejogen u. mit ben Süßen an ben
©fahl genagelt würben, quam damnatis c. sorvis
nicras; alqm in crueem agere, rapero, tollere;
cruci, fin crucem süffigere, feruci affigere;
'peccare eruce dignius bic pärti|tc Strafe oer=
bienen; (Com.) al* Schimpfwort, ©algenoogel,
»flrid. 2) tp. (meift Com.) Qual, ©tarier,
Unglücf, Serbetben abstrahere alqm in alqam
malam c.; abi in malam c. (auch bl. in malam
c. ob. in crucom!) geh’ sunt genfer! (Plaut.)
ilicet parasiticac arti maxumam malam c. f.
ilicet 1); quae te mala c. agitat welch ein -feen
fet plagt bich'f concr. malae ©lagegeifter; (Ter.)
illiß c. quae nos somper omnikus cruciant mo-
dis; (Cie.) eruciatus (Jfteujigung) et c. (Rängen
am Äretlj); multas c propositas effugere.
perypta, ae, f. [*pi>*rr/| fficwölbe, ©ruft,
t cryptÖ-porttcus, us, f. [xgujmi s u. porticus]
oerbedter fflang, ©ernölbe, öalerie.
erystallum, i, n. [xpeorniios] Srpftall Curt.;
-us, i, f. lürbftallfugcl Prop. 4, 3, 62.
CtösYphon, ontis, 1) m., athenifdjet Staatsmann,
(Yrcuiib bc* Tcmoftpenc*. 2) /. Stabt am öftlidjcrt
Cnbl f. Bituriges b). [Ufer bc* Tigri*.
cfibiculÄriSj e, adj. [cubiculum] »um 5B o p n =
u. Schlnfjimmcr gehörig. — cfibYcäi&rius,
ii, m. [cubiculum] H'antmcrbiener; decurio cu-
biculariorum Oberfammerbicnet Suet.
ciiblciUiim, i, n. [cubo] mit einem Soppn »um
liegen (1 ec tun) perfepencS SB o p n = ob. Scplaf =
flimmer, minister cubiculi Stammerbi e ncr ; S i p
bc* ffaifer* int Scpaufpiel.
cfibile, is, n. [cubo] Säger (ba* natürliche; ogl.
lectus', Sagcrftätte, fowopl ber Stenfcpcn als
ber Tiere; im Silbe avaritiae non solum veeti-
gia sed ipsa c. bie wapre Stätte, ßeimat; *ad
ortus solis ab Hespeno c.; auch (P‘-) »■ gelten
Curt. 9, 3, 19. [polftct Hör.
cübltil, älis, n. Jcubitum 1] Septttiffen, ütm=
chbYtälls, o, adj. [cubitum 2] eine GUe lang.
ebbYto, 1. [frequent, p. cubo] oft liegen, ju
liegen pflegen.
cäbltum, i, n. [cubo| Ellbogen presso c., se
reponere in cubitum Hör. 2) Glle; fprichw.
assiduo cursu c. (Schritt) nullum procedere. —
ciibltns, us, »t. [cuboj ba* Schlafen bei jmbm.
Plaut.
cfibo, bui, bYtum, 1. ,perf. conj. cubaris Prop.
2, 16, 17) liegen, um ju mpen in lectica; m.
bi. abl, Liv., Curt. 3n*bef. a) fcplafcub lie-
gen, fcplafen, ire, abire cubitum fcplafen, ju
Sctt gepen; fsub divo. b) $u Tifdpe liegen,
c) ftanf liegen in morbo. rf) *p. Sofalitäten,
fiep fenfen Ustica cubans.
cKeülux, (cucull.), i, m. [nach feinem ©efeptei be=
nannt] ibufuf; tp. als Schimpfwort p. einfältigen
ob. trägen ©erfonen Plaut.; höpnenber 3UIUf an
träge ®injer, bie erft naep bet grüpliitgsnacht-
gletcpe ben ©ein befepnitten Hör. sat. 1, 7, 30.
cocümla, eris, m. fflurfe.
Cucurbita, ae, f. ftürbi*.
cüdo, di ob. si, sum, 3. 1) fcplagen, Hopfen,
fpricpw. (Ter.) istaec in mo cudetur faba bie*
werbe icp auSbaben müffen. 2) ein ©letall fcpla-
genb bereiten, Perfertigen, P. ©Jünjen f^la>
gen, prägen nummos, argentum Flaut., Ter.-,
tp. tenebras alcui Plaut.
eüYcüYniödl [quisquis-modus] «— euiuseuiusmodi
oon welcher 9lrt immer, wie immer be=
fepaffen c. ent, sunt,
cüiäs, ob. (niept }fgj.) culAtls, iütis [au* cuius
p. qui] wopet gebürtig, flamntenb? wa*
für ein SanbSmann?
cüiüs, a, um [au* cuius p. qui] 1) pro» interr.
wem gehörig? weffen? Com., cuium pecus
Verg., bi*W. mit bem fragenben nam jufantmen-
202
cuiu8modi — cultus.
gefept cuianam toi? Plaut. 2) pron relat. lud»
ehern gefjörenb, beffen is cum rea eit Plaut.,
ei cuia nihil iuterfuit CHc. — cniusniodl ob. (gc=
trennt) cuiua mödi [quie u. modusl Don roel:
eher «rt u. SSefdjaffenljeit? tote befchaffenV
— culnsquemödi ob. getrennt euiusque modl
Squieque u. modu»] oon jeher Befef|affen =
leit, «rt.
culcfta, ae, f. tKntrape (mit ©olle, Gebern, §aa=
ren nuägeftopft u. »um Söget bienenb) plumea.
laD. dem. culcYtella, ae, f. Plaut.
eülens j. cnlleu».
cfilcx, lei», m. ©üde; f. al» Scheltwort B. einem
alten läfligcti Siebhaber cana Plaut.
cölina, ae, f. Küef|e, *tp. Kofi, Bewirtung
praehcro culinam.
culleus (nicht cul.) i, m. [souitds] tebemer ®ad
jum Hufbcroahten bei ©eine*, Die», ©affcr» ic. ;
aud» würben in einen folgen Baterwöiber genügt
u barin ertränft Cie. p Pose. Am. §. 70.
culmSn, Inis, n. [ft. commen B. cello] bet hödific
Bunlt einer Sache (einer auf gerichteten, nidjt not=
wcnbig fpi^igen), ® ipfel, Kuppe (pl.) Alpium;
feditissimis e. urbis; eummum hominis Schei-
tel; * tecti girft ; aedis Iovia; *ruit alta a cul-
mine Troia; »überh- ®ad); (fett.) tp. R u I tni =
nationSpunlt eummum fortunaeite. 2)$alm
bet Bohne Ov.
rtilmne, i, m. [cello] fjalm, bef. be* ®etreibe*,
Strohhalm; *mit Stroh gebedte^ütte be*
NomuluS Bomuleue.
culpa, ae, f. Schulb, ftrafmürbige* Bergehen,
gehler, gehltritt (nicht immer ein abfi<ht!i<her,
auch «ft ein btofie« Berfeljen gegen bie Klugheit
ob. Borficht) u. bei ftrafmürbige guftanb in>
folge be* Bergehen« delicti; ut iniueti onerie im-
poeiti tua c. eit; amicitiae burd) Bernadjläffigung
ber greunbfchaft; hoc factum eBt c. meä ; non
meft c. eaepe voe mitto ich bin nicht fehulb baran,
e* ift nicht meine Schulb, bah rc. ; ie cet in culpa
er ift fchulb baran ob. (überh ) er ift fchulbig; c.
est in eo ob. penee eam; extra culpam eese,
eulpft carere; c. committere, contrahere ; ponere
in culpa für fchulbig, für ftrafwürbig hatten;
alqd culpao dare; non natnrft eed c. vitiosi ;
eustinere c. alcis rei; conferre, tranaferre in
alqm c.; attribuere populo c. ; euam c. ad ne-
gotia transferre; c. ab alqo demovere, omovere;
alqft c. tenemur errorie btimani; eulpft au* Ber;
fchu Iben Nep. Iphic. 1,8; *c. eet in facto meo, non
ecelus; ‘vitium culpavo 9iachlöi[i gleit ; * eulpft
ingeni; *c. potare magisträ B. einem Spiele,
wobei bie Berfehen bie *u trinfenben Becher be-
ftimmten; *tp. bet fc^ulbigc ®egenftanb (Bon
einem hänfen Schaf); inSbef. a) ‘Bcfefiutbigung,
labet 6) ‘fSehulb bet Unteufchhett, Sitten:
I of i gleit’, Unjueht.
mlpfttus, adj [partic. B. culpo] tabelnSWert
•Paris. — cnlplto, 1. [intens. B. culpo] fi«rt
tabeln Plaut. — culpo, 1. [culpa] als f<hul=
big ob. fehlerhaft tabeln, mißbilligen, auch
bie Schulb auf etm. f djicbon, anttagen alqm
Plaut -, laudatur ab his, culpatur ab lllis Hör.,
plures culpari dignos.
cnlta f. 1. cultus l). — cnltü , adv. m. comp.
[cultus] gefchmüdt, gepaßt, jicrlid), ae =
wählt cultius progredi, exornare Just. ; culte,
cultius dicere Plin. ep., Tac.
*+c«lt»*Uu8, i, m. dem. B. cultor. — cnlter, tri,
m. iebe* TOeffer, bef. ba* Schlachtmeffer Die.;
Scher mejfet tonsoriu«; tvenatorius, fprichw.
me linquit sub c. (wie ein Opfertier) — in bet
peinlid)jlen Bertegcnheit Hör.
cultio, önis, f. [colo] (feit.) ba* Bebauen agri.
— cultor, öris, m. [colo] 1) Bearbeiter, BM*S
get, Bflonjet terrae, vitis; pecoris Biehjüd)-
tcr; agri ac pecoris magis quam belli c. Sali. ;
Sanbmann. 2) Bewohner eins terrae, collis,
insulae, {Plaut.) caeli (luppiter). 8) tp. Bet;
ehrcr, greunb, Üiebhaber bonorum (m.);
deorum; (pl.) fdeurn rnatris ^rieftet; veritatis ;
diligentissimus roligionum.
cnltrarlua, ii, ». [culter] Cpferfthlädj ter (web
eher ba* Opfertier mit bem HBeffer tötete ; Bgl.
popa) Suet.
cultrix, leis, f. [cultor] 1) legeciti Oie. fin.
b §. 89. 2) ‘Bewohnerin mater Cybelae; ne-
morum; haec aetas.
cnltüra, ae, f. [colo] 1) Bearbeitung, Bflege,
Kn bau agri, vitis; «der bau, Sanbwefen Hör.
2) tp. a) Bilbitng, MuSbilbung c. animi phi-
losophia est, im ®leid)ni* mit bem bebauten
«der Oie. Tusc. 2, §. 18; *abfot. fittliche Ber =
cblung. b) c. (ba* Bemühen um bie ®unfl)
potentis amici Hör. ep. 1, 18, 86.
1. cultus, adj. m. comp. u. mp. [ partic . B. colo]
1) bearbeitet, angebaut materra (®gf. m. sil-
vestris); res rustica; ager cultissünus; subst. h.
pl. ( Verg ., Hör., Liv.) bebaute, beftcllte gcl«
ber, angebaute ®egenben, Bflanjungen,
Saaten. 2) »tgefdtmüelt, jierlid), elegant;
burch Kunft, Unterricht gebilbet, oerfeinert,
Berebelt Id»., Ourt., Ov.; animi non omnes c.
fructum ferunt im ®lcichui* mit bem bebauten
«der Cie. Tusc. 2 §. 13.
2. cultus, us, m. [colo] 1) Bearbeitung, Hit:
bau be» «der*, bei Bäume ic., m. gen. obj.
armorum agrorumque, m. adj. humanuB c., re-
gioneR omni c. vacantos; im pl «npftanjun:
gen, angebaute gelber; m. gen. subj., agricolae,
agricolarum; insularo sine c. hominum esse.
2) pflege, «bwartung vestitns cultusque cor-
poris, victus et c. corporis; oves ali non pos-
aunt sine c. hominum; levi et parabili c. cor-
poris (mit einem einfachen glufjbabe) se esse con-
tentum Gurt.; abfoi. ^äugg bie gan»e äußere
2ebcn*art, Einrichtung, infofern fie auf B«=
feinerung, Bcquemlichfeit u. Ber|thöntrmtg be» Se>
ben« gerichtet iß, oft neben victus gebraucht, bei
welchem h““plfä<hlidi an bie Nahrungsmittel gc=
badßt Wirb, c. vitae u. bl. cultus, c. victusque,
victus atque c., victus cultusque, c. humanus
civilisque; domesticus; filiam omni liberali c.
habere; alqm humili c. educare; filiorum mul
tus pueritiae c. prächtige häu*l<<h( (Einrichtung
für bie SC fine; c. humamtasque provinciae, •pf.
Sitten, »emohnheiten, feroa c. hominum.
fietn. a) im üblen Sinne Üppigteit, üppige
ebenSWeife lubido stnpri, ganeae ceterique
c.; c. ac desidia imperatoris. ft) inSbef. Klei =
bung, Iracht, elegante u. jietliche, boch fo, baß
auch ©affen u. Stßmud, Bufc baruntet begriffen
Wirb torque armillisqae anreis ccteroque regio
c., Pnuicus c. habitusqne; ‘regales ®eprängc,
Bracßt; tB. lebtofen ®egenftänben arme ad pri-
stinum refecta sunt c. ; vebicnlum — cnltu haud
»Ute a vilioribus abhorrens; tp. -f-Scbnmd,
gierlichleit ber Nebe. 8) tp. A) o) ficrjie-
cnlnllns — cum.
203
bung, Aulbilbung burcb Unterricht , UntermeU
jung animorum corporuroque; genua hum&num
mafo c. conruptum; de natura cultuque eine;
•doctrina rectique c. 6) Übung, ©flege be#
®ti|lt# animi, literarum. B) ©erehrung,
ijulbigung deorum, au® im pl.; benevolis offi-
cium et diiigens tribuitur c.; homines alqa
diguitate antecedentes c. quodam et honoro
dignantur; meus mir bargebra®te, sui; unge-
roöbnl. in regem Ourt. 8, 6, 12.
(älulias. i, m. 'fiofal.
rülus, i, m. bet ^intere.
I. rum, praep. mtt bem abl., mit, famt, nebft,
1} in räumlidjf r ©ejithung jur Eingabe be* 3U
fammenfeint, ber ®ejeltf®aft ober ©eglet =
tung semper ille antea cum uxore, tum eine
ca; esse c. alqo, una c. alqo; vivere, habitare,
ire c. alqo ; alqm secum habere; au® 0. Sa®en
c. Omnibus carris sequi, c. impedimentis venire,
proficisci; abi hinc c. immaturo amore ad spon-
!OtD; duz cum principibus eapiuntur; Remis c.
spe Studium accessit; und cum. ^nbbef. a) jur
8ejei®nung ber Attffi®t, be* Jtommanbo#
ob beb ®eleite«, — unter Auffi®t, Rom*
ntanbo, unter ®elttle, ©ebectung o. c. Ma-
gone cquites Hispanorum praemissos; legio,
qua« c. Cicerone hiemat; reliquos c. custodibus
in aedem Concordiae venire iubet; jo au® C.
dii» bene iuvantibus im ®eteite ber ®ötter. V)
»ui Angabe beb gemeinf®aftli®en ©cfi^cS
unum imperiura unumque magistratum habere
cum ipsis; alia omnia tibi c. collega (esse) ra-
ta«. c) jur Angabe ber ®emeinf®aft, be* ge =
meinf®aftli®en SBirfen* ob. 8erfej|r*, mit
— in ®emeinf®aft, in ©erbinbung mit,
uitex Witwirfung Don, im ©ertehr mit
diem constituere c. legatis, c. alqo contra alqm
anna ferro; facere, stare c. alqo; pacom facere
c. alqo; mihi nihil erat c. Cormficio, c. patrono
Kpicureo mihi sunt omnia; quid mihi, inquit,
cum ista summa sanctimonia ac diligentia? re-
potare c. animo, secum; bellare, bellum gerere
cum alqo, pugnare, dimicare, contendere, cer-
tare, confligere c. alqo; queri, querelae c.
alqo; iungere, coniungere c. alqo, sentire, con-
«entire, congruere c. alqo ; dissidere, discrepare
c. alqo. d) jur Angabe be* Scrfebenfcin* m.
ft»., oerfehen, au*gejlattet, begabt, be=
(leibet, bewaffnet, mit, in c. pal 1 io pur-
pareo veraabatur in convivio; quaestores c.
fascibns mihi praesto fuerunt; esse c. catenis
tisgen Plaut.-, esse c. libro in ber ^anb ^aben,
c. telo hominis occidendi causä; porcus c. ca-
pite liumano natus; c. febri domnm redire;
esse c. imperio; scrinium c. literis. II) Bon
ber 8»it, g!ei®jcitig mit, unmittelbar
na®, eiit c. nuntio (na® erhaltener Ka®ri®t);
c. prima lnce; pariter c. ortu, c. occasu solis,
«nuul c. aole, simul c. occasu solis, feura primo
mane, *c. primo lumine solis, *c. luce, *c. Bole;
ba® l) jur Angabe glei® jeitiger 5Rebenum=
ftdnbe aller Art, mit, unter, ni®t ohne cum
elamore, c. silentio; alqm c. cruciatu necare;
c. pericnlo, moltis c. lacrimis; magno c. metn;
magno c. dolore, cum cura; c. paco, c, bona
P»ce in alltt 8Ruf)e; ‘delabi c. pace rui)ig, fanft;
cnm bona gratia, c. bona venia, *fcum venia.
*) jur Angabe oon unmittelbar au* einet
hanblung tjeroorgefienbcn SBirlungen unb
folgen, ju c, magna calamitate et prope per-
nicie civitatis; magna c. offensione alcis. 8) jur
Angabe eine* glei®jeitig als ©ebtngung ober
©ef®ränfung eintretenben Dlebenumftanbe«, nur
mit, bo® nur mit multis optabiles mortes
fuisse cum gloria; omnia c. pretio honesta vi-
dentur wenn c» nur ®clb einbringt; in*bef. cum
eo ut, ne unter ber ©ebingung, ba&, bafi
ni®t. cum wirb bem abl. ber pro«, per«, me,
te, se, nobis, vobis immer, bem abl. be« pron.
relat. gew. angehängt, auffer wenn ein 9Ia®brud
auf cum liegt ob. ein SJrmonfttatiopron. »or bem
SiclatiBpron. ^inittjubenfen ift; bei folg. 2. cum,
cum quibus cum discubuisset Ourt. 8, 6, 9; oor
ba* pron. relat. fefct cum fiel* Nep.
2. eum (ni®t quum; altertüml. quom), conjct.,
II jur Angabe ber Seit unb jmar m. bem 3n*
bitatin, wenn haub1= untl SRebenjafj (fclbft bei
»erf®icbeneT lempiiSform) berfclben S c i t =
fppte angehären unb iebet für fi® eine honb*
lung ob. einen guftanb in bet ihnen an fi® ju
(ommenben IcmpuSform angiebt; ni®t feiten mit
lorrefponbierenben «beerbten nunc, olim, tum,
tune demnm, statim, continuo, protinus,
au® mit rnbst. Wie tempus, annus, raensis,
fo bn& cum = ju ber, ju einer 8eit, wo,
bamal* als, wenn, roährenb, au® feitbem,
feit, u. bei Angabe wiebct^oUet ^anblungen, fo
oft al*, qui non defendit iniuriam, cum potest;
cum hacc geruntur, Hannibal — castra movet;
cum Artaxerzes Aegyptio regi bellum inferre
voluit, Iphicratem ao Atheniensibus petivit du-
cem; qui cum (in bem Augenblidc, wo) ad hostes
pervenerat, Datames signa inferri iubet; quae
cum f«üebat, nemo — poterat ezistimare ; cum
— profectus erat (in ber Reit, Wo er abgegangen
war u. fi® bort aufhielt), liberas aedeB eoniurati
— sumpserunt Iav. 24, 7, 1; fructus ingenii
tum maxime capitur, cum in prozimum quam-
que confertur; in ceteris rebus, cum vemt ca-
lamitas, tum detrimenttim accipitur; cum rem
penitus causamque cognovi, statim occurrit
animo; soletis, cum alitjuid huiuscemodi audi-
tis, continuo dicere; Ligarius eo tempore pit-
ruit, cum parere senatui necesse erat; fuit
quoddam tempus, cum in agris homines vaga-
bantur; fuit, cum hoc dici poterat; memini,
cum (— eius temporit quo) mihi desipere vide-
bare; collegam triduo, cum has dabam literas,
cxspectabam; anni prope quadringenti sunt,
cum (innerhalb beten = feUbem) hoc probatur;
multi anni snnt, cnm Fabius in aere meo est;
sezto die, cum ad Humen ventum est; nunc
illud est, quom jefct ift bet 3eiÜnt>,ft b°/ too
Plaut.-, nunc id est, quom Plaut.; Verres cum
ad aliquod oppidum venerat (fo oft et fam),
eädem lecticfi, in cubiculum deferebatur. hierbei
ift ju bemerten, bafe aufeer in ber orat. obliqua
ber conj. na® cum au® bei Angabe wieberljolter
hanbtungen borlommt, jtbo® erft feit ber Haff.
8eit, juerft fparfam, bann häufiger : cum in con-
vivium venisset, Bi quidqnam caelati adspeze-
rat, manus abstinero non poterat Oie. Verr. 4
§. 48. cum (wenn) de iure civili — disputare-
tur Brut. §. 143. sententia cum iudicibus dare-
tur de or. 1 §. 282. cum imperator exercitum —
lustraret de div. 1 §. 102. Caes. b. G. 1, 26.
8, 12. 7, 16. b. ein. 2, 41. 8, 47. häufiger b.
Nepos. — 3n*bef. fleht a) cum nt. indic. be*
d I
204
Cumae — Cumulus.
aoTtfi. ptrf. , be® praex hixtor. ob. br® imjierf,
biäto. bei .'pift orifern fetbft mit bem inf. hixtor
menn bei blöffid) eintretenben Ereigniffen, fleh),
mit Umleitung be« Snbüerbältniffe« ber Sa() mit
cum bloß formell Sebenfajj ift u. ben eigent=
lietjeu hauptgebanfen enthält (cum tnversum), in
welchem Salle jur Steigerung bem hauptfabe bist»,
iam, vix, aegre, nondum, fomie ber ©at-
tifcl cum nodj repente, subito ob. jur ©c=
Aeidjnuug ber ©leicbjeitigfcit ber fmnbliingen in-
terea, interim betgefügt roirb, dies hand multi
intercesserunt , cum legati venerunt. Stuf ahn-
lidjc Seife fiel)! ncc. c. inf. bet cum in ber orat.
obl. an Stellen, mie iacere tarn diu irritaa sanc-
tionea quae — ferrentur, cum intorim (—et
ob. sed interim) — legem confeatim exorccri
Liv. 4, 51, 4. 6) wenn bie im Scbenfabe mit
ctim enthaltene reine geitbeftimmung burdj ben
hauptfab erflärt mirb unb bie ftanblung in
haupt nnb Sebenfab biefelbe ift: inbem, ba =
bitrd) bafs cum imperium abrognbat, poterat
videri faenre id initiale; omnia tu Deiotaro tri-
buiati, cum et ipsi et filio nomeu regium con-
cessisti. — ©ei Flautus u. Terenz fleht cum burdp
meg in allen feinen Sebcutimgen m. bem gnbtfatip.
II) gur 9lngabe ber geit fleht cum mit bem Hon =
junttio nur mit iHilcffitht auf bie hanblung be®
hauptfabe®, roeld)c lebtere burd) biejeitigc be®
'Kebeniafe® bcjtimmt u. begretut mirb. Seit bem
Segiitn ber Kaff, geil ift ber Honj. für bie beiben
Siebente mpora, gmperf. u. SluSqnampcrf., bei
meitem übermieflettb: Zononcm, cum Athenis es-
sem, audiebatn frequenter; Kpaminondas, cum
viciasct Lacedaomonio», quaeaivit etc. de.
III) cum jur Sejeiihnunfl bet geit in befonberen
Serbinbungen: a) cum primuni bo ob. al« jnerft,
f obalb al®. b) cum maxime ficht jumctlen
ediptifdj u. aboerbied: ganj Porjflglid), ganj
befonberi, mehr benn je, and) ita, ut cum
maxime; cum m. toIo Ter., nunc cum maxime
(Xc. c) cum — tum, menn fdjon — bann be =
fonbet®, menn — fo ootjüglidj, nicht nur
— foitbcrn auch, fomohl — al® auch, wie
(überhaupt) — fo, meijt immer auf ein engere®
Srrhättni® ber oerbunbciten ©lieber hin, bie ba=
bitrd) al® etm. gufammenbängenbe®, unter dittcu
©efiebtspunft SaÖcttbf® etfeheinen follcn, u. jmar
fo, ba& ba® Am eite ©lieb bem erfteu burd) tum
al® ba® midjtigcrc ob. fpecicllc, für ben pot=
liegenbeu ftad befonber® ju beachtenbe beigeorbnet
ift, toe«halb auch, um ba® Anteile ©lieb noch mehr
herborjuheben, nicht feiten au tum noch etiam,
maxime, praecipue, imprimis, vero,
corte, eximie tritt. tpiCT ftcht cum mit bem
gnbilatip, memt bie geit in $anpt’ unb 9leben=
jajj formell ober (ogifd) biefelbe ift; im Hon =
junltip, menn bie 3ctten beiber Säbc abfolut
oerfchieben fmb: cum verbu nos eo ducunt,
tum rea ipaa hoc aentire cogit Cie. cum mihi
videor cognoviaae, tum — iudico; Caex. b. O.
3, 16, 2 cum conTenerant, tum coEgerant. ®as
gegen ber ft on junltio: ia cum omni tempore
nobilitatia fautor fuiaaet, tum hoc tumultu
proximo — defendit de. Rose. Am. §. 16. cum
te aemper tantum dilexerim — , tum hia tuia
factia sic incenaua aum, ut fam. 9, 14, 4. häu-
figer jeboch h«l biefe Scrbinbung nur ein Ser
bum, ba® be® hauptfabe®.
IV) Ta® faufale cum bejeichnet ben logifdjcn
fflrunb (ba) u. hnt feit bet Kaff, geit nur ben
Honiunttio. ©benfo
V) ba« aboerfatioe ob. fonjef fit>e cum (ba
bod), mährenb bagegen, obgleich).
Oümae, ärum, f. Stabt in Kampanien. Tao. 1)
♦•mnciis, adj. Sibylla, virgo; carmen ber Si-
btjtlc ; C. in annoe vivere fehr lange (mit bie Si=
bilde) ; Cumaeae aaecula vatia agere. 2) -manus,
adj. ; xubst. a) -mini, örum, m. b) •rnnnuni, i,
n. ein ©ut Eiccro® in ber Sähe o. Sumä.
cnmitile, ia, n. [cumatilia, oetm. m. xöp«) ft leib
o. mafferblauer Sarbc Plaut.
cnmtm, ae, f. [xtVflij] Sachen, bef. be® Sharon
Verg., Hör.-, tp. *ingenii tui.
cömern, ae, f. Korb ob. Haften au« glecbtwert
ob. Th®n jur Sufbemahrung P. ©etreibe Hot.
eftminuni, i, n. bet Hümmel Hör.
cum-primis f. priraua unter prior.
cnuiqtic (cunque), adv. [cum, conjct., u. que]
1) n. irgenb einem beliebigen ?iad, einer beliebigen
geit, gern. m. einem Selatioum jufammengefebt,
fett, allein mihi c. salve vocanti menn nur
immer ich rufe Hör. 2) — et cum unb ba
ob. uitb mit.
CumhlAtE, adv. m. comp. u. «cp. [cumulatua'] in
gehäuftem, nollem Stahe, reichlich. — ci*
mcilAtus, adj. m. comp. u. xup. [partic. 0. cu-
raulo] oermchrt, pergröhett, erhöht. gt =
flcigcrt scelerum cumuiatissime Plaut.; men-
aura cumulatior; id efficiebat cumulatiorem
[fteigerte) grntiam rei; spreta in tempore gloria
interdum cumulatior redit; *cumulatam (tc-
niam) morte remittam in Podcm Stahe pergelten ;
hoc aontire et facere perfectae cumulataoque
virtutia eat ift ber ©ipfcl bet Tugcnb.
cümiilo, l. 1. häufen, aufhäufen, auffdjid^
teil, auftürmen aarcinaa, arma in ingentem
acorvum; in foaaam compulaoa ruinä ftürjen fte
haufenmeife übertinanber; fmultitudo cumulatur
et concidit fädt h°nfenipcife; tp. aliud auper
aliud cumulatur funua, aliae auper alias c. cia-
des; c. omnes in alqm honorea, probra in le-
gatum Tac. 2) bod) anfüllen, überfüllen,
überfebütten mit etm. locus atrage semirnti
muri cumulatua erat, araa honore (JBcihrauch),
donia Lip., altaria tnre, odorihns Ourt bl.
♦araa; *Tiscera tnonais Thyesteia überlaben mit,
tp. cumulatua volup tatibua , orator omni laudo
cumulatua; tcloquentiam magnia praemiia; cu-
mulari maximo gaudio erfüdt merben mit; (Irao-
corum natio cumulata eat hoc vitio biefer 5®h:
ler ifl bei ber grie©. Sntion herrfchenb; c. iniu-
riaa, invidiam oergrbhern, flcigcrn aos aLie-
num cumulatum usuria höher aufgelaufen; c. fu-
nerc funus Seiche auf Seiche häufen; c. eloquen-
tiä bcllicum laudem glcichfam bie Hronc auf-
f e tjc n , gaudium; cumulata erant officia vitae
Podftänbig erfüdt; qnorum studiie ea quae na-
tura deaiderat , expleta atque cumulata habe-
mus in podem Stahe befriebiat fehtn ; totam elo-
quentiam c. Aum ©ipfcl ber Hunft erheben; »um-
mum bonum cumulatur ex integritate corporis
et ex mentia ratione erreicht bie oode höbe; in
remunerando cumnlandoqne bei reiflicher ©er-
geltung.
cfimülna, i, m. 1) aufgetürmtc Stoffe, häufe
armorum, corporum cacaomm, boatium coacer-
vatorum; immensue aliarum auper alias coacer-
vatarum legum; *aquarum SBafferfchtoad, *arenae.
cunabula -
8) Übetmafe, gumacbb, gugabe, ©ipfel,
Srone, ÄulminationbpunU velut c. accedere
ad alqd; accedit rnagnus c. commendationis
taae; res accedit in cumulum, pro mercedia
cumulo; magnum beneficium tuum magno c.
auxeris; afferre alcui c. gandii, c. illorum arti-
bus bie &ronc auffegcrt ; (Tue.) mille equites, c.
proaperis; (Tac.) pontificatua auguratuaque ho-
noratia iam aenibua cumulum dignitatia addi-
dit; *f pertidiae.
cänäbnla, ürum, n. [cunael SBiege; *bie gellen
junget Bienen; tp. *©eburtbi>rt, elfte §ei»
mal. — cünne, ürum, f. [cubo] SBiege in cu-
nis dormire, ragire; *primia c. tiod) alb SBicgen=
finb; »Sieft.
cunctäbundus, adj [cunctor] jögctnb Liv. —
eanrtans, tia, adj. m. com p. u. mp. [ partic . 0.
cunctor] «bgetnb; *j;äb, nirfit nadigebenb
glaebae, ilex. hat), cunctantär, ade. m. comp.
jbgernb.
cuncUtio, önia, f. [cunctor] gagein, gaubetn,
gurfi(ft)alt'11I0 eine cunctatione; invadendi;
m. gen. subj. u. obj. superiorum dierum Sabini
Oies. — cunctätor, oria, m. [cunctor] göae =
rer, goubetet; bibro. in gutem Sinne, bet 8e =
bärtige, ingenio Tac.; fo aud) alb Beiname,
f Fabiu« 2). — cunctor, dep. ). (Borfl. aud) -to)
jögetn, säubern, anjte^en, aud) in gutem
Sinne, t>. Bebädjtiqcit diutius in vita »ermcilen,
toerjieben ; *regina thalamo; ’longe ju lange aub-
bleiben, *rami; bellum Fabiua gesait sedendo
et cunctando; an cuncter et tergivcrser? voa c.
quid faciatia, quid statuatia itjr feib unjdjlüjfjg
rnnetna, adj. [rcabtfdj. aub coniunctua] gejamt,
[amtlich, ganj, metft im pl. fämtlidje, alle,
tu SRafje (jujammen u. oetbunben gebaut) sc-
natua, orbia terrarum, populua, Oallia, viri, ci-
re», cuncta simul agere; poet. u. fpät cuncti
bominum, cuncta terrarum, camporum.
räneitlm, adv. [cuneua] !eil(örmig Caes. —
runeätus, adj. [b. cuneo] feilfürmig ju =
gefpifct.
cöncolus , i, m. dem to. cuneua. — cüueu«, i,
m. fteil, 8flo<f- aud) alb etfige gigur, &t-
P a It Liv., Tac.; bato. o) feilfStmig aufge =
(teiltet ipaufe lebenbet SBefcn hoatium; fni-
tuntur cuneia = cuneatim; nud) alb milit. t. t.
feilfBrntige Sdjlad)totbnung c. faeere, *dare;
aud) bie macebonifdje '4^ 4 a t a 11 b) ’fbie
feilförmigen Si&reiben bet gufdjauct im
Theater; ba^. bie gufdjauer (Phcitdr.) rea no-
tait cuncti« c.
einicüUiaua, adj. [cuniculug] fanintbenteidj
Ct. - cQnirulus, 1, m. eigtl. ftatiintben, ba§.
nntcrirbiftber fflang, yöfjle, inbbef. SJline
(bei Belagerungen) cuniculoa agero.
ennila, ae, f. eine Slrt bet Bflan je origanum (SBoijh
gemnt) Plaut.
lunnu«, i, m. metblic^e Stbam, bat). unjüdp
tigeb grauen jimtner, Time llor.
cunque f. cumque.
eüpu, ae, f. ftufe, tonne.
1. cöpedla (cupp.), ac, f. [oetto. m. cupio] 3ta|dj =
baftigfeit Cie. Tute. 4 §. 86.
2. cöpedia (cupp), örrnn, n. 9(äjd)ercicn, ®e =
Lifateffen Plaut.
cäpcdinarius (cupp.), ii, m. [cupedo Släfdjeteien]
- cuppedia. 205
Bereiter to. SRfifibetcien, Belifatefftn Ter.
— etipes (cupp.), m. Sc der maul Plaut.
cfipYdb, adv. m. comp. u. mp. [cupidus] begie=
rig, gern, im üblen Sinne bifiig, Ieibenftbaft=
lief), parteiifd); biblt). in gutem Sinne eifrig,
gern, angelegentlich c. et libenter mentiar
tua cauaft Cic. p. Muse. Com. §. 49; c. haec
Theasalis audientibua Just, [börig, Siebeb-.
‘Cttpldlneiis, adj. [Cupido] jum fiupibo ge =
cl'pidTtua, ätia, f. feupidusj Begierbc, ficibeu ^
fdbaft veri ridendi, pecuniae, triumpbi, prae-
dae; ad venandum Curt. 9, 1, 33; genus eat
omnium libidinum c. ; coßreere omne« c. 3nb
bef. a) (Belbgict, ^abfuebt c. et avaritia. b)
ftauflufi. c) ftampfbegietbc. d) Sciben>
fdjaf t füt jmb., im guten Sinne fitgebenbeit,
fintbufiabmub de voluntate tua vel atudio
otiua et c. non dubito; f tanta erat c. aputl
umiliores; im üblen Sinne, 0. 9ii<btern, geugen,
Barteilicbteit.
cfipido, tnia, f. (Hör. immer m.) [cupioj Sieben-
form to. cupidita«, B. Cic. Derfd)mübt, meijt bei
titbtem unb ©efebiebtjebreibern, gern, mit Slngabe
beb ©egenftanbeb, Begier be, bef tigeb Set=
langen gloriae, imperii, urbia condendae;
feaptua cupidine m. inj. ; (Hör.) falsus, aordi-
du«, miaer, inopa; im pl. Sali. , Tac. gubbef.
Sicbebtoetlangen *risao Virginia; *femineuH,
fmuliebria ju einem SBeibe; ‘Veneris; acrior ad
Venorem Curt. 6, 6, 32; bato. alb nom. p/r. Cu-
pido, Unis, m. bet Siebebgott, Sobn bet Be=
nub; aud) pl.
cöpldu», aefj. m. comp. u. mp. [cupio] begie-
rig, leibcnfdjaftltd) »etlangcnb, begeb-
tenb pacia, auri; aalutia quam fidei cupidior
eifriger bebad)t auf !t ; cupidiasimus literarum
nad) Befebüftigung mit tc. ; bellandi; feltnet m.
in u. all. Cic. off'. 1 S 164; *m. in/.; inbbef. a)
moblmollenb cupidiasimus nostri gegen unb;
(Tac.) abfol. b) (auf luftig, c) (ampf luftig
cupidiaaimia omnibua (abl. abs.). d) * 11t t g g ii n
fig livor. t) ecrliebt. /) gelbgierig, bab =
ütbtig. g) parteiifcb, bef. to. lKid)teru u. geugen.
l'ÜplonH, tia, adj. m. (fpöt) comp. u. mp. [partic.
0. cuptol Bctlangenb, begeijrcnb (Bot= unb
natbd ) alcia roi, Bcortorum, (Sali.) cupiontiaaima
plebe auf bringtnbeb Betlaugen beb 8. tato,
cüpientcr, adv. (Borfl.) begierig,
cupio, Ivi, ob. ii, itum, 8. ltoünf<ben, toetlan-
gen, begebt en cupide c. Plaut. ; m. gen. (wie
fm&ttpä) Plaut.; ulqd summe, magno opere,
ardenter, mire; voatitum, domnm, agroa; pacem,
novaa rea ; emori ; c. te tua virtut e frui ; c. luu-
dari; ego me c. uon mendacem putari; patriam
exstinctam ; c. et optare ut etc. ; fm. ut ob. ne,
*fm. bl. conj.; (Phaedr.) salvum te cupimua;
(Ob.) quiun (infamiam) cupiena falsam; abfol.;
rea cupita Liv. , taobst. n. b ab ffl c m ü n f <b t e ,
bie ®ünf(be; cupiendua autb toünfdjenbitoert
Sali. Jug. 3, 1. 3nbbef. a) alb (iiblc ^öflid((eitb:
forme!, um weitetet 3ubringlid)feit ju eutgebeu
cupio omnia quao viB Hör. b) c. alcui ob.
alcia (auä) cauaii allcb füt jmb. ttränfeben, jmbm.
gemogen fein, ficb füt jmb. intetejficrcn;
auch omnia rei pnblicoo cauaä. c) c. alqam
(Plaut., Oe.) mit ftttnlie^et SJiebe begebren. ®ao.
cüpitor, öria, m. (Tac.) bet Begcbtet amicitiae,
incredibilium, talia matrimonii.
cuppbdla etc. f. cupedia etc.
206
cupressetum — curiositas.
cüpressftura, i, n. [cupressus] G>)pre[jenhain.
— cäpressfnB, adj. [cupressus] au« G<jpre( =
fenholj, Ghpre(fen' Iav. — cupressifer,
fera, fernm, adj. [cupresBus-fero] Gpprefjen
tragenb.
cäpressus (nicht cyp.), i, f. ( abl . sing bi«W. -su),
aud) *cfpirl88us, i, f. [xvirdpiaaos] Gl}pref|e;
*ct)pre(fene« Räfichen; perfonif. *CjpariB8U8,
i, m. bet in bie Gtjpreffe Betwanbelte 3üngling
eür, adv. [au« quoi rei, cui rei] »eähalb,
warum 1) relatio, duae sunt causae c., id sa-
tia magnum eab argumentum c. etc.; non est
c.; quid eat c.? accuso c., (Hör.) irascor c. m.
conj. «- propterea quod (infofem cur fteljen mürbe,
wenn eine btrefte »tage gebraust wäre). 8) inter-
togatiu (Bgl. quare) c. euin perdis? cur? c. non?
quaero c. hoc feceria; *obaequium ventria mihi
pernicioaiua eat cur?
cüra, ae, f. 1) Sorge, gürforge, Sorgfalt
magua cum c. alqd facero; omni c. rem publi-
cam adminiatrare; curam ponere, conaumcro
in alqa ro, magnam c. adhibere de, in re; nt.
gen. obj. gütfotge für et»., Befolgung,
Bflege, Leitung u. BerWaltung einet Sache
rerum alienarum, corporia, ‘Caesaris, 'peculi
©elbgicr, *quaerendi stngula; m. praep. *cirilea
super urbe um ba« fflemeinroot)! bet Stabt; quo-
cum mihi coniuncta c. de publica re et de pri-
vata fuit politijdje« u. pripate« 3«t*teffe überl).;
*c. (bet Bu^l cornae; (Hör.) haec moa c. eat,
ne etc.; t. t. ärztliche f l e g c . Teilung, Rur
Prop., Just.; tp. Teilung Simplex doloris tui;
*illa fuit lacnmis ultima c. meia (p. Schlaf);
(Liv.) c. (Sleugietbe) ingenii hutuani. Jnibcf.
a) Berwaltung, Aufficht, Seitung eine«
Staat«gef<häftc« , Amt, ©efd)äit rerum publi-
carum, faerarii, fdivisae inter Tuto rem et Clas-
aicum; tincipientes principia; auch (pf) » »if =
jenfd;af tldjen gorjd)ungen sapientis animum
cum his habitantem pernoctantcmque e. ; (Hör.)
sapientium. 6) *tfd)riftliche Arbeit, Schrift,
auch Bebe quorum in manus c. nostra venerit;
. si plurea ad c. vitam produxero; sive novam et
recentem c. attulerit d) *§ütet, SB ächtet.
e) res (alcui) curae eat jmb. trägt für tc. Sorge,
lägt [ich bie Sache angelegen fein, ift auf tc. be
bacht; (Quint.) eligere (ea) modo c. sit; curae
alqd (aiqm) habere SaU., Verg.; de Tirone mihi
c. est Cic.; de ceteria aonatui c. fore SaU.; *c.
inest alcui, ut; id erat curae batan bacht’ ich
aerobe Hör. sat. 2, 4, 8; *cura mihi est m inf.;
•cura pii dis sunt, et qui coluere, coluntur Ov.
2) Sorge, Beforgni« um tt. (au« Zeitnahme,
Siebe u. bgl.), Unruhe, Summet, Ärger, con-
fectus cur.i, magna c. et sollicitudo, omni« quae
me augebat de re publica c., curae gravissimae,
•edacea, *supcr condicione commnni; cura est,
quid nuntiet ich bin in Sorge tc Plaut.; mihi
uiaximac c. eat (ich bin jetfr befolgt) non de
mea Tita, aed me patria sollicitat; * curam
fallere somno, rino; * inter spem curamque;
•curae ultrices ®c»ifftn«biffe; *Siebe«pein,
Siebe; ’Siebling, *@eliebter, ‘Beliebte,
(urallimn f. coralhum. [auch 0. Zieren,
cüritlo, önis, f. [cura] ba« Sorgen um et»., bie
Sorgfalt, Bemühung, Befolgung, ffiar=
tung, ct nclministratio rerum; ad-
hibere curationem corporis; sine cultu et c.
(ovium); quid tibi hanc rem c. est? (Plaut.)
um« baft bu bi<h um biefe Angelegenheit ju füm
ment? 3u«bcf. a) Betmaltung, Settung eine«
Staat«gefchäftc« in curatione regni esse mit bet
9ieich«Der»altung betraut fein Cats, b) är jtlid)e
Bflege, Stur causü morbi inventi c. esse in-
ventoin; earum perturbationum variae sunt c.
fcurätlus, adv. m. comp, [curatus] forgfälti--
ger, eifriger.
cürätor, orts, m. (alte gorni coerator) [curoj 1)
Befolget, Äuffeljer aediles c. urbis, annonue
ludorumque sollemnium; rei publicae ©tfcfjäft«:
ttägtr; muris reticiendis (dat.); viarum. 8) in«:
bej. (Hör) Bormunb.
cürätüra, ae, f. [curo] Befolgung Ter. — cü-
rätus, adj. [parlic. b. curo] forgfättig, eifrig
curatissimac preces Tac.
curcülio, önis, m. Sforn»urm. ZaB. dem cur-
cülluucülus, i, m. itotnreiirmchen *=etw. ©er in g «
fügige«, Nichtige« Plaut.
Cures, ium, f. \iauptflabt ber Sabiner, *meton.
bie Gimooljnct b. Gute«. Zao. *-rensls, e, adj.
( üretes, tum, in. bie alten Brief! et 3upitct« auf
Kreta, bie an ihren geften SBaffentänjc unter to
benbem üärm auffühtten, oft mit ben Rorubanteti
»erwechfelt; *Curetum orae = Creta Verg. Zoo.
•Cüretis, tfdis, f. adj. ftetifch-
curia, ae, f. [»er», m. Quiris] 1) Äurie, eine ber
30 Abteilungen, in »eiche bie älteften röm. Bür=
get (bie Botricict) geteilt »aten, b. jebet bet
3 ältejtcn Zribu«. 3ff>* Sutic jerpel »iebet in
10 @e(chle^|tet (gentes) u. batte ihren curio, b. i.
Boiftehcr, bet bie gemcinfchaftlicben Angelegen
heiten, namentlich ben ©oüesbienft »enoaltete u.
beforgte; bet Borfieher fämtlichet Ruticn h'cfe c.
maximus. 2) (Ov., Tac.) Bctfammlung« ort
einet Shitie, BI“h ob. ©ebäube, wo fie (ich »et=
[ammelte u. untet anbetem ihren gemeinfchaftlichen
©otte«bienft hielt. 3) in«bef. a) ein ©ebäube für
Scnat«Det[ammlungen in 9iom, Siathau«, j B.
Hostilia, o. Tullius Hostilius erbaut; Pompeia
ob. Pompei o. Bompeju« erbaut, in weichet Gcifar
ermotbet »atb; jut Bejeichnung tSmifchen Siechte«
u. ©efebe« pro curia (inversa) inversique mo-
rn! lior. carm. 8, 6, 7; Dgl. stante urbe et
curia Cic. p. Plane. §.71; aud) b. einem Siatljau«
in anbertn Stäbten. 6) Senat«uerfammlung,
Senat frequens; auch »■ einet Stat«betfamm =
lung in anbeten Stäbten. Zabon
cbrlälls, is, tn. ju bctjelben Äurie gchbtig,
Äutiengenoffe.
Cnriätil, örum, m. [. Horatius 1).
cürlätfm, adv. [curia] ([eit.) fttrienwei(e, nach
Kurien. — cürUtns? ajj. [curia] *u ben Äu
rien gehörig, comitia in benen nach ben fturien
aefltmmt warb (bie ältejlen, urfprüngtich cinjigen
Romitien, an welchen nur bie Batncicr teilnah
men, beten Bebeutung aber ftd) mit ben Borredhten
ber Batricier bertor); lex in ben Ruriatfomiticn
angenommen.
Carlcta, ao, f. Heine Snfel im abriat. Slcer, j.
Veglia, flabomfd) Karde, Caes. b. c. 3, 10.
1. cürio f. curia l). iabgejehrt Plaut.
2. cürio, önis, m. [cura] i^etih-, Rümmer
3. Curio, önis, m. [. Scribomns 1) u. 2).
cürlöse, adv. m. comp. u. sup. [curiosus] eifrig,
Sorgfältig curiosius id faciunt quam necesse
ost; +c. cavere; conquiram ista poathac curio-
sius; fc. inquirere. — cüriösitas, ätis, f. [cu-
riosus] (feit.) föihbegierbe, Beugtetbe. —
cunosus — cursus.
207
rüriösus, adv. m. comp. u. sup. [cura] 1) forg =
fällig, folg?«», eifrig Heß befleißigenb,
inöbej. in Sacßforfcßen eifrig, eifrig forfdjenb,
wißbegierig ad investigandum, ut ust ille in
omni historia c.t homo, hominea curiosisaimi,
oculi ; (fpät) m. gen. memoria«; im üblen Sinne
neugierig-, jut Äaiferaeit, Wuöforfcßet ber ©e*
bunten «. Stauungen Suet. 2) beforgt, qaidam
coriosior (mit einiger Seforgniä) Phaedr. 4,22, 12.
cüria, ia, f. (fubin. Siort) SBurfjpieß Oc.
Cürlns, l) Maniua C. Dentatua, Sefieger ber Sam»
niten u. Sabiner fowie bc« Sbttßuö, betannt we-
gen feiner Sfäßigteit u. (Einfachheit; (Hör.) — ein
tapferer u. mäßiger SRann. Xtaö. Curlänua, adj.
2) Quintua C., aRitDcrft^worener (EatilinaS.
eüro, 1. [cura] (alte Rönnen cararier Plaut.,
Hör., coeran, coerandi ft. curari, curandi
Oie. legg. 3, §. 10, curaasia ft. coraveria Plaut.)
1) für et», forgen, Sorge tragen, baß etw.
gefeßieht, etlo. befolgen mandatam, negotia
aliena, (Plaut.) cenam, obaonium, alienas rea
studio maximo; alcui alqd läuflicß »erfeßaf*
fen, au cß imbm. für etw. Ballung leiften,
jaßlcn, ob. bie 3aßlung »erfeßaffen dimi-
aiam pecuniae redempt-ori tuo; ut pro eo fru-
mento pecunia Homae legatia eorum curaretur;
me cui maaiaaet, curaturum; (Dort!, u. fpät) alcui
rei; m. ut-, in ben Säriefen häufig cura ut valeaa
lebe wohl! (Phaedr.) c. aentiat; c. obaidea dau-
doa bafür forgen, baß ©eifetn gegeben werben;
häufig mit l affen gn überfeßen pontem facien-
dum; aueß (rer.) m. partic. perf. pass. inventum
tibi corabo et inecum adductum tuum Pam-
pbilum i<h wifl fdjon machen, baß ich lc- ; (Just.)
m. acc. c. inf.; (Com.) pro alqo, pro alqa re;
(Com.) abfot. wie unfer 'jehaffen, beforgen’. 3"*s
bef. a) ein StaaWgefcßäft beforgen, »ermatten,
tommanbieren bellum, rem publicum, impe-
rium maritimuni; (Tac.) superioria Germaniae
legionea; (Tac.) Koma«; (Sali.) in ea parte. 6)
turieren (gleichviel, ob mit ob. ohne (Erfolg)
alqm, vuluua; non omnee qui curari ae paaai
tunt, continuo etiam convolescunt; tradamua
hob philoaophiae curandoa, et sanabimur; *cu-
randi tempua; auch ben Körper ob. einen Rran=
fen pflegen, warten alqm; corpua (corpora)
m u. ohne cibo, vino, aomno, bef. ». Solbaten,
lieh pflegen, ftärfen; (Hör.) membra, cutem, pel-
licalajn, genium mero; (Tac.) se; noa curemua
wir wollen un4 refiaurieren, jur Xafel gehen Oic. \
aegrotoa domi Plaut., aegrum diligentiaaime ;
0 ©aftfreunben id hospitium, ubi ego eurer
mollius Plaut.-, als t. t. ber toilette, curatua ca-
pilloa bie §aate geftußt Hör. c) eine Seiche für
bie Seftattung beforgen, jureeßt machen
fauua Ter.-, Aegjptii Cbaldaeique iuasi corpua
«uo more c. einbalfamieren Gurt, d) prodigium,
omen — procuro 2), m. f. 2) f ich um jmb. ob.
etw. tümmern, fid) etw. angelegen fein laf =
fen, et», an feigen nehmen alqm, iniuriaa
aoeiorum; »prccea erhören (». ben (Köttern); de
emendo nil benlt nicht an ic.; *m. coty ; oft m.
inf., jeboch in flaff. fßrofa nur in negativen Säßen
qua« nec docti legere c. etc. lefen mögen; (Just.)
rem hostibus nuutiari; (Suet.) bibliothecaa re-
parare; (Äonoerf.) ne curea ob. aliud (alia) cura
fei beJrocgcn nnbelümmert.
CBrrTeilum, i, n. [curro] 1) oct. Sauf, unum c.
lace lauf in einem Ätcm Plaut abl. curriculo
alö adv., im Saufe, eilenbö Com.; inöbef. a)
SBettlauf ju Ruß, ju Sfetbe u. ju fflagcu,
SBettrennen. b) Um = , Kreislauf ber SEBelt-
lörper lunae, aolis. c) concr. fRennwagen jum
SBettrennen im Kircuö; fStreitmagen. 2) pass.
Sauf», Bennbaßn athletae ac in curriculo
exercentea; im Silbe c. (pl.) mentia; illa (Aca-
demiae spatia) sunt c. multiplicium variorum-
que sermonum; dellexit iam aliquantulum de
apatio curriculoque (aus ber Sahn u. bem ®e--
leifc, ber Röhrte) conauetudo maiorum; me ex
conBtituto apatio defenaionia in aemihorae Cur-
riculum coögisti; bef. v. ber Sauf bahn beS
SebenS exiguum vitae, recte et boneate vi-
vendi; in auo vetere c.
curro, cucurri, cursum, 8. laufen, rennen,
eilen, fliegen, jagen a) v. lebenben SBefen do-
mum Plaut., Pateoloa, curritur ad praetorium,
alcui 8ubsidio; ad complexum mene Tulliae,
ad oaculum Atticae, pueris obviam, per flam-
mam, auch fprießw. wie nnfer 'für jmb. burcßS
Reuet laufen’; eoadem curBus (im Silbe ben=
felben SBeg einfcßlagen); fprießw. currentom, ut
aiunt, ut aicitur, currentem incitare, currentem
tu quidem (sc. incitaa), currentem hortari, ad-
hortari, finatigare, aponte, currcnti colcaria
addere; nt. acc. Stadium; »faßten, feßiffen
per omue mare, trana mare, extremos ad ln-
dos; m. acc. vaatura aequor, aequora, iter
aequore ben SÄecreSpfab butcßeilcti, talia aaecula
butcßlauftn; *o. Ringe medio limite. b) o. fach-
lichen ©egenftänben, *». Stabe; *». Sieet te., freta
inter turrea babinjtrömen , ‘currentes aquae,
* propo currena flumen, *m. acc. lympba indo-
ciiea viaa; ‘infula per crinea feß länge! t fieß ic. ;
•rubor per ora breitet fieß aus ic., ‘variua per
ora Auaonidum turbata fremor, *frigua peroaaa;
tp. ‘in contraria (vitia); ‘incomposito pede ver-
sus Lucili ßinroUen; »aeutentia; im Silbe pro-
clivi oratio Cic. fin. 6 §.84; *c. (baßin eilt) fe-
rox aetaa, *nox inter pocula.
currns, us, m. 1) bcrSBagen. RnSbef. Xriumpß:
Wagen, Xtiumpß quem ego c. aut quam lau-
recun cum tua laudatione conferrem? Cic. fam.
16, 6, 1; ‘aurei. 2) *tp. a) (ßefpann. 6) brr
mit Btäbetn »etfeßene Bf lug. c) Raßtjeug,
Scßiff.
curalm, adv. [curro] eilenbS, fcßnell dicere. —
curaito, 1. [tnieiw. V. curro] oft, ßin u. ßer
taufen aursum deoraum Ter., huc et illuc Hoi-.,
modo ad Celaum modo ad Mepotem Plin. cp.;
inSbef. 0. Sauf ber Ätome. — curao, t. [intens.
V. curro] oft, bin u. ßer laufen elam a mi-
lite ad istarn Ter.; ultro citro, huc illuc, per
foroa , fper urbem.
Cursor, öria, ». [curro] Säufer, a) SBetttäu;
fet, ‘SBettfabrer. b) (Eilbote.
cursüra, ae, f. [curro] ba* Saufen Plaut.
cursns, us, m. [curro] Sauf, ingreasus, c. , ac-
cubitio; incitato, effuso, magno c. ; equomm,
navium; iungere cunum equis mit ben ic. gleis
eßen Sauf halten; incerto c. fern (». Sterben);
curau ixe ob. fern in bostem im Sturmfehritt
Uv., Ourt.; ‘cursum dare in hoatea fptengrn in
tc. , vix ab impetu et c. teneri oom Ängrtff im
Sturmfcßritt ; curau tendere; eo c. hi foltßer (Eile;
in curau esse in ooHem Saufe fein, in ooüer (Eile
reifen ; in c. ipao orationis wo bie Siebe im vollen
ijuge iß; etiam reliquo in c. orationis; *in curau
208 C'nrtins — cybaeus.
mcus dolor est; *vox erat in euren; *in medio
c. tempora veris erunt; (amnes) in alium c.
eontortos videmus; lunae, solis, siderum, vocia
per omnes sonos ba* 'Ruf- u. Äbfteigen ber
Stimme; *a?riua ging burd) bie Säuft; inebej. o)
Settlauf ju Sagen ob. ju ©fetbe, Settren»
nen euren cum alqo certare , *vincere alqm;
fbigarum quadrigarumquc; equester; baB. in
eodem c. fuimus mir batten bicjelbe Sl a u f b a f) it
gemacht; honorum tuorum; auimi ©ciftcörichtung ;
omnium virtutum ac voluptatum; eo c. venire
ad honores. b) rafdjer ©ang ber Diebe, @c»
läufiglcit bei Äu*brud* verborum incitatior;
in clamore et c. verborum eloquentiam poBitam
putant. c) gafjrt, Steife, Seg, bef. ju Schiffe,
Jtur* dirigere c. oliquo, teuere; exspectare c.
auf guten Sinb märten; ‘sospite c. nad) glüd-
lieber galjrt; im iöilbe ©aljn, Stiftung rerum;
vivendi, vitae; quemeumque c. lortuna dederit
Cic. p. Mil. §. 9B; quem dederit c. fortuna, se-
quamur Verg.; c. disputationis teuere bei ber
Stange bleiben.
( urtluk, 9iamc einer töm. ©cnä; M. C. prjte fid)
ber Sage nach 362 o. 6f)t. freimidig in einen ju
Siam entftanbenen Dlbgrunb; bau. lacus Curtius
ob. (Suet.) Curtii, ©lag am röm. gorum; Curtius
foiiB 40 gjhflien B. 3iom, o. Saligula nad) Diom
geleitet Säet.
carto, 1. [curtusj fürjen, fdjmälern, quautu-
lum Bummac quisque dierum Hör. — curtus,
adj. oertürjt, Berftümmelt, *tegula; *cquus,
*mulus qeftujt, mit geftugtem Sdjmeif ; *ludaoi
befd)nittene; tp. quasi c. sententia; nihil incon-
ditum, nihil c. ; (Hör.) reg Scrmögen.
ciirüllg, e, <u(/. [currus] jum Sagen gehörig,
Sagen», triumphus meil bei ihm ber gclbherr
auf einem Sagen fuhr, im ®gf. ber ovatio; equi
ein ©iergefpann, ba* auf öffentliche Äoften für bie
circenfifdjett Spiele nngefdjaijt roarb; sellu, *eburj
(Tue.) subst. eurulis ber mit Slfenbein eingelegte
2lmt*feffcl bc* Sonful*, ©rätor* u. bet luru»
lifchen Äbtlen.
*tcurvini8n, Inis, n. [curvo] Krümmung, S öl»
bung. — curvätüra, ae, f. [curvo] Diunbung,
Sölbung, concr. *rotae ber Staub. — curva-
tus, adj. [curvo] gelrümmt, o. ben Jltomen
corpuscula c. quaedam et quasi adunca (frumm
u. h<*lcnfürmig). — curvo, 1. [eurvusj trüm»
men, biegen, runben, mötben *brachia;
-f-membru senio curvata; *portus curvatur in
arcum; ’curvata in montis faciem unda; *cur-
vati ignes lunae; fluna se c. coepit in cornua;
*tp. c. alqm. jmbm. ben 9taden beugen.
*curvus, adj. trumm, gcrunbet, geroölbt fall,
ungues, litus, lyra auögejdjlDcift; aequor fi(h auf
türmenb, carinae; arator gelrümmt, gebüdt; anus,
niembra, senecta curvo pode ; tp. curvo digno-
scere rectum ba* ©ute o. bem ©Öfen; fprithro. f.
corrigo 1).
cuspis, tdis, f. bie Spipe ber Sanje, bc* Pfeile*,
ber Stange (nicht bc* Schmerte* ob. Xolcfjc*; Bgl.
mucro) asseres cuspidibus praeiixi; hastae,
iaculi; acuta c. contoa; *meton. a) Surffpiejf.
b) Stachel be* Slorpion*. e) Xreijad bei
91eptun.
cuhIoiIcIa, ae, f. «=» custodia Plaut.
custodia, ae, f. feustos) 1) Bewachung, © e
luahrung, © u t , Obhut lida canum; custodiae,
suae c. causd; iguis (Vestae), urbis, navium,
maritima, fida iustitiae , mei capitis; vinciatur
et constringatur amicorum propinquorumque
custodiis; ad c. corporis juni ©agcnbienjl beim
»önig Vurt. 6, 1, 42. fjieru. a ) gern, im pl. *sing.
Sache, Sadfpoftcn (einjelne, an geeigneten
fünften Bert eilte); inter c. stationesque militum;
frequens custodiis locus; c. vigiliasque in euu
noctem intentius instruunt. b) Schuport,
Schuh po ft cn in hac c. tamquam in specula
coliocati sumus; faiuilias habere in custodiis
goDmacht», SRauipoften. 2) fflemaAung, 9e»
mahrfam (mit bem Segriffe ber Sefdjränfung
ber perfönlichen greitjeit) alcui custodiam alcis
credere; libera .©auöarreft; horribiles (meil le
benölänglich) c. circumdat; im ©ilbc domi te-
neamus cam (eloquentiam) saeptam liberali c.;
®ermahrung*ort, ©efängnt* (glcidjBicl roel
d)e* ©utal; Bgl. carcer), ergo bos quidem (sc.
vinciamus et constringamus) , ut famuloB, vin-
clis prope ac custodia; esse in custodia; in cu-
stodiis habere alqm; in custodiam dare, tra-
dere, fconicere, e custodia educere, emittere,
eripere alqm; fmeton. bie 9rreflanten, ®e»
fangenen.
custödio, 4. [fut. pass, custodibitur Plaut. ; im-
perf. custodibat Ct.] 1) bemad)cn, bemahren,
hüten, aufbemahren corpus domumque; ma-
ritimam orsm duabus navibus longis; *paries
laevum marinoe qui Veneris latus c. breit ; tem-
plum non tarn a ceteris quam ab Hannibale
fthüpen gegen tc.: se auf fid) ad)t haben, ftch in
acht nehmen ; alqd animo et memoriä ; dicta lite-
ris (fchriftlid)); fdecorem in alqa re beobachten;
fm. ut, *fne. 2) Berroahteit, jutüdhailfn
opistulam, librum. 3) im ©emahrfam, ge-
fangen holten ducern praedonum, obsides,
alqm custodiendum tradere. Sao. n) custodite,
adv. uorfichtig, behutfam Plin. ep. b) cu-
stöditus, adj. mol)! betneffen oratio Quint.
custos, ödis, comm. Sachter, Wuffcher, ®e»
macher, Schüler, Seroahter, »efchüh*1
corporis, portae, pontis, fani; ‘gregis; custodes
(Srbedung) dare; custodes (heimliche Beobachter)
alcui ponere; *montium Diana, c. defensorque
provinciae; B. Ücblofem quae (moinoria) nisi c.
inventis cogitatisque rebus et verbis adbi-
beatur; c. virtutum omnium verecundia est;
malus o. (©ernähr, ©ürgfehaft) diutnmitatis est
metus; sapientia est c. et procuratrix totiuB ho-
minis; ©efangenmärtcr *saevo te sub custode
tenebo Hör.; fcorruptis custodibus.
Cusus, i, m. ging auf ber linten ©eite ber 3)o
nau Tac. ann. 2, 63.
Cüttliae, iixum, f. alte Stabt im Sabinifchen.
cütls, is, f. fiaut (bie rociche unb gefchmeibige),
mcift an 'Utcufdjen ; int ©ilbc intra cutem subcst
oliquid ulcens; (Hör.) curare c. feine ©aut pfle
gen, fieh gütlid) thun; (Quint.) im&ginem virtutis
o Hin ge re et solain, ut sic dixerim, c, (fjüüe).
t'vani uc, ärum, f. jsubst. B. uvartof, bunlclblau]
f. Sj’mplcgades Or.
cjäthlsso, l. [xuaö'ijoi] bie ©e<het füllen, ben
DRunbfchenf machen Plaut. — cyüthns, i, m.
[xtiattoe] 1) lleinc Schale ob. ©echer ,;um Schöpfen
u. Xrinlcn, sume centum c. amici hospitis auf
ba* Sohl bc* ic.; stare ad cyathum et vinum
bett 2Runbf<hen!en machen. 2) ein SMafe für flfif
fege u. troefene Sachen, eine* Scjtariu*.
cybaeus, adj. cupa] eigtl. einet Xoratc
209
cybaea — Cyzicus.
äpnlid), baucpig, bat), e. navis ob. subst. cybaea,
a e, f. eine Ärt lran«portfcpiff.
Cfbrie (ob. -bebe), es u. ae, f. [Aeßolij ob. Kvßrjßri]
l) p^rogifc^c u. übetp. Borberafiatifcpe ©öttin, gern,
bie große ©öttcrmutter genannt, oft mit ber SRpea
a Cpi ibentifiriett. Daß. -lcüns, adj. Ov. 2)
ntptbift^cr ©erg in ©prpgien Vtrg.
rjlildsaetes, ae, m. [xtißtoaäxnjs] Saljfifcf)-
bdnbler, Spottname bc« ffiaifet« ©cfpafian Suet.
Cyblatru, önim, «. Stabt in Itappabocicn.
trjdidätuH, adj. [cyclas] mit einer Eplta«
angetpan.
Cf rüdes, dum, f. bie Ep Haben, 3nfclgruppe
un ägäiftpen ©leere.
rjrlas, ädis , f. [xexlo; freiägeftaltig] ba« feine
tueiße Staat tsfteib ber röm. Stauen mit ruitblau;
ffttbrm Saume, ba« ©unbtleib Prop.
cfrlTcus, adj eigtt. jum Steife gehörig; bap.
!»ftae bie gut* Epifer, bie rinige Satjrtjunbcrte
itJ<4 hontet bie Segebenpcitcn beb troifd)cn Sägern
ttri|« bepanbelten, mcltpe ben in ber 3Iia« uub
Ctuffee bejungenen entmebcT sorangingen ob. fotg=
ttlt veriptor Hör.
Cfd°p», öpis, m. [xiixiajib runbdugig] tttjflop
Oe. Verr. 5 tj 146; inäbef. *ber B. utijrc« gcblem
bete ©olpppem, autp *ein pantomimiftper
lauj, worin ©olpppem auf fomiftpe SBeife als
5/icbpabcr bet ©atatea angcjtetlt warb; pl. bie
Eollopcn, mptpiftpc« Colt B. riefen fjaiter ffleftalt
onf Sijiiien, nur mit einem Äuge, auf ber Stirn,
bie al« Wiener be« Sultan im Ätna bem £fcu«
Sotmcrtrile ftpmieben. Daß. -plus, adj.
Cjeaelns, jutn ©dotier Eptnus gepörig, Tempe
w ©öotien Ov.
ejtneas, (nid)t cyg.), adj. [xvxvhos ] jum Scptna n
ge^örtg , Stproanen= vor, ‘plumae.
rjrims (nitpt cyg.J, i, m. [xuxxos] 1) ber Scpman,
tem «p0n gezeitigt; *meton. Dicptcr, Dircaeus
i'iubor. 2) non i. pr. C. a) König B. üiguricti, in
natu Septoan oerroanbett Vera., Ov. b) Sopn bei
Neptun, ebenfalls in einen Scproaii Bermanbclt Ov.
Cydam, i, m. Jluft in Silicien Curt. [getötet.
1. Cfdon, Onis, m. Sopn be« ©pottu«, B. Änea«
- Cfdon, Onis, m. ©cwopncr ber Stabt Etjbon
ob Epbonia auf Kreta Verg. lat), a) * Cydo-
**••> adj. pharetrae, u. -Tu», adj. fretenfiftp;
’Cjdonia, n. sc. mala Quitten b) ‘OfdönlÄtae,
'mm, m. ©cwopncr B. Epbonia.
ejpielus etc. f. eyeneius etc.
efiindrns, i, m. [xrilixdpor] Eplinbcr ob.
8al»e a) al« geometriftpe jigur. b) jum Ebnen
beü »oben«.
. Cflltue, es u. ae, f. 1) ©erg in Ärfabicn, bem
Vertut peilig. Daß. ‘Cyllenius, autp *-nens
» *-«is, Tdis, adj. jum ©erge Epllenc ob. ju
bfln auf Eptlene gebotenen Slerfur gepörig, pro-
le! SRerfur; ignis ber Stern SRerfur. 2) Stabt
« Eli«.
lylnu, öni», m. ein natp ber ÄUcinpcrrftpaft ftxe=
bntbrr Ätpencr, beffen Änpänger um 612 n. Epr.
™ btm Ältar ber Ätpcnc getötet würben. Daß.
•«»eas n. ouius, adj. scelus Oie. legg. 2 %. 28.
• J Biens, adj. [. Cumae u. Cyme.
ejmha f. cumba.
dnbälum, i, n. bie Spin bei, pople« betfeitför
®i|« 3nftrument au« Srj. ©ei Seftcn, bcf. ber
Eubelc u. bei ben ©acdjanalicn fomic bei luftigen
Stlageu ftplug man je jmei gegen einanber.
cymbium, ii, n. [xt ipßiov B. svpßi)] Heine«
natpenformige« itintgefäp Verg. — cym-
liäla, ae, /. [dem. B. eymba] Plin. ep.
Cym«, es, f. Stabt in Äoli«. 2>ob. -maeu», adj. ;
siebst, -mnel, örum, m
CfnTc«, adv [Cynicus] auf epttifepe Seife
Plaut. — Cfntcu», adj. [xemot] etgtl. pün-
biftp, bap. jur cpniftpeu ©pilofoppie ge^
örig; paufig trübst., m. ber ctjniftpe ©pilo-
opp, Epntter, pl. -ci, örum.
cf nocbphalux, i, m. [xt»oxt’9orloe] ber punb«
föpfige Äffe, ^unbäaffe.
Cynösargfix, is, n. ©Bmnaftum in ber fßdpe Ätpen«
auf einem ftügel biefe« Slantcn«.
Cfuowephalac , ilrum , f. [A'exöe HHpaXal bie
4mnb«töpfe| jwei trüget in Ipeffalien, betannt buttp
bie Scplatpt 197 o. Epr. — Cfnösürn, ae, f.
[Afxöj owpd ber Jmnbeftpwanj] ba« SRorbpoI
geftirn, ber flcine ©är. ®aB. *-ri», tdis, f.
al« adj. ursa ber Heine ©är. - Cjnösürac,
ärum, f. ©orgebirge in Ättifa Cic. «. d. 3 §. 67.
Cynthus, i, m. ©erg auf telo«, ©eburtäort be«
Äpollo u. ber Diana Ov. DaB. ••thlux, Mlilu,
adj. al« ©einame bc« Äpotl u. ber Diana; autp
subst. *-thlus; -thla, al« SWabcpcmiamc Prop., Ov.
Cyniia, i, f. Stabt u. ©orgebirge im opuutifepen
cfjiSrlxxn», cfpressus f. cupressus. [fiofri«.
(’fprius ricus, Strafte in 91om Liv.
Cypro» ob. -rus, i, f. bie 3”fO Eppern Dan.
Cyprtus, adj. ; subst. a) *-la, ae, f. — ©enu«.
b) f-ll, örum, m. ©ewopnet B Eppern.
Cypsela, örum, «. StabUin Ipracien.
Cyrene, es, /. ob »nne, ürum, f. 1) grietp. Ko
lonie in 'Jiorbafrita. Das. a) CyrenSicus, adj.
b) -nalcl, -nael, öruui, m. bie Änpänget ber
eprenaiftpen ©pilofoppie, beren Stifter Äriftipp
mar. c) Cyrcnonsis, adj.-, mtbst. •ncuses, tum,
tn. 2) SKuttcx be« Äriftäu« B. Äpollo
Cyrnäns, adj. ju ber 3ufe! Sprnu« (ßorftla)
gepörig, cprtteiftp Verg
Cyröpöli». i, f. Stabt in Sogbiatta.
Cyrtaci ob. C yrtll, örum, m. friegetiftpe« ©olf
in ©erfien; ‘Cyrtaeaeus, adj.
Cyrus, i, m. Stiftet be« perfijtpen Siritpe«. 2)
©ruber bc« Ärtajrcrfc« SHnemon. 3) ein ju Eicero«
geil lebenber Ärcpitclt; bao. Cyrca, örum, «. bie
B. Epruä aufgcfiiprten ©ebäubc. 4) fingierter
9iamc eine« 3ßugltng« bei Hör
Cyssus, i, f. •’öafenftabt in 3»«icn.
*Cftaeis, Tdis, u. *CftaIn6, es, f. ■= bie SRebea,
B. Eptä, Stabt in Jboltpi«.
Cftheru, örum, « [ra Ärff/jpa] 3ufd an bet
Sübfpipe B. fiatonien, ber Scttu« peilig, j. Ee =
rigo. Daß. *-riäcus u. *reins, adj. jur 3>'fH
gepörig, gern. =» ber ©enu« peilig; subst. *-reta,
ae, f. = ©enu«. 2) *-rca, ae, /'. u. *-röVs, Idis,
f. — Scttu«; pietB. adj. *-rcVa», ädis, f. jur ©e=
nu« gepörig.
Cftherls, tdis, f ©uplcrin be« IriumBirn Änto-
niu«, ber B. Cic. Att. 16, 22 fpottmeife Cfthe-
rius genannt wirb.
Cytlinos, i, f. 3nfel im ägäiftpen ©leere,
cftisii», i, f. [xönaosj StpnetJenllee.
Cftörns, i, m. ©erg in ©apblagonicn , reitp an
©utpöbaum. Dao. -riäcus, adj. iugum Ct., mon»
Ov ; pecten an« ©utpöbaum.
Cyulcn» u. -cB: , i, f. Stabt an ber ©roponti«.
DaB. subst. -cenl, örum, m.
Piilid|(n, tat.-Beutidjiä ä^ulreärtftb. 6. Stuß.
14
210
D — Danau8.
D
1) al« Wbfürjung 1) D. at# Borname — Pecimus;
al# Beiname = Pivu» (Caesar, Augustus); al#
3of)ljcid)en ■=■ 600; bei Briefbaten = Dabnm (un-
ter 'gegeben’)' 2) D. M. = Diis Manibus; D.
0. M. = Deo optiino Maximo. 3) D. P. *=» dono
ob. donum dedit. 4) P. D. D. dat, dient,
dedicat (at# äBeif)ung#fonnel). 6) d. = dies; a.
J>aae f. Pahae. [d. f. 1. A. 4).
Pari, örum, m. bie Xacier; sing, (meift folteft.)
Däciis, i, tn. Xao. Pacta, ae, f. bie fianbjdjaft
Xacicti (ba# BfUidje Ungarn, Siebenbürgen, 9ho
mäitien); DäcTcus, adj. bellum.
dactyiTcus, adj. baftt)li(d) numeruB, pes. —
ductylus, i, m, ber Beräfufj _ ^ w.
Daed&lus, i, m. berühmter Jfünjtler be# gned).
9)h)tt)U«, (Erbauer be« liabtjrintf)# auf Kreta. Xab.
1) Mens u. MSus, adj.; iter D. bet ffieg burd)
ba# Öabbrint^, 2) *-lux, adj ■ a ) funftootl ob.
»reich, 'fertig; funftootl gearbeitet. 6)liftig
Circe. joom KautafuS.
Palme, ärum, tn. ffljthifche Böttcrfcfiaft füblid)
Pal mit ae, ärum, tn. (Pelm.) bie ©cmofjnet o.
Xatmatien. Xab. 1) Palmitia, ae, f. bie ßanb=
fdjaft Xatmatien läng« ber Stufte be# abriatifrtjeu
ättecre#. 2) Dalmatiens, adj. triumphus bei
«ftniu# Bollio al« Befuget# bet $artf)iuet, einer
balmatiftfien Bötferfdjaft Hör.
dftma (damma), ae, f. (einnt. Verg. ecl. 8. 28 m.)
Xamhirfd); at# nom. pr. Pamma, gern. Sfla»
oenname, aud) b. einem Sreigetaffencn Hör.
Dtm&ritus f Pemaratus.
PimascuH, i, f. §auptftabt b (Sötefürien. Xab.
Pumusccnu, ae, f. bie ©egenb um Xamaäfu#.
dämtnrgiiH f. demiurgus.
damnitlo, onis, f. IdamnoJ Berurteitung reo-
rum acerbissimae u.; ambitus wegen :c. — dam-
iiätörius, adj. [damno] ocrurteilenb iudicium,
ftabella. — dumnätus, adj. m. comp, f Partie.
o. damno] l) berurtcitt, = beffen Bcrur»
teilung jo gut wie cntfd)iebcn ifl quis te
miserior? quis te damnatior? entfdjiebener bct=
urteilt Cic. in Pis. §. 97. 2) bevurteituugi-
toürbig, berbrecherifd) manus Prop. 4, 7, 38.
damnTfteiiN, [damnum u faciol u. dumnfgörfi-
Ins [damnum u. gero] adj. Sd)aben oerur»
fadjenb, fd)äblich Plaut.
damno, 1. [damnum] eine Bufjc übet jmb. oct»
hängen 1) b. iHidjter, ju einer Strafe berurteiten,
bat) übcrl). berurteiten, berbatnmen, für
fdjutbig ctfläten alqm, falqm inauditum;
damnatum poenam sequi oportebat; alqm furti
toegen ic., caedis, ambitus, crimine ambitus,
proditionis; illo, eo nomino beitnegen; * mortis
crimine falso toegen IC. jum Xobe; alqm de vi ;
ob annonam compressam; capite ob. capitis
jutn lobe, fpecumäj repetundis Suet.; octupli
jum achtfachen Sdjabcncrfab; alqm rei capitalis;
vel in opus vel in ludum, in metallum; ad ob.
in poenam P/iw. cp. ; ad mortem Tac ; ad opus
Suet.; pass. m. ut Tac. ann. 2, 67; vitä turpis,
existimatione damnatus gerietet; causa, quae
ipsa opinione bominum tacita propo convicta
atque damnata sit; bi#W. 0. Kläger, jmb#. Bet»
urteitung bewirten, ab alqo aecem milibus
aeris damnari auf jmb#. Betrieb in eine Strafe
b. ic. oerurteift toerben. 2) außerhalb ber ©f
richt#fprache a) jmb. für fchulbig crtlären,
einer 3ad)e besichtigen alqm stultitiae. b)
*imb. ju etto. oerurteilen, mit ettn. jtrafeti
damnatus longi laboris; lumina nocte; in (rüd
ficf)tlich) unam partem; (lau., Ncp.) damnari,
damatum esse voti jur (Erfüllung eine# ©elübbe#
berpflid)tet werben = feinen SBunfd) erfüllt feheti;
*alqm votis. c ) jmb. ob. et«, oerwerfen, mife
billigen, berbammen *mea Tisa; »amores;
f ne damnent quae non intellegunt; fqua (falsa
opinione) d. eum et invisum quoque habere
sum creditus; ffidern alcis jmbm. nicht trauen,
fspem omnem, spem salutig aufgeben, d) *eitwr
ißerfon te. jum Scrberben übergeben, über
taffen, weihen Stygio caput orco; quem d.
labor sc. leto. e) bur^ ein Xeftament ja
einer Stiftung berpflidjten, m. in£. Hör.
damnöse, adv. fdamnosus] jum Schaben, d.
bibere bem ®irt jum Schaben, tüchtig, mör
berifch Hör. sat. 2, 8. 34. — damuösns, adj
[damnum] t) act. fchöbtich, otrberblii dii
damnosissimi Plaut., venus Hör.; beUum sump-
tuosum et d. Romanis; ne discordia tribunn-
rum damnosior rei publicae esset; ‘libido;
auch ber ftch fetbft ruiniert, oerfchwenberifh
/<««.; non in alia re damnosior quam in aedi-
ficando Suet. 2) pass. b. großem Schaben heim
gefucht, burd) Wuftoanb ganj ruiniert senex
Plaut.
damnum, i, n. 1) Bertufi, Schaben ;ein jelbjl
berfchulbeter) hnec iactura atque d., d. ac detri-
menta; d., quae res patris eius pertnlit; alea
toria; ’capitis Sertuft be# einen $omS am Kopfe:
naturae 91aturgebre4en, fehler; pl. fincendiorum
Btanbfchäbcn; *caelestia (bie Bcrtufte am fiim
met, b. i. bie Abnahme btt ipörncr be# 3Konbe#.i
celeres lunae reparant; m. gen. obj. fsarcina-
rum; ’amissi corporis; d. accipere, facere; in
maximis lucris paulum alqd damni contrabere;
magnum d. factum est in Serrio am S. ; *unius
verbi d. grandia ferre für te. jehwer bügen müf
feit; habere (anfehen) alqd in damno; (fett) dare
(jufügen) d.; {Com.) dare alcui d. aut malum,
furtum sire d.; * alcui damno esse; explere,
Barcire d. sua; d. perferre, pati; damno duarum
cohortium mit Serluft o. ic. §ierb. o) *ba# Ber'
torene volare circa sua d. 6) * bie Betfon.
welche einen Bertuft bewirft (o. einer Buhlerin).
2) /. t. ©elbjltafc, Bufjc.
D&mocles, is, m fjBfling be# älteren Xionnfiue
b. Sqtafu# Cic. Tusc. 6, 21 ; m. Stufpietung baranf
Hör. carm. 3, 1, 17 ff.
ll&nion, önis, m. 1) Bbthagoreer, ffreunb be# Bbiu
tia#. 2) SRufifer au# SJthen. 8) üirt bei Verg.
llanäe, es, f. | Jovaij] lochtet be# alrifcu#, SKutter
be# Werfens! b. Jupiter, ber at# golbener Stegen
fich JU ihr hwWiefj. Xao. ‘-Seins, adj. heros
Setfaul.
DinSus, i, m. Sohn be# Betu#, Bnlber be# Ägtjp
tu#, floh, b. fflghptu# bertrieben, mit feinen 60
X8<htcm nach Ärgc« , wo er ba# Seich Ärgo®
grünbetc. Xie 60 S6hne be# Ägpptu# oerfolgten
ihn u. forberten feint Xdchter jur (Ehe. 2tuj fei»
neu Bejeht jeboch töteten biejetben, außer pppor.
Danaides — de.
211
mneftra, in ber Brautttatpt ipre Satten, WeSpalb
fit in bei Unterwelt ewig Saftet in ein ©efäfj
mit burtplötpertem Soben gicfirn muftteti Zao.
'Dinafdes, nm, /'. bie Zötp ter bc« Zanau«;
* Dinius, adj.; * suhlt- -nai , örurn, m. «rgioet
ob. ©rietpen.
ItandärYdue, irnrn, in. eine fh)tpifd)e Sölfafd)aft
am f’alus Maeotis Tac.\ ipt Lanb DsndUrlca,
ae, f. Tae.
danlsta, ae, m. [daMiotns] ©elbOerleiper,
Sud) er er Plaut. — danTsficus, adj. gum
©clboerteiper aepörig Plaut.
danlt, danunt f. do.
Danürias (Danubius), ii, m. bie Donau.
Daphne, es, f. l) bie in einen Lorbeerbaum »er
wanbeite Zotpter bei glufjgottc« Bencu« Ov. 2)
Sieden in Syrien, betn Äpollo heilig. Zoo. subst.
-nenses, ium, m Pjutr.
Daphnie, tdis, *«. junger $irt in Sizilien, Sof)n
bei Wertur, ©rftnba be« fijilifcpcn £>trtcngebid)tc«,
bat). Liebling bei $an.
däpino, 1. [daps] al« SDlapI auftragen, auf--
tifbprn Plaut. — daps, dapis, f. (meift poet. u.
im pl.) 1) Cpfermapl, geftmapt *u retigiöfem
3wcde, aud) jur (Erinnerung an Kbgefdpiebenc. 2)
reitpe« Sltapl; *Speife, 9iapiung, aud) ber
Ziere.
dapsllia, e, feltner [Plaut.) -lus, adj. [öayulijc,
dapa] (nortl. u. fpät) reid) 1 id| , glänjenb, foft-
bat sumptus, leetus; adv. dapslle , convivari
Su et.
Dardanus, i, m. I) Sopit beb Jupiter unb ber
(Elcftra au« Brfabien, ©riinber ber ©labt Zar=
bania in Zroa«, «pttperr be« trojaniftpeu ijar
jtpaftamme« u. burtp Bnea« bet >Römn. Zao. 1)
’ -ni des, ae, tn. männlttpcr 'Ratplomme bc« Zar
banu«, bef. «nea«, pl bie Zrojaner; aud) ab»
jettin., trojanifri). 2) **nls, fdis, f. Ztoja^
nerin, namcntl. Jtrcufa. 8) *-nlus, adj ; oft
trojanifip. §ieru. subst. -ui«, ae, f. a) bie
Stabt Zarbania. b) *Zroja. c) Lanbftpaft in Ober:
möfien. 4) *-uus, adj. trojanijd); subst. *nl,
ornm, m. Bölferfepaft in Obcrmöften, bem peuti=
gen Serbien. II) ein ftoiftper Bpilofopi.
D&röus (rilptiger al« Darin«), i, m. [ da ff Cot]
9camc meprerer petfiftper Könige,
ditarius, adj. [do] tunt ©eben gepörig Plaut.
— ditätira, adv. ] do] toeipf el jeitig gebenb,
iuroerfenb (pil&) ludere Plaut. — datio, önis,
{. |do] 1) ba« ©eben, (Erteilen legum Oie. 2)
ba« tHetpt b. feinem (Eigentum roegjugeben,
Cntäuftcrungireipt Liv. 89, 19, 6. — dato,
l. [inten«. t>. do] (Porti, u. fpät) Weggehen,
pingeben — dätor, öri», m. [do] ber ©eber
laetitiae Verg.\ ber bem Spielenben ben ©all ju=
wirft Plaut. — dätü, abl. m. [do] buttp ©eben
ateo Plaut.
Danlis, Idi«, f. Stabt in ©poli«. Zao. *-Ilus,
adj. \ *- iius, ädis, f. ales, nutp subst. bl. Dau-
lias ©tohte; *Dauliadea puellae ©rolne u. plpi»
lomele.
Daunus, i, m. mptpifiper König in einem Zölle
«palten«, ©ata ober «pnpett be« Zuntu«. Zao.
a) *-nius, adj. heros Zurnu«, dea gnturna;
gen» bie fRutuler. b) *-nlns, udiB, f = «pulten.
Dar ns, i, in. Slawe römifeper ©tlaoen, bef. in ber
tomöbie; ©priepw f. Oedipus.
de, pratp. mit abl. bejeiepnet urfptüngücp ba«
Seggepen, ©iepentfemen. 1) räumlicp, oou, Oon
— weg, oon — per, oon — perab anulam
detraherc de digito; de Gnibus suis exire (um
nitpt jurüdjuteprcni, de foro discedere, de ca-
stris proceaere tiall.; de manibus effugere, de
sella exsilire; deicere se de muro. ^iero. a)
bei ®örteru, bie ein Bbgeben, eine Segnapme,
©onberung bejettpnnt, oon, au« capere,
sumere, petere, quaerere alqd de alqo; audire
de alqo o. jmbm (au« jmb«. «Ttunbe, jufädig <Sni=
faßenbe«), non hoc nunc primatn aadit privatus
de inimieo, reus ab accuaatore Oie. Verr. 3
§. 130; diacere, mercari de alqo; legere olivain
de ramis, sumere magno de dumme; übertr.
sumere de medio, demere partem de aolido die,
rapere occasionem de die Hör. ; *haee de Da-
nais (ben Z. entriften) arma Verg. b) o. ber
Stelle, moper etw. genommen wirb ob. jmb.
tomrnt, al« o. feinem gemöpnlitpen «ufentpaft«ort,
o. ber Klaffe, au« ber jmb. ift, bei §ertunft,
Slbftammung u. bgl., au«, oon — per illa
(n.) de Andromacha; tiraeci versus de Phoe-
niesis, de Philocteta; persona de mimo; caupo
de via Latina, rabula de foro, malus poeta de
populo, homo de plebe, de schola; nescio qui
de circo maxirno «tplct, Setttämpfer;
de Cleopatra, c) jur Sejjcitpnutig be« '[äunlte«,
bon bem etw. fiep gtcicpjam ablöft u. unmittelbar
autgept ob. ftberp. gejtpiept, oon — au«, an —
perab, bon — perab, oon — per *pendere
de collo; de sella ac tribunali pronuntiare; de
tergo b. Slücten per (Dgl. a tergo im Siüden);
agere alqd de insidiis o. fpiuterpaltc au«. 2) in
ba Seit a) jur Bngabe be« unmittelbar illatp
folgrnben, unmittelbar natp non bonus est
somnus de prandio wenn inan eben o. ber SJlapb
jeit tommt Plaut.; ego de eorum verbis — pro-
»ului Plaut.-, statim de auctione venire; piero.
dieni de die oon Zag ju Zag, oon einem Zag
iura anbern. ft) jur Slngabe, baft o. einem 3eit=
puntle aft ein Zeil Oerfloften ift, notp mäptenb,
tiocp im Laufe be«, tiocp in ob. an, ftpon um
ob. feit de tertia vigilia profectus est; multä,
media de nocte notp tief, nodp mitten in ber
SJaept; de nocte rus ire Ter. , venire Cic., sue-
ere; media de luee, do medio die ITor. ; de
ie notp ob. ftpon am (pcUcni litpten Zage, de
tenero ungui oon ber Ktnbpeit an Hör.-, navi=
gare de mense Deoembri notp im Laufe bc« Z.
8) in anberen SBapäftniftcn a) bei ber Bngabe
eine« ©angen ob. einer SDlenge, morau« etw.
al« ein Zeil genommen wirb, ftatt bc« gm. part.
oon, au«, unter de decem fundis tres nobi-
lissimi, quidaru de exercitu captivi; alqom par-
tem de istius impndentia reticebo; quemvis de
iis; pauci de nostris, onus de multis; cetera
de genere hoc Hör., +de exercitu Herculis
esse; fduces de captivis dati. ft) o. ben SÜtit*
teln, au« weltpen ein Slufwattb befiritten wirb,
au«, Oon de praeda, manubiis apoliisque; de
meo, tuo, suo, nostro, vestro, alieno au« mei=
nett tc. Slittcln, o. bem 3Jt einigen tc. ; de te au«
beinern Beutel Ter.-, de publico au« ber Staat«--
fafte; autp o. Stoff, au« meltpem elw. aematpt
ift de eodem olco et opera exarare alqd; duos
parietes de eadem fidelia dealbare; signum
factum de marmore; carcer de templo fit;
•templum de marmore ponere; *vemo de fiore
corona; äpnlitp de tergo, de viscertbus (mit tc )
sutisfacere. e) 0. ba Urjacpc, 0. Welcper etw.
14»
212
dea — debitor.
au*gept, au * hat, qua, eadem de causa; mul-
tis, quibusdam de causis; gravi, leriore de
causa; flere de alqa re; iutellego de gestu
de. in Vat. §. 36; ‘paasu de vulnere tardo;
‘mater est de me burdj miep; non de (au*) ira
fuisse certamen Curt. 7, 9, 18. <i) 0. einer 9ti<pt =
fdjnur, einem äJlajjftab = naip, jufolge, auf,
de ratione laut Dieipnung Plaut. ; de mea sen-
tentia, de meo consilio, de consilio, de consilii
seutentia Caes. b. c. 3, 16, 4. t) bei Eingabe be*
©egenftanbr# einer ®pätigfeit, bef. naep
verbis sentiendi u. declarandi, accipere,
audire, docero, edocere, cognoscere, dicere,
loqui, scribere, iudicare de alqa re, de alqo
non, über; dimicare de (um, für) alqa re; autp
in Bbpängigteit o. eubet., in libro quinto de na-
tura deorum, Theophrasti de vita beata über,
de Massivae nece mdicium; mit Breoiloquenj
sed de memoria (= disputationi de m.) desti-
nutus est proximo libro locus Quint. 4>ierU *ur
Angabe einer öcjiepung: anlangenb, pinjiepts
liip, in Bcjug auf, byüglicp, in betreff,
betreffenb crcdere, diffidere, impetrare de
alqa re; de Dionysio admiratus sum; satisfacere
de iniuriis; omnia de pace experiri ; de numero
dierum servare fidem; quae ignorabant, de L.
Domitii fuga, cognoscunt; illo incommodo de
Sabini morte perlato; probat rem de mittendis
legatis; et de expugnando oppido et de flumine
transeundo spem se fefellisse; quod de eollo-
quio postulasset; quod fecerit de oppugnatione
c;istrorum; usu veuire de alqo. f) mit einem
Slbjeftio jur Bcjcidpnurtg eine* 9lbocrbialbe =
griffe*, de integro non neuem, de improviso
uuoerfepen*; de cetero übrigen*,
dea, ae, f. ©öttin; ‘triplices bie ^arjen, *si-
derea bie 9tadjt, ‘novem bie Uiufen, ‘venatrix
ob. silvarum ®iana, ‘bellica SDtineroa.
de-albo, 1. mci&en, übertünipen columnas
©pritpro. f. fidelia.
deambälätio, önis, f. [deambulol ba* ©pajic--
rcngcpeit, ber ©pajiergang Ter. — ac-am-
bülo, 1. fpajieten geben, fiep ergeben (bi*
jur grmübung).
dr-ärno, 1. 1) heftig oer liebt fein alqam
Plaut.-, grofecn ©efallen an etto. finben,
ctm. gern fepen alqd Plaut 2) jmbm. für etro.
pcrjfitpen ®anf miffen te, Syre Ter.
de-armo, 1. entwaffnen exercitum Liv.
deartuo, 1. (de u. artus] eigtl. glieberroeife jer=
reiben, bab- tp. burdj Betrug tuinieren alqm,
opes FlaOt.
dcasclo, l. [de u. aaciaf eigtt. mit ber 9tft glätten,
tp. prellen, über* Ob1 bauen senem Plaut.
de-bacchor, dep. 1. fiep au*toben, lärmen,
toben Ter.-, *qua parto d ignes toüten.
debellätor, öris, m. [debello] Befiegcr *fera-
rum — de-bello, 1. 1) intrans. ben Krieg ju
©nbe führen, bem Kriege ein gnbe maepen
cum alqo; (Liv.) prope iam ut, velut iam, quasi
debellato rnirp beenbigtem Kriege. 2) trans. a)
‘austämpfen, ju gnbe bringen rixam. 6)
Ofillig beftegen ‘alqm; flllyricum; ffame at-
que inopia debellari.
debeo, 2. [o. de u. habeo, » jmbm. etto. paben,
alfo ipm fajulbenf. l) ©elb ob. ®elbe*mert f(pul=
big fein, fcpulbcn alcui pecuuiam, frumen-
tum; (pridjto. f. anima 4) m; illi quibus debeo
•eine ©laubiger; kal. lau. debuit (batte ju jap=
len); ii qui debent u. (Liv.) debentes, mbst. bie
Sipulbner; *opeB debentes ®ienftpfli(ptige, üopn
arbeiten §iero. tp. a) etm. fipulbig bleiben,
oorentbalten non posse alcui alqd; tibi hoc
non posse deberi. 6) jmbm. etm. fdpulben, ja
etm. toerpf lieptet fein isti tibi quid homines
d. quos tu quaeritaa? ma* paft bu ju fueben bei
lt.? quid tibi hisce in aedibus debetur? Plaut.-,
alcui gratiam, fniutua officia; patriae hoc mu-
nus; communis fides quae Omnibus debetur;
honores, laude«, poenae debitae; iura debita;
patriae poenas; *d. mihi Turnum haec sacra
ftpon ecrmbge biefer Opfer mujj ®. mit mir löm
pfen; *quam (dextram) Turnum debere vides
gnatoque patrique b. i. Änea* mirb bie meinem
Sopne unb mir, bem Batet, jcpulbige Bflicpt er
füllen u. an ®umu* Staipe nepmen; m. inf. ner =
pflidjtet fein, jolten, mülfen (0/ einer mo=
ralijcpen Sltotracnbigleit, einer 'flfüipt, bi*m. auch
in {(pmäcpenn ©inne, angemeffen, natürlitp
fein, nur bei ®itpt. für necesse est). c) jmbm
etm. ju bauten paben, »erbanfen ei hanc
laudem, multum illi, alcui beneficium, ‘salu-
tem, vitam; plurima pro beneficiis; *d. se fein
®afein; *o. Böfem hoc quoque Tarquinio debe-
bimus; *nt. quod; abfol. jmbm. oerbunben u.
bantbar fein, gegen_jmb. Berbinblicpfeiten
paben, alcui. 2) mie oqnila, öiplimdvm, buTtp
ein ©efep be* Scpitffal« ob. ber Statur ju etm.
beflimmt fein, etm. ju leiben ob. gu tpun
bcrpflicptet fein, debitus destinatusque morti
bem tobe oerfallen, gemcipt, mors naturae de-
bita; vita, quae necessitan debetur; *fatis de-
bitus Aruns; ‘tellua fatis debita burep* Scpuf
fal beftimmt, u. bl. ‘debitus coniux, ‘debita
moenia, ‘Pergama debita; ‘haec debita bir*
unabroei*li(pe ©eftpid, ‘tempora debita; ‘debere
urbem ju grünben beftimmt fein, ‘ventis ludi-
brium jum Spielball bienen Hör.
debllis, adj. m. comp fde-habilis] met ben @e
brauep eine« ©liebe* ob. meprerer ©lieber 0«=
loren pat, geläpmt, gebreiplicp senex; mem-
bris Omnibus captus ac d.; claudi ac d. equi;
‘ordine uno an einem Botb jerrüttet; membra
metu d. sunt Ter.-, ‘manus, ‘naviB; ‘ferrum;
tp. unträftig, fipmaep, entnerot infirmus ac
d. ; praetura manca ac d.; qui hac parte animi
d. est; exercitus ille haud dubie debilior futu-
rus fuit Ourt ; ingenio debilis Tac. ®aO. debl-
lltas, ätis, f. ©cbretplicp feit, gntfräftung
misera d. est; linguae, membrorum; pedum Bo
bagra Tac., audp pl,\ tp. animi.
debüTtätio, öms, f. [debilitoj tp. üä p mu n g ,
©Ipmärpung animi Oie.
debllYto, l. [debilis] l) läpmen, gcbrecplitp
marpen alqm, membra (alcis) lapidibus; ‘biem.H
oppositis d. pumicibus mare briipt bie SBut be#
3Äeerc*; debilitati tampfunfäpig Curt. 2) tp. (dp *
men, aller Kraft, Haltung, gaffung, ges
fligteit berauben opes Lacedaemoniorum, ani-
mum, spem alcis, magnitudinem animi; debili-
tSri dolore, frangi, succumbere; desperatione
debilitati; homo afflictus, debilitatus, abiectus;
debilitatus (butip ©ntmutigung abgejiprerft) a
iure cognoscendo; nisi domi cirium suonuxt
invidia debilitatus esset opne träftige Unter«
ftüpung geblieben märe Nep.
debttio, 6nis, f. [debeo] (feit.) ba* Stpulbig«
fein pecuniae, gratiae. — debitor, öris, in.
debitum — decemo.
fdebeoj 1) Seftulbnet. 2) btt fmbrn. et». bet»
bantt, iu bauten ftat *animae, *yitae; ftabfol.
— debitum, i, n. [ partt’c .. U. debeo] 1) baS
eepttlbige, bie Seftulb solyere alcni d., debito
fraudari; morbo naturae reddere d. ben fepul»
biflnt Tribut entrieftten, eupftem. = eine* tmtür=
liipen Tobe« ft erben Nep. ; yelut omni vitae d.
liberatus Ourt. 2) fSepnlbigfeit, Set»
pf lieft tnng.
dt-bUtgro, 1. auSplaubcrit alcni alqd Plaut.
de-canto, 1. 1) abfingen, fingenb botttagen
•eniserabiles elegos; fHalosin Ilii; getb. beräeftt-
lieft = ableietn perrulgata praecepta; eaa
omne» Iquaestione») percursas animo et prope
dicam decantataa habere am Seftniireftcn paben;
i Hör.) nenia decantata Camillia etc. 2) abfol.
mit btm ©efange anfpören Oie. Tusc. 3 §. 63.
df-cedo , (inf. perf. sync. decesse Ter., Oie.), 8.
1) iseg», fortgepen et Italia; Italiä; de agri
parte tertia, de Nnmidia; nares cursu buo ab»
foramen; fiep entfernen *paulum summo
ipoPma); *cnra aerata triremi: inSbef. a) in bet
äRilitärfpt. abmarfepieren, abgiepen de colle;
floco superiore; t Cappadocii; de ob. ex sta-
tione, de praesidio. V) t. t. 0. StagifhatSperfo»
«cb, namentlieft Stattftaltern, bie naep boHenbetet
ftmtSjeit aus bet Siobinjj abgepen ex ob. de
prorincia, auep bl. d.j bllbt. de vita tt. bl. d.
aai bem ficben fepeiben, fepeiben, abfeftei»
btn =» ftetben in tinclis pnblicis; toluntaria
morte. c) alcui de via, in yia, bl. alcui jntbm.
aal bem ffiege gepen, au8»eieften; ’nocti,
•calori; tp. a) do via bom teepten SBegc ab»
IcBimen, abtoeiepen. ß) b. feinem SBeftfte,
Ättpte abgepen, abftepen, ablaffen de Buis
'«nie omnibuB; de iure buo, inre suoj
de officio u. bl. officio; do sententia, fsentontiä;
de ciritate d. quam eententia maluit; instituto
restro; (feit.) a superioribus decretis; auep de
foro ftep o. fjorum jurüdjiepen , fiep mit ben
Seeftttftänbeln auf bem 5 niept mehr befafftn
Stp. T) alcui jmbm. »eieften, naeftftepen pe-
ntis; Hymetto mella. 2) betgepen, aufpären,
iitft betlieten, naep», ablaffen febris, quar-
taaa; aqua fällt; (Ter.) de summa nihil fterun»
fftjtpen, ira; ea cura patribue, de Antiocho;
inridia, illa fonnido mentibua; ira mente; b.
9<ftimcn untergepen *sol; b. geilen “tempora,
tnox, +die decedente. 2) bonftatten geben,
ablanfcn prospere decedentibus rebus Suet.
Caa. 24. [©renje.
DiSefle«, ae, f. gleden in Wttila an bet böotifefteit
decfii jepn; meton. b. einer unbeftimmten gtöfje=
ira gapt Plaut., Hör. — DScembgrj brie, adj.
tarn u. Suffij ber] jur 8epn gepiing a) men-
,1! bet 10., bann bet 12 ftÄonat beS röm. 3<*ft2
;c*, Tecembet; auep *f»uftst. bl. D.; ‘mensis
feembris; *baS 3apt übetp. tertius, quater
“odenos. 6) jum TOonat Teeember gepfltig
Cuendae, Nonae, Idus; "libertas an ben Satur=
Mlien (im Teeember).
dteemlügts, e, adj. fdecem u. iugum] als sühnt.
* currus ein 8 eftnfpänner Suet. Ner. 24.
dieempMa, ae, f. [decem-pes] TOeftftange b.
10 3u6 jum ftfteffen beS gelbes. Tab. dgcem-
ptlitor, Sri 8, m. gcl bmeffet Cie. [tia Nep.
ddeemplex, pllcia, adj. [decem-plico] jepnfäl»
(feem priml, 6rum, m. bie jepn elften ftlatS»
wen tn ben Wunicipien u. Rolonien.
213
decem-scalmns, .adj. mit 10 iRubetpälgern
Oie. Att. 16, 3, 6.
dgcem-yir, i, m. Sftitglieb eines Kollegiums
bon 8epn, ein 3)ecembit, päufig im pl. bie
Sepnmänitet, eine räm. SKagifttatSoepötbe b. 10
Serfonen, d. legibus Bcribendis; sacrorum ob. sa-
cris faciundis (bgl. quindecemyir); agria metien-
dis dividendisque ob. (in einem tinjelncn gatlc)
agro metiendo dividendoque. Tab. decemvTrä-
lia, e, adj.; -ylrätus, ub, m. baS Tecemoirnt.
dgcennia, e, adj. [decem u. annus] (fpäti jepn»
jdptig bellum.
deceng, adj. m. *jcomp. u. *fsup. [partic. b. do-
cet] 1) f epiefliep, anftänbig, gejictncnb *amic-
tus; * quid yerum atque d.; fhabitus. 2) tei»
jenb, ftattlicp *Venus, *Gratiac. Tab. a) dg-
centgr, adv. m. *fcomp. u. sup. fepid lieft, ge»
jiemenb, mit Hnftanb; ’lasciva decentius
(=■ quam magis decet lascivire) aetas. 6) dg-
centla, ae, f. Scpidlicftteit, Knftanb colorum
et figurarum, ut ita dicam, d. Cie.
dgceo, cui, — 2. jieten, Mciben, mopl an»
fiepen, b. Kleibern u. bol. alqm toga picta;
•forma yiroB neglecta. Tap. tp. für jmb. fiep
jepiden, fiep geiiemen id quemque; oratorem
lraeci minime; quid deceat in oratione; quae
ab imperatore decuerint (sc. proyideri), omnia
suis prorisa Sali. Jug. 49, 2; quo me d. usque
tenenV »o}u foD ieft noep länget »arten? ita de-
cet nobiB (dat.) Ter.
dgeSrls, ie, f. [dsxftpjjsl mit jfpn SReipen ftiubet»
bänfen berfepeneS Sepiff, 8cPnru betet Suet.
dg-cerno, 3. (st/nc. perf. conj. decrerit, inf. de-
cre88e, plsqpf. decressot, decressent Liv.) ent»
fepeiben, beftimmen 1) t. t. b. einem Sii^ter,
SRagiftiate, inSbef. b. Senate, bureft ein Teilet,
einen Seftpluft, ein Sohmi cntfcpcibcn, beftim»
men, nerorbnen, erllären alia decernit, do
aliis consulturum se regem simulat; inter quoa
iam decreyerat; dilectum, supplicationem; quae-
st ionein de alqa re; alcui tnumphum, statuas,
honores, alcui bellum; provinciam beftimmen;
praemium (als Seloftmmg) eeryo libertatem;
Oolabella hoste decreto erllätt für ic.; eenatus
m. acc. c. inf.; senatua decreyit populusque
iusait ut etc.; eenatus decreyit darent operam
consules; auch n. bem tinjelnen Senator = de-
cernendum alqd cenaere, »ie Cie. Phil. 12, 6
auep fagt, für et», ftimmen, fiep erllären,
quinquaginta dierum supplicationes. 2) übetp.
ent fepeiben, beftimmen, jum Wbfepluft btin»
en rem dubiam; auep urteilen, bie be»
immtc Meinung haben, als ge»ift annep»
men illum dignum Ter.; m. acc. c. inf.; nequeo
satis d. Ter.; b. ppilofopp. 91nflcpt, m. acc. c. inf.;
sic d., sic Bentio, sic affirmo. 3) tämpfenb
entfepeiben, fiep feplagen pugnam, proelium;
■fde bello; armie, ferro, acie, classe; cum alqo;
decernendi potestatem Pompeio fecit; statuit
ipse d. Ourt.; f contra yim boatium ; *cursibu8
»cttlämpfcn; fcomibuB inter se; auep b. einem
Streit mit SBorten criminibus mox ferro, pro
sua fama fortunisque, de salute rei publicae,
uno iudicio de omnibus fortunis; decernendi
ratio Sntfepeibung butep SRceptSgtünbe. 4) fiep
entfepeiben, fiep entfeftüe&cn (infolge fSrm
liepet Setatung ob. emftcr ©twägung); befeplie»
feen, ben ®ntfeplu| faffen, m. inf. quiescen-
214
deoerpo — declaro.
dam in praesenti et illod tempus exspectandum
(sc. esse); m. ut; certurn atquc decretum est.
dficerpo, cerpsi, cerptum, 3. [de-carpol 1) ab«
pflüden, pflüdcn *florem, *olivam, ’aristas;
*pomum arbore. 2) tp. a) it>egnef)meH, animus
liu manu« ex mente divina decerptus entnommen;
nihil sibi ex ista laude; ne quid de gravitate
deeerperet (Eintrag tf)uc. 6)*genicj}en fructus
ex re.
döcertitio, önis, f. [decerto] Entfdjcibung
burd) Kampf omnium rerum Oie. — dö-certo,
1) bi* jur ®ntfd)eibung lämpfen proelio,
pugnü, armis, ferro, manu, cum alqo; aud) ab«
fo(. ; o. einem 9lcd)t*ftreitc, Scttftreitc inter
se Demosthenes et Aeschines (auj ber 9febttcr
bühne); de iure; cum alqo contentione diccndi;
* Africus aquilonibus.
decesslo, önis, f. [decedo] 1) Vtb«, gortgang,
bef. einer VJlagiftratäpcrion aus bei ». il)i bernml
teten ^Jrobinä. 2) Vlbgana, Abnahme, Set«
minberung bonorum; d. de summa facere; d.
capitis aut accessio. — deccssor, öris, m. [de-
cedo] VlmtSBorgäiiger. — dfcessns, us, m.
[decedo] l) VI b gang, g ti g Kep. ; bef einer ®la
giftTatSpcrfon aus ber l|Jro»inj; ([eit.) Heimgang,
lob amicontm. 2) (feit.) 0. ©cwäffcrn, ba* Vlb«
laufen, Surüdirctcn, aestus Ebbe.
DScetla, ac, f. Stabt bet §äbucr in Gallia
Lugdun., j. Decise.
decharmido, 1. [de u. Charmides] [eberjb- b.
Plaut, gebilbetc* SBort, firf} enti^armibicrcu,
fid) bc* [Hamen* Ebamtibc* berauben, rursum te
decharmida,
1. decTdo, cYdi, 3. — [de-cado] hcrabfallen
poma ex arboribus; ex equo, equo, *ab equo;
in terram; "cornae; baf). in etm. geraten *in
rasses, *in puteum; *in turbam praedonum;
prägn. *hinabgcfenlt »erben, bin [Reiben, flcr=
ben nos ubi decidimus, quo Hör _, scriptor qui
abhinc centum annos; *im Kampfe fjinfinlcn,
fallen exanimis; übertr. a) de spo, spe Ter., a
spe Liv. in ber ipoffnung gctäufd)t werben; ex
astris f. astrum; *toto pectore ganj fd)Winbcn
au* jc.; fab archetypo labi et d. ablommen. b)
»erfüllen, »erfinfen, in hunc fraudem tarn
sceleratam ac. tarn nefariam üic. Verr. i §. tOl;
fhuc cuncta, ut; fad eas rei familiaris angu-
stias, ut. c) geftürgt Werben, fallen non vir-
tute hostium sed perfidiü amicorum Nep.
2. dCcido, cldi, isum, 8. [de-caedo] 1) abfebnets
ben, abbauen f caput; fauribus decisis; *dex-
teram, *pennas; tp. d. tragulam einen VI n
griff abfdjlagett Plaut. 2) tp. eine fireitige Satbe
furj entfebeiben, abmadien, eine Überein«
lunft treffen, fid) mit jmbnt. abfinben cum
alqo, de alqa re, rem; *post decisa negotia;
feit, abfol.
deelfeg (deciens) jcbnmal: *übctb- oftmals. —
dccYmänus (ältere gorm decüm), adj. [decimo]
jum 3*^nten gehörig 1) jum 3ebnten al*
Stbgabe gehörig, Sehnten«, ager au* beffen
Ertrage ber Sehnte gegeben wirb, frumentum ber
jebntc ®<beffel ». ©etreibe, ber Stinte; mibst.
-nun, i, m. 3cbntpäd)tet, u. -na, ae, f. bie
grau beSfelben, auch d. mulier. 2) al* milit.
t. i. a) jur jepnien Roberte gehörig, porta
ba* ^aupttljor be* tönt- Saget* (weil bort bie
jehnte Kohorte iebet fiegion lag). 6) tjur j e b n =
ten Segion gehörig miles; im pl. gew. bl. d.
— dfecYmo (decumo), 1. [decimuB] becimieren,
ben jehnten SWann bestrafen cohortes.
decYmus (ältere gorm deciim.) bet jebnte; tp.
*gro&, ungeheuer und*. §iet». ni decimum,
adv. ba* jebnte SJlal. b) dfecüma, (feit.) de-
cima, ae, f. (sc. pars) ber jebnte teil, ber
3ehnte 1) als ein bem Solle ». StaatJperfoncn
gematbte* ©cfdjcnl. 2) al* Slbgabc, meifi im pl.
7,. t. ©etreibe, V, ». anbeten grüthten.
dfeelpio, cepi, ceptum, 3. jde-capio] eigtl. fangen,
bah. betüden, h'hlergchen, täufeben, be«
t hören alqm, alqa re, per alqd; viä decipi ben
ffieg »erfcblen. §ier». a) fmbm. entgehen, »on
jmbm. nid) t bemcrlt werben ab tergo ac su-
per caput d. (sc. eum) insidioe Liv. 22, 4, 4;
’amatorom amicae turpia d. caecum; *docipi
laborura »ergeffen Hör. carni. 2, 13, 38. b) *d.
diern, noctem unoermetlt bahinfthWtnbcn mndjen.
hinbringen.
deeisio, önis, f. [decldo] ba* Vlblommen, brr
burdi ein Vlblommen gcfdjloffcnc Sictgleid) dc-
cisionem facere; decisionis arbitor; nostra de
acquitate.
Deel, is, 'Jlatne einer röm. gens; bie beiben Decii
(P. D. Mus, Sater u. Sohn) weihten fid) <*•* Äon
fuln, ber erfte im Satinerlriege, 840 ». lltfx., ber
jweitc im Samnitcrlricge, 295 ». Ehr., freiwillig
bem lobe; adj. lex. Xno. DecTänus, adj
derlämätio, önis, f. [declamo] l. abstr. Sehe«
Übung (*u Jpaufe ob. in ber dibetorenfcbule); tp.
leere* ©erebe vulgaris et pervagata; non d.
potius quam persalutatio. 2) fconer. Xhema,
SBortrag.
deeUmätor, öris, nt. [declamo] ein flehtet, ber
in einer Sdiule Siebeübungen hält- Schul«
rebner, SRebelünftler (»erfdjieben ». orator).
Xou. declämätörius, adj. fdjulrebncrifeb opus.
decläiuYtO, 1. [frequent. ». declamo] a) intraw.
[Hebeübungen halten Graecc apud alqm, cum
alqo cotidie. b) Irans, causa» über [Recht* ‘
fälle jur Übung ®orträge butten. — de-
elämo, 1. eigtl. laut Ijerfagen, »ortragen 1) filb
ju Jiaufe Db in bet Sdjule im rebnerifeben
Sortrage üben, laut »ertragen Demosthe-
nes ad fluctum. 2) ». einem [Rebner heftig u.
laut reben, poltern in alqm impune; vehe-
menter pro alqo contra alqm; tram. al* Siebe
Übung ctw. laut herfagen, tjerbetlamieren
quae mihi isto visus est ex aha oratione d.
declärätlo, önis, f. [declaro] Äunbgebung
animi tui; über iste quantam nabeat d. amori«
tui. — de-rliro, 1. 1) beutlicb ntatben, gei«
gen, bejeiebnen ducis nave declarata suis;
praesentiam suam; tp. an ben tag legen, ju
erlennen geben, bartbun, bef. burd) Sorte,
auibrüden, barlegen, erllären (nie fcbledp
hin f. dicere) summam benevolentiam (». beut
ynhaltc eine* [Briefe*); tot signis natura, quid
velit; non significandum tantum, sed eti&m de-
clarandum arbitror; imaginem vitae alcis; voca-
bula idem declarantia. 3) t. t. bei ber Saht einer
SRagiftratSpcrfon öffentlich u. laut erllären,
auSrufen (». bet bie Saht leitenben SRagiftrati
perfon ob. bem Sählenben) alqm consulem (al*,
jum ic.); declaratus rex Numa; ‘victorem magna
praeconis voce Cloanthum; munera (al* beoor
ftehcnb pertünben); ubi primum tribunatum mi-
litarem a populo petit, — per omnes tribus
declaratur sc. tribunus Sali. Jug. 63, 4.
4 s.
declinatio — decurro.
215
döclJnAtio, önis, f [declino] 1) baö 'Abbiegen,
bie fdjtöge (Sichtung petitiones parvA qua-
dam d. et, nt aiunt, corpore effugi f. corpus
1) ; tcorpori»; causa, quac in tarn d. (atomorum)
efficit. *) Abneigung gegen etro., 8ettnei=
bung einet Sache malorum, laboris; in bet Slf)c=
torif bie turge Abweichung B. Ihema-
döcllno, I. l) trans. abbiegen, abneigen, ab =
lenten, abwenben agmen indej ictnm parier
rrn ; atomum au« bet ©ahn bringen; (Plant.) se
extra viara; *lumina somno bie Augen fenlen
giim ic. $iero. tp. jmb. o. etw. abbringen,
ablenlen, abwenben molier declinata quid-
quam ab aliarum ingenio abweichenb Ter. ; ora-
tio figurä declinata figürliche =* figuruta Quint.
2) mtrans. abweidjen, fich abueigen, (ich
fern halten de via, de alqo, a Capua; abfol.
B. Atomen; tp. d. n proposito, a religiono of-
ßcii; oratio inde; »in Pholobn jur Siebt gegen
©b- fi<h h'uneigen, fin peius; »amor n. rechten
Srge; prfign fcheuen, bermeiben urbem, im-
petum, finvidiam.
decliTls, o, adj. [de-clivus] bergab gehenb,
abhängig locus, collis; »ripa; «übet. n. per
declive über abfehüffigen ©oben, haec d. et de-
vexa; (heterotlit.) per declira viasque Ov. met.
2, 206 (Stertel: per declive); tp. mulier aetate
d. mit ber e8 bergab geht Plin. ep. ©an. decli-
Tttas, ätis, f. Abfchüffigteit Cats.
deeoetor, öris, m. [decoquo] ©erfchwenber,
©antero ttierer.
■'.«collo, 1. [de u. collum] ;fpätl lüpfen, ent*
haupten fmiles decollaudi artifex.
de-cölo, 1. (fut. exact. decolaesit Plaut.) burcf)*
fiiern, tp. ju ©affet werben, f e^If dh lag cn
spes Plaut.
de-eölor, öris, m. entfärbt, entftetlt »san-
guis; »Indus o. ber Sonne gebräunt; »ent*
artet aetas.
decölörätlo, önis, f. [decoloro] Serfätbung,
Serbleichung bet garbe Oie. — dö*eölöro,
l. bet natürlichen garbe berauben, ent*, Ber*
färben, entftellen »caedes mare töten; +ma-
nus collybo decoloratae beidjntupt.
de-eöqoo, 8. 1) ablochen, anölochen, umorem
musti Vtrg. , olus Hör.; tp. suavitas decocta
(n. ber (Rebe: weichliche Iraftlofe Sieblichleit; taubst,
decocta, ae, f. (sc. aqua) ein (b. 9leto erfunbe-
aer) abgelebter eiötaltcr Xrant, ©elotl. 2)
einfachen (affen, pars quarta argenti decocta
erat hatte fich beim (finfchmeljen berflüchtigt. 3)
tp. abfol. fein ©etmögen burchbringen,
©anlerott machen.
d*cor, öris, m. Ideceo] 1) SehicHich! eit, Ätt =
ftanb, 3t(rbe bonestatis; fab his in personis
d. (angemeffene ©ehanblung ber Sharalterc) pe-
titar, qaantnm fuerit illis viris decoris in rebus
atque personis. 2) »Schönheit, fliebteij.
döcore, ndr. (decorusj l) gegiemenb, fchialich-
2) »jierlich, ftattlich.
dccöro, 1. [decus] fchmüden, gieren, oerherr =
liehen urbem monumentis; Iovis 0. M. ornatu
decoratu» Jac. ; Larem coronä Ptaut.; »pyram
armis; »oppida publico sumptu et deorum
templa novo saxo; delubra deorum pietate,
domos suas glorift Sali. ; bonoribus maximis;
»alqm sepulcro ehren; admiratione te potius, te
immortaubus laudibus et — aemulatn Tac. Aar.
46; cassum quiddam et inani vocis sono de-
coratum berauSflafpc’rt ; »beno nummatum d.
suadela Venusque; digitoB Plaut, comas Tib.
döcörug, adj. fdecorf 1) fchidlich, gejicmenb,
paffenb ducibus tum decorum erat ipsis pu-
gnam capessere; »dulce et d. est pro patria
mori Hör. carm. 3, 2, 13; decorum (n.), a)
subst Schidlidjlcit, Anftanb. 6) *adr. mit
Knftanb ndere. 2) jierlich, jlattlidj, fchött,
reijenb, glänjenb arm», facies; fiuventn;
fd. se promptumque ostendebat in armiB (alö
gelbherr); *os, »verbum; »palaestra; »Phocbus
fulgente arcu; »auro, cristis, nigris oculis, pha
retrfi, pomis.
döcröpitus, adj. abgelebt, altcrSfchwach so-
nox, anus Plaut., Ter.; aetas.
dö-creseo, 3. im 9Bach«tum abnehttten, fich
Berminbern, Heiner werben valetudo Plaut.;
ostreis et eonchyliis omnibus contingere ut cum
luna pariter crescant pariterque decrescant;
fons ter in die statis auotibus ac deminutioni-
bus crescit decrescitquc Plin. ep.; immer Heiner
Werben, nach u. nach ocrfchwinbcn »crescnnt loca
decrescentibus undis.
+decrötörlns, adj. [decemo] eittfcheibcnb pu-
gna; subst. decretonis (sc. armis) exerceatur.
döcrötum, i, n. [decerno] 1) ©efdjtufc, ©er*
orbnung, ©clrct einer öffentlichen Autorität
senatus; hoc d. (infolge je.) consul eum senatu
prohibuit; decreta facere; o. Sotttm eine« Se-
nator« sententiä mefi et d. Cal. b. Oie fam.
is, s, l. 2) o. ben SPh'Iof1 »Phftt , Schtfah,
©runbfafj, ®ogma id habebant d. Academici
(sentitis enim iam hoc me doyga dicere); hoc
praeclarum quasi d. beatae vitae.
döcüma, deciimSnus f. decima, decimanus.
decnmAtes, ium, adj. [decimus] jum Sehnten
gehörig, agri woBon ber Sehnte alö Iribut be=
jahlt warb Tac. Germ. 29.
deenmbo, cübui, cübitum, 3. [de u. cubo! eigtl.
tfich nieberlegen super lectum; inöbef. ju
tifche Flaut.; b. einem überwunbenen ©labiator
gu ©oben fallen, finfen.
deciirla, ae, f. [deeem] 1) eine Abteilung B.
Schn, inöbef bet Senatoren u. (Ritter nach ber
alten Sürgereinteilung, infofern e« für jebe Sturic
ber brei älteften patncifchcu Iribuö eine decuria
equitum u eine d. senatorum gab. 2) überh-
SHaffe, Abteilung, nicht immer genau 8. Sch«
iudicum, scribarum ; fviatorum , flictorum
deeöriätio, önis, f. [decurio] bie Abteilung
nach Deturien ju SBahlumtricben tribulium
Cie. p.Jflanc. §. 45. — deciirlAtus, üs, m. [1.
decuriojbie Abteilung ber Begionöfolbaten nach
©elurien Litt. 22, 38, 3.
1. döcfirlo, 1. [decuria] nach SJelurien abtei =
len equites; inJbef. ba« ©oll (homines) gu 9üal)l
Umtrieben, ju Aufwiegelung.
2. decörlo, önis, m. [decuria] ©orfieher einer
®elurie, inöbef. pl. bie Siatöherren in ben
SJhmicipien u. ftolonien; fcubiculariorum finm
merhert. feiert) decdriönStns, us, m. bat Amt
eine« ©efurio.
dö-ciirro, -curri ob. cücurri, cursum, 3. I) in-
trans. 1) herablaufen, = eilen , =marfcbieren,
sfegeln, ^fliegen, --fchwimmen, ^fließen ab
arce, de tribunali; ex montibus in vollem, ad
Humen, ad naves, in portum; (Verg.) arce;
»iugis; amnis raont« decurrens, piscis ad ha-
mum Hör., naves fegeln herab Tac., cito tramito
210
decuraio — dedo.
virgo fliegt fjerab Verg. 2) überb. b. einem
fünfte aus taufen, eilen, reifen, fegeln ad
militcB cohortandos, ad calcem, rus, in spatio,
'pelago aperto; fquo (=. in quem portum)
c lasses entlaufen; *ad alqm (auch mit bem 9ie=
benbegriff bei gürfpredjenben, ®unft ob. §ilfe
©udjcnbeu) ; flbertr. fper vestigia paternae vir-
tntis; f per materiam stilo quam velociasimo ;
inSbej. d. in armis u. bl. d., t. t. 0. militäri=
fd|cn Blanäbeni jur Übung ob. bei ber üeit^en;
feiet eine« auSgcjeidjnctcn Wanne* ob. gelben,
nianboticren, einen SBaffenlauf anftcllen,
Verg., Liv.-, honori (äu ©bren) patris princeps
ipäe cum legionibue Tac.-, tp. jU einer bc(on =
bem Wafjregcl (freiten, feine 3uflud)t
nehmen ad lllud extremum senutus consul-
tum; ad haec iura; ad istam hortationem; *ad
preces; eo docursum esse ut man habe bic ?luS-
funft getroffen, bafi ic. U) frans, burdjlaufcn,
spatium bic Saufbabn; septem milia paasuum
esse decursa biduo; tp. a) jurüdlegcn, Pot*
lenben aetatem, * vitam , 'annos, 'laborem,
thonores alle befleibcn. b) burdjgebcn, ab =
banbcln quao breviter a te decursa sunt.
®ab. A ) döcursio, önis, f. ba* $erablaufen,
inäbef. ber feinbltefie ginfall, Überfall (b. ber
$5^e tietab in bic gbene); autb ber o. Solbatcn
jur Übung ob. ju einer geierlid)feit gehaltene
SBaffenlauf Suet. B) decursus, us, m. ba*
.^etablnufcn ex collibus; 'rapidus de monti-
bus altis (b. giüffen); tplanitiei Stbfatl, Scnlung.
3n*bcf. bet ju einer geier gehaltene SBaffcit =
lauf, Wanöocr; t ante decursum bor ber ©r
reiebung bc* Siele*: tp. d. temporis mei Verlauf,
SBoflenbung meiner Caufbabn; honorum Skllcibuttg
aOcr Ebrenftcllen. [ber Siebe.
d*-cnrto, 1. ablürjcn, berflümmeln, tp. o.
di'cng, oris, n. [deceo] 3ierbe, iRcij, ©<bntud,
®lanj, S it b m , fotoobl concr. al* abstr. a) in
äußerlicher Sejicbung, b. ijSerfonen u. Sachen
Senator, a. iudiciorum; Pompoius, d. et lumen
civitatis; 'Maeeenas, — dulce d. meum, *d.
equitnm; d. et ornamentum seneetutis; super
impositum capiti d. Liv. ; muliebro gbre; belli
im gelbe; 'Phoebi (o. ber Saute); eaeli (o.
Diana) ; 'contra d. (Wnjtanb); 'formae; 'regale;
decori (jur gbre) esse alcui; omne virtutis;
civitatis dignitatem et d. sustinere; pl. belli
u. bl. d. glänjenbe SBaffentbaten Liv. 6) b.
bem fittheb ©ebenen, wie rö xorlov, jittlidjc
Würbe, lugenb in d. toto, id cst, m lione-
state; d. et honestas; virtus, fama, <L Har.
dccusso, 1. [decussis] Iteujweife in oct gorm
eine* X ab teilen Cic.
decötio, cussi, cussum, 3. [de u. quatio] ab =
fdiüttcln, abfcblagen, abftreifen capita pa-
pavorum; fpraesidium bcrabroctfcit; 'rorem cam-
po, 'hastas tergo, 'silviB honorem; tp. cetera
aetate iam sunt decussa abgeftbüttclt, befeitigt
Cael. in Cic. ep.
de-d$ceo, 2. Übel anfieben, tleiben, nitbt
paffen, gejiemen oratorem simulare non d.;
•dominam motae comae.
dfdgcöro, 1. [dedccus] entftellen, fißänben,
entehren alqm Ter-, et urbis auctoritatem et
magistri, se flagitiis.
dedeciiröse, adv. [dedecorosus] (fpät u. fett.)
entebrenb, berunebrenb. — dödiSeörösu»,
adj. [dedecus] (fpät u. feit.) entebrenb. — de-
deeörus, adj. entebrenb, ftbänbenb Plaut.,
maioribu8 suis Tac.
de-dccns, öris, ». ©dbanbe n) concr. ba*, toa*
um äußere gbre u. Sichtung bringt, ba* Ent--
ebrenbe, 6cf|änbenbe, Scfcfiämcnbe priva-
tarum rerum; d. et infamia, d. et ignominia;
probrum et d.; esse ob. fieri dedecori; 'dede-
corum (entebrenber ©enüffe) pretiosus emptor;
'naturae (b. Efel); bef. ©cbönblidjteit, Scßanb;
tbat, entebrenbe §anblung admittere d.;
ipsa saepe senectus concipit d. ; nullo d. ab-
stinere, rei militaris Waffcitfcbnnbe ; per dede-
cora auf ßbimpfliibcn Wegen Tac.-, (feit.) b. na =
tätlichen ©ebreeben, einem törpcrticbcn
gebier adolescentis filii nondum loquentis
Just. 13, 7, 2; p. ben gfel*obren be* SRiba*. b)
abslr. gutebrung, gnttoürbigung, Sefibä:
mutig d. et contumelia; vitam amittere per d.
auf entebrenbe SBeife; addit ad metum (mortis)
d. 3urd|t bor bet Scbanbc Liv. 1, 68, 4; al*
Pbilof. t. t. ba* fittticb Stblf<ble» üapet.
dedicStlo, önis, f. [dedico] ffieibung, ®in =
mcibung aedis, templi; fdedicationis dies.
de-dTco, l. cigtl. futtbgeben, 1) beim Eenfu* an =
geben naec praedia in censtt. 2) tociben, ein =
to eiben (einem beftimmten Sötte förmlid) iibet
geben), toi b men templum alcui; delubrum, si-
mulacrum alcui u. alcis; lunonem ber 3uno
einen lempcl »eiben Liv., Apollim-m Hör.-, Con-
cordiam aede Ov.\ d. frondes aridas Euro Bit
'ben SBinben anbertrauen, in bie SBinbe ftreuen’
Hör. carm. 1, 26, 20 (anbere: Hebro); f jum
crflen @cbrau* »eiben, eintteiben domum,
thoatrum, bibliothecam. §iero. a) füberb- für
irgenb einen 3t»ed beftintmen, »ibnten urbem
memoriae equi; Parrhasii tabulam in cubiculo.
6) 'tjntbm. eine ©^rift wibmen, bebicieren
[bgl. inscribo, mitto] alcui librum.
di'-dlgnor, t Up. l. oerf djmäbcn, oermerfen,
abmeifen *maritos, 'alqm maritum, fPhilip-
pum patrem, 'comitem.
dc-dlsco, 3 berlernen, fidb abgemäbnb«
sciplinam, haec vorba; eloquentia d. loqui.
dödlticins, adj. [dedo] ber fid) burtb ßapitu =
lation auf ©nabe u. Ungnabc ergeben bat;
bab oft subst. dediticii btc Unter tbanen bet
SHBnter itt gtalien, im ©gf. ber socii. — dedillo,
önis, f. [dedo] milit. t. t. Übergabe, ßapitu =
lation agere de d.; venire in d. fid) etgeben,
d. focere oppidi; facere d. hosti; alqm acci-
pere, recipere in deditionem, legatos de d. a»l
alqm mittere, potiri urbe alqa per d.; alcui
exercitum per d. tradere.
deditus, adj. [partic. o. dedo] einer ©ad)e ob.
blerfon ergeben, natbbangenb, gemogen, bc
fliffen, fränenb Uteris, ventri ac somno,
fsomno ciboque; corporis gaudiis; quacstui
atquo sumptui; religionibus ; *nec stndio citha-
roe nec musae ulh; lanae mit ©pinnen ob,
Weben befdjäftigt Liv.-, 'in alqa re; deditae eo
ad spectacula) mentes cum oculis crant.
de-do, didi, dttum, 3 1) et», gang in jmb*.
©cmalt ob. Seftp b’nflf6cn, übergeben, übct =
taffen, prci*gcbcn alqm ob. alqa alcui; alqm
alcui ad supplicium, ad necem, in cruciatum
hostibuB; teils militum, hostium, *neci; cupi-
ditati crudelitatique alcis. JJnSbef. bem geinbe
auSticfern, übergeben alqm alcui, se (alcui),
se Buaque omnia, Cirtam; quos metus post
dedoceo — deductus.
217
captas Syracusa» dediderat b. L Isct^c fld) auä
ffurfi ic. Liv. 26, 40, 4; incolumitatem deditis
(Born fit fid) ergeben mürben) pollicetor;-se alcui
in arbitrium dicionemque Plaut. 2) tp. überi).
dB. ober fldj einer Sache ob. ©erfon oöllig bin»
geben, »etben, aufopfern, mibmen aares
,oa< poetis, animuui sacris, se ad audiendum;
>e litaris, so patriae, so totum rei publicae,
$e libidinibus ; aegritudini, deleetationi, amiei-
tiae alcis; (Plaut.) d. alcui operam; ilcditA
operä mit gleiß, abftcbilid); operA sc. deditü
de. AU. 16, 4, 4.
de-ddeeo, 2. Derletncn machen, etm. grient»
iet oergeffen machen a doloro (fortis esse)
dedoctus est; iudiccm eiltet ©efferen belehren;
faltis uti Tocibus (entmibnen) Hör. cann. 2,
!, 20.
*de-d6Ieo, 2. (feit) feinen Schmer), Kum»
mer enben.
dt-dSlo, 1. eigtl. bebauen, bilbl. assulatim viscera
alcis Plaut.
de-düeo, 3. 1) eine ©erfon ob. Sache b. einem
Crte ab», meg», fort», berabfübren, herab»
btingen, sieben, mit fid) nehmen, gelei»
ten, begleiten pecora, »uos ex agris, alqrn
de rostru, ex ultimie gentibus, sec um Romam,
ei prorincia, fad terr.un ; *dominatu thalamo
lut ic.; equitem ad pedes f. pes 1); atomos de
na obleitlen; *lnnam caelo, e curru, nives lo-
ten) Hör. epod 18, 2; *Faunoa silvis b. i. auf
bie Sühne bringen; *ornoe montibus; fmontoa
in planum; *febres corpore aegroti, *curas
animo; *pectine crinee abmärt* lämmen; *cae-
iiriatn longae barbae dextri abmärt* ftreicben;
’tela, * carbasa betablaff eit, cinjieben. 3n*bef.
«) truppen b. einem Ort abfübrett, au*rüden
Inffen, Berlegen, (non mo au*) an fid) jieben
exerritum ex hie regionibue, milites de vallo,
ab opere, legiones ex Syria, Orico, praeeidia
de iis oppidis, ab Argie, ex Omnibus Clraeciae
ciritatibus; milites ex hibemis ad Ciceronem;
legiones in hiberaa; cohortes in arcem; se
postero die (sc. illos) in aciem deducturum Liv.
1, 26,5; praesidia ei etlichen; militari more vi-
plae deducebantur ließ man aufjiebcn Sali. Jug.
44,5. 6) Kolonifien abfübren, Berpflanien
celonos Capuam, coloniam in alqm locum; ho-
aines agris publicis (dut.); Aquileia colonia
deducta est marb gegrünbet; qni initio deduxe-
nmt bie utfpriingliiben ®tünber ber Kolonie;
»bertr. *Aeolium carmen ad Italos modos bin»
ubtrfübren, b. i bie Sllfäifcbe u. Sappbifd)e fipril
auf räin. ©oben Berpflanjen Hör. c ) d. naves,
1 lauem, *puppim, ’carinas, naves in aquam,
'naves litore Skiffe B. ßanbe in* ©leer jieben,
in See geben ob. fietben laffen, bi*m. auib
na Schiff getoaltfam megfübren, entführen
nnam (navem) ex navalibus, naves Meloduno;
5«b. jArsinoen ex regno. d) ffinffer 0. irgenbmo
ableiten aquam Albanam; ’umorem arenü;
'riros auf bie ISder. e) jmb. au* einer ©efißung
KBaltfam megfübren, flogen ex posseseione;
b»b- 1. 1. d. alqm de fundo imb. auä einem jtrei»
ligen ©efißtum in ©egenmatt o. Beugen bimueg»
fibtrn, um ibm ba* ©echt jur Klage ju oerfebaffen ;
tp aa) jmb. D. etm. abjicben, abbringen, in
“beim Sinne abmenbtg maiben, Bcrleitcn,
»erführen alqm de sententia, de fide, a ti-
more, & tristitia, ab hnmanitate, a religione,
a pristino victu; a quibns deductum ac depra-
vatum Pompeium queritur; adulescentes et. ora-
tione magistratus ot praemio deducti bl) *ber»
leiten, ableitcn nomen ab Anco; mos unde
deductus per omne tempuB; gentom, nomen
origine.
2) b. einem 9lu*gang*punlte mobin führen ob.
bringen alqm ad forum, ad alqm; alqm in
conBpeetum alcis gntbej. a) truppen loplj’n
marf<biercu, einrüdett laffen, fübren lcgio-
nes in Gallüun, in Menapios; in biberna in
Sequanos; milites ad alqm, in municipia; co-
hortes in arcem praesidio (alt ©cfaßung) ; naves
Brundisium, in portum ; impedimenta in collem ;
fBe ail mare versus bin jicbcn. ß) begleit enb
»u jmbm. ob. an einen Cxt führen, bringen,
begleiten, geleiten alqm in arcem, in cubi-
culum, in carcerem; ad hospitem; *Musas
Aonio vertice in patriam b. i. bie grieeb. tirfjter
Berpflanjen in ic .; in*bef. alqm ad alqm jmb.
einem Staatämanne ju meiterer praftifrfjcr
Wutbilbung jufübren, übergeben; alqm de
domo, domum, ad forum einem ©taattmann,
©atron ba« gbtttfleic'i geben, audj bl. de-
duci; bie ©raut bem ©räutigam al* ®attin ju--
f übten, u. B. ©räutigam, eine ®attin beim-
fübren quo (— ad quos) primum virgo qnaequo
dedneta est Caes. b. G. 6, 14, 6; ’alqam alcui,
fin alcis domum; uxorem domum; feine in bie
©toninj abgebenbe ®lagiftrat*pcrfon geleiten ; jmb.
ob. etm. in einem gcftjug auf führen, falqm
circum templa; *mulierem triumpho; tp. aa)
imb. ju etm. bringen, roofür gemimten alqm
ad eam sententiam. ßßj in eine Sage bringen.
Beließen alqm in periculum, in eum cusum,
ad iniquam coudicionem; summarn rem publi-
cam in discrimen; rem ad arma; res in con-
troversiam, in eum locum, hup omnis causa
dcducitur; si qua hominum aequitate res ad
otium deduci (friebtid) beigelegt merben) posset
Caes. b. c. 1, 6, 4; *audi quo rem deducam
mobin iib am ®nbc lommen ob. mo hinan* miH;
*o saepo mecum tempus in ultimum deducte
Hör. 3) Bcrminbemb e n t = , abjieben cibum
Ter., addendo deducendoque viilere, quae re-
liqua summa fiat; de capite Born Kapital ; centum
nummos. 4) fortjicbenb Silben , jieben
ffossas ab oppido in locum; inibef. t. t. bet
©pinnet- unb SBebefunft, fort», abfpinnen
*filum levi pollice; *vetus argumentum in tela
cinmeben; bah- ‘lunftooll bearbeiten poemata
tenui filo deducta; millc die versus abfpinnen;
rima ab origine rnundi ad mea perpetuum
educite tempora carmen Go.; *jei ihnen lite-
rnm mero.
tau. A) deductlo, önis, f. 1) ba« ^infttbreit,
flbf übten crudeliB d. miiitum inoppidu; nquae
Albanae ba« 91 bl ei ten, rivorum a fonte; 91 b
füijrung einet Kolonie, Überfiebelung in
agros. 2) ©ertreibung B. einem ©efiße. 3) ba*
Berminbernbe Äbjieben, ber Slbjug ex qua
(pecunia) ne qua d. fieret; certis nouunibus d.
fieri solebant; tp. (feit.) d. rationis SBcitcr»
fübrung einer ffolgerung Cie. deine. 1. §. 18. 19.
B) dednetor, öris, m. (feit.) ©egleiter (Klient
ob. greunb) eine* Ämtäberocrber*. C) deductus,
adj. 1) feinmärtägebogen nasus ileductior.
2) *fein, bünn, fibmacb deducta voce; carmen
in leiferem tone.
218
deerro — defero.
de-erro, 1) abirren, fi tf) Btritren *caper;
iibtrtr. fsors ad parum idoneos.
dbfaeco , 1. [de-faex] (Dorfl. u. fpät) 0. ben §efen
reinigen, fiberb- reinigen, abflörcn, ammus
defaecatus beiter, ungetrfibt.
defätigätio, (defetig.), önis, f fdefatigo] gäni=
liebe ßrmübung, Bbmattung tlörperlicbe ob.
griffige). — db-filtigo (defet.), 1. gonj ermfi--
beir, abmatten (förpetl ob. geiftig) alqm aleja
re; so ita ut etc.; dofatigati cursn oc spatio
pugnao; -fmiles defatigatus labore; subst. defa-
tigati p. Solbatcn (®gf. integri, recentes); ne te
adolcscens mulier d. birf) mübe fpridjt Ter. ; lec-
tores; in conservandis bonis viria defatigari;
animo defatigato; rein publicam hart uifepcn.
defectio, önis, f. [deficiol 1) Hbfall, Bbtrün =
nifjleit (in poItti(<hcr Begebung) liaeduorum,
totius Galliae; fMacedonici imperii 8. bet ic. ;
ab Romanis, ad Hannibalem; sollicitatis ad d.
Cöritd) beä SBaffenftiUftcmbe?) animis Liv. 1, 30,
7 ; tp. intomporantia est a tota ment« et a Iota
rationo d. 2) baS Stbnebmen, Sditoinben
einer Sache, Tirium Oljnmaiht; animi aui Wut-
Iofigfeit; solis Sonnenfinftemiä, (pl) solis et
lnna«; prägn. Entfröftung, ßrichbpfung,
S d) lo ö d) e aetatis. — defeetor, öris, rn. [deficio]
ber abtrünnige Tac., Juet.
1. defectus , ua, m. [deficio] 1) = defectio 1),
Spartanorum Ourt. 7, 4, 39. 2) = defectio 2)
lunae, »solis.
2. defectus, adj. m. xup. [ partic . 8. deficio]
entfräftet, gcfehwächt annis Phaedr.
de-fendo, fenai, fensuin, 3. 1) ab ft offen, nb--
»enben, abroebren, abbalten, fern halten
d. ictus ac repeuere, nimios solis ardores; non
d. iniuriam neque propnlgare ; civium pericula ;
rim snorum (gegen ic.); iniurias imperatoris
gegen ic.; errinen; bellum befenfiB im Kriege
oerfabren; bellum illatum; »alqd ab alqo, ae-
statem capellia etc.; vi vis illata defenditur.
2) oerteibigen, befefiüben gegen eine fchon
oorbanbeitc ©efabr u. toirf lieben Eingriff
alqm, oppidum, castra, moenia; causam; rem
publicam; de se annis, manu, moenibus; se
opportunitatibus loci, iure potius quam annis;
se ab alqo gegen jmb., se suaque ab iis, d. se-
natum contra Antonium, se armis adversus
alqm; d. se, alqm ab iniuriis, d. ab incendio,
ab irnpetu Sefiub gemähten gegen :c. ; ganj nbfot.
(ich jur ®cbt [eben, bie Berteibigung
[übten; häufig — 8or ®erid)t 8erteibigen alqm
apud iudices, de ambitu, in capitis periculo;
regem contra atrocissimum crimen ; contra bunc
iudicio privato causam alcis. iptero. a) burd)
Siebe ob. Sihrift eine Berfou ob. beren Sache 8er--
teibigen plebem; provinciae iura fortunasque;
alqm contra inimicos suos; se adversus populum
Rom.; suam salutem contra illius impetum;
aerarium ba« 3nteref[e be« ic. oertreten; auch eine
Bitficht, Behauptung oerteibigen senten-
tiam; haec a Stoicis defenduntur; verissime
defenditur m. acc. c. inf. b) et». jU (einer
Berteibigung anfübren, behaupten alqd;
m. acc. c. inf.; tp. etne Stellung, fiioflc behaupt
ten, entnehmen, burebfübten commune offi-
cium censurae; falterum in acie cornu als Be=
fchlsbaber inne haben.
35aB. A) defeuslo, önis, f. 1) Bbmcbr, Sbwen;
na criminis Reinigung Pon), sceleris. 2)
Berteibigung a) mit ® affen, mitit. 1. 1. castro-
rum, urbis, omnia ad defensionem parare. 6)
in SRebe u Schrift, gegen Bnflage u. Angriffe, bef.
Bor @erid)t defensioms constantia; m. gen. subj.
u. obj. eius, miserorum, salutis meae, offiexi
mei; ad istam omnem orationem brevis est d.
Oie.; contra vim, contra crimen; id ad suam
d. afferrc; in eo iudicio d. non habere {ich nicht
rechtfertigen fönnen; dare (anorbnen) defensionem
ttlcm rei; fdare (geftatten) nullam d.; auch Bet;
teibigungSgrunb extrema; probare hanc d.;
BerteibiguitgSrebe, * f eftrift d. causae suue
scribere. B) (lefensTto, I. [frequent. 8. defendo]
oft u. eifrig oerteibigen, ((hüben, causas oft
in Äecbtbfaiben al* ftnmalt fprcchen; alcis sen-
tentiam, alqd. C) defenso, t. [intens.] immer
»ieber oerteibigen, quornm Tirtut« moenia
defensabantur Sali. D ) defensor, öris, »n. 1)
Jlbmcbter, Bbwenbtr necis. 2) Berteibiger,
Bcfdjüber munitionis, templornm, urbis.
db-fero, 3. l) cigtl. bftabtragen, = bringen,
=f (hoffen, tfübren, überb- »obin bringen
materiam omnem infr.i Veliam; deferri in cul-
leum coniectum in profluentem; *hunc sub ae-
quora btnabtautben; amnis dolia; epistulam,
literas; mandata ad alqm, alqd in aerarium;
alqm domum; fflumina, quae in mare deferun
tue binabfttbmen; castra in viam beraboerlcgen;
»deferri in undas (ich ftürjen ic.; btlbl. quem et
ex quanto regno ad quam fortunam det-ulisset
bernbgeftürjt hätte Nep ; inSbef. jmb. gegen
feinen SSillen ob. bo<b gegen feine Sbficbt
»obin führen, bringen fuga regem eo; Ger-
mani ad castra Caesaris delati; im Bilbe quo
ine cumque rapit tempestaa, deferor hospes
Hot.; maior pars eo deferri solet, quo a na-
tura ipsa deducitur; 8. Schiffen pam. »obin ge=
trieben, Berfdjlagen werben. 2) anbieten,
ontragen, erteilen, übertragen alcui prae-
mium, palmam alcis rei, pacem alcui; Studium
et benevolentiam ad alqm ; imperium, negotium,
rem, primas, snmmam belli ad alqm, omnia
ad unum; regnum, legationem, praefecturam
alcui; »faeccs indigno. 3) jur Entfdbeibung oor-
legen, eint 9!acbri<bt überbringen, melben,
artseigen alqd ad alqm, rem ad senatum, ad
consilimn (Rricgätat), ad magistratum; his falsa;
ei nec opinanti voluntatem suam per literas;
haec ad Antonium stfttim per Oraecos defere-
bantur; ad eos Caesaris mandata. 3"4bef a)
a!8 gericbtl. t. t. 8. Stngeber, 3)enunjianten ob
Klager nomen alcis, alcui ob. alcis rei ben
Samen jmb«. als Bedagten beim ®eri<ht an;
geben, jmb. in Slntlageftanb oetfeben; auch
nomen amici mei de ambitu; falqm angeben,
antlagcn; f deferri maiestatis, fimpietatis in
principem; fpass. m. nom. c. inf. ob. auch einem
Sag nt. tamquam u. conj.; d. crimen eine Be--
fcbulbigung anbrtngen, oorbringtn bei
einem Wagiftrat, crimen ad me; crimina in do-
minum; de Perseo; alqd ob. de alqa re, de alqo
et», beim B*“tot anbtingen, anjeigen, über
et», ob. jmb. Ülngeige machen haec omnia in-
dices; de defectione patris Nep.; tpublicae pe-
cuniae peculatum; fea quae audiTerat, Ad
Neronem; »mandata; melben, m. acc. c. inf.
b) als publicift t. t. algd ad, in aerarium, rin
3fbg. auch bl. d. peeuniam, senatus consultum,
nomina iudienm; rationes; censum (SefKifungS
defervesco — definitio. 219
liften) Romam (». ben Senform in ben Kolonien) ;
d. censum (rin Bcrmögen beim Eeitfor angeben,
beflarieren (D. tönt. Bürger), 2ac.; deferri in
censum jtd) jur Sd)ä|ung melbcn Eutr.
de-ferveseo, fervi u. fferbni, — 8. flaff. nur tp.
nu«braiijcn, =gärtn, -toben adulescentia
Ter. ; ira; cupiditates, studia hominum; haoe
gratulatio; aud) B. ber Siebe fid) abllärrn quasi
deferverat oratio; f(veraiculi) ut primuin vide-
buntur deferbuiase.
defetigatio, defetigo {. defatigatio, defa-
tigo.
defeliscor, fessus sum, dep. 3. [deßtiscor]
gänzlich erntüben, ermatten, etfdilaffcn
(burcf) ein 2 eiben); bef. partic. defessuB er*
Ichöpft, ermattet, entfräftet, vulneribus,
labore, diuturnitatc pugnae, malis, »ntietate,
aurea convicio, sonatus iam labens et d. ; aecn-
aatio entfräftet Oie. Verr. 1 §. 31.
deflclo, feri (altert, dcfeiit ft. defecerit in alter
(ribf«formcI b. Liv. 1, 24, 8), fectum, 3. [defacio]
eigtl. ftd) o. ett». lo«mad|cn l) intrans fidj n.
einer Setbinbung ob. ®emrinfd)aft Io«mad)tn, ab-
fallen, abtrünnig werben a rege, ab ami-
citia populi Romani; a re publica, illis legibus
(dat.) popnlus Komanus prior non deficiet (alte
Sibeiformel b. Liv. 1, 24, 7); ad alqm }U jmb«.
Bartet übergeben; abfol.; tp. a virtute; a so ber
lugenb, fid) felbft untren metben ; plane a nobis
(unterer Snficht). 2) ju fehlen anfangen,
fchwinbtn, au#get)en, abnormen, nid) t mehr
aulreichen, bie Äraft oerlieren, ermatten
pecunia, frumentum, non voluntas sed spes, de-
ficiente conailio; multi oratores magni et clari
fuerunt et ante fuerant nec postea defecerunt;
tprogenies Caesarum in Nerone etlofd); die«
deficiat, «i etc.; fin ipso gelu deficientia Cor-
pora; finclinatum oc deficiens caput; fmembra;
quamvis consenuerint vires atque defecerint;
deficiente oratione ba ihm bie Sorte aulgingen ;
nisi memoria forte defecerit; lassitudine, fame;
multi Gallicis tot belli« defecerant innalib gc-
wotben waren; fnavis wirb befeft; non d. com-
minus pugnando (dat.) fict) nicht fdjwad) zeigen
für Cae> t. b. c. 2, 6, 3; *tota mente ganz Bon
Sinnen fommen; animo ben Shit ftnlen taffen ;
vitA mit bem Seben auf bie Steige fommen, oer
f<heiben Plaut.; bl. d. Tac., Suet., Juxt.; inlbef.
luna, «ol wirb Berfinflert; *fo. Sonne u. lag
untergehen, fid) neigen; *+n. Duellen u. glüj=
fen aulblciben, oerfiegen; exaestuat aut d.
mare Liv. ; ’lacrimae; o Bcfeftigungltoerfcn wei =
eben, nathgeben Gurt. 4, 4, 12.
U) frans, jmb. gleithfam wegmathen, neriaffen,
im Stiche laffen, auch jmbm. aulgehen, ab--
gehen, für jmb. nicht anlreichcn me Leontina
ciTitas, vires; ‘genitor Phafithontis orbem;
•umor noctcs; ‘anirous si te non d. acquus;
•abfol. ne defice (oerla& mich nid)t in) dubiis
rebas; pass, deficitnr alqs ab alqa re, alqa re
t« geht jmbm. etw. au« ob. ab, c« mangelt
ob. gebricht jmbm. ob. einer Sache etw. viribus,
conoilio et ratione, fanimo bie SÖefinnung oer-
liertn; fcopiA pabuli frumentique, ‘tempore
deficiar, si etc.; ‘defectus püis nur noch bünn
behaart; ‘sangnine defecti artus nerblnteten;
abfol. in quo non modo defici (ben ?ltem net:
lirren), sed etiam laborare !ju ftodcit) turpe est;
fnon usque adeo defectum (esse) Germanicum
fühle ftch nicht fo entfräftet; fdefectum corpus
gefchwächt.
de-figo,3. 1) h>neinfd)lagen, -fügen, -fteden,
--flohen, -Rechen (fo bah e« haftet, feftfibt)
tigna, trabes; sicam in corpore consulis; sub
aqua defixae sudes; gladium iugulo Liv.; alqm
in terram colaphis Plaut. ; ‘arborem terrae,
‘hastas telluri; verutnm in balteo defigitur
bleibt haften; ‘defixus terrä, ‘sidera caelo; dc-
fixis pilis stare Liv. 2) übertr. a) bie Gingen,
ben ©eifl fejt, Rarr auf etw. richten toculos
in vultu regis; ‘Libyae lumina regnis; fin ter-
ram ora; omnes vigilias, curas, cogitationes
in rei publicae salute; in eo (batauf! mentem
orationemqne ; quousque humi defixa tua mens
erit? in cogitatione detixum esse in ©ebanlen
Oertieft fein; ‘Aencas maesto defixus lumina
vultu. b) unoetrüdbar, unbeweglich machen;
pass. feftljaften, eingewurzelt fein faciem
in his vestigii»; fsedeo defixus; virtus est una
altissimis defixa radioibus; salutem temporum
praesentium — in hoc nno iudicio positam
esse et defixam. c) jmb. Bor Staunen, Schredeti
unbeweglich ob. regung«to«, ftarr machen
ob. f ep halten, an eine Steüe alcichfam fefl-
bannen pavor cum admiratione Gallos; stupor
silenti umqne ceteros patrum ; stupor omnes ;
utraqne obiecta -imul res ocnHs ammisque im-
mobiles eos; Galli et ipsi pavore defixi primum
stetere; fmilcs quasi ob metum defixus; ‘dc-
fixis oculis torpet; bah- al« f. t. ber fiicligion«
fpr. etw. fejt u. unabänberlich beftimmen,
erfläten ol« quae augur iniusta, nefasta, vi-
tiosa, dira defixerit Oie. Ugg. 2 §. 21. d) feft,
tief einprfigen non modo in auribus vestris
sed in ocolis omnium sua furta atque flagitia;
quam (sententiam) popnli sermo in animis ve-
strie iam ante; his locis in mente et cogita-
tione defixis.
db-flngo, 3. (feit.) zeichnen (o. einem fchlechten
Btdjter) Itheni luteum caput Hör. sat. 1, 10, 37.
db-finlo, 4. ab , begrenzen res eao quas gos-
simus, orbis terrae regiombus definiuntur; orbcs,
qui caelum quasi medium dividunt et aspectum
nostrum d. ber ©efichtäfrei«; tp. a) burd) 91b-
grenzung nähtt beftimmen, feftfcjjcn, genauer
bezeichnen modum alcis rei; universam et pro-
pnam oratoris vim d. complectique ; quod por-
souis certis et temporibus definitur; illustnbus
in ^ersonis temporibusque exempla hominum
rerumque oerfinnlichcn ; pirata non est ex per-
duellium numero definitus — non est ita d., ut
sit ex p. n. ift nidjt begriffen unter tc. ; potesta-
tem in quinquennium; consulatum in annos auf
3ahre h'nau«: sunm cuiqae locum; fiis magna
praemki definiebantur ; definituni est e« ift bc-
fchloffcn Plaut, b. innerhalb gewiffer Schran--
fen hallf«. bcfchränten, oratio iia vins de-
finietur wirb fiefj a“f biejenigen SRämier bcfchrän
len; altera sententia est, quae d. amiritiam
anbus ofliciis ao voluntatibas ; omne malum
olore, bonum voluptate. c) eine Sache burch
Angabe ihrer wefentlichen ftcnnzcichen crtläreu,
befinieren voluptatem sic; rem. — definite,
adv. [definitus] bejtimmt, bcutlich separatim
dicere de genere universo vel d. (fonfret) de
singulis temporibus, homiuibus, causis.
definitio, biiis , f. [definio] Bchimmnng,‘be =
ftimmte Angabe temporum atque hominum
220 definitivus — defungor.
girtbcf. SegriffSbefiimmung, Definition;
oud) Sorfcbrift iudiciorum. — definitivus,
adj. [definio] beftintmenb, ertlärenb causa,
eonstetutio. — definitn», adj. f partic. 0. defi-
uio] b e ft i m m t , bcutlidi; quaestio f . quaestio 2).
de-fiOj fieri , als befclt. pass, »u doficio fehlen
dofieri, defiat Plaut., Ter.', mini fortuna magis
defit quam genug Knn. b. Oie. Tust. 8 §. 44;
lac mihi non aestate novum, non frigore Verg.
deßet Iav.
deflugrfttio, önis, f. [deflagro] bas Sficbet»,
Serbrennen, bnS gänjticbc ISufgebcn in
Slamnten, caeli atque terrarura; im Silbe
urbi d. minari. — de-flAgro , 1. 1) intrans.
nieberbtennen, burd) geucr ocrjcljrt wet=
ben templum, domus, omnis hic mundus ardore;
Phaöthon ictu fulminis; tp. a) ju Orunbc
geben communi incendio; ruere ar d. omnia.
6) Berraucbcn, austoben irae vcetrac Liv.\
seditio Tac. 2 i Irans, fana flammet deflagrata
Knn. b. de. Tust. 3 §. 44; tp. in cinere defla-
grati imperii Cic. Cat. 4 §. 12.
de-flocto, 3. I) trans. 1) *tbcra6bcuflen. 2) ab =
beugen, = leiten, nach einet anbeten Seite
bin beugen, lenien, ablcnfen amnes inaliam
cursum; alqm de via; se de curriculo petitio-
nis ; cursum ad alqm; novum viam feitwärt« ab-
tanfen laffnt. 8) tp. nusquam d. oculos ab alqo;
declinaro a proposito et d. sententiam ; rem ad
verba ben toabten Sinn burd) Urgieren bet Sud):
ftaben netbteben; fvirtutes in viba. II) intrans.
abbiegen, abwcicbcn tantulum de recta re-
gione (im Silbe); de via 0. btt fficmobnt)e>t;
nihil a patris virtute, consuetudo de apatio; a
veritate; oratio redeat illuc unde deflexit (B.
einet Digteffion).
de-fleo, 2. 1) trans. beweinen, betrauetn casua
impendentes intcr se; defleti liberi; *memkra
defleta; «fprägn. untet ©einen et», fagen,
etjäblcn. 2) intrans. (bidjt. u. fpät) fid) a u «
weinen. [Plaut.
de-floccAtus, adj. [de-Soccus] tp. labt senes
de-floresco, flörui, 3. «fabbtüben; tp. oet=
blühen deliciae mature et celenter; cum cor-
poribus animoB; cum senecta res (Dbtttcnrubm).
df-fluo, 3. 1) ab--, betabflicfjen sudor a capite
et a fronte; «ignavus corpore somnus; Rhenas
in plures partes; «saxis umor; «rivus. 2) D.
nicht flüffigen Sachen b^tabfinten; -gleiten,
^fallen, doitimcn medio amne, medio $fano
ad Casilinum berabjdjWintmcn , «tsecundo amne
bctnbfdf)»immen, ‘f^iffen; fOstiam Tiberi herab:
fdjiffett, fad insulam; coronae; moribundus ad
terram sc. equo Lir. ; Corpus ex eqno in terram
Curt.-, ne quid in terram defluat auf ic. Bet-
fdjüttct »erbe; «pedes vostis ad imos wallte
herab, *toga alcui bängt nacblöffig betab; übettr.
*multa merces tibi defluat (ftrßme ju) aequo ab
love; tp. a necessariis artibus ad elegantiora
nach U. nach übergeben; hoc totum e sophistarum
fonte ad forum; = degenerare, tantum ab eo
d., quantum ille ab antiquis descenderat Quint.
3) *abflie6en, jicb Berlaufcn amnis; tp. au}=
bßten, oerfebroinben, fid) oetlieren salutatio
bic Stotqenbcfudjc finb Botbci; ex novem tribunis
unus me absente ift abtrünnig geworben; vires,
tempus, ingenium; «numerus Satumius fam
aujjet (bebraud); »color, »comae (geben auä).
de-födlo, 8. l) abwärt«:, tief groben, bab- auf:
graben, ‘Werfen «terra defossa, «specus. 2)
(bäufiget) ein:, Bergraben thesaurum defos-
sum esse sub lecto; cotum in comitio; signum
in terram; «aurum, «talenta; fYestalem vivam;
*tp. begraben (aetas) d. condetque nitentia.
deföre f. desum.
deformatio, önis, f. [deformo] ßntfiellung,
SBerunftaltunq maiestatis Lir.
deformls, e, adj. m. comp. u. (fpät) eup. [de u.
forma] 1) mifjgefta Itet, entftellt, Betunfla t-
tet, bä6ü<b (Pbbfütb u. geiftig) formosus an d.;
aspectus d. atque turpis; motus statusve; urbs
incendiis; floci visu ac memoria; solum pa-
triae belU malis; patria deformior, res turpi-
culae et quasi d.; speetaculum ; obsequium 2er
niliämu« Tac. ann. 4, 20; ’aegriinonia entheb
lenb; autb +in feinen Serbältniffen berabgelom:
men, ohne ?(nfeben ubique militiae damnis;
d. et inconditA turbfi; subst. n. pl. febanbbare
Dinge, @d)anbbare« Tac. 2) form:, ge:
ftaltloS animae Or. fast. 2, 654. Dan. a) aö-
formTtas, atis, f. SDtifipefialt, §äf)licbfeit,
Schmach corporis, nnimi, fugae et neglegen-
tiae; aflterre d. nonnullam; +S(bänblidjteit,
Ähfcbeulicbleit rci. 6) fdfformltbr, adv.
bäfclicb, jebimpflieb dicere multa, vivere.
dö-formo, 1. 1) abformen, abbilben, barfiel,
len alqm. 2) in eine anbere goren bringen. Bet:
bilben, entftellcn, Betun^alten deformatus
corporo, aerumnis; parietes nudi et defonnati;
•cauitiem multo pulvere; «domutn; «vultum
macies; fpatriam incendiis; tp in ein un-
günftige« Siebt fidlen, entftellcn, ent--
ebten, febänben alqm; ordinem prava lectione
senatus; victoriam clade; qnae ita deformata
sunt a fortuna, ut etc.
de-fraudo (ältere gorm defrüdo), 1) betrügen,
überoorteiten quac comraisi, ut me defrudos
sc. eis Plaut.-, alqm Ter.-, alqm fructu victoriae
suae; ne brevitaB defraudasse videatur; genium
suum f. genius 1).
de-freuätu», adj. jügello« Ov. met. 1, 282.
dt-frico, 1. abreiben, cinreibcn «dentes; (im
Silbe) burcbbecbeln «urbem sale multo,
defringo, fregi, fractum, 3. [de u. frango] ab =
breeben (Plaut.) crora aut cervices sibi; «fer-
rum ab basta; ramum arboris; im Silbe, ut ex
iure civili surculo defringendo usurpare (amis-
sam possessionem) videantur Cic de or. 3 §. 110 ;
tnieberbreeben defractis compluribus subsel-
liis obesitate cuiusdam.
defrüdo f. defraudo.
defrutum, i, «. [ft. defervitum sc. mustum] ber
eingefoebte HRoü, äRoflfaft.
dc-fuglo, 3. 1. baoonfliebcn, binflicben quo
totum sinistrum cornu Lir. 6, 38, 8. 2) fd)eucn,
Bermeiben, bef. fid) einer ©erfon ob Sache
cntjicben, um nicht eine SerpfUcbtung gegen fte
}U crfüücn patriam, proelium; aditum semio-
ueoique alcis; auctoritatem consulatus mei f.
auctoritas 2); abfol. timore; ei defugerim.
de-fundo, 3. (Hör) herab:, abgiegen vinum
(sc. ex dolio in amphoram); al« t. t. tibieren
cnero defuso pateri» (abl.)-, B. JHcbtflüfjtgem au«:
gieben, = f cb ü 1 1 e tt fruges pleno copia cornu.
de>fungor, dep. 3. (inf defungier Ter.) ein @e:
febäft ganj befotgen, Berwalten, ficb einer
Sache (bef. einer läftigen, unangenehmen) ent:
lebigen, mit et», fertig »erben, et». übet =
degener — deiicio.
221
flehen, mit etw. burcf)!ommen imperio, bello,
proelio; honoribus defunctus bet aßt tc. betleibet
bat ; tarn vili munere orationis ; periculis, malm ;
defuneta morbis corpora j ‘defunctum bello
barbiton btt fliebe«hänbe[ lebifj; *defuncta au in
temporibas bie if)m beftimmte SJebenSjeit = für
feint Seit längft oetoltet ; perpaucis funeribus,
unius poenä, leri poena; somnio , oraouli re-
sponse erfaßen, parvo wenig leiften Just. *vitä,
‘terrü; fsua morte; *fabfol. defunctus — mor-
tuusj d. rege Eutr.-, defunctus «um id) ljabc eb
überftanben, utinam ait defunctum Ter.-, *ca-
rinac defnnctac sc. periculis.
degöner, cris, adj [de u. genus] au8 bet *11
idjlagenb, au«geartet Vera., Li«.; ‘patrii
oris; ‘patriae non d. artis Ov. ; a domestico
externo sermone (ft. in externum s.) Ourt. 7, 6,
2». 2) moralifcb an8geartct, entartet, uti--
Wütbig hostis Vera., animi Liv.-, ut degeneris
animi Tac.-, vnltus vitellii Tac., non d. ad po-
ricnla Tac. ZaB. degener«, 1. 1) intrans. au«
bet Mrt fd)Iaacn, au«;, entarten ‘semina;
*poma sucos oblita priores; a parentibus, a
rirtute maiorum, +a moribus gentis; fab semet
ipso; (Liv.) in Syros, in mores I’ersarum; in
peregrinos oxtemosque ritus, in externmn cul-
tum auäartenb attneljmen; nec ceteri centuriones
in perpetiendis suppliciis Tac. 2) Irans. *burti)
(Entartung entftetlen, ljerabrofitbigen propin-
qnos; degeneratum in aliis bet Umftanb, bafs er
entartet war in, feine (Entartung in Liv. 1, 68, 1.
de-göro, 3. weg = , fottfdjaffen alqd clam ad
alqm, alqd alcui Plaut.
dfglubo, 3. bie §aut abjiehcn, fdjinben pe-
cus TU. b. Suet. Tib. 32.
dbg«, degi, 3. [de-ago] eine ßeit ju bringen,
«erleben diem, aetatem; inter feras; vitam,
Verg., Tac.-, bat), in ber Stufjätjlnng; nad) Borget
gebenbtm primum Sali, Verg.
de-hisco, — — 3. aufflaffen, fid) fpalten
*cumba rimis; dehiscat mihi terra möge midj
ocrfcplingen ; *unda.
tdöhönestämentnm, i, «. [dehonestoj baä ®er =
unftaltcnbe, (Enteprenbe, Seft^tmpfenbe,
ber Sdiimpf oris, originis; »/. amicitiarum.
de-hönesto, 1. entehren, befdjimpfen, fdjän =
ben famam Liv.-, proavum infami Opera, egre-
gium publicum et bonas domi artes Tac.-, ne
dehonastaretur proelio tarn foedae gentis Just.
de-hortor, dep. 1. abraten, abmaljnen alqm;
( Sali ) multa me a vobis (eure Sache ju führen),
opes factionis etc.; m. ne Ter., me fortuna mea
Sali., m. inf. bei Sali. u. Tue.
deielo f. deiicio.
DftYdimia, ae, f. t) Zoehtei be« König} ilpfome
be« o. Sftjroö, Slutter beb ißhrtbu« b. Vld)iß Prop.
2) Zotpter beb König} Viacibcb Just.
döln = deinde 1) u. 2), w. f.
dölnceptt, adv. [dein-capioj in ununterbr od)e>
ner Reihenfolge, nachcinanbrt, nadj ber
9icilje, oon ba an, fornol)! im (Raume itrunci
d. constituti) alb in ber 8e>t unmittelbar
barauf (reliquis d. diebus) u. u ber Dtbnung;
aud) deinde d. , postea d.; inbbef. beim Über;
gang ju einem neuen lei! ber iHebe. — de-inde,
feltner dein, adv. 1) feit, räumlich Don ba an,
oon bort ab, weiterhin. 2) b. bet Seit nad);
ber, alsbann, banad), barauf inde primum
Klidem, d. Thebas vonit. 8) o. einer (Reihen
folge, bef. in ber Änfjäljlung mehrerer ©egett
ftflnbe hierauf, aisbann, ferner. Weiter,
häufig nach Bothergebenbem primum, bibw aud)
bei ben folgenben ©liebem u mehrmals wicbct
holt, bef. in ber partitio, welche bie Zeile be«
•senectam; in orbitate Liv. fprocul urbe.
dr-grandinat , l. impers. ei hagelt ju Snbe
Ov. fast. 4, 765.
de-grfiro, 1. l) ‘herabbrüden, erbtüden (B.
einer 2aft ob. bgl.) unda caput meum. 2) tp.
(Liv.) betätigen, bejehweren hostes cornu
circumTentum ; peritos nandi lassitudo et vul-
nera et pavor.
degredior, gressus sum, dep. 3. [de-gradior] 1)
herabfehreiten, (teigen, = mar(d)teren de
via in semitam Plaut -, monte, coUe, ex arce,
inde, in campum, ad pedes f. pes. 11; 2) fort;
fdjreiten, abgehen, abtreten paulum ex eo
loco; (Tac.) per adversain domus partem fur-
tim; in urbem (au« ber HJroBinj, 0. Duäflot).
dc-grunnio, 4. fein ®tüdd)en abgrun=
jen scurra Phacdr.
dö-gusto, 1. 1) b. etrn. lofteit fmustum; abfol.;
bah- ‘obenhin ftreifen lancea summurn vul-
nere corpus. 2) tp. a) fetw. (nur) oberfläch-
lich berühren haec prooemio; genera. b) mit
etw. oberflächliche iBelanntfdhaft machen,
etw. tennen jn lernen fuchen eandem (vitam);
ex ea [oratione) pauca oemehmen ; alqd speculae
ex istius sermone abnehmen; istum convivam
tunm fonbieren; fquandoque Imperium,
de-hibeo, ui, — 2. — debeo fchulben Plaut.
de-hinc, adv 1) im Siaume Bon hin Tac.
tucrB. a) *s. einer Sieihenfolge hiernach b)
(Com.) »ut Sejeichnung einet (folge, baljet. 2)
in ber 8eü “) oon jept an Nep., Liv.\ Bon ba
an, feitbem Sud. b) hierauf, bann, nachher
Zhemai antünbigt.
dölectio, önis, /'. [deiicio] jurijt. t. t. ®er=
treibung au« einem ©efi^tum Cie
1. dclectus, us, m. [deiicio | 2) ba« ^>etabwet =
fen, =ftütjjen arborum; d. (Sturj) gravi. 2)
Slbhang, »enlung colli» ; pl lateris.
2. deiectiiK, adj. [ partic . B. deiicio] 1) (feit.) ge =
fenlt, tief liegenb d. atque inferioribus locis.
2) *ttp- mutlo«. [legen Com., Prop.
deiöro (deiüro), 1. [de u. iuroj einen ®ib ab;
deltclo (dötc.), iöci, iectum, 3. [de-iacio] 1)
herab = ,ab = ,niebermerfen,=itilrjen, =j<hmet =
lern alqm de ponte; de saxo, (Hör. 1 e saxo
(B. bem tarpejifchen ffelfen); Sopatrum do porticu
praecipitem in forum; eqaum in viatn herab=
treiben; vulnerato equo deiectus; ( Verg.) alqm
equo, fnlmen caelo in terras; se de muro her;
abfpringen; se per (über) munitiones; deicitnr
turris ftürjt ein; Btatuas veterum hominum;
signa aenea in Capitolio (B. Sturme); muros;
•monumenta regis templaque Vestae (8. ber
Zibct); ‘caput uno ictu abfcf)lagcn ; ‘lacrimas
bergie|en; naves deiciendi operis befiimmt jur
Serftörung beä Serie« Caes. b. G. 4, 17, 10;
sortem, sortbs in bie ürne werfen. §ierB. a )
töblid) ju ®oben fdjlagen, töten compluri-
buB nostris deiectis; f regem non ab hoste
deiectum esBe; fferam. 6) einer Sache eine
Sichtung ahwärt« geben, nicberfdhlagen,
wenben •valtum; ‘deiecta oculos mit gefeitl-
ten Äugen ; ingum servile a cervicibns abfehüt;
teln; ocuIob de isto nunquam; oculos a re pu-
222
deiuro — deliberator.
blica. c) tp. bcä ©efibef einer Sache ob. her
Busfid)t auf Erlangung einet Sache berauben
alqm ile poBsesaione unperii; alqm praeturä,
aedilitato, principatu, honore ob, de honore;
deiectus spe illa; opinione triurn legionum alb
er feiner Ermattung , brei üegionen ju erhalten,
entfagen muffte; *deiecta coniuge tanto bie einen
folgen hatten »erloren hat; nxore deiectu (sc
eoniugio) entfernt; alqm jmb auf feiner Stellung,
feinem Bmte oertreiben, ftürjen petentein; (2'ac.)
infra Ventidium deiectus UrienB fo gejtürjt, bafi
er fclbft einem ©. unterlag; *haud deiectuB nidjt
niebergejchlagen, entmutigt. 2) roegtreiben, oer»
jagen, oertreiben, werfen no«tros loco aus
ber Stellung; praeaidium ex saltn, ox ruuni-
tione; pass. t. t. o. Skiffen ocrfdjlagcn wer»
ben classis ad lialcare» lnsulas; fo. Sdjiffenben
Menelans ad terrani Libycam. ijjierö. «) au®
einem ©efifce oertreiben, oerbrängen ara-
torea, alqm per inaidias, vi de agro communi.
b) tp. abmenben, befeitigen, entfernen vitia
ratione a ho esse deiecta; inult um mali de hu-
mana condicione, multum de doloris terrore;
alqm de sententia abbringen; de gradu deici etc.
dclüro f. deicro. [f. gradus 2).
de-ittvo, 1. im Stiche taffen, nid)t un=
terftii^en Plaut.
di-libor, 1) fjfrabgleiten, »fallen, »jinlen,
entgleiten, »fallen, »finlen de manibus, ex
equo, *curru, *capiti entfinten, *ab aethere,
•caelo, de caelo delapsus, *per anras. 2) tp.
«) (feit.) o. et». Ijerftammen illa sunt ab his
delapsa plura genera Oie. de or. 3 §. 216. b)
in et», hineingeraten, in, auf et», tommen,
;tu et». fi<h neigen (unmillfiirlid) n. o. red)ten
46ege ab. in ber Siebe ob. Schrift, abfdjwcifenb,
and) o. ©ebeutenberem jum Schwächeren) »medios
in hoBtes; in idem genau morbi; in eaa diffi-
cultates; ut etc.; fin ambitionem: fpudendam
ad inopiam; a Bapientium famitiaritatibus ad
vulgares amicitias oratio noBtra; a maioribus
ml tninora; ad praecipiendi ratinnem oratio
■neu; ad aequitatem.
dc-lnmcntor , dep. 1. bejammern natam
adumplam Ov. met. 11, 331.
•de-lnsso, I. Oöllig ermiiben, abmatten alqm.
delatlo, önis, f. [defero] baf Bngeben, bie Sn»
Nage, bef. nominis; ipl. — delätor, öris, m.
| defero] Sngeber, Bntläger, 2>cnunjiant
criminum; fmaiestatis wegen ÜJlajcftätfbelei-
bigung; flegiB Papiae ber Übertretung bef ic.
dfleet&bllis, e, adj. [delecto] belitat, »ot)l
fdjmedenb boletus Tac. a»«. 12, 67. — delectä-
meutum, i, n. [delecto] ©litte! ob (f)elcgent)eit
jur delectatio, baf Ergöbenbc, bie Äurjroeil
qui sibi me pro deridiculo ac d. pntat Ter. ; pl.
puerorum Sinberpoffen. — deleetitlo, önis, f.
[delecto] Ergö&uttg (bie »irlltdjen, oollen @e=
uu& ge»äl)tt), aud) ber ©enu jj fclbft videndi et
audiendi, conviviorum, sermonis; magnam d.
babere mit fict» führen, d. atferre alcui.
delecto, 1. [tnlens. o. delicio (oorfl.)] ergäben,
oergnügen, etfreuen iata sapientiae tama
me; amicitia et d. et prodest; mp status hic
rei publicae non d.; alqd alqm cum admira-
tione erfüllt mit Jfteubc u ©ewunberung; *tde-
lectat m. inf. ; abfol- Har. fjäufig im pass, all
et», ffreube ob. Gefallen finben, fi<h er»
” 4en alqa re, in alqa re; *m. tnf. ; non minus
animo (geiftig) quam ventre (leiblich) couvi-
vae Nep.
deiectus, us, m. [1. deligo] 1) Buewahl/.äBabl
rerum; verborum delectum habere; earum
rerum a sapiente tenetur d.; acceptorum bene-
ficiorum sunt d. habendi Untetf (hiebe ju machen;
do eins deiectu feine Buferf orenen ; sine d. 2)
(dilectus) milit. t. t. Bufwal)l o. Solbaten, Su b-
ijebung, ©efrutierung habere, tagere; dilec-
tum inntitui iubet; fequitum Kom. d. instituit;
dilectum conficere; provineialis in ber ©rooinj ,
bie aufgehobene ÜKannfchaft octo milia ex
d. Britannico Tac.
deleg&tio, önis, f. fdelegoj Bahlungfan»eifung.
de-lego, 1. 1) jmb. an einen Ort ob. eine ©erfon
ob. auf eine Sache oerweifen, jmb. ob. et»,
einet ©erfon jur ©eforgung übetweifen, einem
et», hinfehiden, an», übetweifen, flbertra»
gen, juweifen alqm in Tullianum (sc. carce-
rem), ad senatum, studiosos ad illud volnmen;
obsidionem in curam collegae; fnatus infam,
delegatur Graeculae alcui ancillae ; fnec ancUlis
ac nutricibuB delcgantur (liberi); hunc laborem
alteri, talqm occidendum. 2) in ©elb)ad)rn
jmb. jur Bejahung einet Summe anweifen,
delegavi tibi fratrem alf ©ejahter meiner Schulb
angemiefen, b. i. bir eine Bnmeifung auf meinen
©ruber gegeben; abfol. delegabo ei »erbe ihm
Selb aufjablen laffen; tp. et», (eine Schulb ob.
ein ©erbienft) auf jmb. übertragen, fdjieben,
jmbm. jufchreiben alcui crimen; f causam pec-
cati faciliime mortuis delegari; decus servati
consulis ad alqm.
dblönTftcug, adj. fdelenio-facio] befdnf tigenb,
cinnthmcnb, einfchmeichelnb facta Plaut.
delenimentum , i, n. [delenio] 1) Erleid)
terungfmittel, ©efchwichtigungfmittel d.
animia alqd obicere Liv. ; vitac, curarum Tac.
2) üocfmittel, Uocfung Liv., vitiorum Jac.
de-lenlo (nicht delin.), 4. b e f ä n f t i g en , b e f et) » i (h
tigen, cinnehmen, gewinnen, bezaubern
alqm blanditiis voluptatum; anirnos liomiuum
S)ao. dclenitor, öris, m. bet jmb. gewinnt,
einnimmt de.
deleo, evi, etum, 2. auflöfchen, tilgen (®e=
fchriebenef u. bgl.) literas, Stigmata, versus;
alcis epiat ulas; urbes, aedificia; eo impetu bel-
lum gän}lich beenbigen Nep Volscum nomen;
hostes, exercitum, copiaa; hominea morte de-
leti hingerajft; omnes legea una rogationc ; ex
animo Ter.\ memoriam alcis rei, suspicionem
ex animo; maculam; turpitudinem fugae vir-
tute; veritatem, improbitatem. 3)no. deletrlx,
icis, f. ©ernichterin de.
Deila, Dellücns, Delinm f. Delos.
d&liberäbundua, adj. [delibero] in tiefem IR ad)
bcnlen begriffen Iav.
dclibörntio, önis, f [delibero] Erwägung,
Überlegung, ©eratf<hlaguna habere d.; res
habet (oerbient) d.; cadit in deUberationem; in
d. (= genere dicendi deliberativo) quid sjiectaB 1
auch genus deliberationis.
deliberätlus, adj. comp, [partic. 0. delibero]
(feit.) entf djiebcuer, beftimmter quidquain
de. fam. 6, 2, 8. — dftliberätivua, adj. (de-
libero] jur Erwägung gehörig causa; genus
(oratioms). — dbliherätor, öris, m. [delibero j
Überleget, ille jener fflann ber ©ebentjeit Oie.
p. Ident. §. 74.
delibero —
d# libbro, i. [de-librft] etgtl. abtoägen, bop. 1) et=
toägen (um einen ©ejcplufj gu faffen) überlegen,
bcratjcplagen maxirna de re; de summa re-
ram; hoc Ter.; re deliberata; *deliberata (burd)
Sdo^I erwogenen) morte ferocior; coram cum
siqo, cum alqo; tecum coram potius quam per
litera»; »eeuru ; deliberatur de Avarico, incendi
placeret an defendi; neque maueatis an abea-
tio, deliberari potest [nun nid)t in ginge fom-
men Ate. 7, 36, 8; abfol. quinque dierum spa-
tium ad deliberandum sumere; usque ad diem
•Optimum deliberandi sibi spalium (©cbenlgeit)
relinquere; consilium tidele deliberanti (beni
fiep nocp ©ebentenben) dare ; in deliberando and)
= in genere deliberativo ; fett, fid) Siflti cr =
holen bei bem Oralei, ba« Drntel um 9iat
fugen Nep. 2) und) Überlegung, firroägung jid)
eatjipliejjen,. fiep entjcpeiben, m. inf.; fm.
«c. c. inf.
de-libo, l) eigtL etm. B. einer Sache ab=, pin
toegnepmen, toften. ipiero. tp. a) mit ©ubroapl
entnehmen, entlehnen; entnehmenb toften,
geniefjen Sos delibatus populi Ennius b. Cie.
Brut. §. 58; omnes undique flosculos carpere et
A; delibatos animos ex uni versa mente divinu
uabemus; noTum honorem toften, ‘artes sua»;
‘oicula natae flüchtig rauben. 6) inbbej. oermin-
bemb toegnehmen, fcpmäletn alqd de gloria
su, de honestate.
dellbro, 1. [de-liberj abrinben, abfd^äleit
herum (ramorum) delibratis ac praeacutis ca-
cuminibns Coes. 6. O. 7, 73, 2.
delibatus, [partic. B. delibuo] beucht, beftri*
hat, auch abjeltiBifch caeno Flaut.-, cruore,
unguento Phaedr.; d. multis medicamentis erat
capillus de.-, d. gaudio trunlcn Bor tc. Ter.
beilegte. adv. m. comp, [delicatus] fein, üppig
multa d. iocoseque focit, d. ac molliter vivere ;
ffhlaff, gemächlich-
delTeitus, adj. m. comp. u. sup. [deliciae] 1)
» Sachen, fiunliche ®enujje gemaprenb,
teigenb, fein, üppig, fcplüpfrig litus deli-
catuumum, *hortuli, convivium , sermo, vur-
*oo, voluptates; fgresau d. (gegiert) et l&nguido;
n ©crf. finnlicpem ®enufi ergehen, finu=
lieh, üppig, toollüftig adulescens, libidinosa
et d. iuventus, muliebris ac d. ancillarum
puerorumque comitatus; alb Sepmeicpelroort ubi
tu eo, delicata? SKeigenbe Plaut.-, übertr. gart,
Unft *capella; foves; auch taqaa, fdelicatis-
sunuo arnnium. 2) roäplerifcp , ocrmöpnt
aienis ego te habui d. habe oermöpnt, oergugen
uh delicatus Plaut.; est — fastidii delica-
tisoimi.
deliciae, ärum, f. Bortl. u. fpöt auih *ing. -la,
ae, f., Mura, ii, n. [delacioj 1) ergdülicpe U.
feine Sachen; finnliepe ®cnufie, Suftbar*
teil, Üppcgleit, ©runl, Siebhaberei, Spie:
terei multarum d. comes est extrema saltatio;
«iucaüonis d. dignoscas; atudia ac deliciae; d.
otnissis; recens haec lascivia delieiaequo ®e
}icrtpeü beb Stilb Quint. ; quid de illis dictandi
A (bab fo beliebte Tiltieren) sentiam; esse aloui
in deliciis jmbb. Sicbling fein; habere alqm in
A; ecce aliae d. (©rätentionen) equitum vix
ferenda« ; delicias facere Slperg treiben Cor».
*) *p; 0. ©erjoucn bet Siebling, bie Sufi fmbb.
Boscius, d. tuae; famor et d. generis humani.
San. det». dellclolae, äxum, f. ber teure Sieb*
delphinus. 223
Üng Oie. Alt. 1, 8, 3 Tulliola, d. nostrae. —
delicium, dellco {. deliciae, deliquo.
delictum, i, n. [delinquoj ftrafbareb ©ergeben,
gepltritt d. oommittere; ‘©erftiige, gepler
in Schichten. — delTcuus f. deliquus.
1. delYgo, legi, lectum, 3. [de-lego] 1) ablefen,
abnehmen, pflüdcn mataram uvam; *rosam;
*melimela; *alta astra manu herabholeil. 2)
aublejenb abfonbern, aubfd)eiben, entfer =
uen alqm ex aedibus Plaut.; senes ac nmtres
Verg. 3) aublefenb u. fonberub aubtuählen,
wählen (nur b. bet getroffenen Öatjl alb jolchen
diem ad iuimicos opprimendos; ad eas res con-
ficiendas Orgetorix deligitur; alqm ducem, ge-
nerum; locum domicilio gum je., colloquio, ca-
stris; Titus perdomandae lndaeae delectus Tac ;
delecti quidam ein $(ubfd)ufs, Aetolorum;
inbbej. Truppen aubmäbten, aubheben.
2. de-ligo. l. binben, feftbinben, befeftigen
navem ad ancoram; epistula ad amentum deli-
gata; alqm ad paium; deligari sc. ad palum;
^irurgijch nerbinben fsaucios , ffuinu».
de-lingo, — — 3. (oorfl. u. fpöt) ablcden;
(jprichw.) salem apud alqm u. bl. d. salem ma-
gere Soft haben Plaut.
delinio f. aelenio.
de-linquo, 3. fi<h trgcnbwie oergepen, Bcr-
jehen, in feiner ©flicpt fehlen in vita; alqd
in cito.; paullum Ilor.; quocl venti et fluctus
deliquerint oerfdjulbet hüllen 3oc.
de-liquesco, llcui, — 3. fcpmclgen, gerfchmeh
gen, getf lic&en Plaut.; tp. alacritate futtili
gestiens de. Tust. 4 §. 37.
deliquio, önis, n. |delinquo] (feit.) b ab Vlub =
gehen, ©langein nullam causam dico, quin
mini parentum et libertatis apud te d. siet ich
bei bit filtern u. greipeit Berliereu will Plaut.
de-llquo, 1. tp. Hat macpcit, ertlärcn Plaut.
de-llquus, adj. [delinquoj feplenb Plaut.
düllrümentum, i, n. [deliro] ffiefcpwäb, ©of =
en Plaut. — delirätio, önis, f. [deliroj 28apn =
inn, ©berwip, SUbcrnpeit, Safelei —
de-liro, l. cigtl. B. ber gurepe abweiepen, bap.
irre, Octtoirrt, roapnlBipig fein qui tnagis
quam Phormio d.; d. et mente esse captum.
Spricpm. f. Achaei 6). Tao. delirus, adj. irre,
wapn-, aberroipig, fcpwachfinnig senes;
scriptor d. et iners.
delTtesco (delitisco), lltui, 3. [de u. latesco] fiep
oerhergen, oetfteden hostes in silris, inter
vepres, «telia; b. Tieren in cubilibuB; *lacu; tp.
fiep hinter etm. ob. jtnb. ftedeu in frigida ca-
lumnia; in eorum auctontate; in mendacio sub
tribunicia umbra.
de-litlgo, 1. [ich ereifern Hör. a. p. 94.
Delos, i, f. gniel beb ägäifepen ©leere«, ®cburtb
ort beb Äpollo u. ber Tiana, ^auptfip tprer ©er
eprung fotnie eincb Oratetb. Tao. 1) Delhis,
adj.; ‘Apollo, ‘vates u. bl. *D.; *dea, ‘Delia
Tiana; Delia auep ber fttame einer ®elicbtcn bei
Verg. u. Tib.; ‘iolia Sorbett; subst. Delium,
ii, n. Heine Stabt in Söotien. 2) Dellücus, adj.
Delphi, üruui, m 1) Stabt u. Oratel beb Slpollo
in ©pocib. Tao. -phicas, adj.; *subst. ©polt.
2) (Aust.) bie ©ewopner o. Tetppi.
‘delphiu, inis, m. |dilqpiV] ber Tclppin, alb
gijep n. ®eftirn. — delphinus, i, m. [dslquej ber
Telppin alb gifcp; fpricpw. o. etw. ©bgejcpniaJ-
len d. appingere silvis Hör.
224
Delta — demitto.
Delta, _ti. fber untere, b. Bit breiedig gcbilbete
Seil Vigqptenä, ba« Bilbelta.
delubrum, i, n. [ttoI)l 0. de u. luo) Tempel,
Heiligtum '.als Süi)n u Beinigungäort).
dc-lmtor, dep. 1. u -to, bi« jur Sntfdjeibung
ringen, fämpfen Plaut.
delüdiffco, l [deludo u. facio] foppen, jum
beften haben Plaut.
de-lQdn, 3. mit jmbm. fein Spiel treiben, jmb.
jum beften f) a b c tt me doli» Ter.-, *corvum
hiantem, ‘animum; nil agere atque d.; ‘terra
arante», ‘»omnia, *»pe»,
delumbo, t. [de u. Imnbu»] eigtl. flenben--
lopm machen; bal), tp. lahm, ljinfenb matten
»ententia» Oie. or. §. 281.
Dem ad es, i», tu. Bcbner u. 3ritgenoffe beä %t-
moftpeneä. [ben Ov.
de-madeseo, mädui, — 3. gen* feud)t Wer =
de-mando, 1. anbertraucn, überweifen, übet*
tragen pueros curac alei»; curam legatorum
tribuni», fbellum , -f-teRtamentum , fconiuges
abditis insulis. [artus Ct.
de-inano, 1. pcrabflicfeett tenui» flamma »tib
Demaratns, (and) Dam.), i, m l) Vater beb Xar
quiniuS Vrifcu«. 2) Stänig o. Sparta,
demarchu», i, m. [dijfiaox0«] Vorfteljer eine«
Demo* in Wttifn, im rom. Sinne Solls -
tribun Plaut.
de-raen», tis, adj. tn. comp. u. sup. wer in ber
Bieinung, bab Bitptige ju treffen, ber Vernunft
gcrabeju entgegen ^anbett , rafenb, unfinnig,
toll, betpört deineuti» e»t m. t'nf.; »celere
o. einem, ben fein büfeb ©ewiffen ju Stritten
ber Bafcrei treibt; temeritaR dementiHsima; con-
»ilium et factum, ‘manu», ‘discordia; *tl)ö'
ri<f)t, einfältig. Tao. a) dementer, a/lr un =
finnig, toll. 6) deineutia, ae, f. SSafjnfinn,
Tollheit, Baferei; aud) pl. Tollheiten,
Barri)eiten.
dä-mere«, 2. 1) (feit., tjorfl. u. fpät) f i cf) etm.
Berbicncn. 2) gern -reor, Ttu» »um, dtp. 2.
f i cf) um imb. Vctbiettfle erwerben, jmb. fid)
uerbinblid) u. ergeben matten; gewinnen
beneficio tarn potentem civitatem Litt. ; fin
Regulo demerendo; abfol.
de-mergo, 8. l) hinab», berfenlen, untet»
tauben naves Ltv.; fperforare et d. (in ben
fflrunb bohren) triremem ; ‘dapes in alvum ; fpul-
li» mari demersig ; falqm in profundum ; tjiwis.
(B. Schiffen) Berfinfen. 2) iibertr. pleb» aere
alieno demersa tief in St^ulben ftetfenb ; patriam
demeraam eztuli ; quaums »int demersae (unter-
brüeft) lege* alci» opibue; ‘concidit anguri»
Argivi domu» demeraa exitio (dat.); est animn»
eaclcatis ex altiaeimo domicilio depreasun et
quasi demersus in terram; fortuna »ua mobili-
tate, quem paulo anto extulerat, d. (ju ftürjen)
est adorta Nep.
de-inetlor, dep. 4 obmeffen, »umeffen, nur
nod) pass. im partic. perf. ut verba verbis quasi
demensa et paria respondeant; subst. dbmen-
»um, i, n. (Com.) b ab einem Sflaben ju feinem
Unterhalte jugemeffene ©etreibe, bie fla =
tion, bab Deputat; flbertr. nunc argumentum
vobis d. dabo Plaut.
de-mSto, 3. abmähen, abfthnciben fructuB,
frnmenta, *florem pollice pflöden, ‘caput ense
abfdjlagen; caudam Hör.
Demetrius, ädi», f. Stabt in Sl^cffalien , Kolonie
beb Xcmctriu* ^Soliorfete*. — Dbmftrln», ii, m.
1) D. Poliorcetes [//oiiopxTjrTjff bet Stäbtebe-
lagerer, eroberet, Sohn beb König» Bntigonu* I.
o. Biacebonicn 2) D. Plalerfiu» an& bl. Pha-
lereuB ( dml i,pm>c | , B. Phalerum (tt). (.), berühmt
ter Bebner, Sefjüler beb Ttieopfjraft, b. Kaffanber
313 B. (Ihr. alb Statthalter B. 'Athen eingefebt.
3) D. Magnes, Heitgeitoffe beb fticero, ©efdjidjt
fthreiber u. ^itjilofop^ 4) ein ct)nifd)rr ^f)ilof opl)
itur 3 eit ber erften tönt. ftaifer.
demiprätlo, öm», f. fdemigro] BuöWanberung
Nep. Milt. I, i. - de-mfgro, 1. wegjichen,
Weggehen, aubWanbern de oppidis, exinsula,
in alia loca; demigrandi cau»A (um ben Sofien
ju Berlaffen) de vallo decedere Oie*. b. G. 5, 43,
4; fesse undique diligenter demigratum atleb
[ei forgfältig geräumt wotben; hinc Bon hinnen
gehen “ fterben; äbertr. non d. de statu »uo;
strinnae ab ore haben fiep toeggejogen.
de-minuo, 3. 1) nerminbern, hinwegnehmen,
Btrringem, fchwäthen, fcpmälern, 2lbbrn<h
thun quinque nummo» de unu mina Plaut.;
numerum , vire» militum ; copiae deminutae ;
alqd de tempore; alb t. t. teilweife oer =
äufjern de boni», praedia, eorum adventu po-
tentia eiu« deminuta, nibil de »ua in Haeduo»
benevolentia, de iure aut de legibua, de tanta
voluptate et gratulatione, alqd ex regia pote-
»tate; inbbef. d. se ob. deminui capite f. caput
2) b). Dao. deminutio, öni», f. Serminbe =
rung, Verringerung, Sthntälerung, 91 b -
nähme lumini»; vectigalium; d. fit de aiqa re;
provinciao Jlbfürjung ber gefeplidhen Ämtbjcit in
ber BroBinj; -f«ui ; -fmenti» ©eijtebabwejenheit;
inbbef. t. t. bab Serättfjerungbrecht; capiti»
f. caput 2) 6).
de-miror, dep. 1. fith oerwuttbern (gern, tabelnb)
haec vo» sperasse; d. quid, ubi etc. Com. —
ith bin feljr begierig ju wiffen jc.
demlsse, adv. m. comp. u. [b. Oie».) sup. [de-
mi»»u»] 1) ‘nichtig demisaiue volare. 2) tp.
a) beftpeiben, bemütig. 6) flcinmfitig »en-
tire. — demissicius, adj. [demitto] herab =
hangenb, n. Sleib Plaut.
demlsBio, önis, f. [demitto] l)bab ^erablaffen,
storiarum bie hcrabhängenben Biatten. 2) tp. d.
animi Bicbergcjchlagcnheit.
demlssu«, adj. m. comp. u. sup. [ partic . B. de-
mitto] 1) eigtl. a) hcrabbangenb umeri Ter.;
aure» Verg. b) herabgefentt, nichtig, loca
Sicherungen ; fripae demissiores. 2) tn. a ge-
bdntpft, janft *d. voce loqui. 6) beleihen,
fdjlidlt, anfptuthblob, aud) B. bet Bebe u. bem
Bebner. c) niebergefdjlagen, entmutigt ani-
mus; d. afflictusque; videsne tu illum a., tri-
stem? d) in bfirftiger Sage, bfirftig, nie=
brig Sali. Cat. 61, 12.
de-initigo, l. jur Slilbe flimmen nosmet ipsi
cotidie demitigamur de. Att. 1, 13, 3.
db-mitto, 3. her n bi cf) i cf eu , ^gehen, fallen
laffen, berabwerfen, ^bringen, =fenten
alqm per tegulas; matres de muri» per manu*
demissae; se manibus; se ad aure» alcis, (Hör.)
se ob aasem fiep niebetbücfen; equum in Humen,
alqm in carcorem; so in Ciliciam fi<h begeben
und) ic.; *ho»t«m in ovilia vividus impetus
(B. Bbler); ‘alqm ad imos manes, ‘Stvgiae
nocti; *Orco, ‘morti =» ben Tob geben; *im-
brem caelo regnen laffen ; demissus de caelo ;
demiurgus — demum.
225
•tdemiisui ab abßammenb »on tc; caput ad
forwcem ßinneigen ju; capite demisso mit g t-
fenlttB Kopf; oculos in terram, *demisaua rul-
tum; iacrimas Dttgirßen ; ’cruorem iugulis taffen
aal ic ; fdemiseus capillue ; *latam clavum
pectore d. bei Stuft ßcrabßängen taffen , ’laena
ei umeriä demissa; ‘demissa monilia pendent
Soribus; ‘aurea ftnlen taffen (». derbem# al»
len bet Sanftmut); fptit^nj. demissis manibua
re — in groß« tilePfcmi.; mitit. t. t. farma
teufen (bot imbm); atipitea einfißlagen, sublicis
in terram demiaaia; caementa ßiimbfenten; gla-
dium in iugulum ftoßen in tc. Plaut.', fferrum
iupectua; ’enuem capulo tenus in armoa; *fer-
rum iognio; c antra ad ripas fluminis ßtitaboer;
legen Cat*, b. O. 8, 36, 3; d. agmen (ßinabjießen
laßen) in inferiorem campnm, in Tbesaaliam Liv.,
k in vollem, in aequtim locum ßinabgießen
in«.; *naves laubcn taffen; de ee, demitti p.
«enrfffem herab« ob. ß tnabflrömen; autß bet
Sage natß ßerabjießen, fenfen *qua se sub-
dncere collee incipiunt mollique iugum d. cliYO;
'gemino brachia rouro acopuli b. i. bilben auf
beibtu Seiten; eine ffianb; übetlt. o) *d. alqm
pexiculo entfctneu, befreien; ‘demiaeum ab iulo
nomen vererbt. b) *d. censum in viacera butiß
bie ®urgel jagen ; hoc in pectus tu um m. acc.
c. inf. fieß einprägen Soll -, *dicta in aureaj
•spea obacenaa animo auo (dat.) ; fhoc altiua
Jemiaaus (dolor), quo miau» p roßten licet, c)
m in res turbulentaa, in cauaam fitß ßinein-
nagen, fuß einfaffen; fortuna me in eum casum
bat muß gebracht in tc d) se ad aduiationem
»4 rmiebrigen Tue. e) ammum, ‘mentem, se
■uiimo ben SB ui ftnlen taffen Gae».\ ‘rnetu tuI-
tumque aniznumque.
demiurgus, i, m. [dijpiovoyss] 1) (däm.) bie ßörßße
Sagiftratdperfott in einigen grietßiftßen Staaten.
•) Xitel eine* Stüde« be# Homilet« Xurpiliu».
ärwe, mpsi, lnptum, 8. fde-emo] ßinweg«, ba«
»ou=, abneßmett (gang im aflgemeiaen, nament«
Itß oßne alte Änbeutung einer Gtemalttßat ob. Weißte
rerleßuag) barbam; caput abßauen; plus aadi-
tam ad memoriam nominis nostri quam demp-
t<un de fortuna; aecurea de faacibua; ’partcm
»tido de die; de atipendio oquitum aera; tp.
»leui moleatiam Ter. ; alcui aolhcitudinem, acer-
bam necesaitudinem, ignominiam, *spem; *si-
lentia (offenbaren) furtoj ftimentibus mortis
metam; alqd demptum eat ex dignitate populi;
•iampto auctore autß oßne Stüdfußt auf ben Uz«
ßeber; dempto fine oßne Silbe,
ßfcubcrftu*, i, m. ©ßilofopß au# Slbbeta 460 — 430
» ttßr., Segzünber ber Sttomenleßre. San. -Uns,
ob. >tiu, adj. ; subst. a) -til , örum, m. Stn-
Waget, Stßülcr be« Semolrit. b) -töa, örum, n.
bie Sehren be» ©emofrit
de mellor, dtp. 4. 1) feft ®ebauie« mit dteroatt
abbtetßen, abtragen taffen, nieberreißen
stataam, parietem, domum , tectum per rim,
propognacula tyrannidia; tp. »etßören, »U
®ntube ritßten ins, Bacchanalia Liv.; *suo-
mit haec (senecta) demoliturque aeyi prioris
robora. S) abtoü Igen culpam do me Plaut.
Jao. demölitt«, onia, f. (feit) ba» Sheberreißen
»Utoarum.
dtmoMtritio, önU, f. [demo nitro] 1) ba» f)in =
ieigeu, Zeigen (mü ben $änben, butdi ®ebdr-
Wu auf einen ÖJegenftanb). S) ba» Slatßtseifen,
ptUiqcu, lat. bnujaK» eipulmOrtab. 6. Bafl.
bie genaue Sarßettung u. Darlegung, ber
Semei« (autß im pl.); inäbej. in ber Stßetor.,
bie prunfenbe, epibeiltiftße Siebegattung.
— demonstritivus, adj. fdemonatro] eigtl. ßin =
jeigcnb, baß. als rßet. t t. pruntenb, »cr =
ßerrtitßcnb genua (orationia), causa. — dc-
monstritor, öris, m. [demonatro] (fett.) ber
Seiger, uniuscuiusque aepeiiendi b. i. 92atß>
weifet be» Crte«, »o jeber ju beerbigen iß CHc.
de or. 2 §. 863.
de-monstro, 1. (inf. praes. pass, demonstrarier
Ter.) 1) genau aufjeigen, »eigen locum,
figuram digito; fdemonatrari digito f. digital
c); iter, modum navium; liominem alcui Plaut.
8) in ber Siebe ob. Srßrift natßtoeifen a) auf etm.
ßinbeuten, aufnterffam matßen, et». an =
füßren, ermdßnen, auieinanberfeßen alcui
rem, alqd scripto; causae, quas supra demon-
atravi; ut supra ob. ante, ut demonatravimaa,
ut demonatratum eat; sexcentas eiua generis
cuius (■= cuius generia naves) eupra demonstra-
vimus (ber oben betriebenen Strt) navea ; cum
easent in quibua demonatravi (— in quibus eos
esae d.) anguatiis. b) bartßun, geigen, be-
weifen alqd; m. acc. c. inf.
dft-mörior, dep. 2. 1) ab--, wegßerben (au« einei
gewiffen Sfaffc, fjamitie, einem HoDegium, fo baß
eine flüde entßeßt). 2) ftbetß. ftßwtnben, net«
geßen paene sum fame demortuus, potationes
plurimae demortuae Plaut.; autß alqm ßetbenb
oerliebt fein in jmb. Plaut.
de-möror, dep. 1. 1) feit. u. fpöt intrans. fitß
aufßatten, gögern. 2) frans, aufßalten, net«
«ägetn noviaaimum agmen, iter, eruptionea,
*Teucros armis p. Kampfe abßalten, *fando aur-
gentea austroa b. t. bewirten, baß imb, ben Süb«
wtnb nießt benußt, *annos bie (faßte aufßatten,
notß leben; *tua progeniea mortalia arma b. i.
ber Kampf foß woßt nießi eßer auStoben, at» bi«
ieß, beine ioeßter, bie HJiatßt ßerbtitßer ©aßen
empfunben ßabe.
Dömosthenes, is, autß i (Oie. de opt. gen. §. 14)
m. 1) atßeniftßer Selbßerr. 2) ber berüßmte atße
niftße Siebner.
dö-möreo, 2. ßinwegbewegen, «bringen,
«ftßaffen, foxtfißaffen, nertreiben oculos
tuoa Ter.; alqm de loco, hostes gradu; in in-
sulas interdicto igni atque aqua demoti sunt
Tac.; inSbef. d. alqm de auis poaseaaionibua
au» ic. nerbrdngen, autß bt. d. alqm ber «uS«
fitßt auf einen ©eftß berauben, oetbrängen; tp.
vigilantem coneulem de rei publica« praesidio;
demotua jum ©eitßen gebrmßt; matre demota
Tac.; alqm de aontentia, *alqm lucro; culpam,
odirnn ab alqo abmen ben, entfernen; animum
loco et certo de statu au» ber gaffung bringen.
dö-mügitas, adj. [partic. be» ungcbramßticßcii
demugio] mit ®ebrüll erfüllt paludes Ov.
m et 11, 876.
de-malceo, — lctum, 2. oon oben bi« unten (lieb«
lofeitb) ßreitßetn caput alcui Ter., dorsum
(equis) Liv.
demum, adv. jeigt überß. ba» am meiteßen fort«
gerüdte Serßfiltni» an, b. i. baß ein feerßältni»
ob. ein galt nur natß meßttten anberen gäOen
ob. ©erßöltniffen, oieüeußt autß gegen (Erwartung
fpät, eintriü, erß, eben, gerabe, immet in
engerm Stnftßluß, befonber» a) an anbere Stboer«
bien, bie eine Seit ob. ©ebingung anjeigen nunc
16
226 demurmuro ■
d., (Ter.) modo d.; tum, ftunc d.; ibi d. (fittl.
u. jeitt.) ba erfl, aerobe ba (oortl., biebt., naepfl.);
(arcpaift.) igitur d.; ‘sie, + ita d.j *fiam d. b)
an is, bac, ille u. anbere pron., wenn burdj fic
ein binauigefepobene« Berpältni« angebeutet wirb
tos, fipsa d. c) an fürjere ©enbungen, welche
auf fine geit ptnjeigen, bie nad) §tntanfepung
einet anbeten in Betraept fommt ego novus ma-
ritus anno d. quinto et sexagesimo fiam Ter.;
quarta vix d. exponimur hora Hör.-, *his d.
exactis; *est d.
de-mnrmüro, 1. fjetmurmtln carmen Ov.
dömütätio, önis, f. [demutoj Beränberung
corruptela ac d. morum de — dA-müto, 1.
1) (Bortl. u fpät) dnbetn, abänbern, auch
»erfdfletbtein animum de firma fide; si demu-
tant mores ingenium tuum; nihil demutari.
2) abfol. eine Abänberung cintreten taffen
u. fo 8. etm. abmeicben Plaut.
dfnärius, ii, m. [deni] 1) (fpät) etgtl. ein arjj.
— ju gehn gehörig. 2) ( sc . nummus) bet ®e*
nat, bie töm. ^auptfttbermünje, urfpr. ■=• IO,
bann =• 16 asses, etm. 66 5ßf. ; alcui solvere ad
d. in Benarien — in tim. SRflnje ob. ©äprung.
df-naiTO. 1. genau er^äplen alcui alqd Ter.,
alcui, ut wie Hör. [alcui Plaut.
dA-nAso, 1. [de-nasus] ber Wafe berauben os
dc-nSto, 1. binabfeproimmen Tusco alteo Hör.
dA-nAgo, l. l. |) entfepieben leugnen, abfoL;
obiecta. 2) runb abfdjlagcn, Bertpeigern
alcui alqd; quod iracundiae denegaTisti; falcui
natura sua ingenium Oratorium.
dSnl , ae, a, adj. hu m. distr. ( qen . denum Cie.,
denorum Liv.) 1) je jebn uxorea habent deni
inter se commune«; adduxernnt deno« ad Col-
loquium. 2) *mit einem adv. muUipl., bis d.,
ter d. #
dAnYcAlls, e, adj. [de-nex] ben tob betteffenb,
tobe«*, feriae ba« 91einigung«fcft bet ga=
milic natp bem Begräbnis eine« Betflor*
benen.
dAnlquA, adv. t) gern, bei bem Aufjäplen mehrerer
tiinge, fo ba§ e« bei bet Angabe be« lepten ob.
Beliebten fiept u. primubn, deinde, tum oft
öorattgcfjen, enbltcp, julept, biäro. butd) ein
ftärfere« postrerao überboten. 2) auch oft wie
unfet am ®nbe, iulcpt, jeptießliep, bei An*
beutung beffen, roa« man al« Bef ultat bc« Bor*
bergepenben anfiebt omnia haec nunc verba huc
redeunt d. Ter -, tum d., quam hoc late pateat,
intellege«; bef. roenn man »ulept etm. angiebt,
ma« man febenfall« als mabrfebeinlieb tiorausfept,
aut d. ob am ®nbe bod), ob. jebenfaH« Cats,
b. O. 2, 8S, 2; vel d. llor.-, aud) bei tJingen,
bie anfangs ein anbereS SRefultat ju geben jdpe*
nen, am (5nbe boep, u. in bet gronie, in Auge--
rungen be« Unwillen«, am ®nbe. 3) beim Übet*
gang ju einem angemeinen Begriff, in bem ber
oorbergebenbe mit enthalten ift, überhaupt, |a
qui non ernum, non d. bominum — numero
•■ssent; aut d. ob. übetbaupt Ter.-, in ber
Steigerung ja, ja fogar Oie. Verr. 5 §. 69;
d. hercle ja wahrhaftig Ter. 4) um bie Bebe
tiacp Srmäpnung mehrerer einjelner tingc mit
einem umfaffenbeten Urteile abjufepliefjen, übet*
baupt, turj, mit Einern ©orte i« d. mihi
bonos Tiden «ölet, qui etc.; a quo tot anno«
adeo essent male babiti — quique maximos
duces interfecisset, d. in quo uno tantum esset
— dentilegus.
etc.; infolge beffen Just. 9, 14, 1. 6) bi»w.
faß «*• demum, multo d. die erfl am haben X.;
toto d. emenso «patio; nunc, tum d. jept, bann
erfl. [Lamo.
ds-nömtno, 1. benennen *I>amiae hinc — ab
dAnormo, 1. [de u. norma] unregelmäßig,
ungleich, erfig machen, anguluB ageUum fehlt
bem tc. noch «ur Abrunbung Hör. eat. 2, 6, 9.
de-nöto, 1. etw. ob. jmb. beutlicp bejeiepnen,
ienntlicb machen, auf etw. ob. jmb. binmei*
fen, pinjielen res similes quas non babeat
denotatas b. benen et noch lein unterfebeibenbe«
SRttfmal ertannt bat; uno nuntio atque una
signißcatione literarum cives Rom. n ec andos
trücidandosque; haud dubie Icilios deno taute
»enatu; fut möllern et effeminatum; fora ac
metum singulorura; inSbef. f bef <p impfen,
btanbmatlen alqm omni probro.
dens, tis, m. 1) gähn, adversi , eburneus, ‘In-
dus, ‘Libycua, ‘Numida — (Elfenbein; albis d.
deridere f. albus; im Bilbe *b. Betnicblenben gähn
bet geit; t>. bem äße« benagenben Beib non
iUo inimico, sed hoc maledico d. carpunt; *d.
minus mordeor invido ; ‘lividus} titos iniuato
carpere d.; *o. febatfem Spott atro d. alqm
petcre, improbo d. appetere ; croento d. laces-
siti. 2) o. Sueben, welche bie gorm eine« gabne«
haben, Spipe, gaden, ginle, ^alen *perpe-
tui (serrae), ‘ancorae; ‘msecti be« ©ebttfam
me«; ‘densas bet bicbtgejabnte öaatlamm; *to-
meris; ‘currus; ‘uncus ftarß, ‘Saturni bie Sa*
tumftcbel, Ä’Pt>e; ‘fitus Placbfcplüffel.
dense, adv. [densus] (fett) 0. bet geit, b&ttfig,
oft. — denseo, 2. (ardjaift. ft. denso). 1)
btept machen, oetbiebten densentur tenebrae,
densetur caelum; pass, ficb biebt ßetlcn, totis
agmina campis. 2) biebt aufeinanbet folgen
laffen ‘hastilia biebt naieinanbet fcbleubetn,
‘ilensentur funera häufen ficb ; *ictus. — denso,
1. oetbiebten, biebt matben, biebt aneinan*
ber fügen, teiben, ßellen rara, caterraa
Verg.-, ordines, acuta super capita Liv.
densus, adj. nt. comp. u. sup. 1) biebt, au« nabe
an etnanbet gebrängten teilen beßebenb silva,
fdensissima flamma, ‘denaissimus imber, *a8r;
•litus mit biebtem Sanbe; ‘plagae mit biebten
SRafehen; *alqa re mit etm. biebt befept, 0. ct».
gefüllt, soll corpora saetis, caput caesarie;
umeris Tulgus btept gebrängt Hör. carm. 2, 13,
32; specus virgis ac vimine; nemua arboribua;
0. SebriftfteDer u. Au«bruef, gebrängt (Quint.)
Kuripides d. senteutiis gebantenreicb, d. Thucy-
dides, tanta vis in eo, tarn d. omnia 2) 0. ben
Beftanbteitro eine« Sanken jelbft e>) btept an,
neben einanber ftepenb, gefügt densissima
castra, ‘foramina, ‘frutices, ‘denaissimus hostia
advolat. 6) ‘in bet §eit biept auf einanber*
folgenb, päufig wiebetpolt, ununtetbto*
epen plagae, ictus, spicula, amores.
dentälia, ium, ». Ideus] Sepatbaum am Bßug
Verg. — dentätus, adj. [densj 1) mit gaden,
ginlen, gäpnen oetfepen serrula, »canis. 2)
mit einem gapne geglättet charta; Dentatas
f. Curius 1). — dentlfranglbülus, i, m. [dena
u. franko] fepetjp. gapnbteiber Plaut.-, -buluin,
1, t». em ffiertjeug »um getbteepen bet gäpne,
febetjp. v. ben gäuften Plaut. — denttlAgnu,
adj. (dens u. legol fepetjp. bet bie ipm au«*
gefeplagencn gäpne wiebet pufammcnlieft
dentio — deplsngo. * 227
Plaut. - dentlo, 4. [denal eigtl ;aljnen; flbertr. ben, abfreff tn agros; *altaria — ba# auf ben
!<bft}h ne mihi dentcn dentiant (bot junget) Wltären Seflnbli^e; »miaeroa artua mornu (b.
3«»pe belommen Plaut. bet Solange); tp. luxuriem orationis atilo be»
de-nübo, 3. (au# bem $aufe bei (Eltern) firf) Bet» fchneiben. — depascor, dep. 3. *tp. oerjehten
beiiaten (B. grauenjimmer) fin domum alcia; depeclscor f. depaciacor. [febria art.ua.
•in tbalamoa. de-pecto, — xum, 8. herabtämmen *xellera
de-aädo, 1. 1) entblöfcen, aufbecfen denudari foUia; fqieijh d. alqm burchprfigeln Ter.
a pectore. 8) tp. a) offenbaren consilium depäcülätor, öria, m. [depeculor] Blßnberer,
suum alcui; magia in diea iudicia aua. 6)plün = bef. öffentlichen (Eigentum# aerarii.
btnt cive» Komano« Lentul. b. Oie. fam. 12, depScülor, dep. 1. [de u. peculinm] auSptfin»
15, l, tp spoliare et d. Cic. de or. 1 §. 285. bern, berauben, an (Eigentum, bef. öffent»
drnantl&tio (rtirfjt denune.), önia, f. fdenuntio] Itdjem, einen SRaub (heimlich) begeben fana,
änlünbigung, 8n jeige, mit gen. ohj. u. suhj. alqm omni argento spoliare atque a.; tp. d.
lictoriae, belli; periculi Jlnbtohung; armoram; landem honoremqne familiae vestrae jum Bäu»
»ignificatio et quaai d. calamitatum; teatimonii bet »erben an ic.
bie Änfforberung jum ic.; Catilinae Befehl, Wuf» dö-pello, pnli, pulaum, 8. 1) herab» ob. hin»
Mennig; fpl, accusatornm. — dfinnntlo (nic^t weg», fortfiofjen, »treiben, »werfen, Ber»
denune.), l. l) anfünbigen, anjeigen, erllfi» tretben aimulacra deorum depulsa (= deiecta);
tttt, halb al# btofje Bcfanntmacbung , halb al# alqm a ernce, ei nrbe, furbe, Italiä oerbannen;
Ötfeljl, SSeifung ob. Beibot, balo al# Broljttng, ’equitem dorso, »frenum ore; *teneros fetus
prosonptionem, direptionem, bellum, alcui mor- ^inabtr eiben. 3n#bef. a) 0. geinben hostem loco,
fern, periculum, inimicitiaa; ‘Celaeno triatea iraa terrä; pracaidia barbarorum ex hie regionibus;
obeaenamque famem; plua attulisti, quam tibi bilbl. alqm loco, gradu. b) ba# faugenbe 3unge
»rat a nobia attributum ac d. angefonnen, ju* B. ber SDlutterbruft entfernen, entwöhnen *de-
flmmtet; inibef. a) B Sunber» tt. ffletterjei^en, pulai a lacte agni; *equua primo depulaua ab
anjeigen, bebeuten quibua portentia magna ubere matria; matria ab ubere, iam lacte de-
populo Rom. bella pernicioaaeque aeditionea pulaum leonem Hör. carm. 4, 4, 14 f.; tü'fimte"
lenuntiabantur. b) Otbre geben, beorbern, lacte. 2) tp. abhalten, abmehien, 0 etw. ab»
m nt, tm. inf. ; veterania; fiter ad novum im- bringen, entfernen, Berbrängen famem ai-
peratorem; b. Untergebenen, bie SRelbung timque, morbum, omnea moleatiaa, *peatem au-
ma<hen, m. acc. c. inf., Liv. c) al# gerid)tl gurio, *curaa xino, crimen, aibi turpitudinem,
*• t. B. Kläger, alcui teatimonium, auth testibua, metum, timorem, pericula alcui, cacdem, va-
euif (Jeugenauafage anfinnen, jur $. aufforbetn, stitatem, incendia, rapinaa ab alqo; alqm cer-
kie »inläufige Stnjcigc mad>en, bafj man gegen ricibus etc. f. cervix a); alqm 8ententiä; de
tmb einen Kioilprojefi anhängig mürben wolle de ape conatuque depulaua; u auperioribua conai-
isto fondo Caecinae; m. acc. c. inf.-, in iudicium liia d. objuftehen genötigt; alqm de proxincia,
innen Sengen, greunben ba# Stnfmnen fleHen, ju alqm tribunatu; nec trna depellar (»erbe mi(h
wftimmter Seit al# Beiftänbe Bot ©erirfjt ju er» abbringen taffen) dictis, quin Plaut.
'hfinen (bag. iudici bem Bichter bie Blelbung dö-pendeo, 2. 1) herabhange'n laqueo
maihen, bafj man B. feiner Klage abftehe). dependentem invenere; fa cerxwibua, ex ume-
dennö, adv. [de-novo] non neuem (meift Ron» ris. 2) *tp. o. et», abhangen, auf etw. be»
KR). 1) mit bem Begriffe einer SE8iebetherfteHung ruhen fiaes a die xeniente; o. SBörtern, ab»
”» ae integro. 2) 8. einer tnieberholten ©ache flammen huiua et augurium origine verbi.
** ruraua, iterum noch einmal, Wieber, dixi de-pendo, di, aum, 3. bejahten alqd; tp. d. rei
-qjidetn , aed dicam a.; recita d.; fruraua d. publicae poenaa bü&en.
3) ®it bem Begriffe eine# ®egenfage#, wieber d#-perdo, 8. 1) ju (Drunbe richten, Berber»
1*Peri — continuo operito d. Plaut. ben, ’nondum aenau« omnea; fdeperditus alcia
•*551»» tdia, f. bie lochtet ber Beo (Jri m = tte» amore, *alq&, *in alqa fterblich »erliefet in ic.
JJ*), b. t bie Btoferptna. — Dööina, adj. jur 8) nerlieren, einbüfjen, um etw. lommen
*eo gehörig, bet Beo geweiht Ov. met. 8, 768. bona; paucoa ex auia; tantum eiua opinionia o.
ae-önero, t. (feit.) entlaben, entlaften, in flafl. biefem 8hthme; fatilua intermiaaione paululum
*br nur tp. d. alqd ex ilUua invidia einen Beil admodum de celeritate; * alqd lummi Bon
ket Saft be# ©affe«, Welcher jenen trifft, ihm 8. ob. an jc.
tw Schultern nehmen Oie. de-pöreo, pgrii, perYtürua, 4. 1) ju ©runbe,
llp"rsuni, adv. [de-xoraum =— xersum] 1) ab» Berloren gehen, umtommen, nerbethen
särt# lern; auraum d. auf tt. nieber. 2) (Bortt.) naxea; f qua condicione para quarta fere cre-
5*ten, unterhalb diti; aerxua; *gena hominum xitio deperitura
«e-oaeülor, dep. 1. ablflffen, füffen Plaut. fuit; magna para (illiua exercitua); *Berfefeei»
"»•piclacor (ob. -p6e.), dep. fich auSbebingen, ben minor uno menae xel anno; alqm, alqam
ubbittgen partem auam cum illo, aibi tria Gon»., Ct., alqm misere Plaut., *alqm amore,
ptaedia; abfol. einen Beitrag, Bergtcich ab» amore alcia Liv., Suet., in alqo Ourt. heftig,
ih(it|en, {ich »ergleidjcn cum alqo, ut etc.; fterblith »erliefet fein in ic.
id condicionem alcia; tp. morte d. cupio «= ich de-pingo, 3. 1) abmalen pugnam Marathoniam.
»ünjihe ben Bob, fterbe gern Ter.-, cur non ho- 2) tp. a) mit Sorten ob. in ©ebanten abbil»
Mstiasimo (perieuio) d. velim? warum fotlte ich ben, barflellen, fchilbern, befdjreiben xi-
mich nicht mit ic. einlaffen? tarn alcia; xeraiculorum aimilia quaedam et ni-
,!,-partns, adj. (nauferig, filjig Suet. Ne r. SO. mium depicta abgejirtelt; cogitatione alqd fich
dc-pueo, 8. 1) *b. Ritten, aoweiben laffen oorftellen. 6) fflicfen paenula depicta.
«ltn», luxuriem aegetum. 2) B. Sieh, abwei» de-plungo, 3. (feit.) pass, fich fdjlagen (al#
15* d
228 - deplorabtindua
Seitgen btt J rauet) *ipsa buib alis, bag. bejam«
tnttn, bettagen ‘Cadmeida palmia domum.
döplörähundna, adj. [depioro] bem Stagen fieg
gingebenb Plaut.
de-plöro, 1. 1) intrant. heftig weinen, Ha»
gen, jammern lamentabili voce, de alqa re.
2) trän», beweinen, beitagen, bejammern,
aueg jammeinb, tfagcnb äujsetn, Botbtin»
en malta de alqo, multa divinitua; ea apud
yphacem ; ‘deploratos (bie getöteten) recenaent
Priamidas. 8) für Betloten galten, auf»
geben agros; apem Capuae retinendae; fnon
statim — deploranduB dies.
'di'-plHo, pluit, 8, gerabtegnen multus lapis.
dö-pölio, 4. (fett.) abglötten, fegerjg. dorsum
virgia Plaut.
de-pöno (perf. depoaivi fl. deposui Plaut., Ct.),
8. 1) niebet», ab», wegtegen, »fegen, »fiel«
ten, »bringen, arma abtegen, 8. Solbaten, nie»
bettegen, B. Befiegten; (jeugmat ) depositia armia
(niebergetegt) auxiliisque (enttaffen) Oaes. b. c.
3, 10, 0; arma in contubemio; coronam Romae
in aram Apollinis; mentnm in gremio alcis;
librum de manibu«, legiones an« Sianb fegen;
•corpora eub ramia tjintegen, »ftteefen; ‘oculoa
in Damalin tagen taffen auf te.; ‘geböten; *al«
Sampfprci« einfegen ritulam, haedos; (Plaut.)
alqm rino ju ©oben ttinlen; bilbt. oblegen,
bureg machen prima pueritiae, militiae, tiro-
cinii rudimenta Just.; bef. gut aufbewagrung
ob. Sluffiegt niebertegen, tn ©erWagrnng
geben, in ©iegergeit bringen, oetwagten
pecuniam apud alqm, obsides apud eos; seater-
tium Betagtes in publico; liberoa, uxorea aua-
que omnia in ailvia; ftestamentum apud alqm;
(Cats.) ad aauoioa deponendoa unterjubringen ;
taubst. döpöaTtnm , i, n. ba« anoetttaute,
niebetgelegte ®ut; übeitr. (optimi sensus)
optime aunt in dopoaito Quint. 10, 3, 38; tp.
anoetttauen ins populi Komani in veatra fide
ac religione; *quae rimoaa deponuntur in aure;
*tutia auribua; *tuto querela apud te deponi-
tur. 8) tp. entfernen morbi partem wegban»
nen Hör. tp. t, 1, 36. Bag. oblegen, niebet»
(egen, B. etw. fieg frei maigen, etw. auf»
geben, auf etw. Betätigten pereonam acouaa-
toria, amicitiaa, gloriam, Consilium, spem, opi-
nionem, bellum, simultatea, memonam alcis
rei n. alqd ex memoria; magiatratum, imperi-
um, triumphum. 3 ) partic. "aepoaitua ftexbenb
ob. geftotben; tp. aufgegeben, tettungito«
Bertoten rei publicae para.
döpöpfiUtio, önia, f. [depopulor] ©etgeerung,
«uiBlflnbetung. — d«pöp#Utor, önB, m. [de-
populor] (fett.) ©ergeeter, ©lünberet. — dt*
pöpfilor, dtp. 1., (oorfl. u. fpöt) aueg -lo, 1.
au«plünbetn agroa, fine», regionem, Italiam;
(fett.) urbem, yicoa Liv., Ourt.; omne mortalium
genua Hoc.; parttc. perf. aueg pats.
de-porto, 1. 1) fortttagen, »bringen, »fegaf»
fen frumentum in caatr»; narea quae partem
exercitua eo d.; au« bet ©roBinj ob. einem et»
obetten Üanbe etw. mit natg §aufe negmen,
bringen victorem oxercitum, triumphum, glo-
riam, nihil aliud de bac provincia nisi illius
benevolentiam. 2) leben«töngti(g na<g einem ent»
fetitten Orte tetbannen, bepottieten (mit ©et»
tuft be« Bütgerreegte« nnb ©ermögen«) in inaulam
Amorgum, Italifi.
— deprebendo.
d«-posco, 8. l)btingenb fotbetn, at« ein Steeg!
oerlangen, auf etw. bringen unum ad id bel-
lum imperatorem, fpugnam, fcaodem alcis,
[poenam in ae ultro; au>i haa partes, id mu-
neria; faibi consulatum; Omnibus pollicitatio-
nibu« ac praemiia deposcunt, qui etc. fotbetn
Bidnnet auf, Belege te. 2) 3n«bef. a) bie »u»=
tiefeiung jmb«. oetlangen, um ign jut ©träfe
ju jiegen auctorem culpae, Hannibalem; alqm
m poenam, ad mortem, j-M. supplicium, fmorti.
b) (fett.) b. ben ©labiatoten entlegnt, jum ftampfe
getau«fotbetn alqm aibi Liv.
döpöaltum f. depono 1).
de-praedor, dep. 1. (fpöt) auäplünbetn agros.
deprävatö , adv. [depravatua B. depravo] Bet»
legtt Oie. fin. 1 §• 71.
döpröTiUo, önia, f. [depravo] Setbtegung,
Betjetruitg, SntfieUung, ©etnnftaltung
distortio et d. quaedam, ona, tp. verbi, aninu.
döpräTO, 1. fde u. prayua] oerbtegen, Betjet»
ten, entgelten, oeifcgleigtetn nihil eat quod
non po88it male narrondo depravarier (ft. de-
pravari) Ter.; quaedam contra naturam depra-
vata habere; deprayata imitatio Rarilatut; tp.
oerberben, Beifügten puerum indulgentiö,
mores alqa re; para gratis deprayata; deduetu»
ac depravatua ab alqo.
döprgcäbundus, adj. [deprecor] fieg auf« Bit»
ten legenb Tac. ann. 16, 68.
döprbcdtio, önia, f. [deprecor] 1) abwegtenbe
Bitte, Bitte um Obmenbunj eine« Übet«,
igütbitte periculi; aequitatis billige; fpro illis.
2) Bitte um Sntfegutbigung, um Set»
jeigung facti illius; (bittweife) Kblegnung,
■finertiae au« jc; aueg at« rget. t. (.; in bet
SReligionäfbt. bie ©erwünfebung, deorum bie
B. ©erwünfegungen begleitete Anrufung bet ©öttrr.
— deprSeätor, öris, m. fdepr< cor] gü r bittet,
gürjpreeger aui, pro alqo, eo a. (aN. ab».);
uti d. Remis.
de-pröeor, dep. 1. 1) etw. megbitieu ■=» bureg
Bitten oon pnbm. abjuwenben fuegen, um
Befteiung oon etw. bitten iustam patriae
querimoniam a se detestari acd.; mortem, peri-
culum, poenam; iram senatua; abjot.; pan. cu-
ius ante fuerat deprecati belli promiaaio Just.
8, &, 4. Xag. a) um ©et«eigung bitten, fieg
entfegutbigen cum ad me deprecatum yenia-
set. b) nm Betreibung bittenb erllöten
m. acc. c. inf., Sau. Jug. 104, 4. 2) eine ©aege
ob ©etfon, bie gefägtbet ift, unter ©ntfegutbigung
angetegenttieg erbitten, losbitten, fieg etw.
au«bitten 8. jmbm. omnia aemper pro ami-
corum periculia, nihil pro ae ipso, pacem, pa-
tres ne festinarent; cuatodem salutia meae,
alqd, alqm ab alqo; reriatere neque d. ju Bit»
ten feine Rufluegt negmen.
de-prehendo (deprendo), 3. 1) ergreifen, anf»
greifen, aujfangen, faffen, fangen, fet*
gatten, in Befigtag negmen tabeuarioa, li-
teraa, in ipso fluminu yado deprebensus, mul-
toa in agrta inopinantes, deprenaus ex itinere,
onerarias naves. 8) antreffen, ertappen, er =
wifigen, befonbet* bei etw. Böfem alqm in
adulterio; yenenum, gladioa; hi campi d. (gaben
an« Siegt gebraegt) paucitatem, quam Ciliciae
montea abaconderant Ourt. 4, 14, 14; fibetia»
jegen, übetfatlen hoatoe, perterritoa, *alqm
m luce; *fB. ©djiffen, bie bet Sturm ereilt; tp.
deprehensio — descendo. 229
U 8etlegenb*it bringen, in btt ®nge frei*
ben deprehensus negare non potuit. 8) geizig
etfaffen, finben, wabmebmen res magna*
saepe in minim ja rebua; *me stultior ipso de-
prenderiB. 35üb. d»pr$hen*io, 6 nie, /. (feit) ba»
Üiitteffen, grinben veneni. — deprendo f.
deprebendo.
deprtsBSB, adj. m. comp, [partic. B. deprimo]
1) niebtig, ttiebrig gelegt» domua; *con-
falüs. 2) fo. bet Siebe, niebtig.
deprimo, preaai, preasum, S. [de u. premo] 1)
herab», niebetbtütfen, einbrflden, ein»,
oeijenten lanx in libra ponderibua impoeitis
deprimitur; d. aupercilium ad mentum, *de-
preaso aratro (sc., in tarram); Hat um in miran-
dam altitudinem depreaaum; locua circiter dno-
decim pedea humi depreasus tief gegtaben; -ffos-
«m; nave8, claaaem in ben (Srunb bobten. 2)
tp. uiebetbalten, untetbtüden fortunam
raeam, veritatem, opes, hoatem, precee eine
tacitorna aoa obatinatione j terram ea lanx et
maria deprimet Oie. fin. 6 §. 92 (tno Jtoti Bet*
[ebiebene Silber Betmifd)t , finb u. eieret ob. at-
tollat paffenbet märe). OTjnlid) Tute. 6 8- 61;
()elL) mit 9® orten bttabfe pen adreraariorutn
causam.
de>proelior, 1. mit 9Ra$t antämpfen venti
aeqaore ferrido Hör. carm. 1, 9, 11.
de-prämo, 3. btrPornebmen, »langen, »holen
pecaniam ex aerario, ’aagittam phareträ,, *Cae-
cubam cellis aritü; *quae mox d. poaaim;
ubertT entnehmen, toegnebmen, entlehnen
otationem ex iure ciyili, de iure, a peritia;
terba domo patroni; illa depromo (gitb jum
Seftrn) nobia; ftbetjb 8 celJa depromar ad fla-
grant Baut.
de-prfipbro, 1. (Borfl. u. bitbt.) 1) intrana. Jicb
beeilen. 2) tränt, fieb mit etto. beeilen aa-
crificare; coronaa apio eilig bereiten, in (üle
nnuben Hör. carm. 2, 7, 24.
di-p$det, 2. impert. fi<b nicht mehr febämen,
eile Schont abgelegt hoben *depudmt.
depSgls, e, adj. (de u. puga ==. pyga, axtiyoc]
leabenlo*, bünnlenbig Hot. tat. 1, 2, 193.
de-pagno, 1. bi* »ur ®n tfebeibung tämpfen,
heftig tämpfen acie inatructa; aontes ferro;
eum alqo; (Plaut.) depugnato proelio nach aus»
jelämpftem jc. ; tp. vofuptas cum honeBtate.
depnlalo, önis, f. [de-pellol 1) ba* 8 b fl offen
laminum, pass. = ba» flurüapratlrn Oie. deuniv.
f 42. 2) ba» Bbwebren, Bbwenben mali,
»emtntis; lex eat recti praeceptio prarique d.
Setbot; intbef. al» rbet. t. t. abmeifnng ob.
Vbmdliung bet Sdjulb.
depulso, 1. [fnqpttnt. o. depello] mit aller ®e»
malt foitbiängen Plaut.
ftpulsor, öria, m. [depello] abmebrer, 8b»
Denbet dominatua Oie. Phil. 2 g. 27.
de-pttto, l. (Com.) für etm. holten, fcbäpen
suam operam parri pretii; alqd eaae in lucro;
oalo quidem me quoria dignum deputem, ai
id faciam Ter.
, dc-qtie f. depugia, auaque.
tdt-rido, 2. abfibaben, abreiben margo de-
raros cunctia t«bl. [£q(aonien Oie.
Herbste*, ia, m. Bon, au* Serbe, Stabt in
Derbtoea, um, m. Soll an bet Dfttflfle be» la»»
tiiiben Weerei u. in bet 9iäpe be» Djn», im
iefigen ttbotajan.
DercStl*, ia, f. [Jefuttä] fprijebe ®5ttin, mit bet
apbtobite oetglicben Ov.
dSrelictlo, önis, f. [derelinquo] ba* Setlaffen -*»
bie §intenanfepung Oie. off. 3 §. 30.
de-relinquo, 3. gänjlid) Berlaffen, aufgeben ,
»urüdfepen nares derelictae ab aeatu; der.-
lic-tua ab amicia, ab omni non modo fortuna
verum etiam ape; ineultum et derelictum (bet»
tenlo«) aolum.
dö-rbpentS, adv. (Bot» u. nacbll.) u r p l ö felict».
de-repo, 3. betablriecben, *f<bleicben Phaedr.
db-rideo, 3. tetlacben alqm; alci* benefioinm;
abfol.; derides bu hoff mich jum beften Com. Dav
dSridlculua, adj. läcbetlicb ia d. eat Plaut.;
alterum d. eaae m. acc. e. inf.\ Liv.; subst. n.
sing, ba» 8u»(a<ben ober bet (Begenflanb be»
Spotte», ba* (Defpöttederidiculi grati 6, Plaut.;
per d. Tac.; deridiculo oorporia, deridiculo
eaae Tac.
*dS-rTge»oo, rlgui, — 8. ganj erwarten.
dS-rlgo f. dirigo.
dSrlplo, rlpui, reptum, 8. [de u. rapio) nie»
betreiben, ab», lo*», fortreigen alqm de
ara Plaut., de provincia; alten id; alqd de
manu, *enaem vagin ü , amphoram horreo bet»
abbolen, *lunam caelo fcrrabjicfjcn; fapolia et
tela Romanis derepta, *aigua derepta Partho-
rum auperbia postibua; *cothumoa oblegen; tp.
quantum de mea auctoritate deripuiaaet ge»
febmälert batte; omnia vitae ornameuta.
deriaor, öria, m. [derideo] Spötter, Schall,
auch B. einem Scbmaroper ut tu semper eris
d., d. imi lecti Hör.; abjtft. d. seuex Phaedr.
dSrüuB, us, m. [derideo] Setfpottung, Spott
Phaedr.
deiirdtio, önia, f. [derivo] ableitung flumi-
num; lacuB (Albani). — derivo, 1. [de-rivua]
eine glüfflgleit ableiten, toegleiten, roobin lei»
ten aquam ex fiumine; ffiumen depreaaia fos-
aia; tp. d. crimen, culpam in alqm, partem cu-
rae in Äaiam; reaponaionem alio; omnem iram
alcia in ae Ter.; ‘derivari hoc fonte.
df-rögo, 1. 1) o. einem ©ejep einen teil,
ein Sefep teiltoeife abfebaffen alqd ex lege.
2) oetminbeinb btnrnegnebmen, entziehen
alqd de boneatate, ex uequitate; de fide alcia,
fidem aleni, alcui rei; aibi tantum; nibil uni-
veraorum iuri Tac. [genagt,
derösaa [ partic . be» ungebraucht derodo] ab»
Dertöna, ae, f. Stabt in Sigurien, j. Tortona.
dörunclno, 1. [de-runcina 4»obeI] abbobeln,
feberjb tp. alqm jmb. übet ben Söffel bar»
bteren Plaut.
d*>ruo, 8. (feit.) berabftflr jen, werfen, im Silbe
cumulum ae laudibua alcia Oie. Att. 16, 11, 2.
dernptua, adj. m. comp, [partic. be« ungewöbnl.
derumpol jäh, fteil ripa; deruptior tumulus;
colle arduo et d. Tac.; subst. n. pl. abfebüf»
fige Stellen.
dö-*nevio, 4. ficb au*toben, ^ef tt g Wüten
*pelago hiema et aqnoana Orion; *tragica in
arte; cum affatim deaaeviaaet Suct.
de-aalto, 1. abtanjen, tangenb auffßbten
canticum Suct Cal. 64.
deacendo, acendi, acenaum, 3. [de-acando] 1) her»
abfteigen, »geben, »tommen ex loco supe-
riore; ex equo, equo, de roatria, de tribunali,
de caelo, *caelo, *ab alto caelo; in navea, in,
ad forum u. bl. d. (weil bet 2Rarlt tiefer lagf
230
deacensio — deaidero.
in campnm (SRartfelb); ad pedes , (feit.) ad pe-
destrem pugnam Iav. 29, 2, 8; ad mare; *tran-
quillo flumme; fsecundo amne; fad Olympia
sc. in arenam; in Graeciam (B. Xerpe«) ; in
aciem, in certamen, in bellum, in belli peri-
cula, *avia in ventrem gleitet in JC. ; ferrum alte
in corpuB brang tief hinein in tt.; *qno d. gestis
(mit Sejiehung auf ba* gorum, B. einem Buche);
tp. verbum in pectus, cura in animos machte
einen tiefen EtnbrutJ; o. Säalbungen jc. ftef)
hetabjiehen, fiel) fenten fsilvae cum ipso
montc ; n. löuen, cat quiddam quo tamquam
sonorum gradibus deacenditur man wie auf einet
tonleitei tjerabfieigt, fvox f i it 1 1 ; fquantum
ille ab antiquia deBcenderat B. ben K. herab —
gegen bie ic. gefunlen; *alqd in aures iudicis
mitb bet Prüfung eine« ftunftridjtct« unterworfen ;
fin üilentium uaque nimia bene dicendi cupi-
ditate. 2 ju et« al« »um 2iu&crfien u. Üe^ten
fihteiten, gteifen ob. fid) auf etw. Unmätbigc«
ob. Unangenehme« einlaffen, fid) baju oer=
ftehen, cntfchlicfjen, bequemen, etniebti»
gen ad eiua modi conailinm; ad vim et anna;
ad extremum ob. ultimum auxilium; ad aup-
plicia, ad conturoelia«; ad omnia; ad condicio-
nea alteriua; *ad praemia frontia urbanae fid)
boju Betftehen, B. bet SJteifhgfeit be« Stöbtebe
Wohnet« (Bebrand) ju maihen; in certainon, in
causam ; *in preces omnesj timide et pedetentim
iatuc. Stab. a) deacensio, önis, f. ba« fjerab-
fahren auf einem gluffe; tres Sabcmannen, }U
welchen Stufen hinabfübten Hin. cp. b ) descen-
ans, üa, m. ba* Qerabfteigen, Rieben;
•Avemo jum H.; fconcr. bet abwärt« fühs
tenbe SBeg.
de-aciaco, 3. 1) abfallen, abtrünnig werben
a populo Rom., a aenatu, a patria vestra, a
Latinia ad Romanos; abfol 2) tp. abweid)en,
fid) entfernen, losfagen, a ae fid) felbfi, fei-
nen ®runbfäf)en untreu werben; a veritate, a
natura; a vita fid) täten; fa conauetudine pa-
rentum; ad fortunam inclinatam; flagitiose a
Stoicis.
de-acrib« (»u unterfiheiben diacribo, w. f.), 8. 1)
jeitfinen forraas geometricaa in arena, in pul-
vere; *carmina in foliia, in cortice fagi fd)rei=
ben; b. SRnler tabulaa menauris ac lineia genau
topieren Quint. 2) betreiben, in Säort ob.
Schrift barftetlen, fdjilbern hominum sermo-
ne« moreaque; alqm latronem al« fRäuber; ver-
Bibua facta; ’alqin malo carmine; *Bi quis erat
dignua deacribi abgeflhilbert ju werben ; auch auf
jmb. ob. etw. anfpielen quia Bunt deacripti
consulares. 3) erteilen, juteiien, anweijen,
au#f djrciben, feftftellen, feftfe^en, bepim-
men civitatibus iura, vecturaa frumenti, alcui
legoa, officia, rationem belli; quae deacripta
sunt legibus et iure civili; ex oa parte, quae
prima deacripta est. *) abfehreiben, lopieten,
librum, epistulam. — descrlptc, adv. [descrip-
tua] georbnet de. de ino. 1 §. 49 (nach Äonjelt.
de. Brut. 12, 46).
dcsc riptlo, önis, f. [deBcribo] l)Sbri§,geichnung
caeli; d. imagoque tabularum; numeris aut de-
acriptionibua alqd expücare; aedificandi Bauplan.
2) Sefdjre ibung, Schilberung nominis; re-
gionum lopographie; al* r^et t. t. <£haralter =
fchilberung. 3igchörigc®mrichtung,'Aitorb =
uung, gefiftcllutig temporum; magistratuum
(ju unterfcheiben B. diacriptio, w. f.). — descrlp-
tus, adj. f partic. B. deacribo] gehörig Bet»
teilt, eingerichtet, beftimmt, georbnet ordo;
natura nihil est deacriptiua organtfehet.
de-söco, 1. abfdjneiben, abhauen partes ex
toto; herbas, aurea, cervicem; *collum; übertr.
prooemium Oie. Att. 16, 6, 4.
de-süro, serui, aertum, 8. eigtl. au« ber SReilje
(aeries) gehen, neriaffen, aufgeben, imStithe
taffen cunctis oppidia castellisque desertis;
*inamabile regnum; *tibi (bir ju Siebe) Heape-
rus Ootam; *menaa toros wirb entfernt Bon ic. ;
agros lato« ac fertiles brach, unbewohnt liegen
taffen ; amici partim me d. , partim etiam pro-
didorunt; officium, rem publicam, proelium,
vadimonium, sacra, causam, vitam, ins ami-
citiae, alcis preces, promissa, spem; deaerta
discipüna (philofoph- Schule) et iam pridem re-
licta; res desertae derelictaeque tljeorieen, bie
man aufgeben muffte, weil man fte nicht halten
tonnte, nesori a mente ben Äopf Berlieten; de-
sertus ab officiis alcis, locus a tribunicia voce;
•aetas (bie gugenb) alqm; vita Tae.\ numquam
deaeri a ae bie firaft ftd) ju bewegen nie Berlin
ren; Petrems non d. aese giebt fleh nicht auf
Cacs. b. c. I, 75, 2; *locum, *viam virtutis ar-
duae; *inceptum; *leo denortus viribne; inSbef.
al« milit. t. t. exercitum, aigna, castra, classem,
ducoa, auch hl- d. (de. Verr. 5 §. HO, Nep. Eum.
5, 1) befertieren. Dan. a) desertor, öria, m.
ber jmb. Bcrläfjt, bernadjlflffigt amicorum;
communia utilitatia; Deferteur; ’Asiae glücht
ling. b) dJsertua, ad} m. comp. u. sup. ö be,
neriaffen, unbewohnt locus, via, ager, pla-
nitiea penuriä aquae, siti regio, rici c aste Uaque
fugä cultorum, *Yetuataa BerWaift; bah- pl. n.
'Stiften, öbe ©egenben; tp. *einfam, allein
fteljenb arborcs.
de-serTlo, 4. eifrig bienen, jehr ergeben fein
alcui, corpori , divinis rebus, fstudiis.
d«8«8, fdis, adj. [deaideo] wer ftd) hinfe^t u. bie
f änbe in ben ®cho| legt, mfifjig, unthätig
domi aedere, vitam agere; res Romana.
dc-Hlcco, 1. an*=, abtrodnen Plaut.
desfdeo, aedi, —2. [de-sedeoj müfeig ba fihen,
bie §önbe mügig in ben Schofe legen, ftjen
bleiben totum diem Ter., fapud Nicomudem,
•aquila ramis.
dcsiderÄbTUs, e, adj. nt. (fpät) comp, [deaidero]
wünfchen*wert; o. $erf. (feit.) unnergeS--
tict) Liv.'
dcsiderätio , 6nis, f. [deaidero] (feit.) 8er =
langen, ffiunfeh Oie. Cat. m. § 47. — d6gt-
derium, ii, n. [deaidero] 1) ba« Bermiffenbe
Verlangen, bie Sehnfucht'nach etw. miserum
d. nrbia me tenet; esae in deaiderio (Verlangen
tragen nach) rerum eibi carissimaram; aliqaa
vis deaiderii ad sanandum vulnua ininriae; ease
in d. civitatw ocrlangt, erfehnt werben non ic.;
*icta d. (b. SehnfmhtJfchmerjen) fidelibua patria;
•deaiderii poculum Bicbe«tranl; naturale ®e
bürfni«; fhae manua suffecere d. meo; o. ge-
liebten fßerf. meum, mea.
d«aidöro, I. 1) eigtl. [ich nach etw. umfeljcn, etw.
oetlangen, wünfehen, fi<h nach riw. fehnen
alqd ; non mea solum noque meos sed me ipsum ;
alqd ab alqo, in alqo; m. acc. C. inf. pass.
Caes. b. G. 4, 2, l. m. inf. Plaut., de. p. Rose.
A. §, 104; te oculi moi, virtus nollam aliam
desidia —
mercedem labornm; reg tempua, animum vacu-
□m; ‘Sextilem totam mendax deeideror laffe
auf mich matten Hör. 2) oermiffen als fctyenb
alqd; alqd in alqa re; perpancie ex hoatium
nnmero deaideratia, quin cuncti eaperentur (bem
Sinne nach — cum non multum abeaaet quin
cuncti hostea eaperentur) Caes. b. G. 7, 11, 8;
bteto. Betlieren, pass. Betloren geben ducen-
tos militea in hoc proelio; militea deaiderati,
narea deaideratae aunt; neque qnidqnam ex fano
praeter unum aignum desideratum eat.
desidia, ae, /’.fdeaideo] 1) ‘lange* Seemeilen
an einet Stelle. 8) Stüffigfipen, Untbütig*
leit, SJidjtStbun; fm. gen. obj. advocationum;
*pJ. — dlaTdlAbülnm, i, n. [deaideo] bet Sau»
lenzerort Plaut.
dteldiöaas, adj. m. comp. u. sup. [desidia] 1)
tübetau* müfiig homo. 2)untbätig madjenb,
erfchlaffenb delectatio, illecebrae; inertisai-
mum et deaidiosiaaimum ofcium.
de-sido, 3. berabfinfen, fid| fenten terrae;
*ad Manes; übertt. morea deaidentea fidj jum
Anfall neigenbe Luo.
deslgnatio. önia, f. [designo] Aezeiebnung,
Angabe, Abri&.SHife (zu unterfch eiben disaigna-
tio, ro. {.). — dealgn&tor, designfttus f. dis-
signator, diseigno 8). — de-signo, 1. eigtl. ba*
Siegel einet Sache abnebmen u. fm an* Zage*»
liebt bringen, bat;, bezeichnen, angeben (tu un=
terfebeiben distigno, m. [.), finea templo lovis;
‘urbem aratro; foppidum aulco; bah- a) an»
beuten, binmeifen, anfpieten auf ‘alqm di-
gito; notare et d. alqm oculis ad caedem; baec
rerbia designata; hac oratione Dumnorigem
deaignari ; alqm not* ignaviae ; nimiam luxunam.
b) nach bi Iben eluaam imagine tauri Europen.
deslllo, »Hui (alte Sotm deaulni Plaut -, t de-
silii), au 1 tum, 4. [de u. salio] berabfpringen de
reda, de naribua, ex navi, ex equo, ‘ab equo,
equites ad pedes; eigentümlich 0. fltaoifcben Sladp
abtnet, in artum Benennt fieb Hör. a. p. 184.
de-alno, 8. [aync. inf. perf. deaiaae Oie., conj.
pltqpf. desiaaem CSt.] 1) trans. aufbäten, un»
terlaff en,B. etm. ablaff en, tn. inf. (beutfjb oft —
triebt mehr, niebt meitet); conventus fieri desie-
runt; orationea legi deaitae aunt; (feit.) artem
fein »efdtdft al* Anmalt aufgeben; *m. gen. mol-
iiam qaerelarum Hör. carm. 2, 9, 17. m. abl.
Oie. Acad. 2 §. 80; impers. deaitum eat dispu-
tari; in»bef. ‘aufbäten »u fptetfien, enbigen;
(Com.) deaine la| ab! Iah gut fein! 2) intrans.
aufbäten, enben, ein ®nbe nehmen, *in
piscem auegebm, auMaufen in te. ; al* ibet 1. 1.
d einet Aeriobe, similiter gleichen Au*gang,
Schluß hoben (fogenannte fcomäoteteuta; Dgl.
cado); bie Siebe fcblie&en, D. Siebnet non
aemper eodem modo; +in hoc rerau.
desiplo, 8. [de-aapio] unfinnig fein ob.
banbetn (®gf, aapere); deaipientia arrogantiae
eat; B. auSgelaffener Suftigleit dulce eat
desipere in loco Hör. carm. 4, 18, 28; m. gen.
mentie Plaut.
df-siato, atlti, etttum, 8. 1) (feit) megtreten,
iieb megftelten aba te iratua Plaut. 8) b. etm.
Angefangenem abfleben, ablaffen, etm. unter»
lafjen (Bgl. deaino) itinere, fugft, conailio, »en-
tentiA; de eententia; bello, incepto; de uegotio;
a defenaione; m. inf. ; *tn. dat. pugnae; ‘sonua
blieb au*.
deapondeo. 231
d*>«ölo, 1. Bettaffen, einfam taffen ‘agroa;
partic. deaolatua, Bereinfamt, Betäbet +tem-
pla, ‘manipli, faliorum diaceaeione.
de-specto, 1. 1) ‘Bon oben auf etm. herab»
[eben terra« captaa, terras ex alto; *tp. b. einem
höbet gelegenen Orte bie Au*fici)t auf etm.
haben, etm. bebertfeben. 2) auf jmb. mit
Aetachtung betabfeben, jmb. Betagten Tac.
— despectus, us, m. [despicio] 1) AuSficbt
8. oben be*ab in mare, in campum, ex oppido
in campum; ex Omnibus in circuitu partibus
altiaaimas rupea deapectusque habere Caes b.
G. 2, 29, 8. 2) fCetaebtung, nur alcui de-
spectui esse.
despüranter, adv. [deaperana B. deapero] hoff»
nungito*, Betgtoeifelnb loqui cum alqo Oie.
Att. 14, 18, 3. — degpOratlo, önia, f. [deapero]
Hoffnung* lofigleü, Aergmeiflung ritae,
aalutia, omnium rerum; eaae in d.; alqm ad-
ducere ad d.; in*bef. bie $offnung*lofigleit be*
Atjte*, ba* Aufgaben be* Äranfen.
deapbritus, adj. m. comp. u. sup. [partic. B. de-
apero] boffnung*to*, Berjmeifelt, aufge»
eben homines, morbi, rea publica; subst. pl.
esperati, b. Jhanten. — dc-spero, 1) bie ©off»
nung auf geben, Be tjm eifein, etm. auf geben,
intrans. u. träne., de alqa re, de ae, de exer-
citu; alqd; pacem, reditum; ‘invicti membra
Glyconia —» jmbm gebricht bie Stätte tc. ; deape-
ratum de re publica eat; deaperatia rebua in
Berjmeifelter üage; deaperatia campeatribua locia
mril fie bie äoffnung aufgaben, bie Alerte in btt
©bene ju erftürmen ; fdesperato (abl. abs.) m.
acc. c. inf-, deaperatuB ab omnibua; (feit.) a (B.
Seiten) aenatu; aibi, aaluti suae, suis fortunis,
oppido.
dcaplcdtläneg, f. [deapicor] Aeraebtuna an»
betet Oie. fm. I g. 67. — deapTcAtai, dat. m.
[deapicor] Aetachtung tu me tibi habe« d.
Betacbteft Plaut.-, a. ducitur de. p. Fl. §. 65. —
desplcätoa, adj. m. sup. [ partic . B. deapicor)
Betacbttt, geringgefebäbt, habere alqm d.
jmb. Belachten Plaut.; nomo despicatiaaimua.
deapTclentia, ae, f. |deapicio] Aetachtung,
ffletingfehäbung (in Pb'lof. Sprache) rerum hu-
manarum, externarum; haec animi.
deapicto, apexi, spectum, 8. [de-apecio] 1) Bon
oben f)ciab [eben, auf etm. beiabfeben,
bletabblicten variaa gentea et urbea d. et ocu-
lia colluatrare; quä deapici poterat, ‘de ver-
tice montia in rallea, *a aummo caelo in ae-
quor, ‘aummo aethere mare etc.; tp. auf etm.
ob. jmb. mit Oeringjcbäbung betabfeben, jmb
ob. etm. Betagten, getingfebä Jen, unter
feinet SBütbe halten d. et contemnere alqm;
d. ac pro nihilo putare alqd; legionem propter
paucitatem; rei familiaria fructum; fortunam
alciB; tob in mea imuria deapecti eBtia Soll.;
auch f ich oetächtlich äugetn über etm., Cae-
sana copiaa Caes. b. c. 3, 87, 1; partic. deapi-
ciena, m. gen. aui. 2) b. etm. megbliden, ben
Alicf megmenben Cie. p. Rose. A. §. 22. —
deapicor, 1. Belachten, oetfehmäben ut ho-
mines Aur. Vict. [Plaut.
deapdliätor , öria m. [deapolio] Au*plünberet
de-apöllo, 1. auiplünbern, berauben alqm,
templum; alqm armia; übertt. deapoliari triumpho'
de-apondeo, apondi (inf. perf. despoiiondiaao
Plaut.), aponaum, 2. 1) {ärmlich Berfptecben,
232
desponso — desum.
jufagen, oerbürgen alcui Syriam, Romanis
Imperium; sibi hortos, consnfatum fiep au* =
be hingen; spes despondetur anno consulatus
tui man fest bie Hoffnung auf ic. 3n*bef. häufig
B. Sätet, fiiiam alcui (auch b. Ter. in famiiiam
tarn nobilem in eine fo Bomepme fffamtlie hinein)
feine lodjter mit jmbm. Berloben, [Cael. in Oie.
ep.) B. Bräutigam, alqam sibi fiep mit einem
SKäbcben Betloben; intus despondebitur toirb 8 er-
lobung gehalten werben 7er.; im ffiortfpiel mit
spondeo, bur<h Bürgfthaf tSleißung Berthun,
oetfponbieren quas (drachumaa) spopondi?
Immo 'quos despondi’, inquito Plaut. 2) tp.
d. animum, animos ben Blut aufgeben, ganj
rnutlo* werben. Bezweifeln Plaut, u. Li v. ®ao.
fdcsponsn, 1. Berloben.
de-spümo, 1. abfthäumen *foliiu andam aheni.
de-spuo, 8. 1. anifpetm. 8) *tp. miß»
billigen preces nostras.
desqnämo, 1. [de u. squamaf abfepuppen pisces.
•de-stlllo, l. herabträufeln, tempora puro
nardo triefen Bon ic.
destlnätlo, önia, f. [deetino] Beßimmung,
geftfeßung partinm; fbet beßimmte 8nt =
fepluß mea haud dubia; praecipnum d. meae
documentum ; vindiotae.
destino, 1. 1) t. t. be* ©aff erbau* u. Seemefen«,
feßmaepen, befeftigen, feßbinben antennas
ad malos, rat, es ancoris; falces. 8) beftimmen,
feßfeßen, f e ft befcpließen alcui diem necis,
H&nnibali provineiam, alqm ad mortem, morti
destinatus, operi (für bie Sepanjarbeit) desti-
nati; fad omne obsequium destinatus entfeplof“
fen; tempus locumque ad certamen; alqm con-
sulem jum ftonful (in ©ebanfen ob. in ber Ipat) ;
alqm animo auctorem caedis; parem alcui für
gewaepfen hotten; certae destinataequo senten-
tiae; m. u. ohne animo, in animo feß be-
fepließen, fith feft oornehmen, auth (m. u.
ohne Bpe) bie f efte (Erwartung hegen m. in/-,
n. acc. e. Inf.; aud) pass, sibi destinatum in
animo esBe m. »»/".; quo destinaverant (sc. ire)
Ourt.; subst. destinata, örum, n. ba* Beabfiep
tigte, bie übfiepten fei deatinato, fdoatdnato
mit Borbebadjt, Borfäßliep. 3n*bef. a) jum
gielpunlt beftimmen, nach etw. sielen locum
oris; falqm aul ictum; (fpät) Bagittas nach bem
giet abfdjießen. §ierB subst. destinatum, i, «.
bie getroffene Beßimmung, ba* beßimmte
Siel Liv; fpl. 6) d. sibi puellam ftdj »um
auf au*erfepen, ju taufen beabfieptigen
Plaut, c) ein Btäbcpen einem Hianne al* Braut,
(Dattin beßimmen, einem ffiann Berloben
talcui fiiiam BUam, "alqam forti marito uxorem.
destttuo, atttui, Btltntum, 3. [do-statuo] 1)
irgenbwo pinßeilen, B. fiep wegßellen alqm
ante tribunal, in medio, cohortes extra vallum;
•ffeta nudos in litore pisces auswetfen. 8)
atlein laffen, btoßßetten, im Stieße laf -
fen, fornie betrügen, pintetgehen, täufepen
alqm nudum, inermem; defensores suos in ipso
discrimine periculi; illusi destitutique ; morando
spem; si destituat spes; deBtitui Bpe, a »pe;
•ffortuna primae speB; alqm, navem ventUB,
aestus Liv.; * inceptam fugam unterbrechen ;
•deos mercede pacta pintergehen um jc. ; falqm
memoria, mens; fmersa navis omnes b. i Der
fcpwanb unter aller ffüßett ; pertic. perf. pass. Bet»
laffen, betäubt alcie consiliis, promissis,
praeceptis , famicis, fscientii iuris, fa re fa-
miliari; fmorte (burep ic.) liberorum, parentum
BerWaiß; fabfol. pilflo*. ®ao. destltütio, önis,
f. (fett.) ba« treulofe Setlaffen, $tnter=
aepen Oie.
faestrlete, adv. [destrictus] feparf, ßreng mi-
nari. — fdeetrictus, adj m. comp, [partic. B.
destringo] fiparf, ßreng. — de*stringo, l. l)
abjiepen, abßreifen cui tunica ab umeris
erat destricta Phaedr .; tu. Babenben, ßrieaetn.
2) eine ©affe au* ber Sepeibe jießen gladium,
fferrum; in se quisque destrictam (etpoben, ge=
ftpwungen) secunm cernentes Liv. 8, 7, 20. 8)
•ftreifen, teiept berühren pectus sagittfi;
sommum corpus arnndo; aequora alis; tp.
•perunterjießen, butcßpeeßeln alqm mordaci
carmine; alios gravi contumelia; alcis scripta.
destmetio, önis, f. [destruo I] ba* Stiebet“
reißen murorum Suet. Ocdb. 12; tp. Sntlräf:
tttng, ©iberlegnng sententiarum Quint. 10,
6, 12. — de-struo, 3. 1) nieber>, einreißen
(einen Bau) navem, aedificium, "moenia, fthea-
trum. 8) tp. ju ®tunbe riepten, umßoßen,
Bernicpten ius Liv., fhostem, fAlexandn re-
gnum; fnon minori impetu fortunae destructus
quam elatus; fieiuna et destructa luxuria.
dö-silbltö, adv. urplößließ Plaut , Oie. r.p. 6 §. 8.
dösüdasco, — — 8. [desudof ßatl f cp wißen
Plaut. — df-sädo, 1. eigtl. fiep abfepwißen, bap.
(fett.) fiep abmüpen, abarbeiten in alqa re
(Xc. Cat. tn §. 88.
d«-»u«-fIo, (fett.) entwöpnt werben multitudo
desue facta a contionibus. — desuetus [partic.
B. *f desuesco] o) ungewohnt, au* ber ®e =
wopnpeit, bem (Debrauep gelommen res
Liv.; *«rma, ’sidera, *verba; *voces iam mihi
d. b) entwöpnt iam pridem d. Samnite m.
in/-., Liv.; Hriumphis agmina. Bau. dösuetädo,
fnis, f. (feit.) Ungewopntpeit, (gntmöpntfein
armorum Liv.; *apfol.
desultor, öris, m. (desiliol Slbfptinger, etn
Äunßreiter, ber bie ffertigleit befaß, beim ©ett=
retten immer B. bem einen ®ferbe auf ba* anbere
*u fpringen, opne feinen Stitt ju unterbreepen. ®aB.
dösnltorlns, adj. ;u einem desultor gehörig,
eine* Sptinger» *u ^ferbe fequus; quasi
d. (sc- equus). — desnltüra, ae, f. [desilioj ba*
8bfptingen B. fßferbe Plaut.
d*>siim, fui, esse 1) niept ba fein, abwefenb
fein, feplen (B. bem, ma* notwenbig u. mün
fepen«wert iß u. bap. Bermißt wirb u. ba fein
foQte; Bgl. absum) hoc unum si opus erat, de-
fuit ; spei Curionis militum studia non deerant;
quae deesfle operi (für bie Befeßigung) videban-
tur Caes. b. O. 5, 40, 2; nec quidquam fugae
(= ad etc.) nisi quod Curt.; hoc unum ad pri-
stinam Caesaris fortunam; Massiliensibus res
nulla ad virtutem ; tibi nollum officium a me ;
fbei Borpergepenber Slcgat. m. quin; *m. inf. ;
ne tibi desit? baß bu nie Slot leibcß? Hör. sat.
2, 8, 128; "habere quod non desit genügt; ne
quiei regiae maiestati deesset, eine grotmel »ur
Bejeiepnung be* pöepßen ßattßnbenben Waße«
einer Saepe Just. 16, 5, 8; b. Berf., Bermißt
wetben Hör. epod. 5, 41. 2) in beßimmter ®b=
ßept bei etw. feplen a) bei etw. niept gegen“
wärtig fein convivio, bello. b) mit feinet tpä“
tigfeit u. $ilfe niept gegenwärtig fein, feinen
Beißanb entjiepen, niept helfen, fiep einer
desumo — detraho.
233
Sache entziehen, dt«. »etnachliffigen a!cui ;
aenatui, rei publicae, nulla in re eaJuti com-
mum, non negotio; officio; dolori olcis gleich»
gültig gegen k. jein, ben jc. ntdjt röchen; occa-
eioni temporia, tempori unbntuft lafjen; eibi
fi<$ jehaben, ficf) im flehen; d. mihi noloi
quin ich glaubte e* mit fclbft (djulbig ju fein,
tonnte ti mit nidjt »erjagen; tm. quominuB,
fm. inf.; non d. in cauais; nos, noa consules
deeumuB (rei publicae) lafjen eS an unb fehlen
Oie. Cat. 1 §. 6; ne defuiaae noceat Phaedr. 6,
1, 8.
de-gümo, 3. heraubnebmcit, bah jitfe anbetfe^en
sibi hostem Liv.; ’Athenaa Bibi; feuraum cer-
•fdb-güpbr, adv. »on oben Ijet. [tamenque.
de-surgo, 3. (fett) »on etto. aufflehen
ceu& Hör. nt. 8, 2, 77.
db-tSgo, 3. l) ab-, aufbeden, enthüllen, ent>
blofeen ventus yillam Plaut.-, aoae« lovia ve-
fcustute atqae incuria detecta feineb lat^eb he»
raubt, pubUca aedificia, *regiam, *artus et ossa;
bageg. ossa Capyis — aujgtaben Suet.; feapite
detecto, *detectus caput; iuga montinm nebula
(nöml. bet jerflreute) Liv.\ feherjh- detegetur co-
rium de tergo meo; temposta» mea, mihi quae
modeatiam omnem detexit, tectus qua fui Plaut.
3) tp. aufbeden, enthüllen, Betraten, offen»
baten fraudem, msidias Liv. ; Philotae acelua
Gurt detecta et nuda omnium mens Tae. ; con-
silia coniuratorum Suet.; unaeroöfjnl. pridie
quam Philotaa detectus eat ft. aeprehensuB ost
Gurt. 7, 1, 32. [nacula.
db-tendo, 3. (feit.) abfpannert, »brechen taber-
db-tergeo, 2. l)ah«, roegmifeben sudorem fron-
tu brachio Plaut.-, linguft alcui profiuentem
sudorem obleden Just. -, *lacrimaa; »nubila caelo,
•sidera nubes »erjagen, »ertteiben; (ftonbetf.) ».
Selb, ahjtoaden Oie. AU. 14, 10. 2) abmifchenb
reinigen caput pallio, mensam Plaut -, cloacaB
Oie.-, abflteifen u. jerfdjclten remos (butcb
taj d)ti Boibeifahten).
dttdrior [ü. einem ungebraucht, pos. detor], comp,
m. mp. deterrimus, geringer, minber müt»
big, weniger gut via deterior Plaut.-, aqua
deterrima; d. omnea aumas licentifi; *reponi
deteriori ben Kiebriggefinnten, geigen; pars (ci-
rium) bie (potitijcb) weniger gutgeftnnten; d. statu
esse; vectigalia d. facere jdjmälern ; homo de-
terrimus; peditatu, quo erat deteriore feine
jd)mäd)rtc ©tite toar Nep. Hum. 3, 6; in dete-
rius mutare, augere, referre Tae. Xau. detS-
rlus, adv. minber gut; Weniger, *§i d. spe
nogtra placeant baec; fungünflig.
rml natlo, önis, f. [dotermino ] Sbgrenjung,
(Enbe, Schluff extroma ora et d. mundi.
de-termlno, 1. ab«, begrenjen, bestimmen
regiones ab Oriente ad occasum (». Hugut); id
qnod dicit , spiritu, non arte d. ; *omnia fixa
tuus glomerans d. (bringt in (Erfüllung) annus.
de-tero, 3. 1) ab:, jerreiben, calces abtreten
Plaut. ; *haa (tabellaa) quondam noBtris mani
bua detriverat usus; übertr. megmijeben * sibi
mnlta. 2) tp. Derminbern, hcrahfepen,
fdittiüdjen *laudes Caeaaris; fardorem et fe-
rociam militia; j-nimia cura d. magia quam
emendat.
db-terreo, 2. 1) abfdjreden, jurüd fdfreefen,
abbatten, abhringen aiqm a dimicatione, a
consilio, a acribendo, a proposito ; m. bl. all.
reges proelio Sali.; Stoicos de aententia; +de-
territuB non est quominuB; deterreri m. inf;
(feit.) abmeljten, fern holten vim a cenao-
nbuB Liv.; *nefas, * triste« irae, qua« neque
Noricus d. ensis nee mare Hot. carm. 1, 16, 9.
dbtegtibYlia, e, adj. [deteator] Dermünfcbenb»
wert, abfdjculid). — dbtestütlo, önia, f. [de-
teatorj baä Slermünftben, Ccrabftheucn; tp.
(feit.) Sühne scelerum C Sc. p. dom. §. 140.
db-testor, dep. 1. 1) unter Bnrufung beb Seiftan»
beb ber wöttet ein Übel Weg; u. auf jmb. herab
münfthen, jmb. ob. etto. »ertoünftben, oerah»
f<heuen, alb (Eingebung beä 'Hugenblidä gebarst
minas periculaque in caput alcis; alqm Omnibus
recibus; exitum belli civilis. — Partie, perf.
etestatua »ertoünfeht omnia eiuamodi Cie legg.
2 §. 28, bella matiibua Hör. carm. 1, 1, 26. 2)
bur<h Sitten u. Sorftellungen ctm. feierlich » (ich
ob. anberen abmeifen, abmehren, ablehnen,
gegen etm. fi(h »ermahren, »roteftieren d.
ac deprecari quandam prope iustam querimo-
niam patriae a Be; memoriam consulatua tui
etc. a re publica; o dii immortales, avertite et
d. hoc omen; invidiae deteatandae gratiä.
de-texo, 8. 1) fertig weben telam Plaut. *fer--
tig flechten alqd mneo. 2) partic. perf. pass.
detextus ju (Sttbe gefponnen, bilbl. detexta
prope retexantur.
detlneo, ttnui, tentum, 2. [de-teneo] 1) auf«,
jurüd», fejthalten ita me attinuit, ita deti-
nuit Plaut.; alqm pede apprehenao Suet.; vic-
toriam; noyisaimos proelio (burd) einen Singriff);
noatrae Daves tempestatibus detinentur; Ko-
mano bello in Italia detineri, detineri ad Maa-
siliam; Hannibalem acerrimo bello; ab incepto
me ambitio mala; *nisi quid te d.; *ni*i cena
rior d. sc. eum. 2) tp. befchöf tigen, feffeln
etineri in alienia negotiia; 'alqm grata com-
pede; * tempua ganj in Sefcplag nehmen, *eun-
tem diem sermone multa loquendo; fanimos
in terrore erhalten; tquo diutiuB in admiratione
sui detineret (ac. eum). 8) d. sc ba$ Sieben
feigen, fich friufratten Tae.; pecuniam oorenthalten.
de-tondeo, tondi, tonsum, 2. abfeheren, ab»
fchneiben fcomaa; fcheren, glatt fcheten
*falqm; *frondea detonaae frigore abgefaüen.
*de-töno, 1. 1) oon oben herabbonnern. 2)ju
bonnern aufhüren, aubtoben.
di-torqueo, 1. 1) megbtehen, weg«, abmen«
ben ponticnlum; a latere in dextram partem;
•proram ad undas; *cervicem ad oacula; tp.
ablenlen volnptatea animoa a rirtute; * verba
parce detorta Uraeco'fonte abgeleitet; trrridum
animum in alia; voluntaa nullo negotio Secti
ac detorqueri poteat. 2) oerrenlcn corpori»
partes detortae, fcorpus detortum, faincera et
Integra et nullia pravitatibua detorta unius-
cuiuaque natura; tp. Derbrehen calumniando
omnia detorquendoque auapecta efficere; frecte
facta.
detractitlo, -titor f. detrectatio, -trectator. —
detractlo, önis, /. [detraho] 1) (Entziehung,
eg nähme alieni, dolori«, loci. 2) cibi ba«
Slbführen, Sanieren. — detracto f. detreeto.
— dütructor, öria, m. [detraho] Ser Ile ine»
rer sui Tac. ann. 11, 11.
dMraho, 8. [inf. perf. sgne. detraxe Plaut. J
l) herab:, nieber jiel)cn, t)txab=, nieber»
teigen, ob. meg», abjtehen, abnehmen, ab»
234
detrectatio — devereor.
teifjen, roegbringen, entfernen alqm de
curru; falqm pedibus e tribunali; atramenta o
mulis ; castella, mnros nieberreifjcu Tac. ; bilbl.
rcgum maiestatem ab aummo fastigio ad medium
detrahi; anulum de digito Ter.; alcui anulum
de digito; *vincnla servia; ‘dulcia poma aolec-
tia arboribus; *vincla de niveo pede; alcui tor-
quem, veatem; detractia insignibna imperatoria.
‘2) wegnehmen, entgehen, entreißen, ab
jie^en, abnehmen, roegneljmen equoa Qallia
equitibua, acutum militi, apolia hostium tem-
jdia, ex Iovia templo; alcui auxilia; ‘faacea
indigno; ex tertia acie aingulaa cohortes; de-
tractia cohortibua duabuB ac. ex acio; alqd de
aumma, ex ea summa; bilbl. d. de homine sen-
eua, alqd de benevolentia noatra; aliquantum
ex ea facultate; de gloria, de fama, de rebua
goatia alcia, de auctoritate aenatua; de senatu;
longa de mea dispntationc detracta oratio eat;
t illi nihil detrahi poteat; honorem debitum
alcui; ’hunc errorem animis nostria; ex diutina
poaauaaione Italiae eat detractua Lin. 3) irgenb*
Wölfin jiehen, bringen, führen fnavea ad ter-
ram, t feroa tauroa conubua ad terram, alqm
in iudicium, ad accusationem, ad aequum cer-
tamen.
detrectfttlö, (detract.), önia, f. fdetrecto] (feit )
©erwcigerung, Slblehnung militiae Liv.\
sine detroctatione Liv. — detrcctfltor (detract..),
öria, m. fdetrecto] (feit.) Slerlleinerer laudum
auarum Liv. 84, 15, 9.
dütrecto, 1. [detracto, ältere Sorm] lfablelfnen,
oetweigern, Bon fi<h toeifen, nitbt gelten
l a f f e ll militiam, pugnam, certamen, fprincipem,
*rincla pedum. 2) herabfefcen, Bertleinern
iidveraae rea etiam bonoa Sali,, invidia virtutos
Liv. ft eilig Cats.
dCtrlmentöHu», adj. fdetrimentum] fehr n a dj *
detrimentum, i, n. [detero] eigtl. ba* «bteiben,
bah fergaatuli detrimenta — hominea ergaatulo
detritoa; gern. ©bbtueb, ©erlujt, Staben,
ber o. einem anbern oerurfa^t mitb cum alqo
militum d.; diuturni laboria an tc.; capere,
accipere, facerc d.; d. afferre, inferre, impor-
tare; d. acceptum aarcire; alcui detrimento
eaac; bef. ®erluft im Äriege, ©iebetlage.
dfi-trüdo, 3. 1) herab*, roegftojjen, brängen,
treiben impedimenta per praecepa; alqm in
piatrinum; * nares acopulo; -f vi tempeatatum
Cythnum inaulam detruaus; ’alqm contia re-
miaque in mare; auch abjiehen acutia tegi-
menta; in«bef. a) einen (Jeinb au* einet Stel«
lung Bcttteiben levie hrmatura pulea detru-
aaque; fhoatem in proclite, ’hoatem finibua,
•fCheruaci collibua detrudebantur. b) au* einem
Sefifce oerbtängen alqm de agro saltuque, ex
praedio Ti, »lorem regnia; tjmb. ber Stuäficit
auf ein 91mt betäuben, Betbtängen detrudendi
Domitii causa. 2) tp. a) Bon ob. ju etm. btdn«
en, treiben, bringen, ju et», nötigen alqm
e sua aententia; fa proximo ordine m aecun-
dum; + in pauciasimoa senaus et anguataa aen-
tentias eloquentiam; ad neceaaitatem belli Tac.,
se ad paupertatem Plaut.; b) nerfchieben,
binjietfen comitia in adyentum Caeaaria.
de-trunco, 1. 1) *b. Stamm, Stumpfe trennen,
abbaucn caput bipenni. 2) ftupen, Berftüm«
mein, enthaupten arborea, gladio corpora.
de-turbo, l. hetabtoerfen, «treiben, «ftürjen.
abtragen, h«tnnter=, niebetreifien totnm
cum carne carnarium, omnea de tecto legulas
Plaut.; alqm de tribunali; noatroa de vailo;
hoatea ex praeaidiia atationibuaque; deturbatia
Samnitibua; * alqm ab alta puppi in mare;
*orantia caput terrae jur Srbe ; acdificium, sta-
tuam; tp. jmb. au* feinem ©efihtum oerbrän«
gen ob. einer Sache berauben alqm poases-
aione, de fortunis Omnibus; alqm de Bonität«
ac mente; deturbari ex magna ape u. bl. spe.
fde-tnrpo, 1. (feit.) Berunftaltcn.
DeucSlion, önia, m Sohn be* ©rometljeu*, fyen-
fcher ju *ßbthia in Xtjeffolien, ©emaljl ber ©arrha ;
•nimiae Deucalioma aquae bie bcufnTionifcfjc
glut. $>aB * Deucaliöueua, adj.
deunx, eia, m. [de-uncia, ba* @anje weniger eine
Unje] f. aa.
de-Qro, 3. abbrennen, Bcrbtennen ricoa, op-
idum, frumenta; B. b. Jfälte erftarren machen
iems arborea; faquilone maxime deuri.
deiia, i (nom. pl. dei, dii u. di. gen. deorum u.
deum, altertilml. dium Liv. 26, 12, 10, dat. deia,
diis u. dis; voc. sing deus), m 1) ein ® oft,
eine ©ottheit Teneruri alqm ut deum; naturam
tamquam deum aequi, quasi deum ducem sub-
aequi; *b. einer weiblichen (Bottbeit; im ÄuSruf,
di, dii boni! di meliora ob. melius mit u. ohne
velint, ferant, ®ott bewahre! ba* Wolle (Bott
nicht! dii te ament etc. f. amo c); pro dii im-
mortales! ai diia placet f. placoo 6); dii homi-
neaque alle SBelt. 2) tp a) b. einem fchfl|en«
ben, helfenbcn, errettenben TOenfchen, ein
Schupgott. 5) B. einem ausgezeichneten ob.
übetau* gtüdtichen Stenfdjen d. »um, si hoc
ita eat Com.; Platonem quasi quendam d. phi-
loaophorum; te in dicendo semper putari d.;
*erit ille mihi aemper d.; *ubi nunc nobia d.
ille magister, Eryx? c) bie ©lachthaber im
Staat, bie ©älter bet (Erbe deos propius
contingia Bor. sat. 2, 6, 62.
de-ütor, dtp. 8. übel gebrauchen — migbonbeln
alqo Nep. Eum. 11, 3. [sos, *agmina.
dS-vasto, 1. Betheeren, Berwüften finea, Mar-
d«-T«ho, 3. 1) herab«, herbei«, irgenb wohin
führen, fchaffen, bringen, fahren, («hiffen
Tiberis commeatus maximoa; legionem equia;
eo frumentum; commeatum exercitui in caatra
ex urbe et ex agria; alqm in ultimaa oraa;
fexercitus Rheno derectua; pass, devehi wohin
fahren, fchiffen Veliam, fin finea Mallorum
aecundo amne; fper flumen in Oceanum; tp.
*ad alqd $u etw. lommen, fchreiten.
de-rello, 3. (Botfl., bicht., fpdt) abrupfen pen-
nas; ramum trunco. [6, 604«
dc-telo, 1. enthüllen, entfchleiern Op. mct.
*de-TSn?ror, dtp. 1. 1) oerehten, anbeten
deos Op. 2) butef) ©ebet abwenben aomnia
ter aanctd deTeneranda molü Tib.
dä-Tänlo, 4. 1) herab«, irgenbwohtn lommen,
anlangcn ad legionem, ad senatum, in eum
locum, in urbem, *locum. 2) tp. wohin lom«
men, geraten, fieh wohin wenben in alienas
man us ; ad quos iata non translata aint, aed
neacio quo pacto devenerint; ad iuris studinm,
ad hanc rationem.
de-Terb*ro, 1. butchptügeln uaque ad necem
Ter.; tp. hintergehen, prellen alqm Ter.
1. df-Toraor, dep. 1. [devertol B. SBege ft<h ab«
wenbenb, auf ber Seife cinlehten, fi<h ai* ©aft
devereor — devoro.
235
fob. Weifenbet einquartieren, logieren Laodi-
f ceae, Äthenis apud alqm, in oa domo, domi
Euae, parum laute.
2. dfrersor, öris, m. [deverto] ©oft in einem
SBirtipaufe Oie.
döTemöridlum, i, n. [dem. o. devorsorium] 1 1 e i -
ne8 Tlbfteigequartiei. — dörersörius, adj.
[deverto j taberna ®aftpau8, Verberge Plaut-,
Suet.\ »übst. devergortum, ii, n. £>etberge,
‘flbftcigequartier auf bet Seife hospitalo, Bor-
didum; peropportununi; pl. auip 0. Slptöjfern,
too Sönigc u. Satrapen jeitmritig (ich aufseiten
Gurt.; btlbl. d. (Slplupftoinlel) nagitiorum om-
nium; studiorum, non libidinum; commorandi,
□on habitandi.
d#TertTcöIum , i, ». [deverto] 1) tlbmeg, 9Je»
bentoeg, Seitenioeg; tp. fÄbmeitpung o.
ber geroöpnli*en Zarftcllung quaedum elo-
quendi. 2) — deversorium Jlbfieigcquartier;
im Übeln Sinnefineipc,StpIupf minie l;im Silbe,
legentibus velut d. amoena quaerere ÜRupe»
puntte Liv.; tp. Slu*fluipt, ^uftuiptSort.
de-verto (ältere §orm devorto), ti, sam, 3. 1) trän».
abmenben fatalia Aur. Vict.; flaff. nur im paus.
CffräfcnS ob. Sntperf.) u. mebial, fiep abmenben,
abgepen, bef. 0. SBcge *ur (Einlepr, einfepten
domum devortar Ter.; nun Plaut.; locus, ubi
deverteretur ; in Pompeianum; apud alqm de-
Terti; in quibus (hortis) devertebatur Tac. *tp.
meas devertor ad artes. 2) intrans. fiep ab»
menben, »lepren o. SBcae, au* einen «b»
fleeper maepen in PamphyLiam ; Massiliam; ad
cauponem , ad hospitem ; in Tillam suam , ad
villam alcis; domum Charonis ; in Sejiepung
auf ben ÄuSgangSpuntt, abgepen cum perpauci«
viä; ut deverterem sc. vife; tp. 0. ber Siebe, ab»
iommen redeamus ad illud, unde devertimus.
tdävexTtas, ätis, f. [devexus] Slbfepüffigleit,
abfepüffige Sage. — devexus, adj. [de-veho]
1) naep unten fiep neigenb, pinabjiepenb,
fepräg, abjepüffig lucus a Palatii radice in
novam viam; s übst . pl. n. Wbpänge, Sen»
langen baec declivia et d. 2) fiep abmärtö
bemegenb, fiep neigenb *NUub ab indis;
•pondus; ‘Orion finletto; D. ber geit aotas iam
a diutornis laboribus ad otium.
dc-Tlndo (»ync. perf. devinxsti Plaut.) 4. 1) fefi»
binben, binben, umbinben devinctus fasciis,
opercula plumbo, ‘deyinctus tempora lauro. 2)
tp. a) eng oerbinben, oertnüpfen, auep nie»
talif* oerbinben, »erpfliepten, ocrbinbliep
ma*en horaines Luter sc rei publicae socie-
tate; se affinitate cum alqo; benevolentiä et
carit&te; tum artibus tum Opera tum facultati-
bus; firma devinciri societate; an im ob pignore;
alqm beneficio; alqm inreiurando; se scelerc
fiep fepulbig maepen; mala cupiditate fiep oer»
ftnelen; al* rpet t. ju jammenfaff en, »btän«
gen verba comprehensione , una complexione.
b) fiep ganj ju eigen, ergeben maepen, fef«
fein, binben, in Sanbe feplagen omne» om-
nium gentium partes tribuB triumphis; urbem
praesidiis in ®eporfam palten; alqm suis co-
piis; mentem necessitate fati; anunus uxoris
misericordiä devinctus Ter.; animos eorum qui
audiunt, voluptate; tribus largitione devinctas
habere; suffragia largitione devincta; se vino
fiep tücptig betnnlen.
de-vlnco, 3. oöllig überminben, befiegen
Oalliam, Pocnos classe, Crotoniatas maximo
proolio, und insigni pugnii Homicos; multorum
obtrectatio unius virtutom; bonum publicum
devictum est privatä gratiä pat oor perf önliepcit
SRüdfiipten jurüelflepcn muffen Soll., +m. ut ei
fiegreiep burepfepen; ‘bella devicta fiegreiep
burepgelämpfte.
devinctus, adj. m. comp. [jiartic. 0. devincio)
ganj ergeben Btudiis, ‘dovinctior alcui; subst.
m impeditis ac regum dominatione d. ben burep
tc. ©ef eff eitert Oie. Brut. §. 45.
devitAtto, önis, f. [derito] baö Setmeiben pi-
rutarum Oie. — de-vito, t. oermeiben pro-
cellam, dolorem, turpia.
devius, adj. [de-via] 1) oom SBcge, oon bet
Straffe abmärtä, feitmärts gepenb, auptt
ber Straffe liegenb, abgelegen oppidum,
saltus, calles; iter (SRarfip) tarn longum ac tarn
d.; itinera Seitenmege; subst. devia, örum. n.
Sepleiepmege; bau. einfam unb feitmärts
roopnenb, lebenb gons, montani; esse devios;
•ans; mihi d. auf einfamen ffiegen itrenb; *uxo
res — capellao. tp. a) fo. Ibcma abfepmei»
fenb nihil quasi d! loqui. b) fiep Oom Scgc
ber SBaprpcit ob. Zugcnb entfernenb, oor»
fepnell, unftät, tpßriept homo amentissimus
atique in Omnibus consiliis praecops ac d.; quid
potost esse tarn flexibile, tarn d,; vita.
de-röco, 1. 1) perab» ob. oon irgenbmo meg^,
abrufen suos ab tumulo, ex praesidiis; alqm
de provincia ad gloriam, ad triumphum; ‘ro-
fixu sidera caelo (bur* 3auberfprü*e); alqm
(Ncp. Gon. 4, 2) jut Xafel Taben ; bilbl. philoso-
phiam e caelo. 2) tp. alqm ab instituto cursu
ad praedam abtoacn; ad pemiciem; suas exer-
citusque fortunas in dubium aufS Spiel fepen.
dä-Tdlo. t. perabfliegen, ftperjp. sibi de caelo
devolaturam in sinum victonam Liv. 7, 12, 13;
übertr. eilig mopin gebratpt merben, 0. einem
®ef(pent ‘illuc; tp. petab» ob. fort={ baoon»
eilen de tribunali; praeceps pavore in fornm;
ab afflieta amicitia ad fiorentem.
de-TOlro, 3. perabmätjen, »rollen saxa; cu-
pas de muro, fclipeos e muris, ‘corpora in hu-
mum; ‘per audaces nova dithyrambos verba
bapin ftrömen taffen; ‘pensa fusis abfpinnen;
pass, devolvi perabrollen, »ftürjen cum one-
ribus, veluti monte praecipiti, torrens; *devo-
lutis tonitribus naipbem oerrollt maren rc. ; tp.
d. retro ad stirpem jurüdftnfen Liv. , ad sporn
inanem pacis; eo rem ut.
de-vbro, 1. l) oerftplingen alqd; ‘Charybdis
me devorat. 2) tp. a) e. Sermögen, bnt® bic
®urge( jagen, Oerpraffcn, oertpun rem re-
centem, pecuniam; [Plaut.) hominem jmb#. Ser»
mögen. §icrO. (fpät) oerniepten, devorent vos
arma vestra. b) ‘unterbrüllen pariter vocem
lacrimasque d. ipse dolor; (Plaut.) nomen alcis
oergeffen. c) gierig fiep ancigncit, oer»
ftpltngen spe et opimonc praedam; heredita-
tem, hierum spe fipon in ber Xaftpe ju paben
glaupen; illos libros, verbum ipsum voluptatis
Omnibus animi et corporis partibus mit ber
gröfjten Segierbc lefen, oernepmen, mic
fipon Plaut auscultate atque operam date et
mea dicta devorate u. orationem hanc aures
dulcem d.; (Just.) oculis alqd; (Gurt.) spes,
quam humanae mentes d. ; im üblen Sinnt eius
oratio a multitudine et foro devorabatur mürbe
236
devortium — dicacitas.
mit $eißßunget Dcrftßtungcn, wobei c8 auf
ben ©efißtnad triebt antommt — oßne Serftänb;
tti* angcßiJrt. d) etw. UnangeneßmeS, Sä =
fH geS ßinunterf tßluden, ertragen, Jitß ge--
j alten taffen molentiam; stultitias et ineptias
hominum; dudum circamrodo, quod devoran-
dum est f. circumrodo.
dfvortlum, ii, n. [devertoj ber funlt, wo ein
. Webenweg B. bet Straße abgeßt, itinerum (Um=
dövorto f. deverto. [tnege) Tac. Agr. 19.
dävötio, önis, f. [devoveo] 1) SBeißung, Huf =
Opferung, ba* ©eloben, at* Opfet für bie
untcrirbiiißcn fflöttcr vitae, capitis, Deciorum.
2) feietlitßc Serwünfißung Nep.\ -fbie jmb. ben
unterirbifeßen ©öttern weißenbe Sauberei.
dAroto, 1. [intens, o. devoveo] 1) jum lobe
Weißen, ben unterirbijeßen ©iSttern at* Cpfet
Deciuru de. 2) (Botfl. u, fpfit) Berjaubern,
Berßejen sortes.
di'Tötus, adj- [ parttc. B. devoveo] 1) ben unter;
irbifißen ©öttern geweißt; baß *tBerfluißt,
ßeitto*. 2) treu ergeben *vino, fscaenae;
fqnibuB rebus et devotissimos sibi et fortissi-
moa reddidit; subst. m. bie auf 8eben u. lob
(Ergebenen, ©etreuen cum omnibus auia d.
Cats. — de-vöveo, 2. 1) einer ©ottßeit etw. at*
Opfer geloben, weißen, alfo aueß bem lobe
Weißen Dianae, quod natum esset; Marti ea
qua« ceperint, *victima devota, filiam Dianae;
se diis unmortalibue pro re publica, se pro po-
pulo Romano legiombusque , *se aris; fißerjß.
se pro aere alieno; sicam jurn Slorbe weißen
3n«bef. ben unterirbifißen ©öttern weißenb
öerflutßen, nerwünfißen alqm Nep.\ *oer =
jaubern. 2) tp. a) etw. ob. jmb. qleießfam at«
Opfer baßin = , pret*geben, aufopfern *ani-
mam alcui; *j>ro quo remque domumque tuam;
‘devota morti pectora; fdevotis omnium capi-
tibua. b) d. se alcui rei fieß auf Sieben u. lob
ergeben alcis amicitiae Caes. b. O. 3, 22, 3.
fdextana, tis, m. [de-sextans ba* ffianje weniger
ein SctßStel] f. as.
dextella, ao, f. [dem. B. dextra] bie Heine redjte
fjanb, bitbl. Quintus filius est Antonii d. Cie.
AU. 14, 20, 6.
dexter, tra, trum ob. tera, törum, adj. m. comp.
dexterior, m. -ius, n. fett. sup. dextümus 1)
reißt* bcfinbltiß, gelegen, reißt manus, cornu
(pflüget bei §eete*), ab dextro latere hostium,
pars, ‘dexter abia jur reeßten Seite, reißt*;
-f-equus dexterior fjanbpferb ; subst. apud dextu-
mos Sali Jua. 100, 2. jjnibef. dexter» ob.
dextra, ae, f. a ) sc. manus bie retßte fcanb,
Weißte, ‘dexteram dare (tciißcn) alcui at* 3ei=
(ßen ber ffreunbfcßaft ob. Ircue; *d. quondam
data geleitete Irene; d. datä buttß ipanbftßtag
Liv. 1, 1, 8; date deiteras fideraque m. inf.,
Liv.; dextrae dextras iungentes Li».; ‘iuncta
est mihi foedero d. Vera, ‘coniungere fuß tei=
tßen u. fo greunbf*aft fißfteßen; si ei rex — fidem
de ea re more Perearum dextrA (butrß §anb=
feßlag) dedisset. Hane ut accepit a rege mis-
sam ;but(ß fcßriftluße Sücrfttßerung ob. burfp 8er;
mittetung einet britten 'flerfoni Nep. ; in quam
rem unicum pignus tidei regia« d. se feren-
dam Alexandro dare Just.; miserat civitas Lin-
gonum votere instituto dona legionibus dextras
(jwei Berfcßlungene golbene ob. fitberne ijänbe),
hospitii insigne Tac. ; centurionem dextras con-
cordiae insignia Syriaci exercitus nomine ad
praetorianos ferentem Tac.; renovare dextras
bie fräßet einanbet gegebenen Werfidjerungen Tac.\
‘dominorum dextras (bie treue gegen K.) feilere ;
doxtram (bie £>anb jum ©ruße) porrigere Hör. ;
dextram tendere ob. porrigere §itfe leiflen Oie. ;
♦obsecrare alqm per dextram ; *me&, suä d. bur(ß
meine, feine £>anb ob. [Jauft, tapferleit; ‘perire
suä dexterä (oon 9iom) b. t. burß innere Kämpfe.
b) sc. pars bte reißte Seite, dexter* ob. dex-
trft, ad dextram iur Sietßten, reißt*; a dextra
B. ber Scißten, reißt* 2) übertr. o) ‘at* jlü<D
tiiße* ftnjeiißen jur Weißten erfißeinenb, ®lüd
bringenb, gnäbig, gtüdtiiß dexter adi, d.
stetit. 6) ‘paffenb, günßig, te®t potestas
(©etegenßeit); quis rebus d. modus wie Me Saiße
am beften $u Bottenben, d. tempore; gef iß i dt,
gewanbt Liv. 8, 36, 7. lab. A) ilextirTtas,
ätis, f. ©ewanbtßeit, gefißidte* Seneßmen
Liv. B) dextre ob. dextSre, adv m. comp.
gewanbt, anfiettig, gefdßidt d. obire officia
Liv.', nemo dexterius fortunä est usus Hör.
dextrorsum ob. f-sns, (Plaut.) dextrö-re rsum
(-vorsum), adv. natß ber reißten Seite ßin,
reißt* ab. — dextümus f. dexter 1).
Dia, ae, f. alter Warne bet 3»fM Wajo» Ov.
dlübithrärlus, ii, m. Serfertiger niebriger
grieeß. Sißuße (iiaßa&gov) Plaut.
Dlablintres f. Aulerci.
dlidema, ätis, n. [dtadijp«] 8inbe an bem lut;
ban bet pctfiftßen Könige, baß. ba* liabem at*
Aetißen ber lönigliißen feürbc d. alcui imponere,
d. ponere, ‘regnum et d. deferre uni.
diaeta, ae, f. [Siatza] 1) ®iät — o bem 9trjte
Borgefißtiebene fiebenSweife. 2) fWeiße Bon
ßimmeru, autß ein au* 3'wmer u. Sotjimmer
befteßenbe* ©artenßau*.
diälectlca f. dialecticus a) a) S).
diilectYc*, adv. [dialecticus] biateftifcß, natß
Jtrt ber liatettiler. — dtalectlcos, adj. [duz-
Dxtixöc] um litputieren geßätig, biatef .
tifiß captaones, quiddam; subst. a) dialeetYca,
a) ae, f. bie liatcltil. ß) örum, n. pl. bia;
Iettifiße Unterfueßungen, Seßtfäße. *b)-Ycus,
i, m. Kenner u. fießter ber liatcttil, lia--
leltilet. [left Suet.
dillectos (-us), i, f. [dwlextof] 3Run bart, üa =
Dlilis, e, adj. [Dis] jum 3uniter geßdrig
Hamen, apex, fsacerdos, fbt. Dialis, fflaminium.
diälögus, i, m fduUoyoc] ba* pßitofopßifißc
©efptäiß, brr liatog.
Di Ana, lodßter be* 3upiter u. ber £atona, Sißwefter
bet StpoOo, ©öttin ber 3aflb, be* Stonbe« u. ber
näißttiißen gaubercien (at* fcelate) ; ‘SJlonb; *qu«m
urget iracunda D. =» SJlonbfüißtiger. ^ierB. *DIS-
nius, adj. turba eine Slßar 3ngbßunbe; subst.
-lum, ii, n. a) lempet bet liana. b) 8orgeMrgc
in Spanien. [ber Sotbaten u. Silanen.
dlAriuni, ii, n. [dies] tägliiße ftoft, Wation
dtbäphus, i, f. [dtßaipoc] ba* mit purpurnen
Streifen befeßte StaatSlteib ber rSm. ®ia
giftrat* per fonen, baß. dibaphum cogitat et beidt
baran, ein Staatsamt ju erlangen.
dYca, ae, f. [dfeq] WeißtSfaiße, Wrojeß (jeboiß
nur, wenn B. grieiß. Serßättniffen bie Webe iß),
scribere alcui dicam Berttagen, (Ter.) impingere
an ben §at* werfen; sortin d. burtß fiofung ben
Wiißter für eine WeißtJfatße wüßten.
dYcAcItas, ätis, f. [dicax] ber beißenbe, fati;
dicaculus — dico.
237
tifdje SBip, bet befonbet« in futjen, treffenben
öipmortcn ftcfc jeigi, bei bem jebotp bet Stptrj
bet frauptjroed bleibt Ctc. de or. 2 §. 217 ff. or.
§• 87; in übiem Sinne SBipeln, SBibelei. — dl-
cAcülus, adj.. [dem. D. dicax] beiffenb mtpig,
ftpnippiftp Plaut. [ler bf* Slriffotele*.
DTcaearehus, i, n. periBatetiftper ffߣ)i!of op^, Gtpü»
dfeSlio, önis, f. [I. dico] ba* fteimilhge 8in =
bürgern an einem Orte Oie. p. Balb. §. 28.
dicax , äcia, adj. m. comp. [2. dico] beiffenb
Di|ig, fatitifcp non tarn d. fuit (Demosthe-
nes) quam facetns; satyri (Hör.); in üblem Sinne
mipelnb, naferoei*, ftpnippiftp; subst. 4Bip‘
botb Hör.
dTchSrens, i, m. [J«j<>g»ios] $oppettrotpfiu*.
dlcio (falftp ditio; nom. ungebtfiutpl.), önia, f. [B.
S. dico] etgtl. ba* Wetpt ju fptetpen, ju befehlen,
bap. (Bemalt, OTacpt eines Solle* ob. fcerrftpet*
über anbete, Soimäffigfeit esse in d. alcis; in
d. teneri; civitates in d. potestatemque populi
Eom. redigere; aub d. atque imperio alcia esse;
in dicionem tradere; urbea multas 8ub impe-
rium populi Rom. dicionemqne anbiungere;
rem Nolanam in iu» dicionemque dare Poeno;
alqd auae d. facere; fnec aliud dicionis Athe-
nienaium praeter urbem ipsam reliquit.
diele, gen. (di'xjj, dixijs] nnt dicia cauaä ob. gratiä
bet gorm rnegen, nm ber gorm gn genügen,
bist». jurn Stpeiti.
1. dico, l. l) einet ®ottpeit mibmen, meipen,
peiligen iilud candelabrrun dare, donare, di-
care, conaecrare; aram, donum Iovi; Capito-
lium, templum Iovis; eyeni Apollini dicati.
^net». a ) timb. füt einen ®ott erlisten, un =
tet bie ®5ttei aufnepmen ne Herculem qni-
dem et patrem Liberum priuB dicatoa deoB ;
inter numina dicatus Anguatua. b) + burtp ben
etflen Sebtautp gleitpfam meipen aquilam. 2)
flbetp. etm. einet ffjerf ob. Satpc mibmen, ganj
pingeben operam alcui Ter ; alcui totum rnern,
etudjum auum laudi alcia; ae Remia in clien-
fcelam, Beae in aervitutem nobilibus; ae civitati,
in cintatem fiep als (Bürget (in eine Stabt) auf»
nepmen taffen; qui aduleacentea ae Craaao.
2. dico, xi, ctum, 3. (filtere gönnen fut. dicebo
Cbm.; perf. dixti Com., Oie., perf. conj. dixia ff.
dixeria Plaut.-, imper. dice Plaut. ; inf. pass.
dicier Vatin. b. die. fam. 6, 9, 1) 1) fagen,
fptetpen, etllfiten, »erbringen, »ortra»
gen, m. acc. e. inf.; quae imperarentur, facere
(al* fttpet geftpepenb u. bereit* cintretenb) dixe-
runt ae. ae ob. eoe Caes. b. G. 2, 32, 3; m. nt
ob. ne baff etm. geftpepen fotl ob. itiept ; (Hör.)
die veniat; parva dictu res, dictu epecioaa Liv.,
Ourt., dictu incredibüe; ille quem <lixi bet et=
mfipnte; ut dicebatnr, ut ante dictum est; hoc
lex non d. fagt, entpfilt ba* nitpt; * nihil in te
quoque d. famam; d. tibi itp jage bit* (btopenb,
marneub) Com., Phaedr.-, dicam nunc laff bit
nur fagen Ov.; hoc dicia bie* metnff bu Ter.-,
dicet aliqnis e* tfinnte einet fagen; tantum dico
f. tantus 1) 2); cradelem, ne dicam (um nitpt ju
fagen) aceleratnm, mafi fffirler iff al* crudelem;
committere ut beneficio non dicam (itp mit!
xitpt fagen) indignus (ma* ftpmdtper iff al* ba*
folgenbe) sed victas esse videare; quid dicam
de etc. f. commemoro 2); dicor, diceris etc. m.
Mat. c. inf. man fagt, baff itp tc., itp fotl; dici-
tar m. acc. c. inf. eo tempore dicitur matrem
Pausaniae vixiase Nep , dictum’at, dicebatur
Ter., Tac.\ ut dicatur eos aolos mortalium esae
Just -, bet acc. c. inf. muff auf »otpetgepenben
nom. c. inf. folgen an Stellen mie ad quem (The-
mistoclem) quidam doctuB homo — acccseisse
dicitur eique artem memoriae — pollicitus esae
se traditurum; cum ille quaeaisset — dixiaae
illum doctorem etc. Cic. de or. 2 §. 299;
(ftonoerf.) dictum ac factum, dictum factum gc=
fagt, getpan — opne ®erjug ; sacramentum ftpmii»
ren; de 8cripto alqd o. Slatte, ». Roncept oor=
tragen, abtefen; causam feine ob. eine* anbern
Satpe oot (Beritpt füpten, alfo fomopl 0. reus al*
jeinem patronus; causam capitis fitp »or (beritpt
in einet Rriminalfatpe »etteibigen; causas in foro
al* Änroalt Wetpt*fäHe oetpanbeln ; causam haud,
causam null am d. itp pabe nitpt* einjumenben
Com.; ius SRctpt fptetpen, ®eritpt palten; senten-
tiam o. Senator, feine Meinung fagen, feine
Stimme abgeben, »orteten ; honorem d. f. praefor
1), iudicem f. iudex 1); eum virum erflfiren füt
Liv.; in*bef. abfol. eine Webe palten, teben,
ars dicendi Wcbehinff, ®ercbfam(eit; in dicendo
exervitatus; dicendo excellere, valere; contra
alqm, pro alqo, upud centrunviros ; acerbe in
alqm; a ob. pro acripto; contra scriptum f.
scriptum 8). 2) ftpr tft (itp barffellen, et»
jiplen, befcpieiben optumus quisque facere
quam d. malebat Sali; temporibus Augusti
dicendi» non defuere decora ingeni»; neque
amore quiequam et sine studio dicendus est
Tac.; ‘abffimmen, fingen, bitpten melos
tibift, voce, fidibus modos, carmen, fistulä;
bap. "befingen, tüpmen, pteifen, »erpett»
litpen landes Phoebi, bella, Alciden; autp *»ot =
per fagen sortes per carmiua, fata QuiritibuB.
8) ffiorte, ©uepftabrn au*fpretpen Rho; primnm
literam eiua artis, cui studeret. 4) etm. al*
gemiff bepanpten dicebant, ego negabam;
uem esse negas, eundem esse dicis ; alte rum
ici non potest, quin Cic. Tusc. 6 §. 17. ®ap.
a) füt jmb. ob. etm. befftmmen, fefffepen
diem nuptiia Ter.; operi, colloquio, locum, mul-
tam, diem einen letmin, legem; indicem fitp
au*bitten; (Ter.) dictum inter noa fuit nt; *fa-
torum (— fatis) dicto tempore; *leges pacis,
foederis; *dictos poscit equos; autp beftimmenb
tnfagen, Detfptetpen hoc tempore data est
Eumeni Cappadocia vel potius dicta; alia le-
gatio dicta erat, alia data eat; dotem; doti
pecuniam omnem suam ; dictaa exige dotis
opea. 6) ernennen, mfiplen alqm dictatorem,
consulem, magiatrum equitum; ’arbitrum bi-
bendi (nfimlitp buttp bie tali); anbet* ia (oonsul)
poatero die Cn. Manlium — collegam dixit
matpte al* feinen ermäplten R. belannt /»te. 87,
48. 6) mit einem Kamen belegen, benen»
nen, nennen orbia qni ttvnloe Graece dicitur;
•alqm felicem, inaanum; cui Ascanium paren-
tes dixere nomen Liv.; *cui cognomen ex vero
dictum (gegeben) adhaeret. — ®efonbet* jn bt=
metlen iff a) ba* etflfitenbe dico, mo mit autp
'nfimlitp’ fagen, nenn juglcitp angebeutet mitb,
baff man ungemiff fein Mnne, roa* al* Stdfitung
folgen metbe reliqua vero, historiam dioo et
prudentiam iuris pnblioi; nimiua est is cursus,
numerorum dico. ß) dico etngeftpoben, mie in-
quam, quem etiam amare coeperam, sed, dico,
revocavi me.
238
dicrotum — dies.
dlcrötum, i, n. (sc. navigium) [iixfo rov] tt. +dl-
crota, ae, f. (sc. navis) jtueir uberigc ®a =
leere, ein S^f^uberer.
Dlctaeus, culj. cigtl. ben Berg Sitte auf Kreta
betreffenb, bat). *tretenfijch, rex JRino« ob. 3“=
piter. — dlctamnus, i, f. ob. -num , i, n. Idf-
xt ctfivot, -o*] ein auf bem Serge Sitte roacpfen'
be« Kraut, ba« bie Kraft paben folltc, Pfeile au«
bem Seib hcrauäjujicpen, Sit tarn {Origanum Die-
dietäta f. dicto 1) b). [tamnus L.)
dlctätor, öris, m, [dicto] Siltator. l) bie pöcpfte
SRagiftratSperfon in »crfcpicbenen ©täbten 3talictt«.
2) 0. ben ©uffeten in Karthago Iav. 23, 13, 8.
3) ju iRont eine aufeerorbentlicpe obrigteittiepe Ber-
fon, bie, wenn ber ©taat in ®efapr mar, auf pöep'
ften« feep« Stonate erroäplt marb u. unumfepräntte
®cl»alt patte, aud) d. rei gerendae cauaü ge>
nannt; ju unterfepeiben baoon ift bet ju minber
mieptigen ©efepäften ernannte Siltator, mie comi-
tiorura causfi., elavi tigendi cauaä ( Uv . 8, 18,
12. 23, 13). Sa», a) dicMlOriu», adj. jum Sit-,
tator gehörig, be« Sittator«, iuvenis ©opn
be« S. 6) dlctitrix, leis, f. Sittatotin,
ftperjtp. Plaut, c) dlctätur«, ae, /. Siftatur,
SBürbe eine« Siltator« dictataram gerere;
d. ad tempua sumebontur; consulatum et dicta-
turaa inire; autlj o. ber SBürbe ber ©uffeten
in Karthago Just. 19, 1, 7. 2) ba* Sittieren,
al« SBortfpiel bei Suet. Gats. 77.
dk'terium, ii, n. [deixrtjpio»'] SBibmort Just.
dlc-tf«, önia, f. [2. dico] 1) ba« ©agen, Äu« =
fpteepen sententiae; tostimonii Slblegung; mul-
tae Scfiimmung; causae Beranttoortung , Bettei'
bigung; Otafclfprutb Uv. 8, 24, 2; Unter'
hattung, ©cfpräep Tae.dial. 2. 2) ba« Dieben,
ba« galten einer Diebe, ber Sortrag, (feit)
bie Diebemeife, Sittion dictioni operam dare;
anbitae, oratoriae.
diotito, 1. [ frequent . ». 2. dico] toieberpoll,
mit Diacpbruct fagen, behaupten, »ergeben
alqd; ut dictitabat; m. ace. c. inf ); *alqm sa-
num recteqno valentem; fpuellas pueraa, aicut
et pueroa puelloa tu nennen pflegen ; vulgua ty-
rannum non ferenaura d.; fUctaviam sterilem
auSgeben für; causa« d. oft fßrojeffe führen Oie.
de or. 2 §. B6.
dicto, 1. [2. dico] 1) oft fagen, nennen, no-
minn (». nomenclator). 3n«bef. a) bittieren,
tironi alqd, epistulam, voraus, carmina Hör.;
haec tibi liefe idj für bi(h jthteiben. 6) ». flehtet
einen ju etflärenben Sert »otfagen, bil<
tieren cannina Livi, tua vilibus in ludis Hör. ;
partie. al« siebst, dietäta, örnm, n. ben ©(feülern
jum au«menbiglerneit biftierte S c p r f ä fee, Seit to-
nen quasi d. decantare ; ista a vobis quasi d.
redduntur, quae Epicurus OBcitana alucinatus
eat; d. reddere magistro Hör .; ista veatra; d.
ediecere, *recinere. 2) fbittierenb oerfertigen
ob. auffepen (offen testamentum, codicillos,
actionem aleui.
dictum, i, n. [partie. ». 2. dico] ba« ©efagte,
bie Üufeeruna, ba« SBort ridiculum; superbe,
facete d.j nullum meum (®gf. factum); dicto
citiua f. 1. cito t); dicta (Stuäfagen) testium;
d. iocoaa Uv.; *tristia Klagen, mutua d. red-
dere Uv.; haec ubi d. dedit Verg. u. Uv. ;
•dicta — libri; dicta factaque, facta dictaque
alcis auch gut Bejeiepnung be« ganjen 8 erhob
ten«, Benehmen« Tac. ann. 2, 63. 3n«bef. a)
©ptuep, Sentenj Catonis; *eine« Oratel« tri-
stia. b) 28 tp arcessitum; inurbanum, lepidum;
dicta dicere in alqm. c) Borfcprift, Befepl
dicto audientem esse f. audio 4); + dicto parere;
•dicta tyranni; * dicta peragere. d) (feit.) ba«
gegebene SBort, Besprechen Nep. Milt. 2, 6.
t) 9Iu«bruef, SBorttoapl Enn. b. CKe. Brut. §. 71.
— dlctus, ub, m. [2. dico] flulfprucp, Diebe dic-
tum dictui referre Aur. Vct.
lHctynna, ae, f. [AUzvvva ». SUxvov 9! cp] Bei'
name ber Mrtemi* al* 3“9Ögöttin Or. Saoon
Dlctynnöam, i, n. Sernpei berÄrtemi« bei ©parta.
1. Dido, ua ob. öuis, f. ®rünberin u.. Königin ».
Karthago.
2. *dido, fdi, Itum, 3. [dis-do] »erteilen, au«'
teilen munia; fama didita per populos »er=
breitet; rumor diditur per agmina.
di-düco, S. 1) auäeinanbcr jiepett, 'befenen,
'fperren, auSbepnen, auffperren, meit auf'
machen, öffnen digitoB, risu rictum auditoris,
+os (sc. aleui), flabra; »terram auf lodern. 3nS'
bef. gemaltfarn trennen, auSeinanbet', io*-
reifee« alqm ab alqo; *me ab amore tuo nulla
senecta; *nos uxor numquam, numquom amica;
•amantes invitoa; *diductos (au«etnanber gera-
tene) iugo cogit aheneo; fhoBtem jerfheucn;
tmatrimonium; tp. animus varietate rerum di-
ductus jerftreut; fdiduci in cura« animo; fdi-
ductarn (sc. esse) civitatem, ut cirili bello. 2)
abfonbetn, trennen longis rationibus aasem
in partes centum Hot. a. p. 325. 3n*öef. Stop-
pen, ©epiffe entfalten ob. »ereinjein, jet'
jplittern navea, militea, manum hostitim, +ho-
stem, fordines; tp. oratio rivia diducta est, non
fontibua trennt fiep in !C. ; vastins diducuntur
verba merben iu ber !tu«fpracpe ju jebr getrennt.
DIdfmeon, i, ti. Heiligtum bei Hpoü bei Sibpma
in brr 9läpe ». SRrlet Gurt.
diöcüla, ae, f. [dem. ». dies] bie turje Reit
eine« Sage«, Heine Sage*frifl Oie.
dierectus, adj. f». dis-erigo] mit gefpreijten
Slrmen aufgepängt, inSbef. ». ben ®etreujigten ;
©epimpfmort, faft nur abi (i, recede) hinc die-
rectus ob. -te, -ta gep »um genfer Plaut.
dies, ei (alter gen. die Sali. , Vera., dii Verg.;
alter dat. die Plaut.), m. u. [boep nur im sing.
u. b. ben beften Btofaitern nur in ben Bebeutungen
2) U. 3)1 f. 1) Sag postora d.; tres continui;
festus; ‘Parcae, Parcarum beftimmt ». IC. 3««=
bef. a) diem ex die exspectare, diem de die
dinerre. 6) in diem, in dies f. in II) 2) a) ß);
+ante, fpont diea »or, naep einigen Sagen; auep
bie Sagcägeit al« ein 3eitabfcpnitt multo d.;
ad multum d. etc. f. multus 1); de die f. de
2) b); die et nocte, nocte ac die, *nocte dieque
einen Sag u. eine Dlacpt; diem noctemque, diem
noctem, dies noctesque, noctes atque diea, et
dies et noctes, noctes et dies, noctes diesque,
(Ter.) noctesque et dies, [Hör.) noctesque diesque
Sag tt. 9tacpt; non nocte, non die; meton. a) bie
Sreigniffe ob. ®efepäfte be«Sage«, Sage'
mert Alliensis; hic d. Romanis reficit am mos;
diei poenas dare; •exercero diem; +in dispo-
nendo d. ß) *+Sage8licpt, videre d. ba« fiubt
ber ®elt erbliden. y) Sagereife, 'marfcp
2) ber feflgefebte, bestimmte Sag ad certom
d., ad d. f. ad II) c); d. constitutä; ante d.
suum, *ante d. »or bet S«t; inlbef. gerichtlicher
Setmin, auep für iudwii; diem
Diespiter -
dare, dicere; dien» dicere alcui Bot (Bericht ta=
beit; diem obire; pecuniae ber Safjltag; stipen-
dii brt ©olbet; pecnniarum Säeifatljeit; comi-
tiorum, rogatioma , rogationi ferenda«; diem
prodicere etc. f. prodico 2); indutiarum lebtet
Xag ic.; d. natahs f. natalis 1); and) d. meua
Oie. Att. IS, 49, 2; quem d. (lag bet Slbteife)
sic uniTersa cititas Athenienaium prosecuta est,
ut etc.; obire d. Bupremum etc. f. obeo II) 2);
v Just .) diem fungi = ftetben ; *ber 0. Sdjidfal
onhängte lag bei Untetgangei diem pro-
feret Uio; stat aua cuique d.; fficbcrtag die
tno. 2) geitfiifi; Sänge bet Seit
sexennig; sumere diem ad deliberandum; alqd
conferre in longiorem d. ; d. perexiguam poatu-
lare; »aicci bie ttodene 3ahtetjeit: fdato die
(pafjenbe 3eit) proelium incipere; ‘longa Sänge
bet Seit. [Hör
IMesplter, tria, o». [z»U *«mjo ] — luppiter Plaut.,
■llffimo, 1. [dis-fama] unter bie Seute btin»
gen, ruchbar machen, Betfd)teien »adulte-
rium; alqm procacibua acriptis, probroao car-
mine Tot
dlff¥reutia, ae, f. [differo] 8erfcf|icbcnt)eit,
Unter) djteb (bet an fid) einem ®egenftanb eigen i
boneati et decori; haec naturarum; feorum qui
manu mitterentur; m. in; intbef. bie ©peciei.
dif.fero, distüli, dilätnm, 3. 1) tränt. 1) aut ein»
anbetttagen, »bringen, oetbteiten ignem
in omnem locum castrorum; *B. SBinbe biemes
et nubUa; »Eurus fractoa remoa; ‘ulmos in
xeraum jepen, oetpflanjen; tp. o) butcb bie Siebe
ob. bat (Jtfriicbt autbreiten, befannt machen;
etro. ob. jmb. int (üetebe btingen, n erfchreien
alqd sermonibu»; rumoreg Ter. \ coleri rumore
dilato Nep.-, fama diatulit m. acc. c. inf. Suet . ;
diifertur per manipulos m. cor\j. Tac.\ alqm va-
riia rumoribua Ter. u. Tac. b) auf», Berfd)ie>
beu, Betjögetn d. rem cotidie et procrasti-
nare, in aliud tempua, in poaterum diem, in
postermn, ‘dulcia in annum, iter, rem; cum di-
latnm tempua iniuriae esset; + dilato in proxi-
mam noctem sceleris consilio bie Butffit)rung
bet ic.; mors Hamilcaris et pueritia Hannibalia
distnlerant bellum bemitften ben Huffchub Lio.;
*ira aitim; hinljalten, netmeifen, oertröften
alqm in aliud tempua; cum dilatug per frustru-
tionem esset; in apem impetrandi tandem ali-
quando honoris; ‘deenmum quos diatulit Hec-
tor in annum auf fid) bat matten taffen; cunc-
tanti differentique ; diem de die (alt aboerbieüe
Befhmmung); ‘se fid) nicht fätbetn, fäumen; »quae-
rere distuli taffe icf) auf fid) beruhen Hör. 2)
•gemaltjam trennen, jetteiften, jetteilen
insepulta membra lupi; claasem via venti ;
aquuo nubila; alqm in diverea; (Com.) alqm
in Setmittung fepen, netbtüffen, patt, alqa
re. II) introns. Betfdjieben jein, fid) untet»
fdjeiben [ohne ?etf. u. ©up.J inter ae; haec co-
gitatione inter ae; hae nationee inter ae; na-
tura eitu (hominis) a reliquis animantibua; quid
ab animantibua ceteria differamua; »falcui rei;
nnpert. alqd, nihil, non multum differt et iß
ewiger, lein, fein grober Unterfchieb.
diffrrtua, adj. jeigtl. partic. B. differcioj nad)
netfihiebenen ©eiten ^in oollgepfropft, mim»
metnb provincia praefectia atque exactoribua
Cat*.; fomm nautia, cauponibua, forum popu-
luaque ({L forum popnlo) Hör.
— diffundo. 239
dllTYcTlt, adv. [difficilie] fthroer, fihmietig. —
dllffeYlls, e, adj. m. comp. u. sup. [dis-facilia ]
1) fchroietig, fepmer, befehmerlicf) via Plaut.-,
aditoa, aacensu8, transitua, iter, vallea, palua
d. (fchmet ju (jaffietcn) atque impedita, locus,
oppugnatio; tubst. facilia ex difiic illimis redi-
gere; in difficili (tt.) esse Liv. ; difficile dictu,
ad fidem ; difficilius ad eloquendum; f erat dif-
ficile ut; intbef. ungünftig, mifilid), gefähr»
lieh tempua auni difficillimum, d. rei publicae
tempore, difficillimis temporibua. 2) B. Sf)a=
rafter, ferner ju behanbetn ob. ju beftiebiaen,
eigenftnnig, mü r rif d); unjugäugltch,
fpröbe d. ac mojosu» ; parens in liberos, ‘alcui
gegen ic.; »precibus alcis; (homo) difficillimä
natura; »difficili (B. ärgerlicher, mit 'B. bitterer’)
bile turnet iecur. Stao. A) difficYlitär, adv.
(fett.) «=» difficulter. B) dUficnltas, ätia, f. 1)
©cpmierigfeit, 8efcpmerlichfeit, intbef.
Sdjmietigfeit etm. ju fchaffen, fid) ju Reifen,
Slianget, Slot rerum; loci, locorum, navigandi,
fhiemia Siauheit, pontis faciendi; difficultatem
habere; nummaria SRangef an batem Selbe; na-
Yium, rei frumentariae ; res erat in magnia Cae-
saria d. ne. 2) bat pebantifd)e, eigenfinnige
^Betragen Cie. p. Mur. §. 19. £7) difficulter,
adv. fdjmer, mit SRüh*-
dllfidens, tis, ad/, [partic. B. diflido] mifetrauif d)
Plaut.-, vitae Sali. 1M0. a) dlfffdcnter, adv.
m. fcotnp. mit SKigttauen gegen fich fetbfl,
ängßli^. b) dUTidentia, ae, f. ÜRangcI an
©elb^Betttauen fcopiarum.
diflido, fisus aum, — 3. [dis u. fidol mife»
trauen alcui, alcui rei, summae rei Centfd)ei--
bungtlampf), suis, Pompeianis rebus; alqa re;
de alqo.
dif-flndo, 8. {patten, jerfpalten eaxo diffisso;
»portaa muneribua but^ SSeftethunfl öffnen; tp.
coniunctionem in longitudinem. 3ntbcf. t. t. d.
diem bie gegenmöttige @etid)ttnett)anb(ung auf
einen tfknfttgen Xag oetfchicben; ‘equidem nihil
hinc d. poBsum (mit Wnfpielung auf bieje 5or»
mel) niihtt B. bem, mat bet anbete gefagt, ab-
Spalten, b. i. ich muff feinet Meinung Bönig bei»
pflichten Hör. mt. 2, 1, 79.
*ciif-flngo, 3. umbitben, ferrum incude in Maa-
aageta« umfepmieben u. menben gegen jc.; bilbt.
umönbetn
difftteor, — dtp. 2. [dis-fiiteorl in Hbtebe fiel«
len, m. acc. c. inf., Plane, b. Oie. fam. 10, 8, 4.
dif-flo, l. (Borft.) auteinanbetblafen legiones.
dif-fluo, 3. 1. jet», auteinanbetftiegen, nach
setfehteb enen ©eiten fliehen Rhenus in plu-
rea partes; extra ripas; audore molto triefen
Phacdr. fyetBon jetfiieben, in niehtt Bet»
jehminben iecur; per socordiam virea, tempua,
ingenium Sali. 2) tp. bot Üppigfeit n. Übermaß
an (henüffen gleidjfam jetgehen, in etm. fchmim»
men luxuriä, deliciis, otio-, auch partic. o.
riobenbau auteinanbetgehenb, breit diffiuena
et solutum. [brechen crura, axem.
diffringo, 3. [dis u. frango] (Borfl. u. fpät) jet»
dlf'fugio, 8. aut einanber fliehen, fich jet*
ftteuen in vicos suos, fad sua praesidia, »ad
naves, »per saxa, »campis, »nives, »stellae,
»mordaceB aollicitudines. Xao. dllTäglnni, ii,
n. bat (Entfliehen; pl. proximorum Tac.
dif-funditOj 1. mit altet Stacht autgiegen,
pass, amons ri jcrftiejjeu Plaut. — dlf-fundo, y
240
diffuse — dignosco.
3. l)» . giüffigleiten nad) »erftgiebenen Seiten
gin fliegen, au#giegen, auifttömen laffen
aqua liquefacta se d. ^erfliegt; sanguia per ve-
naa in omne corpua ditfunditur, ‘venenum in
alqm; *animam in arma cruore ba# Sieben mit
bem SSlutc auf bie SKüftung auäftrömeti; (Hort,
vina obsiegen. 2) Oberg. au#begnen, au#brei<
ten, jetftteuen (terra) tepefactum (aemen);
‘comam, *nox aigna caelo, ‘equitem in campia,
fmedicamentuni bo in venas; past. fieg der:
breiten, fitg auibreiten ab eiua (cornna)
lunmo, aicut palmae, rami quam late Caes ,
•freta; fcolontae paene toto orbe diffnaae;
fmodo occurrentibna silvia via coartatnr, modo
latisaimis pratia diffunditur; bilbt. in hac ipaa
ratione dicendi exeogitare, ornare etc. diffusa
late (äuget allem gegenteiligen 8fgg. S» gegen)
videbantur. 3) tp. erweitern, au#begnen,
auSbreiten dii louge lateque vim auam; error
longe lateque diffusus; ’bella et pacea longum
in aevum b. i. für bie 'Jlaegmelt febilbern; ‘alqd
in ora virüm belannt matgen; oblivionem imis
sensibaa einflögen. 3n®bef a) *4- iram, ‘dolo-
rem auum flendo bem tc. 8nft madjen. b) er=
beitem, erfreuen ‘munere Bacchi animos,
‘vultus , ‘diffusum nectare Iovem; boniB amici
quaai diffundi f. contraho 2) b).
diffuse, adv. m. comp, [diffuaua] (feit.) 1) jj e r =
flreut, ogne Überficgl. 2) weitläufig ddftt-
sius dicere alqd. — diffusus, adj. m. comp.
[diffundo] 1) auägebegnt, fitg weit erffredenb
platanns diffusa ramia, fplanitie«, facaena. 2)
tp. weitläufig, Weitftgmeifig ins civile, qnod
nunc d. et aiasipatum eat; rocia genus bet flt=
begnte Jon, fopue.
digamma, Stis, n. (diyaan“] ber äolifdje ®ucg
ftabe Jigamma, befjen [ffitgen J- mar u. weligem
im üateiniftgen oft F ob. V entfpritgt, bab. figetjg.
b. die. Att. 9, 9, 4 ein Cinnagmebutg, beffen Ittel
war Fundorum reditua (ober FenuB).
DYgentia, ae, f. ein SSatg Bor. cp. i, 18, 4.
digero, 3. [dis u. geroj 1) tau#einanberbrin>
gen, ^trennen insulae ventis digeruntur. Spier».
a) ‘teilen Nilus digeatua in aeptem cornua.
b fDerbauen quo faciliua digerantur (eibi).
2) otbnen, einteilen; berteilen, eintragen
omne ius civile in genera; tabulas, mandata,
fin libroa digesti, ‘carinina in numerum, +in-
ordinata; nomina in codicem accepti et ex-
pensi Stgulbpoflen in# §auptbuig eintragen; *ita
omina »erteilen, b. i. angeben, in meltgcr Sieigen--
folge nadj ben Borbebeutungen alle# gefegegen
muffe; auig na (g ber Drbnung ergfiglen. Ja»,
digestlo, önis, f. al# rget. gigut, ptgiapit,
Wufjäglung be# Sinjelnen.
digitales, i, m. dem. ». digitua. — dlgTtna, i,
m. 1) ginger, pollox Jaumen, ‘index, fsalu-
taria Rcigcftnget. 3n#bcf. o) tangere, attingere
alqm digito fang berilgrcn; attingere caelum di-
gito f. caelum 3); extremis, ut dicitur, d. alqd
attingere leiegt geniegen 6) computare digitia
Pi aut., numerare per digitoa Ot>. ; digitia an ic.
abjäglen; novi d. tuoa — beine gertigleit im
ffleegnen. c) interniere digitom ad auf tc mit
bem Singer geigen; monatrare, demonntrare di-
gito; ‘fraonstrari, fdemonatrari digito — »on
ben Beuten oiel befproegen, geriigmt werben, d)
liceri digito bei einer Serfteigerung ben ginger
emporgebenb bieten; aueg tollere digitum, e)
‘loqni digitia nutuque. f) ne digitom quidem
alcia rei cauaä. porrigere = fug niegt bie ge=
ringffe Wüge geben; proferre d. fug rügren, etw.
unternegmen. g) nescit quot habeat d. nitgt ba#
(Berittgfte, in digitia bodie percoqnam qnod ce-
perit — itg gälte e« für unmöglicg Plaut. 2)
*+8ege, SuBjege. 8) bie gingerbreite quat-
tuor patena d.; tp. d. (unguem) tranaversum non
diacedere ab alqa re leinen ginger breit, and)
bl. digitum diacedere, d. nusquam ab honeatis-
Bima sententia sc. diacedere; al# tum. pr. D.
Idaei (Überfegung ». AautvXoi ’liaiai) ^rieftet
ber Cqbele Otc. n. d. §. 42.
diglbdior, dtp. 1. [dia u. gladiusj mit bem
Scgmerte ob. bem fcgwertägnlitgen ® ölige fäm<
pfen, greifen inter ae; tp. o. gigigen, erbittere
ten SBortftreite, jitg in ben fcaaten liegen,
cum alqo tot voluminibua; inter se de alqa re.
dignitlo, önia, f. [dignor] 1) tperfönlitge Ätgs
tung, bie man imbm. joHt. 2) Ätgtung, igung,
®nabe, bie man geniegt, biang, Stellung,
dignö, adv. m. *comp. [dignua| würbig, natg
ffläibigfeit, ornata entfpretgenb, Plaut.; d alqo
loqui, ‘acribere Martern, ‘rertere rem; *pec-
care cruce digniua.
diguTtna, ätia, f [dignua] 1) SBürbigleit, ba#
Serbienen einet Satge, consularia jum Jtonfu
lat; nec d. nec gratia ei deeat; laudare alqm
pro dignitate; aumma d. eat in alqo. 2) SBürbe
a) äugere Sgre, Äegtung, SBürbe, SBebeu^
tung, äufeere# “Infegen, Stellung, Sang d.
(eat) alcia bonesta et cultu et honore et vere-
cundia digna ouctoritas ; auctoritaa et d. Fiao-
nia; eat d. tuae e# berträgt fitg mit beiner SBürbe;
tantum civitati Haeduae dignitatia tribuebat;
altua dignitatia gradua; aecundum locum digni-
tatia obtinere; alqm in auam d. reatituere, ex
humili loco ad autnmam d. perducere; eque-
atria, regia; bag. autg amtlicgf SBürbe, 8g
renftellc laetor cum praeaenti tum etiam ape-
rata tua d. a) bie auf SBürbigleit berugenbe in=-
nere Cgre, pcrfönlttge SBürbe, 8grengaftia-
teit, egrengafte ®enl= u. $anblung#weif e
agere cum dignitate; rctinere d. in rebus aspe-
ria; auam pnstinam d. obtinere; d. serrare;
res non habet dignitatem »erträgt fitg nitgt mit
btr Sgre. 3) übettr. auf Sadgen a) ». ber 6r-
gabengeit eine# ©ebanlen# (Epicurus) digni-
tate huinB aententiae capitnr; f». Sluibrude.
b) würbe»oUe, tmponierenbe Sdgöngeit ber
menftgltigen Scftalt, bef. bet männlitgen
venustatem muliebrem dneere debemua, d. vi-
rilem; vultua multam affert tum d. tum venu
statem; corporis; pueri inagnft praedits d.;
fformae. c) ». Sebänben unb Solatit&ten,
$ratgt, SBü:be, ba# 3»>pofante porticaa; nt
ipsam urbem dignitate anperaret (triplex Pi-
raeei portus); plana dignitatia domus; floci.
d) SBert obsonii Plaut.
dlgno, 1. [dignua] würbigen, in Haff. $rofa nur
im patt, res lande dignantur, tali honore «lignati
sunt Oie. — »fdignor, de p. 1. 1) für würbig
galten alqm alqa re; alqm filinm , virum fein
Sogn tc. ju geigen. 2) für anftänbig galten,
wollen, gerugen, m. inf.
dignosco (dinoaoo), növi, nötam, 3. [dia-noecoj
unterfegeibenb ertennen, unierftgetbe« ci-
vem hoate (»om tc) non d., rectum curvo Bor ,
(Tac.) alqd alqa re an etw., bl. alqm.
dignua — diligentia.
241
dlgnnn, adj. m. comp. tt. suc. mütbig, Bett
einet Sache ob. Ifjerf., m. abl. laude, honore; res
memoriä, diguissima omnium cognitione ; ma-
ioribua suis; m. gen. Flaut., Tac., Phaedr.; m.
qui u. conj.; in. ut Flaut., Liv.; *fm. inf.; m.
*uyin. auf u Verg., Liv.-, nt. ad, amicus huie
ad imitanduin Oie. r.p. 1 §. SO; m. aec. quid,
id Plaut., id qnod Ter.-, nicht feiten im 8ffw.
ohne Objelt, diligere non dignos; omnes male
a se laudatos esse, dignos indignosque; illud
exemplum ab d. et idoneis (StrafBürbigen unb
Straffälligen) ad indignoa et non idoneos trans-
ferier; dignior heres, dignis ait esse paratue
Hör. San. paffenb, angemeffen, gejiemenb,
tnifpiecbenb, julommenb munera dignissima
Venere Plaut.-, negotium non est d. viribus
nostrisj genus scriptnrae non satis d. summo-
rum virorum personis; venit tempus serius
quam dL populo Rom. fuit; quod dono d. (beb
8crf<hentenS Bert) esset Sali., nil sermone d.
bei Siebe Bert Hör.; m. gen., aud> Balb. b. Oie.
Att. 8, 16, 1; abjol. quibus si videretur d. (ge*
nügenb, gegrünbet) causa; *praemia; d. indigna
(alles mögliche) pati; poena pro (im BerbältniS
AU) factis eorum ; praeetabo me etiam d. pro
Laude merentis Hör. ep. 1, 7, 24; ad tuam for-
marn illa una d. est Flaut.-, ex mala con-
scientia digna timere Saß.-, dignum est ti
\iemt fich, m. inf., aec. c. inf., Plaut., Ter.,
rerg., Liv.
digrbdlor, gressus sum, dep. 3. [dis u. gradior]
1) auSeinanbetgeljen, [ich trennen, fott»
gehen, (ich entfernen, fcheiben ab alqo, ex
eo loco, »per aöra, *bello, procul a suis, a col-
loquio. 3) tp. d. etm. abBeichen, abgehen,
abfchBeifen de, a causa; (Ter.) officio; ab eo
quod proposueris, a proposita oratione; unde
digressi sumus. ®ao. a) digresslo (nicht deg.),
önis, f. 1) baS ftuSeinanbergehen, Sich'
trennen, Scheiben Cie. Qu. fr. 1, 3, 4. 2) tp.
Vbfchmeifung in bet Siebe, Xigreffion a pro-
posita oratione, ab re. b) dlgressus, us, tn.
1) bai SluSeinanbetgehen, bie (Entfernung.
Zrennung, bas Scheiben d. et discessus (beim
lobe); d. (lunae a sole); *d. maesta supremo.
2: ttp- Sbfd)Beifuug in bei Siebe.
diiüdlc&Uo, önis, f. [diiudicol Sntf djeibung
Oie. — di-lüdlco, 1. 1) entfeheibenb jraifd)en
mehinen Singen aburteilen, entfeheiben con-
troversiam ; mter duas sententias; diiudicari
non potnit, uter utri virtute anteferendus vide-
retur Clues.; diiudicatd belli fort und; quae di-
iudicanda sunt. 2) unteifcheiben recta ac
prava; vera a falsis; +m. utrum — an.
diiuuctio, dünnrtius, etc. f. disiunctio etc.
dx-Ubor, dep. 3. 1) auSeinanberaleiteu, «fal»
Ich, fich aujlöjen, bef. e. glüffigem »errin»
nen, jeif liegen aedes lovis vetustate dilapsa;
navis putris iam et vetustate d.; * dilapsa in
cinerem (ein eres) fax; nix tot hominum iumen
torumque incessu dilapsa est; nebula dilabente ;
'(Proteus) in aquas tenues; tp. v. fßerfonen, bef.
». Solbaten fich jeiftieuen, lieh aus bem
Staube machen exercitus, miiites dilapsi a
signis, ab ordinibus, in oppida, nocte in sna
tecta, ex praesidio, ad praedam, pabulatum
lignniumque et praedatum; o. fiebtof., entglei*
•ten, entBeichen Fibrenus rapide dilapsus in
uruun confluit; fdilabente aestu; 'dilapso Vul-
(iCatSn, 6d)nl»Sttttb. 6. «ufl.
cano (— igne) per cnlinam als fich berbreitete
it.; »omnis et und color Verg.; tp. entf cfjtüpfen,
entfehminben de mea memoria; 'dilapsis in-
ter nova gaudia curis: dilapso tempore Sali
Jug. 36,4. 2) in Berfatl geraten, tiergehen,
Detfdjtoinben robora corporum animorumque,
res publica, concordid res parvae crescunt, dis-
cordii maxumae d. Soll., vectigalia publica ne-
glegentiä, res familiaris; 'male parta male di-
labuntur Bie gemonnen, fo jenonnen, ®icbt. b.
Oie. Phil. 2 §. 66; fopuleutissimi regis bella
inopiä jerfd) lagen fich; omnis invidia prolatan-
dis consultationibus Sali.
d!>lKc8ro, 1. {erteilen, jerfleifchcn *alqm;
t corpus tormentis; tp. me meamque rem tuis
fallaciis Plaut.; res publica dilacerata jerrüttet;
•viacera nostra, tuae dilacerantur opes; malis
consultis animus dilaceratur Tac.
di-Uüilo, 1. jerf leifcben, jcrreifien caues ca-
daver alcis; (Tac.) alqm tormentis, vestem.
di-läpTdo, 1. eigtl. Bie Steine auSeinanberBcrfen,
bah. oerfchleubern, oergeuben nostras tri-
ginta minas Ter.
dl-largior, dep. 4. oetfchenlen pecuniam Ulis,
dlldtio, önis, f. [differo] SeiAögerung, Stuf*
jehub i belli, comitiorum; alqd dilationem non
recipit ob. patitur; per dilationes bellum ge-
rere; fvariis d. frustrati.
dlldto, 1. [dis- latus] ausbreiten, auSbehnen,
eiBcitern manurn, castra, imperium; literas
breit, gebehnt au&fprechen; tp. gloriam, legem
in ordinem cunctum; tn ber Siebe, etB. breiter,
Beitlänfiger, in mannigfachen Umfcfjrei*
bungen auSeinanberfegen omni copia di-
cendi, quid esset maiestatem minuern.
diUtor, öris, m. [differo] gauberer Hör.
dilaudo, 1. [dis u. laudo] nach allen Seiten
hin loben alqm Oie. Att. 6, 2, 9.
1. dilectus, adj. [ partic . ». diligo] lieb, Bert,
teuer d. tibi poetae Hör.; f trübst. dilecti, örum,
2. dilectus f. delectus 2). [m. Siebtinge,
di Ilgens, tis, adj. m. comp. u. sup. ( partic . »oit
diligo] achtfam, aufmetlfam, forgjam,forg =
fällig in etB., bünltlid), umficbtig, geBif--
fenhafthomo, ad alqm custodiendum; imperii
tn feinen gelbherrnp {lichten; veritatis eifrig für;
homo studiosi ssimus et diligeutissimus salutis
meae, omnis officii; qui ailigentiores (bienft =
eifriger) videri volebant; (fett. m. dat.) equis
assignandis; d. et attentus; auch n. Sachen, bei
Belchen Sorgfalt, (üenauigleit angcBenbet loirb
scriptura; quaedam etiam neglegentia est d.;
fstüus. 3nSbef. in Sejug auf baS Vermögen u.
bie Haushaltung, hQuShäIterifcb, fparfam in
re hereditaria; patre ubus est d.; homo frugi
ac d. ®ao. A) dilTgentör, adv. m. comp. u.
mtp. achtfam, forgfältig, pünltlich, gernif^
fenhaft, umfichtig caute diligenterque ; d. in-
dustrieque ; diligentissime (mit gcögtet Scho
nuug) conservare; auch hau&hä(terif d at-
que moderate. B) diligentia, ae, f. «chtfam =
leit, giünltlichleit, aufmerlfamleit, Utn =
ficht, Sorgfalt (nicht 3tei|) alcis; alcis rei
für IC.; adhibenda (est) commoditatis dignita-
tisque d. forgfältige Slüdficht auf ic.; in alqd;
fea prima Tiberio erga alienam pecuniam d.
fuit Tac. a»n. 4, 20; multa industria et d.;
tant& d. officium suum praestitit, nt; t. Siebnet,
Venauigteit in Sejug auf Sieinheit u. bie eigen*
16
242
diligo —
tümlicpen gormm bet Sprache in Aainio l’ollione
summa d. Quint.; in ©ejug auf baS ©ermögen
u. baS §ausmefen, ffiirtfcpaftlicpfeit, ,Spat=
f am feit d. et panimonia.
dillgo, lexi, lectum, 3. [dis-legoj eigtl. unter mef)=
men auslefen, bap. pocpadjten, jtpäpen, lie-
ben aus Slcptung u. als golge bes Urteils non
quo quemquam plus amem aut plus diligam Ter;
homo nobtlis, qui a suis aman et diligi Teilet;
populus Rom. publicam magnificentiam d.t non
amat profusas epulas; d. alqm et carum ha-
bere; alqm colcre atque d.; fpro suo quemque
officio; aucp 0. finnlidper SJiebe amore Venerio
alqm Nep.
dilörieo, 1. [dis-loricaj auSeinanbet:, auf:
reiften tnnicam.
di-Iüceo, 2. aufaclidjtet fein, tp. fiep anf=
ftäreneffaus; id quod coepit JAv. J)at>. dilü-
ceeco, luxi, — 3. licpt ju fein anfangen,
aufgepen. erfcpeinen dies Hör.; gern, impers.
dilncescit eS tagt.
dilüeldö, adv. m. comp, [dilucidus] beutlicp,
Mat. — di-lücldus. adj. nt. comp, beutlicp,
Uar verba, omnia diluciuiora facere; subst. n.
pl. obscura dilucidis inteximus. — dilüctilum,
t, n. [diluceo] Slttotgenbiimmerung, J age 8-
anbrucp primo d.
diludium, ii, n. [dis-ludol eigtl. fRaftjeit bet
©labiatoren jttifipen ben tagen, wo fie festen
mußten, bap. ‘diludia posco icp bitte um üuf>
fcbub.
di-luo, ui, ütum, 3. ll ermeicpen, serfpfilen,
oermafcpen, burcp 'eine geudjtiglcit aufiöfen
aqua lateres; *mel Falerno, *bacam aceto;
*aether pluvia ingenti sata laeta boumque la-
bores; *color diluitur Deiliert fiep, terblafft;
Vitium ex animo meo Dertilgen; intbef. Der*
bünnen venenum, f medicamentuin. 2) tp.
entträften, fepmäepen, berminbern omnes
molestias, res leres, confirmatio diluitur, cri-
men, alqd infirm are et d. Xao. ‘fdilüries,
ei, f. u. *f-Tlum, ii, n. Übetfepwemmung,
SBafferflut; tp. *dilurium baS alles bernidp
ttnbe 8 erberben.
dlmichae, ärum, m. [dtadjjm] bie t)oppe(fäm =
pfer, eine fomopl ju fjlferbe als *u guf; !äm=
pfenbe ®rt Solbaten bet ben Wacebonietn Ourt.
di-mäuo, l. auSeinanberfliejjen, fiep auS--
breiten ‘flamma; tp. meus hic forensis labor
ritaeque ratio d. ad existimationem hominum
paula latius bat im weitern Greife überall mir bie
Äeptung bcS ©ublihnnS gewonnen Oie.
dimenslo, önis, f. [dimetior| (feit) ÄuSmeffung
geometnea quadrati Oie. Juso. 1 §. 67.
dimötlor, adv. [dis u. metior] 4. nermeflfen,
auSmejftn caelum, syllabaa; pass, tigna di-
mensa ad altitudinem fluminis; opere dimenso;
a quo essent illa dimensa atque descripta.
dimeto, 1. u. -tor, [dis u. meto] abmeffenb ab«
grenjen, abfleden (»gl. metor), locum castris;
cursus siderum; eorum cursus (acc.) dimetati;
ita dimetata signa saut.
dimlcätio, önis, f. [dimico] 2B affenlampf,
Kampf auf bie @efapr pin, ben Kürjem ju jiepen
proelti, universae rei; unirersa; tp. a) ange =
ftrengteS Kämpfen, Singen für etm. b ) baS
mit ®efapt oerbunbene Singen um etm. famae
fortunarumque omnium, fortunae, capitis, pl.
ritae.
dimitto.
dlmtco, 1. [dis u. micol eigtl. gegen einanber bie
Scpmerter Juden, 1) mtt blanter Saffe läm-
pfen, feepten acie, in acie; proelio, armis,
fnavibus, classe; cum alqo ob. adversus alqm;
pro legibus, pro patria, pro aris ac focis; de
(um) tectis moeniousque JAv. 1, 16, 8. 2) tp.
o) mit aller fttajt für et», fämpfen, naep
et», ringen competitores; omni ratione, nt etc.
6) um etm. ringen, etm. aufs Spiel fegen de
vita, de gloria, de capite, de fama, de ciritate;
de fortunis, de liberis; de summa rernm; in
Bingulaa horas capite suo JAv. 2, 12, 10.
dimldUtne, adj. [dimidins] palbiert, jur
Hälfte, halb mensis, partes Tersiculorum;
feperjp. {Plaut.) procumbunt d. mit bem halben
Seibe. — dimidins, adj. [dis-medius] palb spa-
tium, pars; patrum, plebis palb jn tc, palb ju
tt. gepörig. gnSbef. dimidlnm, ii, n. Hälfte
militum, pecuniae; dimidio (um bie Jßiälfte)
maior; fpriepm. dimidium facti, qui coepit, ha-
bet friftip gewagt ifl palb gemonnen Hot. ep. 1,
2, 40.
di-mlnao, 3. (Cbm.) jerftüdeln, jet =
ftplagen, jerfpalten alcai caput, cerebrum.
dimlsslo, önis, f. [dimitto] 1) baS $in> u. Jper =
feptden, pl. libertorum ad defenerendas diri-
piendasque prorincias. 2) Sntlaffung, SSer =
abftpiebung remigum.
di-mitto, 8. 1) natp uerf epiebenen Seiten pin
ftpiden, umper>, auSftpiden, fenben lite-
ras per omnes prorincias; certos homines cir-
cum regiones; nnntios in omnes partes, ad ci-
ritates, tota ciritate Haedorum; praefectos in
civitatus, quoquo Tersus legationes, eqnites pa-
bulandi causfi; abfol. ; dimissi bie auSgefanbten
©oten *aciem (oculorum) in omnes partes ftep
nadj allen Seiten umbliden. 2) fortfdjiden,
entlaffen, laufen laffen alqm a se, alqm in-
columem, saucium; neminem nisi rictum; ho-
stem ex manibus, alqm ex custodia, ex con-
cilio, quem paucis ante diebus Corfinio (m. di-
miserat ju Octbinben) captnm ipse dimiserat
Caes. b. e. 1, 34, 1; fab hoc sermone dimissus;
•fab armis dimittitur wirb bewogen, bie SBaffen
niebetjttlegen ; *alqm non incastigatum; inSbef
Xruppen entlaffen, fortftpiden, berabf<pie =
ben equitatum a se; turmas praesidio ad im-
pedimenta, copias, exercitum, legionem, militos ;
eine Serfammlung entlaffen senatum, conci-
lium, consilium, conririum; ludos JAv.; bl. d.
sc. consilium Oie. Brut. §. 200; feine (battin
fortfipiden, »erflo&en, fitp o. einet ©attin
trennen, ftpeiben uxorem,alqam ematrimonio;
auip t. t. einen Kngeflagten bot Seettbigung be*
Sei fteigeben; feinen ©Idubiger bejaplt
n, befnebigen, bejapltn creditorem.
8) fapren, fallen laffen, aufgeben, auf
et», bersitpten, etw. ob. jmb. im Sticpe,
aus ben ipänben laffen, netlieten (was man
biSper befap ob. betrieb) signa ex metu, *quem
ore tenebat cibum, praedam, fortunam, hostem
ex manibus, Italiam, prorinciam, oppida; locum
(Stellung), rictoriam, triumphum, imperium,
principatum; oppugnationem, rem frustra temp-
t&tam, ius suum, ininriam impunitam pingepen
laffen; multum de cupiditate, occasionem, tem-
pus, facultatem alcis rei; *fiigam, omnem sporn,
•feuram, fpraeterita, instantia, futura pan
oblirione; iracundiam suam rei publica« um
dimminuo — dirigo.
243
brt Staate* willen; alcui tributum"' erlaffen;
Tac., subst. n pl dimissa Hör.
lälmmlnuo j. diminuo.
di-nireo, 2. 1) aubeinanbcrberoege n, >brin=
je», trennen, jertcilen fparietea, •corticem
lijrti, raegnehmen, »terram aratro umpflügen,
'im, *aura», »aquaro corpore burchfurcpen, *ci-
nerem butcproublen, »rauca ora talibus aonia
äffnen, qni hoa dimorit betfeite f cf>ob, »obatantes
propinquoa fiep hinburcpbtängen burd) Hör., tur-
bam Tac. 2) fortbewegen, »treiben, Bet»
treiben, entfernen, Betfcpeuchen caelo um-
bnm; »gaudentem patrioa ändere aarculo agro»
namqu&m dimoveas sc. ab iia; »faciem litore
abwnben, ablenlen; dimotis oranibns Tac., tp.
abnenbig, abtrünnig madjtn eqaitee a
plebe, terror fide aoeioa.
'tlMndJmua, i, m. u. *-ma, örum, n. ein Berg
in fJIjnjgien , ber «Böttin (SpbeU heilig. Siaoon
'ßladjmöne, es, f. bie SpbeU.
diaaaeo f dignosco.
disämftritlo, önia, f. [dinumero] als tcbneriid)e
ifigat = digeatio, w. f. — dI-nüm*ro, 1. per»,
ab», attjjdbleit pecuniam alcni Ter.\ atellaa;
’tempora.
IM# (-on), önia, m. 1) Schwager be* altern ®io
nQftnd o Stjralu*. 2) ein afabemifdjtr BhiUfopp.
Ji ein Stoiter. 4) Dio Halneainua.
dioWliris, e, adj. [SuAßolov ] für jwei Obolen
Heb Ptei*gebenb scorta Plaut.
DMehim , ia, m. ein greigelaffener be* (Eäfar.
San -chärinna, adj.
Dioeletiinus, i, m. röm. flaifer B. 284—305 n. ®p r.
Hiödirus, i, «. 1) ein ^eripatetiftr. 2) ein ®ia»
ldtiler. [tticero.
Biodötss, i, m. ftoijcper Spilofoph» Sehrer be*
dlpeeiala, ia, f. [dtoixijatej ein Stfict üanb, mit
1« einer 'ßrotrinj geftplagen u. jugleicp o. bem
feiben Statthalter Berwaltet, ® iftrift. — dloe-
eil»*, ac, m. («JioixTjrri«] Berwalter bet tänigUcpen
ftntünfte, ffinangbirettor.
btögSaes, ia, n«. t) Bhilofoph bet ionifepen Stpule.
*) Mcper Bpiloiopi), um 155 b. ttpr. 3) ber be*
tarnte cqnifcpc Bbilofopp. 4) ein ftreunb be« SR.
Win* »Ufa*.
Diamtdes, ia, m. Sohn be* Xqbeu«, Sönig* Bon
Ätolien, einer bet gelben uor Xroja, ber Sage
”>4 «rünber ber Stabt ilrpi in Äpulien. hat).
Womedia Campus in Äpulien bei ilrpi, ’urbs
8r*i; * Dloncdeus, adj. .
Wau, ae, f. [didvr)\ l) SRutter ber Benu*. 2)
*$enu*. $au. f-naeus, adj. mater Benu*;
rae«ar (al* »aeptomme be« *Änea«, be* Sohne*
io Benu*); antrum ber Benu« heilig
Bfönjralns, ii, «. 1) 3iame itneier fcerrfeper non
Snrahi», ber ältere u. ber jüngere h. 2) D. au«
herntlea in ßutamen, juerft Stnijänget ber ßoifcpeH,
ijilet ber epitureifchen Sß^tlof opljte. 3) D. Magnes,
«f>atif<htr Spetor, geitgenojfe be* Sicero. 4) ein
gelehrter SlUtue be« ticero 6) gteigelaffener be*
Sitten*. 6) gefd)idter äRufifet ju ihtbtn- 7) ©K««
seimame bei Hör.
ßiönjsna, i, ne. [ Jiortuoe] Bacthu*. ®an. -*la*,
i-ij. ; Dionjnia, örum, n. subst. Bacd)U«feft
Cäa.
bloienri, örum, m. [ztiöe xovpoi] bie ®io«fu=
ren, Saftor n. ißoQuj Cic. n. d. 3 §. 23.
Ü»Ul »e, f. ^enleltrug Hör.
Bipkllu, i, «n. 1. gtied). Ifomäbienbiihter au«
Sinope, u. ißlautu« u. lerenj natfigeahmt. 2) «t=
diiteft ju »om.
diplöma, ätia, n. [äMmpu\ t) officielle* ®m =
pfehlung*f<hreiben oom Senat für bie nad) ber
BroBinj »cifenben. 2) (Suet.) ein B. hörfjflen Bin
gifhat audgefteOte* u. eine Bergünjiigung getnäh=
renbe* Schreiben, Siplom.
lHpylon, i, n. \dh tolo»| ba« ®oppeltbor in
ilthen, ba* ben Äeramifu* ftploh u. ben SBeg in
dirae, Birae f. diruB. [bie ?llabemie öffnete.
*Dlrce, ea, f. l) ®attin be« Snfu«, ftönig« Bon
®heben, oertoanbelt in bie gleichnamige Duelle.
2) Duelle bei Sh'&tn. ®ao. ’-caeua, adj. tpe =
banifch, böotijch, eyenus — Btübar.
direct«, adv. m. comp, [directus] 1) gerabe, in
geraber iRidjtung directius navigare; d. ad
perpendiculum fentcedjt. 2) tp. gerabeju cum
Bemel dictum ait d. Oie. — directö, adv. 1) in
geraber »ichtung, d. tranaversao trabea in
rechten äBinleln querüber liegenb. 2) gerabe ju,
unbebinßt quorum alterum (argumentandi ge-
nas) ad tidem d. spectat. — directus, adj.
[partic. B. dirigo] in geraber »ichtung, ge =
rabe, fotoopl horijontal al* uertilal; fentretht,
gerabe emporftebenb, ^eil trabes; d. mate-
ria iniecta bet Sänge nach aufgelegte Balten;
pari es tn einem rechten ffiinlet fd)neibenb; cratea
in einer Sinie liegenb Oma. 6. c. 3, 46, 5; iter,
eia, ordo; foasa iateribua d. mit [entrechten ©ei--
tenmänben; (urba Henna) tota ab omni aditu
circumciaa atque d. fteilrecht abgefepnitten ; comu
magis d. mept aufrecht, weniger gebogen; locus
peil abwart« laufenb, iugum; *aca tubse, *ar-
cua; bilbl. verba gerabe, ohne Umfehweife; ratio,
homo gerabe burchgehenb, ftrenge; oontio birette
»ebe Just. [partium Cic. Tmc. I §. 71.
diremptus, ua, m. [dirimo] Trennung earum
direptlo, önis, f. [diripio] Blünberung.
direptor, öria. m. [diripio] Blünberet.
dirTbeo, — ttum, 2. [dis-habeo] 1. 1. bie bei $to-
mitien ob. bei «Berichten in bie ioitöpfe gelegten
Stimmtafeln fonbern tabellas. hat) «) di-
ribltlo, önis, f. t.t. ba*Sonbern ber Stimm--
tafeln, bie Stimmenjäplung, ft) dirlbTtor, öria,
m. t. t. bet Sonberet ber Stimmtafeln, c)
diribttörlum, ii, n. ein (Bebäube in »om, Wo
bie Stimmtafelchen bei »omitien gefonbert, fpäter
©elbgefcpente u. fjleifch unter ba* Bolt, auch bie
ßöhnung ber Solbaten au*geteilt würben 6’uet.
di-rlgcaco f. derigeaco.
dirTgo, rexi (*sync. direxati), rectum, 3. [dia-
rego] 1) (auch derigo) in geraber Sichtung
anfftellen, gerabe richten aciem, narea ante
portum, in pugnam; utrimque a iugo temoa
gladios Ourt. ; vicoa in geraber ßinie, regelmäßig
erbauen; (lituo) regionea (urbia) bic Sichtung bc-
fiimmen, fines regulieren; *membrana plumbo
derecta mit Bleifebem liniiert. 2) nach einem
ßiele hiftiiht««- »Unten curaum ad litora,
navem alqo; directi in quincuncem ordinea ar-
borum ; tela in corpus, »apicnla arcu abf [hießen ;
*hastam, »vulnera, alcui; »curaum per auras;
übertr. dirigitur (argumentandi genua) jepreiiet
in geraber Sichtung fort (Sc.; fbaud perplexe
in Calliathencm dirigebatur oratio; auch intrans.
wohin bic Sichtung nehmen in frontem (Bon
Schiffen, gtont machen); fplanities hinc dingen«
fiep auSbepnenb; tp. a) pinwenben, »riepten,
»Unten cogitationem ad alqd; fintentionem
16*
244
dirimo — disoepto.
tota mente in opus ipaum; puernm ad haue
opinionem ; divinatio ad veritatem. b) etwa«
nad) et», cinridjten, beftimmen vitam ad cer-
tam rationis normam; ad exemplum ; n a rfj bem
Botbilbe) virtutum omniam mens dirigenda
Quint. 10, 2, 1; utilitatem bonestate bie Sitt-
lidjteit jut 'Jiicbifcbnur bei Sinkens machen; haec
rlivtlmncorum ac muaicorum acerrimä normä
ben fttengen SKafiflab bei n^tbmif u. fKufit legen.
dirftno, remi, remptam, 3. [dis-emo] 1) aui-
einanbernehmen, ttennen, teilen, aufs
Iöjen corpus, castra, infestas acies; urbs flu-
mine dirempta. 2) tp. unterbrechen, ftären,
aufheben, abbrecben, fdjcitcrn machen proe-
lium, pugnam, certamen, colloquinm, comitia,
communem bumani generis societatem; sol
iemnia lndornm, concilium, consilinm, anspi-
cium, connbium, controrersiam , iraa, *litem;
quid gravin« quam rem susceptam dirimi , si
unus augur alio dixerit? quid habet baruspex,
cur pulmo incisus etiam in bonis extis dirimat
tempus (bewirft bofj et», auf eine anbere 3**‘
oerfd^oben »itb) et proferat diem? ffinem bel-
landi herbeiführen.
dirlpio, rfpui, reptum, 8. [dis-rapio] 1) *aui =
einanberreiien, jerreilen alqm, artus, mem-
bra; furiie direptus equorum; bah- Betheeren,
jetftßren, ptünbern, bef. ali mitit. 1. 1. bona,
urbes, oppidum, castra hostiliter, provincias,
civitates, socioe, impedimenta, magnum nume-
rum frumonti, naves, praedas bellicas. 8) t) i n
u. betreiben distrahor, diripior Plaut.-, inibef.
fi<h um et», reifen direpta «upellectile Suet.
8) herabs, taireigen, herabjerren +ex ca-
pite regni insigne, fferrum a latere; ftergora
costis, *arma militibus direpta bom Selbe geriffen.
dirltas, atis, f. [dirua] *fbai ©raueiiBoIle;
(Braufarafeit, jjäite omni d. atque immani-
tate; -j-morum.
dl- ob dls-rumpo, 8. 1) jerreifecn, jtrbrecben,
jerfehtag en alcui caput Plaut.-, tenuissimam
quamque partem (nubis) dividunt atque d.; homo
diruptns einen Bruch ^abenb, gebrechlich *) tp.
a) pass, tnebiat, Bor .Rom, ärger u. bgt. berften,
plagen (in ber Bolfifpradje) dolore, alcis plausu;
se fleh jerreihen, fi<$ übermäfjig anfiten =
gen me paene in iudicio Galli. 6) jerteihen,
gewattfam abbrechen amicitiam; dirumpi hu-
mani generis societatem.
di-mo, 8. 1) auieinanberrrihen , nieberreihen,
jerfldren urbem, domum, muros; ‘agmina
vasto impctu auieinanber fptengen, Bacchanalia
Uv., tp. aere dirutus est ift auigejogen worben
(am Spiettifch); homo diruptus dirutusque unb
banlerott.
ilirua , adj. m. comp. u. sup. ungfücfBerlün =
benb, graufig, grauenhaft, unheilboll
*omen; ‘grando, ‘cometae, *tempus; faves;
überh. gröblich, febrref lieb, graufam, bflIt
»exsecratio; fprecos Scrmünfcbungtn; +supor-
stitio, *venena, *sollicitudines; ‘religio loci el)r=
furchtiBottei (Brauen erregenb; * Hannibal, *hy-
dra; auch subst. ‘Dirao bie iRachegßttinnen;
inibef subst. dirae, ärum, f. a) unheitBoSe Sal)t=
eichen obnuntiatio dirarum; auch n. pl. dira.
) Berwünfchungen contingere funebribus d.
signa, tela, arma bostinm burch tflu<bformeln
ber Brrnicbtung anheimgeben Uv. ; ’dins agam
vos; fdiras imprecari.
1. Di«, tis, m. ■=» Pluto; ‘Unterwelt.
2. dl«, adj. f. dives.
3. dis, untrennbare Bartitel, bie in bet ßufammen:
fepung ben Begriff einer Trennung ob. ®ntfet=
nung giebt, »et = , oets ob. bai entgegenge=
fegte bei einfachen Sorte« anbeutet.
diH-calce&tns, adj. unbefchubt Suet. [Plaut.
dU-cSreo, 2. (ich Bor etw. (ehr hüten malo
dls-cido, 3. 1) auieinanbergehen, fich txen=
nen, fidj jerftreuen in duas partes, inter se;
ex tuga in civitates; in silvas, fin manipulos;
terra fpaltet fich; caelum öffnet fi<b, ‘caelum
medium heitert fich auf; ‘scaena versis fronti-
bus f. 2. frons 2); übertr. paulatim discessum
(est) ad delenimenta vitiorum Tac. 8) Weg:
gehen, fich entfernen ab alqo; contione; ex
castris domum; ab urbe, ab exercitu; a loco
0. bet Stelle; ‘amicis; ex, a beUo (9. StriegC
fchauplage); de foro, quartana ab alqo; *sol
discedens; cubitum ju Bette gehen. 3n*bef. a)
milit t. t. abliehen, smatfdhieren, aufbre*
<hen Tarracone, a Gorgo via, ex hibemis, in
castra, longius; ab armis bie Soffen nieberlegen.
b) B, jmbm. abfallen, jmb. oerlaffen ab ami-
cis, milites a duce. c) aui einem Kampfe, bot
(Bericht auf irgenb eine ärt baoonfommen (ali
Siejjer ob. Befiegter, mit Berlufi ob. (Bewinn) su-
penor, victor, victus, vulneratus; aequo Marte
cum Volscis (au! bem Kampfe mit ic.): sine de-
trimento, infecta re; pari, aequo proelio; tanta
iniuria impunita geht ab; turpissime; tiberatu*
(freigefproeben). 3) tp. a) b. etw. abgehen, ab-
meichen, febeiben, fich entfernen, etw. Bei =
taffen a fide et iustitia, ab officio, a consue-
tudine, a voluptate, a Constantia atque a mente
atque a se ihn Betlieh ic. u. er geriet aufser fid)
Oie., a sua sententia, ab opere instituto, ab op-
pugnatione castrorum; ex, a vita flcrbcn; a re
(b. Stebner), B. bem Xh<nta abfehweifen; ab ea
contentione, ad quam tu me vocas; b. Üeblofem,
Betfchwinben, Bergehen eae solUcitadines ;
memoria illius rei numquam ex animo meo;
hostibus spes potiundi oppidi Cats. 6) t. t. d.
in alcis sententiam ber Meinung jmbi. beitreten,
in alia omnia ftch für bie aanj mtgegenaefegte
änftcht erltfiren. c) d. ab alqo ob. ab alqa re
B. jmbm. ob. etw. ahfehen, jmb. ob. etw. au« =
nehmen, in bet BeTbinbung cum a vobis dia-
cesserim, cum a fratemo amore discessi.
dlsceptitlo, önis, f. [disceptol Srörterung,
Debatte, Serhanblung (um bic Sahrheit ob
bai Stecht in einer Sache }u ermitteln) cum qui-
bns omnis fere nobis d. contentioque est; d.
forenses iudiciorum aut deliberatiouum; auch
Streitfrage, =pnnft. — dts-oeptttor, 6ri»,
m. n. (fett.) -trlx, leis, /. fdiscepto] Brüf e r ,
Sntfdjeiber einet ftreitigen Sache, -rtn. — 41s-
cepto, l. [dis u. capto] 1) Bon ben Barteten,
eine Sache erörtern, bebattieren, übet eine
fheitige Sache Berhanbetn (m. fflube n. ohne
Seibcnfchaft) de publico iure, de cunctis neg„
tiis inter se, de controversiis et iure apad se
potius quam inter se armis, si coram de otn-
nibus condicionibus disceptetur; auch JUt (6 n t
fcheibung bringen controversias inter se iure
ac iudicio, aut, si utrisque placeat, bello; tp.
fortuna rei publicae in uno proelio auf ic be
ruht bie Sntfcheibung k. 2) b. SRichter, burch Ur
teil entfeheiben, ini Beine bringen contra-
discerno — discors.
245
venia« j inter populum Cartnagimensem et re- ob. gelefjrt toirb, Kenntnis, SBiffenfchaft,
gern in re praesenti; finter amico«. iuris ciTilis fRed)t*Wifleufchaft, militans, militiae,
lis-eerao, 8. 1) auöeinanberfcheiben, ab|on= bellica Krieg*wtffenfd|aft; memoria; d. et prae-
bern, :gtengen, trennen mons fines eorum; cepta; Softem, Siebte Druidum, maiorum; pl.
**uro telas burchgielfen mit fulgoribus dis- o) Utt terrid)täfäcber, = g»eige, SBiffenfct)nf :
cretum est (warb burcpfcbnitten) ; duae urbes ten, bef. prafrifcpe pueritiae; campi (Spielplägc)
magno maris terrarnmque spatio inter se dis- et d. Unt erriet) t^anfta t ten ; erat Italia tune plena
cretae; ‘septem discretus in ostia Kilos. 2) Oraecarum artium et d.; quibus d. et a quibns
«nterfcheiben (burd) Itennung, Sonbcrung); sit eruditus. 6) Schulen bet tß^rtofop^en
alba et atra d. non posse; alqm ab alqo; fres trium d. principes. 3) bie ans Unterricht u. Sr=
«impliciMimae diaenmine aliquo discemuntur ; gieljung perDotgegangene 3 u * t , Orb nun g,
ancb anterfcheiben u. barnacb beurteilen Übung militaris, militiae, bellica; f&miliac,
-s : i* x n • li; « j li j l e..r •
enniae an famae minus parceret, haud facile
diiceniere* (Sali), entfeheiben, *litem arris
»bei bie «de r burd) fcharfe Irennung betfelben.
diwerpo, psi, ptum, 8. [dis u. carpo] X) ger>
gädeln, gerpflücten, gerteigen alqm; nec
lecemi nec airidi nec discerpi nec distrahi
potest (animus); ’gerftreuen aurae omnia. 2)
tp- «) in ber Webe jerftüdeln divulsa et quasi
aiscerpta; re» ea quae proposita est, quasi in
membra discerpitur. 6) *jmb. herunterreigen
alqm dictis. [SeSart).
dls^ert«, 1. fireiten quod tos Plaut, (unliebere
diseesslo, önis, f. [discedo] X) baS«uSeinan-
brrgeben, bie Trennung; t. t. Sdjlugab:
fümmung ber Senatoren mittels «bttetenS
uf bie etne ob. bie anbere Seite facere, tper-
agere d.; -j-per se d. facere eine jc. oerantaffen;
senatus consultum per d. ; fit d.; facta est d.
in sententiam alcis. 2) (fett., fpät) «bmarfdj.
- dlscossus, us, m. [discedo] 1) baS ftuSetn-
übergeben, bie Zrennung, caeli bas Setter:
leuchten Öic. de die. 2 §. 60. 2) baS ffiefj--
gebe«, bie (Entfernung, baS Scheiben, bie
ibreife d. et profectio, omnis nobilitatis; ab
amnibus quae sunt in Tita bona; illius Alexan-
dred; e Tita; digressus et d. (beim lobe); ab
nrbe; als milberer «uSbrud o. Cicero gebraucht
b. (einet ©erbannnng d. meo; pl. solis acces-
<n» discessusque Cie. n. d. 2 §. 19; o. Iruppen,
per Bbmarfdj exercituum ab Dyrrhacbio; Hb:
idbrt Libumarum ex lllyrico.
UtcMlwn, ii , «. [discindo; nicht dissidium]
cigtl. bat gerreigen, bah- flberb. Xrennnng,
comugis o. ber k. ; inSbe|. «hef<heibung;
ebettr. Kluft, 3ermütfni«, Spaltung Ren-
te® dissidentem a populo Rom. odio quodam
atque d.; dissensione ac de Testro; neque d.
neqoe odio penitus insito; crnle; beUi disci-
dioj odii« et d. funditus eTerti; magna et ple-
(nunque insta; ne qua amicorum d. fiant.
’dltelictns, a dj. [partic. 0. discingo] toefer,
iüberlid}, forgloS nepos, otia.
ii-stlado, 3. »etreigen, getfpalten, aufreis
bc» Testern Ter.; cotem novaculÄ getf djneiben ;
tp. d. amicitias getoaltfam, auf einmal abbreeben.
«l»-el«go, 3. loSgfirten, aufgürten tunicadis-
cincta Hör., centuriones discincti Liv. ; auch
tentmaffnen neque extra Tallnm licere exire
mii disemetum; im Silbe, in sinn est, neque
'go discingor iaffe ihn nicht fahren.
^lieTplIna, ae, f. [disco] 1) Unterricht, Un=
(etscifung, Sehre puerilis, disciplinae cauefi;
io disciplinam conrenire; dare filium alcui in
-inciplinam; res, quarum d. est bie gelehrt
®rrben tonnen; «norbnung Traj. b. Pltn. ep.
'9, 78. (82), 3. 2) wai burch Unterricht gelernt
Srunbjfipc, nach benenman hanbelt, TOetljobe,
inSbef. Scbrmetfjobc; d. (CBrunblap, Wege!) est
iisdem m. in/'., Ter. — discTpöla, ae, f. [disco]
Schülerin. — dlscYpölus, i, m. [disco] Schü=
ler, auch Sehrbutfihe Plaut.
dlsclüdo, Bi, snm, 3. [dis-claudo] non einanber
abfeh liegen, trennen mons Arrernos ab Hel-
tüs; quibus (tignis) discluais in gehöriger ®nt=
fernung gehalten ; *(solum coepit) d. Nerea ponto
in k. einfAUegen; ’morsus roboris öffnen,
disco, dfatei, — 8. lernen, fennen lernen,
erfahren literas Graecas, dialeetiea ab alqo,
literas apud alqm; *Tirtutem ex alqo; * disco
(oerninrat) quae censet amiculus; * Nymphae
discentes bie ihm (bem ©acchuS) aufmeitfam ju:
böten Hör. *me perituB Iber mit mit (meinen
Siebtm) toirb befonnt werben; *qnem didicere
(ju ihrem Schaben fennen gelernt haben) Vinde-
iiei; causam fich betannt machen mit ic-, (ich in=
gruieren (offen über ic. burch ben Klienten (». «n=
Walt); palaestram gpmnaftifchen Unterricht buben;
fidibuB auf K.; ab alqo; m. inf. nare Plaut.,
didici (bin gewohnt) Tera dicere Plaut.; rapere
et clepere; Latine loqui; ’mentiri lana colore«;
+ didici esse infelix; ptägn. didicit er hgt (bie
Webefunft) fhtbiert; überh- oft unfer 'fhibieren’,
cetera; fmwst. m. discentes Schüler,
dls-eölor, öris, adj. 1) oerfchiebenfarbig,
buntfarbig fTestis; xestis fatis meis beffen
5arbe mit meinem Sefjidfnle nicht flimmt. 2) tp.
»erfchie'ben, ungleich (bet äugeren Sefdjaffen:
heit nach) matrona meretrici dispar (bem 6ha=
ratter nach) »Ique d. Hör. [Plaut,
dls-condflco. 3. nicht guträglich fein, fepaben,
*dIs-conTfnlo, 4. nicht übereingimmen,
nicht paffen xitae; impers. eo d. inter meque
et te. [ftimmenb Plaut.
dlscordibflis, e, adj- [discordo] nicht übeteins
dlscordla, ae, f. [discors] Uneinigteit, 3 * e =
trac^t hominum, rerum, Terborum; ferga Ger-
mameum; auch <m Pl 3'D>gi8tf’tfn'i *»on einem
®täb*eit, 3“nfapfel, Segenganb beS ©trei =
te«; ’Discordia ©öttin bet Sroititad)4- ®<>b-
dlscordlösug, adj. gut 3roictrae^t geneigt,
bönbetfüchtig Sali.
discordo, 1. fdiscors] uneinig fein, in 3 Ci
tracht, in Streit fein, nic|t übereingim:
men inter se Ter.; inter se dissidere atqae d.;
animus a se ipse dissidens secumque d.; cum
Cheruscis Tat., *m. ciat.; foppidani; discordare
militem ft cf) empören wollen Tat. ann. 3, 40, —
discors, dis, adj. [dis-cor] 1) uneinig, ftrei =
tenb homines, *animi, «ecum, *sibi, ’concordia,
•Tanais bie feinblich gefhtnten fctjth- Womaben.
2> niebt übereinfttmmenb, unharmonifch,
ungletch ‘aymphonia, *fetus gweigefta Itet, fua-
246 discrepantia •
tont rnaris, fmembra ; f homines moribus et lin-
C; 8) nieuterijcp legioncs Tac. ann. 1, 38.
repantia, ae, f. [diserepo] Wieptübereiit;
ftimmung, Ilibpatmonte ecripti et volunta-
tis; maiorem mnito inter Stoicos et Peripate ti-
cos rerum d. esse quam verborum. — dlscrS-
pfttlo. öniB, f. [diserepo] ffiiberfptutp inter
consules Liv. — dla-crfpo, crepui, — 1. 1) 0.
mufilalifepen 3nftntmenten, nid) t ftimmen tibiae.
8) niipt fibereinftimmen, bibparmonteren,
abweiepen, oerfdpieben [ein cum alqo; ([eit.)
sibi; cum, ab alqa re; inter ae; »nepoti; »vino
et lncernis Medus acinaces Hör.-, »prirno me-
dium, medio imum; »sententia sortilegis non
d. Delphis = Bententiis ob. oracnlis Delphicis;
»longe mea istie (— istorum) et vox et ratio;
»causa latendi ift unentfepieben, [heilig; impers.
discrepat cb befielt eilt SBiber(prud), man
ift uncinb de latore legis; non, baud d, quin
etc.; illud haudquaquam. m. acc. c. inf.-, inter
scriptores rerum.
di-scribo, 8. (jtt unterftpeiben B. describo) eins
pttr=, bas anbete bortbin fepreiben, bal). 1) eins
Bert ei len annum in dnodecim menses; civi-
tates in provincias; iugera in homines; ad cor-
tas res confieiendas certos homines delectos at-
que discriptos habebat; prägn. ea pars quae
prima discripta est in ber 5>tbpofition jum erfteit
gemäht ijt Oie. off. 1 §. 16; istas causas d. (bei bet
(Einteilung [eben fte, baß) in personis et in tem-
poribus positas esse Oie. de or. 2 §. 138. 2) Dg:
wcifuug geben, antoeifen, argentum illis
quibus debui Ter.; magnain vim frumenti —
aediles curules quaternis aeris vicatim populo
Liv. 80, 26, 6.
dlscrimen, tnis, «. [diseemo] 1) bet trennenbe
§ro i ) d; c n t a u m , Stbftanb duo maria pertenui
isenmine separantur; fagtninum; parvurn,
parva leti ber [(bmale Wanb beb Sobeb; »discri-
mina costis dare (B. Wücfgrat) bie Wippen teilen;
»septem d. vocum fieben 3nteroatle ber töne —
bie [iebenftimmige, faitige ficicr. 2) tp. ber Un =
terfepieb (ber gemaepte) conditor omnis in civi-
tate d. (inter cives) ordinumque; d.* recte an
perperam facti (*— utrum recte an p. factum
esBot) confuso Liv. 1, 83, 8; omni d. remoto;
in vulgo non est d. Untcrfcpeibmigbgabe; omiaao
sui alienique d.; f inter etc.; »tenues parvi d.
umbrae nur tei[e fiel) Bon etnanber unterjepcibenbe
©(pattierungen. 8) ber entfcpcibenbe fßunlt
ob. Jlugenblict, fflenbepunft, Iritijdje äRo*
ment, Rrifib.Sntjdpcibuug, Bubfcplag, bap.
bie ® cfapr alb eigentlich lritt((bcr Sfitjmnlt, alb
Jhilmiitationbpunlt D. periculum gebatpt, in dis-
crimine esse, versari enifepieben «erben; d. fa-
cere Liv., dare Verg. , Liv.-, haud in magno
ponere d. lein gro&cb ®cwicpt batau[ legen Liv. ;
nec tarnen in discrimen aummae rerum pugna-
batur ei lam nicht ju einer emfepeibonben Scplatpt
Liv.-, numqaam in d. venit an C'urt.; in ipsa
acie summac rei esse d. bie ©tlftpeibung über
tc. berupe auf bem (Erfolge bet Scplacpt Gurt.;
res est in summo d.; dare, committere rem in
d. ribüeren; in tanto d. periculi; periculum dis-
crimenque; fultimo rerum d.; »per tot d. re-
rum; alqm in d. capitis adducere; salus in
Bummnm d. ac periculum vocatur; in discri-
mine (in Spannung) est nunc hum&num omne
genas, utrum — an etc. Liv.-, bab SRittel jut
— disieetuB.
(Entfepribung , bie $robe d. aperto Ov. met. 1,
222. $an. discrimfno, 1. (feit.) abfonbern,
trennen Etruriam; vigiliarum somnique nec
die nec nocte discriminata tempora; »agros.
dlscriptio, önis, f. [discribo] (Einteilung po-
puli, rerum fngiendarum expetendarumque, pri-
vatarum possessionum ; civitatis ®lteberung
diB-crhclo, 1. jermartern, quälen, bef. dis-
crnciari fiep abquälen, ärgern, ängftigen
amore; m. animi (im ©emüte) Com.
dlBcumbo, cübui, cübftum, 8. [dis-cubol fiep nie;
berlegen a) b. mepreren ob. +b. einem ©nieinen
unter mepreren, lebet auf feinen $lap fiep ju
liftpe legen discumbitur; »super ostro, »tems.
b) jum Seplafen; ire discubitum feplafen gepen
Plaut. [Cael. in Cic. ep.
dis-efipio, 8. peftig münftpen, m. inf., Plaut.,
diseurro, cücurri ob. curri, cursum, 3. naep
oerfepiebenen ©eiten anbeinanberlaufen,
»erftreut umperlaufen, ^reiten, = fapren,
fiep jerftreueu, bef. alb milit. Äubbruef in mn-
ris, circa vias, ad arrna, ad portas, in cornua
Liv.; »Nilns d. (jcrtcilt ftd)) in septem ora;
ffama tota urbe; »mens utxoque. Jwo. Uls-
curgu», uh, m. Umperlaufen, $tn» u. ptt =
lanfen militum; f magno clamore discursuque;
pl. latis; autp B. einem ©tpijfe; t ignei spirttus
bab Umperfaprcn.
dlscus, i, m. [deaxos] SBurfftpeibe (runbe me-
tallene ob. fietneme ©epeibe, womit naep einem
Siele geworfen warb).
dlscütio, eussi, cussum, 3. [dis-quatio] 1) aui;
einanbcrfcplagen, ierftplagen, ierfdjmet*
lern columnam, mumm, tabulationem teils,
»iubas capiti. 2) aubeinanbetiaaen, jet»
ftreuen, Bcrtreiben coetus, coneuium; ne-
bulü sole discussä; caliginem, tenebras, »sei
pallentes umbra«; discussft (natp (Entfernung)
nive Caes.; discussä biems Ourt. 3) tp. Ben
treiben, pintertreiben, befeitigen, anf=
peben periculum, cladem, captiones, rem totam,
diBCussa ea (disceptatio) quoque constantiä eon
sulis, »somnrnn, fdiscusso sopore, +discussä
ebrietat«, f tempestatem serenitate, fotii vitia
negotio discuti, -fgliscentem in dies famam
fors, fdestinata oereiteln.
df sertb, u. Bortl. -tim, adv. m. sup. [disertus]
1) in wopigeorbneter Webe, berebt. 2) mit
beftimmten Slotten, aubbrüdlttp (erft B. Liv.
an). — dlsertuB, adj. m. comp. u. sup. [dissero]
1) ber feine ®ebanten Hat u. georbnet oorträgt.
WDplrebenb (nicht cigtl. berebt im Bollen ©inne
beb ©orteb; Bgl. eloquens) eum statuebam d.,
qui posset satis acut« atque dilucido apud me
diocres homineB ex communi quadam opinione
dicere; d. esse possem, si contra ista dicerem;
disertissimum cognovi avum tuum; callidum
et d. credidi hominem ; — eloquens Quint. 10,
1, 118; »autp gemanbt leporum ac facetiarum;
subst. diserti, örum, m. 2) auf bie Webe fetbjt
übertragen, wopl georbnet, beutlitp, bc
ftimmt oratio, historia, epistula, literae.
disYclo f. disiieio.
disiectus, adj. [partic. B. disiieio] jerftrettl,
Bereinjclt manus; urbs vasta et uisiecta spa-
tio weit fiep aubbepnenb; faedibeia, tpabulaüo,
d. inter arenas glugfanb Tac.; »disiecti mein-
bra po&tae Hör. sat. 1, 4, 62; t subst. disiecti
bie jerfheut SEBopnenben
iisiicio -
dlülTclo (in ben ©tä(en«formen auch dislcio n.
diselc.), ieci, iectum, 3. fdis-iacio] 1) au Sein*
anberwerfen, «jagen, (prengen,
gerflreuen phalangem, copias barbarorum,
fclasfliarioB , *moles; ’nubila, *nubes; *dis-
iecia comas mit (Iicgenbem fyaax. 2) tp. a ) ger«
Räten, »ernidjten, ^intcrtieibcn, ger«
Sprengen antennas, arcem, *urbes, 'moonia,
•tecta, consilia, rem; globus ille consensionis
disiectus est; »pacem. 6) (ein Vermögen »et*
(htoenben Com. b. Oie. p. Cael. §. 37.
dlnlonrtlo, (dli.), önis, f. [disiungo] Xrennung,
meoram o. ben meinigen; ut non statim alie-
oatio disiunctioque facienda sit; tp. a) Sb«
»eithung, ©erfchiebenheit animorum, sen-
teatiae. 6) in bet SR^etorif , bic Wuffflljrung
meuteret ®äpe ohne Serbin bung «patt ilel;
in btt fiogit Sehlufjform mittet« bisjuntti«
ter ([iteng entgegenge(epteT, fid) au«(d|liejienber)
SäSe. — dlslunctiuH, ade. comp, (t disruncte]
ja {ebr in bet Schtufjform bet disiunctio
Oie. Phil. 2 §. 32. — dlslunctus, (dlL), adj. m.
am tp. a. mp. [partic. ». disiungo] 1)*getrcnnt,
tntlegen. 2)au&cr8erbinbung,3u(ammen=
bong mit ettn., abweichcnb, »erfdjieben; al«
f. i. ber Sogif; entgegengefefct, bi«iunftib;
aU t. t. btt ©betont abgebrochen; b. ©ebnet
unpertobtf cb Tac.
dls-lungo (du.), 3. 1) lo*tnüpfen, «binben,
>(pannen iumenta; disiunctum bovom Hör. 2)
abjonbern, trennen, (Reiben Samen illad
regnam lugurthae Bocchique; intervallo loco-
rnn et temporum disiuncti snmns; equitatus a
laevo cornu brevi spatio disiunctus; *Italis
longe disiungimur ons; to. entfernen, tren«
sen, entfremben alqm ab alqo, ab ateis ami-
citia ob. familiaritate; popnlum a senatu; se a
corpore, ae ab orationibus; unterfd>eiben in-
janiam a fnrore.
äispilesco, — — 3. [dispalor] weithin (ich
setbreiten, befannt werben Plaut, — dls-
pilor, l. dtp. (nur im partic. perf.) gerflteut
umbetjd)Wetfen maltitudo; dispalati in agris
Ntp.
dU-pando, 3. (fett) au*(pannen, «beljnen,
‘breiten dispansa deztrae manus palma Suet.;
Jltbenf. dispendo, bah- dispessis manibus Plaut.
dls*pir, uns, adj. ungleich, toerfd^teben (bem
Sefen u. bet inneren ©efehaffenbeit nach; »gl. dis-
color), d. ac dissimiles (D. ungleicher Sänge u.
Seftalt) gladii; colores abfteebenbe; proelium (ber
Sn&gänger u. ©eiter); gennB, fortuna, mores,
stndia, Habitus animorum, alcui, inter se, fra-
tres nec aetate nec viribus, d. sui atqne dis-
«inule; *iubst. dispar (n.) ungleiche fflrt. — dls-
pirTUs, e, adj ■ (fett, in Haff. ©ro(a) ungleich
aspiratio terrarum Oie. de div. 1 §. 79.
dls*piro, l. auSeinanberpaaren, «bringen,
nbfonbetn, trennen; {Plaut.) eos alium alia
ttnmrnb hin; u. berichteten; subst. dlsp&r&tum,
i, n. in ber ©betont, ber gerabe gu »einet«
aenbe (Stegenfafc.
dispartlo, •lor f. dispertio.
dis-pello, püli, pulsum, 3. auSeinanbertrei«
ben, »erftreuen, sertreiben pecudes, nebu-
bun; übertr. ab animo tamquam ab oculis ca-
liginem.
ditpendinm , ii, n. [dispendo] betflüffiger
äufmanb, Äbgang, Seeluft (®gf. compen-
- dispicio. 247
dium) Plaut., Ter *pl. morae Seitaufwanb,
‘Derluft Verg.
dlspens&tio, önis, f. [dispenao] eigtl. genaue Hb«
Wägung, bah- genaue gleichmäfiige 6intei«
lang, Verwaltung, ©ewirtjehaftung, in-
opiae mit bem geringen Sonat, aerarii, pecuniae,
annonae; auch ba* timt eine« Verwalter«,
Schahmeifter«, regia bei bem Könige. — dis*
pensätor, öris, m. [dispenao] $au«»erwalter,
SBirtfchafteT, Äaf(ieret. — dispenso, 1. [in-
tens. b dispendo] eigtl. abwägenb »erteilen, »et«
bältni«mäf)ig austeilen, guteilen, mit«
teilen, auSgabten nummos Plaut., laetitiam
inter impotentes popnli animos Liv., *oscula
per natoa. 2) gleichmähtg u. fotgfam ein«
richten, regulieren^ orbnen annum inter-
calaribus menaibua mterponendis; victoriam
«norbnungen »ur Senupmig be* Siege« treffen;
®elb= u. fficttfchaft«angelegenheiten be«
forgen, »crwalien res domeatccas, pecuniam;
•recte mirtjehaften ; *fila mortalia (». ben ©argen)
unter ben $änben haben,
dis-perc&tio, 3. gerfchlagen cerebrum Plaut.
dis-perdo, 3. (ftatt be* in ©rofa nicht gewöhnt.
past. dispereo, w. f.) gu ®runbe richten, »er«
nichttn, »erberben rem Plaut., possesaiones
( Vatin . b. Cic.) tot cives Rom.; »stridenti sti-
ula miserum carmen »otftümpem, ableiern ; fli-
eüum »erhungen. — dls-pöreo, 4. gu ®runbe
gehen, »erloren gehen, umlommen fundua;
{Com.) disperii ich bin »erloren! e* ijt au« mit
mir! dispeream id) will be« Zobe« fein, mit ni,
si Ct„ Hör., Prop.
dlspergo, si, sum, 3. [dis-spargo] gerftreuen,
gerfprengen, gerfchmettetn; auSbreiten,
»erbreiten; gerfptittern, »erteilen *rorem
late; ‘cerebrum, ‘ossa; viam cerebro überall
beiprigen mit Ter.\ membrorum collectio dis-
peraa an »ielen Orten; ‘incendia diapersa ein«
getn; *vitam in auras »ethauien; ’partem roti
in auras; milites dispersi gerfprengt, d. ac dis-
8ipati, rari dispersique; magna pars Iudaeae
vicis dispergitur =» vici disperguntur per ma-
gnam p. I. Tac.-, multa perniciosa; duo milia
tota acie; bellum tarn longe lateque disper-
sum; partes rei gestae in causam »erteilen, ru-
morem Tac., aud) bl. d. m. acc. c. in f.\ plebis
vis soluta atque diapersa in multitudine Sali.
Jug. 41, 6; diapersa et dissipata (@gf. conclusa
artibus) ohne Kegel u. Crbnung htnfitn,otftn.
Sa», o) disperse (fdlsperslm), adv. (feit.)
gerPreut, »ereingelt. b) dlspersio, önis, /'.
Serftörung, urbia Cic. Phil. 3 §. 30.
dispertio, 4. u. (feit.) -tior, dtp. 4. [dis u. par-
tio] gerteilen, auä«, »erteilen, gutetlen
opsomum bifariam Plaut -, exercitum per op-
pida, pecuniam iudicibus, ftirones inter legio-
nes, proiima loca tribunis; tp. »erteilen, ger«
legen, gerfällen coniecturam in quattuor ge-
nera, tempora voluptatia laborisque; mihi tecum
officium dispertitum fuisae; tot in curaa die-
nert iti eorum animi erant; prägn. burch 8 er«
fällen bewirten eorum generum quasi quae-
dam membra Oie. de or. 1 §. 190.
dlspessus f. diapando.
dispicio, spexi, spectum, 8. [dis-specio] (eigtl.
bie Stugen öffnen u. (elfen) 1) gu (eben anfan«
gen u. ®egenftänbe unter fchet ben d. non pos-
snm; ut primum dispexit; catuli, qui iam di-
248
displiceo — dissideo.
specturi sunt; (Plaut.) dispice btide um bidj;
dupecta est et Thule Tac ., tanta oborta caligo
est, ut d. non posset Suet., »auras. 2) tp. gei«
ftig mit Anfirengung burchbliden, au# =
finbig machen, ob. erwögen, bebenfen tum
etiam, cum circumfusi erant caligine, acie men-
tis d. cupiebant; quid sperem, non d.; dispice
insidiatorem et petitum insidiis; res Romanas;
nihil caeca mens.
displiceo, pllcui, pliettum, 2. [dis-placeo] ntifj*
fallen alcui, alcui de alqo; m. inf.; fnon dis-
plicet nobis m. acc. c. inf. ; abfot.; d. sibi mit
lirtj felbft unjufricben ob. übler Saune fein,
dls-plödo, 3. auicinanberfchlagen, jetfpren«
Jen displosa vesica Hör.
s-pöno, 8. 1) hier« u. bottbin (teilen, an
Oerfcpiebenen Orten aufftellen, oerteilen;
in Orbnung bringen, gehörig einteilen,
orbnen signa ad omnes columnas, ftabemas
deveraoriaa per litora et rupes; portis statio-
nes, praesidia ad ripas, tormen ta in muris,
milite8 in praesidiis, operibus; exploratoree
omni parte; reliquas cohortes castris praesidio;
milites, cohortes; ordines in cjuincuncem ; *ca-
pillos, fdiem; *tellurem quinque in partes;
enses per herbam; disiecta membra in ordinem;
verba ita, ut pictores varietatem colorum; fre-
rum ordinem; fquaestionum ordinem recte;
consilia in omnern fortunam disposita habere;
ffata sibi übet fein Sdjicffal gebieten. 2) fmohin
richten oculos ad mare dispositos directosque
habere. — dlspösltö, adv. [dispositus] in ge»
höriger Orbnung accusaro, -fdicere. — dis-
pösltio, önis, f. [dispono] rcgelmä&igc ®in«
teilung, Anorbnung, $i«pofition, oon ber
[Rebe. — dlspösltu , abl. m. [dispono] in bet
gehörigen Anorbnung d. provisuque civilinm
rerum peritus Tac. hist. 2,5. — dlspösltus,
adj. m. (jpät.) comp, [partic. 0. dispono] Wohl
georbnet, gehörig »erteilt in omatu d. in-
signia et lumina; verba, fvita hominum, +yir
mit georbnetem Sortragc.
dls-pödet, — 2. impers. (Com.) fid) gewaltig
fdjämen, m. inf. ob. acc. c. inf.
dlspQt&tlo, önis, /. [disputo] (Erörterung, Un«
terfuchung, Abljanblung eine« flreitigen
©eaenftanbe«, wiffen fcfjaftlidhc« ®efprötb
baelius, cuius tota d. est de amicitia; auch bai
Sin« u. Herrchen über einen [heiligen Segen«
anb überhaupt, Erörterung triduum d. excu-
sationibusque extrahitur; res dispntatione ad
mediam noctem perducitur; hac in utramque
partem d. habitfl. — dlspüt&tor, öris, m. fdis-
puto] (feit.) bet in bialog if<b et [form eine (sacht
grünblich erörtert, ber S>enfer. — dls-päto,
1 1) eigtl. au«cinanber, in? (Einzelne, genau be«
rechnen, in« [Reine bringen rationem cum
alqo Plaut. 2) eine Sache mit einem wirtlichen
ob. gebachten ©egner erörtern, unterfuchen,
abbanbetn (OorjugSmcife 0. %^Uofop>^en) in
utramque partem etc. f. pars 1) 6); in cam sen-
tentiam ut; m. acc. c. in/.; Laelii persona, quae
de amicitia ea ipsa dissererct, quae disputata
ab eo meminisset Scaorola Oie Lael. §. 4; alqd,
ad alqd, contra propositum, contra.
dlsqniro, S. [dis u. quaero] (feit.) unter«
fuchen Hör. sat. 2, 2, 7. StoO. dlsqnisitlo,
önis, /. Qnterfuihung, bef. tot ®erid)t.
dls-rumpo f. dimmpo.
dls-sacplo (nicht dissop.), 4. butch einen Saun,
eine Scpeibemanb trennen, abjfiunen *li-
mitibus certis omnia; tp. tenui muro id quod
oxcipinnt Cic. Uao. dlssaeptlo, önis, f. töl«
lige Abtrennung iuris humani, Lio. 41, 24, 10
(Hertz). [serrft Suet. Cal. 27.
dls-sSco, secui, sectum, 1. gerfepneiben alqm
dls-sömlno, 1. auSfden, auSftreuen, im Silbe
omnia, quae gerebam, iam tum in gerendo
spargere me ac d. arbitrabar in orbis terrae
memoriam in bai Anbeuten hinein (Wie in einen
Ader); tp. auöbreiten, oerbreiten malum,
sermonem.
disgensio, önis, /. u. »-8U8, us, rn. [dissentio]
1) äReinungSoerfcpiebenhcit, Uneinigleit,
Streit est quaedam inter uor parva d. ; nulla
mihi tecum potest esse d.; civilis, civium, opti-
matium; ex rerum illarum d. über ic. 2) oon
Sachen brr SSibrrfpruep utilium cum honestis.
dlssentftnea, ».[dissentio] rbet. t. t. nicht über«
einftimmrnb Cic.
dls-sentio, 4. 1) o. ^lerfonen, in ber Anficht
ob. ®efinnung abweichen, uneinig fein,
ftreiten ab ob. cum alqo; »condicionibus ( dat .)
nicht einmütigen in ic.; ab reliquorum malis mo-
ribus Sali. Cat. 3, 6; inter se; ffeinblid) un«
eins fein, in Spaltung geraten Romae ve-
teranas iegiones; Carteienses propterPompeium.
2) o. Sachen, nicht übereinftimmen, in SBi«
betfpruep flehen a more, ipsum a se, affectio
a se ipsa dissentiens, ab animis gratulantium
vultus, fplerumque a Öraecis Romana.
dlssbplo f. dissaepio.
dlsgörönasclt, ävit, — 8. impers. [«nchoo/. dis-
sereno] e« wirb Reiter, ber $immel heitert
{ich auf Liv. 30, 46, 4 cum disserenasset (loa#
aud| jU dissereno, ba« Plin. n. h. 18 |. 356 ge«
braucht, gehören fann).
1. dls-sero, 3. eigtl. au« einanber [den, bah. in
Swifcpenräumen in bie ®rbe fepen (taleae)
mediocribus intermissis spatiis omnibus loci»
disserebantur Cat», b. O. 7, 78, 9.
2. dls-sero, sörui, sertum, 8. eigtl. au«einanber
fügen, bah- genauer u. ausführlicher, jufammen«
ljängenb u. miffenfcpaftlich auSeinanbe rfepen,
erörtern, entwickeln, abhanbeln, befpte«
chen. Dortragen de immortalitato, de Omni-
bus rebus in contrarias partes, cum algo, haec
subtilius, alqd huiuscemodi verbis; instituta
maiorum domi militiaeque Sali. Cat. 6, 9; m.
acc. c. inf.', libertatis bona, negotii initium
Tac.; per conciliabula et coetus seditiosa auf«
rührerifepe Weben führen Tac.; ars bene disse«
rendi et vera ac falsa diiudicandi.
dlsserto, 1. [intens. 0. 2. dissero] (Tac.) au« =
e inan berf epen, befpTedjen, entmideln, bis -
putieren (im guten u. üblen Sinne) haec et ta-
iia; vim Romanam pacisque bona; de alqa re.
dlsslcio f. disiieio.
dissideo, södi, sesBum, 2. [dis u. sedeo] eigtl.
au«einanber fipen, bah- 1) entfernt, getrennt
fein castris; *Hypanis Kridano; •sceptris no-
stris ift un« nicht unterworfen; (Hör.) toga d.
impar 'fipt fc^ledpt, fchief’. 2) tp. a) o. ^erfonen
uneinig fetn, in gwiefpalt fein, mtt jmbm.
jerfallen fein cum ob. ab alqo, a so ipso, a
re publica, inter se, »alcui; (Tac.) hostis m Är-
minium ac Segestem ift »erfallen in bie jwei
[ßarteien be« ic. b) o. Sachen, ungleich fein.
dissidium — diaaoWo.
249
nidft übeteinflimme n, ju et», nitbt paffen
»criptum a aententia, corporia partes inter >e;
(JV cp.) sensu« diaaidentes gegneriftbe. — dlggY-
dlnm f. diacidium.
dIsalgnAtio (md)t desig.), önia, f. [diaaigno] ©e>
flimmnng, (Ernennung *u einem 9lmte con-
«olatus, annua Tac. — dlsslgnitor (nidjt desig.),
öri*, m. [diaaigno] Bn otbner, bef. a)9nmeifer
ber ©lüge im Xb'ater Plaut, b) ©cforget
bet ©egrübniffe Hör. e) «norbncr öffentlicher
fcampftptele, Äampf auffepcr, »timtet. — dlg-
signo (nitbt dee,\ 1. 1) an ben lag bringen,
antitpten, giften quae disaignata «int et
facta nequitiü Plaut. ; quid non ebrietaa d.?
Hör. 8) anotbnen, einritbten conBtituero et
d. , d. et couficere; ol* (. t. conaul, tribnnns pl.
iisaignatua (nicpt deaig.) bet für ba* hinftige
3apt gewählte, jo genannt bi* }u feinem Wmt*=
antriit.
•dinsilio, ailui, 4. [dia n. aalio] jetfpringen,
bergen omne aolum; aera (fi-igore); übertr.
gratia «io fratrum löfte ficfj auf; caput Marsfi
nennt (». rafenben Stbmerjen).
dl«-«Ymilia, e, adj. m. comp. u. tup. und^nfid)
alcia, am, alcui, inter se, m ac (atque), et;
(feit.) qui aunt inter ae d. et aliorum; m. in u.
icc. , Tine. ann. 8, 39. X»aB. a) dlggYmYlYtdr,
adr. (feit.) nnfibnlid), auf Berfcbiebene SBeif c
haud d., and) mit dat. b) dlagYmYlYtddo, Ynis,
f. Unäbnlitbleit, Serfdjiebenbeit locorum,
caeli; in uno bomine tantam esse d.; d. non-
nullam habere cum alqa re; cum tanta ait inter
bonos oratorea d.
dlggYmfilantär, adv. [diaaimulo] insgeheim,
uuBermerlt — dtaglrnftlantla, ae, f. [diaai-
mttlo] ©erftellung, Sronie Oie. — - digsYmS-
Utio, önia, f. [diaaimulo] 1) ba* Unfenntlidj =
matten «ui Tac. 2) Berftellung; bef. 3*onie;
fba* abfiAtlitbe Übcrfepcn. — dlssYmülAtor,
öri«, m. [diaaimulo] penibler cuiua rei libet
Simulator ac d.
dia-sYmfilo, 1) eigtl. unähnlich madjen, fidj fiel =
len, at« ob et». nicht fei, wa* boeb ifi, bat),
netbergen, Berpeblen, oerbeimlicben, fid)
et». ni(bt merten taffen alqd, alqd ailentio,
de re, *febrem ; m. acc. c. inf, .; me aive per-
Tagatiaaimtia ille veraus — d. non ainit, quin
delecter Oie. or. §. 147; *ae eine anbere ®eftalt
annebmen, feine »irflitbe ®eflalt unter einer frem=
ben Betbergen ; *doum baf; man ein ®ott ifi, feine
adttlidbe ® eftalt oblegen; 'dissimulata deam;
•canae plumae capillos bebeden bie bertnanbeb
ten $aate. 3) (Tac.) nicht beachten, ignorier
ren consulatum alcia; Acilia sine abeolutione,
sine aupplicio dissimulata.
dlatlpiblli« , e, adj. [diaaipo] »erteilbar de.
- dlssYpitlo, öni«, f. [diBaipo] 3c?ftreunng
cirium; praedae Serfplitterung; in bet Wbetorif,
3erglieberung eine* ©egriffe*. — dlaalpitua,
adj. [partte. B. diaaipo] jerflreut, nitbt ju =
fammenbdngenb, unoerbnnben omnia quae
sunt concluaa nunc artibua, diapersa et d. fue-
nmt; oratio; diaaipata conectere (®gf. apta
disaobrere); B. Siebner.
dH-sYpo (ältere [form -snpo), l. 1) au*einan:
betwerfen, gerftreneu, ausbreiten, oertei =
len aliud alio, membra fratria, *oasa Quirini,
•per oaaa renenum, aortea, ignis totia Be ca-
atria; diaeipan, mebial, o. SBaffer, riris in einem
alten Orafel b. Liv. ; d. hoete« jerfptengen,
phalangem; pass, fid) jerftrenen diasipatos ag-
greaai; auch fuga diaaipata, curaua d., homines
diasipati, diaperai ac d.; prägn. jerftören, jer =
trümmern, Berniibten atatuam, tocta; cuncta
diaturbare ac d. (b. Reuet); ncrfdjleubetn,
Bergeuben rem familiärem, patrimonium, poa-
aeaaionea; reliquias rei publicae; rem publicam
(m. ©ejiebung auf ba« Serfebleubern be* Staat«;
gute* n. auf bie Xrennuttg be* Staate« in Sar=
teien). 8) au*:, oerbreiten diacordiam; bel-
lum paaaim disaipatum; «ermonem, famam;
•factum rumor, b) Bcrtrciben *Euiua curaa.
dlsgSciäbYllg, e, adj. [diaaocio] uneercinbar
ree Tac .; ähnlich nequidquam deua abacidit pru-
dena Oceano diaaoeiabili terraa B. bem un=
Wirtlid)en Dcean Hör. carm. 1, 8, 21 ff.
dlg&öclttlo, önia, f. [diaaocio] Xrennung spiri-
tua corporiaque Tac. ann. 16, 34.
dls-göclo, 1. 1) *tdumli(b Betbunbene* trennen,
fdjeiben ni (montea) diaaoeientur opnea Talle ;
diasociata loci« concordi jpace ligarit. 2) in ber
®eftnnung trennen, entfremben homines dia-
aoeiatoa (nitbt gefellig bei einanber lebenbe) col-
ligare; diaaoeiatia animi« civium; morum dia-
aimilitudo d. amicitiaa, diaertos a doctia, fle-
gionem a legione; feauaam auam aufgeben.
dlggölabYllg, e, adj. [diaeolvo] (fett.) auf lö«bar,
»erlegbar Oie.
dlggölütt, adv. [dissolutua] aufgetöft 1) ohne
©erbinbungipartiteln dicere. 2) ebne ®ner=
gie. leitbtftnnig, lüberlitb- — dlgsölütlo,
önia, f. [diaeolvo] 1) Wuftöfung naturae (B.
Xob); navigii ba* fluSeinanbergepen Tac.
2) tp. a) Scrnicbtung, Aufhebung legum, iu-
diciorum, -fimperii. 6) ffliberlcguttg einer Wn
ftbulbigung cnminum. c) in bn Slbetori! bie
»eglaffnng ber Serbinbungipartileln. d)
©tangel an (Energie, 8eid)tfinn remisaio
animi ac d.
dlssölütua, adj. m. comp. u. mp. [ partic . B. dia-
aolro] 1) auf gelöft, navigium j erlegt; B. ber
Webe lotfer, lo*, ungebunben alterum genua
orationis eat nimia d.; aut d. aut fluens oratio;
bap. mbst. n. sing. — Wfpnbeton. 2) gteid|:
gültig, inbolent in tantia rei publicae peri-
culis; in alqm; neglegere, quid quisque de ae
aentiat, non aolnm arrogant» eat, sed omnino
d.; quia tarn d. animo eat, qui, haef cum vi
deat, tacero ac neglegere poaait? leirfjtferti g,
au*j(b»eifenb, lüberlitb üüub; in re 'fami-
liari; diaaolutiaaimua hominum; eat diaaoluti
m. inf. ; liberalitaa diaaolutior; ut ita haec apta
sint, nobia d. frei ftebe, e« ju Bernatbläfftgen Oie.
off. 1 §. 129; *more«.
diH-solro, 8. eigtl. au*einanbnlöfen 1) et». Ser:
bunbene* ob. 3ufa*nmfB0tföf!tcS auflöfett sco-
pa«, clipenm, ’ornatus comae, *navem in fei-
nen Rügen; übertr. *frigua nweitpen, linbem;
fdissolutia (ba au*gnentt toaren) membria, ora-
tionem, *Teraum. 2) tp. a) auftftfen, auf:
beben, trennen amicitiam, aoeietatem; lege«,
interdietnm, regiam poteatatem, diaaolvetur
omnia humana conaortio; f-multa, quae disaol-
vendae diaciplinae «everitatiaque esaent. 6) »i;
berlegen, burtb ©eweife eine Bebauptung ent =
(räften interrogfttionea, Krucii cnmina; utrum-
que diaaolritur jerfällt in fiep, löfet fitb »ibn:
legen, c) ablifen, loimatben a) eigtl. (poa-
250
diagonal — disto.
seasionum) amore adducti dissolvi nnllo modo
possunt linnen fiep bon ihnen nicht toi»
teilen, lo»macpen (um ipie Sdjulben )u be=
jaulen), ß) b. ©efdjäftcn loSmacpen, frei ma*
dfen, dissolvi mo icp bin fettig, dissolve iam
me eipebiete mich Com.; ähnlich d. (sc. st) pro
sna pari« jid; bcrgteicpen Oie. y) abjaplcn,
bejahten aes alienam, somon, omne quod
debuit, pecuniam publicam civitati.
tlls-sönim, adj. 1) ju einem anbern Zon niept
ftimmenb, biJpatmonifcp, berroorren voces,
clamor. 2) tp. n i cf) t ttbereinftimmenb, ab
loeicpenb, Betfd)icben adeo nihil apnd Lati-
nos d. ab Bomana re praeter animos erat; gen-
tea d. sermone moribusque.
d(H-guädeo, 2. ab-, mibettaten legem, pacem,
de captivis redimendia; in. acc. c. inf. pass.
3>ab. a) dissuSslo, önis, f. baS Siberraten
legis, b) dlssufcsor, öris, m. bet SBiberrater
legis, rogationis.
dU-snärior, dtp. 1. tüchtig abfüffen oculos
alcis Q. Oie. b. Oie. fam. 16, 27, 2.
•dlssulto, 1. [intens, b. dissilio] auieinanber?
fprinaen, jetfptingen, betfiten; tanti cre-
pitns fnlmine c« ftaepen fo flatle Zonnerfcpläge
b. SSlipe.
dls-suo, — ütum, S. eigtt. etni. fflcnäptcö auftren=
nen 1) iffnen dissuto sinu. 2) tp. d. amicitias
ntlmäblid) auflifen Cie. Latl. jj. 76.
dlssfipo f. dissipo.
dls-taedet, 2. impers. (Com.) gan) übet»
btüffig fein d. mo tui; cum illo loqui.
distnntla, ao, f. [disto] (feit.) innete Serfc^ie-
benpeit tanta est inter eos in o rum studiorum-
que d. Oie. Latl. §. 7t.
dla-tendo (distenno Plaut.), tendi, tentum (feltnet
tensum), 3. 1) auJeinaitberfpannen, au» =
fpannen, =bepnen, ftreden, aciem lodern;
•brachia. #ietb. *ootlflänbig ausfpannen — gan j
anfüllen ventrem, borrea; cellas nectare. 2)
»etteilenb auSbepnen, al» milit. t. t., getrennt
ballen, an mehreren fünften jugleidj be-
fcpäftiqen, fiep niept fonjentrieren (affen
eopias nostium, hostes ab apertiore loco; tp.
teilen, jerftreuen velut in duo pariter bella
curas hominum; ea res animos Somnitium
mochte fdjtoantenb.
1. ’dlstentaK, adj. m. comp, [partic. B distendo 1)]
gan) angefüllt, )um fßtapen soll lacte ca-
pellae; distentius über.
2. distentus, adj. m. sup. [ partic . b. distineo]
biclfad) befepäftigt tot tantisque negotiis; te
distentissimum esse qua de Butbrotiis, qua de
Bruto Cic. ad Att. 16, 18, 2. fcirca summa scelera.
dis-tcrmi'no, 1. auSeinanberfcpeiben, ftp eiben
•intervallum unum binas stellas; fquod (flu-
mon) Dabas Ariosque d.
distTchon (-um), i, n. [dionjov] $ejamctet U.
(Pentameter, i fti on Suet.
dl-stTmölo, 1. bilbl. butepbtingen bona Plaut.
digtlncti, adv. [dictinctus] 1) gehörig g e f o n =
bett, beutlicb u. beflimmt dicere, neque d.
neque distribute scribere. 2) b u r tf) pcibot-
tagenbe ffllanjpunfte ob. Äbtnecbfetung gc
hoben ut verborum istorum iunctio varie d.
considat; dicere. — dtstlnctto, önis, f. fdistin-
guo] 1) Sonbcrung, Unterfcpeibung harum
rerum d. est facilis; iustorum iniustorumqne;
in bet Sipetorit a) abtoetpfelnber ©ebrauep
be*f eiben Sorte» in berfdftebenen Äaftt» k.
b) ©infepnitt in bet Siebe, ißaufe. 2) Unter
fdjieb, '-Bei jepiebenpeit causarum d. et dis-
similitudo; quae d. sit inter ea quae gignantur,
et inter ea quae sint semper eadem. 8) ©lang,
©tpmnd solis, lunae siderumque omnium d ,
varietas, pulchritudo.
1. dlstlnctns, us, m. [distinguol feil. — distinc-
tio 3), pennarum berfeptebenfarbige gebest Tat.
arm. 6, 28.
2. dlstlnctns, adj. m. comp, [partic. b. distinsno]
1) gehörig gefonbert, unterfepieben habere
d. gradus dignitatis; Bomana acios diatinctior
mannigfaltiger; f vitae genus. 2) gefepmüdt,
au»ge)ei(hnet pocula ex auro; caelum aatris;
•herbae floribua; auep b. ber Siebe n. b. Slebner
orationem et omatam et artificio quodam et
expolitione d.; in utroque gencre et creber et
d. Cato; Cicero utroque distinctior et nr-
banior Tat.
dlsttnco, tlnui, tentum, 2. [dis-teneo] 1) au»;
einanber», qetrennt hatten, ttennen, fd)e« =
ben, tigna distinentur duabus fibulis; legiones
magnum Humen; d. a domo; duae senatum
sententiae; inibef. Ztuppen f i cf) nicht lonjcn
trieren taffen, bereinjetn Caesaris eopias;
legiones a praesidio interclusaa; Volscos; an-
cipiti proelio regem (bie tiniglichen Streithüfte) ;
pass, manns hoatinm, nno tempore duplici bello
Komanae vires. 2) tp. a) jmb. an bet Ron^
jentrierung feiner Sfrifte u. Zhätigfeit
hinbern, otelfeitig in Stnfpruch nehmen,
hefchäftigen, pass, maximis oeenpationibna ;
multitudine iudiciorum et novis legibus, bello,
fnegotiis; fin opere distentus; distineor et di-
vellor dolore, b) aufhatten, berjigern rem,
pacem.
dWlnguo, stinxi, stinctum, 3. 1) burd) Renn;
jeichen u. SRerhnate unterfchetben, fonbern,
trennen *onus inclusum eodem numero; »tibi
lividos d. auctumnus racemos (prolept. -= ita
ut tividi fiant) ali bläuliche ob. bläulich färben,
b. i. mit ber garbe ber begimtenben Steife fdjmüden ;
Granimn a Crasso; oratorum genera aetatibus;
vera a falsis, *verum falso; fnon distincto (abl.
abs. n.) sua an aliena manu (st. periisset) Tat.
ann. 11, 38. t8*empl»ria interpungieren ; voces
in partes; o. berfepubenem Zempo a qnibus
utruqne variatnr illiquid, disünguitur; tcae-
rulca fascia albo distincta meife gejtrrift. 2)
leudjtcnbe ob. überp. in bie Äugen faQenbc Renn-
)eicpen ob. ©egenftänbe, fiiept u. ©lan)puntte pter
u. ba au einer Sache anbringenb, etre. mannia =
faltig betjieren, auifepmüden caelum di-
stinctum stellis; pocula, quae gemmis erunt
distincta darissinus; litora distincta tectis et
urbibus; vestis auro distincta befept mitte. Gurt.,
orationem verborum et sententiarum insignibns ;
id non debet esse fusum aeguabiliter per on.
nem orationem, sed ita distinctum an ber-
fcpicbenen Stellen angebracht; historiam varietatc
locorum fepine Äbmetpfelung in ic. bringen.
dl-sto, 1) auteinanber fiepen, burd) einen
Stbifdjcnraum getrennt fein ci) im Slaume tra-
bos inter se buos pedes, non longo spatio ab
alqo, pari ferme dietantia intervallo. 6) in ber
Seit ‘quantum Codma ab Inacho; fbaud mal-
tam distanti tempore. 2) tp. 0. jmbm. ob. unter -
einanber abftepen, fiep nnterfepetben inter «e.
distorqueo — diyarico.
251
ab alqo, ritia hominum a vita animalium; al-
ati, ’alcui rei; impert. d. es ift ein Unter:
(drieb, ut d. aliquid aut ex aliqua parte differro
ride&tur, utrum — an.
äis»torqueo, 8. auSeinanberbreben, berbre»
btn, Dtrjuttn oa Ter., oculoa Hör.; fmeton.
quälen, jermartern. $ao. a) dlstortlo, önis,
f. Strbrebung, Serjerrung membroruin. 6)
dlstortns, adj. m. comp. n. tup. [partic ■ 8. di-
»torqueo] oerbrebt, oerrenft, nerwatbfen
tmanibns pedibutque diatortiaaimia ; hunc varum
diatortis cruribua mit auswärts gebogenen Seinen
Hör.; tp. Deijt^toben eorum qui non lange a
sapientia abaunt , affectio — non d. nec
prara; nec ullum (genua enuntiandi) diatortiua
quam hoc.
dlitraetJo, önia, /. [distrabo] 1) So« trennung',
flbjonberung yoluptatum Plaut.; humanorum
animorum. 2) (fett.) nt6,
summa d. nobia eat cum tyrannis.
din-triho, 8. 1) auSeinanberjicljen, jet*
reifen, jerteilen, trennen neque (materia)
perrumpi neque diatrahi potent, vallurn, ’equia
diitrahi, *comam jerranfen, *lumina jerftabeit,
•genaa jerfletfdjen ; distrahitur aciea jerteilt fid);
fupa alqoa; btlbl. qui ipae famü diatraheretur
oetfiprieen mürbe; tp. a) feinjeln oertaufen,
loSfdjlagen, jerftüdcln agros, mercea, co8-
mendo qnaedam pluria, aegrius. b) d. Tocea
}®ci Sorte in brr «uSfptad)e md)t jufamnten=
Sieben, mit bem $iatuS auSfpretben. e) txen-
nen, auflöfen, jetreijjen, j e x ft ö r e rt quae
Mntentia omnem societatem civitati«, concilium
Boeotorum, controyeraiaa fdjlidjten, hinter:
treiben, oereiteln hanc rem Cats. b. c. 1, 33,
3; pass. diatrahi cum alqo mit jmbm. jerfaüen,
Pompeiua et Caesar perfidii hominum diatracti.
d) nach Bcrfd)iebenen ^Richtungen (in Bejug
«uf Sefthäftigur.g ob. Steigung) jmb«. ®eift b'n-
jieben, fdjmantenb mad|en, jerftreuen, etm.
Serfplittern diatrahi in contrari&a partes, aen-
ientiaa, auch bl. distr&hi; in deliberando animns
diatrahitur; Tiberium ancepa enra Tac., obeeaaoa
’tttne fidea, inde egeataa inter decus ac flagitium;
induatriam oratons in plura atudia; rem publi-
t*m. 2) b. etm. ob. jmbm. abjie^en, loSrei&en
necessitas illum a me Ter.; alqm a coroplexu
worum, ab alqo; a yirtute nullo modo nec di-
relli nec diatrahi posse : tp. sapientiam a yo-
tuptate; haec. naturi cohaerentia opinione in
brr (falftpen) SBorfteBung trennen,
dli-tribuo, 3. 11 Ber=, juteilen (unter mebtete
»b. an meprere Orte) pecua riritim, equoa Ger-
mania; legatiß quod nayium habebat; aangui-
nem in corpuB; legionea in aingulaa civitate«;
militea in legionea; + tirones in ob. per nume-
roa; frnmentum ciritatiboa auferlrgrn ; exercitum
i»tin» weiter auSeittanberlegcn. bislocitten; fnayea
•ubaidio jnt Seferne. 2) ein teilen copiaa in
tres partes; + copiaa diatributaa (in einjelnen
4b tei lange«) dimittere; inSbcf. logifd) einteilen
causam in crimen, in audaciam; partitionem.
2ao. a) dlatrlbütt, adv. mit gehöriger (Eins
teilung, in logtfeber Orhnung. 6) dlstrY-
bhtlo, önia, /. Verteilung an einen befümmtrn
Ort, bef. logifebe (Einteilung; alb Hebefigur
— iiaiot ai( Sluflä jung eines Begriffes in
mehrere ähnliche.
tdiitriete, adv. [districtus] ftreng, ftf)arf mi-
nari. — dlstrletuH, adj m. comp. [partic. 8.
distringo] bur<h et». Bietfiltig befdjäftijjt,
in Hnfprud) genommen contentione ancipiti,
belli», diatrictior a cauaia. — dl-strlngo, 8. 1)
auSeinanber jiehen, «behnen, »ftreden, im
Silbe, districtus mihi yideris esse wie auf bit
Holter gefpannt — 8. wiberftreitenben ©efflbleit
bewegt. 2) fibertr. imbt. Sinn, VTufmertf amfeit
ob. Xhdtigfeit u. Kräfte naef) oerfebiebenen Seiten
hin lenfen, oielf eitiq bejdjäftigen, teilen,
jerftreuen copiaa regia», Komanoa, *diatrictua
omni aollicitudine gequält 8.; + quem partim
publica partim amicorum officia d.; •multaruiu
rerum alqm yarietas; vates varia interpreta-
tione curam diatrinxerant hatten fith abgequält,
ben fiopf jerbrothen mit ic. Curt. 3, 3, 4.
dia-trnnco, 1. jerhauen medium (agnum) Plant.
dlHturhätlo, önis, f. fdieturbo] gerftörung,
Corinthi de. — dla-turbo, 1. l) au«einanbet =
treiben contionem. 2) jertrilmmern, jerftd =
ren opera, aedificium, tectum villamque, do-
mum; tp. aufheben, hintertreiben nuptias
ditä f. diyea. [Ter., »ocietatem, legem.
•ditesro, 3. fdivea] reith »erben.
dith jrambTeu». adj. bitbBrambifd) pobma Cic.
dlthframbna, i, m. fdiöt'p«nßot] ®ithtirain =
bu«, lorifebe* ®ebi(ht im hö<hfteu unb Hihnften
Stil, urfprünglith ein i»qmnuä an Sacthu«, fpäter
auch an anbre ®8tter.
dltlae — diyitiae Plaut.; adulescentem progna-
tum genere Bummo et aummis d. au* einem febt
dltlo f. dieio. [reichen $>aufe Plaut.
ditior, ditlRslmns f. dires. — dito, 1. fdia,
ditia; ogl. diyea] bereithern alqm Liv., Hör.;
praemiis belli aoeioa Liv. ; sermonem patrium Hör.
t. dlü, adv- m. comp, -tiua, u. sup. -tiaalme [dies]
1) am tage noctu dinque, diu noctuque Tac.
2) lange, lange^rithintiutih, eine geraume
Seit, auch tint Süeilc, längere Seit iam d.;
d. multumque, raultum diuque, aaepe et d.;
Batis d. 3) (bef. Com.) feit langer 3.ett/ häufig
Berbunben iam d.; (Ter.) neque enim d. huc
commigrarunt. 4) comp, diutiua a) länger (als
i<h foBte n. bgl.). 6) längere Seit/all julange.
2. diü f. diyiia 2) b).
dinrnu», adj. [diea] 1) einen lag bauemb u.
leben lag mieberfehrenb, täglith, iage8= cibo»,
f-yietua, fquaeatus, fopus, fartus; *d. mercede
conductua; ’luctum lacrimia finire d. — uniua
diei: acta diurna, f. ago Ob). 21 jum läge
qehärig, maS am läge geftpieht, Iagc*s
laborea, itinera, metua, *yoa exemplana Graeca
noctumift yeraate manu, yersate d. Hör. a. p.
268; *lnmen lageSIitht, *currua Sonnenwogen,
Rtella BRorgenftern Plaut.
dlütTnö. adv. [diutinua] lange Pfaut
dina f. diyus.
dlüttnng, adj- Tdiu] langwierig (gern. 8. Dem,
maS länger bauert, als man wflnftht) labor, aer-
yitu«, contentio, laetatio: pace d. frui.
dlüturnYtagt ütia, f. rdiuturnus] lange ®auer
temporis, pacia, belli, pugnae, rei publicae,
memoriae: malua eat cuatoa diutnrnitätia (Ian=
gen VeBbeS) metua. — dlüturnna, adj. fdiu]
lange bauetnb, anbaltenb, lange beftehenb
(inbijferent ob. mH fiobl bellum, pax, quies, res
publica, rex, moleatiao diutumiorea.
dt-rürUcn, 1. (fett.) auSeinanbetfpreijen, ho-
minem jmbm. bie Seine Cic. Verr. 4 §. 86.
252
divello — dividuns.
dt-vello, 3. 1) auüeiitanbtt*, getrei&en, auf«,
Weg = , loSrcififti, geWaltfam trennen *cor-
pus, *mcmbra, *nodos ruanibus; liberos a pa-
rentum comploxu; »divclli amplexu; fvulnus
(ben Serbanb ber SSunbe). 8) tp. gertrennen,
getftüdeln rea a oatura eopulatas error«, com-
modo civiuin, diatineor ac divellor dolore, affi-
nitatem auf beben, ’somnon unterbrechen, ftören ;
a me (mir entftemben) mei »ervatorem capitis;
sapieniia, temperantia a volnpt&te nec diatrahi
nec divelli potest.
di-vendo, 3. entgeht Betlaufen bona, praedam.
di-rerbbro, l. au«einanberfchlagen, gertei«
len *undas,*umbras ferro, fdiverberatis fluetibus.
dnerbium, ii, n. [dis-verbum] (Dialog auf ber
Sühne.
diverse (divorse), adv. m. comp. u. f mp. [diver-
aus] l) itn Waumc, nach entflegcngefe|)Un ob.
Betjd)iebenen Seiten hin curae ananum d.
trohunt Ter. ; td. tendero; an Berfchiebetten
fünften gerftreut feorpora toto campo d.
iacebant; paulo diversiu» Sali. 2) ocrfcbieben
ilicere; fqnibus diversissime afficiebatur.
fdiyersTtaH, äti», /. [diverHUß] Sicrfdpe ben =
beit, Unterftbieb, bef. SBiberftreit, SBibem
fbrutb-
divergDB (ältere gorm divorsua), adj. m. comp.
u. mp. [diverto] 'auSeinanbergemenbet’, bab- 1.
nach entgcgengcfe&ter ob. anberer {Richtung
gefebrt, gebenb, in entgegengefefcter ob.
anberer Wichtung aciem d. in duas partes con-
stituero; consules d. abiere; d. pugnabant;
mctu atrjue libidine divorsua agitabatur ; iter
a proposito d. gang anberer; *qno d. abis? *di-
versi flebant mit abgefebrtem ®efid)t ; duo d.
maria; fd. (gegen einanber) steterunt, oriuntur;
f subst. in diversa, per diveraum; e diverao
(gegenüber) hostibus; in«bef. (erft Ltv. mit Sieht.
n. Spät.) abgelegen, entlegen; tp. entgegen;
gefegt, gang oetfehieben ex contrariis diver-
siaque inter se pugnantibus naturae studiis cu-
piditatibuaque; ab hia longe d. literae; *falcui
rei; fmit folgenbem quam; d. duobus vitiis,
ivarit m et luxuriü; d. ac diasimilia pars; fani-
mum d. mutare unimanbeln. JfttSbef. (fpät) ber
Meinung ob. ber ®efinnung nad) entgegengefept,
feiublid) pars, partes, factio; aciea; e dtverso
im ®egenteil. 2) nad) mebreren Seiten bin gc =
menbet, in Berfdjtcbcner Wichtung, oon
einanber getrennt, jeber füt fitb ubi plures
il. semitae erant, cum d. legionibus ( abl . als.)
aliae alia in parte resisterent; proelium, fuga;
subst. fin diveraa abire, digredi, labij *in di-
versa differro gerrcifien; fdiversis agminibus
(einjeln) abire; diversissima loca. lab. a)
in ber Neigung getrennt, uneinig *d. iterum
componere amantes; fdiversos componere. 6)
o. ettn. netftbieben, abroeicfjenb varia et d.
genera bellorum, d. sibi consilia, ab alqo,
*falcui rei.
divet, Ytis (türjere gorm bef. bei Sicht u. Spät,
ift dis, dltis, n. dit6), adv. m. comp. u. mp.
[b. Cic. nie in fürgetet gorm, ditior, ditiasünus,
fonbero nur divitior, divitissimus; Oaes. b. (I.
1, 2, 1 ditissimus] 1) reich bomo; Crassus cum
cognomine tum copii», tgaza, fdivit.issimi tho-
sauri; reid) au etm. *m. gen.-, m. a bl; subst. ein
Weither Plaut. 2) tp. reich, mächtig, f rucl) t •
bar, einträglich anirnus hominis, divitior di-
thyrambus, divitior mihi et affluentior videtur
esse vera amicitia; ’terra, *epistula Biel Bet=
fpredienbe; *ingenium, *vena reich flie&enbe,
glüttlidje; *insulao ■=» beatae; fagros longa
pace d. populatur; ‘lingua berebte; *spes über:
icbioäng liehe; ditissimi belli victoria Tac. b)
•fojtbat, prächtig gemma; divitis auri pon-
dus, mensae, ramus, cultua (Kleiber),
dl-vexo, 1. au«einanbergerren; bab. einer
Sache übel mitfpielen, etm. gerftören reli-
quias meas foode divexarier Etm. b. Oie. Tute.
X §. 106; alcis rem Plaut. , agros civium, om-
nia d. et diripere, fmatrem.
divldla, ae, f. [divido] bai §erg gleichfam teilenbc
Sorge, Kummer, SJerbrufe Plaut,
divido, Isi [inf. syne. »divisso — divisisao],
Isum, 3. [8. ais u. bem Stamme vid, woraus aud)
viduus] 1) ein ®angeS in Xeile gerlegen, f pat-
te«, trennen, febeiben, gerteilen, aud) bilbl.
omne caelum, aSra, omne corpus secari ac di-
vidi potest, t mediam aciem hoatium; *noa
alio mentea, alio d. aures richteten gerftreut au:
betS Wohin ic.; * animum nunc huc celerem
nunc d. illuc rafch teilt fuh fein ®cift gwifeben
Berfehiebenen (Sntf^lüffen, netat fich halb gu bie:
fern, halb gu jenem ®ntfcbtuffe; *muros burdp
brechen; *frontem ferro (palten; *qnid nostrum
concentum d. Bernichtet, führt; *iram; übertr. a)
ab», einteilen, trennen, teilen Gallia est
omnis divisa in partes tree; *iter b. i. ben SBeg
in gmei tagereifen gurücflegen; diviaum senatum,
divisum populum unter bem Senat ic. feien ^ar
teien; *aonum ex aequo; fdivisis cum Parme-
nione copiis; fverba in Silben ob. burch tmefii
trennen; fKaevii Punicum bellum in aoptem
libroa; B. ber log. u. rbet. 3trlt9ai,g eine«
®aitgen bona tripartito; genua Universum in spe-
cies certas partiri et d.; hoc non est d. (tiu-
teilen', aed frangere (gerftüdeln) ; quodque paulo
ante divisimns (= quamque divisionem p. a.
fecimus), ut Oie. or. j). 58; al« public. 1. 1. d. sen-
tentiam bie eingetnen 5ßunlte, au« benen bei 8ot:
fchlag eine« Senator* beftanb, teilen, um übet
jeben befonber* abgufümmen. b) au«*, gu=, Ber
teilen agros, bona viritim; urbem bie Stabt
(bie fläpe in berfelben) planrnäfei« Berteilen; the-
sauros singulis, *praedia natis, pecuniam in-
ter se, ’pruemia cnm alqo; *fomenta ventis
in bie SBinbc (treuen, ben ffiinbrn pret*geben,
•oacula alcui, *susurri divisi nach Bcrichiebrncn
Seiten hin, sic belli rationem esse divisam
(Berteilt), ut etc.; tpartes (bie Wollen); equita-
tum in omnes partes oerteilen, Berlegen; fcon-
iuratos municipatim; fad licitationem praedam
Berjleigem; *imbelli citharft carmina glich etn.
2) gmei ®aitge b. einanber trennen, fiheiben,
fonbern divisa a corpore capita; exiguo di-
visa freto Asia; Gallos ab Aquitanis Garumna;
•toto divisi orbe Britanni; •Hector» et Achil-
len (0. Xobe); seniores a iunioribua; fturbidoa';
übertr. tempora curarum remissionumque, digni-
tatem ordmum, defensionem Poe.; *divisae
arboribus patriae jebc* 8anb t)at feine befonbe
ren Säume; legem bonam a mala; *bona di-
versis (abl.); ‘fugienda petendis; prdgn. gemma
fulvum quae d. aurum ber in ®oIb g ef a%t ift.
Stob. divlduuB, adj. 1) teilbar. 2) geteilt,
getrennt, »aqua in gmei Htmen fliefienb, *mn-
nus; dividuum face — teile bie Summe Ter,
divinatio — do. 263
dlvlnfttlo, frai», f. [dirino] 1) bot Vorauifehen DlvSdüntni, i, n. C>aup tpab t bet SHebiomatrif«
b« burch göttliche (Eingebung u. üb«: im ga(li|cben Velgien, j. äße® Tac.
natürliche iptlfc , Sehergabe, Wei*fagung, divorse, diTOrsus (. diverse, diversus.
bi^ert (Eingebung. 2) t. t, Unterfucbung divortinm, ii, n. [divorto] 1) b« Ort, wo rin
n. Veftirantung, »« 0. mehreren Vlnflögern, Weg ob. giuft fid) natb jtori »erfdjeebenen 9ii<b=
bie fieft gemelbet haben, Kläger {ein (oO. tungen tritt, bie Weg«, Waf jerjtbeibe itine-
divtnö, ade. m. comp, [dirinusj auf göttliche rum, tluminum, ad divortia aquarum Lie.\ ba«
Weife Plaut., bah- 1) butd} göttliche SK ad^t gegen (amnes) magno aquanun d. (in graften
ob. göttliche (Eingebung. 2) »ortrefflieb, Sogen) iter percurrunt Curt. 5, 1, 18; artissimum
herrlich, göttlich. — divinltas, ätis, f. [di- inter Europam et Äsiam Srcnjfcftribt (». Spelle:
t in uh | l) ©öttlidftleit, göttliche Statur. 2) fpottt) Tac.-, d. doctrinarum facta Bunt bie
tp. o) göttliche Wei*betl. b) Vortrefflich« Sgfteme haben fid) getrennt 2) tp. bie noch
leit, SReifterf chaft loqaendi. — diTinltas, gegenfeitig« Ubnrintunft beiber Satten erfolgte
ade. [dirinus] 1) burch göttliche ffügung »“ Trennung, tfc ^ e f e i b u n fl (»gl. repudium); auch
d. accid it; mtbef. burch göttliche (Eingebung Zrennung eng Verbunbenet üb«h-
multa d. a tribu» illis consularibas deplorata divntg&tus, adj. m. sup. [partic. ». di vulgo]
et commemorata,- quod erat hominis proprium, (feit.) allgemein, »eit »erbreitet, n. pl. subst.
non partum per noe, sed d. ad nos delatum vi- d. atque aride accepta Tac. omc. 4, 11; gemein
deretur. 2) ri>. tounberbar fdjön, herrlich, magistratus leyissimus et divulgatissimus Oie.
»ortrefflich aicta, scripta; loqui. fam. 10, 26, 2.
divino, l. [divinus] et». Künftige« »otan*fehen, di-vnlgo, l. unter bie flente bringen, allge =
ahnen, »eiöfagen nihü boni animut, futura, mein betannt machen, »eröffentlichen, au*»
de tali exito, quiddam praesentiens atque diri- breiten librnm; rem sermonibus, Consilium,
nans, *animo dirinante, fnon divinavi. fversiculos, fdivulgato ingenio, res in Africa
divinas, adj m. comp. u. sup. [divus] 1) gött= gestas quoque modo actae forent, fama Hall.
lieh, »“« o. ben ©öfter» ob. einem Sötte tommt, divus ob. dins [deus] 1) adj. «— divinus gött =
ihnen gehört, fie betrifft, animi hominum sunt lieh *diva parens, divus Julius; »divus Augu-
d. göttlichen Utf prang«; «celera gegen bie Söttet; stus; ludos anniversarios ei divae (urbi Homae)
iura; enm non solum dirini (ein« Sott heit) instituisse £».; fdivus b. ben noeb ihrem Zobe
sed etiam sapientissimae deae sententia Ube- »«götterten fiaifent; tp. *dia Camilla; »senten-
ratum Oie. p. Mil. $.8; res d, ob. (pl.) dirinae tia dia Catonis. 2) häufig al« subst. a) divus,
Sotteöbienft, bic Omnibus diris rem d. iure i, m Sott; diva, ae, (mcift biefjt.) Söttin si
ac rino fecisse bargebracht; auch bie Unter« dius, si diva esset Lie.-, divi Söttet. b) divu»,
fuchung über Sott, ben Urfprung berWelt, i, n. b« freie $immel, ba« Stete, ab« nur
bie Vegriffe b« Straft n. TOaterie, bie ben 3n= sub divo, ard)aift. sub diu (— dio); »sub divum
halt b« ». ben Htten fo genannten ’ al« rapere.
erften fjtraptteil* b« Hlt)iloiopt)>e bilbeten, wofür do, dedi, datum, 1. (du im, duts, duit, duint ar--
»ir 'SSttaphhfd’ fagen; subst. n. pl, f. huma- chaijl. ft. dem, des, det, dent; dane ft. dasne,
nus 1). 2) »oll göttlicher (Eingebung, flu« datm ft. datisne, danit ft. dat, danunt ft. dant
fünf tige« aftnenb, »eiöfagenb, begeiftert, Plaut.) geben. 1) im allgemeinen geben, er«
infpiriert appropinquante morte animns est teilen, barreichen, barbieten, »erteilten,
multo dirinior; *vates; *aris d. imbrium im- fpenben; übergeben, übertragen, betau««
minentium; *futuri sententia; subst. m. Wahr« geben alcui alqd, obsides d. et accipere, mi-
fager; divine (Kenn« be* göttlichen Willen«) tu lites {teilen, pecuniam ad alqd; alqd alcui dono,
Lie. 1, 26, 4; Zranmbeuter, Sautler. S) tp. muneri, fdoti, »brachia reichen, dextram, *tura
übermenfcftlicb, bimmlifeb, »ortreffliq, divis »eihen, opfern; rirtuti honorem; *pocula
herrlich vir, homo in dicendo, genus homi- posceuti füllen, rinftbenten; *m. gen. u. au«gc
sinn; nihil ratione divinins; studia; dona di- (offenem poculum, lunae novae, noctis rnediae,
vinissima; ödes; gottähnlich, erhaben =- lai ■ auguris Murenae auf ba* Wohl be* ic. (»gl.
{erlieft domus Phacdr. , Eutr. cyathus); illi tardo cognomen, pingui damus
diTislo, öni», f. [divido] 1) Zeitung orbis terrae; Hör. sat. 1, 8, 57 f.; triumriri dando (jur Hu««
fregni inter fratres; in b« ßogif u. {Rftet. Sin« teilung) agro; alcui exercitum ducendum; *m.
teilnng divisionum definitio formaa omuos com- inf.\ bibere Ter.; alcui literas (». ©eftreiber)
plectitur, quae sub eo genere sunt, quod defi- jmbm. tut Abgabe an jmb. übergeben, rtnftänbi-
nitur. 2) Verteilung, «»«teilung divisiones gen, baft. ad alqm, auch an jmb. abgeben; sena-
agrornm Tac. antt. 1, 10. — divlsor, öris, m. tue datur alcui f. senatus; facultatem itineris
[divido] Hu*«, Verteiler 0. Ädern unt« Kolo« faciendi; veniam, praecepta, consilium; ansas
niften; in*bef. o. flenten, bie [ich ». ben «mt*« ad reprehendendum ; multao causae suBpicionum
lonbibaten mieten tieften, um gut VeftcAuug Selb dantur; alcui negotium, mandata verbis; alcui
unter bie Wähl« }U »erteilen, Selboerteiler. responsnm; poenas f. poena 1); verba f. verbum
— dlTisul, dat. m. [divido] jum Verteilen, 2) b); ädern, fidem publicam, inter se tidem et
esse dirisui »erteilt »«ben, facilis d. Liv. iusiurandum; dato ab Omnibus iureiorando
iivTtiM, ürum, f. [dives] Seicfttum superarc getriftet; filiam in matrimonium; librum foras;
Crassura diritiis; templum iuclutum diritiis partic. alb subst. *dans, tis, nt. bet Seber;
bureft feine Stftdpe, ftoftbOTleitcn; orbis terrarum ditum, i, n. Sabe Lie. 22, 10, 2; data, örum
d. accipere nolo pro patriae caritato Nep. Plaut, u. anbne Zieht.; donis, datis muneri-
•peregnnae Fracht tn Kteibung; tp. ftfruchtbar« busque Oie. p. Clu. §. 68.
teil ha oratione Craasi d. ingenri atque orna- 2) gnäbef. o) geben »ollen, anbielen (im
■wate pervpexi; fverborum. prass, u. imperf.) equites mille; cum duo mi-
254
doceo.
lia daret, accepti. 6) mibrnrn, Detwenben,
operam alcni rei, alcni etc. (. opera; »ludum
nmori Hör., noctem operi Liv. e) ((ingcben,
überlaffen, prei#geben, er=, übergeben,
koste» paene victos; se praetoribus, se adver-
sariiH ; se corrumpendum luxu ; primuni Scae-
volae tc dedisti t)afl bictj angefc^loffen an ic ; da
te homini übergieb bict) tfjm, fei il)tn gu ffliflen;
*det mihi se [teile fid) mir; »me tibi forte dari
in bie $>änbe gerate; se rei familiari vitaeque
rusticae, me ad defendendoa hominea; se doc-
trinae, se ad lenitatem, «e quieti, ciritatea
militibus diripiendae , *arcea excidio, »ora ca-
pistris ben Rappjaum anlegen; »brachia cerrici
fd)Iingen um ic.; *tura flammis et verba pre-
cantia; *ea funera campia baf)in ftretfen ; »funera
ferro; ‘dari Tartaro ocrfmten in tc.; *lora
fd)iefsen taffen; *laxas habenas; »penituB datis
habenis; bat), d) d. alqm alcui jmbm. ju @un-
ftcn jmb#. ob. au# 9iddfi(^t auf jmb., um
jmb*. millen berjetpen, tmb. begnabigen
(Dgl. concedo, condono), da hunc populo; nuct)
alqd alcui ob. alcni rei jmbm. etw. ju ®e =
fallen tpun, um jmb#. ob. etm. mitten etm
tpun da hoc mortuae Sulp, in die. cp. ; Caere
intactum inviolatumque crimine belli hoipitio
Vestalium castisque diiB darent möchten fie um
bet aufnapme bet ©. willen ic. unbcflecft tc. fein
(affen; consanguinitati hoc, ut etc.; ( Tac .) Cassii
et Brutorum exitus paternis inimicitiis datu»,
e) geben, gemixten, gönnen, gugeben, g t-
ftatten, einräumen, laffen alcui recessum,
receptum, iter per provinciaul ; tempua rebus
für tc., colloquio; spatium ad alqd, tres ho ras
ad quietem; bal). *+datnr m. inf. u. abfot., e«
ift geftattet, erlaubt, auch *tpcrfönl. m. inf. da
mihi fallere, da lust-o sanctoque videri; dederim
quibus esse poiitis; baf). (bef. in pbilof. Sprache)
einräumen, jugeft epen prima si dederis, danda
sunt omnia; satis mihi dedisti, cum respon-
disti; m. acc. c. inf. mauere animoe. f) ffeft=
lichleiten, Spiele oeranftalteu, geben munera,
ludos; d. öühnenbichter, fabulam; »finferias al-
cui. q) übetp. maepen, bafe etw. gegeben Wirb,
uerfdjaffen alcui consulatum; berurjachen,
bewirten, machen, erregen observa quid dabo
roa« iep bir einbroden, wie id) bir’# anftteiepen
Werbe, »pecta quid dedero Flaut.; sic datur ba
paft bu beinen liobtt Plaut., Bic dabo Ter.; alcui
dolorem, gloriosum reditum; eo sibi minus du-
bitationi» dari; + impetnm; *cuneum bitben;
»loeum, fviam abeunti ©lafc machen; »ruinam
einftürgen; »saltum arvis !f)uu tc.; *risus alcui;
»sonitum , »sat patriae Priamoque datum ift ge=
fchehen für te.; *dat posse moveri; m. partic.
perf. pass, um mit grö&ter gaoerficht u. fflewifp
heit bie Herbeiführung einer (panblung gu begeidp
tien factum et curatum dabo, perfectum ego
dato hoc negotium Plaut., tibi incensum, hoc
tibi inventum dabo Ter.; hostes paene victos
Sali ; sic stratus legiones, iam ego hone mac-
tatam victimam dabo Liv. h) *Pon [ich geben,
fthen, hären, oernehmen taffen lucem ex
fumo, non fumum ex luce; prolem partu; la-
crimas, gemitum cantus, clamorem, »onum,
dicta (auch Liv.), verba, fata (Drafclfprüche),
ludentis spcciem nur gu fpieten fcheinen; bah.
fagen, metben, ongeben, anführen, nennen
unum da mihi ex illis aratoribus; Tulliola tibi
\
diem ; a quo et tempus et dies erat dato» ; is
datus erat locus colloquio; cur hoc factum eit,
paucie dabo Ter., da, quae prima iratum ven-
trem placaverit esca Hör.; in ber ftriegöfprache,
nomina bie Kamen angeben = fleh gnm Stricg«
bienft [teilen; »Aeneas eripuisse datur — fer-
tur, *iste deus qni sit, da, Tityre, nobis «— die;
gnfprechen, entfeheiben, beftimmen vindi-
cias; litem »ecundum (gu öunften) eam partem,
fsecundmn reos; »locum, *horam; gujehrciben.
beilegen tantum ingenio; »alqd famae geben
auf te.; abfot. dabat famae Tac. arm. 1, 7; an
rechnen, auölegen alqd alcui vitio, laudi, cri-
mini. i) bef. m. in ob. ad m. acc., irgenb wobin
heben, richten, bringen, werfen, vela in
altum in See ftechen Liv.; »retrorsum, »per
aequor; ad id, unde aliquis flatus ostenditur,
vela do richte meinen Sauf; alqm in custodiam;
se in viam, in fugam, se fugae [ich begeben anf
tc.; calculum (im ©rettfpiel) giehen; hostem in
conspectum; f»e in conspectum oppidi etfeher--
nen oor lt.; »se iactu in aequor; so in pedes
fich auf tc. machen, fferfengelb geben Plaut, ad
terram; in caveam, praecipitem in pistrmum
2>r.; in periculum; in praeceps dari Lim.; am-
bitiono praeceps datur Sali.; bah- terga d. etc.
f. tergum 1); ae populo fich geigen lt.; quam
se cmnque in partem dedisset worauf er fich
nur legen mochte; in quam exercitationem |ita
nos studiose dedimus; d. manus von ben @la>
biatoten entlehnt, at# Sefiegter bie £änbc hi«:
ftreden; baoon gunächft anf ben Wirtlichen geiitb
Überträgen Romanos armis persequi, donicom
aut virtute ricissent aut victi manus dedissent
Nep. Ham. 1, 4; bann übeth- — fiel) fügen, nach'
geben tandem dat Cotta manus, superat sen-
tentia Sabini; ad extiemum dat manus vinci-
que se patitur; bah. Be dare fich Willig geigen,
fich fügen, fid) flehen si se dant (iudiccs); abn=
lieh ut Be initia dederint; res, tempus se dat
ergiebt fteh; *so facilem; »multa melius se nocte
dedere.
döcco, cui, ctum, 3. lehren, unterrichten, ttn>
termeijen adulescentulos, d. atque erudire io-
ventutem, ius civile; (feltner) alqd de alqa re,
quod de laco doeuisset (vaticinando) Liv. ; alqm
artem, literas, musicam; ab bis docebantur; illa
multo optima rei publicae doctus aum, hostem
ferire etc.; »amnis doctus itermeliuB; »amiculus
adhuc docendus fetbfl noch ber ©elehrung be*
bürftig, ein iiehrling; usu cloctus; pueri aequi
tatem defendere docentur; citharizare doctus
est a Dionysio; alqm alqa re, fidibus im Sai-
tenfpicl, alqm equo armisqne im Seiten u. geeb
ten ; alqm Latine; bomo aptus ad docendum
lehrfähifl; auch lehren laffen (artes) qnas do-
ceat quivis eques atque Senator semet prognato*
Hör.; überh. belehren, geigen, barthnn, au#
einanberfehen alqm proficiscentem Hör.; doc-
tus eris m. inf. merfc bir Hör.; m. aec. c. inf.
per litera«, id nec opus esse nec fieri posse;
cum doceretur (Kufflätung erhielt) fratrem a
fratre renuntiatum (sc. esse); ne quaere doceri
©elehrung Fer^.; »fchitbern Laurentes populos
urbemque Latmi; »Deröffentlichen, betannt
machen sacra deae. 3n#bef. a) t. t. jmb. (rinnt
Sichter, Sachwalter, eine ©ehörbe) Dom Stanbe
einer Sache unterrichten, inftrnieren alqm
causam, de causa; iudices de iuiuriis; senatum
dochmiug — dolor.
265
da caede fratria. 6) f. t. 0. bramat ®icptet,
d. fsbolam rin Scpaufpiel mit brn Scpaufpielrrn
einäbeti, einftubteren u. bann auf bie ©übne
bringen, auffüpren praetextas, togatag Hör.
c) ptdgti. Sorträge ob. ©orlefungen halten,
lepten me Tyrannio, mercede, fRomae, fper-
egre.
»ocbmlns, ii, m. [»6% f*tos] ber boipmifcbe ©et»
m. bat Brunbform v/üu-c.
döellls, e, adj. mit (Berit, u. fpät) comp, [doceo]
gelehrig iudex, equorum genug; belua (bet
ffffanti; ad alqd, *m. gen.; *te docilis magistro
ontrt beiner firitung gelehrig, brin gelehriger
Sänget; *sollertia gewanbt; uaas leiept bc =
greif lieb, fafiliep. ®ab. döeTITtas, ätis, f.
Seleprigfeit; (Eutr.) animi Sanftmut,
deett, adv m. comp. u. mp. [doctus] gelehrt,
gef i^i cf t literis tiraecis atque Latinis mxta at-
goe doctisaime (fepi grünbticp) eruditus; *luc-
tsri doctiuR; *d. et delicate.
ioetor, Sri», m. [doceo] fieptet einadem Ba-
pieatiae doctores; ‘Phoebus, Thalia« d.
doetrina, ae, f. [doceo] 1) Unterricht, Unter«
Welf ung (pdufig im ®gf. gu natura); matrona-
ram neparatam a yiris d. et puerorum a paren-
tiboa frequenter habuit Just. 20, 4, 8. 2) burep
Unterricht mitgeteilte ®elehrfamfeit. Rennt«
»•ffe, ffliffenfepaft, pl. SeptfäcpeT, SSiffen«
ihnften, bef. bie abftraften, fpefutatiben, gu ppi«
lofoppifcber n. gelehrter Silbung gehörigen; haec
“on aliqnS mihi d. tradita aunt, sed in reram
oiu causiaqne tractata; omnibua d., quibua
pnorilia aetaa impertiri aolet; atudia doctrinae
gelehrte ; Omnium d. atndioaua; liberalea; in doc-
*mu« (in pen ppilofopp. Siffenfcpaften) tanto an-
•eeessit condiacipuloa, ut Ncp.\ dicendi 8tpe«
lotil; »abtilior quaedam Ipeorie; auch hie buicp
Srabium bet ©pilofoppie angenommenen ®runb*
lije illnd non d. fecit sed naturä Nep.
'•»etus, adj m. comp. u. mp. [j)art»c. 0. doceo]
1) gelehrt, gebilbet, gefcpicft homo, tit;
et Uraecis literis et Lahnis; fidibus; ’dulces
nodos ; »sermones utriusque lingnae; *fandi
im Seben; (fpöt) eagittarnm; •carmine ab omni
doctior esse potent; m. inf.; ftibiis canere,
'•agittaa tendere, *psallere; b. Sccpen, bie b.
Silbung, Unterricht geigen dicta Plaut.; doctis-
ami sermone»; doctissimae yoces Pythagoreo-
rum; * Athenae; »doctarum hederae praemia
frontinm fnnbiger JHcptttfürn Bor.; tm pl. auep
inbjtaniibifep öl. docti, wenn ber fubftantibifcpe
Sptfaher ungmribeutig perbottritt u. b. bem gan«
Rn Staub, ber gangen Rlaffe bie Siebe ift: teil»
tpesretifcp Sebilbete, b. p. bon grieepifepen
Septem Unterrichtete Oalbam, Africanum, Lao-
jinm doctos fuisse traditnm est; doctonun est
»ta consuetudo, teil» flberp., Ipeoretiter,
(«nftnerftänbige Rritifer u. töftpetifer con-
•tat inter doctos; ting nihil d. (at» Renner,
Äriltbr) in Homero reprendiB Bor. 2) Mug,
»efepeit nunqnam accedo, quin aba te absce-
d»m doctior Ter.
ddeimentnm, i, n. [doceo] fiberp. alle«, toa« gut
Septe bienen fann, Sepre/ beleprenbe» ob.
»arnenbe», rebenbe» ©eifpiel, Warnung
»b. ®e»ei», ©tobe, Stuftet P. Butiliu« no-
•trii hominibns d. fuit probitatis ; dar« d. fidei,
eloquentiae, »ui; omnis exempli documenta
fUerlri befeprenbe ©eifpiele; periculi; nt sint ro-
liquia documento; tu qnidem d. eris m. acc. c.
inf. Gurt.; fm. ut; ad praecayendum simile d.
Dödöna, ae, f. Stabt in Spiro», berühmt burd)
ein fepr alte» Drafel be» 3upiter; meton. l) *ber
bobonäifcpe (Sicpenpaim. 6) ba» bobonäifcpe
pSrieftertum Nep. ®ab. Uödouaeus n. (f.)
*I)ödönl8, tdis, adj.
dbdrans, tis, m. [de u. quadrans] f. as; al»
gläcpenmap — */, eine« Siorgen»; al» fiängen«
map =* 3/( fjuh Suet.
dodrantarlns, a, um (dodrans) tabulae Scpulb«
büeper, tuelcpe 7< her Scpnlben erliegen,
dogma, ätis, n. fdöygo] (feit.) ppilofoppifeper
fieprfap [bgl. aecretum 2)].
DölAbeUa, ae, m. gamiliennnme in ber gens Cor-
nelia; Pnblius Corn. D., Scpttriegerfopn be» 8i=
cero, ber britte ®emapl juUia».
dölAbra, ae, f. [dolo] $ade, ®aue, ©reepaxt.
dolentor, adv. m. comp, [doleo] mit Scpmer»,
mit SRüprung, fcpmerglicp. — döleo, 2. 1)
törperlicb a) f^merjen, »ep tpun pes, oculi,
caput, latera, pulmo ne«; tuo riro oculi Ter.;
•iniecta monstns terra d. suis erfeufjt liegenb
auf *e.; tmpers. mihi dolet, cum yapulo Plaut.
2) geiftig a) b. bem Subjelte, Scpmerjen über
eta. fühlen, trauern, betrübt fein casum
alcie, laude aliena, *dolore alcis; id, propter
quod; alqm, de alqo; pars pro gloria imperii
ift fcpmetjlicp beforgt für Sali., m. quod, acc. c.
inf., *quls humana sibi doleat natura negatis,
n>a» ber Stenfcp ftep mit Scpmerj berfagt; abjol.
Scpmerg ob. Unmut empfinben, empfinb«
licp, ärgerlich fein, i) b. Sacpen jepmerjen,
leib tpun, betrüben animus mihi; huic illud,
qnia Plaut.; hoc tibi itidem ut mihi Ter.;
(spolia) illis dolentia Sali; nihil cuiquatn; cui
dolet, meminit.
döliölum, i, n. dem. b. dolium. — dölluni, ii,
n. tfafj, bef. SBeinfafj de dolio haurire; fpriepto.
in pertusum ingerunus dicta d. bergeblicp reben
Plaut.
1. dölo, l. l) mit ber H*t bearbeiten, be«, ju«
bauen robur; *stipos falce dolatua. 2) tp. a)
a. alcis capnt lumbosque fuste burcpprügeln Bor.
b) d. dolum Stänfe fepmieben Plaut, c) d. histo-
nam (®gf. perpolire) gleicpfam grob abpobeln,
au» bem ®röbflen bearbeiten.
2. dölo ob. -Ion, önis, m. [dcüa»>] 1) mit einer
feparfen eifern en Spipe bcrfcpcncr Stab, Stoci«
begen Verg.; eine «rt Stilet Suet.; ‘Stacpel
einer fliege. 2) ©orberfegel.
Dölöpes, pum, m. (auep acc. sing. Dolopem Liv.)
SBotf in Ipeffalicn, fpäter am ©inbu» u. ju (Epiro»
gerechnet; ein 8wetfl berfelben mar auf ber 3ttfel
Scpro» tm ägäifepen Weere, al» Seeräuber be«
rücptigt. ®ab.
Dölöpia, ae, f. ba» fianb ber ®o!oper.
dölor, öris, *. 1) törperlicper Sd)merj cor-
poris, pedum, articulorom Sicpt, @eburt»«
fepmerg e dolore laborare Ter.; ut aliquando
d. populi B. pariat, cjuod iam diu parturit.
2) (mit u. opne animi) geiziger Scpmerg,
Rümmer, Setrübni», SÜrger, Serbrup, Un-
wille, Unmut, auep tm meiteften Sinne @e«
mütsbemegung, fieibenfepaft animi; »carae
matris comitata dolore b. ber trauernben SRutter;
m. gen. obj. iniuriae; ’coniugis amissae; famissi
exeroitua; ex ciribus amissis; quo (-= enius rei)
dolore inconsus; in dolore esse; dolore affici
256
dolose — Domitiua.
d. capere in, ex alqa re; dolorem commovere,
alcui facere, effieero, afferre, dare; hoc eat mihi
dolori; fanimi dolore incenaua; *d. praeteriti
Alcidae (barübet baf| ic.) non pertalit; »Sii e=
beSpein. 3) rneton. u) *Urjad)e, Bciaulaf»
fung gum Sebmerje. b) in bei 9Ujetot. bet
«luSbrud beS ScbmerjeS, '.Rührung, meb=
mutiger, rübrenber ton, IßatboS ut sensus,
lt dolori» habeat (oratio) quantum opus git;
actionis; plena iusti d. oratio; non ingenio sed
dolore assequebar.
•Jülbse, adv. [dolosus] trugooll, trügerifcb —
dölöaua, adj. [dolus] trugooll, trügerijcb,
täujd)Cltb consilium, »cinis, »mutier, »taurus;
*subst. doloso (bem Sdjlaulopf, t>. UlijeS) non
eatis cst, m. mf.; paritcr ferro iugum ttugDoU
uetmeibcnb ju tc. Uor.
dolus, i, [dolos] ilift, V'nterlift, Slrglift,
Xüufcbung, Betrug, bau dicam dolo ganj
ehrlich, uitoetboblen Flaut.-, cum ex eo quaere-
retur quid esset d. mal uh, respondebat, cum
esset aliud aimulatum, aliud actum; per d.;
t Schul b (im jut, Sinne) d. suo factum ille
negat; »töufebungämittel retia, turdis eda-
cibu» dolos Hör.-, *(8. tiojan. iRofs) doli fabri-
cator Epeos ; »dolos tecti (bie trügerifcfcen 2ftr=
ginge beb £abgriutl)b) ambagesque rosolvit.
<domäbIUs, e, adj. [domo] jäljnibar.
»dömätor — domitor, 0. f.
dornest lcätim , adv. [domesticus] in Brittat*
Säufern Suet. Caett. 26. — domesticus, adj.
domus] häuslich, l))um^oufe, jurSamilic
gehörig, f)äu8Heb, $aub=, gamilien
publicus, forensis) intra d. parietes; d. (ju
Vau je) otior Har. ; ut vestitum sic sententiam
nabeat aliam d , aliam forensem; vestis eigene
gemalte» Suet. Äug. 73; difticultas, turpitudo,
clades, luctus; praecepta drjiebung; literae;
usus et consuetudo gejeUjdjaftlitbei Berteljr in
bei Familie; iudicium feiner Umgebung; ofiicia
im häuslichen Streife beteiligte; res ifirioatf ae^e ;
tempus im ^aufe «erbrachte ; homo d. u. »bl. d.
ifamilienglieb ob. Vausfreunb; auch ( JButr .)
einer b. bet ileibtoadjc bei Kaijers qui tune
domesticus (unter bet Üeibloache) militabat; p l.
m. VauSgenojfeu, »freunbe; tVou8gefinbe.
2) tp. cinbeimijtb, Datetlönbifch, innerlich
mos, bellum, insidiae, labes, teste», crudelitas
gegen Btitbürger, Furiae in ber eigenen Bruft beb
Btenföen ; concordiae pacisque domesticam
curam (wo mir domesticae ermatten) — ita
tenuit, ut Liv. 4, 10, 8. »facta Stoffe aus bem
röm. Sieben, Bationatftücfe.
dömt f. domus.
dömlcllium, ii, n. [domus] BSoljnung, SBohn>
ort, >fig aedificio circumdato silvA, ut sunt
fere d. OaUorum etc. ; aliud d., alias sedes po-
tere; locum domioUio ex magna copia (sc. lo-
corum per totam Galliam), hunc sibi locum
domicüio deligere; d. collocare, constituere in
alqo loco; ipsius (Tissaphemis) erant plurima
d. (SchlBffer) in Caria Nep.\ übertr. haec sunt
d. vitae Oie. n. d. 1 §. 99, nulla in alia tigura
d. mentis esse g. 76; imperii, gloriae, super
biae; Lacedaemonem esse honestissimum d.
senectutis; huic verbo proprium d. (feine eigent-
liche Bebeutung) est in officio,
ddmina, ae, f. [dominus] 1) bie §au8frau als
öebieteriu beS ^aufe« im ®gf. jur Bienerfchaft,
bie Rettin Com. u. (Dichter; bef. »eine ®öttin;
,*®attin, *®cliebte; t*>- Bauten au* bem
laiferlithen fyaufe. 2) übertr. Rettin, fytxx--
fd)tiin, ®cbieterin übet lt. haec una virtus
est omnium d. et regina; Fora d. campi; d.
rerum eloquendi vis; ipsa illa d. rerum elo-
quentia; fortuna, quae d. rerum git; cupiditas
honoris dura est d.; d. natura est. — doml-
uana, tis, m. [dominor] «übst ber ®ebieter,
[befpotifche ^etrfebet Tac. <mn. 4, 66.
dünunätio, önis, /. [dominor] 1) Behertf djung,
Verrfchaft, gern, mit bem Begriffe berSIIeiu^
u. 3mangSherrf<haft, bei IBilltüi, ®emalt
Cinnae; superba, crudelis, impoteng, pl.,
Tac.-, tp. rationis in libidinem; iudiciorum
ob. in iudioiis o. bem übergroßen Änfepen u. Sin
fluffe eines Äboofaten. 2) concr. im pl. bie
Verifcber, mie unfer 'bie ^errfd^aften’ Tac.
ann. 18, 1.
domlnstor, üris, m. [dominor] Beberrfchei
rerum deus de. Bao döm inätrlx , leis, f.
(fett.) Beherrfcheriu animi cupiditas Cie.
dömluätus, us, m. [dominor] — dominatio, d.
occupare; d. imperio teuere unumfehränft reaie
ren Nep., quas (legiones) ab itinere Asiae Sy-
riaeque ad suam potentiam dominatumque con-
rerterat; terrenorum commodorum omnis est
in homine d,; in eo ipso (ore) d. est omnis
oculorum; cupiditatum, animi, omnium rerum.
dömlnlcns, adj herrfchaftluh, taif erlich, “liquid
de dominico etmaS aus ber ®ebicbtfammlung beS
Utero Suet. Vit. 11.
dömlnlam, ii, n. [dominus] 1) SigenluntS
recht 2) foIenneS ©aftgelage vestra Oie.
Verr. 8 §. S.
dominor (*inf. dominarier), dtp. 1. 1) h* tr-
ieben, ®err fein, fehr oft im gehdffigen Sinne,
eint gmangSherrfcbaft auSüben, tgranni-
fieren, ben fcettn fpielen in, inter homines,
fin moncipia, Alexandriae, »in urbe, domi-
nandi Studium; <p. betrieben cloquentia ma-
xime in libero populo, in iudiciis, hoc in ora-
tore, -fnusquam latius mare; »bie Oberhanb
gewinnen, rouchetn lolium et arenao inter
culta; »inornata et dominantia (gewöhnliche)
nomina verbaque. 2) (fett.) pass, beberrfcht
werben, in einet Biebterpelle b. CSic. off. 1 g. I3u.
dömlnus, i, m. [domus] 1) ber Sigentümer
als i>en u. ®ebieter im feauje; bah- überh- Si<
gentümer, Befiger aediflcii, naris; »mea fa-
cundia, quae nunc pro domino (ihren Befi^er)
sc. loquitur; auch (Flaut.) 0. Soßn beS Vertu,
ber junge Verr. 2) überb. Bett, Verrfcher,
® ebieter, oft mit einem gebäffigen 9iebenbegrtff,
Xefpot dii omnium rerum a., omnium gentaum,
legum, in alqm; auch 0. König d. sui inter
fector; rei 0. Stiebtet; tp. comitiorum d. eaae.
Viert), o) ber Hnflellei ob. »orfteber einer
Sache, 3. B. eines SdjaufpielS, einer Berfteigerung ;
convivii , epuli u. biSW. bl. d. Hnjietlei eines
®apmab(S, SBirt. b) in ber fiaifetjeit bet Äoi»
fer; au® als ®ruß. 8) »als adj. bc**f<baft’
lieh, beS Venn manus, torus.
»dSmlporta, ae, f. [domus u. porto] bie V» Be -
trügerin, 0. ber Schnede.
Dömltlns, 'Jiamc einer römifchen ®ens 1) Abe-
nobarbi (iHotbürte) o) Cn. D. Ah. Allobrogicua,
Befieger bet Hüobtoger, ftonful 122 0. (Ihr. b)
Cn. D. Ah., als BoltStribun 104 Urheber ber lex
Domitianus — donum.
257
Oomitia de sacerdotiis. c) L. D. Ah., SonfuI
54, anßänger u. Selbem bei '.flompeju« im ®är=
getftiege, oft erroäßnt in Cats. b. O. u. civ. u. in
Oc. ep. d) befjen Soßn, Cn. D. Ah. , ®ater bei
Staiin« 9tero; beffen Scpmefiei Domitia , ®e-
maßlin beb Enbpub ®a)firiiuS Tac.\ Domitia
Ltpida , SRmtct ber SJteffalina 2) Calvini,
unter »elcßen Cn. D. C. itnßänger u. Sieget be«
iäjat mar. Slußer biejen iß noch Cm. D. Corbülo,
S<p mager beb Saligula, alb tapferer gelbßett u.
guter «ebner befannt Tac.; adj. bomitijcß, via
o. Dom. Ah. Allobr.; fgona. ®ao. Dum illsniis.
adj- a ) beb L. Dom., militee, cohortos; subst.
Domitiani, drum, m. bie Sol baten beb L. Dom.
b) beb Cn. Dom., milites.
‘tilömito, 1. [domo] (feit) ein ocrfiärfteb domo.
dömitor, öria, m. [domo] ®egäßmer, öänbi»
ger, Scgminger equorum, victor domitorque
t’ersarum, armorum suorurn, f belli externi,
•maria, tot-ius Uiapaniae Liv., tdomitores tot
gentium, ®ao. dömttrix, Icia, f. ®änbigerin
•equorum, *ferarum.
iimlht, abl. m. [domo] bureß gäßmung, ®an=
bi gang de. n d. 2 §. 161.
1 dömltas f. domo.
L dömTtns »um domi baßeim bin i<ß eingc»
ßeimß, fcßerjßaft b. Plaut.
döBO, mui, mit um, 1. l) gäßmen, bänbigen
peeus, beluas; e quibus (equorum gregibu») ad
quattnor milia domanda (gugureiten) equitibus
diriaa Liv.; futrumque animal ad (bib gu) man-
»uetudinem domitum. 2) tp. be gtoiitgen, über«
Heutigen, befiegen gentes bello, *alqm vi,
«tenfi, aagittd, *Africara, virtus ornnia, libidi-
nea, nm flnminis; *quae te cnmque Venus
ftjfllt; •supremo fine invidiam domari b. t. er ft
mit bem lobe höre auf tc. Hör.-, *uYam prelo
lubpreffen-, ’sectam partem suis undis ferven-
tibos gar faßen.
dÖBus, us u. Com. auch i; dal. ui, arepaiß. o,
<M. o, (feit.) u, f. 1) b ab §aub (alb SBopnung, ■
peimat, Siß ber gamilie ampla; in domo im
fjanje; in domo alcis; renit in nostram d. ; fu-
giehant in d. et tecta, aiqm tecto et domo in-
ritare. häufig A) domi, üofatio, gu §auje,
1® ßauje d. se teuere; a. rneae, tuae, «ostrae,
bei mir tc. ju yaufe, in meinem tc. fcaufe, d.
dienae; Caesans, ietius. gnbbcf. d. habeo ob.
e»t alqd — habe etm. jelbft in ^tnUSngltc^ein
SSage, brauche eb nicht anbertmoßer gu polen;
xd) cuius d. nascuntur ber bu cb ohne frembe
Belehrung Derftepß; (Tac. ann. 3, 70) bonae d.
3 de» (fein Perfbnlidpeb Streben). B) domum
"«<h §aufe, ins §aub, in bie SBoßnung,
Öepaufung proficisci d., renit d. meam, suam,
domos nostras; d. ad se recipere; d. concursus
»d Afranium fiebant ('aus, d. reditio. gnbbef.
tp. abducere alqm d. fmb. (0. einem anbem ab-
Jiepen u.) gu ji<h (gn ferner Partei) gitpen; außer»
bnn f. 8). C) domo oon $aufe, aub bem
ßaufe proficisci; tp. f. 3); fd. atferre =— roopi
eorbeteitet (auf eine Siebe) fein, afferre paratam
dicendi copiam et certam; cetera quae d. afferun-
iutt (Plaut.) d. doctus = felbß llug genug, d.
»olrere aub eigenen Sttitteln begaplen; Prisci
Tarqainii d. ß. in domo Liv. 1, 89, 5. 2) *febe
*rt Äujentpallbort, Sepaufung, g. ®. ber
Sigel, ein SKdufetoch, ein ®rabmapl, o. üabprintp,
t- £ib bei öötter, o. ber ^ipte beb ^olpppem,
ptUicirn, lat-tcuticpee Siputscittfcb. 5. Butt.
d. »anie dapibusque cruentis ein SRober» unb
SStinpaub Verg. Aen. 3, 618. 8) SSaterlanb,
Heimat, Caterßabt, bap. domi im Baterlanbe,
bapeim ; eandern (urbem) et patriam habere et
d. gum peimaüid)en SBopnfif) ; auch domi mili-
tiaeque, et d. et miiitiae, militcae et d., belli
domique, bello domique, domi belloqne, domi
bellique, vel domi Tel bello, aut belli aut domi
im ftrieg u. Trieben; animus belli ingens, domi
modicus ; ne infeltcior domi quam miiitiae
esset; nee d. nec miiitiae; noater populus in
pace et domi imperat Oie.; domi forisque. 4)
?>aub a) Ipaubgenof jenfdjaft, gantilie, ®e =
Iplecht tota d. nostra te salutat; Philippi d.
(Hngepörige) et familia (öermanbtfchaftj Nep.;
in domo a parvo eductum Iav., • Assaraei bie
9tömer; übertr (fclt.)ppilofoppifche Schule, Seite
Oie.; Üocratica Hör. b ) ®aub, ^aubmefen,
= ßanb regere domum ratione; (Tac.) domus of-
ficia eiaequi ;p. ber Ipaubfrau).
dönäbtlis, e, adj. [dono] befchenlenbroert Plaut.
— dönärium, u, n. [donum, 1) *bet Ort in
ob. an einem Zempel, roo (Haben aufbemaprt
mürben; Zempel ob. lllltar. 2, ffleibgefchenf.
— dönitlo, ßniB, f. [dono], abstr. u. concr.
Scheidung, @abe. — idousUvuni, i, n. [dono]
®elbgefchenl beb ftaiferb an bie Solbaten.
donbe, conjet. 1) fo lange alb, m. indic., in
biefer Sebeutung unflaffifd). 2) bib, bib baß,
m. indic. u. eonj. ; forrejponbierenb mit oorhet»
gepenbem usqne Com.; m. usque eo, eo usque.
— dönicum, (BOrtl., Nep.) *= donec, m. f.
dono, 1. [donum] 1) geben, fcßenlen, oerleipen
alcai alqd, alcui munus, praedam militibus;
munera ista Tel civibua tuis vel dis immorta-
libns dona; mihi populus — aetemitatem im-
mortalitatemque donavit; *nubibus irrita in
bie IBoIten oerroepen (aßen; *m. inf. loricam
habere viro; alcui diTinare; m. bt. aec. regnn
donatis mjcpentt ipr, adimitis Liv.; eigentfiml.
Mens bona, tua me in sacrana dono Prup. 4,
24, 19. gnbbef. o) (feit) etm. jmbm. gu fiiebc.
um jmbi. mitten faßten lajfen, aurgeben,
gum Opfer bringen, opfern iuimicitias rei
publicae Cic. fam. 6, 4, 2. 6) erlaffen, auf etm.
Sergicßt leißen alcui aes alienum; mercedes
habitationum annuas conductoribus, falcui cau-
sam (b. Sßrogeß); f negotium ; fdonato imperio
nachbem er feinen SInteil an ber Obergemalt auf^
gegeben ob. abgetteten patte, e) jmbm. gu iiiebe
;mb. ob. etm. ungeßraft laffen ob. oergeißen
(ßäußger condono) donari populo Born., tribuni-
ciae potestati Liv. 8, 35, 6; donari quasi pro-
prio suo ac peculiari deo Suet. Aug. b; *dona-
tur culpa precibus suorum; patrem filio, alqm
memoriae patris Just. 2) befeßenten alqm alqa
re; cohortem, milites militaribus donis, equites
insignibus armis; alqm ciritate ceterisque prae-
miis; praemiis atque bonoribus amplissimis;
fmilites praedä; donis donatus plurimis Plaut.
te (■«=■ tibi) pro hoc nuntio quid donem? Ter.
donum, i, n. [». dare] ®abe, ®efcßen( nuptia-
lia, dotalia, militaria; dona naturae, deorum;
dona dare; alqd dono dare alcui; dono (gum
®efdjent) emere eam (puellam) alcui Ter.; •ul-
tima bie leßte (Sbre, bie einem Serßorbenen et--
miefen marb; Opfergabe, SBeißgefcßenf d. ex
auro in aede lovis ponere etc.; *turea äöeiß
taueßopfet; *dona tigere, fut. dat. dona templis.
17 D
258
Donusa — dubitatio.
Donfiga, ae, f. 3n(fl im ägäiftben SKeetc.
Dur«», rum, m. bie ®orier, Stamm bet ©ried)cn
®ao. 1) DörYcug, adj. adv. Dö-
rfer. 8) Dörlenseg, ium, m (fpät) ■= Dores.
8) Doris, Mia, f. borijd) dialectus Suet ; subst.
a) Zodder be* Cceanu* u. ber Itjett)«, ©attin M
Sereu*, Hiutter bet 50 'Jieteibcti *=» Bi e e t. b )
©emablin be« Zionpftu« I. #. Sptalu*. 4) •Dö-
ring, adj.
ilornun, 4. iarcfjaift. fut. dormibo Plaut.) f d) [ a =
fen, Schlummern ‘in uiedios die», *in lucem;
ire, dimitti dormitum; ex lftssitudine artiug;
(ent 8. ®amett al« Sieblingäher u. Spielgeug ae=
batten mutbe; *überf|. gro&e Schlange, ®taaje.
Vier», bet ®radje, etn nötblidje« ©eftirn. 2)
t»«t. pr. bet ftrenge ©cjfffgebcr Vtttj« ntS — *dri-
cönigena, ac, comm. [draco-gigno] bet fdjlan»
gengebotene, urbs — Zbeben Ov.
Drancae (Drangae), Kram, in. aud) Drancianl
(Drang.), örum, m. Bemobner bet perftfd>m Bco=
Bing ®tangian«, j. Sedjestan ob. Seistan in ßa»
bulifton.
dräpeta, ae, m. [do«afti;e] ber entlaufene
SIlaBe PUnU.
pass *Bcrfd)lafeii metben nox est perpetua
uua dormienda; iprictjto. non omnibuH dormio
id| übe ntd)t gegen alle flletdje Sacbficbt; in aurem
utramvia otiose ob. in aurem dextrom forglo«
jdjlafcn, gang unbefotgt fein Ter., Plin. ep. §ietB.
tp. a) untbötig fetn, beneficia dormientibua
deferuntor im Sdjlafe, ohne i^t 3utbun; »Venus.
6) forglo*, unbefümmert fein Ter. u. Cael.
in die. ep.
dormitAtor, üris, m. [dormitol Zräumer,Bba>1»
taft Plaut. — dormito, 1. [dormio] 1) jd)läf =
rig fein, einfdjlafen motten *iam dormitante
lucerna bem ©rlöfdjen nabe. 2) bie ipänbe in
ben Stbofe legen, naebläffig u. untbätig
fein Plaut.; gebanlenlo*, ttäumetiftb fein,
fafetn Plaut.; interdum bonus Homerus Hör. ;
sapientia dormitans et oscitana de. — fdor-
mitörius, adj. [dormio] gum Stbtafcn ge»
hörig, Stbtaf cubiculum.
dorgam, i, n. (Sebenf. dorsus, i, m. Plaut., Caes.
b. O. 7, 44, 3.] 1) ber Süden (in botijontaler
Sage gebaebt) als obetftet teil be* ßörper*, alfo
eigtl. o. Süden bet tiete; fetten ». Süden be«
38enfd>en. 2) tp. o. ©egenftänben, bie an ©eftalt
u. Sage bem Süden eine« tiete* ähnlich finb,
g. B. ein Betglamm iugi, montis; ’nemorii,
*muris. *dentalium; fgaxeum Steinbamm.
dörfphöro» (ub), i, m. [äopixpo'poej Sangen»
träger, berühmte Statue fie* ']Solt)ftet; p I. ®tenet
im ©efolge bet petfiftben ßönige.
dö». dötie, f. Sftigabc bei bet §eitat, Siitgift,
mille auri Philippüm dotia lurg ft. quae pecunia
doti» sit Plaut. ; dabuntur dotis tibi inde ss-
scenti logi Plaut.; talenta dotia duo Ter.;
übettt. *d. est magna parentinm virtus; ©abe,
Stbmud rerborum eam (artem) dote locuple-
tasti Ctic. de or. 1 §. 234; *fiigcnf<baft duplex
libelli d. est; pl. *+ingenii, ’oris, »corporis,
•fortunae, fcorporiB animique, fnaturno for-
tunaeque.
Doggenun», i, m. Same eine* ftebenben burte*ten
®baraftet* in ben tönt. Sltellanen, bab- P. Blautu*
in ©e,iug auf feine ZarfteHung quantus sit D.
edacibus in parasitis Hör. ep. 2, 1, 173.
doUlU, e, adj. [dos] gut SHtgift gehörig
praedia, dona, agri, regia. — dötAtu», adj.
m. ,sup. [ partic . B. doto] l) tcid)lid) au*ge=
ftattet Aquilia, coniux Hör. 21 reichlich au*»
geftattet, begabt Chione dotatissima formft.
— döto, 1. [dos] auiftcuctn, au*ftattcn
ffiliam, »aanguine Troiano, ‘funeribus dota-
bere virgo.
drachma (Dorfl auch drachöm«) ae, /'. [dpazpij]
®ta<bmc, griecbifdjc SKünje, bem ffierte eine*
töm. ®enariu* gteicbgefteüt.
drieo, önis, m. [»tptixwr | 1) eint ®tt unjtbäb»
litbtt Stblangcn, bie gum teil in oornebmen ®äu»
DröpAna, örum, ( Verg .) -num, i, n. Stabt in
Sigitien, j. trapani. ®ao. DräpinTtinus, adj.
subst. -tänl, örum, nt.
dröma», ädis, m. [äpopd;] ®tomebat cameli
quos appollant d. Liv. ; camelus Ourt.
Drörao», i, m. [dpöposj btt Baufplafc, eine
©bene bei Sparta, mo bie 3ugenb ficb im Saufen
übte Liv.
Druentia, ae, f. glufc in ©attien, j. Durance.
DruYdae, ärum, ob. -de», dum, m. bie ®tuiben.
Brietet btt alten Reiten in ©aüien n. Britannien.
Drüsns, i, m. Familienname in bet gen» Livia
u. Claudia; 1) Marens J.. D., Bolt*tribun 122 D.
©b*- u. ©egnet beä ®. @tacd)u«. 2) Marcus L.
D., Sohn be* notigen, Boltätribun 91 u. ©br ,
Botlämpfet einet gemägigtcn Senatäpartei u. alä
f oltbet Utbebet be* ©efe^e«, ba| gu ben Senatoren
300 neue au* bem Sitterftanbe btnjugefügt u. bem
fo pctboppelten Senat bie ©eritbte gurüdgegeben
»erben follten, jomie eine* ©etteibe u. «der»
gejege* u. be* ©efebeä, bab ben italiftben Sunbeä»
genoffen baä Bütgcttedtt erteilt metben ioüte, »eä=
halb et in feinem eignen §auie etmorbet »arb.
3) CI. Nero D., ge», bl. Drusin genannt, Stief»
fobn be« «uguftuä u. Brubet be* Xibetiu«, f»
o. ®bt. natb glängtnben getbgügen in ©etmanien
®an. a) DrüsiAnug (-ginns), adj. lössa, bet D.
CI. Nero D. angelegte Ranal Tue. Surt. b) Drü-
»üla, ac, f. a) Livia D. f. Liviua 2). ßj Zodftex
beä D. Germauicus Tac., Suet. 4) D. Germani-
ca» f. Germani 2) 6).
Drjädes, um (grietb- dat. Dryasin Prop. 1,20, 12),
f. [dovdStt] ®tbabf n, Baum» ob. SBalbntjmpben.
Drya», antis, m. 1) ein SopUbe. 2) ein leil»
nehmet an bet talpbon. 3«gb.
Drjmüsa, ae, f. 3nfel bei 3onien.
Drjöpe, es, f. a) Stuttei beä «mpbiffuä Ov. b)
Bhltter be« Zarquitu« Verg.
Drfope», pum, m. pela*gif^et Boltäftamm, guetft
am ßta, fpälcr am Barnafj.
düble, adv. [dubius] gmeifelbaft, ungemib
Oie. de div. 1 §. 124; ge», non, nec, haud d.
ohne 8»rifel, unftreitig, gang gemi|; non d. (für
gemi|) mihi nuntiabatur; consul haud d. iam
victor; haud d. aliquante numerus maior fuit.
dnbYetag, täti«, f. = dubitatio Eutr.
Dübig, is, m. Sebenflub be* «rat, j. Doubs.
•däbYtAblltg, e, adj. [dubito] moran gegmei»
feit mirb, gmeifelbaft. — däbYtanter, adv.
[dubito] (feit.) 1) gmeifelnb. 2) gaubetnb, mit
Bebenlen. — dübYtAllo, önis, f. [dubito] 1)
8»eifel, Ungemibbcri afferre, tollere d.;
8ine ulla d. = gang gemifs; alcia rei tn IC., autb
de omnibus rebus; quäle illud sit; res habet
d. ; hic locus nihil habet dubitatioois quin etc.,
nulla d. fuit quin. 2) baä Scbmanlcn in bem
©ntf<btu[fc, Bebenlen, Bebenllitbleit, Un«
dubito — duco.
259
f4(flffip(eit, crucig, belli hinfid)ttich ic. ; nnllä
interpositä d. , sine olla d. , sine d.
«I&btto, 1. [dubius] nad) jwei Seiten h>t>= u. h«;
iibmanten, 1) in bet 2Infid)t u. bem Urteile jd}n>an-
fm, jweifeln, bejweifeln, ungewiß jein de
tax erga me voluntate; non de annia dubita-
tmn esse; m. n. eineb pron., id, quod, haee;
aud) minime dubitanda indicia natnrae; *haec
dicta non dubitanda; *dubitatus parens; fne
aoctor dubitaretur; m. quin bei oor borg eben bei
Segation ob. Sägen, bie negatioen Sinn haben,
utifiafj. aud) m. acc. c. inf; *ne dnbita; d. an
j. an 4). §ien>. a) erwägen, überlegen (feit,
in üajj. ©roja) restat ut hoc dnbitemuH, uter
potios S. Rosciura occiderit Oie. p. Hose. A.
I »R; haec dum dnbitas Ter , percipe porro
quid dnbitem Verg. b) tp. fd)Wanfen, un«
|i$er jein, forttina, eupfjem. — ijt un8 entgegen
Ut 8) (am t)äufig(tcn mit einer Negation) tm
Sntf^lufje fd)Wanfen, fith bebenfen, ©e =
benlen tragen, ffnjianb nehmen non d., +d.
m inf, bi#«, and) non d. m. quin, felbjl b.
Cie., fein ©ebenten tragen, jo baß man nid|t
— jollte dubitandum non exiatimavit, quin
ad eoa proficisceretur ; nolite d. quin huie uni
credatie omnia; non dubitasse quin defenderet;
qni bellum inter et pacem d. Tac. unn. 18, 88;
rtfoL; non dubitantem (ot)ne ©ebenten) dicere;
«aftst. dubitantes bie Unftßlüffigen Caes.
dSbln», adj. [duo] im Seifte nad) }»ei Seiten fid)
n' enb, fdjroonfenb A) o. ©nrfonen , fubjeftiö a)
einer %nfid)t fißwanfenb, jweifelnb, unge«
Wiß animnm alcis d. facere in hac causa;
eqnites procnl visi ab dubiis, quinam essen t;
m gen. aententiae Liv.; ’aninii, *mentis, *«a-
Intis, vitae Just, b) unfe^tfi jfig, fdjtoanfenb
qnorum terrentur infirmiores, dubii confirmnn-
tor; d. et haesitans; *quid faciam; *fanimi.
B) objeft. t>. Sachen u. ©erfonen, worüber man
in gewiffer ©ejieljung ungewiß u. jweifelnb ijt,
jtteijeigaf t, unentftßieben, ungewiß, uit«
beftimmt rictoria, praeda, lau«, salus; omnia
i esse et incerta; quae d. sint, ea sumi pro
(«rtis atque concessis; subst. n pl. dubia; du-
biis perspicua toUuntur; eocii o. unjuoerläffiget
treue; sequitur annus haud d. consulibus ba8
entfibieben Jfonfuln hatte; ut haud d. (unjweifet*
baft) praetor esset, ei; *dubiae crepuscula lucis
Smgenbämmemng, *nox ©benbbämmerung ; *cae-
!um ummBIJt ’aurae unfid)er ; tiuctibus d. (in
cnftdjrrrT, ungemiffet Stiftung) volvi Liv. 3nS--
bej. «. dubium faft a(8 subst. a) ba8 fjweifel«
hafte, Ungcroiffe dubium est; non, haud d.
eit; de Pompei exitu nunquam mihi d. fuit;
non est d. quin (ba&b quin non (baß nidjt), nt.
«ec. c. inf.. Com., IAv., Suet ; non est d. quin
lein ©ebenten tragen die. Att. 10, 8, 6; d.
eit, uter nostrum Bit vereeundior; sine dubio
de., erft b. Liv. procul d. offne Sweifet; haud
cuiquam dubio (abl. abs.) quin Liv. 28, 17, 14;
‘tdubinm aboerbial u. of)”c (EinftuB auf bie SJon=
itruttion eingefd)oben quo postquam, dubium pius
an sceleratus, Orestes venerat; d. iustitia vali-
diane potentior armin; d. an quaesitü inorte
Tne.; d. habere (alqd) bejweifeln , fflt ungewiß
halten; in dubium vocare, revocare, in dubio
ponere alqd in ßweifet stehen; in dubio esse
Itwifelhaft fein ob. auf bem Soiele fiepen ; fideB
tua mihi venit in dubium Wirb mir jweifelljaft ;
tp. b) bcbenfltdj, mißlidi, gefäljtlidj res
häufiger pl. (Sage); d. temporibus; loca d. nisu
.Sali. ; *mons erat ascensu d.; *aeger, *navis in
bebenttidjer ob. gefährlicher flöge - subst. in dubium
devocare auf8 Spiel fegen ; in d. (©efabrl venire
Ter.; *in dubiis responaa petunt; -f-dubiia proe-
liorum exemptus.
döcÄtus, ub, m. [duco] gelbhctrnwütbe Suet.
tdficenAriiis, adj. [duceni] eigtl. jmeihunbert ent«
haltenb, iudex gewählt aus foldjen, bie jweihnn«
berttaujenb Sefterjien im Sermdgen hotten, pro-
curatores bie jweih- taufenb Sefl. einjunehtnen
hatten. — dficAnl , ae; a, adj «um. distr. je
jweihunbert.
tdöcentesTma, ae, f. (sc. pars) ber )Weihun«
bertfte leil al8 ©bgabe = ein h“lbe8 ©rocent.
döeentl, ae, a (duo-centumj jWethunbert; *0.
jeber großen 8“hl- ®at>. ducentles, adv. «um.
card. iweihnnbertmal; *0 jeber großen 8“h[-
düco, xi, ctum, 3. (imper. duce fl. duc Plaut.-,
inf. pass, ducier ft. duci Ter. ; *perf. sgne. duxti)
1) führen, leiten, jiehen, bringen alqm
intro; alqm secum in caetra; una (uxor) quam
domo secum dnxerat; suas mulierculas secum,
and) bl. d. mit jith führen, mitbringen, ducitur
(sc. ab ea) familia tota Plaut -, uxorem in con-
vivium Ter.; centurionibns item manipularium
babitu ductis IAv ; *alqm ab urbe domum;
*alcjm ad versus jum ©nhbren ic. ; *ad derisum
duci prei8gegeben werben ic.; *vitos ad arbores
jiehen; m. supin. *me auditum um jujuhören;
•cessatum curam jut Wulfe geleiten Hör.; alqm
ante currum, in tnumpho; and) bt. d.; principes
obsidum loco; *alqm per singula umherführen,
bilbl. *per omnia; *colla regum per via« um«
herführen ; vix qufi singnli carri ducerentur
fahren tonnten; ’sidera de caelo (burd) ffauberei);
vitara et «piritum ; aüra, animam spintu in fid)
jiehen; *apiritum, plnrima turn (SSeibraudjbüfte)
naribua; *pocula Lesbii fihlürfen; *sucos nec-
taris; 80rt«B; ea quae sortibus duenntur; *alqm
sorte erwählen bur© ic. ; *ferruiu vaginä; *mucro-
nem, ‘fletum hertorftopen , *verba longii morä
heroorftammeln, ’longaa in Heturn voces; *de
pectore gemitus; *alto pectore suspiria-, *an-
helitnm; *ilia ft. spiritum ex ilibus (eudjett Hör.;
*lanas Rinnen; *ubera melfen; *sidera crinem
Jteh«t hwter fid) h «; ’magnea ferrnm; sibi
quisque d. fon fich jiehen), rapere, trahere;
♦quercus fidibus, ‘silvas et saxa, *iter ad urbem,
*quem priva triremis; versus (ber einjelne beffere
©erb) totum d. (mahrf<heinlid) 'führt mit fi© fort,
fdjtcppt mit butth’) venditque pobma Hör. tp.
2, I, 75; d. os ba8 ©efiiht oetjiefjen; »vnltum
ima ad suspiria. 3u8bef. o) t. t. d. alqm ad
mortem, fad supplicium, in vincula, in car-
cerem, in ius; addictus Hermippo et ab hoc
dnetus est. b) d. uxorem domum heintfüfjten,
heiraten Com.; uxorem alcis filiam, in ma-
trimonium alcis filiam, bt. d. alqam; ftherjh-
Dieürid)! au© collegam Lepidum quo duxit Lol-
Hub anno Hör. cp. 1, 20, 28. c) aI8 milit. t. t.
trnppen wohin führen, rüden, marftfiieren
taf feit triplicem aciem, exercitum ab Allobro-
gibus in Seqnanos; abfol. (oft Liv.) contra ho-
stes, in Etrnriam; tbot(iu9tna,tf<hteltn (o.
Solbaten); boranmarfthieren laffen, ooran«
führen sex expeditas legiouea; anführen,
fotnmanbieren exercitum; ordines fliauptmamt
17*
260
ductim — dnleiter.
(ein; primuni pflum; bah- familiam an bfr Spije
flehen, bei crfie [rin ; *tunnaa avo beut ilpn ju
litten, d) t. I. bcr SSBafjetbaufunfl, leiten nquam
non longo a villa, per fundum alcia, in urbem.
«, >(jerjufüf)ren, ^ctbeifü^rcn *duc nigrag
pecudes; *diem; ♦noctem (o. ffleftirnen); *tp.
berbeifübren, Derurfacben, bewirten so-
porem, gomnos, somnium, utramque ruinam,
f) in firb aufncbmen, anneljnten, b c ! o m-
men, erhalten, gewinnen cicatricem Zip.;
*apricis in collibus uva coloremj ( Curt .) omnia
euudem colorem ©cftalt; (QiutU. i multa magia
quam multorum loctione imcenduB color (bie
recfjte ftarbc beb Slubbrudb); ’canentem senec-
tam, *rimam, ’formam, *pallorem, ’notam,
*»ua praemia victor; *nomina; * ab ipgo ferro
opes animuuique. g jiebcnb bilbcn, auffflb*
ten, fcbajfenb, lünftlerifd) bertjoibringen, per:
fertigen cloacaui in Tiberim, fosaam, vallum;
ducti ordineg (SSeibcn), *inuri; *vivos v ult uh de
marmore, *arcnm, *aora; fvelut eadem cera in
alias atque alias forma« duci «ölet; *carmina,
’versug; d. (balten) alcui funus, *funus atque
imagine», ’pompatn, *choros; (Phaedr.) alapam
gibi grave ui geben.
2) tp. ir) leiten, führen, bewegen, antreiben,
loden, teijen, fcffeln ad credendum me tua
oratio; trahi et duci ad cognitionis et scien-
tiae cnpiditatem ; caritatc patriae ductus; Stu-
dio, more, literig et urbanitate, errore, honore
aut gloriü duci; te illa argumenta; *quo d.
gula; *ducentis ad se cuncta pecuniae; *ventre
beut Sauet) frönen; feloquentia maxime prae-
senti fructu laudi» opinionigque ducitur; *jmb.
bei ber 'Jlafe beruntfübten, jum beften
haben, ß) ab = , verleiten, entnehmen alqd
ex alqa re; *origincm ab alqo; ‘progeniem
Troiano a Banguino duci; *genug Olympo; ab
eundo nomen egt ductum; im pass, auch an-
fangen, anbeben ab eodem verlio ducitur sae-
pius oratio, y) binaub*, in bie Sänge rieben
Indium longius , in hiemem, *nostris ductum
seditionibug bellum; rem in noctem; tempus;
*amore« aleig; Cats. b. G. 1, 16, & ubi ge diutiug
duci intellexit ba& er länger buigebaltcu werbe ;
diem ex die dneere (Ilaedni) 'fie jogen bie ©atbc
einen Sag nach bem anbern bin’; eine Seit Der*
leben, jubringen quo studio Aristophanem
putamuB aetatem in Uteris duxisse? Cic. fin. 6
§. 50; *vitam , *aetatem, *noctem; fnox duce-
batur iucundigsimis germonibng; ’somnoa ge
niesen; Tue. an». 2, 34 sermonibus variis tem-
pus atque iter (= tempus itineris); ann. 11, 37
lacriinae et questus irriti ducebantur. i) eine
Summe jieben, berechnen, anfebtagen, in
tliecbnung bringen quoniam tria milia me-
dimnnm duximus, fenuB quaternis centesimis;
non d. in hac ratione eos (oratorea), qnibuB
etc.; rationein. £>iero. d. raüonem aleig, aleig
rei jmbb, ©obl ob. Sorteil berechnen — auf
jmb. ob. etw. SHüdfidjt nehmen, etw. ob. jmb.
bcbcnlen oratorum non minus quam populi;
ofbcii; non ullius cominodi sui; meam, suam
rationem; übetb- für etw. halten, rechnen, an*
feben alqd in malig; nihil praeter virtutem in
bonis; modestiam in conscientiam für ein fcbled)-
teb ©ewijfen Sali. ; in crimen Tue. ; alqin in
nuraero u bl. numero hostium, eos loco affi-
nium, alqm victorem, alqd turpe; alqd parvi;
continentis (für ein Seichen 0. (Sutbaltfamleit)
debet. duci ut. inf ; alqd laudi, vitio Ter., Nep.,
quod apnd N umblas bonori ducitur Sali. ; alqm
degpicatui für Oeräcbtlicb ; sua necesaaria post
illius honorem Salt.; alqd pro nihilo, hae< pro
falgig; innocentia pro malevolentia duci coepit
Soll; omnia sua in se posita egge; tutelae
nostrae (eos esse) duximus.
$ao. A) ductini, ailv. jugweife, in sollen
Sfigen invergere in se liquorex Plaut.. B)
duetlto, 1. [intens ] Plaut. 1) wegf übten alqm.
2) heiraten alqam. 3) tp. anfübren, betrü =
Jen. C) diieto, 1. [intens, inf. pass, dnetarier
'laut.] 1) führen exercitum per loca saltuosa
Sali.; restim j. rcstis; aud) (Com.) beimfübtes.
2) anfübren, lommanbieren exercitum, equi-
tes; auch anfübren, bei ber 92a f e hemm:
führen alqm dolis, alqm Plaut. D) durtor,
öris, m. gübter, Anführer itineris, exercitue
E) ductus, uh, m. 1) Seitung aquae, aqnariun;
muri Sluffübrung in gebebnter Sinic. 2) 8“9'
orig @)eficbti)ug; f litorarum. 3) Änfübtung,
Äommanbo rem optime gessit sao d.; fnon
ipsius nmgig quam suo d. Antrieb) perfecti.
dudum, adv. [diu-dumj weift auf einen Seitpanlt
bin, feit welchem ein ©reignib ber Segenwart ftait
finbet, u. jmar jo, baf) biejer Scitpunlt alb ein
nicht langer, jonbern auf Stimbcit u. Xage be=
Stättfier ju benlen ift, eS ift (erfl ob. febon) eine
eile bet. bafi, oor lurjem ob. »or einer
SB ei l e dixi d.; d. circumrodo, quod devorandum
est (in ©CAiebuitg auf bie Stunbe, feit et ben
lörief angefangen ju febreiben). 3n4bef. im Sgl
S. nunc, nunc demum; haud dudum nicht Sor
einer ©eile = eben er^, quam d.V wie langef
iam d., febon feit einiger Seit (oerfebteben s.
iam diu, iam pridem).
ltuelius, Unellins f. Duiliug.
iluc Haler — bellator Plaut. — düellTcus —
bellicus Plaut. — düellum, alttat. {Plaut.) «=
bellum in SefebeSformcln auch b. Oie. u. Eit.
Uäillus (Duillius, alte 30lm IJuölius, Duell.) ii,
Stame einet röm. ©en4; Gaius D. übetwanb 261
s ©bt bie ttarlbager jur See.
duim etc. f. do.
•dulce, — dulciter, w. f. — dulcedo, Tnig, f
[dulcisj l) Süftigleit, füget ©ejebmad vim.
2) tp. fiieblicbleit, Bicbrcij, 89eig honoris
et pecuniae, amorig, orationis, agraria*« legis,
corporis, pleheios creandi Liv.
dulcc-Hco, — — 3. [dulcis] fü& ioerbeu uva.
dulcicfilus [ adj. dem. 0. dulcis] etWab f ii B
caseug Plaut., potio; alb Scbmeiihelwort Plaut
— dulcTfor, fera, ferum, aefj. [dulcis u. fero]
Sügigteit entbaiteub Plaut.
dulcis, o, adj. m. comp. n. mp. 1) füfe, lieb *
lieb b. ©efebmad mel, vinuui, merum; dolium
mit (üfeem ©ein gefüllt, gapor, epulae Hör.-, dul-
cior uva Oe.; aqua Op.; mbst. 'dulce jüfecb ©e
träitl; n. pl. Süfeigleiten. 2) tp. füji, an«
iebcnb, reigenb, lieblich, freunblich orator;
. auditu nomen libertatis ; amicitia remissior
esse debet et liberior et dulcior; *quem notus
dulci a domo digtinet; *poSmata, *Mnsae,
*coniux, *onus; subst. *qui miseuit utile dulci
Hör.; *neu dulciu differ in annum; inbbef. in
ber Äiirebe , dulcissime frater; *amice; duicis-
sime rerum.7 ®aO. A) dulcltör, adv. m. comp.
dulcius, mp. dulcissime füjj, angenebni. B)
dulcitudo — duro.
261
dulrltüdo, tnig, f. — dulcodo de. de or. 3
§. 99. [ber ffiefet Tac Germ. 84.
Ilslgibiiil, örum, m. aermamt®e ®ölterf®aft an
(lallet', adv. fd<n>l»x»sj ita ® SllaOenart Plaut.
Ilül irhliiin, ii, ». (Prop. 2, U, 4) -a, ae, f. 3nfel,
fiibdßli® o. gtffafa, jum fleirfje be# lllije# gc=
böria. 2)ob. -llchius, adj.
dom I) coi\jet., 1) wäffrenb ber 8*it baff, roäff =
renb, jur«ngabe bet ®lei®icitigleit jweier $anb=
hingen ob. be* (Sitt treten# einet ipanblung w4ff=
tenb bet Stauet einet anbetn, häufig mit indic.
pracs., bi«to. au® imperf. n. perf. , fiaff nut m
indic. 2) f o lange a l* , um auSjubriufen, bog
He Sauet einet ^onblung on bic Sauet btt an;
btttt gebunben (et, fiaff. nut nt. «Wie , oft mit
twtfftrgefftnbtm tarn din, tantisper u. bgt. 8) f o
lange bi*, bi# baff, bi#, nt. indic. u. conj.
a) in fo weit, in fo fern, ob. wenn nut,
mofetn nnt, nut baff, m. cu»y., oderint, d.
metuant; oerffätft bur® modo (dummodo), bi#W.
mit Ijinjugefügtem tarnen; dum — ne, dummodo
ne wenn nut nidjt, nut baff ni®t, m. conj.; au®
dam — non, dum nos indulgentia illa non fäl-
lst < juint II) adv., enflitij® anbetn SBörtetn
angeffängt, no®, nondum no® ni®t, vixduni
(aurn, nihildum no® ni®tS, nullusd., nedum,
». |. 2) oetffätfenb b. 3mpetattoen n. 3ntetjeff
rionen agedum, agitedum faofftan benn! taec-
dam i®roeige bo®; cedodum gieb bo® ffer!
ehoduiu fföre bo®! primumdam omni um f.
primum 2).
dämetum, i, n. [dumus] toilbe $e<fe, Siefi®t;
biibi. oetmidcltc üefften, ©effauptungeu
stoicorum , in dumeta correpere.
duni-mödö f. dum I) 4).
‘dümvsas (dämm.), adj. [dumus] mit borni*
gern ©eftrüppe bewa®fen.
damtaxat (ni®i dunt). adv. [0. dum quis taxat]
eigtl wenn man bie @a®e genau abj®äfft, genau
nimmt, baff. 1) ni®t mefft al#, nut, bloff,
lebigli® potestatem habere d. annuam; pe-
ditatu d. procul ad speciem utitur. 2) n i eff t
taeniget at#, roenigften#, jum minbeffen,
empectari te Video d. ad Nonas Maias; in iure
rivili d. ad hoc initmeti munus. 3) f i n f o -
fern, wofern nut; toerffefft fi®, ndntli®.
damns, i, m. fflefitäu®, ©cffrflpp.
dnntaxat f. damtaxat.
duo, ae, o (gen. pl. dunm ft. duorum Caes., Satt.,
Lit.) *wei, au® bie jwei, bie jwei ®enann=
ten; in dnobas, in agendo ct in eloqucndo;
btSW. wie ambo u. uterquo, W. f. , d. manibus
Ov. m et. 5, 441. Just. 2, 9, 19; edicunt d. con-
mles nt etc. Oie. p. Seit. §. 82 d. regibus Liv.
1, IS, 8.
du$-d*et#8 (-elens) gtoölfmal — dnödecitii
Iduodeceml jmölfl Sta». a) dnödöcYmns bet
MVblfte. ft) dnödeni, ae, a je jwölf.
diMe-qnadrftgbsTroiis bet a®tunbbteiffigfie.
- duö-de-quadrägiutii a®tunbbteiff ig.
(tn6-de-qninquägeslmus ber a®tunboiet jigfte.
dnS-de-tricifs n®tunbäwan jigmal. — auö-
(ie-trigtnta a®tunb jwanjig.
dnö-de-Tieeni , ae, a, je atfftjeffn.
itaö-de-Yiginti a®tjeffn.
duö-et-neesTmäni, örum, m. bie Sotbaten bet
SSjten fiegion Tac. — dnö-ot-vlcSsYmns bet
jtteittnbjmanjigftc Tac.
dtplex, leis, adj. [du-plico] 1) eigtl. boppelt
gefaltet, »jufammcngelegt, jwiefftltig,
*fa®, boppelt amiculum boppelt um ben Selb
»u f®lagen, Soppelmantel ‘amictiis, *pannus;
*ficus in »wei Seile gefpalten ; »tabellae fünftli®
in ineinanbetgefögte, hoppelte @®teibtafel ; *spina
b. i. breit u. fett u. auf betn Streute gefurdbt;
’gemmis auroque duplex au# jWicfadjcm Stoffe ;
fossa, vallus, rates, acie»; *— ambo beibf, pal-
mae, manus; parentes glternpaar. 2) = duplus
boppelt jo gtoff, =oiel, frumentum hoppelte
Station, Stipendium, *fenus = jefft groff; subst.,
duplex, Ycis, n. ba# doppelte d. centurioni
deait Liv. 8) tp. ’boppel jüngig, falf®,
f®!au Ulixes, Amathusia. Sau. a) döpltedrlns,
ii, m ein Solbat, bet tut Beloffnung boppeta
ten Solb erffält. b ) dtlpIIcTWr, adv JWie =
fa®, boppelt. c) dfipltco, 1. 1) oerboppeltt
cumum, iter eins diei; modnm (bie Sänge)
hastue; verba unmittelbar na* cinanbet, einmal
am @®lnff, bann am Änfattg be# Sape# wicbct=
ffolen («»adtWloioik) ob. bur® 3ufnmnttttfepung
bilben. 2) tp. petboppeln, oergtäffetit, »et =
mefften gloriam, »flumen, ’umbras; *}Ufam-
menbeugen, ftümmen virum dolore, poplitem,
duplicata vulnere caeco est
duplus, adj. Jduo] jweifa®, boppelt » no®
einmal fo Ptel, =groff, =lang, =weit pecunia,
pars, intervalla; subst. dupla sc. pecunia bet
hoppelte ®tei# Plaut.; duplum, i, «. ba#
(Doppelte dupli popnam subire ob. in duplum ire.
dßpondiuH (dip.), ii, m. [duo-pondo] — 2 asses
8weiafffffttf.
♦fdöräbllU, e, adj. [duro] bauerffaft.
tdürÄcYntis, adj. [durus] ffattf®äüg, ffatt.
düre, ootfl. n. fpät -rlter, adv. m. comp, [durus]
1) ffart filr ba# ®eff6r, beib, i®Wetfäl(ig
pleraque d. dicere Hör. ; ffatt für ben äftffetiftffen
®ef®matf, fteif, ungefällig quid scnlptum in-
fabre, quid fusum durius esset Hör.; +cum
moliia d. fiunt ffatt beffanbelt witb. 2) tp. a)
*pluntp, betb im ©etteffmen durius incedit.
6) in ©ejug auf bie Seben#meife ft t eng, abge
ff Artet parce ac duriter Ter. c) in ©ejug anf
ba# ©ettaaen gegen anbete ftreng, ffatt, ge>
füffllo# duriter facere Ter.; sermone dunus
accipero; durius in deditos consulere, durius
vitae suae consulere f. consulo 2). d) uugiin
flig, f® timm durius cadentibns rebus Suct.
Tib. 14. — düresco, rui, — 8. [duro] ffatt
werben, fi® oetffärten umor, *campns situ,
*ora, ‘corpus, fmateria, farticulus; ftp. d. (»et'
tn6®em) tn lectiono Gracchorum.
düreta, ae, f. (fpanif®e# Sott fföljetne ©abe =
Wanne Suct. Aug. 82.
därYtas, ätis, f. [durus] tp. ^ärte, Strenge
duriter f. dure 2) 6) u. e). [orationis 0%e.
dürltia, ae, f., •■j-ties, ei, f. [dnrns] .ffärte, tp.
») ©bffärtung, flbgeffärtetfein be# Körper«,
abgeffättete, fttenge Seben#meife d. et ps
tientia; labori ac duritiae studere; duritiae se
dedisse. ft) ®efäffllofigfeit, Unempfinb'
li® f eit, ffätte animi, animi sicut corporis;
•duritiii ferrum ut superes adamantaque; au®
Strenge, £>ärte Ter., Prop., Ov.; t$rud,
Sef®Wetbe operum; caeli militiaeque, imperii.
— f dürlusciiluN [adj. dem. ». durus] etwa#
ffatt, fteif versus.
düro, 1. [durus] I) trans. 1) ffätlen, hart ma®en
caementa calce; ’durata cutis; *<luratae solo
262
Durocortorum — e.
nives jum feften ©oben, nach Art beSjelben (an initium adulescentiae, *curae, »dolores, »pau-
bere: 'am ©oben angefroren’); »uvam fumo trod peries, »valetudo, »farnes, »proelia; »durum
nen; übrrtr. »ferro saecula ju ®tfen. 8) tp. a) ost m. inf. c* (ft gefäffrlid) ju ic. ; si quid du-
abffätten, fällen, träftigen «e labore; rius aceiderat wenn gröffetc ©efahr »ar, e« ffär=
»membra animumquo; »durati usu armorum; ter fferging, si quid erat durius; fortuna dunore
»natos golu; in üblem Sinne fad omne facinus connictan, fdurior casus, »sponsos d. perdere
duratus nbgcflumpft, unempfinblid) geworben. 6) ferro burd) graufamen Worbftaffl, »matrum cu-
au«ffatten, ertragen »aequor im ic. ; »diem stodia; subst. duriora restabant Curt. 7, 11, 16;
inam venire (bi« jut cenu); »quemvis laborem; diu etiam duras (sc. partes) dabit mirb ttod)
unam hiemem in castris Liv. II) intrans. 1) tnantffe 3lo t macffen Ter.; B. ©oben, ftffloer
»hart [Derben solum coepit d.j (Tac.) tp. fid) bearbeiten Verg., Liv.-, durius negotium effi-
Bcrffärtcn in nullius unquam suorum necem; cere alcui erjd)tncrcn; (Tac.) durior ;|d)tDCT JU et
usquc ad caedem eius duratura filii odia. 2) langen) congressus; rerum natura ber fdjroet ju
nu«banern, au«ffalten in aedibue Plaut., sub beffanbelnbe Stoff Hör. sat. 1, 10,67; »credere
love OtJ. ; in opere et labore, sub pellibus IAv-, durum est eä ffält | (ff wer tc.
si quae (vites et arbores) in tanto terrae rigore fduuinvlritus, us, m. [duumviri] bic SBütbe ber
d. potuerunt Cwrt. 8) bauern, »äfften, fort-- Tuumoirn, ba* Tuumoirat. — duumrTrl,
bauern, ferner befteffen durante adhuc ha- örum, m. [duo-virj bie Stoeimänner, eine au«
bitu, in eodem babitu corporis, in illud tem- itoei Wänitern befteffcnbc ©efförbc ob. Sommiffiott
pus omnibus fidem Curt.-, qui usque ad nostram für einen beffimmtcn Auftrag 1) ju Morn a) <L
mventam Tac.-, abjeftio. duraturus, firmus pa- capitales ob. perduellionis in älteren 3filfn »■
ries et d.; magna et d. fama eloquentiae. ftönig ob. ©oll für jeben einzelnen JraQ getoäffll.
Düröcortörum , i, n. .pauptftabt ber Eemi in b) d. navules »ur Auirüftung, aud) ftüffrung bet
Gail. Belg., j. iKffeim«. ftrieg«fd)iffe. d) d. aedi faciendae ob. locandae
dürns, adj. m. comp. u. sup. 1) ffart a) für ba« ob. dedicandae für ben ©au u. bie Xcbilation
©efüffl ferrum , cautes, »aratrum (m. ©ejieffung eine« Tempel«. d) d. sacrorum ob. sacris facion-
auf bie ffarte Arbeit be« ©flögen«); »alvus §art> dis f. quindecemviri. 2) d. quinquennales (iuri
leibigleit; »mossorum ilia ffart Wie Stein ob. dicundo) bie baffen WagiftratSpcrfonen in ben
©ifenj oculi ffier Plaut.-, tp. nomen, f durum Wunicipien ob. Kolonien.
videri dicerc etc. b) für ben ©eftffmad ^ erb dux, dücis, comm. |duco] 1) Sfübrer, Seiter
»sapor Bacchi; »gallma triebt meid) geloifft. c) locorum, fitineris , fviae fficgtueifer; viarum
für ba« ®efföt raub, fd)tt>etfällig vocis genus, atque itinerum Caes. b. O. 6, 17, 1; aud) offne
vorbum, verba, compositio; subst. n. duriorum ©cif aff, SBegtneifer Liv. ; baff, überff. Seiter,
exempla p. Stellen, in tocitffen bet Sebnet im ftüffrer bei ob. ju einer tpanblung, Unterneff
©atffo* bie Sorben ju flarl aufgetragen ffat Oie. mung impietatis, regendao civitatis, auctor et
or. §. 131. d) für ba« Auge ffatt, P. Serien ber d. mei reditus, quasi d. consequentis mole
Jhmft, fteif, ungefällig signa; aud) o. ftünftler stiae Sorläuferin; ut quasi duces sint (divitiae;
poeta durissimuB; *m. inf. componere versus; ad voluptatem et ad valetudinem; diis d., ma
»rerum natura fpröbe, ungefügig. 2) tp. a) ab; gistrii ac d. naturä. 2) güffrer einer Truppen
geffärtet, pari, Iräftig, ftreng gegen fieff abteilung, Anfüffrer, Öelbfferr, ©efeffl* =
homo d. ac priscus, Spartiatae, »Scipiadae d. ffaber Holvetiorum, exercitus, praedonum; d.
bello, »Hannibal, »durao tellus Hibemiae; *d. praefectusque classis. ©aff. a) Anfüffret,
a stirpe genus. 6) roff, uitgebilbet, plump, ftüffrer überff. Cloelia d. agminis virginum
berb ut vita sic oratione d., incultus, horridus; Liv., »superum (0. 3upiter); »gregis, »armonti,
duriores et oratione et moribus; ne quid d. ac »lanigeri pecoris (p. Stier, SBibber); *d. gregis
rusticum eit, »homo, »poBta, »versus, »cothur- aueff Jpirt. 6) »Stalllnedfft addit equos addit-
nuB. c) uncmpfinblitff, offne tiefere« u. jar= que d. c) »gürft, Äaifer.
terc« ffitfüffl, offne Sinn u. ©ejtffmad für Dymae, ärum, f. Stabt jn Aiffaia. Tao. Dy.
etro. , aud) ffart, unbeugfam P. Kffaraltcr, niaeus, adj -, subst. -maei, örum, m.
ftreng Marius, qui durior ad haec studia vide- Dymantis proles u. subst. Iiymantls, Tdis, f.
batur; animo agresti et d. esse; »mollibus im- bic todjter be« Tpma« == Jpcluba.
periis perffärtet gegen tt.; d. et ferreus, iudex, dJnSmis, is, f. läorapts] = vis Wenge Plaut.
»durius ferro pectus, ob unoerflffämt, *d. vultu; — djiiastcs, ae, m. (dvvd<m;cj $errf(ff et,
»fdurum est nt. inf. e« iff ffart, unfreunbliiff it. Tffnafl (Titel p. abffängigen ffürfftn eine« tlcrnen
d) p. Sadjen ffart, btüdettb, bcfcfftperliiff, fianbe«, lat. regulus); Wad)tffaber, Piel oet;
läftig, mifflitff, gefäffrlid) subvectiones, ser- mägenb im Staat Cic Att. 2, 9, 1.
vitus, condicio, »mala, t8*ccis omnia d. deus Itjrrhichlum (Dyrrach.), ii, n. Stabt in 3tlff-
proposuit al« ffart por Augen geffedt, jtffloer u.un= rien, ftüffer Epidamnus genannt, j. Turarjo.
crträglicff gemaefft ; »res (pl.) Slot; quo etiam durior Tap. adj. DyrrhKchwus; subst. -chlnl (Dyr-
dicendi locus mihi datus est; tempora, durigsi- rach.), örum, m.
mum anni tempus, ftempestates, »hiems, »iter,
E
(- (nur por Sfonfonanteni ob. ex (Por ©otalen u. au« 1) p. diaume (fotnoffl au« ber Tiefe nnb
Ronfonantcu , praep. m. abl , bcjeiiffnct ba* ftet» Witte, al* au* ber ijjöffe) au«, au* — fferau«,
au«geffen au* bem 3nnern eine« ©egenfianbe«, ffetPor; oon — fferab, oon — ffer, au* exire
e.
263
ex navi, cx urbe, e finibua suis, ex Honapiig
venire; naveg ex Gallia (lommenb); praesidia
ex provincia (auSfleljoben) ; parte quadam ex
Bheno (•=» ex Kh. de rix atu) recepta; cx urbe
profugere, proficiaci (aucf|: auS bet bet
Stabt Caet. b. c. 1, 14, 1. 8); exire e vita; Tul-
lia te non putabat hoc tempore ex ltalia (sc.
profcctnrum egge) Cic. Alt. 10, 8, 10; * carpare
coronas e collo; extorquere arma e manibus;
milites ex eo loco deducere; egredi e portu;
eicere alqm e civitate; ex montibug deeurrere;
desilire, cadere ex equo; pendere ex arbore;
collis ex planitie editug; ex muro bellare; ex
eorum corporibus pugnare; e loco (0. (einem
©often auS) propugnare; ex eggedig pugna; ex
vallo tela iacere ; ex equig (ju ©fetbe) colloqui;
ex vinculia (in Jeffeln, gcfeffelt) causam dicere;
ex cruce Italiam cernere; inSbef. ex itinere t).
bem Sdltttfcbe aus Sali. Jug. 64, 4, wie 'auf bem
OTarfche, unterwegs’; ex fuga; mittels Attraftion
ornnis ex fuga Suessionum multitudo (=» onmis
quae in fuga erat S. ui. , ex fuga) in oppidum
i-onvenitj ex omni parte 0. allen Seiten, überall;
ex tribus partibug; ex utraque parte; qua ex
parte egt Hibernia; ex arido t>. Xroclnen auS;
ox Hua persona cigtl. aus (einer ÜBaSIe betnor,
auS feiner 9io0e, Eigenfchaft ic. fjerau&, in feinem
Samen, für fid); fo bei SJerbiS, bie ein SBcgnch-
men, Entnehmen bcjeichncn, wie capere, sumere,
accipere, percipere, auferre, tollere, haurire,
eximere, petere; cbenfo bei folcben, bie ein AuS
fragen, ßrforftben, Scrnehmcn bebeuten, wie quae-
rere, percontari, audire, cognoscere, diacere, in-
tellegere, colligere; ego scibo ex hoc quid git
Ter.; odium ex hoc ostenditur.
t) B. ber tfeit a) jur Angabe beS geitpunfteS, n.
welchem aus ctw. eine gewiffe S«t bauert, Bott
— an, feit ex eo tempore; ex eo die quo etc.;
ex eo die ad hunc diem quae fecieti; *motus
cx Metello consule civicus Hör.; qua ex die;
ex adulescentia tua; ex quo feit, nad)bem; +oc-
tavue annus eet, ex quo etc.; hic tertius De-
ccmber, ex quo etc.; fex eo; *ex illo. b) jur
©ejeichnung beS UrfprungS einet Sache in früherer
geit, oon — her ceteri ex veteribus bellie agro
multati; fipee e maioribus suis hostig populi
Rom. e) jur Slngabe beS Eintreffens auf einen
beftimmten lag, auf, an, hunc iudicem ex Ka-
lendis Ianuar. non babebimus; ex Idibus Mart,
d) jur ©ejeicf)nung ber unmittelbaren Jolge, oon
— aus, unmittelbar, foglcid) (gleich) noch
ex multig migeriis atque pericubs requievit
animus; ex labore se reficere; Cotta ex consu-
latu profectus est in Galliam; provinciam Hi-
spaniam ex praetura habuerat; gratis auctum-
nus in Apulia ex galuberrimis Galliae et Hispa-
niae regionibus (nach einem 'Aufenthalte in tc.);
bah. aliud ex alio eins nach bem anbern; alia
ex aliis iniquiora postulare: alias ex aliis hn-
gendo moras; diem ex bie einen lag nach bem
anbern, B. einem läge jum anbern; ex consule
Ejlonful, gemefeneT Ronful Eutr.
3: o. anbern IBcrhältniffen, ben Auögang auS etw.
bejeichnenb o) Bon ber Ipertunft, Abftammung,
auS, oon negotiator ex Africa; soror ex matre
o. mütterlicher Seite ; virgines ex gacerclotio
Ve»tae Ter.; fuit eodem ex atudio vir eruditug;
*ex alqa nota (Sorte) esse, b) jur Angabe ber
Siebrijeit ob. beS ©anjen, woraus etw. ge=
nommen wirb ob. wobon eS einen leil aiiSmndit,
im ieutfehen aus, oon, aud) unter, in, e ci-
vitate in senatum delecti, nmnera ex illa summa
dantur, homo ex numero disertorum, unus ex
illis clecemviris, acerrimus ex omnibus, miles
ox primo hastato jut erften ©lampcl ber hastati
gehörig, ex Helvetiis (eine hclBetifche) uxorem
habere, quintus Vettius e Munis, r Leonnatus
ex purpuratie; nibil cx pristina voluntatc mu-
taverat; hunc ex maxime raro genere hominum
iudicare debemue für einen ber fcltenften VJicn
fchen; ex domesticid imaginibus invenieg eigtl.
aus ben Abnenbilbetn hctaudf inben = unter
ic. finben; rlatonem ex illa vetere (Academia)
numeramus; c) bei Angabe bes Stoffes, auS
welchem etw. gemacht ift ob. befiehl, aus, oon
statua ex aere facta, poculum ex auro; lorica
ex cratibus; *hoc totum e Coa veste volumen
erit aus ber ©efptcd)ung beS tc. =■- wirb hanbeln
non tc.; aud) o. bem SermiJgen ob. ber Summe,
wooon bie Soften ju etw. genommen werben, aus,
Bon largiri ex alieno; ex praeda tripodem au-
reum Delphis ponere; *vivere ex rapto. d) jur
Angabe ber Sntftcbung auS bem 3nnent eines
©egcnftanbeS , bet Urfache, Cluelle, ©cratu
laffung, bes UrfptungS, infolge, Bon fei-
ten, oon, butch, wegen, an, in miser ex
animo fit Plaut., ex ea, ex eadem causa; tqui-
bus ex causis, ex ea re, qua ex re, ex doctrina
nobilis, ex virtute nobilitas ©erbienftabel Liv.
1, 34, 6; non minor ex hoctibus clades, ex hac
clade atrox ira, ex fuga perterritus, timor ex
imperatore Tac., contemptio ex barbaris; Ligcr
ex nivibus creverat; tum ex me doluisti, tuum
ex me gaudium Oie. ; ex divitiis iuventutem
luxuria atque avaritia invasere; laborare ox
pedibus, ex intestinia, ex aere alieno, ex in-
vidia; triumphare ex gentibus Transalpinis, ex
ea urbe, ex bellis; victoriam ferre ex civitate
alqua; illud honestum, quod ex animo excelso
quaerimus, mit 'in einer erhabenen Seele’; una
ex re satia praecipere B. einem Jolle bie Sehre
hetholen — an einem Jaüe lehren; quantum ex
re publica peteretur o. Stanbpunft ber ©olitit
auS Tac.; civitas commota ex aere alieno; ex
tarn propinquin castris weil baS Saget fo nahe
war; ex eo (batauS), qua ex re fit Ter.; ex eo
quod, quia beShalb, Weil; ex quo, ex quibus
weshalb, weswegen; ex vulnere mori; damnatus
est Megabocus ex Sardinia auf Anlafi S. ; nulla
in eo culpa ex principe Tac.; nasci ex alqo
jmbS. Sohn fein; aeger ex vulneribus. JnSbei.
B. bemjenigen, nach wetdicm etw. benannt wirb
cui postea Africano cognomen ex virtute fuit.
e) bei ber Angabe eines Übergangs aus einem
guftanbe in einen anberen, non, aus dii ex
hominibus facti, ex oratore arator factus. f)
jur ©ejeidjnung ber (Regel ob. ©emä&heit, bcS
©ln|ftabeS, nad), jufolge, gemäjj, in $in =
ficht ex senatug consulto, cx senatus senten-
tia; ex sententia, ex animi mei, tui, eui gen-
tentia (f. sententia); ex edicto, ex decreto; ex
lege traft bcS ©efe^eS; ex iure, ex foedere, ex
pacto, ex convento; ex consuetudine sua; alqd
est e natura, e virtute esse, ex nullius iniuna
ohne ©eeintrücbtigung imbS., ex sua libidine,
e communi utilitae; (Hör.) ex voto, ex more,
ex testamento; inSbef. e re tua, mea, eius ju
beinern tc. Shtfcen, bir tc. jum heften; e (nicht ex)
264
ea — ecquod.
re publica jum beflen be* Staatei; e re (im
3ntereffe) visum ent; quod e re Aetolorum fide-
que sua esse (mit ifjrcr gewiffenpaften Überjeu=
gung Bereinigen jtt tonnen) censerent Lk >.; ex
usu (oorteilpaft) esse; ex animo b. ganjent $er=
jen; iudicare, aoatimare, metiri, ponderare,
spectare, consulere ex alqa re; consilium ca-
pere ex loci natura, ex re et ex tempore, ex
ratione libertatis, officii.
4) jur ©ilbung oetfdjiebener, namentlitp au« 3) f)
ju erflätenber AbDerbialau*brüde, m. trabst. , ex
parte; magna ex parte (f. pars), e vestigio; e
regione (. regio 1), ex memoria, ex indusfcria ;
m. adj. u. partic. ex aequo, ex propinquo, ex
vano Liv. ; ex improviso, ex transverso; ex
praeparato, ex multo ante praeparato Liv.-, ex
mapcrato Liv. u. $id)t. ; ex inopinato; ex com-
poaito f. compono II) 2); ex vero (— vere)
Sali., Hör.; e, ex contrario; ex adverao, fex
integro, *ex facili, ex afBuenti Tac-, ex con-
tinenti Just.
ei, adv. [eigtl. abl. sing. f. bei pron. ia] t) (sc.
viä.) auf Dem Siege ba, Nep., Liv. 2) (sc. causd)
beSWegen Plaut.
e&dem, adv. [eigtl. abl. sing. f. bei pron. idem]
sc. viä auf bemfelben SBege, ebenba ire;
e Adern sc. oper&, f. opera 1).
eampse ft. eam ipeam Plaut.
eS*propt8r, (fett.) ■— propterea, tn. f. Ter.
eapse — ea ipaa flaut.
eä-tenus, adv. infoweit, infofern (B. einer
grenje, bie md)t überftpritten wirb ob. nid)t ju
überfipretten ift) verba peraequen« e. ut ea non
abhorreant a more noatro.
Sbönus (aud) heb.), i, f. f/^rvos] gbenpolj.
8-bTbo, 3. 1) auitrinten poculum Plaut.;
*ubern lactantia; aquam (fluvii); *Nestoris an-
noa Jooiel ©edier ati Steftor 3<*P« Detlebt pat;
•bilbl. ‘einfaugen, amnes (D. ©teer). 2) Ber*
trinfen, burip Xrinfen Bergeffen ob. Bet*
tpun imperium Plaut., herea fiaec Hör.
6-bito, — — 3. auSgepen Plaut.
e-blandlor, dep. 4. crftpmeitpeln Tac., omnia;
unnm conaulatuB dicm; m. ut; pass, suffragia
eblandita.
EbörAcum, i, u. Stabt in ©ritannien, f. ?)orf.
ebrifita», ätis, f. [ebrius] SRaujip, Xrunten*
peit (in milberem Simte); quid non e. dissi-
gnat? Hör. — fbrlölns, adj. [dem. B. obrius]
leidjt angettunlen Plaut.
ebrlönltati , ätis, f. [ebriosus] Xrunffucpt Oie.,
Tusc. 4 §. 27. — ebriosus , ae{j. m. *comp.
(ebrius) trunf fücptig; subst. Xrunlenbolb
.(Dgl. ebrius); *tp. fepr faftig *aeina. — ebrius,
adj. 1) trunlen (im milberen Sinne u. b. einem
Borübergefjenben jjuftanb) voce» ebriorum; *ve-
stigia, *verba eine« Xrunlenen; *(/<- dulci for-
tunA berauftpt, trunfeit Don ocelli liebe« trun;
lene. 2) ber fiep bitf u. ooll getrunfen bat
satura atqne e. Ter., aaturitate überfatt Plaut.;
cena überrei^licf) Plaut.
8-bulllo, 4. eigtl. aufwaHen, bao. tp u. trans.
(feit.) mit ettt>. (prablenb) um fidi werfen vir-
tute» Oie. Tusc. 3 §. 42 ; quod nonnunquam solet
e. Oie. fin. 6 §. 80. [bucus Ebulus L.).
ebülum, i, n. Attidj, fjwergpollunber (Sam-
ibnr, 8ris, *. glfenbein, ‘glfenbeinbilbct,
= flöte, mit glfenbein befepte Xegenfepeibe,
ber elfenbeinerne Eurulfeffel ber ©iagiftrats*
perfonen. $ao fbfträtus, adj. mit glfenbein
auigelcgt Plaut.
«hurneöliis, [adj. dem. D. ebumeus] nett Don
glfenbein Cfe. de or. 2 §. 225.
Sburueus u. *t-nns, adj. [ebur] 1) elfenbeü
nern signum, scipio, den« glefantenjapn; *en*is
mit elfenbeinernem griffe. 2) *wcifi u. glatt
wie glfenbein braebia, colla, digiti.
Ebnrönes, num, m. Bölierfdjaft in Gallia Bel-
gien jroifepen üüttiep u. Aadjen.
Eburovieos f. Aulerci.
Ebfisue, i, f. bie größere ber pitpuftfepen 3t*feln
im ©Uttelmeere, j. 3oija.
8-castnr f. 2. Castor 1).
Ecbätäna, örurn , n. §auptftnbt Bon Slebien.
ecca, eecam etc. f. ecce 2). — eec# (ft ence,
au« en u. ce; ogl. ce] adv. bejeidjnct 1) eine Der
ftärftc Einbeulung auf einen ©egenflanb, befonber«
einen uncrtDarteten, auf weldjen man bie Kuf=
mertfamtert lenlen toiO, ba, fiepe, fiepe ba, e.
video eenem, quem quaero; e. mihi obviam
venit; e. tuae literae; e. tibi nuntius ba lonrmt
bir auf einmal bie 9iad)rul)t, e. tibi exortus est
Isocrates; in«bef. in ber Sufjäplung b. ©eifpielen
ob. Argumenten, audj sed c., e. aliud; e. me
fiepe, hier bin iep; e. me nullum senem fiepe ba
bin itp ic. oerloren Plaut. 2) (Sonoetf.) päuftg
mit ben naepftepenben formen ber pron. ie, ille,
iste Derbunbcn: nom. eeca, eccilla, eccillud, acc.
eccum, eccam, occillum, oocillam, eccistam u.
pl. eccos fiepe ipn, fie K.
ecce re ob. seit« [o-Ceree, Bgl ecastorl beteuern=
ber Ausruf bei ber gere«! fflptmapt! Com
eccbeuma, ätis, n. Auägiefeung,
®up Plaut.
eecllla etc., eccistam f. ecce 2).
ecelesia, ae, f. [Inslgela] 8olf«berfamm
lung bei ben (brieepen Plin. ep.
eccos, rccum f. ecce 2).
ecdTcns, i, m. [fxdixos] (feit.) — cognitor civita-
tis Staatsanwalt Cic. /am. 10, 66.
CC-diiruH f. edurus.
ecf . . . f. eff . . .
*echldna, ae, f. [fjuitv«] 1) bie Otter, ©iper,
al« Attribut ber ffurieu. 2) Ech. al« nom. pr.,
a) ein Ungeheuer ber Unterwelt, ©hitter be* Ser
beru«. 6) E. Lernaea bie lemäiftpe Siptange
(Bgl. hydra); *Eehldn«ns, adj. canis getberu«.
£chinides, dum, f. gruppe B. fünf 3nfeln im
ion. ©leere.
Schinns, i,_m. [^tVot] (Hör.) 1) Seeigel. 2)
ein D. bet töpnlidjleit ber ©eftalt benannter epet=
tier Spütnapf.
Echion, onis, m. t) gcmapl ber Agaue, ©ater
be« ©entpeu«, König« B. tpeben Or. XaB a)
♦EchlduTdcs, ae, m = ©entpeu*. 6) Echiö-
nlns, adj. tpebanifep. 2) ein Argonaut Or.
fDao. EchtSnius, adj. 3) ein griedj. Slaler.
Echo, us, f. [jjjfm] ber SBiebetpall, al« 9U)tnpbe
perfonif. Ov. met. 3, 368.
eclögn, ac, f. [/sloyg] flleine«, auSerlefene«
gebilpt; fgpiftel. ®aD. eclögirli, örurn, m
au«gewäplte, junt ©orlefen au«ge»ei(pnete Stüde
ob. Stellen einer Stprift Oie. Att. 16, 2, 6.
6-contri f. contra I) 2) b). [*fecquandone.
ec-qnnndo, adv. rnopl, etwa jemal« e. putasti?
ec-qul (meift adj.) ob. cc-qnls (subst. u. bi*W.
adj.) cc-qnac ob. -a, cc-quld (»«bst.) ob. ec-
quod (adj.) pron. i interr. wo.pl, etwa; jemanb.
eculeus — edoceo.
265
iigenb einer? e. seditio unquam fuit? hcus e.
hie est? ecquid in tuam statu am contulerit;
Mi ä) ecquisnam, ecquinam etc. ^«bef al« adv.
a) ecqoid • ttlie namquid) foWobl in biteften al«
in inbireflen Stagen etwa, wogl, ((eit.) matum
»o^I? e. audis? e. placeant, me rogas. 6)
(ootfl.) eequi (alter abl) irgenbroic? c) ecqao
Dobin wobt?
ffuleo» ibeffer al« eqnul.), i,m. [equiiß] 1) junge«
ffetb, Stillen. 2) tfoltctmajehine in ©cftalt
rtnt« ^ferbrt.
edieltas, ütis, f. [edax] ® efrd&tgtei t. — edax,
äds, o dj. m. *up. [2. edo] 1) gefräfjig. 2)
•übettr. Derjebrenb, gcrftörenb, nagenb im-
ber, ignee, curae, tempus e. rernm.
«desto, 1. [e u. dens] ((eit) bie S^hne au« =
(«plagen ruala.« alcni Plant. — «dcntülns, adj.
[e u. dens] jaljnlo« vetula; tp. fdjerjlj- fehl
Olt vinum Plaut.
«depol beim Boling! eine Beteurung e. profecto,
e. vero Plaut. ; certe e. Plaut., Ter.
eiert etc. (. hedera etc.
Edessa, ae, f. 1) (. Aegae 1). ®ao. Edesttaens,
adj. Lie. 2) Stabt in Otroene, einet Btooinj
Ktfopotamien« Tac.
t-dieo, 3. [tenper. edice fl. edic Verg. Aen. 11,
463] 1) aubfagen, belannt machen, Bertün =
bigen, rein betau« (agen ut tu scire possis,
e. tibi; m ace. c. inf. 2) an jagen, anlünbi»
flfit. befiimnien, oetorbnen mittel« einet if»
jentlitben Befanntmachung , traft eine« Amte« ob.
®tje|e«, senatum (eine Senattoerfamtnlung) in
posterum dient, in Calendae ; -fvelut in eam
(noctem) certamine edicto; comitia; diem co-
mitii» u. exercitui ad conveniendum; m. ut u.
a«; m. bl. conj. 5>aB. a ) «dletlo, önis, f. Be»
tanntmaihung, Befehl Plaut b) «dicto, 1.
betatt«jagen, offen (agen, befanntmachen
Plaut, e) «dictum, i, n. 1) t. t. officielle
Selanntmatbung, Betotbnung, (Ebilt pro-
poaere, constituere; Befanntmachung be« $r5»
tot«, in welibet er unmittelbat nad) (etnem Ämt«=
ontiitt bie (Krunbfäpe angab, natb btnen et 9ted)t
jprtchen wollte ; perpetuum ba« au* ben früheren
Sbilten bet $tätoten entfianbene gemeingültige
Sbift. 2) ((eit.) fibetb- Befebl Ter., edicto vetarc
ein Setbot audgeben taffen Hör. ep. 2, 1, 289
<*dini ete. (. 2. edo.
«•dlsco, 8, l) auiwenbig lernen magnum nu-
wenun versuum, alqd ad verbum 2) übetb
grimblitb lernen, etletnen, (iubieten istam
itrtemj 'numeros modosque; poPtas.
e-di*s«ro, 3. aubeinanberfeprn, ausführlich
entwideln. Dortragen, berichten reB gestas,
•tera alcuf, in docendo edisserendoque subti-
Hor. ®at>. «dlsserto, l) (feit.) ausführlich be>
jprechen, erörtern Plaut., Liv.
«dltielos, [1. «do] adj. iudices bie in einet causa
sodaliciorum D. Wnlläger au* btei bet Biet B. ihm
ootgefiblagencn tribus (b. weliben bet Berflaatc
nur (ine oetwetfen tonnte) gewählten Siebter Oie.
edltlo, önis, f. [1. 8do] 1) t$erau«gabc einet
3d)tift. 2) Bericht, tlngabe in tarn discre-
pante e. Ltv 4, 23, 2; al« t. t. tribnum bet Bor=
iiblag, bie Angabe bet 4. tribu«, au« welchen bie
Sichtet gewählt Werben Sollten; Bgl. editicius.
edTtu», adj. m. comp. n. tup. [I. edo] erhaben,
empottagenb übet bie umgebenbe gläche, hoch
colli» paulalum ex planitie; in eximiam altitu-
dinem arbores Ourt., Iocur editior; conclavc
oben im $au je gelegene« ; subst. n. §öt)e. ®n=
höhe in edito Suet. ; edita montium, edita hoch
elegene« 2anb Gurt. , Tac.; tp. viribus editior
et Stärtere Hör.
2. e-do , dfdi, dltum, 3. I) 1) h«?au«gebcit
»bringen, ju tage bringen, Bon (ich geben
animatn, extremum vitae spiritum, vitain pro
re publica, vitam au«hauchrn; clamorem, voces,
risum, fcomplorationem , fsonum; sc ex aedi-
bus foras (ich funau« begeben Plaut.; Macandcr
editur (ergießt (ich, fließt ) in sinum maris Liv. ;
cuniculuB armatos. 2) etw. Seue* bftau«gebnt
a) gebären, jengen partum Liv. 1, 39, 5; ubi
Agrippina norissimo partu Iuliam Tac. ; *Maece-
nas atavis edite regibus, *in lncem, *luci;
*tcrra innumeras species bringt hetBot; 'Cam-
pus editus auatro bem ic. btofigcftcüt b) 8. an
beten Sachen hetBotbtingen, gemähten, lie-
fern, leiflen, bewirten, anriditen nnllum
fructum ex se (B. Schafen) ; aliquantum trepi-
dationis, tumultum; immortalia opera, scelus,
facinus, fopus rirtutis, fprorsus dignu specta-
culo ffiunbet bet tapfetfeit, ■fexemplum patien-
tiae auffitUtn, annuam operam ein 3aht bienen,
memorabile proelium liefern Liv.; ruina« Set:
mfifhmgen, magnam caedem, 'funera ferro,
•strageR per urbem; uterqus in tc exempla
Ter., ea in civitatem Carthaginiensium exempla
babutch an tc. geben Liv. 29, 27, 4; ludos, spec-
taculu geben, anfieHen. 3) eine Schrift rc. bc
lannt machen, bet öffentlichen, her au« geben
ob. münbli^ etw. oerbreiten, in* $ublifum
bringen, etw. übetlj. angeben, nennen, au«:
fpredgen, beftimmen, befehlen libnim, fcom-
mentarios, orationem scriptam, in vulgus, quae
opinio erat edita in vulgus, nomen alcis , no-
men L. Tarquininm fteh au*geben füt ic., alqm
auctorem alcis rei; pluribus auctoribua (eum
Prisci Tarq. regis) filium ediderim Liv. 1, 46,
4; consilia hostium betraten Liv.; *alqd ore;
•veros ortus, *arma violentaque bella befingcn
responsum oraculo editum, Apollo oraculum,
ita ex fatalibus libris editum erat; quibuB edi-
tum est (bie baju beftimmten), dii Lir ; iudi-
cium, iudices, tribus f. editicius, editio 2);
alqm sibi socium in etc.; editis mandatis Wenn
bu mich belannt ma<hfl mit tc.; iis editis impo-
riis; 'edita, örum, n. Befehle, fper libellos. II)
in bie §6hc bringen, htben corpus super
eqntim fich auf» tc. fchwingen Tib. 4, 1, 114.
2. «do, ödi, esum, 3. ( sync . est fi. edit, esset
fi. ederet Verg., Hör.; inf. esse ft. edere Oie.;
pass, estur Plaut.-, conj.vraes. edim, edis,
edit, edimus Plaut., Oie., Hör.) 1) effen,
(reffen nec esuriens — ederat; 'penuria
edendi an Speife; quoniam (pulli) esse nollent;
alqm esum (jum (Effen) vocare Plaut. Sprichw
f. modius; nugnos ■= Schläge belommcn Plaut.
2) — comeaere betjehren, Betpraffen bona
(alcis) Plaut.; 'oerjehten, getnagen, ab =
f reffen robigo culmos, lentus vapor carinas,
Corpora tua virns, agellos, si quid est animum,
ipsc suum cor edens, est mollis fiamma me-
d ul las, tantus te tacitam dolor.
«-d8r«o, 2. gtünblidj belehren, etw. genau
angeben, geigen alqm alqd; edoctus artes
belli in IC-, cuncta, edoctus erat in illa disci-
plina, edoctus de origine Bua, cladibus burch IC-,
266
edolo — effero.
omnia ordino, *praecepta alcis, qnao fiori Teilet;
felcphanti rix edocti nbflcricfjtct-
e-dölo, 2) eigtl. mit bet gimmerajt juretbt honen,
bab (jelt.) tp. ju jtanbe bringen, Ooltcnben
quod iusseras, edolaTi
f-dörno, l. Böllig bejä^men, bänbigen, be»
i«i ligcn yitiosam naturam doctrinä de., *or-
bem (terrarum), *mos et lex maculosum nefas.
Edöni, Arum, m. tbrnciftbe SBölferfcbaft, befannt
als SBnc(f)u4Dcrct)rcr XaB. X) *Edönus, adj.
2) *F.dönis, Idis, /. o) als adj. tf|racifcf). b)
©actbantin.
e-dormio, 4. a) trans. auSitblafen = burtf)
Schlaf Bertreibcn empulam; * llionain bic tRoDe
ber fcblafenben 3- burd)(d)lafen, in bctielbcn «irf»
lid> (cblafen Hör. b) intrans. auSfdjlafen. Xab.
inchoat. edormlsco, 3. (Gobi.) au«», Ber»
fdllafen hanccrapulatn, hocvilli; unumsomrmm.
edäcütio, önis, f. [1. educo] Erziehung libero-
rum; pl. prnefuisse educationibus Tat.-, bilbl.
suae eloquentiae velut quandam educationem
refert Tas.; aud) B. Xiercn Cic. Bote. A. §. 63.
ödücütor, öris, m. [1. educo] Ersieber, B. bem
©ater ob. ©flegcBatcr; ((Bat) b. paedagogus «. f.
Xab. edöcStrlx, leie, /. (Srjiebctin, Haff. nur
tp. earum parens edncatrixque est sapientia Oie.
1. ftdöco, l. 1) in pfjaftidjet ©csiebuitg, be(. Bon
Xieten u. $flanjen ernähren, aufsicben, groß
jieben *ager uvara, pomum, herbas IjerBot
bringen; ‘tractus lepores, apros, *pomtim norus
annua; in cducando apparet aliud quiddam be-
stiis propositum; übertr. educata huius nutri-
mentis eloquentia. 2) in geiftiger ©estebung ct =
jieben alqm humili cultu, homo ingenmis libo-
raliter educatus, educatns in domo Periclis;
cum Hannibale, alito atque educato inter arma;
caelum, quo natus educatusque ossem; ad tur-
pitudinem educatus.
2. e-düeo, 3. 1) bcrauSsiebcn, »führen, »lei»
ten gladium e ragina, *telum corpore; t. t. sor-
tom sieben, alqm ex uma baS SloS jmbS.; tribus;
lacnm baS SBaffer auS einem See ; molem in Rbe-
num Tac., hos secum milites (als Solbaten);
so foras fiib betauSbegeben Ter.\ alqm secum
rus, alqm in provinciam, naves ex Sicilia mit:
nehmen; alqm ex oppido berauSgeben beifien;
equos ex Italia auSfübren; vinum auStrinfen
Com., inSbe(. a) b. Xruppen ic. ausrüden Iaf»
fen cohortes, copias castris, e castris, exerci-
tum ab nrbe, copias in aciem; abfol. B. Selb
beim auSsieben, au8marf<f|ieren exhibemis,
tribus simul portis, ad alqm, in aciem. b) na-
vcm ex portu auSlaufen laffen. c) alqm (ex domo)
in ius, auib bl. e. Bor (Bericht ftbleppcn; eductus
(est) ad consules de. 2) in bie$9bc sieben,
führen, bauen, beben, errieten *aulaea;
*placidoque educta (sc. signa) tenore tota pa-
tent ; *turri8 educta (gefd)micbet in) caminis Cy-
clopum; fpyramidas; *aram; *hanc molem caelo
gum Fimmel; *alqm ad auperas auras, *ad
astra bis su ben Sternen erbeben, bo<bpeeifen ;
inSbcf. ein ffiinb, ein 3nngeS auf sieben, grofi»
Sieben quem procrearis et eduxena; alqm a
parvulo Ter.-, + eductus in contubernio legio-
num. 3) b. ber Qtit subringen, Belieben
*pios annos.
edülls, e, adj. (2. edo] *c&bar, t
capreae; (Boril. u. (pät) subst. edulia, ium, ti.
E&waten.
ff-düro, 1. ((eit.) (ortbauern solis fulgor in
ortus Tac. G. 46. — ’e-dürus, adj. ((eit.) jietn-
Jitb bort pirus. [Bon *EStiönSns, adj.
Eetlon, öms, m. gfirft su Xbebä in Eiliden. Xo
ef-farclo (efferc.), — fertum, 4. ((eit.) auSjlopfen,
B oll (topfen interralla saxis; bibite, est«, effar-
eite tos Plaut.
eflaium, i, m. [partic. B. effor] 1) AuSfprudi,
©ropbeseiung, pl. fatidicorum ot Tatum. 2)
ber bialefti(d)e Sap.
cffectio, önis, f. [efficio] ((eit. nur in pbitoi.
Spraye) 1) Ausübung artis; recta baS S«bt
tbun. 2) mirleitbe Ur(atbe Oie. — effeetor,
öris, m. [efficio] Urheber, ©ipäpfet eff. mundi
molitorque deus; earum rerum deos facere eff ;
stilus optimus et praestantissimus dicendi eff.
ac magister de. Xab. effectrix , leis, f. 11 v
beberin, Sipöpferin terra diei noctisque; pe-
cunia multarum et magnarum Toluptatum. —
efToctus, us, m. [efficio] 1) Ausführung,*«!-
riebt ung postquom ad eff. operis Tentum est;
hoc ad elf. adducere; opera erant in effects
toaren im Begriffe Bofffübrt ju «erben; aud) t
^anblungen, auf Xbätigteit beruhen aestas extra-
hitur sine ullo eff.; spei 8cr«ir!Uibung , spe<
effectus ber AuSfübrbarfrit; bef. 3BB irf ( n nt teit
eis et eff. herbarum; fmeton. mirlf nmeÄiäftt.
2) SBirlung, Erfolg eloquentiae; *pl.
effömTnitö, adv. [effeniinatus] «eibiftp, »eib
lief). — effemlnfttus, adj. m.' comp. u. sup.
f partic. B. effemino) Bcrmritbli tp t, weibifi,
toeilblitb Corpora, opinio, effeminatissimtis
lnnguor. — effömtno, 1. [ex-femina] 1) boä
«eiblitbe ®ef(b!c(bt beilegen aöra de. n d
2 §. 66. 2) tp. meibiftb madjen, Bermfib1
lieben homines; qnae ad effeminandos animos
pertinent; ea (aTaritia) corpns animumque ti-
rilem, yocem; feffeminari stupro.
efferitns, adj. m. comp. u. sup. [partic. B. 2
effero] BerWilbert genus, mores.
effercio, f. effarcio.
efförttas (ecf.), tAtis , f. [efferus] SBilbb«'b
Slobeit Cic. p. Scst. §. 9t u. in Betfen Tute. 2
§ 20.
1. ef-fSro (ecf.), extfili, elätum, 3. 1) b«tau4 ,
binauätragen, »bringen, »führen, fortfüb»
ren, »reiben mucronem, literas, tela ex aedi-
bus; pedem domo, portu ; *pedem fi<b «egf’f
geben, ‘gressum «ober lommen; *efferri tectis;
signa extra urbem, Texilla e castris; cibaria
sibi domo für fnb mitnebmen; Furium longius
extulit cursus ritt su «eit, Messium impetus
per hostes ad castra; elati ad noTissunam
aciem; bef. B. £eid)en, (auä bem §au(e) su Srabt
tragen, begraben, beftatten alqm amplo In
nere, publice, ffunus effertur; im Silbe nc
libera res publica efferatur; meo unius funen’
elata populi Rom. esset res publica? elato et
extom eiecto ipso populo; B. bem frttibttragen
ben ©oben berBorbringen, ttagen, Brttog
geben, überl). etseugen ager uberiores fruge»;
ager cum decumo sebnfältig; quod agri sege-
tesque extulissent; aetates singulae singula ge-
nera dicendi; *sum ©ot(ibein bringen diern
mortalibus, lucem (B. ber Aurora) ; natura aninn
motus interprete lingua; Bon fi(b geben ela-
morem Plaut.; B. ber Bebt bdten 1 affen, au#
fpretben, (agen verbum de verbo expressmu
Ter.; rerba ea quae etc.; graxes sententia» in-
effero — effigies.
267
conditis verbis; quac incisim aut mumbratim
effcruntur; bap. überp. Prtannt matpen, ber-
öffrntlicbcn, auSeinanbcrfepen alqd foras,
bas meas ineptias; priusquam eoram «lande-
st in» consilia efferantur; ne res efferatur; in
nilgus disciplinam effcrri; in vulgus militum
datum est; foratio, qua magnitudinem viri etc.
euaque in destruendo eo consilia extulit; b
Slribenftpuften piitre ifjen, bei im pass. si nie
efferret ad gloriam etc., glsriä elatus, efferri
dolore, laetitiÄ, gaudio, odio, cnpiditate, studio,
iracundiä, fastidio et contumacia, immodera-
tione verborum, Ti naturae atrjue ingenii ; bar-
barS arrogantiä, spe ccleria victoriae elati.
*) in bie §öbe tragen, fcpwingen, cmpot =
beben, einigen, rigtt. tt. flbtrtr., alqm in mu-
rum, brachia, acutum super caput; pulvis elatua
in bie §öpt fteigenb; ei haec in altitudinem
elata easet turris; se avium modo Gurt., effe-
rente» »e (fiep bdumenbt) equi Quint.; *enaem
deitrÄ; ‘dextraiu in iugulum; *caelo (jum §im=
mel) palmas; *flammam Ratteln autftecten (bon
einem Scpiffr); alqm ad summuni imperium;
«apra lepee Tue.; *caput altiue; *Titan cra-
«tinus primoa ortus in tagenber (Dämmerung [tep
neu erbeben. Sab. a) eff. ee fiep ergeben, jurn
Üocjepein lammen quae (virtus) cum se ex-
tulit et ostendit auum lumen Oie. ; qua in urbe
primum se orator ext. ; se in adulescentia fe-
innditae. 6) eff. se ob. pass, efferri fiep erpe>
ben. jidj brüften, übermütig, ftolj werben
mtolerandä audaciä, scelere atquo superbiü;
*e laetitiä, insolenter se, cxsultare atquo eff.
se, recenti victoria efferri, secundä fortunä
magnisque opibus elatus Nep., frebus secundis
elatua. c) in ber Webe ergeben, preiftn, rüp =
men alqm, alqd laudibus, versibus, bl. eff, alqm
verbis; *alqd in caeltim; alqm pecuniü et ho-
note poep erbeben, belohnen Sali. ; pontificatu et
• oruli aedilitate, geminatis consulatibus Tac.
*) *bi* jnm ®nbe ertragen malum patiendo.
S eftro, i. [ex-ferus] milb machen, oerwits
bern promissa barba et capilli speciem oris
ein witbe* fluSfepcn geben; terra efferatur im-
manitate beluarum wirb unwirtbar; tp. animos;
ea caedes Thebanos ad exsecrabile odium Ro-
manorum erbitterte; odio iriqne, fequi dolore
efferati.
etfertns, adj. m. comp, [partic. o. effarcio] 6 oll«
gefiopft, gefüllt dies fame, hereditas effer-
tissima Plaut. ; ‘frugifera et eff arra Asiae.
*ef-f*rns, adj. febr milb, facta tyranni, Dido,
mens Caci.
ef-fervesco, ferbui u. fern — , 3. fiebenb aufs
mallen, aufbraufeu aqnac subditis ignibus;
'emporfladetn sidera toto caelo; im Silbe,
illae undae comitiorum, nt mare profundum
atque immensnm, sic eff quodam quasi aestu;
Pontus armatus, efferrescens (wie eine btan=
benbe ®ogc pinrinbraufenb) in Asiam atque
eruxnpcns; tp. in dicendo stomacho saepe ira-
cundiique vebementius; verbis effervescentibus
et redundantibus. — *ef-fervo, 8. fie«
brnb anfwallrn; anfbraufen; tp. »on einer
Senge perau* »allen, sjtrömen.
ef-fetu», adj. eigtl mai geboren pat ob. burep
ciele« fflebären gefepwäcpt ifl, baoon übetp.
entträftet, trfcpöpfi corpus, *agri, *vires,
•vinitor, *senectus saeclis; *veri für ic. abge-
ftumpft, f natura, -fsaeculum , ftauri senio.
efflcicltas, ätis, f. [efficax] bie SBirtfamleit
corporis de. Tusc. 4 §.31; in libidine (tan tum
habet) urtis et eff (ift feine* ®rfolg* fo geWift),
ut Q. Cie. pet cons. §. 10. — effleücltfr, adv.
m. comp. a. sup. [efficax] wirlfam, mit 6r=
folg id acturos efficacius; f efficacissime ro-
gare. — efficax, äcis, adj. m. comp. u. su/>.
[efficio] wirlfam, tpätig, erfolgreich haud
quaquam tarn eff. prece» Id v. ; nec ea (obsidiol
satis eff. lonnte niept mit (Erfolg betrieben werben
Liv. ; fquo efficaciores essent preces ; j- necessi-
tas efficacior omni arte, fcfficacior in adversis
necessitas quam ratio; ’scientia (0. btt 3aU:
berei); * Hercules ber tbatenreiepe; tardus et
parum eff. unprattifcp Coel. in Cie. fam. 8,
10, 3.
efficYens, tis, adj. [partic. 0. efficio] bcwir =
lenb, causa Sntftepungigntnb; virtus eff. est
voluptati«. Sao. a) offlclentfr, ad r. mit 6r =
folg Cie. b) elTTcieutia, ae, f. bie SBirlfam-
icit, Ibätigleit solis, natumlis.
efficio, teci, fectum, 3. (alte* perf. copj. effexis,
in/', pracs. pass, effieri [ecf.] Plaut.) [ex-facio]
1) burepfepen, juftanbe bringen, bewirten,
Bolltnben magna« rerum commututiones; unum
consilium (einheitlichen ÄriegSpIan), in and ata.
rnunus, omnia pecunia effici posse; tertius hic
dies disputationis tertium volumen au*macpen;
opus. celeriter effectis pontibus; quantumeum-
que itineris equitatu eff. poterat, quantum (spa-
tium) cursu et viribus jurüdlegen; *viam be
reiten, bapnen; cohortes, legiones, classera, arnia
ufammen-, aufbringen; unam legionem ex dua-
>us bilben; quod a Curioue effeceram auSgc-
mirlt patte; tantos progressus maepeti; alqm
consulem, dictatorem maepen »um ic.; exercitum
confirmatiorem; animum solucitum Liv.; me-
moriam nostri quam maxime longam; diutur-
nitas oppugnationis neglegentiores Octaviano«;
quid in P. Scipione effecerint oerübt pabrn an
IC.; ; clamores, admirationes ; effici non potest
quin e* ift niept anber* möglich al* bafs ic.; aud)
wirten efficiendi facnltas, fmaior efficiendi
enra = perficcre oolltommen machen, Oolls
enben omni opere effecto; cuius operis maxima
pars effecta. 2) o. einem 91det tragen, ein =
bringen ager plurimum cum octavo (aeptfältig),
cum decimo; quantum ille bonis suis eff. pos-
set peraubbringen. 3) t>. 3«pkn, aubmaepen,
maepen, geben ea tributa vix, in fenus Pom-
pei quod satis est, 4) au* bem Sorpcrgtpenben
beweifen, bartpun (in bpilof. Spratpei alqd,
animos esse mortales; ex quo efficitur pierau*
folgt, gept petoor (m. acc. c. inf. , auep ut); ex
quo effici vult ut etc.
efflgles, ei, f. (auep efflgia Plaut.) [effingo] fl b
bilb, Sbenbüb, ooüftänbige* u. entfpreepenbe*
Silb tjunäepft ein plaftifcpc*) Veneris; deus eff.
hominis et imsgo; reliquit effigiem humunitn-
tis et probitatis suac filitim; plurima est in
omni iure civili etc. antiquitatis eff. ba* Alter-
tum fpiegclt fiep oietfaep ab in ic. iiiero. tp. bef.
D. einem Silbe, ba* in ber ^pantafic gefepaffen
ob. in fflorten bargefiellt wirb eff. nostranim vir-
tutum snmmis ingeniis expressa; eff. rerum
notat res ipsas (in ber Stncmonif); Cyrus ille
scriptus ad effigiem iusti imperii 3b ea I ic ;
268
effingo — effundo.
auch bte bcm gbeal in ber SBirtlidjteit ent»
jprcdjcnbf Sa d) f perfecta« cloquentiae ape-
ciem (gbeal) animo videmua, efiigiem quaeri-
mus anribus (ud)cn c4 in ber ffiirflid|leit ben
Subötern nntb&ilbcnb barjuftctlcn. 2) Schatten»
bi X b effigiee, imo umbrae hominum; ne veati-
gium quidem eiuB nec eimulacrum, sed quan-
(lam eff. npirantin mortui; + n. Sdjattcnbilb eine4
Bcrfiotbenen im Traum; *f über!). Bilbroetf,
"ö i I b ; +©cftalt, gigur.
of-flngo, 3. I) bcrauSbilben, auSptägcn, fütift=
tief) nach», obbilben, ausbrüden oris linea-
menta; falqtn coloribus, cerA, aere abbilben
laffeu ic. ; *casus in auro; ’gressus euntis ahmt
nach ; in ea (specie oria) pemtus reconditoa mo-
ros. 2) tp. a ) burd) ©orte barflellen, au«»
brüden alcia morea; als Schriftfietler fchaf»
fen effinge aliquid et excude, quod eit per-
petuo tuum Plin ep. ft) naebabmenb e trei »
djen ob. su erreichen Juchen illum, quem ante
delegerit, imitando; f imaginem virtutia, fvim
Demoathenia; fHoratium. c) im ©eift, in ber
ißb°utafie ein Bilb Bon etro entwerfen,
etro. in ein ®ilb, in Silber taffen, tleiben
ea quac memoriä tenere vellent, effingenda
(esae) animo Oie. de or. 2 §. 364; Visum ira-
preaaum effectumque ex eo unde eaaet bie ®r=
febeinung, welche bet 9Ibb'.ud u. ba« flbbilb beS
©egenftanbe« fer, ber ihr ju ©runbe liege; quao
porro tarn immenaa magnitudo, quae illa tarn
multa poaait eff. = efficta continere (B.
©ebädjtniS) Cie. Tusc. 1 §. 61. 8) auSraifdjen,
abroifdjen e foro apongiia effingi sanguinem Cie.
p.Sest. § 77; ’bctaftenb reiben manus aegri.
ef-fl&glt&tio, önia, f. u. (einm. Cie. Verr. 5 §. 76
abl. sing.) -titu, m. [cfBagito] baS btingenbe
Berlangen, gorbetn. — efffiglto, 1. brin»
genb Bertnngen, forbern epistulum; ab algo
ut; f iniquitaa adveraarioa nt; fabfol.
effllctlm, adv. (effligol tp. sum Sterben amare,
deperiro Plant. — ef-fligo, 3. (fett.) tot f 41a -
?en omnea Plaut.-, Pompeium Cic. Att. 9, 19, 2.
■flo, 1. auSblafen, au«baucben, animam ba«
fiebert auSbauifien, fterben; *bl. eff. u. extremum
halitum eff.; *ignes faucibua, *lncem elatia na-
ribna, *vernas ab ore roaaa.
cf-flöresco, flörui, — 3. tp. e m p o r b t ü b e et lau-
dibim ingenii; ctfpriefjen, erblühen, citt»
fteben au« etro. (m. bcm 9?ebenbegriff ber Schön
beit) ex rerum cognitione off. et redundot oportet
oratio in Schönheit u. gülle berBorgeben; utilitaa
ex amicitia; hinc genera parteaque virtutum.
ef-flno, xi, 3. 1) heraus», auSftiefjen, aus»,
entftrömen vita una cum sanguine ; aör efffuena
hnc et illnc; *ne qua levie aura; tp. unter bie
fieutc tommen utrumque hoc falaum'at, effluet
Ter.; übcrfliefcen genua dicendi efBnena. 2)
B. nicht Pffigen ©egenftänben betauSfallen,
»gleiten, entfallen ffigurae e anmmis cor-
poribua; *umae manibua; ’effuao toga laxa
ainu; ftelum; tp. +non rudia tantum et fortuita
aed impropria interdum; inSbef. nach U. nach
entfallen, ausjallen, Bcrfchroinben, Ber»
geben flitera ictu fulminia; tp. praeterita
aetaa, tempna, aeBtas; alcui mena = er Bergifet,
ton« er fagen Will; ex animo alcia u. bl. eff.
Bergejfen »erben; quod praeteriit, effluxit ift ba
bin; bona praeterita non eff. aapienti. ®aB.
rfflürium, ii, n. (fpät) WuSflufc lacua.
ef-födto, 3. [in/-, effodiri JPJaut.] 1) aus», auf»
graben ferrum, aurnm, aea, argentum, *opcs,
oculoa, * lnmen aleni au«ftc<bcn; prägn. auf»
graben, grabenb bilben *latebrae, *porto»,
fscrobem, flacum. 2) umgraben, umtoüblen
terram, fhumum raatello, fagrum; prägn. burd)-
»üblen «poliatia effosisqne domibus Caes. b. c.
3, 42, 5; ‘aepulcra.
effoetus f. effectua.
ef-for (btefe etfic Setfon beS praet. tommt jeboeb
nic^t Bor) 1) auSfagett, au«fpr«hen (ein ar»
thatpifch=religiöfer WuSbrud) Terbnm, nefanda;
pauca offatu digna aut facilia nomina; ’effarc
fag’ an; *pass. non poteet tantum eff dictis,
quantum etc. 2) t. t. bet Huguralfpt., »eiben,
für etro. befifmnten templum; urbem et agros
et templa liberata et effata (pass.) habento;
locua tomplo effatua für K. beftimmt; als t. t.
ber ®ialeftil, eine Behauptung aufftellen,
einen Sah auSfprechen quod ita effabamnr:
ant vivet cras aut non viret.
effrenäte, adv. m. comp, [effrenatua] sügcllo«,
unbänbig. — effrenätlo, öniB, f. [o. unge-
braucht. effreno] gügellofigteit animi impo
tentia. Cic. Phil. 5 §. 22. — cffrcnÄtua, adj.
m. comp, [partic. Bom ungebrducht. effreno] jü
gello«, entjügclt, unbänbig, ungegäbmt
equi, homo, cupiditaa, audacia, furor, inaolentiä
multitudo. h ominös eff. libidinis, effrenatior
vox. — effrSnus, adj. [ex-frenum] 1) jaumlo«
eqnua Li v. 2) *tp. amor, genB.
effringo, fregi, fractum, 3. [ex-frango] 1) auf»,
erbrechen fores, ianuam, carcerem. 2) 5er»
brechen, serfchmettern +crna, ‘cerebrum. ]
ef-ffiglo, 3. 1) rntran*. entfliehen, enttommen
e proelio, ex vinculia publicia, e manibua (wenn
man ben fimnben feeh »ieber entroinbet), ’atabnlis,
foraa, huc foras Com., *sagitta. 2) trän«, ent»
geben, enttommen, oermcibcn pericnlum,
mortem, invidiam, manus (roentt man nicht in
bie fjänbe fällt); eqnitatum Caeaaria; *\usum
nicht gefeben »etben; *animua qui bo non eff.
unquam ein £>crj, ba« feeb nie frei B. ftch felbfi
ma^t; adeo non principatus appetens parum
eff. ne dignua crederetur roat er bennod) ber ®e
fahr nicht entgangen, beffen für roürbig gehalten
u »erben Tae. hist. 3, 39; haec morte effuginn-
ur. §iern. res me eff. roitb nicht B. mit btad)
tet, bemerft; nihil te, nulliua rei cura eoa. ®ao
effügium, ii, n. 1) »tglueht, entfliehen. 2)
ftuSrocg, SluSgang sur glucht si eff. patuis-
eet in publicum Liv.\ feffugia insedisso; bah
ein SRittel gut glucfit, effugia pennarum ha-
bere gittige, um su entfliehen; eff. mortis aase-
qui; nandi; alcui daro eff.; eff. in aperta pro-
rumpendi Tae.
ef-fnlgeo, 2. (*9iebenf. effulgcre) herBorlcuth-
ten, »glänjen trea aoles; *auro et oatro; for-
natu; tp. Philippus ac magnus Alexander Liv ,
fsi fort« aliquia cffulacrit intor dicendum ex-
temnoralis color aufblipt, plöplich un« einfällt.
*effultus, ailj. f partic beS ungcbräuchl. ef-fulcio]
auf et», geftüpt, liegenb velleribus stratis.
foliia.
ef-fuudo, 3. 1) auggiefeen, »fehütten lacrimat;
mare effunditur ftrömt übet, Tiberia effusu?
auper ripaa übet ic. getreten ; * Humen effuaum
»eithin brömenb, auSgebcbnt, *imber effusus nu-
bibus, *grandine effusa fich entlabenb.
effuse —
2) 6. iri<bt flüfflgen ©egenjtönben, A) mit Borbett»
jibtnbcm Begriffe beb ex a) forttreiben, bet»
aub», bnabroerfen, nieber», abroetfen, gilt*
pttien, binaubf enben *alqm sub portis, ‘solo,
*fulv& arenä; consolem super caput abrocijcu,
•equitem; ’tela werfen, fdjteubcro; in noctumo
tarn late effuso (oerbreiieten) incendio; nimbus
efftuua; fingenti fragore caeli procella effusaj
e rFumli (fteb fortftürjen) m fugam; effuso (m. jer»
fimitcmi exereitu; effusos hostea invadere. 6)
nubtflSfjige ftörper aubfebütten anulos; *sac-
losnammorum aubgiefjenb leeren. Sa§. e) Bet«
j4»enben, butdjbtingen, oergenben sump-
tus, aerarium, patrimonium; per luxuriam elf.
atque conaumere ; collectam jjratiam tlorentis-
«imi hominis Ber(d)ei jen; * ibi ornuis etfusus
labor bin mar je. d) ettn. fahren ob. jdjiefien
taffen sinum (ec. ex toga factum) entfalten,
•eJusa sinn; »manibus habenas, »habenas ira-
nuu; fimpetum; *iubam cervice equina herab»
iMÜtn lajfen ■= ficf) in ein 8tofj oetttanbeln; »eri-
ne« effusa sacerdos mit fliegenben paaren ; ^icro.
spiritum extremum in victoria, *animam, * vi-
tam japten laffen — aubbaueben; tp. illud odium
omnej inSbef. (feltner) eff. se fiep in irgcitb einer
Saipe (bef. einet £eibenj<$aft) bie 8ü0el idjie»
fstu lafjen. fid) geben taffen in alqa libi-
dioe; effnndi in alqa fid; einem guffaube ob.
(inet Seibenfdjaft ganj bingeben, B ö 1 tig über»
laffen , ganj nadj^ängen, fin cachinnos ftd)
oubföfitten Bor £a$enr fi“ ioeos auögctaffen
Idjeijen Liv.; fin lacrimas, lacrimis jerfliefeen
ix n. , ad preces lacrimasque; fin questus, in
rota fid) etqiefjen in IC- ; in tantum licentiam
»xordiamnue effuaua ; ut sunt Numidae ante
omne« baroaroa effusi in Teuerem Liv. ; in amo-
rem alcia jmb. leibenfd^aftlicb lieben Ourt., Tac.-,
in tinum bem SBeintrinlen Curt.; 0. ®erf. pars
■ta in Romanos effusi erant (jo auf bie 9t. er»
P<d|t), ut Liv.
■B mit ooiberrfdjenbem löegriff bei* fundere: in
Stenge, naip alten Seiten $in werfen,
(iltsbetn telorum omnis genens Tis ingens
’ffosa est in eos Liv.-, bef. o. einet äffcnfd)en»
menge se eff und ere, effnndi beraub», bei»
bti&iömen, in SJtaffe ficb aufmat^en, lief)
mobin begeben cunctum senatum, totam Ita-
liam esse effusam; effnndi castris, se in agros,
omnis sese multitudo, Omnibus ordinibus ob-
'iam effusis; b. tönen anbflrömen, in fDtenge
ton |idj geben *tibia sociaiia carmina vobis;
‘talea voce«; »talea pectore ob. in abru questus;
» Stuften ic. gltidifam aubf Jütten, i u Stenge
betBotbringen, fpenben, oerbreiten segete»,
trüge«, herbaaj *auctumnus fruges; haec acta«
banc copiarn (oratorum); effuaus pulvis, effusa
'»ligo Liv.-, caligo, quam fumus effuderat Curt. ;
tp. a) aubfd)ütten Tobis omnia, quae sentie-
eam; iram, omne odium in alqm. 6) auf ein»
mal ob. oollftänbig oerbtaud)en, erfdjöpfeu
lprfmum auxilium; quantumeunque yirium
habebat; »quas ante babuit (manus mea) vires
effbdit in uno.
effäse, adv. m. comp. u. sup. feffnsus] 1) jer»
Üreut, ohne Drbnung, weit u. breit iro,
•equi, fugere, effusius praedari. 2) Berfdjwen--
berifd), reicplid) non pauca suis adiutoribus
large effuseque donare; feffluxero omnis aetas
effusius. J) ftbermäpig, aubgelajfen, heftig
egestas. 269
exsultare, famare, f effusius dicere, favere, fo-
vere, -f-effusissime Here.
effüBlo, önis, {. [effundo] 1) bab Slubgiepen,
Sidjergiefsen atramenti, aquae. 2) bab .()er =
aubfträmen, pt. bominum ex oppidis. 3) ®er--
f cpwenbung eff. imitatur liberalitatem; in alios;
pl. pecuniarnm; mafelofe Su(pt Liv. 44, 9, 4.
4) Wubgelaffenpeit animi in laetitia.
etfusus, adj. m. comp. u. sup. [purtu:. B. effundoj
1) weit aubgebreitet, aubgebepHt, weit
•mare late, +loca. Slafi. B. Solbatcn »erftreut,
unorbentlid) agmen, eff. exereitu, fuga, oae-
des naep ollen Seiten. 2) lobgelaffen, frei
f liegen b etfusissimis (oerljängtem) habenis; eff.
equis (ju $ferbe mit oerptingtem gflgel) ad volant
Liv. 26, 41, 1 ; eff. (in gefhedtem) cursu; ’comae.
3) tp. a) b. Äubbrud fweitlöufig. b) oer»
febroenberif^ quis in Urgiendo effusiorV e)
übermäßig, jfigeltob sumptus, bonores,
laetitia.
effötio, 4. [ex futio ungebröutblid); ogl. futtilis]
beraubfebwapen, in ben lag bineinftbwa»
en alqd; *leves tragoedia versus; ita temero
e mundo; abfol. ; inbbej. (Ter.) ©ebeimniffe foris.
S-gSlTdns, adj. entfaltet — lau, f üb l *tepores,
faqua, ’flumsn.
Sgens, tis, adj. nt. comp. u. sup. [partic. B. egeo]
bebürftig, bürftig, febt arm multarum re-
rum ; eos locupletes ex ogentibns fecerat; qui
in Bua re fuisset egentissimus febt färglirf) ge
lebt batte; swbst. pl. dürftige, bflrftigeb «oll.
— figenus, adj. [egeo] an etm. Sltanget ba =
benb, einer Sai|e bebürftig, ermangeinb,
entbebrenb corpora omnium (n.) jebet pflege
Liv.-, tios omnium Verg.\ commeata Tae.-, res
(pl) bülftofe Sage Plaut , Verg. — «geo, ui, —
2. 1) einet Satbe bebürftig fein, etm. nötig
haben (n. bab ®ebütfnib fühlen) alqa re, con-
silio, copiis; magnum est opus egetque exerci-
tatione non parva forbert; auxilii, consilii, auda-
ciae; »nullius (sc. nomime); (BOtfl.) alqd; abfol.
Slangel leiben, barben egebat? immo locu-
les erat. 2) tp. a) entbehren müffen, nid» t
efipen auctoritate; insulae cultorum egentea,
•rationis egenB bet SBeftmtung beraubt, b) *8 er»
langen tragen, Betlangen pane, plauBoris;
tantuli, quantura opus est.
Kgörla, ae, f. weibfagenbe Slqmpbf, bet Sage nach
Sertraute beb Jfönigb Hluma.
ö-göro , 3. l) betaubfübren, fotffübren,
»bringen, »fdjaffen, »ftbleppen tantum ni-
vis; flapide8 ex mari; fmoles arenarum (oom
Ätna), feerto anni tempore bitumen (B. einem
See); praedam ex tectis; (Ourt.) incredibilem
ex theaauris aummam pecuniae; bef. a) Bon
fidj geben, aubmerfen, »fpcien »drapes,
faquam infuaam vomitu, fmultum vitalis Spi-
ritus egeatum; übertr. »megjebten per immen-
aoa egeBto sanguine fletua; *Bertretbcn exple-
tur lacrimia egeriturqne dolor. 6) prägu. teer
matben, aubteeren *I)orica castra rogia. 2) btb
anb ®nbe biaaubfübren, übertr. eine ßeit Bet»
bringen noctem metu Ourt. 4, 18, 14.
Sgestas, ätis, f. [egeo] 1) brüdenbe Brrnut,
Jlürftt gleit (jubjeltin) paupertaa vel potiua e.
ac mendicitas; in eadem inopia, egestate, pa-
tientia, qua Germani, permanent; tp. animi;
vitam in egeatate dogere. 2) öcbilrftigt eit
270 egestio -
frumenti Sali. , cibi Tac. ; quo minus eat illia
curae mortalia e. Verg.
fegcstlo, önis, f. [egero] ba# §erau#ffibren,
SBcgfcbaffen ruderum, opum publicartun; bie
natürliche 'ituetecruiig .Suet. CI. 44.
ögcftösus, adj, [egcstaa] bettelarm, barbtttb
Aur. Vict.
egö, pron. pers. (gen. mei, dat. mthf, *ml, acc.
me, Plaut, med, abl. me, pl. vom. u. voc. hob.
gen. nostrum [Plaut, and) noströrum] u. nostrl,
dat. u. abl. nöbia , acc. nöa) id); pl. mir; ego-
met etc. {. met; mepte, mihipte f. pte.
ögrbdlor, grcuBus «am, 3. dep. [e-gr&dior] 1) in-
trans. a) cigtl. bctau#geben, dornen ex
urbe, *urbe, ex cabiculo, ux his fmibtu, fcon-
vivio, porti, ftriclinio, extra munitionem; ad
portam jum Xtjoxt binauägeben. 3n#bef. t). ltup=
peil au# rüden castris, ex castris; ex hibernis,
ad proelium; in pac&ta; ad oppugnandum; ab
fol. ; ex navi, na»i, in terram an# Sanb gehen,
tauben, auch bl. «•; e. portu abfegetn, *abfoI.
b ) pi »auf gctjen, - ft c i ß c n ad summum montis,
in altitudinem. c) tp. abfdjtoeifeu, abgeben
a propoaito. 2) trani. a) au# etm. b*tau8s
geben urbem Liv., ftecta; ftentoria 6) über
etm. binauJgcben, etm. überfcbrciten finoa,
munitionoB, Bumen, übertr. fquiutum annum,
aextum annum aetatia egressus; fmodura, fve
ritatem; relationem {. relatio 1); ftecta altitu-
dinem moenium egreasa; clementiam maiorum
auasquc legea, aexum, exilium; vetug familia
neque tarnen praeturam cgrcsaa nicht b’nau*!
gefommen übet ic.
cgrögle, adv. [egregius] 1) auäerlejen, not»
iügtid), auänebmenb, cor anberen dicere,
facere funua. 2) jur Steigerung bei Slbjeftioen u.
Serben ungemein, ganj befonbet# e. fertig;
e. aubtilis acriptor; e. placere, vincere; fabfot.
al# Äusbrucf be# ©eifatl# uortrefflid)! - egrf-
glus, adj. [e u. grex, eigtl. au# ber §erbc au#-
ertejen] au#etlefen, oorjüglicb, au#aejeicb =
ii et, aufierorbenttid) forma, facies, fidea, in-
dolca, victoria, potta, vir, in aliia artibua, vir
ad cetera Liv. ; flocu ad tenendaa ancoraaj
♦reautnendae libcrtati tempua; (regnum) cetera
im übrigen Liv., factis, *animi an Shit; et eibi
et cunctis cgregiuin ebtcnttoQ, mihi e. erat m.
inf. Tac.-, fmendacium; * silentium auSncbmen’
bee; subst. n. sing, publicum bie ®bte be#
Staate# Tac.-, n. pl. herrliche Ibaten
■lug. >0, 2. Liv. 30, 30, 4. Tac. ann. 14, 60;
iroit. o. gratiam referre Curt.
egressus, ua, m. [egiedior] 1) abstr. ba« §er*
au#geben, ba# ffieg = , ?lu#geben veater; iti-
nera egressuaque eiua feine SBege u. ©änge Soll.,
comitatua iatos et eg.; fSbmarfcb, Äufbrucb;
♦fSuöflug ber Söget; ba# Slnölanbjjeben, bie
Sanbung optimua tibi erat cg.; fin egreasu
naviB; tp. libero eg. (in frei fid) öerbreitenber
Darftetlunq) memorare alqd Tac. 2) cancr. Stu#»
gang fobsidere omnos eg.; *Slünbung sep-
templicia Histri.
egurgito, 1. [e u. gurgea] beniitöfdjütten,
aerjdjmenbeit argentum domo Plaut.
Shem, interj., Com., f. hem.
eben (*eheu), interj. Wu#ruf ber Stage, be#
Scbmerje#, o! ad)! Com.
Ghö [oerftdrft ehödnm], interj., (Com.) jnr ftuf»
"V, forberuitg an jmb , etm. ju jagen ob. ju tbun ob.
- eiusmodi.
auf etm. ju autmorten, b‘! b# bat bäte bnl
el f. hei.
eia ob. liela, interj. 1) Wu#ruf freubigtr 8et>
munberung, ei! Com.-, eia ob. heia vero ei bet
taujenb! marum nicht gar? Plaut., Cic.r.p.
3 §. 8. 2) at# 8«tuf “t Säumenbe b*! b* &«!
auf! oia age Verg.; eia tu Plin. ep.
6Tcio f. eiicio.
e-iScülor, dep. 1. betauämetfen, beroorfibteu*
bern *aquas, *se in altum.
elert&mentuin, i, n. [eiecto] ?tu#murf niaria
Tac. Oerm. 46. — eiectlo, önia, f. [eiicio] Set’
bannung mortem et el timemu» Oie. Att. 5,
18, 1. — *#lecto, 1) [e-iactoj ausmetfen,
’fptien arenas , favillam, cruorem, cracntas
eiöro f. eiuro. [dapes ore.
e-licto, ieci, iectum, 3. [e-iaciol 1) betau#’
metfen, =jagen, ’treiben, ’ftofien, oertrei =
ben, oerbannen alqrn hinc Ter.; alqm ex op-
pido; urbe inaulaque; alqm foraa aedibus Plast ;
se (ich bttau#ftürjen, b#rau#eiten, betoot»
brechen ae in terram e navi, ae ex oppido, «e
foras, portä, navi, in agroa; übertr. oerbannen,
auSrotten eiciunda est haec molbties animi,
pater in tarn brevi apatio omnem de me ani-
mum patria Ter., amorem ex animo, aupersti
tionis atirpes omnea ; voluptatea se ftütjen bet
oor; auch au#metfen, Bon fid) geben, au#’
fpeien, im Silbe hone sentinam huius urbii;
©äpc gteichf. ftofitoeife au#fpred)eti brevia
illa atque conciaa aingultantium modo Quint
10, 7, 10; in ber ©chifferfpraihe, (tafdj, notge
brungen) tanben laffen, antegen navem in
terram, navea eo; pass, eici ftranben, prope
omnea navea afSictaa atque in litore eiectas
esse; ad Balearea; eiecta naufragorum manua;
♦litore; bt. eiectus ein ©chiffbrüchiger; alqm
domo, a suis diia penatibua, edicto alqm ex
patria, e civitate, e re publica, in exilinm; alt
gotifcb vita eiecta est superiore iudicio; cada-
ver eiectum ben ^rnnbeii u. Sögeln jnm grafe
oorgemorfen; alqm de collegio, Je aenatu, fse-
natu; damnato et eiecto au# bem Seftj oer
brdngt ; linguam berau#ftreden ; *armum oertenleu.
2) einen ©d)aufpieler butch Soeben , Sfeifen, gi=
fcbeit junt Sbtreten nötigen, au#po<htn,
’Pfeifen, sjifchen; auch o. Sufcbaucrn im 3ibta:
tcr cantorum ipsorum vocibna; bah- tp. Bet’
merfen quod tarnen non eicio; eoque magis id
eiectum est, quod etc. ; iam explosae eiectaeque
scntentiac Pyrrhonia.
clötatlo, önia, f. u. -tun, us, m. [eiulo] ba# laute
Reuten, ffiebltagen. — elülo, i laut bt»'
len, mebflagen.
ölüro (eiero), 1. 1) abfdjroötcti, butch eiblicbe
©rfldtung entfagen u. Bon fich abmeifen,
at# t. t. forum ob. alqm (iudicem) aibi iniqnmn,
provinciam aibi iniquam at# unbillig oermrt’
fen, bagegen protefticren; bonam eopiam fnb
eibli^ für jablungSunfäbig, banlerott rrttären;
magiatratum, imperium niebertegen unter Sbte
gung be# ®ibe«, bafj man e# ben ©efefeen gemöfe
oermaltet habe Plin. ep., Tac.; abfol. Tac. atm.
13, 14. 2) fiberb- einet 6acbc förmlich ent--
jagen, etm. gftngliA oerteugnen, nicht an’
erfennen patriam Tac., nomen patriae, cogno-
men alcis Just.
ctuadcmmödl [idem-modua] oon berfelbcn Sri,
Sef ebaffenbeit. — elasmödl [is-modua] oon
elabor — Eleusin.
271
bet Art, jo 6ef Raffen, folget; — ita fo,
bergeftalt Oie. Verr. II, 1 §. 164.
f-libor, dtp. 3. 1) peraubgletten, «f<glüpfen,
unoermctft entfallen, entfommen, ent«
ftplflpfen, entmijdjen (animal) ex utero elap-
sain excidit; angtus ex oculis; quoti.rs sica ista
exeidit aüquo ca»u et elapsa est; glodius ei e
manu rlapsus; artus in prayum elapsi Betrenft;
fastigio perabgleiten; Manlii cuspis super galeam
bostaa; panci ex proelio elapsi; *telia Acnivum;
fcuatodiae [dat.), e manibus curantium, animi
corporibus elapsi, pugnam aut vincula elapsi,
custodia», eius statua vim ignium bis elapsa
Tue. 2) tu. hic animus paulatim clapsu'st
Bacchidi Ter.-, assensio omnis illa feptsinbet ;
ego nihil unquam vidi, quod tarn e manibua
elaberetur, quam mihi tum est elapsa illa
auaa, ex crimine, ex iudicio; reus (opne Strafe)
batdp, banonlommen. 3) ‘emporgleiten ignis
fremdes elapsus in altas.
f-liböro, 1. l) ititrans. burdj Slrbeit unb SRiipe
tintn gtfolg peraubbringeu ober pciaubjubringeit
M«, fitp eifrig bemühen, baptn arbeiten
ut, in eo ut, in alqa re, abfol. 2) trans. aub =
«beiten, bearbeiten, aubroirfen fdignum
xliquid e. et efBcere (0. Sinter); quiequid ela-
corari aut effici potucrit; causao diligenter ela-
boratae; versus ornati elaboratique; elaborata
coacinnitas geffinftelt; -f-Corviuus in verbis ma-
gi« elaboratus buripgebilbcter; ’dulccm saporem.
i'lämentibllls, o, adj. tlägtidj Cic. Tusc. 2. §57.
»•Unguesco, langui, — 8. erjdjlaffen, ermat«
ten eure hominum e& re, res Liv.\ proelium,
fsror militaris Gurt.
ilsti. ade. m. comp, [elatus] 1) ergaben e. et
Miple loqui; dicere. 2) ftolj elatius ee gerere
&J>- fneus 1)].
flalelus, adj. öon Slatuä gejeugt [Bgl. Cae-
elitlo, önis, f. [effero] tp. a) (Srpcbung,
«tbtonng animi magnitudo et e., orationis; in
ubltm Sinne leibenjdjaftlicpe Bewegung
tasai gestientis animi. 6) (feit.) Überorbtiung
(»Jf. summissio).
•■•litro, l. tp. peraubpoltern Hör.
H*tu», adj. m. comp. [ partic . B, 1. effero] tp. a)
tt haben verba, animus, j-Blatior ingenii vis.
ftolj alqa re. [j. Allier.
BliTsr, eris, n. Siebenflug ber fitger in ©aUien,
fdiTo, l. (oorfl. n. fpdt) 1) trans. auaroafdjen,
rein toafdjen. 2) (Plaut.) intrans. in mari
.ifberjp.) Sdjiffbrud) leiben, bilbl. in bonis mit
leiatm ©ermbgen.
«es, ae, f. Stabt in fiufanien, ©eburtäort bei
«iannenibrt u. geno. §ietO. 1) sahst. Eluates,
je, m. b. fjeno. *) EleAtlcu», adj. (Flaut.
'Jecbbra, ae, f. [eUcio] Cntloderin beä ©elbeä
♦leeW. ade. »feit ) [electusj mit ffiapl Cic.
eleetllls, e, adj. (eligo] aueetlcfen Plaut. —
eleeUo, önis, f. [eEgo] forgfältige SBapl,
«ulljapl iudicium electioque verborum; + ut
fxciiis ex his optimorum sit e.; non facilis;
ipL Titiatarum bie fjälle, mo bet ©efdjänbeten
bw ÖapI gelaffen iß (jtoifdjen Ipinrieptung beb
epanbet# ob. ber ©erpeiratung mit ipm) Tac;
u« triam condicionum electionem ferre (anbie>
ten Lit.)
I eleeto, 1. [»ntens. B. eligo] Auswahlen Plaut.
-• fleete, l. [ intens . b. eliciof perau« loden
"laut.
Electra, ae, f. 1) lodjtcr beb Sltlaä u. ber ©leiotte,
b. 3upitet SDIutter beb Sarbanub Verg., Ov. 2)
totster beb Agamemnon tt. ber Slptämneftra Hör. ;
alb 91ame eineb Sramab.
electrnm, i, m. [i'itstjo*] l) ©ernfiein; *pl.
©ernfteinlugeln. 2) ein an Jatbe bem ©ern*
ftein äpnlidieb, burdj ©ermift^ung B. ®olb u. Sil=
ber bereiteteb Uiletall Verg. georg. 3, 622.
1. eleetus, adj. m. f comp. u. sup. [partic. Bon
eligo] auberlefen, getoäplt yerba electissima;
electissimi yiri ciy itatis ; electa (auberlefette Irup=
pen) sexaginta (milia) üaes. b. G. 2, 4, 6; fpu-
giles ex utraquu regione electissimi; futrinaque
ordinis electissimo quoque; subst. intier electas
Jungfrauen B. auberlejener Sdjönfjeit) processe-
rat Öurt. 8, 4, 24.
2. electusj us, m. [eligo] Silagl Ov.
elegans, tis, adj. m. comp. u. sup. [eligo] 1) im
tabelnben Sinne m ä f) I c r i f d) ut e. est! Ter. 2)
im guten Sinne a) b. ©erfoneu, bie gut »u tnäp=
len Berfie^en, geftpmadDoll, fein, elegant,
bef. aud; b. ©ebner in ber niebern fHebcgat«
tung, in epularum apparatu; quis verbis ele-
gantior? elegantissimus omnium pbilosopho-
rum atque eruditissimus ; homo in omni iudicio
elegantissimus. 6) n. Sadjen, toaö auf einer ridj=
tiaenSBapl beruht, geftbmadBoll, lunftgeretpt,
ftpön, fein arres, epistula; illorum Peripateti-
corum exercitatio; doctrina; verbum aut e.
aut grave; elegautiora (®gf. popularia) a te
desidero; a necessariis artibus ad eleg&ntiora
deftuximus. lau Ai eleganter, adv. g e f d) in a d -
Boll, fein, geftfiidi, mit Anftanb, mit fei«
nem Urteil, inbbej. aurfj in öejug auf niebere
SiebegattUlig scribere; omnium oratorum La-
tine loqui elegantissime ; dicere pro alqo accu-
rate et e.; elegantius psallere aut cantare; ne-
minem elegantins (mit nmftdjtigcm SBapI, ge«
ftgidter) loca cepisse; vita e. acta mufterpaft;
elegantius facere ad hominum existimationem
B ) elegantia, ae, f. 1) ber todgletiftge Sinn
Plaut. 2) b. Sadjen, ©eftfimad, geinpeit,
Stpidlitbleii disserendi feine lialeftif , in di-
visione; aoetrinae; agricultura, quae abhorret
ab omni politiore e.; facribendi, fingenii; qui
cum summa e. atque integritate vixistis; vitae,
fmorum; bef. B. bet niebern Siebrgattung u.
ber fiorreftpeit beb Aubbrudb orationis, Latini
sermonis, verborum Latiuorum.
•fblAgl, örum, m. [Atyoi] elegiftpe Scrfe (£>e«
jameter mit ©entametern abmcdjfelnbi, Slegie.
•fblegia, ae, f. [Aiyfia] Slegie.
Eleleüs , öi, m. Beiname beb ©actpub Ov. 3>aB.
Eleleides, um, f. ©accpantinncn Ov.
Slbmenta, örum, n. l) ©tunbfloffe, Elemente
tamquam e. virtutis, prima naturae; *f sing.
2) tp. a) ©utpftaben, Alppabet Suet Caes. 6«.
b ) Anfangbgrünbe im Hefen u. Stprcibeii *tpri-
ma, * pueros e. docere; in ffliffenfepaften unb
ftünften loquendi, fdoctrinae; * bie Anfänge in
anbereti Singen prima (Romae), Caesaris, cupi-
^ dinis pravi. [Oberigpptcn Tac.
Elbphautiae, es, f. 3nfel mit Stabt im Slil in
elephas, antis, m. u. (gern, in flaff. ©rofa, bef.
ben cas. obl.) -phantus, i, »«. (Plaut.) f. 1) ber
_6lefant. 2) *elephantus SIfenbcin
Elbas f. Elis.
Eleusin, inis, Stabt in Attila, beräpmt burdj ben
ftultub ber fficreb u. bie bort gefeierten fDipfterien.
272
Eleusiniua — eluctor.
©ab. f felonsiniiis, adj. sacra; "-slnus, adj.
mater «=» Gere®.
1. eleuthüria, ac, f. ffreibeit Plaut.
2. Kleutli^rin , örum. n. bai ©efreiungäfeft,
basS nad) bcn ©erfetfriegen jäijrltd) bei ©latää
bem Ztus lUvfh'vioq (luppiter liberator Tac.
ann. 16, 64) ju (Streit gefeiert warb Plaut.
Klent hürö-cilfces, cum, m. [<lf üdf gog- Cilix]
bie freien Gilicier, Bölferfcbaften in Gilicien.
e-lfivo, 1. 1) auf«, emporbeben sumrnam con-
tabulationaiu j fortfübjren, *aura preces b. i.
meine SBünfcbe fmb oetgeblicb. 2) tp. a) er»
lei extern nihil est, quod tarn obtundat elevet-
que aegritudinem; Bollicitudinom. b) Dermin =
bem, fdjtoäcben, entfröften, berabfepen,
Derfleinern, Bbbrud) tl)un auctoritatem alcia,
res gestas, Etruscos, adversarium, obiectom ab
adversario; iudex indiciumque elevabatur Der=
lor an ©laubroürbigfeit; im guten Sinne mtl=
betn, einer Sache ben Stapel nehmen suspi-
ciones offensionesqae tarn eviture tum elevare;
Ellas f. Elis. [multitudinis noxam.
ellcio, llcui, llcTtum, 3. [e u. ungebtSud)!. lacio]
heraus.-, pcroorl oefen, bftflH® bringen,
»führen, =^olen alqm foras Plaut.-, hostem
ex paludibuB, alqm ad, fin pugnam, fin proe-
lum; extra muros; vatem au colloqnium; alqm
blanditiis ad iudicium; *nardi parvns onyx
eliciet cadum Hör. b. i gegen ba® Btarbengefäg
wirb ein Seintrug horgejept werben; ferrura e
cavernis terrae ju läge fßtbern; m. bem Siebern
begriffe bei (Erzeugen® betbot», entloden, bet=
horbringen alcui lacrimas Plaut., sonoe, lapi-
dum ictu ignem, terra ex semine berbescentem
viriditatem; tp. verbum ex alqo de akja re,
alcui epistulas, sermonem; causam alcie rei
au® mittein; bah. r eigen alqm ad disputandum;
and; in Übelm Sinne betauäloden arcana alcis,
sententiam meam; tveritatem; misericordiam
rege machen, firam, fstudia (leilnabme) ci-
vium. 3n«bef. inferorum animas burd) magiftpe
'JKittel her», berabjaubern, bannen *Manes;
*caelo lovem; *uquas pluvias. ©ab. ElTdus,
adj. in ber Buguralfp., Beiname bei 3upiter, h.
welchem SBabrjeicbeii burd) ©li&e erbeten warben,
elido, lwi, lisum, [e-laedo] 1) berauäfcblag en,
= R o 6 e n, »treiben aurigam e curru; oculos
Plaut.; *augere elisos ocuIob et guttur, jmb®.
Reble fdjnftrcn, fo bafe bie Bugen berauJtreten ;
* in augustiorem alveum elieum flumen ; *elisi
nnbibus ignes; * morbum nervig. 2) gerfd) la<
gen, jerfdjmettern, jctfdicllcn, jermalmtn,
jerftören, gerbt öden caput aleig Plaut., Liv.;
naves eliduntur; *herbas; *eognatos, * angnes,
nervös omnes virtutis; gtirpes aegritudinis ipso
trunco eversae, elidi (hergeben) aegritudine.
ßltgo, legi, lectum, 8. [e-lego] 1) auäjäten,
steriles herbas Ourt. 2) forgfdltig auSwüb*
len, eine SBabl treffen sedem urbi conden-
dae, flocum morti, ex malis minima; electis
ad pemicitatem armis ; electos ex omnibns le-
gionibus fortissimos viros; fclectns quem con-
tubernio aestimaret; difficile ad eligendum;
aliquaudo et elegit (fama) bat eine richtige Satjl
getroffen Tac. Agr. 9.
eliuiYnn, 1. fe-Umen] über bie Sd)Wtllc bringen,
bab- *tp. auäplaubern dicta foras.
e-luno, t. abfeilen, funftboll auäarbeiten
*graciles ex aere catenas rctiaque et laqueos; tp.
ßllnguls, e, adj. [e-lingua] fpracblo®, fUmm
homo, curia; tp. unberebt. Sah. ellnguo, 1.
_ber 3»iigc berauben Plaut.
Eli* (borifd) All« Plaut.), Ydis, ['Hht) äanbfcbaft
im weftlieben ©eloponne®. Sah. E16n« ob. Elim,
(borifcb b. Plaut. Äleus, Alias), * Elfis, adj.
elifd), oltjmpifcb; subst. Elel ob. Eilt, örum,ts
fillssa, (fillsa), ae, f. Dido Verg.
ellx, Teig, m. ffiafferfurdje.
elixns, adj. gefotten, n. pl. sühnt. Hör.
ellßbörum, elleborus f. helleborum.
ellam, ellum f. en 1. [gens clocata jintbar
6-15co, 1. herpaebten, herbingen fundum;
Slocütlo, önis, f. [eloquor] Buäbrud butcb bic
Sprache, Gintleibung ber ©ebanten in »orte,
Stil.
elöglnm, ii, n. (ex u. logus, Zoyoc] Busfage, 1)
Snfcbrift, Buffcbrift, Sentenj, bef. aufSrab^
mälem, ©rabfebrift Solonis; quid ipsa sepol-
crorum monumenta, quid elogia significant
etc.; (Plaut.) auf Ibüren, fauf Bbnenbilbrm,
Sotihtafeln. 2) lutge Bngabe in einem lefU
mente; f^rototoll übet 9tamcn n. ©ergeben
eines ScrbredberS.
eloqnens, tis, adj. m. comp. u. sup. [partic s
eloquor] 1) berebt, woblrebenb, ber alle für
ben fRebncr nötigen Jtcnntnifje u. perfßnlicben Gigen
febaften befi(jt Antonius disertos ait so vidiste
multos, eL omnino neminem; eum statueb&m
el., qui mirabilius et magnificontius augere
posset atque omare, quae vellot, omnesque om-
nium rernm quae ad dicendum pertinereut.
fontes animo ac memoria contineret; is est el-,
qui et huniilia subtiliter et magna graviter et
mediocria temperate potest dicere. 2) (feit.) D
SRbetor Oie. or. §. 72; Pammenes, vir longe
eloqnentissimus Graeciae Brut. §. 316 u 33i.
®ah. a ) elöqtientla, ae, f. 1) eigtl. (feit.) bat
BuSfprecben be? ©ebaebten vel acutissrme sine
e. cogitare Oie. off. 1 §. 166. 2) bie Streb-
f amfeit multurn potuit non cloquentifi sed di-
cendo tarnen; frinlis, foratoria; est actio quasi
corporis quaedam e. b) felöquentlus , fei«*
quentissime, adv. berebter, berebteft.
ülSqulnni, ii, n. [eloquor] — elocutio, W. f. *>n-
solitum; *f=> eloquentia — ß-löquor, dtp. 3
berauSfagcn, »teben, auifpre^eu, rem ut
facta est; ld quod sentit; *gratum elorutä (ben
Wiüfommencn Buäfprucb tbun) consiliantibus lo-
none divis Hör. ; uterque, si ad eloquendum
(jum Bngebot beß ©rcifeb) venerit, non plu»
quam semel eloquetur Oie. off. 3 §. 62; inibej.
in enifpredjenber gorm außbrüefen, oot
tragen, reben cogitata praeclare; ornah- et
copiose; ab eloquendo eloquons dictus egt; t*l°‘
quendi facultas, varietas.
ftlörus, i, nt. Stabt auf bet Dftfüfle Sijilieuä-
©ab. *Elürln«, adj , subst. -riol, örum, m.
e-lüceo, 2. 1) bcrhorlcucbten, »glänjen splen-
didissimo candore inter tlammas elucens oircu-
lus. 2) tp. berhorleucbtcn, in bie Bugen
fallen, ficb geigen qaae sciutilla ingenii iam
tum in puero; eloquentia eius; hoc deorrnn,
quod e. in vita; ex quo omnis Constantia om-
nisque moderatio; inäbef. hot anbern burd) et»,
glänjcn, ficb außgeiebnen virtutibas.
e-luctor, dep. t. 1) infrans, ficb bfIODr^i,,0^I,’
mit3Rube bethotbringen *aqua; velut eluc-
elucubro — emergo.
tantia verba Tac. 2) trans. fiip perau«arbei*
ttn, *ioinben, et». mit SJlüpe überminben tot
et tarn valid ae manus (£äitbe) eluctandae es-
stnt Liv. ; nives, locorum difficultatea Tac.
i-läefibro, 1. u. -bror, de». 1. bei fiiipte au« =
arbeiten orationem, f librum , clucabrari epi-
itaUm.
t-lädo, 3. 1) intrans. petauäfpülen, quft fluc-
tos ; ipsum mare sic terram appetens litoribua
eludit, ut etc. (anberc: alludit). 2) trans. Ä)
eigtl. a) im Spiele befiegen, alqm et», jmbm.
im Spiele abgeminnen alqm alqd Plaut.-,
aicui alqd Prop. b) im Seiten auemeicpen
oratio laocratia rudibus; tp. auf gefcpidte I8eife
einem Angriff ob. einem Slngreifenben ju ent«
geptn fuipcn pugnam; nostros Cats. b. c. 1,
48, 1, fvim legis, finfensus miles adversus
eludentes. B) tp. mit jmbm. ob. et», fein Spiel
treiben, jmb. jum beften paben, jmb. ttedcn,
foppen mordacem Cynicum abfertigen, artem,
paueitatem hostiumj abfol.; bap. Bereitein
quietem bello, bellum quiete invicem; l) i n t e r =
gepen, betüden Ornytum Vera.; Chremeta
Hot.\ alqm Tac.; eenes messem fallacibus her-
bie gemäprt bie oerfprocpene (Ernte mit Tib. ;
burdj Spötterei entjiepen hiB miraculis (dal.)
nunqua.cn ab ipso elusa fides est; gloriam
ei us Liv.
e-lügeo, 2. (feit.) Irans, um jmb. auätrauern,
jmb. gehörig betrauern patriam Oie.; intrans.
auätrauern Liv.
Hambls, o, adj. |ei u. lumbus] eigtl. tenbentapm,
<p. (P. Sfebner) lapm, fdpleppenb 2'ac. dial. 18.
«luo, 3. fe u. luoj abtoafdjen, au«»afcpen,
dpülen patinas Plaut.; *corpus, sanguinem,
Uiaculas vestium, f»lgum aquä; tp. aUmäptidj
tilgen, entfernen, aufpeben maculas fiirto-
rum, animi labes, amicitias remissione usus,
•crimen, *amara curarum, *scelus; butepbrin*
gen elatum (est) in balimis Plaut.; aud) fein
Cermögen oerpraffen Plaut.
•lütns, adj. [partic. B. eluo] »äfferig, faft* u.
tiaftlod, imguo nihil eBt elutiuH horto al« in
einem be»äffertcn (Harten gebauter liopl Hör. sat.
*, 4, 16.
elSries, ei, f [elno] li (fpdt) Augflufj maris,
reatri»; *fabfol. Überfcpmemmung; tp. illa
lobe* atque e. (fflellengrab, (Hrab) civitatis. 2)
fbit burd) Bcrgftrömc eutftanbenc l?r bfdjlucpt.
- Hivlo, önis, f. [eluoj Überfcpmemmung,
nud, pl.
elymsens, adj. jut perfifdjen ißroBinj tflpmai«
gepdrig, elpmäifcp; mbst. -mael, örum, m.
'Kifidnm, ii, n. [’Hkvaiov ntSiov J ©opnfip ber
Seligen, Clpfium *Elfslns, adj.
em l) _ hem, tt. f. 8) — en, ». f.
^mäettas, ätis, f. [emar] (feU.) Äauffudjt.
tcmancipätioj önis, f. [emaneijio] 1) jurift. f. t.
bie burtp breimalige manumissio bemirtte förm*
lupe (Entlaffung eine« Sopne« au« ber Bätet*
lidpen (Bemalt. 2) überp. bie förmlicpe 'Äbtre*
tung b. (Hrunbftüden in (Hegenmart b. fünf Beugen
per aes et libram. — e-manclpu, 1. 1) jurift.
<• 1. einen Sopn au« bet Bäterlicpen (Bemalt
entlaffcn unb baburtp für felbftänbig ertlären.
*i im weiteren Sinne, etn Äinb au« feinet (Hewalt
in biejenige eine« anbetn enttaffen, ttberlaffen
filium in adoptionem; fein (Hrunbftüd jmbm.
för tnlidp abtreten agrum, fundos. 3) tp. ganj
©finidjen, (at.*beutf$el S<$ullöfltteTb. b ftufL
273
übergeben, überlaffen, bur* »auf ju eigen
geben so alcui Plaut.; * miles emancipatus
(ber SflaBe) feminae; ei nemini emancipata (se-
nectus) est Oie. Cat. m. §. 18 (anbere manci-
pata); venditum atque emancipatumtribunatum.
c-niÄno , l. l) berauäfliepen, auäftr&men
*fons; fei quo (fonte) pestifernm virua. 2) tp.
a) perBorgepen, entfpringen, entftepen,
alio ex fonte praeceptoreu dicendi; mala nostra
istinc-, Academia recentior hinc. b) fiep Ber*
breiten, unter bie Seute fommen, befannt
»erben per nos hic sermo tuus, fSullae dic-
tum, multis indiciis, f in vnlgus.
KinSthla, ae, f. Sanbfcpaft in SKacebonien. $ierB.
a) *tSRacebonicn. b) *ba« angrengenbe Xpef*
falien. ®aß. •Eumthius. a<lj. macebonifip
ob tpeffalifdj; *Emathides =• bie $ieriben.
ö-uiitürcsco, emütfirui, — 3. eigtl. ganj reif wer*
ben, *tp. mit ber 3*»t gemilbcrt »erben ira
Caesarin Ov.
ömax, äcis, aefj. [emo] taufluftig,
emblömn, ätis, ». [fftfUrjpa] (oortl.) eingelegte
mufioifepc ätbeit; eingefügte aictmten
an (Befcpirren in erpabencr ÄrPeit, Sielief.
emböiium, ii, n. |fp^diiov] eigtl. ba« pantomi*
mifipe awifepenfpiel jmijepen ben Htleu eine«
Stüde«, bap. pl. sororis maprjipeinlitp Bon Hiebe«*
pänbeln Cic. p. SeM. §. 116.
ömeiidäbTlis, e, adj. [emendo] (feit.) Berbeffer*
li<p error Liv. — emendttö, adv. [emendatus]
fehlerfrei, torrett. — cmendAtlo, öni», f.
[emendo] Serbef ferung, SBefferung, Ser*
Bollfommnung. — ömondätor, öris, m. -trlx,
leis, f. [emendo] 9Jer beff er er, Serbefferin.
— emend&tus, adj. m. comp. u. mp. | partic.
0. eipendoj feplerfrei, torreft, tabelloäLa-
tina loeutio, carmina, mores, fhomo emenda-
tissimus.
fC-mendlco, 1. erbetteln stipem apopulo; abfol.
ömendo, 1. [e-mendum] fjepler oerbeffetn,
oon tfcplct» freimaepen, fäubern, an et»,
beffetn, et». BerBoUtommnen, in«bef. Scprif
len annales; auep in moral. ®cjiepung civitu
tem, consuetudinem , vitia adulesientiae, Con-
silium; bovem fame et siti jum (Beporjam brin
gen; *res Italas legibus; arte fortunam.
e-meutior, dtp. 4. erlügen, erbitpten, fä(fd)*
litp borgeben auspicia, falsa naufragia, vauitas
ementiendae stirpis; quantum sit ementita opi-
nio wieoiel (Erlogene« in ic. fei Cic. Tute. 3 §. 68;
in alqm eine Hüge erbenfen; partic. ementitiiH,
auep pass, auspicia Oie.
«•mercor, dtp. 1. {Tac.) erlaufen, fiep erpan*
beln aditurn principis; exuendam ad ndem ho-
stes; adulterium donis et mox, ut etc.
«•möreo, 2. u. *eor, dep. 2. 1) oollftänbig oer*
bienen, d) (ich et», oerbienen, fi(p ein 5Re(pt,
einen Änfprud) auf et», erwerben quid ego
emerui mali? Plaut.; * libertatein ; *m. inf. b)
*tji(p um jmb. oerbient maipen alqm; *eme-
ritus ein oerb.ienter Stann. 2; in ber Stilitär*
fpratpe au«bienen, Pi« ju ® nbe bienen sti-
pendia; emerita stipendia (auep Pilbl.), tompus
emeritum, fmilitia; annuae operae emerentur
gepen ju (Enbe; *übertr. emeritus auägcbient,
alt, uubrauepbar geworben aratrum, equus, ge-
nas cornicum ; rogus au«gebrannt; t nubst m.
au«gebienter Sotbat.
ö-uiergo, 3. ij trans aujtaucpen maipen ober
18 Digitized by 1
274
emetior — emollio.
lafjen Ct. 64, 14; bap. se ob. emergi auftau;
cpen, herauf; ob. emporlommen Herpcns se,
emcrsug e tlumine, profundfi pulude; tp. Be ex
malis, velut emerso ab admiratione animo. 2)
intrans. auftaucpen; bilbl. au* bem Sluntel cm-
porlommen, jum ®orfcpein tommen, et*
pellen equus ex tlumine, in apertog campoa;
dolor, amor; ex quo magis e., quäle sit deco-
rum illud; fo. Slufaattfl ber Seftime; * eraersaa
in lucem noetcs; aucp fiep perauf = ob. perau*;,
emporarbeite u (au* einer mifilicpeit Sage) ex
peculatus iudicio, ex puternis probris ac vitiis;
ex obnoxia pace, ex patrio regno, ex Bruttiis;
Baepe multorum improbitate demersa veritas;
civitates.
p-mfttlor, dep. 4. 1) ‘auSmeffen, spatium ocu-
lis. 2) tp. a) »urüeflegcn, burepmanbern,
flberjepreiten longum iter, ingens spatium,
fmaria terrasque, fplura milia passuum, regio-
nem, fomoea gentes victoriä, tterminos; pass..
emensus, para itineris, toto spatio actionum
suarum; o. her 3eit überleben Galba tribus et
septuaginta anms quinque principcs prosperü
fort und Tac. hist. 1, 49; pass. ‘emensig medii
temporis annis. 6) jumeffen, jutommen laf =
fen alcui voluntateru Oie. Brut. §. 16; alqd
patriae Hör. sat. 2, 2, 105. — 6-mSto, 3. ab =
möpen Hör. ep. 1, 6, 21.
£mYco, mlcui, mfcätum, 1. peroorjueten, per =
au*--, perbor:, emporfprtngen, = fapren ful-
mina, Bcaturigines, ‘ante alios, *in litus, ‘sicltu
in currnm, in auras, fmagnn vi Banguinis emi-
cante, * Bcopulua alto gurgite ragt empor, *ter
solo; tp. peroorjtraplen, = leuepten, sbredjen
f«t magnitudine animi et claritate rerum longe,
■jinter ceteros alcis gloria, inter quae verbum
«i forte decorum.
e-mtgro, 1. auäjiepen, = »anbern, huc ex illa
domo; domo, fEleusina; tp. f cp eiben e vita.
emYncns, tia , adj. m. comp. u. sup. [partic. ».
emineo] 1) peroorragenb, :ftepenb, ergaben
Bpecies deorum, quae nihil eoncreti habeat, ni-
hil eminenti»; promunturia, saxa, trabes emi-
nentioreB; im Silbe conBectatur nullam e. effi-
giom, sed adumbratam imaginem gloriae de.
2) ftp. au*gc jeiepnet (continentia et mode-
ratio) in altiasima quaque fortuna bona; nec
poCtica modo, sed oratoria virtute eminentissi-
muB; oratoreg; subst. ferga eminentes; tem'-
nentia ©lanjparticu. ®at>. Cminentla, ae, f.
(feit.) ba* $ erborragenbe, bie©rpdpung ha-
bere e. de. n. d. l §. 105, in ber DJtalerei bie
Sicptpartie Acad. 2 §. 20. — GmYneo, 2. 1)
peroorragen stipitos ex terra, ferrum per co-
stas ; iugnra in raare, lingua (©rbjungel in al-
tum; felephantus super ceteraa beluas; *celsa
cervice ben Dlacfcn poeptragen. 2) übertr. ftarl
feroortreten, beutlicp in bie Ylugen fallen,
ieptbar je in quod absconditur ibi, eo magis
e. et apparet; id quod erit illuminatum (übertr.
b. ber TOalerei auf bie Diebe); eminente patrio
animo inter publicae poenae ministerium Liv.
2, 5, 8; animus maxime contemnendis dolori-
bue; militum ardor Tac.] per confusa verba
vox macht fidi oemehmbar; animus eminebit fo-
raa wirb fiep pinau*»agen; ex gratulando (Plaut.)
glcichfam au* bet glut »• ©lücttoünfcpenben per;
oortauepen; bol), tp. oor anbern fiep au*jeiep;
nen, fiep perbortpun quos e. vident altius
Demosthenes inter omnea, + super ceteros.
(miYnus, adv. [e u. manus] b ber fmnb roeg (®gf.
comminus) non ferne, au*, in bei Seine,
bef. al* milit. t. t. utrimque e. fundia, sagittis
rcliquisque telis pngnabant; e. hastig ant com-
minus gladiis uti; fqui aut comminua opprime-
bantur aut e. vulnerabantnr.
6-mIror, dep. l. fiep ftarl über et», wunbern
aequora Hur. carm. 1, 6, 8.
emissärium, ii, n. [emitto] Stbjugätanal.
emlssärlu*, ii, n. [emitto] bet jum Äunbftpaflrt
Sluägefepiefte, Späper, Spion. — femissi-
clus, adj. | emitto] (feit.) au*gej<pidt jum
©pdpen, f pdpen b oculi Plaut.
Smigsio, önis, f. [emitto] l) ba* ©ntfenben,
fflerfen eine* ©efcpofje* balistae lapidnm et re-
liqua tormenta eo graviores e. habent etc. Cie.
Tusc. 2 §. 67. 2) ba* §erau*;, ©ntlaffen
anguis, serpentis.
e-mltto, 3. 1. perau*;, auSfepieten, fenben
equitatus emissus (sc. e castns), pabulatum
emittitur nemo, equites in hostem, *emis8am
hieuiem; bilbl. (Hör.) semel emissum volat irre-
parabile verbum. 2) entlaffen, fort;, her
auSlaffen, fortmeifett alqm noctu per val-
lum, ex domo, ex urbe, e, de careere; (einen
SBettrenner) e carceribua, acutum mann fallen
lajjen; tp. alqm de ob. e manibns; certamen
manibua; emissa de m&nibus res est; inibef.
al* t. t. alqm manu = manumitto, ». f. ; auch
einen Scpulbner librfi, et aere liberatum Iw.;
aquum ex lacu perauäfliepen taffen ; lacum; To-
tem pören taffen (mit 3»anfl u. änftrengungi,
animam JTen.; o. ©eftpojfen abfcpleubern, ab
fepiepen pUa, hastam in fines eorum, saxa in
naves, aculeum (b. ftccpcnbcn 3nfeftenl; im Silbe
cum ante illnd facete dictum emissum haerere
debeat; aculeos in hominem et reum; argumen-
tum ratio ipsa conürmat, quae simul atque
emissa est, adhaerescit; nihil facilius (quam
maledictom) emittitur; si nubium conflictu ar-
dor expresaus se e. petoorbräepe ; b. einer Scprift,
perauSgeben *flibrum, fexiguos elegos.
emo, emi, emptum, 3. eigentl. nepmen, bap. 1)
laufen, burep fiauf erroetben domum de
alqo, aedes ab alqo, alqd ex praeda, tribus
minis für IC. ; grandi peennia;' magno, male,
care Hor,\ fimmenso teuer, parvo, bene, vili
»oplfeil Plaut fmelius »oplfetler, quanti, tanti
qnanti fo teuer al* aut minoris aut etiam plu
ris; fpraediolum hoc tarn salubriter (billig), ut
etc.; ii qui emerant bie Rdufer ; fementes ; ex
empto bem Rauflontratt jufolge; *empta bie ®e=
taufte, Sllaoin; Spricptn. f. rogo 3’. 2) tp. er =
taufen, fiep für Selb oerfepaffen, namentlich
burep Sejtecpung sententias (iudicum); emp-
tum iudicinm; iudieeg; fpercussorem in alqm;
feentnrionum militumque animi emebantur;
pacem pretio; * honorem bene vitÄ; ‘nocet
empta dolore voluptas Hör.
emölimentnm (. emolumentum. { Plaut.
b-mölior, dep. 4. ju ftanbe bringen negotium
e-molllo, 4. 1) »eiep maepen, emeiepen amor
fundas et amenta, 2) tp. a) ‘milbem mores,
(fpät) severa praecepta. 6) berneicplicpen, er*
f cp taffen exercitum Liv. ; fcirco et theatri» et
amoenitate urbis emolliti; (fpät) auctoritatem
principis fcpmäcpen.
eraolumentum — enim.
275
emölümentam, i, n. [emolior] ©orteil, Sinken,
Eetoinn e. et utilitas; e. et praemium; alcui
emolnmento esse; pl. e. et detrimenta, rerum ;
tpacis Segnungen.
i-möneo, 2. ermähnen alqm ut Oie. fam. l, 7, 9.
e-nifirlor (archaift. tnf. emoriri Ter.), dtp. 3. 1)
abfterben, bai)in (Reiben non miserabiliter
yir darue; e. nolo, sed me esse mortunm ni-
hil) aestimo; eqnidem saepe e., si fieri posBet,
veilem; risu omnes Ter.; fsterili et emoriente
terri; femoriena natura. 2) tp. oeif chtoinben,
»ergeben laus eorum. ®od cmortuAlts, e,
adj. jum Sterben gehörig, Sterbe» dies
Plaut.
e-raöveo, 2. herauSbe »egen, --((hoffen, bei
feite (Raffen, mcgräumen, entfernen mul-
titudraem e foro, plebem de medio, alqm se-
natu, *arma tectis, * postea cardine reifen au«
jc; muroa fundamentaque erfchüttern; tp. pesti-
lentiam ex agro Romano (in alter Formel b. Liv.)\
*his dictis curae emo tue; ‘veterem morbum;
*eulpas tilgen.
Empedöcles, is, wt. griecfj. ©fplofoPh au« Bgri=
gentum in Sijilien, um« 3. 440 o. ®t|r. Tao.
Empedöcldu», adj.; ruhst -den, drum, n. cm
pebolleifche 2e|ren.
empirTci, örum. m. [ipniipixol] Brjfe, beten
Surmethobe auf bloßer Erfahrung beruht,
Empirifer Cie. Acad. 2 §. 122.
Empöria, drum, n. $anbel«pläpe in Bftila an ber
tletnen Sorte. — Empdriae, irum, f. Stabt in
Hispan. Tarrac 3)00. sahst. -rltanl, örum, m.
- empörlum, ii, n. [ (pjrdpioi] vanbel«plap.
— enipömn, i, m [f|a«opos| ber Saufmann
als Titel eine« Stüde« be« ©pilemon Plaut.
emptio (nicht emt.), önis, f [emo] Anlauf,
Sauf falsa et simulata; oft e. bene emirnus;
concr. bie getaufte Sache, ber Sauf. — t«®P'
tlto, 1. [frequent, o. emo] et = , auflaufen. —
emptor (nicht emtor), öns, m. [emoj Säufer
fandi; familiae pecuniaeque Scheintäufer beim
leftieren per aes et libram Suet. Ner. 4; f. li-
bra 1); emptorem inveniro.
e-mulgeo, 2. (feit.) *au« jdjöpfen paludem.
e-mungo, 3. [ perf . sync. emunxti Plaut.') 1) se
{ich ausfchnäu jen, emungor oculos ex capite
mir merben bie Bugen auSgefchlagen Plaut. 2) tp.
(Sonoerf.) a) homo emunctae naris mit einet fei»
nen Slafe — grofjem Scharffinne, bef. bie gehler
anberer »u finben. b) (Com.) alqm auro, argento,
(Com., Hör.) alqm jmb. um Selb betrügen,
prellen.
e-münio, 4. 1) fiarl befeftigen locum; locus
arcis in modum emunitus; »postes obice Der»
mähren. 2) gangbar machen, bahnen silvas
ac paludes.
en, inteij. (ältere gorm em) fiel)! fieh bal ba
i ft (ftnb!) 1) rco man mit Pebhaftigleit auf einen
Eegenjlanb aufmertfam macht en Priamus; en
memoria mortui sodalis; en causa, *en aras,
en causam, en cur, en hic; en quod; *en ego;
en babes virum dignum te; en lila, illa liber-
tas; ipse en ille; primus en ego consul; en,
cui tu liberos committa«; en foederum inter-
pretes man feh« boch einmal, »a« für treffliche
Bu«(eger jc.1 ellum, ellam = en illum, en
illam Com. 2) in gragen, jurn Buäbrud be« ®t-
ftaunen«, Unmiüen«, roohl, benn en, cur magi-
»ter possideat duo milia iugerum immunia? »en
haec promiasa fldes est? *en (ja) quid ago?
(Plaut., Liv.) en unquam; bef. jut Einleitung
eine« in eine grage getleibeten SBunfche« en un-
quam aliquot, mea regna videns, mirabor ari-
stas? Verg. 3) bei imperat. jur Setftärhmg ber
Bufforbetung auf, »oglan! en accipe! en age
segnen rumpe moras!
»tenarräbllis, e, adj. [enarro] er jäljlbar, bar--
ftetlbar. — e-narro, l. bi« ju Enbe u. ooll»
ftänbig erjählen, barlegen, erllären om-
nem rem, quo pacto haberet, ordine Ter.-,
alcui somnium
8-nascor, dep. 3. hetbormachfe n, cntftchen
lauream in puppi navis enatam; in latitudinem
ramia enatis; finsula medio alveo enata.
c'-iiäto, l. 1) »fnu« etma« b e r a u 8-, baoon
fchroimmen, fchrnimmenb enttommen. 2) tp.
fieh burchfchlagen, -helfen au« einer mißlichen
Page Cie. Tusc. 5 $. 87.
8-nävTgo, 1. l) tntrans. fherau«», toegfdjiffen,
abfege ln; flaff nur im ©leichni« e quibus tum-
quam e scrupuloais cotibus oratig. 2) trans.
burchfegeln, Schiffen *unda omnibus enavi-
ganda. [bem ©lig tötete.
Encelädus, i, m. ein Eigant, ben ftab'ter mit
Endfmlon, önis, fdjöner güngling in Sarien, nach
einer Sage 0. ber Selene im Schlaf überrafeht u.
feitbem eroig fchlafenb, bah- Endymionie (einiger)
somnus.
e-nSco (entco), necui (Plaut, necävi), nectum,
l. 1) oöllig täten, ermürgen, erftiden fve-
neno aut fame; »bos est enectus arando tot
bingefunten, gefallen beim tc. 2) tp. (Sonoerf.)
faft ju lobe quälen, faft umbringen siti
enectus Tantalus; fame, trigore, illuvie, squa-
lorej prorinciam enectam (ganj erfchäpft) tra-
dere; (Com.) alqm rogitando, amando, odio u.
bl. e. alqm, enicas me.
enervatus, adj. [partic. o. enervo] entnerot,
entlräftet, metd)lich, unmännlich pbiloso-
phus tarn e. , tarn omnia ad voluptatem cor-
poris doloremque referens; e. muliebrisque sen-
tentia; mollis et e. oratio; velut e. civitas. —
fäuerrls, e, adj. [e-nervu8| traftlo«, matt
tp. orator.
«nerro, 1. [e-nervua] entneroen, traftlo« ma =
epen, fchmächen, oermeichlichen, non plane
me Benectus, corpora ammosque; ademptis
maritimis civitatibus cnervatam (esse) tyranni-
dem; enervatur oratio compositione rerborum.
»Engöuäsl (-In), [ö lv yovaai] bet Snieenbe,
ein Sternbilb bet nörblichen ©albfugel.
Euguinus, ju Enpuion (Stabt auf Sijilien) ge=
hörig, enguinifeh, adj.; subst. Engnlni,
enlco f. eneeo. (örum, m.
8nlm, conjct., immet einem ob. bi*m. mehreren,
eng jufammengehörigen Sorten nachgefept, 1) jut
Bngabe be« ©runbe« einer oorauSgebenbrn 9lu«
fagc, beim. Oft ift ber Sap, beffen ©egrünbung
burd) enim gegeben loirb, nicht, mie im Teutjdjen,
auäbrüdlich beigefügt, fonbem muh au« bem 3fhg
in Eebanten ergänjt »erben: cum Critias reBpou-
disset in agro ambulanti ramulum in oculum
suum recidisse, tum Socrates: non enim pa-
ruisti mihi rovocanti = 'ba« ift nicht ju oer=
»unbem; benn bu’ u. f. »., ob. im 3>eutfchen:
'bu hafl ja mit nicht gehorcht’. ®al). oft quid
enim? f. 1. quis 1) a); at ob. »ed enim f. at 2).
2) jur ffirflärung u. näheren ©ejeichnung be«
18*
276 Enipeus — eo.
Borpergepenbcn , nümlicp primum mihi videtur
de genere belli, deinde — eBse dicendum. Ge-
nus est enim belli eiusmodi etc.; aud) fo, bafi
bie Srflätung niept in bem unmittelbar folgen:
ben, fonbern erft tn Späterem liegt illae Epicuri
propriae ruinae; censet e. etc. Oie. fin. t §. 18.
3) eine Behauptung befräftigenb, j ebenfalls,
fieperliep, fürroapr, freilich, natürlich, bef.
in irtm. tHebe quid tute tecum? nihil e., nempe
e. tu, credo, me imprudentem obrepaerie Plaut.-,
id e. ferendum esse negat; *Aeneas — miratus
e. (natürlich Perumnbert) motusque tumultu —
die, ait etc bap. enlm-rero, ade. ja fürwahr,
ja wahrlich, in ber Jpat; (bei ©nmürfen,
ftärter als at) aber freilich; oft in bet ergäp-
iung Liv. 1, 5t, 8; in bet Antwort iron. ob. in«
bigniert e. illud ferendum non cst.
Enipeus, ei u. eos, m. 1) glüh in DpeffaliotiS;
als glufjgott ©emaht ber Ipro. 2) glufj in
$ieria (in Ipeffalteni
S-niteo, nitui, - 2 i)*petBotglängen, «ftrap«
len myrtu# floridis ramulis, decus ore, Cam-
pus. 2) übertr. CraBsi magis oratio; in eo bello
et virtus et fortuna Tulfi; ille in sua pictura
nobilis. ®ao. enlteaco, ere, 1) anfangen per«
Borguglängen, perBorguftraplen »pulchrior
multo. 2) übertr. bellum novum, ubi virtus e.
posaet Sali. ; f alitur atque e. velut pabulo lae-
tiore facundia; fstudiis honeatia et eloquentiae
glorift; ftogä burep fünfte beS griebenS; flocus
exquisito et poßtico cultu.
S-nltor, dep. 3. I) intrans. 1) mit Anstrengung
fiep perauS« ob. emporarbeiten, «winben,
emporfteigen, «(heben per adveraos fluctuB
ingunti labore remigum; fper anguatiaa adituB
et ingruentem multitudinem; fin vertieem mon-
tis; fin altiora; im Silbe nihil tarn alte natura
constituit, quo virtus non posBet e. Gurt. 2) tj>
fiep anftrengen, bemüpen, m. ut, ne; e. et
contendere, e. et efücere ut; ab iisdom summa
ope enisujn ne; unFI. m. inf.; in alqa re; ad
dicondhm. U) Irans. 1) burep Anjhcngung per«
Borbringen, gebären sus trigmta cnpitum fetus
enixa; enixa aervitio Verg.; partus plures Liv -,
pass, in luco Marti» enixi sunt Just. 2) +et =
(teigen aggerem; I’yienaeum et Alpes; übertr.
erpreben, erreichen tantum celentate naviB
ut etc.; quod ut enitare contendasque ; fin cau-
sis agendis efheere alqd et e. — BnlxS, adv.
m. comp. u. (fpät) sup. [enixus] nngeftrengt,
angelegentlich. — enixus, adj. [ partk . B.
enitor] nngeftrengt, angelegentlich e. Btu-
dio Liv.
Enna, Emmens, Eunensis f. Henna etc.
Ennius, ii, m., Q., Dichter aus SRubiä in Sala«
brien, 239—169 b (Spr.
S-no, l) perauS«, wegfehwimmen, fdjwim«
menb enttommen e concha, in terram; *weg=,
entfüepen ad Arctos.
enodäte, adv. m. comp, [enodatusj (feit.) beut«
lief) gemacht, beutlieb. — SnödStlo, öiub, f.
[enodoj (feit.) ©ntroiefetung einer fcpwierigen
Sacpe notio est cognitio enodationis indigena;
nominum. — enOdls , e, adj. [e-nodus] *fne«
tenloS, glattubies, truncus; *tp. gefepmeibig,
leiept elegi. — 6-Bödo, 1. (feit.) cigentt. ent«
Inoten, tp. beutliep maepen, erflären, ent«
Wiefeln nomina tetpmologtfdj); cuius praeeepta
enodata diligenter expoauit.
fenormis, e, adj. [e-norma] 1) unregelmäßig
vici. 2) übermäßig, unnerpältniS«
mäfjig grofj.
fe-nötesco, nötui, — 3. betannt werben.
8-nöto, 1. aus« ob. angeiepnen Plin. cp.
ensieülos, i, m. dem. o. ensis Plaut.
•cnsiger, gera, gerum, adj. [ensis u. gern]
Scpwert füprenb. — ensis, is, m. (feiten in
Broja) Scpwert (bas längere, mepr gum $ieb
eingerichtete) Verg. , Liv.
Entellinus, adj. aus ©ntella (Stabt in ®i}i«
lien), entellinifcp; subst. -inf, örum, m.
enthymema, ätis, n [fVdtipi jpa] 1) ffReflction,
Betrachtung. 2) rpet. t. t. ein Bcrtürjter ober
unoollftänbigcr Sdplufe, bef. bie Scplupfolge
aus bem ©ntgegengefepten.
8-nuho, 3. fiep wegüerpeiraten, au* feinem
Stanbe in einen anbern, b. grauengimmer, e pa-
tribus; auep aus einer Stabt in eine an«
bete; abfol.
e-nucle4te, adv. [enucleatus] flar u. fcplicpt,
bünbig. — enucle&tua, adj. [partic. B. enu-
cleoj flar u. fcplicpt, bünbig, opne bie $ülle
be« äufjeren fßrunfeS genus dicendi. — Sua-
cle®, i. le u. nuclousl eigtl. entfernen, ti >. beut
licp maepen, entwiaeln, ablandita illa, no
enucleala eaac« auffragia niept mit Boiler Uber
geugung abgegeben; auch in üblem Sinne oec
quidquam in ampliticatione nimis enucleandaui
est bis inS flcinfte Detail batgulegen ; acu quae-
dam enucleata argumenta fpipftnbig auSgefüprte.
Snümeritio, önis, f. [enumero] 1) Aufgäplung,
£>etgäplung malorum. 2) rpetor. t. t. Argu-
mentation mittel« Aufgäplung nteprercr
gälle, um naep SBiberlcgung ber übrigen einen
als notwenbig ftattfinbenb naepgumeifen. — e-iiü-
mero, 1. 1) berechnen, auSrccpnen, aufgäp«
len, ber üfeipe naep anfüprcn muititudmem
beneficiorum; proelm, stipendia; familüun a
atirpe ad hanc aetatem; fBinguloruni nomina.
Snuntlütfo i niept enunc.), önis, f. [enuntio] log.
t. t. AuSfage. — euunlUtum (niept enunc.),
i, n. fenuntioj log. t. t. AuSfprucp, Sap. —
6-nuntlo (niept enunc.), 1. 1) weiter Berbrei«
ten, (©epeimeS) Betraten mysteria, rem Hel-
vesiis per iudicium, G'icerom dolum per Ful-
viam, sociorum consilia adversariis. 2) überp.
ausfagen, angeben, auSbrüefen alqd verbia;
plane, quid aentiam, apud homiuea familiaris-
simos; als log. t. t. quidquid enuntiatur, aut
verum est aut falsum.
enuptio, önis, f. [enubo] baS $ierauSpeiraten
aus bet gamilie in eine anbere Liv. 39, 19, 6.
S-nütrlo, 4. (feit) ernäpren, näprenb auf«
giepen *pnerum Idaeis sub antria.
1. 8«, Ivi u. fi, Itum, Ire (pass, irier Plaut.) 4. ge«
pen, gunäepft gu gup domum, ad forrun Plaut ,
ad ccnam Ter., ad alqm, fnon pigre ad mor-
tem; in malam crucem, malam crucem Ter.;
in malam rem, malam rem; in provinciam; ex
curia in contionem itnr; *hinc Afros; *nova*
vias eine Steife maepen in unbefamtte üänbet;
*itque reditque viam gept ptn n. per; (altertfiinl
gormeli ite viam de. p. Mur. §. 26; exequias
gut Ueiept Ter., ’pompam; *dat. viro gnm ic.;
pedibus gu gup Plaut., gn lianbe Liv.-, via,
(Ter.) in via; * «actis o. Opfer; m. inf. viaere
Ter.; videre feraa Prop.\ m. supiti. auf um,
IndoB spectatum, aeaaum, dormitum, cubitum;
277
eo — Epielerua.
{Hör.) lusum, lavatnm, (Vera.) venatom; aud)
gut Angabe eine« eifrigen Streben«: auf etwa«,
barauf au«geben sc rem publicamque per-
ditnm Sali., bonorum prnemia croptum, ahena
oppagnatum; ul tum iniuriae, ( Tac .) dominatio-
nem raptum ; *it (fons Timavi) mare proruptum
iudit fid) ©ahn au brechen burd) tc.; *deiectum
monumenta (o. ber libet); bal). auch inf. pass,
iri ra. supin. (amatum iri) gut Silbung be« inf.
ful. patt. u. ähnlich, istuc, ad illud ire barauf
benlen, üerfallen Ter., ibatur in caedes Tac.-,
infitias ire f infitiae.
3nibcf. a) in mitit. Sprache marfebicren, gte=
b en, anrüden, lo« geben auf per tines, viä,
eodem itinere quo hostes ierant, diversis iti-
neribus, contra, ad hostem, ad castra; effuse
»eit auieinanbet; obTiam f. obviam; in alqm
Vtrg., Liv.; ad saga, (Cael. in Oie. ep.) ad arma
f. sagum b) gu ijlfcrbe — reiten equii Liv -,
fequo admisso in alqm, *b[. ire; gu Sagen —
fahren euren Liv.; ju SBaffer — fegetn, fab:
ren quo (— in quem portum) simul atque intro
est itum Caes. b. c. 3, 26, 6; cum classe, *+na-
vibus. c) t. t. ire in sententiam (m. u. ebne
pedibus) bei bet Kbjtimmung im Senat einer
Meinung beitreten, in alia omnia für bie entge=
gengefebte Meinung ftimmen, in consilium, in
niffiragmm d) ire in alqd in etm. übergeben,
«erwanbelt metben, gn etm. werben *san-
gnis in sucos; *in lacrimae in Tränen au«:
bretben; + in corpus fteifebig werben; in duplum
nod) einmal fo Diel Strafe geben; qui neque ser-
rafai« in penculum rei publicae (bem Staat ge-
fäbcliib) neque interfectus in exemplum ibit ein
©eifpicl werben wirb Tac., ire in melius (e#
belfere fid) mit ic.) valetudinem principis Tac.,
odia in pemiciem itura; ‘animas nostrum in
nomen ituras welche ererben werben jc.; an etm.
geben ‘in poenas ftrafen, rächen; *in scelus be=
gtben; *per leges fid) gefallen taffen; *per exem-
pla cognata nacbaf)mra (ab« ‘exemphs deorum
— fnb ben ©Ottern Dergleichen); ‘per laudes tuo-
rum loben; tPer omnes eloquentiae numeros;
tper totas materias ft<h befd)äftigen mit ic. ;
ierat in causam praoeeps hotte fich fofort ange»
idjfofien Liv. ; ‘pietate supra homines betoor
ragen über ic.; ‘talibus dictis contra dicta ty-
ranni erwibert folgcnbe« ben Sorten tc. e) Don
leblofen Singen tefßgies (Augusti) iens in cae-
lam; *aurum per medio« Satelliten; ‘funis retro,
Serba per attentam non ibunt Caesaris aureui ;
‘alter ut hic mensi«, sic über alter eat; *cla-
mor ad aetbera, ‘rumor; ‘propius perieulo
(bat* tc.) timor b. t. bie (furcht wächft, ]C näh«
bie (Befahr; ’bello tessera signum als 6rtcn=
nung«geid)en im Kampfe; *D. Slüffen, fliegen;
(Im.) pugna ad pedes man beginnt ben Kampf
ja (fnfj; mores praecipitcs; prägn. a) tommen
unde is? Ter.; eodem, unde ierat, se recepit
AVp. ß) »ergeben, entfebwittben *anni;
•quotquot eunt dies; ‘gratior it dies; sie eat,
qoaecumque Romana lugebit hostem fo fahre
bin x. Liv. y) oorwärtSs, oonftatten geben
incipit re« melius ire, prorsus ibat res, +res
eodem cursu eunt 3) ‘fortgeben, bauern
si non tanta qnies iret. - öefonbet« gu be-
werten ift noch «mper. *i, *i nunc, firent mit
$ol)n n. Ironie gebraucht, wenn man jmb. auf--
forbert, etw. gu tpun, wobon man hinlänglich an«
beutet, baß es unter ben obwaltenben Umftänben
unmöglich ob. nicht *u «warten ift i nunc, ar-
gentum — suspice Hör. ep. 1, 6, 17; i nunc et
versus tecum meditare canoroa ep. 2, 2, 76.
2) iö, 1) adv. [alter dat. b. is] 1) baljin, bagu
venire, pervenire, mittere; accessit eo nt; us-
qoe eo, quo etc.; auch barauf, bahittein eo
(•= in eos, näml. equos) milites, eo (— in car-
ros) molieree, eo (— in eas, näml- scaphas) mi-
lites imponere. 6) big gu bem Stabe, fünfte
eo rem adducam, ut etc.; eo rem deduxit; res
eo crevit Liv. ; -f hoc eo processit, ut ; nsque eo,
quod arguas, non (fo wenig) habe» Oie.; m. gen.
(untlaff.) eo miseriarum venturus eram, eo magni-
tudinis procederent, ubi eo vecordiae processit,
nt Sali. ; eo consuetudinis adducta res est Liv. ;
eo rerum ventum erat Ourt.; eo usque despe-
rationi» Just.; eo usque bi « gu bet Seit, fo
lange Cie., bi« gu bem (Brabe Tac. II) abl.
sing. o. i« a) be«wegen, be«h<rib, barum eo
dico, ne Plaut.; non eo haec dico, quin Plaut.;
non eo dico, quo; eo scripsi, quo plus auctori-
tatis haberem; mercatoribus eBt aditus magis
eo, ut Caes.; quoniam oo natus «um, ut Sali.;
eone es ferox, quia Ter.; eo magis, quod — sive
eo, quod (bc«balb, Weil) Ca*. 6. G. 1, 28, 3;
sive eo, quod (wa8) est magis veri simile, quod
(meit)3,13 G. b)b. comp, befto, um fo eo maior, eo
magis; auch m. folg, quod, quoniam, quo, si, ut,
ne; neque eo magis u. (buch) um nicht« mehr,
unb ebenfo wenig, unb bcnnoch nicht Nep.
c) bafetbft res erat et causa nostra eo iam
loci Oie. p. Sest. §. 68; templum Saluti exstrue-
retur eo loci Tac.
ködern, adv. [alt« dat. D. idem] eben bat)in
venire; [abl.] re» e. loci est noch in berfelben
copsö — eo ipso Plaut. [Sage.
*Eös (nur im nom.) [Tims] Morgenröte.
Köus, adj. 1) jum Morgen gehörig. 2) öftlich,
jum Open gehörig ob. Don Dften fommenb
equi, mare. 3) subst. m. a) Morgenfterfi. b)
Morgenlänber.
epliehns, i, m. |f>rj|}os] giingling o. 16tcn bi«
jum 20jten 3<>hte ' 0ew- ®n«bfn-
epbömbrl«, Tdis, f. f itpnptfit] lage=, ®u«;
gabe= u. ginnabmebueb
Ephesus, i, /. ionijebc Stabt in Slcinafieii mit bc=
rübmtem lempel b« ®iana. ®aD. Ephögius, adj.
subst. -sil, örum, m.
Ephittltos, ae, m. 1) f. Aloidao. 2) ber ©rieche,
ber ben Unfern bei Ih«mopt)lä ben ffleg über
ba« ©ebirge geigte.
öphippUtus, adj. [ephippium] auf einem ge:
fatteltcn flferbc reitenb eoues Caes. b. G. *,
2, 5. — epblppinni, ii, n. [iginniov I gern. pl.
Seit*, fJfetbcbcde; Sprichw. f cuballns.
öpbörus, i, m [fepopoe] l) eigtl b« «ufieber,
eine ber 6 böchfü« obrigleitlichcn fßerfoncu in
Sparta, 2) at« nom. pr. ®efd)ic^tfef)rciber auöSiumä.
Ephfra, ue, f. 1) Meemhmpbc. 2) ber alte 'Harne
o. Korinth ®ao. ‘Ephyraeus, ob. ‘-retns, adj.
fbpTbita, ac, m. [larßtrTrjs] Scbtff«folbat.
Epirharmiis, i, m. $bilofopb u. gtied). Komöbicn:
bichter, ber bcf. bie borifcb’figtlifdhe Komöbie au«:
bilbete. [gingiegen Plaut.
eplchfsis, is, f. [f«igo«t] (feit. > ©efäg gum
Epiclerus, i, f. [’EuAtiijpot] bie 6 rbtoebter,
Sugfpiel bt« Menanber.
278
epicopus — equus.
epTcöpus, adj. [Ixiuanos] mit Bubern Per-
fehen Cac. An. 14, 16.
EpTcrStes [(»»xpatrj's] 1} bet Übermächtige
(Barne, ben Cicero icf»er jettb bem Bompeju# giebtj.
2) ein Bhtlofoph ob- Bhetor ju Wtl)en.
fpicröeus, adj. ff iti'npoxoc] eigtl. ». bfinnen, fei-
neu 6infd|lagfäbcn ; fcfjerjb übettt. fabenfchei-
nig, bünn, o. einet ©uppc Plant.
Epirürns, i, m. ^Ijilofopb, ©tifter ber epihcretfchen
BhilojoPhic, geb. ju Santo« 342 n. Kbr. ®aoon
Epicureus, adj. -, subst. -rei, örum, m.
öplcus, adj. [^jnxic] epifd); f subst. eplcl, örum,
m. Cpifet, epifchc ®id)tei.
Epldamnos, i, f. f. Dyrrhachium. lau Epl-
damnensis , e, u. -dainnins, adj.
EpYdaphne, es, f. Borfiabt oon ilntiodpa Tac.
Epidnuros, i , f. l) ©tabt in ®almatien, j. Ba-
gu(a. 2) ©tgbt in Sttgoli« mit einem berühmten
Stempel be# fflffulap. ®ao. * Epidaurius, adj -,
* subst. = Äflutap.
EpYdYcaxöiuenos, acc. on [’fondixocjdpfvoe] bet
ficf) et». »ufprechen Snjfenbe, ein ©tüd be«
HpoDobot Ter.
EpTgtmi, örum, m. [/myovoi] bic Bathgebor-
nen 1) bie ©öljne bet fieben fpelben gegen tbeben,
Barne einet Itagdbie bei Äicf)t)lu#, überfc|)t o.
Httiui. 2) bic Söhne bet mit ^etjcrinncn uet=
heirateten ©olbaten SUeranber# Just.
bpYgrainma, ätis, n. [**iypapfiar] 1) 3 n ober
auffdjtift. 2) Epigramm, ©inngebitht.
SpYlögus, i, m. [(«üoyos] ©(hin 6 einet Siebe,
Epilog. [Rteta.
EpYmeuIdes, is, m. SBalprfagcr unb ®ithtet au#
Eplmethis, tdi», f. ®o*tet bei Epimethen#, Bru-
bet# bei ffSrometheu#, Bhrtha Ov.
äpYnicia, örnm, n. [im»(xia] ©iegeiliebet
EpYph&nöa, ae, f. ©tabt in Eiltrien. |Suet.
bpcphöra, ae, f. [ixtcpoQd] mebic. t. t. Schnu-
pfen, Ratarth CYc. fam 16, 23.
Epirus, i, f ['Hjrn<joc| tocftliche Sanbfdjaft ®rie -
djcnlanb«. ®au. 1) Eplreusis, e, -rotYcus, adj.
2)svist.EpIr6tcs, ae, m. Epirote; pl. -rotae Ln-,
öplstölium, ii, ». [sTrtorölto*-] Briefchen Ct. —
cpistbla (nicht epistola), ae, /. [(»totolij] Brief
(als gufchrift u. ©enbfdjteiben' ab alqo, ad alqm,
epiatulam reddere; venio ad tuas literas quas
pluribus ep. (Senbungcn) accepi; fab epistulis
{. 2. a I) 1); fBefltipt be# Raifer«; pl (nachll)
auch oon einem Brief.
epitiphiuH, ii, m. fjm rdtpios sc. ibyoc] Seichen-
tebe Oie. Tusc. 6 §. 36.
äpYtheca, ae, f. [(wid-r/xj; I Zulage, -gab e Plaut.
äpYtSme, ae, f. [Imrourj ] Sluijug.
epitrepontex [(jritp^nwtse] Xitel einet Romöbie
bei Wenanbet Quint. [au# Clioen Plaut.
üpttürum (-tyruni) j i, n. ftaitupox] Rompot
epödos, i, m. | (-raidocj eine fHrt Ipriidjet ®ebidjte,
in toelchen (auigenommen ba# clegifchc Xiftichon)
ein fütjetet Bet# auf einen längeren folgt, o. 2tr-
»i# etfunben u. e. §oraj bei ben Römern
hrt, Epobe Quint. 10, 1, 96.
•ipSps, pis, m. [fitotp] bet ffliebehopf nein lat.
upupa). [gebicht.
*8pos (nut tm nom. u. acc.), n. [{na, | gelben-
i-pöto, 1. [mitauinahme bdpartic. epotus (exp.),
»eiche# gern, aftioe Bebeutung h“t- nut bei ©pät.]
auitrinlen; comessum (est), expotum, exunc-
tum etc. Plaut. ; *einfaugen, in (ich fchluden.
epülae f. epulum 2). ®ao. bpülari», e, adj.
jum ©aflmahl gehörig accubitio amicorum
bei lifche; sacrificium mtt einem ©chmaufe ort
bunbenc#. [tfiePmahle# Sud.
Spülitlo, onis, f. [epulor] Beianftattnng eine#
epülo, önis, nt. 1. pl. tresviri ob. septemviri
ein au# btei, fpätet fieben SDtännern befte^eitbei
BtiefietloIIegium ju 9iom, »eiche# bie mtt ben
öffentlichen Spielen oetbunbeneit ©öttermable be-
folgte; sing, tresvir Liv ; septemvir epulonum
Plin. ep. 2) ©chmaufer Oie. Att. 2, 7, 3.
epülor, dcp. l. l) intrans. fpeifen, fthmau-
fen cum uiatre, luxuriosius, de die; *dapibns
opimis ein föfiliche# Wahl halten. 2) * -Kraus alqm.
bpölum , i, n. 1) im sing, feierliche#, politif^e#
ob teligiöfe# 3 e ft m a h I dare epulum populo
Romano. 2) pl. epulae, ärum, f. ba# (frugale
ober reichliche, prioatim ob. öffentlich, mit bet 3°
milie.ob. mit Säften genoffene) Wahl iuter cpu-
las; epulis dediti, obruti. ^ieto. bie ©eridjte,
©peifen mensae exquisitissimis ep. exstrue-
bantur; tp. ®enug für bie äugen, ben ©cifl
dare epulas oculis alcis Plaut.-, pars animi —
saturata bonarum cogitationum epulis; atidum
hominem ad has disceudi ep. recepi.
Sqna, ae, f. ©tute.
ficpicH, Itis, camm. [equus] 1) Beiter; ‘Wann
u. Bo|; bef. bet ©olbat ju Bfetbe, Raoalletijt
häufig sing, collect. - equites. 2) Bittet, ein
Wann au# bem töm. Bitterftanbc; collect. Bit-
tetftanb; bie ©ebilbeteien satis est equitem
mihi plaudere; bic Bittetbänle, »fi^e spee-
tare in equite Suet. ®ap. equestör, stris, st re,
(feit) -stris, e, adj. 1) ju einem Beitet ober
jut Beiterei gehörig, Beiter- statua, arma,
pugna, proelium, militia Rriegäbienft in ber Äa-
oafietie; terror o. bei Beitetet bewirft; *cursus
ber Beifigen. 2) jum Bitter ob. Bitterjfanbc
gehörig, Bitter- ordo, census f. census d,
*summa nummorum, *anulns b. i. golbnet, di-
gnitas, locus; subst. = eques Tac.
gquldem, adv. (ein Perftärfte# quidem, au# btt
Bartifel e u. quidem, nicht ftatt ego quidem)
allerbingS, in ber ®hat, aud) einräumenb
freilich »ohl 1) einem Berbum in bei elften
fßerfon sing, beigefügt ich meinerfeit#, tnci-
ne#teil#, in ber ®hat (nur fo b. Oie., auch b.
Hör. u. Verg ). 2) auch m't ber elften Betjon pl.
n. mit bet j»eiten u britten Betfott de poenis
possumus e. dicere, xcitis e. Sali.; insanit bic
e. Plaut -, bi#W. burd) edepol, hercle, ecastor
(Plaut.), certe (Plaut., Verg.) pcrftärtt.
fbqnile, is, n [equus] Bferbefiatl. — ifqiu-
n us, ac(;. [equus] jum Bfrtbc gehörig, Bferbe-
sacta, *certix, ’sanguis; *nervus (atn Bogen).
— equiriu, örum, n. [ equus | ein ju ®bIcn bei
Wat« gefeierte« 3eft mit Bf erbet ernten Ov.
SqultAbllis, e, adj. [equitoj fütBeitetei taug-
lichiplanities Curt. — «qumtiis, us, m. [equito]
1) Beiterei; auch pl. magni (o. Detfchiebenen
Staaten) Caes. b. c. 1, 61, 3; Beitcrfdiaren Soll
Cat 46, 7. 2) Büterfchaft, Bittet Oie.
Sqtillo, 1. (eques] teilen, auch fid) hetumtum-
mein, umhetfeh»eifen in his eculeis; ( Hör .j
in ordine longo; (Verg.) in orbes; in nostro
exercitu; *durus Afer per urbes Italas babet-
ftürmt, einhetbtattfl Hör.
bquAlc-us f. eculeus. equülus, i, m. [dem. B.
equus] junge# Bferb. — bquus, i, m. Bferb,
im ®gf. ju equa, § e n g ft ; merere equo ju ffetbc
Gquns Tuticua — erigo. 279
bienen; ad equam reecribore f. rescribo 3) 6);
ex equo pugnare; in equo, equo vehi; Troia-
nus fflomü bie ©riechen Troja einnabmen Verg.;
im Silbe 0. geheimer Siacfjfteüunfl intuB, intim
inquam, egt eq. Troianu« Cic. 3n*bcj. a) *bi-
pes — Seepferb. b) *pl. wie bei §om.
Sampf mögen; aud) SBettiennen $u fferbe
u. ju SBagen Lir. 1, 35, 9. c) equi virique
Seitetei u. gufioott Liv.; equi viri; equi Numi-
daeque = equitea pediteaque Numidici Sall.\
baff. ipridjm equie viria, viris equiaque, equia
ririaque mit affet Stacht. — Equus Tuticua, i,
m Stdbtcben bet fcirpinet.
bra inidjt hera), ae, f. [erus] 1) bie §au*frau,
im ®ert)älmia jut SMcnetfcbaft bie $errin Com -,
maior, minor bie grau, Iod)ter D. ijjaufe. 2)
übertr. Rettin, §ertfcbetin, ©ebieterin
Plaut.-, e. Fora Ennius b. de. off. 1 §. 20; *bie
©eliebte.
b-ridicltua (cxr.), adv. mit bet SBurjel, mit
Stumpf u. Stiel Plaut. — er&dico, l. le u.
radix] (Plaut.) tp. ju ©runbe liebten di te
eradicent; febetjb- hominnm aures aiqa re.
b-rftdo, 3. 1) au* = , abfrapen -falqm albo sena-
torio aubftieicbeii ; ‘genas rofieren. 2!‘oettilgcn,
»egjcbnffen elcmenta cupidinis pravi, tem-
pora vitae, curam corde.
Kran«, ae, f. Stabt in Gilicien.
-f-eränua, i, m. [fpovoc] eilte Strt Ärmenfaffe
ob Hrmenfollet te bei ben ©rieeben.
Frist nun, i, m. gluff in Ärgoli*.
• F.rito, oa, f. [bie Sieblitbel bie Kufe bet eto =
tifeben Soejie, aueb SKufe überb
Fritoathenea, ia, m. grietb- Sßatbematifet, @eo=
grapb u. SpratbforfAcr, geb. ju Gtjrene 272 d. Gbt-
erctaco, erctum f. herciaco.
Erebns, i, m 1) ©ott bet ginfferni*, ©offn
be« Gbao«. 2) *bie Untermett.
Ereehtheus, ei, m. S8nig 0. Sitten. Tabon a)
‘Ereehtheus, adj. 6) ‘Erechthidae, ärum, m.
— bie Athener. c) ‘Erechthls, idia, /. Tochter
bei SreebthcuJ, Ctitbpia u. Srolri*.
brectus, adj. m. comp, [partic. 0. erigo] 1) auf*
dichtet, aufteebt ffeijenb statua, prorae; dii
ominea humo excitatoa celsoa et e. constitue-
nint; *e. ad aidera tollere vultua. 2) tp. o) er*
haben, erbeben bentenb, ^oibbtt^ig celaus
et e.; (Hör ) über et e.; fanimua, t Ingenium;
tn üblem Sinne fitb in bie Stuft merfenb,
bie Safe hoch ttagenb e. et celsna; e. inceaau
Tac. b ) oufmertjom, auf bie Satbe ge =
fpannt, eifrig iudicee, fanimi, civitas e. ex-
spectatione in gefponntet GrWaitung ; vos e.
(»ott (Eifer) ad Übeltätern recuperandain. c) mu =
tig, mutooll, lebenbig animua magnus et e.;
nunc a um multo erectior
i-rbpo, 3. 1) intrans. herb orfrieeben Plaut.-,
in bie $6b( tlettern a tergo inaulae per
aapera et devia ad alqm Suet. 2) Irans, et*
Ilettem montea erepaemus (— erepsiaaemus)
Hör. sat. 1, 6, 79.
«reptlo, öni-, f. |eri| o] ba* Gntteiffen Cic. —
errptor, öria, nt [ eripto ; ber Sntteiffer liber-
«res f. herea. [tatia; pl. terrarum 7ac.
Frbtria, ac, f. Stabt anf bet ynfel Gubön. TaB.
1) ErCtrTcus u. -trienal», e, adj.; subst. -trien-
»es, ium, m. 2) Erftrlicl ob. -trlcl, örttm, m.
Anhänger bet ^b'l'>!°Bb'e beb taub Gretria ge-
bürtigen) Sb^°f»Pbcn Stenebemub.
Erb tum, i, n. fnbiniftbe Stabt am Xiber; baoon
-tinus, adj.
ergä, praep. m acc. I) borft. u. feit ». Saume
gegenüber, nabe bei. 2) b. ftcunblitbet u. (feit*
net) feinblitbet ©efinnung u. foltbem Sencbmen,
gegen benevolua e. alqm, benevolentia e. meam
aalutem; fidea, voluntaa e. alqm; bonitaa e. ho-
mines; odium e. regem; morea e. neceaaarioa;
fp. geiftiger Sejiebung übetb- anxii e. Seiannm;
atrociore semper fama e. (in Südfid|t auf) do-
minantium exitua.
ergastülum, i, n. [ipycrfopoi] 91t beit« bnub
für SllaBen u. iutoeilen Stbulbner.
ergo, adv. [hy<!>, iumeilen ergo in ber Scbeutung
2)] 1) (nrtbaift.^ mit einem Boranftcbenben geiy,
»egen, um — »illen legia, virtutia, funeri»,
tictoriae; illina Verg. 2) beSbalb, alfo; e.
igitur Plaut.; itaque ergo Ter., Liv. 3nSbef.
a) in log. Stblufefolge folglitb qui» tarn esset
ferreua, qui eam vitam ierre posset? Verum
ergo illud eat etc. 6) in Stagen, bie eine (folge
enthalten, benn, alfo, mcift mit bem Sebenbe
griffe be« Un»iHen8 dedemus ergo Hannibalem?
quid ergo? bi*», mit bem WuSbtud bet SBebmut
Hör. carm. 1, 24, 5. sat. 2, 6, 101; aud) in (fra-
gen, »etd)c bie Sdjlufcfolge a maiori ad minus
enthalten ergo illi intellegunt, quid Epicurus
dirat, ego non intellego? c) bei imper. n. conj.
alfo, benn tace e.; intro e. abeant! d) jur
©iebetanlnüpfung bet Sebe itatb Satentbefeti u.
Sigtefftonen, alfo trea viae sunt ad Mutinam
quo festinat animua — trea e., ut dixi, viae;
in primia hoc traditur: omne pronuntiatum (sic
enim — melius): id e. CBt pronuntiatum etc.
Cic. Tusc. 1 §. 14; inabef. beim Übetgang jum
elften ^auptteil bet Sebe.
EriehtbOnliiH, ii, m. 1) — Erechtheua, ». (.,
Verg., Ov.; *adj. -thönlns, atbenifd- 2) »8=
nig in Itoja, Soffn be* Sarbanu* Ov.
brlciua, ii, m. fpaniftbet Seitei, ffatter mit
^ffiifenfpipen befepter Salten.
ErTdänu», i, m. mtjtbifdjtr Same be* gl uff e* Padua.
Srlfäga, ae, m. [erua u. fugio] Bor feinem
$ertn flieffenb Ct. 63, 52.
brlgo, rexi, rectum, 3. |e-rego] 1) auftitbten,
in bie ßöije richten, auftecbtftellen, erbe*
ben scalas ad moenia, hastas, oculos auffcffla*
gen; natura hominem bat bem SRenfcffcn einen
aufrethten ©ang gegeben; ‘acopulos nuäwerfen (b.
Ätna); ‘alnoa caelo emporwadbfen laffen jum ic.;
fproboscidem emporffteden, ae; erigimur (jngteieb
aber: Wir erholen uit* 0. bem Stbted) Hör sat.
2, 8, 58. gnSbef. a) cttid)ten, auffübren
turres cum ternis tabulatis Cats., feastra, fncc
pona erigi poterat; donec ereeta (bie ^>öbe bin*
auf angelegt) in arcem via eat Liv.; mebial
erigi, ‘insula, fpetra, 6) eine SRannfcbaft bin*
auftüden laffen agmen in adversum clivum,
collem; in tumulum; aciem in collem 2) tp.
geiffig ettegen, fpannen ob. aufriifften a)
mentc-s auresque; animoa ad audiendum; aud i-
tor erigatur »erbe aufmettjam gemacht; fhaud-
quaquam erecto animo eaB vocea accipiebat;
■f ereeta quae aetabat multitudine; t ereeta in
Othonem studia; aculeos aeveritatis in rem;
ae. b auftitbten, eimutigen, einen ©ebeug*
ten, Siebergefdjlageneit, madben, baff er fid)
auf riet) t et, aufrafft alqm, animum-, ad hanc
defectionem erecti sunt et aliarum civitatium
280 Erigone
onimi aud) in ic. belam man ©lut ju tc. ; falqm
ob. animos ad spem, afflietas res, afHictam pro-
vineiani , se, Be in spem legis neue Hoffnung
fajfen für ic. ; + paulatim liberius dolor erigi
(füg ju äußern) coepit; ferecto animo capesse-
ret yitam.
ErTgüue, es, f. f. Iearus 1); nucf) alä Benennung
einer Jragäbie bc« Q. Cicero. ®ao. -neiiis, adj.
fcrlgönus, i, m Slug in Stacebonien.
erllls (nitgt her.), e, adj. [erus, eraj be8 §crrn
ob. ber §au8frau, filia, filius o. fcaufe Com.;
iraperium, negotium Plaut. ; metus Bot ber £>er=
rin Plaut.; peccatum ber Herrin, pensum ba«
bie ©Häsin für bie §au«frau ju ooüenben gat
fror.; vernu ad nutua aptus e. Hör.
rluys (nilgt Erinn.), yos, f. ( ’Efi n>ej 1) = Fu-
ria, to. f 2) übertr. a) gurie, @eifel Troiae
et patriae communis (o. ber Helena), b) appeU.
SHnferei, 38ut.
Eriphjla, ae, *-le, es, f. (Semaglin beb Slmpgia
raub, weltgen fie für einen B. ©olgitke« erhaltenen
golbenen §aläfd)murf Berriet.
eripio , ripui, reptum 3. [e-rapio] 1) getau« = ,
f ort = , wegreigen, gernu«»iegen alqm ex
equo; familiaris sui telum (au? ber Stgeibe),
oculos alcui Com., Hör., * caput collo, *rates
ab infimis aequoribus; *sua sede deam; *ensem
vaginä, »prim am (vocem) ab ore loquentis nahm
fogleitg ba« ©fort auf. 2) entjidjenb, raubenb au«
bet §anb ob. aub bem Stunbe, b. JMtper ent-
reigen tantum bolum alcui ex faucibua Ter.;
faces e. de manibus ; *haedus creptus (abgejagt)
lupo; bitbl. partam victoriam alcui e mauibue
$ag. a) überg. aub bem ©efig, aub ber @e-
tnalt jmbb. entreigen (toobei ber ©efiget fein
Eigentum fefljugalten fuegt) alqd alcui, al> alqo ;
illam a me Ter.; ereptis ab eo (naegbem man
igm genommen) duabus legionibus Caes. b. c. 1,
2, 3; te ista ab homine eo eripuiBee atque abs-
tuÜBae Cie. Verr. 4. §. 14; ereptis omnibus
copiis (SBoglftanb) ; alcui vitam, spem, lucem,
Imperium, eonsulatum, libere decemendi po-
testatem; uaus navium uno tempore eripitur
gegt Berloren Caes. b. O. 3, 14, 7; *proapectum
oculis; »nubes caelumque diemque 'l'eucrorum
ex oculis ; *posee loqui eripitur; *vix tarnen eri-
piam quin yelis bieg Betginbern; * illis eriperes
verbis mihi sidera caeli lucere fönnteft mir ben
.(Stauben entreigen, bag ic., miig an ber offenbar-
sten Satge jmeifeln maegen; prägn. eripi oom
lobe bagutgerafft werben *fato; fvelut
erepto eo; fin ipso robore aetatis, frebus hu-
manis. b) in gutem Sinne retten, befreien
alqm e flamma atque ferro ac paene ex fauci-
bus fati, alqm ex manibus hostium, Cannas ve-
lut e faucibua Hannibalis ; se flamrnä (bei ©et;
ttrteilung); se hosti, ri se ex iudicio; alqm ex
serritute, periculo, alqm a morte; accusatori
reum; civitatem periculis ereptam esse; per
eos, ne causam diceret, se e. entjog fi(g ber
©erantwortung Caes. b. G. 1, 4, 2; *alqm malis;
»eripe te morae 'fo teig bilg einmal Io«’; Grel-
lere coepi, ut me criperct erlöfen foHte, »cripite
(sc. nosl entreigt un« ber (Sefagr; »eripe fugam
rette bie SKSgüigleit ber glutgt = fliege, fo lange
ti mäglidj xft ; überg. etw. Üble« entfernen
alcui errorem, dolorem, timorem benegmen;
»Dareta retten; populo condicio «ervitutia eri-
pitur Just.
— error.
«rogätlo, önU, f. [erogo] ©erau«gabung,
fflu«jaglun(| pecuniae; fnecessitas erogatio-
nem notwenbige Huägaben. — 6-rögTto, 1. au«;
fragen, f orf egen Plaut. — e-rögo, 1. Ber=
au«gaben, au«geben (naeg oorgergegenber 8n=
frage an ba« ©oll, alfo o. öjfentlügm Selbem,
bag. aueg überg.) pecuniam ex aerario, in clas-
aem; unde pecuma in eos sumptua erogaretur;
teintreiben, ergeben tributiB vectigalibusque
regiis erogatis.
erräbtindns, adj. [1. erro] umgerirtenb,
sfcgweifenb (ale temporärer guganb) illi domos
8uas pervagabantur l.ic. ; agmen fertur Ourt.,
fnayes, ftriremis, »vestigia bovis,
errätleus, atfj. [1. erro] (feit.) umgerirtenb,
sftgmeifcnb (als bauernbe (Eiaenfegaft) vitis eer-
pena multiplici lapsu et e. ; »Delos,
err&tio, önia, f. [1. errol (fett.) ba« Umgerit;
ren, Seritren hoc multo propius ibis et mi-
nor est e. Ter. ; nulla in caelo. — errät um,
i, n. [parttc. 0- 1. erro] 3**tum, ©erfegen,
gegler. — errätus, us, m. [1. erro] ba« Üm =
geritten longia e. actua Oe.
1. erro, 1. 1) umgetirren, "fegweifen (unfrei;
Willig , inbem man leinen feften ©ig gat ob. ben
rctgien ffieg niegt leimt) yagus et. exsul; circum
villulas; per urbem (B. einem ©ferb) Lin. ; »inter
audaces lnpus agnos; greges; stellae quae er-
rantes et quasi vagao nominantur, astra illa
non re sed vocabulo errantia ©landen ; Lucifer
ceterarrque errantes (sc. stellae); *lumina (Äugen)
errantia; ‘ignis edax pulmombua imia; ’crebra
manus circum aures et tempora fegwirrt um IC
Verg.; * errantes (ftgwanlenb) pedes; übertr. ne
vagari et errare (abjufeg weifen ogne ben reegtrn
©leg wiebCTjufinben) cogatur oratio; eo fit ut
errem et roger latius; ron errantem et vagam,
sed stabilem cerlamque habere sententiam;
»rumoribus errant e« gegen barüber fegwantenbe
©erüigte; ungewig fein quam insietas viam
Plaut.; trans. partic. perf. pass, ’burcgirrt
litora, terrae. 2) fi(g oerirren, irre gegen
erranti comiter monstrare yiam Enn b. Cie. off.
1 §.6t; *viä ablommen B. Segc; übertr. fieg
Bcrirrcn, irren, im 3tttum fein, Bon bei
©lagrgeit abirren natura in alienos fetns
I.n'. ; ita totus, vehementer, valde; totä via
Ter ; quid (worin) erret Ter.; in alqa re, in
alteram partom Quint.; *m. aec. subst. tempora
in ber 3eit«(gnung; au« Irrtum fegten Soll.;
*sic in amicitia, *stultitiä; non intra verba ac
voces Jac.
2. erro, önis, m. üanb flr tilget, B. ©llaBen Hör.;
B. ©olbaten, wclige beit Dtenft Btrlajfen Tib.
error, öris, m. [l. error] 1) ba« Umgerirren,
sfegmeifen, ^greifen, bie 3*tfagrt ac dis-
sipatio civium; jier tortuosi amnis sinus flexut-
que errorem volvens einen Qidjad maegenb Lin.,
fnavium, ‘polagi erroribus actus; *3 rrgang
be« Sabgrintg«; tp. UngeWiggeit, 3®r'frl qui
tibi aestuB, qm error, quae tenebrae erunt;
castra nihil aucta errorem faciebant maigten
irre; quorum animus vagatur errore; idem e.
apud consulem erat; nominum e. man ft; er-
rores temporum. 2) ba« QbWeiigen Bom teig"
ten fflege, bie ©erirrung errore viarum; re-
duxit me ex o. in yiam; fiumenta errore de-
lata per quattuor stadia etc. ; *ba« St b irien bei
©eftgoffeä, ber geglfigug; in«bef. tp. 3trtum,
erubesco — escarius.
281
itrige* Urteil, SBabn, Berblenbuttg in er-
rorem induci, rapi; errore duci; ex e. imperitao
mnltitudinis pendere; e. tollere, alcni eripcre;
*di meliora piis erroremque (Sajerei) hostibus
illum; ‘malus fiiebetmabn; fveri (w.) in fflejug
auf ic.; * locorum ; pl., praxi tatis bie au* tijrer
«erfcbtobenbeit betoorgebcn; auch Xäufcbung,
ba* Xäufcbenbe, errore se ab insidiis munire
lAv.-, ‘Slngft, gurd)t; SSiftgriff, SJerfeben
ferendue tibi in hoc meue e. ; «ive ipsorura
perturbatio »ive e. aliquis etc.; fitt liehe 8 er»
irrung ’ errore m miaero detrahe; ‘Error per»
fonific- = ’Axg 8erbtenbung.
e-rfibesco, rubui, — 3. ‘rot wetben, erröten,
in*bei. au* Scham erröten, f ic^ fdjänun,
(ich (ebenen alqa re Uv., in alqa re; propter
alqd; epistula non e. Oie. fam. 6, 12, 1; m. inf. ;
m. aec. ‘iura fidemque supplicis; ‘fratree; si
affines e. (sc. te) Cic. in Vnt. §. 89; bai). eru-
bescendus beffen man fid) ju febämen ba*
‘ignes.
erücn, ae, f. eine 8rt Kohl, Saute Hör.
öructo, 1. [frequent. B. ungcroöbnl. erugo j l)au* =
rülpfen, »fpeien turpissime eroctando; *sa-
niem ; tp. sermonibus suis caedem bonorum in
bet Xrunlenbeit auSlaQen. 2) überb au*tnerfen,
‘arenam Coeyto jurn ic. roden; frequenter et
compluribus locis nunc dämmt«, nnnc vaporem,
nonc fumum (terra); ‘(Aetna) scopulos avolaa-
que riscera montis erigit eructans Verg.
erüdio, 4. [e-rudis] au* bem toben 3“flanbe
berau*bringen, alfo burd) ©rjiebung u. Unterricht
au*bi(ben, unterrichten, belebten studiosos
discendi e. atque docere; filium doctrinis; filios
ad niaiorum matituta; alqm in iure ciyili;
exercitum doctrina militari; literae, quae mo
e. de omni re publica 8ufHäning geben; Athe-
nas erudiendi gratiä missus ihn unterrichten ju
loffen Just.-, eruditus m. inf. Tue.
erhellte, adv. nt. comp. u. mp. [eruditus] ge =
lebrt, gebilbet — erüditlo, önis, f. [erudio]
1) Unterricht. 2) gelehrte 8ilbung, ®e=
lebrfamleit, ftenntniffe o. atque doctrina.
trüditälus, adj. [dem. B. eruditus] jicmlicb
raffiniert Ct. 57, 7. — erbditiis, adj. m. comp.
u. sup. [partic. o erudio] gebilbet, gelehrt,
tenntni*rei<h homo, eruditior literis, eruditis-
simus disciplinü iuris; fm. inf-, fanimus disci-
plinie, tempora, saecula aufgetlörte; aures Ren»
nerobren; res digna auribue e.; apud aures
Tacuas atque e. Quint ; yocc e. et llomanis
Graecisquc auribus dignfi.; oratio nach ben Sc»
aeln ber Runft auigearbeitet (®gf. popnlaris);
latae eruditaeque disputationes ; pulvis j. pul-
vis 1).
e-rumpo, 1. 1) frans berBD*’ ob. bttou*bre =
hen taffen, bfiou*»oerf en, »flütjen; etwa*
butebbreeben *fonÜbus dulccs liquores, *nubem,
Pont um (B. gifeben) Tac. (feit.) so bet“u*=,
beto erbrechen portis se foras Caes. b. c. 2,
14, 1; *unde altus primum se Enipeus; tp.
autfebütten, auitaffen hoc gaudium Ter.;
diu coercitam iram, stomachum in alqm. 2)
intmn*. betBor» ob. be tauäbrecben, »flürjen,
-ftürmen, » f a b r e n abiit, excessit, evasit, erupit
Oie.-, ignes ex Aetnae vertice; in*bef. B. Xrup»
pen portis, ex castris, inter tela hostium, per
bestes , ad CatUinam , duabus simul portis
erumpitur; tp. d) plöjlid) lo*brecben, jum
8u#btucb lommen, offenbar werben nx
magnis rei publica« morbis ista repente vis;
omnia in hos dies; omnium scelorum ac vete-
ris furoris et audaciae maturitas in nostri con-
sulatus tempuB ift berangereift für ic. u. iefct
ausgebrochen ; furor in meo consulatu. b) pl ötj
lieb ju etw übergeben, einen getniffen Mu*»
gang gewinnen fad minas, fin iurgia, fi“
omne genus crudelitatis ; haec quo sint erup-
tura.
e-ruo, 3. 1) beto u*graben, Scharten, auf»
graben, »Wühlen mortuum, ‘aurum terrü,
•humum, *terram, ‘aqua remis eruta, ‘pinum
radicitus; autreijjen ‘eruitur oculos ft. oculi
ei eruuntur; im Silbe fee ex duobus Gracciae
oculis altern m eruturos (esse). 2) tp. auf:
flflbern, »jagen autfinbig machen istum
(senrum fugitivum) intle aliquando; falqm ex
latebris; memoriam alcis rei ex annalium ve-
tustate, aber memoriam*exercitatione burrfj ic.
erzwingen; hoc mihi erui non potest taffe ich
mtr nicht autreben Oie. Att. 12, 36, 1. 6) ber--
auSreifjen quä (difScultate pecuniaria) erui
nusquam nisi ex privatorum bonis posset Cic.
Att. 10, 14, 1. 3) b. @runb aut jerftören
•urbem a sedibus, ‘Troianas opes et regnuin
umftürjen, ‘Argos, feivitatom
eruptlo, önis, f. [erumpo] Mutbruch Aetnaeo-
rum igninm; in bet Rriegtfpracbe Mutfall fn-
ccre e., eruptione pugnare, in provinciam; pl.
oppidanorum, ab eruptionibus cayere.
trus (nicht her.), i, m. 1) $au*bcrt, »Batet,
im Serbültni* jur JJienerfcbaft, fjert, maior, mi-
nor ber alte, junge §err _(B. .fjaufe) Plaut ; ad-
hibenda saevitia ut eris in famulos. 2) ‘überb-
®ebietcr, ®eberrfcher, 6igentümer, 8c»
fiher dires, propriae telluris, tuus ©beberr,
•caelestes bie ®8tter.
ervuin, i, «. eine 8rt SBicfe.
Erycina, Erfcinus, Erycus f. Eryx.
trVmanthuH. i, m. 1) ©ebirge in Mrfabicn. $ar.
»F.rfmanthls, Tdis, f. u. (Cic.) -thlns, adj. 2)
8lu6 ouf ber ©renje Bon 6li* Oo.
Erythea, ae, f. fletne 3nfel in bem 8ufen Bon
©abc* Prop. XaB. ‘-theis, Idis, adj.
Erfthrae, ürum, f. 1) Stabt in Stolien. 2) eine
ber jwSlf ionifchcn Stabte in ftleinaften, Xaooti
Erythraeus, adj. E terra auch bl. E. ba* ©c
biet B. 6. ; mbst . -thraei, m.
Erfthrus, ae, m. u. -thrus, i, mgtbifcher König
bc* füblichen MficnS, nach welchem ba* crt)tbräifd)c
ob. rotb* SSeer, ba* inbifche Sleer nebft bem arn
bifchen u. perftfehen Steerbufen benannt fein foH
Ourt. XaB. Erythraeus, at(j. ‘inbifep.
Eryx, ycis, m. 1) 8erg nebft gleichnamiger Stabt
auf bet SEBeftlüfte Sijilicn*, mit einem berühmten
»ber SSeitu*; ber 8erg auch Erfcus mons.
rycinus, adj., Venus u. *bl. Erycina;
•concha 8trlenmufchel (weil Senu* nach ihrer ©r
burt auf einer Shifchel nach Kqpro* gefchwommcn).
2) Sohn be* 8uta* u ber 8enu«, nach welchem
ber 8erg benannt Verg.
esc«, ae, f. [2. edo] Speife (fehoit jubereitet)
ipsus escae maximao ein grober ®ffer Plaut ;
dii nec escis nec potionibus vescuntur; auch für
tiere Verg.; bap. Rbber, Eodffpeife jum gan»
gen B. Xieren Plaut.; übertr. escam malorum
appellat voluptatem. XaB. «Bcirius, adj. jur
fiodfpeife gehörig vincla Plaut.
282
eacendo — et.
etccendo, acendi, acenaum, 8. [e-acando] 1) »*i-
trans. herauf , hinauf , emporft eigen in
malam (Kaff), in roatra, in tribunal, in con-
tionem, in equoa, in currum, in navem; Perga-
mum, Delphoa binaufreifen; tp. contemptua aupra
non eBC. 2) träne, equoa, roatra Tac. Sao. a)
escensio, önis, f. Sianbung Liv. b) escenau,
abl. m. burd) grfteigen capta eacenan muni-
menta Tac. arm. 13, 89.
esclt, eseuut f. aum.
eseülentus, adj. [oaca] e&bar fruata, animalia;
sahst, n. pl., e§bare Singe, Speifen. — e»Tto
(eaa.), 1. [frequent, p. 2. edo] (Porti, u. fpät) JU
e(icn pflegen.
EaquYliae, äruni, f. ber gräfjte unter ben 7 $ü=
geln Siomü mit mehreren Änljöhcn, beten eine alg
Scgräbnigplafc für bic niebctc ©oltgflaffe u. bie
Sflaoen biente fomie at« SUchtplaf) für Serurteilte,
p. Släcen in rriicnbc ©artenanlagcn eingefcbloffen
u. mit einem ©alaft flejiert. Sap. Ksqnilinus,
■liärius, (Ov. fast. 2, 435) -llus, adj.
rsaedärius, ii, m. [esaedum] 3Baqenf ämpfer bei
©aüicm u. ©ritanniern; folg ©labialer in ben
circenfiidjen Spielen. — esse dum, i, m. [*nur im
pl. tett. SBort) gaHifcher u. britifc^er jtncitäbriget
Streitwagen, fpäter aud) in Som bei ©labia;
torfpielen jotoie alg ©tacht- ob. fReifetoagen
essein, est f. 2. edo, aum. [gebraucht.
essYto, essörlo |. eaito, eaurio. [f. 2. edo.
estrix, Icia, f. [2. edo] Sffetin Plaut. — estur,
Esubii, örum, m. feit, ©olf in bet Siotmanbie.
Psörlälis, e, adj. [esuiiea] jum junger ge*
hörig, feriae [fjungerfetien Plaut. — rsirie»,
ei, f. (eaurio] junget Cael. in Cic. ep.
1. Cabrio, (eaa.), 4. [desid. p. 2. edo] 1) ju ef=
fen netlangen, hungtig Tein; bah- junger
leiben, hungern. 2) tp. nach etto. hungrig
fein, et», heftig Pcrlangen aurum Plaut.;
*pass. nil ibi, quod nobia eBuriatur, erit Ov.
2. esürlo (eaa.), önia, i». [1. eaurio] §ungcr =
leibet Plaut. [aud) pl. Ct.
pHüritio, önis, /. [1. eaurio] (feit.) bag jungem,
et conjct. aUgemetnfte Ropulatippartifcl «ut ein =
facben u. äußerlichen ©erbinbung o. ©egtiffen
u. Sähen, unb; in Pieleii SäUcu ebenfo wie at-
que u. que gebtaucht. 3n«bcf. I) jut 9lnfnüpfung
be4 ® leidjartigen, Ähnlichen ob. beg ©egen--
teils 1) bei SBörtcrn, wie idem, par, aimilis,
aequo, alius al5, tnic, non eadem nobia et illia
neceaaitudo impendet; omnia fuisac in The-
miatocle paria et in Coriolano; aimilem sibi
videri vitam hominum et mercatum; aeque
amicoa et noamet ipaoa diligamua; non alia
causa eat aequitatia in uno serro et in pluri-
bua. 2) jut Etgänjung nnb 8eroollftän =
bigung aneg ©egtiffeg ob. Safteg, unb fo auch,
unb auch, unb jugleid), uno baju plurea in-
venti, qui in Cruatuminum nomina darent. Et
Romam inde frequenter migratum eat; et videte,
quantum inter meam aententiam veatramque
intersit; bah- bigto., bef. in manchen httjen u.
familiären SBenbungen, fobiel alg ein ctw. fcbroäche-
reg eti&m, fetbft bei Cic. ubi tune eraa? ilomae.
Venim quid ad rem? ct alii multi; verum et
alii multi; aed et alii; fo bef. et ille, et illud,
ct illa, simul et ille, iate, et ipae, et nunc,
quin et; bei Sichtern u. Spätem nicht fetten übetb
*= etiam auch, fogar, f elb fl ; *nec non et auch;
et etiam de. legg. 3 §. 4, et quoque Liv. 41, 24,
•quoque et auch noch, «®d et etiam, aed et
quoque aber auch noch Suet.; non et — ne
quidem Verg., Ov., Liv. 6, 20, 2. 3) jut Sn-
biitbung jloeiet in linem 3eitpurcfte f i ch bt
tühtenber ob. unmittelbar auf einanber
folgenber Steigniffe, bef. bei Sichtern, in ©tofa
fchon b. Liv. ; ähnlich bei Sichtern nach f'nra
imper. um eine fofott nach Erfüllung bet im im-
per enthaltenen ©ebingung eintretenbe golge atu
jureihen die, et eria mihi magnua Apollo Verg
4) jur ©etbinbung gtoeier in einem foufalcn
gihg flehenbet ©räbtfate, unb habet, unb fo
ponB eat interruptua et reliqua mnltitudo eqni-
tum intercluaa; aberant ab aqua longius, et
praesenti malo (dal) aliis malis (abl.) remedia
dabantur.
II) gut ?lnfnüpfung eineg ftärferen u. befon--
berg ju betonenben ©egriffeg 11 bei $injie
fügung beg allgemeinen, unb überhaupt Chrj-
sippus et Stoici; siderum magnitndineB, inter-
valla, curaua et cuncta caelestia; Verginitis
maxime et tribuni. 2) jut Slnfnüpfung eineg fpc-
cieUen u fonfreten ©egriffeg ob. ©ebonleng an
ben allgemeinen, bah- nicht feiten burch nämlich,
ba* hfi&t jn geben interclusum itinere et Li-
geri; iniquo loco et leniter declivi; languorc
militum et vigiliia; loci natura 'et valle altis-
.sima; aditu ct foro probibebatur; qui obtem-
peret ipae sibi et decretia auis pareat. Sab.
auch bei §etootbebung tineg hlebenbegrifg, oft
mit SBiebetholuiig beg oothetgehenben SBotteg, bef
auch Pot io, bigrn. butch quidem oerflärft, unb
jtoar, unb fogar, unb noch baju laudat, et
saepe, virtutem; vives, et vivea ita, ut nunc
vivi8; errabae, et vehementer erraboa; magna
via est conscientiae, et magna in utramgne
partem; id, et facile, effici posse; duo milia
lugerum, et qnid<m immuma; bah auch et
maxime, unb jtuar befonberg, namentlich;
auch gehört hierher ber eigentümliche rhetorifetf
Gebrauch P et quidem auch 61. quidem ob. et
in einer bag Kuggefagte entmeber behäftigenben
ob. entfräftigenben Srmibcrung, inbem im jmriten
galle ergänjenb ettoag anbereg hinjutritt, moburd)
bag Erfle befchränft ob. aufgehoben Wirb at multis
sc probavit (Epicurua) Et qu. iure fortasse,
aed tarnen non graviasimum eet iudicium mul-
titudinia; torquem detraxit hoBti. Et qu. (galt)
recht, freilich, aber) se texit, ne interiret; rarum
genus. Et qu. omnia praeclara rara; at mag
num periculum adiit. In oculis qu. exercitus.
8) bei Anfügung eineg ©egenfaheg, Rontraflef,
unb babei, unb bo^ plurimum facere et mi-
nimum ipae de ae loqui; quod (canorum) equi-
dem adhuc non amisi, et videtia annoa, na=
mentlich auch >n affeftooDen flugrufungen ob. fra-
gen beg UntoiOnig ob. ber Senounberuna et hane
urbem voa non hoBtium ducitis? et bi poitu-
lant ut eacrosancti habeantur’ 4) bei Kttführung
allgemeiner SBahrheiten, bef. beg Unterfageg in
einem Schluffe, nun aber, nun; qui in morbo
sunt, sani non Bunt; et omnium ineipientium
animi in morbo sunt, omnes insipientes igitur
inaaninnt; auch beim Übergang eineg u. begfelben
Setlg ber fRcbc fomie in bet transitio, bef. et
quoniam. 6) bei SjerBorl)ebung beg Stattftnbeng
einer Sache, unb mirtlich, unb in ber Sh0*,
unb mahrlich, gern, mit unmittelbar folgenbcm
©erbum ad triumphum docossisae Romam Pa-
etenim — Eumenes.
283
piriam Cursorem scribunt. Et fuit vir haud
dabie dignus omni bellica laude; et sunt illa
»apienti»; ftörier et vero. 6) nadj Negationen
ittrinkt aboerjatiD, jonbern animo non defi-
ciam et id quod suscepi, quoad potero, per-
feram; and) bie Negation fortfübrenb, ober, noch
neque sibi uudanda litora et relinqnendoe por-
tus eiistimabat. 7) et non f. non «).
111) lorrefponbierenb t) et — et fomobl — als
auch, eben fo wie, teils — teils, um an fid)
»rclefiiebenm Begriffen für bie BorftePung gleite
(Heilung ju geben. 2) (feltner) qne — et bl. jur
Setbinbung jtoeiet Sorte, nicht Säfce, legatique
et tribnni Sali, Liv. u. Siebter. 3) (feltner) et
- qae bei loderet Serbinbuna jroeier Sähe. 4)
neque — et, et — neque nidpt nur nid)!, fon =
bau auch, einerfeits (jtoar), anbererfeitS
nicht nec miror et gaadeo; et quidquid hone-
stau esset, id utile esse, nec utile quidquam,
quod non bonestum; et — nec adeo joluohl
- als auch nod? weniger Phaedr. t, 4, 6f.
ti biito. folgt, befonberS wegen eines längeren
3»ifchenfahe4 , lein »weites et, fonbern eS tritt
aualoluthifih eine anbere fionftrultion ein {foge=
nannte» et pende tu), befonberS bei Sieeto.
et-enim, conjct. (in muftergültiger ^Jtofa fietS an
ber Spije beS SafjeS, bei Sicht, auch an ber
(Betten u. brüten Stelle) fnüpft eine Begrünbung
ob. Crläuterung ob. Befräftigung enger an bas
8orhergehtnbe an, benn, nämlich, unb allet;
bingS, unb in ber Ufat.
tteäcles, is u. eos, m. f. Oedipus.
bteslse, ärum, m. [izrjalai, sc. aviitoi] bie jäbt;
lieh (um bie $unbstage) 40 Sage mehenben
Sorbwinbe im ägäifdhen SNeer.
ftiöldjrus, i, m. [qtfoioyps] (fett) bet im Stberj
bie Sitten u. ben ©barafter jmbs. bar;
hellt mimi.
btiim, conjct. [etriam] 1) jur itntnüpfung eines
ä tigern ben u. gewichtooflern Begriffes, auch, fo =
8»r, felbft haec omnes sapientes summa, qui-
aam e. sola bona esse dixerunt; quin e. ja j o-
|ar; non solum, modo — sed, verum etiam.
pictB. häufig bei comp, noch maiores e. diffi-
cultates; e. magis. 2) in belräftigenben Jlntwor-
ten ja freilich, ja, allerbingS, fo t ft 'S , boch
mimqoid vis? Etiam; quid superest? Etiam
btwh; novi tibi quidnam Bcribam? quid? Etiam;
«t e. (ja) aut non (nein) respondere. 3) in
wtinnlid)cr Sprache o) beim imp. oerßätfenb,
buch, boch ja circumspice e. Com. b) in ßfra;
gen bes Unwillens, auch nod), wirtlich,
gar, OollenbS etiam damus, carnufox? is
“iw e. gloriabitur? ob. (Com.) in ber befehlen;
bea grage e. taces? wirft bu fogleich fthweigen?
4) mit ootherrfthenb jeitlichem Begriffe 6. ber
Begenwart, gufunfi u. Befangenheit, noch, noch
immer quia de uxore incortus sum etiam quid
sim facturus Ter.; cum iste etiam cubaret, hic
in cubiculum introductus est; non dico fortasse
etiam quod sentio; quamdiu etiam furor iste
taus nos eludet? auch nondum, vixdum etiam;
mSbef. etiam atque etiam wieber u. wieber,
immer wieber, wieberbolt discere, affirmare,
togitare, rogare (inftülibig).
etiam-nüm u. etiam -nunc, adv. noch je&t, noch
immer (alfo mU Bcjug auf bie (Gegenwart)
*• nralier intus est? etiam Plaut. ; de materia
loquor orationis e.j mit Bejug auf Bergangen;
Jeit ob. 3ufunft nur bann, wenn Bergangenes ob
lufünftigcS mit bet ©egenwart beS Ncbcitben noch
in enger Betbinbung fteht, in Bejug auf Berga«;
genbeit auch bann, wenn ber ÜRebcnbc fich lebhaft
tu bie Befangenheit binein»erfe$t, bah- nametü;
lieh hei ^iftorifern, senectus aufert eam viridi-
tatem, in qua c. erat Scipio (Sc. war (aum
erft geßotben); e. circa haec loca commora-
bor; dixisti, paulum tibi esse e. morae, quod
ego vivorem; ii qui in iugo constiterant,
millo e. usu rei militaris percepto.
Stium-si, tonjeffitje conjct., wenn auch, ou(*}
Wenn, m. indic. U. conj., ista veritas e. lucunda
non est, mihi tarnen grata est; quod e. nobili-
tatum non sit, tarnen honestum est ; bunc librum
e. minus uostra commendatione, tuo tarnen no-
mine divulgari necesse est.
Stiam-tuni, eliani-tiinc, adv. bamals noch,
bamal« immer noch, immer noch, noch (»•
ffiteigniffen aus ber Befangenheit, bie nachher
aufhätten) e. vita hominum sine cupiditate
agitabatur; omnes e. retinebant illum Pericli
sucum.
Etrürin , ae, f. bie Sianbfcbaft ©trurien in gta;
litn; meton- = bie StruSfer Etruriae animo«
reconcüiare Liv. 6, 6, 10. Tat) Etrusrns, adj.;
subst. -sei, örum, m.
et-sl, lonseffme conjct., 1) wenn gleich, wenn
auch, Wenn fdjon, m. indic. u. conj., auch ohne
eigenes Berbum m. folg, tarnen, at, certe, eal-
tem; auch ff- etiamsi. 2) bef. in ©iceroS Briefen
ohne Nacbfaf), eine befehränlcnbc Bemerlung ob.
eine Berichtigung anfnüpfenb, wiewohl, jeboeb
(Ogi. quamquam), habet res deliberationem ; e.
ex magna parte tibi assentior; do poenas te-
meritatis meae; e. quae fuit temeritas?
eu, interj. [>£] febön! brau! Com., Uor.\ Bet;
ftärlt engae, c-iigd ^ecxlicl} 1 »ortreff lieh! auch
iron. Com. ; au* eugepae, enge papae Com.
Euadne (falfd) Ev.), cs, f. ©attin beS fiapatieuS,
eines ber Sieben Bor Theben,
euan (euh.; falfch ev.], interj. [ tvav] gubelruf bet
Bacchantinnen u. Beiwort beS Bacchus Op.
Eaander (nicht Ev.), ri, m. u. -dm», i, m. [Eünv-
dpoj] nnd) ber Sage Sohn ber Rarmentis, welcher
eine arfabijebe Rolonie nach 3talien führte u. am
palatinifchen Berge eine Stabt erbaute Tao. *Eu-
undriuN, adj , cnsis bcS Balln«, SoljneS beS ffiu.
•enans (nicht ov.), antis = evafai», euan rufenb;
euantes orgia unter 3ubelruj bie Orgien feiemb.
euax, interj. juthhei! ^eif al Plaut.
Euboea, ae, gnfcl im ägäifchen SNeere an bet
Rüße 0. Bäotien, j. Negroponte. Tao. Enbot-
eus, adj. l) cubäifeh 2) *o. Stäbten ic., an
ber Rüße Suböa gegenüber liegenb, Anthe-
don; litus o SBuliS. 3) *lumätfdh, weil bie
Stabt Rumä in 3tatien eine Rolonie B. ®ubäa
war, urbs Rumä; carmen Seisfagung ber fu=
mäiftben SibpBe.
Eoclides, is, m. 1) Bhüofoph aus SKegara, ^aupt
bet megarifthen Schule. 2) berühmter TOathemn;
tiler, geh. 308 o. ©hr.
Euänus,i,m. glupinätolien Tao. *Eu8nim»s, adj.
eugae, eugf etc. f. eu.
Euias (-hias; falfch Ev.), ladis (-Madis) Bac;
chantin Hör. carm. 3, 26, 9
Eulas (-hluBjfalftb Ev.),li,m. Beiname beS Bacchus.
Enmeucs, is, m. 1) gelbheu JllejanberS beS ©r. S'
2) Name mehrerer Rönigc b. BctgamoS.
284
Eumenides — evenio.
EumenYdes, dum, f. \ F.vu i vl$ r p] bic ©opt»ol =
tenbcn, ntppcmijiifrf)er Warne bet gurten.
Eumolpus, i, m. itatp bet Sage ein Xptacier,
Stiftet bet elcufinifctjeu Styftcrien u. ffSricfter bet
Ecre*. $ab. EumoIpTdne, ärum, m. [EvpoX-
jri'd«»] ölte prieftettiepe gamitie in Htpen, B. Eu=
molpu* ftammeub,
euaipse (artpaift.) = oum ipsum.
eunüchus, i, m. fjr»o»xos] bet SJerftpnittene.
*cuoe (euh. ; fatftp ev.), interj. gubclruf bet 8ac=
tpantinnen. [auf Euböa.
Enphörton, Önis, t». grietp. Xitptet aus Epatci*
Euphr&tcs, is, m. 1) ber gtuf) Supptat in Stfien;
•meton. bic Sntoopnet bc* Euphrat. 2) ein ftoU
fepet 8pilofopp, gteunb bc« jüngetn ^tiniuS.
Eupölls, Tdis, m. atpeniftpet Komöbienbicpter um*
3. 430 b. Epr.
Euripidcs, is, m. betüpmter griccf). Itagifer ju
Sltpen, geb. 483 &. Epr ®ao. EaripYdCus, adj.
enripus, i, m. 1) ®leerenge, bef at«
nom. pr. biejenige jmiftpen Euböa u. bem gefb
taube. 2) SBaffergraben, Kanal; bef. (Siet.)
bet um bett Eirfu*.
Europa, ae (ob. *-pe, es), f. [ Ktlpmarij] 1) Xodp
ter bc* fflgenor, König* in fßpönicien. 2) bet
naep ipt benannte Erbteil Europa. $aB. Enro-
pueus, adj. a) *jut Europa gepötig. b) eu=
ropäiftp.
Enrötas, ae, m. fbauptflufj in ßafonieti , j Sa;
fitipotamo. ’euröus, adj. [eurus] öfttitp.
enrus, i, m. [töposl Sflboftminb; *pJ., *Oft =
ininb; überp. *Sturm»inb.
EurydYce, es, f. 1) ©emaptin be* OTppcu*. 2)
SKutter ^pilipp* b. SRacebonien. 3) ©emaptin a)
be* Strtpibäu*. b) be* pStolemäu* fjlpilopator. c)
be* Spftmatpu*. d) be* ©entiu*.
Eurjmednn , ontis, m. 1) atpen. gefbpert Just.
2) gluf in Sßamppptien.
Euryinonue, ärum, f. Stabt in Xpcjfalien.
FurymTdes, ae, m. Sopn be* Eutpmu* =• bet
Scpcr Xetcmuä Ov.
EurjtpJ'lus, i, m. l) Sopn be* §etfulc«, König
auf ber 3nfet Eo* Ov. XaB. ’Eurfpylis, tdis,
adj. coii(p. 2) Sopn be* Euämon au* Xpeffa=
lien, jog mit gegen Xtoja.
Kurysthenes f. Procles
Eurysthens, ei, m. König B. ÜHpcenä, tegte bem
fcerfute« auf ©epeiji bet 3uno bic jtoölf 9ti-
beiten auf.
Eurjttns, i, m. 1) König in öepalia auf Euböa,
Sätet ber 3ote. bie bc«»cgcn Eurytl», Tdis, f.
peijjt Ov. 2) ein Sentaur Ov.
euHchOme, adv. [ftiarrj»a>s| mit Wnftanb Plaut.
Euterpe, es, f. [Eitigxri bie Etgöpenbe] Stufe
bet Xotifunft Hör.
Eutrüpölus, i, m. [ettrpajrfXos] bet ©emanbte,
SBipigc, Beiname be* P. Volumnius.
euxinus, adj. [f«|tt»oe] eigtl. bet gaftlitpe, 8ei=
name be* fdjmarten Siecte* , gern Pontus E.;
•mare, *aquae, »litus; *bt. Euxinus.
Eradne f. Kuadne.
e-Tido, 3. [perf. sync ovasti Hör. tat. 2, 7, 69]
I) intrans. perau*;, petBotgepen, = fommen,
ex corpore; halneis, oppido, *sUt&, *undis;
in terram an* fianb fteigeit, lanben, inter vir-
gulta, *ante ora parentum. guäbef. au* einer
©efapt ob. fftot entfommen, entrinnen, ent=
toiftpen ex manibus hostium, e jpericulo, peri-
culo Liv.\ c morbo, ox fuga, ex insidiis, ab io-
dicibus, inter stationes, *pugnaa, *j)uteo. 2)
peraufs, empotfommen, =fteigen, stimmen
in maros, ex sedibus in haec loca, ad fastigia,
ad auras Verg. 3) tp. a) 0. Saepen itgenbmie
abtaufen, auefatten, einen 8u*gang paben
quo haec evasura sint; beneficia huc erasere
c* ift bapin gelommen mit tc.; pestilentia in
longos morbos enbigt mit ic.j antp in Erfül=
lung gepen id quod somniarunus ; B. S^rfoiien,
mo pinauSroottcn timeo qaorsum eradas Ter.
b) b. $etfonen (eigtl. at* etw. peran*tommcn),
et», buttp innetc Entmidetung »erben iurenis
indolis regiae, perfectus Epicureus, orator. II)
tränt. 1) burep einen SRaum fommen, einen
Saum jurfldlegen, paffieten media castra
Liv. ; ripam, spatium, omnem viam Verg , am-
nem Tac. 2) erfteigen, etdimmen ardna
Liv.\ altos gradus Verg. 3) entgepen, ent>
tinnen *flammam, finsidias.
Otägino, 1. [e u. vagina) (fpdt u. fett.) au* ber
Scpcibe jiepen gladio sua sponte evaginat«.
c-TSgor, dep. 1. 1) umpetfepmeifen late; b.
Xtuppen, eine Seitenbemegung matpen nnllo
ad eragandnm spatio reheto; tp. appetitus
longius Cic.\ vis morbL 2) überftpteiten or-
dinem rectum Hör. carm. 4, 15, 10.
6-välesco, yfilni, — 3. 1) fetflatlen tempus in
euspicionem, causa in crimen; nomen roitb im
©ebtautp Borpettfipenb. 2) ’netmögen, im =
jlanbc fein (bef. im perf.), m. inf.
evnn, Evandcr f. euan, Euonder.
O-Tänegco, ränui, — 3. Betf (ptoinben, fitp
Betlieten, Betgepen vinum et salsamentum
vetuBtate Bcrbunftcn ; *ex oculis in auras, me-
moria alcis, spes, rumor, orationes evannernnt
(finb fetten geworben). Stau, bväntdns, adj. ner-
fipminbenb, Betgepenb ’pectora.
evan» f. euans.
ö-vasto , 1. b. ©tunb au* Bermüften agrum,
▼allem; culta erastata sunt bello Liv.
crax f. ouax.
f-vOho, 8. 1) pctauSfüpren, -bringen, >[(ba\.
fen signa ex fanis , uquas; prima tranquillitas
maris (duas classes) in altum. $ictO. pass, a)
evehi equo, curru, navi petau*teiten, =fap =
ren, =|egetn mari Aegaeo, ad eqnites, m
hostes, in (gegen) ancoras; tinsulam evecti na<p
ic. pin; tos oiub (amnis) nu« bet SDtünbung per
au*. 6) tp. e Piraeeo evecta eloquentia est;
fama evecta (fiep nerbteitenb übet) insulaa Tac. -,
spe rana evectus pingetiffen; inconsultius ju
»eit gepen, p<P setgefftn (in bet Sebc) 2) bin
auf-- ob. empotföpren, =btingen, sfepaffen
in collem, *per auras; tp. falqm ad consula-
tum, fimperium ad sumnium fastigium, *alqm
ad deos, falqm ad aetbera ben ©Ottern gtetep
matpen (an Sttigleit, 8htpm).
O-rello, 8. 1) peraut*, au*=, abreiBen arbo-
rem; poma ex arboribua vix erelluntur taffen
fitp ic.; ’truncos, alcui linguam; ’spinas agro,
animo; fptitp». *plantam caeno — bet Xporpett
u. ©emeinpeit entfagen. 2) tp. anöteipen. be=
feitigen, benepmen, bernitpten, oertitgen
aculeum severitatia, importnnitatem ex menti-
bus, alcui scrupulum ex animo; consules non
eolum ex memoria, sed etiam ex fastis; radi-
citus actiones alcis umftopen.
*-TÖnto, 4. [evenat ft. ovoniat Plaut. Trin 1,
2, 3] 1) (fett.) petau*-, petootfommen rus
eventilo
evoco.
285
Plaut., *pulchrior. 2) tp. in bie (Eridjeinung,
in# Sieben treten a) fid) ereignen, erfol-
gen, eintreff en, m. dat. roiberfahren, bf;
gegnen, jufallen, g u teil werben (bef. B.
einem etmarleten (Erfolge) jquidquid praeter apern
Ter.; timebam ne evenirent ea quae accide-
ruut; pax lommt ju ftanbe ; forte evenit nt; ut
pleromque evenit; nihil mihi improviao; auapi-
cia secunda; provinoia alcui (mit tt. ohne aorte);
coiGallicum bellum, legionea urhanae; fsi quid
>ibi eveniret eup^em. — toentt er fterben foQte.
b) au«fallen, einen Buögang haben haec
bene, proapere, feliciter, hone ae feliciter (ob.
aectmda); rea legioni feliciter; cuncta proapera
erentura; ne aUter quid eveniat; pugna ad-
veraa alcui; bonia male geht e« fthlimm; (Com.)
ei aententia, quo, quoraum.
J^ientilo, 1. (fpflt) au«fd)Wingcn, burd)
Elbingen reinigen terrestrem apiritum.
eientnni, i, n. [evcniol bie erfolgte Sache, bcr
Äulgang, ba« Sefultat einer fyinblung, gern,
im pl,; ging. (Ereignis Oie. r. p. 3 § 14. Alt.
J. 8, 4. — eventuH, ue, m. | evenio] bie iflrt u.
Seift, mit etm. abläuft, Äubgong, (Erfolg,
(Enbe, Sefihid, So# pugnae, diei, belli, for-
tunarum (Entjcljeibttng Über ic., navium auarum;
««nsit e. virtutia enixae opem Jav. 6, 24, 11;
pl. belli JBeibiel jdtle , fortunae, aecundi rerum
(Erfolge; in rebua magnis conailia primum, deinde
acta, postea ev. exapectantur ; maloa ev. habere
ttledft cnbigen; *3tel, aemper ad eventum fe-
«tinat (o^ $omer).
Eriaua, Ereninua f. Eucnua, Kucninua.
e-rerWro, 1. fherau«», aufpeitf Chen, em-
pertteiben mare remis, lluctus; gerfdflagen,
Itrpeitfthen *plausia alis cinerea, foa oculos-
gne alcia haatia.
tverrfettlnm^ i, n. [everro] Rehtbefen, im Silbe
mde e. malitiarum omnium, iudicinm de dolo
malo; quod unquam huiuacemodi e. ulla in
proviacia fuit? (#. Sette«). — f-rerro, 8. auä =
fegen, bah. im Silbe fanum eversum atque
atmum wie gelehrt u. gefegt, rein au*geplün=
beit de. Verr. 2 §. 61.
ererslo, önia, f. [everto] 11 ba« Umwerfen, co-
lnnmae. 2) tp. Umwälzung, Zerrüttung
omnis vitae, rerum publicarumt frei familia-
rii, tdignitatia. — feversor, öna, m. [everto]
jfeihbrtr, Serniehter huiua imperii, *regno-
rnm Priami.
*-terto, 8. l) eigtl. o) um», oerbreben cervicea
Ter., »aequora ventia, 'aquaa aufwühlen 6)
nmmetfen, über ben Raufen werfen, um =
Htjen navem, aedificia, currum, arborem. 2)
If- n) jerftören, oerniih ten urbem, caateUum.
b) »mjtohen, »erniihten, gu ®runbe richten
fnnditua civitatee, oratorea, amicitiam, penitua
lirtatem; lege«, quaeationes, teatamenta; defi-
aitionem; Imperium Tac., *rea Aaiae, ’everao
tiiocurrere aaeclo bem feinem Untergang nahen
®eiihlnhte; alqm (politifd)) flürgen Cic. fam. 6,
t. 8. e) au« einem Orte oertreiben ’totoa in
apertum aequor flürgen; bah- alqm bonia brtn»
gen um ic. ; pupiUum fortunia patriia.
•■lestigitoa, adj. (ex u. veatigo) aufgefpürt
Hins f. euiaa. [öt>. met. 15, 146.
*T iäena, tia, adj. m. comp. u. mp. [e- video] äugen ;
fiheintich, offenbar, einleuchtenb quid ent
evidentiue? evidentiasimum id fuit. 3>aB. a)
Cvfdent^r, adv. m. comp. u. mp. augenfehein»
lid), offenbar, einleuchtenb. b) övfdeutla,
ae, f. Mugenfcheinliihleit, tebenbige Seron»
fcbaulichung in bet Siebe.
E-vlgTlo, 1. I) i nimm. 1) ferwadjen. 2) ro«;
chenb au«hatten in quo eurae et cogitationes
meae. II) Irans. 1) *butef)Wa(f|cn eat mihi
nox roultis evigilanda malia. 2) *wachenb,
bie Kächte hinburd), mühfam auäarbeiten
libros; tp. conailia evigilata cogitationibua forg
fällig burchbachte; etsi nobia evigilatum fi re eat
wohl genug gefolgt fein möchte.
tPvilesco, ui, 3. [ex u vilesco] gering, oer»
öehtlid), wertlo« werben.
6-vlncio, 4. umbtnben, umwtnben caput dia-
demate, Tiridatem inaigni regio Tac., 'evincta
suraa cothurno, *evinctae palmae, *foliia caput
evinctua, ’evincti brachia capta ducea.
c->inco, 8. 1) gang befiegen, überwinben,
miles omnia alle $inberniffe, Schroicrigteiten, im-
bellea Haeduos Tac., 'aomnoa, *rogus evictua
wooon bie Seele fieh lo«gewunben h«t ; 'platanus
caelebs ulmoa gönglich oerbrängeu ; auch über
etw. h'nauäragen, --treten, kommen *ae-
quora, ’litora, *oppoaita» gurgite molea; *hunc
(acopulum) avidamque Charybdim Troianae ru-
tes. 2) tp. o) überleben, bewegen, erreichen,
bef. im pass, fiih bewegen taffen *lacrimis,
*precibua, 'dolore; blandiroentie vitae evicta
Tac.-, evinci ambitu civitatis in gaudium; nec
nt revocoret, unquam uliia populi precibua
potuit evinci Suet. b) bie Oberhanb gewinn
nen über etw. miseratio iuata aoeiorum auper-
biam ingenitam Tat e) etw. gegen einen ffiiber-
flanb burchfehen, bewirten, m. ut. d) un =
umflöfelich, mit fiegreid)en ©rünben bat=
thun, m. ricc. c. inf., Hör. sat. 2, 3, 260.
«vlro, 1. [ex u. vir] entmannen, entneroen
*corpus.
*«vi*cero, 1. [e-viacera] bet Qcingemribe be =
rauben, au«weiben u. fo gerf leifchen.
evitübTUe, e, adj. [1. evito] (feit.) oermeib-
bar *telum.
1. e-vito, 1. au«meichen, oermeiben. ent»
gehen 'meta evitata rotia, *tela, auapicionem,
impendentem tempeatatem , fugä periculum.
2. *«vito, l. fe-vita] (Beraltet) ba« Sieben rauben.
Erlus f. Enius.
feväcätio, önia, f. [ evoco jSorlabung eine« Sdju Ib-
ner«. — evöcütor, öria, m. [evoco] Stuf wiegier
Oie. Cat. 1 8. 27. — 6-vüco, l. l) herau«=, tjev-
Borrufen alqm foraa Ter.; alqm c curia, merca-
tores undique ad ae, alqm iiteria; evocatum
eum ab legatis (oon ben ©cfanbten Weg-, abbe
rufen) admonet Liv. 24, 22, 8; 'anirnaa Orco,
’vigil alea cantibua Auroram; 'Lucifer ignea
Aurorae, *currus Aurora diurnoe. 3nöbef. a )
hera u«f orbein magna cum contumelia nostroa
ad pugnam. 6) B. Jfelbherm, deoa bie ®ötter
einer belagerten Stabt aufforbern, fie gu Betlaffen.
c) amtlich ö» (ich berufen, entbieten, not*
laben principe» cuiusque civitatis ad ae, alqm
ad colloquiuui, ad causam dicendam; auch gum
Rrieg«bienft wohin aufrufen, »bieten, na;
mtntltch fotche, bie nicht mehr bagu genötigt wer»
ben tonnten equite», legionea (ex Uibernia), op-
pidanoa ad bellum, omnea ad collem mnnien-
dum, multi ex veteribua I’ompeiania ape prae-
miorum atque ordinum evocantur; bah- evocati
/
286
evoe
exaggero.
auSgebiente ©olbaten, »ctcfje bem Rtlb^ertn ju
Siebe u. auf beffen Wufforbetung mieber Zienjle
nahmen unb beim freete mancherlei ©orjüae ge=
noffcn Cats, d) jmb. ju et», berufen, ergeben
propter singulärem scientiam rei militari* ad
eum est honorem evocatns Cats.. 2) tp. I)er =
öorrufen, -loden, aufregen, reijen tacitas
cogitationes in medium; probitas praemiorum
mercedibus evocata; misericordia nullius ora-
tione evocata; cupiditas multos longius.
evoe f. euoe.
e-rölo, l. 1) beraub», orf lieg en aquila
ex quercu, ’madidis Notus alis; ausfliegen
(au* bem Slefle, ». (Jungen, menn fie flügge fmbl
pullos suos excludere in nido, qui evolent ela-
matores. $ierb. herau* = , ^eroor=, enteilen
e. atque excurrere fora.8, ex urbe, e senatu, o
vinculis, e conspectu, ex Omnibus partibus sil-
vae; tp. ex alcis severitate, e poena; animus
tamquam e custodia vinclisque corporis; tan-
tus processus efficiebat, ut e. , non excurrere
▼ideretur ba* 8>tl im Pfluge erreichen. 2)
empor=, in bie §5ije fliegen "levis sic ales;
faltissime (aquila); tp. f i d) $ur ©oltlommen--
peit aufjcpmingcn nihil est in tota natura
rerum, quod Be Universum profundat et totum
repentc e.; fiep cmporfcpmingcn ju Epren
u. Di acht altius; illos evolosBe.
erölütlo, önis, f. [evolvo] ba* Wuff (plagen,
b. i. Sefen pobtarum Cie. fin. 1 §. 26. — e-volro,
8. 1) perau*:( perBor*, hinein*, pinmäljen,
• rollen ffumus Bpecu, fex tuguriis evolutus;
*ex aequore Titan rotantes equos; -f (fretum)
crebros ex alto fluctus in litus; pass auch me:
bial evolutam (anguem) repente (nüml. e cubi-
culo ob. lecto) atqne ex oculis elapsam (esse);
ad aures militnm dicta ferocia Liv. ; evolvun-
tur per humum Tac. ; *flumen se in mare,
f extra munimenta se amniB; tp. quem ego —
vita e. Rua =» v. sua privabo Plaut.; se ex his
turbis, hac re omni turba Ter.; illos ex clan-
destina praeda ihnen ic. abnehmen; (Cie. de or.
2 §. 350) evolutus illis integumentis dissimula-
tionis bem ic. abgeriffen ift ic. ; (Tac.) evolutum
eum (esse) sede patria rebusque snmmis der:
brängt. 2) auieinanberrollen, = mideln,
= fd)lagen volumen epistularum; *vestem; *o.
ben ißarjen abfpinncn fusos meos; bah- *be =
fiimmen quod nolim nostros evoluisse deos;
auffcplagen jum ßefen pobta«, librum, *tem-
pora (bie (Befcpicpte ber $eiten) fastosque mundi;
fantiquitatem; tp. *in Dehnung bringen,
entmictetn quae postquam evolvit; entmideln,
beut lieh machen notionem animi sui compli-
catam, exitum criminis; enthüllen, barftel:
len, fcpilbern naturam rerum; *seriem fati,
’futurorum arcana, *oras belli; *haec (fein ®e=
fehid) gelidis sub antris. 8) *perab = , o. fiep
abroäljen iactas silvas,
e-vömo, 8. auäfpeien, = merfen, oon fi(h geben
conchas, t baust um venenum, f mare multam
arenam, *fumum faucibus; tp. quae (urbs) tan-
tam pestem evomuit forasque proiecit hat fi(h
eine* fo oerberblichen SRenfcpm entlebigt; iram
in alqm Ter.; virus accrbitatis apud alqm au*:
jdjütten; in alqm absentem orationem ex ore
impurissimo.
e-vnlgo. t. unter bie Seute bringen, oeröf*
fentlidjen ius civile Liv.; Octaviae iniurias
Tac.; sic evulgari m. acc. c. inf., evulgato im-
porii areano m. acc. c. inf. pass., Tac.; evulga-
tus (bem Solle prei«gegeben) pudor Tac.
övulsio, önis, f. [evello] ba* $erauirei&en,
ex f. e. [dentis Cic. ». d. 3 §. 57.
ex-Scerbo, 1. erbittern, aufbrtngen contu-
meliis hostes; ut recenti alqa ira exacerbaren-
tur animi; irritato exacerbatoque in se militum
odio; fhinc magis exacerbatur (empfinbet ben
Serluft um fo bitteren, quod etc.
exactio, önis, f. [exigo[ l)Au«=, Vertreibung,
regnm. 2) (Eintreibung, :forberung pecu-
niarum; capitum atquo ostiorum Sefteuerung;
auch ba* (Eingetriebene, bie Einnahme prior;
©eauffichtigung operum publicorum. — ex-
actor, öns, m. |exigo] 1) Sertreiber regum.
2) Eintreiber, Einlajfierer; bao. proroisso-
rum ber SRapnet an bie Erfüllung ic.; Auf:
f eher, Sifitator, Sollftreder ipse imperator
et ex. circumibat; supplicii; fdisciplinae gra-
vissimus. — exactus, adj. m. tcomp. u. +*up.
I partic. t>. exigo] genau, pünttlicf), coli:
lommen numerus Liv ; +cura exactior, fvir ex-
actissimns, f-exactissisimo iudicio, * exactior
morum fabraeve artis; 'exactis minimum di-
stantia (carmina).
cx-äcuo, 3. (dürfen, fpipen, roepen ’dentes,
"palatum; im Silbe mucronem alqm tribuni-
cium — in nos; animus — illam, ut oculorum,
sic ingenii aciem; bah- aufpornen, aufreiien,
aufftadjeln alqm (ad, in alqd); exacui iri. Nep ;
fse invicem ad amorem immortalitatis.
ex-adversnm ob. -ans, I) adv. gegenüber Com ;
auch m dat. ei loco Ter. II) praep. m. acc
gegenüber Athena*.
exaedlflcAtlo, önis, f. [exaedifico] Au*: , Auf
bauung, bilbl. bie oollenbete Ausführung
histonae Cic. de or. 2 §. 63. — exaedifico, l.
1) aufbauen, fertig bauen oppidum suÄ pe-
cuniü, Capitolium, mundum; bilbl. suam in-
cohatam ignaviam Plaut.; opns. 2) alqm ex
aedibus hinauäfptbieren Plaut.
exaequitlo, önis, f. [exaequo] ®Ieid)ma<bung,
® leichflellung Liv. 34, 4, 14.
ox-aequo, 1. fetto. einem anbem gleich machen
tnmulos tumulis türmen auf lt.; reliqu&m ori«
entern ad speciem levitatiH ~ glatt fcheren ; tp.
et», ber inneren Sefchaffenheit, bem SBerte, Stange
nach gleich machen libertatem, iura, periculum
für afie gleich machen; facta dictis exaequanda
sunt müffen in einer ihrer ttiürbigen SBeife bar
gefteDt Werben Sali. Cat. 3, 2; bonis (m.) oxae-
quari; exaequatus cum imperatore labos mit ic
cteilte; se cum alqo fiep jtnbm. OöHig gleich
eilen, mit fmbm. meffen, se cum inferioribus,
fse diis; neminem secum dignitate exaequari
ex-aestuo, 1. aufmallen, =braufen mare, fma-
teria e terra; 'tp. mens irü, dolor; auch töor
^)ige aufmallen, erglühen omnia fervore
solis; Aegyptus torrente calore solis.
exaggeritio, önis, f. [exaggero] Erbebung
amplitudo et quasi quaedam ex. quam altissima
animi Oie. Tusc. 2 §. 64.
ex-agg*ro, l. l) faufbärnmen, =füllen plani-
tiem aggesta humo; iliod spatium (maris);
fmortem morti Zob auf Zob hänfen. 2) tp. a)
oermehten,oergrö6ern rem familiärem, »opes.
b ) bur<h SBorte erbeben, oergrögern, über»
treiben ob. ftärter hetborheben sextnlam
ex&gitator
suam ju groß angeben, beneficium, virtutem
verbi«, oratio altä et exaggerata, alqd ora
tione, alqd.
exIgYUtor, örii, m. [exagito] labler Oie. or.
§• 42. — ex-ägYto, l. tp a) roie ein SBilb um*
bettreiben, abßeßen, quälen, Derfolgen
alqm bello; multon annos a finitimis exagitäti;
•omnes di exagitent me, ei quidquam (sc au-
divij ; quoa consciuB animuB ; aueß et». nießt
rußen (affen disHensionem; res vulgi rumori-
bas exagitata oielfadj befproeßen. 6) heftig an*
greifen in bei Siebe, tabeln, »etwetfen alqm,
fraudes, hane dicendi exercitationem; huius
duputationibus exagitatus maxime orator est.
c) m Untube, in Sferwirrung bringen rem
publicam seditionibus; aufreijen, wiegeln
plebem, vulgue. d) einen Slffelt erregen maero-
rem, ‘furores corde, odium, conscientiam al-
ci« Tac. [Plaut.
exägöga, ae, f. [i^ayuiy ,)} äuäfubr b. SBarcu
ei-albesco, 3. tp. erbleichen oot Scßred u. bgl.
eiitneu, Ynis, «. [ft. exagimen s. ex-ago, exigoj
1) Scßwatm, beranj i e Ij c n be Stenge apum;
tp. taufe, Scßwarm überf). servorum; *vernae,
uiti* ex. domus; ‘iuyenum; *exitium (ft eii-
tioruai). 2) a) *ba* Künglein an bet SBage.
4) ’Unterfucßung, Prüfung examina legum
«errare an brn geprüften ©efeßen fejißalten. ®ab.
ciimYno, 1) a) abwägen, auch bilbl. alqd ad
certum pondus; rem non artiiieis staierfi sed
quadam populari trutinü; diligenter omnium
rerbornm pondera; aiir examinatur tamquam
paribus ponderibus wirb im ®Ieicßge»icßte ge*
halten. 6) tp. unterfueben, prüfen; aueß *tP.
eximussim f. aniussis. jfHicßter.
exanelo [ocrW. m. ancus, anculus, oncilla; an*
bete exautlo p. antlia] bienenb S)ciau«tragcit 1)
au*[cßipfen, rin um auetrinlen Plaut. 2) tp.
inteifi bidjt.) bulben, au*l)altcn omnes labores
Oie. Tute. 1 §. H8. [töblicß cura.
ex4nlmilis, e, adj. (Plaut.) 1) entfielt 2}
exanlmilio, önis, f. [exanimo] ba* Außeratcm*
bringen, tp. ba« fentfeben beb gureßtfamen,
ber befinnungblofe gupanb be* SDtutlofen;
pi., Äußerungen ber SefinnungSlofigleit.
exinYmls, e, u. (meift im pl.) exfcnlmus, adj.
|ex u. anuna, animusj atemlo* *=» entfeelt, tot,
Sonn -1», corpua Liv.; *decidit; *artus. gorm
•ns, corpua Verg., Liv.; iuvenis Verg., *tp.
halbtot cor Scßreden, gorm -ls.
etinlmo, 1. [ex u. anima ob. animus] 1) nur
im pass, atemlo* werben, außer Atem !om*
men inilites cursu; currit exauimatus; rerba
“xiliter exanimata bünn u. feßwaeßatmig. 2)
täten alqm; falqm verbetibns, se taxo. 3)
tp. außer [icß, außer gaffung bringen,
entmutigen, ängßigen, quälen, betäuben,
entträften exanimor, feror, differor Plaut;
oratio haec me miseram metu Ter.; exanima-
tus metu; me ex. et interimunt bau voces Mi-
lonis; fcorpu* verberibus, *me querelis tuis,
exantlo f. exanelo. [exanimata uxor.
ei>ardesco, arsi, arsum, 3. 1) entbrennen, fid)
entjünben nulla materies tarn facilis ad ex-
ardescendum est; bilbl. excepi fiommam et so-
luä pro patria exarsi ßabe muß geopfert. 2) tp.
a) entbrennen, heftig ergriffen werben hoc
dolore, desiderio, ir&, umore; ad spem; in iras
l'erg., in peruiciosam seditionem jLtt>. ; infestius
— exballisto. 287
ergrimmen; animia Tac.\ fin alqm p. Siebe }U
ic. ; infestius Papirium exarsurum por Korn ent*
brennen Liv.-, p. Siebner, mit geuer fpreeßen
in omni genere amplificationia Cic. or. §. 102.
6) p. Sachen , Knßänbcn, mit heftig teil u. Unge*
ftüm u. guglcicß »ermehrt faerborbteeßen, au**
brechen bellum, intolerabilis iniuria; ex quo
amor, amicitia; admirabilis benevolentiao nm-
gnitudo; ambitio magis quam umquam alias,
proelinm, seditio; *ignes animo; iurgia primuni,
mox rixa — prope in proelium Tac.\ p. greife
fid) fieigetn in immensum Suet. Tib. 34.
ex-*resco, 3. 1) oertrodnen fontes, amnes, la-
crimae. 2) tp. oerfiegen, fich perlieren fa-
cultas orationis, opinio vetustate; im Silbe f.
exuro 2) 6); inexplebiles populi fauces siti
libertatis. [IrAften accusationem.
tex-armo, 1. 1) entwaffnen alqm. 2) tp. ent*
ex-#ro, 1. 1) hfTau*= ob. ßerborpf lügen,
*adern hominem, puerum; baß. erpflügen,
erwerben plus quam decem ineaimna ex agro;
hae literae hoc, quantum est ex Sicilia fru-
raenti hornotini biefem Schreiben oerbantt man
alle* ©etreibe, welche« ic. 2) aufpflügen *fron-
tem rugis senectus burchfurcht; tp. (mit bem
©riffel bie wäeßjerne Schreibtafel bureßfureßenb)
fehriftlich entwerfen, lonjipieren, flüef)*
tig aufgeießnen hoc literularum; ad te harum
exemplum in codicillis; librum tertium Aesopi
stilo Phaedr., fversus, fbinos codicillos, f'd
ipsum his versibus.
exaseiätus, adj. [ex u. ascis] woßl au«ge*
ßaucu, *bereitet Plaut.
ex-aspero, l. 1) rauh u. uneben machen, ex-
asperato (aufgewühlt) fluctibus man Liv., *fre-
tum ventorum rabies rnotis undis. 2) tp. a)
»ilb u. roh machen, nur im pass., durati tot
malis exasperatique perwilbert Liv. b) auf r ei*
gen, erbittern animos; fmagis exasperabatur.
ex-auetöro, 1. t t., einen Solbaten o. bet ®tt*
pjlicßtung gum Tienfte entbinben, worauf aber
nießt immer fogieieß bie oäQige Sntlaffung folgte,
entlaffen, oetabfeßieben alqm; o. feßimpf*
lieber Serabjcßiebung, faffieren; se ben Sienß
quittieren.
ex-andlo, 4. 1) ßerauSßbren au* anberem, beut*
Ucß ßöten, oerneßmen clamorem, sonum; fit
strepitus adeo, ut exaudiri possit foris; die
clanus, vix enim exaudisse mihi rideor; uiaxi-
ma voce, ut omnes ex. possint, dicam; ut idem
omnes eiaudiant, clarissima voce dicam; in ab-
gefcßwäcßtcr Sebeutung oerneßmen, ßären *tua
te carissima Thisbe nominat, exaudi; fTix
proxiroi» exaudientibus. 2) er ß Ören diras Liv -,
*nulli exaudi ta deorum vota precesque; jmb«.
®orftellungtn tc. ©eßSt geben, auf et», hören
»monitor non exauditns; fqnod imperatur, om-
nea; fstrepitnm armorum non (ein Cßr hoben
für lt.
ex-augeo, 2. feßr Detmeljren, Perßärfen be-
nefacta maiorum suorurn Plaut. ; opinionem
hane mihi animo Ter.
ex-ungüritiönes , f. bie Aufhebungen ber
aieihung omnium nacelloruin Liv. 1, 55, 3. —
cx-aiigöro, 1. bie SSeißung einer geweißten
Saiße aufßeben fana sacellaque Liv.
ex-ausplco, 1. unter guten SBaßrgeicßen ßer*
au«lommeii ex vinculin Plaut.
exballisto, 1. [ex u. ballista] wie mit einer SBurf*
288
exbibo — excetra.
mafcf)ine fjerauS jagen, übcrfipen (im SBort»
fpiel) Ballionem Plaut.
ex-bibo =• ebibo Plaut.
ex-caeco, 1. 1) billig biinb matten alqin. 2)
•einen 3lufj unfieptbar machen, oetjlopfen.
fex-calceo, l. entfepuhen pedes; excalceatus
opne Smutje.
excandescentia, ae, f. [excandesco] 3äbj otn
Oie. Tusc. 4 § 21. — cx-candesco, 8. ent»
brennen», aufbtaufen oor $orn irfc; ob"*1 irü
Cael. in Cie. cp., Suct., in hone postea depre-
cantem band ultra verba Suet.
*ex-canto, 1. betau«», bernoi», herab». Weg»,
ju fid) jaubern clausa» puellas; sidera voce
Thesaala.
ex-carnifYco, 1. 1) marterboll jerfleif^en,
ju lobe martern alqrn, falqm minutissimis
lctibua. 2) tp. (.Ter.) geiftig auf bie Roller
fpannen, foltern, abmartern alqm.
cx-cävo, 1. au«böblett ex una gemma prae-
grandi trulla excavatfi Oie.
ex-cedo, 3. I) intrans. 1) betau«», »eggeben,
fidj entfernen, einen Ort räumen c medio,
ex istoc loco digitum transversum Ter., ex pu-
gna, ex Italia, ex via; urbe, proelio, pugnü,
viä; loco Dom HJIapc weiten ; extra valinm; ex
tenebria in lueem; abjol. ; tp. a) ex. ex epbebia
(0. ©riedjen Com.), e puens au« bem Knaben--
alter treten; e, de, a vita, vitA; ( Tac .) bl. exc.
— fterben; (Ourt.) ad deoa (non ber Bpotbeofe);
e memoria jdimtnben; cura ex corde Ter.; re-
verentia ex animis Ourt.; *abfol. 0erfd)»inben
omne malum, omnes corporeae pestes. 6) in
eine $ et (fallen insequentia in eum annum;
pugna ad Trcbiani in annum Cn. Servilii; in
et», übergeben, ju et», auäftb lagen res parva
studiia in magnum certamen, ad patres etiam
ac pnblicam querimoninm res Liv. c) fiep non
et», entfernen, ab»ei<ben fei pristina conBue-
tudine; n. bem ©b ema abgeben, abfdjroeifen,
eine ©igreffion machen paululura ad enar-
randum IAv.; fin quod; ’cttt) abtreten paltnä.
2) »eiter b<nau«geben in Pontum, uaque Ae-
gyptum Just ; beroortreten, »ragen nulla
(pars) ultra; ftp. eo laudis pd) erbeben; tantum
ea eladea novitat« et magnitudine ging (über
bie früheren) b'nau«. D) trans. a) einen Drt
räumen, oerlaffen curiam, urbem. b) über»
febreiten, fTiberis alveum; tp. über ein ge»
»iffc« 9)ia6 b<nau«geben, et», überftbreiten,
Ü ber fteigen summam trium milium, moduru,
tempus finitum; rem fama gebt über bie SBirt-
litbleit binau«, *+fidem; *metum mea iam bona
finb fo grob, baß itb ihren Serluft nid)t ju fürtb»
ten habe; immanitate et eaevitia crimina P/in.
ep.; fastigium equestre Tac.; excedere sc. rela-
tionem Tac.ann 2, 33, f. relatio c); (feit.) über»
treffen nemine tantum ceteros excedente Just.;
cunctos palmä Verg.
exccllens, tis, adj. m. comp. u. sup. [ jxsrtic. 0.
»xcelloj 1) eigtl. fbernorragenb, erhaben
loca, tumulus. 2) tp. a) (feit.) erhaben, quod
exc. animos et humana contemnentes facit. b)
fitb auäjeitbnenb, ootjfiglid), oortrefflitb
natura, scientia, virtus, omni genere laudis,
inter tot aequales; nihil illo excellentius vcl
in vitiis vel in virtutibus, fexcellcntissimus
triumphus, fcultus. ®ao. A) cxcellenMr, adv.
m. comp. 1) (feit.) erhaben quae magno animo,
fortiter excellenterque gesta sunt. 2) 0 or jfig »
litb, oortrefflitb B) exeellentla, ae, f. ba«
^öberpeben, bab- a) (feit.) (Erhabenheit
animi exc. magnitudoque. b) Sor jüglicptcit,
Sortrefflitbleit (immer nur abfiraft al« 8U;
ftanb u. relatio im Sergleitb ju anbent) omni«;
exc. praestantiaque reliquarum bestiarum Sor-
jug oor; propter excellentiam borjugSmetfe, auch
pl. quaedam beroorragenbe $erfönlttf|feüen.
ex-cello, 3., Nebenform excelleo, perf. cx-
cellui erft b. Gellius [0. ex u. bem ungebräudjl.
cello] eigtl. emporragen, nur tp. oor anbeten fitb
au«jeid)nen, btrB0':r08tn quantum inter
omnes unus, inter quos, super ceteros Liv. (fei.)
in quibus tu longo aliis ;oor anbem); auimi
magnitudine, ingenio, abstinentiä, dignitat-i;
singulis vitiis aut etiam pluribus, improbitate,
in alqa arte et tacnltate.
excelsi', adv. [excelsus] tp. o. Stil erhaben
ornat Plin. ep.; excelsius dicere Cic. or. §. 119.
— excelsYtas, ätis, f. [excelsus] tp. (Erhaben»
beit animi Ctc. off. 3 g. 24. — excelsus, adj.
m. comp. u. fsup. [ partic . o. excello, eigtl. in
bie §öbe getrieben] l) hoch emporragenb (über
anbere) mons, locus, porticus, fstatura; subst.
excelsum, i, n. erhabener $unlt, $db* simu-
lacrum ponere in excelso; *aspicere ab excelso.
2) tp. erhaben, 0. ber ©efinnung animus, homo,
altum quiddam et exc.; bem Stange, ber SBütbe
nad) erhaben, auügejeitbnet in exc. et illustri
loco sita laus tua; in excelso aetatem agere
auf einem ^o^ert 'fl offen; cuius opes in excelso
sunt in hoher 8!üte ; exc. et alta sperare (Ehren
u. ffiürben; bem Stile na* erhaben (orator)
grandior sit et quodammodo excelsior; neque
eos quidquam exc. magnificumque delocta*.
exceptio, önis, f. [excipio] 1) 5lu«nabtnc, be»
febräntenbe ©ebingung sunt in lege duae exc.;
sine ulla exc.; cum exc. 2) t. t. bie geTi*tlid)f
(Einmenbung, ber fflrotefi gegen ben Kläger
dare alcui exceptionem. — excepto, 1. [intens,
o. excipio] (feit.) beraub» ob. auf», auf bie
Slcbfel nehmen rnuüos ex ptscina; hos rursus
aingulos exceptans; *in fid) aufnebmen, ein»
atmen auras.
ex-eerno, 3. (feit.) auifonbern, au«fcpeiben
ex captorum numero exereti Saguntini IAv. ;
*hae<li exereti.
excerpo, cerpsi, cerptum, 3. [ex-carpoj 1) gleich
fam rupfenb btrau«nebmcn, »lefen semina
pomis Uor. sat. 2, 3, 272. 2) tp. o) auälefen,
aubjieben, au«»äblcn ex his ipsis (malis),
si quid inest boni; inübef 8emertungeu au«
einer Sebtift entnehmen, ejeerpieren quod quis-
que commodissime praecipere videbatur; no-
mina omnium ex iuniorum tabulis, qui etc.;
tnihil iegit, quod non excerperet; flibrum. b)
auäjcbeibenb btn»egncbmen, au«fonbern,
au«», »eglaffen, Preitben id quod boni est
Ter., alqd de numero; *ego me illorum numero.
c) +al« oorjügli* heran « = , beroorbeben ]»aucos.
excessus, us, m. |excedo] 1) nur tp. ba« Stbci»
ben au« bem Beben e vita; vitae; post obi-
ttim vel potius exc. Romuli; (Tac., Suet.) bet
lob überb- 2) ftp. Vlbmeitbung bom tb™0'
Stgrtffion.
excetra, ae, f. Schlange Plaut, n. in einet ©ich
terpeKe b. Oie. Tusc. 2 §. 22; tp. (Plaut , Liv.) o.
einem bo«haften ääcibe.
excidium — excitatus.
289
exeYdlum, ii, n. [excido ob. exscindo') u. (Botfl.)
•dlo, öma, f. 3erftBrung, Slernichtung, bef.
0. ©«bäubot u. bgl arbium relictamm; *I,ibyae;
’sumnms arcea Italum excidio dar«; *Troiae
hhltnen; ‘meorum; flegionum
1. exeTdo, ctdi, — 3. [ex u cadol 1) heraus»
ob. herab», entfallen sol e mundo; omnes illi
nef&rii gladii de manibus crudeliaaimis; *vin-
clia enrtommen ; elephanti in Humen; ut cuiua-
que aors exciderat betauSgefommen mar; nomen
«orte; dentes Plaut. 8) tp. a) entf cf)lüpf ett,
futfallen, entreifdjcn (B. ungefähr, reibet Sil»
len tljun ob. fagen) quodammodo victoria e ma-
oibu8; *in vitium libertas artet auS in ic.; ver-
bum ex ore alcia ob. alcui; libellna me invito,
oratio, *vox per auraa, *nefas ore. b) ent»
(«httinben, entfalten, inSbef. bem ©cbäcbtniS
oergeffen »erben de memoria; memoria; pa-
cia mentio ex animie omnium, *nomen tuum
mihi, ’omni« luctua; ’excidit ut ich Bergab ju je.
cfentfdjreinben, entreeicben;Bertoren gelten
oratio, mene, *vera virtua; *luctus, *apea, *illa
metu Betlor bie ©eftitnuttg; *ingenium omne
tantis malia; bah- a) um et re. fommen, einet
Sache oerluftig gehen fregno, *primo aevo;
(Ter.) uxore. p ) oerfehlen, nicht erreichen
•magnis auaia Or.
5. excido, cldi, cisum, 8. [ex-caedo] 1) aus»
treuen, »fdjneiben, abbauen lapidea e terra;
arbor exciaa, non evulaa; Omnibus arboribua
lange lateque in finibus Maeailiensium excisia;
alcui linguam; sarum auSljBblen, fmontom,
’latus rupia in antrum jur §6ble; ‘columnaa
rapibua burd) WuSbanen oerfertigen. 2) ein»,
jerhouen, jerftBren, oernicbten portaa fpren»
gen; domos, urbea, *trabem, *inurum, *Troiam;
tp. entfernen, oetbannen, oertilgen tempus
er animo, *vitium irae, falqm numero civium
flohen aus tc., fmultorum excisi atatue, fcausaa
bellorum.
ex-eleo, elvi, cYtum, 8. ob. (u. jrear, außer im
praes. imiic.) gew. exclo, Ivi, itum, 4. bef, häufig
b. Uv. 1) jmb. aus feinet ruhigen Sage, Stellung
hetauStufen, »bringen, »jagen, »treiben
quid est, quod me exciviati ante aedea? Plaut.;
’mem latebria; cubilibua auia; illa rea consu-
lem alterum ab urbe; principibna coloniae Ro-
main excitia; *animas imis aepulcris; fartificea
e Graccia; alqm m. u. ohne somno aufreerfen;
bei. Sotbaten, »oloniften aufrufen, »bieten, in
Streegung fehen «edibtia, iuventutem Celti-
berornm, Antiochum in Graeciam, Romanoa ad
atirilium urbis obaessae, mercede exciti ab
hostibua, fauxilia e Germania; übertr. *molem
berghohe Sogen auftreiben. 2) tp. a ) iu einet
©emütsbereegung, ju einer IhBüflleit aufregen,
»teilen iuventua largitionibua excita; hostem
ad dimicandum acie; tea caedas Bructeros ;
Thyiaa commotis excita (in leibcnffhaftlidje Stuf»
regung oerfept) sacris; conacientia mentem ex-
dtam raatabat Sali, b) einen ßußanb erregen,
Berurfachen tumultum Liv. ; pleba aeditione
domeatica bellum extemum IAv. ; alcui lacriraas
Plaut , Tac.; liberiorem poenitentiam solitudo
Omi.-. aufrütteln, erfcbüttcrn pulsu pedum
tremit excita tellua.
exelplo, cdpi, ceptum, 8. [ex u. capio] 1) t)<t*
a«8», ausnehmen, alqui ex mari auffifdien;
•alqd aorti oor ber Berlofung B. bem »euteantei!
Peiaidfen, Cat-bcut (0), I 6d)ul»Srtetb. 6. tfufl.
herausnehmen u. als befonbete ©hrengabe einem
einzelnen jufommen laffen; tp. a ) befreien alqm
servitute. b) auSnehnten, eine WuSnahme
machen mit alqd, alqm; excepto alqo jmb. aus»
genommen, mit auSnahme jmbS. ; excepta rirtute;
m. quominua ob. ne; ’texoepto, quod etc. §iers.
bie Sebingung machen, als ©ebingung feft»
fehen, lex exc. ut liceret; in foederibus excep-
tum est ne; auch *- 1- einen gerichtlichen Sin»
reanb erheben in ©ejug auf etre. de excipienda
iniquitate actioni» Oie. 8) auffangen, auf»
nehmen eanguinem paterä; filiorum extremum
apiritum; moribundum; rorem ex pellibus;
vestem regalem bie Schleppe beS »BnigSmantelS
Curt. 8, 3, 16; se in pedes Liv.; se pedibus ju
fteben fommen anf Curt., poplitibus aemet Curt.
JSao. a) feinblich auffangen, reegfangen, ah»
fangen, gefangen nehmen fugientcs, servos
in pabulatione, navem, *aprum; uros einfangen;
tp. laudem; voluntatea bominum ethafchcn; eum
▼oluptatee geriet in bie hiebe ber ic. Curt. 6, 8,
1; *aenea ber üefen; überfallen, angreifen (bef.
lauernb auf jmb.) +bello, fbello serrili cxcipi;
*Oreate« incautum; ptägn. treffen, erlegen,
faxe* im fjtuge; ’alqm in latus oerreunben 6)
empfangen, aufnehmen (fowopl eine ffjerjon,
bef. einen ©oft, greunb, mit bem man auf gleicher
Stufe ftebt, als auch *in* ®a<hc, *t». @uteS ob.
IBBfeS) alqm ex fuga; acaphis excipi; Hirrum
cum aex legionibns an fich jtehen; alqm clamore,
plausu, f adventum alcia incredibili honore;
alqm =» beherbergen, bereirten, *alqm hoapitio,
fhoapitaliter, -fepuliB; *alqm tcctia, bonia et
opulentia, terra, patria; xulnera, tela, *ictua
befommen; ‘porticua Arcton (liegt gegen Slorben)
Hör. ; dolores, pericula, invidiam fich JUjtehett;
laudem ex alqa re; rem publicam bie xlertci»
btgung tc. übernehmen. §iero. etre. mit beit
Sinnen aufnehmen, Bernehmen clamorein,
*motua futuros, flaudea alcia aridisaimia auri-
bua; bab. auch nachfehreiben versna, oratio-
nem; abfol.; bef. mit bem tüchör o. ©egenreärti»
gen ©efagtes auffangen, meift abfichtlich unb
heimlich, abljotchen, betaufcheu rumores, aer-
monem eorum; nihil citius (maledicto) excipi-
tur; auch 'Ire. itt einem bejitmmten Sinne auf»
nehmen, auffaffen, auslegen asaenau populi
excepta vox; tnentcntiain graviua, falqd comi-
ter. e) toiberflcljen, beftehen, aushalten
aublicae omnem vim lluminis brechen; impetum
boatium; xada ac deceRanm aeatua. d) auf etto.
unmittelbar folgen (ber Seit ob. Weihe nach),
fich an etre. anfehlic&en, jmb. abtSfcn peati-
lena aeataa tristem hiemem; alioa alii deinceps;
linguam ad radices eiua haereim atomachua;
inde loca aapera et montuosa; turbulentior inde
anno- ; ruraua ex vallo clamor; auch nach jmbm.
baS ffiort nehmen alqm, *sic regia Inno, e )
fortfepen (gleichfam o. anbern empfangenb) proe-
lium dubium; memoriam viri. f) beoorftehen,
ermatten (fo bah ein ©cgenjtanb jmb. fefthält
ob. in Slnfpruch nimmt) begegnen, treffen qui
OTcntuB quosque Caes.; bellum grave, via. labor,
seditio alqm, inopia maior in die» per bostium
agroa euntem Liv. ; regem alius haud levis do-
lor Curt. ; quis cabub me? Verg.
excYtÄtna, adj. m. comp. u. sup. [ partic . B. ex-
cito] lebhaft, t)ef tig, pari nonna; clamor
excitatior.
19
290
excito — excurro.
ex-cYto, 1. 1) Ijerau«», auftreiben, auffagen,
aufroedcn, ^ernu*!, herauf-, auf«
rufett *mile» ilansico truci exeitatur wirb au*
bcm Schlaf auigcfdircdt; ‘viriles ; ciamore ex-
eitatum (.^erbeigefü^rt) praeaidium Romanorum,
feraa, alqm a porta, vox illa me foraa Plaut ;
alqm a mortui», ab inferia i^craujrufeu; nicht
unjer 'ö. ben toten aufertoecfen’), *mortuoa, *unde
animae excitantur. 2) in bie$öl}e berocgen, (ich
erheben machen ob. taffen, auffteljen taffen
ob. heiften vapores ex aquia; hueno areuam, liumo
excitatua, ’pulverem agriB auftoirbeln ; excitati
curiä exceaaerunt, reum, triarioa ($um Kampf);
oor @erid)t recitatores, lectores, teates junc 9tu*«
faßen; me primum excitatum iusautnque dicere;
b. fflebäuben, auffübren, errichten turrem, ae-
pulcrum, *ara»; auflobern taffen, anfachen,
cgnem, incendiom, earmeuta excitantur (fdjießen
in bie §ötje) culturä; übertr. alcui memoriam
coram erneuern; deaiderium excitabatur (warb
hetoorßerufen) Gurt. 10, 8, 9; excitata <ftcigen=
be«) fortuna; tp. a) geijtig aufrichten, ermatt«
gen maestum ac Bordidatum eenem, atflicto8,
animum amici iacentem. 6) auf:, anregen,
anfeuern, «fachen, «treiben, erregen alqm
e Bomno, somno; quo (aono) excitatua vigil;
alqm ad bellum, ad, *in virtutem, ad laborem
et laudem, dormientem, ad laetitiam; atudia
hominum, iraa, laude,, suepicionem, plauaum,
tragoediaa, riaua, amorea. [ber StuSruf.
excl&mätio, önia, f. fexclamo] als rhetor. gigur
ei>climo, 1. 1) laut rufen, {freien quam
maxime, maiue; contionee brechen in ein Sei«
faUgefchrei au*. 2) auSrufcn, taut rufen,
talqd taut Bortragcn.
excludo, ei, »um, 3. fex-cluudo] 1) au«fd)lieficu,
abroehren, nicht julaffen alqm inatme Ter
♦poStua Helicone, *ictua (©onnenftidje), alqm
moenibuB, a portu, iurgia finia Hör., fd) err-
ege aum exclusiaaimu8 Plaut., n. Ort trennen,
abfonbern locum, fpurte» urbia, fpartem operi-
bus a reliqua parte urbia; tp. a) s. etm. fern
hatten, nicht baju gelangen taffen alqm ab
hereditate, ab extremo conapectu liberum; bia
praemiia et konoribui; Craaaua trea legionea
decernit nec ex. (fd)lief)t au*) Pompeium. b)
auSfchticfjen, entfernen alqm a re publica;
virtutem a Bumrno bono, petitorem, eupidita-
tem. c) abfehneiben, Bethinbern alqm a re
frumentaria, a reditu, a navigatione, cohortea
ab acie, tempore, diei tempore excluaua, ami-
citia nullo loco excluditur, opea ex. (machen un«
möglich) amicitiaa tidelea. 2) au*fd)Iagen ocu-
lnm Com. in*bef. auSbrülen pulloa ex ovis; a
quibns matribua) pulli excluai aunt; fexcludi
au*fch lüpfen, n. ben gütigen. tau exclüaio,
önia, f. 91u*f<hliegung Ter.
excügitütto, önia, f [exeogito] ba* 9lu»beufcn,
%u*finnen, ba* Vermögen be* (Srfinnen*.
excügTUtna, adj. [partic B. exeogito] au*ge«
fucht excogitatiaaimae hoatiae Suet. — ex-
eögYto, 1. au*benten, auifinncit, au*finbig
machen alqd. talqd in alqm, falia tuendia ur-
bibua excogitat.i ; alqd ad ornatum, ad avari-
tiam, omnia alte* mögliche; m. nt Cic. Att. 1, 16, 2.
cx-cölo, 3. l) forgfalttg bearbeiten, oerjie«
ren, oerfchönern *excuttae opea, tmarmoribua
parietea, furbern, fregio — exculta, foratio-
nem, fmonumenta refecta et exculta. 2) tp. a)
au*bilben, oerfeinern, oerebeln, Bersott«
lomncnen animoa doctrinü, ingenia diaciplinia,
se philoaophiä , exculti aumua ex agreati vita
ad numanitatem, haec aetaa exculta, omni viti
atque victu excultua ; fartibua atudiorum libera-
liumexcoli. 6) tju ‘Änfehen bringen, äußern
@tanj oerteihen, erhöhen in excolenda grati»
ceaaare, alqm omare excolereque. c) *Bereh«
ren, anbeten alqm, deoa.
ox-cöqno, 3. 1) *herau*tochen vitium metallii
au*jcpmdjen ; omne per ignea vitium illia (agru)
excoquitur; terram auSmittern taffen, tp. [Cou.)
malum alcui auJbrilten. 2) au*bötren tam er-
coctam reddam atque carbo eat Ter.-, arenxs
in vitrum auöglüben Tae.
exeors, dia, adj. [ex-cor] topflo*, ohne 8ct>
ftanb, uuoerftänbig.
fexerementum, i, n. [excerno] bei 9tu*toutf aul
bem Selbe oria, pl., oria aut narium.
fex-creaco, 3. herau*« ob. in bie $ö!)<, fm
por machfen in haec Corpora quae miramur;
a fundo maria in altitudinem opua; tp. litiuru
series ubique maiorem in modum hotte übet«
hanb genommen.
excrSci&blllH, e, adj. [excrucio] bergotter toerl
Plaut.. — ex-cröcio, 1. 1) abmartern, foltern
alqm igne atque omnibua tormentia, vinculia
ac verberibus atque omni supplicio, iame rin-
culiaque; Adherbalem excruciatum necat; diem
lieberlich h'nbringen Plaut.-, auch <1 uälen, pei«
nigen fumo excruciatus, fdolonbus. 2) tp. ab«
quälen, abängfiigen, ipsua ae, id ego exero-
cior, hoc aeae animi Plaut.; haec aunt, qua*'
me exer.; miaerum hunc tam exeruciarier (ft-
excruciari) Ter.-, temeritaa et libido et ignavia
aemper animum; nec meae me magia miaeriaa
quam tuae, ‘excrucior.
exeiiblae, äruru, f. (exenbo] ba* Siegen auficr
bem $aufe Plaut. 2) ba* Sachen, Sach«’
halten ber Solbaten (außer bem Duartier ober
bem Säger, bei tage jorootjl al* bei SKatht)
♦fagere exc. alcui bei jmbm., ’vigilum canurn;
*divum aeternae (B emigen geuer) Verg. A. 4,
201. 2) trneton. Sadjpoften, Sache. — ex-
cubitor, oria, m. [excubo] Sachpoften, Sacht
ex-cäbo, 1. I) außerhalb be* §aufe«. c*
greien liegen, fdjtafen armati agro, 2) Sacht
hatten, auf Sache fein legionea in armia, pro
catdria; ad portuni (B. ©treffen); *Cupido in
pulchria genia. $ierB. 8) tp. machen, m a eh f am.
mach fein, beforgt fein pro alqo exc. et ri-
gilure, aapiena aemper animo, consilio, laboev.
ex>cüdo, 8. l) *hcrau*jd)Iagcn, «treiben,
acintillam ailici; ailicia venia abstruaum ignem.
2) fchtagenb bereiten fchmieben, fchtagtn
*aera, fferrum; navia saepe excuaa malleolo
au«geftopft u. aaSgefticft Plaut.; tp. mit Sanft u.
91achbenfenBctfettigen,bitben, f ehrifttid), alqd ;
fefnuge alqd et exc., qnod sit perpetno tnnm;
ftoto anno, per omnea dies, magna noctium
parte unum librum; *ceraa (o. Sienen).
ex-culco, 1. [ex u. calco] 1) bctaujtreten,
Plaut. 2) fefltreten, einftampfen singuli ab
infimo solo pedes t«rr& exculcabantur mit Stör
auigefflSt u. biefe feftgeftampft Caes. b. G. 7,78,7
ex-ciiratci», adj. [partic.] forgfältig gepflegt,
gut beforgt Plaut.
ex-curro, cucurri (fett, eurri), curaum, 8. 1) i*-
trans. 1) herau*-, h'tborlaufen, «eilen.
ezcureio -
»fahren aliquia (sc. domo), ad alqm, in publi-
cum; in Pompeianum einen ®u«flug, einen Wb»
ftcctjrr motten ; ffons ex summo cacumine montis
entjpringt; in malam crucem jum genfer geben
Plaut. 3näbej. in bet SRilitärfpracbe bet not»
breigen, einen Wu8fall m a d) c n Omnibus por-
tis, ex Africa, in fines Romano«; iibettr tt)
quorum animi spretis corporibns evolant atqne
exc. foraa; oratio pariter cum sententia t)dlt
gltitben Stritt; campus, in qno exc. (ft* j eigen)
tirtos poBeit; tantoB processUB efficiebat, ut
erolare, non exc. videretur. 6) abfdjmeifen
orstio longius. 2) bcroorlaufen, »tagen, fid)
erfheden paeninsula ab infimo sinu, in altum
liugua mille paaauum Liv.; horum regio uaque
ad rubrum mare Ourt.; in bet Webe prodnctiora
alia et quasi immoderatius excurrentia. II)
Irans, (feit.) burdjlaufen prope iam excurao
spaüo Ter. 35a». A) excurslo, önis, f 1) bas
peroorlaufen, rafdje Sorfcgreiten gegen bie
iutjörcr moaerata eaque rara; f Mussflug, Wb»
feibet auf« Sanb; iibettr. Spielraum in qoibus
(rxcuis tabellis) libera adiciendi Bit exc. Quint.
!) in bet 9Rilitärfpra<be Streifjug, Wu8falt
ob. (Einfalt (je natbbetn an ben terminus a quo
ob. ad quem gebad)t wirb) nostri crebraa exc.
ex oppido faciebant; nocturna Catilinae; im
Silbe haec fuerit nobis tamquam leria arma-
turae prima exc. orationis. B) excursor, öria,
«• $län(ler. C) exeursns, ub, m. 1) ba8 Wu8 =
laufen -fnavigiorum, ffontis, *apum. 2) al8
nilit. t. t. Wngriff, tÄnöfall, Sinfall; tp.
t*bf*meif ung in bet Webe.
exeäsibfllg, e, adj. [excnso] ju cntjcbuibigen,
Oetjeibliii ‘delicti pars. — excusat io, önis,
f [excuio] Cntfcbulbignng, m. gen. subj.
»leis; m. gen. obj., mit, wegen peccati, habere
aetatis excueationem.
texeasftUua, adv. comp. o. excusate [excusatua]
beffet entfcbulbigt. — texeüsitns, adj. [ par -
<ie. 0. excuBoJ entfcbulbigt,
exefiso, 1. [ex. u. causa] 1) entfdjulbigen se
alcui ob. apad alqm, Be de alqa re, volo me ex-
cuaatum alcui, traditatem literarum, t verba
alcui bei jmbm. ; iudex excusatur Areopagites
esi« wirb baburtb entf*ulbigt. bag et xc. ; ‘ha-
bere excusatum jrab. für ic. anfepen. 2) etw.
oli Sntfd)ulbigung8grunb anfübren, fitp
mit etw. entjcpulbigen, etw. »orftbüfren mor-
bam, valetudinem, aetatem; (mit einiget Gürtel
ignorationem numquam antea visi regia excusana
inbem fie fiep bamit entfibulbigte, bafj fie ben König
nie ootbet gefepen Curt. 8, 12, 17; m. acc. c. inf.
Plaut., Suet.; m. quod: Tiberius, quod snpremis
in matrem ofläciis defuisset, magnitudinem ne-
gotiorum per literaa Tac. ; Germanos nunquam
satis excusaturos, quod etc. Tac. ann. 1, 59; ab»
fol fitb entf djulbigen; (feit.) aus £ntf*u( =
bigungögrünben ablebnen, abfdjlagen vi-
res Oe. met. 14, 461 ; alqd ex eo evitare, cui in
Universum excusari mailet fidj fibetb. entliehen
Tac. ann. 1, 12.
exefitio, cussi, cussnm, 3. ( sync . oxeussit ft. ex-
cniserit Plaut.) [ei-quatio] 1) gerauä»,
bet ab--, abf (büttein, »flogen, = ftp lagen,
»weifen ancoram e navi, ‘praedam maris in
terram, ‘comantes cervice toros (o. ilötoen);
alcui cerebrum, lapide clavum, oculum cyatho
Plaut. , oculum verberibus Suet. , ‘rudentea;
exemplar. 291
‘exensaoB laxare rudentea b. i. löfen u. auf
Widetn; ‘crinem flagrantem abfcbütteln; far<-‘-
nam; -f-regem curru, ‘excusnus curru, equitem
Liv., excussis rectoribus Tac., ‘excutitur (sc. e
puppi in mare) — magister Verg. ; feurrus
( nom .) eos, a quibus regebantur, fiugum; iibettr.
‘magnum deum pectore (o. bet Sibglle) bie ©c»
geifterung bed ic. o. fitb abwebren; ‘Iunonem (ben
o. bet 3uno eingeflögten (Etitfctjlug) pectore; im
©ilbe noli aculeos orationia meae, qui reeon-
ditd snnt, excuasos arbitrari Oie. p. Suil. §. 47;
inöbef. n) in milit. Sprache ©ejeboffe abwetfen,
abfi^iegen, fcbleubern glandem, ftela, fsagit-
tam, fhaatas tormentiB, flapides fandis. b)
fottjagen, »treiben, Bettreiben ‘alqm patrifl,
•excuti cuwu f. curaus c); (Ihr.) ae fitg fort»
paden; auch beraustreiben, auspreffen lacri-
mas mihi Ter., sudorem Nep.; ‘riaum sibi (für
fttb) anbeten abnötigen Hör -, ‘aomno excuti au8
ic. geflötl ob. getiffen werben, auffabten. c)
heraus», ^erabfe^ütten, »giegen, werfen,
»ftürjen fprocellae largum imbrem. d) gemalt»
fam oettreiben, oerfd|eu<ben, oerbannen,
oerftogen, eigtl. u. bilbl. ‘alqm lectis, *Teu-
cros vallo, fpavidos metus de Corde, crapulam
facile Liv.; ‘flava excutitur Chloft, ‘soumum;
‘Somnua sibi se; fadeo omnem sensum (®e»
ftnnung) territis fortuna penitus; febrietas ex-
cutitur; f-Senecam auömärjen, auö bem Kteiö bet
Seltütf oetbannen ; ‘alqm propriis (negotiis) oet»
btfingen; studia de manibns; excussis deliciis
(sc. ex manibus) de. Verr. 4 §.62; opinionem;
jmbm. etw. entteigen ‘agnam ore lupi; be»
rauben ‘alqm nceptris; ‘navia excussa magi-
stro; ‘jetftöten, oerniebten foedua. e) *au8»
fpreijen, »ftreden brachia, pennas, excusso la-
certo, ‘excussis nubibus. 2) heftig Ijirt» unb tjer-
bewegen, ftbütteln ‘caesaricm, ‘pennae, ‘habe-
nae per eolla equorum ; inöbef. ein ©croaitb (ob. jmb.
bet ein (üewanb an bat), um ei ju buttbfutben pal-
lium Plaut., non excutio te; bah. genau unter»
futgen, etfotftbea alqm, illud, ‘jmellaa, ffle-
iata, ferimen, fbibliothecas , explica atque ex-
ente intellegentiam tuam etc.
exdoreuo, l. [ex u. dorsum] entgräten Plaut.
cxec . . . f. exsec . . .
cx-edo, 3. I) aufeffen. oetjebten; fptiebw.
tute hoc intristi (lntrivisti), tibi omne est ex-
edendum mufft c« auäbaben; alqm baö ©tranigen
jmbö. burd)bringen Ter. 2) jet nagen, auö»
böblen exesis posterioribus partibus versiculi
oerwittert Oie., fmonumenta vetustas, fexesus
locus, +nec ulla tarn tinna moles est, quam non
exedant (untetwüblen) undae; ‘Cyclopnm exesa
caminis antra Aetnaea; tp. aufteiben, nagen,
quälen aegritudo animum; ‘penitns maeatas
cura mednllas; fanimos his cogitationibns;
fquae per tot annos exedere rempnblicam; ur-
bem nefandia odiis Bettilgen.
exädra (exh.), ae, f. [,'£fäpa] bulbtunber Born
offener, oben gewölbter, mit einem an bet ffianb
im $>a(bheiö beramlaufenben Sipplap oerfebener
Salon )U SSorirägen u. wiffenfcbaftficben ©efprä
c^en, Sprecbbullc- ®u»- dem. exedrlum (exh.),
ix, t». Oie. fam. 7, 23, 3.
exemplar, äris, n. [exemplum] 1) ©lufterbei»
jpiel, flRufter, ©orbilb antiquae religionis,
•Graeca, *ad ex. Siculi Epicharmi, fad ex.
primi libri; feltner ein ©eifpiel, baS neben anbern
19*
292
exemplares — exerceo.
fteljt, bat). 2) Bbbilb, Sbenbilb Terum amicum
qui intuetur, tamquam ex. intuetur sei; au®
21 b j rf) r i ft . .Ui' uir. Tao. exempUres, subst.
(fett.) Slbf®riften, Kopicen omnium literarum
Tac. hist. 4, 26.
exeinplum, i, «. [ftatt exempulum » eximo]
(au« einer Uicngc glci®artiger Tinge fjetauJge
itommcn, bamit baran if)te gcmein(®aftU®en 6igcn=
f®aften crlamti werben binnen). l) Beispiel,
'■Probe, Üorgnng (woran man bic Bef®affenheit,
(Böte, SRi®tigfeit ob. SBahrfjeit einer <8a®c prüfen,
betätigen ob. erläutern tann ob. foH) vitiosi prin-
cipe« plus cxemplo quam peccato nocent; cru-
delitatis; earum rerum ex. capiebat ex simili-
tudine ineuntis aetatis al« Btobe bnoon Wählte
er ben äljnlidjen galt, welken bie erfte 3ugenb:
jrit barbietet, exempla sumore ex nnmero illo-
rum; contra vetustatis exempla; norum in re
publica ex. introducere; ex. rei habere, insti-
tuere; confirmas illud exemplo quod affers;
exemplo alcis na® »c.; quae sibi nullo ex. (ohne
borgängige« Beifpiel) priratus Bumpsorat; fecit
illud pessimo ex. fo baß er baburd) ic. gab ; esse
exemplo Hör.; cuius ipise fecit (gab) ex.; magna
ex. casuum humanorum; ex. insigne mutationis
rerum humanarum; *sua quisque ex. (ba«, moju
er felbft ba« Beifpiel giebt) debet pati; flectio-
nis wel®f« bie iiettüre barbietet; exempli causS,
gratifi beifpieWwcife, jum, al« Beifpiel, um al«
Beifpiel (Bcufterl ju bienen (Haff, nur in einem
»oüftänbigen Sape bef. mit Berbi« wie afferre,
proferre, ponere, nominare oerbunben) ex. cansä
paucos nominavi; ex. causä ponatur aliqnid,
quod pateat latiua; quia in alieuius libria ex.
causä id nomen invenerant; in qua muliere —
quasi ex. causa vestigia untirjui officii rema-
nent; ex. gratiä ft. verbi gratiä [j. verbum 8)
d)], eius generia hae aunt quaestiones: ai ex.
gratiä vir bonus etc. Oie. off. 8 §. 50; +in ex-
emplum; +in exemplo; ad ex. (jum Bewei«)
annsai imperii; ut excmplum afferam (ut hoc
utar, ut hoc afferam) wenn entweber ex. ob. hoc
betont werben foO, um auf ein Beifpiel ob. ge=
rabe bie« B. aufmerlfam ju ma®en ; in«bef. be =
lehrenbe« ob. warnenbe« Beifpiel, ejem»
plarifdjc« Berfal)ren superioris aetatis ex-
empla, huius urbia exemplo, ex. severit&tis
edere; ut arcendis aceleribuB nobile ex. eaaet;
mala (übel angewenbete) ex.; omnia ex. crucia-
tuaque in alqm edere; omnibua ex. crucior
Plaut.; statuere ex. in alqm Ter, in alqo; ex.
in eum üent ej:cmplarij® beftraft werben Ter.;
fexemplo supplicii deterrendos reliquo« existi-
marit; fomno roognum ex. habet alqd ex ini-
quo; tex. novissima meritum; bab- a) Ber*
fahren, 'Dtahregel, Wrt ob. Bcfd^aff entert
(al« ua®af)men«- ob. oerabf®euung«wcrt) alqd
aliorum ex. inatitutoque facere; more et ex.
populi Romani; quaestionem habuit eödem ex.
quo etc.; ut huius urbia iura et ex. corrum-
peres 9ic®täbeftimtmingcii u Borgänge; omnia
ex. belli (tm Kriege gcmöt)ntid)e Slaßtegeln) edita
in se; fsinguiare omnium saeculorum ex. ausae;
eodem ex. totam urbem cireumiri posse auf bie;
felbe Seife, b) o. einer Sd)rift 3 n b a 1 1 , 21 US*
brud, Gepräge literae allatue sunt hoc ex.;
epistularum; literas uno ex. ad alqm dare. c)
9ta®bilbung einet Sache, 2lbbilbung, Bor»
trät, Biobeil pingere Plaut.; superposuit al-
tissimam turrim in exemplum Alexandrini Phari
Suet.; in ber SJtalcrei u. Btlbnetei Original ab
animali ex.; 2lbf®rift, Kopie tabulae eodem
ex. in glei®lautcnbcr 2lbf®rift; ex. epistulac Do-
mitii supposuit; gormulat, Koncept litera-
rum; in pila lapidea incianm. 2) ein relatio
taugliche« ob. ämedmäffige« SRuflet, Borbilb
(»gl. exemplar 1) innocentiae; proponere ex. ad
imitandum, capere de alqo, sumere ab alqo
Ter.; cumVario speciosum ex. i'abinm obiceret.
oxentbro, 1. 1) (fpät) au«meiben
lepSrem. 2) (Com.) tp. a) ausleeren marsu-
pium alcis. b) martern alqm.
ex-eo (*jfgj). perf. exit fl. exiit), 4. I)intrans. bet =
au«gehen, *jiehen, Weggehen, «Riehen ninc
ab Thaide Ter., ex oppido, de triclinio; de, ex
finibus suis, a patria; portä, domo, *statione;
de, ex navi; paludati exeunt näml au« Bom;
in terram an« 9anb gehen; *e conspectn, *amnis
au«treten; sors, nomen tommt herau« ; serins
ocius sors exitura um heran« ju fommen Hör.;
*arbor stirpibus ab imis fchfägt au«; *ad caelum
arboB emporragen. 3n«bef. a) 0. Truppen, ab*
marf®ieren, au«*, einrüden in proTinciam,
ad pugnam, in aciem, ex portu abfegeln Cae*.;
tp. de, e vita fcheiben au« ic., gerben; ex patri-
ciis au« einem patricifchen ®cf®te®tc burch 2lbop-
tion in ein plebejifche« übergeben; aere alieno
au« ic. herau«lommen. 6) al* Stefultat, Crgebni«
hertJorgehcn, libri ita falltn fo au«, finb na®
ber Bollenbung fol®e; *urceus (omml heran«;
*ingenium statuä tacitumius. e) in bieÖffeut
liebfeit, in bie SBclt hinau«gehen, betannt,
tu®bar werben, unter bie SJeute fommen
de qua (peennia) exisse t'amam Nep. ; libri;
oratio mca ex. atque in vulgus emanare pote-
rit. d) ». ber 3«it ablaufen, ju ®nbe gehen
dies indutiarum, exeunte anno quinto, *in hunc
mensem fallen auf tc. II) trans. 1) etw. übet*
Schreiten, über etw. hinau«gehen, au« etw.
herau«gehen, austreten timen Ter., »modum,
•flnbricum iuventae, fius exeundi ordinis. 2)
*au«wei®en, entgehen tela oculis, Tim ri-
exequlae etc. f. exsequiae etc. (ribus.
exerceo, cui, eftum, 2. |ex u. arceo ! eigtl. au«
einem ®chege hetauhbringen, bah- 1) in
fielet u. ftarfer Bewegung hätten, unauf
hörli® befebäftigen, in 2ltem hätten, ab*
treiben, =he6en pugnos in te Plaut., ego te
hodie, ut dignus es Ter.; his laboribus exercita
plebe; exercito corpore (bur® förperli®e Sin
ftrengungen) fessus; *equoa aequore campi tum*
mein; *turbinem hetumtreiben; ‘exercita cursu
flumina raftlo« ftriSmenb; »qualis undae Auster
peitfeht; ‘virgineis lusibus undas, ’ignem Euri,
‘assiauis brachia telia, *manus, ‘linguaa litibus.
triero. ‘bearbeiten, umwühlen solum presso
«ub vomere, humum in messem, paterna rura
bubus suis Hör., ferrum f®mieben, telas fpin
nen. 2) tp. a) beunruhigen, plagen, quälen
ambitio animos hominum; candidati exerciti
Omnibus iniquitatibus ; ‘strenua nos inertia; ex-
erceri de (mit) praedio; ‘poenis, curis. b) in
anhaltcnber Ihdtigfeit bej®äftigen, üben, ein*
üben, au«bilben iuventutem, corpns, membra,
ingenium, memoriam, stilum, se venatione , se
cotidianis commentationibus, se in subitis dic-
tionibus; al« milit t. t. copias, remiges; Mace-
donaa in armis; exerceri armis, in venando; sc
exercitatio — exhibeo. 293
in curricuio; se hoc genere pugnae; ad haec
te; lodicra exercendi aut venandi consuetudo;
ceteris in campo exercentibus ttäbrenb je.
Übungen nnftclltcu. 3) aubüben, betreiben,
treiben, banbbaben medicinam, artem, iua
rivüe, indicium, quaestionem inter aicarioa an=
(teilen; vectigalia oerttatten; avaritiam in alqm,
ID alqo; inimicitiaa cum alqo in IC. mit imbni.
jteben. iurgia, diacordias, aimultates cum hosti-
tiis; in tanta. re gratiam aut inimicitiaa gelten
iaften, ’iraa , poenaa; victoriam foede in captia
fühlen laffen, acerrume victoriam nobilitatis in
plebem, regnum in plebe, familiariter inimici-
tuw; victoriam »erfolgen; fortuna ex. (geigt,
mmbt geltenb) in alqo vim auam; *fervidam
aduieacentiam auälafjen; *dura imperia, fiuati-
tiatn; metalla auri atque argenti, ferri et aerig
««beuten; fvineaa, campos curare et ex. be-
ftellen; verba (bie Äunft, fdjöne ©orte ju machen),
btcundiam Tac.; *arma firfj in IC. üben, farma
contra patriam. *palaeatras, ’cantus fingen, *ba-
latum blöfen, *choros auffüljrcn, *pacem halten,
•hjmenaeos feiern, *viceg abttcdjfelnb ben SJienft
oetfehen, *diem fein tagetoer! »erridjten; fmae
stam vigilantiam et malag eura*.
rrerciUtlo, önig, f. [exercito] 1) Übung iuven-
tutis ; superiorum pugnarum; illa ex. cofjitandi
ntlifte behebt im ic. Quint -, (Geübtheit dicendi,
iuris civilis, linguae; in dialecticig; in armis.
2' Subübung virtutum, scelerum.
erereitätus, adj. m. comp. n. wo. [partic. ».
exercito] l) befetjäftigt agris subigendia; fa-
ciliug (famem fert) inexercitatns quam ex. homo;
ungeübt in arrnia, homo et in aliis cauaig ex.
et in hac multum et aaepe versatus; iibertos
•oog, lectos et ex. in omne flagitium Soll. Cat.
M), 2; lictorea ad pulaandoa verberandoeque
bommea exercitatigsimi; proeliis, pugnis. 2)
[ehr beunruhigt, hurt geprüft curis animus;
•Syrtea noto gepeitföt; fcotidianU bellia; fnon
sine alias exercitatior Britannia fuit Tac.
texereltlam, ii, «. [exerceo] (feit) Übung, ba«
Spertieren militum. — exercito, 1. [intens,
e exerceo] (gern, nur im partic. exercitatu«,
o. f.) tüchtig üben corpora quidem exercita-
tionum defatigatione ingravescunt, animi autem
exercitando (gett. exercendo) levantur Cic. Cat.
§. 36. - exercitor, örii, m. [exerceo] Seljrer
bet SqmnafHI, Üehrmeiftei Plaut.; übertr. 8e>
unruhiger magister mihi ex. animus (bet re-
ffeltierenbe) nunc est Plaut.
1. exercitng, adj. \ partic. ». exerceo] hart ge =
prüft, unheilooli quid laboriosius, quid ma-
gia eollicitum, magia exercitum dici potest?
’Uiacie fatia, *curis, *adversia rebua; aestatea
Tac., militia.
2. exereltus, ng, nt. [exerceo] X) Übung Plaut.
2) grüble fDlannfcbaf t, Strteg$heer, Srmee
ex. (ein eingeübte« reguläre« tbcer) magnasque
eopias (u. anbre grobe Streitfräfte) coögermt
Caas. b. G. 3, X7, 2; pedester, terr estrig, na-
vaüs, tiro, veteranuB; pl. aud» Xruppen, fiee*
rebmaffen ob. ^ teile überl). Caec. b. c. 3. 81, 2.
Lic. 30, 4X, X; inbbef. ba« ff uftoolf im fflgf. bet
Reiterei ex. equitatusque ob. bie i!anbmad)t
mt «gf. ber glotte; aud| bie militärijd) orga =
nifierte Serfammluttg be« $otte« in ben
Genturiattomitien instructua Liv. 1, 44, 2;
bah. ftherjh reinisaua est (entlaffen) edundi ex.
ba« Sffenlontingent Plaut.; *Sd)ar, Schwarm
überh.
exhilütio, önis, f [exhalo] bie Äubbünjlung.
exhülo, 1. auäbünftcn, au«hauthen *nebu-
lam; crapulam, vinum ben ©cintaumel oerbunfteit
laffen, nüchtern »erben; *vitaro, ‘animam ben
®eift aufgeben; bl. ex. Ov. met. 7, 581.
ex-baurio, 4. l) heran«--, au«jd)dpfen »enti-
nam; bilbl. largitio quae fit ex re familiari,
fontem ipsum benignitatia exh,; bah überh- her-
aubjdjaffen, graben, = wcrfen, ^bringen
manibua sagulisque terram Cats. b. G. 5, 42, 8 ;
•humum ligonibus au«graben, regiones abgraben
Ourt.-, peeuniam ex aerario, praedam ex agris;
uno Catilina exhausto; übertr. benehmen, ent*
»irben, nehmen tibi istum dolorem; tantus
fuit amor, ut exhauriri nulla posset iniuriä;
vitam sibi eädem manu, reliquum spiritum Cic.
2) au»fd)5pfen, au«Ieeren poculum, vinum
auätrinten; fossas cloaeaequo ; aerarium er;
fchöpfen; urbs assiduis exhaugta eat (»urbc ent;
Bötfert ■ funeribus; exhauatia tectie au«gcplünbert
Liv. 10, 44, 1; übertr. a) arm madjen, et =
fdjüpfcn homines sumptu, plebem impensis;
facultates patriae. 6) erfchbpfcn, octminbcrn,
ocrjcbren. junuhte mndicit, jtbmddjcn fvires;
fcorpora cicatricibua; sermo hominum exhau-
atua est hat ftch erjehöpft, hat aufgehbrt. c) ju
Snbe bringen, oollenben, burdjfübtcn,
burthmathm, überftehen, tilgen mandata;
via ingeus aeris alieni exhauata est »arb abge-
jahlt ; bella, pericula Verg.; tantum laboris,
dura et aapera belli, inter laboies aut iam ex-
haustos aut mox exhnuriendos Liv.; poenarum
aatis eat exhauatum perübt, man hat fid) genug
gerächt Verg.; faic exhansta i jugebrad)t) nocte.
exhedra, exhädriuin f. exedra, exedrium.
ex-h«reao, 1. enterben. — exhere», edia, adj.
enterbt, erblo« meis bonia Plaut.; testamento
tili us; jtfefrjh facere alqm exh. (berauben) vitae
auae Plaut.
exhibeo, 2. fex-habeo] 1) bcrbalten, =gehcn,
herbeijehaffen, jur Stelle fdjaffen, oerab =
Öen laffen, barbieten a) grrirtjtl t. t. eine
im jum Serhör, jur $ceant»ortung
bringen, eine Sache beibrinaen pupillum,
fratres, ftestem, ftestamenti tabulas. b) eine
Sache ob. $etfon au«Iiefern, beraubgeben,
bef. wtberredjtlid) 3aritügehaltrae« omnia alcui
integra, servum. 2) tp. a) Oorführen, bat=
(teilen, geigen, ctfennen laffen, barbieten
populo Romano philosophiam; anctorem ae auf=
tteten alä Liv.; fpopnli Rom. oculiB spcctacu-
lum; ’lingnam patemam bie (oermeffene) Sprache
be« Satcr« ; *artem : ’virtua solidum decus echten
®lanj; ’Pallada lieft bie $. erfchcmcu = crfchicn
al« ^ ; »exhibita est (tarn jum Sorfd)cin) Thetis;
fse adorandam adeuntibus; fveritatem heraub-
bringen; bab- aud) firn Ihfater ic. auftreten
laffen comoediam publicis apectaculia; nsuma-
chiam; ad ferrum quadringentoa senatorcs Bor
bie fiünge liefern. 6) betätigen, erroetfen,
bemeifen, aubüben falcui humanitatem, fse
tribunum; fvirtutem, fbellum, +pro fratre ho-
atem, *fidem vocia; *fidem promiaaa bettähren
ftch, falcui *fidem. c) »erurfadien, oerfiftaf;
fen, getoähren, liefern alcui negotium, mo-
leetiam, ’curam; vias tutaa ftd)et machen;
*rem salvam, libennn contionem alcui JAv.
294
exhilaro — eximo.
d) (fpät) unterhalten vitam misere; alqm
ttimanfa«.
ex-hYiSro, 1. (feit.) aufheitern tarn exhilara-
tam esBe aervitutem nostram, falqm.
ex-horregeo, 3. 1) tntrans. auf f epaubern, fi(t)
entfepen, metu Bor ic., in (Bor) alqo; aequoris
instar. 21 trans. Bor ettr. auffefjaubern *vultus
amicos, fdomini appellationem.
exhortAtio, önig, f. [exhortor] Aufmunterung,
ermuntetung Plat \c. in de. ep.\ fpl.
ex-hortor, dtp. 1. aufmuntern, ermuntern,
anfeuern 'trepidos civee in hostem, requos,
*tauros in illam, *seee in arma, falqm in
hanc apem; fm. ut; pass, exhortatua Hör. sat.
1, 10, 6.
gxTbco (Plaut.), exYco f. exhibeo, exaeco.
exYgo, egi, actum, 3. [ex u. ago] 1) herauf:,
»eg = , Bertreiben, -jagen, oinne* foras, virum
a se Plaut ; uxorem Ter., Suet . ; exegit (sc.
domo) Cic. Phil. 2 §. 69; regea ex hac civitate,
exactia regibug; cervam e montibug; maculam
heraubbringen, tilgen Plaut., Suet.; ‘otium oer=
brängen; fpauci telis hostium exacti; f ultra
aciem exigebantur; inSbef. a) ‘in 8 Stcer et=
ießen aquas. b) fdjwingen ensem. c) *ganj
ineinftoßen enaem per medium iuvenem, per
costas; hasta cervice exacta est. d) B e r i r e i-
ben = Berlaufen agrorum fructus IAv. ; übertr.
n) exigi butcf)fallen (IxßdUia&ai'l. ß) Ber-
folgen Orestes exactus furiis ipse suis Ov. trist
4, 3, 69 f. y) Selber, 3öHe, Abgaben, $infen bei -
treiben, einforbern, staffieren pecunias im-
peratas, nominn sua, dum aes exigitur Hör.,
vectig&lia, mercedem, equitum pedituuique cer-
tnm numerum a civitatibua, obaides ab alqo,
yigiliae vicatim exactae, viam (bie Anlegung
einet Straße Bedangen), sarta tecta f. sarcio;
baß. übeth- forbern, uerlangen (al8 Sepulb
nach ftrengem ©echt) exspectabo ea quae polli-
cen8, neque exigam; Omnibus ex rebus volup-
tatein quasi mercedem, a teste veritatem, pro-
misBum (bic {Erfüllung eine« SerfprcthenS) ab
alqo; id quod petat; ex. magia quam rogare;
♦poenas de alqo ob. alcui jtnb ftrafen; piacula
ab alqo Lin. ; fei ita rea familiaris exigat;
feum res exiget; auä) fauf et». ftrena halten,
ettn. ftharf beftimnten, gcjcblich ctnridjten
gladiatorum pngnas severissime, disciplinam
acerrime. i) et», ju »iffen Bedangen, fragen
feausam tristitiae, ‘facta alcis, fab alqo, cur
etc. 2) über et». b'nauStrctbcn =» »bei et». nor =
beitommen, et», jurüdlegen, paffteren
mediam dies horam; Phoebus aestivoe spat io-
siug ignes b. i. lange Sommedage macht Jap.
tp. a) einen, bcf. längeren Zeitraum jurüdleqen,
Berleben, hinbringen, exacta actate am enbe
bei ßebenSalter«, in hohe» Alter, hoepbetagt, Q.
Fabiue Max. exactae aetatis; ante exactam (Bor
Ablauf be8) hiemem; aestag exacta erat; vitam
Sali., Tac., ‘aevum, *annos, ‘tempus vitae;
auch ertragen aerumnam Plaut, b) ju Snbe
bringen, Bollbringen, Bollenben, aubffip*
ren ‘monumentum aere perennius llor., ‘optip,
*carmina exacta, *non exacta satis forma, ‘ver-
sus, fcommentarii ita sunt exacti, ut etc.; subst.
fexactis (n.) minimum distantia. 3) et», nnd)
einem SRaßftabe genau abmeffen, abmägen,
überh- unterfuepen, prüfen, beurteilen oo-
lumnas ad perpendiculunr, fpondus margarita-
rum sua manu, ad summam veritatem legiti-
mum ins, ad vestras leges atque instituta ea
quae Lacedaemone front, fomnia ad fortunae
suae modum, ‘rationem gaporum, ’talia sec um ;
subst. ‘exacta (ba« ®rgebnis bet (Srfunbigung)
referre; bah- auch aa) oerljanbeln, beraten,
überleben haec exigentes (*c. inter ge) Liv.-,
fquo (die) de his coram exigere possimns; bao.
*non satis exactum (ausgemacht, geniß) quid
agam; 6b) fnaep et», abmeffenb einridjten, auf
et», berechnen sno equorumque cultu ad lu-
xuriam mogis quam ad msgnificentiam exacto.
exYguS, adv. [exiguus] tnapp, fpätlich, not--
bürftig, wenig sumptum praebere Ter.; nimis
ex. et exiliter ad ealculos vocare amicitiam;
celeriter exigueque dicere de etc.
exYgnYtas, ätis, f. fexiguug] Snappheit, ftlein -
heit (an ©laß u. 3nhD/ Jürftigieit castrorum,
pellium, copiarum, temporis, ffisci, f terrae;
propter eoruin exiguitatem »eil ei nicht B Ge-
lang ift.
exiguus , adj. m. *fsuj>. [»ahrfep. B. exigo »a«
fcch leicht berecbnen läßt] Inapp, Hein, gering,
fpärliep (befcpränlt an ©laß, gapl, ®rbße) spa-
tium, castra, faedifioia, pRrg terrae, Corpus
fcpmäeptiger; *toga fnappe, enge, numerus ora-
torum, copiae, facultates, fvox fchwad), ‘sobub,
tempus, dies ffrift, *nox tut}; subst. n. exiguum
ein ffienigei, ©cringcS campi, spatii, uquae Liv. ;
f temporis; ‘exiguo gratoque (».) frui; tp. B.
Umfang, SBert, Qebeutung einer Sache Hein,
nicht BonCetang, gering, unbebeutenb ex.
quibusdam finibus totnm oratoris munus cir-
cnmscribimus; gyrus quidam, ‘oolacia, *munus,
‘Ceres ©rob, ‘elegi (im Vergleich jum (Epoi),
flegatio exiguiggima; swbst. fperquam exiguum
gapere.
cxills, e [patt exigilis b. exigo], adj. m. comp.
1) bürt, bünn, mager, fchmächtig, faft= u.
Iraftloi pecudis iecur, bovis cor, femur Hör.,
framus, solum ex. et macrum, fB. einer ©erfon.
2) ‘domug ärmlich, ‘domus Plutonia leer, nichtig,
•via, res (pl.) bef^ränfte ©titlet Nep. ; tp. oratio,
genug dicendi troefen, mager; fB. ©ebner (fiunt-
que pro) pressis exiles; omnium aegritudinum
= frei B. Plaut, tan. A) extlYtag, ätig , f.
©tagerlcit, Xürftigleit in bet ©ebe. B) ex-
ilYtär, adv. bürr, bünn, tp. a) 8. Jon bünn,
fein, verba ex. exanimuta. 6) lraft= u. faft*,
gehaltloi, bürftig ieiune et ex. disputare,
unnales ex. scripti, ad ealculos vocare amici-
tiam f. exigue.
exYllum, exlm f. exsilium, exin.
exYmii, adv. [eximius] auinebmenb, außer-
orbentlich. — exYming, adj. [eximo] 1) aui
genommen tu unus ex. es; te illi unum ex.,
cui coneuleret, fuisse; neminem ex. habeo Ter.
2) auinehmenb, außerorbentlich, Bortreff =
lieh ingenium, opinio virtutig, virtus , glorr».
pulchritudo, spes, facieg; fbem Sinne nach alt
sup. m. gen. omnium ab Oriente fluvius.
eximo, emi, emptum, 3. [ex-emo] 1) in (mehr
ob. weniger) totalem Sinne, hetau*;, »eg .
entnehmen, entziehen fdigito anulum; fal-
cui dentem; e rerum natura benevolentiae con-
iunctionem; alqm de numero proscriptorum;
diem ex menge; übettr. ‘alqm numero beato
rum; alqm de reis; fturbae quam vis bonorum
auctorum eximi; fse hominibus (ich abfonbem
exin — exoletus.
295
V. ic. 3n*bef. a) burd; $erau«nehmcn lo«=, frei*
machen alqm tamquam e vinculis, agrum de
Tectjjjalibus, alqtn ex obsidione ob. (Liv.) 61.
obiidione entfegen, alqm ex culpa; ae, reum
fortunae eiue diei, crimine; fsuppUcio msgis
quam crimini fuerat exemptus; cives servitio,
scrritnte; falqm morti; rem miractilo ber Sache
bat ©unberbare benehmen. 6) v bet Seit weg*
nehmen, verbrauchen diem dicendo, calumniü
dicendi tempus, ea rea illum diem, ftempns.
2) weg*, benehmen, entfernen, bef eitigen
(et». Saftige«, Übelet, ohne Snwenbung ». fflcmnlt)
id quod me angebat. eam religionem, *onna
sollicitis animis; *poatqaam exempia fames ;
•labern tilgen; fomnem ennctutionem alcui;
exempta dnbitatio est Ciirt. ; plarimis morta-
lium non eximitnr quin laffen et ftd) nicht aut«
tcben, bag Tac. amt. 6, 22.
exln f. exinde.
ex-Tninlo, 4. antleeren navem, agros; gentes
antplünbetn; ciritas, tprorincia exinanita; fre-
gionem frumento enlbtöfsen von fnltimam
aciem.
ex-indt, (fettener exln, bitte, exlm) ade. t)
i.Botfl. u. fpät) im Slaume: von ba, von ba her.
t) V. einer (totalen) Seihe: barauf exin mari
Enitimus aSr. 3) in bet Änfjählnng ob. Selben ^
folge v. Ib“tf“<ben attbann, nächftbem tac.
4) tn bet unmittelbar barnach, h'ttanf,
bann; !fpät) feitbem, non jener Seit an. 6)
je nadtbem Plaut.
exlettmitlo (attertüml. existum,), önis, f. [ex-
iHimol Urteil, «Meinung V. einer Sache nach
oorhergehenbet Sctrachlmifj u. (Erwägung ihret
inneren ©ertc« ob. ihrer ©ahrheit) non lila ta-
cita ex., sed vehemens et liberum populi R.
iadicinm; communis, vostra ex. est; vir optimus
omniam existimatione; auch (Suet.) eine mit
Schonung oorgetragene Semertung, $iuge*
rung. 2) bie TOeinuna , welche anbere v jmbm.
haben, bej. ber gute Suf, Same, bie Vldjtung
(beruhenb auf innerer 2lncrf entlang burdh ®e-
banten u. Urteil) bona, integra, magna; yiolare,
oppugnare, laedare, offendere ex. alcie; facere
aiqd contra ex. alcis; auch ftrebit debitorvm.
— existinifttor, öris, m [existimo] ®eurtei =
ler, Äunprichter, Sritiler.
existimo (altrrtüml. exietümo), 1. fox-aestimo]
nach vorhetgehenber Abwägung ber Serbältniffe
x bet innem ©ertet einet ®tgeufinnbe« über ben*
felben urteilen. 1) etw. ob. jmb. irgenbmie bc*
urteilen, für etw. halten, anfefjen magni,
non flocci, flocci, f. noccus; magni eius Opera
existimata eet AVp., alqd parvi, omnia minoris,
cuius Tita tanti existimata est Oie.; alqm ido-
neum, avarum ; te sapientem et nppellant et ex.;
in hostium numero existimari; utcumque haec
animadTersa aut existimata erunt. 2) erachten,
bet (Meinung fein, bafür halten, m. acc. e.
>nf.; im. pass. m. uom. c. inf. existimatur ne-
»eire rectum; disciplina repurta esse existima-
tur; bene ob. male existimalur (man benft) de
»Igo. 3) entfebeiben, beurteilen cotidianae
riüe consuetudinem Ter.; ex eventu de con-
silio alcis; ex quibus (orationibus) existimari
de ingeniis eorum potest; quis de sapiente ali-
•er ex. quin Oie. (in. 5 g. 32; subst. existimantes
bie Ärittler, Äungrichtcr. [tio etc.
fiisto, exlittimitlo etc. f. exsisto, existima-
exltUbllls, e, adj. fexitium] jum Untergang
aeteicbenb, verberbtich prodigiorum evontus
J.iv., beUum Cic. , tyrannus, t superstitio. —
i'xltiill», e, adj. — exitiabilis, exitus per-
ditae civitates solent ex. habere Oie., *donum
Minerrae.
exltio, önis, f. [exeo] bat ijerautgehen Plaut.
exltlösus, a^j. m icomp. [exitium] verberbtich,
unheilvoll coniuratio; ex. esse rei publicae;
tOtho luxu, suevitiä, audaciä rei pnblicae ex-
itiosior; fexitiosiore discordia.
exltlnm, ii, n. (gen. pl. exitium in einet Jidjter
(teile 6. Cic. de die. 1 §. 67) [exeo] 1) eigtl. bet
fchlimmc SuSgang, bah- Scvbcrben, Unter*
gang,3erftßrung (auch v. Seblofem) urbis; ego
tibi exitio fui ; fillius exitio se esse venturum ;
im pl. omnibus ex. (Ärten v. Serberben) interii
Plaut.; motu crudelissimorum ex. carere; ra-
pinis et incendiis et omnibus ex.; ciritatum
afflictarum extremi exitiorum solent esse exitus
legte n. fchlicglichc UnglüdSföIIe. 2) meton. v.
einet (ßerfon, welche Serberben bringt, ba«
Serberben *tuae genti.
exitus, us, m. [exeoj l) fjerauSgehcn, ?lu«*
gang omni ex. et p&bulatione interclusi; exitum
aibi parare; pl. singulorum. 2) ÄuSgang —
bet Ort (ffieg), butch welken man berauSgegt por-
tanun, portus, aedificii, septem ex. ex domo
fecerat; im ©ilbe quae plurimos ex. (Seranlaf*
jungen) dant ad eiusmodi digressionem ; ex.
(Huäfnnft) ab utroque datur conturbato erran-
tique regi. 3) tp. a) Schlug, 9lu*gang (fia--
taftrophe); 8nbe orationis, mimi, fabulae, argu-
menti, anni, oppuqnationis; ad ex. addneere
alqd; ritae; in exitu est mens consulatus; tri-
stes; inlbef. SebenScnbe, lob humanns; boni
bonos ex. habent. 6) bet ®u«gang, ben etw.
nimmt, Srfolg, ßiel, fRejnltat, Schidfal
eventus causa« et ex. rerum, Tictoriae, belli; haec
omnia meliores ex. habebunt; *boni, ‘secundi
(pl.); contigit consiliis uostris ex. quem optaba-
mus; ut nullus ex. imponeretur sermonibus;
disceptatio sine ex. fuit; ad exitum perreniri
non potest. Sprich tv. ex. arca probat Ov.; *plo-
rem artia in te nil agentis exitum bie Srfolg*
loftgleit Hör. epod. 17, 81.
ex-lex, exlegis, a<{j. gefeglo«, V. ®efeg ent*
bunben exlegem esse SuUam Cic. p. Cluent.
§. 94; »spectator Hör.
ex-obs6cro,l. inflönbig bitten Plaut. As. 1,3,93.
exöcnlo, l. [ex u. oculus] bie ?lugen auSfchla*
gen, bet klugen berauben Plaut.
exödium, ii, n. f^ddxo»] (eigtl. ÄuSgang, Schlug)
lomifcge« Siachipiel regelmägiger Stüafe, bef. in
ben flteHaucn Lie. 7, 2, 11.
rx-ölesco, Öleri, öletum, 3. tp. vergehen, vtr=
fchwinben, au« ber ®emobni)eit, au« ber
©obe lommen, veralten faror patris Liv.;
-fantiquitus instituta, fGraeci amictus, f rumor,
fdolor, fdisciplina per desidiam; quorum po-
steri nunc quoque apud eos tarn longa aetatc
propter memoriam Alexandri non ex. b. i. mit
ber übrigen ®cvölferung nerfchmtljcn Curt. Xao.
(•xölctiis, adj. 1) (jur Unjucht erwachfcit) lie*
berlich bef. SuljHnabe scortu, exoleti Cic.,
remiges Tac. 2) veraltet, auger ®ebraucg
u. 38obe getommen exoleta vetustate anna-
lium exempia, ex. iam vetustate odium, Toces;
T subst. exoleta rerocavit (®gf. noTa).
296
exolo —
cxSlo f. exsulo.
ex-ön«ro, 1. 1) entlaßen, entlaben, einer Sa=
butig ob. Saft entlebigen navcm Plaut., fven-
trern, f itomachuin , ‘colos letten, abfpinnen.
3n«bef. a) fidj einet ferfon enttebiflen, jmb.
fortfdfaffcu alqm ex agro Plaut.-, multitu-
dinem inconditam ac tumultuosam Liv. ; mul-
titudinem in proximns terras Tac. b) *fse ex.
D. glüfien fi d> ergießen. 2) tp. entlaften,
cntlebigcn civitatem metu, liberare atque ex.
(idem sitam Liv., fanimum sollicitudine, *hane
fugam odiis, fse ftd) feine« ©cpeimnific« ent=
tebigen, fconacientiam au am; foxonerari laborom
nicorum partem mit abgenommen merbc.
exoptabilU, e, adj. [oxopto] (feit.) roünftpcii«;
mtrt Plaut. — exoptätus, udj. m. comp. u.
ttup. [partic. o. exopto] ermünfißt. — ex-opto,
1 1) (oorll.) au8toäf)ten exopta id quod ma-
xirne vis tibi crenire. 2) etmün[d)en, 1) c t b e i =
müujtßcu ua maxime, Samnitium adventum,
pesteni alcui; m. *«/". ; m. ut,
exoräbllis, e, adj. m. fc omp. fexoro] erbitt=
lieb, leießt gu erbitten, nadjfidjtig iracun-
dia; illum miuus esse ex.; *non auro: per gra-
tiam et preces.
oxoräbnla, örum, n. tfelt) [exoro] Slittel gnnt
Erbitten Plaut. — exörätor, öris, m. [exoro]
bet Erbittet Ter.
ex-ordior, dtp. 4. anfangen, beginnen, an=
jettetn facinu« Plaut., pertexere quod exorsus
ais ; bellum a causa tarn nefanda; dicere, fora-
tionem, ‘preces, ab ipsa re; partic. perf. pass.
Plaut.-, subst. *exorsH, «. a) Anfang, Se*
ginnen. 6) (Einleitungen, Eingänge longa.
S!a». exordlum, ii, n. Anfang, Segiitn
hnius in all , vitae, institut-ao rei publicae, *pl.
primae pugnae; *bie etjien Anfänge be«
SBcltall«. 3«äbcf. Eingang einet Scbe, Ein*
leitung dicendi; *quae prima ex. sumat.
ex-örlor, dep. 4. 1) ßeroorfomnten, gum Sor*
fdjein tommen, fieß ergeben canicula, *sol,
fnimbuB, fventuB a man, *subst. exoriens sc.
sol bic aufgetjenbe Sonne, bet Slorgen; omnes
exorti btadjett ßertmr; promulgatio crfcßeint; tp.
a ) unmittelbar ob. mit ©emalt auffteßen, lo«bre=
tßen, jitß Saßn btcdjen ob. ptößlidj u. uner*
mattet auftreten, mit ein geinb, ob. tlar u.
bcutlid) f i cf) geigen repentinus Sulla nobis;
exortus est versus (als Sntlägcr); sic anuli be-
neficio exortus est rex Lydiuo; eigentäml. ego
nunc paulum tauiße gleidjfatn auf au« bem Uit-
glüd, ctßolc ntid) Oie. Att. 7, 26; id cum con-
tigerit, exoriatur amor necosse est; exoriare
aliquis — ultor Vtrg. A. 4, 625. 6) eintietcn,
entfielen, anßeben, beginnen ftlamma re-
pente e ail via, ffremitus, mora, alcis rei ob. de
alqa re fama tauefjt auf; ‘clamorquo virum
clangorque tubarum; ‘exoriens nostns hic fuit
annus avis bamit (mit bem elften SRärg! begann
bei ic. ‘discordia intcr cives.
cxuruätlo, önis, /. [exomo] ?lu«f djmüdung bet
Siebe ex., genus exomationis =■ demonstrati-
vum, f. demonstrativua; al« rßet. gigut, Hu«:
füßtung bc« ©egenftanbe« mit ©tünben. —
exoruütor, öris, in. [exornoj Äuäfeß müder
rerum Cic. de or. 2 §. 64. — exorno, 1. 1) mit
allem Slötigen reicßlitß ucrfcßcit, aujtiiftcn
vicinitatem armis. Xaß. anotbnen, otbnen,
anritßten nuptias Plaut.-, aciem; convivium
expedio.
Sali., fclassem; ttabernaculum alcui auffeßlagen;
satis ptovidenter pro rei copia Stnftalten, SRafs-
tegcln treffen Sali. 2) au«f eßmüden, ßetan«*
pußen teste varia Ter.; terra aedificiis exor-
uata, locum in palaestra, orationem, domus
exomata atque mstructa; (tßcrgß. Syrum ego
adeo exornatum dabo — abptägeln Ter., tp.
berßerrlitßen, gu (Elften bringen philoso-
phiam falsä gloriä; quid exornamus philoso-
hiam? falqm praeturä beförbetn gut )C.; mors
onesta saepe vitam quoque non turpem; rei
publicae dignitatem.
ex-öro; 1) jmb. butd) Sitten bemegett, be*
{duftigen ob. *etm. butd) Sitten erlangen,
fid) erbitten, aubbitteu alqm ut; ‘populum
(0. ©labiatot); exorari, autß m. ut, sine te ex-
orari, ‘carmina deos, ‘pacem deum; *non ex-
oratis (bie fid) nid)t erbitten liegen) in ans; alqm
alqd Plaut.; vix id Ter. ; a filii caede amicorum
precibus exoratus abgcbractit Just,
oxorsa f. exordior. — exorsus, us, m. [exordior]
=• exordium, orationis meae Oie. de imp. P. §. 1 1 .
oxorliis, us, m. [exorior] Sufgang quoque die
signi alcis Cic. de div. 2 §. 17, ab occasu solis
ad exortus Liv. 21, 30, 4.
tcx-osciilor, dep. 1. abläffen alqm.
exosso, 1. [ex-oa] au«tnod)cn, =grdten os
Plaut.; congrum Ter.
exostra, ne, f. ® t e l) m a f d| in e im t pea-
tet, meiere beit gintetgtunb bet Sübnc al« ba*
3nnere eine« tiaufe« geigte Cic.
ex-bsus, partic. a) pafftnb ‘alqd, ‘alqm; fexo-
sus sum id) paffe patrios mores, parricidium.
b) (fpüt) Oetlja g t universis.
exotlcu8, udj. [t£amxdd (Plaut.) au«länbif(p,
ftemb Oraecia ■=- @to6gtieipatlanb; subst. ex-
oticum au«tänbifd)c« fflemanb.
cx-pallesco, 3. ‘teiblajfen; *tp. not etm. gu
tüdfipteden, m. acc. haustus Pindarici fonti».
ex-palliätus, adj. bc« äRantcl« betäubt Plaut.
ex-palliilus , adj. fept bleitp Suet.
ex-palpo, 1. ob. -por, dep. 1. crfipmei
tpeln Plaut. [let Plaut.
expalpönldcs, m. nummorum ©elbctjcpmeid)
ex-pando, 3. au«fpannen, breiten, bap. expassae
delubri fores mcit aufgetpau Tac.
expdpUUtns, adj. [ex u. papilla] bi« gut Stuft
cntblöfjt Plaut.
ex-patro, 1. in äBolIuft oetgeuben Ct.
ex-päveseOj 3. aufftpteden, fid) entjepen ad
ak|d Liv., ‘ensem, j specicm adulautis , finsi-
dias, ffamosos libcllos , ffremitus contionum.
expecto f. exspecto.
expeclöro, 1. [ex-pectus] (oottl) au« bet Stuft
octfcpcucpcn pavor sapientiam omnem mi ex-
auimato. [mögen« beraubt Plaut.
expecüliitus, adj. [ex u. peculium] be« Set-
expedio, 4 [ex-pes] eigtl. bie güße au« etm. pn
au«midcln, Io«maipen, bap. 1) lo«midcln, lo«-
matpeu, lo«binbcn, perau«minbcn nodum.
se ex laquois, ‘alqm illigatum, ‘caput laqueis
mortis, giert), a) au« einer ©ipmieriglcit ob.
©efapr pcrau«minben, to«ma<pen, burip
pclfcn alqm, se ab omni occupatione, se ex
turba, se crimine Ter., ‘expedior (id) entfomme)
inter flanunam et hostes, ‘discum leiept entfen
beit, ftpleubem, [tpmtngen; ‘curis vagor expeditit
naepbem bie Sorgen abgeftreift, naepbem itp mid)
bet S. entlebigt, leiepten gergen« (anbere: expe-
297
expedite — experior.
ditus befreit Don) Hör. carm. 1, 22, 11. b) unter
fehwierigen Verhältniffen förbern, bcf djaffen,
auömitteln, abmathen, crlebigen rom fru-
mentariam , naves, iter fugae Liv., fpccunias,
negotia, re«; nomina sna (eine Sdptlben ab»
Wideln; honesta ratio salutis cxpediendae; prope
iam expeditam Caeearis victoriam intorpella-
verant; consilia Tac., res vestrorum omnium
bene exp. (einen guten gortgang haben) voltis
Plaut.-, auch etw. tn ber Siebe cntwideln, er»
jähteu, melben Ter., Verg.\ de caede Tac. 2)
betau «holen, »nehmen, in Vereitfchaft
(eben arma, virgas, naves, tclassem, legiones,
rcmigem militemque; se (ich fchlagfetlig machen,
se ad pagnam; »manu« jum Kampfe fid) rüften;
arma animosque ad supremum certainen Liv.
30. 32, 1. 3) expedit alqd ob. impers. expedit
cD i(t förbcrlid), juträglidj (mit bem Weben»
begriff beS Seichten u. Schnellen) quod utile sit,
quod expediat; non idem ipsis expedire et mnl-
titudini; aliis aliud; ei ita expedit; (Ter.) bona«
esse vobis; (fpät) Omnibus nt etc. — expedite,
adr. m. comp. u. sup. [expeditusj leicht, fertig,
geiefiroinb. — expöditlo, Snis, f. [expedio]
Kriegs», gclbjug, Sjpebitiou im gelbe in
expeditionem ire, milites mittere; fui in ex-
peditionibus esse consuevit.
expeditus, adg. m. comp. u. sup. [partic. v. ex-
pedio] eigtl. loögemaeht, ungeljinbcTt (@gf. impe-
ditus) 1) d. fßcrjonett a) leichtgellcibet, mit
leichtem (Depäd obviiun fit ei Clodins exp.
in equo; ’Sagana leicht ob. poch aufgefchür jt ;
subst. ein leidet er gufcgäitger; inSbej. alSmilit.
t. t. leicfitbepadt, »bewaffnet, (cplagfertig
exercitus, legiones, cohortes, classis fdinetl
fegelnb ob. fcfjlagfertig); subst. pl. leichte Irup»
pen, Seidjtbemaffnete levis ammturae. o)
ungepinbert butch eine Cap, ®efd)äfte, frei, leicht
in äalliam proficisci; Omnibus membris expe-
ditis; erat expeditior weniger bcläftigt; bat), f er =
tig, gleich Jur $anb homo ex. et paratus, ad
caedem; ad dicendum. 2) 0- Sachen, ftei D.
$inberniffen ob. Schmierigteiten, leicht ju
haben, leicht iter, locus, receptus, pecunia ex-
peditissima; quo expeditiore re frumentaria
uteretur um befto ungehinberter fid) Detptonian»
tieren ju lönnen; nomen Sehulb, bie leicht bejafjlt
Wirb = (icher, fides, victoria, feena; exi>. (ge=
läufig) et facile currens oratio, exp. ac profluens
dicendi celeritiis ; copius in expedito (in Bereit»
fd)aft.i habere Liv.; -fpromptum hoc et in ex-
pedito positum; in expedito esse Omi.
expello, püli, pulsum, 3. 1) heran s = , weg»,
forttreiben, »jagen, -ftofjen alqm, pecus,
“stabulis vaccas, praesidia; in ripam nuvigia
innoxia expulsa sunt Würben Derfdfiagen Curt.
9, 4, 11; alqm ex urbe, ex civitate , ex silvis,
alqm agris, finibus, castris, possessionibus, domo
patriaque, regne domoque, Italia; expulso Len-
tulo (mittelbar infolge bet Slnfnnft beS üäjar)
Caex. b. c. 1, 16, 1; quos flagitium aut facinns
domo expulerat; alqm in provinciam jurn 9)üd»
jnq in k. nötigen; alqm in oxsilium u. bl. exp.
oerbannen; subst. expulsi bie Verbannten; ’sagit-
tam arcu abichiefjen, ftela; *se in auras ans
Eicht ber Seit tommen; fdifficiliorem cogitatio-
nem exprimit et exp. iförbert ju Inge) dicendi
nescessitas. 2) tp. a) Don (ich werfen. Der»
treiben, Detbrängen, berfcheuchen, befeiti»
gen, Derwerfen -fvitam, *animam, *helleboro
morbum bilemque, »somnos, *spem, dubitatio-
nem, memoriam, fnententiam. b) berauben
alqm vitä, potestate; fipse suo regno expulsus
forsitan utraque re expelleretur auf beiben Seiten
ju futA täme.
ex-pendo, pendi, pensum, 8. 1) wägen, abwägen
alqm Plaut. ftietD. gegen einanber aufwä-
geu aurum, hominem anro Plaut.; tp. im Seifte
erwägen, prüfen, beurteilen argumenta cau-
sarum, omnia, testem, exp. atque aestimare vo-
luptates, *oranes casus; consilia belli Tac.;
*irc expenso gradu mit gemeffenen Schritten. 2)
Weib jnr HuSjntilung abwägen, bah. auejahlen,
bejahten, ausgeben auri pondo centum;
‘nummos auSleifjey. Iah- a) partic expensum
VI US gäbe; codex, rutio accepti et expensi, f.
uccipio 1); ferre, referre alcui alqd expensum
ict SReehnung bringen; exp. muneribus ferre unter
ber fRubrif r®efd)cnte’ , terna milia in singulos
menses ex ephemeride exp. sumptui ferre als
Ausgabe eintragen, in Ausgabe bringen, sine fe-
nore exp. pecunius ferre ohne Stufen leihen;
bilbl. alcui legionem exp. ferre. b) tp. bejah»
len *poenas alcui Strafe leiben, gejtraft werben;
•scelus büfjen für it.
ex-pergefäeio, 3. [expergo u. facio] fnufweden
cxpergefactus e somno; tp. erweden, ermun»
lern, etregen flagitium probrumque magnnm
Plaut.; si forte exp. te posses Oie. — exper-
giscor, perrectuB sum, dep. 3. [expergo] aus
bemSchlafe erwachen si dormis, expergiscere ;
tp. ju neuer Zfiätigteit, neuem Beben er»
wachect nobilitas experrecta; quin igitur ex-
pergiscimini ?
expfiriens, tis, adj. u. subst. [partic. D. experior]
1) unternehmen!), tfiätig promptus et exp.;
acer et exp. 2) ’fuubig laborum. $aD. cx-
perientia, ae, f. 1) Verjuch, V.robc patrimonii
amplificandi. 2) gtfahrung, Übung, Kennt-
nis trcrum; *apibuB quanta exp. parcis.
experimentum, c, ». [experior] (probe, Verfnch,
SrfahrungBbeweiS experimentis cognitum
erat; hoc maximum est exp.; (Tac.) ingenii,
dare exp. lenitatiB.
ex-pörlor, pertus sum, 4. einen Setfuch, eine
Vrobe machen (mit Iflätigfeit u. Ausbauer ob. fo,
bah cnact baburch Wirflid) eine Erfahrung macht,
eine ginftht gewinnt), bah- l) Dcrfucheu, er»
proben, probieren, prüfen, es auf etw. an»
lommen laffen, etw. risfieren vim veneni
in alqo, fvenenum in haedo; fortunam, fidem,
amorem, taciturnitatem alcis, novo« amicitias,
umicos; in periclitandis experiendisque pueris;
extrema omnia, ultima, extremum auxilium, rei
eventum {(lies. b. G. 3, 4, 4) abwartenb berjudirn ;
libertatem Gebrauch machen Don te. ; sua propria
mala bonaque geltenb machen; licentiam vocis
et linguae fict> erlauben, imperium risfieren; iu-
dicium populi Rom. eS anfommen laffen auf te.;
*ai!ra pennis (ich in bie Eüfte Wagen; abfol. ben
Scrfud) machen iterum. bis, conandunc atque
c-xperiendum iudicat; bef. in feinblichem Sinne
fi^ meffen, anbinben mit jmbm. Romanos
Nep.; *inter nos, quid possit uterque; Dor @t'
rieht, mit jmbm. redjten, gegen jmb. fein dteebt
geltenb machen cum alqo, gravi iudicio, do
tantis iniuriis, fius. 2) burd) Erfahrung fennen
lernen, erfahren, erleben omnia quae dico,
298
experg — expleo.
expertus in nobis; fanimum, f vires »leis, procurentur atque expientur. 3) ben gorn brr
»Turnum in armis, alqm fortem inimicum; ®ottbfit Berföbtten, burd) ©flbne befänf--
*iam virum expertae bie fd)on ». einem Kann
toiffen (B. 31euDermät)ltett); de me experior id)
(ehe ti an mit, irfj ticljmr e« an mir ab; ex-
periendo (bureb (Erfahrung) magis qnam discendo
cognovi; iudicare difficile est nisi expertum
(aus (Erfahrung): bef. ctiu. Unangenehme« erfahren,
erleiben nondum alteram fortunam; fgraves
et perieuloaas valetudines.
experg, tis, adj. fex u. pars] unteilfjaft, ohne
teil an etlfc pericnlornm; fiberb. eine* @egcn-
ftanbc« ermangetnb, t. ettn. befreit, etner
Sache lebig, aud) unfer 'lo8, ebne’ rationis,
omnis curae, eruditionis, literarum Graecarnm
mtfunbig, »via conaiUi Ifyr., »legis Latinae,
»viri, *thalami; *Chium maria nicht Dermifdjt
mit Seetoaffer; m. abl. domo Plaut., famä at-
que fortunia Sali.
expertus, adj. m comp, [parfic b. experior] 1)
l) »fin ettn. erfabren, aus (Erfahrung ettn.
fennenb milea belli 2) fpät, pass. Berfucbt,
erprobt vetus expertuaque milea; vir virtntis
expertae.
expötendug, adj. [partic. B. expeto] erftreben8 = ,
begebrenS», t»ünfd)enit»ert res.
ex-pöteggo, — — 3. [expeto] febr begebren,
»erlangen alqm, consilium ab alqo Plaut. —
expeto, 3. 1) Irans. jU erreichen fueben mare
medium terrae locum fheebt bin nach ic. ; illi
noetnrnus ad urbem adventoa expetendua fnit;
bab- begebren, erfireben (mit Urteil u. SBa^l)
pecuniam, vitam beatam, amicitiaa, coUoquia;
alqd cupide, summa cupiditate, aitienter; mor-
tem, divitiaa; vitam afeia jmbm. trachten nach
ic. ; sibi alqam (als @attin) Ter. ; aibi consilium ;
auxilium ab alqo; iua ab invitis forbern; poe-
nas ab alqo jmb. beflrafcn; poenaa in omne no-
men Älbanum ob bellum impium Lir. 1 , 23,
4; fomni voto, f Omnibus votia alqd, fmortem
voto; nostram virtutem tua gloria augeri Cic.
Qu. fr. 1 , 1 , 1. 2) intrans a) in alqm jmb.
treffen, jmbm. roiberfabten in eum omnes
clades huiua belli; (Plaut.) auch alcui, abfol, 6)
auSreicben, bauern aetatem emia Plaut.
expiitio, önia, f. [expio] ©übne acelerum in ho-
mines. fanorum, foederis.
expiUtio, önis, f. [expilo] flu Splünberung.
expilstor, öria, m. [expilo] fllünberer.
expilo, 1. auSplünbern socios, aerarium, the-
sauros, fannm Proserpinae; au Steiften genis
oculos, jWeifelb. b. Or. met. 13, 662; bilbl. a
quibua cxpilati aumUB.
ex-plngo, 3. Haff, nur tp. auSmalen, malerifcb
fcbilbcrn regionea et oras Cic. Tust. 5 §. 114.
ex-pio, l. l) fübnen, entfünbigen filium pe-
cuni& publicä; quae violata sunt; »detestatio-
nem victimft; *8celus; expiatae iegatorum in-
iuriae sunt; »poenaa bnrd) ©üftung bet Strafe
fi ich » bet ©ebulb feines Vergebens reinigen; fo-
rum a aceleria veatigiia. 2) ein Verbrechen föb:
neu — hüben, abbiiften, abbüften laffeit,
luiebet gut machen scelus aupplicio; alcia sce-
tua ; tua scelera dii in noatros militea expiave-
runt lieben hüben für ic., incommodum expiatur
virtute eorum, -fcladcm victoriis. fiier». bie
böfen golgen B. etttJ. abmenben, ett». un =
fcbäblid) machen prodigium, vocem noctur-
nam; quae dii significent, quemadmodum ea
tigen poenis mortuorum manea; expiatum est,
quidquid ex foedere rupto irarum in noa cae-
leatium fuit; f dolor expiatur fühlt fid) ab.
ex-plscor, dep. 1. auSfifcben, nur tp. genau au4 =
forfeben Ter.-, omnia ab illo.
expUn&tü, adv. [explanatus] ifpät) beutlid);
comp, dennire rem Cic. or. §. 117. — cxpU-
nitlo, önis, f. [explano] Verbeut lidjung,
Auslegung, Deutung; auch als rbet. gtgut.
— expttn&tor, r». [explano] HuSleger, (Er=
flüret oraculorum et vaticiniorum, poetarum
Oie. de dir. 1 §. 1 16. — explinfttus, adj. [par-
tic. b. explano] 1) geebnet, glatt, im Silbe
quasi naturali« (naturtoütbfig) et exp. oratio dir.
part. or. §. 64. 2) bcutlidj, vocum impressio
(flusfptadje) bie gäbigfeit bie töne ju artifulieren
die. Acad. 1 §. 19.
explüno, 1. [ex u. planus] eigtl. ausebnen, bab
übertr. aufllären, erflären, auslegen, er =
örtern, barftellen rem obscuram interpre-
tando, alqd coniecturft, pauca de iUa re.
explSmentum, i, n. [expleo] gutter Plaut. —
ex-pleo, plevi, pletum, 2. 1) füllen foaaam
aggere, locum, munitionem (b truppen) boü
ftönbig bejebrn , ceras »oü febreiben Plaut ; *bo-
vem frondibus fälligen, füttern 2) tp. a) ooll =
ftönbig betragen, fi<b »ollftänbig belaufen
anf aurum, quod sumraam talenti Attici ex-
plerct; inSbef. als milit. t. t. ». truppen trium
milium numerum Liv.\ fquattuor milia. b) er =
füllen, fattigen, befrtebigen, füllen ani-
mum gaudio Ter., sitim, odium, apes omnium,
animum auum fein Kütcben fühlen, me unum
meinen ffiiüen befriebiaen Ter., alqm divitiif,
veteres amicoa muneribus; scribendo te, cnpi-
d inein ; aurium senaum apto quodam quasi ver-
borum modo Cic. part. or. §. 73; »animum nl-
tricis flammae mit brennenber 9tacbgier fattigen
Verg. A. 2, 586; »expleri tuendo, »expleri fid)
fatt feben c) »ollftänbig, Boll, Bolljäblig
machen, »erootlftänbigen, ergänzen exer-
citura, cobortes, legiones numero nominum Sali.
Cat. 56, 2; eum numerum; quod utrique defuit;
quod deperierat; deminutum patrum numerum;
»explebo numerum (bie 8abl ber Schatten) — jtt
ben Schatten jurüeffebren ; centurias, tribus bie
gehörige 8»bl bet Stimmen erhalten Lir ; bab-
erfepen, quid est t andern domi, unde ea
(damna) expleatis? Lir 8, 68, 3; parentium
patriaeque desiderium ®rfap geben für Lir. 1,
9, 15; contumelias honoriiius, detrimenta mu-
neribuB, exsecrationes precibus Just. 6, 4, 16.
d) »ollftänbig, »ollfommen machen, x, u
ftanbe bringen iustam muri altitudinem;
damnationem (binsufommenb) bie ßabl ber Stich
ter »ollftänbig machen u. babureb bie Verurteilung
uftanbe bringen; vitam beatam cumulate ooB
ommen glü (flieh machen; munus, officium et--
füllen, Genüge tbun »optis, fmuniu duci»,
foraculi aortein, favidue explendi «upplicii gu
ooDjiebcn; »tercentenas urbes erroribus burat-
irren; »quinquo orbes cursu fünfmal bie ©abn
burd)iaufcn; ftriginta orbes imperio breifeig
Sonnenfrcife (gabtel berrfefeenb »ollcnbcn; fex‘-
pletis (nachbem auSgefübrt ift) Omnibus quae
proposuerint; aud) eine Seit erfüllen, Boll =
enben, überfteben expletum annum habeto
expletio -
ein Do Art Jiafjr, *annos fatales; (Tac.) nnum et
tricesimnm aetatis annum in bem Alter Don
ein u breifjig 3apreit fiepen, septem et triginta
annos vitae, auodecim potentiae, supremum
diem. San. A) expletio, Snis, f. SetDoll'
ftänbigung naturae Cie. fin. 6 §. 40. B) ex-
letus, adj. Dollflänbig, Dollfommen omni-
os suis partibns; forma honestatie, exp. et
perfectus, exp. atque cumulatus.
explträte, adv. [expücatus] beutlicp et rebus
et verbis dicere Oie. de or. 3 §. 68.
explTrfitlo, önis, f. [explico] (Entfaltung, flu# =
einanbcrrollen rudentis. 2) (Entwiaelung,
Detaillierte $arfteltnng, Au#einanbcr =
fepung illa fabularnm exp. et enodatio nomi-
num; erat (Crasao) mira in disserendo ®abf,
Ännft ber (Entwidelung; vocabuli ac nominis etn
mologifcbe (Ertlärung.
cxplYcilor, örie, t». [explico] (Enttoideler, ®r>
örterer. Dan. expncÄtrlx, leis, f. ®rfläre =
rin oratoria vis dicendi, exp. orationis perpe-
toae Oie. Acad. 1 §. 82.
1. explTcAtns, pl. m. [explico] (Entwidelung,
(Erörterung difficiles habere exp. Cie. n. d. 3
§. 23.
8. explTcätns, adj. nt. comp, [explico] 1) georbs
net, geregelt provincia. 2) beutlicp, Har,
fitper Penpateticornm quidem exp. causa cst;
(litcrao tuae) quibus nihil potest esse explica-
tius, nihil perfectius; exp. rationem salutis ha-
bere; solutio. [jufüpren Cats. b. c. 1, 78, 8.
explleYtlus, adj. comp, [explico] teiltet au# =
ex-pllco, cävi ob. eni, cätnm ob. cTtum (Cie. nur
bie erfle gorm, Cats, beibe) 1) au#einanbcrfal =
ten, entfalten, au#einanberrolIen, .brei*
ten, abi, lo#Wideln vestem, volumen, *pen-
nas, Verpenn orbes, *pampinus fromles omnes,
*pictis plumis gemmeam caudam (D. (Rabftpla-
gen De# fläfaue#); fagmen confuaum entwirren;
•eollicitam frontem aufbeitern; *vino contractae
seri» frontis; tp. o) im SRaume au#bcpnen,
au#breiten, bej. eine Iruppcnteipe entfalten,
fitp au#breiten lafjen forum laxare et usqne
ad atrium Libertatis exp. ; Capua planissimo in
loco explicata; legione«, ordines, aciem; multi-
tndo navium explicari non potuit; fequitatum,
fclassem; *per obstantes catervas explicuit sua
victor arma hot fitb burtpgefflmpft Hör. b ) etW.
Cerwidelte# ob. Stpwierige# entwirren, bef ei*
tigen, in Drbnung bringen, abwidcln,
auSfüpren explica atque excute intellegeniiam
tuam, negotia alcis, trem frumentariam, fHurnp-
tos rei militaris beftreiten, nomen eine Stpulb
abtragen, solutionem; fugam, iter jurütf legen ;
res, totius rei consilium hia rationibus (legte
fitb >m ® eifte juretpt natb ber SeTetpnung aßet
möglitpcrroeife etntretenben Umftänbe), ut, si etc.
Caes. b. c. 3, 78, 3, reliquum consilium juftanbe
bringen Caes. b. c. 1, 78, 3; re oxplicata wenn
bie Satpe qlüdlitp burtpgefüijrt Wirb; mandatu;
praecepta nusüben; ‘nihilo plus pcrau«bringen ;
captiones fitb petauäpelfen au# ic. ; de hortis ex-
phea wegen be# tc. bringe bie Satbe juftanbe;
fexercitatio cogitandi etc. nullo non et tem-
pore et loco explicari potest ungepinbert flatb
finben; bab- antb au« mifjlitper Sage retten,
befreien rem publicam, Siciliam multis cinc-
tain periculis; operam da ut te explicea hieb
au« ber »flaue jtepft. c) entwidcln, auSein-
- expono. 299
anberfepen, erörtern, ertlären vitam illius,
causaa rerum, ree geetas narrando; rem laten-
tem definiendo; aententiam; de aegritudine;
summorum oratorum öraecaa orationes in freier
Überfepung wiebergeben; Romanorum imperato-
res ba« üeben ber iVep., autp ausfinbig madjen,
entjiffem illius Verrucios; quid esset Opti-
mum factu.
ex-plödo, si, aum, 3. [ex u. plaudo] 1) au#-
potpen (einen ©tpaufpielet) exsibilo et cx. hi-
8trionem, comoedum sibilis; explosa Arbuscula
Hör. 2) mit Seraiptung wegwerfen, miflbil;
ligen illam aententiam, hoc genus divinationis.
exploräte, adv. [exploratus] mit ®ewifsheit.
jUDertäffig. — explörätio, önia, f. [exploro]
bie (Etfotftpung, Unterfutpung Tac.
explörätor, öria, m. [exploro] 1) ßrforftper,
Auffucper Plaut., Tac.-, milit. t. t. Äunbftpaf-
ter (ber offen »um 9iefogno#jicten au#geftpidt
Wirb; Dgl. speculator) viae Suet.; päufig im pl.
auSgefanbtc Iruppenteile, Detatpement«, weltpe
eine ®egenb burtpftreifen , um ju refognobjieten.
Xan explörätbrius, adj. jum Sfunbftpaften
gehörig, bienlitp, Äunbftpafter- corona al#
wetopnung für bie, weltpe ben geinb au#fpäpten
u. Derfolgten Suet.
explöritus, adj. m. comp. u. sup. [porttc. D. ex-
ploro] ermittelt, gewtfl, fitper, juDerläffig
spes, victoria; mihi exploratum, exploratiaai-
mum eat; alqd pro explorato habere für au#=
Sitperpeit gemäptenb.
exploro, 1. au# = , erforftpen, ermitteln ober
ju ermitteln jutpen, uttter=, burtpfutpen,
überp. einer ©atpe auf ben ®tunb ju Iom=
men futpen, prüfen Africam; idoneum locum
castris ; rt-gionea, regia animum; quid conailii
caperent, de Macedonico bello, de voluntate
alcia; fugam domini natp ®clegenpcit jur glutpt
fpäpen; *portas (ob fte feft fiitb , ‘roboru fumus
(Die geftigfeit be# ©olje#, weltpe« beim »u«trod=
neu fRiffe betommt, wenn e« nitpt gut ift): guatu
alqd, epulas, cibos potusque, secundae ree
acrioribus stimubs animos; inSbef. au#tunb-
ftpaften, er», auSfpäpen loca atque tempora
cuncta; hostium iter, consilium, rationes, iti-
nera egressuaque eius; explorato natpbem man
Äunbftpaft cingejoaen patte Lit.
explösio, önis, /. [explodo] ba# »uSpotpen
Cael. in Cic. ep. 8, 11, 4.
ex-pöiio, 4. 1) polieren, glätten »libellus pu-
mico expolitus; nulla mala re esse expolitam
muliebn geftpminlt Ter. 2) tp. au#bilben ,
Derfeinern literaa, iura, leges Plaut., alqm
doctrinis omnibua; nihil ab omni parte natura
expolivit; vir omni vita excultus atque oxpoli-
tus; d. fRebner partes non eadem ratione. ®aD.
a ) expblitto, önis, f. 1) ®lätten, »bpupen,
polieren, urbana be# Jpaufe# in bet Stabt; pl.
utriusque noatrum bet Raufet, bie Wir beibe Der=
bungen paben. 2) tp. o. berSRebe, »u#ftpmüdung,
fluämalung. b) expblitns, adj. m. comp u.
sup. 1) poliert, geglättet, blant *dens. 2)
tp. Derfeinert.
expöno, ( *partic . syne. expostus), 3. 1) perau#:
fepen, offen, öffentli^ pinftellen, =fepen
argenti pondus, copias in collibus, vasa Samia
jur Stpau auifteßen; *mea me popnlo fortuna
300 exporrigo — expugnatio.
videndum; o. fiotalitäten, expositus frei halte =
genb prope in ipsis litoribus urbes Liv 3h®1
bef. a) ein Uiitb augfefeen u. feinem Scbidfal
übertaffen infantem ad necem Plaut.; in pro-
xima alluvie pueros Liv. b) aug bem Skiffe
au* Sanb fegen, augfdjiffen milites ex na-
vibus, navibus in terram, in terra; alqm in
litorc, in Africa; jmb. auf bie Strafe werfen
Plaut, c ) atg t. t. ber ©efebäf tgfpr. , pecuuinm
alcui ausjetjen, jur Bigpofüion fteßen. d) blofj*
ftellen, preigqebcn domus patens atque adeo
expoaita cupiditati et voluptatibus ; + contra
magnas copiaa expositum se videre; inermes
provincias barbaris nationibus Tac.\ ad ictua
Ourt., ad omnium convicia expositus Suet. 2) tp.
n) augfefjen, Bor Äugen (teilen, beröffent*
ticken rem ante oculos; in ocuüb eonspectuque
omnium; vitam ad exemplum; praemium sce-
leris; erant huic studio maxima expoaita prao-
mia. 6) augeinanberfefeen, barficüen, oor=
tragen, b a r t b u u rationem illius operis, narra-
tionem, rem pluribus rerbis, vitam alcis; co-
pias suas (Streitträfte) ; de alqa re Nep., condi-
ciones pacis aufftetten, orationem obliquam in=
birett Der taffen; expone animos remanere post
mortem; summum bonum sic exponitur ut etc.;
summum bonum vaeuitatem doioris; eine SRebc
ihrem ©ang u. 3nbalt nach mitteiten quam
orationem in OngiDibus suis exposuit Cato;
cuius et aliae sunt orationes et contra Ti Grac-
chum expoaita ent in C. Fanni annalibus Cic.
rx-porrlgOj 8. (Borff. u. fpät) augftreden, = beb
nen, breiten, exporge frontem fei frcunblid)
Ter.; fequites in longitudinem , fmunitiones
propius eorum aciem.
exportätlo, önis, f. [exporto] Stugfuljr mercium
Cic. off. 2 §. 13. — ex-porto, l. 1) beraub*
tragen, *fcbaffen, =fütjren, augfübten Bua
omnia; res, quae exportantur; aurum ex Italia.
. 2) (fett.) Bcrbanncn portentum in ultimas ter-
raa exportandum.
ex-posco, 3. bringenb forbern, erfteben, an*
f leben signum proelii, misericordiam, victoriam
ab ais Caes. ; quod deos expoposci, pacem deum,
pacem precibns Lio.; opem deum, misericor-
diam alcis Curt. ; rotis precibusque pacem Verg.;
plebem precibus, darent Liv. 3ngbei. alqm jmbg.
Äugliefcrung Bertangen, um ibn ju ftrafen Nep .,
Liv. ; alqm ad poenam 3bc.
expöslticius, adj. [expono] auggefebt puella
Plaut. — expösYtlo, önis, f. [expono] 1) Äug
febung eineg Ä'inbeg infantis. 2) tp. Ä u ftei n *
anberfebung, Darftettung, Darlegung, pl.
rerum; summt boni. — expösilus, adj. | portic.
B. expono] 1) offen baliegenb ‘Sunion. 2) tp.
B. iebermantt gu benuben, ju gebrauchen
ingenium, laborem, fidem hu am populo ß.
promptam expositamque praebere; i. Hübet. n. pl.
voluptatem expositis (bem Ätttafllidjen u. Be*
Jannten) dare; tgugänglicb, leutfelig homo.
expostülätlo, önis, f [expostulo] 1) bag brin*
genbe Berlanaen 2) Befehroerbe über jmb.
cum esset exp. facta. — ex-postölo, 1. 1) brin =
genb Bertangen alqd ab alqo, alqm ad sup-
plicium. 2) über jmb. ficb befdjmeren, jmb.
jur Siebe {teilen, mit jmbm rechten cum alqo
alqd, cum alqo de alqa re; exp. et queri, +bl.
expotus f. epoto. [exp. m. acc. c. inf.; feur etc.
expressf, adv. [expressus] faugbrudgooll, be =
xcichnenb dicere. — expressus, adj. m. comp,
f partic. B. exprimo] 1) B. ber Äugfprad)e ber Sorte,
in übclm Sinne, literae affeltiert berauggeprefct-
2) t. t. b. SBerten u. ©efiatten ber hilbenben Sanft,
welche in alten einzelnen leiten Botttommen
au «geprägt ftnb u. baher ein Hareg Äbbilb bet
SBirflicbfeit gewähren, Beben u. SBahrhcit atmen
species deorum nihil habet concreta, nihil ex-
pressi, nihil eminentis; literae lituraeque; est
gloria solida quaedam res et exp.; sceleris ve-
stigia; permnlta maximarum non exp. Bigna
sed adumbrata virtutum; veri iuris germanae-
que iustitiae solida et exp. offigies; consiiio-
rum et virtutum nostrarum effigiee summis in-
geniis exp. et polita; imagines fortissimorum
virorum; haec quanto expressiora quantoque
illustriora futura sint; fquid in omni genere
lau dis ad exemplar antiquitatis expressius?
exprimo, pressi, pressum, 8. [ex u. premo] i)
hetaugbrüden, -prefien lacrimnlam oculos
terendo Ter. ; fsucuH expressns; fspiritum.
3ngbef. bcutlich augfprechen literas putidins;
tp. abnötigen, abjwingen, erzwingen, etw.
aug jmbm. heraugbringen quam (coronam)
amor civium et non vis; vocem, alcui confes-
sionem, nummoa ab alqo blanditiis, flaetitiam
enttoden, frisum; legem ex natura ipsa; ex-
pressa arbusto ( dat .) convicia b. i. betaughaHenb
aug Hot. sat. 1, 7, 29; difficiliorem cogttatio-
nein exp. et expellit dicendi necessitas. 2) b.
bilbenbctt Sünftler genau abbilben, augbrfi*
den, glcichfam Bertörpern *expressi vultus per
ahcnca signa; *figuras, fsimubuTa deorum ex
auro argentoque expressa, fvestis exprimens
singulos artus; tp. a) anfchaulich machen,
fd)itbern Mithridaticum bellum totum ab hoc
expressum est, praeacriptum aliquod aut for-
mulam. dicendo sensa, mores alcis oratione, in
l'latonis libris omnibus fere Socrates exprimi-
mitur; iam illius perfecti oratoris et summae
eloquentiae species exprimenda est; auch nach-
hitben, überfepen alqd Latine, verbum de
verbo etc. b) im Benehmen genau u. doIF
ftänbig wicbergeben, nachahmett oratorem
unitando efüngere atque exp., imitari atque
exp., alcis vitam et consuetudinem , vitia imi-
tatione ex alqo expressa. 3) emportreiben,
^heben agger turres; faquam ex mari rotis.
expröbätio, önis, f. [exprobro] bag Barwerfen,
Borrüden immemoris beneficii Ter.; alcui ve-
teris fortunae Liv., ftacita, fstultitiae.
exprobro, 1. [ex-probrum] Borwerfen, oor =
rüden (nur um ju bekämen u. ju btfchimpjcn;
Bfll. obiicio) alcui alqd, de alqa re, alcui de
uxore.
ex-prömo, 3. 1) betätig*, beroornehmen, t)0
len omnes apparatus supplicii Liv.; *macstas
voces büren taffen. 2) tp. a) an ben lag le*
gen, geigen, äufjern, betbätigen crudelita-
tem suam in alqo, vim eloquentiae in illa causa ;
apud eos ipsos, quod ab iis didicerimus. b)
barlegen, mit etw. btroortreten, iccb über
etw. auglaffen omnia sua occulta Ter.; leges
de religione, suum odium, causas et ordinem
belli; quid in quamque senteutiam dici poaait
3>ab. oxpromptus, adj. bereit, bei bet fjanb
malitia atque astutia Ter.
expugn&bills, e, adj. [expugno] einnehmbar
urbs Liv. — cxpagnätlo, önis, f. [expugno]
expugnator — exaecror.
301
(Eroberung, bef. burdj ®r jiürmung urbis, ca-
»tromm ; pl. nocturnae aedium. — cxpugnS-
tor, öri», m. [expngno] (Eroberet, ffirflütmer
orbis, tp. pudicitiae (E^reiil^änber. — expugnax,
näcis, [expugno] bejroingenb expugnacior
herba Ov. met. 14, 21 (ob. cxpngnantior).
ex-pugno, 1. 1) im Kampfe Bewingen, et»
obern, erfiütmen, einnehmen; fiberninben,
aufreiben urbem, castellum . caatra, navea,
aedes, villas, fdomos; (fpät) Meaaeniam, Thee-
saliam ; ipaum caput ben §auptort b. i. ben rei=
eben SUten Hör. sat. 2, 5, 74; auch ». $erf., sti-
pendiariia Haeduorum expugnatia Cat», b. G.
7, 10, 1; aud) Sali . Ourt., Tac., Just.-, fames
obsessos jroang jur Übergabe Liv.; nosmet ip»i
nos Nep. 2) tp. al bejmingen, übetwinben,
entreißen, ocrnidjtfn erum meum Plaut.;
quae tua virtua , expugnabis sc. eum Hör. sat.
l, 9, 64 f.; nihil tarn mnnitum, quod non ex-
pugnari peeunift poaait; animum feinen Sinn;
pertinaciam legato rum; expugnatna precibus
uxoria ; pudicitiam, decus muliebre, regnum,
quaestiones ^intertr eiben b) erzwingen, er»
pteffen aurum a patre Plaut.; aibi lcgationem;
m. ut, mit 2Rüf)e burebfepen, baff ; *coepta be^arr=
liäf ptnaudfuijreu.
expnlaio, önia, f. [eipello] (feit.) Beitreibung,
auch im pl. bene meritornm saepe civium.
expulaor, öria, m. [expello] Bertteiber ty-
ranni; bonorum au» ben ©fitern. Dan. expul-
trlx, leis, f. Bertreiberin (0. ber ^tofop^ie)
ritiorum Oie. Tute. 5 §. 6.
ex-pungo, punxi , punctum, 3. eigti. au»punttie=
ren b. i. auSflreidjen nomen (im Schutbbucbe),
manipulum (au» ber Solbatenlifte) Plaut.; de-
curias rerum actu bie D. ber Stifter reoibieren
(bie ©eftorbenen auäftreicfien, bie Untüchtigen au».
merjen) Satt.
expnrgJttio, önia, f. fexpurgo] Sicdj tf ertigung,
(Entfchulbigung Plaut. — ex-purgo, 1. 1)
reinigen, füubetn, (Hör.) quae poterunt un-
quam aatis exp. (me) cicutae o. bet bichterifthen
Sieber^iffe feilen. 2) tp. hoc primum me expur-
gare tibi volo Plaut.; expurgandus eat aermo;
rechtfertigen, cntfd)ulbigcn ae Ter.; ae pa-
rum Sali. ; feipurgaturum (obiecta) aaaeverana.
ex-püteaco, — 3. nerfaulen Plaut.
ex>pfito, 1. überbenfen, genau erwägen rem
Plaut.; quid eum a tanta gloria avocant, expu-
tare non poasum etgriinben Plane, in Oie. ep.
exquaero — exquiro Plaut.
ExquYüae f. Eaquiliae.
exquiro, am, 8ltum, 3. fex u. quaero] eigtl.
betausfuepen 1) (ich forgfältig erfunbigen,
fragen, erforfepen alqd ab, ex alqo; iter; aen-
tentias abfragen (Plaut.) alqm au»jtagen. 3n»=
bef. a) peinlich (burd) bie lottut) fragen Ter.:
fde alqo jmb. b) Berborgene« ob. Borhanbene»
unterfuepen, erforfchctt aatin' iatuc mihi ex-
quiaitumat Plaut.; verum, veritatem; aecum et
com aliis, quid in eo peccatum eit. 2) au»;
fudjen, erfinben honorea aingularea aleui. 2)
oerlangen, erwarten haec non nimia a Orae-
«■; *equum; *pacem per araa. — exqniaitä,
adv. m. comp, [exqniaitua] auSgefucht, forg;
fdltig, mit tiefem u. fdjarfem 9tact)benlen
de eo crimine accurate et exq. diaputare; ra-
tionea exquiaitiua a philoaophia colliguntur. —
exqniaitua, adj. m. comp. u. sup. [ partic . o. ex-
quiro] auSgefud|t( genau erforfcht, tief
burdf)bad)t, au3gcjeiet)net ingenium, ars, iu-
dicium, aupplicium, rationee, accuratiua et ex-
quiaitiua dicendi genug, verba exquiaitiaaimn,
magiater, mnnditia nimia exq. ju gefud)!.
exrädieYtna f. eradicitua.
ex-säcrlffco, l. ein Sühnopfer batbringen,
in einer Dicpterftellc b. Otc. de dir. 1 §. 42.
ex-aaevlo, 4. aubtoben reliquum tempeatatia
Liv. 30, 39, 2.
ex-sanguia, e, adj. 1) blutlo» hoatea enervati
atque exa., extremo Bpiritu exa. atque confec-
tua; Corpora mortuorum, naaua, *urabrae; tp.
a) erblaßt, bleich color, foa, fmultia vnlneri-
bua, *fmetu, fgollicitudine, ’viau; *blafj ma =
djenb cuminum. 6) erfehöpft, traftlo», matt
defeaai et exa. Sali., finermea quoque et nudi
et exa., taenectu8; -f-o. ber Bebe ohne Sehen,
ex-sarcto (exaercio), 4. eigtl. auSflidcn; bah- tp.
etfepen, erftatten aumptum suum facile opere
ruatico faciundo Ter.; ia aliia rebna.
ex-sätio, 1. 1) Bdllig fättigen vino ciboque.
2) tp fättigen, Bdllig befriebigen, jufrie»
ben flellett mora noxiorum aaevitiam eorura
non exa.; morte alcia exaatiari; fexaatiatae
laudi modum faeere ; *domua exaatiata clade.
ox-satürAhiliB, e, adj. [exBaturo] erfättlid) ne-
que exa. pectua Verg. Aen. 6, 781.
ex-aitöro, 1. = exaatio, 1) *eigtl. belua exaa-
turanda viaceribus meia; libido. 2) tp. eiua
cruciatu atque aupplicio paacere oculoa animum-
que exa. ; *odiia exaaturata quievi.
excenalo etc. f. eacenaio etc.
ex-scindo, 3. eigtl. auireijjen, bap. au»rotten,
jerfiflten, ju ©runbe rieten Numantiam,
curiam, urbe8, fhostem ba» feinblilhe Saitb,
*gentem, *domos; rirtutem ipaam Tac.
ex-screo, 1. *tfi(h räufpern.
ex-acrlbo, 8. 1) au»», abfd|reiben tabulaa in
foro; literaa Briefe. 2) fabjeichnen, abmalen
imaginea; j-tp. Billig ähnlich fein alqm aimi-
litudine. 3) auffchreiben, aufjeichnen no-
mina Plaut.; aacra omnia, f. exaigno.
ex-aculpo, 3. 1. aubgraben, ;fchnipen, =mei =
feeln alqd e quereu quod videtur aimile aimu-
lacri, tp. verum ex alqo au»preffen Ter. 2)
au»Irapen, = 1 5 f ch en veraua Nep.
ex-söeo (exTco Plaut), 1. 1) heraus^, au»s,
abfehneiben linguam, fundum armarii, *ex-
aecta medulla; tp. *quinas mercedea capiti ben
fünffachen ©etoinn au» bem Kapital hetauifchla;
gen; nervo« rei publicae Bernichten; fexaectua
et exemptua honoribus beraubt. 2) ent man;
nen exaectum Caelum a Saturno; fexaectia vi-
ril itatem restituere non poaae.
exsbcräbilla, e, adj. fexsecror] 1) f luchtttütbig,
BerabfcheuungSmürbig fortuna, nomen Liv.
2) Bertnün jehenb, Berfluchenb, carmen Ber;
tBünfchuitgSformel, odium furdptbar Liv.
ex-sdcrütlo, önia, f. [exaecror] 1) Bermiin =
fchnng, Berfluchung. 2) ber mit Bettoün;
f <h ungen (für ben gall bet Betlepung be» Sibe»)
oetbunbene Schwur. — exaScrütus, atlj. m.
sup. [partic. B. exaecror] Berwünfcht, Ber»
flucht populo Romano; columna be» gluche».
— exaecror, dep. 1. [ex u. aacer] ber Bache
bet ©Otter Weihen, oerfluchen (förmlich u. feier»
lieh), Berwünfchen alqm, conailia Catilinae,
* bellum; in alqm Bermünfchungen gegen jmb.
302
exsectio — exsorbeo.
ouäftohen ; in caput regnumque Prusiae; oet*
ftudjenb raünjcben, m. ut Oie. Tusc. 1 §. 107 ;
‘fid) felbft eerroünfcben exnecrata civitas. 2)
‘unter Serwflnfcbungcn (gegen ben Übeltäter)
febwören haec exsecrata, exsecrata civitas.
exsectio, önis, /. [exsecoj ba« Su« = , St b f c^nei-
ben fundi, linguae.
tex-secütlo, önis, f. [exBeqnor] HJollfübtung,
Sollflredung eius negotii; $urd)fül)rung
sententiae; oolljiebenbe Sewalt, Syriae in S.
exsScütor, öriB, m. [exsequor] bei röt^enbe
Verfolger, iRäd)er offensarum inimicitiarum-
qne Suet.
cxsequiae (beffer al« exeq.), ürum, f. [exsequor]
l) ba« feierliche ßeichenbegängni«, ber Sei*
djenjug, ire pxsequias jut Seilte geben Ter.;
proaequi exsequias funeris; carere mstis exse-
quiarum. 2) bic Seiche, bie irbijdjen Über*
xeftc jmb«. Eulr. ®ao. exsSqiiUlis, e, adj.
ba« Seicbenbegängnis betreffenb, Seichen*
carmen Ov. met. 14, 429.
«x-sBqiior, dep. 3. bi« an« ®nbe folgen; inäbef.
*jum (Stabe geleiten alqm omni laude et
laetitiä; fein Midi) oerfolgen Tarquinium ferro
igni, quacumqae dehinc vi possim Liv. 1, 59, 1;
‘einet Partei folgen, anl)ängen sectam meam;
tp. a ) einer Sache na^geben, etni. oerfolgen,
ju erreichen juchen, erftreben alcis aspectum
Plaut.-, cum improbis viris neque in via neque
in foro ullum sermonem; »uam quisque spera,
mm consilia. b) au«fül)ren, oolljiehen im-
perium Ter., mandata, omnia regis officia et
munera, ‘fiussa, ‘praeccpta, aetemitatem bie
etoige 3bee, fomnia iustius; pass. regis imperio
exsecuto Just.-, auch geltenb machen ius Bunm
artnis; inäbef. al« t. t. gerichtlich oerfolgen,
geltenb machen formulam iuris exsequendi
conetituere. c) räcbenb oerfolgen, etw. af)n=
ben, rächen, ftrafen, iura violata, dolorem,
fdelicta; auch gerichtlich rem tarn atrocem; fin-
iuriaa hospitum accusationibus voluntariis. d)
etto. oerfolgen, fortjepen alqd usque ad ex-
tremtim, incepta. e) mit feorten =■ burchgeben,
auäfübten, bejehteiben, crjäljlen alqd, nu-
merum angeben, ‘aörii mellis caeleetia dona.
f) in ©ebanfen burchgeben = erfinnen, ermit*
teln, erforfchen alqd quaerendo, inquirendo,
sciscitando, percontando. g) einem ttbel {ich
unterwerfen, ein Übel ertragen egestatem,
aerumnam Plaut.-, mortem fiep töten Plaut.;
fatum alcis umi , cladem illam fugamqne.
exserclo f. exsarcio.
ex-söro, serui, sertum, 3. 1) beroor (freien
linguam, caput ponto, * brachia aquis; auch
ent blähen exsertis umeris (abl. quäl.) animad-
vertebantur, ‘exserta mamma, *unum exBerta
latuB. 2) tp. a) tberauänebmen in librum
tuum ius, quod dedisti. b) jeigen, offen*
baren, an ben tag (egen haec narratio
Phaedr.; principem feine Wacht al« Surft Suet.
S)ao. exserto, 1. (feit.) b<töorftrecf en ora Vtrg.
Aen. 3, 425.
ex-sibTlo, 1. auäjifchcn, auspfeifen,
exslccätus, adj. [exsiccoj troefen genus oratio-
nis Oie. Brut. §. 291. — ex-sicco, 1. 2) au* =
troefnen arborcs. 2) auäleeren, auäftedjen
lugoenas, *vina culullis,
ex-slgno, 1. Quillt für $untt aufjeichnen,
auffebteiben omnia istaec Plaut.; sacra om-
nia exacripta exsignataque ein genaue« SSerjeid)
ni« aller Opfer Liv.
exsilio, sflui, — 4. [ex-ealio] 1) betau«*, btt*
oorfpringen foras Plaut, ad alqm Ter.; prin-
cipes machten fi<h fchleunig baoon. 2) auf*, cm
porjpringen de Bella, gaudio, fex seila aua,
‘stratis, ‘loco silvae, ‘lunares equi al« SBonb
pferbe in ben $immcl oerfept.
exsTIInm (exYL) ii, ». [exsul] 1) Verbannung,
teil« freiwillige, um einer härteren Straft ju ent
geben, teil« tut Strafe exs. non supplicium
e«t, sed pernigium portusque supplicii, nam
quia volunt poenam aliquam snbterfugere aut
calamitatem, eo solum vertunt Cie. p. Caee.
§. 100; Camillus damnatus in exsilium abiit;
exsilio decem annorum mul tat us est; ire, pro-
ficisci, pergere, eicere, pellere, (Nep.) expelfere,
(Liv.) agere in exs.; esse in exsilio; de exsilio
reducere, revocare; ‘collecti exsilio jur glud)!;
‘in (ju) aetemum exs. (o. tobt) Hör. 2) Huf*
entbaltäort im ©pil, VerbannungSort.
ex-sisto (existo), stTti (tlti), — 8. 1) beroor*
ftebtn, =treten, *tommen (au« ob. über etw.,
worau« ob. worüber man früher nicht btroorragte,
alfo o. einer SBemegung; bgl. exsto) cornu a me-
dia fronte; inter coagmenta lapidum palma ex
pavimento, speluncä, ab infens; equna sum-
mersus taucht auf, ex latebris, vox ab aede Iu-
nonis ex arce; fo. Solbaten ex collibus, subito.
2) übertr. fich bttoortbun, in* Sehen tre*
ten; in«bef. in beftimmter, befonberer ©igenfehaft
beroorgeben, auftreten, auffommen, er*
[(heilten, fich itigen, entheben, werben
in qua (gloria ex bellicis rebns) multi apud
maiores nostros exstiterunt; motus, malacia,
dissensio, controversia , quaestio; avaritia ex
luxuria; ex, de rege dominus; ex amicis ini-
mici; ex quo exsistit ut worau« fich trgiebt, bah;
occultum malum, terror, bellum, ira; quod (ma-
leficium) ita raro exstitit (oorgefommen ift), ut
etc.; cuius adiutor exstitissem; illa falsa fue-
runt, quae certe vera exstitissent (fich heraus*
exsöletus f. exoletus. [geftellt hätten), si etc.
ex-solvo, 3. 1) auflöfen, löfen, loSbinben
reBtim Plaut.; venas ferro öffnen (fich ob. jmbm i
alvus exsoluta SurchfaO Tac.; alqm vinculis
Plaut. 2) tp. a) Oertreiben, aufbeben cer-
tamen; plerique exaoluti legis nexus Tac., vin-
clis exsolutiB; obsidium Tac.; erlöfen, be*
freien se occupationibus, populum religione,
plebem aere aheno Liv.; alqm poena, pudore
proditioniB, fortunam virtutemque suam malo
omine Tac., ‘alqm curis, praetorianarum co-
hortium cura exsolvi Tac., senatus largitioni
bus ac precibus sordidis exsolutus; precibus
univorsi exercitus exaoluti sunt (se. e& contn-
meliä), custode exsolutus Tac.; al« t. t. nomina
sua, faes aliennm, peenniam alcui bejahten, ab*
tragen, b) überb. etw leijlen, abtragen, ex*
füllen (Liv.) pretia poenasque au« teilen, recte
factis gratiam erweijen, fidem, vota, iusiurau-
dum; (Tac.) beneßcia oergelten, poenas morte
bühen, grates abflatten.
exsomnis, e, adj. [ex-somnusj (poet. u. fpät)
fcblaflo« (wer ntcbl fdflafcn Wtll); ‘Euhian an
Scplaf nicht bentenb, nächtlich fchwärmenb.
ex-sorlwo, sorbui, — 2. l) auäfcblürfen, ein*
{ äugen sauguinem vestia; gustaras sauguinem
civilem vel potius exs. bi« auf bie 9trige ge*
303
exaors — eutirpo.
»unten: falter (Indus) multas arbore» cum ma-
gna soll parte roegjpült. 2) tp dnjchlucten,
in jich frtffen multorum difncultatem Oie. p.
Mur. ff. 19; Btrjehlingen praedas.
ei-tiors , tis, adj. 1) *bem £ofe nic^t unter«
toorfen ducent Aeneae equum exsortem; ex»,
(außergewöhnliche) ducere honorem. 2) of)ne
Anteil an etro., einer Sache nicht teilhaftig
culpae, amicitiae, *vitae, *cos secandi unfähig
ju JC.
ex-spitior, dep. 1. *don bei Sahn abgehen,
«fdjrocifen equi; longe equis; auch auStreten
'exspatiata flnmina.
ex-spectAtlo, önis, f. [exspecto] Srtoartung
(fomohl bie roünfd)enbe alb bte fürdbtenbe) nt. gen.
subj. u. obj. hominum, vestrarum literarum,
magna cum audiendi exsp., tanta exsp. fuit vi-
sendi Aicibiadis; exspectationem sui facore,
concitare; sum in exsp. omnium rerum auf alle«
gefpannt; qui magna exsp. venisaet; pendeo
ammi exsp. Corfiniensi bin gefpannt auf baü,
roa« in Sorfmium gefchehen roirb Cic Att. 8, 6,
2; multis diebus exspectatione ßalliarum (bei
Sefchlüffe über ®.) nihil actum est Cael. in Oie.
Varronis sermo facit exsp. Caesaris = de
; movere exsp. de alqa re; angebar aingula-
rum horarum (roäfjrenb u.) exspectatione; pl.
trebras exsp. tui nobis commoves; quae (nar-
ratio) habet exsp. Äußerungen gefpannteT ®t=
Wartung; caecA exsp. pendere; exsp. alcui non
parvam afferre; est adventus in exspectatione
in Ku2fid)t; esse in exspectatione (Plaut.) auf
(ich märten taffen; explere exsp. alcis rei, impo-
nere exsp. alcui rei, adduci in exsp., praeter
exspectationem esse, f supra exspectationem,
fcontra exspectationem omnium; exspectatione
minor, fexspectatione maturius.
exspeetatus, adj. m. comp. {Plaut.) u. sup. [ par-
tic. n. exspecto] ermattet, erfehnt, roilltom-
men, ettofinfthl carus omnibusque exsp. ve-
nies; exspectati ad amplissimam dignitatem 0.
benen man ermarten tonnte, baff fie ju ben hö<h;
ften ShrenfteQen gelangen mürben; adventus, li-
terae, +lux; sahst, 'ante exspectatum ehe ti et=
märtet marb.
ex-specto (exp.) 1) eigtl. nach etm. auSfchauen,
bah- ermarten, matten (im allgemeinen, als 'Att
bet Mafien (Befühlt: " Perlangenb, münfehenb
ob. fürchtenb entgegenfehen, auf etm. ge-
fpannt fein, hurten, etm. oermuten, erfef) =
nen, befürchten, ju geroärtigen haben lou-
giores epistulas exsp. vel potius exigam; etsi
üterae tnae recte sperare iubent, tarnen ex-
specto recens alqd; nnem laborum, praemia ab
aiqo, omnia ex alcis amicitia, testamenta; ma-
lom, mortem Ter.-, maiorem Galliae motum;
casum; m. ace. c. inf. Liv. 43, 22, 2, m. spero
orrbunben Ter. Phorm. 6, 9, 36. 6) ruhig ab-
marten, auf etm. ob. jmb. märten alqd, alqm;
m. dum, fdonec; [Hot.) rusticus (rote ber
Sauer in ber Sabel) exsp., dum defluat amnis;
fnec ultra exspectato (abl. als n.) quam dum
etc.; m. si, ut; m. SRelatioj. ; m. quam mox; ex-
spectari diutins non oportere, quin etc.; *me
tranquilla senectus; 'cenantes bis fie mit bem
®ffen fertig ftnb : fquinque in Verrem libros bis
fie burchgelefen finb; fclassis alqm, ffmges rna-
t untatem, fpraemia nos, flenta remedia et se-
gnes medicos non exsp. tempora mea.
exspergo f. aspergo.
ex-spes, adj. nur im nom. sing, hoffnungslot
'enatat; 'esset inops, exsp.; vitae Tac., subst.
Smeifler Hör. epod. 16, 37. [rae Cic.
exspiritlones, f. [exspiroj SluSbünftungen ter-
ex-spiro, 1. 1) * Irans. auShauchen flammam
pectore, auras ob. animam, (Hör., Liv) bl. exsp.
ben (Beifi auShauchen, oerfcheiben, fterben;
auch mecum res publica. 2) mir ans. blafenb
' 'hctuuäfahren vis ventorum.
ex-splendesco, splendui, — 8. tp. heroorftralp
len, Feuchten, o. fßerfonen clarius Nep.-, o.
®eifteSgaben Suet.
ex-spöllo, 1. ausptünbern, berauben fama
atque domos, f Corpus ; t Omnibus rebus exspo-
liatae; tp. exercitu et provinciA Pompeium,
alqm nostro auxilio.
ex-spuo, 3. eigtl. ausfpeien, tp. t>on fid) geben,
aulftoßen lacrimam, misenam ex animo Com.,
*alqm, *hamum.
*ex-sterno, 1. heU>8 erfthteden, entfetten
alqm; exsternati equi; alqam assiduis luctibus.
cx-sllllo, 1. fiarf triefen oculi Plaut., lacrimis
jerfließeti in Ter.
ex-stluiülAtor, nris, tn. [exstimuloj Aufftad)
ler, = hebet Virginii; rebellionis acerrimus Tac.
— ex-snmülo, 1) aufftacheln *talqm, *ces-
santia fata.
exstincto, önis, f. [exstinguo] Vernichtung de.
Tusc. 1 §. 117. — cxstinctorj öris, m. [ex-
stinguo] 1) StuSlßfcher incondii. 2) Vernich
ter, Vertilger patriae, coniurationis, dome-
stici belli; stirpis tuae.
exstinguo (ext.), stinxi (sgne. «exstinxti ft.
exstinxisti; *exstinxem ft. exstinxissem), stinc-
tum, 3. 1) auSlüfchen incendium; ea quae an-
tea scripserat; lumina; exstincto calore; *cine-
rem, *exstinctis ignibus; mebiat exstingui et«
löfdjen, sua sponte, nulla adhibita vi con-
sumptus ignis; deficere sol hominibus exstin-
guique visus est. 2) tp. a) (feit.) auStrocfnen
aquam dissipatam rivis, in einem ßralelfprueh
b. Liv. 6, 16, 9; vel modico tepore (abl. abs.)
sucus exstinguitur Curt 6, 4, 22. b) 'löfdjeu
sitim. 8) bas ßebenSlicht auSlbfthen, um«
bringen seni animam Ter.; alqm morbo;
(jeugmat.) multos aut ferro aut fuga Sali.-, ex-
stingni baä Sieben oertieren, fterben, um--
tommen, bef. oor ber Seit exstincto calore oc-
cidimus ipsi et exstinguimur; exstinctus ama-
bitur idem Hör.; exstinctus funere 0. lobe ba-
hingerafft Ter^. 4) ocrtilaen, oernidhten,
unterbrilcten, entträften forniam Ter., salu-
tem, gloriam, gratiam, furorem alcis, invidiam,
infamiam, pcrniciosam potentiam, 'pudorem,
*famam, *nefas; exstincto senatu bie 3reit)cit
beS Senates; exstinctae (etlofchen) potius ami-
citiae quam oppresaae esse videantur; memo-
riam tanti flagitii non exstinctam illam quiclem
sed repressam; familiA prope iam exstinctA;
bef. bas Mnbenten an etm. oertilgen, etm. in
Vergeffenheit bringen, bet Vergeffenheit
übergeben memo riam publicam recensionis
tabulis publicis impressam; ea quae antea
scripserat; vocem alcis temerariam silentio;
sermo obiivione posteritatis exstinguitur; sine
summa industria non posse eam (contumeliam)
exstingui; rumores exstinguuntur.
exstlrpo, 1. [ex-stirps] mit ber SBurjel auSrot«
304
exsto — extendo.
ten arbores, lucos Curt., tp. vitia, perturbatio-
nea, humanitatem ex animis.
ex-»to, 1.1) beroorßeben, =ragen (o.
bet bleibenben Sage ; Bgl. exsieto) capite solo ex
aqua; peditcs tantummodo umeris ac summo
pectore; »summiB rix comibus; »exstans signin,
»signis exstantibus asper crater, »ferrurn de
pectore, »osaa sub lumbia, »super aequora celso
eollo, *aqu&, fmodo pectore modo ore tenug.
2) ficbtbar beroortreten, bemertbat (ein,
in bieillugcn (ollen, fid) betaubftellcn quo
majfis id quod erit illuminatum, exst. atque
eminere rideatur; Studium, officium, meritum;
beuignitatis memoria; fortitudinia regtigia; im-
pcrs. exstat m. acc. c. inf., apparet atque exst.
(eä ftetlt fid) dar betau«) utrnm — an; bef. nod)
öotbanben (ein, ejtßi eten opistulae Philippi.
exstructlo, önig, f. [exstruof IKuffübruitg, ®r*
bauung; pl. tectorum, villarum.
ex-struo, 3. 1) auf(d)id)ten, sbauen, =bäufen,
- türmen rogum, sepulcrum, magnum acerrum
librorum, ftemplum sufi, pecuniA; mare ©ebäube
in bem (früheren) ©teere ouffüfjten Sali. Cat. 20,
11; gatis exstructa (bod)) altitudo muri; im
Silbe) sibi civitatem arbitratu guo, »diritias in
altum, »montes, bah- mensas epulis, »dapibug
mit einet Stenge Speifen befejen, exstructae
mensae reichlich befe^t, »canistra, »focum lignig,
»exstructuH altig tapetibue liegenb ob. gebettet
auf ic., fvilla turribuH exstructa überbaut. 2) tp.
exstrue animo altitndinem excellentiamque vir-
tutum lafle bot beinern (Beiße in if^tet ganzen
$jerrlidjteit ßd) aufbauen ic. ; accurate non modo
fundata verum etiam exstructa disciplina.
ex-güdo, 1. 1) * Mitra ns. au«ftbwif)cn inutilig
umor. 2) trans. tp. bei ob. übet et», jebroipen,
fid) etw. Sd)roeifj foßen (offen novus bis in-
stituendis exsudetur labor, quod (praemium)
ingeng exsudandum esset Liv.; ’causas ($to=
jefie) Latine.
ex-sügo (fut. exsngebo Plaut.), 8. aubjaugen
sanguinem Plaut.
exsnl (exul), is, comui. [ex-solum] beibannt,
bet Serbannte, außer bem Saterlanb lebenb,
teil« freiwillig, um einet Rättern Strafe ju ent=
geben, teil« jut Strafe relegatus, non exsul Ov.\
domo, patrifl; »patriae {gen.) Hor. \ forbis terra-
rum; »mundi; »mentisque domuaque ohne. Sab.
oxsölo (exulo) l. betbannt fein, in bet Sct=
bannung leben abire, ire exsuiatum; animo
exg. atque vagari; »per oras extremas; e domo
nid|t ju $aufe tommen bürfen Ter.; in regno
Curt -, abfol.; res publica beßebt nid)t mebt.
ex-sultAhiindus, adj. [exsultoj (feit.) f t o 1) I o =
denb, jubelnb Just. — exsullans, tis, ad), m.
sup. f partic. b. exsultol au*gela jfen, rnaßlo«,
b. ©ebner u. Siebe, (Quint.) Sunt exsultantes,
exsultantia cobreere. 3)ab. exsultantius, ade.
comp. au«gelajfenct, mnßlofer Plin. tp. —
exsulUtlo, önia, f. [exsultoj aubgelaffene
gtöblidjlt it. — cxsultim, adv. [exsilioj in
auigelaffcnen Sprüngen, mit au«gelaffe--
ner Suß Nor.
exsnlto, 1. [ frequent, b. exsilio] 1) häufig u.
ftarf auffpringen, ficb tummeln equi lero-
citate, »taurus in herba; »rada, »medicamen
Wollt, fodjt auf; fBritannorum copiae per ca-
tervag et turmaa wogten auf u. nieber. 2) tp. a)
ganj ßcb bem Schwange be« ®eiße« ob. ber Siebe
überlaßen, fid) frei bewegen, tummeln oratio
philosophorum in laude virtutum ßoljiett ein=
per; campus, in quo exs. possit oratio; auda-
cius, verborum audaeiä. b) o. heftigen ®emüt«'
bemegungett, leibenftbaftlitbem Benehmen, an«:
gelaffen fein furor; animus inaniter et effuse;
appetitus quasi exsultantes sive cupiendo sire
fugiendo; bef. auägelaffen bor ßfreube fein,
auf jand) }cu, frot)[o<fcn laetitiü, gaudio »or
ic., victonä wegen ic., »animis, »succobsu, tgl°-
riä, fgestis, in ruinis alterius; in funeribus rei
publicoe cxBultantem ac tripudiantem.
»exsüpür&bYlU, e, adj. fexsuperol flberminb*
ließ non exs. aaxum (be« Sifppbu«).
exsüperantta, ae, f. [exsupero] ba« VcrD01'
ragen rirtutig Oie. Tune. 6 §. 150.
cx-sfipSro » 1. «I i® über etw. erbeben, em<
porragen, = fd)Iagen »flammae, »angues un-
<las, »iugum überf (breiten; »solum Helori herum
lenfen. 2) tp. fiberßeigen, übetwiegen, b't=
borragen, übertreffen, überwinben omninra
ingenia Sali. ; multitudo Oallorum omnem ser,
sum talis damni exsuperans Zar.; »materia vi-
res meas; omnes Tarquiniog superbiä Lir..
alcis laudes, »Consilium caecum, »moras.
exsurdo, 1. [ex u. surdusf eigtl. taub machen,
übertr. subtile palatum abßumpfen Hör.
ex-snrgo, 8. ficb anftitbten, fid) erbeben,
aufßeben a genibus, foras Plaut ; ex insidiis;
nova repente acies exsurgens; in colles ßd) nodl
ben §8ben binonjicbcn T«c.; tp. o) feinblicb ge
gen jmb. auftreten invidifl. eorum rursue plebs;
adversus, contra alqd b) ficb etbolen. Wie:
ber ju Stiften u. Änfeben fomnten res pu-
blica Pompeianomm causa; exs. atque erigere se.
ex-suscito, 1. einen Scblafenben aufwetf en alqm;
»flammam aurä anfacben; im Bilbe ne quan-
doque parvus hic ignig magnum incendium ex
auscitet Liv. ; auch geißig Weden, erregen cur»
animos.
exta, örum, n. (Singeweibe (bie ebleren, &erj,
Sunge, fieber), bef. ber Dpfcrtiere, au« benen ge
weiifagt warb; consulere Verg. ; deüm ben ®il
tern bargebradjt Phaedr.
eX'Ubesro, 3. »fgfinälicb fd)Winben; tp. ficb
Oerlieren, oerfebwinben opiuiouea vetustate.
extäris. e, adj. [exta] jum Soeben bet 8in=
gemeibe gehörig olla Plaut.
extemplo, auch i.oorfl.) extempülo, adr. [ex u
templum] im 9lugenblid, al«balb, unOet=
jüglid) postquam introii, ext. morbum eius
cognovi; auch {Plaut.) cum ext. jobalb al«; {Lir.)
ext. — mox ; ext. — mox — postremo.
fextempör<a, e, adj. [ex tempore; f. tempusf
ma« au« bem Stegreife gefebiebt ob. ge
fproeben wirb, eitemporiert, c.olor f. etfnl-
goo; actio, fortuna ba« bem gufaU unterworfene,
temeritas ein breiße« Sjtemponcren, successus,
facilitas, facultas, figurae. ®ab. extempörili-
ta», ätia, f. bie (YdbiS^tl unoorbereitet ju
fpreeben, nur Suet. TU. 8.
extempülo f. extemplo.
ex-tendo, temli, tentum ob. tensum, 3. 1) au«:
bebnen, =fpannen, ^ßreden, ^breiten bra-
chium, digitos ; extento capite ; pennas maiores
nido über bie ßKebrigfeit feinet ffleburt ßcb erbe
ben Hör. ep. 1, 20, 21; »gementem jäen; *ex-
tenta plaga (SHaum); fprid)W. ire per extentum
fuuem etw. bü'bß Schwierige« unternehmen ober
extensus — exterreo.
305
auSfübten; als milit t. t. fcornua aciei; ta-
rnen lutiua; oxtentia itineribus in weiten ober
jiaiten Zagemätfcgcn Liv.; uvidos curaus in ge--
ftrrdtem Sauft gaftig eilen Verg.\ fibertr. D. bet
3ad)c auf bie ©etfoit magnie itineribus se in
forcierten SDMrjdjen fid) auSbegnen, Ootbringen
Cats. b. c. 3, 77, 3; fadveraariorntn equitatua
»ese; me epistulä mein ©rief ift lang geworben
Win. ep. ; prägn. lang (gu ©oben) ginjlredeii
alqm moribundum, *fulvä arenä; »feitendi
lang gingeftredt batiegen, *in vaeuurn , *antro;
tp. a) auSbegnen, fid) erftreden laffen, auS =
breiten spein Buam in Africam; non longiuB
quam quantum vitae humanae apatium eat,
cupiditas gloriae extendatur Liv.; 'nomen in
ultim aa oras; bab- erweitern, oetgriSgern,
»trmebren + verba, t epietulam , * agros,
**tagna, tpretia uaque eo fieigern, *famam,
virtutem facti«; fenua in uauras auägeliegenc
kapitalicn burdj iftniett erljögen Tac. Qerm. 26;
oud) ae supra yires fi<g übet bie Äräfte anftrengen
Liv. b) o. bet Seit, fi<b gingiegen laffen,
bauern laffen ab hora tertia ad noctem pu-
gnam Liv.; comeaaationea ad mediam noctem;
fvariia sermonibna vespera extenditur Dergicgt
fi<b, *curaa in annurn venientem; auch Der län-
ge rn 8uam aetatem Plaut., *curaua, ’extento
aeTO in ferner 8e>t. tmemoriam sui operibue.
2)ao. extensus, ad), m. comp. u. sup. (feit.) auS*
gebebnt, weitläufig extensissima castra Liv.
ex-tento, 1. (Plaut.) auSDerfucgen, probieren,
vires tuas alieno oatio; venisti huc extentatum?
extenuätio, önis, f. [extenuo] als rbet. t. t. ©er =
1 leinet uug, »erflcincrnbc Zarftellung ( ptl ■
uais, ©gf. exaggeratio. — extSnuatus, adj. m.
sup. [partic. ». extenuo] gering, fegmad) *ve-
stigia; copiolae Brut, in Oie. ep. — extenuo,
l. 1) bünn ma<bcn, oetbünnen, Mein ma=
dien aer extenuatua, cibua extenuatur ab bis
(dentibus), sortea extenuatae; ’extenuari in
aqua« gerfliegen; D. ber Zonfcnfung a quibua ex-
tenuatur (aliquid); iitSbef. als milit. t. t. all«!,
bebnen unguatiae agmen; acie extenuata, fNu-
midae extenuati. 2) tp. Derminbern, f<bmäs
lern, Derlleinetn, gcrabfegen sumptua, apem,
hoc crimen, fainarn belli, aciem; Hör. sat. 1,
tu, 14 rires feinen SBtg u. feine Saune einf<brän=
len, ibr nidjt freien Sauf laffen; "curas mora
longa; *forti mala corde ferendo; moleatiaa
omnes; locupletissimi cuiuaque census gu nie:
brig angeben.
exter u. extern« ( notn . sing. m. lommt jebo<b
nicht not), tera, terum, ajj. [ex] äugen be =
finblicb, b. i. auswärtig, auSlänbijdj (faft
immer im pl., meift d. ©eifoncn u. gut ©egeid)=
nung eines geiftigen, nilbt blofi äugcrUcgen , geo-
grapgifcgen ©ergältniffeS ; Dgl. externus), nutio-
ues et gentee, civitates, exteri Rrembe, MuSlän:
ber. JgictD. 1) comp, exterior, ua, äugerlicger,
außerhalb befinblid) collis, munitioneR; ho-
»tis im ©gf. berjenigen, bie innerhalb bet Stauern
fmb; vullum, orbia, *cxt. ire alcui einem gur
Sinlen geben; *comea. II) mp. A) extrSnins,
1) im Saume, bet äugerfte oppidum, pars,
fregionea, *vici irgenb eine entlegene ffiinfel=
■d)Ule ; auch part. fines; pona Silbe ber ©rüde;
lingulac «pigen ber ßrbgungen; impedimenta
lebtet Zeil beS ©epädeS; agmun; in «xt. libro
im legten Zeil, am Scgluffe ic., in ext. oratione
V einigen, lat.-taitfdKi Sdgulioättrtb. h. flufl.
nostra; ext. anno; ext. pueritiä; subst. pl. «i.
bie Seiten, bie Saiggut primi et ext.; n. sing.
aestatis, provinciae; extremum (ein (Silbe) ha=
bet; ab extremo (o. äu&crften Silbe beS SagerS)
orai Liv. 1, 28, 2; ad extremum vitae; *in ex-
tremum; erat in extremo eS ftanb am Scgluffe
beS ©riefeS; ad extremum, adv. bis gulegt, gu=
legt, äufeerft; »extremum, adv. am Snoc, eiibhcb,
jum leptenmal; extremo am Qbtbe, enblicb Hep.;
n. pl. baS SSufeerfte, baS Silbe agri, -f- bie (£{tte=
mitäten beS Jfürpers paulatim ab extremis ce-
dere spiritum; *Zob. 2) D. ber &tit bet lepte
menaia, finia vitae, ext. aetate; manus ext. non
acceaait operi; Tac. Agr. 30 nos terrarum ac
libertatia ext. bie Wir in ben äufeerften Sänbem
wobnen unb bie fjrcibeit julept bewahrt baten;
fpmbw. f. Scabies 2). 3) gut ©ejeiipnuiig beS
©rabeS einer gigeuftbaft a) ber äuget ft e,
rügte, bödjfte famos, periculum; bonorum,
ouum, malorum; fad extrema ventum eat. b)
ber legte, geringße, niebrigfte, fcbleibtefte
in ext, ape aalutia; ext. ingonii eat, qni Liv. ;
♦virtute, ingenio — extremi priorum. c) WoS
allein in gefährlichen ©erbältniffen noch übrig
bleibt, bet äugerfte, legte auxilium, aenatua
conaultum, condicio; bag. D. ber gefabrooUen
Sage felbft: äugerft, aefabroollft, fiblirnrnft
tempua vitae (ScbenSgefagr); fortuna grügte Slot,
in ext. auia rebus; subst. ad extremum für ben
äugetgen gaü; quae captarum urbium extrema
aunt (bie äugerften ©ebrängniffe) patiebantur.
B) extlmus (extum.) feit. = extremua 1).
cx-terebro, l. l) (feit.) gerausbogren aurum.
2) tp. erpteffen Plaut.
ex-tergeo, 2. abwifegen manus Plaut.; tp. fa-
num everaum atque exteraum tein auSgeplünbert.
ex-termlno, 1. 1) über bie ©renge treiben, fort»
jagen, Dcrtreibcn alqm ex urbe, urbe, de ci-
vitate. 2) tp. oetbannen, entfernen auctori-
tatem aenatua e civitate; quaeationea phjsicas.
externus, adj. fexter] 1) augergalb befinb»
lieg, Don äugen lommenb, äugerlicg te-
por, visio, pulsus; commoda, incommoda, res;
subst. externa, örum, n. Slugenbinge (©gf. in-
teriora). 2) mit ©egug auf bie gamilie ob. ben
Staat, ber augergalb ift, auSIänbifcg, auS;
märtig, ficmb (begeiegnet nur bas lofale, äugere
©crgältnis, fowogl D. ©erfonen als o. Sacgen;
Dgl. exter), hoatia, populi, victoria über aus
wattige Reinbe; timor, terror sor einem auS--
Wärtigcn Reinb, auxilia, *gena, *vis, ein feinb=
liigcS $»ecr; fnullü ext. (fcmblidge) ope admotü;
finveterati moris externa (— • in externum) mu-
tatio; *amor gu einem gremben; subst. sing.
*+ein Auswärtiger, Rrembltng; pl. im en=
gern Sinne Rtembe, uiegt gum &auje ©egiStigc
canum odium in externos Oie. n. d. 2 § 168;
«. pl. auswärtiges, Rrcmbes, Rrembar>
tigcS Tac.; externa (auswärtige ©cifpiclc; liben-
tius in tali re quam domestica recordor Oie.
ex-tero, trivi, tritnm, 3. tabreiben, gerrcibtu
opua poliut limu, non exterat; gertreten, gcr
malmen *nive«.
cx-terreo, 2. aufjegreden, sfegeuegen, nuger
fieg fegen, einfigücgtcrn, oetblüffen peri-
culo auo alqm, ut etc.; tChernscos; fvi ac
minia alacrea fortfigeucgen; repentino hostium
incursu exterreri; aapectu, repentino periculo,
tceteria ad dicendum testimanium extorritia
»Diqitized by G
306
extersui — ■ extundo.
burtfi (Sinfcpiicptcrung bagu gebraut ; fad praeca-
vemlum, f falsa ( acc .) exterritus Tac.
extentul, dat. m. [extergo] jum Aubwiftpen
extern* f. exter. [linteum extersui Plaut.
ex-texo, 8. tp. aubbcuteln Plaut.
ex-timoKco, tlmui, 3. wegen ctro. in gurtpt ge»
taten, |i (p f cl»r fürsten aleis adventum, ca-
extimus f. exter II) B). [eum, de fortunis.
extinguo (■ exstinguo.
extispex, Kcis, m. [exta-specio] Singeweibe»
S tpauer (»gl. haruspex). — extisplcium, ii, n.
| exta-specio | @tngemeibefd)au Suet. Ner. 66;
»gl. haruspicina.
ex-tollo, 8. 1) auf», em»orpeben, et»
p c b e n pedem domo Plaut-, pugionem alte, ex
illa miscrabili hominum iumentorumque strage
se ex. ac levare aub ic. firf) perborarbeitenb auf»
fiepen; int Silbe alqm perculsum suis manibus.
2) tp. o) in SBorten erpeben, »reifen alqm in
caelum laudibus, a<l caelum; alqd verbis, se-
cunda oratione, laudibus, laudando; f alqd in
rnaius übertreiben 6) ex. animum ob. alqm bab
©etbßgefüpl erpöpen, so fiep ju größerem Selbft-
gefüpl erpeben, se magis ftep mepr filplen; ani-
mos übermütig werben; (Just) alcui animos jmb.
tüpn, unternepmenb matpen; (Tac.) adulescentium
animos praematuris honoribus ad superbiam.
c) caput ex. (». bet greipeit) mutig bas $jau»t
erpeben, iacentem aufritplen, ermutigen, alqm su-
jira ceteros Tac. dl (Tac.) »erfepönern hortos
tnsigni magnificentia, Baiorum suarum pisci-
nas. e) »erjtpiebett res scrias in olium diem
Plaut.
cx-torqueo, 2. 1. peraubroinben, brepen,
etttwinben arma e manibus, sicarn de, e ma-
nibus alcui; repugnanti e manibus hastam
Ourt .; ‘mucronem dextrae; quorum impium fer-
rum ignesque pestiferos meua ille consulatus
e manibus extorserat; inSbe). ». ®elb u. ®ut et»
»reffen talenta Attica quinquaginta; »on ben
mcnjtplitpcn ©liebem »errenten, auSrenlen
fommbus membris extortus et fractus frumm
u. lapm; bef. auf ber göltet extorque, nisi ita
factum est Ter., in servilem modum lacerati
et extorti Liv. 2) bilbl. entroinbeti, entrei»
ßen, abnütigen, burtp @cwalt, Überrebung,
Bitte, §artnädig!eit sententias de manibus iudi-
cum vi quadam orationis, victoriain hosti, con-
fessionem erroris, alcui beneficium, regnum,
sutfragium populi per vim; opinionem ratio
convellet, ventas extorquebit; ut faterer Oie.
Tusc. 1 §. 14.
ex-torrls, e, adj. fex-terra] aub bem Haube ber»
trieben, lanbflütptig (u. bap. elenb u. unqlütf
(itp; »gl exsul) exsulem, ext. populum Rom.
agere ab solo patrio in hostium urbern; hinc
ext profugerunt; patriä, domo, agro Romano,
extortor, üris, »*. [extorqueo] ffirpreffer bono-
rum Ter.
exträ [extera sc parte] I) praep. m. acc. 1)
außetpalb, aufjer oxt. urbem, provinciam,
ext. modum übet bie SXaßen, ’oxt. numerum
modumque taftlob, ext. periculum esse, ext.
coniurationem niept beteiligt an tc.; ext. iocum
opne Stperg; ext. culpam; ext. (gegen) consue-
tudinem; ext. ordinem f. ordo 8). 2) ailbgt»
nommen, außer ext. ducem reliqui rapaces.
II) adv. außen, außetpalb, aubwenbig quae-
dam bona et in corpore et oxt.; quac ext.
sunt; (llor.) ext. in nuce; excedere ext.; *ex-
terius sitae. 2) ex. quam si außer Wenn Liv.
ex-traho, 1. 1) peraubgiepen recte ex aqua
Plaut.; telum e corpore, ’telum de vulnere;
falcui anulum abjiepcu. in er», a) peraubfüp»
ren, »nötigen, Torfen, »ftple»»cit copias lu-
bernoculis, in aciem, alqm vi in publicum, ve-
lut ab inferis extractus, *rure in urbem; übertr.
an* Sitpt gießen scelera in lucem. b) lob»
matpen, befreien, aubretßen urbem ex pe-
riculis, se ex alqo malo Ter.; religionem ex
animis hominum; errorem stirpitus. c) empor
bringen alqm ad honorem Liv. 2) in bie
Hänge gießen, ßingießen, aufftpiebtn obsi-
dionem, res variis calumniis, bellum in tertium
annum, certamen usque ad noctem, in serum
diei, rem in consulum adventum, f in horam
secundam convivii tempus, fanceps pugna in
multum diei; burtp 8ägem pinbringen, »er»
ftpleppcn triduum disputationibus ; dies di-
cendi inorA, aestatem sine ullo effectu, extracta
res est calumniis; (feit.) jmb. pinpalten eludi
atque extrahi se Liv. ; biduum (sc. eos) Ourt.;
füberp. pin-, gubringen prolatando aliquan-
tum temporis, noctem vigiliis, inter ha« preces
tota nox extracta est.
exträneus, adj. [extraj außen befinblid),
äußetlitß res; ornamenta ». außen pingu fom»
menb; fsubst. Auswärtiger, Aublänbcr.
extru-ordiiiÄrins, adj. aufierorbentlitp , an»
ßergcwößulttp, pecuniae nitpt au* ben gewoßn»
litpen (Sinnapmen perrüprenb; equites, cohortes
au« auäetlefcnen Solbatett; reus gegen weltpen
eine außerorbentlitßc Unterfutpung angefteUt wirb,
imperium, munus, honores, cupiditates.
exträrins, adj. [extral 1) äußerlitß, außer»
palb befinblitp, äußere res Oie. 2) taub»
Wärtig, fremb; su bst. grentber, 91itßt = Set =
wanbter Ter.
extrOmltas, ätis, f. [extremus] ba« Äußerfle,
bie ®renge, ber Umlrei« mundi; *®infaj =
extremus )! exter II) jl). Ifung lacus.
extrico, 1. (fut. extricabor al* dcp. Plaut.) [ex
u. tricaej 1) perau«widelu, wtnben *cerva
plagis extricata. 2) auäfinbig matpen, auf =
treiben *mercedem aut nummos umle unde;
de alqo nihil feine fitpere 91atpritpt Vatin. in
Oie. ep.
extriusecus, adv. [extra u. secus] 1) ». außen
per, ». außen metus belli ext. imminentis;
haec in dicendo non ext. aliunde quaerenda, seil
ex ipsis visceribus causa« sumenda sunt; adhi-
bita est res quaedam ext. ex alio genere qno-
dam. 2) außerpalb, an ber Außenfeite co-
lumna ext. inaurata. 3) übertr. außer» em
Eutr. 9, 25.
ex-trüdo, 3. petau«-, peroori, f o rt= (weg=)
ftoßen, »treiben, »jagen, »brängen alqm ex
aedibus , invitum domo ab se Plaut. ; form
Plaut.; alqo hinc Ter.; extrudi a senatu in Ma-
cedoniam; Pollucem quam primum fort», fitp »•
^alfe ftpaßen; veniunt e latebris suis extrosi;
extruso mari aggere ac molibns wentt ba» SSeet
burtp ic. pinauägebrängt iß; *me rces fobalb al«
möglitp lobwerben, fitp o. tpalfe f (paßen,
cx-tumeo, auf ftp wellen Plaut.
extämus f. exter II) B).
ex-tiimlo, tüdi, tüsum, 3. pctaubftplagcn u. fo
gcrftplagcn calcibus frontem Phaedr.; tp. burtp
exturbo — fabrica.
307
Stglöge mit bem Jammer bilben n)*=.cae-
l*re eine gißut au« bet giätge t)c t a uet rctb cn ,
in ergabener Ärbcit anfettigen lapsa an-
cilia raelo. 6) flbetg. erringen, erwerben,
bereiten, bitben Plaut., *quis deus hanc no-
bis artem? *varias usus meditando artes pau-
latiiu, *ritae mortalis honorem, flibrum; *auä*
treiben cum labor fastidia extuderit (sc. tibi),
ex-turbo, 1. mit ®ewalt gerauöjagen, *trei=
ben, weg jagen foras Plaut, alqm civitate, cxt.
et expellere plebem ex agris, inde hostem ex-
peditum, -f-Octaviam Berftofjen, alqrn ex posses-
sionibus, fortunis Omnibus ; tp mentem alcis
jmb. ber Raffung berauben, spem pacis benehmen,
ex-übero, l. [ex u. über] 1) reitglicg geroor*
fomrnen, gerBorftrömen, überftrömcn *alte
spumis anmis. 2) tp. a) teitglitg fein, ft*
jeigen -fluorum; tex multa eruditione etc. f.
exundo; *foliorum luxuriä (burtg IC.) umbra
b. i bas 2aub fe^attet bitter. 6) Überflug an
etm. gaben 'annos porais, ftam lato fenore.
exnl f. exsul.
ex-nlcero, 1. eigtl. }um Stgwären bringen; tp.
a) oerftglimmern, berberben ea quae sanari
nequeunt, + dolorem, vestram gratiam; res ab
ipso rege clam exulceratae. b) erbittern exul-
ceratus animus, animi ignorainiü exulcerati.
exulo f exsulo.
‘ex*ölölo, l. aufgeulen.
ex-undo, 1. überfluten, sftrömenb au«treten,
ri tempestatum in adversa litora angeftgroemmt
werben an Tue.; tp. herBorftrßmen ex multn
eruditione ex. et exuberat illa admirabilis elo-
quentia Tac.
cx-nngo, 8. burtg Salben Bertgun Plaut.
exno, ui, ütum, 8. [ft. exduo, /adtim] getau«*,
geroor*, auä = , abjiegen, aujftgßlen, ab*
legen pallam Plaut., fsumma amicula, *alas,
*pnaretram, ensem umero, *alcui clipeum;
•hordea de palea entgülfen, falqm teste, *ar-
tus membrorum entblößen, *se numstris bie un
natürlidte ffleftalt oblegen, *serpens novus annos,
'exnitur cornua et annos; tp. a) so ex laqueis
lob ntatgen ; iugnm, se iugo abftgütteln; mihi ex
animo exui non potest esse <leos itg taffe mir
ben Glauben nitgt negmen, baff ic. ; bominem ex
hornine, omnem humanitatem g(g aller 9Henf(g=
litgteit entäugern; antiquos mores, servitutem,
*animaui gerben, fmagistrum, f vitia, feupidi-
nem gloriae, fotium, fexiito iustitio, fferociam,
ftristitianr et arrogantiam et avaritiam, fami-
citiam Seiani, imposita munia, fiussa, fpacem,
ffidem et pacta bretgen, fpromissa. b) ent bl 5 =
gen, berauben falqm bonis paternis, tribu-
nutu; *unum exuta pedem vinciis; id (aes alie-
num) cumulatum usuris primo se agro paterno
avitoque etc. gäbe ign genötigt ju uerfaufeit JAv.\
alö milit. t. t. bem geinbe etw. abnegmen, ign
jwingen, etw. im Stieg ju laffett hostem im-
pedimentis, castris, armis, Omnibus hostinm co-
piis fusis armisque exutis Goes. b. O. 3, 6, 3;
fexutus Lepidus befeitigt Tac.
ex-urgeo, 2. auöbrüden, *preffen Plaut.
ex-üro, 3. 1) *getau«brennen aliis scelus
exuritur igne; exustae tuae genae. 2) o e r b r c it =
nen, Böllig abbrennen, einäftgern alqm vi-
Tom, clivus ad solum exustus eBt, oppida, fvil-
las; bag. o) jerfreffen fvis veneni ferrum.
b ) oettrotfuen ‘exustuB ager, *palus, loca exusta
solis ardoribus ; im Silbe exustus (Berftgmacgtet} flos
siti veteris ubertatis exaruit. c) *tücgtig brennen,
Berbrennen sol graciles artus; in® lut fegen,
ergigen ffervida sole exurente yestigia, *antra
positis exusta caminis; tp. *jur Siebe ent*
flammen haec ipsum Plaut., divos (Amor).
TaB. exnslio, öms, f. ba« Verbrennen, tp.
terrarum Oie.
exörlae, firum, f. [exuo] wo« man fug ob. einem
anbern abgejogen, abgettommen gat, bef. a) * bic
abgejogene $>aut ber Tiere, namcntlii) ber
Stglangen. b) (Borfl., bitgt., fpät) bie Steigung,
bie ein anbercr getragen bas ex mihi perödus
ille reliquit Verg. c ) bie bem befiegten geinbe
8. £eibe genommene V e u t e , SRüftung (Bgt. spolia)
non militum tantum, Bed etiam imperatorum;
*Me7.entii, nauticae f. nauticus, bilbl fvirgi-
neae, ornatus huius exuviis.
exnrinm, i, ». ft. exutiae, Prop.
F
F., Slbturjung — filius.
fiba, ae, f. SJogttc; fpritgm. f cudo 1). TaBon
f.ilmlis, adj. Bon Vognen, Vognen* *stipula.
Fabärls, is, audj Karfarus, m. giug im Snbinijcgen.
fibella, ae, f. [dem. B. tabula] 1) Heine ®r =
röglung. 2) gabel, SJtärtgen. 3) Heine«
Stgaufpiel.
über, bri, m. [ft. faciber] ber in garten Stof*
fen ($olg, STOetaH, Stein) arbeitenbe $>anb =
werter, alfo gimmermann, liftgier, Stgmieb,
f. ferrarius Stgmieb Plaut. ; i. tignarius 3tmmer=
mann, ’eboris, *marmori» , *aeris; im pl. oft
überg. ^anbwerter, bef. beim $ect praefectus
fabrrrm =• fabrorum; jpritgw. träetant fabrilia
fabri Hör. Tao. adj. fäber, bra, brum tüng*
lieg, meigcrlitg, *ars.
t’ibitis, 1) Numerius F. l’ictor, ju Vlnfaug be«
»weiten, puniftgen ftriege*, röm. ‘Annalift. 2) Q,
r. Maxiuiue Cunctator, ®cgner Kannibale im
»weiten pun. Stiege. 3) Q. F. Maximus Allo-
brogicus, Roitful 121 o. (Igr., Überwinber ber ?ItIo=
broger. — Adj. Fabln», fomix w. f. ; lex; Fabia
(tribus), eine ber 35 Xribuä Hör. Tao. Fablä-
nns, foraix, w. f.; sahst. Fabiani, iieute au« bet
fab. Itibu« Suet. | britvrnl, örum, m.
Fabräteria, ae, f. Stabt ber Volötcr. Tau Fa-
fälire, aiir. [faber] tfinftlifg, geftgidt Plaut.-,
?ierB. fÄbrfificlo, foci, factum, 3. l) tunfioolt,
ünglitg bereiten, Berfertigen classem Aur.
Vict ; göupger (Liv.) fabrefactus tünftlitg ge*
arbeitet, geftgidt aentaegt ex aere; argenti
aerisque; tp. haec (fallacia) est fabrefacta a
nobis Plaut.
faiirlca, ae, f. [faber] 1) SBertftfitte eine« fa-
ber; ogl. ofticina. 2)Kung, fcanbwcrt eine«
faber, pictura et f. ©aufunft. 3) tünglifge
Verarbeitung, Vilbung aeris et ferri, tota
hominis, membrorum nostrorum; consectionis
20*
308
fabricatio — facile.
eiuB (materiae) f. habere ju bearbeiten berftetjen;
{Just- aerariae artis bie Bejchäftigung mit rc. ;
tp. (Com.) jfunftgriff, Ü i ft ad Benem alqam
f. fingit.
fahrleätio, önis, f. [fabricor] I ii u ft t i dj e Sit»
bung, Sau hominis; tp. Ittnjiliche ®eftal»
tung, ftunft in verbis, in oratione.
fabrlcätor, örie, »t. [fabricor] bet tunßfertige
Sitbncr, Söerlmeiftcr tanii operis, minuto-
rum opU8culorum, *doli (be* troj. SRojfe*).
Fäbrleius, 9!ame einet tönt. ®en*, au* meldet
Gain» F. Luacinos fid) in ben Shiegeti gegen
Bgrrhu* u. bie Sammlet au*jeidjncte; adj. pons
Hör. $a». -änu», adj.
fabrico, 1. u. fabricor, dtp. X. [faber] füuftXicf)
au* garten ©taffen oetfettigen, jtmmetn,
ftfineiben, flbertt. über!)- anfettigen, jube»
reiten, bilben, 1) fabrieo a) etgll. *arma, *cra-
tera, f naves; ’moenia Troiae Neptuni fabricata
mann. 6) flbertt. mundus globosus eat fabri-
catuB; fdum illa verba fabricentur; ut caelan-
dum (opus), non ex integro fabricandum sit.
8) fabricor a) eigtt. gludium, fnlmen, signa
(Statuen), f naves. b) flbertt. hominem, natura
fabricata est sensus noetros mentemque et to-
tam fabricam hominis, verba, bef. (Plaut.) ett».
au*finnen, auöbrflten fallaciam; quod lubet.
fabrills, e, adj. |faber] ju bem in Ratten Stoffen
arbeitenben ftünftter gehörig, ftünftler«,
SBetf« scalprum, erratum, *opera (pi.) Schmie»
bearbeiten; subst. n. pl. Stünftlic^cä, S i I b =
toetfe tractant f. fabn Hör.
1. fahiila, ae, f. dem. 0. faba Plaut.
8. f&bfila, ae, f. [for] l) Sijäljtung ». einem
Steigniffe, Sage, ®efchid|te non longa eat
f., de te narratur f. Hor.\ in üblem Sinne @e =
tebc, ©efpräd) bet Beute, Stabtgefpräd)
fquantum apud devictas gentes fabularum fe-
cerat Stoff jum ffletebe gegeben; + in fabulis
esse jum ©etebe bienen; f. faeri, esse; *f. tota
iactari in urbe; *f. quanta fui! aucf) f-Unter»
battung convivales, fabulis tempus conterunt,
t. eorum et disputationes; SpridjlB. f. lupus 1).
8) 3n«bcf. erbidjtete ©tjäbtung, Sabel, 6t=
bi$tung etiam fabulis eredere; f. tantum, sine
auctore credita; f. tictae, poSticao; *non f. ru-
mor ille fuit; *fabulae manes = fabulosi; (Com.)
fabulae! leere* ©erebe! 3) ®ebid;t, nämlich a)
Sabel, al* I'id)tung*art Phaedr. b) bet einem
bramatifchen ©ebicht ju ©runbe liegenbe Stoff,
ba* Sujet Hör.; si nec fabelt ae (Störchen) te
iuvant nec fabulae Stären Phaedr .; bat), bra»
matifche* ©ebidjt, ©chaufpiel, ®rama,
Stüd agere, docere, dare f. c) epifdjc* ®e»
bidft, j. S. (Hör.) bie Sliaä; tp. non solum unum
actum, se<l totain f. confecissem; f. compositam
Volsci belli ber üol*cifd)e ft fei eine oerabtebete
Söffe; äfjnlicf) (Com.) quae haec est f.? toa* ift
ba? für eine @efdjid)tey ma* fofl ba* borfteOen?
fabulnris, e, adj. [2. fabula] fagenhaft, Sa«
gen» historia Suet. — fahulAtor, öris, m. (fa-
bulor] Srjäljler Suet.
fahülor, dep. 1. [2. fabula|plaubern, fchroaßen,
f i cf> unterbauen ;D. einer gemütlichen ®r*äb-
lung jum ^eitoertreib) inter so Plaut.; alcui ler.;
cum alqo Plaut , Suet., fapud alqm; quid Glalba
fabuletur Liv. ; über!), teben Com.
fahöluHus, adj. m. f comp. u. f sup. [2. fabula]
d) *in ben Sagen oft bottommenb, be«
rühmt HydaspeB, palumbes. b) fan Sagen
reich carmina Graecorum. c) fbie Sage lie»
benb antiquitas.
fäcesso, sivi, sltum, 3. [intens. 0. facio] 1) frans,
eifrig machen, au*ridjten, oollbtingen
*praccepta, *iussa; bef. o. ctm Unangenehmem,
bereiten, {Raffen alcui negotium, periculum;
aud) meafthaffen, entfernen, unterlaffen
dictum Plaut. 2) intrans. (ich eilig entfernen,
meggeben, fich Baden hinc, propere Ter.,
propere ex urbe, facesse hinc Tarquinios.
fickte, adv. m. comp. u. su;j. [facetus] l) an-
mutig, artig Com. 2) launig, toigig, btol«
lig ridicule et f. — f&cätlae, ärum, f. [facetus]
1) launiger fflip fiberb-, ber fowobl cavillatio
al* dicacitas umfaßt cum duo geueru sint face-
tiarum, — illa a veteribus superior cavillatio,
altera haec dicacitas nominata est. 8) = ca-
villatio, sales in dicendo multuni valent,
quorum duo sunt genera, unum facetiarum,
alterum dicacitatis. Utetur orator utroque: sed
altero in narrando aliquid venuste, altere in
iaciendo mittendoque ridiculo; (Tac.) f. aspe-
rae, acerbae; (Plaut.) auch ‘‘"ff- facetia ba*
®rollige eine* Borfall*,
facetus, adj. m. fcorop. u. fsup. 1) jierlich,
fein victus PUiut.; D. Benehmen u. Üuebtud
fein, artig, noll ©rajie mulier Ter, orator,
sermo, oratio; *subst. n. ©tajie, Änmut; auch
freunblich, artig gegen attbere, cinfcßmci»
chclnb ut cuique est uetas, ita quemque face-
tus adopta Hör. 2) o. ber Siebe wißig, lau»
nig, brollig homo f. et urbanus; f. esse vo-
luisti; genus iocandi.
fäeies, ei (archaift. e), f. [toa&rfebt- B. facio] 1) bie
ganje ©efialt, äußere ©eftaltung, ba* äu =
fere überb- (^unächft al* ff lache gebachtj nutrix
qua sit f. , mihi expedi Plaut.; plerisque eius
f. ignorantibus ; decora Hör.; loci, urbis, car-
ceris; ftcrribilior f. erat ripae; *curvata in
montis faciem unda; tp. äußere Sridjeinung,
fflusfeben, ©epräge, flnblid, Sefcbaffen«
beit, ttrt, Sorm wsolita; senatus, civitatis,
belli; totius negotii; -f-universa futuri discrimi-
nis f. in oculis erat; (Plaut.) ad istam f. jolcher
©eftalt, fotcher tlrt ; * laboruni , fproximus dies
faciem victoriae latius aperuit; aud) (Tac.)
Schein im ®gf. ber SBirflichfeit facie consilii
publici; Stnblid scelerum Verg., G'tirf., Tac. 2)
©eficht, Äntliß, ®efid)t*bi'lbung in f. vul-
tuque inerat vecordia; egregia, honesta Ter.;
decora, praeclara Sali; nosse alqm de f.; im
Bilbe formam et tamquam f. honesti vides
(SittlicMcit nid)t nur oerförpert, fonbern juglccdi
pcrfonipjiert); ähnlich qui (praeceptor) f. olo-
quentiae, non imagmem praestaret Tac. dutl.
34; *(concr.) notaque et artium grataruni f.
eine berühmte u. mit liebcn*toürbigcn IHgenicbajtcn
gefchmüdte ©rfcheinung ; *fchönc* ©eficht raru;
f. qnaercre fich 'm gefälligen ÜHicncnfpicl üben,
facile, adv. m. comp. u. mp. [facilis] 1) leicht,
ohne SÄflhe, ohne S<ht»icrigfeit, ohne inet
tere*, unmilllflrtich, f. alqd ediscere; f. in-
dicabat ipsa natura vim suam; jur Berftärhtng
einer einen bobtn dir ab bejeichncnben au*fage,
unbebentlich, ohneSBiberrcbe, ficher f. prin-
ceps, vir totius Graeciae f. doctissimus, Thu-
eydides dicendi artificio f, vicit omnes; f. da-
uern populi Itomaui, non coinitem diceres; non
facilin — facio.
309
(haud) f. nidjt leirbt ™ frbwerlitb, faum (eine
gemilberte gorm bet ©erneinung) non f. in ullo
maiorem dÜigentiam cognovi. 2) willig, gern
oranes perferre et pati Ter. ; facillime audiri.
S) angenehm, wohl, bequem vivere, agere
Com., fagitare; locurn habeo nollum, ubi faci-
lius esse possim; nusquam facilius 8 um. — fa-
cilln = facilene Plaut.
facllls, e, adj. m. comp. u. sup. [facio] eigentl.
tbunlirf) 1) lei cf) t — wa« man leicht ifjuu (ficb
oetftbajfen, erwerben) fann ree, causa, aditus, iter,
favor, remedium, concordin; *vietus leidet »u
erlangen; ’somnus in ben man leidet fäüt, leiept,
janft; *lutum leicht ju bearbeiten: fingum leidet
ju ertragen ; *iactura (eicfjt ju eerfebmerjen; *sae-
Titia leid)! ju bejmingenbe, aljo ocrfteHte, ]d)ein-
bare; alqd f. est ad credendum; re» factu f,
nihil erat dictu facilius Ter.; id quod factu
facillimum erat Sali. ; ad quas non est facile
inTentu qui descendat Oie. Latl. § 64; id dictu
quam re facilius erat Liv. ; facile intellectu
Nep. ; *nec (Cyclops) visu f. ; facile est hoc in-
te! legere; eo pelli facilius fuit, facile erat m.
acc. c. inf. praes.pass. Iav. 22, 8, 6. 86, 50, 1;
facilia corrumpi 7ac.; quod ei fuit facillimum,
ut Liv.; res est in facili leicht Liv. ; *+e, ex
facili; f. est consensio =- facile (ipse) con-
sentio Phaedr .; m. dat. leitet, bequem ju ob.
für campus operi; Mucedonia divisui; acies
partienti, iungenti Liv. 9, 19, 8; 0. ©erhält
niffen, bie leicht matten, gehalten, günftig,
bequem res, fortunae. 2) o. ©erfonen, bereit:
Willig, Willig commercio (Tac.) bello, capes-
sendia inimicitiis; m. ad, in; auch ff. femina-
mm credulitate ad gaudia. 3) b. einer ©erfon,
bie mit fleirbtigleit u. gertigfeit etm. au«fübri,
fertig, gemanbt f. et expeditus ad dicendum;
f sermone Graeco; *faciles victu bie ben Seben8=
unterbau tritfjt finben; b. Sorben, *manus leicht
beweglich, gemanbt; *tornus gefällig (fofem er b.
grfrbicfter ßanb geführt wirb); *f. corpore onus
i'erre : *oculi bewegliche, muntere. 4) freunbliA,
willfährig, naebgebenb, gefällig, narb:
lidjtia,}ugängli(b,leutfelig, gütig benignus
et f., lenis et f., f, et liberalis pater; in rebus
cognoscendis , in hominibus audiendis admit-
tendisque; ad concedendum; (Liv.) impetrandae
veniae (dat.); m. abl. amicitii Sali. ; sermone
Tac ; *dii in tua Vota.
KcTlYtas, ätis, f. 1) fleiebtigfeit im ßanbeln
ob. Ibun partiendi camporum spatia; oriB in
bet ©u«fptatbc Quint. ; bef. (Quint.) Seidtig:
fett, ©eläufigfeit im ©ortrage ob. im ©u«:
bturf extemporalis, verborum; firma quaedam
f., quae apud Graecos ?|ic nominatur; concr.
retractemus suspectam f. ba« leirbt ßingeftbric:
bene Quint. 10, 3, 7. 2) bie giqetijdjaft beffen,
ber leubt ju etw. geneigt ift, Sleigung ju etw.,
©nlage hacc (proclivitas) in bonis rebus, quod
alii ad alia bona sunt aptiores, f. nominctur,
in malia proclivitas Oie. Tute. 4 §. 28; bef. a)
im guten Sinne fleiebtigfeit, SBitligfeit, fief) nad)
ben SSünftfien anbeter ju fügen, ©efälligfeit,
Sillfäbrtgfeit, Umgänglicbfeit, fleutfelig =
feit, greunblirbf eit eius gravitas non sine f.
erat; f et lenitudo animi; comita« et f ; f. et
bnmanitas; is qui dignitate priucipibus excel-
lit, faeilitate par infimis esse videatur; sermo-
nis; ut nec ornatui f. (in ber Webe) nec facili -
tati inventio deesset Just. 9, 8, 10; in audiendo;
actione leni facilitatemque (bie innere ©utmü:
tigfeit) significanti Oie. de or. 2 §. 184; fimpe-
rii; magno mihi f. (im 9!a<btaffe ber 3ab'unfl)
stetit Plin. tp. 8, 2, 8. 6) in übelm Sinne prava
Ter.; adultenorum Tac.; auch Seid)tf ertigfeit,
Seirhtfinn Suct. CI. 29.
fäcTnörösus (faciner.), adj. m. (fpät) comp. u.
(Oie.) sup. [facinus] Dcrbreeßerif«^, lafterbaft
civis; facinorosissimi sicarii; fimpius et f.
animus.
fiicinus, oris, «. [facio] a) auffallenbe u be =
bentenbe, Wirblige Ih0* f. praeclarissimnm,
pulcherrimum, egregium atque mirabile, nefa-
rium, inauditum et singulare, virilis audneiae,
o. f indignum. ßiero. a ) oerbretberifrbe Xfjct,
llntbat Bcelus et f.; committere, patrare, obire,
facere, in ae admittere f.; f. est vinciri civem
Rom., scelus verberari; ad vira, ad f., ad cae-
dom accommodatus ; Romae Numidiaeque faci-
nora eius Sali. Jua. 83, 4; auib oerbrerberifebe
©efinnung, ©bfiebt subest silentio f. Curl. 6,
8, li; *e. einem ©iftbeeber at« SBerfjeug einer
llntbat; ©erbrechet, pl. f. flagitium 1). 6) (Com.)
®ing, Sarbe, Umjtanb.
facio, feci, factum, 3. [arrbaifi. [formen fut. ex.
faxo; perf. conj. faxim, (aud) für fut. ex.) faxit,
faxitis, faxint; plsqpf. conj. faxem; imper. face]
1) Irans, marben a) btt&or&ringcn, Derfer:
tig en, bauen, fefjaffen, bereiten scuta ex
cortice, ignem et lignis viridibus, opus, pon-
tem (ftblageiO in Arare, in Istro; classem bauen,
castra auffeblagen; *alqm marmoreum bilben;
*m. acc. c. inf. bilblid) barfleHen; cohortes auf:
bringen, bilben; manum, (Tac.) auxilia mercede,
tributum, homo ad ista expedienda factus wie
gemarbt, geftbaffen; ex industria factus ad imi-
tationem stnltitiae; domi natum domique fac-
tum (gejogen, gebitbet) habuit Nep.; Verros sibi
anulum lieh f>d) marben, scuta pro clipeis. 6)
tbun, oollfübren, auSfübrcn, oerrirbten,
leiften, juftanbe bringen, oortiebmen, be =
geben, oerüben facinus Plaut., Cic. /in. 2 §. 95;
facta Plaut.; initium, finem, incursionem, iter;
cursu quingenta stadia jurürflegen Just. II, 8,
2; indutiae, pacem; comitia abbalten; »ruinas
in alqd einen Sturj tbun, berabftürjen auf ic. ;
aleni medicinam an jmbm. oomebmen — imb.
heilen; exemplum f. exemplum 1); in8bef. f.
proelium liefern; bellum erregen, anftiften, an=
fangen, aleni gegen jmb. ■=» jmb. befnegen; pro-
missum erfüllen, imperatum, imperata, omnia
quae imperarentur leiften; stipendia ftriegibienfte
tbun; mysteria in domo sua anfleüen Nep ; sc-
mentes OefleHen; incendium anlegen; iudicium
fällen; silentium bcobadjten, s. fabulae bem S(bau=
fpiel ntbig jufeben Plaut., aber silentium dassico
(Cic.) bewirten; fugam ergreifen ob. bewirten, de-
ditionem ficb ergeben; (Quint.) f. vires, usum, ad
faciendam pbrasin; verbum, verba reben; f. mo-
dum ba« Stab beftimmen; pcriculum einen ©er=
fueb marben; quod in Nerviis (an tc.) fecisset;
foeda in civibus facinora; quid efi drachmä
f. vis? rebus quid faciam meis? quid eo fecisti
puero? Plaut.; (Rouoetf.) quid hoc, de hoc ho-
mine facias? wa« foll mau mit, au« ic. marben,
mit tc. anfangen? quid huic, illi facias? wa«
foll man in ©ejug auf ic. tbun? quid facerent
de robus suis Nep. ; quid faccret Chrysippus
310
facteou — factiosus.
huic conclusioni? quo facto fjictauf; eüiptifd):
si auditor ornnino tamquam equus non facit
cigtl nic^t tbut, »a* bet SHeitcr »ill, = itidjt ge>
l)ord)t, tote ein ftörrifdg* '.[Iferb ift de. Brut.
§. 192; ut alia nos melius mul tu (sc. facknus)
quam Graeci. c) »erurfadjen, beioirfen, »er =
(Raffen, »eranlaffen, erregen, ftiften, be=
reiten, jufügen, gemähten, geben ndmira-
tionem alcis rei; ffamam exitii sui; clamoro«,
desiderium, spem , suspicionem ; anirnos; sibi
mugnaa opea; eam summam aufbringen JViep.;
alcui potestatem, copiam dicendi, flocum (®c
legenbeit) mcndacio; nomen, cognomen alcui
rei; aaspicium f. anspieium 2); silentium; un-
guis — terrorem fugamque in regiam Li v. 1,
.16, 4; orationi audientiam; alcui favorom, mo-
ram, periculum, iniuriam, insidiaa; f. alcui ne-
gotium j. negotium 1) a); f. (alcui) fidem f.
fides 1); non sernper haoe (verba) intcr so idem
=» bebeuten Quint. 10, 1, 14; (Plaut.) f. (geben)
alcui sarium; f. grutiam alcia rei alcui 58et-
jeibung gemähten; alcui transitum geftatten; f.
(geben) exemplum alcis rei; ff. speciem agrni-
nia magni (au*fcbcn roie ic.), castelloruni, marin,
turrium; f. sibi riam bahnen; si quid es factu-
rus wenn bu eilt», gegen mieft auäridjten rniUft
Cie., bal). rcflejiD, Wie unfer 'fid) Staben t£)un’
•=» leiben, crleiben iacturam etc. f. iactura 2),
damnum, delrimentum, uaufragium. d) bt =
mitten ob. ju bemirfen (neben, bafj ein 8u=
ftanb ob. eine §anblung eintritt, m. ut ob no:
*m. acc. c. inf. nulla res talca oratores vidori
f. quales ipai videri volunt de. Bmt. §. 142;
ut seirent, se facturum miffen taffen; fac sciam;
quantum coniti animo potes etc., tantum fac
(bemühe bid)) ut efficios Cie. off. 3 §. G; certum
bominem ml eum mittas faco fei fo gut u. fd)idc
Nrp ; *facito m. cory. ; bef. face re ut, um ben
Scgriff her Xfjätigfcit fiörfer betborjubeben ober
bic §aublung al* eine miebtigere ju bejeiebnen
faciendum putavi ut ad te scriberem; feci non
invitus, ut prodessem multis rogatu tuo; sive
illud animo irato ac percito fecisset ut incen-
sus odio trucidaret inimicum; visum est facien-
dum — tos certiores facere Serv. Sulp. b. Cie.
(am. 4, 12, 1; m. bopp. acc. fmb. ob. et». »u et»,
macbcn, erwählen, ernennen f. te apud illum
deum Ter, alqm consulem, heredem, disertum;
and) f. alqm = ju einet Obrigtcit madjen Cie.
p. Mur. §. 50. p. Plane. §. 9; ( Eutr .) se dicta-
torem, se consulem, Caesarem se in Gallia fid)
madjen, fid) aufmerfen ju ic.; *alqd telum b. i.
nl* SBaffe gebrauchen; alqm certiorem f. etc. f.
certua 4); alqd missum f. f. mitto 2) a); alqd
religuum f.; f. alqd dicionis, potestatis suae,
sui imperii bemirfen bafj et», ju feinet Sotmäßig^
teil gebärt = unter feine 33. bringen; Thebao
populi Itomani iure belli factae sunt; (Sali.)
neque gloriam meain, laborem illorum faciam
ju meinem, ihrem ffiigcittume matben; alqd lucri
f. = gemimten ; nihil reliqui f. = f. ut nihil sit
eius (juod reliquum sit nid|ta übrig taffen; (Just.)
beneficii sui forbern, baf) et», al* au* te. bet=
rübrenb angejeben »eTbc; alqm terram auam ficb
unterwerfen ; alqm suum ju feinem Jreunbc matbeit
Ter. 3n8bef. mit einem partic. in ber Siebe ob
Schrift einfftbreu, barpellen, laffen Xeno-
pbon Socratem f. disputantem ; non faciet rem
publicam loquentem; feltcncr aI4 verb. die. bt-
banbclt u. bab- nt. acc. c. inf. oerbunben poötac
impendere apud inferos saxum Tantalo f.; quem
Homerus apud inferos conveniri f. ab Ulixe;
I’olypbemum Homerus cum ariete etiam col-
loquentem f. eiusque laudare fortunas Cie.
Tusc. 5 §. 115. e) jum Slu*brurf ber bl. gebau-
ten ob. angenommenen SBirfung Dorgeben,
fitb ftellcn, facio me alias res agere; anneb-'
men, ben galt fegen faciamus ob, fac m. acc.
c. inf. f) einen gemiffen SBcrt auf et», ober
jmb. legen, tote mir 'fid) et», au* et», ob. jmbm.
matben’, achten, fdjägen alqd, alqm magni,
pluris, muximi, parvi, minimi, nihili; buius non
f. f. 1 bic «); id parum f. f. parum 1); bab-
»ob! auch alqd aequi bonique f. mit et», ju-
frieben fern; si aliter nos f. quam aequum est
Plaut, g) ein @efd)äft u. bgl. treiben, aut=
üben argentariam , proeconium ; medicinam
Phacdr. h) bie Stellt eine* Borbetgcbcnbcn jpc-
cieOercn Serbum* oertretenb, »ic 1 1) iui u. xouir,
an Scythes Anacharsis potuit pro nibilo pecu-
niam ducere, nostrates philosopbi f. non po-
tuerunt? Demostlienem, si illa pronuntiare vo-
luiBset, ornato splendideque f. potuisse; itaqnc
in hominibus solum exsistunt (morbi animo-
rum), nam bcstiae simile quiddam f. ft. in be-
stiis s. q. existit.
II) intrans. l) m. adv. ob. abocrbialen Scitbuugen
tbun, fitb betragen, irgenbmie banbeln, oer<
fahren bumaniter, arroganter, amice, recte aut
perperam, recte atque ordine; aegre alcui Cbm.;
adversus rem publicam al* grein b gegen ben
Staat uerfabren; f. non possum quiu fann nicht
umhin ju ic. 2) f. cum ob. ab alqo c* mit
jmbm. holten, auf jmb*, Seite fein; illae (aut
jener Seite) f. ; oa (aequitas) cum secum faciat
für ipn ift Cie. pari. or. §. 127; *iura facientia
mecum mich untcrftüjjen. 3) ein Opfer Derrid|tcn,
opfern Iunoni Sospitao; lovi Victori pociUum
mulsi sese facturum Liv. 10, 42, 7; m. abl. bc-J
Opfcrticr* quot agnis Plaut , vitulä pro frngi-
bus Verg 4) ju et», bienen, nüücn, Reifen,
paffen *ad tolem formam non f. istc locus;
•non f. capiti dura corona meo; *nec caelum
nec aquao nec terra nec aurae belommt mir.
facteou, eine fdjerjb. o. de. Att. 1, 16, 13 ge^
bilbctc b®lb griedjiftbc Somt (ftatt faciendum).
faetlo, önis, f. [facio) 1) (feit.) ba* 9Mntben,
Xt)U n, a n b c 1 n quae hacc f. est? (Plaut)
»a* gebt b'tr Bor? testamenti f. (ba* 9ietbt ein
teftament ju matben) non habere. 2) ba* $u =
fammenbalten unter fid) ob. mit jmbm. [o. fa-
cere cum ulqol; bab- a) Scrbinbung im IJJril
oatleben burtb 31cr»anbtftbaft ob. Sclanntfibaft,
33cr»anbtfcbaft neque nos tantA f. quantä tu
sumus, cum rostris nostra non est aequa f.
Plaut.; fo. 3ünjten eiusmodi. 6) politiftber
Anhang, politiftbc iflartei in singulis dorni-
bus f. sunt; f. dissensionesque; nobilium, pan-
corum; Galliac totiua f. esse duas; forensis;
(Nep.) officia amicU praeatare sine factione
ohne bSfltteibeftrcbungen ; (Suet.) bie einen Stbou-
fpieler begünftigenben 8uf<bauEB, Partei nehmet
für :c., eine Jruppe, SRotte ber SBettrenner im
Girlu* ; auch ®crfd)Wärung oppressus est f.
militari Eutr. lau. factiosus. adj. nt. (Spät.)
comp. u. f mm), ber einen jablreitben '.ln
bang b®l> 5ßarteibaupt, ob. parteif üebtig
homo Plant.; f. audaxque; largitores et f.; com-
f'actito — fallacia.
311
plureii noei atque nobiles f.; {Plaut.) linguä
raftb mit ic.
faetito, 1. f frequent. B. facio] häufig u. ge:
»öfenlid; machen, tljuii. Beniesten quod ne
Graeci quidem veteres factitavernnt; *Tersus,
t delationeg; quaedam publica saern per ipgoa
reges fatitata erant. Qiiäbrj. a) (feit.) jmb. ju
et» machen alqm heredem. b) ctIB- als ge =
»öfenlidjeS ®ef(feäft treiben, aus etts. ein ©e-
jdjäjt machen accusationem, feoactiones argen-
tarias. [ Plaut.
facto, 1. [intens b. facio] (feit.) uerritfeten
faetor, öris, m. [facio] eigtl ber, »eltfeer etwas
matfel, fefeafft; bafe. (Plaut.) pilae berjenige, ber
ben ©all treibt, ftfelägt. — factum, i, n. [ partic.
B. facio] Xfeat, $anblung, SBert, foroofel als
partic. mit adr. Berbunben recte, bene, male,
egregie, fortiter f. als autfe sahst, mit adj. ober
pron. l>onum, egregium, malum, illiug; ex alio-
ruiu f. aut dictis aut eventig; dicta factaque,
f. dictaque alcis, illuatria, “ffortia, ’mortalia
SBerfe, 3d)öp jungen; *hominum: *bonm tJoyu
ßowp) gepflügte »der; tSorfall; bonum f. alS
©ngangsformcl obrigfeitlitfeer Befehle u. Sbifte
ju gutem ffllüd! in ©ottcö 91amcnl — fne-
tus, adj. m. (Borfl.) comp. [ partic . B. faciol l)
gematfet, factius nibilo facit et matfet eS (oeS:
»egen) um ttiefets mefer getfean — nibilo magis
effectum reddit Plaut. 2) Berarbeitet argen-
tiuu bene f.j tp. oratio polita atque f. quodam-
modo; rerbum ; ‘versiculi magis f. I u n ft g e -
retfet; b. ©erfonen gefifeaffen, jugejtufet, ge*
bilbet qui illuc f. institutusque vemsset, * ad
unguem f. homo f. unguis d), *miles amori.
fieOla, ae, f. [dem. b. fax] ticine Satfel tp.,
IHaut.
fürnltns, ätis, f. [facul, alte gorm für facile] 1)
"Köglicfef eit, t feunlitfefeit, fffifeigleit, Qif-
legenfecit, baS ©ermögen dii dato f. huic pa-
riend i Ter ; ut haec quoque copia f. afferat non
remper eodem modo desinendi; reliquia fug&e
f. datur; neque sibi darf f. pro dignitato vi-
Tcndi ; dare alcui f. ad dicenilum; facere alcui
f. iudicandi; nonnunquam nobis datur. conce-
ditur, offertur f. ut etc.; est in altjo f. nt; gi
f. erit; quoad f. tulit; si reg f. habitura (»cittt
eS tfeuntiefe ju fein) videatur, ut etc.; res mihi
videtur esse f. (in ber ©rariS) praeclarn, arte
mediocris; multae f. mihi dabantur Biele 05ele=
genbeiten; consideremu* cetera* f. bie übrigen
ilmftönbc, »eltfee bie Satfee möglich malten; belli
bie SRittel JU it., bie ftoftcu nummorum, tulium
samptunm; f Stoff ju et», f. praecepta scripto-
ribus. Hiero. ifäfeiglcit, fflewanbtfeeit, ®e=
j (feiet liefe feit dicendi; f. dicendi et copia; in-
gonii facultates geiftige ©oben; bis»., »enn ber
3jfeg. bie nähere ©eftimmuug beS Begriffes bar:
bietet, bl. f. — f. dicendi tRebnergabe, =talent
erat in eplendore verborum elegans, coraposi-
tione aptus, facultate copiosüg; illum flagran-
tem studio et tlorentcm facultate audire; ex
big stadiig baec quoque creBcit oratio et f.
Munftmöfeigleit u. ©cwanbtfeeit ber Siebe; nutfe
baS, was jmb foll leiften fönnett, 'Aufgabe ora-
toria, 2) ©töglicfeteit, ©elegcnfeeit et», ju er=
halten, bet Borfeanbene ©orrat, bie Borfeanbe*
uen ©littet, Hilfsmittel omnium rerum
summa; pl. omnium rerum, naviutn; non magnis
f. ba ic. ( abl . ab») nitfet »eit reitfeten; cuius rei
summarn f. habebant, cuius generis erat in sc-
natu b. raeltfeer Hrt man ©tänner genug im k.
feaben tonnte; quac non semper f. datur; feierB.
feäufig pl. ©elbmittel, ©ermögen, ©ermö =
genSumftänbe.
ficunde, adv. m. (fpöt.) comp, [facundns] in
leidjtcr n. gefälliger Spracfee, fliefjcnb. —
fücundia, ae, f. inicfet b. Cic., »ie and) ni<fet bie
nenoanbten SBörter) ©ebefertigfeit (bie eine
oberflächliche fein tann; ogl. eloquontia) Graeca,
•praesens eines Kugrajeugen, *praecepg füfene
Sprache. — fncnmlitns, ätis, f. ffl ef p t ä d) i g =
feit Plaut. — fücundus, adj. m. f comp, unb
fsup. [for] leiefet u. geläufig rebcitb, ge =
»anbt, leiefet u. gefällig, geläufig rir,
oratio; ingerna humana sunt ad guam cuiquu
levundam culpam nimio plus f.; antiqua comoe-
dia facundisaimae libertatis (ffreimuf), • dicta,
•lingua, *tox. [fnfe, bilbl. moros Plaut
faeceti«, adj. [faex] aus $efen, aus ©oben:
faecäln, ae, f. [dem. B. faex] ffleinfteinfalj Hör.
faenerntio etc. f. feneratio etc. [num etc.
faenilia, faenum, faenng etc. 1 fenilia, fe-
Faesülae, ärum, f. Stabt in Sfrurien, j. Fieeole.
XaB -laimg, adj ; gabst. «>117. u. pl.
faex, cia, f. l) *] ©obeitfafe gegorener 3rlüffigfeiten,
ßefe poti faece tenus cadi, (ftärfer) cadis cum
faeco siccatis. Hiero. uneigtl. a) ■=■ faccula Hör.
b) Brüfee, bider Saft 0. ringemadjten Sacfeen
Ov. c) Slieberfefelag, 91 e ft c trodner ®egen--
ftänbe nihil terrenae f. Ov. 2) tp. f. populi,
plebig ber gemeinfte ©5bel, Bordes urbis et f.
fäglneus, figlnns, adj. gut ©uefee gehörig,
Bon ©utfeeu, butfecn alreua, frone; scyphus. —
fägns, i, f. [(pijyoc] ©utfec.
fSla, ae, /'. ein als ©elagerungSrocr^eug gebraudp
tcS fflerüft, bafe aubire sub falas fiefe in grofie
®efafer ftiirjen geringen ©orteilS feolber Plaut.
fälärica, ae, f. (phalar.) 1) gtofeer, aus ber Hanb
geworfener Speer Verg, Iav. 2) ©ranbpfeil,
langes mit ffietg, ©etfe u. bgl. umwunbenes iSurf
gefdfeofe, aus einer catapulta auf bie ffeinbe ge:
fifelcubert I.iv.
falcärius, i, m. [falx] Sitfeelinaifeer. — fnleä-
tiis, adj. [falx] 1) mtt Sigeln Berfefeen, Si-
efe e 1= curruB. 2) ‘ficfeelförmig ensis, cauda.
Falcldius, Dlame einer römifd)en ®eitS; Gaius ¥.,
©olfStribun; adj. Falcidl&nus.
•falclfär, fera, ferum, adj. [falx-fero] fitfeel-
füferenb manua; eenex b. Saturn,
fälcrae, falerätus f. pbalerae etc.
Falcrli, örum, m. Hnuptftabt ber Falisci, w. f.
Fälernu», adj. jum fnlcrnifcfeen, burCfe feinen
treffliefeen Sein berüfemten ©ebiet, in ft'ampa-
nien am Jufe beS ©lafftcuS gefeörig, ager baS
falernifcfee ©ebiet, tribus, *uvao, *eitcs, *prnlum,
•cellac, *mustum; famoaos retcrig conBulis F.
(sc. cados) mihi proferte Tib. 2, 1, 27 f. - Fa-
lernura o) ff alernerwein Hör. b) baS 3alcr =
num, ein fianbgut beS ©ompcjuS.
Füllsel, örum, m. 1) ©öllerftfenu in CStruricn I.iv.;
Aequi F. (itacfe 'lltebufer, weil fie mit ben '.’lqucrn
ftammBerwanbt waren) Verg. 2) — Falerii, ». f.,
Kutr. ©an Fallscus, adj. ; subst ex Falisco
aus bem faliSciftfeen Schiet,
fallacia, ae, /. [fallax] Betrügerei, 3ntrigue
per dolum et fallaciam Plaut., per f. Suet.;
fallaciam facere Com., intendere in alqm, alcui
portare Ter., ferre Plaut.', *deductae lunae
312 fallaciloquus — fames.
gnulteriffee ffunft; sine fuco et f. j componere,
atlmunire Plaut., exeogitare f.
fulläeiloquuK, adj. [fafiax u. loquor] (Dorfl.) be =
trügeriftfe rebenb, einm.ri«tttab.CSc./iM.4§.68.
falläolter, adv. m. sup. Il'allax] betrttgeriftfe,
rünteboll, in böfer Wbfiifet. — fallax, äcia,
adj [fallo] betrflgerifife, täufdjenb, rfin!c=
Doll nuntius, levc» hominea atque f., arte f.,
herbae, herba yeneni (. herba, oculorum falla-
ciasimus aenaua, *f. nocte, * Circus Ido betro-
gen wirb.
fallo, fefelli, falaum, 3. l) eigtl. fallen matten,
au«gleiten laffen aaxa lubrica yeBtigium,
gradua instabiles alqm Curt.\ bafe. tauf feen,
feintergefeen alqm-, alcis opinionera jmb. in fet=
ner Sermutung töuffeen; apes alqm f. jmb. täujfet
fife in ic ; feapes fefellit impudentem audaciam,
opinio me fefellit; fallit me tempus, diea, res
ife irre miefe in ic. ; id mo fefellit; ai prior
(mnrna) fefelliaaet feinen Sfeufe gewährte Ourt.;
*ager fefellit dominum feat feine grufet getra=
gen; nisi omnia me fallunt; niai me fallit ani-
mus, niai me forte fallo; alqm falaam habere
töuffeen; fallendo burcf) Betrug; quia f. (treulo«
werben) nequibat Sali. Jug. 66, 2; subst. vana,
falsa, fallentia Oie. /in, 2 §, 46 ; impers. me fallit
id) irre mife, id) weife nifet; nisi me f. ; nec eum
fefellit; aufe neque Caesarem fefellit quin —
initiom Tictoriao oriretur für} für quin intelle-
geret — i. v. oriri Cats. b. c. 3, 94, 3; nec mo
multum fallit quin Ter.; m. nec. c. inf., Ter.,
Verg., Liv-, Ourt.; non multum me f., quid ai-
tis responsuri id) fann mir mofjl Dorftellen, ma«
K.; quantum noa fefellerit, vides; pass. fallor
id; täufdjc mife ; niai, ai non fallor; illi falai
sunt. 3n«bef. a) in Bejug auf ein Bet=
fptefeeit ob. eine Berpflifetung ob. beim
SfeWören töuffeen, Dertefeen, übertreten,
breifeen 6dem, fprouissum, Jmandata niefet DoH=
}iefeen, *dominorum dextraa bie iferett Herren an=
gelobte Xreue; *nomina (=» nomen, sc. Bruti)
anirno feinem Slawen butfe feinen (Keift entgegen;
feanbcln, b. i. anbet« feanbeln, al« man nafe fei--
ttem Slamcn iBrutu«) erwartete; ’depoaitum Der=
untreuen; ‘matris cinerea opertos falftfe fifewöreit
bei ic. ; si fallo (gotmel ber Sferoötenben). 6)
“erbifeten, nadjmaefeen faeiem alcia; auaterga
lupo fid) unter ber @efta!t eine* SBolfeä unfennt;
liefe maifeen, furta oerbergen. c) ’unber werft
ubringen, Dertreiben, Derfüt}en noctem,
abores, aerraonea; curam yino, aomno oergeffen
mafecn; atudium laborem, curas labor; cantan-
tis ancillac labor fallitur decipiturque. 2) jntbm.
entgefeen, D. jmbm. nidjt bemerlt werben,
unbemertt bleiben ob. jmbm. unbefannt
fein, abfol. ob- m. partic. wie i.av&dv uv, ob. m.
nee., oft b. Liv. u. Xifet., auife Ourt., non fefel-
lere inaidiae, minus quam ad Ticinum fefellit
Liv.-, ut prima luce aggreasua f. , ne f. bis re-
lata oadem, nec fefellit veniena Tuaculanum
ducem Liv.; nec barbaroa f. subductus ex acie
Ourt.; epiatula (ber Snfealt be« Briefe«) f. (un<
Derftönblife blieb) ignaros Ourt. 6, 19, 15; ’longe
f. sagitta unbemertt trejfenb; *semita f. (beä tn
ftiHer Slbgeffeicbenhcit feiitgebrafeten) vitae; *ne-
quidquam f. dea (uifeft mir }u Dcrbctgen, bafe bu
eine @. bift; *qui natua moriensque fefellit;
*cuatodee; *deos; labitur occulte fallitquo (ofene
bafe man e« mertt) volatilis aetas.
falsärlns, ii, m. [falaua] gätffeer Suet.
falsldlcus, adj. [falaua u. dico] falfife rebenb,
lügenfeaft Plaut. — fnlsl'fious, adj. [falsus
u. faciol falftfe feanbelnb, lügnerifife Plaut.
— falsllürlus , adj. [falaua u. iuro] falfife
fifewärenb Plaut. — fulsTlöquus, adj. [falaua
u. loquor] falftfe rebenb Plaut.
fölsfniönia, ae, f. [falaua] Betrug Plaut.
falsTpärens , tia, adj. [falaua u. parena] einen
erbiifeteten Bater feabenb Ct.
falso, adv. [falaua] fölfcfeliife, au« 3rrtum,
mit, in Unwaferfeeit f. memoriae proditum
est; f. dicebatur yivere; f. queri, vituperare;
auife al« abgetür}ter Safe in talibus rebua aliud
utile, aliud honestum videri aolet; falso falfife!
— falaua, adj- m. +sup. [fallo] falftfe 1) pass,
falfife, unmafer, unbegründet, erbifetet,
untergeftfeoben lacrimula Ter., gaudium, ri-
»um, apes, auapicio, teatis, tua infamia; multae
civitatcs f. aere alieno (au« wiberretfetlitfe gtfor;
betten Slbgaben ifeiten crWafefcnen) liberaTi ; ’ge-
nitor, *Simoia nafegeafemt; ’formido nichtig; vo-
culae überholte fünftlifee giftel- u. fjalbt&ne (®gf.
certae); illud quidem f. eaBe ut Oie. de dir 2
§. 68 — falso fieri ut; »übst, ffalaua, i, m.
Cügiter, Betrüger; falaum, i, n. etw. Unwafe--
re«, eine Sttge t. dicero, Bcribere, iudicare, yi-
dere; f. aentire falfifec Sebanfen feegen; in per-
apicue falaia; (Hör) vero diatinguere falaum,
veris falaa remiacet; in falaum oergeblicfe Tac.
tBerfälffeung, Betrügerei. 2) aet. lügen=
feaft, feeuifeleritfe, falfife homo, falsos fieri
Sali., ne falai intellegerentnr Tac.
falx, cia, f. Sitfeel, Senfe; Sin}er; ob. ®ar
tenmeffer pro me re vitom talce Hör.; grofee
Sjalcn }um ßinreifeen ber Blauem murales; cum
falcibus ad Caetoria de. p. Mil. §. 91.
fima, ae, f. 1) CHerüifet, Sage, f. est ba« ®e
rüfet gefet, feerrftfet, nuntiat beriifetet; f. yenerat,
exierat; manat, percrebruit; f. de alqa re affer-
tur, perfertur, perrenit ad alqm; f. praoeurrit;
do alqa re, alcis rei; fama amiaei regia D. bem
lobe be« St. Just.; pl. hascin’ mi propter res
malas f. ferunt Plaut., ‘perfomf. bie diöttin
be« fflerütfete«. 2) bie öffentlitfee Steinung,
Bolt«ftimme adversü bominum f.; f. et opinio
hominnm, popularis, forenaia; (Ourt.) maiore f.
quam gloria; ber Stuf eine« SJtenffecn (bie duftert
ÜIncrfennung beä Sfearafter« u. ber Berfönliifelcit
burtfeSJort u.Dlatferebe; ogl. exiatimatio) de alqo;
bona, integru, incolumia, mala, turpis; sapien
tiae, bene loquendi; ad deos immortalea bene-
voleutia fam&quc alqm tollere in (banfbareml
Üöofelwoüen u. (feiernbem) Stuf; prägn. ber gute
SRuf, gute 9lame, Bufem huius oranis f. atque
exiatimatio, rerum geatarum, famä nobilis; fa-
mae conaulere, aervire, parcere; famum afferre,
laedere; f. collectam aerrare, »ororis defendere;
famä et corpore (mit Seeluft be« guten Sufc« n.
bet Steifeeit) creditoribua satiafacere Liv. 6, 34,
2; *f. l’ylia = ber berüfemtc Sieftor; * Argirae
f. (ber Stol}) pudicitiao; autfe ber ftfelctfetr dt ui
famam in ae tranatulit Ter. , f. atque inridia
Soll., moveri famä Verg.; ®egenftonb bc« ®e!
rebe« ego ero f. foris Ter.
ffimellcus, adj. [famea] (oorfl. u. fpdt) Derfeun-
gert, feungrig. — fönten, is, f. l) junger
cibi condimentum esse f.; alqa re famem tole-
rare, depellere, explere, *pellere, *propellere,
313
famigeratio — fas.
extremam f. austentare; *pETfomf. ; au<b (J3utr.)
ba* hungern, Hu«buttgcrn Saguntini fame
victi aunt, Numantiam diu obsessam fame con-
fecit; Aristonicum fame ad deditionem com-
pulit; bat), a) ^unptrfuot f. quae tune erat
in hac mea Aaia; in fame frumentum expor-
tare. 6) (2>r.) grofje Sfirftigleit, $unget»
leiben. 2) tp. n) heftige ©egierbe natb etto.
•auri, ‘argenti; *maiorum (nüml. bonorum). 6)
Ärmut, ®ürftigleit im HuSbrud ieiunitaa et
f. de. Tusc. 2 §. 3.
fimlgeritio, önia, f. [famigeratus] ba# Hu«»
fdjtöapen Plaut. — fümlgeritor, öris, m. [fa-
migeratus] Hugiebtoapet Plaut.
faniYlla, ae, [aurfj as 1) 6)], f. [etrto. m. famulns]
l) bie ®efamtt)rit ber unter einem ®ad)e tebenben
©erfonen, hau«genoffenf<baft a) ®efinbe,
®ienerfd)af t, Sllaocn familiam intellegamus,
quae constet ex servis pluribus; f. Catonianam
rendere; leibeigene Orgetorix ad iudicium
omnem suam f. undique coSgit. b) ber ganje
•Vaubftanb. ba« $au«loefen, iomofjl freie at«
leibeigene S»au«genoffenfe^afi pater, patres fa-
milius ob. familiae; pater familiae, patresque
familiarum Goes. b. G. 6, 19, 3. b. c. 2, 44; mater
familias ob. familiae, matres familias ob. fami-
liae SaU. Cat. 61, 9, familiarum; matrum fami-
liae Cats. b. c. 2, 4, 3; filius familias, filii fa-
miliarum Sobn, Söbtte n. häufe, tiocb unter be«
©ater« ®etoait ftebenb; herciscundae familiae
(Dgl. hercisco); decem dierum vix mihi est f.
üebeniuntertjalt Ter. 2) bie gamilie al# Unter»
abteilung einer ®en«, burd) ba« cognomen eine«
©flmetS be}cid)nct vetus et lllustris, f. prone iam
exstinctä; bi«», ungenau fl. gens, Iunia, Claudia.
31 tp. a) ®ruppe, ©anbe gladiatorum, aud)
(Plaut.) Sdjaufpieler. b) t>^itofop^ifc^e Sette
tota Peripateticorum; ducere f. f. 1. dueo c).
fimlUArix, e, «W. l) jum ®efinbc gehörig;
subst. »flaue, ©ebienter Plaut., quidam fa-
miliarium Liv. 1,39,2. 2) jum $aufe, jum
hau$toefen gehörig, filius o. 5>au|e Plaut.;
copiae (©ermögen), lares, dignitas; res Sjau«=
mejen ob. ©ermögen, (Tac.) pecunia eigne«; prin-
cipis in Asia res domesticae ac f. hau*» U.
gamilicnangelegcnbeiten. s) jur gamtlic ge»
Ijötig, gamilien», bäu#lidj funus, consilium.
4) tp. (in. comp. u. sup ] a) b. ©erfonen, mit bem
häufe u ber gamilie tool)i betannt, Bertraut
femiliarior nobis; al* subst. ber Oertraute
greunb, ©ettraute familiarissimus meus; eine
©efannte, gteunbin tua. b) o. Satten, oer»
traut, freunbfcbaftliA, getoöbnlidj, geläu»
fig, iura ber greunbtdjaft, sermones, aditus fa-
nuliarior; f. oculis gratumquo id spectaculum
fecit Liv.; fvultus, fliterae ; f familiäre est m.
tnf. c ) in bet liebte ber baruBpices biejenigen
teile be« Opfertiere*, roelrije auf ba« ©atetlanb
unb ba* Sinbeimiftb« (im ®gf. be* gremben u.
8u«länbifcben) b'nbeuten fissum (@gf. hostile);
aput. iecinoris a f. parte coesum; quae pars
inimici, quae pars f. esset.
familUrYtax, ätis, f. [familiarisl 1) oertraute
©efanntfdjaf t, oertrauter Umgang, ©et»
traulidbfeit eum illo mihi est, mtercedit f. ;
in f. alcis venire, intrare, se dare. 2) Ser»
traute greunbe e praecipua f. Neronis Tae.;
pl., omnes amicitiac et f. Suet.
fsmtlUritbr, adv. m. comp. u. sup. [familiaris]
bertraut, frcunbf<baftticb arridere; vivero
cum alqa f. , familiarissime uti alqo; f. ferro
mortem alcis (Ter.) freunbftbaftlitben Anteil neh-
men an; odio es nimis f. \Plaut.) mit beinern
gar ju oertraulitben Betragen,
fämöse, adv. [famosusl (feit.) mit 9iubm .dar.
Vict. — famösus, adj. [fama] 1) berühmt,
rubmooll furbs, ’mors. 2) berüchtigt, an»
rßdjig si qua erat regia largitio; *si aut
sicariue (foret) aut alioqui f., *labores, famoaae
(0. ©ublbirnrn) Oie. de or. 2 §. 277. 8) ehren»
r übrig tlibelli, +carmina; *Tersus ©aiquiUe,
*pudor.
famälärls, e, adj. [famulus] jum ©ebienten,
Sflaoen gehörig, ©ebienten» vestis, *iara
f. daro unteriod)en. — fämäUtus, us, m. [fa-
mulor] ®ienjtbarfeit, J^nec^tfe^aft esse in
famulatu; f. virtutis serrientis voluptati; in hoc
orbis terrarum vetere f. Tac. — fSmölor, < Up.
1. [famulus] bienjtbar [ein ’alcui.
famulns, i, in, -la, ae, /'. [oerto. m. familia]
Sllaoe, Sflaoin (aI8 ©Utglieb be« $au«|tan
be«, alfo ba« patriard)alifd)e ©rrbältni« bejeidb»
nenb), ®iener eine« Sicnfiben ob. einet ®ottbeit
alcis, *sacrorum, dei Silenus alumni; *Vulcani
®efeflen; tp si virtus f. fortunae est.
finätlcus, adj [fanum] b, einer ®ottbeit in ®nt =
jütfung oerfept, begeiftert, ftbmärmenb,
rafenb, Galli (bie ©rieftet ber Hobele); philoso-
phi isti superstitiosi et paene f.; fmultitudo,
carmen, cursus, iactatio corporis, *error.
fandum, i, n. f. for.
Fannius, a) Gaius F., ein ®ef<bid)tf(breiber u. ein
©ebner jut Seit be« jüngeren Slfrifanu*. 6) ein
®efrf)tcbtf<bttit,tT ü“1 8cit jüngeren ©liniu*.
c) Fannia, lotbtrr be« tbrafea u. ber Slrria
Plin. ep. ; adj. -Anus.
1. fäuum, i, n [for] tcmpelpla®, bet tcmpel
fclbft mit feinem Bejitf al* ^eiliges ©eftötum bet
fflöttcr, Heiligtum f. atque delubra, Apollinis,
Herculis, Dianae.
2. Fänum, i, umbrifd)« Stabt, j. Fano.
fSr, farris, ». t) Spelt (eine 9lrt SBrijen); *pt.
2) ©tebl, Stbrot, namentlid) Opfermcbl *f.
pio et plenü supplex Teneratur acerrä, *f. pio
placant ot saliento sale; autp (Hör.) Stob (ge=
riebene«) una farris libra, non sine farre.
farcio, rsi, rtum (nicht farctum ob. farsum), 4.
öollflopfen pnlvinu» rosä fartus; fparietes
sine caemento medio farti; ’iecore opimo farta;
partic. al« subst. furtum, i, n. ba« $incinge =
(topfte, gütlfet, ftberjb- (Plaut.) non vestem
mulieris amant, sed f. vestis ben gnbalt = bie
©etfon; f. fecere ex alqo jmb. irtlaffteten, in
Farfirus f. Fabalis. [Stüde bannt,
farßrus, i, m. ^uflattidb Plaut.
fSrina, ae, /. [far] Dt e b l , bilbl. materna tibi f.
(beine Wutter loar 2Kebl) ex crudissimo Ariciae
pistrino Caes. Form. b. Suet Aug. 4; bob-
•tmeblartige ®inqe. — farrigo, Inis, f. [far]
Slengcfutter für ba* ©ieb crassa Verg.
fnrtor, öris, m. [farcio] SBurftmacber ob. bättb»
ler — fartnm f. farcio.
fax, ». (nur im nom. u. acc. sing.) [oexto. m. fari]
l) ber göttlidje 8u«fpruib, ba« göttli(be©edb t
(gleichviel ob fie burtb ©orfchriften ber ©eligion
ob. burtb ba« fittli^e (Scfübl ftefj offenbaren), audb
ma« nad) göttlichem ®cfep pfliebtmäbig, tr =
laubt, juläffig, ftbidlub, mögtitb x ft con-
314
fasern — fastus.
tra ius fasque; contra fas, contra auspicia etc.;
contra quam f. erat; sicut ius fosque est; ( Tac.)
f. gentium, patriae, (Tac.) id f. armorum et iua
hostium eet; nibil quod aut per naturam f. es-
set aut per leges licoret; per omne f. et nefas
(in adern ffluten unb ©Öfen) alqm sequi; ftan-
tam victoribus adversus f. nefasqnc (gegen alle«,
modjtc ci flicht ob. Uureipt feilt) irrevorentiam,
f in omno f. nefasque avidi ; huic legi abrogari
fas, non f. est; si boc est f. dicere ob. dictu;
non esse f. Germanos superare, si etc.; »ultra
f. mehr als retpt ift; petfonif. audi luppiter, au-
dito nnos, andiat Fas I.iv. 2) *ba« burd) gött-
liche« (befep beftimmtc Scpidfal, ScrpättgniS
f. aut illc superi regnator Olympi; f. obstat; f.
est m. inf. u acc. c. inf.
faseln, ao, f. ©inbe, breite« Sanb ob. breiter
Streifen $eug jum Umwideln franfet ob wun=
ber Körperteile; jum ©efeftigen ber ®d)itf)c; ©cin = ,
Scp enlclbütben al« Iracpt ber ©cidjlinge; pl.
*= zona Sieibgurt ob. ’ftputjs Just. 88, 1, 9;
(l'rop., Tac.) ©ufenbanb; ( Suet .) ftopfbinbe,
©iabent; (Ourt.) caerulea ©inbe um bic töniglicpe
Sfopfbebcdung; al« ©idelbänbcr für Heine Stirn
ber; lecti (Dutt am ©cttc. [bei, ©adet.
fuscTeülus, i, m. [dem. 0. fascis] (leinet ©ün =
faseln«, t. [ißaaxatvui] burd) böfen ©lid ob 91uf
befepreien, bepejen, »nescio quis oculus te-
neros mihi agnos; »mala lingufi.
fascTiium, i, n. [^«oxo»o»| Mittel gegen &au--
beTei Hur.
OiscTola, ae, f (Um. b. fascia] Heine ©inbe,
©anb um bie Scpirnbcinc, nur o. Stranfen tt.
©eieplingen getragen Hör.; bat), autp b. bem al«
Sraueitjimmer pertlcibeten Slobiu«. — faseln, is,
t«. 1) (ging.) fflüttbel, ©adet, ©ürbc, Saft
sarmentorum; spicas fascibus (o. ben (Darben)
dcsecare; fstramentonim ac virgultorum, fligno-
rum, fcpistularum ; *K'rieg«gcpäd iniusto sub
f. 2) pl., bie gaSce«, Slutenbünbel mit einem
©eile tn ber Mitte, toeldje bic Süttorcn beit pödj
ften Magiftratöperfonen oorantrugen, teil« jur SoO=
fiiprung ber nu«ge[prod)cnen Strafen, teil« al«
ftpnbolifcpc« Seicpen ipret (Dctoalt f. praeferro,
anteferre; f. habere fiep oortragen laffen; demere
sccures de f.; summittere f. alcui au« Äcptung
Bor fntbrn. fenten, audj bilbl. jtnbm. ben ©orjug
geben; f. (bie tonfularifebe (Demalt) corripere; f.
proicere et Imperium deponero; cuius tum f.
erant meid) er bamal« bic Regierung patte; lau-
rcati f. laureatus; (Tac.) versi nmgeleprt (beim
üridjenbegängni« eine« fionful«) ; *tp. jur ©ejeiip-
nung bet pöcpften Sprenftellen, namentlich be«
Jfoitfulat«.
fimeltis ( sellus), fast! f. phaselus, 1. fastuB 2).
fustidlo, 4. [fastidium] l) CE fei, ©iberroillen
ein pf in ben olus, omma praeter pavonciu rhom-
bumqneT/or.; virum Suet. 2) tp. Berfcpmäpen,
geringfepöpen, Berwcrfen, jurüdweifen au«
einer angeborneu ob. temporären Tlntipatpie preces
alcis, fregnum , falqm, fdominationibus aliis
fustiditua; m. inf., Liv.\ plebs f. (mit ffiibet=
willen anfepen) coepit m. acc. c. inf., lAv. ; in
recte factis etto. au«jufepen paben; **i quod vi-
tium est, non f. nidjt ju ftreng beurteilen; »sora-
nus f. non humiles domos; (oorlt.) is mei f
fnstidiose, adv. nt. comp, [fastidiosns] l) wäp =
leriftp, mälclnb diligenter et prope f. iudi-
caro; ( Phaedr .) f. rocipior in caelum erft naip
fhettger ©tüfuitg. 2) Bornepm, ftpnöbe. 31 noll
Überbrup, ätgerlicp stomachans. — fasti-
dtosus , adj m. comp. u. fsup. [fastidium] 1)
etel, nerwöpnt illic f. est l’laut. 2) tp. Bct-
jtpmäpenb, miplerifcp, ftptoer ju bcfrie =
bigen, mälelnb, baB. oornepmtpuerifdi,
jepnöbe, fpröbe literarum Latinarum; »terrae;
in causis recipiendis; f roollesque ment es ;
ffastidiosissimum mancipium. S) * ® f c l er ^
regenb copia, aegrimonia.
fastidium, ii, «. [oerto. m. 2. fastusj 1) Siel,
fflibetwtlle u. Abneigung gegen einen (Denufj
(au« Überföttigung ob. Überbrufi entftanben) cibi
satietas et f.; auip Bon ©caenftänbrn be« (De
fupte«; *pl. 2) tp. geiftiger ffiiberroille, ?lb =
tteigung, Mälclei, (Deringfcpäpung, Bor
neptne« ©efen, fcpnöber Stolj (alö ®ef öpl)
hoc est dclicatissimi f. Berrät einen fepr na
toöpnten (Dcftpmad; audiendi, rerum domestioa-
rum; ffaatidio esse alcui; »int pl., pati superba
f. alcis; »spectatoris f. ferre superbi; f. arro-
gantiaque; f. et contumacia; f. alcis non
posse ferre.
fnstigäte, adv. [fastigatusj abgcbaipt, giebel
förmig Caes. ft. c. 2, 10, 6. — fastigium, ii, n.
l) ©icbcl, ®iebelfpipc eine« §aufc«, &roit
ton, bef. ber lempel , oft mit ©crjierungcn uti-
litatem tcmpli fastigii dignitas consecuta est;
(pl.) templorum; *summi culminis; tper cul-
minis aperta f.; bilbl. operi prope absoluto
tamquam f. imponere 2) überp. ber pödjpe
äuperfte feil einer Saipc, fpipig ob. ttitpt (bie
Krone), fjöpe, Spipe, Dbcrflätpc, Snbe, un
tere« ob. obere« jmetet geneigter Seitcnflaiptn
collea pari altitudinis f.; fmuri; faquae SiiDeou ,
»terrae; »fontis auf ber bie Duelle petabfloft,
ftpräge Siitptung, JJeigung, Senlung, Sb
bodjung ab oppido decliris locus tenui f ver
gebat; paulo leniore f.; iniquum loci ad decli-
vitatem f. Caes ft. G. 7, 86, 4; fipräge SHicptung
in bic Siefe, bie liefe »serobibus quae sint
fastigia. 3) o. ®ipfcl entlepnt, iiöpcputtlt,
©ipfel, pöipfle Stufe (in biefem Stnnc unnaff.)
in summo esse ant f. aut periculo Nep.; pati
f. stare auf gleitp popem Stanbpunfte Nep , magni
tudinis, regni, ad suramum f. evehere Curl.,
summum f. privati hominis iroplere Plin. cp. ;
bap. auip Stellung, Stanb, ©iirbe dicta-
turae f. semper altius fuit, curatio altior suo
f. füt feine Stellung ju poep Lic.; paternnm,
regium, in id f. recipi Cstrt. ; ad summum f.
deligi, summum f., mortale f. Tac.; »summa
sequar f. rerum bie ijjauptpunlte. — fastigi-
tu-, adj. [partic. 0. fastigo] fdprig, abpängig,
abiteigenb collis, testudo, in attutum cacumen.
1. fust ns [forf 1) a<(j. dies fasti bie Xnge, an
toelipen ber ©rätor flletpt fprecpeti burfte Or. fa.a
t, 48. 2) suftsf. fasti, örum,in. ba« ©erjcitpni«
ber dies fasti, lange nur ben ©atriciern pigang
litp, bi« Sit. tflaoiu«, Sipreiber be« Stppiu« Slau
biu« Säcu«, e« ttebfl ben legis actiones 306 d. Spr
Beröffentücpte. 211« biefe ©erjeiipniffc naep u. nadi
erreeitert waren, enthielten fie einen Bollftänbigrii
Kaleitber mit Angabe bet Jage unb Sreigniffe
be« 3aPte«- ber ffefte u. bgl Jlupcr biefoi fasti
patte matt fpäter bic f. Capitolini ob. consulare*.
Serjciipnifie bet pötpfien Magijlratöperfoncn für
jebc« jiapr B. 508 B. Spr. bt« 354 u. ttpr.; si
appellandi sunt consules, quos nemo est quin
fastuts — fauces. 315
non modo ex memoria seil ex fastis evellendos
putet; bos eonsule» non <licam aniini hominum
«ed f. ulli ferre possunt?
t *ff»8tn», us, m. fdjnobei Stol*., ftolge ©er;
oifttiing; Spröbigtcit (als ©efinnung; ogt.
fiutidinm), ad fastum (ncuf) ftoljcm (Belüfte)
qnoscnmque parentes opUtret sibi quisque Hör. ;
erga patrias epulas Tac.
filiiis, e, adj. [fatum] gum Sdjidfat gcEörig 1)
Dom Sc^idf a I beftimmt, E«rrüi)rcnb neces-
■itas, casus; annus ad interitum huius urbis,
dux ad excidium illius urbis f.; nud) Ofrt)äng;
niäootl, *rei<E bellum, *virga, ‘«taraina;
•pigaor» (p. ©atlatmim), libri SdfidfalebücEer
(bie fibt)Uini(tbot) ; *deac bie 2cEidfal«göttinnen
(©argen); dies Xobc«taq Tac. 2) in übelm Sinne,
'DftljiSngniäöoU, oerberblidi, toblidj li-
gnuin, aurum, monstrum, iudex (o. ©ari«),
eqnas, machina, telum. Xao. fätälftör, adv.
bem SerEängni« gcmäfj; (Eu.tr.) f. mon eine*
Tiatütlid)tn Xobe«.
fsteor, fussus sum, dtp. 2. [inf. faterier Ilor.]
1) gefleljen, beten uen alqd verum; ‘peccatum,
*)«iipertatcm ; se hustein, de se, ignave multa
niml. eo» dicere) 7 lor. tp 2, 1, 67; ‘parentEct.
fateor, nam fateor, fatebor enim; paus, qui
isger) publieua esse fateatur Uic. leg. agr. 2 §.
57. 2) iibcrlj. an ben lag legen, äufjern, fidj
netten taffen *iram vultu, ‘animum, *se suas-
qne ttammas; ’fassus deum ae deum esse,
fätieinus ob. -ci'nus, adj. [fatum-cano] Wei«-
i«8erif<E Ob. — fätfdTcus, adj. [fatum-dico]
ffleibjagenb auus, ‘vates, *deus, -fnumen,
ipuella, f libri; subst. m. SBeiäjaget. — *fS-
tifbr, fera, ff rum , adj. [ fatum-fero] tob;
tringenb.
fitigitio, ünis, f. [fatigo] Srmübung equorum;
tfatigatione continuati laboris affecti; faud|
(ftwt) ba« Slecfen, Huf jieljcn mit ©orten levis,
mbi. — fatigo, X. [fatis »er», mit affatim u.
■*go] 1) eigtl. bie gur ©einige treiben, abtrei;
ben, heften, baE- ermüben, abmatten (tör=
petlitg ob. geiftig) ‘cervos iaculo cursuque; equos
tbttitb SepneDigteit); ‘iuvencum terga bastä;
•qnadrupedem eitum ferrata calce; *tanto magis
die f. os rabidum (o. Hpoß, ber bie ©cqeiflerung
bet Sibgtta bänbigt); fhorreudo stridore aures;
*«onitu viciDa (o. gtuffe) ; ‘fluctus mit ffletoalt
oibetpe^en; *6i]vas unabläffig burcEiageri; ‘diern
noctemque remigio ben gangen lag »c. ^inburt^
tilbtm; semet tpsi atroei pugna Liv. ; neque
iMomniis neque labore fatigari; multo labore
ptoeliisque, itinere fatigati; *noctes de alqo
wtet ftummer Einbringen. 2) tp. jmb. ob. etro.
glfidjiam ab treiben, jmbm. ob. einet Sadje heftig
jttfegen, feine >Suf)e taffen, ^etmfud)cn,
quälen, plagen, überwältigen, förperlich ob.
fettig fiolium tribulique tritieoas messes; fnaec
tdicita» terrae imbecillis cultoribus fatigatur;
rnihil aeque quam inopia aquae; fame fatiga-
tus; verberibus, tonnen tis, igue fatigati; tple-
bem aeri annona; alqm precibus, suppliciis
ratj) bt. f. (alqm) de alqa re beftürmen mit; fa-
tigatus a fratro, ut etc.; ‘socios unauff)ör(icf)
■•ntiriben; ‘Martern gum Ifriegc brängen; se, aui-
mam, ‘animnm consiliis; ‘pectera quantis f.
rainis; »luno, quae mare nunc terraaque motu
aelumque f. ; fvictoris indulgentiam ; -fnaturam
qaoque bewältigen.
latilbqiin, ae, f [fatum u. loquorj SBeisSj«
getin Liv.
rätlsco, — —3. 1) *au«cinanber gcljctt, 'Jiiffc
befommen tellus; ianua öffnet fitE; naves rimis
betfien; area. 2) (Tac) tp. erf tblaffcn, ficE
legen non Tiberius, non accusutores; seditio;
eopiä ber SKengc bet gälte erliegen.
fatitltuü, ätis, f. [fatnus] HlbernEcil, ®umm =
Eeit Oie. dt inr. 2 §. 92.
Fatna f. 2. Fatnus u. fatuor.
fatum, i, n. [for] eigtl. baS ©efprortjene, ber Hu«;
fptud) 1) pl. fficibfagungcn, ©ötterfprucEc
Sibyllina; ex fatis, quae Veientes scripta Unbe-
baut. 2) ba« Sdjicffal (bie einmal beftimmte
©eltorbnung) necessitas fati; f. est ordo se-
riesque rorum, cum causa eausao nein rem ex
se gignat; Stoici omnia fato fieri dicunt; *mc
(lovem) quoque f. regunt; implere fata ma<Een,
bag bie ©eftimmungen bc« StEitffal« in (StfüBung
gc^cn Liv -, ‘fatorum arbitrio; ‘sie fatis placet;
‘sic erat in fatis; f. fuit m. acc. c. inf.-, bi«W.
ba«S(Ei(ffal al« 0. beti®öttcrn abEängig, ’©ille,
©cf«Elu& cineröottEeit fata lovis; fato divum;
nteton. (Tlaut., Just.) ba*ienige, toa« ba« S cf j i cf
fal jmb«. entfcEeibet, beftimmt; *pl. bie
S(Ei(ffal*göttintten, ©argen. 3) ba« Sd}i<f=
fal einer ©etfon ob. SacEe, al« oorausbeftimmt
u. notwenbig, ©erEängni«, ©eftimmung,
ScEicf ung, öefcEitl, bef. ba« natürliiEc ©eben«;
liel *f. mihi instat triste; ‘bona, ‘acerba, ‘fera,
‘caeea, *sera, ‘tardiora votis ial« man WÜnfcEt);
suo quisque f. natus est; hunc maturius ex-
stingui vulnere nostro quam suo f. ; quorum
suo quisque f. (Wie c« iEm beftimmt war) sine
publico diserimino viveret morercturque; fato
cederc, concedere f. cedo 2) c), concedo I) I)
c); fato obire, finem vitae sponte an fato im-
plevit Tac.\ partim f. partim ferro perire Just. ;
‘ad fata venire; ‘fata parentis proferre ba«
geben je. oertängern; ‘meton. bie Hfd)c bc«
oerbrattnten geitEnam« Prop.-, inSbcf. un =
alütfliiEe« S^iidfal, Untergang, gemalt;
f a m e r lob impondet f. uliquod ; haoe ita multa
quasi f. impendere amicitiae: urbs ox faucibus
fati erepta; ‘celerrima; ‘Iliaca; concr. duo illa
rei pnblicac paeno f. Unglüd«bämotien.
fätuor, dtp. l. [2. Fatuus] begeiftert fein, Fauno
fuit uxor nomine Fatua, quae astidue divino
spiritu iropleta, velut per furorem futuraprae-
monebat. Unde adhuc, qui inspirari solent, fa-
tuari dicuntur Just. 43, 1, 8.
1. fätnns, adj. albern, einfältig, närrifcE,
btöbf innig («. ©atur u. im SeneEmett) f. et
amens; monitor non f.
2. Fatuus, i, m. [for] (fpät) anberer 92ame be«
weiSfagenben fflatbgottc« Fauuus, baE- au(E FS-
tua, ae, f. beffen XotEtcr ob ©emaElin.
fauces, ium, f. (*abt. sing, fauce) 1) brr obere
enge Xeil bc« StEluitbc«, meton. StEluub,
Sie E l e , SR a (f) c rt ‘sitis urit fauces; os devoratum
fauce baerebat lupi Phaedr.\ ‘arente f.; *f.
improba ineitatus <=■ §ei6Eunger; cum inexple-
biles populi f. exaruorunt siti libertatis; urbem
ex belli ore ac f. ereptam esse; cuiu faucibus
premeretur ba ba« Sleffer iEm an ber ReElc fag ;
iam faucibus teneor Plaut Catilina cum ex-
crcitu faucibus urget fijjt un« f<Eon auf bem
Siadett Sali. ; premit f. defensionis tuae erftidt
beine ©erteibigung, maiEt fie unntöglid). 2) tp.
316
Fauna — fecundus.
(nur pl.) a) Sngpafj, ® cf) 1 u dj t (infofern ftc in
eine geräumigere (ffcgenb füfjrt , maS nicht in an-
pustiae liegt) f. angustissimae; Caudinae f,
Caudium ; macelli, portu« ; f. Zugänge) obses-
si8; au* SDiecrengc Hellesponti Liv. , Abydi
Vertj.; Sanbengc ungustae, artae; angustiae
atque f. Graeciae; Italiae; Slünbung eines
gluffeS *siccae. 6) Sdjlunb, Kluft, patefactis
terrae f., *Orci, *atrae.
Fauna =■ Fatua; f. 2. Fatuus u. Fannus. — Fau-
na*, i, m. [o. faveo, wie Favonius ber ®ütige]
ntqtMtfier König o. Siatium, Batet beS Satinus,
nach feinem tobe als guter Seift ber Serge unb
triften, Sefdjüfcer ber iperbcn u. propljetifdfer
Saibgott uerchrt, jum teil als ein nedenber u.
tuollüftiger tämon ; bal). mit bem griedj. '(Jan
permengt, u. bie mit ber Sauna erjeugten Fauni
mit ben gricefj. Banen.
Fnnsta f. fauatns 2). — fauste, adv. [faustus]
gtüdlicf), günftig Oie. p. Mur. 1, 1. — fan-
stttus, &ti», f. [faustus] bie perf onifijierte grudjt»
barleit ber gluren Hör. carm. 4, 6, 18. —
faustus, i, m. [faveo] 1) adj. eigtl. begünftigenb,
begtüdenb, gefegnet (in Bejahung auf bie
©itabe ber ®bttcr) omen; quod bonum, faustum,
felix fortunatumque sit! dies f. et felix Ttr.\
dies f. alcui ; *i pede fausto. 2) röm. Beiname,
ben unter anberen ein Sobn beS tdltatorS Sulla
führte, fomic eine todjtcr Fausta tjiefj.
fautor (Plaut, auch fSvftor), öris, m [faveo]
®önnet, Begünftigcr, Bcförberer dignitatis
alcis; studiosi et f. victoriae illius bie ii|m ben
Sieg toünfd)ten; bonomm, optimatum, nobilita-
tis; in ult i sunt f. laudis tuae; tarn mul tos et
bonos viros eius honori esBC f. Cic. p. Plane. 1,
1; f. esse accusationi ; nbfol. Bet f a I l*fl a t =
fdjer, Slaqueur Plaut., Hör., Suet. tab. fau-
trlx, teis, f. ©önnerin, BefJrbetin Thais est
f. nostrae familiac Ter.
fävea, ae, f. [faveo] oertraute Dienerin Plaut.
fäveo, f&vi, fautum, 2. günftig, gemogen, gc =
neigt fein, au.it) thätlid) begünftigen, be=
förbertt alcui; f. orationi tuae id) nehme beine
Sorte nicht übel Liv.) favetur alcui; honori,
dignitati, landi, industriae, voluntati, rebus al-
cis; hac pro parto Ov. met. 5, 162; *0. Bienen,
operi m. Üuft treiben; *fabfoI. b. ©dttern, gnä =
big fein, -f-dii faveant; *faventes venti; taubst.
I'aventes, m.; inSbef. a) *fnpplaubieren, Bei =
fall rufen adversus studium suum (Bartei)
Sitet. Cal. 30; übertr. contra istum librum ora-
tioni Plin. ep.; Beifall jollen Miloni. 6) t. t.
bei Opfern u. anberti religiüfen ^anblungeit , lin-
puis, linguä, ore, linguis animisque feine ffunge
hüten, entroeber fromme Beben führen ob. an=
bachtäooü fchroeigen, nichts UnheiligeB,
nichts, toas b. übler Bebeutung fein fann,
reben (evipr/ptir, bona verba dicere), auch f.
cantu Enn. b. Cie. de dir. 2 §. 67; abfol. fa-
vete Ter.
fürilla, ae, f. gtüljenbc Äfdje (ogl. cinis) fa-
villae plenus Ter.\ tepida Suet. ; *sacrornm b.
ben Opfern; *im Bilbe, ber Urfprung prima
(Svttor f. fautor. [mali venturi.
Färönius, ii, m. 1) ber SBcftminb. 2) ein ®i=
genname.
fSror. öris, m. [faveo] ©unft, Begünftigung
populi, plebis; in favorem alcis venire; favore
alqm amplecti , favorem alcui addere, conci-
liare; *Buis non respondere f. (Bnerfennnng,
$anl) speratum meritis; (fpät) in favorem ul-
tionis ju ©unften ber ic., roegen ber tc.; Bei =
fallSruf, BppIauS im Iheattr ®i — qui ru-
more et, ut ipsi loquuntur, f. populi tenetnr et
ducitur; quod Studium et quem f. secam in
scaenam attulit Panurgus? fhistrionalis. DaB.
tfÄTörSbfllH, e, adj. m. comp. 1) begünfiigt,
beliebt. 2) ®unft berfchaffenb, beliebt
maehenb, empfehlenb; adv. f fSröräbfl itSr,
(feit) mit Beifall.
fSvus, i, m. fjonigfdjeibe, *£>onig.
fax, facis, f. l) gadel, gern, ein Span bon Stic«;
holj ob. anberem harzigen ®°4e f undique ex
agris collectae; f. incendere; nuptiales, *ma-
ritae »um Borleuchten bei 5>ocf)jeiten • *§od)jrit.
Bcrmählung 1. nuptiali digna; *fax utraque
^odjjcit- u. Seidjenfadel; eius omnium in-
cendiorum f. Branbfadet, bilbt. o. SlntoniuS;
si leges nominandae sunt ac non faces nrbis.
2) übertr. u. tp. a) b. Sicht beS SRonbeS *Phoebi;
♦crescentem face Noctilucam ; caelesteB ob. caeli
geuertugeln ob. Kometen; *de caelo lapsa
per umbra« stella facem (feurigen Streif) dneens
etc.; au* ’pl. feurige, fchöne Bugen, b) faces
dicendi feurige Berebfamleit; cum quasi f. do-
lores ei admoveientur bie brenne nbfien Schmer
)en; omnes a meis inimicis f. invidiae meae
subiciuntur fchüren bie ®lut beS fpaffeS auf
alle Seife gegen mich an; hae dicendi f.; cum
homini vehementi, Philippo quasi quasdam Ter-
Ixirum f. admovisset feinen 30tn teijenbe
Sorte gebraucht; corporis facibu.« (= incitamen-
tis) inilammari ad omnes cupidi taten; alcui ad
libidinem facem praeferre; -f-facem bello prae-
ferre; -f-Theophanes , fax accusationis et origo;
*remove faces p« nnf jn jünten. c) *[Jeuer,
SiebeSglut; bgt. flamma.
fax Im etc., faxo f. facio.
fcbricüla, ae, f. [dem o. febriB] ein leichtes
gieber. 2Jab. fSbricülösus, adj. mit giebet
behaftet.
fSbrls, is, f [ft. ferbis, o. ferveo] baS giebet;
febrim ob. febrem habere, febri casere; Komam
venire cum febri; febres (giebetanfäHe) accedunt;
Febris perfonif. als ®ottt)eU.
föbrna, drum, n. 1) bte BeinigungSmittel
(Solle, 3*®ctse einer felix arbor u bgt) Or. fast
2, 19 ff. 2) ein Beinigungs» u. Sühnfcft, bas
jährlich im gebruat gefeiert roatb Or. $ao fe-
brunrius, ailj. jum BeinigungSfeft gehörig
Kalendae, Nonae, Idus; f. mensis u. bl. F., ber
fcclälls f. fetialis. [9Jlonat gebrtiar.
ffcundttns, (nicht foec.), ätis, f. [fecundus] 1) bie
grud)tbarfeit terrae, agrorum, mulieris, F.
perfonif. Tae.\ bilbl. volo sc efferat in adule-
scento f. grudjtbarteil beS ©eifieS: (fpät) reich-
liche gülle. — ‘fccundo (nidht foec.), t. (feit.)
fruchtbar machen Aegyptum nigrii arenft. —
fecundus (falfch foec.), adj. m. comp, u sup
[Stamm feo, moDon fetus etc.l 1) fruchtbar,
ergiebig raulier, *Aeacidae f. nii; *gens (Sipp
fefjaft); terra, seges, *vitis, ( Tac .) terra pecorum,
provincia annonae; metallis; fHispania in (für)
omnia frugum genera; fsolum Aegypti ita f.
est, ut etc. 2) befruchtenb, *dextrae fecundae
verbera bie gruchtbarfeit ber grauen beferbernbe
Biemenfchlägc ber Luperci ; *aurum (p. ber Taitae),
•imber, *calices ben ®eiji belebenb. 3) tp. a)
fei — ferax.
317
mp an etio. , Doll ». etw. amor melle et feile
Plaut., ‘saecula culpae; ’poeni« viscera (beb
liniobi. S) wab reiplip »othanben ift, ergiebig,
soll quaestus, *fons roaffrrceip, ‘colles, *herba,
•specus aberibus aquis, Aemilium gcnus bono-
rum civium Tac.
Kl, fellis, n. ©atlenblafe, ©alle (»gl. bilis).
pier». o) ‘Speiibe Slüjfiqtcit, ». ©ift vipereum,
teneui. b\ tp. jur ®ejeipnung beb Sibrigen,
®tbäf|igen, wittern *omnia iam tristi tem-
pora f. madent; fplurimum in scribendo et sali B
et fellis habere; Born; atrum Verg.
feie» u. felis, is, f. fta je; tp. (Plaut.) Sauber,
felleätus f. filicatus.
felieitas, ätis, f. [felix] 1) fgruptbarleit ter-
rae, voci». 2) ©lüd , ©lüdfeligteit, bet glüd*
lipe flaftanb (infofera man baju mittnirft)
summa, incredibilis ; bab ©liicf, bab man bei
feinen $ianblungen pat, bab gtüdtipe ©cbeipen,
Segen, ©unft rerum gestarum; summa f. ce-
lentasque (glücf lieber u. jpneEer Stfolg) in reci-
piendis ciritatibus b. O. 8, 31, 3; + loci ; f rarä
temporum f.; pl. bonae Ter.; incredibiles f.
atque opes Cic. p. Mil. §. 84; perfouif. Felicitas,
feliefter, adv. m. comp. u. sup. [felix] 1) frupt>
bar. 2) glüdlip, mit @1 üd, glüdjelig rem
gerere, bella cum finitimis felicissime multa
ge re re, navigare, vivere, £ audet Har.; et
ncrii* figuris et verbis felicissime audax Quint.;
*nee tua quam Pyrrhi felicius ossa quieacant;
alb Burnf, ©lud ju! f. velim! f. sueclamans;
f.patruo! fjeil bem ic. — felix, icis, adj. [Stamm
feo] 1) fruptbar, ergiebig, gefegnet arbor,
*tnuui, ‘silvae, *ager, ‘regio, fmetallorum
iliritiae. 2) bem alleb nactj SBunjcb gebt, glüd =
lieb, beglüdt vir; illi (Sullae) felicissimo om-
raum ante civilein victoriam Sali. Graecus ab
omoi laude felicior; ’pietate, *prole, *m. gen.
operum, cerebri; *m. inf.; ‘aetas, ‘saecula,
*omen; ’ita sim f. (alb Seteucrungbformel); *».
©lücf begfinftigt, r c i cf). 3) ©lüd brinaenb,
ftünftig, gnäbig quod bonum, fauatum, f. for-
tanatumque sit; quod tibi mihique sit f.j ‘au-
weia, »exta, ‘hostia, *malum hcilträftig, ’haec
feil«, 1. fangen Ct. [sententia.
telsTna f. Bononia.
freuen f. femur.
femella, ae, f. dem. ». femina Ct.
frmloa, ae, f. | Stamm feo, cigtl. >=■ bie frucht-
bare] l) ». 9Renfpen, bab SBeib (binfnbtlicb feiner
UhDfiipen 91atnr, @gf. mas) et mares deoH et f.
esse dieitia; *alb adj. Weibltp turba £; alb
Spunpfwort, ». einem weibifpen Slieufpen
(tot, Suet., Just. 2) o. Zieren, bab SBeibthcn
bestiarum aliae mares, aliae f. sunt; bos, por-
eu»; f. canis £ünbin.
tfeminälia, ium, n. [». Detail, fernen] ®inben
um bie Dbcrfd)cnfcl.
femlncus, adj. [femina] 1) weiblip, einem
Säeibe gehörig, SBeiber = *manus; ‘Marte f.
oidere ». ber fjanb eine« ffleibcs ; *amor ju einem
öeibe; ‘poena an einem ffieibe DoUjogen. 2)
loeibtjp *pectus. [fpcntel.
frwur, oris, u. »etalt. fernen, Inis, ». Ober*
feuebris, e, adj. [fenus] bie ginfen betreffenb,
8infen= iex; res, malum bab Spulbemucjen,
bab bureb Jlnbäufung ber Binfen entftanben Tac.;
fpecunia auf Binfen geliehene«,
frneritio (faen., nicht foen.) önis, f. [feneror]
b ab fflubleiljen gegen 8i»f*n, ber äBucher.
— fener&to, (faen.) adv. [feneroj gegen ob.
mit Binjen Plaut. — fenerätor (faen. , nicht
foen.), öns, m. [feneror] ©elbDerleiher, ka-
pitalift, im üblen Sinne, Ssäucpcrer Lic. 2, 31,
7. — feuere (faen., nicht foen.), 1. [fenusj 1)
im üblen Sinne, auf SSucper leiben Liv. 2)
(Ter.) tp. »erjinfen, reichlich erjepen istuc
tibi; feneratum istuc beneücium pulchre tibi.
— fbnöror, dep. 1. gegen Binim aubleipen
pecunias, bims centesimis gegen 24 ®rogent;
bilbl. f. beneficium gleicpfam auf Sucher an-
legen, Super treiben mit ic.
Feuesti'lla [eigtl. dem. ». fenestra] alb nom. pr.
eine Heine ®forte in iüom Oe. — fönestra, ae,
1) bie ^enfteröffuung, burp melpe Sicht unb
Suft in bab ^aub hincintommeu fonnte (urfprüngl.
mit hölzernen Sabeit, ®othängen ob. öittern o er-
mahn, erft in »er Äaiferjeit mit 'Uiariengla«) fe-
nestrarum angustiae; f. (pl.) ad tormenta mit-
tende Spiefsfparten; ‘iunctae b. i. bie Haben,
mit Welpen naptb bie fenestrae gefploffen waren,
’patula, *caTae, *lucem admittere fenestris;
*late dedit ore fenestram Öffnung; im ®ilbe
eas partes, quae quasi f. sint animi. 2) tp.
ffle legcnpeit, Seg jn etm. Ter.; f. ad nequi-
tiam patefacere.
FbnYcül&rius (Faen.) campus cigtl. b ab fjenpeb
felb, bap. »■ Spanien (®gf. campus Martius),
weil im nörbl Spanien eine an genpel jept reipe
©egenb fip befanb Oie. AU. 12, 8.
fenilla (foen.), ium, n. [fenumj ^cuboben. —
fenum (faen., nipt foen.), i, n. [feo, »ctw. m.
fetus] ^ eu; fpripw. fenum esse (effen) — • ein
Strop=, 3)ummfopf fein; (Hör.) f. habet in cornu
er ift ein ftöpiger Cpfe (Weil man ftöpigen Cpfen
Ipeu an bie föntet banb).
fen ns (faen., nipt foen.), oris, n. [oerw. m. fetus]
wab erjeugt ob. gewonnen wirb, bet ©rtrag 1)
flinfen (alb ©ernenn beb ®arleiperb; »gl usura)
pecuniam alcui clare fenori ob. (Plaut ) l'enore
gegen ic.; pecuniam fenore uccipere; (Plaut.)
sumere pecuniam fenore; pecuniam occupare
grandi £; *nummos ponere in fenore; (Suet.)
pecuniam graviore f. collocare; in üblem Sinne,
Super fenore rem partam habere Plaut.; ini-
quissimum, *occultum, fenore trucidari; ‘solutus
omni f. ». allem Supcracfpäft; tp. ‘B'nfen,
©erninn; bie burp bie Binfen anwapfenbe Spul»
bcnlaft, fenore obrutum, mersum esse, laborare,
dolor f. ingravescentis Liv.. 2) (Plaut., Tac.
Suet.) bab gegen B'lM’cn aubgeliepene ftapital
horti et £ et villae; tarn lato £ exuberat; gra-
tuitum; £ agitare ©efpäftc mapcu mit Sapiia
lien. ®a». dem. feuusculnm, (faen.), i, n.
niebrige Biüfm Plaut-
fSra, ae f. ferus 1) a).
fCricius. adv. comp. ». ungebräupl. pos. feraci-
ter fruchtbarer Liv.
förills, e, adj. 1) »u ben Zoten gepörig, Zo-
ten-, Hcipen: *carmen, *vestis, ‘cupressus,
freliquiae = Äjpe, f urna, »dies, ’tempus »
feralia, ium, n. bab am 21. $ebr. jdptlip ge
feierte Zotenfefi, aup Seipcnbeftattung Ta c.
2) tp. tobbringenb, »erberblip *dona, annus,
introitus, bellum, exercitus, tenobrae Tac.
fbrax, äcis, adv. m. comp. u. eup. [fero] frupt-
bat (wab imjtanbc ift, reiplipen Srttag ju geben)
ager, Sardima, *rus, ‘plantae, *fm. gen.; (feit.)
318
ferculutn — fero.
*m. abl., oleo Verg. ; tarn f. saeculum bonis ar-
tibus Plin.tp.; tp. nullus feracior (tnpaltörcicprr)
locus est quam de officiis, aetas virtutum ; *f.
(beteidjcrnb mit) prolis novae lex marita Hör.
e. s. 19.
fercQlum, i, n. [= f'ericulum B. fero] 1) Iragc,
Jraggcrüft Liv. ; pompsrum auf meinem bei
feierlichen Wufiügen bie ©ilbet ber ©öttcr u ©fern
(dien getragen würben. 8) *+bei Üfcfje , ©ang,
Sepüffcl, ©eriept.
fere, adv. |mapr[(fi. imper. B. fero, Wa# bu an;
nehmen mogft] l) annäperung# weife, beinahe,
ungefähr, ct»a, Biclleicpt f. abhinc annos
qnindecimj mens f. aequalis; tola f. castra;
semper f.; satis f. ; haec f.; omnes f. j eodem f.
tempore; tertiä f. vigiliü; mit einer Slegatioit
(u. immer biefer nadjgefept) eben=, gerabc
niept, jo leiept niept (nichts, niemanb, feiner),
non f. ; nihil aut non f. multum; nihil, nemo,
nullus f. 2) prSgtt. == semper fere meiftenä,
in ber Siegel, gewöpnlicp, gemeinigliep,
im ollgemeinen fit f. ut etc.; ut sunt f. do-
micilia Oallorum; qui (sermo) tum f, multis
erat in ore; (Hör.) paria esse f. peccata; bi#W.
»erftärtt burd) plerumque.
ferons, culj. [jxirtic. o. fero] ertragenb corpora
hominum salubria et f. laoorum Tac. hist 5, C.
— ferontArlus, ii, m. [fero] ffiurffepüpe, eine
9Irt leicptbewaffneter Iruppcn, sing, collect. Tac.,
pl. Sali.; fcpetjp. amicun ein $>ilfc bringenber
greunb in ber 91 o t Plaut.
Ferentinum, i, n. 1) Stabt ber ipetnifer in 8a=
tium. $aB, a) -tlmis, adj. caput aqua« Keren-
tinae u. bl. caput Ferentinum Quelle eine# glüfp
epen# bei gerentinum; subst. -tlna, ae, f. eine in
ber 9läpe t). gerentinum oereprte ©öttin 6) -tinas,
adj. ; subst. -UnAtos, tum, m. 2) Heine Stabt
in ©trurien, aud) municipiam Ferentium (Feren-
tinum) Tac., Suet.
Ferctrius, ii, »». [fero ob. ferio] Beiname be#
3upiter, bem bie spolia opima auf einem fere-
trum bargebraefit mürben. — *ferotrum, i, n.
[fero] eine Irage, ©apre, bef. Ueidjrnbaprc.
feriae, ärum, f. geiertage, an wcldjcn feine
©ericpt«Derpanbtungen [tattfanben unb überp. bie
fflefcpäfte ruhten Latinae, novendiales, forenses
©eruptsferien ; fmessium , f. habero triduum , f.
agere; fdjerjp. (Plaut.) esuriales; ’longao gricbcn.
feriätus [partic. 0. ferior] feiernb, geiertag
paltenb, frei Bon Slrbeit, mü&ig deus a
negotiis publicis; *male jur Uitjcit gteubenfefte
feiernb, tdies, toga abgemorfett, abgelegt Plin. ep.
ferinns, adj [ferus] ju milben tieren pe*
pörig 'lac, *rox; ‘caedes ba# löten B. SBttb=
pret; caro f. ob. bl ‘ferina SBilbpret.
ferio, -4. 1) jdjtagen, ftofjen, paucn,
ftccpen, treffen foros Plaut., murum ariete,
*alqm telo, fpugione, frontem fiep oot bie Stirn
f (plagen, *pectora manu, *latus ense, parietem,
iwlversarium, *maro = rubetn; his spectris si
oculi possent feriri bcrüprt merben; *nec semper
feriet, quodeumque minabitur, arcus; *sol radiis
cacumina, *summoe montes fulgura; ’clamor
aethera fteigt jum littet empor; ‘sidera sublimi
vertice f. subfimis 1); *uvas pede treten; *re-
tinacula ferro jerpauen; abfol. contra; alqd ferit
sensum, animuni «=* affigiert, madjt (Suibrucf auf.
2) gn#bef. a) fdjlageub ob. pauenb töten, burd);
bopren, erlegen, fcplacptcn liostem; alqm
sccuri enthaupten; porcum, leonem, *apnim,
•agnam; bup f. foedus ein Sflnbni# fepliept»
(roeil babei ein Dpfertier gefcplaeptel warb); *ne
quis amicus frigore te feriat btr gleiepfam ben
lobeiftoß gebe Hör. b) einen Ion an ftp lagen,
peroorbringen *balba verba palato. S) tp. a)
treffen, multa patent in eorum Tita, quae for-
tuna feriat beä Scpicffal# S (plagen au#gcfept. t>)
beobatpten, inne palten medium CVc. fat. 17.
c) (Com. u. poet.) jmb. um etm. prellen alqm
rnunere, arte Tiros.
ferltas, ätis, f. [ferus] ©ilbpeit, milbe Statur,
SRopeit, guftanb bet Sfopeit f. quaedam et
immanitas, fGennnnorum, homincs ox feritate
ad iustitiam atque mansuetudinem traducere;
tauri, loonis.
ferm#, adv. ( sup. B. fere = ferime] (pöufig Com.,
Liv. u. Tue.) ctroa, i<p (man) nt ö cp t e fagen,
rin Berftärftc# fere, ni. f.
fernientnm, i, n. [ftatt fernmentum B ferveo]
1) (JVic.) Sauerteig. 2) ’gegorenet @erpt«:
tranf. 3) tp. aufbraufenber 8®rn< Grbit=
terung uxor mea nunc in f. est, iacet Plaut
fbro, ti'ili (Com. tetuli, tetulissem, tetulcro, te-
tulisae), lätum, 8. 1) tragen (eine liaft, oorjug*
meife eine leitptere, u. fo, bap man ba# ju Ira
grnbe jelbft an fiep pat u ba#felbe fo wie filp mit
ipm B. ber Stelle bewegt) tragenb btingen onus
Ter., furcam, retia; *deos in sinu, *nuces sinn;
(Tac. hist. 6, 16) qui fugam animis, qui Tulnera
tergo ferunt; (Tac.) ad coniuges vuLnera; lee-
ticä ferri per oppidum; datum mtmus ut rnachi-
nas in bello ferrent f ort jubringen , tjufipaffrn
Liv. 1, 43, 4. 3n#bef. a) ventrem f. ((ptoaliget
fein, b) al# milit. t. t., arma f. posse mafiem
föpig fein; arma f. contra, adversus, in alqm
gegen jmb. jiepen ; signa f. etc. f. sign um 1) b).
c ) in# §au#bud) eintragen, f. accoptum, ex-
pensum u. bgl. (f. accipio, expendo). d) feptift
liep ob. münblitp Betbreiten, pass, im Umlauf,
im SÄunbe be# ©olfe# fein, in aller fieute
§änben ob. 3Sunb fein cuius scripta feruntur;
sennonibus alqd f. bejptecpen ; qua ex re in
pueritia nobilis inter aequales ferebatur Nep.i
multa eins responsa, acta ferebantur; f. alqm
inventorem omnium artium erflären, auJgeben
für ic.; se belli ducem potiorem; fconsulem se
Tac. (bafür gelten wollen); *fers te nuUius egen-
tem ftedft biep al# ob ic. ; *non sat idonen»
pugnae ferebaris bu galtefi für ic.; bap. ferunt
m. acc. c. inf. ; fertur u. feruntur m. twts. c.
inf. man erjäblt, beritptet allgemein, e*
f 0 1 1 ; parentp. ut ferebant, sicut fertur, ut tem-
poribus illis ferebatur; famÄ f. ft(p mit bent
©etebe tragen, fiep allgemein bapin au#fpr«pcn
c) baoontragen, mit pintoegnepmen, bilbl.
nihil aliud ox certamine, fortunam, veniam
peto feroque =■ Berfitpere mi<p berf eiben 5 impc-
rium secum; alqd tacitum, iniurias impmo-,
(Ter.) inultum für, bei etw. ungeftraft baoon
fommen; (Plaut.) non feret quin rapulet er wirb
nitpt opne S (plage wegtommen; bap baoon tra=
gen, crpaltcn, erlangen, ernten quod posc^s,
ieres Plaut.; partem praedae, Tictoriam ox alqo,
praemium, laudem, palmam, prima«, fructus ex
re publica, responsum ab alqo, ’plausus ; 'onraf
punctum f. punctum b), ‘pretium, *nomen in-
sani; ut bcneficio tuleris a me, quod minis ne
qtiisti Liv. 2, 12, 15 ; imogines feruntur (werben
ferocia — ferriterium.
319
entnommen) ex optimia natura« et veritatis ex-
omplis Cic. off. 3 §. 69; t. t. repulsam (a po-
pulo); tribum, centuriam (bie Stimmen bet tc),
t»uffragia; in übelm Sinne b>n»egnebmen,
»raffen ‘Pergama, *fata te; bal). fern* et agere
plünbetn, and) ‘rapere et f. f. ago 1); tp. 1) t tagen,
führen alqm in oculis, oculis; prae se f. alqd
etc. f. prae II) 1); obscure, clam heimlich f)atten,
noinen »uum, fcognomen Torqnati. !) etto.
Üble« ertragen alqd toleranter, pari enter, t'a-
cile, aequo animo, inoleste, graviter, iniquo
animo, magno dolore, loco ignominiae; aegre
f. m. ncc. c. inf; moleste fers de illo, ‘iugum,
‘militiam et bella, Imperium, non ferendum
facinus, ferendus non est, non tulit hunc sa-
trapes b. i. ^iett feinem Srängen nicht ftanb
Nep. f) tragenb in ©ewegung fepen, jchncU
babintragen, »führen, "treiben, forre se ob.
ferri eilen, fotiftütjen, fprengen, fahren,
auch o. Sebloicm: fliegen, fteigen, (id) fenlett,
qno ventus ferebat »obin bet SBiiib trieb, ftanb
Cars. b. G. 3, 15, 3; *+vonti ferentes günftige;
im ©ilbe ferentes (bie burebgebenben) equos frenis
quibusdam eoörceamus Quint.; si feret flatus
wenn »ir einmal im äuge finb Quint. ; ‘quocum-
que pedes ferent; *pedem beben («um lanj) ob.
etfebeinen; ‘gradus ingentes grobe Schritte machen;
‘caelo supinas manus jum §immel ernp ot beben;
•animum caelo erbeben jnm ic.; se f. alcui ob-
viam; (Nep.) ad se ferentem (sc. se) ben iioi;
fturjenben; *se extra tecta; *qni se f. (ich in
jtotyem (Bange [dpoang; se suasorem öffentlich
auftreten al« Liv.; Sertorium se aut Hannibalem
lerens Tac.; ferri fiumine, cursu in hostem;
*ferri nave magna, ‘undis; *mons fertur in ab-
ruptum; *equo; Khenus citatus fertur per etc.;
stellar; circa terram; deorsum, ad terram ferri;
tp. alqm in, ad caelum laudibus erbeben; alqm
laudibus, summis laudibus, alqd miris lau-
dibus; rem supra quam fieri potest über
bie "Stensen be« TO ög liehen erbeben, in maius
ferri; omni cogitatione ferri (bingetricben
»erben; ad patriam liberandam; in eam par-
tem oratione ferri fo »eit in feinen Sehaup»
tungen geben ; eloquentia cursu magno sonituque
fertur fährt bähet; quo cuiusque animns fert
SaU.; ‘fert animns m. inf. Ov.; si tnaxime ani-
mus ferat bie Puft fid) regte Sali; ferri crude-
litate et scelere, avaritiä fich h'nreifseu Inf*
ftn butch tc.
11) bringen, l) bringen, über", herbei", bar»
bringen, "bieten alqd a domo ad alqm; alcui
'omplexum jmb. umatmen »ollen; venenum,
’iugna geben; f. alcui tributum entrichten; *su-
prema cineri bie leptc (Ihre er»eifen; via fert
Verruginem führt nach tc. ; bilbl. alcui subsi-
dium, auxilium, opem, fraudem, perniciem, luc-
tum et lacrioias; ‘finem alcis rei ob. alcui rei:
*alcui fidem gewähren, fchenlen, beimeffen; ‘quid
f. (bebeutet, foQ) iste tumultus etc.? alia (verba)
ad eundem intellectum ferunt.ur geben übet in
^uiiit. 10, l, 11; auch mit {ich führen ob. brin»
gen ‘commoda secum, *plura tollenda relin-
quendis. 2) berootbringen, erjeugen, tra»
gen terra fruges; bilbl. haec aetas oratorem
prope perfectum tulit; tulit et Romona regia
sceleris tragici exemplum ut etc. IAv. 1, 46, 3;
fquo in genere paucissimos adhuc eloquentes
literae Komanac tulerunt; "fdccom oratores
Athenis una aetas ; *quae te tarn laeta tulerunt
saccula. 3) münblich bringen, melben, be>
richten, ootbringen *si vera f. ; *responsa
Turno; *mihi fama tulit nt. acc. e. in/.; *preces
lunoni; inöbef. f. sutfragium, rogationom f.
(fteflen) de alqo, contra ob. in alqm, ad popu-
lum; lato ad populum, ut etc.; (jut fftau) an»
bieten; legem, condicionem; legem (. auch ft-
perferre burchfegen Liv. 3, 17, 9. 19, 11. 31, ti;
de quibus tros Video sentontias ferri; iudicem
f. iudex I), tp. jmb. überi). Perltagen. 4) mit
fich bringen, etfotbetn, gehalten natura
fert ut etc. ; quid res, quid causa, quid tempus
ferat; qua« libido f. ; quodeumque fert aniinus
Liv.; ‘cum res ipsa feret; ut aetas illa f.; ut
fors f ; ut mea f. opinio; si vestra voluntas
feret; consuetudo, natura, opinio, spes f.; si res
ita tulisset; meae rationes ita tulerunt; ita
tulit Casus infestus, ut etc. ; si fors ita fert Tue.
hist. 3, 21; si ita ferret Tac. hist. 2, 44. arm. 3, 16.
föröcia, ae, f. [ferox] ber natürliche »ilbe uitb
Üppige ©tut iuvenum; Kornana virtus et f.;
in tabclnbem Sinne ffiilbheit, äügellofigfeit.
— fbrödtas, ätis, f. [ferox] = ferocia. —
feröeiter, adv. m. comp. u. sup. [ferox] 1)
mutig, bcrjbnft, strenue ac f. facta; f. ad-
equitare; terocius decernere; cum alqo ferocis-
sime stare pro Romana societate adversus Pu-
nicum foedus. 2) »ilb, tropig, übermütig.
Ferönlu, ae, f. fabiniftpc, ber letlu« oerwanbte
©ottbeit, ©efdjüperin bei ^reigelaffetcen.
ferox, öcis, adj. m comp. u. sup. [ferusl 1) im
guten Sinne, mutig, tapfer, httjhaft, un>
crfchtoden, ungebeugt iuvenis; f. ad bellan-
dum viri; ferociorem civitcitem reddere; ani-
mus; f. milituin aninios mollire, *miles, ’llector,
‘bello f., ‘Latium, ‘Roma, ‘aquila. 2) in tabeln»
bem Sinne wilb, tropig, unbänbig, über»
mütia victoria eos ferociores et impotentiores
reddidit, animus, oratio, ‘currit f. aetas unanf»
baltfam; viribus, secundis rebus, recenti vie-
toriä; ‘praesidio Vencris ju fepr Pertraucnb
auf ic.; ‘mentis, (Tac.) linguae, animi; scelerum
breifit JU tc. f= jeug agrestia, bona,
ferrämenta, örum, n. [ferrum] Sijcngcräle,
ferriria, ae, f [ferrariusj Sijcttgrube.
ferrürius, aefj. Iferrum] jum Sifen gehörig,
Sifen», faber Sijenarbciter Plaut., -fofneinae.
ferrätills, e, adj. [ferrum] mit Sifen Perfeben,
P. gefeffelten Sflapeit, fcherjb 6. Plaut.
ferrütus, adj. [ferrum] mit Sifen berfehen,
beftblaacn, beoedt hastu, ‘agmina geharnifchtc;
•posteB belli; servus gefejfelt Plaut.; obices por-
tarnm eifemc; ‘orbcs (Stöber); subst. pl., m. (Be-
tjarrti fcf>te Tac.
ferreus, adj. [ferrum| 1) eifern, au« Sifen
clavus, trulla, bamus, talea, manus trafen au
Setten), ‘seges telorum, imber (p. (Befchoffen);
f. (m. angclölctcn) ac paene iam exolescentibus
literia Suet. Äug. 7. 2) tp. a) hart, gefübllo«,
grau (am quis tarn esset f. , durus et f.; *os
unoerfchömt , freth; *aors, ‘saecula, ‘proles hart,
raup »ie Sifen. b) fep, ftatl, unerfchütter»
lieh *vox, somnus bet Job; in parsimonia, in
patientia laboris, f. prope corporis animique
(Cato) Liv.
ferrirrSptnus [ferrum u. crepo] eifenf lirrenb
insuloe =■ Sllapenbebältet Plaut. — Territo-
rium, ii, n. [ferriterus] ?(ufentbalt ber Ponc
320
ferriterus — feativus.
®ifen ©eriebenen Plaut. — ferrYtärus, i, m.
fferrum u. fcero] bet ». ©fen ©eriebene, ®ejef=
\ e J t c, ©tla»C Plaut. — ferrftribax, ücia, rn.
Iferrum u. tflßmj =» ferriterus Plaut.
errügineug, adj. (ferrugoj cifcnfarbig, bun=
felblau, --farbig palliolum Plaut. ; «hyacin-
thus ; «cumba (S^atonä. — ferrügo, Tnis, f. [fer-
rum] Sioft, «meton. roftbraune, überl). bunflc
garbe.
ferrum, i, n. ®ifen; eifetnc« SBerhcug, j Sö.
Seil, »«Pflug, «©renneifen, «©tbere ob.
©ibermeffer; bef. Säaffe (©djwert, ©piefi, $oltb)
ferro, cum ferro mit betoaffneter ^»anb, ferro
ignique ob. atque igni, fferro tlammieque, (feit.)
igni ferroque, flammfi ac ferro, figni atquo ferro
mit gcuer u. Schwert; qui ab arU, focia f.
Üammamque depellit Oie. p. Seit. §. 90; quorum
impium f. ignesque peetiferos meus ille consu-
latua o manibus oxtorserat Cic. p. Plane. §. 98;
fper ignes ferrumque petere alqd; falqm ferro
consumere; fferro Be interimere; fstringere f.;
ipaum tarne ferroque clauaum tenet; aeiuperno
in sanguine, ferro, fuga versabimur? Sali.; «ferro
dccemere, «cemere, «laccsaere.
ferrümTnn, 1. fferrumen Sitt] eifltl. »erlitten,
»ertöten; bat), labra labellis anfügen Plaut.
fertllig, o, adj. [fero] l) tragbar, frudjtbar,
ergiebig ager quam via f. sine cultura fruc-
tuoaua esse non potest, «annua, «herba, «se^ea ;
Oallia bominum frugumque; furbs fertiliasima
et copioaiasima ommum rerum; «Campus nbere
jegenjdjroangcr; tp. «pectus, «horae. 2) «frudjt»
barma(^cnb,befru(^ttnb Nilna; dea bieffiereä;
Bacchus Spcnber bet gruibtbarleit. S)a». ferti-
lltas, ätia, f. grueptbarteit, (Ergiebigfeit
agrorum, loci; fodorum an je. ; «barbara ber
dilorgcnlänbetinneii
ferula, ae, f. [fero] tba« fjäfriementraut (eine
Solbe im ©üben), bao. bie Siute, jut Seftra=
jung gebraust Hör.
fertig, adj. 1) loilb feinem SBefen nad) (@gf. cicur,
mansuetus) roh, nidft gejöbmt, in ber 3® i t b =
itiö »atbfenb, lebenb, befinblid) bestia,
belua; nemo adeo f. eat, ut non miteacere
possit Hör., victua, «cultue hominum, «fructua,
«mons; subst. a) fera, ae, f. wilbeä Xier,
©tüd SBilb, «lier überl).; «ein ©eftirn magna
minorque ferae. b) *ferus, i, n». — fera. 2)
bem Sljaratter ob. ber Silbuug nad) Ȇb, grau ;
fam, ^art, gefühllos immanis et f., boatia;
vita agrcBtis et f., «Britanni hoapitibus, «Iup-
piter, «Carthago, facinua foedum ac f. auf! einem
»ilben ttparatter pertjorgegangen; «corda, *bellum,
•caedes, *hiems, «enais, «fulmina, «dolores,
ferrbfäci«, 8. fferrco u. facio| glühenb, jie*
benb fieife matten pix, iacula tervefacta.
fervena, tis, adj. m. comp. u. sup. [ partie. D.
ferveo] 1) fiebenb l;ei&, glü^enb aqua, glan-
des, iua ;©rübei, «rota, «vulnus frifd); fferven-
tiaaimis aeatatibua. 2) tp. ^if)ig, crl)ij)t uni-
inua; «Cassi rapido ferventius amni ingenium.
55a». ferr enter, adv. m. sttp. luftig, heftig,
ferrco, ferbui, — 2. u. «ferro, — - 8. l) bureb
bie Jpipe in Söaüung oerfegt fein, fieben, peig
fein, glühen, aqua ferrenti perfunditur; o.
Spcifcn Hör.; bat), «in unruhiger u. wallenbet
Scwegung fein, »allen, btaufen omnia vento
nimbbque. 2) «wimmeln, examina (apum) de
bove wimmeln ffcroot; opere omnia eemita o.
©efdjöfrigen; inatracto Marte ». ber aufgeftctltcn
glottc, tp. a) *f. immenauaque ruit profundo
Pindarua ore wallt auf, braufl. 6) o. leiben>
f4aftlid)cr Aufwallung, glühen, braufen «caede,
«animus ab ira, «pectua avaritil; «multo lingua-
que corque mero; *f. Opus wirb eifrig betrieben.
San. A) ferregeo, 3. fiebenb, glübenb
t)ei6 werben aerra Plaut.; ferreBcentea aestns
i'iin. ep. B ) ferrYdus, adj. m. comp. u. sup.
1) glübenb ^ei|, brennenb, wallenb pars
mundi, «Aetna, «ictua (der ©onne), «aidus, «rota,
«aestua, «axis, «aequor, «mnstum, «me rum fer-
vidiua; «vinum; fdiei ferridiaaimum tempua.
2) tp. f. ingenia geuerföpfe, genua dicendi, oratio
fervidior; «puer o. Enpibo, «iurenea; «aubita spe
f. ardet. C ) fervor, öriB, m. bie fiebenbe^ipe,
bae ©lüben, f. atque aeatus ©lutpipe; mundi;
«icto accesait f. capiti o. jmbm., ber ficb be-
rauft^t ^at; ba8 giften u. ©raufen mari«,
Oceani. 2) tp. f. animi, mentis, aetatis; «pec-
toris; «fersore furero.
Fescenniuus, adj. ju geicennia, einer ©tabt in
©turien, gehörig, fcbcenninijt^ «acies. Huf
bie Stabt Fescenma, weil bort urfprünglict) befon
berä üblitb, leitete man aud) bie ©pottlicber jo
rüd, mit welken bei feftlidjcn ©elegen^cüen bie
gugenb ftd) nedte, vereus LAv.. licentia Hör.
fesaua, adj. [fatiacor] ermattet, ermübet, er>
fc^bpft, bef. burcf) ein Sciben Romani itinere
atque opere caatrorum et proelio f. laaaique
erant; f. labore ac pugnando militea, inediä
tiuctibusque, Tulnere, morbia, de ria, plorando,
curau, «annia, «aetate, «militiA, «aequore brt
SDlcereä mflbe, «ab undis; «feaai rerum o. SRüp
feligfeiten, feuncta diacordüe civilibua; fessa
aetate (in ÄUcrMcb Wölbe); f. iam aetate (aW.
abs.) Galbae Tac., «Graii ;burcb btn jebniöbrigen
fiampf), «artus fdjwacbe, tränte; «naves morfibe,
«fres (pl ,) glcitb, Slot.
fest inan ter, adv. mit fcomp. [featino] eilenb?
in ber Site, gefdjminb. — festinStlo, önis, f.
[featino] Silfertigfeit, $aft, 6ile celeritaa et
f. ; omni f. properare in patriam; ignoscaa huu
f. raeae; auch pl. — ffeatlnitö, adv. [featino]
(feit.) eilfertig, eilig.
featino, 1. [featinua] l) intrans. (Eile haben,
eilen, ft<b fputen quid f.? oratio ad, «nare*,
«cuncta manus, cuncta ad bellum, fad res re-
petendaa. 2) Irans, befibleunigen, ficb mit
etw. beeilen, etw. baftig u. eilfertig tbunid
modo, Bocchi pacem imminuere Sali ; «fugam.
«iuaaa Sibyllae; «Testes eilig anlegen; «poenas
odio inulto (dal.) per rim f. inultuB; (Tac ) mor-
tem in ae; (Tac.) nec virgines festinantur wer
ben nicht ju früh »erheiratet; «featinatum iter,
fnuptiae.
•fegtinns, adj. [fero] eilfertig, eilenb.
fcstive, adj. m. *»p. | feativus] 1) fröhlich . het
tcr Plaut. 2) in ©ejug auf bie Siebe fein
»ipig, artig belle et f. — festivitas, atis.
/'. [feativus] 1) (Com.) geftgenufi, Slnncbm
lichteit, Weiterleit; bah- alö eine liebtofenbf
Stnrebe moa f.l meine SBonnel 2) grennbliA
teit patris mei Ter.; finfana ins igui f. 3) in
bet Webe heiterer Slip f. et focetiae, f. et
lepor; f. debet liabere oratio; in illo gener-'
perpetuae f. — in cavillatione de. de or. 2
§. 119. — festiYua, adj. m. comp. u. tup. [fe-
atua] l) (eortl. n. fpät) jur fcftliihen greube ge
festuca — fidea.
321
hörig, balj. feitet, fröhlich locaa, ludi, con-
virium i'eativisrimum , facinus lepidum et f.,
opera. 2) häbfch, niebltd), fein aedes festi-
Tissimae, femina (Com.), poema, copia (libro-
ram), fCorinthiom aignum; gemütlich, tj er j i g
pater feetmsainae, caput (ft tri), alcui facilis et
l. Ter., puer; quibus (puer») nihil potest esse
featmua. 8) in ber Siebe Reiter, jooial, ge»
mä t lieh oratio, sermo, acroama, horao.
festuca, ae, f. bie Stute ob. ba« Stäbchen, wo-
mit bcr Ißrätor bei ber gteilaffung bcn ©flauen
berührte Flaut.
festus, adj. f eftlid^, feierlich die»; natalem
(diem) f. habere feiern, »lux , *tempu», *dape»,
»cborua, »pagus in feftfid)ex Seife, domn» festa
omatu Tac. aud) freubig, fröhlich fplebs,
fclamore», -f-ornatuB; f. (mit @lüa bebeutenben)
in Caesarem ominibus Tac. ann. 6, 4; »subst. n.
geft, gefltag, &« fllirfjteit; auch pl.
Fesälae etc., feteo f. Faesuiae etc., foeteo.
fetUlis (nicht fec.), is, adj. £u ben getialen
gehörig, ber getialen ins, caerimoniae;
*m bst. ber getial Lic.; häufiger pl., ein Solle-
legium o. 20 tßrieftem ju SRom, welche, o. Staatä-
megen abgefebidt, unter religiöfen Eeremonien grie-
. ben^jchlüffe, SBaffcnftillftänbe, SBünbniffe ooUjogen,
d. Staaten, bie bunbbtiiehig geworben ob. bie
Slömer beeinträchtigt ob. beleibigt hatten, @enug-
thuung forberten u. bei Verweigerung berfelben
ben Krieg erflärten Liv. 1, 24, 8 ff.
fetidu», fetor f. foetidus, foetor.
fetnra (nicht foet.), ae, f. [fetue] i) geugung.
Bucht 2) »bie junge gucht, bie gingen acta»
feturae habilia.
1. fetns (nicht foet ), adj. [oerw. mit fecundus]
1) ». leeren trächtig *pecu», »vulpes; auch
»ager. 2) tp. fruchtbar, ergiebig, reich an
et»., terra frugibus, »machina armis, »loca fu-
rentibu» anatn» oft heimgefucht. 8) »wo« ge-
boten ob. gehedt hat lupa, urea, ovia; ape»
SRuttrrbienen.
2. fetns (nicht foet.), us, m. [oerw. m. feenndna]
1) ba« Beugen, ©ebären, .(jeden f. et edu-
catio, labor bestiarum in fetu ; capram »ex hae-
do» nno fetu cdidia«e mit einem SBurf; auch ter-
rae; *3Bach4tbum. 2) bie grucht felbft, ber
Srtrag, bie gungen qaae multiplices f. pro-
creaat, ut »ueB, canes; f. fundere (o. Slcfer),
edere, »dare; omni» f. repressus 0»c.; *euis
grifchltng; »pecorum, »arborei, »olivae; tp. nec
ulla aetate oratorum f. uberior fuit; ex quo
triplex animi f. existet (0. ben (jauptteilcn ber
Vhilofophtt)'
fibra, ae, f. [findo] 1) gafer an ^flattjen stir-
pium, radicis; bilbl. f. ramus; an ber Debet quid
iUsum in extis, quid f. valeat; 2) (bingeWeibe.
Fibrenu», i, m. glüh in fiatium.
fibnla, ae, f. [ftatt figibula o. figo| alle«, womit
man jwei Dinge »ufammenfügt, -heftet ob. -hält,
Schnalle, Brofche, Klammer f. subnectit
restem, crinem auro intemectit Verg. ; bini»
utrimque f. (abl. abs.) ab extrema partem inbem ic.
Cat», b. G. 4, 17, 6.
Ficäna, ae, f. Stabt in Satium.
ficbdfila, a e, f ( ficus] geigenfehnepf e, -broffcl
Suet. — Ficedö lenses mUitea mit lomifchergwei-
beutigfeit abgeleitet o. ficedula, etwa 'Schnepfen-
thäler’ Plaut.
flct£, adv. [fictus] mit Srbichtung, }um Schein.
hetn<4<B, lat.-teutSipc» Sc^utoSrtrrb. 5. !tud.
flctTlls, e, adj. [fingo] thönern, itben vasa,
tigurae, *f subst. sing. «., gern. pl. irbene«
<ä» efchirr.
fictor, öris, m. [fingo] Bilbner (bet auä Ihon,
§olj u. faßt bilbet u. fchafft), pictore» fictor enque
SJlalcr u. Srjgiefjcr nebft Bilbhauera u. bgl. ; in«-
bef. Opferluchenbäder sacerdos »ine fictore
de. p. dom. §. 139; tp. f. fortunae, vitae agen-
dae Plaut.-, »fandi SUctfter in tdujchenbcr Sebe.
Da», flctrix, Ici», f. Biibnerin, @ eftafterin
Oie. n. d. 8 §. 92.
fictlira, ae, f. [fingo] Bilbung Plaut.
fictus, adj. [partic. o. fingo] erbichtet, erlo-
f;en, Berftellt, erheuchelt dii, Tultus f. aimu-
atique, tabula, narrationes; carmen Dichtungen
enthaltenb; subst. »fictus falfcher SJcenfch,
Heuchler; »fictum (frbichtung, Irug; »ficta
voluptatis causa sint proxima veris; »fictareruin
luftige Sinfälle.
ficüla, ae, f. dem. ». ficus Plaut.
Flcfilea, ae, f. fabinifche Stabt. Dao. -lensis,
e, adj. ; subst. in Ficulensi im gitulenfcfchen
®ebiet.
ficulnns, adj. [ficula] oon geigenholj, gei-
gen- lignum Hör. sat. 1,8, 11. — ficus, i u.
ub, f. 1) geigtubaum. 2) geige; »prima (jur
Bezeichnung be« angehenben ^erbfleb).
ndelia, ae, f. irbenc« @efäfj, topf; fptichw. duo
pariete8 de eadem f. dealbare mit einer Klappe
jwei gliegen fchlagen Our. b. de. fam. 7, 29.
fidelis, e, adj. [l. fidesl 1) treu, getreu, ju-
oerläffig, ehrlich, aufrichtig socius, arnicus,
scrrUB, tidelissuna couiux, amicitia, anirnus,
»mens, opera, doctrma, domus, ars, ager, in
navi tuta ac f., »portus, »cania, »gilentium;
»lacrimae aufrichtige; alcui ob. in alqm, in alqo;
in amicitiis; subst. pl. tui (betreuen. 2) feft,
bauerhaft »lorica. Dao. a) ftdelitus, ätis, f.
Dreue, pflichttreue erga amicum Plaut.-, erga
patriam Plane, in Oie. ep.; amicorum, -f-proTin-
ciae. b) fldölTtbr, adv. m. comp. u. swp. 1)
getreu, ehtlich, juoerläffig. 2) recht, ge-
hörig inservire valetudini
Fidenae , ärum, f. (sing, -na, Verg., Tac.) fahi-
nifche Stabt in Datiurn. Dao. Fidtnss, ätis, adj. ;
subst. -nates, tium, m
fidens, tis , adj. [partic. 0. fido] g e t r oft, be =
herjt, bteift homo, animua, »pectuB, »ftn. gen.,
animi. Dao. a) fidentbr, adv. m. comp, mit
uoerficht, getroft, breift. b) fidentla, ae,
(feit.) Selbftoertrauen, fefte guoerficht
al{ temporärer guftanb , ogl. fiducia t), de.
Tute. 4 §. 80.
Fidentia, ae, f. Stabt in Gallia Cispadana.
1. fides, ei [arc^aift. gen u. dat. fide], f. 1) Ver-
trauen, gutrauen, (Staube fidem, f. parva»,
minorem habere alcui ob. alcui rei; quod ex
aliie (Bor anbern) ei maximam f. haberet Caes.
b. G. 1, 41, 4; f. alcui rei tribuere, adiungere,
»fdare, »ferro, »faddere fchenfen, beimeffen; eat
mihi f. apud alqm Ter.; »ubi prima f. pelago
fobalb wir trauten ic. ; »nova rerba f. habebunt
»eiben ätufnafjme, Beifall finben; »commiasa fide
— fidei wa« man jmbm oettraute, ©eheimniffc;
»certa segetia meae Hoffnung, (frwartung ic. =
6t trag; (in einer Stipulationäfotniel) propter to
fidemve tuam Vertrauen ju bir de. off. 3 §. 70;
»arcani prodiga f. prodigua b); propter f. de-
cepta Ter.; cum fide pertrauenöootl, quod
21
322
fides — fidus.
mihi cum f. semel impositum est; fidem (alcui)
facere erweden, finben, bewirten bafe jmb. glaubt;
factÄ f. immortalitat« nadjbem bie ic. (beS SRo =
muluS) ©tauben gefnnben batte; f. facicndae
causa; tnirum quantum illi viro nuntianti haec
f. fuerit geglaubt Worben Liv. 1, 16, 8. aliquant -
diu f. fieri non poterat leinen ©tauben finben;
de fiele alcis, fidem alcui, alcui rei derogare;
bat), als t. t., Ifrebit f. coneidit, de foro sublata
est; f. defieere coepit; fidem alcui abrogare;
cum f. tota Italiä esset anyustior; homo sine
re, sine fide, sine spe; pecuniam mutuam sumere
fide amicorum; haec f. atque haec ratio pecu-
niarum, quae llomae, quae in foro versatur etc.
baS biefige Ärebit* u. ©etbwefen ic.
2) WaS Vertrauen erwedt a) Sreue, Wuf =
ridjtigleit, 3ut,crtöffiglcit, fflcwiifcnbai-
tigleit in, erga alqm, egregia, sincera, f. erga
alqm conservare, (alcui) praestare, f. laedere,
fidei alqd credere, fidei alcis committere, in
fide manere, cum f. agere, defendere gewiffcit=
baft; testimonium secundum f. et religionem
(naeb Sßflid)t u. ©eroijfen) dicere; f. vestram oro
atque obaecro, iudices; atä WuSbrud ft örtern
Setwunberung dii, vestram f. weife ©ott! Com.\
»dextra fidesque; als ittrift. t. /. bonfi ob. ex
bona, optima f. natb beftent SBiffen, nad) eigner
gewiffenbafter Überjeugung, als ebrlitbet Staun,
bah. tbonae f. vir; neque enim se bona f. (mit
aufrichtiger Eingebung, ernftlidj) in multa simul
intendere animus potest Quint, 10, 3, 23; iudicia
de mala f. wegen Veruntreuung; Fides perfonif.
als ©öttin. b) Verfidjeiung, Betfprctben,
Sufage, ©arantie, fflewäfer f- me4 auf mein
SSort; f. et iusiurandum eibtidje? Berf pretfeen ;
dare dextras fidemque; f. alcui dare, de alqa
re, inter se; f. accipere, interponere; fidem
dare et accipere Verg.; »frateraae pacis f. pe-
tiitque deditque; f. snam obligare; f. solvere
Ter., exsolvere Liv. ; f. suam liberare; fidem
servare, conservare; f. fallere, frangere, »rum-
pere, prodere, mutare, laedere, violare, amittere
Nep.; f. alcis implorare; per fidem decipi;
♦paetam f. recusare ficb weigern, fein »ertrage-'
mfifcigeS Berfprecfeen ;u erfüllen; fide (burtb etb-
lidjcS Verfptecben) confinnare; »periura Verrat;
»qtioties f. (sc. mutatam treubrud)! mutatosque
deos deflebit; contioni edicto addidit fidem gab
er eine ©arantie; f. (bie ©ewäbrleifJung) eius rei
peneB auctores crit; teneri fide; »Tyrrhenam f.
agitare b. i. bie Itjrrbencr fo lange bcjtürmen,
bis fie einBünbniS fdjliefeen; »o. berBeteuerung
ber Siebe; bcf. baS Vetfpredjen bei ©djufee«,
ber Sicherheit berBetfon, fiebere« ® eiert;
au© ©©ufe, Obput, §ilfe f. publicum dare
alcui iussu senatus; f. publicA iussus est dicere;
f. acceptÄ venerat in castra; committere se
(Ter) ob. (Liv.) venire in fidem alcis, (Caes.)
venire, pennittere se in alcis f. ac potestatem
fitb auf ©nabe ob. Ungnabc an jmb. ergeben;
committere sc suaque omnia in f. atque po-
testatem populi K.; conferre se in alcis f. et
clientelam, in alcis amicitiam et f., sequi fidem
alcis; commendare se alcui in f. et clientelam
Ter.\ in alcis fide esse unter jmb«. ®©ufe fteben;
algm in fidem recipere; deum atque hominum
f. implorare.
8) was ©Iauben »erbient a) ©Iaubwftrbig =
feit, ®laubti©teit, SBabrbaftigteit, @c =
wtfebeit, SSabrbf tt eine« WuSfagenben ob. einer
WuSfage oratdoni fidem affere; alcis rei f. irn-
minuere, tabularum, literae habent auctorita-
tem et f., alqd facit f. iudicii mei; f. fit alcui
e« wirb jmbrn. glaublich; addita rei f. btc ©ndbc
gewann an ©laublitbfeit; »dare f. alcui rei; *si
qua f. vero est; »fidem (juoerläffige 91a©ricbi)
reportarn; fea primum f. inopiae Scythicae foit
bie ic. erhielt baburtb ©Iaubwürbigteit. b) bei
fiebere Beweis »manifesta (sc. urbis captae);
ad fidem criminum; »Bum fides vocis. c) bie
gewiffe Erfüllung, ber fiebere Erfolg »verba
f. sequitur, »fidem nancisci; »promissa exhi-
buere fidem; *en haec promissa f. est?
2. ndes, ium, f. (*sing.) ©aiteninftru mrtit,
=fpiel, =f(attg, gitber f. et tibiae; canere
fidibus, (Ter.) scire; diseerc; docere fidibus;
»fidibus Latinis 2)i©tung; »Aeoliis, »canoris,
»severis, »Tela; »sume fidem.
fTdYeön, Tnis, m. [2. fides-cano] 1) 3itb«rfpie=
ter. 2) *lntif©cr S)i©ter. Ba». a) fidlclna,
ae, f. [fidicen] gitberfpielcrin, Plaut. Ter.
b) fldlcYnus, <*(/. jum 3i*%‘tfpieler ge-
bätig Plaut.
fidTcöla, ae, f. [dem. ». 2. fides], öfter pt 11
eine Meine Oie- 2) tSolterWcrtjeug ber
Silanen, ba« ©eil.
FTdlns, ii, m. fl. fides] Beiname Jupiters als
fflotteS ber Ireue, »erbuttben mit Deus ob
Dius, in bett BeteuerungSformcln per Deuin F.
beim wahrhaftigen ©ottl Plaut.; me Dius F. ©ott
weife e«! bei ©ott! abfol. Saneo Fidione Or.
fast. 6, 213.
fido, fisuB tum, — 3. Vertrauen in etw. ob.
jmb. fefeen, trauen, »ertranen, fi© auf etw.
ob jmb. »ertaffen sibi; his copiis fidens; cur
ad (im) maiora tibi tidamus; hac duce, pru-
dentift, »nocti, »ope, *ftig&, »fugae; »fi© ge*
trauen, wagen, m. inf.
fidücia, ae, f. [fido] 1) baS löblufee Vertrauen.
welebcS man auf eine Üßerfon ob ©a©c fefet habere f.
rernm suarum; civitatis auf ba« Bürgerrecht ; hoc
ci-rtam salutis f. praebet; mea, tua ju mir, ju bir
Com.; »renun auf baS ©lud; victoriae; rei bene
gerendae; »concr. tu, nostrarum f. rerum; bef.
©elbftocrtrauen,Blut plenns fiduciae ; non mi
norc animo ac f. ; qnä f. castra expugnari pos-e
confidimus? -f-consilia plena fiduciae junerftdjt
Hebe. 2) jurifl. 1. 1. a) Überlaffung eine« ®tgcn
tum« auf Srcue u. ©tauben an einen ©läubtgcr
burd) ©ebeittt) erlauf, um e« ». bitfem na© Wb
tragung ber ©djulb »urücfjuer halten per fiduciae
rationem fraudare alqm, lormula fiduciae; iudi-
cium fiduciae in einem 9icd)t«banbcl wegen 9hd)i
berauSgabe bcS anBertrautcn Eigentumes ; in fidu-
cia, in fiduciis in Sa©en ber Überlaffung i«. b)
baS bbpotbelarif© anoertraute Eigentum
accepta; baS in fftorm eine« ©©einnctlaufeS an
Oertraute ®ut, ifpojitum f. accipere; com-
mittere f. alcui. $a». adj. fidüclArins auf
Xrcue n. ©tauben, jum interimiftif eben
Bcfifee, jut intertmiftif©en Verwaltung
anoertraut f. operam obtinere Caes. b. c. 2, t",
2, urbs, fregnum, timperium, fdominatio
fidus, adj. m. comp. u. st*». [ fido] juBcrläffig.
bieber, fidjer, treu fidiora haec hominum
genera fore; coniux; »nt. gen. regina tua fidis-
sima, pax, fuga, custodia canum; »haec. sec
tentia; (Liv.) animus ftanbbafter Blut; ne quid
323
figo — fingo.
nsquam fidum proditori esset; falcui, frebus
alcis; *en*is, ’aures, *silentia, tpons, +po-
tentia, foratio, foppidum appulsu, *nox fidis-
sima arcanis, statio male f. carinis; (Liv.) fidis-
simum annonae sabsidium (o. StjiUen) , fmons
f. nivibas.
figo, xi, xum, 3. I) et». in= ob. an et», heften,
fügen, [Jeden, befcjtigen, pinein flogen,
einf (plagen, mucrones in cito einbopten; tsa-
gitta in medio crure fixa bei haften blieb, darum;
virus in renas cinfpripen; *acus comas ^eftet
feg; "oscula geben; *modum nequitiae ein 8iet
fe Jen; falqm in cruce, +cruci an« ic. f (plagen;
fcorpus in cruce figitur; arma in postibns, *ad
post . R , •postibus an btn Ipürpfoftcn aufpdngcn
(al* Iroppäe); *dona (SBetpgefcpenle) eolumntt,
leges öffentlich anfcplagen, betannt maepen; tse-
natus ronsultum aere publico eiugraben in tc. 2)
tp. a) feft einprägen *dicta animis; -fmandata
vocesque penitus animo; *mihi animo fixum
iminotumque sedet ne etc. b ) peften, feft
»opitt tiepten meutern in alqa re, *oculos,
*mltus in virgine, "oculos solo; Caesar in Si-
lentium fixus oerfunfen in Toc. c) *etw. an = ,
feftpalten restigia; fixus manebat rührte fiep
nidpt o. bet ©teile, d) et», gleicpfam bepeften,
peftenb mit et», oeifepen caligas auro Just.
33, 10, 3. e) butepbopren *cervos, ’columbam;
*alqm telis, alqm maledictis mitSepmöpungen,
fflipreben gegen imb. toSjiepcn *figi dolore,
flgilus, i, m. [fingo| (BOtll. U. fpät) Döpfet,
Xp onbilbner Prometheus saeculi f. novi Phaedr.
— Figulus, töm. 8einame, f. Nigidius.
ftgüra, ae, f. |fingo] 1) ©eftalt, gigut (tnfo»
fein fie bejtimmte Umrijfe pat), 8 i l b un g , gorm
animantium forma et f. Ter.-, hominum, hu-
mana, muliebris, fictilis, oris, navium ; formam
aliquam figuramque (animorum) quaerebant;
formam nostram reliquamque f. (ffleftaltutcg bei
©Hebet im ßinjeluen) posuit (natura) in promptu;
f. et lineamenta hospitae. gnibef. *bet Scpat:
ten eine« Serftorbencii ; bie Ätome Epicuri
Quint. 2) tp. a) Seftaltung, Sef epaffenpeit
negotii; rocis Äuäbilbung, forationis, optima
species et quasi f. dicendi, quaedam quasi
forma figuraque dieendi; *f. (Urten 0. litten)
rettulit antiquas; *mille f. pereundi. b) al«
rpet t. t. (erft Quint.) Siebefigur, pl. »enten-
tiarum et verborum. Corberntet pat ben ®e-
btauep Cie. de opt. gen. or. 6 sententiis et earum
formis tamquam figuris; auep (pl.) fpötti*
fepe 9lnf pielungen c.tusidicorum, quasdam in
historia Seiet, Das. figüro, 1. 1) gehalten,
bilben, formen mundum, figurata terga boum ;
•os tenerum pueri balbumque poBta. 2) tp. a)
tfiep Doiftctlen, einbilben inanes species
anxio animo b) fin bet Spetorit, mit Siebcfigutm
u. 8ilbern au«fcpmüden, plurima mutatione
bebienen un« einet gigut be« Äu*btud* infolge
einet Btttaufepung ; variae.
filla, ae, f. lobtet; *pinus f. silvae; ‘Massilia
Grainm f. Sptöpling.
rriTcätus (niept fel.)> «4)- [blix] (feit.) mit gatn --
ltaut Berftpen paterae, lances mit giguten in
btt Seflalt b. garntrautbtdttcru befept.
fillöla, ae, /. [dem. 0. filia] löcpte repen; fartafi.
n. einem loeiPifepen SRcnfepen Cie. Att. 1, U,
6. — fillülus, i, m. [dem. o. filius] ©öpnepen.
— filius, ii, m. [fioj Sopn; pl. ftinbet übetp-.
*f. (8e»opnet) Celtiberiae; fpricpw. n) terrae ein
SRcnfcp ». unbelannter ^etfunft, ßtbenfopn, bap.
gering, unbebeutenb. b) Fortunae ein ®Iüd«finb
hör. c) pl. al* Umfcpreibung medicorum —
medici Plaut.
ftllx (niept fei.), Tcis, f. garnfraut.
filnm, i, n. 1) gaben in einem @e»ebe ob. et»,
©efponnenem, capite velato f. wollene 8inbe;
•filo relatus; *Yefamina f. pleno •=■ grobe« Qtug;
fpriepm. pendere filo (tenui) an einem (feibenen)
gaben pangtn, auf bem Spiele fiepen; o. anbern
Dingen, ’croci gafern, *lyrae Saite ; *bet Sieben*»
faben, an bem bie $arjen f pinnen triurn soro-
rum, extrema f. legere. 2) tp p. ber Siebe,
Runftwerlcn u. ©robultionen be« Seifte«, bie Hrt,
SDiantet ber Stpanblung ob. Darflellung,
bie gorm t<nue argumentandi f.; oratores Uli
erant paulo uberiore filo; aliud quoddam f.
oratioms tuae; baue silva rerum et sententia-
rum formanda filo ipso et genere orationis;
*poBmata deducere tenui f.
Fimbria f. Flarius 2).
nmbriae, iirum, f. eigtl. gafern, granftn, bap.
IraufeSpipen cincinnorum. Dao. flmbrlätu»,
adj. mit gtanjen befept Suet. [Stpmup.
Mums, i, in. Dünger (Bgl. stercus); *tp. Äot,
findo, fldi, fissum , 3. [palten, navis fissa ba«
einen fled pat Plaut., *lignum, *terras vomere
butepfuteptn, ’inimicam terram rastris; *teUus
Assaraci quam Scamandri flumina f. burcpftrö<
men, ’aera fliegenb burepfepneiben ; *fretum, *ae-
quor butcpfegeln; *ria se f. teilt fiep; hac insula
quasi rostru finditur Fibrenus; fB. SBeHen; *ria
finditur (»irb gebapnt) cuneis; (Plaut.) findor
icp möcptc berften Bor Ärger , cor meum et cere-
brum bnditur.
fiugo, nxi, ctum, 3. l) bilben, formen, ge*
ftalten, bilbenb fepaffen, oerfertigen, ma=
epen nidos, favos, corpus, fdomos, natura ho-
mines; pecora, quae natura prona atque ventri
oboedientia finxit Sali.; ‘opprobria in quemris;
bef. B. bilbenben fiünftlet e cera, a Lysippo fingi,
ars fingendi Silbpauetlunft; imago ficta; *ver-
sua, ‘eannina, *verba, *yultum in peius jur
gtape, *mella bereiten; *bina corpora linguü (b.
ber SBölfin) burep ©elecfctt mit bet ifunge bie reepte
®eftaltung geben; lingua vocem immoderate
profusam f. et tenninat; bilbl. *Aeneadasqne
meo nomen de nomine f.; *tantos mihi metus;
•m. bem Siebenbegriff be« CrbnenS ju tiepten,
juiecptmacpen, juftupen vitem putando, co-
mas, crinem, fing] curii mulicrum; se alcui für
imb., Yultnm eine freunblicpe SRicne annepmeu,
liebäugeln; "corda jäpnten.
2) tp. a) um bi Iben Yitam subito flecti fingique
non posse-, *miserum fortuna Sinonem. b) naep
einet gbee fünfllicp au«bilben, gepalten, len<
len, einriepten fortuna humana (bie meufcp=
licpen Scfcpide) Plaut., sui cuique more» tingunt
fortunam hominibus (au* einer DicptetfteHe i jebet
ifl feine* ®lüde* Scpmieb Nep. AU. 1 1, 6 u. Cie,
parad. § 3«; oratorem, vocem; anirnos beatbeii
ten (D Siebnet); se totum ad arbitrium et nutum
alcis; se ex forma rei publicae; ’equum ire
tent-rä. cervice lepten ju ic. ; *fingitur artibus
(e« übt fiep in 8upletfünfien) Yirgo; ‘voce pa-
terna fingi ad rectum, b) fiep im Seifte et»,
bilben, beulen, Botjiellen animis, cogitatione
imaginem rei, opiniones, novas sibi religiones
21* Di
324
fmientes — fio.
ex loco, ex sua natura ceteros, fsimulacra et
inanes sibi metus, profectioncm beriete auf jc.
Just.-, finge, fingite benle bir, benlt euch, m. acc.
c. inf. c) erfinnen, erbitten, fälfthlidj bot=
geben, crtjcudjcln fallaciam Flaut., causa« 'l’cr.,
Oc. , verba, »sibi convenientia, *non visa; *ne
finge bicfjtc mit foldjea nietjt an; crimina in alqm;
ficta ad voluntateru; vulturn feine IRiene »er=
{teilen Goes. b. G. 1, 39, 4; verba tu fingas et oa
dicos quae non sentiag? Oie. /in. 2 §. 78; »ficto
(mit peucbelnber) pectore fatur.
finlentes, m. pl. [partic. D. finio] (sc. orbes) bet
begtenjenbe kreiä, ©ejichtälreia, ftorijont
die. de div. 2 §. 92. — finio, 4. [finis] be*,
abgrenjen, in ©tenjen einfchliefjen Rhenus
Imperium populi llom. , signum animo , lingua
finita est dentibus; tp. a) einet Sache ©rengen
u. Sdjtanten fefen, etm. befdttänlen cupidi-
tates , censuram , voluptatis magnitudinem do-
loris detractione finiri finbe feine ®renje in tc.,
ge^c nidjt b'naua übet tc.; »sitim löfc^ett ; »tristi-
tiam. 6) f eftf egen, beftimmen modum alcui
rei, locum, ternpus, diem; spatia omnis tem-
poris non numero dierum sed noctium; nume-
rum, »mors est finita Omnibus; impers. finitur
ne. c) enbigen, befchliefjen, ein Snbc tna-
d)cn -fimperium, »alcui vitam , f vitam suspen-
dio, fmiserrimam yitam pessima morte, fvitam
per vulnera, »omores aufgeben, entfagen; ala
rljct. t t. ut sententiae verbis finiantur periobifefi
abfchliefjen ; nec solum componentur verba, sed
etiam finientur, apta et finita pronuntiare; ju
reben aufbäten, enbigen »finierat; ftetben
Tac. ann. 6, 60; pass, finiri morbo Plin. ep. ;
*t finiri.
flniB, is, m., feit f. 1) bie räumliche ©tenje (bie
natürliche) loci, regni; Ligurum extremo f.;
quem ad f. mie Weit; ffine (bi* an) umbilici
ingressi, fOrientis fine, {pl.) agrorum; auch
(sing.) bie ©tenjlittie intia finem eins loci;
übeitr. Bi vos semel in iudicando f. aequitatis
et legis transieritis; oft pl ©ebiet, Sanb in
finibus Eburonum; angusti, lati; primi, extremi
©tenjgebiet; *® tanbott bet Sdfiffe. 2) tp. a)
bie ©tenje f. terminosque sibi constituere; qui
sint in amicitia f. et quasi termini diligendi;
oratoris faeultatem sui ingenii finibus tlescri-
bere; sine f. ulla (unumftfitfintt) quaestionis suae
ius esse Liv. 9, 26, 9; »exiguo f. libidinum
b. i inbem faft icbe ©tenje (jwiftben Sietfit unb
Untecbt) bem ©elüfte meiden mujs Hör. b) ba«
Siel, ad eum f. fo Weit, fo lange (bis ju bem
fünfte) ; quem ad t? wie lange? »excludat iurgia
t. eine feftgeftellte 3abl ». 3<*ble» Hör.-, »finem
teuere erreichen. c) baS ©nbc vitae, laborum,
ad finem venire, finem facere alcis rei Oie.,
alcui rei, Tusculunarum disputationum , vitae,
iniuriis, bellandi, oppugnandi, sequendi (bet
Betfolgung), orandi, loquendi, fine proelii facto;
*f. capere nehmen ; »sine fine enbloS, unaufbör-
litfi; sed finis sit; quae cum dixisset, finem ille
sc. fecit; «wer. »meorum f. amorum Iepte Siebe;
gebenSjiel, üebenSenbe Tac.-, »quem mihi,
quem tibi f. di dederiut; »supremus; tp. baS
nu|etfte; §öd)fte (rö «io«) bonorum, malo-
rum; honorum populi f. est consulatus; tres
sunt f. expertes honestatis btei SeftimmungS--
atten beS bödmen ©uteS; (Snbjiel, Snbjwect
domus f. est usu«; qui f. istius consilii est?
?uibus in orationibus delectatio f. est; »quae
standi? meabalb ftebe id) hier ? Verg. A. 6, 384.
finite, adv. [finitus] mit ginfdjtönfung, mä =
fjig f. avarus Oie. fin. 2 §. 27.
finltlmu». adj. [finis] 1) angrenjenb, benadi-
hart Galli sunt f. Belgis, aer mari, provincia;
i,ellum mit angtenjenben Söllern; »arrna bet
@renjnad)baien; swftst. pl. m. ffltenjnad) baten.
2) tp. in Scrbinbung mit etm flebenb, einet
Serfon ob. ©acht oetwaubt ob. fegt ähnlich
nomen periculo, metus est f. aegritudini; poeta
est f. oratori ; sunt finitima omnino, sed tarnen
diifert aliquid; artium et studiorum quasi f.
vicinitas ©renjnacbbarfcbaft.
finitor, öris, m. [finio] Selbmeffer, Sermefier
(beim 'Verteilen ». fiänbern an xoloniften).
fio, factus sum, fieri [pass. D. faeio, oetw. m.
<pva>; imp. fi Plaut., Hör.; fite Com.] 1) ent-
fteben, warfen, etjeugt, gemalt, getban,
bcwitlt werben Arabia, ubi absinthium fit
Plaut.; fiunt fiuctus, ignes, f. clamor maximus
gemituaque, carinae f. levi materia; testndo ex
tigno facta; fit alcui furtum wirb begangen an
Plaut.; alqd f. ab alqo; id ei loco nomen fac-
tum «hielt tc.; *f. via vi man bridjt Sapn Verg ;
statua ei f. wirb errichtet; insidiae f. (metben
bereitet) alcui; f. pons, Impetus, eruptio; f.
proelium wirb geliefert ; ab bis f. initium reti-
nendi fie waten bie erften, welche jurücf hielten;
initium fugae fit ab alqo jrnb. ergreift juerft bic
ftlucht Caes. b. c. 3, 94, 4; factum (sc. est) eS ift
getban! — ja! factum id quoque est, ita fac turnst
Plaut.; bene factum! = bta»! male factum!
baS Wat fchlccht! Plaut.; factum volo ich bin ba-
mit juftieben Com.; alcui factum (esse) veile t&
gut mit [mbm. meinen Ter.; dictum factum ge-
jagt, getban; ostendit quid fieri velit feint
Befehle.
*) gefcheben. (ich eteignen, werben fiat!
möge ca gefcheben ! Com. ; nihil f. Plaut . ; interea
fiet alqd Ter.; quarum rerum nihil f.; quid illo
(aua jenem) fiet? quid fiet populo Ulubrano?
quid fiet artibus? Cie.; qnid eo est argento
factum? quid me fiat? quid mihi fiet? Waö Wirb
mit benn gefcheben, mie wirb mit ei geben?
Plaut.; quid deinde tarn opimae praedae, tarn
opulentae victoriae spoliis fiet? Liv.; quid bis
fieri vellet Nep.; idem f. ceteris per praetores
Sali.; quid de Tulliola mea fiet? quid de his
fieri placet? quid fieri signis velit; si quid eo
factum esset wenn ifim ein Unglücf begegnen
feilte; Pompeio melius est factum f. bene 1) c);
ita ut, ut fit, ut fieri solet wie ti fo gebt. Wie
ea ju gefcheben pflegt, Wie gewöhnlich; multo f.
aliter cä ift ganj anbera üblich Hep.; quid fit
waä tommt betauä (bei Berechnungen) Hör.; ita
fit ut, f. saepe ut; quo, quibus rebus factum
est ut, factum est opportunitate loci ut, -fundc
factum est ut; qui, quo, eo, inde fit ut toie ic.
fommt ea, bafj Hör.; id ne f. posset, obsidione
fiebat; f. potest, non poteBt ei ift möglich tc.
ut; si f. potest; f. non potest quin, (feit. u.
nadjA.) f. aliter non potest quam ut ei ift nicht
anbera möglich ala ba6; quo facto wotauf ob.
moburch, meöbalb; inöbef. <i> geboten, gefefiaf-
fen metben, metben, fein, geben mihi non
i. veri simile Ter.; nec potest f. me quidquam
superbius; nec quidquam insipiente fortunato
intolerabiliuB f. potest; nihil admirabilius f.
firmamen — flagitator. 325
potest; homo f. non potest formoaior Phaedr.
b) ;u et». gemacht, ernannt roetben, et»,
»erben Btipendiannm f. ; consulem f. — desi-
gnari, populi suffragio declarari SaU. Jag. 92,
2; quaesturam unä petiit et sum ego (actus
prior 'sc. quaestor); m. Ättroftion quo tibi (pro-
fuit) fieri tribuno? Hot -, »certiorem f. etc. [.
certus 4); *ju et». gewählt, geregnet »er =
ben nobilium fontium. 3) ge(chägt »erben
me a te f. plurimi. 4) geopfert werben cum
pro populo fieret.
flrmämcn, Tnis, n. [firmo] Stüge Ov. met. 10,
491. — flrra&nientnm, i, n. [firmo] Befefti*
gungämittel, Stüge tigna quae finnamento
ease possint; legionem ex subsidiis f. ducit. 2)
tp. a) f. accuaationia; duo egregia f. rei publi-
cae, auspicia et senatua; alterius partis, Serto-
rianae atque Hispaniensia, qnae multo plus f.
ac roboris habebat. 3) Stügpunft einet 8e =
gauptmtg, §auptbe»eiS, §auptpunft. —
tftrmitor, öris, m. [firmol Sefefiiger.
firm.', adv. nt. comp. u. sup. [firmus] 11 feigtl.
(feit.) feft insistcre. 2) tp. feft, beftimmt,
ft (per alqd comprehendere; fgraviter et f. re-
spondere; firmissime asseverare. — firnritas,
atis, f. u. -tüdo, Inie, f. [firmus] geftigfeit,
Stdrle, Baucrbaftigfeit firmitaa matoriae,
corporis; firmitudo navium, operis, fquae fir-
mitudo, quae mensura; tp. Stanbgaf tigfeit,
BuSbauer, Ef|aralierftär!c, Straft firmitas
u. firmitudo anuni; ea amicitia non satis habet
tirmitatis; haec constitutio habet firmitudinem;
firmitaa vitae.
flrmlWr, adv. [firmus] feft, mit geftigfeit
concludere Plaut.-, insistcre; im Silbe alqd sta-
bilire, f. in suo gradu collocari; übertr. promit-
tere Plaut., imperare Suet.
firmitudo f. firmitas.
firmo, 1. [firmus] feft u. ftarf machen, befefti*
gen, ftärten fgradum, ‘yestigia [eften gufc faf*
fen, feft jiefien ; tproxima aesturaria operibus et
portibus; ffirmato vultu adversus metum; tp.
ii) befeftigen, »obl Berroaprett, beden, ft ä r =
fen, Dcrftärlen locum munitionibus; aciem
subsidiis Liv.; aciem firmaverant -= firmam
aciem instruxerant Liv. 2, 31, 2; alqm, -fBe prae-
sidiis, fterga agminis, ’aditum urbis, *moenia
urbis, praesidium bie Bejagung Liv.\ subsidia
eine ftarf e Nachhut auf (teilen, ad omnes aditus
xtationibus firmatis Liv. ; imperium, pacem,
animum, *mcntem, fvaletudinem, fvexatos mi-
litcs quiete, feibo ac potione firmari [ich ftärfen,
•vires, firmata aetas tröftig, männlich Oie. ft)
ermutigen, beftärfen, befeftigen nostros;
* animum praesenti pignore, *labantes consilio
patres, ciyitates obsidibus, fex terrore firmari.
c) eine (Erflärung, Behauptung befräftigen, ge=
»ijj machen, Berfichertt alqd iureiurando;
(Ter.) tidem ein Serfprcchcn, fidem alcui; *nu-
inina bie Serheifeung, *alqd numine, +vix quid-
quam de alqa re. d) beroeifen, barthun na-
turam fati ex divinitatis ratione.
Firmum, i, n. Stabt im S'cenifchcn ; baB. •mi-
nus, adj.; subst. -mini, örum, m.
firmus, adj. m. comp. u. mp. 1) ftarf, feft,
träftig f. ac valens; firmissimi chanbfeftei re-
miges; *catuloa ftrmiores ducere feftecen gufjeS
einhergetjen taffen; tvixdum f. a gravi Taletu-
dinc; cohortes minime f. ad dimicandum; ex-
ercitus ad bellum; ab equitatu tüchtig Berfehen
mit Platte, in Oie. ep.\ *subst. ne firmior omnia
po88et, corpns, vires, *arbor, ’robora, *vinum,
*ager non f. pascere nicht ftetS imftanbe te.;
regnum, res publica, civitas, praesidium; 2) tp.
ftanbhaft, ftarf, beharrlich, AUBerläfjig,
lieber amicus; accusator ber SBagrbeit treu
Meibenb; vir in sascepta causa firmissimus, fir-
mior in sententia, animus, »pectus, ratio sta-
bilia firmaque, spes; literae mit ftcheren Nach-
richten; neque firmum esse posse sc. se demitti
ihre (Entladung fbnnc unfidjer fein; nihil satis
firmi video feinen rechten @runb Ter. ; candida-
tuB bet fccherc Hoffnung auf (Erfolg hat.
flscälls, e, adj. [fiscusj (fpät) jum giSfuS ge =
hörig, f isla tif d).
ftscella, ae, f. dem. B. fiscina Verg. — flsclna,
ae, f. [fiscusj auS Binien ob. Nuten geflocb =
tener Sorb. — fiscus, i, m. ©etbforb, "tafle;
(feit.) StaatSfaffe, StaatSgelber Cie. Verr. 3
§. 197 Qu. fr. 8, 4, 6. tjur Saiferjeit bie tai*
(erliche BriBatfaffe, ber giSfuS.
flssilts, e, adj. [findo] 1) fpaltbar *robur, *li-
num. 2) gefpalten caput Plaut. — flsslo,
önU, f. [findo] baä Spalten, 3“teilen Oie.
n. d. 2 §. 159. — flssum, i, n. [partic. B. findo]
nur in ber Spradje bet $arufpiceä, iecoris Spalt,
Nifje in bet Siebet,
fistüca, ae, f. SRamme, Schlägel,
fistüta, ae, f. 1) SRöhtc, bef. Biaff etröhre. 2)
•bie au« meldeten fRöhren fünftlich jufammetc-
gefegte Nohrpfeife, ®irtenpfeifc eburneola
Cie. 3) eine VI rt öef^mür, giftet. ®aB. a)
ffstüUtor, öris, m. Sßf cif er Cie. de or. 3 §. 227.
ft) fflstölatus, adj. hohl tabulae.
flxus, adj. [partic. o. figo] feft, bleibenb, be =
fiimmt, unabänberlich veetigia, bonum, de-
cretum; si haec mala f. sunt; maneat et fixum
ait; immotum fixumque f. immotus 2).
fl&bellißra, ae, f. fflabellum u. ferol göcher^
trägerin, eine Sflaotn Plaut. — fUbelliilum,
i, n. dem. B. flabellum Ter. — flAbellum, i, n.
[dem. B. flabram] gdiher; *pl. caudae pavonis
Prop. ; im Bilbe cuiub linguä quasi flabello se-
ditionis illa tum est egentium contio ventilata
Cie. p. Flacc. §. 65.
fUbYlls, e, adj. [flo] hauchbar, luftartig, luf=
tig nihil f. aut igneum Cie. Tusc. 1 §. 6fi.
•flabra, örum, n. [flo] baS Blafen, S8ehen,
ventorum; concr. »ehettbe SBittbe.
flacceo, 2. fflaccusl »elf, (chtaff [ein, tp.
matt, fraftloS fein, Messala flaccet läftt bte
glügel hängen. ®ao. flacccsco, 3. tp. et--
fchlaffen, ermatten, oratio Oie. Brut. §. 93.
flaccus, adj. fchlaff hcrub^ängenbe Ohren
habenb Cie. n. d. t S. 80. Beiname mehrerer
röm. gentes , auch beS $>oraj.
fligello, 1. [flugellum] geißeln, peitfehrn,
fch lagen falqm, *robora parte caudae.
flägellum, i, n. [dem. o. flagrum] Bectfche,
(äctgel, oft mit Stacheln Berfehen, bef. jur 3ü<h
tigung b. SftaBcn u. Bcrbrechern gebraucht (ngl.
scutica) caedi tlsgellis; *hornbile; *bet Siemen
an einem SBurffpiefee; *bic oberften Spigen ber
jungen Seifer am Scinftcxf; *bie ®rme ber
HReerpolhpen.
flägitatlo, önis, f. [flagito] bringenbeS 8e =
gegren, Berlangen, SSahnung. — UigitA-
tor, öris, m. [flagito] gotberer, SSahner, bef.
326 flagitiose -
um Selb, an ein ©etfprecßen triumphi ante vic-
toriam, pugnae.
flägltloRe, adv. m. comp. u. sup. [flagitiosus]
jeßönblicß, fdjmäßlicß, mit Scßanbe. — flä-
gltiösns, adj. m. comp. u. sup. [flagitium | f * ä n b =
ließ, fcßntäßließ, fcßmaeßBoll, mit Scßanbe
beloben homo, civitas, vita, socordia.
flägltium, ii, ». [flagito eigtl. leibenfcßaftlicßeS
Scgeßren| 1) ©ißanbtßat, Scßönblicßfcit,
fcßimpflicßc® Seigeren stupra et f.; scelera
ot f.; f. atque facinora; ff. atque dedecora;
facere, committere, dicere f., ista f. (feßanbbarc
©eßauptunaen) Democriti; haec f. concipere
animo; bef. jebeä Seigeren, wobureß bei Solbat
leinet ®ßre als folget etm. »ergicbt u. fidj Scßanbe
jujicßt qut> cuiusque animus fert, eo diseedunt
neque id f. militiae dicitur; militare f. habe-
batur m. inf. Gurt., praecipnum f. (est) tn. inf.,
Tac. ; pl. militiae Tac.; non poenam flagitii
tolli oportere; als ©cßimpftuort, ein Scßanb =
mcnf eß hominis Com.-, t. atque facinornm i©öfe=
mietet) catervas Sali. Cat. 14, 1. Si bie aus
£ ri) a nb tßa ten entf pringcnbc Scßanbe, berScßimpf
neque glori& movemmi neque f.; f. plenu» atque
dedecoris; moveri flagitio timoris fatendi.
flagito, l. l) bringenb, ungeftüm Bertangcn,
forbctn alcis anxilium; alqd, alqm ab aiqo;
ab alqo promissa per literos; alqm alqd; tmi-
nistros in tormenta; in«bef. o) B Satten,
bringenb forbetn, et^eifdjeit, notaenbig
matten quae tempus f. , quid artes a te f.,
causa, fpericulum, fea omnia adventum. b)
ju »iffen, ju böten Betlangen crimen, no-
men ßagitat.ur Plaut, c) Bot ©ericßt fotbetn
alqm peculatorem Tac. hist. 1, 53.
flagran«, tia, adj. m. comp. u. sup. [ partic ■ B.
flagro] btennenb aestus, *oculi flammcnb,
*genae, *sidereo clipeo glänjenb, t flagrans ocu-
lis; tp. btennenb, gliißenb Bot fietbenfcßaft,
lebhaft, heftig, erregt multitudo Iudaeorum,
cupiditas, f cupido flagrantior, falterius fla-
grantissima ireilbefte, flagitia, fOthonis flagran-
tissimae libidines, 'tumultus, ftiagrantior inde
vis, fincensum ae f. animum coSrcere, *+amor,
fflagrantior in dies amore Poppaeae. J)aB. a )
flagran tia, ae, f. (feit.) ® lut oculorum; tp. fla-
gitii nacß ©cßanbtßaten gelfiftenber SJJenfcß Plaut,
b) flagruntlsslme, adv. sup. feßnlicßft cupere
Tac. ann. 1, 3.
flagritrTba, ae, f. [Bagram u. telßa>] ein Silane,
bet oft gegeißelt mitb Plaut.
flagro, 1. 1) äußerließ u. ließiertoß btenncn,
lobetn, glühen, in glommen fteßen *telum
flagrans Slip; *arae, oscula; *flagrans canicula.
2) tp. b. einem Übel, einet ilribenfeßaft, guftän=
ben, entbrannt fein, glüßen, brennen, Italia
bello bie JtriegSftamme lobett in tc., convivia,
quae domesticis stupris flagitiisque f.j infamiä,
♦rumore malo; invidiä ©cgcnjianb eine® brennen-
ben ßaffeS fein; inopiä geplagt »erben Bon tc.;
cupiditate, desiderio, amore, odio, alcis rei Stu-
dio; rceentibus praeceptoram studiis flagrans
noeß begeiftert B. ben ftifcßcn (Sinbtüdcn, »eliße
ienc Sießren gemalt; domus studio et cupiditate
hominum »at boB n. Slenfcßen mit glüßenber
SJlcigung u. ©egierbe; ut cuiusque Studium f.;
vitia libidinis f. (loberten auf) apud illum; *fia-
grans amor Heben glüßenb für tc. Prop., fla-
grantassimä 'Jtätlfte) eo in tempore grati& Pallas
- flavesco.
Tac.-, heftig nerlangen, m. inf. furore quodam
et instinctu Tac. hist. 2. 46.
flagrant, i, n. bie ©eißet, ©eitfdje, gvmnasium
flagri ein Silane, bet bie ©citfcßr oft fflßlt Plaut.
1. ‘flamen, Inis, n. [Bo] 1) ba® SBeßen, ©lafen
bc® SBinbe® Borea , surdas flamine tunde fort« ;
aueß SBinb ingens; ferunt sua f. classem. !)
frliitentöne flamina tibiae.
2. Atmen, Inis, m. [Bo B. Snblafcn bc® gcrntl;
SWommfen rbet günbet’] bcr ®tieftct einet
fHmmten ©ottbcit, Sigenptieftet Dialis, Mar-
tiolis, Quirinalis, Carmentalis; flamincm caperc,
prodere, inaugurare.
flämlntca, ae, f. [2. Barnen] bie grau beS gla
men $iali®, welche i^m in feinen ®efd)äften bei»
ftanb u. großes Slnfepen genoß
FlämtuinuB f. Quintius. [Slamctt.
flämtniuni, ii, n. [2. Barnen] ba® Ämt einet
FUmYnluR, Same eine« röm. ©efdjledjte®; Gaiu«
Fl. legte als Senfor einen ttitfu® u. eine fceet=
ftraße an, pel al® fionful in ber Seplacbt am
Stafimenu® 217 b Sßr.; adj. flamintfdf. J)ao.
Flämlnltnus, adj.
flnmma, ae, f. glarnme comprebendere, conci-
pere f., effusa, ferro ac f. etc. f. ferrum; im
Silbe eripuit so flammt bet ©etutteilung ; SptiAro.
f. curro a); e flamma petere cibum o bem
pungrigflen n. niebtigßen SJlenf^cn Ter.-, *pr,us
undis flamma (sc, misceatur), *unda dabit flam
mas et) et »itb ba® Unmögliche gefeßeben; *f}adel,
*5euet»olte, *lovis Sltp, *n. bet Sonne,
’flammenbe Sterne, *Sternf(ßnuppen; bet
®lan» bet ®ugcn stare flammä; *d. \ielm vo-
mere flamma«. 2) tp. a) f. belli, invidiae, b)
f. amoris, *f. ba® freuet bet Siebe; gulae $ei|=
ßunget, ea f. (gßtbegierbe) egregiis viris in pec-
tore crescit; vis et quasi f. oratoris; •ultrix
btennenbe fllacßgiet Vcrg. A. 2, 587.
flantmcäriiis, ii, tu. [flammeum] Serfertiget
Bon ©tautfißleiern Plaut.
Hammens, adj. [flamma] flammcnb, feurig
steUae, ‘lumina Slugen; ’celeris vestigia cer-
vae; subst. flammeuni, i, n bet (tuet farbige
©tautfcßleier *f. capere. — *flammlfbr, fera,
feram, adj. [flamma u. fero] f lammentragenb,
flammcnb, feurig pinus, viB, crinis.
flamme, 1. [flammaj 1) *intrans. brennen, 10=
bern (nur im pracs. partic.) luminaber Scßlange;
fenum. 2) trans. entflammen, in frlammen
f eßen, *aetherio flammatus luppiter igni; *Phac
thon flammatus; faut crucibus affixi aut flam-
mandi; tp. entflammen, crßißen fomnesexer-
citus arrogantia venientium a Vitellio militum ,
fhis intor se vocibus instinctos insuper allatsc
a Vespasiano literae; ’flammato corde. — flam-
niülu, ae, f. dem. B. flamma.
fläluR, us, m. [flo] 1) ba® ©lafen, SScßcn be®
SBinbe® ’secundis f. fern, taestivi, *hibcnii.
im ©ilbe si feret f. f. fero I) f) ; ad id , undc
aliquis f. ostenditur, vela do; baß. prospero f.
fortunae uti; inibef. a) fbic leije Slößung. b)
+B. ©lafen bet ©laSbälge ignem flatu sur-
cendere. c) ba® Suäjioßen be® Sltcm®, ba®
atmen, d) *ba® Scßnauben equorum. e) *ba?
©lafen ber glöte; *tp. äufgcblafenßcit fla-
tus re mitten; .
’fltveus, adj. [ partic . 8. flaveo] blaßgelb,
blonb arena, cera, coma, primä lanuginc
malas; f. culta frlurcn. — * flavesco, 3.
Flavialis — floreus.
327
[flaveo] btafjgelb ob. blonb toctben aristä
11» v Ulis, Flirlinus j. Flavias 8) a) u. ft).
Flüviulus, adj. ju glaoinia (einet Stabt in
gtrurirn) gcgörig, flaoinifg arvu.
Flavins, 1) Cn. FL, (. 1. fastus. 2) Gai. Fl.
Fimbria, 'Jlntjditgct bei SJlariuö u. ßinna, melget
a(8 Üegat bc8 £. ®al. glaccud im Stiege gegen
ben SRugribateö einen Teil bc8 §eere$ junt Äuf--
ftanbe gegen ben glaccuö ocrleitetc, nadlet aber,
D Sulla in ©eraamoS eingcfgloffen, fit!) [elbft
tötete. 3) bet Äaifet Fl. Yespasiamis, (eine Sögne
Titus n. Domitianns. Tao. a) fFläviölis, m.
(mit tt. ohne fiamen' bet Hamen bet gens Flavia,
ft) -Anus, adj. ; sühnt, -änl, örum, m.
flävus, adj. blaggelb, blonb coms, Ceres,
Tiberis.
Achills, e, cuij. [fleo] 1) pass, beroeinenS*, be =
llagenömett illa species, vigiliae, *multis ille
bouis f. occidit Hör. cann. 1, 24, 9. 2) act. a)
■Jljiancit eerurfagenb ultor. 6) »einet-
lig, tlagenb, Uäglirfi vox, modi, gemitus,
aegritudo; habebat f. quiddam in conquestioni-
bus; ’spousa. Tao. flebilltcr, adv. meiner*
lig, llägltg.
flecto, xi, xum, 3. 1) trans. 1) beugen, nm =
beugen, Itümmcn, toinben, biegen, men:
ben, lenlen, tilgten membraj flexi fractique
motus gaulelnbe; equos, *equuru tummeln, jäg=
men; currum, earpentum, fnavem; iter suum,
viatn einen anbetn SBeg negmen, *viam velis
burtg oetönbette Siigtung bet Segel; iter Do-
metriadem tilgten natg 2C. ; *saügnas crates
toinben, Regten; *oculos, ‘lumina, *acios (Äugen);
hinc (silva) se (töenbet fig) sinUtrorsus Caes. b.
(i. 6, 23, 3, mebial fflecti in gyrum gcrumflie*
gen im ic.; *in anguem; ilbettt. iras in C. Scm-
pronium Liv., *in vitium flecti; flexo in vespo-
ram die Tac. , inäbef. vocem mobulieten; flexo
sono mit oerönbertet Xonjlärfe. 2) tp. a) auf
ctm beuten, besiegen versus qui in Tiberium
flecterentur 2ac. ann. 6, 29. 6) beugen, be=
toegen, lenlen, eine befiimmte Siigtung
geben, ummanbeln, umftimmen, oeränbern
bürg gclinbc SJUttel) alqrn, animurn, ingenium
alcis hominum; bef. o. SRcbncr u. ber Siebe flec-
tere auimos atque frangore, *fata dcum, *su-
peros, *alqm precibus, ad modestiam; spes cum
a proposito (bringt ab), a studio; nequo fletu
flexus est quin Tac. c) in bet Stgifferjptatge,
bürg eine Biegung getumlommen, gerum*,
umfeg ein promunturiura, Leucatam. II) in-
trans iieg irgeubloogin toenben, jiegen, mar*
{gieren cx Gabino in colles Tusculanos, ad
Oceanum; übertr. (Tac.) f. ad sapientiara, in
ambitionem fitg tocttben JU ic., huc, ut etc. (in
bet Siebe) ad Victorias triumphosque Tiberii.
fleo, evi, ctum, 2. 1) intrans. meinen (aus
Sgmcrj, in ber Siegel görbat) de alqa re; fletur
matt meint; *alcui oot jmbm. ; falqm flere co-
gcre ju Igränen rügten ; ’flebit bem foH c8 übel
rtgegen Uor.-, *multa fegr; feffusius. 2) trans.
bemeinen, betlagcn *alqm, *-falqd, *amorcm
ausmeinen; *natu fleatur Tao. fletus, us, m.
bas Seinen, SBegllagcn mulierum, f. gemi-
tusque, f. et lacrimae, multas lacrimas et Actum
cum singultu videre; tacitus Seglutgjen, magno
f. , prac fletu; fletum populo movere bi8 ju
Tgrdticn rügten; fletu omnia complere; ducere
f.; aug übetg. jut ©eteignung flatlet Slüg»
rung, tief erregten (SejügtS Cic.
Flövum castelluin ftafteH bet griefen Tac.
’flexSuTmus , adj. [flecto u. animuB] (oorll.) I)
gertrügrenb. 2) getügtt im $ergen. —
flexTbtli», e, adj. [flecto] 1) biegfam, ge*
jtgmeibig materia rerum, vocis genus. 2) tp.
a ) lenffam oratio, aetas. b) maubclbat, un-
bcflünbig quid potest esse tarn f., tarn deviurn,
quam animus eius qui etc.? — *flexTlls, e, adj.
[flecto] biegfam cornu, aurutn.
flexllöquus, a<(j. Jflexus-loquor] jmeibeutig
tebenb oraculum Cic. de die. 2 8. 115.
flexio, önis, f. [flecto] ©iegung laterum; tp. a)
Itummc SEBegc, StuSflügtc deverticula flexio-
nesque. 6) o. ber Stimme, SJlobuIation vocis;
molliores et delicatiores in cantu bie mufitali*
{gen ©affagen o. megt mciglig fentimentalem
tgaralter.
flexTpes, pedis, adj. [flecto u. pes] tmmm =
fügig Ov. met. 10, 99. — flexuösus, adj. [flexus]
ooll fitümmungen, gemunben iter. — flex-
üra. ae, f. [flecto] ©iegung, Srümmmtg an-
gustiae llexuraeque vicorum Suet. — flexus,
us, m. [flectol Biegung, Krümmung, Äu8-
biegung aures duros habent introitua multisquo
cum f.; in aliquo f. viae; vallium; f-Rhcnus
modico f. in occidentem versus; Äbmeg, Um*
weg, a!8 ibet t. t. tünftligc SBcnbung, Bc =
jiegung auf SpecieflcS, baec recta et in nullos
flexus recedentia f. recedo 1); Umbiegung,
Ummcnbung auf ber Slcnnbagn um ba8 Sletinjiel
(meta) gcrunt, gieru. SBenbung, Übergang ju
einem anberen ^uftanbe, SBenbepunlt in hoc f.
quasi aetatis; st infinitus forensium rerum labor
actatis flexu constitissct mit bem £>öt)C- ob.
SBenbcpunlte be8 £tben8 ; videre itinera flexusque
rerum publicarum; (Tac.) auctumni flexu gegen
baS Silbe beS §erbfte8.
*fllctus, us, m. [o. ungebtiugligctt fligo] (feit.)
ba8 Slneinanbetfglagen.
flo, 1. 1) ititrans. blafen. wegen ventus; *velis
aura secunda meis; o. ©erfonen, mit bem SRunbe
simul f. sorbereque haud facile est Plaut. -, *0.
Snftrumcnten ertönen tibia. 2) trans. a)
tgctauSi, gcrooiblajen, getmegen pulvis
vento flatus; *tibia flatur roitb geblafen; *o.
getoifgen Tigtet rauco praeconia classica cornu.
ft) 0. SRetaUen, mit bem ©lafebalge blafenb
fgmeljen, fliegen (ogl confloi quae ratio aut
flandae aut conflandae pecuniae Gic. p. Sest. §. 06.
floocus, i, m. Slodc, gafet, bag. (Sonoerf.) ÄI ei-
nig f e it non flocci interduim c8 gilt mit feinen
©fiffctling Plaut., non flocci facio Plaut., Cic.
ep., pendo Ter. ig fümmete mig nigt im ge=
nngften batum; quod dixi, non flocci existimat
Plaut.-, cave tu nllani flocci facias mulierem
Plaut.-, aug ogne Slegation, f. facio an, famam
f. fecit Plaut.
Flöra, ae, f. ®öttin ber ©turnen, grüglingSgöttin.
Tao. Floral ls, e, adj. sacrum; sahst. Floralia,
ium, n. ba8 geft bet glota Oc.
flörens, tis, adj. m. comp. u. sup. [jiartic. o.
floreo] blügenb an ©lagt, Änfcgcn, Sleigtum,
im SBoglftanbe fig befinbenb, mägtig, an*
aefegen, glünjenb liberi, homo florentissimus;
f. (einftufireiger) et illustris adulescens; f. civi-
tas; Serviliara non minus post mortem eius
quam florentem coluit; actate, ingenio, opibus,
328
Florentini — Sinnen.
honoribus, liberia, propinquis, affinibus, amicis;
res (pl), florentissimis rebus (abl. abs.); res
publica; castra glänjenb auögepttet; philo-
sophiä. nihil florentius (®länjcnbereS) , nihil
praestabilins hominum vitae datum ent ; Soren-
ti k • um ordines (Stäube); florentissima dignitas;
quoddam insigne et ß. dicendi gemus; b. ber
älietapber modua nnllus est florentior in singnlis
verbia fchntudreichcr ; suftst. (Nep.) non florenti-
bus ee venditavit (®gf. afflictis).
Flörentinl, örum, m. bie Bewohner B. glorentia
(j. gtorenj) in Etrurien Tue.
flöreo, ui, — 8. [BosJ i) blühen, in bet ©löte
(leben arbor, t*rra, »segetes, »vinea, »annua;
b. ©Sorten »auflommen, in ®ebrauch fom«
men iuvenum ritu f. modo nata virentque; *b.
et». Doll (ein, prangen, glänjen tibi ager;
Sorentes aere catervae: *b. SBeine (auf bem gaffe)
(Räumen. 2) tp. blühen, angefeben, mach«
tig, »oblbfl&enb (ein, auf ber $öhe ber
'J)tad)t, bcö©lüde£ fteben, glänjen Epicurus;
in Bententiis senatoriis et in omni actione atque
administratione rei publicae; in singulis di-
cendi fjeneribus singuli-, in patria, in curia, in
re militari; in populari ratione einet ber be=
Uebteflen ©olfSfreunbc (ein; aetate, »aetatibus
in ber ©tüte (einet 3flhie fteben; auctoritate,
laudibus, gratiä, bonore; acumine ingenii, rerum
gestarum gloriä; Omnibus copiis; familia, quae
viris fortissimis Soruit; rorum auntorita» ma-
ximc; mens adventus f. incredibili hominum
multitudine et gratulatione warb ausgezeichnet,
Dcrbcrrlicbt burd) K. ®aö. inchoat. flöresco,
3. 1) ju blühen anfangen puleium ari-
dum de. de div. 2 §. 33. 2) tp. aufblüben,
in glor, in eine glänjenbe £agc tommen
hic (eloquentiä) f.; ad summam gloriam; f pa-
tria nostra.
»flöreus, adj. [flos] 1) aub ©lumen, ©lumen«
coronae; serta. 21 blumig, blumenreich rura.
flur tduliis, ntlj. [dem. D. Soridusj bübfd) blübenb
Ct. — flörTdus, adj. [flos) 1) »blübenb ra-
muli, pinus; auch au* Blumen beftebenb,
blumig, blumenreich »corollae, »serta, »livbla;
subst. üorida et varia eine bunte ©lumcnfüHe.
2) tp. blübenb a) jugeublich, frijeb »aetas,
»puellula, »Galatea ftoridior pratis, -florma, 6)
B. Sieber blübenb, Demetrius est fioridior bat
eine blübenbere Sprache, — flörllbgns, adj.
[flos-lego] Blumen fammelnb Ov.met. 15,366.
flos, flöris, m. Blüte rosae; Blume; collect. Hör.
carm. 1, 4, 10; pl. »BlumengeWinbe, fträn^e;
©lumen«, $onigfaft »verno flores apis m-
gerit alveo; »floribus oras explcnt; B. einem
Schriftwerf, im Silbe brevo velut florum corpu-
sculum feci Just. 2) tp. blühenber Quftanb,
©lüte, 3ugenbfülle, «frifebe, «traft, glor,
fit o n c , Kern, Qierbe Graeciae, aetatis; fin
primo f. exstingui; fexstincto in ipso aetatis
et victoriarum f. Aloxandro; »viridissimo f.
puella; iuventutis, nobilitatis, civium, popnli,
vitae ®Ianj; dignitatis; aud) p. Schmu cf ber
Siebe Origines eius (Schrift EatoS) quem f. aut
quod lumen eloquentiae non habent? pigmen-
torum f. et colorem defuisse; omnes eosdem
volunt £, quos adbibet orator in causis, per-
sequi ; oratio sit conspersa verborum senten-
tiarumque floribus; *bie etften jarten ©artbaare,
ber glaum; bie Blume beb SBeincb Plaut.
SaB. dem. floscfllus, i, m. Blümchen, Blüt«
chen, tp. Qierbe *o qui f. es Juventiorum; bef.
pl. jierlichr u Bcrfch önernbe Äu«brüdc,
Qierraten omni ex genero orationis f. carpam;
fiuvenibus ©08011)08 omnium partium (waS in
allen leilen ber Siebe möglichermeife b. Qier-
raten angebracht »erben tonnte) in ea quae sunt
dicturi, congerentibus.
fluctuitlo, önis, f. [fluctuo] tp. f<h»antenbe
Stimmung animorum Liv.
fluctuo, 1. [fluctusl l) Sellen fd)lagen, wogen
mare Plaut.-, bob- tp. a ) fitj> wellenförmig be-
wegen, Wallen »tellus aere renidenti =■ fcfjim
mert, blipt b. ic. b) *B. leibenfchaftlicher Suf-
regung wallen. Wogen magno curarum, ira-
rum aestu, ira intus. 2) partic. praes. alb ȟbst.
quid est tarn commune quam terra mortuis,
mare fluctuantibus ben B. gluten bin« u. tge
getriebenen Seichen Cic. p. Bose. A. $. 72; Cp.
in ber Haltung ob. im Sntfchluffe fchwanten,
inS Schwanten geraten fein acies fluctuans;
oratio quasi fluctuans; sententia fluctuans;
»animo nunc huc nunc illuc; »vario aestu. —
fluctuor, dep. tp. fchwanten inter spem ine-
tumque tantae rei conandoe, animo m. Sie«
latiof. Liv.
fluctuösus, adj. [fluctus] fintenreich, wogenb
Plaut. — fluctus, us, m. [fluoj SBoge in (tat
ferer u. heftigerer Bewegung u. in ©erbinbung mit
mehreren) fluctu (marisi allui, openri; declamare
ad f. ; »medio f. mitten im SRerr; fluctibus com-
pleri; fluctus sedare; minus magnos f. ibi fieri;
»ire per longos f. über ba} weite SJiecr; Spridjrc.
f. simpulum; in bilbl. Webe Sturm, Unruhe,
Ungemach iactari populi fluctibus 0. ben pr
mifeben [Regungen beb ©olle«; f. coutionum wilb«
empörte, ftürmifebe Serfammlungen, committere
Be civilibus f, ben Stürmen bei polttifdjcn £e«
beni; emergere e fluctibus servitutis.
fluens, adj. [partic. o. fluo] 1) baljinf ließen!)
ai gleichmäßig, ruhig babinfließenb, ge«
halten tracta quaedam ac f. oratio; felegi;
species ipsa carminum non impetu et instinctu
nec ore uno f. aus! einem ®uß Tac. ann. 14, 16.
b) einförmig, gebebnt dissoluta aut f. oratio;
dissipata et inculta et f. oratio. 2) gleid)fam
etflicßenb, erfchlafft, fehl aff, buccae fdjlaff
crabbangenbe , Hängeboden (aber Cic. in Fis.
§. 25 — b. Salben triefenbe); »vestitu mit fchlep«
penben ®ewänbern.
fläentTsOnus, adj. [fluentum u. sono| Bon fiel«
len ertönenb Ct. — »flüentum, 1, n. [fluo]
fließenbeö ©ewäffer pl. Xanthi, Tiberina.
flfitdiis, adj. [fluo] 1) »fließenb cruor. 2) tp.
a) fnieberbangenb, wallenb vestis. 6)feinem
SBejen nad) u. 0. Statur jdjlajf, loder, traft«
loS, weich corpora, »lacorb; auch erfchlaffenb
calor Ov. met. 15, 362.
flfiito, 1. [fluo] 1) auf bem Blaffer treiben,
fdj wimmen navis in alto, alveus, fcumuli sar-
linarum; fo. Schiffcnben; intbef. wallen,
fchwanten »amictus fluitantes, fvestis, »vela,
»loca. 2) tp. fchwanten, bin u. bor fehweben
dubiae spe pendulus horae Hör.; unde primurn
Caccinae fides Tac.
flümün, Ynis, n. [fluo] 1) Strömung, f. secundo
pomabwärtä, adverso pomaufwärtö ; vivam gluß«
»affer, »fontis; »Cocytus errans f. languido;
auch jpi- ©ewäffer, Safferfluten Scamandri,
329
Flumentana porta — foedo.
fugientia Hör. ; hos omnea f. continebant Cats,
b. c. 1, 51, 3. 2) ein f. Khodanua, Ga-
ramna; * bie ®egcnb um filten gtu& flumini-
bus salices naacuntur; qui colunt flumen Hi-
raellae. $at>. o) ‘überg. ftiefeenbc Slenge,
Strom, j. 8. »tut, Igränen, flJliltg, 9Jeftar. b)
0. ber 9tebe Strom, 51 u 6 orationis, verborum;
sing ingenii de. (CaO. A) Flümentäna porta
bat ftlugtgot, ein Igor ber Stabt !Rom an ber
Xibtr ; legerjg. ein Sanbgut Oor bem giugtgor.
B) ’flümineiis, adj. ju einem Sluffe gegö»
rig, im ob. am 5Iuffe befinblitg, ging»
aqua, eyenua, avis , volucres.
fluo, xi, — 8. 1) fliegen a ) junäegg u. eigtl. 6.
glüfpgfeiten inter finea Helvetiorum et Allobro-
gum Rbodanus; *de corpore, in terram audor,
•aes rivis; im Silbe ex eins ore melle dulcior
oratio; inäbef. non et», fliegen, überfliegen,
triefen buccae fluentea f. fluen» 2); fluvius aan-
guine, ‘sudore, ‘cruore, ‘vites multo Baccho
überaus ergiebig fein an Sein. 6) e. nitgt ftüf=
Ügen ®egenftänben a) auSgrämen, geroot»
ftrömen, fitg ausbreiten, gin=, gernieber=
mallen, ginfinfen, mnlta a luna manant et
f. ftrSmen auä, ‘fluen» nauaea bei Siel« ®tgug;
faciea efluae in alqm bringt ein auf ic., ‘turba
caatria; ‘fluena vestis, ‘ainua fluentea, ‘comae
per leria corpora fluentea. ff) jerfliegcn, ger =
rinnen, erf ilaffen sudore et laaaitudine mem-
bra, vires, Gallorum Corpora JAv. ; fluentibus
membria Gurt. , mollitie Cie., ‘luxuriä, fluentea
luxu Liv.; and) entfinlen, abfallen excident
gladii, f. arma de manibua Cie.; *poma; bilbl.
oerfliegen, nerf(g»inben, oergegen, fitg
oerlieren voluptaa corporia; cetera nasci, oc-
cidere, f., labi; ‘tarda f. tempora; ‘apea Da-
naum; ogne lp a 1 1 fein labor Ule, carena rec-
tore Quint.
i) tp. a) allmäglitg lieg ausbreiten, net:
breiten, ergiegen Pythagorae doctrina longe
lateque; aermo; ‘cladea in patriam populum-
que Hot. b ) aus et», gerrügren, entgegen
hsec omnia ex eodem fonte; ab iato capite om-
nii ratio bonorum et malorum. c) baginflie =
gen, fitg frei bewegen, oorwürts gegen,
Oon gatten gegen, ;u et», natg u. natg fom =
men causue ab aeterno tempore fluentea in
aeternum; in rebus proaperie et ad voluntatem
nostram fluentibus; fcunctis (*».) Buper yota
fluentibus; *cum fluerct lutulentus Hör.; bef.
o. Sebner u. ber Siebe, in gutem Sinne gleitg*
mägig, ununterbrochen, leitgt, rugig gin =
fliegen (Herodotua) sine ullis salebria quasi
sedatus amnis; oratio Calidii ita libere, ut nus-
quam adhaeresceret ; continuae plurea transla-
tione»; fhaec omnia illaborata; in üblem Sinne
einförmig, unrgptgmiftg fitg ginbegnen,
:}iegen ne fluat oratio, ne vagetur.
HAriilia, e, adj. [fluvius] im ob. am 5luffe bes
finblitg, »atgfenb, lebenb, 51«!= ‘undae,
‘arnndo, *anas. — flüviatTlis, e, adj. [fluvius]
=* fluviali», testudo, navis, fpiscis. — fluvius,
ü, m. [fluo] = flumen. 2) fjlug, Strom (nur
mit bem Unterftgiebc, bag fluvius feltner ift, nitgt
tropiftg gebrautgt wirb, autg nitgt bie Strömung
bes Säger« bejeitgnel, fo bag man j. 8. nitgt
secundo ob. adverso fluvio jagen !ann; *5lug =
»affer recentes.
1. fluxu», adj. m. fctwip. [fluo] l) fliegenb
(»o« in 51ug geraten ift ob. geraten fotl, feinen
natürliigen l&alt ncrloren bat ob. oerlieren f oQ),
bag. a) gerab »atlenb, fliegenb crines Tac.
b) ftglaff, ftglaff getabgängenb habena;
arma Tac. 2) tp. a) (Tac.) oer=, jerfallenb,
(murorum) aevo fluxa (n.) Corpora, b) Walt:
belbat, flütgtig, galtto«, tgarafterlo«,
lodet gloria; (Plaut.) fidem f. gorere; fides
Sali., Liv., Tac., fauctoritas , animus; fanimi
fluxioris eBse; res jerrüttete« SermJgen,
‘»anfenbe SJlatgt, res humanao, (Tac.) mens
senio altcrtfdjmad) , stadia.
2. fluxus, us, m. [fluo] (feit.) ba* 5ü*g*tt< san-
guinis Betblutung Just.
föc&le, is, n. (ft. faucale o. faux] (j n 1 « b i it b c (o.
franlen ob. oerjärtelten fßerfonen gebrautgt ) Hör.
fföcllo (focillo), 1. ffoculuo] ocrmittclft berffiärme
»ieber in« Seben bringen, erfriftgen, er:
qui den alqm; M. Antonii societas reconcilia-
tionibus variis male focilata Suet.
föcälum, i, n. [foveo] ®efäg jum SBörmen
faltet Speifen, überg. Särmemittel Plaut.
— föcülus, i, m. [dem. o. focus] Heine $og:
lenpfanne Plaut.; Opferpfannc. — focus, i,
tn. [Oer», m. foveo] (je r b; bag. baS flau je
tau«, bie Sotnilie, ^au« u. $of eicere alqm
omo et patriis f. ; arae foeique etc f. ara t);
‘agelluo habitatus quinque f. o. fünf 5amilicn.
Stiero. a) ‘Branbftfitte be« Stgeitergaufen«.
6) Sranbaltar. c) ‘Öeuer, ®lut.
fbdlco, 1. ffodio] eigtl. 'graben’, bag. 1) ‘flogen
latus. 2) tp. quälen, fränfen animum Oie.
Tusc. 8 §. 36. — födlo, fodi, fossum, 3. (artgaijl.
tn/. pass, fodiri Plaut.) 1) intrans. graben in
fundo Ter.; abfol. 2) trans. a) grabenb madjen
ob bearbeiten fossam, puteum, hortum Plaut.;
autg auf = , au«graben argentum. 6) burtg =
bogren, burtgftctgen, ftetgen alqm stimulis,
f telis ; aversos (elephantos) sub caudis; haetis
ora, fugientium terga; trePugnantes eingauen
in ic.; noli f. sc. latus in bie Seite flogen Ter.;
tp. fitg einwügleit pungit dolor — fodiat sane.
foecundltas etc. f. fecunditas etc.
foede, adv. m. comp. u. sup. [1. foedus] garftig,
ftgcuglitg, ftgmäglitg quam f. quamque in-
ul ti perierunt; foeaius pulsi; foedissime agere
causam. [liiert
foeile ratus , adj. [2. foedus] oerbünbet, al>
foedlfrägus, adj. [2. foedus-frango] (feit) bunb»
brütgig Cic. off. 1 §. 38.
foeditas, ätis, /. fl- foedus] 1) §äglicgfeit,
Stgettglitgfeit vulnerum, Alpium, vestitus 2)
moralif^e ®arftigfeit, Hbjtgculitgfeit, @räg*
liegfeit eos f. suft turpitudo ipsa deterreat.
foedo, X. [foedus] 1) gäglitg, ftgeuglitg ma=
tgen, befubeln, oerunftaltcn »Harpyiae om-
nia contaetu suo, ‘vultum alcis cinere, ‘serenos
f. vultus, *fora; ‘ferro latebras Argolicas jet=
bauen; ‘volucres erlegen; copias Plaut.; agri
foedantur »erben oettoüftet Liv.; multi exsulum
caede sua templum Liv. 2) tp. ftgänben, ent»
egten gloriam rerum gestarum senectutis de-
decore; adventus tuus Romam; annus foedatus
multiplici clade ju einem Irauerjagrc gematgt;
vestis serica viros, principem sordidis ministe-
riis Tac-, nonnihil in Sarmutarum habitum foe-
dantur; per licita atque illicita (baburtg bag er
fug (Erlaubte« u. Unerlaubte« gegattete) foedatus
Tac. arm. 16, 37.
330
foedus — foria.
1. foedus, adj. m. comp. u. mp. pöglitp, f<peug=
lid), gtäglidj, abjdjcutid) locus, oculi, vultus,
tempestas, 8 trage», monstrum, pcstilentia f. (Dcr=
bcrblitp) pocori ; aucp in moralijcpet ©cjiepung
illo tyranno nihil taetrius, nihil foedius, horno,
foedissimus quisque Tac.\ *dea (b. bei fama);
facinu8 Ter. ; bellum, luxuria senecluti foedis-
siwa; quid foediua ? *t armen Subelgebitpi ; foe-
dum inceptu, exitu IAv. ; *relatu.
2. foedus, eris, n. ©ünbni®, ©unb, ©ertrag
Ä Staaten u. ©öllerftpaflen nie jwiüpcn
it, bei ben tRömcrn in bet früticrn 3rit o.
Senat, fpäter mit ©ewifligung beb ©olle® unter
teltgiöfet ffleipe abgeftplojfen) f. facore cum alqo,
icere, ferire, percutere, ‘pangero; negant m-
iussu populi f. fieri posse; non foedore pax
Caudina, sed per sponsionem facta est (Dgl.
SBeigctlborn ju IAv. U, 6, 1. 2); f. frangere, rum-
pere, violare, ‘solvore, ‘excutere; accipere; f.
et amicitiam petere; f. quoddam inter se facere
sapiontes, ut etc.; ecelernm; ‘amicitiae; hospi-
tii Just.; im $fl)g. bl. f. gricbcnäbünbnis Eutr.
4, 17; foederis necessitatem mutare ben au®
Slot gefdjloffenen grieben aufpeben Eutr. 10, 17;
•thahuui; ‘caelostia (fpen bet Söttet; ‘deserti,
temerati, furtivi, incorrupta f. lecti; *Veneris
foedus; *non aequo f. (unglüdlid); amantes; *ca-
stitas certo f. feft ob. innig uetbunben; ‘fpl.
©finbniätafcln; insbef.a) ‘überp. Bnotbnung,
©efep. 6) ‘Öerpeigung, Bufage contra data
f., foedera per divos dabas.
foeuum, foenus f, fenum etc.
foeteo (fet.), — — 2. jlinlen, tp. sermo elelt
inid) an. ©ab. a) foetidus (fet.), adj. ftin =
tenb os, corpus. 6) foetor (fet.), öris, m. ® e =
ftanl, übler ©crud); tp. Slelpaftigleit, S8i =
tuet us j. fetus. [brigteit.
fölium, ii, «. ©latt bet ©flanken, *pl. autp
Kran».
follietilus, i, m. [ dem. o. follis] Heiner lebet*
ncr Saa, Stplaucp; ©allen Suet Aug. 83.
— follis, is, »» leberner Stplaucp Plaut.;
©elbfad Plaut.; ©lafebalg; aucp fabrilis Liv.\
adv. follltlm, beuteiweife Plaut.
fomentuni, i, n. (geh. im pl.) [ft. forimentum D.
foyeo] 1) Umftplag warm ob fall) foinenta
parare Hör.; frigidum Suet. ; fomenta adhibere
corpori Gurt. ; (Hör. ep. 1, 3, 26) frigida cura-
rum f. relinquere 'bte baS ©emüt crfältcnben,
für $öperc® uncmpfanalid) maepenbeu Sorgen um
irbiftpe ©inge’; auch ©erbanb für ffiunben Tac.
2) tp. £inbctung® = , ©efänftigungSmittel,
£abfal virtutia, patientiae, fortitudinis fomen-
tis dolor mitigari solet; militaribus animis ad-
hibenda f., ut ferre pacem yelint Tac. *(ojp-
motifd)) ingrata.
‘ffönics, Tüs, m. [foveo] Bunbet, ©rcnnfloff.
fons, tis, m. l) Cuelle; ‘Duellwaffcr, S8af =
[er überp.: ‘Pindaricus; übertr. Democritus,
cuius fontibus Epicurus hortulos suos irrigavit
die. 2) tp Urfprung, Urfadje, Duelle phi-
losophiae, iuris, mali; f. et caput; philosopho-
rum greges ab illo f. et capite Socrate; a fonte
repetero ; legum f. et capita; *principium recte
scribendi et f.; ’rerum caput hoc erat ot f.;
•remoti <= auctores. ©ab. fontänus, adj. ju
einer Duelle gehörig, Duell* *ora.
Fontelus, 91ame ettte® röm. ©cfcplecptci; Marcus
F. nmrb n. Cicero in bet nodj Dotpaitbencit Siebe
oerteibigt, beffeit Scpweflcr Fonteia; adj. fonte-
jifep. ©ao. -iänus, adj.
*t toutTeiUus, i, m. dem 0. fons.
fontlnalis, e, adj. [fons] Cuells porta Lic.;
subst. bic ©ottpeit bet Duellen Plaut.
for (in biejer elften ©erfon jeboep ungebtäudjl),
fatus »um, dtp. 1. (beraltet u. poet., bef. farier
Lfari; bgl. fas, fatum) fp retten (artilulicitc
ute, SBortc pt-rooibringen, in Kaff, ©rofa jtptoa.
m loqui, jo jeboep, bag e® namcntl. eine uttg c*
roöptilicpe Rürjc im Sprctpcn bejei^net, mit fit
©öttern, Drateln, Sehern eigen tp) funb tljun
m adj eit ad eos is deus, qui oinnia genuit
lando accipero Don ^örettfagen pabeit Flaut.
*talia fando »enn man fo etm. fagt, erjä^lt
*fare age, quid vciiias, iam istinc; *haud mol-
lia fatu; *adqd, »alcui; autp bef in gen; ’abjol
meiäfagen; pass, .oorfl.) fata fanda; ‘fandum
cigtl. maö aubgefprot^en werben barf, iai Siipi
memores fanda atque nefandi
fbribllis, e, adj. [foro] burdjboljrbar, -bring
litp Ob. met. 12, 170.
Rirämeu, Ims, n. [foro] £ od) (burt^ Sohren,
über^. burt^ Stunft gcmadjtj, ßffnung, operculi,
*libia f. pauco.
förus. adv. nodj äugen, peraub, pinauö irc,
so euere, se promere ginauögepen Com. ; efferre,
dare belannt madjtn . proferre; cura quaedam
quasi f. spectans; locitaro agellum an frembe
fieute Ter. [Bangt,
forceps, clpis, m. u. f. [Stamm FOR u. capio]
•fforda, ae, /. [fordus] sc. bos trddjtigc ftup
— foruicidia, ae, f. [forda u. caedo] Opfe-
rung einer trächtigen Jtulj Ov.
fore, inf. , u. fiircm , es, etc. imperf. co>\j. , Sie
benfounen jum ©erbum esse, jenes ftatt futuruni
esse, biefeä ftatt essern etc.; feiten in tlaff. Spradje
fore beim partic. / ut . fore venturum, facturos
fore.
förensls, e, adj. [fomm] jum ©iatlt gepörig
auf bent ©iarlt befiitblicp, borgepenb,
SRarlt« ut vestitum (Staatbtleibung), sic sen-
tont iam habeas aliam domesticam, aliam f.;
non fucata f. specio (signa probitatis burdj beit
falftpen ©lanj bcägorumö; subst. fforensiaStaatä
tleiber; turba, factio mügige, auf bem Siarftc iitp
umpertreibenbe Scutc, lcitpt ju erlaufen; *velut
innati tririis ac paene I. ; causa, opera gcridjt-
litp; ‘Mars bie öffentliche ©crebjamleit.
Fürrntum, i, n. Stabt in 9pulicn.
1. förl», adv. 1) braugen, äugen, augcrPatb
eine« OttcS, intra vallum ot f., bef. augctpalb
bcS haufcö, nidjt >u töaufe, bei anbern
£eutcn cenare, f. valde piauditur; nobis domi
inopia, f. aes alienum; (Ter.) f. sapere anbern
(aber niipt fttp) llugen 9)at erteilen; augerpalb
bet Stabt, be4 Staate®, fRom®, bc® St-
nate®, bc® ©eridjte®, im £ager, im Kriege
paryi sunt f. armu, nisi est cousilium domi;
cum ea coutentio im Senat) mihi f. maguum
fructum tulisset; ita et domi diguitas et f.
auctoritas retinebitur; domi forisque omuia cu-
rare. 2) Don äugen per, Don auswärts quac
f. ad eum deferuntur; f. petere verba Hör.
2. fürls, is, f. (gern, pl fores, ium) Iljürflü
gel, Ipür, fowopl oeä cittjelucn ©cmacpeS al®
bc® ganjeu hau}<® cuhiculi; positi erant, qui
fores portae obicerent; ianuam claudere et ad
fores asoistere; (Ter.) f. crcpucrunt; im ©ilbc
forma — formula.
331-
quasi amicitiuc fores aperire; tp. $ugang,
(Eingang equi aenei, *caeli.
forma, ac, f. 1) gorm, öeftalt, gigur, b ab
Bußcre (meifi o. bet äitßctijd)cn Seite betrautet,
als fießtbarer n. entfpretßenber ftuübruä be« ittue=
ten SBefen«) animantium omnium, imperatoria,
human a, hominis, speciea formaque pugnae, f.
ipsam et tamqnam faciem honesti vidua ; f. no-
stram reliquamque figuram, in qua esset spe-
cies honesta, cam posuit (natura) in promptu;
a forma removeatur omni» viro non dignus or-
natns; non ab hominibuB formae figuram vc-
nisse ad deos Oie. n. d. 1 §. 00. Sab. a) ftßöne
©eftalt, Stßönßeit rirgo formä excellens;
öfter b. Bicßt.; meton. eine Sißöne, Stßi) nßeit
Ter. b ) Bbbilbung, fji 0 ur , ®ebilbe formae
Tirorum; describere formas in pulvere; f. lite-
rarum Sudjftaben jeidjcn ; pl. igneae (b. ben ®e*
ßimen) Oie n. d. 2 §. 101; claristimorum viro-
rum — imagines Cie. p. Mil. 8. 86; *ltmf(ßret=
benb, viri, dei; (pl) ferarum, magnorum lupo-
rum. 2) tp. gorm, ©epräqe, Bilb einet Sacße,
ba* al« Borftcllung aufgefaßt ob. gebilbet mitb,
(Entwurf, Hbtiß, Bnlage, Mit, Beftßaffen*
beit f. et notio viri bom, communium tempo-
rum, rei publicae, officii, totius negotii, vitae
beatae; habes formam eorum, de quibus loqnor,
philosopborum ben Mbriß be« Stiftern« bet
tc. ; non modo partes orationis, sed etiom cau-
sas Iotas alias aliä f. dicendi esse traetanda«;
paene innnmerabiles quasi f. figuraeque dicendi ;
neqnaquam eadem erat tum rei f. apud Roma-
nos nidßt faß e« alfo au« tc.; *f. et situs agri;
*f. (Mrtcn) scelernm; feuius (scripti) talis f.
<3nßalt) fnit; fpeciefl pl. {Rebefiguren senten-
tiarum orationisque f., quae Graeci vocant bi ij-
perra ; aueß bie bloße äußere Befcßaffenßeit,
ba« Muße re nsus est familia, si u tili täte ludi-
candum est, optima, si formä, vix mediocri
Hev.AU. 13, 8. 3) gorm, SÄobefl, baß. (Hör.)
Ssßußlcißen ei scalpra et formas sutor non
emat; Stempel, ©epräge, argentum formä
signatum geprägte« Curt.-, ba« gormulat eine«
Briefe«, bie ÜBenbungen, Bitulaturen in bem--
felben Suet. BaB. fonnills, S, adj. an eine
gewiffe gorm gebunben, fänitlid), epistula
in bem gewännt. Äurialftil Suet. Dom. 13.
fformiltor, öris, m [formo] Bilbner; tp. mo-
rum , alienorum ingeniorum.
Formlae, arum, f. Stabt in Satium an bet tam
pan. ©renje. Sias. Formlünus, adj.-, subst. -Uni,
örum, m., Foruiianum, i, n. Üanbgut bei gormiä.
form na, »e, f. Mmeifc. Bau. formicinus, adj.
non Mmeifen, Mmeifen-- gradus Plaut.
formidäbYlls, e, adj. [formido) furchtbar, grau*
fig ’Orcus; *lumen Singe; *nec f. ulli.
1. formido, 1. I) intrans. fid) gtaufen, fflrau =
fen empfinben. 2) Irans. Bor ctro. ob jmb.
fid) gtaufen omnia, fauxilia, illius iracundiam,
•iudicis acumen; ‘formidatus (gefürstet o.) Par-
this (dal.), nautis Apollo; (Plaut.) auro für tc.,
•formidatus classe, ‘aquae formidatae SBaffer=
fudlt; formidatus.
2. formido, fnis, f. [1. formido] 1) btt ßörßßc
©rab bet guidjt, ba* ©taufen cunctos stre-
pita, clamore, tumultu, terrore f. quasi vecor-
dia ceperat; f. alcoi inicere, addere, facere,
ostentare, fincutere; formidine exngitari, ‘mor-
tis, ‘poenae, ffustia. 2) ba* ©taufen erregenbe
Sdjredb ilb, bet Sißreden *furum aviumque;
ut aiiqua in vita f. improbis esset posita; *ca-
ligantem nigra f. lucum ingressus; alcui formi-
dini esse; ignoratio ratiouis finxit eas f.; ex
ignoratione rerum exsistunt innumerabiles f.
formlilölOs«, adv. [formidolosus] fureßtbar,
graufenßaft. — formidölösus (ältere gotm
-dülosus) adj. m. comp u. sup. 1) fureßtbar,
raufenbaft hostis, locus, virtns, potentia,
ellum formidolosissimum. 2) f i cf) gtaufeub,
(dienen b, jeheu Ter.-, formidolosior hostium
Bot bem geinbe Tac.
formo, 1. [forma] 1) formen, geftatten mate-
riam, ceram, verba, orationem, ‘ lapsos cupil-
lo«; -j-comam in gradus ftcrfjten ; versus eitharä
naeß eignet SJiclobie gut tc. fingen Plin. ep.-,
übettr. eine beftimmte ©ejtalt geben, geftal*
ten, bilben, einriißttn, orbnen, regulieren
null» res magis penetrat in animos eosque
fingit format flectit Oie. Brut. §. 142; formatis
Omnibus ad belli et pacis usus, res in alium
statum Liv. ; urbem, regnum Just. ; formatus in
admirationem mit crfünfteltem (Etflaunen Suet. ;
bef. burd) Unterrid)t ob ©ctoöljnung bilben,
untettteifen, ju etto. anleiten, abtiibten
cducandos forma ndosque liberos; ’puerum dic-
tis; fformandae mentes mmis tenerae asperio-
ribus studiis; *boves ad usum agrestem; popu-
lum in obsequia Just. ; collegas in suos mores,
se in mores alcis Liv. 2) au« einem Stoff Bet*
fettigen, fdjaffen, betBotbtingen signum in
muliebrem figuram; ita formatis principis uuri-
bus, ut Tac., *moenia urbis bauen; ‘formatus
cum cornibus Hammon (n. SRalet); -flibrum Bet-
faffen; tcpistalas orationesque et edicta; *no-
vam personam (b. ®d|aufpielbi«btet) ((Raffen, bat--
flellen ; quattuor modis formatas in animis ho-
minum deoruni esse notiones, consuetudinem,
in fntura Consilium Just
*f formöse, adr. [fonnosus] ftbbn. — formönf-
tas, ätis. f. [formosns] Sdjiinbeit bet ©eftalt,
t. t. gefällige gormen be« Benehmen« Oi'c. off. 1
8. 126. — formosns, adj. m. comp. u. sup. [ forma]
mobtgcflaltct, fd)ön (B. einet äußern ffleftalt,
mdd)e bem Buge mot)ltl)ut u. bem inneren SBefeit
entfpridbt) f. an deformis, virgo, ’mulior; eä
formä ullam negat esse pulcltriorem Plato Oie.,
*pecus, ‘pavonum grex, *anni tempus, *annus,
‘arma, ‘arbutus, *humus.
formüla, ae, /. Idem. B. forma] 1) Sdjdnßeit,
Plaut. 2) {Regel, Sorfdjrif», Beftimmung,
Sapung, nad) meldet etw. einiuriditen ift unb
fuß su rußten ßai (nidit unfet 'gormel’ ; ngl. car-
men) censendi gormulat, jatif, Bare; consuctu-
dinis; milites accipere, parat os nähere ex f.
bem SunbcSBettragc gemäß; referre in sociorum
form ul am unter bcnfelben Bebingungcn, unter be=
nett c« anbere ftnb, aufneßmen unter bie Bunbc«
genoffen; fex f. vivere; baß. Paracheloida nullo
iure Thessalorom formulae factum (esse) unter
Ißeffaliftße §oßtit gclommen Liv 39, 26; bef.
bertämmlii^e ©inritßtung, Bcftßaffenßeit
disciplinae; in jnrift. Spratße ©eritßtäformel,
gormulat stipulationum, testamentorum, spon-
sionis; ba« flerieß fließe Bcr faßten, nad) »cldicm
ein Braccß ju fiißtcn u. ju entfißeiben iß; t for-
mulum intendere iniurinrum roegeit tc. Hagbar
Werben, formulä cadere, -fexcidere f. cado 1) e);
baß. tp. fiberß. Bitßtftßnur, {Rorm, ©runb-
332
fornacalis — fortuna.
fag, HKagftab haec f. Stoiconun; f. quaedam
conatituenda est.
* fornacalis, «, adj. [fornaxf «um Ofen gepB*
rig, dca bet Satföfcn ; subst. Fornftcilia, ium,
n. ba® gefl bet CfengBttin. — fornax, äcis, f.
Ofen ardena; •'undantem ruptis f. (geuerfcplünbe,
ffifjen) Aetnam; ’sulphureis ardet f. Aetna; *re-
coquunt fornacibus enses; ‘petfonif. bie ®flttilt
bet Öfen.
fornicätus, adj. [fomix] getoBlbl pariea, via
bie ©cpwibbogcnftrage. — fornix, leis, m. 2861*
bung, fflogen, ©cpwibbogen parietis; pilia
(pontia) fornicea imponere; duoa f. in foro boa-
no fecit; caeli ingentia (p. Oie. de or. 8 § 162
getabetter 9lu®brud); ’alti saii auSgepBptter get=
Jen; in®bef. f. Fabii ob. Fabina, Fabianua ein b.
C- gabiu® 3Rar OTobtogicuä erbautet Xriumpp;
bogen. §ierb. a) bet bebedte SBeg; ba® Wuä*
fatlStpor einet gefhtng. b) untenrbifepe® ®t-
wölbe als gemeine ftneipe Hör.
föro, 1. bohren, burepbopren Plaut.
Förölüllensls, e, adj. ju Forum Iulii (ogt. fo-
rum) ge^Btig, colonia, oppidum; mbst. -en-
ses, m. [Aug. 7B.
forpex, leis, f. (feit.) bie geuertange Suet.
fürs, f. nur nom. u. abl. sing., ffero] I) ali ruhst.
bet btinbe gufall, ba® Ungefähr, ut f. tule-
rit; haec f. viderit; forte correcta Mari teme-
ritaa; f. quüdam divinitus; {Com.) fora fnat ei
gepe glüdlidj ab! perfonif. dea Fora, Fora For-
tuna. II) alä adv. 1) *nom. fora = fortaase,
fora et bielleicpt auep. 2) abl. forte jufäl*
ligerweife, burep 3“fali/ Bon ungefähr
ars f., para eonailio oblati; f. temere, casu
eri; f. evenit ut; erat f. (eben) brutnae tem-
pua; häufig oetflätlenb f. fortunä burd) einen
glüdlicpen 3ufaU, casu aut forte fortuna; inSbef.
meifl mit ai, ein, niai, ne, num oerbunben, jut
©ejeiepnung be® Ungtwiffen u. Unbeftimmten,
bielleicpt, etwa (bgl fortasse, forsitan); auep
ai forte wenn ba® ®lüd gut ifi, im glüdlicpen
gatte.
forsan, adv. [jfgj. au® fora an] (erft Liv. Spät,
u. Xicpt ) bielleicpt, etwa. — forslt, adv. [bet*
Eürjt aus fora ait] Bielleicpt, etwa Hör. rat.
1, 6, 49. — forsftän, adv. jfors sit an] mBg*
lidjerroeife, bielletcpt (jweifelnbet u. unbe=
ftimmtet als fortasee), bap. in Haff, ifkofa m.
conj. , äuget wenn es rtd) niefjt an baS ©erbum,
fonbetn an ein anbeteS SBort be® ©ape® anfcpliegt.
Wie longiorem orationem causa f. postulat
Oie. p. Lig. §. 38; illi, f. et publica, sua certe
liberata fide, in caatra redierunt Liv. 9, 11, 13.
— fortassc, (-assis, Plaut., Trajan. in Plin.
ep., Hör.) biclleidjt (u. niept unwaprfepeintiep,
bat) gew. m. indic.); auep bei befdjeibener 90c-
?auptung einet unbejwcifclten Xpatiacpe, pof :
entlicp, fotlt’ tep benten Oie. Tvsc. 1 §. 24
U. 26. 3 §. 63. Hör. sut. 1, 3, 20. 6, 98; inSbef.
a) (fionoetf.) einen ganjen ©ab bilbenb, in bet
Antwort, Sy. hui tardus es. Ch. f. 61 (Com.) m.
acc. c. inf. *= eS lann fein, bag f. te illum
mirari coquum. c) bei ungefüllten 3<>PIongaben
ungefüpr, etwa triginta f. versus; biennio f.
forte f. fora 11) 2). [quam noa maior.
fortYctilus, [adj. dem. b. fortis] jiemtiep ftatl
ob. mutig Oie. Tusc. 2 §. 45.
fortis, o, adj. m. comp. u. sup. 1) pppftfep ftatf,
Itäftig, tüjiig, Diel au®paltenb üliam-
que tuam fortea (bei botlem SBoptfcin) invenirc,
•agricola, *equua, *umeri, *dextera; ‘Falernum
(galetnerwein); in®bef. fflarf an © treitf tö f ten,
mäl^tig, OetmBgenb oppidum; acceaaione vi-
riutn fortior, familia Plaut.-, bauerpaft, feft
ex fortissimis lignis Oats. b. c. 2, 2, 4. 2) übertr.
a) mäfptig, f^wet ju öbetwinben pignu*
fortissimum Ourt. ; adeo illis fortior taciturni-
tatia cura quam vitae Just, b) b. geiftiger ©tdtlt
unetftptodcn, mutig, enetgif^, (fiaraftet*
feft, mannpaft, b Stiegern tapfer, f. ac atre-
nuua; manu; vir ad pencula; vir contra auda-
ciam fortiaaimuB; in dolore; f. et Constantia
est non perturbari in rebua aaperia; ruhst.
•omne soltim forti patria eat; ©pritpw. f. ad-
iuvo; *robus angustia animoaus atque f. apport;
animua, *pectus, sententia, conailia I.iv. ; oculi
9Hut octrotenb; dictae aunt a principibuB acer-
rimae fortisaimaeque aententiae; * verba; atnp
b. Scbnet u. bet Siebe orationem f. et virilem
non rideri; *Alexandri vultua ^elbengeftatt;
•acriberis Vario f. ali §elb; *erit Ule f. (ein
§clb) qui etc. $ab. A) fortltür, adv. 1) Part,
tüdjtig aatringere Plaut.. *lora attrabere, *for-
tius res aecare. 2) übertr. a) wadet, eiftig,
Weiblicp venari; *abaumere paternas res. 6)
mutig, tapfer, bepartliep, bellum gerere;
pugnare, fortiasime reaiatere; curari se f. (butd)
fttenge Diät) posauB Liv. 5, 5, 12. JJ1 fortTtüdo,
Inia, f. 1) (feit.) fBtpetliipe Stätte, ÄBtpet--
traft Phaedr. 2) Xapferlcit, Unetjipro den*
peit, (Snctgie; pl. ©eweife bet Xapfetteit,
mutige Xpaten.
fortnito (Itü Plaut.), adv. [fortuitus] jufälli*
get weife, abfiiptSloB, b ungefäpt casu et
f„ temere et f. — fortuitus, adj. |fors] ju*
fällig bonum, aubita et f. oratio, fcogi tatin,
faubiti sermonis contextus ein jufällige« i unbot
bereitete®) ©pteipen im 3fp9-l *caespes bet etfle
bejle, ein einfacher, natürlicper; *fortuitorum se-
minum fruges; f naufragium ; subst. n. pl. 3 b
fädigfeiten, 3ufäUe. jnfällige ®ütcr.
fortuna, ae, f [fora] 1) baäScpidfal, baä ®lüd
(ba® in bie Mngelegcnpeitcn btt SJtenfcpen eingreift,
naep ®unft ob. ungunft) f. est domina rormu ex-
ternarum et ad corpus pertinentium ; multum
cum in omnibus rebua tum in re militari po-
test f. ; belli; fortunao cedere; f. experiri, peri-
clitari; fuit magna f. (eine gtoge öunft be«
®lüde®) m. acc. c. inf.-, f. comprobat conailium;
*si qua super f. laborum eat wa® ju tpun ba®
©cpidfal fonfit noch petbetfüprcn mag; perfonif.
bie ©cpidfal®*, ®lüd#gBttin, gortuna po-
puli Itom., urbis Romanae ber ©cpupgeift Liv.
2, 10, 2; *ludus Fortunae; *Fortunae filius f.
filius 6); SBortfpicl f. 2); Fortunae rivua f. ri-
vus. 2) S^idfal, fflejepid, 2o®, infofem ri
b. @lüd abpängt (bgl. felicitas) adversa, durior,
misera, extrema; sccunda, proepera; florentit-
aima; *nominis 6pte, ®Ianj; aud) pl. bie ® lüd®--
berpältniffe, ba® ©efepid se suas civitatiB-
que f. eius fidei permisaurum; exitus, eventus
fortunarum; deaperare auia f.; sccundae; f. se-
cundaa amittcre; eius laudare fortunae, accn-
sare; oft auep naep bem 3fpg- ©lüd ob. Unglüd
fortunam sibi ipse facit; f. deeat; hoc deest ad
fortunain; a fortuna deseri; miserantur cotnmu-
nem f. ; repontina ; * arte emendare fortunam ;
*f. regum (unglüdlicpe ÄBnige) manibua retortis
333
fortunate — fragilis.
trahitnr Hör. ; aiubpf. glüd tid) e Setbältniff e,
©lüd; per fortunas (als ®eteuerung8formel, bei
beinern ©lud!) provide; *F. ipsarn anteibo f.
meis. 31 öu&ere fiage, Sd)idfal, Umflättbe,
bef. in Sejiehung auf Sermögen, SSürbe, Se>
benSftellung, Stanb est infima f. servorum;
mihi f. iniebnge $erfunjt), illia probra obiectan-
tnr; f fortunae insignia; gradus (pl.) dignitatis
fortunaeque; *intra f. debet quisque manere
suam. 3n8bef. meift im pl. ©lüdSgüter, Sets
mögen, §ab u. ®ut adimere alcui f. bona-
que; f. maxitnis omatus; exercitus, militum;
f. aliis (fyau&-- u. adergeröt; ©gf. agro paterno
avitoque) Liv. ; gratia fortunaque erevit; *quo
mihi fortunam, si non conceditur nti? häufig
Berbunben m. caput, »eil mit einet Jttiminalftrafe
in bet Siegel Stnjiefjmtg beS SJermögenS Bcr6un*
ben war; bet teil, Snteil an et»., triplicis f.
novissima regni.
fortünäte, adv. m. comp, [fortunatus] beglüdt,
glüdlid) vivere Cl'c. fin. 3 §. 26.
fortun&tns, adj. m. comp. u. sup. [partic. Bon
fortuno] 1) beglüdt, glüdlicb, in glüdlidjer
hage, d. v]5erf.; aud) res publica, illius exitus,
Tita (Hör.); *ingenium fortunatiua arte; *m.
gen. laborum in :e. 2) begütert, Bermögenb
f. homo et nobilis; quibus iam licet esse for-
tunatissimis ; aud) sühnt, nec quidquam insipiente
fortunato (als ein unoetfiänbiget Steifet) intole-
rabilius fieri potest Oie. Lael. §. 64.
fortuno, 1. [fortuno] glüdlid) machen, be =
glüden mit ic., ©lüd unb Segen ju et»,
geben eum honorem deos tibi f. volo; patri-
monium tibi dii; quameumque dens tibi for-
tunaverit horam Hör. ep. 1, 11, 22.
1. Förfill, örum, m. Stabilen im Sabinetlanbe.
2. *tförnll, örum, m. [forusj gäd)er, Scbränf*
eben füt ©ücbet.
förum, i, n. |oet». m. foras u. foris] 1) (oeralt.)
bet $la$ Bot einem ©tabe, einm. Oie. legg. 2
§. 6t. 2) bet äRatttplafj, SJlarlt in einet
Stabt; f. Romanum, bet etn längliches Sieted
bitbenbe Blaff jWifcben iem capitolinijdjen u. pa=
lajimfdjen tpügel , umgeben b. öffentlichen ©cbäu*
ben, Säuleugängen u. Jfaufläben. ilufter biefem,
aud» f. magnum ob. vetus, gern. bl. fornm ge-
nannten, als Ort bef. füt öcjdjäfte, Staate unb
©ericbtSoerbanblungen, waten in Korn no<b anbete,
$. ®. f. Augusti, Caesaris, u. als bloffe ‘äRatft-
pläje im engem Sinne f. boariura, olitorium,
piscatorium; f. — comitia tributa weil fie ge»,
bort gehalten »utben Liv. 9, 16, 11. 3nSbej. a)
SHatttfleden ob. §anbelSptab, oppidum no-
mine Varga, forurn rerum venalium tnaxime
celebratuni. b) ©efdjöftS*, bef SDedjSlet*
matft, triduum foro dare operam ftd) auf bem
Warft e ©clbgefdjäfte baibet umbertreiben Flaut.;
iam triginta annos in foro versari ©efdjäfte
machen; cedere foro banferott werben; fidem de
foro tollere; haec ratio peenniarum, quae Kc>-
mae et in foro versatur; fptid)». uti foro (©er
legenbeit ju Sott eil ob. ©ewinn) — flug, gefebeit
fein Ter. cl al8 Blaf), »o ©erid)tSBerhanb;
lungen u. Brojeffe geführt u. Übetb- öffentliche
Ängelegcnbeiten oerbanbelt, namentlich auch Weben
an ba8 Soll gehalten »utben, fornm attingere,
in foro esBe coepisse angefangeu hal>en mit
Staatsangelegenheiten ficb ju befd)äftigen; de foro
decedere f. decedo 1) fl); verba de foro arri-
pere = ffiorte beS gewöhnlichen ScrlebtS Bon bet
Strohe auf greifen; ’imheere f. Ort u. geit bet
ju haltenben ©cri(bt«fi?ungen; fnon mmimum
terrorem foro (bem auf bem gorum Berfammelten
Soll u. ben SHtbtern) inferre; (Jac.) fori tabes
= bie auf bem g. al8 ©eridjtSort ht'trilhe,1ben
nichtigen Seibenfcbaftcn. cl)©ericbt8* ob. ft reis =
ftabt einer fßtoBinj, Stabt, in »eichet bet Statt;
haltet ju gewiffen gehen ©etiebt hielt/ auch bet
©eridptStag felbft ne quis extra suum f. va-
dimonium promittere cogeretur; civitates, quae
in id f. convenirent; forum agere Tarsi; Ap-
pius ibi f. agit Tat), audj bet Warne Pielet
Stäbte in Qtalten u. in bett IßtoBinjen, »ie Fo-
rum Appii, Aurelium, Cornelii, OaÜorum, lulii.
föruH, i, m. (ge», im pf., nur Botfl. im sing.) 1)
bie Stbiffögönge alii malos ecandunt, alii per
foros cursant. 2) bie buttb ©önge abgeteilten
6ifce im Scbaufpielhaufc ob. auf bem SitcuS,
Sibteihen Liv. 1, 35, 8. 8) »Sienen jellen.
4) fSptels, SBürfelbrett.
Fö*i, örum, m. cfjeruöfifc^e Sößerfcbaft in bet ®e=
genb B. ^ilbeSheint Tac.
fossa, ae, f. [fodioj 1) ©taben Quiritium f. Qui-
ris 2); ©tube, fioeb Liv. 23, 47, 6; pl. auch B.
einem ©taben in feiner SluSbeljnung u. feinen
Berftbiebenen fünften Caes. b. G. 7, 82, 3. 6. c.
3, 46, 3. 5. 69, 3. 2) gluffbett Rheni Oie. in
Pis. §. 81.
fossio, önis, f. [fodio] ba8 ©taben fossionea
agri. — *f fOHüor, öria, m. [fodio] bet Stöbet,
be8 HdetS, SBeinbergeö; bah- ein gemeiner Xa =
gelöhnet Ct. — fossura, ae, f. [fodio] ba8
©taben, pl. montium Suet.
fÖTea, ae, f. [fodioj ©tube, bef. gallgtube
jum Sinfangett »ilbet Siete.
föTeo, fÖTi, fötum, 2. 1) »atmen, etmätmen,
höben, etquiden, erfrijtben pullos ptennia;
pulli a matribus exclusi fotique; ftepore ter-
raa; f aqua circumiectaa platanos leni usper-
gine; inSbef. a) * alqm einu, gremio lieblofenb
auf ben Scbo& nebmen; *alqm amplexu molli
»örtlich umarmen; »caatra hüten, gleicbfam »atm
halten, *humum, *Larem sub terra ba8 Saget
naben (B. ®ieneni; ’hiemem inter se luxu buttb*
jdj»elgen. ft) B. hänfen Sörperteilen bähen *tu1-
nua lymphä; *olentia ora reinigen; *colla ruhen
laffen, jlü{ien 2) tp. jmo. ob. et», hegen, pfle*
gen, begüttftigen, unterftüben alqm, aenaua
hominum, in cooptandia collegia roluntatem
patrum; alqm certa spe; fAelia Paetina Nar-
cieao fovebatur; fspectator populua hoa, rur-
eua alioa clamore et plauau; * inanem famam,
•bella in bie Sänge jiepen, *vitam; *iam tum
tenditque fovetque fttebt mit jorgltcbet Siebe;
fingenia et artes; quasi f. dolores meos Oie.
Att. 12, 18, 1.
fracte, adv. [fractuaj fcf)»a<b, f. loquendo butcb
feine febwaebe, unmännliche Stimme Phaedr. 6, 8,
2. — fractus, adj. m. comp. [ partic . B frango]
fd)»acb, matt animus, firactior animo; 0. ton,
Wusbtud, ®ortrag gebämpft, abgefcbroädjt,
unmännlich, tteicblicb genus vocis; +corrup-
tum et omnibua vitiis f. dicendi genus, tpro-
nuntiatio, fsoni; -fo. Wtbnet tamquam t. et
fraeuo, frueuum f. freno, frenum. [elumbis.
frügills, e, adj. m. f comp, [frango] 1) jerbred);
lieb, * myrtuB fptöbe; *B. bem Saute, bet butcb
Stechen eines ©egenftanbeS betooigebracbt »itb,
334
fragmen
Inattcrnb, praj[elnb, fnatfenb lauri (pl.);
manuB f. increpuere pollicibus (inbem man mit
bcn Ringern fnadt'i. 2) tp. gebretplttp, pin>
fällig, sergängliip, ftpmatfj divitiaram et
formae gloria fluxa et f., re» humanae f. cadu-
caeque, fortuna populi, corpua, *iinni, 'fragili
illidere dcntem Hur. X)aB frigilitas, atia, f.
tp. ©ebretplicpfeit, Sergänglicpteit, §in =
fälligfeit hnmani gencris imbecillitatem fru-
gilitatemque extimescere Gic. Tusc. 5 §. 8; fhu-
mana, fmortalitatis.
fragnien, Tnis, «. [frangolabgebrotpeneS Stütf,
©rudjftütf, im pl. autp Itrümmer *ingona mon-
tis , f panis ©rodet! , t subseUiorum ; pl. 'taedas
et f. (§olj(päne) poni; 'navigii. — frugmcntam,
i, n. | frango) a bgebrotpe ne* Stüd, ©rutf| =
ftüd, Splitter, im pl. autp Irüntmer, lapidi»,
ramonim, tegularum.
frigor, öria, »n [frango] baS ßracpcri, Jtnat;
tern, ©raffeln, ©etäfe, Wie beim gerbtecpen
eine« ©egcnftanbeS entfiept terra continens ad-
ventus hostium repentinos quasi f. quodam et
sonitu ipso ante denuntiat Oie.: tectorum, quae
diruebantur Liv.: *aridus bas Änadctt bcS bür=
ren $oljeS; caeli Liv.; *f. silra dat; 'subito f.
intonuit laevum; 'pelagi. ®ao frägöHUS, adj.
jerbteipliip, brütfiig, bap l) uneben, un-
gleich *«ilra. 2) 'tofenb, rauftpenb torrens.
frftgroj l. nadp etm. ftarf rietpen, buften *odore
Assyno; thymo fragrantia meila.
frAgum, i, n. (Erb beere,
fräiuea, ae, f. [im Slltbeutfipen brame Stfltpcl]
®urffpie| ber ©ermanen Tac.
frungo, fregi, fractum, ». 1) breepen, jetbre=
cpcit, jerftüdeln (ettw. Startes u. SartcS, mag
nift); ßexi fractique motua f. flecto I) 1);
am, analem, domum lapidum coniectn,
’corpora ad Raxum, 'cerebrum; 'ianuam cr=
breipen; gulam laqueo »uftpnüren; 'guttur pa-
rentiB; cerrices cm um Komanorum in carcere;
'quibus clateribus) omnis ab alto frangitur un-
da; fruges saxo zermalmen; *si fractus (*er-
trümmert) illabatur orbis Hör.; *alqm jerflei=
ftpen; etm. bretpen = an etm. einen ®tu<p er=
leiben brachium, *crus, navem Scpiffbrmp lei=
ben Ter.; nares franguntur [tpeitern; 'fractae
navea Siipiffbtudj; 'omni* res mea (JBerntögenl
frecta est oerloren gegangen (baS Söilb b. Stpiff=
brutp petgenommen ; »e b. §ipe u. Stätte; 'B. bet
Stimme fractas ad litora vocea; *fraeti »onitus
tubarum bie fiep btetpenben, halb ftärlmt, halb
ftptoäcpern ; hoc non est diridere (einteilenl, sed
f. gerftütfeln; 'diem morantem mero — fürjen;
tp. a) bretpen, beugen, entmutigen, bemü =
tigen haec contumelia non fregit cum , sed
erexit Nep.; baec virtoria non Spartam modo
sociosque eius, sed etiam omnes qui fortunam
belli speetarcrant Ourt. ; Clodium; iufamift,
fdotrimento frangi. b) bretpen, (tpmätpen,
entfräfteu vim, opes; sententiam alcis befei=
tigen; consilium alcis bereitein; furorem; auda-
ciam; proeliis frangi; se laboribus; me ipsA
suä auctoritate frangeret tnürbc meine Änfitpt
erfepütiern; soriten miberlegen; fractus membra
laboro Hör.; c) bretpen, bänbigen, begäp*
men, übertninben, oernitpten classis Corcy-
raeos, nationes, libidines, cupiditates, impetum,
concitatos animos, fpedum dolorem abstinentia,
»anctitate vicit et f. ; quem arraa Persarum non
- fraus.
fregerant, vitia vicerunt Ourt.; 'cum fracta vir-
tus fest); frangi cupiditate, metu, dolore; f. i«
fiep felbft bezwingen, beperrftpen. d) jmba. Sinn
breipen, jmb. rüpren, ertneitpen, etfpüttern
fletus virum; te ut ulla res frangat? miseri-
cordia frangi; alqa re ita flucti animo atque
frangi, ut. e) Preßen, Berlepen fidem, foedns,
dignitatem suam; 'mandata ntept gepöng mit
ritpten.
fräter, tris, m. 1) ©ruber, gemini, 'gemelli;
germanus; 'StygiuB ©luto; f. patruelis u. bL f.
©eftplnifterfinb, Setter, autp Splneftet*
mann, Stpmager; pl. autp ©efepmifter Tae.,
Eutr.; 'coniurati b ben ©iganten; *übertr. auf
liere; im allgemeinen Siunc 'SDUtmenitpen,
SKitbürgcr sceleris pudet fretrumque; oftuitfltt
(Eptenname ber röm. ®unbcägenof[en, Uaedui s
senatu f. appellati. 2) tp. a ) wie unfer ®tn =
ber, als fiiebfofungsmert in ber 8nrebe u. in
traulitpem lone, Timarth. b. Oie. Verr. 3 j. 156.
Hör. ep. 1, 6, 54; b. ©eliebten Oie. p. Cael 8- 32.
Tib. 3, 1, 23. 6) pl. B. jufammcngepärigeit, glfidp
atligen ®ingen, j S. B. Sütpern 'positi ei or-
dine, S)aB. dein, fräterefilus, i, m. als Sieb
lofungSmort, Timarch. b. Oie. Verr. 3 §. 156.
frAterne, adv. |fratemus] 1) brfiberltip. 2) tp
perjlitp, innig ab alqo amari. — friternTta«.
iitis, f. [freternus] Srüberf tpaf t Haedui aoli
Gallorum fraternitatds nomen cum populo Rom
usurpant Tac.
frtternnn, adj. ffreter] 1) Prüberlitp, Srubtf-
nomen, amor, hereditas; *nex ben äSomuluS au
SemuS beging; 'mors, *lyra beä 9Rerhir, bei fit
feinem ©ruber Slpofl ftpenfle, 'mores. 2) uneigl!.
a) überp. Bermanbtfipaftlitp, 'caedes 8«^
manbtenmorb; sufcsf. 'fraterna peto bie SBoffeu
be® fflcftproifterfinbeS SltpiU. b) innig befveun/
bet, freunbftpaftltcp amor in nos, 'animi,
'foedus, 'litora, 'fines.
frätrTcida, ae, m [frater-caedo] ©rubetmJrber.
fraudätioj önis [fraudo] ÜberBorteilung, ®e>
trügeret. — frandätor, öris, m. |fraudo]Se=
trüget. — fraudo, 1. [fraus] 1) betrügen, nnt
ettn. bringen, jmbm. etm. Borentpalten ne
quam fraudem fraueus siet (= fraudaverit}
begangen pabe Plaut.; crcditores ; fraudatis lu-
cernis Hör. sat. 1, 6. 124; alqm pecuniA, cibo
rictuque, milites praedA; 'alqm somno, regno,
sua laude; ffreudari communi gentium iure;
se victu suo; + alcis aures debita appellatione.
2) etm. entjiepen, unterftplagen Stipendium
equitum, restituere fraudata, propter fraudatae
(enttogette) nuptias Just.
fraudülentns, adj. m. (Borfl u. natpfl.) sup. [freue]
belrügetijcp, ränlcBoIt Carthagiuienses.'doi.
venditio.
frans, dis, f. l) ©etrug, ÜberBorteilung.
Xäuftpung f. ac dolo Hannibalis; perspicere
f. alcis; fraudem facere legi, senatus consulio
bnrip Xäu[tpung umgepen u. fo ungefhaft oerlepcn;
per fraudem; iuris iurandi fraude butlp Um
gepung ie.; (Liv.) fraude agere = fraudulenter:
*f. mala betrüglitp, biebiftpet SBcife ; infbe[ o)
(Com.) als Sdjtmpfttiort ©rtrüger für, fugitire.
f. populi. b) Selbfttäu[ipung, 3rrtum inci-
dere, delabi in fraudem; *f. loci et noctis; flo-
corum fraude deceptus; fnou hostium, sed lo-
corum f. suspectA. 2) ber burtp ©etrug erjagte
Scpaben, 9?a (ptei l alcui fraudem ferrc ob«
frauBua siet — fretnm.
335
fraudi esse; qaod sine f. mea populique Romani
Quiritium fiat; sine frauile esse; nud) in at(gc=
meinetem Sinne 91ot, Unglüd, Serbruff in
in e andern f. ineides Ter. ; fraudem agere Verg.
3) bdfe tpat, Serbretpcn fraudem concipere,
suscipere, »committere ; f. capitalem admittere,
in fraudem incidere, impellere; impia f. obli-
gari ; re publica violanda f. inexpiabiles con-
cipere.
frausus siet f. fraudo 1).
•ffraxfneuB u. fraxfmi» (Oc. her. II, 76) adj.
an» gfdjenpolj, ®fdjens hasta.
fraxlnus, i, f *f C f <p e; »SBurffpieffau«
gfipenpola.
Fregellae, ärum, f. Stabt in Satium. $aBon
•llänus, adj.; subst. -Häuf, örum, m
Frcgenae, ärum, f. Meine etruJtifcpe SMijlenftabt.
»frtmebnndun, adj. [fremo] raufepenb, brau»
fenb, lärmenb, fdjitaubenb.
frSmltus, us, m. [fremo] jebe# bumpfc, aber
iontc ®ctöfe, Sanften, «raufen, Sd)nau =
ben, «rummen, Summen, namentlich 8. ge<
mieten Ionen, bef. einer Wenge TOenfcpcn, bie
untereinanber reben, Pa« Wurmein murmuran-
tis maris, *aequoris, *marinus; armorum 23affen=
geflirT; castrorum, equorum, *apum; universi
senatus; pl. contionum; fremitibus resonando;
admirantium Äufsrrungen bet «erftiunberung Liv.
26, 22, 10; fremitum voce vincere; furbis bum=
p[e4 ®etebe; al» 8ci<peit be» Wifi faden«, Wur=
ren gontis; ffremitu aspernari Tac.
fremo, ui, Itum, 3. [ßgipm] 1) intrans. ein bum =
ffe* Setäfe maepen, raufcpen, braufen,
ummen, brüllen, ftpnaubcn, faufen, lät =
men, in«bef. o. einer Wenfdjenmengc murmeln,
fiip murmeinb duffem k, *leo; *lnpus peutt;
»equus toiepert; »venti, »saxa, »vicinae ripae
crepitantibus undis; *cuncti Dardanidae simul
ore erpoben ein «eifadSgcmurmcl ; »laetitil er=
poben ein «.; *ammiä tnirfcpen Bor Unmut,
»acerba cot Scpmer j ; »Lydia tota fprilpt laut
bacon. 2) frans, murrenb äußern, flogen,
bropen, m. ace. lt. inf. consulatum iribi erep-
tum esse Cie. Att. 2, 7, 8; arma laut SBaffcn
oerlangen PVrg. ®a» frönior, öris, m. rfelt.)
ba« ® emurr, Wurren ber Wenfipen varius Verg.
frendo, fresum, 3. (au<p frendeo, — — 2) mit
ben öäpnen tnirfcpen, Bor Wut, Ärger fren-
den» gemensque; dentibus Plaut.', »leo, »turaidä
f. Mavortius irtt; tp. -ft nirfcpenb in bie Sorte
au«brecpen, äuffcrn, m. acc. c. inf.
frenl [. frenum.
fr«no, t. 1) mit einem Saum Betfcpen, auf*
jäumen »fequos, »ora cervi capistris, »colla
draconum; frenato in ore; equites frenati mit
aufgeräumten Soffen. 2) tp. jügeln, bänbigen,
bejäpmen voluptates temperantiä, furores, ti-
more eos frenari quominus etc.; »gentes iusti-
tii; »glacic cursns aquarum pemmen.
Frent&ni, örum, m. famnitifcpe «öltcrfcpaft an ber
Jrüfte be« abriatifcpcn «leere«. Dao. -Anus, adj.
frenntn, i, ». [b. trendo; päufig im pl. frena u.
frenij 8aum» S« ge I, ®ebijj, rigtl. u bilbl.
frenos recipere, frenum accipere; alcui frenos
adhibere; »evaganti frena licentiae iniecit; *f.
(ben 3ll6fI ber fflefcpltcptcit) solvit pristinum
licenlia; impone felicitati tuae frenos Gurt. ; f.
mordere feinen ®egnem bie Säpne weifen; frenos
inhibere aitjicpen; frenos dare Liv., »remitiere
fcpieffen taffen ; »iam vaga prosiliet frenis natura
remotis; »frena imperii.
fräqnens, tis , adj. m. comp. u. mp. päufig,
laplreicp 1) gern D. «erfonen japlreicp, in
Wenge ob. oft an einem ßrte aniuefenb,
senatus convenit f, befcplnfffäpig, legatio, f. fui-
mus, capite arma f., frequentissimus legatio-
num conventus; Platonis auditor fleißiger ; erat
Romae f. ; cum alqo f. esse; »populus gebrdngt,
auip jufammengerottet; f. cum famulis (mit feinen
japlreicpen ©epilfen) redemptor Hör. carm. 3, l,
34; seere tis pänfiger leilnepmer an ic. Tac.-, f.
in castris miles faft immer antnefenb; sententia
bie Biele Stimmen für fi(p pat P/in. et,. 2) bef.
B. Sofalitäten Btel, japlreup, oft befutpt, be =
toobnt, Bolfreicp, jnplreidj octfepen mit
IC. theatrum, municipium, castellum; loca f.
aedificiis pari bebaut; vicis; locus custodiis ftarf
befept mit ic »campus herbis, »terra colubris;
mous talis silvae Tac. ann. 4, 66; acies arma-
tis, ordinibus legio Liv. 3) toa« oft ob. Bon
Bielen gefipiept, päufig, »ieberpolt, ge=
möpnlitp, allgemein honores, frequentior fa-
miharitas; pocula reitplitpe; arbor, insula pal-
mis f. consita Gurt., opimo, error in parris at-
que in f. (tägliip Borfommcnben) causis Oie. de or.
2 §. 820.
fräqncnUtio, önis, f. [freqnento] päufiger ®e =
brautp, Häufung argnmentorum.
fräquentör, ade. nt. »f comp. u. mp. [frequens]
1) päufig, japlreiip, in SRenge, Bon Bielen
Romam lnde f. migratum est; huic f. interdi-
citur. 2) päufig, oft, faft immer non modo
non f., verum etiam raro.
frbquentla, ae, f [frequens] japlreitpe Änmc =
fenpeit ober «erfammlung Bon «erfonen;
gtoge Wenge, Waffe cotidiana amicorum
assidnitas et f.; vestrum; f. ac mnltitudo ; ma-
xiraü vulgi f. unter fepr gropem Sutauf be« «ol=
teS ; auditorum, epistularum, sepulcrorum; rrhu-
eydides creber est rerum fbequentia.
fröqnento, 1. [frequens] 1) japlrctlp ob päu =
fig befutpen, irab. ob. einen Ort, eine 3titr =
liepteit Marium; pne coetu salutantium fre-
quentaretur; fiuventutis concursu, publicis stu-
diis fri-qnentabitnr, domum alcis, ludos, ferias,
triumphum, »sacra, fdies sollemnes; pquorun-
dam llluetres exsequias usque ad rogum mit
feinet ®egentoart beehren; auip einen Ort mit
einer Wenge erfüllen, befepen, beBölIcrn
urbes, eolitudinem Italiae; ea loca pecore at-
que cultoribuB frequentabantur; contiones suas
legibus agrariis oiel Wenftpen petbeijiepen ju je.;
übertr. est quasi luminibus frequentanda (ju
beleben) oratio sententiarum atque verborum;
gsnus orationis sententiis frequentatum 2) oft
tpun, unternepmen, gebrnuepen verbi trans-
lation. m; exempla frequentata apud Graccos
päufig gegebene; »Hymcnaee toieberpolt rufen.
3) japlreicp oerfammeln populum; hic dies
scriba8 ad aerarium; multa acervatim jufam-
menpäufen.
freteiiBts, e, adj. ffretum] jur Wecrenge ge--
pärig, mare bie Wcerenge bei Sijilicn die. Att.
10, 7, 1. — frStum, i, n. ( abl . autp fretu b. ber
SRebcnf. fretns) 1) Wecrenge, Sunb, Straffe
Siciliense, Siciliae; fretorum angustioe; maris
nostri et Oceani, bie Straffe B. ©ibraltar; oft
bie Wecrenge B. Sijilien, auep — fretum Ga-
336
fretue — fructus.
ditanum; b. Gurt, bic Weercnge j»ifchen tpru«
u. bem geftlanbe. 2) *+ba« SBcct überl).
1. fretus, adj. eigtl. befeftigt, gcftü^t; tp. auf et».
Bertrauenb, bauenb, pocfienb, tro&enb diis,
auxilio vestro, opulentiA, ingenio; qui voce freti
Bunt; ‘citharä, *armis.
2 frctus, m. f. fretum.
frfco, cui, ctum u. cätum, 1. reiben, abreiben,
senem frottieren; *genua (alt SBittenber) Plaut.-,
*costas arbore an tc.
frigefacto, 1. (alt m a dj e n Plaut. — frlgeo, xi,
— 2. [frigusl 1) falt fein; ‘corpus frigentis bc«
loten; *f. effetae in corpore vires; Sprich». f.
2. Venus 2) a). 2) tp. a) fchlaff, untf)ätig
fein, ftocfen omnia consilia, iudicia, Curionem
valde f. ; ubi f. (sc. sermo) Ter. b) mit Kälte
bebanbelt, aufgenommen »erben, falt laf*
fett, unbeachtet bleiben, nicht gefallen ti-
bicen iile f. ad populum; plane iam frigco;
patronus Antonius; contio prima Pompei.
frigero, 1. [friguB] (feit.) füllen Ct.
frigesco, — — 8. [frigeo] falt »erben, cr=
falten pedes manusque; cruore siccato frigc-
Bcens vulnus; tp. fd)Iaff werben, erfchlaffen
nos hic frigore Cael. b. Cie. ep. 8, 6. 6.
ffrigtdäriiiH, adj. [frigidus] jum Süllen ge*
hörig, balinei cella ba« Jtü^Ijimmcr im ©abe.
frigide, adv. m. comp. u. sup. | frigidus] nur tp.
läfjig, matt agere Cael. b. Cic. fern. 8, 10,3.
frigTdü-facto, 1. füllen, abfii^Ien Plaut.
frigTdälu.s, adj. [dem. B. frigidus] (feit.) tp. et*
»a« matt singultus Ct. — frigidus, adj. m.
comp. u. eup. [frigeoj 1) falt, f Ql)!, frojtig
Humen frigidius; locis frigidissimis (abl. abs.)
obgleich ic. ; ‘Banguis, *imber, ‘Praeneste (»eil
bod) gelegen); b Sterbenben ‘Eurydice; ‘lumina
int lobe gebrochen); fm. acc. artus an te.; *sub
ove f. in faltet fluft; f subst. frlglda, ae, f. sc.
aqua falte« SBaffer; "Kälte erregenb,
f dl au edief) sidera, Aquarius, mors, horror, ru-
mor, cymba Stygia. 2) tp. a ) ohne geuet U.
ßeben, falt, taltfinnig, ftumpf, matt, ohne
(Eifer lentua in dicendo et paene f., accusator
frigidiseimus, -ffrigidissimi oratores, fbello dex-
tera, literae inhaltälo«, "in Venerem, *(apum)
tecta bie arbeitleeren ; *f. (faltbliitig, iron. B. ®m*
pebofle«) Aetnam insiluit; curarum fomenta f.
fomentum 1). 6) froftig, fabe, triBiat ca-
lumnia, verba frigidiora, genus acuminis, *so-
lacia, fnegotia, fimmiatia f. et areessitia iocia;
taubst. ». quamlibet illud f. (iljre noch fo abge*
fchmadten ©ebanfen) et inane,
frigo, xi, ctum (ob. xum), 8. röften, am geuer
hörten frictiftn cicer.
frigns, öris, ». 1) Kälte vis frigoria ac caloris;
pl. gröfle, falte läge ob. ant)altenbe Kälte,
falte« Klima; bej. a) * SS in t er f ä 1 1 e , SBin*
ter non aestate, non frigore; frigoribus im
Sinter, b) * bie Kälte bc« lobe« membra
nolvuntur frigore. c) *bcr falte Stauer her
gurrt) t pavet obseasum glaciali f. pectus; mem-
bra Aeneae solvuntur frigore. d) *cin falte«
flanb non habitabile. e) "Kühle, Kühlung
opacum. 2) tp. a) Schlaffheit, fläffigteit,
ßauljeit Cael. in Cic. ep., Uv. b) falte unb
gleichgültige Mufnahme, bie et» finbet Paullo
aliena deliratio aliquantum frigoris attulit Plin.
ep. 6, 54; auch ‘Halt ji nu, Ungunft, Ungnabe,
f. ferio 2) a).
frYgütio, 4. eigtl. jmitfdjern, balj. ft Ottern,
lallen Plaut.
Frinlätes, um, m. eine ligurifehe ©ölferfchaft.
Frisli, örum, m germ. ©ölferfchaft, biegriefen;
adj. -slns, Tac.
frivölus, adj. eigtl. jerbrechlich , bab. »ertlol,
abgcfdjmacf t, fabe fnescio quid frivoli ©aga-
teile; fleviter f. auspicio mente recreata; f. m-
solentia, vanua animus aurä captus f. Phaedr.-,
ff. amentique similis; fquod est in primis f.
ac scaenicum. [f tretet.
*tfrondiltor, öris, m. [1. frona] flaub*, ©aum*
frondeo, — — 2. [1. frona] (meifl bicht.) be*
laubt fein, grünen. S5aB. "frondesco,
3. Saub befommen, belaubt »erben,
"frondeas, adj. [1. frons] Bon ober au« flaub,
belaubt, flaub* nemua, caaa. tecta. — fron-
dösiis, adj. [1. frons] (meift bicht.) laubreicb,
Boiler flaub rami Liv., ’vitis, ‘Ida, fnontea,
‘aestas.
1. frons, dis, f. flaub, flaubtoerf via inter-
clusa frondibus et virgultis; ’nudi sine fronde
carapi; *aridae, ‘strictae, ‘agrestes; ffrondibus
(belaubte ©äume) laeti collea; ‘ein flaubfranj,
®p^eu*, florbeertranj; »funerea ßppreffen-
franj.
2. frons, tis , f. 1) Stirn contraberc frontem,
fremittere, oxporrigere Ter., ‘explicare; ferire,
percutere frontem. gnä&ef- bie Stirn u. übetl).
baä fflefirtjt al« bie ©efinnung, bie Stimmung be
jeidjncnb fronte occultare sententiam; f. est
animi ianua; f. atque vultu simulatio tacillime
sustinetur; verisaimQ f. alqd dicere mit bem auf
rid)tigftcn ffiefit^te; tabella frontes hominum
aperit, mentes tegit ; prietina (Srnftfjaf tigfeit ;
•doctae frontes; ‘sollicita, ‘proterva, ‘urbana
}. descendo 2); adversis componere pugnantia
secum f compono 2) C) 1). 2) bie Sorbetfeite
eine« ©egenftanbe«, bie gront eine« ©ebäube*
castrorum, cxercitua, navium, 'ianuae; acnena
ut versis discedat (fiel) Berroanbelt) f. nadjbrm
bie Seitenmänbe umgebre^t Verg. georg. 3, 24;
colüs in frontem fastigatus; und f. contra ho-
stem castra muniunt; aequft , recti in gleicher,
?eraber Schlachtlinie, aequare frontem; dexträ
auf bem rechten glügel; a, in fronte Bon Born.
Siiero al *ber beroorftehenbe SHanb einer
©üchetrolle. b) bei ber Sfeffung ber «efer, bie
©reite rnille pedes in fronte, c) äufjctc« Mn*
fehen bc« menfchlichen ©eficht«, äufeere
gotm ber ®inge, Schein in fronte ostentatio
sit, intus veritas occultetur; homines f. magis
et oratione quam ipso beneficio reque capiun-
tur; f. an mente; decipit f. prima multos
Phaedr. ,®ao A) fronUlla, ium, n. Stirn*
fehmuef bet ©ferbe. B) fronte, önis, adj. breit*
ftirnig (deos) frontones de. n. d. 1 §. 80.
fructuäriua, adj. ffructua] fruchttragenb, ager
B. bem ein jährlicher gruchtjin« bejahtt »erben
mu& Cael. in Oie. ep — fructuosus , adj.
[fructus] fruchttragenb, fruchtbar, einträg*
iid), ergiebig, niihlilh ager quamvis fertiÜ*
(B. Slatur) sine cultura f. esse (»irflichen (Ertrag
bringen) non potest; praedium, arutiones, locus
fructuosissimus; hae virtutes generi hominum
fructuosac putantur; tota pbilosophia frugifera
et f.
fructus, us (oorfl. i), w. [fruor] 1) abstr. Su<
hung, ©uhniegung einer Sache, @enug, meus
frugalis — frutieetum.
337
est f. prior ich habe ba« flicht auf bi« crftc 9ht=
ßung, b«n erßett ®enuß Plaut., ad animi mei
free tum ; capere f. oculis (eint Augenweibe) ex
eius casu 2) eoncr. (Erjeugniffc bft (Etbe,
grucf|t. (Ertrag (flberf|. u. mit Bcjic^ung auf
einen Befißet) trugum reliquorumque f. per-
ceptio; demetere, peroipere f ; f. ex arboribus;
agrorum, praediortim; (pl.) pecuniae Rinfen,
dienten; oves neque suetentan neque ullam f.
ederc ex se «ine cnltu et caratione hominum
possnnt; alcui f. ferre (B. Brooinjcn); fructui,
magno f. esse alcui; in fructu habere für nujp
bar ballen. 35af|. Küßen, Borteil, ©enuß,
®etoinn, £obn, grueßt f. (et utilitatem) ca-
pere. percipere ex alqa re, ex accusatione dili-
gentia« f. ceperat b. i. in ber Auflage ^atte ei
ben £oßn feiner d. gefunben, bureß bic A. war er
für feine d. belohnt roorben ; meus labor ex ve-
stro iudicio f. est amplissimum consecutue,
nämlich «ui; cui fructum pietatia suae neque
ex me neque a populo R. ferre lieuit; ex qui-
bus eperant se maximum f. esse capturos; ri-
tae superioris, divitiarum, ingenii, verae virtu-
tis, Toluptatum; f. tuae suavitatis praeteriti
temporis (wäßtenb ic.) ; *apibus f. restituo suum
bie grueßt ihre« gleiße#; •fructus decerpere ex
alqa re; o. angenehmem Berfeßr, Umgang
f. ex alqo percipere.
frugAlls, adj. [frux] (fpät), comp. Borll. , sup.
flaff., »irtfcßaftlich, orbnungbliebenb, btao,
bieber. l£)ao. o) frügSlTtas, ätis, f. SBirtfcßaft*
Itdßfeit, OrbnungSliebe, baB. überb. Biebet =
leit, Braoßeit, al# ©runbbebingung ber Braucfp
barfeit im praftifeßen £tbcn, Kficbternßeit, Be =
fonnenbeit reliquas etiam rirtutes f. continet;
eins (frugalitatis) ridetur e»se proprium motu«
animi appetentes regere et sedare; f , id est,
modestia et temperantia. b) frügillter, adv.
1) »irtfcßaftlicß. *) hiebet, brau, nüchtern,
btfonnen.
frage*. fragt f. frux. — frügTfär, fern, ferutn,
adj. [fruges-fero] frucßttragenb, (Ertrag ge=
benb, fruchtbar agri non omnes f. sunt, qui
coluntur; fertilis ac f. terra; * messos , *arva,
tarbores , *numen (®ereä); tp. philosophia; hoc
iUnd est praecipue in cognitione re rum salubre
ac f. m. acc. c. inf.
frügilegiis, adj. ifruges-lego] grüeßte fam =
melnb formicae Ov. met. 7, 624.
früment Artus, adj. [frumentnm] 1) jum ffle*
treibt gehörig, ©etretbe», res ba# @etrcibe=
»den. largitio. lex, loca, provinciao lomteicb;
navis BrsBtantfcßiff; sühnt. -rin«, i, m ©e treibe =
bau Bier-, ffrumentarii , alb milit. t. t. bit ®e>
treibelitferer, fßroBiantierer; (fpät) gt--
beime Spione. — früuienUtlo, önis, f. ffru-
mentorj 1) milit. t. f ©etreibcbolen, Bet*
SroBiantiernng, ba# gonragieten; pl jutn
ouragieten auSgefcßicfte ßommanbo«
Caes b. O. 7, 16, 3. 2) f® c treiben udteilnng.
— frümentAtor, öris, m. [frumentor] ®etreibe =
fäufer; al# milit t. t. gutterßoler, goura*
gieret. — frümentor, dtp. [frumentumj milit.
t. t. (Betreibe, gutter holen, fouragieren.
frumentnm, i, n. [fruor] ©etreibe (in engerer
Bebeutung, infomeit eS au# Mbit» lommt) fru-
menti magnus numerus; triginta dierum f. mi-
liti datum; pl. namentlich ba# (Betreibe auf bem
gelbe ob. Berfcßitbene Arten be#f eiben; frumenta
peilt iißra, tat.-beut(6ce Sstulwörlcrt’. 5. Buß.
serere; f. ex agris convehere; f. in agris ma-
tura non crant; *®etreibeförner; f. decu-
manuni ber gntfhtjeßnte o. bem ager publicus
(Bgl. decumanus), in cellam für ben $au#ßalt
be# Statthalter# unb feiner cohors; f. emptum,
imperatum für ben Bcbarf ber Kepublif jur Be=
jheitung ber ffletreibefpenben in fRom; ogl. §altn
ju Oe. div. in Caec. §. 30 ; bef. ® e i | e n Tac.
Germ. 28.
fr&niscor, dtp. 3. genießen Plaut.
frnor, *-f fruTtus ob. f fructus sum (beibe# feit.),
fruiturus Oie., dtp. 3 1) genießen gaudio, vo-
luptate, vitA, civitate, pace, amicitiae recorda-
tione; officio au« ber (Erfüllung ber tc. Küßen
Sieben; voto Just.-, fpöttijcb anuonü Liv. 2, 34,
11; (Borll.) m. acc. ingenium ; flaff. ad rem
fruendam oculis um feine Augen baran ju »ei
ben /,«>.; nobis haec fruenda relinquere; febotf)
in ber SJerbinbung mit esse ba# gerundium, s ®.
fruendum sapientiA est, u. mir an# SRücfficbt auf
Jf onjinni tdt : non paranda nobis solum, «cd
fruenda sapientia est Cic. /in. 1, 1. 2) ju-
riß. t. t. ben Kießbraucb, bic Kußnießung b.
et», ^abett certis fundis patre vivo; locare
agrum Campanum fruendum.
E'rnsTno, öms, m. Stabt ber Bol#ler in fiatium.
lao. FrusTnas, adj.. subst. -Ates, um, m.
friistillütim, adv. [frustillum, dem. B. frustuni]
ßüdneife Plaut.
frubträ, adv. [8. frausus (fraudo) ß. frusterü]
1) irrtümlich, im grrtum, irrig, f. esse ge=
töufcht »erben, fich getöufcht feljen Plaut., Sali. ;
f. ductare Plaut., habere alqm töufchcn, foppen
Tac. 1) Bergeblid), umjonß, ctfolglo# (fub=
jeft. mit Bejithung auf bte Berfon, bie in ihrer
(£r»artung getöufcht Wirb); f. laboratum est; f.
anxilium implorare; f. esse feßlfchlagen, mißlingen
Sali. ; fsed id f. ; -fnec f. ; f. habere außer Acht
laßen, Bernachläfßgen Tac. 3) ohne ®runb,
gtunbloi, ohne ^weef tempus conterere,
alqd facere, -fopinari.
frustrAtio, önis, f [frustro] Ifiufchung, ®er =
eitelung einet (Erwartung, ba# Hinhalten,
optumas f. dare in comöediis auf ber Bühne
meißtrlith ben Betrogenen fpielen Plaut. , Gallo-
rum, legis tollendae, tantae rei. — frusträtui,
dat. m. = frustrationi , f. habere alqam sunt
beßen haben, foppen Plaut.
frastro, 1. -stror, dcp., 1. [frustra] 1) in ber
Srwartung, Hoffnung jmb. täufchen, h»n--
tergehen, b'»bolten, foppen (Bgl. fallo) l)
act. ego me Plaut.; pauci in pluribus minus
frustrati fd) offen fehl, frustrantur spe Sali; mi-
litarem impetum Liv. 2) d*P-, alqm Ter., so
Ter., Hör.; spes alqm Ter., Sali; nisi me fru-
strantur oculi Liv. ; fexspcc tat ionem alcis ; *in-
ceptus clamor f. hiantes Bcrfagt ben geößtteten
fehlen, etßirbt im offenen Klunbc; abfol. vide no
frustretur; tp. sereitcln, erfolglos machen
fimprobas spes hominum; fdamnationem; *pa-
reDtum gaudia faisis lacrimulis; *conatus.
frustälcntus, adj. [frustum] Boiler Stücfchen
Plaut. — frastnm, i, n. [fruor| 1) Stücfchen,
Brocfen, Biffen esculeuta; in frusta secaro
IVr<7., f. pueril bu £iebchen! Plaut.
frätex, leis, tu. 1) Strauth, ®eßräuch Phaedr.\
tStammcnbc eine# Baume«. 2) tp. aWSdjimpf-
»ort floß, ®ummfopf Plaut ®aB. A\ fru-
ticctuui, i, n. ®eßräuth, ©ebüfcß- H) frh*
22
338
fruticor
tTcor, de p. t. (feit.) 8»etge treiben, au S»
fchlagen. C) ‘tfrütlcosus, “dj- 1) »oll ®e»
büjch u. ©efträud). 2) Doll junger 8»eigc,
bufchig.
frux (jebotb ungebräuchl ), frugis, f. [fruor] 1) bte
giucbt als fjSrobuft ber 6rbe, ge». bie gelb»
frucht, ©etreibe u. fjülf enfrucht ‘Btorilis
sine trüge tellus; non omnern f. neque arbo-
rem in agro reperire; ubertas frugum et fruc-
tuum; Gallia frugum hominumque fertilis fuit;
xacuus frugum; ’meilicatae flauberftäuter ; *sal-
sae ■= mola salsa; 8 aumfrudjt ‘quercus et
ilex multa fruge pecus iuvat; ffortuitorum se-
mimun (entftanbcn aus) fruge«. 2) tp. giucbt,
grüßte, gute SBirfung, SBert frugCB indu-
striae ; bonam frugem libertatis ferre ; ‘pobmata
expertia frugis ohne beletjrenben ©eljaU; bef. mo»
rat. ZAcbtigteit, ad bonam frugem se reiipere
ft<b befjem, Dcrnünftiger »erben; bah- dat. frugt
(jum 9!ujeti) abjett. (Dgl. frugalis) bauSbäUe»
rifcb, »irtfdjaftlicb, mäßig, bab- bxebcr,
brao, »oder, nüchtern, befannen parcius
hic vivit: frugi dicatur Hör.-, fcena; fatrium
ganj einfaches; homo, sorvus f. ; Antonius f. fac-
tus est; permodestus et bonae f.; ‘sum bonus
et f.; si f. est »enn er feine Sache gut macht
Plaut., bah- Frugi als Beiname ; f. Calpumius.
fü, interj. pfui! Plaut.
fnnm, fuas etc. f. sum.
fücMus, adj [partic. o. faco] gcfcbminlt, baü.
tp. aufgepu^t, Deifälfdjt, jeheinbar nitor;
fucati candons et ruboris medicamenta ; signa
probitatis non f. forensi specie; omnia f. et si-
mulata; ‘vetustas. [j. Sago bi Sclano.
Fücfnus lacus, bet größte See im fftbl. 3>alien,
füeo, l. [fucus] färben, fchminfen ‘vellera,
f tabulas colore, f Teste», ‘color atercore fuca-
tus crocodili; ffucandi curacoloris. — füoosus,
adj. [1. fucus] eigtl. gcfchmintt, tp. aufgepupt,
Derfälfcht, uned)t, non f. (ungefchminlt), non
fallax (vicinitas), merx, amicitia.
1. fücus, i, m. [qpüxos] 1) bie Orf eilte, roteS
garbenmaterial au« ber fiaefmuSflecbte (Roccella
tinctoria)-, bah- übeth- ‘fßütputfarbc, But’
pur, ‘rötliche« Bienenharz; *+rote
Scbminle; tp. falfcher Slufpuji u. ©lang, ber
angenommene Schein, galfcbbtil color ve-
nustatis non fuco lllitus sed sanguine diffusus
(bilbl. b. ber Siebe); sine f. ac faflaciis; fucum
facere, alr.ui täufchcn; *mercem sine fucis ge-
stare; *perfusa gloria fuco.
2. fücus, i, m. bte Brutbiene, Zrobne.
Füflus, n) Quintus F. Calenus, BoIlStribun, Se=
gat SäfarS in ©allicn u. Spanien; adj. lex. b)
ein Schaufpieler b. Hör.
füga, ae, f. 1) glucbt praeceps; Italiae gtalien
angeljörig — in 3- Cats. b- c. 2, 32, 13; fPhar-
salici proelii; eius fugü nach tc. Ga«», b. c. 2,
23, 3; esse in f ; fugam parare, comparare,
petere, capere, facere; in fugam se dare, con-
ferre, comeere, fugae se mandare, se dare, fse
commendarc, *fugam dare fliehen; hoBtes in f.
convertere, dare, conicere, vortere; agere (, Just.);
f. sistere; fugS salutem, sibi, Tibur petere;
salutem fugfi. sperare; fugä ad alqm, ex f. se
recipere; f. passim fieri coepta est; pl *cele-
res ©ilmärfche; auch Begierbe, ©elegenheit,
Slittel jur glucbt fimmittere fugam; *clau-
dere f.; f. explicarc, ‘reperire, *fquaerere; *f.
— fugio.
dare auch ©elegenheit jur glucbt geben, entfliehen
taffen; bie mit glichen Derbunbene Berwirrung,
nicht feit b. Liv., classicos — cum magna caede
maiore f. ad naves compellit Iä r. 21, Gl, 2;
bef. bie glucbt au« bem Baterlanbe, Berban
nung exsilium et f. ; pl. f. ac caedes Tae. 2)
tp. a) ba« Beftrebeit et», ju Dermciben, bas
(Entrinnen, bie Scheu Dor et», laborum et
dolorum, bellandi, *f. malorum veile bem K.
entziehen »ollen; *leti, * paupertatis , ‘culpae;
pl. quantae in periculis Cic. p. Mil. §. 09. 4)
’rafcher Sauf, fchnelle gabt!; ‘glüebtig»
feit, (Site, equorum; exspeitet facilem f. ven-
tosque ferentes; temporum Hör.
fügftclus, adv. im comp, [fugax] jum glichen
geneigter Liv. 28, 8, 3. — fügux, ücis, adj.
m. comp. u. sup. Ifugio] 1) leiebt, oft, ju fchneO
fliehenb, flüchtig fugacissimus dux, hostis; *ca-
prea; ‘ambitionis; ‘Pholoü bie gteier fliehenb,
(pröbr, ‘lympha, ‘fugacior aura, ‘pedes. 2) tp.
flüchtig, oergänglid), haec omnia brevia, f.,
caduca, ‘anni. — fügten», tis, mij. [partic. D.
fugio] fliehenb laboris Caes. 6. c. 1, 09, 3.
fügio, fngi, figitum , 3. I) iwtrans. fliehen, 1)
im engem Sinne baüon fliehen, entlaufen
ob ju entfliehen fuchen omne animal appetit
quaedam et f. a (oor) quibusdam; ’fugienti ob-
sistite; fprich», f. casa; bef. im firieg, fliehen
ex proelio, ex ipsa caede, in pnmneiam, in
omnes partes; mibst fugientes persequi; fluch1
tig »erben a Troia, ex oppido; lanbeSflüch-
tig werben, d. Betbannten, wie tptvynu, ex
patria; d. entlaufenen SIIaDen nec furtum
feci nec fugi Hör. 2) im weitem Sinne * e n t ,
babincilen, forteilen Camilla super amnern.
nubes; currus (Sonnenwagen) fugiens; a labris
fugientia Üumina; fugiens pinus (Schiff), rivus;
yirtus udam epemit humum fugiente prruia;
b. Sotal., *bem Blide enteilen, immer ju =
Tiicfmeichcn portus fugiens ad litora, Italia;
bef. in ber jurift. gormel si telum manu fugit,
um ba« Unabfidjttiche bcSfflurfe«, bie impru
dentia teli emissi, wie Cic. de or. 3 §. 168 felbft
jagt, ju bezeichnen; tp. u. prägn. jlichenb Der»
fchwinben, entfehwinben, fdjwinben, Der-
gehen, vinum fugiens bureb Das 2Hter feine
^icrbe oerlierenb ; memoria in annalibus digeren-
dis; ‘ocolli fterbenbe; ‘vires cum sanguine,
*tempus, *invida aetae, ‘annus, ‘hora, *men»is
fugiens (D. ©nbc beS SKonatS).
II) Irans. 1) oor jmbm. ob. et», fliehen, jmb.
ob. et», mciben, jmbm. ob. einet Sache ju ent»
gehen fuchen lupum, hoBtem; *o. politifeben
glüchtlingen, Salamina patremque oon ic,
patriam; bah- ‘patriae quis exsul se quoque
(auch Bdi fict) felbft, feinem ©etoijfcn) fugit? con-
spectum alcis, laborem, culpam, mortem, igno-
miniam et dedecus, ‘pauperiem, ‘opprobria
culpae, »vitia; subst. *+lugienda. §iero. et», ob.
jmb. nicht mögen, oerjehmähen. iieb Derbit»
ten alqm iudicem, procurationem rei publica**,
iudicium senatus, ‘saeva Proserpina nullom
caput; m. inf. neque illud fugerim dicere; tur-
piter facere cum periculo fugiamus; quod In
geremus ctiam cum salute Cic., hdufigrr bei
Zichtern, bef. im imper. — noli ; fuge quaererc.
2) entfliehen, entgehen, entiommen *Ache-
ronta, ‘cuncta manus avidas heredis, ‘insidia-
torem; tp. nulla res scientiam eius, res acieui
339
fugitans
oculorum. *rox Moerim Oerfagt; »vigilantia vi-
ros fei)U ben ic ; alqd alqm fugit ei entgeht
imbm. etw., i fl jntbm. unbelannt, ip ob. bleibt
o imbttt. unbeachtet, unerwähnt hace oratio
»enatum j f. eos et praetervolat numerus; illud
alterum quam ait difficile, te non f. ; illud te
non arbitror fugere quin etc. ; cui rei fugerat
me rescribere ich hotte Beigeflen jc.; de Diony-
sio f. me ad te antea scribere Oie.
fügYtans, antis, adj. [partic. B. fugito] f lie^enb,
(djeu oor tc. Mtium Ter.
fägTtiTUR, adj. [fugio] flüchtig, entflohen,
entlaufen servus, t. a dominis, a legibus; tp.
(Com.) argentum hoc f. ba« fo ferner »u hoben
iP; inibef. subst. m. ein entlaufener, Oer ent*
laufene Sllaoe; bt«w. al« Schimpfwort für
SflaBen.
fägtto, 1. [intens, p. fugio] 1) intrans. eilig
fliehen Ter. 2) trans. meiben, fcheuen, alqm
Ter. , alqd; m. inf. Ter. — fügltor, öris, m.
[fugio] fflugreifjct Plaut.
fügo, l. [fuga] fliehen machen, in bie glucht
fehlagen, Berirciben alqm; fundere fugare-
que; »Pboebus f. astra: *flammas a eiaase;
»maculas ore; *tenebris fugatis; *Martia clas-
sica somnoa alcui ; *Musa mea me hot meine
Berbannung bewirft; *hoc f. terretque etiam
audacem poütam fehreeft jurüd (für bie Bühne
ju arbeiten). \fast. 6, 269.
fult-iuiön, tni», ». [fulcio] Stüpe, Pfeiler Ob.
fulcio, Isi, ltum, 4 1) ftüpen porticum; vitis
nisi fulta e*t, fertur ad terram; *caelum ver-
tice; *pra»is male fultus talis; »postes; *ia-
nuam serü befepigen, Berwahren; *pedibus
pruinas feptreten. 2) tp. unterpüpen, auf*
rechthalten, nicht finten taffen amicum la-
bantem, rem publicam, Imperium, urbem so-
cietatibue, alqm literis; nullie recentibus sub-
sidiis fulta prima acies fuit, ®aB. fulcrom, i,
n. l) »bie Stüpe be« Bette«, ba« (Scpcll, »fbe«
Speifefofa«. 2) »meton. ba« Bett.
Fulfülae, ärum, f. Stabt ber Samniten.
folge«, lsi, — 2. (»fnlgo, — — 3.) J) blipen,
si fulserit, si tonuerit; Iove ob. caelo fulgente
wenn e« blipt; tp. b. bem glänjenben Bortrage
be« Berifleä Cic. or. |. 29. 2) glängen, praf*
len, leuchten, prangen tecta ebore et auro
fulgentia; qui f. purpurfi; gladii fulsere mican-
tea, »luna, »fulgentes Cycladas et Paphon (we=
gen be« SBtarmor«j: in annia, »fulgentes aere
catervae; »oculi fulgentes; tp. prahlen, glän*
jen, {ich httcorthun indoles virtutis iam in
adulescentulo Ntp. ; »virtus fulgens honoribus;
»fulgens imperio Africae; faacerdotio. ®aoon
A) fiilgor, öris, m. 1) »+*=• fulgur. 2) bet
blipenbe, blenbenbe ©lanj candelabri, eolis,
fauri, »fannorum, fnon fumum ex fulgore sed
ex fumo dare lucem Hör. a. p. 143. 8) tp.
@lan$, B u h m , ?lu«jeichnung dempto hoc
uno f. nomims Romani Liv., fhonorum, ftanti
numinis. B) fulgur, üris, n. ber ® lip, infofern
er leuchtet, ba« SBetterleuchten (Bgl. fulmen);
*= fulmen, f. summos feriunt montes; *@lanj,
Schimmer. 3>aB. fiilgiirülls, e, adj. jum
Blipe gehörig, nur libri welche o. Blipe, fei*
ner Seutung u. Sühnung hanbclten.
fulgürator, öri«, m. [fulguro] ber Blipbcuter,
ein Brie per, ber bie in ben Blipen enthaltenen
SBahrjeichen beutet u. fühnt.
— fumo.
fulgüritus, adj. [fulgur] Bom Blip getroffen
Plaut. — fulgöro, 1. [fulgur] (feit.) blipen,
Iove tonante, fu'.guraute; -ftp. o. gewaltiger
Bebe.
ffillca, ae, f. Blä6huho< SBafferhuhn.
fäligo, fnis, f. Bufj. — »füllx, teis, f. = fulica.
fülle, önis, m. äBaller. hao. a ) fullöuTca, ae,
f. sc. ars bie SBallerei. b) fullüuius, <uij. ben
BJalfer betreffenb, fructua mihi potandus est
f. mup mich mit (trügen treten lafjcn Plaut.
fulmen, 1ms, n. [eigtl fulgimen B. fulgeo] 1) ber
Blip, infofern er cinfehlägt (Bgl. fulgur) defla-
grare ictu fulmini»; luter fulmina et tonitrua;
fulmine ictua, percussus; »caducum; »minister
fulminis (o. Jupiter« äbler); übertr. »glühen*
ber ffltem, f. ab ore »enit^bef. bebeutfame
Blipe, iactus fnlminum; fulmina iaci de caelo
— ros portenta eaae putatis Liv. 28, 27, IC.
2) tp. jerfchmetternbe Sraft, contemnere f.
fortunae bie Schlüge beö Schidfal«; duo f. do-
mum meam per hos dies perculerunt Liv.;
»apri f. habent in dentibus ; fulmina verborum ;
duo f. imperii nostri; f. dictatorium (bic jeben
Siberftanb niebetfchlagenbe ©ewalt be« ICittatora)
in se lntentatum; »minimamque tuo de f. (horte
Strafe) pattem deme.
fulmenta, ae, f. [fulcio] Hbjap am Schuh Plaut.
»fnlintneus, adj. [fulmcnj I) jurn Blipe ge*
hörig, ignis bc« BÜhe«; ictus be« ®onnerfchla=
ge«. 2) tp. a) glänjenb Mnestheus. b ) wie
ein Slip jerfchntetternb, mörberif^ rictus
lupi, aper f. ore celcres dissipat canes, f. ad
eum renit dentibus; ensis. — fulmluo, 1. [tul-
men] *bti|)en, ben Blip fd|Ieubcrn, fuimi-
nat ei blipt; »fulminantis (wenn et Blipe fchleu*
bert) magna manus iovis; tp. Caesar bello;
»oculis.
fnltüra, ae, f. [fulcio] Stüpe, f corporis ful-
turis animus sustinetur erhält fich am tc. auf*
recht; tp. Stärtung ingens f. accedit stomacho
ruenti.
Fulvlus, l) Marcus F Flaccus, gonful 126 B. ®ht-,
al* Änhänger beä ©racchu« auf Befehl be« Se*
nat« getötet. 2) Marcus F. Nobilior, Ronjul 189
B. ®hr-, bepegte bie Ätoler. 3) Q. F. Flaccus,
Bepeger bei ^anno u. eroberet B. Sapua, fpäter
®iitator u. jum oierteumal Äonful mit Jab. 'Dia-
jimu«. ein anberet gleiche« SlamcnS Liv. 40,
soff. 39 f. 42, 3. 4) Fulvia, etp mit B- eiobxu«,
bann mit 6. Surio, julept mit bem Iriumoirn St.
Mntoniu« oermählt. ®ao. Fulviaster, ri, m. ber
Bachahmcr eine« 3uloiu« (im fiügen) Oie. Att. 12,
41, 4.
fulTus, adj. rötlich gelb, löwengelb, (Bgl. fla-
vus) b. lieten u. beren &ed, o. ^aar, ©anb, @olb,
Sicht, B. ben Sollen.
»fümens, adj. [fumas] rauchig, ootl Bauch.
fümTdus, adj [fumus] rauchenb, bampfenb
»taeda, »tecta, »amnis.
»fümlffir, fera, ferum, adj. [fumus-foro] Bauch
bringenb, rauchenb, bampfenb.
fümtflco, 1. [fumiticusj Bauch machen, täu*
ehern Plaut. — »fümtflcus, adj. [fumus-facio]
rauchenb. bampfenb.
fumo, 1. [fumusl rauchen, bampfen villac pas-
sim incendiis, arae sacrificüs, domus (bie Sffe
be« ®aufe«) f. -*> ei warb im tüchtig gcjdpnauft ; ^
»summa procul villarum culmina (B. ber 3ube‘
*** Digitized by Google
340
fumosus — funestus.
reitung ber SRahljeit); »ara odore; »fumantes
pulvere campi, *equi sudore.
fümöHus, adj. [fumus) ooll Siaucf), beräudjert,
eingeräucf)crt, imagines bic Silber ber Sinnen,
weil fie neben bent §etbe aufbewahrt würben;
»foci, *arae; »cadu» »eil ber Sein eine 8«it
lang in einer diaudjlammcT lag, um burd; ben
{Hauch rnilber jtt werben; »pema geräudjert.
fümiiB, i, m. 3iaud), $ampf, S)ujt ganearum;
fumo atque ignibus significabatur; significatione
per castella fumo facta; (pl.) incendiorum diauefy.
fäulen; * Siebe l tenues agitantia f. nubila; tp.
•vertere omne in f. et cine*rem f. cinis.
füiiälls, e, adj. [funis] $um Seile gehörig; baff-
equus an ber Seine gefjenb, jiehenb, ba« §anb=
pferb Suet.-, subs^ fünäle, is, n. 1) Strid an
ber ©d)leuber. 2) gadel aus $cch, 2Bacf)tS; Dui-
lius delect abatu r crebro f. et tibicine; *f. vin-
cunt noctem; * Jtanbelaber. — fünambnlus,
i, m. [ funis- ambulo] ©ciltdnjer.
foncUo, önis, f. [fungor] Säerndjtung muneris
illiua; m. gen. subj. u. ob), labor est f. quae-
dam vel animi vel corporis gravioris operis et
muneris Oie. Tusc. 2 $. 36.
fundn, ae, f.[t, fundo] 1) ©djlcuber. 2) »trieb*
tetförmige« Söurfncf) Verg.
»fumtänien, Inis, n. [1. fundo] ©runb f. (pl.)
alcis rei iacere , ponere. — fundämentnm, i,
». [1. fundo] @runb, ©runblagc (B. SRcnfchen*
bänben u mit Jtunß gelegt) a) cigtl. (mcift im
pl.) f. urbi (urbi novae; domüs) agere; a fun-
damentis disicerc doinum, arcem, diniere, pro-
ruere. b) tp. fides est f. iustitiao; pietas est
f. omnium virtutum; pl. fmeorum operum
gonb8; f. iacere pacis, salutis; fcrescenti regno
valida incrementorum f. constituit.
fmidator, öris, m. [1. fundo] (feit.) ©runter,
Stifter urbis Verg. — fundätus, adj. [partic.
B. 1. fundo] übertr. feftbegriinbet fuudatissima
familia Cic. dom. §. 96.
Fnndi, örum, m. ©cepabt in Satium. San.
KuudAiiu«, adj. ; subst. -Aul, örum, m.
fun dito, 1. [intens. b. 2. fundo] binfefileubein
Flaut.', tp. verba Plaut. — funüitor, öris, m.
[funda] Sdjlcubercr.
fundltns, adv. [fundus] soll ©runb au» mo-
numenta delero, ftemplum destruere; übertr.
oöllig, gänjlid) vincere, perire, repudiare;
haec amicitias f. evertunt.
1. fundo, l. [fundus] 1) »mit einem ©oben
Berfcben, gtünben ubi fundata et constituta
est (navis); haec carina satis probe fundata et
bene statuta est Plaut.-, puppim carinii ; arces;
parvas sibi aedee; robora fundatura naves ben
©oben ber ©djiffe bilben; »f icJjcrn, bcfefiigen
ancora naves dente tenacL 2) tp. grfinben
o) bcfefiigen, fichem hoatium imperium; res
publica tarn praeefare fundata; fundato plebis
statu; fopeB suas; f possessio — fundata; *ur-
bem legibus; fortunas fundata« (fid)er angelegt)
atque optime constituta«; pecunia fundata ni-
tidis villis in it. Hör. b) ben ©runb jn etw.
(egen, etw. feft begrünben nihil veritate fun-
datum; accurate fundata disciplina; fundata et
potestate tribunicia et plebis libertat«.
2. fundo, fiidi, füsum, 3. 1) eigtl. A) b. pfiffigen
©ad)en giepen, auägiepen, sergiepen san-
guinem e patera, »liquorcs, unjjucnta de etc.;
»vina patcris; »pateram, »humi merum fpren*
gen; »lacrimas; pass, mebial imber fasus Lir.;
•ater ubique cruor funditur; auefi ^inab=, bet*
abgiepen picem reliquasque res quibus igni.«
excitari potest. S>aB. a) äRetnUe giepenb net
fertigen, fchmeljen, gieren fglandes; »quid
fuBurn durius esset. 6) »benepen tempore
mero multo.
B) B. nicht pfiffigen ©acfini a) auSfcfiütten se-
getem in Tiberim ; nuces fusae bie tiineingefdbüt
teten. 6) glcichfam b’ngiefecn, mit ©etnalt nie*
bet*, hittftteefen »corpora humi, »alqm reso-
pinum; bah- eine Stenge gemattfam fort treiben,
«brängen, werfen bostes de ingis; Gallosa
delubris vestris; fusa est Eomana acies ad Idr. ;
6ef. ans bem gelbe [(plagen copias hostium.
Mardonium, alqm caedero fundereque, fundere
fugareque ; f. atque fugare ; (fett.) fugare fun-
dereque Sali. Jug. 21, 2; mebial fundi turpi
fugft fortpfirjen. c) lotlaffen, auJbreiten,
Berbreitcn, mebial fiep auöbreiten, jic^ »er=
breiten farmatos; fiamtna e capite fusa 7,ir;
acies funditur (»erftreut pdb) duce occiso Liv. S,
64, 9; »crines piegenbe; *iubus in pectore bar-
bam mit petabwallenbem Bart; »fusus humi piit
gelagert ic., »per herbam gelagett auf ie.; bilbl.
(virtutes et vitia) fundi quodammodo et dila-
tari ; (Quint ) f. (nuäfül)rlid}er barfteOcn) quae na-
turfi contracta sunt; bef. in bie gerne lo4lnfftn.
©efchopc fchleuberu, abfcpicSen, werfen’tela.
d) auSPrömen lafjen »vocem, ‘multo vitam
cum sanguine; se (tjinauüftrSmen) plenis porti«;
tp. d) mähelab, unabfnhtlid) ob. reichlich
gerBorbriitgcn, erjeugen terra frugos etalia,
ova fetum, alqm ex utero, *alqm conceptum
leicpt gebären; bef. B. ber Siebe, bem Stnnbc
entprömen, hären (offen sonos, voces ina-
nes, versus hexametros ex tempore, senarinm,
physicorum oracula, grave carmen; incondite
f. quantum potest; »ore querelas; »preccs *con-
vicia in alqm; »opprobria; ß) Bergeuben, Bet*
fthwenbett tu verba f. bic, sapientia? Ter.
fnndus, i, m. 1) ©oben, ©runb armarii, dolii;
collis ®runbPfl(he;„*aequora eiere fundo; *ae-
stuat imo f. (B. Ätna); »vertere res Phrvgiae
fundo B. ©runb ouä; flbertr. largitio non habet
f. (wie ba» gap ber Stanaiben) = lein Stafs unb
giel; jutip. t. t. fundum fieri legis ein ©tief
genehmigen, bePitigen; (Plaut.) ei rei pater sit
f. (ofpciellc Hutoritöt) _potior. 2) ba8 ©runb*
pfief, flanbgut {bie ädet nebp ben barauf be*
pnblid)cn ©cbfiuben) f. nostros obire; bonitas
praediorum, nam f. decem et tres reliquit; po-
Euli Romani (b. ©ebiet um ftapua); »inopem
iris et f.; »mendax; »cultus.
ffinebrlH, e, adj. [funus] i) ein fieichenbegäng*
niS betreffenb, ßei cf) en = vestimentom, epu-
lum, contio, iusta f. u. bl. funebria, fpompa,
»cupressus, »sacra B. S!enfd)enoJjfem. 2) »Der*
berblich, tobbringenb bellum. — »ffinbrens,
adj. [funus] =» funobris 1). — funöro, 1. [fa-
nus] eigtl. (fpät) feierlich bepatten, beerbi*
gen; bap. »jur fieiepe machen, töten prope
funeratiK) arboris ictu.
füncsto , t. butch SRorb ob. fiberh- ©IntBei*
giepen befleden, befubeln (in religiöjer 9c*
jiehung) aras ac templa humanis liostiis, cu-
riam, contionem contagione carnificis, saxum
illud Lemnium clamorc Philocteteo. — föne-
stns, adj- m. comp. u. «t tp. [funus] 1) butch
funginus —
Blutocrgichen, Worb beftedt (in rcligiöfcr
Bcgieljung) ob. über!). in tränet oerfept, Sch
tf)tn = , £rauer = , famiiia »egen eine* tobe«fafle«
in trauet oerfebt, *domua. annales velut f. (alb
ob fie felbfl oou trauet Bäten) nihil praeter no-
wina consulum suggerunt. 2) Derberblich,
unfctig, mörberifd) tribunatus, fax, dies fu-
nestior, ftenebrae, *ensis, ’omen, *volucris;
•vetemum lobcöruhe; flau des; m. dat. f. rei
publicae pestis.
funginus, adj. (fungusj oon ©ilgen, fcherj!).
hic pol f. genere est Flaut. Tritt. 4, 2, 9.
fuugor, functus sum, dej>. 3. Dcrrichtcn, be=
forgcn, Derwaltcn, Dollbringen, {ich einer
Sache entlebigen, Überftehen, leiften, ent =
rifbien munere, officio, ad cetera animo offi-
cioque ducis Liv., f officio supremo in alqm;
honoribus, f consulatu ; ‘vice cotis oertteten;
barbarorum more beobachten; *tmorte, fato,
(feit.) vitü — fietben; ’caede morben; *virtute
bemeifen; fgaudio begeigen; fgratulatione ab=
ftatten; *sacria beforgen; *ter aevo functus f.
aevum 8); *focus accenso igne hat )c. ; *levare
fonctom laboribus (»enn er fiep abgeplagt) puu-
perem; mnlti» laboribus periculisque ; dapibus
oenojfen haben; ’lacrinus pro somno »einen ftatt
fd}lafcn; »functus sepulcro begraben; fstipendio
fanctam esse aubgebient haben; nnfl. m. acc.
munus, munera, fortunas meas Plaut.-, officium
Ter.; bominum officia, senatoria munera, su-
prema erga memoriam filii sui munera Tac.;
suam vicem praesidendo Suet.; diem (sc. Supre-
mum) überftehen/ust; militare munus Nep. Dat.
1, 11; quid aratorem ipsum arationis nomine
muneris in re publica f. ac sustinere veLitis
Cie. Verr. 3 $.199; oculus conturbatus non est
probe affectua ad suum munus fungendum;
muneris fungendi gratiä; fdies fungendi mu-
neris; aber hoc munere (nicht hoc munus) fun-
gendum est; Dgl. fruor 1).
fungns, i, m. 1 )(Uor.) ©ilg; tp. (Plaut.) Bumms
!opf. 2) Schnuppe am Sampenbocht Verg.gtorg.
funUülns, i, m. dem. D. fums. [1, 392.
füuis, is, m. Seil, tau, Strid (überh u. mehr
gum 3ief)en u. Sen len befiimmt) submersam
navim remulco multisque oontendens f. addu-
xit; ancorae pro f. ferreis catenis revinctae; f.
ancorarius; sine funibus ohne Jpilfi> ob. Mottaue
Uor. carm. 1, 14, 6; fpri<h». funem ducere ge=
bieten, betrieben, f. sequi gehorchen, bienen Bor.
tp. 1, 10, 48; ne currente retro f. eat rotii ■=
bamit bu nicht »egen beine« Stolzes berfchmähft
»irft Hör. carm. 8, 10, 10; qui iam contento,
iam laxo f. laborat »er balb gu ftreng, batb gu
lodet lebt Hör. sat. 2, 7, 20.
funus, eris, n. 1) tücicfienbegängnis, feiet=
liehe Bejtattung, Beetbigung, Seiche funus,
quo amici conveniunt ad exsequias cuhonestan-
das; merces funeris ac sepulturae; in virorum
fortium funeribus omamentisque; iustis f. (bie
DoUftänbigcn SejtattungifrierUehleiteu) confectis;
patemo f. omnia iustä solvere; maerore fune-
ris; *f. alcui instaurare, facere, ducere halten,
beforgen; f. imagines ducant (anführen) trium-
E' ' is tuum Hör. ejiod. 8, 11; in funus (gut
:) venire, in f. prodire; funere efferri; f.
rare; f. alcis videre =» ]mb«. erleben; in«=
bef. a) Seiehenbahtc ut sine imaginibus, sine
funere ambureretur .subiectus de. b ) *2ei<h =
furibundus. 34 1
nam, Seiche (eine* gu Begtabenbcn ob. ©egra
benen) arena taget f. meumj lacerum; tua f.
veste tegens; funera senum. c) bie Schatten
ber 2Ibgefd)iebenen Prop. 4, li, 8. 2) ber
tob, bef. bet gewaltfame toifehlag, Worb,
*sub ipsum f. fchon bem tobe nahe; * pavere
funera, *edere funera, funera obicere populo
Plaut.; »foedasti funere vultus; *in fnnera agi;
Untergang, ©etberben, tob rei pubUcae;
*lacrimosa Troiae; ’parare f. imperio, auch #■
oerbcrblichen Sienfdjcu, ». (Babiniu« u. ©ifo paene
funera rei publicae Cic.
für, furis, comm. [qpüp] t)ieb, Biebin non f.
sod emptor; ff. verborum; als Schimpfwort
Spipbube, Schürfe Com , Verg.
füräcissime, ade. fsup. gu bem ungebraucht pos.
furaciter D. furax| t)äd)ft biebi(cf) Cic. — fü-
ras, üeis, adj. m. *comp. u. mp. [für] biebifch.
furca, ae, f. 1) gweigadige (Babel; fprich». na-
turam expeUas fureä, (mit ©ewalt), tarnen us-
que recurret Uor. ep. 1, 10, 24 2) o. gabeb
tönnigen (Bcgenpnben o) gabelförmige Stühe
*furcas subiere columnae. b) ein Strafwerf =
geug, bat in (Beftalt eine« V gufammengefügt
auf ben 31adcn be« gu ©eftrafenben (ge», eine«
Sflaoen) gelegt »arb u. d. ihm getragen werben
mufete, »ährenb feine fcänbe an btc Selben Sieben
gelmnben roaren; bah ire sab furcam in bie
fchmählidjfte Stnedjtf djaft geraten Hör. sat. 2, 7, 66.
furcifer, Sri, m [furca-fero] eint ©etfon (ge»,
ein Silane), bet eine furca (2, b) trägt, Schimpfs
wort jüt Silanen, (Balgcnftrid.
fnrcilla, ae, f. (dem. D. furca] fprich». furcilla
extrudimur (ogl. furca 1) Che. AM. 16, 2, 4;
Musae furcillia praecipitem agunt Ct.
furcillo, 1. [furca] ftüpen meam fidem Plaut.
— fnrcüla, ae, f. [dem. D. furca] 1) gabelf ör =
mige Stüpe. 2) pl. Sngpah, Caudinae f.
Gaudium.
fürentör, adv. [furo] »ütenb irasci Cic.
fnrför, üris, m. ftleie.
füria, ae, /. [furo] (weit häufiger pl.) *S8ut,
Safetei, tobenbe Seibenfchaft farias con-
cepit, in furias ruunt, furiis direptus equorum;
*2iebe«wut, Srunh; »Sergüdung, 3tafe=
rei Cassandrae; al« tiom. pr. Kuriae, ärum,
bie Snrien, Machegöttinnen, »eiche unnatür^
liehe ©erbrechen befitafen, bef. folche, bie ber Strm
ber menfchliien fflcrechtigfcit nicht erreichen lann,
eos (parnciaas) F. agitant non ardentibus tae-
dis, sicut in fabnlis, sed angore conscientiae
Oie ; fraternae bie ba« ©erbrechen be« ©ruber«
ftraien; agitantibus F. sororis ac viri (inter-
fectorum); parentum bie ben an ben Eltern bei
übten Worb (trafen; scelerum Furiis agitatns
Orestes Verg.; Catilinae bet böfc ®eift be« 6.,
ber ihn gu greoelthatcn treibt; auch bie Srieger
gum ftampf antreibenb Hör. carm. 1, 28, 17;
übettr. isi«<;. u. pl.) D. wütenben, unfinnigen
Wenfchen illa F.; illa F. religionum (d. Elo=
bin«); bis muliebribus instinctus Furiis d. biefer
gurie D. SBeib. tan. färUlls, e, adj. 1) gu ben
gurien gehörig, gutien-, furienmäUig in-
cessus, vox; mentes velut f. stimulis ad omne
scelus agere, *membra, ’arrna ber Bacchantinnen,
•Erichtho bacchantifch, begeiftert. 2) *in Mafetei
Derfegcnb vestis; adv. fürlHYtgr, furicn=
Füri&ni f. Furius 1). [mäfjig, tajenb Ov.
furibundus, adj. [furo] 1) ȟtenb f. homo ac
342
Purina — fusuB.
pcrditus; impetus; *taurus. 2) bfgeijlett prac-
dictio.
Fnriuu, ae, f. eine unbetannte tönt. ®öttin.
fürinus, adj. [für] e b 8 = forum Plaut.
•fürio, l. ifuna] wütenb motten, in ©aferci
oetfeben libido, quae solet matres f. equorum;
furiata mente Coroebus.
förlösö, adj. [furiosus] Wütenb, tafenb.
fürlösus, adj. m. comp. u. sup. [furia] eigtl ö.
ben gurien belegen tOfll. furiafia), baf) mütenb,
rajenb, unf innig orator; mulier f. non morbo
sed scelere; cupiditas, genas dicendi, »bello f.
Thrace, »tibin begeiftemb.
Fürins, l) Marcus F. Camillas. ber Stöberet
©ejis u. Überrotnber bet ®aflier 390 e. ; ba».
subst. Fürliinl bie ©otbaten beS (SamifluS. 2)
Aulus F. Antias, ®i®ter um 100 o S^t. 3) Mar-
cus F. Bibaculus, Siegtet jut Seit be$ Hora*. 4)
F. Crassipes, jweitet ®emat)l ber Xuflia, ber %oip-
ter bcS fiieeto. — Adj. Furius.
furn&rla, ae, f. [furnus] ©äderet furnariam
exercere Suet. Vit 2. — fnrnus, i, m. © a d =
ofen, *I)au8; au® als SBärmeort #. grierenben
benugt u. 0. ©ügtggiingern aufgefu®t Hör.
föro, 3. müten, tafen (infolge o. Kranfgeit
ob. 2eibenf®aft, jebo® uorübetgegenb) insanire ac
f.; f. et bacchan ; Catilina furens audaciä; libi-
dinibus inflammatus et furens ; *medio in cla-
more furentum invenum b. i. mitten im Kcnnpf-
gctümmel; id batin; agrariae legis tribuniciis
stimulis plebs; -f-in suos acrius; partic. *m. gen.
animi; *m. all. animis; vesanos vultus et fu-
rentia ora; *farit reperiro =• fu®t mit roütenber
fjeftigteit; »f. alq&. fit al(la tafenb oerliebt fein
in tc.; »sponsae furentis (beT begeifterten, o. Kaf=
fanbta) praecepta; »Neptunus furens bie bmu=
fenben Sogen, *amnis, *ignis; *dulce mihi fu-
rere est fegwätmen, auägelajfen fein Hör. carm.
2, 7, 28.
1. füror, öris, m. f furo] 1) SBut, SRafcrei,
blinbe 2eibenf®aft , ®cmüt8bemcgung , at8 3om,
©egietbc f. et amentia, caeci furore in vulnera
ruant; f. esse mentis ad omnia caecitatem;
hinc Constantia, illinc f. pugnat; fimpendio-
rum im ic.; »caecus; ira f. brevis est Hör. ;
fid primnm aliis rideri f. m. inf.; *8icbe§ =
mut; *©tunft equorum; pl. 8icbe8gef®i®--
ten; insbef. ». unfinnigen u. ejeentrif®en
»efirebungen ber »emagogen u. geinbe
be8 ©aterianbcS, scelus ac f. oerbretberifdjeS
u. rnfenbeS ©cginncn (be8 Satitina); non paruit
ille T. Gracchi temeritati (nerttegene ©länc),
sed praefuit, nec se comitem illius f., sed du-
cem praebuit; pl. auirüt)rerifff)e Unternehmungen
tribunicii; * civilis; *ut tibi sim f. Urfa®t jUr
SBut; *caeli ac maris Aufruhr, loben, au®
bie f®roärmenbe ©egeifterung eine8 3)i®terS,
SBagrfagetS praesagitio, quae inest in animis,
si acrius exarsit, f. appellatur, sine f. magnus
poSta esse non potest; »perfonif. a!8 SRa®egeift
nocturnus.
2. füror, dep. 1. [für] flehten alqd alcui, ab
alqo; alqd ex iis (rebus); falqd ex alqo loco;
tp. f. civitatem erf®lti®en, »speciem alcis an=
nehmen; »oculos labori entjiegen; abfol. melior
furandi (in liftigen ganbftrci®en) quam bello
(in offenem Kriege) Tac. arm. 3, 74.
furtifTcus, adj. [furtum-facio] biebif® Plaut.
furtlm, adv. [für] biebif®et SBeife, nur tp. vet-
ftohlen, unoermerlt, insgeheim proßcisci,
senatns consultum f. factum est; fdlssimolan-
ter et f.; ff- (bur® ®eimli®c Sinfölte) magis
quam bello. — furtiv^, adv. Ifurtivus] oer=
ftohlen, heimlich Plaut. — furtlvus, adj.
| furtum] 1) geflöhten virgines Plaut.; atrip-
Us, colores Hör.; an (eigna) noctu tamquam f.
in aerarium deportabuntur? Liv. 2) heimlich,
geheim iter; -fvictoria erf®li®etter; ‘liberlas,
*amor; »quem f. partu edidit; *vir (8uhler\
»mens (©tun); »operis furtivi labor.
furtum, i, n. [für] 1) ©iebgagt f- facere; f.
facere alcis rei etm. flehten; furti damnari;
Lemnium be8 ©rometgeuS 6. SlemitoS aus. 2) ba!
®cftoglene f. illa Syracusi« erant exportsta;
furta reddere; ligurrire heimti® naf®en Hör.
3) tp liftiger Strei®, S®etmeret, ®ou =
nerei, Ijinterlifi »iocosum (o. ©terfur); *f.
laetatus inani; furto insgeheim, berftogten Verg.,
Liv., Ourt.; oft ». oerftohtenen, geheimen
Bufammentünften Verg., Liv.; »furta mariti
$eimü®teiten ; au® (pl.) n. heimti®en Untcr =
negmungen imftriege, Hanbfltei®en *belli;
furto noctis Ourt., Tac : furto, non proclio
opus esse CW-t; »furta (Hinterhalt) in tramitc
parare; geheimer ©orloanb cessationis Qu.
Oie. b. CVc. fam. 1B, 26 — füruneülus, i, n.
[dem. o. für] etenber Sieb, fre®tr SRäubct
Oie. in Pis. §. 66.
»fnrvns, adj ■ bunletf arbig, bunfel, finget
a!ae (beS ©®Iafe8); equus; antra bie Unterwelt;
Proserpina Hör.
fuscTna, ae, f. breijadige fflabcl, bef. ber Srei^
jad beS 9?eptun, (Suet.) be8 9lehfe®ter8.
•fusco, 1. [fuscus] f®mätjen corpora, dentes.
— fuscus, adj. m. (fpät) comp. 1) bunte [farbig,
bunfet, f®märjli® purpura, cornix; *nox
fuscis alis tellurem amplcctitur; »comites non
©ttaoen aus Äthiopien ; »Andromede patriae f.
colore suae. 2) o. ber Stimme bumpf, hrifrr.
füs?, adv. m. comp. [2. fusus] tp. weitläufig,
auSführti®, JWangtoS dicere; haec uberius
et fusius disputabuntur. — füsllls, e, adj. [2.
fundo] gef®moljcn, flüfjig argilla, aurum.
— füslo, önis, f. [2. fundo] ®u§, SluSgu|,
Ausflug mundum esse eins (dei) animi f. Uni-
versum Oie. n. d. 1 §. 39.
fustis, is (oW. fuste u. fusti) m. Snittet, Äno =
tenftod, bef. jum ©rügetn, ©rüget male mnl-
cati clavis ac fustibus; f fusti necare, ferire
decimum quemque, fslqm percutere (f. fnstua-
rium); (Hör.) fustes recisi Knüppeln ober
©eighotj.
fostTtüdfnus, adj. [fustis u. tundo] ftodprü-
gelnb, f®er;h- insulae bie ©todhäufet (ergs-
stula) Plaut.
fustu&riinn, ii, h. [fustis] baS Soti®Iagcn mit
Knitteln u. ©teilten (©träfe für ©otbaten,
meldie befertierten ob. ihren ©offen onliegcn'.
1. füsus, i, m. ©pinbel.
2 füsus, adj. m. (fpät) comp. [ partic. 0. 2. fundo]
1) »hingegojfen, htngeftredt humi; sub re-
mis; »weit hingegreat, auSgebehnt campi
f. in omnem partem; o. Körper breit, fiele
f®ig f. et candida corpora Liv.; au® *IoSge=
(offen, frei fliegenb, watlcnb crine«; fusu«
barbam mit frciwatlenbem ©arthaar; ftoga über
mägig Weite 2) tp. o. ber Diebe ob. @®rift fid)
gehen laffenb, auSführti®, umfaffenb ge-
fut&tim — ganea. 343
nus orationis f. atque tractum rin Stil, bet fid) fallen laffen Phaedr. ; glacies welche* leicht bridjt
in bcbaglidjcr 'Breite ergebt; genue sermonis t. Verg. S) tp. unjuuertäff ig, wertlos, eitel,
(au « einem ©itfp ac proüuens (@gf. conciaum); nichtig servus, haruspex, laetitia, alacritas,
Herodotus Quint. [Plaut. Truc 882 («WeifcU)). sententia. *lingua, *auctor, ftempus. Sa». fut-
fütatim, adv. [2. t'undo] guBweife = reirf)ltd) tllltas (futil.), ätis, f. 9lid)tigteit = leere«
futtTle (tintiger al« fut.), adv. |futtilis] eitel, ©efchwäg Cic. n. d. 2 §. 70.
unnüb Plaut. — füttill* (fut.), e. adj. [2. futürun, adj [jxirtic. » sum] tünjtig res; subst.
t'undo] 1) *tra« feinen 3nbalt l et cf) t au«: n. videre in futurum Liv. , haud ignara futuri
febüttet, »erliert, canes bie ben Kot teilet Verg.; pl. -ra, örum, n. bie ßutunft.
G
Gabäli, örum, m. telt. Siölferfcfjaft im blutigen
Ge'vaudon in ben Eeocnncn.
Gäbil, örum, m. Stabt in üatium. Sa». Gäbt*
■in«, adj.; subst. -blni, örum, m.
Galiiniu», Käme einet röm. @en«; Aulus G. be=
mirfte al« ©oltstribun 67 ». 6br bureb feinen
©efeb»orfchlag, baf; bet Oberbefehl gegen bie See-
räuber bem ©ompeju« übergeben würbe, u. jebte
al« Statthalter oon Spricn ben ägbpt. König ©to:
lemäu« Üulete« ebne Auftrag bc« röm. Senate«
miebet auf ben S^ton; adj. Gabinias, lex. Sa».
Gahlnl&nus, adj. ; al« nom. pr. ein SR betör jur
3rit bc« SeSpafian Tac.
Gide», ium, f. pbömcifche ©flanjftabt im fübwefU.
Spanien, j. Eabij. Sa». Gädttinus, adj.; subst.
-tani, örum, m.; iPlin. ep.) -tanae, ärum. f.
gaesum, i, n. (teltifibe« ffiort) rin langer, fdjwerer
Surffpieß bei ben ®aHiem.
Gaetüli, örum, m. bie ©ewofjner Oon ©ätulien,
einer Sianbfdjaft im notbmefll. äfrifa. Sa»on
'fGaetülu», cidj. afrifnnifd). b) tGaetulicus,
ai« adj. ©riname be« Cu. Com. Cossub.
Gnius f. Caius.
Gilaesus, i, m. gluB in Unteritalicn, j. Gala so.
Galatae, ärum. m. telt. ©öltrrfdjaft, bie in Ober;
Italien u. in Sleinaften fid) nicberlieB- Sap. GS-
IStia, ae, f. bie ». ben Walatem befehle u. natb
ihnen benannte Slanbfd)aft in Kleinafien, auch Gal-
lograecia genannt, fomie Gallograeci = Galatae
Tac., Just.; and) eine geftung jtoiftben Eapua u.
Eaubiunt. fdtenname.
Galatea, ae, f. I) eine SDteermjmpbe. 2) rin 3Räb=
galba, ae, 1) f. eine SDlilbe, ber Eftbenbobret
Sud. 2) m. (in ber feltifcben Sprache) Schmer:
band), guname ber Kens Sulptcia, insbef. al«
rum. pr. be« Kaifet« Galba Suet. Sa» Gal*
biäui, örum, m. bie Hntjänger be« fflalba Tac.
galbKnens, adj [galbanumj au« ©alban. —
galbinnm, i, n. [yal(Jä»ij| ©alban, ©lütter:
barj, »on einet bolbenartigen SPflanje in Spricn.
Suet. [gewidelt würben Suet.
galbeum, i, n. wollene ©inbe, worein Wrjneien
iralca, ae, f. fcelm (». Sieber; »gl, cansia). Sa»,
gileo, 1. mit einem §elm »erfebett, be>
beeten, bebelmen fmihtes galeari, Minerva
galeata.
Gäleötae, ärum, m. eine Klaffe ». 3ei<bEnbeu =
lern, SBabrfagern auf Sijilien Cic. de die. 1
§. 39.
gälerfc&Inm, i, n., dem. ». galerum Suet.
gilörltua, adj. [galerua] mit einer Kappe be»
bedt Prop. — galerum, i, »., -rus, i, m. beim:
artige Kappe au« gell Verg., jur Serfleibung Suet.
Gälllaei, örum, m. bie ©aliläer.
Gulla f. Galli I), 3. Gallus 2).
Gallaecla, ae, f. ba« Sanb ber Gallaeci in Hi-
span. Tarrac. Just.
Galli, örum, m. I) mächtige u. weitoerbreitete telt.
©ölterfcbaft; f. Galatae, 1) Gallia; = Galatae,
W. f., einm. Hör. epod. 9, 18. 3m sing. Gallus,
i, m. ©allier, Galla, ae, f. ©allierin. Sa».
1) Gallia, ae, f. ©allien, welche« jur Seit Eä=
far« jerftcl in Gallia cisalpina ob. citerior,
auch togata (weil bie ©cwobnet nach ber im 3-
222 ». Ehr »odenbeten Eroberung burch bie 8tö=
mer bie röm. toga trugen), ba« heutige Dber=
italien, u. in Gallia transalpina ob. ulte-
rior, welche« ganj grantreich, bie Slieberlanbe,
ben größten Seil ber Schwei« u. ba« weftlicb ».
©bein Uegenbe Seutfchlanb umfaBtc, ». Eäfat ein-
geteilt in Aquitania (fpätcr Gallia Aquitanica),
Belgium (fpäter Gallia Belgica) u Gallia im
engem Sinne (ba« telt. ©aUicn, unter ben Kaifem
Gallia Lugduuensis) au§et ber fepon 121 ». Ehr.
0. ben SRiSmem eroberten Gallia Provincia
ob. bl. Provincia i Provence, fpäter Gallia Nar-
bonenicU); bab.pl., Galliac = Gallia transalpinn.
2) GciIITcuk, adj., ager ob. (Suet.) provincia ein •
Seil ». Umbrien; subst. GallTca, ae, f. eine ur=
fprüngl. in Sollten übliche ©lönnetfanbale, @a =
iofehe. 3) Gallfcänus, adj. MX rdm. ©loaiiij
Gallia (in Oberitalien, ager Gallicue) gehörig,
legionea bie in Gallia cisalpina ftebenben ober
teilweife au« ©alliern beftebenben ; res bie Singe =
legcnbeitcn ber Körner unter fich tn ©aOicn. 11)
Gallus, Galli f. 3. ©aüu« 2).
Gallia, ae, /. Galli I) 1). — Galltcinus f. Galli
I) 3). — Galliens f. Galli I) 2), 3. Gallus 1).
galliua, ac, f. [1. gallusl ^enne, $ubn; tp.
i Plaut.) al« fcbmetchelnbe Slnrebe, mein ®übn^en !
(Suet.) ad Gallinas eint ©ida bei Korn. Saoon
a) gallinfteeus (-ciuB), adj ju $übnern gebö:
tig, ^übnet:, gallus g., fbl. g. §au«babn. b)
gailluärlus, adj. in Haff. Sprache nur silva $üh=
netwalb in Kampanien; subst. m. §ül)nerroärtcr.
Gallograecla, Gallograeci f. Galatae.
1. gallus, i, m. §auSbat)n, §abn.
2. Gallus f. Galli I).
3. Gallus, i, m. 1) gluB in ©h^b8tcn 0®- 2) tba:
»on benannt) ©rieftet ber Epbtle Suet., gern. pl.
Galli. örum; auch febetjb- Galla Ct.
4. Gallus, röm. Scittame mehrerer ©cfdjlechter; C.
Cornelius G., Sichter, Staatsmann, gteunb be«
Sluguji u Setgil.
Gimäia, ae, f. ©ergfeftung in ©aläftina.
gSmölion, önis, m. ber fiebente attifchc ©lonat,
ganuar bi« gebruar Oie. fin. 2 §. 101.
gänea, ae, f. (Plaut., Liv. auch *eum, i, ».) fflar> y
344 ganeo -
fücpe, Kneipt (als Sip brr Sdjtemmcrci u. fite»
bcrlicpfeit) bap. d. ftproclgerijeper üRapl^cit
lnbido stupri, ganeae aliusque cultua; in lato
ganearum nidore atqne fumo. ©ao. güneo,
önis, m. ©Klemmer, Sepwetger, SBüflling.
gangSba, ae, m. (perf. ÜBort) fiaflträger Gurt.
Gangarldae, änmi, aud) -des, um, m ©ölfer»
fc^aft am untern ©angc« in 3nbien.
(langes, in, bi. ber ShR (Bangei in 3nbicn. ©ao.
•OungfitTciiH, m. *-getk, Yais, adj.
gannlo, 4. cigtl. 0. frunben, Kaffen, bap. D. jän»
fiftpen SRenftpen quid ille g.v Ter.
Gänymedes, ia u. i, m. Sopn bei ttojani(d|en
König« Zro« ob. fiaomebon, 0. Snf'ter Wegen
feiner Sdjönpcit geraubt u, ftatt ber §ebe jum
TOunbfdjenfen gemalt.
GSrSmantes, tum, m. Sott im 3nnern be« nörbl.
ftfrita (im heutigen Sctjan). ®aB. »Giriman-
tts, tdia, f. ad].; *aftifanif(p.
Gargänus, i, m walbreidjeä Vorgebirge in Bpn»
iien. ®aB. Gargänus, adj. Hör.
Gargäphlf, es, f. Zpal u. CueHe in ©öotien.
Gargära, örum, n. bte Spipe be* 3t>“ t« ÜRpften,
barunter eine gleupnamige Stabt.
Garge tt In», ii , m. ©ctitame be« im attijepen Se»
mo* Gargettus gebomen Spitur Che.
garrio, 4. fipwapen, plaubcrn quidquid in
buccam venit; plura (fcpriftlicp): »quidlibet;
'fabellas jum beften geben; ’libellos pinftpret»
ben; DeräcpU. plappern, ». ^^ilofopi^en, in gym-
nasiis; nugas Plaut. — 'tgarrfilltas, atia, f.
[garrulus] ©efdjwäpigfc it, StpWappaftig»
feit — garrfilus, adj. fgarrioj gefcpwöpig,
ftpwappaft fdiaciplina, »percontator; *mbit.
garrulus, nt., garrula, f. ; *forum, lingua, *rivus
riefelnb ; *hora ©tauberftunbe ; B. Zieren *hi-
rundo, *cornix.
gurum, i, n. gifipfattce Hör.
GSrumna, ae, f. Stufe in ©adien, j. fflatonne.
©ob. Gärumni, örum, m. ©ötferftpaft in (Podien
läng« ber ©atumita.
gundeo, gaviaus aum, 2. 1) ftd) freuen qni hoc
gaudio g. Plaut., alqa re, mgenio suo fiep fei-
nem §ange natf) $erjcn«luft übetlaffen; *equigt
•pictia tabellis, * sortc Bua; m. acc. pron. n.,
ia Ter-, quod worüber Ter. u. Cael. in Oie. ep.-,
aud) gaudium, dolorem alcis Ter., m. dat. comm.
mihi itp für meinen Zeit; *m. in u. abl. ; de
Bursa; *m partic. g. scribentea fd) reiben nad)
fjerjenjluft; potitus. 3n«bcf a) g. in sinu, »in
tacito a., *in se ftef) im Süden freuen, bi«w. mit
bem Begriffe einer Stpabenfreube — in» Säuft»
djen latpen. 6) »ftalt aalvere — je itftiv alä ©e»
arüfeungöfotmel, Musa refer Celso gaudere etc.
f. refero 6). 2) lieben, gern paben, fepen,
pören scaena gaudena miraenlia Liv., »Phoebo,
*cognomine, *frugibua, *silv&, »praenomine mol-
lc8 auriculae. ®aB. gaudium, ii, n. 1) Sreube
g. atque lactitia; saltua auperati über IC.; gau-
dio lacrimare, triumphare; gaudiis exsultare;
pl. bef. Siufeerungcn ber Sreube feminarum
g. inaignia erant et luctua; g. atque laetitiam
agitare, luctua atque gaudia agitabantur Sali. ;
arnp ber ©enufe, ben man pat, bef. gaudia cor-
pons finnlitpc Sufi ; pestiferum hinc abBtulit g. ;
•impermiaaa; *g. ferre, *capere; »perfonif. mala
mentia; ©cg ruftaub beT Sreube, Siebling,
SBonne ’tua, aua; »heredia tui; *dum aequeria
Clytium, nova g.
- geminus.
ganlus, i, m. [yatöloe] Sipöpfeimet, Plaut.
Gaiirua, i, m. ©erg in ftampanirn.
gausäpe, is, n. [yatifläirijj] bide* Wodene« 8e«g,
8rie», bef. al« fflifiptutp Hör.
1. gn»a, ae, f. [perf. fflort] bie Scpapfammcr
u. bie aufbewaprten Stpäpe, Sleinobien, ber
Stpap be» perfifipen König» u. eine« König»,
Surften überp. Maeedonum, Hieronia; regia; ur-
bis Gurt-, *fpl., Stpäpe, ©ermögen überp;
*sing. ffiorrat, Kofi agreatis.
2. Gaza, ae, Stabt tn fßaläftina.
Gela, ae, f. Stabt u. Gelas, ae, m. Stufe in
Sijilieit. J?aB. 1) ‘Gelöus, adj. 2) Gelcnsc»,
subst.
gelVd», adv. [gelidua] nur tp. mit falter 81upt
Hör. a. p. 171. — gcUdus, adj. m. comp. «.
tsup. [gelu] eidfalt, fept fall aqua;
gelidu, ae, f. (tc. aqua); *umor = ®i«; *foci
nie aitgejünbet; ‘tyrannua (d. ©otea»); *tp. #.
bem burip ben Zob, bunp Sunpt ob. bgl. (brftart
ten ob. o. bem, wa» jmb. erftarren madpt, eifig,
ftarr, aauguie (eine« ©reife«), mors, tremor,
borror, terror, timor, pallor, tardante senecta.
Gelönl. örum, m. eine feptpifepe ob. farmaüfdg
Sölferfipaft um ben ©njept.
Gelöus f. Gela 1).
gähi, ». (gew. nur abl. sing.) ®i»fälte, groft,
gefrornc» SBaffer, ®i« gelu rigere; *rura geh
claudit hiema; *hiema adoperta gelu; fgeh
aatringere nivem in 8i» oerwanbeln; tnirea geh
conatnctae ju ®i» gefroren; *®rftarrung. #.
Klter.
gämöbnndns, adj. fgemo] fenfgenb, fiip bem
Seufjen pingebenb Ov. met. u, 188.
’gemclITpira, ae, f. fgemellus-parioj bie 3mit
linge gebärenbe ifiatonai. — gemellns, adj.
[dem. 0. geminus] »boppelt ber ©eburt na<p,
0. Bwidingen fratrea; f subst. m. ßwilling«
bruber, pl., gwillinge; *o. Zieren; tp. legio
au« jwei Segionen gebtlbete Cats. b. c. 3, 4, 1;
•wie gwidinge äpnliip, gleitp nequitiö. et nu-
giBjiravorum et amore.
gern lnAtio, önia, f. [gemino] Berboppelnng
verborum. — gemYno, 1. 1) ocrboppcln gi’-
minatua sol; ita geminata urbe naipbem iRom
jo eine ©oppelflabt geworben war IAv. 1, 13, 6:
ita geminatis manipulil Liv. 1, 62, 6; adeo prope
geminata cacumina eorum montium (bie ©ergt
mit iprem ©oppelgipfel) aunt Liv. 36, 24; gemi-
nata verba unmittelbar naep einanber Wieberpolt ;
victoria, *plauBum, *honorem; •Corybantes aera
»ufammenftplagen. 2) »ufammenpaaren, paa
ren. Bereinigen, feaatra legionum; *aerpontes
avibua, tigribuB agni geminantur paaren fi(p
mit k.
1. geminus, adj. 1) ber ©eburt nadj boppelt,
Smiüing«* g. fratrea; gemini ffwidinge;
(Plaut.) g. fr ater, fimter germanus g., hic eius
g. est fratcr — ac geminisaimua Plaut.; *pueri;
•proles; *ovnm b. i. $etena, bie ber Sage nach
mit ©oüuj au« bem einen ®i ber Seba pcrBot
ging. 2) überp. boppelt, »meifatp, beibe ex
unk mihi g. fecisti nuptias Ter.; lumen, *por-
tue , *pedes, ’nares , ‘sidus ba« Stemenpaar;
•parentes Zeucet u. ©arbanuä; *videre solem g.
boppelt fepen. §icrn a) »Chiron boppcltgcftaltet ,
»Cecropa patb ©rietpe, palb ägpptcr. b) tp. jepr
äpnlicp, gaitj gleicp audaciü; g. et sinullimus
nequitiä; quae (memoria) est g. literaturac
Geminus — genitor.
(«nt jmeiie ©utpjiabenftprift) quodammodo ; illud
geminum corailiü Catilinae et Lentuli Cie.
2 dominus (. Servilius I) 6).
gemitus, ns, (i, Plaut.), m. [gemo] 1) Seuf jen,
Stöhnen, Seufjet morientium; g. fit; vul-
nerum burd) bie SBunben oexanlafit Liv. 22, 5, 4;
*g. de pectore ducere ob. edere; *g. dare a
pectore imo ob. petere de alto corde tief auf=
feufjtn; ‘extremos g. eiere; ’fpl. ; *g. iraeque
leonum ; ‘Stpmerj, Betrübnis. S) *b. Satpen
baS ®r6pnen, ®etäfc tellus, cavernae dedere
gemitum; pelagi.
gemma, ae, f. (#. geno — gigno] 1) Änofpe,
Buge an einet ©flanjc ineunte vere exsistit ea
quae g. dicitnr. 2) fibelftein, bet geftpnittene
». bunpfuptigem Stoff, 3utoel, ©emnte. fciero.
d) *ein aus Sbelfteinen gemaepter ©egenpanb,
i- 8. ein Becper bibere gemmä. b) ‘tSiegel’
ting, imprimereg.; gemmä signari. c) *©erle.
d) *bie Slugtn beS SJ5fauenf<p»eifeS. ®aB. A)
gemmfttus, adj. mit (Ebetfteinen befept. B)
gemmens, adj. 1) aus (Ebelfteinen trulla. 2)
mit Sbeljieinen befe|t *inga; wie 3uroelen
gldnjenb ob. ftpimmetnb fEuripus, tprata,
*pictis plumis g. canda (pavonis).
gemmtßr, fera, ferum, adj. [gemma-fero] 6bel =
Seine mit fitp fttprenb, *mare reitp an ©eilen,
grmmo, 1. [gemma] 1) Änofpen petBortrci;
ben, anfepen vites. 2) tgemmans, mit ®bel=
Seinen be[ept sceptra.
gemo, ui, Itum, 3. 1) intrans. a) jlö^nen, f euf-
jen cnm diu occulte euspirassent, postea iam
g. coeperunt; desiderio alcis; *multa [epr; *noc-
tua trddjjt; ‘turtur ab ulmo girrt, b ) 0. leb-
lofen ©egcitftänben, brbpnen, faufen, brau-
fen, Inacfen, (natten *antrum, ‘fenestra,
»cumba, *mare, ‘navis, ‘malus, ‘antennae,
•plaustris gementibus, ‘fgubernacula. 2) trans.
et», ob. imb. befeuf jen virtutem; *Ityn fle-
biliter; * casum amici; hie statUB una voce
omnitun gemitur.
Gemonlae, ärum, f. (sc. scalae) eine jum Jiber
füprenbe Ireppe am notbwefiltcpcn Hbpanae DeS
capitoliniftpen $ügel8, ju »ettpem in bet »aifet=
seit bie Üeupname ßingeritptetet geftpteift u. bann
in bie libet geworfen mürben Tac. , Suet.
gena, ae, f. [Suet. ge», pl.) 1) ffiange (eigtt.
bet obeie ieit betfelben, unter halb bet Äugen).
2) ‘Äugenpflble, ‘Äugen.
(■enAbum etc. f. Cenabum etc.
Genannt , örum, m. rdtiftpe Sölfetftpaft.
Genäva inicpt Genera), ae, f Stabt bet ÄDobro=
get an bet ®renje bet fceloetier, j. ®enf.
uenealögus, i, m. lyerealayoe] ©cifaffcr eine®
®ei<ple<pt8regifter* , ®tnea!og Oie.
genSr, eri, m. 1) Scpmiegerfopn. 2) uneigtl.
a) *ber Setlobte ob. ®eltebte bet todjter. 6)
(feit) bet Stpweftermann, Scpwager Nep.
Pom. t, 2. Just. 18, 4, 8. c) bet Wann bet ®n=
telin ob. Utenfelin Tac.
generalis e, adj. [genus] 1) jut ®attung ge-
be 1 1 g, ©ejdjIctptS’, ©attungS*. 2) allgc;
mein i®gj. singuli) qnaestio; decorum. ®a».
gener*titer, adv. (feit.) im allgemeinen,
überhaupt definire, quaedam annotasse.
generatiai, adv. [genus] 1) nach ®attungen.
Klaffen, Stimmen, Bölferftpaften illa ar-
tificiose digesta g. (unter fyuiptabfdfnitte ob.
Kapitel) componere; Caesar Omnibus g. gratias
345
egit; *proprios g. discite cultus 2) überhaupt,
im allgemeinen de ceteri» eivium iiomanorum
auppliciis singillatim potius quam g. atque uni-
verse loqni.
genbrfttor, öris,i». [genero]®t}euger,©<pöpfer,
nosse g. (Stammcäter «uos; ‘Acragas magno-
rum g. eqnorum. — gpnero, 1. | genus] jeu>
gen, etjeugen, bat). etftSaffcn, petoot»
bringen (in eigentlitber Sebeutung bef. B. SRannc;
ei ift ein mepr gewäplteS, bem päpeten Stile an=
gepätigeS SBort) deus hominem; ltu generati a
natura sumus, nt etc.; quemadmodum quisque
generatus fuerit; ab origine ultima stirpis Bo-
manae generatus; Herculis stirpe generatus;
*unde ml maius generatur ipso; prolem; fterra
animalia; tarbor ex radice generata; o. geiSi>
gern Stpaffen, etjengen, petBorbtingen
(versus) plane quasi a cogitante atque ge-
nerante exaratos Suet. Ner. 62.
gSnSrösius, adv. comp, fgenerosus] potpper ji =
get, pelbenm&tiget Hör. carm. 1, 37, 21. —
gSuSrösus, adj. m. comp. u. sup. fgenus) 1)
ebel 0. ®ebutt pater eius g. fuit; fortissimum
quemque generosissimum existimo; generosa-
rum nuptiis; generosus, nt ita dicam, ortus
amieiüae; *hic generosior descendat in cam-
pum petitor; *g. (apnenreupe) per atria; autp
o. ebiet Stace ob. Ätt, Dorttefflicp, ebel
forma dicendi, *vinum, *teBta Sipaltier, *pecus,
♦insula metallis, *pruna, *flos. ®ap. »aS burd)
eble Äbfunft bebingt iS, als (Erbteil betfelben u.
angeftammt rrfepeint id qnod natura ipsa et
quaedam g. virtus statim respuit; forma etiom
magnifica et g. quodammodo. 2) tp. B ®e>
finnung ebel, ebelmütig, potppeijig ani-
mus, condiscipnli. [tion Suet.
tgfinesis, is, f. [yiveoie] Slatioität, KonSella»
genStivus (nitpt genit.) adj. [gigno] 1) B. bet
®eburt perriiprenb, angeboren ‘imago;
*nomina Stamm=, ®ef(ple(ptSnamen ; fnota Wut;
tetmal. 2) fin bet ©rammatil (casus) g. bet
®enetiB ^ui»t.
gfnetrlx (ntept genitrix), leis, f. [gigno] 1) 3eu =
aetin, SRuttet, * Aeneadüm Stammmutter,
♦magna deöm Spbele, t Venus. 2) tp. ffitjeu =
get in ‘Ceres frugum, fvelut g. virtutum fru-
Geneva f. Genava. [galitatem.
gtfniälls, e, adj. [genius] 1) »um ®eniuS at-
porig, bem@cniuS peilig, poipjeitlidi, epc =
litp (f. genius), torus, lectus ®pebett; *praeda
Wdbtpen, bie geraubt »erben, um ju Speftauen
gemaept ju »erben. 2) ‘etgbplicp, »onneBoll,
ftSplitp, feSlttp festum, hiems, rus, uva, pla-
tanus, serta (beim ffieintrinfen'. ®ao. ‘gSntilT-
tSr, adv. etgöplibp, ftöpliip, peilet,
gtfnlcälätus, adj. [geniculumj mit Knoten Bet--
fepen, fnotig culmus.
gbnlsta, ae,/'. ® : nSet (Sparttum iunceumL.) Vcrg.
genitalis, e, adj. |geno ~ gigno] jut geugung
ob. ©eburt gepdtig, jeugenb, etjeugenb,
befrutptenb fvis, ‘semina, ‘corpora, ‘arvum,
membra, f bl. genitalia Seftplecptäteile; f tlies
®eburtstag; *subst. als Beiname bet ®iana. —
genTtivus j. genetivus.
genitor, öris, m. [geno — gigno] 1) (Erzeuger,
Batet nihil ab optimo et praestantissimo g.
melius procreatum, ‘Satumius, dcüm (Bom 3u;
pitet) ; ‘profundi (B. Sleptun). 2) *tp. Scpöpfer,
Utpebet, usue bet fcpaSenbe Sptatpgebtauip. —
346
genitrix
genitrix f. genetrix. — genltüra, ae, f. [gigno]
(fpätl.) bie ftonftellation bei bet ©ebnet, bie
'JiatiBÜät Suct.
geiiius, ii, m. [geno — gigno] 1) (eigtl. bet Sieben
etjeugenbe) tiit göttliche« fflefett , ba« al* ©(^u|=
gcift ben 9Renfi|en, namentlich all ei, toa* bie
Familie bettaf, bod) oudj Ottc u. Staaten begleit
tete u. bei ©tenfeben ffteuben u. Sotgen teilte
Hot. ep. 2, 2, 18? ff. Sian bat ob. befd)tnor jmb.
u. ftbntot bei feinem eignen ©eniu* u. bei bem
gcadjteter u. teuiet ©erfonen (Hör. ep. 1, 7, 94f.),
Sllaoett bei bem ©eniu* iljre« §ertn, Untcrtf)a=
nen bei bem bei Sürften ; an gezogen oetiö^ntc
man ben ®eniui bur© ©lumen u. ©ein, g. piare
floribus et vino, g. placare Hör. Sem ®eniui
roat fronet SebenSgcnufi cbenfo erroünfbt ali bem
©tenfehen felbft, an beffen fröhliche ©jiftenj feine
eigene gebunben mat; beimegen jagte man: in-
dulgerc (bona multa facere) genio ■= fid) güti
lid) tbun, fid) bai Sieben butdj frohen ©enufj er=
beitem; bag. defraudare g. suum, belligeraro
cum g. suo fid) felbft bai Slötige oerfagen, fnb
allen Sebenigenufi oetlümmem Om.; geninm
curare Tino fi<h gütlich tbun mit ffl. Hör.; De-
cember geniia acceptus (roeil man in ben Bim
tetmonaten ftd) gütlich tbat) Oe. g. suum propi-
tiaro fub felbft, nid)t bet fflunft anbetet, bef. bet
gßtftcn, aUci ocibanten Tac. dial. 9. 2) tp. bet
©afigebet o. feiten einei Scfjmarobet? Plaut.
gen« f. gigno. — gens, tis, f. (geno — gigno]
1) im engem Sinne, ein Setein mebreter, burct)
ein gemeinfcbaftliibei nomen gentile, burd) ge=
meinfd)aftlid)e §crhinft u. befonbetc 9ieligion4=
gebrauche Betbunbenet gamilien ju 9t o m (ut=
fprünglid) nut B. ©atrijiern), ein ®cfd)led)t (alfo
ein politijd)Ct Segtiffi, Tarqniniornm, häufiger
Iulia, Cornelia etc.; homo g. patriciac; (Hör.)
»ine gente abncnloä =» libertinus. §iero. a)
patres maiorutn g. B. ben älteren Senatoren ab=
ftammcnb, minorum g. beten gamtlien erft buttb
ben Xatquiniu* ©rijeu* in ben Senat gelangt
loaren; bao. übtrit. dii minorum g. bie fflättet
jmeiten Siangei ; qui quasi maiorum g. est Stoi-
cus. 6) ’flbfömmling heroes, Aeneas g. deüm.
c) (poet. u. fpät) B. Steten bie Jlrt, ©attung,
•vnnti g. nmida ponti. 2) Solti flamm, ©öl*
lerfcbaft (mit 9iücffid)t auf ben gcmeinfchaftlid)en
Utfprmtg) nur biim. =- natio, Sueborum longe
inaxima Gennanorum omnium; ex gente et nu-
mero Germanorum; exterae nationes et g.;
Allobrogum; Aeqnornm magna; ius gentium f.
1. ius 1); häufig ubi, ubicumque, longe, (Ter.)
nusquam gentium, minime gentium ganj u. gar
nicht, bei SJeibe nic^t Ter.; gentes ©arbaren,
Suälänber Tac.; im meitejten Sinne (feit.) —
genus @ef (blecht, humana Cic. fin. 5 §. 66. Hör.
carm. t, 3, 26. 12, 49, prisca mortalium epod.
2, 2; eius g. cives; (feit.) bie fianbfe^aft (tn/iof)
Cataonia, quae g. iacet supra Ciliciam; *mino-
res Italiam dixisse ducis de nomine g.
XaB. A) gentlcus, adj. (feit) einer Station
eigen, national mos Tac. B) genUITelns
(nicht gentilit.), adj. ju einet ®en« gehörig,
@ejcblc(bt4 = , sacrificia, sacra, tnomen. C)
gentills, e, adj. 1) [nach gens 1)] ju betfelben
®cn* gehörig nom*-n; ’manus b. ben gabiern,
bie gegen Seji , tagen, -f-stemma, subst. @e=
jd)led)t*Btrtoanbtcr tuus; gentilcs deorum.
2) (nach gens 2) Tac. ju bemfelben ©ölte
- genas.
gehörig, national, BaterlänbijA solum, re-
ligio. ©ob. gentilltas, Iltis, f. ®ejd)le(btf =
Betmanbtjcbaft; auch im pl. — gentültia* f.
gentilicius.
gPnü, iis, n. finit accidere genibu» alcis, +ae ad
genua proicere, tprovolvi, f advolri genibus
alcis ; fad genua admittere jum gufjfaH; *tgenua
ncre, fsummittere alcui; *genuum orbis firn;
eibe; *f genua inelinare; ‘Phraates genibn-
minor f. panrus d); *al« Sip bet fiörpem ob.
SJebenSftaft dum g. virent.
Genua, ae, f. Stabt tn Stigutien, auch j. ffienua.
gennsliu, ium, n. [genn] ftniebönbet Ot.met
10 698. [lieb virtutes Oe.
1. gönuinns, adj. fgeno] angeboren, natöt*
2. gönuinus, acj. fgena] ju ben Saden gehö-
rig, ©acttn= (tentes die.
genus, eris, «. 1) ba« ©ejcblecbt (als eint natüt^
liebe ©erbinbung B. 3nbinibuen), Stamm, ® fc=
ftammung, $ertunft humanum, Romanum;
natus regio, nobili g.; genere primus; auctores
g. mei Stammeltern, Kbnen; propter ignoratio-
nein stirpis et g. ihrer gamilte u ihre« ©tutet;
g. facere fortpflanjen Just.; »ducero g. labftam
men) ab alqo; in«bef. ’boh*- cöte ©ebutt,
91 bei et g. et virtus; et g. et formam regina
l’ecunia donat; et g. et nomen; ©otlbftaoim
Numidarum, Hispani, ltalici generis Liv.; t
Heren, 9tace, varin g. bestiarum; * genas pi-
Brium ; ’pavidum, »inerme; ’redire ad proprium
g. ju ihresgleichen; auch männlicbeä u. mtib:
liehet ©efdftecbt virorum, muliebre; bet 9lb=,
9tacbfömmling ‘deorum; * lapeti ©rometheut
‘Adrasti ©iomebet; *ab alto demissum Aeneu.
2) ©attung, fitaffe, 9ltt, ©efamtheit überb
hom inuni, armornm; telorum, cuiusqne g. bo-
mines, omni ex parte in suo g perfectum, *ra-
tum 3unft; ‘»pectatorum lepidum g. (ein fpah
hafte* ©öltchen) est; in exercitationum generi-
bus; pauca eiusdem g. (Inhalt? ; eiusdem e.
(betgleicben) complura ; convcntus is qui ex variis
g. (au* Seuten Berfihiebenet ©cfinnung) constaret;
auch ®«ltung«bcgtiff, allgemeinet Sali,
©ttnjip, genera partium generumve partes
©attung*-. ob. llntetbcgrifft; de ipso universo g.
mtinita quaestio est; omnia a tompoie atque
homine ad communes rerum et g. summa* re-
volTentur; ad generum universus quaestiones
referuntur (causae) Cic de or. 2 §. 134. 135. 136.
8) 2lrt, 9ltt u. ©eife, ©efdjaffenbeit, ©et-
bältni*, vitae; inter hoc g. vitae (in folcbcn
Serhältnifjen) versari Hör. ; aetatis degendae. ora-
tioms, piignao, poenae; elaborare in utroque g. in
beiben gächetn; de toto hoc g. b. biefet SfldK
flbctb- ; dicendi 91 tt be* Sortrage*, Stil, Sprache,
scribendi, scripturae; im 81hfl- öl. g. jiatt genus
dicendi, poeticum Quint. 10, 1, 28; g. belli (2kt,
©efehaffenbeit be* Kriege«) ; aliquid id genus scri-
bere; quod g. virtus est B tt>eld)er 9ltt, berglr
eben ; quo in g. sperare videor Scipionis et
Laelii amicitiam notam posteritati forc alt
eine Bon biefet 81 r t nun, al* eint foldje mra
ic.: cuius g. ;B. biefet ®tt Seuten) cum mapnu>
numerns esset; genere huius operis burtb bie
cigentümliebe ©efehaffenbeit, Anlage Ourt. 5, 1. 36;
in omni g. , in hoc, in isto, in eo, quo in g.,
alqo in g. in jebtt, biefet ic ©e jiebung, $tB’
fid|t; in omni g. vitae Sage be* Sebent ; genere
qualitatm, aestimatio virtutis g., non crc-
347
Genusus
scendo valet; ea aeatimatio g. valet, non ma-
gnitudine.
Genüsus, i, m. glufi in gilqiien, j. 3*^um*-
gcögrSphia, ae, f. [ytmypaip/o]] ®rbbefcgrei =
bung, ©eograpgie de. Att. 2, 4, 3.
goometres, ae, m. [y'o>ft«rjijs] gelbmeffet,
©eometer. — gpömetriu, ae, f [yiepeTj/aj
Selbmegtunft, ©eometrte. — geörnStrYcus,
ad), gut Selbmefjlunft gehörig, aeometrifeg;
subst. -triea, örum, n. geometrifege fiegten.
GeraestTcng portng, $afen in 3»nien Liv.
GSraestus, i, f. ©tobt au| Cubßa Liv.
Gergövla, ae, f. ©tobt brr ArBetnet in ©oDien.
Germälus (Cerra.), i, m. fitinet Sorfprung bei
palatinifcgen $ügels.
permäiif, adv. [gennanus 2)] aufrichtig de.
Germini, örum, m. bie ©ermanen. Dao. 1)
Germania, ae, f. bai 2anb bet ©ermanen; pl.
(Tac.) Dbet= u. Aiebergermanien. 2) GerinftnT-
rus a) adj germanifeg. b) ali nom. pr. ®ei-
name mebtetet Selbgerren, bef. bei ©ohneS bei
XrufuS ®(aubiui 9feto, Stubeti bei XiocrittS u.
StieffognS bei Auguft; au* bei RaiferS Domitian
u. anbetet. Do», (fpät) GerminTelinus, adj.
exercitus bie in ©etmanien flehen.
cermÄnttag, ätis, f. [germanus 2) «)] 1) bie Ser =
binbung jmifegen ©efchmiflttn, 8rüber=
fchaft ob. SegWefietfcgaft raoveat te memoria
germanitatis. 2) tp bie nage Sertoanbtfcbaft
i»ifegen Stabten, bie Rotonieen einet SRutter=
gabt ftnb.
gerininus, adj. u. sup. [germen] X) o. @efeg»i=
gern, bie biefelben (Eltern (ober boeg bcnfelben
Sätet) gaben, leiblich, tec gt frater, soror. $iero.
sub*t. »Bus, i, m. u. -na, ae, f. bet leibliche
Stubet, bie leibliche Segmefter; B. tieten <Botfl.)
eins (arietis). 2) tp. a) leibliche fflefegmifter be=
treffenb, brübetlieg ob. fegmcfterlieg in g.
modum Plaut. ; ‘cacdes. 6) eegt, toagt, »itf =
lieg, leibhaftig illi veteres et g. Campani;
patria; ironia pure JJtonie ; hos g. huius artis
idicendi) magistros bie {Rhetoren B. ttingen ©a(=
fet, ex profeaso; germanisaimua Stoicus.
germin, Inis, n. [B. geno u. Sufftf men, ft. gen-
men] l) Reim, Sprofj, ftnofpe, o. Sganjen
Verg. 2) Sptigling, Abfümmling ’genero-
•ram; (fpSt) servile.
Germlnli, örum, m. RüftenBolt in ®piru8 Cae».
germlno, 1. [germen] ger&oifproffen termes
oiivae Hot.
1. gero, gessi, gestum, 3. 1) eigtl. tragen (etw.
an ob. mit fieg tragen) spolia duois hostium
caesi, galeam in capite, clavain dextra manu,
restem, arma, * Virginia os habitumque, *vul-
nera, ’serta, ’lumen unum medin fronte, feffi-
giem alcis rei etm. Botgellen; aueg mogin tta =
gen, fegafftn, gerbeifegaffen saxa, tela in
muros; com pro se quisque gereret sc. terram;
ptögn, ‘geraorbringen, jeugen, tragen terra
viros, urbes, silvas, arbores.
2) tp. a ) gleicgfam oot fieg BorauS«, gertra-
gen, baS Stiegen B. etto. an fieg (tagen, an
ben Dag legen, geigen, Botflellen a) prae
se alqd, qnandam utihtatem; to. glerfenen ani-
mum altom et erectmn. ß) personam alcis g.
bie Solle jmbs. fpielen, jmb. reprfifentieren
civitatis; bag. tg alqm fidg benegmen Wie jmb.,
pnb«. Sollt fpielen heredem regm, regem Alt.
32, S, 1. y) se g. in {ßrofa nur m. adv. ob. ab<
— gerro.
Bctbiafem AuSbrucf, eigtl. feine eigene Solle
itgenb Wie fpielen — fieg auffilgren, beneg=
men, oergalten ob. galten honeste; excellen-
tius eine geroottagenbere Stellung einnegmen;
pro cive; quo modo; medium «« in medio (neu-
tralt Liv.; b) an fieg ob. in fieg tragen, gaben,
gegen, nagten quantum decoris corpore et
vultu geriet Phaedr.; in dextris vestris iam
libertatem, opem, spem futuri temporis CWt. ;
similitudinem qnandam speciemqnc sapientium;
animum, animoB g. ; nec unne in te ego hos
animos gessi Liv.; animnm invictum, fortem;
hominis figurä (bei JC ) immanitatem beluae
Oie. off. 3 g. 20; veteres inimicitias cum Cae-
sare; odinm in alqm; *curam pro alqo; ceteram
pro victis (wie eä bei Sefiegten bet fijatl ift) for-
tunam; aueg baoon tragen, mit fieg fügren
•nornen decusque; ffortitudinis praemia c) eine
Xgätigfrit auSübcn, ausfügten, oetriegten,
letten, fügren, befotgen; pass, notgegen,
gefegegen, negotium ob. rem bene, prospere,
pracclare, male fein §au8»efen, Scrmßgen, feine
©ejegäfte gut, fegleegt BcrWaltcn, aueg bei Stosefien
um mein u. betn, tu tuum negotium go-siBti
bene gafl ein gnt fflefegäft gemaegt; bag. im Rriege,
glüdlitg ob. unglüeflieg fümpfen, aueg negotium,
rem, res (B. gelbgerra) baS Sommanbo fügten,
fommanbieten ; rem et se, seque et exercitum
etc ; negotii gerentes, bene negotii gerentes
©efegäftSleute, gute ©. ; rei male gerentes Plaut. ;
res inagnas; gladiis res geri coepta est bie
©egmetter feilten nun entfegeiben; *rem eine Igat
(im Rrieg) ooübringen; post r. gestam naeg 0u8=
fügtung biefet Igat; *res ©eglaegten geminnen;
•proelia liefern; abfol. spes gerendi cito. 8cbeu=
tenbeS auSjuriegten ; his de rebuB si quid geri
volueriB bag etm gierin getgan »erbe Nepr, res
gesta Sorfatl, (Ereignis, häufiger pl., alcis Igatcn,
bef. RriegStgaten ; commentarios rerum g. Gal-
liae eigtl. bie ©allien angegören — in ©.; aueg
subst. n. gesta, örum; bella g. Rrieg fügren, im
RricgSjuftanb fein, teils 0 gelbgerrn, teils o.
einem Solle ob. Sürflen, in Rrieg liegtn cnm
alqo, advereua, in alqm; o. offenen WuSbrueg ber
Jfeinbfegaft com eo bellum g. , quicum familia-
riter vixeris; mittels geugma pacem an bellum
Sali. Jug. 46, 8, bella vtri pacemquo g., seu
pacem seu bella Verg. Aen. 7, 444. 9, 279; rem
publicam (o. Selbgerrn, ©olbaten) ben Rrieg für
ben ©taat fügten, für ben Staat feegten (feliciter,
proapere, egregie) aber aueg res, rem publicam
öffentliege Angelegenheiten, ben Staat oermaltcn,
leiten, res aueg ©efegäfte überg. a rebus gerendis
abstrahit senectus? quibus? an iia quae iuven-
tute geruntur et viribus? de.; rem publicam
bene, pulcherrime, bene atque decore; magi-
stratum, honores, potestatem, imperium, comi-
tia, feensum galten; morem alctu f. mos 1) u).
3) (feit.) B. bet geit gin=, xubringen, Ber-
uhen (Sulpic. in Cic. ep.) aetatem cum alqo;
tprimae adulescentiae tempus tantä inopiä, ut
etc ; bag. fannum gerens aetatis (flegenb in bem
Alter) R' xagesimuni ac nonum.
2. gero, öms, m. [1. gero] Drfigcr (Berb. m.
foras) Plaut.
Geröntum, ii. n. Stabt in Apulien.
gerrue, ärum, f. [yerfe«] eigtl. geflochtene Stuten,
bao. tp. Soffen, fiappalien Plaut Daß. gerro,
önis, m. $offenreifier Ter.
348
gerulifigulua — glaeba.
gerüll-flgülus, i, m. [1. gero u. fingo] £>clfetS =
Reifet, SHitjdjulbiget Plaut.
•fgorDlus, i, m. [1. gero) traget, ßafttrdger.
Geryou, onis, m. ob. *Göryöues, ae, m. eilt brei=
leibiflct König auf bet gnfel Ertjt^eia b. ©abij,
bcm igcrfuleä feine iRinbcr entführte; Geryonis
oiaeulum (bei IßataDium) Suet.
gestümen, tnis, «. [gesto] 1) *ba9 ©etragene,
bic t rächt, als Saffen, eine ßaft, ein Sd)mucf
clipeus magni g. Abantis, Priami, ista decent
g. umeros nostros. 2) ( Tac .) baS Itaaeitbe,
bie trage, Bahre «ellae, lecticae, auch 61. g.
tragfeffel.
fgestAtio, önis, f [gesto] Auö = , ßuftf al)tt
in gestatione; concr. SpajiettDeq.
fgeslAtor, öris, m. [gesto] träger, tan.
tgestätörlus , a<y. jum tragen bienenb,
trag: sella.
tgestlcüläüo, öniB, f. [gesticulor] pantomi:
mijcpe Bewegung, ©eftifulation.
tgestlcfilor, 1. geftitulieren, pantomimifch
auSbtüden carmina; ahfol.
1. gestio, önis, /. [1. gero] (feit.) Ausführung,
Verrichtung negotii Cic de im». 1 §. 37.
2. gestio, 4. [gestus] (alteS imperf. gestibant
Plaut.) burch bas äußere Benehmen heftige
greube ob. leibenfchaftlicheS Verlangen
auSbrüdcn, bah. a) frohloden ober oor
greube übermütig fein quid gestiam? Ter.;
laetitiä, nimia voluptate; gestientes otio; ani-
mus geatiens rebus aecundis übermütig burch ic. ;
laetitia geatienB auSgelaffene ; ftp. libertat« dia-
logorum fich fteier bewegen, ergehen im t. b)
heftig Oertangen, m. i»/.; illum mihi in con-
Rpectum dari Ter. ; auch abiol. pagni mihi g.
(Plaut.) bie gäuftc juden mir = ich h°be £nft
jum prügeln, aber scapulae oerlangen nach ©rü=
geln; *0. Schwänen studio lavandi.
gestTto, 1. [frequent. 0. gesto] (OOttl. U. fpät)
oft u. Diel an {ich tragen anulam,
gesto, 1. [intern. 0. 1. gero] 1) träne, tragen,
puerum in manibus; fhaatas, spicula; fposcc.
fiel) tragen ob. führen laffen, fahren, reiten; tp.
(Com.) alqm in smu, in oculiB — jehr lieb hoben,
animum alcis genau feitnen; als Sßeuiglcit u. bgl.
ausfragen, hinterbringen crimina Plaut. 2)
fi'ntraiis. (feit.) fiep tragen, fich fahren laf=
fcn. — gestor, öris, m. [1. gero] ber fjin =
terbringer o. SReuigteiten , Austräger
Plaut.
gestus, us, m. [1. gero] 1) bie Art, auf weldje
man ben Körper trägt u. hält, Haltung, Stel:
lung, Bewegung corporis, »edondi beim ®ffen;
t avium Schwingen im ging 2) fflebärbe, Be:
wegung, namentlich mit ben §änben; inSbef.
o. bem (unftmäfeigen ©ebärbenfpiel ber
Schaufpieler ob. SRebner, fornobt im pl. als (collect.)
im sing. , agere g. ; in gestu peccare.
Getue, arum, m. Vöttetfdjaft im Worben ber un=
teren ©oitau; (feit.) sing. Geta, ae, ob. (*auih
als adj.) -tes, ae, m. Oc.\ Geta, auch °1S 91a me
eines ©Haben, Ter. u. als röm. Beiname; bao.
*Getlcus, adj. tbtalifeh; 'GcStice, ade.
glbba, ae, f. ©udel, i>ödet .Suet. — gibber,
adj. budelig, häderig Suet.
GTk&s, antis, m. (gero. pl.) einet bet ©iganten,
mgtl). Söhne ber ©üa u. beS lartaroS, ungeheure
Siefen mit Schlangenfüfjen , bie ben Olt) mp ftür
meu wollten, aber o. Jupiter burch Blipe getötet
würben ; Gigantum ossa ungeheure Clefantcn
u. bgl. Suet. ©ab. Giganten», adj. ora litoris
bei Kumä u. ©uteoli.
gigno (oortl. auch geno), genui, genltum, 3. 1)
jeugen (fomol)l o. Slannc als o. ffieibc) luppi-
ter Herculem ex Alcumena; regis geniti Aleian-
dro Gurt. 10, 7, 9; pater, quantum in Be fuit,
Thracem me genuit, contra ea mater Athenien-
sem Nep. ; Hecuba Alexandrum; deus animum
ex sua mente et divinitate genuit; natura nos
ad maiora quaedam genuit et conformavit;
pisces ova; quae terra gignit; ubi crocum gi-
gnitur Ourt.; *Graia ab urbe; *e terra geni
tum; abfol.; sttbst. gignentia, ium, n. etjeu-
genbe Waturtröfte, otganifche Körper, (in
biefem Sinn) ©efchöpfe, ©ewächfe Sali. 2) tp.
(in gehobener Webe) heroorbringen, fd)affen,
grünben baec ipsa virtus amicitiam; ie elo-
quendi copiam in hac urbe; ira truces inimi-
citias et funebre bellum; in animorum permo-
tione alqa aut gignenda aut sedanda.
gilvns, adj. ifabcllgelb eqni Verg.
ginglra, ae, f. gahnfleifd) Ot.
gttber, adj (al)I, glatt, unbehaart.
Glabrlo f. Acilius.
gläcl&lls. e, adj. [glacies] (bict)t. u. fpät) eifig
hiems, frigus — glSries, ei, f. ®i8, lubrira
©lattciS; “pl. ©ao. gUcio, 1. ju ©iS machen
nives Hör.
glidittor, öris, m. [gladius] Rechter in ben
blutigen Kampfzielen ju Vom, welche urfprüngt.
bei ßeichenbegängniffen u. ©aftmäblcrn, bann aber
als öffentliches, bcm Volte jur Belüftigung gege
beneS Schaufpiel wähtenb bet Wepublil auf bem
gorum, nach ©rbauung ber Amphitheater gew. in
biefen aufgeführt würben, ©ic ©labiatoten waren
Sflaoen, Kriegsgefangene ob. Verbrecher, biSto. auch
gxeie, bie um einen gewiffen flol)n fich ba^u Der
mieteten; als Schimpfwort, Banbit; pl. auch
© labiatorenfämpfe, =fpieledare, f ödere g.;
gladiatoribus bei ben ©labiatorenfpielen. ©ao
a) glidi&törius, adj. ju ben ©labiatoren ge.
hörig, ©labiatoren. ludus, certamen, fami-
lia, spectaculum, munus, consessus g., tempns,
locus Schauplap in ben ©labiatorenfpielen; (Ter.)
animus glabiatorrnäfeig ; fBagina f. sagina 2);
subst. gladlatorlnm, xi, n (sc. auctoramentumi
Öanbgelb, für welches grete fich iu ben ©la
biatorentämpfen ijcrflabcn Liv. 44, 31, 16. b)
glädiAtüra, ae, f. ©tabiatorentampf Tac.
ann. 8, 48.
glidlus, ii, in. Schwert (baS furje, ju fpieb u.
Stoß eingerichtete), auch collect, nonnuui Caesari
• gladio minitabantur. JnSbef. a) tp. $ut Bejeidj'
nung 0. äüorb, ©otfchlag impumta« et li-
centia gladioruro b) fprichw buo Bibi bunc g.
iugulo (Com.) ich Wage ihn mit feinen eigenen
SBaffen — wiberlege ihn mit feinen eigenen Ser
ten; plumbeo g. iugulari mit fchwachen Bemeifen
Wiberlegt werben; tuo g. conficiatur defenuo;
(Hör. sat. 2, 3, 276) scrutari ignem gladio, 'mit
bem Schwerte im geueT wühlen’, b. i. ba, wo baf
geuer bet ßeibenfChaft fchon wütet, noch ©raufam
teil hinjufügen, ben Sahnfinn alfo ooüflänbig
machen.
glaeba (beffer als gleba) ae, f. 1) ©tbfeholle
agri, inicere glaebam iu ob, *versare glaeba«;
•Scholle, Ader über glaebae Verg. 2)KIümp
d)tn, ©tüdchen, Bife^en sevi ac picis; aureae
349
glaebula
Just. Das. dem. fglaebila (gleb,), ae, f.
Klümpchen ex Parthico metallo fflolbftufe.
glaesnm f. glesnm. ftragenb qncrcus.
glandYfSr, fera, ferum, adj. [glosB-fero| gidjelK
glandiönYda, ae, f. u. -diuni. ii, n. ein mol)!’
fcbtnedenbeS irüfenpüd am §alfe, bef. b.
gemeinen Plaut.
glans, dis, f. 1) ®icpel. S) Kugel aus Stet ob.
Ipon , welche bie Sd)leubcrer führten; auch colled.
gl&nde aut lapidibns pugnare.
elarea, ae, f. ÄieS.
Glauein f. Seryilius I) 7).
glaucöma, 5tis, n. [yXavxmtia] eigtl. bie 83etbmt=
felung bt9 ?lugeS, bei Star; bat) (Plaut.) fpridjto.
obicere alcui g. ob oculoa Borjpiegeln, blauen
Tunp Dormacben.
1. elancns, adj. [ylccwxös] liebt*, bläuliebgrau,
febrilem», btintenb, funtetnb *equus, *ulya,
*«alix, *amictug Arethusae, *oliva dnro frigore,
*ardentes oculoa intorait lumine g.
2. Glaucus, i, m. 1) mahtfagenber RJeergott,
Glanci ohorua bie Rereiben. 2) Sotjn beS
Stfqpbu« Verg.
gl#ba, glehäla j. glaeba, glaebula.
glSsum (giess.) [o. gletfjen, ©las], i, ». ©ern =
Pein Tac. Germ. 46.
gllsco. 3. junäepp b. Steuer, bat) tp. un--
Dermerft junehmen, warfen, überbanb neb =
men, um fiep greifen (»gl. serpo) invidia ea
sua sponte gliscens, gliscente in dies 8editione,
bellum gliscenB iam per aliquot annos lAv.;
riolentia Turno Verg , gliscentibus negotiis,
gliscentia discordiae remedium, gloria egregiia
riris et pericula, numero Tac.
glöbdans, adj. fglobus] lugelf 5rmig.
scliihus, i, m. fttgeltunber Körper, lugelförmiger
Klumpen, Salten (populärer SÄuSbrud ft.
sphaera) terrae, stellarum, fnubinm g.; pl.
fyeuertugeln animadversi in caelo; *+geuer =
mafjen flammarum; bat), jufammengebrängte
SRenfebenmaffe, bidfter §aufe circa Fabinm,
fmilitum; tnSbef. Setein ju einem 3»e<fe, ff Iub,
in öbelm Sinne, eine ©lique conaensionis, no-
bilitatis.
glömSro, 1. [glomus] (meip poet it. fpät) 1) ju
einem ffnäuel »ufammenrollen, = bal(en,
tnäuelartig jufammenwideln *lanam in
orbes, * viacera glomerata, *annus glomerana
sc. se bet Kreislauf bcS 3abIf9; cum grandinem
renti yelut glomeratam in terras agunt. IAv. ;
•gresauB superbos im Satte traben Verg. georg.
3, 117; *qnem circum glomerati. 2) maffen*
baft AUfammenbrängen, = bäufen, auftür*
men ’incendia, *tempestatem , * agmina fugä,
•haec vetusta, aaeclis glomerata horridig, lncti-
fica clades, *se; *glomerantur apes in orbem;
legiones in testndinem 7Yie.; ’hostes. — glö*
mus, eris, n. fglobus] ffnäuel lanae Bor.
glörla, ae, f. 1) Ruhm gloria est freejuens de
alqo fama cum laude; g. est, si diligit mnlti-
tudo, si fidem habet, gi cum admiratione qna-
dam honore dignos putat; excellens eiug g. in
re militari; esse in magna g.; alqm gloriä
afficere; fortitudinis wegen ic., rei militaris,
rerum geatarum , diTitiarum et formae ; *Tumi
pnlsi ben I. jurüdgebröngt $u haben; posteritatis
bei brr Radjwelt; gloriam qui spreverit, veram
habebit IAv. 22, 39, 19; concr. ©egenpanb bei
•Ruhme«, Epte, Sterbe *tauri trucis (bie bie
— Gorgo.
Stint jierenben §6rner); »Messala magna intonsis
g. yictor avis; pl. rühmliche Zweiten veteres
Gallorum Tac.-, ©elegenbeiten ju Ruhm pro-
yinciae, magistratu«, gloriue triumphique Sali.
Jug. 41, 7. 2) Stahlen, ®brgeij, Rubmfucbt
•sortis; nisi utile est quod facimus, stulta est
g.: oslentatio et g.; gloriä elati; *generandi
mellis; *yentosa; fiactantia gloriaque; fpu-
dor et g.
glörlfttio, önis, f. [gloriorl prahlen Cic. —
glörlöla, ae, f [dem. o. gloria] ein 8i fiepen
Ruhm.
glörior, dep. 1. [gloria] etm. ö. fi<b rühmen,
jitb wegen etw. rühmen, mit et», prahlen
idem quod, haec, alqa re, de alqa re; de altjo
(als feinem SanbSmann); *illo socero als ic. ; in
alqa re in etm. [einen Ruhm jepen; fquantum;
abfol.; alqd gloriandum rühmenswertes.
glörlösS, adv. [gloriosus] 1) rühmlich, mit
Ruhm. 2) ruhmrebig, prohtertfdj. — glö-
riöBtis, adj. m. comp. u. sup. [glorior] I) rühm *
lieh, ruhmootl factum, mors, glonosos alcui;
multo gloriosius duxit, si Nep. 2) ruhmrebig,
prahlerifib, ruhmfücbtig miles, auch als Ittel
einet ffomöbie beS ©lautuS; quid eius (philoso-
phiae) nomine g. sumus? fepistula, fanimus;
Bubst, ayari species, glorioei beS Renommiften.
glübo, — — 3. auSjcbälen, fp. berauben Ct.
glütbn, Inig, ». Seim Verg. — glütlnätor, öris,
m. [glutino) bet 3ufammenleimer ber Slätter
ber Sücber Oie.
Glfcgra, ae, f. ein HJlübtbenname Hör., Tib.
Gnaens, tömif<ber Somame, abgefürjt Cn.
gnärus, oorll. auch gnärnrls, e, adj. [Stamm
gna, ngt. gnavus] l) tunbig, Kenntnis pabenb
loci, rei publicae, Latinae linguae. 2) befannt
alcui Tac.
Gnätho, önis, tn. 91ame eine« ScbmaroperS im
terenj: bah t>. einem nieptswürbigen ®ähnta =
roperüberf). Da». GnathönYel, örum, m. ©cbü =
ler beS @n. •» Scbmatoper.
G iuil in , ae, f (in ber SoIfSfpracbe p. Kgnatia)
$mfcnftabt in Plpulien.
gn&ta, gnitl, gn&tns, gnäTitis etc., filtere Sor=
men p. nata etc. f. nascor 1).
GnYdlus, GnYdns f. Cnidius, Cnidus.
Gnösus, i, f. Stabt Kretas. laß. 1) ‘Gnöslä-
cus, adj., auch Iretiftb- 2) *Gnösias, ädis, f.
adj.-, auib fretifd); subst. = Slriabne. 3) *Gno-
*Ih, tdis, f adj-, aud) fretifcb, subst. =• Wriabnc.
4) *Giiösiog, adj. Iretifib; subst. im f. =>
Briabne; im pl. m. bie Sinwohner B. ©noftiS.
Goinphl, örum, m. Stabt in tbeffalien. laB.
adj. Gomphenalg; subst. -enses, ium, m.
Gonni, örum, m. auch -us, i, m. Stabt in thef»
falien.
Gordael (Gordyaei) montes, ein ©ebtrge in @ro&-'
armenicit. Das. subst. Gordlael ob. -dyael, örum,
m. bie heutigen ffurben Ourt.
Gordlnm, ii, « ^»auptPabt in $htbg<en. — Gor-
dius, ii, m. ffönig B. ©ropphrbgien, betannt bureb
ben B. ipm an feinem SBagcn getnüpften Knoten,
welchen älejanber mit bem Schwerte jerhicb.
Gorgias, ae, n 1) grieth- SoppiP auS Seontini
auf Sijtlien. 2) athen. Rhetor. 3) ein 9Racebo=
nier OMrt.
Gorgo, önis ob. us, f. gern, tm pl., bret Töchter
bcS 8hotct)S unb ber ©eto, bie als gepügeltc unb
ftblougcnhaarige 3u"3rtauen gefchilbert werben;
3 50 Gorgoneus -
BOr*ug«wcife ober Reifet Gorgo bie britte, 9D lt-
bufo, bereu fltnbliii Derfteinerte u. bie ©erfcu*
tötete. 8u* ihrem ©tute entfprang ba* giügcltoft
©egafu«; ihr Haupt im Scpilbc bet ©alla*. ©ab.
»Gorgöuens, adj. gorgonifd), mebufifch cri-
nis; venenis G. infeetn mit giftgejchtoollfncu
Schlangen umgeben, wie Siebufa; equus ber tye-
gafu* ; iacuK bie burth bett ipuffthlag beb ©egaju*
entfprungene Duelle Hippofrenc.
Gorgoblua, ae, f. Stabt ber ©ojet, tiiell eicht ba*
heutige Charlieu an ber üoire ob. Cergeau bei
Orleans G’ars. 6. O. 7, 9, 6.
Gortynius, adj. bie Stabt ©ortpna (auf Kreta)
betreffenb, gortgniftf), »Iretifch; »-nlicus,
adj. Iretif th; frühst Gortjnll, 6mm, m.
gorytux f. corythus.
Golliini, örum, m. germanifthe Sötlerfchaft an bet
Siatdh Tac.
Gothöncs, um, m. germanifthe Söller jd)aft am
untern flauf bet SBeidjfel Tac.
gräbätus, i, m [xpößdnrof, ein macebon. SBort]
niebrige* u. einfache* tRuhebett, gelbbett.
Gracchus f. Sempronine. ®ao. -chinus, adj.
gräcUis, e (pl. gracilae einm Ter.), adj. m.
fcomp. u. tsap. 1) fthmal, fcplnnf, biinn,
feh mächtig virgo Ter.; eqoi houiinesque pau,
luli et g. Liv. ; *puer, »capella, ferura gracil-
lima, vox Just. 2) tp. a) fbürftig, ärmlich
vindemiae. 6) B. ber Siebe, einfach, fehlieht,
fthmutflo* »materia, fpraefatio. ®a8. gräet-
lltas, ätia, f. Schlanfheit, Schmächtigleit
»urama g. et infirmitas corporia, tcrurom; B.
©ebnet pl. qui non tarn habitus corporis opimo*
quam g. consectentur.
gräiülus, i, m. ®ol)Ic.
gradüttm, adv [gradus] i) Schritt für Schritt,
fchritttneije aliquo pervenire. 8) tp. nach u.
nach pedebentim et g. accessus a te ad cau-
sam facti; g. aliquid addere; auch fltob», ftu =
fentneife, g. amicos habet macht Unterfd)icbe
unter ic. Plin ep. — gradAtln, önis, f. [gradus]
eine rhetor, gigur (xli>aj), bie ftufcntnci)e Stei =
gerung burch ©erbefferung be* micberholten Bor=
hergehenben Sorte* mittel* eine* ftättem. — turi-
(latus, atlj. [gradus] ftufenmeife abgeteilt,
abaeftuft buxus.
grid lor, gressus sum, dep. 3. [gradus] Schritte
machen, fchreiten fidenti animo ad mortem,
»longe , »lente: B. litten (volucres) serpentes
quasdam, quasdam esse gradientes. ®ab. grä-
dirus, adj. ber in ben Kampf ©orfchreitenbe,
©einame be* SJiar* * pater, *rex; *subst. ma-
gnuä G., G.
gradus, us, m. 1) Schritt gradum facere; *in-
gentes g. ferre machen; gradum inferre in ho-
stes gegen jc. attriiefen ; g. conferre jum ^>aitb-
aemenge tommen, hunbgemeiti »erben, »jum ®c=
fprädt jufammettfommen, fieft unteneben; *g. Ce-
lera re ob. »corripere eilen; *g. sistcre, * »usti-
nere tpatt machen; g. citato, pleno im Silntarfd);
ingenti g. (ba* (jont u«xon ßißae) pontem ob-
tinere; pressus. modicus; g. addere (sc. giodui)
einen Schritt rafch nach bem anbem tljun; g. re-
ferre jurüdgehen; auch Bom©ang eine*©erfe*;
bilbl ber Schritt ju et»., gradum facere ex
aedilitate ad censuram jur Stnfur übergehen;
eo g. via facta eBt ad consulatum; primue g.
imperii factu» est: g. reditus mei; »ba* Stn =
fchreiten, tperanfehreiten mortis- Hör. carm.
- Graioceli.
l, 3, 17. 21 o. gechtern u. Kriegern, bie angc
nottimene Stellung, ber Stanbpuntt (Dgl.
status) in suo quisque g. obnixi; de gradu
fiehenben gufjr* ; »stare in gTadu; alqm gradu
movere, deuiovere; bilbl. gradu deici, ut dici-
tur, gradu depelli au* ber gaffung gebraut ob.
au* feinet Borteilhaften £age oerbrängt »erben;
iterum ab eodem gradu depulsus est A’ep ; in
Omnibus causis tres sunt g., ex quibus onus
capiendus est ad resiBtendum Oie. pari. or.
§. 101. 3) Stufe einet Iteppe ober Sproifc
einer Seiler, bef. pl. Bcalarum, templorum, aJqm
per gradus deicere; *bie Seiler fclbft [«»te*
sub ipsos nituntur gradibus; übertr. »gradu post
. me sedet uno b. i. er ift d. noch niebrigerer 0c
burt al* ich (mit Hnfpielung auf bie Sifce in
Iheotcr) Hör. sat. 1, 6, 40; »tollere mortale cor-
pus de imo g. rau* bem Staub erheben’; tp.
®rab. Stuft ber fflürbc, be* Älter* k , Sang
aetatis, peccatorum, officiorum, dignitatis, om-
nes bonorum g.; pervenire ad altiorem g.; im-
perii g. secundum tenere ben nächfteu SHang naefc
bem König Nep.; temporum; sunt plures g. so-
cietatis humunae; sonorum; fnullo g. contin-
gere alqm gar niiht mit jmbtn. nerttanbt feilt;
fa matre alqm artissimo g. contingere, sonn
torius, -f-gradum in militia obtinere, fin ff
cundo g. se continere; fübertr. Haarflechte.
Graeea, Graccänlcus, Graece f. Graeci.
Graeci, örum, m. [roaixof] bie ©riechen; —
Parthini, ». f. Caes. b. c. 3, 11, 3; sing. Urse-
cus ein ©rieche, Graeca eint ©riechin. Io»
1) Graecus, adj. gtiethifch; Graeci hominei
Btrüchtl. »ie Graeculus d); subst. Graecum, i, »•
ba* ©riechifchc e Graeco in Latinum conver-
tere; semper cum Graocis Latina coniunxi
Hiero. a) Graece, adv. griechifch loqui, scirt.
nescire. b) graedsso, 1) [ypatx^st] Plaut, bie
©riechen nadjahmen, hrtcchifch agieren, e)
»graecor, dep. 1. auf gned)ifche 3Beife leben,
bie ©riechen nachahmcn Hör. sat. 2, 2, 11. d
Graecälus | adj. dem. Graecus] mit Xabel al*
ba* jur 3rit bet röm. Schriftflcller oerächtltche u
entartete Soll verbi controversia iam diu »r
quot G. homines bie guten üeutchen in ©riech«
lanb; ancilla Tac.; auch trübst, ba* ©tiecblcin
2) Graecia, ae, ©riechenlanb, teil* a) ba*
eigentliche ©riechenlanb, teil* b) magna (auch
maior) G. Untcritalicn — bie Bielen bort ange
legten grirch- Kolonieen, auch (Plaut, im ffiunbe
eine* ©riechen) G. exotica u. parva; bl. Graeci»
Cic. p. Arch. §. 10. Tusc. 5 §.66; »magna —
Italien; fl. Graeci, illa quae nostri maiore« as-
sccuti sunt, neque cum G. neque cum ulla gente
sunt conferenda Oie. Tusc. 1. §. 2. 8) f Graf-
cÄntcux, adj. Bon ben ©rieten flammenb,
na^ t&xt ber ©riechen toga.
Graecia, graedsso, graecor f. Graeci.
Graccostäsis , is, f. [yoanöorc <ric] ein ©ebäutc
auf bem röm. gorum, in ber Sähe ber Kurie, j»»1
©mpjangc ber fxemben, bef. griech. ©efanbten.
GraecSIux, Graecus f. Graeci 1) u. 1) rf)
Grill, örum (»auch um)> m- ältere u. mcift P«t
gorm für Graeci, bie ©riechen, bef. al« ba* ü*j:
fifche u. Helbenooll ber ©orjeit ; sing. Grilus, c,
m. ©rieche Cic. n. d. 2 §. 91. ®aB. Grilus, adj.
griechifch »Camenae, »manus, »urbes, Hercule*
A’ep. ; saltus. Alpes Nep., Tac. — Griloceli,
örum, m. gaUifche ©ölferfchaft auf ben grajifcbm
351
Graingena
Älpcn Caes. — ‘Grälögena, ao, f. [Graius-gigno]
©rietpe o. ©eburt. — Grälus f. Grau,
grallätor, öris, m. fgralla] © te Ucitlöuf er Plaut.
grämön, Tnis, n. 1) ®ra«, Diafen, graminis
herba ®ra«flengel Verg., Mv., herbae Ov., *te-
nenim, *tenax, *remotmn Hör., *molle, *viride;
*pl. ; auep *®rafung, ffieibe immemor grami-
nis. 2) *t©flanje, Staut überhaupt ®a».
grämtnens, adj. ma* au« ®ra« ift ob. mit
fflra« befebt ift, ®ta«*, graf ig corona (ob-
sidionalis) obaidionalis; haata au« fflambu«--
ropr ’campus, *caespes, ’ara.
grnmmätlcus, adj. jur Spracpminenfcpaf t
« t^brig ar»; tribus bie günfte ber ©rammatifer,
Krittler. hier» subst. a) gram inatlrus. i, m.
brr Sprncpfunbiflc al« Srtlärcr unb Kauft»
rttpler dltertr, bef. poetifeprr Sipriftwerle, ber
Äntifcr, ©rammatilcr. 6) graniuiätlcu, ae,
f., aud) -ca, örum, n. ©ptaepmif fenfepaft.
Gramplus (. Graupius
gränäria, örum, «. [granumj Kornboben.
*+grandaerns , adj. [grandis-aevum] poipbes
japrt. — *fgra»de8C«, 8. [grandis] gtop
toerben. — grandTcdlus [adj. dem. s. grandis]
jiemlicp grop Com.
grandYfCr, fera, ferum, adj. [grandis u. fero]
fepr einträglich arationes Cie. Phil. 2 §. 101.
— srrandTlöqniis, adj. [grandia-loquor] 1) in
großartigem, feierlichem Stil rebenb g., ut
ita dicam, fuerunt etc.; Aeschylus, sublimis et
gravi» et g. saepe usque ad vitium Quint. 2)
in tabclnbcm Sinne, subst. ©toßfptecper, pl.
isti Cie. Tute. 6 §. 89
grandinat, impers. e« pagelt.
grandio, 4. [grandis] gtop maepen, oetgrSpern,
gradum Plaut.
grandis, e, <*(/. m. comp. u. t*«P- gtop, pari,
o o 11, bebeutenb, grogartig tburdj ©röpe im:
ponierenb) l) eigtl. n o. Satpeit, bef. 9!atur=
gegenpänben unb ynbuftrieerjeugniffen ilex, sa-
ium; cerri, 'hordea groptörnige, pecunia, aes
alienutn, fenus, pondus argenti, über, literae
Uncialbucpftaben. b' P. lebenben fflefen peran»
gemaepfen, erroaipfen, bejaprt, betagt puer;
adulescens nt. u. opne natu, tg- aevo, *alum-
nus (p. Äcpifle«); bap. auep ü. Älter felbft grun-
dier acta*. 2) tp. grop, Part, großartig,
bebeutenb vitium, res grandiores, exemplis
grandioribus (feplagenbere) uti, *munus, »decus,
•certamen, *molum, ’praemia, * ingenium,
patientiae documentum, mortis solacium Tac. ;
ipeciell 0. ber 9iebe u. bem SHebner erpaben,
»cietlitp genus dicendi, carmen, oratio; ora-
tores g. verbis; causidicus amplus atque g. ;
Thucydides rerum gestarum pronuntiator sin-
cerus et g. etiam fuit; Aescbines mugis fusus
et grandiori similis Quint. ®a». A ) grandltas,
äti», f. (feit.) tp. ttrpabenpeit ber Diebe ver-
borum, fnon illi g. defuit. B) grandTtdr, adv.
(feit) tp. erpaben *sonare. C) grandluscftlus,
[adj. dem.] jiemlicp perangemaepfen Ter.
irrando, Ims, f. $anel, fsaxea p. Steinen,
tiränims, i, m. fjluß »« Sippen.
gräoTfer, föra, ferum, adj. [granum-fero] ßöt =
ner tragenb agmen (Ämeifen) Ov. mH. 7, 688.
— gränum, i, n. ein Rom.
griplilftrluH, adj. [graphium] jum Stpreib»
griff el gepörig, ®riffel= theca. — gräphlcö,
adr. [graphicu»] malerifcp = fepr fein Plaut.
— gratia.
— grSphTcng, adj. eigentl. jum Heicpnen ge-
pörig, malerifcp tp. (Plaut.) o. pjerfonen fein,
abgefeimt für, serrus, nugator. — *tgrä-
pliium, ii, n. |yp«q)io»>] ©(preibqriffel.
grassätor, öris, in. [grassor] SBegelagerer,
Strapenräuber. — grassätüra, ae, f. [gras-
sorj (feit.) ba« nächtliche $erumf(ptDärmen
auf ben Sitapen, SBcgelagern SuH. Tib. 87. -
grasKor, dep. 1. [intens, p. gradior] (6. de. mept
gebrauipt) 1) tücptig lo«fchreiten Plaut., Ov.;
per omnes nervös articulosque umore pestifero
rassante Just.; bef. perumftptoärmen in Su-
urra Liv. 2) tp. a) loSfcprciten animus ad
gloriam virtutis viä Sali.; auf ein ©efifetum er:
piept iein in possessionem agri publici Liv.
b) mit heftigfeit j u SBerte gepen, iure, non vi
ben SBcg be« ic. »erfolgen, cupidine atque irä,
consilio, assentando multitudini, iri te hac via,
dolo, dissimulatione, veneno, ferro fipreiten ju ic;
•obsequio recht ferpil ju ©erfc gepen; (natpfl.
u. fpät) pari u. fcinblicp »erfapren, toü:
ten adversus deos, in alqm, ferro in bomines,
in aedificia igne; in alqo Just.; neque avaritia
solum, sed etiam crudelitas in capta urbe Curt. ;
Romain pestilentia Überpel Aur. Vict.; vis Tac.
gritö, adv. m. fcomp. u. +sty» [gratus] 1) mit
©ergnügen, gern. 2) bantbar.
gräte«, f. pl. (in ber Siegel nur nom. u acc.)
®an! (bei. öffentlich “• ftterlicp gegen bie ®öt=
ter) g. tibi ago, summe Sol, vobisque reli-
qui caelitcs Cic.; diis laudos gratesque agere
Liv. 7, 36, 7; legionibus lauaes et g. babere,
benevolentiae patrum g. agere, Agrippinam
iisdem quibus principem lsudibus gratibus-
que venerati sunt Tac.; *g. persolvere, ’referre,
•dicere.
grätla, ae, f. [gratus] 1) SiebcnSlu&rbigfeit,
Änmut foris; fplenus est iucunditatis et gra-
tiae; fsincera illa seruionis Attici; *formae;
al« nom. pr. Gratiao, ärum, f. [A«piric] bie
©rajieit, Ibcpter be« 3eu3 u. ber ©urpnome,
geto. btri, ©öttinnen ber Änmut, bef. ber burip
®cpiSnpeit«finn »erebeltcn gefetligen greube ber
Sienftpen; auep sing, collect. Hör.
2) bie Sunfi, bie man ertoeift, ©efälligfeit, ber
©cfalten, bie ©nabe alcui eratiam dare, fa-
cere (Com.); facta per Cornelium Valerio di-
cendi g. (mürbe geftattet »u ic.) quae vellet Iav.;
tgratiam reddendi equi facere; in beneficii loco
et gratiae; nullam esse g., quam non «apere
animus meus posset; iltfbef. (Liv., Curt.) in
gratiam alcis jmbm. ju ©cfaDen, ju ©unflen,
rndicii wegen ber beim UrteilsSfprucp bemiejeuen
®unfl — weil ba« ©oll ipn loigefproipen; gratiae
causä au« h^ilicpteit; all. gratis au« ® unft
gegen ic., wegen, um — willen hominum gra-
tiä; cibi g. aut potionis; honoris g.; exempli,
Terbi g. exemplum 1), verbum 2) d); sui
purgandi g, um fiep JU rechtfertigen ; simulandi
uü g. be«megen Ter., Sali.; quä, quänam,
ac g. Cdm.; ‘•©efallcn, Sup an etw. rurruum
armorumque; bap. a) gratiam alcis rei facere
alcui imbm. etw. erlaffen, jmb. ». etw. bi«penfieren,
auep für etw. banfen b. p. e« au«fcplagen Liv.,
Suet.; de his artibus (waä ic. betrifft) g. facio
ne etc., quam benigne g. fecit ne etc.; de cena
Plaut., omninm tibi, delicti, feriminum. 6)
$anf, bef. gratias agere ®ant lagen, mugnas,
ingeutes (Ter.), miriticas; alcui; alcui pro alo<U-
352
gratus -
re, alcui de matre; fDomitiae inimicitiis; ob
ea laudare, ob qnae g. agarem Plin. cp. ; m.
quod; bist», m. com; gratiaruin actio Danf*
fagung; gratiain habere alcui jmbm. Dant
wtffen, bantbat gefinnt («in, feiten in ©ejug auf
mehrere gratias h. u. b. einem (b. Pfau«), aber
mit hinjugefügtem summi« ob. audj au« 9tüdfid)t
auf ftonjinnität alcui laudes gratiasque h.
magnas; maxime ob. maximas g. et habere
et agere, agere atque habere; m. quod; gra-
tiam referre fid) burd) bie Ifyit banfbar be=
weifen, Danf betätigen; bonam, praeclaram,
meritam debitamque; parem ©leiere« mit ®tei=
d)em tiergelten; feit. u. mit fRücfftdjt auf ftonjim
nität gratias referre, wie me praesentem tibi
gratias relaturum, hos omnia tibi illorum la-
borum praemia pro me persolutnros ; hono-
res eis habeantur gratiaeque referantur;
gratiam referre pro alqa re; merita, quibus (ft.
pro q.) uno modo referri gratiam posse Gurt.
8, 6, 10; non ineunda (ju erwerben) Bed referenda
(}U Oetgeltcn) g.; nullnm officium referendü gra-
tifi (al« tbätige Danlbarleit) magis neceaaarium
et Cic. off. t §. 47; eigentüml. accidit nt optime
dictis gratiam prava iudicia non referant bie
oerbientc Änerlennung oerfagen Quint. 10, 1, 19;
aud; wie unfer »ergelten — fid; rädjen se
intellexisee, quos 6dos amicos haberet, quos
iniidoa, cum iam neutris g. referre posset;
(fett) gratiam reddere >S all., Ourt., *rependere;
meritam dis immortalibus g. iustis honoribus
et memori mente persolvere Oie.; gratiam ferre
alcis rei booontragen; gratiam debere fdjulbig
fein; (Äouberf.) g. est ic| banfe, aurf) ich bebante
mid), mufj e« ableljnen, gratia diis Sott fei Datif;
all. gratiis ;Com.) jfgj. gratis, adv. eigtl. für
einen bloßen Danf, bah- unentgeltlich, umfonft
facere alqd g.; habitare g. frei; g. («medio«)
anhelans Phaedr.
8) bie @unjt, in bet man bei jmbm. fteljt, Se*
liebtf)eit, Rrebit bona; in gratia esse; gra-
tiam mire, ab alqo, apud, ad alqm, falcis; g.
alcis Bibi conciliare; pl. wenn 0. bet ®unfl me|s
rerer bie Siebe ifi L. Murenae provincia multas
bonas g. attulit; plureB (bei mehreren) ineuntur
gratiae; eadem res plurimas g., firmissimas
amicitias etc. pariat, Dal). a) burdj Beliebtheit
erlangte« 9tnfel)en, Einfluß, Wac^t gratiä
valere, florere, pro alqa re niti; *modicae apud
alqm g. esse. 6) gute« Serneljmen, in bem
man mtt jmbm. jtel)t, freunbfd)aftliehe* 8er*
bfiltni« in gratiam redire cum alqo fid) mit
jmbm. au«jüf)rtfn ; and) (Nep. Att. 17, 1) al« mil--
berc SBenbung se nunquam cum matre in g. re-
disse — fyibc nie einen (Streit gehabt mit ic.;
mecum facile redeo in g Phaedr.; *g. fratrum
geminorum dissilnit; alqm apud alqm ponere
in gratia, in g. maxima; cum gratia gutwillig
Ter.; cum bona g. in ©ütc, cum mala g. in fjafj.
Gritullns. Warne einer töm. gamilte; (fratidla
bie ©rofjmuttcr Eicero«. Dae. adj. -di&nns.
grättfirätio, önis , f. [gratificorj ©Sillfä^rig-
feit, fflefälligfeit. — grätiricor, dep. 1. fgra-
tus-facio] jmbm. etrn. ju ©efallcn tljun, will*
fahren, fief) gefällig «eigen, jmbm. etw. bar*
bringen, opfern, aufopfern alcui, fodiis
alcis, pro alqo; hoc, nihil Satin, in nicht«; po-
fmlo aliena et sua; potentiae paucorum decus
•tque libertatem suam.
- gratus.
gratiis f gratia 2) b). — grätlösns, adj. m.
comp. u. mp. [gratia] 1) ®unft erweifenb, ge=
fällig in dando et cedendo loco Oie. Brut
§. 290. — Dal), au« ®unfl ob. ©efälliglfil
erteilt misRio Liv. 2) ®unft genielenb, be-
liebt, begünftigt homo; alcui u. apud alqm,
in sua tribu, in provincia, causa« apud te ro
gantium esse gratiosiores quam vultus träges
mehr baju bei, bict) gönftig «U ftimmen. — grill»
f. gratia 2) 6).
grätor, dep. 1. [gratus] 1) ®lüd münfäfen in-
vicem inter se Liv., * alcui, ’sibi, *rednce«
sc. eos esse Verg.\ -fabfol. 2) fteubig basletc
Liv., Ov.
grätiiito, adv. [gratuitus] unentgeltlich' n rn
fonft, ohne ©orteil multorum causa« et non
gravate ot g. defendere; quae ante rostra be-
neficia g. faciebam (®gf. accepta mercede);
auch ohne ©üdficht ob Hu«ficht auf Sohn
ob. Danf g. potius malus atque crudehs erat;
mediocribuB multis g. civitatem in Graecia ho-
mines impertiebant Oie. p. Arch. §. 10; tg- *n<
levi fenore; +g (inbem man ®clb ohne 8'n'fn
leiht) alqm obstringere. — grätöltus. adj. WO'-
umfonft, ohneßohn, Sorteil ob. ohne Äa«
ficht barauf gcfcfjief)t, unentgeltlich, on
eigennützig, comitia wo bie ©timmen nicht n
lauft finb, suffragia, -fpecuniam g. lohne ginfen )
dare, ffenns, ffrumentum, tg- in circo loca
tÜTcipIäje, fsubsellia, fcicatrices unbelobn: ,
amicitia, probitas, liberalitas, spes, pax; «afe
superque g. furoris in multitudine esse.
grätüläbnndus, adj. [gratulor] glüdwünfhe»^
Liv., Suet.; m. dat. patriae Just.
grätfilätlo, önis, f. [gratulor] l) gte ubenbe
jeiauna, ©lüdwunfh summä cam cirium
g. ; laudis uostrae wegen k. ; tinter g. adventuä
sui et filii geniti; ffungi mutu& g. fid) gegen
feitig beglücfwfinfthen, g. victoriae praecipere i.
praecipio 1): abfol.; g. fiunt; auch ffreube übet
eigene« ®iüe!, greuben«, ßhtentag ne Mo
renae recentem g. nova lamentatione obruabt^y
in sua g.; de tanta voluptat« et g. 2) religibfe#
Danl-- u. Sreubenfeft wegen einer fürbenStr
erfreulichen ©egebenheit (pgl supplicatio), decei
nere alcui conservatae, bene gestae rei publica«
g.; preces gratulationesqne.
grätiilor, dep. 1 [gratus] 1) ®lüd Wfinfheti
veuiunt gratulatum, alcm, impii cives inter se;
alcui alqd, de filia, de reditu; (aleuil in alqa
re; temporibus nostris pro ingenio tali Plin ep.;
adv ent um wegen IC. Ter.; alcui ob. apud alqm
u. bl. g. m. acc. c. inf.; alcui u. bl. g. m. quo.l;
bi«W. g. tibi, cum etc.; g. sibi, *fg. fich ® tücf
wünfhen, fich freuen. 2) freubig banles,
bef. ben ®6ttern (Ter.) alcui, deos gratulanäo
obtundere; alcis rndicio Phaedr.
gr&tus, adj. m. comp. n. sup. 1) gefällig *w
Pufferen u. im ©enchmen reijenb, h0^,.011
mutig, lieblich Venus, conviva, gratissimo-*
comitum, armenta, Antium, antrum, locuf,
carmen, mensae fröhliche Dafel ; gratior una tri-
bus; gratior it dies; tempns, nox, hora. lux,
proterritas. 2) bantcnSwert, f hähhar, toohl'
thuenb, willtommen, teuer, wert, ange-
nehm (in ©e«ug auf ben Wert, ben etw fflt uns
hat) ista veritas etiamsi iucunda non est, mihi
tarnen g. est; mentis gratissimus error Hör ;
g. potius quam grave ; *quod adest, gratum
353
Oraupius mons — graviter.
iuv&t; *g. feminis carmina öeräcfjtlic^ ■=» mollia;
haec pueris et muliereulis esse g.f * gratum
elocuta etc. j. eloquor; ‘exiguo gratoque (».)
frei, jpäufiq gratum alcui alqil face re einen @e>
fallen erweifen; nihil mihi gratius face re potes;
gratissimunr mihi facies ; g. ncceptumque habere
alqd; oratoribus tit gratissimum, si etc. 8)banl =
bar, Xanfbarteit füfjlenb n. erweifenb nnimus,
g. esse erga alqm; g. ho praebere alcui; g. me-
moria alqm prosequi; ‘male unbanfbar.
brauplus inons in Stpottlanb Tac. Agr. 29.
grävantcr, adv. ■=■ gravate, gravatim, w. f.
haud g. Iav. 21, 24, 5.
grävastrllns, i, m. ©taulopf Plaut.
gräräte u. •tim, adv. [gravor] mit Umftänben,
ungern g. ille primo; non ob. haud g. opne
Umfiänbe, Steigerung.
griredfnesus, adj. [gravedo] jum Scpnupfen
geneigt, am Scpnupfen leibenb C Hc. Tu»c. 4
§. 27. — gräTödo, tnis, f. [gravis] Scpnupfen.
‘grive-ölens, tis, adj- ftarfriecpenb, Übels
rieepenb, Avemus pcflpautpenb.
gravesco, 8. [gravisl i) ftpwer, brüdenb
roerben, ‘nemus omne fetu wirb mit Stülpten
belaftet. 2) tp. fiep Bcrfcplimmcrn ‘vulnus
gravescenw; valetudo Augusti, malum, publica
mala Tac. [Ctc. »». d. 2 §. 119.
gräridttitcH, f. i gravidus] Stpwangetfipaften
grivldo, 1. I gravis] (feit.) eigtl. (oorll.) befcpwe*
ren, fepmängent, tp. terra gravidata semini-
bua befrwptet.
graridus, adj. [gravia] 1) feproanger, träeps
tig; mbst. {. eilte ©cpwangere Plaut.-, ‘muraena,
•pecua. 2) *tp. o oll b. et»., betaben mit et».,
Pr open b, frutptbar gratia ea g. (reitp) est
bonis Plaut.; Italia imperiia, urba belli», nubea,
ariatae , pharetra sagittia, semine terrae; ager
pampineo auctumno.
graris , e, adj. m. comp. U. »wp. 1) f(p»er B.
©ernitpt, ge»i<ptig, laftenb, belaftet, bc =
ftp wert (®gf. levi« ) amiculum, onus, navis
ftpwerbelaben, agmen g. praedA u. bl. grave;
rniles fcpwer bewaffnet Tac ; nubea imbre; aea
f. aea; cibua i(p»et Berbaulitp; ‘corpus partlei=
big; ‘terra ftpwercr ©oben; *g. terrae ber (£rbe
ldftig, gravia vulnere. g. iam aetate I.iv., *aevo,
‘annia milea, ‘oculi vino et somno, ‘f<p»ans
ger, ‘aacerdos Marte B. DJlar«; am p poep, bc*
beutenb pretium; f graviore fenore; B. fflcrücpcn
ftar! rietpenb, ftinfcnb ‘hircus in alis; b.
Xötten n. flauten, trumpf, tief, 8afj (©gf. acu-
tus Sopran) vocem recipere ab acutissimo sono
naqne ad graviasimum; fip»er auf ben ftörper
fa&enb, bcfcpwerenb, ungefunb, fcpäblicp
tempua anni, ‘aestas, *pomifero tempus anno,
auctumnna, hiems, vulnua, morbus, pestilentia,
fsolam caelumque.
2) tp. A) in üblem Sinne a) ftpwer, läftig, be>
jtpwerlitp, brütfenb, oerbcrbliep, fcinbliip
labor, onus, uaurae, fortuna, oppugnatio; sc-
ueetntem tibi g. esse; tg. etiam eoruin aunbus,
qui etc.; §i gravius quid accidat im 5atl eines
Unglüdä; ‘ante g. solem beoor c« peifj Wirb;
•militia, ‘nuntius gravior, ‘contumeliae , *Per-
sae; * imbst. graviora Xraurigere*, größere Ueiben.
b) pari, fireng senatus consultum, edictum,
poena, supplicium, iudicium, iudex; Livia, g.
in rem publicam mater Tac.; alqd gravius sta-
tuere in alqm, sentire de alqo; aud) p cf tig,
fot •fceutfrfjr« Sdjiilrcörtrrb 5, flufl.
gewaltig, mätptig, bebeutenb ‘Liber g. mc-
tuende thyrso, ‘ictus, ‘aestus, ‘ruinae, ‘cu-
rae, *irae.
B) in (obeubem Sinne »l gewiiptooll, wieptig,
bebeutenb, nacpbrütllitp, mirlfam causa,
sententia, epistula g. et reruui plena, carmen
g. plennmquc reitp an 3npalt u. in BoUtönenbtn
Sfcrfen; quod apud omnes leve et infirmuin est,
id apud iudicem g. et sanctum esse ducetur;
quae mihi ad spem obtinendae veritatis gra-
vissima sunt; nec unquam fuit apud populum
gravior oratio; quis illo gravior fuit in lau-
dando? su bst. spretum a subtilibus, repulsum
a gravibus ben SHebnern in ber pöpern Diebegat--
tung, a gravissimo (tu discedens Oie. or. §. 96
u. 111; testis, auctor, testimonia ftpwetPe=
laftenbe; historici. b) angefepen, eprwürbig,
mürbeboll, gemeffen, bcj. im SJortrag civitas,
auctoritas g. et magna, auctoritate graviore»,
homo aetate et meritis; Stoicus gravissimus,
omnes gravioris actatis, caeremonia; fsupellex
WertBoü; tum g. sumus tum subtiles; ‘exern-
plum warnenb, ‘rannen, ‘incepta erpabener (Ein-
gang c ber natp fcjtcn pttlitpcn (Brunbfäpen
panbelt, gefept, feft b. Eparafter, ernft (®gf.
levis) homo bonus et g., homo gravissimus; vir
moderatus et g.; animus Ter.; genus epistu-
larum severum et g. ; ut gravius aliquid senbam?
(«rävisrar, arum, f. Stabt in Etrurien.
grürTtas, atis, f. |gravis] 1) Stpwcre, fdjwe*
reS ®ewitpt, SButpt armorum, navium; mo-
veri gravi täte et pomlere; paucitatem pedum
g. suae (— gravissima sua) tarditate compensat
(spondeus) CVc. or. S 216. Tao. a) (rantpafte
Stpwcre be« Äörpträ, Stpwerfälligleit, 9Dtat=
tigteit corporis, membrorum; linguuc in ber
Dluifpratpe. b) fyb pe be« fßteije«, bie Xeu =
rung annonac Tac. c) Ungefunbpcit, S(päb =
licpleit caeli, loci. 2) tp. a) fceftigfeit,
©röfee belli, morbi, t»utnptumn. b) anjepn =
licpleit, ®ebcutfamlcit g. ot amplitudo ci-
vitatis, imperii. c) ©ewitpt, ba$ fitp burtp
einen geizigen ob fittlicpen 3ttpalt füplbar matpt,
fflütbe, »raft, Dlatpbtud; SBirlung, Effelt,
baä ©emeffene. Erhabene, SBürbcoolle ber
Diebe u. bei DiebnerS lepos mixtus gravitate in
dicendo, orationis, sententiarum, genus hoc ser-
monum plus habere gravitatis; cum gravitatis
locis (— gravissimis locis) utitur CVc. or. §. 111;
personam g. severitatisque non appetivi. d)
fittlicper Ernft cum g. et constantia vivere;
comitate condita g.; lianc auctoritatom g. et
consilii sui wcltpe8 ipm bie ©ebieaenbeit Seine«
Eparalterb u. feiner ftaatimännifipen Einfitpt giebt;
Lacedaemoniorum; cuius et vita et oratio con-
secuta mihi videtur difficillimam illam socie-
tatem gravitatis rum humanitate; gravitatem
(rupige SBürbe) retiriere.
gräviter, adj. m. comp. u. sup. [gravis] 1) ftpwer,
mit ©emiept ‘cadere, ‘hasta g. pressa. SjierB.
o) beftpwert, unwohl g. sc habere, b) B.
Xonc, bumpf, tief sonare. e) ftpwer, heftig,
gewaltig pellere fores Ter., ‘sonare, ‘ferire
alqm; fundä ictum esse, fg. saucius, gravius
accTdere; graviBsime afBictae crant naves. 2)
tp. A) in tobelnbem Sinne o) ftpwer, peftig,
ftar! aegrotare, dolere, terrerc. 6) mit 8c =
Itpwerbe, mit Sicrbtufe, empfinblitp audire
Ter., alqd accipere, ferre; gravius aequo ha-
23
354
gravo — gustatus.
bere. efbart, fiteng agerej decernere de alqo,
in alqm dicere, gravius vindicare in alqm. B)
in lobenbem Sinne o) gewichtig, nacpbtüd«
licp, einbtinglicp g. et copioso tractare alqd;
magna g. dicere; non satis g. conqueri posse.
b) mit würbeBollem Srnft utrumque egit g.
grivo, 1. [gravie] 1) beloben, befcptteren,
belöftigen caput, ‘membra onua, gravatus
vulneribus, vino somnoque, fpondere, -fmena
ebrietate gravata, fcorpus anxietate gravatnr,
‘oculi morte gravati; tp. a } betätigen, brüden,
befcpwercn ‘officium quod me g. ; tcum gra-
varetnr socio regni . &)Berfcplitnnietn,btüden:
bet machen ‘fortunam; invidiam matria Tac.
2) alidep. grivor, l. t) fcpwer an et». geben,
llmftänbe, Scbwierigleiten machen, ©eben-
len trogen, fiep weigern, toerbric&licp,
ärgerlid) fein primo gravari coepit; ego non
gravarer, ai etc.; t°,J nimiam contumaciam
grav&tus. 2) ungern et», geben ob. über-
nehmen, erttagen aquam Flaut. ; ‘Pegaaua
pquitem gravatus Rellerophontem »orf ab;
*quae voce gravaris sc. dare, faap etum ci-
vium; fquae si quia gravabitur »en bieS fch»et
anfommt.
grCgälis, e, adj. [grex] gum groben Raufen
gehörig, gemein, amiculum eine* gemeinen
Solbotcn, habitnB Tac.', subst.pl. Ramcrabcn,
©cfannte, in iibelm Sinne Spiefigejellen
Catilinae. — grbgSriuw, adj. [greif tp. miles
gemeiner Solbat, feques, mibtia ©amafepen-
bienfl Just. — gregütlm, adv. [greif fd)aren = ,
haufenweife.
grbminm^ ii, n. 1) Schob «edere in gremio
alcis; filioa non tarn in gremio edneatoa quam
in sermone matria; ‘gremio accipere auf ben
Sch nehmen, ‘detinere alqm; fin gremio alcia
iacere; ‘sterni gremio telluria auf bie ®rbe. 2)
btlbl. ber Schob <*) »ur Sejcicpnung ber pflege,
gürforge, Muhe, Sicherheit abstrahi e ainu
gremioque patriae; aoror in fratria manibna et
g. conBeneacit; haec aunt in gremio aepulta
conanlatua tui; +g. ac ainu matria educabatur;
tquam (Cremonam) e g. Italiae raptam (sc,
eaae); *in veatria pono g. lege ich in eure £>anb;
•gremiia abducere pnetaa glcichfam aus ben
Ärrnen ber SRütter. b) Schob, tiefe, 3n--
nerfleS terra g. mollito et eubacto aemen ex-
cipit; medio Graecioe g.
gresaua, ua, m. [gradiorj Schritt, @anp tar-
ditatibua uti in greaau luollioribus; ‘dehratua
et languidus; (fpöt) genitoris anxioa g. levare
manu; ‘gressum tendere ad moenia; ‘ferre g.
gehen, ‘inferre hineingehen, ‘recipere jurüdgeben ;
•comprimere ftiß ftehen; ‘huc dirige g. Sauf
beS Schiffe«.
grex, gregis, m. 1) $erbe greges armentoram
reliquique pecoris; ‘avium; ‘fugientes agitato
grege (8?ubel) cervi; ‘vir gregis ipae caper; g.
auillua, ovillua, caprinus, bovillus, alte gormel
b. Liv. 2) tp. Schar, SRenge, §aufe o. SRcn-
fchen, bie jufammen geböten, (ich jufammenhalten,
einen ®ereinigungSpnnft, ein gemeinfameS 3n-
tereffe haben, gejchloffene ©efelljchaft, RtciS,
filub, @enof jenfehaft, jebodj nie im politi--
jeben Sinne, me in veatrum g. recipiatia Zier.;
acribe hunc tui g. jäf)le ihn ju ben teinigen,
beinern ®efolge Hör.-, in noatro, ut ita dicam,
g. ; hominum boneatiaaimorum, philoBopborum ;
als milit. WuSbr., g. facto in gefcbloffener Schar,
funo g.; bef. o. Sehaufpielern , ®ef ellfdjaft,
truppe Com.; fgregem ducere; mit oerächtli
ehern Jlebenbegriff, bet gemeine fjaufe in grege
unnumerari.
Grudll, orum, m. Soll im belgifcpen ©allitti
(Gr öde), unter Oberhoheit ber fRersier.
gruia f. grua.
grunnitua, ua, m fgrunnio] baS ©runjen bei
Schweines die. Tusc 5 §. 1 1 6.
grns (SRebenf. gruis, Phaedr.), uia, f. (als m. b.
Hör. sat. 2, 8, 87) Rranicp.
‘fgryllua, i, m. [yptiilos] @rille, ©rashüpier
ttrüneus, adv. Bon ob. aus ©rpnia, einer Stabt
in äolis.
grjrps, gryphis ob. -pia, m. [ypuipf fabelhaftet
Sogei, ©reif; fpriep». iunguntur iam grypes
equia baS Unmögliche wirb möglich Verg ccl. 8, 27.
Grypos, adj. (ypi>vöc| bet Rrummnafige, als
Seiname Just.
gübernfteälum (‘gubernacinni), i, «. fguberno)
1) Steuerruber. 2) tp. jur Bejeicpnung bei
Eenfung, Seitung, {Regierung einer Sache
(flaff. immer im pl.) tenere g. rei publicac, ae-
dere ad g. rei pubUcae, ad g. , civitatum.
repetiere alqm a gubernaculia civitatum, rece
dere a. g.
gfibern&tlo, öni», f. [guberuo] 1) baS Steuern
eines Schiffes die. 2) tp. Stillung, Seitung,
'.Regierung einer Sache tantarum rerum, con-
ailii.
gfibrrnütor, öria, m. fgubemoj 1) Steuer:
mann. 2) tp. Senler, Seiler {Regierer ci-
vitatia 3>ao. gü born Atrlx , leis, f. Eenferin,
Siegiererin Z'er., civitatum.
gübcriio [*t>(itpj>Bv], 1. 1) baS Steuerruber füh!
reu, jteucen, (Liv.) e terra (fprich».) B. ftcherni
Orte aus anbere in ©efapt führen »ollen; in
tanta tempeatate g. non posse (o. SoltStribu
nen). 2) lenten, feiten, regieren rem publi-
cam, orbem terrarum, motuui fortunae, vitam,
iter meum, regna, imperia.
Gugerni (Gub.) Orum, m. germ. Cölferfchaft im
heutigen Sleoifcpcn Tac.
güla, ae, f. Speiferöpre (bis jum SRagen ,
Scplunb, Reljle (nur b. SRenfcpcn u. bef. mic
Sejiepung auf ben ©aumen als ©cfcpmacfSorgan)
obtort» g., g. laqueo frongere, ‘digna Har-
pyiis rapacibua; tp. wie '©aumen’, ©jjbegierbe,
Scplemmcrei, Sederpaftigteit irritamenta
gulae, inanlaa, ‘gulae parena ein Scplemmer.
*g. quo ducit, ygulae temperare.
gümia, ae, Ecderntaul, Scplemmer Lueil
b. Oie. fin. 2 §. 2t.
gurgea, i'ti8, m. 1) Strubel in einem glufie,
SBirbel; ‘tiefer See, SSafjer überp. 2) tp. «b
grunb, Scplunb veteres illibataaque divitias
in profundiaaimum libidinum suarum g. pro-
fundere; tu g atque beluo; g. ac vorago pa-
trimonii.
gurgälio, önia, m. ©urgel, Scplunb Plaut.
GurguatTdönii campi [gurguatiumj fcperjp Rnti
penfclber Plaut. — gurgustiuui, ii, n. Meine
jpüt te, Rneipe.
fgiiatätörinm, ii, n. [guatatiol ©pgefepirr.
guatAtua, ua, m. [guatof 1) @ef dimadAf inn,
©efepmad. 2) ©efcpmadSempfinbung, ©e-
fepmad einer Sacpe pomorum; (uva) pcracerba
guatatu; bilbl. verae laudia g. non habere. —
355
gusto — habeo.
(nisto, 1. 1) etro. ob. o. etw. loften, fchmerfen
uquam, anserem et leporem, flavabator, Heinde
g. natjm er einen 3wH*fi: 2) tp. genie&en,
f o ft en physiologiam primis, ut dicitur, labris;
-tudia üterarnm sensu ®efchmart frnbert an ic. ;
•Incellam ju fd)meden belommen «■» matten; nul-
l&m partem annae rei publica« fenncn lernen;
Metrodorum einige 3«t böten. — gustu« , ns,
«. tai Schmerten, Roßen explorare epulas
gustu, gustu libata potio Borger gelüftet Tac.
5)ob. fSor fchmad, tfjrobe.
gutta, ae, f. 1) tropfen gattae imbrium, quasi
cruentae, fmanantis sanguinis. 2) tp. a) *im
pl. natürliche gierten, tßunlte an tieren. b )
Iröpfchcn, Rltjjchen consilii Plaut. $ao. A)
guttitiui, adv. tropfentoeife Plaut. B) dem.
guttüln, ae, f. tröpfelen Plaut.
sruttnr, üris, n. (m. Plaut., fflurgel, Reple (fo=
wohl o. Wenigen aI8 o. tieren, nieift al8 Rartal
für Speife, Iran! ob. Stimme betrachtet) vitium
ventris et g.; g. alcis (®enid) frangere Hör.,
'guttura fodere cultro, *modicOB tremulo fun-
dere e g. cantus.
guttnB, i, m. [gutta j enghalfigeg ®efäfj, aus
iselihem güffijfeiten (ffietn, ßl, Salbe) tropf en =
roeife heraubfloffen Hör
Gyiros, i, m. eine ber cgflabifdjen 3nfeln.
Ufa* ob. ÖJfes, ae, m. n) hunoertarmiger SRiejc.
bi ein troianer im befolge be8 ?iitca8 Verg. e )
ein Latiner Verg.
Öyges, is ob. ae, m. [Cvyijs] 1) Ipbifther R6nig,
Seiijer eine« 3auberringe«. 3)ao. ‘Gfgaens,
"dj. iDbifd). 2) ein iefjäner 3üngling Hör.
3) ein troer Verg. [herr btt Spartaner Juxt.
bjltppns, i, m. l) ein «rfabier Verg. 2i gelb*
ejtnnaslarchns, i, m. Slorfteper einer SRing*
fchule, ®pmuafiarch
H
HS. f. seütertins.
Ha, interj. ha! ah! Äu8ruf ber Setmunbernng ;
toieberholt ha! h«! Vlubbrutf be« üadjen« ob. Sler
l)öf)nen8 Com.
Haben«, ae, f [habeol 1. 1) ‘ein fRiemeu, woran
man etm. hält ob. lenft, ber Schleuber ob. ißcitfdge,
bah- auch *bie ty ei &el ob. ^ieitftbe jelbft, pen-
'lens 2) (meift im pl.) ber $ügel in ber Sjanb
beS Steilere ‘equus über habenis; habenos re-
mittere, *h. effundere manibua, ‘laxas dare
ialltn, febiefjen taffen, ‘laxatis, feffusi», (IAv.)
effusissimis, ‘dutis habenis in oollem Salopp;
habenas adducere, ‘premere anjichcn; biibl.
‘irarum oiunes h. effundere; übertr. *0. Segeln
immittere habenas classi mit Boden Segeln fatp
ren; ‘furit immissis Vulcanus h. ; *vahdae le-
gum. 8) pl. tp. Sentung, Leitung, SRegie=
TUng quam laxissimas h. Iiabere amicitiae,
qnas rel adducas, cum velis, vel remittas;
senatui populus ipse moderandi et regendi sui
potestatem quasi quasdam h. tradidit; *reruin
bee Staate®), *populi.
HibentU, ae, f. [habeo] (feit.) Jpabf eligteit
Plaut.
Hibeo, 2. [archaift. habessit = habuerit Cie. legg.
2 § 19]. l) etro. an, bei, in fith haben, pal =
ten, in fiep enthalten, bah. über!). etw. haben.
gymnaslum, ii, n. \yvgväaiov\ in Srietpenlaub
ijllah für Leibesübungen, mit baju geeignet
ten Anlagen; jugleith SerjammlungSort ber $h>=
lofophen u. Sophiften.
gyniimstTeiis (Plaut.) u. trymnlcus ailj gpm =
naftifd).
gyimccbum ob. elnm, ei ob. ii, «. [ytwaixsibi j
u. gynaeconitls, fdis, f. [yi'*a»*<Driris] bet in
nere teil beä griedj. .^aufeS, in weldhem bie
grauen wohnten.
Gyndes, is, m. gufj in Äffpriett.
gypsfttus, adj. \ partic. b. gypso] übergipft,
mit @ip® Übertogen, manibus gypsatissimis
(wie fte Schaufpieler ju haben pflegten, wenn fte
gcauenroden jpielten) Cic.\ *pes = Sflaoenfuh
(weil man bie al« Sflaoen ju oertaufenben ®e'
fangenen mit 0ip8 bejeirfjnet haben fod).
gyrus, i, m. [yüpo.-] 1, Rreiebewegung, Ärei8
(Bgl. circulus, orbis) *gyros tranere (B. ber
Schlangt) ®tnbtmgen machen, *gyrum ducere
freifen (o. gliegtn), »fiecti in gyrum (o Habicht);
fin gyrum ringS umher; in8btf. ber Steig, in
bem man ein ißferb tummelt, junächft um e8 ju
breffieren, equum in gyrum ducere; ‘gyrum car-
pere im Steife laufen, ‘gyros dare bog $ferb ftd)
im SrciSlauf bewegen lehren ; ‘ürsilochum eludit.
iCamilla) gyro interior; ‘tummelplah eine®
^ferbeb; ‘auch b. fieblofem, telum voiat mgenti
g. 2) tp. a ) ‘Umlauf, ftreiglauf be8 tage®
brunia trahit diem interiore g.; ai'rius. b)
tummelplap, fiaufbapn, ®ahn, gelb, auf
bem fiep intb- ju bewegen pat oratorem in ex-
iguum g. compellere; hominos secundis rebus
effrenatos tamquam in g. rationis et doctrinae
duci oportere.
Gytheuni u. -inm, i, n. Stabt u. Jpafen in Sa
fonien.
im Befifj, in §änbcn haben, befipen ooro-
nam in capite, in collo, (Ter.) anutum in di-
gito; ‘vestis bona quaerit haben getragen ju
werben; *qui (metus) maior absentes u. be=
perrfcht, jejfelt; epistula nihil h. (enthält nicht®)
quod etc.; *’+arma führen, hanbhaben; ‘habendo
(jum ®ebrauch) aptat ensem; alqm sectim, apud
se bei, um fiep; alqm ad manum; caterras fla-
gitiosorum hominum circa se; falqm in par-
tibus auf feiner Seite; alqm in vinculis, in
lihera custodia, milites in castris; quae res eos
in magno diuturaoque bello inter se in ic. Bet=
wirtelte; ‘moenia, ‘muros; urbem ltomam eon-
didere atque h. (hatten inne) initio Troiuni;
‘altera Testes ripa meas lagen auf tc.; *bar-
biton hic paries wirb hängen an tc.j ‘nulla
tabema meos neque pila li beilos; animus h.
cuncta neque ipso habetur; bonum animum
(Wut); auch febrem, f capitis dolorem; alqd in
promptu; alqd, alejm in potestate f. potestas;
alqd, alqm in manibus f. manus 1); h. in ser-
monibus cur etc. f. sermo 1); alqd semper in
ore atque animo; in animo ob. bl. animo m. inf.
im Sinne haben; alqm in animo jntbS. eingebenl
fein, +ante oculos; h. suspicionem adulterii im
Rlerbacht ic. fiepen ; annos circa sexaginta jählcn,
alt fein Nep.\ alcui fiduciam, fidem eTWetfen;
23*
356
h&biliR — babito.
honorem Sgrcnfotb geben, Sgrc erweifen ; gratiam f.
gratia 2) ft); Studium et officium erga alqm, vim
in inquirendo jeigen; neque modum neque mo-
destiam roeber Wag nod) 3'e' leimen ; Caesar
hoc habebat gatte bic ®c»otmgeit flli fitg, (Hör.)
Sardus ille TigeUius hoc bie Unart, bic äRorotte ;
virtus hoc, ut gat baS Qrigentümlitge , bog; res
maritima« celerem motum bem Seetriege ift ©e-
roeglicgfcit eigen, er forbett 8.; pona h. cir-
cuitum ift mit einem Umweg Berbunben; pars
difficilcm h. oppugnationem Bcrurfatgt, gat
jltr Jofge, castrorum mutatio quid habet?
pars aditum h. gewägrt; haec ipsa fortuna
ceteros Casus rarioreB h. Beranlagt; res faci-
lem h. explicationem. 3n*bef. a) at* ©ewogner
gaben, bewogneu Capuam urbem; (notfl.) =
habito fitg aufgalten .Syracuais; ubi nunc h.?
ft) ©efifi, Setmögen gaben, woglgabenb
fein in Bruttiis, in nummis, in praediis ur-
banis ctw. an barem Selbe, einige ©efigungeu
in ber Stabt; qui h. etw. gat; *+amor habendi
$abfutgt. c) h. sibi alqd etw. für fieg gaben,
begatten hereditatem; honores, imper.a, trium-
phos; gäufig at« ®gejtgcibung*formel, istarn suas
res sibi h. lussit ftgicb fieg B. igr; res tuas tibi
habe begatte beine Satgeu für bitg = fei B. jcjjt
an B. mit geftgieben; ftgerjg. (Com.- amor, tuas
res tibi habeto. d) t. t. o. einem getgter: habet
er gat* =• er ift Berwunbet, hoc h. Verg. Am.
12, 296. e) ’liete gatten (jut gutgt, »um Unter*
galt) pecus, pecora; jmb. ju einem Qtotie bei
fitg gaben domi diribitores. f) m. inf. ba*
©erwögen gaben, netmögen, fönnen haec
fere dicere habui de etc., quid habes igitur
dicere? habeo polliceri Cic. fam. 1, 6a 3; nihil
habeo ad te scribere ad Att. 2, 22, 6. g) geiftig
gaben, Wiffen, lennen (bef. in familiärer Siebe)
habes Consilia nostra; habes, ut bravissimo
potui, genus iudicii; habeo quid dicam, quo
ms recipiam; nt. acc. c. inf., sic habeto (Wiffe,
foßiet Wiffe); hodie omnes sic habent; ibique et.
inde usque ad nostram memoriam Romani sic
habuere Sali. ; atque hoc quidem omnes mortales
sic habent (gatten bafür) Cic. n. d. 3 §. 86; sic
habemlum est Lad. §. öl. ©ejonbere Ston =
ftrultioncn: a) mit bopp. acc. jmb. ob. etw.
at# etw. ob. ju ctw. gaben, an jmbm. ob. etw.
etw. gaben alqm colfegam; patrem obvium bem
©. begegnen; alqm acerbum jmb jeigt fieg cr=
bitten gegen mitg ; virtus clara aeternaque ha-
betur matt gat an tc. etw. fjerrlitge* n. gwige*
Sali. Cat. 1, 4; eius civcs apud Iugnrtham levi
imperio et ob ea fideUssimi habebantur man
gatte fit als ic., fie jeigten fitg at i Sali. Jug. 89,
4. 8) m. partic. perf. pass., um ben au# ber
ßanbtung gerBorncgangcnen guftanb ju bcjeitgiten
domitas h. libidincs, ita scriptum, vectigalia
redempta in ©atgt gaben; aciem instructam;
cognitum, perspectum, exploratum, deliberatum,
persuasum, propositum, suscerftum h. y) (natgll.
u. fpät) m. n. grrund. ntüffen, folten, sta-
tuendum, respondendum, certandum h.
2) galten a) jmb. ob. etw. in einem gewiffen
8uflanb ergalten alqm in magno honore,
magno honore, in odio; alqm sollicitum, miser-
rumum Plaut.; accensum reccnti amore Numi-
dam, mare infest um, Numidas toto die proe-
lio intentos; neque ea res me falsum h. — itg
fanb mitg barin nitgt gcläuftgt; gratia Pompeium
impunitum matgte fortwägrenb ftrafto#; (Tac.)
regis nomen invisum apud populäres, nihil Ti-
berium aequo anxium. ©OB. begatt betn alqm
bene Plaut. ; quos miseros maleque habeas
Plaut.; alqm male (B. Sotbaten), autg (Plaut.)
auöfcgelten; alqm liberalissime, exercitum lu-
xuriöse, pudicitiam purum honeste (in Sgren
gatten); alqm snperbe, accurate et Uberaliter;
alqm levi, laxiorc, duro imperio Sali., Tac.;
plebs servorum loco habetur; alqm ludibrio
»um ©efpötte gaben; rem publicam quacstui
ft) galten, abgalten, anjtetten, Bornegmen,
Berritgten senatum, comitia, contionem, con-
cilium; consilium (©CTatung), auspicia, censum,
quaestionem de alqa re, de uxoribus; dilec-
tum; rationem alcis rei. alcis logt. ratio 1) u
1) «)]; iter h. (auf bem 3Jiar fege fein, wogin mar
jtgierent, fettner einen SRarjcg wogin Borgaben
illo, Acgyptum Cats. ft. c. 3, 78, 6. 106, 1. quo
Nep. Kum. 8, 7; actatem h. (abfttgllitg jubringen.
BCTlcben, Wa* nitgt in agerc liegt) procul ä re
ublica; in obscuro vitam; ubi adulescentiam
abuere, ibi scnectutem agunt; bef. münblitg
galten, Bortragen orationem, sermonetn , dispu-
tationem, colloquia; verba etc. f. verbum 1);
voces, qua- habuisse in contione domestica
dicebatur Cic. p. Mur. §. 60.
3) für etw. galten, anfegen, reegnen alqm
fidelem; habebatur filius eius; Cato clarus at-
que magnus habetur; alqm pro amico; alqd
pro certo; alqd in rebus maxime necessarits;
alqd in gratia, in gratiam; ornnia in benigni-
tate habebantur; alqm in deorum numero; illos
in liostium numero; satis h. nt. inf. e# für gin-
ginreitgenb gatten, bamit jufrieben fein; auctori-
tas magni habetur; fsi quis deorum ante lovem
haberetur bem ic. Borge, (ogen würbe; alqd honori,
laudi; tempori cederc semper sapientis est habi-
tum ; alqd religioni fitg ein PJewiffcn au# ctw. matgen.
alqd studio sibi fitg ein ®cfd)äft au* etw. machen
Ter.; curae sibi h. m. inf. Nep.; paupertas
probro haberi coepit.
4) so h. u. bl. h. fitg Bcrgatten, fitg befin*
ben se bene, se praeclare; res sic, ita se, sic,
ita, male se res h.; bene h. e* ftegt gut.
®aB. häbllls, e, adj. m. comp. 1) gut u. leitgt
»u ganbgaben, ganblitg, tettgt, bequem, ge-
fügig, geeignet, paffenb *arcus, fnaves ve-
Iis, ealeei, figura corporis, ingeniura ad res
tliversissimas, habilius ad rem, Numidamm
gentem equis tuntum h. esse, feapessendae rei
publicae, th. militiae et ad omma parati. 2)
•tentfam, bewegtitg, ftgnelt currus, puella,
vigor betebenb. Xno. Iiäblütas, ätis, f. ®c--
fügtgleit, geftgitfte Einlage, pl. corporis Cic.
legg. 1 §. 27.
liäbltAbTIis, e, adj. [habito] beWognbar, wogn
lieg regiones , cinguli (terraot, *media plaga,
•orae. — hShitätio. Onis, f. [habito] ffiog =
nung (ogt. aedes, domus, domicilium) bona;
mereedes lmbitationum annuae; fj)au*mtete,
©lietjin* annua. — hübYtAtor, öris, m [ha-
bito] ©ewogner mundi; in hac caelesti domo.
habito, 1. [frequent. B. habeo] 1) Irans, bewog'
nen haec pars urbis habitatur frequentissime;
•quae sit tellus habitanda. 2) intrans. wog-
nen in illis aedibus, peregre, pagatim, emu
alqo mit jmbm. jufammen, apud alqm in jmb*.
$anfe; triginta milibus aeris bie ©riete beträgt ic. ;
habitudo — haereo.
357
in via an bcr Saubftraßc ; Argos habitatum (um
ba ju tDDpncn; abire Xep. ; habitari in luna c«S
gebt Sinwopnet je.; übettr. sapientia animum
cnm his h. pernoctantomque enrisj qoi poteat
h. in vita beata suuimi mali metus? *-f subst.
habitautes bie ©emobnet; tp. a) irgenbWo ftctS
Sein ob. bleiben in foro, in roatria, in aubsel-
iiiaj in oculia fuß ftetä ben Wagen bet Seit jei=
gen, quorum in vultu oculi mei. b) bei einet
Salbe bleiben, fid) faft immer mit einet
Salbe beftpäftigen cnm illia studiia; in hac
ona ratione tractanda; auib in bet Siebe bei
et». Derweilen ibi comraorer, ibi h., ibi
haeream. [fi a_l t corporis Ter.
häbYtudo, tnie, f. [habeo] bab Wütete, bie ©e =
blbltürlo, 4. [desid. d. habeo] et», gern
haben »öden, begepren Plaut.
1. Habitus, adj. m. comp. u. *up. f partic. B. ha-
beo] (Dottl.) 1) mit einem adv. irgenbmie befipaf «
fen equuB male h. ; ut patrem tnum vidi h.
2) bej. törpcrUrf) gut gebalten, ro ob i beleibt Bi
qua eat habitior paulo.
i. Habitus, ub, »i. [habeo] I) äußere förper«
liibe ©efepaffenpeit, Wubfepen, Haltung
beb ftdrpetb oris, h. oria lineamentaque, oria
et corporis Ourt .; fdeeorus, fhaud indecorus;
•habitu similea eaae tibi. gnbbef. baS äußere
überb-, infofern es in Wnotbnung bei ©upeS, bet
Jtleibung u. bgl. fiep jeigt, bie Iradjt vesti«;
duo signa Tirginali h. atque veatitu ; praeter
h. vustituraque, Punicns cultus habitnsque;
bap. auib bie ßleibung ( l’habit ) occulto h. I'ac.;
übertr. suo h. (im eigenen Siod, b. p. in bet ibm
befdjiebenen Sage) vitam degere Phaedr. 1, 3, 2.
ä) tp. ©efepaffenpeit, guftanb ilbetb-, &al =
lang Italiae, illorum tcniporum, *locorum, na-
turae ipsiua h. prope divino butcb eine JC. 91a=
tatanlage; erat eius (orationia) quidam tum-
quam h. non inurbanua; pecuniarnm Staub beb
SetmögenS Liv.; fortunarum llor.\ pro h. prae-
»entia fortunac Ourt.\ inSbef. a ) ©efinben,
äuftanb, Stimmung beb Rötpetb ober bet
Seele in integerrima aetate, optimo h., fcor-
pori«, onimorum inter Achaeos; virtna eot h.
animi naturae modo atque rationi conaenta-
neu«, fproyinciarum. b) bie erworbene Obigen*
tämliißteit ob. Sigenfdjaft (®gf. natura) quae
induatna comparantur, ad habitum pertinent
Oie. de it in. 1 §. 36 (»gl. 1 §. 36. 2 §. 42); Scau-
rns, cuiua de natura et h. supra memoraviuras
Salt. Jug. 28, 4.
bie, adv. fabl. sing. 0. 1. hic, sc. parte ob. via]
1) l)iet; hac illac Ter., b. atque lllii Tac. pier
u. bott, überall. 2) pi erber Com.
bac-tänns, adv. bib bat) in 1) im iRaume a)
*eigtl. bib pierper, bib bapin, fo weit h.
eat iüa dominum secuta; bib fo weit, in bie«
(em Umfang Ov. met. 13, 700. Tac. Germ. 36.
b) D. bem ©unfte, bib ju welkem jmb. im Spre*
(ben ober Schreiben gelangt ift, bib ju biefem
©unlte, bib ^iertjex, fo weit h. de amicitia
locutna aum; bat)- bcf. in bet transitio-, aud) nad)
einer ©igreffion, um ju bem WuSgangSpunft jm
iüdjutepren aed haec h. , sed ob. verum haec
quidem h. 2) jttr Wngabe beb 3>ele8 in bet 8«*
a) fbiipt. u. naiptl., einm. Liv. 7, 26, 6) fo lange,
bib bapin, bib ju biefem 3eitpunfte. ®)
jur Sejeicpnung beb Siele», beb Stabes, bib ju
welkem etw. geftpepen lann ob. barf m. quate-
nua, quoad, quod, ut, ne bib ju bem
Stabe, in fo weit, in fo fern, in biefer §in =
fidjt, ju biefem 3»ede, autp bloß foweit,
bib ju bem ©unlt, in fo fern, artem quidem
et praecepta dumtaxat h. requirunt, ut; nunc
autera h. admirabor eorum tarditatem etc.; h.
reprehendet, si qui volet, nihil ampliuB; *h.
indulaissc iuvat; fin bcr Seife h. ut, ne.
Hätlria 'hießt Adria), ae, 1) f., A) Stabt in ©i*
cenum, ©cburtSort beb RaiferS §abrian. ®ao Ha-
driäuus , adj. ; subst., bcr ftaifer frabrian B)
Stabt im ©enetianiftßcn an ber Hüfte beb nnd)
ipm benannten SReereb, j Adria. $aB. IludriA-
tlcus (mißt Adr.); aud) Hudrl&nus u. *-driS-
cns, adj. mare, undae; subst. Hadrl&nl, örum,
m.; *HadrIaticnm, n. = mare H. II) m., *fbaä
abriatiftße SReet.
Hadrümbtum etc. f. Adrumetum. [1, 17, 9.
HacdYUa, ao, f. ©erg im Sabinifdjen Hör. carm.
huedlllus (nid|t hoed.), m. [dem. t>. haedua]
©6id)C n, alb S£t|meid)el»ort Plaut. — haedY-
nus (nii^t hoed.), adj. [haedua] (feit.) B. jungen
3iegenböden.
liaedui, haedulea f. Haeduus, Haedilia.
haedua (nilbt hoedus), i, nt. 1) junger Siegen*
bod, SBöcfdjen. 2) *j»ei Sterne, Haedi (aud)
sing.), beren Stuf* u. Untergang Sturm Berfünbete
pluvialcB, impetu8 orientis 11.
Haedung, ein §äbuer, adj. päbuifih; pl. Hao-
dui, örum, m. gadifihe ©dlferfdjaft jwifihen bem
Wrat u. Siger.
•Haeraöniu, ae, f. alter 9lamc Ipef fallen«. ®ao.
1) *Haeniönls, Ydia, f. bie ^ f a li erin. 2)
*Harnitmiug, adj. tpeffalifd), puppia bab Si^iff
Wrgo, iuvenis 3afon; puer ob. heroB Wipilleb,
equi bie IRoffe beb Wdjilleb.
HaemtiK, i, m. ©ebirge tljracienb, j. ber große
haerbdYtag f. hereditas. |©allan.
haereo, si, sum, 2. 1) an et», ob. irgenbwo feft*
bangen, *haftcn, =ßeden, *tlebcn, --fipen,
ßeden blctben pugnus in mala Ter.-, oeculo
haerena mit Hüffen an iljm pangenb; in equo,
*equo fejlfipen, ftd) gut im Sattel palten; *crini-
bus, *capiti , *in saxis, tclaaeis in vado, terra
radicibus auis, *amplexibus, *pede pes; *cal-
ceue male in pede fdjlottcrt; abfol. * hanta ;
übertr. *foribus. 2) an einem Orte jeftjipen,
fid) aufpalten, eigtl. u. übertr. libns; teirca
muros urbia, *pi8cium genuB summa ulmo; fin
obsidione caatelli exigui; *haerea nequidquam
eaeno cupiens evellere plantam; ’falcui an
jmbm. wie eine Älette pangen, ipm niipt B. ber
Seite gepen; flateri eiuB; im feinbliipen Sinne
in tergo, fin tergia hoatium auf bem 'Raden
ftpen; *viaceribuB corvi; tp. a) 'eng oerbun<
ben fein, jufammenpängen mit ic., proposito
mit ber ^anblung eineb j)ramab. b) ein Hn =
pängfel bilben ne in turba quidem plebeium
quemquam Liv. 5, 2, 10. c) in ob. bei etw.
aubpalten, bepatren, niipt loblommen
(önnen B. etw. ob jmbm., iUi rn animo Eomae
omnia venum ire ber ©ebanlc pat bet ipm Sur«
jel gefaßt, baß tc.; in iure ac praetorum tribu-
nalibus; in bonis h. et habitare auis (B. SRebnet);
in causa semper; in mentibus; dolor animo in-
fixua h.; in oculia immer Bot Wugen fein; *in
vultu patris ben ©ater feft anfepen; *visae cupi-
dine virginis h. bctraiptet lange tc.; memoria
rei in alqo; *oculis et pectore mit rc.; in me-
358
haeres — Harpyia.
inoria, *in pectoro; *inßxi pcctore vultue yer-
baque; ’menti Borfrfjtucben ; crimen, peccatum
in alqo; crimen alcui; in eadem «eilten tia;
fsuspicionibus in flatfcm Scrbadjt fid; btfinben;
fin alqo spes ultima Hämmert fitt) an ic.; hoc
homini huic; illa rei publicao turpitudo; quod
priratarum rerum dedecus non h. infamiae?
Oie. Cat. 1 §. 13; *liie terminus ift beftimmt. d)
liefen bleiben, ft öden *h. continnitque gra-
dum; *vox faucibus ; aqua h. f. aqua; *animis
flaunen; bah- bilbl. »auf gehalten werben, auf;
hören Aeneae manu victoria; amor; in 95et =
tegentjeit, unfdjlüffig fein in multis nomi-
ni dub; quid faciam; finter cupiditatem pudo-
remque; abfol.
haeres f. heres. Ißt«, fletfen bleiben.
haeresco, 3. [haereoj (Dorf!, n. Air.) t)an =
Hherösis, ie u. eos, f. [afpms] bie Schule eine*
^iloiop^ett Cie. fam. 15, 16; and) $anbWert
Vestoriana Oie. Alt. 14, 14, 1.
haesYtäbnndas, adj. [haesitoj in einem fort
ftodenb, beilegen Plin. ep.
haesYtantla, ae, f. |hae»ito] baä St öden. Stot-
tern linguae Cic Phil. 3 §. 16. — haesYUtio,
önis, f. [haesito] l) baä St öden im Sieben. 2)
Sdjtoanfen, Uuentfchloffenheit. — ImesY*
titor, öris, m. [lmesitoj ber llncntfchloffcnc
in edendo Plin. ep.
hacsYto, 1. [intens. u. haereol 1) f c ft i) a ti g e n ,
ijleden, = fißen in vadis; abfol.; bilbl. ftunc
h. deprehensa (faß in einer gade feft) felicitas.
2) tp. a) h. linguü ftottern, flamnteln. 6) un =
fchlüffig, unficher, in »erlegenßeit fein,
fd)Wanfen in maiorum institutiH, finter spem
et desperationem , finter revertendi fugiendi-
que consilium; fdo mutando rei publicae statu
diu haesitatum erat ßin u. her beratfdjlagt; fdiu
multumque, quid facere deberem.
hihae, hähilme, lialiahe, interj. Auäbrud beä
Üadjcnä Com.
Halaesa (nicht Halesa), ae, f. Stabt auf Sijiltcn.
Dao. Halaesinus (nid)t Haies.), adi \ sahst.
■slni, örum, m.
hulcädo, halcyon etc. f. alcedo, alcyon etc.
hilec f. allec.
Haies, etis, m. ^tug in fiufanien.
HSliacmon f. Aliacmon.
hillaeöto», i, m. («liairrof] gifdjablcr Ov.
Mallartu«, i, f. Stabt in SBootien. Dao. Hallar-
hallen f. alica. [til, öjrum, m.
HälTcarnassiis, i, /'. Stabt in Karten. Xao. 1)
HAlTcarnassenses, ium, ob. ( Tac .) •sali, örum,
m. 2) HälYcarnasseü«, ei, m. auä §alifarnaf=
fuä gebürtig. [»crensls, e, adj.
HälYcyae, ärum, f. Stabt in Sijilien. Dan.
hälitu«, us, m. [halo] $audi, Atem ‘efflare
eitremum h.; ’extremus si quis super h. errat;
*2>unjl, Dampf. — *häla, l. hauchen, buf =
tett arae Berti« recentibus; crocei« halantes
Horibus horti; aurac de gelidis vallibus
hulöplianta, ae, m. [aloipdrrijr] fdierjp. nach fft>-
xcKfdfTrjs aebilbetcä 9Bort, cigtl. ber 91 n gebet ber
gegen baS 91er bot SaU Auäfährenbett, übertr. ■=
Spurte, $allunfc Plaut.
hilücYnor (hall.), Häluntlum, Hilnutlnii« f.
alucinor, Aluntium, Aluntinus.
Hains, i, f. Stabt in Affbrien.
llalyattes f. Alyattes.
Halys, yos, in. giuß in Sorberafteu.
hüma, ae, /. [«(*//] SBaffereimet Plaut.;
tgeuereimer.
Hämädrya«, adis (dat. pl. -dryasin Prop.), f.
f^padpvdsl Daumnpmpbe.
HAirnte, ärum, f. Ort in ber 91ät)C o. fiumd.
liAmütYlis, e, adj. [hamus] (feit.) mit Angeln
ob. $afen cerfeben piscatus Plaut. — hamä-
tus, adj. [hamusl 1) =. hamatilis, ‘ungues,
’arundo; ‘sentes |tad)lige; aud) patenf ötmig,
gelrümmt corpora, *ensi». 2) ftp. (öbernb
munera.
hamaxaifuKH. ae, m. [äpa|aymyd;J feber^b- ber
wie ber Sagen etm. fortfübrt Plaut. —
liSmaxo, 1. | apaia] anf bannen Plaut, (beibeb
»toeifelp).
Hamtlcar, Kris, m. 3iame mehrerer Karthager,
inftbef. bet 91ater bc* ^annibal, mit bem wrina-
men Barcas.
h&miöta, ae, m. [hamus] ber Angler Plaut.
Hnmmon, önis, m. urfprünglid) ber üofalgott Ipc
ben« in Ägypten, fpäter berfthmoljen mit Karf
(Urgeift) u. Sa (Sonne), ber oberfte aller ägqp
tiftben @&tter, in 3iom alä Iuppiter H. uerehrt
®ao. Hftmmonli, örum, m. bie ©ewohnet ber
Cafe Hammonium in Äappten.
hdmälus, i, m. [dem. p. hamus] Heiner Ipaten,
piscatonus Angel Plaut. — hamus, i, m. 1)
$aten ferreuB; *lorica conserta hamis Ketten-
panjet; ‘abdidit ferrum (baä fithelförmige Sd)»nt)
curvo tenua h. biä an ben getrimmten ®rtff ;
aud| SBiberbaten pars est pulmonis in hamis
eruta; inäbef. Angelhafen, Angel piscee ca-
piuntcr hamo; im ®ilbe *opertu«; fprichw. ha~
nium vorat er beißt an, läßt fid) föbern Plaut.-,
bie an ber Angel beßnbliche Sodfpeife prueroso
h. llor. 2) bte Klauen beä ^abießtä Ov. met.
11, 842.
llannTbal, alia, m. Din me mehrerer Karthager.
Hanno, önis, m. Käme mehrerer Karthager; am
berühmteren ber gelbtjerr u. Umfcgltt Afrifaä.
hApilopsls, Idis, f. fdaaloc u. oipov] ein ®etbürg
Plaut.
liira, ao, /'. SchWeineftatl; (Plaut.) aläSthintpf»
wort. — harena, häronösus f. arena, arenosu«.
hiriöUtlo, önis, f. \ hariolor] SBabrf agung, Enn
b. de. de div. 1 §. 66. — bSriölor, den. 1. 1)
mahtfagen quaestus causa. 2) (uorfl.) tafeln,
alberneä 8f“fl reben. — härlölus, i, m. u.
(Plaut.l-la, ao, {. SBohtfager, srinioerächtlich).
Harmödins, ii, m. i. Aristogiton.
harmöoT», ae, f. [ai/povia] (feit.) Sinttang o
Xönen, Harmonie Oie. Tusc. 1 §. 20.
1. hnrp&go, 1. [äpaäjuj rauben Plaut.
2. hurpago, önis, m. [a</nu£a>] 1) ber ^oten,
womit man ctw. an fid) reißt, bef. im Kriege, an
Setten b«ngcnbe Stange mit eifemen $afen gum
Kiebeueißen ber Stauern u. entern ber Schiffe,
in ihrer Konffruftion nerfchieben n. manu» ferro*.
Caes. b. e. 1, 67, 2. Lie 30, 10, 16. 2) fp. ein
rdubetifcher 9Jte nfd) Plaut.
Harptlns, i, m. 1) ein Sflaoe Siteroä. 2) gugenb
freunb Alejanberä beä ®r. Curt.
Harpax [dpjȊJ<o] Sflaoenname mit Anfpielnng
aufä Stehlen Plaut.
*harpö, es, f. [apinj] f ichelförmigeä Schwert.
Harpöcritc«, is, m. ber ®ott beä Schtoeigenä,
alqm reddere H. jmbtn. Schweigen auferlegen
Ct. 74, 4.
Harpyia, gew. pl. -yiae, ärum, /. 1) eine btt
Harmles — Hebo.
359
$arppien, rmjtpijcpe, «Be« raubenbe ob. bcfu-
belnbe SBefeit 2) rin $unb be« aitäoit Or.
Harädes, um, m. getman. Soll, roapricpeinl. au«
b'orbjütlanb fiammenb, Überbleibsel b e« cimbri:
leben Sage« in SBürttemberg u. ©aben.
härnadifer etc. {. arundifer etc.
hiruspex, leis, m. bei ben ©ömeru ein etruSliliper
Opferjipauet, jur Deutung ber ©ngemeibe bei
Dpfcrltett, jut ©üpming n. ©robiaien fotoie *ur
2>eutung u. Süpnuug bet ©libe; *übetp. SBei« =
läget, Seper. Ja». a) haruspica, ae, f.
Opferjipauerin Plaut, b) hiriisplcinus, adj.
j«m Opfcrfdjauet gepiuig. $a». härnspl-
ciua, ue, f. (sc. ars) ob. *th»rusptclnm, ii, n.
bie »unft bet Opferfipau.
Hasdräbal, ülis, m. l) Sltagoä Sopn, ©egtünbet
o. Karthago« SOJadjt Just. 2) §anno« Sopn,
Kämpfer in Sizilien im etften pun. Kriege. 3)
§amit[at« Scproiegeriohn. 4) Sopn $amil!at«,
©ruber be« tmnnibal, SJelbpett im jmeiten pun.
Stiege. 5) ®i«fo« ©opn. 6) gelbpert im Kriege
gegen SWafiniffa, jpätet im britten pun. Stiege
gegen bie ©6mrr.
basta, ae, f. lange u. fiplanle Stange, ©dpaft,
Stab graminea, amentata 1. grumineus, amen-
tatus; *tpura (. purus 1); *pampineae iptjrfu«:
Wöbe. 2) gern, rin mit ®ilen bejdjlagener Sdjaft,
Spieß, langet ©peet; tp. in bet Sptatpe be«
gemopultipeii ©ebene, apnliip, toie mit lagen, rbie
glhtte ln« Korn merfen’ abicere hastas (». einem
Sanbibaten) ben 9Rut Betlieten Cic. p. Mur. f. 46.
3n«be( a) eine basta roatb bei »ctftpicbenen @e=
legenpriten im öffentfiefjen üebert jpmbonjp ge=
btauipt; mie bei ben Srieg«er!lärungen bet Rc-
tialen, bef. aber bei Setftrigctungen turiprüngliip
bet Srieg«beute, ro o bann eine Sanje aufgepflanjt
matb, um bie Stelle, »o bie Setfteigerung gefdjap,
tcuntliip ju maipen), autp bei ©erpaiptungen, veu-
ditionis; infinita illa b. ben ©uBaniitpen ©et=
Weigerungen; emptio ab hasta; Pompei ©et:
Weigerung bc« ©ermäßen« be« ©., bonorum publi-
catorum; a<i h. pnbilcam accedere {. accedo 1)
c); Tender« alqd sub h. , fhastae subicere off ent:
liip BetWeigetn; (Tac.) ius hastae; qui hastae
huius generis assueyerant fup mit biefer Slrt
©acptntig gern, befaßten; autp beim ©eriept bet
Centumviri aufgeftedt, bap. h. centumyiralem
cogere rin CentumBiraljjeritpt einbetufen Suet.
Aug. 36. b) ( Ov .) ein ©ptcltpcn, mit toeltpem not
ber $otpjeit ba« ipaat ber ©raut georbnet »atb.
c ) (Just.) — Sceptet. $a». A) h&stütus, adj.
tmit einem SButffpiefi Bctfepen ocies. 3n«=
bef. subst. hast&tl , Orum, m. a) bie Solbaten
einet tSm. fiegion, »eltpe bie ootbetWe ©eipe ber
btriglieberigen röm. Stplatptorbitung auftmaipten.
Jan. primus, secundus etc. h. bie erWe, jtoeite »c.
Abteilung (SRanipel) bet hastati; duceru primum
h. Sentutio bet etWen Abteilung bet h. fein ; de-
cimum ordinem h. mihi assignayit maepte mitp
jum Genturio jc. 6) +pl. Speetttägcr. B)
haslile, is, n. Sipaft be« SBurffpiefje«; ’ftberp.
li an j e , 3 p e e t ; übertr. a) *perSortagenber 3 » e i g
densis h myrtus. 6) *fein ©tab ob ©(apl
jum Stüpen ber jungen ©eben,
hau {. au u. haud. — liand (audj haut u. hau
gefeprieben) adv n icp t eben, nitpt getabe, gar
niipt (e« entpält utfprünglicp eine fipmäipete
©emeinung al« non, iW im ganzen feltenet, al*
bie«, u. mitb in btt Uajftf^en ©tofa mriWen«
mit «boetbien, bi«ro. mit SlbjeftiBen, feiten mit
©etbi« oetbunben); h. scio an etc. j. an 4);
huud-dum noep niipt Liv.\ haud-qu&quam
aat niipt, !eine«meg«, h. sane |. sane 2);
h. tantum etc. f. tantus I) 1) U. II) 1); h. tarn
— quam Liv., Tac.
haurlo, hausi, haustum, 4. (hausurum ft hau-
sturum Vcrg. Aen. 4, 383). 1) 8. glüffigleiten
а) Iipäpfen, perau«lip5pfen aquam ex pu-
teo; de dolio; einfcplürfen, ttinten pocula
Liv.-, poculum intrepidus Curt.\ -f intemperan-
tius; favido umorem; *laeus; »pateram; (fpät)
Tenenum; autp oetgicßcn sanguinem, ’cruo-
rem; +a inguims multum; plus praedae (maiptr)
ac sanguinis (Betgofe) Caecina Tac. hist. 1, 67
б) B. niipt flülfigen ©egenftänben joroopl al« flüf-
Wgen peraufpolcn, auffammetn, aufgtaben,
Betfiplingen, oet/tepten, einfepöpfeti, ein»
jiepen, etltpöpfen, ’suspiiatus tief auffeufjen;
♦Hectoris cinerea; *pulvis haustus; *terram ;
multos h. gurgites, arbores in profundum hau-
stae (petabgejogen), naves muri haustao, multos
flamma Liv. : meendio hauriri Curt. \ quin et
palatium et domus et cuncta circum hauriren-
tur (sc. igne) Tac. anti. 16, 39; relut in foTea»
deiati hauriebantur nerfanten Curt.; sua butip:
bringen, provincias auä(agen Tac.-, ‘flammai
latentes; *alveus aquas läßt einbringen; *lucem
b. i. bie fiuft einpaudpen; *medium orbem Boll =
enben; ictu rentrem atque inguina butip >
bopten Liv.-, ’flut118 gladio, *pectora ferro;
♦alqm megtaffen, täten. 2) tp. o) fipäpfen,
entnehmen, nepmen, entlehnen, geniefjen
iuventutem relut ex pereuni fonte unde hau-
ciat Liv.: ea a fontibus; hauris de faece bu
füprft autp bie fipleipten ©ebnet an; haustum ex
vauo f. vanus 2) o); *ex parro (acervo) tan-
tumdem; animi a natura deorum haust.i; falqd
ex indole alcis ; libertatem, dolorem et luctura ;
Toluptates, *spem, oculis animisque gaudium
Liv.-, ipsius alocritateui et tanti animi spiritus
fitp befeeten taffen B jc-, Curt. 6, 2, 21; *vocem
his auribus, ‘strepitum exterritus netnapm;
•hoc animo hauri nimm ju ©etjen; *vitae bea-
tae praecepta; (Tac.) animo expugnationes ur-
bium fitp meiben an ic., Stadium philosophiae
acrius; apud Philonem omnes philosophiae
partes penitus, id Universum, aud) quasdam
artes (griinblitp tennen lernen), b) m. «nftrengung
Bollenben *sol medium orbem. 5>ao. haustus,
us, m. 1) ba« ©cpäpfen, aquae, al« t. t. ba«
©tpöpfteipt; *aquarum gefipäpfte«, ffontium;
•peregrinue h. (&anbBotl) arenae; tp. *fontis Pin-
darici au« bem ©inbat al« CueBe — ©atpapmung
bc« ©. 2) ba« Sinjiepen, ©etfdpluden
fcaoli ba« ©inatmen; *aetherii ^tauip. 3) 8“9.
©cplud, trunf aquae Liv.; *mde bibere cx-
iguis h. ; fad meos h.
haut, haveo f. haud, aveo.
HeautonUmörümenos, i, m. [effetor zifuogov-
o»eos) bet ©elpftpeiniget, ein SujMpiel be«
letenj.
hebdömhs, ädis, f. [e^doudt] eine 8°pl b. jie =
ben, namentl. b. fieben lagen bei Ktanfpeiten,
quarta bet 28Be lag (fiebentägige Soipen patten
bie ©ämer niipt).
Hebe, es, f. bie @öttin bet ^ugenb,
lotptet be« 3ttpitet u. bet 3un0- SBunbftpenlin
bet ©älter bot ©anpmebe«.
360
hebe uus — Heracleotes.
liebänu* f. cbenus.
hcbeo, 2. 1) ftumpf fein ferrum Liv. 2)
tp. ftumpf, matt, träge fein ‘sanguis (se-
nuin); *sensus temporis adversi; homo 'Tac. —
h.-li.-. cti8, adj. m. comp. u. sup. 1) ftumpf
tela, cornua lunac, ’ictus, *gladius. 2) tp. a)
v. beit Sinnen u. ben ©egcnftänben , o. melden
biefe ©inbrüdc empfangen, ftumpf, | d) wa d) ,
matt, bumpf sensus ocaiorum atque aurium,
aures, *os opne SIppctit, *color, dolor b) geiftig
ftumpf, ftumpffinnig, fchwerfällig homo,
ingenium, exercitus ungeübt Sali; hebetior in
#uo negotio Ourt. — iiebesco, 8. |hebeoJ
ftumpf, matt, jd)mad) werben acies, fadver-
su8 impios «idem «blaffen; tp. acies mentis,
virtua. — hebeto, 1, [hebes] 1) ftumpf machen
hastas, ferrum hostium. 2; tp. abftumpfen,
fdbwädjen hebetantur fortasse aculei iudicii
mei P/in. ep.\ vires rei publicae Just., ’alcui
visus; *flammaa; *dies eidera perbuntelt; (fpät)
arcus pluvil habetati.
Hebraeus, adj. hebräifd), jübifch Tac.
Hebrus, i, m. 1) 51uß in Ipraficn, j. äliariga.
2i ein Süngling Hör. 8) ein Xrojaner Verg.
He rate . ea, aud) *ae, f. ['Exdrij] 'bie Jcinbim
witfenbe’, Xod)tet beb Xitanen Serfcu« u. bet
SIfteria, im Himmel, auf (Erben u. im ÜKecte mal-
tenb, bef- aber alb unterirbifd)e Söttin bcr 3aU;
betei oerehrt, bah- oft mit ber ‘JJroferpina ob. btt
Xiana oerwechfclt. Xao. *llöeStels, Tdia , f. u.
MeTus, adj. gaubcrifd).
Hec&to, önis, m. ftoifdjcr Spilojoph.
Hecitompflos, i, f. Hauptftabt in 5?artlpen.
Häctor, öris, tu. Sopn bei fßriamu« u. ber
Hehtba, ber größte ber trojanifrf>en Selben. Xao.
Hecüba, ae, f. f. Hector. |*Hectörcus, adj.
Hecfra, ae, f. [fxope] bie Schwiegermutter,
9/ame einer fiomöbie bei Xerenj.
hedera (beffer al« ed.), ae, f. ©pheu, bem Bac
ctjui fettig ; Seintrinfer u. Xicpter behängten fid)
bamit, auch her Bacdju«jiab Warb bamit umroun
ben. — hedärtgSr, göra, gerum, tuij. [hedera-
gero] ©p1jeu tragenb Ct. - hetlerösus, adj
| hedera] reich an ©pheu Prop.
litdjfchrnm, i, ». [ ijdviQovv] eine bie Haut oer=
fehbnernbe Salbe, Sdjönheitäbalfam Cic. Tusc.
3 §. 46.
hei, interj. weh! weh mir! gum Sluäbrud ber
93angigleit oor einem herannahenben Unglüd hei !
vercor ne quid Andna apportet mali Ter.; h.
mihi, h. mihi misero.
heia, heic f. eia, hic 2).
Helena, ae, ob. -ne, es, f. t) Xod)ter bc« 3“=
piter u. bcr fieba, ©emahlin bei B/enclau« o.
Sparta, warb baburch, baß Sari« fte entfühtte,
bie Seranlaffung bei ttojanijehen ftriege«. 2)
SDtutter Sonftantm« bei ©roßen. 8) Beiname ber
Stabt 3üibcri in Spanien Eutr.
♦Heliädes, dum, f. ['Hlicrdtc] bie Ißd)tcr bei
tflio* u. Schweftent bei 'iif)a,'tbott, nach beffen
obe in Rappeln oerwanbelt; nemus Heliadum
Sappelbäume; lacrimao Heliadum Bernjtein.
Hellce, es, f. [fl.xij SBinbungjl) ber große Bär,
Sternbilb. 2) ftüftenftabc in »chaja.
Helteon, önis, m. Berg in Böoticn, ben SRufen
geweißt. Xab. * HälTcönius, adj.
hellöcäminus, i, m. [^ioxa'pi>o$] ein gegen
bie SonnenfeitelJgelegcneS Strome*. gum
ÄBinteiaufctUfjaU P/in. cp.
Hrllöpiill«, is, f. Stabt in Untetägppten.
hellx, teis, f. [eiiE] eine Seßlingpf lange Cic.
de univ. 9, 27.
Helle, es, f. f. Athamaa; um ber Bcrfolgong
ihrer Stiefmutter 3no J« entgehen, floh fie mit
ihrem Brubcr Bhr>£u« auf einem SBibbft mit
aolbenem Blic« nach Sfoldji«, ertran! aber in ber
Bleerenge, welche nach <hr ber ^eUciponi genannt
warb.
hellebärösus, adj. [helleboras] ber Oiel 9/tc«
würg nötig hot, nicht bei Berflanbe ift
Plaut. — hellebörus (eUeb.), i, m. ob. -rum.
i, n. [elXi^ogoe, Hieß ogos] SiicSwurg (teile
Veratrum album L., teils Hellcb. Orientalin
Willd.) bei ben Jlltcn al« Heilmittel oorgüglich
gegen ©ahnfinn gebraucht.
Hellespontus, i, m. ba« B/eer ber HeÜe (f. Helle),
bcr $elIe«pont ^nnichen ©uropa u. Slficu, j. bie
Xarbanellcn; bah- bi«w. bcr an bet STCectenge
gelegene Äüftenftrid) , meton. bie Bewohner bee
jelbtn Nep. Xao. *llellesponti4cns, u. *-tius,
adj.; sühnt, -tlus, ii, m. ein Änrnopnet bei
Heüeipont. [Schwelgerei Cic.
helluitio (beffer al« hei.), öniB, f. [belluor]
helluo (heluo), önis, m. Schwelger, fßraffer,
patrimonii Betpraffcr, patriae bcr ben Staat»
fchap, bie öffentlichen Selber erfchöpft. Xao. hel-
luor (heL), c Up. 1. fchwelgen; übertr. quasi h.
libris; cum alqo rei publicae sanguine.
Helötes f. Hilotae. (7, 26, 2.
hclvclla, ae, f Heine« Äü*cn!raut Ctc. fam.
Hclvctll . örum, m. feit. Soll gwifchen 3ota.
©enfer See, Sihone u. Schein. Xao. IlelTetius
u -ticus , adj.
Helrii, örum, m. feit. Bol! ber Provincia in ben
©eocitnen.
hem (em), interj. Slu«ruf be« ©rftaunen« u. bcr
Überrafehung, fowoi)l ber freubigen al« ber un-
angenehmen, hnt! ei! o! Com., Cic.
hemerodrömus, i, m. [^pepödeopo;] Xagläufcr,
©ilbote, Äurier.
hcmifilliis, i, m. [rjp/x.Uor] ein halber ©fei
(a!8 Schimpfwort) Cic. Att. 13, 6t, 1.
hennejelium, ii, n. [^pixöxl.ox] Halblrei«
P/in. cp. 5, 6, 33; bao. ein balbrunbet gehn,
feffel für ältere SJtänner Cic. Lael. l, 2.
henilecasvllätii , örum, m. ( f'rdcuaavllaßoi] sc.
veraus elffilbige Berfe.
Henötl f. Veneti.
HciiTöchl, örum, m. {Hvioioi\ ein Bolf im ofia ■
tijtpen Sarmatien Aur. Vict. 3>ao. *-öchu», adj
Henna (nicht Enna), ae, f. Stabt in Sigilien mit
einem Jempel ber ©ere«. Xae. * Hennaeus u.
llennenaia, e, adj.; subst. llennenses, ium, i*.
hdpätarlna, adj. [hepar — pnag] bie Sebet be>
treffenb, lieber: morbus Plaut.
Hephaostia, ae, f. Stabt auf üemno«.
hepteris, is, f. [I nrijoijs] ein ficbcnruberige«
(b. i. auf jeber Seite fieben üRuberbättfe habenbe«)
hära f. era. [Sdjiff.
HerÄHca (ia), ae, f. bie ^>erfu IcSftab t l) Stabt
in liufanien, ftolonic o. latent. 2) in Äfanta.
nien. 3) H. (Pontica) in Bithonten am Schwaigen
Biccr. 4) H. (Minöa) auf ber Sübtüfte o St-
gilien 6) in Bhthtoti« in Xheßfllien, früher
Trachis genannt. 6) H. (Sintica ob. Sintice, ex
Sintiie) in SDlacebonien Caes., Lir. Xao. n)
Hi raelöense», ium, m. 6) Heracleotes, ae,
adj-; subst. -tae, arum, tu.
Heracleum — Merodes.
361
Herbcleum, i, n. Stabt in SRaccbonien an bet
ffltenjc Ibcjtaliend.
HörAclitus, i, m. gtiech. »bilojoph <*ub ©Phefub
um b 3- 600 8. 6f)t , bet tontfchcn Schule angc*
1. Heraea, ae, f Stabt in Hrlabiett. [tjörcnb.
2. Heraea, örum, n. bab ^etafeft.
herba, ae, f. 1) bab emporfpioffenbe ©rün, ber
grüne Stengel, $atm, bei. be4 ©rafeb ob. beb
©etreibeb, bic innge Saat graminis h. pure,
*framenti, in herba ge abicere, iam in herbis
esse (8. ©ettetbe); altae in segetibus, flaua ve-
Int in h. (im grünen $mlme) vol flore praeeepta;
ipriebro. meBBis tua adhuc in b. est — o« ift
nod) ju früh füt bid), ju ernten, bein SBeijen
fotl nod) blühen Oc. 2) Kraut, Küchenfrau!
herbas condire, *viTere herbie, fveneni, ‘bar-
bae atqne renena 3auberltäutet ; ‘Untraut,
übetb- ©rab; baB. a) herbesco, 3. ju
grünen §almen werben, in jungen ^at-
men ^eroozfproffcn »emina, nriditas her-
besceus. 6) herbYdus, adj. grab*, Iräutcr*
re id) campus h. aquosusque ein feuchter SBitfen-
\ grunb Litt.
*+ taerbYfSr, f?xa, ferum, adj. [herba-fero] Kräu-
ter tragenb, grabreid). — nerbYgrädus, adj.
[ herba-gradior] ©rabwanbler, in einer Dich*
tcrftelle Cic. de die. 2 §. 133
HerbYta, ae, f. Stabt in Sijilien. Dab. HerbY-
tensis, e, adj. ; subst. -teil »es, ium, m.
horbösn*, adj. [herbal grab*, Iräutetretd)
Humen Vera.; campus Hör. — herbüla, ae, f.
dem. 8. herba.
bercisco ob. erclseo, 3. [— herctam cieo]
t. t. eine Srbfdjaft teilen herciacnndae fami-
liae causam agere einen ©rbteilungbpro}ejj füh-
ren; berctum ob. eretnm (aupt'ti.) eiere [f.
cieo 1) c)] >ut Srbtcilung aujforbern (ben be=
{teilten ©rbfdpaft* = Sd|ieb«ritbter), bie ©rbfd)aft
teilen Cic. de or. 1 §. 237.
HeretiUneiini, i, n. l) Stabt in Kampanien, butd)
einen änbbrud) beü Sejupb 79 n. 6f)t. jerftört.
Xau a) HercblAnensi», e, adj. fundns; .ruhst.
in Herculanensi auf bem herculanenfifchcn ©ebiet.
b) HercülAnbus, adj. ra. 2) Stabt in Sam*
ninm, j. M. Arazzo.
Hercüles, is, m bet berflhmtefte grieef). $ero b,
Sohn beb Jupiter u. ber Sllfmene, bet fflemahlin
beb Smphitrpon. $alj. lägt il)n bie SOlpthe b. ber
3uno unaufhörlich oerfolgt »erben, inbbef. Poll*
brachte et bab. bie berühmten jwölf arbeiten (Bgl.
Enrystheus) iomie et noch Biele anbere grofjc u.
nerbienftliche £ baten Berridjtete, bi# er, burth ein
ihm 8. feiner ©emablin Xeianira gefchenftcb ©e=
»anb in wahnfinnigen Sthmerj perfekt, ftch felbft
oerbrannte. Unter Bie ©bttcr aufgenommen, er*
hielt er ^ebe jut ©emablin. Mud) warb er alb
Begleiter u gühter ber SKufen betrathtet Säet.
Aut/. 29. Der tgrifdje Hertuleb (Curt. 4, 2, 2),
eigtl. Wellart, ift juglcirf) ^anbclbgott; Herculis
i oiumnae, termini f. columna, terminus. — Jltb
ÜSeteuerungbformel gebrauchen bie SHömer voc.
Hercules ob. Hercule u. jfgj. Hercle, beim
tpertulebl mahrlid)! wahrhaftig! ob. me
bereutes, me hercule, me hercle wahr*
fdjeinlid) — ita me, Hercule, adiuros; Cicero
übrigen« gebraucht jwar neben ber fürjeren fjorm
hercle au* bie Bode hercule, pcrfchmäht aber bic
fjorm me herculea, wie er eb felbft orat. §. 167
bcmerlt, u. fagt ftatt beffen me hercule; bibw.
( Com.) hercle certe, h. aane, »ane h., minime
h. Sao. a) HercölänStts, atlj., Plaut, b) ‘-lfins,
adj. Trachin, b. ^»crfulcb erbaut; hostis = Iclc*
pbub, beb ^erhtleb Sohn; hospes b. i. ibrotoit,
urba hospitis H. — bic Stabt Kroton ; urbs §et*
culaneum, litora bei Herculaneum; labor; gens
*= bab fabifchc o. Herfuleb ftammenbe ©cfehlccht;
arbor ber bem Herluleb heilige $appclbaum; sa-
cra Herlulebbicnft.
Hercynia silra, auch (Tac.) saltus Hercjrnlus
u. subst Hercynta, erftredte prfj nach Cäfat am
linten Donauufcr &. Schwarjwalbe bib an bie
Karpathen.
Herdöulus, her« f. Turnus 2), heri.
heredTtärius (nicht haer.), adj. (herosj 1) eine
©rbfehaft bctTcffcnb, erbfchaftlich auctio.
2) erblich, geerbt cognomen, controveraia,
fagri. — hcröd i tag (nicht haer.), ätia, f. [horos]
1) abstr. bab ©rbett hereditate possidere, h.
relictum odium; h. huius gloriae; (fpöt) seien-
tiae. 2) concr. bab ©ecrbte, Srbe h. accipere,
conaequi, cupere; b. adire, cernerc, relinquere,
accipere ex hereditate, h. caduca f. caducus;
fprieh». h. sine aacris (Plaut.) gro&er Sorteil
ohne irgenb eine 9)2übe (mit Scjicbung auf bie
Kofien, welche oft aub ber Übernahme ber aacra
beb Srblaffcrb entfprangen). — heredlum, ii, «.
[herea] (Srbgut Nep.
Herennius, ii, m. Jiame einet rSm. ©enb; H. Se-
necio, ©efchichtfchreiber , Steuttb beb jüng. fli*
niub. Dao. -nlänus, atlj.
heres (nicht haeres, erea), edi«, m. ber ©rbe fa-
cere, scribere, inatituere alqm heredem ; ex di-
midia parte ber Hälfte; h. sum alcis u. alcui;
secundus bet nach betn Xobe beb erflcn, ob. wenn
biefer bie ©rbfehaft nicht antreten will, (Srbe wirb;
+ex asse f. as; tp. ®rbe, Nachfolger Acade-
miae, regni, ‘laudis, f paterni odii. 2) *bcr
Na^wachf enbe, B. ben Köpfen ber $bl>tn- 3)
= orua Scfifjer, §tx r Plaut.
herl, feit, here, adv. geftern; h. xesperi gepern
Slbenb ; nneigtl. ‘hodie atque h. =« neulich, Bor
hbrYfüga, hörills f. erifuga, erilis. [lurjcm.
Herlllus, i, m. ftoifcher Ißh'IofoPh au* Karthago.
DaB. subst. >1111, örum, m. Schüler beb Ipcriü
Herma«*, ärum, m. | 'Epp/]?] Säulen mit bem Kopfe
beb Hftnteb (TOertur), Hermebfäulen, Hermen,
bef. in Silben. — ilermaeum, i, «. eigtl. ein
Xempel beb Hcrntcb (Nlerlur), bao. ein «Jledeu in
IBäotien; fein ©artenfalon, bab Hermäum.
HermSgöras, ae, m. griech- Nhetor aub Nhobub.
Hermüthena, ae, f. j'Epupj-Vtdrjrä] Doppelbüpe
beb ffierfur u. ber SJiinerBa Cic. Att. 1,1, 6. 4,
3. — HermörAcles, is, m. ('Ep/iijpaxlijf j Dop*
pelbüfle beb Slerfur u. beb Herfuleb Cic. Att. 1,
10, 3.
Hermluno, es, /. 1) lochtet beb TOcnclaub u. ber
Helene. 2) Stabt in Slrgolib. Dao. Herrn IftnY-
cns, adj.
Uermiänes, num, m. Sloltbftamm bet ©rmtanen
»wifchen bet Slbe u. SBcichfcl Tac.
Herinddörns, i, m. 1) gütP ber (Sphefer. 2) »au*
meifter aub Salamib. [an ber obern Slbc Tac.
Hermundürt, örum, m. germanifche SäUerfchaft
llermiis, i, m Ha»P<Pu6 tn £t)bicn.
Uernlci, örum, m. »ölierfchaft in üatium. Dao.
HernTcits, adj'.; subst. in Hernico im ©ebiet ber
Hernilet Liv.
Herödes, ie, m. 1) Herobeb ber ©ropc, König o.
362
Herodotus — hic.
Subäa Hör. 2; ntie<^. Bptlofopp. 3) grcigelaffe:
ncr bcä 'ältticuä. 4) grictp. 3umbcnbirpter Plin. cp.
llerödötus, i, m. grictpifrper fcifioriter, geb. ju $ati:
farnajfuä, 484 o. Gpr.
hbröTcu», adj. ju bcii Heroen gepörig, pe =
roifd) tempora, personae, versus, f carmen ein
epifrpeä ©ebirpt; taubst. pl. bie ®piler.
*hfröina, ae. /'. §albgöttin, fjeroinc. — he-
röU, Ydis, f. i*üat. pl. heroisin) fjialbgöttin
h. ac deae Suct.
ht-ros, öis, m [qpü>{] acc. heroa u. pl. heroas
llor. 1) *§albgott, §eroä, göttlirper SRenftp
(beffen Sotet ob. Dfutter fine ©ottpeü ift) LaSr-
tius, Troius. 2) ®prenmann, §elb, fjeroä
h. noater Cato; h. nostris (0. Saffiuä u. Brutuä) ;
iron. o. Slobiuä.
Iieröus, adj. =■ heroicus, pex eineä tpiftpett 8«=
feä; voraus h. u. bl. h. cptjdjcr Berä, .fjejameter ;
((Hont.) lascivus in herois (in ben im peroiftpen
Berämnfe abgefafeltn Btetamorppofen) quoque Ovi-
llcrtha, herus f. Nerthus, erus. [dius.
lifisiödus, i, m. grictp. Jürpter. 35aB. HOslödcus
ob. -diu», adj.
’Hesiöne, es ob. *-na, ae, j. Laomedon.
Hespenis, i, m. [towfposj Slbenbftern. 2!aoon
«) 'Hesperius, adj. meftlirp, axis Occibent,
litus, freturn, undae, iex fyefpcruä ob. Sltlaä,
terra 3talien; subst. * Hespärla, ac, f. baä
Vlbenblanb. balb Italien, halb Spanien. 6)
Hesperts, Tdis, adj. abcnblänbif d); subst.
*-rTdes, um, /. iörpter bcä ®rebo* u. ber !)tad)t,
wclcpe auf ein« 3nfel bes Dteanoä einen ©arten
mit golbenen äpfeln bemalten,
hesteriius, adj. [heri] geftrig, Bon geftern
dies, ’uox, decus, merum geftern getränten;
•corolla Bon geftern, geftern aufgefept; *Lar bem
et fd)on geftern geopfert patte; hesternö, adv.
am geflrigen läge, geperlt Cic.
hetaerTa, ae, f. [M-cupr'a] Berbrüberung, Sef-
binbung, junärpft ju rcligidfen ßmeden Trdjan.
b. Plin. cp. — hcluertee, es, f. [traipixrj sc.
fjrjrot] ein 31ügel ber tnaccbon. fRciterei, 'bie
Reiterei ber greunbe’ nämlirp bcä ftönigä Nep.
Kam. 1, 6.
heu, interj. 1) Äuäruj ber filage u beä Srpmetjeä
über ein gegenroärtigeä Unglüd, ad)! rocpl o!
h. me miserum! *h. stirpem invisam; foederis
b. taeiti Prop. 2) [Plaut.) Vtuäruf bcä Srjiau:
nen« u. ber Überrafrpung ap! ei! h. edepol spe-
cie mutier!
heurctcs, ae, iw |fvqfrijcj Srfinber Plaut.
heus! interj. pep! peba! pbre! (ein $utuf an
imb., ber auf ettn. Poren foH; Bgl. oho), h. tu
quid agier1 b. puer, neus! heus! uperite ostium
Ter. Imeter.
hcxiiuieter, tri, in. [f|dnf tqof ] versus §eja =
li> xäpylon, i, ». I/Jdjtrioi’] ein Ipor mit jeepä
(Eingängen in Sprafuä Liv. [Liv.
hi xerl», is, f. [jjijoijfl fetpäruberige« Scpiff
liiätus, us, m. [hio] 1) Öffnung, Jtluft,
Sepfunb oris, terrae, ‘telluris, *apelunca vasto
h.; »abfol. =■ h. oris ber offene JRunb, Stadien;
*quid dignum tanto feret hic promissor h. baä
Berbient, bop man um beffen miden ben Hi imb
fo weit aufreifjt — eine fo pomppafte Slntünbi-
gung. 2) tp. ffiier naip ettn. praemiorum Tac.
hist. 4, 42. 3) t. t. baä Sufonrotcutteffen jmeicr
8ota!e, ber $iatuä.
Hiber ^nitpt 1b.), eris, ob. eri, m. 3bcrcr, überp.
Spanier Hör.-, pl. -beres, um. Jao. A) *Hl-
bärus (nitpt lb.), adj. fpaniftp, pastor — ®e
rpon. §ierB. sulst. a) Uibörus, r. m. ber glup
®bro in Spanien, b) HTbferi, örurn, m. = Hi-
beres. B , Uibbriu (niept lb.), ae, f. Spanien.
C) Hlbtrtcus, adj. fpaniftp.
hiberuAcätum, i, « (hibernof 1) sing. Sinter:
gemad) Plin.ep. 2) pl. SBinterjelte unb in
biefem Sinne Winterquartiere Caes., Liv.
HTbcrnia, ae, f. 3riaub.
hiberno, 1. [hiberuus] t. t. 0. Solbaten, in Sin>
terquartieren liegen. — hiberuus, adj.
|hiems] rainterlifp, Winter: mensis. tempu-,
*.tnnus Wiiilerjeit; ab h. solo, ortu auf bet Sflb;
oftfeite; ’flumen im Winter angeftptooOen; *so-
los; *Lycia mo fiep Äpot! ben Winter aufpilt;
*Alpes, *ventus, *mare, *nox ftürmiftp; flegio
in Winterquartieren liegenb; adv. increpui hiber-
num peftig Plaut.-, castra b. u. subst. luliernu,
örurn, n. a) Winterlager, quartiere Caesar
exercitum in hibemis collocavit. b) * hiberaa
Winterjieit, Winter Yerg. A. 1, 266.
Hlliärus f. Ilibor A ) a).
hTbUcum, i, n. f^roxoc] Sibifcp, eine ^BfXcmje
(A/thaea o/'/icinalis /..).
hibrida (hybr.), ac, cumm. a) ber Slenblina,
baä ftinb eineä iRdmerä u. einet 'fluälönberin ob.
eineä grcicn u. einer StlaBin. 6) röm. Beiname,
lilbus ft. bis o. 1. hic Plaut.
J. hfc, haec, hoc [Berftärlt butrp ce, hice,
haece, aurp haec, f. pl. ft. haece Plaut ; nom
l m. altertiimt. auip hiscc, fragenb hiefne,
aecine, hocine], pron. demonstr. biefer,
biefe, bicä 1) überp o. bem, maä bem 9teben*
ben am närpjien ift ob. alä folcpeä B. ipm ge
batpt Wirb. $ap. ift hic oft ju geben burip a )
geg entnärtig, anmefenb, piefig hic rnuni-
tissunus habendi senatus locus; horrun ora rul-
tusque; haec praesens maestitia, quam cer-
nitiB; haoe (piefige)consuetudo; (CJom.) hic homo
=» ego, (Hör.) hunc homineni «= me; dum ne
quid simile huic — mihi; huius non facio nilpt
fo Biel, = niept baä ©enngftc Ter., inäbef. haec
baä ganje fuptbare Weltaebäube ob. 9tom u. baä
röm. Seid). 6) jepig nie annus, hic mensis,
hoc tempus; haec bie jepiaen 3uftänbe; opus
vel in hac magnificentia urbis conspiciendum ;
haec et antiquitatis memoria; aurp jur Beneid)
nung bet unmittelbaren Sergangenpeit ob.
näcpfien 3ufunft de hac comuratione, quae
me consule facta est, hoc primum atten-
dite ; his proximis Nonis, Bap. hic aurp o. bem,
maä ber fRebenbe unmittelbar ob. für* oor=
per crmäpnt pat ob. unmittelbar narp et»,
anberem ermäpnen will, in melrpem lepteni
galle eä oft burrp folgen b ju geben ift hi Cati-
linae proximi familiaresque erant; haec quidem
de rerum nominibus; locutus in h. fero sen-
tentiam dicitur; genus hoc erat; nur fo, nirbt
aber für ben biofeen beutfrpen Ärtitel aurp in
Bctbinbung mit bem gen. eineä SubftantiBä nul-
lam virtus aliam mercedem laborum periculo-
rumque desiderat praeter hanc. ;ben eben be
fprotpeticn) laudis ct gloriae; aurp mit einem
Cbjeftifape, beffen 3nPaIt hic bann im oocauä
anbeutet u. einleitct hoc volunt persuadere, non
interiro animas etc.; ebenfo mit folg, quod ob.
quia, ut ob. ne. c) in Sebe ftepenb, um maä
eä fitp ootjüglirp panbclt, unfer, hic sa-
hic — hinc.
363
piens, de quo loqaor; baec dao, de quibus
agitar; in bis causis; in hoc crimine; haec
atudia. Isaf), beitest fich mitunter hic im ®gf.
ju ille auf ba« bet SBortfteHung im SaRe nach
ä»ar (Entferntere, aber bem ©ebanfen nach für
ben Stebenben Wägete cave Catoni anteponas ne
istnm quidem ipsum, quem Apollo »apientis»i-
mnm iudicavit; huius (Catonis) facta, Ulius (So-
cratiB) dicta landantur; hic et ille ber u. jener,
bet u. ber, — ber eine u. ber anbere; hic — ille
biefet — jener ob. bet eine — ber anbere, hic
atque illo, hic atqne hic jctst ber (biefet), bann
bet i jener), auch hic — hic Hör., u, bl. hic bie=
fer ob. jener Hör. sai. 2, 8, 23; in ähnlicher
Seife ». ®crfonen, meiere in einem näheren ®er=
bältniffe ju bem IRebenben flehen, mit o. Stlien»
ten, u. ber Partei eine* SRebner«, b. Sanb« =
mann huius innocentiam; cum huius periculi
propolsatione; hic, qni mecnm consul fuit; his,
qnorum ratio mihi probatur.
2) b. bet Slrt, foltber, h. pratia (fo fchlechtet);
h. animo; h. et talibus, aliis. 3) burd) 9(ttraf--
tion ft. huius rei, harnm rerum; hac fama Tac.-,
h. rnc tu ; h. pulchritudo ft. harum rerum (cae-
lestium); aud) B. Serbum beb Sebenfape« attra»
biert huic quia bonae artes desunt — conten-
dit ft. hic, qnia ei Sali. Cat. 11, 2; inSbef. a)
hoc est ba« ba« ift, jur genaueren ®t»
flärung be« Sorhrrgeljenben honos ainplisaimus,
h. est consnlatus b) abl. n. hoc *■= hoc re
(wenn feine grocibeutigfeit ftattfinbeti hoc igitur
cognito; hoc (babuttb, burd) ben eben ermähnten
ffilauben an Unfterbiidjlttt) maxime ad virtutem
excitari putant Cats. b. G. 6, 14, 5; auch (jebod)
mehl Oie.) be«halb, beämegen, m. quod; bet
conto. befto. c) nom. u. acc. sing. n. nt. gen.
quid hoc hominis, negotii est? n>a« ift ba« für
ein Sfenfdj ic.V hoc commodi eat, quod etc.
ba« ®ute ift babei, bah rc- ; h. noctU in biefet
9iaeht}eit, h. copiarum Liv. ; hoc literularum
exarari Oie. di (Borfl.) hoc bi«to. nlconaft. al«
Subjeft b. impers. h. lucescit c8 roirb fdjon tag.
e) hoc al« adv. — huc, m. f.
2. hic [in älterer geit oft heic gef<hriebenj adv.
hier, auf biefet Stelle h. in vicinia, h. in
proxima vicinia; h. Romae; h. viciniae hier,
ndml. in ber 'Jtacbbaifchaft (in melther Serbinbung
viciniae fomie Romae nitht als gen., fonbern als
Sofatio anjufehen ift); h. proximae viciniae Plaut. ;
•hic — ifiic — an einem Crte — an bem an»
bem. $iero. a) bei biefet ®clegeni)eit, in
biefet Sache, unter foldjen Umftänben hic,
quantum in bello fortuna poasit, cognoaci po-
tuit; inSbtf. um Sertounberung übet etm. ober
UlijjbtHigimg beffen auSjubrüden, tna« anbere ge»
fagt ob. gethan hoben, unb nun, unb ba hic
tu ca me abesse urbe miraris etc.; hic mihi
quisquam mansuetudinem et misericordiam no-
minal b) b. ber 3c't, jept, hierauf, aI8»
hlce, hlcfne f. l. hic. [bann , ba.
hleniAli». e, adj. fhiems] winterlich, be«2Bin»
teri, SBinter» tempus, vis; auch fiürmiftf) na-
vigatio; aquae B. winterlichen iHcgcngüfjcn her»
rit^tenb; *nimbu8. — hiSmo, 1) [hiemsj a. ben
SBtnter jubringen. übermintern •mediie in
undis, fin nrbe; B. Solbaten, im fflinterquar-
tiete liegen legiones Dyrrhachii, trinis hiber-
nis, hiemando continuare bellum, b) * Winter»
lieh, fall ob. ftürmifch fein marc.
hiems, emis, f. 1) Sinter, hieme et aestate —
ju jeber galjreijeit, *acri», *bic winterlichen ©e»
ftirne bc« IterfreifcS, *bie Kälte, letalis h. in
pectora venit; bilbl. *h. amorig mutati Srfal»
tung bet Siebe; 'gabt nltima, plures, post
certas h. 2) meil in ben füblic^en ©egenben ber
Sinter ficfj am meijten barin jetgt, iRegenroet»
ter u. Sturm Verg., Nep. ; im Bilbc suae se-
nectuti is acriorem h, parat Plaut.
llterä Cöme, gen. Hieras Comes, f. (7epd Käfig,
ber heilige Sieden] ein Sieden in Karlen.
Hiericas, untis, gcridio iti ®aläftina.
liier«, önis, m. König b. Snrafu« a) Hiero 1.
477-467 B. Et|r. h) Hiero II. 269—216 B. Gf)r.
DaB. HierönTcus, adj.
HiärÖcaesirea, ao, f. Stabt in Spbien. Dobou
subst. -rienses, tum, tu.
liierbnicae, ärum, m. [ttgoviiuu] Sieger in
ben heiligen Spielen Sutt.
Hieronymus, i, m. t) (Snfel Wteto« II., ©eborr»
jdjer B. Sprafui. 2) H. Khodius, grieth-
foph au« ber peripatetifchen Schule.
HiSrösölymn, örum, n. +-ma, ao, f. getufas
lern. ®aB. HierösollfmÄrliis, adj. fchcnhafter
Beiname beä Bompejui. [Plaut,
hieto, l. [intens, b. hio] ben SKunb auffpetren
hTüre, adv. [hilaris] heiter, frählid), »er =
gnügt vivere, hilarius loqui, *convivium h.
splendebat poculis. — litiaris, e, adj. m. coinji.
u. mp. [ftapöc] heiter, fröhlich, aufgeräumt
unimus; esse vnltu h. atque laeto; hilariores
oculi, literae; subst. *oderunt tristem hilareR
etc.; b. ber mittlem Stebcgattung quaedam etiam
paulo hilariora Cie. lav. a) UTÜrltas, ätis,
f. borfl. -tüdo, Ynis, f. Weiterleit, gr5hliih =
feit, heitere Saune, gooialität b. et iaeti-
tia, summa h. erat in eo. 6) liiläro, 1. er»,
aufbeitern, fröhlich machen alqm, Bensnm,
•mnlto convivia Baccho; (ut) terra cum caelo
iiilarata esse videatur.
liTlKrftlus, adj. [dem. b. hilarns] recht heiter
li Hartes = hilaris, m. f. conviva, vita. | Cie.
hillae, ärum, f. [dem. B. hira] eine 91 rt Sürft =
then Hör. sat. 2, 4, 60.
HilOtae, ärum, in [Aflötatj bic W e 1 0 1 c tl , Scib-
eigene bet Spartaner.
hilnm, n. iBorfi.) ein gäferthen, bah- ein roeuig,
ba« gering Re, neque proficit hilum au« einem
Dicht. Oie. Tusc. 1 8- l0- Itt- f-
Hilnrii, Hiiurictis Plaut. = Ulyrii , lllyricns,
llTmella, ae, f. ein Bach im Sabinifchcn.
Himera, ae, f 1) 9fame jmeiet Stüffe in Sizilien.
2) *.ra, örum, n. Stabt an bem einen jiuffc
Wimera.
hinc, adv. (1. hic] a) B. IRaum, Bon hier, Bon
ba a nobis h. profecti; attributio (Com.) adu-
lescens h. genere summo; illam h. civem esse;
tp. b. incipiam. 6) Bon (auf) biefet Seite h.
pudicitia pugnat, illinc stuprum; oft b. illinc-
que ob. h. atque illinc, h. — h , *h. atque b.
auf ber u. jener Seite, auf beiben Seiten; fh.
inae, h. et inde Bon beiben Seiten; h. — inde
Jiet — bort Aur. Vict. c) B. Utfptung, Werfunft,
lerantaffung, hitrau«, baher h. furta naecun-
tur; h. ille Gygea indneitnr a Platone; b. illao
lacrimao f. lacrima; inäbef. Bon ba =■ Bon bic--
fem (SRenfcben) h. scibo iam, ubi siet Ter.; h.
omnis pendet Lucilius Hör. d) f V. ber Qeit
hernach, hinauf; — abhinc Plaut.
364
hinnihts — higtoria.
Iiinnitus, us, m. [binnio] ba« SBicpcrn.
*thlouälcug, ci, m. [hinnus] männlifpc« §itfd) ;
falb, junget #irfcp.
bio, t. I, iutrans. 1) eiotl. Haffen, fid) öffnen,
offen ft e 1) c n oculi Plaut.; conchu hi ans; tp.
». bet Siebe Haffen, nicpt recpt jufammen =
bangen, lüdenpaft fein loqui mutila et liian-
tia; fliians compositio; bef. B lebenbcn SBcfeit,
Sienftpctt u. Sieten, benfWunb, Siatpen, Stpna;
bei auftbun, auffperren l.iv.-, fore hianti,
Hupus, 'eanisj biibl. a) Bot ©egietbe liad) et»,
fcbnappen, heftig tracpten domns h. ac po-
scere illiquid videtur, *emptor, ’corvus hians
(0. grbjtplci^cr); hiantea in magna fortuna ami-
corurn cupiditates Tac. b) ft upen, flauncn
Verg. georg. 2, 508. II) Iram. *au« bem geöff-
neten Stiunbc etto. pcrBorbringcn =* botttagen
carmen tacitä lyrii.
hlppSgögi, f. [tnuuymyot] [faptjeugc jum
Transport bet ©ferbc Iav. 44, 28, 7.
lllppnrchus, i, in. 1) f. Aristogito, 2) ein gtied).
©latpcmatiter u. Slfttonom. [taut.
Ilippäsus, i, m. 1) Sopn be« gurtitu«. 2) ein Sem
Hippla«, ae. m. l) Sopn be« ©ififtratuS. 2) So;
Ppift aus Slis. 3) ein Ipcffaliet. 4) gteunb beS
Terfcu« o. SSacebonicn
llippo, önis, m 1) ©tabt in Shimibien, aud» H.
regiuH genannt. 2) Stabt in bet aftifan. ©rooinj
Bcugitaua, nid;t meit o. Utita. XaB. t Hippe-
iicnsls, adj. 3) Stabt in Spanien,
hippöienliiiiriis, i, m. [I**o* ertaopoel ein fabeb
bnftcS ©efepöpf, palb Wcnfcp, palb ffctb, bet
iiippocentaur (Bgl. Centaurus).
Hlppöroon, ontis, m. 1) Teilnepmer an bet falp=
boniftpen jagb. 2) ©obn beS £iprtahi* — Hlp-
poerfttes, i», m 1) betilbmtct grietb. Stjt B. bet
3nfel Ko«. 2) ein Stjrafufanet. — Hlppocrene,
cs, f. [rnnov f. Pegasus. — Hippödämo,
cs ob -min, ae, f. 1) Sottet beS CnomauS, Kö-
nigS B. ©ifa in SfiS, CWcmaplin beS ©elop« Knn.
b. Cic. Tune. 3 §. 26, Verg ; bap. fpritpto. Hippo-
damiae regnum ein grobe« ®lüd Prop. 2) @at=
tin be« ©iritpou« Ot 3) [-mia) f. Briseis.
hlppodröinns, i, ni. [i'irjtodpopos] diennbapn
füt ©ferbc u. ®agen.
Hippolyt»', es, f. l) Königin bet Slmajoticn, ®e
inabliu be« Tpcfeu«, ÜJ? ultet be« &ippolptu«. 2)
©emaplin be« König« tflfaftu«.
lIlppölyiiiK, i, m. Sopn be« Ipefeu«, wie« b>c
Diebe feinet ©tiefmutter ©päbra jurüd u. tnatb
bap. B. ipt bei feinem Sätet Betieumbet, auf beffen
©erwünftpungen b. ben feptu getootbenen ©ferben
jerriffen, aber Bon 'Üälulap mietet lebenbig gc=
ntaept u. unter bem ©amen Virbius , »eltpen autp
fein ©opn etpiclt, al« Sero« in Äticia Bertprt.
hlppfimSiies, is, m. Uxnnpa*i( SRofpout] 1)
Brunftftpleim bet ©tuten. 2) fleiftpiger
?Iu«roucp« auf ber ©tim be« neugebotnett
Süllen«, bet jit fiicbcSttänleit gebrauept tnatb
l'erg. georg. 3, 282.
Hippönax, actis, m. Xicptcr beifjenber Jamben,
gebürtig au« (Eppefu*, um« 3- 640 b. Spt., lebte
ut Klajomenä, bap. autp Clazomenius genannt.
San Hlppönactbns, adj. pracconium ein Spott=
gebitpt be« Diciniuä Enlnu«; subst. pl. m. n. §ip=
pottaj etfunbene jambiftpe SetSatt.
llippoladcs, ac, m. Beiname be« 9toln« al« Sitlel«
be« ©ippote«. Uu Bfetbc.
hlppdtoxöta, ae, m. [f*iroto{o’nje] Bogen jepüpe
hir, indecl. n. [ze^p] (norfl.) |ianb Lucil. b Cic.
fin. 2 §. 23.
hira, ae, f. (feit.'» bet Scetbarnt Plaut.
hirrinus, adj. [hireus] oom Sod, Bod«s barba
Plaut -, folles n. Bod«paut Hör. — hireüsus,
adj. j hireus] »ie ein ©od ßintcnb Plaut —
hircnlus, i, m l) ©od, Stegenbod, bej. in
©ejiepung auf feine Übeln gigenfepaften *aiere
hircum f. oleo 1); autp [Plaut.) al« © (pimpf-
»ott, tin fdjmupiger ob. geilet SKenfcp; re-
tuiuB, o. libertu« Suet.\ fpritpto. hircos mulgere
B. oetleprten Sianblungcn Verg. 2) bet üble &e-
ruep unter ben Sltpfeln, ©od«geftant Hör.
hirnea. ae, f. ©tpcnflanne Plaut. I>aB. dem.
hlrnüla, ae, f. Cic.
Hirpini, örum, m. famnitiftpe ©ölfttftpaft in Un^
teritalien. XaB. Hirpinus, adj.
hirsulus, adj. m comp. [9Jebeuf. B. hirtus, m. (.]
1) ftruppig, raup (mit fpccieller ©ejiepung auf
taupe Sebedutig, Staate) *supercilium, »fcomae,
•cnncs, *castaneae ftatpclig; ‘imagines ©itbfT
bet alten 'Jiömer au« ben Seiten, at« man noep
ba« ^auptpaat u. ben ©att watpfen lieb; aliae
(animantium) spinis h.; fcapillo raro, birsutus
cetera; ’Hiems hirsuta capillos. 2) tp. rop,
ungebilbet nihil est hirsntius illis (annalibus
Ov trüt. 2. 260.
Hirtlnn, ©enenttung einet röm. gens; A. Hirtius,
Steunb be« Säfat, fiel im Treffen b. ©lutina
Tan. Mirtlinus, adj. ; Hirtlnng, adj. proelium
b. SKutiua.
hirtus, adj. ftruppig, borftig, raup tunica,
toga Tac., feomae, fora bärtig, ‘capilli, *cri-
ni», *saetae, ♦capellao; *(p. *BctWiIbert in-
genium non incultum et turpiter h. (cruoris.
hirütlo, Tnis, f. ©lutegel; biibl. aerarii; »plcaa
hlrnndininuh, adj. [hirundo] jur ©tpmalbt
gepötig, ©tptnalben: Plaut. — hirundo,
tnis, f. Stptnalbe, prima ©otin be« ftrüpling«
Hör. ; tp. al« ftptneitpelnbc Itnrebe Plaut.
hisco, — — 3. [jfgj au* hiasco n. hio) 1) i«-
trantt. a) *fitp aujtpun, öffnen, Haffen tel-
lus. b) ben 3Kunb auftpun — einen Saut oon
fi(p geben, mudfen non audent h. ; non attoi-
lere oculos, non h. audebat Gurt.; *raris Toci-
bus. 2) *trans. münblidj et». Botbringen,
fagen (mit bem©innc be« Anfängen«, ©etfucptn«
qmdqaam; reges et facta befingen.
HlspälU, is, f ©tabt im fübmeftlitpen Spanien, j.
©eoilla. Tan. -lienscs, inm, nt.
lUspdnl, orum, m. bie Spanier Tao. 1) Hi-
spänia, ae, f. Spanien u. ©ottugal, geteilt in
H. citerior ob. Tarraconensis, u. II. ulterior ob.
Lusitania u. Baetiea; bap. autp pl. 2) Hi Spa-
niens, adj. fretum b. (Habe* Suet. 8) Hlspi-
nus, adj., Tac. 4) Uispäniensis, e, atjj. in
Spanien befinblitp, fitp aufpattenb lega-
tusj rasus bet ftu«gang be« Kriege* gegen Tont
pejus’ Degatcn in S.; iter natp ©.
liispTdus, adj. taup, ftruppig (infofern e« einen
tnibtigen ©nbtud auf ba* Äuge matpt) *sus, *f»
cies, *frons, *Bgri.
fHlster (beffer al« ister), tri, m. bie Ton au gert’
bie uutete tpälfte ipre« Daufe* bi« jum JluSflup;
Bgl. DanuTtus).
histörln, ac, f. [roropfa] 1) (feit.) ba* Srfotfdjen
u bie baburd» erlangte Äunbe, Kenntnis, ba«
TB if Jen ut est in omni h. curiosns; si quid
est in ca epistula historifi dignum miffenl-
hißtorice — honeste.
365
mütbig. 2) bie gTjä^Iung B. ©efebenem ob.
©ehörtem, ritte Deifebeftbteibung satis histo-
riarnm est; nisi ai h. scripturi sumus Plmit. ;
baf). ‘©egenfianb bet Srjäbtung, uti fieres
nobilis h. ©tabtgeipräcf). 3) bic © c i cf) i d) 1 C ,
teils bie ^iflorifc^e ffliffenfebaft, teil# bte ®r=
jählung einet gewijfcn fHci^c b. Xbatfacben
(bie ©efdjidjte eine« ßriegcS, bie @efd)id)te SRomS)
it. fowohl bie ©cfd)icf)tSforfcbung als bic ©e=
fd)id)t)d)tcibunn prima est historiao lex ne
etc.; Graecaj frabularis; Italici belli et civi-
lis; historiae (gefdjicbtlicbe) fides; fhiatoriam
componere; pl. bic einzelnen Xeile ob. 35ar =
jlellung einzelner leite bet ©efebiebte, rin
©efdjicbtsmcrf B. gröberem Umfange h. cogni-
tioque terura; talibns exemplis h refertae sunt ;
scribcre historiae Nep., Quint.; est et alius ex
b. usus Quint. — fllfstörlce, adv. [historicus]
(feit.) gefdjicbtlicb — hUtörfcns, adj. [faro-
pixds] gefdjicbtlicb, genus ©d)rribart; nec h.
sed prope cotidiano sermone explicatae (nar-
rationis); ‘fides; sahst, m. fciftoriler, fowohl
@ef<bicbt#forfcber alb @ef<bi«btf<breiber.
Histri (beffei alb Istri), örnm, tu. ©eroobner Bon
3ftrien. Xao. a) Hlstrla, ae, f. 3fttien an bet
©renje 32t)rienS. 6) HIxtriAni, örum, m. c)
Histricns, adj.
bJxtrTens, adj. [beraltet hister = histriof ;»
©cbaufpieler gehörig, ©cbaufpieler: impe-
rimn Xbeaterbirelhon Plaut.
histrlo, önis, iw. [urfpriinglicb hister, ctruSfifcbeS
föort] jmb., ber mit Xanj u. fflötenfpiel eine
3<ttce auffübrt, bab- überb. ©cbaufpieler. 3)ab.
a) histrlönälis, e, adj. {Tae.) fcbaufpiele:
liftb. ©cbaufpieler: modi; stndmm, favor
für Ben ©cbaufpieler. 6) hixtrlönla, ae, f.
Scbaufpicllunft Plaut.
hinlce, adt'. |hiulcus] Ilaffenb = mit häufigem
3uiammenfto&cn ber Sofale (fuatuS) loqai Cie.
de or. 3 §. 45. — hlnlco, 1. [hiulcus 1)J flaf:
fenb machen, fpalten gratis aestus exustos
agroe Ct. — hlulcns, adj. [hioj 1) ‘Ilaffenb,
offen, arva siti lerfjjenb. 2) tp. a) B. bei Siebe
Ilaffenb concursus verborum, voces ; Bgl. hiulce.
b ) nacb etto. gierig genB Plaut.
höc f. hoc.
hödie, adv. [hoc-die] 1) beute, h. mane; *in
biefer ©acht. 2) tp. a) noch beute, gleich,
jept eben. 6) b^ut gu läge, jept, ttt bet
gegenwärtigen Seit, in unferen Xagcn h.
quoque, auch bl. h. noch heutiges XagcS, noch
jrpt; bodieqne a) unb noch beute, unb auch beute
nod). ß) h. quoqne. c) ( Com .) mit einer
getoiffen ©itt erleil btnjugcfügt in ©äpen, bie eine
Beteuerung ob. Xrobung enthalten neque h. me-
ream deoruni divitias mihi Plaut. XnD. hö-
diernox, adj. heutig dies; h. die; ad h. diem
bi# auf ic.; edictam; ‘sie venias, hodiernc ft.
hodiemns. [olitor, olus.
iioedlllux etc., hölTtor, hölns f. hacdillus etc.,
Ifömem«, i, m. fDpijeos] bet ältefte u. berühm=
teftc griecb- Xi^ter u. ©ater ber epifeben ©oefic.
‘S3av. HömörYcus, f-lux, adj. Agamemno b.
Sortier; Hömerönides, ae, m ©acljabmer beS
omer Plaut, (anbere: Homerlda).
homicidn, ae, comm. [homo-caedo] 5Renj<ben =
töter, Würbet, Wörberin (als allgemeiner ©e=
griff, nie mit gen. jut Bezeichnung be# ©etöteten ;
ogl. interfector); *tm gnten ©inne B. tpeftor, Wie
ba# homer. ävSpotpdwoc, ber Biele tffeinbe erfd)ta=
gen. — fhömteidlum, ii, n [homo-caedo] Xot*
fiblag, Worb.
hömö, Tnis (arebaift. homonis) comm. ber Wenfd),
h. adulescens, Renex, servns Com., h. nemo fein
SRcnfeb; h. Komanus, h. Romani; monstrum,
odium hominis f. monstrum, odium 6); im Um
Willen U. m. ©eradjtung quid hominis es? Ter.;
mi h. ! mein ffreunb, auch wenn man oon jntbm.
fpriept meus h. ob. bl. mens mein Warnt — bic
©erfon, B. welcher ich fpreebe, gern, fpottenb, mein
guter Wann Phaedr.; im @gf. jur grau mi h.
et mea mulier Plaut.; tu h. (©lenfd), 9Hcnf«ben=
linb) adige» me ad insaniam Ter.; pl. bie ©len =
f eben überb., fieute, aud) bie 9Rttmenfcben,
genus hominum: inter h. esse leben; inter h.
agere desinere fterben Tae. ; numquam inter h.
fnisse nie mit Wenigen ob. ber gtojsen SBelt um=
gegangen fein Cic. Pose. A. §. 76; perpaucorum
hominum est (er ift ein Wann für roetiige). Immo
nullorum arbitror, si tecum vivit Ter.; panco-
rum h. (est) Hör.; filium relegare ab liomini-
bus aus ber menfeblieben ©efeDfchaft; inSbef. a)
in gutem Sinne ein wahrer, rechter, oerftän*
biget SWenfcb, ein Wann B. SBort nihil homi-
nis esse f. nihil 1) c); si h. esses ob. esset Ter.,
Cic.; h. sum, humani nihil a me alienum pnto
Ter.; iam fiet h. Hör.; si vis h. esse, recipe
te nd nos; h. visi sumus wir erfdpenen als
rechte fieute; virum te putabo, h. non putabo.
2) in übelm ©inne als fd)Wa<be8, irrcnbeS
SBefen fateor me saepe peccasse, h. sum. c) ho-
mines tui beine Sfngehörigen; alcis ber ©flaoe
jmbS.; arcesse homines Plaut.; flinguae sune
feine Sanbsleute. d) fl. eine# pron. demonstr. in
©ejug auf eine fdjon genannte ©erfon collocari
iussit hominem in aureo lecto; vide, quid ho-
mini tribuam; biäw. m Bcröchtl. ©ebenbegriff
circumsistnnt hominem; fpöttifcb h. meus mein
©lämtlein Phaedr.; auch ( Ter.) h. = aliqui» ; hich.
f. 1. hic t). e) pl. ffufjBolf h. equitesque;
^auSBäter mit ihren jamilien; SinWobner im
©gf. jur ©tabt, nec nrbi nec h. Liv. 26, 28, 9.
Hümülc, es. f. ©erg in Xbeffalicn.
hömullns, i, m. [dem. B. homo] Wenfcblein,
febwatbet, unbebcutenber, erbärmlicher
Wenfcb- — hönumclo, önis, m. u. hömuncö-
1ns, i, m. [dem. B. homo] WenfAIein, al# ge =
ringeS ©efeböpf im @gf. ber ©öttcr, jcbwa =
che* Srbenlinb; homuncio auch (Xer.) ein Jterl.
höncstax, ätis, f. [honestus] l. Spte, ©nfepen
h. et decus; laus et h.; bie Deputation, in
bet jmb. bei anbern fleht omnem h. amittere;
quas familias h. amplitudinisqne gratiünomino
(Bgl. honor); pl. a ) 91 US jeicbnutigcn si quid
neccsse est, id est reliquis ct h. in civili ra-
tione (ben fonftigen >Mdficf)tcn auf gröfeeni Duhm
in politifdjer ©ejiebung) et commodis antepo-
nendum Cic. part. or. §. 83. b) civitatis = alle
angefebene ©erfonen, ehrenwerte Seute
p. Sest. §. 109. 2) (Sht&arfeit, Änftänbig*
teil, äuper et Äiijlanb vitne; ab omni h. re-
mota; auch B. Seblofen, 9Inflaiib, SBflrbc,
©cpünheit in rebus ipsis; testudinis. 3) Xu =
genb, ©ittlicbfeit, gute, cble ©efinnung
ubi est dignita» nisi ubi h.? h. sola est expe-
tenda; h. tota bis quattuor virtutibns contine-
tur, perfecta forma honestatis. — liöneste, adv.
m comp. u. $up. [honestus] 1) anftänbig, ehr =
366
honesto — horaeus.
bat, mit Slnftanb, mit ®hrttt cenare, se ge-
rere, fhoneatius dono dare ; b. habere (Ber wen --
ben) divitiaa (@gf. aliuti per turpitudineml, pa-
rum b. habere pudicitiam ju wenig in (Ehren
halten Sali.; fh. natus o. ehrbarer fcertunft.
2) tugenbljaft vivere. — liönosto, 1. [hone-
stus] ehren, ®hre u. Slttfcfjen oetfchaffen,
au«jeid)iten, gieren, abein ne me secus ho-
nore honeatea quam Plaut.; alqm, alqm laude
et honore; domum, currum, pudor formam,
forma corpns Curt.
ho nes Ins, ad j. m. comp. u. sup. [lionor] l) an-
gejehen, geehrt, anfehnlicf), ebrenwert qui
me honore honeBtiorem semper fecit et faciet
Plaut., homo h. et nobilia, familisi; h. loco na-
t.ns and guter ffamilie; exitua; faacibus et aellis
prnnfenb mit ic. ; *svbst. sine/. ber Bornehme;
pl. h. ex iurentute Jünglinge au« guter Jamilie.
2) roa« ®hrc u. Slti(chen »erbient ob. bringt, an =
ftänbig, fchidlid), ehrbar, ehrenhaft con-
vivium, dies; h. rerum egeus ftanbeämäfeig ju
leben nid)! imftattbe ; divitiae mit ®hren erroor
ben, amicitia, spea, *nomen. * palla ftattlid);
•atudiis et rebua h. animum intendere; «übst.
n. supra bonum honestiimque; boneata petere,
facerc; bonestumne factu ait an turpe; aud)
(in Philof. Sprache.) bonestum ba« fittlid)
®ute; (pl.) duobue propoaitis h.; utilium cum
honeatia diaaenaio. 3) WO« (ich gut hären
läfet, fdjön tlingenb oratio; nonten h. et
probabile; h. oratio eat ba« liefet ficfe wohl h®'-
ren! Ter., auch *roof|lgeflaltet, fcä)ön, ^übfc^
facies, eunuchus, pectua, os; (Nep.) dignitnte
erat h.; subst. si quid honceti eat Hör.
hänor (hönöa), öria m. bic ®hre, bic jntbm. tx=
mieien wttb, Ehrenbezeigung, aetatia bem S11--
ter gcbührenb; decorart b. ampliasimis; esse in
honore apud alqm; habere, tribuere, freddere,
♦praeatare alcui honorem; afficere, augere
alqm honore; alqm praecipno h., magno in h.
habere; pecua magno in h. mar ihnen Biel toert
Cats. b. c. 8, 47, 7; in honorem adducere alqm;
Bummo honori alcui eat es gereicht jmbnt. gur
je., ease alcui honori jmbb. Ihre förbern, imbnt.
gu ®hrc Berhelfen; ut eorum augeant opea eis-
que h. sint et dignitati; quod apud Numidas
honori ducitur; alqm, alqam honoris cauait,
gratiä nomino Ehren halber, in allen ®h:
ren, eine fjormei, beten man (ich bei Erwähnung
lebenber Ißerfonen B. Bang u. Slttfebctt bebientc;
honoris alcis causa ; f* in honorem alcia jntbm.
gu El)reu, um jmbnt. feine Sichtung u. Stufmerl
famteit gu erweifen; ad honorem alcia Liv.; ad
h. atque amplitudinem tuam Cic .; honorem
praefari ob. dicere f. praefor 1); verborum, re-
rum Shrcnbegeiguttg, Sichtung Kannibale
omni rerum et verborum h. exaequiaa cele-
hrante Liv., sepulturae h, non carere, ‘mortis
h. carere, ‘aupremus. 3ttbbef. a) S 1) t e tl [t e 1 1 e ,
samt extraordinarins, tribunicina, amplisHimi,
ampliaaimua (B. Äonfulat), h. inire, virtuti h.
datur, honoribua operam dare, honorea petere
(iiberh. u. bef. n. bet Bewerbung um bie Ouäftur,
infofem fic beit ©eg gu ben anbern h. bahnte),
capere, curuli h. uti, ad honorea ascendere,
pervenire ; h. acto; honoris gradus, curaus bo-
norum; auch Ehrentitel h. militari appellare
tribunos militum, honorem dare, honore con-
tentum esse; ‘Sobeäethebungen, Somptri
mente meros h. andire: Ehrenfolb medici;
medico honorem habere; Erbfchaften ob. 8er;
mächtniffe; * bie ©Sttern angetane Elpe,
‘Opfet, Opfergaben, Sibation; ‘Ehren;
feft; ‘ßoblteb suum h. dicere Baecho. b) bie
Sigenfchaft eine« ®egcnftanbe«, reelchc Elpe bringt,
‘Steig, Beerbe, Sdjmud, Schönheit, hnr=
liehe ®abe cinctua honore (fiian») caput; ocu-
lis laetoa afflarat h. ; silvarum Saub, Blätter;
h. (pl.) rnria; qnoscumque feret cultus tibi
fundus h.j »notus h. (menfchliche 3flgel relapana
in vultus. c) peifonif. bet ®ott ber Ehrt,
hönoräbilis, e, adj. [honoro] (feit.) ehreunoll,
ehrenhaft haec ipsa sunt h. Cic. Cat. m. §. 63.
hönör&rlus, adj. fhonor] Elften halber ge s
fdtehen, gegeben, erwählt, als Ehrenbe*
geigung bienenb, Ef)ten = rinum, frumentum
(ber Brooing für ben ijkofonful), arbiter; ftumu-
lus, fludi; docere debitum eat, delectare h. ge
fchieht Ehren halber; * subst. n. El) tengef cf)tnt,
® ouceur.
höiiörüte, adv. [honoratua] nt. comp. (Just.) auf
ehtennolle©eife. — liönöritus, adj. m. comp
u. sup. [honoro] l) geehrt, angefehen, in Ehre
u. tHnfehen ftefjettb apud alqm, nusquam eat
aenectus honoratior, ttrbs, civitaa, ‘Achilles;
auch eine Ehrcnftelle bctleibenb ob. bc
fleibet habenb Liv. 2) ehrenooll, anfehu;
lieb militia, decretum honoratiaaimnm, fmagns
et h. ministeria (Hmter) ’rua.
Uonörlftcf, adv. m. comp, (-centiua) u. sup. (-cen-
tissimo) [ honorificus] ehrenboll, mit Shtt®
— hönorYfirus, adj. m. comp (-centior) u. mp
(•centiaaimua) [honos u. facio] ehrensoll, Shre
unb Slnfeben bringenb.
honöro, 1. [honor] ehren, beehren, belohnen,
bejchenlett alqm, virtutem; oerhertlichen
diem Liv. &, 23, 4; honoratua dies an Welchem
ben ®öttem jum Slnbenfen an eine Begebenheit
Opfer bargebracht werben Vera. Aen. 6, 50. —
‘fltönörns, adj. [honor] (fett.) ehrenooll,
anfehnlid). — hönös j. honor.
‘fhoplömichns, i, m. [ojriopujios] bet fchwer=
bewaffnete Streiter, ®labiator Suet.
liöra, ae, f. [mpa] 1) bie Stunbe, bei ben 9lö
mern je nach ber 3ahre«jeit B. Betfdjiebener Sänge,
inbem fie ben natürlichen lag Bom Slufgange bi«
;um Untergänge bei Sonne immer in 12 Stun
ben teilten, beren jebe alfo nur gut bei
Sfachtgleiche ber wirtlichen Sänge einer aftrono
mifchett Stunbe entfpradj. 3n«bef. a) und h., in
bora, (Plaut.) in una h. im «erlaufe einer Stunbe;
quarta, decima u. f. W. (B. Slufgange ber Soitne
gerechnet'; ejuota h. cat? wie oiel Uhr ift Hl
prima noctis; legitimae bic bem Stebnet gu
ftcbctibc 3rit jum Sprechen, b) in horain, in
horaa f. in II) 2) ß). 2) pl. bie Uhr, mittete
ad h. f. mitto 1); machinatione quadam mo-
veri »liquid videmus, ut sphaeram, ut h. 3
•tiberi) 3eit croatina; mihi forsan, tibi quod
negarit, porriget h. Hör.; variia mnndum tem-
perat h.; flagrantia atrox Caniculae, *3ahtf*!
geit verni tomporia, Septemhrea. 4) al« »i oa
pr., a) Hora, ac, f. Slawe ber Bergötterten Her-
silia, w. f. b) Horae, ärum, f. [Upart] bie $0'
ren, jungfräuliche ®öttinnen ber 3a hre« jeden,
t ejehter be« 3upiter u. bei Ih.cm’tf
liüraeun, adj. fedpafos] jung eingefaljen sconu
her Plaut.
Horatina — Hortenaianus. 367
HÖritins, l) Horatii, bis Sirillinge, toelcbe unter
btm Äönig Tullus Hostiliua über bit brei atbani--
fcben Cunatii fiegten; ihre Scbmefter Horatla;
adj. Pila Horatia (. pilam. 2) H. Codes, brr
bem §eere b e8 Borfenna belbenmütigen ffiiber=
ftanb leitete. 8) bet Sichter Quintus H. Flac-
cus, geb. ju Senufia 65 b. Sb*-, geft. 8 B. ttt|r.
hordelns, adj. [hordoum] @erjten= Plaut. —
bordeuni, i, n. ©er fie; *pl.
höria, ae, f. gifdje machen Plaut. ®0B. dem.
hörlöla, ae, f. Plaut.
hornö, adv. [hornus] heuer Plaut. — liornü-
ttnns, adj. [homusj tjeurig frumentum. —
‘hornus, adj. [mpci'oc] =» hornotinus
hörolögiuin, ii, ». [äpoZoytov] bie Uf)r (Sonnen:
ob. ffiafferubr)
horrendes, adj. [perund. o. horreo] 1) f dj a u --
berbaft, fdjredlid), entfeplicb carmen Liv.,
atriclor Gurt.. ‘monstrum, *nox, ‘Sibylla front:
men Stauer ertegenb, ‘dicta, *res h. relatu,
‘horrendum sonarc. 2) ‘ftaunenSmert,
rounberbar virgo, tectum.
horreo, 2. 1) ftarren, emporftarren,
:ßeben ‘hastae horrentes, ‘capilli, ‘comae,
■fhorrenti capillo. 2) übertr. B. bem fflegenftanbe,
auf toeldjem etm. emporftarrt, mit, Bon etto.
garten, mit etto. Starrem ob. tfmporftct)enbem
bebedt, beroaebfen fein phulanx horiens hastis
Verg., Liv., ‘seges aristis, ‘draco squamis;
*mare fluctibus mögt auf; ‘corpus ut impulsae
segetes aquilonibus auf jittern, ‘abfol. terga
horrentia suum (— » horrentia saetis), ‘horrentia
arma; ‘horrens umbra meit Borfccbenbcr gmeifle
u. Äftc. 3) B. Icbenben SBefen a) bereu |>aut fid)
bei groft juiammcnjiebt, inbem fie bie fogenannte
©önfebaut überläuft, ‘Bor Äälte jufammen»
iipauern possetne uno tempore florere, deinde
vicissim h. terra? 6) beten Ornate fid) bei gurdjt
ob. Scbreden emporfträuben, bat). Bor gurdjt
idjauern, fid) entfepen animo; qtiorsus erup-
tura sit dominatio; horreo, h. animua ne; cru-
delitatem alcis, fpericulum, ‘mortem, ‘Ilibe-
ros; h. dicere, ‘ipsum adire; ‘animus memi-
uisse: an ft atmen numen divinum; ‘fchredlich
ob. milb aubfeben ob. fein tempestas toto in
anno. $qb. horresco, rui, — 3. ju ftarren,
mit etm. empor, juftarren, tu fdjaubern nn =
fangen ‘villts, ‘saetis, ‘cnsibus strictis, *sege-
tes flabria, Bor etm. (djaubern *morsus (aec.);
non horrni progredi.
tiorreuiu, i,n.Sorrat8lantmetübctb., Stbeunc,
SKagajtn, Speicher maiores noatri Capuam
cellam atque h, Campani agri esse voluerunt;
*Borrat8tammer bc8SBcine8, *bet Bienen
Sienenftod), *bet Ameifen, *für Statuen
Plin. ep.
horrTbllin, e, adj. in. comp. |horreo] l)fdjau =
berpaft, entfeplid), fcbredlidj species, Ca-
sus, formidines, ‘viaus, *fera, *ira, fcicatrix.
2) (Äonoerf.) erfcbredlidj, oujjerorbentlicb
celeritas.
horrYde , adv. m. comp, [horridusj nur tp. a )
jdjtnudlo®, einfach vivere, dicere, iisdem or-
namentia utetur horridius fo baß fie ber Siebe
nie$t ju oiel ©lanj oerleiben. b) ftrenge ex suo
quteqite ingenio mitins aut horridius alqm al-
ioqui Tac. hist. 1, 82.
horrYdfilus, adj. [dem. B. horridus] 1) etm. raub
emporftarrenb papillae Plaut. 2) tp. gar ju
einfach, iibtidjt orationes; tua illn.
liorrTdns, adj. m. comp, [horreo] 1) ftartenb,
ftruppig, taub, jottig, ftacbelig barba pae-
dore, ‘in ioculis et pelle Libystidis ursae, ‘Sil-
vanus, ‘myrtus hastilibus, *sus. 2) raub,
mitb, B. mibtigem, fd)tcdltd)cm Kubern,
ungcfdjmüdt detormis atque h. homo, h. mi-
litem esse debere, campus, virgo Ter., *pa-
stor, ‘locus, ‘sedes invisi Taenari, ‘hnmns,
‘hiemB, faequora, ‘fluctus milb empört. .3)
•fibauernb Bor Jfälte, febaurig bruma hor-
rida gelu. 4) tp. a) B. Sbarafter u. bet 2eben8=
roeife, B. Benebmen u. ber Siebe, milb, unge =
bilbet, ungehobelt, abftofeenb, hart, in
beflerem Sinne einfach, fdjmudloS, fdjlicbt
'l'ubero vita et oratione horridus , gerne Verg.,
■(■Germania, borrida verba, scripta, oratio, *nu-
merus Satumius ungeregelter, fvir jjaulo horri-
dior et durior, prisco illo dicendi et h. modo;
de h. rebus nitida est oratio tua; su bst. n. in
antiquis tabulis illo ipso h. obsoletoque tene-
mur Cic. de or 3 §. 98; in picturis alios h.,
inculta, opaca — delectant Oie. or. §. 86. 6)
((bäuerlich, fchredlich, entfeplid) horridiore
aspectu esse (B. Slenfchen), *irä, ‘facies, ‘bel-
lum, *grondo, ‘tempestas; *virga (be8 Sierfur),
‘macies, *fata.
•ItorrlfSr, fera, ferum, adj. [horror u fero]
Schauber bringenb, febaurig lalt Boreas;
stndor Aquiloms. 2) fchredlid) Erinys, aegis.
‘liorrtfYco, 1. [horrificusj 1) raub, uneben,
aufmallen machen venti mare 2) Scbreden
einfliSfccn. — ‘horrTfYcus, adj. [horror-facio]
Scbreden err egen b, fchredlich letum. — ‘hcir-
rtsönus, adj. [horreo tt sonoj fchredlich tö =
nenb fremitus, cardo, fretum.
horror, öris, m. 1) ba8 gufantnrenfa^rett a)
Bor fiälte, groftfehauer tarn sine h. est; fhor-
rore Corpora afficere; ‘frigidus h. membra
quatit. b) Schauber, ©raufen, Sntfepen
qui h. me perfudit, *me luridus occupat h.,
■fcorda horror,' perstringere; ( Eutr .) vultus jU:
rüdfehredeube i’liene; rcligiöf e Scheu, ©hr*
furcht animos horroiv imbuere; perfusus hor-
rore venerabundusque.
horsum, adv. [huc u. vorsum] (Borfl.) hierher.
hortämen, inis, *t. [hortorj SlufmunterungS-
mittel, Aufmunterung Decii eventus ingens
h ad omnia pro re publica audenda; ‘longo
h. uti; pl. Tac. — hortämen tum , i, m. [hor-
tor] Aufmunterung ea cuncta Homanis magno
h. erant Sali-, pl. animi Liv. , omnium coniu-
ges parvosque iiberos consistere a tergo iubet,
h. victoriae Tac.; virtutis Just. — hortütio,
önis, f. [hortor] Aufmunterung clamor per-
mixtus hortatione; hortationo agere cum alqo;
pl. h. ad philosophiam eine Schrift be8 Auguftu4
Sttet, — liortätor, öris, m. | hortor] Aufmun:
terer studii; h. ad me restituendum fuerunt;
t (pl.) puerorum ad divisionem regni, ‘scele-
rum, ’animorum, ‘pugnae; fiucundus hic. ma-
gis quam studiorum h. secessus. — hortitus,
us, m. [hortor] — hortatio, im sitejr. Haff, nur
im abl.
llortenslns, Same einer r5m. ©en8; Quintus H.
Hortalus, geh. 114 b ®br., Siebner. ®ao. Hor-
tensianus, adj., Suet .; illa (n. pl.), eine philo:
368
Hortinus — hui.
foph- fiortenfiuS betitelte Schrift SiceroS Cie. Att.
4, 6, 3. ( gehörig, hortinifch-
Hortinus, adj. jur Stabt $jorta (in ©trutieu)
hortnr, dtp. I. aufntuntein, ermuntern, an-
treiben alqni, animum, ingenium Plin. ep ;
alqm ad alqd, ad perficicndum; alqm de alqa
re; quod quidem illum soleo h. ; pacern (junt
grieben), pacem amicitiamque; in alqd Verg.,
Liv. ; ra. ut, nej (feit.) tn. bl. conj. ob. m. inf;
m. acc. c. in/, pass. Verg. Aen. 2, 33. 3n8bef.
a) in bet TOilitärjprache ermutigen, Ijaran*
guierett pauca pro tempore kortatua milites.
b) o. Sadicn, aufforbern mnltae res Gallos ad
hoc consilium; animi aegritudo, ut etc.; rei
publicae dignitas; res, tempus, pericnla, ege-
stas, belli spolia magis quam oratio mea tos.
hortiilns, i, tn Idem. o. hortus] ‘©ärtefien, pl.
Meine (Barten an läge, fflättdien; übertr. emus
fontibus Epicurus b. »uos irrigaTit. — hortus,
i, m. (Barten; bef. pl. Suftgartcn, @artcn =
anlagen, Sßarl; baS in beit (Bärten gezogene
©emflfe Hör. sat. 2, 4, 16.
hospäs, Itis, tn. 1) ©aftfrennb, jmb , mit web
(hem man in gaftfreunblid^er Scrbinbung liebt a)
jmb., ber als ©aftfreunb empfangen wirb, ber
©oft. b) ber einen ©oft empfängt, bet ©aftfreunb
als ffiirt. 2) gtembling, grember (infofern
er aufserbalb bcS BaterlanbeS fidb aufbaltenb baS
©aftrcdjt geniest) nos hinc Homae iam non h.
sed peregrini atque advenae nominabamur;
bau. tp. unbelannt mit etm., unbewanbert
in etm., h. in agendo esse. — hosptta, f ho-
spitus 1) u. 2). — liospttAlis, e, adj. m. comp.
u. sup. [hospea] jum ©aftfreunbe gehörig,
gaftfreunblieb, (BafM, ©aftfreunbs = sedes,
cubiculum, deversorium, beneficia gegen ©afk
freunbe, caedea eines ©aftfreunbcS, luppiter
S<hüj)cr ber ©aftfreunbfebaft, dii; nullum h. ius
in üb servandum censucrunt; tesscra Com.; h.
esse in alqm; homo hoapitalissimus, domus,
hostiB (Dp)moton) ; * umbra einlabenb; ’pectus
menfd)enfrcunblid)cS. Tao a) hospitälTtas, ätis,
f. (feit) fflaftfrcunbli(f)teit, ©aftliibfett. 6)
hoHpTlAlTter, adv. gaftfreunblid}.
hospTtlnm, ii, n. [hospesj 1) ©aflfreunbfibaft
(jwifdjen cinjclnen iietfonrn ob. t>. einanber un-
abhängigen Staaten, moburd) eljrenoolle Aufnahme
u gaftlidjc Serpflegimg gewährlciftet warb) pa-
ternum; h. eos couiungit; h. mihi cst ob inter-
cedit cum alqo; alcis hospitio ustts sum; fa-
cere h. publice privatiinque cum alqo; iungere,
coniungore, renuntiare h.; miserat aextras, ho-
spitii inaigno f, dexter l) a); * hospitio n ad)
bem Braud) ber ©aftfreunbfehaft. 2) gaftlidje
Sluf nähme, Bewirtung accipere, oxcipere,
recipere alqm hospitio; alqm h. agresti acci-
pere (änbtid) bemirten; alqm h. magnificentis-
simo accipere aufS prädjtigfte; invitare alqm
hospitio als ©aft; ‘hospitio arense probibemur
0. flanben; ‘solvere animum artum hospitiiB
( dat .) Hör. 8) gaftlidjer Ort, Verberge, Ouat-
tier bei einem ©aftfreunbe discedere ex h., pa-
rare h., publicum, adducere alqm in h., divisi
in hospitia, calamitatis Plaut.; ‘Huf enthalt,
Viager ber Tiere.
‘hospTtus, adj. (nur im sing, u.n.pl.) 1) ‘fremb
navis, aequora; in fßrota subst. hosptta, ae, f.
eine grentbe, ein ©oft 2) ‘gaftlidj, gaft-
freunbtich coniux Teucris, terra; unda plau-
stris (sc. gelu concreta) worüber SBagen gehen;
in hJrofa subst. hosplta, aa, f. ©afifreunbin ,
SJirtin
hostln, ae, f. [o. oeralteten hostio =» ferio idi
fthlage] Opfcrtier, ©(hladjtopfcr, gern, jur
Berföljnung ber ©ötter Dor einer Unternehmung
(bgl victima) pater in Hispaniam proficiscen«
lovi hostias immolarit; feaedere, ‘mactare
hostias, immolare, sacrific&re, rem diTinam fa-
cere hostiis; qnibus h. immolandum; b. Toni
Opfer, per hostias dis supplicare ben ic ein
Tanfopfet bringen, h. omnibus locis immolaban-
tur b. G. 8, 61, 3; audj jur Hbwchr o. geinben
Oi t. fast. 1 , 336 ; humana SHenfdjcnopfer Tat.
Tao. hostlätus, adj. mit Opfertieren bcr=
fehen Plaut.
hosttcus, adj. [hostis] fremb Flaut.; einem
geinbe gehörig, feinblith ager, ‘tellus,
‘moenia, ‘ensis; subst. n. in hostico in feint)
liehem ©ebiet Liv. — liosttftcns, adj. [hostis
u. facio] feinblid) bellum Cie. — liostilis, e,
adj. [hostis] 1) feinblith, bem geinbe geljö =
rig terra, expugnatio, inetus bor bem geinbe;
bclla mit auswärtigen geinben; condiciones mit
bem geinbe ftipulierte, t arm a , ‘naves; t. t. ber
$arufpicin, pars ber Teil ber Seber u. anbeter
©ingeroeibc, ber eine Beziehung jum geinbe hat
(@gf. familiaris). b) fctnbfelig odium, fani-
mus, hostile quid; hostilia facere, audere, pati;
h. in modum. Tab. hostilYtSr, adv. feinblith,
feinbfelig; bona h. (wie bie eines geinbeS
vendere Liv.
Hostlllus, ii, m. 91ame einer tönt. ©enS; f. Tul-
lus 1); C. H. Mancinus als Sfotljul Wegen eines
mit ben SJlumnntinrm abgefthloffencn fdjimpflitben
griebenS benfelben ausgeliefert; adj. -tilius.
hostlmentum, i, n. (feit.) [hostio] Bergeltung,
HuSglcidfung Plaut. — hostio, 4. bergelten
Plaut.
hostis, is, comm. urfprünglith ber grentbe,
gtembling (bgl. Cie. off. 1 37), bah- bei
geinb (ber bewaffnete u. tricqfübrcnbe) socii
atque h., cives hostesque; pacatus an h. sit;
h. alqm indicare; Pompeius saepius cum koste
conflixihquam cnm inimico concertaTit; h. capta
eine feinblithe ©efangenc Liv. fcietb. überhaupt
ein offener, thätlidj berfahtenber geinb
in ^ribatberhältniffcn omnes nos statuit
ille non inimicos sed h.; diis hominibueque;
h. meo capiti fuisse Gurt.; ‘ein geinb in ber
Siebe, tRibal; ber ©cgner bor ©critht I‘laut.
hüc (altertüml. *hoc), adr. [1. hic] o) b. Sannt,
hirther pater h. me misit; li. in viciniam; h.
et ob. atque illuc, h. illuc, *h. et h. hier- unb
borthin, auf biefe u. jene ©eite; tum h. tum illac,
‘nunc h. nunc illuc halb h'erhin, halb bahin
b) o. anbern Berhältniffen hierher, hieej“-
ju biefem fünfte, fo weit, h. evasit oerpel
auf baS Ter.; h. accedit, h. addit, addunt, h.
adiecerat; *h. adde, adice; h. pertinet ; rem h.
deduxi; tnulta h. i=» ad eos) minora navigia
addunt; h. (= ad hanc rom) tc pares Cie. fam
1, 7, 9; h. malorum (fo weit in tc.) ventum est
Curt.; h. confidentiae veoerat Tac.; inSbef. hü-
eine (fragenb), adv. bis bahin? fo weit? h,
tandem omnia reciderunt? Cie. Vetrr. 6 §. 163,
h. beneficia tua ovasere, ut etc.?
hnl, interj. jum HuSbrutt ber Berwunberung, and
iron. ei! t| u i ' Ter., CHc.
huiuscemodi — humilitas.
369
hninsce-mödi ob. huius>mödi, »on bei Vlrt,
betartig, ein folget.
humane, adv. m. comp. u. sup. [humanus] I)
menjdjtid), auf menfehliche SItt, oernünf=
ti g , tul)tg pati Ter., loqui Catl. in Cie. ep.;
ferre morbos toleranter atque h.; humana h.
ferre ; si qui forte — aliquid fecerunt humanius
itw. bem menfd|lichen @efüf)l nachgegeben haben;
ironifd), intervalla h. commoda tjübfcfje, anftän,
bige, bequeme = t)bc£(ft unbequeme Hör. cp. 1,
3, 70; »gl. unfet rein unmenfchlid) meitet
Seg’. 2) menfehen fteunblich, liebreich,
leutfelig.
hümAnitas, ätis, f. [humanus] 1) alle®, Woburd)
bet SRenfd) ficf> ». ben liercn unterfcheibet, ®tcnf<h =
I ich feit, ntenfd) liehe 91a tut, menfehliche
öürbe, menfehliche® ®efül)l magna est via
humanitatis; id qnod est b. tuae wa® bu btt
atä Stcnfd) fd)Ulbifl bift; exuere omnem h.; un=
gern, bie ® e fa m t h e i t brr Dlntidjcit ista in figura
hominis feritas — a communi tamquam huma-
nitatis corpore segreganda est Cie. off. 3 §. 32.
2) SRilbe, Scutfelipfcit, greunbliehfeit,
Öoflidifeit, öumanität h. et mansnetudo;
clementia et n ; aequitas et b.; summa in
alqm b. ; facilitos atque h. tua. 3) echt m e n j d) -
I i cf) e , eblete, allgemeine ©ilbung, unb als
[folge baoon and) feinet ©ejehmad, @efüf)l
für Slnftanb u. ©itte, geinfjeit, feine 3Ra =
niet, HiebenSwürbigfeit vita humanitale
perpolita; communium literarum ac politioris
b. expers; a cultu atque h. provinciae longis-
sime absunt; quid esse potest magis proprium
humanitatis quam sermo facetus ac nulla in
re rndis; bat|. namentlich artes quae ad bnma-
nitatem pertinent, studia humanitatis ac lite-
rarnm , artes quibus ad h. aetaa puerilis infor-
mari solet ©tubien, ffiiffenfehaftcn, ftnitflc, welche
nicht für ein einjcluc® wiffenfehaf tliehc®
'Satt), fonbern für bie SBiffcnfdjaf t an fief> u.
einen höheren Sebcnibcruf »orbereiten, eine
echt menfdjliehe, aDgemeine ©Übung begtoeden,
aljo — artes liberales, ingenuae, bonae, opti-
mae §umanität®flubien.
hümAnlter, adv. [humanus] menfchlich, ferre
aiqd h. wie ein SRcnfch folehc® etttagen muff,
b. i. gleichmütig, gelaffen; h. vivere ba® Heben
echt menfchlich genießen; leutfelig, fteunblich,
höflich — hümAuiteis, ad c. [humanus] 1)
menfdjlteh, auf menfehliche Mrt si quid mihi
b. accidisset f. acefdo 2) a) 21 (feit.) Stcn =
fdjen gejicmenb, fteunblich, liebteid) Ter.
hümänus, adj. m. comp. u. sup. |bomo] (f. hu-
manitas u. homo) 1) menfchlich, äur
fchennatur ob. ju ben ffllcnfchcn gehörig,
menfehenmütbig, ebel species; augustior h.
visu (Qtfehetnung) Liv., vita, *casus, genus ba®
IRenf^engefchlecht ; scelus gegen bie Wcnfcbcn ;
voluptus humanissima ba® ebelfte ©. ; attulisti
alqd humanius horam recentiorum eine eblete
9(nficht bet neueren; divinis humanisque (gegen
©öltet u. 3Renfehen) sceleribus obrutus; h. et
usitata ratio; bumanum est e® ift etwa® 3Jicufch=
liehe®; b. id quidem, quod ita existimas; factu
h. aut inceptu Ter.-, res (pl) teil® menfehliche
Singe, Angelegenheiten, teil® alle® 3tbi>
felje, tca® SJtenfehen begegnet ob. begegnen
tann, glü etliche ob. unglfid liehe ©djtdfale,
itbifche ©ütet ob. Übel res h. fragiles cadu-
cprintdgfn, lal.brutjd)« ednillaöltfcb. 6. Sufi.
caeque sunt; rcrum h. contemptio; res h. con-
temnere; amicitiam Omnibus rebus b. antepo-
nero, teil® ®tljif, ©ialeltif u. wa® in ba® ®e
biet betfelben gehört; subst. n. sing. u. pl wa«
Slenfcfjen begegnet, menfehliche® Schieffal,
So® (gute® ob. fchiimme®) homo stun, humani
nihil a me alienum puto Ter. Heaut. 1, 1, 20
(»gl. Cie. off. 1 §. SO, bet felbfi human i er.
Märt bunt): illa quae ceteris aut prospera aut
adversa eveniunt); quae fateor h. esse et multa
bonis viris accidisse Cic. Ugg. 1 §. 43; bageg.
humana ». bem ius civile u. bei ©efchidjte (®gj.
divina) Oie. or. §. 120; divina bumanaque
alle®, wa® ben 9Reufd)cn heilig fein muß Uor.
sat. 2, 3, 96; ibi de divinis atque h. ceroitur
Plaut.; ius f. 2. ius l). 2) menfd)cnfteunb--
licf), milb, leutfelig, fteunblich, gütig,
human facilis et b. , moderatus et h., erga
alqm, homo humanissimus , ingenium, * sales.
3) fein,, ebel, allgemein gebilbet, fein Syracu-
cusani, homines periti et h. , gens h atque
docta; Scipio, homo bumauiesimus. 4) (feit.)
subst. — homo; pulcher et humane maior Or. ;
primis humanorum post Uerculem Just.
hämAtlo, önis, f. [humo] ©eetbigung Oie.
Tusc. 1 §. 102. 104.
* hümecto , humco (. umecto, umeo.
bümeriis f umerus. [umide etc.
bümesco, humide, liünudua, liümifer f. umesco,
hümllls, e, tndj. m. comp. u. sup. [humus] 1) nie=
brig, fitin arbor, vitis, turris, munitxo, *Fo-
rentum tief gelegen; *avis volat; ». bet Statut
staturü h. esse; *Cleonae ba® Heine, Winjiae;
auch nicht tief *+ fosea, fconvallis; übertr. *ae-
cisis h. (gebndt) pennis; *agna flein, gering.
2) tp. a) bem Stange, ©tanbe, Slnfcfjen, bet ®e-
buti, ©ejehaffenheit nach niebtig, unanfehn =
lieh, unbebeutenb, fchwach, gering, bürf=
tig, ärmlich natus pai-entibus h., homo hu-
millüuus de plebc, h. loco ortns, homines mul-
tis rebus humiliores sunt quam bestiae ftehen
ben rc. nach; nihil abiectum, nihil h.; homines,
ars, vestitus, cultus, fortuna; subst. oratorum
laus ita ducta ab hiunili venit ad summum;
humiliores (®gf. potentiorcs Oaes.). b) ». bet
Siebe u. bem Stebner niebtig, einfach, fdjmud,
lo®, alltäglich, gewöhnlich oratio h. et ab-
iecta, verbum, genug dicendi, orationis; sermo
demissus et h.; h. sermo gemein Ilor. a.p. 229;
fverba h et vulgaria; *h. modo loqui. c) nad)
bet ©efinnung, ©cmütsftimmung aj niebtig,
f letulidh, gemein, tricd>enb timido animo,
h., demisso fractoquo; mens; nemo est tarn h.,
qui etc.; nihil humile cogitaro. ß) bemütig.
unterwürfig animo demisso atque h.; prece
et obsecratione h. ac supplici uti, orari b. et
supplici oratione; ut res se dant, ita magni
humilesque sumus Ter. y) niebcrgefchlagen,
fleinmütig, »erjagt h. animo ferre, mentes,
*pavor entmutigen».
3)ao. A) büinilitas, ätis, f. 1) Sticbrigteit im
®gf, bet ^»öhe arboris, navium, animalium tleine
Statut, siderum niebriget ©tanb. 2) übertr. er)
Sticbrigleit bcr®eburt, be® Stange®, ©tan=
bc®. Schwäche be® Slnjehen®, bee SRadjt,
Unbebeutenhrit, Ohnmacht generis; b. alcui
obicere; id se facile ex h. sna probare possc;
illorum humilitate bei ihrer ®tmebrignng Oats,
b. c. 1, 86, 6; h. et obscuritas; despicere h.
24
370
hiuniliter — Hypaaea.
alcis. 6) 9liebcrgcf®tagenheit, ©erjagt;
f)f i t metue habet huinilitatem Cüc. Tusc. 3
§. 27. c) bai bemütige, unter» iirfige SBc
fen, etniebrigenbe Benehmen, Selbfter=
niebrigung saepe magnificentia plus proficit
quam h. et obseeratio. Ji ) hünuliter, adv. m.
comp. u. aup. nur übertr. nichtig, unterroür =
fig, ftierfjenb, fnc®tij® teadem facta clari-
tate Tel obscuritate facientium aut toUuntur
altissime aut humillimo (aufi tieffte) deprimun-
tur; sentire, servire.
hämo, 1. j humus] einen toten mit Srbc b c -
beden, beerbigen, bai). fibcrl). beftatten in
terram cadentibuseorponbus iisque humo tectis,
e quo dictum est human ; feaesorum reliquias
uno tumulo; militari honcstoque funere (bl. B.
bet feietU®cn ©erbrettnung bei 2ei®nami) Ncp.
hümor f. umor. ( Kam. 13, 4.
hfimna, i, f. bic Srbe (als ber niebrigfte Seit ber
fittjtßaren ©Seit), bet (Erbbobin, bei Stbrci®
pabulum humi; arenam humo excitare Satt. ;
‘mandare humo eorpu»; * humum mordere Bor
5®merj in bie (Erbe beigen; bilbl. ‘natura nos
ad humum maerore gravi deducit et angit;
humi, üofatio wie *apal, auf, an ber (Erbe,
an® auf bie (Erbe, ben ©oben gilt h. iaeere,
retineri; strati h.; humhie an sublime; locus
circiter duodecim pedes h. depressua; fabicere
corpus, fprostemere alqm h.; humo BOu ber
(Erbe, Bom ©oben »urgere; ‘auf ber (Erbe
sedere; multa passus (®gj. pelago). 3n#bef. a)
*jut ©ejct®nurtq bei nichtigen in ber Siebe,
in Ökbanlen serpit humi; repero per lmmum;
humo affigere, b ) *@egenb, 2anb Punica,
Pontica; au® ‘Unterwelt pretium vitae grata
rependit h.
* hyaclnthYnus, adj. bie §qacintbc betreff
fenb, bqacintben= [f. Hyacinthus 2)] Ct. —
Hy&ctnthus, i, m. 1) ein lafebämouif®cr 3img-
ling, B. fflpotlo geliebt, aber bur® einen uttglücf-
li®en Surf getötet, worauf aui feinem ©lute bic
Blume hyacinthus entfprang. Sau. Hväcinthia,
örum, n. ^qacintguäf eft, b. ben Halebamonietn
bem Siqacint^ui ju ggren jäbrli® gefeiert. 2)
*fh. bie §qacint^c (aber nidjt unfere ^qaeintge,
fonbern eine blaue 3*ü ob. Siitterfporn).
fHyädes, dum, f. ( Tätig bie Siegnenben] bie
§ gaben, ficben Sterne, bie ben Kopf bei Stic:
rei bilben, beten Aufgang (7.— 2t. Sliai) Siegen
anbcutetc, bat), pluviae, tristes. 91a® ber fjabel
waren fie Xö®ter bei Vitia« u. S®weftern (ober
X6®ter) bei #gai, au® S®mefteni bet ©lejaben.
hyälus, i, m. [Saloy| ©lab hyali color glai=
grün Verg. genrg. 4, 38B.
Hyampölls, ls, Stabt in Bgofii.
‘Hyantbns, adj. böotif® (B. ben alten (Einwob;
nent ©Boticni, ben ©Bauten ; * sahst. Hyantiu«,
bet ©dotier, 8. Vlftäon, (Intel bei bBotif®en
Kflnigi Äabmu«.
Hyirotis, Tdis, f. Slug in 3nbien.
Hyas, antis, m. j. Hyadea.
Hybla, a«, f. 1) ©erg auf Sizilien. tat). *Hy-
blacus, adj. apes. 2) 91ame breier Stabte auf
Sijilicn; bao. -pusch, ium, m.
hybrid« f. hibrida.
Hydaspes, is, m. 1) ging in 3<tbien, ber in ben
3nbui fällt, j. ©equt ob 2)f®elun. 2) ©etioffe
bei Vlneai. 3) ein inbif®er SllaBe b. Hör.
hjdra, ae, f. [«dp«] SBafjcrf® lange, inibef.
a) bie Bielldpfigc letnäif®c, wel®e §crfultb er=
f®lug; bat). viaeto ne in istis duobus generihus
h. tibi sit et pellis (bai geringere, 2ei®tcre), Her-
cules autem et alia maiora opera — relinquan-
tur Cie. de or. 2 §.71; Lernaea» pugnet ad h
•= unterjiege fi® ben gtBgten gefahren Prop.
b) S8ä®terin im Sothof ber Unterwelt mit 60
Köpfen Verg. c) ali nom. pr. «■ Echidna 2) a),
w. f. d) *bie S8affetf®lange ali ©eftirn.
thydranles, ae, m. [üdpcrolijs] VBafferorgel;
fpieler. — fhydraullcus, adj. hqbraulif®
organa. — hydranlns, i, m. [edpaoloe] SBaf
fetorgcl. — liydrla, ae, f. [edp«r] ©Soffer
Irug, überg. Krug, Urne (ft. urna) conicere
sortes in h.
hydröehous, i, m. [üdpoxöos] bet SSaffergiegenbc,
bai ©eftirn bei VBaffermannei Ct. — Uy-
ilröplciiH, adj. »a?ferfü®tig Hör. — hydrops,
öpis, m. [»dpanpj ©Safferfutht Hör.
1- ’hydruH, i, m. [Sdqos] 9Bafferf®Iange, bah
übetb. S® lange; ali Vlttribut in ben ipaaren
ber fyurien u. ber Siebufa.
2. llydrus, untis, f. ob. Hydruntum, i, n. Stabt
in Kalabrien, j. Dtranto. {‘Hylacus, adj
Hylaens, i, m. ber Salbmann, eilt Centaur; bat)
Hylus, ae, m. 1) ©egleiter n. 2iebling bei §er
fulei auf ber Vlrgonautcnfahrt 2) ein ©antomimc
b. «Suet.
‘Hymen, eniH, m. 1) ber ©ott ber
ipo® jetten 2)#o® jeitilteb. — ‘Hymennens,
i, m. | Tpf'vaioe | =■ Hymen 1) 2); )po® jeit.
HymetttiH, i, m. ©erg in Vlttila. berühmt burdj
feinen Starmor u. tponig. San. 'IiyniettuH, adj
Hypaepa, örum, »i Stäbt®en in 2qbien. 2>ar
-penl, örum, tn.
Hypänis, is, m. Slug in Sarmatien, j. ©ug
Hypisis, is, m. ein Slug Slnbien«, j. 8eag obtr
©chag.
Hypita, ae, f. Stabt in Iheffal'en. ®au. Hvpa-
taens, adj.; sahst. Hypatael, örum, m.
thyperhStou, i, n. I vniQßaror] SBortBerf egung
(rhetor. Sigur).
liyperbörfil, örum, m. bic )pbPbt&orcer, mo
thif®ci Soll, im äugcrjten Diorbett am iHanbe bei
Cceani. ®ap. ‘Hyperboröns, adj. nörbli®.
Hyperides , is, m. [ attif®er Slebner.
äeitgenoge bei Xcmofthenei.
’Hypirion, önis, m. fTVsq/i»»] 1) einer bet li-
tatten, ©emabl ber ihc‘° u- ©ater bei ipelioi
(Sol), bet Selene (Luna), bet ®oi (Aurora). 2)
ftatt 'TjttQiovt'av Tvfgiovi'Sgi , ber Sohn bei
^qperion = .pclio«, Sonnengott. $ao. llypPriö-
■is, tdis, f. bic Xo®tet bei Sygperion = Aurora
Ov. fast. 6, 169.
Hypermne»tra, ae, f. f. Danaus.
Hypliisis f. Hypasis.
tliypöcanstuni , i, ». [ösdxaeorovj tüeijge
wölbe. — hypöeriles, ae, m. [vxoxqtrrfc J bet
©time, ber ben ©orttag bei eigtl. S®aufpieleri
mit ©ebärbenfpiel begleitete. — hypödidaseäliiH.
i, m. Unterlegter Oie. fam. 9, 18, 4. — hypd-
mnemnta, ». |turdfi»qju«] f®riftli®c Slotijeu
©emctlungen Cie. fil. in Ctc. fam. 16, 21, 8.
— hypöthecu, ae. f. [turoltijxi;] ©fanb, lin-
terpfnnb, ^qpothef (»gl. pignus) Cie. fam. 13,
56, 2.
Hypsaca, ae, f. eine Römerin aui bem totifulan
)®en @ef®le®t bei ©lautiui ^qpfäui, wegen ihi«
©linbheit bclannt, bah- H. cnecior illa — ipeete
Hypsaeus — iconicns. B71
Hör. sat. 1, 2, 91. — Hypsacns, i, m. ©einame XaB. adj. Hyrcftnns, tigres Verg., maro Prop.;
be« ©. ©lautiu«. sinuB Prop.-, campus ber Macedones Hyrcani
‘HypsTpHe, es, / locpter be« Xpon« , König« Liv.-, Hyreinlus Gurt.
Bon Pemno«; Hypsipilos patria fiemno«. Tat). Hfrle, os, f. Stabt «. See in Söotien.
HypstpTleus, adj. tellus = Siemno«. Hyrleus, ei, m. Sätet be« Orion. Xab. HJrlöus.aif/.
HyrcAni, örum, nt. ©etoopner o. HyrcAnla, ae, •Hyrtäetd es, ae, m. Sopn be« ftprtafu« $ippo
/. einer an bem tafpiftpen ©teere liegenben ©ro toon u. Sifu«.
Bin* ©erfien«-, Maoodonc« bie mit SWaceboniern Hystaspes, is, m. ©ater be« perftfepeu finnig« Xa=
Dcrmiidpen Sinrtancr in Stjbien Tac. arm. 2, 47. riu«, bap. Darius Hystaspis (sc. tiliua).
lacchns, i, m. 9tame be« mpftifepen ©acdju«,
bat). ‘meton. =* ©ein.
iambeiis, adj iambiftp.
iambus, i, m. [rapßogj a) iambijdjer ©er«fufe
(v>-) Hör. ft) iambifipe« (Debicpt.
Ispetus, i, m. ein Xitan, ©ater be« ©rometpeu«,
SpimetbeuS, 9ltla8 u. ©lenotiu« *genus Iapeti,
‘satus Iapeto ©rometpeu«. XaD. ‘fSpötiöntdes,
ae, m. Stttafe.
läpfdes, dum, m. Sälterfdjaft im norbtoefllitpcn
3tlnricn. XaB. l) *IApys, ydis, adj. 2) ‘Iipf*
dio, ae, f. ba« ©ebict bet 3appber.
läpyx, ygia, m. t) Sopn be« Xäbalu«, ber eine
Kolonie natp Unteritalien führte. Xap. ISpygla,
ae, f. ein teil B. Kalabrien, ‘Kalabrien, ’SStin
lien. 2) ber 3“P9fliet a) Diame eines gluffe« in
'Äbnlien, ‘Iapygis arva — ftpulien. 6) ‘in ®pi =
ru« ein ©orbtoefttninb. e) *al« adj. iappgifd).
tan. ‘Iipfgius, adj. apulifep ob. falabriftp.
larba u. larbas, ae, m afrilnnifdjer König. tat).
‘Iarbita, ae, m. ber ©atptommc be« 3arba =
SRanretanier.
Umlauts, Tdis, f. Xoepter be« 3arbanuS, Ombpnle
Ov. her. 9, 103.
lasYdes, ae, m. ber Sofjn be« 3afu« = ©alinuru«
Verg. .-len. 5, 843, 3api« 12, 392. — Iäsis,
Idis', f. Xoepter be« 3afiu« (eine« argioif<pen ftö;
nig«) = Sttalanta Prop. — lislus ( Vrrg.), ii,
u. (Or.) -slön , önis, m. fretenfifeper fianbmann,
Üiebling bet Sere*.
läson, önis, m. 1) i. Pelias 1). XaB. ‘lisönins,
adj. remex bie Slrgonauteit, earina ba« Sd)iri
Ärgo. 2) tnrann »u ©petä in Xpefjalicn.
iaspis, Tdis, f. ein (Sbclftein, ber 3 Q ! P ' ® Vrrg
Iassns, i, f. Stabt in ftarirn. Xao. sitbst. -ens'es,
iam, m.
fiiträliptes, ae, m [^«tp«ln'jtt»)sJ 2lrjt, ber burd)
Shttribungen, Salbungen, ©aben u ©aidien peilt,
litygeg. gum, m. iarmatiidje ©öllcritbaTt. ‘lär.rx,
adj.
Iber, Iberes etc. f. Hiber, Hiberes ete.
Ybf, adv. [is] ba 1) b. SKaumc, bort, and) = in
ii«, apud eos. 2) o. bet &«> bamal«,
bann ibi infit; i. ira suppressa; i. demnm; i.
primum: i. vero, and) i. tum. 8) in biefer
Sadje, in biefem ©unfte, batin numquid
i. peccari? Plaut.; sum i. babei, bamit beftpäf*
tigt. i. iuventatem suam exereuit; i. nos repe-
riet; i. (unter biefen ©erpfiltnifien) plurimum
profeetnm eat, quod Liv. 3, 14, 3; in bieiem
©iann, se dictatorem L. Qninctium dicturum:
i. animum parem tantae potestati esse Liv. 4,
13, 12. Xoo. Ibidem, adv. [ibi-dem] 1) eben:
bafelbft, eben ba i. fneruntalii; bici.; (J9a«t.)
i. loci (auf bemfclben ©unlte) res ost; ebenbapin
i. eam una traho. 2) ebenbabei, ebenbarin
laesit in eo illum, sublevavit i.
ibis, is u. tdis, f. ber 3bi « , ein ©afferoogel.
Tbycus, i, m. 1) grietp. Iprifcper tifpter um« 3-
540 B. Spr, Beginns de. Tune. 4 § 71. 2) eine
fonft unbetannte ©erjönliipfeit b. Hör.
Icäria, ae, f. eine ber fporabifepen Snfeln, bgl.
Icarus 2). — leärius, ii, m. 1) ©ater ber ©enc
lope. XaB ‘Iciriötl», Idis, f. a)©enelope. b) adj.
ilariotifd). 2) f Icarus 2). — leärtis, i, »i.
1) ein Sltpener, tneleper B. tionpfo« für gaftfTcunb=
lidje Äufnapme ben ©einftod dum Sefdjenf er
pielt, o. beraufepten Wirten getötet, b. feiner todp
tet mit 4>iffc eine« $unbe« aufgefunben u. al«
Slrfturu« nb. ©oote« an ben .fpimmel Berfept »atb,
fo tnie feine toepter al« 3ungfrau, ber .£mnb al«
6unb«ftern. 2) Sopn be« Xäbalo«, rocltper mit
feinem ©ater b. Kreta fUebenb,' ber fid) u. ibm
fünftlitpe gfügel oerfertigt patte,, in ba« nad) ipm
benannte ifartfipe ©teer (teil be« ägäifepen , ba«
bie 3njel learia umgiebt) fiel, icarin», adi. jit
lccirco f. idcirco. (1) u.ll2'i.
Icölo.'S» m. [iaeloe] eigtl. ber 'Äpnlitpe, Sopn
be« Scplafgotte«, ©ruber be« Slotppeu«, aud)
Phö betör, öris, m. (rpoßtgxcoe in Stpteden Sepen:
ber) genannt Ov. met. 11, 840.
Iceni, örum, m. ©ölferfepaft in Sritnnnicn.
Ichneumon, önis,»». [(yveopor] ©paraoSmau«,
3(pneumon.
ico, Ici, ictum, 3. (gebrdutplidie gotmen finb nur
ici, icit [al« 3. ©erfon sing, indic. prues. u. perf. ],
icere, icisse, icitur n. ictus, Haff, nur ictus u.
ictus est) bur* Stofe ob. Scpiag treffen, f (pla-
gen, fiofeen fernur alcis Plaut.; ictus lapide,
pugno, gravi vulnere; adversum fomur fundä,
tragulä graviter ictus, corruit icta Liv., inci-
dit ictus Turnus Verg.; ‘pinus icta ferro-, fol-
mine ob. e c»lo ictus getroffen; feapnt ictus;
‘caput ictum B. ©ein betäubt, umnebelt; subito
sanguine ictus o. einem Siplagfluffe getroffen, B.
S (plage gerüprt Eutr.; im ©ilbe domestico vnl-
nero ictus bunp päuSlitpe« öeiben feptoer getroffen
Tac.-, ‘ictae (be« B. ©lipftrapt be« ©erberben«
getroffenen) limen domus $icro. a) roeil jur ©e=
ftätigung eine« ©ünbniffe« ober ©ertrage« ein
Cpfcrtier geicplaiptet toarb, foedus i. ein ©ünb«
ni« fcpliefeen. ft) tp. ictus peftig u. bef. unan=
genepm B. einet ®emüt«ben»egung berüprt, be
troffen, beunrnpigt conscientift , nova re,
rebellione, metu, ‘itesideriis (Bon Sepnfud)t«:
ftpmerjen), ‘numinc Pythia,
icöntcus, adj. [f(xo»u*ös] naep bem Sieben
bar ge ft eilt simulacrum Sutt. Cal. 22.
24*
372
ictis -
Ictl«, Idis, f. [Att/j] eine 2trt SBiefel Plaut.
1. ictus f. ico.
2. Ictu», us, m. [ico] 1) Stich, §ieb, Stofj,
Schlag, Schuf), SButf gladiatonus , telorum,
securis, arietis, scorpionis, fulminis, moenium,
giadiorum; *sine ictu ohne gu treffen ob. ju oet=
tounben, ‘solis, *fervidi (ftedjenbe §i|>e); *polli-
cis Stnfdjlogen ber Saiten mit tc.; *i. »eno» red-
dere (t>. Irimeter); ‘ictibus aiira rumpere (p.
SBaffer) in cingehten Stöfjcn in bie §51)* ftctgen ;
fcaicis gufetritt; inSbef. + frinblic§er Knlauf,
8 n griff uno i. contendere; sub ictum darf ben
Angriffen ber geinbe blofegefteüt »erben; singulis
velut L bella transigere aleic^fam mit einem
Scf|lag. 2) tp. i. novae caJamitatis; voluptu»
non habet i. quo animum pellat ; fsnb unum
fortunae i. regni vires cadero pati einem Streiche
tc. preiögeben.
icuncäln, ae, f. [dem. b. Icon (eUav) ©ilb] Silb =
c^en puellaris Suet. Ner 56
Ida, ae, f. i) ©erg in ©hThfli*>t u. Iroa«, Üicb
lingSaufcnthalt ber Stjbelc. Da». Idacus, adj.
pastor; *iudox ob. hospes ©ari«; mater, ‘pu-
ren» deum (Egbete; ‘naves trojanifebe; ‘colli»
ober iugum. 2) ©erg auf Rieta Ov. $aPon
* Idaeus, adj.
Idiliam, ii, n. ©orgebirge u. Stabt auf ber 3«fcl
Etjpcrn, mit einem iempel u. §ain bet ©enu«.
$at). o) ‘Tdillus, adj. ; ‘astrnm ber Stern 8e-
nu«; ‘ sn /ist. Idalltt, ae, f. sc. terra bie ©egenb
um 3balinm b) ‘Idalle, e», f. Beiname ber
©enu«.
idelrco ticc.), adv. [id u. circum] bebmegen,
be«halb, baium i. von moneo; m. quin, quod,
si, ot, ne; m. qiw Ibamit befio).
ldöm, eädoat, Idem, pron. demonstr. [is-demj
eben, berfeibe, bet nämliche i. semper vul-
tm ; idem veile atqne i. nolle; par atque i.
fericulum; amiens est tamquam alter t. ba«
jtoeite 3<b; senseram quam iidem (wie fef)r eine*
Sinne«) esse nt; ego i. , tu i., hic i. u. i. hic,
ille i. u. i. ille; i. iste Mithridate»; unus et i.,
unue idemque einet u. berfeibe; uno eodemque
tempore; i. atqne unum Ourt.; e Adern sc. operä
f. opera; m. Stttraftion si eadern (— earum-
dem rerum) illi copia fieret Sali Jug. 83, 2.
3n5bef. a gut §eroorbcbung ber ©nerieibeit be«
Subjett«, wenn bemfelben Subjettc ein neue« ©rü-
bilat beigelegt wirb, auch, guglcidj, gleicpiall«
ob. bennoeb, gleichwohl (oerfebieben t>. etiam,
quoque, tameu) ex quo efticitur, ut quidquid
honestum ait , idem sit utile; vir innocentissi-
mus idemque doctissimus; rex i. et regi Turno
gratissimus augur ft. rex idemque — augur
Verg. Aen. 9, S27 ; Drance», i. infensu» Ach. 1 1,
336; cum optimam et praestanti»»imam natu-
ram dei dicat eaae , negat idem esse in deo
gratiam; atque idem ego hoc contendo. b ) m.
pron. relat ob. et, ac (atque), biSW. m. ut, quam,
quasi, auch (meiji *f) m. cum ob. dat., wo mir
als ob. mie gebrauchen, oadom virtus quae in
proavo ; non eadern nobia et illis necessitudo
impondet; non idem ipsis expedire et multi-
tudini; haec eodem tempore Caesari mandata
referebantnr et legati — veniebant; idem va-
lere ac etc.; sensu amisso fit idem, quasi na-
tuB non esset; eisdem verbis, ut actum e»t;
eandem potestatem, quam si lata esset lex; in
eadern mecum Atrien geniti Air. ; idem farit
igitur.
occidenti Hör.; quod non idem illis censuisse-
mus Cic. fam. 9, 6, 3; n. m. gen. idem iuris,
consilii Oie.; i. audaciae, virium Tat.; eodem
( abi n.) eben babutcb Liv. 6, 6, 5. — Idei-
tldem [wabrfcbeinlieb sync. au« idem et idem],
adv. gu mieberbolten ©taten, mehrmals
quaerere; »e in silvas ad suos recipere.
Id-gö, adv. be«mcgen, baber, be«balb; gern,
i. quod, quia, quoniam ob. m. ut, ne; non quin
— ideo potius — sed ut Liv. 2, 16, 2.
Tdiötes, ae, m. [id«»Ti;s] unwiffenber ©tenfd),
3gnorant, fiaie.
Idislavlso (nicht Idist.) nach Stimm ■=■ Elfen
»iefe, eine Ebene an ber fflefer, mahrfcheinl. gwi
fdjen ©tinben u. iHinteln Tac. ann. 2, 16.
ldniöu, öniB, m. 1) Sätet ber Äraebne. Da». Id*
mönfus, adj., Ov. 2) ein Statuier Verg.
fidölnm, i, n. [s/Aiolo»'] Schotten bilb, ®e:
fpenft; ©ilb in ber Seele, Sorftellung.
Idomeniu», adj. gut macebonifchen Stabt 3bo-
mene gehörig, ibomenifch Ct.
ldöuee, adv. [idoneus] auf geeignete SBeife,
gehörig Oie. — tdöneus, adj. geeignet, be=
quem, gelegen, tauglich, gefd)icft, tüchtig
(burch feine Ecgcnfdjaften überh. o Sachen unt
©erfonen) ad alqd; locus ad aciem instruendam
opportunus atque i ; est ratio mensque sapien-
tis ad iubendum et deterrendum i. ; ad hoc ne-
gotium; m. dat. deligere castris i. locum; no-
Tis rebus; m. inf. be« Subj., idoneum (angei
meffen) visum est dicere; *fons rivo dare nomec
L; m. qui u. conj.; abfol. auctor, testis gültig,
guoerldfftg; homo, accusator, defensor, im per«
tor, equus, tempus, locus bequem, tempestas
günftig, ventus, verba minus i., fdebitor jah=
lungäföhiger; eius vis valet multum, cum c«t
complexa i. naturam ein empfängliche« ®emii.
*mbst. idonea bello, vitae; auch eine Strafe
oerbienenb, ^raffällig novum illud exem
plum ab dignis ot L ad indignos et non i.
,transfertur Sali.
Idümaeus, adj. gu 3bumäa, einer Sanbfchaft
in ©aläftina, gehörig, ‘paläftinifch-
Idus, uum, f. [oeraltete« ©erbum iduo = divido]
bet lag, ber ben URonat in }»ei leite teilt, b i.
ber fünfgehnte in ben ©tonalen ©tärg, ©tai,
3uliu«, Oftober, ber breigehnte in ben übrigen
©tonalen, bie 3bu«; ‘laus agere sc. Apnies
' ©eburtätag be« ©Ideen). 8n ben 3bu« tourbes
Binjcn bcgaljlt, bah- g- ©■ ruinae fortunaruui
tuarum im pendent proximis I.; ‘redigere Idi-
bus pecuniam b. fflucherer; octonis referentes
I. aera baä Schulgelb je an ben 3ben ber 8 Sto
nate begahlenb, auf »eiche {ich ba« Schuljahr bei
ben Ütömern befdjränfte Hör. sat. 1, 6, 76.
idjrlllum, ii, n. [fidöliiov] flcincre« bcfChrcibenbei
©cbicht, 3bpll Plin. cp. 4, U, 9.
IgTliiim, ii, »i. Heine 3'<fe( an ber Rüftc oon
Etrurien.
Igitur, conjct. unter ben obtoaltenbeu ©er&dlt
nifjen, fonach, fomit (0. einer natürlichen, felbft
berftänblichen Folgerung) accidissc i. bis, quod
plerumque hominum nimia pertinacia atqae
arroguntia accidere soleat, ab etc.; bef. höniig
beim Übergang gum errett §aupttcil bet Siebe,
wenn bie propositio gugleich mit einet partito
oerbunben ift, primum i. aut negandum est esse
deos etc.; in einer notroenbigen Sd)Iujsfolßc si
mentiris, mentiris. MentinB autem: i. meotin
ignarus — ignobilitas. 373
Cie. acad. 2 § 96; in folgcrnben, bef. iton. gtagc*
io pro : in qno i. loco eat? haec i. est tua disci-
plina? b. imper. u. conj. alfo, jo — bentt,
nun vide i.j eit i. rura elocntionis quam ms-
xima. SnSbcj. o) jur 3BiebetaufttaI)mc eine« unter*
brod)tncn ©cbatifen«, naef) einer farent^efe, nun,
alfo, jage i(b eunt nommlloe disciplmae quae
ctc. (naai qui etc.), hae diaciplinae i. 6) jur
dirfumierung einer borhergehenben SHeifjc o. Einjel*
beiten, furj, mit einem ©orte pro imperio,
pro exercitu, pro provincia etc , pro hie i. Om-
nibus rebua c) jur (pecietten ffleiterfiif)rung
eine* nur im allgemeinen berührten ©ebanfen«,
alfo, nunc iuris principia videamus ; i. doctie-
simis riris proficisci placuit a lege etc. E8
ftet)t ge», nad) einem, bi8w. aber auch nad) jweien
ob. mehreren engoerbunbenen ©örtern , jeboth in
her 6d)Iufifolge, forcte in bem unter c) genannten
gaüe oft, audg b Oie., juerft; b. Soll, überhaupt
ge», juerft.
itrnÄros, adj. m. mp. [in-gnarue] 1) einer Sodje
unlunbig, mit et», unbefannt, unerfahren,
unwiffenb in et», huius oppidi, phyeicorum,
faciendae orationia; ignari, quo eesent loco;
non eumua ignari m. acc. c. inf. ; me ignaro
ohne mein SBijfen; mbst. ab imperito dicendi
ignaroque; *i. puella mariti unoerheiratet ; *ante
malorum unringebenf; de caede flalbae Tac.;
*ai quie laudat Arelli eollicitas ignarus (ohne
ju »iffen, welche Sorgen fie ihm machen) opes;
♦ignaros (nnbermerft) aubit. 2) pass. unbe*
tan nt regio hoatibns, etiamtum largitio mnl-
ti« Sali -, ‘proles parenti; per occulta et vigi-
libus i. unbetanntc ©finge Tac , abfol. lingua
Sali.; *montes.
ignär«, ade. m. * comp, [ignavna] 1) träge,
Ififfig, ohne Kraft u. Energie, matt multa
dicere Hör. cp. 2, 1, 67; summa« carpentem
ignarius herbaa Vcrg. peorg. 3, 466. 2) feig,
feigberjig ne quid tunide, ne quid i. facia-
mus Oie. Tmc. 2 §. 55.
ignftrla. ae, f. [ignarus] 1) trägbeit, Schlaff*
heit, Säffigteu (au« Stange! an Energie), bah-
auch geigbeit, Stuttofigfeit aocordia et i.;
aetatem tigere per luxum et i., timiditaa et i.;
tna i. etiam inertiam afferot; i. eat contraria
fortitudini.
Ignirtter, ade. (feit.) — ignare 1), an ego, cum
omnes caleant, i. aliquid faciam? Hirt. b. Cie.
Att. 15, 6, 2. — ignävus, adj. m. comp. u. mp.
[ignarus — narus] trag, untl)ätig, fcplaff,
matt (»er nicht hanbetn lann ob. mag) bomo
ignavior, senectus, *otia, *apes, *anni, legiones
operum et laboria i.; sibi i., nobis graviB Tac.;
*pecua trobnen; *gravitas unbeweglich, fteif ; *ne-
mua unfruchtbar; ’hiema colono arbeitSIo«; *pa-
latum iprachlo«; auch tTäg machenb, er f rf) 1 a f *
fenb *frigus, *aestu8, *eommis, fVitellii rolup-
tates, genas interrogationis i. et iners; baljer
auch feig, mutlos ignarissimi homines (@gf.
fortissimi riri), i. miles ac timidus; ignavissi-
mus ac fugaciaaimus hoatia, fproseqni defunc-
tum i. questu; mb*t. bonns ignarus; ex ignaTO
«trenuum fieri.
igneseo, 3. rignU] ju geuer werben, fid)
entjünben, in ©ranb geraten mundus; »lu-
raen capere atque i., tp. entbrennen *irae
Rntulo.
ignens, adj. [ignia] 1) feurig aol, «idera, *astra,
ris, celeritaa, motus ähnlich ber be« geuer«, *ris
caeli, »arces be« Äther«, *aestaa brennenb beifc,
•Chimaera feuerfprühenb , *Aetne; *feuet(ar*
big aatra. 2) tp. a) *blipfd)nc!l pemicibus
ignea plantia transitequum curau; Tolati.aequore
Tarchon. b) *gl&henb, feurig furor, rigor.
ignTcnlns, i, m. [dem. o. ignia] in Haff. Sprache
nur tp., ber erfte Anfang, Urfptung, gunfe
sunt in animie quasi virtutum i. et Hemina; na-
tura parrulos nobia dedit i. etc. ; iacit i. ririles
gunfen männlicher Sinnesart; sing, ©lut desi-
derii tui.
* lgnYf?r, fera, ferum, adj. lignis-fero] geuer
tragenb, feurig axis. — ignYgäua, ae, m.
[ignis-gigno] bet geuetgeborne = ©acd)u«
Ov. met. 4, 12. — ‘IgnTpes, pedis, adj. [ignis
u. pee] (feit.) feuerfüjjig — * rei&enb fd)nell
equi. — ‘Ignlpötens, tis, adj. [igniB u. potena]
ber ©cherrfeher be« geuer«, Beiwort be« ©ul*
lan, deua, auch subst.
ignis, is, m. 1) [jener, ignibua armata ingens
mulutudo; concipere, comprehendero ignem;
facere ignea, * accendere ignem; ignem operi-
bus inferre, fsubicere; pluribus simul lociB i.
coorti sunt; igni spcctatua f. apectol); Signal*
[euer ignibus aignificatioue fbeta; ©adjfeuer
ignea in castris Seri prohibuit; im ©ilbe geuer*
Irsanb eae rea — ignea adhibent; fpl. geuer*
ftoffe ignes ardentesque laminae ceterique
cruciatua, verbera atque i.; b. ber garbe geuet*
glanj, glammenrite oculorum; eo igne qui
eat ob 08 offusus; ‘ardentes oculi auffecti san-
guine et igni; *aacer eine Itranlhcit mit bös-
artigen ©efchwüren; ( Gurt .) ba« heilige geuer
ber ©erfer; *gacfel, *Süh; *b. ben Ster*
nen Andromedae; currati ignes lunae feurige
Sichel; minores bie fleineten Sichter be« £>im<
mel«; *bie öörner be« 9Jeumonbe« rererten-
tes; »Cyllemus ber ©lanct SRerfur 2) tp. a) (meift
bi^t.) geuet ber Seibenfdjaften, ©lut be«
3orne« u. ber ®ut, bef. ber Siebe, ber ©e*
geifierung huic ordini i. (©runb jum ftaffe)
norum subici; ’exarserß ignes animo; *ruedio-
que in crimine caedia et igni mitten unter ben
leibenfcbaftlicpen ©orwürfen »egen be« begange*
nen 3Rotbe8 Vcrg. ; ’caeco igni carpi; pl. *pec-
toria; *ber geliebte ©egenftanb, glamme
meus, pulcbrior. b) geuer be« ©ei^e« qui-
dam divinua ingenii et mentia. c ) b einem
Serberben btingenben ©egenftanb, ber ©tanb;
fo b. einem Kriege, b ©annibal. d) fprich».
(Hör.) jur ©ejeichnutig ber größten Schwierig*
feiten u. ©efapren, wie wir auch ' geuer ’ fagen
incedere per ignea; currere per niare, per saxa,
per ignes; mittere medios per i.; per ignea
ferrumqne Curt. e) aqua et igni intcrdicere
alcui f. interdico; ferro ignique etc. f. ferrum.
ignöbTlls, e, adj. m. comp. u. mp. [in-nobilia]
1) unbefannt, unberühmt homo; non ign.
magiater dicendi, civitaa, reditna in patriam;
eigcittüml. ob id ipaum quod ignoti esaent,
ignobilee (unwert gefannt ju fein) esse Ourt. 4,
14, 3. 2) unbefannt ber ©eburt nach, non nie*
berer fcerfunft, niebria virgo Ter., familia,
•regnum Tulli; * frühst, mit baud ign. Argia,
qni etc.; auch f<hlecf)t, gering agmen Liv.;
rnlgus Vcrg.; bat), al« Schimpfwort fdjleihter
Kerl Plaut. lab. A) lgnöbTlYtas, ätia, f. a)
ba« Unbefaitntjein, bie Unberühmtheit ign.
374
ignobiliter — illaboro.
aut humilitas, »virorum. b) uuebte 0 e b u 1 1 ,
nitbete ijjerlunft geueris. B) ignobYllter,
adj. (fpöt u. (eit.) auf gemeine 8tt.
ignöminiu, ae, f. [in-nomenl cigtl. ©ntjieljung
be® fluten Staaten® 1) als politifcfpiurib. t. t. Set =
I u ft ob. Schmälerung bet bürgerlichen ©hre,
99cfchimpfung (infolge bürgerlicher ob. militä-
tiftber Strafen, nbet wibetruflich; »al. infamia)
animadveraio cenaoris ignominia dicitur; no-
tare, affinere alqm ignominiä, ign. alcui iniun-
gere, inferre, innrere; ign. accipere, suacipere,
ferre, habere. 2) übcif). Scfdjimpfunfl,
Schon be, Schimpf (»gl. dedeeua, infamia, tur-
pitudo) m. gen obj. amiaBarum navium ; fami-
liae, m. gen. subj. aenatua, mortis; Corfraienaia
». ©otfinium Caes. b. c. 2, 32, 13; pl. contu-
meliae atque ign.
ignöniYnlose, adv. [ignominioaua] cfpät u. feit.)
Schimpflich- — ignömlniösos, adj [ignominia]
jchimpftidj fuga, dominatio, ’dicta, subst. nec
concilium inire ignominioso fas Tac. ; ignomi-
niosis notas demps.it Suet.
ignoräbilis, e, adj. [ignoro] (feit.) unbetannt,
unetlennbat Plaut., Oie. de in». 2 §. 99.
igiiörantlu, ae, f. [ignoro] Unlunbe, Unbc =
fnnntfeboft mit etnt. (fclbft»crf<hulbcte unb al«
atlflemcinc, habituelle gigenfihaft; »gl. ignoratio)
m. gen. subj. lectorum, m. gen. obj. loci, bona-
rum rerum; obfol. — ignoratio, önin, f. [ignoro]
baä 9lid)trotf jen, bic Unlunbe, Unroiffcn =
beit (auch uuocricbulbctc u. bejogen auf einen
einzigen Soll; »gl ignorantia) futurorum, cau-
aarum, aui, fregis, (feit.) de alqo; abfol.
ignoro, 1. [ignarun] einet Sache unluttbig fein,
unbetannt mit ctm. fein, etts. nicht lennen
ob. nicht lennen wollen alqd; ignoratum a
Syracuaanis aepulcrum; ignoratua liomanoa ag-
greditur; Cn. Octavii eloquentia fuerat ante
conBulatum ignorata; »ara ignorata Unfenntni®
bet Shinft; ignorante rege, uter oaset; nt. acc.
c. inf. ; in negatioei Stage quia ignorat quin
(Tic. p. Place. §. 64 ; »nequeo ignoroque m. inf.
lior. a. p. 37; non ignoro ich lenne recht Wohl,
m. acc. c. inf. ; auch alqm, de alqo, geto. in $Je=
jug auf ©bataltet u. Xcnlungeatt isti te Ter.;
jeltenet) jmb. Bon 'ßetfon nicht lennen Ari-
stidem Nep. ; ipbum Phaedr. ; igqorabatur Suet.;
coa au® welchem Sianbc fie waten Just.; *»er=
lennen, miglenncn Latinos.
ignnseentior, adj. comp. [ partic . ». ignoaco] ge =
neigtet jum 'Betjcihen, uerfihnlichct ani-
mua Ter. — ignoaco, növi, nötum, 3. fin-
gnoaco] cigtl. feine Senntui® ». ctw. ncb =
men, bah. Betreiben alqd Ter.; alcui, alcui
alqd, fsemper erit, propter quod nobia igno-
acamua ; inacitiae, festinationi , aduleacentiae
alcia imbm. weflen jc. ; ’turpi sencctae 9?athfi<ht
haben mit tc.; abfol.; ignosce, ignotum eHt 2er.;
ignoscendi ratio; (Ter., Verg.) ignoscendua;
1. ignötns f. ignoaco. [(Ter., Cic.) ignotus.
2. IgnötiiH, adj. m. comp, u sup. [in-gnotus] 1)
pass, unbetannt, fremb homo, gens, locus;
tue obacurum et ignotum; noa pluribua igno-
tiaaimi gentibua; »ignota (ungewohnt) tauris
iuga-, subst. id tribuatur vel iguoto. JpietDon
•»on nichtiger fcetfunft, geringem Stanbe,
gemein mator Achivi; subst. non ignotos naso
auapendia adunco. 2) net. (feltner) = ignarus
uufuubig, unbetannt mit etw., subst. alqd
ignotis notum facerc Oie. Att. 6, 12, 7; ignoli
cum faciem eins intuerentur Nep. Ag. 8, 1.
tgüvium, ii, n. Stabt in Umbrien. Da», subst.
Igüvini, örum, ob. -vinAtes, tum, m.
iihns (ibus) = iis o. is Plaut.
Ile f. ilia.
Ilerda, ae, f. fcfle Stabt im norböftlicbcn Spanien,
j. Setiba, $>auptftabt bet llergete», um, m.
Ilex, leis, f. Steineiche,
ilia, ium, i». [sing. ile Ct. 63 , 6] 1) bet Unter
leih, bie SBeidjen suffodere ilia equia; *ilia du-
cere f. duco 1); »rumpantur ut ilia Codro. 2)
»ber Silagen u. bic @cbärme dura mesaorura;
»auch bei lieren.
Ilia, lliaciiH, Hildes, Ilias etc. f. Ilion.
ilYcet (ill), adv [au® ire-licet] 1) Com. a) man
fann gehen! lagt un« gehen! geh! ilicet.- quid
hic conterimue operam fruatra? i. arti paraaiti-
cae maxiraam malam c.ruccm = in m. o. b) als
Mu®ntf bcäjenigen, bet eine Sache octlotrn gitbt,
e® ift au«! cS ift »otbei! actum est, i.; i.,
mandata eri perierunt. 2) *j ogieich, auf bet
Stelle.
ilYcö (nicht ill.), adv. [in loco] 1) an bem Orte,
auf bet Stelle sta i. Ter. 2) ». bet geit, auf
bet Stelle, in bemfetben Slugenblicfe, al®.
halb, fofort (». einet tafchen Äufcinanberfolgt
jWeiet ©teigtiiffe; ogl. extemplo), simulatque in-
crepuit suspicio tumultua, artes i. nostrae con-
ticescunt. [2) f. Ilion 4).
Illenses, ium, m. 1) SBfilterfchaft au# Satbimeti
ilignns, adj. [ilex] oon ob. au® Steineichen,
©ichens.
Ilion, ii, n., Illos, ii, f., u. Iliani, ii, n. poc
tijehet 9tamc Bon Drojn. Da». 1) *Illicus, adj.;
carmen bie 3liaä. 2) *IHädes, ae, m. o) bet
Itojaner fflanpraebe®. b) Soh« bet 3lia [f. 5) b)|
== 9lomulu® ob. SHemuä; fratres SRomnlu® u. Sic
mu®. 3) Ilias, ädia, f al »bie Irojanetin,
häufig im pl. b) ba® ®ebi<ht be® ^omet, bic
3liabe; *». einet gtägeren Dichtung longas con-
dimus L 4) Illensls, e, (jpät), adj.; stibst. -en-
ses, ium, m. bic Itojaner. 6) »Ilias, adj
troianifd). $iet». subst. a) Ilil, örum, m
(Plaut.) bie Dtojattet. b) »lila, ae, f. bie Iro-
janerin =» Bhea Silvia, f. 1. Rhea.
IllSna, ae, ob. »*ne, es, /'. 1) (IUone) alteftc Doch
tet beä hlriamu« u, bet i>ftuba. 2) (Ilion») =
•Vetuba , Xitel einet Äomöbie be# 'llacuuiu«.
IliSneus, ei, m. 1) Sohn bet 91iobe Ov. 2) ein
Dtojauet Verg. [lat. luno Lucinu.
»Ilithyia, ae, f. [EÜe(frt>ia] bic ®ebutt®göttin,
Iliturgis, ia, f. Stabtgemetnbe in Hispan. Baet.
Da», subst. -gitäui, örum, nt.
lila j. ille 1).
»ll-lSbefactus, adj. unetfehü ttert, unctid)üt-
tcrlith, fefi vincula, concordia; manere semper
illabefactum.
U-labor, dcp. 3. irgenbmobin gleiten, fallen,
finfen, fliegen, fchlüpfen quo primo ill..
quae accepta sunt ore; *ai fractua ill. orbie
einftürjt llor.; »illapaus truncua cerobro; *ma-
China mediae urbi; tp. in animos civium; *am-
mia noatris; quae (voluptas) ad senaus cum
suaritate afflueret et ill.
tll-lSbörätus, adj. unbearbeitet, ohne iRubc
gefertigt haec omnia Huunt.
il-IäbOro, 1. bei ctw. fid) obmühen, domibus
beim Sau bet $äufcr Tue. Germ. 46.
375
illac —
illäc, adv. f 1. illic] bn, boit hoc atque ill., bac
ill. Ter.; ill. facere f. facio II) 8).
il-lacessitus, adv. ungcreigt, unangefoch*
tcn Tae.
ll-läcrimäbllis, e, adj. ( Bor .) 1) unbemeint,
omnea ill. urgentur longa nocte. 2'. burrf) % hrä*
nen nid)t gu bewegen, unerbittlich Plaut.
il-l&crlmo, 1. u. -inor, dep . 1. 1) etw. beweis
nen Sorratis morti illacrunari , mortem alcis
Just. -, ab(ol. illacrimare weine bagu llor. ; (Liv.)
gaudio not greube, errori, ’malis, (Tae.) caedi-
bus parentum illacrimare; ( Tae .) illacrimabant
m. nee. e. inf. 2) * intram. b. etw. träufeln,
tbränen ebur maestum illacrimat templis.
11-laesns, adj. unnetlebt, unnerwunbet *par-
tes, ’artua, *corpus.
*ü-laet4bllls, e, adj. unerfreulich, traurig
marmar; ora (als fanbtg u. unfruchtbat).
IHSqneo, 1. [in-laqueus] eigtl. oerftriden, um>
gar nen, nur bilbl. illaqueatus omninm legum
periculis; munera navium saovos duces Hör.
U-lauditns, adj. 1) fungelobt, ungerühmt.
2) ’unlSbltd), flud)Würbig Busiris,
illantus f. illotus.
Ille (berftärft Illeee etc. Plaut.), a, ud, pron. de-
monst. jettet, jene, jene«, begeichnet üb erb. im
®gf. ju bic, baec, hoc hat, mai bem iHebenbert
im Siaum, in ber geit ob. Slorfiellung bas
(entferntere ift ob. alb iolcheS n. ibm gebaut wirb.
Xalp a bortig, jenjeitig, abwefenb vene-
ramini illum lovem; illoB, quos iam videre
non poaaumuB (®gj. his, quos vides); illacon-
-suetudo bie bortige; ille exercitus baS jenfeitige.
b) nergattgen, trüber, alt, bamalS qui illo-
rum temporum bistoriam reliquerunt; iam tarn
illis temporibus; non antiq uo illo more, sed
hoc nostro; Marias sextum iam illum (bamalS
Schon baS iecbftc, eigtl. baS bamaligc als fein
fechfteS) consulatum gerens. tat), wirb bunt; ille
au® oft auf bas gurüdgewiefen, was fetjon früher
n bem Siebettbcn erwätint worben ift, u. ift im
Sentidjen burdi obig, früher erwähnt auSgu
brüden, illa pastorum couvenarumque pleba (bie
im errett ©ud) fttion n. Liv. erwähnte); ille alter
filins. «ud> wirb ille oft o. bem gebraucht, was
belannt, berühmt, überb. bebeutenb, groh,
nor jügliri) ift Antipater ille Sidonius; ille mo-
riens apud Mantincam Kpammondus; illud (bie
betonnte ilufjerung) Solonis; Medeu'illa bie b e*
rüchtigte SR.; b. fjiftoritrrn (wenn auch nicht b.
Oie.) = tantus, tarn egregins; illo corporis
robore, illa multitudine. cl n. bem, was bet
Sebenbe nur beiläufig erwähnt u. als unroitfi*
tiger, weniger gut Sache gehörig anfteljt,
bef. auch n. ftndäger, wenn ber Stcbner ftch nicht
birrft an ihn wenbet, L. ille Torquatus; ut ille
ridit; bah bcgiet)t lieh ille nicht feiten auf baS
ber SBortfteUung nach Släf)cre, aber bem (gehanten
nach ferner ßiegenbe, sapientius nostri quam
Oraeci; illi avarraaia et avvdetnva — no« con-
rivia; Vercingetorix — obviam Caesari profi-
ciecitur. Ille (ttäml. Caesar) — instituerat. d)
gut nachbrüdlithen $inmeifung auf baS golaenbc
ichwächer hic) cum aliu mirabilia tum illud im-
prunis; namentl. auch b. folg, inf., ut ob. quod;
secatnm est illud (jener guftanb) occiso Cae-
sare, cum etc. Neu. ?Iuf ähnliche ®eife meijt
bei Sichtern gut fräftigeren gutüdroeifting auf ein
»orhergehcnbeS Subjeft ob. Objclt, wie baS homer.
illepidus.
oyt, rectius occupat nomen beati qui etc., non
ille etc. Hör.; arma virumque cano, qui etc.
multum ille et terris iactatus et alto Verg,
(ferner ille quidem gur befchröntenben §eroot*
hcbuitg eines ©egenftanbeS, wobei bet Kboerjatio
fag mit sed, tarnen, autem ftch auf einen an*
beru (9egcnftanb begiehen tarnt, im Seutfdjen
allerbings, freilich, an {ich, ca malitia, quae
vult illa quidem videri se esse prudentiam, sed
abest ab ea distatque plurimum; Q. Mucius
enucleate ille quidem et polite, nequaquam
autem etc.; noYitates non sunt illae quidem re-
pudiandae, vetustas tarnen etc.; severitas habet
illa quidem gravitatem, sed amicitia remissior
esse debet ; auch nach quidem gut ftärteren $er-
oorhebunp eines eingelnen Skgriffc* de maxima
quidem illa, sed tarnen parte civitatis Liv. 2,
24, 4. e) gur SBieberaufnahme eines Oorhetgeljen*
ben SlomeitS aus fRüdfnht auf Eeutlichleit ober
Sachbrud: qui (loci), ut literae ad verbum scri-
bendum, sic illi ad cauBam explicandum ata-
tim occurrant; et patres vestros, asperrimos
illos ad condicionom pacis; fo auch die felbft
in ber SBieberholung ego quae sunt oratori cum
illis communia, non mutuor ab illis. f) ut
eigentümlicher ©egiehung halb nachfolgenb, balb
Dorangehcnb gu is, inbem beibeS b. einet ©erfoit
gilt, wenn btefe fowohl aufier als in einem ®gf.
genannt wirb: non est amici talem esse in eum,
qualis ille in se est ; qui et ipse illis consuluit
et iis vicissim percarus fuit. g) biSW. fl. beS
im fiat, fehlenben beftimmten SlrtiielS, ohne bafc
eS getabegu gum Hrtifel Wirb, nunquam illum
aspectum dicebat; illa victa bie SBefiegte (®gf.
quae est victrix) ; ex quo illa ostenta, monstra,
portonta, prodigia dicuntur; nie aber fleht ille
in öetbinbung mit bem gen. eines Subftantios
ft. bcS blofecn beutfehen ber, bie, bas, fonbem
nur fo, bafe bie urfgrüngliche ob. abgeleitete ®e=
beutung beS pro«, ftattfinbet: cum omnis arro-
gantia odiosa est, tum illa ingenii atque elo-
quentiae multo molestissima. h , ungeWdhnl. für
is gur Segeichnung bet $erfon, an welche ber re*
benb Singeführtc fich wenbet, inbem ber Schrift*
fteHer fich an befjen Stelle fest: ultro illi et glo-
riam et regnum venturum Sali, i) ille aut ille
ber u. ber, irgenb einer, hic et i. k) *ex
illo feit jener $eit, feitbem. ftiero. adv. 1)
illa (Plaut,, Tae.) auf jenem SBcge, auf je*
net Seite, bort ire, vides eum; borthin (eigtl.
dat. illai) fhao vel i. cadit; fbac atque i. rapti;
*rovertebar i., quä (wo) etc. 2) Illo (illoi alter
S)at.) a) nach jenem Ort hin, borthin venit,
accessit, b) tp. bahin, gu jener Sache haec
eodem i. pertmere Caes. b. Cf. 4, 11, 4.
lllecebra, ae, f. [illicio] (häufiger im pl.) ß o d u tt g ,
Wnreigung virtus suis ill. bominem traherc
debet; maxima ill. peccandi impunitatis spes;
dedere se vitiorum lllecebris; quae tanta um-
quam in ullo bomine iuventutis ill. (®abe, bic
jc. gu Oerführen) fuit quanta in illo? tu. (Plaut.)
eine lodenbe, berfüt)renbe fetfon, fiodoogel.
35ao. illäcSbrösln», adj. comp. n. oerloden*
bet Plaut.
illectus, us, m. [illicio] fiodung Plaut.
illepfde, adv. [illepidus) ungefällig, unfein
Plaut., Hör. — il-lepYaus, adj. unfein, un-
gefällig, gefchmadloS, grob Com , *deliciac,
t dictum Baeticorum non ul.
376
illex — illusio.
illex, licis, adj. [illicio] subst. SiodCogei, Slet*
i Hi = 2. illic, ». f, Plaut. [füllet, Plaut.
illibätus, adj. (in-libol unocrminbert, unoer*
fürjt, ungeftömälert divitiae, vires, impe-
rium, gloria Tac.
il-libe ralts, e, adj. eine« freien SRonnc« uitwür*
big, baf). unebel, unwütbig, unanftänbia,
nichtig, gemein facinns Zier., quaestus, iocandi
genas; adiectio Iniderig, filjig Liv.; in alqm un=
böflitb, ungefällig; artiticium ad cognoscendum
non ill. ja». o) illibcr&Utag, ätis, f. Hein*
ltd)e$ u. jibmupigcä ©enelfmen, bef. ftnide*
rei, Snauferei ill. avaritiaque. b) lllibi-rft-
liter, adv. unebel, niebrig, gemein; bef.
Iniderig facere, aestimare.
1. illic, aec, oc u. uc, pro«, denumstr. (ille-cej
(Dorfl.) jener, jene, jene* ba monstra mihi
iUonc; ubi illic est, scelus? quid illnc est?
m. ne illictnc.
2. illic, adv. [1. illic] l) bori, bafelbfl; prägn.
♦bort, in jener SBelt; übcrtr. bei jener $et>
fon ob. Salbe bellum a Vitellio coepit et in-
illfcöt f. ilicet. [itium illic fuit Tac.
illTcio, leri [illcxe oorfl. *= illexisse], lectum,
3. [in-lacioj anloden, bctbeiloden, antei*
jen, geto. im üblen Sinne (»gl. allicio), »er*
loden, »erf&bren alqm ad alqam, in hanc
fraudem Plaut., iuventutem, alqm ad bellum,
illectus eo praemio, ab eisdem illecti sumus.
HITcYtAtor, öris, m. [in-licitol Sibeinbieter (bei
einet Steigerung im 3ntcreffe beS Setfaufenben,
um einen anbetn Säufer höbet ju treiben).
tU-llcYtns, adj. unerlaubt, unjuläffig ex-
actiones; coetus (pl.) sühnt, n. illicita, örum.
HITcö f. Rico.
illido, lai, Isum, 3. [in-laedof 1) an ob. gegen
et», analogen, anftofjen, antreiben (ab*
fidjtlid); »gl. offendo) ‘manus ad vulnus, *cae-
stus in ossa, *naves vadis, *dentem fragili ein
$Rorjd)c8 jermalmen mit ic , feaput foribus. 2)
tp. jerftbellen, jerftofsen, scrjdjlagcn ser-
pens compressa atque illisa morietur; pulsu
maris prima quaeque illisa Ourt.
illYgo, 1. [in u. ligo] t) an etm. anbinben,
tnüpfen, befefligen, anbringen literae in
iaculo illigatae, manus post tergum, *ignota
tauris iuga; ut artius ilhgata (tigna) teneren-
tur; übertr. sententiam verbis; in quo (oratio-
nis genere) ornnes verborum, sententiarum le-
pores illigantnr; motus stellarum in sphaeram;
bef. m. bem Siebenbegriff gehemmter freier 8e=
megung; "mit Imefi«: inque ligatus (gefpiefjt ».
ber Üanje); -filligatus (beloben) praedä; + se et
equestres copias locis impeditis. 2) tp. a ) an
ctoiffe ©ebingungen inüpfen iis condicionibus.
) »ermideln, feffeln, oetbinblidj machen
ita sunt illigati angustis et concisis disputatio-
nibus; illigari bello, sermonibus, falgm lento
veneno; se sociali foedere com Romanis; alqm
pignoribus, fconscientifl.
illlm, adv. = illinc »on bort, auib ». ber ©ct*
fon ob. Sache, altertüml. Com., Oie. Phil. 2 §. 77
n. öfter. [3, 407.
illimls, e, adj. [in-limusj fiblamntloö Ov. mct.
illinc, adv. [illim-cel »on bort; übertr. »on ob.
auf jener Seite die. AH. 9, 7, 4.
il-lYno, levi, lttum, 3. 1) auf flreicpen, ftrei*
djenb auftragen, über etm. jiepen collyria
oculis; aurum vestibus illitum eingcloirlt; bruma
nives Albanis oris; alqd chartis OetädUlidj,
furnieren auf ic. 2) mit et», begreifen,
übetjiepen facem taedamque et malleolo*
pice Liv. ; navem bitumine ac sulphure illitam
Curl.; palatum alcis noxio medicamine Tac.;
♦pocula ceris; im ©ilbe color venustatis fuc«
illitus; donum inimicorum veneno illitum (in
tc. getaucht) fore.
HlYquefactns [in u. liquefacio] in Slug ge*
bracht, flüffig gemacht tamquam illiq. volup-
tates Cüc. Tust. 4 §. 20.
ll-literAtus , adj. m. mp ungelegtt, unwif*
fenb, nicht »iffenfcbaftlicb gebilbet vir,
fservus; ». Salben, unmiffenfcbaftlidj, ohne
(belefjifamteit multa, fliterae illiteratissimae.
lllö, illöc f. illc 2), 1. illic, illuc.
lllbcäbilis, e, adj. [in u. loco] nilbt auju*
bringen virgo Plaut.
Il-lötns (illaut.), adj. ungemafeben, ungerei*
nigt, fdimupig manus Plaut.; ’echim nilbt
». SReerfalj gereinigt; *sudor nilbt abgemajdjen
Verg.
illAc {Com. illöc), cul r. [jUel 1) bortbin, ba =
bin ire, huc atque ill. etc. f. huc; prögn. bort*
bin, in jene SBelt cum ill. ex his vinculis
emissi feremur. 2) übertr. bagin, ju jener
Sache Ntp., Hör.; ju benfelben SHenfipen
ill. facere }. facio II) 2).
11-lüceo, — — 2. (feit.) babei leuchten capiti
tuo pix atra Plaut, ja». Illncesco, luxi, —
3. 1) mtra«*, ju leuchten, gu i^einen an*
fangen, anbreeben sol tertio die; illucescet
uliquando ille dies; impers. illuxit e# i fl bell,
Xag getoorben ubi illuxit Liv.; tp. vox et
auctoritas consulis populo Romano in tantis
tenebris erfibien. 2) Irans, befebeinen morta-
les luce clara et candida; scelestiorem nullum
alterum Plaut.
il-lüdo, 3. intrans. u. trans. 1) ’bei ob. mit ob
um etm. fpielen, chartis fpielenb binreerfen aui
ic.; palla talis. 2) in üblem Sinne, mit jmbm.
ob. et», fein Spiel, feinen Spott treiben,
jmb. ob. et», »erfpotten (»gl. eludo) unb fo
täufdjen, betrügen alqm, praecepta, arte».
*virtutem verbis, dignitati horum virorum, in
alqm u. in alqo Com., ■'rebus humanis, ‘regnii-,
♦capto, fsignis et aquilis per superbiam; mul-
tis vatlimoniis desertis saepe illusi destituti-
que; *illuA pedes bic fid) aetäufibt [eben, b i.
bie »antenben; fsaevitiam Ncronis, fdeos; bab
»uörunbe riibten, befibäbigen, oerberben,
flbänben *cui (frondi) silvestres uri assid»
capraeque sequaces; paene vitaro filiae Zer.; Q.
Vari corpuB, pueritiae Britannici, pecuniac Zoe.
HlüniYnätö, adv. [illumino] lidttooll, tlar di-
cere CYc. de or. 3 §. 63. — illümYno, 1. [in-
lumen] (eigtl. mit et», fieudjtenbcm, mit fiiit*
punlten, SidjtftcIIcn »erfeben) crleuibten,
erbeilen luna illuminata a sole est; tp. et*
bellen, beleuibtcn. fdjmüden tranBiatum,
quod tamquam stcllis quibusdam notat et ill.
oratdonem; orationem sententiis; in illnminan
dis sententiis. [nox Plin. ep. 6, 20, 14.
illünis, e [in u. luna] (feit ) »bne SRonbfibein
Illurgavoncnses (auib llergavonenses IAv.). mm,
m. ©öllerfrf)aft im Often ». Hispania citerior;
Ulüricus f. Ulyrii 2). f adj -neasi».
illüslo, önin, f [illudo] Tronic, ©erfpottung.
nl4 rbet. gigur.
lllustris — imbecillus.
377
illustris, e, adj. m comp. u. mp. [in lnstro]
cigtl. im £i©tc 6eftnb(i<f) 1) erlcu©tet, ^ e 1 1,
li©t atella, lumen, domicilia, ili. et dato quo-
dani loco; solle candor illustrior est qnam ul-
lius ignis; die iam ill. Curt.; nox »ideribus
ftcmenhefie Tac. 2) tp. a) einlcu©tcnb, lid)t =
o oll, flat; auffallenb, mertmürbig est plus
aüqnanto illustre quam dilucidum, altero fit
ut intellegamus, altero vero ut videro videa-
mur; oratio; factum ill. notumque Omnibus;
rationes certae illustresque ; quae tostata sunt
et ill.; maior atque illustrior res. b) mit einet
getuifftn ©lorie (Stra^lenglanj) umgeben, glän-
jL-nb, berühmt. au»gegci©net, oornchm
lllustriori loco natus, ad laudem illustrius, ri-
tae ratio; legationes omnes, quae essent illu-
striores mit einem grmiffcn ©lan g oetbunben Nep. ;
Themistocli nomen quam Solonis est illustrius ;
sidus cometes eangmne iilustri seroper Neroni
expiatum Tac. 35oo. A ) illustrius, adv. comp.
(feit.) an{©auli©er, beutli©er. B) illustre,
1. in» Si©t fe$en, aufheUen (Bgl. illumino)
1) erleuchten, erhellen boI omnia sua luce;
•quft sol habitabiles oras. 2) tp. d) flat, an =
i©auli©, einleu©tenb ma©en, offenbaren,
etflfiten, gut finnli©tn Klarheit unb Sln =
(©auung bringen ius obscurum et ignotum
patef'acere et ill., yerum, consilia, omnia illu-
strata, patefacta, comperta sunt per me; genus
scriptionis, pbilosophiam veterem, hoc Latinis
literis. b) ©lang Beileiden, ocrhetrti©en
hominnm iniuria tuam amplitudinem; Demetrii
orationem quasi stellae quaedam translata verba
atque immutata; orationem sententiis , alqm
laudibus, ’alqd satiris Musaque pedpstri; ffa-
miliam Sery. Galba consularis.
illntlli», e, adj. [in u. luol eigentl. butrf) feine
ffiöf©e fjfiauSgubringen, odor Scftgcruch Plaut.
illäries, ei, f. [in-luo] 1) angefpiilter Srfjmuf),
Unflat meift b. unreinlichen ®tenf©en u. lieren)
ancillula pannis obsita, neglecta, immunda il-
luvie Tier.; cultus ex illime tabeque squalida
Liv.; illurie ac squalore obsitus Tac. ; *morbo
illurieque peresus. 2) (Just.) Überf©»ent:
mung aquarum; {Tac.) übcrftrSmenbe# ffle =
mäffet, au»tretenbe» ©afjer; bur© ben
Siegen anfgelöftc meidje ©teilen Curt.
lllftrli (Uluni Hau«.), iirum, m. Söölfcrfdjaft im
heutigen Dalmatien u Sllbanien £at>. t) 111 J-
rfns, adj.-, subst. Illyrl», ae, f. bie Slanbfdjaft
SUptien, auch ph (»eil au» bem töm. unb arietf).
jjttorien beftehenb Prop. 2) Illyrlcus, (lllur.),
adj.; subst. •cum, i, n. ^figrien. 8) *1 lljfri»,
Idis, f. adj- iBgrif©, fubst. JUgtien.
llötae, Hört tu», lllürii f. Hilotae, Ulyrii.
Ili», i, m. 1) Sohn be» Xto», König B. Xroja.
2) =• Inlus , ». f. Verg. Acn. 1, 268.
Uta, ac, f. 3nfel im to«faniichen SRccre, j. ©Iba.
Imächära, ac, f. ©tabt auf ber DfVffifte ©igilien».
$ao. -rensls, e, adj.\ subst. -reuses, ium, m.
Imäginirlug, adj [imago] (meift fpfit) fdfeinbar,
Schein: fasces eornm Liv. ; imaginariae mi-
litiae genus oon Xilularjotbaten Suet.
ttmAglnnllo, önis [imaginor] (feit.) ©tnbif:
bung. Sorftellung. — ftmiglnor, dep 1.
'imago] fieh einbilbeu, Borftellen balinea et
fontes — lmäglnösns, adj. [imago] Boiler
Sinbitbungen Ct.
imago, Tnis, f. l) Silb, Stbbilb, ©benbilb
(natürliche» ob. füitftli©e», ein ffierf ber flaftif
ob. SJtaletei, jebo© im ®gf. gu effigies ba# le(p
tere, al» bem Original Btrmanbt gebacht buteh bie
Ähnlichfeit ber Sonn, befonber» in ben ®c =
ji©t»gügcn, bah. oorgug»»eife Sruftbilb) nc-
que pictam neque fictam i. suam passus est
esse; statuue et imagines; omnes l. omnium
statusque; iuvenem, effigiem atque i. eins; i.
animi vultus est, indices oculi; *lunae bet
©iberf©cin; *8tf©einung, Slnblid, plurima
mortis bet lob in taufenb ©eftalten Verg.-, modo
quae fuerat rudis et sine i. (©eflaft) tellns; oft
auch (meift bicht.) ©©attenbilb in bet Untet=
»eit, Xruggcftalt imagines mortuorum Oie -,
•magna mei sub terras ibit i. Verg -, *scmper
tua dicar i. bein bich licbenbet ©chatten. 3n®=
bef. a) meift im pl., maiorum, au© bl. imagines
bie Sruftbilbcr ob. ffia©«ma»fcn bet ®orfal)ten,
rael©e bie nobile» gu SRom in ihrem Wtrium auf:
ftetlten, jebe mit einet Xtuffdfjrif t (titulus), bie ben
Diamen be» Skrftorbenen, feine ©ürben unb Set:
bienfte angab, bei jebem Segtübni» ootangettagen ;
non habeo imagines, homo multarum i. 'llfjncn ;
vir honestissimae i. futurns ad postero»; ius
imaginum (imaginis); {Hör.) cerea ©a©»puppc
(bei 2iebe»gaubet). b) B. ®efi©t auf ba» ©ehSr
übertragen, m. u. ohne yocis, ba» ®d)o, gloria
virtuti resonat tamquam i. , ‘iocosa, *deceptus
imagine vocis.
2) tp. a) Silb, «bbilb eine» ©egenftanbe» , »ie
e» (ich bem fflebanfen ob. bet ®fiantafic barftellt,
Sothellung, 3 b ec einer ©a©e, ©ebanfe ut
expressam i. vitae cotidianoe videremus; i.
antiqnitatis intueri; imagines, quae tlimla no-
minant; imagines extrinsecus in animos nostros
per corpus irrumpere; meorum temporum i.
yideo in rebus tuis; (Curt.) cum tanti periculi
i. oculis oberraret; (<?uinf.) recentes reruni i.
Sorftellungen, rerum i. (bilbli©e Hnf©auungen)
quas yocari tpavtatlag indicayimus. 6) im @gf.
ber ffiirflichfeit , be» Ütfptüngli©en, ©©atten:
bilb,Xtugbilb,Shat>tom, ©©atten, ©©ein
artis i. quaedam et similitudo; i. rei publica«
nullara relinquere; umbram equitis Romani et
i. yidetis; proconsularis (o. Sonfulartribunat)
Liv. 5, 2, 9; consectatnr nullam eminentem ef-
figiem, sed adumbratam i. gloriae; alqam i.
yalli obicere. c) rlfet. t. t. ©lei©ni», Silb,
bi!bli©e Xarftellung (Hör.) si ego hac com-
pellor i.; (Hör.) haec a te non multum abludit
l. $aB. dem. TmSguncfila, ae, f. ®i!b©en
■Suet.
Imbecfllitas, ätis, f. [imbecillusj natfitli©e, für
perli©e ob. geiftige S©wä©e yirium, valetudi-
nis, materiae be» §olgeä, corporis, animi, con-
silii, magistratuum ; ff©»ö©li©e ©efuub:
heit, ßrüntli©feit; bef. ftilflofigfeit, Ohn:
ma©t propter i. atque inopiam; i. et fragilitas
generis humani; sociornm Just. — Imbeclllius,
adv. im comp, [imbecillus] (feit.) f©»ä©Ii©er
horrore dolorem ; assontiri mit gtöhetem ©©man:
fen. — Imbecillus, adj. m. comp. u. mp. (-illis-
sTmus u. -illTmus) f©»a© B. 92atut, bilflo»
bur© ba» Slltcr. teil» fütpcrli©, fraftlo» ob.
f©»ä©li©, ftänfli©. teil» geiftig, fraftlo»,
ohne ©nergie u. ©elbjioertra nen senes; et
valetudine et natura iinbecillior; i. animi atque
anilis, accusatores, ignavi atque i.; B. ©a©en
ohnmä©tig, unroitffam, hinfällig regnum
imbellifi — immemor.
378
imbecillior ast medicina quam morbus, "aetas,
"suspiciones.
linbellis, e, adj. [in- bellum j unfriegeriftp, jum
llriegc ni cf| t tauglitp, unmännlitp exerci-
tus, turba, multitudo, ignavi et i., i. timidi-
qne, "iuventa, res (;>(.) feige« ©enepmrtt; f rieb =
litp, rupig, fraftio« Asia, annu», "columba,
"lacerti, *lyro, feithara, *Tarentum.
imber, bris, hi. 1) peftig pcrabftürjenber Wegen,
pilapregen, Segcngufi erati. maximus; coori-
tur 1. ; lactis , lapidum , sanguinis ; lapideus,
sanguineus; *tortus .fjagel §ierb. a) *Unwet =
ter caemleus i. noctem hieinemque ferens. 6)
überp. "Seutptigfeit, SBaffer, auep Xpränen.
c) "ferreus §agel 0. ®ejtpoffen.
lmborbis, e, u. -bus, adj. [in-barha] un bärtig
adulescentulus, ‘iuvenis ; hu bet. b. Hör.
im-bTbo, 3. in fitp trinfeu, einfaugen, in
Hoff. Spratpe nur tp. a) einfaugen, annep--
men, f affen opinionem malam animo de alqo;
tantum certomen animis fo tief to euren fie vom
CppofitionSgeift burtp brungeit Liv. 2, 58, 6. 6)
fid) notneptnen Cie. u. Liv.
Im-bito, — — 3. pineingepen Plaut.
imbrex, leis, f. [imber] §opl}icgel Plaut. ;
"angusti imbriee tecti mit einem niebrigen Xatpc
n. $>Df)Ifctegeln; bic potjle öanb jum ©eifallflai
ftpen Suet. Ner. 20.
imbrlcns, adj. [imber] Wegen bringenb auster
Plaut. — "Smbrlför, fera, ferum, adj. [imbor-
fero] Wegen bringenb, regnig.
Imbros (-us), i, f. 3nfel im ägäiftpen SRen. Xab.
Imhrius, adj.
imhuo, bui, bütum, 3. 1) benepen, befeuerten,
ein taudien gladii imbuti saoguine; *oscula,
quae Venus quinta parte sui nectaris ij fpritpW.
quo semel eat irnbuta recens serrabit odorem
teRta diu Hör. ep. 1, 2, 69. 2) tp. a) erfüllen,
nntpuu; befiedert, anfteden opinio deorum
meutern alcia, pectora pietate, gladium scelere,
*«anguine bellum, bef. oft partic. perf. paus.,
imbutus admiratione, crudehtate, »uperstitione,
"fonnidine nulla opne tc. , animus i. malis ar-
tibua, parentum praeceptia imbuti, consuetu-
dine imbutua, fimbutae praedü manus. 6) ge =
wohnen, peranbilben. einweipen, cinfüp =
ren, vertraut matpen, bef. bie er fie Unters
ttu'ifung erteilen animum tenerum opinionibus,
alqm vitiis, pectora religione, imbui turpiaaimis
cupiditatibua, so atudiia, imbutua alqo uau ber
einige (Erfaprung pat, dialecticitr, literis; nee
quiaquam (■= ulla re) priua imbuuntur qiiatn
contemnere deoa etc., sacramento imbutua, sie
imbui rectorem generia humani Tac c) ‘juerft
lentten lernen, probieren, gleicpfam ein*
nteipett terra« vomere jum erften 9Rale pflügen;
exeraplum palmae primae bat erfte SBcifpiel
geben.
Kmitibills, e, adj [imitorj uatpapmbar ora-
tionis subtilitas i. illa quidem videtur esse;
"oxemplar vitiis L beffen gepler leitpt natpju*
apmen finb.
"Ymitimen, Inis, n. u. r-mentum, i, «. [imitor]
Satpapmung, nbstr. u. concr. — imitatin,
önis, f. [imitorj Satpapmung ad imitationem
aui vocare alios , nihil oatentationis aut imita-
tioni« afferre, in omni re vincit imitationem
veritas; verba quae ex bis (nativia) facta sunt
et servata etc. imitationo burtp Satpbilbung
(Überfepung) bei ©rietpiftpen die. pari. or.
§. 16.
Imitator, öriB, m. [imitor] Satpapmer. Stab.
YmiUtrix, leis, {. Satpapmcrin gloriae, vo-
luptaa i. boni.
TmTtor, dtp. 1. 1) natpapmen alqm, alqd; (Nep.)
alqm in alqa re; vitia, praeclarum factum;
alcis consuetudinem; (Eutr.) falso manum .‘Pont
ftprift) alcis; imitando alqm eftingere atque ex-
primere; partic. perf. pass, imitata et efficta
simulacra CHc.\ 0. lieblofem, gleitpf ommen,
vergleitpbar, äpnlitp fein umor potest i.
sudorem, prudentiam malitia etc., *cornua lu-
nam imitata, *fronte curvatos imitatus (vitnlus
ignes lunae etc,, *lana imitata violas; etto. burtp
etto. anberei Äpnlitp ei erfepen ferrum sudibus.
2) natpbilben, = matpen luctum penicillo, pul-
chritudinem Coae Veneris, sine imitandorum
carminum actu opne ®eftifulation, Wie fte jnr
Seranftpaulitpung bei 3npalt« eine« ©ebieptei
nötig ift Liv. 7, 2, 4; exprimere quaedam rerba
imitando mitteli Überfepung ani bem ©rietpiftpen
ini fiateiniftpe Oie. de or. 1 §. 165; »argillä quid-
vis udä; *iuvenem mntatä, figurA natp Slrrroanb-
luug ber göttliepcn ©eftalt in menfcp icpc ali
3üngling etftpeinen ; *putre solum arar to loder
maepen burtp ;c.; *gaudia falsa; maestiti im Tac.
ini-mädesco, madui, — 8. nafi werben *genac
lacrimis, "terra.
‘Immune, a<f». [immania] ftprtdlitp, furtptbar.
immänis, e, adj. [waprftpeinl. b. in u. bem alt
lat manus = bonus] 1) unmöftig, Unnatur-
litp groft ingens immanisque praedo, pecunia,
magnitudo, anguis, avaritia, "templa, "corpus
Siefenleib, "vitium; "immane quantum (nnge
peucr, gewaltig) discrepat; fimmane dictu esi,
quanti et quam multi ad Pompeium disces-
serint. 2) o. Spatalter ungeftplacpt, ftpred
litp, furtptbar, entfeplitp, wilb hostis ferus
et imm.; imm. et vasta belua, gens, esse imta.
(beftialiftpen) acerb&que naturil; tantum tarn imm.
facinus: b. Vcbloiem versus Oie.-, "Qelas (tnegeu
feiner SBirbel u. Strömungen); rnbst. n. pl. quam-
vis fabulosa et i. Tac. Xab. iinnianitns, ätis, f.
1) tfelt. u. fpöt) ungepeucre, entfeplidje ®tö§e
frigoris Just. 2) Sntfeplitpleit, Ungcftplatpt
peit, SBilbpeit, Sopeit, ©cffipltofigteit
gentes immanitate efferatae, asperitae et imm.
naturae, feritas et imm. beluar, iu m. in animo,
vitiorum, morum, animi, gentium; unerpörte
Seuerung ista verborum: collect, quoddam
novum monstrum ex vetere iUa im o. i Sepen
falibrut) Oie. Verr. 5 §. 146.
im-mansuitas, adj. m. icomp. u. *suj>. unge
jäpmt, unbänbig, wilb, rop gens, »ferox
immansuetusque , "Ingenium, "vantus.
imm&türltas, ätis, f. [immaturus] 1) + Unreife
«ponsarum. 2) unjeitige Xpäiiglcit, Sil
fertigleit Oie. p. Quint. §. 82. — im-mfttüru*.
adj. unreif, nitpt mannbar "puella, fpucr
immaturae aetatis, fiuvenis; tp. /, u früp, un
jeitig mors non potest esse imm. consulari:
interitus 0. ßracchi, Consilium, tibi immaturo
vita erepta est; "iter mortis; n m imm. (bebet
fie völlig erforftpt) aperire Lir. 1 , 5, 6.
»im-medlcÄhllis, e, adj. unpeilbar rulnus;
telum ba« eine unpeilbare ffiunbr oerurfotit
im-memor, ac(j. an etw. nitpt benfenb, et»
vergeffeub, nitpt bcbenlenb, gcfüplloe be-
immemorabilis — immitto.
379
neficii ; istaec commemoratio quasi exprobratio
est immemoris beneficii alB Wenn jmb. einer SB.
uneingebenf wäre Ter.; rerum a se gestarum, li-
bertatis, difßcultatum , rerum liomanarum (bet
röm. ©efd)ict)te), ingenium Detgeßltrh, nox quietis
in welker man an teinc 'Jiutje badjte, »instamus
immemores achtloB; (Plaut.) suum qui officium
face re imm. est; tm. acc. c. inf.
irn-mt'mörAbüis, e, adj. (Plaut.) 1) unerwahn--
bar versus. 8) jchWeigfam anus, — Im-inP-
moratns, adj. eigtl. unerwähnt, baf). «übst. n.
pl. 'Ji e u c « Hur. ep. 1, 19, 83.
immensitae, ätis, f. [immensusj Unermeßlich^
teil, unermeßliche (grüße latitudinum, alti-
tudinum; pl eamporum. — Immensns, adj
[in-metior] unermeßlich, unbegrenjt, un=
übexfehbar magnitudo regionum, mare, Cam-
pus, tempus, *nox, »pondus argenti, vorago
vitiorum, tines ingenii, deum esse imm. et in-
finitum, *imm. ruit profundo Pindarus ore;
jsubst. n. sing, ber unermeßliche iHaum, bic
unermeßliche ©treefe, SBeite, liefe loci,
altitudinis Liv. , *+per imm.; pl. imm. uc pro-
funda eamporum; adv. in, ad imm. Soll., Liv.;
+bl. imm., »crescere, tattolli, fgliscere; *m. inf.
immensum est eä ift unenblid), j)U IC.
im-rabrens, adj. unoerbient, utijcpulbig Nep.,
Hör., Suet.
im-mergo, 8. [perf. stjnc. immersti Plaut.] 1)
eintauchen, oerfeuten imraersu« in flumen,
»nautas pelago, *alqm und&, »Neptuno , +se
alto. 2) überf. oerfenten, in et», tief hinein;
ft e cf c tt fmanum in os leonis; se in modiam
contionem hineinbegeben, in ganeum Plaut.-, se
(einbringen) inter mucroneB hostium Just.; tp.
se blanditüs in consnetudinem alcis {ich ein=
nißen die.
immerltö f. immeritus. — lm-mBritus, adj. 1)
*act ber et», nicht oerfchulbet ob. oerbient h<tt,
nnfchulbig, fchuIbloB gens, vestis, locus,
parios; deficta maiorum immeritus (ohne biefe
uerfchulbet ju hoben) lue« Hör.; mori ber ben
lob nicht oerbient hot <— ber Unßetblichfrit roür
big; subst. n. imm. meo ohne meine ©chulb
Plaut. 2) pass, u-noerbient, unoerfchulbet
landibus haud imm., testis meriti utque imm.
trinmphi Liv. — Ad«. immbritö unoerbient,
unoerfchulbet immeritissimo Ter.
imuersäbilU, e, adj. [in-merso] unoerfentbar,
adversi» rerum undis Hör. ep. 1, 8, 22.
im-mbtitus, adj. unabgemeffen iugera Hör.
carm. 3, 24, 12.
im-mYgro, 1. hinein jiehcn, swanbern in do-
mum et hortos pateraos, in domicilium, in suum
locnm; tp. in ingenium suum — jein eigener
fperr »erben Plaut. ; in civitatem avaritia luxu-
riaque Liv. ; ea verba non irruiBse in alienum
locnm, »cd immigrasse in suum (bie ihr gebülp
renbe ©teile eingenommen).
Im-mTneo, 2. 1) bei ob. über etw. her*
oor=, bei ob. an etw. hinragen, (ich bin=
biegen quereus ingens praetono Liv , silvme
montibus suis Gurt. , »pinus viliae imminens,
»nemus desuper; gestu ei imminenti Cte. de or.
2 §. 226; caterva in ore hominis imminens Vic.
p. liest. §. 118; abfol.; »imminente (bei hCIab
leuditcnbem luna ■— bei beb äJtonbcB Schein; baß.
a) o. fiolalitäteu, an*tt». bicht greujen, et»,
behcxtfchen tamulus moenibus imminens, car-
cer foro, muro aedificia; »colli« plurimus urbi,
(arx) imm. faucibus portus; turris ingens. b)
in feinblichem Sinne, in brohenber 'Jlöhc fein,
bebrohen, bicht auf ben Serien ob. b cm
Staden figen liostes, agmen; fBesso im ®et=
folgen bc« 33. begriffen fein, Parthi Ciliciae, Ae-
gina Piraeeo, castra Rom. Carthaginis portis,
quanta invidiae tempestas. 2) tp. a i über jmb?.
.finuo i febueben, nahe fein, beoorftehen
mors cotidie, fsummum discrimen; sine ullo
motu extrinsecus imminentis belli (Wngrijf) Liv. ;
»imbrium imminentium; in noctem imminentem
(für bie furje Beit bi« jum gintritt ber Stacht)
aciem instruitis Liv. 3, 2, 9; + svbst imminen-
tium (n.)nescius. 6) an fich jU reißen btohen,
bebroßen, begierig oetlangen, trachten,
fiteben, auf et», lauern dao reges toti Asiac,
quae (plebs) fortunis vestris, huius mendicitas
in fortunas nostras, in occasionem exercitus
opprimendi, toccasiom, fdeditioni, avaritia
hians atque imminens gierige, ad caedem, ei
potestati, temporibus iniquis regnm, animo in
propinquam victoriam; »exitio coniugis, mariti.
lm-mtnuo, 3. 1) oerminbern, oertürjen,
fchmälern, befd) ränfen copias, numerum prae-
toriarum eohortium, alqd de voluptatc; si quac
in membris prava aut debilitata aut imminuta
perfrüppelt; tempus; suas res imminui; imini-
nuitur alqd de pace, *se dolor, »qu.mtnm hinc
imminuet? b. i. wie wenig wirb fie (bie ffortuna)
oon ben mir noch übrig gebliebenen (Hütern neh-
men'# 2) tp. fehwächen, cntlrfiften, oerleßen,
bernichten, ßürjen, berlümmern opes ple-
bis; morbis confectus et ob eam causam mente
paulum imminuta; (Tac.) imminuta mens eius;
(Plaut.) pudicitiam ; ius, Ubertatem, maiestatem,
bellum, cupiditatem; Bocchi pacem ljintertrci
ben; corpus otio, animum libidinibus; se vio-
lari atque imminui Tac.; ’damnosa quid non
imm. dies? Hör. Xao. immtnütlo, önis, f.
üferminberung, Schmälerung, Verlegung
corporis (Sterfriippelung) , dignitatis tuae
Im-misceo, 2. l)tnein=, einmifcben veteribus
militibus tirones fteefen unter tc.; togati immixt i
turbae militum; equites immiscentes se pediti-
bus Liv.; »manu« manibus honbgemein werben-,
*se nocti fd)lüpfen -in te.; *se nubi; tp. aortom
regni cum rebus Rom. uerflcrf)lett mit tc.; se
bello, colloquiis montanorum.
fni-mTseräbili«. e, adj. ohne SRitleib, 6rs
barmen (beffen man nicht wert iß) Hör. carm.
3, 6, 17 f.
imuiisSrlcorditSr, adv. jimmiserieors] unb arm •
ßerjig Ter. — Im-mtserleors, dis, adj. (feit.)
unbarmher}tg. flaffcn sannentorum.
iimnlsslo, öuh>, f. [immitto] (feit) ba« 2Ö n d) f e n =
Im-milis, e, adj. m. (unll.) comp. n. tsup l)
nicht milb, tjexb, unreif *uva. 2) überlr.
unfanft, hört, graufam, rauh, f'1** ho»»
natura et moribus imm. ferusque; »tyrannus
(0. ‘.jäluto), »Achilles, »Parcac, caedes, animus,
ocuh, fmaudata, frescriptum; »nidi bet ben
Sicnen fciitblicheu Schwalben; »mors, »hasta,
»ara wo SOtenfcheu geopfert werben,
im-mttto, 8. 1) hineinfehiefen, =Iaifen, »ftn-
ben alqm in urbem; gladiatores in forum; ser-
vos ad spoliandum fanum; »socios portis; equum
ad legionem tironum (oBfprengen auf tc. ; »cor-
pus in undam; »alqm mediis fiammi«; se in
380
iramo — immortalis.
specum Un.; *immitti ((Id) ftürjen) nndia; *se
antro; *immissi (bie eingebrungenen) Danai; als
t. t. o. fBrätor, jntb. in ben Befifc Bon et»,
(eben alqm in bona alcis; in eos potiun ee
quam in vestraa possessiones, vestra tecta, ve-
»tra« pecunias; inSb«(. a.) milit. t. t. gegen ben
tfeinb (Riefen, Borgeljen (offen equitatum,
■frohort oh in hoBtes, nave» pice completas in
c lassem Pompeianorum tteiben (affen gegen tc. ;
effrenatos in eos equos, farietes in aedificia
fpielen (affen, so in medioe hoBtes. b) »obin
ob. auf et», werfen, fdjleubcrn, abfcf)ie&en,
ftürjen tela, tela tormentis, pila in hostes,
♦hastilo, *ratem vadis. e) cinfenfen, ein:
taffen, einfügen, b't*‘» htneiuleiten, ein =
Wirten, einfe^en tigna machinationibus in
tlumen, trabe» msuper immissae, aquam cana-
libus, fmare in Lucrinum lacum; übertr. Sin =
gang geftatten alqd aures, in au res Plaut.
(I) heimlich ob. feinbfelig gegen fmb. ob. et», ab =
[djiden, anfteilen, anftiften Tarquinium a
Cicerone immisBum (esset, fimmisso percusaore,
tindices, iiinmasua in rem pnblicam, iacere et
imm. iniuriam in alqm antbuit Wollen. c) geben:,
laufen:, fd)iefien = , loSlaffen, anheben, an =
fpotnen staltitia quasi quasdam fnrias immittit
ntque incitat; equum in alqm, *iuga =■ equoa
lugales ; habenas classi, lmmissie habenis etc.
f. habena 2); *frena; *velis rudentes bie laue,
womit bic Segel an ben Segclftangen befeftigt
»aren, fehiefjen (affen, *laxos funes lang fthiefjen
(affen (bamit bie Segel B. fflinbe gebläht werben) ;
übertr. immitte rudentes etc. Plin. ep. 8, 4, 6;
bab- emporftbiefeen, = wachfen laffen im-
missi alii in alios rami; *palmes laxis immissus
habenis b. i. ungebinbert waebfenb; aud) *im-
missus lang herabljßngenb barba, capilli. 3)
tp. o) *einflöfjen, Berurfacbcn aleui curaro,
exitium, fugam. 6) fief) rntjdjlüpfen laffen
in eo loco senarium imprudens.
iuimo (nicht imo) adv. etgtl im ©egenteil, bah-
t) a(S (ErwiberungSpartitcl, um auSjubrfiden, baff
ber (Jnbalt ber (frage eine Berichtigung erfährt.
Befiehl biefe barin, baff bie in ber (frage liegenbe
Ungcmi&ljeit gehoben wirb, fo ift es burd) ja,
aKerbingS, ftctlicb, jawohl ju überfepen u.
jur Berftärlung tritt häufig certe, etiam, vero,
hercle, edepol tjinju hoc intellexistin? an
nondum etiam ne hoc quidem? Immo callide.
Causa non bona est? I. optima; quid tu? nul*
lane habe» vitia? I. alia Hör. Ecquid plaeeant
me rogas? I. hercle vero perplacent; hic tarnen
vivit', vivit? I. vero etiam in senatum venit.
Beftebt bagegen bie Berichtigung barin, bab bas
(Hieb tigere an bie Stelle beS ©cfragten gefegt
wirb, fo ift immo — nein oielmcbr, nein
etiam fatetur de hospiteV immo pemegat; quem
hominemV levem? i. gravissimum; nobilem? i.
constantissimum; familiärem? i. alienissimum;
Ubi fuit Sulla? num Homae? i. longe abfuit;
Non igitur patria pracstat Omnibus officiis? i.
vero «ueb mit bem Siebenbegriff beS Unwillens
ob bet Berwunberttng , fiep mal! man (ehe
hoch! man höre nur! wahrhaftig! Verum vis
dicam? i. etiam narrationis incipit mihi initium.
2) (jebod) nicht b. de.) einen oorbergebenben BuS=
brud beriebtigenb ob. ftcigernb, ja Bielmehr, ja
fogar, ja simulacra deum, deo» iramo ipso»
ablatos esse Liv. ; ähnlich (Cbm. u. ftounetf.) i.
si scias, audias 'wie Biel mehr Würbeft bu eS,
wenn’ tc.); admiraris amentiam, i. si actionem
— audisses.
im-niöhllls, ee, adj. m. comp. 1) unbeweglich
terra, phalanx, *immobilior scopulis. 2) tp.
unbeweglich, unerfdjü tt er lieb, unoetänbet:
lieh totiosos et i. tanti mali spectatores per-
stitisse, fprecibus; ‘Ausonia baä bisher ruhig
fteh oerhalten; tpietas. ®ao. immöbTlftas, ätis,
f. (fpät u. feit.) Unbewegliebfeit oquae.
inimöderätö . adv. m. comp, [immoderatusl 1)
ohne Siegel, regellos moveri; vox profusa
2) unmäfjig, jügelloS vivere, fpeccare, im-
raoderatius ferre (bie ffaffung oetlieren über) ca-
sum incommodorum suorum. — ImmödSritio,
önis, f. [immoderatus] Unmäßig! eit, Übet:
treibung verborum Oie. — im-mödärätus, adj.
m. fcomp. u. fsnp. ohne Stafi, mafjloS, un =
ermcfjlieh cursus, *caelum, ’aether; tp. un =
mäßig, übertrieben, jügelloS Alexander,
tempestates, incendinm, intemperantia, potus
et paatus, fortitudo, oratio, libertas, firamo-
deratisBima luxuria; subtt. n. pl. i. semper
cnpere.
immödestS, adv. fimmodestus] unmäßig, un =
befepeiben, jügelloS amareHcrat., gloriari Liv.
immödestla, ae, f. fimmodestus] Unbefcheiben:
heit, gügellofigfeit, UngeljoTfam.
Im-mödestus, adj. unmäßig, ungcmäfjigt, un =
bef d) eiben, *üg eil öS raore« Plaut., in viuo Ter -,
genas iocanai; ffautores histrionnm.
ImmödYcö, adv. [immodicus] (feit.) unmäßig.
mafjloS gloriari Liv. — im-mödtcu», adj l)
übermäßig, übertrieben *frigus, *rostrum,
ftempestates, foratio, finimicibae. 2) tp. baS
TOah u. bie ©renje überfehreitenb, jügelloS,
übertrieben imperia, lingua, *rixae, in na-
moro äugende, linguü; m. gm. +ut laetitiae ita
maeroris, -f-animi.
lm-mddülStns, adj. unmelobifch Hör. a. p. 263.
immoenls f. immunis.
immdlitlo, önis, f. [immolo] baS Opfern in
ipso immolationis tempore; f pl. nefandae.
immölütor, öris, »i. [immolo] Opferet.
Imniülitna, partic. [in-molior] auf etw. aufge =
führt Liv. 39, 44, 4.
immolo, 1. [in-mola] eigtl. baS Opfertier mit
Opfermehl (mola) beftreuen, bah- opfern homi-
nes, bovem, hostias, se, Dionae vitnlum; tm-
per«. pluribuB diis immolatnr; ‘hinopfern
alqm; inferias umbris.
*im-m8rlor, dep. 3. auf ob. über etw. fterben
illa sorori; tp. studiis fich faft ju lobe arbeiten
in Hör.
tlm-möror, dep. 1. bei etw. Bcrmeilen.
immornng [in u. mordeo] 1) *eingebiffen,
berb gebiffen. 2) *berb gebeijt stomachuB
bem fdiarfc ©peifen einen neuen weij geben iol
len Hör.
im-mortAlis, e, adj. 1) unftcrblich animns. dii.
natura; «übst, ex immortali procreati; p 1. bie
©ätter, auch eine auserlefene Schar b. Stiegern
bei ben 'flcrfem, weil ihre 8“hf fobalb einer patt
fogleich »ieber orgänjt warb Gurt. 2) übrrtT. «)
unBergänglich. ewig nisi tu immort&le rerv
esse argentum tibi Plaut. ; memoria et gloria,
opera, imm. gratias ago j^nenblicpen ; in prover-
bium venit amicitias imm., mortale« inimiei-
tias esse debere Liv. 40, 46; imm. (in UBBCt
immortalitas —
memoriü perceptu retinebat beneficia
Ifep. ; ’subxt. n. pl aperare; ewig berühmt
fieri; fSallustii velocitas. b ) *feltg Wie bic
©Otter. ®aB. A) linniortalllas. ütis, f. Un =
fterblid)leit animorum; vita beata iintnortali-
tato cedens caelestibus; pl. virtutibus homiuum
iati bonores habeantur, non i.; bet u n ft e r b =
liehe Icil Cur/. 10,6, 7. §iero. a) unftcrb-
lid|Cr 9i u b nt gloriae; i. consequitur illam mor-
tem; immortalitati couunendare, tradere 6)
f)dd)fte @lüdfelig!eit Ter. B) immortäliter,
adv. 11 n c n b I i <b gandeo Oie.
im-mötns, adj. t) unbewegt, unbeweglich, ut
(arborea) imm. starent unangerührt Liv., *aquae,
fdies minbfttU, fsuperciliu. 2) fcft, uttoer-
änbert, unerfchütterlich *aureB, tpax, »mens,
*fata; *mibi animo fixuni immotumque sedet,
ne etc.; immotum adveraus eos sermones fixum-
qne Tiberio fuit m. inf. Tac.
*lm>mügio, 4. habet ob. baju brüllen caver-
nia Aetna; erbetenen luctu.
immiinil itia, ae, f. [immundus] Untcinlichteit,
Unfauberfeit Plaut. — im-mondu*, adj. un =
rein, unfauber, jdimutjig, irfjäbia homo
Plaut.-, *canis, *popina, *pauperies, *dicta ge-
meine. fein«. 11, ly.
im-münio, 4. bort befefiigett praesidium Tac.
immünis (immoen.), e, adj. [in-munus] li non
einem öffentlichen ©ienftc ob. einer öffent*
liehen Stiftung frei, bienftfrei oh fteuer =
frei, tributfrei ager, civitas i. et libera, po-
puli frei o. ©runbfteucr it. ber unmittelbaren
©otmäfjigteit beS Statthalters, auch aufser ihren
Warten (Srunbeigentum ju ertoerben berechtigt Cie.
Vcrr. 4 § 21; m. abl. militiü; ab omni onere
Suet.; (feit.) m. gen. portoriorum Liv., ceterorum
niai propulsandi hoatis 2’ac.; auch *überl). frei
non Seiftungen, civis ber nichts giebt Plaut.-,
bos carn aratri; faci arbeitslos; manus ohne
Opfer gäbe, tellns; bah »an ©eiträgen,
nichts beitragenb bei einem gemcinfchaftliehen
Wähle te meis imm. tingere poculis ; *ge =
fchenfloS, ohne (Befchenfe. 2) tp. a) un =
bi eit ft fertig immoene facinus ein unbantbareS
®ejct)äft Plaut.-, is ent imm , quoi nihil est qui
numufl fungntur suum Plaut -, non est inhu-
mana eirtus ncque L neque superba. b) toooon
befreit, lebig, rein *tanti belli, *tanti boni,
*mali, *caedis, *gtella maris ber im Wecre nie
untergeht. Xnu. iminüuitus, itis, f. 1) baS
gteijein o. öffentlichen Eeijtungen, ®ien=
ften, Abgaben omnium rerum; proeinciae; im
pl. auch dberh- ©ergünftigungen, ©rioilegien
aller Wrt, toclchc ©romnjett u. cinjcltcen Stabten
erteilt nmrben. 2) überb greiljeit, ©efreiung
B, et» magni immens.
Im-münitus, adj. unbef eftig t castellum, *Spartc;
ungepf laftert eia.
*lm-murmüro, 1. babei ob. barin murmeln,
Taufeben terrae, undis, allster silvis; agmen
(tc. mihi).
1. immütittnlls, e. adj. [immntof oeränbet =
lieh, Beränbert Plaut. Epid. 4, 2, 8.
2. imraütäbilis, e, adj. [in u. mutabilis] uns
oeränberlid).
inimütnlillltas, ötis, f. [2. iuimutabilis] Uns
oeränberlithleit Oie.
Immütätio, önis, f. fimmuto] ©eränberung,
©ertaufchung, bef. Die Wetongmic Cic.
impedienentum. 381
1. inimüUtus, adj. [in u mato| unoeränbert.
2. lminütnlus, parttc. 0. iminuto.
fim-mütesco, mütui — 3. (feit) oerftummen.
im-niüto, 1. gang oeränbetn, umtoanbeln,
in üblem Sinne ocrfchlechtern ordinem ver-
borum, rem publicum, prosperis rebus immu-
taii, animum tuum immutatura, immutata ur-
bis faciea erat, alqd de institutis prioruni; als
rhet. /. t. metongmifcb gebrauchen Eqpiu*
Africam pro Afiis; immutata verba (j. ©. curia
ft. senatus); immutata oratio Sllegorie.
iuio f. imtuo. [fam ‘Hiberi Verg.
im-päcatuK, adj nicht friebf ertig, unfrieb =
itn-pär, päris, adj. ungleich, ungerabe nume-
rus, interralla, benerolentia; ’carmina impari-
bus facta iuodie elegifc^e ©erfe; ’pee, *toga
dissidet; — inaequabiüs in fib jelbft ungleib,
ungleichförmig ludere par impar lior.-, nil
fuit unquam sic impar aibi; = dispar bet ©e =
f ch a f f en beit nach unter einanber ungleich;
bef. an Sfraft u. Seltung einer ©etfon ob. Sache
nicht gewachfen, fehmächer ob. geringer,
alcui; conailio et viribus an tc., nuniero; *i.
congressus Achilli; materno genere nicht eben =
bürtig o. mütterlicher Seite; *facies nobititate ;
impan iuncta erat mit einem nicht ebenbürtig
gen Wanne oerheiratet; in moralijeher ©ejiehung
cum impari iungi Liv. 1, 46, 7 ; *o. bem @egen=
flanbc, bem jmb. nicht gewachfen ift pugna,
certamen, vires, certavi lmparibus mit fotchen,
bie mir überlegen finb.
im-par&tus, adj. unnorbereitet, mit etw. n.i<ht
auSgerüftet ob. perfeljen parat uh incidit in
imparatos; inermis et l ; ineuutus atque etiam
Lj omnibus rebus imparatissimis ohne irgenb
welche ©orbereitung; res publica.
Im-pürills, e, adj. ungleich Aur. Vict. — lm-
pkrVter, adv. ungleid) voraus i. iuncti ~ eie;
gifche Serfc Hör. a. p. 76.
impartio j. impertio. [leo Verg.
*lm-pastus, adj. (feit.) ungefüttert = hungrig
imp&tlbilis, e, <ulj. [in-patior] unleiblich, un ,
erträglich dolorem vos impatibilem facitis
Oie. /in. 2 §. 67.
Im-patiena, tis, m. +corop. u. \sup. ber etw.
niebt erträgt ob. nicht ertragen tann *ir»e,
*vulneris, *viri, *viae, fveritatis, fsolis, fpul-
veris, fteuipestatum, *cera coloris, fnavia gu-
bernaculi; *terra frugiferarum arboruin ; ’animus
feinet nicht ijrrr. ®ao. a) fimpkti enter, adv.
m. comp. u. sup. mit Ungebulb, ungebulbig,
unerträglich öj+inipätientia, ae,/-. baS Nichts
erbulbcn, Unoermögen etw. ju ertragen
silentii i.; ad i. dilabi.
iupfivTde. adv. [impavidus] (.feit.) unerfchroden
Liv. — ■ Im-pivTdiis, adj. unerfchroden, be =
Ijcrjt pectora Liv.; belli Martisqne discrimen
impavidus subibo Ourt., *leo, *impavidum fe-
rient ruinae Hör.
impödiinentum, i, n. [impedio] 1) baS, woburch
jmb. Berwidclt u. jurüdgehaltett wirb, Dorwärt«
ju fommen, baS ^inberniS impedimentum ali-
cui facere ob. inferre; moram et imp. inferre
alcui rei; ne ponti iniieiendo imp. hostiles tur
res afferrent Tac.\ hacc res est impedimenti
loco ob impedimento; Gallis magno ad pu-
gnam erat L, quod; vicit impedimenta naturac.
2) pl. QJepäd, ©eifegepäd (infofern es an bem
raftheren gortfommen hinbert), gew. als milit.
382
impedio —
t. t. £>ee reSgcpöct, ftfewcrc Bagage (mit Hin«
ftfehife btt Safttiere u. Irofetnccfetc ; »gl. Barcinao),
imp. et aarcinae; conferre se ad imp. et carros
suos, parare, locare imp ; Miloma fifemerbe«
padtct Stofe; inSbej. ^atfpferbe magnum nu-
mermn impedimentoram ex caatria produci.
impedio, 4. fin-pea] cigll. bic güfec »ermitteln,
1) »ermitteln, oerftriiten, umwideln, ums
mijrben, umftfelingen, in einanbcr fledjten
se in plagae Plaut.; elepbanti impediti rarnia
arborum; cum raedä impeditua (cingcftfeloffen)
esset; *crura alcui, *caput myrto, ‘frenis in-
pediuntur (werben ongelegt) equi, *crus pellibus,
‘loricam clipeique onus hast« jufammenipießcn,
falqm amplexn; eine Ortliifeteit unjugönglttfe
matfeen, octipcrten locum, iter, munitionibus
saltum ; fea qnae plana sunt, novo mnnimenti
genere- $afe. »ermitteln, oermirren se nnp-
tiis, curae me Ter., mentem dolore, causam
alcis; exercitum eadem fortuna quae impedierat
(in Berlegcnfeeit gebratfet featte) expedivit. 8)
»erfetnbern, feinbcrn, feemmen, jurfitf«, ab =
fealten equitatum, exercitum; alqm vero bono-
qne, falqm fugä; alqm ad capiendam fugam
ju flicfeen; alqm in iure suo; iter, oppugna-
tionem, prospectum, ab delectatione omm iiogo-
tiia impedimur; m. ne; nulla re impedior quin
etc.; nihil impedit qnominua etc.; alqd alqm
m. inf.; *genua »erjagen ifem; solutio impeditnr
ftoeft; nihil, non impedio meinetwegen.
Sa». A) Inipeditio, önis, f. Berfeinberung,
flajf. nur ammu8 über omni impeditiono cara-
rnm Cic. de die. 1 §. 115. II) impeditua, adj.
m. comp. u. sup. bei als milit. t. t. ». Solboten,
iefewet bepaeft, uitfet fampfbereit, nitfet
jtfelagfettig hostibus impeditis propter ea
uae ferebant onera; itincre, sab onere; impe-
itoa aggredi; agmen; comitatus ftfemerfälligcS ;
navea nid^t fegelfcrtig. 2) mit Stfemictigf eiten
»etbunben, ftferoicrig, unmcgfnm, unju«
gdnglidj. mifelitfe itinera, aaltus, locus impe-
ditissimus ad iter faciendum, navigatio, tem-
pora roi publicae; nec in bella gereutibus nec
in impeditis bie in ifeten Beftrebungen gefeemtiit
jinb; omnium animis imp. ba bie ©ebanfeu aller
(mit ben Rurüftungen jut Äbfafert) beftfeäftigt
Waten; quia horum non impeditissimum? teid)
an fjtnberniffen; impeditissimae orationes fefet
ftfemcrfäHige Tac.
im-pello, püli, pulsum, 3. 1) *nu etw. ftofeen,
ftfelagen animae lintea, chordaa pollic«, anras
mugitibns; impulsa (erfaßt) cupressus euro;
manu portas, turrim; arrectas aures b. i. bie
Aufmcrtiamlcit immer nufer Ipaitnen; bafe. fort«
jtofeen, stteiben, «werfen, =fiürjen, =be=
wegen hostem univereis viribus, hostes, aciem
jum SBeitfeen bringen; fin periculum, fin frau-
dem; *montem conversa cuspide in latus; *un-
das, *sagittam nervo, *remis navem , aequora,
"arma jtfemingen, 'folia auftreiben, *saxa fein«
treiben. Sa», a) prägn. ben lefeten Stofe ge«
ben, umftofecn, ju §all bringen, alqm prae-
cipitantem einen Uitglüdlitfecn noife unglütflitfeet
maifeen; alqm ruentem, impulsa« Vitelüi res;
cum simul terra, simul inari bellum impel-
leretur ber Stieg in Bewegung gefefet watb Tac.
Agr. 25; *animum labantem. o) legentem aut
tacitum quovia aermone feeftig U. plöplidj auf«
fioten (ftärfrr als interpellare) Hör. c) mit
impemtor.
filfe fortreifeen qui (aermo) repugnantes qno-
que ducat et i. Fl in. ep. 2) tp. jmb. ju etro.
antreiben, bewegen, »erleiten, reijen ad
scelua, ad bellum, ad artem, in fraudem, in
sermonem, in spem; impulaus occasione; floci
felicitate, nunüis, furoro utque amentiu, irä;
pass, filfe feinreifeen, fiife »erleiten taffen
ad facinua, ad diligendum, ad credendum, ad
dimicandum.
im-pendeo, 2. bei ob. an etw. feangen.
überfeangen saxum Tantalo, gladius cerviei-
bus eius, montes. 2) tp. brofeenb über jmbl.
Jjjaupte fifeweben, brofeen, beoorftefeen Om-
nibus terror; onrnes in me terroreB pericala-
que; inexpiabiles poenae iis, a quibus; haec
quasi fata amicitiis; tontum rei publicae sce-
leris a consulibus; quae partim iam adsnnt
partim impendent; tanta mala te Ter.
lmpendiö, adv. [impendium] (Sonoerf.) b. comp.
bebcutenb, bei weitem i. magis Ter., Oie. —
impemliosns, adj. [impendium] »iel Aufwanb
matfee nb Plaut. — impendium, ii, w. [im-
pendo] 1) Aufwanb, Ko ft e n (jur Srreitfeung
eine« beftimmten RroetfeS) sine impendio; (pl.)
triumphorum ac munerum; froditua et impen
dia (civitatis); i. private, publico; bef. + Set«
luft, Aufopferung tantulo i. ingens victoria
atetit; parvo i. 2) Untoften einer Anleifee, gin«
fen eines Kapital« fenua et i.; (feit.) übertr. iw-
pendiis «tiam augere largitatem tui muneri»
Oie. Brut. §. 16.
im-pendo, di, sum, 3. eigtl. ba*n abwdgen 1)
Sofien auf etw. »etwenben, aufwenben , Weib
au 8g eben pecunüun in alqd, aumptum. 2)
überfe. anwenben, »etwenben quid censefo
volmsaei. laboria, operae, pecuniae? *nihil san-
guinis in socioa; *omnibuB (auf rc.) labor est
impendendus; fvitam usui alcis, freliquuni
tempus studiia.
im-pendträbTiia, c, adj. 1) unbur efebring liefe
ailex ferro hie.; quae i. qnaeque pervia Tac
2) unbefiegbar pudicitia Agrippinae Tac.
hnpenaa, ae, f. [impendo] 1) Aufwanb, Koften
i. pecuniae facienda erat, facere i. in alqd,
parcere impenaae, i. praeatare alcui, aumptu«
et impensae, ’cenarum auf rc. , fitineria, fae-
dificii dilabentis; sine publica i. 2) tp. Auf-
Opferung, Berwenbung einer @aifee auf etw.
officiortun Zar., *cruoris sui, *operum; (Nejt.)
i. meis (auf Soften meine« guten SRufe«) illorum
ali augerique luxuriam.
inipenge, ade. m. comp. u. sup. [impensnsf 1)
(fpöt) mit Anfmanb, mit arofeen Soften,
toftfpielig alqm humarc; bibfiothecaa impen-
sisaime repamre. 2) übermdfeig, ungemein,
angelcgentliife, bringlilfe, feeftig nunc eo
facio id impenaiue; impensius modo (über bie
Dia feen) rebus suis diffidere, legatos supplices
mittere Sali.; impenaiua orare; i. miütcs reti-
nere; fpetere, rogare; *tanto impenaiua (forg:
fälliger) consulere. — Impensus, adj. m. (unfU
comp. u. (fpät) sup. [impendo] reidfeUtfe »crWenbfi.
1) teuer, feotfe, toftfpielig nihil impensins est
homine ingrato Plaut.; i. pretio, *bl. impenso.
2) bebcutenb, grofe, feeftig, ftart(Z’la«<.)ci»o
iste factuat impensior; volnntaa erga alqm.
•fecura impensior, fimpensissimae prei-es
hnpSrätor, öria, m. [impero] 1) Wcbicter, Bor«
fiefeer, Atifüfeter, familiae beä ipaudgffinbfe
imperatorius
histricus Scbaufpiribtreftor Plaut. ; imnua imperia
binosque i. (Konfuln) sibi fecere; dux et i. vit&e
mortalium animus est Sali -, f-Macedoniae ; au.b
Beiname Jupiter#. 2) gelbherr ju Sanbe u. *u
Blaffer, bat), aud) Oberabmital (bet ben Krieg
suis auspiciis führt); i. fuit summus et man
et tcnu. 3n«bej. alb (S^rentitel, ben fjeer
unb Senat nach einem anjchnlichen Siege bem
gelbherrn erteilten, alb titel bem Warnen gern,
iiadjgefefct ; ffeit (£äfar bei. ftepenbe, bem Warnen
balb bor-, halb nachgejebtc Xitel bet röm. Kaifer,
and) allein, ohne ben Warnen Xnu A) hnperit-
torlus, adj. jelbhetrlicf), Sclbherrn = mnnu-
biae, partes (Wolle, Wmt), conailium, ins, lauB,
labor, nomen, forma; fhaud imperatorinm ratna
m. inf. tai jerlid) Tac. H) ImperStrix, leis, f.
(jelt.) ®ebieteriit, fjietrfebeiin. — ImpSrätum
j. impero 1) a).
•iniperceptus, tulj. m. (jpät) comp, [in-percipio]
(jelL) unetfannt mendacia Or. f Plaut.
imperco, — — 8. |in-parco] fronen alcui
’lm-perdltus, adj. nicht iu ®runbe gerichtet,
hn-perfectus. adj. unoollenbet, nnt>ollftän =
big, unoollf onimeu imperfecto (n.) nec abso-
lute Cic.\ ut re imp. JAv. 1, 64, 7; fcommenta-
rius, {-bellum, t opera, tpars.
im-perfossus, adj. [in-perfodio] unburchbohtt
Or. tuet 12, 496.
imperlösns, adj. (imperium] 1) mächtig, ge =
bietenb, fjtttfchenb populi, urbes, dictatura;
•*sibi fnf) felbji bcherrfihenb ; *virga bie gabccb.
2) im tabelnben Sinne gebietetifdj, l)erri?<b>
bejpotifd), tpranniid), ^axt familia impe-
rioaiaaima; cupiditas honoris quam dura eat
domina, quam imp., quam vehemens; Proser-
pina; auch «1* Beiname; f. Manliu« 2).
imperite, adv. m. comp. n. sup. [imperitus] un =
erfahren. — IrnpäritU, ae, f. [imporitus] Un<
erfahrenheit, Untnnbe,Unmi)fenheit legati;
abfol. ; ti. et rusticitas, fiuveuum.
imperito, 1. [int«««, n. impero] 1) befehlen,
betlangen quod anteliac pro iure meo, m. ne
Plaut.-, aequam rem Hör. 2) gebieten, bett*
fd)cn übet jmb. ob. ctw., fommanbieren alcui;
naturam ipsam ceteris imperitantem industrift
vincere; superbe avareque imperitatum victis
esae; oppido, *legionibus, *equis lenfen.
iin-pgritiiH, adj. m. comp. u. sup. unerfahren,
nntunbig iuris civilis, nostrae conauetudinia,
usus militaris; oft subst. ab imperito dicendi
ignaroque; qua praestat intellegens imperito;
ificere apud doctes imperitoaque.
Imperium, ii, n. [impero] 1) Befehl, Bor =
fchrift, Berorbnung eri i. , i. exsequi Plaut.,
Ter.-, iuB imperiumque, i. abnuere, imperia
administrare erteilen; parere, obtemperare im-
perio; imporio (auf ic.) alcis; decumarum roill-
tätliche Auflegung b. Zehnten Cie. Verr. 4 §. Ul.
2) bas Weiht jn befehlen, bie fterrfchaft, ®e=
roalt, SRacht; Staatsgewalt, Oberhoheit,
Wegierung si quid imperi est inte mihi, meum
i. in te, non in me tibist Plaut.; mater, cuius
sub imperiost, i. habere in alqm Ter.; imperio
eius unter feiner Regierung Liv.; regere urbem
imperio alb König Liv.; cadere, redigere sub
populi Rom. imperium; decertarc, dimicare de
imperio; domesticum im Smufe; caelestium über
tc.; provinciae; summa imperii custodiae Ober:
befehlbhaberamt über bie ®efängniffe Nep. ; tene-
— impero. 383
bat non modo auctoritatem , sed etiam i. in
suos; terra nunquam recusat i. ; fb. ber f a i =
{erlichen Wegierung; übertr. animi imperio uti
unter ber Sjerrfchaft bet Seele flehen ; si in ani-
mis hominum regale i. sit; auch P^- 'n Bejug
auf bie einzelnen fjanblungen, in benen bie fjerr-
fthergemalt fich jeigt, 'Kachtgebote, §obeita=
t echte non posse eius imperia diutius susti-
neri ; sua esse eiusmodi i. , ut; a populo
Romano i. perferre; novis i. studere nad) Ber:
änberung ber §errfchaft ftreben; peractis i. .verr:
fchtrthaten Hör. carm. 4, 14, 40. 3nbbef. a)
«mtbgetoalt, obrigteitliche ®eroalt, u. jtoat
a) Sibilgemalt. welche bie richterliche, bie Straf:
gcwalt, fo wie bab ins edicendi, agendi cum
populo (ngl. edico, ugo), bab Weiht ber Borlabuitg
u. Serhaftung in fich begriff, civile; pro j. sum-
movere; qui togatus in re publica cum pote-
state imperioque versatus est; in provincia
cum summo i. ac potestate versaris; gern, auch
in imperio esse b. SRagiftratcn m. Sibilgemalt,
weil biefc benfelben m. Betleihung beb 'Jlmteb
unmittelbar erteilt warb, ß) häufiger militäri=
fche ®ewalt, Oberbefehl, Kommanbo se-
mestre; quinquennii = quinqucnnale; belli;
summa impeni; summa l. bellique adruini-
strandi; alqm bello imperioque praeficere; sine
i.; esse cum imperio ben Oberbefehl hoben ; cum
imperio praoticiebantur Heute mit militärifebem
feommanbo, Blilitärgouberaeurc Caes. b. c. 8, 3t,
3; imperia novi generis (neue Hirten ber SWili=
tärgewalt) constituere in alqm; i. magistratns-
que SBürben im Krieg u. grieben ; iron. i. iudi-
ciorum teuere veile in ben ®erid)teu lomman
bieren wollen; namentlich in ber gormcl cum
imperio esse, welche b. ben Sonfuln, Brätoreu u.
Statthaltern bet $TDOtn*cn mit SDlilitärgewalt ge=
braucht wirb, infofern biefe ju bem Hlmte befon:
berö hinjutritt u. erft burd; eine beionbere lex
cur i ata bem Schon gewählten SRagifirate erteilt
werben rnufjte. ®benfo bezeichnet imperium in ber
Wege! SRilitärgemalt ob. Stellen mit ber=
felben neben honores, potestas ob. magi-
stratus, wie b. de. Lael. §. 54. 68. b) meton.
a) ^errf^ergebiet, Weich, Staat, bcf. ber
römifchc timum i. nostri propagatio ; salus imperii ;
populi R.; (Hör.) adiectis Britannis imperio;
*Itklia gravida imperii« reich an mächtigen 8öl=
fern. pl. Beamte, Behßrbcn nacti vaeuas
ab impertis Sardiniam et Siciliam Caes. b. c. 1,
31, 1; erat plena lictorum et imperiorum (Kra:
ner: appariterum) provincia Caes b. c 3, 32, 4;
Befehlshaber imperia, potestates, legationes
ex urbe exeunto Cic. legg. 8 §. 9.
Im-permissns , adj. unerlaubt gaudia Hör.
impero, 1. [archaift. imperassit ft. imperaverit
Oie. legg. 3 g. 6] 1) befehlen, borfehreibeu,
gebieten, anorbnen alqd; quae ad eam rem
usui sint, militibus indicat eaque imperat;
quid tieri vellet; certum numerura militum ci-
vitatibus, quem — adduci velit; m. ut, ne; auch
bl. conj. huic, quas possit adeat civitates; m.
acc. c. inf., fcboch b. Oie. nur m. nee. c. inf.
pass, hunc in vincula duci Cic. Cat. 1 §. 27 ;
statirn describi (sc. eas tabulas) jp. tiuU. tj. 42;
has omnes (naves) actuarias den Caes. b. G. 6,
1, 8; roliquas proficisci 7, 60, 3; eo partem na-
vium longarum convenire.frumentum — com-
portari i. b. c. 3, 42, 8; animo nunc iam otioso
imperspicuus — impietas.
384
esse Ter.; *iungerc cquos Titan velocibus horis;
tcqnitatuque (— equitatuique) procedere ante
agmen; (feit.) perfönlirf) im pass. nach Analogie
6. iubeor, es liegt mit ob, haec ego procurare
et idoneas iinperor et non mvitus Ilor. , deduci
imperantur Cie. Verr. 5 jj. 68; cum ipse lugur-
tha ad imperandum Nisidium vocaretur bcmtit
(ber töm. ffelbherr) ihm feine Befehle erteile, nunc
ades ad imperandum (=» ut tibi aliquid imperem)
Tel ad parendum potius, sic enim antiqui lo-
qnebantur; partic. Imperatum, i, n. baS Se •
foljlene, bie Erbte venire ad i,; i. facere ge;
borgen; i. (pl.) facere ®ef)orfatn leiften, fid) uit-
tcrtocrfen. 3n4bef. eine Setfmng anorbneu a) als
publicift. u. milit. 1. 1. eine Sieferung befehlen,
jmbm. etw. auf legen, ju liefern befehlen ci-
vitatibus pecunias, naves, certum numerum mi-
litum, his obsides frumentumquo exercitui (für
baS ßeer) Cats. b. G. 6, 20, 4; frumentum sibi
in cellam. ß) als t. t. bei BritmtlcbenS, cenam
alcui wegen ic. Erbte geben; domi non impera-
ram mcgen bet SÄahljeit leine Slnorbnung ge;
troffen; (Ter.) oetotbnen, o. ärjtlidfcr Schaub,
lung. y) sibi alqd etm. (ich fclbft auferlegen,
etm. ju thun befchlicfecn, wiewohl man ei ungern
tl)Ut egomet mihi omniu assentari Ter. 2) über
jmb. ob. etm. herrfdjen, gebieten, befehlen,
tommanbiereu alcui, omnibus gentibus, etiam
invitis, crudeliter, superbe et crudeliter; bilbl.
Bibi, animo, cupiditatibus beherrfihcn; imperat
aut servit collecta pecunia cuiquc Hör. ep. 1,
10, 47; häufig abfol. in pacc, domi, illo impe-
rante unter jeinem Oberbefehl, *i. arvis beat
beiten, fnimrs voci ju oiel jumuten, ®croalt
antfjun. [iudicum ingenia Plin. ep.
im-perspTcuus, adj. unburehfehaubar, bunlel
‘imperterrftus, adj. unetfehroden Verg.
impertio, 4. (in/', dep eram noc malo impertiri
Ter. Ad. 3, 2, 22) [in-partio| jmbm. etm. als
feinen Anteil jufommen laffen, ju=, mit=
teilen a) alcui, alcui rei alqd, alcui civitatem,
laudem, partem oneris, dolorem suum unum
diem, tempus (oerwenben) cogitationi huic, fsa-
pientiae doctoribus tempus post epulaa ; teures
((Schär fthenlen) studiis honestis; alqd tibi con-
silii sui; meum laborem hominum periculis
sublevandis Oie. p. Mur. §. 8; alcui multom sa-
lutew hcrjlich grüfjen laffen; si quid novisti rec-
tius istis, canaidus imperti (sc. mihi) Hör. ep.
1, 6, 08; so talem alcui erWeifenj hominibus
indigentibus de re familiari impertiendum (est)
Cic. off. 1 §. 54. b) alqm alqa re, alqm nuntio
Plaut.; alqm plurima salute Ter., vicinOB im-
pertio sc. salut o mache meinen ®ruä Plaut.;
-j-alqrn osculo; doctrinis quibus aetas puerilis
impertiri debet belannt gemacht werben Nep.;
fnullo bonore impertitus — donutus.
flm-pcrlurb&lus, adj. ungeftört, ruhig.
Im-pervius, ad), unwegfam, nicht ju paffic =
reu famnis, fiter, flapis ignibus feuerfeft.
Impete, Imptdibilis f. impetus, impatibilis.
Impetigo, Inis, f. SRöube Suet.
Impöto, 4. [in u. peto] angteifen haud am-
bigue iuvenem impetiit Curt. 10, 7, 5; nach Sögel
(gern. h. a. iu i. impensa probra).
impeträbilis, e. adj. m. comp, [impetro] 1) er =
reichbar ob. leicht ju erlangen impetrabi=
lior pux, venia, omnia, triumphus, *Iuuoni
Votum facere. 2) (Plaut.) bet etw. leicht er-
reicht impetrabilior nullus est; dies an bem
mein Bunfch erfüUt worben.
impetrilio. f. [impetro] Streichung Oie. —
impetriu (. impetro 2).
impetro, 1. (archaift- inf. fut. impetrassere) [in
u. patrol 1) ausführen, jufianbe bringen
Plaut.; dii i. (metben es burchfepcn) Liv. 2, 46.
7. 2) überh- ©emährung einet Bitte ob. eines
BunfcheS erreichen, erlangen, auswirlen
alcui civitatem, alqd ab alqo; impetrato (nach’
bem burchgefeht worben war) ut Liv. ; de alqa re
(Circes.) baS ©ewünfehte erlangen rücfficht lieh einer
Sache de indutiis; ab eo de sua ac milit um
salute impetrari posse; non i. ab animo potuit
ut es über fi<h gewinnen, abfol. @ehör, Srhörung
finben ad impetrandum. Sau. desid. impetrlo,
4. burdj ijilfe ber Beisfageoögel ob. Cpfertiere
günftige Bahrjeichen ju erlangen (neben
Oie.; impetritum est cS m fo gut Wie erlangt,
bie Jlufpicien geben gute Snjeiehen Plaut.
ImpStuB, us, m. auch *nW. impete ungewähnlich
dat. impetui, wofür impetu Plane, in Cic. fam.
10, 24, 8; ebenfowenig lommt Oor gen. dat. ail
pl. [in-peto] 1) taich oormärtSgehenbe u
brängenbe Bewegung, fehneller üauf, ge=
wattiger Slnbrang, ftürmifche ®ewalt, Un;
geftüm, bef. Anlauf, ängriff, Slitfall ven-
torum, lluminis, maris; quinquoremis praelau
impetu Oorbeifchic|enb; i cacb admirabili cum
celeritate moveri vertique Cic. n. d. 2 §. 97;
•noctumo nfiml. beä .ftimtnelS — in bcrSlarbt ;
impetum caperc einen Änlauf nehmen, anfegen
Liv.; navium, classie; impetum facere in alqm,
in hnes, in agros, in provinciam, i. dare iu
alqm Liv.; quä tulisset impetum Just. 25, 4, 2;
‘biformato i. Centaurus ft. biformatus C. im-
petu suo; impetum sustinore, excipere, ferre,
propulsare; tanto i. (fo ungejlttm) ire, eodem i.
subsequi, oppidum continenti i. (in einem Saufe)
petcre; de conspectu fugere veloci i. in rajeben
®ä|}en Phaedr.; fin tanto i. cursuque rerurn;
als mcbicin. t. t. sanguinis Btutfturj Aur. Viä.
2) tp. a) heftiges Seetangen, Begierbe, un=
geftümer Bunfch, animi, dicendi, imperii de-
lendi; ea res saepe temptata impetus eius con-
siliaque tardabat Caes. b. c. t, 26, 2; *i. est nt.
inf. b) .fjef tigleit, ilcibeuidjaf tlidtf eit, Uu
epüm tm Sentüle, im Beben u. ^anbclit animi,
elli; ut istius animos atque impetus retardaret
[feucr u. Ungcftüm; adversando remorandoque
incitato semel militi addere i. Liv. 2, 45, 7;
(Just.) multitudinis But bcS BäbelS. 3nSbcf. a)
rafcher ob. unüberlegter ©ntfchlttfi. Saune
feapere impetum regis occidendi, fNeronew
aggrediendi; impetu et quadam etiam temeri-
täte; non i. potius bella quam perseverantiä
gerit ; pl. barbarorum ®ntf hlüffe Tac. ^(Schwung
beS ffleifteS, ber fRebe, Begeifterung aliter in
ca (oratione) nec i. ullus nec vis esse possit;
divinus, *Bacer, fcalor et i.; calor ille cogita-
tionis — velut repetito spatio sumit i gieht
fich einen Schwung Quint, io, 3, 5.
im-pexus, adj. 1) ‘ungeldmmt barba; *saeia
umjottet 0. ic.; *impexä (rauhborflig) porrigine
(als <Jolge bet Unfauberfeit eines impexum caput
2) lp. ungefchmücft, rauh antiquitas Tac.
dial. 20.
impfe, ndp. [impius] gottlos, bflichtoergcjfen.
im-pTStas, ätis, /. ® ottlofigteit, Buchlofig
impiger
teil, JßflicbtBcrgeffenbeit, 3mpietöt im-
pietatis duces; in principem fDlajeflät&oerbre
d)etc Tac.
Im-pYger, cuij. nicpt tröge, unoerbroff en,
rüftig, raftloS patiens et imp. in itineribus
et laboribus, in scribendo, ad labores belli, in-
genimn, militia, ’equua, *m. inf., fmilitiae
im k. ja», a) Impigre, adv. unoerbroffen,
unge[öumt. 6) ImpTgrltas, ätis, f. Unser«
broffenbeit, Siüftigleit Cic.
lin-pingo, pegi, pactum, 3. [in-pango] t) etw.
ob. mit etm. an ob. gegen etw. fcblagen,
Rogen, treiben pngnum in os Plaut., alcui
lapidem auf jmb. werfen Phaedr.; f caput pa-
rieti ; ’agmina muris treiben, jagen an tc.; lm-
pingi (flogen auf) Flavianie, in vallum Tac. 2)
tp. alcui epistulam über ben £>al4 fdjiden; huic
calix mulsi impin gendus est auf jubringen ; alcui
dicam f. dica Ter
im-pto, 1. mit ©djulb befleden, se crga alqm
gegen jmb. fünbigen Plaut. — ini-plus, adv.
l) gottlo«, rucblo«, pfliebtocrgeffen, oer«
rudjt civis, imp. et sceleratus, dii (Tac.) bie bei
Scrwünftbungen angerufen werben, “turba ®c«
finbel, “saecula, ferga porentes, *gr a uf am do-
mina; Saturnus; eu bst. poenae in impios. 2) o.
Soeben gottlos, bcrrudjt, abftbeulicb, peil«
loi, Berberblicp bellum; armis impiis vique
Cic. off. 8, 1; * facta, *ensi«, *manus, “preces,
•clamor, “proelia SBiirgerftiege, “caedes, *venc-
num; “Tartara, wo btc ©ottlofcn mopnen; aud)
fcpledjt habitatio Plaut., “poeta, “carmen.
im-pläcalnlis, e, adj. unocrfiibnüd) alcui, in
alqm, odium Ncp., iracundia, ffrater, *i. ardet,
•Stygii capnt fontia. 2a0 impläcäbTlius, adv.
comp, unuerf übnlicpct Tac. — “implir&tus,
adj. [in u. placo] unbefönftigt, Charybdis
graufam; ungefättigt gula. — “iin-pläctdus,
adj. unfanft, raub, Witb genus, fores.
im-plänu«, adj. [in u. planus] uneben inter im-
plana (gölten) urbis Aur. Vict.
Im-plecto, xi, xum, 8., gcbröuiblidj fafl nur im
partic. implexue oerflocpten, Bcrfcplungen,
•implexae crinibus angueR (acc.)j frami; (P-
ridua implexa luctu continuo fiep gauj pin«
gebenb Tac. ann. 16, 10.
Im-pleo, evi, etum, 2. anfütlcn, mit ctro. er«
füllen, nt. all. umpboram ad summum Haut.',
impletae cibis vinoque venae; m. gen. ollam
denariorum; multos Codices earum rorum qui-
bu» etc.; (feit.) m. de,’ de ipaa iustitia quattnor
sane grandes libros Cic.; alqm fustibus butd)
prügeln Plaut., urbem lamentis, *caclnm votia;
*manum pinu •— ergreifen; “foros flammi» bringen
in IC- ; *vela ventis secundis fdjroetlen mit ic. ;
raaria terrasqne foedü fugä bebeden mit ic. ;
•nascentes lunae lubrica conchvlia machen Boiler,
bei ic. werben BoUcr; urbs impletur sc. conta-
gione wirb angefüllt (ergriffen, Bon anftedenben
Rranfpeitcn). 3n«bef. a) mit Speife u. trau! an«
füllen, fättigen, ‘impleutur (jötligen fitb) ve-
ieris Bacchi pinguisque ferinae Verg. b)
*fd)wanget ob. trächtig machen illam ingenti
Achille. c) (mcift't) eine beftimmte 3abl soll«
A ö b 1 i S machen, ergänzen, equestres facult-ates
bas am ÜtittercenfnS ifeplenbe jufd)ie&en; eine gabt,
ein Blag, eine ©rohe uollfommen ausfüllen,
erreichen impleta ut ossent sex milia arma-
torum Liv.; “raagnaa Graecorum caterva* soll«
^etnieftf«, lat tentid)e* ScfmttnärteeU . 5. Stuft.
— implico. 385
jäpltg macben; fvera bona, quae in virtutibua
situ sunt; 0. fflonb *luna quater iunctis corni-
bus orbem; taut inchoatur aut impletur luna.
2) tp. a) er«, anfüllen, bebeden portentum
pectuB anxiis curis, florem iuventutis spei ani-
morumque, omnia potestatis suae, adulescentem
fuae temeritatis, religionis, hostes fugae et for-
midinis, animos superstitionnm IJv.; *pectua
falsie terroribus, falqm spe, “acta Herculis ter-
ra«; aurea decem legatorum fptacben ben tc. be-
ftänbig banon Bor Liv. 45, 41; fcredula« regia
aures, tfremitua aurea, feeterorum rüdes ani-
moB einreben; ‘saerinaimua Tumum nuntiua
nimmt allein in Hnfprud); tvestigia alcis treten
in tc. 6) mit etw. fättigen, etw. befriebigen,
füllen sese regum sanguine, DemoBthenea non
semper aures meas, *odium noTcrcae, fdeaideria
naturae, ‘amorem. c) eine fiebenSjeit ooll«
enben, * quater undenos Decembrea; ffinem
vitae sponte an fato; fannos quattuordecim.
d) fttnen fßlab ausfüllen, an jmb«. ftatt
treten vicem olcia, locum principem, feiner
Sache gemachten fein illam (Cassianam Bcho-
lam). e) Bollbringen, «fübten, «jieben, er«
iüllen non polliceri, quod non posaun i.; fata
. fatum 2); oraeuli aortem Curt. ; votum, fpro-
miBsum, fofficii parteB, *leges, fidem peractae
mortis machte fie fteber, bafj ber SKorb ooH«
jogen fei.
implYeatio, önis, f. [implico] 1) Serf Iccptung
nervorum; übertr. 6 inf ieebtung locorum com-
munium. 2) SJerwidefung, Sermirrung rei
familiaris. — ImpItcütuB, adj. [partic. 0. im-
plicoj oerwidelt, netwotten reliquae partes;
nec in Torquati oratione qnidquam i. aut tor-
tuoaum fuit. — impliciscor , — dcp. 8. [im-
plico] in SJermirrung geraten Plaut.
iinpllcYtä, adj. [implico] oerwidelt, oerwor«
ren Cic. de inv. 2 §. 69. — ImplYcTto, 1. [inten«,
o. implico] ein«, oetwideln delphmu« varios
orbes (fcbiuimmt in mannigfaltig oerfebiebenen
Äteifen) Plin. cp.
im-plico, plicivi, plicätum (immer b. Cic.) u.
pllcui, pltcltum, l. 1) bineinfaltcn, ein«,
oerwtdeln a) eigtl. implicari remis ficb mit ic.
Oetwideln] ordines coniuncti inter se et im-
plicati, *implicitu8 laqueis, “implicari in com-
plexum alcis, *Iulus Be dextrae ipatris) fepmiegt
fid) an tc.; “acies inter Be implicuere mifebten
fi^ unter einanbet. b) tp. u) in etw. feft unb
tief einfenlen, ganj mitteilen vim suam dii
immortales hominum naturis (dat.); *ignem(ba6
£icbe8feuer) oBsibua. ß) mit etw. oerbinben
ob. an etw. Inüpfen, binben, letten (gern, im
pass.) alqa re (eigtl. buteb etm., inbem bn4 eine
alä SRittel gebaept wirb, mobureb ba* anbtre oer«
bunbeit ob. gebunben Wirb), voluptas penitus in
omni aensu impheata inaidet; haec ndee atque
haec ratio pecuniarum — implicata est cum
illia pecuniia Asiatiris et cohaeret; implicata
inscientiä. impudentia est; implicari (fiep binben
an) alquo certo genero cursnque vivendi ; alienis
(n.) niinis implicari fiep burd) ftembe Ungelegen«
beiten ju febr binben laffen; bänftQ tt- ®etmanbt«
jebaftb« ob. greunbfcbaftbBctbältni))en se primum
civium, deinde oinnium mortalium eocietate;
implicatus familiaritate, familiaritatibus nostris,
consuetudine et benevolentia; abfol. implicari
ultro et citro vel ubu vel officiis = familiari-
25 Dl
386 imploratio — impotens.
täte implicati bur d) uhus ob. officia Cic. Lael.
§. 86. 2) »etm. um etnen ©egenftanb f lingen,
minben laeertoa circa colla, brachia collo; aucp
•mit etro. umfcptingen, umwinben, umfafjen
tempora ramo, crinem auro, comam laevä . im-
plicata crinem et capnt viperia; tp. oermideln,
oerftricfen, oerroirren, feffeln aciem; »alqm
bello, alqm incerti« responsis, tanti orrores
(nos) ; pass. alqa re in etlo. oerftridt, oer =
roidelt werben, geraten, in Berbinbung
tommen mit implicitus morbo, (A>n.) in mor-
bum; -fpericulo, »litibue, occupationibus, nego-
tiis, erroribua, tantia rebua; animoa suia an-
goribua et molestiis implicatos.
Iniplör&lio, önw, f. [imploro] Anrufung um
$ilfe,$ilferuf illi ns ; illa vox et i. 'civis Rom.
»um’; m. gen. obj. omnium deorum et hominatu
et civium. — Im-plöro, 1. (weinenb u. flepenb)
anrufen nomen filii ; inibef. a) jmb. ob. jmbS.
©eiftanb in bet 91 ot flepentlicp anrufen, an =
fiepen deos, auxilium, fidem, miaericordiam,
sensus Testros, memoriam tnam, memoriam
Heracliti ben anflepen, (einem ©ebadjtiti« ju
nu fommen; »nomine Turnum; (fpät) alqm
auxilium. b ) flepentlilp bitten, er*
fiepen auxilium a populo ltomano, mnlierea ne
etc., »opea hominis, »caelestes aqua«,
implümla, e, adj. [in-pluma] ungefiebert, fapl
pulli , »ffetua.
Im-pluo. ni, — 8. »auf etm. perabregnen Pe-
neUB summis aspergine silris; tp. malum im-
pluit alcui e« regnet Sdjlüge für jmb. Plaut.
ImpluvtätiiH, adj. [impluviuin] o. bet (jorm eines
impluvium Biercatg Plaut. — impliiTium, ii,
n. (impluoj eigtl. eine Vertiefung beS 3u6booens
im cavaedium (m. f ), in mclcpcr fiep ber burip
baS compluyinm (w. j.) faflenbe Siegen fammelte
u. o. bort abgeleitet Warb, im weiteren Sinne ber
enieredige u. unbebetfte SRaum be* cavae-
, o. bebedten (Sängen umftploffen, in fßalöften
mit Bäumen u. Statuen befept.
linpolite, adv. [impolitua] jcpmudlo», ftplitpt,
Ctc. de or. 1 §. 214. — lm-politu«, adj. tp. un =
auSgcfeilt, ungebilbet, unoollenbet.
im-pollüttis, adj. (fett.) unbeftedt Sali, Tue.
im-pöno, (borll. -pöalvi, -poaiase; * partic. im-
poBtus) 3. 1) in, an, auf etm. fepen, legen,
ft eilen pedem in undam Plaut.; aes in navea,
alqm in rogum, *rogo, in eqnnm, in planatrum,
dextram in capnt, fpodem super cerricem,
•ramum flammis , *fata duorum (in bie SBag
ftpalen), *ebur cinfepen, »alqm sepnlcro begras
ben; coloniam in agrum Samnitium, fpraeai-
dinm arci, alcui coronam, clitellaa t»ovi, *dapes
auro (auf golbtte Stpalen), »libum Iano opfern,
»coronaa pnppibua betränjen; »Pelion Olympo
türmen auf ic., »impositus monnis geftiegen auf;
quibus (fundamentis) iraperium maximae ter-
rarum partia impoani auf biefem tc. pabc itp er=
baut Cbert.; clarea portia fteden in Ltv.\ fportis
forea turreaque anbringen an te.; *alqm caelo
Betfepen in; *imponi cervici alcia fup fepen auf
tc. 3nftbef. cinfcpiffen militea in navea, im
8)pg. au(p bl. imp.
2) tp. a) auflegen, •erlegen, aufbürben alcui
onus, labores, partes illas, necessitatem, civitati
leges per vim, Stipendium, vectigal agris, tri-
butum in aingula capita; vadimonium alcui f.
radimonium 1), velnti frenos, inridiam graris-
aimi belli consuli, *morem pacis orbnen; »itn-
poaitum eat alcui m. inf.; in cerricibua alcia
etc. f. cervix o). b) an etm. fepen, legen; et»,
beilegen, jufügen, Bcrurfatpcn »lanificam
pensis manum, »extremam, »anpremam manum
alcui rei; impensam alcui rei an etm. Wenben
Liv.; finem alcui rei fepen Liv.; »finem pug-
nae; modum alcui rei Liv. ; alcui nomen m.
gen. ob. acc. beb Platnenä; imponenda annt
novis rebua nova nomina; latrones et parrici-
daa , quae nunc vocabula imponnntur Tae ,
cognomen alcui, »maiestatem verendam, fraudi
apeciem iuris, alcui plagam, vim, labern, in-
iuriaa contumeliasque, minus , vulnera etc. f.
vulnua l) u. 2). c ) in eine Sage bringen
cuius amicitia me paulatim in hanc perditam
causam Cael. b. Cic. fam. 8, 17, 1. d) jmb. in
eine gunltion ein=, oerfepen, über etm.
fepen alqm in hortia fructua sorvandi gratiü;
tcenturioneB ad portas oppidi et cuatodias,
falqm legiouibus, regem Macedouiae, triginta
Tiros devictis Atheniensibus ; Maainissam in
Pyphacis regnum, in cerricibus noatris aempi-
ternum dominum; nullo quasi imposito al# ob
nicmanb angcftellt märe, e) jmbm. etm. auf.
binben, jmb. pinterS Sicpt fflpten, täuftpen
(meift al« fcpclmifcpc Bcnupung feiner Seiepb
aläubigleit, alfo milbet alb fallere u. bgl.) alcui,
Catoni egregie, ai mihi imposuisset alqd (norm.).
Im-pnrto, l. 1) pi n e i n tragen, einfüpren, ein •
brtngen (bef. Söareit aub ber grembcj com-
meatua in urbem, vinum ad se, iumenta, fru-
men tum , aes; übertr. importatae artes. 2) tp
mit f i cp bringen, »erurfaipen, jufügen al-
cui pestem; ne quid eae coniurationes fraudi»
occultae Tel periculi importarent; ai quid nobis
importetur incommodi ; detrimenta publicis re-
bus, clodes, perturbationes, aegritudinea anxias,
luctum aibi, fnovum tibi ipae negotium,
lmportünb, adv. [importunus] (feit.) rüdfi(pt8 =
lo*, ftproff, ungeftüm insistere; (fpät) tyran-
nica crudelitate multiis civitates i. vexavit.
IniportünTtas, ätia, f. [importunua] 9iüdfid)t4-
tofigfeit, 3te<ppeit, Stproffpeit aniculae
Ter., matris, animi, acelerum.
importünna, adj. m. jcomp. u. sup. 1) (feit.) ber
Singe naep unbequem, ungünftig gelegen sedes
huic nostro non i. sermoni Cic.; locus machi-
nationibus Sali, fArmenia id tempori«; o. bet
Seit ungünftig Cic. de or. 2 g. 20. 2) unbe-
quem, läftig, bef(pmerli<p, mifelicp, mibrig
alter dives et i. (fl(p u. anbetn ba« Sieben faurt
matpenb) Hör , »pauperies, »argenti aitia fames-
que quälenb, »bellum, »canit importuna (0. bet
dule) erpebt ein mibtigr#, b. i. toboerfünbenbee
@ef(prei. 8) rüdft<pt«lo8, gefüplloä, freip,
jeproff, ungeftüm, jubringlitp i. et amen«,
l. et ferreus, i. et crudelia; hoatis, tyrannus,
natura, vultue, libidinea, »rolucres; »eripietque
curule cui volet i. (mit rüdficptSlofer Sanne'
obur; *i. (anfpruipSootl) amat laudari.
im*portnöana, adj. opne ^afen mare, litus.
Imp»«, ötis, adj. [in-pot, moBon auep potia] eiltet
Satpe niept mäeptig, nidpt $err sui animi,
animi Plaut.
tim-poaaTbilia, e, adj. unmöglich Quint
Im-pÖtens, tie, adj. m. comp. n. sup. 1) (feit.)
opnmäcptig, opne Btacpt u. ®influ&, fcbwadi
liomini mfanti aut i., ad opem impiotentinui,
impotenter —
impotentis (manfelmütigen) fortunae species Curt.
3, 11, 23. 2) einer Sache ntcßt mächtig, nicht
$err een» rernm, eqai regendi, laetitiae, irae,
t»ni ob sitim, fanimi. 3) wegen eine* AffeftcS
feiner felbft nicht mächtig a) leibenfcbaftticb,
unbänbig, jjügcllo*, ticrrfd^fü^tig, befpo-
tif d) homo, rracundus et i., ferox et i., aniruus,
regiae familiae militibnsque gegen Just. ; mater
i. i berrfcbfücbtig) Tac.; (Bermeffcn) sperare im
§offen Hör. ft) o. Gingen j ü g el = , maßlo*,
übertrieben, ungeheuer, laetitia, postulatum,
iniaria, dominatio, superbia; rabies Li t\;
•Aquilo rafenber. 3>an. A) impotenter, adj. m.
com}>. n. »K». 1) ohnmächtig elephanti impo-
tentiu» regebantur waren faft nicht mehr ju lenfen
IAv. 2) unmäßig, jügelto*, befpotifcß IAv .;
fregnare. B) impötentla, a e, f 1) fcilflofig-
feit, $ürftigfeit, nfebrigcr Slanb Ter. 2)
8üaellofigfeit, fieibenf cßa? tlicßfeit, bef. bcr
$ejpotiSntu4 animi, muliebri» IAv., fmilitum,
•astri aestuosa unbänbige ®lut.
impraesentiarnm (inp.) [abgeffirjt — in praesen-
tia rernmj (feit.) bei bet gegenwärtigen Sage
ber Sünge, für jept, Bor ber fianb Nep., Tac.
im-pransii», adj. ber nicht gefrübflüdt hat-
nüchtern Plaut., Hör.
im-pr£eor, dep. jmbm. SSöfe« anwünfchen
talcni diras, fmortem, tpopnlo tales ßlios ta-
lesque coninges; »litora litoribus contraria.
Impressio, önis, f [imprimo] bas (tinbrflden 1)
ba* feinblichc ginbringen, ber Angriff, An-
falt, impresiionem facero (einbtingcn in) cuneo,
in sinistrum ooran, +iu equitatum, +in fine»
hostium; auch bn bürgerlichen Seben, non imp.,
non vis; me Ti et imp. evertere. 2) tp a) tm
oratorifcbcn Shtmcru*, pl. Hebungen u. Sen-
langen ft) explanata voeura f. explanatus 2).
c) als philof- t. t. im pl. ber Stnbrud ber ®r=
fdjeinungen auf bic Seele CYc.
imprimis, ade. [in u. primns] Bor allen an-
bern, oorjügltch, ganj befonher*.
imprimo, pressi, pressum, 3. [in-premo] 1) hin-
einbrüden, an-, auf-, abbrüden in gmbus
Platonis sunt iinpressa restigia; in guo lmpri-
mantnr illae notae; »nlcu» aitiu» rropressus;
sigilla in cera; fhi« (literis) Darei annlus im-
primebatur, fignoti anuli »igillo impresso,
»signa tabellia, »signum pecori, »aratrum muri»
über ic. gehen taffen, *impresso genu mit barauf
geftetnmtem Knie; tp. alqd in animo, in mente,
menti einprägen; memoria tabuli» pnbiieia im-
pressa; quorum lectione duplex imprimeretur
dedeeus rei publicae; Visa, inchoatae intelle-
gentiae in animia imprimnntur; yisnm imp. et
signat in animo snarn »peciem; in omnium
animia natura notionein deorum; menti subti-
iiter impressa fcßaif aufgefaßt. 2) einbrüdenb
mit etW. bejeichnert, imprimi quasi eeram ani-
muni (Einbrüde erleibe; »crater impressus signis;
signo suo impressae tabellae; tp. omnia muni-
cipia vestigijs flagitiorum in ic. Spuren feinet ic.
hinterlaffen.
impröbitlo, önie, f. [improboj itiißbilligung,
tSertDerfnng.
imprötte, adv. m. comp. u. 8up. [improbus] 1)
fehlecht, unreblich. 2) frech, unBerfcßämt,
anmaßenb improbissime reepondere; »decer-
pere oscula; vereor ne i. dicam Pltn. ep. —
impröblta», litis, f. [improbus] moralifchc
imprudenter. 387
Schlechtigfeit, Unrcbließleit Jmp. perversi-
tasque; imp. et gratia; simiae Schelmerei.
lm-prdbo, l. mifebilligen, oerwerfen, tabeln
utrumque consilium, ista stndia, vitam, fru-
mentum (gelieferte*), alqm testem al* x., iudi-
cium umfloßen, faffeeren, abfol.
im-pröbus, «dj. m. comp. u. sup. 1) nicht gut,
8. fchlcchtcr phPfifehcr »efeßaffenbeit mer-
ces, postes Plaut.-, gew. moratifeh fchtecht, un-
reblich, nid)t*wUrbig, ruchlo«, bo*haft, arg
homo i. et perfidiosus; non modo i. et fatuus,
sed etiam amens, malns improbior fit; subst.
non de improbo, sed de calhdo L dicimus; pl.
improbi, »puer (B. Amor), »anus, »dominum
rehit improbus fd)machoolI; al* hfltt im S<betj
gebrauchte* Schimpfwort "negat improbus (ber
Iroptopf) Hör.-, *fugit i. ber Schalt; ’comix
(weil fic bureh ihr ®efd)rei ben Siegen gleichfam
heraufbefchtBärt); B Sachen, factum Plaut., testa-
mentum unaefepliche*, lex improbissima, oratio,
defensio, *dietu, »imperium; in*bef. diyitiae;
unuerfchömt, fchamlo* ‘carmina; *mbst. im-
probum (m.) reiecit. 2) maßlos, übermäßig,
übertrieben, unfinnig, unbänbig *Aenea»
equitum levia improbus (nach immer neuer Krieg*
arbeit flrebcnb) arma praemisit, ‘quatit i. ba-
stam; ’anguis, ’anser gefräßig, *mores, *rabie»
Tontris unerfättlich, *labor raftio«, ‘Hadria un
bänbig; *amor, fspes homiuum.
Im-pröcems, adj. (feit.) unanjehnlich, niebtig
pecora Tac. [befannt hat Suet
ini-pröfessus, adj. (feit.) ber fid) nicht ju etW
1 m -prompt ns, adj. (feit.) n i d) t r a f d) , f e r t i g linguü
mit ic. , Liv.\ fob contiutia pericula.
im-properatus, adj. unbefchlcunigt, langfam,
»ögcrnb vestrgia Verg. Am. 9, 798.
fim-proprlus, adj. uneigentlieh, unpaffenb;
subst. n. pl. unpaffenbe AuSbrüde Quint. 10, 3, 20.
lm-prospir, era, erum, adj. unglüdlich, un-
güitflig Tac. 3!ao. improspftre, adv. (feit.)
unglüdlich Tac. cum. 1, 8.
ImprovTde, ade. [imprOTidus] uns orf ießtig iir.
27, 27, 11. — im-prövTdus, adj. l) nicht Bor-
auäfchenb, nicht aßnenb, fich nicht Bet-
fehenb hostes improvidos opprimere; m. gm.
Liv., Tac. 2) unBorfidjtig, unbeforgt, un-
belümmert, senes i. et creduli; i. et negle-
gentes duces; mente» homiuum, 'pectora; +m.
gm. futuri; aetas puerorum, *tela.
imprövisö f. improvisus. — Irn-prövisus, adj.
m. fco mp. unoermutet res, bellum, improvisior
graviorque pestis, subst. n. Tac.-, baß. do, ex
lmproriBO u. bl. improyiso unnerfehcnS, un-
oermutet.
iin-priidens, tis, adj. m. comp. u. sup. 2) nid) t
wiffenb, nullt abnenb ob. oermutenb ag-
gredi, opprimere alqm imprudentem; insciens
atque i. aico atque facio omnia Ter.-, impru-
dens praeteriese videris; i. Sullfi, wiber SBiffcn;
i. militibus; *numqnam imprudentibns imber
obfuit btc Sanblcute hat noch uic ein Siegcitguß
jo überrafcht, baß fie fid) mißt hätten oorfehen
fännen; fna,C9 imp. in classem incidnnt; *im-
E rüden» (unbeforgt um ben fffteunb) evaserat
ostes. 2) einer So^c uufunbig, in etw. un
wiffenb legis, maris; ‘laborum noA nicht au*
gefeßt bent Unwetter (B. SBeinfl ode). 5Dao. a) im-
■ prüdenter, adv. m. cowp. 1) au* Unwiffen-
h eit, Wiber ffliffen. 2) unwiffenb, unflug
25»
388
imprudentia — in.
b) Imprüdentia, »e, f 1) Unoocfic^tigleit, impünlU, adv. [impunitus] (feit.) ungcßraft
Übereilung, 9lbfichUlofigleit, Unabficßt = Mat. in Cie. ep. — liu-pönitn», adj. m. comp
litt) feit praetorum; teli emissi quo ne impr. qui- ungeftraft, ßraflo« iniuria, Iibido, re«, *rul-
dem oeulorum adici faa fuit; facta et eventua aut nera; ban. jüßello«, ungebunben omnium
consiHi«untautimprudcntiae;periinprudentiam. rerum Ubertä»; licentia; in maledicto mernla
2) llnfenntni«, Unlunbc, auch Unmiffenßeit, cium fred) Ge. p. Plane. §. 31.
Unflugßeit eventu« IAb. ; imprudentift paeno Inipürätus, adj. m. sup. [ partic . p. impuro] bt =
admisaum faeiuus; imprudentiä. lapsus; I'ionis, feßmußt, jdjmußig, f dl dnb ließ , Beräcßtlicb.
praetorum Nep.; per, propter imprudentiam. feßuftig belua Plaut.; ille, hic Ter.
lm-pübes, eris, weift poet. u. fpät impübls, e, impure, adv. m. sup. [impurus] unrein, tp
adj- 1) nicht ctroacbjen, unreif, filius; *puer; fcßänblicß, abfcheulicß. — impurftas, ütii, f.
corpus; *anni; 'railae nodj bartlos ; subst. im- (pl. Cie. Phil. 2 §. 6) u. impüritia, ae, f. [im-
puberes ftnaben Caes. b. c. 3, 14, 8, impubes Liv. purus] moralifcße Unflätigfeit Plaut. — in*
2,13,10. 2) unoerßeiratet, teufcß qui diutis- p&rus, adj. m. comp. u. sup. 1) (feit) eigtl
sime impuberes permaneerunt Caes b. G. 6, unrein ’mater. 2) tp. moralifcß unrein,
21, 4. ftfjmupig, unlauter, gemein homo, aleator,
lm-püdens , tis, adj. m. comp. u. sup. unser* adulter; i. et impudicus; i. et sceleratus; eii.
feßämt, fdjamlo« os Ter.; cum i. fuisset in adulescente et petulante, animu«, ’mores, homo
facto, tum impudentior videretur, si negaret; non i., anus haud i. gnnj nett Ter.
impudens liqui patrios penates Hör.; consilium, 1. Impütätus, adj. [in u. puto 1)] (feit.) unbe*
mendacium, literae, pecunia uripetfrfjämt piel. feßnitten vinea Hör.
ffcao. o) linpudenter, adj. m. comp. u. sup. un-- 2. impütätns, partic. 0. imputo, tu. f.
oerfeßämt, fcßamloä; i. impudens Piaut. 6) Im-püto, 1. anteeßnen, in {Rechnung bringen,
impädentia, ae, f. ©cßamlofigfeit, Unoet* ma« man 8. jmbm. erhalten ob. ißm gegeben ba:
fdjämtßeit i. atque audacia, scribendi. inSbcf. jmbm. ob. fid) etro. al« Serbiciift ob. SdjulJ
lmpudic«, adv. [impudicus] unjücßttg, sup. im- antedjncn, jufeßreiben *alcui beneßeiam;
Eiudicissime Eutr. 8, 22. — inipüdicitia, ae, f. fquis mibi plurimum imputet ßcß mit am mti
impudicus] (Borfl. u. Spät) Ungücßtigleit, Un= ßen Berpflidjtete; fdata (munera); *natum (beit
cu[d)beit. - lm-püdicus, adj. m. (OorU.) comp. lob bei »c.) illia; huic imputari victum Hanoi
u. sup. I) unjüißtig, unfeufd) homo, mutier; balem Just. 38, 6, 6. [cilla Cf.
übertr. P. Clodii impudentia. 2) fchamlo«, i um Ins, [dem. B. imus] ber allerunterfie aur.
f r e cf) facinus Plaut. imos f. inferus 111) 2).
impugnätlo, önis, f. [impugno] ©eßürmuttg Cic. in, pratp. 1) mit ab l. jur Bezeichnung bei Seto
Att. 4, 3, s. — lm-pngno, l. angreifen, be= im 3nnern einer Sache, ba« ynnere als tiefe ob.
ft&rmen terga hostium, patriam, Galliam, glätte gcbad)t, 1) n. SRaume: in, an, auf esse
+alqm, fopera, Syracusas belagern Just. 2>aB. in Sicilia, in urbe, in foro; dicere in senatn,
überf) befömpfcn, anfämpfen regem; +vene- coronam habere in capite; ponere alqd in
* ficiis impugnart; bef. mit SPorten plebem, -f-di- mensa; navigare in Italia an ber Süßt o. 2-,
gnitatem alcis, f-sententiam , *nostra (ingenia), pontem facere in llumine über einen glu§;
id tempus impugnandi. in custodiis teneri, in acie yersari, stare; in
impulslo, önis, f. |impello] 1) Stoß, äußere yincuüs et catenis (in gcffcln u. ©anben) esse;
Sinmirfung Cic. de univ. §. 14. 2) innerer in armis esso unter ben ©affen ßeßen, tin tuI-
Hntrieb, Irieb Cic. de inv. 2 §. 17. 20; irtöbef. garihabitu; *esse in veste domestica; *horridos
alä iHcbefigur bie Anregung ad hilaritatem. — in ioculis; *patriis missus in armis; in eo loco
Impulsor, öriB, m. [impeflo] tp. Antreiber, sunt res noatrae auf biefem ©unfte jleijen unfetc
Anreger profectionis meae suasor et i.; me ©adjen; in oculis esse, situm esse Bor Sugen K.
impulsore auf meinen fSntrieb Jer.; ferociÄ acta- (eigtl. im Bereich ber Stugcn, im tf}eficht«tccu'i;
tis et praTis i. Tac. — impulstis, us, m. (faft in manibus habere, esse; in Sequanis im Slantc
nur im abl. sing.) [impeUo] 1) Stoß, ©turj, ber ©.; Caesaris in barbaris nomen erat ob
bef. ber fortbewegenbe, bet 9t n floß moveri non scurius; in milibus passuum tribus innerbolt
alieno i. sed tun sponte; scutorum, fquadrigae eine« fRaunte« b. IC. ; canes bibere in flnmise
impulsu; *i quo (be« gelfenä) marimus intonat ba« im 5. bcfinblicße SBaffcr Phaedr.; bei Ängobc
aetlier; fturbae ba« 9tujbrängen be« Solle«. 2) B. Schriften, in benen etm. fief)t, erwähnt wirb u-
tp. fflntricb, Anregung meo, Testro, eorum, [nicht aber B. ©chriftßeHern, au« benen eine Stelle
patris, libidinum; ber plößliche Stnfall Cie. de angeführt wirb; Bgl. apudj, Plato et in Tinueo
inet. 2 §. 19. dicit et in legibus etc.; in libro Wirb gefugt
impüne, adv. nt. comp. u. (Bortl.) sup. [impunisl wenn &ct fragliche fflcgenftanb nur an einet ein-
ungeßraft, ohne Strafe alqrn occidcre; ha- gelnen Stelle ob. in eincm'Ieil eine« ©udp« be
bere, facere etm. ungeftraft ttiun, ohne Strafe rührt wirb, j. ©. Cicero in primo Tusctilanamn
boBou fommen; «lqd i. ferre j. fero I) «); si non disputationmn libro de imraortaliiat« cuunu
dederit, i. sit; *non i. scelus hoc sinit esse; tp. disputat, bagegen ber bl. abl, wenn ilt bem g«iqen
ohne Dladjteil, Schaben, ©efahr in otio esse, ©ud) bie Sebc b. bent ®cgenftanb iß, j. ©. Cicero
*revisere aequor, *lcndore noctem aestiyam primo Tuscul. disp. libro de contt-mnenda niorte
sermone. $atf. impünitas, ätis, f. Straflofig= disputat. 2) b. ber &eit d) jnr Scgtichnung ber
feit, Si^erßcit Bor Strafe peccandi, alcui geit, in beren ©erlauf ob. wäßrenb welcher etm
veniam et i. dare; baß. Ungebunbcnßeit, gejeßiebt, im ©erlauf, innerhalb, mäßrenb
Sügellofigfeit gladiatorum; iiagitioruni; su- in multis annis, in omni aetate, in sex mer-o
perfluens iuvenil! quadam i. et licentia (B. }Reb> bns, bis in die, ter in anno; tres in anno st»
net); licentia atque i. asyla statuendi Tac. tos dies habuisse Liv., in die, in hora; io
111.
389
pueritia, in aduleseentia; in bello, in pace;
semel in Tita; in itinere; in ipso negotio; in
qua potestata luäbtenb weihe® JlmteS ; m. gerund.
bei in deüberando; in qnasrendis suis, b) jut
Ängabe einet Stitla8e- ber
hoc in tempore getabr je$t Ter -, in tali tem-
pore; in eo est ( impers .) ut eS ift, fleht auf bem
fünfte, bafe; nurf) res in eo est ut Liv. ; in
tempore ju rechter Seit Ter., Liv. 3) in anbrren
Berhältnifien, a) jur Angabe bet Älaffe ob. ?ln«
jaljl, ju Belebet etm. gehört, unter, ju in his,
in quibus; fin paucis (ganj BotjügUd)) erat carus
ei; t>n paucissimis animo eminens, in primis,
magnie ln laudibus totä fere Graeci& fuit vic-
torem Olytnpiae citari; habere, numerare alqd
in bonis, in beneficii parte; annumerari in
grege; res hostiuni in praeda capta (Liv.) in,
unter ber Beute befinbtih, al* 83. ; in mandatis
dare; quosdam captos in supplementis urbium
diridit Just. 8, 6, 1; aud) in o r m Bon, scripsi
tres libros in disputatione et dialogo (in ©e-
ipräe^Sform) de oratore; adhibere locorum si-
mulacrorumque rationem quae in arte (in Sorm
eine® ©hfiem®) traditur; in libellis (in fd^rift=
lieber Sonn) laudationem decretam miserunt;
and) in u. mit, mit, an, Centuripinorum ciri-
tas — etiam in quovis homine priTato nomen
ipsum Rom. semper dilexit; tos in mea ininria
despecti estis Soll. Jug. 14, 1, 8; in vobis liberos,
parentes, consanguineos habeo Gurt. 6, 8, 12;
multum in eo amisimus Quint. 10, 1, 89; *in
rege (in u. mit bem St.) tarnen pater est (blieb
et 8 .). b) bei esse, inesse jur Bejeidjnuuq be®
©egenftanbe® , an bem fid) eine Eigenfhaft
finbet ob. bem etro. ange^ört, in, an est in
alqo summa auctoritas, animus, virtus, in na-
ribus est firmitudo. c) bei esse, exiatere, ap-
parere, cerni, cognosci jur Bejeicfjnung be®
Cbjefte®, worin etm. fid; jeigt ob. befielt
fortitudo cernitur in periculis subeundis; ple-
bis yictoria fuit in eo ut Liv.-, quartum sequi-
tnr in eadem pulchritudine = eiiiBdem pul-
chritudinis 0. ic.; in eadem breyitate reperie-
mnr; quae sequuntur, in eadem sententia sunt;
in eodem genere esse; animus est in quodam
genere corporis ™ genus quoddam c. ; quo in
genere *=■ eius generis ob. qnalis; res est in
iutegro, in facili, in difBcili *= integra, facilis,
difficilis. d) jnr Eingabe bet Itjätiqteit ober
be# 3 u ft a n b e f , worin fih etm. befinbet, in in
motu, in maximie inctibus esse, in yitio esse.
e) jur Angabe ber B c r f) ä 1 1 n i f f e , unter benen
etm. ftattfinbet, in, bei, unter, oft mit eitergi-
(her ftürje einen ootlftdnbigen Hbberbialfah oct=
tretenb in vino (beim ffieintrinten) immoaicum
esse Ter.; in tanta paupertate decessit, ut; qui
magno in aere alieno (müljrctib fie siel Stfjulben
hoben) magna« etiam possessiones habent; multa
meo quodam dolore in vestro timore (mährrnb
eud) bie @efal)r bebrohte) sanavi; in magna co-
pia rerum (ba Ci ic. giebt) aliud alii natura
iter ostendit; in portoriis Italiae tollendis o(4
eS fid) um ic banbeite; uti dixit Isocrates in
Ephoro et Theopompo (ba, wo er ben ic. be=
urteilte, f) in betreff, bejügfih, hinHht*
Iidb*facere, efficere, dicere alqd in alqo; ludi-
care in alqo; in tabella quanta sit facta labes;
in hoc homine non accipio excusationem; gra-
tis* habere in alqa re; hoc in amicitiis, in
yirtutibns dicitur gleihfam im ©ebiete ber fjreunb-
febaft ic.; dici autem hoc in te satis subtiliter
non potest, possot in Tarquinio, cum regno
esset expnlsus; aecuBare, yituperare, reprehen-
derc, laudare alqm in alqa re; Pompeius noster
in amicitia P. Lentuli vituperatur im fünfte
ber ic.; misericordem, gratum esse, peccare in
alqo, in alqa re; gloriari, laetari, exsultare in
alqa re. 3m Siialog u. Briefftil ohne Beziehung
auf ba® Berbum, in reliquia ofBciis (hinfihtlih
ber 1C-), cui tu tribuisti etc.
II) mit acc. tlt. jur Bi'jcicfjnung einer Bewegung
ob. SRiditmtg in etm. (liefe ob. glühe) hinein
1) im fRaume in, auf, na d) ad urbem vel
potius in urbem cxercitum adducere; mittere
in ultimas gentes; ascendere, suspicere in cae-
lum jum’ Fimmel h'nauf; confugere in aram
auf ben Wltar hinauf; in Galliam yersus; in
meridiem yersus. 2) in ber Seit n) bei bet Sin«
gäbe ber 8«i- in weihe hinein fid) etm. erftredt,
tn — hinein, bi® in — hinein, bellum in
hiemem ducere; alqd in onine tempus (für alle
Seit, für immer) perdidisse; dormire in lucem
Hör. b) jur Slngabe bc® Scitpunlte«, ber für
etm. ob. für ben etm. bejiimmt ift, für, auf
magislratum creare in annum; concilium in diem
ccrtarn indicere; in aliud tempus reserrari; fru-
mentum in hiemem prorisum non erat; inyitare
alqm, differre alqd in posternm diem; usque
in adyentum eius tenuit urbem Liv.; in ea
tempora natus es, quibus Tae.; in perpetuum,
in aeternum, in futurum, in praesens für ben
Sugcnblid; praedicere in multos annos; in tem-
pus für bie Umftdnbe, tauf Stil, ianf furje Seit,
tfür ben 2IugcnbUd; in reliquum tempus für bie
fffolgejeit; in singulos annos d. 3ahr ä“ 3ah*.
3 für 3- ; annos auf 3“^« h'nuuä; in lon-
giorem diem auf eine fpätcre Seit; in singula
diei tempora ftünbliih; in®bef. a) in diem auf
ob. für einen lag, auf furje Stil- rapto
viyere; *rogare alqd; yiyere nur für einen lag
forgen, itt ben lag hinein (eben; autb für jeben
lag, täglich minorem in diem urbem Sagun-
tini faeiunt; cui licet in diem dixisse: Vixi
Hör.; in d. et horam täglich u. ftünbliih; auf
einen befiimmten lag, praesens quod fuerat
malum, in diem abiit Ter.; fundum emere in
diem Hep.; reseryare poenas in d. für bie 8U;
fünft, ß) in dies für ben einjelncn lag, auf
einjelne Jage = in singulos dies, panem in
d. mercari; für jeben einjelnen tag, Bott
tag ju tag, täglih- b. comp. (Bgt. cotidie),
quem plus plusque in dies diligo; mihi scito
in dies maiori curae esse dignitatem tuam; in
d. maiores progressus f.icere; in horas Bon
6tnnbe ju ©tunbe, fiüttblih (meift poet.i,
aber and) für bie einjelne ©tunbe *mutari
in horaB; in horam für bie ©tunbe, für ben
blofien tflugenblid *in horam yivere; ngl. «);
in id für bie®mat Liv. 37, 62. 3) in anberrn
Serhältniffen a) b. einem SDlafi, jur Bejeihnung
ber fRihtung nah einer timenfion, in eex
pedes in longitndinem, latitudinem , altitu-
dinem; diritia» in altum exetruere Hör.; in
omnes partes, in utramque, in neutram partem.
b) b. ben teilen, auf roelhe fih eine Eintei-
lung erftredt, in Gallia est omnis diyisa in
partes tres; annum in dnodecim menses discri-
bere; bah- biftributin B. einer Verteilung auf
390
maccessus
inamoemis.
einzelne, auf, an, für discribere censores bi-
nos in singulas civitates; l'ruraentum ussibus
in modos aestimatum est; *in partem für ipteit
Teil, tpte* teil*, fooiel an ipr liegt, c) jur Wn=
gäbe be« gietpunfte* u. bet enblitpcit 8e=
ftimmung, bc* bcabfitptigten ob. unbenifieptigten
Srfolgc* einer §anblung, auf et», pin, ju,
für, wegen pecunia in rem militarem data,
alqo mitti in praesidium; eo decem milia Athe-
niensium in coloniam (**■ ad coloniam conati-
tuendam al* ©nftcblet) misit; alqm legere in
id certamen; in haec obsides accepti; in haec
munera uior accipitur Tac. ; in supplementum
classia dari; ad Caesarein in ius (um fid^ Siedjt
fpiecpen ju laffen) adierunt, ad practorem in iuB
(um flagbnr »erben) adirej in apem pack
«olutis aniinia Liv. ; in incertum evontum patres
auctores fiunt; alqd in exemplum (jum ©orbilb)
intueri, assaniere; in mortem centurioni femun
destringenti 7Y»c.; »paupere terra missus in im-
perium magnum um ic. jit erwerben; »in hunc
serrata dolorem; *in mea vulnera pugno; »tre-
pidare in usum aevi etc.; * fin honorem alcis;
in gratiam alcis Liv.-, fadmirabilis utriusque
rei casus in exemplum fuit; falqd in dotem
offene; fin h°c ob. haec; »in hoc (bnju), nt;
pientatp nuep pugnare, so defendere, se tutari
in orbem ju einem Steife jufammengeftellt, im-
perium, insigne regium per omnes in orbom
ibat eigtl. ging o. einem jum anbern — bei allen
bet ©eipe na* perutn; »redit agricolis labor actus
in orbem. a) o. Übergang au* einem in ba*
anbetc, in, $U »mut&re viros in deforme ani-
mal; »dilabi in cinerem, »verti in avem, *de-
sinere in piscem, fin aollicitudinem versa fiducia
est, »promovere virn in maius; bap. e) *ur Wn»
gäbe bet Übereinftimmuttg mit et»., berSln»
gemeffenpeit, ber Wrt u. ©Seife = gemäjs,
auf, n ad), »ie, in rem esse alcui btenlup fein;
tradere regnum in fidem alcis auf fein ©Sott;
hostilem, servilem in modum, praeclara classis
in speciem, in eandem sententiam loqui, dispu-
tare in utramque partem, inrare in verba alcis,
indicium accipere in ea ipsa verba, foedus in
haec fero verba conscriptnm, secuta sunt Clau-
dii verba in eandem clementium Tac., *in (natp)
morem; *in (natp Slrt ic., Wie ic.) plumam, »in
numerum naip bem tafte, in Universum im gan=
htn, in tantum, in incertum Lic. ; in vicem, »in
vices »ecpfelSweifc. f) jur ©cjricpnung bc* ©egen»
ftanbe*, auf »cltpen ftanblunacn ob. ©emüts»
Stimmungen freunblitp ob. fciiiblicp geridjtet
inb, füt, auf, übet, gegen, »iber clementia
uti in alqm; voluntas, amor, bonevolentia, be-
neficium, merita in alqm; bono animo esse in
alqm; quae Senates consulta quotiens quamque
honorifica in eos facta essent Cats. ; exstat in
(in ©ejiepung auf, übet) eam legem senior —
oratio, illa in legem Caepionis oratio; quod
est apud Platonem in (in ©ejicpung auf) philo-
sophos dictum; ne idem eveniat in meas lite-
ras übet meine ©riefe fommc; contiones habere,
carmina scribere in alqm; severus, indulgens
in alqm, peccare in alqm, habere potestatem
in alqm, atfectare Imperium in Latinos Liv.-,
»rogum Imperium in proprios greges; amor in
patriam, impietas in deos.
111) bis», in m. acc. (wie tlf), wäptenb man bttt
all. erwarten fotlte, weil bann ba* ©etbum ber
SRupe bcti ©egriff eines ©erbum* bet ©etnegung
mit in fitp fcpliejft, J. S. adesse in senatum Oie. ;
asservare alqm in carcerem; probari in vulgus,
in vulgus ignotus; res in vadimonium esse
coepit; {Plaut.) hacrere in amorem, mihi in
meutern fuit; bagegen fiept and) bei Bielen Serbi*
ber ©ewegung. Wie ponere, collocare, abicere,
in m. abl., wo in m. acc. ftepen fbnnte, inbem btt
§onbtung an einem Orte Borgepcnb gebatpt wirb
fmiccessus, adj. [in u. accedo] unjugänglitp
•lucus; fAlpium i. vertice; fper inaccessa ms-
palium.
Iiiächu», i, m. Stromgott u. mqtpifiper ftönig iu
Hrgo*, ©ater ber go. $ao. 1) Mnächius, adj.
argibiftp ob. grietpifcp, iuvonca, bos 3®; be
roinae bie Saitaiben al* ©tgioerinnen. 2) *lni-
chTdcs, ae, »t. mönnlitper ©atpfomme bet 3*.
©erjeu* u. Spappu* (Sopn bet 3<>). 3) »In*-
chls, Idis, f. adj. ; s übst. ■= 3#-
Tnadsnctus, iuadtenuätus j. inassuetus, inattc-
nuatus. — Tnäduhtus, adj. [in u. aduro] un-
angebrannt Ov. her. 12, 93.
Yn-aediflco, 1. 1) auf», anbauen inaodificatur
sacellum in domo; alqd in loca publica; paene
inaedificata moenia in mnris f. 1. moenia 1).
2) oerbannen, oerbarrifabieren vicos pla-
tcasquo; nec clausae modo portae, sed ctiam
inaedificatae erant.
Yn-aequäbYlis, e, adj. uneben, ungleitp. Xao
Inaequäbilltfr, adv. (Dorfl. u. fpät) ungleitp.
Yn-nequälis , e, adv. m. fcomp. u. fsup. 1) un>
eben, ungleitp floca; »calices grdfjere ob.
flcinctc; »auctumni oeränbctlitpe; fros in&oqua.
lissimae o. fepr ungleitpem ©Serie; procellae tat»
glcitp, launenpaft Hör. carm. 2, 9, 3. 2) *un»
eben maepenb tonsor (ftpetjp.) niept getabe
ftperenb Hör. ep. 1, 1, 94. 3>ao. TnaequälTUr,
adv. (feit.) ungleidp, auf ungleitpe ©Seife.
Tn-aequitus, adj. ungleitp ’lib. 4, 1, 43.
Yu-aequo, 1) glcitp matpen haec levibus cra-
tibus terräque Coca.
Yn-aestYm&bTIIs, e, adj. wa* fitp nitpt fcpäpcn,
beurteilen lügt nihil tarn incertum nec tarn
i. est quam animi multitudinis ; periurium ftpimpf-
litpper. ©iero. a ) unftpäpbar, Don unftpäp:
barem ^ertc gaudium. b) nitpt ftpäpen*»
wert, wa* feinen Sert pat, al* ppilofopp
t. t. Oie. fin. 3 §. 20.
lu-aestao, 1. (feit.) in ctw. erbraufen, bilbl.
meis praecordiis libera bilis Hör. epod. 1 1, 16.
lu-alpinus, adj. tauf ben üllpen wopnenb;
sahst, pl. tn., Brut. b. Oie. fam. 11, 4, 1.
Yn-ämäbYUg, e, adj. unlicbendwürbia, wibei
litp, f^aueriitp, oerpajjt homo Plaut., fi'1
genus operis, *regnum (inferorum), ’palus o.
©toj, »locus.
tn-ämäresco, ämärui, — 3. bitter Werben *.
baburtp ancfeln cpulao Hör. sat. 2, 7, 107.
Yn-anibltiösus, adj. nitpt eprgeijig, »eitel
rura Ov. met. 11, 765.
Inumbülätlo, önis, f. [inambuloj ba* tluf= u.
©bgepeu, j. ©. auf ber IRebnetbüpne; »lecti
Stpwaufen. — Yn-ambülo, 1. auf» unb ab»
aepen, »fpajieren (innerpalb eine* ©aumr* tmt
beftimmten ©renjen) in porticu, in gviunasio;
in viridi opacaque ripa; in foro cum fili*.
in-Äniocnus, adj (feit.) unergb plitp, unerfreu
litp, »regna (0. ber Unterwelt); tid genus operis
inamabile, inamoenum.
inaniae — incedo.
391
lii&niae, arum, f. [inanis] bic 2eere Plaut. —
inän i-löius (t). inaois u. loquor), adj. leer ei
3eug rebenb Plaut. — Tnänimeulum, i, n.
[inanio leer machen] bie 2cerc Plaut.
YuanYmus, adj. [in-anima] unbelebt, leblob;
subtil, n. sing. u. pl.
Yuanls, adj. m. comp. u. sup. 1) leer tttiaä uoU
fein foHtc, bab Sctjaltlofe, alfo einen Xabel be=
jeiehncnbi ras; domus nuda et i.; navis nicht
beloben; Literae inljflttleei, equus ebne (Reiter,
corpus offne 2eben; ‘currus offne fientcr; ‘laeva
ohne golbenen 'Jiing; ‘funus ob. tuinulus, sepul-
cruru ohne 2 et ebnem , ‘umbra, ‘imago, ‘vulgus,
‘regna Ditis, ‘Tartura, ‘lumina blinb, “gal ca
nbgenommener, ober auef) ein .fpetm für Spiele,
nid)t für ernften Kampf eingerichtet, eilt Xumier»
beim; ungewöhnl. non animum — paeeat pro-
speetnn inanem an bem Änblid beb leeren SRaumeb
retibc Vcrg. georg. 2, 285; “m. gen. lymphae,
animae ; ni. abl. epistulae alqa re utili et sunyi ;
s übst. n. ber leere SRaum, 2uftraum inter-
iecto inani, in infinitio i. ; per inane, ‘per
inania; *vacnum, ‘magnum. 3nbbci. o) mit
leeren $änben redire, reverti; ‘si pulset
inanis. b ) arm, unbemittelt, unbereitbert,
aubgeplünberi civitas; egentes inanesque di-
scedero; Siciliam i. offendere; *mit leerem
'Stagen; ‘nüchtern venter. 2) tp. a) leer, ge-
baltlob, niebtbfagenb elocutio, sonus vocis,
res, ‘verba, m. gen. omnia plena consiliorum,
i. verborum; (ea) inamssima prudentiae reperta
sunt; subst. n. *i. abscindere soldo; ffrigidum
ot i.; inania tramittuntur. 6) leet, eitel( un»
itüft, ncrgcblicb, prablcrifcb eontentiones,
capiditates , cogitationes; anirnus; inaniora in-
genia; nihil in me i. ; ‘tempus grift, *spes,
‘minae, ‘opera; cum i. (rechtlich ungültigen)
syngraphis Cic. Verr. 4 §. 30; subst. inania bab
(Sitte, leerer Xunji, tpleraque mancherlei
blinber 2ärm, fbonoris, ffamae, fbelli, ‘captare
nubes et i., homo, ‘inanes eitle Xhorcn, ©ccfcn.
Xao. A) Ynanitas, ätia, f. l) bie 2eerc, ber
leere Saum. 2) tp. fßiehtigteit, Sitelfeit.
B) lnäniter, adv. eitel, oergebfich, unnüg
animi i. moventur; ‘medicas exercet i. arte»;
♦pectus i. angit etc. butch ben bl. Schein ber
ffiirflichleit, butch Xaujchung (6. bramat. Xicfjtcr).
iu-ärntiis, adj. ungepflügt, brach liegenb.
Yn-ardesco, arsi, — 3. 1) ‘an etro. fief) ent»
lünben, entbrennen alcis umeris; nubes «o-
lis radiis. 8) tp. entbrennen, erglühen *lon-
tus amor, feupidine vindictae.
f ln-ärt'sco, arui, — 3. troden werben, trod»
nen vi solis, lacrimae i.; oerfiegen liberalitas
noatra nimiä profusione.
“tlnärlme , es , f [et» ’Aglp oie] = Aenaria, tu. f.
in-assuetus, adj. “an etm. ni cf) t gcwbhnt equi.
'Ln-uttemiatus, adj unbermmbert Ov.
Tn-audax, äcis, adj. unbef)erjt, oerjagt Hör.
carm. 3, 20, 3.
In-audio, 4. eine 'JiadmdU, bef. alb ein ©eheimnib
erfahren alqd de alqo; de alqa re ex alqo;
re inaudita fore ut. — Ynauditus, adj. [in u.
audio] 1) unerhört, novus et i.; incredibuig et
i., fvolucres , finauditum habebatur m. acc. c.
inf. 2) ungehört, unberffärt res; alqrn i.
punire, damnare.
in-augäräto f. inauguro 1). — iu-augüro, 1.
1) intrans. ftugutiett nnftellcn fierine possit
alqd; abl abs. inaugurato nach, mit 'K lt ft c l --
lung non flugurien. 2) frans, mit KnfteQung
b. Sluguricn cinweihen, infialliereu locurn,
flaminem , regem sacrificum , augurem.
Tu-aurcs, ium, f. Ohrgehänge, »ringe Plaut.
Yn-auro, 1. [in-aurum] 1) detgolbcn partic.
inauratus, statua, columna, ‘vestis mit ©olb
burdjroirft. 2) tp. (feherjh-) fefjt reich machen
te veile a Caesare inaurari Cic.
TnauspTcÄtö, ade. jinauspicatus] ohne aitge»
[teilte Slufpicien Cic. de div. 1 §. 33.
iu-auspYcütus, adj. lex ohne Slufpicieu angc»
nommen Liv. 7, 6, 11.
Yn-ausus, adj. ungewagt Vcrg., Tac.
inb . . . f. imb . . .
iucaeduus, adj. [in-caedo] ungehauen “eilva.
in-cäleaco, cälui, — 8. 1) marm, fK'& toer»
ben, erglühen vino, fmero, fper vinum et
epulas, lticalescente sole, *toga lacrimis wirb
b. heifecn Xprönen benefjt. 2) tp. b. einem SIffette
erglühen, entbrennen ’ipsa quoque, ‘animi
equorum, *deo (dal.) für IC., ’pelagi deus, ani-
mus ad magnas cogitationes; mittelb ^enbiabpb:
nocte ac laetitiä Tac.
*in>calfltclo, 3. (feit.) erwärmen, erhifccn.
incallTdb, adv. [incallidus] (feit.) unllug, uu =
gefchidt non. i. Cic. off. 3 §. 118. — incallidus,
adj. unllug, uitgefchidt servus non i., tiurc-
nis nicht welttlug.
in-candesco, candui, — 3. 1) weift Werben,
‘gpumis unda fchäumte weift auf. 2) ‘erglühen,
‘in-c&nesco, cänui, — 3. grau, Weift werben,
incantutus, adj. [incanto] burch äauberfptüdjc
geweiht vincula (Siebebbanbe) Hör. sat. 1, 8,49.
in-cäniis, adj. f a ft grau homo Plaut. ; ‘menta
regis Komani, ‘labra situ,
incassum f. casBus.
in-castigitus, adj. uugetabelt Hör. ep. 1, 10, 45.
iucant«, adv. m. comp, [incautus] unbehutfam,
unborfid)tig i. et stulte, i. inconsulteque; in
beffetem Sinne forg», arglob cenare Plin. ep.
1, 15, 4. — in-cantns , adj. m. comp. 1) act.
wer nicht auf feinet $ut i ft, forg», arglob
i. oppressus est ab hoste; homo i. et rusticus;
tsimplex et i.; iuvenis a fraude fraterna leine
•ilrglift b. feiteu ic. abnenb; tutior eis audacia
fuit quam i. ad credendum ceteris pavor wo»
butch unborfichtig u. jur Seichtgläubigleit ge»
neigt würben Liv. 9, 12, 8; ab rebus secundis;
‘m. gen. non i. futuri. 2) pass, a) *unber»
mutet, unboraubgefehen. ft) unberwahrt,
unfichcr qnod neglexeris, i. atque apertum
habeas Liv.; i te r i. hostibus, incautus insi-
diis Tac.
ln>cbdo, 3. 1) einpergehen, »fchreiten, treten,
wohin jd|reiten (in abgemeffenen Schritten) ovans
victorii; per ora vestra magnifici; per ignes;
pedes ju guft; ‘molliter, ‘durius; ‘solus fehlen»
bete bahin; tpedibus, fequis, via, fpropius het»
antreten, sessum Plaut., fscaenam betreten,
ffontem aquae Marciae nando; häufig b. Sol»
baten: marfchiercn, heran gieren, anrüden
in hostes perculsos, seguius, presso gradu;
übertr. tenebrao trat ein Tac.; occultus rumor
(ging) Tac. 2) tp. a) mulitiae lenonis contra
entgegentreten Plaut.; itineri et proelio ft© bt»
geben auf ic. u. gum tc. Tac. ft) (faft nur im
jterf. u. pteqpf.) o. ^uflänbcit u. fflffeltcn befal»
len, anwanbcln, ergreifen, überlommen
392
incelebratus — inchoatus.
omnium anirnis timor, eiercitui omni tantuB
dolor, cura patribus, -f-detemmo cuique licentia;
admiratio, cnpido alqm ; timor patres, vis morbi
in castra; ingens animin militum desperatio
Gurt. 4, 2, 16; abfol. auf treten, bercinbredjen,
um ficb steifen tanta cupido gloriao; libido,
suporbia atque lancivia; magnus timor sagitta-
rum , tanta commutatio , religio , pro modestia
ac pudore ambitio et rin Tac
in-eclebrätns, adj. (felt.l nid)t befannt ge*
macht, nicht veröffentlicht ab alii* Tac.
in>cenätns u. in-oenls, e, adj. bet noch nicht
gegeffen hat, hungrig Flaut.
+Incemliärlus, ii, m. (incendium] ©ranbftifter,
SJtorb brennet. — incendium, ii, n. fincendo]
11 ©ranb, geuerSbrunit facere, excithre, con-
flare; concr. in sinistrum cornu, quod inccndio
similiu» quam proelio territum ceaserat flam-
mis *= incenso s. quam proelianti Liv. 4, 38,
8; ‘Cacum incendia (geuer, @lutl rana vomen-
tem; ‘gadel, geuetbranb, pl. i. poscere;
iacta i. dexträ; prägn. ‘©erluft ob. Schaben
butd) ©ranb. 2) tp. a ) ©erberben, ©erni d) =
tung civitatis, belli civilis, ‘tanti belli (pl.)',
paene in ipso urbis i. atque in desperatione
omnium; incendio invidiae, aiieni iudicii con-
flagrure; communi i. deflagrare; ex illo i. le-
gum, iuris, senatus, bonorum omnium cedenB;
quod esset in suas fortunas i. excitatum etc.;
meum f. ruina 1). 6) ba« geuer btt Affefte
u. Sie ibenfd)aften restinctis iarn animorum i.;
cnpiditatum incendiis iuflammatus; *excitare i.
Siebeiglut.
incendo, di, sum, 8. [in-candeo] 1) in ©raub
fteden, anjünben aedificia vicosquo, oppida,
naveB, tus et odores, lyehnum; *altaria ba«
geuer auf ic., ‘votis (dat. für bie angelobten
Opfer) aras ; ‘incensi aestus brennenbe (bei gie*
ber«'. 2) erleuchten, erhellen luna ineensa
radiis soli». 8) tp. a) entjünben, entflam*
men, aufregen, teilen, aufbefen alejm, iu-
dices; convocatis suis clientibus, facile (sc.
eos) i. Caes.; anirnum alcis; ‘meque teque tuis
qnerelis quälen butd) ic.; cupiditatem, odia, le-
gionum iras; amore, studio, ira, desiderio, do-
lore incensus; animos iudicum in alqm auf:
beben; adeo erat incensus aufgebradjt, erbittert
Nep.; nueb bl. incensus Liv. ; animo incendi
Liv.; incensus alcui auf, gegen Ter.; fequus
incensus calcaribus. 6) glettbfam in geuer
fegen, erfüllen ‘caelum clamore; regiam luctu
Just.; *maestam clamoribus urbem. c) ftei*
gern, oetgröfjern ‘vires, ‘luctus, fhaec fletu
etc., fhos vulgi sermones. d) ju Etrunbc
r i cf) t cn genus tuum Plaut.
in-ccno (nicht incoeno), 1. babei fpeifen Sud
ln-censlo, önis, f. [incendo] (feit.) ©ranb Capi-
tolii; incensione urbem liberare Cic.
1. Incensus, partic. n. incendo, to. f.
2. Incensus, adj. [in u. censeo] b. Eenjor n i <h t
gefebögt; subet. pl. m.
inceptio, önis, f. [incipio] (feit.) ba# Anfängen,
©eginnen tarn praeclari operis; ba«8orbaben
Ter. — incepto, 1. [intens, p. incipio] 1) träne.
anfangen, beginnen, unternehmen quod i.
facinus? quid i.? Ter. 2) intrans fi<b in Streit
m. fmbm. einlaffen, anbinben cum alqo. —
inceptor. öris, m. fincipio] Anfänger, Se =
ginnet einer Sache Ter. — Inceptuni, i, n. u.
(feit.) -tus, us, m. [incipio] ba« Anfängen,
Unternebmen, ab incepto o. Anfang an Hör.;
pl. P. Eingang eine« ©ebiebte«, gravibus.
1. ineertö, adv. [incertus] ungcroifj Flaut.
2. Incerto, 1. [incertus] ungetoi 6, jmeifelbaft
machen anirnum Plaut.
tn-certns, adj. 1) pass. = worüber Ungewibbeit
ftattfinbet, ungemib, unjttoerläffig, fdjroan*
tottb nuptiae Ter. , res, iter, sedes, rumores,
victoria, exitus, spes, tempora, amicus certus
in re i. (bet 9tot) cernitur Enn b. Oie. ; i. vultu
mit unftäiem ©lief; ‘os laßenb, unoerftänblicb;
♦luna jehmaebe«, unfilhere« SJionblicfjt ; »menses
oeränberlichc; incertum qua fide cnltnrus Liv ;
incertum an satis fidus Curt.; nud) nicht recht
ju unterfebeiben, unnertennbar infans, ma-
scula an femina esset; incertos socii an hostes
essent; incerti, quidnam esset Sali. Jug. 49, 6;
al« subst. n. sin/;, ba« Unbeftimmte, creatus
in incertum auf unbeftimmte Qeit; in incerto
esse Sali., Liv., habere Sali. ; revocare in, ad
incertum ungemib machen; in incerto relinqnere
I.iv. ; abl. abe. incerto (ba tc.), quid peteret
Liv.; auch pl- (SBechfclfäDe) belli, caauum Liv.;
fortunae Liv., Plin. cp., fmaris; *i. canere, *fu-
turi. 2) act, — ber über etm. in Ungewibbeit
ift, ungemib, jmeifelbaft, febroanfenb, ohne
beftimmte Stenntni« ob. Änfid)t i. sum, quid
dicam Ter.; cum i. essent, ubi esses; i. ignari-
que, quid potissimum facerent; rerum suarnm,
omnium, veri, sententiae IAv., animi Ter., Liv.,
consilii Gurt.; flocorum nicht orientiert übet rt.;
fultionis, *meae salutis; (Plaut.) me i. ebne
mein SEBiffen; *i. pede.
Incesso, slvi u. si, 3. [intens, p. incedo) auf intb.
einbringen, Io«geben, jmb. anfallen alqm
iacnlis saxisque; pilis IAv. ; ‘muros; tp. mit
Korten tc. jmb. ob. etm. angreifen, ftbmäben
‘alqm dictis protervis, feriminibus, fconviciis;
foppidanä lasciviü invicem.
incessns, us, m. [incedo] t) ba« Einbergeben,
ber ©ang (bcf. ber majeftätifebe u. roürbcootle)
citus, tardus, rarus, longus; *i. tacito progres-
sus; ferectus; *vera incessu patait dea; inces-
snm fingere. 2) (Tac.) a) ba« fcinblicbe © or*
bringen primo i.; tres i.; auch bet Einfall in
ein £anb. 6) ber Eingang alios i. hostis clau-
dere Tac. arm. 6, 33.
lncestS, adv. [incestusf unrein, fünblid; Dia-
nae sacrificium facere. — Incesto, I. burdi
eine Scbanbtbat oernnreinigen, beflecfen
‘totam classem funere; in«bef. jebänben, ent =
ebren puellam Plaut., ffiliam, ‘tbalamos no-
vercae. — Inccstum f. 1. incestus 21.
1. Incestus, adj. [in-castus] 1) moralifcb u. religio«
unrein, befleat, fünblid), gottlos incestas
manue intulisse intra terminos sacratos templi
Liv.; concessa apud Iudaeos, quae nobis i.
Tac.; tn«bcf. 2) unjücbtig, unteufcb, blut*
fdjänbetifei) flagitium, sermo, fvirilitas, iudex
(0. ©ari«), ‘amores; subst. Incestum, i. n. ©lut*
fdjanbe, Unju^it i. pontifices sapremo sup-
plicio sanciunto de legq. 2 §.22; fincesto pol-
luere, finceBti damnare; ab incesto id ei loco
nomen factum Liv. 8, 15, 8.
2. incestus, us, m. (feit.) = incestum Cic. Brut.
§. 124. p. Mil. §. 69.
inchoAtriH (incohat.) adj. [ partic. o. inchoo] an*
gefangen, unuollenbet, unoollftänbig ros
inchoo — incito.
393
inch. et rudia; inch. et mancua; inch. officium,
non perfectum; magis inch. quaeationea quam
ad exitum perductae; subst. perfecta antepo-
nuntur inchoatis. — inchoo (incoho) 1. an»
fangen, beginnen, einleiten, anlegen (im
®gf. bet SioBenbung) templum, signum , novas
aha« mavea); initia belli inchoata a Philippo;
mentionem alcia rei uorläufig jut Spraye beim
gen; reu quas (communis intellegentia) in ani-
mia nostna inch. tooju fie ben ®tunb gelegt pat;
•apem longam; fluna inchoatur eS ift 9!cu»
monb; *aras nocturnaa Stygio regi ju opfern
beginnen auf ic. 3n8bef. o) ju entroicfeln,
barguftellen, ju betreiben, ju fipilbern
beginnen, etni. einleiten philoaophiam ;ba8
Stubium brr fflpil.) multis locia; re8 quaa in
conaulatn geasimus, ille attigit veraibua atqne
inch. 6) ( Tae .) im Senat jur Spraipe brin»
gen, einen Slntrag (teilen inchoante Caeaare
de etc.; inchoantibua primoribua,
1. lncYdo, ctdi, — 3. [in-cado] 1) ö. ungefähr
in ob. auf et», fallen, ftürjen belua in fo-
Team, aaxum in crura, capitibus noatria, *tur-
ria super agmina Danaum, *ad terram, ftela
incidentia. 3n8bef. unoetfepenä tn ob. auf
et», geraten, fommen, auf jmb. ftojjcn,
treffen in alqm ob. alcui, in agmen, tin clas-
sem, fin navem, in anguatiaa, in inaidiaa, for-
taito in aermonem veatrum, inter catervaa ar-
matorum Liv. ; in manus alcia; -f-(oculi) in Ca-
lin qnendam. §iert>. tp. a ) in et», fallen,
geraten, Betfallen, ncrmidelt »erben in
morbum, in furorem et insaniam, in cupidita-
tem, in Tarioa sermonea, in aermonem (sc. bo-
minum) in ba8 ®erebe tommen; in omicitiam
alcia, in invidiam, in id rei publicae tempus,
in eam ipaam mentionem , in eum aermonem
(auf baS ®efptä* fommen); quae re< tandom’in-
ciderat? »orauf »ar benn ba8 ®eipräd) gefönt*
menV in opinionem auf eine ‘flnfirpt ob. in ben
Stuf fommen; quodeumque incident in mentem
ipm einfällt; mihi auspicio; in Diodorum ber
Snficpt 3) 8 beitreten. 6) bet Seit na cp »opin
fallen, treffen bella grayisaima in eins aeta-
tem; in hunc diem myateria; quorum aetas in
eorum tempora. c) Botfallen, fiep jutrapen,
ereignen, eintreffen, oorfommen (unenoar»
tet peroortreten , fo bafj ba8 (StcigniS einen 8u=
flanb unterbriept) bellum; aaepe tempora, cum
etc.; rea, periculum, caaus; aeu dura valetudo
eeu tarda Benectua fiep einfteDt Hör.; poteat i.
quaeatio, mentio. d) o. guftänben, Stimmungen
begegnen, »iberfapten, an»anbeln, über*
fommen, überfallen *manibus tremor; num-
quam ulla amori veatro calamitaa Ter.; terror
«xercitui; nihil mali aapienti; *ai quid duriua
tibi inciderit; peatilentia gratis in urbem
agroaque; in incautum atque imparatum; *bel-
lator deua animoa ergreift = begeiflert. 2) ab»
fieptliep in et». ptneinftür jen patentibua
portia, castria, principum foribua rennen, flopfen
an ic. ; 0. glüjfen, hi duo amnea fiumini; nutp
feinbliep jmb. an*, überfallen, angteifen,
ftürjen in in hostem, *narigiis, ’Jamma in ae-
getem.
2. Ineldo, cldi, clsum, 3. [in u. caedo] 1) ein*
fepneiben. »pauen, »graben, »äpen, arborom
in einen 8aum; leges in aea, nomina in tabu-
laa; id in aere inciaum; *amores arboribua;
•denteB (in eine Säge); »facea fcpneibenb »er*
fertigen, fepneiben; »marmora not» inciaa m.
gnfiprifteii berfepen; antp be = , serfepneiben
arbores, *Titea falce. 2) jerfepneiben, jer»
teilen linum, fvincula, *funem fappen, +venas
öffnen 3) tp. a) unter», abbreepen , pemmen,
entfräften aermonem, poSma, mciditur omnia
iara deliberatio, si etc.; vocia genua crebro in-
cidena «bfepenb. b ) abjtpneiben, tteg», be*
nepmeil apem, ape reditua, omni ape inciaä;
•novas litea; media tut} abipun Oie. Phil 2
§. 47.
Incile, ia, n. [ft. incidile 0. 2. incldol ¥lb}ug8 =
graben; im Silbe tamquam in quodam i. mm
omnia adliaeaerunt Cael. in Cie. ep. 8, 5, 8.
In-clngo, 3 umgürten, betleibcn incinctua
cinctu Gabino Liv.; * incingi angue, *lauro;
♦araa yerbenia silyaque agreati; *incinctue pel-
libua; überp. umgeben *urbea moenibua.
incTnn, 3. [in u. cano] ertönen laffen,
' anftimmen varioa modo? Prop.
lnciplo, cepi, ceptum, 3. fin u. capiof eigtf. an»
faffen, angreifen, bap. 1) ferm«, unternehmen,
beginnen, ben flnfang mit et», maepeu
iter, bellum, proelium, oppugnntionem, opua,
facinus, quid incipiam? farma (Krieg); m. inf.
bella gerere; matureacere (o. (Setreibe); ante-
quam agi inciperetur; abfol. incipiendi ratio;
«apere aude, incipe Hör.; fm. abl verbo; auep
ju reben, *u fingen anfangen sic etatim
rex Sali; a love incipiendum Cic. 2) intrans.
ben Sfnfang nepmen, beginnen ver, febri-
cula, *vix prima aeatas, fprincipium anni
mense Decembri. 3)aö. inctplaso, — — 3.
eifrig beginnen Plaut.
Inciaä u. -slm, adv. [2. ineldo] in turggeglie»
berten Säpen dicere. — tncislo, öma f. unb
inciaum, i, n. [2. incido] rpet. f. t. Sinfipnitt,
fflbftpnitt einer Seriobe, Heiner, bem Sinne naep
»oflftänbiger Sap, burip »eltpen bie Siebe gleitp--
fam jerftiiifelt Wirb.
incYUmentum, i, n. [incito) 2tnreijung8mit»
tel, Snreijung, Iriebfeber periculorum ju
ic. ; fad honeate moriendum, +(pl.) irarum, co-
gitationis, f id maximum erat bellantibua i.,
finclinatio aenatus i. Tiberio fuit, quo promp-
tiua adversaretur Tine.
lncYtütc, adv. m. comp, [incitatual rafcp, f <p n c 1 1 ,
peftig, o. ber Webe incitatiua ferri, fluere.
IncYUtio, önia, /. [incito] 1) Äntreiben, Än =
regung languentia populi, anirni, iudicia; pass.
raj^e S9e»cgung aol fertur tantfi i.; vis at-
que i.; orationia Stpttung. 2) tp. innerer
Irieb, Irang mentis i. et permotio divina;
quaedam animi; imminena quadam i. gravita-
tia mit natpbrüdlitpem Vlnbrang u. ernftlitpem
(Entfrplup Cic. de ot. 3 §. 219.
incYtAtus, adj. m. comp, u sup. \pariic. ». in-
cito] befeptegnigt, ftpnell, rafip, narea, equi;
equo inc., equia inc. im ®alopp; curau inc., in-
citati curau, fugä in eiliger gludjt; incitatiaaima
converaio; bilbl. 0. ber Siebe u. bem Siebnet cur-
aua in oratione incitatior; Thucydidea incitatior
fertur. — ln>cYto, 1. l) in fcpnelle u. raftpe
®e»egung fepen, antreiben equos, fequites,
navea remis incitari; currentem f. curro a); ee
u. incitari raftp »orWärtS eilen, ftürjen, se ex
castria; ex alto ae aestns flutet peran; motu«
siderum incitantur »erben fcpncHer (@gj. retar-
304
incitug — incognitus.
ilantur); tp. erregen, anfpornen, reijen alqm
imitandi cupiditatc, ad bellum, praemiis polli-
citationibusque , ad scribendum, in eam mo
partom (liad) biefer iHidjtung bin), incitatü illa
suä vecordi mente in tjeftiger Aufregung feine*;
incitato furore; inSbcf. a) begeißetlt terrae
vis Pythiam ; quasi mente incitatus. b) fein b =
lief) aufiegen, = reijnt dictatorem in se voci-
bus Liv.\ fomnium odio in se incitato; falqm
contra alqm; civitas ob eam rem incitata. 2)
prägn. toarßfen mailen, anfcßwellcn; »er:
großem, fteigern amnis incitatus pluviis Liv. ;
f dolorem alcis, f poenas.
1. *incYtus, adj. [incieo] in fcßnelle ®ewe =
gung gefeßt basta.
2. lncTtus [inu. cieo] unbewegt, unbeweglidj,
nur ad incitas (in bie größte 9iot) redigerc alqm
(Weil calces incitae im ®rettjpielc bie Steine be=
jeiißnet, bie man mtßt meßt jießen tonnte) Plaut.
in-civills, e, adj. (fpät) unfrcnnblidj, ßart,
gtnufam ingenium, animi, multis i. (Ungcrcd)-
tigteiten) gestis. 3)ao. adv. (feit) comp. Incl-
tIIIus, ungebüßtlicßer, tprannifeßer Sud.
iucl&mtto, l. [intens. t>. inclamo] anftßreien
alqm Plaut. — in-ebimo, 1. mit lauter
Stimme rufen, jurufen, anjeßreien alqm
nomine, comitem suam semel et saepius, alqm
magna voce; m. dat. *timidae pnellac; (fpät)
contra alqm voce quam maxima; ittßbef. um
tp i l f e aurufen nemo patronorum; si incla-
mavoro.
finclärcsco, clürui, — 8. betüßmt werben,
in-rlemens, tis, adj. m. comp, (feit.) feßonung*--
l ob, ßart dictator, verbum Liv. 3)ae. a) ln-
cleinentär, adv. m. comp, fißonungälo*, ßart.
b) iucleinentia, ae, f. ©cßonungölofigteü,
Harte, ihaußeit *divum, ’durac mortis, (fpät)
caeli.
iiielinätio, önis, f. [inclino] 1) Neigung, iS e u .
gung corporis; fpl. trepidantium ; ßiero. vocis
ba* wecßfelnbe Steigen unb Sinten ber
Stimme. 2) tp. a) Hinneigung, ®cncigtßeit
ju ctW. quaedam ad mehorem spem; inbbef.
rooßlwollenbc Hinneigung, ßuneigung ju
etw. ob. jntb., Stimmung voluntatis; animorum
plebis. b) oeränberte SHicßtung, SBcnbung,
SBerßfel ber Serßältnijfe ratio atque i. ternpo-
rum, maximae temporum; quae essent in re
publica rerum i. et momenta temporum; f uten-
dum inclinatione (oeränberte Stimmung) ratuB.
— incliiiätiis, adj. m. comp. [ partic. 0. inclino]
1) geneigt; baß. o. bet Stimme ficigenb unb
fintenb, metßfelnb vox; i. ululantique voce
cancre. 2) a) ji<ß jum Scßlimmen, jum Un =
tergang neigenb, fintenb, gefunten fortuua,
res, *domus. 6) ju etw. geneigt, jmbtn. ju =
gctßan, für fmb. ob. etw. günftig geftimmt
plebs ad Poenos inclinatior; nihilo mclinatiori-
bus ad pacem animis; nihil magnopere ad pa-
trum aut plebis causam inclinati; fad suspi-
cionem mentes.
In-clino, l. l) neigen, beugen, ab- ob. ßin»
lenfen malos (bie Stoßen); *aqua« ad litora
ßinlcitcn; ’oculos euntes bie fintenben Singen
ftßließcn; fretum aestu inclinatum est bie Strö-
mung in ber Stecrengc ging abwärts; sol so fintt;
mebial inclinato iam in postmeriilianum ternpus
die Ctc Tusc. 8 §. 7; fm vesperam inclinabat
dies; *meridies inclinat; quü fortuna rem darot,
eil inclinare vires Liv. 1, 27, 6; al* milit. t. t.
acies inclinatur ob. inclinat wantt, Wcicßt,
inclinare in fugam, res inclinatur in fugam,
paululum inclinari timore, inclinatae crant ty-
rannorum copiae. 2) tp a) irgenbwoßin n ei-
gen, Unten, wettben omnem culpam in alqm;
onera in dites a pauperibus; in*bef. bie Sin
fitßt, ben Silin, bie Steigung, animos in
hanc seutentiam gewinnen für ic.; haec animuni,
ut credam ntatßt mitß geneigt ju glauben ; sc ad
Stoicos; aueß bl. i. ju jmb. ob. etw. fiiß neigen
ad belium, ad pacem animi, sententia senatus
ad pacem; multorum sententia co ut; fortuna
belli i. fintt; autß pass, inclinati ad credendum
animi. b ) in eine anbere, bef. in eine weni-
ger günftige, ftßlimme Sage bringen ob. einer
Satße eine entfeßeibenbe SBenbung geben
fortunü inclinante omnia, fraus rem, inclinata
res est iß ßalb Derloren, maxime inclinatis rebus
bem Untergang naße; ab excitata fortuna ad in-
clinatam et prope iacentem desciscere.
InclTtus {. inclutus.
Inclüdo, si, sum, S. [in-claudo] 1) einftßlicßcn,
einfperren alqm in carcercm mter fures noc-
turnos; in praedonum custodia«; ibi in carcere
includi; *antiquo ludo Hör. cp. 1, 1,3; hostem,
se moenibus; animus in corpore, deus corpore
humano inclusus; im Silbe nullis neque tern-
poris neque iuris inclusus ongustiis beengt; *un-
dique Teucri densft coroni umringen; *huc aliena
ex arbore germen cinpfropfen; illa commentatio
inclusa in veritatis lucem proferenda est bie
nur jwiftßen ben oier ©äuben oor fuß geßt; eigene
tüml. huius actionem vespera inclusit bauerte
bi* in ic. ßincin Plin. cp. 2) oerfeßtießen,
fperren, ßemmen, jutüdßalten ab tergo
viam, spiritum, dolor vocem, *vocis iter; in-
ctadi a suis Liv. 3) tp. a) etw. gleitßfam in
eine gorm ob. einen ätaßmen bringen, ß ine in
fügen, umgeben mit emblemata in scyphis;
♦suras auro; verba versu; oratio inclusa (wclcßc
ßeßt) libro quinto; * sententia versibus inclusa
est gefaßt in IC.); ’pars inundi inclusa calori-
bus; ’tempora fastis oerjeießnen in ic; in qua
(salute populi Rom.) etiam suam esse inclu-
sam; orationem in epistulam; alqd orationi at*
Spijobe einfügen; postremo inclusum ;warb
nod) in ben ®olt*bcf(ßtuß ßincingebratßt) ut etc.
6) fißließen, ctlbigen *forsitan crastina fata
dies. 5DaO. inclüsio, onis, f. ®inf(ßließung Cie.
inclutus (inclit., ni(ßt inelyt.) [clueo] adj. m.
fsup. oielbejprocßcn, berüßmt, toeitbe
tan nt populi regesque, augur, leges Solonis,
templum, vir inclitae fainae; sub Aristotele,
inclito omnium philosophorum Just. 12, 16, 8;
*bello moenia Dardanidum.
1. Incoctus f. incoquo.
2. in-coctng, adj. (oortl.) ungefoeßt.
ln-eoenätus etc. f. incenatus etc.
in-cögTUInll», e, adj. (Plaut.) u. in-cögYUns,
tis, adj. (Ter.) uitbcbatßtfam. — incogitan-
tia, a e,f. (incogitans|Unbeba(ßtfamteit Plaut.
— In-cogitätii», adj. unbebaißtfam Plaut
— in-cögitoj l. etw. gegen imb. auSbcnten
fraudem alcui Hör. cp. 2, 1, 122.
in>rognftn% adj. unbetaunt res, vocabula no-
bis, hoc Gallis erat inc., *oculu nostris nilßt
gefeßen, *sagitta ungeaßnt, t habere alqm inc.;
n. subst. (feit.) incognito assentiri; iudicium in-
incohatus — incousultua.
395
cogniti et cogniti ba8 Kriterium jtoifcben Sß i cf| t =
erfcnubarem u. ©rlennbarem; incognita pro
cognitis habere; inäbcf. a ) alä t. t. ununtcr=
f u dt) t incognitä re iudicare, alqm causa ine.
eondemnare, causa» dicere inc. ohne gehörig in=
fhuitrt ju fein. 6) nicht für baä Seilte er=
tan nt, subst. incognita veniere Liv. 5, 16, 7.
Incohatus, incoho f. inchoatus, inchoo.
iucöla, ac, comm. [incolo] ginrootjner, Be=
roohuer Syracusani ; loci, eiua insulae, mundi;
auch 3nfaf|en, paene noatri üanbäleute; non
liercit bestiae aquarum; quaedam stagni; i.
(bet bort, 'im Stüer^eiligften’ tjcimifdje) Pythius
Hör. carm. 1, 16, 6; ‘aquilones eint)eimifche.
in-cölo, 3. 1) trans. bewohnen urbem, partem
Gallioc; subst. incolentes Liv. 2) intrans. W o h -
ntn, cis ob. trans Rhenum; inter mare Alpes-
que; incolendi causä,
Incöl&mlg, e, ad), [in u. ungebraucht cello fto&en]
unoerlcftt, unberfehrt, wohlbehalten exer-
citum salvum et i. reducere ; Omnibus navibus
L| alqm i. (ungeträntt) dimittere; i. (ungeftraft)
conservatus est; incolumi capite ea? f. caput 1)
Hör.; *geuae firfft^e, blütjenbe; * virtus ber 2e=
benben; "vita famaque fledenlo«; *i. (unbcfchabct)
gruvitate; subst. ‘incolumi (bem an ücib unb
Seele ©efunben) pulchra Rhodos facit quod
Hör. $aü. incölümitas, ätis, f. Unoerlebt-
beit. Siebeibeit i. est salutis tuta et integra
conservatio; ab alqo; pl. eorum, quibus salu-
tem dedisti.
incömltio, 1. [in u. comitium] jmb. Oor ob. in
bemßomitium ju erfcheinen jmiitgen Plaut.;
ngl. inforo. [ohne Begleitung,
in-cömitätus, adj. (»ortl. u. bi$t.) un begleitet,
in-eommendätus, adj. nicht empfohlen bei Scho=
nung, prci*g egebeit, tellua (sc. ventis) omnis
et omne fretum Ov. m et. 11, 434.
incommöde, ade. m. comp. u. sup. [incommodus]
unbequem, ungelegen,
incommödesticus, adj. ftbctjb- gebilbeteS ffiort
=• incommodus Plaut.
incommöditas, ätis, f. [incommodus] 1) Unbe=
quemlicpf eil, Unannehmliihteit, ba« Unge-
legen e einer Sache alienati illius anirni, tom-
poris; Slacbteil, Schaben Ter. 2) IXtiböf-
lidjleit, Ungefälligteit abstinere se incom-
moditate Plaut.
incommödo, 1. [incommodus] (feit.) ®erbriefj =
lichfeit ncrutfachcn, bcfchtocilich fallen
alcui Ter.; nihil tibi, etiamsi incommodatura
sit (scientia) Cic. — ineommöduni, i, m. [n.
0. incommodus] 1) Unbequcmlidjfcit, Unan =
nehntlichteit i. tuo, auch im 3'b9 bl. i. fo baff
eä bir utiangenebm wäre; fincommodis repu-
gmindum. 2) Bcfchwetbe, SBiberwärtigfeit,
Nachteil, Staben, Übelftanb, in&bef. im
Kriege Serluft, Unglücf, Sliebcrlage affici
incommodo; i. accipcre, capere; sustinere, alcui
ferre, afferre, dare, importare; valetudinis bie
llnpäjilicbteit; nostro i. detrimentoque. — In-
commödus, adj. m. sup. unbequem, ungele*
gen, unangenehm, läflig, befcpweilicb iter,
statio, Colloquium, severitas morum, valetudo
Unpäfclichfeit; non i. voce ohne ein unfreunblicheS
SBort; non incommodum Tidetur; alcui incom-
modo esse.
In-commiiUbills, e, adj. (feit.) unoetänbcrlich
rei publica« Status.
In-compertuB, adj. nicht in gijabtuttg gc =
bracht, unauSgemacht, unfiefjer Liv.
Incompöslte, adv. [incompositus] ohne Oib-
nung, ungeregelt hostis neglegenter ct i. ve-
niens, ffugere; übertr. dicere; f-horride atque i.
in-iompösttus, adj. ungeorbnet, unorbent»
lieh ogmen, hostes, i. praedantes (= dum i.
praedantur) — perveniunt; fgymnasium untegel-
mäfjig gebaut; *i. (m. flolpetnbem) pede cur-
rero versus Lucili; ungetent, ungeregelt
*motus; f(Aeachylus) rudis in plerisque et i.
tin-coinprghensYbllis, e, adj. übertr. unfaßbar
in disputando i. et lubricus.
in-couptus, adj. m. fcomp. 1) ungcftbmüdt,
ungeorbnet ‘caput (toüfl), fincomptior capil-
lus, + signa (gähnen). 2) tp. funftloä oratio;
cuius artom indotatam esse et i. ; -j-sensus (pl.),
‘versus.
in-concessuB, adj. 1) ‘unerlaubt, serboten.
2) tuerfagt, unmöglich alcui.
in-concTllo, 1. l) für fich gewinnen, betrüge^
tifch an (ich bringen, copias omnes ineas waä
mein ganjer Üieichtum mar Plaut. 2) burd) 3"s
trigucn, ©clegenheitämaeherei oerführen,
in« Unglüd bttngen eum qui mandatust tibi
Plaut.; ne i. quid nos (uns etm. einjubroclen,
Ungelegenheitenju bereiten)postules Plaut.;
quia non i. (rntriguierte), quom te emo Plaut.
In-conclnnus, adj. ungefdjidt, ungereimt qui
— in alqo gonere i. aut multus est ; »asperitas
agrestis et l.
in-concussus, adj. uncrfchüttert, uu^eflört
patt, fratres proxtmorum certaminibus Jac.
i nconditc, adv. [inconditus] ungeorbnet, fuu fl;
lo«, plump Graccos versus dicere; cogitare.
inconditus, adj. [in u. condol ungeorbnet, un =
geregelt acies, libertas; be). o. ber Siebe funft=
lo&, regellos, roh g^nus dicendi, consuetudo,
verba, carmina; i. ac rudi voce Tac.; fScythis
non, ut ceteris barbaris, rudis et i. (ungebitbet)
sensus est; fagreste bominum genus et inter
barbaros maxime i. [sententia.
fin-congruens, tis, adj. (feit.) inlonfcqucnt
inconsiderantia, ae, f. [in-considero] (feit) Un;
bebachtfamteit, Unbcfonnenheit Cic. Qu. fr.
8, 9, 2. — iucouslderäte, adv. [inconsideratus]
(feit.) unbefonnen, unüberlegt. — ln-consl-
derfttus, adj. m. comp. u. sup. 1) pass. unüber =
legt, unbebacht, übereilt cupidibiB, inconsi-
deratissima temeritas. 2) ad. unbebachtfam,
unbefonnen homo; inconsideratior in secunda
quam in adversa fortuna.
in-consölftbills, e, adj. (feit.) untröftbar — un =
heilbar vulnuB Ov.
in-constans, tis, adj. m. comp. u. t sup. unbe =
ftönbig, oerünberlich homo, literae. ®a». a)
i ncoustanter, adv. m. comp. unbcftCinbig, itt-
tonfequent, nidht folgerecht loqui; lmec in-
constantissime dicuntur. b) luconstantia, ac,
f. Unbeftänbigleit, Bctünberlichleit men-
tis; famam inconstantiae pertimescere.
inconsult«, adv. m. comp, finconsultus 8)] un =
überlegt. — Inconsultu, abl. m. [in-consulo]
mit 9Jid|tbefragen, meo ohne mim befragt ju
haben Plaut. — ‘inconsiiltas, adj. 1) nicht um
Siat befragt senatu; tinconsulto se. 2) ber
feinen 9iat empfangen hat' unberaten,
ratloö Verg. Ae». 8, 462. 3) unüberlegt,
unbebachtfam homo i. ot temerarius; ratio
396 inconsnmptus — inculco.
8 erfahren; largitio, pugna, certcunen, fimpe-
tus, fira.
*ln-consumptu8, adj. unnerfehrt Or.
In-contämtnätns, adj. (feit.) un bcfled t Liv.
Ineontentus, adj. [in u. contendoj ungefpannt
flde* Oie. fin. 4 §. 75.
in-contlnens, tis, adj. unentpa Itfam, unge=
ttügfam, eigennübig homo Plaut.-, Tityos
inanus (bie fielen) Bor. Da». a) incontinentör,
adv. (feit.) unenipaltfam, unmöfjig nihil inc.
facere. ft) inconttncntia, ae, f. Un enthalt:
famfeit, (Sigennup.
in-couYcniens, tis, adj. nieptübereinftimmenb,
unähnlich Caes. in Cie. cp.\ eorpus Phaedr.
*in-cöqno, 8. in etw. focpen, einlocpcit, ab-
! 0 tf) e ii cruor herbis incoctus; radices Baccho;
erucas; prägn. in et», ci manchen, färben
veUera Tyrios incocta ruberes Verg.
in-eorrectus, adj. unberbeffert Ov.
incorrupte, adv. m. comp, [incorruptus] unbe*
fangen iudicare. — in-corruptus, adj. m.
fcomp. u. fsup. l) un»erborben, unoerfeprt
sueus et sangnis, templum, i. sanitate esse ferm
gefunb; fpraeda unöerminbert; famnis; aud)
bem Serberben niept unterworfen animus
Sali. 2) tp. a) unoerfälfept, unbefangen,
e cf) t, W apr animus, sensu», iudicium; pnra et
i. consuetudo Sprachgebrauch; *ffides ; fquonam
modo incorruptum foret am fiefjerftert ju erfahren
märe. 6) unbcfdjolten, linbeftocticn ob. um
beftechlid) testis, virgo. *custos incorruptissi-
mus, fvita, -f-adversus blandientes.
in-crfbresco (nicf)t increbesco), crebrui, — 3.
pöufig ob.ftarf werben, junehmen, fidj »er=
breiten ventus, ’murmur, numerus, fama belli;
rumor Liv.-, *late Latio nomen, consuetudo,
sermo nonnullorum ; increbruit proverbio eb ift
jum (gewöhnlichen) Sprichwort geworben. — in-
crebro, 1. [in-creber I häufig thuu Plaut.
iwcrödlbtliH, e, adj. 1) unglaublich auditu,
dictu, memoratn; auch (Oie. de imp. P. §. 62)
quid tarn i. quam ut etc. — quam fieri potuiste
ut etc.-, incredibile quantum auftetorbfntlirf) Ter.,
Just.-, i. (unerwartet) hoc mihi obtigit Ter,;
rnbst. n. pl; iibertr. unglaublich, auheror«
bcntlich crimen, fides, vis ingemi, furor. 2)
( Plaut .) unglaubwiltbig, unjuecrläf jig.
Da». InerbdTbTlYtSr, adv. unglaublich-
iu-erbdfilus, adj. ungläubig patronus Bor.
Incrementum, i, n. [incresco] 1) SBacf)btum
vitium, urbis. 2) tp. a) 8uwa<f|9, 8unnhme,
Sermehrung i. afferre alcui rei; +e«se in incre-
mento Wacfjfen, junehmett ; (fpät)capere incrementa
virium; — supplementum, Srgänjung, in-
cromento renovabatur (exercitus) Curt. ft) bab,
woraub etw. mach ft, Wnmuef)b, Stamm *populi
incrementa futuri; -fmagnorum praefectorum et
ducnm haec i. (eine fpflnnjfcfjule) sunt et rudi-
rnenta; flegatii cum incrcmento (ben 3'nfen)
restituere. c) *9lacf)WuebS, 8ögling lovis Verg.
in-erSpTto, 1 [intens. » increpo] 1) ititrans. auf
jmb. jufcfjreien a) *ermuntcrnb jurufen, auf*
forbern. 6) *tabelnb anfahren, fchelten ob
invidiam tibi 2) traut, a) hart anlaffen,
anfahren, fchelten, höhnen i. atque accusare
reliquos Helgas; vocibus, verbis. ft) *)mbm.
etw. »OTWerfen alcui rngas Prop. — In-crüpo,
crepui, crepTtum, 1. 1) intraut. rauften, raf >
fein, llappern, faufen, lärmen discus; arma,
♦clipeo, *alis, *malis mit ben 8ähnen fnirfchen;
tp. laut werben, »erlaufen, fich regen su-
spicio tumultus: unde si quid inereporet terro-
ns; quidquid increpuerit: *jufd)reien, ju =
rufen. 2) frans, »tauschen, ertönen, er;
fchallen, erbröhnen, hören, »erlauten !af=
fen lyram; quantis viribus unda latus; Iuppiter
atras nubes; tubd ingentem sonitum; haec ob-
viis (ruft er JU) Liv. 9, 24, 10; haec in regem
increpans, haec indigna miserandaque auditu
apud timentes sibimet ipsos etc., nt. aec. c. inf.
timeri hostes Liv.-, auch heftig bewegen, et*
fchüttern, betäuben, pectus Sabelli carmina
Bor. epod. 17, 28; inbbef. a) jmb. mit Sorten
anfahren, laut fchelten, aubfchelten, »et=
höhnen alqm, Tullium nomine, equitem Liv.-,
regem seditiosis vocibus Curt.; *alqm dictis;
ahi aliOB increpantes timidos vocant; fdeser-
torem proditoremqne , falqm avaritiae. segni-
tiac wegen ic. ; Phoebus me lyrä, ne glrichfam
antönen mit k. = mahnen, warnen, bah nicht
Bor. earm. 4, 15, 2; verbis, multo gravioribus
probris Liv. ; haec in regem Romamim fdjel;
tenb äufiem gegen IAv. 1, 51, 1; in Fulvii simi-
litudinem nominis (gegen ben [f. fcheltenb ftd)
äufjern Wegen ber tc.) Liv. 27, l, 9. ft) etw. »or*
werfen, =rücfen perfidiam; omnem orationem
traduxi et eonverti in increpandam Caepionis
fitgam; mollitiem ignaviaroque, *moras alcuL
c) ȟber etw. mit Unwillen flogen, jammern,
(ich bellagcn absumptum Ityn. d) *ermum
tern, antreiben morantes aeris rauci canor;
tardos boves stimulo.
in*eresco, crevi, — 3. 1) in ob. an etw. wach'
fen, anwachfen ‘sqaamae cuti, *lacrimis flu-
mina; ’telorum seges iaculis acutis fd) oft auf
ju tc. 2) überfj. waehfen, junehmen audacia
Liv., *dolor, fvaletudo, ftussis, -f-ingenium
alcis amplissimis operibus, *animis irae, fmi-
rus animo tumor; ne incresceret um ftch nicht
(über ben Bolanub) ju erheben Tac. Agr. c. 8
Incretus [pnrftc. o. incemo] eingeftebt Bor.
tat. 2, 4, 76.
In-cruentAtus, adj. unblutig Ov. met. 12, 497.
— in-ernentng, adj unblutig, haud i. proe-
lium worin Blut gefloffen ift; f i. urbem exer-
citus intrasset; victoria, tPaxi miles i. redit
ohne fein Blut oetgoffen ju haben, exercitus.
in-crusto, 1. [in-crusta] mit einet Strnfte (dtinbe)
überjiehen, befchmuhen vas sincerum Bor.
Ineöbfto, l. [ intens . », incubo] partic. incubita-
tus gefd)änbtt Plaut.
In-cfiho, 1. 1) in ob. auf etw. liegen stramen-
tis Bor., cortici, eaetris suppositis. Qnbbef. in
einem jempet te. liegen, um eine Cffen =
barung ju erhalten in Pasiphaae fano; *pel-
libus stratis; (Plaut.) Iovi im Jernpel Supiterb
Plaut.; o. Sögeln “briitenb fipen auf nidis. 2)
tp. a) *an einem Orte liegen — fiep aufhalten.
»crblcihen Erymantho; fiep über einem Orte
gelagert, »erbreitet paben *nox ponto; fet-
ligo ac tenebrae et perpetua nox profundo
(über bab SJleer) incubans. ft) etw. getjta be=
machen, über etw. brüten pecuniae; publicis
thesauris, ’defosso auro, *divitiis.
inculco, 1. [in-calcol eigtl. etntreten, feftftampfen,
bap. tp. a) hinein jWnngeu, einfliden verba
Orueca, inania verba; nmp etw. einfehiebeu,
jo bap eb nidjt bemerft wirb n. einen nur gertn
inculpatus — incug. 397
gen Siaum einnimmt, 6. Sfebner leviora Oie or.
§. 60; prögn aQiixvxov crebria locis inculca-
tum mit eitlen 8ufäßen bereichert. 6) einfdjär»
len, eintritßtern trudatur vel etiam inculce-
tur. c) aufbrängen, qui se aaribus noatris i.
mit häufigen Sieben beläftigen; imagines oculia,
libertatem. [*comea; *vita fidesque.
in-culpituH, adj. unbefcboltcn, untabelbaft
In-culte, adv. m. comp. 1 1. incultua] l) ohne Cer»
feinetung, ohne feinere ©enüffe, toi)- 2)
e. bet Siebe lunjllo«, fchmuefloS.
1. in-cultus, adj. l) unangebaut, unlultieiett,
locus, ager, regio; via ungebahnt; * ruhst, pl. n.
6be ©egenben; 'humus, *tramea; ungeorbnet,
ungefdimfldt, Bernaeßläffigt im Äußern,
häßlich hominea intonsi et i.; *eomae, *cani-
ties , »genae; vita i. et deaerta ab amicia ba*
fid| leinet liebenben leilnabmc o. feiten bet
tfreunbe ju erfreuen hat. 2) tp. ungebilbet,
ungehobelt, ungefeßlacht, Bermilbert, roh
indocti incultique, Gaetuli asperi incultique;
homo, ut vit&, aic oratione durus, i., horridua;
L moribas; 'ingenium; expresaa i. pedibus uva
Tib.-, ’veraus ungefeilt,
2. In-cultus, ua, m. l) Wange! an SSflege,
Aernachläffigung be« Äußern, auoa honorca
(Shtenbenfmal) deaertos esse per i.; i., tenebris.
2) Wangel an Silbung i. et aoeordia, i. et
neglegentia.
in-enmbo, cübui, cübltum, 8. 1) ftd) auf ob. an
et», legen, beugen, ftemmeit, lehnen *toro,
•fretni» ; *ad, fin alqm; in gladium, *gladium,
•ferro fith ftürjen in tc.; ‘eiecto (equiti) ftürjen
auf ic.; »pelago, *auper inemnbena batüber ge»
ftredt. 3n#bef. a) feinblidi auf imb. loSftütjen,
-gehen in hoatea, in Macedoniam; *hastä;
fsagittariia; ßereinftür jen, "bringen, »bte«
dien *terria cohora febrium; * tempeatas ailria.
e) 'hießt an et», flehen, flößen laurua arae;
ailei ad amnem 2) tp. a) fi(ß auf et», legen,
fid) einet Sache befleißigen, fief) et», ange»
legen fein lafien; fich ju et», ßtnneigen in
causam, in id bellum, toto pectore ad laudem,
omni atudio ad id bellum, et animia et opibus
in id bellnm; in id Studium, in Caesaria cupi-
ditatea unterftüßen, fad parandam clasaem;
thuic cogitationi; quocumque i. orator »eichen
dinbtud berSiebner aud) ju machen ftrebt; eodem
municipia, coloniae, tota Italia; inclinatio vo-
luntatum ad bonum virnm ; hi moreB tan tum
iam ad niraiam lenitatem et arobitionem; m.
ctmj. , Liv. 10, 16, 8; m. inf. , Verq. georg. 4,
*50. Tac. hist. 2, 10. b ) einer Sache ben Au8»
fcblag geben alcui rei, *fato urgenti befehlen»
nigen. e) mit Boiler ©ctnalt treffen iam in-
elinato (iudici) reliqua oratio; in me unum
Omni« illa inclinatio commnnium temporum;
unum in loctim totam periculi molem, omne onua
incubuiaae, finvidia mibi, -fira militum in alqm;
oud) tfieß jumenben uni spea aucceaaionia.
ln-euniböla, örum, n. l) SBinbeln, SBicfel»
bfinber Plaut. 2) tp. a ) ©eburtdort, frühe»
fter Sohnfiß noatra, »lovia, nud) bie erfte
Äinbheit inde ab incunabulia JAv. ; flocua in-
cunabulorum. b ) Anfang, Utfprung nostrao
reteria pueriliaque doctrinae; de oratoria quasi
incunabulia dicere.
ln-cüritua, adj. ungeteilt nlcera Hör.
lncüria, ae, f. [in-curaj Wangel an Sorge ob.
Sorgfalt,31ad)läjfigleit,®erna(hlä?figung,
©leicßgültigtcit tantae rei in rc., *bumana;
abfol. — ineürlöse , adv. m. t comp, [incurio-
suaj forglo«, nachläffig. — fincurlösus,
adj. 1) nachläffig, forgloS, gleichgültig in
capite comendo; m. abl. aerendia frugibua; m.
gen. recentium (n.); aetas auorum. 2) Bemad)»
läffigt, nachläffig gearbeitet finie, historia.
lu-curro, curri (auch cuourri), cursura, 3. 1) ab’
ficßtlicß gegen et», antennen, fpiich» f. columna
1); • armentis ; in8bef. feinblich auf jmb. ob. et»,
loärennen, einherftürmen, angreifen in
alqm u. alcui, ab latere Mauris, hostium latus,
novisaimos Tac., levi armaturae hoatium; auch
einen feinblicßcn Sinfall thun, einfallen
in Macedoniam, in agTum alcia; bilbl. auf jmb.
loSjießen, jmb. burchhecßeln in tribunoB;
(Trcbon. in Cüc. tp.) in alqm tanta libertate
Terborum. 2) jufätlig gegen jmb. anlaufen,
anrennen, auf jmb. ob. et», flößen, julaufen,
jmbm. in ben Wurf lommen i. atque incidere
in alqm; non invadere in alqm, aed i.j qui
nuaquam incurrat anrennt; 0. Jluffe baßin»
ft r inten, ßinabftr&men amnis per aaxa; tp.
a) i. in oculoa begegnen; in quantam hominum
facetorum urbanitatem euch ouOfeßt. b ) hinein»
reichen, fich ßineinerflreefen, an et», fto»
ßen, grenjen private agri in publicum Cuma-
num Cie. leg. agr. 2 §. 82. c) auf eine 8*it tref»
fen, fallen in alqm diem; fnatalem euum Cir-
ceneibus. d) auf et», beim Siefen, Sieben, $6ren.
Schreiben ftoßen, lommen, geraten in memo-
riam communium miaeriarum, in memoriam
notam et aequalcm ; in multoa Autronios ; etiam
in illnm memorabilem annum suum. e) in ein
Übel geraten, Berfalien in maximam fraudem,
in morbo8, in reprehensionea, in odia hominum,
fin perniciem. f) jmb. treffen, betreffen,
bei jmbm. eintreten caaus qui in aapientem
poteat i. ; in alqm bene meritum. g) ein»
treffen, Borfallen tempora; aubaiciva quae-
dam tempora; auch mitmirlen, lonlurriercn
tempora et personao.
Incursto, önia, f. 1) Anlauf, Anbrang atomo-
rum. 2) fein blich er 8inf all. An griff, St reif»
tug i. atque impetua armatorum; facere i. in
finea Bomanorum; hoatem ab incuraionibua pro-
hibere; aeditionia.
in-curao, 1. 'gegen et», anrennen ramis, rupi-
bua. 3n*bef. a) feinblich auf et», ob. jmb. 1 o 0 --
rennen, fich ßürjen in hoatem; agroa einfallen,
faciem; agmen incuraatum ab equitibus; in tc
dolor meua »irb fich an bir Bergreifen, b) focu-
lia, auribua begegnen, fich aufbrängen ben jc. —
inenraug, ua, m. I) Anbrang ffluminia, ftem-
pestaturn, •undarum; bilbl. *i. varios animua
habet. 2) 'ba6 ^erbeieilen aditus atque i. ad
defendendum Caes.\ inSbcf. Anfall, Angriff
impetua armati ceterorumque i., equitum, primo
i,, •lnporum.
•Incnrvlsco (incurveaco), — 3, [incurvua] (Botll.
u. feit.) fich frümnten rami bacarum ubertate.
Incurvo, 1. [incurvua] trümmen, beugen, ba-
cillum; *arcum, *membra iucurvata dolore.
ln>curvog, adj. trumm, geftüntmt, gebüdt
bacillum, •aratrum; B. ®erfonen 2er.
tuen*, cüdia, f. [in-cudo] Ambo«; fprich». ean-
dem i. tundere immerfort biefelbe ®efchäftigung
treiben; ‘male natos incudi reddere versu« — -
398
incusatio — indieens.
umarbeiten ; iuvenes positi in ipsa i. studiorum
nod) in toiffenfehaftlichet Silbung begriffen Tac.
incüsätio, önis, f, [incuso] S3ef cfjulbiqung Oie.
de or. 3 §. 160. — tncciso, 1. [in-causa] be;
fehulbigen, antlagcn, fte^ über imb. ob. ctm.
befchtoeren, jmbm. etto naehfagen, Sdtulb
geben me, absentem te Ter., vehementer alqm,
increpitare atque i. alqm, ferocios i. atque ei-
probrare, iniurias Romanorum, f intemperiem
oaeli, ‘factum alcis, falqm luxus et ßuperbiae,
fm. aec. c. inf., bella ex bellis seri, Poenus
dolo demissum («c. esse) Komanum Liv.
fineusKii, abl. m. [incutio] ((eit.) burrf) bnä
«nfcfflagen armorum.
ln-custöditus, adj. 1) unbewacht, unberwahrt
•boves, ’ovile, furbs, ftransitus, fsecreti et
i. unbeobachtet, + nox; bao. (feit.) a) nicht be =
obaefftet, unterla(fen observatio dierum Tac.
b ) nicht geheim gehalten amor Tac. 2) t“ü:
borfichtig.
ineüsus fpartic. o. incudo] bearbeitet, lapis
gc(d)ärtt für bie Sjtanbmühle Verg. georg. 1, 275.
ineütio, cussi, cussrcm, 3. [in-quatio] eigtl. 1)
etm. an ob. auf etto. fchtagen, anffoffen sci-
pionem in caput, arietem muro. b) fnach ober
auf jmb. etto. hinfchleubetn, ■ werfen tornien-
tis face» et hastaa, imber gTandinem incutiens,
Kaxa incussa. 2) tp. einjagen, = flöfjen alcui
timorem, metum, terrorem, feurara , pavorem,
ruborem, odium, + eollicitudinem alcui, animo;
*aliena peccata alcui pudorem fchamrot machen;
errorem; tanta admiratio singularum rerum
inenssa (sc. legatis) ; religionem animo, ^fin-
cussa superstitione , morbos Plaut.-, alcui foe-
dnm nuntium mittetlen u. baburch fchrccfen Liv. ;
•alqd negotii alcui bereiten; *desiderium urbis;
•bellum brohen mit X.; *minas äußern; *vim
ventis maffnen mit ic.
Jmlftgätlo, önis, f. [1. indago] ba» Vluffpüren,
(Srfotfehen veri, initiorum. — ind&gätor, öris,
m. fl. indago] (oorll. u. fpät) Muffpürer, 6r =
forfcher. Xab Ind&gütrix, leis, f. (feit.) Wuf =
fpürerin, Srforfcfietinphilosophia, i. virtutis.
1. indago, 1. 1) auSmittern canis natus ad in-
dagandum. 2) tp. auffgüren, erforfchen,
auffuchen, auSfinbig machen inusitatas via*«
indicia communis exitii, quidquid de republica
indagaris.
2. Indigo, tnis, f. Umjingelung, Urnffellung
eine« Salbe« burch ein Sieh ob. einen Ärei« oon
3ägem, (Scljege velut mdagine (bei einem Ireib=
iagen) dissipatos Sanmitos agere; fcanipum ve-
lut indagine insidiis circumdare; fRomae te-
stamenta et orbos velnt indagine eiuscapi; *sal-
tus indagine cingere; ’colles indagine claudere.
Indaudlo. [inde u. audio] = inauaio Plaut.
IndS, adv. 1) o. ÜHnume, Bon ba, ton bort,
bähet; *inde Stygia prospexit ab unda; *inde
Forum Appi; fhmc et i.; auch B°ü (auf) biefet
Seite i. spectare, pngnare Liv. ; übertr. bar*
au», baoon — aub ob. b. biejer Sache, n. biefen
Ullcnfchen i. (=* ex ea audacia) omnia acelera
gignuntnr; nati filii duo; i. (=> ex iis) maiorem
adoptavi Ter. ; fpostquam nihil i. (b. ihm) prae-
sidii mittebatur. 2) b. ber geit a) hierauf,
barnach deinceps i. CSc. b) oon ba, oon ber
geit an i. usque repetens Oie.; omne i. tem-
pus o. ba an eintretenb Liv. c) m. a u. abl. oon
— an i. ab ineunte aetate Plaut.-, iam i. u
pueritia, iam i, ab adulescentia Ter.; iam i. a
principio Oie. , iam i. ab initio, iam i. ab in-
cnnabulis Liv. ; L usque a pueritia Tac. 3) nr=
fachlich bebhalb, baher intervenit — regni cu-
piclo atque i. foedum certamen coortum Liv ;
l. labor additue Tac.; eruditio in eo mira et
libertas , atque i. (infolge feiner ffreimütigfeil)
acerbitas et abundantia salis Quint. 10, 1, 94;
fi. est quod.
♦in-debitus, adj. nicht gebührenb praemia;
non i. (sc. mihi mir gebührenb) regna meis fa-
tis (abl.).
fln-dSeens, ntis, adj. unfdjicflich. unanffdu'
big nihil est tarn i. quam cum etc.; risus. —
ln-deceo, 2. übel anffet)en alqm PUn ep
*in-declinatus, adj. unoeränbert, feff.
In-diScöre, adv. [indeeorus] unanffänbig, un =
f chi dl ich. — ‘indeeöris, e, adj. [in-decor] un =
rühmlich, fchimpflich i. esse m. dal.; genus
(acc.) unebel oon jc. — In-dSeöro, 1. [in-decor]
(feit.) entftcllen, jehänben bene nata culpae
Hör. carm. 4, 4, 36. (anbere: dedecorant). — In-
döcöriis, adj. unanffänbig, unfebief licff, un-
rühmlich, hdffüch njliil malum, nisi quod
turpe, i. j + fug& ac latebris; fi- atque humilis;
♦pulvis non i.; su bst. pl. f. seil, mulieres Cie.
Att. 9, 10, 2. [Liv., Tac.
In-defensus, adj. unoerteibigt, unbeiebüpt
in-defessus, adj. unermübet *dextra; *agendo.
Iti-dcflelns, adj. unbrioeint Ov. met. 7, 611.
in-dälectns, adj. nicht hetobgeffürjt, nicht ju
®oben geworfen Ov. met. 1, 289.
♦in-deleblll», e, adj. unbertügbar.
*ln-dälib*tus, adj. (feit.) unberührt, unoer*
lefft, ungefchmälcrt opes Ov.
indemnütus, adj. [in u. damno] unberbammt,
unberurteilt civem i. interfleere.
in-deplörätu», adj. unbemeint Ov.
♦in-deprensus, adj. (feit.) unbemerft error,
♦ln-desertns, adj. unoergänglich Ov.
ln-dcstrictns, ungeffreift, unoerlcßt Or.
in-detonsns, adj. ungefchoren Or. met. 4, 13.
In-dArltAtns, adj. unoermieben Ov. met. 2,605.
Index, tciB, comm. [1. indlco [ 1) n. ^erfonen,
Slnjeiger, Vingeber, »rin; in*bef. in üblem
Sinne Vlngebcr b. $rofeffton, Spion i. et
sicarii, Lentuli societates cum indicibns. 2) 0.
Sachen a) cum orationis indicem (jut Hunt
gebung) vocem habeamus; vox i. stnltitiae; nt
imago est animi vnltus, sic indices ocnli; fcla-
mor, i. alacritatis; fvultus, animi i. ; flingnae
violentia, scelesti animi i.; fmacstitiu, despe-
rationis i.; flacrimae, poenitentiae indices;
♦anulus i. auctoris; *digitus i. ob. (Oie. Att. 13,
46, l) bl. ind. geigefinger, b) an einem Suche
ber Xitel, an einem ffiemälbe ob. bgl. biefluf--
fchrift. c) t®crjei<hni«, iHcgiffcr poctarum,
rerum gestarum. ci) ‘hätobierffein.
Indl, örum, m. bie gnbier. Ipiero. a ) ting. In-
dus, i, m. ber gnbier Verg., auch Senfer eine«
Siefanten; "Äthiopier, *araber. b) Indin,
ae, f. gnbien. c) Indus, adj. ebur, den» Slfen-
bein, u. Indiens, adj. elephanti Ter.; ebu r Hör.;
bellum , scuta, mare Curt.
lndlc&tlo, önis, f. [I. indico] (oorll., fpfit, feit.)
Ängabe be« hSretfe#, Xaje.
1. indieens, tis, partic. [in u. dlco] ber nicht
fagt, nur me imlicente ohne mein (Scheiß Ter ,
2. indieens, imrtic. 0. 2. indico, ro. {. |/,cr.
indicinm
indTclum, ii, n. [iudex] 1) Slnjeige, Eingabe,
Slulfage coniurationis, Tarquinii regia, i. fa-
cere Ter.; fi. deferre ad alqm, fi. alcis rei re-
ferre ad alqm, profiteri , f Offerte ; lege i. ba«
©rotofofl übet bie gemachten Slnjeigen, commu-
tati i. Oie. £>ierp. a) bic ©rlaubni« (Bor (Be*
rieht k.) Änjeigen ob. Eingaben über 9Rit=
jtbulbigc ju machen i. postnlare; tibi postu-
laa darf i., qood (barüber ba§) Cie. die. in Caec.
§. 34. 6) Belohnung bei Wnjeige cum poena
et i.; partem indicii accipere. 8) ba« an»,
Äcnnjeichen, Wertmal, 8e*<*)en- bet Be=
wei« haec tibi eint, quae exposui, quasi i.
(gingerjeige) fontium ; i. et veatigia veneni, sce-
loria ; benevolentiae, innocentiae, conscientiae,
desperationis, moderationig , animi alienati, i.
mauifeatis vinci Curt.; ‘verris Tiarum i. Spu-
ten; indicio esse alcis rei Cie., alcui rei Nep,
de alqo Ter , *indicio esse; i. recentibua butd)
neue ©ejeidjnungen) monetrare abdita rerutn
Hör. a. p. 49; fSentmal i. etirpis eius diu
mansisse, viam Vitelliam etc.
1. Indico, 1. [intens. B. 2. indlcoj nnjeigen,
angeben, entbeden, berralen rem patri Ter.,
dominae, alcui de epiatulis; dolorem lacrimis;
vultus mores; prius — quam se ipse Pausanias
indicasset fiep felbft Betraten hätte; indicatis de-
prehensiaque intemuntiis; se fich zeigen, tBie
man ift; ut me tibi indicem um aufrichtig gegen
bid) zu fein; in*bef. o) Bor @eri<ht ©erbrechen
ob. ©erbrechet anjeigen, aubfagen, an*
geben, conscios, tparticipes sceleris, de con-
mratione, de eo. b) ben SBert ob. ©rei 8 einer
Sache beftimmen, etm. tarieren quanti Plaut. ;
fundnm alcui.
2. In-dico, 3. anfagen, antünbigen. öffent-
lich betannt machen, beftimmen diem comi-
tiie , diem pugnae, concilium in eum locum
G&lliae, in diem certam, concilium, diem con-
eilii, comitia, iustitium, fferias, *indictis La-
tinis (feriis) b. t. bei Beginn ber ic. ; bellum,
inimicitias, fsimultatem; spectaculum finitimis
Im.; ‘honorem (ein 2>antfefi) templis; *iter
einen JfriegSjug, fsupplicium, fmortom ; auch be*
arbern, b e i d) e i b e n exercitum alqo, ad por-
tam; inbbef. eine Seiflung anfagen, auflegen
tributum, fargenti pondus, ffamiliaribus cenas
(ich ju (Safte bitten bei tc.
1. Indirtns, adj. [in u dico] ungefagt, nicht
gefagt ut indicta sint; ‘carminibus nostris un=
befangen; dicere indictum ore alio; ‘proferre
indicta felbft ©rf unbene«; inSbef. al« gerichtl. t. t.
indictA causA ohne ©erteibigung , alqm ca-
pitis condemnare, eitern occidere, damnare,
trncidare.
2. indlolns, partie. B. 2. indico, to. f.
Indiens f. Indi c).
indldem, adv [inde-idem] eben bähet; venenn.
i ; i. (B. berfelbeti Sache) verbum duci potest;
i AmeriA, Thebis ebenfall« au« «c., i ex Achaia.
in-iUtTerens, tis, adj. B. Sachen gleichgültig,
meber gut noch böfe Oie. /in. 3 §. 58; b Käfar;
circa Tictum fein fioftperächter Suet. Caes. 53.
Daoon indifferentfr, adv. gleichgültig Suet.
Itom. 23.
indlgSna, ae, cnmm. findu =■> in u. gigno] ein*
geboten, inlänbifefj, ein ©ingeborener (@gf.
advena) miles, * Fauni Nymphaeque, * l.atim,
potio, *asper, ‘findigenae.
— indignus. 399
indYgentia, ae, f. [indigens] lEnrftigfeit, ®e*
bürftigfeit, ©ebürfniä (fubjeftio a(8 brüden*
be« (Befühl bet Wittel* u. fjilflofigfeit ; Bgl. ino-
pia] a natura potius quam ab indigentia orta
amicitia; amicitiam ex inopia atque i. natam;
auch al* Ph>!»f 1- <• Ungenügfamtcit.
IndYgeo, gui, — 2. [indu =* in u. egeo] erman*
getn, Wanget an etm. haben, bebürfen,
nötig haben (ba« ©ebütfni« brüdenb fühlen;
pecnniA, medicinü; huius patris Ter. ; tui con-
silii; ‘quorum i. usub f. usus 3); findigen»
somni fdjläfrig; alcis bona existimatione; utrum-
que per se indigens (unzulänglich) alterum alte-
nus auxilio eget; siebst, indigens, m. ein ® fl r f *
tiger, auch etm. oermiffen, nach etm. Per*
langen non auri, non argenti Oie.
1. ImlTges, etis, m. [indu ■=» in u. gigno] ein
eingeborener t>eroe, ber nach feinem lobe al«
Schubgeift be« üatibe« Berehrt mirb Iovem I.
appeilant Liv.; Aeneas Verg. ; deus Tib ; quem
turba Quirini nuncupat I. Or.; di patrii, Indi-
getes Verg.; dii heimifche Liv.
2. indigens, is, adj. |imiigeo] bebürftig Pacuv.
b. Cie. de or. 2 §. 193.
iu-dlgestus, adj. ungeorbnet inoles Or.
indignäbnndns, (fett. i [indignor] feinen Unmil*
len au«lafjenb Liv.; fm. bireft. ©ebe.
Indlgnans, tis, [partic. B. indignor] adj. unmil *
lig ‘pectus, ‘verba, ‘venti, ‘uequor.
Indign&tio, önis, f. [indignor] Unmille, ©nt =
rüftung i. movere Liv., comprimere Curt.; f i.
omnium totis castris erat; adiecit deereto in-
dignationem ben üuäbrud feine« UnroiOen« Liv.;
pl Vlufeerungcn be« UnroiOen« secretae; nec domi
i. continebat; al« rhet. 1. 1. ©rregung be« Un*
mitten«. 2Cao. dem. indignätiuncüln, ae, f.
eine Heine ©ntrüfiung Plin. ep.
in-dign«, adv. [indignus] 1) unmürbig, fchmach*
Bott, auf utimürbige, emgörenbe SBeife
alqm iniuriA afBcere Ter.; indignissime perire,
cervices lfangere civium Rom. 2) unmillig,
mit Unmtllen, i. paasus barüber entrüftet; rem
i. ferre; nobis quid hoc indignius aut minus
ferendum videri potest? — indignitag, ätis, f.
[indignus] 1) UntBütbigfeit, Schlechtigfeit,
91ieberträchtig!eit, ba« ©mpörenbe einet
Sache, accusatoris (meil er eilt Sflasc mar); rei.
3n«bef. uitmürbige u. empörenbe ©ehanb*
lung, Schmach omnes i. et molestias perferre.
2) ber au« unmürbiger ©ehanblung entfpringenbe
Unmille, ©ntrüftung t.ccita potent esse no-
stra i. ? inde primum miscratio sui, deinde i.
atque ex ca ira animos copit.
Indignor, dtp. 1. [indignus] etm. für unmürbig,
empörenb, fchäitblich halten, über etm. un =
roillig, entrüftet fein (infolge be« empörten
fittlichen Sefühl«) alqd, id; vicem eius Liv. ;
+ de alqua re; ‘indignandus morüber man un=
miOig roetben muh, Unmitlen berbienenb; *n.
üeblofem, pontem Araxes oerträgt nicht; *cena
Thyestae uarrari privatis carminibus perfchmäht
e« ic. = e« ift roibetlicf), menn ic. ; *vita fugit in-
dignata sub umbras; *ora indignantia solvit.
iit-dlgnciN, adj. m. comp. u. sup. I) unmürbig,
einer ©erfon ob. Sache unmert, etm. nicht oer*
bienenb, ja etm. nicht geetjnet alqa re, *m.
gen. ; ‘m. supi'n. auf n; m. 9telatiofaf[, feltener
m. ut, *m. inf.; abfol. , fo ba& baäfemge, helfen
jmb. unmürbig ift, au« bem 8fhg. ergäbt merben
400 indigus -
muft calamitates honn num indignorum bie jold)e
nic^t betbienen; illud exemplum ad i. (Unfc^ul
bige) et non idoneos tranafertur; *circumdat
vincnla collo indigno; ‘cur eget i. (unoerbient)
quiaquam, te divite? *po6ta bem Stoffe nicht
gematfjfen, ’amor unnetbient, »mors, ‘fortuna,
•manua ob. palmae unbefugte, ‘scripta geholt,
lofe. 2)nngegicmcnb,unangemeffen,fchmaih=
noll, abfcheulich, empörenb haec sunt i. ge-
nere vestijo; vox maieatate populi Kenn am et
Huperioribus victoriis; quod ipais, ena fide easet
i.; indignum eat a pari vinci etc.; non indi-
gnum videtur nt. inf.; ‘indigni (= quibua in-
dignum eat) rumpere foedua; *i. tragoedia
(eatl offutire e® hebt bet I. nicht an Hör.; *hie-
mea tjarte ; at® Wuäruf facinua i., i. facinus!
(Ter.) quam i. facinua! o S<bnnbe! o Schmach;
auch parenthetifcb, i. facinua Ter.
‘fiudlgus, adj. [indigeoj bebütftig, m. gen.
In-dlligena, tia, adj. m. comp, unachtfam,
faumfelig, nachläffig ai indüigentiores fue-
rint; non i. pater familiaa. S>ab. o) imitligen-
ter, adv. m. comp, unachtfam, nachläffig. 6)
ItidilTgcntia, ae, f. Unacbtfamteit, Saum«
feligfcit, ©ernachläffigung, veri in Unter«
fuchung bet SBahtheit.
ludipiscor, deptus som, dep. 3. (noxfl. auch -*c®j
— — 3.)[indu =- in u.apiscor] 1) erreichen, ein«
holen navem, cetera« (triremea) Liv. 2) et*
langen, befommen divitiaa, mnitum in cogi-
tando dolorem Plaut.
in-direptua, adj. ungeplünbeit Tac. hist. 3, 71.
ln*diacr®tug, adj. 1) fungettennt, ungejon«
bert suua cuiquc aanguia (SVinbct); ita sunt in-
ter ae conexa et i. omnia unjetttcnnlich. 2) un*
untctjcbicbcn, ohne Untcrfdjieb, fad eam
dicm i. (ohne 3tanbe®untetfchieb) inibant; + i.
yocibua butcheinanbct jehteienb; fi. (einerlei) et
innoxium eat m. inj'.; ‘simillima prolea, i. auia
nicht leicht ju unterjeheiben ic.
indiserte, ad r. [indisertua] unberebt de. Qu.
fr. 2, 1, 8. — in-disertus, adj. unbelebt horno,
interprea (Überfcfcer), prudentia.
iii-disposTtus, adj. unoibentiicb npud Vitel-
lium omnia Tac. hist. 2, 68.
in-dissölüblMs, e, adj. unauflöslich, b. Dicm
fdjen Cic. de un ir. §. 36.
in-distlnctus. adj. *tununtetfchieben, tun*
geotbnet, netmotten defensio.
in-iln idmis, adj. 1) unteilbar, corpora ffltome;
subst. n: etn Wtom. 2i ungertrennlid) Tac.
— In-diTisus, adj. (fpät) ungeteilt omnia.
in-do, dldi, dituin, 3. 1) in ob. auf ettn. hinein«
thun, «fefcen, «legen guttam vini in os, fene-
atraa, ignem in aratn, alcui catenas, compedea
Plaut. , fvenenum vulneri, falqm lecticae, fvin-
cula, tcastclla rupibua indita angelegt, tpontee
batübet fdjlagen, feustodea inditi beigegeben.
2) tp. a) beilegen puero ab egestate hgerio
nomen inditum, öuperbo ei Romae inditum
cognomen Liv. b) etnführen, beibtingen,
bemirten tuovoe ritua, faJoui pavorem, -fter-
rorem uniua in i litis vincula; finditua erga Ye-
apasianum favor, qnod etc.
In-döcYlls, e, adj. 1) ungelehrig, jehmet ob. un«
gern lernenb homo; i. et tardus: *grex leine
Sehre annebmenb; ‘collum unfügfam; *m. inf.
2) ‘unmiffenb, untunbig, ungebilbet ani-
mus, genns, guttur (avia). 3) pass, o) unlept •
- induco.
bar u8ua (gen.) disciplina Oie. b) ‘nicht ge«
lehrt, ungelernt via; nnmerus tunftloe.
ludortr, adv. [indoctus] ungelehrt, ungefchidt
verba facere Plaut. ; non i. aolum, verum etiam
impie faciat, ai Cic. n. d. 2 §. 44.
indoctus, adj. nt. icomp. u. fsup. ungelehrt,
ungebilbet, ungefchidt i. incultique *m. gen.;
*m. inf. ; conauetudo (®gj. ara et doetnna);
mores Plaut.; subst. ‘canet indoctum etwa®
ftunftlofe®.
indölentia, ae, f. [in-doleo] Sdjmc tjlofigf eit,
Unempfinblichteit gegen ben Sthmetj.
Indölc-s, ia, f. [indu-alo; nur im sing, in tlafi.
Spraye] angeborene ©efchaffenheit, natür«
liehe Slnlage ob. ffiigenfchaft (al® entmide*
lungsfdhig u. in ihrer beginnenben Sntmidcluug ;
Ogi. ingenium) quae i. in savio est Plaut.; .«er-
vare indolem (0. grüdpen u. iieten) Liv.; adu-
leacentea bonä i. praediti; virtutis, ad virtu-
tem, praeclara ad dicendum, fmorum, fspeci-
men lndolis dare, animi ingeniique; non mihi
paterni animi i. (bie Kraft, einen ©lut gu geigen,
inie mein ©ater) in consilio dando deeaaet; in-
genii Plaut.; cum hac i. virtutum atque vi-
uorum.
Indölesco, dolui, — 3. fin u. doleo] 1) fdjmerg*
lieh empfinben tactum hominum velut vul-
nera Just. 12, 13, 9. 2) fid) betrüben, m. acc.
c. inf., ‘succeasurum (sc. esse ) Minervae, *id
ipanm, *(abl.) noatria malia.
in-dömabills, o, adj- (feit.) nnbegdhmbar
Plaut. — lii-döiintus, adj. ungegähmt, un
gebänbigt, milb mulier Plaut., paatorea, ‘agri-
colae, fgena, ‘Dahae, ‘equtia, ingenia Gailo-
rum, cupiditatea, furor, libido, ’Mara h'btge®
©cfecht; +ager ungepflügt; übertr. unbegroing =
li^ ‘Herculea, ‘dextra, *mora, ’irae. ‘vires,
‘liccntia jügcllo®, ‘rabies, f ingenium ba® feine
Kraft nicht ju jügcln weift; fanimus.
in-dormio, 4. X) ‘auf ob. bei etm. ichlafen
unctis cubilibuB, congestia »accis, oatro. 2) tp.
bei etm. fchlafen, etm. oerfeftlafcn tanta«-
cauaae; huic tempori; in iato homine colendo
tarn diu bie ©elegenfteit, biefem ©iannc feine ©er
ehrung ju crWeifen; fmalis meia, flongae deai-
diae liegen in ic.
iu-dötätus, adj. unau®gefiattet, ohne ftul^
fl euer virgo Ter. , aoror Hör ; pl. subst. indo-
tatac Ter.; tp. ara ohne bie Kitgift bet ©ereb
famleit, ‘corpora ohne leftie ®htcn neTbrannt.
tin-dubitätu», adj. unbejmeifelt, aufter S»ei =
fei, morbua bie unfehlbar beit lob gut golge
hat; mors. — ‘in-düblto, 1) (feit.) an etm
gmeifeln viribua tuia. — fln-düblna, adj. un
lndüciae f. indutiae. [grocifelhaft
In-düco, (perf. sync. induxti 7Vr. , conj. perf.
induxis Plaut.), 3. 1) hintinführen, «leiten,
bringen, führen exercitum in Macedonicuo,
in Ligurea, in aciem, in pugnam; * messe rein
arvia; ffiliae noVercam in® Ipau® bringen; in
poaaeaaionon; bilbl. auarum ae miaeriarnm in
momoriam Ter.; fnrnre urbi; übertr. * obacura
crcpuacula noctem; in®bef. o) fin ben Senat at®
geugen ob. ©ellagten führen, b) auf bie
©ühne bringen, auftreten lajfen, auffiib;
ren personam Britannici; fiuducta eat Afranu
togata; ‘Terenti fabula quem miaerum vixisse
inducit; tp. gteichfam auftreten laffen, auf«
führen, norbringeu, fpielen rationem Epi-
inducula — induro. 401
cori; causam; ad introapiciendas etiam proce-
rum voluntates inductam dubitationem Tac.
e) auf btt Arena, auf ben Sfampjplap
bringen gladiatorea, iuvenea arnmtos, fele-
phantum in circum. d) alb 5üi)rcr anf übten
turmas Verg ; tp. ad) etto. eiufübrcn, auf =
bringen moreni novum iudiciorum in rem pu-
blicum, nomen tictae religionis, novum verbtim
in linguam; auch in ber Hebe ob. Stbrift ein:
führen gravem peraonam; hinc ille Gyges in-
dacitur (wirb alb ©emei* angeführt) a l’latone;
muta quaedam loquentia; Tiresiam deploran-
tem caecitatem suam. t)aö. einleiten serrno-
nem hominum; sermo inductus a tali exordio.
bb) ettn. in fein Einnahme* u. AuSgaBebud)
eintragen, in Retbnung bringen in ratio-
nibus, pecuoiam in rationera, alcui agros pe-
cnniä ingenti anrcdjnctt, jufdjreiben. ce) jntb. }U
etto. anleiten, bewegen, bringen, tterans
laffen, in üblem Sinne oerlciten, täufd)en
Tide quo me inducau Ter animutn in errorem,
amici latentem animum in spem cogitationem-
que meliorem; qnae te rat io in istam spem;
alqm ad bellum, ad misericordiam, ad puden-
duw, ad pigendum; alqm ut mentiatur; spe,
pretio; cupiditate, fauspiciis, »pretio. dd) i.
in animum u. (mehr altertüml.) i. animum ju
etto. iitb en tfd)lieften, etto. fitb uornebmen,
eb über fitb gewinnen, übcrb ftetj bringen,
m. »'«/■.; m. ut ob. ne ob. fbei ootbergeb- Ulega-
tton m. qnominus; m. acc. c. inf. fid} oorßels
len, bie Meinung faffen Ter.; aud) numquam
te aliter atque es, induxi in animum Ter.
II) etw. über etm sieben, um eb ju bebeden, mit
etto. Übergaben, etw. angietfcn, tectorium;
scata pellibus, *nubem, fnubiltim, *Tarias plu-
mas membria, *umbras terris; »inducta corni-
bus aurum victiraa; * tuniffl inducitur artus;
tcalceum aibi. 3nbbe). ©ejdjriebetteb auf bet
®ad)«tafel mit umgetebrtem ©riffel überleben —
au* = , butdjjlteidten (@gf. relinquere flcbett
laffen), nomina Stbulbpoflcn; ba^. aufbeben,
lajfieren, ungültig mad)en, tilgen senatus
consultum, locationem, fdecretum, fvenditio-
nem. Stab. A) inductio, önis, f. 1) bab (Ein:
führen, (Einleiten inductionee uquarum; iu-
venum bab Auftreten itt ber Arena. 2) tp. a> i.
unimi Steigung, (Entftblujj, ©otfag 6) rbet.
t. t. bie 3nbuftion, bie ©eweiüfübrung aub
äbnlitben gättett u. ©cifpielen; bie crbid)tete (Ein--
fitbntng o. ©erfonen, ©rofopopöte. c) i. erro-
ris Serleitung jum 3rrtum, 3rrefübren.
B) indactor, öris, m. Übentebet, pl. fdterjb- no-
stri tergi $urd)prügler Plaut. C) imlnctu»,
adj. ftp. eingefübrt, fremb sermo; ai nihil
i. et quasi derium loqmtur.
inducfiia, ae, f. [induo] graucnunterlleib
Plaut.
iudulgens, tis, adj. m. comp. u. t*“p- [parfsc.
0. indnlgeo] na<bfid)tbeoll, gnäbtg, gütig
pater; irarum i. (bienftwitlige > miniatn; civitas
in captivos minime; indulgentius nomen mater-
nuni; findulgentis9ime Imperator. taö. «) in-
dulgenter, adv. natbftdttsooll, gütig. 6)
Indnlgentia, ae, f. Utotbjitbt, ©ütc, ©nabe
naturalis i. et benevolentia; filiarum gegen ic. ;
fortunae Liv.-, »caeli USilbe beb RlimaS; f © u n ft ,
tu l b prineipis; tnbbef. göttliche u. jdtotietibe
tebe, Härtlicbteit 0cflcn Jbinber, (Eltern in
{'einigen, Sdmltuörtfib. 6 9lufl.
huius (matris) airiu iudulgentiaque educatus (in
ihrer licbeooDen Dbbut) Tac. Agr. 4.
Indulgeo, dulsi, dultum, 3. [in u. dnlcis] 1) tn-
trans. Sladtfidjt u. UJlilbe üben, willfährig
u. geneigt, gnfibig u. bulbttoll fein, ©or=
liebe hoben, begünftigen, burtb bie gin>
ger feijen alcoi, huic legioni. Haeduorum civi-
tati praecipue, debitori, sibi fitb ju oicl erlauben,
sibi liberaiius (üppigem ©enuffe fitb b'ngeben);
sic sibi, ut fi<b fo geben laffen, bab W.; »sibi
dirus hydrops; {Ter.) m. acc. te, se; nihil (in
nidjtb) his ad Antonium violandom, peceatie,
famori, fprecibus, fingenio suo (@gf. impe-
rare); tp. a ) fitb einet @a<be etgeben, einet
©acbe naebbongen, ju etw. geneigt fein novis
amicitiis, dolon, somno, fminus eloquentiae,
•vino, *lacrimis freien Sauf laffen, *ordinibus
weiter auäetnanber rüden, ‘baetenus aeftatten,
aviditati. b) pflegen, abmarten valetudini,
•labori, *hospitio ben fflafl. 2) trans. fmbm. etw.
al« eine ©unft erlauben, gewäb*tn. bcwtl:
ligen alcui sanguinem suum I.ic., fcommea-
tum, flargitionera, falcni exsilium, +liberum
mortis arbitrium.
ludümeutum, i, n. [induo] (fpät) Anjug, Klei;
bung. — Induo, ni, iitum, 8. 1) etw. an:
jieben, attlegen (fo baff man 0. bem Angelegten
umfleibet ifl) alcui tunicam, arma, *vestea umc-
ris; Testern, togam Suet.; torquem sibi, galeam
auffeben; anulum, ‘anulum articulis anfteden;
duabus quasi personis (äJtaäfen) indutus; fin-
dutus thoracem, * Androgei galeam clipeique
insigne decorum induitur; inaui vestem Ter. ;
•cratora coronä befränjen; ’scalaa ben fiopf
(beim tragen) burtb bie Seit« fteden; *se pomis,
in florem se arbos; venti se in nahem fitb hüllen
in Oie.; *se mucrone fitb burtbbobten mit ic ;
•homines in vultus ac terga ferarum tterWan
beln in ic.; au<b i. se bineingeraten, fitb
oetwidcln, böngen bleiben stimulis, rallis
acutissimis, hastis se. 2) tp. a) betleibcn, oer>
feben mit etm. ob. etm. annebmen, fitb on =
eignen dii induti spocie humana; formä. homi-
nnm indutae beluae in SWenftbengeftalt; fani-
mum bonis artibus; tiguras hominum; babes
somnurn imaginem mortis eamqne cotidie i.
de. Tusc. 1 §. 92; spem Liv., ffalBos pavores,
tplurimuin adulationis, fdiversa, fpalam socie-
tatem alcis, fmunia ducis per eos dies, fsedi-
tionem, fhostilia ad versus alqm eintteben auf
lt., fproditorem et hostem fptclcn; qualcm diem
Tiberius induisset (meltbe Stimmung er an einem
tage angenommen) Tac. ann. 6, 20; sibi cogno-
men, sibi novum ingenium Liv. ; alcui speciem
latronis jmb. barftefen al* >c., tsPeciem alcui
rei einen (guten) Stbetn geben, b) se in algd
Utb in etm. oetwidcln, tn et», getaten se in
laqueos, se in captiones; sua confessionc in-
duatur ac inguletur. \de div. 1 §. 107.
indüp^rütor, altlat. — imperator Knn b. Cie.
in-dtireseo, durui, — 8. 1) *b®tt werben. 2)
tp. »eorpus ipso i. (^ärtetc fitb ob) usu; fmiles
gregarius pro Viteliio hielt unerfcbütterlicb treu
am S.; +tam obstinate magia ac magis (Atti-
cum) induruisae bleibe unerfdbüUerlitb bet feinem
©ntftbluffe — In-düro, 1. I) hört matbett
•nivem Boreas. 2) tp. hörten, ftäblen ho-
stiuni timor induratus resistendo bie SJeinbe
würben burtb tc. gegen bie Surtfjt oerbärtet Liv.
26
402
Indus — inertia.
Indus, 1) j. Indi a) u. c). 2) Indus, i, m. gluß
a) in 3«bien. 6) in ©ßrßgien u. Karten,
ludüsiärius, ii, m. [indusiuml ©erfertigcr Don
Übeitunilcn Plaut. — inuüsiätus, adj. [ins
dusium] mit einet Obern Xunila belleibet
Plaut.
indiistria, ae, f. [industrius] rege, beljatrli^e
Xßätigleit, ©etriebfamleit, gleiß ponere
i. in ecribeiido, labor et i., fructus industriae,
uaturam induatrifi Tincero; illi nunquam super
industriam fortuna fuit; in omnibuB rebus sin-
gulari fuit i.; magnä i. bellum appararit; autß
pl. odistis has noatras i.; nbocrbml, de. fex i.
(feit. Dorll. u. fpäti, ob industriam ob. bl. indu-
striä mit gleiß, abfidjtlitß, niaior etiam
(lepos) magisque de i. (müßfatn erworben) in C.
Caesare.
Industrie, adv. [industrius] betticbjam, eifrig.
Industrius, adj. m. (oorfl ) comp, [industo — in-
sto] beßartlicß, tßätig, bettiebjam vir acer
et l. in rebus gcrendis.
indütlae (mißt induciae), ärum, f. [0. induo =
tempus indutum ' eingejtßaltctc 3e*4 \ »eltße bie
ftriegd^eit eine SBcile unlcrbritßtj SBaffenftUh
jianb mdutiarum iura; i. faccre, agitare, vio-
lare; tp. fftuße, Stillftanb litium Plaut, in
foro PI»'«, ep.; Übercinftimmung nec ae bre-
vibus i. duae (sententiae) iungereut Plin. ep.
indütus, m. [induo] (feit) bnS Slujicljrn bes
ftleibeb ea quam indutui gerebat veste Tac.
ann. 10,4. — indüriae, ärum, f. [induo] Hn =
jug, ftlcibung Plaut.
Inediä, ae, f. Tin edo] bab ©itßteffen, ßans
gern, Saften (freiwillig ob. gezwungen) uecatus
vigiliis et inediä; inediä consumi, feonfici,
•f vitam (iniro.
In-bdTtus, adj. nocß nitßt ßeraubgegcben,
nocß unbetannt Ov. ex Pont. 4, 16, 39.
Yn-eleguns, tis, adj. unftßön, geftßmacflob,
unfein ratio, copia orationis non i., fsermo,
♦deliciae. Xa». Inelegauter, adv. unftßön,
geftßmacflob.
In-eluctäbllls, c, adj. nitßt jit bewältigen,
unabroenbbor fatum, tempus Verg.
in-einüiior, — dep. bei et», ßinfierben, spec-
taculo Hör. epod. 5, 34.
lu-emptus, adi. ungetauft, *dapes jelbft er=
jcugt; tunetfauft oonsulatus.
In-euurrübilis, e, adj uttbeftßreiblitß, unet =
Ilätlid) tabes, labor l.iv.
iii-euödäbills, e, adj. |in-enodo] (feit) unauf =
löblitß, unertlärlitß res duae Oie. fat. §. 18.
In-eo, 4. I) »»Irans, ßineingeßen in urbem;
abfol. inibitur tecum Plaut -, tp. ber 3eit uatß
angeßen, anfangen, beginnen iniens aetas
bab angeßenbe Älter, bie 3ünglingbjahre; ineunte
aetate, aestate, ab ineunte aetate, aduleacentia;
fineunte anno; *hoc decus aevi inibit »irb
eintreten. II) Irans, in et», ßineingeßen, ju
et», ßingeßen, et», betteten urbem, agrum,
viam, domum, convivia, ‘lucidas sedes (o. bet
Äufnaßme bes SRomulub untet bie Söttet,; be =
gatten vaccu inita Liv.; tp. a) eine 3C'1 an =
treten, beginnen, inita Kieme, aestate, pro-
xima aestate; secundä rigiliä, 6) eine Xßä =
ti gleit, ein Slmt antieten, beginnen, ßor=
neßmen, überneßmen, fitß einem Seftßaft
unterließen, ein ©erßältnib eingeßen, consu-
latuiu, magistratum, f Imperium, proelium, bel-
lum, societatem, munus, Consilium, nihil con-
silii contra alqm; si quid etiam de sua salute
ab Haeduis iniretur consilii; ad bunc inter-
iiciendum talem rationem ergriff et eine foltße
©laßregel; inita ratio est ut; rationem alcis rei
betetßnen, übetlcgen; numenim interfectorum an-
geben; suffragia Dotieren; gratiam ab alqo fmbe,
Sanft gemimten; ‘cursus anftütmen; somnum ein-
feßlafen; fformam vitae.
lncpto, adv. [ineptus] unpaffenb, ungelegen,
ungereimt, albern; i. stultus = adniodum
st. Plaut.; qu» tarn l.ucili fautor i. e»t Hör.
Ineptiae, ärum, f. (nur Com. im sing.) [ineptasj
Älbernßeitcn, ©offen, ©ebantereien paene
aniles; autß ©efeßmatf lofigteit, .fjieretet
Tneptio, 4. [ineptus] ein Xßor, ©arr fein,
©offen treiben, fafeln Ter., Ct.
Ineptus, adj. m comp. u. sup. [in aptus] un>
paffenb, unfcßittlitß; ungereimt, albern,
taftlob, pebantiftß quem uos i. rocamus, is
mihi videtur ab hoc nomen habere, quod non
sit aptus, idque in Bermonis nostri consuetudine
perlate patet. Nom qui aut tempus quid po-
stulet, non videt, aut plura loquitur aut sc
ostentat aut eorum, quibuscum est, Tel digni-
tatis vel commodi rationem non habet aut dem
que in aliquo generc aut inconciunus aut mul-
tus est, is i. esse dicitur die. de or. 2 §. 17;
res; quid nunc sim i.7 »ab foQ itß mitß nod)
lange jietcn'I Jlitß Gurt.
in-eqiiiläbilis, e, adj. für Stciterei uittaug-
Incruiis, e, u. -mus, adj. [in-armal li ube» ajf-
net, »affenloä ob. fißletßt bc»affnet, »eßt=
lob rniles; quos aliquamdiu inermos metais-
sent; inermibus imparatisque militibus; flcgsti
oßne 5>ecr, tproTinciac uubeftßüßt; ager; *bra-
chia; tp. fsenectns (inberloS; in philosophia
nitßt gut beftßlagen; * carmen niemanb Derleßenb,
»arnor.
In-crrans, tis, adj. nitßt irrenb, stellae gij^
fternc. — Tn-ci roj 1. l) auf, in ob. bei et», um-
ßerirren fmontibus; fscurrae, * versus noster
summo in ore. 2) ftp. Dorfcßrocben memoria
imaginis oculis.
Tners, adj. nt. comp. u. sup. [in-ar- 1 »er au 8 Un
gefeßtd nießt arbeiten lann ob. auö ©ßlegma nitßt
mag, baß. a ) ungeftßidt, unfäßig, untßätig;
trag tarn i , tarn nulli consilii sum Ter.; *ten-
dis l. (nitßt tiftig genug) mihi rotia; arten, qai-
bus qui carebant, i. nominabantur ; * scriptor
delirus inersque; sociorum qnerimoniae delatae
ad hominem non inertissimum einen nitßt un-
geftßidten ©ebner ; Hineae (bie bunimcn) Hör. ep.
1, 20, 12; senectus i., ignava; otium inertissi-
mum; Hrita tßatenloö; not» censoria, querelae;
igmtTum atque i. genus interrogationis; ‘Cor-
pora weßrlofe; *voces nitßtige; *Tersus matte,
fabe; *caro oßne Saft u. Straft; *pondus regungl
ioS; *glacies, *aqua, *Styx, Herra trüg, unbetoeg-
litß, *bruma, ‘glaebae unfrutßtbar; »stomachus
nitßt Dcrbancnb; *horae ber SBhtße, ‘tempus in
ber nitßtä gejtßießt; ‘frigus trag matßenb. b) feig,
jagßaft i. et imbellis, ‘inproelia trudere in-
ertem, ‘pecora ftßücßterneä SBilb, ‘corda, tmer
tissimae manus. Xao. inertia, ae, f. 1) ©lattgel
an fiunftfertiglcit, UngeftßitJIitßleit, Untäd)!
tigteit; au^ pl. quemadaiodum atfecti sint,
artibus, inertiis. 2) Untßötigleit, Unluft
jur Slrbeit, Xrägßeit (Dgl. ignavia), seguitics
ineruditua — infectug.
403
et i.; laboria gut ic. , tua ignavia etiam iner-
tiam afferet; me ipae i. neqmtiaeque condemno.
Yu-Srüditus, adj. u. -jsup. ungelehrt, unae=
bilbet Epicurus. [ape beneücii Ter., Liv.
Yuesco, 1. [in-eaca] antöbern, nut tp. alqm
In-eust-heme, adj. [in u. tvarrtumv ] ohne Hn =
{taub Plaut. (Brij.)
Yn-eritibYlis, e, adj. unser meiblid) fsors fati,
ffatum, fcrimen, ‘fulmen. [7, 628.
Yn-excitug, adj. nnerregt, ruhig Verg. Aen.
*in-exctisäbilis, e, adj. unentfchulbba r, un>
ablehnbar, unweigerlich ne te retrabas et
i. absis; tempua.
Yn-exercYtätus, ungeübt histrio, milea, copiae,
promptus et non i. ad dicendum.
Yn-i-xliatisliis, wi). l)unetfcljöpf t, ungefchwäth*
pubertas Tue. G. 20. 2) uneifd)öpf lid) me-
talla Verg. ; litua Tac. h. 6, 7.
In-exöräbflia, e, adj. unerbittlich, burd)
Bitten unabwenbbar iudex; in ob. adversus
alqm; ( Gurt .) animua in devictoa; fmagni» de-
lictis gegen k , re«, fdisciplina unerbittlich flreng,
•fodium.
iiiexpeditlor, adj. [comp. B. inexpeditus] Bet:
widclter pugna Liv. 21, 16, 3.
Ynexperrectus, adj. [in u. expergiscor] nid)t:
erroadjt Ov. met. 12, 817.
Yn-expertus, adj. 1) act. unerfahren, mit et»,
noch unbetannt, noch nich t oertraut, einer
€adje noch ungewohnt, m. dat. bonis; fm.
gen.; animns ad contumeliam Liv -, abfol. *in-
experti. 2) pass. unoerjud)t, unerprobt fides
militum, flegiones, fBufus belli», ‘puppis, *ne
quid inexpertum relincjuat; fnihil inexp. omit-
tere, rolinquere; *ei quid inexpertum (Unbefann;
leb, SleueS) scaenae committi».
In-expiibiii«, e. adj. l) unfühnbar, burth
(eine Sühne tilgbar religio, scelus, ffacinu»,
fraus. 2) unoerföhnlich, h®*mädig homo,
odium, bellum, fpraecipuam et in. aibi invi-
diam binc maxime movit.
In-cxplebllls, e; adj. (in Haff, ilrofa nnr übertr.
u. feit.) uncrfättlich populi fauces etc.; vir
i. virtutis Liv. — ‘Yn-expletng, adj. unge =
föttigt, i. lumine spectare formam fid) md)t
fatt fetten lönnm an ic.; inexpletum (unaufhör-
iidj) lacrimans (anberc: inexpletus) Verg.
in-e xplicibilis, e, adj. 1) funauflöSltcb, un =
entwirrbar vinculum. 2) tp. a) unüberwinb;
lid), viae continuis imbribu» ungangbar; legatio
unausführbar; re» diflkilcs et i.; facilita» gu
feinem mefultatc führenb, f morbus unheilbar,
tbellum enbloS. 6) unrrflärbar, unerfotfd):
lieh haec (n.) Cic. Acad. 2 §. 95.
Yn-explürätns, adj. ununterfud)l, uueigrün-
bet »tagni vada Liv. ; bab. abl. inexplorato
ohne oorher Stunöfcbaft cingugiehen Liv.
Yn*expugnäbYllg, adj. uneinnehmbar, unbe*
gwinglid) urbs, arx; se scire inexpugnabiles
esse GWrt. ; exercitus Just.; via ungangbar;
* gramen unausrottbar; bilbl. uncrfchütterlid)
je ft totam esse inexp., saeptum atque munitum
Cic. Tusc. ü § 41. [ödest; fomnia.
In-exspectätns, adj. unerwartet Cic. , ‘hostis
*Yn-exstlnctus, adj. unauSgelöfcftt ignis, fa-
mes ungeftiüt, libido unersättlich, nomen un>
ft erblich-
Yn-exaöperäbYII«, e, adj. (Liv.) 1) unüber*,
unerfteigbar Alpe», munimentum, altitudo.
2) unüberwinblid) vis fati; subst. n. pl. in-
exsuperabilibu» vim afferie baS Unmögliche mög=
lieh machen wollen; tp. unübertrefflich haec(«.\
Yu-extricäbYlis, e, adj. unentwirrbar, unauf;
lösbar ‘error (o. üabtjrinth) Verg.
In-fabre, adv. tunftloS, ungefchidt, vasa non
i. facta; ‘sculptum. — lii-fäbrtcätus, adj. un-
bearbeitet robora Verg. Am. 4, 400.
f Inf&cete (infied, adv. [infacetus] unwipig,
plump, abgefchmadt non i. — in-fücetliic,
ärum, f. «bgefthmadtheiten Ct. — In-fäct-
tus (infic.), adj. unwifig, plump, abge-
fchmndt homo non i.; ‘idem in tatet o est m-
facetior rare; mendacium, fdictum non i.
in-fäcundus, adj. m. comp, unberebt, ohne
®eläufigfeil ber Sprache (ogl. facundusn
infamia, ae, f. [infami»| übler 9tuf, üble SRadp
rebe, Schaube, Schimpf in infamia esse, res
est mihi infamiae Ter.; infamiam habere; in-
fami& aspergi, flagrare; f infamiam capere, in-
ferre, movere; surcire; poenam vel infamia»
subire Tac.; duarum legionum auS ber ffutüd
haltung ber beiben Legionen entjtanbene; *baS,
»aS einen ®rgenftanb in üblen SHuf bringt Cacus
i. silvae; nostri saeculi; bef. Berluft ber bürger
lieh«« «hre als golge einer gerichtlichen Berur
teilung bei gewiffen Betbredten paupertatem,
ignominiam, i timet.
Inf&mls, e, adj. [in-famal berüchtigt, Berrufen,
fd)impflich alqa re, ‘genus Danai , ‘Helena,
vita, annu», tabella, Alpes frigoribus infames,
•scopuli, ‘carmen (ifauberformel). J)aB. Infömo,
1. 1) in üblen 9ittf bringen, berüchtigt
machen fSenecam, fadversarios. 2) nerböch
tig machen, befchuibigen, hart tabelit rem
Liv.; hunc infamatum o plerisque etc. Nep.
iu-fandus, adj. [in u. fari] unfdglich, uner*
hört, abfcheulich, unnatürlich, gräflich res,
epulae, caedes, merces, a corpore eius impuro
atque i. fo fchanbbar, bafe bir Sprache fein SBort
bafiür hat; facinus Ter , ‘caput, ‘mors, ‘dolor;
subst. ‘infanda (n.) furens ; infandi 8iud)lofc;
‘infandum ob. infanda! abfcheuli^! o ®reuel!
infuus, tis, adj. m. comp. u. sup. [in- fari] 1) ber
nicht reben lann, ftumm puer i. natus, statuae
Hör. sat. 2, 5, 40. 2) ohne @abe ber fflebe,
unberebt i. et insipientes homines; ne infan-
tissimu» existimarer ; Fannii historia neque ni-
mis est i. neque perfect« diserta, ‘pudor. 8)
P. einem fiinbe gart, jung, noch dttn Puer>
filius; subst. comm. ein tleineS St in b ingenuu»
i. semestri»; infantibus pariere. $ieru. a)
‘finbltch, ftinbeSs pectora; infonti vagit ore
puer finbltd) laüenb. b) tinbifch, läppifch oni-
nia haec i. fuerant. $a0, A) infunlla, ae, f.
1) Slangel an Bebnergabc accusatorum. 2)
t&inbhcit prima ab i. B) Infantills, adj.
(feit.) finblich i. blandimenti» Just.
Infarcio f. infercio.
in-fatüo, 1. [in-fatuus] bethören alqm.
iii-faustus^ adj. l) unhetlbrtngenb, uitgliid =
felig, hetltoS fintroitus. dies cladibus, ‘auspi-
cium, ‘nomen. 2) unglüdtid) bella Tac.
infector, öris, m. [inficio] görber.
1. tnfectns, adj- [in-factusj i) ungethan, un =
gefebehen, unoollenbet daranum, ‘cursus,
‘scelus, *pensa, ‘sacra, pro infecto habere, in-
fecta referre, infectum faccre llaut.; infectum
fieri nequit Ter.; *f reddere infectum; *alqd i.
26* D»
404
infectus — inferior.
esse relle; »facta atquo i. (JBapreb u. Etbidp
teteb) canere; omnia ant pro infecto; i. re un
»errichteter Sache, i. rebus Arcp,; i. bello, i. pace,
victoriü Liv.-, 1. negotio; unthunlid), unmög =
lid) nihil i. Metello ratus Sali. Jug. 76, 1. 2)
unbearbeitet, ungeprägt argentum Silber*
2. infectus (. iniicio. jbarren, aurum Verg.
in-IecinidTtas, ätis, f. (feit.) Unfruchtbar! eit
terrarnm Tue. — in-fecundus, adj. (fett.) «■»
fruchtbar ager arbore, »ingenii fons.
ln-felicitas, atis. f. 1) geiftige Unfruchtbar:
feit nostra potiasimum tempora damnamns
huiua i., ut nunc demum nihil creacat Quint
10, 8, 8. 2) Unglüdfeligfeit, Unglüd. —
inrelicttfr, adv. m. fcomp. [infelixj unglüd*
lieh. — Infelico, 1. [infelix] unglüd lieb machen
Haut. — iu-felix, Icia, adj. m. comp. u. sup.
1) unfruchtbar tellus frugibus, lolium, Oleaster;
arbor i. ein unfruchtbarer Saum, ben ©ftttern
ber Untermelt geweiht, bah- arbori i. suspendere ;
infelicissimis ligniB aemuatulatum (P. Clodii ca-
daver) de. p. Mil. §. 33. 2) ungtndlid), ««*
etlooll, ohne Segen u. Scheiben, frucht
o i homo miserrimua atque infelicissimna; rei
publicae für ben Staat; forma puellae; erga
plebem Rom. Studium; f proelium, farma, *pa-
tria, »thalamus, »exsilium; »monstrum (0. troj.
Sto&); *fama Unglüd oetfünbenb; »animi im fjer
jen, »studiorum; (Tac.) i. dextrA et suo ictu;
fecunditas, precea; (Hör.) infelix (jmedlob) ope-
ram perdaa; fTerborum cariUatio.
lnfense, adv. m. comp, [infenaua] (Tac.) feinb*
felig, erbittert. — Infenso, 1. [infenana] (Tac.)
feinbtiep behanbein, beunruhigen Arme-
nirun bello; pabula; abfol. quasi dir» infenaan-
tibuB jürnenben. — infensus, adj. [in u. unge-
bräuchl. fendo] feinbfelig, erbittert, feinb*
li<b gefltmmt, aufgebracht (temporäre feinb:
jelige Stimmung u. ©cfinnung) hoatis; animus
ltiimicua et i.; i. et irati; i. intentique; alcui;
huic crudelitati, urbia defectioni Liv. ; fopea
principibha gefährlich; t eerritium gef)äffig,
btüdenb; fraletudo fehlest,
infercio, 4. pineinftopfen, flaff. nur im Silbe
neque inferciens verba quasi rimas expleat de.
or. §. 231.
inßriae. ärum, f. [infero barbringeit] Opfer ju
©bwit ber Seiftorbenen, lotenopfer inferias
afferre, finatituere, *mittere, »fdare, ’abaenti
ferre ; *Iuno victorum nepotea (bie Sfämer) ret-
tulit inferias lugurthae Hör.
Inferior, -us, f. inferus II), infra.
Internus, adj. finferua] 1) unten befinbltd),
ber untere partes; stagna unten im Sanbe. 2)
unterirbifch, jut Untetmelt gehbrig dii,
*rex piuto, f luno ptoferpina, »palus ber Stpj;
»lacus ber Müetnetfee; »ratis Aachen beb Eljaron;
»tenebrae; fnovus ac velut i. aspectua; »inferni
= inferi; fjtl n. bie Unterwelt.
in-fSro, 3. 1) hineintragen, *metfen, in ob.
att, auf, ju ctw. Werfen, bringen, (eben
spolia templo ( dat .); scalas ad moenia, alqm
in ignem, ignes tectia, ignem aggeri, operibus
anlcgen; »deoB Latio, rallum usque ad Btatio-
nem ; alqm in equum (eben auf ic., in acopulum
treiben an ic. ; ftantum eloquentiae lumen; bel-
lum alcui in. Krieg überziehen, befriegen, aud)
bellum contra patriam de. Phil. 2 § 53, et
man et terra universae Europa« Nep. ; auch
arma Verg. Aen. 11, 467. Liv.-, bellum illatum
defendere; bageg. bellum in m. acc. ben Krieg
Wenben, ^infpielen in italiam, in agros atque
urbes Ausonum; ungewohnt imperium primus
in Pereidein ft. ad Persas transtulit Gurt. 4,
14, 24; milit. t. t. signa bie ffelbjeichen wohin
tragen, einrüden eo aigno legiones illato; bef.
jum Singriff oorrüden, angreijen signa portae,
in hostem, f hostibus; adversus Paliscos, contra
Veientem conversa aigna (burep eine Sehmern
hing), bipartito i. Clues, b. G. 1, 25, 6; conversa
signa in hostes 2, 26, 1; infestis singnis infe-
runtur Galli in Fonteium; utrumque exercituin
Rheno derectum Frisiis Tac.-, pedem hinein *
ob. hingehen in aedes Plaut, »gressuro; *no-
stro limme pedes; in feinb!. Sinne, pedem alcui,
gradum lobgehen, sfepretten auf ic., pugn&m; se
i., se alcui; quo se Catalina wohin E. fleh wer
fen Wollte; *»e per medios; *ae foribus; inferri
in urbem; in ignes medios equo; Humen mari
infertur; so in pcriculum fiep ftürjen in ic.; se
ipso L imifcpte fid) hinein) et intro dabat ; *se
socium fich alb ©efäprte anreihen, *se alcui fich
jmbm. nähern; inbbef. o) beiftpen, begraben
corpus eodem. b) eintragen (t>. illcchnen tc.)
rationes, fpecuniam aerario, -frationibus inferri;
bah- antechnen sumptum civibus. c) »bar*
bringen, opfern honores Anchisae. 2) tp. a )
Oorbringen sermonem, mentionem alcis rei
ermähnen ; cum de loco et tempore eins rei con-
troversia inferretur; crimina gegen anbere et*
beben; oorgeben causam; causam belli alcui
Sormanb fud}en jmb. ju befriegen; -feausant alcui
eine Sache gegen jmb.; cauBam iurgii Phaedr.
b) jufügen, anthun, oerutfaehen ob. ju »et*
urfaepen, ju erregen fudjen alcui terrorem,
periculum, iniuriam; iniunas in alqm; alcui
mortem; ope illata militibus; alcui rulnus, de-
trimentum, calamitatem; alcui certamen an =
fangen mit tc.; moram, auspicionem. c) rhet.
t. f. (feit.) folgern, feptiefsen de. deine l §. 87
infärns, adj. I) pon. unten befinblidj, ber un =
tere, nur gebräuchl. a) im sing. n. limen Haut.-,
mare bab tobfauifdjc äReer; im ©riefftil auch opne
mare. 6) im pl. a) m. dii bie ©Stier ber Unter=
weit; inbbef. alb subst., m. bie Unterirbifchen,
bie Serftorbenen, bie Untermelt apud, ad
inf. ; excitare, rovocare alqm ab i.; exsistere
(auferftchen) ab i. Liv. fi) n. omnia aupera i.
aHeb, wab oben u. unten tft; loca; »per flamina
i. iuro.
II) comp, lnfärlor, 1) ber untere, niebere, nie--
briger gelegene locus, pars,_ an^ulus, spa-
tium, bibrum Unterlippe; »ferri in lnferius ab-
Wärtb; deiectus in inferiorem locum: ex i. loco
dicore unten, auf ber Erbe (nicht auf bem Iri
bunale): f subst. pl. m. bie SeWohncr beb untern
Stabttellb; f pl. n. b ab Untere, bie untern Irile
mari. 2) tp. a) in ber fjrit fpäter, jünger
aetate; erant i. quam illorum aetas; »ber Crb
nuna nach, Tersus Pentameter, b ) ber 3ahl, ber
Kraft, bem fRange, ber ®ef(hajfenl)eit nadh bn
niebtigere, fdjmäehete, geringere numero
narium, dignitate non i.; i. esse fortunä, aoimo,
copiis , ordines bie unteren EenturioncnftcHm .
non i. quam magister; causa, subst. inferiores
extollere; »inferiora ifflcringcrcbl sequi; nostros
non esse i. niept unterliegen; humanoa casus vir-
tute i. putare glauben bafs ic. ber tugenb un
infimus — infinitns.
405
(erliegen, an ben ©ieg bei Xngenb übet tc.
glauben.
IÖ) aup. 1) luMmus, a)bft unterftc, niebrtgfte,
terram esse infimam; rudices montis; in i. foro
am unterften ®nbe bei g. Flaut.', collis bet un>
terfte Xeil !C., bet guf; tc., ad i. montes; ab i.
solo o. ©oben an; ab infimo o. unten, ad infi-
mum nach unten; ‘aequora liefen, Bbgrfinbc bei
SK. b) tp. bet niebtigftc bent (Hange, ©tanbe
ob. bem Bette nadj, btt geiingfte, fdfleebtefte
faex popul i; condicio servorum; i. loco natus;
ordines (Stnturionen) ; ’gens; ex i. plebe; sühnt.
infimi, örnm, m. bie Kiebtigfteii, ©eringftcn;
aud) nemini infimo feinem, felbfi nicht bem ®e=
ringjlen, caiquam infimo ac despicatissimo Oie.;
fibettt. precibus i. (bemfltige) alqd impetrare,
petere ut Lit. 2) imns, a) bet untetße, bem
Wange nach niebrigfte sedes, ‘conviva bet ju
unterft tiegenbe; ‘lectus (©pcifepolfter); vox bie
bödjfie nach bet ©efdiaffenbeit bet Saiten bei Xe«
ttadjotbi Hör. sat. 1, 3, 82; sühnt, ab imo Bon
unten an ob. am untetn Cnbe; *ab imo suspi-
rare tief auffeufjen; *ab imo vertere o. ®tunb
aui; fstructura latior ab imo; *ex imo; *imo
unten, in bet liefe; *ab imo ad summum; 'me-
dio ne discrepet imum; *petere ima ju ©oben,
in bie tiefe finfen; *ima bie Unterwelt; ‘m.
gen. gurgitia, frontis, pedis; * spiritum ducere
latere imo tief aui bet ©ruft; ‘ab imo pectore;
ab imis unguibus (gufifpipen) ad verticem sum-
mum; fad imos pedes; *in fundo imo; *ex
imo tumulo; *ad manes imos (tief fjmob ju tc.)
desidere; ‘superi imique deorum; ‘ineignes et
imi SRiebtigpe ; *ima tnutare summis; + summa
et ima miscere; fsumma imis confundi. b) *in
bet geit, bet lepte mensis; ad imum (bii zu.
legt , bii ani ®nbe) servetur.
In-fervesc«, ferbui, — 8. (feit) auffieben,
«btaufen hoc confusum seetis berbis Hör.
infeste, adv. m. comp. u. sup. [infestusj fein b =
felig, mit ©ittetfeit. — infesto, 1. [infestus]
anfeinben, angteifen, beunrubigen +mu-
nitiones, fgreges; * Scylla aqnas; filii vita in-
fee tata, saepe ferro atque insidiis appetita Oie.
p. Hose. A. §. 30. — infestus, adj- m. comp.
u. sup. [in-fendo] 1) pass, beunruhigt, utu
fidler, gefäbrbet via, statio, agrum i. reddere,
face re; iter; haec itinera L reddiderat; alia
omnia (loca) L serpeutibus; mare i. classibus
Graecorum erat, regio ea i. ab Samnitibus
erat; i. habere alqd unftebet machen, beuntubi-
aen; vita ; si buius salus esset iufestior. pars
Ciliciae iniestiBsima. 2) act. unjidjet madjenb,
beunrubigrnb. feinbfelig (temporär angtei«
fenb obet bebtoljenb) superbiae aici», gens Ro-
manis, pestis rei publicae, animus dis homini-
busque, animo infestissimo ; hostis ber erbit-
tettfie, beftigfte; bellum, provincia, i. oculia eon-
spici, ‘vulnus tflblid); infestus equum in illnm
admisit; oft 0. einem jum Hngriff fettigen §eet
IC. i. exercitu, agmine, l. signis impetum facere,
ad alqm ire; consistere i. signis contra hostem
grottt macben ; i. pilis (mit gefällten ©peeten)
procurrere, fi. ictu appetero alqm; *i. vulnere
(bie et beibringen Will) insequitur; subst. n. pl.
inter omnia inimica infestaque; ‘Xtangfal.
tuficete, inflcetus f. infacete, infacetns.
intlcialis etc. f. infitialis etc.
imflcio, feci, fectum, 8. [in-facioj 1) mit etwai
färben, bemalen, tränlen, beizen, oetmi«
ftben se vitro; * aequor, ‘rivos, ‘cultros, flo-
cum, *arma sanguine täten; *arcus ingenti cur-
vamine caelum; *nigri Volumina fumi infecere
(Oetbunlelten) diem; *ora pallor albus überzieht ;
*virgo deducta marito inficitur teneras, ore ru-
beute, genas bie Bangen bet ©taut erglühen jc. ;
inibef. mit etto. ©cbäblidjem anmatben, tränten,
oetgiften, octpeften, oetbetben pocula ve-
neno infecta Just.; *mortiferis sucis pocula;
*Gorgoneis Alecto infecta venenig; *cana se-
necta vetus caput. ‘tarda senectus comas. 2)
übettt. a) (feit.) tränten (puer) iam infici de-
bet iis artibus Oie. fin. 8 §. 9. b) oetgiften,
oetpeften, anfteden, befleden animum um-
bris, deliciis, otio, langnore; imbuti et infecti
Romanis delenimentis ; cupiditatibus et vitiis
principutn infici solet tota civitas; (Tac.) in-
fectus alimonio, servitio, cultu, Omnibus exter-
nis; rex bostium artibus; muliebribus bland i-
mentis infectae epiatulae: tempora ista adeo
infecta et adoiatione sordida fuere; (Oie. Att.
1, 18, 2) hoc quod infectum est bie jefcige Üln
ftedung ; *scelus infectum bet ©ilnbe Scpanbfled.
in-fidelis, adj. m. comp. u. sup. untreu, un«
ebtlid) infidelissimi socii; *non i. rebus mein
(mein Ibun unterfhipenbe) arbitrae, Nox et Diana
®ao. infidelftas, ätis, f. Untreue, Untebliib«
feit amicitiarum; pl., quantae i. in amicitiis.
in-fitliiH, adj. treulos, unjuoetläffig, un-
iidjet amicus, ingenium, pax, civitas, societas
regni, fuga, facinns.
in-figo, 8. 1) bineinbeften, «bobten, =f^la;
gen, - ft elften gladinm hosti in pectus, bamos,
pila, sidera certis infixa sedibus; fsagitta per
thoracem infigitur fährt burdj ic.; ‘basta infi-
gitur portae bleibt fteden in ic., ‘sagitta arbore;
•alqm scopnlo fibmetletn; ‘vulnus infixum bmcb
bie eingebobtte Slanje beigebtaebt. 2) tp. (bef. im
partic. perf.) einprägen, befefligen cura erit
infixa animo; res memoriae infixa; in bominum
sensibus positum atque i. est; animus infixus
est in patriae salute feft gerichtet auf; fqaae
sunt inculcanda, infigenda; (Tac. ann. 16, 6)
Vologaesi penitus infixum erat arma Rom. vi-
taudi c« mar feftet Sntfcbtuf, tc. ju tc.
laflm&tis, is, m. [infimus; Ogi. nostras, vestras]
jmb. au« bet unterften ©olfstlaffe Plaut.
infimus f. inferus UI).
*in-findo, 8. einfehneiben sulcos teUuri, sulcos
(mari) rubern, fd)iffen.
lufinlias, ätis, f. [infinis] Unenbliditeit, Un»
begtenribeit, uucnblic^e Beite, grenzen»
lofet Kaum locorum; in i. omnem peregrinari.
— in-fiuite, adv. [infinitns] grenzenlos; bi«
in« Unenbliihe partes secore et dividere;
perorare, concupiscere; auch allgemein, ab«
ftratt (oratio) infinite de universo genere quae-
renüs; quaecunque res porita sit. — ln-finitlo,
önis, f. Unenblicbteit de. fin. 1 g. 81. — in-
finitus, adj. i)unenblicb, uubcgrenjt, gten«
jenlo«, unzählig, unetmefelidb altitudo, im-
perium, spes, odium, potestas, muititndo, bel-
lum ohne ®ubc, auf Sebrn u. Zob, tempus, labor,
si cui nimis infinit um videtur zu Weitläufig Oie.;
subst. n. sing, ba« Unenblidie, eine unenb«
liebe SKenge auri Eutr. 2) unbeftimmt, all«
gemein, abptalt, ohne ©eziebung auf bc»
^immte ©erfonen ob. ßeiten («gf. definitus,
406
infirmatio — inflo.
Anitas, certus, proprius) infinitior distributio ;
res; coniunctiones ober conoxa; quaestio f.
quaestio 2).
inffrm&tio. önia, f. [infirmo] ((eit) 1) ® n t f r ä f ••
lang — Ungüttigmachung iudiciorum. 2)
SSiberlegung rationis.
in-flrme, adv. [infirmus] 1) feh»ad), nic^t (ehr
animatuB; fltaftlo« dicere. 2) ffleinmütig
infirmitas, ätis, f. [infirmus] 1) Schwäche,
®ntfräftung, Sjinfälligf eit, Mangel an
Straft u. gejtigfeit corporis, virium, valetudi-
nis, tocnlorum, fnaturac, puerorum; flln-
»obifein, Äraultjeit; ntetoit. bai jcfimaibe
©cfeblccbt (SBciber) Liv. 34, 7, 15. 2) tp. ®ba:
raIterfc^tDäd)e, SBantetmut animi, Gallorum,
iudiciorum; abfol.
infirmo, 1. [infinnus] 1) f(cf)»ä(f)ert promiscui»
militnm commeatibus lcgiones. 2) tp. fcf)ttä =
eben, entfräften, erfcbüttern fidem testis;
tormenta corrumpit spes, i. metus auf bie tor-
tur übt bie Hoffnung ihren netfübtenben, bie gurdbt
ihren fcbwäcijenben ®influfs; bef. iniberlegen res
tarn leves, quae tos i. atque tollitis ; ungül-
tig machen legem.
in-firmus, adj. m. comp. u. sup. 1) fcbwad),
ltidh t ftarf ob. f eft arbor, navis, milite», hoates,
fmanus, ‘ovis webilo«, oiritaa, valetudo, ad re-
sistendam, f cicakrix bie erft beitenbe; bef. f dt =
pctlich angegriffen, abgefpannt sum ad-
modum i.; fun»obl, Iran! homo, corpns,
*caput leibenb. 2) tp. fchtnach, gewicbtlo«,
nuptias ungültige Ter.; cautioncs; res ad pro-
bandum; geiftig u moratifch fd)»acb, jag =
haft, fdhtnachfinnig, cbaratterlo« animi i.
esse; tenuis atque i. animi videri; i. mollisque
naturä; subst. isti infirmi; infirmiores bie [jag-
hafteren ; sum paulo infirmior fein fo (tarier Seift
Hör.; animus unjuBcrtäffig Ter.
infit (fett. u. nur in biefer (form), verb. def. er
fängt an, m. in/., Plaut., Verg.; in»bef. (Liv.
u. $üht) er fängt an ju teben.
infiti&lis (nicht infic.), adj. [infitias] (feit.) in
«brebe ftcllcnb, abtetinenb quaestio Cic.
top. §. 92. — InfTttus (n«ht infic.), alter acc.
fl-, f. [in u. fateor] nur i. eo (gern, mit Sltega-
tion) = infitior, to. (., onmia quae dudum con-
fessa e«t Plaut.; qnod nemo it L (alä Barem
thefe) Nep.; amicitiam quae nobis cum Phiiota
fuit, adeo non eo i. Curt.; mihi facta quae
sunt Plaut.; quorum älterem neque nego ne:
que i. eo m. acc. c. inf. Liv. 6, 40, 4; abfol.
Com. — infTti&tio (nicht infic.), önis, f. | infi-
tior] ba« Slbleugnen negatio infitiatioque
facti; nostrac fere ausae infitiatione (burth äb-
leugnen beb ©erbrechen«) defenduntur. — Inff-
liätor (nicht infic.), töris, m. [infitior] ber Stb =
leugnet, bef. in Schulbfadfen; (fl.) lenti. — •
infitior (nicht infic.), dtp. 1. [m u. fateor] etrs.
in Hbrebe (teilen, ab-, oerleugnen, nid)t
ancrfenneit (au« befonbeten fubjcftiBcn @rüm
ben) crimen, ffacinus, frem mamfestam, *pre-
tium, *amicos.
inflammätlo, önis, f. [infiammo] (feit.) 1) ba«
Snjünben inferre i. (bte Branbfaefel) tectis
Oie. 2) tp. geuerglut (0. lichter) animorum
Oie. de or. 2 §. 194. — in-flanimo, 1. 1) ent«
flammen, in glommen fefjen (ganj in Branb
fteden) taedas iis ignibus qui etc., classem, ur-
bem, tecta, animns ex inflammata (feurig) anima
constat. 2) tp. entflammen, entgünben, in
geuer fegen, reijen populum in improbos;
studium, cupiditates, odium; corporis facibus
infiammari ad cupiditates-, infiammandi tni
causä; auch omnem morem (ba« ganje SBefen)
Lacedaemoniorum infiammatum esse cupiditate
vincendi Cic. off. 1 §. 64; inflammatus (erhigt)
insolitä victorii, fspe; bef. 0. Stebncr nulla me
ingenii, sed magna vis animi ; inflammatus ipse
(orator) et ardens feurig unb glühenb; auch in
feuriger SRcbe über etto. fpredhen non prae-
paratis auribus rem, ob. einem ge&eigerten
9lcib et», preisgeben, quae si lnflammanda
sunt.
iuflätio, önis, f [inflo] ba« Hufbtafen, bah- bie
Blähung habet (oerurfacht) i. magnam u ci-
bus; fpraecordiornm ©ruftentjünbung Suet.
infl&tlus, adv. comp. [1. inflätus 1 (Caes.) auf
geblafener, jiemliefj prablerifch haec ad
eum latius atque i. perscribebat; haec ab ipsis
i. commemorabantur; i. fama percrebruerat.
1. Inflätus, adj- nt. comp. u. sup. [partic. 0. inflo]
1 aufgefeh»ollen, ftrofcenb collum; »capilll
fliegenb. 2) tp. a) aufgeblafen, flolj, laetiti«,
spe, regiis anirnis ac muliebri spiritn, aasen ta-
tionibus eorum qui etc.; inflatior iuvenis, 6) er-
regt, billig- aufgebracht animus; puteali et
feneratorum gregibus. c) fB. Siebnet, f<hȟlftig.
2. inflätus, us, m. [inflo] ba« ©lafen, Äufbla;
fen tibicinis; eae (tibiae) infiatum non reci-
piunt man fann feinen Ion hinein bringen; *ad-
esum inflata ronovatum est iecur; tp. gin-
ge b n tt g alqo instinctu inflatuque divmo Oie.
de div. 1 §. 12.
tn-flecto, 3. 1) beugen, trümmen baeillum;
ferrum se; pass, mebtal sinus ad urbem. 2] tp.
a) beugen, mobulieren inflexa ad miserabilem
sonum voce; sonus inflexus bei h(rabgeftimmte
ton ber Siebe; *voces cantu; altemm (argumen-
tandi genus) sc i. ad motum ocrtäfit bie gerabe
SRichtung u. biegt ein, um auf ba« @emüt ju
wirten, b) burth Beugen änbern, oetänbern
vestigium sui cursus; vestros oculos auf ficb
jiehen; magnitudinem animi oetminbern; ins
gratiä oerbrehen; ähnlich i. orationem ber Siebe
eine fünfttiche Slichtung geben; auch *be=
»egen, rühren sensus; precibus inflectere (»in-
per.) nostris Verg.
•infletus, adj. [in u. fleo] unbeweint.
fin-flexToTIis, e, adj. (feit) unbeugfam obsti-
natio. — inflexlo, önis, f. [inflecto] ba« Beu-
gen quasi helicis; laterum fortis ac virili»
Spaltung ber Bruft; verborum Umbiegung, =bil-
bung (j. B flatinifierung griech- SSörter burth !«'-
tein. Snbungen); sermonis ba« Slnfchlagen eine«
milben, weiten lone«, eine fanftere Sprache.
in-fligo, 3. an et», anfthlagcn, -flogen alcai
securim; *puppis infiieta vadis ; fibertr. alqd in
adversarium mit et», angreifen; alcui vulnus,
plagam {plagen ; alcui turpitudinem, detrimenta
antpun Just.
in-flo, 1. 1) hineinblafen, * Wehen ex hac vi
nonnunquam animi alqd inflandum est illi le-
nitati - nach unftchercT SleJart) Cic. de or. 2 g. 212.
2) aufblafen, blafenb auffchwetten machen
*utrem, *venas, arnnis inflätus aquis; ’carbasu«
inflatur austro; * inflätus venas Iaccbo; *se,
*rugosam pellem, *validius se (o. Srofch in bet
gahet); * ambas buccas alcui gegen jmb. 8) in
inflno -
ob. auf etw. (einem gnfttwnentc) btafen tibias,
»calamos leves, *ebur bie gtäte; tnba inscienter
a Grat co inflata Liv ; abfot. tibicen; prägn. so-
num angeben, Tcrba inflata (berauSgebtajene)
et quasi anhelata gravius; tp. paulo vehemen-
tius (B. ©cbriftfleller) bie Baden etwa« notier nefj =
men; B. ber lonbebung ( crescendo ) a quibus in-
flatur (alqd). 4)<p. ftol$, aufgeblafen mad)cn,
. aufbläben, erbeben hic eventus Aetolonim
causae in omnibus Graeciae gentibus eornm
animoa ad intolerabilem superbiom Liv ; fim-
pioa animoa ; finftantur atqne incitantnr hostium
animi aecundo proelio; apem Liv. ; inflasse vnna
spe atque inflatos esse; homines inflati opinio-
mbns; inflati vano nuntio erant; regia pollici-
tationibus inflatua; (fett.') ohne tabetnben Sieben«
begriff, erbeben, ermutigen animoa CSic.; alqm
Hot. ep. 2, 1, 178 (@gf. exanimat).
in-flno, 3 l) bincinf lieben, «ftrBmen Rhenus
in Oceannm; übertr. B. ber Siebe ex illa leni-
tate ad hanc vim accerrimam alqd. 2) tp. a)
(fett.) in großer SRenge einbtingen, «flrömen
copiae in Italiam inflnentes Oie. b) tei(bt u.
ungebinbert einbringen, fid) einftbmei«
ereilt in uniTersorum animoa tamqnam i; nihil
tarn facile in animoa; quibna blanditiia C. Pa-
pirina nnper in aurea contionia.
ln-födio, 3. bineingraben, oerftbarren alqd
in terram, hominem (mortuum), ‘corpora ter-
rae beerbigen, ‘fruges, ‘infoasus puer.
Informitlo, önia, f. [informo] Borflellung,
Begtiff, dei b. ic. ; antecepta animo rei quae-
dam; in animo inaita.
luformis, e, adj. [in-forma] l)(fett.) ungeformt,
unförmlich »drei Liv. 2) ungeftattet, bäfc!
Ii(b, entftetlt ‘cadaver, ‘color, ‘hienies, ‘terra
niveia aggeribua, ‘letum.
in-formo, t. 1) bitben, gefiatten ‘clipeum,
t Martern corfi. 2) tp a ) im (Seifte gefiatten, fidj
eine Borfletlung bitben ob. fie anberen ge«
ben; Dorftetten, barfletten, entwerfen, denm
conieetnrft fitb eine mtttma&liibc Borfletlung Bon
0ott bitben; oratorem ein Bitb, 3beat o. bem
Siebnet entwerfen ; quod ita sit informatnu an-
ticipatumque mentibna nostria weit bie Bor«
Stellung ob. Borgefafjte 3bee in unferm Berflanbc
liege; causam. 6) bitben, bef. burib Untertidjt,
beranbitben (mehr B. SInfang) animus a natura
bene informatua eat oranniftert; artea. quibus
aetas puerilia ad humanitatem informari solet.
införo, l. [in n. forum] auf ben SRarft führen
— not ©eridjl oerftagen, ftberjb Plaut.
in-fortiinitns, adj. (fett.) unglftdlitb-
infortünlnm , ii, n. [in-fortunaf ba« Ungliid,
in bet Spraye be« gemeinen Sehen« «= ©träfe,
3ü<btigung, trüget Com., Liv.-, tua Hot.
InfrA [flatt inferä sc. parte, B. inferus] 1) adv.,
a) ‘unter bet 8rbe, in ber Unterwett; un =
ten, i acripsi unten in bem Briefe; *im ©irrne
be« comp. m. quam, i. quam solet esse; comp.
inferius ‘niebriger, tiefer currere; ‘weiter
unten, persequi anfübten, erjäblen; tp. fbem
Stange, röerte natb geringer. II) praep. m. acc.
I) unterbatb, unter ad mare i. oppidum; i.
caelum; amandare alqm i. mortuos. 2) tp. a)
tu ber Seit, natb, fpäter at» Homerus non i.
Lycurgum fuit. b) ber ®röf;e natb, unter uri
sunt maguitudine i. elephantos. c) bem SBerte,
Stnfeben natb, unter, geringer at« quem ego
- infundo. 407
i. esse infimos puto homines Ter.-, omnia i, se
c ac; ‘artea i. se positas.
Infractio, önis, f. [infringo] nur tp. Kleinmut
i. quaedam animi et demiasio Oie. Tusc. 3 §. 14.
— Infractns, adj. m. (fpät) comp, [partic. B.
infringo] 1) gebrotben, niebergeftbtagen,
mutto«, gejtbwätbt animus, oratio, ‘Latini;
fira, fanimi magmtudo; fadversos animoB et
i. excitare. 2) t. bet ©pratbe abgebrotben,
nicht ftieftenb; subst. n. pl. infracta loqui.
ln-fr&gllis, e, adj. ungeftbwäcbt vox Ov.
*ln-fremo, 3. grunjen, inirfeben aper.
1. tn-frenätns, adj. (fett.) feinen 3aum ge>
brautbenb, equites auf ungejäumten '©ferben
2. Infreuätos f. infreno. [Liv.
in-frendco, 2. fnirfdfcn ‘dentibua.
*in-frenls , e, adj. [in-frenum] ohne 8° um,
equua; Numidae auf ungejäumten Bferben.
in-frftno, 1. 1) aufjäumen equum; ‘cumia be«
fpannen. 2) tp. im 3«ume butten ob. bem«
men Oie. in Pis. §. 44.
In-früqocns, tis, adj. m. comp. u. sup. 1) o. Ifkt-
fonen, nitbt jablreitb, in geringer fflnjabl
Bcrfammett, ob. fetten an einem Orte an«
Wefenb hostes, agmen, copiae infreqnentiorea ;
senatus nitbt befcfjlufsfäbig ; sum Romae i.; i.
iam in regia; ‘cultor deorum nitbt fleißiger, fei«
tener Hör.-, milea im Säger nitbt ftei&ig auwe=
fenb. 2) b. Sofatitäten, nitbt jabtretcb bt-
fud)t, nitbt Bolfreitb, einfam pars urbis i.
aedificiis erat; signa (gabnen) sc. armatia ftbwatb
befegt; infrequentiaaima urbis sc. loca. ®aB. In-
freqnentla, ae, f. 1) bie geringe, nitbt be«
ftblujjfähige Stnjabt senatus; per i. (sc. Re-
natas) adiecit aenutus consultum Liv. 2) Sin«
famfeit, SJertaffenbeit locortim Tac.
infringo, fregi , fractum, S. [in-frango] 1) bre«
(ben, jerbtetben, abbretben remu» infractns
(burtb Die ©trabtenbretbung im SBaffer) gebrotben
auäfebenb; *tela; *infracta arundine telum; *tc-
atea jerreifeen.. 2) tp. bretben, ftbwätben, ent«
träften spem, militnm vim, res ob. conatus
adveraariorum ; alqm ob animum (ben SRut)
alcis, numerum, ambitum verborum unterbretben ;
alcia gloriam, florem dignitatia, -fdicta eius,
•vires, *famam, fpotentiam, fiua consnlis. 3)
*etw. (jerbretbenb) an etw. anfehtagen cratera
alcui; (Ter.) colaphos alcui geben; lumbos po-
atibus et liminibua wunb flofeen an ic.
in-fronn, die, adj. unbelaubt, ohne ©träudjet
u. Bäume Ov. ex Pont. 4, 10, 31.
tln-fractiiösns, adj. (tp.) ftutbtlo«, unniib,
erfolglos preces, militia.
in-fücätna, adj. gefdjminft, bilbt. vita nur mit
einem äußern girni« überjogen Oie. de or. 8 §. 10«.
inftila, ae, f. Binbe, Sanb; inSbef. eine weige
(fettner rote) wottenc Sopfbinbe, wettbe Briefirr
ob. ©tbuhflebenbc at« 3{>d)cn ber Unoerlebtitbleit
trugen; bi«w. würben autb bie Opfertiere bamit
gefcbmüdt at« 8eid)en ibter Beftimmung, beb- «Iu-
ris insignibua velut i. velatos ad mortem de-
stinari Liv. 2, 54, 4; b. einem ©tbiff velata i.
ramiaque oleae Carthaginienaium occurrit na-
via; tp. bie insignibua atque i. imperii Romani
(bie unantaflbaren ©taat«länbereien) venditis Oie.
SDao. infäUtus, adj. (fett.) mit einer Snfula
gefcbmüdt Suet.
in-fnlclo, 4. einftopfen alcui cibum Suet.
in-fundo, 8. 1) bineingiefeen, einftäfeen,
408 infusco -
«fchütten venenum, *maius poculuin alcui ;
*nimbum desupcr alcui; *ceram tabellia ; fme-
rum super altaria; fauro suo in statuis infuso
hineingegoffcn u. bann befinblich ; ’mentpm per
artus; inSbef. a) *h>n0ieben, «legen, «flrecfen
infusus gremio; infusus collo amantis gefchmirgt
um ic. ; unieris infusa capillos mü auf bic Schul«
lern (jaabreaßctibem cpaar. b) ftto^in werfen
vim sagcttarum ratibus. cj infundi hinein:
ftriJmei», «bringen, fieh oerbreiteu fninc illa
immensa agmina infusa (in Graeciam); ftopor
solis infusi; *sole infuso sc. terris bei Sonnen«
aufaang. 2) tp. orationem in aures alcis in tc.
leicht Eingang oerfchaffen; nihil ex illius animo
quod semel esset infusum (roaS ihm einmal mit«
geteilt mar) unquam effluere; vitia in civitatem
mit ficid)tigteit oerbreiteu.
ln-rusco, 1. 1) bunfel machen, bräunen,
fehroörjen 'vellera muculis pullis. 2) tp. Der«
berben, entftellen nee eos ;il)re Sprache) alqa
barbaries domestica infuscavcrat; vicinitas, non
infuscata (getrübt) malcrolentia; (fpät) victoriae
gloria saevitiae raaculä infuscatur, gloriosam
inilitiam seditionibus ; merum Plaut.
IngaevöncR, num, m. Bolfiftamm im tiorbmeftl.
Teutfchlanb Tac. — IngaunI, örum, m. Botfä*
flamm ber fiiguter.
*ln-gemTno, l. 1) trans. Derboppeln, ffliebet«
holen voces quater, ictus, vulnera lateri; Creu-
sam ruft ju ȟberholten Staten; me miserum.
2) intrans. fid; Detboppeln, oft miebetljolen,
Dermchren clamor, curae; plausn bejeigen ein«
mal über ba« anbete ihren Beifall; hastis ©peer
auf ©peer fdjleubern.
iugeniisco, gemui, S. [ingemo] bei ob. über
ctro. feufjeit, auffeufjen puori; *tum demum
corvi decoptus stupor ber butdj feinen Stumpf«
finn gctäufcf)tc Stabe; *ulli malo; fad alqd. —
in-gCmo, 3. = ingemisco 1) intrans. in
alqa re; condicioni suae, urbis ruinis Liv.;
•exsiliis; *duri8 laboribus; agris beim Bearbeiten
ber Tac.; ’limen. 2) *trans. bcfeufjcu interi-
tum alcis.
iu-genero, 1. ancrfchaffcn, einpflanjcn, überlj.
jdjaffen natura amorern quendam in eos; non
ingencrantur hominibus mores; ingenerata fa-
miliae frugalitas; animuni esse ingeneratum a
deo; societas, quam inganeravit natura.
ingfnlfilus, adj. [ingenium] Don Statur geartet
Plaut.
ingeniös«, adv. [ingeniosus] gcifircid), fdjarf«
finnig, mijig. — IngSniösus, adj. in. comp.
u. sup. [ingenium] 1) D. ©adjen *oon Statur
tu ctro. gejcfjicf t ager ad segetes, terra eolenti
fruchtbar. 2) u. SDicnfcfjcit talentuoll, geift«
reich, jebarffinnig, erfinberifdj, tunftf innig
homo l. et sollen; istum hominem i. et intel-
legentom; *in, *ad alqd.
Ingünftus, adj. f. ingigno.
Ingenium, ii, n. [ingigno] 1) angeborene na«
tätliche Art u. Befchaffenhett, Statut si
natura insita velut ingenio terrae vinci posset
Liv.; tcamporum suopte i. tumentium; fmon-
tis; feum honesta suopte i. peterentur; ut im-
periuin suo (sc. ingemo) vehemens mansueto
permitterctur i. Liv. 2, 30, 4; ueqne minus in-
certa fallaciaque sunt iudicum i. quam tem-
pestatum terrarumque Plin. cp. ; +0. Tieren. 2)
D. Sftcnfcben u) in Bcjug auf bie SOtoralität:
- ingero.
©inu, Statuten, Temperament, 6b°tolter,
©inneä«, ®cmüt«art, fretus i. eins auf fein
fie rj Plaut.; fi. meo, suo uti; bonnm, durum
Ter.; malum pravuinque; varium, vanum, mo-
bile, aviduin, integrum, placidum; libertas in-
genii greiljeit«fitm, mobilitas ingenii; redire ad
i. auf bie alten Sprünge tommen Ter. l> ) in Be«
jug auf bic 3nteIIigcnj, ba« Talent, bef. reb«
nctifdje« @cnie, Siarffiun, $bantafie
(probultioc«, natürliche« Bermögen) tardum, acer-
nminn, acutum, magnum, fpulcherrimum; in
fenii acius, acumen, vis, celeres motus; ad
ngeudum; *ingenii vena; ingenio abundare;
extremi i. esse ber größte ©ebroaebfopf, gang un-
fähig; ingenium alere, exercere, acuero; promp-
tes ingenio ein fähiger Stopf; opes vel fortunae
xel ingenii; et l. et iustitiü praestantissimus ;
pl. hominum; magna scriptorum ScbriftfteHer D.
grobem ®cift; rfbl i. sing. u. pl. g ei ft reicher
ob. genialer SJtenfch, fflenic, auch »■ Sachen
fmunificentiae, fterrarum; fpt- quomodo noc-
tiurn suarum i. notescerent; auch finnreicber,
Ilugcr Einfall Tac. hist. 3, 28; pl. Erbidh«
tungen, 3»*t^ifluen, Sutanen si ingeniis
hominum criminosorum sit exposita vita in-
nocentium.
Ingens, adj- [in u. geno = giguo anroaebfenb]
ungeheuer, fehr grob, bebeutenb, flat!,
gewaltig campus, aquae, pecunia, clamor, aes
alienum, numerus, magnitudo corporum, flagi-
tium, gratiae Ter.; cura, gloria, animus, vir
ingeniis Spiritus, * bellum, Ingens viribus Lw.,
visu Tac.; auctoritate Liv. ; frir ingens animi
ftart D. ®cift; »ingentem (prolept.) factis fer ad
aethera Troiam; * Antiochua (infofern er grobe
$eere«maffen gegen bie Stämer führte); »Idome-
ncus ber &elb ; subst. n. pl. fi- promittere.
ingbnue, ad», [ingenuus] 1) »ie cä einem grei«
gebornen anfteht, ftanbeämäbig educatus.
2) ebel, freimütig, offen. — ingenultas,
ätis, f. [ingenuus] 1) ber ©tanb eine« frei«
gebornen SDtcufdben ornamenta ingenuitatis.
2) tp. bie ©inne«art, bie einem fretgebor«
neu SKattne anfteht, Sbelmut, Aufrichtig«
feit, offener u. ha<hhcij|iger ©inn. — in-
genuiig, adj- [in-gigno] l) angeboren, natür
lieh indoles Plaut.; color Prop. 2) f teige«
boten, Don freien Eltern homo; subst. tin-
genuus, m. -ua, f. 3) tp. eine« fteigebotnen
SStanne« roürbig, ebel, anftänbig, frei ani-
mus, vita, artes, studiu, timiditae, *amor,
*oculi manuBque ber Eblen, ®ebilbetcn; ebel,
grobmütig, aufrichtig *leo (®gf. astuta rul-
pes); auch *fchroäcl)li<h, Dcrjärtelt vires Oc.
in-gero, (imper. inger Ct. 27, 2), 3. 1) hinein
tragen, «bringen, «fchütten, «roerfeit, »tf)nu
telu, saxa, ignem; saxa in subeuntes Liv. , su-
bouutibus Ourt.\ iacula in hostem, tela, missilia
in alqm Gurt.; *ligna foco; *alcui calices ama-
rioreo cingicßcn, fchenlcn; t alcui osculom;
fverbera; fee ommum oculis fich allen geigen:
-j-se eo; fviuum, oleum ingeritur roirb hinein
gegoffen, oerjchlungcn; tp. antljun, beibringen.
jufügeit; ausfioben, jurufen, «fehteien om-
nia mala alcui Plaut. ; multa mala Ter., dicta
in alqm Plaut., probra Liv., fomne probri ge-
nus, fcontumelias. 2) aufbringen, «nütigen,
alqm al« Stichler; frecusanti omnia imperia in-
gesta sunt.
409
ingigno — inhibeo.
in-gigoo, 3. (nur }>erf. net. u. pari. perf. pass.)
burc f) öeburc einpftanjcn natura tamquam
ingenuit animantibus cousorrandi aui curam,
i. nomini cupiditatem veri videndi; fingenita
nobilitas, + vitia; subst. ting^nita (angeborne
Sorjügc) omittere.
inglöriu», adj. [inu. gloria] unrühmlich, r ui) m -
lo* homo, vita, fmilitiae im ÄTlfflf.
inglüvie», ei, f. 1) Schlnub, ». bei Solange
Verg. 8) tp. ® efräffigfeit, Söltcrei Hur.-,
Vitellius notabilis ingluvie et Toracitate Eutr.
Ingräte, ade. fiugratusj unbantbar abuti uostra
facilitate; falqd fori e mit Unbant aufnehmen.
ingrätHlcns, adj. (ingratus u. facio] unbant =
bar au* einet $id|tetffe[Ie Cie. p. Sest. §. 128, —
iugrätiis (auct) ingratis) abl. pt. [ingrutia uns
gebräuchlich — Unbant] aboetbiat — mtber SBil=
len, ungern Com., Nep.
lu-gritus, adj. m. comp. u. +sup. 1) unange-
nehm, unbeliebt, unmitttommen, mibrtg.
Der!) aßt fuit haec oratio non i. Gallis; non
i. neglegentia, *vita 3ammcrleben, *otium, *la-
bor, ‘t'rona unfreunbliche Stinte; testamenta in
benen bem ft'aifct nichts bermadjt mar Suet. 2)
unbantbar bomo, fingratissimi cives, in
alqm, nihil ingratius, animi crimen, patria,
fepiatulae simpliciter i. bie ben Unbant offen
eingeffehen; ‘cineri i. (bie ben Xienft nicht »er-
gehen tann) suprema ferre; subst. ’haec seges
fort ingrat os Hör. 3) nicht mit 3>ant ertannt,
mofür man leinen ®ant erntet, banlloä
labor, et id crit i. Ter.; ’omnia sunt i. ; *onus,
*pericla, ’cubile.
lu-grävcsco, 3. jctjmei merben, an Scfjroeie
Aunehuien, tp. a) fdjroerfällig, uiebergc =
briidt merben, corpora exercitationum defati-
gatione fühlen fid) befchmert (®gf. levari); ffal-
sis butd) Unmabrbeit immer tiefet in* 8 erber ben
geraten. 6) junehmen, jeboth fo, baff ctm.
brüdenber ob. etnffet mitb morbus, fenus,
annona, aetate ingravescente ; hoc Studium
(philosophiae) cotidie; o. ftranfen, mit benen e*
fchtimmer mirb mox i. (näml. Verania) Plin.
ep.; ingravescebat, näml. Vitellius Tac. — *ln-
gravo, 1. brüctenber u. ärger machen haoe;
illa caaus meos; m. quod; befchroerlich falten
annib ingravantibus.
ingrcdlor, gressus sum, dtp. 8. [in u. gradior]
l) in ob. auf etm. htneingeheu, sfdjreiteu,
in ob. auf etm. gehen, ctm. betreten intra
munitiones, intra nncs; ffines; in Stadium, in
vitatu; fad deos penates; domum, pontem Mil-
rium, viam, mare jur ©ce gehen, fearponto
Capitolium, feurru urbem; m. abl. portä Ca-
pen& ingressus Liv. ; btlbl. vestigia patris, peri-
cula; auch feinblich auf jmb. losgeben, jmb.
angreifen alqm; + »or Bericht; übertt. a) auf
etm. eingeben, fid) auf etm. eintaffen in cau-
sam, in iatam accus andi denuntiationem, in
hanc spem sententiamque, in sermonem ; in eam
orationem (in eine Siebe be* (Inhalt*; fiefff baffin
äuffernb) Cnes. b. c. 1, 2, 2; in bellum, fin rem
publicum, b) eine Xhätigteit anfangen, begin*
nen iter, disputationem , orationem, rationem
studiorum, f defensionem, fborum crimina;
(fpdt) imperium; m. inf. dicere, acribere; *ju
reben beginnen, anfieben. 2) einhergehen,
sfchreiten tardius, *in arvis, *solo; *donis
mit tc.; per glaciem, fpedibus ju Suff; fproelii
vestigiis ben Sieg berfotgen. Xao. A) Ingressio,
önis, f. 1) ©intritt in tc fori; tp. (Eingang,
Snfang. 8) o. bet Siebe, bet ®ang. B) In-
gressus, 1) partic. 0. ingredior, ro. f. 2) subst.
-us, m. 1) tSintritt, in ipso i. meo in bie
hStobinj; t feinblichet (Einfall hostilis; übettr.
Eingang, «nfang futriusque operis; *in-
gressus capere nehmen. 2) ba* ®int)etfehrei =
ten, bet fflang L, enrsus, accubitio; prohiberi
ingressu fie t bunten feinen freien Schritt thnn;
instabil is.
ingruo, ui, — 3. [in-ruo] hineinflürjen, =bte-
chen *infensi hostes; *Itahs; fHannibal; überhr.
hereinbtechen, befallen morbi in agrestes,
pestilentia in boves ; periculum, bellum Verg,
Liv., tvis externa.
inguen, fnis, «. bie Xürtnen, SBeichcn Verg.,
Oe.; @e{d)lecht*teile Hör., Oe.; ©efchmulft.
ingiirgfto, 1. fin-gurges] in einen ©trübet,
eine liefe htneinftürjcn, =tauchen, tp a)
se in tot flagitia in ben Strubel tc. ftcb fturjen;
se in copias alcis in jmb*. Sieichtum fchmelgeit.
b) burch übermäfftge* QEffen u. Xrintcn überla =
ben se in vinum Plaut. [sat. 2, 8, 30.
In-gustütus, adj. noch nie oorher getoftet Hör.
Tn-hübilig, e, adj. I) unhanblid), ungetent,
unbehitftich navis; qnornm telum ad rernit-
tendum i. imperitis est; fcorporum moles (pl.).
2) tp. ungefchidt, untauglich *u etm. ad con-
sonsum Liv., finferendis ictibus, fstudiis.
fn-babltäbilis, e, adj. (fett.) unbemohnbat
fiu-h&bTto, 1. beroohnen eum sccessum, Gal-
liam, inhabitantes fflemohner.
1n-haereo, 2. 1) in ob. an etm. h.ottgctt, feft
fi$en, fteefen, Heben sidera sedibns suis, ad
saxa, visceribus, falcui, f patris cervicibus,
*cor[>ore, fleoni, tergo Liv. , fugientium tergis
auf bem Maden ffhen: lingua ttebt an, ift feft ge=
maehfen. 2) bilbl. ’alcoi semper anhangeu, treu
ergeben fein, *studiis, ’oculis imm« oot tc.
fehmeben; rirtutes virtutibus, in mente, ea qnae
sunt fons neque i. in rei natura; f memoria«
tuae preces nostrae; in visceribus illud malum
hat ff <S) feft gefegt; opinatio inbacrens. Xao. fn-
haereseo, haesi, baesum, 3. in ob. an ctm.
hangen, ffeden bleiben in sordibus; *dex-
tram amplexus inhaesit; *canis inhaesuro si-
milis at* mode er ftd) fchon an ben &afcn hängen
Oe.; bitbt. pofitae penitus in mentibus (Ae
lu-häto, 1. (fett.) juhanchen isto ore foetido
nobis taeterrimam popinam Cie. in Pis. §. 13.
In-hTbeo, 2. [in-habooj 1) burch Äntegen ber h»anb
surüdhatten, anhatten, h£mtnen frenos, tebi
Liv., ’equos, fsuos manu, fmanum alcis, *pro-
fluvium sanguinis, fincendium. (fnJbef. al*
nautifchcr t. t. i. navem retro ob. bl. inhib., +i.
remis rüdmärt* rnbern (ohne ba* ©chiff ju men<
ben); jeboch gebraucht Cie. bie ffienbung auch tm
Sinne ». mit Siubetn aufhäten (»gl. SSibcrit
ju de orat. 1 §. 153); bitbt. hemmen, befchtän:
ten impetum victoris adventu suo; inbibito sa-
lubriter modo nimiae potestatis Liv. 3, 59, 1;
imperium; te illins imploratio et tox non i.;
feursum .§alt machen, f fugam, ftransitum,
fspem, tcrudelitatem, thwrima», fTolentem
loqui, fethhatten, h'nbern velut tacitft qni-
dam verecundiä inhibemnr m. inf.; m. qnomi-
nus, quin. 2) bic §anb anlegen an bie Stab-
führung einer Sache, anmenben, gebrauchen,
410 inhibitio -
nuSüben imperium in deditos, acriter in pau-
cos, aupplicia alcni, imperia inhibita (sunt)
ultro citroque, damnum (©elbftrafe) , f modum
(ffltafj). $ao. inhYbYtio, önis, f. ba# fjemmen,
romigum ba# 9tüdwärt«rubern.
Yu-blo, l. bcn SJtunb nacp ettt. auffpetren, nacp
ettt. fepnappeit n) Bor Begierbc uberibua ln-
pinis (b. fRomulu#); bilbl. begierig nacp etm.
trauten, fdjnappen *alqd, talcia opibus,
•fhortia; *abjoi. congestis undique aaccia indor-
rais inhians. b) *Bor SBeugierbe, (Erwartung
nacp etm. bingaffen, pinftieren postes; pe-
cudiun reclusis pectoribus. c) *Bor Staunen
bei ettt. SKunb u. 9?afe auffperren Cerberus
inhians; turba attonitis inhians aniniis, ut et«.
YnhSnestä, adr. linhoneatus] mit Unepre,
fcpimpflicp. — Ynhönesto, 1. entehren, be=
jcptmpjen palmaB Ob. — Ynliöncstns, adj. m.
comp. u. sup. 1) uncprbar, unfittlich, fdjänb -
licp vita misera atque i.; homo innom stissi-
mus, cupiditas, »ffactu; *i. (jur eprlofen glucpt)
vela parare; *i. vulnera tergo accipiunt; isubst.
m. pl. dictu; *8. Stanbe unanfepnlicp, gering
matre ignota. 2) pöplicp Ter., Verg
Tii-hönoiätiis, adj. m. comp. u. *up. 1) ungeeprt,
ohne Sprenftelle, opne ülnfepen. 2) unbe»
fcpcnlt, opne ©prengabe. — Ynhönörus, adj.
[in-honor] l) (fpät) nicht in Hnfepen fiepenb
mhonoros sinens. 2) offne yierben signa Tac.
Yn-borreo, — — 2. b. ettt). ftarren acies Liv.
8, 8, 10. ®ao. Ynhorresco, rui, — 8. 1) ju
ftarren anfangen, fiep ftarrenb empor»
heben, *aper ariuos ftröubt bie föorften am Bug
empor; ‘messia spicea campis ftarrt B. Sipren
2) anfangen )U jittern, fid) ju befoegcn,
erfcpüttcrt *u «erben, auffcpauern, fiep
träufeln *aSr; Veris adventus mobilibus fo-
liis; *unda tenebris fcpauert auf in ber ginfter»
nt« Verg. 3) Bot Säfte ob. Scpteden jufammen»
fepauern, erbeben, fiep entfepen fdomus
principi«; fvacuis (n.) bet ber Üeere.
Yn-hospTUlls, e, adj. ungaftlicp, unmirtbar,
’Caucasus, ’Pontue. — Tn-hospYtälTtas, ätia,
f. Ungaftlicpfeit Cic. Tose. 4 §. 26. 27. —
*Yn-hospYtns, adj. = inhospitalis.
Inhumane, adv. m. comp, [inhnmanns] un»
menfcplicp, lieblos, ritdfid)t#lo«, unebcl,
gemein dicere multo etiam inhumanius; i. fe-
ceris contraque naturam.
Yn-liümänYtas; ätis, f. [inhumanua] 1) Un»
menfcpliepfeit, ©raufamteit, Barbarei. 2)
SKangel an Biibung u. Humanität n) ltnpöf»
licptcit, Un gef äff igt eit, Sieb! ofigleit,SRüd»
fidjtatofigf eit. 6) fleinlicpe Sniderei.
InhiiminYtfr, adv. [inhnmanns] unartig, un»
pöfliep, rfldficptSIo#. — Yn-Iiümänns. adj.
in. comp u. .?»/>. 1) unmenfehlid), graufant,
bnrbarifdj homo, scelus, crudelitas; vor eine#
Wenfcpen unwiirbige äu&erung; fnec minus i.
pars viae quam. 2) unpöfliep, ungebifbet,
lieblos, ungefeflig homo inhumanissimus
Ter.; aures; agrestia et i. neglegentia; non est
i. rirtus pat ein ^erj für anbete Btenfcpcn; *se-
niura inhumanac Camenae.
Ynhümätns, adj. [in u. humo] unbeerbigt.
Yn-Ybi, adv. 1) ebenba, bafelbjt, i. emit unter
jenen Plaut. 2; o. ber 3*it, '• cst *# ift nape
bat an, ootfl. u. einm. Oie. Phil. 14 §. 6.
YnYcio f. iniieio.
- iniquus.
YnYmlca f. inimiena 1). — YnYmlc#, adv. m.
comp. u. su». [inimicus] feinbfefig, feinblieb
— InYmlcYtlae, ärum, f. [in u. amicitia] etgtf.
feinbfipaftfidje ©eftnnungen u. ÄuBetungen, gei n b =
jipaft (in fjSriBatBerpdltniffen) inimicitias capere
Ter., suacipere, exercere, habere, gerere , fea-
pessere cum alqo; quid inimicitiarum creditis
(me) excepturum fuisse Ourt. 6, 16, 18; sunt,
intercedunt mihi i. cum alqo; i. deponere, po-
nere; im sing. BOtff. u. Cic. Tusc. 4 §. 2t; in
ppilofopf). SpTadjc jur Bejeitpnung be# abflralten
Begriffe« af# @attung#BorfteIIung, »orunter bie
einjelnen 3ätle gepdren
inYmlco, 1. [imn icus] (fett.) Berfeinben *ira
urbes. — YnYmicns, adj. m. comp. n. sup. [in-
amicus] 1) feinbfefig, feinblitp (in $riBot=
Berpältniffen) ; gepäfftg, ungünftig, abge»
neigt, alcui gegen jmb. animus; animorum
motua; *dis senex Bon allen ©Ottern Berfaffen;
consilia cnm patriae tum sibi; inimicior erain
huic quam ipsi Caesari; nec quidquam inimi-
ciua quam illa (oratio) rersibna; ’Berberbfitp ,
BcrpängniäOoII odor uerris, stabulia ignis,
fulmina, *inimicum (est) lippis et crudis m. inf.,
e# ftbabet Hör.; subst. inimicus, i, m. fieinb
populi Romani, meus, verba inimici; i. et
hostis; quod eum infestum i. Cn. Pompeio (sc.
esse) cognoverat Sali. Cat. 19, 1; otii et com-
munis aalutis inimici; circumventus ab inimicis
praeceps agor. plenior inimicorum; inimicissimi
(bie größten geinbe) Sthenii; lnimica, ae, f.
geinbin. 2) *= hostilis, terra, tela, castra
Argivum, inaigne.
Ynique, adv m. comp. u. sup. [iniquus] 1) un =
gteid) certatio miquius eomparata Ter.; ini-
quissime comparatum est. 2) übertr. a ) un»
billig facere Plaut., circumvenire Ter.; causari
alqm Hör. b ) (feit) nidjt gefaffen, ungebut»
big Suet. Caes. 46.
YnlquYtAs, ätis, f. [iniqnus] l) Uncbenpeit be«
Boben#, auip pl. loci, locorum; Ungfeitppeit
ber Sage condicionis Caes b. O. 7, 19, 3. 2)
Siptuierigfeit, Blißfiipfeit loci, temporis,
temporum, rerum. 3) Unbilligfeit, Unge»
reeptigfeit, unbillige gorberung, über»
triebene Strenge, ipärte hominis, +exdtii,
summae i. condemnari.
Yniqnns, adj. m. comp. u. sup. [in-aequus] J1
ungleich, uneben, fipief, abftpflffig locu«,
ascensus, *mona, * doraura ; *pngna (gn^Bott
gegen Seiterei). 2) ungünftig, unbequem,
nachteilig, gefährlich, ungelegen locus, loci
ad declivitatem faatigium Caes. b. O. 7, 86, 4;
•litu», *hiemes ftrenge; defensio anguatior et
iniqnior auf einem ungftnftigcn lerrain, certamen,
condicio, tempus; *übetmä6ig, übertrieben,
sol übermäßig pei&; innnlus rastri ju f cp Wer;
•apatia ju eng. 8) unbillig, ungcrecpt, iudex
parteiifcp Ter.; quid iniquius dici poteat? con-
dicio, causa, lis, lex Hör.; sor«, casus, pax
Verg.; subst. per aequa per i. burd| btOige ob.
unbillige gugeftänbniffe, fo ob. fo Liv.; iusto «e-
cernere iniquuui Hör. 4) ungünftig gefinnt.
abgeneigt, feinblicp, ungnähig in alqm Ter.,
alcui, arnmo iniquissimo infestissiraoque, *cae-
lestes, *penates; subst. Yrenerem unam excludit
ut iniquam geinbin; mei, nonnnUi nostri. 6)
unwillig, niept mit ©letdpmut, niept ge»
taffen animo i. pati, ferro; animo iniquis-
initiatio — iniiistitia.
411
simo mori; *ut iniquac mentia (mißmutiger)
asollus Hör.
InitiMio, önis, f. [initio] ©inwethung in einen
ÄnltuS Suet. Her. 34. — Tnltlo, 1. [initium]
in einen geheimen ©otteSbienft einweiljen
alqm Cereri eo ritu; alqam Bacchis in }C.; lni-
tiatus est mysteriis; fibertr. ritu qtiodam sacra-
menti vetnsto velut initiatis militibus Liv. ; tp.
puerum in bie SSflrgerlifte cinfdjreiben laßen Ter. ;
über!). ein »eiben mnnditiis Plaut. ; fliteris.
initium, ii, n. [ineo] 1) gingang, Wnfang
silvarum, disaenaionis, belli, orationia, magi-
stratus; Romanorutn (beb (gebietet btt Ä.) Caes.
b. G. 6, 3, 4; i. dicendi saniere, eaedis, confli-
gendi facere; i. capero, ducere ab re; fpauca
repetere ab iniüo, alqd altiore i.; inde pnmam
i. mirandi (abhängig n. i.l Graecarum artium
opera licentiaeque nuic (abhängig 0. i. factum
est) sacra profanaque onmia spoliandi factum
est Liv. 26, 40, 2; pl. , mensium, belli, rerum;
maiora rerum (Wo Wir maiornm erwarten) Liv.
1, 1, 4; ab initio »om Hnfang an (nur 0. ber
Sei*)} initio im Hnfange, anfänglich; initio di-
cendi; i. nascitur, oritur. 2) pt. a) bie ®runb=
poffe, ©Iemente. b) erfte £ehrjä|}e, Än =
fangSgrünbc, ©Iemente (»gl. principia) roa-
theuiaticorum, operum, cognoscendi ©rtenntniS:
princip. c) f-KcgierungSanfang, pl. Tiberii,
d: bie Hufpicien, mit benen ade« begonnen Wirb
Curt. ö. 9, 4. e) geheimer ©otteSbienft (Ogi.
mysterium); *©erätfcf|aften bei einem ge =
beimen ©ottesbienfte. ’i
flnicctus, ns, m. [iniicio] (fett.) ba« $arauf =
werfen iniectu multae vestis opprimi Tac.
iniicio (infe.), ieci (inierit — iniecerit Plaut.),
iectum,3.fin-iacio] 1) hineinwerfen, bringen,
= thun, 4egen, klaffen, = fehleubern mauum
foculo; milites eo ~ in nares an ®otb bringen;
ignes sc. in domnm; tigna einjiepen; +tela, se
i. (Pütjen) in hostes, *se morti tn tc.; übertr.
animns se i. (oerfenft fich; in alqd Oie. n. d. 1
§.54; tp. a) einflößen, beibtingen, »crur=
fachen alcui spem, formidinem, timorem, me-
tum, terrorem; ceteris (naribus) terror iniectus
est Liv. 26, 39, 18; iniecta contentionc ; alcui
religionem, certamen, tumultura, scropulum,
cunctationem, sugpicionem, admirationem ; alcui,
alcui rei moram Liv. ; multo maior alacritas
studii.mque pugnandi maius exercitui iniectum
est; alcui mentem, ut etc.; eadem ira deorum
banc eins satellitibus amentiam, ut etc.; cui
coram, ne etc. Liv.; *cnram (Weuöier); rerba
brein reben. b) in bie 91ebc einfließen taffen,
ändern, erwähnen alcui nomen cuiuspiam;
de alqa re; (Hör.) mentio inicitur de alqa re;
naper iniecit. 2) anf ob. an jrnb. ob etw. wer;
fen, legen, bringen pallium in alqm Plaut.,
alcui fmbm. Überwerfen, *sibi Testern , pontem
flumini fchlagen über tc., catenas alcui; socurim,
frenos alcui, *frona licentiae, materiain ®e=
bdlf, faggerem, tignum, trabes, monus ferreas
©nrerpafen antegen, terram alcui, *brachia collo
fchlingen um je., *vincula, laqueum; inSbef. alcui
mauum, manu« fjanb an imb. legen a) jmb. jum
StiliPehen bringen, im Silbe mihi rentas.
b) einen ©egenftanb ohne richterliche ©ntfdjeibung
als fein ©igentum ergreifen, um ihn in feine
©ewalt ju bringen virgini minister deeemriri,
*in iure, ’maaum Partie, fnianus spoliis alcis;
fibertr. tquieti eius mauum hobt' ihn mit ©e-
»att au* feiner 9}uhe geriffelt), c) jmo. #or ® c --
rieht laben Plaut, Curt.
InGüründe, adv., jeboef) nur im comp., unauge«
nehm, unfrcunblich Cic. Att. 1, 20, 1.
IniücnndTtas, ätis, f. [iniucundns] Unannchm«
lichfeit de. n. d. 2 §. 138.
liidücundus, adj. 1) unangenehm labor nobis.
2) tunfreunblich adversus malos.
In-lüdTcätiis, adj. [in u. iudico] unentfcf)ieben
Quint.
In-lnngo, 3. 1) (feit.) hineinffigen tigna in as-
seres Liv. 2) anfügen, anfchließen vineas
et aggerem muro; tecta iniuncta muro portis-
que »eiche reichten bi» Liv. 3) tp. a) jufügen,
Berurfachen alcui iniuriam, ignominiam; (Brut.
in Cic. ep.) detrimentum rei publicae. 6) auf =
erlegen, -bürben alcui laborem, onus, lege«,
munus, emtatibns serritutem; quorum (inimi-
corum) ipse maximam partum i. (auf ben §al8
gejogen, jugejogen bade) Caesari Caes. b. c. 1,
4, 4; -finter prima mihi (mache mit eS Jiir Pflicht)
ut; fnec sibi ullius rei moram necessitatemque
iniungebat quin — persequeretur ohne fich butch
etw fonft Nötige? aufhalten ju laffen, »erfolgte er.
iu-lürütus, unbeeibigt.
iniüria, ae, f. [in-ius ] 1) Unrecht, 9fe<httS»cr =
lepung, ©ewaltthätigleit offere (Ter.), fa-
cere, inferre, imponere alcui, in alqm immit-
tero, iacero iniuriam; iniuriü alqm afficere;
iniuriam accipere; (Ter.) tibi a me nulla orta
est i.; defenderc, repellere, propulaare iniuriam;
per i. auf ungerechte Seife; iniuria mit Unrecht,
iniuriis (wie mgratiis) Cael. in Cic. ep. 8, 8, 2,
aber haud i. nicht ohne ©tunb Curt. 10, 7, 10;
in alqm; sociorum gegen sc. ; tua »on bir ob.
gegen btdj »trübte; probibere alqm iniuriis ab
ulqo ». feiten jmbS., ab iniuria; i. (pl.) reten-
torum legatorum bie in ber Rurücfhaltung ber ic.
beftehenbe SlechtSBerlepung Caes. b. G. 3, 10, 2;
pro veteribus HclTetiorum L populi Rom. gegen
ba« 1, 30, 2; 1 hospitum gegen tc.; praetor de-
cemit i. etw. SBiberrechtlicheS. 2) inSbef. o) gern,
im pl. als geriehtl. t. t. IBcleibigungen, yn =
jurten, nna i. est tecum 3njuricn»rojffe, actio
iniuriarum. b) unbillige Strenge, ^lärte
paterna Cbm. c) wiberrechtlicher Sejig ob-
tinere i. Liv. 3) Sache wegen eines erlittenen
Unrechts, Strafe für ic. consulie, ’caedis. 4)
Verlegung, Unbill, Schaben frincalorum;
(Hör.) facienda i. (einen Stof), Schub geben)
tardis Hör.; fpropter iniuriam (gerftbrungen)
retustatis (herbeigeführt burch ic.).
inlürlösü, adv. m. comp, [iniuriosus] wibet»
rechtlich. — inlürldsns, adj. [iniuria] wibets
rechtlich h«nlielnb, ungerecht in alqm, vita,
*i. (mit hbhnenbem) pede; *donec cinis aridus
i. ventis ferar ein Spiel mutwilliger ffiinbc bin.
— iniürluH, ailj. ungerecht iniurrum est Com. ;
homo Ter.; quia sit miurium Cic. off. 3 J. 89.
in>tns8n. abl. m. ohne (Befehl suo, alcis. J. po-
puli (ohne ». Solle gewählt ju fein) Toiuntate
patrum regniwit; i. populi ac senatua. — *in-
iussus, adj. [in u. iubeo] ungeheißen, ».
freien Stüden, ». fetbft.
iuluste, adv. m. comp. u. sup. finiustu«) unge =
recht, unrecht facere, i. impieque, facta. —
iniugtfüa, ae, f. [iniuBtus] Ungerechtigleit,
ungerechtes Scrfahten; bef. ungerechte
412
iniustus — inopinatua.
Strenge. — In-lustuB, adj. m. comp. u. suv.
ungerecht, ^att homo, *nOTerca, incommoda
iniustissima, *regna unrechtmäßig erworben, Mens
( beö 'Jteibcö'i ; *subst.n., ruetu iniusti; tp. brüdenb,
läftig, ferner onus, *fascis.
inl . . . lum . . . f. ill . . . imm . . .
innäbYüs, e, adj. [in u. noj unbefchwimmbar
Ov. mct. t, 16.
iu-nascor, dtp. 3. in, auf ob. an etm. ae =
boten werben, machten, entheben filbt
agris Hör.; salicta innata muri« Liv.\ ‘innatus
murex angemai^fene Stufdjcln; eodern boIo innati
Just.; übertr. in hac elatione animi cupiditas;
summa ulacritas et cupiditas belli gerendi in-
nata est (sc. iis); insitas eorum Quorum; Tel
fiotius i. (angeborene) cognitiones habemus; re-
iqua est ea causa, quae iam non recepta, sed
innata — est; *amor.
in-uato, 1. l) bineinfdjmimmen pisces in con-
cham hiantem; *unda dulcis freto (hörnt hinein.
2) au( ob. in eim. fchmimmen *undam alnus;
*lactuca acri stomacho; finsulae; fTiberis
campis; im Silbe innatans verborum facilitas
oberflächliche Quint.
ln-nftrigäbYlis, e adj- unbefdjiffbar Liv.
iu-nect«, 3. 1) an ob. um etm. fnüpfen, fchlin*
gen, derfnüdfen, jufammenfnüpfen, »er«
fchlingen *fauces laqueo, *lauro crinem;
* colla auro (golbene ftalSletten) innoctuntur,
»vincula gutturi; (fpät) capiti diadema; *qu!s
(vinculis) innexa pedem (ben guf) angebunben)
pendebat columba; finnecti cerricibus fid)
fchlingen um ic. ; *i. (flicht) coma* (Sotten). 2) tp.
*fraus inuexa clienti; finnexus (oerwicfelt in)
conscientiae alcis <= äRitroiffer jmbä. ; fHyr-
canis innexus (eng berbunben mit ic.) erat per
afbnitatem; *causas morandi nach einanber Dor •
bringen.
in>nitor, dtp. fid) an ob. auf etm. ob. jmb.
(tilgen, ftemmen, lehnen scatis, cuspide par-
maque, hastfi, ’baculo, *templa innixa co-
lumnis, *alis fliegen, in enbitum Ncp., f servis
duobus; bilbl. quo (Tiro) magis innixa res Kom.
staret; fartium adminiculiB ; fsalutem suam
incolumitate Pisonis.
in-no, l. l) in ob. auf etm. fehwimmen ob.
fegein aquae ( dat .) Liv. , fclassis mari; *m.
acc. fluTium, ÜUTios; innantes beluae; ‘innans
Maricae litoribus hineinfriömenb in »c-, burdp
friömenb ic. 2) *auf etm. fchtffen, etm. be=
fahren Sty^ios lacus.
in-nöcens, tis, adj. m. comp. u. su/>. 1) unfhäb*
lief), unfcffulbig "innocentis pocula Lesbii;
epistula. 2) unfdjulbig, frtjuIbloS, ftbetl).
redjtfchaffen, unfträflid) homo; *mulier (o.
bet Stiefmutter) nicht hart, innocentem damnare,
fsanguis, ffactorum in jc.; unetgennügig,
ftrengrethtlith praetor, abstinentia. lat), a)
tinnöcenter, adt>. unfthulbig, unjträflich iu-
nocentius agere. b) iunöceutla, ae, f. Un=
fdjulb, tHrrhtfchaffeuheit, Uneigennügig;
leit,'Jieblith(eit;au(hco»cr. mierotr'bieUnfdhulb’
fagen innocentiam iudiciorum poenä liberare.
inuöcue, adv. [innoeuus] f uufchäblicf), ohne
Schaben, o. Pfeilen exadere. — iunöcuus, adj.
[in-noceo] 1) unfdjäbltch *herba; »litns ficher ;
unbefchöbigt *carinae; fiter unangefochten. 2)
unfthulbig, rechtfchaffen *homo; *agere
causas i. bet Unfcgulbigcn.
•f-ln-nötesco, nötui , — 3. befannt werben.
in-nÖTO, 1. erneuern, se ad suam intempe-
rantiam o. neuem jurildfehien ju Oie.
flunoxlö, adv. [innoxiuB] (feit) unfttäflid)
in-noxlus, adj. 1) unfehäblith ‘anguis, tpotio;
•litus beffen SBefifj anbern feinen Schaben u. feine
®cfahr bringt. S>ah. unfthulbig, fthulbloi,
harmloä serrus; *rerba; (Liv.) m. abl. crimine;
(Gurt.) m. pen. initi consilii in caput regis. 2)
unbefehäbtgt, unangefochten Saß., fnaTigia,
fiter; funocrfchulbet paupertas, mon De-
metrii.
iu-nubo, 3. in eine gamilie hintinheiraten
•thalamis nostris an meine Stelle alb Sattin
rieten. — Mnnfibus, adj. [in u. nuboj unser*
heiratet, laurus ber jungfräuliche.
in-nümerabTils, e, adj. unzählig, unjähtbar.
$ad. a) innümeräbilitas, ätis, f. (feit) Un>
xählbarfeit, gahllofe Stenge. b) innömerä-
bYlYter, adv unzählige SRa le.
*f in-nfimerus, adj. jahllob.
in-uuo, 3. juminfen, etnen Sinf geben aleni
Com.; fdigito; abfol. Liv.
*ln-nuptnH, adj. unocrheiratet, Minerva jung=
fräulidb; »übst. pl. f., 3unafrauen; nuptiae eine
unjeltge ®hc, SHcht b. Öic. de or. 3 §. 219.
fln-nütrio, 4. in ob. bei etm. ern&h*cn, **•
jieben homincs mnutriti (auf u. bei ic. aufge-
waehfen) mari; ü.berri. pessimis innutriri.
Ino, us ob. önis, f. f. Athamas u. Helle. ®a o.
*Iuöus, adj.
Tnoblituh, adj. [in u. obliviscor] eingebent
Ov. tx Pont. 4, 16, 87. [356.
ln-obrfitiis, adj. unüberfchüitet Ov. met. 7,
In-obsirväbtlis, e, adj. unmerflich *error. —
f ln-obscrvaiitta, ae, f. (feit.) Unachtfamteit,
llnorbnung. — * iu-obsorvilus , adj- uit>
beobachtet, unbemerft.
In-offengns, adj. 1) unmifgebalten *i pedem
referre. 2) tp. ungehinbert, ungcftSrt, un>
unterbrochen, frei fsiccitate et amnibus mo-
dicis iter, *mare, *vita, fcnrsuB bonorum.
In-officlösus, adj. (feit.) ungefällig, unbienfi»
fertig in alqru; testamentum lieblofe« ob. pflieht-
mibrigeö, weil bie nächften Sermanbten in bem-
felben nicht gehörig bebaut werben,
ln-ölesco, öleTi, öletum, 3. in etw. hinein =
mathfen, *libro in ben Saft,
lu-ömln&lug, adj. fluchbelaben Hör.
YnSpla, ae, f. finops] SKittellofigfeit, nament-
lich SJiangel au äußeren Mitteln, 9Jot,*lrntut,
^ilflofigftit (objeftio) frumenti, rei frumen-
tariae, frumentaria; omnium rerom, Tictus, ci-
bariorum, agri, loci an ißlap, consilii ftatloftg*
feit; inopiae sobaidinm; suis opibus aliorum
inopiam leTare; aerarii erfchöpfter Staatcsfchap;
inopiae (benen, bie leine Serteibiger hoben) prac-
sidio esse; d. Stebner, SDtangel an Sebantcn
u. {Borten, Süirftigfeit i. et ieiunitas de.
Brut. §. 202.
In-öpiuftbUle, e, adj. (fpät) nicht gu nermnten
ob. oorguftellen res. — ia-opinans, tis, adj.
nicht a$nenb, roiber Sermuten inopinantem
alqm opprimere, aggredi, deprehendere; i. alqo.
3)a». inopinanter, adv. =■ ex inopinato Suet.
Tib. 60.
in*öpinätus, adj. 1) unoermutet res, rualum;
cum hoc illi i. accidisset; ffinis vitae, f bel-
lum; nec hoc tarn re est quam die tu i. ; subst.
413
inopious — insauio.
nihil inopinati; adv. ex inopinato ob. (Liv. 86,
6) inopinato unoennutet. 2) ((eit) nt ä)ti Ber*
mutenb alqm i. opprimer«. — Tn-öpiims, adj.
unoermutet, *Ti8U8, *qnies; t quanfco inopino,
tanto maiora Tac.
Yn-bpiüsus, adj. [inopia] bebürftig con-
silii Plaut. — lu-ops, öpis, adj. ber ftilfe ob.
Hilfsmittel ermangelnb, l) hilf’» mittellos,
arm, bebürftig i. relictd a duce; *solari ino-
pem; inopes coacti sunt ad opulentiorum nun
lium confugere ; aerarium i. (gelbann i et ex-
hanstum; regio; ’cupido bie unerföttlit^e. 2)
arm an et»., ermangelnb, bebürftig ab
amicis ob. amicorum an >C.; consilii, yerborum,
verbis; *somni cibique fdjlaf* lt. appetitlos; *pa-
terni ruris et fundi; *rerum an ©etjalt (p. ©er=
|en); auxilii, humanitatis; consilii bilf=, ratlo« ;
•pacis o^ne ic.; *mentis, *animi; überl). mad)t:
lo«, ohnmächtig, unoermdgenb *m. inf.;
foppugnatio; subfit. (rem) meliorem inopi(eoüeef.)
quam potenti Liv. 2, 3, 4. 3) tp. arm an Sorten
u.©ebanfen, bürftig, mager, armjelig lingua,
oratio, disciplina, causa; überl). ätmlid), atm-
jefig *inferiae, *senecta, ’inopis aninti esse.
Tn-örttus, adj. ifelt.) mir re inoratfi otjnc bie
Satpe oorgetragen ju haben Oie. p. Pose. A. §. 26.
In-ordYn&tus, adj. ungeorbnet, o. Truppen —
nicf)t in 9f ei^e u. ©lieb geftellt; subsf. n.
Unorbnung alqd ex inordinato in ordinem
redigere Oie. de univ. §. 7; to. ÄuSbrud n. pl.
i. digerere.
Yn-orn&tos, adj. I) ungefd)mfidt mulier; *comae.
2) o) B. bet Webe, f d) m u d 1 o «‘ orator, *vcrba.
Inöas (. Ino. [6) ’ungepriefen.
Inp . . . f. imp ...
lnquam, is, it, rerb. def. id) fage, fpred)e 1)
bei birefter Bnfübrung bet Sorte )mb«. Homulns,
'luppiter’, inq., Huis iussus avibua' etc. 'Haec',
inquit, 'a me’, Vercingetorix ; 'vincite’, inquit,
'Bi ita vultis’, Labienus. Quid tandem novi?
'Nihil sane’, inquit Brutus. 'Nonne vides’,
tibus et in secessu quiescentem per convicia
et iocos; pass, assidue varieque, multis undi-
que libellis et tarn querulis, nullia rumonbus.
— In-qulfttns, adj. m. f comp. u. tsup. un-
tubig bomo, animus, ingenia, *dux inquieti
turbiaus Hadriae, 'praecordia geängftigt.
inquYlinus, i, m. |{t. incolinus o. incola| brr irgettb-
»o mobnt opne ©tgentumSretpt, ber SDlietSmann,
3n|a|(e te inq., non domino; praediorum, pri-
vatarum aedium Suet ; regionuin Just .; o. Sicero
i. civis urbis Romae, weil er fein gehonter tönt.
Bürger war.
inquTnäte, adv. [inquinatus] (fett ) unrein ad-
modum inq. loqui, multi inq. loquentes Oie.
Brut. §. 268. — InquYnfttus, adj. m. comp. u.
sup. [parfte. o. inquino] bcfledt, befd)impft
homo vita omni, ratio sordidissima et inquina-
tisaima, sermo inquinatissimus; unrein, un*
ebel verba. — Inquino, 1. Bcrunreinigen,
befdjmufen, befleden (bie Befledung al« @nt=
ftcÜung best (Schönen betrachtet) vestem Plaut.;
*aquam venenis; aqua cadaveribus inquinata;
tp. befleden, be|(f)tntpfen amicitiam nomine
criminoso, domestica inhumanitate nostrae ci-
vitatis humanitatem , famam alterius, se vitiis
atque flagitiis, libidmibus, *aere tempus aureum
nerfülfdicn = cljem machen.
inqttiro, sivi, situin, 3. [in-quaero] l) nach ettn.
fueben, ettn. auffutpen corpus alcis, sedes; im
BilDe reram honcstatem nimm natura maxime.
2) in eine Sache einbrtngenb unterfud)en, er>
fot leben diligenter in ea; Calvus orator, ni-
mium inquirens in se atque ipse sesc obser-
vans; *tiliu» patrios in annos (bei beit Hftrologen
ober burtb Saubermittel); vitia alcis Bor.; m.
inbir. StagcfaB; inSbef. ffluffdflüffe u. Be»ei« =
mittel jur Klage gegen jmb. fud)cn in coin-
petitores, in Siciliam. Ta», a) Inquisitlo, önis,
f. lt fba« Kuffudjen, Wachfucfjen novoram
militum; esse alcui inquisitioni B. jmbm. gefugt
tBerben mülfen — nicht ba fein Plaut. 2) Unter:
aliquis cubito stantem prope tangens inquiet,
'ut' etc. Hör.; fett. tn. (lat. mihi; (Ter.) eccum
me, inque fprich. 2) bei nad)brüdlid)er Siebet:
Polung ber eigenen Sorte, |agc id), hunc ununi
diem, hunc unum, inqnam, dient; tnäbef. nad)
©arentbe|en. 3) wenn ein Borbet ttur anbeutungi-
tneife au«gefprodjener ©ebanfe befriftigenb au«ge=
fübrt ob. ba« Borljergefagte für« u. biinbig ju=
fammengefa&t wirb, in welchem gafle feine Sie>
berbolung eine« oorbergebenben Sorte« ftattfinbet,
sed haec omnia (quae de omatu orationis dixi)
perinde sunt, nt aguntur. Actio, inqnam, in
dicendo una dominatur; omnes vincendi studio
tenebamur etc. Omnes, inquam, vincere vole-
bamus. 1) bei (Einführung B. ©intBÜrfen u. jmar
eine« unbffttmmteit ©egner«, inquit jagt man,
beigt e«: nondum gnstaTcrat, inquit, vitae
suavitatem; bei mJglidjen ffitntnütjen befielt, mit
bem man |pri<bt, ober jebe« fingierten ©egner«
quonam modo? inquies; quid ad istas ineptias
abis? inquies. 6) bt«IB. toenn |4ott eitt Sort
Dotbetgegangen i|t, toeltfif« bie bir. SRcbe anfünbigt
Sex. TnDins exclamat: aspice, imperator’, in-
quit; bi«», meggclafien, be|. naip tum ille, huic
ego u. bergl.; autb bi«w »ieberbolt.
tln-qnies, etis, adj. — inquietus unruhig.
tlnqnl«to, 1. jinquietus] beunruhigen, bebel»
ligen ulqiu ofticii cunsfi; Ilomau morantem li-
futbung, ©rfotitbung veri; al« gerid)t!. t. t.
ba« fluflutben ber Beweismittel jur Slage
gegen jmb., candidati, accusatoris gegen ic. ft)
Inquisitor, öris, m. t9luj|ud)en Berbütbtiget
Ber|onen, häftber, Spion; be|. gMP'tent,
Unterjutbungiriibter.
Inqulsitus, a, um unttnter(ud|t Plaut.
lnr . . . f. irr . . .
fln-HÜlübriH, e, adj. m. comp. u. sup. ungefunb
cibi; insaluberrimo tempore; hic (flumen Oxus)
i. est potui Ourt.
*in-sUütätiis, adj. (feit.) ungegrüfit, m. Zmeft«
inque »alntatam linqno Verg. Acn. 9, 288.
in-sänähilis, adj ■ unheilbar morbus, ’caput;
tp. contumeliae, ingeniutn, nihil insanabilius
esset; sttbst. remedia insanabilibus (m.) adhi-
bere Ourt.
lnsAn«, adv. m. *comp. [insanus] unfinttig. toll
in silvam non ligna ieres insanius Hör.; {ehr
heftig amare, esurire Plaut. — insänia, ae, f.
[insanus] unfinnige« Betragen;;)!., unfinnige
Unternehmungen, tolle Streiche; concu-
piscerc alqd ad i. bi« jum ToOwerben; *belli
unfinnige Begierbe nach tc.; *poetiftbe Begeifte =
rung amabilis; inSbef. unfinnige Übertrei:
bung, Sufttanb, Bracht villarum, vestium,
libidimim; res ad hanc i. yenit.
insänio, 4. (insanibat Ter.) [insanus] unfinnig
414
inuanitaa — insepultua.
fein, bei. o. Seibenfdjaften ganj u. baucrnb
bcperrfcbt tuerben in petendo consulatu, nnnc
qnoque consul inaanit; nisi ego inaanio; ex
amore Plaut., ix iniuria; *i. (fid) toller ffreube
bingeben, jchroärmen) iuvat; *o. SRecre, toben;
*amorea («ec.) alcia rafenb in imb. oertiebt (ein;
♦atatuaa emeudo wie toll oerfeffcn fein aui ic. ;
'buic errori eiinileni (erroremj auf ähnliche Slrt;
*Bollemnif natf) ber SRobe; cum ratione bei boQem
Öcrftanbe Ter.-, certa ratione modoque jt)ftema=
tifcf) U. metl)obijd) Hör. ; *qu& atultitiA me i.
putaa lomme id) unter bie SSfltjnfinnigen; *inaa-
niens aapientia Hör.
insäintaa, atia, f. [inaanuB] Ungefunbheit,
frantf)aftcr Sttfianb Oie.
in-sAims, adj. nt. comp. u. sup. eigtl. nicht ge=
(unb I) toll, wahnfinnig; subst. quod idem
contingit insanis; mille ovium i. (0. 2tjajc) morti
dedit Hör. 2) oor SJeibenjdjaft unfinnig (ganj
itt ber (Bemalt berfelbett u. beS öebtauep® feiner
Sernunft nicht mächtig) homo, contio, *vat«s be=
geiftert, *800108 tobenb, fvontua, *sidera caprae,
*leo als Sternbilb, *t<drum ooll unfinnigen
SJätmS; *leges; and) *totl machenb aqua. 2)
übermäßig gtof), heftig molea, montes, tre-
pidatio, cupiditas, *labor, *amores, *fulgore«,
(Plaut.) m. inaanum als adv. =- übermäßig i.
magnum negotium , maltim.
iu-satiabllis, e, adj. 1) unerfättlich cupiditas,
animnB, avaritia, +manuB (pl.), tm. gen. aon-
guinU. 2) nicht fättigcnb — beffen man nicht
fatt Werben tann pidchritudo, specics, snppli-
cinm. XaB. tlnsitlAbiitter, adv. unerfättlich-
In-sStietas, ütis, f. Unerfättlicpfeit Plaut.
In-sitürAbYlis, e, adj. unerfättlich Cie. p. Sest.
§. 110. 2>a B. lu-sÄtirAlillltcr, adv. unerfätt>
lieh «. d. 2 §. 64.
luscendo, di, Bum, 3. [in-Bcando] *— ascendo
hinein-, hi'tauffleigen, befteigen currurn,
macendo (sc. navem) Plaut., fcquum, fiuacenao
equo Xao. insccnsio, önia, f. ba® (Einfteigen,
ba® VInborb gehen in navmn Plaut.
In-scientt, adj. 1) nicht mifienb, ohne, wiber
äBiffen me absente atque insc. Plaut.; me iusc.
factum est; insc. cnncti«, insciina fecit. 2) (Ter.)
einfältig, albern. Xao. a) Inwlenter, adv.
ungefchidt, einfältig faci-ro; tuba a Gracco
i. infiata. b) inaclentia, ae, f. Unwiff e n l) e i t ,
Unfenntnis, Unfunbe ibloher SRangel an öif»
fen, infolge beffen man etw. nicht gehörig inne
hat) i. et error; locorum; eiua usua Caes.; m.
gen. subj. U. obj., propter praetorum i. belli
Nep. ; Unocrftanb vulgi.
inscite, adv. mit comp, [inscitusj ungefchidt,
ungereimt, plump naveB i. factue; i. com-
parare alqd cum alqa re; unoerftänbig tur-
pem putat metuitque lituram Hör. XaB. inscl-
tia, ae, f. [inacitua] ber SRangel an gähigfeit,
baS (Erlernte gebrauten fo wie ba® $mcd=
mäßige u ©endliche ju finbett, llngcfdjidlid}-
feit, UnBerflanb barbarorum; temporis im
Gebrauche ber 3eit, rtruiu, negotii gerendi, ferga
domum auam; abfol. Com.; = inacientia,
W. f-, ‘aanetarum legum, *vafri iuriB. — Insci-
t ns , adj. m. comp. u. (Bortl.) sup. ungefchidt,
unberftänbig, albern, oerfchrt.
inscius, adj. [in-scio] unwiffenb, u 11 tun big
(immer mit Xabel; Bgl. n^ecius) homo, quom
inscii (ohne e® ju wiffen) ministis, me inscio
ohne mein ®iffen, omnium rerum, ’equus aevi
feine Jlugenbftärfc nodj nicht fühtenb, *culpae frei
Bon ic.; quid in Haeduis gereretur Caes.
in-acribo, 3. 1) in ob. auf etw. fchreiben alqd
in basi; nomeu auum, sna nomina in libria, in
periculo suo in ba® SrotofoU feines fgrojeffeS;
m. dat. monumentia CYc. de har. resp. §. 58;
auch bl. insc. sc. nomen »num; im Silbe oratio-
nem in animo; sit inacriptum in fronte
uuiuseuiusque civis e® muß jebem Bürger auf ic
gefchrieben flehen ; prägn. Sotera inscriptum ea«e
(bah er in einer 3nf<hnft ©oter genannt würbe)
■vidi SyracuaiB Oie. Verr. 2 §. 154; tp. ai fiep
jujehreiben, beilegen, jueignen sibi nomen
philoiophi. 6) *etw. als Urheber bejeiepnen,
deon sceleri bie QJötter als Sorwanb für einen
Sresel gebrauchen; mea dextera leto inscribenda
tuo ast. 2) mit einer 3n= ob. fluffeprift be*
jeiepnen statnaa, faras, epiatulam patri an ic.
abreffteren, richten; tfflana inocripta befeprieben.
3n8bef. a) einem Sucpe einen Xitel peben, ein
Such betiteln, über qui Oeconomicus inscri-
bitur ben Xitel füptt b\ [Com.) burtp eine au®=
gehängte Xafel jum Sertauf ob. jur Sermie-
tung auSbieten aedes venali-s literis; falqm li-
teratorem auSbieten alSic. c)*fenntliehmaepen,
bejeiepnen sua quemque deorum facie -, florcs
inacripti nomina ragum Verg.; veraft pulvis in-
Bcribitur hastä — wirb burepfuript. Xao. in-
scrlptlo, Onis, f. 1) (feit.) baS Xarauf fepreiben
nomini«. 2) Sluffcprift einer Statue; Xitel eines
SucpeS; mit «nfptelung auf baS b. Sllaoen ge-
tragene Xäfelcpetf welches eine Slngabe be® Steife®,
«IterS >c. betfelben enthielt, B. einem SflaBen ar»
quidem eiua ct quasi i. comoedua Plin. ep. 5,
19, 8.
in-Kculpo, 3. l) einfepnipen, eingraben sum-
mam patrimonii aaxo Hör., f elogium tumulo,
foedua insculptum columnfi aeneä I.iv. 2) tp.
cinprägen natura in mentibua, ut etc.; Omni-
bus innatum est et in animo quasi insculptum
esse deos; res inaculptae in animo.
In-sSc», accui, aecturn, 1. fepneiben, ein =
fepneioen gurgulionoa; ineecta (weiter auf ge «
fcplipt) cutc.
inaertätio, öni«, f, [inacctor] 1) (feit.) baS Ser =
folgen bosti«. 2) tp. jluSfälle auf imb., Ser»
öpnung, Serunglimpfung alci«, ft«niporum
laudianorum obliqua 1. — inseetätor, öris,
1». (inBectorj Serfolger plebia Liv. ; tp. Xabler
vitiorum.
in-Bcctor, dep. 1. (/ut. insectabit Plaut.) feinblicp
brängen, heftig jufepen, oerfolgen, an-
reifen aquila alias ave» inaectana et agitana,
nriae impioa, *lierbam raatris ju Bertitgen
jutpett; partic. praes. als subst. inaectant a bie
Serfolger Cie. n. d. 2 §. 127; pass, finaectatus
ab floate; tp. mit SBorten oerfolgen, jufepen,
Berpdhncn alqm malcdictia, contumclüs, cri-
minibua; acerbiua in alqm invehi inaectarique
vehementiua; inimic* ; *ultro alqm maßregeln,
fchulmeiflem.
In-aeneaco, senui, — 3. in ob bei etw. altern
*libris, *malia, fiisdem negotiie, faingulis actio-
nnm partibua.
ln-aepultna, adj ■ unbegraben acervi civinm,
alqm i. proicere, i. periiaac, *membra; aepul-
tura baS fo gut toie feines ijl, ein fluthwürbigeS,
unfeligeS Cie. Phil. 1 §. 5.
inaequor — inaignia. 415
in-aeqnor, dep. 3. auf bem ffu&e folgen, natp =
folgen, bef. bet ßeit ob. Dteipe natp equitatna
iusequeua; longo sed proximua intervallo, *ca-
sus, *cinen-a atque osaa alcis; *vocalem temere
insecutac Orphea ailvae; *pinum (bem Stpiff)
oculia unoerwanbt nacbftpeti; f scripta inaequen-
tia, annus inaequens , finsequenti die, fnocte.
3n«bef. a: pergam atque inaequar longiua meinen
SBeq weilet oerfolgen Cie. Verr. 3 §. 61. b) bapin
arbeiten, fitp bemühen nec vero te rhetoncis
libris ut erndiam; *m. inf. c) fciitblid) Oer»
folgen, natpfepen hoatem, fugientes; alqm
gladio stricto, clamore et miniB, per aolitudi-
nes , per octoginta stadiu; *ora alcis manibua
loofdjlagen auf jc. ; tabeln, imbm. jufefetn alqm
irridendo, turpitudinem vitae. d) prdgn. itatp»
folgenb jmb. erteilen, eteilen mors inaecuta
Gracchum eat Che. de div. 2 §.62; Verg. Aen.
9, 275.
1. in-aero, sevi, attum, 3. 1) pineinjätn, ba»
jwiftpenpflanjen *oleae truncoa; pfropfen
piroa; insita mala; ramoa Verg. ; bap. in Cala-
tinoa Atilios iuaitua einoerleibt; finaitu» (einge;
idjobcn) et adoptivua. 2) tp. o) einpflanjen,
»prägen, eingeben eloquentia novos opiniones ;
ntia alcui Ihn. 3n«bej. partic. aud) ali adj.
inaitus ei ngepf langt , angeflammt, angebo»
ren, o. Statur ob. burtp (trjiepung ic. eigen,
eingetour jelt »irtua, opinio; natura Sollt»
tpataltei; i. quendam animi furorem; i. eorum
(deornmi vel potiua innataa eognitionea habe-
mua; (Bor.) via; menti coguitionia amor; buic
populo ita fuerat libertaa i.; hoc naturä i. eat
ut; nt esset insitnm militibua vincerej de i.
cuinsque (ft. cuiquei virtute Oie. b) oeteini»
gen Corpora animia Cic.
2. in-aero, serui, aertum, 3. 1) pineinfügen,
»fteden, »tpun, »bringen collum in loqueum,
falcea longuriia inaertae, cibum alcui in ob,
*inaertae feneatrae ben JBditbcn eingefügte, *arma
femineis mercibua; fgemmaa aoleia, *aeram
K; oculoa in curiam ala ebler Sluabrud ent»
enb bem bcutfipen uneblern 'bie Stofe fteden
in'; *oculos in (aicis) pectora, caput in tento-
ria Xir.; fdigitos; fpraedia agria meia vicina
atque ctiam inserta barin liegcnbe; trecentoB
imteris padft pinein Hör. *) tp. u pincin»
bringen, einmijepen, inäbef. in ber Siebe, ein»
flecpten deos minimis rebua, f ignohilitatcm
au t m magnis nominibua, fnomen iamae be»
rüpmt madpen, querelas, fabula huic loco iuse-
ritur, *scriptis alqd; frationca orationibua ;
•iocoa bistoriae; *ae bellia civilibua fitp einmi»
fepeit in jc. ; ae in circuloa Liv. b j anreipen,
beiaefcllen, einoetleibcn, oetfefien *alqm
vatibus, ’choro; *dccuB Caeaaris ateliia et con-
silio Iovia; ’fannliae, numero civiura; feuin
imuginibua Caeaaris.
inserto, t. [intens, o. 2. inseroj pineinfügen,
■ fleden ‘clipeo ainiatram aptana.
iii-aervio, 4. (/ut. inaervibis Plaut.] 1) bienft»
bar fein, al* SafaH reges ins. rvientes Tue. hist.
2, 81. 2) tp. a) jmbm. ju tienften, ju SBillen
fein alcui; alqm Plaut.; temporibus fitp natp IC.
riepten, nihil eat a me temporis causii inaervi-
tum ben äRantel naip bem SBinbc gebangt b )
einer 3a<p< ergeben fein, etto. eifrig betrei»
ben. abmarten, förbern honoribua, suis com-
modia, artibua, studiia alcis, magis brmitati
corporis quam ingenii acumini, fomnibus rebua
(auf ade mogütpc Seife).
•ln-slbilo, 1. pineinfaufen, »braufen.
inatdeo, aedi, seaaum, 2. [in u. aedeol 1) in ob.
auf etto. fipen equo, *toro, fi. (feftliegenb)
capulo manua; tp. in etto. feftjipen, paften
in animis onmium penitua oratio; betum crimen
facile in exulcerato animo; *dolor pedibua. 2)
milit. t. t. befept palten fauces, locum, farcem
Capitolii mixto railitc etc.; ad insidenda itinera
Liv.; Alpibua inseaais, uiontea praeaidiia inses-
aoa Tue. ; itbertr. non bellum sed van am ima-
ginem belli insediaae Capitolium Liv. ; aud) be»
toopnen ea loca Tac. ann 12, 62. ®ao. inaT-
diae, iirum, f Startstellung, ^ittterl)alt, fo=
taobl bie SJtenftpen alt ber Ort insidias locarr,
collocare, inatruere, atruere; fi- cooriuntur; in-
vadere alqm ex L; milites collocare, signa
ponere in insidiis; i. intrare; ex i. consurgere;
pelago Danaum i. praecipitaro bai pöijcnie
$fetb Verg. Atn. 2, 30; ‘explorare i. (ben 3(paf»
ftaD, »o er ben Stpafcn auflaucrn fann) ovilia
circum (o. fflolf); übertr — 2. indago, ro. f.,
insidiis claudern valles ; *'fflilbfd)euipc. 2) tp.
fUaepftellung, ^linterlift, Slnfiplag, peim =
lilper Äunftgriff (aud) o. Siebner), per i.; per
dolum atque i.; ex L, auep bl. insidiis pinter
liftigerWeife; m. gen. obj., nrbanae caedis atque
incendiorum; i. vitae facere, ponere; i. ponere
contra alqm: i. alcui parare, i. opponere, ten-
dere, collocare, atruere, adhibere, compararc,
fi. praepararc in caput alcis; tibi i. fien (beim
fpanbcri Hör.; lüde, trug *noctia, fomnibus
i. temptatua.
iuaidiätor, öria, m. [inaidiorl 1) fein im ipin»
terpalte liegenber Solbat. 2) tp. Statpftel»
ler, Sluflaurer viae, imperii; o. l&tbfcplcitper
Hör. rnt. 2, 6, 25. — insYdior, dep. 1. [inaidiao]
1) im §interpaltc liegen u. auf jmb. lauern,
bap. tp. imbm. nadjftellen, auf jmb. lauern
alcui; (Nep.) Piraeeo einen $anbfttci(p beabfitp»
tigen gegen ic.; in legatis insidiandis Cic. 2)
auf etto. lauern, ein. abpaffen sornno man.
torum, huic tempori.
insldiöse, adv.m.sup. [inaidioaua] pinterliftig,
röntcoolL — iustdiosus, adj. m comp. u. sup.
[inaidiae] pinterliftig, ränleooll, gcfäprlid)
amici; quie insidioaior? fnatio; leuo Hör., lo-
cus, fitinera, bellum.
ln-aido, 3. l) in ob. auf etto. fitp fefcen, fidj
nieberlaffen *apes tloribus, ’digiti membris
fitp einbrüden; fCapitolium inaesaum diria avi-
bus paben fitp gefept auf ic. 2) fitp wo nteber»
laffen, um ba ju wopnen ’ingia; fitp feft fepen,
Ifäofto faffen tumuloB, viam, itinera, farceni
milite; aemen in locia; tp. fitp jeftfepen, fidj
feft etnprägen, einwurjeln in memoria,
fverba memoriae, oratio in animo, tibi auapicio.
iusigne f. inaignia. — insignio, 4. (imperf. in-
signibat Verg Aen. 7, 790) [inaignia] auOjeid);
nen, bejeidjnen, fenntlup ma4en *agros
tropaei»; foratorem veatibua fucatis pcrauS»
pupeu; Poatumiua nulla triati nota eat ineigni-
tua pat jum 9lbjeitpen; fannua funeribua, cala-
mitatibua ineignitur.
inaignia, e, adj. m comp, [in-aignum] burtp ein
flbjeitpen ienntlitp, abflctpenb ob. auffallenb
uxorea auro et purpura, *boa macnlis et. :ilbo_;
veatis abftetpenbe, bejonbere Ämtellcibuiig; o ‘
4 IG inaigne — insoleus.
deformitatem auffallenb ; ( Tac .) consilio,
manu, voce i. hosti; tp. peroorftecpcnb, auf =
fallenb, auigejeicpnet, halb lobcnb, balb ta=
bdnb virtus Scipionis , gaudia, calamitas, in-
signior contumelia, ’Homerus gefeint, annus
incendio ingenti, “pietate et arrnia etc.; 'Baecho
Tiiebae, Apolline Delphi (=• nomine ob. gloria
Bacchi, Apollinis); homo Omnibus notia turpi-
tudiuis gebranbmattt; * insigni» (ö. mit gefenm
jeidmet) tota cantabitur urbe Hör.; alqd i. fa-
eere alcui einen $»enfwttel artpäiigcn Ter.; *subst.
dicere inaigne ein popeä Sieb; insignem «beit
§open) attenuat deus.
Qnsbef Inaigne, is, n. Rcnnjeidjen, Hbjeitpen,
bef. eine« SlmteS ob. einn SBürbe, be* Siange«,
StanbeS jc., 6prenjei<pen (öfter pl.); autp Sig*
nal, i. (Kriterium) veri; pacatmn frieblidjeS ;
cum omnium malorum suorum insignibus; in-
signia imperatoris, imperii, sacerdotum, ponti-
tiealia, regia, tfamiliarum (Söeinameni, ftrium-
phorum, fpraeturae, neque in literis neque in
faecibuB insignia laureae praetulit Cats. b. c.
3, 71, .3; i. militaria u. bl. insignia (Qierraten
bn Slflfhing, bef. bet feinte jc ), abiecta militiae
i. Tac.; legiones, non laetae, ut assolet, neque
insignibus fulgentes Tac. ann. 1, 26; omnium
harurn gentium insigne rotunda scuta, breves
gladii et erga reges Obsequium Tac.; navem
Bruti, quae ex insigni (flbmiralöflaggel fa-
cile agno6ci poterat; *nocturnum jlacptfignal,
illud i. ($ra(ptftild) penatium hospitaliumque
deorum; fregiae vestis insignia; collect, regio
insigni et armis fulgentibus conspicuus Curt.;
bef. pl. bei feftlitpcn ©etegenpeiten aufgeftedtc
$ra<ptftfide, Statuen u. Dgl. quae in amplo
ornatu scaenae aut fori appellantur insignia
Oie. 2) tp. pacis, victoriae, laudis, gloriae,
virtutis; quasi verborum ©lanjpuntte.
lnslgnite, adv. m. comp, [insignitus] a u 4 a e =
geiepnet, auffallenb, aufierorbentlitp alqd
postulare Plaut. ; i. improbus, impudens; quo
insignitius omissa res — exprobraretur Liv. 8,
18, 1. — insignYter, adv. [insignis] — insi-
gnite, f dicere pro alqo; tpullue i. cristatus;
i. clarus Just. ; msigniuB omare Nep. , bellum
gert-re Aur. Viel. — Insignitus, adj. m. comp.
I partic. o. insignio] a) tenntlicp, beutlitp,'
(paraftcriflifdj imngines; uotae veritatis; la-
cus nomen ab nac recentiore insignitius fabnla
est Liv. 7, 6, 6. b) auffallenb, in bie ?tugen
fallenb, au4gejei<pnct ignominia insignitior
Liv.; insignitius flagitium Tac.; Capito insigni-
tior infamiä fuit Tac.
inslllo, silui, sultum, 4. [in u. salio] in ob auf
etm. fptingen in cquum, in phalangas, *prorae
puppique, *nndas, * Aetnam , ftauros, tp. in
malum cruciatum Plaut.
fnsYmäl&tlo, önis, f. [insimulo] iBeftpuIbigung
probrorum, criminis. — insYmfilo, 1. 1) eine®
Sergepen* seinen, bejdjulbigen, gern, aber
eine« grunblofen, aus ©oöpeit ob. Irrtum, ein
Bergenen an bitten Lurco insimulatus lege
alia; alqm falso, falao crimine; alqm proditio-
nis, probri, proditionis crimine; callidain ma-
litiam inimici; se peccati; alqm falso facinus
tarn malum Plaut.
in-slncerus, adj. niept rein, berborben *c.ruor.
insYmiätiu, önis, f. [insinno] rpet. t. t. cin =
bringlitper Eingang einet Siebe, um bie §erjen
ber 3upörer ju gewinnen. — ln-sYnuo, 1. 1) in
baS Snnete eine« ©egeitflanbeö gelangen, or-
dines in bie Süden ber ffembe; *ubi insinuentur
i mögen jufaDen) opes. 3n4bef. i. se u. bl. i. ein ,
butdjbringen, fiep Eingang oerftpaffen se
inter equitum turmas, Humen se iuter valles,
fse post alqm, + Tigris mari se bereinigt fit p
mit ic., insinuare in forum , Zeno se in anti-
quam philosophiam, se in sermonem hominum
fitp auf eine feine Krt einlaffen in ic., se in cau-
sam, cunctis pavor; tp. se in familioritatem, in
consuetudinem ulcis in ic. fitp einnifien ; bc i. ob.
bl. i. alcui jmbs. SBoptmolIcn, fflunft auf eine feine
SBeifc geioinnen, + insinuari Augusto. 2) (fpät)
gleitpfam einimpfen, einpflanjen vitam mo-
resquo feris gentibus.
insYpieng, tis , adj. m. comp, [in-sapiens] un:
weife, unoerftänbig, albetn, oetfeptt nee
voro animum tum esse i. (opne Kraft ju benten ,
cum ex i. corpore evasisset etc. Duo. A) in*
sYpientör, adv. unoerftänbig, tpöritpt B)
insYpientia, a e,f. (feit.) Unoerftanb, Iporpeit.
in-slsto, 3. l) fi<p in ob. auf etm. pinßellen,
pintreten, auftreten, etm. betreten in
iugo; iacentibus idat.); *margine ripae; *limen ;
tin sinistrum pedem; firmiter fefi auftreten;
*pedum prirnis vestigia plantis jucTjl auftreten
(0. Beinen Äinbern); *barbarus victor cineres
(urbis); fvillae, quae secutae fluminis amoeni-
tatem margini insistunt aufgebaut finb auf ic.
3n8bef. a) i. iter betreten, etnfdjlagen Plaut.,
Liv.; omnes itinera sua, rectam sc. viam Plaut.,
tp. viam Ter.; ’viam domandi; alcis vestigiis
manbeln in ic.; in tanta gloria insistentes bie
auf einem fo gro&en Selbe beb IHubmcb fufeen. b)
auf bem guge folgen, bebrängen, oerfol =
ett referentibus pedem Liv.' 8) mit (Eifer u.
bätigfeit betreiben, bcrfolgen totus et mente
et animo in bellum; quam rationem pugnae,
munus, hoc negotium, spei Liv.; etiam contra
fortunam spei fid) ljingebcn Tac.; quo pluribus
munimentis, caedibus Tac.; m. inf. Liv. ; *sic
ore begann mit ic. 3) ftepen bleiben, Still
fte^en stellae, finsistentibns et irridentibus,
qui etc.; tp. a) itine palten oratio, singulis
(peccatorum gradibus) batoeilen bei :c. 6) bei
etm. feft oerparren importune; m. inf. ; feru-
delitati; *sic adeo gerabc bei biefen ©ebanfen
beparrt fie c) Slnftanb nepmen, jroeifcln in
reliquis rebus Cic. Acad. 2 §. 107.
fliisYticlus, (nidjt -tius), adj. [1. insero] einge-
pfropft, tp. sermo aub bem Hublanbe ju nn£
oerpflanjt. — insYtio, önis, f. fl. inBero] bie
Pfropfung, pl. bie mannigfaltigen Ärtcn bc*
pfropfen«.
lnsYtivns, adj. [1. insero] gepfropft pirn (oer=
ebelte) Hör. ejml. 2, 19; tp. unctpt, unterge^
flpobcn, lünftlitp Gracchus; ( Phaedr .) liberi.
— ’flnsYtor, öris, m. [1. insero] ber $fropfer.
— lnsitns f. 1. insero 2).
In-söclähills, e, adj. unoeteinbar, unoerträg*
liep omni generi humano Liv., fnurui, tprae-
cipitem et i. crcdebant, fregnum.
iiiholäbYlYter, ad r. [in u solor] untröftlicp
Hör. ep. 1, 14, 8.
in-sölens, tis, adj. m. comp. u. sup. [aoleo] 1)
einer Sacpe ungeroopnt belli, infamiae, rnala-
rum artium; faudiendi quae foreret; in di-
cendo; abfol. quid tu Athenas insolens? ber bu
insolenter — instauro.
417
hierher nicht ju fommen pfltgft, wiber Sewohn*
ijritY Ter.; *i. (bcä Anblic!« ungewohnt) emira-
tur. 2) ungewöhnlich, übermäßig, übet*
tri eben verbum, fdivitiae, »laetitia. 3) ». 43e=
nehmen, übermütig, ftolj, fiel) überhebeub
i. et auperbua, oatentatio, alacritaa, »exercittiB
fiegeöftoijC, »ludus graufame«, [oje«; iu re aliena
unmäßig u. oerfchwenberifdh in pecunia. %ax>.
a) insolenter, adv. m. comp. u. sup. 1) ((eit.)
wiber @cwohnl)eit, ungewöhnlich- 2) auf*
fall enb, übertrieben hia feativitatibua inao-
ientiiis abuti. 3) übermütig, fdjnöbe, un=
oerfefjämt, oerwegen, leef se efferre; hostem
i. atque acriter noatros insequentem; fincaute
atque i. auecedere. b) insölcntla, ae, /. t) Un*
gewohnjheit einer Sache, Unbetanntfchaft mit
etm. iudieiorum, fori. 21 Ungewöhnlichfeit,
31cuf)eit loci, verbornm, peregrina, (Eutr.)
rerum secundarum bai ungewöhnliche ®lütf 3)
Übertreibung, be(. im Äufwanbc huius »aeculi.
4) Übermut, Übergebung hominis; pl noxio-
rum Phaedr.
insöleaeo, 8. [in-soleo] ((eit.) übermütig
merben per licentiam aniniua humanua Still ;
fsecundis rebus; fsi quando inaolescerent Suebi.
ln*aölYdus, adj. unbidht, f ehrend; Ör.mct. 16, 203.
In-sölYtns, adj. 1 ) act. einer Sache ungewohnt,
reram bellicarum, equi, exercitus ad laborem;
abfol. feminaa in tantum conventum Tirorum i.
(gegen ihre ®en>ot)nljeit) invitasque prodire; *i.
(gegen ihre SRatur) fnngiunt in Summa phocae.
2) pass, ungewöhnlich mihi loquacitas, *labor,
tnovum et moribus veterucn i.
insomuia, ae, f. [insomnia] Sdjlaflojigf eit
Ter., Suet., carere insomnris (eine jd)latlofen
Sachte haben, insomniis fatigari. — Insomnia,
e, adj. [in-somnus] fd)taflo«.
1. *füisomnium? ii, n. [in u. somnus] Itaum.
2 insomninm, ii, n. [in u. Bomnus] — insomnia,
*una tuis insomnia portet ocellia.
•ln-söno, 1. 1) intrans. babei ertönen, (ich
hören Ia( f en , bähet rauften, braufen
unda, calami», vento nemuB bröhnt, nerrux ab
aren, Boreae spiritus alto Aegaeo, üagello (na):
(en mit ic. 2) Irans. et(djaUen la(ien verba,
ignotum canticum.
Ib-kods, tis, adj. 1) unfchulbig crimine regni,
»firaterni sanguinis , culpae, arguero alqrn in-
sontem; inBontes sient sontes cireum venire. 2)
*un(chäblich Cerberus, eurae.
»in-abpitus, adj. fd)laflo« draco Or.
finspectio, öma, f. [inspicio] $urd)ficht, ra-
tionum ber (Rechnungen.
in-specto, 1. bei et», jujehen, et», mit ati(ehen
Plaut ; timorem de lllo meum Brut, in Cic. ep. ;
inspectata spolia Samnitium Liv. ; häufiger (b.
Oie. nur) inapectante alqo Bor jmbö. Augen.
In-apdrana, tis, adj. nicht h®ff*nb, nicht er*
»artenb, nur insperante hoc Ter.; insp ranti
mihi et Cottae Oie. — in-spörütus. adj. m.
comp, unberhofft, unoermutet gaudium Ter.,
pecuniae, pax; auch unerwartet malnni; ex
msperato unoerhofft, unoermutet; *inäp. tuaecum
veniet pluma Buperbiae ehe bu bici) beffen oer-
fiehft Hör. carm 4, 10, 2.
inspergo, ei, snm, 3. [in-spargo] barauf (treuen,
*fpri$en molam et vinutn; übertr. naevoa
egregio corpore inaperaos Hör.
inspicio, spexi, spectum, 3. [in-specio] t) in
$tinld)tR, tat.-orutfdjr • 6fCju!roörtfib 5. Dug.
etw. bliefen, auf etw. h>nfef)en tamquam in
apeculum in vitas omnium Ter., »apocnlum,
»Romani Eob überfchauen; Gallin (Britannia) in
meridiem etiani inspicitur b. h- liegt nach 9Rit=
tag ju (o nahe, bah man ei o. bort au« erbliefen
tann Tac. Agr. 10; o. einem Sefenben, ein(ehen,
le(en leges, libroa (Sibyllinos); »verba, +li-
teras, frationes burchfehen. 2) befichtigen, in
Augcnjchetn nehmen, unterfudjen, muftern,
injpi eieren candelabrum, »equoa, arma militis,
viros, equos, fdomum vcnalem, exta (ber Opfer*
tiere), ’fibras, miiites, opus, fclaasem; o. @e=
(anbten rem, ros sociorum. 3) betrachten, un*
terfuchen, erwägen alqm ((einen Sharatter,
(eine SJebcn«art) a puero, »tempore duro est in-
apicienda fides; *m. Bi ob.
luspico, 1. [in-spica] jufpijjen facea ferro acuto
Verg. georg. I, 292.
in>spiro, 1. 1) intrans. in ob. auf etw. blafen,
Wehen »conchae; f aurae inapiranteo ramia ar-
borum. 2) trans. ci) einhauchen, einblafcn
»venenum morsibus, »vipeream animam; f ani-
maa; tp. a) einflöfeen, eingeben »occultum
ignem; fillia fortitudinem; »magnam cui raen-
tem animumque. b) fbegeiftern qui inspirari
aolcnt, fatuari dicuntur; msperati vates.
in-spöliatus, adj. ungeraubt »arma.
inspuo, 3. pineinfpeien, abfol. Suet. Vesp. 7.
®ap. frequent, in-späto, 1. anfpeien Plaut.
In-sUbllls, e, adj. 1) worauf man nicht flehen
(amt, jum Stehen nicht geeignet »tellus;
flocua ad gradum. 2) nid^t feft fiehenb, ohne
feßen Stanb, (cbwan(enb, beweglich ingrea-
8us; pedes nicht feß auftretenb; boatia ad con-
ferendaa manua ber nicht Stanb hält jum 4>anb
gemenge; »ratea, fnaves, tgradua. 3i tp unßöt,
unbeftänbig motus (rerum maritiniarum), »ani-
mua, ffortuna, f manua täubetifthe.
instana, tis, adj m. comp, [partic. 0. insto]
1) brängenb, aemper aibi fid) nicht aufhaltenb,
oorwärt« eilenb) 'I hucydidcs Quint. 10, 1, 73.
2) gegenwärtig, broljenb bellum, periculum;
subst. n. pl. ba« ®egenwättige, bic gegen*
wattige 2age. 2) fbringenb inatantior cura.
$ao. a) + instanter, adv. nt. comp, bringenb,
mit heftig (eit petere, pronuntiare, inatantius
concurrere, flagitore. b) instantia, ae, f. 1) bie
Segenwart, unmittelbare Sähe de. fat §.
27. 2) anbringenbe fteftigleit ber Scbe Plin.
ep., angeftrengte« Stubium haec.
instir, n. indecl. Abbilb, Scftalt, Art navis
urbis i. habere videtur wie eine Stabt auöjehenj
est tamquam animi i. in corpore; terram quasi
puncti i. obtinere; »quantum i. in ipao welcher
(Erhabenheit Äbglanj; bah- u ec instar, fad inatar
nach Art, wie, m gen., bei 3<>hlcn ungefähr
i. muri; cobortea quaedam, quod i. legionia
Tideretur (o oiele, baß fte Wie eine Segion au«*
(ahen; epiatula i. voluminia fo grofe Wie ein
Such; Pluto mihi est i. omuium fo gut wie >c. ;
vix minimi momenti i. habet (aum einen Schat*
ten 0. Sewicht; habet i. aeptuaginta (epiatula-
rum); fnumerua duarum legionum i. erat.
instaurätio, önis, f. [instauro] (Erneuerung,
©Überholung ludorum, sacrorum. — instaii-
rätlTus, adj. [instauro] erneuert, wieberholt
ludi de. de die. 1 §. 55. — instauro, t. 1) er*
neuern, »ieber ocranftalten, bef. Sachen ju
beftimmten 8eüdtt u. mit einer gemiffen 3cterlt^|
27
418
insterno — instrenue.
feit ludoB totos ter, per, in triduum (utigcrobljnl.
SlebeÜB lud ia biduum instauratum a C. Mami-
o ft. instauratione additum ludia b. Liv.
27, 36, 9); ferias Latinas , sacrificium , sacra,
’epulas, *diem donis tjeiligen. 2) überf). er =
neuem bellum, scelus, cuedem, ’proelium,
♦instaurati animi (ber ©tut bfä Änca« u. feiner
©efäljrten) m. inf.\ auch beranftalten, anftel*
len 'ehoros, fsacrum diia loci, *talia Graiis
bergelten Verg.
In-sterno, «träri, strätum, 3. 1) *ettr. al* ®cde
auf einen ©egenftanb legen, f)inbreiten pulpita
modicis tignis; pontes fehlagen übet ic. 2) mit
ctro. übcrbeden, belegen equua instratuB spe-
ciosius mit prächtigeren $ecfen oerfeben ; eqni in-
strati (mit Sottelbcde) frenatique; *latoa umeroa
pelle leonig insternor; teestimentis.
lnstigätor, öris, m. [ingtigo] ifelt.) Anreijer,
Antreiber Tac. $ab. ingtigätrix, leig, f.
Aufwieglerin Tac. hist. 1, 61.
Instigo, l. anreijen, aufreijen, aufmiegcln,
alqm Ter., Romanos in Hannibalem, fmilites
contra rem publicam, instigari conscientiä, te
instigante auf btinen Antrieb, ‘cuncti sequentem
studiis, *ranis vocibus.
ln-stillo, 1. 1) in etm. pineinttäufcln oleum
lutnini, *mcrum in ignes; tp. ’praeceptum au-
riculi8 einflüfiern. 2) »etm. beträufeln, auf
etto. träufeln guttae saxa Cancasi.
InstTmulator, öris, m. [instimulo] Aufreijer
tu ic. seditionis Cic.
•In-stimulo, 1. anreijen alqm, verbis, Bac-
ebas fictie sonis.
Inst ine tor, öris, m. [instinguo] {Tac.) Anreijer
belli, sceleris. — Instlncttis, m. | instinguo]
(faft nur im abl. sing.) Anteijung, Antrieb
divino; sine caelesti aliquo mentis i.; finstinetn
barbarorum, fvaticinantium.
in-stinguo, 3. (nieift im partic. inetinctus) an-
reijen, antreiben feie duces, sic proximi
militum instincti sunt; instinctus rocibus, fu-
riis, audaciH, furore, gpiritu divino; quodam
Delphici dei oraculo i. ; impetu mentis in sacros
dei ululatuB ; f iniurifi , *talibus, fbelua rabie
instincta, fconcitatus et velut i.
In-stTpülor, 1. dcp. fi<h angcloben Iaffen
Plaut. [Xunila einer röm. 3>ame Hör.
InstYta, ae, f. breiter, faltiger ©efap an ber
instltlönes, f. [insisto] ba« Stillflegen stel-
larum Cic. Tusc. t §. 62.
Institor, öris, m. |insto] Krämer, Iröbler,
teil« in einer ©nbe ftepenb, teil« al« fjaufierer
umherjiehenb. Xac. ln»titörium, ii, n. ba« ®e =
f(f)äft eine« institor Suct. Her. 27.
InstTtiio, stitui (archäift. institivi Plaut.), stitii-
tum, 3. [in-statuo] l) eigtl. a) t)inein jlellen,
• bringen, ^infefeen, sftellen, argumenta in
pectus multa Betrachtungen anfteOen Plaut, alqd
in animum fid) in ben Kopf fepen Ter.; 'vestigia
*= ein^erge^en; * nuda vestigia pedis ginistri
mit bem linlett (fujj entblößt im Kampfe fteljen;
ut — ei puivinar ait institutum Nep.; arborem
ab ipso mstitut, im Suet. b) aufftcllcn. (leiten,
anlegen, errieten, auffüfiren, ju bauen
anfangen turrim, pontem, fossas, vineas, navee,
munitioneg, offieinas, pila anfertigen, metalla,
opus, *templum Phoebo, *epulas, "ampbora
coepit institui; Irnppen aufflellen, formteren
acieui, tparte® copiarum pro vallo. 2) ber =
anftalten, unternehmen dilectum, iter, viuu,
bistoriam, orationom, condicionom auffteQen.
consilium faffen, sibi qnaestam berfdjafietr, nt
inf. anfangen, fid) oornehmen. 3) einfejen,
einführen, an = , oerorbnen exemplum. ratio-
nem pontig, remiges ex provineia anfteOen, por
torium, censum, dieg fegtog, legem, poenam,
alqm heredem, tutorem jum je.; antiquitns in-
stitutum eet ut e« ift |etlömmlid), bafi; tut. bl
conj., m. inf, *tm. acc. c. inf.; ut inetituerat
Wie et e« eingeführt hatte, nie er pflegte; au*
orbtten, regulieren civitatea, civitatum more»;
ita ab aduleacentia vitam instituisse (eine folebe
9iid)fung gegeben), nt etc.; familia bene instu
tuta eine gut gejogene ®ienerfehaft Quint, t)
unterrichten, untermeifen, lehren, bilbe n
alqm ad dicendum, doctrinü lilieraliter; alqoa
sibi amicos befreunben; ita instituti erant (e.
Siefanten) abgerithtet, brefftert Gurt.; *m. inf. «.
*tacc. c. inf.
Sab. A) instTtütio, önis, f. 1) (Einrichtung
{abstr. =■ ba« (Einmhten: bgl. institntum), An
orbnung; ©erfahren rerum, movendi, i. soara
conservaro, fsecundum i. principum. 2) Unter-
richt, Anwcifung de alqa re, -fCynica ®runb
fäpe, Graecis inst eruditi, fquaedam genera
mstitutäonum SJlctljobfn. B) instttütum , i. n.
1) Sinrithtung, Anorbnung ( concr . = bat
®ingeri(htetc; bgl. institutio); pcrlommen,
Sitte u ®emohnheit, beobathlcle ®i«ciplin,
bef. in Staat«; u. bürgerlichen Angelegenheiten
leges et i. maiornm, mos et i., parere instituti»
patriae, superiue i. servare, ex inst, bem §et
fommen gemä|, decedere instituto Liv.; i. pa
trio, more institutoque maiornm, i. suo nah
feiner bisherigen Scwohnheit; mores, instituta,
facta; abducuntur homines nonnunquam etiam
ab inst. (®runbfä|e) suis magnitudine pecuni.o .
qui te ab institutis (b. beinern Ronjepte) cogi-
tationibusque abducat Cic. 2) Abficht, ©tan,
(Entwurf i. vitae capere; non au nostrum i.
pertinet; instituta absolvere. 3) Anweifung;
bef. pl. philosophiae, philosophorum , Peripate
ticorum bic herfömmtichen gormen be« pi)iIoio
phifchen Unterricht« u. ber prattifehen Sdfulübtm
gen ic., bie SDJethobc.
ln-sto, stlti, — i. 1) (bortl.) auf ob. über et»
flehen, bilbl. rectam viam betteten; auch Men
bleiben, (ich feffehen instructos Liv., tin
medio triclimo, *iugis. 2) auf jntb. 0. irgenb
einer Seite einbringen, jmbm jufepen, imb
hart bebrängen hosti; m. acc. audacius, acrine
nostes Nep., in statione severius et intentius,
praecedentibus, *equis; ferro. 3) tp. a) b. ber
Seit nahe beborftehen, bebrohen dieis, noi,
hioms, bellum, cladoa, nihil mihi ; exitium eum
Plaut, ’fatum mihi triste. 6) *eine Sache nn
abläffig, emfig betreiben, fi® einer Sache
mit (Eifer mibmen operi; enrnim Marti eifrig
bearbeiten; bah. »• etw. nicht ablaffen, auf ei»
begehen, bringen, etm. mit beharrlicher 3”.
btinglichlril ucrlangen, unum de indutiis aut
bem einen hinfichttid) JC- ; de Milone; ille instai
factum (esse) Ter.; capi stationes Liv.; m. nt-
1. lnsträtns, <idj. [in u. sterno] unbeftreal,
unbebeeft cubile Verg. georg. 3, 230
2. tnstr&tus, partic. b. inaterno, w. f.
instrenno, adv. [instrenuue] nicht unterneh'
menb, feig non i. (mutig) mori Just 17, 2, 1
inatrenuua — insurno.
419
— ln-strönuns, adj. nicht unternehmen^
läffig Com.-, unentfchlofftn, feig non i. (m«=
tig«) dux Suet.
ln-strfpu, S. fnarien *sub pondero axis.
instruote, adv. m. comp, (feit.) [instructus] mit
grojjen 3**rü|tungen, prächtig ludos opulen-
taas instructiusque fecit Liv. 1. 36, 7.
Instruotlo, önis, f. [instruo] (feit.) t) Strich»
tung, (Erbauung novi balinei Trojan, b. Plin.
ep. lO, 36 (24). 2) ba* flufftellen, Orbnen
signornm (brr gab»«*)- exercitus. — Instrnc-
töres, m. [instruo] 3ubereiter convivii Oie.
post red. in sen. §. 16. — Instructa, abl. m
[instruo] mit ob. burd) Slitaftattuug, m. bem
Siüftjeug eodem (sententiarum) Oie. de or. 8
§. 23. — instructus, adj. nt. comp. u. sup.
[partic. o. instruo] t) oerftben, au«gerüftct
m. rtw. Graecia copiisj ftbcrjb *decem vitiis
instructior; rebus instructissimus; (pl.) ad exer-
cendatn iniuriam (gerüftet) Cie. off. 2 §. 36; nihil
ad irritandas illiciendasque immodicas volup-
tates instructius (geeignet«) Ourt. 6, 1, 21. 2)
unterrichtet, unterwiefen in iure civili ; Om-
nibus artibus; a ihre civili.
instrümentnm. i, «. [instruo] 1) Oerät ad«Slrt,
fficrfjcup villae, hibi-rnorum, militare, mili
. tiae, belli, ruatieum Phaedr.; hoc forensc ba«
gewöhnliche Hanbrnertajeug ber forrnfijcben SRou»
tiue; abjol. Seifegeräte; pl. *necis, luxuriae,
culinarum argentea, flagella ceteraque servilis
inet us i. Straf »erzeuge; ‘anilia Stleibung; auch
•3*erraten an ©üd)crit ; (fpät) 0. Urfunben pu-
bheum, imperii. 2) tp. Vorrat oratoris, cau-
sarum; H'lf*s; ©ef örbetung«mittel, pl. bo-
nitatis, virtatis, regni; ad obtinendam sa-
pientiam.
in-struo, 3. 1) cigtt. hineinbauen, bat). bauenb
bineinfügen contabulationem in parietes; ti-
gna. 2) antegen, aufrechten, »führen, er»
bauen muros, machinationem, fmurus in-
structus laterculo coctili, faggerem, *fopus,
fofficinas, ’mensas bie tafe! bereiten. 3) orb*
nen, in Crbnung aufftellcn aciem, copias, le-
gionem pro dextro cornu, elepbantos Ltv ; acie
instructa depugnare in gefd)Ioff etter Stblad) treib« *
exercitus instructus; insiaias einen Hinterhalt
legen Lic. 6, 23, 6. 4) cinrichten, attorbnen,
bie nötigen öortebrungen ju etw. treffen iam
instructa sunt mi in corde Consilia omnia Ter.,
litem, accusationem alle jur Klage nötigen ©e=
tuetfe berbeif ebaffen; testes beit 3eugen ade« mit»
teilen, ma« fie ju Kiffen btautben; instructus ad
caedem angefleHt; fraudem fpielcn; (Ct , Just.)
insidias alcui 'Jlarbftctlungrn bereiten; inter con-
cordantes odia Just -, au<b eine Siebe nnotb *
nen in instruendo dissipatus Oie. Brut. §. 216
(anbete: struendo). 6) mit etm. Berfebeti, au« =
rüften naves omnibus rebus, *alqm armis; Ro-
manus dimicationi ultimae instructus intentus-
que Liv. 1, 16, 2; statio instructa in subitos
tumultus; exercitmn, classem, f bellum ; agrum
mit fflcfdjirr Berfeben; aedes instructas locaro
möblierte, emit inetructos (hortos) mit bem gn«
Bentar ; classis instructa atque omata fegelfcrtig;
exercitus parat ns atque instructus; tectis in-
structisque scaphis; erant honösto loco nati et
instructa liberaliter ftattlidj eingerichtet ; *ille
dolis instructus et arte l’elas^a; *(genus hu-
manum) longe foret instructius befftt auJfle
rüflet)j se ad alqd, se alqa re; *seque armat et
instruit irä. 3n«hef. mit Ketintniffen Ber*
[eben, auärüften, *+unterricbten, unter«
meifen arte«, quibus instruimur ad ustun fo-
rensem Cie.-, fignorantiam alcis.
In-suävls, e, adj. m. comp. u. sup. unangenehm
vita, litera; habeare insuavis (ungefällig), acer-
bus Hör.
Insäbres, ium, m. ©ölfcrfchaft in ®allia 6i*alpina ;
Insäber, bris, bre, adj. Liv. 22, 6, 3.
In-südo, 1. (feit) bei et», fd)Wipen *libellis
manus alcis.
Insuöfactus, adj. [ partic . be« fonft ungebräud)!.
insue-facio] baran gewöhnt, baju abgeriebtet
C’aes b. G. 4, 24, 3.
in-suesco, 3. 1) trans. gewöhnen *pater hoc
me i. ut etc.; ita se a pueris insuetum. 2)
intrans. f ich on etw. gewöhnen ad alqd; m.
inf.-, tquarum i. corporibus maxiine.
insuetus, adj. 1) aet. ein« Sache ungewohnt
operum, laboris, navigandi, huius generis
pugnae, m. dat. moribus Liv., Corpora aa onera
portanda; m. inf. Liv. 2) pass, ungewohnt,
ungewöhnlich -olitudo , +res, *iter, »nemus,
•insueta ( aec ■ pl.) rudere.
Insftla, ae, f. 1) Qnfel, ins. divites b« Seligen
Hör. 2) Hau* ohne ®orhof u. 'Jiebengebäube,
entweber einjcln liegenb ob. wenigften« burch einen
engen 3»Bif(henraum, 3 tuing« (angiportu s) b. anbeni
getrennt, auch b mehreren jufammenftehenben Häu*
fern , infofem fie einem Herrn angehörten. 8) ein
Zeil ber Stabt Shtalnö. X*aB. a) liistUänns, i,
m. Qnfelbewohner, Oie. b) lngfilftres, ium,
»i Hüier u. wewohner eine« tempel« al«
eine« aHeinftehenben ®ebäube« Just.
insuls«, adv. [insulsusi abgefdjmadt, fabe non
i. interpretan; ( Eutr .) multa gerere crudeliter
et i. — InsulsTtag, ätis, f. [insulsus] bie 21 b*
gefchmad t h et t , ba« gäbe villae, Graccorum;
(Aur. Viet.) insulsitate (burch Ungefchtiffenheit)
offendere. — insulsus, adj. [in-salsus] 1) un*
gefallen, unfd)ntacfhaft, gula bie an un»
id)maetbaften ®ingeit Befallen finbet Oie. 2) tp.
abgefchmadt, gcfdjmadlo«, fabe homo, adu-
lescens, *insulsissimas homo, genus ridiculi;
subst. pl. f. alberne @efcf)öpfe.
insulto, 1. [intens. &. insiho] 1) an», in«, auf
etm. fptingen, h.etumfprtngen fores Ter-,
♦solo, *busto, *floribus, ’fluctibus; aquis Tac . ;
’nemora burd) ic. ; ‘cacsis hostibus; *Bacchico
modo. 2) feinen äRutwillen ob. Übermut
au«Iaffen, Berhöhnett, Berfpctten alcui in
calamitate; tot annos in rem publicam; fpa-
tientiam alcis; ’morte alcis beim te.; tfortunae
hostium; fomnium capitibus allen auf je. herum»
tanjen; ’ victor iusnltans. — Insultüra, ae, f.
[insilio] ba« Wuffpringen auf« $ferb, fcherjh-
Plaut.
in-sum, fai, esse 1) in, auf, bei jmbm. ob.
etw. fein, fich befinben uummi in marsupio
Plaut.-, *anulus digitis, *comae capiti, *cani-
stris. 2) tp. in ob. an ttw. fein, liegen, fich
finben, etw. beii$en, haben, b. Cie. fafi nur
■ m in u. abl., fanfi auch mit bl. dat.-, *cura
alcui, ut; tantum crimen pectore tuo Tib. 3, 4, 84.
In-sümo, 3. auf etw. oermeuben, anwrnben
sumptum in rem; opemm frnstra 1äv.\ tope-
ram in alqa re, foperam libellis, fpancos dies
reticiendae classi.
27
420
insuo — intellectus.
lu-suo, 3. bineinnäben alqm in cnllenm; *in-
sutus pelle; tp. teinfttgen insuto plumbo.
In super, adv. l) oben brauf, oben brüber.
2) obenein, noch überbieS stipendio i. im-
posito; aliam i. addere ignominiam ; i. etiain,
litiam i. Com. , Liv. ; i. quam quae pacta
erant Liv.
hi-süperäbYlis, e, adj. 1) unfiberfleigbat, un =
gangbar Alpium transitus; via. 2) unübct*
»tnblitb *gemis bello; *fatum unoermeibltcb ;
•fvaletudo unheilbar.
in-siirgo, 3. l) jid) aufriebten, fich ergeben,
auf ft eben (nach einem fjaüe ob. um einen Schlag
aueuifübren), fattolli et i.; *remiB ficb mit Wad)t
rcerfen auf ic., D. fRuberern, bic fitb b. bcn 9iubct=
bänten erbeben, um mit befto gröberer Straft bie
SRuber anjieben ju tonnen; *arduus (B ber
Schlange) ; ’Entellua insurgens. §iert) ’aquilo
erbebt ficbj ; ‘tenebrae campo fteigen auf über jc. ;
tp. a ) feinen Sd)»ung nehmen Hora-
tius aliquando. b) ffitb erbeben, mastiger
»erben Caesar, Komanae opea, c) *fid) gegen
et». erbeben suis regnis.
iu-stisurro, 1. einflüftern alcui cantilmam; in
aures, ad atirem; modo insusurrans; übertr.
Favonius m. acc. c. inf. ftüftert un$ ju, baj; je.
•lu-täbesco, täbui, — 3. fcbmetjen cera igui,
glans medio caolo; bat), fid) ncrjebten, f (§ to i it =
ben, videndo (0. perfonif. [Reib); pupulae.
intactns, adj. [in u. tango] 1) unberührt, noch
nidjt berührt, unangctaftet, nix b. früheren
fahren her noch erballeiter; intactis assidere mu-
rie ohne fie anjugrcifen; *i. segetis (fo bafj fie
faum berührt ju »erben fd)cint) per summa vo-
lare gramina, ‘thesauri, ‘boves, ‘cervix iu-
vencae (ü. 3od)e), *Britannus uiibcfieat, ‘Pallas
jungfräuliche , ftompora beten fflefdj'<hte noch
nicht bebanbelt, fhonor noch nicht angetreten. 2)
inibef. a) unoerfebtt, unBerwunbet, noch
frei Bon i. profugit, i. alqm dimittere, ’iuven-
tus, furbera i. (ungeplünbert) relinqucre, fpon-
tem i. sinere, religiono animi ohne @c»iffenS>
ftrupcl Liv. ; ab alieno imperio Just.; auch un =
antaftbar sacrilegas admovere manns i. illis
thesanris Liv. b) unoerfudjt nihil i. pati;
bellum i. (ohne bafj et», für beffen Jortiegung
ob. SScenbigung gelgan Wabe) trahi; *quid in-
tactum nefusti liqmmus? Hör.
ln-tamtnätus, adj. unbeflcdt, rein honores
Hör. carm. 3, 2, 18.
1. in-tectus, adj. (Tat.) 1) unbebcctt,homoprope
i. nach; poaibus i. m. blofjen Sanbalen; i. capite.
2) tp. offenherzig ut obscurum adversus alios
aibi uni incautum intectumque efiiceret Tac.
ann. 4, 1.
2. Intcctn», partic. B. iutego, ». f.
integollus, [adj. dem. B. integer] (feit.) }iem =
lieb unangetaftet de.
Integer, adj. m. comp. u. sup. [in- tag, tango]
unberührt, unangctaftet; bah- 1) in materieller
$inficbt a) unoerfebrt, unoertept, noch ganz,
Bell, frifcb int. intactuBque, integros ;unOer=
»unbetc) pro sauciis arcessere; quos integros
(unbefiegt) supernvissent; *rictor ber turj oorber
noch in Boiler Äraft ftanb, beä Siege« ge»ifj »ar;
munitiones, loca B. ^Münberung Bcrfdjont; gens
a cladibus belli; Omnibus rebue i. incolumesque;
i. (ungefebmälert) possessiones tenere; nullum
esse tue tarn sauet um atque i. (unantaftbar) ;
fortuna, fama, existimatio, novns et i. labor
Bon Born anfangenb; bellum frifeber, noch gar
nicht beenbeter; re i. als noch nichts geftbeben
»ar; ut quam integerrima omnia ad pacem
esaent für ic. ganj im bisherigen Staube bliebe;
bah. alqm, alqd in integrum restituere in ben
Borigen Stanb »ieber einfepen ob. jmbs. Strafe
aufbeben damnatos, praedia; emtatem Just.;
de, ab, [Liv. U. Spät.) ex integro ganj B. frb
jd)em, 0. neuem tamquam de i. ordiens Oie.;
bellum velut ex i. reataurat Just.; inSbef. un =
Bermifcbt, rein, subst. anteponantur integra
contaminatis. b) ungefchȊ4t, bei ooller
Straft, ganj gefunb, unentebrt milites i. Yi-
ribus, copiae, Numidae, i. et recentes, gens a
cladibus, a labore, valetudo, *aevo in ber Blüte
be« WIterS, *sanguis jugenblicb frifc^e« ; liberos
coniugesque i. (unangefochten) ab istius petu-
lantia conservare; auch nüchtern de. de dir 1
§. 60. c) unoertürzt ber fleitbauer nach, ganz
aunus; *i. die fo bafj man ben gangen lag Bot
fteb bat, beim Anfang be« Tage«. 2) tn geiftiger
u. moralifeber $inficbt a) unentfebieben, un>
crlebigt causa; foffensiones nicht bcigelegt, cer-
tamen, Consilium, res, re i.; in integro res
cst, est (mihi) integrum man bat noch freie $anb
über et». ; non est integrum alcui m. u t = n.
e. i. factu ut; integrum .freie §anb) reservare,
dare; i. rem relinquore, fi. omnia relinqnere.
6) noch ein Sleuling in et», rudis et i. e)
Bernünftig, unpnrteiifcb, unbefangen i.
servare; testes; quid hac quaestione dici pote»l
integrius? *mens gefunb. d) unberb erben,
lauter i. et sinceri; se i. castosque conser-
vare; vita; pura mente atque i.j a coniuratione
unfcbulbig an ic. ; tquo facilius ab iutegris (ben
guten JmuSbaltcrn) sumptuosos discerneret; ‘in-
teger vitae scelerisque purns Hor.\ tprocon-
sulatus uneigennügigcS; * Diana bie reine, jung,
fräulicbe.
in-tego, 3. bebedeu, überziehen alqd alqa re;
auch tp. beeten, {ehu^en cum loci altitudine
tum vallo etiam integi Romanos.
intSgrasco, 3. [integer] (ich erneuern
Ter. — IntSgr&tio, önis, f. [integro] (fett.) 6t'
neuerung Ter.
intbgrb, öde m. comp. u. sup. [integer] 1) un =
Berborbett, richtig, rein diccre. 2) unpar,
teiifcb, lauter, reblicb incorrupte atque i.
iudicare; meus labor, in priratorum periculis
easte integreque (rein u. lauter) versatus.
lntägrTtas, ätis, f. [integer] 1) UuBerf ebrtbrit
corporis, unguiculorum. 2) tp. a ) Siexubeit,
UnBerborbenbeit aermonis Latini. b) Srifhe
beS (Seift cä Cic. Acad. 2 §. 62. c) dteblicbteit,
Uneigennüpigteit i. et continentia; hominis
lautere Äbftdjt ; vitae.
integro, 1. [integer] »ieber beeftellen fartus
in pravum elapsos. ®aB. a) erneuern lacri-
mas, seditionem, pugnam Liv. , luctum Cwrt.,
’carmen. b) geiftig auffrifdjeu animus de-
fesaus audiendo admiratione integratur Cic. de
im?. 1 §. 26.
integömentnm, i, n. [integol 2>ede, Jp üllc;
übertr. $ütle, Waste dissimulationis; nequitia
frontis involuta integumentis; per quaedam
involucra atque i. eto.; feberzb- corporis alci« —
beftänbiger Begleiter Flaut.
j-iatcllectus, us, tn. [intellego] Berftänbnil,
intellegens
Sinficbt boni, mali, insidiarum; Sinn, ©c =
griff i. habere.
intellegens (nicht intellig.), tis, rulj. [partic. B.
inteUego] ficb auf ettv. Derfteljenb, ciufic^tS-
Doll, Btrftänbig, (unfiBctflänbig doctus et
i. vir, orator, dicendi ixistimator, existimator
doctus et i., homo ingeniosus et i., iudicium,
in hitce rebus i. esse; .s übst. u. abfol. stulto
inteUegens quid interest? Ter.; öfter pl. bic 3acb =
funbigen, bic Renner in einem ffacbe, einer
SBtffenic^aft, Runft. ©ao. a) lnteUegeiiter, adv.
mit Einfidjt, mit Serftanb audiri, flectitare.'
6) intell egentia, ae, f. li Einficht, ©erftünb*
niS, inSbef. in einer Jhmft ob. SBiffeufchaft, Ren =
nerfdfaft intellegentiam iuris habere; peeuniae
quaerendae; qui omnes intellogentiä anteibant;
soroniorum intellegentiam (Iraumbeutungifunjl)
condere Jost. 2) überb. Sinficbt, Serftanb
res sub intellegentiam cadeutes, communis, ex-
plica atque excute i. tuam, fretus i. restra; pl.
® egriffe natura rerum plurimarum obscuros
i. indicarit.
intellego nicht intelligol, lexi (perf. sync. in-
tellexti Ter , Cie. ; atdjaift. conj. plsqperf intel-
lexes |t. intellexisses Plaut.), lecturu, 3. [inter
u. lego] 1) merfen, mabrnebmen, {eben,
[üblen, mittels ber Sinne ob. bei Serftanbe*,
inteüexti bu baft® gemerft, ritbtig Ter.; ex tuis
literis, (feit.) his literis; de gestu, quid respon-
deae; ex qua intellegitur, potest intellegi. 2)
einfeben, erlennen, Berfieben, begreifen
alqd; ut intellegatur quid quisque dicat jeben
ju Berfieben ; malo non intellegi orationem mesm
quam reprehendi; f intellecto (abl. abs.) quan-
tum bellum suscitaret; homo ad duas res, ad
intellegendum (jum ©enteil) et ad agendum est
natus ; intellegendi auctor Steiftet im ©enlen;
(fionoerf.) mtellextin? oerftanben? u. in ®ntn>or=
ten: Probe sc. intellexi ob. intellego. 3nSbef.
a) non mul tum in alqa re, nihil; namentl. B.
bei Sinficbt u. bem Urteil be« Runftfcnner®
ista, haec, non tarn multum in istis rebus. b )
nberb- fi(b einen ©egtiff, eine ©orftellung,
3bee B. etm. machen, bilben ob. haben, fitb
benten, ficb Dorftellen unter ctm. qualis dif-
ferentia sit honesti et decori, facilius intellegi
quam explan ari potest; Antonio dicente etiam
quid tu intellegas , sentiemus ma® bu für <8e=
banfen baft, beine 3Reinung, fflebanfen; sanguinem
quid intellegis? hoc (baruntet bieS) intellegi
rolo; motum illum ex aeterno intellegi conre-
nit mug al« b. Smigtcit ber feienb gebucht merben;
vel hoc intellegant (m. folg. acc. c. in/'.) fle müf=
fen bic® fo Berftcben, bag jc. ; ex quo esse beati
atque actemi intellegantur; -feu quae non di-
eunt sed intellegi (Berjlanben miffen) volunt c)
ficb auf intbi. Ebatalter Berftcben, jmb®.
SBcrt ettennen, jmb. richtig ju beurteilen
miffen alqm; fqtii olim nominabatur, nunc in-
tellegitur.
Intümelii, Srum, in. Stamm ber fiigurcr. ©an.
Interne Hum , ii, ti. (BoUft. Album Int. Tac.)
tmuptftabt bet Sntemelier.
inteinfratus, adj. [in u. temero] unoerlcgt,
unbeflcdt t>-, impollutus; fquid enim per hos
dies inausum intemeratumve robis? *i. munera
(unocrmifcbtcn SBcin) libo.
In-tempcran», tis, adj. m. sup. ohne 3Rügi>
gung, ungemägigt, ber ficb nicht beberrfebt
— intendo. 421
intemperantis est etc.; animus. ©ao. a) In*
tempSranter, adv. m. comp, ohne SKügigung,
ungemägigt. b) intempernutia, ae, f. Un
mägigfeit, . auch gügcllofiglcit. 3nfubor=
bination, Übermut, vini im SBcintrinlen ; li-
bidinum, tlinguae, militum, Pausaniae.
intrniperate, adv. | intemperatus] unmügig vi-
vere. — In-tcmperatus, adj. m. comp u sup.
unmdgig, übertrieben benevolentia; intern
peratissimae perpotationes; fui paulo ante in-
temperatior ungehaltener.
intempürUu*, icrum, f. [in-temporo] (Borll.) tp.
lolibeit, Unfinn quae te i tenent? Plaut.
iii-temperies, ei, f. 1) (Liv.) ungemügigte ©e =
febaffenbeit, caeli ungefunbe Witterung, verna
unbeftünbigc Srüblingimitteruna Liv. 22, 2, tu;
squaruin Uberflug an SBaffer Liv. 3, 31, l; auch
überb- (Plaut.) Ungemitter. 2) tp. a ) Un =
mfigiafeit ebrietatis Just. 12,13,10. 6) un-
gemäßigte® Betragen amici; fcohortiuin
miberfeglitbleit.
lntvinpestiTe, adv. [intempestivus] jut Unjeit.
In-tempestivns, adj. unjeitia, ungelegen, un =
bequem epistula, *timor, fhonos.
intern post us, adj. [in-tempestasj 1) nox infofern
ei in biefer nicht ifdt ift, etm. ju unternehmen,
bie tiefe, totcnjtille Wacht 2) *ber Sage nad)
ungefunb Graviscae Vera.
intemptatus, adj ■ unoerfuebt, unangetaftet
Verg, Liv., Tac.; noch nicht genug bemühet
Hör.
in-tendo, tendi, tentum 3. 1) fpannen*, greden,
aubbebnen, ftraff anjieben dextrum ad sta-
tuam, chordus, corpus, *manus, tabemacula
carbaseis intenta velis aufgefcblagen; arcum in
alqm, *brachia remis, fnubes se caelo, auch
+bl. se überleben ben jiimmel. 3a^bef. a) *an,
ob. auf etm. fpannen, legen, fügen vincula
coUo. b) mit etm. befpannen, *brachia tergo
duro mit Dem Sägub; ’locum sertis umgeben.
c) brobenb richten tela, hastae, fictus; telo
intento imit gejüdtem Schmertc) stare, ftelum
in iugulum, fsagittas abfcbneQcn; bilbt intentus
est arcus in me unum; intentu signa legionum
cerricibus ac bonis veBtris. 2) tp. a) auf pan =
nen, anftrengen animum, Ingenium; se ad
firmitatem. b) Bermcbretc, Dergtögern, fiei»
ern *rocem, fspiritum Vltcm; ofBcia mit ge^
eigertem Stfet Bereichten Sali.; leges in aller
Strenge befolgen Plin. ep.; se intendentibus ,bci
junebmenbet) tenebris, nox se Liv.; fpretia nli-
mentorum; fhuic negatus honor glonarn; ffor-
midinem; + saevitiam augere et i. c) irgenb
mobile mit Eifer u. Slccgrengung richten, mtn =
ben iter in locum Liv. , pngtiam in omnes par-
tes, fugam ad Euphraten; totum in Hispamam
liannibalemque bellum Liv.; amnis novum al-
veum bahnt fieh Curt.; m. adv. beS Orte«, mobin
fid) mtnben, gehen, sieben quo Ter., Cie-,
quocumcjue Soll.; bilbl. mobin Stehen liaru-
spicis dicta eodem Sali. Jug. 64, 1; tn&bef. bie
Slugen, ben Seift auf etm. richten omnium
oculis animisque ad pugnam intentis; ita acrem
in omnes partes aciem, ut etc.; foculos in
alqm; fintento ore; animum ad, in alqd; in ea
re omnium nostrorum intentis animis Caes b. c.
3, 22, 1 ; considerationem ad alqd Oie. de »m>.
2 §. 102; cogitationes ad id unum Liv.; +eru-
ditionem ad rem; cura omnium in Veiens beUum
intente — inter.
42 2
intenta ent Litt. ; auo» ad curam custodiae Li v. ;
fae u. fbl. i., ad, in alqd, alcui rei; bag. i.
alqd auf et». bebadgt fein, etto. bcabficgti»
gen, beginnen quod anirao intenderat 6ic.\
longiorem fugaiu Liv.; m. inf. ; non qaod in-
tenderat, ut Adherbalis potiretur, efficere po-
tnit Sftll d) jmb. mit etm. bebrobcn, alcui
litem, actionem anjugängen fudgn; (Ter.) falla-
ciam in alqm gu jpielen fucgen; periculum in
omnea in (Defalt gu gfirgen fucgen; crimen in
alqm, fdiscrimen capitis, dolum, fmutua ac-
cusatione inteuta, fintento mortis meto, tpro-
bra alcui et minae intenduntur. e) gegen 9Bi=
beribrueg behaupten, oerfiegern id quod in-
tendimus, confirmare.
intente, ade. m. comp, [intentus] angefltengt,
eifrig intentius bellum apparare; fpronuntiare.
— intentlo, önia, f. [intendo] 1) Spannung,
51 utbegnu ng corporis. 2) Stnfpannung, Sin»
ftrengung animi; aefpanntc Slufmerlfamfeit,
lusus auf re.; tacribentis; fSorafalt, Sorge
für ic. rei familiaria obeundae; Slbficgt muneria
noatri Plin. ep. 8) gerichtlicher Angriff,
Sfntlage.
intento [intens. ». intendo], 1. 1) gegen etm.
bin brogenb u. feinbfelig aul greifen, richten,
halten, giiefen manus in alqm, f-manus alcui;
•fpatrono rei domino vocea, manua ; aicam alcui ;
gladii intentantur alcui. 2) tp bebrohen
arma Latinia, * alcui mortem, fterrorem al-
cui, fictua.
1. Intentus, adj. m. comp. u. sup. [partie. 0.
intendo] aui», angcfpnnnt tarn denaa omnia
(in Demoathene), ita quibuadam norvis intonta
sunt; tp. auf etm. gefpannt o) eifrig, auf»
metffam mit etto. befegäftigt, »oll (Eifer
operi; ’caprea laetis paaeuia erpicht auf tc.;
*veneri; agrum colendo aut venando, aerrili-
bua ofGciia Sali. Cat. i, 1; alqo negotio; seua-
tus nihil sane; ». Iruppen fchlagfertig in-
structi intentique, pamti intentique, infenai
intentique. 6) aufmerffam, mit Spannung
acht gebenb, toaegfam alcui rei, in ob. ad,
(Liv.) adversus omnea motua Philippi; f in
inbir. ffraaefafe quam mox signum daretur Liv.;
oculi; *ludo, *auapex merulis aufmerffam aehtenb
auf IC-, *mens malia; milites l. pugnae pro-
ventum exapcctabant; ’intenti ora tenebant
Vcrg. c) angeftrengt, eifrig intentissima cura
Liv.; intentiore cura Curt.
2. intentus, m. [intendo] baä SluSftrecfcn pl.
palmarum de. p. Sest. §. 117.
*ln-tgpeo, 2. lau fein. 3>a». *flnt*pcsco,
pui, — 8. lau toerben.
inWr, praep m. acc. [in u. Äborrbialenbuitg ter]
brüdt auä, bah ein ©egenganb im Umfrei« eine«
ob. mehrerer liegt, fo bafj et bureg biefelben ».
»mei ob. mchteten, aber nicht ö. allen Seiten, um»
fcglofjen ift, bah- 1) räumlich gwifegen, unter,
inmitten, in ber Slittc, im Umfreit, um»
geben »on mons Iura eat i. Sequanos et Hel-
vetica; proeliari i. equites; i. Euboeam conti-
nentemque terram; finsula i. vada sita; fi.
vicoa aut i. viaa manere; (Com.) i. viaa unter»
toegä; fi. aigna atque vexilla; fviaum i. manua
Pieonia libellum; hoc agger i. manua (bureg
fymbreiegung) proferebatur Caes. b. c. 2, 2, 8; in-
terque manus (auf ben $änben getragen, unter
ben Ärmen) sub tecta repontmt (illam) Verg.
Acn. 9, 602, manus i. maestorumquo ora paren-
tum 2, 681; ante oculoa interque manus (u. mit
$änben ju tagen) sunt omnia veatras 11, 811; i.
ora hoatium Curt. 8, 10, 18; ‘Labeone inaanior
L aanos (b. i ». jebem Säemünftigcn) dicatur;
*i. niveoa virideaque capillos gefegmüeft mit tc ;
cum Hercules L liomines esset; L falcarios, i.
lignarioe bei ben Scnfenmachern, in ber Senfen»
grafjc, bei ben fjotggänblem, in ber §olggrafce;
accusare, defendere alqm i. sicarioB beS 9Keu
chelmorbe« toegen; iudicium i. sicarios; i. pauca,
i. paucos gang befonberi Liv., Quint.; i. cetera
»or allem, namentlich Liv.; *i. cunta, *i. omnia
»or allem; t i- anguatias »= in anguBtiis; mit
öerbii bei Bewegung i. atationea hostium emiaai
=» em. ut i. atationea h. eaaent Liv.; venire i.
fagoa, te magna i. praemia ducet Verg.; auch
unter — Weg, mitten buteg i. tela et gladioa
elapsum; Pyrenaeum saltum i. ferociaaimas
gentea superatum Liv. 21, 80, 5.
2) tf. ber S^t o) gtoifegen luce i. horam ter-
tiam et quartam tenebrae obortae fuerant; ut
dies XLV i. binoa ludos tollerentur. b) im
Berlauf »on, toägrenb, unter, bei bina
postca i. tot annos opima parta sunt spolia;
qui i. annoa XIV tectum non subiasent Caes.
b. 6. 1, 36, 7; i. omne tempus; i. ipsnm pu-
gnae tempus; i. colloquia cunctationemque; i.
acyphoa; i. cenam; L vinum et epulaa Liv. ; i.
rem agendam Plaut.; *i. agendum; fi. canen-
dum; fi. bibendum; L spoliandum corpus hostis,
i. aurum accipiendum Liv. ; *i. media carmina
inmitten beä Scgoufpielt, *i. verba mitten im
fRebegug.
3) ». anbent Bergältniffen a) b. Umganbcn, 8U>
gänben, unter benen etto. gattgnbet, in benen
etto. geh begnbet, unter, bei, in i. has turbas,
i. fugae pugnaeque conailium oppreasi; i. haec
parata atque docreta bei biefen Sorbereitungen
Sali; i. ambiguos, quoa etc. ba man fegtoantte :c.,
i, Gotharxis pleraquo aaeva Tac.; *i. vilia bei
ärmlichem fiebert ; *i strepitua nocturnoa; *i.
apem curamque Hör.; *i. gaudia; i. haec, i.
quae ingtoiflgfn Liv.; habitare i. sacra penate«
que noatroa im Befifje unfeter Liv. 6, 83, 8;
neutris cura posteritatia i. infenBos vel obnoxios
bei feinbjeligcr ob. Incegtifcger ©egnnung Tac.
hist. 1, 1; i. duoa bei jwei Brätenbcnten Tac. hist.
1, 50. b) gut Angabe einer Slttgabl ob. Klaffe,
unter ob. in welcher jmb. fug als bei u. beT geigt
ob. gilt, in Belege jmb. ob. etto. ju gäglen ig,
unter feroces et inquieti i. socioa, ignavi ei
imbellea i. hoatea erant; potena vir i. aui cor-
poris homines; i. omnea unua excellit; i. patres
lectus, fi. patres allecti; fi. socioa haben;
aervatos ex bostibua cives produxit, i. quos
C. Scrvilium Liv. ; auch jut Angabe ber ßinjel
nen, Welchen etm. tugeteilt wirb, unter i. se plu-
rimornm bona pubheata dividere; officia partiri
i. ae ; ». ^arteten ob. (Degenfiduben, jwifcheu bene»
*u entfeheiben ig, gwifchen i. Marcellos et Clau-
dios patricioa ludicare; i. duas aeutentias diiu-
dicare. c) ». ©egengönben, »toifegen benen ein
Unterfchieb gattgnbet, jtoifqen nibil interwt
i. te et quadrupedem; quid interait i. populä-
rem , id eat, aasentatorem et levem civem et i.
conatantem Oie. Lael. §. 96; interease' enim i.
argumentum et i. mediocrem animadveraionem.
d) jui Angabe einet freunblithen ob. feinblicgen
interamenta — intercludo.
428
Bericfir« jtoiftfien, unter quae saepuaime i.
me et Scipionem disserebantur; amicitiam niai
i. bonos eaee non posae; L quos magna fuit
contentio; litea i. Peliden atque Atriden, diseon-
venit i. meque et te Hör. e) -fB. Beftfiajfenfiei»
ten, ä»ijtfien benen ein ©egeitftanb fitfi fiält, jmi--
ftfien colorem i. aquilum candidumque; bafi.
autfi fjur Mngabe o. 3uf*önbcn, jmijefien benen
jmb. «»eifelfiaft ftfiwebt, jttiftfien i. metum et
iram cunctatua. f) mit einem pron. jurn Buä=
bruef eine® reciptolen Bcrfiältniffe« i. se, i.
nos, i. tos, i. ipsos einanber, untereinan*
bei, gepenieitig, amare, ditigero, aspioere,
cohortan, timere i. se; repugnare i. se; collo-
qui i. ae; auxerant i. ae opinionem bie toecfijcls
feitige Stiftung; non patiar, ut caedea civium i.
ae fiat — ut civea 1. ae caedant; obaidibus i.
ae cavere einanber burtfi ic. Bürqftfiaft leiften;
cur legendi sint niai ipBi i. se d. einanber fetbft ;
ipsorum L se fraude burtfi ifire eignen an ein»
anber begangenen Berrätereien ; naturä inimica
i. ae esee Uberam civitatem et regem (nitfit
sibi L se); i. se nondum satia noti; placide rno-
deateque i. se (in gegenseitiger Sriebfertigleit u.
SKägigung) rem publicam tractare; bag. non du-
bito quin ree publica nos inter nos conciliatura
coniuncturaque sit; quid hoc loco tos L tos?
3näbef. i. se, i. ipsos a) jur Jlnbeutung eine«
buttfi frembe (Eiitmiriung ftattfinbenben gegenfei»
tigen Berfiältniffe« ratio et oratio conciliat ho-
mines i. Be; latissime patens hominibus i. ipsos
societas, societas hominum i. ipsos; quae res eos
in magno diutumoque bello i. se habuit. ß)
jnm 2lu«brud ber gegenseitigen 9?äfie, Sfinlitfiteit
unb be« ©egeitteil«, einanber, unter einan»
ber, Don einanber Marius colleB propinquos
i. se (nitfit sibi p. i. se) occupat; haud procul
i. se erant; haud plus quingentos passus i. se
aberant; res i. se similes; pessuma ac direr-
sissima i. se mala; communia esse amicorum
i. se omnia Ter. [»er! ber Stfiiffe Liv.
interamenta, örum, n, [inter] ba« innere $olj»
In tö ram na, ae, f. 1) ©tobt in Umbrien, j. Temi.
2) in fiatium; bau. -as, itis, adj. ; rnbst. -ite»,
ium, m.
lnt£r-iresco, 3. neriiegen Cic.
lnter-blbo, 3. aubtrinten fontem Plaut.
inter-bito, 3. untergefieit Plaut.
intercäliris, e, ob. -cÄlärltis, adj. [intercalo]
jum ©inftfialten gehörig, Scfialt-- dies, men-
sie; Kalendae eine« Scfialtmonat«. — Inter-eälo,
1. 1) eigtl. bajwiftfien au«mfen — belannt matfien,
cinftfiallen, impers. intercalatur e« wirb ein
Xag ob. Sioitat eingefcfialtet. 2) aufftfiieben
intercalata poena Liv. 9, 9, 2.
intercäpgdo, Inis, f. [intercipio] Unterbrecfiung
molestiae; mtercapedinem senbendi facere Cic.
fit. b. Cic. fam. 16, 21; fpost longam i., fpost
i. temporis.
inter-cedo, 3. (sync. inf. perf. intercesse Ter.)
bagmiftfien gefien, fommen Flaut., si nulla
aegritudo huic gaudio Ter.-, inter singulas le-
giones impedimentorum magnum numerum jiefie
einfier; bagttiftfie.n liegen palus, quae per-
petua i.; silrae, quae i. inter ipsos atque Ario-
Tistum; bafi. a) u. ber ßeit bag»iftfien oet»
gefien pauci dies, nox una, rix annus ab hoc
sermone etc. b) ocrfiinbernb bajroiftficn»
treten, bef. als t. t. o. ben BolfStribunen Sin»
fprutfi tfinn, protejticren legi, alcui ; non
interc. quominus etc.; tne fieret; fibetfi. ent»
gegen fein, fitfi »iberfefien imaginibus Tac.
Agr. 46 ; nihil intercedi (ei ftefie nitfitä im SBege)
quominus etc. c) fitfi in« Siittcl fcfitageu,
fitfi Berbürgen pro alqo; Teatra uuctoritas,
ut; magnam pecuniam pro alqo burtfi feine
Bürgftfiaft oerftfiaffen. d) u. ©teigniffen baj»i»
ftfien eintreten magni casus; inter bellorum
curas res parva dictu. e) o. einem Serfiältni«
«»iftficit jniei filerfonen ob. Sacficti: beftefien,
ftattfinben vetus inter nos usus; Äecessitudo,
hospitium, simultas, inimicitiae, bella, causae
necessitudinis alcui cum alqo.
interceptlo, önis, f. [intercipio] bie SBegnafime,
ba« Abfangen Cic. p. Clu. §. 167. — inter-
ceptor, öris, m. [intercipio] Unterftfilager
praedae, alienae litis (Strcitobjelte*), tdonativi.
intercessio, önis, f. [intercedo] 1) ©infpratfic,
fßr oteft. 2) Vermittelung, Kaution. — In-
lerccssor, öris, m [intercedo] 1) ber 'gro =
teftierenbe legis, dictaturae, malae rei. 2)
Vermittler, Bürge.
1. intt-rcido, cldi, ciaum, 3. [inter-caedo] burtfi » ,
gerjtfineiben, burtfiftedjen, »bretfien fcoUea
mtercisi Tallibus, montem, pontern abbretfieii,
frenas fontia abgraben, fiugum mediocri valle
intercisum a castris getrennt, fcoramentario«
Blätter au« einem Xagebutfie fierauäfifineibeii.
2. Intercido, cldi, — 3. [inter cado] bajwi-
ftfien fallen nullum telum van um inter arrna
et corpora; tp. a) bajwiftfien borfallen si
quae t. b) oerlorcn, ju ®runbe gefien
fsortis humanae commercium vi metus, *in-
genia calamitate, fhuiu» morte Atheniensium
virtus, f verba temporibus, tpromptissimns
quisque saevitiA principis; alcui, memoriä
(alcis) entfallen = uergeffen »erben Liv., *nomen,
*alqd tibi.
iuterclno, — — 3. [inter-cano] jroiftfien et»,
fingen medios actus Hör. a. p. 194.
intercipio, cepi, ceptum, 3. [inter-capio] 1) et»,
ob. jmb. jmiftfien bem Hu«gang«puiifte u. bem
ßrte feiner Segimmung auffangen, aufficben,
»egnefimen pila, naves, epistulam, literas un-
terftfilagetl, commeatum, complures hostium; Te-
nenum ba« für einen anbern beftimmte ®ift er*
fialten; a suis interceptus abgeftfinitten; ‘hastam
o. ber für einen anbern beftimmten Sanje getroffen
»erben; oor bem ®unbe »egnefimen, =ftfinap =
pen, e n t r e i B e n honorem, agrum ab alqo,
fpecunias e publico, * alcui urbem, fgloriam,
bafi. oor ber Seit »earaffen finterceptus
veneno, frex mortalitate, *Ccrerem bie Saat uer;
nitfiten; fjmb. auf bie Seite, au« ber SBelt
ftfiaffen, umbringen. 2) abftfineiben, unter»
bretfien medium iter, omuia opportuna loca,
fusum aurium fremitus duorum agminum.
intercise, adv. [intercisus] mit Xtennung an
fitfi jufammengefiiriger SBörter i. dicitur
alqd Cic. pari. or. §. 24.
intercludo, üsi, üsum, 3. [inter-claudo] 1) jmbm.
et», oerfperren, abftfineiben, benefimen
commeatum Plaut., Liv. ; aditum alcui ad alqm,
fugam, intercluso itinero, +mare tempestatibus
interclusum; ne reditus sibi intercluderetur
Just.-, ferrore atque aestu animH (Htem) inter-
clusü Liv., spiritum Liv. ; bitbt. omnes seditio-
num Tiaa. 2) jmb. Bon et», abfperren, ab»
424
interclasio — interimo.
fcbneiben, trennen alcjrn ab oxercitu, a prae-
sidio, ab oppido; Decturn a eonsule; itmere
aut traiectu mtercludi; interelusum itinere et
Ligeri Caesarem; interclusus Dyrrhachio; fru-
mento commeatuque alqm; re frumentaria in-
tercludi; bitbt. Berlin betn intercludor dolore
quominus Cic. Att. 8, 8, 2; aud| jmb. burd)
etm. abfperren, abfdjneiben, cinfcbtiejjen
alqm in tis insidüs qua« etc.; angustiis, flurni-
nibus intercludi; frater interclusus ab hostibus.
35oo. Intecrlüslo, önis, f Hemmung animae
Cic. de or. 3 §. 181.
intereSlumnluui, ii, «. [inter- colutnna] ((eit.) bet
3t»ifdjenraum jroifeben jrnei Säulen Cic.
intcr-eurro, curri, cursum, 3. 1) bajmifcbettlaufen,
b ab- a) bajmifeben treten, fid) in« SDtittel
fdjlngen Cic. Phil. 8 §. 17. 6) mit unter*
laufen, fid) cinmifdjen bis laboriosis exer-
citationibus dolor nonnumquam Cic. Tuge. 2
§. 36. 2) in bet Snnfdjenjeit irgenb mobin
eilen ipse Veios Liv. 6, 19, 4. 3>aB. inter-
eurso, 1. (feit.) bajmifeben taufen, eilen
Liv. B ) intercursu, abl. in. burd) j ebne Ile
lajroifcbenfunft Liv.
intereus, cutis, adj. [inter u. cutis] unter ber
§aut befinblid), uqua SBafferfudit.
lntcr-dico, 3. 1) Sinfpradje tbun, Berbieten,
unterfagen alcui alqa re; Romanis Galliä ber
Aufenthalt in ©.; falcui domo; fdomo; inter-
dici non poterat socero 'abl.) genero (dat.) Nep.;
interdictum est mari {ab l.) Antiati populo {dat.)
Iäv ; male rem gcrontibus patriis bonis inter-
dici solet; alcui alejd; tU9Um ametbystini
coloris; m. ne, ut ne; l. atque imporat (unter*
faßt auf« ftrengfte) Cassivellauno ne Cacs. b. G.
5, 22, 6; praecipit atque i. — unum omnes
peterent 'abhängig n. praecipit) neu quis (in
Sejug auf interdicit) Caes. b. G. 6, 68, 4; fprius
quam senatus consulto interdiceretur e« Ber*
Boten matb; ‘petere interdicta. 3n«bef. alcui
aqufi et igni = f örmlirf) Betbannen; sacrifiiiis
b. ©otteSbienft auSfebtiefeen, in ben Sann tbun
2) t. t. b. Sßrätor ein 3tt terbif t ergeben lau-
fen, Bef. bei Klagen übet ben Sefit>, de vi; m.
ut; übetb- Berotbnen, einfdjätfen familiae
ralde ut uni dicto audieus sit de. r. p. 1 §. 6t.
$ac. A) interdictio, önis, f. ba« Unterfagen,
Scrbieten, aquao et ignis ber Sann, au«*
gefproeben teil« gegen einen abroefenben rBm Bür-
get, meldet, um eine härtere Strafe Mi Bermeiben,
freimitlig in« ®jil gegangen mar, rooburd) ein fol=
(ber nun ein eigentlich Serbannter u. fein frei*
mittige« ®jit in ein notmenbige« Bermanbelt matb,
teil« gegen einen ilnmefenben, roobutd) er ge*
jmungett matb, in ba« ffijil ju geben, Serba n*
nung. B) Interdictum, i, w. 1. Serbot. 2) t. t.
3ntetbi!i, Sefdjeib be« Srätor«, bef. bei
Streitigfeiten über ben Sefifc interdicto cum alqo
eontendere; de vi armata; auch eine Serorbnung
be« SrätorS, burtb metebe SBabn* ob. Stdbfinnigcn
ein Kurator befleOt marb Hör.
intcrdlü u. fBorfl.) -diüs, adv. [inter-dies] bei
läge, ben lag über.
inter-dnetus , us, m. 3nterpunf tion Cic. or.
§. 228.
inter-dfim, adv. mitunter, bann u. mann,
manchmal, juroeilen i. — alias; {Ter.) non-
nunquam — i.; i. — nonnunquam; deos secun-
diores i. res concedere.
interduo [—* interdo] {conj. -duim) barutn ge =
ben Plaut.
iiitärei, adv. [inter u. abl. ea] 1) unterbeffen
(B. einet ^mnblung, bie mäbrenb einer anbern u.
neben ihr BOÜenbet mirb; Bgt. interim) i. tarnen
dum lmee etc.; cum L; i. loci Com.; 2) bi«to.
roenn bureb ben 3fbfl- ein @gf. angebeutet mirb,
inbeffen, feboeb cum i.; ‘tarnen L
intär-eo, 4. untergeben, ju fein aufbären,
betfebminben, fi© sertieren, ju ©runbe
geben navis naufragio, ‘segetes, ‘novae lunae,
‘aestas, sacra, pecunia publica largitione ma-
gistratuum quotunnis gebt 9hiü für 9iutl auf;
usus t-ormentorum mirb Bereitett; fsummnm
illud (numen) et a>ternum neque — interiturum
oetgänglicb; o. Sienfcben, umlommen aut ferro
aut fame, vel hoBtium ferro vel inopia, ferro
aut bestiis; (Plaut ) qui per virtutem periit
(bem Seibe nach ju ©runbe gegangen), at non
interit (nicht Berfqiroinbet, beffen 9iamc u. 91ad)
rubm nicht oergebt); non i. animas; ab alqo;
(fpät) suis manibus; (Ter.i interii ich Bin Ber*
loten; {Hör.) inteream, si etc. ich miH be« Io*
be« fein, menn ic. [ordines, -fagmina; abfol.
intör-gqulto, t. bajmifdjen reiten, m. aa
interf&tio, önis, f. [mterforl (feit ) ba« Dajmi*
febenreben, bie Unterbrechung betSebe eine«
anbern Cic. p. Sest. §. 69.
Interfectto, önis, f. [interficio] feit, ffirmot-
bung. — Intcrfector, öris, m. [interficio]
SR Br bet (immer in Sejug auf eine beftimmte
Serfon, bat)- gern, mit gen. ; ogt. homicida) Cae-
saris; patns Tac.; tp. ( pl .) rci publicao. IaO.
flnterfectrlx, leis, f. SR ö r b e r ut alcis Tac.
interficio, feci, fectum, 3. [inter-facio] täten,
axercitum aufreiben Nep. , Eutr.\ se ipsi Caa.
b. G. 6, 37, 6; -f- bl. sc i. Sero, in de. cp., Curt
6, 11, 20; semet Tac. arm. 16, 17; ‘messe«,
(Plaut.) fructum Bemi^ten; abfoL dolor,
inter-fio, (Borll.) ju ©runbe geben, um*
f ommen.
iuter-fluo, fluxi, — 3. bagmifeben fliehen
Naupactum et Patras; aurum argentumque cu-
mulo aliarum re rum interfluens Liv. , f media
moenia, tsaxa, fmediam (Tarson) Cydnus am-
nie, fduo agmina.
lnter-for, dep. 1. (jeboib ungebräucblicb in biefer
erjlcn Sctf. be« indic.) bajmifeben reben, in«
SBort fallen, unterbre^en alqm Liv., Plin.
ep. ; abfol. Verg., Liv.
internsus [inter u. fundoj bajmijeben jlit*
6enb, ftrömenb, fiefi ergiehenb ‘novies Styx;
nitente« aequora Cycladas Hör. carm. 1, 14, 19;
‘maculis genas unterlaufen,
lntcr-lbf, adv. unterbeffen Plaut.
interim, adv. [inter] 1) unterbeffen (#. einet
firanbtung, infofern fie al« Bollenbete in eine anbere
bincinfäüt; ogt. interea); dum — i. Liv. fyierv.
a) in^mifeben. 6) Bor ber ^ianb, Borerfi.
c) bet ailebem. 2) fbifimeilen, fi- — *-
halb - halb.
interimo, emi, emptum, 3. [inter-emo] eigtt. ba
jmifeben megnebmen, bab- au« bem SBegc rän*
men, Bemühten alqm; alterum iussit mterfici,
quia viam demonstraviaset interimendi »ui; se
ipsa; ‘uxorem laqueo; me oratio Plaut.; me
i. et exanimant bae voces Milonis erfüllen midi
mit lobeSangfi ; sacrorum interimendoram causi
um fob äu befreien Bon de. p. Mur. §. 27.
interior — intermitto.
425
intärtor, adj. im comp. (Dgl. intimua) [inter] 1)
bet innere parB aedium, * domus , i. epistulA
gegen bie SRitte bei SBricfei; ’rota (beim SBett»
fahren) bai bem 3'ele nähere; *Falernum i. notA
0. bet im 3nneni bei ffieinfeDeti oerwahrten,
b. i. eblern Sorte; *i. radit iter mehr innen; *i.
(oti ber Vornehmere jut tRechtcn bei Segleitcri)
ibat; naveo i. ictibus tormentorum innerhalb ber
Scfjufimeite Liv.; i. periculo vulnerU gleichfam
innerhalb ber Schußweite ber ©. Liv. ; inibef.
geogr. t. t. tiefer im fianbe, im Vinnen»
lanbe, binnenlänbifd) nationes; ( Eutr .) Ara-
bes im 3nnern bei 2 tut bei; Gallia bai 3nnere
©aüieni, portns ber innere leil bei $>afeni;
ȟbst, interiora (bai 3nnerei regni Lir. ; inte-
riores bie Vemohnet bei innem «anbei Cats. b.
G. 6, U, 2, bie geinbe in ber Stabt 7, 82, 3.
86, 4 j übettr. bem SRittelpunlte näher, f lein et,
lürjer cursus; *gyrus. 2) enget, oertrauter,
geheimer societas, amicitia; mteriua (ein enge»
tei Vanb) est eiusdem esse civitatis; fvita i. et
familiaris , faulici, Consilia Nep. ; tpotentia;
tiefer eingebenb timor; tiefere gorfdjung
oertangenb, tiefet gehenb literae, t»tudia,
adv. interius im gnnern.
interltio, önis, f. [intereo] (feit) Untergang.
— interltas, ub, m. [intereo) Untergang,
Vernichtung ezercituB, Caesaris, immaturus,
Tolantariua, legum; pl. exercitunm; Omnium i.
atque obitus. [intra, to. f
InteriuH, l) comp. 0. interior, w. f. 2) comp. o.
inter-iäcio, — — 2. barmifchcn liegen, m.
dal.; abfol. — iuterlBclo f. interiieio. — Inter-
iectUK, us, m. [interiieio] eigtl. bai lajmi»
fehentreten, bie lajmifchenfunft iuterpositu
interiectuque terrae (jmifmen Sonne u. 3Ronb);
finteriectu temporis burd) bie geftattete grift ;
■j-interiectum diorum paucorum petere; -finter-
ieetu noctis noch einer Uiadjt.
inter-iYclo, 8. (beffet; intericio) bajWifchen
werfen, legen, (teilen, einmifchen s&xa,
sagittarios, cohortes; levis armaturae interiecti
complures; übertr. fpreces et minas, fpleraque
sermone Latino; oft partic. interiectus bajmi»
fchen liegeitb, ftehenb, befinblich solitudi-
nes; aör inter mare et caelum; naeus oculis;
regio inter Romani et Arpos; longo i. inter-
vsJlo in einem großen Smifchenraum; spatio i.
in einet Entfernung; 0. ber Reit aliquot diebus
1. ; anno i. ; i. spatio nach Verlauf einiger Reit,
bac mortl i. mährenb biefei Verjugei; librum
intericere bajmiichcii fehreiben.
Inter-Iungo, 3. (feit.) unter cinanber bereinig
gen, oerbinben tum dextrae interiunctae Liv.
Inter-l&bor, dtp. 3. bajWifchen gleiten, *mit
Imefii inter enim labentur aquae Verg.
inter-lego, 3. (feit.) bajWifchen, h*cl u- ha
ablefen, abbrechen, mit Imefii, interque le-
gendae (frondes) Verg. georg. 2, 366.
inter-lTno, 8. 1) bajwifcheu beftreichen cae-
menta luto interlita Liv., muri bitumine inter-
liti Curt. 2) Urtunben u. bgl. burch Überfdjmie»
ren einjelner ffiörter, burch ®ui ft reichen ober
Suirabieren fälfehen tabulas, testamentum.
Inter-löquor, dep. 3. bajmifd)cn reben, ini
®ort fallen mibi Ter. j fipse raro et breviter
interlocutus.
inter-lüceo, luxi, — 2. 1) bajWifchen ob. bie
n. ba herooxfeheinen, »fdjimmern duos soles
interluxisse ; fterrena quaedam atque etiam vo-
lucria animalia (im Vernftein) Tac.; impers.
nocte interluxisse ei fei plögiid) bfü unb bann
wieber bunlcl geworben Liv. 2) *burchfehei =
nen, burchfichtig fein corona (militum) Verg.
3) tp. (ich jeigen, fießtbar fein quibus inter
gradus dignitatis et fortunae alqd (ein Unter»
fchieb hcroortritt) Liv.
interlünlum, ii, n. [interlunis] bie Reit bei
Sleumonbci sub interlunia Hör.
inter-lno, 3. bajWifchen fpülen, mitten
burdjflieficn ffretiun, quod Capreae et Sur-
rentum i. ; *quosque secans infaust um Allia no-
men; *pontus arva et urbes angusto aestu.
intor-meugtrnne, adj. jmifchen jmei SRonaten,
i. tempore jur 8eit bei SRonbmeehfeli; euhst. n.
bet Seumonb
1. In-termYnAtns, adj. (feit ) unbegrenzt, gren»
jcnloi magnitudo regionum Oie. n. d. 1 §. 64.
2. inter-mlnAtus f. interminor.
Inter-mTnor, dep. 1. (Cbm.) [auch -no, Plaut.]
brohen, anbrohen, vivo vitam bai 2eben ju
nehmen; btohenb oerbieten Plaut., Ter.-, paf*
fio, cibus interminatus unter Dtohungen oer=
agt Hör.
lnter-mlgceo, 2. unter», einmifchen *alcui
undam; *foris petita patrÜB verbis; turbam
indignorum dignis, intermixti hostibus Liv.;
fclamor est intermixtuB gemitu.
intcrulggio, önis, f. [intermitto] Unterbre»
4ung, Slachlafjcn, Bufhären auf einige
8 eit officii; epistularum bei Sriefwcchfeli ; ver-
borum bai abgebrochene ber Säpe; per i. has
intervallaque.
inter-mltto, 3. I) trans. 1) im partic. perf. pass.
bajWifchen tiegenb trabes paribus apatiis;
fvallej nocte ba bie Stacht injmifdjen cingetretcn
war; auch bajWifchen leet laffen, frei, offen,
unbefe$t laffen, im partic. perf. pass, pars
oppidi a flumine Lj loca custodibu»; qu& erat
opus i. eine 2üde hatte; per i. munimenta, moe-
nia Süden ber *c. ; tnunc continua, nunc i.
(freiftehenbe) tecta villarum; mediocribue spatiis
i. in mäßigen Bbftänben ; perexiguo i. spatio ; i.
circiter passibus CCCC in einer Entfernung o. tc.
2) übertr. a) eine tfjätigleit eine ^ritlang unter»
laffen, auifeften, einflellen iter, opus, stu-
dia, proelium, Iudorum sollemnia, cultum agro-
rnm; auifepen, nachlaffcn, media circiter
nocte vento intennisso ffiinbftiUe eingetreten
mar; genus vocis i. spiritn Ion mit nacfjaelaffc»
nem Htem heroorgebradht ; ‘intermissa verba ab»
gebrochen; aber verba ab usu cotidiani sermonis
i aufgegebene. 6) eine Seit oorbeigehen, oer»
((reichen laffen diem, noctem, tempus; tem-
pus a labore, ab opere intermittitur ei Wirb
oon tc. geratet; nulla pars noctumi temporis
ad laborem intermittitur bleibt unbenupt für ic. ;
triduo intcrmiBso nach 'Ablauf oon IC., intennisso
spatio nach einiget ^eit; satis longo spatio a
Dyrrhacbinis proeliis intennisso feit ic. Der»
fbrithen war. 3) ein Bmt eine Seit lang un»
befept laffen magistratibus intermissis Caes.
b. G. 7, 33, 4. II) intrans. auf eine Strede, auf
eine Reit abfepen, auifepen, auf hören, einen
ßwifchenraum, eine gwifchenjeit laffen
quü flumen; hostes subeunt, non i. rüden un»
aufhörtid) heran; fcotidiana proelia; sic canere
coepisse, ut nihil intermitterent ohne abjufepen.
426 intennorior — interpretor.
inter-mörior, dtp. 3. tgin«, abfterben, ju
©runbe flehen (UnBermerlt u. langfam abnefp
menb fiterben) ; bilbl. ita plerique omnes (boni
mores) iaru sunt intermortui beinahe tot Plaut.,
crntas, reliquiae coniurationis, memoria inter-
mortua, contiones intermortuae tote abgeftorben,
fsi quft intermoreretur iguis au8gegen; aud) ja ft
hinfterben, in Ohnmacht fallen,
intermundia, örum, n. [inter-mundus] bie 3toi =
f d) e n m e I c c n (nach EpilurS Stjftem) Oie.
Inter-mür&llg, e, adj. jmifchen ben Stauern
befinblid) arunis Uv.
lntcr-uatns, [partie. D. ungebraucht, internascor]
bajtoifchen gemachten virgulta Liv., herbae
lnteruecinus f. internecivus. [saxis Tac.
interneclo, önis, f. [intcr-neco] Bollftönbiqe
lötung, gänjliche Sieberlage ob. ffluftet=
bung, Bfilliact Untergang exercitus, civiam,
äallorum, aa lnternecionem deleri total; illa
bella, quae ad i. (auf Heben u. lob) genta sunt;
ad i. adducero gentem; prope ad i. gente ac
nomine Nerviorum redacto.
interneeivus, adj. [mtemeco]mörberif(h, 8er =
tilgungS; bellum, odium Just.
intcr-neco, — — l. ginmorben, nernichten
hostes Plaut. [fd)lingen fibula crinem auro.
•inter-neeto, 3. (feit.) Bertnüpfen, burd) =
Inter-niteo, — — 2. (Cuii.) bajroifchen h>n=
burehftheiiecit, an einzelnen ©teflen h^mot*
leuchten, Schimmern sidera, quiequid lucis,
üite rni tente lucis fulgore, gemmae mtorniten-
tes, caeli fulgor intemitens.
internödium, ii, n. [inter-nodus] ber Sfaum
jmifchen jmei ©rlcnfen (an ben Sehenlein
lebenbet SBefen) Ov.
Intor-nosco, 3. Bon cinanber unterfdjeiben
geminos; Visa vera eint an falsa; secemi blan-
des amicun a vero et intemosci potent,
intcr-nuntio, l. Boa beiben ©eiten ©oten ju
einanber fthiden Liv. — Internnntlns, ii, m.
u. -Ua, ae, f. Unterhänbler, ©ermittlet, =in.
Internus, adj. [intra] i) bet innere, im3nnern
beS ^aufcä, beS Staates ob. ber gamüie,
cinbeimijd) *arae, fdiscordiae, fbellum.
ln-tcro, 3. (Ter.) hineinreiben, einbroden,
fpriehm. f. exedo 1).
intcrpellatio, önis, /. [interpello] Unterbiet
chung, bef. einer Diebe; über^ Störung, f>in =
berung in litcris sine alia i. versari; foppor-
tuna. — intcrpcilätor, öris, m. fintcrpoUo]
Unterbrecher, ©törer sine interpellatoribus.
inter-pello, 1. l) in bie Diebe fallen, unter=
brechen, eine Sinrebe oorbringen crebro di-
centem; interpellando trällere tempuB; prägn.
(einm. Cie. Verr. II, 1, 28) etto. als Einrebe
Borbtingen quod i. Hortensias. 2) überf)
hinbern, ftören, aufhalten, unterbrechen
ulqm, in iure suo, comitia, victoriam Bereitein,
fotium bello, tota res bello interpellata , -f- si-
lent i u na gemitu, ob interpellatam dulcedinem
irae Uv. ; fincrementa urbis; auch m. ne, gno-
minus: m. in/ quantum interpellet inani ventre
diem durarc Hör. tat. 1, 6, 127. 3) tjmb. mit
Sitten ob. Stagen beftürmen, überlaufen.
Interpoll», e [inter u. polio] eigtl. burch ©litten
neugejlaltet , aufgepugt, übertr. aufgejtugt ve-
teres (mulieresi Plaut. SaB. Interpol«, 1. aufs
ftugen, jurichten, togam praetextam mieber
auffärben, tabulas oerfitfehen.
inter-pöno, 3. 1) baitoifchen fegen, Hegtet,
sftellen pilas, elepnantos, fpedites tunais,
flevem armaturam mter equites; frege inter-
posito burch Einitgiebung beS ftönigS. 3"*W-
tn bie Diebe einjehieben, einmifegen nullaco
verbum; auch einf chatten menses intercalare«
2) tp. a) o. ber riett, bajmifchtn eintreten,
Berftreicgen laffen spatium ad recreandos
animos; spatio intorposito nach ©erlauf einiget
Seit, paucis diebus interpositis, interposita noi.
b) einen $ufianb bajroifchen eintreten, ob<
malten laffen operam, Studium, laboram, mo-
ram, nuUam moram insequendi Antonium, nul-
lam moram quin leinen Slugenbücf oerlieren, ja;
tridui morti interpositü nad) einer Strjögerung
Bon ic. c) nermittelnb ob. ginbernb eins
treten laffen, aufftellen, abgeben, geh
teub machen, inSbef. als ©runb anfühten,
als Sorroanb gebrauchen ob. benugen, auch
eine ©erfon als Reifer, Jeilnegmer bei et».,
als ßeuge gujiegen iadicium suum, edictuin,
decretum, iusiurandum; f auctoritatem, multas
querelas de re publica, fidem suam in alqd,
fin alqa re fein dort ju ob. bei ettn. geben, als
Sfactb einfe^en; interposit& causä unter bem Sot
manbe; iudice«, accusatorem, testem; se ft 4
bei etto ins SDlittel fchlagen, fich einmi--
f<hen, ben gmifcbcnhänbler machen se in
pacificationem, se bello; fse scriptis Caesarii:
se audaciae alcis fid) miberfe()eu. d) filfchen
(burch ©infchaltungen) ob. fälfd)iich für eta.
auSgeben, unterfchieben rationes populoram
Cic. lerr. 3 §. 175; interpositi sunt gladiutorei
b. i. man h°t Beute fälfehlich für ©labiatoten
auSgegeben, bie Bietmehl ad caedem ac tu-
multum beftimmt waren Cic. p. SuU. §. M.
Xac. A interpösltio, önis, f. baS ICagmif djen
fegen , bie Jicrctnjiehung certarum per-ona-
rum Oie. ; inSbef. baS Sinfehieben einiger Sone
in eine fertige ©<hrift mia, fnovorum. B) inter-
pösYtu, abl. m. burch bie ©ajmifchentunft
Oie. n. d. 2 §. 103.
interpres, etis, comm. eigtl. gmifthenfpreeher, bah
1) ©ermittlet, Untergänbler pacis, iudicii
corrumpendi, *divum (o. SJierfur); *harum co-
rarum ©tiftcrin ber fiiebeSqual (B. ber 3uno als
e^efliftrrin). 2) ffluSIeger, Srflärer, ®euter
iuris, poötanim, i. internuntiique lovis B. ben
©ugurn); comitiorum ob bie ftomitien gültig ftnb
ob. nicht, liominum divumque fBeiSfager Verg-,
SBeiSfagerin Liv. ; deorum beS göttlichen ©ittetcS
Uor.\ alqo uti i. de alqa re fich nähere 8uS
lunft geben laffen B. tc.; *i. linguü; Referent
Hör. sat. 2, 4, 91; inSbef. a) $olmctfcher »p-
pellare alqm per Interpretern; loqui sine inter-
pretc. b) Überfeger Cic., Hör. — Inter-
pröUtlo, önis, /. [interpretor] Srflätung,
SluSlegung iuris; nee traditur certum nec i.
(bie Entfchcibung) est facilis Liv. ; eoner. bic
Überfeguna, baS Überfegte foederis,
interpretor, dep. (im perf., bef. im jxtrtic. per/
aud) pass.) 1. [interpres] 1) ben DRittler ab'
geben, memorme alcis ju ®ilfe lommen, b. L er
raten, Haut. 2) etflären, auSlegen, beuten
sornnia, fulgura; religiones ÄuSlunft geben über
je., portenta, nomen legis, m. acc. c. inf. pome-
riurn p08tmoerium esse Uv. 3n&cf. a) übet'
fegen (mehr nach bem Sinne) ivtaliar non
hanc, quam ucterpr. modestiam; epistuUai,
interprimo -
•criptore«; pass, abi ex Graeco carmine inter-
pretuta recitavit; uti ex libris Punicis inter-
pretatum nobis eat. b) ettt auf eine gewiffe
Seife uetficljen, auffaffen, beurteilen male,
alqd in mitiorem partem, felicitatem alcia grato
animo freubig anetfennen, sententiam alcig recte,
Tolontatem alcia i eam aapientiam fie D erflehen
ba« unter jcv erflären ba« für ic. ; modestia haec,
quam ita interpretamur, ut dixi in bem ge;
nannten Sinne; quorum facta quemadmodum
interpretaris? mic fiebft bu je. an'i omnia ista
ego alio modo i. fetje ich anbei« an, famam alcia
begreifen, fid) erflären. c) fd) liefen, folgern
consiüum ex necesaitate, roluntatem ex vi B.
bet Sotwenbigfcit auf bie Slbfidjt tc. fdfliefjen. d)
über et», fitf) beftimmt audfprecben, ent:
fdjeibcn neque, recte an perperam, interpretor
Lit. 1, 23, 8.
Inter-prlmo, 3. [inter u. premo] jerbrüden
alcai faucea Plaut.
interpunctio, önia, f. [interpungol bie Unter-
fcbetbungen, Abteilungen berSörter burd)
fünfte, pl. verborum Oie. p. Mur. §. 2&. —
intirpungo, panxi, punctum, 8. bie Sorte
bu rch fünfte unterfeb eiben, abteilcn, in-
terpuncta narratio sermonibus gehörig abgeteilt;
verborum et eententiarum modo interpunctaa
clausula« in orationibua esse Toluerunt; di-
stincta et interpnncta intervalla; subst. inter-
pnncta verborum bie fleineren Raufen, 3 n t c r ;
punttion, argumentorum bie Äbfäße jwiftben
ben einjclnen Beweifen Oie.
lnter>qnie8co. 3. bajwifcben ob. unterbeffeu
ruhen, paufieren im Sieben paulum; fbeirn
fiefen; übertr. litea.
inter-regnum, i, n. ßwifdjenregieruug 1) jut
Seit ber Könige bie Seit jwifd)en bem lobe eine«
König« u. ber Ernennung be« fRadjfolgcT«, in
»eld)er b. fünf ju fünf Sagen ein Senator al«
interrex ob- ßrotfc^enfdnig bie hbd)fte ©ewalt
batte. 2) jur 3^1 ber fRepubli! eine ßwifeben«
»eit, »enn au« irgeitb einer Urfatbe feine Konfuln
ba waren. Um bie Sabl ber neuen Konfuln ju
leiten n. prootforifcb bie työcbftc ffletualt auiju«
üben, warb bann ein patricifdjer Senator al« m-
terrex getoäblt; interregnum inire 3nterrei »er;
ben; co anno i. initum trat ritt; res ad i. venit,
adducitur, redit. — interrex, regia, m. f. inter-
regnum 1); i. prodere, creare.
In-terrTtns, adj. unerftbrod en fad omnia,
fvultu i., fanimi magnitudo; *cla8aia i. fertur
buttb feinen Unfall erfdfredt, ohne Anftofi, *mens
leti, falea.
iuterrögAtlo, önia, f. [interrogo] Befragung,
gragc, in«bef. a) al« gericbtl. t. t. Befragung,
Ber hör fteatium. b) t. t. ber Bialettif, »etl
bie Bialeftifer oft ihre St)Hogi«men in ber grage«
form Borbraebtcn, ber Schluff, Spllogismu«.
Ban. dem. interrögfttiuucäla, ae, f. al« t. t.
ber Biateftif, eilt gragefäptben, in golgetungen,
Schlüffen, pi. minutae, angustae.
Inter-rögo, 1) fragen, befragen (überb- eilte
grage tljun, auf bie jmb. antworten foü) Graece,
la cum mterrogaretur, utrum (Welchen B. beiben)
plurie, patrem matremne faceret; m. ai (ob),
Plaut. , t m an ; pusionem quendam qnaednm
geometrica; avium vocea volatusqne Tac. ; ve-
stros oculoa Tac. Agr. 34; aententiae inter-
rogari coeptae sunt; aententiam interrogatua
- intersum. 427
Liv.; in«bef. o) gerichtlich befragen, Ber«
bören teatimonium interrogatuB Suet.; teatem,
tteates in reoa. 6) gericb tlitb belangen, an«
(lagen lege Plautia interrogatua erat at> L.
Panllo; legibus umbitus interrogati, frepetun-
darum, ffacti, fabfol
inter-rumpo, 3. 1) auöeinanber reiffen, jer«
bretben, trennen, abbte<ben pontem, inter-
rupto medio agmine, interrupta acies, fvenao
interruptae, finterruptae vocea abgebtotbene,
hoe interruptoa eaae getrennt, finterrupti (ein«
jelne) ignes; tp. unterbrechen, ftören oratio-
nem, iter amoria, officium, interrupta consue-
tudo, *opera. — Interrupt«, adr. [lnterruptus]
unterbrochen, non interr. narrare Cic. de or.
2 § 329.
Inter-saepio (nicht intereep). 4. 1) Begännen,
Berfiopfen, Bermabren foramina, quaedam
operibus, intcraaeptia itineribus burd) Barrifaben
Liv. 6, 9, 7. 2) übertr abfebneiben iter, urbem
vallo ab arce, alcui conapectum abeuntia exer-
citus entjieben; exercitus, auxilia Tac.
inter-aclndo , 3. auöeinanbcr«, einreiben
pontem, aggerem, f Opera, fveuaa öffnen. §ierB.
fdjeiben, trennen Chalcis adeo arto interacin-
ditur freto, ut etc.
luter-scribo, 3. burdj einzelne bajmifdfen ge«
fdfriebene Sorte ober Suffixe Berbcffern
intenöpio f. intersaepio. [Plin. ep.
1. inter-söro, sevi, sftum, 3. (Bor« u. nadjfl ) ba«
»wifeben fäen, peirtic. fintersitus bajwifcben
befinblicb praedia agris.
2. Internem, aerui, sertum, 3. bajwiftben
fügen, btn«ufügen ‘oscula mediis verbis;
causam interserens m. acc. c. inf. al« ©ntnb
oorgebenb, bafe Nep.
flnter-slsto, 8. mitten inne batten, fioden
non intersistentes offensantesque.
intersTtUH f. 1. intersero.
iuter-Bpirütlo, önia, f. (feit.) ba« Atemholen
bajwifcben, pl Cic. de or. 3 §. 198.
Inter-sUnctuB | partic. o. interatinguo] mit etw.
bin u. Wieber befeßt, faciea interatincta medi-
caminibua mit Bflaftcrit befäct Tac.
inter-atrituH [ partic . be* fonft mtgebräucbl- in-
teraterno] (feit.) bajwifcben gelegt arenae vice
bitnmine interatrato Just.
’lnter-strcpo, 3. (feit.) bajwifcben freifeben,
olorea anacr Verg.
inter-stringo, 3. jufebnüren alcui gulam Plaut.
inter-sum, 1) bajwifcben fein, ficb bajwifcben
befinben, bajwifcben liegen a) im {Raume,
Tiberia inter eoa; inter novisaünum hoatinm
agmen et noatrom primum non amplius quinis
milibua jwifien ic. ifl nicht mefrr al« ein 3»i«
febenraum b. fünf HReilen f>) in ber Seit , XLVI
anni inter primum et aextum consulatum;
übertr. oerfebiebeu fein, ftcb untcrfcbcibcu
hoc pater ac dominus (Ter.) barin ic.; in hia
rebua nihil omnino e« ift gar lein Unterfd)teb
ic.; alqd inter laborem et dolorem; inter opti-
me Valero et gravissime aegrotare nihil pror-
sus. 2) bei, in et», tbätig, gegenwärtig
fein, einet Sache beiwohnen, an etw. teil«
nehmen in conrivio, in rebua; convivio, ne-
gotii«, sermoni, rebua divinia, hello, proelio.
3) impers. intereat e« ift batan gelegen, oon
Sichtigleit, Bon Qrrteref f e alcia; rei publi-
cae; bageg. me&, tuü, suü, vesträ mir tc., audj
428
intertexo — intolerandus.
cuiä fl. cuius; magni, permagni, parvi, pluris,
tanti, quanti; valde , magis, maxime, magno-
pere, quantopere, parum, minime; multnm,
tanturn, plus , plurimum, paulum, nihil, alqd;
hoc, id, illud (batnii1, quod Wotan; hoc popu-
lorum, utrum — an etc.; quodque plnrimum;
vehementer vestrA, qui patres estis Plin. ep.-,
m. inf. ob. oce. c. in/'., m. inbir. gragefafc: meä
loci natura Oie. Att. 3, 19, 1; magni ad (f)in=
fidjtUdj) honorem nostrum; magni etiam in re-
iiquum ternpus ad opinionem Galliae (für bic
Grljaltung bet tjo^en Meinung (Stallienä doh brr
Slladjt Komi) m. acc. c. inf., Cor«, b. G. 6, 1, 3;
(feit, in biefem Sinne) nt. gen. mnltum rei fa-
miliaris tuae (^infic^tlitf) tc., für ic.) nt. acc. c.
inf. Cic. fam. 4, 10; quanto opere rei publicae
communisque salntis m. acc. c. inf. Cats. b. G.
6, 2.
♦inter-texe». 3. 1) bajmijdjen einweben, etn =
flechten tlores hederis. 2) hin u. wieber mit
ctw. burdjWebcil chlamys auro intertexta.
inter-tr&ho, 3. unter ber $anb entjie^en
Plaut.
lutertrimentuin, i, tt. [inter-tero] 1) ber 916 =
gang burth* äbreiben, ba« fflbgeriebcne.
2) tp. Verlufi, Sehaben, Sinbu&e oon beiben
Seiten; Bgl. detrimentum.
InterturbAtio, önis, f. [iuterturbo] Verwirrung,
Aufregung animi Liv.
iutcr-turbo, l. Verwirrung, Unruhe antiti)--
ten Com.
inter-Tallum, i, n [inter-tallus] eigtl. ber 9iaum
»Wtfehen gwei fßatlifabcn 1) 3tBtfdjenraum, ®nt =
fernung (u. einem Vuntte jum anbem) signi;
locorum et temporum; pari i ; quo consuerat
in gewohnter Sntjcrnung ; VI miÜum passuum
intervallo a Saburra consederat; ex intervallo
ö. wettern Liv. ; pl. -f-digitorum Öffnungen. 2) tt.
ber 3eü, bie Steifd/cngcH, grift, Vaufe Ute
rarum; annuum regni Interregnum; ex inter-
vallis (georbnete golge) sonorum; sine intervallo
(ofpte abjufefjen) loquacitas; dicere intervallo
mit ©aufen; ex intervallo nad) geraumer Seit;
ex tanto, tanto; longo, satis longo, magno L
3) Unterfdjieb, äbftanb quantum i. inter te
et illum interiectum putae?
-fintcr-vello, 3. übertr. mitten Ijcrauäreifjcn.
luter-venio, 4. 1) bagwifdjcit, in bie Quere
tommen wäljrcnb einer §anblung, fitfi ein«
(teilen, eridjcinen huic oratiom, -fincendio;
mihi, qui etc.; de improviso interventum est
raulieri; hoc ipso tempore et casu Germani
equites. 2) tp. a) ber Seit nach bagwifdjen
eintreten, unterbreiten, ftbren, ^inbern
nox proelio; hiems aspera rebus gerendis;
*plaugor verbo omni jwifchen ic. fehlug er fid)
an bic Sruft ; Sabinum bellum coeptis unter:
btnd) ic.; bis cogitationibas avitum Consilium;
exigua fortuua sapienti; nulla mihi res post-
hae potest i. tanta, quae etc. Ter.; ludorum
dies cognitionem Tete.; mirificos quidam Casus;
affinitatem, cognationem. 6) öermittelnb ober
hinbernb einfdjiciten, ftdj in« SDlittel fet)la =
gen, fid) einmengen, fein9tnfeljcn auf irgenb
eine SBeifc geltenb madien, m. ne; frebus hu-
mani»; ft), gürjleu, bem fßrätor. Tao. A) luter-
ventor, öris, in. (fett.) ber bagwif$en tom:
menbe, ftdrenbe ©efudier vaeuo ab inter-
ventoribus die Oie. B ) Intervent«», us, in.
®ajWif<hcnlunfi hominis, noctis, maloruw;
ftp. Vermittelung, Veiflanb.
iuter-rerto (ältere gorm intervorto), 3. 1) auf
bie Seite bringen u. fid) juwenben, unter-
f dj lagen argentum Plaut., regale donum, fpu-
blica vectigalia, interversis patroni rebu?;
burdibringen, BerfetjWenben novies millies
HS paucisstmis mensibus ; übertr. promissum et
rei-eptem (consulatum) i. et ad se transferre
unterfefjlagcn. interversa (mit Übergebung) aedili
täte. 2) jmb. um etm. bringen, prellen Plaut.
inter-vlso, 3. nad) ctw. ob. jmb n. 3cit ju 3«it
(eben, befugen domum Plaut., alqm, crebro,
( Tac .) femina manipulos.
inter-v51Tto, 1. ( intens. b. intervolo] bajwifdjcn
intervorto f. interverto. (herumf liegen Lit.
In-test&bili», e, adj. m. t comp, eigtl. unfähig
ttor Scridjt Senge au fein ob. ein leftament w
maeheu, bal). unehrlich Plaut.-, eljrlo«, ab=
fdjculid) improbus intestabilisque Soll. , i. et
consceleratus Tac., i. et sacer Hör., periurium
Liv., tsaevitia.
lii-tcstätus, adj. 1) (Com.) nidjt burd) Sengen
überführt u. nidjt erlannt, im SBortfpiet bei
Plaut, mil. 5, 1, 23. 2) ber (Bor feinem lobe) lein
leftament gemadjt hat mulier si i. esset mor-
tua Oie.-, cives Plin. ep.; bal). (abl.) intestato
(otjue leftament) mori.
intestinns, adj. [intus] inwenbig, innerlich,
im 3«nem be« Staate* ob. ber gamilie malum,
pernicies, bellum, caedes Vetwanbtenmorb; s«W
pl. n. Singeweibe, ©cbärme.
in-texo, 3. 1) ^ineinweben, -flechten, in ein*
an ber fledjtcn *purpureai notas filis; vimini
bus intextia (al* abl. abs.) Caes. b. G. 2, 33, 2,
*costas tittfügen ; <p. Ijineinfügen, einmifi^en,
0 erflehten, auch itt ber Siebe venao toto cor-
pore intextae, alqd in causa, parva magnis,
♦facta chartis auf ba* ©apier bringen. 2) um:
winben, umflechten, umfdilingen *hastss
foliis, ♦paltnas paribu-, armis, *truncos, frestes
auro intextae mit @olb buripwirtt; übergtehen,
bebe den has (turres) coriis.
intibuni (nidjt intub , intyb.), i, n. Snbioie,
Stdjotie.
intime, adv. [intimus] (feit) 1) oertraulid
ulqo uti. 2) angctcgcntlieb commendari aleu:
ab alqo. — Intimus (altertüml. intümus), tu//
in interior 1) bet innerfte; in int. sacrario in
oem 3nnerftcn be* Heiligtum*; abdidit sc in i.
Macedoniam in ba* 3mtcre o. SK.; spelunca bo?
3nnerfte bet 4>öf)le; *angulus ber cntleaenfte, ge«
heimfte; tp. a) ber wirlfamfte vis Scipionii,
fvires. 6) ber tieffte, bie tieffte gorfihung
Bcrlangenbe disputatio, philosophia, artificium ;
disputatio est i. artis gehört in ba* innerfte ®e=
biet ber Jbunft. c) bet gcheimfle, nertrautefit»
cttgfle, intime consilia, amicus, amicitia; i-
alcui jmb*. Bertrauter greunb; i. est consiliis
eorum Ter.-, subst. m. ber Bertraute, intime
greunb. Vertrante C&tilinae, ex meis L, er
Intimis regis.
in-tlngo (-tinguo), 3. eintauehen *faccs ssn-
guine; iutiuguutur cahuui Quint.
In-toleribilis, e, adj . uitct ttäfllich, unau«:
ftehlieh sumptus Plaut., frigus, dolor, saevitia.
muito intolerabiliorem eum futurum. — iiltö-
lerandus, adj. unerträglieh tyrannas, hiems,
ffrigus, faestus, cruciatus, superbia.
intolerans — introranm. 429
lii-tblärani, tis, adj. m. comp, u sup. 1) act.
nicht ertragenb, nicht leicht {ich itt etwa#
finbenb Corpora intolerautiseima laboris, in-
tolerantior rerum secundarum, f vir aeqdUium,
superiorum, fcaelibis vitae. 8) *fpass. => in-
tolerabilis. Sab. a) intölfrantfr. adv. m. comp,
a. sup. etw. ju ertragen unfähig, i. dolere
ben Schmer j nicht ertragen tönnen; bah- iiberh-
unmä&ig, of)nc 3Jlä6igung 'nicht pass.) into-
lerantius ne iactare; intolerantius Gallo« inse-
quentes Caes. b. G. 7, 61, 1; intolerantissime
gloriari. 6) Intolerant in, ae, f. bie Unerträg*
lichteit, UnanSjlehltchleit im Benehmen re-
gi», fmorum.
in-töno, l. 1) iiUrans. ’bonnern pater (Iuppiter)
ab alto caelo ; *im Bitbe Fortuna intonnit grollt ;
*deus (btr Äaifer) ; *impers.; tp. bonnetn, er>
tönen vor perniciosa tribuni, ‘Furiarum ma-
xima voce, ‘Aeneas borrendum armis. II) frans.
berbonnern. mit bonnernber Stimme ru*
fen, laut ertönen lajjen haec Liv., ’minas,
•hiems intonata ftuctibus Koi» ein SBinterfturm,
her faujenb in beä Cftcni fluten herabgefahren.
In-lonsus, adj. ungefchoten, ungeftubt *cu-
pilli, * caput, coma Ourt. j ora b. i. jugenblicf);
inäbef. *mit langem §aar ob. Bart deus (t>.
Apoll); 0. ben älteften SlBmera, bie ihr §aar mach’
fen liegen *avi, *Numa, *Csto, homines i. et in-
culti; übertr. malbig, belaubt ’montes, *ca-
pita quereuum.
In-torqueo, 2. 1) umbref)en, umwinben, h'n=
einb reifen, paludamentum circa brachium
roicfcln um je.; *angues capilliv h'ttcinflechten;
bah- a) *tn einanber brehenb machen, breljen,
minben funes intorti; intorto verbere. b) um<
brehenb fcpmtngen, fchleubern *telum in bo-
«tem , “hastam equo, ‘iaculum alcui; vortice
intorti affligebantur ; f navem vorticibus; *ar-
dentes oculos Inmine glanco umhcnollcn. 8)
net-, jerbrehen mentum in dicendo fchief
jich*n, ftalum oerrenlen.
Intra [ft. interä sc. parte], comp, interiu« I) f adv.
innerhalb, intoenbig. II) praep. m. acc. X) D.
Baume, brildt auä, bah etw. B. allen Seiten
nrofdbloffen u. begrenzt ijt, innerhalb, bei Setb.
ber Bewegung h'ttetn in i. dentee b. i. hinter
ben gähnen Plaut., librtun i. manus habere Tac.
dial. 3; i. pariete«, i. praesidia esse, se rcci-
pere; i. montem Taurum regnare; i. multitudi-
nem «agittas iaciebant; i. prima limina gleich
beim (Eintritt in ben 2) ö. ber Reit bin=
nen, innerhalb, Bor Ablauf, im Saufe i.
viginti dies moritur; i. decimum diem quam
Fheras venerat noch bor Ablauf beä 10. Tage«,
feit JC., i. triduum quam; fi. iuventam; lucem
i Tac. m». 4, 48. 3) B. 3ahl=, Sltaf}*, @renj<
beftimmungen i. fortunam debet quisque ma-
nere suam Op. ; fi. voe futura unter euch blei=
ben; fse i. silentium teuere Schweigen beobadp
ten , fquasi dicere i. se ipsum; fi. se (=» se-
cum) volvere cogitationes ; secunda classia i.
centum usque ad quinque et Septuaginta
milinm censum instituta innerhalb hunbert*
taufenb bi« ju 76 000, alfo hunberttaufenb unb
barunter blä ju 75 000 Liv. 1, 43, 4; epulari
non modo non contra legem, sed etiam i. le-
gem — innerhalb bet B. ®efeg gezogenen Schran*
ten de. fam. 9, 26; modice hoc faciam, aut
etiam i. modum — innerhalb ber beiben äufset-
ften ffirenjen beä Blafjeä beä Schweigen# Oie. fam.
4, 4; fi verba peccare nur mit Sorten.
InträhYlis, e, adj. [2. intro] zugänglich os
amnis Liv.
In-tract&bYlU, c, adj. nicht ju behanbeln *ge-
nus bello unbefiegbar, +frigoro loca unbewohnt
bar; ’bruma rauh- — In-tructAlus, adj. (feit.)
unbehanbelt, equus nicht jugeritten Cic. Lach
§. 70; unoerfucht *scelus.
In-trämo, 3. erjittern, erbeben ’genua
timorc, ‘altemos pedes, ‘terra, *malus.
InträpTde, adv [intrepidus] unerfdjrod en.
In-tröpYdns, adj unerfchroctcn +i. se recepe-
runt, ’vultus, f hiems ruhige SBinterquartiere.
In-trYbno, 3. beifteuern Trajan. in Plin. cp. 10,
36 (24).
intrlco, 1. |in-tricae] Bctwicfcln, in 8erwit =
rung bringen alqm Plaut., Q. Cic.
fintrlnsöcns, adv. [intra u secua] (feit.) ein,
wärt#, nach bet innern Seite hin.
lotrltus, adj. [in u. tero] eigtl unabgerieben, bah-
ungefchwacht cobortes a labore Caes.
1. Intro, adv. hinein, nach innen ju ire, ab-
ire; alqm ducere, vocare; tribus vocare ad suf-
fragium; cibum ferre; fferrum i. clam in cubi-
culum ferre.
2. Intro, 1. eintreten, einbringen, betreten
locum; ijeugmat.) summum iugum et Hnmniaiu
b. G. 8. 16, 2; intra liraen Plaut., intra prae-
sidia, ad munimenta, ‘portus jegeln in IC.;
*maria bejuchcn; *ripa« flumini« betteten; in-
tratae silvae Liv.; in possessionem bonorum;
bilbl. in rerum naturam; in haec quae pate-
fecit oratione sua Crassus eingehen auf ic. , in
alcis familiaritatem eingehen mit ic.; fanimum
militaris gloriae cupido, fanimos pavor, +quos
iam pudor et gloria, fpavidos et conscientiä
vecordes metuB anwanbeln.
intrö-düco, 3. hinein*, einführen legatos in
senatum, copias in fines Bellovacomm; mox
introductus (in baä Rimmer — Borgelaffen); tp.
a) einfühten, aufbringen philosophiam in
domo« , ambitionem in senatum, consuetudi-
nem, eiusmodi deliberationem, novum in re
publica exemplum. 6) Borführen, attfühten,
behaupten personam; m. acc. c. inf. ®aBon
intrudnctlöneg, f. baä Sinfühten Cic. Att. 1,
16, 6
intro-eo, 4. hineingehen ad amicam, in ur-
bem, domuni, furbem, portÄ butch IC.; abfol. tp.
(®gf. exire de vita) Cic. Lacl. §. 16.
IntrO-föro, 8. hineintragen cibum liberis, atl
inulicrem, lecticft introferri. [hineingehen.
* Intrögrddlor, S. dep. [intro u. gradior ; (feit.)
iutroYtus, u«, m. [introeoj 1) Singang, ®in*
tritt militum; Smyrnam, in urbem, in portum
(Einlaufen; tp. a) fAntritt eine# Amte# sacer-
dotii. 6) gingang, Anfang, Borfpiel defen-
sionis, fabulae Clodianae. 2) coticr gingang
(alä Drt), 3 u g a n g portus, omnes i. praeclusi
erant.
intro-mitto, 8. Ijineinfthiclen, *laffcn milite*,
flegiones subsiaio, neminem in aedes.
introranm ob. •aus, adv. [introversum ob. intro-
versus] l) einwärtä, nach innen ju, hinein,
accipere hostes i. in castra ; hanc (silvam) longe
i. pertinere lanbeinwörtä ; ut non facile i. per-
spici posset; b. ber liefe ber ©lieber in ber
Schlachtreihe param apte i. ordinibiTs aciem tir-
430 introrumpo — invado.
maTerunt Liv. 2) {Lin., Hör.) innerlich, in*
»enbig, brinnen.
Intrö-rumpo, 2. bineinbreebeit rectä in aedea
Plaut. ; huc Ter. , eü bort Cats.
intro-speeto, 1. binetnfcbauen Plaut.
IntroapTclo, apexi, spectum, 8. [intro u. apecio]
biueinfeben, «fcbauen domum tuam; onmium
easaa; tp. b'njehen auf »., feben in jc., be»
trauten, erwägen, prüfen penitua in omnes
rei publicae parteB; in mentem tuam ipae;
penitua i. ceterorum mentea; faliorum felicita-
lntrO'TÖeo f. 1. intro. (tem aegris oculia.
intfibnm f. intibum.
ln-tueor, dtp. 2. (oorfl. u. Nep. auch iutuor, dep.
8.) 1) ben Süd auf cttu. ob. fmb. (pnäcbft auf
tiinem ©untt) ruijcn taffen, auf et», ob. jmb.
btiden naturam i. atque perapicere, aolem,
terram; cum i. et contemplor unumquemque
reatrum, in alqm; deoa patrioa, patriam ac
parentes, fcubiculum montea liegt i)in nach ic.
2) gciftig betracp ten, befdjauen alqd, ae ipsum;
non aequo animo pauperea alienam opnlentium
fortunam; inSbef. mit ©eraunbcruitg,
erbietung betrachten alqm; in, ad alqm;
aud) ©üdficbt auf et», nehmen, et», im Stuge
haben, bebenlen ignominiam, bellum; quid
ac facere par easet.
ln-tömoHco , tümin, 8. 1) auf», anfdjwellen
•veater, -f-vulnua, fcorpua ulceribua, fapatium
fluctibus, fmare, *bumus viperia bie 51attcrbrut
erbebt fid> fdjweflenb o. ©oben. 2) tp. a) r f i et)
erpeben, fteigen quo plenior et gravior vor
repercusau; intumeacente motu (Solfsbewegung).
ft) *tficb aufblafen, fiep erbeben ‘i. (sc. irü)
luno.
lii-tämülatiiK, adj. unbegraben Ov. her. 2, 186.
Intnor f. intueor.
in-turbidiis, adj. (Tac.) 1) ni<bt beunrubigt
extemia remis annua; iuventa 2) ju (einen
Unruhen geneigt.
intüa, adv. [in u. tus*=bct> ®gl- ^rzös] 1) (Com.)
oon innen, Bon innen heraus obaero oatium
i., i. exire, egredi, evocare. 2) innen, inwen»
big, barin i. in corpore eBse, *tali i. templo,
i. domum Plaut. ; ittäbej. abfol. im §aufc, in
ber Stabt, im Säger extra et i. hostem habere;
eHtne frater i.? ju Jpaufc; *i. (in beinern Silagen)
haben quod poaciB; *aurum i. (im itaften) po-
aitum; *i. (außerhalb ber ©übne: digna geri;
•ndductos i. agere cquoe fid) n äf)ex am Siele
feilten (B. Siebter i; fpricb». f- cano. 2>ab- im
ynuern, im §crjcn noc hae (cupiditatea)
seso foris aolum iactant, aed i. etiam in ani-
mia incluaae inter ae diaaident; unde niai i.
(bureb einen inneren SRaturtrieb) monBtratum Hör.
3) na(b innen, hinein ire, *duci.
in-tütu», adj. 1) unbefeftigt, unoerwabtt ca-
atra, urba, jmbst. intuta (bie unfidjern Steden)
moenium. 2) -f-unficber, un juoerläffig late-
brae, amicitia, i. qnae indeeora.
intfbiim f. intibum.
Tuüla, ae, f ftlfVio»] Sllant, eine ©flanje.
Yn-nltiis, adj. ungeräebt, ungeftraft, unan»
gefodbten iniuriae; inulti pereunt; id i. num-
qoam feret Ter. ; *precibua non inultia jo baft
meine ©itte ni(bt unerhört bleibt; *aut famam
patieria iuultae nod) fott man fagen, baf; bu nicht
gerächt feift; poenas odio per Tim festinat l.
(dat.) für bie ungefättigte »iaebfuebt, pr ©efrie»
bigung ber sc. Hör. cp. 1, 2, 61; alqm i. ainere,
esse pati; hoatea i. abire pati; ‘ohne 31a dp
teil, Schaben sanguine effuso apargit inulta
deaüT; ‘ohne Gefahr, ficber ferae; inult«,
adv. ftraftoS Hör. sat. 2, 8, 189.
Yu-nmbro, 1. bef chatten fmulta riparum amoe-
nitate iuumbratus (amnie); *toroa obtentu fron-
dis; fveapera inumbrante mit feinem Schatten
nabte.
inundätio, önia, f. [inundo] Überfcb»emmung.
— Tn-undo, 1. 1) trans. überfeb»emmen Ti-
beria camp um, Henna inundabitur veatro aan-
goine, imbrea campis Omnibus inundantee ; übertr
B. einet 3Renftbenmenge Cimbri Italiam Just.\
•Europa inundata eat exercitibua. 2) ‘infraiu.
B. et», überftrömen foasae sanguine.
Yn-unguo (inungo), 3. (Hör) beftreicben, fal»
ben oculia inunctis; inungi ficb falben,
in-tirbine, adv. [inurbanus] unfein, ungebil»
bet, gefdimadlo«, rolj. — In-urbinu«, adj.
ohne geinbeit a) unfein erat eins (orationi»)
quidam tamquam habitua non i. nicht ohne feilte
Haltung, ft) ungefällig non esaem tarn i. ac
paene inhumanus. c) u n » i J i g homo, dictumHor
in-üro, 3. 1) ein=, aufbrennen notam xitulo
Verg. 2) tp. a) et»., bef. et». Übles nachhaltig
»ufügen, ein* ober aufbrennen, wie ein
©ranbmat aufbrüden nullum unquam mihi
tantum dolorem einen fo brennenben, empfiitb-
lieben Scbmetj oerurfacben; mala rei publicae,
alcui legea, notam turpitudinia, maculam genti;
odium inustum tief eingebrüdt) animia horai-
num. ft) inuri alqa re, notü alcia rei »ie mu
einem SRerfmale bejeiebnet, gebranbmarlt
»erben mit et», notü censonae aeveritatis;
inustua yeriaaimia maledictorum notia; monu-
mentum cruentia inuatum literia. 2) an = . Bei*
brennen *vulnere sanguia inuatus.
luüsTtäte, ade. m. comp, [inuaitatua] ungern 6bn-
Hcb- — Tn-üsttttiis, aaj. m. comp, unpemöljn:
(ich, unerhört ratio belli, apeciea; ita inusi
tatura eat regem reum capitis esse, ut etc.
ln-ütllia, e, adj. m. comp. u. sup. unnüb, un-
brauchbar qui valetudine aut aetate i. sunt
bello, ad bellum; ad rem gerendam; *ille pe-
dem referens et i. (pm Kampfe) inque ligatu?;
naves ad naTigandum; banc tempestatem ad
capiendum conailium non i. esse; auch fd)äb =
Itd), ocrbcrblid) civis seditiosus et i., alcui,
oratio civitati, *inhonestum et i. facto, 'üav
a) luütYlTtas, ätis, f. Stbäblicblcit CHc. b)
lnütHItgr, adv. nubloS, tfcbäblieb-
lnfins, i, m. [ineoj bet Qfott ©an al« ©efrud|;
ter ber gerben Lir.; Castrnm Inni u. bl. Ca-
strum Süflenftabt in ilattum.
in-Tädo, 3. aut ob. nach et». bin=, loegeben.
wohin bringen, einen Ort betreten (fübn uni
brctfl) in eas urbes vi cum exercitu imperioque;
•portum, *Tiam, ‘Italiam, ftria milia stadiorua
PorwärtS rüden auf eine Strede o. je.; bilbl. tüba
unternehmen, beginnen ‘alcidmagniim, ‘Mar-
tern i ben Kampf), tproelium; inSbef 6) feinbltcb
(oSgeben, anfallen, einbringen, auch mit
SBorten attfabtett in Aaiam, in hostem; caatn
(Verg., Liv), urbem, agmen; hostis invaditnr;
ignis, via morbi; peatis in vitani ; peatilentss
populum; falqm minaciter; abfol. contagio
quasi pestilentia; locum invadendi qnaerere;
b. Gemütsbewegungen, Seibenftbaften ein», an»,
invalesco — invetero.
431
befallen, hereinbrecpen Tis avaritiae in ani-
mos eorum; alqm libido, cupido, metus, terror;
eoa atroi belli fama oerbreitete fid) unter ic.;
mirus furor non aolnm improbis sed etiam iis
Cic. fam. 16, 12, 2; abiol. tan tu 8 terror; desidia,
libido atque auperbia. b) raubenb auf ett». lo8=
gellen, et», an f tdi reifen in alcia praedia,
fortunas; totum eins regnurn animo iam Sali,
■lug 20, 6; fconaulatum, + dictaturam ; in C.
Marii nomen fid) anmaßen Cic. c) ftürmijd)
umarmen, in collum fallen um tc., fliegen an ic.
Iii-Tälenoo, välui, — 3. ftarl werben, erftar«
ten (an SRacpt, Umfang), junehmen, überpanb
nehmen, jut (Geltung gelangen tantum opi-
bna, fprout invaluisset, t verba temporibua,
+ libido.
in-r&lTdns, adj. m. fcomp. u. +sup. unlräftig,
ohnmächtig, fcpwach, unwitlfam milites, ad
mnnera corporis, senectä, debilitate pedum,
itatio, »vires, fcorpus, fmoenia adversu« irrum-
pentes. [greif er.
invAsor, öris, m [invado] (fpät u. feit.) iKn =
inrectlo, önis, f. |inveho] 1) (Einfuhr B. SBaren
rerum. 2) Sinfaprt eodem flamme.
In-veho, 3. 1) etnführen, «bringen, «tragen
pecaniam in aeranum, vinum in Gnlliain, terrae
rnotua mare fluminibus; bilbl. ein Übel herein«
brechen laffen, oerurfacben, jufügen divi-
tiae avaritiam; casuin fortuna; quae (mala)
tibi casus; *si qua invecta diritas casu foret
tiereinbräd)C. 2) patt. u. partic. invebens mebial
a) curru, equo, navi u. bl. i. Ipneinfahren,
«reiten, «fegein urbem; litori an ic., in por-
tum, nave ad ostium portus, carpento in forum,
curru Capitolium, *alveo in bie äJWnbung, *moe-
nia triumpho finjtcben in corpori patris ve-
hiculo Liv. 1, 69, 10; »angues inTectas geflogen,
•caelo aperto einherfahtett am ic b) auf jmb.
loSgepen, einbringen, b'n ciitftürjcn in
alqm. fhostis, fnec sane alias (fiuvius) tarn
Tiolentus invehitur fließt eilt bei, fOceanus in-
Tehi coepit, -ferebri fluctus, fluctus so invehunt;
tnSbef. tp. mit ©orten angreifen, heftig ta«
beln ob. jdjelten, loSfapren, herfahren
acerbius, vehementer, petulanter in alqm;
(Nep.) multa, nonnulla ([ehr, einigermaßen) in-
Tehens in eum.
in-Tcndlhllls, e, aty. unoerläuf lid) Plaut.
iu-veuio, 4. 1) auf jmb. ob. et», fommen, jmb.
ob. et», antreffen, finben, belommen, er«
langen hostem populabundum ; »invenior m.
tnf. ; ipsis durior inventus est befuttben; inve-
ninntur qui etc.; i. ((elfen, (efen) apud pleros-
qne auctores; fTeniam ab hoste; {Plaut.) hunc
(amicum) inventum inveni btn gefunbenen er«
»irb, er halte bir; laborc inventa bona; »mor-
tem manu (burd) feinbltcpe $anb); aditum sibi
ad obsides Tarentxnos; pemiciem aliis ac po-
stremum sibi Tac.
2) erfahren, prrausbringen , finben, aus«
finbtg machen, erfinben, entbeden, erben«
fen, erfinnen locum, ubi esset, urgenti venas
penitus abditas, coniurationem, *riam ein SDlit«
tel, viam ferro Tac., alqm, ex captivis m. acc.
c. inf; ex quibus (libris Sibyllinis) inventum
est m. acc. c. inf.-, cum — inveniare — esse
praedatus Oic.\ *m. inf.\ »inventum est m. inf.;
hotninum sollertiä adhibitA inventum est (tarn
man barauf) magno esse usui posse si etc.;
»poSma; »licentiam Fescenninam; inventae res
0. 3nbeariff aUeä (triftigen SebenS in SBiffenfcpafi,
ftunft, Sitte Oie. Brut. §. 205.
8) bereerfftelli gen, möglich machen per me
inventa salus; inventis auspiciis begrünbet; non
inventa« solum (artes), sed etiam perfectas.
4) »i. ne fid) jureept finben, dolor =■ lam »ieber.
inventio, öms, f abstr. b ai ©rfinben, bie ®t«
finbung; aud) SrfinbuttgSgabe.
lnventor, öri«, m. Srfinbet, Urheber i. ac rua-
chinator bellicorum tormentorum, novorum ver-
borum, legis, omnium artium, »«celerum; Zeno
1. et princeps Stoicorum fuit. S)aB. Inventrlx,
leis, f. Srftnberin illae omnium doctrinaruin
i. Athenae; tu (philosophia) i. legum fuisti;
oleae Minerva Verg.
Inventum, i, n cöncr. a) pl baS (Erworbene
Hör. ß) baS Srfunbenc, bie Urfinbung i.
meum est; pl. Sehren, fflnftdften, gorfepun«
gen Zenonis, philosophorum . nostrorum rnaio-
rum bie Kulturgefepicpte ber Sorjeit.
f inveiniste, adv. [mvenustus] ohne flnmut.
in-venustus, adj. 1) ofjnctlnmut, unliebettS«
würbig actor, »res. 2) unglüdlicp in bc*
Siebe Ter.
In-vSrecundus, adj. m (Borll.) tup. fdjamloS,
unBerfdfämt, rüdficptStoS homo inverecun-
dissimus Plaut.-, animi ingenium Cic.; »deus B.
®acchu8, ber alle ^urüdljaltung benimmt, ba8
|>CTj erfchließt.
ln-vergo, 8. barauf gießen liquores in me
Plaut., »vina fronti, »super invergens carchesia
Bacchi, lactis.
In versio. önis, f. [inverto] eigtl. Umlehrung; ver-
borum 3ronie. — In-Tcrto, 3. ummenben,
umlehren, umbrehen annlum. alveus navium
inversuB; »vomer inversus fo baß bie Sßflugfchar
ben Sobeit nicht berührt; »terra« vomere =■ um«
pflügen; »campum; »mare aufWühlcn; Allifanis
vinaria tota = invertendo infundunt; »cae-
lum (B. ber 9tadjt); »inversus annus ba8 ß<h "ei«
genbe, abgelaufen c Jahr- 2) tp. umlehren, Ber«
bret|en, jum Schlechteren Beränbcrtt, verba
iromfeh gebrauchen; verba invers« Berbrei)t, Ber«
fehroben Ter.; virtutes burd) bflfc Deutung in
gehler ummanbeln; »mores inversi Berjchlechteit ;
quae in vulgus edita eius verba i. umönbern Tac.
In-vesperascit, 8. impers. eb wirb Äbenb
Liv. 39, 50, 1.
investig&tio, önis, f. [investigo] ütuffpürung,
Srforfchung veri, rerum, naturae.
InvestigAtor, öris, m. [investigo] Jluffpürer,
Srforfcher coniurationis, rerum.
in-vestigo, 1. 1) auf«, nachfpüren (eigtl. B.
3dger) Cic. n. d. 2 §. 168; bah- forfdjcnb her«
aubbringen, aubfinbig machen venim, con-
iurationem, hominem. diligenter de alqo; i. et
persequi (B. ffleheimfehrift) entziffern, betßiffrieren
Suct. Caes. 56.
in-vctörasco, vetörävi, 3. alt »erben, bef. tr«
genbwo einhtimifch »erben, fi^ einniften,
eintout^eln aes alienum; populi Rom exer-
citum hiemare atque i. Gallia (fiep einniften);
opinio, consuetudo; i. nostra civitat-o, ut etc.
e8 ift alte Sitte geworben, baß ic. ; si inveterarit
wenn bie Sadic aufgefepoben wirb
InvetbrStlo, önis, f. [invetero] Sinmurjelung
eines gepletS Oie. Tusc. 4 §. 81.
invötöro, 1. [in u. vetus] (feit) alt machen,
432
inveteratus — invitatio.
einer (Sadje Wtter ob. Sauer uezf Raffen no-
vitatem peregrinam Curt. 10, 3, 13; mebial in-
veterari unoeränbert erhalten de. n .d.
2 §. 6; partic. iiiTeterStns, al# adj. alt, ein*
gewürfelt, befeftigt, aufbewaf)rt amicitia,
lr.i, invidia, aervitus, mveterata prudentiae fauia
Liv., fmoa, fauctoritas, fvirtuB,
in- vTcem, adv. [f. vicis] 1) abWeAfelnb, toeA-
felweife, jur UtbweAfclung, eitianber ab*
(äfcnb (b. einem gleichzeitigen SlbBeAfeln u.
nur in ben Subfelten bei einer u. bctjelben
Jpanbluna) hi rursua i. anno post in armis
sunt, illi domi remanent; defatigatis i. integri
succedunt; multia i. casibus victi victoresque;
hia i. sermonibua nox traducta eatj non praedo
nec populationum i. ultor bet sergeltenbe Liv.
2) feit Liv. gegenfeitig, untereinanber, auf
beiben Seiten haec i. obstant; i. diligere;
flagitia i. obiectavemnt ; i. inter ae gratantea;
multae i. cladea. 3) bagegen, requieaeat Italiu,
uratur i. Africa Liv. ; t habcB rea urbanaa, i.
ruatica8 acribe.
in-victiis, adj. m. mp. [vinco] un überwunben,
unbefiegt, ob. unüberwinbliA, unbefieg*
bar imperator; ab hoatibus animus; *corpuB u
vulnere; a iabore, fin hoatem et in mortem
animus, ad laborem, »corpus i. ad vulnera erat;
Hannibal armia; tp. pietas untrfd|ntterlid) Plaut. ;
defenaio unwibetlcgbat; »Medea unbeugfam ; »vin-
demiator jofern er bem SBanberer bei einer
•Rederei nichts fAulbig bleibt.
In-vTdentla, ae, f. finvideo] (feit.) plfilof. t. t.
ba# Beneiben, bie Sdjcelfud)t, Cic.
iii-yldeo, 2. l) (Bortl. u. poet.) mit fAeetcm u.
bätnifAem Blide anfeben, einen unbeil*
bringenben Blid auf etw. werfen alqd; ab*
fol. 2) beneiben, mißgönnen, eiferfüAtig
fein, bah- auA au# Uleib et», ungern (eben,
öerfagen, Berweigern, nid)t »ollen alcui,
alois virtuti, honori; concordibua collegiis un*
jufrieben über Are Sintradjt; pass. invidetur
alcui, »ego cur invideor; invidetur alciB virtuti;
’ alcui alqd; *virea animumque Orco; -f-alqa re;
alcui alqa re Liv. 2, 40, 11 u. Spätere; alcui
in alqa re; alcui alcia rci Hör. sat. 2, 6, 84;
*m. ittf., 'nec. c. inf.; *m. ut, »ne; jmb. au#
9teib jurüdfepen Cic. fam. 5, 21, 2; abfol.;
mbst. mvidens bet Ul e i b i f cp e Cic. Tusc. 4 §. 17;
»invidendus beneibcn#racrt *= ^errliA aula,
postes.
invidia, ae, f. a) act. Uleib, Slifigännen, UJli&*
guilft proditua est invidiä ducum; res habet
mvidiatn, communi umbitionia i. burd) bie
UJlifsgunft, wcl<S)t inägemein bei Bewerbung um
ein Bmt Mt perrfAen Pflegt, Cic.; »invidiae fui-
mua ein ©egenfianb be# Ulcibeä; absit i. verbo;
ai i. (sc. deorum) afuerit Curt. 9, 2, 2». 6) pass.
Ü)ct)äffigteit, üble UlaArebe, $a& esse mi-
non L; alcui esse invidiae; esse in invidia, in-
vidiam habere Betragt, mißliebig fein; adducere
alqm in invidiam ; magnam i. iis faciemua Brut.
in de. ep. 11, 16; regnare sub aliena ob. alte-
riua i. fo bafi ein anderer ba# ©c^äffige baBon
trägt; dictatoria, decemvicalis gegen ben Sifta-
tor ic.; facti »egen IC.; illiua temporis; fad
abolendam invidiae famam ben ge^äffigen SRuf;
pl. multitudinia; procellae invidiamm.
lnvidiosc, adv. f comp, [invidiosua] neibifA,
gel)äjfig, bitter alqm criminari; fqueri alqd.
— lnvtdlösus, adj. m. comp. u. mp. [invidia] 1)
neibifA, eiferfüAtig 'dea formosia ; »vetuatsu.
2) Uleib erregenb, beneibet, beneiben#werl
*invidioaa suib; * est in aqua dulci non L vo-
luptaa. 8) Boil §ajj, gebäfftg; $afs erre*
genb, Berpafet, miffällig, mtfiliebig. Bi*
berwärtig *ante lovem stetit invidiosa; »Ve-
nus mihi; crimen; nomina (Benennungen''; nu-
merus (bie rbpAmtfAe Beriobe ber Biofa), cur*u,
de. or. §. 170 u. 222; damnatio invidioaior;
hoc ipais iudicibua invidiosissimum futurum;
neque id ego dico, ut invidiosum ait in cm;
lectio aenatua; nomen sapientiae; fioci.
invidus, adj. [invideo] neibifA, Botl Uleib
populua potentiae, * vicus aegria, »aetas, »eure,
»flatus B, Sübwinb, »taciturnitas, »Carthago
eiferfüAtig (al# Born# Ulebenbuljlerin) ; *nox coep-
ti» noatris ungünftig für tc.; mbst. Uleiber lau-
dia de.; Scipionis, mei, tui, nonnullis i. meia.
»in-vigilo, 1. 1) bei ob. wegen et». waA<n
malis 2) tp. für ctm. waAen, auf et», be*
baAt fein, grojje Sorge serwenben »Pieriis
choris, »poenis suis, »pro nostria casibua.
*t In-riölibTUa, e, adj. unoertepliA
luvlöläte, adv. [inviolatus] unocrlept
hi-viölälua, adj. l) unberlept, unnerfehrt in-
vulnerati inviolatique vixerunt; i, (unbefAnbet
vestrft amicitia; fama acquabili et t.; ne quid
inviolatum reliuqueret; (fpät) ne quo ins vel
fas i. proetermitterct; (fpät) statua. 2) un
oerlepli A religione i. eoa, tum lege etiam
fecerant; tribunua plebia, templum, nomen le-
gatorum.
InvisTUtus, adj. [in u. visito] eigtl. niAt 0f
feljen, bafj. ganj neu, ungewö^nliA, feiten
species; formae hominum, magnitudo, nora
acica, inaudita ante id tempus et i.; invisitati
(Galli) antca alienigenis.
in-viHo, 3. 1) Ijinge^enb naA etw. ^infe^en,
ua Afepen (um ju fe^en, wie c# mit ctw. ftefft)
ad lllam meam domum, ad fratrem, captivoa
meos Plaut.; domum nostram, domos et rea
sua«. 2) befuAtnb naAfe^en, imb. ob. etw. be*
fuAen alqm, alqo tempore anni parentea libe-
rosque ac coniuges, »urbea, 3) erbtiefen no-
8tros colles Ct.
1. invisus, adj. m. fcomp. u. tsap. [ partic. ».
invideo] 1) per^ajt persona illa; deo, ornni-
bua; (fpät) ne e&dem causa i. apud incolaa fo-
rmt; iudicium i. etiam iudicibua; dia immer
talibua oratio; ne i. mihi liberalitatem meam
faciam (mir felbft Berleibe, Bor mit felbft %etob
fepe), ai etc. Curt. 8, 8, 9; fi- prirao deaidia
poatremo amatur, f tyranui nomen, »terra (»eil
mü^fam ju bearbeiten, »Taenarna (al# (Eingang
jur Unterwelt), »cupresaua; auA ^affen#»ert
quae (perfidia) tarnen iam minua i. in eo esse
poterat Curt.; OerböAtig quoa alioquin ha-
buerat i. dirt. 7, 2, 36. 2) act. geljäffig quem
i. tibi fingis Verg Aen. 11, 364.
2. iiiTisus, adj. [in u. video] ungefel|en. un*
bemertt; noA niAt ob. nie gefeben »aris in-
viaa aedebat; sacra occulta et maribus non so-
lum i. aed etiam inaudita; i. atque incognitae
rea; alqd aut i. aut inaudittim aut novum dicere
inTitämeiitum, i, n. finvito] Jluteij, Sodung
naturae, temoritatis Liv. , libidinifi Curt.; auA
pl. — lnvltätlo, önis, f. [invito] 1) ©inlabung
benigna, benigna et boapitaliH, in Epirum, ad
invitatu — ipee.
433
invitationes hospitum um feine ®4fie }u traftie-
ten. 2) tp. Stufforberung, m. ut u. conj. aud)
Slufforbcrnng an fid) fetbfl quadam i. a<i
dolendnm. — hiutätu, abl. m. = invitatione,
tuo Oie. fam. 7, 6, 2. (roiber Sillen
invite, ade. m. comp, (feit.) [invitUR] ungern,
invito, l. jmb. als ®aft einlaben, and; beroirten
alqm ad cenam, hospitio, in hospitium , f in
convivium; fad consulem, fad ne, alqm tecto
ac domo, domum suam, per domos, comiter;
•genialis hiems labei gum Je ft ein. Hiera. a)
alqm magnis poculia imbm. bra» jutrinfen
Plaut. ; se Plaut., se largissime Suet., fid) fj ii t =
lieb tljun, jedjen u. fdjmaufen. b) t)8}lid)
entgegenfommen, beljanbeln Plin. ep. 7, 31,
7. c) überb- laben, aufforbern alqm in lega-
tionem, + in libidinem, f alqm ad deditionem,
fad dimicandnm; * Aenearn solio auf 1C-; *ho-
stem ultro moenibu» in rc. d) eintaben, refjen,
loden appetitum animi, alqm praemiis ad alqd,
*pretiia animos; pruedä, hin rebns invitatus;
ingenia, quae glorift invitantur; assentationem
Derloden jur je.; *somnos einlaben jum rc
invitiiR, adj. m sup. unwillig, roiber Sillen,
ungern iuvitus hoc feci; invitissimum eum
ditnini; me, te, se invito, me invitissimo ; in-
vita in hoc loco versatur oratio; i. lege agere,
*i. oculis aspicere, ’vultu risit invito mit 8CT=
jerrtem, *ope i ungern geleitet.
Invlus, ady. [in-via] unwegfam, ungangbar
saltus, *maria Teucris, *i. virtuti nulla via oat;
subst. «. pl. unroegfame ßrter.
t invöcitlo, önis, f. [in-voco] Anrufung.
1. in-vöcÄtus, adj. ungetufen, ungelaben.
2. lnvöeätus f. invoco.
tnvoeo, 1. 1) anrufen, bef. al4 3euge ober jur
Hilfe ui bi deos Plaut., deo« teste», opem deo-
rum, in auxilinm a Bithyniae rege invocati
Just. 26, 2, IX, f arma alcis adversus alqm,
t*fidem militnm, fleges. 2) mit einem Kamen
nennen, benennen quem omnes Iovem Enn.
b. de. n. d. 2 § 4; falqm dominum.
Invol&tn, abl. m. [involo] ex alitis i. aus bem
ging Cie. fam. 6, 6, 7. — invöllto, 1. [inten«,
n. involoj (feit.) auf etro. flattern *romae um**-
ria. — in-völo, l. 1) eigtl. hinein fliegen, bab-
fibertr. a) feinblicb auf jmb. ob. ettt>. loifafjren,
fid) in ob. auf etm. ftfirjen alcui nnguibua in
oculoe, in capillum Ter., fad alqm, (Plaut.)
alqm, feastra, -ftruces animos cupido eundi in
hoetem befällt. 6) über ein 'Befi&tum ^et*
fallen u. fi<f) beffen bemädjtigen in posses-
sionem quasi caducam ac vacuam; *pallium.
Invölücrum, i, n. [involvo) §ülle, 3)ede; tp.
multis i. simulationum tegitur uniuseuiusque
natura; in oratione Crassi divitia» atque Orna-
ment« eins ingenii per quaedam i. atque inte-
gumenta perspoxi.
invölütns, adj. m. camp, \partic. 0. involvo] in
Tuntel gefüllt, fdjroer au Berftcfjen res.
in-rolvo, 8. l) etro. an ob. auf etro. rollen,
njäljen cupae involutae, ‘Olympum Ossae, *in-
volvitur aris (taumelt nieber über ie) in caput
inqne umeros, *mons involvena secum silvas
fortrodbenb. 2) etro. um etro. roideln, roinben,
einroiaetn, einljüllen, bebeden sinistra« sa-
gis, rnanum ad digitOR nsque, sal in Iinteo in-
volutum, *nemun flammis, *diem nimbi. Myr-
midonnm dolos, * lumme fulvo involvi ficf) hüllen
b tot -bentidjr« SdjuITOftttrib 5 Änfl
in ic. ; tp. se literis fid) in feine Büdjet Bergra«
ben; bellum pari« nomine involutum oerftedt
unter ic., *vcra obsenriä, *saevum ingenium
variis modis Berhüllen, BerfteUen, ’consulto veri-
tatem antiquitas, fei qua iniquitas involveretur,
*se aua viitute ficf) tjü IIcu in ic., ffraudibu» in-
voluti rönfef iidptige Schleifer. 3>an. InrolvüluR,
i, m. Sidelraupe Plaut. [§. 140.
in-vulnärütuR, adj. uiiBerrouubet Oie. p. Sest.
1. *Yö! interj. ol ad)! l)a! ein 0u8ruf be« Sehmers
je* ob. tbej. io triumphe) ber JJteube.
2. Io, ub ob. önis, f. [’l m] totster beä argioifc^en
Ä8nig4 Snai^u«, o. Supiter geliebt, b. bet 3uno
in eine Jbul) Berroanbelt u. B bem ^unbertäugigen
,Wrgu8 beroadjt. [ons, adj.
lolcn«, i, f. ©tabt in lf)effalien; ban. *IolctI-
löle, es, f. a) ®emal)Iin beS Sohnes bee
„^erfule* Ov. b) eine ©flaoin Prop.
IöncH, mim, m. ['iavt;] einet ber Bier $aupb
ftämrne fflrict^enlanb«. $a8. 1) loniäcus, adj.
2) 'tlönTciiH, adj. 3) lönlu», adj. mare, *ae-
quor, *Rinus, nud) *bl. IoniumbaS 3J!eer jjroifcpen
Italien, Sijilien u. fflriedtenlnnb; colomae Ov.
J^ierB. subst. Iönia, ae, f. fianbfefjaft in ftleinafien.
losephus, i, m. jübifdjer Cbcfdjitbtftbteiber Suet.
löta, n. indecl. ba« gricd)ifd)c 3 o ta.
Jtphläs, ädis, f. — Evadne, ro f., Ov.
lphtcrilcR, is, m. atljenifdjcr fjelb^err. ®aBon
IphlcrltensiR, e, adj. milites. [memnon.
IphTgenia , ae, f. [7<piyf'vfiaJ todjter beä Sign
ipse [in u. psei (Bortl aurfe ipsus, sup. ipRissimua),
ipaa, ipsum (jubflantiB. u. abfettin.) be ft im men =
bee <bcterminierenbe8i y/ron. bient übet^. baju,
eine fßerfon ob Sad)e al« roiditigfte u. tiauptfäd)--
lid)fte, at« ^auptgegenftanb ju bejeitpnen, inbern
ei fie im ®gf. ju jeber anbern (j. 8. bic Beroofp
ner im ®gf. jur Stabt, bie Kelter im ®gf. ber
fßferbe) abfonbert u. ausfdjliefjt, bef. B. ^auS-
Jerrn ob. SReifter, 6r, ipsa B. ber ®aud =
rau. Sie, ipsc dixit ®r, ber §err u. SReifter;
Bgl. Oie. m. d. §. 10; ego eo quo me ipea misit
Plaut. ®ab. 1) felbft (lein anberer, nichts an=
berei) ipse focit; tu ipse, ego, ia, ille, hic, iste
ipse; par est, primum ipsum esse virnm bo-
num, tum alterum sui similem quaerere; quis
unquam consul senatum ipsius (= suis ipaiua)
decretiR parere prohibuit? navia tantuui iactura
facta e»t, ipai (bie 6(f)iff81cutc) incolutneR evasc-
runt; aud) in eigner '.fierfon, perfänlitb i.
cum legionibus proficiscitur; *ipsa (bie leibhaft
’ tige) erat Bero?; (Plaut.) ipaiRsimus (aanj leib-
haftig! sum; ipse (eigenljäubig i in tabulas re-
fero; aut^ für is ipse et felbft, bef. bei folg. 9te=
latiofab ipsum (eben jener) esse Dumnorigem
Caes. b. G. 1, 18, 8; ipsis qui eudinnt; ipsis,
ad quorum commodum pertinebat; einer felbft
est gradatio quaedam — et imago et sibi ipsi
responsio; fortunam a deo petendam, a se ipso
sumendam esse sapientiam. 3n 8ejug auf bie
Sonftruttiou B. ipse ip ju bemerten: A.) in
Berbtnbung mit tinem cas. obliq. ber reflepi u
ftepenben pron. pers. tritt ipse in ben nom., roenn
hass Subjelt im ®gf ju einem anberen beroor
gehoben u. al8 au«f<blicplidb roirftnb bargefteßt
werben foß , hingegen in gleitbett cas. ubliq. mit
bem pron. pers.. roenn bas Objeft burd) ben ®gf.
mit einem anbern Cbjettc t)frBorgrt)obcn mitb.
non egeo medicina (i(p bebatf (eine« Heilmittel«
B. anberen), me ipse (id) felbft, fein anberer)
28
434 ipsigsimus
consolor; mentis aciea ae ipaa intuens non-
numquam hebescit; tu tc ipae in cuatodiam
dedisti; Iunius necem »i bi ipae conscivit (er
felbß, lein anberer); tu cum rem publicam
nosque conservas, fac ut diligentissime te
ipsum custodia» (im ®gf. ju rem publicam
nosque); suis incommodis gravi ter angi non
amicum sed ae ipsum amantis eet; tanta re-
ligionis vis fuit, ut quidom imperatores etiam
ae ipsos pro re publica devoverent (nid)t ißre
Solbaten, fonbern | ich felbß); rationem dicendi
per te ipsum, usum autem per nos percipere
voluisti. ©eibe gälte oerbunbett 6. Oie. Tusc. 1
§. 67 non valet tantum animus, ut se ipsum
ipse vidoat, at ut oculus, sic animus, se non
videns, alia cemit. SRit biefer allgemeinen ©e=
ßimmung reicht man ieboch md)t au«, fonbern hat
auch noch befoitber« ju beamten: a) tritt ipse un =
mittelbar Bor ba« pron. per s. u. ift ber ®gf.
nicht auägefüprt, jo ftet)t regelmäßig bet nom
ipse, nemo est qui ipse se oderit; ipse enim
se quisque diligit non ut aliquam a se ipse
mercedem exigat caritatis suae, sed quod per
se sibi quisque carus est. 6) tritt ipse ju per
me, per se, jo baß per me, per Be ßeißt an
(i<b, an unb jüt fich ob. allein, Bon jclbft,
jo fteßt ipse ebenfalls im nom., »eil ba« bloße
ipse and) bebeutet ran fid), an u für fich allein ’
ob. 'oon jclbft’ si res verba desideraret ac non
per te ipsa loqueretur; agam per me ipse
et moliar; parum tuta per se ipsa probitas
est; multis rogantibus, aliis per se ipse (Bon
felbft, B. freien <Stüden) dare beneficia. ci mit
memet, mihimet, nosniet, semet, nobis-
met bagegen Bcrbinbet Oie. »enigften« ipse in
gleichem Staju« ita tuli (legem de ambitu), ut
eam quam mihimet ipsi iam pridem tulerim
de civium periculis defendendis, non abrogarem
Oie. p. Mur. §. 6; nisi nosmet ipsos valde
amabimus; cum corrigimus nosmet ipsos
quasi reprehendentes ; nolite vosmet ipsos
consolari. dagegen (Sali.) nisi nosmet ipsi
vindicamus in libertatem, ( Liv .) a cuius cru-
delitate vosmet ipsi arxnis vindicatis u öfter.
d) Cicero namentlich ßat überb «in* Vorliebe
für ben nom. ipse, ipsi ba, »o e« Bcrmöge be«
rcßepioen ©erbat tniffc« leinen mefcntlieben Un=
terfebieb be« ©ebanlett* macht, ob ber burd) ipse
bejeicßnetc ffigf. an ba« Subjelt ob. an ba« Cb=
jett gelnüpft »irb, inbem beibe« eine u. biefelbc
©erjon iß non ita abundo ingenio, ut te con- 1
soler, cum me ipse non possim b. i. ba cd)
mich nießt tröjten lann, wa« niemanb al« ich
felbft thun lönnte; quid est negotii continere
eos, quibus praesis, si te ipse contineas? non
potest exercitum is continere imperator, qui
se ipse non continet; ego omni officio ceteris
satisfacio Omnibus, mihi ipse nunquam satis-
facio. B) bi«w. ftef)t ipse in unregelmäßiger
SIppofition, inbem e« freier nach bem Sinne Ion»
fintiert iß causa ipse pro se dicta damnatur
(= cum causam pro se dixisset) Liv 4, 44, 10;
quid aliud nobis quam caedem Crassi amisso
et ipse Pacoro infra Vcntidium deiectus Oriens
obiecerit Tae. Germ. 37.
8) gerabe, eben, fuß, recht, eigentlich, un*
mittelbar, genau id ipsum, quod arguitur,
confiteri; ea ipsa causa belli fuit; fhoc ipso
(eben baburch) fiunt superiores, quod etc.; eo
— iratus.
ipso (abl. be« ®tunbe«) eben be«»egen, auch bei
Cic.; natali suo ipso die; ex ipsa caede fugere
unmittelbar au« ic. ; incidere m ipsam (mitten
in) flammam civilis discordiae; sub ipso vallo.
in ipsis ripis bi(f)t unter ic., hart an ic.; (Hör.)
ad ipsum mane bi« an ben lichten SR.; triennio
ipso minor gerabe, ooüe brei ff.; nunc ipsum
eben ießt; an haec ipsa vis est? (gerabe bie«);
ipse (ba« eigentliche) populus Itom.; quod genu«
ipsius orationis (bet diebe im eigentlichen, engem
Sinne, ber eigentlichen ßilißifchen SJarfteUung
Optimum iudicarem.
8) ßeigemb, felbft, f ogar ipsa virtus contemnitur.
4) oon felbß, Bon freien Stüden, felbß ce-
leriter de manibus audacissimorum civium de-
lapsa arma ipsa ceciderunt; valvae Be ipsae
aperuerunt; non ipse aliquid a me promisisse,
sed fortuito in eum sermonem incidisse videor;
ipsef me&, tufi, suä sponte; ipse per se gan(
au« eignem Slntriebe.
6) an fich, an u. für f ich, allein, febon ordo
ipse annalium; erat ipae immani acerbaque na-
tura; esse aliud artem ipsam, aliud, quod pro-
positum eit arti; ipso terrore feßon burd) x.
6) et ipse auch glcichfall«, mit, »o basfclbe
©räbilat B. einem neuen Subjeftc mit größerem
SRachbruci auSgefprocbcn »irb tb. Cie. feiten; fuhtr
nur p. Catc. §. 68, fonft Bon ißm, »ic oon Cat*
u. Sali , burch item erfeßt ob. ipse allein, päußg
aber feit Liv.)-, oft in bl. gebadßem ®gf., victor
ex Aequis transit in Volscos et ipsos (anch
iprer feit«) bellum molientes; Hanmbal — su-
pra septem milia hominum domo» remisit, quo»
et ipse gravari militiä eenserat Liv. 21, 83, 6;
atque ipse unb auöb, ebenfall«, alterum Co-
tum, antiquissima tamilia natum atque ipsum
hominem summae potent iae Cats. b. G. 7, 32,4;
ipse quoque Liv. — ipsigsimus, ipstis f. ipse.
Ira, ae, f. 8orn, Erbitterung, tünche, 3But
fin regem; fugae »egen »c.; provinciae ereptae,
dictatoris creati; suae, paternae gegen fich, ben
©ater; ’deüm ®ütterßud); caelestes ber ®ötter;
irarum ardor; *(perfonif.) tristes; grave«; *esee
alcui irae oerßaßt; *Ärieg«»ut non acies, non
i. fuit; *8iebe«»ut mea; ’Aeolus temperat
iras, ’maris. dirimere i. — iratos Liv. 1, 13, 1 ;
meton. Uriadje jum 8ütnen Ov. ex Pont. 4,
3, 21.
irAcnndä, adv. m. comp, [iracundus] jäbjornig,
h'ßifl- — iräcundla, ae, f. [iracundus] l) 3äh!
’ jorn, Sleigung jum 3o«ne. 2)8otne«au«
brueß, $ijje prae i. vix sum apud me Ter.; i.
cohibere, (Ter.) reprimere; in eas indiligentiae
suae ac doloris (über ic. u. ben baburch Berur-
fachten Sdjtnerj) iracundiam erupit Cats. b. c.
3, 8, 3. — iracundus , adj. m. comp. u. fsxp
[ira] jähsornig, h*6tfl- leicht auffabrenb
senex; in, (jpät) adversus hostes, *leo, ‘fulmina
im 3onte gejchleuberte, "classis Achillei.
irascor, — dep. 8. [ira] jürnen für enter;
(Plaut.) de nihilo, alcui, fsceleri, non nomini
alcis; nostram vicem ßatt unfer; abfol.; *tau-
rus in comua läßt feine fflut au« mit ic.
irate, adv. [iratus] jorttig Phaedr. — Irätns,
adj. m. comp. u. sup. f partic. B. irascor] jot--
nig, eijürnt alcui; ob ea senatui Liv ; de
iudicio et de vilico; cum iratior factus esset;
f animus, *manus, *vultus, "regum apices bet
3om gefrönter Häupter; *L precibus unter glü«
Iris — irruo.
435
eben u. Betmünfcbungen, *mare ftürmifd), *sitis
roütenb, * venter hungrig.
Irls f. Thaumas 8).
irönia, ae, f. [ripo>»t(a] 3ronie.
ir-rüsii'> (inr.), adj- ungefdjoten capite Plaut.
fir-ritiönällg, e, adj. unoernünftig, usus qui-
dam unmiffenfcbaftliebe, mctbanifdie Übung,
irraucesco, rausi, — 3. [in-raucus] Reifer ®er =
ben Cic. de or. 1 §. 2S9.
t Irreligiöse, adv. [irreligiosus] (feit-) gottlob,
ir-religiösus, adj. unreligidä, gottlob Liv.
‘Ir-rämeiblüs, e, adj [in-remeo] unda o. Wo
man nid)! gutüdlehren fann (o. Sttjj); error un=
auflösbar. (erfeglicb *tempus.
tr-räpSrabilis, e, adj. un»icberbringli<b, un--
* Ir-räpertus, adj. unaufgef unben, unentbedt,
aarum nod) nidjt aubgegraben.
lr-repo, 3. in ob. auf et®, triecfjen, fefjleieben
fdraco ad eam; fveneno paulum irrepente;
tp. fid) einfdjleichen (Dgl mfluo, insinuo) in
mente« hominum, in tabulas municipiorum; no-
men alcia in testamenta locupletium; f paula-
tim militare« aniinoa; fauch abjol. f i cf) alb
Sreunb einfc^leidjert.
•ir-reprökensu», adj. untabelhaft responsa.
Ir-riquietus, adj. unruhig. raftlob ‘Charyb-
dis , * bella.
Ir-resectu», adj. unbefchnitten Hör. epod. 5, 47.
tr-rtsölütus, adj. unaufgelöft Ov. ex Pont,. 1,
2, 22.
Irrötio, 4. [in u. retis] im 9le|e fangen, Bet =
ftriden alqm; cum paenula irretitus (tingt-
roidelt) esset; tp. alqm corruptelarum illecebris,
laqueis interrogationum; iis erratis se, nt.
Ir-retortus , adj. nid)t jurudgebieht, oculo
ohne bab Eugc barnadj junidgumcnbcn Hör. carm.
2, 2, 23.
flr-rövörens, tis, adj. unehrerbietig, gleid) =
gültig gegen et®, operis. lao. a) flrrövören-
U5r, aälr. unehrerbietig, ohne Sljrfurcbt. 6)
irreverentia, ae, f. Unebrerbiettgleit, Un>
befd) eiben heit gegen §öl)cre; studiorum unbe--
fcbeibene CHIeichgiUtigtcit gegen ic.
Ir-revöcäbllis, e, adj. u. fcomp. 1) unttibct»
ruflick ’verbnm. 2) tp. unoeränberlid) Ca-
sus IÄv., fconstantia; tunBerjötjnlirt) Domi-
tiani natura irrevocabilior.
»Ir-reTÖcätns, adj. nid)t roiebcr aufgef orbert.
ir-rideo, 2. l) inirans. lacken, fpottcn bei et®.,
abfol. 2) trans. auMachen, gum heften höben
alqm, alqd, per iocum deos; *rursus procos
irrisa (ein ©egenftanb beb ©potteb) experior;
(Plaut.) inisum habere alqm gum heften haben,
f ob ten tationern .
ir-ridTcöle, adv. unwipig non i. Caes. b. G.
I, *2, 6, — IrridTcülnm, i, ««[irrideo] Set»
fpottung kaberi irridiculo Plaut.
Irrlgätio, önis, f. [irrigo] Bemäfferung agro-
rom; pl. — Ir-rTgo, l. l) eine Slüffigteet irgenb»
wohin leiten; iibertr. ‘Venus quietem per mem-
bra Ascanii Beibreitet (ttie einen Wohlthuenben
Xau) übeT ic. 2) bewäffetn Nilus Aegyptum,
hortulos suos; circus Tiberi superfuso irrigatus
überfchmemmt; ’eopor fesBos artus träufelt (Er»
qutdung in IC.; idjergh- (Plaut.) alqm plagis Such»
tifl abprügeln. ®ao. ‘Irrlguus, adj. 1) act. be =
wäffernb fons, aqua 2) pass, bewäffert,
benept, angefeuchtet hortus, pratum; corpus
mero i. habere füh bie ftchle fpülen mit te. Hör.
irrisio, önis, tn. [irrideo] Bctfpottung, Bet»
l)6hnung. — Irrisor, öris, m. lirrideoj Spät«
ter, Berhähnet huius orationis et seutentiae.
— irrisus, us, m. [irrideo] Berfpottung,
Berhöhnung irrisui esse, falcui; (Liv.) ab
irrisu (aub Spott) linguam cxBerere; (Plaut.)
irrisui alqm habere; fnon sine irrisu audien-
tium; fm. gen. otfj. pueri.
irrit&bllls, e, adj. [irrito] reigbar, leicht gum
8 orn e gereigt animi optimorum hominum;
(Hör.) genus vatum. — * irritimbu , Inis, «.
[irrito] Steigung*», Wnreigungbmittel; auch
pl. — irritämentum, i, n. ■=- irritamen, cer-
taminum Liv. ; pl. fgulae, ‘malorum, fpacis.
— irritätlo, önis, f. [irrito] Üieigung, En*
reigung ammorum Liv.; nullis conviviorum
i. Tac.
Irrito j 1. [in u. ungebräuchl. rito] 1) teigen,
anretgen, bef. gum Sorrt, aufbrinaen, erbit*
tern alqm, barbarorum animos, ad rertamen,
•virum telis, *pectus, irritatus ergürnt Com ,
irft Vera. 2) erregen, »eden, beturfachen
iram, sibi simultates, fproelinm, famores, *fvo-
luptatem, »yitia.
Irrttns, adj. [in-ratus] t) ungültig quod erat
rattnu, irritum est Ter., testamentum. 2) oer =
geblich, ohne SBirfung inceptum, *tela, *dona,
fictus gehlfiofi, ’flabor, ‘praedam irritam
(ohne Sinken baoon gehabt gu haben) ore dimisit;
ad irritum redigi, ad, fin i. cadere etc.; *aurac
omnia discerpunt et nubibus i. donant b. i.
»irb ocreitelt; t>. Berfonen, niehtb aubrichtenb,
et®, oergeblid) unternehmenb, unglüdlich
in IC. *i. urgct; fi. discedero; fi. dissuadent;
flegationis, ■) spei in tc.
irrögütio, önis, f. [irrogo] fflufetlegung mul-
tae. — Ir-rögo, 1. (ardjaift. irrogassit = irro-
gaverit Cic. legg. 3. s. 6) eigtl. et®, gegen jmb.
beim Bolte Dorfchlagen u. burthfepcn, jmbm.
mit ©enehmigutig beb Bolfeb et®, auferlegen.
guerfennen alcui legem, privilegium, multam,
poenam; bah- überh- auferlegen, guerfennen
‘poenas peccatis, fmetu et pudore sibimet mor-
tem; auf et®, oermenben cui (labori) non plus
irrogandum Quint.
*lr*röro, 1. 1) mit lau befeuchten, betauen,
bah- benebelt, befeuchten crinem aquis; liquo-
res yestibus et capiti; terra«. 2) ®ie lau auf
et® träufeln lacrimae foliis.
ir-ructo, 1. hineinrülpfen alcui in os Plaut.
Ir-rtcmpo, 3. 1) hineinbrechen, -bringen, :ftÜT=
jen, einen (Einfall th»n, (ich einbrängen
xntro Ter., in castra, in medios hostes, in ae-
des, ad se, domam eius, oppidum, portam,
•thalamo; eä (parte) bahitt richtet er feinen Ell-
griff Caes. b. G. 6, 44, 4; in alcis patrimonium.
2) tp. überh- einbringen imagines in animos
per Corpora; *curae; foptimi nonnunquam sen-
sus (©ebanlen); fVeneti et Insubres curiam;
in noatrum iletum gcwaltfam unterbrechen ; fquic-
tem eius Tac.; fb. Skiffen = influere, per
Babyloniorum fines in Rubrum mare.
Ir-rno, roi, — 3. hinein jiitrgen, »rennen,
einbringen (eilig u. unbefonnen) in aedes Ter.,
in mediam aciem; reflep. hnc prorsus ae Ter.;
in alienaa possessiones , in alienum locum;
übertr. aequabiliter in rem publicam, in priva-
tes, in longinqnos, in propinquos, in alienos,
28*
436
irruptio — is.
in suos; ne quo irrnas ftiaud)elft ; in odinm offen-
sionemque popuii Romani.
irruptio, önis, f. firrumpo] ba® Sinbringen
irruptionem facere in popinum Plaut. ; bet ®in =
fall, als milit. t. t. nulla facta est, fhostia.
Irruptus, adj. [in u. rumpo) unjetrcißbar,
unjettreitnlicb copula llur. carm. 1, 13, 18.
Ims, i, m. eilt ©etiler im {laufe bei Ulije® ju
3tf)a!a; ffmehw. ein atmet Wann (®gj. Croe-
sus) Prop., Ov.
Ts, ea, Ta, 1) beutet al® pron. demonstr. auf einen
fefjon genannten ob. noef) ju nennenbcn ©egenftanb
bin. Baß. bcjcicfjnel ei a) al® Cbjeft ob. ©ub=
jelt eines folgenben ©aße« einen jdjem genannten
©egenftanb unb oerttitt in biefem Sinne, allein
ftegenb, ba® beutfdjc er, fie, ei, mit einem SJlo=
men oerbunben ba« beutfeße biejet, biefe, bie«,
betfelbe, biefelbe, baifelbe hostes consti-
tuerunt domum reverti. Ad eam sentontiam
haec quoque ratio eos adduxit, quod etc.; post
eius mortem Helvetii id quod constituerant
facere conantur, ut e finibus suis exeant. b)
in Betbinbung mit folgenbem ob. »orhergehenbem
Selatiöfaß, burdj melden bet 3nbalt bei burd)
ba« pron. is angebeuteten Begriffe« erft näßer be=
ftimmt mitb, ift is im fDeutfeßcn — betjenige
ob. bet, bi«m. auch burd) ein ob. gat nicht au«;
jubrüden eum qui palam est adversarius, focilo
cavendo vitarc possis; cuput Summani inverj
tum est eo loco (an einer ©teile) qui est ab
baruspicibus demonstratus; erat metus iniectus
iis nationibus quas i Stationen, toeldje) nunquam
opulus R. — temptandas putavit; quam absur-
um, qui praetor fieri non potuerit, eum petere
consulatum; biäto. auch in Bejießung auf si
quis, si quisquam, si quid est penitus in-
situm moribus, id subito evellere; si quisquam
est timidus in magnis periculosisque rebus —
is ego sum. e ) in Berbinbung mit et, que, at-
que, sed mitb is gebraucht, um eine einfeßrän;
fenbe Beftimmung eine® Siomeit« beroorsufjeben,
im ®eutfd^en unb gmar, unb ba« exempla
quaerimus et ea antiqua; una in domo et ea
quidem angusta; unam rem eamque maxi-
mam explicabo; Apollonium doctum bominem
cognoTi et studiis optimis deditum idque a
puero t,in Bejug auf ben ganjen oot^ergcfjcnben
©aß>; bl. id Cats. b. G. 7, 72, 2; negotium
magnum est navigare atque id mense Quin-
tili; uno atque eo facili proelio; severitatem
in senectute probo, sed eam modicam; aud)
mit neque; ähnlich is qui jut genauem Beftim=
mung einet Betfönlicßleit Strabo, is qui pliysi-
cus appellatur. Stußcrbem ift befonbet« ju be*
merten id quod in einem patent tjetifetjen Sage,
meldet eine ben {»auptfag näßer erläuternbc
u. motioietenbe ob. beträftigenbe Bemcrtung
enthält, fo eng oerbunben, baff i d o. bet ftonfitub
tion be® {»auptfage« nicht berührt mitb Bi nos,
id quod debet, patria nostra delectat; et, id
quod difficilius putatur, multo sapientius tulit
secundam quam adversam fortunam; Catalina,
id quod factu facillimum erat, omnium facino-
rum catervas circum se babebat. ©o aud; id
de quo Liv. 21, 10, 9 d) na* »otbctgcgangc*
nem Körnen ob. pron. mitb ber Begriff beSfelben
au« fRücfficßt auf Xeuilicßteit u. Kacßbrucf, bef.
nach längeren gmifcßenfägen nicht feiten burd) is
miebet aufgenommen hic, quisquis est, qui etc.,
is est sapiens, is est beatus; signa et tabulas
cet-eraque ornamenta quae ceteri tollenda esse
arbitrantur, ea sibi etc.; ut tos, qui modo =*
videbatis, li nunc etc.; ista animi tranquilli-
tas ea est ipsa Tita beata. e) oft ift au* is
wegen feinet abjeftioifchen gornt bei einem beion
bet« betootjuhebenben Konten — ein folcher,
fo befchaffen, oon bet Slrt, berart ea est
gens ßomana, quae yicta quiescere nesciat;
ego is sum qui nihil unquam meapotius quam
rneorum causa fecerim ich hin bet Wann, weichet
— fo patriotifd), baß ich tc. ; non tu is es qui,
quid sis, nescias; ea celeritate atque eo impetu
milites ierunt, ut etc. f) mit fKttraltion in eo
(=. in eorum), ex eo numero esse, qui etc.; in
eam (=■ in eius rei) mentionem incidere; ea
(batübet) libera coniectura est; ex eo (—> ex
carum rerum) genere, quae prosunt. <?) gm
eius al® n. b. Liv. einigemal fubftantioifd), ad
tria milia bostium caesa. dimidium fere eius
captum; bona ut iis, quidquid eius recuperan
possit, reddantur. h) nach uotauigegangenem
Kelatiofag mitb nicht feiten, flatt einen } weiten
bem erften footbini eiten Sielatiofag folgen ju
Taffen, in bie Äonftrultion mit is übergegangen
wenn nicht ein größerer Kacßbrud bie Siebet
holuttg be® Belatio« »erlangt omnes tum ferv
qui nec extra urbem hanc Tixerant nec eos
aliqua barbaries domestica infuscaverat; ipsius
in mente insidebat species pulchritudinis eximia
quaedam, quam intuens in eaque defixus etc.
i) biam. mitb is mit Betbi® bet erften u. jmeiten
Betfon oerbunben haec omnia is feci, qui soda-
lis eius eram ich bet ich *C-; qui in proximnis
onnuui consulatum peteres, is per municipis
cucurristi. It) über ben ©ebraud) bet cas. obhq
». is für ba« beutfehr fein, ihr ic. f- bie ©tan.,
matt!. 2) in«bef. a) id est ba« ift, ba« heiß!,
ba« mill jagen, mollitia animi, id est labo-
rum et dolorum fuga; hos se appellare s»-
pientiae studiosos, id est enim philosopbos. p
tubtt. id m. gen., ben ©tab, ba« Wag, bie Brt.
ben Bcftanb einet ©achc anjeigetib ne id con-
silii ceperimus etc.; id tantum bostium, quod
etc. Liv. 22, 4. 4; ad id loci (Sa22.), ad id lo-
corum u. bl. ad id bi« fegt Liv -, post id loco-
rum barauf Plaut., Sali.; id tomporig ju btr
j eiben Qeit ; id aetatis (fam sumus), nobis ho-
minibuB id aetatis; nemo id auctoritatis aderst,
ut Tac .; id illi deinde cognominis fuit Liv. 7,
26, 12; in id baju. beimegen Liv.; id quod be«
megen, meil Ter.; idne estis auctores mihi? ba?
(bajui ratet igt mir? Ter.; immemores eius (b ei
©runbjagei) quod Liv. 2, 47, 12; ex eo barau?,
bager; in eo bann Plaut.; eo baburch
2) 3n mehrere» gäDcn !ann ob. muß, fobalb d
ohne Beeinträchtigung bet ®eutlich!eit ob
be« 9tad)btU(f« gef^iegt, is megfaBcn u. jiwt
a) tann is nicht ju einem gen. eine« ©ubflantit?
tieien, mährenb bei hic, llle, iste bie« in bet
SBeifc gefchebcn !ann, baß bie maßte Bebeucing
biefet pron. fcftgcßalten mitb. 6) al« Objrft eint?
Betbum«, fomol)l menn e« bei einem jmeiten Ber
bum ba« bei einem eigen feßon ftchenbe Soncn
in gleichem Jbaju« miebctholen mürbe al® au*
menn beibe Betba »etfehiebene JSonfhmftion exfot
bern virtus et conciliat amicitias et conserrst
(oßne eas); et apta quaedum ad naturam pu
tare et aliena (sc. ab ea); adulescentes refre
Isara — istuc.
437
nandi potius a gloria quam (ge. ad eam) inci-
tandi fuerunt; quae vellet in literia civitatum
et tolli et referri iuberet («c. in eaa). c) ähn-
lich fällt is weg bei abl. abs. wenn ba« Women,
toarauf c« fid) bejie^t, gleich oorbrrgefjt «imul ad
se Valerium initti audierunt, nondnm pro-
fecto (se. eo) ex Italia Caes. b. c. 1, 80, 8; im-
petu facto celeriter noatros perturbaYerunt;
rursue reBistentibus {sc. üb) — deailuerunt Caes.
b. G. 4, 12, 2; fo auch beim Serbum imd) Bor-
ticrgehfubeni abl. abs., convocatig Buis clientibua
facile incendit (sc. oob); maiore eommisso de-
licto — necat (sc. eos) qui maiua delictum com-
miserunt Caes. b. G. 7, 4, 1. 10; magno coacto
nnmero — immittit (sc. eum) 6, 43, 1; concilio
convocato consolatus cohortatusque est, ne 7,
29, 1 ; bi«w. toirb in biefem (falle ob. wenn eitt
Sag m. cum Borger gebt, brr Dbjcft«accufat. beim
.(Weiten ©erbum gefegt eo in Italiam evocato —
eibi coniunxit atque eum — praemisit b. c. 3,
21, 4; cum ad oppidum — Yenisset, oppugnare
instituit idquo biduo circumvallavit b. G. 7, 11,
1; bageg, quibuB (legatis) auditis eos domum
remittit 4, 21. 6. d) bcf. oft bei SRelatinfägcit
«empor in civitato (sc. ii) quibue opes nullae
snnt, bonia invident; leviora sunt (sc. ea) quae
repentino alqo modo accidunt, quam ea quae
meditata et praeparata inferuntur; quas bonente
babere liceat, abuti (sc. iia) properabant Sali.
Cat. 13, 2; in*bef. aud) bei WclatiBfägeii, toenn
ba« proti. relat. b einem junächß ßebenben Ver-
bum anaejogen ift, qui bi iuvissent, se eodem
loco — habiturum sc. eos; quibuscum congregii
— superarint ft. quo«, cum üb c. — ».
Isära. ae, f. (Jluß in ÖJaBien, j. 3ftte.
Kauri, örum, m. bie ©ewobner B. Isaarla £anb-
idjaft im (üblichen Seite Bon ftleinaften. XaBon
Isuurieus, adj.; subst. ©einame, f. Servilius 1)
4); *lsanru8, adj.
fiselastYcns. adj. [rtorZacmxds] ju einem gin-
jage gehörig, certamen ffiettlampf (ut ©er-
berrlidjuug eine« fcßlichcn gmjugeS; subst n. ba«
o. Jtaifet für ben Sieger beßtmmte g i n j u g * -■
geftbenf.
Ist' um, i, n. Xcmpcl ber 3fi*-
Isis, Tdis ob. 18, f. ägbptiftbc ©öttin, ©emablin
be« Dfiri«. Xan. ’lsiicus, adj ; f subst. ein
3fi*pritßer.
Kmarus, i, m., Ismära, örum, n. ©erg in XbIQs
eien nebft einet gleichnamigen Stabt. XaB. ♦•ma-
rin», rw/. tbracifd).
Ismeuus, i, m. Jluß in ©öotien bei Ibföen. Sa».
1) »Isinönis, tdis, f. tbebanerin. 2) *lsme-
nltis, adj. tbebanifd).
Isocrates, is, m. 3ibEtot Ju Silben, ftarb 338 o. 2br-
Xa8- iHocratetis (-lus), adj.
Iss«, ae, f. 3nfel im abriatifebeu ©leere, j. Lissa.
Xaö. Issaeus, -salcus u. -seusls, e, adj., subst.
•senses, ium, m.
Kaue, i, f. Secftabt in Silicien.
Istöc, «de. fl. istic] ba, auf biefem SBegc
Com.-, ist. itidico. — istac-tcuus bis bortbin
Plaut.
isle , a, üd, oerßärtt burib ce, toie istisce (abl.,
Plaut.), pron. demonstr. biefer, biefe, biefeS
ob. jener, jene, jene«, btjiebt fid) auf bie
jmeite ©erfon u. auf alle«, (oaS ju biefer gehört
unb biefeibe betrifft, fo baß cS oft burd) bein,
euer überfegt »erben tatm adventu tuo ista aub-
sellia (jene ©änfe, »o bu figeft) vacnefacta sunt;
homines ista auctoritato praediti, qua yob estia ;
inSbef. «) B. Xütgcn, bie ber Stngerebete er-
mähnt ober angebeutet b®l Platonem dicis.
Istum ipsum, Attice ; ista, quae sunt a te dicta.
b) oft mit bem Webenbegriffe be« Seräcbtlidjen
u. ©etßaßten non erit ista amicitia, Bed mer-
catura; Mar« alter, ut isti (biefe Seute) Yolunt;
*iste taus vatea. c) nie fteßt iste »te im Xeut>
feiert ber bloße Vtrrife! in Scrbinbung mit bem
gen. eines SubftantiBS, fotibem nur fo, baß eS
feine wahre ©ebeutuug behält te Bemper ita sen-
sisse, ut de cetcris divinandi generibus dubi-
tarea, ista duo furoris et somnii probares;
quae cognatio studiorum et artiuui propemoduni
non minus est coniuncta quam iata qua vos
delectamini, generis ac nominis. d) jur Sieber-
aufnabme eine« Borbergcbenben StomenS auS Wfid-
fugt auf Xeutlijhfeit u. Waebbrud ita parrae et
exiguac sunt istac accessiones bonorum, ut,
quemadmodum stellae in radiis solis, eie istac
later f. Ulster. [-- ne cemantur quidem
Isthmus, i, m. ( ja&päs] eine ilanbenge, inSbej.
bie bei Sorintb ; *pl autb bie ©teerengc ber Xar
baneüen. XaB. Mstbniins, adj.; subst. n. pl. bie
ißbfMtben Äampffptele.
isti =• 2. istic, ». f., Plaut.
1. istic, aec, 5c ob. üc, pron. demonstr. biefer,
ber ba ob. bort, bef. Com.; quid istic narrat?
homo istuc aetatis in bem Älter Com.; istoc
( acc .) beSwegen Ter., abl. bei comp, befto Ter.;
(Cic.) istuc l onsiderabo, non posBC istaec Bic
abire; istuc ipBurn, non esse, cnm fueris, mi-
Berrimum puto; istuc quidem necesse est; Bei-
ftärft isticc etc., in (fragen, istlclnc Com.
2. Istic, adv. a) bort (an bem Orte, wo bu bift
ob. ihr feib ob. ben bu bejeiißneft ob. ihr bcjeicb-
net) ist., ubi Plaut.; ist. astato, ist. mane Plaut.,
Ter.; quoniam ist. sedes; prius hic te nos quam
ist. tu nos videbis; acribite quid ist. agatur.
b) übertr ba. b*et <**t ber Sache, bic bu er-
Wäbnß) quid ist.? (sc faciendum) »aS ift hierbei
ob. hier ju maiben? Ter -, ist. sum ich bin babei,
ganj Ohr Ter. , Cic.; — in te, i. cum ignavia
est scelus Liv I, 47. 3.
Istim, adv. feiten f. istinc.
istimödi f. istiusmodi.
Istinc (isth.), adv. a) bon bort, oon ba (wo bu
biß ob. ihr feib) alter binc, alter ist. assistite,
ist. loquere Plaut.; ist. excludere Ter.; qui ist.
Yeniunt; ist. clamor incipit. b) übertr. ba&on,
ist. (Bon bem, Wa« bu b®ß) dimidium dare
Plaut.; et ist. (— ex bis vitüs) abstnlcrit longa
aetas Hör.
lstius-müdi (beßer getrennt istius modi) [anbaiß.
Istimödi Plaut.] Bon bet Wrt, fo bcfcbajfen
Com., Cic.
lstö, adv. [iste], a) bortbin, baßin (wo bu biß
ob. ihr fetb) i. intro abire Plaut.; i. Yeniro
Cic.; l. proficisci, properare Plane, u. Cael. in
CSc. ep. b) übertr. babincin, hinein (in biefe
Sad)e) admiscere alqm Cic. Qu. fr. 3, 1, 3.
istöc, «dp. [1. istic] a) bortbin ist. ad yos in-
tromittam Plaut, b) oon bannen, Bon t)ie r
ist. abi Ter.
lstorsum, «dp. [isto Yersum] bortbtn Com.
Istri, Istrla etc. f. Histri, Uistria etc.
1. Istöc f. 1. utic.
2. istüc, adv. a ) babtn, bortbin (wo bu biß
438
ita — iter.
ob. ipr feib). b) itbertt. ju ber ©acpe, baju
post ist. veniam Ter. ; ist. ibam idj rooHte eben
babon teben Ter.
ItS, ade. [b. is u. angepängtem ta] jur 8« ei cp =
tutng bet Slrt u. SBeifc = auf bie bejeiepnete fficife,
auf biefe ffieije, alfo, fa cum ea ita sint; si
ita es, ut ego te volo Plaut.-, ita Tita homi-
num est Ter.-, ita sunt res nostrae; ita est
homo Ter -, si ita sum; ita ad hoc aetatis a
pucritia fui; fita ut erat io (gefleibet) mit er
mar; is qui ita (mit jolcper ©efinuung) notus est
et ita (fo ju panbelit) consuevit; itaque unb fo;
inSbef. o) einen folgenben ©ebanten cinleitenb,
folgenbermafjen, atf o, jo, bef. bei folg. acc.
c. inf. b) in beptigenbet ob. niept beftätigenber
HuSfage ob. Vlmmott ita, ut dicis Plaut., Ter.\
est, iudices, ita ut dicitur; factum est ita, est
ita, non est ita, (feltner) non ita est; ita enim
est, optimi viri, ita Tac. dial. 80; baf). (Son=
berf.) abfot. ja, freilich ita prorsus. e) bei ®er=
gleicpungen, fo, forrefponb. m. ut, auep quomodo,
quasi, quemadmodum; ut — ita biSro. — mie
— fo aud), fomofjt — als auep; ita erpedire,
— ut turpe non ait eä fei juttäglid), opne un--
fittfiep *u fein; aud) = mie aud) — boep, jtoar
— bod) haec omnia ut inTitis ita non adver-
santibus patribus transacta; ut quisque m. mp.
— ita nt. mp. f. ut I) 2); beteuetnb, fo map
id) toünfcpe, bafj, fo gemife ita vivam, ut
maximos sumptus facio; menn ein neuer fflunfcp
folgt, ut m. cor\j., ita mihi omnia quae opto
contingant, ut vehementer velim; auep abgefiirjt
ita vivam, ita me dii iuvent. d) itane? ift es
jo'i alfo mirflicpV um naepbrüeflieper ju fragen
Ter., inbbef. als 5orm ber ©Überlegung itane
vero? et unter folcpen Umflänben, unb nun
illum aliquot dies aegrotasse et ita esse mor-
tuum; bemnad), folglich, im ©eplufifap si igi-
tur non sunt, nihil possunt esse, ita ne miseri
quidem sunt; auep ita fit ut. f) unter ber
©ebingung pax ita convenit, ut etc.; ita, si
etc.; bat). aud) mit bet ©efepränfung, nur
infofern, nur unter ber Scbtngung, ®or =
auSfepung ita vos irae indulgere oportet, ut
potiorem irä salutem habeatis ; quae ita a for-
tuna deformata sunt, ut tarnen u natura in-
choata appareont; ita admissi milites, ne se-
natus tarnen iis daretur; ita in Etruriam trans-
misBurus tuit Scipio, Bi etc.-, si possim efficere
ut Milonem absolvatis, sed ita, si P. Clodius
revixerit. g) jur ©ejeitpnung beS @rabe«, in
bem ®rabe, fo fepr ita non improbus et fa-
tuus; ita sunt avidae et capaces (aures meae);
ita de horridis rebus nitida est oratio tua; ita
acriter; non, haud ob. nec ita niept eben,
niept fonberlicp, non ita multi, non (haud)
ita multo post; naud ita multo ante; non ita
valde. h) quid ita oft b. Liv. in bie ff rage ben
SfuSbruef btt 9Jhf}btlIigung legenb; moju benn ?
uid ita, cum — controrersiam fecerit, nunc
emum — civiles discordias serant etc.; si bo-
num virum ducerent, quid ita — damnassent?
aud) mit enim, quid ita enim assumi socios et
nomen Latinum? Liv. 2, 41, 6; at enim quid
ita solus ego civium curam ago? Liv. 6, 16, 10.
ItSIla, ae, f. baS Sanb Qtalicn, aud) terra; met=
onpm. bie ©etoopner gtalitnS totam I. esse effu-
sam Oie. p. Dej. §.11. ©at). 1) Italiens, adj.\
bellum ber ©unbeSgenoff enlrieg. per», a)
-lTcl. örum, m. bie oerbilnbeten ©6lfer Italiens,
bef. bie im ©unbeSgenoffenfrieae; auch römifche
©ürger Sali. Jug. 26, 1. b) i-lica, ae, f. St.it;
in Ilispania Baetica; bab. f-lYcensU, adj.;
subst. t-lYccnses, ium, m. 2) ’ liSIls, Idis, f.
adj -, mbst. 3t«Iiene*in. 3) * ItÄllus , adj.
4) * Kilos, adj.-, subst. *-lns, i, auep ein $en>L
nad; bem Italien benannt fein fotltc Verg.; pl.,
-11, örum, m.
tti-que, ad r. 1) = et ita, f. ita. 2) atS ^-oiqe
rungspartilel jur ©ejeiepimug einet aus oorlie
genben Umftänben folgenben Jpatfaepe, fo nun,
bemnad), alfo, baper (bei flaff. ScbriflfttEern
an ber ©pipe beS ©apcS, b. Liv. u. ©päteren oft
aud; einem ffiorte ob. mepreren nadjgefepti tue
bef nad) ©igteffioneit . ©arentpefen, alfo; biso
autp fo gebraudjt, baft fiep nicht ber eigentlich gc
folgerte ®ebante unmittelbar anfcpliefjt, fonbem
eine ©ebenbeftimmung, bie baper auch eigentliA
in einem ©ebenfap, niept .^auptfap, folgen foütc
itaque idem ego llle qui — visus sum, persolvi
patriae quod debui; reliqua iam a me — de-
bentur flatt itaque cum — persolverim etc.,
reliqua — debentur die. p. Süll. §. 87; omnes
clan et nobilitati labores contendendo fiunt
etiam tolerabiles Itaque sernper Africa-
nus etc. Cic. Tusc. 2 §. 62; plconaft. ob. nad)
brütflicper i. ergo Ter., Liv.
Ytem, adv. [is] 1) ebenfo, auf gleiche fficife,
fecisti i. ut praetores; ut — sic i. ; sicut — L;
item — quemadmodum ; (Liv.) i. — quasi; tam-
quam — i. Ter.; et item, itemque. 2) glcicp;,
ebenfalls, aud), jur ©ejeiepnung bet Siebe;
lepr beSfelben ©räbifatS bei oetfepicbeneit ©nbjrl
len Romulus augur cum fratre llemo i. augure:
hoc in Libera serrant, in Libero non i. (sc.
servant); ipse cum telo esse, i. alios iubere.
It8r (alte gorm ItYner Plaut.), Itfneris, «. Jirej
1) als ^anblung, baS ®epen, ber ®ang, SBeg.
ben man mopin maept i. huc habui Ter.; dicam
in itinere Ter.; * teuere alqo i.; *quo nunc i.
est tibi? bap. tnSbef. a) Seife, ffaprt, SKarfch
in itinere, untcrmegS ob. auf bem SDlarfcpe; ex
L, fstatim ex i.; ab itinere Asiae Syriaeqae
nad) w. Caes.; ad i. se parare, comparare, com-
mittere se itineri; iter ingredi, inire; i. facere.
i. in Apuliam, per Epirum facere; i. terrestn
facere; pedestn itinere confecto; i. efficere.
convertere, intermittere; habere i. öotpben, i
pergere Ter., Sali. ; bilbt. defessus labore atqoe
1. disputationis ; i huius sermonis; übertr. +bei
Sauf ber Slilffe i., quod coeperunt, percurrunt;
duo itinera aperire fiep in jtoei ®rmc fepeiben
i. in tenuem alveum cogitur. 6) als SBegntaj
-|trecfe , SReife, fKarjcp, abesse i. unius die;
eine Xagereife; paucorum dierum; inst um; lab
tudo (Hercj-niae silvae) novem dierum i. expe-
dito patet; magnis, minoribus i.; quam maxi
mis potest i. in Galliam contendit. c) bai
IRccpt, mo ju gepen, bet freie ©urepgass,
bie freie ©affage Oie. p. Caec. §. 74; bie 8t-
(aubntS roo ju gepen, ber ©urtpjng i. per
provinciam dare eines, b. O. 1, 8, 8.
2) beT ffieg, auf roeltpem ber 8uS= ob. ?lnntari±
0. einem Orte ob. ber 3“8a*lB na[1j bemfetten
Baltfinben fann, bie Straffe, fflapn 1. duo qm-
bus — exire possent; i. angustum et difficile,
pedestre, terrestre; i. facere bapnen Liv., nm-
nire Caes.; bitbl. ffieg, Sang, ©fab, ©ahn
439
iteratio — jacio.
ut (occupatio) interrumpat i. (ben SBcg Berjprrre)
amoris nostri et officii raei; ‘secretum i. et
lallentis semita vitae; ‘supremutu, ‘senectae
decÜTe, fpronum ad honores, fad bonam fa-
mam ; ‘sidera, opacue noctis i. melcpe ben SBcg
j eigen in ic.; paululum itinere decedere, oon
einer Bigreffton Plin. ep.; tp. SBeg, Jtusweg,
Wittel, Berfapren ‘salutis, fduo i audendi;
natu rate auo quodam i. ad ultimum perrenire;
ire (einfcplagen) nostris i.; -feapessendae rei pu-
blicae i. ingredi.
Iterstio, önis, f. [itcro] SBieberpol ung lectio
non cruda sed multä 1. mollita Quint. 10, 1,
19; al# rfjet t. t. iterationes verborum; nud) als
rpet. gigur — IttriU, adv. [itero] (fpät) aber»
mal«, rtoep einmal Just. — Itbro, 1. [iterum]
jum jweitenmale Bornepmen, roteber«
polen pugnam; facta sua abermal« etjäplen
Plaut.; saepe eadem; vcib.i; tibi dicere Cic.
Att. 15, 13; *T0cea natpfpretpen ; *cursas relictos
auf bie frühere Bapn (b. i. ju ben früheren Sin-
fiepten) jurüdtepten ; ‘vellcra lanae muricibus
Tyriis iteratae (B. jlteimal gefärbten ®e»änbern);
‘t'ortuna Troiae iterabitur wirb fiep wieberpolen;
ffortunam publicam questibus iBieberpoU befla«
gen; ‘aequor aufs neue befaprett; ‘ianuam wie«
ber paffieren; ‘mella b. neuem beftngen, *semina
iactata nod) einmal werfen, ftumulum raieber
erritpten; inSbef a) al« t. t. bc4 fianbbaue«, ben
Beben noep einmal mit bem Bfluge aufreijjen
agrum. 6) als rpet. t. t. uocptnal* fepen,
öfter« wieberpolen verba.
Herum, adv. 1) jum jtoeitenmalc, abermals
i. consul; primo, i., tertio; eemel atque i., se-
mel iterumque einigemal; *i. atque i. , *ite-
rumque iterumque Verg. 2) (feit.) anbei er«
feit*, bagegen
Itliäea, ae, ob. *-ce. es, f. (Jnfel beS toniftpen
Sicercä, iHeicp beS UlijreS. Ban. ‘Ith&censls, e,
u. * Ithieus, adj al« subst. = UlijeS.
ItTdSm, adv. auf eben biefelbe Weife, eben
jo, gleidjfall« mihi i. ut tibi.
TtTnfir f. iter. — Ttlo, önis, f. [eo] baS @epen,
ber (Gang, pl. crebra« Ter.; obviam, domum i.
Itin» portus, Jpafen in Saniert, Britannien ge»
genüber.
Ito, 1. \inten». B. eof gepen, ad legionem gu
gelbe Plaut ; ad cenas Oie.
Itönns, i, m. Stabt in Böotien, mit einem lern«
^pel ber Jltpene Ct. ; adj. Itonlus.
It&raei (Ityr.), ürum, m. Betnopnet bet fianbfepaft
gturäa in fßal&ftina; Ituraeus, adj.
Ttus, us, m. [eof (feit) ba« fflepen, ber Sana;
im (Ggf. n. reditus bei Hbgattg, bie «beeile
,noster it., reditus Cic.; tpro itu et reditu Suet.
Itys, yos, m. [*/m] l) Sopn be« Bereu« u. ber
JBrofne, Ov. 2) ein Irojanet Vera.
Iblus, i, nt. Sopn beS «nea«, fonft Ascanius
Verg. Baoon ‘lüleus, adj. 1) jurn guluS ge«
pörig. 2) jum guliu* Katar uttb beffen gantilie
gehörig.
Ixion, dnis, m., Wegen feine* greBel« gegen (Juno
in ber Unterwelt an ein fttp brepenbe* 9tab ge«
bunben. Bab. i) *-ulns, adj. 2) ‘-nYdes, ac,
m. Sopn be* 3jioti ■» BiritpouS; pl., bie Ken«
touren.
J
J (j) als jgeiepen ptn ftiten unbefannt, inbem ber
Bolal 1 (i) jugltitp als Ronfonant galt u. ftatt
J (j) geftptteben warb, bap. J (j) jept meijt aus
ben Berten ber latein. «utoren entfernt worben
u. piet nur gut leiiptetn «uffinbung ber betref«
fenben Slrtifel beibepalten ift.
jiceo, 2. 1) liegen, barniebet», baliegen a)
B. lebenben Wefcn humi, ad pedes alcis, ‘super
corpus alcis, *saxo; inSbef. n. Kupenben, liegen,
tupen in lecto; B. Speifenben *tju Biftpe lie«
gen; n. Rranlen, fieitpnamen, Zoten, im
Kampf (Gefallenen, barniebet», baliegen,
gefallen fein te iacente, *tristi morbo de-
fessa, tgrariter, *per me Hector, *pro patriä;
iacentes bie ®efa l lenen; tot fortissimi riri
circum enm cumulati; hostium exercitus; iacon-
tibus insistere; b. SReifenbcn, wo liegen blei»
ben, Beipatten Brundisii Cic. Att. H, 6. b)
bl. ob. BotjugSweife B. Seblofcm, bef. n. üolali«
täten *in couo, *lora iacentia bie gefunlenen,
entfallenen; *rultus, »oculi niebergeftplagen, ge-
fenh; *Testis, ‘pallia gefcpleppte; *cui plurima
mento canities inculta ftplaff perabpängt; inter
cos (saltus) campns ift gelegen, furbes in cam-
is; pontus iaccns inter Cyrenas et Aegyptum;
aec gens supra Ciliciam; priora tempora in
ruinis rei publicae nostrisque iacuerunt waren
Beteinigt mtt w.; domus depressa, iaccns nie«
btig«, tief gelegen, tiacentia loca; ‘Thapsus
iacens eben, flatp; *sub alqa re, finfra alqd
unter etw. fiepen, einet Satpe natpflepen; *llion
mgens liegt in Brümmern; ‘iacens regia.
2) tp. a) in einen 3uftanb Berfunlen fein, in
maerore, in oblirione; in eodem silentio multa
alia oratorum officia. b) niebergebr&dt,
mut«, poffnungS», matptloS fein militum
anirni, afflictus et iacens; iacet, diffidit. c) bat»
niebet liegen, gebtotpen fein, übet ben
Raufen geworfen, oetnitptet fein; Betnatp«
läffigt, oeraeptet, in« St öden geraten fein,
aatij aufpören suistestibns (= suorum testium
dictis), omnis ratio Peripateticorum; philoso-
phia usque ad banc aetatem; iaceat utilitatis
species, valeat honestas; iudicia; iustitia. d)
müpig, ungebraucht baliegen pecunia alcui,
fpecuniae otiosae. e) bem Werte nach nie»
btig fiepen pretia praediorum, ista omnia. f)
jum freien CSebtaud} borliegen, ju ®ebote
ftepen ea (rerba) iacentia sustuiimus e medio
Cic. [bet Bprenäen.
JacetAni, örum, m. Botl in Spanien am gu&e
jäcio, ieci, iactum, 3. 1) Werfen, fcpleubetn
lapides in mumm; fulmen in medium mare ;
faces de muro; ftela tormentis; toscula ju«
weifen; iacta alea esto Suet.; i. ancoram aus»
werft«, ‘seinen ansftreuen, auip 'ben Bflänjltng
einfenten’; farma wegwerfen; iecissem me ipse
potius in profundum pätle mich pinabgefiütjt in
k.; *se mediis flnetibas mitten in ic.; tp. a )
werfen, fcpleubetn casus caput meum in me-
440
jact&ns — jam.
dium contentionem dissensionemque civilem;
ininriam, contumeliaru in alqm; per ambages
iusidiarum minas aubftoftcu ; verba superba,
tprobra in alqm; in ber Siebe, im ©efprdcb i)<n :
werfen, fallen laffen, oorbringen, beilan»
fig erwähnen per ambages de lacu Albano,
suspicionem, iacinntur voces eorum qui etc.,
•querelas, adulteria de. p. Plane. $.30; quod
temere iactum; pacis condieiones iactae sunt
famen gut Spradjc Lin. 2) roerfenb et», bilben,
aufmerfen, auffübren, legen, feften, ben
fflrunb legen gu et»., ftiften aggerem, vallum,
fundamenta urbi, pacis, *muros; *omnis regio
in bac arte certam salntem feftt feine gange
Hoffnung auf ic., in ic. ; odia in longum iaciens
»eit b'naubf^icbenb Tac. «nn. 1, 69.
jac tarnt, tis, adj. u. comp. [partic. p. iactoj prab -
lenb, rubnttebig fepistnlae, ‘tiactantior gu
fejjt Brablenb mit feinet fflidjtigleit. Dap. a)
tjactauter, adv. m. t comp, prablciifcb. 6)
-fjactantia, ae, f. ©rablerei, ba« ©tablcn
sni; abfol.
jaetätio, önis, f. [iacto] 1) §in = u. herwetfen,
heftige ©ewegung, Srfcbütterung, Schüt»
tcln, bef. eine« geftifulierenben ©ebnet* tcervi-
cum, v ulneris Liv., navis (bei einem Sturm),
corporis. 2) tp. a ) i. (Siegungen) animorum in-
citatae et impetu inconsiderato elatae. 6)
©rablerei, ©rofttbun, popularis ba« eitle
Streben nad) ©olf«gunft; rerborum leere Drohun-
gen; eloquentia i. habuit in populo tonnte fi<b
oor bem ©olle febeu laffen.
fjaetätor, öris, m. [iacto] ©rabler. — jactitns,
us, m. [iacto) = iactatio 1), *pennarum.
jactYto, 1. [ inten«, o. iacto] öffentlich oortra-
gen ridicufa Liv. 7, 2, 11. — jacto, t. [intens.
B. iacio] t) oft u. mit §a[t werfen, fdjlcubern
faces in tecta, fulmina, *incendia dextrft, vestem
de muro; *lumina in alcis vultuni; aud) ab:,
»cgwerfen merces Plaut., arma multa passim
Liv.-, *au9Werfen materiam; *au«flteuen,
oerbreiten cincrem per agros; vulnera inter
se oerwunbenbe hiebe a urteilen; basia fiuftbdnbe
guwtrfen (al* Reichen ber ©etebtung) Phaedr.
2) ftarf bi«s u- btin>ftfen, bewegen, fdjüt»
teln, fdjwingen, namentlich o gejtifulieren»
ben Siebnet brachium, cemculam, *manus (o.
länger), se, •crura alta in bie höbe fehlten,
iactari tempestatc, iactari in turba bin u. b*t;
geftoften »erben, ‘terris et alto, *polago, *in
undis, ‘vento umbergemorfen »erben, ‘iactatns
erinis per auras; iactari aestu febrique 0. ffie=
berbipe gcfcbüttelt »erben, iactatur domi suoe;
iactari oodem morbci (umbergemorfen ob. gequält
Werben) Hot., *periclis; tn. a) *i. curas pectore;
opinioncs se iactantes fidj burcbfteujcnb; auch
i. se, iactari (ich in etw. berumtreiben, »tum»
mein, (ich triel u. eifrig mit et». befebäfti»
gen, abgeben se in cansis; in quo se i. posset
vestra oratio; video ubi se iactaturus sit Hor-
tensias; iactari tantummodo in hoc dcclama-
torio opere nur mit ber duftem beflamatorifcben
©efdjdftigung ; abfol., se etw. unternehmen. 6) in
ber Siebe binwerfen, aubftoften, fallen laf»
fen, oorbringen terrorem, suspicionem, minas,
versus, probra, querimonias, *voces. c) b e f p t e-
eften, wieberbolt gut Sprache bringen rem
in contione, in senatu, sermonibiiB; promissa
alcis poeften auf je.; iactata res ad (oor) popn-
lum est; alqm beatum preifen; ‘tabula iactari«
(bift ba« ©etebe) in urbe. d) et», immer im
Uitinbe führen, mit et», prahlen, f ich brüften
alqd, gratiam ttrbanam; se prahlen, groft
tftun, (ub breit machen se in boms Roscii. se
in insperatis ac repentmis pecuniis sumptuosius
insolentiusque; se tribuniciis actionibus, in po-
pulari ratione, *»e alcui gegen ic. ; se magnifi-
centissime in illo loco [ich gebaren; ‘responsa
deorum prae se; *se vulnere; prdgn. ptaftlenb
berichten fhaec Aegyptii vero maiora.
jaetüra, ae, f. [iacio]’ t) t. t. ba* Überborb-
»erfen si in mari i. est facienda; ( Ourt .) gu-
bernator ubi naufragium timet, iacturA, quid-
quid servari potest, redimit. 2) ©erlufl, Auf»
Opferung, ©inbuhe. Opfer o. ic. operum tanto
labore factorum; rei familiaris, dignitatas, iuris;
i. atque damnum , i. alcis rei accipere, facere;
magnam i. causae facere bie Sacfte auf« Spiel
feften; i. criminum facere übergeben; i. gravissi-
roam feci, si i. dicenda est tanti viri amissio
Plin. cp -, bah- bef. pl mit Aufopferung oerbun-
bener Aufroanb, ©elbgefcftcnf, »Opfer quibus
i. bomines in provincias profiscantur; magnis
i., magnis i. pollicitationibusque.
jaetus, us, m. [iacio) SBurf, SBerfen, Sepien-
bern tesserarum, * talorum , fulmimim, *intra,
textra teli i. inner», aufterbalb ber Schuft-
»eite, auch bl. gebeeft gegen ©efeftoffe; fad
teli i. venire — einen 2angen»urf entfernt fein;
•iactu se dedit in aequor feftwang fiep puiab.
•jicüläbTIls, e, adj. [laeulor] (felt.i merfbat
telum. — jScfilAtor, öris, m. | laeulor j SBerfer,
Sehleuberer ‘audax; al« milit. 1. 1. SSurffchüp.
Dao. jAcüUtrix, icis, f. Schleubetin be* 3a8fc-
gefdboffe«. Schüft in (o. Diana; Ov.
jicülor, dep 1. I) trans. 1) werfen, fcftleubetn
•ignes puppibus, ‘silicem in hostes. 2) nad)
etw. werfen, fhieften ‘cervos; *arces sacras
auf re. Domterfeilc feftmingen; »abra disco (palten;
übertr. f verba in semet ipsum; *tp. nach etw.
jagen, ringen multa. II) intrans. ben fflurf =
jpieft fchlcubcrn totum diem; übertr. mit ©or=
ten loSfahrcn in alqm probris. — jäetilus,
adj. [iacio] »a« geworfen wirb, retc SBurf-
lieft, Plaut.; subst. jär.ülum, i, n. SBurffpieft.
■f Jadertlni, örum, m. ©ewobner bet Stabt Qabera
in 3flbrien.
jSm, 1) adv. gut ©egeieftnung feine« befKmmten
^citpunfte«, fonbern nur be* fortf (breiten ben
©intteten« einer .jjanblung bienenb, baft. bie ©er»
binbung mit jebem Dempu« eingebenb a) o. ber
©egenwart, nun, nunmehr, bereit«, fefton,
foeben, eben es ft scio l. Plaut.; vestrum i.
Consilium est, non solum meum, quid sit fa-
ciendum; sunt duo menscs i. ; illa bis quae i.
posni, consequentia. b) o. ber ffufunft nun,
oon nun an, nunmehr, jeftt, fofort, bann
beftimmt, gemift illc quidem aut i. hie aderit
aut i. adest Plaut.; nulla mihi res posthac
otest i. intervenire tanta Ter.; metuunt ne i.
oc populus liom. concedat; accede ad ignem
hunc: i. calesces plus satis Ter.; da mihi hoc:
i. tibi maximam partem defonsionis praecideris;
id tu i. intelleges, cum in Grolliam veneris; sed
i. age; *age i. wohlan benn; *i. parce sepulto;
oerftärft in ©egug auf ©egenwart ob. 3ufunft
iam iam alibalb, jeben Augenblid, iam
iam intellego, Crasse, quid dicas; adventaxe
441
Janiculnm — jocue.
iani iamque etc. Cats. b. c. 1, 14, 1; iam iam
futurus rusticu» im ©eipe jcpon eilt SlderSmann
Hor.\ iam — iam (poet. u. fpät), wie modo —
modo, tnm — tum, balb — balb gaudet equo
iamque hoi cursu i. praeterit illoa. c) 0. bei
©ergangrapeit fepon, bereit«, bisset i- ab eo
non longius bidui via aberant; i. non ultra
discordia civium reprimi poterat; i. diu, i. du-
dum; be(. [tept bap inm, um anjubeutett, baff
etro. unertoartet friip fiep geigt ob. uneimattet
lange per ip ober längft ermartet tt. öerfpätet er=
iepetnt, fipon, crft, enbficp i. advesperascit,
i. scio quod viB dicere Ter.-, non i. nicpt fepon
Ncp. ; i. nunc, i. tum, i. ante, '(Ter., Verp.) i.
olim; i. aliquando: i. a prima aduleBcentaa, i.
inde ab adulescentia; i. ab illo tempore, cum.
d) i. nunc, i. tum eben jept, eben bamal«, cum
i. al# eben, gerabe iamque Pompeiani — appro-
pinquabant, et (ba) etc. e) mit einet Negation
ob. in einer ginge mit »eineinenbem Sinn, nicpt
mept, nitpt länget, nicpt meitet i. non, non
i.; nequo (nec) i.; i. nemo niemanb mept, nihil i.
2) at« ©erbinbungSpartitet, iam u. nadjbiüdlicper
i. Tero, mentt bie Siebe in einem u. betreiben
teile gu ctm. Steuern, aber mit bem ®otpetgepen=
ben eng Setbunbencm fortfepreitet , aucp, bei. in
golgerungen u. Scptfifien, nun, ferner, bem=
naep, nunmepr quae cum ita «int, i. pruedico ;
videte i. porro cetera; i. primum; i. denique;
Tenio i. ad ipsiu» populi partes etc.; i. vero
rirtuti Cn. Pompeii quae potest par oratio in-
veniri? i. iliud quidem perspicuum est m. occ.
c. inf. ; i. vero illa etiam notiora; aucp mit bem
Sieben begriff bet Steigerung, nun gar, toitflicp,
ooltenb«, fogar ac i. ut (gefept aucp, bap nun
gar, nun toitflicp) omnia contra opinioncm ac-
ciderent Cat*, b. G. 3, 9, 6; ut i. ita sint haec,
quid ad vos, Romani? Liv.
Jinlcülum, i, n. ob. mons Janiculus, einer
ber :pügel Stomä.
JAnTgcnu, ae, comm. [Ianua-gigno] ftinb be«
ganu« Oe. met. 14, 381.
jknltor, öris, m. u. (Plaut ) -trlx, leis, f. [ianua]
©förtner, tpürpüter, = rin *ianitor aulae,
Cerberus.
jänua, ae, f. [Ianua] §au«tpfit, tpör (al« Ein-
gang) claudere, aperire i.; patens; quaerere
alqm a ianua o. ber $au«tpür au«, in ber
bap. ‘Eingang, Öffnung überp. Ditis, »epul-
cri, leti; tp. qua nolui i. tngrensus sum in cau-
sam; i. animi frone est; -filla (actio) mihi
ianuam famae patefecit.
JanuArius f. Ianua II) 2).
Jimis, i, m. I) al« nom. pr. in bet älteften 8**1
maptfepetnliep al« Sonnengott oereprt (Ogi. Liv.
8, 9, 6), fpäter ber Oott be« Eingang« n. Stn*
fang«, bap. ©ott be« gapre«, ber geit tc. Sein
©ilbni« geigte ein toppelgeficpt u. er patte eine
fleine Kapelle (einen tporäpnlicpen gemeipten 2>utcp=
gangi, roelcpe im grieben gefcploffen u. im Kriege
geöffnet marb; peiltg mar ipm ber ganuar, bap.
Iani mensis Ov. fast. 2, 48. U) al« tum. appett.,
ein bebeefter turepgang burep ein 5tpor ob.
oon einet Strafte gu ber anbent; namentltcp btti
bebedte Xurcpgänge, bie Pom SJlarfte ttaep ben
Sieben prapen fflprten, summus; medius (Mittel -
punft be« $anbeI«oerfept«, bap. auper anberen bte
ffitcpiler, Kaufleutc u. ©ucppänbler pier ipte Bäben
patten); imus. $ietp. 1) ‘JauAJIs, e, adj. o.
ganu« erpalten. 2) Jana&rlns, adj. bem ganu*
gepörig, mensis ber SRonat ganuar u. bl. Ianua-
rius; Kalendae, Nonae, Idns.
jöcfir, iecoris, aucp ieetnoris, iocinoris, n. Bebet;
bei 5>icpt. al« Sip ber SIffeltc u. fleibettfepaf=
ten, bcf. ber Siebe u. be« Sott1««- 5>ab dem.
jöcuscülnm, i, n.
jejunc , adv. nt comp, [ieiunus] nur tp. mager,
troefen; im Sieben, opne Saft n. Kraft. —
jejunlösior, adj. comp, ftärfer al« ieiunus 1),
m. f., dies, fcperjp. Plaut. — jöjünitas, ätis,
f. [ieiunus] l) (oorfl.) Slücpternpeit, Seerc
be« Magen«. 2) tp. a) Jrocf eupeit, Maget--
feit ber Siebe, inopta et i.; in befferem Sinn o.
ber nteberen Siebegattung Oie. or. §. 20. b)
Mangel an Kenntnis einer Sacpc propter
eorum qui de dicendi ratione disputarunt, i.
bonarum artium. — jejünium, ii, n [ieiunus]
1) freimütige Enthaltung Pon Spctfe, gapen
i. institutum est Ccreri ; *i. solvere unterbreepen,
‘ponere untertaffen, ‘indicere. 2) "junger
ieiunia pascere, sedare. 8) *3Jlagerfett eine«
litte«.
jejünus, adj. m. comp. 1) nüchtern, pungrtg
ita i., ut ne aquam quidem gustarim; *Famos;
plebecula misera et i., Corpora, *canis, *sto-
machus. 2) tp. a) (feit.) i. huins multiplicis
generis anres unbefriebigt burep tc. u. bap. naep
^löpetem oetlangenb Oie. or. §. 106; imperii di-
vitiarumque puitgrig naep tc. Just, b) mager,
unfrueptbat, faftlo«, troden agri; calumnia,
cognitio, oratio, feloquentia, concertatio ver-
borum. c) armfelig, geiftig u. moralifcp leer,
erbärmltcp, fabe nibtl humile aut i.; eius
orationes; quosdam nimis i. anirao et angusto.
jentäcAlum, i, n. [iento] ba« erpe grftppüd.
— jento, 1. frflppüden Suet.
jöe&tiu, önis, f. [iocor] (feit.) ba« Scperjen,
aucp int pl. — jöcor, dcp. (Porti, aucp joco),
1. [iocus] feperjen, fcpäfern cum alqo de alqa
re, cum alqo per literas, in alqd auf etto. fcprr
»enb anfpielen ob. picpeln; tp. i. alqd j cp e r g e tc b
jagen haec; obscena; (Hör.) permulta in
morbum.
jöcösö, adv. u. comp, [iocosus] fepergpaft,
fcpalfpaft. — jöcösns, adj. [ioeuß] fepergpaft,
fcpalfpaft reB, dicta, *verba, *furtum, *lyra,
*imago vocis), *Maecenas; * »übst. pl. m —
jöcüläris, e, a dj. [ioculus] fpappaft, poffter-
1 i dp , täcperliip; subst. n. pl. SJoffenfpiel,
Scproant (niept nur auf brr ©iipne, fonbem aucp
auf Strafen unb öffentlichen ©läpen aufgefüprt)
Hör. sat. 1, 1, 23. Liv. 7, 2, 5. $ao. jöcälärTtär,
ade. fepergpaft, launig. — jöcölÄrlns, adj.
~ ioculans Ter.
jocAIAtor, öris, m. [ioculor] Spapmacper,
SBipbotb Cic. — jöcülor, dep. 1. [iocus| nur
im praes. partic. fipergen, fcpergenb fagen
incondita quaedam militariter Liv. 7, 10, 3. —
jöcAlus, i, m. dem. 0. iocus Plaut.
jöenndns, jöcnr f. iucundus, iecur.
jöcuK, i, m. (tiom. pl. ioca, n. ioci, m.) Sdjerg,
Spaft, Iturgroeil (btf. in ©orten) ioca atque
seria cum humillimiB agere, seria ac iocos ce-
lebrare ; *agitasse remissos cum Innone i.; i.
et facetiae; iocum movere maepen Sali., alctii
jmb. beluPtgen Hör -, 'neu sis iocus gum @e=
fpötte bienft; per iocum, (Ter.) ioco im Scperg;
ne ioco quidem mentiri Nep.\ extra iocum, re-
442 Jordanes —
moto ioco, fomissis i. ohne ©cherg; *certare
ioco (». mimifdjen längen); *0. fdjergijaften
©ebichten; *@ott be* Sdjerge8; pl o. 8ie=
beätänbelei Hör.; übettr. Spajj, Rlcinigfeit,
Äinberfpiel [^aläftina Tac.
Jordanos, is, m. btt 3orban, $auptflufi in
1. jäba, ae, /'. bie 3Räl)ne be* ^iferbe*, *+be*
flöwen; "bet ft a m m am fiopfe einer ©erlange;
*bcr £>elmbufcf|; im Silbe f. torus l).
2. .Jäba, ae, m. König B. SRutnibien.
"jöbär, äris, n. ba* ftrnfjlenbe üic^t ber§immel*=
törper, btr leuefjtenbe u. ftrahlenbe ©lang;
auch ein leuchtenbet $immet*förper, exorto
i. Sonne; hone animam interea fac i. Stern.
jfib&tus, adj. fiuba] mit einer 9Räf)ne, einem
Jlamme o c r [ e b e tt anguig Plaut , draco Liv.
jübeo, inasi, iusgum, 2. (sy nc. perf. iusti Ter.;
conj. iuasini Plaut.; arc^atft. fut. exact. iusso
Fer^.) befehlen, h*i&stt, Berlattgen, auf:
forbern laffen alqm abire; alqd aegrotanti
dari; consules iubentur exercitnm senbere e*
tnirb ben ftotifuln befohlen w.; faciunt quod iuaai
sunt wa* man ihnen befohlen bat; Gennanos non
iuberi (mürben nid)t befehligt), non regi Tac.;
mit bem befohlenen ©egenftanb a(* ©ubjeft locus
lautiaque legatie praeberi iussa sunt; m. bl.
inf. act ., bef. öfter Caes., roenn ba* ©ubjeft, ba*
banbelu foü, fidb leicht trgängen löfet pronuntiare;
« astra munire; navea conquirere et Octogesam
adduci; iubeaa (sc. eum) miserum esse b. i. matt
mufi ihn feinem ©Aicffal überlaffen Hör. sat. l, t,
68; (feltener) alcui m. bl. inf; m; ut, bef. Äon:
berf. Com.; bic tibi in mentem non venit i. nt
Cic. Verr. 4 §. 28; m. bl. com., Cbm.; tuOBservos
iube hunc ad me ferant Plaut.; Britannico i.
exsurgeret Tac.; (feit.) m. ne, quod ne fieret,
consules amieique Pompei i. 6. G. 8, 61, 6;
auch literae, non qnae te alqd inberent Oie.
fam. 13, 26, 3. 3n8bef. a) i. alqm aalvere jmb.
grüben, valere Bon jmbm. äbjdbitb nehmen, felbft
ohne inf. , (7>r.) iubeo Chremetem. b) anbe =
fehlen, oerorbnen, auferlegen tfratris ne-
cem; falcui tributum; *iussa poena, fmors; 0.
Ärgte quod iussi ei dari bibere Ter.; al* publicifi.
t. t. bef. B. Senate u. Solle, oerorbnen, be =
fchiejjen, genehmigen (Ogi. scisco), senatus
dictatorem dici iussit; vellent iuberent, Phi-
lippo bellum indici; senatus decrevit populusque
iuaBit ut; populus de bello; regem etfüren; alqm
regem, imperatorem crllären gum tc.; logem, so-
cietatem, foedus, alcui (gegen jmb.) bellum, alcui
(für jmb.) provinciam; *volucres regna iubentes
*«■ portendentes; übertr. lex i. aut vetat.
jücunde, adv m. comp. u. mp. [iucundus] tr =
frculich, ergöhlich, angenehm i. esse in con-
vivio f. sum 2); iucundiu» (mit mehr fiuft'i bi-
bere; iucundissime vivere. — jucundTtas, ätis,
f [iucunduB] Snnehmlichfeit, Srgöplichfeit
vitac, agri, furbis; o. Ser fönen bef. anfpre^en»
be*, angenehme* SBefen, fiiebenämürbig:
feit, grohfinn tanta est in homine i.; trän-
quillitas animi atque i.; naturae be* SharaftcrS,
flsocratis SJieblidjfeit (feinet Sehe); pl., plurimae
tuae ®efäflißfeiten. — jüeundns, adj. m. comp.
u. mp. [— iuvicundus o. iuvol angenehm, er=
göfjlich, erfreulich, angiehenb agri, odor,
nihil Visum est illo pane iucundiuB, officia in-
cundiora; ista Toritas etiamsi i non est, mihi
tarnen grata est; alcui carus atque i.; quid est
judicium.
tarn i. cognitu atque auditu quam etc.; *iubet.
«. pl. i. atque idonea vitae.
Jüdaea, ae, f. 3“bäa, im meiteren Sinne — fa=
läftina, im engeren bet (übliche Teil baoon Tac
Sao. 1) Jüdael, örum, m. 2) JiidaTcus, adj
jüdex, leis, m. [ius-dico] 1) ber Sichter in einer
SReehtöfache alqm i. saniere, habere; i. esse de
alqa re, inter alqos; i. sedere in alqm; iudicee
reicere. subsortiri; i. selecti f. seligo-, iudicem,
iudices darc beftimmen, befteUcn, 0. Srötor, di-
cere b. »eflaaten, angeben, wen man gum SRid)tei
haben toi II, alcui ferre oorfchlagen (Bom Äläget);
iudices petere um Srnennung o ^Richtern bitten
Plin. ep. , quaestionis; iudices vitac necisque
über tc.; auch o. ®thieb*ri<hter Liv. 3, 56, 4.
57, 6. 71, 2. 6) Beurteiler, Sichter überh-
aequissimum eorum studiorum existimatorem
et i.; (Hör.) te, me i. nach beiner, meiner Stnfufit.
jüdicAtio, oiiis, f. [iudicoj richterliche Unter =
fuchung, bef. ber Borgebrachten ®ntfchulbigung;
auch ein Urteil, SluSfpruth [Phil. 1 j. 20
jüdicitn«, m. [iudico] (feit.) 9üd)teramt Oie.
jiidlclälis, e, adj. [iudicium! gum ©erichte ge-
hörig, gerichtlich, (Bericht*: causa, genas
dicendi, consuetudo, annus (in welchem $om
peju* bureb oerfchiebene ©eftpe bie ©erichte um
gestaltete). — jüdfclfirlns, adj. i iudicium] gum
(Berichte gehörig, gerichtlich, ©ericht*:
quaestus, controversiae ; leges welche beftimmten,
au* welchem Stanbc bie dichter genommen wer
beit fotltcn, auch (Suet.) nach welchen man wegen
eine* Si ergehen* oot ©cricht geforbert wirb,
jüdlclum, ii, n. fiudex] 1) gerichtliche Unter:
fuchung, ©ericht, i. exercere oorftehen (bah-
qui L exercet ■= praetor), dare ob. reddere
gulaffen (B. ißrätor), reddere in alqm; commit-
tere anftellen; alqm in i. adducere, deducere,
vocare, iudicio arceseere Berf lagen, in i. vo-
cari de alqa re; de alqa re, miuriae wegen
ic.; i. nullum habuit er iR nie angeflagt
worben; tollere, perrumpere i-, proferre, fdrf-
ferre; publica, privata, legitima; iam aderat
iudicio dies; meton. a) @ericht«ott, ©ericht
in iudicium venire. 6) ffätogefj habere i. , vin-
cere i. c ) bie SRichter implorare i., sortiri i.;
ad i. ire. 2) richterlicher ob. obrigfei tlichf t
Spruch, Urteil, i. facere de alqa re fällen, ab:
f aff eit; populi, senatus; ■=> genus dicendi iudi-
ciale, in iudicio sibi proponet orator aut sae
vitiam aut clementiam iuaicis; in iudiciis quac
est collocatio (Ülnorbnung be* Stoffe*) Sf auch
genus iudicii, iudiciorum; (Quint. 10, 1, 70) ge:
richtliche Seben (®gf. meditationes) Ula mal»
i. etc. 3) überh- Urteil, ffintfdjeibung, »n=
ficht, 9Reinung, ftbergeugung i facere de
etc., sibi i. sumere; meo, intellegeutium i. nach
ic.; sui i. rem non esse gehöre nicht Bor ihr ffo
rum, föttnten fee nicht cntfdjeiben; si quid est
mei i. foweit i® gu urteilen oermag; homo sui i.
ber feinem eigenen Urteile folgt; i. animi mutare;
♦erroris irrige*; m gen. mbj. u. obj. iudicia se-
natus, Italiae, gentium denique omnium con-
servatae patriae Cic.; auch ba* burch bie IljciC
befunbete Urteil de quo homine vos t-nta et
tarn praeclara i. fecistis (bntch bie ihm Berlieh«
nett honores u. imperia); ex Cbrysogoni l;
SHAtfchnur quasi i. alqd respicore Plin. ep.
4) urtcil*fraf», @infid)t, SAatffinn, ®e=
j ch m a d magni i. esse, intellegens, * subtile.
443
jndico — Julianus.
piero. Überlegung, ©orbebaht, iudicio mit
©orjafe, abfedjtlih, alqd facere; ea (benefieia)
quae L, considarate constanterque delata sunt.
jüdlco, 1. [ius dico] 1) (Richter fein, einen
richterlichen Wu«fpru<h tbun, aU (Richter
urteilen qui iudieat ■= iudex ob. praetor;
♦iudicantem ridimus Aeacum; rem minime du-
biam in einer tc., res ba« (Rihteramt üben; nlqd
contra alqm in et». gegen imb.; de re; alqm
Dcrurteilen; sibi ternas tabellas dari ad iudi-
candum jur fflbftimmung; iudicatus pecuniae
Scfeulben falber; alcui perduellionem , perduel-
lionis, capitis, pecuniae; causa, res iudicata
abgeurteilt (bie auef) als 92orm für anbere gäfle
gilt). 2) aufeerf)alb bet gerichtlichen Sphäre a)
ben 2hi«iprudi tbun, entfheiben, bei <hlie =
feen, beiiimmen, istac i. 'id) (iimme au{ beinet
Seite, für bich’ =** tibi assentior Plaut.; de eon-
troversiis; quod sibi ipBi (für feef) felbft, eigens
mädtfig) i. ; mihi iudicatum est (auägcmadjt , ent*
(hieben) m. inf. b) urteilen, meinen, an*
nehmen recte, de alqa re, de alqo, quod antea
iudicaram, id ipsum quo iudicatur llrteiWber*
mögen; m acc. c. inf.; pass, aud) perjönl. lonftr.
cnpidior iudicata« est hic fuisse quam ceteri;
nos bene emisse iudicati eumus; m. bopp. acc.
alqd pulcherrimum für IC., alqm idoneum. c)
beurteilen, fcfeäfeen, fdjliefeen alqd exaliorum
ingeniis Ter.; alqm ex suo ingenio; alqd pon-
dere, sensu ocolorum; quam civitati carus
fuerit, maerore funeris iudicatum eBt tonnte
man, liefe fid) abnefemen au« tc.; ex aequo, d)
imb. für et», öffentlich erllören alqm hostem,
Socratem sapientissimum, ipsum exsulem, alqd
dignum poenfi; auch fein Urteil über et», an*
beuten ipse iudicavit, quam esset beatus; id
quidem a Fabricio et a senatu nostro iudica-
tum est.
jüg<s, e, adj. [iugum] 1) tan« 3otfe gefügt,
jufammengefpannt fequorum iumentornmque
i. (Spamtoieh) vis ingens; »gemini ein Soppel*
aefpann. 2) ehelich lectus, vinculum; ignes (p.
©ari«); dona be« beliebten. — jügäriiis, adj.
[iugum] jum 3»h gehörig, vicus ein Stabt*
uiertel in (Rom, angeblich nah ber Inno Iuga ge*
nannt, bie bafelbft einen Slltar hatte Liv.
jäg&tio, önis, f. [iugo] ba« Vlnbinben berffiein*
ranteit an Querlatten.
jage rum, i, n. (gen. pl. immer iugerüm, dat. u.
abl. pl. ge», iageribus) [iugis] 1) ein SRorgen
Sanbe« , 3ud)ert, ba« pauptfelbmafe beriRömet,
240 gufe lang, 120 breit. 2) *ba« nah biefem
Stafee abgetcilte Quartier ob. gelb bet Sein*
berge; Hiberfe gluren, Sanb.
jügl«, e, adj. [ iungo j a) gufammengefügt,
= gefpannt, t. t. auspteium wenn bie Stiere bei
einer mit Äufpicicn unternommenen gahrt noh ju*
fammengefpannt mifteten. b) fortbauernb, be*
jiänbig the*auru8 Plaut.; rogi pace Aur. Vict.;
i. triennio brei 3abte tfenteretnanber Eutr. ; pu-
taus, aqua nie oerfiegenb (ML perennis).
jiiglans, dis, [Iovis glansl SBallnufe.
Jfigo, 1. eigtl. johen, Haff, nur tp. (feit.) »et*
tnüpfen, oerbinben omnes virtate« inter «e
nexae et iugatae sunt Oie. Tute. 3 §. 17; btf.
*ehetih Perbinben, nermöhlen alqm ob.
alqam alcui; decreta patrum super iugandis
feminis.
•jögösus, adj- [iugum {;)] gebirgig Ov.
tjügölätlo, önis, f. [ingulo] ba« Stmotben,
gtbolhen. — jfiKÄlo, 1. [iugulum] bie Kelfle
abfhneiben, abfdjlacbten suem, hominem,
*in flammam pecudes fhladjten u. in« g. »er*
feit; bah. erworben, erbolhen (heimlich unb
hintetliftig Wie ein ©anbit) iugulari a vobis,
quia se im non iugulandum tradidisset; quem
ipsi non potuerunt occidere, eum iugulandum
vobis tradiderunt. 2) tp. fmbm. gleihfam ba«
SReffet an bie Kehle fegen, imb. oernih-
ten, feürjen u. ju Shanben mähen homi-
nem (sc. aictis) Ter.; alqm factis decretisque;
iugulari sua confessione; freum; fprih». f.
gladius b).
jügiilum, i, n. [iungo] eigtl. ba« Shlüffelbein am
palfc, bah. bie ftöhlung an ber Kehle unb bie
Kehle felbjl i. dare, fofferre (um fid) erflehen
»u laffeni; porreeto i. Hör.; *i resolvere burdp
bohren; i. petere = jmb. erflehen mollcn Cic.,
bilbl. in ber ®crid)t«fpr., jmbm. gleihfam ba«
SReffet an bie Kehle fegen, fogleih ben paupt*
puntt angreifen Plin. ep. ; in i. innocentis quasi
alqod telum intendere Plin. ep.; auh i. causae
pauptpunft Plin. ep.; *überh. gal«.
jügum, i, n. |oer». m. iungo] ba« 3oh, trum*
me« Guerholg, ba« auf ben .pal« ber Sugtiere
gelegt »arb, iuga imponere bestiis (ben Ohfen),
•demere equis; *frena ferre iugo; per tamonem
percurrere ct in iugo meistere. $od. a) ein
®efpann, bef. *ein ®efpann ©ferbe; (feit.) ein
©aar überh- impiorum. b) ba« 3D<h al« Slla*
Penjoh, auh btlbl. servile; i. exuere, accipere;
*i. ferre nostra; sub iugum missus Liv. 2, 34, 9;
*sub iuga mittere; datum sub iugum tribuni-
ciae potestatis consulatum Liv.; ’iugo premere;
*imperi iugo insistent fnäml. bie lienfcr be«
Staate«]; fpraesentis fortunae i. pati. e) ba«
6heftanb*joh Plaut., Hör. dl gut Segciehnung
ber Siebe, (Eintracht *ferre i. pariter; *bene
convenicns ferre i.; fpari i. ((Eifer) niti non pro
se, sed pro causa. 3n*bef. a) ba« au« jWei
Sangen mit einer britten barflbergelegtcn gebilbete
3 oh, unter »elhe« man jum 3e,(hc" bet Untet*
werfung befiegte g«inbe hinburdjgebcn liefe mittere
sub iugum; l. sub quoa emissi sunt; abire sub
iugum; mittere sub iugo inbem fee barunter fenb
ob. barunter h*roorlommen Lir. 3, 28, 10. 11;
Samnitium iugum subiimus Tac. ß) ein ®c*
feirn, bie SBage. y) bie Sage an bet ®cihfel.
d) *S3ebebanm. t) *inga fRuberbänfe. t)
®ebirg«jug, ©ergrüden summum i. montis,
Alpium, omnes eius i. colles, iugis Octogesara
pervenire Aber bie pöfeen fein, *bacchata iugis
(auf btn ©ergen) Naxos, iugis se recipere, iugo
circummissus; bilbl. haec, ut ex Apennino flu-
miniim, sic ex communi sapientiae i. sunt doc-
trinarum facta divortia. [gurthinus , adj.
Jügnrtha, ae, m. König o. SRumibien. ®a». Jü-
Julia, 1) lohtet be« C. L Caesar, mit bem ©om*
peiu« oerheiratet. 2) bie berüchtigte loht er be«
Bugufht«, Sattin be« SRarceßu«, bann be« Ägrippa
u. be« Ziberiu«; adj. a) Julius, bem julifhen
®efhlehte, bef. bem Säfat u. Wuguftu«, ange*
hörenb; *sidus 3- Käiar nah feiner «ufitahme
unter bie (Söttert portus gmifhen ©ajä u. ©uteoli
in Kampanien buth ©erbinbung be« lacus Lu-
crinu* m. bem lacus Arernus aebilbet Suet., nnda
Verg. georg. 2, 162 ff.; C. I. Caesar etc. j. Cae-
sar. b) Jüliäiius, jum 3- Söfat gehörig, julia*
4U
jnmentum — juro.
nifcp Anton b. Cic. Phil. 18 5. 81 j subst. f-Snl,
örura, m. bic truppen Säjatä.
jiimentum, i, m. [ft. iugmentnm 0. iungo] grofje#
Biep (bef. Bferbc, ®icl, SRaultiete), wclcpe# bet
Arbeit »egen u. »um ©ebraudp gepalten »irb,
al# Safttierc auf bem Sianbe, in bet
©labt, auf weifen, im Kriegt, im sing, ein ein»
flelne# Stiicf pecora atque i., oneraria, vectua i.
iunctia auf einem gmeigefpann ; non iumenta ao-
lum, seil etiam elephanti; aucp blofs ißfetbe
(Stritt, 3uRJ, fiaftpferbe) iumentia, quibus maxime
Galli deleetantur.
jnneeus, adj. fiuncus] au# Binfen, Binfen«
•vincula; tp. (Ter.) reddunt cnraturä iunceos
binf ertätjnlidj , frpianl u. bümt wie 8. — jnncö*
an», adj. [iuncua] Boiler Binfen Ov.
jimetlm, adv. [iunctua] oetcinigl, beifammen
Cic. Att. 6, 10, 5; t gleich pintereinanbcr. —
junctlo, önia, f. [iungo| Betbinbung Cic. —
junctüru, ae, f. [lungo] Betbinbung, oerbin«
benbc guge, Qucrbanb tignorum; pl., *qua
summa labantea i. tabulata dabant; *laterum
bic beiben Snben be« ©ürtel«, bie butcp eine
Sepnafle jufammcngepalten mutben; *genuum,
•verticis Stapt; »digitos ligat i. eine grnifcpen«
Paut; tp. a) *i. generis Berwanbticpaft. 6)
(Hör.) al# t. t. bie grammatifcpe Betbinbung,
gufammenfepung eine« ©orte«. — jnnetus,
adj. m. comp. u. sup. [ j>artic. n. iungo] jufam«
mengefügt, oerbunben, Bereinigt mnetior
cnm uxitu; improbitas acelere, corpora inter
ae, aapientiam 1. habere eloquentiae; *iunctior
ponto nähet; *iunctisaimus illi; fiunctissimi bic
näcpftcn Angehörigen; oratio »opl jufammengefügt,
juncus, i, m. Binfe. | rpntpmifcp.
Jnngo, xi, ctum, 8. 1) jufammenf ügen, Ber«
binben. Beteinigen naves, carroa; ratea an«
fügen; tigna inter ae; raeda equia iuncta, cur-
rua albis equia befpannt mit; »equos curru (dat.)
anfpamten; iuncto veliiculo, fiunctia rehi auf
einem gmeigefpann, ju Silagen; *lano loca iuncta
anftofsenb an tc., in bet Stäpe be« ic. ; »iuncta
Aquilonibus Arctoa == 'Jiotbpol; alqm aecum
matrimonio, tin matrimonio; *alqm alcui;
iungi cum impari, »ae alcui fiep Betmählen;
•alqm conubio, matrimonii iure, matrimonio;
i. (anftpliefien) ae ad alqm; »amicitiä vetustä
puer puero iunctua; *ab uau modico tibi iunc-
Iub; *a sanguine materno iunctua; al« milit
t. t. castra cum alqo; aoeia arma Kutulia; Bi
Hannibali Haadrubal iunctua esset fief) mit :c.
Bereinigt hätte; L flurium ponte überbrüden;
•pontea f (plagen ; tpontem; pedites cursum iun-
gentea equis gleiten Scpritt haltenb; ‘dextram
dextrae; »dextras hospitio; »oscula fiep filffen;
•crescendo iungi jufammenmaipfen ; *est poa cum
pede iunctua gufj fipliefjt fiep an g.; als gram«
mal unb tpet. t. t. burtp gufammenfebung bilben,
jufammenf epen, fiepen licentia faciendorum
iungendorumque verborum; iuncta verba; fdiei
noctem pemgilem unmittelbar folgen laffen ;
tlaborem nidjt unterbrechen; alqd ad priora, vir-
tutem cum eloquentia. 2) tp. anfnüpfen,
ftpliejjen cum hominibus nostris consuetudi-
nes; amicitias, res rationesque; ut omni« caritaa
aut inter dnoa aut inter pancoa iungeretur;
affinitatem, amicitiam cum alqo ; foedere, aoeie-
tate alcui inngi; foedus, pacem; *pacem foedere.
JUnlinua, junior f. Iuniua 2) 6), iuvenis.
jünlpbrns, i, f. SSacppolberftraucp.
Juni ns, 1) Lucius I. Brutus etc. f. brutus II).
2) Dccimus 1. Silanus Ȋprenb ber Berpanblun
gen über baS ©cpidfal ber Berfcpworenen Satili«
naS consul dissignatus. .(Siers a) Jünius, adj.:
1. m. u. opne mensis ber ättonat guntu# b)
JünUnus, adj. b. einem guniu« benannt.
Juno, önis, f. Iovino] locpter be# Saturnu#
u. ber 9ihea, ©(ptoefter u. ©emaplin be« gupiter,
Königin be« Rummel« u ©öttin be# $au#»eien#
u. ber ®pe; •inferna Broferpina; mea! < Plaut.
alä fcpmeicpclnbe Anrebe, meine Königin! lao. a)
•Jünönälis, e, adj., tempus — mensis lunins.
6) •JünönYcöla, ae, comm. [Iuno u. colo] Ber«
epret (stetin) ber 3uno c) Miiiiöiiigena,
ae, m. [Iuno u. gignol ©opn ber 3 “ Bullan
d) •JünUnliiB, adj. custos Arau«; mensis 9Ronat
3uni; hospitia ob. regna Kartpago; ales ber 8fmt;
Hebe totpter ber 3uno
Juppfter (ftpletptere ©epreibart Jupiter), gen.
lovis, m. 1) ©opn be# ©atumuS u. ber Jtpec,
Brubet be« Dleptun u. be« ijäluto, bet 3eu« ber
fflricdpen, Bepcrrftper be« Fimmel# u. Cberpen
bet ganjen Statur fo»ie ber übrigen ® öltet ; •Sty-
gius Bluto. 2) übertr. a) ber Blanet 3uBiter,
b) *bet ©immel, bie öuft, sub Iovo unter freiem
§intmel; sub I. frigido; malus; metuendus ma-
turia uris; nec se caeloque Iovique credit.
Jura, ae, m. ba* 3»ragebirge, jmifepen ben
^elBctiem u. ©equanern.
jUrandnm, i, «. [iuro) 1 Plaut.) <= iusiurandum.
Jürfttor, öris, m. [iuro] ein gefcpworner 8ii(p>
ter al# Abgeber ttne« ©utaepten«, auch ein ©e
pilfe be« Senfot«, Bereibiger Plaut. — jft.
rfttus f. iuro t) u. 2) a) — jürft consultim f.
consultus 2).
jüreus, adj. [2. iue] au« Brühe Plaut.
jurginm, ii, »1. [iurgo] 3anf, $aber (auf ©orte
befepränft, aber al« Ausbrutp ropen gerne«) in
iurgio respondere, * nectere iurgia, • iactare,
•iurgia insanae mentis, *saevitiae, causam inr-
gii inferre, iurgio lacessere alqm, iurgio saepe
contendere cum alqo, (Just.) iuvenis in iurgia
patris erupit; in«bef. (fett.) Streit oor ©ernpt.
Btojep i. venum data, inrgiorum diaceptator.
j u reo, 1. [iure ago] 1. infrans, ganten cum
alqo Ter.; inter se; oor ©eritpt, projeffieren
Just. 2) Irans, fcpeltcn Hör. sat. 2, 2, 100.
jürldtcläli», e, adj. [ius-dico] (feit.) rccptlicp,
jürls eonsnltus f. consultus 2). [gertcptli*.
jürls-dictlo, önis, f. ba« Beiptfprcipen in tti-
nilfacpen, bie ®iBilgeri(pt#barteit, bie in
fRom bem praetor urbanus u. bem praetor pere-
grinns oblag, urbana et peregrina, utraque,
Asiatica in ber Bro∈ Afien.
jüro u. Juror (dep) 1. [1. iue] 1) intrans. fcp»ö*
ren, einen ©tpwur oblegen per Iovem, per
deoa, *per patrem; in verba alcis na(p ber D.
jmbm. oorgefagten gormel, feiten bl. in verba
ltvo. 8, 20, 3. 4; in certa, in eadem. ( Hör .1 in
mea verba; ( Tac .) jn nomen principia bem Kar
fer Irene u. ©eporfam fipwören; in enm, (Surf !
in nomen sunm, ne in acta aua inraretnr; in
legem, in foedus; in litem bie ftreitige Satpe
bef(p»ören; in obsequia tutornm Just.; colendo
fidem baSfelbe leiften al« burtp ©(pmürc (Juri ;
tp. in verba magistri bem ic. naipbetcn, bem re.
blinbling« folgen; »iurantia verba be« Sipnmre«;
•fiep Berf(p»ören in facintu, in alqm; subst.
445
jus —
” pl. partie. iorata ©efd) toor enfS , tiblict) ®er<
fidjcrttÄ ; ioratns aud) bet gefcf)Woren bot; t>.
©ichtetn unb SJiagiftraten, in ®ib genommen,
gefch»Oten, beeibigt (®gf. iniuratus) iudices.
*) Irans. et», fdjwören, eiblich oerfidjern
iusiuratidum verissimum et pnlcherrimum ; fal-
snm falfch ; perpetuom morbum bafj man fort=
wotjtenb hont ift; alqd in se Liv.; m. acc. e.
tnf. ; Boeotüm in. crosso aSre natum tc. eum
esse Hör. ; Troianam exscindere gentem Verg. ;
'm. tiom. c. inf.; pass, quod iuratum est; in«=
bef. a) bei jmbm. ob. et», (djwären, fdfWörenb
anrufen als sjeugctt bet SBahrheit, Iovem lapidem
bei bet fteinemen ©ilbfäule be« 3upitcr, ‘deos,
*terram, ‘iurata numina bei benen man ge[ch»o--
teil, ‘dis iuranda pains, *arae iurandac (an
benen ju itb tobten ift) per nomen tuum. 6) ab*
j cp» Ören calumniam.
1- jus, iiiria, n. 1) ba« Siecht — 3nbegtiff bet
©efepe, Sieehtöfapungen u. herlömmlichen
©ebräudje principia iuris; ins ac fas; L bo-
mimqne; contra i. fasqne; L naturale, hominum;
gentium ba« ©ölfetrecht, aud) (Cie. off. 3 §. 23
u. 69) ba« natürliche ob. IRaturrecbt ; pl. Ourt. 6,
11, 16; civile, priratum, publicum, (senatorium,
praetorium, Qniritium; divinum übet bie reli*
iöfen Angelegenheiten ; vir consultissimus omnis
ivini atque humani i. Liv. t, 18, 1; belli (sing.
u. pl); Romana (politifcpe) i., Rom. ritne (ja-,
hole Sinricb tungcn ) Liv. 1, 36, 61; ‘multaudum
(esse) simili i. natb bem ©erge!tung$rrcf)t; iura
(öefepe) dare, condere nova l.; ‘servare leges
inraque; fnaturae (pl.) bie natürlichen ©erhält*
niffe, ‘locorum.
2) ba« Siecht, »a« gefep* u. rechtmäßig ober
(Reihten« ift respondere i., de iure; ‘promere
iura (9t«ht«bef<heibe) clienti; *iura (9iecbt«jprücbe)
dabat popnlo praetor; i. dicere, reddere; i. (=■
aequum) hic orat Plaut.; i. petere fich fpredjen
laffen; summnm i. etc. f. superus III) B a);
•minstum-, auch >n »eitetcm Sinne, pl. ©er*
binbliihteiten sunt mihi et cum marito eius
vetera i., privata Plin. ep. 3) ba« Siecht, bie
©cfugni« et», p thun, bet Slnfpruch auf et».,
bei ba« ©orrecht, bie fflerechtjame belli, col-
loquii, civitatis f. civitas 1); i. suum armis
exsegni, i. snum teuere, obtinere, persequi; suo
i. decedere, de suo i. cedere; pro meo, suo i.
fhrrng palten« auf ic., frei, offen u bgl ; ‘*i. est
m inf. ; i. est ut; iure mit Siecht, suo i. oermöge
feine« perfönlichett Siechte«; optimo, iusto m. oob
lern Sied)t, merito atque optimo i.; -fiuro (auf
®runb) amoris, i. libertatis; metallorum ©erg*
»erfe auf feinem ®runb u. ©oben atuulegen;
trium liberorum ©ortechte beret, welche Drei ob.
mehr Söpne in gefeplidjer ®bc erjeugt patten
Pfiti. ep. 2, 13, 8; cognationis, ffamiliaritatia,
tami'itiae, f-societatis, magistratuum, legato rum ;
extremum i. retinere; pl. ‘debita ben loten ge*
bührenbe. 4) bie au« bem 9ied)t cntfptingenbe
SKaipt, Sage, Stellung, bet 9ie<ht«juftanb
in alqm; m. gen. obj. ‘corporis, ‘equorum, iura
libertorum, ius militum Tue. hist. 2, 92. ann. 11,
33; in paucorum i. et dicionem concedere; sui
i. esse fein eigenet fterr, unabhängig, felbft&nbig
fein, b. Just öfter alqm proprii i. (unabhängig,
felbftünbig) facere, i. alcis esse, haberi; agendi
cum plebe; de tergo Liv ; eodem, meliore i.
esse; mit herber fronte universas provincias re-
juatug.
gionesque uno calamitatis (=* calamitoso) i.
comprehendere Oie. off. 2 §. 27. 6) fflcricht,
® erichtäftelle in ins ire, adire, vocare, *ra-
pere; duci Liv.
2. jüs, iuris, n. (£vo;f ©tüf)c, Sauce i. Rio
nigro (o. bet (pari. Suppe); i. Verrinum (im
bei&enben SBortfpiel, Sth»einebrühe u. ba« Siecht,
ba« ©erre« jprad); (Hör.) üpidurn, duplex, Sim-
plex, quibus (piscibus) est i. aptius.
jus-jüranduni, gen. iurisiurandi [iurisque iurandi
Oie. p. Oael. §. 54, ius igitur i. off. 3 §. 104.] n.
®ib, Schwur (bürgerlicher ®ib; Dgl. sacramen-
tum) i. est affirmatio rcligiosa, i. dare, i. vio-
lare, servare, conservare, iureiurando stare
halten; iureiurando hostium (p. ben ffeinben
abgenommen) teneri; obstringere civitatem iu-
reiurando etc. f. obstringo 1); adigere alqm i.
etc. f. adigo 2); i. interposito.
jussn, m. abl. [iubeo] auf Befehl vestro, po=
puli. — jussiiin, i, n. ( partie e. iubeo] ©e=
fehl, ©epeiß, Öerotbnung, Bejcpluß be«
©olle« (gew. im pl.) iussa efficere, ‘capessere;
i. ac scita nostra; alia i. ac vetita populorum;
♦ob amici iussa btingenbe Bitte; cum legis haec
vis sit, ut sit scitum et i. in omnes; id i. ra-
tum atque firmum futurum; ‘©erotbnungen
be« Stjte« medicorum. '
just«, adv. m. comp. u. mp. |iustus] gerecht,
billig, geistig; tugenbhaft vivere Oie. part.
or. §. 63. [deorum Ct. 64, 406.
justlCicus, adv. [iustus facio] recht thuenb men»
justftla, ae, f. [iuBtus] ® etcchtigf eit, ’petfonif.;
auch Billigleit, ©illigleitögefühl; ®üte,
Sanftmut Ter.
jastltfuui, ii, n. [ius-sisto] Qinftctlung aller
©e^tSgefchäfte, ©erichtäftillfianb i. edicere,
indicere, remitiere (aufheben), servare, fsumere
antreten; tp. Stillfianb, Hemmung ber ®e=
fchäfte omnium rerum Liv.
justus, adv. m. comp. u. sup. |ius] 1) gerecht,
ber ba« Siecht hti'bl böü ob. »aS bem fhengen
Siecht gemäfs ift, vir, iudex; in socios; bellum,
imperium, causa, supplicium; *tellus bie treu
u. mit Sucher ben aneertrauten Samen wieber--
giebt; hostis ber ba« Siecht hat- ftrtcg ju führen,
ein ehrlicher; uxor förmlich Derehelie^t ; »ervitus
nach rechtlicher ©eftimntung; mbft. n. lustum (wa«
recht ift, bie ©ereebtigfeit) colere; Iustus al« Bei-
name, ber ®ered)te. 2) tp. a) oerbient, be =
grünbet incommodum , ftimor, ‘triumphus,
‘cheragru, *ira‘ *preces. b) billig, gelinbe
servitus Ter.; iustioribus iis uti. c ) förmlich,
orbentli<h bellum, proelium, i. ac recta pu-
gna, i. acie et collatis signis dimicatum, Vic-
toria, iter gewöhnlicher, normaler tagemarfch, i.
ducis speciem naetns Liv., honores in ber ge--
fegmäfjigcn Orbnung erteilte Liv. ; i. (legitimen,
rechtmägigen) illi reges Daraus et Xerxes Curt.
reditus (pl.) Tae. d wo« alle« ju et», ©ehörige
befipt, gehörig, pollftänbig, söhlig, oolh
lommett, h'1' länglich, recht nunierus, exer-
citus, arma, altitudo, funera, exemplum i. mi-
litis; ut i. fiat (if)te ©ültigleit h“be) deditio;
poema Hör.; i. causis regem excusare ; illas
res iustiores et maiores putare; i. (sc. ad acietn)
locis Tae.; i. iure mit gutem, ootlem Siecht; plus
iusto mehr al« Siecht, über bie @ebühr, ju feljr
Hör., Liv., ‘longior iusto, ‘iusto laetior tellus,
muudior iusto cultus Liv.; ad iusti (Wo Wir
446
Juturna — labefacio.
iustum erwarten, cursum amnia Liv. 1, 4, 5;
eubst. n. pl. a) bie ©ereißtfame, ba« @ebilß=
renbe tua Ter.; praebero servia i. b) g e fe ß =
1 i db e ob. ßertämmlidje ©ebtäudje, Feier*
litßleiten, Formalitäten ludornm; militaria;
i. omnibus hoapitalibua privatisque et publicia
fungitur officiia; (omnia) i. perficore; oft fune-
bria, exaequiarum ob. bl. i. bei Seicßenbegäng*
niffen; i. facere, ‘ferre alcui; i. magnifice fa-
cere; omnia i. solvere funeri, persolvere, prae-
stare; fdefunctorum corporibna.
Juturnu, ao, f. Quelle in SJattum u. GueHnqtnpße,
Sdjroefier bei JurnuS, bie ju Äom einen lern*
pel Ijatte.
jfivenälis, e, adj. [iuvenial jugenb lidt (entroeber
indifferent ob. lobenb) luaus Liv ; corpua Vertj. ;
i. ludi ( Suet ,), iuvenalia, örum, n. ( Tac .) o. Sero
in einem Sßeater angeftcflte Spiele,
jnvenaliter, adv. jugenblicß Or.
jÖTCnea f. iuvencua. -r- jüvemülus, i, m. dem.
». iuvencua Aur. Viel. — Jävencng [— » iuve-
nicus], i, m. a) junger ©tier Hör.-, iuvencum
ft. iuvencorum Verg. Aen. 9, 609. 6) »junger
Wenfcß. jävenca, ae, f. a) ‘junge Äuß. b)
‘junge« Wäbtßen.
jüvdneaco, nui, — 8. [iuvenia] 1) *ßeran»acß =
jen vitulua largia herbia. 2) fi(ß nerj&ngen
‘homo.
juvenilis, e, adj. [iuvenia] jugenblid) (entroe*
ber inbifferent ob. tabelnb) licentia, *anni, *iu-
venilior annia. 2;a». jävcniliter, adv. jugenb =
Ui), nad) Slrt ber 3ugenb Hannibalem i.
exaultantem; ‘mit aller 3>>genbtraft, mit
jugenblidjcm Feuer venatum in ailvaa i.
ire; iecit i.
juvenla, e, adj. [iuvo] m. comp, iunior [feit, fiu-
veniorj 1) jung, jugenblid) *anni. 2) subst.
comm., junger Wann, (ungefähr b. 20ften bi*
gum 40jlen 3<tßre; »gl adulescena); regii quidam
i. Printen Liv. ; i. aenesque 3ung u. Ält Hör.;
*{pl.) Telluris ©ößne; ‘junge* Ftoutttjim =
mer, Jungfrau; comp, iuniorea (®af. aeniores)
bie junge majfenfäßige Wannjtßaft ». 17
bi* gum »odenbeten 46. (faßre
jfivenix, icia, f. junge ftuß Plaut,
jfivenor, dtp. I. [inveniaj tänbeln, fieß gieren
nimiam teneris versibus Hör. a. p. 246.
jävrnta, tae, f. |iuvenia] 3“8tn&< jugenb:
ließe* alter ab i., medium robur iuventa« lAv.;
‘aetema; *f». lieren; ‘meton. bie jungen Stute,
bie 3ttgtnb. — jüventaa, tätia, f. [iuvenia] 1)
*= iuventua; bej. ‘jugenblicße ftraf t, jngenb*
lidjer Wut, Ft'f<ßt b er 3ugenb. 2) al* nom.
pr. =- Hebe, ». f. — jöventus, tütia, f. [iu-
venia] 3ugenb a) ba# jugenbließe Blter. b)
bie jungen Seutc, inbej. al* milit. t. t. bie
junge Wannjtßaft nostra; erant in i. ßomana
aduleacentes aliquot; ‘delecta; princepa iuven-
tutis gut Stil bet Sepublif bet Sitter, beffen Same
in bem Bergeitßniffe be* Eenfor* guerft aufgefüßrt
war, in ber Äaifergeit ©oßn be« ftaifer«, Bring,
jävo, iiivi (iüerint ft. iuverint Ci. 66, 18), iii-
tum (iuvätürus Sali. Jag. 47, 2. Plin. cp. 4, 15,
18), 1. 1) unterftüßen, förbern alqm in alqa
re, alqm auxilio, hostes frumento; ‘vita magis
quam morte näßen ; non multum ad aummani
victoriae; faollertia, tempore etiam iuta; diia
iuvautibuB, bene i, mit §ilfe ber ©ätter. 2) er =
freuen, ergdßen, gefallen nec me vita iu-
varet; *ai nec fabellae te i. nec fabulae; *mul-
toa caatra; ‘natura nos mad)t un« ßeitcr; oft
impers. iuvat e* freut, e* maeßt Bergnügen,
e* gefällt me; m. inf.; m* acc. c. inf.
juxt» f»crm. m. iungo] 1) adv. 1) neben, hießt
baneben, naße babei legio quae i. conBtite-
rat; Bellam i. ponere; *fuit i. tumulua; ‘in bie
Säße accedere i. 2) auf gteieße Ärt ob. in
letdjem ©rabe, gleitb Diel, eben fo, oßne
nterfd)ieb (jeboeß nießt b. Cic.) auae hoatium-
que vitac i. pepercit; honun ego vitam mor-
temque i. aestimo; i. hiemo atque aeatate; alia-
que eaatella i. ignobilia TAv. ; m. dat. rem i.
magnia (ebenfofeßr al* bie tc.) difficilem cenee-
bat Liv. 24, 5; nt. cum, i. tecum aeque acio
Plaut.; i. mecum (eben fo gut t»ie i(ß) omnea
intellegitia Sali.; m. ac (atque), et, quam, i.
rei publicae ac aibi conaulere; i. ac (gleicß al«)
a i hostes adeaaent; i. eam rem aegre passi quam
cum etc. II) praep. m. acc. a) total neben,
bei i. alqm, i. murum, viam; *vicina Ceraunia
i. ; *i. genitorem adatat virgo. b) ». bet Seißen
folge unmittelbar nad), näißp i. divinas re-
ligiones fidea Humana colitur, -fi- deos. c) tb-
ber Snnäßentng u. Äßnlitßteit naße an, beinaße,
bi* gu velocitaa i. formidinem; periculoaiore*
sunt amicitiae i. libertatem; gravitate annonae
i. seditionem ventum; i. (faft fo) vexaxi Liv.;
autß naiß, gemäß i. nocturnum viaum; i. prae-
ceptum Jutt. — fiuxti m, adv. foertt. m. iungo]
(feit.) baneben Suet.
K
K. al* Vorname =» Kaeao, f. Caeao. — K. ob. Kklendae f. Calendae.
Kal. — Kalendae.
L
L. 1) al* Borname — Luciua. 2) al* $aßlgeidjen Labeiteg, tium, m. Bölferfcßaft nätblitß ». Wacc:
=» funfgig. 8) L — libra. bonien. 2>a». Labe&tU, Tdia, f. adj.
Iabaaco, — — 8. [labo] tp. roaufeub, ftß»an= läbcciila, ae, f. [dem. ». labea] ein tleincr
fenb Werben Com. ©ißanbflcd Cic. in Vat. §. 41.
lübea, ae, f. (oorfl. U. fpät) =» labium, w. f. libtfäclo, 3. [labo u. facio] 1) manfenb motßen.
labefacto — labor.
447
erfcpüttern partem muri, *arborem; *epistula
labefacta a suis vinculis geöffnet; *oasa per
labefacta crroeidjten; dentea alcui loSfcplagen
Ter.; *haatile multa vi partem in omnera \oi-
maepen. 2) tp. a) ju ©tunbe ricpten, ftütjen
falqm, ffidem (firrcbit) ; iura plebia labefacta
Liv. 8, 64, 2. 6) in ber ©cfinnung fcptoanlenb
machen, erfcpüttern quem nunquam ulla vis,
ullae minae, ulla invidia; animua vario labe-
factua vulnere; tprimorea classiarioram (in bet
Irene). Ion. läbefacto, 1. (irUens.) 1) man-
fenb matpen, erfcpüttern aignum vectibus
2) tp. a ) im ©eftepen mantenb machen,
fcproäepen, ju ©runbe ricpten, ftürjen ab ea
aatute labefactarier Ter.; alcia conaulatum, di-
gnitatem , orationem, opinionem, tidem, amici-
tiaoa, inatitiam, lege», rem publicam; vitas ho-
minum bie ©runbtagen bei ntenfepliepen ßujam-
menleben« etfcbüttem ; causam labefactari roanle;
aratore» ben ättoplftanb ber üanbleute. 6) in ber
futitung fcptoanlenb machen Com., *alqam
rarae munere vestis.
1. läbellum, i, n. dem. 0. X. labrum.
2. läbellum, i, n. dem. D. 2. labrum al« Sieb:
tojung«roort meum Plaut.; Heine« Opfetbeden
CHc. legg. 2 §. 66.
Läbeo , önis, r5m. Beiname; M. Antistius L. be=
rübmt burcp ieine Skcptsfenntni« nie burcp {eine
greimütigleil Tac.
Liborius, ii, 9iame eine« plebejifdjcn ©efcpleepte«
ju 9iom; Dec. L., röm. fRitter u. berühmter 3Ri--
menbicptcr, gcitgenofie be« Süfar.
libes, is, f. [l. labor] 1} Stnfinlen, Sali,
Stur j, terrae (Erbfall, agri, multia locia 1. fac-
tae sunt. 2 )xtp. Sturj, pcmnbrccpenbf« 8et =
berben, Untergang 1. ac ruina innocentiae;
in tabella quanta sit facta L; (pl.) 1. imperii
tui strageaque provinciae ; auch concr. B. einem
Oerberblicpen SRcnfcpen Verres 1. ac pemicies
provinciae; 1. ac flamtna roi publicae; D. einem
oerberblicpen ©efepe L atqne eluvies civita-
tis; (»otfl. u. fpät> ©ebrecpen corporis. 2)
Rieden, ©djanbfled victima labe carena;
*toga sine 1.; *1. (Stlcd«) remittnnt atramenta;
saecoli, rei publicae, tnrpitudinis ; 1. alcui in-
ferre, imponere Liv.; aapergitur 1. dignitati alcia,
-faboiere L prioria ignominiae (Separte); (pl) 1.
conscientia«; concr. oeräeptlieper Sftenfcp cae-
num illud ac 1.
Libicl, drum, m. Stabt in Slatium. lat), -cinus,
adj.; subst. a) -cänum, i, n. fianbgut bei 2. b)
-rini, örum, rn.
Läbienus {. Attius. Xao. fLabieniänus, adj.
liblum, ii, n. (oortl. u. fpät) — 1. labrum; la-
biis ductare alqm oerfpotten.
labo, 1. falten mallen, ben Sali brobeit,
bem Salle nape fein, fepmanten, madeln
10. ber SRdgliehfeit u. bem naljen ©eoorftepen be«
Salle«) acies; *naves sine iusto ■pondere; ’ariete
crebro ianua; ’vestigia prima ( acc . mit ben
Iritten); ‘litera ift mit unfiibercr ftatib geftprie=
ben. 2) tp. a) im ©ejtepen ftp man len, j u f a m-
men jubtccpttt bropen, in ©erfüll geraten
onrnes rei publicae partea; labante cauaä de-
eemvirorum; re (®lüd); labante iam disciplinä;
t«i quid labaret in moribua; austinuisae la-
bantem fortnnara popnli R. ; memoria ift un=
fiepet, untreu. 6) in Jlusficbt, ffiefimtung, Ireuc,
SRut manlcn, feproanlett consilium, animus
alcia; animi (TOut) ; hostea Tac.; labantes patres
firmare; *animum labantem (prolept.) impulit;
fides sociorum, qnae ad eam diem firma ste-
terat, tum 1. coepit.
1. labor, lapaus sum, dtp. 3. (labier ft. labi
Hör. tp. 2, l, 93) 1) bapin= ob. barnieber
gleiten, finlen, auip ab-, au« = , entgleiten,
entf cblilpf en, o. Änfang be« Satte« laberentur
et fluerent omnia; faltissima quaeque flumina
minimo sono; ’undis abiea; *truncia mella
rinnen, peraPtröufeln ; *vagus et smistrü ripä
amnis ftrömt über »e. pinroeg ; *altiB ripiB (an ;c..i
aqnae; labentibua super corpua armia; *folia
lapaa cadunt; *v. Schlangen, fic^ fd)lüngeln cir-
cum tempora, per sinuB crebroa et magna Vo-
lumina; popnlua in diversa Oerlänft fiep nad)
Just.; o. Stiegenben per aaras, pennis, aubaidera;
ex equo super terram, *equo; polo perabfepme-
ben; *per funem demiasum; efßgiea Oereris de
caelo lapaa Cie. Verr. 5 §. 187 ; *ateUa de caelo
lapaa Sternf epttuope ; flapso fundamento jufam=
menftnlen; *domus; »frigidaleto lumina jufinlen,
breipen; pede lapBua auiglciten; voces 1. (ab=
pratten) atqne errant; frecto itincre lapai nb=
gleitenb, abfommenb; fmente lapsi bie ben 8er=
ftanb oerlorcn; feustodiü entjeplüpfen; temanibus
cnstodientinm ; *illius noatro c pectore vultus
entfepminben. 2) tp a) *o. ber geit u. o. Sieben,
entrinnen, oerfliefien tempora, aetaa, anni.
b) o. einem päperen ©rabc auf einen geringeren,
oon einem hefteten 3utt°nb in einen ftplimmeren,
oon einem ritptigen Stanbpnnlt auf einen falfcpcn
attmäplid) geraten, oerfallen, in ©erfall
geraten, bapin finlen, feproinben res pro,
cliviua ad pemiciem; (vitia) jproclivi; labor
longius icp oerliere mid) ju roect in ber Siebe;
labor eo, ut etc., ad illoa qui etc.; ad opinio-
nem bem SBapit oerfatten ; in errorem, fin luxu-
riam, *in vitium; civitatum mores lapsi ad
mollitiem; labente paulatim disciplinä; iabente
iam causä decemvirorum; *lapsis rebus im Un=
lüd; *ars semcl percepta non 1. c ) ftraucpeln,
allen, ftip Bergepen erravit, lapsus est; in
alqa re; consilio, caBu, per errorem, impruden-
tiä, furore; errore aermonis; hac ape lapaus
gctöufcpt in tc.; auep jum Salle geneigt fein,
labentem excepit; 1. et prope cadentem rem
publicam fulcire.
2. läbor (altlat. -os), öria, m. l) Slttprengung,
SKiipe, Mrbeit, Ärteg«arbeit, Strapaje im
Jtrieg, corporis, res est magni 1. , remigandi,
itincria, operis, militiae, belli; laborem sumere
(Oermenben); nullo 1. opne Sftfipc, nuUo 1. tuo;
quos nullo 1. (opne bein gutpun) tibi natura dat
Hör. sat. 1, 1, 88 ff.; ’lathmiusftampf in ben iftp.
Spielen, feiert, a) arbeitfamteit, arbeit« =
luft, =lraft, auSbauer in berarbeit summi
1. esse, homo magni L b) ba« mit SRüpe au«-
gefüprtc SBert multorum menaium Caes. b. c. 2,
14, 4; ’oporam ©autoerl; ’domus; pl. ‘hominum
ob. boum angebaute, gepflügte Selber; *belli
RriegStpaten; ' Herculeus bet ftarle fe. ; auep *0.
ben Säerlen ber Äunft. 2) ©efeproerbe, Sttüpc,
Slot, Irangfal 1. ac pericula; in 1. meo iit
meiner Unglüci«periobe; *lunae, *solis Dlonb=,
Sonnenfinftenu«; »Lucinae bie SBcben; Sepmer j,
Scproere, 2a fl, auep Kran Ipei t Plaut.; ®rieg« =
laft Hör. epod. 1, 9; *0. mibriget Witterung;
*perfonif. in ber Untermelt Laboe.
448
laborifer — laceaso.
läbörTffir, fera, ferum, adj. [2. labor-fero]
»SJiiipc crtragenb.
läburlöse, adv. m. comp. u. sup. [laboriosua]
mit Wrbeit u. SXüpc, tnüpfam laborioaiua
docere; laboriosissime aecuaare. — lShörlösus,
adj. m. comp. u. sup. [2. labor] l) mit oicler
Arbeit u. Biüpe Derbunben, tnüpfam, be=
fdjrocrlitp oxorcitatio corporis, vitae genua;
nihil laborioaiua; Opus laboriosiaaimnm. 2) ar=
beitfam, tpätig homo. 3) oiel 92 o t au3 =
ftepenb, geplagt quid nobis laborioaiua?;
aegritudo fiep abquälenb, »remigea Ulizei; cohora
Clixei Hör.
läböro, 1. [2. labor] I) intrans. 1) atbeiteu,
fid) anfixengen, fttp Siüpc geben, fitp ab*
müpen, auf etm. fiep abmüpenb bebatpt fein m.
ut, ne; inf., »brevis ease 1.; *nosae, acire 1. (bin
itp fel|t begierig ju ic.) tamari ab eo; sibi, alcui;
in, de alqa re; pro salute alcia; *aurae usque
laborantea ftctS foxtaxbeitenb. Tap. fiep um etm.
lümmetn, fiepet». bataub mailen non magno
opere, quoreum recidat responaum tnum. 2)
leiben, Beftproerben unb Stpmetjen füllen,
geplagt roexben, f idj in 9iot, im Sebränge,
in Bcrlegenpeit befinben morbo; »quantA
Charybdi ju fdmpfcn paben mit tc.; ex pedibua;
a re frumentaria ; ab avaritia aut miacra am-
bitione Hör. sat. 1, 4, 26; vitiis; in re familiari
tfidfiiptlicp beb Bermögcn« ; digitorum contractio
nullo in motu ftxxbet leine Scpmierigleit; ociea,
siniatrum comu; laboranti sub venire, auccur-
rere; triremes leiben; civitaa fenore; veritatem
1. nimia aaepe, extingui nunquam; cum Luna
laborat in Slot ift — eine SJlonbftnfterniä eintritt ;
*o. £iebe8pein, = qual, in uno ergtilpen für ic.;
»querceta aquilonibua metben gebeugt b. tc.;
»laborantea silvae bie unter ber Siaft beb Scpneeä
feufjen; »mundi moles operosa gept unter. II)
trat is. mit SDtiipe uerfertigen, bearbeiten »nar-
dum, »vestes laboratae (buripmirft) auro; *dona
laboratae Cereria bab ju Brot »erarbeitete ®c-
treibc; tfrumenta ceteroaque fructua.
lübos f. 2. labor.
1. labruiii, i, n. [lambo] 1) Sippe, Sefje au-
enua, tromontia; fpriepto primia, ut dlcitur,
(nur oberfidtplitp) phyaiologiam guataase; ne
primoribua quidem 1. attigisae. 2) ber 9ianb
eineb @cfä&eb, eineb Örabenb.
2. läbruin, i, n. [d. lavo] Beden, Baffin, Babe=
manne; Kufe jum Subtretcn ber Trauben.
lbbruHcn, ao, f. bie roilbe Siebe Verg.
Läbjfrintiius, i, n. bab Siabprintp, ein ©ebäube
mit Dielen 3rrgängen, in BKttelägppten u. auf
Kreta. Bab. »-theus, adj.
läc, tis, n. (»orfl. u. fpät auep nom. lacte, ».)
SJlilcp cum lacte nutricia errorem auxisae; »lac
dare fdugen; bilbl. u. lieblicher Süfeigfeit in
melle sunt linguac sitae Testrae atque oratio-
nea lacteque Plaut. 2) »miltpartiger Saft
D. Bflanjen herbarum; veueni giftiger.
Läcacna, ae, f. *tulj. f. lacebämonijtp, fpar=
taniftp; subst. bie £acebämonierin; *D. ber
Helena. — Licedueinon, önia, f. bie Stabt 8 a =
cebämott ob. Sparta. Tab. Licedaemonius,
adj. u. subst. u. pl., m.
läcbr, era, erum, adj. 1) jerriffen, jerfleifipt
fveatia, »homo, corpua verberibua Just.-, *ora
im ©efitpt; »currua jerbroepen. 2) »jerfepeub,
moraua. — läceratio , önia, f. [lacero] 3eI;
rei8ung,8etfleifd)ung corporis; captivoa cum
foeda 1. interficiunt; pl. muliebres genarum.
läcerna, ae, f. offener Biantel ob. Übemmrf Aber
bie Toga, jum Scpup miber Kälte u. Siegen, beim
Wufcntpalt im Steten getragen, bie£acetna.
lacero, t. [lacer] l) jerfepen, jerreifjen, jet=
malmen quibus illum L modial Ter.\ corpus
alcia 1. atque vexare; tergum virgia laceratum;
alqm verberibua, omni cruciatu; toto corpore
laceratus; naves laceratae naufragio; fnavigia
lacerata pleraque, »vestem, ferinea, »capilloa,
»genas , * lacerari morsibna canmn , + alcui oa.
2) tp. a) in ©orten perunterreipen, läftern,
fcpelten, perabfepen, oerunglimpfen alqm,
probris, maledictia, fliteris ; absentem contioni-
bua aasiduis; haec tc 1., baec cruentat oratio
fdpldgt bit tiefe, blutige ©unben; principum ora-
tionibua lacerari; eam rem omnibua conciliia;
famam sepulcri; damna famam victoriao nuper
partae 1. Tac. b) jerfleiftpen, oölltg ju
©tunbe ritpten, ruinieren, miftpanbeln
atriam omni acelerc, rem publicam largitioni-
ua. invidiä principea suos, plebem Homanam
perdendam lacerandamque sibi coneulea aump-
siaae, laceratä provinciä, reliquias vitae 1. atque
diatrahere, idem furor Cretenses, meua me
maeror cotidianua 1. atque couficit. c) Dem
fcpleubetn, Dergeuben, bona patria mann,
ventre ; haec pecunia tanta aba tc lacerata eat ;
diem Plaut.-, autp in Teile jerftüdeln haec
ipsa fiducia et 1. et defoimat orationem Quint
10, 7, 32.
Iäeerta , ae, f Sibetpfe. 2) = 2. lacertna 2.
läcertösns, adj. [1. lacertus] (feit.) muSfutöt.
muSlelfröftig centurio, »coloni.
1. läcertus, i, m. 1) f (feit.) im pl. BiuSteln;
tp. jur Bcjcitpnung ber Kraft in ber Siebe in
Lyaia sunt 1. ; carnis plus habet (Aeachine*',
minus lacertorum Quint.; im Bilbe in hia non
athletarum toroa, sed militum 1. oaae Quint.
2) ber muäfulöfe Oberarm, ijicrb. ilberp. bet
91 rm Milo nobilitatus ex lateribus et 1. auis;
*1. excutere (jtpmingen), »amplecti colla lacer-
tia; *ber ftarle 9lrm, bie Stärle, Sladjt be«
herrftperS Auguati; übertr. *D. ben Bienen aptant
lacertos.
2. läcertus, i, m. 1) *«= lacerta. 2) bie Baftarb
mafrele, ein Seefiftp.
lücesso, aivi, sltum, 3. [lacio] 1) lodenb ob.
ttedenb jum ©iberftanbe reijen, petau3for>
bern u. leine 3iupc laffen, part jufepen alqm
ferro, proelio, bello, iniuriä, inrgiia, ad pugnam
acripto, atl Bcribondum; »dcoa nihil tum niept?
aupra bepeQigen Hör.; alqm capitaliter apud
centumviros auf Sieben u. Tob antlagra ;£. ;
»curau ictuque (sc. inter ae) forbern tinanber
auf ic.; »ventos ictibua (oor bem mirltitpeii
Kampfe) hiebe in bie Suft tpun; »equua pede
fores ftpldgt an'tc.; »alqm cruento dente burdi
Stpmdpgebitple, »leonem ben tapfern fjrinb ; *aera
laoesaita (beftraplt) aole, »pelagna carinä ben
©ogeu Itop bieten; abfol. ad lacessendum et sJ
committendum proelium Caes. b. G. 4, 34, ä;
ffinem lacessendi facere, t|iax laceaaita geftört
2) d. Satpcn erregen, peroorrufen, octau=
laffen, beginnen proelium, certamen; »femnn
(Kampf); laceasebatur magia quam conaerebatur
pugna; Bermones Ctc. ; fotium; »ferro haec regna
befdmpfen mit tc.
Lacetani — laete,
449
Loretinl, örum, m. ®ö((erfcf)aft im nötblid)en
Spanien , in bet Banbjdjaft LaeeUnia.
liehinizo, 1. [l«xa»ov] matt ob. fdjlaff fein
(iit bet 4joIfbjptad)e) Suet. Aug. 87.
Lachesis, is, f. etnc Sarge Ov.
Läeiides, ae, m. einet au« bem lacinifdjcn
3) emo 8 (in Sittila) Cic.
Ucinia, ae, f [ftammoertu. m. lacer] 3ipfei ait
einem Sleibe; fprid)W alqd obtineru laciniä mit
genauer Bot Cic. de or. 3 §. 110.
Lacininm, ii, n. Sorgebirge in Bruttium, Wo
3nno einen Tempel tjatte. Tao. Lnc-iulns, adj.
Inno; *attollit se divu L. (bet Tempel bet Inno
l.aoinia) contra Vera.
Laeo, önis, m. ein Safoniet, Sacebämonier;
(Nep.) oorgugSWeife ft. Agesilaus u. Ly «ander;
0. ben Dotanten Plaut. $iero. *I,8cbnTcus, adj.
5?itro. suftst. a) -ca, ae, ob -cP, es, f. bie Sianb*
idjaft fiatonien. 6) -cum, i, n. a) sc. balneum
bie Sdpoipftube in einem Babebauje. ß) sc. vesti-
mentnm latonifdje« (äeroanb Plaut. 2) ’Läcönls,
Telia , f. adj.
licrimn , ae, f. Titane lacrimas non tenere;
fvix lacrimis nbstinere; lacrimis alqm com-
plecti et conspurgere; lacrimas profundere; L
gandio effusis; orbitatis dolorem non in lacri-
maa effundere Just .; plebi manare gaudio 1.,
homini 1. cadnnt gaudio Ter.; hinc illae 1. bapet
bie fi lagen Ter., Hör.; *ire in lacrimas; m. gen.
obj. Creusae, rcrum; verae, simnlatae, iustae;
and) Dtüfjrung fratris maerore horumque om-
nium lacrimis; neque enim prae 1. iam loqui
possum Cic. p. Mil. §. 105; *his 1. (tü^tenben
Sitten) vitam damus; übrrtr. füße glüffigleit,
im Seid) bet Blumen au«gefef|roipt Vcrg. georg.
4, 160.
lacrTmahllis, adj. [ lacriiuo]beroeinen«wett,
fldglid) ’ bellum, *tempus, ’gemitus — läcrl-
mäbnudus, adj. [lacrimo] in Tbränen au«>
bredienb Liv.
licrlmo, 1. meinen gaudio Ter., Liv.; oculiB
lacrimantibun; id barüber Ter.; *partic. perf.
lacrimatae cortice myrrhae betabflfttfiufclte Or.
lürriinösns, adj. ! lacrima] 1) tbränenooll
•lumina vino. 2) *tbränenertegenb fumns;
*IIägtitf), »immetnb voces, bellum. funuB;
poemata boppelfinnig. WeinerUrf) u. ju Tbtäitcn
nibrenb . — larrYimila. ae, f. [dem. 0. lacrima]
in fpottenbem Tone, Srof obil«tbräne una falsa
Ter., Ct.; and) bl. 1. Cic.
laete f. lac.
•inctens, tis , [partic. oon lacteo] 1) faugenb
Homnlus parvus et L, Iuppiter pner, hostiae,
lactentibus rem divinum facere faugenbe Tiere
opfern, ’viscera (im Sinne o. lactentium); *bilbl.
n. fjrübio^t/ annus jung. 2) ‘mildjig, faftig
frumenta, sata, ficus. — lactbolus [adj. dem.
o. lacteus] milchweiß.
lactea, ium, /'. bie Tilnnbätme, Heineren 6in =
gemeibe Plaut ; bie 9Jiil(b männlicher gifebe
rouruonarum Suet ; ipridjw. Plaut.) canem fu-
gitiyum agninis lactibus alligare o. einem nuß:
lofen Beginnen.
lactesco, — — 3 [lac] gu SRild) metben Cic.
lacteits, adj. [lacj 1) *wa« au« Slild) i ft umor
(— lac). 2) *oolter Wtild) ubera. 3) mild)*
roetfj *colla, ’cerrix, *brachia; orbis; *via bie
Stildjftraßc (am fcimmel); milb u. füß Livii
ubertas Quint.
^etstifetR, tm.-laui!*« cdjaltöfirtjtb 6. Vu]L
1. *lacto, 1. [lac] (feit.) SKild) geben, föugeu.
4. lacto, 1. [lacioj (Com.) an jid) loden, Der«
führen, betrügen alqm frustrando; animos
eorum sollicitando et pollicitando ; L amantem
et falsa spe producere.
iactüca, ae, f. [lac] Satticb, ßopffalat Hör.
Tao. dem. lactäcüla, ae, f. Heiner ob. »artet
Salat Suet.
l&cüna, ae, [lacus] t) (meijt poet.) Berttefnng,
§61)1*/ bef. o. ©affer, £ad|e, ©eißer. 2) tp.
fittde, Slangel, Bertnft explere lacunam rei
familiaris; vide ne qna 1. sit in auro Tao. a)
l&cunur, äris, n. getäfelte Tede, Blafonb,
meift gemalt unb oft mit Slfenbein u. ®olb au«»
gelegt; anrenm Hör. b ) lirüno, X. mit oer»
tieften gelbem täfeln Oc. c) lScünösii*,
adj. lüdenbaft Cic.
l&cas, us, m. 1) See, *ü. Sufrinerfee; *1. (auf
beinern fianbgut) Hadria (est) ftcöt baä abria--
tifebe Slcer bar; *®cioäffcr überb-; im Bilbe
fastidire 1. et rivos apertos niebrigere u. lei (biete
Ti(btung«arten Hör. ep. 1, 3, 10 2) ’tSBafier*
bcbältniS, fünfllidj angelegte« Baffin; and)
Jfübef, ©anne, bef. bie Jtufe, in toel^e man
ben geprefeteu ©rin fließen ließ nova istii quasi
de musto et 1. fervida oratio nod) tt id) t oer=
braufte Cic. Brut. §. 288; ‘Söjtbtrog ber
Sdjntiebe.
I.äcydes, is, afabemifiber Bb'lofaPß- 3d)ület bc«
StreeftlaS, Stifter ber neuen Sllabcmie.
I.üdon, önis, m. giuß in Ärtabien.
lacdo, si, sum, 8. oerlcpen, beftbäbigen a)
Pbofifcb lora brachia Plaut., *cursu aristas,
•hiems frondes, ‘aignum lagoenae (o. bem, ber
oerftoblen barauS tnnft), *cani nigros capillos,
*0BCula entwriben, *alqm vulnere, *zona collum
f«b etbroffeln ob. erbangen. 6) tp. Der leben,
tränten, roebe tbun, ju nabe treten, täftig
fallen alqm periurio suo, alcis improlutas noa,
neminem ininste, fidem, null& lacsus ininriii,
famam alcis gravi opprobrio; laesa digni*as,
pietas; testimonio alqm gegen jmb. jeugen . ne-
minem anflagen ;(bgf multos defendero); fhaec
me non 1. tnfft mi(b nitbt; fsi quem timor ai-
morum Caesaris 1. beunruhigte; *tua me infor-
tunia betrübt mid), gebt mir ju fperjen, *numen
beleibigen, *foedus entrociben.
Lacllus, li Gains L., greunb be« Jüngern 8fri=
tanu«, mit bem Beinamen Sapiens, Senner u.
Beförderer ber grietbifdjeu Bilbung, naib roeldjem
<£icero feine Schrift o. bet greunbfebaft Laelius
benannte. 2) D. L., Befeblöb®6” bet afiatifiben
giotte be« Bompeju*; bao. LacliAnu«, adj Caes.
laena, ae, /. [j;l«iVa] wollene? Cbertleib, bef.
gegen bie Sälte, eine 2äna.
I.Aertes, ae, f. Bater beS Ulijtä Tao. 1) *I,AI;r-
ttädes, ae, m. =» Ulijei. 2) ’Läcrtin» , adj.
heros Ulije« ; regna = 3^°!°
lucsio, öm», f. [laedo] al« rbet. gigut, ba8 ab-
fidjtlidjc Beigen bei Segnet« Cic. de or. 3
§. 206.
I.acstrygSncs , num, m. mqtbifibc Bölter;^aft in
Sigilien, urfprüngliib in ftampanien in ber (bc
genb 0. gormiä; *urbs Lami Laestrygonis gor=
miä. Tao *-gönias, adj.
laetäbTlis, e, adj. [laetor] erfreulieb,
laetätlo, önis, f. [laetor] greubigteit, grob5
loden Caes.
laete, ade. [laetus] freubig, fröhlich alqd 1.
29
450
laetifico — Lamianus.
atque insolenter ferre; iibctti. in btüßenbem
Stil Plin.
•laetlflco, 1. [laetus-facio] 1) erfreuen sol ter-
ram Cic. n. d. 2 §. 102; pass. fieß freuen meo
malo et damno Plaut. ; bol), frueßtbar mailen,
billige n agros aquä Cic. n. d. 2 §. 130. 2)
partic. laetificantes frößlicß, iubelnb Plaut.
— lactTITcus, adj. [laetus-facio] greube Ber =
utfaeßenb, erfreulteß rites.
lnetltla, ae, f. [laetus] 1) greube, größlidß =
feit (bic gemäßtgtere, racldje fieß äußert) 1. et
gratulntio, 1. et voluptas, magna spe et 1. Om-
nium; in laetitdam convertere alqm Ter., alqm
laetitiü afficcre; res mihi est laetitiae Nep.;
quibus Damasippi mors laetitia fuerat Sali.-,
plebs gaudium atque 1. agitabat; victoriae
Sicgeöfrcubc; efforri, se efferre, exsultare lae-
titiä : *munera laetitiamque dii (ft. diei) ®r=
Reiterung beb Jageä Verg. A. 1, 636; pl. laetus
Omnibus 1.; *torpor expulit ex omni pectore l.j
•fiiebcjglüd; tp. a) Sißönßeit, änmut ora-
tionis Tac. dial. 20. ft) ifclt.) tgrueßtbarleit,
pabnli üppiger guttcrwuißa.
laetor, dtp. l. [laetus] f i dj freuen, gemäßigtere
greube äußern, {eigen alqa re, amicorum
laetitiä aeque ae nostra; de, in alqa re, aud)
m. acc. pron., wegen ob. über utrumque, illud;
(feit.) m. beftimmtem acc. luetandum niogis quam
dolendum puto casum tuum Süll. Jug. 14, 22;
*nec longum laetabcre b. i. bic greube wirb bir
batb Betleibet werben; m. acc. c. inf. *nec vero
Alciden laetatus sum me accepisse te ift mir
nilßt gut befommett, baß idj tc.; abfol. laetanti
ajnimo; ncc veterum memini laetorve malorum
(wo ber ®en. bl. B. memini abßängt) Verg. Aen.
11, 280.
laetus, adj. m. camp. u. sup. 1) froß, frößlid),
freubig, Bcrgnügt 1. et erectus, alacer et 1. ;
iaetos modo, modo paridos animadverteres;
*1. ovanBque curreret; *possum donata repo-
nere 1, mit greuben, ebne Starren; neutra acies
l. ex certamine abiit Liv. ; *pecus munter; alqa
re, dono, de amica Ter.; minime 1. origine no-
vae urbis Liv.; * Tictore Caesare über ben Sie=
gebrußtn beb Sluguftuü ; *laborum, *in arma jum
Kampf; Borfl. Omnibus laetitiis Caecil. b. Cic.
fin. 2 §. 13; ffronte laetus; f laetus anirni,
quod otc.; 1. sum in. acc. c. in/. Ter.; pax Liv.,
•clamor, *sonus, *sedes ber Seligen; *1. reso-
nabat magno apparatu domus; aueß froß ma-
tßenb, erfreulich, beglüdenb, angeneßm,
günftig omnia erant facta laetiora; res rusti-
cae 1. sunt segetibus, pratis et rineis Cic. Cat.
m. §. 64; faugurium, ’aestas, *dies, *victoria;
•Venus geneigt, gnäbig; +1. militibus id nomen.
2) einen angeneßmen llinbrud burtß feine natür-
liche Sk'iißafjenßeit auf bie äußeren Sinne maeßenb,
einen frößlicßeit Slnblid gewäßrenb, wie unfet
(aeßenb, ßeiter, frcunbliiß, bef. frutßtbar,
ßerrlicß gebeißenb; n. ber Diebe, bem iRebner,
»icßler cine lacßenbegüUejeigcnb, blüßenb
segeteB; (rite) quid potest esse fructu laetius?
pascua, pabnlum, pabuli ager Sali. ; -falitur
atque enitescit velut ]>abulo laetiore facundia;
*armenta, *arva, *teUus, *lucus laetissimus
(feßt reich ®n) umbrae, fcolles frondibus; 1. (bie
alljit üppige Eutwidclung) principia eius rnugi-
stratus nimis luxuriavere Liv. 3, 33, 2; nitidum
quoddatn geuus verborum et L, fHomerus L et
pressus, fstilus; +(fiunt pro) laetis corrupti;
fingenium laetissimum. \ep. 1, 7, 51
*laeve, adj. [laevus] tp. linfifcß, Bcrleßrt Hör
laovis, laevo f. levis, 2. levo,
laevus, adj. 1) tinf (ein gewählteres u. meßt p«
tifeßeS SSort als sinister) raanns, pes; t® 1
Thraciae latere; +a parte 1.; ffron- 1. oris bet
Slntliß jut linfen Seite, linfä im ©efießte; sahst.
laeva, ae, f. tmanus) bie linfe $anb ob. (sc
pars) bie linfe Seite ad laevara, laevä, t»
laeva esse; *in laevam jur Hinten, linfS, *pe-
tere laevam linfS faßten; *Iacva, örum, n. btt
linfS liegenbe ®cgcnb, bie linte Seite
■fmaris. 2) tp. a) ’linfifeß, Berfeßrt, tßö
rießt mene; o ego laevus! tempore L unbequem
ft) in ber Dluguraljpracßc a) *nacß bem ©ebrauie
ber tRömcr (weil ber römiftße Dlugur fuß gegen
Süben wanbte u. bie Stergenfeitc immer bie glid
liehe war) günftig omen, tonitru, laevum into-
nuit ju Unfen Sette, numina gnäbige Söttet,
■’nadj bem fflebraueße ber ©rieeßen, bei melden bei
Stßauet fieß gegen Sterben wanbte, unglüdtiet,
Unglüd oerfünbenb picus, lumen.
laganuin, i, n. [idyavov] eine Slrt ftueßen an?
lugena j. lagoena. [SRcßl u, ßt, linfe Hör
lägeos, i, /. [laynosj ein feuriger grieeß. SSein
tt. ber garbc ber Irauben benannt, hoft0®*'11
tenuis (ogl. tenuis) Verg.
lagoena ob. lagöna (falfiß lagena), ae, f. [In-
y«voe] ein ©cfäß mit engem haifc «• Betten
®aucße, glafrße.
lägols, idis, f. [Itr/uiV] eine Dtrt wilbet hübte:
Bitf= ob. h“fetß“ßü Hör.
tlüguncüla, ae, f. (feit) dem. B lagoena.
La Vs, Idis , f. SRame jWeicr fyctävcn ju ftorintt
8. benen bic ältere u. befanntefte jur 3ei* bei
peloponnefiftßcn Ärieges lebte.
Lütus, i, »i. König ju Xßcben, 'Haler beb Cbipri
XaB. *Läiüdes, ae, m. = ßbipub Oc.
läma, ae, /. [Berm. m. lacuna, lacus] fiatße,
Sumpf Har.
lnuibitus, us, tn. (lambo) ba4 fieden Aur. riet
lambo, bi, bltum, 3. leden, belcden lingri
pueros (B. einer SBölftn), tribunal (b. hunben
vulpes lagoenae eollum frustra Phaedr.; *«i-
bila Unguis vibrantibus ora Bon Scß langen.
•Aetna sidera, *fiamma tectum, *quae loca
Hydaspes 1. befpült.
Lainbrüni, örum, m. Slnwoßncr beS gfuffeö £am
bru« in Oberitalien Suet.
lämeuto , örum, »t j lameutor] DBeßflagen
gantmern, fläglidjeä ©eftßrei. — limenti-
bTIls, e, adj. [lamentor) *bcjammcrnätBert
bef lagcnäwert regnum Troiae, tributum.
flagcnb, jammcritb vox, comploratio; mit
gammern unb ffießflagen Berbunbcn funos
— lämeiitärius, adj. [lamenta] Klagen ct =
tegenb, ftlag= aedes Plaut. — lünienMtin.
önts, f. [lamentor] Sommern, heulen, fteg
litßeä fflefeßret, auiß pl.
läiuentor. dep. 1. laut weßtlagcn, jammern,
ß cu len flero et 1.; flebiliter in vulnere; vitam.
caecitatem über ic. ; fmatrem mortuam; talqm
pro afÜicto.
1. l.amia, ae, f. ein fabclliafte« finberfreßenbei
wcibließeS Ungetüm, mit bem man ben *tn
bern bange matßle, Unßolbin, he je Hör
2. Lamia, uc, tönt. DJeiname in ber älifeßen ®rni:
adj. Lämlinus.
Lamia —
8. Lämia, ae, f. Stabt in I^effalien.
limina ob. lanina, ac, f. 1) jebe« bümte Stüd
n. SDfctaU, §olj ob. Sfarmor, ©latte, Blech,
Blatt aen-.i , *fulva (B. Wölb), fferrm equi
pariter equitesque, Serie lamnaram (Sanjer=
platten, Schuppen) graves Curt.; tigna laminis
(ftlammetnl clavisque religare; al« lorturmittel
gegen Scrbreehct ignes ardentesquo 1. ceterique
cruciatus admovebantur Cic. Verr 5 §. 163, autt)
alä Strafe für Schlemmer ventres tamilA can-
dente nepotnm urendos Hör. ep. 1, 15, 35; *ser-
rae; bcf. a ) *Scf)»erHlingc b ) *©olb = ob.
Silberbarren, ©olb, in Beräd)tlidjein Sinne
Blecf) inimicus lamnae Hör.
lanipas, üdis, f. [lamrne] 1) jeber leudjtenbf fi5r=
fer, fjacfel, Ser je cui in monto Oetaeo illatae
fuerint Attius b. Cic. n. il. 3 §. 41. 2)*©lanj,
£icf)t ber leuebtenben §immcläf6rper , Phoebea
bas Sonnenlicht; prima ber erftc Strahl beS
läge*.
Lnmpsürnm , i, n. ob. -cns, i, f. Stabt in
SERpfien. StaB. -cSnns , adj. ; subst. -ceni,
drum, m.
Lnmpsus, i, f. Stabt in Xpeffalien.
I,ampter? eris, Stabt in ©pofäa.
Limas, i, m l) mpth- Sönig bet Aäftrbgoneit,
©Tbaucr 0. gormiä; bal). urbs Lami ■=> jormiä
Ör. 3) Soljti beS ücrfulcS Oc.
lana, ae, f. l) ©olle; *lanam ducere fpintten;
nteton. ©ollarbeit lanae dedita; fprichw. ( Ter.)
cogitare de 1. sua nur an feine Arbeit bcnlcn;
Sprich», f. caprinns. 2) *pl. ffiollenftoffe,
sf leib er tinctae murice, tonsae; auch *+©aum =
»olle; »vellera lanae Schäfchen b. h- bünncS
©ewälf am ^immel. Üao. a) lftn&rius, ii, m.
©ollarbciter Plaut, b) län&tns, adj. mit
©olle oerfehen, ©olle tragenb capras 1.
quibuedam factas esse hätten bei IC. ©oüe
befommen Liv. ; als Beiname beS SReneniuä
Agrippa Liv.
lancea, ae, /. ein langer, in ber 3Rittc mit einem
Siemen Berfchenrr ©urffpiefj, flanje.
laue Ino, 1. eigtl. jcrfleifehen, übertr. *oerfchlem =
men bona
läneus, adj. |lana] aus ©olle, wollen pallium,
*infnla, »effigies, in ber [jaubetei Hör- 1,
8, 30; »meid) Wie ©olle, fammten.
Lungöbardi, örum, m. germ. Soll auf bet ffieft=
feite ber unteten Slbe Tac.
langnefScio, 3. (langueo u. facio] abfpannen,
glei<f)f. einfchläfern Cic. legg. 2 8. 38.
langueo, gui, — 2. 1) matt = , abgefpannt fein
de eia; »morbo, »per assiduos mihi brachia
motus, *flos ift »eit; »languens hyacinthus;
»pelagus ruhig; stomachus Cacl. in de. cp.;
*n. eifrigen flefer eines Suche« f icfj fatt fühlen
plenns amator Hör. 2) tp. crichlafft u. un =
tpätig, ohne Sifer u. Slcifj. flau fein, bie
Jjlügel hängen laffen, erfefjlaffcn otio, in
otio, inventus, rires; nec eam solitudinem 1.
patior )i. me in ea solitudine Cic. off. 3 §. 3;
languens senatus, toi, fspea , ffavor; vis so-
norum incitat langnentes. Bob. langnesco,
gui, 3. l) lärpetlich matt, fchlaff, träge
werben, nachlajfen, abnchntcit corpore, se-
nectute; *fBon Äranfheit matt werben »Bac-
chus in amphora wirb mitber; ’flos weift, »ductus,
facies, Iduna Berbunlelt fiep. 2) geiftia fchlaff
u. gleichgültig, läffig, lau werben »igmsque
Lannvinum. 45 1
dolorque, f industria, impetus famae et favor
exercitus.
langende, adv. m. comp, [languidus] matt,
fchlaff, läffig, flau fl. tcla neglegenterque
in hostes mittere; languidius in opere versari;
negant ab ullo philosopho quidquam dictum
esse languidius ein matterer Auüfpruch gethan.
languTdulns, adj. [dem. B. languidus] (fett.) somni
1. ber Schlummer füget (rrmattung Ct. — lau-
gnYdns, adj. m. comp, [langueo] l) förpertich
matt, fchlaff, träge, langfam homines rino,
conviva faft gefättigt Hör., seneptus, »grex (in»
folge beT Sonnenhtbc), »sopore gefeffelt B, it.,
aqua nicht ftarf fliefienb Liv., »flnmine languido
Cocytus errang, »ventus ruhig, milb; »langui^
diora (milber) vina, *otia träge, fadhuc dubios
ct quasi 1. dies (Sage4lid)t', »quies erfchloffenb.
2) geiftig erfchlafft, gleichgültig, untljätig,
läffig, flau philosopnus, remissus ac 1. uni -
mus, pax 1. et soluta Tac., flanguidior in dies
ira; cubst. n. nihil languidi neqne remissi; er =
fchlaffenb voluptates Cic. Tust-, 5 §. 16.
Innguor, öris, m. [langueo] l) Biattigfeit,
Sd|laftheit, Srmattung corporis, tot hora-
mm; deambulatio me ad languorem dedit hat
erfchlafft Ter.; auch franfbaftc Schwäche ffau-
cium .^leiferfeit ; »aquosus corpore bie erfcfilnffenbe
ffiafferfmht. 2) tp. geiftiae Schlaffheit, U n =
thätigfeit, Trägheit, ilauheit 1. et desidin,
miütumj antiquorum (script orum) langweilig-,
feit; afferre alcui 1.; »Schwermut (nad) itjrer
äugern ©tfdjeinungl I. et silentium.
l&niütus, us, m. [lanioj ßttf Itif^ung, 3o*s
rei|ung ferarum; im Silbe pl. ei recludantur
tyrannorum ment es, posse uspici 1. et ictus
fbnnte man e« b. ©unben jcrfleifdft fehen Tac.
länteium f. lanitium.
länlina, ae, f. [lanius] gleifchbanf.
tlänYfTcium , ii, n. [lanu-facio| ©ollarbcit.
•linYfteus, adj. [lana-facio] ©olle oetatbeis
tenb, fpinneub, wcbenb manus, ars, altera
(filia). — »lftniger, gern, gernm, adj. [lana-
gero] ©olle tragenb grex, pecudes, apices
wollene; *cubst. m flamm ob. ©ibber
länlo, l. jcrfleifehen, in Stücfc jerreihen (mit
einem fchneibeuben ©erfjcng, auch mi* 3äh"rn
u. Krallen) homo imbecillus a valentissima
bestia laniatur, alqm dentibus, fveBtem, *cri-
nem manibus, »laniata (ftch jcrfletfefienb) manu
genas Verg.; übertr. bctunterreijjcn carmina.
lSnldnins, adj. [lanius Sleifeherj mensa §en =
feräbanf Suct. Claud. 15.
lSnlsta, ae, f. l) ffechtmeifter ber ©labiatos
ren; auch ©anbit Cic. p. Hose. A. §. 17 u. 1 18.
2) tp. (feit.) Aufwiegler, Aufheber jum Kriege
ob Aufruhr Cic., Liv. [arbeitet Wirb.
»flÄnTtlum, ii, n. [lana] ©olle, fofem fte Bet=
lanius, ii, m. JJlcifeher; pendere ad lanium B
geichlachteten Sieh I’hacdr.; bef. {Plaut.) Opfer =
f cf) l a cti t er , auch genfer,
lnnterna (nicht lat.), ae, f. Saterne, flampe.
$ao. lantcrnarlus, ii, m. ber flaternenträger,
Sor leucht er Catilinae Cic.
länügo, Ynis, f. [lana] Jlnumhaare an grüchten
u. Blättern Verg. , fjiauin bei Barte«, Bfilch
haare Verg., Säet.
LäuüTium, ii, n. Stabt in flatium. ©ao. -vinns,
adj.; subst. -vinl, örum, in.; LanuTinum, i, n.
flanbgut bei flanupiunt.
2b* vi,
452
largior.
lanx —
lnnx, eis, f. 1) Scbüffel, Schale (gröjjere u.
tiefere, meift o. 3)ictaQ). 2' SSagichalc; bilbl.
virtutis umplitudinem quasi in altera librae 1.
ponere; libra illa Critolai etc. j. deprimo 1).
l. äi'idamia, ae, f. f. Proteailans.
L&ödYcea, ae. f. Stabt in ffliofiphrggtctt u. St);
tien. San. Uvdictmiii», e, adj.-, subst. -ceni,
örum, im.
LAöuiedon, outis, in. Sönig o. Iroja, ©ater beb
ffStiamub u. brr §eftoitc; Laomedoutis nurusjälu«
rota Or $ieto. l; »Läomcdonteiis ob »-tiiis,
adj. trojanifch. 2) -tlides, ae, in. 9iad)fomtue
beb Eaomebon, fpriamub; pl. bic Irojaner.
iüpithuK, i, [töirattos] Sauerampfer,
läpicidu, ae, m. [lapia-caedo] Stetnmefc.
läpYcidiuae, arum, f. [lapia u. caedo] Stein«
brücke.
lapYdärius, adj. [lapia] jum Stein gehörig,
Stein", lautumiae Stcinbrüehc Plaut.
lapidätlo, ünis, /. [lapidoj bab Steinwerfen
fit magna l.; and) pl. — lipliUtar, öris, m.
| lapido] Steiniget, Steinfehlcubcter Oie.
läptdens, adj. [lapia] aub Stein ob. Steinen,
Keinem, Stein" murua, imber; tp. (Plaut.) 1.
sum perfieinert (not Srftaunen).
lapido, l. [lapia] l) fmit Steinen werfen
alqm; lapidata sunt tcmplu 2] impers. lapidat
cb tegnet Steine, irnbro lapidavit eb regnete
Steine Liv. ; and) pass. de caelo lapidatum eat
eb h“t Steine geregnet: partic. perf. pass im n.
m. piuep. alb subst. Steinregen propter cre-
briuH de caelo 1. Liv. 29, 10, 1.
lapldöMis, adj. [lapia] jieinia, Poller Steine
»inontes, »ager, »corna fteinpart, *pania ftein;
artig, janbig.
ISpillus, i, m. [dem. 0. lapia] Stein dfeit »cre-
pitantibua uuda 1.; »mos erat antiquus , mveis
atriaque 1., bia damnare reoa, illia absolvere
culpä; »Libyci Marmorftüdchen }u gnffböben;
bef. ©belftein, ©efebmeibe »nivei viridesque;
»caria aurea onerare 1.; fpendebant ex auribua
inaignea candore et magnitudine 1.
lapia, Tdia, m, 1) Stein, bibulua Sanb . I8itnb=
ftein; Pariua, Phrygius Marmor; vaiii Mojail«
ftein^en; ardens Meteoxftein: fundä mittere la-
pidea; eminua glande aut lapidibua pugnare;
»1. candidiore dient notare ben lag alb einen
alfidlidien notinen; sine lapide cSietnwutf). 2)
gnbbej. a) Meilenflein, begleichen an ben ipeer«
ftrajjeu bei ie 1000 Stritten (=■ eine Tiinufdje
Meile) ftanben easo ad quintuni 1.; intra viceai-
mum 1. 6) ©renjfiein. c) »©tabfiein. d)
»ßbclflcin, ©erle. e) Stein ob. fteinerncr
tritt, auf »eitlem bn ©räco ftanb, wenn Slla«
ben pcrlauft würben; bal). tp. duo tribuni empti
de I bcftochen. f) »jieinerner Xifdj. albus aub
weijjem Marmor. 3) tp. a) (Om.) alb Schimpf"
wort tropf, Jtlof} quid atas, 1.? nisi essem
L; *1. eat ferrumque, quicumque etc. b ) fprichw
verberare lapidem fid) ocrgeblid) bemühen, loqui
lapidea hatte SBorte gebrauten Plaut, e) iurare
Iovem 1. f. iuro 2) a).
Laplllta, ae, m. ein fiapitlje Ob.; f. heroiua
l’rop.\ pl. (*gen. Lapithum ft. -arum) bie 2a«
Pilsen, rofjeb theffalifcheb ©erguolt, geinbe ber
ßentauren. tan. »-thaeu» u. »-tbeYus, adj.
Inppa, ae, /'. Klette.
lapalo, önia, f. [1. labor] bab ©leiten, bie 91ei*
gung jum jall Cie. Tusc. 4 g. 28.
lapso, I. [inlens. b. 1. labor] wanfen »Priatnus;
faauguiue auo et lubrico paludum lapsaute».
lapau», us, m. [1. labor J 1) jebe glcitenbe u.
allmähliche ©ewegung, j. 58. ber giug ber
Sögel, ber 2auf beb ffiafjerb, bnb JRaultn beb
SBeinftodb, »bie ©ewegung bn Stnne, * bab
Schlüpfen bn Solange, »rotarum roOenbe Stöber;
aud) fbab Schwimmen occulto 1. ud molem
usque penetrabant. 2) bab ©leiten ltad) unten,
ber gall, Sturj auatinere ae a L, terrae, »equi
3) tp. ©erfelien, gepltritt, grrung, multi
populäres Serftöfee gegen bie Popularität; »b
omni 1. cobibere temeritatem.
»fläquear, äris, «. — lacunar. tau. lSqueätas
adj. mit getäfelter Ärbcit, bef. mit einer
getäfelten tede oerfe^cn, getäfelt lew-
jilum auro; tecta ([[immer) Enn. b. Cic., Uor.\
»antra topkis et pumice vivo; feenationes.
laqueua, i, m. 1) Strid alb Sd)(ingc, Sdilinge,
bef. jum ©r^ängen ob. ©rbroffcln collum iuserere
in laqueum; frangere, »premere gulatn laqueo,
»laqueum nectere, 1. inicero, fcervicibus, *U-
queo captare feraa, alqm laqueo dependentem
invenire ; infumiam laqueo iburcfi ßrbänaen
finierunt Tac.\ »non mortis laqueia expeoie*
caput; im Silbe cum M. Antonius — illam
beluam, iudicii laqueoa dedinantem, iam irre-
titam tenerct. 2) tp gallftrid, galle,
Scbünge (pl.) interrogiitionum, legnm; Stoi-
coruin trügerijdie, nnfängliche Schlüffe; in laqueos
ae induere; verbi ; »ad 1. cautior esae tuo«;
fnumquanmo boB artisaimoa 1., ai aolvere uegu-
tur, abrumjjamlf
Lär, Läria, m. 1) nteifl im pl. bie 2aren, re-
imidje Schuhgottheiten ber Mege, beb 2anbe«,
bef. abn beb $aufcb, alfo fjaubgöttcr, root)l
Ihätige fflciftn bet ©nftorbenen aedes Larium.
Lar um; *fL. domeatici, privati, patrii, ( Lk )
permarini, »rurales, agri custodes, (Plaut.) L
familiaris, L. viales, ( Suet .) compitales, cubi
culi. 2) tp. ^»auä, fflohnung, §erb tedo,
mensü, 1. recipere; ad 1. suum (reverti) liieret,
feine lare; relinquere, »deeerere larem weg
giehen; »pelli lare »ntricben werben, »patrius,
»aptus, familiaris (traulichn), »certus, »parras
pauperum, »mutare L. et urbem; *p. bnSoh:
nung ber Sienen aub cera fovere larem; *o.
Peftc ber Sögel; *P. einer philofophifdien
Schule ob. Sette, quo me 1. tuter welcher
Schule ich angehöre Hör. tp. 1, 1, 13.
Liira, ae, f. Iod)tcr beb glugflottcb fltmo, P 3»
piter wegen ihrer ©efchwähigleit bet [Junge bc
raubt u. in 9iom alb Muta ob. Tacita »erehrt Or.
lardum f. laridum-
Lärentälia, ium, n. gefl ju ©hren ber Sicca £a
rentia, ©attin beb Ritten gauftulub, welche beit
giomulub u. 9iemub erjogen haben foO.
Lare», ium, f. Stabt in SRumibien Sali.
lnrgb, adv. m. (por-- u. nachfl., bicht.) romp u.
nt. sup. [largus] reichlich, oiel, freigebig 1
copioaeque; inittit homini munera satis 1. ad
usum domeaticum; 1. eifuaeque donare; 1. atque
bonorifice promittere; faenatus consultum 1.
factum mit großen fjugeftänbniffen; ipöt L (weit
procedere. — larglfYcua, adj. [largus u. faeio|
ifclt.) reichlich Pacur. b. Cic. de or. 3 §. 157-
— largtlöquUH, adj. [largo-loquor] Pielte
benb, gefchwähig Plaut,
largior, dtp. 1. [partic. perf. pass, largitus Jib.
largitas -
imperf. largibar ]’rnp .] 1) rcid)Iid) geben,
fchenten, fpenben, mit:, Der*, auäteilen
(gern, au# cigcnnühigcn 2lbfid|ten u. ju poli*
tifcf)en ^tocdrn) alcm alqd, tin servos quan-
tam aderat pecuniae, corrumpere plebem Iar-
gnindo; cx, de alieno; largiendo burd) ©C*
ftedjung. 2* fp. au« Siberalität Berleiheu,
febenfen, gewähren, cinräumen alcui ciTi-
tatem, 'konores, populo libertatem, patriae
suimi sanguinem ; alqd inertiae, plnBculum
amori; videte quid vobis largiar; frei pubiicae
iniurias Beweiben.
largitas, ätis, /. [largus] 9ieidjlifbfeit, reich*
Iid)e TOenge, Jreigebigfeit nimm 1. aut par-
simonia Ter., munens, terra fundit fruges rum
tnaxima 1. - lurglter, adv. [largus ) reichlich ,
in reichem SRafje, Biet peccare, auri, argenti
Plaut.-, I. posse etc. f. possum 2); -fquibus ex
r bua 1. erat consccutus; fin quibus (Graecis
disciplinis) praestabat 1.
largitio, önis, f. [largior] 1) reichliche Hu#>
ieitung, ba« Scheuten, Spenben b ©oben,
Sreigebigfeit in eigennügigcr 9lbfid^t , bat).
bi#W. ©eftedjung aedilicia, in civeB, priratae
ac pubiicae, largitione benevolentiam nlcis con-
sectari, liberalitatem ac benignitatem ab ambitu
et 1. seiungere, facere magna* 1., corrumpere
tribum turpi 1., fl. latronum (an bie ic.) fit;
Lentulu* spe exercitus ac provinciarum et regum
appellandorum largitionibus (burch bie 9lu#fi(^|t
auf jc.) moTetur Cae». b. c. 1, 4, 2; meton bie
Spenbenlaffe Eutr. 2) überh- Verleihung
civitatis (beb Bürgerrechte#); aequitatis grroei*
fung bet ic.
largitor, öris, m. [largior] ©ugtciler B. reich*
liehen ©oben, freigebiger Spenber aus eigen*
nüpiger flbficht, bei. ©e fl cd) er pecuniae, praedae;
tribus illius; Lentulus, 1. et prodigus bet burch
ocTfchmenbcriiche Spcnbcn an ba# Sol! um beffett
©unft gebuhlt hat.
largus, adj. m. comp. u. sup. 1) freigebig
homo; subst. duo sunt genera largorum , quo-
rum alteri prodigi, alten liberales; f largus
animo, promissis willig, rafcf); *manus. 2) reich*
lieh, im Überfluß sol terra» 1. luce complevit,
Tino largiore uti, fvini usus, copiam quam lar-
gissimam facere, fcommeatus , 'fimber, *vina,
•herbae, 'mnnera, *aether weit auSgebreitet,
*opum reich an.
liridum ob. larduni, i, n. Speef.
I.ürinum, i, n. Stabt in Samnium, j. Larino im
92eapotitanifchen. Xao. LArinas, ätis, adj. ; subst.
•ätes, ium, m.
Larissa (Lärisa), ae, f. 1) Stabt in Styflalien.
XaB. ‘LArlssaens, adj ; subst. -sacl, örum, ob.
-senscs. ium, m. 2) L. Cremaste Stabt in if)ef*
fatien. 8) eine Sutg in Slrgo#.
I.Arias, ii, m. See in Oberitalien, j. Lago di
Como . *litus
Lars, ti», m. (etrugfifch) $err, Sürft.
)Arü» =* larra, ro. f., Plaut. XaB. lärnätus,
adj. belfert Plaut. — larra, ae, /. [Lar] 1)
fflefpenft, quälenber ©eift eine* Verdorbenen
Plaut. 2) (feit.) SDlable ber Schaujpieler, SarBe
imit bem ülebcnbegrijfe bc# §äfelithenl Bor.
lasnuum, i, n. [laaavov] Äodjgefchirr Hör.
lascirla, ae, f. [lascivuB] 1) in befferm Sinne
auägelaffene fiuftigteit, gröhliehteit, Sltut*
Wille, Sehölerei hilaritas et 1.; ut nudi iu-
— latebra. 453
venes per lusnm et 1. currerent; in iuvenale*
lusus lasciviamque versi; ludus et 1.; piscium
Pacur. b. Oie.; -fpriorem 1. repetere (B. ben
Xelphinenl; tp/. elegorura; fdjerjh- (Plaut.) vir-
garum. 2) in üblerem Sinne ftuSgelaffenheit,
Üngebunbenheit, Übcrhebung gegen bie fflöt
tcr, lodere 2eben#wei[e, Jlu#fd)meifungen
1. a robis prohibetote; quos soluto imperio
licentia atque 1. corruperat; fnobilium, fper
dita; B. Stil recens haec 1. (©ejierthein doli-
ciaeque Quint. [taffen, luftig Plaut.
Iftscmbundus, adj. [lascivio] : »weifelh i aubge*
lascirlo, 4. [lascivus] 1) im befferm Sinne an#*
gelaffen u. luftig fein, feböfern licet nunc
1.; ’agnus fugfi luftig fort; angues lasci-
yientium piscium modo exsultasse; plebs 1.
magis quam xaevit. 2) in üblerem Sinne un*
gebunben, übermütig fein, (ich überheben
plebs nimio otio lasemens; luxu.
lasclTiis, adj. m. comp. u. tsup. 1) in befferm
Sinne ludig, auSgelaffen, fröhlich, heiter,
fchalfhaft *eapella, *pueri, *puella, *lasci-
vior haedo, *amores ber Siebe lofe# ©etönbel,
carmina, *Terba, *Licentia, *aetas, *hedera«
üppig rantenb. 2) im üblen Sinne übermütig,
ungebunben, untüchtig 'amores, foscula,
tlasciTissimae picturae, (fpät) ingenium. mini-
steria; o. lichter tönbclnb, fpielenb ÜTidius
utroque lascivior Quint.
lSserpicTfer, fera, ferum, adj. fiaferpicium
feine ©flanje, au# welcher loser <Xeufel#brecf)
lontmt] tragenb Cf. 7, 4
lasst Indo, tnis, f. flassus] 91bfpannung, ®r>
mattung bet Sräfte cursu ac 1. exammatus,
lassitudine confici; nulla 1. impedire officium
et fidem debet; fba# SOlübemerben sine 1. rim
frigoris sum perpessus; sedendi.
lasso, l. [lassus] matt, fcblaff machen, ab*
fpannen *alqm, ’corpus, ’brachia, bilbl. fne
iudicum intentio lassaretur.
lassul ns, [dem. 0. lassus] matt nimio e labore
Cf. — lassus, adj. matt, abgefpannt, er*
fehöpft, fehlaff opere faciendo Plaut.; animus
Ter.; itinere atque opere castrorum et proolio-
ruin fessi lassique crant Sali.; *ab indomito
equo; *m. gen. animi; sit modus lasso maris et
yiarum militiaeque, * lasso (gebeugt) papavera
collo; ’stomachus jchmach; faurae j. infractus
1); *aures (burch ffleitfehmeifigfeit); + quasi 1. et
effeta natura.
lätf, adr. m. comp. u. sup. [latus] breit, weit
longe lateque, I. longeque Weit u. breit; 1. do-
popnlari, regnare; 1. is locus resta^nat, 1. pa-
tere f. pateo 2), latius vagari , igms magnitu-
dine venti latius serpit, exercitum latius distri-
buere, fama latius percrebruit, latius cresccre;
oeenpari latius (in weiterem Umfange) imperii
fine»; fignes 1. (in einem weiten UmtreiS) osten-
dit; fGermaniae latissime victor; *princeps 1.
tjrannus (fiipcspfia)»); *locus 1. arbiter; übertr.
a) fidel bonae nomen latissime manat; 1., latius,
latissime patet alqd f. pateo 2); 'latius (per*
fdjwenbcrifd)) opibus uti, feuiua famae latius
consuletur, +iure latius uti, fsanguis latius
(ftärfer) manare coepit. 6) weitläufig, au#*
führtid) fuse lateque dicere de alqa re, latius
loqui, perscribere, *1. referre primordia gentis.
lfitehra, ae, f. [lateo] 1) bag ©erftedt*, ©et*
borgrnfciu in quibus (balneis publicie) quae
454
latebricola — latrina.
1. togatis liominiliua esse possit; tl. imminent»
exitium differebat. 2) Sd)Iupfminf el, ©er =
fted, geheimer ^uftwc^töort eripere se Bal-
tibus ac 1.; se latebris occultare; fsilvarum
latebris se occulere, pl. fmontium; »animae
bet innere, »erborgene SBoljnfifi beä 2cbenä; *teli
bic Steile, ido bet ©feil fid; Ijiucinboijtcnb gleich'-
fam im Körper »erftedt. 2) tp. a) Sluäfluef)t,
.'gintettpür, Entfdjulbigmig in latebram se
conicere, latcbiam habere, »vitiis latebram
dnre, »caecis obscura 1. verba. 6) Schlupf»
minfcl, 3uflucht überl). in animis hominuni
tantite 1. sunt tantique recessus; latebra obscu-
ritatis. — lätebrYcöla, ae, in. [latebra u. colo]
einer, bet in gemeinen Kneipen jid) herum
treibt Plaut.
ütebröse, adv. [latebrosus] hcimlief) Plaut. —
lütehrösus, adj. | latebra] »oller Sdjlupf*
minlel, »erftedt, geheim eia, locus, ’flumen,
»pumex porös,
Uitens, tia , adj. [partic. b. lateo] unfid)tbar,
»erborgen "saxa, res, »causa. — latenter, adv.
Ilateo] »erftedt, hcintlid). — läteo, tui, — 2.
[Wdäem. li’&ojj l) »erborgen, »erftedt fein,
irgenbtno fteden in occulto, in tenebris, in Bilvis
abditus, »anguis in herba, (fpät) intra muros;
id in an i mis hominuni; *sub classibus aequor
=■ ift mit Schiffen bebedt; *m. bl. all. ; ’animi
latentes sub vulpe; fiep »erftedt galten, um
nicht »or ©erid)t ju erfd)eitten CYc. p. Quinct.
§ 74. 2) tp. a) »unbemerft u. im ftiltcn
leben bene qui lutuit, bene vixit Ov. b) fid) er,
geborgen fein, »portus ift gegen bie SBinbe ge-
fdjüpt; apud alqm; sub uinbra amicitiae Rom.
i.to.; sub illius umbra Phiiotas Curt.\ vitia
morum sub umbra eloquentiae Just. 8) »cr =
borgen ob. unbetannt bleiben ut nullum
fortius factum 1. posset; ei quid forte lateret
übcrfeljcu mürbe, ihm entgegen foHte. 3näbef.
»erborgen, eilt ©cl)eimniä fein latere arbi-
trabautur, quae cogitaverant ; »fulqd alqm.
ISter, eris, m. 3if8£l. Sie^elftcin; ipridjm.
lavare laterem = fiel) Btrgebltd) bemühen Ter.
$a». dem. IStercülus (läterlcülus Caes. b. c. 2,
», 2), i, in. 3tEgelfleitt, ©adftein; tcoWecf.
murus instructus 1. coctili; eine 8lrt Sa dt» er 1,
©linfe Plaut.
l.ätörerisls, röm. Setnome in ber gens luventia.
lÄtertclus (nicht -tius), adj. [later] auä 3 ' c 9 c i n
gematzt, 3* C 0 * I = murus; quam urbem 1. ac-
cepisset Aug. b. Suet. Aug. 29; subst. n. sing.
3iegelmert Caes. b. c. 2, 9, 3. — lätericölus
f. laterculus. [pinum.
I.utcrium , ii, n. Sonbgut beä D. Eicero bei ?lr=
laterna etc. f. lanterna etc.
latesco, 3. [lateo] fid) »etbergen Cic. Arat. 385.
lätex, Ycis, m. jebe glüffigfcit, j. S. ääaffet
(pl) occulti, »securi, »copia laticum ber Rlüffe,
*meri, »Lyaeus ob. Lenaeus, »laticum honor
Säein ju Ebrcu ber ©älter auägcgoffcn; and) »bl.
1.; »Dl Palladii.
l.atiäiih, Lätinr, Lätiaris etc. f. Latium.
lülTböliim, i, n. [kteo] ©erfted, Sd)lupf =
tuinfel, gern, im pl. für ©lenfd)cn u. Tiere;
übertr. doloris mei.
fUtTclärlus, adj. [latus tt. clavua] mit einem
breiten ©urpurftre ifen »erfe^en, tribunus
ber eine Tunifa mit einem foldicn ©urpurftreijen
trägt; and; subst. sing. u. pl.
Latinae, Lätinö, Lätinl etc. f. Latium,
lätlo, önis, f. [fero] baä Sringen, baf). a ) 1.
auxilii §ilfeleiftung. b) 1. legis S? or{d)lag
ju einem ©efepc. c) 1. suffragii baä Stimmen,
Sotieren, baä Stimmrecht,
lutito, l. [intens. ». lateo] fid) »erftedt, »er.-
borgen holten, bei. um nid)t Bor ffletidjt ju et
fdieiiten; errang latitansque; *m. all.
lätitüdo, Tnis, f. [latus] 1) ©reite, Suäbci)
ttung, ©rö&e fossae, fluminis, silvae, regionuni,
possessionum j aud) eine fid) toeitfjin er:
firedeitbe ©egenb. 2) tp. a) breite 9tn*=
Sprache verborum. b) tgiille ber Tarftdluni).
l.atitim, ii, n. 2anbfdjaft in 3talien jioiidjcn Stm
riett u. Kampanien, mit ber ^auptftabt 3iom; un
eigtl. a) = Latini; ius Latii. b) = Latinitas.
^tier». 1) »Lätiälis ob. -ärls, e, adj. ju SJatium
gehörig, bef. luppiter L. al« Sorftehcr bei Sa
tinerbunbeä; !)'«»■ subst. Latiar, äris, n. b<r;
5eft beä 3upiter fiatiariö. 2) Lat ine, adv. Io.
tinifd), lateinifd) loqni, dicere, bene L. loqui,
pronuntiare ; scire Katein »erftehen, nescire, obli-
visci; L. (in latein. Spradje'i docere philosophiato,
reddere ins äatcinifdjc überfegen. 3nibef. ai
lorreft, gut lateinifd) loqui, dicere. 6) gt
rabe heraus, offen, mie unfer 'beutfth reben’
plane et L. loqui, auch cl)rlid), bud)fiäbltd)
ohne Übertreibung, mie mir fagen 'gut beutfth’
L. ine scitote, non accusatorie loqui. 3) Lite
niensis, e, adj. = Latinus; subst. Lntinicnset.
>=■ Latini. 4) LätinTtas, atis, f. bie Eigenidjai;
cincä Latinus, u. jroar a ) reiner Stuäbrud in
ber lateinischen Sprache, gute Satinität
51 = ius Latii baä iateiiiifcfje Siecht, bai po
titifche SiechtboerhöltniS ber üatinet (fpätcr
auefj anberct Slölterfdjaften, bie ben Satinern gleich
gcftcDt mürben) im röm. Staate, uermöge befien
fie eine SJiittclftufc jtoifdjcn ben Sürgcrn u. ben
©cregrincn bilbeten. 5) Latinus, adj. lingus,
nomen, ria, convertere in Latinum in? Siateini'cbe
überfeben; feriao L. ob. bl. Latinae, ärum, f.
baä lateiniid)e ffiunbeäfeft im grütjling, au roelchcm
bem 3upiter2atialiä auf bemalbamicpenSergc geop-
fert matb. ®a». subst. Latinus, i, m. a) ber üatincr,
Semohttet ». Satium; pl. bic Satiner im eigentlichen
Sinne ob. Seute, bie baä ius Latii hatten; Prisci
j. priBcuB. 5) alä nom. jnr. König bei Sauren»
lter. 6) »LStius, adj. = Latinus; biätu. — römiilh.
Latmns, i, m. ©erg in Karien. $ao. »Lat-
mius, adj.
Lato, us, f. [/f jjtojI ob. gemöhnlich in ber latein. gönn
Lätöna, ae, f. iodjter beä Titanen Göuä u. bet
©hS6e, ». 3upiter Uimter beä TlpoIIo u. ber Tiana
$a». 1) »Utöis, fdis, f. a) alä adj. b) aU
subst. = Tiana. 2) »Lutölus ob. Letelns, adj.;
subst. =• SlpoHo ob. Tiaua. 3) ’Lätöuigena,
ae, comm. Kinb ber Üatona SlpoHo ob. Tiana.
4) * Lätoulus, adj. ; subst. Latonla =• 33iana.
6) ‘ Lätoiis, adj. — Latoius.
l.atohrigi f. Latovici.
lätömtae, Lätöna etc. f. lautumiae, Lato etc.
lüt«r? öris, m. [fero] Sllltragft eilet legis, rogu-
tioms. [^etoetter.
Latovici, örum, in. german. Soll, Siadibaien ber
lütrütor, öris, m. |l. latroj »ber ©eilet «=
$uitb, Anubis (mit einem Iguubätopfe abgebilbrt).
— läträtus, us, m. [1. latro] baä ©eilen; »tres
edere latratus breimal anfchlagen. [Klo alt
lütrina, ae, f., [jfgj. auä lavatrinao. lavo 8 b tritt,
latro — laureatus.
455
1. lätro, l. 1) bellen, *latrans bet Seilet, bet
£iunb; auch anbellcn, B. §unben *alqm, *cer-
vinam pellem in aula; übertr. *8tomachus la-
trans Bor junget hturrenb; *multis circum la-
trantibus (toben) undia; b. Wenigen fchmöhen,
unfet 'an(d|ltaujen’ opprobiis dignum Hör. sat.
2, l, 86. 2) tp. a) heftig eifern, fdjreien,
(djclten, bej. b. einem feplechten ©ebner u. Sht*
bulißen L oratorea, non loquuntur: ad cleps-
ydram; *rumperis et 1. nerfcpreift bief) b) * b e l -
lenb ^öten laffen verba; audj ‘huftenb,
fieh röujpernb ein 3ei<hen geben seit cui
latretur.
2. latro, önis, m. 1) (Plaut.) 3Ä i e t f o l b a t ,
Sölbner conducere 1. 2) ©traßenräuber,
©Jcgelagerer, oft im ®gj. ju hostes; nt. gen.
bet beraubten Setfon omnium gentium, serva-
torum meorum Curt .; B. SBolf Phaedr auch
♦bet (im Hinterhalt laucrube) 3äger. Sao. A)
lätröcYnium, ii, n. 1) ©äubetei, Straßen*
räuberei itinerum atque agrorum (auf bet
fianbftraßc u. bem Sanbe), oppidorum et fanorum
(in it.); fnrta et l.j and) Seeräuberei Liv.,
Just.; Staub*, ©lünberungS jug ,1. magis quam
belli inore concuraabant; latroeiniis magis quam
insto bello in Bruttiis gerebantur res; pugna
latrocinio magis quam proelio similis; infer
patriae bellum, exsulta impio 1. (©anbitenlrieg).
2)08. Spi$büberei, ©äiife furtim et per l.j
latrocinio tribunorum. 2) ©äuberbanbe iste
unus ex tanto 1.; 1., non iudicium; is sibi ne
in latrocinio qnidem relinquit locum. B) 13-
tröetnor, dtp. 1. 1) (Plaut.) als ÜJlietfolbat
(Pienfl tpun regi. 2) Straßenraub treiben.
C ) lätruncölus, i; m. gemeiner Straßen*
täubet, Sanbit; pl. »tStein im ©rettfpiel.
lätämlae f. lautumiae.
1. lätus f. fero.
2. latus, adj. m. comp. n. sup. 1) breit via,
flumfn, fossa quindecim pedes 1., *umcri: fab
umeris bieitftbulterig ; fubst. *crescere in latum
in bieSteite. 2) überl). weit, groß, geräumig,
ebel)nt, non großem Umfange locus, regnum,
nes, spatium, *campi, *aequor, tgloria Weit
Berbreitet, flatior ex incerto metus. 3nSbef. a )
bet änSfprarfic und) breit, subst. cuius tu iUa
lata iraitaris. 6) b. bet Siebe breit, weitläu*
fig, ausführlich oratio, dispntatio, latior
quaestio; tgebantenreid) 1. et magniüca et
excelsa oratio, c) latus ut in circo spatiere
mit roeiter loga Hör. sat. 2, 3, 183.
3. Utua, äris, n. 1) bie Seite am menfthlichen ob.
tierif(f)cn Körper, lateri adhaerere gravem do-
minum ihnen auf bem Kincfen ftbett ; non discedere
a latere alcis; (Just.) lateri alcis haerere, iunc-
tum esse jmbm. nicht B. bet ©eite gehen; offendit
te circumfusa turba 1. meo; *accommodare
ensem lateri; dolor lateris ob. •laterum Seiten*
Bethen ; ‘artifices lateris in Seitenbcmcgungen =■
Sanettänjer Oe. *mntare 1. ftth auf eilte nnbere
Seite legen; tegere 1. alcis, ♦alcui jmbm. }Ut
Seite, neben jmbm. gehen; patriciis iuvenibus
saepserant latera, regi praetor Achaeornm et
unus ex purpuratis 1. cingebant Liv. ; munire 1.
a domesticis hostibus, so admovere lateri alcis
Curt. ; *dare 1. nudum, *obdere 1. apertum alcui
bem öSegner eine ©löße geben ; 1. tecto discedere
mit heiler Saut baBonlontmen Ter.; n. bet näcf|*
ften Umgebung, Ser trauten, intimen Jrcuu*
ben insontes ab latere tyranni; feum ab 1.
ipsius peenniä sollicitaret hostis; tttSbef. a)
+8crwanbtfchaft, Seitenlinie a meo tuoque
1. b) bef in ©ejug auf ben ©ebner, bie Seite als
Stp ber Sebeitäfraft u. Stärle, ©ruft, Bungen,
über!) jur ©ejeithnuitg ber Kraft ex 1. et lacer-
tis; vocis sonus, latera, vires; voce magna et
bonis 1.; quae vox! quae 1.1 *si ventri bene, si
lateri est pedibusque tuis. c) *2eib, Körper
latus summittere in herba; 1. fessum longil mi-
litifi; metiri 1. ben SBuef)«; auch *>• ber ©erfon
fclbft, hoc latus 'mein Haupt’ = hie ego Hör.
carm. 3, 10, 20. 2) total, bie Seite eine® @cgen*
ftanbeö, Seitenfläche, fjlanle unum castrorum;
ab utroque viao 1.; insulae unum 1. est contra
Gallium; fAfricam eodem 1. sitam; *dextrum
domus; *prora undis dat 1.; bie glante eine«
fttieg-Mseete« dextrum; disponere equites ad 1. ;
ex itinere nostros 1. aperto aggressi, circum-
venire, ad 1. apertum hostium constitui, ab
latere alcui incurrere, fa lateribus circumve:
niri; and) ox lateribus aggredi, fex latere; *quod
1, mundi fiimmetögegenb Hör.; *finitimum Boreae
— lalle 3°ne. ®ao. dem. *13tuscfilnm, i, n.
(feit.) bie l leine Seite.
luudältTlis, e, adj. m. comp, [laudo] 1 oben 8*
tnett, glüdlich ju preifen, preiämürbig
orator, vita, carnien Hör $an. laudäbllltiör,
adr. löblich, lobenswert Cic.
laudiltio, önis, f. [laudo] bie fiobrebe, 2ob m.
gen. subj. u. obj. 3n«bef. a) ein Bor ® erich t
abgelegte« lobenbeb Seugni«. b) Sobrebe auf
einen Serftorbenen, Beicheitrebe. c) rhet. t. t.
überh- ßobtebe genus laudationis ob. 61. 1. —
genus demonstrativum, f, demonstrativus.
d) ein B. beit ©tooinjbcmohnern nach Sinnt ge*
fchidte« günftige« 3cugniä für ben Statthalter,
eine Ärt jantabreffe.
laudätor, öris, m. [laudo] Sobrebner, fiob =
bubler rerum, *formae, *temporis acti se puero
Hör. a. p. 173, *verus. 3n8bef. a) ber ein loben*
bc« 3eu8ni8 füt imb. not (Bericht abgiebt.
6) fieichenrebner. $ao landätrix, icis, f. Bob*
rebnerin, 'Jlnpreijerin vitiorum, *Venus
laudätus , adj. m. tcomp. u. *+*mb. [parttc b.
laudo| Bottrefflich vir, artes, jehön *virgo
laudatissima, *vultus, *signa,
laiidlcenl, pl. m. [laudo u. cena] Beute, bie in
bet Kaiferjeit für eine Uiahljcit jebem füebner Bor
Ölericht ©eifaH juriefen Plin. ep. 2, 14, 5.
laudo, 1. [laus] 1) loben, preifen, rühmen,
anertennen (junächB hurd) SSorte) consilium
alcis; quam rationem omnes non solum pro-
bant, sed etiam 1.; ‘depositum pudorem (billi*
gen); fruerc, quae laudas bein gepriefeneä ffllüd
Phaedr.; gubematoris ars utilitate (mit Süd*
ficht auf tc.), non arte laudatur; alqm alcui
gegen tc. Ter.; oerftärlt laudibus Plaut.. Cic. legg.
3, 1; exstinxisse nefas — laudabor Verg. Aen.
2, 586; nolim laudarier sic me Hör.; nt quod;
bi«W. m. cum temp.; *burch ©cbichte Bcrbcrr*
liehen, erheben numen; o laudande (preiJWür*
bige) sol; *rühmenb äußern, huee fo h«he
Sieben führen. $iero. a)*glüdlich preifen alqm.
b) eine Beicpenrebe halten. 2) lobenb et*
Wähnen alqm auctorem rerum Rom. religiosis-
simum Cic. Brut. §. 44.
lanrea f. lanreus. ®ao. lanreätns adj. mit Bor*
beeten beltön}!, mit einem Borbeerftanjc
456
Lauten,
lax uh.
gcfcpmürfl literae, tubellue, subst flaureatae
SiegeinaepricptCH; faaces, lictoros, imago.
Lanrens, tis, Mlus, adj. ju £aurentum (Stabt
in £atium) gcpörig, laureutifcp; Laurens nud)
subst. = Laurentinum (tu. f.) Plin. cp. 2, 17, 1;
subst. -tes, iura, m.; fLaurenünns, udj. subst.
-tinuui, ». ein £anbgut bcS jüngeren ©liniuS bei
Slaurentum.
lnureöla, ae, f. [dem. 6. laurea) Sorbeet^meig,
= lranj, meton. Xriumpp; fpriepro, quaorere 1.
in mustaceo Supm in tleinigteiten Cic. Att.
5, 20, 4.
LanreSlus, i, m. ein fRäubet, §elb eineö Sepau=
fpiclö beä SKimograppcn Gatutlu« Suct.
I.uiiretuui, i, ». [laurus] £orbecrpain (Ort auf
bem aoentin. Serge) Suet.
laurens, adj. [laurus] oom £orbeerbaumc,
Siorbeer:, corona ouä £orbeerjmcigen; subst.
laurea, ao, f. a) sc. arbor Sorbccrbaum. b)
sc. corona SJorbeerfranj; bef. alb Seprnud ber
abnenbilbeT, ber SicgcJnachricptcii, bet Xriumppa=
loten, beb WpoH u ber Xicpter decccnviri laureA
coronati; laureum Capitolino Iovi referre Suet.-,
laureä donandus Apollinari Hör.-, tp. Xriumpp,
Sieg laureae cupidus; quam 1. cum tua lauda-
tione conferrem ; lauream deportare Tac.
laurus, i, \abl. lauru, *acc. pl. laurus, f. flot =
beetbaum, =!ranj; bap. Xriumpp, Sieg Cic.
fam. 2, 6; regnurn et diadema tutum deferens
uni propriamque 1. Herr.; Ogi. laurea.
lau», dis, f. l) £ob, IRupm, rübmenbe Gr*
Wäpnung roi militaris, belli, doetnnae, laudem
sibi parere, in laude vivere, laudem ferre, alqd
landibns ferre, efferre, alqm summis 1. ad caelum
eflerre, habere (oerbietten) laudem, *de alqo ficb
beb Siegeb übet jmb rüpmen lönncn; hoc in tua
1. pono rechne bit für ein 2 ob an; laudi ducitur
adulescentibus m. inf.-. *laus est m. inf; pl.
flobeöerpebungen, Sobreben, = fprücpc, io=
benbe Scpilberung habere laudea de alqo; 1.
et grates alcui agere; *alcis 1. dicere; *solitae
b. i. ©tei« beb Jupiter im Anfang o. (Sebicpten;
♦victoris laudem scribere; SRupmbcgierbc laudi
modum facere Ourt. 9, 6, 15. 2t meton. 15b:
licpe §anbtung, ©erbienft, bef. im pl. abun-
dare bellicis l.j gloria illarum 1.; magnis in 1.
totft fere Graecift fuit (gehörte ju ben lobend
merteften XJingcn) m. acc. c. inf., Nep.
laute, adv. m comp. u. sup. [lautus] 1) ft a 1 1 =
licp, anjtänbig, fplenbib vivere, res domesti-
cas administrare ; quod nos lautius (in Dollerem
©lafic) fecisse Plin. ep. 2, 6, 6. 2) (Com.) Dor*
trefflich, töftlicb. weiblich lautissime alqm
emungere; facetc! lepide! laute!
lantta, örum, n. ©emirtung (ob. öauögerät)
in Wom fremben (Sefanbten ob. hospitibus publicis
o. Staatbmegen gemährt, locus ob. loca lautiaque,
loca lautia.
lautTtla, ae. f. [lautus] ©rächt, Gleganj in bet
üebenöart Cic., o. ßopnung u. päuälicpcr Ginridp
tung, pl. Suct,
lautäralnc (nicht lätom., lätüm.) örum, f. flaro-
p/ai] Steinbrudj, mobin bie Sllaocu jur Strafe
gebracht mürben Plaut., autonom, jurn iDefängnib
unter freiem Fimmel umgefepaffen in Spratub Oie.
Verr. 5 §. 68; ju 9?om Liv.
lautus, adj. m. comp. u. sup. [partic. 0. lavo]
1) fanber, nett, ftattlicp, jplenbib supellex,
feena lautissima; cum imprimis 1. esset (einen
guten Xifcp führte) cques Komanus; Carinae
(meil biefc ©egenb biomb mit ben praeptoollftcn
©aläften gejiert man Vcrg. 2) anfepnlicp, eor
nepm, fein, bon feinem Jon patrimonium,
civitas, homines 1. et urbani; valde iam 1. es
fcjjcft biep gewaltig aufb popc ©ferb; lautioros
liberti; anftänbig, rühmlich negotium; libera
litas lautior.
laväenim, i, n. [lavo] (fpüt) ©ab — lavitlo,
önis, f. [lavo] 1) bab ©aben, SBafcpen. 2)
Sabegefcbirr Phaedr. 3) ©abemaffet.
Lävcrnu, ae, f. Scpupgöttin beb Qkminneö, bab
auch ber ®icbc Plaut. , Hör.
I.ävernlnm, ü, n. Ort in Kompanien.
I.ävicl, Lävicauus f. Labici etc.
I.Avitilum, ii, n. Stabt in £atium; adj. *-rinius
ob. **Tlnu8.
lavo, lävi, lävätum (flotum; partic. perf. pass
lautus, +lotuB), 1) (oorfl. U. poet. auch lavo, —
— 3.) 1) mafeben, haben manus; manus ma-
num 1. f. manus 1); *lavaturas petere aquas;
lavari fub mafepen, fiep haben, m fluminibus;
rex lavans Liv.-, ire lavatum Ter., llor.; auch
*abmafcpen cruorem, vulnera; überb. haben,
nc$en, benepen, befeuepten, bemäffern *tu1-
tum lacrimis, *ora, *vino favillam. 2) übertr.
meg = , abmafchcn, megfpülen, peeeutum tuum
precibus entfcpulbigcn Ter. ; * mala vino la-
vero Hör.
laxanic ntiim, i, n. [laxo] eigtl. Grmeiterung, bab.
tp. Erleichterung, Wilbcrung, nihil laxa
menti hostibus dedit gett jur Grpolung; laxa-
mentum dare legi gegen ic. einige Schonung bc
weifen; legem nihil laxamenti habere; si quid
laxamenti a bello esset. — lax&tus, adj. [pur-
tic. o laxo] (feit.) erweitert, custodiae einjtln
ftepenbe Liv.
laxf , adv. m. comp. u. t sup. [laxus] 1) weit,
geräumig habitare, -flaxuis stare, tendere;
0. ber 8cit, laxius proferro diem weiter; laxirn
pecuniam curari volo naep u. naep. 2) fcplaft,
lofe, lodet manus vincire; bau. tp. jmangloö,
frei laxius vivere; Romanos laxius futuros.
laxltas, ätis, f. [laxus] ©cröumiglcit in domo
adhibenda est cura laxitatis; ftherumrum.
laxo, 1. 1) erweitern, geräumig machen,
bepnen, öffnen forum; manipulos weiter au4
einaitber fteHen; tsinus montium paulatim se.
2) loSmacpen, töfen, öffnen, fcplaff maepen,
lodern vincula epistulae, *claustra, *arcnm,
*excussos rudentes. feloquentiae frenos, plaxatis
habenis, *corpora laxantur rugis ; fdolor voceni
cnlfeffelt; übertr. fquae nulla scribendi securitatc
laxantur; tp. a) auSbepneit longiore dierum
spatio dicendi necessitatem. b) aleicpfam ein
©aitb löfen, bap. nacplaffen, mäßigen, mit»
bem ex eo quo astricti sumus, alqd laxari,
alqd laboris, flaxatur vis morbi; fspiritun)
finlen tajfen; Hannibal laxatam (aufgegebenl
pugnam vidit; re laxatä ali bie ©eftürjung [ich
mepr gelegt patte; intrans. nacplaffen annona
baud multum Liv. 26, 20, li c) Erleichterung,
Erpolung gewähren, o. etm. erleichtern ani-
mum ab assiduis laboribus, animum curamque,
cum laxati curis sumus; se molestiis fiep be-
freien Don K-, *artus quies, *curas somno;
*artus, membra quiete.
laxus, adj. m. comp. u. sup. 1) weit, geräumig,
agmen laxius gebepnter, spatium, ’anulus, ‘casses,
lea —
compages; tp. in quo laxior neglcgentiae locus
esset freiem Spielraum; B. ber 8eit lang, weit,
eraum diem statu o satis 1., laxiorem diem
are alcui, ftempus laxiua. 2) Tcfrlaff, Io«,
locfer *funis, ’habenae, *arcus, *toga, *calceus
Schlotterig; bal). * offen, geöffnet ianua; bilbt.
laxissimas habenas habere amicitiae; milites
laxiore imperio quam antea habere feine fo
ftrenge 9Raim4jud)t üben ; annona laxior niebrige
®elrcibepteije.
lea (Ov.) u. leaena, ae, f. |leo] fiömin; *B. SJö-
rcen Verg. georg. 4, 408; b. fjödjfter ®raufaiiifeit
lac bibit ille leaenae Ov.
Learchns, i, m. Athamas. LearchGns, adj.
I.ebadia, ae, f. Stabt in Söoticn.
Löbedus, i, f. Stabt in 3onien Hör
lfbe», etis, m. Reffet, grofje« Seifen,
©anbbeden Verg., Ov.
I.echaeum, i, «. ©afenflabt B. Rorintl).
fectica. ae, / [lectus] 1) Sänfte, Xragfcjfel.
2) Sicirtjcnbafrxe (ber Seichen). $aB a) lecti-
cAriu», ii, m. Sänftenträger. 6) dem lecti-
cüla, ae, f.
lectio, önU, f. fl. lego] 1) ba« fÄuJlefen, Wäh-
len iudicam. 2) fba« fiefen, bie fieitüre,
Selefenheit; auch + ba« ©clefene 3) ba«
Sor«, ©triefen versuum; senatus bei Senato=
ren bunh ben Eenfor.
lectlsternUtor, öris, m. [lectisternium] ber ein
lectisternium oeranftaltet Plaut. — lectlster-
niiim, ii, «. [lectus-stemoj eint ®dttermaljl«
»eit, b. i. ein öffentliche« Cpfer, bei welchem btt
Silber ber urfprüngl ßrieefr. ®ötter (SlpoB, fiatona,
Jlrtemi« tc.) auf fßolftcr gelegt u. ihnen ein Xifdj
mit Spcifen oorgefept warb, auf Slnorbnung ber
jibnBin. Sucher 399 b. Ehe- eingefüljrt Liv. 5, 13.
leetlto, l. [i«fe*is. d. 1. lego] oft u. aufmerf«
fam tefen libros alcis, Platonem studiose; auch
tBorlefen.
lectluncüla, ae, f. [dem. n. lectio] leichte, an«
genehme Celtürc Cic. fam. 7, 1, 1.
lector, öris, m. [t. lego] 1) *9lu8lefet pascite
vitulam lectori vestro b. i. ba« Salb, ba? ich
für bie Erhaltung bc« Sollio opfern will. 2) fie«
fei; in«bef. a) pl Subalternbiencr bei ®cncht,
bie ba« Sorlefen o. Urtunben u. f cm fügen Schrift«
ftücfeu ju befolgen h°tten cum Brutus duos 1.
excitas-et. b) tSotlefer, b. i. Stlaoe, ber
bem ©errn Botlieft.
lcctäliis, i, m. [dem. B. 2. lectusj 11 Seit }Um
Schlafen cubile ac 1. suum; me in meo 1. tru-
cidare, interficer«; in«bcf. tfieichenbett. 2)
Suhebett a) jum Stubieren u. Schreiben.
6) ®p eifefofa.
1. lectus, adj. m. comp. u. itup. [partic. B. 1. lego]
auSerleftn, au«gcfueht pueri, verba; baB
überf). oorlref flieh, ausgezeichnet femina lec-
tior; lectissimus odulexcens; centuriones omnos;
argentum gute«, BoHwichtige« Ter.; vinum Mas-
sicum Hör.
2. lectus, i [Plaut, auch us), m. Sett jurn Schla«
ftn, Sag er (fünftliehc«, bl. für ben TOcnfchcn),
rubicularis; lecto teneri (B. einem ftranfent;
*caelebs, ‘vaeuus. 2) Blubcbett a) Speife«
fofa (BoOftänbig 1 convivalis Tac.), gern, für
bret Ser j onen (bah- tres 1. = triclinium Hör.
sat. 1, 4, 86), lecto recumbere Hör.; 1. eBt stra-
tns Plaut. 3m Speijefaale fianben um bie Xa=
fel bret Sofa« in ©ufeifenform, ba bie nach bem
legio. 457
Eingang gelehrte Seite zum Seroieten offen blieb,
in folgenber SBeife:
Mcdius lectus.
1 j 2 | 8 [
Sgl. llor. mt. 2, 8, 20. 2t, wo beit eigtl. Ehren«
plag 9ir. l 'Uiäcen einnimmt, für. 2 Sibibiu«,
9ir. 3 SerBiliu« Salatto, 9?r. 4 gunbanu«, Dir. &
®i*cu«, 9ir. G Sarin«, 9lr. 7 Momentan (fonft ber
»bc« SBirte«), 92c. 8 SRajtbicn, 9lr. 9 Sorciu«.
uhcbelt «um fiefen ob. Schreiben u. SRc*
bitteren, c) *+Scichenbett, Sarabcbett.
Lcdn. ae, f. ®emahlin be« Jfönig« Xpnbarcu«,
welche nach bem UJiutlju« bem 8cu« bett 'fSoBus
u. btc ©clena, ben Raftor u. bie ftlptäinncftra ge
bar ®ao. *L«dacu», adj. Helena; dii ita ft 0 r u.
SoIIuj; Hermione, Enfelin ber fieba
lbgätfo, önis, f. [2. lego 1)] 1) ffiefanbtfchajt
1) abstr. ba« ®mt ob. ba« ®efd)äft eine« ®r^
fanbten suscipere 1. ad civitates, 1. oliire, ad-
ministrare, officium legationis conficere, profi-
cisci in legationem; inSbef. 1. libera bie b. Se-
nat einem Senator erteilte Erlaubnis, für eine
armiffc $eit mit ben Seiten eine« wirtlichen ®c=
fanbten in eine SßroBinj ju reifen, obgleich et nur
in SriBatangelcgenhcitcn reifte ; 1. votira eine jur
fiöfung eine« ®elübbc« unternommene 1. libera.
2) meton. a) ber 3»halt ber ©efanbtfchaft,
ber Auftrag, ben ein ©efanbter erhält, ob. bie
Antwort, bie er bringen foB, bet Dtapport
tertia L. ad Verminam erat; 1. renuntiare , re-
ferre. b) bie ©efanbten, ba« ® efanbtfchaft«-
perfonal 1. Romain venit, mittere 1., illas I. .
ud se reverti, coram frequentissimo legationum -
conventu, princeps eiuB 1 11) ba« 91mt eine«
Untergeneral«, bie Stelle eine« fiegaten,
Ogi. legatus 2) suscipere, obire 1. ; in 1. aut im-
periis.
legAtor, öris, m. [2. lego 3)] Er blaffet Suet.
— legätiini, i, n. [partic. B. 2. lego 8)] Sega t,
Sermächtni«, ba« in einem Xcftamente jtnbm.
bcjtimmtc ©efchenf. — legfita«, i, m. [partic. v.
2. lego 1) u. 2)] 1) ber ®efanbte ad senatum
legatos de suis maximis rebux, legatOB ad in-
dicendum bellum, 1. deprecatoresque mittere;
legatum e suis ('au« feinen Seuten ’ ) mittere;
bi«w. ft fetialis, w. f., Liv. 2) ber fiegat,
einem Jfrlbherm ob. Statthalter untergeorbnet.
aber fein oberfter Ümt8gehilfe, 1. esse alcui bet
jmbm., nt 1. fratri proficisceretur; 1. sibi legare;
1 praefectusque alcis; 1. pro praetore ber fiegat
al« Stefloertrctcr bc« Selbbeun, g. S. fiabiettu«
bet Eäfar. 3) ein o. .taifer ernanntet Statt«
haltet einer faiferliehen ffJrooinj Tac.
•legTffr, fern, ferum, adj. [lex-fero] ®efcpc
geben b Ceres.
legio, önis, /. [1. lggo] 1) eine fiegion, Eotp«
römifcher Solbaten, nach ber burch EamiBu« ge«
troffenen Seränberung in ber Organifation be«
©eere« 46 Slanipel bilbenb, bei ber Sluffteflung
458
legionarius — Lenaeus.
in Sdpaditorbnung in brei Siitien 6. je 15 9Dln=
'ltipcln, bic bet hastati, principes u. triarii ge=
teilt, itacp bet burd) 2Rnriu-i getroffenen aber=
maligen iftnberung aber aus 10 ftoporten gupoolt
unb 300 Slciteni, mit einer im gangen jroifipcn
4200 u. 0000 SDf fdjwantenben Slngapl, benannt
nad) bet ©eipenfolgc bet 3aPlclt (quarta, tertia,
decima) ob. nad) bem (Srricptet (Claudiana) ob.
nad) einet ©ottpeit (Martin). 2) 0. ben Xruppen
anbetet ©älter Sali. , Liv.; (Borfl. u. biept.)
überp. Heer, Sdjat; bilbl. (Plaut.) Hilfsmittel
parare legiones. 2)a0. legionarius, adj. ju
eiltet fiegion gehörig cohors, milites, miles,
sahst, pl. SegionStruppcn ;©gf. bocü).
lSgYrfipa, ae, u. -rüplo, önis, nt. [lex u. rumpo]
bet ©cfcpocrleper Plaut.
legYtYinö, adv. [legitimus] 1) ben ©efepen ge»
mäfj, gefepmäfeig qui L (in fttcngeicm, enge*
tem Sinne) procurator dicitur Oie. p. Caec. §. 57.
2) gebiiprenb, gepörig Tac. — ligltlmi»
(ältere gorm -tömus), adj. [lex] 1) gcfepmä&ig,
gejeplid), burep bie ©efepe beftimmt ober
nad; ben öefepen entfliehen, ben ©e =
fepeu gemäfe poena, potestas, netas, imperium,
contentio, iudicia; quaestio bie auf ©runb einet
lex geführt Wirb; controversiae, dies comitiis
habendi«; senutuH an ben Stalcnbcii u gbu8 jebeS
SJlonatS butd; MuguftuS etngefepte ScnntSfipung
Suet.; liberi aus gefepiuper 6pc, ‘couiux; subst.
legitimis (n.) quihusdatn (ge jepmn jjiae ®e =
btäudjc, gormalitätcn) confectis Nep. 2)
l'ibetf). gebüprenb, gepörig, redn, fdjidlirti
uumerus; quaedam accessio commendationis
tuae, ’poihna, * Bonus, *verba, *vox.
legiuncüln, ae, f. dem. 0. legio Liv.
1. lego, legi, lectum, 3. 1) fammeln, lefett,
jufanimen lefen conchas, nuces, spolia caeso-
rtim, * alcui capillos auSraufcn; fpri&W. quam
arborem consevisset, Bub ca legere alium fruc-
tmu Liv. 10, 24, 6. HierB. a) *aufwinbcn,
ju |n m men rnidc ln fila (o. ben ©argen), extrema
bla, stamen, ore extremuni halitum auffangen,
vela cinjieljcn 6) *sermonem alcis mit beit Dp=
ren famntcln = bepor<6cn, bclaufdjcn, *om-
ne# ad versos longo ordine ins 91uge faffcit,
be Und) len. e) ’vestigia alcis in jmbS. gufj=
tapfen treten, jmbm. folgen, *aeqnor, pontum
butcpfegcln; aud) an einem Orte I) i n - ob. oor=
beifcgelit oram ltaliae Liv. , terram Curt..;
*Capreas promunturiumque Minervas ; *primi
litoris oram (im Schreiben) b. i. fid) niept ju weit
cinlaffcn. 2) auSlefen, auSfudjcti, wäplen
iudices; vir virum (ein StricgSgebraudj) Liv. 10,
38, 12, *im gweitampf einen fflegner; ut virum
a viro lectum esse diceres Oie. p. Mil. §. 55;
milites auüpebcn; virgines Vestae Liv., alqm in
senatum, in patres, dictatorem, mngistrum equi-
tum; condiciones; voluptates intellegenter ;
»Maseicnm Bon aubgeiutpten Stauben lefett, b. i.
Icltern; *in ltblem (sinne mitnepmen, fteplcu
ncra divüm; Bgl. sacrilegus, s.icrilegium. 8)
lefett o) für f i dp ob. ftill lefen librum, über
b'gitur ab alqo, *ore legar populi, *in toto
jilurimus orbo legor, ’quod legeret tereretque
t intim publicu« usus b. i. was als fflemeingut
Bon allen gelefen unb wichet gclefen metben
lönntc; subst. legentes, ium, in. bic Seiet Liv.,
Tac. b ) laut lefen, notlefcn, Botttagen,
veettieten convocatis auditoribus eis maguum
illud volumen suum; epistula prtor mihi legi
coepta est; quam (epistulam) nolo aliis legi;
senatum f. lectio 3); princeps in «enatu lectus
est als bet erftc Beriefen worben.
2. lego, l. l) jntb. als ©efanbten in öffcntlitpem
Aufträge fenbeit alqm in Africam, ad Apro-
nium. !Q\ern. (Plaut.) jmbm. Bon 91mtS wegen
etw. auftragen alcui negotium. 2) jmb. jutn
Scgatcn, obetften SlmtSgcpilfen bcSgelbperm ob.
StattpaltcrS maipen, nehmen (was in bet 91t--
gel butd) ben Senat, biSw. aber auep burtp bie
gclbpetTcn u. ©tattpaltei gefdjap) ego me a
Pompeio legari sum passus; quos legatos non
modo null» senatus consulto, sed etiam re-
pugnante senatu, tibi tute 1. 3) butd) le fla-
ut ent oetfügen, ocrmaipen alcui alqd.
legülclus, i, m. [lex] (feit.) ein Slnwalt, bet Tnp
nur auf ein pebantiftpes ob. böswilliges tieft palten
bc« ©uepftabenS bet ffiejepe legt, bet ©efep;
främet Oie. de or. 1 §. 286. [Sopne.
Icgümen, tnis, n. [1. lego] Hülienfrudpt, * bie
LelPges, um, m. pelaSgifdpct SolfSftamm in Klein
afieit u. ©riecpenlanb. 3Dao. ‘Leiegeis, Idis, f.
u. *-gSlun, adj.
Lämannus (Lemän.) lacus bet ©enferfec.
lembus, i, m [If’pßoc] 1) Heines {cpncUfcgelnbcS
Stpiff, 3«tpt- 2) *91atpen, finpn.
tlcmma, ätis, n. [Ipupa] 1) bet Stoff eiltet
Scprift. 2) ein lurtcS ©ebiept.
LenuiYcöln, ae, m. [Lemnos-colo] Scwopnet
ber (Jnfel SetnnoS = Sullan Or.
lemniseätus, adj. [lemnisci, W. f.] mit lemniscis
Bcrfcpen; inSbcf. palma bie eprenootlfle Selopnung
für einen Sieget als gclbperr, ©labiatot ic. ; bap.
jeber pöcpfte ^teis. — lemntscl, örmn, m
(lrjgvtoxosl perabpängenbe farbige ©änber an
Stränäen, in bet älteren Seit aus Sinbcnbaft ob.
SBoHe, jpätet aus ©olb- u. Silbetbletpcn, als be-
fonbete VluSjeitpiiung bei ©aftmäplern ben ©äflen
Bctcptt Plaut.; einem einjiepenben Sieget jugc=
lootfen turba coronas lemniscosqne iacientium.
Leninos (-us), i, f. Jitfel bc# ögdiftpen Vienei,
in bet üKptpe 5)anptft(i bcS Sultan. Daoon 1)
*Leinnias, adis, f. bieSemnictin 2) Lemnius,
adj. (-nlcn-is, e, Plaut.) *pater ©ultan; *turba
bie lemniftpen SSeibct, bic ipte Slännet t Steten;
furtum beS ©rnmetpeuS, bet bem Shtlfan au«
ScntnoS baS geuet entwenbete; subst. Lcmnii.
örum, tn.
Lemonia tribus, eine länblicpe röm. ItibuS an
bet via Latina, Bon einem gleden Lemonia be-
nannt.
Lemönnm (itiipt I.imonum), i, n. Stabt bet ©ie=
toneS im Iclt. ©aUien, j. Poitiers, b. G. 8, 26.
Lemövices, cum, tn. gaHifcpe ffiälferfipaft im peu-
tigen Limousin.
L^müres, rum, in. ©ctflet ber ©erftorbenes
überp., b. beiten bie guten als Lares, HflnSgonet,
Bctcprt würben, bie büfen als näcptliipc ©efpeas
per, larvae, umperintcu Hör., Or. 3pncn W
©ptcit warb baS geft LSmürla, örum, n. ge-
feiert Ob.
lena, ae, f. [leno] ftupplettn; übertt. Set;
I o cf er i ii quam blanda conciliatrix ct quasi tu;
1. sit (gleitpfam an filp lodt) natura de. n. d t
§. 77.
*Leuaous, adj. [^ii»afoc] jum ©acdpuS gebe
tig, baccpifcp, pater ©acd|uS, auep bl. L.; n»-
nor, latices bet Sein.
lene — lenuneulua.
459
»lönö, adv. [lenis] = leniter, m. f.
»lenimSn, tnis, n., flenimentuni, i, n. [lenio]
2inbcrungSmittel, SKilberung.
It'iiio (arcfjatft. imperf. lenibant Verg. , fut. leni-
bont Prop.)> 4. [lenis] 1) aelinber matten,
Itnbern, ntilbern inopiam frumenti, invidiam,
vim, atrocitatem facti alqa re, »fluvium tmnen-
tem, »xulnera, »clamorem, *tigres bejfipmen,
»rabiern canis füllen; ex consueta aejperitate
orationis alqd 1. (burd) Dtilbern nacplaffen) at-
que summittere I.iv 2, 61, 6. 2) tp. Hubern,
ntilbern, befänftigen, befcpmichtigen alqm,
»e consolatione, animum, iras, desiderium cre-
bris epistulis, seditionem, »stomachum latran-
tem , »somno curas, »timorem, »dolorem; sae-
pius fatigatus lenitur giebt nad) Sali 3) bt-
fänftigt »erben irae Plaut.
)6nls, e, adj. m. comp. u. sup. X) pphfifd) geiinb,
fanft, milb, weich xocis genus, sonsus iudi-
cat lene asperum; venenum geiinb, langfam
Wirfenb; ventus lenissimus; citrus, fastigium
aümä!)lid) fid) crl)ebcttb; gradus langfamer, sta-;
gnutn (anft flicpmb, ftractus aqnarutn, focstufi,
+ mare; (Ter.. Hör.) vinum 1. burcpS Älter tnilb
geworben, »snsurri; * caput aquae sacrae [anft
murtnelnb; »ruina non 1. unfanft. 2) tp. [anft,
milb, geiinb, fcponenb, gemäßigt (im tjjan=
beln) in hostes lenissimus, *dominus non 1. (0.
ber ©egierbe), ingenium, lenior sententia, postu-
latum, »imperia, »consilium, verba, oratio, ge-
nns; (Qint.) genus o. ber mittleren Stilart; rir-
tutes leniores (bef. liberal itas, beneficentia,
iustitia, ödes); -ft), ©ottpeiten gttöbig, gütig.
$at). A) lfcnltas, ätis, f. l) pphfifd), ©elinbig;
!eit, äBcicppeit, DJlilbe vocis; fluminis baS
ruhige Sliefjen. 2) (geiftig) Sanftheit, SDlilbe,
®elaffenpeit patris Ter.; dare se ad 1.; mol-
litia ac 1. animt; audiendi (t). ©rötor); animad-
Tertendi im Strafen, legum; bef. 0. ber Diebe,
Küpe, Sanftheit, ttiebere Stilart. B) lfnl-
ter, adv. m. comp. u. sup. 1) gclinbe, fanft,
allmählich auffteigenb arridere, fiter facere
langfam , faccedere, f procedere, *ire per ex-
enbtas fachte, leife; collts 1. editus, acclivis. 2)
milb, fanft, tupig, gelaffen »arrepere in
spem; * purgare ungues gemächlich, *traducere
aevum, leniuB (weniger pipig) lacessere, si agat
lenius, lenissime sentire, dtcere. C) lenYtödo,
Inis. f. SDlilbe, ©elaffenpeit orationis Pacuv.
b. Cic. Tusc. 5 §. 46; (fpät) Sanftmut; @e =
linbigteit nimia in alqm Cic. Verr. 4 §. 136.
Lennium, i, n. ein Ort in Sufitanien.
lfno, önis, m. 1) Kuppler. 2) tp. ©erführet,
Änioder, Dlnwerbct, quidam Lentuli eine 0.
£. angefteHtc ©erfon, bie ben ©öbd aufwiegeln
fodte; eigentümlich b. Just. 3, 3, 8 Unter pänb =
ler in einer für bie, mit betten untcrpanbelt
mürbe, oerlepenbcn Sache: missis 1., qui hostibus
parendi legem dicerent. San. a) lenöcYnium,
ii, «. Kuppelei, baä ©emerbe eine? leno; tp.
SoduitgSmittcl, ber burth ftuttft erhöhte
Bteij, bie lodenbe Serfcpönerung (vl.) cor-
porum, cupiditatum. 3näbef. fo. ber Diebe ge;
lünftelter Dleij, Pcrfchöncrttbcr Schntttd;
tanlodenbc Schmeichelei. 6) lenöctnor,
dep. 1. eigtl. baü ©eroetbe eines lono treiben,
nur tp. l) jmbm. fchmeicpeln, ju Sillen fein
aleui. 2) tburep Stunft jit .pilfe tommen, BCt =
fchönem, empfehlen feritati arte, libro novi-
tas, ipsa sollicitudo voluptati. 3) cntjdjul--
bigen aleui rei necessitas Plin. ep. 1, 8, 6. c)
ltnuiilus, adj. (Plaut.) jum Kuppler gehörig,
Kupplet; loca; caenum als Schimpfwort,
lens, tis, f. ßinfe.
b-nte, adv. nt. comp. u. sup. [lentus] 1) lang;
fam procedere, lentius subsequi. 2) tp. ge»,
itn Übeln Sinne gleichgültig, pplegmatifd)
alqd 1. ferre; 1. respondere, agere . in gutem
Sinne bebächtig nist eum 1. ac fastidiose pro-
bavissem Cic. Att. 2, 1, 1. — lentesco, — — 3.
[lentuB] jäh ob. tlebrig werben »tellus picis
in morern ad digitos, fsucinum.
lentiscifer, fera, ferum, adj. [lentiscus-fero]
ffiaftijrböumc tragenb Oe. met. tö, 713.
lentiscus , i, f. Dl n ft i p b a u m (Pistacia Len-
tiscus L.).
lentltüdo, tnis, f. flentus] 1) ffiangfamteit
mortis; fba8 Schleppenbe, Steife im Stil.
2) Unempfinblichteit, ©ble.9ma omnino non
irasci interdum est lentitudinis ; eum quam leni-
tatem nos dicimus, vitioso lentitudinis nomino
appellant. — lento, 1. flentus] biegen *len-
tandus remus in unda, b. i. rubern (Weil fid)
lange Dluber im Saffer biegen).
Lentülltas, ätis, f. [Lenluius] ber alte Äbel
ber Ictttuüfchen Jamilie, bie fientulität,
fcherjh- Cic. fam. 3, 7, S.
1. lentälus, adj. dem. 0. lentus Cic. Att 10, 11, 1.
2. Lentälns f. ComeUus I)) 1) u. 2).
lentus, adj. m. comp. u. sup. 1) * j ä b e pituita,
tellus 1. gelu, radtx; bah. a) ’biegfam, ge;
fehmcibig ximen, vitis. uurum, argentum; pa-
ret cquus 1. animosus habenis; lentissima bra-
chia bie fchlaff nachgcbenben, uncmpfinblichen, fo
ba| aHc4 2; rüden u. gieljen nichts ^alf. V) *lle=
btig, jähe gluten. 2) tp. a) langfam, träge,
juitö^ft in feinen Seweguttgen pugna; lentius
spe bellum; si etiam res lentior sit bei einem
jögetnben ©ang ber iinge; lentiorem facero
spem Berjägcrit; tarn 1. spei victoria ber erft
nach langem ©erjage gehofft werben tonnte Liv.
6, 8, 10; »marmor bie ruhige, unbewegliche Stec^
reSflöche, *remi; *1. rotendit arcus langfam fich
biegenben, ‘hastilia, *lentior et salicis virgis et
vitibus albis; *ignis, *carbones langfam bren^
nenbe; *1. penitus macercr ignibus burd) fchlei--
epenbcS SiiebeSfeucr; *me 1. (langfam jcprcnbc)
Glycerae torret amor meae, tabes, fremedia
langfam »irfettbe, gclinbe; auch *oaö langfam
mafht, fepmer Prop. 4, 1, 96. b) lange an;
paltenb, bauernb ’duellum, *militia, *amor,
’mora, *lentus abesto bleib lange »eg c) o.
Stil ob. ©ertrag jdjlcppenb, fteif 1. in dicendo
et paene frigidus, fin principiis. d) jüp, läf;
fig, trüg, infitiatores tm fflejaplen, 1. negotium
im ©orgen. e) ruhig, gelaffen, gciuäd)li4,
gebulbig, im üblen Sinne uncmpfinblieh,
gleichgültig, phlegmatijd), läjfig, lau iu-
dex, nihil est illo liomine lentius; in quo ego
nimium patiens et 1. existimor, fadversus im-
peria aures, *amara lento (rupigeS) temperet
risu, »lentus (gemächlich pingeftredt) in umbra,
»pectora falte, »spectator, »Cupido fiep fträu=
benb, *1. (ftarrtöpfige) pone fastus, fsaeva ac 1.
natura (Tiberii).
leuullus u. -nuncfilus, i, m. dem. 0. lono Plaut.
1. lönuncSlus f. leuullus.
460
lenunculus — levis.
2. U-niini filus, i, m. [fl. lembunculua, dem. pon
lembus] ©arte, ©oot.
leo, önis, m. 2Bme; al* fficßivn Hur.
LnöcSrion, ii, n lempel ju ßttßcn ju Gßren btt
bret löstet be« 2co* (LeonlTdrx Cie. n. d. 3
§. 60), bic fid) für bn* ©aterlanb geopfert Ratten.
Leon, ontis, m. 1) Sieden auf Sijilien. 2) ein
Jperrfcßer in Bßliu«.
Leöuidax, ae. m. 1) ftönig 0. Sparta, ber 480
n. Gßr. im Kampfe bei Ißermopplä fiel. 2) aud)
Leonides, ein Se^rcr be* jüngeren Gicero ju Athen
3) gclbhert Äteranber* b. ©roßen.
leöninus, adj. [leo] cavum 2öroenhößle Haut.
Leontinl, örum, m. Stabt auf Sijtlien Sap.
-tinus, ndj.; subst. -tinl, örum, m.
lepTde, ade. m. (oorfl.) comp. u. sup. [lopidus]
1) (Com.) artig, allerliebfi, Portreffließ, 1.
mihi ent; euge 1. 2) mißig, brollig, launig.
1. Kpldtn, adj. m. (Oorfl. ) cump. u. sup. [leporj
1) nicblidj, allcrliebft, anmutig .Com. j in
übelm Sinne jietlieh, torittilidi pueri tarn 1.
ac delicati. 2) p. ber Diebe launig, mißig,
treffenb ‘versus, ‘dictum.
2. Lopiilns, r6m. gamilic in bet gens Aemilia.
LSpontii, örum, m. feit AlpenPolf jmifeßen bem
St. fflottßarb u. bem Lago maggiore Cacs.
lepör (beffer al* lepoa), öria, m. geinheit u. An»
mut, Weiteres u gefällige* ©ejen affluens
omni 1. et venuatate; specimen humanitatis,
«alis, suavitatis, leporis; in ect nativum quen-
dam 1. esse, non ascitum; bef. leidjter u. ge =
fälliger, geiftrtirßcr ©iß, $umor in iocando,
facetiarum quidam, 1. quidam facetiaequo; in-
uaitatum noatris oratonbus 1. quendam et aa-
lem eat conaecutuaj omnes verborum, omnes
aententiarum 1.; facetiarum et urbanitatia; ora-
torius, non acurrilia; aud) al* fflattungäbegriff,
ber folooßl cavillatio al* dicacitaa umfaßt in
utroque genere leporis.
Leptis, is, f l) DJamc jmeier Stäbte in Afrifa
magna u. minor. lao Leptinus, adj. Tac.;
subst. Leptltinl, örum, m. 2) Stabt in Hispan.
Bactica.
lepns, öria, m. $afe; aud) al* fcßmeicßelnbe An=
rebe; Plaut.-, libertr. ber frafe, ein Sternbilb.
Spridjm. {. pulpamentum. $ap. dem. läpuscü-
1ns, i, m ; übertr. illa quidem certe pro lepu-
sculia capiebantur (fo mürbe mcnigftenS Heine*
©ilb gefangen), patellae, paterae, tribula Cic.
Verr. 4 §. 47.
Lern«, ae, u. Lerne, es, f. ©alb, Sumpf u. Stuß
unrocit ArgoS, AufentljaIt«ort ber büret) $erfule*
getöteten 4>t)bra. lao. ‘Lernaeus, ndj.
Lesbos (ua), i, f. 3nfel im ägäifeßen Keere. ®ap.
t) Lesbläcus, adj. 2) ‘Lesbias, adia, f. u. ‘-bis,
idia, f adj. u. trübst. 8) * Leshlus, adj.-, civia
= Alcäu*, vatc8 — Sappljo 4) * LegbOna, adj.
lessus, im acc. um (anbere gor men als biefer acc.
finben ft© nicht), oeraltete* ©ort, bie t oten =
Mage.
*+ letalis, e,adj. [letum] löblich, tobbtirtgenb;
* ^onus lobeSton (ber Gule); subst. n. pl. töb<
ließe 'Kittel IAv. 8, 18, 7.
Lethaens f. Lethe.
IbthargYcus, adj. [iijtfapyixdc] ber Scßlaffücf| =
tige Hör. — lethargns, i, m.[lij#«eyocj Schlaf«
fueßt Hör.
Lethe, es, f. gluß in ber Unlermclt, au«
melcßem bie Scßattcn Bergeffenßeit äße« Bergan«
genen tranfen. 2>ao. *I,ethaeus , adj. a ) jum
gluffe 2etßc u. jur Untermelt gehörig,
letßäifcß amnis, gurges, stagna; ratis be* Gßa-
ron; vincula L. (be* lobe«) abrumpero alcui
jmb. in* 2eben iurüdrufen. b) Bergefftnßeit
beroitfenb, einfcßläfernb somnus, sucus, ro».
‘IStlfer, fern, ferum, adj. [letum-fero] tob«
bringenb, töblirß arcuB, annus, Iocub (corpo-
riB) roo bie ©unbe töblitß iß.
1. *leto, 1. [letuml töten Verg., Or.
2. Leto, Letöix f. Lato.
l«tum, i, n. (leo = deleo, meiß bießt.) lob 1.
conaciacero Plaut., aibi parere manu Verg.,
*alqm leto dore, ‘via leti, in alter gormcl ollu*
leto datua est Cic. legg. 2 §. 22; tum me, Iup-
piter optume maxume. peasimo leto afficia-,
alte gönnet b. Liv. ; pari 1. eat affectus Nep -,
leto abaumi Liv.; eodem aibi 1. quo ipae periisset.
eaae pereundum Cic. de die. 1 §.56; turpi L
periro Cic. Att. 10, 10, 6; ‘perfonif ; ‘Unter
gang tenues Toucrum res eripe leto.
Leucidla, oe, f. 3nfel be* ionifrßen Keere«. lao
Leucüdlua, adj. *deua JlpoQ; ‘aacra triatia
peracta more L., inbem bie Seufabier jäßtliä)
einen Kenfißen o. einem Serge in bie See jn
ßürjen Pßegtcn ; subst. a) Leucadia, ae, f. Dlamr
eine* Srßaufpicl* be« lurpiliu*. b) Leueadli,
örum, m. — I.euctB, ädia, f. 1) = Leucadia
Ov.\ aueß bie ^auptßabt o. Seulabien Liv. i)
*= Leucataa, m. f.
lencaspia, Idia, adj. 1) meißbcfrßiL
bet phalonx (beren Srßilbe einen meißen ob. (über,
farbenen fflrunb hatten) Liv. 2) al* nom. pr. ein
troer Verg. [ ßeufabia.
Leueätas ob. -tos, ae, m. Sorgebirge brr gnfel
Lence , es, f. Stabt in Safonien
Lenci, örum, m. ein feit. Soll in Süb-Cotßringen.
l.eueippus, i, m. 1) iöater ber ^ßöbe, $ilaita u
fflrßnoii Or. lao * Leuclppls, Idia, f. lofßtn
be* fieucippu«; au(ß pl. 2) grictß. ^ßilofopb.
Stßüler be* Gleaten geno.
I.eucöpftra, ae, f [lerxös-afrpa] Borgebirge an
ber füblicßen Spiße o. ©ruttium.
Leucöpliryna, ae. f. [ifrxöqppos-, mit ben meißen
Augenbrauen] ©einamc ber liana bei ben Kagor
ßern Tac.
Leucösla, ae, f. gnfel bei ©äßum.
Leucösyrl, örum, m. Solf an ben Ufern be* Bon
Lencötbea, ae, f. f. Athamaa. [tu* ©urinu*
Leuctra, örum, m. gledcn in ©öotien. laron
Lenctrtcua, adj. j Schößlinge ber Dferoier
l.eväci, örum, m. SÖlferf^aft in GalUa Belgiea,
levämeu, Inis, n. ob -mentiim, i, n [t. levoj
Grleirßterung*:, 2inberung«mittel; ‘concr.
omnia curae caausque (Stößer in !C.)
lbv&tlo, önia, f [1. levo] 1) Grleirhterung,
2inberung aegritudinia, doloria. 2) ©ermin:
berung vitiorum
lerTcülua, [adj. dem. o. 2. levia] »iemlid) eitel
Cic. — levYilenslx, e, adj. [2. levis] gering,
unhebeutenb munuaculum Cic. — IbrTflda»,
adj. [2. levis u. fides] oon geringer ffllanb-
mürbigfeit Plaut.
1. lörls (falftß laev.), e, adj. m. comp. u. sup.
1) glatt, nicht raul) corpuscula, locus, ‘mar-
mor, ‘aaxa; ‘pocula blanf, ‘galeae, ‘aongai»
Schlüpfrig, •iuventas bnrtlo«, ‘senex faßt, *plo-
mac ibe« Scßmane*), ‘umeri poUe, gcrunbete;
subst. levo ba* ©latte, bie ooUfommen geglättete
levis — lei.
461
Oberfläche, bilbl., Hör. tat. 2, 7, 87. 2) tp. a) b'n “ suppressa voce) diierat Cic. p. Still. §.31
»jugcnblicb, jart pectus. 6) B. bei Siebe ifflgf. qua*' clare diceret); 1. significare lcicf)t!)üi,
fliepenb, glatt concursus verborum, oratio; leife; »levius miser weniger; fnacbläffig 1. di-
subst. levia sectari glatt, fliepenb ju jebteiben cendi genus. 6) ebne Befehweiben, willig
fudjeit Hör. ferre, omnia levius casura.
2 levis, e, adj. m. comp. u. sup. 1) teilet bem 1. levo, 1. (ardjaifl fut. exact. levasso Knn. b.
(Dnoichte naef), leicht ju tragen materia, arma- Cic. Cat. m. 1, 1) [2. levis] 1) beben, aufrid)«
tura; * levis mse nudo; int Silbe »Pergama ten, lüften so attollere ac 1.; »paulumque lc-
fesBis Graecis leviora tolli als eine leichtere Saft vatus fid) etbebenb; aqua levata vento IAv. ; se
attfjubeben ■=■ IciAter ju Bernicbten; »istis audire alis auffliegen; *se de caespite; »membra gra-
leviora leichtere BotWürfe; bterD a) »terra nicht mine, »humo; *se cubito fid) flögen; bab- lteb«
brüdenb, sit tibi terra 1. (al* gortnel auf @rab= mett, weg;, abnebnten, erbeben superpositum
fleinen); »somnus fanft; »malvac: leicht Bcrbaulicb; capiti decus Liv. , »alcui vincula, * manicas,
»non 1. i Berberblieb) Euhius Sithoniis; »levius »ictum dexträ abWenben. 2) tp. a) erleichtern,
(erträglicher) fit patientii quidquid corrigore leichter u. erträglicher machen, linbcrti,
est nefas; proelium ba* nicht brüdenb empfunben minbern aes alienum, fenus, fenebrem rem;
wirb, ohne groben ©djaben Liv. b) »leicht, dolorem consolando, inopiam, iniurias; »omen
flüchtig, gejebtoinb, bebenb cursus, ventus, weniger fchredlich machen; »cladem auctore (näml.
cervus, levis cursu in hurtigem Sprunge, hora, cladis); levata vis morbi; alcui metum, curam,
leves populi, 1. turba b. brn Schatten, c) m a = sollicitudinem; »omne malum vino enntuque
ger »terra, fhumus. d) »febwadj, fanftignis, etc.; fvirn solis umbrae; »viam sermone fich
taetus, strepitus, subuitus, atridor. 2) tp. a) berlürjen. 6) B. ettt). erleichtern, Io8mad)en,
unbebeutenb, geringfügig, unerheblich le- entlebigen, befreien me omnium laborum
viora studia, leviores arten (B. Stanbpuntt be« Plaut., alqm metn, animum religioue; qui liuc
SRömer« au*, $oepe, Ulufil, ©rammatil u. bgl. ; opinione levandi aunt; ad se aere alieno libe-
Bgl. mediocris), proelium, momentum, meritum, randos aut levandos; hibemis levari B. ber
dolor, periculum, causa belli; leviora comitia Saft ber ic.; alqm fasce jmbm. abnebmen; »ne-
in benen Beamte B. geringerer Bebeutung ge« mus fronde entblättern; ut animus molestiis le-
toäblt mürben, »ros wenig, »fama. »spes leicht« varetur; »levata est (ifl entbunben) Alcinene;
fertige ob. unficbcre, auditio unBerbürgt; B. ®e« »terras caelumquo (B. ber gurie) gleidjfnm d. ber
biepten leichterer ülrt »Muaa, *1. calamo ludere, SaP befreien, b. i. Berlaffen. c) aufrichten,
fearmina; »versus leichtfertig; nomen für ctni. Pärlen, erheitern me tuus adventus; levatur
nicht ebel ob. nicht fdjimpflid) genug; omnes in- animus exercendo; »levari alcis luctu pch er«
eptias (quod enirn levius huic levitati nomen gäben an ic. ; »f Corpora, »feesos corporis artus,
imponam?); pecunia ei est levissima gilt gar »aegrum berPeOen, »viros auxilio unterflögen,
nicht* bei ihm; auctor, fauctoritas; tu bst. in- d) BCtri tigern, fchtoäehen auctoritatem,
ania et L; fin levi habere für eine fi'lcinigleit »fidem.
achten. 6) B. ®bara!ter u. ©efinnung, ber etwa« 2. lävo, 1. [1. levis] glätten, polieren ferrum
leicht nimmt, lau, gleichgültig ne me levio- Vcrg.-, tp. B. ber Siebe; »nimis aspera sano cultu.
rem erga te putes Plaut -, flüchtig, leicf)tfin= lex, legis, f t) eigtl. überh- eine SBortformel,
nig, manlelmütig, unjuBerläffig, djaral« bab rine beftimmte gormel, Borfchrift,
t er l o* homo, iudex, auctor, amicitia; levissima welche bei einem @ef<bäft anjuwenben ifl, Bei»
fidei mutandae (dat.) ingenia Liv -, ievior cor- trag, fiontratt, einzelne fflunlte ob. Be bin«
tice Hör. gungen eine* Beitrage* censendi; Manilianas
1. lftvltas (nicht laev.), ätis, f. f 1. levis] 1) @lätte venalium vendendorum 1. ediscere; mancipii
speculorum. 2) b. ber Siete u. bem Sicbncr (Slätte Kauflontralt, »leges foederis; censoria ber Kon«
duas res efficiens, numerum et 1., illa Graeco- troll, bic Bebittgungen bei einer B. Eenfor au*«
rum, f verborum et compositionis. gebotenen Pachtung ob. fiieferung; edicere leges;
2. Kilts« , ätis, f. [2. levis] 1) SJeidjtigtcit, leges pacis dicere, dare alcui; pax data in bas
bem ®eroichtc nach aruiorum; *1. putris (at* leiefp 1.; dicta tibi est 1. bie Bebingung be* Kaufe*
ter Staub; et cinis volito; favium modo, qua» lior.; tp. Bebingung, Beftimntung, vitae
naturalisl.tleidjte Körperbau) ageret; bah- *glü<b« ba| ber SKenflb nicht immer glüdlidj fein lann u.
tigleit. 2) tp. a) glüchtigleit, Ccidjtigtcit, ba* Unglücf gebulbig ertragen fod; homines ea
Oberfläcblidjfeit amatonae; comicae toic fie 1. natos; pacem bis 1. constituerunt, ut etc. 2)
in ber Komöbte Borlommcn; manet in rebus te- ber in fflorte gefaxte, bem Bolle gemachte Bor«
mere congestis quae fuit 1. Quint, b ) llnbe« fchlag, Sntrag ju einem ®efep, ber ®efej) =
flänbigteit, fieidjtfinn, Sbaralterlofigleit Dorfd)lag legem ferre, rogare, promulgare, iu-
vulgi, hominis, temere asBentientium, in popu- bere, antiquare, repudiare, perferre (bi*to. auch
lari ratione, inconstantia et 1., mobilitas et 1., ferre) burebfepen 3) ba* u. bem Bolle in ben
ingeniorum, animi, iudiciorum; ille nostras am- fiomitien angenommene @cfeg, ber Beicplup
bitiones levitatesque (Bewerbungen u. bie bamit (mit Sluänabme ber SBaplen u. gerichtlichen Urteile)
uerbunbenen gluntereien) eontemnet. c) Seicp« i. dare, imponeie; 1. facere, constituere alcui;
tigleit, Dlichtigteit, Unbaltbarteit opinioms. 1. sancire, condere; lege carens civitas; 1. per-
Kriter, adv. m. comp. u. sup. [2. levia] 1) leicht latä de indicendo Yeientibus beUo; profectio-
o) bem ®cwichte nadp fmiles 1. armatus. b) ber nem lege confirmant (b. ben ^elsetiern); 1. est
Kraft nach levius casura pila. 2) tp. a) unbe« ut etc.; lege, legibus gemäp tc., nach tc.; lege
beutenb, gering, Wenig aegrotare, homines agere bie burd) ba« ©efep Borgef^ricbene Strafe
1. eruditi, 1. saucius, ut levissime dicam um BoUjieben (B. fiittor) ob. gerichtlich (lagen, unter
ba* gelinbepe SBort ju gebrauchen; quae 1. (leicht« ben gejeplichen gormen einen Slechtdftrcit führen;
462
lexis — über.
legis actio bic förmliche, bureß eine lex oorqe=
ftßriebene ©rojeßßanblung; poena legis gefeßließe;
lege uti gcfcßließ »erfahren ob. beix Seßuß bc*
©efeße« genießen; leges patriae bic gejeßließe
®taat«form, ©erfaffung; civitatibus leges liber-
tatemque (gefepluß brgrflnbctc greißeit) reddidit;
leges ac iura labefactare; legibus solvere; *sub
leges mittere orbero fieß unterwerfen; *cui loci
leges (§crrfdjaft) dedimus; bi«W. aueß B. rincr
lex mit (Rüdficßt auf bic cinjclnen Sefltmmungen
bcrfelbcti, Fariae, Voconiae, Atiniae, Iuliae. 4)
Übetip SRcgel , 93ort d^xtft, 3ieeßt*norm, Se-
jtimmuiig, fflefeg einer ftunft ob. SSifjenjeßaft
orationem formure ad hanc 1., versibus certa
quaedam et definita 1. cst; *operis; "tendere
opus ultra legem; 'lege solutus (B. ShimetuS);
legem sibi Btatuere; ’hanc dederat Proserpina
l. ; *sub ob. ei lege loci bet ©efeßaffcnßcit bc*
Crte* gemäß; *sine lege unregelmäßig, unorbent-
lid) ; *illfi fati 1. teneri; fego nic legem (Sprucß,
Sntfeßeibung) fati mei cxspecto.
lexis, is, f. ba* SBort, pl. lexcis Lucil.
b. Cic. de or. 3 §. 171.
LexoTil, örum, m. Sötlerfeßaft ju ben Arcmori-
cae civitates geßötenb, am Ausfluß bet Sequana.
♦lihüinen, Tnis, n. j liboj eigtl. Epfcrguß, Epfer,
prima o. ben abgefdßnittenen u. in* geuer peioor
feilen paaren; bilbl. carpes libamina famae roirft
meinet Sljrc juerft Ulbbrudj tbun. — libamentuui,
i, n. [libo] Epferguß, Opfer, sacrificiorum
Darbringung ber Opfer; {Just.) libamenta Ve-
neri solvere , 1. Oceano dare. — libätlo, önis,
f. [libo] Irantopfet Cic.
libella, ae, f. [dem. B. libra] [leine Silber-
münje, ber jeßntc leil eine# letiariit« — &s.
fjieto. a) eine jeßr [leine ©elbfumme überß., ein
Pfennig Plaut., Cic.; ad libellam auf ben ']3 i c n =
nig Cic. b) (mie as) b. einer Srbfdjaft jur ©e=
jeießnung bc* öanjen, heres ex 1. Uniocrfab
erbe. — lYbellus, i, m [dem. o. 1. llberl 1)
Heine# öud), (letne Scßrift scripsi in libello;
pl. Stoici Hör.; *meton. ©ueßtaben. 2) überß
icber turje feßriftließc Suffaß, bef. a) SJotijbueß,
Journal, ^»eft mandatorum, referrc in libel-
lum, fex libello respondere. 6) ©ittfeßrift
ja libellis f. 2. a I) 1); *tKlagef<ßrift. c)
©rief, Seßreiben, Icnffcßrift; eine cinjelne
Satire IJor. sat. 1, 10, 92; f® eßmfißfeßrif t;
*o ©ebießten d) Sinlabung«feßreiben,
©rogramm ju einem Seßaufpiele, einer ©or=
lefung, Ißcatcr jettcl, pl. gladiatorum. e)
öffentliche ©etanntmaeßung, Anfcßlag di-
cere libellos, federe per libellos.
ltbens (filtere gorm 1Gb.) , tis, adj. m comp. u.
sup. [partic. B. libet] 1) gern, mittig, mit
fjrcuben, mit ©ergnügen lubens faxim Ter.;
libentissimis animis mit ber größten ©ereitwilligi
leit, animo libenti, libentissimis Graecis. 2)
(Com.) Bergnügt, frenbig bilarum nc lub. fac
te. ®ao. a) Itbentfir (filtere gorm lub.) , adv.
m. comp, u sup gern, mit ©ergnügen, mit
SJ u ft. b) 11 bent in i ältere gorm lüb.t, uc, f.
(Borll. u. fpöt) 1) ©ergnügen, größließlcit.
2) perfonif. bie ©öttin ber größtießfeit.
Libentiun (Lüb.), ae, f. [libet] Beiname ber ©c=
nu«, ©öttin ber S u ft.
1. Ifber, bri, m. 1) ber ©aß unter ber 9tinbe
eine* ©aume«, obduenntur 1. aut cortice trunci.
2) »eil man juerft auf ©aft feßricb, jebe au* meß=
teren ©tattern befteßenbe Scßrift; ©ud), 31 b^
ßanblung, Dialog Plato novam quandam in
libris (auf bem ©apiet) finxit civitatem; auch
Seßreiben, ©rief, fSReftript, *@ebicßt; ßfiu
ßg impf. bie (ibgllinifcßen ©üeßer adire libros;
SReligionSbüd) er Etruscorum; Augurals,
SRecßtSbüeßer; carminum ftauberbücßer Hör.;
©erjeießm«, fRcgifter, Katalog. 3) ©udi,
'Abteilung einer Scßrift tres 1. perfecti sunt
de natura dcorum; eQipt. legi tuum nuper quar-
tum (näml. librum) de finibus Cic. Tusc. 5 g. 32.
2. Liber, eri, m. ber altitalifiße ©ott brr grutßt
barteit, fpfitcr mit bem gtieeß. ©aediu* ibentifi-
jicrt; übertr. SBein; Spricßm. f. 2. Venus 2) o).
3. über, era, crum, adj. m. comp. u. sup. frei,
ungeßinbert, ungebunbeu, unbefeßröntt t)
überß. a) abfot. frei o. geßetn (@gf. vinctus)
Plaut.; neminem nisi sapientem esse 1.; 1. ut
non sim mihi nießt mein eigener Sperr Phaedr ;
adulescentia uncingcfcßrfintt; amicitia liberior
esse debet; possessio, facultas, intercessio;
libero (n. abl. abs ), quid firmaret inutaretve
Tac. nun. 3, GO; fenus bureß [ein ®cjcp be>
feßräntt; custodia freie, meite tpaft; 1. (in einem
ßclicbigen) conclavi servare; legatio f. legatio
1); mandata unbefeßröntte ©otlmacßt; quaestio
an [eine ©erfon gebunben; 1. fide bureß [eine 8“;
fagc gebunben, terapus forgenfrei, *otia liberri-
ma ganj gcfcßäft*fret; vaeuum tempus ac 1. Cic.;
♦nunc pede 1. (bureß bie greube entfeffettem,
jmanglofcm) pulsanda tellus Hör.; *1. per va-
euum posui vestigia fo baß icß meine Original!
tat bctoaßrte; quae sunt pocturum licentiac libe-
riora eßer geftattet; 1. (in feiner ©ctnalt) alqd ha-
bere; eam potestatem tutam habere ac L, po-
pulum 1. habiturum (consulatum) merbe frei
barübet Bctfügcit; ut meae roi familiaris 1. (un
Berpffinbct) quidquam sit; liberum est mihi e*
fteßt mir frei; *neque Tumo mora 1 (est) mor-
tis Surnu* barf fid) bem Kampfe nießt entjießen ;
area, spatium, Campus linbejeßt; *aqua liberior
freier fließeub — ba* ©leer; f libero 'auf offenem;
commeantes mari; »fruges jebem frei fteßcnb;
♦vina in unbefeßränttem SWaße getrunten; L toga
etc. f. toga. b) ftei in ©ejug auf Renten u. Se
ben, freimütig, offen, unbefangen, unge-
bunben animus, vox, vocem 1. mittere, parum
mihi 1. ore locutus vieletur; 1. linguä uti Plaut ;
♦liberrima indignatio; f liberior dolor (Stnßc
rung bc-j llnmißcn*); eonquestus unDerßalten;
oratio SluSfage. e) ftei o. etm., oßne etm
umeri ab aqua, 1. ab omni sumptu, locus ab
arbitris; ab observando homine perverso ent
ßoben bet fWotmenbigtcit ie.; aueß m bl. ablcark
et angore, animus religione, omni nietu, "terra
Bceptns nostris, »laborum, *fati; ut rei familia-
ris 1. (B. Scßulbcn frei) quidquam sit; aedes p
©erooßnern ob ©eiueßeru frei; loctulus lebige# ;
1 (frei B. Seßulbcn, bic ieß nun bejaßten lann
ad te venio Pli», ep. 3, 9, 13; aueß frei bei
etto. in co, in ulciscendo; so 1. {sc. iu negand»
ulcisceneloque) esse Suet. CI. 40. 2) in*bef «)
bürgertieß frei (®gf. servus) iure Quiriuum;
neque censu ncque vindicta nec testamento I.
factus est; praeda omnis pr.ieter 1. corpors;
siebst, eruelitio libero non aigna; quid minii.‘
libero dignum? b> politiicß frei, nießt ntoasi
eßifeß regiert, nießt untertßan civitas; noudaii;
1. civitate {abl. abs.) obtooßl ie., populi, Gallia
Libera — Libethridea.
4G3
c) in fittlidjer ©ejieljung, in gutem u. tabetn=
bent Sinne, bol). jügello®, auSfdjweifcnb
turba temulcntorum.convivium. vita liberior Ter.
*Liböra, ae, f. 1) tateinifd)er Karne bet ©tofet=
pina. 2) Äriabne al® ©attin bc®©acd)Uä ob, Ciber.
Liberälia, ium, «. [2. Liber, eri] ba® bem Sibet
ju Sbten am 17. Slärj gefeierte geft, an Welchem
bie Jünglinge bie toga virilis annaifmen.
liberälia, e, adj. [3. Über] bie greifjeit (al®
Stonb) betreffenb, greibeit®; causa; {Ter.)
1. causa alqtn asserere manu f. 2. assero 1) o);
(Plaut) nuptiae unter gteirn. 2) einem freien
Kanne gejicmcnb a) cbel, anftänbig, l)o<t)--
berjig, freijinnig vir Ter., studia, arte«, doc-
trinae, ingemum Ter. ; Omnibus artdbus studio-
rum liberalium exculti Gurt. 8, 6, 4; studiis
praediti ©eiterte Tac., mens, actio freier utib
ungejwungencr ©ortrag, fortuna liberalior beffer,
l)öber, liberalior victus befferc, Bornebntete Soft;
largum et 1. (anfläitbigc®) viaticum, ob spem
liberalioris militiae, sumptus SljrcnauJgabrn,
forma virginis ebte Com.\ ut in eo moderatio
et temperantia appareat cum specie quadam
1. mit bem Silbe einer guten ffirjicfjung, wie fte
einem fteigebotenen Kenfdjcn jufommt Cic. off. 1
§. 96. 6) gütig, juoorf ommenb, höflich re-
sponsum, voluntas. c) freigebig, gonnett 1.
et munificus, beneficus et 1., f in omne genug
hominum liberalissimus; laudis avidi, pecuniae
L erant Sali. Cat. 7, 6. d) freid) li d) epulac.
t£ap. X) UbgrälYtas, ätis, f. bie cblc, tjonnette
©ejinnung, bie einem freien Kanne o. guter
©tjicbung gejicmt, inäbef. ©üte, grcunblid)’
fett, grctgebigleit homo non 1., sed ipsä
tristitiä et severitate popularis, a quibus, rudis
cum esses, videtur decipi posse I. tua; 1. ac
benignitatem ab ambitu atque largitione se-
iungere; (fpöt) meton. Sdjenlung, ®efd)enf,
autb pl. II) libgrülttPr, adv. m. comp. u. sup.
a) auf eine bem freien Kanne gejicmcnbe SBeije
anjtänbig, ebel educatus, eruditus, vivere;
bef. gütig, freunblidj respondere, polliceri,
oratione persequi. 6) freigebig nec potui ac-
cipi liberalius. c) reicbliqj, ft a 1 1 1 i d) instruc-
tus; liberalius vivere auf oornefjmerem gufj; in-
dulgere sibi liberalius atlju fcl)r, ju ftarf Ncp.
liberütlo, önis, f. [libero] ©efreiung ipsa 1. et
vaeuitate omnis molestiae gaudemus; bef. a)
SBefreinng eine* Staate® Just. 5, 8, 12. 6)
greifpredjung »or ®cri<f)t Cic. — liberätor,
öris, m. [liberoj ©efreier Iuppiter f, 2. Eleu-
theria; aud) abjeftip. die populi Rom. animus
Liv. 1, 56, 8.
llbfre, adv. m. comp. u. sup. [3. über] X) frei,
ungebunben, jügello® vivere, liberius vi-
vere, palam libereque venire au® freiet $aitb
oerfauft werben. 2) frei, freimütig, ojfen di-
cere, loqui, *liberius maledicere, paulatim libe-
riua dolor erigi coepit Curt. 9, 3, 2; ’freiwiL
lig. 3) frei, nid)t ftlaoifd) educare Ter.
liberi, örum u. ilm, m. [3. über al® freier leil
ber £>au®genoffenfd)aft, ©gf. Bervi| bie ßinber
mit Sejug auf bie ©item procreare, suscipere
liberos, habere ex alqa; 1. educare; ius trium
1. f. 1. ius 3).
lifoero, 1. (fut. ex. liberasso Plaut.) [3. über]
1) frei machen, befreien servos, se, pulli libe-
rati caveä, ‘vaginft ensem. 2) über!), oon etto.,
roa® binbet, frci=, Io3ntad)en, cntfeffeln te
ab eo vindico ac 1., alqrn a quartana, mundum
ab omni erratione, animus liberatus a corpore,
ex incommodis alqm pecuniä, periculo, metu,
aere alieno, mentes religione; liberato (gc.
aspectu vestro) oculos meos gebt mir au® beu
Äugen Curt. 10, 2, 27; relaxu modo paulum
animum, aut sane, si potes, libera; Byzantios
o. Äbgaben, abgabenfrei machen, domum u. ber
barauf Ijaftenben Jpeiliglcit; liberabam (wollte o.
ber lex Flavia agraria ausgenommen miffeu)
agmm eum qui — publicus tuisset Cic. Alt. I,
19, 4; obsidionem urbis auffjcben; liberata iti-
nera, castra, templa nidjt oerbaut, mit freier
Äuäfidjt; cum augurato liberaretur Capitolium
al® man jum ©läge für ba® fiapitol bie anbern
Ifmpcl wegräumte; alqm roti p. ber ©erbinb=
li(f)lcit, ba® fflelübbe ju erfüllen, se a Venere P.
bet ©crbinblidjfeit gegen tc. ; alqm ad facultatem
aediticandi jmbm. ©rlaubni® ju einem ©au ge--
ben; nostro supplicio arma Rom. beit Staat p.
ber Serpflitgtung Stieben $u fe^liefjert befreien;
tidem tuam erfüllen, promisBa ungültig niadjen,
nomina bie Scbulbcu regulieren; inibef. 3) Pon
einer Scfpilb, ©efdgtlbigung ob o. einet Strafe
freifpretgen hunc, quem bis condemnatum
tarn occeperant; liberatur Milo non eo consilio
profectus esse wirb 0. ber ©cjdjuibigung freige=
(protzen, baf; tc. ; alqm crimine, culpa, culpue;
fortasse non se liberari (o. ber Strafe freige-
fprotfjcn werben), sed in aliud tempus reservari.
llberta f. libertus.
libertas, ätis, f. [3. über] I) 1) greiljeit 1. est
potestas vivendi ut velis; omnium remm in tc.,
vitae, fverborum, flate circumspiciendi, *fandi
©rlaubni®; in®bef. a) bie bürgcrlidje grcilfeit
im ®gf. jut Sflaoetei servos ad 1. vocare; al®
Jnbegriff ber 9icc6te eine® röm. ©ürger® eripere,
iraminuere 1.; ad usurpandam 1. vocare notieren
taffen, b) bie politifdje greificit be® Staate®
im ©gf bet mouardjij^cn Staat®Derfajfung ob.
ber fTcmben Cbcrgerrfdjaft populi Rom. est pro-
pria 1.; in ea 1. quam a maioribus acceperant,
permauere. 2) geiftige greigeit qui potiorc
metallis 1. carot Hör. ep. 1, 10, 39 f.; grei*
mütigfeit ingenii Sali , 1. requirere. 8) in
Übelm Sinne f jitg eil ofi gleit nimia. II) per=
fonifijiert bie ©bttin ber greigeit.
llbertinns, adj. [libertua] ju einem ob. ben grci =
gelaffenen gehörig, homo, mulier ber, bie g.;
socii navales libertini ordinis; me 1. patre Da-
tum Hör.-, *1. milite bis usus est; gew. subet.
-ns, i, m. ber greigelaffene (in ©e*itg auf
feinen Stanb), ebenfo -u, ue, f. bie g. ; in frühc=
rer Seit aud) libertinus Sogn eine® greige*
laffrnen na© Suet. Claud. 24. — libertus , i,
m. [liberatus] ber greigelaffene (in ©ejug auf
ben tpcrtn u. bie an ihm poUjogcne gteilaffung);
-a, ae, f. bie greigelaffene; V'eneris eine ur=
fprünglid; bem Staube ber Venerii [f. 2. Venus
2) «)J angegörige g. Cic. div. »n Caec. g. 56.
ltbüt (ältere gorm lübet), libuit ob. libitum est,
— 2. e® beliebt, gefällt, ifi gefällig quuo
meo cumque animo libitum est facere Ter. ; 1.
m inf.; facite quod L, poterit id quod 1„ et ci
libebit quod non licet; partic. alSsutist. flibYta,
örum, n. ©elüfte, ©etieben ad 1. Caesarum.
LibethrYdcs, um, /. nymphae — 'Kufen (Verg.)
p. einer ben Kufen heiligen Duell engrottc Sibctfjra
4G4
libidinor — licenter.
ob. SibctßroS in X^effatien bei bet ©labt Idbf-
tbniin, 1, n. Liv.
lYbitlYiior, 1. dep. [libido] (fpät) Unjudjttreiben.
libidYnose, adv. [libidinoBus] roilltürlicß, on
(ein ® cf e^, an (eine Orbnung gebunben,
nacß Saune u. belieben, auäfcßroeifenb. —
lYhidiuösus, adj. m. comp. u. mp. [libido] ge*
nußfüdjtig, mollüjlig, auSftßmeifettb, jü=
gclloO, ftecß liomo, tyrannus, »caper geil,
amor, udulescentiu, voluptates.
libido (ältere gorm lüb.l, Ynis, f. [übet] 1) Sufi,
Begierbe, Bedangen est alcui 1. •=. alcui
libet, m. inf. Plaut. ; rnagis in decoris armis ct
militaribus equis quam in scortis atque con-
viviia lubidinem habebant Sali ; licentia ac 1.
talia loquendi Tac. 2) Willtür, bloße Sufi
u. Saune, Belieben, m. gen. subj. u. obj. vic-
torum, fortunae, dominandi fjerrfeßfueßt, rei pu-
blicae capiendae, perniciosa 1. uti, 1. alqm te-
ilet, 1. invadit alqm; ratio, quae in libidinem
venit ttioju ntan Belieben ßat; ad libidinem, ex
libidine; contra lubidinem animi; pl. propter
eorum 1. (Willlütlicßteiten) et injuria«. 3rt8=
bef. a) ©enußfueßt, and) Wolluft , 9lu8f(ßraei*
funa, im pl. Süfte, Pompeium non devocavit
1. ad voluptatem; lubidine accendi; impulsu
libidinum voluptatibus oboedientium; aud) baS
eigeitmäißtige, millfürlicße ©ebaten bet
rSm. (Demagogen; politifdje Sjeeffe libidinum
peccatorumque omnium licentiam; tunteufdje
Siebe, b) pl. metou. mollüftige Xatfielluit:
gen bet bilbenben Sun ft. 1. frangere. —
lYbYta f. libet.
I.IbYtiua , ae, f. bie Eeicßengättin, in beten
Xempel öetäte, bie ju einem Beicßenbegängniffe
gebürten, aufbetoaßrt u. Eiftcn übet bie loten ge=
füßrt mürben L. quaestus ocerbae Hör.-, tp. a)
pestilentia tanta erat, ut L. vix sufficeret =
baß man (aum ade begraben tonnte; ne libero-
rum quidem funeribus h. sufßciebat. b) »ber
Tob multaque pars mei vitabit L.
lilio, t. l) ein menig b. einet ©ad) c neßmen,
megneßmen (oßne ©cmalt ob. Wibcrftanb), tp.
ex praestantissimia ingeniis excellentissima
quaeque; facetiarum quidam lepos libandus est
ex omni urbanitatia genere; animos haustos et
libatos a natura deorum habemus; libas ex
Omnibus quodeumque te maxime specie verita-
tis movet. $iero. o) leitßt betüßten, ». etto.
nippen, loften, genießen, iecur freffen o. tc.
Iav.\ mensam, ex qua 1. hostis epulas (feiet*
licßer VlusSbrucf) einnaßm Curt., *summa flumina
im gluge trinfen, foscula natae füffen, »altaria
pateris beneßen; *pascere vemas libatis dapi-
bus mit ben übrig gelajfenen ©peifen. b) etm.
baoon megitcßmenb oetminbern, einigermaßen
jtßmätßen libatae vires Liv.-, »virginitas libata
ncrleßtc. 2) etm. ». einet Waffe ob. Wenge, bef.
o. einer glüffigteit nehmen u. ben ©filtern
opfern, roeißen diis dapes Liv.-, *frugem Ce-
reri, »pateras lovi, »honorem laticum iu luen-
sam, »Üceuno; »libato ( abl . abs.) natß bent Weiß*
guß Verg.; *tp. opfern, meißen alcui lacn-
mas, carmina aris.
libra, ae, f. 1) Wage, alqd 1. et aere mercari
in förmlitßet ob. recßtliißer Weife, für bare« ®elb
(eigtl. unter Beobaißtung ber bei bet mancipatio
übließen gormalität; f. mancipium t) Hur. ep.
2, 2, 158; nexum, quod per 1. agitur Cic. de or.
3 §. 159; tamquam in procinctu testamentum
faceret sine libra atque tabulis (oßne bie ßer
tömmlicße gefeßließe WancipationSform in btob
aeßten) Cic. de or. 1 §. 228; 1. et aere liberatom
emittit giebt ben (aufi ber fjanb bc« erften ®läu
biger«) Befreiten burtß förmliche Stßcittung frei
Liv. 6, 14, 5; meque tuum (sc. esse) librä norit
et aere minus and) oßne förmlitße (Eigentums
ermerbung Ov. ex Pont. 4, 15, 41 f.; bilbl. f. de-
primo 1), lanx 1); inSbef. bie Sage jum Wioel-
lieren, baß. nd libram nad) ber Wage, in gleitßet
5>öße Caes. b. c. 3, 40, 2; übertr. »bie Wage ali
Sternbilb. 2) ba« ©emogene, ein rüm. ffunt
= 12 unciae, f. as; 1. pondo; ein Waß für flüf:
fige Tinge olei Suet
lihrftmentum , i, n [librof 1) baS, mobureß rin
©egenftanb ein ßcrabbrüdenbe« ©croießt brfommt
u. fo bie ©tßrounglraft oermeßrt mirb, ba§ ®e-
mirißt, plumbi Blcigeroitßt; t©<ßroungrie-
men tormentorum; +ba8 ©efälle aquae 2)
jeometr t t. roaaereeßte Stäcße ob. Sinie.
liliräriölus. i, m. [dem. 0. librarius 6)] armfetiger
Büdjerabftßreibcr, ©cribler quod L scire
profiteantur; nec id tarnen ex illa erudita Grae-
eorum copia, sed ex 1. Latinis. — lihrärius,
adj. [1. liberj ju Büeßern geßörig, Büißer ,
scriptor Büdjcrabfeßreibcr, überß, ©tßreiber,
Setretär (Silanen ob. greigclaffene) Hör.-, mbtt.
a) -11110, ii, ii. Bütßerftßrant, =(aften. b)
-in», ii, m. Jlbfeßreiber, ftopiß.
flibrÄtor, öris, m. [libro] l) abmäger, 9Ii=
nellierer. 2) ber ©teine tc. mit ber Jpaub fißleu=
bert, Wurffdßüß (ngl. funditor). — lihrnto-,
adj. m. comp. [ partic . n. libro] in ©eßmung
ficbraißt, »m ©cßroung befinblitß glans,
ibratior ictus — librill», e, adj [libra] p f ii n -
big, b. einem Bfunbe, fundjs, für ftßmert
©teine, ffjfunbfcßleuber Caes. b G. 7, 81, 4. —
libritor, oris, m. Tac nun. 2, 20. 13, 39 f. libra-
tor. — libro, 1. Ilibra] 1) etm im ©leiißgt'
miißte feßmebenb ßalten ob. bewegen terra
quibus librata ponderibus; fsi immensum irn-
perii Corpus stare ac librari sine rectore pos-
set. 2) in Sißroung bringen, fd^mingen (um
befto (räftiger u. rnßeter abjufcßleubcm) »iaculum,
»telum, »caestus, *sese per inania nubila, *ge-
minaa in alas ipse suum corpus, »Corpus in herba,
»cursum in aere; aueß *tn ber ©tßmebe er>
ßalten vela librantur ab aura.
Llbnl, örum, m. feltifdßer BoKäflamm in Gallia
Transpadana
libnm, i, n. ft'ntßcn, bef. Dpfertutßen.
LYbnrnl, örum, m bie Siburnet, ein iDurifißer
Bottäßamm in Siburniett, bent ßcutigen Kroatien.
Liburna, t*i>Yca (sc. navis) fcßnellfegelnbe#
Scßiff, mic bie Siburnet e« gebrautßten; LYbur-
Ulcus, adj
LYby«, ae, f. ob. »LTbye, es, f. Sibpcn ob. Wort
afrifa ®an. 11 »LYbjcu», adj. 2) l.lbys, jo.»,
adj., m Hercules = Phoenicius Sali. Jug 89, 4;
bao. suöst. Libye», um, m 3) I.Ybyssa, ae, f.
adj. 4) »LTbystinu», m., *-»Us, Tdis, f. ad).
5) +LYbyn», adj.
LYbyphoenices, cum, m. pl. Söflerftßaft in Sb
bpen, n. 'fißöntjiern ftammenb.
lYcen», tis, adj. m. comp, [licet] frei, unges
bunben dithyrambus 1. et divitior, »Lupercus.
3)an. ^1) lYcentür, adv. m. comp, frei, unge«
bunben, jügel*, regellos; ftetß, ted errare
465
licentia — lignla.
(6. ber Sehe); "super aetherias errate licentius
auras, fagere, "scribere, fclasHis Othoniana 1.
vaga. B) lYcentia, ae, f. 1) fytci^eit a) ju
tbun. Was man »id, llngebunbcnbeit, ludendi
im SC.; 1. aclubidine Tac., Academia dat magnam
1., 1. habere, uti kuperiorum temporum atque
itinerum 1. 6) grcibeit, bie jmb. ftcb nimmt,
SHllfür, ®rcipigteit, gfigellofigltü, ©c-
fe|J lojigteit 1. sibi sumere; dicendi, scribcndi;
a Democrito haoc 1.; poetarnm; "usns est poe-
lae more et 1. (fjenbiabpS) grcibeit bet $icgtcr=
fitte; fsuperfluentcs iuvcnili quadam diccndi
impunitate et 1.; nec libcrtate vcrborum nec 1.
tigurarum; malle 1. suam quam aliorum liber-
tatem; Sullani temporis; magna ost gladiorum
1. man morbet mit freebet $reiftig!eit; noctis Lic.,
tenebrarum welche tc. geftattete Tac.; *immensa
pouti; ftheatri. 2) ©öttvn ber giiget (ofiglrit.
lleeo, 2. feil fein, auSgcboten metben, quanti
1. horti ju welchem greife ic.; I.aevinum — unius
assis non unqaam pretio pluris lieuisae habe
nie um ben Söert eine« VI# = um einen einzigen
91# mebt gegolten llor. — lYceor, Ytus »um,
dtp. 2. auf etto. bieten (WaS feil ift) hortos;
contra f. contra I) 2) c); qui digito licitus eit;
auch einen hJreiS fepen auf sc. hostium ca-
pita Curt. 4, 1, 12.
llcSt licoit (auch licitum est), 2. imper». 1) eS
i f* erlaubt, es jtebt frei, man barf, fann,
mag licere dicimua, quod legibus, quod more
maiorum iustitutisque concoditur; quod aut per
naturmu fas esset aut per leges liceret; "cui
tantum de te lieuit? »er burfte bit foldheS tbunV
quod inter nos liceat dicere; quod inter nos
liceat; 1., 1. alcui nt. inf.; m. acc. c. inf. ; m.
.'Ittraltion. lieuit esse otioso Themistocli; cur
bis esse liberis non 1.? quo in genere mihi
neglegenti esse non 1 ; (feltner) si civi Ro-
mano 1 esse Gaditanum; annus, quo per
leges ei consulem fieri liceret; m. ausgclaffc;
nem perfönl. dat. ut incolumi («c. sibi) tieri
liceat, si ltberae ac pudicae (*c. ci) vivere lici-
tum fuisset Liv.; *1. esse beatis (sc. illis); auch
liceat esse miseros (sc. nos) Oie. p. Lig. §. 18;
per me 1 id) f)abe nicht# ba»iber; m. coaj. fre-
mant omnes 1.; sciatis 1. ihr mögt Wiffen, icb
taffe eud) wiffen Ourt.; "licebit currus; licet recht
gern Blaut. 2) bi#W. d. pbbftfcber Dlöglidjlett,
es ift möglich, >nan lann hoc quidem videre
1., id intellegi 1. ex iure pontificio, quam (sa-
tisfactionem) 1. cognoscas, 1. hinc lntellegatis,
"experiare, cawus 1. 8) eine unbrfdjränfte 6in=
tänmunq einleitenb, fdjeinbar als lonjeffioc conjct.
mag es auch fein, bah, mag immerhin —
wenn auch, m. coiy. praea. ob. per/'. 1. omnia
concurrant; auch quamvis licet mag immerhin
noch fo f e 5 r , quamvis 1. excellas; quamvis
enumeres multos 1.
I.iclnins, 1) C. Ii. Crassus, SoIIStribun, u. beffett
lochtet l.icinia, eine Seftalin; Lucius L. Cras-
su», ausgezeichneter 'Jicbner (geft. 91 #. CEljr.) ;
Marcus L. Crassus DiveB, ber Xriumoir. 2) Lu-
cius I,. Luciillus, berühmt als gdbhcrr im Stiege
gegen INithribateS, auch geiftnoU u. gebilbet, reich
u. Berfchwenberifch. 8) Lucius L. Murena, melp
rere gahTt SJegal bes ÜuculluS, im Jf. 63 o. (Ihr.
als befignierter Sonful beS nmbitus augetlagt,
aber o. Sicero in btt noch oorbanbenen Siebe mit
Srfolg netteibigt. 4) Aulus L. Archias f. Ar-
$Mni4<n, tat.-betitt4<< S<bulw8rtftb. 5. Hub.
chias 1). 6) Aul. L. Caecina f. Caecina. 6) 0.
L. Macer f. 2. Macer. 7) C. L. Calvus. 8) C.
L. Stolo, SJollStribun m. L. Seitius, 376 0. 6fjr-
Urhebcr breier für bie Plebejer oorteilhajtcr ©e=
fepe, inSbef. bes ©efe^eS, burch welkes biefelben
gutritt jum Sonfulat erhielten Liv. 6, 35, 4 ff.;
adj. Ltcinias.
lYcYtttio, önis, f. [licitor] ba# Sieten in Sluftio--
nen ic. — lYcYtor, dtp. 1. [liceor] (oorfl. u.
jpät) auf ctw. bieten. — lYcltus, adj. [licet J
erlaubt *sermo; su btt. ». pl. erlaubte Xinge.
lirium, ii, n. ber Xrumm, b. i. bet gaben oom
alten ©eroebe, an ben bie gäben be8 neuen Stuf-
jugS gelnüpft werben, licia telae addere ein
neues ©ewebc beginnen Vera.; firma conductis
cinnectere 1. telis Tib. ; auch übcrl) ber gaben
Verg.
ltctor, öris, m. ber üiftor, einer bet ben fjöchftcn
Staatsbeamten (bem Xiftator, Äonfnl, fßrdtor) t>.
Staats wegen beigegebenen öffentlichen Xiencr,
welche ihnen bie fasees norantrugen, ihnen hllap
machten u. bie Strafurteile oodftredten. primus
bet feinem Sange nach er fit, auch proximus, in=
fofem et hem SDlagiftrat junächft ging; ber Oufis
ftor hotte nur in ber Ißromnz als ifäräturBermefer
Aiiftoren, beT Hamen Dialis n. bie Seftalinnen
fiiftoren ohne fascc«; in weitetem Sinne ein tra ■
bant proxumus 1. Iugurthae Sali. Jug. 12, 3.
lYen, Enis, m. bie TOilj. 3>ao. HSnösus, adj.
miljfüchtig cor Plaut.
*flYgAmen, inis, n u. f-mentnm, i, n. [1. ligo]
®anb, öiube, Slerbanb.
LYgirlns, 9iame einer töm. ©enS; Quintus L.
warb n. Q. Xubero wegen feinbfeligen Berholtens
gegen (Eäfar angellagt, aber B. Cicero in ber noch
oothanbenen Siebe oerteibigt. ®a b. -rl&nus, adj.
LYger, cris, m. 1) gluf) in ©adieu, j. Loire. 2)
ein SHutuIer Verg.
lignAriua, ii, »i. [lignumj fjol jbänbler. —
llgnätio, önis, f. [lignorj baS §oljholen, <fäl =
len. — iignitor, öris, m. [lignor] .tioljhaucr,
= fällcr.
Ugneölns, \adj. dem. 0. ligneusl (feit.) aus ober
non feiner ipoljarbeit. — ligncns, adj. |li-
gnum| ans $olj, hölzern ponticulus, turris;
tp. (Plaut.) salus ©rufe, ber auf eine höljetne
Schreibtafel gefchrieben warb. — lignor, dep. 1.
[liguum] $olz holen.
lignam, i, «. 1) $olj, lncum ligna (für nichts
alS gewöhnliches $>olz) putarc llor. ; fpri^W. ferro
ligna in silvtun ctw. ÜbcrflüffigeS thun Hör.;
*ein SBaum triste, inutiie. 2) au# fjolz ®e =
inachteS, "Schaft beS Spcctes, fbcS Pfeiles;
"bas troj. iRoji; "hölzetne Xafel, in welche
©efepe eingegraben würben; "^olzpuppe, mo-
bile 3Hari ouette.
1. ligo, 1. 1) nerbinben, biitben "manns post
terga; fetidarium circum collum; "mulani an=
fehirren ; "ligatus in glacie feftgefroren; catenis
ligatus Liv.; falqm vinculo; anbinben capi-
tibus suis (dat.) cornua Phaedr. 2) utnbtnbrn,
ubiuben, umwideln, umfchlingcn "gut-
ura laqueo jufammenf chnüren , "vulnera veste,
"digitos iunctura, "spiris ingentibus D. ber
Schlonge. 3) tp. oereinigtn, nerbinben
"pacta, *di8sociata locis concordi pace, "vin-
culo tecum propiore ligari.
2. ligo, önis, m. bie fjade.
lignla (ling.), ac, f. [dem. p. lingua] cigtl. eine
80
4CG
Lignres -
Keine 8«nßt/ bat. ©rbjunge; S©ubricmcn,
als S©impi»ort bu Xaugeni©t#! Plaut.
Mgüres, rum, m. ©Mleifdjaft im tjeuliflcn ©enua
u. Piemont; per L. transiit bur© ba« 2anb ber
ü. ; situ/. I,Ygus (feit. Ligur), üris, m. u. f.\ adj.
femina L. Tac. hist. 2, 13. 3)aO. 1) LTgörin,
ae, f. Siaurien, Tac. 2) Liguhtinu«, adj.
ITgurrio (llgür), 4. [lingo] 1) Irans. lecfen, be =
letfen (mit üiiftcmljcit u. tiqfeit) pisces
semesos tepidumque ins Hör.; alqm bef©mau=
fett Plaut.-, furta fteimli© nnf©en Hör.; bal).
na© etm. lüfiern fein improbissima lucra, cu-
rationom agrariam. 2) intrans. letferftaft
fein Tn. ja», lYgurritio (ligurit.), önis, f.
Sedetftaftigieit Oie. Tusc. 4 §. 26.
lYgustrum, i, n. jjartricgcl, Stainroeibe, ein
Strau© mit weiften ©tüten,
lilinm, ii, n. \hiftov] Silie; al« milit. t. t. eine
®rt B. SSerfiftanjung, au« ®rubcn beftebenb,
wel©e mit bem IjctBorfteljenben ©fa§te bie ©eftalt
eine« £ilientel©e« batten Oats. b. (i. 7, 73, 8.
Liljfbacum, i, n. Sorgebirge im SBeften Sizilien«,
©an. -tänng u »-belu», adj.
Huia, ae, f. Seile; bilbt. B. ber ©etfeinciunq
einei S©rift *labor limae; »defuit et scriptis
ultima 1. meis; fextremam 1. opperiri; quo ma-
gie intendam 1. tuam, alqd limä persequi, flimä
splendescere. — limätulus [adj. dem. B. lima-
tns] tp. tnoftl gefeilt Cic. fam. 7, 33, 2. —
limätns, adj. nt. comp, [partic. B. limo] eigtl.
gefeilt, baft. tp. Beifeinert, BcrooUtomm =
net, gebilbet genug dicendi, librorum limatius
(@gf. populariter scriptum); homo oratione ma-
xiine 1. et snbtilis, moribus et urbanitat«, f li-
matius ingenium.
limböl&rius. ii, m. [limbus] ©otbüreitma©er
Paut. — limbus, i, m. ©efaft, ©orbüre am
Äleibe, Saum am ©etnebc.
Innen, ir, is . n. 1) ©©weite, J t) ii r j d) it) e 1 1 e .
©ingang cabiculi, templi, fores in liminibus
aedium, intrare limen in ba« gimmer; bef.
§au«, SBobnung ad limen consulis adesse,
contineri limine Liv. ; »limine pelli; »scelera-
tum bet ©ottlofen (in bet Untcttnelt); * sacrum
Xempcl ; *1. (pl.) mntare; »pl. bie S©raniett
bet iHettnbaftn; »©renjmarf, ©tenje, extra
1. Apuliae. 2) tp. ©ingang, Wnfang«punft
♦in limine portus, *a mortis 1. restituere, fnon
in 1. operum laborumqne nostrorum sed in
exitu, fin ipso 1. tictoriac stamns.
limes, Itis, m. [1. limusj 1) eigtl. bet Siain
jrot[©ett jwei Selbem, bat), bic bur© einen fol©cn
Sain ob. fonft bejci©nctc S©cibe*, ©renjlinie
jwif©cn Selbem ultra limites clientium salis
avarua Hör.; partiri limite campuni; 1. agro
positus Vng.; humum longo signavit 1. men-
sor Ob.; via secto 1. ein fflang mit but©j©nitte=
net Sbgtenjmtg, b. i. mit freujenbem Quergang
Verg. georg. 2,278. ftterB. t bie ©tenje eine«
üanbr«, bef. bic befeftigte ©renjlinie, bet
©tenjwali 1. acto. 2) übe©. bet in einet be=
ftimmten Sinie geftenbe SBeg, Selbweg, Steig
Appiae, quasi 1. ad caelum aditus patet, *1.
recto fugere, »lato te 1. (ben i© mir mit bem
3©tocttc baftne) ducam, »longo 1. sulcus dat
lucem (B. einem Kometen).
LlninAtis, Wis, f. ©einamc bet ©iana, na© itjrem
lempel in fiimnae an bet ©tenje o. Salomen u.
Sleffenicn Tac. ann. 4, 43.
- lingua.
1. limo, 1. [lima] 1) reiben, toeften, ft^etjft.
caput cum alqo tüjfen Plaut. 2) tp. a) f et len,
polieren, glätten, genau bur©geftenb net-
beffern U' nerf©5ttetn ars ob. arte alqd, sti-
lus et hoc et alia. b ) genau unteifu©en,
gtünbli© etforf©en veritatem in disputaodo,
»subtiliter niendacium e) fctlenb »cgneftmen,
oerminbern, {©mälettt tantum de altero; de
tua prolixa beneficaque natura alqd posterior
annus; se ad minutarum genera causarum fi©
bef©tänfen auf tc. ; »commoda alcis obliquo oculo.
2. limo, 1. [2. limus] mit S©lamnt befpripen
I.imbnum f. Lemonum. [caput alcui Plaut.
limösus, adj. [2. limusj {©lammig »lacus, pla-
nities. [fi©tig »lacus.
llmpYdus, adj- m. comp, u, sup. llat, bur©
limülus, adj. [dem. o. 1. limusj ein toenig
[©ielenb (fofett) Plant.
1. limus, adj. f©ief febenb, [©ielenb limis
(sc. oculis) aspicere o. ber Seite Cb*».; rapere
limis (sc. oculis) I)inf©ielenb etftaf©en Hör. sat.
2, 5, 58.
2. Urans, i, m. 1) bet 3©tamm, bet ft© unten
im Saftet anfeftt, au© »Ibon, princeps (»otau«
©tometfteu« bic 3Jlenf©en bilbete) Hör. carm. 1,
16, 14; hic 1. durescit Verg. ecl. 8, 79; tp. *ma-
lorum. 2) S©muft, ©obenfap Hör.
3. limns, i, »i. ein mit ©utpur befefttei S©utj
bet Opfetbicnet Verg.
Limjre, es, Stabt in Stjbien.
Llndos (-ns), i, f. Stabt auf Diftobu«.
linea, ae, f. j linum] eigtl. leinener Saben, S©nut,
bat). 1) 91i©tf©nut bet SKautet u. 3tmmetleute
uti lincä; ad 1. ob. rectis 1. in gerabet ilinte,
jentre©t. 2) £inie, Stti© scribere L; quae
(pictura) 1. modo extremas circumscriberet f.
circumscribo 2) a); bef. ©tenjlinie, ©tenje,
bilbl. transire lineas bie S©tan!en; tp. »mors
ost ultima 1. rerum ba« ©nbc, Siel; extremd 1.
amare b. fern bet, b. i. feine ©etiebte nur ftpen
bütfen Ter. 3>a». a) lineämcntum (liniaiu.), i,
»i. l) fiinie, Sebet=, Äieibeflti© L est longi-
tudo carens latitudine; pl. in geometria. 2j
(pl.) ©runbjügc, Umtiffe operum, adumbra-
torum dcorum, numerus quasi extrema 1. ora-
tioni attulit mnbet ab; bef. ©tunbjüge, Um
tiffe be« Sbtpct«, ©cfi©t«jüge corporis;
lineamentorum bliae similitudo Just.; anuni 1.
sunt pulchriora quam corporis. 6) lineo, 1.
na© bem fßctpenbitcl cinii© t cn bene lineata
carina Plaut. [Sla©4.
»fllnens, adj. [linumj leinen, au« Sein,
lingo, nxi, nctam, 3. leden (bc« ©enuffe« wegen),
l.ingönes, um, m. trltii©c« ©oll an ben ©oaefen
mit bet glei©nantigen i'auptftabt, j. Langres. iac.
(Tac.) -KünUK, i, m. ein £ in gone,
lingua, ae, f. 1) gunge linguam eicero, exse-
rere; alqd in lingua promptum habere, fjten
a) bie gunge ni« Organ bet Siebe, aljo übert
jur ©ejci©nung be« ^eben«, ber Siebe, 9iebe=
gäbe, Sicbefcttigleit ea quae essent lingai
(aubbtücfli©) nuncupata; continere, moderari L;
vitemus lingnas hominum; 1. acerbae et imau>-
dicae fuit; »magna (Betmeffen); 1. neuere exer
citatione dicendi; impigrae; quibus 1. prompt!
ac temeraria; liuguä promptus; teuere 1. f©loti
en; quo linguae commercio Ltv. ; »mala 8e
eptng, ®ef©teiung; »magica gaubetworte; anäi
bic böfe gunge Aetolorum linguas retundere
407
lingula -
Liv.; ©Swaßßaftißteit, fl. graviu« castiga-
tur quam iillum probrum. 6) 'Schalt, flaut,
Ion, ©eiana volucrtun, potentium ya-
tum. 2) bie ©pratße (in Sejug auf ihre mate*
riffle SefSaffenßeit) Latina, Graeea; *utraque
fltied). u. röm.; Graecft 1. loqui; biSW. Xialeft.
3) flanbjunge, *S orgebirae. — Uugüla f.
ligula. Xao. llngüläca, ae, f. (Plappermaul,
mit Tlnjpieluitg auf ben gleichen 9!amon eine«
SifSe« (jjungenfifS) Inlaut.
linlgfir, gera, gerum, adj. [linum-gero] in flei*
nen aelleibet lei«, turba (©rieftet bet 3ft«). Ov.
llno, leri ob. llri, lltum, 3. 1) »befSmieren,
be>, Überpreisen epiramenta cerä; Sabinum
(ec. pice) ocrpufjrn; carmina linenda cedro. §ietP.
a) *etw. ©efSriebenc« Überpreisen u. fo aus*
PreiSen. b) bebeden, übetjießen, *tecta
auro oergolben, cuncta auro lita Suet. ; lita Cor-
pora guttie gefprenfelt, punttiert. c) »bejubeln
ora luto, splondida facta carinine foedo llor.
linqno, llqui, — 8. 1) * jurüdlaff en, bleiben
lajfen crom in obsidione, lupos apad oves
Plaut. ; quid intactam nefasti liquimus? preci-
bue non linqnor inultue; *überlaffen, socioe
terrae ignotae b. i. im fremben flanb surfld*
lajfen; fpriS®. promissa procellae in ben Sinb
reben, niSt ßalten Ct. 2) oerlaffen (bef. im
ßößem ©til) torram, urbem; *domoe; ’linquenda
tclius etc.; »Penates; ’alqm sub cultro; lumen
Plaut. ; »dulces animae; -flinquente epiritu ac
sanguine ■= perben; ’linqui, fanimua 1., flinqui
animo oßnmöStig toerben; flinquentem animum
revocare fuß au« ber CßnmaSt erßolen. ßierb.
faßten lajfen, unterlaufen linquamus haec;
•severa; *laborem fugao i(ßeueit; *nil inausum.
liiiteätus, adj. [linteus] flcinwnnb* legio (b.
ben Samniten) fo genannt ab integumento con-
saepti, quo sacrata nobilitas erat Liv. 10, 38,
12; cohortca. — linteo, önia, m. [linteum) Dein
roeber Plaut. — linteölum, i, n. [dem. 0. lin-
teum] leinene« tüSetScn Plaut.
Unter (auS lunt.), tria, f., (feit. *t) m. 1) Äaßn,
91 a S e n ratibna ac 1. iunctis; (priS». a) loqui
e Untre beim ©preSen mit bem Körper ßerüber u.
binüber fSauleln, C. Jul. b. Cic. Brut. §. 216.
h) in liqnida nat tibi 1. aejuä bu pap eine gute
©elegcnßeit Tib., nayiget hmc aliä iam mihi 1.
aquä iS toenbe miS jeßt ju et», anberem Ov.
2) *Irog, SJlulbe
Unten», adj. [linum] au« Pein, leinen libri,
eine alte, auf fleinwanb gefSriebene Sßronit be«
röm Solle« Liv. 4, 20, 8; ex libro yetere 1. (bei
ben ©amniten) 10, 38, 6; thorax au« mehreren
Pagen o. Aeittroanb 4, 20, 7; subst. Ilntenm, i,
n. fleinwanb, leinene« IuS, *©cgel.
lintrlcfilus, i, m. [dem. p. Unter] Heiner
Saßn Cic.
linum, i, [UVov] Sein, fflaS«- 2) meton. a)
öinbjaben, bef. bie Briefe »ujubinben. 6)*9ln =
gelfSnur. c) leinene« IuS, fleinwanb,
bef. jum lurSfeipen be« geringeren 3Bcine«;
auS tSaummolle, baumwollene IftSer. d)
»Seil, lau. e) *3 agbneß, *3uggatn.
Linus (ö*), i, m. ©oßn be« Wpollo u. ber Xerpfi*
Sore, ©finget u. lontünftler ber tperoenjeit.
Llpäre, es, f. bie größte ber nörbltS »■ ©ijiliett
gelegenen äolifSen 3nfcla. j Japan, Verg.; pl.,
Liparae Iav. lau. Llpürcnttls, e, adj , -ren-
»ca, ium, in. rührt.-, Llparaens, adj.
- liquor.
llpplo, 4. [Uppus] triefäugig fein; fSerjß.
(Plaut.) fauees 1. (brennen uor) fame. — llppl-
tüdo, Inia, f. [lippual Vlugentriefen, =cnt =
»ünbung. — lippn», adj. b. Singe, triefenb ocu-
lus Plaut.-, b. ber Scrfon, triefäugig, äugen*
Iranl l'laut., Hör.-, Crispinus blöbfiStifl unb
blöbfinnig Hör. sat. 1, 1, 120; fpriSw. f. tonsor.
llquöfarlo, 3. [liqueo u. facio] 1) flüjfig ma =
Sen, fSnteljen glacica liquefacta, ciboa nian-
aos ac propc liquefactoa domittimua Quillt.;
baß. |überp. *auflöfen caeca tabe liquefacta«
medullae; viacera liquefacta in fjfiulni« geratene.
2) tp. cntlräften quo« nullue fnttiles laetitiae
cxaultantca languidis yolnptatibua; *pectora li-
quefiunt curia.
liqueo, llqui ob. ltcui, — 2. 1) nur im partic.
’liquena Hat, flüjfig yina; campi liquentes
SBafferßäSeu. 2) tp. Har, einleuStcnb, beut-
liS fein habere quod liqueat; cui neutrum
licuerit, nec esse deos nec non esse; liquet.
mihi; non liquet, abgehlrjt N. L, al« gcriStliS*
gormel, womit ein SRiSter auf bem ©timmtäfel*
Seit erllfirte, baß er über bie ©S«lb ob. llnfSulb
eines ftngcllagten niSt entfSeibcn wollte. Dan.
llqnesco, — — flüjfig werben, fSmelren
nix, cera; übtrtr. *fiS auflöfen, uerwefen
corpora. laß. a) fllar werben, o SBaßer. b)
’gleiSfam ju SBaffer werben, oergeßett mens,
fortuna. c) entnerot werben voluptate.
liquide, adv. [liquidus] mit ©ewißßeit, itnbe*
benlliS, juperläffig liquidiua neg.ire; liqui-
dius de alqa re iudicare. — liquide, adv. |li-
quidua] beftimmt, auibrüdliS iurure Ter.;
diccre, connrmare; diacere (etfaßren) ab alqo.
llqnldluacülus, [ adj dem. p. liquidior] tp. nt i I
ber, fanfter 1. cro quam ventus est Fayonius
Plaut. — liquidus, adj. m. comp. u. flup. | li-
queo] 1) flüjfig, fließenb (au« einanber fiie=
ßenb) *plumbum; *iter burS bie iluft ob. über
ba« SReer; *Nymphae Ducflnßmpßen ; ’odores
(WoßlrieSenbe ©alben); *ignes (weil naS Spitur
au« ben feinPen Ätomcit befteßenb); acanthiis
mollia et, paene dixerim, 1. Plin. tp. 6, 6, 16;
ruhet, liquidum, ». etwa« ftlüjfigeö, ffletränf
liquidi non amplius urnä Hör. 2) Har, ßell,
burSfiSl'8 »qua, 1. iam luce, ’fona, *Fortu-
nae riyus, ’aether, ‘aestas lautere Siüfte be«
Sommer«; ’Baiae (in Sejießung auf ba« Sab);
*yox rein; *0. XiSter 1. puroque simillimu«
umni. 3) tp. a) fließenb, leiSt genus di-
cendi. 6) ßell. Har, rein, ungetrübt oratio
ita pura, ut nihil liquidius; 1. yoluptas etlibera.
c) rußig, ßeiter homo Plaut., *mens. d) beut*
liS, II ar auspiciuui Plaut. §iero. subst. liqui-
dum, i. n. ©ewißßeit, veritas ad 1. explorata
Liv.; nnnquam ad 1. fama perducitur Gurt.
ITqno, 1. [liqueo] 1) flüffig maißen, fSmel-
ten ‘liquatae guttae. 2) *tllären, burS*
f ei ß en vinum.
1. liquor, — dtp. 3. flüffig fein, fließen,
fSmeljen ’liquitur et glacies; *liquentia tlu-
mtno, mella; *sudor toto corpore, *huc Bummis
liquuntur montibus amnes; *arbori liquuntnr
(entfliegen) guttae; bilbl. ju Saffer werben,
oergeßen res Plaut.
2, lTqu&r, öris, m [liqueo] [flüffigfeit a)
flüffige SefSaffeußeit. o) flüfjige Sub*
pan« hquorea perludici nmnium; aut lactis aut
fontium Just. ; ‘fluidua ©Sleim; *I’actoli liquo
30*
468
Liris — litura.
res ©ewöffet; *de patera novum fundena 1. 9Jf>
bcnfaft; aud) *ba« SJJccr; medius = SDleerenge
B. ©abc«.
Lirls, is, m. 3lu& in fiatium, j. ©arigtiano.
liroe, [l^poi] ©offen Plaut.
lis, litis, f. 3attf, Streit aetatem in litibus
conterere, *eomponore 1., ’adhuc sub iudice 1.
est, *lis est cum forma magna pudicitiae. 2)
g erichtlidjc Streitigfeit, ©rojcji 1. habere
cum alqo, 1. intendere alcui, inferre in alqm,
1. obtinere, amitterc, perdere, 1. orare führen;
1. suam face re ft. bc« Klienten Sadje ju fügten,
fid) fclbft Bcrteibiflen; 1. dare secundum etc. f.
dojr). 3) ©egenjtanb beä ©rojeffe«, Streit*
jad)C interceptor alienae 1.; litem in rem suam
vertere ben Slcfer, worüber Streit war, al« 9iid)=
ter (elbft bemalten; aestimarc 1. f. aestimo 1);
♦litem lite resolverc eine ftTeitige Sad)e butd)
eine ebenfo ftreitige erllären wollrn.
I.lssua, i, f. Stabt in 3üt)riett, j. Aessio.
I.TtAnn sil ru, Liv.. ob. bt. Litana, eilt ffiatb in
ßallia Cisalpina Oie. Tusc. 1 §. 89.
ntütio, önis, f. |lito] ba4 Opfern mit gün*
ftigen SBahrjeidien.
litbra (litt.), ae, f. [linol 1) ©udiftabe, tristin
f. C. 3), salutaris f. 1. Ä. , quattuor ac viginti
Graecae ba« gried). SUphabct Aur. Viel-, facere
literam ob. literas jd)rcibcit Plaut.-, fnescire lite-
ras nid)t idjreibcu fßnnen; nullam ad me 1. mi-
sit feine Silbe, 3*ile gcidjrieben; verba ac 1.
legis; sine literis ohne lmd)ftäblid)e« ©efep; ea
1. (SBort) solet dari iudici; epistula Graecis 1.
(gried)ifd)) scripta; literis non exstat; fdjerjb.
homo tnum 1. — für Plaut.-, 1. longam (b. i. I)
ex me faciam = id) werbe mich aufbeutgen Plaut.
fjiero. hanbfdjrift, fjanb Alexidi« manum
amabam, quod tarn prope accedebat ad simi-
litudinem 1. tuae. 2) im pl. (bidjt. bi«ro. sing.)
überl). Schriftliche«, ©efehriebene«, Schrift
literis confidere, artem literis percipi, Iltens
mundare, cousignare fcbrtftlid) Bezeichnen; ine
bef. a) gufdjrift, Schreiben, ©tief venio ad
tuas 1., quas pluribus epistulis accepi; literas
dare, reddere alcui, 1. dare, mittere ad alqm;
1. scribere ad alqm (über einen eitijelncn gall);
1. consulnm ingenti laetitia et in curia et in
contione anditae; per 1. fdjriftlidj; 1. ab alqo
B. jmbnt. gefd)riebeit; 1. remitiere alcui jurücf=
(Treiben; nudj Briefe crebrae, crebriores, unae,
binae etc. b) öffentliche Rapiere, al« ©ro*
tofolle, Stilen, Slofumente, ©erid)t, Sie*
fftipt, 9ie<^nung4bud)er, lüften, Urtunbe,
Kaufbrief, ®erl)aft«bcfchl, ©eftallnng«*
befret publicae, literis Labioni, ex 1. infolge
be# © ertöte*; in 1. mittendis in ber Grlafiung
B. Sleffripten, conquirere 1. ilofumente, fdjrifb
liebe ©eroeife); proptor magnitudinem furti sunt
1. factae; fl. revocavit. c) bie f d)t if tlid)en
Xenfmöler, bie Sittetatur eine« Solle«, bie
©iid)er u. Schriften überb- (nicht B. gewiffett
befiimmten Südiem) abest historia nostris 1.:
Latinis 1. illusirare philosophiam; Graecae de
philosopliia 1. bie gtiedpidje pbilofopbifebe Sitte*
ratur; in«bcf. bie au« ben fd)riftlid)eii lenfmälertt
gefAöpfte © c i d) i d) t c Nep., Liv. Snfofcrn bie
äBiffettfcbaften in ©uchern u. Schriften niebergclegt
Rtib unb ben Seift mit Äenntttiffen bereichern,
SBi jfenfebaft ob. SBiffcnfebafteu, mijfen*
fdjaftlidtc Stubien, Sebriftftellcrei, @e=
lebrfamteit, ©elcjenbeit; auch 3 ebteibetei
sit mihi orator literis tinctus; erant m eo pln-
rimae 1.; cognitio, studia, scientia üterarum;
nescire L ohne wiffenfd)afilid>e ©ilbung fein; illae
I. conticuerunt, forenses et senatoriae; nonnihil
temporis tribuit literis; ea est ratio deemaa
norum, ut sine plurimis 1. confici non po&sit :
concr. Sehriftftcllcrroelt, *junft noli mo-
lestus esse omnino literis Phacdr. 4, 7, 23. 2m.
tlitgräriuH, adj. jum Sefcn unb Schreiben
gehörig, Gtementar* ludus.
litörSte, ade. m. comp, [literatus] 1) mit flotte
©uebftaben, beutltd) ita sunt perscriptae (li-
terae) scite et L 2) bucpfiäblid), tr> ö r 1 1 i d) re-
spondere. 3) gelehrt, gebilbet, toiff enfehaft-
Ii ch , elegant, scriptorum Teterum 1. peritus
gelehrter Renner tc.: belle et 1. dicta; perbeoe
Latine loqui literatiusquo quam ceteri.
litcrator, öris, m. [litera] ber Sprathgelehttf.
©rammatiler Ct. 14, 9. — literitura, ae, f
[litera] ©uebftabenfebrift, ba« @ e f ch rieb ene
Cic. part. or. §. 26; ba« Slip habet 2'ae. um
II, 13. — literütus, adj. m. comp. u. sup. [li-
tera] 1) mit ©uehjtaben bejeichnet urna:
servus gebranbmarft Plaut. 2) wif jenjehaft'
lieh gebilbet, gelehrt Camus nec infaceta«
et satis 1, servus; pueri literatissimi; bei. cen
St riti lern, ©rammatifernjübertr.otiumSliitt
für Stubien.
Litermun, i, n. Stabt in Kampanien, uawit
ber SKüiibung be« Sluffc« Litcrnus, i, m. 2m
-nun, adj.-, subst. -uinum, i, n. ilanbgut bei Üi
ternum.
literüla (litt.), ae, f. [dem. o. litera] 1) I (einer
Suchflabe. 2) pl, a ) ©riefdjen. 6) ein »f
niaSitteraturfenntni«, einige Wif fenfd)aft!
I i cti e Stubien; meae, nostrae mein b i heffen
Sdjriftftellcrci.
lTtlcen. Inis, m. [lituus u. cano] ^iufenbUftt
tlitlgitor, öris, m. [litigo] ein ©rojeffierenba
©rojcfiführcr. — litüglöxus, adj. | litigium
1) Boiler Streit, jinfifch disputatio ac po-
tius ignoratio iuris 1. est quam scientia; *Bollct
Sßrojcffe forum; auch ftreitig, worüber «id
geftritten wirb, in parvo et eo 1. praediolo re-
licti stiraus. 2) fitreit-, projehfüthtig defeo-
Bor nimis 1.; homo id aetatis minime 1. — li-
tTgtuni, ii, n. [litigo] — lis Plaut,
litigo. l. jlis-ago] fjabern (Berbunben mit per
fönlichcm Singriff, bet eine ®efd)Werbe ob. Su^'
jum ©runbe hot) cum “Igo pro alqo; abiol;
tnäbef. gerichtlich ftreiten, ptojeffieren aüqaot
in c&usis; f summa, de qua litigatur.
lito, 1. 1) intrans. 1) mit günftigen Säobr
jeichen ein Opfer barbringen, günflige
SBahrjeichcn erlangen sacrificare necunquam
1., egregie, ab collega litatum est; nec auspi
cato nec litato I.iv. 5, 38, 1; Lentulo ein Sabn
Opfer barbringen; proximii hostiä litatur aaepe
pulcberrime; * anim ä litandum Argolicä müjfe
jnm Opfer gebraut Werben. 2) b. Opfer, gute
SBahrjeichcn geben ’victimn nulla, -t-sacrilinci
non litanto. II) trans. *glüdlich opfern“-
cris litatis.
lituräiis, o, adj. [litus] junt Ufer gehbrig
Ufer--, *dii Sdjnhflöttcr bc« Ufer«. — lltäreos
— litoralis, ’arena; *aves.
littera etc., littus f. litera etc., litus.
litüru, ae, f. [lino] ba« Überftrcichen mit SaA?
469
litus — locupletator.
auf Stgrcibtafeln , um fo etto. ftgon ®eftgriebene*
au*»ufhcitgcn, ba« 91u*ftrcitgen, Intrigieren,
bie (feile uni us nominis; turpem putat metuit-
qne 1. Hör-, meton. bie au*ge ftritgene Stelle,
ba* ?lu«gcftrid)cnc nomen esse in litura; *ber
burd) Xgrönen eniftanbeneff ledcu in einer Sdjrift.
litns (niigt litt.), öris, n. flino) 1) Slcetelufer,
Stranb, ffleftabe, pl, aud) B. ffleftabe in feiner
Slu«begnung se per 1. in oppidum recepit Caes.
b. c. 2, 64, 4; fpritgto. f. arena 1), aro 1) c); *B.
Ufer eine* Sluffe« ob. Sec*. 2) uneigtt. a)
Äüflengegcnb, lüfte *1. arandum. b) fba«
®eftabe all SanbungSplag.
lYtnns, i, m. l) ein am unteren (Silbe gelrümmtc«
Signalborn bet fReiterei, bie 3>nfe; meton. (feit.)
ba* Signal ju etto. (ju £>aber u. Slufrugr) de
litnis ßoioxiioe Cie.; au<b ber Signalgeber
profectionis meae. 2)8rummjtab belStugur*.
lireo, 2. l) ‘bleifarbig, bläulitg fein
brachia eateni«, rubigine dentes; partic. Krens
al* adj. ‘plnmbum, ,‘pruna, fmargarita 2) tp.
bleitg, blaff Bor Uletb fein, neibiftg, ftgeel:
füd)tig fein fet inridere et 1., falcui Tac.
Llvla (Livilla), Llrl&nns f. Livius 3) u. 5).
liridns, adj. m. sup. [liveol 1) ‘bleifarbig,
bläulieb, bef. o. Xr liefen, Stoffen, Cuetfdjeti, vada
(be* Stpjb dens, raeemi (SBfintrauben), brachia,
ora. 2) tp. neibiftg, ftgeelfütgtig et invidi
et maleroli et 1., *nos nostraque 1. odit, *1. et
mordai, ‘obliriones ber Uleib, bet anberer ©er:
bienffe in Sergcffenbeit geraten läfit.
Livliis, 1) Marcus L. Drasus f. Drusns 1) u. 2).
2) Liria (Dnisilla), juerft mit bem Xib. Clau=
bin* Utero oerbeiratet u. o. ibm fDtutter be* Xibe=
nu«, be* natggerigen Jt'aifcrl , foroie be« Xtufu«,
bann Semagftn be« Uluguftu«. 3) Livia ob. Li-
villa, lodjter be* Xntfu* (©ruber* be* Xi be-
rin#), Schweflet be* fflermanicu«. 4) C. u. Mar-
cus L. Salinator, ©cfieger be* £)aäbrubal am
URetauru«, toeltger ben Beinamen o. ber ffinfüg:
rung ber ceibabtrn Saljftencr erhielt. 6) L. An-
dronicus, Sflaoe u. gretgelaffener be* L. Salina-
tor, bet erfte bratnatifdje Tilgtet ju fRom um 240
o. Ggr., Ulndibitbner u. Übcrfeger grieeb- Xragöbien,
aud) ber Cbtjffee. 6) Titus L. Patavinus, ber
rönt. ©eftgitgtftgreiber, 59 o. (£gr. bi* 17 n. Sgr.
Xaü. LlTins, adj. lex, familia. XnD. LiviSnus,
adj. exercitus be« Lir. 4)t modi beä Lir. 5).
Ilror, öris, m. [lireo] 1) bläulitgsgelbe ffarbe,
Sietfarbe, blaugelber Sied an einer ge=
brßeften, geflogenen, geftglagctten , gequetftgten
Störperflellc ‘sneos herbasque, quis 1. abiret;
fpraeter 1. qni toto corpore erant. 2) tp. gif:
tiger Uteib, Stgcelfudjt, ‘cnpidus (anbern
Söfc* tnünfdjenbi, fobtrectatio et 1.
llxn, ae, m. Sltnrf etenber (Ogi. 2. calo) lixae
modo sine insignihus, eine lictoribus profectum;
pl. and) ber gattje Xrofj o URarfetenbern, Sötten,
XJimern bei einer 'Armee Just.
löcitlo, önis, f. [loco 2i] ©erpatgtung, ©er:
mietung praediorum; consulum bttrtg ic. ;
©adftlontraft inducere 1. — locator, öris, m.
Vermieter. — löcAtorlus, adj. [loco 2)] prorin-
cia wo einer nur ben ©erbittger matgt Cic.
AU. 16, 9, 1 — löctto, 1. [intens. 0. loco 2)]
Betpatgten Ter.
loco, 1. (alter conj. perf. locasBim Plaut, locas-
sint Cic. legg. 3 §. 11). 1) etto itgenb toogin
gellen, legen, fegen (um igm einen beftimmten
©lag anjuroeifen), errichten, aufridjtcn, ca-
stra aufftglagen, ubi Stipendium et commeatum
locarerat, exercitum in subsidiis, milites snper
rallum in munimentis, insidias circa ipsumiter,
‘fnndamenta urbis, in Teste purpurea fid) lagern
laffen auf ic. Har.; ‘moenia litore erbauen;
‘membra tergo fug auf ben Milden (be* fRoffe«)
fegen; fcohortes alaeque novis hibernacnlis loca-
tae oerlegt in tc. ; fin extrema regione locati
toognenb in jc. 2) etto. au*tgun, unterbringen,
bag a) in ©aigt geben, oermieten, oer*
patgten, oerbingei», oetaccorbieren porto-
rium, fundum, vectigalia, agrum Campanum
fnundum, agrum frumento gegen, für ben 8egn=
ten, quanti, statuam faciendam; funus bic Roft eil
fine* ileitgenbegängniffe* oeraceorbiereu ; fpraedia
non nummo sed partibus nilgt für bat Selb,
fonbem bag man mit ben ©Seglern teile; tp. ri-
rorum funera locabantur potestas sepcliendi
redimebatur Cic. Verr. 6 §. 120; mbst. locätum,
i, n. ©ermietung, ©erpaegtung iudicia, quae
tiunt ex conducto aut locato. b) oergeiraten
virginem in matrimoninm Plaut., alcui nnptum
Ter.; auig feinquart ieten. c) ®elb auf 8'n-
fcit anlcgen, au*leigcn pecuniam, ar^entum
Plaut.; bag. se, o. einer Satgc, Sinfen bringen,
fitg ocrjtnfen; bilbl. beneficia locata apud
gratos; (oorfl.) benefacta male locata; ut bene
locatus mansit in ca familia aliquamdiu bonos
Liv. 3) tp. homines in amplissimo gradu digni-
tatis; res certis in personis et temporibus lo-
cata; ita, eo loco virtutem ben ©lag, ben Mang
antoeifen; prudentia est locata in delectu bono-
rum ac malorum betugt, beftegt in ic.; omnia
studia, operam, curam, industriam, cogitatio-
nein, mentem omnem in alqa re tigere et 1 ;
•alqm in parte regni, caeli an bet $errf(gafi,
am Fimmel teilnegmen laffen.
Löcrenscs, ium, m. l) bie ©etoogner bet grietg.
fianbfdjaft i'olri*. 2) f. Locri. — Löcrl, örum,
m. Stabt in Unteritalicn im ©ruttifegen, eine Jfo=
lonie ber ept}epgprif(gen Sofrer, beren ©nntogner
ebenfaH* Locri ob Locrenses. — Löcrls, Tdis
u. Mos, f. 1) eine fiofterin Ct. 2) bie grietg.
üanbftgaft fiofri«.
löcälus, i, m. [dem. 0. locus] 1) sing., a) ©lag:
en, jfledtgcu Plaut, b) Sarg. 2) pl, Jtfifls
en, Rapfel, Sütgfe, bef. jur Stufberoagrung
o. ®elb, SRetgenfteinen u. bat. demittere nummum
in locnlos, nil erat in focnlis Hör.; suspensi
loculos etc. f. suspendo 1); fpecu bares ©rioat:
taffe.
locäples , ctis, aelj. m. comp. u. sup. [locns u.
ungebräutgl. pleo] 1) reitg an ©runbftüden,
begütert, tooglgabenb, reitg quod tum erat
res in pecore et locorum possessionibus, ex
quo pecuniosi et 1. rocabantur; minus I. (ärmer
um) uno quadrante Hör.; subst. flocupletes,
locupletissimi ; o. Satgcn, gefegnet, ergiebig
domus, prorincia tarn 1. ac referta, urbs, regio
locupletissima; magnae et 1. copiae; munera
reitg aulgeftattete; annus frugibus Hör. 2) tp.
d) gut nu*geftattet, reitg locupletior homi-
num natura ad bene rirendum, Lysias oratione,
oratio, linguam Latinum — locupletiorem etiam
esse quam Graecam. b) Dollgültig, juoet«
läffig, glaub toürbig reus, auctor, testis, ta-
bell arms.
löcüplctätor, öris, m. [locupleto] (feit.) ©erci«
470 locupletissime — Lollius.
djeter Eutr. — löcSplfllssTme, adv. sup. [lo-
cuplea] reichlich Aur. Viel. — locfipleto, 1.
[loeuples] bereichern homines fortunis, teru-
plum picturis, Africam equis, armis, viris ;
magnä praedä militibus locupletatis; bitbl. sa-
pientiam ipsa natura.
lbriiK, i, m. im pl. fotuo^I loci [einzelne Örter,
Stellen, bei- tn ber btlbl. Skbeutung, nacftflaff.
auch oft ft. loca] al« loca (btf. Säume im 3fbg.,
©egetib, b. Hör. ep. 2, 1, 233 aud) Stellen
in ®üd)ern). 1) ein Saum als einjelner Ißunft
(»gl. regio, tractus), ber Ort, ^lag, bie Stelle,
oculi bie üluflcnfjöljle Plaut.; loca luminis Ov.,
* ventria , urbis, eastrorum, loco moTere, vin-
i endo locum sibi facere fid) Saum f (baffen Curt.,
angustuR, locum dare madjen, auch (». Sc-
not) einen $lab im Ibcater, girfu« ob fremben
©efanbten geben; suis 1. (an geeigneten fünften)
Ragittarios mittebat; aud) 5lcden, non hoc ut
oppido proposui, »cd ut loco; Stelle bei ft6r =
per 8, an welcher ein Schlag, Stob :c. töblid) ift,
tp. non percussit 1. bie rechte Stelle, bcti regten
$untt; SBobnuna 1. lnutiuque f. lautia; pl.
leilc ber Stabt Romae per omnes 1.; omnia
1. (®infel) castrorum perscrutari. 3n8bef. a)
raunitisaimiiB senatus habendi 1. ». Jecnpel bei
luppiter Stator Cic.; 1. superior ». ber Sebner=
bübne ob. bem Iribunal, bab- dieere, agere de
1 superiore ». bem Sebner ob. Sinter, ex infe-
riore 1. ». bent, ber eine Sache Bor (bericht bat,
ex aequo 1. im Senat ob. in einem bärioatgefpräd).
b) Qrtlidjteit, Wegenb eum 1. unde Helvetii
disceseerant; qui locum ignorant; locorum
scientes; 1. (ba« ftlima) sunt temperatiora; 1.
frigidisHimis (abl. abn. obgleich ic.); in bcrSrieg«;
fpradje terrain, natürliche Sage pugnare ex
1. Buperiore, aequo, buo, iniquo; buib (auf bem
». ihm beberrfcbtcn) 1.; *o. Stäbten, Unfein
ie. c) angemiefener 'fJlap, Soften, Stellung,
bcf. eines 5cd)ter« (»gl. status), loco cedere, ex-
eedere, deicere, movere, f poliere alqm; loco
ille (Catilina) motus est, cum ex urbe CBt cx-
pulfiUB , se loco movere, teuere; locum capere,
tencre, relinquore; puis 1. in günftiger Stellung;
auch für;; ». einem beftimmten Ort, too jmb.
ob. ctro. fid) gerabe befinbet ob. befunben bat pro-
fecti ex loco = ex 1. suo ob. eo; ut ad locum
■nilea esset paratue; tenere in locis (ba too fte
ftanben) consules; conBistens in loco; * verba
movere loco auiftreichcn ; *arcana promovere loco
b. i. au« bem $erjen, wie au« einem Schrein;
tp. «) Stelle in bet Seibenfolge primo, se-
cundo 1. erften«, jweiten«; juerft, bann; priore,
posteriore 1. dieere; antiquior sententiac di-
cendne 1.; meo 1. — nunc cum meua est di-
cendi locus je^t. Wo ich ju reben habe Cic. p.
Hose. A. §. 73; sententiac loco (in ber Seihe
bet Äbftimmung) dieere; (Oie. legg. 3 §. 40) loco
— suo 1.; (Oie. Att. 4, 2, 4) loco sententiam
rogatus; (in) loco auch 'an rechter StcHe’; 1. tu
quidem quaeris; auch ad locum an bie gehörige
Stelle, ß) bJlafc, Stelle, Stellung, Sang
(bete man jmbm. cinräumt ob. jmb. einnimmt ob.
bureb ©eburt befibt); bab- auch .fjerfunft eo 1.
locati sumus, ut etc.; uscendere in RUtnmum 1.
civitatis; obtinere 1. suum; alqm loco movere
abfeffcn; quem 1. obtines apnd eum? tenere ora-
torum 1.; filii loco esse, alqm amare; criminis
loco esse, res est impedimenti loco, loco nrgu-
menti (für, a!8 te.) sumere; ignominiae loco ferre
als Schimpf aufnebmen; alqd praedae loco ha-
bere aI8 ®eute betrachten, alqm civium loco;
plebs servorum habetur ioco; nullo 1. nume-
rare; senatorius, equester ber Senatoren;, Sit
terjtanb; summo, nobili, obscuro, illustri, infe-
riore 1. natus; tenui 1. orti; loco, fortunä, famä
superiores. y) Sage, 3 u ft a n b , $ tt n ( t ,
auf welchem etw. ift res nostrae meliore 1.
erant; res est eo 1. ob. in eo 1.; quo in 1. re«
esset; *quo sit Romana 1. res; *quo res summa
1.; is si eo 1. esset in bem Solle; multis 1. (in
Dielen Sfejiebungcn) nostrorum hominum inge
nia soleo admirari; in eum 1. ventum est (bis
ju bem fünfte), ut; hoc, eo, quo 1. in biefetn
ic. iJSunttc, in biefer rc Südfiit. d) Saum,
ipiab, Ort, ©elegenbeit, «eranlaffung
Slöglidjteit nec vero hic 1. est, ut de raorc
bus institutisque maiorum loquamur; nullum 1.
obiurgandi relinquere; locum non relinquere
precibus CHc. fam. 1, 1 = beit ffiunfd) jmb«. er
füllen, noch ehe mon barum gebeten wirb; dare
1. suspicioni, nocendi, 1. est cognoscendi et igno-
scendi; res habet locum ftnbet ftatt; nullum
misericordiae 1. habuerunt es fanb fein SRitlcib
mit ihnen ftatt; 1. misericordiae relinquere SRit
leib obwalten laffen; qnaerere 1. seditionis, in-
sidiis; fugae, ad fiigam 1. est alcui Curt. ; mul-
tis 1. fidelis erat repertus Nep. t) bef. pl. loci,
§auptlchren ob. §auptabfdjnitte, *ftücfe ber
SBifjenfchnftcn ob. einer miffenjdjaftlicben Slbbanb
lung, Sebe, bie Sähe, au« benen man ben
Stoff ber Sebe nimmt, bie Quellen ob. ©c
weife berfelbcn (töiroi), überb- alle«, was al«
Quelle einer Unterfuchung ob. Srörterung
betrachtet wirb, ber einjetne ©ebanfe, Safe,
übet ob. gegen ben gefprotben wirb, überb- j“
fantmenbängenbe Stellen, fßartieen, Sb*
fchnittc 1. philosophiae gravissimus; omnes
pbilosophiae 1.; perpurgatUB est a me 1. de
tinibus bonorum et maiorum; quem 1. brevitcr
perstrirxi paulo ante; non distinxit historiam
varietate locorum ber SDtatcrien; honestatis quat-
tuor loci; 1. communes f. communis 1). 2) bet
Saum in ber 3tit, bie 3eit interea, postea loci
Ter., Sali -, ad id locorum etc. f. is 1) l) ß);
ad locum nlSbalb Liv.f in loco, loco ju reebtet
3eit, gehörig.
locusta, ae, f. §cufdirede; ^icufchtedcnfreb«
Suet.-, übatr. ». Wcnfchen Plaut. — Locusta,
ae, f. berüchtigte ffliftmifcherin Tac., Suet.
lüefitio, önis, f. [loquorj 1) ba« Sprechen, Se-
hen. 2) bie 9lu«fprache emendata et Latin*.
Löcütlns f. Aiu8. [3>ede Suet
lödieüla, ae, /. [dem. ». lodix] fleine gewebte
lögenm ob. loginm, ii, n. [Joyn'ov] Stchi» Cie
lögi, örum, m. \Xoym] (oorfl.) ®orte, in«bef.
ul leere Sorte, ißoffejt. 6) wifeige ginfälle,
Scheye. — ISgTcn, örum, n. [loyixop] Sojif
Cic. Tusc .. 4 §. 33.
löliglnncüin (loll.), ae, j. f dem. ». loligo] Haut.
— loligo (loll.), Tnis, f. jintenfifeh . ju büil-
SSejcichnung ber ®erlcumbung«fu(ht hic nigra*-
pucus 1. Hör. sat. 1, 4, 100.
lollum, ii, n. Solch.
Lollius, Marcus L. Palicanus, greunb be« i>oia.i
u. ©ünftling be8 Üluguftu«, ^roprötor in SaBitn
26 ». <lbt., 21 ». Shr. mit Pepibu« Ronful, fiawfte
16 ». 6br. unglfidlid) gegen bie ©ermanne: an
Lollianus — loquitor.
471
ben altern {einet beibcn Söhne i{t gerietet Jlor.
ep. 1, 2 n. 18. Dao. LoHlftim», adj., Tac., Suet.
— I.ollia. ©cmablin beS Ä. ©abiniuS, ©cltcbtc
beS (Säfar Suet.; L. Paalina, ©diebte beä ftaifet®
glaubiuS Tac., Suet.
lümcutum, i, n. [lavo] ein S8a jdjmittel, tp.
Carl, in Oie. ep. 8, H, 4. [bon Tac.
Londlninm, ii, n. (stabt in Britannien , j. üon =
‘longaevus, adj. [longus-aevum] boebbetagt.
lange, adv. m. comp. u. mp. [longus] 1) im
Baume langhin, fernhin, weit, fern videre,
longius discedere, & Tiberi, ab Avarico 1. milia
passunm XVI, tria milia passumn 1. ab suis ra-
st ris tu einer ©ntfernung non ic. Caes.; L lateque,
1. abesse, quam 1. est hinc in saltum vestrum?
bilbl. 1. abesse etc.; *alcui 1. esse; 1. errare
Ter.; *1. (fjSnjlid)) recusare; ne longius abeam
etc. b) bet Begriffen bet Berfdjicbenljeit, »eit,
galt} 1. alius, aliter, secus; 1. diversus, dissi-
milis; 1. dissentire, ‘discrepare, *J. longeque
remotus; bei »eitern *b. comp., and) Liv. 1.
minoris ac levioris momenti; b. sup. 1. maxi-
mns, 1. primus civitatis, bene 1. princepB, plu-
rimum et 1. lateque plurimum tribuere volup-
tati; (Zar.) 1. ante alias specie insignis; audj
b. Berbtd, »ie praestare, antecellere, ante-
ponere. c) Bon weitem ‘videre, ‘accurrere;
vomicam, quae gentium venit 1. Weit D. frrnt-
ben Söllern t)ex, in alter SBeiSfagung b. Liv. 26,
12; bilbl. tarn L repetita principia. 2) m. Bei»
miftbung bc8 3e*M|f0tiffCÄ (»• btr ©egenwart in
bie äulunfi auSgcbehnte ßeit) weit, lange L
ante, 1. prospicere futura; aetate Jongius pro-
vectus; longius anno remanere; urbem longius
tneri, panlo etiam longius tolerari possc par-
cendo; longius debere (fdjulbig bleiben) Nep.\
•longius in terris morari, »cunetantem longius
spatio annuo; hau longius in niefjt gar langer
3cit, nächftenä Plaut. ; ungewohnt nec 1. nid)t lange
bemad) Verg. Aen. 10, 817; and) longius (au 8»
f 4^rltc^er) dicere.
longinqultas, ätis, f. [longinquus] 1) fSätige
itineris; bef. bie »eite ©ntfernung. 2) d. ber
3eit bie lange Dauer, üangwierigteit morbi,
temporis, voluptatem crescere longinquitate,
aetatiB ba8 tjotfc Älter Ter.
longinquus, adj. m. comp. u. sup. [longus J 1)
lang, »eit, weit entfernt, entfernt (iegenb
ob. wobnenb, famnes mit langem fiauf, loci,
natio, civitas; bestes; cura um entfernte @cgen=
jtänbe Liv.-, legatio in entfernte ©egenben, liomo,
’piscis auölänbifd), fremb; auch fernjtebenb
imbm. , in longinquos, in propinquos; subst.
•longinqua Tarenti bie »eiten Strcden, Äucn
D. ; cius (provinciae) Liv. ; + imperii bie entfern
ten fünfte. 2) b. ber 3tii lange bauernb,
langwierig tompus, dolor, morbus, oppugnatio,
consuetudo; and) entfernt, fern tempus, fspes
weit ausfebenb.
longitüdo, InU, f. I longus] 1) Sänge agminis,
itineriB, in longitudinem in bie Sänge, ber Sänge
nach- 2) b. ber 3*ü bie Sänge, lange Dauer
noctis, orationi», consulere in longitudinem weit
binouS benten Ter.
lougluscülus, [adj. dem. B. longior] j i e m l i d)
lang C'ic. p. Arch. §. 26..
I/Ongöbardi f. Langobardi.
Longüla, ae, f. Stabt bet Solölet.
lomnile. adv. [longulus] etwas weit Com.
longfilus, [adj. dem. o. longus] etwas lang
iter Oie. IStoften, Buberftange, Bile.
longärius, ii, m. [longus] lange Stange, jum
longus, adj. nt. comp. u. sup. 1) b. Baume, lang
hasta, spatium, itor, opistula longissima, fuga
longior, *agri auSgebebnte, *facies längliche (bet
©er), ’rationeä lange Berechnung, navis JttiegS=
fcbtff; *homo ein langer Kerl, (Hör. sat. 2, 3, 308)
longos imitaris iibertr. auf bie ©rofscti, BorneV-
men, bod) mit Änfpielung auf bie Heine Statur
beS fjora}; ‘an nescis L (weitTeitbenbe) regibus
esse manus, bag. attulimus 1. (unoerftümmelte,
unbefebäbigte) in freta vestra manus Prop. 3, 7,
60; weit entfernt, entlegen +a domo mi-
litia; ‘exsilia 3rrfabrten aufeerbalb be8 Batet»
lanbcS; fcognatio; *fi<b weit erftredenb.
Weit, breit caelum, Olympus, pontus, fluctus,
freta; 1. (»eit bin tönenb) ululatus; 1. (lang ge»
bebnte) in fletum ducere voces; longum (weit
bin rufenb) inquit: vale; 1. agmine fo baff bie
Kolonnen ob. ©enturien nieftt hinter:, jonbertt ne-
ben etnanber gegen ba8 Säger [Jtont machen
Liv. 3, 28, 2; longum (weithin, laut, gewaltig)
clamare.
2) Bon ber 3«* lang, lange bauernb, lang»
wierig mora, spatium (temporis), oppugnatio,
morbus d)ront[d)e, societa», oratio, aermo, fabula
non 1. Hör., dolor, mensis, ‘dies, *nox, ‘aetas;
*hiemem, quam longa (sc. est). fovere ben gan
jen, langen SB.; ‘nocte, quam L est fo lang fie
währte; syllaba, aurb M. longa; (borll) versus;
dies longior fpätere Seit, fpäterer Dermin; men-
sis triginta dies 1. ; non longius faciam id) Win
es nicht länger ma«ben, bie Sache bebanbeln, ne
longum fiat; (Hör.) ne longum faciam; longum
(jU weitläufig) OBt m. inf.-, longum est omnia
(sc. dicere ob. enarrare) Oie. n. d. 1 §. 19; in
rebus apertissimis nimium 1. sumus, nolo esse
L, vereor ne longior fuerim; nihil mihi longius
quidquam est langweiliger, bag. nihil mihi est
longius quam ut ob. quam dum = ich fann e8
laum erwarten, bt8; *anni hobt* Älter; »mors
langfamer; *ex longo feit lange; *fin longum
auf lange (Seit); *adv. longum; spes auxiliorum
weit auSfebcnb; *spes bauernb; ‘longus spe =
spem longam habens.
löpäs, adis, f. [ioirdsj 9?apffd)nede Plaut.
löquäcitag, ätis, f. [loquax] fliebfeligleit, @c»
fdjmäbigfeit. — löquäcltSr, adv. [loquax|
(feit) rebfeüfl, gefdbwäbig uuic tarn 1. liti-
gioso Cie. p. Mur. §. 28; scribetur tibi forma
1. et situs agri Hör. ep. 1, 16, 4. — loquax,
ticis, adj. m. comp, [loquor] rebfeltg, ge»
fcbWähig senectus est natura loquacior, ora-
tor, *L esse de alqo; in befferem Sinne Sex.
Titius, homo 1. (fertig u. fcbnell fprecbenb) sane
et acutus de. Brut. §. 225, epistula, est in iu-
dicandis nimium 1., ‘testudo tonreicb, ‘ranae
quafenb, ‘cornix, *avis, ‘lymphae murmelnb,
plätfebernb, ‘nidus mit geicbwnbigeu 3ungci!,
‘stagna mit qualenben Sröfcben, ‘oculi, nutus
fpreetjenbe, au8brud«ooIIe.
‘ibquela, ae, f. [loquor] 1) baS Beben, bie
Bebe Plaut. 2) übertr. a) ba8 SBort. 6) bie
Ärt }u reben, Sprache. — loquentia, ae, f.
[loquor] gutes Stunbwert, Bebefertigfeit
Jul. Candidus b. Plin. ep. 6, 20, 1.
ldquitor, 1. [intens, o. loquor] (feit.) fpreeben
Plaut.
472
loquor — lucidus.
löquor, cütus sttm, dtp. 3. 1) intrans. jprccßcu
(gern. im ©gf. 0. tacere, ob. o. bei Siebe bc # ge;
mößnlitßen 1'ebenä u. bem ruhigen ®cfpräd)#ton.
cum alco mit ob. ju jmbm., secum ipse, de alqa
re, de alqo, pro alqo, apud populum aut in se-
natu, de me apud te, ad vermin alqm Ter. ; *ad
alqm ju jmbm. ßiligetoenbct; disputondi ratio et
loquendi dialecticorum Bit, Oratorium autem di-
cendi et ornandi; bene et 1. et dicere; doceo
cum dicere, qui 1. (einfad) feine (gebauten fpratß=
lief) auäbrüden) nesciat; nec idem 1. esse (vide-
tur), quod dicere: attamen ntrumque in disse-
rendo est; nihil est aliud eloquentia nisi co-
piose loquens sapientia; pure et Lutine, üraecä
linguit, inter se, huius ore Muaas esse locutas
Quirlt ; male alcui o. jmbm. Com.; ut consue-
tudo loquitur mie man gern, faßt; placide seda-
teque; *digiti cum voco locuti (D. Saitenfpiel
mit ®efang); *digitis nutuque m. ©cftifulalion;
tp. a) beut tieft jeigcit, jprctßen ut censoriac
tabulao 1., res ipsa, oculi nimis arguti, quem-
admodum affecti sumus, ‘montes silvaeque,
t'ama Jtist. b) ‘jäufeln, raufdjen pinus. 2)
traru. a) (preßen, fagen, befpreeßen (oft mit
oerätßtl. SRebenbegrifj) quao fueramus ego et tu
inter nos de sorore in Tusculano locuti; pauca
apud cos, quod etc. baä barin beftanb, baß Cut*,
b. c. 1,23, 3; *0. Seift, b. i. ber poet. ifkobuftimtät
dii inopis me finxerunt animi, raro et perpauca
loquentis Hör. b) immer etw. ob- jmb. i m
iUunbc führen nihil nisi classes et exercitus;
Catilinam atque illa portenta; semper Curios
et LuscinoB; modo reges atque tetrarchas, om-
nia magna Hör .; ‘rüßmenb Derfünbigen,
rüßrnen proelia coniugibus loquenda; Musas
Albauo in monte locutas (esse); mtd) ‘praßlen,
m. (icc. c. inf. ; bat), ‘fingen, befingen proelia
lyra, verba socianda chordis, nil mortale, alqd
audiendum. c) fagen, teben, nennen, mel--
ben, ßcrauefagen suum nomen alcui Plaut.;
rem, paucula Ter.; verum, vera; pugnantia;
loquuntur m. acc. e. inf. man faßt, baß ic. Verg.;
ne »ingulas loquar urbes Liv. 6, 64, 5.
lör&mcntuin , i, ». [lorum] 31icmcn Just. —
lArftrlus, ii, m. f lorum] Bucßtmciftcr ber ®tla=
Den Haut. — löreus, adj. [lorum] oufl 8tie =
men; tp. latora vestra lorea faciam icß »etbe
cud) bureßpeitfeßen Haut.
lörica, ae, f. |lorum] 1) ber teberne Stiemen»
pnnjer (fpäter mit Gingen ob. metallenen Stßup»
peit belegt; »gl. thorax) 1. thoraceBque; ferred
uti Tac.; libros mutaro loricis mit ben äBaficn
Hör. 21 bie ®tußtoeßr auf Stauern u. ffläilen
pinnao loricaeque ex cratibus attexuntur. DaD.
«) löricÄtus, adj. gepanjert. b) dem. löri-
eäla, ae, f. Heine ®ruftroeßr b. G. 8, 9, 3.
lörlpfs, ödis, adj. [lorum-pes] ftumm = , feßtepp-
füßig Plaut.
lorum, i, n. 1) fRicmen, bcf. jum gefiel». 2) me»
ton. ba# barnuä Scfcrtigte a) Bügel *lora dare
(feßießen taffen ; ‘inedia inter 1. mitten im gaß=
reit b) Iflcitfdjc Ter., Hör.
lötlum, ii, n. ber Urin Suef.
lotos (us), i, f. 1) * ein Saum, befielt grüißtc bie
banon benannten üotopßagcn aßen {Rhamnus
J.otus L.\ *tp. bie grueßt baoon, 3ubenborn=
tirfeße, bie aus üotosßolj gematßte gliiie. 2) —
faba Graeca bie italieittfißc Dattelpflaume,
als m. b. Cic. fam. 7, 20, 1. S) Steins ob.
§onigtIec Verg. — lötus f. lavo.
Lu«, ae, f. eine ®öttin, ber tu ®ßren man bie
erbeuteten SBafjcn oerbrannte Liv.
lübens, lübenter, lAbentlu, Lubcntina, lübet,
lübnto f. libens etc.
lübrlcus, adj. 1) glatt, fd)lüpfrig a) »orauf
man leidjt auSgleitct, loculus Plaut., glacic»;
fastigium; f subst. n. lubricum bas Stßliipfri pe ;
•per lubrica (aus bem itot) surgens; *lubnca
paludum. b) toegen feinet glatten Cbcrfläcßc Icidg
entfeßlüpfenb, glatt ‘anguis, ‘conchylia fcßlctmig;
baß. Iciißt cntglcitcnb, baßinftßlüpjenb,
flüdjtig ‘Simois, ‘metubra, *annus; leitßt bc-
toeglid) oculi Cic. 2) tp. a ) bebcntlid), ge:
faßt ließ, berfüßrerifeß vitac via, viae adale-
scentiae, aetas puerilis, perdifticilis et 1. det'en-
sionis ratio, f locus, finsanum et 1. forum,
•vultus nimium 1. aspici, subet. n. in lubrico
versari, ftanto se magis in lubrico (sc. esse)
dictitans, f in praecipiti et 1. stantem, f lubri-
cum aetatis, iuventae, fl. adulescentiae nostrae
meine unfießere 3ugenb. b) betrügen fd) Verg.
Aen. 11, 716.
Lüca, ae, f. Stabt in ©trurien, j. Üucca. Das.
Lücensis, e, adj.
Lücftni, örum, m. Söllerfcßaft in Unteritalieu.
Hai. 1) Lüeinus, adj. 2) Lminlcus, adj. ; subet.
•ea, ae, f. eine Ärt glcif djroürfte. 2)Lücänia,
ae, f. bie Sanbfdmft b'u tarnen,
lücbr, ans, »i. [lucus| (feit.) bas Selb aua bem
Crtrage ber §ainc, roeldjeb jum (DcßaUe für bie
Stßaufpiclcr oermenbet »arb, fiforftftcucr 2'ac.
ann. 1, 77.
lücellum, i, n. [dem. o. lucrum) Heiner ®c =
loiun, ffirofitdjen: ‘fHeitßtum dulco.
lüceo, luxi, — 2. [lux] f) ßcll fein, leutßten
stella, luna luco aliena, “igne rogus, *rubor in
ore, • oculi; impers. lucet eb ift ßell, ei iß
lag nondum lucebat, cum etc.; aud) *burd)
ftßimmcrn semita per occultos c alles. 2) tp
ßcroorleucbten, in bie Slugen fallen. Har.
beutlid) fein maxime mibi occurrunt et quasi
1. Atbeuae tuae; contrario, quorum dissolutio
in brevitate non lucebit fein Sicßt empfangen,
nidjt lidjtooü toerben mirb; ornamenta in virtute
et industria poeita; officia et studia mea, quae
parum ante luxemnt.
büccrcs, rum, m. f. tribus 1).
Lücerla, ae, f. Stabt in Spulien. Dao. Litt*
riuus, adj. ; subst. -rini, örum, m.
lücerna, ae, f. [luceo] fiampe, Sieudjte lucer-
nam adhibere, acccndere; *vivae ßeller iiußt
glanj, Stctjcufdictn; *rixa ad extremas 1. bi# ttri
in bie 'Jladjt ßinein; *vino et lucemis uäditlidK
©aftmäßler; ‘accessit numerus lucemis o. Dran-
lenen, meltße bie SJitßlet hoppelt feßen Hot.
lüccsco ob. -clsco, luxi, — 3. [luceo] anfangex
*u (eutßten, ßell merben *sol novus; *crs»
Konuc brcißen an; impers. lucescit e# mirb Dag
lücl f. lux 2) a).
IncTde, adv. m. *fcomp. u. (fpät) «up. [lucidus]
IiißtOoll,ßcII, Har, beutlid). — lucidus. adj
nt. f comp. u. f sup. (luxi t) loa# au# ilüßt be-
fteßt ob. poü Alicßt ift, hißtPoll, bell, leudj-
tenb *gemma, ‘sidora, *anguis (al# ®eßirn'.
•polus crßellt, *spicula blintenb; ‘lucidum ful-
geus; ‘caeli decus (o. iHpoHo u. Diana!: ‘sede.-
(P. Clßmpu#); ‘glänjenb weiß ovis, lilia. 3)
lucifer — ludibrium.
473
tp. beutlup, flat *ordo; f(Philistus) aliqua-
tenus lucidior.
lüclfer, fera, forum, adj. [lux-fero] iiid)t brin =
genb Diana, »lampas, *equi bie SomtcnpfcTbc;
sahst. Lucifer, cn, m. bet plattet Senuä ob.
bet Sltorgenpcrn; und) bet Trabet ein Sopn bet
Wuiora u. Salti beä Eepj, bap. Lucifero genitus
Ov.; *Tag, tres.
luclfügus. adj. [lux-fugio] lidjtftpcu *blatta;
bilbl. o. SRenfcpeu, subst. pl. Oie. fin. 1 §. 61.
Lucilla», 11 Quintus L. Bulbus, ein Sinpängct bet
Poiftpen ijjpilofoppie. 2) Gaius L. (. satura.
Lücina, ae, f. [lux, tnfofent fic bie Ülcniipen jum
Xagcälicpte förbert] 1) bie ©eburtägöttin, luno
u. bL L.; *baä ©ebören, and) o. Sieten. 2)
.'pefate alä Urheberin pnperer Träume Tib.
lud »co, Liicmoo f. lucesco, Lucumo.
lucrätivns, adj. [lucror] gewonnen, etübtigl.
Lficretia f. Lucretius 1).
LäcrPtiH», is, in. ©ctg im Sabinctlanbe Har.
San Lücrötinum, i, n. Sanbgut bei üttifuä in
bet iRäpe beä Sucretiliä.
Lficretius, 1) Spurius L. Tricipitinus u. feint
Xocpter Lücretlu, bie ö. Sertuä Xarquiniuä ge--
ftpönbet mürbe. 2) Titas L. Carus, ©erfaffet beä
itod) ootbanbenen ©ebiepteä de rerum natura. 8)
Q. L., Senator u. jlnpäitgcr beä ©ompejuä. 4) f.
Tespillo.
lUcrifScio f. luorum 1). — liier ificäbTlis, e, u.
-f iciis, adj. [lucrum-facio] ©eminn btingcnb
Plaut — lüerTföga, ae, comm. [lucrum u. fu-
gio] ben ©eminn fltepcnb Maut.
LUcrinug läcus, ein See an bet ftüfte t>. Kam-
panien. Sau. a) LUcrinug, adj. conchylia Hör.
b) Lücrinensis, e, adj., re* Sluftcrn n. £uctinctfce.
lüerlpeta, ae, comm. flncrum u. petoj (feit.) bet
©ewinnjficpttge Plaut.
lüeror, dep. 1. [lucrum] gewinnen, profitieren
auri pondo deeem; Stipendium für fid) bepalten;
♦nomen ab domita Africa erlangen; lucretur in-
dicia Teteris infamiae icf) roül ipnt [(prüfen ic.
=— id; miß nidjt ermäbitcn tc. Oie. — lücriim,
i, ii. fluo] l) jebet felbftoerbiente ob. cuup burd)
gliidlicpen 3uiQQ erlangte ©eminn, ©orteil,
©rofit emendi, vendendi quaestu et 1. duci;
de quaestu et 1. unius anni et unius agri; esse
in lucro, ponero in lucro, in lucris Ter.; ap-
ponere lucro Hör.-, lucrum facere Plaut., lucri
causA, lucro esse alcui, *in lucro esse oorteib
paft fein, revocare ad 1. praedamque fid) ju
uupe matpeti , lucri facere alqd etm. gewinnen,
profitieren, fwicbet gut matpen, maleficium; bilbl.
(Nej>.) quac ille naturali bono lucri fecit mono«
rt bie ©orteile cinemtctc; sest. XXX lucri (als
©ewimi) dari; de lucro virere burd) bie ©nabe
anbetet; ad lucrum (ledere Tafel ic.) ire. 2)
meton. a)*@eminniu<pL 6) ’ber (bnrdj ©eminn
erworbene) iHcicptum.
*iactUmen, Inis, n. (luctor] Slnftrengung.
luctätio, önis, f. [luctor] 1) baä !)iinqen. 2) tp.
<i) (feit.) Slnprengung, ber Kampf, um fep ju
pepen Liv. b) SSortfireit cum ulqo. — luo
tätor, öris, m. [luctor] Dünget Huet.; tp. do-
losus, n. SBeine Plaut.
ductlfTcux, adj. [luctus-facio] Trauer bemir«
fenb, bringenb. — luctTsontis, adj. [luctus
u. sono] traurig flingenb, fläglid) Ov.
luctor, dep. 1. (norfl. aud) lucto, 1.) 1) ringen
Olympiis, currendo et luctando exerceri, *fulvä
arenft; ‘adrersis comibus inter se (p. ©ödtpen).
2) bilbl. tittgen, fdmpfen cum alqo 1. et con-
gredi (p. ©ebnet); übertr. ringen, fämpfen,
j ich an pr engen in arido solo; *in turba (um
fid) ©laj ju mad)cn); *m. dat. Africus fluctilms;
’tristia funora robustis plaustris (wegen beä
Stopenä utib Xrängenä beim Sluämcicpcn) ; *luc-
tantem animam resolrero.
lnctuösius, adv. comp, [luctuosus] fläglitper
Liv. 28, 39, 6. — luctuösus, adj. nt. comp. u.
sup. [luctus] trauet; ob. jamtnctooll, trau*
i i g , f 1 6 g 1 1 cp dies rei publicac, bellum, exitinm,
Modus infeatus (sc. nomini Romano) sibi 1. dis-
sidet armis Hör. carm. 8, 8, 19 f. 2) * t i e f b C --
trübt, trauernd! Hesperiae 1. (prolept.) mala
dederunt Hör. — luctus, us, m. [lugoo] 1)
Trauer (bie in foupeutionctlcn 3eid)nt ob. lautet
SJammerttage [icp äufjert, alfo namcntlid) Trauer
über ben SBerluit einer teuren Ißerfon burd) ben
Tob ob. baä dpi, fomie bei anbem gropen Un=
glüdäfäßcn) senatus cst in 1. pat TrauerUcibcr
angelfgt; 1. finitnr; domesticus, privatus, publi-
cus s 1. et caede omnia complentur ; 1. deponero ;
in luctu vivere; pl., Xrauerfättc ob. Wupcrun =
gen ber Trauer in maximos 1. incidere; quao
(diutumitas) maximos 1. vetustate tollit; femi-
narum gaudia insignia erant et 1.; auch Ser»
attlaffuttg jut Trauer *tu 1. eras levior;
•Lichae luctus ipsa buos tradit Ov.; faucta
luctibus damna. 2) *pcrjonif. ber ©ott ber
Trauer.
ltlcfibrätlo, önis, f. [lucubro] 1) baä Slrbcitcn
bei fiid)t vix digxm lucubratione anicularnm
bap baoon bie ic. abeitbä beim Spinnrodett
fepmapett. 2) concr. 'Jlad)tarbeit. — lücöbri-
torlus, adj- [lucubro] jum 9lad)tarbeiteit
bienlid) lecticula Suet. — lüeübro, 1. [lux[
1) iutram. bei SJitpt arbeiten. 2) trans. bei
£id)t auäarbciten parrnm opuscultmi, lucu-
bratum his iam contractioribus noctibus.
liicülcnte, adv. m. comp. u. sup. [luculentus]
Pattlid), aufcpnlid), tütptig calefacore, opus
texero, vendero mit Sorteil Plaut.; hoc quidem
Baris 1. baä ip ganj gut, läpt fid) pören; scribere,
dicere treffenb. — lücölentbr, adv. | luculentus]
gepärig, tütptig Graece scire. — lücfilentu»,
adj. [lux] lieptäpulid), maä fiep iepen laffctt famt
1) r eep t pell vestibulum Plaut., caminus. 2)
in einer gemiffen $infid)t pattlitp, tütptig, be =
beutenb 1. atque fesriva femina Plaut., forma
Ter. , patrimonium, factum, auctor (©cwäbrä-
mann), scriptor, oratio, verbis lucnlentioribus
et pluribus eandem rem comprehendere , feru-
dita et 1. materia. [’tLucnUläniis, adj.
Lüciillus f. Licinius 3); ban. + Luculleus u.
Lücämo, önis, in. (etruäfifipeä Slot!) einer ber
etruäfifcpen »bcligen, bte jugleiep '^rieftet waren;
*galeritus Lucmon ( sijnc .) =» ein dtruäler
lücus, i, m. ber einer ©ottpeit gepciligtc
.^lain 1. ibi frequenti silra; *1. puture ligna
f. lignum 1); *38alb.
lucusta — locusta Plaut.
lüdTbrinni, ii, n. [ludo] 1) ©efpött, §opn
alcui ludibrio esse; habere alqm ludibrio Ter.,
per ludibrium, ’debere 1. ventis f. debco 2).
2) ©egenpanb beä ©efpötteä, Spielball,
sWerf, Spiel is 1. verius quum comes; ne in
ora hominum pro (atä) 1. abiret; oculorum,
faurium, fad suporstitionem, humauarum men-
474
ladibundus — lumen.
tium ludibria (S81enb=, (Paulclwerf) revolutus;
fvanissirui cuiusquo §irngefpimift
iüdfbumlns, adj. [ludo] l) fiip bent Spiele,
Stperje pingebenb, luftig u. guter Xinge.
2) tp. fptrlcnb, leidjt, opne UHiipe, opne
©efapr 1. illuc pervenisti.
lAdYcer ob. ludlcrus (beibe ungebr.), ern, crum,
ai(j. [ludus] l) jur Kurjroeil, bef. jurn S(pau =
fpiel bicucnb, (urjweilig sernio, ars, certa-
men Jfampjjpiel; ea quae ugonda sunt in foro
tamquam in acic, exercitatione quasi 1. (= quasi
in ludo gladiatoris) praediscere et meditari
Cie. de or. I §. 147; *praemia im ©ettfampf;
■ffesta ea Gennonis nox ac sollemnibus epulis
).; fspectaculum fccnifrfie Uluffüprung ; fl. in mo-
dum nach Wrt bei Sdjaufpielcr. subst. Iiidicruin,
i, n. Spiel, Sipaufpiel im theater ob. im ßir
cu« Olympiorum, Istbmiorum, 1. celebrare; +ut
in 1. alqo; aud) Spieljeug Ct.; pl !urjmet=
lige Xinge, »inbereien cetera llor. ep. 1, 1,
10 u. imd) einigen and) L plausus Hör. ep. 1, 6,
7. — ludlcre, adv. jurn Stpcrj J’laut.
lüdifaeio, 3. [ludus u. facio] jurn beften pnben
alqm Plaut. — iftdiflcälulis, e, adj. [ludificoj
womit man imb. jum beften pat Plaut. —
ImllffeAtio, önis, f. [ludifico] baä [Joppen. —
lüdificfttor, öris, m. [ludifico] ber jmb. jum
beften pat, Uletpöpner Plaut. — lüdlflcätus,
ub, m. [ludifico] baä ®efpötte Plaut.
lüdffTco, 1. [ludus u. fticio] fein Spiel mit
jmbm. treiben, jmb. jum beften pnben, fop-
pen alqm; abfol.; ftperjp. alcis corium — fcplagen
Plaut. — Jüdlficor, dep. 1. [ludus-facio] 1)
•— ludifico, alqm; belli modo, modo pacis morä
consulem Sali. Jug. 36, 2; bostem Omnibus ar-
tibus belli. 2) burtp $interlifi nereiteln, pin =
tertreiben locationem priorem; ea quae hostes
iugenti mole agercnt, perlevi momento.
lildimägistcr f. Indus 2).
Indio, önis, tu. u. b. Liv. auep ludlus, ii, m.
[ludo] Stpaufpieler, fi’omöbiänt (Beräcptlicp),
nmp ber pantomimiftpe tänjer.
lüdo, si, sum, 8. [inf. praes. pass, ludier Ter.]
1) intrat u> eigtl. fpiclen aleA , pilä, tesseris,
trocho, nucibus; auep im Sd)nu = , Äampffpicle
auf treten circensibus clephanti Liv. ; o.lörper*
litpen Übungen Hör.; subst. *ludentis spcciem
dabit; tp. fpielen, ftpäfern, fdjerjen exempla
honesta ludendi; ad ludendumne an ad pugnan-
dum; *in numerum (o. [Jaunen) tarnen; *B. [Jb
ftpen u. Sögeln, *cumba in aqua, *iubac flottem,
bef. *b. ber Siebe, tänbeln. 6) fiip fpiclenb
befepäftigen, mit ettn. tänbeln armis, sanguine
hominis in convivio Liv., *versibus incomptis,
*palacstni. 2) Irans, fpielen *faleam; ’alca
(n om.) luditur; par impar Hör., Aug. b. Suet.
71; Troiam Suet.; biibl. consimilem ludiun b. i.
baäfelbe tpun, roa« ein anberer geipan pat Ter. Xap.
a) nur fpielen b, Ber geben« anmenben operam
Com. b) fpiclenb etm. nerfertigen, treiben,
Borftellen, causam illam disputationemque bie
Urörterung einer Sacpc gleitpfam fpiclenb burdp
ffipren; bonum civom Caecin. in Cie. ep.-, iinpia
I’hoebi mendacia auf gottlofe u. trügerifepe Seife
ben ißpöbuS Borftellen, in Seifen b. Suet. Aug.
71; inSbef. *tänbelnb bitpten, tänbeln alqd,
laota et iuvenilia. c) jutn beften haben, nedett,
foppen alqm, verbum. d)täuj(pen,pintergepen
alqm dolis Ter., *falsis imaginibus, *yana spc.
lüdus, i, m. 1) ba* Spiel jum ijeitoertreib unb
jur Erholung, j. 58. 58aHjpiel, ffiürfeln u. bgl.,
campestris auf bem URarSfelb; 1. campusque no-
ster (®gf. pugna et acios); *nitnis longo eatiate
1. Sriegäfpiel (B. USar«); militaris jum Sei
gnügen angcjiellte ©affenübungen, öetlfämpfe Lir.
7, 83, 2; bef. pl. Stpaufpiele, Spiele commit
tere, facere ludos; ludis jur Seit ber IC., an
ben ic.; circenses, scaenici, gladiatorii; magni
ob. moximi — votivi (w. f.) ob. Komani (nads
glüdlitp beenbetem Kriege mit ben Satineru JAr.
1, 35); 1. Consualia, Corcalia; ludus Troiae ein
UHanöoet, B. bewaffneten Knaben ju UJfrtbe an«
geführt; in Naevii ludo in einem Stperjfpiel bt4
31 Oie. Cat. m. §. 20; funebres Liv.; Augustales
Tac.; Palatini Tac., Suet.
2) tp. a) Spiel, geitBertreib, Kurjtseil.
Spafe aetatis, * fortunae, per 1. et per negle-
gentiam, per 1. et ioenm, [per seria et l,
amoto quaeramus seria 1. Hör.; daro ludiun
alcui ein Vergnügen bieten Plaut , Cie. p. Carl.
§. 28, *dare 1. amori freien Spielraum taffen,
pulbigen; ludos facit er ipapt. ludos praebere
Stoff jum fiatpen geben Ter.; ludos alcui red-
dere, facere einen 5|3offen ob. Streidp fpielen, ta-
cere alqm ludos jum 'Jlarren paben, fieri ludum,
ludos alqm dimittere Plaut.; auip si ille tibi I.
fuit Oie. b) Soiel, ftleinigt eit, 1. est m. inf ;
oratio 1. est homini non bebeti; 1. iocumqne.
1. et i. fuisse; per luduin fpielenb. 3) bie Stpule
(bie niebere) literarum ob. fütcrarius (Slcmcntai
fcpulc; discondi; magister ludi, 1. magister Stpul-
leprer, gladiatorius ge<pterf(pulc, autp bl. 1.; t.
(Ucbäube Aemilius, antiquus Hör.; militari*
Krieg«f(pule ; ludum habere, aperire, fexercere
löes, is, f. l)_(poct. u. fpät) Stulpe (im aOge
meinen, als Kranlpeit«ftoff) crebrae; *niiseranda
venit arboribus satisque 1.; burtp eiitgefogenef
Slplangengift bem Körper fiip nutteilenber Stojj
ber Jtnftedung; tp. a) alä Sdjimpfmort o. ftpäb
üipen Ullenitpcn, Ule ft Cie. b ) ein fi<p auSbreiten
beä Unglüd, Ulerberbcn aspemma in Sar-
dianos (B. ©rbbeben), belli imraensa Tac.
I.iigdünum, i, n. Stabt in @aüien, j. ilpon Tac.;
adj. -uensls, e, Tac., Suet.
lfigeo, xi, (*s*/nc. luxti jt. luxisti), — 2. 1)
trauern, in trauet fein, senatus pul trauet
fleibcr angelegt, pro alqo, lugendi modum fa-
cere, 'campi lugentes baä trauergefilbe (in brr
Unterwelt). 2) betrauern alqm, vitam bomi
num, mortem alcis; m. acc. e. inf. tan. lügi-
brls, e, adj. I) jur trauet gepörig, trauer--,
lamentatio über bie toten, sordes, vestis Ter.;
cantus Hör.; *subst. n. pl. trauertleiber,
sagum {Hör.) ein gemeine« als 3*i<pen ber trauet;
in trauer befinblilp, trauernb, trauer-
domus, *genitor. 2) meton. a) trauer bewir-
fenb, jammerooll *bellum, annus duorum
consulum funeribus Liv.; *ales Unpeit Btr-
tünbenb. b) *f lägliip verba, *adv. lugubre.
InmbTfräginin, ii, ». [lumbus u. frango] 2e«=
benbrudp Plaut.
lnmbricus, i, m. Utegcnwurm, alä Stpeltwott
lumbus, i, »n. Scnbe. [iUn«(.
lümän, inis. n. fft. lucmen B. luceo] 1) baä Öidjt
(bet leuiptenbe Körper) luna illustratur a lumine
soHb; tamquam tabulas bene pictaa collocare
in bono (norteilpafteä) 1. ; ’diumum bie Sonne.
*caeli, ‘clarissima mundi (Sonne u. SWonb);
luminaria — Lusitani.
475
ea (voluptas) omne animi L exstingueret; ‘mo-
bile vulgus seqnitur fortunae lumina; ‘nocturna
in 1. jur grßtflung bet 91acßt. 3n«bef. a) fiteßt,
S.'eucß!c, fierje, gadel 1. apposito, lumini
oleum instillare, faccendere 1., *sub lumina,
•prima wenn bie üirfjtcx angejünbet werben, beim
Übergang nont Kbcub jur 91acßt; ad 1. piima bi*
jum 3)unf eiwerben Hör. ep. 2,2, 98, fad lumina,
fl. accensis bei einbreißcnber 91acßt. 6) ba« Za-
ge* ließt, obscuro etiam tum 1. im 3tt<eÜ(ßt
Sali. ; ‘ber lag secundo, quarto, supremo. c)
*Üe bcnSlicßt, Sieben adimere 1., 1. vitale re-
linquere, videre, lumina vitao attingero. d)
Kugenlicßt, Kuge, Seßlraft lumina oculorum
u. bl. 1., caecitas luminis, ‘lumina fodere (au*-
fteefjenl. e) ba« S!id)t in ob. Bor (Mcbäubeu
obstruere luminibus alcis f. obstruo 1), mentis
luminibus officere. f) fba« Siicßt in bet Slalerei
im ®gf. be« ©Ratten*, g) genßeröffnung,
genfler.
21 tp. a) Wa« Hießt um fid) Bcrbrcitct, Mid)t = ,
®lanjpunft eine« ©cgenjtanbe«, ba« £>err =
ließjie; »eile in feiner Krt, gierbe, Seßntud
Eptcurus (hoc enim vestrum 1. ^est); omnium
gentium atque omnia memoriae clarissimum 1.
(D. Gäfar) exstinguere-, pl., civitatis 91otabilitä=
len; Corintlius totius Graeciao 1; ingenii ipsius
1. est eloquentia; quasi 1. aliquod probitatis et
virtutis gldnjenbe« Seifpiel Bon ic.; animi, in-
genii consiliique tui; pl. dicendi, verborum,
sententiarum Iropen u. gigureit, weldje ber
Siebe ®Iattj Dcrleißeit ; quae (concinnitas) verbo-
rum collocationem illuminat his 1., quae Graoci
quasi aliquos gestus orationis ff^ouara appel-
lant; et verborum et sentiarum illa 1., quae
vocant Graeci <jj;ijp«Ta, quibua tamquam in-
signibus in ornatu distinguebatnr omnis ora-
tio; im weiteren Sinne übetß. Sigenfeßaften
eine« guten Stil«, haec quinque quasi 1., di-
lucidnm etc. Oie. pari. or. §. 19. b ) Hießt,
Wlanj, Klarheit, Seutließtcit maiorum glo-
ria posteris quasi 1. est; clarissimum 1. prae-
tulistis menti meae; philosopbia nullum habuit
1. literarum Latinarum ; ordo memoriae affert 1.
c) Kettung, S»ilfe, fjeil hunc 1. rebus nostris
dubiis futurum; gentium (b. SRom). SaB. ri)
lümYn&rla, ium, n. genfterlaben Oie. Att. 15,
26, 4. li) lümYnöstix, adj. Maff. feit u. nur tp.
ßetBorfteeßenb partes orationis Oie. or. §. 125.
1. lüna, ae, f. [ft. lucna, B. lnceo] 1) 3J! o n b
plena; tertia, quarta ber britte, bierte jag naeß
bem Sleumonbe, nova eben aufgegangen; 1. sene-
sccnte; ‘minorem ad 1. f. parvus o); per lunam
bei URonbfcßein , ‘per auoica silentia lnnae; *la-
bores lunae f. 2. labor 2) ; *L (in Sexug auf bie
Wonate) ccleres, novae; ‘sequentes ordine 9Ronb=
pßafen; *bie fjiadjt. 2) bie fDionbgöttin, fpäter
mit Ziana u. KpoOo ibcniifijicrt.
2. Lüna, ae, /. Stabt in (Strurien. Xaö. Lünen-
sis, e, adj. ; ars au« lunenfifdjem üllarmor Suet.
lunäris, e, adj. [1. lunaj 1) jutn URonbe ge =
ßörig, 9Ronb= cursus, ‘equi. 2) ‘monbförmig.
*lüno, 1. [1. luna] ßatbmonbförmig trüm =
men; parlie. lünätus, ßalbmonb = , f ie^clf dr =
hinter f. Unter. [ m i g ‘pelta, feeutra.
lunfila, ae, f. [dem. B. 1. lunai palbmonbför =
mige« $al«banb, ba« man ben Stinbern al«
lämulett timßängte Flaut.
luo, ui, — 3. eigtt. abmafeßen, reinigen 1) büßen.
abbüßen, füßnen stunnim morte, noxam pe-
cuniA, fconsilium stolidum capit«, fscelua sup-
plicio, ‘delicta maiorum, fculpam maiorum,
pericula burd) Süße ob. Strafe abwenben Liv. ,
vilia haec capita luendae sponsionis (um auf-
julöfcu IC.) feramus Liv.; temeritatem temeri-
tato alia gut madjen wollen Liv. 2) fbcsaßlen
aes alienum; baß. al« Strafe leiben, büßen
poenas peccati; per fidem violati colloquii poe-
nas morte Liv. ; tcrucibus am fheuy büßen,
ben Äreuje«tob erleiben.
lüpa, ae, f. |lupusl 1) SBülfin. 2) gemeine
Sußlbirjte. $ao. lüpünar, äris, n. SorSeTT
PTaut., *ai« ©Äimpfwort.
‘lüpatus, adj. [lupus] mit 38olf«iäßnen (b. i.
eifernen Stadjeln) Beließen, bef. frena ob. froui
u. baß. al« subst. lupatu, urum, «. ob. -tl, örum,
«i. ein mitfolißen 6ta<ßc!n befeßte« Sferbegebiß.
Lüpercal, älis, n. [Lupercus] 1) eine bem (Motte
Üupercu« geßeiligte ®rotte am palatinifcßen Serge.
2) pl. -cilia, drum ob. ium, ba« geft bc« Su-
percu«.
Lupercus, i, m. 1) römifeßer Slawe bc« lßcäiftßcn
San, ber SoIfSabweßret [lupus-arccoj Just. 2)
ein Stiefter bc* üupercu«. $ao. f-cälis, adj.
Lüpla, ae. f. gluß im norbweßlidßen Scutfdflanb,
f. Sippe Tac.
lfipüius, i, m. [dem. B. lupinus] Heine geig;
boßne Plaut. — lüpinus [lupus] 1) adj. Bon
SBülfen, SBolf«* ubera. 2) subst. -us, i, m.
SBolf« = , geigboßne; oft B. itinbern im Spiel
ob. b. Stßaufpiclcrn auf bem Ißeater al* ®clb
gebrauCßt, quid distent aera lupinis Hör.
lüptis, l, m. 1) SSolf; ‘Martialis ob. Martius
bem Slot« ßeüig ; Spricßm, lupum auribus tenero
— in großer Serlegenßeit fein Ter., Suet. ; 1. in
fabula o. unerwartet fommenben Serf otten, B.
benen man eben gerebet ßat, Ter., Cie.; 1. in ser-
mono Plaut. ; oommittere ovom lupo ben Sod jum
©ärttter madjen Ter.; eripere agnum lupo 0.
einet feßr fdjweren Strafe Kaut.; 1. non curat uu-
mentm frißt aud) bie gejäßlten SAafe, 1. ultro
fugiat oves möge eine unmögliche Sadje möglicß
Werben, lupi Moerim videre priores icß ftßwetge
(weil naeß altgried). u. röm. Sollöglauben bcr=
jenige bie Stimme Bttlor, ber B. einem SBolf gu=
erß erblidt warb) l>re/. ; hac urget 1., hac canis
angit jwiicßcn Ißür u. Kugel Reden Hör. 2)
fibettr. <i) ein gefräßiger gifcß, SleerWolf
Hör. b) ein Ipafen, 9iaubßa!cit Liv. 28, 3, 7.
c) *=- frena lupata, f. lupatus.
lnrcö, önis, m. Scßlemmer Plaut.
lürldus, adj. btaßgetb, faßt, (eicßcttblaß (al«
Wibrig) ‘pellis, *dens, ‘sulphur, ‘pallor, *ossa,
•Parca; ‘Orcus (übertr. B. ber gatbe bet ®ebeine
u. be« lobe«), feol. 2) ‘leicßettblaß maeßenb
horror, aconita, tela vipereo feile.
luHclnia, ae, f. jelt. -ins, ii. m. (Phaedr. i 91 a cß -
tigalt. lau. dem. luscTnlöla, ae, f. Plaut.
lusri'nlus f. luscinia.
luscitiösus, adj. [ltiscusl (Borll.) blöbfitßtig.
litscus, adj. einäugig (bureß einen UnfaQ).
lüsio, fmis, f. [ludo] = lusu» (welcßem ffiorte
de. lusio Borgejogett ßat) ba« Spielen pilae;
disccndi, non lusionis causä; delectari 1. vel
laboriosis.
Lüsitünia, ae, /. ba« jeßige Portugal u. Zeile be«
weftlitßen Spanien«. ZaB. -ISnus, adj. ; subst.
•törnl, örum , in.
476
lusito — luxuria.
lüslto, 1. (porft. u. fpät) [intens. o. ludo] fpiclen.
lusor, öris, m. [ludoj 1) tp. Sehcrjer, ScRö;
fcrer, ‘tonerorum araorum bet tünbciiibc Siebe«;
gebicRte fcRreibt, ‘pharetrati Amons. 2) Sp5t =
ter Plaut.
lugtrfilis. e, adj. [2. lustrum] 1) jur Reini =
quug, Sühnung gehörig, »acrificium Süfjn=
Opfer, *exta. 2) alle fünf 3®$™ gefcReRenb,
fünf jährlich certamcn Tac.
lustrütlo, öms, f. | lustro) 1) Reinigung butcR
Sühnopfer, SARnc, bef. beb $eere« nach bet
BJlufterung. 2) ba* JurcRwanbern, =ftrcifen
municipiorum; 1. (Sauf) solis; silvestres eursus
lustrationesquo.
flustrTcns, adj. f2. lustrum] jur Reinigung
gehörig, Reinigung«;, dies ber neunte lag
nach ber ®eburt eine« Knaben, brr achte nach ber
©eburt eine« RMbcRcnS, an welchem ba« fiinb feinen
Rameu u. feine rcligiöfe SBeilie burct) ein Opfer
im Saufe ober eine JarfteDung im Jempet
erhielt.
lustro, 1. [Perm. m luceol eigtl. glänjenb machen,
bah- 1) burcR Sühnopfer reinigen, weihen
]iopulum, exercitum, coloniam, Romain, Capi-
tolium, elaasem; lustratus et expiatua sacro;
*ulqm taedis, ‘flammis; "lustramur Iovi toir
bringen bem 3- ein Sühnopfer bar. SB eil beim
lustnim ba« §eer gemuftert warb, 2) muftern
exercitum, tp. genau befehen, betrachten,
burthmuftern *ob oculosqne loquentis et to-
tum lumine corpus, ‘alcis vestigia; geiftig om-
nia ratione animoque. 3) herumgehen, be;
reifen, burchwanbem, riauf cn, betuchen
Acgyptum, terras; nnno fere vertente »ignife-
rum orbem (p. fßlaneten SJiertur), ‘atria, ‘aequor
imvibus befthiffen, ‘ignem in equis ben ©(heiter;
häufen ic. umfreifen; *te (Bacehum) choro im
Reigen umtanjen, * re gern choreis, ‘vestigia fot=
gen, ‘omnia eundo, ‘pericula butthmarhen, be*
flehen; terrae victoriis lustratao Liv.
Instror, dtp. 1. [1. lnstrum 2)] in ©otbellcn
fid) hetumtreiben Plaut.
1. liistram, i, n. [luo, lavo] eigtl. 9Koraft, boR.
t) ‘äBilbRöRIe, =Iager (pl.) ferarum; *meton.
Slalb. 2) ®orbell vino lustrisqae confectus;
in lustris tempus aetatis consumere; auch au«;
fcRweifcnbe« Seben lustris stadere Plaut.; in
qua (domo) 1. versantur Cic. p. Cael. §. 67.
2. lnstrum, i, n. [Perm. m. luceo] 1) ba« gtofje
Reinigungsopfer, welche* alle fünf 3nl)te ju
Rom o. beit Genforen am Schluffe ihres Slmte«
für bas ganje Rolf bargebraiht warb in Serbin;
bung mit bem census ; condere 1. ba« Opfer ner=
richten u. ben GenfuS befeftliefecn ; snb 1. gegen
bas ®nbe ber Gcnfur. 2) tp. a) jebeS Sühn;
Opfer Liv. 45, 41, 3. b) Zeitraum Pon 5 3aR=
ren; *jeber längere 3eitraum übert). I. laben-
tibus; auch t'flacRtjcit, =pcriobe; Steuer;,
Rinanjperiobe C!ic.
lüsux, us, m. [ludo] l) bas Spielen, Spiel
(fubjettip, welches bet SRenf* treibt, heroorbringt)
fcaloulorum, faleac. 2) fSurjWeii, 3ritPcr=
treib im @gf. reeller Scfchäftigung, Spielerei
per 1. atque lasciviam, tbacchantium , *mnt
apti lusibus anni, *Siebc«tfinbeIet, *p. ®e =
b ich ten inopti.
*+lüteölus (adj. dem. p. 2. luteus] gelblich-
Lutetia f. Pansii.
1. lüteus, adj. [1. luturn] fchlammig, lehmig.
•caput Rheni; *opus ein ©chwalbenneft ; tp. per
8<htli(h, nicRtSWürbig, negotium ScRunb.
2. lüteus, adj. f2. lutum | golb = , fafrangelb,
fahl, ‘Aurora, ‘enater Slurora, ‘pallor.
lfitfto, 1. [1. lutum] bcfubcln Plaut.
lütfilentus, adj. [1. lutum] l) ‘fotig, Poller
Rot Bus. 2) tp. a) fdjmuRig, RäfjlicR homo,
vitia. 6) *p. Stil unrein, unflar Lucilius
fluit 1. Hör.
1. lutum, i, n. Rot, auch IRon, fieRm; fpricRw.
in luto esse ob. haesitare {Com ) in ber Jinte
fifen; auch (Plaut., Ct.) als Schimpfwort.
2. lutum, i, «. eigtl. ein Järbetraut {Reseda lu-
teola L.) bat), bie gelbe garbe, SJläffe.
lux, lücis, f. [b. Plaut, auch m.] 1) baS Sicht
(bie P. einem Körper ausftrömenbe SicRtmaffe; pgl.
f innen) solis, luna lucet 1. alienfi., solis luce
clarius etc. f. clarus 2) a); lychnorum, ‘brn-
malis SBinterjeit; ‘aestiva Sommer; *sub 1.
maligna (lunae); auch ‘fiicRt, ©lanj be«
Jener«, geuer dant clara incendia Inccm
erranti; lucem efflare (p. ben Sonnenroffen) ;
*be« Rtetall« 1. coruscus abna; (aern) lucem
snb nubila ivtant; im ®ilbc quanta 1. libera-
litatis et sapientiae tuae mihi aptid to dicendi
oboriatur Cic. p. Lig. §. 6; 2) inSbef. a) ba«
lageSlicRt, ber lag cum prima 1.; luce orta
nacR Slnbruch beä läge«; ante, snb, fad lu-
cem; luce, auch *uci am Jage ob. am Rctlen
Jage; luci claro, cum primo luci Plaut.; tlucc
clara, finsequenti; luce palam am ReDen Jage,
öffentlidR; ‘in lucem bi« an ben Jag; ‘omni 1.
täglich; fnovissima in 1.; 1. oritur, appetit; L
adventabat; vixdum 1. certä., satis certü; iam
obecurfi 1.; metou. ber Jag al« 3eitabfcf)nitt cen-
tesima, ‘natalis, ‘novem, *his L, ‘festere, *pro-
festae et sacrae. b ) ba« SJeben«li(ht, fieben,
Jafcin lucem intueri, *videre leben; aspicere,
luce privare; ‘animus lncis contemptor; *cor-
pora luce carentia bie Joten; al« Siiebfofmtg«
wort mea 1., 1. mea Cic., Op.; 1. salve! Plaut,
c ) *baS Slugenlicht, ©eficRt damnum 1. ademp-
tae. 8) tp. a) Rufilärung, ÄlarReit, Jeut;
licRleit historia testis temporum, 1. veritatis;
sententiae lucem auctoris desiderant; *lucem
dare parum Claris, b ) bCT Sorbergrunb, ba«
Sicht bet ÖffentlicRtcit, ba* öffentliche
Seben, non aspicere 1. eingejogen leben; in
luce atque in ocnlis omnium (®gf. intus donii-
que); carere 1. forensi; tu te orbabis luce be«
Änblicf« bet SRenfcRen, be« SerfeRr* mit ben
SRenfcRen Cic. Tusc. 3 §. 26; foro, luce, con-
gressu aequalium prohibitus Liv. 7, 4, 4; in
luce Italiao cognosccris; versari in 1. Asiae
(®gf. latebrae Cappadociac) ; res occultas in
lucem proferre; benefacta in luce collocari;
urbs, 1. orbis terrarum o. Rom, ba« gleichfam
ben Sorbergrunb be* Gtblreife« einnimmt, c)
Seben, $ilfe, Rettunh, iieil 1. affnlsit civi-
tati; 1. afferro rei publicae, alcui; 1. ingenii
porrigere civibus; *1. reddere patriae; *I>arda-
niae (p. §ettor).
luxor, dep. [luxus] 1. fcRwclgen Plaut.
luxürla, ae, f. u. des, ei, f. [luxus] 1) p. ®flan;
*cn, ba« üppige SBacRStum in oratione, ut in
norbis, est luxuriös; ‘segetum, ‘foliorum. 2)
bilbl. lippigteit, ScRwelgerei, IfJrunffitcRt
(fubjettip p. ber Reigung u. bem Jcmperamcnt;
pgl. luxus) 1. atque ignavia; 1. et lasciviä dif-
luxario — Maoare'ia.
477
flaere; odit populus Ron. privat am 1., publicam
magnificentiam diligit; 1. senectuti foedissima
e«t; auch SBeiehlicpteit bc« Slötcnfpiel« Hör.
a. p. 214; 3ügeHoiiglcit im ©cbrauepe bet
©flacht, Stuäfchreitung Liv. 3, 64, 1; concr.
exercitum collectum ex senibus desperatis, ex
agresti 1. etc. ©aß, Inxürlo, l. «. -or, dtp. 1.
1) o. Bflanjen, ‘üppig fein, üppige« 33achä =
tum paben seges, humus, in comus. §icrü. ec)
*L alqa re p. etto. firobcn, jcprocItcH. b) *D.
licren, au« übetgro&em Söüblbctjagcn mutwillig
fein, luftig umhcrfpringen serpens, pecus.
2) bilbl. P. üppiger Sülle be« ©eiftcS, bet Hiebe,
in bet Steube ob. in bem föenuffe au«<
feproeifen, itpwclgen, auSgclafjen fein,
fluxuriantia astringere, compescere ; otio animi;
Capua longa felicitato atque indulgentiä fortu-
nae etc.; liaec laetitia ju Stopfe (teigen Liv.
luxürlöse, adv. [luxuriosus] üppig, fcpmclgc--
tif« vivere, lnxuriosius epulari. — luxrtriö-
siis, adj. m. comp. u. sup. [luxuria] 1) ju üp =
pig Wadjfenb vitia, frumenta. 2) tp. a) übe t-
trieben, übetgtofe laetitia, timor. 6) üppig,
auöjcploeifenb, wollüftig homo, civitue at-
que domus, otio luxuriöse esse ju 3citcn bet
äRufje ein Schwelger fein Sali.
lux us, us, m. üppige S<tut^tbarleit, Sülle
nimio 1. Verg. georg. 3, 136; Pap. a) ©eilpeit
einet Sfkrf. Tac. b) llppigleit, Scrfd)Wen =
bung, ü bergt öfter Stuf man b,ju große 8taept
in udo et 1.; in convirio luxuque tempus te-
rentes; omnia loxu (mittel« bcrSergnfigung«lünfte)
antecapere; f Darei tabernaculum omni 1. et
opulentia instructum; ftanto occultior in luxus
Schwelgereien, 8lu8fehmeifungen; tluxuB prineipis
intenderoj ‘biemem inter so lnxu (burd) öeidp
licpteit) fovore; *o|ne üblen Siebenbegriff, Brach t
regalis, regiticus.
•Lfaeus, i, m. [itiaioe] 1) subst. Sorgenbrecher —
BaccpuS; bah. meton. bet SBcin. 2) adj. jum
töaccpu« gehörig, latex ber Kein.
L/eaeus, i, m. [vftntm'oe] Berg in Slrlabien, bem
Jupiter u. bem $an heilig; *L. •= ffian. (jitro.
Lyeaeus, ad;., Verg.
Lyc&on, önis, m 1) König in Hlrfabien. $ao. a)
•Lyciönis, Tdig, f. = Cullisto, m. f. b) *Lf-
cäönlus , adj. 2) gnfet bei flijlaou, auch Hlrfo«
genannt Or. 3) ein Künftlcr aus ©itofu« Verg.
Ljfciönes, um, m. Sölferfcpaft in ßlcinajien ; adj.
‘LjfcÄönlna, subst. -onia, ac, f. bic SJnnbfc^nf t
ber flptaoner.
I,jf cenm (Lyclum), i, n. [Avxrtav] 1) ein©pmnafium
ju Sllpen. 2) ein ©eil be« ©pmnaftnm« auf Si-
ecto« ©uSculanunt.
lychnücliii», i, m. [Irjyowjos] feuchter. —
lyclinus, i, m. Aeuchte, flampc.
Lycia, ae, f. iianbietjaft in Stleinaficn. ©ap.
‘fLfelns, adj. basta bc« Iptifehen König« Sar
pebon; subst. Lyell, örum, m.
Lfcium f. Lyceum.
Lycömedes, is, m. König ber 3njel Sct)to«.
Lycöri», tdis, f. eigtl. Cytheris, Sreigclaffene bc«
Senator« Boiumniu« ©utrapelu« (bah. auch Vo-
lumnia genannt), ©eliebte beS Hntoniu«, bann
be« Sichter« ©allu« Verg., Hör.
Ljfcormaä, ae, m. gluffin Hitolicn.
Lyelius, adj. ju flpttii« (Stabt in Kreta) ge =
hörig, tretifch Verg., Ov.
Lycnrgus, i, m. 1) Sfönig ber (Sbonier in ©pta
eien Op. 2) ©efefcgeber ju Sparta. 3) Hicbner
ju Slthen; bah- Lycnrgei, ftrengc Jablcr Oie.
Att. 1, 13, 3.
Ly cus, i, c». 1) Slufs in ^aphlagonicn, in 8h1"
gicn, , in Slrmenieti u. in Slffprien. 2) ©efährtc
be« Sinea« Verg.
Lydia, ae, f. ilanbidjaft in Kleinaften. $aB. Ly-
dlas, ‘Lydus [/lodos] udj.-, *ctru«fifch; subst.
Lydus, i, m.;pl. -di, örum, *bic 6trn«tcr.
‘lympha, ac, f. reine« u. tlareä SSajfer, bef.
Sluß ob. Cueümaffer fluvialis; auch T>}-. Hör.
sat. 1, 5, 97. Stau, lymphitlcns, adj. eigentl.
mafferfcheu, überh- roahnfimtig, befinnunggs
lo«, aujjer fich xelut 1. (panifc|er) pavor; num-
mu« bet gern au« bem Beutel heran« will Plaut.
— lyinpbütus, adj. •= lymphaticus, volut 1. B.
panifdjem Schrecfen ergriffen; ‘mens 1. Mareotico;
‘pectora; ‘immensum sine more furit 1. per
urbem; lymphatiB similes Curt , 1. coeco pavoro
animis Tac.
Lynccstae, ärum, m. Sölterfchaft in Staccbonien ;
sing. Lyncestes, Alexander Ourt., Just. ®ao.
‘-tlus, adj.
LyncCnSj ei, m. einer ber Strgonauteit, berühmt
burch fern jdjarfe« ©efiebt. $as. a) ‘LyacCns,
adj. [d»y*f‘oej appell. fcharf fehenb quis est
tarn L. Oie. fam. 9, 2, 2. b) ‘Lyncides, ae, »i.
ein 3iad)tomme bc« Stjnceu«.
Lyncns, i, m. 1) König in Scpthien Or. 2)
^auptftabt bet Lyncestae, m. f.
lynx, cis, comm. ber fluch«.
ljra, ae, f. l) bic flpra, flaute; *B. ber Itjti:
fehen '(äoefie. 2) ein Stcmbilb Or.
Ly rceus, adj. Iprceijeh, arva am Berge Shrctum
in Slrfabien Ov.
lfricus, adj. *jur flpra gehörig, Iprifch soni,
vates, senex Wnatreon; fsaist. n. yd. ihr if ehe
©ebichte. — -f-lfrlstes, ae, in. flautenfpieier.
Lymösng (Lyrness.), i, f. Stabt in Iroa«, @c=
burtäort ber Btifci« Verg. ©aß. a) ‘Lyrnösis,
Idis, f. Brijei«. b) ‘-nesins, adj.
Lysander, dri, m. 1) fpartanijeher Sclbherr. 2)
ein ßphor ju Sparta.
Lysiinac hin, ae, f. 1) Stabt in Xhracien, B. Alp
fimaepu« (Selbherm fSlej. b. @r. , nachher Be=
herrfeher ©hracien«) gegrünbet. ©an. -clücnses,
ium, m. 2) Stabt in Sitolien. — LysTnmchu»,
i, m. f. Lysimachia 1).
Lysippns, i, m. berühmter ©rjgieler, 3citgcnoffe
Wlej. be« ©r.; aud) ein Sopn beefciben Just.; ein
fieprer Kley bc« @r Just.
Lysis, 1) m., -Idis, phlbagoreifdjer 8l)ilofopl), flel)rer
be« ffipaminonba«. 2) f., -is, Slufi in Botberafien.
M
M. a(« Bornahme = Marcus, al« 3«hlöeichcn ™ MäcSreus, ei ob. eos, m. Sopn be« Hioluä Or.
taufenb. — Ai’, al« Borname ™ Manius. ©ob. ‘•reis , tdis, f. ©oepter be« Btafareu«.
478
Macedones — macnlosus.
Mäcedäncs, num, m, bic 3Jlacebonier; aud) adj.
militcs; im sing, -do, ünis; borjugsweife $b';
tipp, ©ater Jllcjr. bei ©r. Kep., vir M. Hör.
Sao. 1) Micedönla, ae, f. SRnccbonicn. 2) Ma-
cödönicus, adj. legiones röm. üegionen in SJla--
cebonien Cie. fam. 12, 23, 2; bei Seiname, f.
Aemilius 2), CaeciUus 1); auch (Plaut.) -cfidö-
nlonsis, e, u. (Plaut., Or, Just.) -cedonlno, adj.
luaccllftriux, ii, m. finacellum} gleifehwarens
t)änbler fiuet. — m Seel I um, i, n. 1) gleifch*,
©emüfemarlt. 2) bic auf bem gltifchmarlt ucr=
läuflichen ©aren ob. bic Scrfäufcr berfetben Nor.
sat. 2, 3, 229.
niicco, 2. [macer] mager fein Plaut.
1. macer, cra, crum, adj. mager, ‘taurus; and)
solatn , agellus — wenig ergiebig Hör.
2. Mäcer, cri, m. 1) C. Licinius M., ©cichicht
jtbreibeT u. fRebner. 2) Aemilius M., bibaltifcpeT
Siebter Ov., Quint. 3) Aemilius M., Siebter,
greunb Doib«.
mSeeria, ne, f. [fierxeXo; ob. paxfllo*] Um
begung, ©lauer um einen ©arten, ©einbetg
tc.; and) eine im Stiege eilig aufgeworfene S! c i; nt
wanb, Stauer.
nmeero, 1. [intetis. t). maceo] 1) cinweieben,
beijen Ter. 2) tp. a) lörperlidj jthmädjen,
enttrüften, abmergeln alqm fame Sit.; ma-
icratus siti Curt. 6) geiftig quälen alqru de-
»iderio, ‘maccrari lentis igniuus (bureb 2iebe8=
feuet), ‘Phryne me; (Com.) macerari, maecrare
se. — niäcesco, — — 3. [maceo] (borfl. U.
fpät) mager werben, abmagern.
m Achäern, ae, f. [ftojraioaJ (borll. u. fpät) Säbel,
Schwert. — inachacröphörus, i, in. Sebtoert--
träger, Irabant Cie. Qu. fr. 2, 10, 2.
MAchuon, onis, m. Sobn bc8 Ä#tulap, Slr*t bei
ben ©rieeben bot Iroja. Sab. *-önius, adj.
müchtna, ae, f. [jtijjittKj] 1) ©iafdjine, bef.
©inbe jum §eben ob. 3'ftK" »• Saften; *b. tro*
jan. ©fetb; antb ein ©erüft jur ®u8ftellung bet
oerföitfliebcn Sflaben; ©elagcrung8mafd)ine;
im Silbe haue totam fere legem ad iüius opes
overtendas tamquam m. cornparari; iisdem m.
me posse labefaetari. 2) tp. tünftlicheS u. Iiftigcö
©tittet, gegen eine $etfon ob. Sache ctm. ju be-
wetlfteHigen, Sunftgriff, Sifl dolus ac. m. —
nmch Tuämentnni , i, n. [machinor] Btafdiine
Liv., l'ae — mächtliAtio, önis, f. [machinor]
1) tunflmäfjige (Einrichtung, etw. in ©emegung ju
(eben, ©iechaniSmu« aJqd movetur machma-
tione; data est quibusdam bestiis m. quaedam
et sollertia. 21 =» machina (eigtl. u. tp). —
mäehinätor, öris, m. [machinor] l) 33lafebinen =
bauet, Wrdjitelt belUcorum tormontorum
operumque; (Tac.) magistris et ro. (unter SIuf=
fidjt u. nach Hingabe) Severo et Celere. 2) tp.
bet heimliche u. binterliftige Urheber, Hlnftiftcr
b. etw. Sdjtecbtem scelerum, belU, omnium ar-
chitectus et m. — mächtnor, dtp. 1. [machinaj
etw. tünftlicb erfinnen, bereiten machinam
Plaut., opera, vorsum, alqd ad voluptatem;
quod perpetuitatis causä machinata est natura;
bef. auf ©öfes benlen, SöfcS gegen jmb. im
Scbilbe führen alqam astutiam, pestem in
alqm, pemiciem aleni; pass., illud indicium a
l\ Autronio machinatum Sali. — miiclmiüsus,
adj. [machina] tünftlidj jufnmmengef iigt
navigium Suet.
macies, ei, f. [macer] ©tagerfeit, Sürre homo
vegrandi m. torridus; equi macie corrnpti,
eorpas macie eitabuit; (fpätl terrae; ‘seges
macie deficit; *§tbgehrung, Siechtum, (Tac.)
b. ber Siebe. Sab. mSctlentus, adj. abgema =
gert Plaut.
ld&cra, ae, 1) m., glufc in 3taliff jWifchen 8b
guriett u. ©trurien, j. SRagra. 2) f., M. come
| Maxpa xaJgi)] Sieden in flofrii.
mäeresco, — — 3. [macer] ' abmagern, fid»
abjehren invidus alterius rebus opimis Hör.
lHacrl Campt, m. ©egenb in Gallia cisalp.
Macröcblr, iros, m. [p«xqöj;f*p] £anghanb,Seb
name bei Sönig8 Artaxerxes I.
rancröcollum (cölum), i, n. [paxpoxai/lo»] $a>
pier bom gräjiten jormat, Sloqalpapier.
macte, muctl f. mactus. — macto, 1. [inien*.
b. ungcbräu^l. mago, cre] eigtl. bergrSfeern, er=
böhen, bap. 1) überb. bcrherrlicbcn, mit et»,
fflutem beehren, beftbenlen, ausftatten alqm
lionoribus Cie. r. p. 1 §.67; häufiger b. etw.
©öfem, m. ähnlicher 3ronie, wie unfer 'heim1
fuchen’, mit etw. beftrafen et malo et damno
viros Plaut.-, alqm infortunio Plaut., Ter.-, hostes
patriae aetemis auppliciis; alqm morte, aummo
supplicio. 2) in ber Opfcrfpraebe, burd) ein Opfer
bcrberrlitbenb, bic ©ottheit berföhnen ob.
ein geft berherrlieben puerorum extis deos
manes (He. »n Tatin. §. 14; ’laeto lacto I*-
tinaa_; auch bic fflöttcr berhenlichenb opfern
*meritos ans honores, taurum Neptuno etc.,
•bidentes, *mactata hostia, *Polyxena; bilbl.
a) gleicbfam al« Opfer weihen, be’ftimmen eo*
Orco Liv., hostium legionos Telluri ac dis ma-
nibus mactandas dabo Liv.; ruptores pacis ul-
tioni et gloriae Tac. b ) *überl). opfern, hin'
j cb lachten alqm; taetra mactata excetra. c)
aufopfern, ju ©runbe richten alqm civitati»
testimonio, ius civitatis; frater insuper accessio
invidiae mactetur.
mactus, adj. [b. uugcbtäud}!. mago eigtl. 'groß
gemacht’; bgl. macto] faß nur voe. (ob. adr
macte, gew. m. imper. u. inf. o. «um, aber aueb
bl. m., m. abl, alä ffllüdmunfd), SeifaDäruf, ©lüd
auf! §e il bir! ©opl btrl 9ted)t fo! ©rao! m.
virtute! *m. nova virtute, puer; inberem m.
virtute esse ©lüd auf! Würbe id| beiner Sapfer
teil jurufen! m. virtute diligentiaque e«to! m
virtute, milites Rom., este! Cjweifelh.) Vos qui-
dem rnacti virtute estote! Curt. 4, 1, 18.
mücüla, ae, f. 1) gled, glcden a) ber bl. ber
änberte gl cd, ber baS ©infarbige bunt macht in-
signis bos macnUs, macnlis interfusa gena-
Verg.; in ipsiB quasi m. (terrae), ubi habitatur
auf ben Keinen bewohnten gledcn, ©unlten b)
ber entfleHenbc gted est corporis m. naevus:
♦maculas auferre de vestibus Ter.; Sebanb*
fled familiae; si qua m. concepta est, elni non
potest; delere maeniam; vitae Bplendorem asper-
gere maculis; est hoius saeculi labes quaedam
et m. m. inf. ; ‘gebier iit ber SarfteBung. 2)
©lafdie in einem Hieße, San. A) mäcölo, t.
efledt, bunt machen, im üblen Sinne be-
leden, butd) gleden entftellen, castra sunt
cruenta et maculata blutbcfledt Tac. ; bilbl. be
jleden, befchimpfen, fchänben; entehren
belli gloriam turpi morte; partus suos parri
cidio; ‘nomen crimine. ß) mäculosus, adj. t)
gefledt, bunt corium Plaut., *lynx. 2) be
fledt, bcfubelt vestis; ‘litera einen gledrn btl=
Madarus
benb. 8) tp. befgimpft, entehrt, gefgänbet,
sonatores fibelberügtigte, fvir omni dede-
core, tararitia et libidine foedus ac in.; fm.
foedusque, ’nefas jgmagBoHe, unnatürlige 2BoI*
lup, fadulescentia.
Mid&rns, adj. [Madopös] btt ftaljle, jgcrjgafter
Beiname be« 6. ällatiu« Cic. Att. 14, 2, 2.
niddöfaclo, 3. |madeo u facio] 1) nag magen',
befeuchten, benegen imbuti sanguine gladii
vel potiua madefacti; ‘sanguis herhas; vellera
sucis madefacta gefärbt. 2) tp. ttunten machen
ne vino Plaut.
Mädenn, ac, f. Banbfgaft @tof)armenienä.
liiidco , — — 2. 1) nag, feucht fein, triefen
parietes vino, ‘sanguine terra, ‘tristi imbre
genae, foleo madens venter, fmadentes campi
jumpflg, *more nivis madentis beä fgmeljenben ;
vino Plaut , *mero m. uitb (Plaut., Tib.) bl. tn.
betrunlen fein; (Flaut.) madide ftat!; (Suet.)
madens betrauten; bagegen nur b. Dielen S8ein=
trinten Tib. 2, 2, 8; metu ich triefe Bor Witgfl-
ichmeig Plaut. ; in einem Bitbe, bag bet Siegen u.
Sturm bis in« $erj gebrangen fei m. in corde
parietes Plaut.; bürg Wochen ^ergehen, gar
folgen Plaut., Verg. 2) tp. B. et». übetBolt
fein, über ft tönten ‘goneroso pocula Baccho;
*pagana fercula delicii«; Socraticis sermonibus.
XaB. mädesco, dui, — 3. nag, ganj feugt
werben ‘eemusta robora, ‘terra multü aqnü.
madide, adv. [madidus] Jcucgt, nag madore
Plaut.; j. madeo 1). — mädidus, adj. [madeo]
1) uag, feuegt aquö, ‘lacrimis, *ocelli, ‘comae
B. Salben, ‘fossae mafferreig ; b. Speijen gar,
mürbe Plaut. 2) (p. betrunfeu vino m. u. bl.
m. Plaut. — mädulsa, ae, m. [madeo] fgerjg.
— Xrunfenbolb Plaut.
Mueander (-drös Op.), dri, m. giug in Sonien,
befannt bürg feine Bielen Jftüntmungen. XaB.
appell. a) Umfgweifc in ber Siebe, pl. quos
tu M., quae deverticula flexionesque quaeris?
Cic. in Pis. §. 53. b) bie füuftlig in eittanber
nerfglungeneeinfaffung einer Eglamh« Verg.
Am. 6, 261. XaB. •■drlus, adj. iuvenis Jfaunu«,
®n!el be« PRäanbcr.
Maocenus , itis, m. Gaius Cilnius M., ©ünftling
be« fluguftu«, ©efgiiger u greunb be« §ora$ u.
Sergil. XaB. tMacceiiAtläuus , adj.
Maecius, mücifg 1) Benennung einer ©egettb
in fiatium nigt weit b. SanuBium, ad Maecium
is locus clicitur; bap. Bietleigt Maecia tribus. 2)
SpnriuB M. Tarpa, äeitgenoffe be« Sic. u. $oraj.
Xaedl, örum, m. tgracifgc Böltcrfgaft. XaB. subst.
Macdica, ae, f. ba« ©ebiet ber ffldbct.
Xaellus, SRamc einer röm. ©en«; Spurius M.
warb 440 b. Egr. getötet, weil er bejgulbigt war,
nag ber lönigügen ©ewalt ju ftrebeu. Xao.
Xaellänus, adj. ; subst. pl. Bngänger be« Bläliu«.
muenu, ae, f. [pahri] Meiner SÄeerfifg, ber
eingefallen B. arnten Beuten gegeffen, aug bei
Cpfern für bie unterirbifgen©ötter gebraugt warb;
al« Sgimpfwort Plaut.
Macnalus (da), i, in. ob. -la, örum, n. ©ebirge
in Wrfabien mit einer gleignamigen Stabt Xao.
»Maenills, Tdis, f. u. ‘-Uns, adj. arfabifg,
deas Ban; versus ipirtenlieber ; und!, Arctos Sal-
lift o ; ramus bie fteule be« frerhlle«, bie er auf
btm ©ebirge SKänalu« abgebrochen.
Mai'iias, idis, f. [Maltas bie Siafenbe] Bac«
gantin, bag. Scgcrin.
— magis. 47D
Maenlus, Slame einer röm. ®en«; Gaius M., Sott*
ful 338 B. Egr., fiepte über bie Slntiaten, we«=
galb igm ju Egren eine Säule, columna Maenia,
auf bent Sorum errichtet warb. Er foU ber erfte
gewefen fein, ber an [einem Saufe einen Ballon
anbragte, bag. ein folgcr Mueniana (pl.) geigt.
Maeönla, ae, f. Bnnbfgaft Btjbicn« Or.; aug
meton. ‘Etrurien (»eil bie Etruöfer B. beu 2g:
biern abftammen jolltcn). Xao. 1) ‘XneönYdes,
ae, m. ®tru«fcr. 2) »Maeönis, Idis, f. bie
Bgbierin »*■ Ompgale ob. Slragne. 8) ‘jfneö-
niiis, adj. a) ltjbifg, bag. gomerifg, geroijg
vates, Homerus, chartae, heroides, carmen. b)
etruStif g nautae.
Maeotis, Idis ob. Idos, f. adj. jum mäotifgcn
Sec (j. SHeer b. Äjow) gegörig, mäotifg
‘Penthesilea, *hiems; subst. supra Maeotis
(Patt Maeotidis) paludes Enn. b. Cic. Tusc. 6
§. 49. — Haeötlus, adj. =- Maeotis, *tellus,
*unda, palus Gurt. 6, 4, 18 ba« afowfge SKeer.
maereo (nigt moer.) rui, — 2. 1) intrans.
trauern fletus, *vultus maerens, suo incom-
modo. faltiuH animis, ‘maereutos amici; aut
Bibi (für, bei fig) m. aut ceteris supplicarc die.
p. Scst. §. 32; 2) Irans, betrauern mortem filii,
rei publicae calamitatem, ‘amores, ‘fratrem,
‘fugam Cinarae; m acc. c. inf.; prägn. *Wcg
mütig Borbringen talia. Xan. maeror (nigt
moer.), örie, m. Bctrübni«, Iraner (a!4 tem=
porärcr öemütijupanb) La maorore esse, iacere
Ter., maerore confici, m. atque luctum depo-
nere, a maerore recreari, funeris bei ic. ; pl.
meorum m. atque amorum summam edictavi
tibi Plaut. [rig, Berftört Plaut.
maestTtör (nigt moest.), adv. [maeatus] trau:
maestitia (nigt moest.), ae, f. u. (oorfl. u. fpät)
maestltädo, Inis, f. [maestus] Xraurigfeit,
wehmütige Stimmung (bauernb) in tantu m.
sum; silentium triste ac tacita m.; m. alcui
inicerc; übertr. orationis quasi m. Cic. or. §. 63.
— maestus (nigt moest.), adj. 1) betrübt,
fegwermütig, traurig senex, domus, feastrn,
»timor, ‘questus, ‘querelae, ‘clamor, ‘fletus,
‘voces, ‘gemitus, ‘vultus ; foratores m. (finfter)
et inculti. 2) Irauer Berfünbenb, Beruv
fagenb, Xrauer= *vestis, *tuba, *funufl, *ex-
sequiae, ‘tectum, *arac, -f-dies , -flocus.
Xaevlns, 1) ein Sgreiber be« Bern«. 2) ein fgteg-
ter Xigter Verg., Hör.
mägSlia, mäge f. mapalia, 2. magis.
Magetobria, ao, f. (nag Sllommfen rigtiger Ad-
magetobriga) feit. Stabt, wo Slriooip bie ©aflier
fglug, wagrfg la Moigtc de Broie in Butgunb
Caes. b. G. 1, 31, 12.
iii&glcus, adj. [payisdf] jur gauberei gegö=
rig, 3auber- ‘artes, fsuperstitiones, ‘lingune
ber 3®uberfprüge mägtig, *dii bie bei tfaubereieu
angcrufencit; ‘terrores oor beit Übeln, Welge
gauberer bett Sflenjgen bereiten fönnen; ‘nodus.
mägi's (’migö) [Berrn. m. magnus], adv. (comp.
ogtte pos.) ntegr = in gögerem ©tabe, ge»,
m. adj. u. adv., bef. folgen, bie feinen eigenen
comp, bilben fönnen, ob. jur ftärferen Bejeignung
be« ftomparatiobegriff«, aber aug gäupg mit Ber
ben m. elegans Ter. ; m. necessarius; m. veile
= malle Ter. ; feit mit SubPantiBrn homo iner-
tior, ignavior, m. vir inter mulieres; m. ae
(atque) p. quam, non Apollinis m. verum atque
hoc resp onsum eat Ter. 3n«bej. a) quo (q uanto
480 magister —
m. — eo (tanto) m., (Plaut.) quam m. — tam
ob. tanto m. je tneßr — bcfto meßr; m. quam
— magis ob. m quam — tam m. ob. bl. quam
m. — m. Plaut., tam m. — quam m. ( Verg .)
um fo meßr — je meßr; quam m. — tanto
ndstringunt artius Plaut., quam m. — minus
Plaut.-, je meßr — befto weniger. b) magis
magisque, feit. m. et tu., *fm. ac (atquo) m.,
*mogis magis meßr u. immer mcßr(jur
SBrscicßnung bet rajdjeu fiunaßme) m. magisque
in dies, e) non m. quam ift bem gjßg. gemäß,
a) Wo beibes befräftiat wirb, => cberio f c ß r wie
hoc non m. pro Lysone quam pro Omnibus
scripsi. ß) wo beibeb oenteint wirb — (ebenjo
10 eilig toie animus qui in morbo nliquo est,
non m. sanus cst quam corpus etc. y) toenn ba$
ctjtere als weniger bebeutenb bejeießnet werben
joH, nidjt fowoßl alb ius apud eos non le-
gibus m. quam naturä valebat. d) biSW. unt aus-
jubrüdett, baß bas eine ißräbifat nad) ber üagc
Ser Umftänbc in ßößerm Wrabe geeignet ob. an;
wenbbar erßßeint, eßer, Dielmcßr (ßßroäcßcr alb
potius) Hör. saf. 2, 8, 67. 4, 60. Cie. Att. 10, 8,
2. IAv. 3, 53, 7. 21, 5, 3; quod m. credere libet,
id m. credo quam, e) (öortl. u. jpät) pieonaft.
ob. oerftnrfcnb bei comp.
magUter, tri, m. [oerw. m. magnus] 1) ber Slot*
[ießer, Sorgejeßte, Anführer, Äuffeßet,
populi ber USittator ; eqnitum ber SlmtSgeßilfe
beS SittatorS u. jugleicß ®ffeßl«ßabrr ber 3ieitc=
tei; rei militaris, militiao §ecrmeißer, ^yelbtjcrr ;
sacrorura ber Dberpricßrr; socictatiB ob. in so-
cietate ber 'ilorfteßcr einer ®efeJXjd^aft o. ®ene=
ralpädjteru; scripturoe ob. in scriptura f. scrip-
tura 2) d); portus f. portus 1); viei tgicrtelSs
nteijter, ®e,;irf«Uor[teßcr Suet. ; elepbanti Uenfcr;
pecoris Oberßirt, *ovium Sdjafßirt, ‘gregis,
•abfol. §irt, navis SißiffSfapitän, inorum tSenjor,
eenandi Stnorbncr beb ©aftmaßlcS (avpaoaiag-
*oj); ludi m. ber Setter, Seßrmciftcr, vestri
praeceptores virtutisque m.; m. atque doctores,
artiuni , religionis , yirtutis ; stilus est optimus
dicendi effector et m.; and) (Ter.) Slufjeßcr
über bic Sugcnb; ®erciter o. ßlfcrbcn Hör.
.ep. 1, 2, 64 3) tp. Xonangcbcr, güßrer,
iHatgcber si quis m. cepit ad eam rem im-
proburn Ter.-, aleni ducem et m. esse ad alqd.
Xab. Ai mägistlrlum, ii, n. 1) Wmt, ®e[tßnft
cineb SorftcßerS, MufießerS, morum Kenfor:
amt; fsucerdotii cineb CberpricftcrS, t oquitum ;
•fnmnicipale Slmt cineb ©egcaujfcßerS ; pl. (sc.
conviviorum) bei Seaman jereien; bab Sltiit eineb
erjicßcrS ob. Slebrerb ber Sugenb Plaut. 2)
*tp. 9iat, Unterrußt, üeßre Plaut., *in ber
£icbe. Jt) mügistra, ac, /. 1) ®orfteßcrin,
Leiterin ludi Ter.; po?t hoc ludus erat culpfi
potare m. sc. bibendi b. i. wir Ijatten feinen ma-
gister bibendi, jonbcni wer etw. oerjoi), ßattc
einen Strafbccßcr ju trinfen, u. bic« mar bab
(Spiel, Woran mir unb ergößten Hör. sat. 2, 2,
123. 2) tp. Meßrmeifteriit vita rustica parsi-
rnoniao, diligentiae, iustitiae m. est; *studia
artesque; ‘arte m. burd) £>i(fe ber ftunfl; +pau-
pertate m. (abl. abs.). C) magistrÄtus, us, m.
1) bic Stellung eine« magister b. i. bab obrig =
Icitlirije Wmt, bie obrigtcitlicße SBfitbe or-
dinarii et extraordinarii, tnaiores et minores,
patricii et plebcii; cnrules; m. et imperia;
magistratum inire, ingredi, accipore, capere;
magnificus.
accedero ad m., in magistratum venire; m. pe-
tere, adipisci, obtinere, gercre, deponere ob
magistratu abire, abdicare se magistratu, ab-
dicare magistratum, (Liv.) abolere m.; esse,
Tersari in magistratu. 2) bie obrigtfitlid)e
®crjon, ber Staatsbeamte a magistratu Hae
duorum ; his m. unter ißrer ÜlintSjüljnmg Nep-,
im pl., (feit.) collect, im sing. ®eß6rbe, Obrig
feit unrnn imperium nnumque m. habeaut
Caes. b. G. 2, 3, 5; apud maximuni m. (0. ben
Spßorcn) Nep. Lys. 4, 3.
mugnanimltas, ätis, f. [magnaniraus] §o(b
ber jigfeit Oie. off. 1 §. 152.
magnänlmus, adj. [magnus u. animus] (*gcn pl.
magnanimum) podjberjig, mutig vir Oie. Tust
4 §. 61; *duces, ‘gentes, *heros, *leo, *equi.
Magnesia, ae, f. 1) £anb($aft in Ibeffalien. 21
Stabt in ffarien. 3) Stabt tu fipbien. lEae. a)
Magnes, etis, adj. magnetijeb, lapis ber 3K.1
gnetftein, Slagnct; mbst. ein Slagncjier; pl. bit
SD1. (fomofjl ber üanbfdjaft als ber Stäbte). Ms-
gnessa, ae, f. bie Slagnefierin. b) *Magnetis,
tdis, f. adj. Argo. c) Mngnetarches, ae, m.
bie £) ö*rtc Obrigfeit ber Slagneriet.
magnldicus, adj. rmagnus-aico] grofiipretpe
r if tl> , praplcttb Plaut.
magniftce, adv. m. comp. u. sup. [magnificus
1) mit großem Hufmanb, großartig, ßeri
li(ß, präd)tig vivere, habitare; convivium or-
nare, al(}m donarc, simul prudenter simul m
uti divitiis; and) o. ber Siebe großartig, er
ßaben, patßetifd) collaudare alqm, *l»,qui;
in üblem Sinne pompßaft, ßotfitrabcnb loqni
de bollo, respondere, incedcre. 2) ». (Empfinbeu
u. Streben, großartig, ßotßßerjig omnia ex-
celsius raagnificentiusque et dicerc et eentire;
virtntes magnificentins appeterc; non Ipattti
ßerrliiß, rühmlid; m , gravitcr animoseqor
vivere, consulatum magnificentissime atque op-
time gerere.
magnlflcentia, ae, f. [magnificus] Qiroßar
tigfeit, großartige iluSfiattung, ^Sradit
auch $rad)tlicbe urbis, cpularam, villarnm,
publicorum openim; liberalitatis gläiijcnbr ffret
gebigfeit; publica (®gj. priruta luxuria); nueb o
ber Siebe, mit ob. oßne verbomm, in gutem Sinne
(Srßabcnßeit, ®atßoS beS SlnSbtncfS, is
üblem Sinne Siebcprunf, ©epränge, ba3§otfc
trabenbe im SluSbruif, ©roßjpretßerei com
posita in magniticentiain oratio Ter. 2) (jeltne;
Roheit in ©cfinnung n. im $anbcln, £>oebbn
ji gleit et m. et despicientia rerum hums
narum.
magniflco, 1. [magnificus] bodjfdiäben alqm
Com. — magniflcng, ad), m. com;), (-entior
u. sup. (-oniissimus) | magnus-facio] 1) groß
artig in ber äußern erldjrinung, pracbtnoll,
präd)!ig. auifi praißtliebrnb Villa, apparatns.
funus, belli spolia, civitas, imperium; aud) r
ber Siebe, in gutem Sinne erfjaben, palßctiid)
genus diccndi, in üblem Sinne ßodtfaljrrnt1
pompßajt, praßletifcb verba Ter., alia m. pro
se et illis dolentia Sali., edicta in populär
pro Vespasiano Tac .; subst. n. pl. f)0(f|trabe»bt
Siebe; milof Plaut. ; adhortator; incedunt per
ora vestra in., lugurtha ex Auli socordia ,SaJi ;
bunt) Xßaten muh außen glinjenb vir facti»,
aedilitas. 2) ». bet fflefimumg u. bem S^araftn
ßodjßerjig, ßoeßfinnig, erßaben, berrlidi
magniloquentia
animo excelso magnificoque ; nihil altum, nihil
m. ac divinum Buspicere; ros gestae, decretum,
m. (rhrenootl) id Syphaei visum.
magniloquentia, ae, f. [magniloquus] 1) lobenb,
erhabene Sprache, (St^obcntjeit beb Jlu8 =
brudf « Homeri, hexametrorum. 2) (fett.) tabetnb,
©roßfprecherei Liv. — fmngntlöquus, adj.
[magnus-loquor] gtoßf ptecherij ä), prahlenb.
magnltüdo, Tnis, f. [magnus] l) ©röße, ©tätfe
(räumlich, mtmcrifd), bpnamifch) mundi, corporum,
silvae, volmninis; copiarum, pecuniae, qnaestus;
frigoria, venti, fluminia bet t)ohe SBafferftanb ;
aquae, fm. (bie 0Jt'fäf)t lidjteit) vulneria diBsiinu-
lans. 2) ». abftraften ©egcnftänben, ©räße, 8e*
beutfamteit, ©icf)tigtcit rei, renim gestarum,
periculi, snpplicii, poenae, beneticii, amoris,
odii, doloris, consilu, rei publicae, ingenii;
animi ©röße be« ©eijlc« ob. Mute«, bobcr Mut;
auch tbohe Stillung, Jlitfehen, Macht.
magnöpere ob. magno opere, adv. mit großer
Bemühung, im mp. maximöpäre ob. maximo
opere jeht, in hohem ©rabc, überaus (meijt
bei Serben) m. perturbari, dclectare, m. perti-
nere ad etc. ; m. iucundus. 3n«bef. o) mit einer
Negation u. in negatioeu grogeit — erbeblich,
eben non m. laboro; ut mihi dicendum nihil
m. videatur; nulla m. (eben feine große) exspec-
tatio eat; neque m.; m. nemo; quid m. potuit
Cleomenes facere? objeftio. nulla m. ciade ac-
cepta ohne bebeutenben Setluft. 2) bringen b,
naehbrüdlich, angelegentlich veile, deside-
rare; nihil mirari; suadere, rogare; edictum
mihi e8t m. , nt etc.
magnns, adj. m. comp. mAlor u. mp. maximus
1) groß a) räumlich Don bcbcutenbem Um-
fange, weit, hoch, lang domus, mons, oppi-
dum, calceus pede maior ju toeit für ben (fuß,
pennao maiorca nido über ba« Sicft binauSrcich-
enb, mare groß ob. ßoebgebenb, ftürmifch, auch
ba« atlantijcbc Sali. Jag. 18, 6. 78, 8; aquae ber
hohe SBafferftanb. 6) o. ber Saht, ber Menge
Biel, jabireich, beträchtlich numerus, pecunia,
copiao (nicht multae); reB m. amittere, multi-
tuao, populus, ‘in m. populo in ber großftäbti»
fchen 'Stenge, divitiae, copia frumenti, maior
pars bie Mef)T)ahl; magnam, maximam partem,
magna, maxiraa parte großen», größtenteil«;
magni inU-rest.
2) tp. a) d. ber groß, lang annus m.
ob. maximus f. amius 4); ‘menses. b) Dom
Filter, cum esset magno natu alt, bejahrt; filius
maximo natu; maior, maximus mit u. im 3ibS-
obne natu, maior natu frater; maximus natu e
filiis; ‘maior, ‘maximus aevo; liberi maiores
iam quiudecim annOB nati; annoa natue est sc-
deeim, non maior; tma‘or (ba« frühere, ältere)
patria => Mutterlanb, »ftabt; maior aexaginta
annis natua; biennio quam nos fortasse maior;
frater maior (Ter.), cx duobus filiis maior;
maxima virgo bie Sotftcherin ber Seflalinnen;
suis/, maiores natu bie älteren Heute, bie Stilen,
inibef. = ber Senat Iav.\ auih (Hot.) bl. maio-
res; rüdfithtlid) be« .geitalterä, maiores bie Sor=
f abreu, UrDäter, Ußnen; multi nostrü, plures
patrum memoria atque etiam maiorum exsti-
terunt. c) Don Scbeutung, ©eltung, Säichtigfdt
mcnfchlidjer Serhältniffe aller Slrt, anfeßnlich,
groß, bcbcutenb, beträchtlich, wichtig, m.,
maximi ludi f. ludus 1); res, fortuna m.; rem
lat.bfutfSiS S4ulh>5rt«b 6 Stuft.
— maiestas. 481
maiorem facere fein Sermögen DergrBßern Hör.;
in m. officio et necessario; casus ein gan j
befonberer, teiner Sufall Caes. b. G. 6, 30,
2. b. c. 3, 14, 3; bellum, dimicatio, mercatura,
m. et ampla negotia, maiores res appetere,
testdmonium chrcnDollcä ob. jd)lagcnbe«,
maximum iudicium, causa, m. Opus et arduum;
quoil eo maitiB (fchwieriger) est illi; m. prece
mit bringenber; maxima rei publicae tempora
ber bringenbften ©efahr; m. locus ein wichtiger
pljitofopbifchcr fßunlt; m. ratio ein triftiger Se=
weggrunb, ein guter ©runb; m. vetustas ein
feht alte« Berljältni«; m. consuetudo ein ge»
nauer Umgang: magnum est ifl etw. Stoße« m.
in/., nos magnum fecissemus, si etc., magnum
te fecisse arbitrabere Cic. or. §. 106. Vcrr. 2, 3,
42; at magnum (etw. Serbienftliche«) fecit, quod
Hör. sat. 1, 10, 20; quod maiuB est (parent^et.)
wa« mehr fagen will: ’haec facietis maxima
(lieb u. angenehm) Gallo; gabst, magna curant
dii, illa maxima atque amplissima, *in magni»
(n.) voluisse sat est; hominem maximi pretii
esse Diel ©elb Wert Ter.; gen. magni, maximi,
abl. magno, maximo bei Angabe bc« SSBerte« ob.
Steife«, d) D. intenfiDer Stärfe, flarf, groß,
gewaltig, mächtig, ^eftig, arg vox, faudita
maior bumanä vox, clamor, imber, ventus;
magnum clamare, exclamaro Plaut., spes, gra-
tia, auctoritas, virtus, periculum, infamia;
magno, maiore animo (Mut); D. ber Siebe *os
magna tSthabene«) lonaturum; in üblem Sinne
ftarf, übertrieben, hochfahrenb, groß»
f predjerif tb verba m., quae rei augendae causä
conquiruntur; m. sermonibus res secundas ce-
lebrare; in. (ftrenge) illa consulum imperia;
‘lingua, verba, ‘dixerat aliquid magnum, magna
loqui; inSbcf. in maius in« ju ©roße •— übet»
trieben, übermäßig extollere, celebrare, ac-
cipere, ferri, nuntian, ex longinquo audiri; 0.
$erfonen, 'hodjfnfirt’ub, ftolj, m. me faciam
mich brüjlen, groß tßun Com. e) ho<hfteh'nb,
mädjtig, angefeßen, reich potentior et maior,
civitas m. atque opulenta; propter summ am
nobilitatem et singulärem potentiam m. erat;
homo per se m. ; Caesar beneficiis atque muni-
ficentia m. habebatur; magna manus Iovis;
•adiutor; praetor maximus f. praetor 1); *sa-
cerdos ehrwürbige; ‘maior (erhaben über) invidiä;
maioram (nach mehr ©üterit, nad) ©rößerem)
famos; maiores bie Mächtigeren;
groß Don Salent ob. SJcrbienft homo m., m.
et clarus; vir m. in hoc bello Themistocles
fuit; Alexander Magnus, m. Alexander; Pom-
peius M. f) o. ber ©epnnung, $enfart groß,
hochherjig, ftarf animuB, animo m. fortique
esse, m. et proeclarus vir.
Mägo? önis, m. 1) Säruber beä ^mnnibal. 2) ©ofjn
^amiltar« be« filteren Just.
Magontiäcum f. Mogontiacum.
mägüdärls, , is, f. fgaytidagig] Same ob. ©tengel
D. laserpitium Plaut.
magus, i, m. [gdyot] pexf tfc^er 'ßriefler u.
©elehrter; *3aubeter, Magier; adj. jaube»
rifch ars Oe.
Main, ae, f. Soihter be« 9(tta«, Mutter be« Metfur.
niäiAllo, is, m. ba« gefehnittenc männliche Schwein,
al« Schimpfwort Cic. i» Pis. §. 19.
mälestas, atis, f. [o. maius, a, um groß] 6r>
habenheit, Roheit, Mürbe, ffiljrnjürbigfeit,
»iDiaitizedbvG
482
maior —
ipeiligtcit (B. ®öttcrn, Süthen u. fjo^rn ®e=
SlOrben, Staaten u. Böllern, namentlich b. tömb
cf)cn Solle) deorum , iudicum , senatus, populi
Konmni, consulis, regia, publica; patria oäter-
Iid)e Öktoalt ; minuere m. populi liomani, de-
minutio maiestatis; lex, crimen maiestatis
wegen ber B erlebten m. (Bcrfchtcbcu jur geit ber
SHepublit u. unter ben S'aiieru, Tac. anti. l, 72);
fiudieia, fpoenae maiestatis; damnati ma-
iestatis, de maiestate, fpostulari maiestatis;
tp. 9lnfel)en, SBfirbe matronarum, loci, quanta
mAlor (. magnus. [in oratione.
Mains, adj. sDlcii= mensis; Kalendac, Nonae,
Idus; *61. M. ber 8Rai.
niälusciilus, adj. [dem. o. maior] a) etwas grofs
cura. 6) ( Ter .) etwa* älter, nt. folg quam,
mäln, ae, f. (ft. mandela B. mundo] 1) itinn =
bade, Kinnlabe *ut meos malis miser man-
darem natos; "malis absumere mc-nsas; aurf)
ber liere; m. alienis ridero f. alienus s) b).
2) (oor= u. nacfjfl , bic^t.) im pl bic ©ange,
Sacfe (in bl. phhfiologifchcrBebeutung; bgl. gena)
"decentes, *m. audacibus, fpermulcere malas,
fcorrigere labentes m.; f(f)erjt). feri malam (Dip;
feige) tu illis Plaut.
fMalica, ae, f. Stabt in Spanien, j. Malaga.
mäliteia, ae, f. fp«lo*7«] ©inbftille, SJicete4 =
f:ille. — mälacisso, l [uaXaxi£<o] weid), ge*
tfjmeibig matten Plaut. — in&l&cns, adv.
Ipalo»«s] Plaut. 1) Weid) pallium; bat). ge>
epmeibig, getenfig ad saltandum. 2) tp.
wcid)lid), üppig.
ni&lg, adv. tu. comp, peius u. sup. pessime,
[malus] l) uon ber 8efd)affenheit = übel,
fehlcd)t, fdjHmm, Berfebrt, unglüdltd), un =
günfltg m. olere, m. vestitu«; peius (übler, um
IBof)Icr), pessime mihi erat Plaut., Ov. ; animo
m. est e8 oerbriefit mid) Ter.; m. sit Antonio!
als Verwünfthungiforntel; m. mi (=» mihi) sit,
si etc.; o factum m. de Alexione! o bei herben
©efdjids in betreff tc. ; peius rictoribus accidisse ;
agmen adversariorum m. habere et carpere;
suppliciis m. haberi; m. audiro f. audio 5);
alcui m. facere ÜbieS jufilgen ob. Unrecht tf)un ;
m. veile alcui; m. loqui; alqm m. accipere; m.,
peius alcui, pessime consulere in alqm ; m. me-
reri de alqo; pessime agitor (eS fleht) cum alqo;
m. rem, negotium gerere; m. (ungtüdlidj) pu-
gnare; suos labores et apparatus m. cecidisse;
quac res m. tibi vertat; fm. (jd)mcTjOolI) mori;
■fm. vagari in ©efat»r ; *m. custodita poma Ber=
gcblidi; Her m. sublato ense; m. emere teuer,
vendere mahlfcil; (Hör.) m. (unpaffenb) man-
data; inbef. o) "am Unrechten Ort, jur un*
rechten Seit m. sedulus, m. salsus, m. feriati
Troos. b) o. ber Üknfart u. ©cfinnwtj) fchled)t,
fcputlifd), agere; cogitaro Säöfeä tm Sdjilbe
führen, m. cogitaro de alqo; m. existimare,
fopinari de alqo, pessime sentire de re publica.
2. b. SDlafj u. ®rab a) patt, ^cf tig, fehr,
(Plaut.) metuere, odisBe, peius oaiseo quam
etc.; peius leto flagitium timet Hör.-, *m. (grau=
fam) ulta est regum libidinee; alqm m. mnl-
care f. mulco. b) ein fehlerhaftes jufehr, allju,
ju m. parvus, dispar, m. laxus, niuci m, Hör.;
ob. ju wenig, nicht recht, nicht gehörig,
nicht (onbcrlid), nicht befonberS, um, m.
haeret calceus in pede; scuta m. tegebant Gal-
lo»; m. perceptae fruges; m. densatu» agger;
malignitas.
duae m. plenae legiunculac; fm. praecinctus
puer; m. Banus nicht recht gefdgit Oie., m. sanos
(tolle) poCtas Hör.; digitus m. pertinax (anbete:
hartnädig [ich fträubcnb; Hör. carm. 1, 9, 24; *m.
tutae mentis; *m. parens unbotmäßig (o. ®fel ;
*m. fultus talis; *m. sarta gratia; verbis m.
inominatis Hör. carm. 3, 14, XI; "fm. fidus, *v&-
lidus m., *m. sobrius becent ft. obrius.
Millen, ae, f. Vorgebirge in Salonien.
inSledlcb, .adv. [maledicux] fdcmähenb, la
fternb. — mSiedicens, adj. [ partic . B. male-
dico] fchmäljenb, tä fternb homines Plaut.;
comp, maledicentior Plaut.; sup. -centissimn»
Cie., Nep.; carmina Suet. — mAle-dico, 3. bou
jmbm. übel Tebcn, jmb. löflern, febmähen
alcui, alcui turpissime; abjol. ; pass, impers. qui
nobiB maledictum velit Ter.
male-dirtin, önis, f. (feit.) baS Schimpfen,
Schmähen Cic. — - mälidlctlto, 1. | in/ea« b.
maledico] heftig fchimpfen, fdielten alctii
Plaut. — mSlcdictuin , i, «. Uäfterung.
Schmähung, Verfluchung au (pl.) in alqm
dicero, conferTe, conicere, probris Omnibus ma
ledictisque vexare alqm. — mnledlcus, adj.
m. comp, -dicentior, sup. -dicentissimus [male-
dico] lä fternb, ftbmähenb conviciator, ciritas,
subst. S öfter er Nep.
malb-faclo, 3. VöfeS jufügen alcui Flaut. SDao
a) mSlcfuctor, öris, m. Übelthäter Plaut, b)
raiUbfactiim, i, n. r feit.) eine fehl echte ob. ocr =
lehrte 2pat beneficia male locata m. arbitror.
mäleficc, adv. [maleficus] übel», Schaben
thucnb Plaut.
maieficlum , ii, n. [maleficus] I) Übelthat.
fDHffethat committere, admittere m. 2) ini
bef. a) juaefügter Schaben, @ewa(tthätig
tett prohibere alqm ab iniuria et m.; sine ullo
m. (ohne irgenb Schaben ju tljun) per provin-
ciam iter facere; maleficii causii in fetnbfeliger
Slbficht- 6) pl. 3flubermittel.
mäleficn« , adj. m. comp, -centior u. sup. -cen-
tissimus [malefacio] übel h°ubelnb, SBöfcS
thuenb, gottlos mores Plaut., homo; f subst.
sup. pl. bie ärgften Verbrecher; feinblich, mifp
günfltg naturam m. nactus est in corpore
lingendo Nep. Aqes. H, 1. [Berführerifd)
*mäle>suädus, adj. übel», $u Söfcm rateub,
Mäleventum, i, n. f. Kcnevcntum.
mälbvölens, tis, adj. (Borfl.) m. sup. (Cic.) [male-
2. volo] übel mollcnb, iööfeä gönnenb =»
malevolus. Sab. mälevölentla, ae, f. Sdja»
benfreube m. est voluptas ex malo alteriuf
sine emolumento suo; m. lnctans malo alieno;
m. et livor; m. et invidia; m. et obtrectutio
— mälbvülu», adj. = malevolens, w. f. ;
subst. pl. m.
M&Uäciis sinn«, Slcetbufcn im Süboften Ihefia-
lien4, j. @otf B. 3eüun. SaB. X&llensls, e,
limlidTcus f. maledicus. ["Mftlins, adj
M&IIes, eon, m. bie Bewohner brr Jfüfte beä 2Sc
lifdjen Dlcerbufenä Gurt. 4, 13, 29.
mällfcr, fera, ferum, adj. [malum-fero] Gipfel
malificos f. maleficus. [tragenb Verg
maligne, adv. m. icomp. [malignusj l) bb?
Willig, m i h g ü u ft i g loqui, fmaligmua sermo-
nem habere. 2) lärglich, fnaujerig dividere,
laudare Hör.; "non mihi fuit tarn m. ich War
nicht fo tc. — lii&llgnltAS, ätis, f. [malignus
Wihgunfl Liv., Curt.; fortunae Pliu. cp. ; bej.
roalignus —
Stargpcit, feil auf frei conferendi ex privato;
praedae partitae in tc. ; malignitatis (btt fpät=
ltcpMi Bertctlung) auctores lAv. — malignus,
culj. m. t comp. u. t SUP- böswillig, m i 6 =
gunftig »vnlgus, tsenno, »oculis tu. speetare;
aurt) »ftpäblicp, »erberbliip, gefäptlicp lege»,
Btudia, aditus; bcf. a ) targ, fnauferig, geis
jenb Plaut., dux XV».; *ne parce malignus
arenae — particulam dare Hur. ; übettr. a) targ,
unfruchtbar f terra malignior, ’colles. f)
•jpatfam, geling, fpärlid)/ fepwaip lux,
farna. b) talt im Bcnepmcn Ter.
uialitia, ae, f. [malua| Boöpeit, bööwiltige
©cfinimng, fßiiptöroürbigt eit, pinterliftt*
geä, feputfifcpcö Benepnten, bei. in SRecptö-
angetegenpeiten m. est versuta ae fallax nocendi
ratio, fraus et m.; in milbetem Sinne Scpet =
metti, Scpaltpeit.
miUYtiöse, adv. m. comp. [miiliüoaua| argliftig,
piimifip, bospaft, ftpurliftp- — inälillosus,
adj. | malitiaj boäpaft, fcpurtifip, pittter =
tiftifd), t ü cE t i cf) homo, iuris mterpretatio, here-
ditates m. blanditiis qunesitae; silva M. ein
Mällus (. Maliacus. [fflalb im Sabinifdfen.
müllvül . . . | malev . . .
mnlleölus, i, m. [dein. 0. malleusl cigtl. baä
.pämmertpen , bau. 1) groeig ein« Baumes, bef.
beS SBeinflodS, bet abgefcpimtett wirb, um in bie
Utbe gefegt ju meibeu, ein gaffet. 2) eine 2lrt
Branbpfeite. — mallens, t, m. Rammet;
»fStp läget jum löten beS CpfcrtitrcS.
Malli, örum, m. inbiftf)ed Bott Curt.
Mulloea, ae, f. Stabt in Xpeffalien.
malo, nmlui, malle [magis-volo ft. mävolo, Wa8
awb b. Plaut, borfommtj 1) ticbet motten, m.
inf.; m. nom. u. acc. c. in/'.; ellipt. ’sive malit
haedo so. sibi immolari; *seu m. aleä sc. lu-
dere; qui so ab Omnibus desertos potius quam
a te defensos esse in.; auch m. bopp. acc. opne
esse, Titrici te similem quam avunculi m.; te
somel ut Laelium consulem; (fett) nt. conj. ;
bist», m. potius, ro. f.; *m. abl. ft quam m.
acc. *nullos bis m. luäos spectasse; farinis in-
cruentas condiciones m.; *quod mallem (alb
Batcntpcje); *ut maris fobiel cS beliebt. 2)
jmbm. eim. liebet gönnen, günfiiget fein
illi omnia quam mihi; iu hac re universae
Asiae et negotiatoribus.
milöbathrou, i, n. [uafößadoov] ein aus einem
inbifepen ©eroäcps bereitetes loftbareS Salböl Hör.
1. malum f. 2. malus.
2. malum, i, n. [pjjlov, bot. fiölor] jebe Saum:
fruept, bie o. äugen glcijcp u. int ynnetn einen
Äern pat, bef. bet fflpfel (bgt. pomum) 'cum,
•aurea Ouitten; *media fert tristis sucos tar-
dumque saporem felicis tu. b. i. bet (throne ob.
Bomerante; discordiae 3°ntapfel Just. 12, 16,
11; fpticpW. f. ovum 6).
1. rnälu*, subst. *4) malus, i, m. 1) SRofb
bäum, a fl. 2) bet Saum im Circus, an web
ipem bie übetgejpannlcn lüipct befeftigt waten.
3) turrium mali aufreeptftepenbe Sdbattcn bet
lütme, B) mäluH, i, f. [pijiö«] Stpfetbaum
Verg.
2. iiialtis, adj. m. comp, pöior u. sup. pessimus,
ftpteept, in pppfifipet, geiftigci, moralifcpet f)in
fiept, bap. a) nitptönupig, unlütplig, ftpwatp,
p ä fj 1 i cp mali Tersus, m. earmina, m. loquendi
consuetudo, merx Plaut., "vinum, poeta; ne
mammeatifB. 483
crure ra., ne sit peile turpi Ilor. ; militiae (dal.)
m., utilis urbi Hör. ep. 2, 1, 124; ffaciem in
peius effingero ittö fläplitpc jiepen, betpunjen.
b ) fcplimnt, übet, elenb, ungliid lieb, ge^
fäptlicp, fcpäblicp, nachteilig, ucrberblicp,
uugünftig valetuilo corporis, quasi m valetudo
animi; *esse m. mente niept reept bei Sinnen;
accidit peius; m. aetas (Plaut.) b ai böfe, btüdenbe
eiltet, *tempesta8j *tempestas melior, via peior,
'rirus , ‘ciuuta, ’gramina, ’herbae; *ite in m.
(unaefunbe) oras; earmina (boppelfinttig; Stpmöpi
gebtipte u. ftpleipte ©ebitpte) Hör. sut. 2, 1, Ml f,
verba Plaut., Ct., ’querimoniae fipnöbe, *lingua
befepteienb, bejaubetnb, nuntius jtplimme Sacp--
tiept, »rumor, habere m. opinionem de alqo, m.
farna, ambitio, libido, »fastidia ftanfpafte, *pu-
dor unjeitig; pugna, exitus, eventus; m. res.
a) 3ücptigung, Strafe m. rem mereri, quaerere,
reperire Plaut.; abi in m. rem. ß) übte ßage
m. res (gegenwärtige Sage, ®egenmart), spes
multo asperior; res peiore loco non potis Jer.;
communis res per haec loco est peiore X»».;
rapere in peiorem parteni, m. auspicium, *avis,
•ales. c ) böfe, unieipt, übelgefinnt, un =
fittlilp, feputtiiep ingenium m. pravumque,
mores, consuetudo, exemplum, facinora, artes,
-fconscientia, m. cives politijtp flplecpt, bema;
gogifip; subst. mali, örum, m. bie Scpleipten,
möbef. bie Demagogen; in milbetem Sinuc
»fcpalf paft, tofe puellae pessimao; fcplau,
pfiffig Com.; peiores niebrigere Äpnett, peioribus
ortus Hör.
•VictB. subst. milam, i, ». Übet, Unglüd, Sei:
ben, 91ot, Unfall, auep ©ebteepen, gcplet
inopinatum; m. tuo »u beinern Sipabcn, rei
publicae: fnostris m. discere; pessimo publieo
»um gropen Ungliid für ben Staat, m. publicum,
hoc ei malo fuit, externum (D. Stieg), civilia,
nihil mali accidisse Scipioni; inöbef bet juge =
fügte Sipabett,bieSttafe, namentliipScpläge,
Sclcibigung, Stpimpftebc coörcere oxcrci-
tum pudore magis quam malo, malum habere,
malo esse alcui, malo coactus, qui dederit dam-
num aut m. Ter., fateri non potert sine m.
opne trüget Ter., mala ingerere alcui; malum
erit iis, malum habebunt, nisi etc.; malum mi-
litibus meis, nisi quieverint XV».; auep ü. einem
btopenben Übel ■= öefapr quo m. perterriti
subito Ca es. b. c. 2, 11, 1; t(lu0<l m- c*“1 ß.n11'
velocitate evitavit. 2) Ȇntpat, fiaftet irrita-
menta mulomm; farna veterum m.; bef. Siplau*
peit, ^Sfiffigteit meo m. Plaut. 3) als ?luötuf
beb ÜnmiQcnö, jum genfer! in alter $Beltl
quae, m., est iBta tanta audacia?
inalva, ae, f. [paldxi,] ÜRaloe.
Mamerrns, i, m. 1) tönt. Beiname. 2) ein ita>
lifcpet gclbperr.
Müniertini, örum, m. [D. Marners, bei ben Ci
lern u. Sabinern — Mars | Ibinwopitcr bet Stabt
3)2effann auf Sizilien, bie fiip wegen iptet Äricg«=
tpaten Söpnc be« SDlat« nannten; adj. •Unna,
civitas — SJleffana.
inSnillla, ae, [dem. b.mammaj atö Sieblofungöwott,
mein ^etj^en'. Plaut. — mamma, ae, f. bie
Btuft (alö flciftpige Stpöpung u. güue) bef., je=
boip nieüt bl. bie Wciblilpe, daro puero mammam
{äugelt Plaut.; viris ad oniatum datae sunt m.
atqne barbae; autp bie ßipe bet weibt. lietc
5>ao. inamme&tus, adj. ftarf-, Dottbrüftig Plaut.
31*
484 * Mamuriue — man 6.
JNämüriug, ii, m. Yetarius, btt ©erfertiger ber
nncilia (f. aneile).
MAmurra, ao, »t. Eigenname eiltet Samilie ju
Sormiil, au* ber ein berüchtigter Emporföinmliitg
unter Eäfar praefectus fabrorum in ©aüien ge-
wefen u. ». bort mit ungeheuren fNeichtümern ju=
rüdgelcfjrt mar; bah- ittjerjf). mit Slnfpiclmtg auf
benfelben urbs Mamurrarum — gormid Hör.
maneeps, ctpis (altertüml. cupis), m. [nianus-
capio] t. t. roer etm. ». Staat in öffentlichen
©erfteigerungen an f i bringt, Slufläufer b.
Staat*gütern ob. @ütern b. ©rof tribierten,
©ächtet öffentlicher ©bgabeu, Unterneh=
mer öffentlicher Seiftungen, Stauten jc. m.
fit Chrysogonus; nullius rei neque praes neque
m. f actus est; plurima perltaliam itmera fraude
mancipum et iniuria magistratuum interrupta
et impervia suscepit Tac. ; bef. t©lieter, tß d ct) -
ter; b. einem, brr bei einer Unternehmung ben
©ermittlet macht, bie ©ernähr für ba* ju
Seifienbe übernimmt ego m. tc nil moror nec
lenonem ulium quemquam Plaut.
Manciniis f. Hostilios.
manclpium (altertüml. msneüp.), ii, ». {gen. gern,
mancipi, bef. res mancipi) [manus u. capio] 1)
t. t. förmliche Eigentumäerwerbung, förm =
liehet Rauf einet Sache bermittetji feierlicher
Übergabe berfelben jum Eigentum (mancipatio)
in ©egenwart b. fünf geugen, wobei ber Käufer
mit einem Srj* ob ©elbftüd an bie SBage fehlug,
bie ein fogenanmer libripens hielt, auch ba* bureh
einen förmliihen Kauf erworbene Eigentum«,
recht, bet ©efip u. bie unbefWräntle ©eroalt
über eine ©erfon grau, Kinb, Sllaoe) ob. Sache,
lex mancipii, mancipi Kauftontralt ; ius man-
cipii; dare, accipere alqd mancipio etm. al«
förmliche* Eigentum geben (b. i. berfaufen) ob.
empfangen (b. i. laufen); res mancipi bie man
mit ootlgültigem Eigentumsrechte befibt; sui m.
esse fein eigener fpert fein Brut, in Cic. cp., est
m. illius Cur. in Cic. cp. 2) ein bureh förmliche
KaufooIIjiehung erworbener Sllaue, auch eine
fold)e Sflabin (al* ©efip u. fäufliche Säte) in
vendendo m.; ad prendendum m.; in. atque im-
pedimentu relinquere; übertr. m. nobilium, tri-
bunos plebis Liv.\ *se fore m. tempus in omne
tuum. — mancTpo (altert, mancüpo), 1. [manus
u. capio] t. t. al « förmliche«, boltgültige*
Eigentum übergeben, ju eigen geben, ocr =
laufen alienos Plaut.4, m. servos actori publico
Tac.4, ‘quaedom m. usus; übertr. luxu et saginae
mancipatus emptusque Tac.
mancus, adj. 1) b. Wenfehen, flberh- ßebreef) lieh,
berftümmelt tan einem ob. mehreren ©liebem
lahm), m. (Krüppel) et debiles; m. et Omnibus
membris captus ac debilis; auch {Hot.) lraft =
lo«, f cf; Wad) in quem m. ruit semper fortuna.
8) tp. b. Sachen gebrechlich, mangelhaft, un=
bollfiänbig virtus, praetura, cognitio niturae
m. quodammodo atque inchoata.
mandAtu, abl. nt. [1. mando] im Stuftrag meo,
Caesaris. — mandAtiim, i, n. [partic. b. 1.
mando] bie einem übergebene u. anbertraute
Sache (bef. jut tmmblithen ©eftellung), ber Stuf,
trag mundata alcia, alcui mandatum dare,
fmandata interficiendi Fisonis centurioni dare,
literas mandataqne fchtiftl. u. mlinbl. Aufträge;
alcui alqd dare in mandati» (al* Sf ) Cacs b.
Cr. j, 43, 9; mandatum, mandata accipere, ha-
bere ab alqo, ad alqhi delerre, alcui referre;
mandata exsequi, persequi, conficere, efficere,
perficere, {Plaut, (Jurt.) facere, {Ncp.) eder«;
*m, negbgore, ‘fallere, ‘frangere; instbef. + ©e =
fehl be« Staifer«. b) al« furift. t. t. ber Ser,
trag, bureh welchen jmb. bie unentgeltliche ©e=
forgung ber ©efefjäfte eine« anbetn übernimmt,
Sebollmä<htigung«bertrag; bie jur ®efor,
gung übernommene Sad)e heißt res mandata,
ber ©eauftrngenbe b. Ctc. qui mandat (in ber
röm. guriftenjprachc mandans ob. mandator), ber
Beauftragte b. Cic. is, cui mandatur ob. qui
mandatum recipit (in jurift. Spr. manda-
tarius). Do* mandatum gehörte ju ben foge
nannten Konfenfuallontratten, b. i. jur Eingebung
genügte eine ©crabrebung, ber bloße ftonfenju«,
u ber ©laribalar hatte bem üKanbantcn allen
Schaben ju erfepen, ben er »erurfacht hatte, wenn
eine Serurtcilung wegen fcßlecht beforgten S!an
bat*, iudicium mandati erfolgte; in privatis
rebus ei quis rem mandatam non modo rua-
litiosius gessisset (jUTiflifch au«gebrüdt dolo,
dolo malo), verum etiam neglcgcntius (= culpA\
eum maiores summum admisisse dedccus exi-
stimabant. Itoque mandati constitutum est
iudicium.
Mandeln, ae, f. Sieden im Sabinifchen Hur.
1. mando, 1. [manui do] 1) in Auftrag geben,
ju beforgen übertragen, auftragen (münblicp
u. fchriftlich) alcui alqd, de alqa re; m. ut, ne;
(feit.) m. bl. conj.4, (jpöt) m. acc. C. inf ; ‘fieri
sibi talia Daphnjs; vusa befteüen; ut non man-
datam, sed suam rem videretur ogere. 2)
übergeben, überlaffen, erteilen, an»ei‘
trauen alcui honores, magistratum; alqm aetrr-
nis tenebris; ‘Polydorum furtim alendum Threi-
cio regi; Rhodiaca vasa (sc. emenda) habe id)
beftcDt; *male mandata Unpaffenbe*, wa* ber
Dichter jmb. fagen läßt; ‘senile» partes alcui;
•oppeto malam pestem, mandatam (= immis-
sam) hostili manu; ‘hordea sulcis föen in ic.;
‘corpus humo, terrae begraben; se fugae fiefa be;
geben auf jc.; vitam istüm — fugae solitudim-
que; alqd memoriao, menti einprögen, anocr
trauen, literiB fchriftlich aufjeichncn; alqd scrip-
tis, versibus, historiae, monumentis unnalium,
•verba libellis; fruges vetustati => alt werben
laffen, lange aufheben. 8) al* jurifi. t. t. f. man-
datum b).
2. mando, di, num, 3. t) lauen omnia minima
mansa (ganj (lein getaut) ut nutrices infantibus
in os inserere; auch beißen in etw. ‘frena, *au-
rum (in bn« golbene ©ebiß) sub dontibus; *hu-
mum (im Krieg) oerwuitbet jur Erbe fallen 2)
tauenb e f f e n , B e r j e ß r e it lora detractasque pelle,
(Bor junger) Liv.; ‘tristia vulnera (bie jämmer-
lich jerjehnittenen gleifchfiidc) saevo dente, *mem-
bra, ‘pecus jerflcifdjen ; übertr. utut erat man-
sum tarnen oportuit Ter.
Mandubli, örum, m. Söllcrfchaft in ©atlien.
inandüco, 1. [2. mando] lauen. Dao. mandü-
cu», i, m. eine tomifchc ®la«tc, ber ©ielfrafe,
iRußlnader Plaut.
Manclürlu, ae, f. Stabt in Unteritalien.
mänö, 1) subst. indccl. n. (im abl. fing, mani
Plaut.) ber Sßorgen, bie SMorgenjeit, multo
m. feljt früh; fa m. usque ad vesperam; +a m.
diei; *m. erat; *ad ipsum m. 2) ad r. am Sfoi*
gen, be« WorgenS, bene m. recht früh; fplaa«“'
maneo -
mäneo, nsi, nsum, 2. 1) intrans. a) irgenbWo
bleiben (al* Unterbrechung btt Sewegung) domi;
in loco auf ber angcroicftnen ©teile; totam hie-
raem ad exercitum (old 3elbf)ett); manebitur
man Wirb bleiben; mansum oportuit er tjdtte
bleibtn foBen Ter aud) über 9lad)t bleiben,
übernachten extra domum patris apnd alqm;
Senator sub loxe frigido. 6) noch Borljanben
fein, fortbeftehen, bauern, fid) erhalten,
bleiben in Tita nihil suo statu, indutiae, mo-
nmnenta usqne ad nostram aetatero, bis (für fie)
bellum, ingenia senibus; maneat proxincialibus
potentiam suaui tali modo ostentandi Tat. ann.
15,21; in#bcf. (Tac.) mansurus, abjeftio. bau»
ernb, beffänbig pulcherrimae effigies et m.;
sepulcrum modicum et m ; m . in animo cuius-
quam beneficium; tp. a) feft bei et», bleiben,
Derharren in amicitia alcis; in pactione, in
fide, in officio, in voluntate, in ea condicione ;
•in religione bei bem ^eiligen Sienfl, in eo,
•proruissis, *dictis, *intra fortunam suam; ahfol
maneat e# bleibe babei, e8 jtehe fefl hoc, illud
m. ace. c. inf. ß) jmbm. Berbleiben, f icfcer
befeffieben fein emus fatum tibi sicut C. Cu-
rioni, 'praemia. 2) trän», jmb. ob. etto. er»
märten, auf jmb. ob. etw. matten, jmb«. hat»
ren mane Plaut., Ter.-, alqm domi, hostium
adrentum, *nuUa certior — aula divitem erum
Hör., *te Ässaraci tellus; übertr. 0. Serhängni*,
©trafen ic. beoorflchen indigna quae m. Tictos
Liv., »tardiora fata te yotis, ‘te triste suppli-
cium, *omncs una nox; ‘debita iura vicesque
superbae te ipsum; *hoc quoque te, nt etc.
mänes, ium, m. [eigtl. bie ffluten, B. einem alten
adj. manus gut] 1) bie aüttlidj Bereisten Seelen
ber Serftorbcnen, bef. bie gutartigen, in bem
uflanbe, in welchem fie (ich bei ber Trennung b.
orper bepnben, dii; collegae deos m. fraude
liberarent. Liv. 8, 19, 1; expiare m. mortuo-
rum; 'qnisque suoa patimur m. in bet Unter»
melt bie mit feinem ©eclenjuftanbe notmenbig oer»
bunbenen, jur Steinigung ber Seele erf orberlichen
iieiben; auch *bie Seele eine« ®erftorbenen An-
chisae. 2) (feit.) ber fieichncim oinninm m. nu-‘
dati Liv. ; ’accipiet m. parrula testa meos. 3)
•bie Unterroelt al# Aufenthaltsort beT TOanen,
nicht feiten mit 6infd)luh ber Schrecfniffr ber Unter»
melt, bie unterirbifefjen ätädjte, *abjeft xis
deorum m.
mango, 5nis, m. SHaBenhänbler. ®ao. man-
gönlcus, adj. jum mango gehörig Suet.
man! f. mane 1).
mantcar, iirum, f. [manus] eine jjanbbefleibung
l) als Sefleibung a) junäihft jum Schuh gegen
ben Einfluß ber SSitterung im gemeinen fiebert
teil# al# eine SSetlcingerung ber 'Ärmel an ber
Xunifa in gortn b. Slanfdjctten, lange Ärmel,
auch B. SBeicbtingen in Siom getragen; teil* in
gönn b. fjanbfehuhen Pit«, tp. 3. 6, 16. 6)
ijanbfefiel, »eifen. Sao. A) müiiYcAtns, adj.
mit Ärmeln Betfehen tuniea. B) dem. mini-
eilt, ae, f. Heine $anbfeffel Plaut.
manifest&riuR, adj. == manifestus Plaut.
manifeste (altert, roanüf.), adv. [manifestus]
banbgreiflieb, offenbar.
1. müutfestö (altert. manüf.), adv. = mani-
feste
2. mänTfesto (altert, manüf.), 1. fmanifestuB]
hanbgreif lieh u. offenbar machen, beutlid)
— mano. 485
an ben Jag legen, jeigen ‘latentem; gratam
voluntatem Ju»t. ; hoc manifestatur erhellt,
mänlfestns (altert, manüf.), adj. m. comp. u.
svp. [B. manus u. bem Beraltcten fendo flohen]
1) hanbgreifli<h, beutlid), offenbar pecca-
tum, caedes, crimina, m. atque deprehensum
scelus, habere alqd pro manifeste, *fides bie
SSahrheit be* öfejagten, *penates multo m. (beut»
lieh erfeffeinenb) lumine. 2) prägn. bei etw. er»
tappt, burch augenfcfjeinlicheSemeifefiber»
jühtt, etro. fichtbar oerratenb uti eos (con-
iuratos) maxume m. habeant; m. gen. Plaut.,
Sali., Tac.; ‘doloris, + spirans ao m. xitae mit
unoertennbaren 3 eichen be* fieben«, +m. dissen-
tire mit offenbar toiberfprueb*BotIen BRiencn.
Mänilltts, 1) Gai. M., auf beffen Sorfchlag im
3- 6fi B. ®hr- ®ompeju# ben Oberbefehl gegen
BJtithribate# erhielt, bah- lex Manilia. 2) M.
Manilius, ftonful im 3- 149 B. Ehr., eine juriftifche
Muftorität, o. melchem bie Manilianae leges ve-
nalinm Tendendorum.
m&nipläris, münipliis, mSnTprütlum f. mani-
pularis, manipulus, manupretium.
mänlpftlärls (*mänlpl.), e (einm. Suet. Cal. 9
•ring), adj. [manipulus] ju einer BRanipet
gehörig, TOanipel», iudex au* ben gemeinen
Solbaten erwählt; thabitus eine# gemeinen Sol»
baten; st» bst. m. (Gemeiner (im @gf. }U ben
(Shargietten berfelben Dianipel ob. berfelben So»
horte). — müntpülAtlm, adv. [manipulus] ma»
rtipelmeife, nach SRanipeln acies m. structa,
fm. alloqui; über!). in Heineren Abteilungen
Liv. 2, 53, 1. — minipöliiH (*maniplus\ i ,’ m.
[manus u. pleo] 1) bie $anboo!l, ba* ®ünbel
filicam Verg. 2) milit. t. t. ber britte Jeil einer
Sohorte, eine Dt a n i p e l , fo genannt b. ben äl»
teften fjelbjeichen bet Siömer, einem auf einet
©tange getragenen freubünbel; fcherjh. furum Ter.;
‘überh- Schm Volscorum; desolab.
Manllus, 1) Marcus M. Capitolinus, ber Erretter
be* Äapitolium#, al« bie ©aUier e# erftürmen
wollten, fpüter be« ^ochoerrat# angetlagt u. b.
bem tarpejifchen [fclfnt geftürjt. 2) Lucius M. u.
fein Sohn T. M., bie wegen ihrer Strenge, jener
al* Xiltator, biefer al* Stonful, ben SBcinamen
Imperiosus betamen; ber Sohn erhielt aufjerbem
ben aiamen Torquatus, nachbem et einen ©atlier
im StBtilompf erlegt u. ihm feine golbene Sette
abgenommen hatte. §icrB. adj. Manilas, gens;
ManlUnuH, jpridjw. imperia ftrenge; ähnlich
(subst. pl.) ista M. Testra; saltus ein ©albge»
birge in Hisp. Tarrac. Liv.; auch subst. sing. n.
ein fianbgut be* tticero.
tmannüliis, i, m. [dem. b. 1. mannus],
1. ‘fmannns, i, m. [gaUifche* SBort] Heine*,
fchnelle# gallifche* ijjfcrb.
2. Mannns, i, m. (beutfeh Slann, SRenjd)) @ott
bet ©crmaitcn, Sohn be# Icuto Tac. Germ. 2.
mäuo, 1. 1) intrans. fliehen, fttömen, rinnen,
entrinnen, ficb ergiehen (,un5chft B. glüffig»
feiten, fo bah on bie Slb» u. 9lu*ftr8mung gebacht
Wirb) lacrimae alcui gaudio; fmanantibus ad-
huc lacrimis; *fons; *imbres nubibus in agros;
•gelidu» toto corpore sudor; übertr. B. nicht
eigtl. flüffigen Stoffen *hic tibi copia ruris ho-
norum ad plenum m. benigno comu; a6r per
maria; multo ab ea (luna) m. et fluunt, quibus
et animantes aluntur etc.; Bon etw. fliehen,
triefen simulacrum multo cruore; culter manans
486
mansio — manus.
cruorc; trat w. fließen laffett, auäftrömen,
oergiefeen mella poetica, lacrimas. 2) tp. (in-
tram.) a) au# et», fließen, betrübten, ent»
fielen, omnis honesta« a partibas quattuor;
a Socrate haec omnis philosophia; peccatu ex
vitiis; philosophiae fbntea.aperiemu«, e qaibus
etiam illa m. 6) fid) nerbreiten, fid) er»
ftreden, weiter um fitb greifen l&tias fuga,
malum latius, per Italiam, m. et corroboratur;
rumor tota urbe, perobscura fama; latissime
eorum industria; oratio (ommt unter bie Seute,
tquae mala ium in provinciae, id eorum nomen
usque ad Pythagorae aetatem.
mansio, önis, f. [maneo| bai Verbleiben, ber
Äufeittbalt diutinae (pl.) Lemni Ter.; mecum
do tua m. aut decessione communicat; Formii«
ju g.; in vita; tSladjtquarticr, »lager. —
fmansTto, 1. [intens. 0. maneo] beharrlich
irpenbwo [einen Siufentbalt nehmen,
mansuöfäcio, 3. [mansues u. facio] 1) Xiere
jäbmen, ja bm nt ad) eil uri mansuefieri pos-
»unt. 2) tp. ©lenfdjen «) entwilbern a quibus
mansuefacti et exculti; omnis illa mansuefacta
est feritasj (fpät) per bas artes mansuefieri
ferum eius Ingenium; deposita et m. barbaria.
b ) milbern, befänftigen plebem.
mansues J. mansuetus. — »niansnesco, suevi,
suetum, 8. [ manus-suesco] tp. milber, fünfter
»erben tellus, corda.
manauete, adv. [mansuetus] fanft, gelaffen
alqd dementer, m. factum; adco tum imperio
meliori animus tu. (Willig) oboediens erat Liv.
— mansuMiido, inis,/-. [mansuetus] 1) =
beit 2) SDlilbe, Sanftmut uti clemeutiä et
m. in alqm, morum, animorum, fin hostes; e&
m. atque misericordiä senatum populumque
Rom. semper fuisse, ut etc.; clementia mansuc-
tudoque tmperii nostri; ittäbef. al# faijertidjer
Xitel m. tua. — mansuetus, (Hau t.) mansues,
etis, adj. nt. comp. u. mp. [manui suetus an bie
fjanb gewöbntl 1) B. Xteren jabm, gejäbmt
sus. 2) tp. b. Sttenfcben fanft, milb, frieblid),
barmlob audientes ex feria et immanibus mi-
tes reddere et m.; m. in senatu fuit; ut in meis
moribus mansuetissimus viderer; Musae man-
suetiores f. musa 2); malum weniger gefährlich
Liv.; *manus, »amor, ira, *)itora ni(f)t ftilrmifd).
mansürus [. maneo 1) b).
»fmantele, is, n. [manus] ftaubtud) »um fjäiibe»
wafefeen nach Xifdje u. biew. aud) alb Seroiette
bei Xifibe. [Silbe Plaut.
mantelum(-teUum'), i, n. Üiaittel, fpülle, im
mnnttca, ae, f. Cuerfad Hör.; non videmus
manticae quod in tergo est unfete gebier Ct.
mantTetnor, dep. 1. [advue u. cano] wci#fa»
gen Plaut.
Manttnea, ae, f. Stabt in 'ilrfabiett.
1. manto, 1. [intens. B. maneo] barten auf jc. Plaut.
2. Santo, us, f. 1) eine Seherin, Xotfiter be#
tbebamidjeu Seher# Xirefia# Ov. 2) eine wei#fa»
genbe italifeße Kpntpbe Verg.
Mantua, ae, f. Stabt in Oberitalien,
tminuälis, e, adj. [manus] mit ber $anb ge*
faßt, geworfen saxa.
minäblne, ürum, f. [manus] 1) wa« bet einjelne
b. ber gemaebien firieg#beutc in feine rerfjtlidjc
Cfeewalt (manus) betam, inibef., ba ti im ©erlauf
bet ]]eit allgemeine Sitte warb, bafe alle ©eute
burdi bat Cuäftor Bcrlauft u. ju Selbe gemadjt
warb, ba# au# ber ©eute gcldfte (Selb u. bet
Anteil an biefem ®clbe, bat bet gelbfiert
erhielt u. gern, jur (Errichtung 8. öffentlichen Xettl
mälerit Bcrwenbcte praedas ac m. suas irnpers-
tores non in monumenta deorum immortalium
neque in urbis omamenta conferre; Fuldas
non dubitavit Mortis m. Musis consecrare; re-
liquo aerc aedern Fortis Fortunae de m. fa-
ciendam locavit; bis ex m. arx Athenarum est
ornata; tp. ber bewilligte Anteil an einem
Diaube; aud) ber unred)tmäfeige (Erwerb, bat
eine ®aaiftrat#petfon in ben ©rooinjen machte
has m. Chrysogonura Kosciis concessisse; qui
m. sibi tantas ox L. Metelli m. feeerit; tbet
ungcfe()lid)c (Gewinn, ben bie Stufet 8. bot
©ärgern jogen. XaB. a) m&näbiälls , e, adj.
jur ©eute gehörig, ©eute», pecunia au# bem
©erlauf bn ©eute gelöft Suet. Aug. 80. bi m4-
nnblÄrlus, tp. amicus u. bem man ©orteil bat
Plaut.
minübriunt, ii, n. [manus] fjanbbabe, ötiff,
vaais; trulla exeavata m. aureo, bilbl. oximere
alcui m. (ba# §eft> e manu Plaut. [rius etc.
maiififestarlus , manöfeste etc. f. manifeste*
miinflliärius, ii, m [manulea langer Ärmel] ba
©erfertiger Bon langett Ärmeln Plaut. —
ininfileätug, adj. [manulea) mit langen Ät»
mein Berfeben Plaut., Suet.
mXnümlsslo, önis, f. [manumitto] bie greilaf:
Jung eine# Sllaocn. — m&nümltto, 3. [manus
u. mittoj einen Sflaoett freilaffen.
manii-pretiiim (manlp.), ii, n. ob. getrennt manus
pretium MrbeitSlobn; tp. Sohn, (Entgelt
eversae civitatis.
manus, us, f. 1) bie $)anb dextra, sinistra;
est ad haue manum (Seite) sacellum Ter. ; darf
alcui alqd in mtuium Ter.; accipere alqd ma-
nibus; vas suniere in manus, tenere in mann,
*-fmanu; ntanus tendere etc., porrigere, ad
manum accedere an jmb. hcranfommen jfep.
o. Xierat — au# ber&anb freffen; *uncae Jtlaucn;
in manus venire ju Rauben lommat, quicamqae
calamus in m. meas venerit; in M. Aemili prac-
toris m. venerant (tales libri); alqd alcui ad
manus venit bietet fitb bar Liv.; vallnm manu
(m. biofeen $>änben) scindere; mann (im SBürfet
fpiel) bona patria laccrare (infofern bie SSütfcI
mit bet §anb geworfen werben), manu um mer-
cede inopiam tolerare, quornm res fidesqne in
manibus (=■ mercede manuum sitae ersnt
Süll.; SpritfeW. manus mamuu lavat eine
tDÖfcfit bie an bete, manum de tabula bie §anb r
®emölbe = cä fei genua! 3»Sbef. manu tenere
— gewife wiffen, manibus teneri banbgreifliib,
augenfifeeinliib fein; anber# B. Xttbtftwerlfu im-
memorata ferentem ingeniis oculisquc legi ma-
nibusque teneri Hör. ep. 1, 19, 84; äbltlid) (Hör.)
exemplaria Graeca nocturna versa t« manu, ver-
sate diurnä, *unde manum iuventus metu deo-
rum continuit? woran bat fitb nid)t tc. Bergriffeu t
»manum stomachumque (Sauft u. ©alle) teneto
halte in Sdjtanlen, abstinere m.; in manibos
habere in ben ^fittben haben ob. halten,
Xenophontem semper Africanus bie Sibriftea
bc# X., um fic ju lefen, bageg. inimicum meuw
sic amplexabantur, sic in manibus babebant
(trugen auf fcättben, hielten jo wert), sic fo-
vebant, ut Cie. fam. 1, 9, 10; 0. Ärbeitcn unter
ben fcänben, untcr ber geber, in Ärbcit
mapalia — marceo.
487
paben quam (iabulam) in manibus habebat;
ca quae in manibns babebam, abieci; fo and)
cet alcui alqd in manibus, septimus mihi Ori-
ginum über Oie. Cat. m. §. 28; anbctS est in
raanibus oratio, laudatio befiubet fid) in un =
fern fjänbeit, man fann icfeit Cic. Lael. §.
1)6. Cat. m. §. 12; Naevius in manibus non est
Hör. ep. 2, 1, 68; in manibus, in manu (esse)
aud) ». btm, wag in nddjfter bläfft ob. g egtn =
märtig ifi, $n ©ebotc fiept, wa» man er=
greifen, beffen man fid) bemächtigen (ann
attendere quae in manibaa sunt Brut. b. Oie.
fam. 11, 13, 1; sed ecce in manibus (est ba
haben mir fior uns) — C. Gracchus Oie. Brut.
§. 124; yictoriam in manibus videre; ut paene
uno tempore et ad silvas et in flumine etiam
in manibus nostris hostes viderentur (gefeben
mürben); alcui exercitus in manu est; *m raa-
nibus terrae (sunt) 'fianb, fianb’.’ Vtrg. georg.
2, 45; tvittdemiae in manibus; occasio, spes
est in manibns; ad (bei, gut) manum esse, fad
manum erat silva; fad manus posita est gloria;
sub manum ob. manu in ber Sldpe, föhne
Stühe, fogleid); de manu mit eignet .fjanb, fa-
cere, and) *bt. manu, m. parCre sibi lctum;
de manu in manum tradere nuJ ber eigenen §.
in eine» anbem — feljt forg faltig; totum homi-
nem ita tibi trado de manu, ut aiunt, in ma-
num tuam istam et victoria et fide praestan-
tem Cic. fam. 7, 25, 1 ; plenä m. alcia laudes
in astra tollere; manibus pedibusque = mit
allen Kräften Ter.; per manus mit ben §änben
ob. 0. fjanb gu fjanb; prae manu gur §anb, in
®ereitfd)aft, esBe Plaut.; si panlum dederis prae
m. »or bit §anb, gum Slnfang bet SBirtfepaft
Ter.; inter manus etc. f. inter 1); m. aequis
diriraere pugnam, aequä m. diacedere, fabs-
cedere nad) uncntjdjiebcnem Kampfe; manus daro
f. do 2) t); tollere manus f. tollo 1); manus
apponere ad os ale tdufforbenmg gum Schweigen
Carl. b. Ote. fam. 8, 1; alcis rei causä ne uia-
nurn quidem vertere — ftd) nicht bie minbeftc
©lupe um ctro. geben; neque semper meä m.
:cigenhänbige. literas; manu venerori burch
fiuhfjnnb, inbctu man feine §anb lügt n. biefen
fiufi einem anbern guwirft; ad manum (nach ber
©eftifnlation) cantari histrionibus coeptum Liv.
7, 2, 10; fseryus a manu etc. f. 2. a I) 8); *nil
Claudia« non perheient m. (Ärmo ; in manibus
Mars ipse b. p- *b* habt ben 9t felbfi in euren
Sinnen, jeßt hängt ber Srfolg beä Kampfes gang
o. eurer Zapferleit ab Vera. den. 10, 289; ne
usu raanuque (- - cum manibus utendum, facto
opus esset) reliquorum opinionem fallerent
Gies. b. c. 3, 86, 6.
Jinbbef. a) bewaffnete $aub, petiönlicpc
Za pf et lei t,£anbgemengc,Zpätlid) lei t,bap.
manu (perföntidi) fortis, promptus, manu prior,
•manu etemere alqm, • manu vincere, manu
capere urbes Sali, *manum ferre in proelia
fechten, manu consulere militibus, manu salutera
qnaerere, mann vindicare mit Gewalt einfebreü
ten; ad, in manus venire; ad manum accedere
banbgentrin werben, manum conserere, conferre;
•committere manum Teuoris hanbgemein werben
mit ic.; pervenitur ad manus; pugua, res ve-
nerat, vunit ad manus; pugna iam in m., iam
ad gladios venerat; (Curl.) ira venit ad manus
D. Streit fam ei gu Schlägen Gurt.; rem ad
mucrones ac manus adducore Tac.; proelium
in manibus facore im fjanbgentenge lämpfen;
manibus temperaro fid) bet Xt)ä tlicfjfeitcn ent--
halten; uon manu neque vi; inferre, inicere
alcui in.; finfestas admovere m. corpori fclbft
feinen Körper nicht fd)onen; manus alcui, alcui
rei afferre, fm. alcui intentare; vectigalibus
adhibere manus; *pl. äBerfe ber $änbe,
tapfere Zhaten fortunas virum moresque ma-
nusque. b ) £>ä »bearbeit, Ranft oppidum na-
tura loci et manu munitum; urbs manu muni-
tissima; fmunimenta manu ponere burd; Runft
anlegen; manu satu btttch SJlcnfdjenhanb ; manu
qnaerere; aqua pluvia manu (aufgefangen, fo bah
ei in be4 Sßadjbarb ©riuibftüd fließt) nocens Cie.
top. §. 39; nisi m. et ars accessisset; extrema
m. non occessit eius operibus; fsumma in. in
excolendis operibus; *summam abesse manum;
*imposita est factae m. ultima classi; *extre-
mam m, bello Saturnia imposuit; f manus operi
admovere; *pl. S unftarbeiten artificum; sive
ebore exactae seu magis aere; *überh- 0. ttjd--
tiger Zeilnahme an etm. manu posuissem
Pergama; auch bie fjanbfehrift, in ben hüben;
ben Ränften btt Stil redii ad meam m.; Alexi-
dis manum amabam; ber Surf im ffiürfelfpiele,
qaas m. (®cwinn im Sürfelfpiel) remisi cuique
August b. Suet. Aug. 71. c) SJlaept, fflewalt,
Stärle pol istud tibi et ero tuo est in manu,
est atque non est mihi in m. Megaronides
Plaut.; mutier viro in manum convenit; tibi
in manu est ne fiat, auch m. ut ne, non est
mihi in m. quin Plaut.; noB uti per otium tuti
simus, in m. vostra est Sali; neque mihi in
m. fuit, lugurtha qualis foret Sali; hacc non
sunt in m. nostra; ad dimicandum m. habere
expeditam (freie) N ep.; alqd, hostem, Pompeinm
e manibus dimittere; alqm manu mittere; fvic-
toriam e manibus, falqm ex manibus impiorum
eripere; fad manus alcis confugere fleh jmbttt.
in bit Srncc werfen.
2) tp. a) ber SRüffcl beb (Elefanten. b) m. ferrea
(Interpolen. c) Sdjar, §aufe, JRotte, öanbe
coninratorum ; purpuratorum et satellitum ;
♦cuncta m. (lienetfcpaft) festinat; ’bicorpor ber
Kentauren; *?(rbeitcr gum Schiffsbau; inbbef.
bewaffnete Schar,® ot»3,9Rannfebaftmagnfl,
parva, firma; cum deloctäm.; militum manum
cogere, conducere, colligere, compara re ; m. facta,
niapälia (auch mag.), ium, «. [punifepeä SBort]
©araden, Jütten, Ülomabcugelte.
mappa, ao, f. fpunifcf>eS fflortl Zudj, Stüd
8eug gu »erfd)tebenem ©ebrauepe, bef. a) bie
Seruiette, welche bie Säfte aud) wohl mitbradp
ten, überp. lud) gum Slbwifchen Hör. b ) +Zucp,
mit welchem im Gircuä ba« „»(eidieu gut Slbfapri
gegeben warb, Signaltuch, glagge.
Märacandu, örum, n. jjauptftabt 0. Sogbiaua,
j. Samatlanb Curt.
Märiithon , önis, m. Sieden au ber Cftlüftc D.
ättila. Za». MäräthonluK, adj.
Marathon, i, f. Stabt in ©pönteien Curt. Zao.
Märst henus, adj.
Marcellus f. Claudius 6). Za». Marrellia (ob.
-fa), örum, u. geft gu Upren bee fKarceHu«;
fMarcelliinns, adj.
marceo, 2. mell fein, bat), f d) I a f f , matt,
leaftloö, träge fein luxuria Liv., pavore
Curt.; *tua otia per inertes somnos; marcente
488
marcesco — Mars.
adhac stomacho pridiani cibi onere Suet. ; »mar-
cens potor btt btit Sippe tit uerloten pat ; fpax.
©an. a) murcesco, 3. weif werben, baß.
tp. matt, Iraftloä, träge werben
desidiii, otio Liv., *rino. b) marcTdus, adj.
1) ‘weit lilia. 2) ff». (aff, matt, ent=
nerdt somno aut libidinosis vigiliis,
Marclus, 1) ber röm König Ancus M. 2) Quiu-
tus M. Philippus, Ronful im 3- 'S® u. 164 n. Slpc.,
nadjbem er ben Krieg gegen ©erfcu« o. ©lace=
bottien geführt fjatte. 3) Lucius M, Philippus, be=
lannt alä ©ebner. 4) Lucius M., röm. Siitter,
ber nach bem lobe ber Säpionen baä Kommanbo
beä fteercä in Spanten übernahm 6) jwei ©rü=
ber M. alä SBeiäfaget ber röm. Sorjeit genannt;
adj. Marcius, saltus (in Sigurien, 0. ber Siie=
bcrlaae, bie ber Roniul Q. M. bafclbfi erlitt);
baD. MarclSnus, adj foedus (0. Lucius M. mit
ben ßimnobnern o. ßabij gefchloffen) ; carmina
beä SBeiäfagerä M.
Marcodürum, i, n. gleden ber Ubier im roeftt.
Oermanien, j. ©üten Tac. hist. 4, 28.
Marrömäni (fpöter -manni), örum, m. mötbtiger
©olläftamm in Oermanicn, eift am S8f|tin, nacft=
her in ©Öhmen u. Blähten. ©an. -mumücus,
adj. Eutr. f pifc^cn ©leere.
Mardi, örum, m. räuberi(dje ©ölferfcftaft am taä=
märe , is, ». 1) baä ©leer, mari jur See, bcj.
häufig terrft marique ju SBaffer u. }u Sanbe,
feit. (Sali. Cat. 63, 2) man atque terrft; et mari
et terra Nep.; m. terrftque, tellure marique
Hör.; nostrum baä mittetlönbijd)c; superum,
Hadriaticuni baä f)abriatiitf)c u. ioniiebe; inferum
baä ettuälifcfte; »tu. quod supra quodque alluit
infra; magnum f. magnus 1) o); OceanuB etc.
f. Occanus; auch », einem ieil beä Bleereä
non longe a mari, quo Rhenus influit Cars. b.
G. 4, 1, 1; ad id m. quod adiacet ad ostium
Hhodani Caes. b. c. 2, 1, 2; alä SBaffermaffe
Verg. Aen. 10, 377; ingredi m., m. transire;
*e mari natus ob. *m. te genuit t). einem £)art=
btrjigen; o m. et terra alä Scftmcrjenäruf Hör.
epod. 17, SO; Spridjro. f. mqns; (Ov.) fundere
aquas in mare etw. ganj Überflüf(igtä thun;
omnia Tel medium fiant in. jum Sluäbrud ber
gtöftten ©leicbgültigleit gegen bie Seit Verg.
2) »Bleerroajjet Chium (vinum) maris expera
f. eipers.
Märeötts, Ydis, adj. jum mareotifeften See
(in Unteräggptcn) gehörig, mareotijeft vites
Verg.; palus See Oitrt. ; -ticiim sc. vinum Hör.
margarita, ae, f. [papyajftjjs] u. (Tac.) -tum,
i, «. ©etle. [Blargiana Ourt.
MargiAno, urbs, Stabt in ber afiat. Hanbjdjaft
marglno, 1. (margo] mit einem SHanbe oer =
(eben, einfaffen viam Liv. — margo, Tnis,
m. u. /. Sianb, Saum scuti, »fontis, »fripae;
vinearum finis imusque quasi m.; autf) bie
Orenje »imperii.
Marien, ae, f. eine Slpmphe in ber Oegenb ».
©linttrrnä u. neben bem glufje Üiriä, wo ibr ein
(Sidjenbain geweiht war Verg.; lucus Maricae
Liv.; aueft ber nach ißt benannte See Hör.
märlnus, adj. [mare] im ©leer befinblicft ob.
Dom ©leere tommenb, ©leer* umores, »The-
tis, »Venus bem ©leer entfliegen , »echinus, *fu-
lica, »testa, »ros ©oämarin, »fremitus.
märita f. maritus B). — märiUUs, e, adj. [ma-
ritus] jur ©fte gehörig, 6b*-' ‘»estis.
uiäritTmus, adj. [mare] 1) jum ©leere ge--
börig, am ©leere, an ber Rfifte befittblitb,
See = , Rüften = , navis, cursus, aestus, officium
Secbienfl, custodia beä Sleereä, res (pj.), im-
perium baä Kommanbo jur See, bellum See»
Irieg, bef. ber Krieg gegen bie ifnurifdjen Set--
räuber, praedo Seeräuber, civitas, ora, portus,
oppidum, homines; (Eutr.) tempestas; sahst, «.
pl. bie Oegenbett am ©leere, Rüftengegenben;
tm. pl. 2) bilbl. oeränberlitb rnorcs IHaut.
mürito, 1. [maritus] 1) focrmäblen. 2) tp.
einen ©aum mit einer SHebe oerbinben »populo-
vitium propagine. — m&ritas [mas] 1) adj. a)
jur ®b' flcbiitg« ebelitb, ®b*-'< dornus in
welchem ®beleute wohnten Liv., »foedus, »Venus
eheliche Hiebe, »caedes beä eigenen Oatten, »lex,
•torus, »iuTenis »ermäblt; »fratre marita soror;
0. ©öumen angebunben »tulmus [ogl. marito
2)]. 2) mbst. A) maritus, i, m. a) ©bemann
requires tu ut m. sis quam optimae, baec ut
quam optimo viro nupta sit, frecens, novus
Plaut.; »turpis coniuge barbara eigtl. bureb X-,
wir 'beä ©arbarenweibeä fcbmacbooDer ®bemann’
Hör.; ». Mieten »pecori dixere maritum, »olens
o. giegenboef. b) »Cräntigam, freier, Oe-
liebtet. B) »marita, ae, f. ©pefrau Hör.. Oe.
Marius, l) Oaius M., ©efieger beä SdUttrUK1 “■
ber ttimbern, Oegner beä SuDa u. fflnführer btt
Solfäpartei; 2) M. Marius Gratidianus, Sboptie
fopn eineä ©ruberä beä notigen. S>ao. Mirius
(lex) u. Märiänus, adj. 3) jonft unbefannte ©er
jon b. Hör. [Mfrita gebürtig
»Marmärldes, ao, m. auä ©latmarifa in
mannor, öris, n. I udouapo,- 1 1) ©larmor;
»Runftwerf auä ©larmor, Statuen, ®enfmä;
let m, vetus aeraque et artes; incisa notis; m.
suo ascribere Praxitelen. 2) »bie glatte glän
jenbe ©leereäfläcbe. ©an. marmöreus, adj.
1) auä ©larmor, marmorn signum, solum,
»alqm m. I. teere, »ponere alä Statue auä Slür-
mor. 2) »marmorglatt ob. =weifi cerrä,
palma, pes, Paros (wegen beä weiften ©latmotäi,
gelu Siä, aequor.
Maro, önis, m. röm. (jamihenname ; f. Vergilius.
MarbbSduns, i, m. Inacb Orimm '©leripotä’, alfo
©leerbote, nach ©lüHenbofj = mahrapato 'ja
©{erbe lämpfenb’] König ber Sueben, Oegner btä
Ärminiuä Tac.
Maronen ob. -ia, ae, f. 1) Stabt in Unteritalien
2) Stabt in Xfjiacien. ©an. a) subst. MIröni-
tue, ürarn, m. b) Märöneus, adj. »M. victus
Baccho (SB ein).
MarpessYus, ad), a) auä ©larpeffuä, einem
Steden in©brhgien, marpeffifefi Tib. b) [auch
Marpes.] jum ©larpeffuä (einem Berg auf
©aroä) gehörig, marpeffifch Verg.
Marrücini, örum, m. ©ölfcrfchaft an ber ößL
Küftc n. ©littclitalien. ©ao. -cinus, adj.
Marrüvlus, adj. ju ©1 arruoium (ber alten $a«pt-
ftabt ber ©larfer) gehörig, martunifeft, gen*
bie Slatfer Verg.
Mars (alt u. poct. auch Mivors), tis, m. Sohn
beä 3ufitcr >*■ her 3uno , ©ater beä ©omuliiä n.
alä folcherStammoater u. ©ationalgntt berSiömcr,
©ott beä Rriegcä; meton. a) Krieg, Kampf,
Schlacfttgctümmel »acccndere M. cantu, *in-
vadere M. beginnen, »arva M. nostro (= bello
a nobis illato) populata, »cruentus, »Hecto-
reus mit tc. bem $>. , »suo M. cadunt im Kampfe
Martialis — materia.
489
mit ttnanbrr, ‘feminco M. c adere, ‘apertu»
Selbfcpladit, ‘parentalis ju @prcn be« toten ®r=
ret«; fquantum in nobis animi eit, alieno
(in bem Kampf mit einem anbern Bolle) ex-
periuntur. Bap. suo (nostro, vestro) auf eigene
gauft; auep bte Äampfeäart equitem suo ajie-
noque M. pugnaro auf bie if)m eigene u. auf
frembe Slrt (al« gufjgänget). b) bet ?(u«gang
be« Kampfe*, ba« fttiegiglüd anceps, com-
munis belli; auef) (im ®gf.) in illa calamitate
non M. fuisse communem, seil Venerem; M.
incerto varia victoria pugnatum eat ; aequo,
aeqnato M. pugnare, fdiscedere; bag. 0. gleis
eper Sage Sämpfenber paratos prope aequo
M. ad dimicandum Cats. b. O. 7, 19, 3; de
regno aequo M. contenderet C Hirt. 4, 1, 8;
exercitus pari M. pugnabant 6, 1, 7; tquod
proelium cum diutius pari M. iniretur. e)
‘Xapferleit si quid patrii M. habos; cedent
M Dorica castra meo. d) bet planet SKar«
stella Martis.
3)au. 1) MartUlls, e, adj. a) jum Btatä ge=
porig, mattialifd) flatnen; pl. bl. Martiales;
ludi ju gpren be« M. ültor Suet.; *lupi bem
SK- heilig, b) jut ©iartifc^cn Segion ae =
p 6tig milites. c) al« nom. pr. Valerius M.,
töm. Siebtet unter ben Saifcrn Somitian, Kertm
u. Irajan. 2) ‘MnrtTcöla, ae, m. [Mora u. colo]
Betcptet be« SWati. 3) ‘MartTgena, ae,
cf/mm. [Mars u. gigno] o. SKar« erjeugt,
Sopn bc« SRar«. 4) Martins, adj. jum Sffiar«
gehörig, bem SRarä heilig, oon SRar« per»
rüprenb campus, Kalendae, Nonae, Klus bc«
SKdtj (»eil bet SRonat SDlän bem SKar« geheiligt
UXK), lupus, gens, xiri; ‘proles SRomulu« U.
SRemu«; pueri Just. 43, 2, 7. ‘certamen, ‘bellum,
♦gramme auf bem SMatSfelbe, ‘Borna •= u. SRo=
mulu« erbaut; ‘Maroi-tius, Homulus al« Sohn
bc« SMüt«, Mavortius SDlelcagct; proles bie Xpe=
bauet, »eil fte au« ben 8öbne" bet bem Klar«
heiligen Schlange entftanben; moonia =■ Kom,
tellus =- Xpracien, “eil 9Kat« bott befonbet«
oerehtt »atb. $iero. i Martius) a) ‘friegerifep
ob. jum Kriege gehörig, Krieg* = Penthe-
silea, vulnera, aens rauci canor, Haemon. b)
»um SRar« (als Sßlanet) gehörig.
Maral, örum, nt. 1) Böllcrfcpaft in Siittelitalien,
im Bunbe«genoffenIticge Seinbc bet Körner, be=
lannt al« Räuberet u. SeplangcnPcfcpwörcr; sing.
Marsns, i. m. ein Sülatfct (al« abergläubifcpet
Sluguri; al« Beiname, Domitius M., ein Xidjter
Oe, Suet. Bao. -81008 u. *8U8, adj. bellum,
‘duellum bet BunbeSgenoffenltieg. 2) Söller-
f«haft im norbweftl. ©ermanien Jac.
marsüpium (marsupp.), ii, n. [pueavntov] ©elb<
bcutel, Börfe.
Marsjas (Harsya', ae, m. 11 ein ppttjgifdjer Sa=
tqi, bet in einem mufilalifchen SBcttftreit mit
Slpotl n. bemfelben befiegt u. gefdjunben »atb.
©eine Statue flanb auf bem 3orum in bet Kühe
bet Sioftra, u. bei berjelben »utben namentlich
©elbgcfcpäfte abgemaept Hör. tat. 1, 6, 20. 2)
ginh in Sßprpgien. I» 3) *)•
MartUlis, MartTcöla, -gena, Martins f. Mars
MaruH, i, m. glufi in Sldpren, j. SRarcp Tat.
mäs, märis, m. 1) männlich “ männlichen ®e<
fcpleepte«, auch subst. bet SJlan n (in rein pppfijeper
Bejiepungl, ba« SKänncpen homines, m. dii et
feminae; bestiae aliae m., aliae feminae; fein
mönnlicpe« Kinb, ein Sopn marom eniti;
ritellus ein Sibottcr, ba« ein Sfänncpen im Keime
umfepliept Hör.; auch *»■ ®flanjen m. oleao.
2) ‘männlicptn Gpatafter«, mannhaft,
Iräfttg Curii et Camilli, animi. Xab. a)
mascfilinus , adj • ‘männlich, männlichen
©efd)ted|tei, membra @efd)lecht«teile Phatdr.
b) mascfilus, adj. 1) ‘männlicp, mänttlicpen
©efehlecpte« genus; subst. m. (Plaut., Idv.)
ein SDlänncpen. 2) tp. mänttlitp, eine« SRan--
ne« würbig, mutig, Iräftig ‘proles; ‘Sappbo
in ®ejug auf biepterifepe Befähigung u Sc-
geiftetung.
Masg&ba, ae, m. a) Sohn bc* König« Siafiniffa
Jav. b) ein Siebling be« MuguftuS Suet,
Maslnlssa (Maas.) ae, m. König B. Kumibien,
©rogbatet be« ^uguttpa, mit Korn gegen ftar=
tpago oetbünbet.
muss», ae, f. Xeig, Klumpen, 9Kaffe »picis,
‘lactis coacti; ‘b. SKctallcn, in«bef. ohne Beifap,
*0. Gpao«. [fepen See.
Massigctae, ärum, m. fct|tpif(peä Soll am fafpi=
MassTcus, i, m. Berg ä»ifd)en llatium u. Äampa=
nien, betüpmt »egen feine« Seine«. Dav. ‘Mnsst-
cus, adj. vinum , subst. Mnssicnm maffifepet
SBein; ‘Masslca, örum (um, Verg. Aen. 6, 60),
n ©egettb um ben SRaffieu«.
MassTlla, ae, f. alte u. berühmte Stabt in Gallia
Narbonensis, j. Slatfeille. ®ao. MassTllen*
sis, adj. Plaut.; subst. -llenscg, ium, m.
MassTnissa f. Masinissa.
MassiTn, ae, m. a ) Keffe be« Slafiniffa ii». b)
Snlel bc« Siafiniffa Sali.
Mussjli , örum, m. Böllerfipaft in Korbafrifa.
®ao. Massjlu», adj. afrilanifcp Verg.
mastigla, ae, rn. [paanyiaf] Scplinget, ®al=
genftrid, Stputle Cum.
mastrüca, ae, f. [fatbinifepe« SBort] Stpafpelj,
(Plaut.) al« Scpimpftoott. ®ao. mastrücütus,
adj. einen Stpafpelj tragenb Cie.
m&Ura, ae, Cats., niätäris, f. Lin. fleltifcpe«
SBort] eine Strt Sanje, SBurffpiefe ber ©alliet.
nmtellio, önis, m. [dem. B. matula] 'JJacpts
gefepitr.
müter, tris, f. 1) SJiutter mater familias ob.
-iae f. familia 1) 6); St nt m c Plaut. 3n«bef. a )
als Sprcntitel, bef. B. ©öttinnen, m. magna u.
*bl. m. (Gpbelel, Matuta, Terra, ‘Vesta, ‘florum
giota, ‘amorum Senu«; ‘fpöttifcp in bet än=
tebe, o. m. gute Sitte ; ‘matres (= matronae)
Iliae 6) *o. Tieren centum cum matribus agnos;
pavida be« tpirfepe«, fulva be« liöroen, equorum
Stute, c) *fB. Bflanjen SJiutt etftamm d) B.
Sänbcrn SRutter haec terra, quam m appella-
mut; ‘SKuttcrftabt llrixia Veronae m. 2) tp.
Utpebetin, Schöpferin, Quelle, Utfprung,
m , ul ita dicam, rerum omnium natura; luxu-
riös est m. avaritiae; m. bonarum artium est
aapientia; iueti prope et aequi Hör. S)nB. dem.
mätercüla, ae, f.
materia, ae, f. u. -les, ei, f. [mater] l)äBateiie,
Stoff, »orau« et», gemacht ift ob. unterhalten
»itb, rerum ©runbftojf; ‘Brennftoff, 8un =
ber; ferri ©ifener^ Just.; ’SDlaterial im fflgf.
bet Slrbeit matenam superabat opus; Stau
matetialien aller Vit t delata m. omnis infra
Veliam; B. SKauetlalt Just.; pl. deum imagines
mortalibus m. in species hominnm eftingere
Tae.\ bef. baä^olj feiner Slupbarteit naep, Bau;,
490
materiarius — maturus.
'Jlupholj (auch Steine, <Sd>utt) materiam cae-
derc; navalis, arida; oinnis m. et culta et ail-
vestris; directa bcr Siänge nnd) aufgelegte Bat:
!en, bipedalis; praeusta et praeaouta; (Tac.)
pabuli, lignorum (Brcimbciljf«), materiae agge-
etn»; aud) *Scbcn«mittet, Sorräte. 2) tp.
a) bet ©egenftanb griffiger lt)ätigfett, Stoff,
SRaterie, Btaterialicn ju et». artis, sermo-
num, ad iocandnm; divinutioni aliqna m. danda
est, in qua vereari poasit, ut etc.; in sin^ulis
rebua eiusmodi materies est; creacit mihi m.
bcr Stoff wäcfift mir unter bett $änben; *«umite
m. vestris qui acribitia aequaui viribus; f3n =
halt einer Schrift m. ex titalo cognosces; *8or=
rat an etto. ficti. b) Duette, Urfache, 8et=
anlaffung 0. et». aeditionis; materiea omnium
malorum; *auruin, summi m. mali; hostis quid
eat aliud quam perpetua m. virtutis gloriaeqne
veatrae? m. dare, praebere invidiae, crimini-
bua; fdetrahere m. Beeten; fm. belli alere;
•pro materia bet ©adie gemäj. c) Befähigung
u etto., latent, Dfaturrlt materiea atque in-
olea Catonis in alqo eat bai fleug ju tc.; quae
m. esset in animia humania Gic.\ ingentia de-
coria Iav. ; 'non aum m. digna perire tuä (burrf)
beiit IRaturelt b 3)a». X) mätcrUrina, ii, m. (sc.
negotiator) ijoljbänbter Plaut. B) mfttbrlÄ-
tu», adj. mit Bauhotj »erfeljen, aedes male
m. baufällig Oie. off. 8 §. 54.
materies f. materia. — mftterlor, dtp. 1. [ma-
teria] §olj fällen, holen Oats.
mäternus, adj. [mater] jur SRutter gehörig,
oon mütterlicher ©eite, mütterlich, Btut =
tcr: animua Ter., nomen, paternua maternus-
que aanguia, genua, avua, patria o. ber ®tutter=
feite, f memoria an bic SDtutter, *arma o. bet
Stutter (Scnu«) gegeben, 'ares, *myrtus ber Be=
UU« heilig; 'Venus monet m. per aequora (in
bent fie geboren mar) ire; ’Delus mo Sjatona ben
«holt geboren; *ars ber SRutter be« Orbheu«, bet
Ratliope =■ ®efang«tunft; *res (grbteil); »Hducia
formae ©totj ber ffltutter auf »c. — mStertPra,
ae, f. [materj Schmefter ber SJtuttcr, lante.
f nmtbemitTcn , ae. f. Wftrotogie. — mäthe-
niätleiis, subst. i, m. a) 9)latt)cmatiler 6)
taftrolog, ©ternbeuter.
•Matinus, adj. jum Btatinu« (Berg am gufje
be« ©arganu« in Wputicnl gehörig, matinifch
apisj aitus bie öfttiche Rüfte Apulien«; cacmnina
Hör. [Magon, Cats.
Matlaco, önis, f. Stabt ber fräbuer am Mror, j.
ötätlus, adj. gamilienbenennuhg ; MitUiius, adj.
M&trftlla, inm, n. [mater] baä jährlich am 11. 3uni
o. ben fprauen in 9tom jur ®hIC bet mater Matuta
gefeierte Seft Ov.
niatrTcida, ae, m. [mater-caedo] SRuttermör:
ber. — nmtrTcldium , ii, «. [mater-caedo]
Btuttermorb CVc.
inätrTmüninm, ii, n. [mater] 1) bie St)e (al«
Staub) Cimon habebat in matrimonio sororem
germanam suam ; alqam in matrimonium ducere,
aibi matrimonio inngere, fconiungere, fadinn-
gere; Alias euaa Nabidis filiis matrimonio con-
iungere Iav. ; alcis sororem secum matrimonio
coninngere, iungere; (feit.) teuere m. alcis jmb«.
®h*frau fein; dare ob. ccillocare alqam in ma-
tnmonium, in matrimonio »erheiraten; filiam
suam ei in matrimonium dat, collocare virgi-
nes in amplissimarum fainiliarum matrimoniis.
8) pt. ghefraue.t Tac. ann. 2, 13. — niitri-
mus, adj. [mater] bie Stuttcr noch am Sebeu
habenb. — mätrix, iciB, f. [mater] ber ®tut=
terftamm, ». Bäumen Suct. Äug. 94.
1 m Strome, ae, f. [mater] l)‘eine ehrbare,
freigeborne, oornehme »erheiratete grau,
oft im ©gf. ». meretrix; auch Beiname ber 3OT3
al« ©attiu bc« 3ubiter, '(perriit, ©ebieterin’. 2)
(feltner) übert). Spefrau, ©attin tyranni ; cnm
prole matronisque nostris Hör. Ski», mätro-
nftlia, e, adj. [matrona] einer SDiatrone gt>
hörig, jutommenb, 3rauen=, Watronen;
decus, fgravitaa, fhabitua.
2. MStröna, ae, f. Sluh in ©aDien, j. Marne.
niAtrublfs, m. [mater] (jpät) be« SRutterbru:
ber« ©ot|n.
matte«, ae, f. [parrrii«] fiederbiffen Suct.
Müttiäcun, adj. Btattcacum (Stabt, bie in ber
'Jtähe ». Sieebabcn aeftanben haben foff) ange
hörig, mattiacifch Tac.; subst. Mattiaei,
örum, m. Tac.
m&tflln, ae, f. (Plaut.) Sopf, bef. Stachttopi:
al« Schimpfwort Iheefcfjet, Summtopf,
mätüräte, adv. fmaturo] fchlcunig Plaut —
m&tfirä, adv. m. comp. u. sup. maturissime,
feltner maturrime [maturus] jeitig 1) gut rech
ten 3*Ü/ jeitig m. facto opus est. 2) »or
ber 3(<i< frühjeitig, halb, fcpleunig, früh
m. decedero (fterben), m. senem fieri; m., ma-
turius proficisci; alqo maturius venire; matn-
riua (eher) tempus me deserat. 3) mit reifem
Urteil m. et gravitcr loquebatur Plin. cp. —
mätüresco, rui, — 8. [maturus] reif »erben
frumentum; übertr. partus; virtus entioidelt fid),
erftarft.
mStürTtas, ätia, f [maturuB] 1) Steife frumen-
torum, frugum. 8) »ötligc ©ntmidelung in
förpetlidjer ob. geiziger Bejahung, Steife, bei
bcr rechte, gehörige Seitpuntt tamquam in
arborunr bacis terraoque frugibus m. tempestivi;
aetatia ad prudentiam, aenectutia, virtutis, om-
nium acelerum, eins rei m. nondum venit. m
(pl.) temporum ba* rechtzeitige Sintreten ber 3«b=
re«jeiten, fpoenae ber balbige, fchleunige Sintritt
mfttüro, 1. [maturus] 1) frans, gerächte jnr
Steife bringen, jeitigen maturata uva, *an-
nus uvas; quibua omnia quae terra gignit, ma-
turata pubescunt; übertr. a) jur rechten, bei
guter 3'it> bei 3f'tfn »errichten multa,
forent quae mox caelo properanda (ju übet
eilen) sereno Verg. georg. 1, 2ftOf. 6) balb jur
ffteife, Bollenbung, ©ntmideiung bringen,
beförbern, befthleunigen alcai mortem. *ne-
cem, insidias consuli, iter, nuptias, coepta,
fmaturare libri buiua editionem featino, *ffu-
gam, m. inf. fich beeilen ju ic. venire, ab
urbe proticiaci; aud) JU balb, ju früh thun
aignum dare Sali. 2) intram. fid) beeilen,
eilen, balb tommen legati maturantea in
Africam veniunt, maturandum sibi esse, raatc
rato opus est.
mätürciK, adj. m. comp. u. sup. (-rissimna, Tac
maturrimuB) 1) reif, ». Früchten poma m. et
cocta, aeges farris m. mesai, 'frogea. 2) überfc
»a« bic gehörige ©nlwidetung erreicht hat, ju
feiner Beftimmung tauglich ift, reif, eotteubet.
tauglich, gehörig, *soles »oügeitige, »partus
jur ©eburt reif, • lunua , *animi reich au Ser
panb; bem SebenBalter nach reif, httanreifenb,
Matuta — medicina.
491
erroadj jt«, mannbat *virgo, *filia yiro, fNero
anniH, ‘maturior annis bet ältere, p rogenies m.
militiae, m. imperio (gut Regierung) IAv. ; aetas
vix m. tantia rebua CVrt. ; au<f) bejahrt, in
hohem Älter ’senex, *patres, *aevi, *animo
et aero, *aetas männliche«, ’senecta, feenturio-
num maturi iam halb auägebiente, seditio jum
HusSbrud) teif, gloria auf feinem ©öhepunft, ma-
turiua tempus scribendi, causa belli fdjon gilb
tige, t imperia reif gut Hu«fül)rung, fmendacia
in perniciem alcia, fqnibus erat missio m. be-
Borftanb; matarum videbatur (e# festen an bet
8eit) repeti patriam hin. ; omnia tn. aunt (gleid)=
fam gut ®mte reif), victoria, praeda, laus. 3)
frühgeitig, geittg hiema, ‘dies, ‘reditus, *ho-
nores, *iuorB, *maturior via 0. lobe, decesaio,
nt maturior veniret libertas, robur aetatia
qnatn maturrimum precari Tac ann 13, 66;
•cum maturior (bin geitiger ob. eher gefommen)
illo ; aud) befdjleunigt, febteunig, rafd) vic-
toria, iudicium.
Matuta, ae, f. ÖSöttiu ber grüfte, ber SDforgenbeOe,
and) nmter M., fpäter mit bei Io u. Leueothea
Bcrwedjfelt — luAtütinus, adj. foerW. nt. matu-
rusj in ber TOorgtnfr&bc gefdjeljenb, Slot»
gen», grüh» tempora, nebula, *pruina, *frigus,
•arena lierfampf am ©oigen (im SirtuS); •pa-
ter {». 3anuä, bei früh angcrufen wirb); »cantus,
•ales ber ©af)n; *equi ber Hutora; * Aeneas ee
matutinus agebat War- früb auf.
Manrl, örum, ro. bic Blauten, Bewohner ber an
ber Rorbtüfle B. Hfrifa gelegenen Sanbfcftaft Mnu-
retünia (nicht Maurit.), ae, f j. geg u. Bta»
roflo. ®ao. •+ Maurus, *-rn«iu«, adj. mau»
rif<b, aud) ounifd) ob. afrilanifd); subst. a )
Maurusii, örum, m. bie SRaitretanier. b) Mau-
rus — i Bacdju«, ftönig ber Stauten SaU.
Munsölus, i, m. f. Artemisia; baf). ‘Maasoleus,
adj. sepulcrum; bab- subst. Mausoleum, i, n.
überb ein prächtige« ©rabmal Suet.
mävOlo, Mayors, MAvortiu« f. malo, Mars.
maxilla, ae, f. [dem. 0. mala] ftinnbaden;
übertr. populus, qui erit sub tarn lentis m. un=
ter fo langfam gerraalnttnbe gäbne tommen Aug.
b. Suet. Tib. 21.
niaximö (ältere gotm uiaxüme . adv. B. man
mu», mp. gu magis 1) am meiften, mcift ob.
febr Biel, überaus, befonber«, Borjjüglicft,
bef. gut Umfcftrtibung fcblenber ©uperlariDformen
ob. gnr ftärleren Bcgcidinung be« Superlatiobe»
griff#, alqm m. colere Ter., m. cupero, veile;
bomines m. feri; m. rarum genas hominum;
m. celebratus; m. neeessarius ; auch attributio
ipse ille m. ludius ©rgfomßbiant; vir non solum
eruditissimus, sed etiam civis e re publica m.;
onftärft burd) unu«, unus omnium, multo, vel,
omnium ■= am allermeiftcti ; quam in.; ut qui
m., ut cum m., ut quisque m, — ita m. ; and)
im wefentlid)en in hanc m modum, hoc m
modo alqm alloqui, adhortari; itineris m. modo
gang wie auf bem Btarfd); bei folg, negat. ft an»
bitionalfap, am (iebfien Iugurtham m. vivum,
sin id parum procedat, necatum sibi traderent
SaU. ; m., et m., maximeque, et quidem m. u.
gtoar befonber« = namentlich, ljauptfädilid);
cum m.; cum — turn m., tum vel m. 2) ai«
lebhafte Bejahung u. gufhmmung, ja wohl, ja
freilid), febr gern. — maxlmöpere, maxi-
mal) (ältere gorm -umus) f. magnopere, magnus.
Mazäea, ae, f. f. Caesarea 1). [itien Suet.
MazSces, um, m. ftiegetifefte« Sott in Btaureta»
Maz'Ägae, ärum, f. ©tabt in gnbien Ourt.
mazönömus, i, m. [f«»Jo»dfiof] ©peifefibüffel
Hör.
me&tus, u«, i». [meo] 1) ba« ®cljen, ber ®ang.
Sauf (in einer befhmmten Bahn ob. mit einer
gewiffen Megelrnäfeigfcit) *caeli; faquila leni m.
(ging) praevolavit; ‘spiritus ba8 Atemholen. 2)
concr. ©ea, Bahn, Danuvii Dlüitbutigcn.
mö-castor f. Castor. _ [Suet.
fmechSntcns, i, tn. [pijxavjaös] SUietbaniler
med, meddix [. ego, meaix.
Medfa, ae (*äi), f. \Mq9iut] 1) lodjtcr be* ttö-
nigS ÄeteS in ßoldji# n. ganberin, weltbe bem
Safon »um Befipe be# golbenen BliefeeS oerbalf
n mit ihm entfloh, fpäter aber B. ihm oerftofieu
warb Ov.; M. Palutina — Clodia Oie. 2) ©tabt
am fßontttb Just. [hilft Just, tl, 1, 7.
mbdela, ae, f. [medeor] übertr. Heilmittel, Hb»
müdeor, — dtp. 2. 1) heilen (al* Hrgt) morbo;
fprithto. cum capiti mederi debeatn, reduvinm
curo id) Bernadiläjfigt über bem lleinettn Übel
bai größere, subst. sing, fars medentis bc8 Htg=
trt; (fpdt) scientia meuendi ^eiltunft; medendae
valctudini Suet. 2) <p. heilen, gu &ilfe tom =
men, §ilfe leiflen, abhclfen, Borbtuaen
malo, incommodi8 omnium, inopiae, rei publi-
cae afüictae, stultis; m. acc. cnpiditates Ter ;
abfol. *aegre8citque medendo b. i. baburd) bah
jener ihn abmabnt; B. Sieb net, eine gu gtofsc
greiheit, bic er fid) genommen h°t, Btilbern Oie.
or. §. 148.
Medi, örum, m. bie Bieber, Sölferfchaft in Hfien ;
*Serfet, Batther, Hffprer; sing. Medns,
•Serfer. Das. 1) Media, ae, f. bie B. ben Wc
betn bewohnte Canbf<haft im jepigen Berficn_ 2)
Medien«, *Medns, adj mebifd), auch perfif(h
ob. ajjttrifd); suM. Medien (»e. herba) au#
SRebicn flammcnbc Slceart, Sngerne ( Medieago
sativa L.).
medlnatlnn«, i, tn. [medius] ein ^auifnetht,
gu unbefiimmten Bernd)tungen geringerer Hrt ge=
braucht Hör. ep. 1, 14, 14.
Medien f. Medi 2).
•medleäbllis, e, adj. [mcdicor] heilbar. —
medlrümen, Inis, ti. [medico, meaicor] ©eil»
mittel, Blebifamcnt, Htgnei, mit ©infnpt auf
ihre materielle ©ubftang; auch “) tSflaP**/
©albe uti violentis m. b) t®iftmittel, ®ift.
c) *8aubermittel, «tranf. — medleümen-
tum, i, n. fmedicor] ©eilmittel, bef. ©albe,
Bflafier salutare, salubre; m. dare, fsumere,
tbibere; m. dare alcui ad (gegen) aquarn inter-
cutem; bilbl. ©eil», ©ilfSmtttel gegen labo-
rum, doloris; illud panchrestum m. suum (B.
Selb); in üblem ©inne ©iftmittel, »tranl,
@ift, pl. coquere; f8aubermittel, »tränt;
auch gärbemittel, bah- im Bilbc, pl. fucati m.
caudoris et ruboris rote u. weifte ©eftminte ber
©orte, B. allgutünftlichem fRebefcftmucf.
1. medlcAtu«, us, »I [medico| 8anbermittel
2. medlcAtu« f. medico [Oe. her. 12, 166.
mödlcina, ae, f. [medicus] eigtl. ein adj. gut
©eilung gehörig, bah sc- ars (welche# ©ort
bisw. h'näu0riügt wirb) ©cilfunji, Hrgnei»
funbe exereere, (I'haedr.) facero tn., *t alcui an
jmbm. eine Jhtt machen. 2) sc. officina bie Df»
ficin eine« Hrgtc« Plaut. 3) sc. res bie Hrgnei
492
medico — medius.
(mit fciitfidjt auf ißre fjcilfraft u. auf eine fitanf»
i)cit) adhibere, fdare m.j bilbl. ba* Heilmittel
gegen ob. bcrmittelft et», doloris, ’furoris, peri-
culorum, m. petcro a literi«, quacrero alcui reij
nulla unquam m. his tot incommodis reperie-
tur; exspectare in. temporis; autß *)8erfcßßne =
rungtmittel figurae.
medico, 1. [medicus] ge», nur im partic. perf.
pass, mit et», berfeßen, bermifeßen, be=
fprengen, beließen *semina, *medicatae (ma:
giftet) trüge«, fsapor (aquae) mineraliftß«,
tpotio Ülrjnei, fflijtur, »somnus buriß Säfte ob.
Sauberei berurfaeßt, *ip«ae (apes) considunt me-
dicatis (mit iliäuterfäften bejprcngten) sedibu«,
•occulte mediean« mit Heilfräften oetfeßenb;
•färben capilloB, lana medicata fuco; t»er=
giften boletum. — medlcor, dep. 1. [medicus]
ben Slrjt ntaißeit, feilen *alcui, »falqd; bilbl.
Reifen metum Plaut., in hac re sibi Tac.
1. Medicus f. Modi 2).
2. medicus [raedeor], l) adj. ßeilfam, ßeitenb
•manu«, *ars. 2) subst. i, m. Hrjt.
medie, adv. [medius] (nadjfl. u. fpät) mittel;
mäßig. — medietas, ätis, f. [medius] pl. SJiitte
Cie. de univ. §. 20; Hälfte ex (jur) medietat«
putr.
medtninum, i (gen. pl. ge», -num), ti ob. (Nep.)
-US, i, m. [fifdi/inuf] ein grieeß. Steffel = 6
töm. modii.
mädlöcHs, e, adj. [medius] 0 mittelmäßig,
mäßig, entließ, oft nur milbetcr Stuäbrud =
unbebeutenb, gemößnliiß, gering, uner=
ßeblid) (in ®rjug auf bic Qualität) Bpatium,
latitudo, castellum, familia, proelium; (locus)
aditum habet navibus m. aiemlicß guten; copiae;
tvir ein SJiamt nieberen Staubes, orator, homi-
nes, haud m. vir, *po6ta, »vitia, tox ein S)littel=
ton. ingenium, eloquentia, laus, inalum, artes,
amicitia berer, bic jroifdjen ben ©ebilbeten u. bem
Ißöbel fleßen; non m. diligentia, industria; *cura
non m. ; mediocria gercre Unbebcutenbe* Soli.;
•o. bet Quantität lacus m. aquae. 2) feinen
SBüitfcßcn u Schiebungen nadj mäßig, gemäßigt,
genügfam rin; animus Iugurthue non m. ßo<ß=
ftrcbenbcr. $ao. A) mediöcrltas, ätis, /. 1)
SJIittelmäßigteit ingenii. 21 SJlittelflraße,
SJiaß, SJiaßßalten in einer Saiße dicendi, in
dicendo; m. illam tenebit, quae est inter ni-
mium et parum; auream m. diligere JJor.; ego
vero hac m. (gemäßigte Spaltung) delector; pl.
perturbationum lt. bl. m gemäßigte ücibenfrtjaf =
tcti, officiorum; (Apollonius) non eontemnendum
edidit opus aequali quaedam m. riemlilß glci<ß=
förmig in ber mittleren Schreibart Quint. Bi me-
dlöcrllär, adv. m. camp. J) mittelmäßig,
mäßig, nur in geringem fflrabe corpus m.
aegrum, nemo m. doctus; fo jiemlid), leib;
ließ, tu. rersatum esse in alqa re: res m. uti-
le« d. geringerem Siußen, SBerte Hot. 2) ge=
laffen, mit SJiaß alqd non m. ferre; hoc vei-
lem mediocrius.
Mediölänum u. (Liv.) -nlum, i, ». Stabt in Dber=
italien, j. SRailaitb. Sab. -nensls, e, adj.
Medloinatrlcl, örum u. -ces, um, m. Soll in
©aüien an ber SJlofcl, in ber ©egenb o. SJicß.
Mi llion, önis, Stabt in Älarnanicn ; subst. -Onll,
iörum, m.
mcdioxlntus, adj. [medius] ber mittelfte uxor,
di Plaut
medltäbundus, adj. [meditor] eifrig auf et», f in =
nenb bellum Just.
+mfidllämenta, drum, «.[meditor] Vorübungen
uiedltAte, adv. [meditatus] überlegt, mit ®or =
bebaeßt, tenere lennen Plaut. — medltäUo,
önis, f [meditor] 1) ba« Senfen, Sinnen au)
et»., Sßacßbenfen über et», futuri mali, condi-
cionis humanae; bef. Öorbereitung ju et»,
muneris obeundi. 2) Vorübung, Sorftubium
jeber Ärt locus multa commentatione atque m.
paratos atquo expeditos habere, fdicendi, f pl.
außergerichtliche Sieben (@gf. iudicia). — infdl-
tätus, adj. [partic. b. meditor] pass, überlegt,
auägebacßt, ftubiert dolus Plaut., m. mihi
stlnt omnia Ter.; m. et cogitatum scelus: com-
■nentationes forgfältig ausgearbeitet; m. (gefueßt)
puerilisque (disputatio); foratio, ’rerba, fratio,
f Consilium.
medlterräncus, adj. fmedius-terra] mitten im
£anbe, binnenlänbifcß (@gf mantimus) urbs,
regio, loca, iter, homines maxime m , fcopiae;
subst. -a, örum, ». 'Binncnlanb Gallise Liv.
meditor, dep. 1. 1) über et», naeßbenfen, et»,
überbenfen, auf et», (innen, fieß oorbe;
reiten (wobei ein beßimmte« Siefultat bejwedt
»irb) Beniner forum, subsellia, rostra curiatn-
que; de adqa re; quid dicerem; secum, •ver-
sus, fugam, accusationem, pestem alcui; (fett.)
ad praedam, ad dicendum ; ad huius vitae Stu-
dium meditati illi sunt (pass.) labores tui;
•arma ad Indos, + in eum semina futuri exitii,
•in proelia. 2) ®orübungcn, ®orftubien
naißcn, fieß einüben, bef. $u Sieben Demosthe-
nes perfecit meditando ut ; extra forum; (Quint.)
Demosthenes in litore — meditans etc.; fmn-
sam agrestem avenä; + citharoedicam artem.
nicdltullliini, ii, «. [medius] bie SJiitte Serv
Sulp. b. Cic. top. §. 36.
medium, ii, f. medius B). — mSdins, A) adj
1) in ber SJiitte befinblitß, ber mittlere,
mittel fte (rein lofal; ngl. mediocris, modicus)
pars versus; mundi, terrae locus; * m. ibat;
•solio m. consedit; *mediam «e locavit: alqm
locnm m. utriusque colloquio deligere 'in ber
SJiitte }»ijcßen beiben gelegen’ Caes.-. quae regio
totius Galliae m. habetur; fm. inter se Spa-
tium; •medium caeli terraeque per aüra ve»-ta
est; mitten, in ber SJiitte, medio itinere anf
ber SJiitte bei SBegS ; in colle, foro medio mitten
auf bem tc., a m. fronte; e m. caede mitten au*
bem ic., per m. fine«, hostes; m. arripere alqm,
complecti, amplecti in ber SJiitte, um ben fieib;
alqm dividere m. mitten entjmei ßauen Hör.;
m orutionem alcis interrumpere fmb. mitten
in ber Siebe untcrbreißen ; *m. sermonem ab-
rumpere mitten im ©efpräißc abbteißen; *»
sermone b. i. oßne ci^e Bntroort ob. ©ntgegnsng
abjumarten, *quos inter medios venit furor j»i
ftßcn fie trat tc., *m. iter iam classe tenere Stß
auf ber ßoßen See beftnben; acies SJHtteltrcfie»
Eentrum. 2) b. ber 8eit m. (bajwijtßen Urgente)
illud tristissimum tempus; unum quasi co»pe-
rendinatus m. diem fuisse; m. diebus in ten
8»if eben tagen, m. tempore in ber 3ro'*(b£nsr!:
injwifcßcn, mittlerweile Just.; •+ medium esse tc-
jwiftßcn fein, fallen, berfließen, •ferat m. dies
SRittag, +m. die, *sole gegen Wittag; m. nocte,
de m. nocte um SJiittematßt; bom Älter eon-
stans aetas, quae media dicitur baS männlidK ,
medium — mel.
493
duorum fratrum aetatibus meäiua interiectus;
tp. o) bie Witte, 'äJt ittelftrafee ßaltenb, jmi*
ftßen jroei ©egcnftünben in bet Witte ßeßcnb,
mäßig inter pacem et bellum medium nihil
interest; libertatem, quae m. eBt; *m. gen.-, baß.
and) o. Siebnet u. bet Diebe, est quidam intcr-
iectue inter hoB m. (roelcßcr bic mittlere Diebe*
gattung aittoenbet) et quasi temperatus etc ;
tum praves sumus, aum subtiles, tum medinm
quiddam tenemus; fm. dicendi genus; m. ob.
commune officium, m. (communia) officio, me-
diocritates officiorum nlä t. t. bet Stoilet, bic
}tBiftßcn bem toirflitß ©Uten (officium rectum,
perfectuml, beffen nur ber rooßre Weife fäßig iß,
u. bem Stßlctßten in bet Witte liegen Cic. fin. 8
§. 68. 59. off. 1 f. 7. 8. 3« äßniießer Weife
nannten bie Stoilet alle äußeren ©fiter im Set*
gleitß jut rirtus ob. eapientia, oßne ißnen ben
Flamen bet bona ju geben, media, äStayogu. b)
leinet Partei angeßötenb, n e u 1 1 a 1 , u n p a 1 1 c i i f (ß ,
einen Wittelwcg einjtßlagcnb m. et mode-
ratum Consilium, comilii via, decretum, m.
quendam cursum tenere; subst. fm. quiddam
teuere, fmedia sequi; oratio, sententia; m. se
gerere Liv ; omnia in duas partes distracta
sunt, res publica, quae m. fuerat, dilacerata;
aueß uncntftßieben, äWC'beutig responsum;
fm. ambiguusqne sermo c) mittelmäßig,
gcrodßnlitß (etß Liv., Spät. tt. $icßt.) bella,
gratia; nihil m., nec spem nec enram, sed im-
mensa omnia volventes animo; nihil m., aut
imperium atqug honorem, aut — mortem — de-
nuntiantes. d) ju beibem geneigt m. erat in
Anco ingenium, et Numae et Romuli memor IAv.
e) *Bcrmittclnb, in gutem u. flbelm Sinne m.
paci sese offerre; m. occurrere ne posait ßötenb
bajroifcßcn lommen; pacis eras mediusquo belli
Seimittlcr beä Kriege# u. fjriebenä, ju beiben för-
betlitß ob. ßeljenb, jum Stieben buttß Jfnmpf u.
Stieg Hör. carm. 2, 19, 28.
B) subst. medinm, ii, n. t) bieWitte, baä Witt*
lere, Wittelfte m. diei, in medio aedium, me-
dio aedium Liv., *medio caeli terraeque; *vir-
tus est m. vitiorum jmiftßen jroci Sjttemen;
•medio (auf bet Witlelfttaße) tutissimus ibis;
■f medio noctis; medium ferire, in medium Yer-
gere; in medio adesse; in medium accipere
alqm um ißn ju beden, ju ftßfißen ob. B. beiben
Seiten anjugrcifen Liv. ; rehnquere alqd in me-
dio, fin medium unentfdjieben laßen. 2) tnaä
äffentlicß u. allen jugänglitfi iß, am läge
liegt, Bon allen gefeßen, befueßt, gelaunt
iß, in medium alnd proferre belnnnt maißen;
•in medium discenda dabat; procedere in me-
dium (Flaut.) öffentlich ctftßeiucn, fteß aUet SBclt
geigen; loci in medium procedunt bieten fi(ß
gleitßfam beinen Süden bar; de medio recedere
auä bem Siege, bei Seite geßen; de, e m. tollere
auä bem Wege räumen, ermorbcit, muß abfißaßeit,
aber verba iacentia e m. tollere B. Wege auf*
ßeben = gebrauchen Cic. ; emovere, removere de
m. fottfeßaßen; hoc deliberantium genus pella-
tnr e medio 'auä bet ©efcHfcßaft, ©emeinfcßajt
bet Wenfcßen) fort mit ic.: P. Cornelium Caudi-
num de m. (B. ben Antoefenben) adiecit; e me-
dio abire, excedere ßerben 7’er.; fsecedere se-
que e m. amovere fitß (auä bet großen Welt)
jurüdiießen; fe. m. discedere fuß Bttbetgen;
•f verba e m. (nuä bem gemeinen Sieben) sumpta;
•comoedia res e m. (auä bem Sieben) arcessit;
vocare rem in medium Bot baä Ißublilum bringen;
alqd in medio ponere oot jeberntann batlcgen;
si crimen in m ponitur einen B. un* beiben
ließen foH Liv. 40, 11; venire in medium Bot
©erießt auftreten; prima veniat in m. Epicuri
ratio möge auftreten; in medium consulere für
baä allgemeine SBefte, communes utilitates in m.
afferre für baä ©anie fotgen, laudem confcrro
in m. Anteil ant 3iußme allen getnäßren; in sin-
gulos tu los singulos denarios in m. conferebat
(fefjte) Sud. ; fres cedit in medium loirb ®e*
mnngut, ’quaerere in m. ju gemeinfcßaftlußem
©ebtaueße; voluptates in medio sitae jebermann
jugänglicß; tubulae sunt in medio liegen aQcn
Bor Cic. ; mater virginis est in medio iß ba Ter. ;
•in medio posita baä allen *u ©ebote Steßenbe.
8) Wittclmäßig feit medium et tolerabile
liiediiis fidles j. ndiua. [Hör. a. p. 308 f.
medlx (medd.), leis, m. oäfiftßeä Wort B. meti-
deicos Wagißrat, baß. medlx tuticus (tuticus
oäf. Wort, touto *= totus) baä Sßunbeäoberßaup!
bet tampanifeßen Stabte Liv.
nibdullu, ae, f. fmedius] baä Watl im tierifeßeu
Sffltper u. in Ißßanjen; tp. baä 3nnetfte, bef.
beä fietjenä hacrere alcui in medullis; in in.
populi Rom. ac visceribus; quae mihi sunt in-
clusa in medullis; *haec mihi semper erunt
imis infixa m.; *est (Berjeßrt) flamma mcdul-
las; *damnum propius medullis tief einfeßnei*
benb, näßer anä fjer* geßenb; baä Sott reff*
litßfic, bet Kern Suadae Enn. b. Cic. Brut. §. 59.
Mbdullla, ae, f. Stäbhßen in Gatium. Sau. ■Hi-
rnis, adj.
mSdullYtus, adv. [medulla] im Watle, biä
aufä Watl =* ßetjlicß, inmg amare Plaut.
medullfila, ae, f. Idem. B. medulla] baä »arte
Watl Ct.
Mbilus. 1) adj. f. Medi 2). 2) subst. -us, i, »n.
a) f. Medi. b) gluß in Reißen. 8) Soßu bet We»
bca; ItagSbie beä SßacuBiuä.
Medusa, ae, f. f. Gorgo. 35a B. * Mädüsacus,
adj. fons bic buttß ben .fjuf beä fßegafuä entßan*
bene ^ippohrene Ov. [gurien Verg.
Megaera, ae, /. [Miyaiga bie Sürnenbe] eine bet
Mägälensiu (-Icsla), ium, n. bic Wegaleficn,
geft jut Eßte bet ©Sttin 6t)belc ob magna ma-
ter, Mfydlr), bet ©roßen, Stßabenen; ludorum
Megalesium spectaculum Tac. ann. 3, 6.
Mcgalöpfilis, is, f. Stabt in Ätlabien. ®aB. 1)
-litae, ürum, m. 2) -ITtänus, adj. ; subst. -ii-
tünl, ürum, m.
MegKra, ae, f. , -ra, ürum, n 1) §auptftabt in
bet fianbftßaft Wcgatiä. 2) Stabt auf Sijilicn.
SaB. a) subst. Megäreuses, iuro, m. Just, b)
•Megärens, adj. c) subst. Mägareiis, ei ob.
?os, m. d) MbpärTcus, adj. ; bef. -rlcl, örum,
m. bie megarifeßen ßSßilofopßen, Anßängct
beä ©uflibeä auä Wrjjara. e) ’Mbpirus, adj.
Megären«, ei, m. 1) Soßu beä Slcptun, ®atei beä
^lippomeneä Ov.-. Mcgarälns, adj.', heros $ippo*
ineiteä Or. 2) f. Mcgnra 2) c\
Mbgäris, Idis, f. — Megara 2).
tmSgistänes, -num, m. [peyac] bie ©roßen,
mehercfiie etc. f. Hercules. (Wagnatcn Tac.
meio, 8. ßarnen.
mSl, mellis, n. $onig; tp. übettt. B. Süßem,
Wngeneßmem, Sieblitßem ex eius (Xcstoris)
lingna melle dulcior fluebat oratio; illa Home-
494
Mela — memini.
rici senis mella Flin. ep., »poetica; *hoe iuvat.
et melli est; jprifßro. m. mihi videor lingere,
in melle sunt linguae sitae vostrae füß tote §»=
mg Plaut.; öl« Siicbfofungbwort, m. meum meine
Süße Flaut.; m. ac deliciae tuae Cael. in Cie.
Mbla f. Hella. \ep. 8, 8.
Mblauipns, ödis, m. 1) ffieibfager u. Ürjt. 2)
Sohn beb Sltreub. 3) ©eglcitcr beb fcerfuleb Verg.
4) £mnb beb Wtäon Ov.
mÄlaitchölieuK , ailj. [aelayjjoHxds] feßtoarg*
gallig, mclancßolif d).
Melinippe, es, ob. -nlppa, ae, f. 1) Sdjwefter
ber fflmagoncnlönigin Slutiopc Just. 2) lotßlcr
beb ®olub ob. beb 2cbmonteb; Iragßbie beb Ü(t=
tiuiS. — Melinippus, i, m. ein Xßcbancr, ber
lieben tapfer gegen bie fieben gürßen oerteibigte;
Iragöbie beb Slttiub. letrobfifißer Schiffer Or.
Mälanthiis, i, m. 1) gluß in Sarmatien. 2) ein
Mblas, änis, u. ao, m. gluß o) in Söotien Lio.
b) in Sijilicn Ov. c ) in 'JJtggbonicn Ov.
Meldi, ürum, Soll in ®aflien gwiftßen Meatuc u.
Meisen im ©eine-- u. SKarncgcbict.
Meleiger, gri, m Soßn bc« Öneub, ftönigb gu
ftalpbon, u. ber Bltßäa. 2a». Muleägrides,
dum, f. ©dfweßem beb SKeleager, bie in ’-ßerb
ßüßnct oetroanbelt mürben Ov., baß. +m. pi.
fjlerlßüßner.
Mäleteus, adj. — ßomcrifcß Tib. (». gluß 9Ke=
leb in 3onien, mo §omer geboren fein fotlte).
Mbllboeu, ae, f. Stabt in Xßcffalieu, ©eburtbort
bei $ßilottet. 2a». *-boeus, adj.
Mellcerta, ae, m. f. Athamas.
melTcux, adj. [ufUxosl eigtl. mit QScfang be=
gleitet, baß. Iprifd) poBma.
melilöto«, i, f. [piKltatos] eine fflrt Stcinflee
Ov. — melTmeluni, i, n. [prtfpijilov] §onig =
apfel Bor. föntet Plaut.
nielTua, ae, f. [mel] (sc. potio) fjoniglrant,
1. ineliniim, i, n. [|uijU»o»] (sc. vestimentum)
quittengelbcb Stleib Plaut.
2. Melinum j. 1. Melius 2).
melier {. bonus.
melispliyllum , i, n. [fiflupuilov] bie SDielifje
(Melissa offieinalis L.) Verg.
Melissas, i, m. 1) gried). ^ßitofopß aub Samob.
2) gveigelaffencr beb SKäcenab, SÖibliotfjelar beb
äuguftub Ov.
Mellta, ae u. *+-e, es, f. 1) 3nfel u. ©tabt gwi*
feßen ©ijilien u. Hfrifa, f. Malta. 2a». -tensls,
e, adj. vesti« 2eden, 2eppid)e aub SMalta, and)
subst. -teusia, ium, n. 2) 3n)cl an ber ftiiftc
2almatienb Ov. 8) (-te) eine 'JJlcrrugmpßc Verg.
MelTtcne, es, f. ©tabt in Sappabocicn Tac.
1. Melius, 1) « tm. pr. f. Maelius. 2) adj. aub
ber 3 it f e 1 SJtclob (im ägäifeßeit fflecr), meliftß
Diagorus Cie. n. d. 1 g. 2; Meli mim, i, n. (sc.
pigmentum)melinif(ßeb Seife =» roetßegarbe
2. nielins f. bonus, bene. \Plaut.
meliuseüle, adv. [meliusculus] (feit.) etwab bef=
fer alcui est Cic. fam. 16, 6, 1. — mcliuseü-
Ina, adj. comp. (dem. ». meliorl ctm. b eff er
Plaut.; m. esse fiefj etm. beffer befinben Ter.
Mella, ae, m. a ) gluß in Oberitalien, b) röm.
^Beiname M. Annacus Tue.
mell icüliim, i, ». u. inellilla, ao, f. [dem. »oit
mel] a!6 Siebfofunq, Sjonigpüppdjen, öolb =
linb Plaut.
melllfer, fera, ferum, adj. [mel-fero] .’ponig
tragenb Ov. met. 15, 388.
melllnia, ae, f. [mel] Sü&igfeit, Strgnfigeti
magnae m. est mihi Plaut.
mellitülug, i, m. dem. ». mellitus Plaut —
»mellitus, adj. [mel] 1) mit $onig BerfüBt
placcnta. 2) bilbl. ljonigfüß, allerlicbft oculi,
passer. [j. Heia».
Melodunnin, i, «. Stabt im Eanbt bet Senone»,
*melos, n. fpetos] ©efang, Sieb.
Melpöuieue, es, f. [Melnopivr] bie Singenbe] bie
Stufe ber tragifdjen n. (griffen 2ießtfunft Hur
membränu, ae, f. [membrumj 1) bie *arte|iaBt,
tnelcße bie inneten Heile beb animaliftpcn ft5t»eit
bebedt, §äutdjen; *bie äußere .‘paut ber Solange,
©alg. 2) * bie jum Seßreiben bereitcle $aut
bab i*ergament; fjol. $ergament=, Seßreib:
tafeln. 2a». dem. mewbränüla, ae, f. $et-
gamentfeßrift Cic.
iuembrätim,ado.[membram] ßüd Weife, ©(ßtill
für Seßritt, »on Stufe }tt Stufe, nadj unb
natß quasi m. gosti negotii suspiciosa explica-
tio Cic.; inbbef. rßet. t. t. in fleinen Mbjdjnit;
ten, Säßen dicere. — membrum, i, n. liSlieb
beb tierifeßen Rörperb; pl. *». gangen RStper.
saetosa Söorftenleib; dare curata m. sopori; fr»o-
tug membra miles; pars in gramineis exercent
m. palaestris; membra animuinqne tuum; aildl
t». ©ilbfäulen abrupt» simulacrorum m. i)tp
ÖHieb, Heil eincb alb coiqius betraeßteten San
gen, omnes eius (philosophme) partes alque m.;
*m trunca carinae; cubicula et eiusmodi m
(Heile cineb £mujeb) Cic. Qu. fr. 3, 1; domiito-
rium Flin. ep.; cum accusationis tuae membra
dividere coeperit et in digitfs suis singula«
partes causae constituere (roab ©atßc beb fünf):
mäßig gebilbeten Siebnerb iß); huius otiotae di-
gnitatis haeo fundamenta sunt, haec m. (Eie*
mente; corum generum quasi quaedam m.
(Untcrabfißnittc) dispertiat; inbbef. rßet. t. I.
membra, «wl«, (urge, Heine, nur in XSerbtnbung
mit ber übrigen Scbe einen »oüftänbigen Sin»
gebenbe ©aßglieber de.
memet f. ego u. met.
memini, verb. def. 1) ji* einer Saiße erinnern,
cingcbent fein, im ®ebä(ßtnib bcßalten,
(»erftärtt) memoriü m. Plaut.; beneficia, dicts:
illud (Bor.); Tivorum; sui; mei; acceptae igno
miniae; nec pugnae nec fiigae nec belli; me-
minoram Paullum itß tonnte mieß noeß befinnrn
auf iß., ißn mir ltotß »ergegenwärtigen; quem to
probe meministi; (jeltner) de palla Plaut.; de
Herode et de Mettio Cic. Att. 16, 27; m. nt
Wie Ter., Bor.; nt. cum; m. acc. c. inf. prao.
wenn man fidj bie fjanblung, an bie man ließ et=
innert, beitft, wie fie fidj gcftaltcte, baß. bcf. wenn
man bicfclbe fclbft mit erlebt ßat u. beren [feuge
gewefen iß, m. in eum sermonem illurn incidere
wie er — »erfiel; mo Athenis audire es
Phaedro meo; bag. m. acc. c. in/, perf., wenn
bie .fcanblung, an bie man fuß erinnert, ftßletßlbin
alb ftattgefunben u. abgefißloffen gcbatßt wirb,
baß. bej., wenn man biefelbe niißt felbß gefeßen
ob. geßört ßat memineram C. Marium — senile
corpus paludibus occultasse demersum; memini
iisdem fere verbis ad me te scribere meqne
tuis literis sperare non frustra esse iussuk
Slutß tann inf. praes. bann nitßl ßeßen, wenn ft
aneß alb praes. aufgefaßt Werben tännte Romulus,
quem inauratum in Capitolio — fuisse (geßan
ben ßat) meministis de. Cat. 3 §. 19; ni. >*i-
Memmius — memoro. 495
baran benten, ju nt qui fueris et qui nunc
sie, memmiane ut meminoris Plaut.; Varroni
excusare tarditatem epistularum mearum; *nec
m. iustas ponere minas; oft ( Verg. , Hör.) b.
imper. memonto; *bene recpt, genau; *libentius;
•pul ehre; in ©ejug auf iJutünftigcä nec belli
periculorum sed divitiarum m. Just. 11, 5, 9.
2) ((eit.) (djtiftlid) ob. münblicp gebenten,
ermähnen de exaulibus; fiudicis; ‘quorum
Graii poötae.
Memmius, 9Jome einer tönt. ©ent; C. M., an i»el«
epen mehrere ©riefe beb tticero gerichtet ftnb. ©ab.
Memmüuus, adj.
Memnon, önis, m. 1) Sohn beb Xitponut u. ber
Knrora, mürbe B. SlcfjiUc« Bor ©roja getötet)- bei
ber ©erbrennung feine« üeidjnam« aber flogen aut
feinet Hiebe ©ögei empor (aves Memnoniae ob.
Memnonidea Oe ), bie alle gapre nad) ©roja jo=
gen u. bort mit einanber ftritten; Memnonis saxea
effigies (bei lieben in Jigppten) Tac. ©ao. ’Mem-
nönins, adj. morgenlänbijcf). 2) ein gelbberr
beb XatiuÄ Sobomannut Gurt. 3; ein gelbgerr
Hlejanbert b. @r. Gurt.
nid in nr, öria, adj. [memini] 1) einer Sadjc ober
©erfon fiep crinnernb, eingebenf, etm. im
Änbenlen bcpaltenb, auf etm. benfeub offi-
cii, beneficii; quae eaaent dicta contra; m.
quam sie aevi brevis Hos. ; *hoc tibi dictum
tolle m. präge bir in« ©cbächtnit; *pectus treues
©ebädjtniS ; *m, animo notavi; *non illa virüm
(fte beachtete nicht bie Scham, roelchc bie grauen
jurüdpiclt, fid) unter ©iännern «U «eigen), non
illa pericli telorumqne m.; inSbcf. o) einer
Sopltpat ob. ©eleibigung cingebcnt, banf-
bar, erlenntlid) ob. unBerföbnliep in. et
gratus; qni meritam die immortalibus gratiam
iuatia bonoribua et m. mente persolvuut Cie.;
animne m. in bene meritos; * irata memorqne.
b) *Dorforgenb, bebachtjam multo ante m. ;
multa m. occule terrä. c) ein gute« ©ebädjt;
niS hnbettb m. an obliviosus ait; bomo inge-
niosus ac m.; oratoree. d) mit freierer Über*
tragung ber Sigenfcpaft ber ©erfon auf bie Sache
bef. b. Liv. U. ©iept. supplicium exempli purum
memoris legum humanarum ©eifpicl einer ©obet=
friaic, mobei man Bctgaf; ic. ; m. libertatis vox
ein ®o rt, in bem fid) noch ber ©ebanfe an g.
aubiprid)!; oratio m. maiestatis patrum; re-
gponsum senatus amicitiae Samnitium m. ; m.
deornm irii inbem bie ©Otter es ihm gebauten ;
•aerura ©ebäd)tmb ber $eit; *cadns Marsi duelh
b. i. jur Seit beS ic. abgejogen. 2) ’an etm.
gebentenb, baS 'Anbeuten an etm. bemal);
renb, an etm. erinnernb, mapnenb indicii
poena; tabellae, lacrimae, versus, fasti.
memorSbllls, e, adj. m. comp, [memoro] 1) tnat
erjdplt merben lann, benlbat, erhört Ter. 2)
bcnt = , merlmürbig virtus ; vir bellicis magis
quam pacis artibus; id facinus imprimis m.
sceleris atque pcritnli novitate; memorabilior
prima pars vitae quam postrema fuit; *ge =
Briefen totis Thebis Bacchi numen. — memo-
randus, adj. [memoro] cttoähnenömert,
merfmürbig ptigna Plaut ; • pastor, *iuvenis,
•iuventa, * facta, + exemplum. — memiirätor,
öris, m. [memoro] ffirjäpler tui casus Prop.
1. memorätus, adj. [ partic . B. memoro) — rne-
morandus, *Eryx, locus famfi m. in oris.
2. mSinörttu«, ub, m. [memoro] Srtoäpnung,
Srjäpiung memoratui esse Plaut.; levia me-
moratu 2ac.
memoria, ae, f. [murnor] ©ebäcptnit 1) Srin =
nerunaelraft, =fö^igfeit bona, melior; m.
tantä fuit, ut; ex m. (aut bem Sopfe) exponere;
in memoria habere Ter.; memoriä alqd tenere,
comprehendere, complecti; m. immortali reti-
nere beneticia Nep. ; rem se — suae m. infixain
afferre Liv.; deponere alqd ex m. Bergeffcn; hoc
fugit meam m. ift mit entfallen: memon&e alqd
mandare; memoriae studere; memoria vigere
ein fiarfeö ©ebäcptnit haben. 2) Hnbenten, Sr=
innctung viri digni memoriä; memoriä digna
res; prodere, tradere alqd memoriae (B. ®c=
fepieptfehteiber) fchriftlich bem Hitbcnlen überliefern,
berieten; memoriae prodendus ber Hufjeicpnung
mert; m. alcis rei, alcis excidit, abolevit, abiit
ift in Sergeffenheit gefommen, Bergeffcn morbra;
huiua rei m. nnlla gebenlt niemnnb; priini sa-
cramenti m. deponere; post hominum memoriam
feit äReufcpengcbenlcn; redire, revocari in memo-
riam alcis rei; m. rei renovare, redintegrare,
repetere; m. et recordatio, recordatio et m. f.
recordatio; intbef. a) (Liv.) ber ©ebanfe an
ettn. 3uHnftigeä periculi; ut belli inferendi m.
patribus aut plebi non esset, b) (Tac.) bat Se-
mufetfein sceleris, bonae societatis. 3) bie
Seit, infofetn man (ich ihrer erinnert huius phi-
losophi; usque ad, ad nostram m.; paulo supra
haue m. ; ante m. meam Plin. cp.; in omni m.;
nosträ, patrum, arorum m.; bella nostrae m.;
pueritiae m. repetere; auch ein SrciguU, ©ors
fall, galt, beffen man fich erinnert repetenda
est veteris m. recordatio; fmiserrima Alesiae
m. 4) münbliche ob. fchriftlidje, auf Srinnerung
beruhenbe Siacbricpt, Srjählung, ©eidjichte,
Üunbe de hominum m. (münblicptt 3eugiüfl)
tacere, literarum m. tlagiture; alqd prodere
memorifi münblicp; memoriä ac literis mimbUdi
u. fcpriftlich; cuius (Socratis) — ingenii magni-
tudo, l’latonis m. et literis (fchriftliche dladjndj:
ten, ©rinnetungen) consecrata Oie. Tusc. 6 §. 1 1 ;
über quo omnem rcrum m. breviter complexn»
est; annorum septingentorum m. uno libro col-
ligavit; rerum gestarum; quod quidem conti-
nens m. sit jotocit bie ©efchidjte reicht Liv. 6,
34, 6; de Magonis interitu duplex prodita est
m.; + vitae m. (Bebentbefchreibung) proBa ora-
tione componere. ©ao. A) memöriälls, e, adj.
»um Hubenlen gehörig, ©ent-, libellus ©enl=
fchrift Suet. Caes öti. B) niembribla, ae, f.
(dem.) ©ebScptnit Oie. Alt. 12, 1, 2.
memürlter, adv. [mernor] l) aut bem ©ebäcpt;
nit, aut bem ft'opfe, autmenbig (©gf. de
scripto), ob. aut eigener (Erinnerung (@gf.
nullo referente ohne o. einem anbern etm. ju er=
fapreit ob. ju Berttehmcn) m. vocare Plaut., cogno-
scere 2'er.; m. multa ex orationibus ßemoethe-
nis — pronuntians docebat etc.; m. et iucunde
multa narrare de C. Laelio socero suo solebat
Oie ; f omnes ordines subinde et m. salutavit.
2) mit gutem, treuem ©ebäcptnit, opne etm.
ju Bergeffcn ob. ju übergehen, m. (genau,
ganj) meminisse, memorare Plaut.; quos tu
paulo ante m. collegisti; rem complectebatur
(Hortensius) m.; prudenter et composite et Or-
nate et m. dicere; enumerasti m. et copiose
philosophorum sententiae.
lnemöre, 1. [memor] etm. in Srinnerung brin =
496
Memphis — mens.
gen, an cito, map nett amicitiam ac foedus Tac.;
baff. erzählen, erwähnen, berichten mirame-
moras ; memora (fag’) mihi nomen Plaut.-, re«,
quas supra memoravi; * Pompili regnum ptei:
feit, befingen; ‘singula aufjäplen; honoratonim
virorum lautles in contione; vocabula rerum,
quao priscis memorata (gebraucht ».) Catonibus
Hör. ; cuius conditor (als beffert ©rünber) Her-
cules memorubatur Sali.-, (feit.) m. acc. c. inf.
id factum — per ambitionem consulis Sali.;
memorant man fngt, m. acc. c. inf. Liv.; im
jxis». m. nom. c. inf. ubi ea — gesta esse me-
morantur Cic quidam memoratur contemnere
Hör.; incredibile memorntu est, quantuni Sali. ;
vii credibile memoratu est, quantum Tac.;
•quam te memorem, virgo?
Memphis, is ob. Idis, f. alte Stabt in Blittel=
ägppten. Ja». Memphites, ae, m. adj mem:
pbitiftf), öghptijch, bos bet ?lpi* Tib -phitls,
mis, f vacea p. ber 3» 0*.
Mcnaenus, adj. au« Stenä (Stabt in Sizilien);
subst. •naeni, örum, m.
Menander. dri, m. l) ipauptbiepter ber neueren
attifchen Romöbie, “dufter be« Icrenj- Janen
•-dreus, adj. 2) al« Stlaoenname a) ein Sflaoe
be« ©icero. 6) ein gteigelafjcner.
Mcnapil, örum, m. belgifthce Bolf zmijepen SJlaa*
u. Scheibe, (üblich »• ben Bataoetn.
mentlu f. mendum.
incnd&cYlöcus, adj. m. comp, [mendacium-loquor]
Bügen rebenb, lügenhaft Plaut.
meiuläcinm, ii, n. [mendaxj Büge dicere m. 2)
tp. a ) I ö il f d) u il g oculorum reliquorumque sen-
suum mendacia; •famae. b) poetifche (£rbich =
tung, giftion poStarum Gurt. Jan. dem.
ineudäelomiiluui , i, ». Oie.
mendax, äcis, adj. m. comp. u. sup. fmentior]
t) lügenhaft, lügenb homo; *quod non mit-
tam eartnina m. gegen ba« Berfprecpcn; subst.
Bügnet, feuchter; ‘invenior Partbis menda-
cior, ‘infamia: •ilamnum ungerecht, unnerbient.
2) tp. a) täufchenb, betrügerifeh xisa; *Parca
non m.; ‘splendide m. in parentem (». ber $l)=
permneftra; • tluxini m. cognomine litus; *spe-
culum, *somnus, *fundus tneniget tragenb al«
man erwartete. 6) *nact|gema<ht os, pennae.
Mondes, -Otis, m. au« ÜKenbe« (in ägppten)
Suet. Aug. 94; ban. -ileslus, adj. Ov
mendicäbiilum, i, n. [mendico] Bettler Plaut.
— ineudicltas, ätis, f. [mendicus | Bettel:
armut, Bettelftab. — mendico, I. u. -cor,
dep. X. ( mendicus] betteln mendicantem vi-
Ttre Plaut.; erbetteln alqd Plaut.; *mendi-
catus cibus.
mendieülus, adj. [dem. P. mendicus] bcttlerifch,
Bettel: Plaut. — mendicus, adj. m. sup. 1)
bettelarm, armfelig homo; solos sapientes
esse, si mendicissimi, divites; subst. Bettler;
al« Schimpfwort, Pump Ter.; pl. 'ba« Bettel:
geftpmeif)’ , n. ben Brieftent ber Spbele, bie an
gewiffeu lagen umherjogett u. für ben Iempel=
fehap Mimofen fammelten Hör. 2) tp. armfelig,
ärmlich instrumentum hoc forense Oie. de or.
3 §. 92.
memlös«, adv. m. comp. u. sup. [mendosus] feh-
lerhaft scribere. — mendosus, adj. m. comp.
jmendum] fehlerhaft, »oll gehler, Ullrich-
tigleiten, ©ebreepett *equi facics, historia,
texemplar testamenti, ‘natura (©parolter), *mo-
res, »m. et mendax. 2) oft gehler machenb,
häufig fehlenb Oie. Verr. 2 §. 182.
mendum, i, n. f-da, ae, f. Schreibfehler libra-
ria; (Idus Mart.) magnum m. continent boppel-
finnig 'Rechenfehler ob. Berfehcn’, wie wir
jagen 'fich jeht nerrechnen’. [-clius, adj
MOnifcles, is, m. ein afiatifcher Rpetor. Jaoon
MOnädemus, i, m. 1) Bhilofoph au« ©retria. 2)
Rebner ju 2ltl)en. 3) em ©rieche. 4) gelbhert
Sllejanber« b. ©t. Gurt.
MeneUus, i, m. König ». Sparta, ©emapl ber n.
Bari« entführten Helena; jeptrzh- »• BucutI, beffen
©attin ». Slemmiu« berfüi)Tt warb; Menelai por-
tus in SÜgnptcn Nep. Ja» MOnelüens, adj. Prop.
MenOnlus, a) ber Ronful M Agrippa, ber bie
Bltbejer jur Rücftehr nach Rom bewog. 6) (Hör.)
ein berüchtigter Rarr jur Seit be* fjtoraj. Jan.
Menöni&nus, adj. (Mfrifa*.
Men Ins ob. Mönlx, ningis, f. gnfel an ber Rüfte
Menippus, i, m. 1) ctinifeper Bh’lofoph »oll beiden:
bett Spotte«. 2) aftatifchet Rebner Oie.
'Menoettades, ae, m. Sohn be« SKenötiuä — Bd-
trotfu«.
mens, tis. f. 1) bie Seele al« benfenbe* u. urteil
lenbe« Siefen (c* fieht bem animus entgegen, teil«,
wo animus bie Seele überhaupt bezeichnet . al«
bet Seil bem ©anjen, teil«, wo animus ben Süßen,
ba« Betlangen ob. ba« ©efübl bezeichnet, al* je-
nem Joorbinierter teil, ber aber, infofern bet ©c
banfe bem SBiUen »orangeht, §trr be* animus ifl-,
ber Berflanb, ©cift ca qsae latent in animis
hominum quaeque pars animi mens vocatur ;
regnum totius animi a natura tributum est
menti; m. et ratio; animus et m. £>crj u. Seift;
totus et m. et animo (mit gattjer Seele) in bel-
lum insistit Ca es. b. O. 6, 6, 1 ; ut alias in
aliam partem m. atquo animo traheretur Cats,
b. c. 1, 21, 6; animos (©efüplc, (Empfiiibungen .
qui nostrao m. sunt, eosdem in omni fortun.i
gessimus; mentis acies; timor omnium m. aui-
mosqne pcrturl.at — erzeugt falfche BorfteDungen
bei atleu, ergreift ba* ©cmüt u. macht «um Span
beln unfähig; hoc orationc hahitu minim in
modum conversae sunt omnium m.; ut ad bella
suscipienda Grallorum alacer ac promptes est
animus, Bic mollis et minime resistens ad cala-
mitates perferenda* m. eorum est Caes. b. O.
3, 19, 6; mente agitare alqd; mente alqd com-
prohendere, complccti — begreifen, fafien): ad-
lmcre alcui mentem; captus mente; *inops
mentis blöbfinnig ; m. snae compotem esse, esse
«uae m.; sana m., mundi; iibertr. auf ben Staat,
ba« Baterlanb, innere« ©efen, ©eijt, Stele
ro. et animus et Consilium et sententia civita-
tis posita est in legibus; cuius (patriae) nobis
m., mos, disciplina nota esse debet; senatum
ipsum, principem salutis mentisque publicae
ber Staat*wei«heit; templum sanctitatis. ampli-
tudinis, mentis (publicae), consilii publici (Xe.
p. Mil. ff. 90.
2) 3"*f>rf- «) ©ebanfe, Sorftellung, Sinn.
(Erinnerung venit mihi in mentem hominis
tuarum virtutum, hoc, id, alqd, ea res; m. inf .
m. acc. c. inf; nt. ut; mentem dare, inicerc,
•mittere. b) Rbficpt, Boriap, Blan, Sinn,
(al* bloger ©ebanfe, bl Borfteüungi eA, hac m.;
•non fuisse m. laedendi; inuta lam istam w :
utinam dii tibi hanc m. dent; propius aecedit
ad consuetudinem mentemque sennonis (betn
mensa — meroatua.
497
üblicgen Spracggebraueg u. ®itm beS Sorte« ac-
cusatoria definitio Ge. part. or §. 126. c) ©lei»
nnng, Mnficgt longe mihi alia m. eet; men-
tos militam Banare (umftimmen) Cats. 6. e. 1,
86, 2; eädem m. esse; mentilms reliquorum re-
spondere. d ) Überlegung, Racgbenfen, ©e»
f Innung sine nlla in.; eceleri ac fdrori tuo
non m. aliquant obstitisse eine Bnwanbtung 8.
©efinnung; dicenti effluit m ; imminuta; fter-
ror m. eripit, praepedit; Mens perfonif. als
(»dttin berSefinnungSlrajt. e)® efinnung,
fflemüt, §et{ mens amrni Cf. ; mala m., malus
animag Ter.-, dignus vir, cui et m. raelior et
▼ita longioc eontdgUaet Quint.; *m. benigna,
•effera, *conscia recti; *quae te furentem m.
ug-it in facinus; *non eadem est aetas, non m.
Stimmung Hör.; (feit.) bas ®eroif jen, deum
se adhibere teetem, id est, m. auarn Oie. off. 8
§. 44. f) ©tut deponere m. ; *addore m. ; pl.
•demittere m. (». mehreren).
mensa, ac, f. Itfdj, Xafel übtrt). QnSbej. o)
Speifetifeg, Xafel snrgere a m. Plaut., men-
aam tollere, auferre Plaut.; *movere, *remo-
vere ; fegetjg. *mensas consumimus Unterlage ob.
©rot, worauf Obft lag Verg.; bag. bas aufgefegte
Sffen mittere alcui de mensa; (Plaut.) apud,
t super m. beim Sffen; ein öeriegt fayracusiae,
•divitum, ‘divites, *gratae; secunda, *(pl.) al-
terae, seenndae Sßadjtxfc^; *mensae secundae
dona {weites Opfer unb {Weiter Opfer»
fegmanS. b) Opfertifdj *.pi) deoram. c) la-
nonia f^leifdjbanl Suet. CI. 16; ©an! bet
Sif cggänblet Hör. d) ffleegälertifeg, publica
öffentliegt Sani. Das. raeusärius, ii, m. Selb»
wecgäler, Sanlier «Suet. 3nSbef. bet öffent«
liege Seegs ler, bet bie Ölungen aus ber
StaatSIaffe reguliert; m. triumviri ob. quinque-
viri brti ob fünf 8. Senat auf eine gemiffe Seit
iur Regulierung beS SegulbenwefenS ernannte ©er»
fönen, bit ©anfgetten 1 Uv. 7, 21, 6.
mensio, önis, f. [metior] bas ©ieffen, vocum
Silbenmag, Xonmeffung Cie. or. §. 177.
meusta, is, m. (gen . pl. mensium, ältere gotm
aueg b. Cie., Cats., Liv. mensurn) ber Sionat,
lannarius etc.; intercalarins; dimidiatus; finter-
iectis m. ; m. suis (in feinen ©efeglSmonaten) di-
misit legionem.
mensor, öris m. | metior f ’fber ©i eff er, bef.
gelbmejfer; fSaumeifler.
menstruälU, e, adj. [menstrnus] m o n a 1 1 i eg
epulae Plaut. — menstrnus, ad), [mensis] 1)
allmonatlicg, monatlicg, alle ©tonate wie»
berfegrenb usura, *Luna; + subst. n. ©tonatä»
bienfl. 2) einen ©tonat bauernb, auf einen
©tonat berechnet vita, spatium, cibaria; subst.
n. Üebensmittel auf einen ©tonat, monat»
li d> e 'Ration.
mensula, ae, f. dem. 0. mensa Plaut.
mensüra, ae, f. [metior] 1) baä ©ieffen, bie
©ieffung, certis ex aqua tu. bureg ic. na eg ber
4Ba ff trugt; quidquid sub aurium mensuram ca-
dit; fmensurae fideliter aguntur, 2) baä ©tag.
Womit gemeffen wirb, maiore m. reddere alqd.
3) baä ©tag als Rejultat beS ©teffcuS, pl. iti-
neram; *m. roboris ulnas quinque implebat;
verborum bie Quantität Quint.; *mensuram no-
minis implere; *m. ficti cregeit; fbeneficii tui.
$ierO. flegati Sgaratter, ffiürbe.
meata (mentha), ae, f. [pfrthj] Jf raujeminje.
p» tniegen, tat -MutfcgtS SdtultoSrttrS. 6. Sufi.
mentlo, Anis, f. [memini] Srwägnung, ®rin»
nerung, beiläufige ©telbung, bet ooiläufige
ob. beiläufige Betrag, ©or feg lag mentionem
facere, inferre, movere alcis rei (de alqa re)
einer Saege Stwägnung tgun, etw. erwähnen, auf
etw. ju fpretpen lomtnen, etw. in ©orfeglag brin«
gen, m. (einen Eintrag) facere in senatu; mo-
rientem nullam de eo m. habuisse Just. 13, 2,
10; m. si qna iniecta fuerit Hör ; de Hemico-
rum defectione agitata m.; incidere in m.; m.
inferre; m. alcis rei inchoare; + quoniam ad
Epiri m. ventum est; serere m. (pl.) secessio-
ms (öfters fpretgen Don tc.) Liv.
mentlor, dop. 4. 1) intrans. lügen, täuftpen
aperte; (Ptauf.) alcui, nil tibi belügen, adver-
sus, apud alqm; in ob. de alqa re; frons, oouli,
vultus, oratio; *mentior, si id) will ein Sügner
jein, wenn ic.; subst. mentiens, tis, m. Xrug»
ftglug Ge. o) *bid)ten, erbitgten Ho-
merus ita m. b) jum Sügner Werben, fein
Sott nidjt galten honestius Ge. off. 3 §. 92;
*alcui. 2) Irans, a) fäifcglicg oorgeben, er»
bitgten, erlügen, oorfpiegcln, aueg irrtüm«
lieg begaupten tantam rem, auspicium; m.
aec. e. tnf.; *lapsum (sc. eum essei mentitus;
Brutum nihil burtgauS uiegt Unreegt gäbe; pass,
mentitus natggematgt, erlogen *tela; fm.
lictique errores; *m. tiguris; fhetis mentitiaque
terroribus; autg *etw. lügnerifeg, treulos Oer»
fpreegen, fein 'TBort uiegt galten tidem quae-
cumque in mc fueras mentita; nulli quidquam
mentitus (o. 'XirejiaS); quibus m. amica; spem
mentita seges. b) fttg fälfiglitg aneignen,
ben Scgein einer Satge annegmen *lana
varios colores; *Minervae nocra (o. trojan. Stoffe)
lieg fäifcglicg für ein Seiggcfegenl ausgeben; (fpüt)
originem alcis, se hlium alcis.
Mentor, öris, 1) benigmtcr Jtünftler in getriebener
SRetaQarbeit. 2) greunb beS UlijeS. 8) ein grieeg.
Selbgert Ourt 5Dao. * Meutöreus, adj.
meutum, i, n. ftinn; Ȁinnbart.
meo, 1. regetmägig in einer beftimmten Bagn fieg
bewegen, wanbeln, jiegen, gegen fmeana
exercitus; *quo simul mearis; +t,riremea huc
illuc; famnts libero curau; *meantia sidera
SBanbetfterne; f Spiritus liberius m. coeperat.
nieoptb f. pte.
mSphitis (mef.), tis, f. *fegäblicgc?lusbünftung
ber ®rbe; ( J’ac.) perfonif. bie®öttin bet fegäb»
liegen Xünfte, bie fle abgalten foDte.
mepte f. pte.
mbr&cülus, adj. dem. 0. meracus Plaut.
meräens, adj. m. comp, [merus] unoermifegt,
rein, unoerfäliegt vinum meracius, »uva,
*helleborum; übettr. non modice temperata, sed
nimis m. libertas Cic.
mereütor, öris, m. [mercor] 1) Saufmann,
(bef. Qtroggänblcr, angelegener als caupo u. in
«titor, weniger angefegen als negotiator). 2)
Säufer provinciarum. Xao. mere&törius, adj.
navis Sauffagrteifcgiff Plaut.
mercütüra, ae, f. [mcrcorl 1) $anbel m., si
tenuis est, sordida putanua est; quaestuosa;
facere (treiben) m., ad mercaturas beim fymbetn;
non ent ista amicitia, sed in. quaedum utili-
tatum suarum. 2) bie fflare m. habere Plaut.
— merc&tuH, us, m. | mercor] 1) fjanbcl.
Sauf u. ©erlegt eiomesticua, turpissimus, me-
retriciuB bewerbe Plaut. 2) ©taitt, ^anbelS-
SI Digitized by
498 mercedula — mergo.
plap, Jfaprmarlt, ali ©erfammtung bet Käufer
u. ©erlaufet, frequens; indicere, habere m ; ad
m. proficisci; o. brr geftuerfammtuiig ju
D lt$m pia, womit auch ein Diartt oetbunben mar
Asiae Graeciaeque ia m. erat; m. in, qui habe-
tur maximo ludorum apparatn totius Graeciae
eelebritate; Olympiacus Just,
inercedüla, ae. f. [dem. B. mercea ] o) geringer,
ormfetiger o^tr mercedula adducti. b) ge*
ringe Sinlünfie, geringer Srtrag mercedu-
laa praediorum (bie paar ©adjtgelber) constituere.
mericnnArlns, adj. [B. mercea, eigtl. mercedi-
narius] 1) für Sopn ob. Selb gebungen, ge>
mietet, bejaplt, befotbet, beftoepen miles,
seriba, testis, consul; arma bie man um Solb
ergreift, liberalitas; ’vincula bie für tiopn über:
nontmenen ©efdbäfte Hör. 2) subst. -inü? ii, m.
Siopnbiener, xagetdpner; thesauro mvento
qui m. etc. — illi morcennario qui Hör.
seit. 2, 6, 11.
1. nierces, edis, f. [mereo] 1) 8optt, ©otb,
Sejaplung für eine bauernbe ©ienftleiftnng,
überp. ©rei? für ctw. operae; mercede militare
Curt., apud alqm üt.; *oütoris caballum agere
mercede; *mercede colonus nm fiopn — mer-
cedem pendens; ’parvas m. sequi fteinem
Serbienftc natpgepen; *non aliä. m. (Sebingung)
bibam; ’multft m. fBlüpe); * sine mercede um=
fonft; SpricpW. una m. duas res assequi mit
einet Klappe jwei fliegen fcplagen; pänftg im
übten Sinne, ©olb, ©ünbengelb priusquam
infanda m. perficeretur ; magna m. pacisci cum
alqo; lingna astricta mercede; mercedem acci-
pere ab alqo; fproditionis. 2) fleprgelb, b. i.
©träfe ob. Stpaben temeritatis, spreti numi-
nis, non sine magna m. 3) gin?, ®in!ünfte
au? Käufern ob. Bietern praediorum, insularum,
habitationum SRietjin?; t©acpt}in?, *bie gin =
2. merce» =» merx Plaut, [fen eine? Kapital?,
merclmönlum, ii, «. [merx] SBare Plaut., Tac.
— mercor, dep. l) [merx] CTpanbetn, etfau:
fen alqd ab alqo, fundum de pupillo, alqd
tant& pecuniü, libra et aere m. alqd; f subst.
mercantes; übertr. officia vitA, *alqd magno,
•amorem; jxiss. mercatus Prop.
Mercttrlus, ii, m. bet grietp. 'Epgpr, ©opn be?
3upiter u. ber Slaja, ©ättevbote, fflott ber ge»
wanbten Webe, ber ©rftnbung, ber 2ift, be? fion:
bet?, ©orftepet ber SBege, ber ©pmnaftif, güprcr
bet abgefcpicbcnen Seelen in bie Unterwelt ; tn?--
bef. a) stella Mercurii ber ©tonet SRctlur. b)
aqua M. eine Cueüc an ber viu Appia Op c)
tumulus M. bei fRcufattpago in ©panien. d) pro-
munturium M., j. C Bona in Äfrila; meton e)
eine fjerme?fäute Nep. ®ao. Mercüriills, e,
adj. merlurialifip, be? Sterlur, SRerfur*,
•viri bie $iepter al? ffliinftlinge be? ©lerfur; co-
gnomen ber ©einame Mercurialis, ©pipname be?
jantafipp Hör. sat. 2, 3, 25 26. subst. pl., bie
Kauftcutc, bie in 9iom ein Kollegium patten,
merda, ae, f. Kot, Spfremente.
nierenda, ae, f. ©efperbrob (jiuiftpen 4-5 Upr
naepmittag?) Plaut.
mSreo, rui, — 2. u mSreor, rttus, sum, dep. 2.
1) (meift in ber aftioen gorm) Betbienen, er*
werben, gewinnen non amplius duodecim
aeris; mentis lucris; *hic über acra Sosiis
bringt ein; o. einer grau (Plaut.) m. alqm dote
burep bie Vlubfupt auf ipre ©litgift einen 3Rann
gewinnen; quid eos mereri veile consetis ut etc.
gewinnen wollen, bafür forbern, ba| k,; quid me-
reas ut etc. wa? muffte man bit Wopl bafür ge-
ben, bajs ic.; *nardo vina eintaufepen. 3n?bef.
merere u. mereri stipendia ob. b(. m., Krieg?:
bienfte tpun, al? ©otbat bienen equo, pe-
dibus, sud alqo imperatore, consule, auip bl.
alqo imperante, imperatore, consule; qui una
meruerant; triplex breifatpen ©otb erpatten;
bap. überp. etw. erlangen, erwerben nullam
gratiam hoc hello Liv., fmultum verae gloriae,
finsignem famam, t indulgentiam principis,
•tantum mea gloria nomen.
2) Berbienen, b. i. einer ©aepe würbig fein,
(fowopl B. ©utem al? ©5fem, Xpätigfeit u. gu--
re<pnung?fäpigfeit Borau?fepenb) Berftpulben,
Bermirteit, fi(p jujiepcn laudem, praemia,
*multos triumphos; fmeretur, qui m. conj .; m.
inf., nom. U. acc. e. inf. pass., *meritus maiora
subire; fmeruit credi secundus; *meruisse dari
praemia; m. cur Liv.; *merendo babuup, baß
man fitp beffen Würbig maipt; odium, noxam,
scelere poenam, fustuarinm; qualem meruit
(nämt. Pallas, ber feinen lob Betbient pat), Pal-
lanta remitto Verg. Aen. 10, 492; increpare
merentes bie ©tpulbigen; *scelus expendisse me-
rentem Laocoonta; poenas merentis (an ber
©tpulbigen) sumpsisse Verg. Aen. 8, 585; Da-
naum et, si fata fuissent, ut caderem meruisse
manu » et meruisse, ut manu D. caderem
Verg. Aen. 2, 433 f. ; merltns, act. ber etw. ner=
bient pat iuvenci; *urbes; pass, oerbient, gerecht,
gebüprenb dona, iracundia, *mors, ffama mori-
tisBima; m. poenas negare 1av.\ übertr. etw.
oerbreepen, Berftpulben quid de te tantum
meruisti? Ter.; in hac ce culpam meritum esse
Ter.; *seu quid merui seu quid peccavimus;
•quid tantum merui? f quid mali meruisset?
8) (meifl dep.) fiip Serbienfte erwetben, fiip
oerbient madpen, in gutem u. üblem Sinne,
bap. bene, optime de re publica, male de civi-
bus suis, pemiciosius de re publica; auep abfoi.
mereri — bene facere, beneficium daro ©cfdtlig
leit erweifen; partic. fbene merenti praemia
tribuit; bene, mirifice de re pubüca, optime
de se, divinitns de me meritus; subst. bene me-
renti nostro SBopttpäter Plaut.
m?r6tricl?, ade. | meretricius] naep ©uplerin*
nen 21 rt i’laut. — mbrf.triclus, adj. [mere-
trix] bupteriftp; fsubst. meretriclum, n. b a?
©emerbe einet ©uplbirne.
m$r$trlcüla, ae, f. dem. o. meretrix. — mere-
trlx, icis, f. [mereo] öffentliche ©uplerin
(mit ©ejug auf ba? ©ewetbe); abjeft. Hör. ep.
1, 2, 25.
mergae, arum, f. j wei »adige ©etreibegabet;
tp. m. pugneae gaufiflpläge Plaut.
merges, Ttis, /. bie ©arbe Verg.
mergo, si, sum, 3. 1) tautpen, eintauepen, Ber:
fenfen pullos in aquam, in mari, ‘aequore,
•sub aequore, *sub aequora, *in unda alqm;
falqm in aquam erfäufen; *8tygift undä sonte»;
tprofundo (eos); *brachia in medias aquu;
■j-naves oerfenfen; + terrae profundo salo mer-
sae tief untet bem ffiaffer gefianben; ‘mergi, mc
bial, untertauepen. 2) überp. pinab> ober
pinein fenten, =jlec!en capnt in terram effos-
sam; ’mergi, mebial, B. Septimen, untergept»
3n?bej. *oerbergen, oetfleifen suos rultus in
mergus — metallum.
499
cortice; mergi terra et caligice. 8) tp. in et». rein, nidpt« »eitet al* spes Ter.; scelera,
oerfenfen, ftürjen ae Liv.; omnia nimia feli- mouatra; principes loutet ft'oitippäen; m. bellum
citate mergi in voluptatea Gurt.; mer8us vino loqui; vineta m. crepare; m. honorea (ilobeä-
aomnoqne fept betrunfen u. in tiefem Sepia;, erpebungen) audire, aermo m. Hör. b) eept,
rebua secundia 6. ®Iüd überpäuft; meraa et ob- unoerfäl fipt ‘libertas m. veraque virtue;
rata fenore pars ciritatis; usurae aortem Abet< f Achaia, illa vera et m. Graecia.
fteigen ti Liv.; tantum auperantibua aliia ac men, cia, f. 1) Säte; *femineae Sipmudfaipen ;
mergentibaa malia Liv. ; *merais fer opem re- ’mutare mercea Xaujdjpanbcl treiben; *0. St =
Ijuh bem oetftutlenen ^uflanb, bet bobenlofen »erb. 2) Sacpe, ilrt, Sing mala m. era haec
2age; ’alqm malia. *acerbo fnnere, *riros in« et callida e8t Plaut.
Berberben ftütjen 35ao. raergus, i, m. bet Xau = Mfsembrläeus, adj. ju IRe fembria (Stabt in
epet, ein Seeooget. Iptacien) gepötig, mefembtiftp Ov.
meridUnus, adj. [meridies] 1) mittägig, Siit= mfesbehörus, i, in [ptaögopoc] Sporfüprer, flbettr.
tag«* tempua, sol, ftempora, -f-aomnua; Borllatfcper, ttlaqueur Ptin. ep.
pl. m. sc. gladiatorea Suet. 2) naep bet SAb* MbsSpötiUnia, ae, f. flanbfepaft «toifepen (Eupprat
feite (iegenb, ffiblid) regio, vallia. Mesaalla (-säla) f. Valerius l). [u. ligtib.
mbridUtio, önis, f. (meridioj SRittagStupe, Messina, ae, f. Stabt in Sijilien, j. SRejfina;
pl. Cic. de div. 2 §. 142. — meridies, ei, f. *adj. -nlus.
giedias-dieal 1) Mittag — aRittagSjeit. 2) MessApins, adj. ju 3R e f f a p i a (Stpulien ob. Ka*
ittag *= Sübgegenb, Silben. lao. *+me- labtien) gepötig, apulifip, talabrifcp Ov.
ridlo, 1. iRittag«rupe palten. (SReffapia, fo genannt ». Messapus, gütft in
1. märltö, adv. m. sup. [abl. o. meritum] mit Mputien ob. Kalabrien Verg.); subst. -pil, örum,
IHecpt, natp Beibienft, billig m. sum iratua in. Liv.
Metello; recte ac m.; eum mentiasimo amare
debemua.
2. mirltö, 1. [inietta. D. mereo] übettt. fundua
qui aeatertia dena meritaaaet b. i. eingebradjt
Oie. Verr. 8 §. 119.
■nbrltörlas, adj. [meritum] URiet*, Sopn* fee-
naculum, -freda, fbalinea. — meritum , i, n.
leigtl. m. beä adj. meritua] 11 bet Sopn, Bet*
bienft Ter. 2) ba« Berbienfl, jebe fymblung
a) »obutep man fiep Slnfprilcpc auf lant ob. Be*
lopnung etmitbt, pro singulari eorum m. ; magni-
tudo tue rum erga me m. ; ob inerita caraa ;
honorea non ex merito petere; m. meo, tuo;
meritiasimo eiua »egen feine« gtofeen Berbienftc«
Plaut.; bef. Sobltpat, ©efälligfeit, »obutip
man lant ob. Belohnung Betbient magna eine
in me non dico officia, aed m. sunt; aua in
üaeduos m. exponit. b) »obutip man Strafe
Betbient, Stpulb, Berfcpulben, Bergepen
non meo m.; nullo meo in ee m. opne et». ge*
gen ipn oetfipulbet jü paben; merito populi Ro-
mani; *Sert, ®üte, Bcbeutung quo ait m.
quaeque notata dies. — meritns f. mereo 2).
Mermesslus, adj. }U Stermeffu« (Stabt in
Bptpgien) gepötig, Mermeasia bie SibpHe am
^elleSpont Tib.
Mero, önia, m. [merum] Säufer unoctmifipten
Seine«, Stpimpfname be« fiaifer« SReto Suet.
mbröblbns, adj. [merus bibo] nnBetmifiptcn
Sein trinlenb unua Plaut.
MeroS, es, f. 92ilinfet in Ätpiopien Ov.
merops, öpia, f. (pj'oott’] Bienenfpeipt, -»olf
( Merops apiaster L.) Verg. — Merops, opis,
ätpiopifipet König
mers merx ». f. Plaut.
merso, 1. [tntens. d. mergeo] eintauipen *gal-
linam Falerno; *ariea mersatur in gurgite; -fea-
lidi aquA vivena meraatur; ‘profundo (sc. gen-
teml in bie 9Reete«tiefe Bttfenlen; bilbl. *meraor
civilibua undia ftürje milp in Hör.
m^rfila, ae, f. 1) Um fei. 21 M. röm. Beiname,
inöriis, adj. 1) unBeimifipt, lautet, bef. vinum
U. bl. * merum, ‘Bacchus, ‘undae, *lac; * Da-
malis multi m. patt jeipenb, geiperin; im Bilbe
nimia aride m. (bie Bolle, unbeftptänfte) hau-
rientea libertatem Liv. 2) tp. o) lautet, bl op,
Mess« ne, ea, f. $auptftabt Bon SReffenien im Be
loponne«. laB. -s«nlus, adj. Ov.; subst. • senil,
örum, in.
messls, ie, f. [meto] ®rnte l) ba« 2lbmäpen
m. admittere; fm. facere; (ftperjp.) iam tibi
hercle in ore m. fiet mergia pugneia Plaut.;
*$onigernte. 2) *®tnte«eit per m. 8) ba«
ein^ueintenbe ob. eingeemtete ©etteibe
*8picea, fopima; *illiua immenaae ruperunt
borrea m., fagreatea m. vinaque; tp. pro bene-
factis mali m. metero Unbant ernten; eorum
(malorum morum) licet iam metere m. niaxi-
maw Plaut.; illa Sullani temporia Oie. — mes-
sor, 6ria‘ in. [meto] SRäpet, Sipnitter, bilbl.
malorum Plaut. laB. messorius, adj. ju ben
Scpnittern gepötig, Sipnittet^ corb».
mät, an pron. pers. u. poss. jut Betftärtung an=
gepängt, felbft, eigen egomet Ter., memet, de
memet ipso, nobiamet lpaia, rosmet, meamet
facta, suamet ipei acelera, auummet, auismet
ipai corporibua.
meta, ae, f. 1) jebe leget * ob- pptamibenföt:
mißt 5'flut collis eat in modum metae, in
acutum cacumen, a fundo aatia lato fastigatua;
(luna) iucurrit in umbrain terrae, quae eat m.
noctis Cic.; ‘metaa imitatu cupresaua; im röm.
Kitcuä bie SReta (f. circus 2)]; auip Bon bem
giel in bet olpmpifepen Piennbapn ad Klei
metaa et maximu campi spatia Verg.; m. fer-
vidia evitata rotis Hör.; in bilbl. Senbung
‘optatam curau contingere m.; ‘interiorem m.
curau terere in bet iRebe niipt abfipweifen; in
hoc flexu quasi aetatis haeait ad metaa »atb
et unglAdliip. Seil abet bie SReta im töm Eit=
cu« teil« ber Ott bt« Umlenten«, teil« auep ba«
Siel »at, flbettr. d) jebet Senbepuntt, autp
9lu«gang«puntt metaa luatrare i’achyni —
ba« Botgebirge B umfapten ; mediam caeli nox
umida m. contigerat; ad m. eandem solia (mit
bemfelben Stanbe bet Sonne im lierltei«) unde
orsi caaent, dies congruerent Liv. 1, 9, 6. b)
*®nbe, Sic*< ©tenje, »opin jmb. ftrebt ob.
gelangt hie nec metaa re rum nec tempora pono;
metaa dati perrenit ad aeri, hic tibi mortia
erunt m„ m. vitac tangere,
mötallum, i, ». [piraUo»] 1) 3Retall; *m,
32*
500
Metapontum — meus.
aeris; ‘libertaa potior metallis ali ®oib u. Sil-
ber. 2) ©crgmert metalla, metalla auri atque
axgenti; fdamnare in metallnm, -fcondemnari
ad metalla jur Mrbcit in ben ©ergtoerfcn.
Metapontum, i, n. Stabt in infamen. 55a». -ti-
nus, adj ; subst. -tluf, ömm, m.
Metator, öris, m. [metor] SlPfteder, Zlbnieffer
castrorum, urbis.
Mdtuurns, i, m. fflufj in Umbrien; auep * adj.
Metel Ins f. Caecilius. 5)a». Motellinus, adj. ora-
tio ffliber Caec. Metellus Celer; {. Caeciliua 2).
MöterSa turba, ©olt an ber unteren Xonau Ov.
Metbymna, ae, f. Stabt auf flebbo*. $a». 1)
-naeus, adj.; subst. Arion; subst. -naei, m. Gurt.
2) * -nifts, adis, f. adj. [terlicp Plaut.
mettetiloBus, adj. [metua] fureptfam, f ü. 1 -
metior, mensus sum, dep. 4. 1) meffen, ab = ,
auimeffen agruin; *viam togä bis trium ul-
narum (». graoitätifepem ©ange); pesdes syllabis
und; ic.; quaedam ab infinite tempore aeterni-
tas, quam nulla temporum circumscriptio me-
tiebatur bie fiep nid|t abmeffen ließ burep ic.;
*annum (». Bpbbu*) b. i. teilt ba« 3®pt in ffllo:
nate tc.; pass, rnensa spatia; fpricpw. nonmios
m. mit bem Steffel meffen =■ ein fleinreitpcr
SKann fein Hör.-, auep ». SDlaffe mit ben Singen,
Offren quae (sonantia omnia) m. auribus pos-
«muu!. $ier». lumeffen, juteilen frumentum
militibus; ‘metire (fepenfe ein) nobis Caecubum.
2) tp. a) * butepjtepenb meffen =» »affieren,
bureptoanbern, =f Riffen, = fapten, jurüif=
legen aequora curru, aqua», sacram viam; me-
tiens iter annuum (luna) curau; bap. ‘eine 3eit
»urücflegen duaa partes lucis (». ber Sonne), b)
tm Seifte meffen, ermeffen, beurteilen naep
omnia volnptate, alqd quae »tu, homines vir-
tuto, non fortunä.
Mettus, ii, m. 1) M. Curtius, fabin. ©orfämpfer
in bem Kampfe naep bem SHaub ber Sabinerinnen
unter Siomutuä. 2) Mettus ob. Mettiua Fufetius,
albanifeper (Dberfetbperr jur 8eit be« Xuüuü 4>ofti-
liui. 3) M. Met., ©aftjreunb beb ?lrio»ift. 4) M.,
©efepäftäfreunb beö SUticub. 6) M. Carus, ein
®!ime Plin. ep., Tac. 6) M. Pompusianus, ein
eitler 2Renfcp unter Sefpafian u. S5omitian Suet.
1. meto, measui, messum, S. 1) mäpen, ab =
mäpen, abernten, ernten, in metendo occu-
pati; subst. metentea; *herbaa falcibus; ‘arva;
‘farra; •flores m. (famnteln) apes; messem;
Sprid)!». ut sementem feceris, ita metes tote
mau'b treibt, fo gebt’b Ou:.\ sibi quisque ruri
metit jeber ift fid) felbft ber näcpfte Plaut.; mihi
istic nec seritur nec metitur icb pabe feinen
©orteil baoon. 2) ‘abfepneiben, abbauen,
abnepmen lilia summa virgä; farra aper.
$ier». ‘fällen, niebctmepeln, bef. im Kriege
alqm gladio, primos ct extremos; Orcus omma
m., grandia cum parvis ; vita omnibus metenda,
ut fruges natp (Sutip. Oie. Tusc. 8 §. 69.
2. Meto (-ton), önis, m. atpeniftper Slftronom, ber
jur Jlubgleiepung ber Sonnen= u. SDtoubbapn einen
lipflub ». neunjepn 3apren aufftelltc; bap. fepcrjp.
über feinen fäumigen Sepulbner SRetoit quando
iste Metouis annus venict? Oie. Att. 12, 3, 2.
lubtöposcöpus, i, m. [pfranoasonos] ein Süapr»
fager beb @ef(pi deb eineb 'Dienftpen aub (einer Stirn,
Stirnfcpauer Suet.
metor, dtp. l. ‘meffen, aubmefjen caelumj
bap. abmeffenb einen Ort abfteefen castra in
proximis tumulis, regiones (jum Xempel), agrum;
oft pass, partic. perf. feastris eo loco metatis;
‘decempedis metata porticus; ‘me tato in
ageUo burip bie mit bet Sltfcroertcilung ©caui
tragten u. einem b« ©eteranen jugewiefen.
Met r oduni», i, m. 1) M. Lampaacenas (boep ein
geborener ffltpener) ©npänger beb ßpifur. 2) Sf
Seepsius, Stpttler beb Kamcabeb, auip Staatbmann.
Metropolis, is, f. Stabt in Xpeffalien. X’ao. subst.
-litae, ärum, m. u. -liUnns, adj.
Mettlus, Mettus f. Metius 2).
mbtuens, tis, adj- m. ’fcomp. f partic. ». metuo]
fürtpienb, um etw. beforgt legnm, ‘ruaram,
•aiterius viri, ‘futuri, ‘metuentior deorum
gottebfüreptiger, *quo non metuentius ullum nu-
minis Ingenium. [Spipfäule Plin. ep.
metiila, ae, f. [dem. ». meta) fleine fffpramibe.
metuo, ui, — 3. füripten, bange fein (bejeup:
net bie fjutept alb Sebanfen an ein be»orftepen>
beb Übel, anb Corfitpt n. Klugheit) patrem
J>r. ; m. cum servi, verebantur liberi; ‘sdcui,
•alcui rei (dat. incomm.) für tc. senectae; de
vita sua um, für, toegen; inaidias ab alqo, peri
culum ex alqo; ab Hannibale bor sibi alqd:
m. ne baff ob eb möipte jc., ut (ne non) baff
nitpt ob. eb möipte niept ic. 3nbbcf. a) mit ©e--
forgnib ob. ©angigfeit ermatten, in Un*
gemiffpeit fein quid futurum sit, quid agam
Com. b) fiep »or etto. püten, etm. ju oermei»
ben futpen ‘nocentem corporibus austrum;
iitp fepeuen, fflebenfen tragen, niept geneigt
fein, m. in/. ; bap. ‘culpan m. fides läfft nie
eine Stpnlb auf fiip bringen; ‘penna metuens
solvi unoergänglttpeb ®effebet; *m. tangi läfft
fup niept anrüpren. c) ‘metuendus f urept bar .
fipredliip sagittÄ, thyrsoj pericula f urept:
erroeefeube, bropenbe; Iuppiter (ber Siegen) uvis;
•subst. nihilum metuenda timere.
metns, us, m. gnrept, ©cforgnib, Wngft m.
ac timor; sine m. (faltblütig) pugnae adesse;
esse in m. fiep fürdjten (Zer.) ob. gefürchtet mer=
ben; m. habere fiep füripten ( Cael . in Oie. ep.),
‘fürepterliep fein; alcui metum afferre, inferre,
inicere, ‘facere; alcui magnum m. meutere;
commnni m. cogente Liv. 1, 28, 8; fid omen
in Macedonum m. verte runt; hostium, iudicio-
rum, mortis »or tc.: Punici belli Just.; *rerum
Caesaris um tc.; a Romanis »or JC.; fe* duce,
fex imperatore; regius »or bem König; alienus
bor anbeten; pro uni versa re publica Liv.;
(feit.) parendi ju IC. Sali., propius adeundi Liv. ;
metum populationia agrorum bie ju beforgenbe
tc. Liv. ; per quae ostendare credebatur metum
ex Tibeno bie ». t. ju beforgenben ®efapren
Tac.; m. ne, senatui curam metumque iniecit
ne; motu (ft. cum metueret) ne Liv. 3, 36, 2;
‘esse m. coepit no; mihi m., m. est m. aee. c.
inf., Ter., Liv.; pt., Befürchtungen, Slrtett o.
ff urept alii, omnes, tales; diuru et noctumi;
©egenftänbe ber ffurept m. eius rimatur Tac.;
Zlngftrufp obstrepebant binc m. Gurt. 4, 9,20.
3näbef. a ) (Tac.) ciu ©cforgnib erregenber,
bebenflieper 8“ffciitb eo in m.; prospere aut
in m. ; quae nunc tantum in m. audiuntur. b)
‘teligtöfc Scpeu, ffiprfuript. e) M., perfonif.
al« ©ottpeit, ber Siprecfen Oie., Verg.
mens, voc. mi, ‘auep meus, gen. pl. auep me dm
Plaut., pron. poss. mein, mea scripta — timen-
tis Hör. ; m. amicus mein ffreunb ob. ein fjrettnb
Mevania — mill®.
501
b. mit; mei meine Angehörigen, Bertranbten ob.
gteunbe, f meine Seute (©Haben); mea ba« Wei*
nige, meine £>abe omnia m. mecum porto; me-
cum m. sunt cuncta Phaedr.; bilbl. nihil addo
de meo de . ; *mea ne firnisse viderer meinen
(Einfluß bet bir; m. ininria ba« b. mit Betübte
ob. ba« mir jugeffigte Unrecht; m. criminibus
(burth ®e(d)ulbigungen gegen mid)' apnd fce cre-
acere; m. (mein weil) sunt ordines, m. de-
scriptio; mentiri non est meum meine Sad)e ;
meum esse (für meine ®fUet|t) puto m. inf.
3n«bef. a) m. bem 9Jebenbegriff be« leuern tt.
Seiten, bef. in bet Anrebe, mi (mein liebet) At-
tice Cie. ; m. Pythias Ter., mea tu meine Siebe
Ter.-, subst. o mea Ov.\ Nero m. mein greunb
91. Cic.\ bag. m. scriptor b. i. bet fthlcdjte Bid)*
tet, bet mich gerühmt hat Hör. ep. 2, 1, 268; mi
homo f. homo. ft) *vix meum (taum bei ©in-
nen, meinet felbjl mächtig) firmat den«; m. snm
felbftänbig, original, nisi plane veilem esse m.
c) (Com.) m. est — i<h habe ihn, et ift gefangen.
Mftv&nia, ae, f. Stabt in Umbrien.
ml f. ego u meus.
mir«, ae, f. Körnchen *»aliens sc. salis; »salis
bilbl. ein bischen Sip, Betftanb.
mtco, cui, — 1. [meoj 1) fid) judenb ob. jitternb
hin n. het bewegen, jutfen, Jittern, pulfieren,
jappeln, venae et arteriao fehlagen, ’semiani-
mes digiti; *linguia ore trisulcis (b. bet Strange);
•corda timore Hopft; *cor, *anguis cervice mi-
cang, ’auribus (equus). gnöbef. m. (digitis) mit
ben gingern fchneOen, ein bei ben iKömem ge*
bräuchlidje« ©piel (bic ginget fthneD ausfhxcfen
u; anbete ihre Anjal)!- taten taffen, j. ba« ffiota
fpiel). ©prid) W. dlgnus e»t, quicum in tenebris
mices et ift ein grunbelftlicher Wann Cie. off. 3
§. 77. 2) b. bet jittemben u. juefenben ©eme*
gung eine* halb etfeheinenben, halb Berfchminben*
ben Sichte«, ©lanje«, fchimmetn, blinlen,
blipen, funlein tulmina, ignes, gladii, ferrurn
ante oculos, urgere geutis, m. gladiis Liv. 4,
37, 10; vultum ardore animi micantem, *ocnlis
ignis fprüht au« tt.; *aurnm micans; *lomina
rara. [bäum (Stabt in Bfghflien).
Miilaeenses, ium, m. bie ©inwohnet b '■Bli*
MYdas, ae, m mt)tl)ifchet König n. ©prägen, web
eher, weil et ben gefangenen Silen gut behanbelt
hatte, bon ©acchu« bie (Erfüllung be« thörithten
Sunfdje« erhielt, bah alle«, wa« et berührte, in
©olb bctwanbelt mürbe ; auf feine Bitte ging biefe
®abe auf ben glüh ©attolu« übet. Seil et bei
einem muftlalifdjen Settftrcite jtoifthen bem Apollo
u. bem ®an ju ©unflen be« leiteten entfehieb,
lieh ihm bet erftere (EfelSohten wachfcn.
Migdiljbs, lfbis, m. ein au« (ibpfthem u. tp*
tifthem ©efthlethte (Sntfproffencr Plaut.
mTgrätio, öniB, f. [migro) 1) AuSWanberung,
Umjug in illaa oras. 2) tp. bet Übergang
eine« Sorte« in eine anbere Bebeutung, bet tro*
pifche ©ebraud) verbo m. in alienum (sunt)
multae.
mtgro, 1. [arthaiji. migrassit «= migraverit Oie.
legg. 3 §. 11] 1) intrans. wanbetn, anSwan*
betn, »ieben, Wegs, auSjichcn ex urbe rus
Ter., ab Tarqniniis, ad generum (um bei iljm
JU wohnen), iam ante migrarat (domo) Cie. ex,
de vita ■= petben, officio b. fßfabe bet S3 flicht
weithen Plaut.-, *volupta« equitis m. (geht übet)
ab aure ad ocuIob Hot. 2) trans. a) fort:
fchaffen quae migratu (für ben Iran«port) dif-
flcilia essent Liv. b) übertreten, überfchrei*
ten ius civile; ea tu. et non servare.
mihlniet, mlle etc. f. met, mille etc.
mile«, Ytix, comm. l) ©olbat. Stieget bostes
paulo ante, nunc m. Witfolbaten Curi.; bef.
o) guhfolbat, 3nfanterih milites equitesquej
aut m. aut eques. b) im @gf. jum Befehlshaber
bet gemeine ©olbat, ©emeine m. centurio-
nesque; Cotta — in appellandis cobort&ndis-
que m. imperatoris et in pugna militis officia
praestabat; adulescentulus m. ad Capuam pro-
fectus sum. c) collect, sing, bie ©olbaten, ba«
fjeer coneul direptione praedaque abstinet mi
litem; *m. multo. tuo mit ftarler lt. Kriegsmacht-
2) * tp. rudis ad partus et nova m. eram ein
fReuling; Phoebes glcithfam bie Brabantin;
•bet ©tetn im Schachbrett Ov.
MilStns, i, f. l) Batet be« Saunu« u. bet Bqbli«,
(Erbauet bet Stabt Wilet Ov. 2) reiche u. mach:
tige §anbel«fiabt in Rarien. JpterB. a) Milesln«,
adj.; *carmina — untüchtige; subst. -bll, örum,
m. b) ‘Miletls, Tdis, f. a) locbter be« Wile
tu«, ß) adj. mm Milesius, urbs = Tomi» Solonie
b. Wilet. fmilliarius, mUlies.
milta, millftrius (-um), milles f. mille 2) ft),
militari*, e, adj. [mites] bie ©olbaten ob. ben
®rieg«bienft betreffend folbatifd), frie»
getifch, ©olbaten^, Krieg«*, militärifdj
tribunus, instrumentum, dona, equi Xieniipfcrbc,
mos, disciplina, genus ©olbaten, res ( pl .) Stieg«*
wefen, auch (Gurt.) ftricg«untctnehmungen, legee,
eigne, arnia tethtmähige (Wie fie bet orbentlidje
Krieger führt), t animi ©olbatenherjen, fturba
Kriegethoufe, finter m. ciboe, fmultitudo, fae-
tas ba« bienftfähige (Bom 17. bi« 46. gahre), via
fjeerftrahe; vir, homo, iuvenis ein ftieg«etfahte*
nn, erprobtet Krieget; + subst. pl. m. ©olbaten,
Krieger, welche ben KriegSbienft al« ihr Oefepäft
trieben. ®ao. militärYtör, adv. nach ©olba *
tenart, militärifch oratio incompta, m. gra-
vis, fm. loqui, m. tecta sibi aediticare.
milTtiu, ae, f. [mileg] Krieg«*, gelbbienft,
®ienfl im Stiege munus, vacatio, disciplina
militiae ; prima m. renovabitur ba« ftnbenfen an
ben ethen firiegsbienh; Srfatis: militiae im gelbe
Sali.; domi militiaeque etc. f. domus 2); *pl.
Bcrfchiebene Sitten o. Rrieqäbienft; *B. Bichtern
baec mea m. est; *o. Siebenben signa m. tuae
(bein fiegreiche« Baniet) late teret; ‘Itomana o. bet
3agb, al« Borübung jum Krieg; iron. haec ur-
bana m. respondendi, scribendi, cavendi etc.
2) meton. a) (fpät) gelbjug adversug Graecos.
ft) collect, ©olbaten, Wilij militiae, qui iussi
erunt, imperanto de.; cogere militiam Liv. ;
(fpät) cum omni m.; *hic pars mUitiae, dur.
erat iUe ducum.
milYto, 1. [miles] StiegSbienhe rifun, ©ol*
bat fein aub alqo, eub signis. in exercitu alcis,
mercede, fadversus eum, ‘bellum, *libenter hoc
et omne militabitur; übertr. bienen *catulus in
silvis; *vixi puellis nuper idoneug et'm. non
sine gloria Hör. \ militat omnia amans Ov. ;
subst. aera militantibus constituta sunt Liv ;
militantes (©olbaten) Ourt.
ml II um, ii, n. $itfe.
mille (mlle) 1) tulj. taufenb equitee; m. pas-
sus; übertt. feht Biele, unjäljligc Hör., Liv., Plin.
ep.; m. ducenti Hör. sat. 2, 3, 61. 2) subst. n.
502
millesimns — ministerium.
m. gen., a) im sing., indecl. ein Taufenb in.
hominnm versabantur Cic. p. Mil. §. 63. 6) im
pl. milia (beffct af * millia), iam megtete lau»
jettbc duo, tria m. hominum; aber autg bi«W.
appofitio in gleichem fiafu« mit ben gejohlten ®e=
genftänbrn sagittarios — III m. numero habe-
bat: auxilia (al* Stufiliartruppcn) peditum V
milia, equitam III milia habuerunt; multa m.
occisa tua etc. in einet alten WeiSfagung b. Zar.
26, 12. 6; ifelhtet) ogne beigefügten, jebotg leitet
jn etgönjenben gen., ultra quadringenta ra. (sc.
passuum) liceret esse ; autg biftributio fba mil-
leni ungcbtäucglicg mar - in milia aeris aingnlos.
2>a». niilläsinins , adj. ber taufenbftc *inter
mille rates m. (ba* legte baoon) puppis; adv.
miUeaimum jum taufenbftenmale.
millia f mille 2) b).
milliariuN (miliar.), adj. fmille] fein Taufenb
b. einet gewiffen '21 tt in fitg entgaltenb ob. au*--
maegenb, ala o. taufenb Wann. Tao. sahst.
-rium, ii, n. a) Sleüenftein, bet eine Entfct-
nung 0. taufenb Stritten (b. i. fünftaufenb ftujj)
ob. eine tönt. Weile anjeigte ad tertium m. con-
sedit. 6) faureum m. bie o. üuguftu« auf bem
töm gorum erritgtete golbene Wetlenfäule.
millies (mllies, beffer als iens\ adv. [mille] tau:
feitbmat; tp. unjäglige male m. melius, mori.
MYlo, önis, m. 1) berügmter Htglet au* firoton.
2) f. Annius. Tao. MYlöniänns, adj.
miluinns, adj. [miluus] tp. biebifeg, raube»
tifeg, uncrjättlitg . geifigungerig ungulae
Plaut -, pullus bet junge ©eiet; (Plaut.) subst.
-na, ae, f. (sc. faraes) ipeifjgunger. — milnns,
i, m. *(bi*to. milvus gejprotgen) 1) bet Weil)
(Falco Milvus L.), tp. (Plaut) Seiet, raube-
tifeger Wenftg. 2) *fein SRaubfifd). 8) *+ein
ttaeg bem gtogen Säten gingemenbetet Stein.
MTljas, iidis, f. autg commune Mllfadiim, Ti»
grilt 0. @rogpgrt)gien, fpöter 0. Speien,
mima, ae, f. mimiftge Künfllerin, Tänjerin;
f. mitnus. [©igant.
Mim hb, antis, m 2) Sotgebirge in gonien 2) ein
fmimlambi, örum, m. [pipiou^oi] Wimiamben,
mimifege ©ebitgte tn iambifegen Seifen,
mimlcf, adv. [mimicus] (feit.) mimifd), natg
Wimenart Ct. — mimicus, adj. [mimus, *=
fuuixos] mimiftg, fomöbiantenmägig, iocus
übetttieben ; quam essent m. (eitel, niegtig) et in-
epta Plin. ep.
Mimnermus, i, m. grietg. Tilgtet um* g. 590
o. Egt., au« Kolopgon, Segrünbet bet erotiftgen
Elegie.
mimüla, ae, f. (feit.) dem. b. mima.
mimus, i, m. [j»<>of] 1) mimiftger Kftnftter,
Wime. 2) ba* mimiftge Stgaufpiel, eine auf
roger unb jum Teil obfcöner Satgagmung buttg
Teflamation u. ©ebätben berubenbe«, unter lanj
u. glötcnfpiel auSgcfügrte* Poffenfpiel, ba* feit
Sulla« Seit befonbet* in Slufnagme tarn, beim
Solle fegr beliebt mar unb mit ben Pantomimen
unter üuguft ba* funftmäfjige Trama aümSgli*
Oetbrängtc. mimos rommentari, scribere; ad
agendum m.; bag. mimnm vitae commode trans-
egisse August, b. Stiel. Aug. 99. 8) tp. (Suet.)
tfrarce, Poffe ne poena atrocior m. omnem
dirulgaret; impudentissimo mimo (SerfteBung)
Suet. Tib. 24.
mYno, I) subst. ae, f. [uȊ] grietg. Silbcrmflnje,
100 attiftge Ttatgmen ob. töm. Tenarien, etma
66 Warf an Seit Seltener eine golbene bont
6fatgen Wert bet filbernen Flaut. II) adj. mina
ovis mit glattem Sautge Plaut.
mtuiciae, ärum. f. [minaxj (Plaut.) =— minae, m. f.
mTnScYtSr, adv. m. comp. u. sup. [minax] bro ■
genb, mit Trogungen.
mYnae, ärum, f. [betm. m. mineo gerbortagen]
l) getbottagenbe Spigen, ginnen, ingen-
tes murorum gewaltig tagenbe Wauern Verg.
Aen. 4, 88. 4) Pp. Stogungen iactare m.;
minis uti; vinculorum et mortis; (proximu*
dies) non sine m. (btogenbe Hnjeitgen) crescen-
tis mali praeteriit Ourt ; * verba plena mina-
rum, *caeli marisque ’belli Stgtetlen; ’petfonif.
©ewiffen* biffe.
mYnätUmes, f. [minor] Stogungen Oie.
mYnax, äcis, adj. m. comp. u. fsup. [minor]
1) ‘empots, übettagenb scopulus. 2) noll
Stogungen, brogenb homo, fadversus bar-
baros minaciasimus , faccinctus et m. (b Seb=
net); »Alcaei Camenae (infofetn fllcdu* bie
rannen in feinen Sebitgten anatiff); pestilentia
minacior quam perniciosior Liv., pugnae ge-
nug, fnox, frultua, *yox, *unda, *iocua (in 8e=
*ug auf breifle Seleibiaungen) ; *oppositis foribus
bebtogenb, *u jcrbretgen brogenb; * subst. pl. m.
fflro&fprccger Hör. carm. 2, 7, 11.
Minclus, ii, m. gtuf) in Oberitatien, j. Hinein.
MYnervu, ae, f. Xotgter be« gupitcr, ®öttin bet
®ei*geit, btt ftünfte (namentlitg be* Weben«) u.
ffliffenftgaften, autg bet ßriegifunft, §iern. a) *bie
Wollarbeit (Spinnen, Weben xc.). 6) *Clbaum
(b. bet SRinerba getbotgebtatgl), *Olibe, *CI.
c) fpritgm. pingui, craasa M. ogne Sunft u. @e=
legrfamlett, mit gemögnlitgem, gau*batfenem Sct>
ftanbe ; abnormis sapiens crasaäque M. Hör. ;
aua Minervam sc. docet ein Unwiffcnbet will einen
EinfugtSboHen belegten; inritä M. ogne inneren
Setuf, ohne ®cftgitf.. (0 Mlnerrae eqnns b. tio=
jan. Söffe (Hör.), weil mit fjilfe bet SRinerba
erbaut, e) Mlnerrae arx, Stabt in Kalabrien
mit einem Icmpel ber Winetba. f) Mlnerrae
promnntürinm, Sotgebirge in Kampanien, Sif?
bet Sitenen.
mlngo, nxi, nctum ob. mictum, 3. gatnen.
mTnYätns [partic. b. minio] mit ginnobet ge»
färbt, tot gefürbt Oie.
mlnYme, mYnYmum, ntinYmns f. parnm, parrus.
MYnio, önie, m. giügtgen in Etrurien Verg.
minister, atri, m. u. mlnlstra, ae, f. ein freiet,
aber einet gögeten Sluftorität untergeorbnetrr ® i e =
net, bet ein aufgetragene* Seftgäft befotgt u. au«
fügtt, Sebientcr, äufmütter, ©egilfe, Se»
förbetet einer Satge, §elfet«gelfet cubiculi,
Martis, ’pariente mmistra Seflalin Stjlbia, *puer
Falerni; o. ben Siatoniffen bet Cgtißen an-
cillae, quae m. dicebantur Plin. ep. 10, 97, 8;
•alea fulminis o. übler gupiter«, ber ben Slij
trägt; ’pacis belliqne ministrae; libidinia, »ce-
lens; in maleficio; irarum indulgentes I.ic. ;
pl., regia UnterfWger, Sefötbeter bet übftdbten
be« K. ; m. ae praebent in iudiciis oratoribtu
fagen ben SRebnem, Wa« Setgten* ifl; legum Sott-
ftteder, +acrmonum llntergänbler; regni fReitg*
bettbefet Just.; huic facinori tua doniua miui-
stra ease non debuit; ’abjeftio. im ♦»., lumios.
m. propositi tui. ®ab. mlnlsWrlnm, ii, «. 1)
®ienftleiflu ng, Sicnft, Scbienung, Ü«f=
Wartung, Setticgtung quod m. faerat, ars
ininistra — miraculum.
503
haben coepta; aquila missa velut ministerio
(jU Jt.) scribarum; nauticom ‘Btatrofenbicnft, ca-
meli iumentorum ministeriia funguntur; partita
ducibus multitudinis m. (bie Sollen) esse; fad
m. sceleris, tcoodia; fm. alcui facere; inter
publicae poenae m. Liv. 2) tSiienerf cbnft;
nud) tüberb- »eforget, Anorbnet, arenae ber
Kampf jpiele. — mYntstra f. minister.
mYnlstritor, öris, m. [ministro] ®ciftanb, 9iat =
gebet. Weiftet bem gerichtlichen Seiner mit ©ta»
teriol jut £ianb ging idem hic mihi quasi m.
aderat, subiciens, quid in suos cives civitatem-
qne dicerem Oie.; in toeiterm Sinne cum auri-
ganti Gaio m. exhiberet ben Unteimeiier, fieptet
abgab Suet. Vit. 17. $aB. mYnistritrix , leis,
f. ®ebil|in omnes (artes) comites ac m. ora-
toris Oie. de or. 1 §. 76.
mYiüstro, 1. [minister] 1) bebienen, auf»ar»
ten, bej beiiifebe, auflragen, befotgen alcui,
pocula, bibere, feibos; ministratur (ei wirb auf»
gewartet) poculis maximis, *cena ministratur
pueris, *iuesa medicorum befolgen; *velis (dat.)
bebienen, fnaves ministrantur velis Werben be-
bient mit tc. 8) übetb- barreit^en, oerfebaf»
fen, bergeben, Derleiben faces furiis Clodia-
nis, fpecuniam, *prolem fdjenlen, tT*ros arma-
que imperio, -f-viros rebellibus, *furor arma,
*einum verba, *res timide betreiben.
mlnltäbnndiis, adj. [minitor] brof)enb, nnter
5>robungcn Liv., Tat.
mYnYtor, dep. 1. u. (Plaut.) -to, 1. [intens. B.
1. minor] broben, anbroben alcui; alcui ma-
lum, mortem, Omnibus boniBcruces et tormenta;
alcui gladio; nrbi ferro ignique; ‘vulnera;
•Aufidus diluriem agris; eHipt. minitantes (näm=
ti<b, fie Wörben ©ewalt gebrau<ben), ni regrede-
retur Tac.
mYnlum, ii, «. (fpan. SBort) 3'nnobct, ©lennig.
1. minor, dep. l. 1) »empotragen rujpes gemi-
nique scopnii in caelum, machina minans. 2)
broben, an», bebtoben alcui; alcui crucem,
malum [Schläge) ; ’vincula urbi; saxum undis
immane minatur arduus Verg. Aen. 10, 196;
domus deflagrationem urbi; *ornus usque brobt
ju fallen. 3) *mit etw. broben, etw. ptablenb
Derfpretben multa et praeclara Hör.', magna;
•überb- erwarten laffen multa et pulchra.
2. minor f. parvus.
Minos, öi», m. l) König u. ffieiebgeber auf Jfteta,
nach feinem lobe wegen feiner ©ercdjtigleit 5Ri<b=
ter in ber Unterwelt. 2) Minos II., Sntel be®
oorigen, König in Kreta, Sätet bet Ariabne, er»
baute ba® itabtjrinth u. jwang bie Athener, bie
et, weil fte feinen Sobn Anbrogeo® getötet bat-
ten. befriegte, alle neun Japre ficben Jünglinge
u. Jungfrauen für ben Slinotauru® ju liefern Ov.
$aB. a) *Mlnöls, Tdis, f. Jochtet bc® SJlino®,
Ariabne. 6) *Minöfns ob. MInöus, adj. fretifeb.
Minotonrus, i, m. ein menfebenfreffenbe® Unge»
beuer, bolb IRenfcb, b°lb Stier, Sobn ber *jSajt»
Pbai1, B. Ibefeu* getötet.
Mlnturnac, ärum, f. Stabt in Satium an bet
fflrenje Kampaniens. $ao. -npnsls, e, adj.
MYnücias, ii, m. 1) Quintus M. Rufus, 217 B. Sl|r.,
magister equitum unter bem Jiftator D Jabiu®
9Rajimuä gunctator; Minucl«, eine Seftalin, adj.
Mlnuclns. 2) Minucl via, angeblich B. bem Kon=
ful Tib. M. 306 B. gbr. gebaut, butcb ba® Sanb
ber Sabiner u. Sammter fübtenb.
nrinfime, minünius f. parum, parvus.
mYnno, ni, ütum, 3. 1) ‘Meiner machen, jer
[toben, jerbauen ligna, ramalia; alqd in pila.
2) Berminbern, Ber Meinem sumptus civita-
tis; pretium frumenti minutum (berabgefefjt) ad
ternos nummos Tac.-, * longa Tithonum senec-
tus jebrt auf; reflej. sc m. n. bl m. ob. minui
fitb Berminbern, abnebmen, Heiner wer»
ben minuente aestu Caes., + pretium minui t,
‘artus minuuntur. 3) Schwachen, oerringern,
fcbmälern, befdjränfcn, berabftimmen, un»
tergraben molestias vitai- , ‘curas carmine,
cupiditates, ‘furorem, ‘libidinem, spem, magi-
s trat um, maiestatem populi Romani, gloriam
alcis; controversias betlegen; ut cont.rovcrsiam
minuam um mich auf ben eigentlichen Strcitpunft
ju befebränten; conBilium Buum non m. nichts
dnbem an tc. Ter.-, alcui animos; diligentia mi-
nuitur lägt nach ic. ; equestri proelio uno et suo
minutus vulnere entmutigt Liv. 21, 52, 2; opi-
nionem befdmpfcn; religionem Nep. ; se capito
(. caput 2) A) b).
minus, comp, a ) adj., f. parvus. b) adv., f, parum.
mlnnscfilus, adj. comp. [dem. B. comp, minor]
etw. Mein villa, epistuta.
mlnutätim, adv. [minutus] übertr. ftücfweife,
nach u. nach, einjeln m. praebere, interrogare,
addere, feedore, fso recipere, *09sa collapsa.
mYnutft, adv. m. comp. u. fsup. [minutus] o.
Meiner Schrift commentani minutissime
scripti Plin. ep.; tp. gteicbfam jcrftiictelt,
grandia m. (in ber ntebern SRebegattung) dicere;
minutius (fleinlicber) rem tractare. — mYnütti-
lns, adj. dem. 0. minutus Plaut.
minutus, adj. m. fcomp. u. f.vup. [ partic. B. mi-
nuo] oerMeinert, wingig, Bon Meincrem
Kaliber, in oerjüngtem TOa&ftab (o. fünft
lieber u. gemachter Kleinheit) dii Plaut., pisciculi
Ter., res Kleinigfeiten, fruges, flapilli, fproelia;
literae m. Plaut., + minutissimae ; übertr. un =
bebcutenb, Mcinlich, genus sermonis niebere
Sebegattung; causae Sagatellfacben, animus Klein»
mut, diligentia, subtilitas, imperatores, philo-
sophi lleinlicbe, alii m. (flcinmütige) et angusti;
•plebes niebrige; subst. n. illa ipsa contracta et
m.; quid igitur minuta (unbebeutenbere Sergcben)
colligimus?
MTnjae, ärum, m. bie SDIimjet, 0. welchen bie 91r--
gonauten flammen, bah- bie Argonauten Ov. —
•Mlnyölas, ädis, f. locbter bc« SRinpaä (mp=
tbifeben König® B. Orcbomeno® in SSöotien), *-eldes,
um, f. löchter be* Sl.; *-6lu8, adj. jum ®li»
npa« gehörig, minpeifeb.
miräbllis, e, adj. m. comp. u. tsup. [miror]
wunberbar, teil® bewunbernäwcrt, erftaun»
lieh, teil® fonberbat, muuberlicb pugnandi
cupiditas, mirabilem in modum, mirabile dictu
Gc., dictu mirabile Liv , *opus m. visu, *mira-
bile visu ferri für ein SBunbcr gehalten werben;
vubst. n. pl. wunberlicbe Meinungen, $ara»
bojen Stoicorum quae xu$dio£a nominantur.
S>ao miräbllYtSr, adv. m. comp, wunberbar,
crflaunlicb ob. wunbcrlicb mirabilius omare;
homo m. moratus est.
miräbundns, adj. [miror] Boll Serwunbcrung
Liv., Curt. — mirärfilnm, i, n. [miror] Wun =
berbare Sache, munberbarc® (Sreigni®,
SBunber, wie geuerfugeln, Steinregen rc. ad-
iciunt miracula huic pugnae; rem miraculo
504
mirandue — miser.
eximere f. eximo 1) a); portenta et m. philo-
sophorum abenteuerliche u. Wunbetbare Steinum
gen ; magnitudinis, victoriae; literarum bet ©udp
ftabenfdlrift ; esse miraculo Liv., *verti in mira-
cula in abenteuerliche ©cftalten; *Bparsa in vario
caelo m. SBunbetgeftalten; * transformare -ee in
m. rerum; ‘splendida grofjartige Begebenheiten
(in bet 6rjäf)tung).
mirandue, adj. \gerund. 0. miror] berounbern* =
merth, munbetbat altitudo, m. in modum,
neque id m. — mirätio, önis, f. [miror] S?et =
»unbctung die. — mirfttor, öris. [miror] S9e =
tounberet Verum, fvirtutis etiam in boste.
mir«, adv. [mirus] auf tounberbart SBeife,
munbetbat, erftaunlid), aufserotbentlidj,
m. quam aufjerotbentlich; m. gratum fuit
Liv. , m. laetus Curt.; m. favere.
mirlflef, adv. [mirificus] — mire. — mirificus,
adj. m. (Botfl.'i sup. [mirue-facio] ben>unbern* =
mett, aufserotbentlich, ob. rounbetlich, fon =
bet bot homo, pugna, voluptas, m. atudio eaae
in alqm, m. gratias agere, mirificiesimum fa-
cinua Ter. — mirlmödls, adv. (feit.) =- miris
modis auf erftaunlidje ?lrt Plaut.
mirmillo, önis, m. ein ©labiator, bet gaHifche
Soffen führte u. auf bem 4>etme ba* Sfilb eine*
Sif^e* trag.
miror, dep. 1. 1) ouffaltenb finben, in gutem
ob übelm Sinne fid> munbetn, Bertounbern,
etftaunen, bemunbetn alqm, alqd, neglegen-
tiam hominis, vasa caelata, Consilium alcis;
miramur, si etc. halb ftagenb: mit munbern un*
noch? «= man batf fidj nicht munbetn Hör. ep. 1,
12, 12; prägn. oetrounbett ftagen, miffen tnol =
len, neugierig fein miror unde Bit, quid ab-
ierit Ter.; m. quare. 2) bemunbetnb anftau-
nen, mit Serounbetung Ijinblicfen nod), auf
ic., Detenten puerorum formas et corpora, ta-
bnlas picta«, fantiquos, *m. se fid) felbft ge*
fallen, ‘iuBtitiaene mirer (te) belline laborum
megen jc. Verg. Aen. 11, 126; mit bem Gebens
begriffe be* IeibenfcfjaftUc^en ©egefjten«, *bet leib
nähme, 0. Siebenben, ‘be* So^lgefaßen*.
mirus, adj. munbetbat, fonberbat; bemun-
betnSmett, aufjeiorbentlidj alacritas, desi-
derium, m. in modum, m. modis in aufierge;
roöfjnlidjem Stabe, etftaunlicb Ter.; neo mirum
est, fnec mirum u. c* ift lein Sunbet; ut in
cunis fuerit anguis, non tarn est mirum de.
de div. 2 §. 66; mirum est ut m. conj. , Plin.
ep.; subst. non mirum (nidjt* Sunberbatc*) fecit
Ter.; pl. n. Sunbetbinge nimia, tonta Plaut.
3n*bef. a) mirum ni, nisi, m. est ni (Com.),
mira sunt ni (Plaut.) e« feilte mich munbetn,
rnenn nicht <=- roabtfdjeinlidj; mirumque esse,
ni — castra hostium oppugnentur g e m i & , ficbet
mürben ic. Liv. 3, 28, 6; (Naev. b. de. de or. 2
§. 279) mirum ni cantem id| foH mobl gar,
roabrfcbeinlicb foH icb fingen (itontfdj); mirum quin
'ein Sunbet, baff nicht’, ftet* iton. m. quin tu
illo tecum divitias feras bu mirft boeb mobl nicht
gat ic-, ba* fehlte noch, bah Plaut, b) mirum
quantum ob. quam (ohne Sinflufi auf bie Rom
ftraltion), cigtl. e« ift ju bemunbetn, mie fehl =
auhetorbentl ich Liv. <0 *mirum o Sunbet!
*quid mirum? roa* Sunbet?
MisSrgifrldes, ae, m. [ptaaeyvgla] ®clbOetftch =
tet, itonifch — Suchern Plaut.
fmlscellus, adj. [miBceo] gemifcht ludi.
mlsceo. miscui, mixtum (beffet alt mistum), 2.
1) mifchen, mengen, Bermifchen, oetmen-
gen pix mixta smphure; ‘auctorem muneris
(näml. Bacchum u. bah- ” ©ein) undis Ov. met.
11, 126 ; *rina cum Ötyge miscenda bibas —
bu fo0fi ftetben; übetti. a) graritaiem modestiae;
clamor oppidanorum mixtus muliebri fletu;
gravitate mixtus lepos; Vtultitiam brevem con-
ailiis ( dat ■); haec partim vera partim mixta
(batbmahre*) eoque similia veris iactabantor
Liv. 29, 20, 1; *for* et virtus miscentur in
unum; haec ita mixta fuerunt, ut temperata
(gehörig geotbnet) nulio fuerint modo; *m. sacra
profams -= für gleich holten, *pacem duello bet
®efangenfd)aft ben ©otjug geben, b I 6. fleifd)-
liehet Bereinigung sanguinem et genus cum
alqo ; Gaetulo* secum per conubia; ‘mixta deo
mulier, ‘mixta matre Sabella entfptojfen u. tc
c) Bereinigen civitatem nobis; alcis animuzn
cum suo; florentes res suas cum lugurthae per-
ditis Sali; certamina, ‘proelia, ‘fmunus mit
einanbet festen, lömpfen; ‘vulnera inter sese
einanbet beibtingen ; dextras fidj einanbet geben,
mixta inter patrem filiumque coniurationis
Bcientia, m. Consilia cum alqo Tac ■; ‘circa re-
gem miscentur oerf ammein fieh ic.; fne cutu
nnitimis quidem ullo commercii iure miscen-
tur; *ee viris (dat.) fid) anfdjliefsen an k.; auch
•Bcrroanbelt werben in mixtus Enipeo Tae-
nariua deus. 2) mifchenb juiedjt machen alcai
mulsum, *pocula, venenum; übertc. tu istaec
tua (beinen Hnfchlag) misceto Ter.; ‘totam aeque
vitam dolor et gaudium; adTersua id miBCeri
ambages Liv. ; bilbl. etm. ba* ©emüt »uftegea
be* hetbotbtingen, erregen motus animo-
rum dicendo m. atque agitare; motum alqm
animi; nova quaedam misceri et coucitari mala;
‘maior mihi moles, maiua miscendum malum;
‘murmura; ‘incendia; in üblem Sinne, un t er -
einanbet mifchen ‘caelum terramque auftüh
ten, ‘omnia maria caelo jum Rummel türmen;
*pontum murmure; ‘so maria; fprichm. caelum
ac terras m. — gtofien ßärm machen: oertoit =
ten turbant, m. inores; in*bef. B. Stregung
politijdjer ©ctloirrung, Ummäljung, om
nia burcheinanbetroetfen, ummdljen, rem publi-
cum; quanto ille plura m. mehr wühlte; mit
itgenb ctw. ting*um erfüllen, etm. an oet-
fchiebenen Stellen betBotbtingen domum gemitu,
moenia miscentur luctu Ztauetfcenen gehen ring*
in bet Stabt Bot fich, campus miscetur pulvere
Verg., omnia strepitu et tumultu Soll., domum
flamm*, ferroque Liv.
mTgellus [dem. B. miser] elenb homo.
Hisbnum, i, «., *-na, örum, ». ©otgebitge unb
Stabt in Äampanien. ®ao. f-nensis, e, adj.
■isbnus, i, m. a) Sohn be* äolu*, im ©efolge
be* Sinea*. b) seil, mons == Misenum (meil bei
Soge nach SRifenu* bort begraben lag) Verg.
miser, era, erum, adj. m. comp, u.sup. 1) elenb,
ungtütflidj, betlagen*mett, Häßlich, jäm-
merlich (lötperlich ob. g eifrig, B. ©etfonen u
Sachen) quo morbo nunc misera sum, ox (an)
animo, bucca Plaut.; miserrimus fui fugitando
bin gan* fläglich mübe Ter.; habere alqm miser -
rimum feht plagen; *B. unglüdlich Sieben-
ben; fortuna, res, fmiseriore ac duriore con-
dicione; ‘latus leibenb; ‘formido ftlasifche; est
nobis miserum (ein Ungtüd) desortam rem
miserabilis — mitia.
505
pablicaun invadi Liv.; ‘parenthet. miserum! wie
lläglich! wie [chmergBoHI bah- elenb, erbärm-
lich, unfelig, nid)t*mürbig, »erworfett, ab*
( cheu lieh hominem perditam miserumque Ter.-,
•cannen, *ar8; *m. ambitio grariaque; *amor
gu beftta; ‘divitiae; ‘miserae loxuriae Uedia
elenber Rleiberprunl; m. ac tenuis praeda Caet.-,
Oeb.) m. gen. in neutram partem cultus (in
Begug auf JC.) m. Hör. tat. 2, 2, 66. 2) ‘elenb
maepenb, quätenb ‘famea, tnrnnltua mentia.
miseribllig, e, adj. m. comp, [miaeror] X) be*
llagenlwert, (täglich, jämmerlich caedes,
aapectus, aqualor Kitleib erregenb; 'adv. miae-
rabile caeaia Verg. Aen. 12, 888. 2) lläglich,
flagenb Aetna mire m., vor, ‘elegi. Das.
mlseribTltter, adv. m. comp, 1) tlä g lief), auf
mitleib«Wüibige Seite emori; laudare eine
auf (Erregung be« Kiüeib* berechnete SJeidjenrebe
halten; teadere. 2) flagenb, jammernb epi-
etula m. acripta; m. denere auam orbitatem.
cnisäraudiis, adj. [mwerorl beflagcnSrocrt,
jämmerlich ut aliia in. , aliia irridendua eaae
videatur; ‘Niobe invidiosa ania, at nunc m.
rel hoati; miaera atque m.j m. in modum.
mTabritio, önie, f. [miaeror] ba* (Beilagen,
(Bebauern; bef. al« rhet. 1. t. ber auf (Erregung
b. (Kitleib berechnete Bottrag; auch pl. miaera-
tionibua uti.
mhere, adv. m. comp. u. aup. [miaer] 1) elenb,
(täglich vivere; perdere alqm. 2) erbärmlich
Bcriptum eat m. Plaut., and) h'fl'fl. leiben*
fchaftlich m. (ungemein) miaeret, m. miaer
Plaut.; cupere, amare Ter., diacedere qnaerena
Hör.-, m. (fehlechterbing«) noluit tradere Oie.
mlsäreor, Berftua rem (feit. u. nicht (laff. mieer-
tus aum; inf. mieerier Plaut.), dep. 2. (oorll.
auch -reo), 2. [miaer] Kitleib fühl'«, fiel)
erbarmen alcia; nominia Romani; ‘nihil noatn
mlaslclus, adj. [mitto] au« bem ÄriegJbienfte
entlaffen Suet. — mlssttls, o, adj. [mitto]
werfbar, SBnrf*, lapia Schleuberftein ; ’telum,
•ferrum; subst. miss Ile, ia, n. (he ich oft (Wurf*
fpieft, Bf eil) Verg. , Liv , miaeilibua inceaaere,
appetere, arceri Ourt. ; *m. aagittis melior ein
tüchtigerer 8ogen[chüfte; frea (pl.) ob. subst. mia-
ailia t. Äaifer unter ba« Soll geworfene
©ejchenle Suet.
migalo, önia, f. [mitto] 1) ba« Schielen, Ab*
{djiden logatornm, literarum. 2) (Entlaffung,
SoSfajfung; bcf. a) fioilaffung eint« ©efange*
nen Oie. b) (Entlaffung au« etnem SJienfte, bef.
». Solbaten, bet Abjchieb gratiosa, iuata, ho-
nesta, praemium miaaionia; auf 3C>1- ab Metello
petundi (näml. conaulatum) gratiü m. rogat
Sali, c) B. (Blabiatoren, Barbon, ©nabe eine
missione manua gladiatorum dare, gladiatores
edere. d) ba* Aufhären, bet Schluß ludorum.
mlgalto, 1. f frequent, b. mitto] (feit.) oft fchiden
aimul cum hia aunlia Liv. — mlaaua, m.
[mitto] 1) abl. sing, venire m. Caeaaria, epho-
rorum gefchidt B. JC., im Auftrag ic.; regia Verg. ;
Surf ob. Sdiug pili, t-elornm. 2) abl. pl.
©ang ber ©labiatoren, Sennen ber SennWa
gen Suet.
mlatüra (miit.) ae, f. [miaceo] ilbertr. Ber*
mifthung, Bereinigung aeqnabilia vitiorum
atque virtutum Suet.
mTtella, ae, f dem. B. mitra, w. f. (Baß. mt-
tellita cenn, ae, f. eine (oflbare Kal) (teil, gu
ber feibene Äopfbiuben gegeben würben Suet.
mitesco, 8. [mitia] X) B. ftrüchten milb,
reif u. wei* werben, ben herben fflefchmad
Berliereti ‘herbae, faqim. 2) ilbertr. gelinbe
Werben hiema Liv. , ‘caelum, ‘frigora zephj-
ria, fcaeli aaevitia, inteatinae diacordiae com-
muni motu Liv. , fseditio, *ira; *nemo adeo
miaerere? ’laborum tantorum. $ao. a) mTab-
regeo, 8. 1) •=* miaereor. 2) Borfl. in-
nere. -= miaeret, b) mTsäret, — 2. impere. e«
jammert mich jntb«., e* bauert mtch jmb.
me alcia, alcia rei.
miaeria, ae, f. [miaer] ©lenb, Unglüd, 3am*
mer, Slot, Befchwerbe in miaeria esse, in
miaeriia Teraari; oneri miaeriaeque eaae; miae-
rii praeditua; (Ter.) miaeriam capere; perfonif.
Miaeria de.
mlaärlcordla, ae, f. [miaericora] Kitlcib, Kit*
gef äh 1« Barmher gigleit populi, vulgi be* re.;
paerorum mit IC.; m. magnam haee babent
erregt, serbient; m. alcui tribuere, adhibere;
haec magna cum m. fletuque pronuntiantur fo
ba| man grafte* Kitleib jc. erregt; qai aut gra-
tis aut m. (ba« fie erregten) valerent; auch ber
mit (eiben* wür big e 3ußanb, Sammet quan-
tum miaericordiae nobia tua aalua allatura sit
Cie. Qu. fr. X, 8, 8.
raYserleora, dia, adj. m. comp, [miaer-cor] mit*
leibig, barmfjerjig eaae m. in alqm, in alqo;
•contra ae ipee (gu feinem eigenen Schaben) m.;
animus; honeato et m. (au« Kitleib herBorge*
gangen) mendacio.
mlserltär, adv. [miaer] Uäglich Ct.
mYafror, dep. 1. |mieerj mit jmbm. ob. ctw.
Kitleib äuftern, jmb. ob. etw. bctlagcn, be*
jammern ‘alqm; fortunain, periculum, caaum;
*m. animi ob. auimo Verg.-, (fpät) tanti viri,
formae.
ferna eat, ut non m. poaait Hör. ep. 1, 1. 39;
B. Xieren galjm werben ferne, beluae; auch er*
weicht Werben, (Erbarmen fühlen, malis ho-
minum bei ben IC. Verg. ecl. 10, 61.
Milhreg, (Mithraa) ae, m. perftfe^e fflottheit, bic
Sonne, nach ben [ftnbbüihem Begleiter ber
Sonne anf ihrer Bahn Ourt.
MithrYdäteg, ia, m l) fiönig o. Bontu«, belanni
burch feine ßriege mit ben Kätnern. 2) Baftarb
be« Borigen, Anhänger ßäfar«. (DaB. «ttena,
*-teug, adj.
mitiffco, 1. [mitia-fncio] weich machen, cibns
mitificatua Beibaut die. de div. 2 §. 67.
mitlgätio, önia, f. [mitigo] (feit.) Kilbernng,
Befänftigung ad omnem animi motum Cu-,
de or. 3 §. 118. — mitYgo, 1. [mitia u. ago]
1) gelinbe, milb, Weich machen eibnm; fruge«
reif machen, agros lodern; tmitigata hieme;
•ailveatrem agrum Urbarmachen. 2) tp. a)lin*
betn, milbern laborem, triatitiam, tlegea,
taeveritatem. dolorem, ‘firam, fmorbum;
fnnllia meritis perfidia mitigari potoat. 6) ben
Shnralter, ba« ©emüt befänftigen, mit*
bern, beruhigen, alqm ob. aniraum alcia,
fad notum sonum mitigatia auribua; Hanniba-
lem Romania au«föi)nen mit rc., vix revocanti
mitigatua eat patri Just.; prägn. pass, a feri-
tate inaita bejänftigt n. abgebracht werben 0. ic.
Liv. 38, 48.
initlg, adj. m. comp. u. «up. 1) gelinbe, Weich,
milb, fanft, fäft *uva; ‘porna, -faucua (her-
506
raitra — mobiliter.
barum), ffructus, ‘solum lodet, fterra, caelo
mitissimo Litt.-, im Silbe Thueydides fuisset
maturior et raitior; B, SHebnet Cicerone mitior
Corvinna ct dulcior Tac. 2) tp. a) o. 3»ftänben
dolor, oratio, doctrina; alqd mitiorem in par-
tem interpretari ; fmitior yictoria; fobitus
(lob); ‘consilium, ‘mitissima Caesaris ira;
subst. n. pl eiempla mitiorum (o. Stellen, an
benen bie gatben nidjt fo ftarf aufgetragen ftnb
Cic. or. §. 181; ‘mitia (®g|. triatia) Siebltcbe®.
b) B. Efjaroftet unb ®emüt milb, (anft homo
mitissimus atqae lenissimuB; m. ingenii iure-
nis; nihil vidi tarn mite, tarn placatum, quam
tum meua frater erat in sororem tnam; ani-
mua; tn. dal. ‘bostibus; poenitentiae (gegen bie
SReuiacn) mitior Tac. Agr. 16; adv. mitissime
appellare legatos ; ‘miti'us (gleichmütiger) ferre;
*mitina (ftbmetjloier) perire.
mitru, ae, f. [ptrpa] itopjbinbe, lurban bei
ben Späten, in ®rtecbenlanb u. fpätcr auch in
SRom n. grauenjimmern u. weichlichen Slännern
getragen. ®aü. mftrütug, adj. eine mitra tea =
genb, ‘chori.
mitte, mtai (perf. eync. miali Ct.), missum , 3.
1) f^irfen, fenben, alqm aleni auxilio ob. sub-
eidio, -fin auxilium, fin subsidium ; aleni sub-
Bidinm, auxilia; literas ad alqm ob. aleni;
librum ad alqm wibmen, bebicicren; m. in/.
misit orare nt venirem Ter.; in Oceanum me,
qnoerere gemmas Prop .; alqm ad, ( Hör .) in
bellum; alqm ad negotium; in negotium auf
beit §anbet; als t. t. pullarinin in auspicium;
centuriaa, tribus in suffragium Botieten löffelt ;
iudices in consilium ftc^ beraten Iaffen; ’lares
sub titulnm burd) einen 9Jnfef)Iag feil bieten;
*He8periam sub inga untetfucfien; alqm anb
iugum, sub iugo f. iugum et); ‘orbem sub leges
unterwerfen; ‘versus Enni in scaenam miesi b. b.
bie (EnniuS für bie Bühne fdjricti ; *alqm in ob.
eub Tartara ob. ad umbras ante diem, ad Sty-
giaa undaa =■ töten; alqm ad mortem, ( Flaut .)
morti, *neci; *quae dona Tomitanns ager (at®
(Ettrag); *funera Tencris bereiten; *exitium api-
bus; alcui mentem (einftöhen) ut; inermoe sm-
gulos prae se; ad horas ju ben Sonnen* ob.
Saffcru^ren, um {eben ju Iaffen, wellte 3«t e®
ift Cic. Brut. §. 200; missi (ab alqo) autgefen*
bete Boten Cacs., Liv.; auch enflaffene Solbaten
Liv. 43, 14. gnSbef. a) feftiden u. fagen laf=
fen, nantioa ob. literas u. bl. m., ad Caesarem,
paratum se esse etc.; Cnrio miai, ut etc.; nun-
tios, literas ad alqm m. bl. conj. ; mitte mihi
obviam literas, numquid putes etc.; id cuius-
modi eit, ad me mittas velim; *alcui salutem
(fflrufj). 6) werfen, fcbleubcrit, fcJEjtefeen,
flohen, ftiirjcn tela tormentis, 'manu iaculum,
fundli lapides, telum ex alqo loco, ‘discum in
auras febwingen; *nocturnus für panem cani
Borwerfen; im Silbe mälum discordiae inter
alqos Just.; al® t. t. be® SBürfelfpiel® werfen
talos in phimum Hör.; tesseram 0».; übertr.
ein 2Burf canem aut senionem Suet.; aulaeum
mittitur f. aulaeum; sanguinem m. f. sanguis
t); B. lebenben SBefcn ‘alqm de ponte pronnm,
*praocipitem ex arce; pneros in pronuentem
aquam Iav.; ‘corpus e turribus in castra, *se
in flumen, ‘in aquas se saxo ab alto, *se super
pontum; überb. in irgenb eine Sage, irgenb wobin
in taffer Bewegung bringen, legen *corpus
saltu ad terram = auf ic. fpringen; magna vis
aquae caelo missa cst ftrömte Sali.; übertr. *alqtn
in vastum acribendi aequor, ‘alqm in iambos
binreihen ju ic.; ’animas in pericula; alqm in
poasessionem einfepen in ic.; *se in foedera fidj
einlaffen, eingeben in ic. c) Bon fi<b fen ben,
bören Iaffen, ;u ertennen geben 'sibila, m.
(erbeben) vocem pro alqo, vocem supplicem
apud alqm, memorem libertatis; haec Scipio-
ms oratio ex ipsius ore Pompeii mitti (ju
lonimen) videbatur; cum est missa contentim;
(vox) Cic. Tusc. 2 §. 57; *Thyesteas preces
auäftofjen.
2) fort*, lo« = . entlafjen, lobgeben, fahren,
febwinben Iaffen, hostem e manibua, alqm ex
Tinculis; mitte me! Iah euch geben! *iam, iam
mittite (sc. me)! Iaht milb f»b! arma tueg werten,
•equum medios per ignea jprengen; quadrigas
au« ben Sibranlen taffen; serael quadrigis, semel
desultore miaso (inen fflaitg machten Liv. ; *cutem
(B. Blutegel); miaso ad vesperum senatu; con-
ailinm, convivium; exercitum au® bem Bienfte
enttaffen, abbanlen; auch eine Braut entlaffrn, ibr
auf fagen Ter.; servum frei geben; misaum fa-
cere alqm loütaffen ob. au® bem JHenfte, au« bet
®efangcnfcbaft entlüften, fteilaffen; fnonam legio-
nem totam cum ignommia missam fecit; manu
m. f. manumitto; falqam B. einer ®attin ftd}
flbtiben; odinm, ‘certamen, *curaa de pectore;
•mitte leves spes et certamina divitiarum fort
mit ic.; missum facere amorem, ‘mitte precari.
$ierB. a) in ber Bebe übergeben, tiidjt ct«
Wählen wollen alqd, de lila re; at qnem
vimm! di boni! mitto cirem aut senatorem aut
imperatorem; auch m. quod; missum facere;
missa oratione de paco ohne B. grieben ju reben.
6) ctw. nid)t Weiter berüdfitbtigen, ctw. auf*
geben, misso officio ohne Bürfp^t auf Bfl'dit ,
missos facere bonores; vadimonium.
mitülns, mitflns f. mytilus.
Mttflcne, mixtürn f. Mytilene, mistura.
Mnpmon, Snis, adj. [avijpajy] ein gute® @e-
bäibtui® babenb, Beiname be® perftfiben ftönig®
'Urtarerjre®. — ‘MnPmönTdes. dum, f. [b. Afrrj-
pov»)] bie Slufen, löcbter ber Wnemofpne. —
Mnemösjn®, ae, f. [Mvrjuoorvri] ba® ©cbäibt*
ni«, perfon. al® SRutter ber Stufen. — mntnö-
synum, i, n. ein 2lnbcnlen Ct.
möbTlIs, e, adj. m. comp. n. mp. [inoveo] 1) be*
weglidj, leicht ju bewegen, regfam turris,
oculi, *riyi ficb failängclnb ; m. pedibus flint ju
guhe Plaut.; mobiliorem (exercitum) esse Lir
2) tp. Beränberliib, bewealitb, biegfam,
lenlfam, erregbar mobilior fervor, mobilissi-
mus ardor, parvis rebus animus empftnblilb
gegen ic., gens ad omnem auram spei Wetter^
wenbtfd)e®; m. y ulgas, *aeta», *hora nrrgänglidi;
‘mobilia tempestatis prope ritu wecbfelnb, fcbwmt'-
fenb; in tabelnbem Sinne Beränberticb, unbe=
ftänbig, wanfclmütig populus, animus, vo-
luntas; in consiliis capiendis; *mobilium turba
Quiritium; fm. impetu ferri. n) motiilYU«.
ntis, f. 1) Bewcgtidjteit, Seiiptigleit u.
Sdjnedipleit in ber Bewegung animalis, *mo-
bilitate vigct (B. bet Fama), linguae, eqnitmn.
nayium; übertr. fSewanbtbeit opus est nato-
rali quadam m. animi. 2) tp. Beränberliib
feit, Unbeftänbigfeit, SBanfelmut alcis, in-
genii, animi, fortunae, fyulgi. 6) möblllter,
moderamen — modifico.
507
adv. bemeglid), Schnell palpitare; übertr. m.
(leidjt) celeritcrque eicitan ad bellum Cats.
♦möderämen, Inis, ». [moderor] 1> Senfung«;
mittel, gern. B. Steuerruber. 2) Senfung,
Regierung equorum; rerum (be* Staate«).
möderäte, adv. m. comp. u. sup. [moderatus] gt =
mäfeigt, mit Bldjiigung iub dicere, modeste
ac m. , placate ac m. , m. clementerque, mo-
deratius temporare , sapientisainie moderatis-
simeque, fmoderatius (nicht }u giftig) insequi
hostem.
moderat io, önia, f. [moderor] ba« SJföfiigen 1)
objeftio ba« 3nnebalten be« rechten SRafje«,
ba« 3ügeln, bie ®infehränfung, gemäfeijjte
Sinriefitung u. Befchaf fenheit, ba« gehörige
Slah rei familiari«, effrenati populi m., yocis
ac corporia, vocis SJlobulation , certa quaedam
□umerorum ac pedum rbrtjthmijche« u. mettifehe*
®efe$; quod voce iucundum eat, quod modera-
tione absolut um; certa ratio moderatioque di-
cendi; temperatio lunae caelique m. ; nullum
eat borum generum, quod non arte ac m. trac-
tetur burth funftmäfcige Befianbtung unb fRegu=
lierung. 2) fubjettio Blähigung, Slafehalten
(in Ihaten u. $anblungen,junächft al* Sache
bet Sleflejion); Schonung, SRilbc m. et con-
tinentia; m. animi tui et aequitas; cum in omni
vita tum in dicendo m. modestiaque; fm. cle-
mentiaque regia. 3) Seitung, iRegierung rei
publicae, mundi divina in homines, oculorum
eat magna m.
moderator, öris, m. [moderor] 1) wer SSafi 1 )dlt,
ba« gehörige TOag anmenbet m. ille et quasi
temperator huius tripartitae varietatis B. Sieb;
ner, melehet bie brei SRebegattungen paffenb gt=
braucht; temporum personarutnqne (B. Slebner);
fneque legatus aut tribnnua m. affuit. 2) ton«
ba« ®la& beffen beftimmt, toa« ein anberet ju tljun
hat, Senfet, Siegierer rei publicae, tanti
operis, eornm omnium m. et dux (b. bet Sonne),
♦equorum, ’arundinis (b. gifeher), fingentis ex-
ercitua; disceptator, id est, rei sententiaeque
m. ber )U entleiben bat in tc.; ipsi futuri ar-
bitri moderatoresque publici consilii tbe« Se=
nate«); *abfol. b. Steuermann. 2)ao. mödör&trix,
leis, f. 11 SJtäfcigerin commotionum. 2) £en =
lerin, Beherrscherin curia m. officii, res
publica m. omnium facto rum; materiae nni-
rersae fictricem et m. diyinam provident iam
esse.
moderatus, adj. m. comp. u. sup. [moderor] ge;
mäßigt, ba« rechte Blaff h“l*enb, bah. befon»
nen, ruhig, dtarafterfefi, b. Sachen ruhig,
mäßig, nicht übertrieben in omnibus ritae
partibus m. ac temperans; moderatissimi ho-
mines et continentissimi; oratio in toelchcr
rebnerifchcr Slhhthmu« u. SBoljllaut betriebt, doc-
trina, otium, convirium, *yenti, *parum m.
guttur.
mödöror, dtp. 1. [modus] 1) mäßigen, einet
Sache ein Blaff (epen, etro. ob. jmb. auf ba«
rechte Blaff befthtfinfen, imjaume ha'tcn-
jügeln, mit Blaff gebrauchen, bei etm. Blaff
anmenben uxoribus; oratio soluta — ut sine
yinculis sibi ipsa moderetur; auditorum aures
m. (geben ben richtigen Blaßftab ab) oratori pru-
denti; irae, animo et orationi; feursui lang;
famer fegein; eqaoe, linguam. animos; alqm;
qnod tnbuendum est officio etc.; tota ratio
largitionum mediocritate moderanda est. 2) len »
ten, regieren, leiten ero Plaut.-, naves, men-
tem et voluntates; »fides bie Saiten rühren,
fehlagen, fpielen. §iem. nach etm. einriefiten,
beßtmmen sententiam suam ex rei publicae
tempestate; consilia non voluptate sed officio;
abfol. in utroque magis studia partium quam
bona aut mala sua moderata (sc. sunt) bei ber
Beurteilung beiber war mehr maffgebenb Sali.
Jug. 73, 4; Metellum, tanta temperantia intor
ambitionem sacritiamque moderatum bie rechte
HJtitte hattenb Sali. Jug. 45, 1.
mödeste, adv. m. comp. u. sup. [modestnsl 1)
gemähigt, mit Btäjfigung, gefaxt, gelau-
fen. 2) befeheiben, anjprueh«lo«. 8) [itt;
fam, jüdjtig Ter., Ov. — mödestia, ae, f.
[modestus] l) Bläffigung, Befonnenljeit,
Schonung, Blilbe neque modnm neque m.
victores habuere; avaritia sine modo modestia-
que invasit. 3"«bef. a) Befeheibenheit, Kn;
[pruch«lofigteit m. et humanitas, in dicendo,
ftacendi; feum m. mea finem recitationi facere
yoluisset. b) gefefemäffige* Verhalten mo-
destiae fructum alqm percipere; vitae; ®e;
horfam, Suborbination militum; exercitus
sine m. habitus. c) Sittfamfeit, Qöc^tiflfet t
neque sumptui neque m. suae parcere. a) al«
Überfegung be« griech- föta$la Qci tgemähheit.
2) gemäßigte »efdhaffenheit, ©elinbigfeit
hiemis Tac. ann. 12, 43. — mödestu», adj. m.
comp. u. sup. [modus] gemdgigt, fanftmütig,
befonnen homo, orao, imponum. 3n«bef. a)
gejehlich, befeheiben, anfpruch«loä adule-
scentulus, plebs, fm. agmine, epistula mode-
stior, modestissimi mores. b) fittfam, jüch =
tig, ehrbar mulier 2>r.; yideas dolere rebus
flagitiosis (friBole) modestos, sermo, pudor, *rul-
tus, ’oculi, *rerba, *lingua, *scripta.
mödfälls, e, adj. [modius] einen modius ent;
haltenb Plaut.
modYc«, adv. [raodicus] 1) mähig, mit Blähen,
hoc me m. tangit eben nicht fehr, m. locuples;
m. (in gemähigtem Stritt) se recipere; m. yino-
sus fein flatfer ffieintrinf er. 2)mitSlä6igung,
gelaffen, ruhig m. facere, agere, dicere; ut
iis m. et scienter utantur. — mßdTcus , adj.
[modus] 1) ba« gehörige SRafj nicht übcrfchrei-
tenb, mähig, gemäfeigt, mittelmähig pecu-
uia, conviyia, potiones; *pocula (in ©ejug auf
bie gehörige Btifd)ung); *hospitium fchmalc,
fnappe Bemirtung, supellex m., non multa;
Graecis m. hoc est bei ic. finben fi<±) nur menige
Beifpielc biefer Hrt; dicendi genus m. et tem-
perata oratio bie mittlere Diebegattung ; auch B.
Slebner, melcher biefe ®attung gebraucht medius
ille, quem m. et temperatum voco; *in freier
Berbinbung munera Liberi modici fi. modiens
in capiendis Liberi muneribus; fossa nicht fehr
tief; tstatura; fequites nicht fehr reidj; tsena-
tores; fmodicus originis b nicht bebeutenber
et fünft. 2) übertr. gemdgigt, im Berf ähren
mäßig, befonnen fmodicus severitatc, fcultu,
fprivatis aedificationibus ; fvoluptatum; seye-
ritas; quae cum populo agentur, m. sunto, id
est, modesta atque sedata; inSbef. anfptudj« =
lo«, befeheiben animus belli ingens, domi m.;
contentus nomine m. tutoris.
mSdTfYco, 1. [modus-facio] gehörig abmeffen
(flaff. nur partic. pass.), membra illa modificata
508
modius — modus.
esse debebunt; (vocabula rerum) ab oratore m.
et inflexa quodam modo (trop. KuSbrücfe).
mödlus, ii, m. [modus] rönt. ©etreibcmab — 16
sextarii ob. */, eine« griec^. medimnus, ein ® ©tf ;
f e 1 , tritici modium [= modiorum) CC; Spri©W.
multi m. salis simul edendi sunt, ut amicitiae
munus expletum sit Oie. Lael. §. 67; pleno m.
bollauf, mcfjli©.
möilö ([eit. bei $i©t. au© mödö) (o. modus] 1}
eigtl. 'mit Staben’, nur, blob magno sibi usui
fore arbitrabatur, si modo insulam adisset; pau-
lum m. pedem rettulerunt; impetum m. ferro
non potuerunt au© nur ben (erften) Slngriff nicht,
nicht einmal ben ?c.; [eit. b. unus, it>. [. 3n«bef.
a) non modo — sed etiam, Peripatetici per-
turbationes non m. naturales esse dicunt, sed
etiam utiliter a natura datas; bi«w. na©brüd--
licher non modo — etiam ohne sed, non m.
apud illos homines, etiam secutis temporibus
Tae.; non modo non (nullus, nemo, nihil) —
sed etiam, dies non modo non levat luctum
hunc, sed etiam äuget; non modo non —
sed ne — quidem, auch *od rix, ego non
m. tibi non irascor, sed ne reprehendo quidem
factum tuum; non m. proficisci Dolabella non
posset, Bed rix in oppido consisteret; auch
non modo — sed ne — quidem, ohne non
nach n. m., wenn beibe ©liebet ein gemeinichafb
liehet Verbum hoben u. bie« im {Weiten ©liebe
fiept: dolere non modo summum sed ne malum
quidem esse philosophi affirmant; anatolutl).
non modo — otiam ft. non modo (non) — sed
ne — quidem iiibem mit etiam ein ftärfere« ißrä
bilat affirmati» angefügt i|i JAv. 24, 40, 12.
®i«w. geht ohne Seränberung be« Sinne« ne —
quidem ob. auch nullus, nihil oorau« unb non
modo folgt ohne sed nach u. läfjt [Ich burch Diel
weniger, geschweige beim überje^en: Apolli-
nis oracula ne mediocri quidem cuiquam, non
m. prndenti, probata sunt; nullum meum mi-
nimum dictum, non m. factum pro Caesare in-
tercessit; non modo — sed (ohne etiam), non
modo non -- sed, wenn ba« erfte Unbebeuteti
bete burch ba« Stattpnben be« gweiten, wa« Biel
bebeutenber ijl, fo gut wie aufgehoben wirb:
deum non in. aliqu& sed pnlcherrima specie
decet esse; sum c-onsecutus, non m. ut domus
tua sed ut cuncta civitas me tibi amicissimum
esse cognoscerot; Callicrates religione non m.
non deterritus Bed ad maturandum concitatus
est; auch non — sed etiam, um ba« {Weite
©lieb noch florier heruotpheben, inbetn ba« erjle
[cheinbar gan{ aufgehoben Wirb: nec voro supra
terram sed etiam m intimis eius tenebris plu-
rimarum rerum latet utilitas. Glicht feiten tfl
non modo, wenn non mehr jum Sage al« {u
modo gehört — ich will ntdjt fagen: ne forte
videar tibi non modo beatus sed über omnino
fuisse. 6) bei 9t uff orbetungen u. SBünf©eit
vide m.; *vos m. proposito faveatis; m. fac
ne etc.; im Unwillen tace m. Plaut, e) modo,
modo ne, (Cbm.) ne — m. , — dum m., dum
m. ne, m. conj. wofern, wenn nur, wenn
nur nicht manent ingenia senibus, modo per-
manent Studium; mediocritas placet Peripate-
ticis, m. ne laudarent iracundiam; concede ut
impune emerit, m. ut bona ratione emerit; auch
ei m., si unum m. sentiant; *m. si; *m. ei li-
cet online ferre; nocentem aliquando, m. ne
nefarium (=— m. ne sit nefarius) defendere; elo-
quicopiose, m. prudenter (— m. prudenter fiat).
d) m. non (feit) beinahe m. non montes ann
polliceri Ter.
21 0. ber ßeit a) jefjt eben, eben Cbm.; (». ber
©etgangenheit) eben erft, nut eben, bi*w. au©
B. längeren aergangenen Seiträumen qui nunc
primum te advenisse dicas, m. qui hinc abieris
Plaut.; m. egens, repente dires; ex tanto m.
regno unmittelbar nach bem 93efi?e eine« fo großen
Seiche« üb. 2, 6, 2; si hodie bella eint, quäle
Gallicum m. (Bor 26 Sohren) üb.; m. (vor 70
fahren) hoc malum in rem publicam invasit
Oie. off. 2 S 76; quantü (memoria) nuper Char-
madas, quantä, qui m. fuit, Scepsius Mttrodo
rus die. Tusc. 1 §. 69; tribuebatur hoc m. (Bor
21 fahren) Catoni Oie. Lael. §. 6- (feit ) gleich
nachh*X/ fogtei© domum m. ibo Ter.; cum
negaret — m. diceret; m. perturbatus; tarn m.
foeben, allemeile, präneftinifcher $rooin{iati«m.
Plaut, b ) modo — modo, auch modo — in-
terdum u. unmittelbar neben einanber modo,
modo (Sali. Jug. 28, 1. 93, 4), nunc — m. etc.
halb — halb; ft. be« {Weiten m. au© tum,
deinde.
mbdäl&t«, adv., [modulatus] na© bem talte
abgemeffen, melobif©, tattmäbig Oie. «. d.
2 §. 22. — mödülAtor, 6ris, m. [modulor] (feit)
ber nad) bem Sfmthmu« SIbmeffenbe — > I onfepei
Hör. — niftdülätus, adj. [partie. B. modulor]
na© bem talte abgemeffen, tattmäbig!
mufilalif© *verba.
mSdölor, dep. 1. [modulus] meffen, abmeffen 1)
al« t. <., na© bem talte, rhgthmtj© ab-
meffen, hominum auribus vocem natura ipsa
ftimmt glei©fam ben Saut für ba« menf©U©e @e
pfir, giebt bem Saut ^>öf)e u. tiefe; ipsa natura,
quasi modularetur hominum orationem etc. ; so
num Tods pulsu pedum ben talt [©lagen jum
©efang. 2) *taltmäfjig, melobif© fingen
carmina; *verba modulanda fidibus Latinis ein
Sieb, ba« bie rBm. Spra begleitet; pass, modu
lata carmina; »taltmäbig, melobtf© fpielen
lvram; pass, barbitos modulatus cm Lesbio
angef©lagen Bon tc. ob. met©e ertönte bem te.
*mödölu8, i, m. [dem. B. modusl ®af, SOlab-
ftab homo m. bipedalis jwei [fug lang; uti por.
deribus modulisque suis; fpri©W. [Hör.) metin
Be suo m. ac pede bie feinem ©haraiter uub
feinen Serhältniffcn angemeffenc SebenSart wählen
raödus, i, m. 1) ba« Stab, womit ob. wona©
etw. gemeffen wirb ob. ba« eine 6a©e hat cu-
vi um ; certus m. agri fefl abgegrcnjtfT ©ranbbe
fij}, fruris; superare bumanarum virium m ;
spatium eorum ad hunc lunae m. (na© birfer
©tonbppafe) dirigunt Gurt.. 8, 9, 36; btlbl. Stab
jt ab isto m. (na© «.) nutrices et paedagogi
iure vetustatis plurimum benevolentiae postu
labunt; qui neglegendi quidem non sunt, sed
alio quodam m. 3n«bef. a) al« t. (., talt,
9ihP»hntu«, Otelobie, SBeife flebilibuB m.
concinere, saltare ad tibicinis modos, *vertere
m. ben ton umftimmen, *fidibus Latinis The-
banos aptare m., *canoros m. dare per oolla
au« ben hälfen ertönen laffen; bilbl. *m nu-
merosque vitae ediscarc. b) ba« beftimmte Stab,
Siel, bie ©tenxe (objeltiB) aetas tantnmmodo
quaestni nequo luxuriae m. fecerat; m. impo-
nere magistratui, rebus secundis; m. statuere,
moecba —
eonstituere alcui rei; *m. eiitiis ponerö; neque
illis modestia neque m. contentionis erat; habet
ista ratio (Siegel) quendam m. ; adhibeat oratio
m.; m. habere galten; m. itatuarum haben nul-
lum placet? bu Will ft bir Bilbjäulen oßne Blaß
u. giel feßen laßen? tinem et m. transire; quasi
extra m., praeter m.; modum lugendi facere;
ludendi est quidam m. retinendus; eit ulci-
ecendi et puniendi m.; ‘vitae befHmmteä Ücbfitä
siel; impensius modo f. impense 2); bat). PaS
SJiaßßalten, bie Bläßigung m. suao vitae ha-
bere regeln Ter.; imitari caeleatium ordinem
vitae modo et conetantiä burtß eine geregelte
öleußförmigteit ic.; sine m. modeatiaque Liv
c) Borfcbrift, Siegel, in modum venti natß
(Befallen be$ ic., loie bet Sinb geßt, aliis m.
pacis ac belli facere it'ti.; vetuato Macedonum
m. Ourt.; Slrt, Seife, fyorm, SRanier con-
cludendi, hominis occidendi; si vitae m. (2eben4=
meife) actionemque quaerimua; id quibus m.
(Büttel) aaaequeretur; hoc ob. isto, tali m. ob.
ad huDc m. auf biefe, foldje S. ; quo m. ; omni
m. auf alle Ärt, feßr angelegentlich; quovis, fqno-
cumque, quoque m.; omiubus m. auf alle mög=
tic^e Seife, aueß (Ter.) gnnjlicß, multis modis
febr; nullo m.; alqo m, einigermaßen, quodam
in gemi ff ermaßen, aud) — certo quodam m.; alio
quodam m ; hnmano m. peccare; eiuB ob huius,
cuios, cuiuacumqne modi; modo nad) Vtrt oon
IC., loie je. serrorum, delphinum, oratoris ; rui-
nae Liv., torrentis, cursus magis quam itineris
Ourt.; in vaticinantis , in paeninsnlae modum;
mirnrn in m.; hostilem in m. nad) 3einbe$art;
inaiorem in m. in ßößerem ©rabe; ad m. fu-
gientium; ad hnnc m. auf bwfe Seife, folgenber»
maßen; *ai qma m, (sc. 08t) Wenn e« möglitß iß;
*apis Matinae more modoque; ‘belli moui Sen»
bungen; f-vario euppliciorum m.
moecha, ae, f. Sßebretßetin Hör. — moe-
chisao, l. \fioix^(o\ Eßebrucß treiben mitte,
alqam Plaut. — ‘moechor, dep. 1. fmoechuB]
Eßebrutß treiben. — ‘moechns, i, m. [poijcdcj
Eßeßretßer.
1. moenia, mm, n. [moenio — munio] 1) bie © t a b t =
m au er (al8 Stßußmeßr gebaut) diligentius urbem
religione quam ipsis m. cingere; gteidjßebeutenb
m. muri Liv. 10, 17, 7. 46, 12; autß Blauet»
bamm paeue inaedificata in murie ab exercitu
nostro m.; Befestigung übetß. non castelli
moenibus se tutabantur, sed pro muro — agi-
tare Sali. Jug. 34, 4; *jut U mftßreibung einer
Stabt Mavortia, Tiburtia; Romae, Tusculi. 2)
bie ©ebäube in ber Stabt innerhalb ber
Blauer, bie Stabt felbft Syracusarum m. ac
portus; nolla iam perniciea parabitur m. ipsia
intra moenia; and) ‘ein einjelne* ©ebäube,
Soßnfiß, fßalaft üitia; *o. ben ßinter ben
Blauem liegenben nätßßen Stabtteilen dividi-
mus moros et m. pandimua urbis; reperire viam
ad muros et m. Pallantea; m. triplici circum-
data muro. 3) *übert). Sdnbe, Blauem,
äußerlicher Umfang navia, caeli.
2. moenia — munia, to. f.
moeoimentnm, moenio etc. f. munimentuin etc.
Moenas, i, m. ber gluß Blatn.
moereo, niocror etc. f. maereo, maeror etc.
Moesl, örum, m. BMferftßaft, roeltße bie Üanbjdjaft
Moesia, bai Ijcutige Bulgarien u. Serbien, be»
raofjnte ; pl. mit SRüdficßt auf bie Einteilung in
- molestus. 509
M. auperior et inferior Suet. $at>. adj. Moe-
siäctis Tac., Suet.
HSgontläcum j. Blaing.
rabla, ae, f. fl. moloj 1) Blüßlftein, bab bcf.
im pl. Blüßle (folooßt Saßer» als ®fel8= u.
§anbmfiß(e). 2) Cpferfcßrot, geftßrolenc ftdrner
o. Spelt mit ©alj pertmjtßt, bie baS Boropfet
bilbenbe mola «aha. ®ao. molaris, is, m. sc.
lapia Stüßlßetn, baß. übetß, ‘großer Stein,
müles, is, f. 1) bie an fuß feßtoere, unbequem }u
ßeioegenbe Blaffe, 2aß, Sutßt, Stßniert, nb-
st. u. concr., ‘urere m. auä; ‘clipei ber große,
getmeßtige ©tßilb, ’equi, ‘Nemeaca ber neme=
tfeße iiönte ; ‘Latin ua ingenti m. p. rieftger Äür»
pergröße; ‘vastä se m. moventem; ‘via consili
expere m. ruit auä; ‘rudia indigestaque Blaffe
(0. Sßao«i; tantae corporum Roloffe; inSbef.
Steinmaffcn, $ol)ftämme u. bgl., auf mcl-
tßen mie auf einem ©runbe ber agger taufwurf)
raßt, ©runbbau, ®amm m. oppoaitae üueti-
bue; m. natural ia ohiecta o. einer Sanbbani;
Steinbämme, bie man in bie See ffißrte, um
fjfifd)beßdlter für bie Seeßftße ju belommen con-
tracta piacaa iactia in altum molibue aequora
aentiunt Hör.; *SelS in mole aedena; große
©ebäube inaanae Buhatructionum ; ‘pinea glotte
b. großen Stßiffen; belli großer ÄriegSappara t
(Blaftßiuen u. bgL) refectia vineia oli&que belli
m.; baß. aueß ‘Sogenmafje; ^eereSmaffe
ho-tea inaiorem m. haud facile sustinentea,
magna uniua exercitua, magnä m. adease Liv. ;
non aliaa maiore m. concuraum Tac.; Eoloffale
Btad)t SlomS tantam in medio creacentem m.
— metuebaut Liv. 2) tp. a) Scßwere, ©rbße,
Stärtc, ©emalt belU; aeditio mteatina maiore
m. coorta (sc. est) quam beUa tractabantur Liv.
6, 12, 7; mali, moleatiarum, invidiae, imperii;
veraari media in m. pugnae im ßeftigftcn fiampf
aemüßl. b) Hnftrengung, Stßtoietiglctl,
Blüße, Slot, ©efaßr baud magnä m.; maiore
m. pugnare, bellum parare; ingenti m. agere
alqd; minor m. fuit, ‘tantae m. erat m. in/'.
Verg .; maior domi exorta m.; fmaior belli m.
Buperest.
möleatb, adv. m. comp. u. sup. [molestus J 1)
läftig, unangeneßm a) tfür anbete amici m.
aeduli. b) für fuß ~ ungern, mit S)lißbe =
ßagen m. , moleatius, molestiasime ferre' 2)
gejroungen, affettiert ‘incedere m. ac mi-
mice, +m. acribere. — mölestia, ae, f. [mole-
stuaj Beftßmerli^leit, Bcfcßmerbe, Bliß =
beßagen, Unluß, Berbruß, Serbrießlitß =
leit magnam animo m. capere, trübere in.
alqa re; m. alcui aspergere, exhibere, afferro
Ter.; faeces habent m. etlu. iläßigej; pancorum
dierum moleatiam devorare; magnä m. (Seelen»
pein) auoa euaque deaiderare; pari m. (Blitge»
füßl) af&ci; maxima ae m. ex lila contentione
afiectum ostendit; aliud (vocia genus Bibi aumat)
m. (ftßmerjluße Befignation) Cic. de or. 3 §. 219;
sine in. tuä oßne bitß ju ßeläßigen. ^tero. ba«
©ejwungene, Slffeftierte im Wuäbrud Latine
loquendi accurata et sine m. diligena elegan-
tia; nihil habere m. nec ineptiarnm Atticorum
eat. — molestus . adj. m. comp. u. sup. [moleal
befcßtoerlitß, läßig, peinli^, jubrtnglitß
(nitßt bl. alä Saß, fonbern üßerß. alä fjinberniä)
provincia, labor, bomo, veritaa ; uiai moleatum
est wenn ei bieß (eutß) nitßt beläßigt; onrnes
510
molimen — molliter.
(nämt. quibns adversimi bellum incidit) sunt
hoc iure m. quo forte a mit bem nämliepcn iHeepte
fepwierig, partnädig, unperf ähnlich, mit welchem
fit tapfer ftnb, b. i. je tapferer, befto urtoerföhn=
littet Hör. sat. 1, 7, 10; *litee oetbrießliepe ;
in*bej. o. ber Siebe geswungen, gelfinftelt,
affeftiert Simplex in agendo veritaa, non m.;
fdialectos unperfläubliep; tmolestisaimua exactor
Latini aermonis pebantifci).
mölimen, tnis, n. fmolior] ftarte Hnflrengung,
'Bemühung, große Unternehmung res buo
ipsa m. gravia Liv. ; *quauto m. {roicfjtige SRiene)
circnmspectemus; »sceleris. — möllmentura, i,
n. [molior] = molimen; eo minoris molimenti
ea clanstru esse; neque exercitum sine magno
commeatu atque m. (Umftänblieptciti in unum
locum contrahere posse; adminiculis parri m.
burdj Ulajcpinen 0. geringerer Kraft; res est parvi
m. erforbert nur geringe flnftrcngung.
molior, dtp. 4. fmoles] 1) trän«. 1) etwa* ©epwe =
r e* burd) Ülnjtrengung u. bemalt bewegen,
0. ber ©teile, u. Sied fcpaffen naves ab
terra, fclauda et inhabilia navigia languide;
ancoras lichten, montes sede sui oetfepen, *cur-
rum summum per aethera emportreiben; terram
altius umwßhlen, umgraben; fstipites truncosque
arbornm haud aegre l)crau*reißen ; ttenacissi-
mum sabulum aegre pedes burchwaten ; *fulmina
dexträ, *ignem fchleubem; *ferrum fchwingen;
»habenas lenlen; portain, obices portarum
fprengen, ti°res; ffundamenta murorum ab
imo; corpora ex somno reifen; fultima« gentes
aegre per praefectos buos mobil machen; tp. m.
fidem ben Äxebit untergraben 2) etw. ©rohes u.
Schwierige* in* ffiert (eben, bauen, erricp =
ten, auffflhren, gtünben, fcpaffen *muros,
»arcem, popus, »classem, -flndus insu las bilbet,
fest an; »viam fiep ©ahn brechen; faditum mo-
litua ftch bahnenb; nulla opera beginnen, iter
fottfepen; *super sua laude laborem beftehen;
abfol. {Liv.) ad moliendum gut Anlegung be*
Sollwerte*. $ap. eine große u. fchwierige
Xpat im SBerte haben, bamit umgehen, auch
in* der! Jepen, oerurfachen, erregen insi-
dias alcui, ’avibus; *fraud«m; strnere et m.
alcui calamitatem; defectionem, peregrinum
regnum; haec sunt in iudicum animis oratione
molienda, amor, odium etc.; *iter, *fugam, ad
animum eius moliendum gum Krieg gu bcftim=
men Liv. 33, 49. II) intranx. fi<h in Sewegung
fepen, fiep abmühen ut misere moliuntur
Plaut.', dum moliuntwy dum comuntur Ter.',
in demoliendo signo permnlti homines; molien-
tem (aufbrechenbeit) hinc Hannibalem; nares a
terra ftch lo*arbeitcn Pont tc.; insula, in quam
gladiatores navibus niolientes ftch peranarbei'
tenb Tac.\ tp. agam per me ipse et m mich
rühren ; de occtipando regno moliens fiep regenb.
Xao. A) niolitlo, öntB, f. 1) ba* §erau * =
reißen valli Liv. 2) gurüftung tanta est
facta rerum. B) inölitor, öris, m. grbauer,
Unternehmer, ©eranftalter effoctor mundi
et m. de., »ratis, feaedis, fnovarum rerum.
$ao. inölitrix, lei», f. bie etw. ©eabfieptigenbe
novarum rerum &*W.
»mollesoo, 3. [mollis] 1) weiep werben
ebur. 2) tp. a) fanft werben pectora. 6) »er»
mei<p!icht werben. — mollfcellos, [dem. o.
mollis] weiep, gart manus Ct. — nioliicülns,
fdem. p. mollis] weiep, gart Plaut.; bübL gärt'
ließ versus mei Ct.
molllo, 4. [mollis] 1) beweglich, biegfam, ge>
fepmeibig, weich machen, erweichen arte,
oleo; umor molhtur tepefuctus; »ferrum ignis
fcpmelgen, *herbas flammCi = toepen; * humum
foliis auf ber ©rbe ein weiepe* Saget P. Slättem
maepen; *lanam trahendo; moUitos agros auf
gelodert; mollitum ac subactum terrae gre
mkm; clivum weniger fleil maepen; P. Spangen
u. bgl. milbern, nerbeffern »froctus feros
colendo, pvitia locorum. 2) tp. a) fcplaff,
meicplicp maepen, Perweicplicpen alqrn, fero-
ces militum animos, legionem; lacrimae meo-
rum me maepen mir ben Blut ßnfen. b) i(<
fänftigen, bäubigen. mürbe maepen homi-
nem his verbis Ter.; Hannibalem exault&nteni
patienti& suä , animos eorum , iras, impetum.
c) erträglicher maepen, milbern verba nsn,
translationom (Übertragung), imperium, »poe-
nam, fignominiam, pdedecus, lectio non cruda
sed multa iteratione mollita et velat confecta
< Juint . 10, 1, 19.
mollTpös, pedis, adj. [moUis u. pes] feplepp
füßig boves, in einet SicpterfteHe b. de. de
div. l §. 16.
mollis, e, adj. m. comp. u. so p. [<— moviüs n
moveo] 1) biegfam, weiep, gefepmeibig, ge-
lentig cera, commissurae et artus; *mnltö mihi
maior acriorque ignis m. ardet in medulli»,
*collum , *crura, »brachia, *iuncus, »acanthus,
•capilli , »arcus jeptaff, leiept gu fpannen; fanft
fiep bewegenb, ruhig »Enphrates, »aarae:
fastigium, litus fanft auffteigenb ob. fatlrnb
•clivus; o. SB erteil ber Äunft weiep, gart ge
palten signa; P. ©liebem bei Körper* me ich.
gart, *genae, »cervix, »manus; palpebrae mol-
Iissimae tactu; »venter fcplaff; o ©oben »humus,
»litora, *prata; p. ©flangen, Kräutern »hyacin-
thus, »arista; p. ffrüepten u. ©peifen mürbe
milb »castaneae; p. gorben, bie burep üiept.
©lang u. pelle Stiftung einen angenepmen Cin
brud maepen, »viola fanft; »aestas, *rma, *me
rum; »umbra milb, angenepm. 2) tp. a) milb.
art, fanft, getinb, gelaffen oratio; »haec
aud m. fatu; *iussa; »assuetus studiis m. ipse
fui; fexsilium; fmolliora ingenia; mollissiwi
viä consequi alqd auf bie (cponenbfte Seife;
»mollior ira doi; »aditus viri bequem, günßig
tconsuetudo gefälliger Umgang. 6) leiept empfang
licp für äußere ©inbrüde, balb in gutem Sinne
nachgiebig, gartfüblenb, gärtlicp m. animn-
ad accipiendam et ad deponendam offension- n .
Komanos molliores facere ad paciscendun:.
homo mollissimo an imo leiept gu rüpren, intimi
auriculä mollior; p. ©aepen *anm ba* garte
Älter, sermo, »carmen, »querelae; halb in üblem
©inne unmännlich, fcpwaep, weieptiep, net
gärtclt intirmus mollisque naturä; mens; ad
talia geDs; philosophus; solutus et m. in gesiu;
in dolore mollior; consul, »Sabaei, »Tarentum,
»viri ungücptige, sententiae, disciplinae, »oolum
bae, »pecus, »lepus gagpaft, fureptfam, *»oi,
»inertia, »aurieulae gärtlupe, bie fiep gern iepinrt
epein taffen.
San. A ) moll iter, adv. m. comp. u. mp. 1)
weiep, gelentig, gefepmeibig, elaßifep sub-
stemere nidos, »excudcre aera mollins, »men:
bra movere moUius; »ire, »incedere fepwcbenb
mollitia — monitug.
511
2) tp. a ) fanft, ruhtg, gelaffen; nachgiebig,
mit (Ergebung *mihi tum quam m. ossa
quiescant; *m. vivere in patria; *mollius lo-
qui; molliufl eadem illa abnuere weniger abge=
neigt ficf) j eigen gegen Liv. ; quod ferendum est
rn sapienti. 6) idjonenb, gelinb faoere parce
et m. , alqd moliius interpretari, accipere Tue.
e ) weidlich, fd>tracf), »crjärtelt ferre dolo-
rem, mmis m. aegritudinem pati, m. et deli-
cate vivere. B) mollitia, ae, f. ob. -leg, ei, f.
1) (Hcfdimeibigtcit, Biegfamleit cervieum.
2) tp. a) SBeic^^ett bet Seele, 3ätt(i<f)teit,
(Smpfinbfamleit animi, naturae. 6) Stängel
an (Energie, ödjroätpe animi, m. et socordia,
decretorem fetttDäc^lic^e, ffrontis Slangei an 3“-'
»erftdjt. b ) ffieid)li<hfeit, Ber järtlidjung,
Üppigfett mores lapsi ad m.; + ». Unnatur*
liebet ffiollnft corporis. C) mollltüdo, dYnia,
f. (Sefcpmeibtglctt, 993eic^^eit corporis Pa-
cur. 6. de. Tusc. 6 §-46; assimilia spongiis;
tp. 3art1jeit bet (Empftnbung bumanitatia.
1. rnölo, ui, Ttum, 8. mahlen molita cibaria
(Joes., subst. molitum, i., n. baS (gemahlene
Plaut. [WpoHoboruS ju 9H)obu«.
2. Mölo, önis, m. Beiname b eS grieetj. 3if)etorS
mölöchinärius, ii, m. [molochina] ((eit.) Stals
oenlleibetfabtilant Plaut.
Möiorchua, i, m. ein ffiituer bei Semea, bet ben
$etfuleS beherbergte, * Molorchi luci — bie ne=
meifdjen; adj. *MolorchTcu».
Mölüshi, örum, m. Böltcrfthaft im öftl. (EpiruS,
Bao. 1) Mölossls, Ydis, f. baS Sanb bet Sto-
loffer. 2) ‘MtMossus, adj. canig; subst. ein
molojfifcher $>unb. Ba». adj. Mölossicus,
paraaitua jo gefräßig nie ein Stolofferhunb Plaut.
möl?, yoa, n. furölti] eine Sflanje als (gegen*
mittel gegen 3o“6erei benupt Öv. met. 14, 292.
mOmcntum, i, n. [jfgj. auS movimentum b. mo-
veo] 1) bie betoegenbe Kraft, Bewegung**
bauet, ein 8<it«bfchnitt, innerhalb beffen eine
Bewegung erfolgt, ein 8ul*a"b ftd) entmidelt,
ein Stabium, bef. bet tfirjejte 8eitabjdjnitt,
ein flugenblid *leyes tactus momeutaque
parva i quasi partita habere inter se ac divisa
in. BetoegungSgefepc; astra m. sna suBtontant
immerwährenbe Bewegung ; decondentia ci rtis tem-
ra m. Hör.-, feertis dimensisque m.; leonis
eiäumläufe, innerhalb beten fid) ba« ®eftirn b<=
megt n. einfluftteief) ettoeift Hör. cp. 1, 10, 16;
momento temporis, auch bl. m. im Slugenbltd
Liv.; unius borae, eodem temporis Curt. ; non
uno aliquo m., aed Omnibus prope diebus ac
prope omnibua horis 7Yic. ; m. Omnibus Suet.;
umjditribenb, borao momento im (taffen) Betlauf
einet ©tunbe Hör. sat. 1, 1, 8; Liv. 5, 7, S. 9,
16, 9; bilbl. bet BewcgungSgrunb officiorum
omnium m. (Bcipflid)tunj)8grflnbe) diligentissime
perpendere; *m. potentm.
2) was, in bie ffiagfdiale gelegt, fie betoegt,
bah- SluSfchlag ob. was ben Slusfihlag giebt,
entftheibenber (Einflufj, entftheibenbes ® e*
mitht, (Entfdjeibung; Geltung, ffiteptigfett,
Bebeutung magnnm m. habere, afferre ad
alqd; levi m. aestimare gering anf (hingen, für
eine Sache ». gelinget ffii<htigfeit erathten; parva
SEtnpüjfe; momento occasionis; illo m. borae,
unius borae; quia magna famae m. in utramque
partem fierent; m. facere annonae; ne quid
momenti gratia faceret; ex parvis saepe raa-
gnarum rernm m. pendet; tarn levi m. mea
apud tos fama pendet; animos ex tarn levibus
fortnnae m. ((glüdewcthjcl) suspensos gerere;
puncto temporis magnarum rerum m. verti;
parvo m. res Komana euperior fuit; parro m.
(um ctw. ffienigeS, bas ben VluSfcptag gab, um
eine geringe Biftanj) antecedere; quibus ea quae
hostes ingenti mofe agerent, perlevi m. (9lnftof),
Pluftoanb 0. Kraft) ludificaretar; haud maiore m.
Ticti sunt, qnam etc.; parvo m si adiuvissent
mit geringer Statbhilfe; flabantibus Vitellii rebus
Vespasianum secutns gründe m. addidit: haud
parvum m. adicerc tuendae Africae Beihilfe o.
entftheibenber ffiitlung: magnum in omnia m.
Syphttx erat; habere alqd momenti, magnum m. ;
esae maximi m. et pouderis; alqd nullius m
putare; magno ad alqd m. esse; ’Beföts
berungSmittel praebe nostrae m. saluti.
Mona, ae, f. 1) bie 3nfel Stan »mifthen 3ttanb
u. ßnglanb Oats. 2) bie 3niel »nglefca Tac.
mönSdöla, ae, f. Bohle; fprtd)tt>. non plus aurum
alcui quam monedulae committere; als Sieb-.
lofungSmott Plaut
möneo, 2. 1) mahnen, aufmeitjam machen,
etinnetn, }ubebenlen,ju beherjigen geben,
toatnen, jutethtmeifen alqm, alqm de alqa
re, quod me mones, quod a natura monemur,
j-alqm alcis rei; monendum te est mihi ft. mo
neudus es mihi Ct.; et monendi amici saepe
sunt et obiurgandi; et monere et moneri (fid)
jntetht weifen laffen) proprium est verae amici-
tiae; bah- ermahnen, aufforbetn, jutebett
(inbem man fid) an ben Berftaitb u. bie ginfid)t
jmbS. menbtti, m. ut; hunc m. nt in omnes
partes equites — pervagentnr bafe er laffe tt.
Cats. b. O. 7, 9, 2. Hud) o. Seblof. tempora m.
ut etc.; m. bi. conj. ; m. ne; *e. Seblof. immor-
talia ne speres, m. annus; m. in/, ratio ipsa
m. amici tias comparare Cie.-, alio properere
tempus m. Soli. 2) unterweif eit, anwetfett
(jmbm. fagen, was er thun foü); eingeben,
wahrfagen, oertünbigen velutdivinitus mente
monita Liv.; fsomnio monitus; aud) J u r e <h t •-
weifen, einen Benfjettel geben puerili ver-
höre moneri Tac. an». 5, 9.
moneri«, is, /. [,uovr)pijs] ©d)iff mit einer
Subetreihe, Sinrubetcr Liv. 88, 38, 8.
Mönöta, ae, /. [moneo] 1) *= Mnjuooevi; Stutter
ber Stufen. 2) Beiname ber Sutto; im lempel
berf eiben warb bie Stfinje geprägt, bah- 3) bie
Stünje a) Stünjflätte. 6) *ba3 grmiiujlc
@e!b. Ba». A) mönetAli«, e, adj. jur Stfinje
gehörig; tp. fd)er*h- ein Stann, ber Selb
haben Will Oie. B) mönStirlu«, m (fpät) ber
Stün jarbeiter.
mönile, is, n. $atsbanb jum ©thmude ber
grauen, *ber Knaben, *bet Sferbc, *ber $irfthe.
ntöu Tineutiim f. monumentum.
monita, örum, n. [raonvo] 1) (Erinnerungen,
(Ermahnungen. 2) *Srophejeiung deorum,
*Carmentis nymphae. — niöiiTtlo, önis, m.
[moneo] ffitinnernng, ffiarnung Cie. — mö-
nTtor, öris, m. [moneo] l) erinneret, Sr»
mahnet, SBatner ofBcii sui, fatuaB, »monito-
ribus asper. 2) inSbtf. a) bet SechtStunbige, ber
bem SRebner »ot ©errieft bie SethtSgrünbe an bie
$anb giebt, Se^tslonfulent. b) =» nomen-
clator, w. f. — mönttus, us, m. [moneo] *<Er =
innerung, Stahnnng, ffiarnung finierat mo-
512
Monoecus — mors.
nitus ; bei. ber ®ötter burd) Dtalel, Sei«*
fagung, Einbeulung, Sainung, Sille ber
® öltet, gern, im abl. sing, rnonitu fortunae, di-
vum , fdei.
Mimoecua, i, m. Beiname be« Sjrrtule«, Monoeci
arx Verg , portua Tac. Borgebirge u. $afen in
üigurien , j. Monaco.
niönognunimis, adj. j uavriypapuos] au« bloßen
Umriffen bejtehenb, dii unförperliche Sdjat*
tengötter Cie. n. d. 2 §. 69. — möuäpödium,
ii, n. Oo»o*öä»o*] ein lifdj mit einem gufje.
— fmönfipölium, ii, n. j iiovoncöXiov | ba« Sielet
be« SUIetnhanbel«, SÄonopol Suet. — mö-
notropus, i,m. f poimTpoiroc] (Sinfiebler Plaut.
monst, tis, m. Berg, ©ebtrge Iura, Pyrenaei,
Moaa profluit ex ni. Voaego iau« bem Teil ber
Sogefcn) qui etc. Ca es. b. G. 4, 10, 1; ‘Berg*,
3el«geftein; übertr. ein Berg montes argenti,
mali, m. maxumua muli maeroris Plaut., *aquae,
•aquarum; jprichw. f. parturio 1); montes auri
Ter., maria montcsque (golbcite Berge) polli-
ceri Sali.
monsträbllla, e, adj. [monstro] bemerlen«*
inert, ausgezeichnet Plin. ep.
monstrütio, önis, f. [monstro] (feit.) ba« geigen,
Seijen Ter. — moiiaträtor, öris, m. [mon-
stro] tgeiger, Slnmeifer hospitii; ’Pe^rer
aratri, sacn. — monaträtua, adj. [ partic. D
monstro] (Tac.) auSgejeidjnet, aufjallenb
alqa re, alcni.
monstro, 1. [eigtl. moneatro ». moneo] 1) geigen,
weifen alqd digito, "monatror digito prae-
tereuntium; *fiter, fiter iaciendo opcri, *viam.
2) tp. a) *oorfcf)reiben, nexorbnen piacula,
araa, alcui radicem vel berbam ; überb. Woju
anweifen alcni ut Plaut, b) anbeutcn, be*
jeichncn, belehren tu igtic, «i quid librarii
mea manu non inteilegent; fmonstratua fatis
Tac.; ‘abdita rerum. c) raten, antreiben,
alcui bene Plaut.; f»u ©emüte fübten, bor»
ftellen, feeso militi Cremonam. d) tangeben,
an Hagen alqm ad exitium, ab amicia mon-
monströKö. etc. f. monatruoae etc. [Btrari.
monstrum, i, n. [moneo] eigtl. in ber Kcligion«*
fpradje ein Sahtjeidjen ber ©ötter, al« na*
turwibrige u. hä&Iiehe ©rfdjeinung monstra
atque portenta. Stab- tp. Ungeheuer, Sd)eu =
fal, Ungetüm immanisaimum ac foediseimum
(b. ßtobiu«); hominis D. einem 3Jlenfef|en Com.;
in. illud atque prodigium (D. ßatilinn); (Verg.)
n. $olt)pbcm, ßacu«, Setuitgeheuer, troj. SRoft, n.
SReere; *pati m. talia (Bertoanblung in folthe
Ungeheuer); unerhörte, ungereimte SReinun*
gen, Borftellungen nonne hoc monstri simile
eat? Ter. ; monatra dicere, narrare ; unerhörte«,
entfeplidieä Berfahren non mihi iam furtum
Bed m. ac prodigium videbatur m. inf.; m.
quaedam non hominis aed furae neacio cuiua
immanig.
monstruösö (nicht Haff, monströse), adv. [mon-
atruoaus] wunberbar, mibernatürlich de.
de div. 2 §. 146. — monRtruöHUS (nicht flaff.
monatrosus), adj. [monstrum] wunberbar,
abenteuerlich beatia, hominea.
1. Montänna, i, m. tönt. Beiname; Curtius M.,
©ünflting be« Jiberiu«.
2. montfinns, adj. [mons] Berg*, ©ebirg«* a)
auf ob. 0. Bergen hominea, Ligures, loca,
"castella, »oppida, ‘Humen; subst. pl. m. ffle*
birg«bewohnet,n. ® ebirgögegenben. b) ‘ge-
birgig Dalmatia.
monticöla, ae, comm. [mona-colo] ©ebirgl*
bewohnet Ov. — montivSgus, adj. [morn-
vagor] (bi<ht.) Berge burchfchweifenb; cunnt
burch ba« ©ebirge (an bicht. gefärbter ©teile) Oie.
Tusc. 6 §. 79.
montüöBus (-tösua), adj. [mons] gebirgig.
mönfimentum (nicht monTm.i, i, n. [monec]
alle«, woburch man an etw. erinnert wirb, Senf
mal, «jeichen, Slnbenlen, vos monumentis
(ÜJenfgettel) commonefaciam bubulis Plaut.; mo-
numenti causä; monumento ut esset, aeneim
tabulam — üxerunt IAv. 8, 11, 18; id morn-
menti (ber etnjige hiflorifche Bewei«) eat m. aee
c. inf., Liv. 4, 7, 10; übeiett. landis, clementiie,
*amoria, furtorura, ‘veterum OTolvens m. (bic
Sagen C. ben Xbatrn u. cSdjicf falen ) ▼irorum:
haec culti neglectique numinia tanta m. (in bic
Singen faüenbe (Erfolge) in rebua humania cer-
nentea Liv. 6, 62, 1; m. epejeget. gen. inaigniora
m. vastitatia circa regionumque Liv. 10, 16, 6.
3n«bef. a) jur (Erinnerung errichtete ©ebäube,
Tempel, Statuen m. (pl.) Afrieani; qnod U
(Clodiua) in monumentis maiorum auornm (auf
ber appifchen Stra&e) sit interfectua; Marii bei
n. SDiariuS erbaute (feinen Kamen petewigenbe)
Tempel be« Honoa u. bet Virtua; *(pl.) regu
SönigSburg be« Kuma ißompiliu«. b/ ©rabmal,
ijfamilicnbegräbni«, Begräbni«pla|, ©mit.
m. u. ohne sepulcri; Scipionum; aepultua eat ii
m. Caecilii, arunculi aui; heredea m. aequitw
(fällt ju) lior. sat. 1, 8, 18. c) (pl.) f chriftlidjc
® e n ! m ä l e r , U r t u n b e n renim ge starum, frernm,
annalium Jahrbücher ber ©efchichte; orationnm
urtunblich aufbewahrte, noch oorhanbene Sebm,
fexpeditionis; m. et litens (fchriftlichen ®etil
mälem) oratio eat coepta mandari; quantum ei
monumentis auapicari licet; commendari mouu-
mentia alcia Tenfmäler, SKemoirnt; auch +f<ht'iP
liehe Benfmäler, Welche für etw. ©efchehene« 8e
weiöfraft hoben, d) ©rtennung«geichen (eia
King) Ter.
Mopslinl, flrum, m. Slnhänger bet Mopaii in br
Stabt Sompfa währenb be« gweiten pun. Stiege«
Liv. — Mopsi um, ii, ». Slnhöhe in Theffalien Lir
MopKöptus. adj- }U SSopfopia (alter Kamee
Slttila) gehörig, attifch Ov.
Hopauhestia, ue, f. [Maxpov larCa] Stobt io
ßilicicn. — Mopsus, i, m. ein Sapithe u. ©eher
Ov. 2) ein Kreter, ©rünber be« Oratel« be« Ha*
rifchen SIpoüo in Kleinaften. 8) ein §irt Verg.
1. möra, ae, f. Slufenthalt, ba« Berweilen
(an einem Drte blofi al« interimiftifche Unter
brechung), bef. Kajt, 9i oft tag Liv.; bah- Ber*
jug, Sluffchub, Berjögetung, Slufenthalt.
fluminia herbeigeführt burch ic.; reliquorum mü
ic.; eiua rei oerbunben mit ic.; dicendi ffleitlön
figieit be« Kebenä; sine m.; moram (alcni rei,
alcia rei, alcui) afferre, interre, interponere,
intericere, facere, *moliri; "moram tr&her*
jögetn; moros amputare f. amputo 2); moram
producere malo ba« Übel auffd)ieben Ter.; morw
nectere; ’quaeris in nullo amore moram b. i
halb finbeft bu ©ebör bei ben SRäbchen; aine m ..
*haud, nec in., null« m. unoerjüg(id); rea habet
m. leibet Bcrjug, aber habeo paululum morse,
dum ich nu*& «io wenig Warten, bi«; esse in morn
quominua etc. berhinbem, ba| ic. ; in mors tri-
mora — morologus. '513
buni erant, qui etc., id modo in m. erat ne
Liv.; alcui esse in mora, esse morae nnptiis
7er.; neqnc iatic neque alibi tibi usquam erit
in me m. Ter.-, alia si memorem mora'et palt
ju lange auf, quae memini; m. mora'st (märe
reine gcitBcrjchwenbung) monerier Plaut. ; nulla
m. est ba» lann oljne Seit et e» gesehen A’ep. ;
nee m. ulla est quin eam uiorem dncam Ter.-,
m. mihi nullam fore baff id) nicht jögcin bürfe
Cie.-, finter moras unterbeffen, mittlerweile, finter
alqas m. gn»bef. o) Raufen in bet Siebe Cie.
or. §. 63. 6) geitraum longa fuit medii m.
tcmporis. c) meton. toaä SSerjug macht, SSerjug,
$tnberni» m. atque impedimentum es rosti-
tuendae Romanis Capuae IJv.-, ‘clipei aerei.
2. mora, ae, f. [pöpaj eilte Abteilung bci> jpat=
tanifchen ^eexe§ d. 300 bi» 900 SJiami Nep.
3. mein» j. 2. morus.
mörälis, e, adj. [mos] bie Sitten betreffenb,
moralijcf), pars philosophiue, nur ootgef (plagen
D. Cie. fat. 1.
mörätor, öris, m. [moror] l) SSerjögerer pu-
blici conunodi (o. einem Tribunen, welcher burch
fein veto bie Sluäpebung ju oenögern juchte);
tnöbef. ein Bboofat, ber burch Sinfeljüge ben
$auptantlägern geit jut Sammlung u. Srpolung
ju Berfchaffen fuchte, Südenbüfjer. 2) milit.
(. t. Siachjügter, 'Diarobeur.
1. mörätas, adj. [mos] irgenbmie gefittet, ge =
artet, befchaffen condigne eius pater est in.
moribus, istoc more, quibus moribus m. Flaut.-,
homo bene, melius, optime, male m.; {Plaut.)
ita haec ianua m. est; ‘venter male m.; *fa-
bula recte m. mit richtiger Zeichnung ber
Sparaftere; poerna charattenflifch Cie.
2. mörätuK f. moror.
Morbövia, ae, f. [morbus] ba» SranfheitS»,
tCeftlanb, in bet SolfJfptachc bei $crwun=
fchungen, abire Morboviam jum (Beier ob. genier
Suet. Vesp. 14.
morbus, i, m. ß r a n f p e i t in morbum cadere,
delabi, morbum nancisci, in morbo esse ; morbo,
in morbum implicari, morbo opprimi, laborare,
affectum esse, perire, mori, absumi, confici; ex
morbo evadere, convalescere; comitialis (fpi=
lepfie; (Bor.) Campanus bie in Sampanien häufig
oorfommenben üilarjen an ben Schläfen, regiue
öetbfucpt, nach Eelfu» fo genannt, weil bie tpcil=
mittel Io foftfpielig waten, bafj nur reiche fieute
fie bejaplcn tonnten; ‘petfonif., pl.; tp. ‘caeli
jchäbliche fiuft; animi — ßeibenfepaften; im gjpg.
bl. morbus, morbi; haec omnia tnorbos Graeci
appellant, nos autem hos eosdem motus con-
citati animi recte, ut opinor, perturbationes
dixerimas, morbos autem non satis usitate Cie.
Tusc. 3 §. 7 ; venio nunc ad istins , quemadmo-
dum ipse appellat, Studium, ut amici eius, mor-
bum et insaniam Oie. Verr. 4, 1; *contaminato
cum grege turpium morbo (burch unreine £eibcn=
fepaft) vironim; hoc illi est morbo macht ihm
ärger Plaut.; mentis gehler, Iporpeit, auch bl.
morbus b. oeijärteltem, moCüftigem fieben, 8.
jpabfuept, SBapiifimt Bor.-, hic niruium m. mores
inrasit bonos Plaut.
mordücltör, adv. m. comp, [mordax] beifeenb,
fcbaif *limä mordacius uti. — mordax ; äcis,
adj. m. comp. u. sup. [mordeo] 1) betfjenb,
biffig canis Plaut.-, Memmius. 2} a) ftedjenb,
brennenb ’urtica. 6) ’einfcpneibenb ferrum.
ptlnicptn, lat-bcubdjf* 6$uI»Sttftb. 5. Äuö.
c) beijenb ‘pumex. d) ‘jufammenjicpeitb,
fcharf Bon @efcpmact fei; tp. *bi)fig mit
Sßortcn carmen, Cynicus, invidia; ‘fräntenb,
teijenb sollicitudines.
mordeo, mömordi, morsurn, 2. 1) beiheu alqm;
canes mordent; frenum, humum; inusca m.
(fticht) Calvi caput Phaedr.; *faucnb in etm.
beiheu, lauen pabula dente; vitem benagen;
*subst. partic. mono, örum, n. SöifjCpen, Stüd-
chen. 2) tp. a) gleidriam einbeifjen, etw.
? reifen, faffen *huic fibula vestem. b) *be*
pülen Liris rura. c) ‘angreifen, brennen,
f engen matutina frigora parum cautos Bor.;
aestus oleam. d) auf jmb. ft ich ein alqm clan-
culum Ter.; alqm dictis Ov.; and) wehe tpun,
frönten, an» $erj gehen par pro pan re-
ferto, quod eam mordeat 7er.; * alqm dente
livido; ‘opprobriis falsis; ralde me momorde-
runt epistuloc tuao; si paupertas momordit;
pass. conscientiA ®ewiffen»biffc empfinben; ‘do-
lore occulto. Tao. mordicltus (Plaut.) u.
•dicus, adv. beifjenb, mit ben gähnen au-
riculam auferre; tp. fteif u. feft, au» allen
Sräften alqd teuere mordicus.
möre, adv. [2. morual närrifch Plaut.
mörctum, i, n. ein (Bericht B. jujammengcriebc-
nem Snoblauch, ®ff'9- Öl Or. fast. 4, 367.
Morg&utia, Morgentia f. Murgantia.
mörfbundus, adj. [morior] 1) im Sterben I ie -
fenb. 2) ‘ftcrbtich membra Verg. 3) unge=
unb, löblich sedes Ct.
mörTgöror, dep. 1., (Plaut.) -ro, 1. [mos u. gero]
»u ©illcn fein, willfahren (al« freiwilliger
21(1, alcui Ter.; serrituti fiep fchideu in tc. Plaut.;
voluptati aurium m. debet oratio. — mörl-
gSroa, adj. [mos-gero] willfährig, ungehor=
fam alcui Plaut.
Mörinl , örum, j«. belg. SüftCUBoIf.
mörio, öris, m. [pmpos] 91arr (.bei bem B<rbor=
benen ®ejd)macf ber Äatfctjeit jur Srgöpung bie»
nenb) scurroe, cinoedi, m. mensis inenabant
Plin. ep.
mörior, mortuus sum, dep. 3. (archaifl. inf.
moriri Plaut, Ov.; partic. morttürus) 1) ft er ben
desiderio, fame, ferro, morbo, ex vulnere, *per
Tim, sua manu, in suo lectulo, *in armis, in eo
libro, in qno (Sooratca) m. ct fterbenb ob. fein
lob bargeftetlt wirb Cie. Tusc. 1 §. 103; in Stu-
dio dimetiendi caeli (ich bi» jum Tobe bcfdjäf»
tigcit mit ic.; beno, fortiter; Sehtnurf otmel :
moriar (ich will be» lobe» fein) si, nisi; subst.
mortuus ber lote, bie Seiche m. se in dornum
eius illaturum, a mortuis excitare; amandare
infra mortuos töten; mortuus concidit wie tot;
jprid)W.; eerba fiunt mortuo — man rebet Oer-
geblich Ter.; moriturus ber bem lobe Berfalien
ift, herben muh, tibi morituro Bor.; m. fertur
(ftürjt fich in ben Tob) in hostem Verg.; tp. o.
Sachen u. abftralten ®egenf»änben virgae in tergo
mco jethauen werben Plaut.; voces, ‘artus mo-
rientea, ’corpus moriens, ‘herba moriens, *se-
getes in berbis, ‘flamma, dies geht jU Snbe
Plaut., bi (lacerti) mortui (Bötlig fraftlo») iam
sunt, ‘morientia (brechenbe) lumina, antiquae
sunt istae leges et mortuae crlofchen; una cum
satietate memoria quoque moritur voluptatis
Cic. off. 2 §. 66; frestigia moriontis libertatis;
mare mortuum ba» tot t Just, [närrifch Plaut.
mörölögns, adj. [papolo'yos] albern rebenb,
33 Die
514
moror — morus.
j. mfiror, dep. 1. 1) intram. eine geh lang tj e r =
weilen, fiel) aufhaUen, pcrbleiben, jögern,
jä unten paucon dies in provincia; diutius, pau-
iisper sub armis, *sub divo, »in terris, auxilia
bleiben au«; iumenta; in eo babei, »nec plura
moratus ohne langen Serjug; »oculi tellure mo-
rati baflenb an ic., *quo loco rosa m. nod) jfu
finben ift; tp. nihil m. qnominns etc. nid^t an-
flehen, foglftif) bereit fein ju ic.
2) tram. serweilen machen, aufhaUen, Ijern*
men, oeijögern, betjinbern iter alcis m.
atqne impedire, manuro, agmen, reditum, victo-
riam, impetum, nec rex impetum moratus ließ
bie Segeifterung nidjt B maueben Ourt.; alqm
ab itinere, a fuga; haec res Cnrionem ad spetn
jdjrciidjte, mäßigte bie jc.; »tempora spem con-
siliumque (bie (Erfüllung ber Hoffnung u. bie
ftuSfüljrung be« ©orfaßcä) agendi etc.; »alqm
lite iniqua behelligen; *alcui lucem (ba« Sieben
friften) arte; »Orcum warten (offen; »aureos cur-
rus et intactos boves fflumen mit ic. ; nnllo mo-
ronte al« feiner einjtbritt; m. (ben ffemb auf®
halten) atque impedire iter; (Plaut.) non, nec
in. quin; moratus sit nemo quominus abeant
Liv. 3«#bef. a) beim «bbredjen ber SRebe qnid
multis moror Ter., ne multis morer, *ne te m.
6) o. freilaffenben 8fi<bter: C. Sempronium nihil
moror ich holt* ben tc. nicht »eitet auf, absolute
Claudio tnbunus pl. negavit se Qracchum m.
Liv. e) nihil ob. nil moror a) ich h°be nicht«
Dagegen, meinetwegen mag (mögen) ic., m.
aec. e. in/, nihil m. eos salvos esse intern, in
Oie. ep.; »et esse («e. invisus tibi) nil m. ; ab=
fol. i iam nunc quo properabas, nihil m. Plaut.
(?) ich mache mir nicht« au« ic., batum
lümmete ich nti cb nicht, ttb »UI nid)t*
Wiffen Don ic. nihil ni. mihi istius modi clicn-
tes, nil ego istos m. faeceos mores, turbidos,
pnrpuram nihil m. Plaut.; »nec dona m.; *nam
ut (gefefct bah) multum (sc. scripserit), nil m.
Hör.; m. inf. nihil moror ductarier ich mag
nicht angeführt werben Plaut.; abfol. d) »fef =
fein, unterhalten populum, ocnlos auresque
Caesaris (D. ®ebid)ten).
2. möror, 1. [papos) ein Karr fein inter ho*
mines (boppelfinnig) Suet. Ner. 83.
mörös«, adv. m. comp. u. sup. [morosus] mit
pebantifcher fSngfiliileit, mit grämltchem
digenfinn. — cnörösitas, atis, f. [morosus]
ängftliche« u. pebanttfehe* gehalten an gewiffen
©emohnheiten u. SRanieren, ©ebanterie u. ba«
bamit oerbunbene mftrrifche ffiefen (@gf. facili-
tas) inutilis et odiosa; affectatione et m. nimiA
obecurabat stilum Suet. — mörösus , adj. m.
comp. u. sup. [mos] pebantifch fefthaltenb an an=
genommenen ©ewohnheiten u. ®lanteren, peban=
tifch, launifch, grämlich, eigenfinnig sunt
m. et difficiles senes; bene nostri, cum ornnia
essent in moribus vitia, quod nullum erat ira-
cundiä foedius, iracundos boIos m. nomina-
yerunt, ‘canities, »morbus Ijattnäcfige.
Morplieiis , ei, m. [Afopcptop] j. Icelos.
mors, tis, f. 1) tob occumbere, obire, oppe-
tere, sibi consciscere mortem; yoluntaria; ne-
cessaria ber natürliche; suft m. (eine« natürlichen
tobe«) mori, tdefungi; bag. bl. al« furifMfch ge=
nauer 91u«bruif in morte sua testamento decla-
rsyit Oie. p. Cael. §. 10; m. alcui afferre, in-
ferre, offevre; alqm morte multare, fpnnire;
alcui morti esse bringen ; »supremii, *in extrema
m. in ben lebten Vlugenblidcn ; »morte noch im
t.; »morte (beim t.) Sichaei; si est aliqui
sensus in in. praeclarorum virorum im 8«--
flanbe be« tobe«, bem Sinne nach foft — mor-
tuorum ; perfonif. al« ©ottheit; pl. tobeSfälle,
bef. gewaltfame perierunt m. ignotts Hör.,
»ftobeSarten. 2) meton. a) Seiche, Seid):
nam, toter, bef. in ber SoHSfpradje odiosum
est mortem amplexari Plaut ; »nec sit in Atta-
lico m. mea nixa toro ; neque ullo in loco po-
tins m. eiuB (feine Seicht) lacerari qnam in quo
esset rita damnata Cic. p. Mil. §. 86; m. alcis
decorare Oie. b ) *3Rorb = , tobefblut.
morset f. mordeo 1). — morsinneüln, ae, f.
[dem. D. ungebtttuchl. morsio] ba* ©eifjen mit
ben Sippen (■= Kaffen) Plaut. — morsns, us,
m. [mordeo] 1) fflif), ©eifjen serpentis, avium,
»morsu insequi saxum, fappetere alqd; bef.
»ba« ©eihen in et»., ba* (Effen mensarum;
»vertere morsus (ba« ©ebifj, bie gähne) exiguam
in Cererem. 2) tp. a ) ba« (Singreifen, gefU
halten, »roboris bie ©aumfpalte, bie ben 8Butf=
fpiefj einflemmt; »uncus ber gebogene gähn, o.
SRnfcr. 6) »hämifcher Mngriff. c) iSrget,
B erbruh, Rränfung animi, »exsilii, »perpetui
curarum; acrioros solent esse m. intermissae
libertatis quam amissae; recordatdones , quae
quasi m. quodam dolorem effieiunt einen Stich
in« $erj geben.
mortälls , e, adj. [mors] 1) fierblich animal;
genius, mortalis m unumqnodqne caput ab-
ftcrbcnb für jc., jebem HRenfchen (mit bem er gt=
boten wirb, auch wieber) flerbenb Hör. tp. 2, 2,
188 f.; subst. ein Sterblicher, häuf<ger pl. bef.
m. multi, omnes, cuncti, ceteri, alii u. tn Schlacht-
berichten «— bie SKenfChen; »mortali (Aosoni)
bem tobe nahe; b. Sachen sergänglich, bot=
übergebenb inimicitiae Oie.; qnas tempora
aliqua desiderarunt leges, mortales, ut ita di-
cam, esse Liv. 34, 6; »quidquid m. creamur
Ov. met. 10, 18. 2) $u einem Sterblichen gehörig
ob. d. einem Sterblichen fommenb, irbifeb,
menfchlich, OTenfchcn: condicio vitae, openi,
»yulnus, »facta, »arma; »non est mortale (einem
Stetblichen jufommenb) quod optas ; »corpus bei
Sterbliche; subst. n. sing, »nec m. sonans; »nil
m. loquar; öfter pl. fba« Wenfehlicht, grbifche,
bef. »menfchlidie Eeiben, menfchliche« ®t>
fd)id. tao. mortilttas, ätis, f. 1) Sterblich1
feit, Sergänglichfeit. 2) fbit fterbliche 91a--
tur be« ©lenfehen, 8eitlichfeit contra quam
(fortunam) non satis canta m. est; explere m.
ba« Sebenijiel eneichen Tac. atm. 6, 60; f coner.
bie SRenfchheit
mortlcinns [mors] eigtl. Denecft, 0. tieren, bah
al* Schimpfwort Ha«, Subcr Plaut.
mortUßr, fera, (erum, adj. [mors fero] t ö b =
lieh morbus, vnlnus, poculum, »bellum; subst.
mortiferum vital i odmiscere; m. tarn multa.
t>ao. mortlfSr«, adv. löblich aegrotare Plin. ep.
■nortnälla, u. [mortuus] (feit.) totenlieber
bet Klageweiber Plaut.
mörülus, adj. [B. 1. morus] bunfelfarbig,
fchwar; Plaut. [beert Or.
mörum, i, n. [jtöpoy] 1) SRanlbeere. 2) ©rom-
1. morus , i, f. [gop/a] ©fanlbeerbaum.
2. mörns, adj. (pwpös] närrifch, albern Plaut.;
subst. m. Karr, moru, f. Kärrin Plaut.
mos — moveo.
515
mos, möris, m. 1) Sitte, fcerfommen, Btaud)
mos est hominura ut; m. erat comitiornm die
primo pronuntiare IAv. ; quibus ouinia Tendere
m. erat Sali. ; *virginibus m. est gestare pha-
retram; fmoris erat Domitiano; m. erat tn. aec
c. tn/. IAv. ; ut m. est alcui; *ut m. Tester ait
«ic it)t ju jagen pflegt; bono vinci satius est
quam malo m. iniuriam vincere Sali. Jug. 42,
3; alius aiio m. vivit ; m. suo facere; imperitus
morum ofpie ScbenSerfahrung, nid|t roeltflug; pro
lege antiquitu8 hunc m. obserrare; legi morique
parendum est; more institutisque civilibus;
contra m. consuetudinemque civilem ; in morem
venire, perducere üblich, I^rlömmlidj «erben,
machen; *de ob. *ex more, *e more; *more;
*supra morem ungemö^nlirti ; praeter morem
Ter.; moribus agere; si facta vis esset moribus;
moribus de fondo alqm deducere; meis m. in'
meinem ©eiße, Sinne TUn. ep. 7, 11, fl; baß. a)
ffiille, Sieget, Sorfchrift, öefeß alieno m.,
ex more alius vivere, mori patris oboediens
fuit Com.; *pacis imponere morem; *naturae
more s perdiacerc; *pervincere morem alcis;
*mores viris ponere; *more palaestrae; *sine
more regelloü, jügello*, *in morem regelmäßig,
gehörig; morem gerere alcui, alcis voluntati
*u Sitten (ein, willfahren. b ) fflrt, Seife, Be=
f thaffenljeit, Hitobe Graeco, usitato; more
virorum pugnare; *more torrentis aquae, *in
morem fluminis nad) SIrt, »ie ic.; *caoli, *side-
rum; quo m. wie; quem m. vestis exindo gens
universa tenet Just. 1, 2, 8; equitatus duode-
cim gentium variis armis et m. (JigentümUcfp
feiten in ber Iracßt Cwrt. 2) pl. ®enfart, ffle--
finnung, S.^aralter, infofern er fidf in Xhaten
geigt, burchbte gnbioibualität einer Berfon n.
befonbere Berbältniffe berfetben beftimmt ift u. in
rein menjd)tid)en Slngeleaenheiten, im Brioat»
leben ficb gu erfennen giebt, ber ©anbei feri,
mali, perditi; boni, suavissimi; externi isti m. ;
praefectus morum; non solum natura et m.,
vertun etiam studio et doctrinfi eBse sapientem;
urbem novam iure logibusque ac m. (Sittlich»
feit) de integro condere; civitatis @e«ößnnng
an bie Berfafjung, IAv.; bef. gute Sitten *quis
neque m. neque cultus erat; fc^Icetjtc, Der»
berbte Sitten, bet (fdjted)te) gettgeiß demn-
tant m. ingenium tuum Plaut.; si per m. no-
stros liceret Tac . ; bis m. bei ic. Oie.
Mosa, ae, f. gluß im nbrbt. ©aüien, j. ©aas.
Mö sella, ae, f. gluß im nötbl. Oattien, j. SDiofet.
Mosten!, örum, m. (Einwohner ber tpbifdfen Stabt
mostro f. monstro. [SRoßena Tac.
mötio, önis, /. [moveo] Bewegung {alb £anb=
tung) corpornm; dedit ei principium motionis;
übertr. B. ber Seele sic ipsum animum Ivie-
liltutv (ft. ivrtUxnav) appellat — quasi quan-
dam continuatarn m. et perennem Oie . Tusc.
1 §. 22. — fmötlunrüla, ae, f. I dem. D. motio ]
ein Meiner gieberanfalt, pl. Ieves.
•moto, 1. |inte»s. o. moveo] ßin u. per be=
wegen.
mötus, ns, m. f moveo] Äe m e g u n g (als boH»
brachte Zßat), Sauf, fflang, ©enbung natura
omnia cieos et agitans m. et mutationibus suis;
deus motum dedit caelo; siderum, remorum,
navium; celerem et instabilem m. habere (p.
HKeer); illa primo aspectu levia, ex quis ms-
gnaruro saepe rerum m. oriuntur Tac. arm. 4,
32; se qnoque ad motus fortunae movere coepit
Cats. b. c. 2, 17, 8; f magno m. (Stoß) concu-
tere imperium, *pl. ba* loben Äustri; bef. a)
terrae m. grbbeben. b) lunßmäßige Körper»
bewegung bei ggmnaßiftßen Übungen, ©eßilu»
lation beä 8)ebner8, pantonumifiße Be»
«egungen beim lang palaestrici; habitus oris
et vultus, Status, m.; liaud indecoros in. more
Tusco dare Liv. c) alt mitit. 1. 1. pl. S(f)Wen»
tungen, ®ootutionen, ©anöoer Nep., Liv.
d) *8ufbruch, Stbreife, fflbfaßvt; tp. «) ®r»
regung, fietbrnfrfjaft iucundus m. quo sensus
hilaretur; dulcem m. eorum animis afferre; vo-
luptatem eam quae sitin motu Oie. fin. 2 §. 16;
m. animi nimii; nientis meae; non magnum
quendam fuisse m. petitionis tuae = animi m.,
qui ex petitione tua ortus est Oie. p. Plane. §.
52; isdem feto t-emporibus in Gallia citeriorc
etc. m. erat Satt. Cat. 42, 1; turbati. ß) g ei »
ßige Bewegung, Zßfttigteit, fflirffamfeit,
pl. geißige Regungen, ©ebanfen m. istum
celerem cogitationis ; sine animi m. et cogita-
tione, id est, ratione; m. rnentis ac ratione
uti; mens omnia sentiens et movens ipsaque
praedita m. sempiterno; m. animorum dnplices
sunt, alteri cogitationis, alten appetitus; animi
atque ingenii celeres quidam m. esse debent.
gnSbef. Slntricb, Xrieb, Bcgciftcrung est
(carmen) magis artis et diligentiae qnam in-
citationis et m.; *divino ob. inaano m. concita;
pl. Bemeggrünbc audisti consilii mei motus -
Plin. ep. y) politijdje Bewegung, Stuf»
ßanb, auftußr, Stuflauf afferre m. rei publi-
cae; populi, urbanus, servilis, omnes Catilinae
m.; m. impendet in re publica eine StaatSum»
wSlgung; ’civicus; *tanto concurrere m. gentes;
in gutem Sinne Italiae magnificentissimus m.
Oie. p. dem. §. 142.
möveo, mövi, mötnm, 2. bewegen 1) fo baß
etw. an feiner Stelle bleibt, ßin= u. ljetbewe =
gen, regen, rüßren, fdfütteln, rütteln cae-
lum, mens omnia movens; omnes terras, om-
nia maria .fjimmcl u. Stbe in Bewegung (eben ;
sentit animus se moveri; *umam fdjüttcln ; *ca-
put (al8 geidjen be8 gorneS); *labra — leife
beten; *cnncta supercilio (o. gupiter); *per abra
crinem flattern laffen; *manus in herbas ftetfen;
♦fluctus moti aufgeregte, *moenia mota forent
mürben erbebt fein; *ianua facilis cardines breßt
fi(ß in »c. ; ‘incepto vultum sermone movetur;
intranf. terra movit erbebte; movens voluptas =
in motu (©gf. stans); perturbationes sunt mo-
ventes affectiones we4fe(nbe (©gf. manentes);
hoc principinm est movendi be8 BeWegenS; aud)
pass, (meiß bitbt) fi^ bewegen, namentl. tan =
geub festis diebus; prägn. burrf) Zangen (tangenb)
barftetlen nunc satjrrun nunc agrestem Cyclopa
movetur Hör. ep. 2, 2, 125; inSbef. a) *sonan-
tia Bla, ’citharam. 6) fhumum, *agros per
artem aufgraben, lodern, »tellurem bearbeiten;
♦rnare motum burcpnibert. c) anna rübren, er»
greifen Verg., Liv.; feßwingen, führen Hör. sat.
2, 7, 99; ‘neutra neutral bleiben, tp. a) geiftig
bin u. ßer bewegen, erwägen, überlegen eru-
delis animus Catilinae eadem illa, *mnlta,
•omne nefa« animo. ß) in Zhätigfeit Bet»
jeßen, antegen, se m. fidb rühren, anfdpden,
se impigre, se ad bellum; nostes moventur in
Samnio; se non m. ß(h ruhig Berhaltrn; se in
33*
516
mox — mulceo.
nullam partem fidj ju leinet gattet neigen;
rnotis semel in religionem animis für ftomtne
Sepeu empfänglich gemalt, y) einmirfen, (£in =
brud nraepen auf ftörper ob. (Keift , öfejüpl,
SBiHen, bemegen, antreiben, mit einer ®e»
mütSbemegung erfüllen vis acstus eorpora;
pulchritudo corporis m. oculos et delectat;
otium eorpora varie; plebem oratio; moveri
(fiep beftimmcn taffen) consuetudine; »alqm thyrso
begeiftern; *Aiacem forma captivae Tecmessae;
♦cereas imaginea beleben; m. (bringt auf, empört)
feroci iuveni auimum comploratio sororia;
quaedam quasi moventia Xricbfebctn ; anirui
inaniter moventur empfangen einen fepembaren
(Einbrutf; boneficiis, misericordia, Roscii mort»
moveri (gerührt merben); *absi»te movere (Auf-
regung petBotjurufen), ‘moveri biep ju fürsten;
*ml moveor (tümmere micp nicpt) super imperio;
‘neque specie movetur beaeptet nicht mepr ben
Anftanb; moveor (sc. desiderio) tali amico or-
butus mup ergreift Sepnfuept infolge beb Sc r»
luftfit ic.; tantum auctoritate eius motus est
tnmtb angetrieben), ut etc.; eius consilio raul-
tum movebatnr tyrannus; f motus precibus,
*prece alcis; omnia aufregen, in Aufrupr brin-
gen ; moveri (unruhig ju merben) civitas coepit;
rebus motis 2'ac. Ä) »anlenb matten alcis
sententiam, *lidem, *fatum, nihil motac nuptiao
Tac. i) gujlänbe u. Saepen in (Sang bringen,
erregen, fürbern, etro. anftiften, beginnen,
Berurfaepcn, anregen, jur Spraye bringen
risum, iocum, exspectationem, suspicionem, in-
dignationem, misericordiam, odium ingens ad
l’hilippum bei K. , bellum; *Musa, carmina
uostra move; pugna undique se m. mar im
(Hange ; ‘arcana fatorum enthüllen , consulatio-
nem, actionem, mentionem rei, »historias; sua
sponte motam industriam remitiere Liv. ; mo-
visse uumen deos einen SSinf gegeben Li«.-, an»
betS ubi parum secessione moveatur auege-
rieptet merbe.
2) B. einem Orte petBor*, petbeibringen,
bringen nummum centosimis (gegen 12ffärojent)
ab alqo flott maepen; *vina perbcipolcn.
8) o. einem Orte fortbemegen, -bringen,
= fcpaffen fundameuta loco; »remigio navis
se tarda; move abs te moram gep’ ungefäumt
anS SBert Plaut.-, deum loco; f motis (entfernt)
senibus et feminis; »catulos leaenae megfüpren;
*eaxa sono testudinis mit fiep fortjiepen; meam
ille sententiam ft. me de sententia Oie. Alt.
7, 8, possessiones moveri ft. possessores ex agris
Cie. off. 2 §. 81; se m., moveri fiep reegbegeben,
fiip entfernen, aufbreepen se ex urbe, se loco,
vestigio se de Cumano, *se gremio alcis, *se
humo; res, quae moveri possunt, moventes be=
rocgliepe Jpabe; als milit. t. t. aufbreepen, ab =
marfepieten ;c. mit ic. signa (e castris), castra
ex eo loco, ab oppido, ad Gergoviam, in Hae-
duos, pexercitum ex hibemis, fagmen, auep bl.
m. (Canusio, castris, ex stativis, ab urbe, fin
Indiam); »aciem et castra mit fjeer u. Saget;
»Martern in proelia jum Jtampfc jiepen; Romao
consules sese ad bellum; alb relig. t. t. bidental
Bcrrüefetr Hör.; bap. Dianae non movenda (un-
Berriidbare, unoerlcplicpc) numina Hör. epod. 17,
8. tp. a) entfernen, oerbrängen, = ftopen
loco motus jurücfgebtäiigt; alqm loco feiner Stelle
entjepen, begrabieten; alqm ex agro, possessio-
nibus; hostem statu; alqm de senatu, loco ee-
natorio, tribu; falqm ordine senatorio, fordine;
bl. m. o. Senfor Hör. sat. I, 6, 20 f.; gregem
loco bie Scpaufpielet ». her Süpne Plaut. ; veroe
heredes; *verba loco auSftreiepen; alqm de seu-
tentia; nec me ex ea opinione — ullios un-
quam oratio ant docti aut indocti m. b) *um,
Bermanbeln qnorum forma semel mota est;
nihil motum ex antiquo leine Ummanbelung bei
Sergebracpten Liv. 84, 64, 8; nullfl, providentü
fatum imminens moveri (geönbert merben) potuit
Liv. 26, 16, 4.
mox, adv. halb, alSbatb, näepftenS, meift ».
ber gntunft m. h*ic revertar; m. se venturam;
quam m. eigtl. mic halb, in biretter grage ntept
balb7 quam m. coctum est prandium? tn inbh
»frage ob niept balb provisam, quam m. vir
' meus redeat domum Plaut.; exspectabant, quam
m. consulibus creandis comitia edicerentur (jum
Stuebrucf ber Slermunberung, bap cs nwp niept ge
fepepen fei) Liv. 3, 87, 6; o. bet Sergangenpeit
(mcrftnaepfl.) balb, etmaS pernaep, ob. foebeu,
eben: füberp. in bet golge, hierauf.
mücTdns (mucc.), adj. roptg Plaut.
Müclus, 1) Gaius M. Scaevola, ber ben fßorfennn
ju töten oerfuepte u. »eil er, beim SRorbDerfudK
ergriffen, firp bie reepte £>nnb abbrannte, ben Sei!
namen Scaevola erpielt, ben alle SKucier betbf:
pielten. 2) Quintus M. Sc. mit bem Beinamen
Augur, Jtonful 117 o. (Spr., Slnpänger ber firn
fepen fßpilofoppic, berüpmt als fReeptSgeleprtri,
o. (Sicero rebenb eingefüprt in ben Büepern de
oratore u. de re puDlica, oerpeirotet mit ber
££lia, Xorpter bee Laelius Sapiens, Scpraieget
Batet beS gropen SiebnerS Crassus, ileprer be4
(Sicero u. AtticuS. 3) Quintus M. Sc. mit bem
(Beinamen Pontifex maximus, Sopn beS Bot.,
burtp feine fiteng rerptlicpe Bermaltung ber Bio
Binj Afien im 3. «0 mie burtp feine Steeptsfennt
nis u. als juriftiftper Scpriftftener auSgeicirpnet,
fajt in allen Srntcnt ftoüege feines Sepmagere
SraffuS, als Anpürtger ber SuQanifrpen Barin
im 3- 82 etmorbet. ®aB. Muclus, adj.; *»b*t
Mucia, örum, n. baS bem Q. M. Sc. ju ßprett
in Äfien gefeierte geft; baB. MuclAnns, adj.
miicro, öni», m. 1) bie f dparf e Spipe eines
ScpmertcS, XoIepeS ic.; bap. eepmert, pl. m. mi-
litum tremere; *m. stringere. 2) bilbl. Sepdrfe,
Stpneibe, tribunicius = bie geffiprlicpe Xribu
nenmaept; defensionis tuae; fingenii.
inAcus (mucc.), i, m. [mongol Stpleim, Äof
Plaut., Ct
mügil, is, m. ein Seefifrp: SHeeräfcpe.
mügluor, dtp. l. (feit.) über etro. brüten Cfc-
Att. 16, 12.
mugio, 4. 1) brüllen bos; te greges centum
Siculaequc circum m. vaccae Hör.; »mugien-
tium (ber iKtnber) greges. 2) ‘übertr. bröpnen,
Irarpcn, braufen sub pedibus solum; malw
Africis procellis; Garganus, nemus, mare Tu-
senm, adytis Religio; ‘jepmettern tubao clan-
gor per aetbera. XaB. mugitns, us, m 1) bai
Brüllen *i>o um; »mugitus dare, edere, tollere;
fassimilis mugitui sonus. 2) baS Xröpnen
terrae.
müla, ac, f. [mulus] SH autefelin, auep überp
ein SKauitier als Haft u. gugtier ; fpriip».
cum mula pepererit = niemals Suet. Gaib. 4.
mulceo, si, sum, 2. 1) »ftreiepen, flreiepeln
Mnlciber — multitudo.
517
colla, barbam manu; fanft letten, 6. ber ®öt=
ftn. 8) »leife u. fanft berühren, fächeln
virgft capillos, aristas, aethera pennis, volu-
eres coneentibus ob. cantn aöra, zephyri rosas,
flores. 8) tp. a) befänftigen, beruhigen,
milbern, linbern in homimim feritate mul-
cenda Lir , ‘alqm ob. animos dictis, ‘tigres
carmine, *pectora, *iras, ‘fluctus, ‘fvidnera;
*corpora duris fessa ministeriis fanft in ©tblaf
Wiegen. 6) ergöfeen, liebtofcit *puellas oar-
mine, alqm fiatulfi.. $ao. * Mule- 1 her, cYberi
(tync. ctbril , m. Beiname be® Button, ber ba®
batte WetaH Srmeicbetibe, meton. ba8 geuer.
mulco, 1. (arebaift. mulcassitis ft. mulcaveritis
Plaut) burcbprfigeln, mit ©erlägen übel
Juristen alqm usquß ad mortem Ter.; ita
mulcatus est, ut Titam amiserit; specnlator
male mulcatnr; ( Phaedr .) male mulcatns (jfr;
rupft) graculus; male mulcati clavis ac fustibua,
inter se ipsi virgis; falqm verberibuB; überb.
jerftoben, fdfinben, quetfeben fmale mulcato
corpore; fmulcati parte membrorum; ceteras
(naves) Liv. ; flbertr. scriptores illos male mul-
catoe Oie. Brut. §. 88.
malet«, mnlcto f. multa, multo etc.
‘fmnlctra, ae, f. u. *-trum , i, n. [mulgeo]
Wellfübel, »fab; mulcträriu, w. pl. o. mul-
ctrariam = muletrum, jmeifelg. Verg. georg.
3, 177 (Bibbed muletralia). — mulgeo, ai, ctum,
2. mellen.
mSUebria, e, adj. fmulier] 1) jum SBeibe ge =
hörig, weiblich, SBeiber = vestis, vox, venu-
stas; iniuria bet ein SBeib au®gefe&t ifl; donnra
0. einem SBeibe ; certamen wegen ber SBeibcr ;
amores au SBeibern. 2) Weibifcb, unmännlich ,
sententia; ‘aniums; supplicia (Sieben). 3>a0.
inullebriter, adv. nad) Söeiberart, toeibiftb.
mulii-r. eris, f Bleib, grauenjimmer (al® ber
ftbwätbere teil be® 'Bicnfcbengcfibletble# , «ut Be-
jeidpiung be® weiblichen eb“talter® u. SBefen®;
Ogi. femina); ancilla Sali. ; bef. bie ßfjrfrau,
virgo aut m.; al« Schimpfwort, B. einem Wanne,
Wem me Plaut.; (Clodius) m. (— homo effe-
minutus) inciderat in viros Oie. p Mil. §. 56.
3)ao. A) mölierärius, adj. B. einem SBeibe
berrübrenb, SBciber = Oie. p. Cael. §. 66;
*tu bst. ein grober Sleibetfreunb. B) dem.
müllercüla, ae, f. a ) o. ber Statur, (leine®
SBeib. b) ((bmodjeä, btlflofeü 833 ei b ; übertr.
pl. o. fdjroacbcn, feigen Wännern bellum
illud omne Mitbridaticum cum mulierculia esse
geatum; cum m. bellandum. c) leichtfertige®,
lieberlidjc® SBeib.
mölIerosYtas, ätis, f. [mulierosus] jn grobe
Seiberliebe, al® Überfepung o. qxloyövu«
Cie. Tute. 4 §. 25. — mölierösn», adj. [malierj
toeibertoll.
mul io, önis, tu. [mulus] Waulefclbänblcr ob.
= treiber; oueb ai® Schimpfname ehemaliger Wu*
(tonen Oie., Suet. $ao. mäliönius, adj. Waul=
tiertreiber» Cic. p. Seat. §. 82.
inullas, i, m. bie Wcerbarbc.
niulsii* [partic. B. mulceo] adj-, tp. lieblich
dicta; mulsa loqni Plaut, jab- subst. a) mul so,
ae, f. ©flge, Siebeben Plaut, b) mulsum, i,
n. mit ©onig oermifebter Sein, Seinmet, Wet.
multa (nicht muleta), ae, f. bie Strafe am
(Eigentum, in ber älteren Seit au Bich, fpäter
an Selb, ©elbftrofe, -buffe multam dicere, in
civitates imponere; *multam snbire; alqm m. et
poenä multäre; m. committere Berwirfen, pe-
tere; m. irrogare; (Romains plebem) mnltae
dictione ovium et bonm — coörcebat bureb
Wuferlegung einer ©träfe an tc. Bab. mnlUti-
dus (nicht mulct), adj. ju einer ©elbftrafe
gehörig, Strafs, Bufp pecunia, argentum.
multAtlo (nicht mulct.), önis, f. [1. multo] (feit.)
Seftrafung um etm. bonorum Cic.
mnltlblbus, adj. [mnltus-bibo] (oortt. u. fpät)
oieltrintcnb. — multtcAvus, adj. [multus u.
cavus] Btellöcberig Ov. met. 8, 561.
mnltlfäriam, adv. [multifarins] an Bielen©tc(:
len. Orten, ©eiten.
mnltYfldus, adj. [mnltus u. findo] (feit.) Biel;
facb gejpalten, Bielfpaltig »fuces.
maliifonnU, c, adj. [multus u. forma] D i c I -
gewaltig qualitates Oie.; (fpät) übertr varins,
multiplex, m.
miiltf förus, «<(;. f multus u forisj (feit.) mi t Bielen
Öffnungen u. Söcbern Ov. met. 12, lös.
multYgeneris, e, adj. [multus u. genus] biet =
artig Plaut.
multliügus, -lügls, adj. [multus u. iugum| 1)
Bielfpännia eqtfi multiiugi Liv. 2) tp. Bich
fällig, in Wenge literae multiiuges Oie. AU.
14, 9, 1.
multYlöciuas, adj. [multus u. loquor] ge;
febmäbig Plaut. — ®aB. multilöquium, ii, n.
[multus u. loquor] ba® Biele Sieben Plaut.
multtmödis , adv. (ft multis modis, untlaff.)
auf oielerlei 8rt, Bielfacb.
multtplex, pltcis, adj. | multus-plico] au® Bielen
Beilen beftebenb l) ‘Biele galten ob. ©chicfM
ten babenb lorica; Biele Krümmungen u.
Sinbungen ob. @)ängc bilbenb, Bielfacb gt;
munben, getrümmt alvus, ritis serpeua m.
lapsu et erratico, ‘domns (b ilabtjrintb). 2)
Bielfacb, nielfältig a) weitläufig, jabh
reich, Kart corona, pracsidium, fetus (pl.);
mich Bielmal fo grob clades; m. quam uieh
mal größer al® m. quam pro numero dam-
num est; subet. n. ba® Bielfadjc, Bielmal
mehr Liv. 5, 20, 8. b) oielfeitig, Berfd)ie;
benartig, Oielerlei, reichhaltig, bellum; m.
exortus terror Liv. 10, 3, 2; ratio dinputandi,
genus orationis, sermones; res varia et m. ad
Huspiciones et simultates mannigfaltigen Stoff
barbietenb }U ic.; Plato,. qui varius et m. et
copiosus fuit; tp. a) oieibcutig, fd)Wcr ju er;
grünben occultae hominum voluntates multi-
plicesquo naturae Oie. b) B eränberlicb, un;
bejtänbig aniinus; m. ingenium et tortuosum;
hac ille (Catilinu) tarn varia mnltiplicique
natura.
multlpllcAbYlls, e, adj. [multiplico] oielfäl;
tig, in eiltet biebt. Stelle b. Oie. Tune. 2 §. 22.
iniiltYplico, 1. [multiplex] Beroielf ältigcn,
nermebren, Bergröbern exercitus, aes alie-
num, multiplicandis uauris, domum, gloriam,
fmotum, tmultiplicato labore.
miiltYpätens, tis, adj. [multum u. potens] febr
mächtig Plaut. _
multitudo, inis, /. Wenge, grobe Bnjabl ho-
minum, navium, benenciorum; bef. a) eine
Wenge Wenfcben, Waffe, Bolt®baufc tanta
in. lupides coniciebat; duces multitudinum;
raultitudine domum eius circumdederunt. b) bie
grobe Wenge, ber gtobe Raufen, ba® (ge;
518
multivolus — mnltus.
meine) Soll, bet fjöbel non idem ipsis qui
summas impcrii tenerent, expedire et multitu-
dini; error icuperitae m. ; famä et mnltitudinis
iudicio moven; eredula Just. ; aud) 0. gemein
nen Solbaten Liv.
mnltTvölus, adj. [multus u. volo] Biel Wol =
lenb, begefytenb Ct. 68, 128.
1. multo (nid)t mnlcto), 1. [multa] mit ob. um ettn.
ftrafen 'jmb. bu«b einen Hicilufl wegen einet
©efebwibriglcit ob. eine« Schaben« ©enugthuung
geben lajfett) alqm multü, poenä, morte, cxsilio,
populos stipendio; vitia hominum atque frau-
des damnis, ignominiis, vinculis, verberibus,
exsiliis, morte multantur; alqm pecuniä, parte
agri, agris; hereditatem Veneri esse multa-
tam fei fdjulbig, jut (Strafe bie terbidjaft an k.
abjutieten; equoram pecorumqne numero con-
victi multantur Tac.\ ungewohnt. quormn bonis
multatis ft. publicatis Liv. 10, 23, 12; and) bie
Scftrafung jmb*. oeranlaffen aliquot ma-
tronas ad populum stupri damnatas pecunifi
2. multo f. multum I) 3). [Liv. 10, 31, 9.
multuni [n. n. multus], comp, plus, pluris, sup.
plürlmum, Biel, ein grober teil 1) subst.
1) als nom. ob. acc. m. gen. m. diei processe-
rat; in m. diei bis weit in xc. ; in m. vini pro-
cosserat Wat jicmlidj angcttuitlen ; non m. super-
C8se munitionis; iam m. (eine grobe Stterfe)
viae praeceperat rex Ourt ; post m. vulnerum
Tac.; plus pecuniae, virium , hostium; pluri-
mum gravitatis, studii; and) plus m. abl. uno
digito p. (einen Singet mehr) habere; uno p.
(ein Wann meljt) Etruseorum cecidisse; ot)ne
Jtafu* multum (eine grobe Strede) antecedere;
m. legendum esse, non multa Plin. ep. 7, 9,
16; *m. est e6 nüfft Biel; plus posse, p. facere;
non p. quam ebcnfo Wenig al*; quod plus est
mehr ift, mehr fagen Will; ne quid p. minusve
(ju Biel ob. ju wenig) faxit Ter.-, plurimum
posse; and) totius Galliae (ft. G. populorum) p.
posse Cats. b. G. .1, 3, 7; longe p. totius GaJ-
liae equitatu valere 6, 3, 1; ut haberet quam
plurimum foBicl als mflglidb; etlipt. cum ob. ubi
plurimum boebgereebnet, i)ä<bftcnS Liv., Suet. 2)
im gen. beS Werte* comp, pluris ^ö^er, teurer,
ager multo p. est gilt Biel mehr; eloquentia
mihi p. est; p. putare, facere, habere, aesti-
mare; p. vendere, emere; sup. plurimi f el) r
bod), f c b t teuer, esse; facere. 3) abl inoltü,
um Biele*, oiel, b. comp. u. Wörtern aller Vitt,
welche ben Begriff einer Steigerung rntbalten m.
pauciores, plura, minus, magis; m. ceteros
gloriü antecesserunt; m. anteponere, malle,
praestat; auch m. secus; m. aÜter Nep. ; fm.
aliud; non m. post; ante m. Oie.; m. ante lange
Borber; m. (bei weitem) formosissimus Nep., m.
inaxima parte Cic.; (feit.) m. maligna Ter.
II) adv. 1) multum a) n. ©rabc, febr weit,
Bielmal* m. abesse, proticere; in. naturfi. loci
confidere, m. te amo, m. desiderare, m. adiu-
vare, non ita m. uti sorore, longe multumque
»uperarc, m. moveri alqa re; non m. (=* multo)
est maius Cic., m. dispar, *m. falleris; cum
diu multumque vixeris ein lange* n. reiche*
fieben geführt, b ) B. ber Seit, Bielmal*, oft,
Biel m. mecum sunt, m esse in venationibus,
in. ventitare, m. et saepe quaesita, m, et diu
cogitaus, din multumque scriptitare. 2) plus B.
btt Stenge mehr, mit u. ohne quam, non p.
quam somel; non p. quam (in nicht mehr als)
tres partes posse distribui; nulla (navis) p.
quam (mit mehr al*) triginta remis agatur; p.
(weiter) quam aecem dies abesse; p. quingentos
colaphos (ft. quam q. c.) infregit mihi, p. mil-
lies (mehr al* ic.) audivi Ter.-, p. mille capti;
fnon p. trecentorum passuum spatium; fabesse
minusve octo milibus; numquam p. triduo
mae fuit; ut p. una vera sit; nec esse p.
uno; annos sexaginta natus est aut p. eo ob.
mehr al* foBiet, ob. barübet Ter.; in manchen
Scrbinbnngen für ba* regelrechtere magis, odisse
plebem p. quam patemo odio; prima eorum
proelia p. quam virorum, postrema minus quam
feminarum esse Liv., quae (opes) apud milites
plebemque p. quam modicae erant Liv. 21, 2,
4; paulo p., multo p.; p. aequo mehr al* billig
ift; *p. nimio attyufeljr; quem p. plusque (immer
mehr) in dies diligo; ut quisquam p. alterum
diligat quam sc; acutum, gladium, galeam no-
stri milites in onere non p. numerant quam
etc.; cur tua p. laudes cumeris granaria no-
stris? ubi p. tepdant hiemes Hor.\ p. currere
Ov. 3) plurimum am weiften p. iutererat;
ut te p. diligam; auch gröbten», meiftenteil«
p. Cypri vixit Nep.
multus, adj. m. comp, plus, pluris (subst.), pl.
plures, ti. plura (adj. u. subst.), sup. plürlmus,
l) Biel, jablreich, grob, pari, bebeutenb,
gewaltig, ^ ef ti g verba, viri, sudor, supellex,
fvictima, *avis; bene rnulti .4«n. Poll, in Oie.
ep.\ minime m. auftetft wenige; quam minime
in. (möglich fl Wenige) vestigia Nep.; neque tarnen
hi admodum sunt m. (niele al* in fid) gefchloi
fene* ©anje); m. viri fortes; mit hinjugefügter
lopulatiBer fjartilel, weint beibe adj. gleich wefenfc
liehe Begriffe finb atilitates m. et magnae con-
sceutae sunt; m. gravibusque vulneribus con-
fectus; ’multus fluens; multi cibi hospes pari
effenb Cic.\ m. meri Damalis Hör. ; *m. milite
mit jablreichcn StriegSidjareii, *multa cane mit
ber 9lübcn Schar; *m. in rosa auf SKofen; m.
verbis weitläufig; quid m. verba? wa* braucht*
Biele Sorte? lutj Ter.-, auch (wie oi nolioi) ber
grobe Ipaufc, bie Wenge, bie gewöhnlichen Wen
jeheit unus de mnltis, orator e multis; (Hot.)
unus multorum, e multis, una de multis; nu
meraror in multis unter bie gewöhnlichen SRebner;
multis Biele*, Biele Bittre, Bielerlei, multa nar-
rnre; multa rumor aflmgcbat; ne multa, ne
multis fnrj; quid multa? Hör ; multa Cicirrus
ad haec entgegnete; quid multis moror? comp
plures mehrere, mehr (flajf. immer comparatis .
jo baff bie Serglcijhung entweber auäbrüdlicb be
jcichnet ob. ju ergänzen ift ; Bgl. complures), p.
syllabue qutun tres; multo p. quam; und tribu
p. (eine Ir. mehr) legem antiquamnt; plures
ba* Soll, im ©gf. ber Sornebtncicn <; pauciores'
Plaut.-, ad plures se penetrare ju feinrn Sätem
Berfanunelt werben fterben Plaut. ; sup. plurimi
bie mciften ob. fehr Biele (b. einem ©anjen, in bei
SRegel al* eigentlicher sup. ; Bgl. plerique), p. cau-
Bim ac paene omnes; simulacra, saecula; p. ver-
bis febr ausführlich; longe plurimos hostium
occidit; * collect, plurimus diceut; *rosa; ‘Aetna
ber gröbte teil ic.; ‘plurimus sol Biel Sonant
bifjr; m. literae grobe ©elehrfamlcit ; fvelut w.
(in tiefem) pace; m. vita ein ruhmBoHe*. reiche*
Gurt.; *m. (hohe*) laus; m. pars Europae Lie.;
Mulucba — muuio.
519
*m. moles, *aura; »libertas befonberet gteimui;
*m. tellus »eit; *m. amictua bicbtei ; *plurima
ailva, *m. coma, *p. fona, *p. luna, *p. labor,
p. aalutem impertire; intbef. btt gettbeftimmun-
gen, m. (jpot in) nocte; ad m. noctem Ins jpfit
ic.; multo die ol« icbon ein grofter teil bcä
tage« Borüber »ar; aber fm. adbuc die als nodj
ein grober te. übrig »at; ad m. diern biä »eit
in ic.; postquain multa iara dies erat Liv.; m.
lux est t)0d) ant tage Ourt.; multo mane am
frühen Btorgen; m. morte b. i. bei fixerem X.
Verg. Aen. 9, 348.
2) in Bejug auf bie Siebe weitläufig, breit,
lang m. esse in re nota, in laudanda magni-
ficientia; de quibus m. ab illis habetur oratio;
in m. sermone.
3) in Bejug auf eine ttjätigleit, häufig, eifrig,
emfig, fleißig, unabtäjfig in ugmine, ad
xigitiaa multus uffuit; in eodem genere causa-
rum m. erat; m. atque ferox rnstare Sali. ;
♦phtrima in ore nautia Alcjone coniux; *legor
plurimua in orbe; quä (linguä) multä iam ute-
batnr Cat», b. G. 1, 84, 4; auch triftig, auf>
bring lieb homo Plaut.; m. es et pathicus
giebfl bid> sielen preiä Ci. ; ejui in aliquo go-
nere (Bejiebung) aut inconcinnus aut ra. eat
Oie.; plurimua in Iunonis honorem eifrig bc=
bad)t auf K. Hör. carm. 1, 7, 8.
Mulucba, ae, m. glufs jwifeben Staurctanien
u. Bumibien.
uiiilus, i, m. "Biaultier (s. einem Siel u. einer
Stute); *als Schimpfwort. [bei Born.
Mulvlus, adj. pona, eine Srüde über bie tiber
Munimius, Barne einer röm. @cuS; Lucius M.,
ber Stöberet RorintbS; Muminla, beffen Urenfc-
[in, ©emabltu bei Raiicr-J ®alba Suet.
MunAtlng, a) Lucius M. Plancua, üegat bei Säfar
in ©aUien, fpäter ßottful mit üepibui u. Statt-,
paltet 0. ® fielt. 6) Cn. M. PL, ißrätor, Bruber
bei Genannten, c) T. M. PL Bursa, Bollitribun
u. Bompejaner.
Munda, ae, f. Stabt im fübl. Spanien, belannt
burtb Safari Sieg 46 o. 6. ®ao. fMiutdensIg,
e, adj.; f-denses, sahst.
nmnd&nus, i, m. [2. iuundua] SBeltbürger,
Kosmopolit Cic. Tute. 5 §. 108.
munde, -dltir, adv. [1. mundua] fauber, nett
Plaut. — mundTUa, ae, f. u. -tie», ei, f. [1.
mundus] 1) (Borfl.) Saubcrleit, Beinbett.
2) Hierlicbfeit, Slogan} in Älribein, i>aui-
gerät u. bgl non odiosa neque exquisita mmia ;
siwplex munditiis Hör. ; m. et ornatus et cul-
tua, haeo feminarum insignia sunt; übertr.
gier lid)leit, Seinbeit in ber Bebe elegantia
tnodo et m. remanebit; pl. feinere ©eifieS-
bilbung, feinere Sebeitiart grave virus m.
pepulere Hör. ; non OraeoA facundiä neque ttr-
banis m. se exereuit Sali.
mundülus, adj. dem. 0. 1. mundus Plaut.
1. mundus, adj. m comp. 1) fauber, rein nil
▼idetur mundius Ter.; supellex, cena, rictus,
Sosiorum pamice über Hör. 2) nett, jietlid),
fein, anftänbig, gepupt (in Bt}ug auf ®lci=
ber u. häusliche (Einrichtung) homo, cultus iusto
mnndior, *Mcnander; *m. erit, qui non offrn-
dat sordibus Hör.
2. mundus, i, in. [1. mundus] 1) bet gitbegriff
ber Sadjen, bic jur Saubcrleit, jum Bupc ge-
böten, Xoitettengerät, Xoilette, $up multe-
bris. 2) bie georbnete SBelt, Skltorbuung,
bai SBeltall h ic ornatus mundi, innunterabiles,
*clarissima ntundi lumina, *immensus, *mundi
latusfjimmelögegenb Hör. 3u8be[. bie fjimmeld--
lörper, bet Jp i m m c I lucens, *arduus, ’aethe-
rius; tJpimmcl u. Srbe in. stataa temporum
vices mu tat ; and) *ber Srbball, bie Srbe;
*meton. bie Stcnfcben fastoa ovolvcre mundi.
niüuärärlus, ii, m. [munus] Beranftalter öf-
fentlitber Spiele, bef. (Dlabiatorenfpiele Suet.
müuerYgerüliis, i, m. [munus u. gero] ©e =
fcbcnlebringer Plaut.
muttero, 1. [munus] Dftbenlen, beneficium alcui
ertteifen Plaut. 2) beftbeitlen alqm alqa re.
— muneror, 1. dep. 1) [dienten natura aliud
alii commodi Cic 2) beftbeitlen ancillas mu-
nerarier (ft. muuerari) primum Ter.; alqm opi-
parc; alqm alqa re Hör.
münla, ». pl. (nur im nom. u. acc.) fttmtSpflicb-
ten, ©etufigef cböfte qui suis cervicibus tantti
m. atque reinpublicam sustinent; candidatorum
Cic.; häufiger b. Hör., Ourt., Tac.
münTeeps, ctpis, comm. [muuia-capio] 1) Bür-
ger einei StunicipiumS, Btunicipalbürger.
2) mit jmbm. aui einem Siunicipium ftammcnb,
Stitbürger meua. — münYcYpälis, e, adj.
[municiptum] ju einem Blunicipium gehörig,
aub einem Blunicipium, Btunicipat- ipso
materno generu muntcipalia; homines; dolor
Scbtnerj ber Btunicipalbürger. — müuTcTpitlm,
adt'. jmunicipium] municipiett»eife Suet. —
münicipimn. ii, n. [municeps] rin Btunici-
pium, b. i. eine Brooinjialftabt, bef. in Italien,
bie unter röm. Dberbcrrftbaft ihre eigene Berfaf-
fung u. Verwaltung mit röm. Bürgerrecht ohne
ob. mit Stimmrecht batte-
ntünlfTcc , adv. (feit.) [munificus] freigebig,
milbtbätig. — münlficentta, ae, /. [munin-
cus] bic (freigebigteit, Biilbthätigteit. —
münirtcus, adj. m. comp, (-entior) u. sup. (-en-
tiasimus [munus-facio] freigebig, milbtbätig.
*münint6n, Ynis, n. [muuio] Scbupmittel,
S4up. — münJmeutum (moenim.), i, n. [mu-
nio] 1) BefcftigungSmittel, Bollwert, Scbup
fossa, haud parvum m. , praebere munimenta,
fmilit. Berjcbanjungen, Scbupbautcu; do-
mus munimentis (mit Branbmauern) aaeptae vel
templa muris cincta; o. Rörperbebeduttg,
corporis Baiijei Gurt-, Just. 2) Schub, Stüpe
noctem aibi munimeuto fore; id nt. (Horatium
Coclitem) illo die fortuna urbis Rom. habuit
Liv. ; pro m. habere nt. inf. Sali.; quonammodo
tribuniciam potestatem, m. libertati, repararent
Liv. 3, 37, 6.
mtiitio [arebaift. moenio; f. 8)], 4. 1) mauern,
Stauern ob. Scbanjen auffübten magna
moenia Plaut.; quod idoneum ad tnuniendum
putarent Nep.; ummauern PaJatium primum
Liv. 1, 7, 3; cum in spem magis futurae mul*
titudinis quam ad id quod tum hominum erat,
munirent 1, 8, 4. §iert>. a) burtb Scbanje,
Stauer u. bgl. befeftigen, oertsabren, oet-
f^anjen, itt BerteibigungSjuftaub fepen
oppidum, arcem, locum muro, vallo foaaaque;
locum hibernia (für bie SBinterquartierr) esse
munitum; castra mit SBaü, ©raten u. fßaHifa-
bett umgeben, serfebanjen ; munita hiberna. 6)
überb. oetttabren, beden, fiebern, febüpeu
Alpibua Italiam natura; Cevcnnü ut muro eo
520
munis — murnmr.
munitos oxistimabant; soso ab (gegen) insidiis
hoxtium Iav. ; latus a domesticis hoatibus; id-
que (oppidum'i natura loci sic muniebatur, ut
etc. Caes. b. Gr. 1, 38, 4 ; mnnito (in gebedtem)
agmine incedere Sali. ; spica contra avium mor-
kus munitur vallo aristarum; fhiemo quaternis
tunicis et tibialibus muniebatur Bertnahrte fiep
bnrtp ic. c ) gangbar machen, bahnen viam,
itcr Oats., rupem; muniendo fessi homiuos hiv. ;
im Silbe viam; sibi viam ad, alcui viam nceu-
sandi; munita ad consulatum via. 3) tp. fieper
eilen, nerroapren, beftpüpen, nerteibigen
ergamum divina moenitnm mann Plaut. ; Im-
perium; hunc locum fiepet e ntiep B. biefrr Seite;
cuius impudentia contra ius et iniurias omnes
munittis foret; quorum auctoritate quae deli-
quisset mnnita foro putabat; *alqm ab alqo;
bo contra perfidiam, ne contra pudorem Tac.
münl». e, adj. [munusj bien ft bereit Plaul.
■nünitio, önis, f. [mumo] Scbauung crescebat
interim urbs munitionibus; bap. Scfefiigung,
Scrfcpanjuug caatrorum; fossac burep ic.;
opens; milites munitione prohibere; qui ligna-
tionis munitionisque eausfi in silvas discossis-
sent um baS «ur ScrooQftänbigung bei Sefeffi-
aung nötige Scatcriat ju t)oIen ; meton. a) Sc«
fefügungitnert, Serftpanjung, ©epanje,
geftungswerf non multum superesse munitio-
nis; m. facero, fcircumdaro oppido; oppidanos
mnnitione circumdare; m. (Scrtctbigungllinie)
perducere; urbem operibu« munitionibusque sae-
pire. b) (Bangbarmadjung ex viarum m.
uaestum facero; pl. mul tos ad m. viarum con-
omnavit; fL. Apronio ad m. viarum et flumi-
nuni (jut Anlegung Bon ic.) relicto. — mfinito,
l. [intern. B. munio] bahnen, sibi viam Cie.
p. Bose. A. §. 140. — müuitor, öris, m. [mu-
nioj *ber ©efeftiger burep Stauern, Sr bauet
Troiae; bef. ©epanjar beiter Iav. , Tac.\ auch
Stiniercr Liv. 5, 19, 11. — m Anitas, adj. nt.
comp, u, sup. fpartic. B. munio] befefligt, Bet-
toaptt, g c f dj ü p t et loci naturii et manu mu-
nitissima castrn; castella et oppida naturü et
viris partim m.; nullius pudicitia contra tuam
cupiditatem; ut uterque nostrum in sua ratione
(politifdjc Jlnficpt) munitior et in re publica
flnnior hac comunctione esse possit; *sapienti&
m. pectus ; * m. (gegen bie oerfipanjte) sapien-
tioo vim adbibe; munitissimus senatus habendi
locns.
in u n us, neris, n. t) bet Steil einer beftimm-
ten Xpätigfcit, Slufgabe, ©eftimmung,
Verrichtung, gunltion, Xienft, Stiftung,
'timt, auch £aft, ffbgahc rogis officia et m.;
m. atque officium; vitae, geomotriae, virtutis;
muneribus corporis fungi; legationis, belli, mi-
litiae; m. alcis est m. inf.\ hoc eiuB m. est ut
etc.; +sui m. esse cl tomme ipnen ju; rei pu-
blicae m., nmnera politifeper SBirlunglltetl ; omni
civium m. functus, functus est aedilicio ma-
ximo m. machte all IKbil fepr großen Huflsanb;
muncre vacare bienftfrei fein (B. ©olbatcn); *ne-
niae Ceae mal bal Rlagclieb ju (eiften pat ;
♦grande m. (üufgabe), *inanc, alcui m. remittere;
cum hoc m. imperaretur tarn grave civitati.
2) ®icnftleiftung,@efölligleit, Sicbelbicnfi,
bef. (B cf cp c ul quasi deorum aliqo dono atque
m. commendati; cum m. aliquo perfugissc ad
Pompeium; (Cineius) legem de donis et m. tu-
lit; verbiB augere suum m.; munera pecuniae;
(pl.) ffortunae, ftemporis; *totum hoc (biefe
Muljciepnung) muneris est tui habe ich gunj btr
*u Bcrbantcn ; fsui m. rem publicam facere;
♦muncre sortis mit $ilfe, Bcrmitteljt; alcui alqd
muneri dare, mitterc, fofferre; fregiam mtineri
accipere; *falqm munere donare; *pl. Bacchi,
Liberi SBein, *terrae, *maris, ‘Cereris; ’Vene-
ris; *m. (burep Fracht) niveo lanae; übertr.
grudjt, Spcnbc opusculum, maiorum vigilia-
rum m.; solitudinis; inlbef. a) ‘Opfergabt,
Opfer in. divae perficere, munera ferre tem-
plis; in muncre tantarum laudum bei bent gejte
jum ®anl für tc. b) ber lebte Siiebeäbienft
gegen einen loten (Ipränen, SBcfjf lagen, SBcfiat;
tung ber Scheine) ♦suprema, *inania morti m.
dant lacrimas, fsollomne feierliche Sletcpcnbeflat
tuna; auep ßeicpengefepeitl, =fpenbe, Xoten>
Opfer *cineri haec mittite nostro m.; *alqiu
postremo donare m. mortis; f munera praefc-
rentes. 3) bal geflfpiel, ©epaufpicl, infofern
ein jolcpel eine Spcnbe ber Hliagiftratlperfonen,
bef. ber Äbilen, an bal Soll mar gladiatorinru ;
m. dare, edere (B. bem (Debet’, m. praebere auf-
führen (B. ben (Blabiatoren felbft); übertr. hoc m.
aedilitatis meae (Änflage gegen Settel) populo
Rom. amplissimum pulchcrrunumque polliceor;
♦fbie für bie öffentlichen Schanfpicle errichteten
(Scbäube, Xh*0*«*] i>°h- al* Fracht
bau moderator tanti operis et m. Oie. Tusc. I
§. 70.
Xao. dem. münuscüluin, i, n. tleinel (Befcpenf
alcui alqd dare m. Plaut., concinnore alcui m.
(ein (Bcbicht); alieni facinoris ein burd) frembe»
Verbrechen jufadenbcl Srofitchen.
Hünyclila, ae, /. $afen B. Äthen. XaB. *-cblns,
mürarna j. murena. ( adj
mürilis, e, adj. [murus] jur 'iUauer gehörig,
UKauer- pilum, falces, -f tormen tum, corona für
bett, ber bei Srftürmung einer ©tobt juerft bie
Stauer erftieg.
Murcia, ae, f. Seinamc ber Scnul, ad Murciae
(sc. aedem), ad Murciam.
1. mürena ;muraena) ae, f. bie 91turäne, ein
2. Mürlmi f. Licinius 3). j Seciifd)
mürex, leis, m. 1) efebare Stachelfehnede (net
fepieben B. bet purpura), Baianus Har. ; bat).
’Surpurfaft, -färbe. 2)*tfpihiger Jell,
9tiff; m. ferrei fpipige Ju&eifen Curt.
Mnrgantla, ae, f. l) ©tabt in ©amninm. 2) aud>
Murgentia, ©labt in ©ijilien. Xao. Murgenti-
nns, adj. ; gabst, -tlnl, örum, m.
mürla, ae, f. ©atjlale. Xan. infirlAtlcus, adj.
in ©aljlate eingelegt Plaut.
niürYcIda, [muscaedoj Stäufe tötet — feig
Plaut. — mürinus, adj. [mus] Stdufen ge-
hörig, Sltäufe- pclles (b. Starbern, gücbicn
u tagt. ; Bgl. mus) Just,
miirmar, uns, n. bal SKurmeln, (Bemurmcl
(beffen einzelne Xöne niept unterfcpcibbar, in eil fic
ju leife finb) m. repente populi tot« spectaculs
pervasit, dein fremitus increvit etc.; contionis;
cogitationem murmure agitantes bie (Bcbanlen
not uni pinmurmelnb auch bal Stau
fepen bei Siccrel, *bcl Sluffel; 'Summen ber
Stetten; "Äracpcn bei Xoimerl, feinel fener
fpeienben Sergel; *©aufen bei Sinbel.
'Schmettern eine! Slaiinflrumentel; 'Ge-
brüll pro verbis in. tollunt; »übertr. (pl) f»-
m n rinn rill u m — muto.
521
mae. Da», a) dem. innimärlllum, i, n. Plaut,
b) murmüro, l. murmeln, mutten servi, se-
cam Plaut.-, ’flebilo lingua exanimis; raufdjen
mare murmuran», *unda, intestina fnutren
Plaut.
mnrra (ni(pt murrha ob. myrrha), ae, f. eigtl.
bet Ktjrrpenbaum, in Sfrabien macpfcttb, bap.
’t bet barau# träufelnbe balfamiftpe Saft, bie
Kptrpe, womit bie feaare gefalbt toutbcn,
1. murren» (nidjt murrh., myrrh.), adj. au# bem
Kinetal murra (glujjfpat), poculum Pro}).
2. 'murren» (nicpt murrh., myrrh.), adj. [murra]
1) mit Kprrpen benept, gefalbt. 2) mpr=
rpcnfarbig, gclblicp onyx.
1. murrTnus (nitpt murrh., myrrh.), adj. au#
bem Kinetal murra igiufjfpat) calix Suet.
2. mnrrinils (nicpt murrh., myrrh. \ adj. [murra]
au# Kprrpen ob. Kprrptnfalbe Plaut -, subst.
(Plaut, u. nadjfl.) sc. potio ein ©raut au# fcpr
gutem, mit Ktirrpett angematptem ©eilte.
Mnr»H ob. (-sia), ae, f. ©tobt in ©annonien, j.
Essek. Sab. Miirsinus, adj.
murtetum (myrt.), i, «. [murtus] Kprtenge«
büfd), «Wälbcpcn, -pain. - murteo« (myrt.),
adj. [murtus] 1) b. Kgrten, Kgrten« silva.
2) mgrteitfarbig, taftanienbraun coma Tib.
— murtuni (myrt.), i, n. Kprtcnfrutpt, «beete.
— murtus (myrt.) i u. ( V erg. , Hör.) ub, f. 1)
bie Kgrte, bet Senuä peilig. 2) ein Stab au#
Kgrte npolj, Wie ifjn bie Ritten trugen pasto-
ralis Verg. Aen. 7, 817. 3) (pl. -üb) Kgrten«
qebüfepe Hör. carm. 2, 15, 6.
mürus, i, m. [nltettiiml. gorm moerorum ft. mur.
Verg .] 'Kauer, bef. Stabtmauer, pl. urbis,
arci»; muroB AthenienKium reatituit; instruere
muros, *dncere, 'acdificarc; ’repetero patrios
m. bie ©aterftabt; 'gelSWatib; tp. Sotmauer,
Stpup audacia pro muro babetur; lex Aelia
ct t'ufia propugnacula murique tranquillitatis ;
*hic m. aheneus esto otc. Hör.
mu», murin, m Kau# (aud) Statte, Katbcr u.bgt.);
Spricpw. f. parturio 1); M. alä Seiname in bet
@en# bet ©ecier.
Mfis», ae, f. 1) eine bet neun ©öttinnen bet ftpöncti
fünfte, bef. ber ©itpthmfl u. ber Kufif; al# ©ei«
name, f. Antonius ß). 2) tp. ©efang, ©ebiept,
©itptung, ©idjtung«art ’procax, *»ilvestri8,
*pedeBtri8, *ru8tica, fpaet.oraliB, 6) wiffen«
fdpaftlidje Stubien, ftenntniffe manauetio-
re8 (o. bet ©pilofbppie); agrestiorea (b. bet f)u=
ti#ptubenj unb ©erebfamteit); *variis aatiutuB
pectore m.
Müsaeus, i, m. alter grietp Sänger,
musca, ae, f. gliege, bilbl ». Sleugierigcn, b.
jubringtiepen , ungebetenen ffläften Plaut.; and)
tdm. (Eigenname Oie. Att. 12, 40, 1.
mnscTpfilnm, i, f. [mua u capio] Käufefalte
Phaedr.
muscösu», adj. m. comp, [muscus] moofig, be«
mooft nihil muaeosiuB, *fontes, *lapis.
muscüln», i, m. Idem. b. mu»] l) KäuStpen.
2) Ku«lcl am ftörptr, im ©ilbe f oratio nom
ossa, m., nervi decent. 3) eine ffriegSmaftpine
Stefcppütte, beweglitpe# Stpupbatp, worunter
bie ©elagerer fianben ob. arbeiteten Cat».
miiscus, l, vi. KooS.
tninsfum (musium), i, n. [/loeofiov] ein Ku«
feum (Äfabemie, Stnbietjimmcr , ©ibfiotpef).
niüttfca, ae, f. [uouatxr/J Kuji! im weiteten
Sinne bet Ätten, jugleid) ©oefie u. anbetc ftpSne
fünfte umfaffenb; -ea, örum f. musicus 1) b).
müsief, adv. [musicus] pettliip, fein aetatem
degere Plaut. — mfkaYctl», adj. [uoeaisösl 1)
*ur Knfif gepärig, mufilalifip legcs, *ci-
tharac sonuB, -j-agon, feertamen; subfit. a) -ena,
i, in. Kuftfer, Kufif bet jtänbiger. b) -ca,
örum, i». Kufif musicorum perstudiosuB; de-
dere mueicis ge. 2) biepterifep Ter.
uinxaito, 1. [intens, b. mueso] 1) intran s. mut«
mein, leife bot fitp pinmutmeln, rtitpt laut
werben rnetu Plaut -, clam Liv. ; abfol. Plaut.;
*in ©erieaenpeit fein prirni ducea. 2) trän»,
a) etw. leife oot fitp pinmutmeln haec me-
cum Plaut, b) betbeipen, betfepweigen, fi(p
n i cf) t metlen taffen mussitauda iniuria adu-
lescentium est 2’cr. — mtisso, — — 1. [betW.
m. mutie] 1) intran». murmeln, teife fpretpen,
nitpt laut Werben interdum Plaut.; inter ae
per metum aut ambitionem Liv.; *b. ©ienen
umfummen. 2) trän», etw. berbeipen, bet«
f (pW ei gen per metum id mussari Plaut. 3)
prägn. nitpt mit bet Spradje pcrauäwolleit,
pintet bem Serge palten, fiep bebenfen
•fmussanteB medici, f mussantibus amicis; *iu-
vencae m. (beraten fi(p) quis nemori imperitet
Verg.
mustäceiim, ei, «. Sorbeerfucpen, eine Slrt
Slütpen, bie namenttid) bei ^otpjeiten gegeffeit u. ju
benen iiorbeerblätter genommen würben ; ©priepw.
f. laureola. [ffiiefcl« color Ter.
mustela, ae, f. ©icfel. Sab. mustelinus, adj.
mustens, adj. [mustum] mopäpnütp, bap. ganj
neu über fw». tp. — mustum, i, n. Koft.
Keton, pl. *ter centum m. Opctbftc) videre btei-
punbert 3apte alt Werben.
Mnsiilümii (-lämi, -Uni), örum, m. Iticgetiftpe
©ölferfepaft ©umibien# Tac.
Xüta f. Lara, Tacita.
uiütäbtlis, e, adj. m. comp, [muto] berönbet«
liep, unbeftfinbig homo, animua vulgi; *va-
rium et m. semper femina Verg.; 'pectus Ov.
®ab. mütäbYlYta», ätia, f. Sierdnberlitpf eit
mentis Oie.
mütätio, önis, f. [muto] 1) ©etätiberung vic-
tus, castrorum ©ertegung, crebra coloris ber
©efupt#f«tbe (au# gurtpt ic.), consilii, facere mu-
tationem alcis rei, reruui ©taatäumWäljitng 2)
©ertauftpung, ffietpjel m. inter me atque
illum ut noBtris fiat filiis Plaut., vestis, oflicio-
rum gegenfeitige ©ienfterweifungen, ©etpfelfeitig«
leit bet Xienfte; rerum lmmanarum.
mfitTIo, 1. [mutilus] lfabftupen, betftümmclu
naso auribusque mntilatiB, naves, f Corpora se-
curibua. 2) tp oerminbern exercitus muti-
latus; alqm == jmb#. ©ermögen flein matpen Ter.
Xütllnm, n. ©tabt in Gallia cisalp. Liv.
1. mntYlns, adj. berftümmelt alces sunt m. cor-
nibua; ftpetjp cum sic m. (geftupt) miniteris?
Hör. tp. b. ber Siebe, »übst. n. pl. m. loqui; m.
quaedam et decurtata.
2. mutilus f. mytilus.
MütYna, ae, f. ©tabt in Oberitalien, j. Kobena.
©an. Mutlnensl», adj. [in Sizilien l.iv.
Mntinl, örum, in. ©inwopnet in bet Stabt Kute
mütio (mutt.), 4. müden, mudfen Com. ©an.
mütitio (mutt.), öniB, f. ba# Kuden, Kud«
fen Flaut.
muto [au# movito n. moveo], 1) b. ber Stelle
mutuatio — mutuug.
522
bewegen, »etjejjcn neque se luna quoquam
Plaut -, mutari finibus, civitate oeriricbcn ton-
bcn; ‘mutari hinc meglommen; ‘inque locum
Scythico vacuum mutabor ab arcu; *torr& quo
mutcr ab ist&; illa tarnen se non habitu mu-
tatve loco (egt Bebet ifjre Jtleibung ab nodj
fepteiept fie fitf) au« ihrer SBohnung weg; *baec
quoqne mut&ta Belfert; tp. *nunc nuc ingentes,
nunc illno pectore curas m. versans Batf un-
fcplüffig bie fotgenooHen ®cbanlen amper.
2) manbeln, änbetn, Betänbetn tostamentum,
iter, sententiam, Consilium, fidem cum alqo
fein gegebene« SBort brechen Ter. ; nil m. de uxoro
in Sejug auf ic. bleibe id) bei meinet Sltifid)t,
hand m. factum id} toüitfcfje uidjt ba« ©efepepene
ungcfipebeii ju matten; rationem belli gerendi
hosti ben ffeinb betaitlaffen ju änbetn ic. ; pau-
cis fere mntatis rebus nur mit einiget ®bänbe=
tung; pugnam -= fiepet maepen Gurt.-, ‘mutata
suos requierunt iluminu cursus naepbem bie
gtüffe ipren natürlichen Üauf geänbert haben Verg.
ecl. 8, 4; *mutatus anbetn Sinne«; adeo muta-
verant animuni (bie ffiefinnung) Liv. 2, 52, 8;
hoc una celeritate posse mutari — laffe fiep Bet»
meiben Caes. b. G. 7, 45, 8; pass, mutari fitf)
änbetn fortuna, res humanae; ‘ailvao foliis ba«
Saub Betänbett fiep im tc. Sntranf. mores po-
uli Romani quantum mutaverintj annona ni-
ilj adeo animi, ut; nt nihil odor mutaret bafi
fiep bet ®etucp ntept äitbettc Livt; m, aestus,
mutans in superbiam Tac. ; prägit *mutat terra
vices o= mutando peragit erneut fid) meeps
felnb; *sol ubi montium m. umbras ~ jur ijeit
be« fjeietabenbä, 3n«bef. a)BetBanbe(n, eine
aitbere ©cftalt geben cibus mutatur (im 9Jta=
gen) et ooncoquitur, f corporis cultnm in ex-
ternum habitum, fbellum m contrarium, fani-
moB in diversum, prope mutatus umgef (paffen,
*o uigro color ent mutatus in album; f mutari
alite, * in alitem in tc.; f hunc nostrum dolo-
rem gaudio; ‘quantum mutatua ab illo Hectore
= quantum mutatione facta diversus ab illo II. ;
mutatis (nadibem butd) Umftimmung fiep ju =
geBenbet) ad misericordiam animis Liv. 24,
26, 14; ad, in poenitentiam mutari Tac.; nisi
Agrippinae minis magis quam precibus muta-
tus esset (burd) Umftimmung bapiu gebracht Bäte),
ut Tac. ann. 12, 42; ‘faciem ad serenam mu-
tatur dies heitert fid) auf tc. 6) Bctbeffetn,
Bcrfcpfecptern, Berberben, bcrfälfepcit fac-
tum Ter.; nil m. Lucilius Atti? münfept nicht«
gebeffett an tc ,'i tabelt nicht« an tc.? Hör.; quae
mentem inssnia Verg.; *mutata aura Bibtiget
SBinb, SBinbftofj; *res mutatae llnglild; ‘mutatae
frontis mit erheiterter SDtiene; ‘mutatus Polemo
belehrt, teuenoD ; vinum mutatum umgefcplagenct,
lahmiger Hör. sat. 2, 2, 68; mit eigentümlicher
fionflrultion non sine aceto quod Methymnaeam
vitio mutaverit uvam b. p. SBeineffig au« OTc-
thhmnäifchem SBcinc, ft. non sine Metnymnaea
ms quae vitio mutata sit in acetnm
Hör. sat. 2, 8, 49 f. c) färben aries croceo mu-
tabit vellera luto Verg. ecl. 4, 43, 44.
8) mechfeln, taufcheti, oermeepfeln, oertau=
fchen, umtaufepen, umfepen; auch eintau=
jepen säum filium Plaut.; locum, sedem ac
locum, Bolum = b. bem Orte, Beg-, anbei« wo-
hin jiepen, bef. in bie ®etbannung gehen; ‘caelum,
non animum; *lares et urbem; mutatis ad ce-
loritatem iumentis (bie iflferbe), fm. equuin;
paucis mutatis centuriombus; vestem anbert
Kleiber, bef. Xrauerf leibet anlegen; ‘togam f.
toga; ‘calorea bie fliehe mechfeln *— einen änbetn
lieben; orationem Wbmecpfelung in bie Rebe brin-
gen; verba mutata tropifepe, bef. metonpinifp*,
mutata (ea dico), in quibus pro verbo proprio
subicitur aliud, quod idem significet, sumptuu
ex re aliqua consequenti de. or. §. 92; bellnm
pace; incerta pro certis Sali.; fnudos coli»
Persarum campis agrisque mit ben petf. Sbenm
tc. Bertaufcpen; res inter se Xaufeppanbel treiben,
•mercos; ‘Milesia magno mutentur vellera im
laufdje Biel gelten, einen hohen Sßrei« haben Verg ;
mancipia nno cum mercatonbus SflaBen um
SBein bei ben Saufleuten eintanfehen; victrice
patria victam mutari füt tc. Betbe ba« Scfiegic
ringetaufcht Liv. 6, 30, 3; exsilium patria sede
Ourt. 3, 7, 11; ‘quid terras alio calentes «ole
mutamus? matum jiehen Bit in ftembe £ anbei.'
Hör.; * velox amoenum saepe Lucretilem Ly-
caeo Faunus Hör.; principem oxpertum ium
<= Betlaffen Tac. hist. 3, 44.
mütufttlo, önis, f. [mutuorj ba« Sorgen, dis-
solvere poenam sine mutuatione et sine ver-
sura; translationes verborum sunt quasi mu-
tuationes.
mütu«, adv. [mutuusf (feit.) mccpfelf ei tig, wie
herum respondere Cie. fam. 5, 2, 4. 5, 7, 2.
uiüttiluM f. mytllus.
uiutuö f. mutuuB 1) u. 2).
mütuor, dep. 1. [mutuus] etB. B. jmbm. borgen,
leihen pccunias, ab alqo, fauxilia ab alqo,
t domum SBohnung; tp. ettn. borgen, entleh-
nen, woher nehmen subtilitatem ab Academi».
verbum a simili (burch Itopen), virtus nomen a
viri8 mutuata est,
mütus, adj. 1) eigtl. ftumm, jcpBeigenb =
nicht rcben Ibnnenb m. ilico (sc. factus est) n
oerfiummte, mutum dices sc. me id) toerbe lein
SBort fogen Ter.; legem esse m. magistratum.
‘nunquum est vox de te m. mea. 2) übertr
umm, ftill, lautlos ‘gratia omnis pro no-
is m. fuit fprach niept füt miep; ’lyra dolore
m. est; tintinnabulum Plaut., iraago; artet
quasi m. B. bcn bilbenben ftünftrn ; tempus a
literis wo niept gefeprieben Wirb ; ‘species (fepönef
Äupere); locus ipso ille m. (ftiD mapnenber) ubi
alitus aut doctus est; ‘silentia noctis, *qniea,
artes B. benen nicmanb fpriept Verg. Aen. 12, 397.
Mätuscn f. Trebula.
mfituns, adj. 1) geborgt, geliehen pecuniam,
frumentum dare in. borgen, leipen (gegen ein
Üquibalent); pecunias m. sumere ab alqo Bon
jmbm. borgen, exigere at« ein Sartehn forbem;
quaerere pecunias m. fenore gegen 3'nfen bet
gen Bolen; aes m. reddere; bab. matuo (dat.),
auf Borg. 2) Becpfet-, gegenfeitig, mutuum
mecum fheit er Betgilt ®leicpe« mit ®lei<bem
Plaut.; mutuum lit u me icp tpue ba«felbe (tote
er); voluntas, beneticia, inter se auxilium, *aw-
mus erBiberte Rcigung, *amor ©egenliebe, *pec-
tus fidum m. amoribus; auch Bon (auf) beiben
Seiten jugleicp, gemeinfam fortunam noc-
temquo omnia m. i-rroria implesse Liv. 4, 41,
7, fm. ictibus occldere; subst. n. ba« ö eepf tl =
fettige, bie SBecpfclfeitigteit in amiciti»;
‘per mutua mccpfclfeitig; adv. mutuo wctpfel ,
gegenfeitig ()o ba| baäfelbc foBopl auf bet
Mutyceusis — nam. 523
einen al* auf bet anbern Seite geftpiept), beibet;
(eilig aestus maritimi m. accedentes et recc-
dentes, f Imperium m. affeetare, fprovincia do
eo m. (ebenjo gegen ipn, »ie et gegen (ie) sentit,
fofficia cum niultis m. ercrcuit, + m. miseri.
Wfitycensis, e, adj. ju SJiuttjce (Stobt in Siji=
lieni gehörig, mutt)cenjifd|.
Myealc, es, f. 1) Vorgebirge 3onietiä. 2) eine
©iftmifeperin Oe.
Xycenae, irurn, (feit.) *-a, ae, f. Stabt in S(r=
goli«, Sefibenj be« Stgamemnon. 3>ao. «) *My-
cenaeus, ad}. 6) sufcsf. ‘-nenses, ium, m. e)
*-nls, Idis, f. ™ gpljigcnia, Softer be« Hga-
memnon. f-uius, Tier.
Mjcönos, i, f. 3n(et im ägäiftpeu SRcere; adj.
Mygdönides, ae, m. Sobn be« SRpgbon, eine«
pprpg. König« Verg. — Mygddals, Idis, /. adj.
pptggifd) ob. Ipbiftp Oe. — ’Mygdönius, adj.
Ppipgiffp-
Mylae, äxum, f. 1) ftajtcll 8. gonfle, in beffen
SRäpe Octaüion ben S. ©ompeju« jur See befiegte
Säet. 2) i. Melazzo, Stabt in Zpeffatien.
Mylau (Myla), ae, m. ging in Sizilien.
JMyläsa, örum, n. Stabt in Äatien. tan. 1) subst.
Mylasöni. örum, ob. -sense», ium, m., autp
sing. Myläseu*, ei, m ; pl. Mylasis, (ftfwloofitj.
2) Mylähius, adj.
Slyndus, i, f. $afcn|tabt in Äatien. ®ao. Myn-
dii, örum, »t. [fepiff.
myÖpiro, önis, m. [uiuiirorptov] leiste« ßapcr=
mjriea, ae, f. ij] bie lantatiSIe (Tamarix
qaUica L), etil fitampariige« ©etoätp«; fpritpto.
pinguia corticibus sudent electru in. jut ®e-
leidjnung be« SBibernatürlicpen Verg. ecl. 8, 53.
Myrlna, ae, f. Stabt in SRpften.
Myrmidönes, nura, m. Völlerjcpaft in Spcffalien
unter be« Htp'B*8 ^errfdjaft.
Myro, öniB, m. ©ilbnn um 430 8. Epr.
myröpöla, ae, m. [poponaürjs] Salbe«; ober
©arfümeriepänblei Plaut. — myröpölium,
ii, n. Salben> ob. ©arfümerietabeu Plaut.
myrrha, 1) f. murra. 2) Myrrha, ae, f. bie in
einen Wltjrrpenbaum oermanbettc lodjtcr be* Ei;
npra« Ov. — myrrlieus, myrrhinns, f. 1) u.
2) murreus, murrinuB. — myrtetum , myrtous
f. murtetum, murteus.
MyrtTlus, i, m. 1) SBagcnfüpter be« Cnomau«,
bet, o. ©elop« um ben SJopn feine« ©errat* gegen
Cnomau« bettogen, fi cf) in* ©leer ftüräte, ba« o.
ipm ben Warnen Myrtoum mare paben foDte. 2)
töm. ©ciname.
Myrtoum mare, Ici( be« ägfiifdjen ©leere«, $»i;
fdpen Kreta, bent ©cloponne« u. Euböa (fo ge--
nannt n. bet 3nfel Stptto« bei Euböa), j. Marc
di Mandria , Hör.
myrtum , myrtus (. murtum , murtus.
Mys, ob, m. berühmter Künftler in erhabener 0t;
beit, geitgenoffe be« ©pibia* Prop.
Mysl, örum, m bie fflemopner 8. ©ipfien in Klein;
afien, urfprünglidj ein tf>racifcf)er Stamm in Eu=
topa, bei ben ©tiefen im '.Rufe geiftigrt ©e-
fcprfinltpeit ftepenb, toic bie ©prpgicr; aurf) sing.
Mysus Oie. ®at Myslns ob. *Mysus, ad/.-,
subst. Mysia, ae, f.
*my»ta, -es, ae, m. [poorijs] ein ©riefter bei
ben ffltpfterien. — myst&gögus, i, m. [pooto-
y«yoe] bet in mpftifcp = peitigen Cttem umpet;
ffl^rt, um ade« SRerfwütbige ju jeigen Oie. Verr.
4 §. 132.
mysteria, örum, n. [uoot^to| gcpeimni«BoIIe u.
fpmbolififie Weligiouslcpten u. bet bamit eertnüpfte
mpftifcpcSuItu«, ©epeimlultu«, ©epeimbienft,
an meinem nur bie ©ingeireiptcn teilnapinen, SJp;
detien; tp. ©epeimni«, geheime Künfte rhe-
torum, dicendi, enuntiatis vestria m., aud) sing.
illud tacitum tamquam m. teneant Cic. de or.
3 §. 64. — myatTcns, adj. ju ben SRpftetien
gehörig, mpftiftp, gepeimniSBoll ’vannus
faccbi (meil eine mit ©rftlingSftfupten gefüllte
ffutterftptoinge am eleufin. geftc beim 0uf juge be«
Sacdju« al« Spmbol bet Reinigung BorauSgetra;
gen matb).
MftYleuae, ärum, {. ob. *-ne, es, f. fjauptftabt
bet 3nfel i3e«bo«. 3>ob. -nacus, adj. u. {sing.
u. pl.) subst.; f-nensls, o, adj.
mytllus, i, m. (ttitpt mitulue, mityliu) (gried).
ttlUrrj] bie 9Rie«muf(pel Hör.
Myus, untis, f. Stabt in Katieit.
N
N. Corname — Numerius. — N. L. — non liquet.
Xabulin, ae, f. ein Wpcinaim in Belgien Tac. hist.
5, 26.
f Nibütael (Nabatli ), örum, m. toilbcä Womaben;
Bol! in 0rabicn. $ao. **taeus, adj. arabiftp
ob. morgenlänbtfdp.
uae, naenia f. 1. ne, nenia
Naerius, 1) A. Nacvius f. Attius. 2) N. , einet
bet ölteflen latcinijrficn $i(plet, um 204 8. ßpr.
geftorben. bet aufeer trauet; u. fiufifpielett nud)
ein rpifdje« ©ebtefjt übet ben etftcn pimifdten
Krieg öerfa&te ; adj. porta Liv. 2, 11, 9. $ao.
Naeviünns, adj. 3) ein unbelanntcr reidjet Slanu
naetus, i, m. dRuttermab [Hör.
Nabnnarväll (Natian.i, örum, m. getmatt. Söl=
terftpaft, roaprfdl- tn ’Sdfj lefien u. bem nötbl. ©öp=
mcit Tac. Germ. 48.
idis ob. *JiSi's, Idis, f. 1) 98a jfctnpmpljc,
Wajabe Aegle Naiadura pulcherrima; and)
®affet Naida Bacchus ainat; al« adj- puellae
NaideB. 2) übetp. eine Wpmppe. S>aB. NäTcus,
adj. Prop.
nam, conjct. 1) (faft immer, au6et bei 3)id)tem,
bie elfte Stelle im Sape einnepmenb) reditfettigt
bie Borpttgepcnbc ©epauptung buttp ^injufügung
eine« faltifcpen ©runbe«, bemt, bap. jut 0ti=
reipuitg einet Sröttemng u. 0u«einanbetfepung
=■ nälttlitp hoc loco non est praetoreundum
tiictum Pliamabaii. Nam cum Lysander etc.;
inJbef. natp ©atentpefen, um auf bie früpere Kon-
ftrultion ttiebet jurüdjufüpten liic vero «imulat-
que mare me transisse cognovit (audi, audi at-
quo attende — et grate et pie facere; hnic
autem — oportere) nam aimul ac Cic. p. Plane.
§. 98. 2) tnie enim initb autp nam, bef. in ©e;
fprfirpen, fo gebrautpt, baft bet Sap, worauf e«
fitp bejiept, nupt au«brüdlitp pinjugefügt ift, foit;
bern au« bem 3fp8- f'tp #■ felbft barbietet, bap.
524
Namnetes — nascor.
oft and) burd) b o tf> , freilich , ja ju geben: for-
tih vir in sua re publica cognitus, quae de iu-
vennm amore scribit Alcaeus! nun Anacreon-
tis quidem tota poßsis ent amatoria b. i. 0. Slna=
fteon Will id) gar triebt reben, benn ic.; auch bei
Begründung eine« 'juJrufä ob. einer Vtnrcbe:
Mercuri, n. te docilis magistro etc. (tigtl. an
bict) menbe id) mief), benn jc.) llor. 3n*bef. o)
jur Hnhtüpfung bc« ©egenteil« einer horbcrgebeti:
ben Srörterung, welche burd) SBiberlegung näher
begrünbet »erben foü nam illud quidem absur-
dum ent, quod quidam dicunt Oie. off. 3 §. 27.
28; nam quibusdam quos audio sapientes ha-
bitos in Graecia die. Lael. §. 46. 3>alj. ift nam
6) ftehenbe Burtilel in bet fogenannten occupatio,
b. I) bei bet nathträgKdien Beteiligung be« ©in-
wurf«, warum ber dicbcrtbc o. bem mit nam ®im
geführten nitht [pred)e, wobei bor nam bet ©c=
baute ju ergäitjctt ift: 'i<b ba&e bisher nur bie«
ob baoon gejprochcn’, beim ba« wa« itb nun er:
Wähne, ift o. geringerem Belang u. b“t nur tp
ceptionclle Sebeutung, womit aud) eine gorm ber
praeteritio berbunben fein tann: nam quid ego
de actione ipsa plora dicam? nam de statu a
quis queritur, una praesertim etc.? nam ei
quis minorem gloriae fructum putat ex Graecis
versibus percipi etc. ; nam quid ego dicam de
etc.? nam quod aiunt etc. 3) in gragcfäjjen
Mir Berftärtung ber grage gebraucht u. einem
grageworte enfUtifd) angehängt quinam, ubinam,
cuiusnam modi u. f. w., auch getrennt quid ce-
russa opus nam? Plaut.-, quis est nam ludus
in undis? Verg.; quianam? warum (benn)? auch
bor bem gragewort, bef. b. Sicht, u. in gragen
be« Unwillen« u. ber Berwunberung Plaut., Ter.,
Verg.-, feltener anbeten gragen beigefettt, num n.
f. num 1); n. cur Com -, ohne gragepartitel acis
n., tibi quae praecepi? Plaut.
Namnetes. um, n. telt. Soll am nStbl. Ufer be«
Siger in 6er ©egenb be« heutigen Xante«.
numquä, conjct. (in Brofa borangeftetlt, bei §tjto=
rifcrit u. Sicht, bism. auch nach einem ob. mehreren
Sittern, b. ben Komifern nur oor Botalen) ein
oerftärtte« nam mit engerer Olnfttüpfung be« @e:
banten« (bgl. etenim) beim, benn hoch, ja
wahrlich, ia, benn, nämlich.
nanciscor, nactus sum (beffer al« nanctus sum),
tlep. 3. jufällig erreichen, oorfinben, an--
treffen, erwif^en, übeth. jufällig, felbft
wiber Sillen jum Befif) u. ©ebraud) einer
Sache gelangen, etw. betommen, erlangen
ritis claviculis suis, quidquid est nacta, com-
plectitur; immunes beluaa venando, Siciliam
v atu am, equum, locum, portum, occaBionem,
facultatcm, causam; alqm, idoneos homines;
spatium 3eit gewinnen; nactus idoneam tem-
pestatem b. je. begünjtigt; spern morae nacti
tn ber Hoffnung, baff et (Säfar) »igern werbe;
noctem subnubilam, fobrim, morbum; *fidem
glaubmürbig werben, eintrejfen; ’aomen poPtae.
Nontn&tes, um, m. feit. Sllpcttbolf an ber ©tenje
ber Proeincia.
*tnftnus, i, m. [fdvvos u. vä»os] 3 Werg.
»NSpaeaej ärum, f. [iVoxatat] ibalnpnipben.
N4r, Nüns, tn. ital. glüh, ber fid) in Umbrien
mit ber über bereinigt.
Narbo, önis, m., (Eutr.) -bona, ae, f. Stabt in
ber Prorincia, al« rimifche Kolonie N. Marcius
genannt, j. Narbonne. Sab. Narbouensls, adj.
narcissus, i, tn. 1) Xareif je ‘purpureus, *ieni
comans Verg. georg. 4, 122 (Narcimu serotisio
L.). 2) al« tum. pr. o) im Sfttjthn« ein fhönei
güngling, ber ftd), al« er in einer Duelle fern
eigene« Bilb fai), in fith fetbft berliebte u. bot
Siebesncrlangen berf<bmad)tenb in bie nadj ihm
benannte Blume berwanbelt warb Ov. b) Jitu
gelaffener be« K. Etaubiu« Tac.
nardinum, i, ». [nardinus] Xarbenwein Plaut
— mini um, i, n. [väfior] Xarbenil, :bsb
fam Hör.-, nardns, i, f. [vdjdo«] Hör carm.
2, 11, 16.
närls, is, f. 1) sing. 91afen loch- 2) pl
bie Olafe (al« @eruch«organ ; bgl. nasns), fascicu-
lum ad nares admovere; *omnis copia narium
f. copia 1). ßietb. tp. (ftonberf.) jur Bejeidinuna
6e« feinen Urteil«, Spotte«, 3»ent« homo
emunctae n., aentae f. acutuB 2) b ); corrugarf
n. f. corrugo; ad haec naribus uti Spöttern
entringen, fpütlijd) ob. beräthtliih bie Safe rün
pfen Hör.
Narisci, örum, m. fuebifchc Bölltrflhaft im fübl
©ermanien Tac. [e, adj.
Narnia, ae, f. Stabt in Umbrien. SaO. -niensis,
narräbllis, e, adj. [narro] crjäblbar Ov.
narrätlo, önis, f. [narrof Strahlung, fornoh!
ba« Erjäbten al« ba« ©rjählte. Sab. de».
tnarrfttiuncQlu, ae, f.
narrätor, öris, m. [narro] ®r}äf)ler.
narrätas, m. [narro] (feit.) »= narratio, raoiet
narratibus hora tempestiva meis Ov.
narro, 1. [bgl. narus ■=» gnarusl 1) erjäbletb
berichten, fchilbetn, alqd; ateui alqa; bene
n. gut erjählcn, auch eine gute Xachrid)1
bringen; nisi id nobis bis narravisset Lnei-
lius wenn wir cä nicht bet tc. gelejen Rättern;
fCallistus iam mihi circa necem Caesaris nar-
ratus, +Agricola posteritati narratus et trab
tus Tac.; de alqa re, de alqo; medicia um Sa:
fragen Hör.; pass. m. nom. c. inf., quae procol
ab oculis facta (esse) narrabantur hie., fonfl
*t; m. aec. c. inf. Tac. 2) (Sonbcrf.) überh- f»*
gen, b. etw. fpredjen nescio quid narre: .
fitium m. mihi? fprichfl bu mir b. meinem Sohne!
quid n.? wa« fagft bu? n. tibi ich foge, bet:
fiebere bir, n. tibi, haec loca venusta sunt;
magnum (n.) narras Hör.; male, bene nam<
= quae dicis, non libenter, libenter audio; An
tu haec non credis? Minime vero. Male, her-
cule, narras.
narthüclnm, n. [»«pfriixiow] Sd)minf Salben
fä flehen dolons medicamenta illa tamquaw de
narthecio promunt CVc. /in. 2 §. 22.
narus = gnarus; f. Oie. or. §. 158.
•Jiirfcitts, adj. a) jur Stobt Olarpj (in Softe*'
gehörig, narpeifeh, lolrifeh, Locri, bie
»ohner non Olartjf ; heros = ?liaj, be« Ci lad
Sohn, b) hruttifch (weil Sohi in Bruttiura fit
eine Kolonie ber Softer in ©riedbenlanb galt
pix; *Nirjfela, sc. urbs bie Stabt Sofri in Brut
tittm. | ‘-nläcus, adj
Näsamöucs, num, tn. Botf in Xorbafrila; ba»-
nascor, natus sum, dep. 1. 1) geboren, et=
jeugt, gefchaffen »erben, entfpringe«,
entpammen, nos iam a pueris ilico sene, ae=
bomc ©reife fein Ter.; qm non mihi, non tibi,
«cd patriae natus es ; *natus moriensque b. bet
SSBiegc bi« Mir Bahre; bestiae ex so natos (ihtt
3ungcn) diliguut; ex fratro et sororc crant nah
Nasica — natura.
525
©efepwifierfinbet ; nati JHnber, caritas iutcr na-
tos et parentes; »natus S o p n , *nata Zoster;
natu« Htrvi ; nasci certo patre einen ic. buben;
*de paelice natus ; fa principibus; poat homi-
nes natos feitbem Wenfcpen gelebt haben; longe
post natos homines improbissimus; sermone eo,
qui natus est nobis angeboren — Wutterfpraepe
.Oie. off. 1 §. 111; est naec non scripta, sed
uata lex; ex eo, quo modo quisque natus est
(au« bet natürlichen Anlage eine« jebeni quid de-
ceat, exquirimus; Graeci nati in literis unter
tc. aufgewaepfen, in bello natus; antiquo genere,
amplissimä familiä, sunnuo loco natus; ( Tat .)
ex se natus; non admodum clare natus au«
teiner oomebmen gamilie; f natus Macedo ein
W. o ® einer t; vir natus jum Wanne geboren,
.b. p. al« ftnabe Phaedr. 8, 7, 11; natus imperio
jum fjmfepen; n. servituti Tac.; ingenio ogregio
ad miseriam natus sum Ter.; ad dicendum na-
tus et aptus; ad incrementum urbis natuB unice
locus; nata in vanos tumultus gens; viri in
arma nati; in miseriam nascimur sempiternam;
-Iota nata insidiis; fotium serendis rumoribus
natum; *negare iura sibi nata bnft i^n ein ©e=
fep binbe; »bene nata ebcl entfproffenc«. 2) ent>
fiepen, entfpringen, waepfen, werben, fiep
geigen, ibi plumbum; -fTerba in labris na-
scentia; »nata« nebulae; non nascentibus Athe-
nis sed iam adultis; ab eo fluruine colli« erpob
fiep; ex iis quae dicta sunt, reliqua omnia; ex
hoc, ut barau« folgt, bag; nuila pestis est, quae
non homini ab homine nascatur; fne qnod ini-
tium belli nasceretur; finitium victoriae natum
ost; +in sermone nato (weepe« fiep entfponnen
patte) super cenam; *fo. Sonne u. 9Ronb cm :
porfteigen, aufgeben; »totus et ille dies et
qui nascentur ab illo (naep ipm folgen werben).
3n«bef. partic. natus al« adj. auep a ) Bon 91 a •
tut befepaffen ita n. locus est; o nata re Ter.,
pro re n. naep ©ejepaffenpeit bet Sacpe; versus
male n. miglungen Hör. b) annos n. nona-
ginta alt.
>ösica, ae, m. [nasus oielleiept — Spipnafe] 8ei=
name in ber gamilie ber Scipionen; f. Cornelius.
NAsldius, 92ame einer töm. @en«. San. •dlAnus,
adj. [((per gamiliennamc; f. Ovidiu«.
NAso, önis, m. [nasus; eigtl. ber ©tofinafigej römi=
Nusos, i, f. [vüaot, vijooe bie 3nfeIJ Stabtteil o.
Spralu«.
nussa (naxa), ae, /. eigtl. gifepreufe, bilbl. 91cg,
Scplinge Plaut.; auep ex hac n. exire con-
stitui Oie. Att. 16, 20, 2.
nasturtium , ii, n. eine Art ftreffe.
nisn«, i, m. (arepaift. Siebenform nasum, i, n.
Plaut.) 1) bie Safe, naso clamare fepnarepen
Plaut., acutus, pravus Hör. 2) tp. gut 8ejeicp=
nung be« feinen ©eruep«, bet feparfen ©e--
obacptung«gabe, be« Spotte« n. illis nullus
erat Hör.-, alqm, alqd naso suspendere über
jmb. ob. etw. bie 91a fe rümpfen, fpotten. ZaB.
nasütus, adj. 1) grofjnafig llor. 2) tp. naje =
wei«, nasute poepnafiger Zabler Phaedr.
nätAliclug, adj. [natalis] gum ©eburtätage ob.
gut @eburt«ftunbe gepörig, ©eburUtag«;
sidera; Chaldaeonun praedieta SiatiDitötäftellung;
sahst, natallcla, sc. cena, ae, f. @eburt«tag« =
fepmau« n. dare de. Phil. 2 §. 15.
uüt&lis, c, adj. [2. natusj 1) gur ©eburt ge-
hörig, ©eburt«: dies, »lux, (lies n. reditus
mci ber gapreötag meiner fRfieflepr, n. dies huius
urbis bet Streuung d. ber catilin. Serfcpmörung;
»hora, »tempus, »humus, »fsolum, ’astruni,
»Iuno ©orfteperiit ber ©eburt. 9) subst. A) sing.
•Is, is, m., a) sc. dies ©eburtetag »annuusdo-
minae; »Minervae an bem 9)1. guerft einen Iem=
pcl erpie!t. b) sc locus ®eburt«ort. c) »ber
©eburt«gott, =geniu«. B) fpl. -es, ium, m.
§ertunft, ©eburt. Staub bomo Claris n.,
natalium splendor, splendidis n. orta.
natütio, f. [nato] (feit ) Scpwimmen, Scpmimm =
Übung, pl. de. Cat. m. §. 58.
nätätor, öris, m. [nato] Scpwimmer Ov.
nätio, önis, f. [nascorj 1) ©eburt, natione Mo-
dus ein gebotener SK. ; una Sueba natione; bap.
Natio bie ©eburtdgittin. 2) ©ol(«ftamm,
©öflcrfcpaft, Colt (ein engerer ©egriff al«
gens, aber wie bie«, in fjinfiept auf Abftammung
u. ©erwanbtjcpaft exterae n. etgentes; faliquis
eiusdem n. ein Uanbemann; ffamiliarum nume-
rum et nationes; @attung, Älaffe, Art,
Scpar, oft Bcräcptliep, Sippjtpaft, ftafte can-
didatorum, Epicureorum, nostra optimatium.
natls, is, f. £mitcrbadc, gew. pl. ® e f ä 6 Plaut., Hör.
nätirus, adj. [2. natu«) 1) geboren, burep @e =
burt entftanoen dii; verba ®runb= ob. Stamm:
Wörter de. part. or. §. 16. 2) angeboren, na--
türlicp, urfprünglicp (im ©gf. be« butep Sutift
$ingugcfommcnen; Bgl. naturalis) sensu«, lepos,
testa, malum (ber junger), fsermo SRutterfptacpe.
nito, 1. [no, nure] 1) fcpwimmen, umpet =
fcpwimtnen (o. Scpiffbrücpigen); »burcpf<pwim =
men, fcpwimmenb butdpfaprett aquas, freta;
unda natatur piscibus; *subst. natantes gifepe;
mitffiaffet bebedt, fiberftpwemmt werben,
f (proimmen rura, limina. 2) »Wallen, Wogen,
fliegen, fcpwanlen fluvius, folia, seges, ve-
stis, ctunpi natantes, pes in pelle laxa, ante
oculos tenebrae. 3) tp. a) in etw. fcpwimtnen,
Boll fein, überftrömen pavimenta vino. b)
* b. ben Augen Sterbenber ober ©etrunlener,
fcpwimnten, matt fein, gebrochen feinvini«
oculique animique. c) fcpwantcn, ungewip,
unbeftänbig fein in quo tu mibi magi« n.
visus es, quam ipse Neptunus; »pars multa
(hominum).
nätrix, leis, f. [no, nare] SBafferfcplattge: ftp.
bie Scplange (o. einem gefäprlicpen Wenfcpen).
natura, ae, /. [nascorj 1) ©eburt natura tilius,
frater, fcalamitosi. 2) bie 91atur a) ©efcpaf =
fenpeit, ffiefen einer Sacpe, bef. o. lebenben
Sefen, pppfijepe ©efepaffeupeit, Slatur, auep
9!aturell, Zemperament, Eigen tümlicpfeit,
natürlicher Zrieb loci, locorum, montis, op-
pidi, fluminis, serpentium; locus naturü et
opere ob. n. et manu munitus; hnnc n. animis
esse tributam; si veram n. (ba« wapre Siefen
bet Zinae) quaerimus; n. man« (ba« ©teer fci=
nem 2Bc)cn naep) per se immobilis est; fn. (ge=
pörige ©efepaffenpeit) deest margaritis; naturae
vitia (@gf. culpa); opinionem mali, non aegri-
tudinem esse naturü Bon 9latur; quae honesta
naturü (an fiep, abgefepen 0. ben Umftäitben) vi-
dentur esse; omnes homines naturü libertati
Student; naturam studio vincere; quae sit in
n. hominis excellentia et dignitas; inter ora-
torum studia atque naturas; praeter naturam
wiber mein 91atureH; loqui, ut n. fert natürlich,
offenherzig Ter.; mihi ex consuetudino in natu-
526
naturalis — navicularius.
ram vertit ifl mit jut an bem Statur geworben; non habero, facere nicht einen fteOex wert fein,
res secundae valent commntare naturam (ba* atzten JSnn., Plaut.
innerftc SBefen be* iDlcn|d|en); naturä (burcfi ba« nanfraglum , ii, n. [navis-frango] 1) Schiff«
natürliche ®efül)l) victus; (Quint.) solä mentis brud) facere; nud; o. einet Rieberlage jur
n. (butcb bloßen natürlichen Rerjtanb) dacti; See u. ju Hanbe; naufragio perire, interire;
•voeem natnrae (bie natürliche Stimme) expri- fptid)W. cupio istorum naufragia (©efahren) ei
mero; ipsa natnrae ratio bic natürliche Semunft, terra (in Sicherheit) intoeri; btlbl. apnd quam
bie Stimme bet Sjemunft in un«; mortem na- (urbem) iam bis classes regia» fecisse n. Nep,
turae finem (ba* natürliche (Enbe be* Tafeini) Them. 7, 6; meton. f d)if ibtfid)igef- ®ut 'o.
esse; n. solitarium nihil amat; nihil tarn na- qui rasit; bah- bilbl. Sehiffbruch, Ruin, gänj«
turae aptum naturgemäß, in einem natürlichen lieber Rerlnft be* Rermögen* ob. 8errüttung
Rcbürfni* wurjelnb; ea quae secundum naturam bei ö l ii cf e 4 , überh. Trümmer, Übetrt ftc
sunt; convenienter naturae vivere-, nonnullos patrimonii, rei familiaria, fortunarum; nobili-
Oallicis rebus studero n. (bie natürliche Hiebe tatis, imperii, gloriae n. factum; n. ( pl .) rei
jurn Ratcrlanbe) cogebat; auch bl. »• fpeciell bie publicae, reliquias tantae cladis velut ex nau-
menf^liche Ratur, ba« me ti f d) l i cf) c §erj im- fragio, roultorum n. (pl.) fortunae colligere; n
becilla est n. ad contemnendam potentiam Cie. (pl.) Caosaria amicorum, — naufrägus, ad).
Laü. §. 63; hominis dicam, hominem dicere | navis-frango] 1) fd)iff brüchig Marius, *pup-
ino Oie. fin.-, alvi n, (Organ) Bubiecta stomacho pis, * corpora, *simulacra eine* Sehiffbruch«;
Oie. «. d. 2 §. 136; bah- ungewößnl. ferarom n. nubst. m. ein Schiffbrüchiger; tp. o. einem
(ft. ferao) non est illa quidem depravata malfi gänjlid) Ruinierten ob. bem gänzlichen
disciplini, sed naturä su& CHc. fin. 2 §. 33. b) Ruin nur mit genauer Rot (Entgangenen
bie natürliche (Einrichtung ber ffielt, bet aliquis patrimonii; naufragomm eiecta ac de-
natürliche Sauf ber Singe, bie wirtliche bilitata manus; si eodem ceteros n. oggrega
Sielt, auch bie bernünftige (Einrichtung ber verit. 2) ‘Sehiffbruch oerurfaehenb, bie
SBelt rerum n. hoc non patitur; in renim n. Schiffe jetfchellenb mare, fretum, und»,
fuisse möglich gewefen; satiafacere naturae — nangac «=* nugae Plaut. (monstra
ßetben; ai qma in caelum ascondissot naturam- Nanlftchns, i, f. glttfen u. Änferplaß in Siji
que mnndi (ben Organi*mu4 be* SBeltaD*) et lien Suet.
pulchritadinem siderum perspexisset ; t naturae naumäcliTa, ae, f. \vctvfiai(a] ein ai* Scfjaujpiel
iura. 3) bie Ratur, bic SBelt, ba* SBcltall gegebene* Seegefecht Suet., meton. ber Ort be*
rerum, omnis; haud procul abaum a fine mundi, Seegefecht*, gern, ein Raffin Suet. lab nau-
quem egressus aliarn n, (ein ganj neue* ®ebiet mSchUrll, örum, m. bic Kämpfer in bet alt
ber Ratur), alium orbem aperire mihi statui Schnufpiel gegebenen Seefdjlaeht Suet.
Curt. 9, 6, 20; nihil rerum ipsa n. (bie Schöpf er« Jiaupactus, i, f. §afenftabt im ©ebiete ber ojoli
traft brr Ratur) voluit magnum effici cito fefjcn Hofrer, j. Hepanto; adj. * -tuns.
Quint. 10, 3, 4; bef. ffiefen, ©ruubftoff , 8!e« Sauplius, ii, m. König b. (Euböa, Rater be* Ra
ment, Subftanj b. einer gemiffen natürlichen lamebe« Prop. Stab. * Jianplllde», ae, m. «=
Refdjaffenbeit illis n. amplificatur sonus; duae Ralamebe*.
— (Erbe u. SBaffer; quattuor bie (Elemente; ea nansfta, ae, f. \vavata) 1) bie Seetranthei'
n. (=» homo ei naturä) quae tantum facinus 2) überh. Übelfeit, (Erbrechen Hör. Tab. A
commiserit; quod est in naturis rerum auf bem imuseo, 1. 1) fectranf fein. 2) überh- Übel
öebiete be* natürlichen Heben*, in ber Sinnen; feit empfinben, fiep erbrechen 3) tp a) (E f e l
Welt; natura» rerum (wirfliche Tinge) esae, non betommen ista effutientom n. b) (Phaedr.) etel
figuras etc. Tan. nätürülis, e, adj. natürlich thun, atultitiä au* thörichtcm fcodpuit. Ji) naa-
(bgl. nativua), a) burch bie ©eburt geworben seöla, ae, f. eine Heine Übelfeit Oie. Att 14,
pater, filiua. 6) oon Ratur entftanben, an« nansla etc. f. nausea etc. (8, *
geboren, naturgemäß molea, situs (Veiorum), nanta, ae, m. [jfgj. au* navita, o. navis] Schif'
societaa, lex, bonitas, motus; n., non fucatus fer, teil* SJtatrofe, teil* (Hör.) SehiffSh*11-
nitor, fsitu», -f-causae; subst. «. in bis primis Kaufmann.
naturalibaa natürlichen Tingtn Oie. fin. 2 §. 34. Nautaca, n. ©egenb in Sogbiana Curt.
b) bie Ratur betreffenb, Ratur« quaeBtiones. nuutea, ae, f, [vavria] Sd|iff* jauche Plaut.
Tao. nätürülltär, adv. oon Ratur, natürlich nuutious, adj. ;um Secwcfen gehörig
moles n. obiecta; est quaedam animi incitatio Schiff*« acientia rerum n., exuviae, Castro,
atque alacritaa n. innata omnibua. verbum, *clamor ba* Rufen ber Setlcute, *pioat
nätu, nätus f. nascor 1). — uitns, m. (nur abl Schiff; subst. im pl., m. Seeleute, Schiffet.
sing.) [naacor] bie ©ebuet in Scjichung auf ba« nivalis, e, adj. [navis] 1) ju ben Schiffen gc
baburch beftimmte Ritter, ba« Älter magnus, harig, Schiff*', See« materia, castra, macii-
grandis natu etc. f. magnus 2) 6), grandis 1) ft), natio, copiae, bellum, pugna, proelium, cert»
parvus 6); (Ter.) animus gravior (gefeßter) n. men, triumphua; *corona für einen Seefieg, di
nauarchns (nicht nav.), i, m. [vatiopjoi] Schiff*« aciplina be* Seewefen«; aocii gcw. Setlesct.
führet, SdjiffSfapitän. Rtatrofen, im ®gf. ju ben Seefolbaten, bilc
nauelärirus ob. -Tns, adj. [»ouxlijpixos, vav- jeboch auch 0. bifjen. 2) subst. a) *navale», «-
slqpioe] jnm Schiffspatron gehörig Plaut. Stanbort ber Schiffe, $afen. p) navalia, ium,
— nanclerns, i, m. [vatislqpos] Sd)iffSpa= ». a) Schif föwerfte. ft) Xatelwerf.
tron, «heu Plaut. | {ratet*, nararchus f. nauarchua.
.Vaucrites, ae, tn. griech- Rebner, Schüler be* 3fo= nävTcüla, ae, f. [dem. 0. navis] Schiffet«"
nancuni, l, n. ob. -cus. i, m. etw. ©eringe*, Soot, Kahn parvnla, factuaria. Tao. nivlei«
eine Kleinigfeit, nur im gm. sing. m. non esse, Urins, adj. jum SchiffSWefen (fleiner Schiff«) 0«
527
nuvifragus — ne.
pörig, jeboep nur üblich al« subst. a) -rla, ae, f.
sc. res ffraeptfep iff, Sipebetei, naviculariam
facere. 6) -rlus, ii, m. fjraepts, Sopnfepiffcr.
*nävi frSerus, adj. [navis u. frangoj = naufra-
gu« 8).
nArYgibTIis, e, adj. [navigo] ftpiffbar aranis,
man- ; fut n. inter Be occidentis septentrionis-
que litora fierent. — nävtgätio, önis, f. [na-
vigo] ba« Stpiffen, bie Sepiffabtt, autp ©ee=
reife; primam n. (Stpiff*gelegenpeit) ne omise-
ris; te neque n. neque viae (flanbWeg) commit-
tas ; ffluminia, fmaris auf ic.
näTYgiölum, i, n. [dem. ö. navigium] {(eines
Saprjeug, Boot. — nävlgini», ii, n. [navigo]
jebe« gaprjeug ju ffiaffer, ©tpiff, öarfe,
Äapn; bilbl. in eodem velut n. participes sunt
pencnli.
nSvYgo, 1. [navis] 1) intrans. [Riffen, fegeln,
in bie ©ee gepen, (teujen e portu, in Asiam.
$jicrt>. a) celeriter Cn. Pompeio duce tanti belli
irapetus navigavit eine fo bebeutenbe, gum Än«
griff fepreitenbe giotte »om Stapel ging de. de
imp. P. §. 34. b) *fepmimmen. 2) trans. burtp =
f tpiffen, befahren terrarn; fOceanum septera-
trionalem; fimmensos lacus Romanis classibus
navigatos; *aequor; quae homines urant, navi-
gant, aedificant ade« pflügen, ©Riffen, Bauen
ber SRcnfepen Satt. Cat. 2, 7.
nävis, is, f. Schiff, n. longa ftriegJf<$iff; onc-
raria £aft=, IranSportfepiff; tecta, constrata mit
einem 8er bei »erfefjen <@gf. aperta); praetoria
ob. ducis Wbmiralfeptff; navem armare, mstruere,
ornare, adomare; n. in aquam deducere ob. bl.
deducere, subducere; navem solvere; navis sol-
vit; n. appellere ad locum, applicare ad ter-
ram ob. terrae, n. frangerc, deprimere, demer-
gere; n. stat in portu, in salo; navem tenere
in ancorie; nares in ancoris, ad ancoras con-
sistunt; vehi in nayi, *nave fern; *nave, navi-
bus (ju Skiffe) venire; t>. Staate rei publicae;
una n. est bonorum omnium ; in efidem n. esse
baSfelbe Stptdfal paben; im ®Ieicpmf[e: dum tua
n. in alto est wAprenb bein Sepiff bie pope ©ee
erreicht, aber nod) niept in ben $afen eingetaufen
ift, wäprenb bu alfo noep auf beiner fcut fein
mupt Hör. — *nävYta, ae, m. ■= nauta; bef. 0.
Sharon.
liHvltas (Altere Sorm gnav.), ätis, f. [navus] ®m =
fi gleit, Betriebfamfeit (als angeborene unb
natürliche ©igenfepaft) die. — nävYtSr (ältere
gorm gnav.), adv. [navus] emfig, unberbrof*
fen pugnare, bellum gerere, bene ac n. (teblid)
u. männlitp) destinare; bao. tüchtig, bällig
bene et n. impudens.
nävo, 1. [navusl emfig u. eifrig betreiben,
»eiricpten, befolgen alqd n. et efficere, ali-
quod opus, rem publicam, operam alcui, rei
publicae mit regem (Eifer bienen, Sienfte leijten,
feine Xienfte toibmen, alcui operam Buam stu-
diumnue, fortiter operam in acie »oder fiep am
Sampfe beteiligen; aliam operam auf anbete
SBeife fiep betpätigen, benevolentiam suam in
alqm, foperam aa reliqua belli, f alcui bellum,
fflagitium. — nävun (Altere Sorm gnav.), adj.
emftg, regfam, tpätig, Iräftig n. et indu-
naxa f. nassa. [stnus, oratores.
Mains, i, f. Qnfel im AgAifcpen SReere. Tan. Ka-
llas, adj.
I. n* (falftp nae), adv. fürtuapr, roaprpaftig.
nur m. pron., ne ille, ne Ute, ne ego, ne tu;
(in beftätigenben Wntmorlen naep egone?) tu ne;
f. fflrij »u Plaut. Tritt. 3, 2, 8; autp tritt noip,
bef. b. Com,, hercle, edepol, me castor, medius
tidiiie ju ne tu, ne ille etc. pinju, ja mapr=
liep , ja bei ®ott.
2. ne, bie urfprflngticpc Berncinungepartilel 1) ne
als adv. nicht, 1) ne al3 Verneinung Don et».
©irMiepem, bef. in ber älteren Spracpe nisi tu
ne vis, operao ne parcunt Plaut., in ber fpäte=
ren ©praepe in Bufammenfegungen, wie neqneo,
nefas, nemo, neutiquam, nescio, neuter, nullus.
2) nä als Verneinung o. etm. ©ebarptem, bl.
Slöglicpem, in ber Setbinbung ne — quidem
niipt einmal, auep nicht, unb niept einmal,
wobei baä äBort ob. bie ®ortuerbinbung , meltpe
oerneint werben fott, jwifrpen ne u. quidem tritt,
fo jebod), bop bei mepreren eng oerbunbenen fö5r=
fern ob. Vegriffen ne — quidem nur bei bem erfte=
reu u. felbft untergeorbneten fiept, non potest
dici satis, ne cogitari quidem; ne si bellum
quidem quis inferat; ne Haedui quidem ac
Volsci; ne in locis quidem suporioribus, wo ber
SRcupbrud nur auf superioribus liegt; bi*W. gept
noch eine Negation oorauä, non fugio ne hos qui-
dem mores; ne — quidem — nec Iäv. 1, 3, 4.
40, 26, 6 ; autp nec postulantibus nec cogitiui-
tibus, ne optantibus quidem Oie. Phil. 8 §. 3;
nec tumulos nec arcem, ne more quidem Liv.
27, 18, 9; non modo non, non modo sed ne —
q. 8) ne jur Verneinung b. etw. ©ewolltem
ob. u. Sillen SlbpAngigem, in unabpängigtn
Säpen, weltpe enthalten a) Sefepl, Jlufforberung,
Sitte, m. imper. ob. conj. b) fflunftp ob. 8eteue=
rung ne id luppiter optimus maximus sineret;
ne vivam; ne sim salvus; *ne faciam, inquis,
omnino versus? ganj foll itp, meinft bu, bem
®irpten entfagen? oft »erbunben m. utinam, o
si, si, dummodo, dum, modo; auep naep bem
Bfpg ©unftp ob. ©eforgniä juglettp entpaltenb
'bag nur nicht’ matrona — suspiret 'Eheu, ne
etc. Hör. carm. 8, 2, 7 ff. c) eine (Einräumung,
biäw. m. sane, gefegt, jugegeben, bap nirpt
ne sit sane summum malum dolor; ne aequa-
vpritis üannibali Philipptim. d) biSW. eine Satpe
Bjurfldweifenb, ftatt ber ünnapme, bap jie er=
n werbe, faft gleich nedum, ne nunc dalce-
dine semel capti ferant desiderium.
II) ne m. conj. al« negatioe Sinalpartifel,
bap niept, bamit nitpt 1) jur Angabe einer
negatiuen fflbfitpt, in weltper etw. ftattfinbet gal-
linae pennis fovent pullos, ne frigore laedan-
tur; ne dicam; biSw. natpbtüdliiper ut ne, ba =
mit ja niept te ulciscar, ut ne impune nos
illuseris; quid vis nobis dare, ut isti abs te ne
auferantur. 2) jur Slngabe be« Objeft«, wtlcpe«
niept ftattfinben foO a) naep allen ©orten unb
(Hubbrüden, weltpe eine ©illenStpätigfeit be=
jeitpnen, wie bitten, ermapnen, forbern,
bi«w. naepbrüeflitper ut ne, iubeatis ut in eivi-
tate ne sit; te obBecro ut ne credas. b) naep
ffluäbrüefen ber Surept n. Veforgniä, Wie me-
tuere, timere, vereri, periculum est, wo mir ne
burep 'bap’ geben, metuo ne veniat idp fürepte,
bap er (ommt (mflnfcpenb, bap er niept lomme);
fo autp videre ne eigtl. 'jufepen, bap etm. niept
fei’ =■ e« lann wopl fein, bap etm. ifl; lürjet:
magnam haec res Caesari difbcultatem ad Con-
silium capiendum afferebat, ne biefe ©aepe maepte
528
Neaera — nec.
ic. Schwierigfeit , weil ;u bcfurdjtcn mar, bafe
Caes. b. G. 1 , 10, 1; erat in magnis Caesaris
(m. res ju oetbinben difbcultatibus res, ne fehl
mifeltd), eb möchte Caes. b. G. 7, 35, 2; etlipt.
Heil ne — vobis molestus sim bod) ich füllte,
icfe möchte ic. Cic. fin. 5 §. 8. c) na ft) impedire,
deterrere, prohibere, interdicere, recu-
aare, cavere, ac teuere, im 3>eutfd)cn ba&
ob. inf m. ju. d) aud) in Säfcen, bie eine nicf)t
eingetretene ob. triefet eintxetenbe golge entfeal»
ten, itorfe facere, efficere, ita, sic u. bgl.,
wenn bie niifet eingetietene ob. nicht eintietenbe
golge zugleich at* bcabfichtigt bezeichnet witb
id ne hevi poaset, obsidione ntqae oppidi cir-
cummunitione fiebat eb lonnte faltijcfe nicht gc=
{(heben oermöge bet ic. u. f oll tc auch niefit; eat
factum ne proelio contenderetur; tempu» ac
necessitas belli faciebant ne quis etc.; forte
ita inciderat ne (alb 0. bei fortuna beb römijeh-
Solteä zugleich bcabfiehtigti JAv. 1, 46, 5; quae
rea efficit ne necease sit etc.; quae senatus
salva re publicä ne fieri possent perfecerat de.
Phil. 2 §. 65; Pythagoras — ne caperetur urba
Lacedaemoniorum , eauaa fuit Liv. ; ita admis-
bos esse (captivoa), ne tarnen iis aenatus dare-
tur; ita corrigaa librum, ne mihi noceat; (Kor.)
sic positum serrabia onua, ne; ita mentitur, sic
veris falsa remiacet, ne; auch nachbrüdlidjer ut
ne, hoc ita eat utile, ut ne plane iUudamur
ab accusatoribus ; si eins acies ita curata eat,
ut ne caecaretur erroribua. e) (feit) ft. dummodo
ne, ne illi aanguinem noatrum largiantur Sali.
Cat. 52, 12.
111) ne alb cntlitifd)e gragepartifel [b. Sicht,
oft apofopiert, z- ®- men’, tun’, ten’; satin’ J bem
Sorte angehängt, rooiauf bei Sladjbrud liegt,
bibw. jeboefj b. Sicht, auch einem aubetn, quin'
(=■ ieno qui) comedit Plaut.; ecamnum face-
retne Priapum Hör. sat. 1, 8, 2; ebenjomoljl
anmenbbat, wenn bet gragenbe eine bejahenbe
alb wenn ei eine oetneinenbe Wntmort eiwaitet;
1) in einfachen Stagen a) in biielten, etwa,
Wohl ubi aut qualis eat tua mens? potesne
dicere? rectene interpretor sententiam tuam?
aatiane videtur declarasae Dionyaiua, nihil ease
ei beatum, cui aemper aliqui terror impendeat?
bef. in ben goimeln vidcane ob. videmuane,
yidetisne, ut (wie) etc.? im Seutfefeen 'weifet
bu ic. (z- ©.) nicht, bafe’ ie.? womit SBcifpiele
Z« giläuteiung ob. Segrünbuttg eincb allgemei-
nen Safeeb eingefühlt wetben [wo nie nonneenim
vides ftefeen fann, nonne vieles abei nur, wenn
bet gragc tin einleitenbeb Quid? »otaubgeht, Wie
b. CU. 7'usc 5 §. 98, wätjteitb in tein rhetori-
fefeen atgumentierenben Stagen an non vides
flehen mürbe]. Seiner fteljt ne auch in Serbin»
bung m. ut in affeftooHeu Stagen, fo wie eb bibw.
ZU bem in affeltoollcm Slubruf ftchenben acc. c.
inf. noch h*"j“lritt, burtfe wetten bet Sprcchenbc
feine Serwunberung, heftigen Unwillen ob. Schmerz
aubbrüeft: adeone hominem esse infelicem quem-
qtiam, ut ego sum! Ter.; tene tibi potisaimum
partes iatas depopoaciase ! Cic. ; mene incepto
desiatere victaml Verg.; huncine aolem tarn ni-
grum surrete (= anrrexisse) mihi! Hör.; tan-
tumne vicliase (o bet grofeen Sotficht) in metu
periculoque provinciae! Cic. Vcrr. 5 §. 14. b)
in inbirelten Sengen, ob etwa, ob bielleicht,
ob wofel magna verhörtem contumelia interro-
gana, aolerentne veterani milites fugere. %) in
bibjunf tioen Sengen a) in biietten ne — in,
(ober nicht) an non, — (ober) anne f. an 1); fl.
au non in biretter Soppelfrage feiten necne, «unt
haec tua verba necne? Cic. Tusc. 3 §. 41; ne
— ne — ne tfeetot. ft. ne - an — an de. p.
Hose. A. §. 29. 6) in inbiteften = ob — ober
ne — an; — ne, Tarquinius Prisci Tarquinii
regis filius nepoane (ob. Snfel) fuerit, pannr.
liquet; *ne — ne Caes. b. G. 7, 14, 8; utrnm
ob. ne — necne, ob — ober nicht, f. utrum 1);
auch blofe necne, quaesivi a Catrlina in noc-
turno conventu apud Laecam faiaaet necne. S)
bibw. witb ne, bef. bei Sichtern, »ut ©erfcfeätfinij
bet Senge an anbete gragepartileln angehängt ob
mit ihnen in einet Segge oetbunben: quid? deum
ipsum — numne vidisti? Cic.; utrum — üiudne
etc., utrumne f. utrum 1); fo auch utemc Hör.
sat. 2, 2, 107 ff.; quosne — reliqui etc ? ei, bie
Welche »c. Verg. Aen. 10, 673; quone malo meu-
tern concuaaa? Hör. sat. 2, 3, 295. Sageg ijt
aub einet Scrmifthung zweier ftonfirultionen (pu-
tatisne u. qui putetas) zu etflöten: O seri stu-
diorum quine putetis? Hör. sat. 1, 10, 31 ff.;
illa rogare, quantane? 2, 3, 316 j. ; quiane, etisa
weil Plaut., Verg.
Seaera, ae, f. (Beliebte beb ßpgbamub Tib., bri
$otaz Hör., eineb Wirten Verg.
Jieäpölis, ie, f. [(Vtccjrolcs 'Jleuftabt] 1) Stabtlcii
B. Stjralub. 2) ©labt in Kampanien, j. diapolt.
Neapel. Sao. NeApölHänus, ad. ;.; sahst. -Uni.
örum, nt.; -tänum, i, n. Uanbgut bei Dleapel.
h'earchus, i, nt. 1) äbntiral JUcjanbetö b. GSc.
Gurt. 2) ein Sateutinet, (Saftfteunb beb (Jato Sen
foriub. 3) ein fchöner Sicngling Hur.
iiebüla, ae, f. [vtqpf’lqj Sunjt, Diebel audisse
quasi per n., quae quasi per n. nosmet scimm
atque audimus Plaut.; matutina, rienea, ferse
aiasima; »iRauch; *®ewfllf ’stellis n. spsurgen*
cundidia; *fcht Sünneb, SBcicheb; Sunlel,
Suntelheit Plaut. Sao. a) ndbülo, önis, m
®inbbeutcl,Saugenid}tb. 6) nebülOsiis, aef ;
Bollet Diebel ob. Sänfte, nebelig caelum.
nec ob. nequä, cunjct. I) einfach ohne fiorre
lation = unb ni^t, unb auch nicht, anh
nicht Druides a bello abesse consuerunt neque
tributa una cum reliquis pendunt; auch hei Bor
hetgehenbem non, wo wir nec butch 'ober, nodt’
aubbrücten ob. bl. 'unb’ gebtauchen non virtate
neque in acie vicisse Romanos; iurant omnes
se exercitum non deaerturos neque proditaroc
neqne sibi separatim a reliquis Consilium cap-
turos. 3n ähnlichet SBeife tann rin Safe mit nec
(neque) Borhetgehen, bet eine negatioe Stweicc
tung enthält, u nec (neque) batauf folgen, uw
etw. Dleueb anzulnüpfen, 'unb nicht, noch, »her’
summum esse Vercingetorigem aucem nec ds
eius tide dubitandum, nec maiore ratione bel-
lum administrari posse. Sibw. fleht nec fo für
et non, bafe bie in ifem enthaltene Dlcqation fiel
auf ein einzelneb SBort bezieht, bie iBetbtnbunj
(et) aber auf ben ganzen Safe neque nostro«
progredi viderunt = et nostros non p. r;
eonsules in Hemicos exercitum duxerunt, ne-
que inventis in agro hostibns Ferentinum cepe-
runt =• et F. ceporunt non inventis i. a h.;
*'n. longius ibitis’, inquit jl. et 'non longic»
i.’ i. 3n*6ef. 1) neque quisquam unb nie»
maub, neque ullus unb feinet, neque unquam
necdum — necessitas.
529
unb niemals. 2) nec (neque) vero unb roirfs
Itd) nicht, unb in bei Xpat nid)t, unb jroar
nicht, ob. abei auch nicht, bod) aud) nicht
neque vero boc solum dixit, aed ipse et sensit
et fecit ; improbis poena statuenda cat nec vero
minor iia, qui etc. 3) nec (neque) tarnen unb
bennod) md>t, unb gleicf)rooht nid)t neque
tarnen dubito; neque eo mag»; and) bi. bod)
nicht, mit nec, neque enim benn nicht, näm;
üd) nicht, nec vero aber nicht 3ebo<h ficht
non enim, nicht neque enim, wenn auf bet 9te=
gation ein härterer 91ad)bntd liegt, roaü namcnll.
baun ber gaü ifl, wenn fte ju einem einjelnen
SBorte gehört neque vero, quod nonnulli dicti-
tant, aecrevit in iudicibus legendes amicoa raeoa ;
neque enim hoc cogitavit vir iuatdasimus; non
enim mea gratia familiaritatibus continetnr.
4) neque etiam »—ne — quidem unb (auch)
nicht einmal, neque etiam extremi iuris reti-
nendi facultas tribuitur; nicht lateinifch ift ba-
aegen nec quidem fo bah beibe ^artüetn ju*
fammengehörett für ac ne — quidem ob. baö etn=
fache ne — quidem ob. bl. neque Hör. epod. 14,
15 5) nec — non, neque — non ju uad^brücf
lieh« Jöcreorhebung u. getrennt burch ein ob. melp
tete Wörter, biöro. and) noch mit vero u. tarnen
nerbunben, unb gtroifj auch, unb ficherlich
auch, unb in ber Xljat neque haec tu non
intellegia; neque tarnen illa non omant; nec
vero non omni Bupplicio digni P. Claudius etc.;
•nec non et. 6; Seiten fteljt nec mitten im
Saje für ne — quidem auch nicht, gar nicht
qui nec procul aberat Liv. 7) (Com.) mit einet
gtoeiten Negation, fo bafj bahntet) bic erfte nicht
aufgehoben, fonbern oerftärit mirb neque —
baud Plaut., Ter.-, neque ea ubi nunc sit, ne-
acio Plaut. 8) nec, neque, üetjehicben 0. non,
et, ac non f. non 1) d) a) ß) y). 9) nec, ne-
que, »o man neve (neu) ermattet, f. neve a);
auch “«c — et ne b. X>id)tern u. Liv.; ft. be-
ftimmterer fartifeln, meitn bet 85hfl- »• her 3“J
halt be« burch “ec (neque) angefnüpften Sa()eS
leicht biefelben an bie $anb giebt, u. bab. oft a)
unb überhaupt nicht Stoicum est quidem nec
admodum credibile; scilicet contempai te nec
potest fieri me quidquam superbiuB. 6) benn
nicht, nämlich nicht, unb jroar nicht, bef. m.
folg, sed, Pompeius — mumtiones impediebat,
neque erat facile noatris uno tempore pro-
pugnare et munire; legionem neque eam (•—
eamque non) plenisBimam despiciebant; noa ad
iustitiam esse uatos neque opinione, sed natura
constitutum esse ius. e) unb io nicht, unb
bemnach nicht neque intellegunt se rerum
illarum fundamenta aubducere. cf) uitb bod)
nicht quae inter noa agi coeptae neque per-
fectae eaaent; sine ulla patrum iniuria nec sine
ofienaione fuit. 10) neque dum etiam unb
fogar noch nicht, n. dum etiam vocabulis arma-
rueutorum cogmtis Caes. b. c. 1, 68, 8; bag. Caes.
b. G. 6, 43, 4 nec plane etiam =» necdum plane
unb noch nicht gan). 11) neque is f. is 1) c).
II) torrrlatib 1) neque — neque, nec —
nec, mebrr — noch, wie nicht — fo auch
nicht, fo menig (aii) — ebenfo menig; biöro.
auch neque — neque tarnen, neque — neque
vero; auch (bef. b. Caes.) jugleid) anfttüpfenb an
baö Sorhergehenbe , unb meber — noch Hae-
duis se obsides redditurum esse neque iia ne-
htiniefn, tat-beiitlcSft fectuilroöttfrb 5. KsfL
que eorum sociis iniuria bellum illaturum;
(fettner b. Liv.) et nec (neque) — neque Liv.
10, 29, 1. 39, 60, 1. Mu&erbcm ifl ju bemetten,
bafj in Unterabteilungen negatioer Sähe häufig
neqne (nec) — neque (nec) Seht, ohne bafj burch
ba«felbe bie oorhergehenbe ©auptnegation aufge*
hoben mirb nemo unquam neque poöta neque
orator fuit, qui etc.; nihil unquam neque inso-
lens neque gloriosum ex ore Timoleontis exiit;
n unquam nec maius aes alienum fuit nec me-
lius nec faciiius disaolutum est; med)fetnb m.
aut, neque loco neque mortali cuiquam aut
tempori satis credere Soll.; auch neque — aut
— nec Hör. ep. 1, 18, 39; nec — nec — aut
— nec Hör. sat. 1, 9, 32; neque — aut — nec
— que — nec Hör. epod. 16, 8 ff. 8) neque —
et, et — neque f. et Ul) 3); auch neque — que,
nicht — unb bagegen, leineöroeg« — unb
bielmeht neque tibi defuiseem coramque meum
dolorem tibi declaraBsem; auch tritt noch potius
nach que hingu nec illa exstincta sunt aluntur-
que potius et augeutur cogitatione; neque —
ac Tac. Agr. 10. 8) neque — nequfl autem
Oie. fam. 5, 12, 6; nie aber lommt neque autem
in Haff, ißroja ohne Souelation oor, roie nec vero,
nec tarnen, neque enim. 4) *nec — non Tib.
1, 6, 46. [auch “och nicht
nec-dttm ob. ngquß-düui, adv. unb noch nicht,
nficessärle, adv. unu m ft ö 6 lieh demonstrans Cie.
de inv. 1 §. 44. — necessüriö, adv. not men =
bigetmeife, notgebrungen alqd facere; te-
neri, cogi. — neccssärius, adj. [necesse] 1)
notroenbig a) erjorberlid), unumgänglich
nötig, unentbehrlich omnia quae sunt ad
victum n.; frumentum et cetera n. usibus; vic-
tua, bellum, deditio. b) unauSmciepIid). un =
oermci blich, notgebrungen,biingcnb,jmin>
genb mors, ratio, tempus, Casus, rogationea,
causa est (brängt) n. ad proliciscendum , res
jmingenber Umftaub quod mihi maxime n. brin=
genb am §et&en liegenb. 2) mit jmbm. burch
irgenb ein bauernbeö Scrhältniö, SBermanbtfdjaft,
3rennbichaft, Slientel, öJefdjdfte eng nerbunben,
bah- »ermanbt, befreunbet (ber meitefte ®uä=
brud; Dgl. propinquus, affin» etc.) homo tarn
n. $)ierü. subst., a) neccssärius, ii, m. -a, ae, f.
bu (bie) SBetmanbte, Jfreunb, Älient, $a =
tron Torquatua familiaris meus ac n.; ex omni
copia neceasariorum quinque delegit; mea, pro-
pinqua et n. b) necessarla, n. p I. ( Sali .) =
res necessariae.
necesse ob. (Borfl.) -sum [ne u. cedere], adj.,
nur im nom. u. acc. sing. unb jmar nur a)
mit esse, unau Sroeiehlid), notroenbig fein,
müffen (innere, in b« Statur bet Sache liegenbe
fltotmenbigfeit), m. acc. c. inf. ; m. dat. ber $erf.,
menn biejelbe heroorjuheben ift, u. inf.; m. ut u.
conj., öfter m. bl. conj. , perturbari animos u.
esse dicunt; cum multa antea commissa male-
ficia, tum singularis audacia ostendatur n. est;
non, quidquid tibi audire utile est, id mihi
dicerc n. est; m. bl. inf.; auch id quod, hoc n.
est, ut erat n.; quod tibi minime n. fuit roaä
bu gar nicht nötig halteft; tut erat n. b) n.
habere m. inf unocrmeiblich nötig hflben,
müffen ne ad ultimum aupplicium progredi n.
habeant. — necessus est Ter. ci ift nötig.
5Bao. A) necessitas, ätis, f. 1) Kotmenbigleit
Unumgänglichteit, Unoermciblichteit,
' 84
530
necessitudo — nefastus.
Swoitg parere ob. aereire neceneitati; maioree
bringenbete Utfad)en; roliquis tribua virtutibaa
n. ('.Nötigungen, äußere Antriebe) propoaitae sunt
ad eas reB parandas etc.; fn. (nötige, bringenbe
Wcftßäfte) voluptatibus anteferre, exeundi, ne-
cessitate coaetus notgebrungen; n. alcia rei alcui
imponere; adhibere n. perauadendi llotroenbig
überzeugen 2); mors est n. naturae 0. bei Siatur
gebotene; vita quae neceaaitati debetur; neque
ullft n. neque imperio continebantur; *leti; bie
®öttin bet 9} ot wen big feit Hör. gnSbef. o)
uitabänberlidie 8inrt<htung, Serljängnis,
<3d)idfal quae ria ac n. appellanda esset; fa-
tum atfert vim necessitatia; bumana Consilia
n. divinä esse snperata; ultima, extrema n. =
lob. 6) Slot, ®rang bet Umftänbe, ®ring =
lidjtcit, jd)rcd(icbe Sage rei, temporia; cum
tempua necessitasquo postulat; bl. n.; patri«;
pl. ©ebürf nif f e, nötige Ausgaben, Saften,
Stiftungen non auarum necesaitatium firn eifl=
nen 3 >U treffe) sed communia libertatis causä
Caes. b. G. 7, 89, 1 ; indicandaa populo publicas
n. /.io.; n. ac largitiones Tac. c) ®erbinb =
lidjtcit, Berpflicbtenbe Kraft magnarn n.
poasidet sanguis paternua. d) fSlot, Mangel,
Hungersnot. 2) (feit.) ■= necessitudo 21.
B) nSeeasTtndOj fnis, f. l) UnBermeiblidjteit,
Slotwenbigfett yidere, utrum malitiS aliud
agatur, aliud aimoletur, an atultitid, an n.;
esee hanc n. , cui nulla vi resisti poteat, eaae
quaadam cnm adiunctione n. Oie de i«e. 2 §.67;
n. alcui imponere, ut etc., non eadem nobia
et illia n. impendet Soll. Gat. 33, 6. 68, 11;
nobia demeres acerbam n. m. inf. (bem Sinne
nad) =- noa non cogeres) Sali. Jug. 102, 6; ad
n. rei satia dictum 19, 8; baß. ®rang ber Um =
ftänbe, bebrflngte Sage, Slotftanb, Slot,
quibua maxima n. inerat Sali. Cat. 17, 2; re-
rum neceaaitudine coaetus Jug. 48, 1 ; Omnibus
n. circumventus Cat. 21, 8; rei publicae, legis
Tac. 2) bie enge SSerbinbung, in welcher man
mit jmbm. ftebt als S3erroanbtcr, greunb ob. An=
gehöriger, bie Slerwanbtfcbaft, greunbfehaft1,
Klientel n. et familiaritas; amioitiae; quae-
aturae jfficfrfjen bem Duäftor u. Statthalter; n.
cum &lqo coniungere; n. intercedit alcui cum
alqo; omnes mihi cum eo aunt amicitiae n.
freunbfdjaftlitbe ®ejiebungen; fconcr., pl. ®et=
roanbte, greunbe.
necessuin, nec-uä, uec-non f. necesae, 2. ne
III) 2), nec I) 6.
näco, l. (alte u. hießt. gorm perf. necui) täten
(auf graujamc SBcife u. meift ohne SBaffc) Ad-
herbalem excruciatum; alqm igni atquo Omni-
bus tormentia; fame, ferro Hör., veneuo, vigi-
lando; alqm verberibus totpeitf djen ; sub crate
necari erfäuft toetben.
nöc-öpiuans (fneque op.), tia, adj. nicht Ber*
mutenb, nicf)t i abnenb Ariobarzanem nec-
opinantem liberavi Oie. — näc-öpinStus, adj.
uuBermutet, unerwartet adyentua, gaudium,
bona; su bst. pl. n. baS UnBorbergefebene;
bab- necopinntö, (abl.) adv. unBermutet; toi»
ber Vermuten; ex necopinato Liv. — *näc-
öpinus, adj. 1) mm necopinatuB. 2) — necopinans.
noetär, ans, n. 91ettar a) ®öttertranf. b)
•Söttet falbe, c) *tp. Süße«, Angenehmes,
tnie Honig, ©ein, ülild). ®ao. *necUreua, adj.
nettarifeb, Mettar» aquae.
nocto, xui ob. xi, xum, 3. 1) tnüpfen, (in eiu=
anbei) fchlingen, oerflecbten, jufammen-
binben, fledjtcn ‘laqueum, »flores, ’alcui
catenas; ’quare aibi n. uterque coronam Worauf
!ce ihr gegenteiliges Sob gtfinben; ‘brachia r er
tblingen; * talana pedibus binben an »c.; biero.
umbinben, -winben caput olivfi; ’neiae
aere (ehern) trabe«. gnSbef. binben, feffeln,
Berbaften, bef. Stbulbcn halber; baß. t. t. nexi
ob aes alnnum, nexi Scbulbbärige, ‘fnechte.
b. i. Scbulbnrr, welche infolge eingegangenen Dbli
gationSBerbältnißeS ihren ®läubigrrn in Sebulb
Saft übergeben werben tonnten ob. fidj fd)on barin
befanben, um als Jbiedjte ihre Sdjutb abjuoerbie
nen Liv. 2, 23, 2; nexi vincti solatique fowobl
in geffeln als ohne biefelben Liv. 2, 23, 8. 2) tp.
a ) anfügen, antnüpfen rerum caueas alias ex
aliiä; aliud, alia ex alio. b) unter fich ju
jammenfügen, Bertnüpfen omnes yirtutes
mter ae nexae et iugatae aunt; cauaA causa.'
nexfi. rem ex ae gigni; collocata et quasi
atructa et nexa rerbis ; * iurgia cnm alqo an-
fangen; dolum anfpinnen Liv.; ‘causas inanes
einen nach bem anbern Borbringen; -frooras immer
neucu Aufenthalt machen.
necüb*, adv. [ne-alicubi] bamit nicht irgenb =
Wo, m. conj. — necunde, adv. {Liv.) bamit
nießt irgenbmober, m. conj.
nedum [aus ne duim (dem) •=> um nicht guju*
geben], coqjct. l) nach BorouSgcbenbet Negation
ob. Snbeutung einer folcßen, gefchweige baß
a) um fo Biel weniger, oollenbS nicht sc-
cundae rea aapientinm animoa fatigant, n. illi
corruptia moribua yictoriao temperarent; ne
yoce quidem incommoda, n. nt ulla yis fieret;
erat domicilium fauiua urbis aptiun humanitati
tuao quam tota Peloponneaua, n. Patrac; mor-
talia tacta peribunt, n. aermonum stet honos
Hör. b) nach affhrmatiBem Sa|e — um fo Biel
meßt, um fo mehr (erß feit Liv.) quae yel ao-
cios, n. hostes victos terrere posaent; adulatio-
nea etiam Macedonibus grarea, n. yictoribu.«
2) f(felt.) m. sed etiam — non modo nicht bloß,
nä-fandna, adj. m. (fpät) sup. eigtl maö nicht
gefprochen werben barf, gottlo«, rucplo*, net*
ruef) t sceluB, * odium, subst. *deoe memores
fandi atque n.; *nefandum eat m. aee. c. inf.;
(fpät) nefandissimum caput.
nSfArie, cdv. [nefariuB] gottlos, rucploS. —
näfärina. adj. [nefas] gottlos, rucßloS, fre*
Belbaft nomo, bellum; o rem cum auditu cru-
delem tum visu n.l «übst. n. sing. u. pl. rn<b-
Iofe ®bat. fRuditofigteit, Qlottlofiafeit
uniyersam rem publicam eo n. obstringe re; ha*-:
aliia n. cumulant. — nö-f*s, n. nur im nom. u.
acc. sing., was bie göttlichen u. natürlichen
fepe Berlept, gteoel, ® ottlofigleit, unrecht
per omne fas et n. sequi alqm; *in omne n.
se parare; n. eat dictu Cic. ; cui nihil unquam
n. fuit; alqd n. putare; *quicquid corrigere est
n. unmöglich ift; als parentb- AuSruf, n.l ob.
heu n.l fchänblicb, entfeplichl *tp. ein rudjlofet
Slenfch, Scheufal.
nö-fastus, adj. dies läge, an welchen aus reit'
giöfen (Drfinbcn nicht mecht gefprochen u. tun
bem ®olle Berbanbelt werben burfte, weil auf
biefett lagen bet glud) ber Sötter ruhte. San.
n) unbeilBoll, unglüdbringenb Bor., Liv;
terra n. (ein UnglüdSlanb) victoriae suae Im.
negantia -
b) unpeilig, fluepwütbig, ffinbpaft quae
augur iniuata, n. defixerit; *quid intactum ne-
faati (nom.) liqnimua Hör.
negantia, oe, f. [negoj Verneinung Oie. top.
8- 67. — nigitlo, oni», f. [nego] Verneinung,
iieugnung. — nfcglto, 1. [intens. B. nego] ftari
ob. beharrlich oetneinen, leugnen.
neglectio, önis, f. [neglego] ©ernacptäjfigung,
©leicbgültigteit gegen jtnb., amicorum Oie.
1. neglectus, adj. [partic. B. neglego] Beinadj-
läjfigt, niept geadjtet, nicht beachtet castra;
cum ipsi inter nos abiecti neglectrque simus;
•di, *ager, *capilli.
2. neglectus, us, m. [neglego] -= neglectio, haec
res neutiquam neglectust mihi Ter.
neglegens (negllg.i, tis, adj. m. t comp. [ partic.
D. neglego] na^läf fig, unaeptfam, gleich-
aültig dux, natura, fsermo; in amicis eligen-
dia; me in se n. putabit Cic.fam. 13, 16; tclrea
deos et religiones neglegentior; legum, officii;
inäbef. in ©ejug auf baä Seimigen leicbt fin-
nig, Bcrfehwc nberifcb in sumptn; remiesior
ac neglegentior Suet. S)aB. a) neglegenter (ne-
glig ), adv. m. comp, nacpläffig, unaebtfam,
forgloi capillus cireum caput roiectus n. Ter. ;
n. aut malitiose fecisse; totus Macedonicus
ciercitua imperatori n. (in geringer flngapl)
affuturus Liv. b) negligentia (neglig.), ae, /.
l) IRacpläffigleit, Unaebtfamleit, Sorg*
lofigleit n. et pigritia, in accuaando, epistu-
larum u. im gfpg- bl. n. im ©rieffeprriben; quae-
dam etiam n. est diligena Oie. or. §. 78; eigen-
tümlich neglegentiam habere Liv. 27, 10. 2)
©ernacptäf(igung,©eringichähung,©IeidjM
gültigfeit cognatorum J’er.; deüm Liv.-, epi-
stularum ftülte, bie in ben ©riefen tjenfebt.
negligo (negllgo), exi (neglegisset Sali. Jag. 40,
1), ectum, 3. ]nec-lego, alfo eigtl. — nicht wäh-
len] 1) unabficptliep , äuget fleht laffen, fid)
um etw. ob. jmb. nicht (Ummern, etto. ob. imb.
oernachläffigen mandatum, rem familiärem;
feit de alqo; m. ne Hör. carm. 8, 8, 26 negle-
gens ne qua populns laboret =■ non timena ne
etc. 2) abfichtlich getingf chägen, nicht ach-
ten Ter., lege«, deon, penculum, neglecta reü-
gione. 3nebef. nicht ahnben, ungeahnbet
hingehen laffen iniuriaa, vitam ereptam, pe-
cuniam captam; hac parte neglecta wenn biefer
Sanbeiteil ungeftraft bliebe.
negllgens etc. f. neglcgens etc.
nigo, 1. roiell. B. ne u. aio] l) »»trän«. Sflein
fugen vel aias vel nogas; nunquani reo cui-
quatn tarn praecise negavi quam hic mihi;
alcui roganti, saepius idem roganti eine abfdjlä--
gige Wntwort geben; fpetitioni auf bie ic. 2)
träne, a) Berneinen, leugnen; fagen, be*
paupten, bafj etw. nicht ift crimen; m. acc. c.
inf.; auch folgt auf nego acc. c. inf. m. neque
(nec) — neque (nec), Währenb dicere m. acc. c.
inf. u. neqne — neque (legt, wenn bet acc. c. inf.
m. neque — neque Borantritt ob. eü (ich nicht
barum bonbett, eine ©epauptung ju Berneineu,
fonbem eine Nachricht ju geben, baff etw. nicht
ftattfinbet, wie b. Liv. 21, 9, 8. ©iäw. ift aus
negare im jmeiten Sajgliebe ob. Safe ein affir-
matioeS Verbum »u ergänjen n. cessandum et
utiqae prius conuigendum; n. a Callicrate fieri
ribi insidias, sed illa — fieri praecepto suo;
recte is negat unquarn bene cenasse Gallonium,
- negotium. 531
recte miserum sc. dicit Oie. fin . 2 §. 22; im
pass, negor m. nom. c. inf.-, jeboch auch negatur
m. acc. c. inf.-, n. non posse quin rectius sit
Liv. 40, 36, 2. SHipt. ille primo se n. (sc. uxo-
rem dneturam); ego me (sc. nasse), illa se (sc.
copiam facturam) Ter. ; abfol. 6) Berfagen, ab*
jchlagen, oerweigeru (burd) SBorte u. milber
alä recuso) auxilium Veientibns Liv. ; *divinos
honores alcui; id obstinate sibi uegari Caes.;
•rela ventia bie Segel cinjiepen; *non me vin-
clis verberibuaque entziehe mich; *se comitem.
comitem fich nicht hergeben wollen ju je.; adu-
lescenti n. non potuit quin abfcplagen Nep. ;
*81 tibi negabitur ire; *cupimu8 negata; *rogio
poma; *in terra domibns negata (alä wollten
bie SBopnungen bort Weilen).
negätiAlis, e, adj. [negotium] (feit) bie Sache
betreffenb pars Oie. de inv. 1, 11.
nügütiütio, Gnis, f. [negotior) © ro&panbel,
inSbej. ©antgefchäft; tieber fcanbel.
negötiätor, öris, m. [negotior] ©rophänbler,
©anlier Caes. b. c. 3, 103; Sgent; tieber
Kaufmann.
negotioluni, i, ». [ dem. b. negotium] ©efepäft*
ehe«. — negotior, dtp. 1. a) ftanbelS* ober
©elbgefcpäfte im ©toben treiben; subst. ne-
gotians, m. ©roBpänblet, ©anlier. b) (erjt
Liv. u. Spät) überp. $anbcl treiben; t subst.
negotiantes, m. ipö übler. — nügötlöHus, adj.
m. t comp. u. (fpät) sup. [negotium] Boiler
©efchäfte, gejepäftig pruaenUssimu» quisque
n. maximo erat; provincia; fdies ©cidjäftä ,
SBerfeltag.
negotium, ii, n. [nec-otium] 1) ©efcfiäftigung,
praftifdje ihätigteit, itameullieh 3taat« =
bienft ut (scriptor) in otio esset jpotius quam
in n.; quid tibi hic negoti est? Ter. roai Ijaft
bu hier )U j epaff eit 'i quid negotii mihi est? Caes.
Wa8 habe id) ju tpun? in ipso n. im Xrange ber
©efepäfte (elbft; vel in n. sine periculo vel in
otio cnm dignitate esse; maius commodum ex
otio meo quam ex aliorum negotii« rei publi-
cae venturum; ‘Fortuna saevo laeta n. an ber
grauten ©ejepäftigteit; bap. a) einzelne ©efcpäjtb
gung, ©efcpäjt, fluftrag, tüufgabe, Unter*
nepmung, Sacpe, oft mtt bem 'Jicbenbegriff bet
Schwierigleit, fcpwierige« ©efepäft, Scpwie*
rigfeit, SRüpc in benignitate hac reppori n.
Plaut. ; privata, domestica, servilia; negotium
dare alcui, ut; n. mandare alcui; n. gerere,
agere, conficere, suscipere, sustinere; negotio
praeesse, deesse, deaistere; periculo atque ne-
gotii« compertum est; n. , quae ingenio exer-
centur; non est quidqnam negotii (fcpwierige
flufaabe) nt inf; quid est negotii? m. inf.; ni-
hil habere negotii; aatis habere negotii in alqa
re; n. alcui exhibere, facessere; nescio an am-
plius mihi negotii (Serlegenpeit) contrahatur;
nuUo u., magno n. ; sine negotio; n. est unius
diei. 6) Staatägefcpäf t, Staatäangelegen*
peit publica, Leptitanorum; nec intra muros
quietiora n. esse certaminibus patrum ac ple>
bis. c) (riegeriicpeS Unternehmen, Äf f oitc
facies negotii; infecto n ; quod n. poscebat;
negotia bene gerere. d) ©elb* ob. $aubcls =
gefepöft, ©efepäft publica; habere n. vetera
m Sicilia; procul negotiis Har.; negotii gereu-
tes. e) tWtiptägtfcbäft, =faepe, =fall. f)
päuäliepe «ngelegctipeiten, iiauiwefen u.
84* Dl
532
Neleus — nequiter.
male, bene gerere; alcis negotiorum curator.
2) äußere Sage, ©erljältniS, Umftänbc
auam quisque culpam ad n. transferunt; in
atroci n. 3) (©ergt). Sa©e, 35ing, ©tüd, o.
3) lcnf©en Teucns lila lontum n.
bieleua, ei, »i. Stßniß B. ©plus, ©ater beS 9leftor.
$ao. 1) ’fieleiüs u. *-lens, adj. als subst. m.
— Dleflor. 8) *N8lides, ae, m. — Slleftor.
Neman Menses, ium, m. ©etuobner B. Slemaufum
ob. 91eniaufiis in Gail. Narbon., j. Nitmies.
Nemo«, ae, f. [iYeueo] Sieden in HrgoliS. 3)au.
1) *Semeaena, adj. 2) Nemöa, örum, n. [Ni-
Ufa] bie ftampffpiele bei 9!cmea
Nemesis, eös, f. 1) ©ßttin bet ©ere©tigteit
CK. 2) ©eliebtc beS libuD l’ib.
Jiemet“*, tum, m. ®öltert©aft in Gail. Belg, in
bet ©egenb B. Speiet. [taS.
Nenietöeenna, ae, f. Stabt in Gail. Belg., j. 8t*
nemo, Knie, m. u. (Borll.) f. (füt gen. meminis u.
all. neroine Hoff, ttnt nullius u. nullo, nulla o.
nullua), [ne-hemo] 1) subst. lein 3)1 c n f © , nie*
ntanb, n. amicoram; hoc scio neminem (als f.)
peperisse Ter.-, cum eorum n. venissent IAv. ;
n. et iis; non n. man©cr , einet u. bet anbete;
n. non all et u. jebet, lebermann; n. nec deum
nec horoinem; n. alius, n. unuB; n. quisqnam
Ter. 2) adj. bei Sßetfoiialbencnnutigen = nullua,
leinet n. hostia, n. civis, n. homo, n. opifex;
n. prudens homo, n. improbüaimus rivis ; yir
n. bonus; aufjerbem ftets in ©etbinbnng mit
einem fubftantiBif© gebrandjten adj. im nom. u.
acc. sing., n. Romanus inidjt nullua II), n. sa-
piens, □. doctus (nicfjt nullus 8., nullua d.).
•nemürSlia, e, adj. Inemus] jum §aine, gum
©albe gepßtig. — *tNÖmorenslR, e; fsubst.
in Nemorensi auf bem ©ebiete beS $aincS Bon
Slricia Säet.
nemörlcultrlx , leis, f. |nemus u. cultrix] bie
©albberoobnerin sub Phaedr. — nemörtvS-
gus [nemuH u. ragus], adj. im ©albe umher*
(©Weifen b Ct. — *n?mörösu», adj. [nemus]
1) roalbrei© vallis. 2) bi©t bebolgt silva.
nempe, ade [nam-pe] briidt aus, bafj man beffen,
toaß man fagt, gang geroifj ifi u. BorauSfept, bet
Slngerebetc gebe es au© gu, benn bo©, bo©
root)l, i© meine bodj, i© follte meinen,
freüi©, natürli©, allerbiitgS, nur in biefem
Sinne nämli©, bef. oft na© Stagen, bie man
felbft beanttoortet, fo Wie ironif© memini, n.
illum dicis cum armis aureis Plaut.; recte ego
n. (benn bo©) has fugi nuptias Ter.; si dat
tantam pecuniam, n. i natürlich) idcirco dat, ut
etc.; apud quem igitur hoc dico? n. apud eum
etc. ; at avua nobius. Tuditanus n. ille, qui etc.
n$mäa, oris, » l)©alb mit ©eiben u. Xtif*
ten, ’fuberb. fiain, ©alb; flfSatt; sing, col-
lect. rivos, saxu nemusque Hör.; ppperbol. Bon
einem fi© roalbattig auSbrcitenben Baume unn
(quercus) Ov.; *tünftlid)e $flangungen (@gf.
silvae); »Saumpflangung; *cin groif©en ben
©ebduben innerhalb bet baS impluvium umgeben*
ben Säulengänge angebtadjtet Cuft^ain. 2) ein
einet ©ottbeit heiliget §ain, Borgugsroeife bet
Bet S)iana bei 'Jlricia Cic. Att. 16, 4, 5; n. An-
guitiae Verg.
nenia (ni©t nacn.l, ae, f. 1) Stauergefan g,
*licb; fptidiro. ia n. fuit ludo bamit roar baS
Slieb, bet Spafj gu Gnbe Plaut. 2) inSbcf a)
’jäaubetlieb. b) *jebeS geroßbnl. Sieb, @e>
bi©t©en, aud) Sdjlaflteb; »ßinbetlteb auf
bet Sttafie puerorum.
neo, nevi, netum, 2. 1) (pinnen *stamina; *fila
(bef. 0. ben ©argen). 2) »roeben tunicam.
Ncöeles, ia u. i, m. Sätet beS JpemiflotleS. Jan.
*-cltde8, ae, m. «=* XbemiftofleS.
Neoptölemus, i, m. 1) = Pyrrhu« 1), tt. f i)
ßßnig bet SJtoloffei, Sätet bet Olpmpias Just
3) gelbljerr SIcjanbetS beS @r. 4) ein Sdjau
fpiclet Suet.
neöWrTcl, örum, m. (»fmrepi*«»«] bie Sleueteit,
bie neuen Sd|tiftftellcr Aur. Vict.
nöpa, ao (*-äi), f jroaljrfd). ein afrilan ffiortl 1)
Slotpion; *alS Stetnbilb. 2) ftrebs, als iin
Plaut.; *aIS ©efiim.
Jiopetö, i», «. Stabt in Sfrurien. ®a». JiSpesi-
nus, adj.; subst. -Rinl, örum, m.
* bopliölöiM, Idis =■ Helle, ro. f.
1. licpös, ötis, m. 1) 6ntel, Sohn beS SobneS
ob. bet Iod)ter n. ex filio, ex filia, fparvulus:
ilbettt. o) fn. eororis, aud) ( Eutr .) bl. n. Stbfflc
fterfobn, Sleffe. 6) *91atblomme, bef. pl. t)
meton. roie unfet 'äJlutterfobn’, bet junge u. leicht*
finnige ©erfebwenber, Scbroelget.
2. Nepos, ötis, m. rßm. Familienname,
nbpöt&tus, us, m. fb. nepotor, Betf^roenberifd
fern] Scbroelgerei Suet.
nepötiilng, i, m. Idem. B. 1. nepoa] Snlelcben
Plaut. — neptls, ia, f. [t. nepoa] Snleltn.
Neptüniis, i, m. ©ott beS SleeieS, Sobn bei Sa
tuntuS, ©tubet beS 3«pil« u. beS ©luto; *ba»
aiieer. ®an. a) Jieptunine, es, f. bie SUeptunine,
Thetis, lochtet beS SletcuS, SobneS beS Step wu
Ct. (§aupt: Nerelne). 6) ‘Jieptüntns, adj., Tiroi.1
B. bem Sßeptun (u. bem Spotlo) mit SJlauctn uro
geben; heros, Ibcfcu* (®e'l et in einigen Sag«
bet Sobn beS 91 b'f6); dux, SejtuS ©ompeju-
roeil et infolge feines ©lüdeS gut See (ich ge*
rühmt batte, ein Sobn beS 31 cp tun ;u fein; aquae,
eine Duelle bei lertacina Liv.
nbquäin ? adj. indecl. m. comp, ncquior u. *up
nequissimus nichts taugenb, nichts roeit pi-
acis Plaut.; B. ©etfonen nithtSnufig, leicht*
fettig, liebetlich, XaugcnichtS, Schelm
homo, servua; (Hor.)n. et cesBatorDavus; liberti;
nihil libidinosiua, nihil nequius; f S d) u f t,
Schutte.
nS-quAqu£m, adv. auf leine Seife, gang uns
gar nicht, leineSroegS n. oratio mea in tuI-
gus emanaro poterit.
ncquö , nöqucdiim f. nec, needum.
ne-queo, 4. ( imperf. nequibat Sali.) nicht Bet*
mßgen, nicht tmftanbe fein (infofetn bie Um*
ftäitbc eS nicht geftatten) cum Demosthenes rho
dicere nequiret; n. quin lacrumem ich l°nn nicht
umhin gu tc Ter.; m. pass. ob. dep. inf. nequi-
tur Plaut., Sali.
nö-qulcquäm ob. nö>quldqnim, au© nb-qui-
quam, adv. nidjt auf itgenb eine Seife, bah- t)
umfonft, erfolglos, ohne 9?uhcn, oetgeb*
li© (objcltiB, mit ©egug auf bie Sache, in rod
©et ni©tS auSgert©tct roitb) n. deos implont;
n. eos perditam (™ cum perdita sit) spem fo-
vere Liv.; n. apes nectia inanes Verg. 2) ohne
©tunb (ohne SluSfi©t auf Stfolg) non n. auso*
esse Caes. b. G. 2, 27, 5.
neqintör, adv. [nequam] ni©tSnupig, *»ütbig.
liebet 1t©, lei©tfertig n. fricare Plaut.; ce-
nare ; utrum bellum suaceptum sit nequius au etc.
nequitia -
nequttia, ac, u. Mes, ei, f. [nequam] B. Kerfonen
KicbtSnußigleit, Öeidjtfertigteit, Siebet«
(idjieit inertia atquo n.; luxuria atque n.;
(TerJ alqm ad n. abducere, fenestras alcui pa-
tefacere ad n.; Kerwoifenbeit, greBet,
Sch lecbtigleit fn. et improbitas; *nequitiae
additus comes.
•Nereus, cos u. ei, m. ein Wceraott, Sohn be8
Cceanu« u. bei I^etiS. $aB. 1) Nereine f. Nep-
tunine u. Neptunus a). 2) *N8r$ts, tdis, f. eine
lochtet be« SRereu«, eine SJieetmjmp^e ; (feit.) ‘Ne-
nne, es, f. 8) *N6relu; , adj. genetnx, Iljeti«,
■Kutter be« ftcbiüe«.
Nerlo, önis, /. [fabin. SBort — bie Starte] ®e«
gleiterin, and» Sattin be« War« Plaut.
Neri tos, i, f. Heine 3nfel in bet Käbe b. 3tbala.
$aB. ‘Nerltlns, adj. itbacenfifd) ob. jum
Ulije* gehörig, aud) mtbst. N., Ulije«.
N8ro, 6ms, in. (nach Suet. Tib. 1. fabin. Wort —
fortis ac strenuus] töm. gamilienname, f. Clau-
dius. $aB. fNeröneus, f-nlus, -liiäuus. adj. ;
Ntirö-pölis, is, f. bie Ketofiabt Suet.
Nerthns, i, f. ©ottbeit bei ffletmanen = SRuttet
(Eibe Tac. Germ. 40. [nensis, adj , Suet.
Kerfilum, i, n. Stabt in fiutanien. $ao. Nerfilö-
Nerva f. Cocceius.
NerTll , örum, m. mächtige« Soll in Qall. Belg,
im heutigen $ennegau u. Kamur; adj. -tTcus.
nervöse, adv. m. comp, [nervosus] lernbaft,
mit Kachbrud, ttäftig, nadjbrüdtidj vigi-
lanter nervoseque nos subornea Plane, in Öic.
cp. 10, 23; dicetur aliqnanto nervosius. — ner-
vüsns, adj. [nervus] 1) fefjnig, mu«tulö«
•poples. 2) tp. lernbaft, fraftooll quis Ari-
stotele nervosior? Oie.
nerTÜlu«, i, m. dem. B. nervus, pj., si tu n. tuos
adhibueris bir ein bißchen SRüfjc giebfl de. AH.
16, 16.
nerrns, i, m. 1) Sehne, Wu«lel n. a quibus
artus continentur; ( Quint.) im Silbe B. $emoftbe«
ne«, illa (omnia in eo) quibusdam n. intenta
sunt gewiff ermaßen iebnirfit; bab- a) bie Saite
auf einem 3nftrument omnes voces, ut n. in
fidibus, BOnant; auch ba« Saitcninftiument
cantu n. ac tibiarum tota vicinitas personat;
ut n. alienis mobile lignum eine äRarionctte Hör.
b) *bie Sehne be« Sogen«, c) t bie 5Rinb«baut,
ba« Sehet, »omit bie Stbilbe überzogen waten.
d) ein Kiemen, mit welchem jmb. gebunben wirb
Plaut.-, äbetb- geffeln, ©cföngni« Plaut.,
Ter. , Liv. 2) tp. (im pl.) jnt Sejeidjnung bet
Ställe, Kraft, Energie Omnibus n. conten-
dere; quibus opibns ac n. ad gratäam minuen-
dam uteretur; consentientis senatus n. atque
vires; quantum in cuiuBque animi roboris est
atque nervorum; in quibus nihil virtutis, nihil
animi, nihil nervorum putant; in«bef. a) B. bet
Kebe oratorii, forenses; (oratio) tenuis, non sine
n. et viribus; »sectantem levia n. deficiunt; *n.
atque animi; *sine nervis esse quidquid com-
posui. b) ba«, wotanf bie Störte unb Kraft einet
Sache beruht, Spann«, Seben«traft, Sjaupt«
triebfebern, «Organe, «petfonen, ba« in«
n elfte Siefen einet Sache coniurationis; omnes
n. virtutis elidere; n. omnes urbis exsecare;
vectigalia esse n. rei publicae; n. belli pecu-
nia; llli loci, qai inhaerentes in earum (causa-
rum) n. esse (einen otganifchen Seflanbteil bet«
felben bilben) debent.
- neuter. 533
ne-sclo, 4. 1) nid)t Wiffen, n. an f. an 4); cer-
tum n. ich weiß nicht gewiß; nescio quis, quid,
qui, quac, quod a!« ein Segtiff (ohne allen Sin«
fluß auf ben Wobei« be« Setbum«) gern. B. bem,
wa« man al« unbebeutenb, geringfügig. Bet«
ältlich bezeichnen Will, infofem man folcbe* nicht
näher angeben lann ob. will Pacomi n. cuius
quere lia moveri; misit ad Caecilium n. quem;
casu n. quo; n. quid literularum; auch (Flaut.)
n. unde, ubi, quo; biäw. aber auch » etw. ganz
8oittefflid)em, Vlußctorbentlidiem, info«
fern leine Sejeidmung bafüt au«teicht illud ne-
scio quid praeclarum ac singulare; a n. qua
dignitate; oft auch nescio quomodo, n. quo
pacto teil« um etw. Unbeftimmte« ob. Unbegreif«
liehe« anzubeuten, fo ju fagen, fo gewiffer»
maßen; unmitltürticb, unbemetlt; unbe«
reiflich, teil« jurn HuSbrud eine« Sebauem«,
ei bet n. quo pacto omnium scelerum maturi-
tas in nostri consulatus tempus erupit; fit n.
quomodo, ut magis in aliis cernamus quam no-
bismet ipsis, si quid delinqnitur; partic. ne-
sciens auch ohne e« ju wiffen, te n. id dare
Ter. 3n«bcf- a) si nescis wenn bu e« etwa nicht
Weißt, wenn bu e* wiffen rnillft Ov. b) tu id
quod scis, nescis tbujl fo, al« ob bu ba« ic , eine
gormel, butdj welche man imbm. Sewabrung eine«
©ebeimniffe« anempfieblt Com. c ) nicht lennen,
nniunbig fein deos Ter., *urbem Troiae, *ur-
bem et genus, *hiemem. 2) nicht Betfleben,
nicht Ibnncn Latine, Graece; utram tandem
linguam n.? m. inf. (meift bicht.) Stoici omnino
irasci Cie.; uxor Iovis esse nescis (Berftebft nicht)
Hör. carm. 3, 27, 73; *vinci; *te atrox hora
Canirulae n. tangere, *vox missa reverti.
35ob. nesclns, adj. 1) unwiffenb, nicht len«
nenb (fiel« m. Angabe beffen, wa« jmb. nicht
Weiß, aifo an fief) nicht tabelnb; Bgl. inscius) non
sum n. m. acc. e. in/.; ‘falcis rei, *de alqa
re; abfol. ne sis n. bamit bu e« wohl Wiffeft;
•haud nescius mit Sotbebacht 2) bet etw.
nicht geleint bat, *m. inf.; ftolernndi; auch
•leinen Sinn füt etw. babenb, unempfinb«
lieh, m. inf. u. acc. c. inf. 3) pass, unbeiannt,
unbewußt si quid nescio, id n. tradam tibi
■= id me nescire tibi dicam Plaut.; *causa;
•liquit volatile fernem n. (unbemetlt); neque
nescium habebat m. acc. c. inf. Tac.; aliis gen-
tibus — inexperta esse supplicia, n. tributa Tac.
N«sU, tdis, f. Heine 3"fel, bem Sotgebitge SÄife«
num in Kampanien gegenübet, i Nisita.
Nessus, i, m. 1) gluß in Xbtacicn. 2) ein Een«
taur. 3?ao. Nesseus, adj. Ov.
Nestör, uris, m. König b. Kplo«, unter ben $el=
ben b. Iroja berühmt wegen feiner SBei«beit unb
öercbfamlcit.
Netum, i, m. Stabt auf Sizilien im ©ebiete Bon
Sptatu«; siehst. N'eUnl, örum, ob. -tinenses,
neu f. neve. [ium, m.
neuter, tra, trum, gen. neutrius, dat. neutri,
adj. [ne-uter] leinet Bon beiben eorum; quod
n. nobis hoc tempore contigit; pl. auch leine
Bon beiben Karteien quibus cum n. parce-
rent; n. transeundi initium faciunt; toto ab-
esse bello et neutris auxilia cuittere neutral
bleiben Caes. b. G. 7, 63, 7; +homo n. partis;
in n. portem moveri gleichgültig bleiben; n. in
partem cffici possunt webet z«m Schaben noch
Zum $eile. gnibej. a) grantmat. t. t., subst.
534 neutdquam
neutra SBörtcr fäd)lid)en @e(d)tccf)te8 Oie. or. §. 165.
6) als pfjilofopf). t. t. res (pl.) webet flute notb
böfe Bittge, Bbiapbora Cic. Tusc. 4 §. 28.
nciit lfluiun , adv. [ne u. ntiquam] leincStocgS
(fflgf. utique); (Cotn.) ne ntiquam.
neutrö, adv. [nenter] im$ leinet Bon beiben
Seiten btn. — nentr-üb), adv. (Bortt.) an lei=
net »on beiben Stellen,
ne-vö u. neu, conjct, a) unb nidit, ober nid)t,
itac^ ootfjetflebenbcni Sage mit ut ob. ne, cohor-
tatns est nti — retinerent neu perturbarentur
animo ; legem tulit ne quis — accusaretur neve
multaretur; bominem mortuum in urbe ne se-
pelito neve urito; aud) nad) einem bl. coty. bet
Bufforberung interea manerent induciae — neve
etc.; *oljne Bot^erge^enben BonjunttiBfajj neu
regio foret ulla etc., astra ferunt etc.; neve
foret — aether, affectasse ferunt etc. 6) neu
— nen, (nad)btiidli(^er) ut neve — neve ba»
mit toebet — nodj, neu ec nea imperatorem
suum — tradant, obsecrat; oppida incendi opor-
tere, neu suis eint — receptacula neu Romanis
proposita etc.; tenendum est ut neve maior
neve minor cura et opera suscipiatur. c) *neu
— neu, webet — nodj, m. imper.
nSvelles, nfevl», nCvolt {. nolo.
nex, necis, f. 1) aewaltfamer lob, SJlotb
nsque ad necem Zer.; vitae necisque potesta-
tem habere in alqm; offerre, inferre, parare
alcui necem; neci dedere, »demittere, *dare,
»mittere alqm; necem sibi consciscere; alcui
diem necis (bet $inti$tttng) destinare; pl. mul-
torum civium. 2) +bct natürliche lob.
»nexills, e, adj. [nectol jujammengefnüpft,
»gebauben plftgae, hederae.
nexum, i, n. [necto] {. nexus 2) 6). — nexns,
us, m. [necto] 1) bas ^ufammenf nüpfen,
s^lingen, bie Betfdjlingung, SBinbung
atomorum, fbrachiorum, framorum; »serpens
baculum nexibus ambit; pl.; and) bie trugen
operum Curt. 2) tp. a) + 8erbinbung, Bet*
Wiäclung, Kette causarum latentium prin-
cipia et n., naturalium causarum, plerique legis.
b ) als jurijt. t. t. Kauf Bert rag qui se nexu
obligavit; tnSbef. buttb eine feictlirfjc, in liegen:
Wart 8. 3eugen Botgenommcnc fcanblung, burd)
welche ein Obligationär) er bältni« (nexum, i, n.)
begrilnbet warb, entftanbene Sibulbbörigleit,
ifnecptf epaft, infolge beten bet feine 8fl*<bt
ni<f)t erfüllcnbe Sdjulbnet bem ©Ifiubiget als
3d)utbfned)t anbeimfiel, nexum inire, nexu vincti;
baf. übetlt. cuius proprium te esse scribis man-
cipio et n.; tübetb- 8 e t p f I i cf) t u n g .
ni, adv. u. conjct. =• ne, 1) altettflml. u. bidjt.
in Sögen beS Befehls u. ber Hbfid)t, tt i tb t , bafj
uirfjt- 2) quid ni junt BuSbrud bet ftUOetfftbt,
mit weliber man jeben Steifet an einet fraglichen
Salbe beteiligt Kiffen toiU i oerfrfticben B. cur non),
toatum niept? wie follte — nid)t? iton.
warum ttt d) t gar? 3) = si non, plures ceci-
dissent, ni nox intervenisset? bef. bei naibbriilJ-
lidjen Behauptungen, Beteuerungen, Storungen
u. ®ermünf<bungcn perii hercle hodie, m hunc
a te abigo Plaut.; quod ni ita se res haberet,
nec iustitiae ullus esset nec bonitati locns ; mo-
riar, ni puto etc. ; si noles sanus, curres hydro-
picus, et ni posces ante diem librum cum lu-
mioe, si non etc. Hör. cp. 1, 2, 34 ff.; excidium
minitans, ni causam suam dissociarent Tac. ;
— nigrans.
auib in gormeln bei Bertrögen, Berpflicbtungtn,
ffieriibtSbänbeln, icbod) nur tu orat. obl., cum is
sponsionem fecisset, ni vir bonus esset (Bgl.
sponsio); mirum ni f. mirus; sive — ni Oie. p.
Caec. §. 66.
Jilcaea, aß, f. 1) Stabt in Bitumen. Ban. Kl-
caeensls, adj.; subst. -enses, tum, m. 2) Stabt
in SiotriB, nabe bei tbermopplä. 8) Stabt in
3nbien. [yupiterS Liv . 43, 81, 8.
Nicaeus, adj. [Wtxaibc ficgperletbenb] Beiname
Nicandcr, dri, m. Siebter, Stammatilet u. Brjt
aus Kolophon um 160 o. ©fr.
Nicinor, dris, m. 1) gelbbert unter Blejanber b. ®r.
2) gclbliert B. Raffanbet.
Nlclus (da), ae, m. 1) atljen. Staatsmann unb
gelbbetr. 2) gtietb- fflrammatilet im (Befolge Si>
cetoS in Silicien. 3) ein Smptnätt.
nico, nlci, — 8. w in len Plaut.
KicömSdes, is, m. 31a me mehrerer Könige in Bit
tbtjnien. — NicämSdia, ae, f. fcauptflabt BitbB-
nienS. -densis. e, adj. subst -denses, ium, m.
Jiicßpölis, is, f. 1) Stabt in Älatnanicn, B. Bw
guftitS jum Bn beulen beS Sieges bei Bctium et>
baut. 2) Stabt in Brmenien, b. ©ompejuS jum
Bnbenten beS Sieges übet BlitbribateS erbaut
nicto, 1. [nico] mit ben Bugen winten alcui
Plaut. [einem 9lefte Plaut.
nid&mentum, i, n. [nidus] baS SRatetial ju
nidor, Sris, m. j)uft, Barapf, Btobem, Bunft
B. Berbtannten, gebratenen, geloibten, Berfengtra
ob. anbeten fetten Saiten in ganearum tuarum
n. atque fumo; ex adusta pluma; tp. (Plaut.)
n. e culina als Sd)impfmort, B. einem Sllaoen,
bet fid) ftetS in bet Küipe berumtreibt.
nidülus, i, tn. [dem. B. nidus] Belieben Itbacs
illa osperrimis saxis tamquam n. afBxa; -fübtTtr
B. einet BiHa, Hubefip, senectutis suae. —
nidus, i, m 1) 91 ep fingere et construere, fa-
cere; *me maiores pennas nido extendisse f.
extendo 1). 2) meton. a) pl. »bie jungen 86:
get im Befte loquaces. b) »eine boibltegenbe
Stabt, gelfenneft celsae Acherontiae; »be=
bag liebet Sip, servare n. baS Beft püten, ju
paufe bleiben.
nTgör, adj. m. comp. u. sup. 1) febwatj, bu«=
lelfatbig, bunlel, bflfter (bejeiebnet bie fefitoarje
gatbe als buntelfte an u. für fiep, bab- auch Bon
einet ftbönen U. glättjenben fipwatjen gtttbe; Bgl.
ater) »crinis, foculi, »fluvius (wegen feiner liefe),
»silva, »hederae, »colles Arcadiae, »nox, »ca-
ligo, »caelum pioe nigrius, »fumus; »sal anl
poljafefie auSgetoebteS, f efjarfeS Sal»; Spriebw. fs
cere candida de nigris Ov. ; *g ef d) W örj t pul-
vere Troico Meriones. 2) tp. a) »febwatj ob.
jinftet maeben, Berfinftctnb ventas, anster,
imber nigerrimus. 61 »traurig, f e© r e ef 1 1 ctj-
unbeiloan Tartara; ianua — Unterwelt; hora.
dies lobeäflunbe, =tag; grex (B. ben Scbattenk
ignes Stbeiterbaufeu ; pocula Berpeftete; hnnciae
solem tarn n. surre xo mihi!; caligantcm n. for-
midine lucum. e) boSbaft, gottlos, böfenec
minus n. quam ille Terentianua Phormio; (Hör.)
hic n. est, hunc tu, Romane, caveto; infeatu?
nigris; aueb (Hör.) sal ftbatfet, betbenbet SBtp
NYgldlas, P. N. Figulus, ein gelebttet Börner, 3eit-
genoffe beS Siceto, berühmt bef. als ©rammatilet
»ntgrans, tis, adj. [eigtl. partic. d. nigro] ftbwaij.
bunlelfatbig, terga (am Büifenl invenci, nim-
bus; negis bunlle Sollen ereegenb, Bcrbunfelal
nigresoo — nisi.
535
— nlgresco, grui, 3. [niger] feßwarj werben.
— nlgror, öris, m. (oorll.) bie ©cßwärje Pa-
cuv. b. Cic. de or. 3 §. 157.
nihil, ». indecl. [au8 ne u. hilum nic^t ba« ®e=
ringße] nicht» 1) subit. n. est melius; n. loqui,
agere; in Bctgleicbungen and) nachbrüdlicßet al«
nemo, nullus m ©ejiehuna auf ©erfonen, n. eo
est eloqaentius; auch au» Stüdfießt auf fiotljinni*
18t n. eoncreti, n. solidi, n. expressi, n. emi-
nentis Ge. n. d. 1 §. 75; n. mali u. malum;
bag n. exspectatione vcstra dignum (nicht digni,
meu bei dignum noch ein anberer Äafu« ftei)t)
Oie. de or. 1 J. 137; n. reram human arum, ea-
rum rerum n., non nihil manche«, einige«, auch
m. gen., temporis; n. non alle« mögliche, ade«
u. jebe« n. non efficere poBse; n. mali non in-
est. §n«bef. a) n. aliud nisi (n. nisi), n. aliud
quam, b ) n. est quod, cor, quamobrem m. conj.
e« ift lein @runb, baß ob. »arum. c) prägn. n.
dicere, n. afferre nicht« 0. ©ebeutung, nicht«
faltbare«; nihilne tibi videntur an aliquid di-
cere? (Sonoetf.) n. est e« hilft nicht« ob. e« ifl
nic^t« ©ebeutenbe»; alqm n. putare füt nicht«
halten; n. hominis est er ift ein 9Kcßt« B. einem
Mtnfcßen, lein rechter Mcnicß Cic. Tusc. 8 §. 77 ;
n. esse nicht« bebeuten, oermögen, eine 9htH fein.
d) n. ad me attinet e« geht mich nicht« an Ter.;
auch ebne attinet; n. ad noa; n. ad rem e« tßut
nicht« jnr Sache; bag. n. ad alqm nicht« im 8er=
gleich mit einem; n. mihi est cum alqo ich habe
nicht« ja fdßajfen Ter. e) n. minus, n. vero mi-
nus nichts weniger, ganj u. gar nicht, aud) n. sane
(in antworten) gar nicht ; feit. n. minus ft. nihilo
minus CKc. off. t §. 72. 2) n. quidquam Cic.,
n. nnum Liv. 8) adv. (al« acc.) a) in nicht«,
gar nicht, leine«weg« n. opus est Ter.-, illi
n. moti sunt; n. cedimus Graeciae; beneficio
n. utitur; senatus n. sane intentus; auch non
n. einigermaßen, b) au« leinem ©runbe, au«
leiner Urfache n. nisi, n. sane; n. aliud (au«
leinet anbern Urfache) quam, c) um nicht»,
umfonft, Betgeblith Plaut. — nlhil-düm, nl*
hllOinlnus f. dum II) 1), nihilum 8) o).
nihilüm, i, n. 1) gen. nihill, nihili facere, pen-
dere algd (Com.) füt nicht» achten; homo n. ein
nicht«würbiger SFlenfh; verbum n. bebeutung«Io«.
2) acc. nihilum, gew. nach ad u. in, ad n. re-
digere Bemidjten ; ad n. venire, recidere ju nichte
»erben; in n. interire, occidere Bemichtet wer*
ben; nihilum eins; auch (bicht. u. Liv.) abßerbial
wie nihil, ein Berßärlte« non. 2) M. nihilo a)
bei comp., um nicht« n. maius, minus, secius,
magis, plus, aliter. b) de n. au« nicht«; oßnc
®runb, ohne Urfache, umfonft, oergeblich; non de
n. nicht ohne ©runb Ter., Liv.-, ex n. oriri; pro
n. (für nicht») habere, putare, ducere, non n.
(einigermaßen) aestimare; pro n. (fo gut al«
nicht«) mihi est = ich mache mir nicht« barau«.
— nil ■= nihil, meiß bicht.; n. attigit nisi arma
Nep. ; *n. tibi sit m. inf. mache bir nicßt8 barau«
ic.; *n. ego (sc. sum) bin nicht« wert; n, est f.
nihU 1) c). [9lil geboren.
»Nillgäna, ae, m. [Nilus u. geno = gigno] am
nilö f. nihilum 8).
NHub, i, m. ber Slitfluß in ägppten. 23ao. »NI-
liaeus, adj. äghptifcp.
nimbatus, adtj. [nimbus] in Siegen gehüllt
Plaut. — nlmblfiSr, fera, ferum, adj. [nimbus
n. fero] ©türm erregenb, ßfitmifch Ov. —
»nlmbösus, adj. [nimbus] Boiler 31egenWol =
len, ßürmifch, cacumina montis in SBollen ge*
hüllt, ventus, in cursu n. turbinis.
nimbus, i, m. l)ßnftere ©egen* u. Sturmwolle
involvere diem n.; tp. plößlicße« ilnglüd,
©türm hunc quidem n. cito transiisse Cic. Alt.
15, 9, 2. 2) »fiberb. Solle, fRebel, bef. Slebel*
hülle Pallas effulgens nimbo. 8) ©lapregcn
Verg., Liv. ; *ferreus frage! o. ©efeßoffen. 4) »eine
Menge wollenartig fief) erhebenber u. auJbreiten*
ber ©egenftänbe peditum, arenae; atram in
nimbo vohtare favillam.
ntmletas, tätis, f. [niinius] Übermaß Eutr. —
nlmlö f. nimiuB 2) a).
nimirnm, adv. [ni =» ne, -mirum, eigtl. nicht ju
oerwunbern] allerbing«, (reilich, unleugbar,
oßne gweifel, nur tn biefem Sinne nämlich,
n. Themistocles auctor est adhibendus; et n.
hanc vim habet praeceptum Apollinis; oft iron.
natürlich, ba« uerfteht fich.
nlmis, adv. 1) ju feßr, atlju feßt, ju Biel,
ju, allju n. saepe, n. remissus, n. raulta; ne
quid n. Ter.-, non, haud n. nießt febr, rticfr t
fonb erlich; n. insidiarum ad capiendas eures
adhiberi. 2) gar feßr, überau» n. id genus
odi; n. quam paucae, n. quam cupio, formido
Com. 2)ao. nlmius, 1) adj. ju groß, gu Biel,
übermäßig pulchntudo Plaut.-, »ne mmia (vi-
tis) fundatur ju üppig; »sol übermäßige Sonnen*
hiße; n. in honoribus decernendis; frebus se-
cundis übermütig; »nimius mero betrunlen; m.
gen. animi, pugnae Liv. , fsermonis; nimium
quantum — nimium est q. e» iß außerorbentlich,
wie Biel =• gar feßr, saleB in dicendo n. q.
valent; nimio opere ju feßr; subst. nimium
juBiel, dicere (fflgf. parum); m. gen. boni En-
t uns b. Cic. fin. 2 §.71. 2) adv. a ) nimiö ( abl .)
a) eigtl. ju feßt, über bie ®ebüßr, n. plus
(mehr al« ju feßt) diligo Anton, in Cic. cp.-, n.
plus toUere verticem, n. plus doleo Hör. ß)
übertr. bei weitem, gar feßr, Biel n. magnus,
n. melius, n. mavolo Plaut.-, n. plus quam Liv.
b ) nimium (acc.) ju feßr, n. diu, multi; paulo
n. (ju oiel) redundare; non n. nicht fonberlicß,
nicht eben feßr; übertr. gar jeßr, überau« hic
morbus n. invasit moros bonos, n. mirimodis
mirabilis, n. saeviter Flaut.-, videre n. veilem
Ter.) o fortunatos n. Verg.
ningo, ninxi, — 3. feßneien, impers.; Verg.
Sinus (-ob), i, 1) f. frauptßabt in Kffhricn , =
SRiniBe Tac. 2) m. ftönig B. Hßptten, ©entahl
ber Semirami»; Ninja, ae, m. ©oßn berfelben Just.
Nlöb«, es, f. locßter be» lantalu«, welcße »egen
ißre« Übermute« gegen bie Satona ißte fiinoer
ocrlor u. in einen Stein oerwanbelt warb. 2)ao.
Möbeus. [meuien.
Nlph&tes, ae, »». [ber Scßnecberg] ®ebirge in Kr=
niptrn, örum, n. [Wirrga] ba» fflaf^waffer,
91ame eine« Irauerfpiel« be« ©acuBiu».
Nireus, ei ob. eos, m. nächft SlchiHe« bet jchbnßc
Mann unter ben ©riechen Bot Iroja.
nisi. conjct. [oerlürit au« nl-sl] 1) wenn nicht,
wofern nicht, oerßhieben B. si non, si minus,
bebeutet, baß ba» im frauptfaß %u«gefagtc gilt,
fall« nicht etwa ba« im %ebenfa§ Enthaltene
eintritt, memoria minuitur, nisi eam exerceas
b. ß. e« Wirb gefcßmächt, außer wenn ic.; parvi
sunt foris arma, nisi est Consilium domi; negat
iucunde posse vivi, nisi cum virtute vivatur.
536
Nisibis — nitor.
3}od) fann nisi iticf)l fielen, wenn bie ©ebingung
nicht ju bcrn ©crbum, fonbern ju einem unterge
oibnctcn Sorte beb Sapeb gehört, quantum fit
mali, si iratum, hi non stultum, si non lerem
testem (=. testem qui non stultus, non levis
est) laeseris; nur bibw. u. wenn fein at, certe,
tarnen etc. folgt, bängt bie Sabt bet ©artifel b.
bcr Muffaffung bei Sdjtdbcnben ab u. fann bal).
berfelbe ©ebatife burd) si non u. aud) burch nisi
aubgebrüdt »erben: neque vero non fuit aper-
tum, si ille (Conon) non fuisset, Agesilaum
Asiam Tauro tenus regi fnisse erepturum Nep.
Con. 2, 3; Agesilaus — talem so unperatorem
praebuit, ut eo tempore Omnibus apparuerit,
nisi ille fuisset, Spnrtam futuram non fuisse
Ages. 6, 1; quae (oratio), nisi subest res ab
oratore percepta et cognita, inanem quandam
habet elocutionem et paeno puerilem Oie. de
or. 1 §. 20; haec oratio, si res non subest ab
oratore percepta ot cognita, aut nulla sit ne-
cesse est aut 1 §. 60. So bängt cä auch bis»,
b. bet inbioibueüen Hnftd)t beb Sd)reibenben ab,
ob er ein nisi fallor ob. si non fallor gebrau-
eben toifi.
2) augcT, alb, na<b einer Negation ob. negatioen
grage ne quis enuntiaret nisi quibus manda-
t un; esset; quid sequitur nisi, quid aliud pe-
tunt nisi etc., wenn bei nisi ein neue« ©erbum
fiept, nur fo biel, nur bab, b od) de re nihil
possum iudicare, nisi illud mihi certe persua-
deo etc.; nos nihil de eo percontationibus re-
periebamus, nisi — videbamus; in biefent gaUc
auch mit eigentümlicher ©räcifion an Stellen wie :
de hac re mihi satis hau liquet, nisi hoc sic
faciam b. i. »enn tef) mir niept etwa baburep flar
werbe (bodj »erbe icp mir Bieueid)t baburtb flar),
baf) itb 'S 1° mache Flaut.-, id misericordiane ho-
spitis an pactione aut casu ita evenerit, parum
comperimuB, nisi — improbus intestabilisquo
videtur — nisi hoc constat — eum i. videri Sali.
Jug. 67, 3; plura de Iugurtha scribere dehor-
tatur me fortuna mea et — esse-, nisi tarnen
intcllego etc. —> n. tarnen hoc scribere placet
me intellegere etc. Sali. Jug. 24, 6. gnbbef. a)
nihil (non) aliud nisi, nihil nisi, nichts
weiter als, nuejcplicfilicb nur (alles anbere
aubfcpliejicnb). b) non — nisi ob. nisi —
non, niept anberb alb, nur, blofj, in ber
tlaff. ©eriobe ftctb getrennt; autb nec — nisi;
ncc n. Tac. c)nisi si aubgenommen, aufiet
»enn miseros illudi nolunt, nisi si se forte
iactant; nisi si quid in Caesare populoque Rom.
sit auxilii, Omnibus Gallis idem esse faciendum
Caes. b. G. 1, 13, 4; hic plebis nostrae hahitns
fuit eritque semper, n. si quando a vobis
proque vobis arma acceperimus Liv. 6, 26, 6;
n. vero si quis est, qui de. Cat. 2 §. 6; nisi
quod aubgenommen ob. aufjet, nur ba&,
nur mit bcr Mubnapmc ob. bem Unterjcpiebe bafj
(aud) natb pofitiöen Sähen); nisi quia au 6er
Weil Com.; -fnisi ut au6er ba6; nisi forte,
autb “i** ‘«bo, nisi (m. indic.) wenn nicht
etwa, eb müfite benn etwa, eb fei benn
ba|, um einen erwarteten ob. möglichen (Sinwanb
iron. jutfid juweifen , inbem man auf bie SBiber*
finnigfeit bebfelben pinbeutet Erucii criminatio
iota dissoluta est: nisi forte exspectatis ut illa
diluam etc.; an est qnisqnam, qui hoc ignoret
etc. 7 nisi vero existimatis dementem P. Afri-
canum fuisse etc.; quid miramur L. Sullam —
aliqua animal vertere non potuisso? nisi bot
miruw est, quod via divina assequi non pos-
sit, si etc.
NYsIbis, iS, f. Stabt in fiKefopotamiro.
1. Nisns, i, m. a) König in SRegara, ©ater bet
ScBÜa. XaD. Nisaeus [AYaaioe], adj. csnes
ber ScpHa; alfo oerwethfelt mit bcr loipter btt
Mifub Ov. ; Niseius, virgo beb Hiifub toebter 0» :
Nisiäs, ädis, f. adj. «=- megariftb Ob b) grennb
beb Surpalub Verg.
2. nlsus (nix.), us, m. fnitor], fbab Slnfiemmtii
an etw., ber «nfap, Schwung ju einer ©eo«
gung tela nisu vihrare; bef. o) b ab Stttffieigen,
©inauff limmeit per saxa. b) *baö Sluftre
ten. c) ‘Stuffcpwung, glug, pl. insolitL d)
Schwung, Umftbwung ber Sterne astra se soo
n. conglobata continent. e) *+bab ® ebärett.
3. nisus (nix.) f. 2. nitor.
nltbdiilu, ae, f. fcafelmaub.
liTtens, tis, adj. [partic. B. nitoo] m. *comp. 1)
blinfenb, gleifienb, glänjenb arma n. ante
rem, deformia inter sanguinem et vulnera i«r.,
‘Lucifer, ‘capilli, ‘astra; fibertr. ‘prangenb,
ftbön taurus, campi, uxor ore fioridulo; qttS
nulla nitentior femina. 2) bilbl. glänjenb,
jepimmernb, perDorfieepenb oratio.
nIteo? ui, — 2. glänjen, gleifien, blinfeit
(lieblich u. febön, bef. B. glatten u. fetten ®egen
fiänbett) nitide n. Plaut.-, unguentis, pauro,
fpurpuri, foleo, *ebur, ’aera. gnbbef. *wobl!
genährt, blfibenb, ftattlxdb, ftbön aal-
fepen ob. erfebeinen unde sic nites? tp. a)
reich 1 icf) Borpanbeu fein vectigal in pace
Cic.; ‘res magna. 6) glänjen, petB orfietpen
gloriä, recenti nitens Liv.; auch B. ber Siebe illo-
rtun quam n. oratio Cic. ; *ubi plura in ear-
mino; +hoc cultu (SRßjhtng); *subst. aetas defo-
diet condetquo nitentia. 35aB. nltesco, tui, —
3. ‘erglänzen caelum, arbores; iuventus oleo
nudatos umeros perfusa; bilbl. ein feifleb 71 a
(eben betommen greges ovium, equornm
boumque armenta herbis et tepore verno PU*
ep.; *o. bem, mab einer bitbterifeben ftbönen 8e
banblung fähig ift quae tractata n. posse.
nitide, adv. [nitidus] glänjenb, prächtig,
herrlich Plaut. — nYtldluscäle, adv. jicm^
lieb glänjenb Plaut. — nttYdluscfilns, adj
[dem. B. mtidusj jiemlitb glänjenb Plaut.
nitidus, adj- m. comp. u. sup. [niteo] 1) glän-
jenb, gleibcnb, blinfenb in pictaris nitida,
laeta, collustrata delectant; *ebur; ‘eaput (B.
Salben), ‘capilli; ‘palaestra (B. (Knreiben ba
Kämpfer mit ßl); ‘dies heCer, b«iterer; flux ni-
tidior. 2) febön aubfehenb, prangenb, wobP
genährt iumenta Nep. ; virium robur Lir.;
*equi, ‘vacca, ‘coluber iuventa; B. ädern, ©flan»
Jen üppig, blfibenb campi coilesquo, ‘nitidis-
simus annus; bat), auch fdjmutf , fein, niebticj
femina, nitidior filiae nuptiis Plaut.; *ex nitido
(feinem Stäbter) fit rusticus; ‘nitidus qua quis-
que per ora cederet; ‘adulter gleigenb; btf. B.
ber Hiebe u. bem Hiebncr verba nitidiorn, n. et
lactum genus verborum, Isocrates n. et comptus
Quint. [men, w. f.
NItlobrIgcs, gum, m. leltifcb- ©oll in äquita-
1. nitor, öris
m. [niteoj 1) ®lanj, Schi«'
mer, diurnus beb Jaaeb; ‘argenti; fsideri«;
bef. b ab feifte äubfehen, Ter., ftbmude
nitor — nocturnus.
537
Muftfte, blenbenbe ©c^dn^ctt purporae; *ex-
ternua garbenglanj; tp. a) ®lanj, Sfnfepen
♦generis, tsaeculi tui. 6) 0. ber Siebe bet Sicij
bei Darftellung orationi», feruditione ac n.
raeatare, + n. et cnltus descriptionum; futi
istorieo n.j floquendi n. ille divinns.
2. nitor, nixus ob. niaus sum, dtp. 8. 1) an ob.
auf et». fiep ftenimen, fluten niai genibna
auf ipten Jhtieen ; stirpibus suis, *pede et hastä,
»in liastam, »in adversum fid^ entgegenftemmen,
»sndans nitendo, partes aequaliter, »altemos
gressuB longa nitentem cuspide »elcper Iritt
not tritt ftd} ftüpte am it. yn«bef. a) fiep »u
einet Bewegung anftemmen, fiep auf bie yüfje
ftemmenb auftieten ob. emportlimmen, fiep
auf juridjten fuepen, f i <f> erbeben, fepmeben
simul ac primum niii possnnt; »bnmi; Baxis
an ic. ; corporibus mit tc. fiep Borwört« ftenimen;
n. modo ac statim conctdere; »pennis, alis. b)
mit SHieffiept auf ben terminus ad quem, fiep
anflemmenb, anftr eng en b iigenbm obin ftre =
ben, fiep brüngen, empotfteigen, flimmen
»gradibus sub postes, »motia pennia in aera
emporfliegen, tper ardua, »pro so summa opnm
ri, funabonibu«; nitere porro bringe bicb Bot=
wärt« Hot. cp. 1, 13, 18; fibertr. buc a me ortos
et per me nixna ascendi (ac.
2) tp. a) auf et», fitb ftüpen, berupen, fiep
oerlaffen, bauen in te, in alcis vita civitatis
aal tis; in qua (freejuentia) oratorum stndia;
insidiis, consilio alcis, auctoritate, regno, con-
scientiä suä, fanimo auf feinen 3Rut. 6) fiep
_bemüpen, flreben, fiep anftrengen, auf et»,
binarbeiten, bringen summa ope ne; m. ut;
pro libertate; contra verum entgegenarbeiten;
ad victoriam, ad sollicitandas civitates, fad
maiora; tantum, quantum poteat quiaejue ; non
eadem alacritate ac Studio mit ie.; virtute et
patientia; »aratra iuvencia illigata arbeiten; »u
beweifen fuepen, bafpe. nihil posse percipi Cic.
nltrnm, i, n. [viroov] eigtt. Slatron Verg.\
übertr. Meinigungbmittel Cael. in Cic. cp.
8, 14, 14.
nlv&lis, e, adj. [nix] 1) jum ©epnee gehörig,
Schnee: dies, »aurae, *n. compede vinctus
Hebrus. 2) »fcpneeroeij candor. 8) fepnee=
bebedt »Othrys. — fnlvitns, adj. [nix] mit
©epnee oerfepen aqua, piscina.
nive f. ni 8).
*bYt«us, adj. [nix] au* ©epnee, fepneeig, ag-
geres Scpneepaufen ; fepneebebeeft mons. 2)
fepneeweifi, = pe!l Briseis niveo colore, vestis,
lac, lacerti. — nTvösua, adj. [nix] fepneereiep
hiems, grando, »Strymon, »Scytiiia. — nix,
nt vis, f. ©epnee vetus, nova; p\. ©epneemaf;
fen, ^flächen; meton. »©epneefälte, falte«
Älima; *pl. capitis graue (paare.
Nlxl, örum, m. [2. nitor] bie Qfottpeiten ber
®cburt*wepen Ov. met. 9, 294.
»nixor, dtp. 1. [intens. B. 2. nitor] (feit.) fiep
ftemmen ob. ftüpen nodis. — nixus f. 2. nisua
u. 2. nitor.
no, 1. 1) fcb»immen; Sprich», f- cortex. 2)
»fegetn; B. ben IBienen »fliegen; »fliefcen.
Köbilior f. Fulvins.
nöbYlls, e, adj. m. comp. u. sup. [etgtl. noscibi-
lia d. nosco] 1) fenntlicp, betannt bis n. fui
Plaut.; cum sint nobilissimae aibi cum con-
sule inimicitiae ftabtfunbig Liv- 2, 6, 9; ftuc f«
fiep, fieptbar gaudium. 2) unter ben SJfcnfepen
betannt, ge», in gutem ©inne, berühmt, ge =
feiert, gepriefen fami; n. et clarua ex doc-
trina, rhetor, oppidum, »nobilior sanguine
matris, »bellum, »letum; feltenet — berüchtigt
se scelere nolunt fieri n. Plaut., »nequitiü,
clade Rom, Caudina pax Liv. ; bef . 8. berühmten
fiunftwerfen n. ille taurus; nihil erat ill& picturA
nobilius. 3) abelig, Bornepm, Bon Hbel
namentlich in ber fpätern Seit ber SRepublid ein
SRötner, au* beffen gamilie (gleicpoiel, ob patricifep
ob. plebeiifcp) mehrere SJZitglieber furulifcpe ämler
befteibet hatten, bei atfo jum ümtäabel gehörte u.
ins imagmam befaft, homo, mnlier, n. genero
natus; mea amica est sumptnosa, n. Boritepm
tbuenb Ter.; subst. iuventus nobilium; n. nostri
Hriftofraten. 4) Bon ebler 9frt, (bei, Bot =
trefflicp fundi, pbalerae, »pinus, silvae filia
n., fpossessiones, fequus , »testa (weil einen
eblen ©ein entpaltenb).
®ao. A) ndbllYtas, ätis, f. l) grofjer Suf, 8Be =
rühmtpeit, fRupm n. Bummorum virorum et
auctoritaa, fmagnam n. habere, f« dare igno-
bilibua locis. 2) Äbel, fowopl abstr. abcligc
®eburt, Bornehmer ©tanh, al* concr. bic
Kbetigcn; bi«». 0. bei ©efamtprit be* patriri=
fepen ®eburt*abel« Liv. 2, 66, 10; bei nieptröm.
Söllern Caes.; fpl. o. dürften; abetiger Sinn
ingenita Tac. ann. 1, 29. 8) Sorjüglicpfeit,
Sortrefflicpfeit, ebleSlttdiacipuIorum; aigna
pulcherrima, suinrnd n., »eloquio tantum nobi-
litatds inest. B ) nöbYltter, adv. mit fRupm,
mit (Epre. C) nobYlYto, 1. (feit.) hefannt
maepen famam, rem; ptägn. bcrüpmt maepen
alqm; cuius civitatis apectata virtus ac nobili-
tata gefeierte; qnod etiamai nobilitatum (= po-
pulan fama gloriosum) non sit; neque enim
ex te unqu&m ea nobilitatua , sed ex lateribua
ot lacertia tuia; (feit.) berüchtigt maepen alqm
flagitiia Ter.; cuiua cat praeter ceteros nobiU-
tata (berüchtigt) cnidelitaa de. off. 2 §. 26.
nßeens, tia, adj. m. comp. u. sup. [partic. o.
nocco] 1) fcpablicp. 2) fcpulbig, oerbreepe*
rifcp (in einem rinjclncn jatle u. al* Urpeber
eine* Scpaben*) homo nocentissimus , reus, fne
nocentiores vos faciat; subst. Übeltpäter. —
— nficeOj 2. fepaben alcui, fiel sibi apud prin-
cipem; mhilum nocero lagoenis feinen ©epaben
tpun, ntept jufprtepen ben tc., feponen bie tc. Hör.
seit. 2, 8, 41; aupplicibus deorum fiep octgreifen
an tc. Nep.; snblato iure nocendi »epe ju tpun,
gu fränfen Hör.; pass, nocetur alcui; noxam
nocere, alte gotmcl bei Liv. 9, 10, 9; abfol. ad
nocendum; nocendi locum dare; »bejaubetn,
bepe^en; (fpät) pass, pcrfönl. Just. 44, 4, 6. Jmo.
nöcirns, adj. (feit.) fcpäblicp »periculum.
»Noctlfer, m. [nox u. fero] bet Mbenbftern.
»noctYlüca, ae, f. [nox-luceo] bie SRacptleuepte —
ber SJlonb. — »noctlvigns, adj. [nox u. vagns]
bei 9lacpt untperfepmetfenb. — noctivYgfi-
lus (noctuv.), adj. [nox u. vigilo] bei fßaept
noctü f. nox 1). [Wacpenb Plaut.
noetna, ae, f. [nox] fßacpteule, ftäujcpen. —
noctuäbundus, adj. [nox] tut SRacptjcit rei>
fenb, näcptlicper ©eile Cic. Att. 12, I, 2. —
noetninus, adj. [noetna] Born Äfiujepen Plaut.
noetnrnns, adj. [nox] nücptlicp, bei Slacpt,
91 acpt= tempua, vigiliao, magnia n. diurnisque
itineribus Cact.; für, iter, via, conrivium,
538
Noctumus — nomen.
coetus, *lupus nocturnus gressibus obambulat;
ora Bncbtgeficbter Plaut.-, fnocturnoo qnietiB
imago; *n. in lamina jur Srbcllmig bet Bacbt;
•Bacchus bei Bad)t urrrijrt; *Cithaeron, auf Wel*
Wem nad)iä bie Bacchanalien gefeiert würben ;
Nocturnus, i, ro. btt Hbenbflern Plaut.
noctüvlgälus f. noctivigilus.
•nbdo. 1. inodus] in einen Knoten jufam =
menlnüpfen; überi). (nüpfen, (dringen, cri-
nes nodantur in aurum b. i. Werben 0. einem
golbenen Banbe ob. Bebe jufammengebaUen.
nödösus, adj. [nodus] (notig, ooll Knoten
•stipes, ‘robora , •chiragra; bilbl. 0. einem
©lieberer , bet feine Scbulbfcbeine gehörig ju oer=
(loufulicten u. burdf fie ben Stbulbner ju binben
weifi, Knotenflrider Bor.
nodus, i, m. 1) Knoten nodos conectere, •manu
diducere, rumpere, *solTere; *a8ni Ketten; *Ca-
cum in nodum complexus inbtm et bie £)änbe
febtang um tt.; meton. *@ürtel; SBuIft tcrinem
nodo substringerc. 2) Knoten am öetenfe
tierifdjer Körper, Knöchel alces crura habent
sine nodis articulisque; *(pl.) ® clenle ber
Spange. 8) ber Knoten am $olje bacnlus
sine n., futipitis gravidi nodis. Sprich«. no-
dum in scirpo quaerere Scbwierigletten futben,
wo (eine finb Ter. 4) Knofpe, Äuge Verg.
georg. 2, 74. 6) tp. a ) Banb, Berbinbnng,
geffel n. amicitiae, *plnrea imponere n. bim
benbe (Eibe, 6) Bctwid elung, Scbwierigfeit,
$inbernib expedire n. (itineris), n. huiua er-
roris exsolvere, incidere in difficilem n.; maxi-
mus in re publica n. inopia rci frumentariae;
auch bie Berwidelung im Xrama Hor.\ *pu-
gnae ber burd) tapfem ffiiberftanb ben Sieg er=
fdjmcrt. [Enn. bei Oie. Oat. m. §. 10.
noenum [ne oenum «= unum] arebaift. für non
KOla, ae, f. Stabt in Kampanien. Xao. Nolinus,
adj.-, suftst. -linl, öram, m.
nOlo, nölui, nolle [ng-volo] (arebaift ne veiles, ne-
t ns. nevult ft. nolles, non vis, non mit Plaut.)
nid)t wollen, non n. nicht abgeneigt fein, ein«
»erftanben fein. 3n*bcf. a) häufig imper. noli,
nolite m. inf. al« nad)brfidlicbe Umfehreibung
beb imper. D. bem im 3nfinitio bei noli, nolite
ftebenben Berbum, noli putare glaube ja nicht ;
autb noli, nolito veile; nolite a me commonerj
veile; nolite igitur id veile, ft) n. alcui jmbm.
nitbt Wohlwollen, nicht gfinftig fein Oie.
fam. 1, 1, 8.
KOmas, Sdis [vopat] eiatl. weibenb, bab- pl. Jiö*
mSdes, um, m. eiatl. alb Bomaben umbcrjiebenbe
Böller, bab- Bumtbier Verg. Aen. 4, 820. Sali.
Jug. 18, 7; N. versuta numibifebe SBahtfa«
getin Prop.
nomen, Inis, n. [ft. novimen b. nosco] 1) Barne,
Benennung, oorjuabweije ». (Eigennamen dare,
imponere, indere alcui n.; ex alqa re n. ca-
pere, trahere, invenire, reperire, ab alqa re ac-
cipere; verbi vim ex n. ipso (aub ber (Etymo»
logie beb SBorteb) repotere: est mihi n. Marco
ob. Marens, *fMarci mein Bame ift, id) be'6e
SB.; n. ei dedit Marco ob. Marcum; cui salta-
tioni Titius n. esset; cui Egerio inditum n.;
ei morbo n. est avaritia; mihi Plantns n. Lu-
xuriae (dat.) indidit Plaut. ; cui parentes Asca-
nium dixere n.; *est via, lactea n. habet; abl.
nomine Bamenb, eunuchus n. Pothinus; circa
urbem, n. Obbam; f*ub nomine alcis; (jpdt)
velnt vulgns sine n. namenlofeb; n. calamitatü
bab SB ort calamitas; auch Xitel imperatoris;
erant autem (literae) sine n. ohne Wbrefie u
Untetfihrift. 3nbbef. a) n. (nomina) dare, euere,
profiteri fid) metben; auch ad nomina respon-
derc; n. accipere f. accipio 2) ft); n. alcis de-
ferre f. defero S) a), recipere f. recipio 8) 6).
6) bei ben Bömern ber mittlere ber brei Barnen,
Welche jebet freigeborene Bürget führte, ber ®en=
tilname (bibw. jeboeb ungenau jl cognomen ob.
praenomen); bab- falqm in n. asciscere, fin
familiam nomenqne adoptare.
8) tp. a) ber benannte ©egenftanb, jut llm=
fchreibung vestrum — vos; n. alcis timere; le-
gatos, quod n. (beten Berfon) ad omnes natio-
nes Banctum inviolatumquo semper fristet; n.
populi Romani ■— populns R.; Romanum alleb,
wab Börner bei fit, Bömennacbt, <tum, soeü et n.
Latinum; *anciliornm et nominis [nämlich Ro-
mani) et togae oblitus; *Allia infaastum n.;
•fortuna nostn nominis; *fortissima bie tapferften
gelben; *nec fidum femina n. ; hoc uno n. (nur
babureb) deceptus Bor. sat. 1, 2, 65; meo, tao,
suo n. für meine ic. Bcrfon, meinerfeitb xc.;
auch unabhängig, felbfiänbig odisse etiam suo
n. Caesarem ; p rae esse suo n . exercitui ; n. Cat ilinae
0. feiten beb ®. ; baö. ju unterfebeiben nomine alcis
im Barnen, b. i. im Aufträge, non feiten
jmbb., suo n. atque arbitrio bellum gerere;
suo n. bellum indicere auf eigne 3auft. ft) be-
rühmter Barne, Bnf, Bubm populi Romani,
familiae, exercitus; n. Romani ac virtutis pa-
trum memores; ingentis n. hie., tanti n. rer
Gurt.-, bellum magni n. Liv.; *multi Lydia n.
boebgefeiert; huic magnum n. fuit; magnum n.
habere, n. habere; *sine n.; *ea tallus nec
Baccho genus aut pomis sua n. servat Bannt
früebte arten anb auf einem foldjen Boben; Bang,
SBürbe corpori nominique iusta solvamus Ourt. ;
n. regale bie löntaticbe SBfirbe Oie. de i mp. P.
§. 24. e) ber bl. Barne, Schein D. etw. im ®gi.
jnr ffiir(lich(eit rex nomine magis quam re;
reges n. magis quam imperio. d) Barne,
Bubtil, Xitel, Botwanb, ®runb, 8eran =
laffung alio n. aut alia de causa; a tuis ob-
trectatoribus n. inductum fictae rcligionis; ho-
nesto n. ; *quocumque n. (ju welcher Beftimmung
auch) lectum Massicum; inbbef. abl. nomine teilt
unter bem Xitel, alb, teil#, bef. bei ben Berbil
beb «nllagenb, Berurteilenb, Xabelnb, bnreb
'wegen* ju überleben classis n. pecunia im-
perata est; supplementi; n. sceleris damnati
sunt; suspectus est n. neglegentiae, unius cri-
minis; uno n. (auf einmal) accusati sunt omnes
consnlares; supplicatio dis immortalibus meo
n. decreta est; patres pavor ingens cepit pn-
blico n. Liv. e) ber Bame eineb Schulbnerb,
infofern er mit8uftimmung bebfelben in bab^tau»*
buch beb ®!äubtgerb eingetragen Warb, 64*10=
oerfebreibung, »pofien, Scbulb n. solvere,
dissolvere; nomina expedire, exsolvere; nomina
exigero; *nomina tironum sectari f. soctor 2);
locare n. Phaedr.-, facere n. (nomina) etacn
Schulbpopcn inb ^aubbuch eintragen, buchen;
certis n. (in fi<bet gcfleBtett $often) grandem pc-
cuniam debuit; esse in nominibns, peennia
mihi est in n. habe aubftehen; tollere nomiaa
de tabula; transferre n., transcribere •. in
alium; bonum — ein guter Scbulbstr; lentam
nomenolatdo — nonnullus.
539
ein langsamer, fehteegter; recte fixere Sorberungen
ob. riegtig eingefegriebene Segulbpoften Hör.
nömenclAtio, önis, /. [nomen-calo] bie ©enen»
nung mit Kamen Q. Oie. petit. com. g. 41.
nömenclAtor (nomencül.), öru, m. [nomen-calo]
ber Kamennenner, einSflaoe, btt feinem §errn,
wenn et auiging, bie igm ©egegnenben ju nennen
patte, befonber« bei ber BmtSbewerbung.
Xoraentnm, i, n. Stabt unweit 8iom, j. 9Ken<
tana. Sab. -tAnus, adj.-, trübst -tAnl, örum,
m. \ -tanum, ein ©ut in nomentanijehem ©ebicte,
ba« Komentanum.
nümTnAtim, adv. [nomino] namentlich, auS--
brfidlicg ([o bafj jmb. au«brüdlicg genannt mirb)
appellare, evocare aJqm ; eornm n. (mit Kamen:
nenttung) vite laudatur; ratio confccta erat n.
nad) Kubrilen. — nümTnAtio, önis, f. [nomino]
in llajf. Sprache nur ba« ©orfcglagcn ju einem
Brnte mea; n. petere, facere; tconsulum; fdie
nominationis.
nömYno, 1. [nomenl 1) benennen, mit einem
Kamen belegen ((egt ba« auSfprecgen be« Ka=
men«, ber einem ©egenftanbe ‘eigen ift, oorau«)
rem suo nomine; nominari propriis vocabulis,
ez alqa re; omnia Graeca nominata sunt gat
grictg. Kamen; hanc illi itiav appellabant iam
a Platane ita nominatam jo benannt; insulas,
quae Cyclades nominantur bie fogenannten <£.
8) ermäbnen, namentlich anfübten modo
qaos nominari; quem honoris causA n.; ez
Omnibus saeculis viz tria nominantur paria
amicorum ; qui olim nominabatur nur bem
Kamen naeg belannt »at Quint. 10, 1, 104; auch
jmb. namhaft machen, autbrüdlich, mit
Sbren nennen u. igm babureg einen Kamen,
eine c^e ©ebeutung geben qualis
(amicitia) eorum qui pauci nominantur, fuit
bei ben wenigen, bie einen gefegicgtliehen Kamen
gaben; illa Attalica tote SiciliA nominata 'bie
einen Kamen hoben’; inibef. a) al« public, t. t.
ju einem amte oorfcglagen interregem; alqm
augurem. 6) al8 tetlnegmer an einem ©erbre-
chen jmb. angeben, antlagen finter coniuratos
nemo me n. , finter socios Catilinae nominatos.
SömTo, önis, m. ein $hmnu« auf apoll, nach
wagricheinl. ©erneut ung b. Cie. de or. lg. 261.
Nömlos (us), i, m. [Mfpio«] 1) ber SBeibenbe,
Beiname be8 Bpotl (Weil er bie gerben be« Bb=
met gemeibet gatte), Oie. n. d. 8 g. 67. 2) ein
Sohn BpoKS b. ber tprene, Just.
nömisma (nicht nüm.), ätis, n. [vöpeepa] üKünje,
©elbftiid Hör. — nömus,i, m. [vopos] tiftrift,
fireii Trojan, in Plin. cp.
nön, adv. (entft. au8 bem attlat. noenum =■ ne
unum) 1) nicht n. est ite; n. eolum, n. modo,
n. tantum. 3n«be(. a) e8 oerfchmiljt bt«W. mit
einem SBort ju einem Begriffe, esse n. corpus
ein Kidjtlötpet, n. honesta ba« Unmoralifche,
Schlechte; non homo — nemo Hör. b) in Sra=
gen, um ein ©rftaunen barfiber auSjubrüden, bafi
etto. nicht ift ob. gefegiegt si te rogaro, non mihi
respondebis? c) non possum non etc. f. possum
1); non — nisi, nisi — n. f. nisi 8) 6); nihil
non, n. nihi f. nihil 1); trieb erholte« non eine
affirmation bilbenb non illa praesidia — non
afferunt etc. Oie d) m bireften ©egenfägen,
wenn ba8 ©egenteil be« oorhergehenben afftrmatiu
auSgefprocgencn Urteile jur ©erftärfung be«felben
negiert mirb, unb niegt, aber niegt ut Cato-
nem, non me loqui existimem; quasi de verbo,
non de re laboretur; quasi vero ad cognoscen-
dnm ego ad illos, non illi ad me venire de-
bnerint. Sagegen ftegt a) et, ac non, auch et,
ac non potius, wenn man auf eine au6gc=
fptoegenc ob. bl. gebaegte SKcinung eine« anbern
igr opponierenb Küdfiegt nimmt u. bag. au«
biefer Oppofition b«au« aller Kacgbrud auf bie
Kegation fallt , unb niegt »ielmegr cum item
ab hostibus constanter ac non timide (u. niegt
etwa furegtfam, wie man gatte ermatten tönnen)
pugnaretur; quando me ista curasse aut cogi-
tasso arbitramini et non semper irrisisse potius
eornm hominum impudentiam, qui etc.; quis
denique ita asporit (Catilinam) ut perditum ci-
vem ac non potius ut importunissimum bostem ?
Bugerbem flegt et (ac, que) non ob. bl. non auch
äuget bem ®gf., Wenn bie Kegation ftörter be=
tont »erben foK ob. mit einem anbern ©orte ju=
fammen einen ©egriff bilbet hic si sibi ipse con
sentiat et non interdum naturae bonitate rin:
catur; Caesar proelio non lacessit et eo die ta-
bernacula statui passus non est; huius generis
breve et non difficile praeceptum est; babebit
igitur linguam deus et non loquetur (u. wirb
boeg niegt fpreegen); quod Heraciio restitui ius-
serat ac non restituebatur. ß) nec (neque)
ferner oerbinbet gar niegt birettc ©egenffige, fon»
bem fagt nur au«, bag ba« eine mit bem anbern
niegt jugleicg oerbunben fei, »a« an fieg bamit
Oerbunben fein fdnnte, aetas tantummodo quae-
stui neque (aber niegt jugleicg, ogne jugleicg)
luzuriae modum fecerat; nabet amatores nec
imitatores ogne jugleicg Kacgagmer ju gaben
Quint, e) n. modo — sed ne — quidem f. modo
a); non et f. et 8). f) bis», (meift biegt, u.
naegft.) b. imper. u. conj. , »o man ne erwartet,
wenn bie Kegation mit einem einjelnen SBorte ju
einem Begriffe oerbunben ift ob. etw. naegbrfld-
lieger oerboten wirb, non scribas fegreib niegt
(»a« bu tguft ob. tgun wiKfi). 2) in ber ant=
wort, nein, aat etiam (3a) aut n. (Kein) re-
spoudere.
♦Sönacrlus ob. ‘-crinus [Nonacris Stabt in Br*
labien], adj. — arfabtfeg; * gabst Nonacrla
atalanta.
Könne, ärum, f. [nonus] eigtl. ber neunte tag
oor ben 3bn«, alfo ber fünfte tag in ben mciften
SKonaten, bet fiebente in ben SKonaten Klärj,
Wai, 3»li. Dftober.
nön&geslmns, adj. [nonaginta] ber neunjigfte.
— nönSgles, adv. [nonaginta] neunjigmal.
— nönäglnta, adv. neunjig.
tnönänus, adj. [nonus] jur neunten Segion
gegärig miles; yitist. m. ein Kenner.
non-d&m f. dum II) 1).
nongentösimus, adj. [nongenti] ber neungun»
bertfle. — nongenti, ae, a, adj. neun:
gunbert.
non-ne, adv. 1) in unabhängigen fragen, »o man
eine bejtätigcnbe antwort erwartet, mcgtV n. me-
minisb etc.? 8) in abgängigen Stagen, ob niegt
qnaere n. id numerus effecerit.
non-nemo, non-nthYl f. nemo, nihil.
non-nnllu8,a<f;. einiger, ‘ge, :ge«, beru. jener,
einer u. ber anbere, einige, etliche, manege,
esse n. se Caesaris beneficio obstrictum; n.
(ein niegt unbeträcgtlidger) pars militum dom um
discedit; n. parte teitwei«; n. militos; oft fn^
540
nonnunquam — nota.
ftantib. nonnulli einige; m. ex b. Sali. Cat. 28, 4
nonnullos ex Sullams coloniis.
nou-uuuquim | adv. jumeilen, mantpmaf his
rebus adeo commotus eBt ut n. (mepr al« ein*
mal) vitae finem facere voluerit; n. bonos ex-
itus habent boni; n. interdiu, aaepiua nocte;
comitiorum et contionum significatione* inter-
dum verae sunt, n. (nicSjt fo oft) vitiatae atquo
corruptae; cibum n. una aumet, interdum prop-
ter dormiet Ter.
nonus, adj. [novem] ber neunte,
tnönus decTmug, adj. |novem-decem) bet neun*
jepnte. [>) Stabt in Snbien Gurt.
Nöru, örum, n. 1) Saftet! in Sappabocitn Nep.
Norba, ae, f. Stabt in Satium. ®a». adj. Nor-
hän us, su bst. -bäni, örum, nt.
Nöröin, ae, f. Stabt bet Norici, j. fReumartt
in Steiermarl, berühmt burep bie tJücbetlagc bet
SRömer bunp bie Gtmbcm 113 ». Ep t. — NörT-
cum, i. n. ba« 2anb bet füorilct (Ober* u. 3lit-
beriSftetreidp, Särntpcn, SteietmatI, leite o. Saiern
u. Satjbutg)- 3)ao. Nörtens, adj. notifip ager;
enais (au« befonbet* feftem (Eifert) Hör.-, su bst.
Norica, ae, f. eine grau au« fßoricum.
norma, ae, f. [noaco] eißtl. SBintelmafj; bat), tp.
Siiiptfepnui, Sla&ftab, Sieget, Siorfiprift
dirigere alqd ad n. rationie, iuris; C. Fabn-
cium, M'. Curium etc. ad istorum n. fuisse sa-
pientes; f Demosthenes, ipse Ule n. oratoris et
regula; ‘veterum, ‘loquendi.
Kortin, ae, f etruflifcpc Sdjidfaligättin.
nos f. ego; bi«», um bet Siebe ben Xon bet ffle*
(ipeibenpeit ju geben, ft. sing, ego ob. me, eo die
nos quoque multa verba fecimus etc.; Demo-
athenem multa perficere, noa multa conari.
noscito, t. [intens, b. nosco] 1) lenncntulet*
nen ftteben, unterfudjen alqd Plaut. 2) (Liv.)
bemerten, »aprnepmen, etiennen alqm,
alqm inter alqoa. 2) »icberctlcnnen alqm
facie Liv., fparentea, liberoa, coniuges yocibua;
•noacitari ab Omnibus.
nosco, növi, nötum, 3. 1) lernten lernen, et*
faxten, auip bejitptigen, prüfen, unterfu*
eben, in ben temp. perf. tennen, »iffen, »er*
fiepen cum fnosce te’ dicit, hoc dicit, animum
tuum noace; n. provinciam, nosci (beiannt »er=
ben) exercitui Tac.; *yoce nosci lenntlicb fein
an ic.; non noverunt viam Ter.; qui non legea,
non inatituta, non iura noritis (ft. noventis); Bi
ego hos bene noyi; linguam Etruscam probe
noverat; noatin’? »eifit bu ca? Ter. nons (ft.
noveris) noa bu fennft miep poffenttiep Hör. ; *so-
lcmque auum, sua sidera norunt (ft. noverunt)
sc. campi »erben burtp eine eigene Sonne tc.
erleuchtet. 2) ptögn. a) »iebet iennen, et*
len neu faderat, qui noaceret sc. eum; “nee
noecitur ulli u. c« roiü ipn niemanb Iennen; ad
res auaa noscendas recipiendasqne Liv. b) an*
etiennen, gelten taffen causam; illampartem
accusationis ; quam voluptatem novit EpicuruB;
verbia his eandem certe vim voluptatis Epi-
curum nosse quam ceteroa. c) fatä SÄiiptet un*
tetfutpen u. etiennen ipse cum senatu; quao
olim u praotoribus noBcehantur; noscendi iua.
nosinöt f. met.
noster (gen. pl. noatrum Plaut.), tra, trum, pron.
poss. [nos] act. u. pass., amor bie Wir ertueifen
ob. bie un« etwiefen »itb; complures n. militos
= c. m. qui n. erant; noatri circiter LXX ce-
ciderunt etwa 70 bet unftigen; noatrum peditum
est illud opua. 3n«bef. a) jut ©ejeiepnung eine«
nöpeten Serpöltniffe« un« angepörig, uii« au*
bängenb ic., unfet, n. bomines unfete fianb«
leute; ad rem factarn noatramque (unfete« Bob
te«); n. est gepört *ur gamitie Ter.-, hic n. (bet
b. un* benmnberte Siebnet, o. bem »ir eben fpre*
Ipen), quem principem ponimus de. or. §. 99;
nostri bie unftigen, unfete 2anb«leute;
contra omnia diaputatur a noatris ben atabr-
mtftpen fßpilof oppen, benen iip folge die.-, in bet
Slnrebe o noster! o mein Siebet! Ter.; noster
ftpetjp. — ■ ego, n. Daemonea Plaut.; Hör. mt
2, 6, 47; noatra, örum, n. ba« unftige; aud)
meine Sipriften n. legens, legendia nostris
Cic.; haec n. (ppilofoppifipen Septen) finitima
vestria Oie. b ) un« bequem, un« günftig
loca Liv.; ‘Marte n. pugnamua; *hand numine
n. c) bi*», im Xon bet ©efipeibenpeit ft. meus,
totum negotium non est dignum viribus n.,
qui maiora onora in re publica austinere et
poasim et soleam; nostra (sc. Tullia) tibi gra-
tias agit. d) oerftdrtt butep pte: nostrapte culpa
Ter. ®ao. nosträs, ütis, adj au« unfetem
2anbe, bon unfertm Bolle, inlönbifcp pro
peregrina voce nostratem reqnirendam Suet.,
philosophi nostrates, verba noatratia.
nöta, ae, f. [nosco] 1) SDlerlmat, ftennjei-
epen, fuptbarc« »oburdj et», tennttiip
gemacht »itb Bigna et notae; cicatrices ac n.
virtutis; ‘impresait memorem dente labris n.;
•haata n. (blauen ob. toten gted) sine vulnere
fecit; *qu4 notam (ein Ii(pte« geiepen, eine ©läjfn
duxit (vitulus) Hör. ; *(jpl.) oriB @efi(pt«j≥
•deus exta aignavit notas (»otau« bie Qulunfi
ju etiennen); ‘fibra notas veri monitusque deo-
rum prodiderat; ‘ducere n. mit bem ginget
(auf bem ®if<pe); bitbl. n. ac vestigia sceleruin;
ut cuiuaque generia dicendi n. quaeratur et for-
mula; fne qua novi initi consilii daretur n.
2) 3n«bef. A) 8eitpen in bet Sdjtift, notae
literarum Sutpftabcnjeitpnung ; ‘fofiis n. (Bmp
ftaben) et nomina mandat. ^ieto. a) ‘eine
Sdjrift, ein ©tief. 6) bie Cpiffte, ®epeim-
feptift, bef. auip bet guripen, »ciipc berglet^
epen notae in ben gormeln patten, bie fie ipttn
Klienten gaben Cie. p. Mur. §. 25; + pl. tadin
gtappifipe 8 eichen notis velocissime exci-
pere. c) pl. 3ntetpunltion««ei(pen librario-
rum. B) geiipen, in einem ©utpe gemaipt (bef.
am Sianbe). C) ba« geiipen an einem ©ei n*
gefäpe, bie Ctiquette, bap. Sorte hae n. sunt
optimae; vinum optimae n.; inferior (borjüq-
liipete) n. Falemi Hör.; tp. alqm de meliore n
commendare t). bet oorteilpafteren Seite Our. in
Oie. ep. D) ©tanbmal, eingebrannte« SJlrrlmal
compunctus n. Thraciis tättowiert; bilbl. ©tanb-
mal, Stpoubfletf o turpem n. temporum il-
lorum! quae n. domesticae vitae non inusta
vitae tuae est? homo Omnibus n. turpitudinia
insignis; auip @ cp tage nummaria Aur. Vict;
iibettt. ‘nomen signatum praeaente n. mit bem
Stempel bet @cgen»art oetfepen. E) Wote, ©e
mctlung be* Ecnfot«, »clcpc biefet einem
Siltget teil« münblitp maite, teil* in bem Sct-
»eitpniffe feinem SJlamcn beifügte, um baburtp einen
xabel ju bcjcidjnen, auep bie au« bem ungiinfHgtn
Urteile be« Eeitfot* petnotgepenbe Sptenfipmi*
letung severitatis censonae notü. inuri; motis
notabilis — noverca.
541
senatu aaeribere nota«; * notam habere in
amore eine Begrabation erleiben, perabfinfen; bal).
auch a) Bcfchimpfung, S(ptmpf adieetae
mortuo n. sunt; tristem n. sustinere Fhaedr.;
fn. quasi censoriam alcni inurere. 6) * e hr e n =
ber Beiname, c) ‘gegebene« geilen, Sinf.
nöt&bUis, e, adj. m. icomp. [noto] bcmerten«-
»ert, merfmürbig exitus; feo notabilior cae-
des fuit; auffallcnb, berüchtigt Eutr. Ban.
tnötAbTlTtür, adv. m. comp. 1) bemerfbar,
auffaiienb. 2) merflich.
fnotärius, ii, m. [nota] ©efcp» inbfcprciber.
DÖtütio, öni8, f. [nota| t) Bezeichnung, tabu-
larum ber Stimmtafeln mit Derfdjtebcnfarbigem
Sacpfe. 2) BemertiHtg, Sahrneptnung na-
turae, temporum, delector ist& quasi n. tem-
porum; ex hia (ben Sieben Sato«) eligant ea
quae n. et laude digna eint Oie. Brut. §. 6b.
3n«bcf. bie tabeinbe Bemertung eine« Senior«
censoria. 8) bie Angabe be« urfprüngl. Begriffe«
eine« Sorte«, Stpmologie. 4) Unterfuchung
bei bet Sat)l indicum. — nötitus, adj m.
sup. [partic. 0. notol (fett.) gefenn zeichnet
omnium scelerum maculis notatissimus Oie. dom.
§. 28. — 'tnötesco, tui, — 8. [notns] betannt
»erben.
nütbus, adj. [vo'tfoc] 1) *fb. unehelicher ®e=
burt, unehelich geboren, *8. Bieten ein Btifcp:
ting. 2) tp. *uned)t, fremb lamen; Attis
mnlier.
nätio, önis, f. [nosco] 1) ba« Kennenternen
quid tibi hanc n. est? »a« fyaft bu bi cp mit it|r
betannt ju machen? Plaut 2) offizielle Unter:
(uebung, Renntni«napme einer Sache ponti-
ficum, popaU; ad censores, non ad senatum n.
de eo pertinere; dilatä n. ; notioni quindecim-
rirum is über subicitnr Tac.j in«bcf. n. cen-
soria, auch = nota censoria. 3) Henntni«,
Borfiettung 0. et», rei, rerum, deornm, de
alqa re, m. gen. sutj. animi; fugere intellegen-
tiae nostrae vim et n. videtur e« tann ficb nufer
Berftanb feinen Begriff baoon machen. 4) ber Be=
griff, ben man einer Sache ob. einem Sorte
unterlegt neque alia huic verbo subiecta est n.
nisi etc.; pl. insitae angeborene Begriffe, Begriffe
a priori Oie. top. §. 31.
nötttia, ae, f. [notus] Betanntf chaft, X) pass.
ba« Be:, ©efanntfein hi propter n. (»eil fic
befannte Heute »aren) sunt intromissi Nep. ;
•plus notitiae dedit hat mich befannter gemacht;
•n. posteritatis habere betannt feilt bei ic.;prägn.
fber 9iuf, ber (grobe) 91ame. 2) act. Rennt»
ni«, Runbe, Betanntfcpaft mit et», nova mu-
lieris; n. feminae habere Caes.; rei, corporis
sui; perferre in n. alcis bringen jur tc.; nuper
admodum est haec inter nos n. Ter.; ex eo n.
ei cum absente Perseo fuerat Iäv. ; auch öe =
griff, Sorftellung dei n. habere, n. aperire;
pl. rerum allgemeine Begriffe. 8) concr. Be =
tannte Traj. b. Plin. ep. 10, 118(117).
nöto, 1. [nota] i) mit Kennzeichen oerfehen,
burch 8ctthcn fenntlicp machen, bezeichnen',
bemerfen tabeUam cerä; cretA an carbone?;
•chartam; *locum; * ferro tempora pccudnm
b. i. bie Biere burch Äbfcpneiben ber Stirnhaare
al« Cpfertirrc bezeichnen; übertr. befchretben
alqm decore; ita notata reUquisse; bef. *f ch re i =
ben verba, nomina, ttnit Abbrebiaturen. 2) tj>.
a) mit Sorten bezeichnen, angeben res nomi-
nibus, alqd verbis Latinis, *voces senBUsque
verbis; m bem SSebcnbegriff ber ©enauigfeit,
Xreue *aetatis cuiusque notandi sunt tibi mores.
$iert>. anf et», anfpielen, fliehe ln *alqm, fse-
natum gestu. ft) t>. einem Scpriftftellcr bemer:
ten, anmerten, anfflhren res smgulas; nulla
lex — est populi Rom., quae non in eo (volu-
mine) pro tempore sit noteta. c) *ct». m erten
dicta mente, memori pectore; vitiorum quaeque
fugere exemplis notando inbem ich fit mir merfte;
•notatns (bemertbar) tribus anellis. d) mahr =
nehmen, beobachten, bemerten cantus avium,
genus burch Beobachtung feftfieOen, ‘sidera, *ocu-
los. c) ». ttenfor t. t. mtt einet tabelnben
Bote bezeichnen, bao. überl). tabein, rügen,
befch impfen alqm, furti nomine, rem, verbis,
ignominia alqm; ut tribunicia intercessio armis
(burch Saffengemalt) notaretur; bop. *notante
iudice populo; ’amor dignus notari; *haec
(Venus) iuiustos fhraft, fo ba| am Körper bie
Strafe fieptbar ifl.
1. nötus, adj. m. comp. u. sup. [partic. 0, nosco]
1) pass, betannt hoc mihi est n. ; alqd n.
habere lennen, »iffen; alqd n. facere alcui; no-
tissimi inter se; *famü super aethera; *hinc
nsqne ad aidera; montes peimifepe; subst. ein
Betannter quem qaisqne in castris n. aut mu-
nicipem habebat; suoa n. hospitesque quae-
rebant; nota, örum, n. Befannte«, Offen:
lunbige«;*freunbfchaftlith, ttcr traut n. com-
pellat vocibus, columbi; *ge»öpn(ich verbnm,
sedes, cubile; ex noto (au* ganz gewöhnlichen
Au«brücten) fietnm carmen Bor. a. p. 240; prögn.
a) au«gezeicpnet, berfipmt, gefeiert *scnp-
tor, *Lesbos; *m. gen. paterni animi; fgladia-
tor, tpater familias. ft) berüchtigt n. et in-
signes latrones; mnlier; *temptator Dianae.
2) iact. (feit.) betannt m. et»., m. gen.
2. *notus, i, m. [vörosj Süb»inb.
növäcüla, ae, f. [novoj Stpetmeffer.
növiltg, is, f., -le, is, n. [novusj Bracpfelb
Vcrg., Ov.; *novalo auep überl). ber bebaute
Acfer. — növätrix, icis, f. [novo] ©meuerin
rerum Ov. met. 16, 262.
növö, adv. mit comp, [novus] neu, ungemöbn;
Iicp Plaut.; sup. novissime. a) in ber $eit
neuetbing«, leptpin, Bor furzem Sali., Brut.
in Oie. ep. ft) in ber {Reihenfolge zulept, enb:
licp Plane, in Cic. ep. u. Spätere,
növello, 1. [novellus] neue Seinberge anlegen
Suet. — novellus [ad;, dem. 0. novusj neu,
jung arbor; *frena; bap. Aquileienses neu an:
geficbclte Äoloniftcn B. Aquileja Liv.
növem neun.
Kövembör, bris, adj. [novem u. Sufftje ber] zur
91eun gepörig, mensis ber SloBembet; zum
SRobembet gepörig, 91oBember= Calendae.
nbvendiälls (noverad.), e, adj. [novem dies] neun:
tägig 1) neun Bage bauernb sacrum, sacri-
ficium, feriae. 2) am neunten Bage fta tt=
finbenb, ‘pulveres am neunten Bage naep beut
Bobe beigefept; feena am neunten Bage naep
Beerbigung ber fieiepe.
növeni, ae, a, adj. [novem] je neun,
nuvencitles, dii [novus u. Suffij ensilis] neue
©öfter, bie erfl fpäter unter bie ©öltet auf=
genommen.
növerca, ao, [novus] /. Stiefmutter *ut n.
(fo giftig, fo grimmig, »ie ic.) me intueris; *et
542
novercalis — nubea.
volucris nidis esse n. suis; fpriigw. (Plaut.)
apud n. (Berget) lüg) queri. ®od. fnövercäll»,
e, adj. fHefmütterliig, feinbfelig.
Növgslum, ii, n. Stabt am Stgein, j. Steuff Tac.
nüvicius, adj [novus] neu, jung quaestus
Plaut.; bcj. u. rrft jüngft in ben Stlaoenftanb ge=
fommenen Silasen puella Ter.-, subst. novicii
Steulinge.
nuvies (-vicns), adv. [noveml neunmat.
Növiöilünum, i, n. 1) Stabt bet Bituriges Cubi
(f. Bituriges 6) Cat». 8) Stabt ber Sucffionen,
j. Somons.
növitas, ütis, f. [novus] Sieugeit, Ungetoögn*
Ii I ei t pugnae, rei, meorum temporum, fpere-
grina; pl. sc. amicitiarum neue Sötte (nöml.
ber greunbfcgaften) Cic. Lael. §. 68; *anni ba®
neue 3agr; abfol. ‘novitatem (ein neue« ©igau=
ftfld) ostendero; *quod si tarn Graecis n, (ba®
9teue) invisa fuisset quam nobis; in novitate
bei et». Unerwartetem Cars. b. c. 3, 36, 1; bej.
(Smpor lömmlingSfigaf t contcmnunt n. meam;
concr. inter nobiles et longa decora praeferen-
tes n. mea (id) ®mpotlömmling) emtuit Tac.
arm. 14, 63.
nüvo, 1. [novusj 1) neu matgen, erneuern, in
beit Hörigen Stanb (egen ardorem Liv.,
‘tranBtra, ‘mernbra erquiden, *vulnua aufreiffm ;
agro non semel arato, sed novato et iterato
j»ci> u. breimat gepflügt; fexercitum incremento
burig neue Iruppen ctgänitn, ’agrum cultu,
*nulla riros prole fortpftanjen. 2) Steuc® figaf =
fen, etfinben, aufbringen, verba neue SBJrter
gilben, *tela, ‘tecta neue ©alöfte gtünben. 3)
Bcränbern, einet Satge eine neue (äieftalt u.
(Sinriigtung geben, eine Steuerung matten
pugnam equestrem, alqd in legibus; res
Steuerungen in ber ©erfaffung matgen , Unruhen
erregen, ba® S)eftegenbe umftürjen; abfol. no-
vandi spes; ‘aliquid novandum est et». Sie ue®
ift ju erfinnen; *naturam (p. SJöbaluS); ‘corpus,
•formam oerttanbetn; ‘Fortuna fidem mutata n.
brad) bie Irene.
Ndvöcömenses, ium, m. ©emogner ». Novum
Comum Cic. — Novum Cömum f. Comum.
növus, adj. m. sup. 1) neu (Wa® bi*get notg nie^t
mar) n. et inauaitus, exercitus, navis, frumen-
tum gleitg naig ber Smte ; *cum sole n. unmit»
tclbar beim (Eintritt be® Sommer®, *lac frtfdje,
‘frona grünet Stttig, consulos, senatus, indes,
ber (rüget niigt gebient gat, SRefrut; ‘»erpons
bie bie alte $aut abgeftreift gat, Beri fingt; *san-
guis immer neu ftrömenb; n. res Steuiglcit, pl.
Steuigf eiten, bef. Steuerungen im Staate, bürget!
liege Unruhen, Umftui} bc« ©cfiegenben; multas
ros n, (neue Suföbe) in edictum addidit Nep. ;
tabulae n. j. tabula 2) g); n. tabemae ob. abfot.
novae ein Seit bet S8ed)*lerbuben am SOiarfte
ju Siont, weil fie natg einem ©ranbe neu aufge-
baut waren; homo SmporlBmmting, b. i. ber
erfte au* einer bi*ger unabetigen ffamitic, weltger
lurulifcge Ämter erlangte; m. befonbrrem 3tadp
brud P. L. Sextius nie bem elften homo novus
Überg. aunus hic erit insignis n. hominis con-
sulatu Liv. 7, 1. 1. 3n freierer SBeife ö. fottgen,
bie jum erften fötale ©otfBtribun waren Liv. 4,
48, 7. Sluig ». ben erften plebejiftgeu Guäftoren
Liv. 4, 64, 6; subst. n. etw. Steue®, eine Steuig»
feit num quidnam noriv id n. (neue Srfcbci
nung) contuens; novi (®gf. veteres) Ter.; oft
unergirt, ungewbgntitg, fonberbat flagi-
tium Ter., Consilium, genus dicendi, ar», *mon-
stra, *navis (Sd)iff Ärgo); novum est nt «•
nova ratione fit ut Cic. Verr. 6 §. 18. 2) neu
in einet Sad>e, unerfagren, ungeübt, eqnas
unbtefriert; novus delictis Tac.; *nares an einen
®enng nugt gewägnt. 3) ein neuer, anberer,
{Weiter (Bgt. alter) Camillus Liv.; hospes,
pavor Verg. 8) *op. novissimus ber äufterpe,
legte, ginterfte histrio; acies Hintertreffen:
ogmen Staiggut, novisBimi; tempus, fmare,
•verba, *mandata, fnovissimi in culpam; tp.
+ber äugetpe, gBigpe, örgpe, casus, exempla;
i subst. n. novissima.
nox, otis, f. I) bie Stacgt, primü mit ginbrud)
bet Siaigt ob. in ber erften Siaigtmaige; media
n., nocte, aueg noctu, de n. aboerbiat, bei Staigl.
bc& Staig t*, diem noctemque; multü, de mnltü
n., concubii n., ad mul tarn n., »impia aeter-
nam timuerunt saecula n. baä attmägtiege (St-
lüften ber Sonne in ewige Staigt; aetemam illam
et novissimam n. (mir 'ben jfingftcn lag’) in-
terpretabantur Plin. cp. 6, 21, 16. ©itbt. tarn-
quam si offusa rei publicae n. egset. 2) tp. o)
•iobebnaegt, -bunfet, Xob aetema, •omnes
una manet n. , *iam te premet n. fabulaeque
manes. 6) bie Staigt ber Äugen, ©linbgeit Or
nut. 7, 2. c) *®un!etgeit, Sinperni« infolge
be« Stegen®, Sturme® atra, fumifera; überg.
*®unfel noctem obicere peccatis. d) *nöigt!
tilge Stuge, Stglaf; nötgtlitge® Scgwörmen,
Sefigrei Prop. 4, 8, 60. c) *ba® Steitg ber Staigt,
bie Untetwelt. f ) ‘geizige ginfterni®, Ser-
bien bung quantura mortälia peetora eaecae
n. habent; tanta animi n. est. ©erwirrung.
traurige Sage haec rei publicae.
noxa, ae, f. [nocof l) ber Stgaben (jnnöigft
ber, ben itgenb ein SBefen jufügt) noxae esse;
noxam nocere f. noceo; fsine n.; bag ©er-
gegen, Stgulb (Bgl. culpa), esse in n. ftgulbia
fein; comprehendi in alqa n. ; noxae reu?
noxam merere. 2) bie Strafe eine* ©ergeben;
(bie ftgmerjenbt) eximere noxae; noxä pecunü-
que exsolvi; dedi noxae; luere pecuniä noxam.
— noxla, ae, f. ( sc . causa, o. noxius) bie Stgnlb
(bie ein SBefen butig ocrurfatgten Sigaben ftig ju
jiegt) ob roeritam n., pro commerita n. Plaut .
noxiam defendere (ablegnen), Ter.; alia omni;
penes milites n. erat; neminem noxiae poeni-
tebot; est alqd alcui noxiae wirb jur Saft ge
legt; pl. miuimae. — noxius, adj. |noceo] 1)
ftgiiblid). 2) einer böfen Xgat ftgulbig, ftraf-
litg eodem crimine, feoniurationiB an tc., nobi-
litas, alqm n. iudicare, ‘corpora, *corda, *lu-
mina, *crimina; *su bst. pl. m. bie Serbreiger.
nüböcnln, ae, f. [dem. B nubes] SBfittigcn fron-
tis de. — nübes, is, /. fnubo iig BergfiOe) 1)
SBolle, *aub nubo in ber iluft, »per n. 2) »a4
wollenartig in bie 8uft fieg ergebt, SBolle pul-
veris; *bL n.; fumus ingens velut quadam n.
absconderat caelum Gurt.; auig bitgte Stenge,
© lg ar, 85 ol 1 e locustarum, peditum equitumque,
velut n. levium telorum coniecta Liv.; *volu-
crum; autg ‘belli biigte® Siglaigtgctümmel (Hont
vi ipoff Molipoio). 3n®bef tp. a) * ® unf el,
ginfterni® , Sigleier obicere n. fraudibc.-
Hor. b) ‘finftere® u. büftere® Slu»jege#
deme supercilio n. c) trübe, traurige Sage,
Stimmung rei publicae; *hanc animi n. dedor
nubifer — nullua.
543
ipse removit; hereinbrechenbeS Unglüd *rita
vacet nabe, d) *2eete*, 3n^altloie8, pl. n.
et inania captare. — ‘nübffär, fera, leruni;
adj. [nubes-fero] 1) ©olfen tragenb, 8) ©ol =
!tn bringenb. — ‘imblgtina, ae, comm. [nubes-
gignoj 6. ©olfen erjeugt, ©eiwort bei Sen=
tauten, and} bl. n.
nübilis, e, adj. [nubo] heiratsfähig, mann:
bai filta, virgo, *plenia annia, 'nubilibua ma-
turuit annia.
Bübllus, adj. [nultes] 1) wolfig, mit ©ölten
übetjogen fuiea, (jpüt) caelam, *anni; jaulst.
n. sing, ©ewölf, trübet ©etter, Wolfen«
bebedter $immel, *pl. öemölf, ©ölten. 2)
©olfen bringenb 'auster. 3) finfter, bunfel
Styx; ria taio; tp. a) finfter, bfiftct *toto
rraltu. 4) trübe, unglüdlid) 'tempora. c)*un«
günftig Parca mihi fait n. nascenti.
nübo, nupsi, nuptum, S. eigtl. berbüüen, bah- b.
bet »taut = (ich oor bem Wanne, wenn fie bei
ber itodueit ihm übergeben warb, oetfthleietn,
bah- ». ©eibe heiraten alcui, in familtam cla-
riaaiutam, in uomum bincinheiraten; *nubendi
die«; nuptum esse (oerheiratet fein) com alqo;
ire nuptum heiraten mallen Flaut.; filiam alcni
nuptum dare, alqm nuptum locare Ter., collo-
care in alias ciritate« Goes., berheitaten; *cast&
nupta domo; nupta (oerbeiratet) filia, mutier;
subst. nupta, *+nova; pudica Li«., Ov.; 'loyis *pl.
Nücerla, ae, f. Stabt in Kampanien. Sab. Nu-
cerinus, adj.\ tubst. -rinl, örum, m.
nüeYfrangfbülnm, i, n. [nux u. frango] 9tuh =
f na der, fc^rrxh- 3ahn Flaut.
nucleas (nücüL, Flaut.), i, m. [nux] Kern,
nüdius [— nunc dius (die«), ei ift jept bet —
lag] mit einer 0ibnung*jal)l netbunben als ein
%boerbialau*brud gebraucht, n. tertiu» e* ift jept
ber britte lag = »orgeftern; qui die* n. ter-
tius decimus fuit bor breijchn lagen Oie.
nüdo, 1. [nudus] 1) entblößen, blofj ob. nadt
machen, enttleiben corpus; tribunos nudari
iussit, euperiore corporis parte nudata ohne
©anjet u. §elm ; 'Satyros agresteB hatbnadt auf
bie Sühne bringen; überh- ber §ülle u. ©e =
bedang berauben, enthüllen ventua rada
(sc. aqua); 'nudata (sc. aquia) cacumina; telum
vaginä; gladium aus ber Scheibe jiehen; tectum
nudatum (sc. tegulis); agros bai (betreibe tneg>
nehmen bon Li«.; meBse* au*biefd|en Verg. ; als
milit. t. t. burch ©cg jiehen b. Iruppen ent =
btöfeen, blohgeben, -ftcllen, unberteibigt
laffen castra, Litora, latera; mumm defen-
soribus, collem hominibua; ’terga fugä. 8) tp.
a) bei (Eigentums berauben, plünbern, au*:
jiehen, überh- entblöjjen, enttleiben, be=
rauben orania, alqm praesidio, ria ingenii
seien ti& iuris nudata; ftribuniciam potestatem
omnibua rebua (aller Wacht); ber Siegierung
berauben filium Maxentium Kutr. 10, 3. 4)
bloggeben, betraten, enthüllen, an ben
lag bringen roluntotes hominum, animoa,
nimis detegendo cladem nudandoqne Liv.; con-
ailia Ourt.; ’amorem alcui; 'ingenium; *caeli-
bis obsequium alqm (o. (Erbfchleichei) oerbäch=
tigert ; crudelaa aras traiectaque pectora ferro
Verg. Aen. 1, 366.
nüdus, adj. 1) bloh, nadt, unbetleibet homo
Flaut.; nudo vestimenta detrahere jugleich
fprich». einem etw. nehmen wollen, bet nicht*
hat Plaut., corpus, pars corporis; (Bor.) n.
pedibua; m. acc. -fbrachia ac lacertos, *mem-
bra, 'pedem, *genu; bah- a) leicht betleibet
ob. bewaffnet, in blofjer lunita, ohne
Schilb, u u b c j d; u p l , unbewaffnet inermes
nuaique sab iugum mis»i, fexercitum n. obi-
cere beluia, dextra. b) bloh, fahl, unbebedt,
unbefept *en«ia, *tempora (Schläfe), 'vertex,
*aetheris axis freiet ©ewölbe bei öimmel*, col-
les, yallis, tumulus, cacumina, glacies, terra,
•aedit humo nudä, terra, fatipitea ohne 2aub ;
•unbeerbigt n. iacebis in arena; übertr. n.
omnium mens Tac.; *0. $aar ungebunben,
frei herabhängenb n. umeros infuaa capillos,
n. incompta capillos (anbete 'fchniudlo«’). 2)
einer Sache entblöht, beraubt praesidio,
(Hör.) agris, nummia paternia; m. gen. loca n.
gignentium Salt.; m. acc. *lapis omnia n.;
*übeth- mittello*, bürftig equitea; *n. in-
opsque; 'navitae bie bl. ba* nadte Seben ge«
rettet; “senecta. 3) tp. a) »on etw. bloh, ohne
etw. rea publica a magistratibua; a propinquia;
Mesaana ab hia rebua n. est. 4) bloh, pur,
allein, nur hoc n. relinqnitar, possitne etc;
n. ista ai ponas; *ira Caeaaria. c) nadt, ein:
fad), {<f)mudlo8 Veritas; commentarii Cae-
sar« n. sunt et recti; fverba unjüdjtige.
nögae, ärum, f. 1) hoffen, Sefchwäp, Klei =
nigteiten, unnüpe linge nugas agere, nu-
gas (ba* Unmögliche) postulat Plaut.; magnaa
n. dicere Ter.; nugia delectari Oie. Inh *poe =
tifche ff leinigfeiten, länbeleien neacio quid
meditana nugarum Hör.; t>. Schriften ernfteren
Snhalt* Flin. ep. 7, 2, 2. 8) concr. ©offen-
reiher, Spahmacher amicoa habet meraa n.;
in comitatu nugarum nihil.
niigator, öri«, nt. [nugorl Spahmacher,
Schwäher, Vlufidjneiber. lab. nugätorius,
adj. läppifch, wertlos, nidjtSnuhig accu-
satio; illud valde lere est ac n.
nügax, acis, adj. [nugor] ©offen treibenb
(hei. in de. fam. 8, 16, 1.
nftelpölj-lciqnides, ae, nt. [au* nugae, «old« u.
loquor fchetjh. gebclbet] ber biel bumme* geug
fchmaht Plaut. (Sitfchl: nugipalamloquidea). —
nüglrendos, i, m. [nugae u. vendo] ©uhhänb =
ler Plaut.
nügor, dep. 1. [nugae] 1) ©offen tteiben, tee=
re* 8‘u8 eeben, fehwahen Democritua non
inscite, ut physicus; (Plaut) auffd)neiben,
prahlen, lügen. 2) o. allen leichteren ©efd)äf:
tigungen, bie auf (Erheiterung u. ©etgnügen be-
rechnet finb, tänbetn, fd)erjcn, fchätern poaitis
n. Graecia belli» coepit, n. cum illo, nugaria
rure paterno Hör.
nullua [ne-ullua], adj. [auch *u4»C. b. ftaff. Schrift:
fteHern bej. im gen. u. all. sing.; *nuUiua =
nullius rei, *nuln =- nulli rei; *fnullo — nulla
re, (Liv.) — nuUo loco; bgt. nemol, gen. nul-
lius (nulli Ter.), dat. nullt (ältere gorm nullo
Sali., Caes., f. nullae Prop.) feiner, teine,
leine* nulla beluarum, bog. hominibus opus
est eruditis, qui adhuc in hoc quidem genere
nostri nulli fuerunt; quod eos n. riderct, n.
periculo ohne @efahr; n. certo itinere; n. or-
dine; n. non jeher, non n. einige; *non nulli»
oculia obaerrare mit aufmertfamen ; nullusdum
noch (einer; nullua unua; nuUius (— neutrius)
partis eaae neutral fein Ast«. PoÜ. in Oie. ep.
544
num — numerus.
3n*bef. a) nullum esse -= nicht mef)t (ein, do
mortui» loqnor, qni n. sunt; *nullua == mor-
tuusj (Ter., Iav.) nallus ob. nulla aum itf) bin
betlorett; nullus repente fui Liv. b) (Konti erf.)
bi*», ftatt non, aber fiärler, in feiner SB ei(e,
gar nicht ab arraia n. diacedit; PhilotimuH n.
venit; nullti» dubito; ad M. Aeiium n. tu qui-
ilem ilomum sc. ito; haec bona in tabula« pu-
blica« n. redierunt; hereditas, quae n. debetur.
c) jur Bejeichnung t>. Eigen f Raffen negatieer
Sirt, für meid» e* im Slalcimjdjen feine 3nb=
fiantioa giebt n. deorum metus, n. iusiumndum,
n. religio ©ottlofigfeit, Slteincibigleit, ©cwiffeti=
lofigfeit ; n. ius Slichtejiftenj eine* 81ccht*juftanbe*,
iKed)töun(id)crl)eit. 2) tp. io gut wie fein, un--
bebeutenb, gering, nidjtafagcnb, ohne ?ln =
leben u. Einflug, ob«e Bebeutung (eine
91uH) n. imperator fuit; patre n.; lege« n. pu-
tare; rem pnblicam, senatum esse n.; sine
hi« studii« vita n. est ; iudice« n. (fct)lechtc)
habere.
uäin, adv. interr. X) in einfachen unabhängigen
(fragen, reo man eine Drmeincnbe Slntreort er»
»artet, entweber gar nicht ob. burch benn, wohl,
Ct»a auSgcbrücft n. tibi videor in causa Ligarii
esse occupatus? n. de eius facto dicere? in
orat. obl. quod ai vetcris contumeliae oblivisci
vellet, n. etiam recentium iniuriarum — me-
moriam deponere (sc. se) posse? (wofür in bireft.
Siebe num — possum? flehen Würbe) Caes. b. G.
1, 14, 8; numne f. 2. ne III) 8); oeifdjärft auch
numquid, etwa, wohl, n. vos duas babetis
patrios? in. quianam, quidnam, num quidnam
videa? Ter.; num quianam praeterea? Oie. p.
Hose. A. §. 107, num quidnam novi? Cie. de or.
2 §. 13; numnam Ter. 2) in einfachen abhängigen
(fragen ob wirtlich, °b etwa, quaero n. ve-
nerit; num — num ob — ob Hör. sat. 1, 10,
57 (nicht bi*junttio).
Mmm PompTlln« f. Pompilius.
Nüuiantla, ae, f. Stabt im norböftl. Spanien. Sab.
-timis, adj.\ subst. -üul, örum, m.
nuniärins, nümätus f. nummarius, mimmatua.
nuiuclla, ae, f. eine ürt geffel für Sflaocn Plaut.
nümen, Ini» , «. [b. nuol bet burch Steigung be«
Kopfe* angebeutctc SBinf, SBillc, ©cheig, bef.
eine* (Hotte* deua cuiua numini omnia parent;
mundum regi numine deorum; *numine (nach
bem SBinfc ber ©älter) Italiam petere; *pl. Ota--
lelfprüche, Orafel: auch b. Senat u. täm.
Bolf; *b. SBiHen be* ftaifer* Caeaareum. Sah-
o) bie »irfenbe SRacht, ba* SBalten ber @ott =
beit, §obeit, SRafeftät, Jpulb, bie ©ottljeit
felbft, insofern fte maltet u. wirft (berfchieben
b. den« bie ©ottheit al* SJetjon) dii praesentes
«uo n. atque auxilio urbis tecta defendunt;
*Te«tro in n. (.unter eutent Schuf}) Troia est;
•stupefactua numine b. i. über ben Stuäfprud) be*
Häcaniu* at* eine göttliche Eingebung Vcrg. ; *non
tolerabile (Wacht be* SJteeTC«; *reducere n. ba*
Slaüabium. 6) *+u. ben (Wauen geliebter Sler-
fonen. c) fb- öebtofem quanta poteatas, quanta
dignitaa, quanta maicstas, quantum denique
n. (göttliche* SBalten) sit historiae; cuiu« (elo-
queutiac) n. et caelesti« vis; *Tuacac n. (jeib
fräjte) lymphae. [noch jählbar Hein.
•nümerabill«, e, adj. (numero] jählbar; bef.
1. nftmbro, 1. [numerusj 1) jählen, rechnen,
alqm a se primuni fo bag man mit (ich anfängt;
senatum auöjählen, wenn man zweifelte, ob
ber Senat befqlugfähig fei; originem libert&ti-
inde; fin alqo ossa numerantur laffen (ich jählen ;
*alqd perdigitos; *amicos = haben Or. 2) hi*1,
auf ja bien alcui pecuniam, Stipendium militi-
bua. SDap. numerata pecunia, dos bar; subti.
vivas numerato nuper an olim b. einem je. be
johlten Befige Hör.-, numerato (in barem ©elbe.
bar) «olvere; tp. a) berjählen, anffübten
quibus bonis male evonent; ‘amores. b) et»,
unter ob. ju etre. jählen, rechnen alqd in
bonis, in beneficii loco, nullo loco, in gloria,
alqm in primia, in vulgo patronorum, inter
honeatos homiuee, inter viroa optimos, fee
quoque inter bonos, c) al* etw. jählen, für
etw. fchäpen, holten, al* et» anertennen,
gelten laffen, betrachten alqm accasatorem
suum, non competitorem ; qualem me numeran
volo; ipse honestissimus unter suos numera-
batur.
2. numSrö, adv. f. numerus 1) y) n. 2).
nümerosf, adv. m. comp. n. sup. fnumerosu«
taftmägig, rbbthmifch- — nämärösus, adj
m. comp. u. sup. [numerua] 1) tjühlreict
weitläufig manus, subsellia, agmen reoruw.
amici, domua (ffamilic); gymnasium numero-
aius (mit meht Übungjpläpen) laxiusque Plm
cp.-, numerosissima (bolfrcichftc) civitas; nume
rosissima (bielfeitig) causa. 2) nad) bem lüfte
ob. bem Sihbthmu* abgenteffen, taftmägig, hat'
monifch, tbbthntifih, wohttlingenb oratio;
*brachia ducere; *ponere gieaaus; fnumerosior
Asinius (orator).
nftmerua, i, m. 1) 3ul)l falaum ab bis equitum
n. deferri, inire numerum, n. aubtiliter exse-
qui; *fnumero comprebendere ob. compreuder,
alqd jählen; *neque — eat n. tarnt ith nitht
auf jählen; suum (bie bolle) n. habere; ad n.
(bi* jur ooüen gobl, boQjählig) iudices habere;
Ipauci numero an ber gahl, im gartjen; qao-
rum erat quinque milium n. ; in eigentümlithet
Struttur, ad duorum milium numero ei
Pompeianis Caes. b. e. 8, 53, 1 ; redditur (clamor
maior exercitus numero — quam pro ex. n
Ourt. 8, 10, 2; h'ttb. a) eine gewiffe 3°hl.
jahl, Klaffe, Sieitjc, Kategorie in hoatium
numero ducere, habere, numero sapientur
haberi; deorum numero eos aoloa ducunt; er
auo n. legatoa mittere; aidera in numero deo-
rum reponere; quo in numero, in, ex eo n ;
hunc ad tuum (ft. tuorum) n. ascribito; aecribc
me talem in n.; übertr. ’Crbnung digerere
in numerum (carmiua); ‘gmifchenränrne om-
nia aint poribus n. drmenaa viarum; +S(h«t,
Abteilung b. Solbatcn, bef. jpf. ; auch +*«r
jeichni«, fliegifter, liifte b. Solbaten nomeo
in numeros referre; bah- extra numerum e» mihi
übetjählig, eine Slcbenperfon für mich Plaut.; bie
llieibe, bet Kanon f l n f f i f dj e r S^riftgellei
neminem aui temporis in numerum redigerc
Quint. 10, 1, 64. b) beftimmte Slnjahl, (getnei
fener ob. gejählter) Borrat, SJlettgc, SÄaffe,
$aufe, Quantität hominum, frumenti, viui;
•compositi numero nacb ic.: *n. explere tani
marum). c) ‘eine bloge galjl (im @gf. brt
wirtlich SBcrtbolIcn), eine Slull nos n. sun us
Hör. tp. ( pf .), a) SRathematif, Slgrologie.
ß) wefcntlicher u. notwenbiger J eil eine* ®an;cr.
perfectum expletumque Omnibus suis n. et par-
Kumicua — nundinor.
545
tibus; jomnibus n. absolutus; f Omnibus n.
praestantius; habet in se omnea n. veritatia;
lllud officium omnea n. habet bat ade ®rforber=
niffe jur ©otlfommenbeit, ijt ooQfonunen ; fper
omnea eloquentiae n. isse; *animalia trunca
suis n. ; *ut careant n. tempora prima suis —
mangelhaft fein, y) bet laft in ber Ütufil ob.
bem lanje; ’SDlelobie, Ion; ob. in ber Siebe,
9ifjt)tbmu», SBobUlang, Harmonie quidquid
est, quod »ub aurium mensuram aliquam cadit,
ctiamsi abeat a verau, n. vocatur, qui Graece
Qv&fiög dicitur; etiam in verbis solutis (in bei
©rofa) inest n.; (feltner) Sitten be8 ©bbthmu«
Cie. or. §. 168; extra numerom aus bem Zotte,
*übcrtr. taftloS; *numerisque modisque (überi).
Shcftf) accessit licentia maior; *verae numeros-
que modosque ediscere vitae ; bab- aud) -fbie
regelrechten ©ewegungen beim Siingen u.
Seihten, bie ©finge; *in numerum, ’numero
regelmäßig; haec tibi laudatio procedat in
numerum in gehöriger SBeife, nach ffiunfdj Cie.
Verr. 4 §. 20; bab- numero adv. (.Plaut.) jur
reihten Seit, gerabe, eben, ob. ju fdjnell,
ju halb venire ad prandium. i) ein Ser8 =
glieb, *fuß, SJielobte, ©efangmeife, *impa-
res elegijihe.
2) Slang, ©laß, Stelle, ©eltung, Sigen-
flhaft in alqo n. et honore esse; nulio in ora-
torum n. esse fein Siebner D. ©ebeutung; alqm
n. alqo putare; hunc in numerum non repono
biefer fommt nicht in ©etracht; bab- in numero,
numero in ber Sigenfchaft jmbS., anftatt,
als legatorum, parontis, militis; pl. ©cweg=
grünbe, infofetn fie in Erwägung ju jicben finb
u. ©eltung haben compulerunt me ad hoc Con-
silium alii quidam minores sed — tarnen n.
Plin. ep. 8, 4, 6.
N u in ic us ob. -eins, i ob. ii, m. Heiner Küftenflnß
in ilatium, j. Rio torto.
Munida, ae, m. Siumibicr; 0. Sugurtba Sali-,
auch pl.; adj. iaculatores, *leo, *dens (Elfen-
bein); bau. fSömidla, ae, f. Siumibien, i.
Sllgerien. lab. NömYdYcus, adj.; als 8ei=
name, Q. Caecilius Metellus N. wegen glücflicher
güprung beS Krieges gegen 3ugurtba; subst.
-diene (sc. aves) wabrfiheinl. ©erlbübner.
nnmlsnia f. nomisma.
Nmnistro, önis, f. Stabt in £ufanien.
Nnmltor, öris, m. 1) König B. Alba. 2) ein SRu=
tuler b. Verg.
nunim&rlns, adj. [cummus] jum ©etb ob. jur
©iünje gehörig, @elb = , ©iünjs thoca; res
©elb=, SDcünjwejen, lex; difficultas n. ob. rei
nummariae; (iSuet.) copia rei n.; tp. bc (leiblich,
feit interpres pacis et concordiae, iudex, iudi-
cium. — nummätns, adj. [nummus] reich adu-
lescens non minus bene n. quam capillatus.
niiniiiiosexpalpüiildes, ae, m. [nummus u. ex-
palpo] ©elberftbmeublcr Plaut.
fuunimül&rius, ii, nt. jnummulus] ©elbmatler,
SBccbSIcr. — nummülus, i, m. [dem. 0. num-
mus] etwas ©elb, ctcnbeS, fcpnöbcS ©elb
nummulorum alqd accipcre; n. acceptis für le.
— ii u in in ns , i, in. 1) SOiünje, ©clbftiilf, pl.
©elb, plumbei f (bleibt Plaut.; ndulterini; ha-
bere in nummia in barem Selbe; esse, versari
in suis n. — aftibcS Vermögen, feine SAulben
haben; in suis n. multis esse et semper fuisse ;
•fnummo für ©elb, für eine beftimmte Summe;
$rlnl4en. (at.-tealMeS 64ut»tit«l>. 5. *ull.
*pl bab Kapital; iactabatur temporibus illis
n. ber ©elbturS fchwanfte. 2) «= sestertius, w. f.
Iah- wie unfer 'geller, Pfennig’ = fiteinigfeit
n. sestertio etc. f. addico 2) 6); ad nummurn
convenit f. convenio 2) c); als griefh- SDiünje,
Iracbme Plaut.
numnSiu, nnmnfi f. num 1).
numqnam (nunq.; Dgl. ©r. S. 49) [ne-umquam]
nie, niemals, n. non immer; non n. juwcilen;
auch n- 0ar nicht, nimmermehr Plaut., Liv.
Kumquainpostreddunldes , ae, m. 92iemal8 =
nacbbetlfiebergeber, feberjb. Plaut.
nnm-quld, nümärins etc. f. num, nummarius etc.
nunc, adv. 1) iept, nun, in ber je^igen Seit
qui n. sunt homines (Plaut, n. homineB) bie
jeßt lebenben SDlenfchcn; n. ipsum jept eben; ut
n. est bei jepigen Umftfinben, Bor ber §anb;
bisw. B. ber Bergangenen Seit, infofetn fee in bie
©egenwart Berfept wirb n. reus erat; n. in causa
refrixit; n. demum se voti esse damnatum ; quid
ita — n. demum — discordias sorant Liv. 8, 40, 10;
n. nuper neulich, bor furjern nuncine, nuncin’ =
nunene Ter.; nunc — nunc jept — jebt, halb
— halb (bei licht, u. Liv.); n. — moao, n. —
postremo Liv.; *n. — iam; *n. — interdum —
nunc, *modo — nunc; *modo — interdum —
n. — n. ; *n. — n. — modo — modo. 2) übertr.
a) beim Übergang ju etw. Dienern, was aus bem
Borber Angegebenen folgt, unter bewanbteit
Umftfinben, nun alfo, gew. im imper. abi n.;
n. vos existumate etc., comparate n. Soll. Jug.
86, 13; et n. crede etc. Curt. b) B. ben in ber
©egenwart ftattfinbenben Umftfinben im ©gf. ju
einem Borber angebeuteten galle, unter ben jept =
gen U mft finb en, bei ber gegen war ti gen Sach =
läge, nun, nun aber, fo aber, oerftärtt n.
autem, n. vero; philosophi debuerunt intelle-
gere etc. Nunc autem etc.
nuncin, nunciatlo etc. f. nuntia, nuntiatio etc.
nuncYne (nuncin’) f. nunc 1). — nuneübi =
num alicubi irgenb woV bei itgenb einer
©elegenbeit? Ter.
miucüpätlo, nnis, f. [nuncupo] eigtl. ©enennung,
bä« öffentliche u. feierliche AuSfprccben B.
©elübben sollemnis votorum; auch tErncnnung
jum Erben. — niincfipo, 1. [ nomine-capio |
1) nennen, benennen, (einen ©egenftanb, ber
noch feinen Diatncn bat, jur beutlicben Untcrfc&ei-
bung B. anbern) res utiles dcorum vocabulis;
quo eos nomine consuetudo; *alqm indigetem.
2) förmlich ». feierlich auSfprecben, erf 14=
reu verba legitima dedentium urbes; verbis
ipsis, ut tradita nuncupataquo sunt, referre.
gnSbef. a) falqrn heredem, inter heredes jum
Erben ernennen, (fpät) alqam reginam. b) ftesta-
mentum in ©egenwart n. 8euBtn u. ben gnbalt
laut berfagenb auffepen. c) n. vota ©elübbe förm=
lieb ablegcn, ausfprcdjen pro imperio suo com-
munique re publica.
nundYnae f. nundinus 1). — nundYnilis, e, adj.
[nundinae] coquus eigtl. bet nur ade nundinae
gebraucht wirb — ein f djtcdtctcr Plaut. — nun-
dYnätlo, önis, f. [nundinor] bai Raubein,
geil f (he n, iuris fortunarumque um ic. ; alqa Oie.
nundYnor, dtp. [nundinae] I) intrans. feilfchen,
fchachern (Beräehtlich); feberjb. häufig u. jabl-
rcich irgcnbwo Berfcbren, ubi ad focum an-
gues Cie. de div. 2 §. 66. II) Irans, etw. erljan-
beln ius, senatorium nomen ab alqo.
36 by Google
546
nnndinus — nutus.
numlTnus, [novem-dies] adj. ju neun lagen ge=
regnet, nut al* siebst. 1) nundlnae, ärum, f.
(sc. fcriae) jeber neunte Jag, b. i. bcr TOartt=
tag, fflochenmarlt, an welchem bie Saubleutc
nach bei Stabt famen, tauften u. oertauften u.
fiep mit ben öffentlichen 9lngelegcnhriten, bie Bot=
gciallen waren, bctanut machten; fueis. Marlt
iibcrh-; tp. Raubet, ©erlauf, totius rei pu-
blicae; vectigalium flagitiosissimae. 2) nun*
«Hinein, i, ii. sc. tompus, gern, trinum n. eine
8eit non fiebjepn Jagen, in welche btei Marlt-
tagc fielen mit einem Marfttage anfangenb u. eubi=
genb, u. jwar fo, baff bei in bie Mitte faücnbc
Marlttag hoppelt, rüdwärt« n. Bormärt« gejäplt
würbe, auf welche 8eit not bem beftimmten Jcimine
©ahlBerfammlungett ob. fiapitalgericpte fomie ®e-
fepBorjchläge angefagt werben mußten, eomitia de-
ceraviris creandis in trinum n. indicta sunt
iiunqiiam f. numquam. [Liv. 3, 35, 1.
nuntia f. nuntius II) 2). — nuntlätlo (nicht nunc.),
önis, f. [nuntio] t. t. tu bet 9ietigion«fpr. , bie
Wttjeige ob. ftirfünbigung eine« ©aprsei=
chen« burch ben B. einem Magiftiat pinjugejo--
getten «ugut.
nuntio (nicht nunc.), 1. oettünbigen, anlun=
bigen, melben, anjeigen, fagcn laffen
alcai alqd, alqd ad patrem Plaut.-, Pompeio
in hortos; domurn; salutem alcui grämen; *sa-
cra einlaben ;u tt. ; rebus Itomam nuntiatis;
quo mortuo nuntiat« al« fein Job gemelbet warb ;
m. nom. ob. acc. c. inf. adesse ein« equites falso
nuntiabantur; oppugnata domug C. Caesaris etc.
(sc. esse) nuntiabatur; nuntiatur piratarum na-
ves esse in portu; Bomam frat nuntiatum fu-
gisse Antonium; nuntiat o auf bie Slacpticpt Liv.
m. acc. c. inf. Tac.t ne ibi quidem nuntiato
(angetflnbigt) quo pergerent Liv. ; subst. mentes
turbavit rursus nuntiatum Liv. ; nuntiaturi
Gurt. 7, 4, 82.
nnntiua (nicht nunc.), 1) adj. Bertünbigenb,
attjeigenb, pinterbringenb rumor, ‘literu,
*exta, ‘fibra. II) s übst. 1) -u», ii, m ci) Sote,
©ertünbiger, Wnjeigct nuntii remisei ab eo.
6) 9lacpri<ht, Wnjcige, Mclbung, ©otfepaft,
ntünblichct ® efepeib falsus; nuntium afferre,
perferre (de alqa re), (Liv.) forre, (Ter.) appor-
tare; n. accipere, malum n. andire; corti n. de
exercitu vemunt; nuntios cxpugnati oppidi (B.
bet Stobctung 2C.) famamque antecederej hoc
n. (auf IC.) rediit. 3it«bef. nuntium uxori re-
mittere bie Spe auf fünbigen, fiep feheiben;
(Cbm.) n. rennttere affini jmbä. Sl)e mit feiner
lobtet aufheben; tp. n. remittere (entfageu) vir-
tuti. 2) -a, ae, f. ein weiblicher Sote, ©er*
tünbigerin historia n. veritatis; *Iovis (B.
Äblei). 3) »um, ii, »t. a) ©ote, ©otfepafter,
©njeiget *verba u. animi mei; fprodigia im-
minentium malorum n. 6) 'Jiadjricht, SJnjeige
nova Cl. 63, 76.
nüpär, adv. m. comp, nfiperrtme [ft. noviper B.
novus] 1) neulich, Bot lurjem. 2) Bot 3*t‘
ten, Bor längerer fleit quae n., id est pau-
cis ante saeculiB, reperta sunt. JaB. nüpSrus,
adj. neu, homo neulich erft gelaufter Plaut.
n ipta f. nubo. — nuptinc, ärum, f. [nubo]
Sjocpjeit, Cornificia multarum n. oft »erheiratet ;
n. facere, adornare, exornaro, apparare, officere,
coniungere Cbm., conciliare Nep. ; fnuptiis coire
eine 6pe eingehen; cenare apud alqm in eins
nuptiis jmb«. $jo<h}eit«gaft fein; *nuptiarmn
experB niept Berheiratet; ♦mquinare n. bie 6k
Job. nuptlälis, e, adj. pod; seitlich, öoet
»eit = , ®pe = cena, donum, pactio, *tabol»e
©pepalten, «acrum, ffax.
nuptus, ub, m. [nubo] (fpät) Beirat filiam
nuptui collocare.
Nursia, ae, f. Stabt im Sabinerlanb; baB. subst.
Nurtia f. Nortia. [Nnrsini, örum, m.
nürns, ub, f. 1) Schwiegertochter. 2) *übert
junge Stau.
nnsqnim, adv. [ne-usquam] nirgenb«, gentium
n. in ber ©eit; nirgenb«hin abire, vocatnm
esse Plaut., amittero Ter.; nirgenb«her a
nisi a Lacedaemone; fn. inde; tp. a) in f eis
ner Sache, bei leinet Gelegenheit n. sump-
tus melius poni potest. b) j u nicht«, n. alio
}u weiter nicht« Liv.
nüto, 1. [b. ungcbräuchl. nuo] 2) fiep pm u. fj er
neigen, bewegen, jepwanfen galeae; »rami
pondere; ‘quercus sublimi vertice; *ornus cou-
cusBO vertice; übertr. facies nutans. 2) ben
Rupf neigen, niden Plaut., Hör.; ferebro ca-
pitis motu; m. ne Plaut.; b. Schläfrigen Or.
3) tp. a) in feinem Urteile fthwanfen in
natura dcorum; *animus. 6) fin feiner Jrcue
— unjuBetläffig fein QaUiae, civitates nn-
tantca et dnbiao, c) fin feinen Umjiänben — is
©efapr fcpweben, wanfen tanto diecrimine
urbs; auch f nutans adhuc princeps auf best
Jhronc noch nicljt feflfipenb.
nutric&tuK, ub, m. [nutrico] ba« ©äugen Plaut.
iiQtrlcius, ii, m. [nutrix] Gediehet Pothinui,
n. pueri. — nutrico (Borfl.), 1. u. -cor, dep. t.
[nutrix] (äugen, ernähren pueros Plaut.;
mundus omuia nntricatur Oie. n. d. 2 §. 86. —
nütricüla, ae, f. [dem. B. nutrix] *t9Imme;
tp. Grnährerin.
mitrimen, tnis, ». [nutrio] 9?ahrung?mitte!
Ov. — nütrimenta, örum, n. [nutrio | 1) 9iaps
rungimittei, ’arida (beä fjeuer«); +bie erhe
Grjiebung, Sucht. 2) (feit, in flaff. Sprache)
bilbl. slahrung u. pflege, et^e ®ntmide=
lung cducata huius nutrimentie eloqnentis
Oie. or. §. 42. — nutrio, 4. [*nutribat ft. nu-
triebat] 1) (äugen, aufjiehen, näpren *iupa
pueros; ‘terra nerbas; ’nutritur (man pfianct
silva inter varias columnas; ’arva gebeibne
laffen; *rura Ceres; fnutritus in armis. 2) überb.
pflegen, warten, unterhalten, ernähren,
corpora foliis; damnum naturae burch forgfame
©flcge befeitigen Liv. 7, 4, 6; enra corporuw
nutriendorum B. Jhanlenpflegc Liv. 4, 52, 3;
sorte quadam nutriendae Graeciao (fcponenb ju
bepanbclu) datus; (fpät) bonas artes, praecipue
studia literorum. Sitte Mebialform nutritor
ft. nutrito; hoc (beöpalb) pinguem et placitam
Paci n. olivam Verg. georg. 2, 426.
nutrix, leis, f. [nutritor] »mme, Srnäpierin
cum lacte nutneis errorem sugere; Sicilia n
populi Kom.; *lupa; übertr. ‘tellus leoimm;
*pl. bie ©rüfte; tp. Säpterin, ©eförberia
est illa quasi n. ciub oratoris; *nox curaruro.
nütua', us, m. [b. ungebräucpl. nuo] 1) bie %ei^
gung, ba« $tnneigen einer Sache naep un
ten, jum SRittelpunttc pin terra vi sua
nutuque tenetur (©rasitation) ; terra undiguo
ipsa m sese n. suis conglobata; terrena et unuds
suopte n. et suo pondere in temun et in
mix — obeo.
547
mare feruntur. S) Neigung bei fiopfei, bai nympha, ae, f. [vvpqirj} 1) *fungei SBeib,
SBinfen, bat). SBinf, Sefefel, SBille ad nutum grau ob. SJMbcfeen (bo<fe bef. ali pubi. ®eliebte).
praesto esse; otnnia nutu doomm adminiitran- 2) (aucfe *-phe) Slfentpfee, tocibtidjc ®ottfecit ber
tur; auctoritate nutuque legum; non accuratä Duellen, bei SWeerei, bet Säume, Serge,
qnüdam orationis copiä, sed n. atque vorbo Kymphaeum, i, n. ©orgebitge u. £mfenort an
(ofene Biele SBorte ju matten); finire nutu discep- bet idnrififern fiüfte.
tationem; aud) 3uft'mmung annuite n. nu- KJaa (Nyssa), ae, f. 1) Docfeter bei Srßrngi 9tifo=
rnenque vestrum invictum Campania//«'». 7,30,20. mebei Suet. 2) Stabt u. Serg in 3nbicn, roo
nux, nüci8, f. 1) bie Stufe; fpridjw. j. cassua l); Sactfeui b. Stqntpfeen erjogcn jein follte. Dan.
überfe. eine grucfet mit fearter Stfeale *casta- o) ’Kysaeus, adj. bacifeifdj; -saei,
neue fta ftanien; nil intra eat (in) olea, nil örum, m. bie Sinwofencr ber Stabt 'Jitjfa in
extra est in nuce duri jur Sejeidjnung unge* ftarien. 6) »Jfysels, tdis, f. Nymphae, bie
rrimter Sefeauptungen Hör. cp. 2, 1, 31. 2) 9tufe= bcn Saccfeui bei 9?t)fa etjogen. c) ‘Nyscus,
bäum, Wanbelbaum. [Saccfeui. Si u. öos, m. u. *slus, adj. Sciname bei Bac*
•NycWlInH, adj. [ber 9iü<fetli(fee] Beiname bei d)u§. d) *Nfgia», ädi«, f. adj. npfifife. c)
Ryetrat. ei, m ©ater ber Ttntiope. Dan. *Nyc- ‘Nysfgöna, ae, comtn. [Nyaa u. gignoj in 91t)fa
teTs, tdia, f. — Stntiopc. geboren.
0
O. M. (ali Seiname bei Supiter) — Optimua Ma- öb-Sro, 1. um-, bepftfigcn Lir. 23, 19, 14.
ximna. ob-do, dlti, dt tum, 8. etto. Bor et». legen,
dt intcrj 9luirnf ber greube ob. Drauer, bei 6r* fcfeicben pessulum oatio, foribuB Ter.-, ’+tores
(tauneni, o! atfe! o Itomule ! o ree perditum! j u m a cfe e n , *nulli inalo latus aperture blofe<
ufe Unglürflitferrl wie unglfidlidj bin icfe! o homi- pellen, ’rigidam vocibus forcm.
nere nequam! meid) ein nieberträd)tigct 9Äenf(fel ob-dormlo, 4. einf djlafert. Daß. obdormiaeo,
aud) m. nom. o fortunata mors, quae etc.; *m. mivi, mit. um , 8. einjcfelafen; (Plaut.) crapu-
jjtn. o mihi nuntii beatil »beim SBunfd), m. lam Berjtfelafen.
Oftrlon, önis, m. =■ Orion Ct. [copj.; *o ai. ob-düco, 8. 1) et», an ob. gegen et», fein*
Oaxea, ia, m. giufe in ftreta Verg. (nacfe anbern: füferen, jiefeett exercitnm ad oppidum Plaut.;
bet Djui in SJfien). Curium ali «mtibewerber gegen anbete aufpellen
öb, praep. m. aec. 1) räumlich a) gegen — fein, Cic. Att. 1, 1; posterum diem ali eine Jfulage
entgegen obvertcre ora ob oa alcia Krm b. feetanjiefeen =» notfe jugeben Cic. Att. 16, 6, 1.
Cie.; ignia qui eat ob oa offuaua. 6) Bor, ge* 2) et». Bot et», jiefeen, Borjiefecn, siegen
genöber lanam habere ob oculum Plaut.; ob (um abjufealten) foaaam ab utroquo latere col-
oculoa vereari. 2) tp. a ) jur Eingabe bei $ielei, lis, *seram, fvestem über ben SRunb »tefeen;
bei bet bem ^anbelnben Borfifemebt, ber fvallum viis ; bilbl. callum dolori etc. f. cal-
Urfatfee, Seranlaffung, um, um — willen, me* lum 2). $ierB. a) etw. über et», ali eine Xede
gen ob illam iniuriam; ob eare causam, ob jiefeen alqd alcui rei, tenebraa rebua Berbreiten
eam rem, ob ea, ob quae, ob id, ob id ipRum, über ic., fnubea caelo obducitur; abfol. perpe-
quain ob rem, *fob hoc, +ob haec, *ob tua loricu obducta eine Srupwefer, bie ltnunter*
hanc rem beiwegen; fob (aui) metum; ob brotfecn fortging Ourt. 6) etw. m. et», über*
alqod emolnmentum auum; ob defendendam jiefeen, bebcden trunci obducuntur libro aut
Oraeciam Enn. b. Cic. Tusc. 3 §. 28; ob rem cortice; (vocia genua) grave quoddam et uno
iudicandam pecuniam accipere Cic. Vcrr. 2 §. prcaau ac sono obductum monoton; partic. ob-
78; eadem precor ab iiadem diia immortalibua ductua, *frons umwBlft, pnpet; cicatrix ner*
ob eiuadem hominia conaulatum una cum aalute fearfefete, *annU luctua, dolor Berfeefelter. c) in
obtinendum Cic. p. Mur. 1, 1; Iugurtham ob fiife jiefeen, auitrinlen (begierig), venenuni
suoB tutandoa in manua venturum Sali. ; ob ut sitiens Oie. Tusc. 1 §. 96. d) *tjufammen*
moderandos Tiberia erundationea Tac.; ob me- jiefeen, runjeln frontem. DaB. Ä) obductio,
rita aua carus eat; *clarua ob id factum; vul- önis, f. Scrfeüllung capitis. B) obdneto, 1.
nus ob rem publicam acceptum; fregi ignotus [«ntena.] feerjufüferen Plaut.
ob aetatem. ft) (norft.) B. (Entgelt, für talentum ob-düresco, dörui, — 3. [obduro] flaff. nur tp.
ob unam fabulam datum; ager oppoaitua eat feart, unempfinbliife werben, bai öiefüfel
pignori ob dccem minaa. c) ob rem im 3n= »erlieren animua ad dolorem, contra fortu-
tereffe brr Satfee, mit (Erfolg (@gf. frustra) nare, ueu iam o. et percallnerat civitatis in-
7er., Sali. credibilia patientia. — obduro, 1. tp. aui*
öl>-aorätus, adj. m. f comp ncrftfeulbet, in bauern pemegabo atque obdurabo Plaut.;
Stfeulben ftedenb; suftst. pl. Slfeulbner. ’persta atque obdura, *perfer et o.
öb-ambftlo, 1. Bor ob. an, neben einem Orte obediens etc. f. oboediena etc.
nmfeergefeen, fpajieren, m. dat. muria, *gre- föbfllscns, i, m. Dbeliit.
gibna, tgymnasio; m. acc. urbare Plaut., ’Aet- öb-co, 4. Ii intrans. 1) an ob. ju, in etw. fein»
nam; praeter oa Plaut.; ante vallum in herbia gefecn in infera loca; ad omnea hostium cona-
Or.; noetn umfeerftfewürmen Plaut. tu» entgegengefeen, begegnen IAv.; ad omnia simul
öb-armo, 1. bewaffnen (gegen ben Jeittb) dex- natfe allen Seiten juglettfe tfeätig fein IAv. 2) ba*
tras Am.i7.omfL securi Hör. carm. 4, 4, 21 fein», untetgefeen noctea Plaut.; aol; tp. B.
36*
548 ' obequito ■
Verfonen, binfcbeiben, ((erben. II) trans. 1) ju
ctro. herangeben, clro. begehen, befugen,
bereifen, villaa, provinciam, -j- terra«, furbea,
focults, ’omnia visu betrachten; bilbl. omnea
oratione aua civitatea burd)gef)cn; *pugnaa in
ben Kampf gehen ; cenns fiep einfinben bet tc.,
mundinaa, comitia. Sab umgeben *magnaa
obeuntia terra« tot iuaria; *alqm leonia
pellia totnm ; *limbus chlamydem. 2) tp. fid)
an eine Sache ob. Shätiafeit matten, ftd) ihr
unterjie^en, ein ©eidbäft befolgen, Betrieb-
ten negotium; diligentiasime semper illum diem
et illud munua; opna, bellum, legationem, rea
aua«, facinori« locum tempusque abpaffen ; peri-
cula (menn fie btopen); omnia per «c; radimo-
nium am beftimmten läge Bor ®ertd)t etfebeinen;
diem ben Sennin enthalten; annum petitionia
sune fid) um ein Kmt in bent erften yaf)re, in
welchem eS gefeglid) erlaubt ijl, bewerben; mor-
tem, diem supremum, diem, diem suum fterben
(fo bafe bei Sterbenbe fid) bl. teibenb Berbält)
■(•mortem repentinam, fvoluntariam ; morte obita
Oie. p. Sest. §. 83. Verg. Am. 10, 641; fmor-
te« obitaa.
iib-eqnTto, 1. pinanteiten portis, caBtria,
tmoenibu«; stationibua hostiuiu.
öb-erro, 1. um- ob. an-, in einem Orte bin u.
b« ft reif eit, -irren ftentorii«, fignotis locia,
•fin domibua; tp. *semper e&dem chordA fehl-
greif en auf tc.; ftanti pericnli imago ocuiis
ftbreebt Bor tc.; tficb betuntf(blängeln
crebri rixi.
töbesTtas, ätia, f. [obeaua] gettigfeit. — Sb-
esas, adj. [ob-edoj ett, f eift , ». Sieten,
•terga, *fancea angefcbwollen; bilbl. iuxenia naria
obesae bei feine feine 91afc bat.
öbex, Ycis (obicx), comm. [obicio] waS Borge-
roorfen, -gef (hoben roirb, Guerriegel *duri obice
poates; *S>amm, SB all maria; saxi gelSwanb;
Verrammelung, Varrifabe fobicea portarum,
faaxorum, xiaram; clauaam aua obice armiaque
viam inveniunt Liv.
obf . . obg . . . f. off. . . . ogg . . .
ob-liaereo, 2. (fpöt n feit.) Iso feftbangen,
-fteden naTia vado obhaerena. San. obhaere-
»cOj 3. (oorfl. u. fpät) loo feftbangen, -fteden
bletben couaurgenti ei primum lacinia.
öbTclo f. obiieio.
öb-irätio, önie, f. 3ngrimm Cie. Att. 6, 7, 3.
obiratns, [ partic. n. obiraacor] (feit.) er-
grimmt fortunae Liv.
fobitSr, adv. [ob] itbertr. nebenbei, gelegent-
lieb. — öbttns, ua, m. [obeo] 1) (Botfl.) Ve-
fuib- 2) Untergang a) eigtl. aiderum, *8te)la-
rum, pl. astrorum o. cursuaque cognovimua,
’aignorum. 6) tp. a) baS §ittf<bciben, (natür-
lieb«) Sob alcis, timmaturus, *pl. difficilea;
n. Untergang eine* Volles post eorum obi-
tum Cat», b. G. 2, 29, 6. ß) Sturj, Vernich-
tung post o. oecaaumque noatrorum.
ob-iäci'o, 2. Bor- ob. gegenüberliegen aaxa
obiacentia pedibus; aaxorum obiacena molea;
finaula obiacena; ttneridie Aegyptua.
ohiectAtlönea, f. [obiecto] Vorwürfe aliorum
Cats. b. c. 3, 60, 2. — obiecto, 1. [int ras. n.
obiieio] 1) ’etro. not- ob. gegenfiberftellen,
-halten, entgegenlnerfen, caput freti« tauchen
in tc.; tp. blofiflellen, preisgeben alqm pe-
riculis Sali. ; alqm dolo simul et caaibua Tac.,
- oblatro.
•caput periclia, *corpora bello, *aniruam pro
cuncti8. 2) Botrüden, norroerfen aleni pro-
brum, famem noatria, alcui vecordinm, *natum
ben Sob beS tc.
obieetns, ua, m. [obicio] baS Entgegenftcllen,
-liegen, plutei norgefteOte; *inaula efficit por-
tum obiectu laterum Vorfprung; tobiectu pa-
ludia, fmontis; fpl molium bie entgegenliegen-
ben (oorfpringenben) Sömme. — oblex f. ober
obiieio (obicio), ieci (obiextm ft. obiecerim
Plaut.), iectum, 8. [ob u. iacio] 1) Bor- ob.
entgegentpetfen, -legen, -fegen, -(teilen,
-halten vinum n&ribus Plaut , uulla obiecta
utilitate Cie., corpua feria, fmanum ad o«,
•seae ad currum; septentrio a Macedonia obi-
citur im 92orben liegt BJt. Liv. 32, 13, 3; obiectui
au<b Bor etro. liegenb inaula portui Brundi-
sino; obiectia silvia wegen ber tc.; rea obicitur
alcui jeigt fid) p!öpli(b jmbm., *monstrum oen-
lia; obiecta re terribili bei einer jcbrcdlidjen 6t
fibeinung; visum a deo obiectum dormienti;
obiectia difficultatibus ba fitb tc. entgegenfteHteu ;
se hoati; me in tot ac tantaa aimicationes
atque in ho8 profligatorum hominum irapetus
mitten hinein in Cie. p. Arch. §. 14. fiieiB.
entgegnen, erroibern Phil. 2 §. 9. b ) blofc-
ficllen, preisgeben, (opne 92ot) auSjegen,
consulem morti, exercitum flumini, *alqm hosti,
insidiis coniuratorum, telia Catilinae; obiectu-
fortunae, ad omnea caaus. c) jum Sdjnge.
jur Verteibigung Bor- ob. entgegenbaltcn,
»(teilen, -tnetfen, -legen, -gieben acutum,
carroa pro vaUo, navem submeraam faucibu-
portus ben Eingang butdj ein BerfentteS S<biif
fperten, equitatum, forea raptim, ’portas j li-
tt) erfen, *clipeoa ainiatria, *nubem fraudibu«,
•noctem peccatia breiten über Hör.
2) tp. o) Beibringen, mittcilen, eingeben,
einfläjjen alcui laetitiam, obicitur (e« ftöftt jl)
mihi malum Ter.-, spem, terrorem, erroreru bot
fpicgeln; interdum obiciebatur animo metus qui
dam et dolor; religio nova obiecta eat (nöml
animis) ex carminibus Marciania. b) B or hal-
ten, Bortuerfen (als Unredjt, Vergeben) alcui
alqd; Romanua (mein Verhalten gegen) mihi;
Casus bellicoa tibi exprobrare aut obi; de alqa
re, de alqo; (feit.) in alqm alqd; obiciendi
cauafi um cS nur (ftbeinbar) Borjubalten; nnum
ex iudicibua aelectia = obicicns dicebat Ihr.
sat. 1, 4, 123; subst. obiecta, n. Vorwürfe Or
obiurgÄtio, önia, f. [obiurgoj Schelten, Sabel,
Verweis qua obi. aut potma conTicio.
oblurgAtor, öris, m. fobiurgo] Sabler. Sas
oblurgätorlng , adj. (feit.) fcbeltenb, tabclnt
epietula.
obinrglto, 1. [intens, b obiurgo] (feit) tücbtig
f (bei ten Plaut. — ob-iurgo (au eb obiurig«
Plaut.), l) fcbelten, rügen, jurechtweifen,
tabcln malia to verbia multia multnm Plaut.;
amicum; alqm de ob. in alqa re; nt. quod; rere-
cundiam alcia; m. ut fcbeltenb ermahnen; bunt
Vorwürfe abjuljalten fueben, abmabnen me *
peccatia Plaut. 2) (fpät) übertr. jd) lagen
alqm flagria.
ob-litngueaco, langui, — 3. ermatten, ein-
fcblafett literulae mcae tui deaiderio CVc
oblätrAtrix, Icia, f. [oblatratror] Slnbellerin
Plaut. — ob-lätro, (. eigtl. anbeüen, bah- ««’
fahren Suet.
oblectamen
•oblectimön , Ynis, n. u. -tämentura, i, n. [ob-
lecto] Wittel ob. ©elegenpeit jut oblectatio ßt=
göpliipteit, ©rgöpung. — oblectatio, önis,
f. foblecto] Srgöpung (burtp bloßen ycitoer»
treib) animi, vitae, libera, foblectationi ocu-
lisque (jur Äugenmeibe) cadere Tac. — oblecto,
t. [ob u. laciof 1) ergäben, erweitern senec-
totem, ‘populum, sc, se cum alqo; in alqo Ter.\
so ob. oblectari alqa re S) angenehm ju»
bringen *tcmpus lacrimabilo studio .
oblido, llai, lisurn, 3. [ob-laedo] 1) »ubrüden,
jufammenbrüden collum digitufis daobus
ffauees. 2) fetbrüden, jetquetfcpen oblisi
pondere essemus.
obligatio, önis, f. jobligo[ 1) ba* ©ebnnben»
fetn, cm nomen Battus propter linguae obL
fuit »eil ipm bie [junge angemaipfen war Just.
13, 7, 1. 2) Serbürgung gravior eat ac diffi-
cilior animi ac sententme pro altero quam
pecnniae obl. de. ep. ad Brut. 1, 18. — oblt-
gätna, adj. [partic. 0. obligo] oerpf litptet,
oerbinblitp obl. ei nihil eram, f comp, tanto
mihi obligatior abit.
ob-lTgo, 1. 1) eiatl anbinbeti, bap. tp. a) bin»
ben, einf tpränlen hoc iudicio districtus atque
obligatua. 6) jmb. einer Satpc i dj u 1 b i g matpen
alqm, ludoa scelere; mebial obligari fraude
impia; legum iudiciorumquo poenis; anili su-
peratitionc. 2) oerbinben, jubinben vulnus,
alqm, tvenas, fbrachia. lap. tp. a) Ocrbinb =
lief) madpen, orrpflidpten burtp Serfptetpen,
Sürtbni*, SBoplipat alqm aponaione; rädern tri-
bus milibuB aeria jur Seraplung Don ic. ; milites
sacramento; alqm aibi benoficio, liberalitate;
se nein; fse in acta alcis; qua in re verbo se
uno; dat.i dexträ in id quod petebatur obli-
gandae fidei (dat.) Liv. 30, 12, 18; obligari
foedere, *alcui; f fidem (jein SBort) pignore;
♦Prometheus obligatus aliti gemeipt; *obligatam
Iovi dapem reddere »oju man burtb ein ©elübbe
oerpfliditet ijl Hör.-, * caput perfidum votis =
öermünjtpen itj. bem, ber beim Ircubmep alle*
Unbeil auf fein $aupt pciabmünftpl); habita fides
ipsarn plerumque obligat fidem =- 'Certrauen
ermetft Certrauen’ Liv. 22, 22, 14; fobligabis
me bit oerpflitpten ; ‘obligor ut itb bin eetbun»
ben, genötigt ju; *obligor ipse sc. robia. 6) ocr»
pfänben, jum pjfanbc geben praedia obli-
gata; fpraedia fratri; fidem suam pro Octavio
Caesar« senatui populoque Born.; quornm pro
aalute se hic Sullae
oblimo, 1. [ob-limus] 1) über«, ocrftplämmen
agros; »sulcos. 2) *tp. »erftplemmen, oer»
praffen rem patris ltor. sat. 1, 2, 62.
ob-lYno, levi, lltum, 3. 1) beftreidjen, be =
ftp mieten malas cerussü Flaut.-, oblitus un-
guentis, caeno, ffaciem cruore; übertr. (Der»
ätptliep) actor oblitus (übcitftntpt, bepängt, über»
laben) divitiis. 2) tp. a) überfüllen, ilbcrla»
ben facetiae oblitae Latio mit einem lateiniflpen
fflnftriep. 6) befubeln, befletfen tanto parri-
cidio oblitus; se extemis moribus; oblita vita
libidine; *alqm versibus atris begeifern; fos
alcui et», »ciamatpcn.
oblique, adv. [obliquus] 1) feitmärt*, ftpräg,
ftpief. 2) ftp. oerbtümt, oerjledt perstrin-
gere. — obliqno, 1. [obliquus] feitmärt*,
(tpräg, ftpief ridjten, pellen, lenten »ensetn
in latus; *oculos feitmärt* fepen; fermem auf»
— obloquor. 549
f (prägen; * sinus (velorum) in ventum = la»
oieren.
obliquus, adj. m. comp. u. sup. 1) feitmärt*
acritplet, gepenb, oon ber Seite, ftpräg,
ftpief, Seiten» motus; qui terram incolunt,
— partim obl. (un* feitmärt*, nilpt in getaber
Sime mit un*) partim ctiam adversos staro no-
bis; obl. itinere auf einem Seitenweg ; fobl.
flumine (quer über ben Slup) impelli; fnavis
obliqua (feitmärt*) agitur; t agmen obl. ince-
dit; *f(aucp Liv.) in obliquum; *ab obliquo,
*in ob. per obliquum o. ber Sette, feitmärt*;
(Liv.) per obliqua (Seitenwegen) campi , *ictus ;
♦rivus in Stplangcnminbungen, *lux f(präa ein»
faüenb , *carsus, *urna =■ in versa), ’oculo
obl. (f(peel fepen) aapicere, *invidia. 2) tp.
Oerbtümt, oerpedt insectatio, causidicorum
dicta, oratio inbirelte Just.
oblitöro, 1. [oblino] I) au*Preid;en aerarii
nomina. 2) in Sergeffcnpeit bringen, nn*
bem ©ebä(ptniffe löfepen adversam pngnam
prosperü, suo beneficio paternas simultates,
famam rei gestae, res prope iam obliterata,
obliterata peccata, praeteritis silentio oblite-
ratis, frem silentio, nondum obliterutA memo-
ria superioris belli, obliterari in animo.
oblttesco, lltui, — 3. [ob-latesco] (feit.) fid)
Derbergen, oerPeden a nostro conspectu.
oblYtns, oblitns f. oblino, obliviscor.
oblivio, önis, f. [obliviscor] 1) Scrgeffen,
Sergeffcnpeit amicitiae; venire in obhvionem
alcis rei etw. 0 ergeben; oblivioni alqd dare (an»
peimgeben) Liv.-, alqd oblivione obruere; alqm
in oblivionem roi adducere matpcit, bafj jmb.
et», oergipt; capit me obl. alcis rei icb oergeffe
et».; landein alcis ab obl. vindicare; lex obli-
vionis Ämnepiegefep; fomnium factornm dicto-
riunque; fdiscordiarum Omneftie; *pl. 2) fCer»
geplitpleit. 3)ao. obliviösns, adj. 1) oergep»
li(p. 2) ‘Sergeffcnpeit (ber Sorgen) bemir»
!enb, forgenftillenb Massicum (vinum) Hör.
obliviscor, oblitus sum, dtp. 3. t) oergeffen,
m. gen. u. acc. velut alqd oblituB al* pätte et
ctm. oergeffen (mitjunepmen), iniurias, totam
causam; nunquam noctis iUius, cum etc.; con-
troversiarum ac dissensionis, veteris contumo-
liae; Latine Cie. p. Caec. §. 62; fsaeclis ob-
liviscentibus; bap. sui fi(p oergeffen a) itiipt* o.
p(p »iffen, nitpt batan beulen, in melcper Seit
man lebe Tac. dial. 2 b ) fup nttpt befinnen,
feine ©ebanfen nitpt rc(pt beifammen paben Ter.-,
*pass. nunc oblita mihi tot carmina (sc. sunt),
c) jetnet ©emopnpeit ni(pt gemäp fgretpen ob.
panbeln Oie. Tusc. 6 §. 73. Verg. Aen. 3, 62u. 2)
übertr. etm. nitpt beatpten, au* ben Sugen
fepen, oergeffen consuetudinis suae, patemi
generis, armorum hostiumque, feritatis mgeni-
tae, recentium foedorom et deorum Omnium,
•pudoris, »obliti (opne fiep um ipn ju bclüm»
ment) linquunt, *poma suco« oblita priores =
paben nitpt mepr ic. $ao. foblivium, ii, n. —
oblivio; *pl.
ob-löco, 1. (jpät u. feit.) Oerbingen operam ad
pnteos exhauriendos ; ea quae ad epulum per-
tinerent, maceUariis.
oblöcütor, öris, m. [obloquor] SBibetfpr ctper
ob-longus, adj. länglttp. [Plaut,
ob-löquor, dcp. 3. 1) gegen jmb. ob. et», fpre»
tpen, jmbm. mibetfptetpen alcui ob. et inter-
550
oblactor — obruo.
pellare; abfol. »tfdjimpfen, fabeln. 2) »etw.
baju fingen, fpielett avis; numeris aeptem
discrimina Toeum läßt feine ficbenfaitige Seiet
ciflingen jtut SRclobie (bei länjer u. Sänget)
Verg. Acn. 6, 646.
ob-lnctor, dep. 1. gegen etw. fiep anftrengen',
attlämpfen »genibus (mit ic.) adversae orenae,
■fdiu fluteini, fabjol., übettr. toblivioni, fani-
raus semper difücultatibua.
ob'lüdo, 3. gegen jmb. ftperjen Plaut.
oh-mülior, dep. 4. (feit.) 1) Botroäljen, Bor*
f Rieben, jur 0bwcpr ober Scttcibigung Liv.
2) Borfcpiebenb ob. Borwäljenb Berftopfeu quae
ruinia atrata sunt Liv.
ob-iuiirmüro, 1. gegen ob. bei et», mutmein,
tauf c^cn »vcntuB precibua meia, »-falqd.
ob-mütesco (-müüsco), miitui, — 8. 1) Berftum*
men, bie Sprache, bie Stimme Bctlieten
obm. et concidit, lingua; übettr. Btt ft ummen,
fcpweigen, ftill werben (infolge eine« Hjfeftc*)
»dolore Bot tc., »aspectu animua, »preaso ore.
2) tp. oetftummen, aufbäten corporia, animi
dolor ; perterritum armia hoc Studium noatruui ;
ea ipaa — eloquentia; in suis studiia.
ob-natua [ partic . B. obnaacorj an etW. gewaep*
(en ripia aalicta Liv. 23, 19, 11.
ob-nitor, dep. fiep entgegenftemmen obnixo
genu (abl. als.) acuto (dat.); obuixi urgere;
»trunco arboria; »umeris; nud) gegen etW. an*
ftreben, aitlampfeu »contra, »adveraia, *mu-
neribua tuia, *m. inf.
obuixö, adv. [obnixua] mit aller SRübe, au*
allen Jbtäften, eifrig omnia facere Ter., ob-
oedire Liv. — obnixua, adj. [partic. B. obni-
tor] ftanbpaft, unerfepüttetliep Verg., Liv.
obnoxie, adv. jobnoxius] 1) fl taf fällig Flaut.
2) unterwürfig, jllaBifcp Liv. — obnoxlö*
sua, adj. fobnoxius] (feit.) unterwürfig, ge*
botfam Plaut. — obnoxlus, adj. [ob u. noxa]
11 etw. Sctlepenbcm bctfallen; batj. a) firaffäl*
lig ob. einem Saftet unterworfen, oerfal*
len, eines SScrgepen* fcpulbig tibi me ob. esae
fatcor Plaut., capita; animua delicto, libidini;
crimini, »turpi facto, »culpae communi, pecu-
niae debitac (gen.) bona debitoria, non corpus
ob. eaaet für Satlepnäfepulbcn foKte nur ttoep
baS Sßermögctt, nieftt mehr bie 'jlerfott felbft haften,
ob. et aupplex. 2) tp. a) jmb*. SBiHfür unter*
worfen, jmbm. untertban, geborfam, Inecp*
tifep ergeben alcui, famori uxoris; dum illos
ob. fidoaque faceret Soll. ; ob. ducibua, inter
infenaoa vel ob. Tac. b ) unterwürfig, flla-
Bifcp B. ©efitmung, bemütig aut »uperbus aut
ob. videar; animua. e) Berpflicptet, Betbun1*
ben, ob. (ju San! oerpfüdjtct) ambo vobia au-
mua Plaut.-, *arra non ulli curae hominum;
*nec fratris radiia luna; emeraiaae civitatem
ex obn. pace ben einjugepen man fiep Berpfticbtet
gefühlt hätte Liv. 9, 10, 4. d) einem Übel un=
terwotfen, preiägegeben, au*gefcpt »bello,
»fpericulo; Agrippina infolici fecunditate (burd)
K.) fortunae; orbitate et pocunia insidiia Tac. ;
obnoxium eat m. inf. ei i|t gefährlich, beben!*
lieb, ju Tac. dial. 10.
ob-nübtlus, adj. umwöllt, umfebattet tenebria
loca Et in. b. Oie. Tute. 1 §. 48.
ob-nübo, 3. Berfjüllcn caput (in alter gormet);
»comaa amictu.
obnuntiätlo, önia, f. [obnuntio] (. t. bie SJicl*
bung übler flnjeitpcn bureb einen 9Kagtfiiat
ob. Üugur dirorum; pl. abfol. — ob-nuntio, l.
1) t. t. B. ben Slugttrn ob. XHagiftratSperfonen,
bei beBorftebenben öffentlichen Bngclegcnbcuen,
bcf. Jfomitieit, böfe Bnieiebcn melben, uw
babureb bie ^anblung ju pinbem, consuli, con-
cilio. 2) überl)- <10- Unglüdliepe* mel*
ben Cum.
öboediens (niept obed.), tia, adj. m. comp. n.
sup. [partic. B. oboedio] geborfam, willfäp*
rig, f ü g f a nt nulli eat naturae ob. aut aubiec-
tua deua; imperiia nemo oboedientior fuit; im-
periis oboedientisaimua milea; adeo imperio
meliori animua manauete ob. erat (fo gutwillig
fügte ft eh tc.); dicto ob. esao magistro Plaut ;
nec pleba nobia dicto audiens atque ob. eit
Liv. 6, 3, 8; subst. bet ©eportpenbe, Unter*
geb nie Liv. 2, 69, 4. SaB. a) oboedienter
(nicht obed.), adj. m. comp. u. sup. geborfam,
Willfährig, Willig Liv. b ) oboedientia (niept
obed.), ae, f. ©eborfam.
oboedio (nicht obed.), 4. [ob u. audio] 1) jmbm.
©epor geben, fein Opr leiben illis Nep. Dat.
6, 4. 2) gehorchen (meift B. einer einzelnen
Jpanblung) obtemperaro et ob. magiatratibus,
legi, praecepto; ob., parere roluntati alcis;
tempori multorum, eentri.
öb-öleo, Slui, — 2. 1) einen @cru<b o. ficb ge*
ben, riechen Plaut.; nach etw. riechen alliam
Plaut., antidotum Suet. 2) ficb bureb ben @e
ruep imbm. bemerlbar machen, marsupium
buic fie rieep t beit ic. Plaut.
öbölus, i, m. [ö(3olof] fleine griecb- 3Äünje, etwa
«bn $fcnttigc Ter.
So-Örior, dep. 4. entfteben, jum Siorfcbein
lommcn, beroor*, eittbteeben, aufgeben te-
nebris obortis Nep. ; »flacnmis obortia; *con-
crevit aaxo oborto; quanta lux liberalitatia etc.
ob-rSpo, 3. 1) herattfriechen, *fd)Ieicbctt alcui
Cic. fil. in Oie. ep.\ »abfol. 2) tp. a) an etw
binanftbleidjcn, heimlich u. lifiig gelangen,
etw. etf^IeiWen ad honores; auch überfebtei*
epen, überrafeben senectua adulescentiae, ima-
ginea in anirnos dormientium, dies, »longo opeei
aomnua; (Borll.) alqm. 6) (BOtfl. U. fpät) jmb
bintergeben alqm. Sao. obrepto, 1. (feit)
jmb. über*, befcbleidjen Plaut.
ob-rlgesco, rtgui, — 3. erftarren-
Obrfmaa, ae, m. fRebenflub be* SRäanber in
ob-rödo, 3. annagen alqd Plaut. [$b*bgien
fob-rögätio, önia, f. bie burep obrogo betet ebnete
^anblung. — ob-rögo, 1. citt neue« fficfep gegen
ein ältere* Borfcptagenb bie* ganj ob. trtlmciie
aufpeben, ipm feine Bolle ©ültigleit nch*
men (Bgl. abrogo, derogo), legi, legibus j lei
nova antiquae.
ob-ruo, rui, rutum, 3. 1) mit einer SRaffe (8rbe
Slaffcr u. bgl.) überbeden, überfepütten, oer*
graben, Berfenlen theeaurum, gladios, alqm
Timm, ae arenä, militem nivibus pruiniaque
obrutum; obruti sunt inauper velut nube iaeu-
lorum; alqm lapidibna, »undia, »fsaxia »ftelii,
ftelorum ri; +iuga montium niTe obrata;
»quod 8uperest tuä obrue dexträ fepmettere tn
ben Hbgrunb; »tellure corpua begraben; »semin»
obruta longis sulcis; überlabett so vino, obrui
vino. 2) tp. a) Berpüllcn, bebeden, oerbttn*
lein, Berbergen, in Scpatten ftcllen, Sei*
ft e r Werben über alqd oblivione; malum j*ar-
obrussa — obsecro.
551
tum sapientii, vix ut appareat; nomen alcis;
illa, quae laadanda Bunt; obrui ambitione et
foro untergeben in ic. ; Marius Catuli interitu
sex suos consulatus; recentem gratulationem
lamentatione ; [famam alcis; ut virtutibus
eluxit, sic vitiis est obrutus. b) überfepüt ten,
ju »oben brüdett, unterbrüden, ju örunb e
rid>ten, testein risus omnium brachte aufeet fjaf«
iunq j testimoniis; verbis alqm nicberbonnern ;
obriii aere alieno öerfinfen in tc.; sceleribus,
negotii magnitudine; ‘obrui in augenda re im
Sagen nach SHeidjtum ju ffiruttbe geben; obrutum
esse fenore, criminibus, copiä sententdarum ;
’deus me übrrfepüttet mich mit Ungtüd; ‘obrui-
mur nnmero mir werben übermannt; * ventos
otio in Stube oetienlen ; [non tarnen invictum
animum curae, quin etc.
obrussa, ae, /. biejeuerptobe bei @olbeä, ad-
bibenda ratio tamquam obr.
obsaepio (nicht obsep.), 4. oerjäunen, Der«
fperren, unjugänglid) machen bostium ag-
mina iter; [quae vetustas obsaepserat; übertr.
tlebi ad curules magistratus iter; viam.
-sätöror, 1. fatt; überbrüffig Werben istiuB
obsaturabere Ter. [ben Plaut.
obscaero, 1. [ob-scaevus] böfe Slujeicpen ge«
obsccne (niept obscoene) adv. m. comp. u. (fpät)
tup. [obscenus] 1) hö&l'ih. toibrig obscenius
concurrerent Uterae. 2) un jücptcg, unfitt«
lieb natura obscenius excitata, obscenissime
vixit Kutr. — obscenltas (nicht obscoen.), ätis,
f. [obscenus] Unjücbtiglcit, ba* Zotige re-
rnm, verborum. — obscenus (nid)t obscoen.),
adj. m. comp. u. sup. [ob u caenum] 1) eigtl.
lotig, bab- icbeuftlicb, garftig, wibrig, elcl«
baft, fetuB äÄifjgeburten; ‘volucres pecagi (bie
ftarppien); *cruor, *riBus, [ostentum. 2) un«
ueptig, jotig, unflätig, unfittlicb, ftharn«
oi versus, obsceniBsimae voluptates, tabellae,
viri, * greges (o. ben trieft ent bet gpbele),
‘flammae (Siebe), *Bermones. 3) non höfer
©orbebeutung, ungünftig, unheilootl
omen, [ostentum, ‘fames, ‘canes, * volucres
(Stadjtculen).
obscür&tlo, önis, f. [obscuro] Sierbuntelung,
©erfinfieruna solis, [©unlelheit; tp in illis
Toluptatibus obBc. consequitur jene je. treten in
ben ijintergrunb; auch pl-
obscürö , adj. m. comp. u. sup. [obscurus] tp.
bunlel, 1) unbeutheb disserore, agere, me-
morare. 2) (fpät) buntet, unberüljmt prin-
ceps obsc., Aurelianus vir obBcurisaime natua
t>. febr niebriget $erlunft; obacurius imperarit
jeiepnete ftcb noch weniger als Stegent au«. 3) un«
eermertt, insgeheim, heimlich perire, subire
animum auditoris, alqd moliri, non obsc. ferre,
tgerere alqd niept «beim ballen; fneque obac.
duae legionea uni detrahuntur. — obscürTtas,
fttia, f. [obscnruB] 1) [©untelpeit, ginfter«
niS latebrarum. 2) tp. a) Unbeutlicpteit,
Unnerftänblicbleit verborum, rerum; obscuri-
tatis latebram adhibere; obs. ac dubitatio. b)
©untelpeit, ©erbuntetung tuae res gestae
ceterorum laudibue obsc. attulerunt Cic. p. Del.
§. 12. c) ». Stanbe, 'lliebrigleit, Unbclannt«
beit humilitas et obsc.; fsorde« et obsc. Vi-
tellianarum partium.
obseäro, 1. [obscurus] l) bunlel machen, Der«
bunleln, serfinftern regiones, caelum nocte,
8ol obecuratur; lumen lucernae obscuratur et
offunditur luce solis; ‘aethera pennis. 2) un«
fiebtbar machen, berhüllen, oerbergen nox
tenebris coeptus nefanos, laudes, obscuratur
caput, *ob8Curata (verba) diu. 3) tp. a) D. ber
9tebe unbeutlicb, bunlel machen, oerbüllen
alqd dUqyopf orte, alqd dicendo; ea (verba) quao
obscuramus rätfelpafte; [morositato nimia sti-
lum; unbeutlicb auäfprecben literam. 6) etw.
ins ©untel, in Schatten [teilen, fo bafj cS
unbebeutenber etfebeint u. überfeben ob. oergeffen
wirb, machen, bab es nicht bemertt ob. be=
achtet wirb; in ©ergeffenpeit bringen, un«
berühmt machen magnitudo lucri magnitudi-
nem periculi; nuinmus in Croesi divitiis obscu-
ratur; quae minimae sint voluptates, eas
obscurari saepe et obrui; tuas laudes nulla
unquam oblivio; consuetudo, quam obscurari
volunt bet fie alle ®ültigtcit abfpreepen Cic. Acad.
2 §. 42; memoria obscuratur oetliert [ich; *vo-
cabula obscurata ocraltcte; Fortuna res ce-
lebrat obscuratque. c) oerwirren pectus alcui
Plaut.
obscurus, adj. m. comp. u. sup. 1) bunlel, fin«
er, ohne Sicht *lucus, *nox, ‘caelum, *nu-
es, ‘aquae trübe; iam luce o. als eS fepon bun«
lei war Liv.; ’ibant obscuri im 2>un!cln; subst.
n. baS »unlel, ber Schatten ‘noctis, *haec
(poesis) amat obscurum, [obscuro adhuc coep-
tae lucis, ’diei. 2) oerftedt, oerborgen, un«
fichtbar locus Liv.; ‘Pallas unter ber ffleftait
einer alten grau. 3) tp. a ) o. ber Sehe un-
beutlich, untlar, unoerftänblich, bunlel
oracula, scientia alqa obscurior; nequo obscu-
rum est quin etc.; *vera obscuris involvere;
•brevis esse laboro, obsc. fio. 6) unbelannt,
unerwähnt, unberübmt nomen, non obscu-
rus fuit, obsc. loco natuB, obsc. orti maioribus;
‘tabernae (gemein; wegen beS niebrigen StanbeS
ihrer ©efuepet); ‘farna; subst. in obscuro vitam
agere Sali., si mea foma in obscuro sit Liv. ;
•insignem attenuat deus, obscura promens Hör.
c) o. Qbaralter oerftedt, jutüdpaltenb, niept
offen bomo; non aperti, non simplicis, non in-
genui viri, versuti potius, obscuri, ostuti; subst.
plernmque modestus occupat obscuri speciem
Hör.; simultates; [Tiberii sermo, vultus; [na-
tura (9?atureB), [adversus alios. d) trübe, un =
f ich e r obsc. spe et caeca exspectatione baerere;
quibus rebus corte candidatorum spes obscu-
riores indicari solent.
obsecr&tio, önis, f. [obsecro] inftänbigeä »it»
ten, ©ef^Wärtn; auch ol« Slebeftgur; bef. bab
öffentliche u. feierliche ®ebet an bie ®öttcr,
um ihren 3°m abiuwenben u. ibte ®nabe ju er=
flehen, ©et«, ©ufetag obs. a populo duumviris
praeeuntibus est facta. 2) (fpät) feierliche
©eteuerung.
obsecro, 1. [ob-sacro] jmb. bei allem, was ihm
? eilig ift, befchwöten, inftänbig bitten, an«
lehen alqm, {Plaut.) ab alqo, per amicitiam;
quod (barum) te per genium dextramque deosque
penates obs. et obtestor Hör.; alqm orare et
obs.; alqm multis cum lacrimis; fmultis locri-
mis; precibus; [venia obsecranda; nolite, ob-
secro, eommittere etc.; hoc. te; mit eigentüm«
liehet Itürjc ut suis fortunis consulat nove ab
hostibus diripiantur u. ba6 et fie Don IC. nicht
plünbern laffe Caes. b. O. 7, 8, 4; obsecro ob.
552
obsecundo — obsidionalis.
olis. te and) ult .'ööflidjfcitjformcl ich bitte bi Cb,
t)ör’ einmal obs., an is cst? 7er.; Attica mea,
obs. te, quid agit?
ob-sf cumlo , 1. jmbs. Slnfichtcn bcgünfligen,
jmbm. aus Siebe u. ©efäfligfeit }u SBilien iein,
roillfahren, nachgiebig fein obsecundato in
loco 7er.; obsecundando mollirb impetum.
ob-seplo f. obsaepio.
obsequela, ae, f. (oorfl.) = obsequium.
obsequens, tis, adj m. fcomp. u. fsup. f jairfic.
ü. obsequor] raillfährig, nachgiebig patri
7er.; quanto crediti* Persas obsequentioreB
fore Curl. 3)ao. a) obsSquentbr, adv. nt. +s«f).
(feit.) millfäljrig, nachgiebig alcui Liv., t°t>-
sequentissime vixit. b) obsequentia , ae, f.
SBillfäfjrigfeit, gügfamfeit Caes.
obsequiösus, adj. | obsequium] (fett.) toillfäl)5
lig, nachgiebig Plaut. — obsequium, ii, n.
Jobsequor| fflillfähtißitit (ouS Siebe u. @e*
fäHigfcit, bie auch in Schmeichelei auSartct), g fl g »
jamfeit, ülachgiebißteit, auch golgfamfeit
gegen Höhere obs. amtcos, verita« odium pnrit
7er.; in obsequio comitas adelt, assontaüo
procul amoveatur; deforme ©eroiliSmu# Tac. ;
m. gen. subj. plebis; tarn honoratorum colle-
garum; m. gen. obj. fiurare in alciB obsequium
jmbm. ©ehorjam ]<hroören, ben ®ib ber Irene
leifien, tpopulum in obs. principum formare,
fin tutorum obeequia iurare; m. in, pro fide
atque ob«, in populum Eomanum; fobs. rum-
pere, forga alqm exuere; hinter obsequia for-
tunae mitten unter ben ©unftbejeigungen ic. ;
*alcui tribucre obs.; *floctitur obsequio (burcf)
Jiadjgcben) curvatus ab arbore rumus; obse-
quium animo sumere nach feinen Säften leben
Plaut. gnSbef. *+$ingebung in ber Siebe,
BreiSgebung ob», amatori venditare JAv.
obsequor, dcp. 3. jmbm. freiwillig aus Siebe u.
©efäHigfeit ju SBillen fein, (ich nach jmbs.
Stillen richten, gehorchen, auch einet Sache
nachhängen, (ich nach ctm. richten alcui, vo-
• luntati aicis, *sanctis patriae legibus, fortunae
Caes. b. Oie. Att. 10, 8; naturae, pudori; animo
feinen Säften 7er.; +malle gloriae suae quam
irae; fauimo buo, studiis nostris.
1. ob-sero, 1. »ertiegeln, mit einem Siegel
oerfdjtiejien ostium, f fores , plebis aedificiis
obHeratis, Cp. *aures, palatum ■= fchtoeigen.
2. ob-sero, seri, sltum, 3. 1) hinföen, pflan =
jen frumentum Plaut.; fch«jf). (Plaut.) pugno«
(alcui) jmb. burchprügeln, aerumnam in alqm
jmbm. Summer oerurfachen. 2) befäen, bepf lan=
jen terram frugibus, loca obsita rirgultis; rivus
circa obsitus palustribus herbis; partic. obsitus
tp. befät, ganj bebeeft mit paunis anniaque
7er.; squaloro vestis Zar.; iter perpetuia nivi-
bus, montes nivibua Gurt.; su bst. ». ’obsita
variiä frondibus (Heiligtümer bei Baccfpiä) ; *aevo
bejahrt.
obserrans, tis, adj. m. comp, (fpflt) n. sup. f par-
tic; B. obserro] 1) hbcobachteitb omnium offi-
ciorum. 2) hochachtenb mei observantissimus.
$ao. observaiitia, ae, f. ehrerbietige Stuf =
merlfamfeit, <it)rcrbietigfcit, SRefpeft gegen
jmb. in regem.
obserrfttio, önis, f. [obserro] Beobachtung,
SBahrnchmung siderum; valetudo auatentatur
obeervatione, quae res prodesse soleant (cor-
pori) aut obesse; bef. Beobachtung bei fßftichb
mäfjigen, Bftichtmäfjigteit adeo summa ent
obs. in bello movendo Cic. off. 1 §. 37.
ob-sorrtto, 1. [ intens. B. obserro] (feit.) eifrig
beobachten traiectiones motusque stellarum
ob-servo, l. 1) beobachten, Sichtung geben,
belauern motas stellarum; neque signa neque
ordines achten auf je., delicta omnia, sese, *alqd
oculia. 2) inibej. a ) hüten ianuam Plaut.,
♦groges; bah- beobachten, befolgen leges,
praeceptum, commendationem aicis; id suffrs
gium non feine Stflcfficht nehmen auf ic.; non
edicta imperatorum, non auspicia obserrentur;
dies natalos berechnen. 6) einen Wcnfchen ehren,
ocrefjren, jmbm. bie gebüf)tenbe Stuf merffa m
feit, Hoc^n^tnng erloeifen me nt parenter»,
alqm parentis loco; diligonter obserrari et
coli; auch rinem Schrcr anfjängen quem senem
adulescons Suct.
obsis, Ydis, m. u. f. [ob n. sedeo] 1) ©eifei
obsides dare, accipere, alcui imperare; alqm
obs. retinere, roposcere; fobsidibus lirmarc
civitatem. 2) Bürge, ©ernähr, Sicherheit
roluntatis (ber ©efinnung jmbi.); eius rei obs.
se fore bafür mürbe « flehen ; habemus senten
tiam tarn quam obs.
obsessio, önis, f. [obsideo] ®infd)lic {jung,
Blocfabe tamulorum, viae, hominum.
obscssor, öris, comm. fobsideo] jmb., bet ooc
ob. an einem Orte fipen bleibt (Plaut.) solus fui
obs. blieb fipen; ‘vivarura obs. (Bewohnerin
aquarum; bef. Belagerer curiae, Luceriae. —
obsideo, sedi, sessum 2. [ ob-sedeo] 1) intrans
Bor ob. an einem Orte fipen, fortroährenb fiep
aufhaiten domi Com. 2) trans. a ) anf ob. an
etm. fipen aram Plaut.; ‘Apollo, qui umbili-
curn terrae obsides bcmohnfl; inibef. befept
halten, inne haben ‘Charybdis laevum latus;
*palus obse.-sa salictis erfüllt, bebfdt ; omnes
aditus, itinera, rias, totam Italiiun suis prae-
sidiis obs. atque occupare; tp. beherrjehen,
in feinet ©cmatt hoben, tempus meum fiep
bemächtigen ic., megnehmen ic., ab oratore ob-
sessus est ift ganj in Slnfprud) genommen; tri-
bunatus obsessus befchränft; obsideri aures (pa-
tris) a fratre Liv. ; (fpät) animum aicis. b) ein
fchliefeen, belagern urbem, üticam, alqm,
auch Äberh- ein; ch lie &en domum regis; im
gaume holten ad urbem obsidendam Nep
Timol. 3, 2. c) bebrängett obsessi ommbc-
robus (in jeb« Bejahung) Caes. b. c. l, 84, l. d)
aufpafftn, lauern, bic gelegene Seit jn et»,
abpaffen (meift in feinblich« Slbftcht) rostra,
stuprum. [Liv. 7, 87, 2.
obsidiälis, adj. [1. obsidiam] = obsidionalis
obsldlo, önis, f. [obsideo] l) bie Blocfabe, ®in^
fchlicfeung, Sperrung Messone restituta ur-
bem eorum obsidione clausit; *furbem obsi-
dione cingere, in obsidione teuere Nep.; *in-
genti obs. urbem premere; esse in obsidione;
obsidione solrere, eximere, obsidionom urbis
solrere; obsidione liberare Cyzicum. patriam;
partim ri partim obs. urbes capere; obs. rnagis
erat quam oppugnatio; oppidum nisi obsidione
expugnari non posee Caes. 2) übertr. ®f‘
fangenfehaft an einem Orte Just. ; metsn.
brütfenbe ©efahr, 9lot, BebrängniÄ fenera-
tores ex obsidione eximere; Ubios, rem publi-
cam liberare obsidione. lao. obsYdiönftlis, e,
adj. jur Biodabe gehörig, Blocfabe- corona
obsidium -
eilt ftiQtij, ber gut ©elopnung bem ftelbpcrm ge-
geben tcaib, tocldjer anbere d. einer ©lotfabe bc=
freit patte.
1. obsidium, ii, n. [obBideo] = obsidio Plaut.,
Tac. j aucp ©cfapt tno tergo obs. (©rüget)
adesso Plaut.
2. obsidium, ii, n. [obaesj bie ©cifelfipaft
Meherdatem — obsidio nobiB datum Tac. arm.
11, 10.
ob-sido. 3. fidj an einem Orte feftfepen, einen
Ort befepen, bej. mit I nippen pontem, loca op-
portuna armatis hominibuB, ianuam alcis; * jid)
eine« Ort« bemcijierii butep Scfcpung, übtrp.
in {einen ©ejip bringen, immensos campos
(butep kauf).
obslgnfttor, öris, m. fobsigno] ©eficgeler, Un-
terfiegelcr einer Urfunbe, al« 8«*0t literarum,
testamenti. — ob-siguo, 1. 1) guficgcln, per-
fiegetn epistulam, pecuuiani, lagoenas. 2) gut
©erftörtung brr ©ültigfcit einer Urtunbe be-,
unter fiegetn tabula« testamenti. tostamentum;
obsignatum aut depositum qaidpiam. $ierP.
fdjergp- veile obsignnre tabellas übet bie fiepte
be« Spitur (bamit bieje tpm »opIgefäHigc ficijtc
niept miberrufen u. ipm entgogen »erben lönne)
Oie.; agere cum alqo tabellis obsignatis in einem
»iffenfipaftlupen Streite fo al« ginge cS nad) uns
terfiegetten ©erfipteibungen, »ie Por ©erie^t, a!tcn=
mäßig, b. p. in fhengftcr gorm; bej. bie ©{fetten
u. fiapiere eine« Stngcttagtcn Perfiegetn.
ob-sipo, 1. entgegen fpripen, alcui aquulam
— {mbm. Shit matten Plaut.
oh-sisto, 3. l) jid; oor- ob. entgegen fteltcn,
SBiberftanb (cijlcn, jmbm. in beu SBeg tre-
ten (ge». 0. Angreifer) alcui abeunti, lioBti, *qui-
rumque mundo terminus obstitit = obstat ent=
gegengefept ift. 2) tp. fid) »iberjepen, wiber =
ftreben, betämpfen alcui, dolon, visia nupt
beipflidjtcn; coneensui, consiliis, famae alcis;
nt. inf. Tac. Germ. 34; m. ne Nrp. 3) in btt
Sluguralfpradje, mbst. obstita, örum, n. Pom
©lip getroffene ©cgcnftänbe fulgura atque
obstita.
obst Ins f. 2. obscro.
obsölöfio, 3. fp. ungebraucht, obsoleo u. fio] pass.
feine (Rettung u. ©ebeutung, feinen ©lang
oertieren in hominu turpissimo obsolefiobant
ineignia dignitatis Cic. Phil. 2 §. 106; fne pa-
teretur nomen obsoletieri. — obsülesco, levi,
lctum, 8. fobs-oleo] fiep abnubcit, beraltcn,
au« ber 3Kobc tommen, Slnfepen u. S3ert
oertieren antiquam officii rationem dilexit,
cuiug eplendor Omnibus his moribus obsolevit;
vetustate; oratio, vectigal, flau».
obsöletius. adv. comp, [obsoletus] abgetrage-
net, unfipeinbarer vestitus Cic. Verr. II, 1
8. 162. — obMöletuu, adj. m. comp. [obsoleBCo]
1) abgenupt, abgetragen, oeraltet vorba,
tcolor * tectum baufällig. 2) alltäglich, ge-
mein, oratio obsoletior, crimina; gaudia; ho-
Bores.
obsönätör (ops.), öris, m. [obsono] bet (Sin-
taufe r für bie Äücpe Plaut.
obsönitus (ops.), us, m. [obBono] bet ©inlauf
ber Rutoft Plaut. — obsönium iops.), ii, n.
loUKoiiov] bie ßutoft, bef. gifipe, ©ernüfe Com.,
Hep. ; im pl. loflbare gifepfpeif eil Hör.
1. olisöno i ops.) , 1. u. -sonor, dtp. [d^Mifra]
1) für bie Äütpe einlaufen Com.-, im ©itbe.
- obstringo. 553
famem fl. ber Rutoft einlaufen. 2) jdjmaufen,
einen Stpmau« anflelten Ter.
2. ob-söno, 1. cigtl. bagegen taufipen, bap. bar ein
reben, unterbretpen alcui Bermone Plaut.
ob-sorbeo, 2. begierig einfehtürfen Plaut.
obstütrix (obstit.), Icis, f. [obsto, eigtt. bie Por
ber treifenben ftrau Stepeube] Hebamme,
obstinite, ade. m. comp. u. mp. [obstinatusj
beparrlitp, partnädig, im ©uten u. ©Ofen,
obstln&tio, önis, f. [obstino] ©eparrlitptcÜ,
teil« IoPenb, fjeftigteit, Bententiao in feinen
©runbföptn, fadvontantis oxercitua, teil« labetnb,
ßartnädigteit, Starrfinn tpertinaeia et in-
flexibilis obst.
obstlnitus, adj. m. comp. u. f sup. fobstino] be-
parrtitp, teil« tobenb, feft, teil« labetnb, part-
nädig animus, obst. animis, obst. ad mortem
animo, eilentium, oratio tribunorum, obstinatior
voluntas, *aure8 oerftodte, ad resistendum, mori
fett entftploffcn gu ic. — obstino, 1. feft be-
fcpliefien, fiep partnädig oorfepen, auf et»,
beftepen affinitatem Plaut -, animie aut vincore
aut mori JAv., obtinatam videbat IAv.
obstlpesco f. obstupesco. [Plaut,
obstipo, 1. [obstipusj feitnärt« neigen
obstipus, adj. fiep auf bie Seite neigenb ca-
put; (Hör.) oorroärt« gefentt, gebudt, caput
0. einem Dudmäufcr; früdmärt« geneigt,
obstita, pbstftrix f. obsisto 3), obstetrix.
ob-sto, sitti, — (•fobstätürus) , 1. 1) eigtt. an
ob. gegen et», pepen, entgegen, im SBcge
ftepen, rox obviam im SSBege baftepett Plaut.,
•obBtantes propinqui, * iuvenum catervae, *in
obatontes (aufgeftettte) plagas. 2) tp. im ©lege,
entgegen, »iberftepen; pinbertitp fein alcui,
consiliis alcis Nep. -, sua laude famae consulis
Marius; hifüns Liv. ; frespectus cohortis; vita
eorum huic scelori pinbert, ipnen biefe« 8er-
bredjen beijutegeu; *si tacitumilas obstaret (in
©ergeffenpett bräepte) meritis invida Romuli;
*furori pemmen; ‘nihil urbibus fepaben; *quae
tardis mora noctibuB auf palte; *di deaeque om-
nes, quibug obstitit (oerpapt, juwiber Wat) llium
et i ngens gloria Dardaniae; ne confeBtim bel-
lum indiceretur ueve exercitus mitterentur, re-
ligio obstitit IAv.; m. quominus; fobstantes
difficultates naturac; tobst, ante natura; mbst .
n. pl. obstantia ba« .^emmenbe, Stodcubc im
fieibe Hör. sat. 2, 4, 28; silvarum Tac.
ob-strepo, 3. l) gegen ob. bei et», rauftpen,
ertönen, fi(p pören laffen obstrepente plu-
viü ; fvontis obstrepentibus ; *maro Baiis ; ‘cantu
Beriia robua; ‘locus obstreperotur aquis um-
rauftpt »ürbe o. ic.; autp flärmen, murren,
um feinen Unwillen ju ertennen ju geben, fremi-
tus indignantium alcui gegen ic. 2) buicp ®c-
täufdj, bef. burep ©tpreicii jmb. in ber Siebe un-
terbretpen, ftören, überftpteien alcui; ob-
Btrepitur decemviro; ros obstrepi clamorc inili-
tum videntur et turbarum aono; überp. burtp
©eräuftp flöten fnec illi studiis meis; tp. im
SSege ftepen, pinberlicp fein, beläfligen,
ftören alcui literi» ; fnec ipse ineorum lusibus
etc ; fobetrepente couscientia, firä; f hinc
metus.
ob-stringo, 3. I) an- ob. oorbtnben, feftbin-
ben, foUem ob gulam um ben §>at« Plaut.; gu-
binben, gufcpnüreit collom liomini, luqueo
Plaut.-, ‘ventos eingcftploffen palten. 2) tp. a
554
obstructio — obtineo.
burd) etw. ftrciig u. f e ft jmb. bittbeu, Bet*
pflichten, oerbinblich machen alqm legibus,
tureiurando, fsacramento, foedere, ofßciis, po-
ulum religione, obstringi aponsione, obatrictus
eneßcio, nde obstrictum teneri, nulla sum tibi
verecundia obstrictus; fut fides regis beneficio
alqo obatringeretur bog man M bet Xreue bei
ffönigS burd) ic. oer(icf)cre ; fclemeutiam suam
obat. Bctbftrgeit; falqm conscientiä bei Xreue
jmbS. fid) burd) SJiittDiffenfd^aft Berficfjern ; ffidem
auam aleui fein SBort Bcrpfänben, u. mebial ob-
stringi religione eiblid) Berfid)em. 6) in ein».
ÜbleS oermi (feilt, Bcrftridcn, ut nulla men-
dacii religione obatrictus videretur burd) ben
®cwijfenSffrupel einer fiüge gefcffett; obBtringi
conacientiä tanti facinoris; alqm nefario ace-
lere; ae aceleribua, ae parricidio.
obstructio, önia, f. [obatruoj tp. bie Serfcblie*
fiung Oie. p. Sest. §. 22. — ob-Btruo, 8. 1) Bot
etlo. bauen, Borbauen novum mumm pro di-
ruto; *aaxa obatructa als ein $amm (um ben
Sauf eine* SBafferS gu braunen) torgclegt; lumi-
nibus alcis jmbm. bas Siebt oerbauen; alqa ex
parte monumento P. Scipionis; Catonia lnmi-
nibus baec posteriorum quasi altiua exaggerata
oratio eigtl. '4. ffenfter oerbaute ba« ju hohe ®e=
rüft btt Späteren Siebnet’, b. i. Betbunfelte feinen
:Rul)m. 2) Berrammeln, oeifpenen, net«
ftopfen, übetb- oerfcblicjjen portas, valvaa,
feuriam, iter Poenia vel corporibua auiB; om-
nia flumina atque omnea rivoa magnia operibua;
aliis (munimentis, abl.) frone in Etruriam versa
auxiliis ( dat .) obstmebatur Liv. 6, 1, 9; aditus,
perfugia, *viri aureB; f civitatis auroB; +ia ter-
ror obatructas mentca conailiis ducia aperuit.
ob-stöpöf5clo, 8. in grflaunen (eben, betäu»
ben, finnloS, gefühllos madjen hostea, mc-
tua maerorem. — ob-stüpesco (obatip.), atüpui,
— 3. ftarr u. gefühllos metbtn, bef. er*
ftauneu animua timore Ter.; *animis, *aspectu;
hoc terrore multitudinis anirni ab omni conatu
novorum coneiliorum = ita, ut ab omni c. n.
c. deaiaterent Liv. 34, 27; obatipui stetcrunt-
que comae Verg. — ob-stüpldus, adj. finn*
loi betäubt Plaut. [aleui, orationi.
ob-surn, binberlid), im SBege fein, fd)aben
ob-suo, 3. 1) annäben caput Ov. fast. 2, 578.
2) f junälfcn, obsutfi, lecticä beten Sotpängc
überall jugenöljt, *nares oetftopfen.
ob-surdesco, 3. taub werben die.; tp.
(Erinnerungen fein @cljör geben Cie. p. Rose.
A. §. 88.
ob-tego, 3. oom bcbetftn 1) fdjügenb bebeefen,
f^ügen eam partem caatrorum vineis; armis
militum obtectus; übertr. faegre meliorum pre-
cibu« obtectus. 2) oetbetgenb bebeefen, Berber*
gen, ocrpüllcn *domus arboribua obtecta;
iibertt. bemänteln, oerfdjleiern, oetbunfcln
eiTata Plaut.; tmagnitudine sceleris cetera fla-
gitia; fperinde divina humanaque obtegens;
als adj. obtägens, ocrfdileiernb, ocrftellenb
animus sui Tac. ann. 4, 1.
obtempBrätio, önis, f. [obtempero] fflillfal)*
tung, ®et)orfam, m. dat. legibus CÜc. legg. 1
§. 42. — ob-tempBro, 1. einem anbern gegen*
über mit Überlegung ben eigenen SBilien
bämpfen, fiep nad) jmbm. genieren, richten,
jmbm. Solge leiften, gehorchen (als OTt beS
freien ÄBiüenS) eius semper voluntatibus aocii;
ai (aerruli nostri) ad verba nobis oboediant,
non ad id quod ex verbis intellegi possit, obt;
obt. oboedireque magiatratibus; voluntati,
auctoritati senatus, praeceptis, imperio alcis,
aleui.
ob-teudo, tondi, tentum, 3. 1) Bor* ob. gegen*
übet fpannen, jicljcn, auSftrecfcn *nebu-
lam et ventos inanes pro viro ; *audarium ante
faciem; »obtenta (in bunflet) nocte; Britaunia
in occidentem obtenditur Hiapaniae liegt S.
gegenüber Tac. Agr. 10; fluxum curia ftd) feiner
Sorgen butch ic. erwehren. 2) tp. al foorwen*
ben, *fd)ügen rationem turpitudini; arbitrium
senatus et patria, precea matris; valetudinem
corporis, b) wie mit einem Vorhänge Berljül*
leit, bebeden fnube atra diem (o. Sögeln);
obtenditur natura uniuaeuiusque quasi velis
quibusdam. Xao. obtentus, ua, m. 1) (fett.) bat
Sorjieljen ‘frondis. 2) tp. a) (feit) SBerbül*
lung, Serfchleierung secundae res mire sunt
vitiis obtontui Sali, b) Sormanb, Xedmantel
sub eius obtentu cognominis Liv.; f tempors
rei publicae obtentui sumpta; taub obtentu
liberationis; + cupido auri obtentum habebat,
quaai etc.
ob-tBro, 1) jertreten, quetfehen, jetmalmen
obtriti sunt plures quam ferro necati; non
poase obtritos intemoscere. 2) tp. oerniebten;
ju Schanben machen, berabfegen, >wütbi*
gen fboatem, flegionartoä, calumniam, ornnis
iura populi, laudem imperatoriam criminibus
avaiitiae, invidia laudem virtutis, populi Rom.
vires; fres Philippi, alqm verbis, voluptates,
libertas nostra — obteritur et calcatur.
obtest ät io, önis, f. [obtestor] S)efd)Wötung,
Setpfltchtung burch Httrufen einet @ottbeit obt
et consecratio legis; obtestationem (föefdjwö-
rungSformel) componere; bao. baS in ft an bi ge
Sitten. — ob-testor, dep. 1. 1) jum 3eugen
an rufen deum hominumque fidem, fse mori-
turum. 2) unter Hnrufnng bet ®öttet btingenb
bitten, hefchwöten, anflchcn alqm per om-
nes deos, oro obtestorque voa, multa de salnte
sua Pomptinum, feadern contubemalem ob-
testatus, *illud te pro Latio.
ob-texo, 3. mit etw. gleichfam ilbetweben, 6e*
beefen caelum umbrä obtexitur Verg.
obtfceo, cui, — 2. ob. -cesco, cui, — S. [ob-
taceo] (Botfl., boet. u. fpät) Schweigen bcobach*
ten, nerftummen.
obtineo, tluui, tentum, 2. [ob-teneo] 1) mit ben
§änbcn halten aures (meas) Plaut. 2) inne*
haben, im Sefifje haben,,, befi^en, cinnelp
men, eigtl. u. übertr. (B. Kmterm betleiben,
Betwalten; bef. milit. einen Crt bef hal*
ten, beleben, einnebnten novem iugera mem-
bris; suam domum (§eimat); loca, regiones,
partem Galliae, vada custodiis, regnum in Se-
quanis inultos annos, imperium, principatnm,
siimmum ob. maximum magistratum, principem
locum; fobtentfi in praemium captivä; numa-
mm deoram unter bie Söttet gehören; locum
proverbii als Sprichwort gelten; noctem inae-
quentem eadem caligo in tc. bauerte fort Im.;
quae (fama) plerosque B. bem bie mciften rin*
genommen ftnb Sali. Jug. 17, 7; locum alcis rei
bie Stelle b. etw. Bertieten. 3) in Selig @enots
mcncS fcfthnlten, behaupten, bewahtett, aueb
etw. als jutommenb behaupten prhacipatam.
obtingo —
hereditatem, causam {eine Sad)e butdbfeßeit ;
libertatem, nomen bcibehaltcn; ius auum contra
alqm ; rem feine Sacfjc behaupten , ben Sieg ge»
minnen; operam fiduciariam bewahren; silentium
fortiepen; vocem tonferoicrcn ; bi quid poBäint
obt. beweifen, duas contrariaa sententias; alqd
facere beharrlich tljun Plaut. Qutranf. f i ct| be»
baupten, fid) geltenb ma tb nt, fid) erhalten,
(Heilung 1) a b c n pro vero, nulla pro socia Saü. ;
fama (nom.) obtinuit Liv. 81, 46, 10 ; lex, quae
in conviviis Graecorum obtinebatur fejlgehulten,
ftieng beobachtet warb Cie. Tuse. 6 §. 118.
obtingo, tlgi, — 3. [ob-tangoj begegnen, fid)
}Utraaen istuc tibi ox sententia Ter. ; bal).
reib erfahren, jufallen, ju teil »erben, }u»
ftofsen (ben Sßihifdjen jmbs. entgegen» ob. in ben
28cg treten, ». glüdlidjen ob. unglüdlidjen Steig»
niffen) ‘diacordia lupis ^crrfdbt }Wtfd)en ic- ;
aquaria provincia tibi Borte; quod cuique obti-
git; ui quid obtigerit cuphemift. — toenn id)
Serbe.
ob-torpeseo, 3. erftarren, ftumpf, gefühllos
werben; tp. bie©cfinnung oeriietcn circum-
fuso undique pavore ita, ut etc., animi Liv. ;
subito metu Curt.; fcontio.
ob-torqneo, 2. umbreljen, brepett, um etwa»
re in ben obtorti gulä (mit ©ewalt) in vincula
abripi, alqm obtorto collo ad aubaellia redu-
cere; obtorto collo ad praetorem trahi Plaut.-,
* obtorti per collum circulus auri gewunben,
gebrept.
obtrectAtlo, önis, f. [obtrecto] Serlleinerung
eines UlebenbutjterS aus Weib ob. SÄifcgunft,
Siferfudjt malevolorum; m. gen. bbj. laudis,
virtutia, alteriua (rei). — obtrcctAtor, öria, m.
fobtrecto] ber ucibifdje, mifjgünftige Ser»
(leinerer, SBiberfadjer obtr. et invidi Scipio-
nis, laudum mearum, benefieü. — obtrecto,
1. [ob-tracto] aus Weib ob. SRifjgunfl jmbm.
als einem Webenbupler entgegenarbeiten unb
Sbbrud) tpun, jmb. ob. jmbs. IhatflI< SBerbienfte
oerileinern alcui; gloriae, legi alcia; inter ae;
laudea Liv.
ob-trädo, 8. (eigtl. nach etm. hinjtofeen) 1) hin»
unterreürgen, heftig oerfthlingen cibum
Plaut. 2) fmbm. etre. aufbringen, an ben
palS werfen alcui virginem Ter.
ob-trunco, 1) eigtl. lüpfen, bah- in Stüde bauen,
maffairteten puerum interea obt. membraque
articulatim dividit Enn. b. de. n. d. 3 §.76; re-
gem; caedere alios, alios obt.; *cervos ferro
burdjbohren.
ob-tneor, dep. 2. {Plaut.) 1) irgenbwo Ijinfefien,
anfepen alqm. 2) erbliden alqm, ad alqm.
ob>tnndo, tüdi, tuaum ob. tunaum, 3. 1) (Dorfl.)
gegen ob. auf etw. fdjtagra oa alcui. 2) tp.
ab Rümpfen, betäuben a) aurea alcia jmb.
butd) oieles Weben betäuben; alqm jmbm. be»
fepmertid) faflen gratulando, rogitando Ter., me
de hac re aaepius Ter.\ alqm longis epiatulia;
abfol. obtundia, tametsi non intellego Ter.-,
non obtundam diutiua de. Vcrr. 4 §. 109; D.
SRebnet, Stpaufpieler, vocem fid) peifet fdjrcien;
autp mentem, ingenia; prägn. burd) öfteres ©Sie»
berhoten einer Sache läfiig fallen idem obtun-
dendo Liv. 26, 88, 11; bag. Wohl abfol. ncque
ego obtundam saepiua eadem nequicqaam
agendo Liv. 2, 15, 5. 6) einen Sffelt mitbern
nihil eat quod tarn obtundat elevetque aegri-
- oliviam. 555
tudinem etc. Cie. Tusc. 3 §. 84. — obtnnsus
f. obtusus.
ob-turbo, 1. 1) in Unorbnung
bringen hoatea, equua quosdam occurrontium.
2) tp. a ) übertäuben, oerwirren, ftören burd;
©cfdjrci, fiärm ne me obturba ac tace Plaut.,
■f* obturbatur militum vocibua; flectorem vel
anditorem; fpatreB (nom.) fthrieen bagegen;
t obturbatur, obatrepitur. 6) geizig betäuben
me acriptio et literae non leniunt aed obt.
(meinen Schmer}).
obtüro, 1. oerftopfen gutturem, oa Plaut.-,
übertr. partea corporia obatructas et obturatas;
aurea alcui jmb. nicht l)ören Wollen Hör.
obtüaug (obtuna.), adj. m. *f comp, [partic. 0. ob-
tundo] abgefiumpft, ftumpf ‘telurn, ‘pugio,
’vomer; übertr. ‘taurea betäubt, etmübet; ‘acies
atellia oerbunlelt; *comua (beS ÜJlonbeS); tp.
animi acies ; ad alqd obt. et hebea ; vigor animi ;
‘pectora gefühllos; castrensia iuriadictio obtu-
aior }U oberflächlich Tac. Agr. 9.
obtütus, ub, m. [obtueor] baS ipinfehen, ber
©lid, ftinblid, m. gen. subj. oculornm; obt.
in re figere; *obt. tacito atetit; ‘defixa obtutu
tenet ora; *nt. gen. obj. malorum.
8b-umbro, 1. l) bef chatten ‘humum; ‘lucus
templam; vitis, cuiuB palmite omnis Asia ob-
umbraretur Just. ; oerfinftern ‘aethera telia.
2) tp. a) foerbunleln Italiam et caput rerum
urbem etc. nunquam obscura nomina, otai ali-
qnando obumbrentur. 6) ‘oerbeden, oerhül»
len, bemänteln crimen, e) ‘fdjüpen reginao
nomen (sc. eum).
*öb»uncu8, adj. einwärts gebogen, gclrümmt.
*öb-UBtua, adj. angebrannt turri8; audes burch
©rennen gehärtet; glaeba ob. (angegriffen) golu.
ob-vägio, 4. ooTWimmcrn Plaut.
ob-rallo, 1. bilbl. oerf(han}en locus omni ra-
tione obvallatua Cic.
ob-vünlo, 1) gufällig begegnen qui mihi pri-
mna obvenisaet Cic. AU. 2, 12, 3 (anbete: ob-
viam veniaaet); abfithtlich fid) einfinben bei
efto. pngnae Liv. 2) gufallen, }u teil wer»
ben hereditas, legatum alcui Plin. ep.\ provincia
alcui aorte, Syria Scipioni; fdiea muneris fun-
gendi alcui; quae cuique civitati para caatro-
rum ob venerat ■= in eam partem caatrorum,
quae cuique c. obv. Cats. b. G. 7, 28, 6. 3)
wiberfahren, fich }Utragen vitium consuli (bei
ben Slufptcien); fith barbieten (Plaut., Curt.)
occasio.
ob-versor, dep. 1. 1) not ob. um etw. fith um:
hertreibeit, fith }« igen, erftheinen Cartha-
gini, caatria, flimini, fobveraana in urbe inter
coetua, in oculia principum Just., Appio in aom-
nia eadem apecies. 2) tp. f^ weben oot te.
ante oculoa, oculia, animo; no auapecti obver-
aarentur (in bent ©erbad)te }u ftchen) tamquam
— quaerentes Liv.
ob-verto, 3. entgegen» ob. gegen etw. h'“s
wenbeit, »lehren, »brehen ordinea ad clamo-
rem; *ora sua ob oa alcia; f Corpora in regio-
nein fith lehren; ‘proras pelago, ‘cornua an-
tennarum (sc. pelago); ‘retnoa; ‘arcua in alqm;
mebial obverti, in hostem; fobversus ad ma-
trem; fmilite ad Banguinem et caedem obverao
mit tc. befdjäftigt; + militum studiis obveraia ba
ic. ihm entgegentam.
ob-vUm, adv. 'in ben SBeg’ = entgegen alcui
556 obvigilo — occlamito.
fiuri ; csso Plaut.-, alcui iro, prodire, procedero,
proficisci, decurrere, so ferre, se offerre, dari
Ter.; occurrere, se dare begegnen Liv. ; alcui
dari in ben SEBurf fommen Liv . venire, effundi,
mittere, pecora alcui agere, obv. alcui esse jut
©anb (ein, auch »ibcrfaf)ren Plaut.; obv. ire pe-
riculis entgegentreten, irae, cupiditati hominum,
fsententiae, ftimori üb^elfcn, fteuern; clementia
cognoscentU — periclitantibus unterftiiBt Tac.
ob-vTgTlo, 1. »achfam fein Plaut, [dial. 41.
obvius, adj. [ob u. via] 1) begegnenb, eilige»
gen obv. esse, fieri, se dare alcui begegnen,
♦ire alcui; lugurthae obv. procedit; *cui mater
se tulit obvia; ‘huic Aeneas obvius ire parat;
in obvio esse (begegnen) classi Liv.; literas obv.
mittere alcui; ‘obvius adverso, ‘cui obv. Ca-
milla occurrit, •infestä subit obv. hastÄ feinb=
lid) entgegen gcl)cn; literae mihi volant obv.;
auch entgegen befinbtid), liegenb montes
qui obv. erant itineri adversariorum Nep ; ca-
Btra obv. bosti posuerunt Sali.; fentgegen
mehetib aquilones; ‘au&gcfept, ptetSgege»
beit rupes fnriis ventorum, Graiis. 2) tp. a)
flcirfjt, halb jur §anb opes; crimiua, quo-
rum obv. testes erant. b) entgegen;, juoor»
lommenb, leicht jugänglid) fcomitas; fest
obv. et expositus.
ob-volvo, 3. einwideln, berf)üUen capite ob-
voluto; f caput togä; iibertr. ‘fax obvoluta san-
guine; bilbl. bemänteln ‘vitium verbis decoris.
occaeco, 1. [ob u. caeco] 1) blinb machen,
blcnbcn bosfcis occaecatus pulvere; bilbl. net;
bien ben animus occaecatus cupiditate; adeo
animos fortuna. 2) bunfel matten, Bcrfin«
flern noctisque et nimbum nigror sc. diem Pa-
cuv. b. Cic. de or. 3 §. 167; densa c&ligo diem
IAv.; bah- buntel, unoerflänblid) matten
obscura narratio totam orationem. 3) unfidjt»
bar machen, Berbeden terra semen occaeca-
tum cobibet Cic. Cat. m. §. 61.
occallesco, callui, — 3. [ob-callus] 1) bidbäu»
tig Werben latera plagis Plaut.; *os meum
pando rostro. 2) tp. ftumpf, gefühllos »er*
ben Cic.
oc-cäno, canui, — 3. baju», bajtoifchcn bla;
[cn comicines; fcomua tubasque occ. iussit.
oeefifdo, önis, f. [o. 2. occldo| Gelegenheit,
ber gelegene 3citpunlt (bloße 3Ädgli(f>lcit et», ju
tljun) victoriae; pugnandi, rei bene gorendae;
nunc — adest o. benefacta cumulare Plaut.,
o. eludendi senes et Phaedriae curam adimere
Ter.; occusionem habere, nancisci, arripere,
captare, (ooi; u. nacf>!l.) capere, f amplecti,
amittere, omittere, praetermittere , dimittere;
rerum jum fjanbeln Phaedr. ; ne occasioni tem-
poris deosset »eiche bie geit barbietet; nacti oc-
casionem meridiani temporis; occ. dare, fprae-
bere; aperuerunt ad occ. locum hosti Liv. 4,
31, 2; occ. datur, + offertur ; occ. datä, foblatA;
per occ., fex occ. bei oortommenber (Gelegenheit,
bei ©., gelegentlich; fad occ. aurae (bet günfti-
gem SBittb) evohi; foec. exsoquendi sceleris ad-
mota est ift ba; occ. sibi ad occupandam Asiam
oblatam esse Cic.; neque occasionis tarditas
(eine Bielleicht erft fpät fiep barbietenbe ©.) ex-
spectabitur; res est occasionis ei tommt bet ber
Sache auf bie fflenußung einer @. (auf einen
Ipanbftretd)) an; ex incomntodo alieno suam
occ. petere {ich anberet Unglüd ju nuge machen
»ollen; focc. solitudinis begünftigenbe ßinfara
feil; ‘rapiamus occ. (näml. ju frohem Sebent
genuffe) ae die Hör. Tao. dem. occAsiuncfiU,
ae, f. eine h&bf<he Gelegenheit Plaut.
occäsus, us, m. [2. occldo] 1) ber Untergang
eines GeftirnS, auch «l* Seit u. als §tmmeU
gegenb solis; ad occasum ab ortu solis; solis
lunaeque ortus et occ. (pl.); auch ber 8t 6 c n b
Tac. hist. 3, 86; al« §immcISgegenb, Sehen
2) Untergang, Serbetben, Eingang, tob
rei publicae, Aelii, ‘Troiae; n oster b. Cic. t.
feiner Verbannung.
occätlo, önis, f. [occo] ba« S g g e tt. — oeeäter,
öris, m. [occo] fber Ggger; feherjh- matlorum
Plaut.
oc-cedo, 3. hin», entgegengehen in conspectum
alcis, obviam alcui Plaut.
occento, 1. [ob-canto] (Borfl.) Bor ber tpür, auf
öffentlicher Straffe jmbm. ein Stäubchen brin=
gen ob. auf jmb. ein Spottlieb fingen,
occepso f. occipio. — oceepto, 1. [occipio] an-
fanaen Plaut. [ber SBeften,
occidens, tis, m. [partte. o. 2. occldo, sc. solj
occidlo, önis, f. [1. occldo] SHebermepelnng,
Vernichtung, occidione (bis auf ben Icptcn
SKaitlt) occidere; (fpät) omnes occidione caesi;
foccidione occumbere, (fpät) ad unum perire
1. occldo, cidi, cisum, 3. [ob-caedo] 1) ju B oben
fchlagen, fällen alqm pugnis Ter. 2) nicber;
hauen, totfcplagcn, töten, bef. in offen«
Schlacht, jeboch auch allgemein copias hostium;
alqm sua manu; multos ferro, multos veneno
Stp. a) (Ter., Hör.) fafi ju tobe martern
qm fallaciis suis, rogando, legendo. 6) ja
Grunbe richten, unalüd lieb machen, Der;
ber ben, D. etnem unaefchidten Sachwalter: occi-
dit se et eum quem defendit Oie. de or. 2 $. 302;
occisost haec res ich bin Berieten Plaut.
2. occldo, cldi, cäsum, 8. [ob-cado] 1) nie ber»,
hinfallen arbores momento levi impulsae;
alii super alios. 2) B. Geftirnen untergeben
sol; auch (Borfl. u. fpät) sol occasus = sol oc-
cidens. 3) tp. o) fallen, umlommen, fter»
ben; fein ®nbc erreichen in bello, in eodean
castello; ‘ferro, ‘dexträ suä; vita occidens. b)
untergehen, ju Grunbe, oerloren geben,
bahinf^Winben in eiusdem exitio benencis
vestra occasura esse; *spes; occidi ich bin Bet;
loren Ter ; non hominom interitu sententia«
quoque. Tao. ‘occlduus, adj. 1) untergehenb
ob. »efllich 2) bem tobe nahe,
occillo, 1. jerfchlagcn alcui os Plaut.
occlno, clnui , — 3. [ob-cano] entgegen fin=
gen, »fchteiett, bef. B. SleisfagcOögeln corvus
voce clara occinuit Liv. 10, 40, 14; si occeci-
nerit avis 6, 41, 8.
occipio, cepi, ceptum, 3. (archaift. fut. er. oc-
cepso Plaut.) [ob-capio] 1) Irans, anfangen,
unternehmen quaestum Tac.; magistratumon;
treten, Tarquinius regnare occepit Liv. ; fabala
occepta est agi. 2) intrans. beginnen, an»
fangen, feinen Bnfang nehmen dolores Ter.,
a meridie nebula Liv.
occYpltium, ii, n. [ob-caput] Hinterhaupt,
occisio, önis, f. [1. occldo] totfchlag parentis;
si caedes ct occ. facta non erit.
occisor, öris, m. [1. occldo] 9Körbet regu»
Plaut. [Plaut-
occlamito, 1. [ob u. clamito] laut (freien
occludo -
occlüdo, cliisi, (perf. tync occlnsti Plaut.) clii-
sum, 3. [ob-clandoj l) oetfef tiefen, juftflie»
fen, ftf liefen oatiura, ianuam, aedea Plaut.;
tabernaa; nihil occlusum. 2) ein j fließen,
»(fetten alqm apnd *e Plaut.; balj. femmen,
f eff ein linguam Plaut.; dum eins lubido oc-
clusa est contumeliis Ter. $aB. occlüsua, adj.
m. comp. u. sup. werfcfjloffen Plaut.
oceo, 1) eigtl. eggen, ȟberf. bereiten aegetes.
occübo, 1. [ob u. cubo] tot barniebet«
liegen, rufen ‘tumulo, *patria urbe, ‘crude-
libus umbris bei tc.; consul pro veatra victoria
morte occubana Liv. 8, 10, 4.
occulco, 1. [ob u. calco] (feit) niebettieten,
b. Stefanien Liv.
oecblo, lui, ltum, 3. oerbcden, Betbetgen,
Betfteden (buttf einen baBotgelegten ob. Borge»
ftfobenen ©egcnftanb) vulnera, alqm, feminae
pari e tum umbris occuluntnr; ‘yirgulta rnultä
tcrrä; ‘claasem in conveio nemorum aub rupe
cavata, so ailyft, *ae umbria, f fraude, fbilbl.
pancta argumentorum.
oecultätlo, 5nia, f. [occulto] baS Berbetgen,
©efeimfalten cuiua rei ntula eatocc.; occul-
tatione ao tntari. — occnltätor, öria, m. [oc-
cnlto] Berberger, Berfeflcr locua occ. latro-
nnm Oie. p. Mil. §. 60.
ocoultö , adv. m. comp. u. sup. [occultua] im
Berbotgenen, feimlitf, ferte Berfeimlitfen
Ter , latere, praecepta quaedam occultiua tra-
dere auf eine nur ben ©ingeweiften oeiftänblicfe
ffirtjf ; quam potuit occultiaaime.
occulto, 1. [intens. B. occulo] fotgfältig Bet»
Redt falten, Berfeimlitfen ae silvis, ae non
Ponto neque Cappadociae latebria, ae in hortda
suis, ae inter multitudinem; alqd in terra; ae
alcui Plaut.; stellae occultantur falten fitf Bet»
borgen, flagitia, inceptum suura, Consilium;
adulescentibua neminem occultantibua ■— nul-
lius nomen.
occultus, adj. m. comp. u. sup. [eigtt. partic. 0.
occulo] 1) Betborgen, oerftedt, feimlicf rea,
malum, loeua, cupiditaa, *hamus, ‘febris jtflei»
tfenb, *aapor ealia letfer} tale periculum rei
publicae haud o. habere gefeint falten; ‘arbor
creacit occulto aevo tnütfft unbeimettt fort. 2)
B. Ißcrfoncn a) oerftedt, nitft offen, jurüd»
faltenb homo o. et astutus. b) fber etto.
gefeim fdlt, feimlitf tfut uti ad ae collo-
quendi gratis, o. veniat Sali. ; non occulti (id)
ferunt matftn fein ©efeithniä batauS, preces
occulti illudont fpotten feimlid), o. evadit inS»
geheim, conaedit an einem oerftedten Orte; oc-
cultua odii, consilii Tac. 3) subst. n. o) 8 et»
Red occulta ac recondita tompli; in occulto
(Oerftedt) ae continere; ex occulto inaidiari, in
occultum ae abdere; occulta saltnum Tac. b)
baS fflefeime, bie ©efeimniffe, pl. serris
credere; coniurationis, pectoris; adv. in, ex oc-
culto; fper occultum im ©efeimen.
oeenmbo, cübui, cübltum, 3. [ob-cubo] 1) jter»
benb nieberftnfen, fallen, fletbenhoneste, *cnm-
pis, *ferro, fpro libertate; mortem in ben lob
gefen, Rethen, mortem pro re publica; f volun-
tariam necem; pro ptitria morte Oie. Tusc. 1
§. 102; morte Liv.; ‘certac morti, ’neci (bet
lob im Kampfe mit bem Slerbettben gebadft);
unterliegen Rullo. 2) untergefen, o. einem
Kometen Just.
- occupo. 557
orefipfttio, önia, f. [occupo] 1) bie Befefung,
Beftpnafme fori. $iew. als tfet, fjigut, ante
occupatio (autf anteocc. gefiftieben) bie Bor»
toegnafme bet ©inwürfe beS ©egnerS. 2) bie
Beftflagnafnte burtf ©ejefäfte, bie Betrübtet wer»
ben müffen, u. in biefem Sinne bie Beftfäf»
tigung, baS Bcftf äf tigtfein impediri muxi-
mis o.; poteat mihi denegare o. tna bu bei bei»
nen Bielen ©efeffiften; alcis rei mit etnraä ; am-
bitionia bie mannigfaefen Bcmüfungen bei bet
Bewerbung um ein Wmt; in hac tanta o. urbia
ac vitae bei ben Bielfatfen Änfptütfen, bie baS
öffenilitfe Sieben in SRont an ben Diebner madjt;
pl. rei publicae weltfe bet Staat etforbeit; ma-
giatratuum et temporum baS Beftfäftigtfcin bet
SK. u. bie Slbfoltungen, weltfe bie geitumftänbe
mit R(f btaeften; tantularum rerum buttf fo
geringfügige 2>inge ferbeigefüfrt; propter infini-
tas auae o. — occüpfttua, adj. in. comp. u. sup.
[partic. o. occupo] o. ©ejtfäftcn gleicffam tn
Beftflag genommen u. tn biefem Sinne be»'
ftfäftigt nomo; occupatiorem me habebant
comitiorum dilationea, in alqa re Cic., alqa re
Liv.; cum in apparando acerrime esset o., qui
in eo o. erat, ut Nep. ; nemo adhuc conyenire
me voluit, cui fuenm o. ben itf anjunefmen
buttf ©eftfäfte befinbett gewefen; fneque fero
tarn est ullua dies o. , ut etc.
occäpo, 1. [ob u. capio] 1) befefen, anfüllen,
bebeden, einnefmen locum; urbem sc. aedi-
ficiia; aream fundamentia; *polum atra nube
yel sole puro; portae multitudine occupontur.
2) fitf bcmötftigen, in Befif, in Beftflag
nefmen, erobern, an fitf reifen regnum,
tyrannidem, nayea, posseasionea, Anconam co-
hortibua, portua classibuB, ‘urbem yiribus mit
©emalt; occupatus (ftfneU ergriffen) per suoa
Cats. b. c. 3, 100, 6; falqm amplexu umfaffen;
übertr. ‘nomen beati gleitffam in Beftflag nef»
men, beanfprutfen; fdetestabile carniticis mu-
nua; f liberum mortis arbitrium in ©ile be»
nufen; autf überfallen, erfaffen, ergreifen
alqm Liv., Curt.; ‘alqm gladio; *eo tiammia
alcui bie ©lut inS ©efttft ftf lagen; ‘aopor artus;
‘farna carmino gratior aurem humanam feffeltt,
anfnretfen; pueroa elementa docentem (sc. te)
balba aenectus Hör. tp. 1, 20, 17 f. ; fpritfw .ex-
tremum occupet scabiea fole ber genfer Hör.;
‘überraftben alqm; ‘überf. erlangen, ge»
Winnen, fitf jujiefen portum, aditum, spe-
ciem obacuri. 3) juBorfommen ‘rates; *por-
tua juerft cinlaufen in ic.; ‘Telephum puella
juBor erobern (burtf Hiebe); 1 ortum aolis nod)
Bor ic. f intommen; fdiem fati b. i. fitf baS He»
ben nefmen; fhostium manus yoluntana morte;
fiter Borfer befefen, oerlegcn; fyalidioris gra-
tiam Borfer futfen; oft b. Liv. nt. inf. bellum
facere juerft anfangen; abfol. numquid yiB? oc-
cupo rebe ttf ifn juerft an Hör.; subst. in qua
(ciyitate ) omnia quasi ab occu pantibua (<»= feati-
nantibus, praeripientibu s) aguntur Plin.
ep. 4) tp. a) einnefmen, bemeiftern timor
exercitum, mentes auperstitio, illum ingena cura
atquo laetitia simul, omnium oculos animosquo
certamen, occupatus certamine eat animua; in
fefwätferem Sinne Röten, finbern ministcria
eorum hinc metu, hinc praerapida ccleritatc
fluminum occupabantur; ne secantes profluvium
sanguinis occuparet Curt. b) beftf öftigen po-
558
occurro — oculeufl.
pulus studio stnpidus in funatubulo aniraum liebem, pl Italiae, villnlae nostrae; ( Ct .) paen-
Ter., manus alcis Ourt. c) o. (Selb, nnlegcn, insularum insularumque ocello; al* EieMofnng
unterbringen, au*leil)cn pecunias apud o mi Plaut. [alp., j. Oulx in Piemont,
alqm; pecuniam grandi fenore gegen ic. Oeblunij i, ». Stabt bet Graioceli in Gail, eie-
occurro, curri ob. (feit) cücurri, cursum, 3. [ob Ochns, i, m. 1) Jlufj in SSaftricn Ourt. 21 ftöntg
u. curro] 1) entgegenlaufen, »geben, =fom- B. ^crfien Ourt., Just. S) Soljn be* 3'arme So
men, begegnen alcui; (i/or.) dulcis amicis SciQlum etc. f. otiolnm etc. [bontannu« Ourt.
occurram jebet Jreuttb, bem icf) begegne, wirb öclor, adj. comp. gcfcb»inber, fdjnellerKo-
fiep fTeuett. mich ju fcljcn Hör., obviam alcui, manoruni cursu» ad victorem etiam o. fuit IAv;
falcui subsidio, B. üeblofem silex ferro IAv., *Enro, *cervis; *quo non alius o. m. inf. —
*nec iam amplius ulla tellus, ffluctus ftrömeit dein«, öclssTmo, adv. [al« comp. u. mp. ju (fpit)
entgegen, fundique tempestatis violentia maior pos. ociter] l) fdjneller, rafdjer venire; *«e-
jcplug entgegen. 3n8bef. o) feinblicp entge» rius o. früher ob. fpätrr Hör. ; *o. se rapere;
gen = , auf imb. loägcpen armatis, »pugnae. quatn ocissime Sali. S) *eper, leistet angu-
b) »opm eilen (ju .'p i l f c) eo o. atque auxilium lus i«te tus feret o. uvft (— quam uram).
ferre. c) }U ct». ptnlonttnen, bei et», fiep Ocnus, i, m. 1) (Erbauet bet Stabt SKantua Verg
einfinben, eintreffen, einer Sache bctraob» 2) eine aHegotifepe Jigur in einem ©emälbe bef
nen proelio, comitiis, concilio ob. ad concilium, ShtoppaneS: ein Wann, »eichet ein Seil brept,
negotiis, fad tempus; fad praefinitum diem; ba« eine (Efelin jernagt, fpricip». B. Bergcblicbet
■(•absentes ad vadimonium; fpaulo serius ad Arbeit Prop.
praedictam cenae horam. d) (feit.) ct». finben, öcrea, ae, /. ®einf d) i e ne, «parnifeb. $ati
in et», geraten aliis rebus, graviori bello Caes. öereätus, adj. mit (Beinfebicnen Berfcpen
2) tp. o) entgegenarbeiten, Borbcugen con- Hör. [niuc, adj.\ subst. -läni, 5rum, tu
siliis alcis, fvitio, ob nostris occurrebatur, nt OerTcüInm, i, «. Stabt in Umbticn. $aB. ■!*•
in bet Weife, baburd) bafj; auch abpelfen, ju Octüvins, l) Cn. 0., ftonful mit Sinna int 3-87
$tlfe fommen, ju befriebigen fueben utri- b. Spr, Anhänger be« Sulla. 2) Gabis O., bet
que roi (beiben Übelftänben), cxspectationi, Ba- nochmalige Kaifet OctaBianu« ob. Auguftut;
tietali auriuin animorumque vestrae, avaritiae adj. fOctavIus. XaB Octaviftnus, adj. beUnm
nc sceleri alcis. 6) rebenb entgegnen, et= be« Cn. Oct. mit (Sinna.
»ibern occurretur, sicut occursum est; ocour- octävns, adj. num. ord. [octo] ber achte; oct»-
ritnr nobis et qnidem a doctis et eruditis; vum a) al« adv. jum achtenmale. 6) f subst
tmeditatae orationi tuae statim; b. Sachen ents n. btt achte teil, al« Abgabe. — foctiruv
gegentreten, eingemenbet »erben tßnnen decTmus, adj. num. ord. ber adjtjepnte.
quid occurrat, non videtis; illud. c) gefucht ob. octI«g (-tiensl, adv. [octol achtmal,
ungefucht fiep jeigen, »ahtgenommen »et> octingentcslmus, adj. [octingenti] ber acht
ben, Borlommen, fiep barbieten in mentem, punbcrtftc. — octingenti, adj. [octo-centnm
animo, fmemoriae, auch bl. occ. einfallen, in aeptpunbert. — 'octYpds, edis, adj. [octo «.
bie ©ebanten lommen; utrisque ad animum pes] aeptfüfjig. — octd, adj. acht.
Caes. b. G. 7, 85, 2; omnes »ive sunt artis loci Octöber, bris, e, adj. [octo] »um aepten Wonat
— ostendunt se et o. bringen ftdj auf; ad cau- (Bom Wir* ab gerechnet) gepörenb, Dftober
«am explicandam statim; mihi multo difficilior mensiB, Kalendae.
cogitatio; alcui et desideriuifi quietis et satie- octbdeclm, adj. [octo u. decem] (fpöt) achtjeb»
tüH gloriae ift nahe getreten Ourt. 6, 8, 1. Octodürns, i, m. Stabt ber Veragri in ber ¥ir
occnrs&tlo, önis, f. [occurao] ba* (freunblicfjc u. Binj SaHien, j. Martigny im WaOifer Sanbe.
bcglüdmünfchenbe) Sntgcgenlommen facilis est foctögenArins, adj. [öctoginta] acht jig jährig
illa o. et blanditia popularis; pl. vestrae et ve- oetögeni, adj. num. distr. [octoginta] je achtjig
strornm ordinum. — oeenrso, 1. [intens, b. oc- Oetogesa, ae, f. Stabt in Hisp. citer.
curro] 1) begegnen, aufftofjen falcui; ent= octögeslmns, adj. [octoginta] ber achtgigfit.
gegentreten parvi liberi IAv. 2) eilig ber= — octöglcs, adv. [octoginta] achtgigmal. —
anlaufen, dommen huc Plaut. ; portis. 3) tp. octoginta, adj. [octo] achtjig. — octoifigis
a) (feit.) »iberftreben inter invidos, occursan- e, adj. [octo-iugum] eigtl. achtfpännig, übern
tes, factiosos Sali b) fein = , beifallen animo u. Bericht!., B. ben Krieg« tribunen acht Wann
u. bl. o.; m. acc. me multae Plaut. h0lh £**’■ 6, 2, 10. — oetöni, adj. num. distr
oeenrsus, us, m. [occurro] ba* (Begegnen, Snt* [octo] 1) je acht. 2) *ad)t auf einmal,
gegentommen hominum; t0CCUräU satellitum Octöpbiiros, adj. [öxrmtpopos] Bon achten ge
inhiberi; trerereri occursum, non reformidare; tragen lectica; auch subst. octophoron, i, *
falcis occursum vitare; ‘itinerum o. et recur- eine B. achten getragene Sänfte,
sus Krümmungen; *stipitis ftnftofien. _ octöplfcättis, adj. [octuplus] Beraeptfact t, aebe
*OceinUis, Idis, f. locpter be«Cccanu«. — OceS- mal Bermeprt IAv. — octäplns, adj. [««re-
mis, i, in. bet Ocean, mare Oceanus, fOcea- *ioüj] achtfach; subst. n. sing, ba« Achtfache
num; auch (Caes.) ba* atlantifcpe Wert, bie Korb- poena octupli achtfache; damnari octupli f.
fee; ostium Oceani f. ostium t); ber arabifchc damno 1).
u. petfifepe Weetbufen ruber i/or.; nach ber Jabel octussls, is, m. [octo-as] acht Affe* Hör.
©emapl ber Ihettj«. öcölätns, adj. m. comp, [oculus] 1) mit Augen
«ifcllätus, adj. [ocellus] mit Augen Berfehen, Bcrfepcn, fepenb, tostis Augenjeuge Plaut
ocollatis (sc. lapillis) ludere mit Steinfügelihen, 2) in bie Augen fallenb ne ßa&vxrit mea —
bie, »ie ber Würfel, mit Augen Berfehen finb in scribendo sit oculatior Oie. Att. 4,6,3; oen-
Suet. — ocellus, i, m. [dem. b. oculus] ba« lata die vendero = für bare« ffielb Plaut. —
äugelein Plaut., Ov.\ bilbl. B. et». ®ortreff= öcölens, adj. [oculus] Boiler Augen Plaut.
ocnlisBimns — odoratus.
559
iicällsslmn« f. oculus 2) d).
öculns, i, m. 1) Äuge acres, acuti, aperti, coni-
ventes; int ent 1, *vigilea, trucen, ‘torvi, fvegeti,
•loquacea; alqd oculis cernere; in oculoa in-
currere, aab oculoa c adere; ‘oculoa ferre per
cuncta; adicere, conicere, convertere oculoa in
alqm, in alqd; omnium oculoa in te coniectoa
esse unum bag alle i^rc Hoffnung auf bieg allein
fegen; omnium oculoa in se convertere aller
Äugen, bie allgemeine Äufmerlfamleit auf ftd)
Siegelt; quo ne imprudentiam quidem oculorum
adici faa fuit Cie. legg. 2 §.86; oculoa deicere
de alqo, a re publica, in terram, ‘oculoa de-
mittere; circumferre umgetblicfen; alqd ante
oculoa, (feit.) in oculis ponere, alqd oculia,
ante oculoa proponere; alqd ante oculoa ponere
Bergegenwärttgen; aubicere alqd oculia; oculia
alcia ae offerre-, ba8 Äugen liegt amittere, ocu-
loa, lumina oculorum Nep., fviaum oculorum
erblinben; foculoa reatituere; autg im sing. B.
'8 1 i ti tanta erat gravi taa in oculo (Pisonia);
paacere oculos alqa re; o. dolent 8. bem, ttrn®
man nilgt gern jiegt Plaut.; recentem aliorum
felicitatem aegria o. introapicere Tae. ; B. nagen
fitgtbarrn ©egenftänben ante oculoa esse, versari,
poaitum esse, alcui versari, fin oculia ease;
‘omnia aub o. erant ; audj B. tebenbig Borf|efteH=
ten, burtg bie ^gantafte oergegenwärtigten ©egen:
flänben in oculia ease, frumenti apea quae in
oculia fuerat bie fie ftgon bot Äugen fagen Lir.;
ägnliig 8. ©egenftänben be# SenfenS, bie flat,
faglitg, augcnftgeinlitg ftnb de rebus ante oculos
poaitia vulgari aermone diaputavit; in oculia
aitum, poaitum esse Bor Äugen liegen Sali ; aub
oculis alcia Caes. b. G. 6, 16, 1. b. c. 1, 57, 4;
aub o. ac. ezercitus Afraniani b. e. 1 , 71, 1 ;
‘ante oculoa alcia unter, Bor jmb*. Äugen, in
fmb4. ©egenloart; cum in oculis res gereretur;
quae in ore atque in oculia (Bor bem Änttig u.
unter ben Äugen) provinciae gesta sunt, .friert),
abet toogl jn unteritgeiben finb bie ffienbungen
esse in oculia alcia ob. alcui B. jmbm. fegr ae=
ftgäpt u. geliebt »erben, and) alqm in oculia
ferre, (Ter.) gestare, (Q. Cie. in Cie. ep.) ferre
oculis; abire ei oculia; liberate oculos meos;
tollere alqd ex oculis ben Süden entsiegelt Hör.
3m auäbtütflitgen ob. gebaegten @gf. ju animus,
mena, pl., a consuetudine oculorum aciem men-
tis abducere; totam licet animis tamquam ocu-
lia luatrare terram mariaque omnia; oculoa
quoque hominum liberare tanti memoriü doco-
ria autg ben Äugen ber freute ben ©egenftanb,
tocltgcr bie (Erinnerung tc. geroorrief, entsiegen
Lir. 6, 20, 10; eloquentia — quam nullia nisi
mentia oculia videre possumua nur mit bem
geiftigen Äuge erfennen Cie. or. §. 201.
2) uneigtl. a) Seuigte, ‘mundi (o. Sonnengott).
6) *+Äugc ob. ßnofpc an einer gjflanjc. c) (feit.)
kux SPejengnung bei 8or jüglitgftcn in feinet
Ärt, glerle hi duos illos oculos orae inaritimae
(Äartgago u. ßorintg) effoderunt Cie. n. d. 3
§. 92. d) (Plaut.) al« SiebfofungSWort ocule mit
mein Äugapfel! u. mp. oculisaime homo.
odCum, i, n. [mdtfov| (fpüt) ein tu mufifaliftgen
u. poet. ©ettftreiten beflimmtcS ©ebäube, Cbeum.
ödl (auig odlvi Anton, b. Cie. Phil. 13 §. 42;
0908 sum Plaut.; ai oatirua eaaet Cie. Lael. §. 69),
odisae, rerb. defect. (B. alten odio, odivi ob. odi,
odire) einen frag gefagt gaben b. i. gaffen alqm,
condicionem servitutis; in ftgmätgrrcm Sinne
*m. inf. betftgmäben, curare, aber autg gaf»
fen peccare boni; ‘Peraicoa apparatuu nitgt lie-
ben ; ‘qtiodcumque oatendia mihi aic, incredulua
o. ift mir jutoiber; qui vitia odit (niigt natg=
fiegtig beurteilt), hominea o. (gagt) Thrasea b.
Plin. ep. 8, 22, 3.
odiöse, adv. fodioBus] gaffenöwert, »ibrig.
ödlösus (ftgcrjg. -sic uh Plaut.) adj. m. comp. u.
*mp. oergagt, »ibrig, »iber»ärtig, tägig,
anftögig genua hominum; ‘odioaissima natio;
orator o. (langweilig) in diccndo ac loqnax;
verba; aenectus; o. esae alcui Plaut;; ne tibi
(accuaator) o. esset = negotium faceaaeret
Cie. Verr. 4 §. 45; odioaum eat; o. (auf eine
ärgerliigc Seife) ceaaat Ter.
Sdiuni, ii, n. [b. odio; f. odi] frag, (Erbitte;
runa, geinbfdjaft, in milberem Sinne Unju;
friebengeit, Äbneigung, SBibcrwille,
Überbtug, Stel fuit mihi o. cum Clodio; in
odium alcui venire; in odia hominum incur-
rere ; odium alcia aubire, auacipere, odia in ac
convertere jmbm. oergagt werben, feinen frag
auf fiig laben, aber in alqm odium auacipere
auf jmb. frag werfen, gegen imb. fr. gegen; odio
inimicitiarum entftanben auf te. ; ‘ozercere alqm
odiia; ‘verbia odia aspera movi; fo. (geinb;
feligfeiten) vetera retractare; odiacolligere; eaae
alcui odio (dat.) ob. in odio, magno o. esae
apud alqm; odio eaae tägig, unauSfleglitg fein
Cbm.; in hoc tantum fuit o. multitudinis b. i.
ber frag ber te. gegen ign war fo grog Nep. Phoc.
4, 4; ‘alqm, alqd odio habere; nihil odii ha-
bet et ig nitgt oergagt; odium incendere, re-
stinguere, lemre, aedare, f remittere, freponerc
bei fitg Oer galten Tae.; o. vestro auf- frag gegen
eucg; rerum suarum; ‘maria atque viarum Uber=
brug an See= u. Sanbreifen. 3"3bef. a) gegäf =
fige*, oerbri eglitgef u. »iberwärtige«
SBefen, Senegmen, SBiberwärtigteit odio
et atrepitu aenatua coactus eat perorare ; quod
erat o. 1 quae auperbial durua homo atque odio
qui poaaet vincere regem Hör. b) fflegcnganb
beä fraffeS terrae o. ambulat, populi o. Plaut.;
L. Antoniua, inaigne o. omnium hominum; ai es
0. publicum populi; odium hominis ein Bergag-
ödivl f. odi. [ter SJlenftg.
ödor (alte gorm odös Sali), öria, n». 1) bet ©e =
rntg, ben ctm 0. fitg giebt auaria, acerbus; ini-
bef. a) ‘SBoglgctubg, $uft; pl. fHäucgerwert
ture odoribua (u. fonftigeö iHöutgcrWcrf) incensia
Cie Verr. 4 §. 77; fcumulare altaria odoribua;
buftenbe Spegereien, Salben *tua etodores;
autg ‘gauberbuft, =falben. b) übler @e =
rutg, ©eganl odore foeda camera; intolerabili
odoria foeditate. e) $unft, (Dampf insoUtus
Lir., ‘ater. 2) tp. Ägnung ob. 8ermutung,
®otge}ügl, SSittcrung o. etw. qui quodum
o. auapicionia sensisset m. acc. c. inf. bet ftgon
einigen SBinb baoon befommen gatte u. ben 8er
batgt gegte, bag; eat non nullna o. (man Wittert)
dictaturae; o. alqo legum recreatua burtg eint
ftgwatge froffnung, bag bie ©efege jut ©eltung
fommen werben; urbanitatie frautg, ftgwatgeSpur
oon ic. [©erutgsfinn Cie. Tusc. 4 §. 20.
«döritio, önia, f. [odorol (feit.) baf 91 i eigen, ber
1. Ödörätua, ua, m. [odoro] 1) ber ©erutg a!4
©mpfinbung, baf iHictgen. 2) ber ©erutgifinu.
2. odbratus, adj. [odorj rietgenb, buftenb, bcf.
5G0
odorifer — offensio.
luoglriecgenb * capilli ; ‘rosfr canos capillos
an ic. ; ‘Aasyrii in beten Sianbc wogltieegtnbe
Spejereieu wacgfen.
ödörlffir, fern, ferum, adj. [odor-ferol 1) *WogI =
rietgcnb lanx. 2) woglrietgeitbe Sadjett
geroorbrinaenb ‘gena.
üdöro, 1. [odor] woglrietgenb matten *agra
fumis. — ödöror, dtp. 1. [odor] 1) (Plaut.) an
etm. ticken palltun. 2) mit ben ©erutgätnert-
jeugen unterfliegen, wittern ‘cibum. 3) tp. a )
erforftgen, auäfpüren pecuniain; quid futu-
rum sit; quam sagacisaime posaim, quid aen-
tiiuit; e Fabio bem 5. auf ben 3ogn füllen. 6)
Oerfiegtlicg, in bie Slafe flehen nunc decem-
viratum Cie. legg. agr. 2 §. 65. c) an ettn. rie*
i^en, fitg nur oberflächlich m. et», betannt
m neben pbilosophiam Tue.
üdorus, adj. m. comp, [odor] 1) moglried)enb
*flos, farbor. 2) witternb, *canum via £>unbe
u. ftnrfet Spürtraft, Spütgunbe.
(iil oa f. odor.
Odrfsae (Odrüsae Z’oc.), ärum, m. ©oll in Xgra=
cien. X)ao. ‘Odrfslus, adj. tgracifcg; subst.
•all, örum, »«.
Odyssea, ae, f. l) bie Obqfiee §omcrä. 2) ein
©ebidjt bei Utoiuä ©nbronicu«. 3) Odysseae por-
tua ©orgebirge Siziliens.
‘Oeigrlus, adj. ( Oeagrua , ftSnig in Zgracicn,
©ater bei Orpgeuä] tgraciftg ob. orpgiftg.
‘OcbiPldes, ae, m. flacgtontme beä Cbaluä, it ö-
nigä b. Sparta; aurfj Spartaner; Oebälls, Idis,
f. alä adj., a) oom ßbaluä ftammcnb, nym-
pha 0. Helena. j) fabinifd), Weil bie Sabiner
D. ben Spartanern ftammen fällten. — ‘Oebiilius,
adj., a) fpartaniftb, bah. ‘Oeballa latent, »eil
e« P. Spartanern unter bem ©galantu* bcBölfert
fein foHte. 6) fabintfeg.
‘Mech&IU, ae, f. Stabt auf ©uböa. $ao. *0e-
chSlts, Idis, f. ein ©leib aus ßdjalia.
♦öeclides, ae, m. Sogn bei ßfleuä => Stmpgiarauä.
Oceonömiciis | ofxovoutxös] Pom Ipauägatt,
Xitel einer Stgrift bei JEenopgon.
üedlpns, i u. odis, m. König in Xgeben, ISfte
baS füitfel ber Spljinj. Sprngw. Davus sum,
non Oodipus ich Permag niegt alle Siätjel ju 15=
fen Ter.-, Oedipo coniectore opus est Plaut.-,
Xitel einer Xragöbic bei Sopgolleä Cie., beä ®ä=
far Suet. Xap. ‘Oedlpödiönlus, adj,
üeonses, ium, m. bie Gnuoognct b. Üa, Stabt
in Stfrifa Tac.
‘Oeneiis, 6i u. eos, m. König in ßalpbon, ©ater
bei ©leleager u. Xpbeuä, ber Xeianira tc. $ab,
1) ‘Uenei'us ob. *-ncus, adj ■ _2) ‘Oenides, ae,
ui. Solpi ob. SRmgfommc bei Ctteui, inibef. =■
Xiotnebeä, Snfcl bei Öneui.
Oenömnus, i, m. f. Hippodamia 1); aueg 9iame
einer Xragöbie bei Slttiui.
•Ociiopla, ae, f. filteret fßame ber 3nfel Sigina.
Xao *-pius, adj.
oenöphönini, i, n. [olvoipogov] äBeinlorb llor.
— oenöpoliiim, ii, n. [ofvotnolriox] SBein =
f chenfe Plaut.
‘Oenötrius ob. Mrus, adj. [Oenotria, filteret
SRame beä füböjtl.«Jeileä p. 3talien] i t a l i f <g,
römifdj.
oenns, altlat. p. unus, Cic. legg. 3 g. 9.
*to«<rtro6j ii »»• [oferpos] ©retnfe (lat. aailus).
oesnx, altlat. ft. usus, Cic. legg. 3 §. 10
Oeta, ae, u. *-te, e», f. ©ebirgälette in Xljeffalien.
®ab. Oetaens, adj -, subst. fjerfulei, ber ftd) auf
bem ßta perbtanntc.
offa, ae, f. ber ©iffen, bef. ein Jflop aui 9R«bI
pultiB; melle aoporata et medicatis frugibm
offa Verg.; Stüd, Älumpen riaut. ®ao. off*.
tim, adr. bifjen=, püdmeifc Plaut.
toflendiculum, i, n. [offendo] (feit) Jlnpop,
©ebeitflidjfcit.
otfeudo, di, sum, 3. [ob-fendo] I) Irans. 1) et»,
gegen ob. an et», ft open (unerwartet u. un
miUWrlüf)) caput, fpedem, offenao scuto; *pes
offonsus an ben man fttp geftopen bat; *tocü
offenBa imago ber anpraffenbe S(pau bei titbei
*dentem eolido llor. 2) gegen et», anftopen,
anrennen scopulum. hiern. a) antreffen,
auffinben, auf et», ob. jmb. ftopen (unet=
Wartet) alqm imperatum; eundem bonorum sen-
sum; alqm offensum fortuito. b) anftopeub Oer =
legen, befdjäbigen latus vehementer; bog
bilbl. 'Jlttftop geben, anpopen bei jmbm., jmb.
nor ben Kopf Popen, nerlepen, Iränlen,
bcleibigen, jmbm. Ifipig fallen (unabftchtlich
alqm, animum alcis, uxistimationem alcis, ani-
mum in alqo fidj bureg jmb. beleibigt fühlcc;
mebial, offeudi Hnpop nepmen, fidj oerlegt,
getrfinft, beleibigt fügten offensä in eum
militum in voluntate ; ‘forma eemel offensa bie
Sdjöngcit, bie einmal jur Klippe geworben.
II) intrans. 1) ‘an etm. anpopen puppis in sco-
pulia ; bag. ju Stgaben fommen, eine« Un;
fall, eine Stglappc erleibcn, in Unglüi
ficraten navea in redeundo, in re navali, At;
ius primo accessu ad Africam; apud iudices
■= feine Satgen uerlieren; si aliquid esset offen-
Bum miplingen, fegief gegen follte; uullum eius
modi casum exBpectans, quo — offendi possvt
burtg ben eine Scglappe erlitten werben lönntc.
2) nerftopen, fegten, einen Segler matgen
et», oerfegen in alqa re; nihil in niegtä, alqd
in etw.; sin quid offenderit, Bibi totum, nihil
tibi off. trifft ign tc. bie Scgulb bapon. 3) an
ftopen, Unwillen erregen, fitg Ungunp jn-
jiegen in alqa re, apud plebem, sordibus Hör.
4) an etw. ober jmb. anftopen =- Wnpop neg=
men, f ich Popen, in alqo an jmbm, alqd in
alqo an etw. bei jmbm., si in me aliquid offen-
distis bet mir et», flnftöpigeä gefunben gabt. 5)
(Liv.) o. Satgen, anftöpig fein, Hnpop ge=
ben nihil aliud.
offensa, ae, f. ber ®npop,„ben jmb. an etw.
nimmt, ob. ben jmb. giebt, Ärgernis, JCräa--
luttg (in flaff. ©rofa feit. u. nur im Äonoerfc
tionäton) magnä in off flim apud Pompeium;
‘offensas vindicet ense suas; feine offensa cum
uxore vivore, fsuscipere off et subire, f-con
trahorc ; omisisset offensas an distuUsset »■ off
ulciscendas Tac. h. 1, 47.
offensätor, töria, m. [offenso] Stümper incer-
tior in legendo velut off. Quint. tO, 3, 20.
offensio, önia, f. [offendo] 1) bai 91 n Popen an
etw. pedis; meton. ba«, woran man peg ftöpt ob
ftopen taun, ®np_op; autg Sranlgcitäanfall,
Unpäplitglctt, Übclbefinben corporum, gra-
vis. 2) tp. a) ber Hnpop, ben jmb. an etw. nn=
WiOfürliig nimmt ob. unoorptgtig flieht, Ärger
ttiS, ©erbrup, Sfllippimmuttg, ffimpfinblitg
leit, Slbneigung, äBiberWille sine ulla in-
vidia ac sino ulla off.; propter off. populi et
odium militum; res off. affert; sine eius off.
offensiuncula — officium.
561
animi ogne ftctj gefränft ju fügten; utrumque
egit graviter, auctoritate et off. animi non
acerba auf eint mürbige ©eife, nämlteg obne bag
jein »erfonUcget Übergewicht ob. feine (Empgnblug:
fett oerlegenb ob. Itditlenb geworben märt Oie.
I.ael. §. 77; est alqd aleni offensioni; in alcis
off. cadere (t>. Sachen) ; quasi de industria in
odinm offensionemque populi Rom. irruere (».
fserionen); pl. frantgafie Mbneigungen. 6) lln =
fall, oetbtitfiliiber Borfall, Unglfld, un*
qlüdltcger Slutgang ob. ttutfatl, belli im
ic.; offensionuni et repulsarnm quasi quandam
ignominiam timere et infamiam; olqa off. per-
motus. Tao. dem. offengiancäla^ ae, f nur
bilbl. a) Heiner Kn flog animi trn. 6) Heiner
Unfall, Heine Schlappe in aedilitate off. ac-
cipere.
oflenso, 1. [intens. o. offendo] (fett) 1) off. ca-
pita bie Stopfe an bie ©anb flogen Liv. 2) in
ber SRebe fioden, innebatten intersistentes
offensantesqae Quint.
offensas, adj. m. comp, [partic. o. offendo] 1)
»erlegt, beleibigt, aufgebracht, unwillig
animus alienatus et off, aleni, quem eibi oflen-
siorem sciebat esse. 2) oergagt, angögig
off. et in visus alcui ; existimatio off. nostri or-
dinis.
offero, obtüli, oblätum, offerre, 3. [ob n. fero]
1) entgegenbringen ob. »orbringen, not»
führen, »or galten, jeigen, bar gelle n *aciem
strictam venientibus ; os suum non modo osten-
dere sed etiam off ju fffiarlte tragen; poenam
oculie deorum »or ben Bugen ber öötter »oH=
jiegen; off. se o) fieg jeigen, erfegeinen se
alcui. b ) fieg »ott felbft finben ipsi so. c) be*
gtgnen, aufgogen, bef. feinbtieg fieg entae»
gengellen si qui se off, insectantur, se ho-
Btibns, fse ad aimicandum; bag. se melioribns
fieg gingeben, = neigen ju jc. Hör. ep. 1, 2, 68;
se ignotum vincentibus ultro ft cg überliefern
Verg. Aen. 2, 59 g. 2) ip. a) pass, fieg jeigen,
aufgogen inetu oblato; *nova res oblata;
oblata religio (eine retigidfe Bebenflicgleit) est.
6) antfegen, preiigeben se periculo, telis,
inyidiae, proelio, morti, pro patria ad mortem,
in discrimen; fcorpus quaestioni; ne cui ma-
iestatem suam contumeliae offerrent Liv. c) an =
bieten, antragen alcui operam suam; se ad
alqd. d) entgegen:, barbringen, Mieten,
ergeben; ermcifen, antgun, »erurfaegen
fboletum medicatam avidiBsimo ciborum ta-
lium; oblato falao erimine Liv. 1, 61, 2. Bit-,
berä nt ne criminibus aut inferendis delectetnr
aut credat oblatis ben ». anbtrn gegen anberc
igm entgegengebraegten Oie. Laei. §. C5; quem
ex proximo loco fors obtulisset; foculis alcis
se; opem, benefieium; alcui terrorem, errorem,
mortem, nocem, incendium; quod vobis a diis
immortalibus oblatum et datum est; occasio
offertur; oblata facultate. $a». offerümentae,
ärum, f. ®ef cgenle, fegerjg. = Segläge Plaut.
offlcina, ae, f. | o opifex, g. öpificina, einm.
Plaut, mit. 880] ©erlftätte, Sabril armorum,
fferraria, Uonetae SUtünjgäUe, nequitiae, cor-
ruptelarum; Isocratis domus quasi ludus qui-
dam et off. dicendi; quasi officinas instruere
sapientiae; falsi teste» etc. ex eadem off. exibant.
officio, feci, fectum, 3. [ob-facio] eigentl. etm.
»ormaegen, bureg eine SBorfegrung »etfperren,
«einlcgis, tat. twulfdn* SdtuCroiitnti. 6. Stuft.
»erbauen, gemmen o)(feltener) alt Irans, fiter
ben ©eg abftgneiben. b) gäugg alt intrans., in
ben ©eg treten, im ©ege gegen demoliri
aedes, quarum altitudo officeret auspiciis; cui-
cumque partic ulae caeli officeretur ma# ». ber
Butfiegt bureg flauen »erfperrt würbe; hostium
itineri bem geinbe ben ©cg »erfperren; alii in
angustiis ipsi sibi; alcui apricanti jmbm. »or
bat Sonnenlicht treten; umbra terrae soli offi-
ciens; fprospectu (dat.); fortae nubes visui;
im SBilbe borum concisis sententiis Theopom-
pus altitudine orationis suae »erbunfelt, lägt in
ben §intergrunb treten; mentis quasi luminibus
altitudo fortunae et gloriae bienbet; tp. im
©ege, ginberlicg fein, Sintrag tgun com-
rnoms alcis off. et obstare; ei pecuniae vita
Roscii, libertati, meo nomini, *laetis frugibus
berbae.
offTciöst, adv. m. comp. u. fsup. [officiosus] ge =
fällig, juoorlommenb. — offlclösus, adj.
m. comp. u. mp. [officium] bienftfertig, ge=
fällig, juoorlommenb homo officiosior, in
alqm, ’voluntas, *epistula, officiosissima natio;
dolor ». Tienfteifcr glcicgfam bittiert; labores
aut Biengeifer übernommen; »sedulitas in ®r=
weifung »•■ Tiengen.
officium, ü, «. [aut opificium entganben, ». opus
u. facio] eigtl. 'bie fflerloerricgtung’, Solljiegung,
fieigung beffen, mat jmbm. ju tgun obliegt, bag.
l) fflitgt, Serpjlicgtung, Segulbigleit,
Beruf off. suum facere, servare, conservare,
exsequi, off. (alcui) praestare, officio fungi, sa-
tisfacere; diligens in retinendiB off.; off. suum
deserere, ab officio discedere, off. suo deesse;
perfeetum, rectum, medium, commune ftoifeger
t. t; officio pflicgimägig; non stadio accu-
sare, sed officio defendere; singularum rirtutum
sunt certa quaedam off. ac munera; est alcis
off., ut ob. m. inf.; intbef. a) Bf liegtgefügt,
:tteue, ^fticgtmägigleit imperatoris; adu-
lescentis off. collaudato; pudor atque off; ni-
hil officii, nihil honestatis; vita cum officio
coniuncta. b) UnterWürfigleit, Segorfam
alqm in officio tenere, continere, in officio esse,
manere, permanere, 2) jebe pgicgtmägige jjanb
lungtweife ober jjanblung, bag. a) 35tenglei=
gung, Bicng, ® efälligleit, S)iengfcrtig =
leit, vbfliegfeit officia alcis in alqm; fquo-
rum »empor in rem publicam singulare con-
stiterat off.; nihil est vicissitudiue »tudiorum
officiorumque iucundins; officia Gallici belli;
laetor meorum off. conscientiü, quibus si quando
non mutue respondetur, apud me plus officii
reaidere (bag icg mit meinen Xicnglcigungeit im
SBorfcgug bin) iacillime patior; desen ab alcis
officio; multorum off. coniunctio entganben bureg
IC.; off. suis amplitudinem alcis amplecti, alqm
complecti, prosequi ; conferre multa magna etu-
dia et off. in alqam civitatem; reddere cumu-
late officium; f officia alcui tribuere, f prae-
stare; * officio priorem certare (juBorfomtnen) ;
literae officii plenae; bef. ®icnggefäßigleiten,
wtlige jmb. alt Siaattbürgcr bem anbern etweig,
bag. aueg t». bem Seruf bet Sacgwaltcrt u.
». iöerteibigungen »or Sericgt, bat geriegt:
liege ®efcgäfttleben civilia; ®grett:, §öf =
licgleittbejeigung bureg Begleitung auft 3o;
rum, Bufwartuug im ^aufe u. bergl., Sgrcn:
bi eng urbana; officii causa prosequi; officio
36 D"
662
offigo — oluscultim.
togae virilis interfui bet Seremonie, al8 er bie
t. v. anlegte Plin. ep., in praetorie officio PUn.
ep. 1, 6, 11; feuprem», »triste bet lebte 2icbe8=
bienft (burd) Begleitung bet Seiche). b) Bienft,
Bmf, Bcrriei)tung, ©efebäft, maritimum jur
See; itineris auf bem SRarfcbe; legationis; ad
off. imperiumque ; off. et munus oculorum;
onnc off. rnunusqua sapientiae; in officio esse
feinen Zienft tbun Quint.-, f öffentliches Hmt
distringor officio; quidam ex officio admissio-
nis ein Rammet f)en; pl., Giejcbäfte.
of-figo, 8. (feit.) einfcblagen, beteiligen
IÄV. 83, 6, 10.
ofTirniate, adv. [offirmatus] bartnödig resi-
stere Suet. — offirmätns, adj. m. comp. ( parttc.
0, offirmo] ijartnädtg, ftörrifcb animo forti
atque off. Plaut ; illitis voluntas obstinatior et
in hac iracundia offirmatior Oie. Att. 1, 11, I.
— of-firmo, 1. eigtl. feftmadien; tp. (Ter.) viam
bei bet genommenen SRajjregel bleiben, se u. abfol.,
bei feinem Kopfe; »fanimum fid) ermannen,
of-flecto, 8. umlenlcn uarem Plaut.
olfrenätus, adj. [ob-freno] aufgejäumt = ge =
bunben, gefeffelt Plaut.
offüela, ae, f. [ob-fucusf (Plaut.) Scbminte; tp.
im pl. Blenbwetf, Zäufdiung.
t off üla, ae, f. [dem. t>. offa] ein Btgdjen.
of-fnlgeo, 2. entgegen leuchten lex oculis Verg.
Aen. 9, HO.
of-fnndo, 3. l) et», Bor ob. über etw. gtejjen,
werfen, oetbreiten cibum Plaut.-, altitado
caliginem oculis madjt einen fdjwinbcln; aPr
offunditur nobis umgiebt unS; ignia ob oculoa
offnsus; bitbl. omnium rerum terror oculis auri-
busque est offuBUS; alcui subitum pavorem;
tamquam si offusa rei publicae sempitema nox
esBet; tonta offusa oculis animoque religio bie
fo mächtig auf tc. einwitfenbe; animis offusa ca-
ligo est; quamquam multa simul offunderentur,
inetua ex imperatore etc. Tac. 2) itbergiefjcct,
beb eiten lucernae lumen offunditur luce solis
Wttb überftrablt, oerbuntelt; feo pavore offusum
(tc. CBBe fei überwältigt worben) Claudium, ut.
og-gannio, 4. fob gannio] entgegen febreien
Plaut.-, alcui alqd Ter.
og-ggro, 3. [ob-gerol entgegen führen, bar»
bringen alcui oscufum Plaut.
Ögfgius, adj. ben OgpgeS (fabellj. ®rünber u.
König ZbcbenS) betreff enb, »tbebanifd), deuB
Bacchus.
oli t interj. o! ad)! b°! Com. — dhfi , interj.
halt! Com., Hör. — oho, interj. o h o 1 jum Äu 8=
brmf ber Berwunberung über eine plö&liche Oft»
febeinung Com.
olei, interj. SluBruf ber Klage Ter.
Öileiig, öi ob. eos, m. König in 2ofriS, Batet beB
«jaj. Zao. »Oilidf‘8, ao, m. = Jljaj.
Olblensla, e, adj. Olbia (Stabt in Sarbinien)
betreffenb, olbtenfifd).
olea, ae, f. 1) Olioc, ßlbcerc Hör. 2) Cli<
Ben», ßlbaum. ZaB. öleäglnus, adj. oon
ßlbäumen.
(Hearing, adj. [oleum] jum Ol gehörig, Ol«,
cella; subst. ßlfjänblcr Plaut.
Oleäros, i, f. eine ber fporabifdjen 3n[efn.
Oleaster, stri, m. [olea] ber wilbe Oli&enbaum.
»ölen», entiB, adj. [ partic B. olooj tiedjcnb
bene; wo^l» ob. übelriecbenb, ftintenb.
•ÖlgnluB? adj. [OlenuB, alte Stabt in üitolien]
— fitoltfd); »aidus 0. capellae ber «maltbea
ölco, lui, — 2. [olant, gorm nach ber 3. Konts$.
Plaut.] 1) riechen (einen ®erud) B. ficb geben
beno, male; ceram, crocum nad) tc. ; nihil; *ju-
stillos, »hircam wie »c. Hör.; »sulphure; »nanio;
tp. nad) etw. riechen, etw. oerraten, an bei
Jag legen malitiam, nihil peregrinum, nihil
ex Academia. 2) f ich bemetfbar mabes.
fid) oetfpüren laffen illud non ölet unde -it;
(Plaut.) homo quidam ut) fpfire (Wittere) einer
tc., aurum huic er merft, baff ich Selb habe,
oleum, i, n. [slaior] 1) ßl, fpriebw., oleum et
operam, et operam et o. perdere hopfen usb
©alj Berlieren, 8 eit u. Blühe oergebenS anwesc
ben; opera et o. philologiae noBtrae periit; o.
addere camino f. caminua. 2) weil man bei
SeibeBüfmngcn u. bef. beim Bingen fich mit CI
falbte, B. geizigen Kämpfen u. Scbulübungm
im Sieben nitidum quoddam genas est Terb.*-
rum, sed palaestrae magia et olei quam huias
civilia turbae et fori.
olfäclo, 3. [oleo u. faciol rieten (bnrh ben ®e
ruchbfmn empfinben) alqd; tp. wittern, fpüreu
non aex totia mensibua prius quam etc. Ter.;
nummum. ®aP. olfacto, 1. (ootH.) an etw. rie=
Äen alqd. [pra, faenei
dii8, adj. [oleo] übelriedbenb, ftinfcnb »ca-
öllm , adv. [ollua — ille] übeth- jnt Bcjeidfinur;
eine* B. ber ©egenwart entfernteren Settpanftc»
l) in ber Befangenheit, ehemals, einft fuit
o. senex Plaut.; alium esse censes nunc me
atque o., cutn dabam? Ter.; fotrefponbirmib o.
Tel nuper; o. — post — dein — nunc Sali..
o. — mos Tac.; attributio o. conditoribua ve-
BtriB, o. convivium Jutt. ; auih längft, fett lan-
ger ßeit Plaut., Phaedr., Plin. ep. Tac. 2) in
ber Sdfnnft, einft, fünftig einmal, einmal
utinam coram tecum o. potiuB quam per epi-
atulae (sc. colloquar); (Hör.) non, si male nunc,
et o. nie erit. 3) »bisweilen, $u 8**ten,
manchmal, gewöhnlich, bej. in Bergletchungcn
si reB certabitur o, ut puens o. dant cruatula
blandi doctoros Hör.
SITtor (höl.), öris, m. [olusj Küchengärtner,
©emüfehänbler. ®ao. ölttörlns, adj. jnnt
Küchcngärtner ob. tu ben Küchengewädhfen
gehörig, Küthe"s, @emüfe= forum.
öliva, ac, f. — olea, 1) DliBe Hör. 2) 01 =
bäum; meton. a) »ein Dliocnflab. V) »ein
ßljWcig, praeponere o. undique decerptam
fronti bte Stirn mit einem Olioenftanj umwtn=
ben, woju man überall her bie gmeige pflüeft. o.
®id)ter, ber ben Stoff jum greife MthenS B. aüeu
Seiten jufammenträgt. SaB. öliretum, i, ■.
ßlpflanjung, »garten. [tragenb.
»öliTiför, fera, ferum , adj. [olira-fero] CliBfn
ölivum, i, n. [oliva] ßl Plaut., Hör.; »Wohl;
olla, ae, f. Zopf. [riechenbe Salbe,
olli (Beraltet) ft. illi, *nom. jm. unb (Cie. legg 2
§. 21. Verg. Aen. 1, 262) dat. sing.; olli», dat.
pl. Oie. legg. 3 §. 7; ollos, olla, acc. pl. Oie.
legg. 2 §. 21. 22.
*+dlör, öris, m. ber Schwan. Zao. »ölörinns,
adj. oom Schwan, Sdhwanen».
81iin (bol.), vris, n. Küchen traut, ©emüfe überb.
als einfache ob. geringe Blahljeit, gemeine Sof
Hör. ZaB. dem. olascnlum, i, n. etwas Kohl,
auch pl. Hör.
5G3
Olympia -
Olympia, ae, f. eint Dem gruS Zeitige ©egenb in
Elis, wo bit grofefit oltjmpifc^ett Spiele gefeiert
niurben. 3)ao. 1) ‘tOlympiäcus, adj. 2) Olym-
pia*, ädis, f. a ) bet »ierjäprige 3 ei träum »wifepen
ber Seiet ber oiqmpifipcn Spiele; bie ©rieten
regneten feit 776 p. Epr ipre 3aprc nach il)ntn ;
* — lustrum fünfjähriger geitraum. 6) bie SJtut*
ter 'illejanberS beS @r. 3) ‘OlympYcus, adj.
4) Olympiönicps, ae, m. ein Sieger in ben
otpmpifcpen Spielen. 6) ülymplns, adj.-,
sahst a) -ium, ii, n. Xempcl bes &eu$ auf
Sijilien 6) -ia, örum, «. bie olpmptfcpen
Rampffpicle ‘coronari, ‘vincere Olympia f.
cqrono 11, Tinco 1).
1. Olympus, i, m. l) Karne mehrerer Serge; am
belannieften ber Clpmp an ber ©renje o. 2Race*
bonien unb X^cffaticn. b. ben Sitten alb ©tp bet
©ötter betrachtet; *ber ipimmel, baS §immet8*
ge wölbe; *extremo veniens Sol 0. (D. Sonnen*
aufgang). 2) ein glötenbläfet Oo.
2. Olympus, i, f. Stabt üpcicnS am Serge Dlpmp.
JBaä. •penl, örum, m.
Olynthus, i, f. Stabt auf tS^atlibife. Sa», subst.
Olynthlua, ii, m. [tue o. Hör.
ömäsnm, i, n. SRinberfalbauncn pingui ten-
umen, Tnis, n. [mahrfet), 0. os, altlat. osmen] 1)
ein gefprocpeneS SBaprjeitpen, hisce o., Ca-
tilina, proficiscere unter biefen proppetifepen ®e*
leitSWOTten; guruf faustia in Germanicum o.
Tae. ann. 1, 35. 2) jebeS ÜBaptjcicpen, Sin jeidjen,
Sorbebeutung, Omen (als gutes ob. fthlimmeS
angefehen) velut omiuis causä; hoc detestabile
o. avertat luppiter; o. accipere; id a pleriaque
o. magni terroris acceptum; *pl., noctis, lunae;
*i. secundo o. glücflict), in ©otteS Kamen; *par-
rao recinentis UnglücfSgefcprei; *o. repetere; o.
rictoriae praecipere; *o. tanto mit fo banger
flpnung. 3n8bef. a) ber feierliche SButtfcp als
gutes Omen optima; ‘votis ominibuaquo et pre-
cibns. 6) Ülnbcutung, Sebingung, ca lege
atque o. ut Ter. c) ‘feierlicher unb beben*
tungSsoller ©ebrauep; *§o<pjeit, infofem
fte mit Hufpicien »erbunben ift, primis o.
omYnitor, öris, m. [ominor] äBciSfager Flaut.
— ömlnor, dep. 1. |omen] l) ein SBapr jeiepen
geben, ein »orbebeutenbeS SBort äufiern,
etm. Erwartetes »ertünbigen, bap. aus ge*
roiffen Blitjeicpen weisfagen, proppejeien, ap =
nen aleni consulatum in proximum annnm
Flin. ep.; felix faustnmque Imperium; navea,
velut ominatae als wenn es tpnen geapnt pätte;
ff am am sibi ; verba male ominata ». fcplecpter
Sorbebeutung Hör. 2) anwünfipen (u. baburep
eine Sorbebeutung geben) alqd Flaut. — fömt-
nosiw, adj. [omen] bebeutungSsoll, omi =
nöS res.
ömissns, adj. m. comp. [ partic. ». omitto] (Ter.)
naepläffig, unaeptfam animo omisso esse;
ab re omissiores paulo mit bem ©elbc etw. ju
lodet.
öinitto, 3. [ob-mitto] 1) »on fiep taffen, fap*
ren, gehen laffen, arma fallen taffen, omis-
sis pifis; fhabenas; fnavigia oerlaffcn; omitte
me lafi miep jufrieben Ter.; animam bett ©eifl
aufgeben Flaut. 2) tp. a) japren, fein laf =
fen, aufgeben, unbeachtet laffen timorem,
spem, pietatem; Omnibus omissis rebus mit
$üttanfepung alles anbern Cats.; bag. rebus
omissis etc. rlajj beine ©efepäfte rupen’. Maß alles
— omnis.
fiepen u. liefen’ Hör. ep. 1, 5, 80; obsessionem,
firimam navigationem, occasionem, f casus (fjwi*
cpenfälle, B. Siebneri; hostem, Gallium ans ben
lugen laffen, fScythas in Küpe laffen; m. inf,
auf p Ören, omittat urgere et bringe niept weiter
in unS. b) übergepen, unerwähnt taffen,
». etw. ob. jmbm. abfepen alqm, alqd, de alqa re.
omnTgöna, adj. [omnis u. geno] oon allerpanb
2t r t omnigenum (gen. pl.) deum monstra Verg.
Aen. 8, 698.
omninö, odr, [omnis] 1) gönjltcp, ganj, ganj
tt. gat, burcpauS aut o. aut magna ex parte;
nacpgefteUt bef. in Scrbinbung mit adj. fowie mit
omnis, nullus, nihil; non asquam, egregium
virnm omnino einen in jeber^infiept trefflichen
Stann; quod sine sensu sit, id nihil ad nos
pertinere omnino burcpauS niept ; non usquam
id dimt o. (anSbrüdlitpl, sed quae dicit, idem
valent. 2) jur Angabe beS Wflgemeinen über*
paupt, im atigemeinen, im ganten, über*
paupt nur de hominum genere aut o. de ani-
malium loquor; o. simulacrum aliquod aut ve-
stigium civitatis; bef. in Serbinbung mit omnis
u. nullus, biefen SBorten »orangeftellt, wenn jum
Sräbifat beS ©apeS gepörig, M. Antonium o. om-
nis eruditionis expertem fuisse; o. oninium ho-
rum vitiorum una cautio est; o. omnes clari
et nobilitati labores contendeudo fiunt etiam
tolerabiles; ut o. disputaret null am esse artem
dicendL ^ier». iurj, mit Einern {Bort om-
nino, ut te absolvam. nullam hic navem con-
spicio Flaut. 8) bet ßaplangobrn in allem, im
ganjen, nur quinque o ruerunt. 4) tur Se=
jeiepnung ber allgemeinen ©ültigfeit einer »uSfage
überhaupt, atlerbingS, bef. in Einräumungen,
wo ein 'aber’ nacpfolgt nego eum o illo die
esse mortuum; o. est amans sui virtus; danda
o. est opera etc., sed etc.
‘omnlpirens, tis, adj. [omnis u. parens] alles
erjeugenb. — ‘omnlpötcns, tis, adj. [omnis
u. potens] allmächtig; subst. B. Qupiter.
omnis, e, adj. aller (cm allgemeinen; »a(. qnis-
que) o. de officio quaestio; sinn o. philosophia
opne bie gefamte fßp. ; bagegen (Com.) Bine omni
malitia sine ulla m.; o. omnium ordinum
homines, o. ceterae res, alia omnia; auep Iurj
omnes •- o. alii; omnia prius arbitratus sum
fore quam ut etc.; o. minima alles, auep bie ge*
ringfie fileinigfeit; o. antiquissimi ade, auep Die
ättefien deute; erat ex omnibus castria (ex om
nibus castrorum partibus) despectus Caes. b. G.
7, 80, 2; subst. n. sing, omne alleS; omne red-
dat Ter.; omne, quantum exaravero; ‘omne
quod obstat; cum bibit, omne decet; pl. m.
omnes alle, alle Sicnfcpcn; omnes, etiam infimi
Lentul. b. Cie. fam.; m. gen. ade einjelne woju
gepörenbe Macedonum, Tarqniniae gentis, Her-
nici nominis Liv.; n. pl. omnia facere alle Dlttpc
anwenben, alles mögliche tpnn; in eo Bunt omnia
barauf beruht alles; cum eo mihi sunt omnia
fiepe icp in ber innigften Serbinbung; is mihi
omnia est; ante omnia Bor allen Xingen, Bot
adern; falia o. ganj baS ©egenteil; in alia o.
ire, discedere, ftransire; eadem o. ganj eben
baSfelbe; per omnia u. *bl. omnia in allen Stüden,
in jeber Bejiepung ; ‘per omnia ducere überall
peTumfüpren; *nos rape in omnia (ins Serberbeni
tecum ; ‘in omnia se vertere ju allem ftep wen*
ben; (jeltner u. wenn teine 3wetbcuitgfeit entjiept)
36*
564 omnWagui — opera.
desperatio omniura («.) ■= omnium rerum Caes.
b. c. 2, 81, 4, omnium (für alle gelle) una re-
gula eat Oie. off. 8 § 81; inopia omnium Liv.
21, 11, 12; hia Omnibus (n.) butef) atleö bieö
Caes. b. c. 1 , 62 , 1 ; in Omnibus his elaboran-
dum est Cic. off. 1 §. 133; et pro Omnibus et
contra omnia disputare Cüc. de or. 3 §. 146.
3n*bef. n) jebeimalig, j c b c 4 , allemal o.
inensibus; *o. veretur umor. b) alle mögliche,
allerlei, lauter, abjeftioifch u. fubftantiD. ca-
stra plena omnia fortunae publicae privataeque;
o. probris onerari; omnia experiri; o. rebus
auf alle mögliche Seife, in jeber Beziehung; si
qui in bello o. secundos rerum proventus ex-
spectent; o. triremes lauter 35tcirubercr; exer-
citus pervenerat Arpos per o. pacata bunt) lau«
ter ®egenben, bie friebltd} maren; castra inter
confragosa o. praeruptaque locat {Wifdjen lauter
gelsblöden u. Wbgrünben; inter corrupta o.
unter lauter Derberbten Umftänben. 2) ganj,
Dollftänbig Gallia, provincia; o. orä maritima
längs bet ganjen ßüfte; o. corpus intendere;
•non omnis moriar, o. in hoc sum Hör.
omnYT&gus, adj. [omnis u. vagus] überall um«
herfdjweifenb Diana Oie. n. d. 2 §. 68. —
omnTvöltis, adj. [omnis u. 1. volo] alles be =
ge^renb Ct.
önigrns, i, m. [Svaypoc] Wilbet 6fel.
Onehesmites, ae, m. [sc. ventus] bet D. epiroti«
[tt)en §afeti On<$eSmuS nad) glatten tte^enbe fflinb
Oie. Att. 7, 2, 1.
Snörirlns, adj. [onus] Saft tragenb, Saft«,
gra(bt= navis, iumenta; ȟbst. onerarla, ae, f.
grants, Itanöportfdjiff.
öniro, l. [onus] l)bclaben, belaften, befraeft«
ten, bepaden ancillas veste Ter., naves, iu-
menta; naves commeatu, stipendio, armis; na-
ves oneratae für baö gewöhnliche onustae Caes.
b. c. 2, 82, 12; *men8as dapibus, -f-auro; *ma-
num iaculis bewaffnen; *membra sepulcro be=
beden; *ossa aggere terrae; onerari epulis, vino
Soll., t»e vino fief) mit 28. überlaben; fpluribas
corpus (mit mehr fSegcntcn ben Staatälörper);
tp. a) überhäufen, «fd)ütten, belaften alejm
raalignitate, pugnis, iniuriä Com. , maledictis;
iudicem argumentis; alqm mendaciis ob. (Plaut.)
bl. alqm aufbinben; and) mit Sorwürfen, Be«
f diulbigunaen überhäufen Seianum, saevi-
tiam, superbiam eius Tac. ann. 4, 68; jebod;
auch alqm amoenitate amoena amoenus dies,
alqm laetitii'i Plaut.; commoditatibus Ter., pro-
missis, laudibus, spo praemiorum, (Just.) Om-
nibus non humanis tantum, verum et divinis
honoribus; *turpi pudoro onerata tempora
(Schläfe). 6) bcfdjwcten, betätigen hostes
(sc. saxis) Liv. ; * verba lassas aurcs; ’iUorum
antiquis onerantur legibus aures; ‘aethera vo-
tis; » his dictis (sc. Tumum); *variis tua pectora
causis; ut onerari se labor iile non sentiat fo
baft bet Zuwachs (ein ®efüi)l D. Bcfchwctbe bei
ber Slrbeit oerurfacht Quint. 10, 6, 3. c) jehwe«
rer, ärger madien, erfchweren inopiam alcis,
invidiam, iniunam Liv.; dolorem, suppliciis
alcis senectutem Ourt.; parum in tempore in-
cipientes principis curas onerari Tac. c) Don
bem, was jmb. fehmer oerpf lichtet (ohne be8=
halb immer läftig für ihn ju (ein) hoc modestiam
nostram Plin. ep. 2) *etw. reichlich in etw. Ia«
ben, füllen dona Cereris canistris (, dat .); vina
cadis. — önerösuH, adj. m. comp, [onus] 1)
•f cpw er, brüdenb. 2) *f tp. tägig, be=
fchWerlid).
onus, eris, n. 1) bie Schwere, infofern fie be=
läjligt, Saft, ©ürbe, Sabung, gradjt armo
rum, tanta o. navium fo fdimere Schiffe; (Curt.i
tantae molis o. (pl.) propellere (D. gcläftüdea ;
sub onere unter ber Saft be4 ©epädeS;
oneribus esse belaben fein; merces atque onera;
•onus dorso subire; fim ©ilbe magnum o. su-
stines capite, regium insigne. 2) tp. Sajt,
'Elüfyt, Sefchwerlichfeit, tägige^ fflefdjäf;
officii; o. AetnÄ gravius sustinere; •(vinunii
sollicitis animis o. eximit;.o. alcui iniungerc;
oneri esse jut Saft fein, befchwerlich fallen; illii
se oneri non fnturum Caes.; fepici carmim,
onera (bie feftmierige Aufgabe) lyrii sustinere;
•mixto oneri honore; bef. Abgabe, Steuer,
auch Schulbentaft haec o. in pauperes incli-
nata sunt; o. graviora iniungere; oneribu,
premi; + parum oneris imponere, 2)au. önustu-.
adj. beloben, belaftet, befrachtet, bepadi
asellus auro, naves frumento, iumentum; m.
gen. auri, frumenti Plaut., Tac. ; ‘corpus hester-
nis vitiis f. vitium 2); tp. beloben mit etw,
b. etw. Doll, erfüllt cibo et vino, ager praedi
fpbaretra telis; (Plaut.) •. esse ben ©tagen poO
haben, fustibus burcbgeprügelt, corpus mit gab
ren belaben, pectus laetitiii; sacrilegio Phaedr
önyx, ychis , m. ein auö Cnftj (einem gelblich«
Starmor) gefertigtei Salben« ob. 8 a l f a m
büdjödjcn llor.
töpacTtas, ätis, f. [opacus] (feit.) Schattigleit.
— öpico, 1. [opacus] befeftatten hnnc locum;
sol terra» modo his modo Ulis ex partibus. —
Spions, adj. m. fcomp. u. fsup. 1) fchattig.
bef (hattet (mit ©ejug auf bie erfrifchenbe fiühlrl
ripa; *frigus, fuemus arboribus; fcoUis co-
presso nemorosus et o.; f locus densiore umbra
opacior; ‘per opaca locorum. 2) *bunlel.
ftnfter nox, domus Cyclopis; ’bicht barba.
8) ‘befchattenb arbor, nubes.
öpolla, ae, f. [dem. o. opera] (feit.) forensis ge
ringfügige ©efdjäftc bet Klienten auf bew
gorum llor.
Opera, ae, f. [1. opus] ba« thun« 6°nbeln
bie Xhätigteit, Arbeit, ©emühung, 372 ü br
(gew. menfd)Iid)e, aufeer wenn liete u. ® öfter axi
gleiche Stufe mit ben ©tenfdien gefteftt werben,
auch nicht ali anftrengenb ob. eratübenb, fonbem
at« witlfam u. förbernb jttbenlen) linguü factmu
inertes operi, et opens et factis Plaut.; otio-
siorem operfi quam animo; agitatio ment;-
poteet nos in studiis cognitionis etiam sine op.
nostra (= actione n. im Sefen, Schreiben, in
fjören D. ®ortrögen) continere; ut operfi qui-
que Consilium meum adiuvem; qui operd, id
est, virtute et industria benefici et liberales
erunt; res erat multae op. et laboris ; op. et
oleum perdere u. bgl. , f. oleum; operarn dan
alcui rei auf etw. ©lülje Dcrwenben, id Ter.;
amori (Ter.), valetudini, honoribus; sermoui
bc« ®cfptäihe« pflegen; m. ut, ne, bl. ccmj -, inf
Ter.; operam navare; operä alcis, raei, tni
suä burd) jmbi. ic. ©entühung ob. Schutb, bnrth
jmb. ic.; eädem o. (jugleuh) accnsan Dir.; bL
eüdem Plaut.; und operü — qui ebenfo gut «14
Plaut.; unä o. jugleid) ob. ebenfo gnt Plaut ;
operae (für feine Bemühung) pretium habere;
operculum -
est operae pretium et Berlobnt fid) btt IRütje ;
operae pretium facere etto., mai bet SRübe Wett
ifi; homine» in operas mittere ben Seuten Wt=
beit berfdiaffen; deditü operä abftd)tHtb, auch datt
o.; o. eit mihi id) bemühe mid) Plaut.; operam
in alqa re ponere, locare, colloeare, consumere
ob. alcui rei tribuere, impendere, in, ad rem
conferre; op. , Studium, laborem interponere;
operam suscipere; hanc o. eumere ut; frustra
o. insumere; bef. a) Bemühung, 3Rübemal =
tixng für anbere, $>ienp, $tenfiletftung,
operi, (butd) bic Ib<»t) expertus Plaut. ; forensis
Oor ©cridjt = ©erteibigung; aud) pl. operis
etiam ex plebe (ad id) usub est; o. suam pol-
liceri; operam virorum fortium edere fid) al#
jc. 3 eigen ; operas reddas (ertoetfc toicbet $>icnfte)
Musis; operam alcui dicare ertneifen Cbm.; o.
dare alcis sermoni, (Plaut.) alcui jmbm. juböten,
jmbS. 3ubörer lein, ob. B. Siebter, jmbä. Sache
Bontebmcn, untetfueben, f*li<bten, fassiduo pho-
naaco beftänbigen Unterricht nebmert bei ic., fton-
sori fid) tarteteit taffen; paululum mihi da operae
«Weife mit einen tteinen Sienft Ter.; o. dare
auctioni, funeri beitnobnen; o. praestare in re
militari ßriegäbienfte teijtcn; *tocu meae fiei=
ftung; meton. a ) (fett.) St mt fiduciaria. (?) geit,
bie man an} ctlu. Bettnettben Tann, Süufje deest
mihi o.; non, haud (nec) operae (gen.) est m.
inf. e« ift mit nicht gelegen, pafft mit niä)t, id)
pabe feine fiuft Liv. ; haud sane operae videba-
tur m. inf. Sali. Jug. 81, 3; operae non eat e8
berrf niibt geftbeben Plaut, b 1 bet für ©ejabtung
bienenbe Sltbeitet, oetätbtlid) e t f e 1 8§el f er,
gew. pl. o. nona accedes Sabino Hör.; mercen-
nariae; cum operis conductis; 3J1 i e 1 1 i n g ut
cum ingratissimi» operis agere Curt. ; bef. (Tac.)
theatrales Beute, bie fid) Betbingen, um im Xpea-
tet Beifall ju bejeigtn, ElagueutS; (Plin. ep.)
thoatralis operae (für bie Elague) corollarium.
Xao. öpSrirlns, adj. jut förpetlicben Sttbcit
geistig, arbeite*, homo Sltbeitet, läge*
löljner, §anblanget (bet bl. meebanifebe Strbeit
oerriebtet); homine» paene o.j subst. Beröcbtlicb
B. SRebnem quidam o. lingua celeri et exer-
citata gungenbreftber; o. noois quendam orato-
rem facia.
öpercfilum, i, t». [operio] ©edel dolii.
öperimentum, i, n. fopeno] ®ed e, in Haff, ©rofa
nur bilbl. reddilur terrae corpus et — quasi
operimento matris obducitur Oie.
öp€rlo, rui, rtum, 4. [ob u. pario] 1) bebeden,
übet = , jubeden summas amphoras auro Ncp.;
opertä lecticü latus est per oppidum; *mons
opertus nubibus; *umbris nox terras; alqm lo-
ris usque ad necem 'mit ©d)lägen jubelten’ Ter.
3rt«bef. mit einem ©ettmnbe nctbüllen caput
Plaut.; capite operto esse; * opertus tunieft;
mit ®tbc bebeden, begraben reliquias malae
pugnae Tac. ann. 16, 28. 2} bilbl. a ) nur par-
tic. perf. pass, übetbfiuft, beloben, bebedt
contamelüs; indicia dedecore et infamia. 6)
Betbergen, oerbütten, Berbeblen, »erbeim
lieben res opertae; f lue tum, fdomcBtica mala.
3) jnmadien, oerjcblufjen ostium Ter., *do-
mum, lecticam.
öperor? dev. 1. [1. opus] 1) toerftbätig, be*
fdjöfttgt fein, an et», arbeiten, ctm. Bet*
liebten (abl.) sacris Hör., Liv.; Buperatitionibus
Liv.; einet Äottbcit bienen, opfern *deo; tLi-
— opinabilis. 565
bero Patri operatum habuit (bebielt bei) exer-
citum; übettr. quo (tempore) corpus addictum
atque operatum esset (in Sltbcit geroefen für) rei
publicae Iav. 4, 60, 2. 2) über!), m. ettn. be =
feböftigt fein, einet ©ad)e obliegen ‘studii»
Dianae, fliberalibus; ‘conubiis arvisque novia;
fscholae; *praeda multis est operata (bat Bet:
übt) malis; *in cute curanda.
CpSröse, adv. [operosus] mübfam, mit Bielet
Sltbeit. — öperosus, adj. m. comp. u. t*»p.
[opera] 1) gefebäftig, tbätig, fid) Biel SJlübe
gebenb, ftatl befd)äftigt sunectus; ‘Minerva
(al i ©efdjübcrin bet SBoHarbeiten u. ffiebefunft),
•comas in betreff ic. ; ‘loirffam herba. 2)
mübfelig, beftbroerlieb, mübfam ob. fünfte
litb ju ftanbe gebradjt res, labor, ars, opus,
operosius sepulcrum facere, ‘cormina, ‘moles
mundi, ‘divitiae operosiores.
öpertus, adj. [ partic . B. operio] bebedt, oer=
hüllt, oetbotgen operta quae fuere, aperta
sunt Plaut. , hamus , operto capite , opertos
equos inspiciunt, cinerea beftattete Hör.; beUa
heimlich glimmenbe Kämpfe l'm/.; subst. oper-
tum, i, n. geheime Sad)e, SefjcimniS (pl.)
Apollini» Dtafel; Bonae deae bie Stätte, an loel--
tbet bie röm. fftauen jut geftfeier bet Bona dea
jufammenlamen ; in operto (hinter bem Sotpang
tm lempel bet Bona dea) fuisse; ‘operta reclu-
dit ebrietas; *(pl.) telluris Betbotgene Stellen,
liefen, foffensarum geheime,
öpes f. 1. ops.
* Öphiönfdes, ae, m. Sohn bc« Dpbion, Slmpfu«.
•Opnlüslns, adj. ['Ogaovoa, alter 9?ame bet 3ufel
Sppetn] = cbptiftb- [Plaut,
ophthalmlas, ae, m. ein gifd), bai Sleuuaugc
öpYfSr, fera, ferum, adj. [ops u. foro] .fj i 1 f e
leiftenb *deus in somnis.
öpTfex, leis, comm. [opus u. facio] SBctlmcifter .
©ilbnet, Utbebet, Stfinber stilus estdicendi
op., verborum, mundi; ‘nymphis op. coronae
debitae ■■ nymphis nectens debitam (ex
voto) coronam; ‘operis; * bef. bet $janbtoer =
fer (bet metbaniftbe ®efd)idtitbleit u. gtei§ nötig
bat) onmes op. in sordida arte versantur. —
öpfflcina f. officina.
öplllo (upil.), önis, m. Stbafbiti.
öpimc, adv. [opimus] (feit.) ttitbltcb, ptätbiig
Plaut. — öpimltas, ätis, f. [opimus] fterrlid)
feit, pl. gülle bet §errli(bteiten Plaut.
Opimius, 1) Lucius Op., Jtonful im 3- 121 B. dbx.
2) Q. Op., beffen ©atet, Konful im 3- tbl B. Cgt-
Xav. Opimlänu», adj.
Spimns, adj. m. comp, [opes] li moblgenäbtt,
fett habitus corporis; bos; bilbl. übetlabcn,
B. bet Siebe; ftbroeifätltß, cisdcm erat verius,
nec tarnen cisdcm, ut opimius Cic. or. §. 157;
tp. a) bereichert praedfi. 6) reid)tifb, \eet‘
litb, föftlitb divitiae Plaut.; praeda Cic., Hör ;
regnum Liv.; omamenta non satis o. dicendi;
‘dapes, ‘cenae (©tbüffeln); *reB (©efibtum); t. t.
spolia bie B. einem gelbbettn bem getöteten geinbe
abgenommene ®affenbenle, Sbientüfiuna,
ßbelbeute; + belli decus überg. bie ebtcnBoHpc
©eute im Krieg; si me palma donata reducit
opirnum = aufgebläht, bo<b erfreut Hör. 2) näb =
tenb, fruchtbar, fett regio, campus, provin-
cia, Tusculanus ager copiis, ‘Larissa.
üpinibTUs, e, adj. [opinor] auf ©etmutung
betubenb, netmutlitb, eingebilbet. — öpi-
566
opinator — oppleo.
nätio, önis, f. [opinor] Vermutung, Sorftel»
lung, (Einbilbuitg. — öpinitor, öris, m. [opi-
nor] üSermutei Oie. Acad. 2 §. 66. — opiim-
tus, adj. [partic. D opinor] Bcrntutet, ein:
gebübet (nur in pfj'lofopf). Spraye) bonum,
imiltim Scheingut, - übel.
bpinio, önis, f. [opinor] l) SKeinung (auf einem
blofjcn ©efüljlc ob. einet fubjettipen 9luffaffung
bcrofjenb), bal). and) ©inbilbung, Bornrteit,
überl). Borftellung, ftnfidjt op. plus saepe
valet quam res ipsa; res ab opinionis arbitrio
seiuncta scientiüque comprehensa; non re duc-
tus, sed op.; incidere in opinionem; invetera-
vit op.; animoe hominum pervadit op. ; in his
locus opinioni est; ut op. mea est, fert; spe-
ciem atque op. pugnantium praebere, op. timo-
ris praebere, afferre machen, baff anbctc glauben,
ei finbe et», ftatt ; opinione duci bie Meinung
haben; in eam op. discessi ut betam bie 3Ret=
nung, bajj; rem m eam op. adducere ut übet
bie Sache bie SKeinung pcranlaffen, bafj; babeo
opinionem = ich bin bet SKeinung. abet auch ~
ich hQi,t bie SKeinung für nti<h; cunctatione at-
que op. timoris burd) ben Schein P. Sutcht; ho-
minum de alqo; de quo nulla unquaui op. fuit
übet ben fief) noch nie ein öffentliche« Urteil ge=
bilbet hat; eius diei p. bem Stfolge biefe«
opiniones fingere; opinionum commenta delet
dies; dcorum ©taube an »c. ; malorum, bonorum,
honestatis; praeter, contra opinionem gegen (Er=
Wartung; opinione, op. omnium celerius fcpncl=
let al« man erwattete, übet (Erwartung jdpietl;
ad (bei) tanti belli op. ffluf B. IC.; quae — mi-
nora op. esse confido; m. gen. subj. u. obj. propter
aliquorum opinionem cupiditatis suae.
2) 3n«bef. a) hohe, gute SKeinung, bte jmb.
hat b. intbm. ob. in bet et ftept, guter Kuf
mngnam virtutis op. habere flehen im te.; propter
eximiam op. virtutis; Oalliae hohe SKeinung ®.
B. bet tömifchen SKacpt ; magnä op. et famft om-
nium worüber allgemein eine hohe SKeinung unb
grober SRuf oerbreitet Wat; opinioni hominum
respondere; opinionem alcis tallere, superare,
vincere; non solum Studium ad defendendas
causas, verum etiam opinionis aliqnid et aucto-
ritatis afferre einige Meinung nnbetet Bon mir,
einigen 9iuf, ein giinftige« Sor urteil; virtutis
bie SSorauSfepung bet ic. b) tfflerücpt. DaBon
öpiniösus adj. m. mp. Boiler Vermutungen
Oie. Acad. 2 §. 143 (jweifclh-).
öpinor, dev 1. meinen, benten, wähnen, bet
Snficht fein, Bcrmuten alqd; de vobis non
secus ac de taeterrimis hostibus; de alqo male;
fdirrius de rege; fgravisaime de bo; neque
opinabar Plaut., non opinabar Oie. de or. 3
§. 163. .fjäufig wirb opinor in bet SRebc cinge=
fehaltct mit tromfdjet Jfärbung ■= meine ich,
glaube ich opinor, quiescamus! nondum,
op., est experrectus; bag. ut opinor, feltener bl.
opinor, um eine (Behauptung milbet au«jufpte<hen,
inbem man bie SHiehtigfcit berfelben nicht Bcrbürgt
hoc quidem, Fanm et Scaevola, constat, ut op;
quod a Tarentino Archyta, ut op., dici solitum
etc,; ie dicebatur esse Myronis, ut op., et eerto
sc. esse; idem, op. , artifex eiusdem modi Cu-
pidinem fecit illum; bi«W. opinor in bejahenbet
Sntwort Plaut., die. p. Caec. §. 49.
öpTpär«, adv. [opiparus] prächtig, herrlich.
öplpSrus, adj. [opes u. paro] prächtig, h'rr
lieh Paut.
■f-öplsthögräpliu», adj. [oTrio&ciypaqpoc) (feit.)
auf ber Küeffeite befehrieben
öpitülor, dep. 1. [ops-tulo — fero] helfen (einem
®ebrängten) alem; decretis ( abl .) inopiae plebis
abbclfen; permultum ad dicendum.
öpöbalsametcim, i, n. Salf ampjlan jung Jutt
— öpobals&mum, i, n. [onoßaloapov] ®al =
fam Just.
oportet, tuit, 2. impers. ti gebührt fich, ge:
«iemt {ich (Knjlanb, Sflligleit, Klugheit,
Pflicht gebietet e«) m. inf., acc. c. inf, non
oportuit eas relictaa esse fie hätten nicht Ber:
taffen werben f ollen Cbm.; signum ablatum esse
non oportuit; m. coty.; fjuidquid non licet,
certe non op.; tamquam ita fieri non solum
oporteret, sed etiam necesse esset; haec cum
smt ornnia, tarnen exstent op. expresBa sceleris
vestigia muffen burchau« oorhaitben fein; quo
die frumentum militibus metiri oporteret Cart
b. G. 1, 16, 6; adhibent rnodum quendam, quem
ultra progredi non oporteat.
op-pango, pegi, 3. eigtl. anfchlagen, bah. auf,
b rüden alcui savium Plaut.
op-pecto, 3. eigtl. betämmen, feherjh- ab! tauber,
piscem Plaut.
op-pedo, 3. Berhöhnen (herber Huöbtse!
bc« gemeinen lieben«) ludaeis Hör.
opperlor, pertus, sum, dtp. 4. fich auf ein (Et
cigni« Borbereitet u. gefaxt halten, um nach
(Eintritt beleihen ju banbcln, auf etm. ob. pnb.
Watten, abwarten hominem Ter.; agmen pe-
ditum; tempora sua; eventum, fortun&m; non
famem aut sitim, neque friguB neque lassitu
dinem; hiemem, ffutura.
op-peto, 3. einem Übel entgegengehen, fids
unterwerfen, etn Übel leiben *pertem, »poe
nas superbiae, mortem fterben (willig tt. flaut
haft) *tbl- opp., fame.
oppid&uus, adj. [oppidum] ju einer Stabt
anher Kom gehörig (@gf. urbanus), ftäbtifh;
bi«m. neinftäbtifch »enex, genus dicendi:
subst. Stäbter.
foppYd&tlm, adv. f oppidum] (feit.) ftäbteweifc.
oppido, adv. (meift ÄotiBerf.) fehl, gar, gewal
t i g opp. adulescenB , pauci ; f opp. perquam
pauci; opp. inter so differunt; pleraque opp.
quam parva erant (ogl. saue quam); in Slntwot
ten (Com.) ja überau«, ja ganj gewaltig
oppTdülum, i, »., dem. 0. oppidum.
oppidum, i, n. Stabt, al« fefter Ort, ©obn
SlufcnthaltSort, namentlich jebe anbere aufgT 3ioni
(Bgt. urbs) qui in oppido erant Athenis; ab
oppido B. ®then Neu. Milt. 4, 2; in oppido
Cilio; +ex opp. Tbisdra; feit. B. Korn Liv. 42,
20, 3; nostra in benen wir geboren fenb Plin. ep .
auch bef- b. öffentlichen ©ebäuben Scuai
Hör. carm. 2, 15, 8; bei ben Britten ein Bei
fchanjter SBalb Caes. b. G. 5, 21, 3.
op-plgnero, 1. Berpfänbcn, jum Bfanbc ge-
ben libellos pro vino; bilbl. alcis filiam Ter.
op-pilo, l. (feit.) oerftopfen, Berrammein,
Berfchfiegctl scalas tobernae librariae Cie.
op-uleo, plevi, pletum, 2, füllen, anfüllcn
sedes spoliis Plaut.; lacrumis os totum sibi
Ter. ; nives omnia ; portns oppleti snnt fenb b,
fejt; tp. mentes oppletae tenebris ac sordibn» ;
vetus naec opinio Qraeciam.
oppono — oppugno. 567
«p.pöDO, 3. (ardjaift. perf. oppoamt) 1) Bot ob.
gegen, an etw. jtelten, [epen, legen, bat*
ten (bef. jum Stf)Uj ob. tn feinbltdjet abficbt)
* manu« ooulis ob. ante oeuloa; f manutu ad
oeuloa; »auriculam Hot. sat. 1, 19, 76 f. ; cum
ea loca opp. Etruriae (oot S. lagen) esaent Li v.
6, 9, 4; Buthrotum oppositum (gegenüber lie=
genb) Corcyroe; luna oppoaita soll gegenüber
getreten; opponitur mons; alcui equitea; arma-
toa ad omnea introitua; ae alcui; gallinae ae
(oor ihren 3tmgen); se periculia ficb auäjegen,
bl ofj {teilen, *alqm morti; ad omne penculum
atque ad omnem invidiam aolus opponitur; ad
omnea tribunicioa plebeiosquo tumultuB oppo-
aiti; oppoaitua oft obfol. Liv. 3, 8, ,6. 2) tp.
a) bef. alb (Segengrunb ob. ®egengewid)t anfü|>
ren, oorbringen, aeltenb machen auctorita-
tem non minorexn, alcui nomen, omoibua orutio-
nem, valetudinem alcia; quid habea quod mihi
opponas? ut opponeret (einäUWcnben) Stoicia;
»ergleidjenb gegenüber ft eilen multiB aecundia
proeliie unum adveraum; alb ®egenjaf( entge«
gen«, gegenüberflclten nunc omni virtuti vi-
tium contrario nomine opponitur fteljt alb ®gj.
gegenüber; fcontra alqm aequo potentem digni-
tatem. b) alb Sdjreibitb oorbalten alcui for-
midinea, terrorem. c) alb jutijt. t. t. alb ©fanb
einfejen, oerpfänben ager oppoaitua eat pi-
gnori ob decem minaa Ter.-, boppelfinnig villula
noatra non ad Auatri fiatua oppoaita eat, ve-
rum ad milia quindecim et ducentoa Ct.
opportune, adv. [opportunue] bequem, gelegen,
opportünltas, ätia, f. [opportunua] 1) bequeme,
günftige Sage ob. ßeit, gute, gültige ©e=
legenbeit, cito, mit Seidjtiglcit u. ©equemlich«
feit ju tl)un, bei geitpuntt, welcher glüdlicben
Erfolg oerfpritpt loci, fviae; fa cuatodia buiua
opp. (fo günftigen Ortblage — günftig gelegenen
Ortebj oculoa Eoatium avertere; ex occaaione
aut opp. huiua aut illiua partia, temporia; ma-
gna« opp. corrumpere. 2) günftiger, Borteil«
haftet Umftanb, ©equemlicblett, Vlnnchm«
lid)leit opp. habere ad alqd; opp. datur btetet
fid) bar; pl. loci; amicitia tantaa opp. habet;
quanta opp. (Welch günftige Hnlage) in animia
bominum ad rea maximas.
opportunua, adj. m. comp. tt. swp. [ob u. porto,
eigtl. 'jur gabrt bequcm’J 1) brr Sage nad) be«
quem, gelegen, geeignet locus; loco pro ca-
stris ad aciem inatruendam naturii ojpp. atque
idoneo; urbs opportuniasima egregio portu;
übertr. a) o. ber eit, gelegen, günftig tempore;
aetaa opportuniasima; nihil ne tempore quidem
ipso opportuniua accidere; opp. res cecidit;
nox opp. eat eruptioni. b) bet ©efebaffenheit
nad) günftig, paffenb, bicnlidj, braudjbar,
uorteilbaft rea; ceterae rea quae expetuntur,
opp. sunt singolae rebua fürs aingulis bienen
nur ju einem .jjwed; lugurthae alia oinnia Sali -,
urbes, quae viria aut loco pro bostibua et ad-
vereum Be opportuniaaimae Sali. Jug. 88, 4; o.
©erfonen, gefebidt, gemanbt ad haec magi»
opp. nemo eat Ter.-, hominea; opportunoa aibi
cognovit 2) blojigeftetlt, oussgejetit loca,
urbia loca, consilio urbs, opportuna moenium
Liv., t locorum; cavere necubi hoati opportunum
fieret eine ©löfje geben.
oppöaYtio, önis, f. [oppono] (feit.) Entgegen«
fepung Oie.
1. oppoaitua, adj. [partic. b. oppono] gegen«
übcrliegenb Ob. met. 14, 47.
2. oppoaitua, ua, m [oppono] (feit.) 1) pl, Ent«
egenftellungen laterum nostronun. 2) bab
ntgegenjleljen lunae oppositu.
oppreaaio, öms, f. [opprimo] tp. a) <3 c Watt«
tbäligteit Ter. b) gewalttätige ©efebung
cineb Drteb. e) Unterbrüdung. $ao. dem.
oppresaYuncfila, ae, f. bab teife Befühlen
Plaut.
opprimo, preasi, preeaum, 3. [ob-premo] herab«,
nieberbrüden, galten, etfltden, Berfdjüt«
ten siniatrÜ manu pectua alcia; opprime oa
balt'b SRaul Ter.; *ora loquentis jubalten; ffau-
ces (alcia) manu auä; Be — domi a civibua
captoa (in Sdjulbbaft gehalten) et oppressos (mit
geffeln belaftet) eeae Liv. 2,23,2; opprimi ruinä
conclavia, finiectu multae veatia; oppresaua
terrä; aquae multitudine via flammae opprimi-
tur; »oppreBgi fluctibue; literae oppreaaae Ber«
fdjludt. 2) tp. a ) »urüd«, nie bcrfjal ten , nicht
auflommctt taffen rei mentionem, memoriam,
irain, dolorem, b) Bcrtufdjen, oerbcblcn
quod quo studiosius ab iia opprimitur et ab-
aconditur, eo magia eminet et apparet. c) ju
©oben brüden, bebrängen, überwältigen,
ftürjen, ben Untergang bereiten alqm; op-
primi onere officii, totius corporis doloribua,
aerealieno, fdifficultate hiemis; timore, somno,
invidiä oppresaua; libertatem, rem publicam,
nationem Allobrogum, in80ntem falao crimine,
alqm iudicio. d) erbrüden, unterbrüden
(jjemaltfam u. pldblieb) orientem ignem, pemi-
cioaam potentiam exatinguere atque opp.; ex-
stiuctae potiua amicitiae quam oppreaaae (ge=
ttattfam crjhdt) videantur; tumultum; orationeni
(äuficruttg) h'ubcrub entgegentreten; invidiam;
fraudem octeiteln. e) an«, überfallen, et«
eilen, (feinblüfi u. oereitelnb) überrafeben in-
acios inopinantesque Mesaapioa; subito legio
oppreaaa; nox, aomnus, lux, mors alqm; ai qua
maior oppresaerat (berangebrängt War) via Caes.
b. c. 2, 8, 2; hiemB itc.; bilbt. aufjer gaffung
bringen alqm consilio; ne subito a me oppn-
mantur (bureb gragen); oppresaua (getäufebt)
fraude loci. [brium Plaut.
oppröbrämentum, i, n. [opprobro] -= oppro-
opprobrlum, ii, n. [ob u. probrum] l) ber wegen
eine* probrum gemachte befcbtmpfenbc Ser«
Wurf ein gorm d. ©ebauptungen), Scbtntpf,
©efdiimpfung boc ei opprobrio fuit; *oppro-
bria dicere. 2) »feine ©erfon, bie jmb. befebimpft,
bie ©ebanbe maiorum.
op-pröbro, 1. [ob u. probrum] fcbtmpfenb Bot«
werfen, Borrüden alcui alqd Plaut.
oppugnatio, önia, f. [oppugno] ©epürmung
einer ©tabt ob. eine« Saget®, ber ftürmenbe
Eingriff oppidi, Castro rum , relinquere (auf«
eben) inceptam opp.; oppidum premere obai-
ione et oppuguationibus wiebcrboltc ©eftür«
mutigen; aueq ©elagerungimetbobe, fuuft
Gallo rum atque Belgarum eadem eat baec;
acientia oppugnationia ; tp. Angriff mit SBor«
ten, Dppofltion. — oppugnätor, öriB, m. [op-
pugno] angreifet; bitbl. meae aalutia.
oppugno, 1. angreifen, befämpfen; beftür«
men, berennen alqm, oppidum, castra, ad Ca-
stro oppugnatum (ac. ea) venerunt Caet. b. G.
6, 26, 2; locum munitum, »ratea; beftürmen
568
ops — opns.
mit SBorten, mit einer Snflage angreifen alqm,
aequitatem verbis, alqm peeuniä ju beftechen fu=
tfjcn, rea occulte cuniculis oppugnatur; unge=
Wöhnlicf): quod a vobis oppugnari video, ne ■=■
repugnari, obsisti Cie. p. Bose. A. §. 120.
1. ops, opis, f. ( nom . u. dal sing. ungebräuchlich)
1) sing. u. pl., a) TOadjt, ©ermögen, Stätte
rectiu« videtur ingeni quam virium opibua glo-
riam quaerere Sali. ; omni ob. summa, maxima
ope, omni ope atque opera, Omnibus viribus
atque opibus; auch omnibusque opibus viribus
u. mit afleT Dladjt. au i aQen fträften ; summis
op. pro alqo pugnare; et animo (mit ganjet
Seele) et opibus in id bellum incumbere ; fnulla
ope, quae ceroitur burd) leine fiftjtbarc Dladjt;
fneque navigia ulla ope regi poterant; fnul-
lam opem in ipsis esse; "natura dives opis suae
an eignet ©abe, b. i. bie fcidfjt genug hat- b)
(pilfeleiftung, Seijlanb, Bemühung (ge»,
im sing.) ut quiBque maxime opis indiget; opem
petere ab alqo; desperata humana ope; deo-
rum ope; opem ferre alcui; alqd opis ferre rei
publicae, "opem dare; deorura etiam adhibue-
runt opes (»egen bei pl. deorum); deorum nu-
mero eos solos ducunt, quos cernunt et quorum
aperte opibus iuvantur; "eognatorum opibus
curisque refectus. 2 ) pl., SDlittet afirr Slrt, et»,
©ebeutenbere« au«juriihten , ©ermögen, 9ieidj=
tum, Xrupbenmacftt, Stteitftäfte, Jpeer,
politife^e SDtacft t, ©influj), bef. burd) ©artcb
anljang, ©etbinbungen u. Klienten cum tantis
esset op (fo mächtig Wat), ut etc.; Lacedaemo-
niorum, patriae; nullä (pugnäl unquam tarn
exigua manus tantas opes prostravit; opes et
dignitatem tenere; sic fortuna exereuit opes
(machte feinen ©influfs geltenb), ut etc.; "dissi-
mulator opis propriae b. i. beffen, ttai ich bei
bit betmag; tibi commendo spes opesquo meas
aß mein ©lüd, mein hoffen Plaut.-, "opes (bie
grüd)te be« gelbe«) componere; u. geiratenben,
iungere opes einen §au«ftanb atänben Ourt.;
bet {Reichtum, ben man (elfen lägt , bie ©rad)t
Cic. Ugg. 2 §. 19.
2. Ops, Opis, f. ©öttin bet ttrbe, als SJhitter bet
gelbfrüdjtc u. als Sqmbot bet gtudjtbarfcit, ®e=
ntai)lin bes Saturn, mit btt 9i^ea ob. ©ijbelc iben=
tifijiert; ad Opis »e. aedem.
opsunätor etc. f. obsonator etc.
optäbtlis, e, adj. nt. comp, [opto] wünfdhen«*
wett. — optitlo, önis, /. |opto] baS 3Bün =
ftf)en, bet SBunfd) alcui tres optationes dare
(erlauben); auch als rlfet. gigur. — optätus, adj.
m. comp. u. sup. [partic. o. opto] erroünfdjt,
»illlommen optatissimum Ambiorigi benefi-
cium; quid est illis optatius quam m. acc. c.
inf., nihil mihi fuit optatius quam ut etc.;
subst. ». bet SBunfd) = baS (Etmünldjte meum;
mihi in optatis est m. inf. ; optata (Itäumetcien)
furiosorum; bai). opt&tö {all.) nach SBunfd-
optYm&s, ätis foptimus] l) adj. (feit.) einet non
ben ©eften, ©bei ft e n genus Cic. r. p. 2 §. 41;
pl. matronae Enn. b. Oie. fam. 7, 6. 2) subst.
qe». im pl., bie Seiten in politifdjer ©ejielfung
*— bie Ronfetoatioen, Hriftolraten, int ©gf.
jut SotlSpartei; ( Cael . b. Oie.) sing, te partim
optimatera esse. — optiinb, -mus f. bene, bonus.
optio, önis [opto] 1) f., bet freie SBille, bie
fteie SBaljl utro frui malis, optio sit tua; si
op. esset; an erit haec op. et potestas tua, ut
etc. 7 si mihi op. (bit ©ItcrnatiBe) daretur, utrum
— an etc.; quoties ille tibi potestatem optio-
nemque facturus sit, ut eligas utrum velis etc.
2) m. bet (gewählte) ©elfilfe Plaut., bef. bei
©enturio, etwa gelbwebcl Tae. — optivn»,
adj. [opto] etfoten, beliebt cognomen Hör.
ep. 2, 2, 101.
opto, 1. 1) ftd) au«erfef)en, Wählen, utrum
— an, "locum tecto, regno, "parentes. 5;
münfdfen (einen ffluufch ohne iieibenjcbaftltdrfri:
äufjcrni alqd; cupere et opt.; (not=, nad)Il., bichli
m. inf., m. aec. c. inf. in Haff, ©roja nur in
©riefftil, BgL Cic. fam. 10, 20, S; m. ut; *m_ bl
conj. ; *m. ne; alcui alqd, mortem, furorein et
insaniam; fortem (gefunb) te et hilarem et pri-
vatim et publice opto Plin. ep.; alqd ab alqo
>u erhalten wünftben; "votis lebhaft ob. fehnlid)
ynäbef. a) optandus wünfdjenlwert; in engt
tem Sinne n. bem, »a« ber 3Jtenfd) nicht felbft fidi
erwerben fann, bloß wünfdien«merte ©laben
alia esse in bomine optanda, alia laudanda.
b) al8 ©gf. JU docere, disputare u. bgl , optare
hoc qnidem est (fromme SBünfdje hegen), non
docere; somnia haec esse Democriti non docen-
tis, sed optantis; quae talia sunt, ut optata
magis quam inventa videantur.
optnmö, optnmns f. bene, bonus.
öpdlens f. opulentus. ®an. o) bpülenter, adv
m. comp. reid)lid), toftbar, präthtig. b) öpfi-
lentia, ac, f„ (ootfl. -tYtasvätis) 1) SBohlba
benheit, iHeidiium, ']Jrntt)t invidia ex op.
orta; omni op. insignia arma; pl. deos decent
op. et factiones Plaut. 2) "fSinflufi, Siacbi
c) öpiilcnto, 1. (feit.) bereichern fundua mens
bacis olivae Hör.
öpölentus, adj. m. comp. u. ««>. (Slebenf. öpfi-
lens, civitas op. et magna Soll.; subst. pl. bie
Stachen Ntp.) 1) oermöqenb, »ohlhabcnb
reich homines, civitas, oppidum, "templum,
exercitus praedA, tpocuniö, dites et voluptati-
bus op. fdiwelgenb in Jt.; pars Nnmidiae agro
virisque opulentior; m. gen. "bonorum, fpecu-
niae; bah- anfebnlich, glänjenb res haud op,
fdona. 2) ftatt an et»., mächtig, angefehes
minus opuiento agmine quam profectus erat,
OpuntiuH f. 3. Opus. [opulentior factio.
1. öpus , cris, n. Sffierf 1) abstr. ffierttbätig'
feit, Serrichtung eine« bejonbern SBcrlel, *r=
beit, ©efdjäft, SBeruf«arbeit, gach.^ianb-
lung, auch »■ tieren aum se ex opere (o. bei
©ra^il) recipiat (mediens) Plaut.; opus, opus
rusticum ob. ruri facero (0. gelbbau) Ter.; iex
de op. faciundo o. Sauen, opus (ben ©an) redi-
mere; declamatorium , Bervile, xolinxöi op.
(Staatähanblung, 4>anblung jum ©eften bei Staa=
te«) efficere; opus qnaerero (fpottifd) n. ©bilcr-
fophen< Arbeit fud)cn, wie Jagelöhner) Cic Tute.
3 §. 81; o. ©olt«tribunen Liv. 6, 3, 6; his im-
mortalibus editis op.; operibus anteire ( ©erriet'
tung B. IfriegSthaten): in illis operibus b. h- <«
ber ©oefee u. ©cfchidjlc Quint.; censorium ein
ccnfortf^er Slft, aße«, wa« jum fflc[chäft«fret« bei
©cnforS gehört Oie. de or. 2 §. 367; a negotii-
publicis tamquam ab opere exclusi; "famuli
operum (oom 3>ienft) soluti; "operum ;bcl ®e
fchäfte«) vitaeque labores; "grave Martis ftriegl
arbeit, ftampf; "tantum belli; non modo verbis,
sed etiam opere; iocus egregie naturä et opere
munitus burd) Sun fi; nihil est opere aut mann
opua — oratorius.
569
factum; operibue hominum, id eat manibua;
sine hominum opere; *sunt quibus unum op.
eat (Bufgabe) m. inf Hör.; operam hoc tuorum
eat ba* wäre ein ©tüd Brbeit ob. ct». für bid);
bat;, bef. magno, maximo, summo opere febr,
gar fept; tanto, qnanto op. fo [epr, tote fegr,
nimio op. «u jebt, uno op. in Einern fort. 2)
cnncr. ba* ©et! al* ©rjeugni* ber ©erftbätig*
leit, SrjeugniS, o. ©crfen ber Künfllet, Bau*
wer!, ®ebäube, Belagerung«anftalten,
*majtpinen, Stpanjtoert (mitunter aud) abstr.)
opua facere ein ©ebäube auffübren; publica,
urbana; op. (ein Budj, eine ©tprift) habeo in
manibua; *Mentoreum ©cd)« mit Belief*; in
opere occnpatum esse; militea opere prohibere;
urbem operibua claudere; ab opere yacare; in-
suetus operum; flumen operibua (burtf) ®ömme)
obstruere; occnltum eine SBtne; ‘Minerrae
©cberei; *0. bem ©djiff Chimaera, urbia opua
Sau einer ©tabt = instar urbia Verg.
2. Opus, indecl. eigtl. bie nötige ©ad)e, ba* Be«
bütfni*, flaff. nur opua eat e* ift nötig op.
nobia, op. eat dux ob. duce; nobis exempia op.
sunt; praesidio firmiore op. eat ad iatam pro-
vinciam; mature facto, maturato op. eat, pro-
perato; quid op. sit facto; nihil Oeneo capto
op. eat, op. fuit Hirtio convento; *quta te salvo
est op. ; ut, si quo (wohin) op. easet, subsidio
duci possent; (feit.) ad consilium pensandum
temporia op. eat, quanti argenti op. fuit Liv. ;
puero op. est cibum Plaut , m. inf.-, m. acc. c.
inf. ; m. ut Oom., Tac. dial. 81; +m. conj.; quid
op. eat plura? sc. dicere; ai quid ipai a Cae-
»are op. esaet; ai quid op. esse putaret (nätb
genfall*); op. non est e* ift nitpt jwedmä&ig,
nitpt bienlitp ne op. est quidem nihil unquam
deesse amicis; id sciri op. non esBO fei ftpäb;
lieb ; haud mihi rit& eat op. häc id) bebanfe tnid)
für ein fotd)e* Sieben Hor.\ nil op. eat nt. acc.
c.inf. ei ift gan* nuploS, baß.
8. Opus, untis, f. ©tabt in fiofrii. ®ao. Opnn-
tia», adj. ; subst. -tU, örttm, m.
äpnsrälum, i, n. [dem. o. opus] f feines ©er!,
©erleben (fünfHeriftpe* ob. ftpriftfielleriftbe«).
örn, ae, f. [1. os] 1) Baitb, ©aum, ®renje
einer ©aipe (bgl. margo), regionum, silrae,
*clipei; *0. ben gluglötpern ber Bienenflöde
oras fuco et flonbus explent; tp. *oras (©tpau=
plap) exolvite belli; bao. ein ©tpiffSfeil, ®au,
womit ba* ©<biff am Ufer befeftiat Wirb oris re-
solatia; oras et ancoras praecidere. 2) ftüfle,
Süftentanb orae maritimae Italiae; aud) ora
maritima = Süftenbewopner. 3) 6rb*, Sanb =
ftritb, @egenb, §immel8gegenb quot orae
sunt partesque terrarum; ilbertr. quascumque
in ora« disputationis regioneare delata est
(eloqnentia) Oie. de or. 3 f 22; *cunctis oris,
*gelida, "umbrosa Heliconis; *se tollere in lu-
minia oras jum Bereitpe be* ©onncnlidjte*;
*qnem sub Inminis edidit oras an* JageSIitpt,
an* Si<pt ber Seit; Srbgürtel, Sone die.
Tusc. 1 §. 68.
ör&cfilum (sync. ’oraclo, *oracla), i, n. foro)
1) Cratel al* Ort. 2) Orafel al* ©fmttp, Ora*
!el = , ®ötterfprutp o. edere. Bao. a) überb-
©eiöfagung, Btoppcjeiung. b) ein über allen
gmeifel erbabener Buifprud), ffiahrfprutp
föririns, adj. [ora] (feit.) jur Jtüfte gehörig,
Süfien* wms.
Orata, m. röm. Beiname; f. Sergius 2).
örätto, önis, f. foro] 1) ba* Beben, bie ©ptatpc
überb-, teil* abstr. al * gäpigleit feine ®eban=
len u. gmpfinbungen burd) ©orte auJjubrüden,
Bebcfäpigfeit ob. al* Bebeweife, Brt be*
Bu*bruds, fptadjlitpe ®arftellung, Bor*
trag, ©til, teil* concr. ba* ©efprotpene,
münblitpe SKitteilung, Bnfptatpe, Buffe*
rung, BuSfage, Stoff bet Bebe, autp im 3(pg.
Sinrebe, ®ntftpulbigung natura vi oratiom*
hominem conciliat homim; quae (ferne) sunt
rationis et o. eipertes; qualiB homo ipse esset,
talom eins esse o.; orationi facta similia, factis
vita; orationem bonorum imitari; idem tibi
censeo faciendum, ut par ais in ntrinsque ora-
tionis facultate in ftiliftifdjer gertigfeit in bei*
ben ©praßen; virtun Cn. Pompeii quae potest
o. par (entfpretbenber, erfepöpfenber Bu*brud) in-
veniri? erit rebus ipsis par et aequalis o.; ho-
nesta o. est Ter.; captivorum o. (Buifage) cum
perfngis (mit berjenigen bet K.) convemre; hac
o. habita naebbem et biefc ©orte aefptotben;
quam o. habuerit tecum wa* er mit bit gefpro-
(ben; autb m. gen. obj., eripient tibi istam o.
coutemnendorum Siculorum; in qua (causa) o.
(ber Bebeftoff) deesse nemini possit.
2) 3n*bef. a) bie nadj ben Borftbriften ber Bebe-
lunft au*gearbcitete Bebe, glcicboicl ob gefpto
djen ob. gefibrieben. Bottrag (®gf. sermo) mol-
hs est o. philosophorum et umbratilia — itoquo
sermo potius quam o. dicitur. Quamquam enim
omnis locutio o. est, tarnen uniuB oratoris lo-
cutio hoc proprie dignata nomine est; pl. iu-
diciorum (geridjtlicbc B.), contionum, senatus;
leraeque scribuntur o. habitae iam, non ut
abeantur; orationem habere, do alqa re, in
alqm; o. instituere, recitare, dicere, agere;
longam o. exprimere; orationem comparare;
o. facero, conficere; orationes et pro se et pro
aliis ct in alios etc.; Miloniana für SDlilo; in
Comeliona (sc. oratione); Verrinne, Philippi-
cae; falsae legationis (fl. de falsa legatione)
CHc. or. §. 111; sums de Gracchi (*c. oratione)
apud censores illud Oie. or. §. 233; antequam
ad eam o. (bem Seile ber Bebe) Tenio, quae etc.;
huius orationis (©egenftanb ber Bebe, Ib*®0)
difficilius est exitum quam principium invenire;
au<b ein taiferlicbe* ©(preiben, Beflript,
fiabinetöorbre Tac., Suet. b) =* oratio soluta
fßrofa saepissime et in poömatis et in ora-
tione peccatur. cl bie Straft ber Bebe, Beb*
nergabe, Berebjamleit satis in eo fuisse o.
atque ingenii; tantam vim habet illa, quae
recte a bono poeta dicta est 'Sexanima atque
omnium regina rerum’ oratio; aud) bie Brt ber
Berebfamteit et huius (Üemosthenis) o. in
philoeophiam translata pngnacior, ut ita di-
cam, Tideatur. ®ao. dem. Oritiuncüla, ae, f.
eine Meine, f) ü b f cfi e Bebe,
öritor, öris, m. [oro] 11 Bebner (ber burtb Suitft
gebilbete); aud) empbatifd) , ein Bebner im 0 öl-
ten Sinne be* ©orte* aguntur ista prae-
clare et ab oratore quidem melius; si modo
est o. 2) ber abgefanbte ©ortfübter, @pre=
(per, ber Qfefanbte mit münbli^en Buftragen
legati oratoresque. 3) ein Bitten ber Plaut —
orAtorle, adv. [oratorius] rebneriftp. — örft-
törlus, adj. [orator] rebneriftp, Bebner* ars;
ornamenta; sermo hic noster non solum enu-
570
oratrix — ordior.
merationem o. (Scbnerregifter) verum etiam
praecepta quaedam desiderat; feloquentia.
brät rix, lei«, f. [orator] (feit.) bie ©ittenbe
Plaut.-, quae virgines postea fueraut oratrices
pacis et foederis Cie. r. p. 2 §. 14.
Öritu, abl. m. [oro] (fett.) auf ©itte illorum Plaut.,
tuo. — orätum, i, n. [oro] baö, mai man oorträgt,
bic ©itte, meifl im pl. eins, nostra Ttr.
orbfttor, öris, m. [orbo] bet anbete bet Binbet
ob. eitern beraubt, ©ertoaifet Ov.
orbTcfilätu», adj. |orbioulus| treib tun b, mäla
(eint Ärt »ofjlfcbmetlenbet Äpfel) CaeJ. in Cic. ep.
OrbYllus, ii, m. römifdjer Eigenname, am betann=
teilen 0. Pupillua, röm. ©rammatifer aub ©ene»
oent, bet ju ßicero* Seit nach SRom tarn plago-
bus Hör. ep. 2, 1, 70.
orbis, is, m. 1) Brei«, Sittel ex solidis (for-
mis) globus, ex planis circuloB aut o.; in orbem
torquere; *ealtatorius Xanjteif; "equitare in
orbem; *laneus ©inbe; "jrotae geigen; "ferrati ;
muri Ringmauer Liv. ; *pl. Binbungen (o. ber
Solange). 3n«bef. a) mitit. t. t. freitförmige
Stellung in orbem consistere, pugnare, se
defendere, se tutari; orbem facare, colligere,
volvere. b) B. SimmeUtrcif en, signifer ber
lierteciä ; in eodem o. in duodecim partes di-
stributo; lacteus SJlilchftrafje ; finientos Sjotijont.
c) o. ftreiälaufc ber feiten, ber Eteigniffe
ob. ©ejehäfte "exactis completur mensibus
orbis; "annuus, "certus; *triginta magno» vol-
vendis mensibus o. (3af)te8 läuft) imperio ex-
plcbit; *temporum orbes (bic geit in iljtem
ffrtiSlauf); idem o. volvitur in singulos annos;
Imperium per omnes in o. ibat btt iHctpe nad) ;
"'circa vilem patulumque o. (fSQtagbtreiS) morari.
d) o. ber Siebe vorborum, orationis ©criobe.
e) ber Breis, ben eine gemiffe Blaffe o. Singen
umfafjt, in hunc o. quem circumscripBimus, in-
cidere Oie. fin. 6, 8, 23. 2) bie (teigförmige
gläche, Scheibe, solis; »lana implet orbem;
"lucidu» o. erit; *men»ae tunbeä Xifd>blatt; *ge-
nuum Bniefdjeibe; "clipei; »Sage D. Erj am
SdjUbe; "Sdjitb; "SRab, bef. ber gortuna;
"glocfcn rudern lanam primos glomerabat in
o.; bilbl. t>. bem paotittf d>en Umjchmung im
Staatsleben stare omnes debemus tamquam in
o. aliquo rei publicae, qui quoniam versatur
etc.; minore sonitu quam putaram, hie o. rei
publicae est conversus bat fiep baS Sab ber
©olitit gebrept; circumagetur bic o.; miri sunt
o. et quasi circuitus rerum publioaruni ; "ber
Breis ber Äugen u. bie Äugen felbft; i in -
melJgetoölbe, Fimmel meeuus caeli aetberii;
aestivus; Bagfchale Tib. 4, 1, 44; fcanbpaufe
Suet. Aug. 68 (»o aber baS ©ol! cS für orbi»
terrae nimmt); terrae, terrarum Etbfdjcibc,
Erbenrunb, ErbtreiS; orbi (tocat. ft. in orbe)
terrarum de. r. p. 6 §. 10. Verr. 4 §. 82. p. dom.
10, 24; orbi terrae Cic. p. Sest. 30, 66; auch *bt.
orbi ©anb, ©ebiet, ©eich; meton. baS 9Äen=
fdjcitgefebiedit orbis terrae iudicio ac testi-
monio comprobari. Xao. orbtta, ae, f. Bagen =
gcleife; "Sahn.
orblta», ätis, f. forbus] baS ©eraubtfein teu»
rer ©etfonen, bef. ber Eltern, Äinber sc,, baS
Serroaift fein misera est o.; pl., liberorum
u. bl. pl. ; (fpüt) baS Sermitmetfein; bilbl.
maxima rei publicae virorum talium SBangel
an tc.
orbo, 1. [orbus] 1) jmb. teurer ©erfonen,
bef. ber Eltern ob. Binbet berauben, oet»
maift mailen orbata mater filio; Theseus filio
Hippolyto non esset orbatu»; "catulo orbata
leaena; "fulmina orbatura patres. 2) übet©
einet teuren ©erfon ob. Sache berauben ita
liam iuventute; patria Claris viris orbata; alqrn
sensibus.
Orbo na, ae, f. [orbus] bie ©öttin be« ©er»
maiftfein«. — orbus, adj. [o’p<p“»öe] 1) teu»
rer ©erfonen beraubt, inSbef. eitern»,
oater», linbcrlo*, oermaif! senex, filiu»,
•fsenoctus, liberis Plaut.-, *m. gen. Memnoni-
mei; *a totidem natis; "cubüe (oertoittoet);
tu bst. orbus, m., orba, f. eine SBaife; orbae
auch SBittoen praeter orbos orbasque Liv. 3,
8, 9. 2) überb. einer teuren Sache beraubt,
entblöfjt auxilique opumque Plaut.-, "luminis
huius; Qabina res consilio auxilioquo rat» u.
hilflos, rebus omnibus, contio ab optimatibus,
res publica; Sulpicius (tc. morte sua) legatio-
nem o. reliquit; "lintea ventis; *mare portu-
bus; "forum litibus feiernb b. tc.; "terra mor-
talibus; "pectora fide.
orca, ae, f. [oertt. m. urceus] Xonne.
OrcSdes, um, f. 3nfeln bei Schottlanb, j. bie
Drlneh*.
orchas, ädis, f. eine Ärt Clioen.
Orchestra, ae, f. [oor^sipa] Sihplah ber Se»
na toten im rflm. Ihcater Suet.
OrchömSnus, i, f. 1) Stabt in ©öotien; tubst.
•■II, örum, m. 2) Stabt in Ärtabicn.
orcinus (orciv.), adj. [Orous] jum Xotenreicb
gehörig, loten», senatores burch ßafat« Xefta-
ment in ben Senat aetommene Suet. Aug. Sö —
Orcus. 1) *ba8 Seich ber loten, bie Unter»
weit aemittere alqrn Orco, ad Orcum mitte re
2) ber ®ott ber Untermelt Verros, alter 0.;
"pallidus; "non exorabilis; "victima nil mise-
rantis 0. 8) "bet Xob, morari Orcum =— fort»
leben.
ordYnirliis, adj. [ordoj orbentlich, regelmä»
|ig, getoöfjnlich conulium, rei publicae usus,
consules (®gf. suffecti), fconaulatu».
ordlnätlm, adv. [ordinatus] 1) nach ber Diethe
honores petere. 2) fnach ©liebem, glieber»
meife Brut. b. Cic. fam. 11, 13, 2.
-fordlnätio, önis, f. jordino] Änorbnung, re»
elmägige Einrichtung vitae, status; ©er»
ügung, ©erorbnung, Ämtäbefehung.
ordinatus, adj. m. -fcomp. u. f*«p. [ partic ■ B.
ordino] georbnet, orbentlich. — ordYno, 1.
fordo] l) in Sieih u. ©lieb, in Orbnung anf-
ftellcn, in Äbteilungen bringen, orbnen
copias, milites, "agmina, faciem, exercitum,
pugna ordinata per principes hastatosque ac
triarios; "ex hac Iure (Xage) affluontes annos
bie Dieihe reicher 3ahre fühlen; "res publicas
gehörig jufammenftellen; partes orationis. 2)
gehörig einrichten, orbnen disciplinam, li-
tem, fstatum rei publicae, fproviaciam, tgen-
tem, ffata ita di, fdonec desideria miütum
ordinarentur befriebigt mürben; bef. tanotb»
nen, Betotbnen tribunatus, praefecturas, pro-
vincias bejtimmen, mer in iebe ©tooew, gehen (oft:
teinfehen, ju einem Ämte angelten magi-
stratus, in successionem regni, candidatum.
ordior, orsus sum, dtp. 4. anfangen, begin-
nen, unternehmen (im ©gj. bei Ettbc« u. bet
ordo — orior.
571
Sortfcbung) alteriut; Tita« quoddam initium,
♦maiorem furorem; bef. rebcnb, barftcllcnb
beginnen, mit et», anheben aermonem,
omtionem, *fabulam, bellum, ab eo nobis cauaa
«st ordienda potiasimuro, de alqo paulo altiu»,
a principio; unde igitur ordiar? unde igitur
ordiri rectius possumus quam a communi pa-
rente natura? ut a corpore ordiar; präget. *sic
orsus Apollo; *miranti sie orsa dea Bat).
»übst, orsa, örum, n., a) Anfang, Beginnen,
tanti opens Liv. praef. §. 13. 6) * Siebe,
©orte.
ordo, Inis, m. [orior] 1) bie Steife mehrerer, 'il)t er
Brftimmung nadj jufammengchöriget ©egcnjlänbe,
Orbnung, Schicht, finge rerum, arborum;
direeti in quincuncem ordines; *ordine ponere
vites — im Quincnttg; *indnlgere ordinibus (sc.
vitium) bie Manien in jittlieh georbnete ©änge
»erteilen; ‘toraus Meilje ber Mubetbänle; auch
Meiljc ». SJlenjtfien u. tieren, gug, ©(bar *o.
longo (». Schwänen); *pueri et pavidae longo
o. matres «tunt circum; *comitum. 3n*be(. o)
bie Meitje ber Sibe ob. Bänfc im lljeater, se-
dere in quattuordecim (ben Bietjehn oorberften)
ordinibus u. bl. in quattuordecim =* Mittet fein.
6) alä milit. t. t. ba i ©lieb ordines ezplicare;
commutatis o.; ordinem, ordines serrare; ob-
servare; aud) ordines habere Sali Jug. 80, 8;
baä in Meib’ u. ©lieb jtebenbe §cer extra
ordinem Liv 3, 62, 7; aud) ein ©lieb, gug,
eine Kohorte centuriones primorum ordrnum
ber erften Kohorte; ordines manipulique; ordi-
nem ducere ttenturio fein; alqm in ordinem
cogere (. cogo 1); tin ordinem redigere; meton.
©enturionenftelle, u. ber ßenturio ielbft
inferiores, intimi, primi ordines; spes praemio-
rum atque o. auf ÄBancement ju ©enturionen»
ftetten ; primi ordines ■** centuriones primorum
ordinum.
2) Staub, Klaffe ber Bürger in Morn, Mang
senatorius, amplissimus, equoster, publicanorum,
libertinorum , scribarum; homo mei loci atque
o.; *omnes uno o. habere in eine Klaffe bringen,
gleich nehmen; faetionibus inter ordines (ben
©tünben) certabatur Liv. 1, 17, 3; mearum
me reram novisse aequomst ordinem bie meinen
Bermögen«»erhältniffen cntfpred)enbe fociale
Stellung Plaut.-, ordino tractare homines
nad) ihrer Stellung u. Sage Plaut.; ». bem Ber»
eicfjniä ber »orjugälneife lefenärocrten Schrift:
etter (xavoiv), tBcldje« bie alejanbrinifthen fiunft-
ridjtn aufftcHtcn venire in ordinem a gramma-
ticis datum Quint.
3) Orbnung, gehörige ülufeinanberf olge,
Einrichtung, Bef djaffenbeü reram; ’maior
rerum mihi nascitur o. Jfolge B. Ilpien; view-
situdines rerum atque ordines (Kreislauf in bet
Matur); *magnus saeclorum; *fatorum ©ang;
res in ordinem adducere; in o. se referre wie-
ber in O. fommen ; ordinem servare, tenere,
sequi, immutare; *ab ordine cedere {». Blät-
ter;! auä ber Crbnung tommen; varii sunt o.
collocandi ©eftchtäpunfte für bie Slnotbnung beä
Stojfeä; annalium Meihenfolge ber Begebenheiten
in ic.; explicare ordines temporum bie chrono:
logifthe golge ber Begebenheiten; ordine, in or-
dinem, *in ordine nach ber Meifjc ob. Orbnung;
recte atque ordine, omnibus ordine expositis
Liv.-, patri meo ordine omnem rem illuc per-
ferat Plaut.; ’ordine (gehörig) perfectis votis;
ex o. nach ber Meihc, ’tti einem fort; nnllo o.
ungeorbnet, nicht in Meilj’ u. ©lieb; extra ordi-
nem a) aufterorbentlichttmeife aleni provinciam
decemere; fprovincia data eat. ß) über baä
gewöhnliche SJlafi, ungemein spes quam extra o.
habemus. y) »iber alle Orbnung, ®c»ot)tthcit,
Sitte pecuniam accipere; *dispar ordine in
Behanblung ber Boefie ; »lucidus; vitae Sßlan,
Bet halten; *rectus bie alte ©itte u. Orbnung
im Staate. ‘.j«
*öreas, ä*H*, f. Bergnhmphe.
Orestes, ae ob. is, m. ©ohn beä Ägamcmnon u.
bet Ätgtärnneftra, greunb beä Bplabeä, tötete,
um feinen Batet *u rächen, feine chebrecherijchc
Blatter u. ihren Suhlen Vigiftljuä, bie SRötber
beä Agamemnon. ®ao. ‘Oresteus, adj.
forg&nnm, i, «. gnftrument, hydrauliea SBaf:
fetorgeln.
*orgla, örum, n. fdjmärmerifcheä u. geheim:
niäBolIcä gejt, bef. Bacdjuäfeft; bilbl. ®e =
heimniffe, ltala ©eheimniffe bet fiiebe in ita
lifcher Sprache.
SrTchalcum, i, n. [öp»f|el*os] Sleffing; in
ber 3orm aurichalcum u. ali eblereS TOe:
tall angefehen b. Plaut.
örTcilla ]. anricilla.
Örtcos, i, f. ob. -cum, i, ». fiafenfiabt in ßpi-
ruä, j. Erico. ®OB. ‘Ortcins, adj-i subst.
örlctila, ae, f. f. auricula. [-cini, örum, »i.
örlens , tia, m. [partic. 0. orior, sc. solj 1)
Oflcn, Blorgen ab o. ad occidentem; *tSMor:
gentanb. 2) *aufgehcnbe Sonne ob. Son =
nengotb ®a b. örlentüll», adj. (fpät) mor=
genlänbifch, in ob. au* bem SOtorgenianb;
subst. pl. m.
örigo, Inis, f. [orior] 1) Urfprung, ®nt =
ftehuna, Slbftammung, $erlunft, Stamm,
gamilie (überh- ber ©egenftanb, 0. »elchem
et», fein ®afein h“0 rerum, omninm; quao
propsgatio et aubolea o. (ber erfte »irlliche 2ln-
fang) eat rerum publicarum; eloquentiae; ab
alqo originem trahere, ’ducere; *prima ab o.
repetere; ab o. (gamilie) ultima stirpia Eom.
generatua Nep.-, ’clarus origine, tmodicus ori-
ginis; foriginem divinitatis (göttliche) acquirere;
•alii ab origine (bet Borjcit) regea; pl. prima«,
alcia populi; bef. pl. bie Urgefchidftc 'tat
Böller 0. M. Porcius Cato Censorius in 7
Büchern ; vera haec o. (©rünbungägefehiihle) erat
Curt. 8, io, 11. 2) Stammoater, »mutter,
Urheber ‘Romanae stirpis, *mundi melioris,
tgentis luliae; aud) Slutterftabt o. Koloitieen;
bilbl. f^Jlutterlanb Iudaea o. huiua mali.
Orion, önis (and) öriönis Oriönia), m. nach bem
SMpthu* ein berühmter 3äger, Sohn beä ^prieuä,
nach welchem ein ©eftirn genannt warb.
Orior, ortus sum, (örltüruB) dep. 4. [indic.
praes. nach 3. Kon]., ebenfo imperf. coty. ore-
rentur Cic .] 1) fich erheben conaul oriens
de nocte; aufgehen, = fteißen, fichtbar wer»
ben (B. $ttnmelälötpern) sol ortus brr ®or-
gen; orta luce am Utoraen; oriens sol Orient,
SPlorgenlanb ; Oriente sole mit Sonnenaufgang,
•stella. 2) entflehen, hetborlommen, ent:
fpringen (eigtl. u. bilbl.) clamor, tempeatas,
ventua, Rhenus oritur ex Lepontiia, ffons in
monte; fplus vulnerum in noa et pleraeque
caedes; tlmor ortus est a tribunis ging auä
572 Orithyia — ortus.
uon ic.; initium inferendi belli a Maesilienei- fepmüdung btt Siebe burip Iropcn u. paaren
bus; initium repentini tumultus ac defectioms übettr. , sunt similia illis, quae in omplo o.
ab Ambiorige; balj. geboten werben, ab = scaenae aut fori (bei ber glängenben 9luSfepntib
flammen M. Cato ortus mnnicipio Tusculo; düng beS Ipcaterä u. bet Stabt burd) bie Äbiltn
Numae nepos, filift ortus; ex concubina ortus bei ©etegenpeit ber öffentlichen Sptele) appel-
erat; summo, equestri loco ortus; homo a so lantur insignia Cie. or. §. 135; ut sint quasi
ortus — homo novus; a me ortus Oie p. Plane, in o. (nötnl. scaenae et fori) dispoaita quaedam
§. 67; *subst. orti prope Tanain bie Scgtpen; insignia et lnmina Oie. de or. 3 §. 96; *Jf opf >,
•orientia tempora bie lommenben; waepfen uva £>aarfepmud, = pup; auep fflngug, Äleibung
oriens; folea vitisque et cetera calidioribua überp., 9t ü ft U n g statuas quoque videmus o.
oriri sueta fübliepen ©ewäcpfc. 3) feinen Sin* fere militari; arma ornatumque mutaverunt;
fang nehmen, anfangen ab hia serrno; oratio o. vestituque militari; gladiatores eo o. ar-
oriens; *nox; fettnet ». einet JluSbcpnung im marunt.
9taum Belgae ab extremis Golliae finibua; silva orno, 1. 1) jmb. ob. et», mit bem Slötigen soll:
a finibns; collis. ftdnbig Berfcpen, auSfiatten, auSrfiften
Orithyia, ae, f. 1) locpter bti ©reeptpeuS, Königs (fo bafc bie KuSftattung gugleicp als Sepntud geh
n. Silben. 2) Königin bet Simagonen. ten fann) classem, naves, exereitum; provin-
örinndus, adj. [onor] abpammenb, pcrIom= ciam auSfiatten, alles, »aS ber in bie ©roBing
menb ex Etruscis, ab Syracnsis , sacerdotium gepenbe Statthalter nötig pat, Selb, Staffen,
öriza f. ory?.a. [Alba. ®ienet Betfepaffen, auep consules, praetores,
«rnämentum, i, n. [orno] 1) SluSrfiftung, arcem, convivium; fugam alle« jur (flucpt am
SlnSftattung cetera« copiaa, o. , praesidia otbnen Ter.-, divitiis Athenienses beteitpetn;
vestra gut auSgeftattetcn SBcptträfte; pacis o. (B. ‘alqm armis; noTO et alieno ornatu iuris ciri-
©cjhcitung bet Staatsbcbörfniffe im fffrieben; lis scientiam. 2) fepmüden, gieren (butep
®gf. belli adiumenta); +elephantorum. 2) gutpaten B. auffen, bie gugleicp prattifepen SBert
Scpmud, flitrbe, Sofibatteit, Bracptftüd, haben) ltaliam; mensa«, »capilloB, »hortos Bet
(pl.) o. a chorago sumere Plaut., fani; auram fepönern, ‘ornatos ante deos ben behängten Bit
et omnia o. (©efepmeibe) sua; bitbl. bem bet Söttet; omatam offendimus, ita uti
äufjere Spte, SluSgeicpnung, ©lang ms- quae omantur sibi fiep für fiep pupen (weil fte
ximum o. amicitiae, omamento esse alcui; an fiep ben ©Up lieben) Ter. 8) tp. a) ftpmü =
amicitiam populi Rom. sibi o. et praesidio esse den, auäfcpmüden, loben, pteifen oratio-
oportere; (pl.) sententiarum , dicendi, ista Pia- nem, seditionem, alqd dicendo, ‘res Italas
tonis orationis; triumphalia, consularia, prae- moribus Betebein, b ) epten, auSgeiepnen, fjc =
toria, quaestoria äufjere Sprengeicpcn, woran ben, befötbetn qui me non solum meis lau-
man ben Iriumppietenben, benRonful tc. ertannte, dibus omaret, sed etiam oneraret alienis; civi-
B. ben Raifetn biSW. als geiepen ber ©nabe tatem omnibus rebus; alqm gloriae insignibus,
auep benen Betliepcn, »elepe ]ene Süitben niipt eximia laude.
betleibet patten. orntts, i, f. ©ergefepe (Fraxinus Omus L).
ornfttö, adv. m. comp. u. sup. [ornätus] gier» öro, 1. [1. osl (perf. sync. orasti, 2. pers. conj.
liep, mit ©efepmad, gefepmacfBotl. perf. orassis Plaut.) intrans. u. Irans. 1) teben
‘fornfitrlx, leis, f. [omator] §aarf cpmüderin. alqd, alcui Plaut.-, alqd complecti orando; pro
1. ornätus, adj. m. comp. u. sup. [partic. B. omo] se; ‘beten; münbliep Betpanbeln, Beiträgen
11 mit et». Bolltommen gerfiftet, Berfepen litem, causam; subst. ipsis orantibns Tae. 2)
(fo bafj bie MuStüftung gugleiep alb Scpmud geb bitten, etfuepen alqm, illud te, ‘multa deos,
ten tann) omnibus rebus; naves omni genere alqd ab alqo Plaut., falqm libertatem. auxi-
armorum omatissimae; Graecia copiis non in- lium ad bellum; cum alqo bittweife Berpanbeln
structa solum, sed etiam o.; equis armisque Com.-, (Ter.) orabo gnato filiam will um ic. füt
instructi atque o.; sapiens plnrimis virtutibus je. anpalten Ter.; ‘veniam dapibus nullisque
instructus et o.; equus aufgegäumteS ; elephan- paratibus; fcontra alqm gu jmbm. pingewenbet;
tus. 2) fepmudboll, gietliep, gefepmadooll oro te als bl. $öfliepfettSformel, iep bitte,
fepön oratio, versus, nihil omatius aspectu, pöre einmal.
o. liomines in dicendo et graves bie fepön u. Öröanda, örum, ti. Stabt in ©iftbien; adj. örönn-
naepbrudSBoll gu reben Beiftepen; in perpetua dlcus; subst. -denses, ium, m.
oratione. 3) rilpmliep, epren*, »ötbeooll, Orontes, is u. i, m. §auptflufj in Stjrten. ®ao.
anfepnlicp locus ornatissimus ad dicendum; ‘-teus, adj. fptifep.
cuius sententiam senatus omnis de salute mea Orpheus , fi u. cos, m. 1) uralter gried) Sänget
gravissimam et ornatissimam (bem KuSbtud auS Iptacien. ©aB ‘Orpheus n. -phlcn*, adj.
naep) secutus est; geeprt, beeprt honoribus. 2) ein SflaBe SiceroS.
4) poepanfepnliep, pertliep, Bortreffliep orsa f. ordior. — ‘orsns, us, m. [ordior] an =
adulescens; homo ornatissimus loco, nomine, fang, Unternehmen, Beginnen.
virtute. orthögrSphTa, ae, f. [opdoypcrepia] fReept-
2. ornätus, us (i, Ter), m. [orno] Surüfiung, fepreibung Suet.
•fubereitung , 'AuSrüftung, VluSftattung Ortöna, ae, f. Stabt in SJatium.
überp., Sepmud, gietbe in uedibus nil omati ortus, us, m. [orior] 1) Wufgang eines ©efünteS
Ter.; frequens publicorum locorum; prologi soüb, lunac; *ortn qnarto (B. wtonb); bap. bet
Ter., regalis, regius, caeli, aedilitatis, verbo- Ofien, SRotgen solis; alterum (genus siderum)
rum; magnum afferre o. orationi; quocumque commeanB ab ortu ad occasum; ‘lucis ab ortu
ingrediteir (oratio), oodem est instructu oma- ad umbram Bom SRorgen bis Stbenb; eener
tuque comitata; inSbef. als t. t. auf bie ?!u$= *Dtt beS KufgangeS, patrios adit o. 2) f nt*
< a y -
Ortygia -
fielen, Utfprung, Hnfang, ®eburt ritium;
eorum (mundorum) ortus (pl.), interitus; tribu-
niciae potestatia; »ortum ducere ab Elide ab-
ftammen ; primo ortu gteicß naeß it. ; ortus nostri
(unieref Safein«) partem patria vindicat; Cato
ortu Tuaculanus erat.
Ortfgla, ae, u. -16, es, f. 1) 3nf'l bei u. ein
leil o. ©tfralu«. 2) älterer Slame ber 3nicl
®elo«. 8) ein $ain bei Spbefu« Tac. SDaB.
adj. Ortygius , dea ®iana, bovea bie ÄpoHo
gütete Ov.
örjza , ao, f. [Spot«] beT Slei« Hör.
1. ös, öris, n. 1) ber SDlunb; ba« SDiaul »equo-
rum; »ore legere (o. Bienen); »temperare frenis
ora Gallica roilber gallifcßer Stoffe; inäbef. a) ber
SDlunb al« ©peife« u. ©pracßorgan cibum
oria hiatu capessere; minima mansa in os in-
serere; bet Siaößen *trilingue Cerberi; übertr.
ex ore atque faucibus belli; o. libero loqui, »ore
loqui; aemper alcui in ore esse, in ore, ser-
mone omnium, in ore vulgi esse, fin ore homi-
num etc. agere; in ore (sc. hominum) esse,
vigere; ferat in ore famaquo Vespasianua;
habere alqd in ore; in ora hominum abire,
•in ora Tulgi per venire; volitare per ora virüm
Hnn. b. CSic.; venire in ora Rornana (nicßt in
üblem ©inne) Hör.; tP«r ora hominum ferri (B.
Schriften); conBentiunt uno ore omnea; *pen-
dere ab ore narrantis ; quem ex tuo ore ad-
miror (natf) beinet ©cßilberung) Cie. Tusc. 1 §.
89; cui orationi Caepionis ore (im Slamen jc.)
respondit Aelius b. i. Ä. faßte bie Mntwort ob
u. legte fie bem K. in bcn SDlunb Oie. Brut.
§. 169; multa aeditionia ora vocesque ■= multa
ora, ex quibus voces aeditiosae exirent Tac.
ann. 1, 31. 6) tp. Äuäjptacße, ©pradje,
Siebe tplanum, fconfusum, fLatinum; ftanta
erat commendatio oria (empfeßlenbc Äuffpradje)
atque orationia, ut ete.; *tali ore (Siebe) locu-
tua; *Alcaeum, non alio dictum prius ore bem
tein anberer naeßgejungen. 2) ßffnung, SDlün«
bung, Singang portus, ponti, specuB, dolii,
Tiberis; ora novem montis ©tßlfinbe; *ora na-
vinm roatrata (bie ©tßiffSfcßnäbel =■ navea ro-
stratae). 3) ©efidßt, Sintiiß, SDlicne (info-
fein fie in bem SRunbe u, beffen näcßfter Um=
gebung liegt) erat in puero summa auavitaa
oria atque vocia; laudare alqm in os Ter.; Gor-
gonis bie äRaäfe, £ a r o e ; ftruncia arborum an-
teiixa ora Borberftßäbel Tac.; *tot aese vertit
in ora ©eftalten; omnium ora atque oculi in
me conversa sunt; per ora veatra magnifice
incedunt Bor euren Äugen; cedere per ora Hör.;
in ore atque in oculis provinciae geata sunt;
fin ore eius ingulatur; laedere oa alcui jmb.
in« ©eftdjt ftßlagen , praebere os alcui fieß fcßla
gen laßen, bog. b. Cic. Verr. II, 1, 41 fid) Bor
jmbm. bliden loffen; praebere oa alcui ad con-
tumeliam fief) ö ff entließ ftßimp fließ B. jmbm. be
ßanbeltt , Berßößnen loffen Liv.; in tuo ore vul-
tuque acquiesco. 3nSbc{. o[8 ©iß bei greeß>
ßeit, Jtedßeit oa durum, impudens, +ferreum;
baß. obfol. greeßßeit, UnBerfcßämtßeit Aca-
demiae; nostis oa hominia; Bi Appii os habe-
rem ; quo ore illum obiurgabis? Ter.; quo ore
aut Syracusae aut Bomam oatendi posse? oa
perfricare f. perfrico 2).
2. os, oaais, n. Rnoeßen, ©ebein, gern, im pJ.
ossa atquß pellia (nur nod) fjaut u. Rnoeßen)
- ostendo. 673
aum miaer aegritudine Plaut., »color reliquit
osaa amicta pelle lurida; *legere oasa be« Bei:
brannten £eießnam«, um fte ju begraben ; »cinerea
atque ossa Troiae; im Silbe, B. Slebner nec
osaa aolum (bn« bloße ©nippe) sed etiam san-
gninem Cic. Brut. §. 68; B. bn SRogerfeit ber
Siebe oaaa nudare Oe. fin. 4 §. 6; B. gebrängter
Rürje ber Siebe, bei meiner man gteießfam bie
Rnoeßen tc. jäßlen tonn Plin. ep. 6, 8, 10. 3n*=
bef. »ba« 3<iherfte ob. SDlatl ber Rnoeßen tremis
osaa pavore, exarsit in ossibus dolor,
osefn, tnie, m. [os-cano] t. t. SBeiffagebogel,
aus beffen Stimme bie Äuguren weiffagten e cantu
ainistro oacinis, *corrua.
Oscensis, e, adj. [Osca, Stabt in Ärragonien]
oäcenfifeß, subst. -censcs, ium, m.
Osci, Orum, m. Böllerfeßaft in Rampaiticn Verg.
®ao. Oseus, adj.
oscilla, n. [dem. b. 1. oa] Heine Silber be8
Saccßu« au8 SBatß8 Verg. georg. 2, 389.
oscYtanter, adv. \ osci to] übertr. gäßncnb,fcßläf =
rig, teilnaßmlo« Cic. Brut. §. 270.
osclto, 1. fl. os u. cieo] 1) ben SRunb auf =
fpetren Plaut.; »alites oscitantca feßteienb.
2) gößnen; baß. oscitans f^läftig, teil»
naßmloS, nacßläfjig, unatßifant Epicurus;
yidet oscitantem iudicem; adde inscitiam pranai,
poti, oscitantis ducia; oscitans et dormitans
sapientia.
oscül abundns [osculor] jumiebcrßoltenSJtalen
tüffenb Suet. — oscüUtio, önis, f. [osculor]
baä Rüffen. — oseölor (artßaift. ausculor
Plaut.) dep. 1. tüffen alqm, simulacrum,
(Plaut.) cum alqo fiiß mit jmbm., inter ae fid)
einanber; bilbl. auf« järtließfte lieben, scien-
tiam iuria tamquam filiolam. — osefilum (au-
sculum Plaut ), i., n. [dem. B. t. os] 1) *t3Jtn ul =
(ßcn, SRünbißen. 2) Ruß. . [bc« Stil«.
Osiris. Tdia, *n. ^auptgott Ägpptcn« u. ©eniu«
Osisml, örum, to. Soll in bet ßcutigen Bretagne,
ju ben Aremoricae civitates gcßörig.
ösor (osaor Plaut.), öris, m. [odi] ber Raffer
Plaut. [adj.
Ossa, ae, f. Berg in Jßeffalien. Sob. Ossaeus,
ostendo, di, aum (Borfl. amß tum), 3. [obs-tendo]
1) Bor = , entgegenpreden, galten manux
Plaut. 2) Borßaltenb ob. Borftredenb barbieten,
barficllen, geigen, feßen loffen os suurn
populo Born., se alcui; *se in armis; milit. t. t.
ad terrorem hostium aciem; pedeatres copias;
se etfeßeinen, fidjtbar Werben in templo
Victoriae paima exstitisse oatendebatur ;
•rocem hören loffen; ’glaebas aquiloui auf
feßen; *abstractae boves — caelo ostendun-
tur b. i. werben in« greie gefüßrt; * ignem,
os terria (o. ©eftirnen); fiuvenes foro rin-
füßreu auf IC.; »captos hostea civibus b. i.
tm Sriumpßt jeigen ob. auffüßren ; • can-
tharus et lanx tibi te fpiegelt bir bein eigne«
Bilb; »oatendi paucis (B. einem Budjc) Bon ic.
gefeßen werben; »auf ber Büßne norfüßren
quodeumque mihi sic; »rem ©tojf u. ©ebanten
(bem ®i(ßter) bieten; »iambos Latio in Slom
einfüßren. 3) tp. a) geigen, an bcn lag
legen, Beranfeßaulidjen, Betraten poteata-
teui «»am in alqm, peccata in alqa re Ter.;
qui mihi per alium (8. einem anberti fprecßenb)
ost. Buam sententiam Ter.; se inimicum alcui,
ae bostem; aueß fbcuten, ertlären siderum
574
osfcentatio — otinm.
rnotus et statas vices temporum; anjeigen,
an fün big« n vitao eins pericolum (Juri, b)
«ugftcpt auf «im. jeigen spem, metnm, mu-
nus; victoria, triumphus, spes alcis rei osten-
ditur; ab ea pari« opptignationem einen Schein
angriff mailen Liv. c) äuftetn, bcmerflicp
mädien, ju oerfiepen geben, erflären, er=
öffnen alcui sententiam suam Ter. ; quid fieri
velit erteilt Berpaltungöbefeple; difücultates, sce-
lera in se fratris; and) entgegen^ alten, ein =
menben quaedam mihi magmfica et praeclara
eiua dofenaio ostenditnr Oie. Verr. 6, 1.
osten t&tio, önis, f. [ostento] 1) ba8 8 ei gen,
Offenbaren ab oatentationo soevitiae ascitum
(cognomen imperiosi) ben ipm feine unbcrpoplenc
fjäitc jujog ; ostentationis causä um fiep bcmerf=
lid) ju machen (o. milit. Demon|tration\ 2) f|5rap =
lerei ingenii; pl. multorum annorum meoe
(rraplcnbe Serfprecpungcn. 8) täufepenbe Sor =
fpicgelung, Dnufcpung, Sepein haec ad ost.
(glänjenbe, auf läufepung berechnete Scpaujtcüung)
»caenae gaudentis miraculis aptiora quam ad
fidem; praeceptia philosophorum ad vitam
agendam, non ad o«t. uti; homo veritate, non
ost. popularis. Sab. oätentttor, öria, m. 1)
ber etro. bot ®ugcn ftetlt ceteris praemiorum
periculorumque Tac. ann. 1, 24. 2} fßtapltr,
ractorum mit ic. Liv.; omnium quae diceret
atque agerct — arte quadam Tac.
ostento, 1. [intens. b. ostondo] 1) Oor*, pin =
halten, barbieten, jeigen alcui iagulu sua
pro capite alcis, passum capillum, omnia sua
praesidia; equitatum Omnibus locis iniciendi
terroris causli; *a!8 Stuftet D o r f) a 1 1 c tt alqm
alcui. 2) tp. a) m. ettu. prahlen cicatrices
suas, equum armoque capta, prudentiam, ee,
se inani simnlatione; aud) praplcnb pinmeifen,
fidj berufen auf Ambiorigeai fidei faciundae
causä; netatis honorem, b) jeigen, an ben lag
legen, offenbaren a) etm. @utcg ob. Übleg in
Hugfiept ftetlen agrum, sociis spem pro re;
defensoribus moenium praemia modo, modo
formidinem Sali. Jug. 23, 1; ’quam fors ino-
pina salutem; inbbef. mit etm. btopen, etm.
n n b r o h e n caedom; f bellum, ß) feine ®igcn-
fepaften, se fiep jeigen, huic se, flonge lateque
principcm, f quasi aoquitatem integram. y)
burep fcemeife jc. jeigen, bartfiun militibus Ita-
liom etc., moeniaque eos tum transcendere non
Italiae modo etc., Syracusas Capuamque cap-
tam etc. Liv.
ostentni, dat. m. [ostendo] 1) tjum Scpcnlaf »
fen, jur Scpau corpora abiecta ost. 2) tjum
Beweib hoc ost ost. clcmentiae tuae. 3) jum
ftnblid, jut 'fäarabc lugurthao scelerum ost.
esse Sali; vivere ost. clementiae suoe Tat:. ;
jum tdu{d)eubeu Schein, jur Spiegelfech-
terei illa deditionis aigna ost. credere Sali.
— ostentum, i, u. [ostendo] SBunbetjei =
epen, anjeidjen, Säunber (wclcpeg man auf
bie 8“lunft beutet) ostenta tSäunberbinge) facore ;
Vatiniua inter foedissima eius aulae ost. fuit
(Srfcpeinungeu) Tac.
Ostia, ae, f. u. (Liv.) örum, n. Stabt in Satium
am ffluäfluffe bet Xibet. lab. Ostiensis, e, adj.
incommodum ber burep bie Seeräuber erlittene
Bcrlujl ber röm. glätte ju Oftia; provincia bie
Berprobiantierung ber Stabt SRom u. bie fiuffiept
über bie SBafferleitungen, bie'bcr jebebmalige Dnä
ftor ju Oftia patte
ostlärium, ii, «. [ostium] Xpürfieuer. —
fostiärius, ii, m. [ostiuml Xpürn&rter,
Pförtner. — ostlätim, adv. [ostium] b. Ipür
ju Xpür, b. $au8 ju $au8. — ostium, ii, «.
[1. osj 1) SKünbung, (Eingang fluminis, por-
tuB, Oceani bie Strafte b. ©ibraltar. 2) Ipür
(jeher Hub» u. (Eingang ju einem fonft oerfcplot
fenen 9iaum).
ostrea, ae, f, Mufter, Stufcpel. Dan. ostrei-
tns, adj. feporfig, grinbig Plaut.
*ostrtf8r, fera, ßrum, adj. (oatrea-fero] Hüfte ts
füprenb, aufternreiep. — ostrinas, adj.
[ostruml purpurn Prop. — »ostrum, i, n.
Steerfepnedenbtut, ^urpur; purpurfarben
neg ©eroanb, purpurne Dede.
ösurus esset, ösns sum f. odi.
Otho, önis, m. a) f. Roscins 3). b) M. Salvius
0., röm. Saifet. Dab. Othöniänns, adj.
OthrySdes, ae, m. 1) Sopn be8 Ctprpg, 'ßantpuS
Verg. 2) fpartanifeper gelbperr Ov. — Othrjs,
yos, m. Gebirge in Ipeffalicn.
ötlölum, i, n. [dem. b. otiumj bag biftepen
äüufte Cael. in Oie. ep. 8, 3, l.
Otior, dep. 1. müftia fein, Slufte paben
otiandi, non negotianai causä Oie. off. 3 §. 58;
domesticus ju imuje Hör.
ötlöse, adv. [otiosus] 1) müftig, opne ®e.-
fcpäfte. 2) mitSiufte, langfam. 3) tupig Ter.
Otiosus, adj. m. comp. u. sup. [otium! 1) b.
35et(., opne ® ef dpäf te, bef. opne Smtgn,
Beruf i-, Staatggef*äfte, untpätig.müftig
homo; maneo o. hic 2>r.; nunquam se minus
o. (müftig) esse quam cum o. (opne Wmtgge
fcpäfte) esset; eni fuerit ne otium quidem un-
quam o. ; satius est otiosum esse quam nihil
agere Plin. ep.; *o. Dieren, bos niipt oefemb;
auip bet Sßufte, miffenfcpaftlitpen Stubien,
litterarifcpcn arbeiten ergeben ad urbem
te otiosissimum esse; Graeculum se attjue o.
putari; in üblerm Sinne fiep ergepenb bet etm.,
müftiget ob. unnüper SBtifc 2'ae.; ingbef. a) neu
trat, jurüdgejogen, teilnapmlog, gleich
gültig quidam non modo armatis, sed inter-
dum etiam otiosis minabantur. b) gemäcplicb.
tupig, gelaffen, unbeforgt, unbefümmert
o. ut operam tibi darem, o. ab animo Ter.;
si o. Fannium reddideris; otiosi [friebfertige
Tac. Agr. 40; b. Sttebner o. et Bupini Quint.
2) b. Sacpeit unbef^äftigt, aefcpöftglo#,
ber Dluftc gemibmet aetas, dies, tempus,
senectus, ’Neapolis, f pecunia niept unterge
braept tc., feine 8'nfen bringenb; fotiosissimae
(fepr nuplofe) occupationes; bef. b. polit fRupe,
tupig, frieblicp res placida atque o. victis
hostibus Plaut., buius o. dignitatis haec tun
damenta sunt; niept beunrupigt spatium ab
hoste Caes. b. c. 3, 3, 1.
ötinm, ii (*i), n. 1) SRupe b. ©efepöften, bef.
b. öffentlichen, rnpigeg f ribatlcben, Stufte
bonestum, cum dignitate Oie. p. Sest. §. 98, frni
otio, propter o. ac Studium, o. studioque abun-
dantes, o. suum consumpsit in historia scri-
benda; tantnmne ab re toast oti tibi Ter.;
•ignobilia studia oti rupmlog gejepäftige Stufte;
bef. a) bie 8cit JU etm. auscnltandi, habere o.
ad alqd Ter.; scribendi o. non erat; ai volnp-
tatibus vostris o. praebere vultis ' Sali. ; cum
Otus —
est o. wenn id) Seit ^abc; per o., »fotio in aller
Slufie; tPer ludum atque o. 6) »Srjeugniffe
bet Wufje, be(. fflebitfjte noatra Ov. trist. 2, 223.
e) ftbeifj- »fRuhe, Stille o. et oppidi laudat
rura stu; • SB i n b fiil t e, fRulje o. divog rogat in
patenti prenaua Aegaeo Hot. 2) Blfifnggang,
m ü fs i g e S Beben languescere in otio; tp. Muhe,
ruhige Seit, gtiebe in otio esse, rivere; ao-
mesticum; diaturnitaa pacia otium confirmavit;
o. et pax; per o. pr grieben«jeit; o. ab urba-
nis seditionibus; ftam longum o. inimicitioe
non tulerunt; res ad otium deduci; *otia rnm-
pere patriae; Neutralität Dolab. b. Oie. fam.
«, », 1.
Otus f. Aloidae.
övleüla, ae, f. [dem. o. orig] ©djäfthen, al«
Beiname bet Q. Fabius Maximus Cunctator
-Aur. Vict.
OTldlns, ii, Name eine* tönt. @efd)[ed)te*; Pnbliug
O. Naso, ber SDie^ter, 43 b. übt. bi« 17 n. Cf)1
ÖTile. is, n. [oris] 1) *©d)af ftall; *8iegen=
ft all. 2) ber eingejäunte ftbftintmungSplab
auf bem NlarSfelbe.
övlllus, adj. [oris] ©djaf» grex. — örls, is, f.
pactio. 575
©djaf; ©pritbtD. f. lupuB; »SihaftBolle; tp.
(EinfaltSpinfel Flaut.
Bto, 1. [euoe] 1) frol)loden, jubeln nt orans
praedd onustus incederem Flaut.-, Romani ovan-
tes ac gratulanteg; cum ovante gaudio Im.;
rictori«, deserto rege Ourt.; »ovante» gutture
corri bie jaud)jenbe Stimme ber ffiaben. 2) eine
Ooation (Keinen Xtiumph p fßferbe ob. p gujs)
batten ovans urbem ingressus est.
«Tum, i, n. Cg i. 3n«bcf. a) in Sejug auf ben
SKptbu« B. ber £eba ovo prognatus eodem (o.
fßofluje), nec gemino bellum Troianum orditur
ab ovo b. i. b. Helena al« Utfaibe be« troj. ftric
ge* Hör. 6) $a bie Mömcr gern, bie SÄalfljeit
mit ©ern anfingen n. mit Obft beidrfoffen, famem
integrum afferre ad ovum Bor bet SWahljeit
nitbt« genojfen haben ; ab oro usque ad mala
tnäbrenb ber ganjen Diahtjeit. c) auf ber SHenn=
babn im (Streu« fteben (Eier b. i. eietfötmige
gi guten, beren man nad) jebem Umlaufe ein*
B. (einem (SSefleDe betabnabm, um fo bie Umläufe
ju jäblen.
Oxos (-us), i, m. glufi in SMittelafien, ber fid)
in ben Bralfee ergießt, j. Bmu Ourt.
P. al« Bornamc — Publins — P. C. — patres
conscripti. — P. M. = pontifex maximus. —
P. U. populus Romanus,
päbülitlo, önis, f. [pabulor] al« milit. f. t. gou<
ragiernng-, pl. btt gouragierlolonne Caes.
b. G. 7, 16, 2. — päbnlätor, öris, m. [pabu-
lor] gouragieter. — pAbölor, dtp. 1. [pabu-
lum] al« milit t. t. fouragieren, gutter f)0-
len; B. einem gifeber — feinen Unterhalt fud)en
Flaut.
pAbülum, i, n. [pasco] 1) gutter pabulo pe-
coris studere; iam altae in gegetibus herbae
p. pTaebere poterant; »rirgea £aub; in«bef. al«
milit. 1. 1. gourage. 2) tp. Nahrung, ©peife
habet alqod tamquam p. studii atque doctri-
nae; »dederatque gravi nova p. morbo; fd)etjh.
Achoruntig p. f. Acherung Plaut.
»pAc&lla, e, adj. [paxl jum grieben gehörig,
grieben« = laurus, olea; flammae auf Dem Sitar
ber griebenSgüttin. — pAcätus, adv. m. comp,
u. sup. [ partic . D. paco] $um grieben gebradjt,
beruhigt, fricblith cirita«, ager, prorincia,
pars pacatiseima, urbanis pacatisque rebus,
p. agmine, mari; hnic (gegen biefen) p. poterat
esse; cuius ne pacatam (im grieben) qnidem
neqnitiam quisquam ferre poaaet; oratio paca-
tior; subst. n. frieblidje öegenb, greunbe*
£anb in pacato (@gf. in hostico); ex pacatis
praedas agebant; auch ftiebliihe (Keiittnung
nec hospitaie quidqnam pacatumve Liv.
Pächynus («ns), f-, t-urn , «. ba« (übl. Borge:
berge Sijilien*.
PAcideiAnus (-dianus), i, m. ein berühmter gediter.
pAClfgr, fera, ferum , adj. [pax-fero] grieben
bringenb ob. Derfünbenb »Cyllenius, *oliva.
pAcifleAtlo, önis, /. [pacificoj griebenSftif =
tung. — pAcYffcätor, öria, m. [pacifico] grie =
benSftifter. Sao. päcillcAtörins, adj. ben
grieben Bermittelnb legatio Oie.
pAcTflco, 1. u. (fpdt) -ftcor, dtp. 1. [pacificug]
grieben maibcn, fd|lie&en pacificatus cum
Carthaginiensibus Just.-, abfol. Sali. , IAr.; tp.
•beruhigen, befänftigen. — pacTflcns, adj.
fpax-facio] gtieben ftiftenb, fricbtiih per-
sona Oie. Att. 8, 12, 4.
pfcriscor, pactus sum, dtp. 3. 1) intrans. m.
jmbrn. ein Übeteinlommcn, eine Sbrebe
treffen, einen Sertrag (fliegen, über ettu.
einig merben cum alqo magna mercede; in-
ter se; m. ut; *votis (fid| auSbebingen), ne;
riginti argenti talentig pacti; m. inf. stipon-
dium populo Rom. dare Liv. 2) Irans, fid)
auSbebingen, bu«h Sblommeti für fid) ftipu =
Heren prorinciam, ritam ab alqo, pacem cum)
deditis Liv., feum alqo sexagios sestertiuni
partic. pactus (pass.) Berabrebet, auSbebun:
gen indutiae, praemium, pactum esse diem;
( abl . abs.) pacto inter ae (na<h getroffener Ber:
abrebnng) ut Liv.; »mercede pacta. 3n«bef.
a) ein SRäbihen fid) oetloben ex qua domo
pactus esset (feminam); nuptias filiae cum alqo
Just -, Turnus, cui Lavinia pacta fuerat oertobt
morben ronr; *subst. pacta, ae, f. bie Bet=
lobte, b) *jum taufih einfegen, ^ingeben
ritam pro lande; ’eintaufdjen letum pro
laude.
päco, 1. [pax] jum grieben bringen, be =
ruhigen, unterwerfen, unterjod)en Gal-
liam ücrmaniamque; Aliobroges, qui nuper
pacati erant; »urbar mad)en gilvas incultas
vomere.
pacta f. pacigcor 2) a). — pactio, önis, f. fpa-
ciecor] 1) Übereinlommen, Serabrebung,
Sertrag, Scrgleid) p. nuptialem faccro; fa-
eere p. (cum alqo) de alqa re; m. ut; (fpät) p.
inire; in pactione manere; arma per pactionem
tradere fapitulieren ; pL bie BergleichSpunlte.
2) 3n*6ej. a) ber ftontraft jmifihen ben &e-
576
Pactolns — palaestra.
netalpäcptern u. ben S3e»opnetn (inet ißrobittj
pactiones conficere. b) betrügerijcper öer =
trag, gemeinte Setabrebung spo pactionis
petpellere alqm; in reiciendis iuuicibuB non-
nullis pactionis suspicionem non vitasse.
Pactolns (-ob), i, m. glufs in Sipbien, ber ®o!b
janb mit fid) führte; jpricptD. tibi P. fluat Hör.
epod. 16, 20. 35a». Mls, Idis, f. adj.
pactor, öris, m. [paciscor] ®ermittler, Un =
terpiinblet Cic. Verr. 6 §. 66. — pactum, i,
«. [partic. o. paciscor] 1) Übereiniommen,
®erabrebung, Vertrag occaltum, p. ser-
vanda sunt, pacto stare, manere in pacto, pacto
convenit ut, pacto transitionis Albanorum; cx
pacto tradendi quod in sinistris manibus esset
Jav. 1, 11, 0. 2) im abl. sing, bie SBeife, Ärt;
quo p. {Plaut.) ttmrum? isto, alio p.; nullo p.
ftplecpterbing« ntept; nescio quo p.; *eodem p.
quo; *qno p. wie; *hoc, feo p.
Pactje, es, f. Stabt in Ipiactcn.
Fücüvtus, ii, m. tragijtper Steter jur geit bei
jmeiten punijdjcn Kriege«. $aB. -viftnus, adj,
Ule beim tßacuuiu*.
PSdneus, i, m. ber tßabäer, collect. tope« Soll
in $interinbien Tib.
Padua, i, m. fymptflufj in Dberitalien, j. ®o.
Fädüsu, ae, f. ein au« bem ®o butep SRaoenna
gejogener Kanal Verg.
Pneän, änis, m. [Ilaulv] 1) eigtl. ber fflrjt ber
®Btter, bann Beiname bc« Äpollo. 2) geft=
gelang auf fflpoll, überp. gubclgcfang, Sob=
gefang. 3) >= 1. paeon.
tpaedägogium, ii, «. [KatJorymyeto»;] eine ®n=
palt, too junge Silanen ju Iberen Smtetn t|er=
angebilbet. tnurben, ® a g e u f (p u l c ii ; euppem®er=
füprung jur Unjutpt Suet. Ner.. 28. — pac-
dagogus , i, m. [naidaymyof] 1) ein Sftabe, bet
bie Knaben überall u. bcf. in bie Sipule begleitete,
ber Stjieper; ba». (Ter.) fcperjp. ». einem iiieb*
paber, ber feine ©eliebte in bie Staute begleitet;
tristior et paedagogi vultus hojmeifter-, Scpul-
meiftermiene Suet. 2) tp. (Bot= u. natptl.) güp =
rer, SÄentor.
pnedor, öris, m. Sdjmup, Unflat *barba pae-
dore horrida, +cmere p.; pl,
paegniarius, adj. [nalynov] jum Spiel gepö =
rig, gladiatores jum Stperj fetptenbe Suet.
puelex etc. f. pelex etc.
Paeltgni (ttiipt Pel.), örum, m. fabtmftpe 8Blfer=
jepaft in raupet ©ebirgägegenb SDlittclitalien«; bau.
-llgnus, ad).; fptitp». frigora; audp jauberijdp
(»eil bie tßäügner als 3®uberet berüchtigt Baren)
anus Hör.
Pnemänl, örum, to. Soll b. fiüttid) Caes.
paene, adv. ( sup . paenissime Plaut.) f oft (fo
bafj nur »enig an bet Sollflänbigfeit feplt),
p. periit er Ȋre fafl umgelommen; naves p.
inanes; fuerftärteub p. vixdum; auep jur äÄil=
berung ju ftarfer SuSbrüde ex maxime raro ge-
nere hominum et p. divino ; Crassus mihi noster
visus est oratoris facultatem — ingenii sui fini-
bus immens» p. describere; p. dixerim sine
ingenuitate Tac. ; attributib: dno illa rei publi-
ca© p. fata, portenta ac p. funera. — pacn-
insiila, ae, f. [pacne-insula] halbinfel.
pacnltentia, paenlteo etc. f. poenitentia etc.
paenöla, ae, f. [qunvöljjs] ein SRantet, auf
Weifen u. bei fcpleiptent ffiettcr getragen; fpridj».
Mindere p. alcui = ben ©afi bringenb jum
Bleiben aufforbern Cic. Sau. paenüUtas, adj
eine paenniu tragenb.
1. paeon, önis, m. [»an»»] ein Serbfufe t. but
furjen Silben n. einer an beliebiger Stelle fiepen
ben langen (-caa j ob. ua*/ ob. va/_^ ob. aa.l
2. Paeon j. Paeonides , Paeonius.
8. Paeon, önis, m. ein tßäonier Pie.; pl. -äse*,
um. S)ao. o) PaeÖnia, ae, f. $öonien =
Kmathia in SKacebonien. b) subst. PaeOnU,
idis, f. bie ißäonietin Ov.
*PacÖnius, adj ■ jum ®äon [®ott ber Ärjte =
Paean 1), ». {.] gepÖrig, herbae peilfame Verg .
mos Verg. [Dao. Paestnnus, adj. u. subtt
Paestum, i, n. Stabt in iiutanien, j. Pesto
paetülus, adj. dem. B. paetus Oie. — paetus,
adj. eigtl. mit ben Wugen blinjelnb ob. f(pie =
lenb (Botfäplitp; Bgl. strabo); bap. milbere ®c
nennung ft. strabo, et». '33linjler’ Hör.
pägänns, adj. [pagus] 1) *ju einem ©au ge=
pörig, länblitp, 3)orf-- focus. hier», subst.
to. a) Sanbmattn, ®orfbc»opnet. b) t6i =
Bilperfonen im ®gf. jur iknbmtlij. 2) baue’
rifcp/ ungeleprt Plin ep. V, 25, 6.
PftgSse, es, f. Seeftabt in Ipeffalien , wo bat-
S^iff Hrgo gebaut watb Prop. S)ao. Pägi-
sacus, adj. *coniux = ?llcefiii, locpter bef
tpeffal. König« Sßclia«; »puppis, *canna bal
Stpiff ®rgo; *subst. — 3afon.
pägätlm, adv. [pagus] gau = , borfBeife Liv.
pägella, ae, f. dem. B. pagina. — pägTna, ae,
f. [pango] 1) ein ®latt $apiet, eine Seite in
extrema p. Phaedri; paginas in annalibus ma-
gistratuum fastisque percurrere, respondeo pri-
morn postremae tuao p. 2) ®ebicpt Ferg. cd.
6, 12. 3)ao. pSgtnüla, ae, f. eine l leine Seite
Cic. Mt. 4, 8.
pägus, i, to. [pango] eine fflnjapl jufammengepö
renber Dörfer nebft ben ScBopnent, ber ®au
al« politiftpe ©emeinfepaft, bie länblicpe Kom
raunt, ber Kanton, auep mit bem Webenbegrift
ber SeBopner Tigurinus; omnis civitaa Hel-
vetia in quattuor p. divisa est; eliguntur qui
iura per p. vicosque reddant Tac.; auep ba«
einjelnc ®orf in pagis, foris, conciUabulis;
•bie ®otfbe»opner, ba« SanbBolt p. agat
festum; festis in pratis vacat otioso cum bove p.
päla, ae, f. [ft. pagela B. pango] 1) Spaten
2) bie Kapfel am Win ge, in »elcpe ber Stein
gefaxt Birb Cic.
Pälaemon, önis, to. 1) ein SKeergott; ogl. Atha
mas. 2) Warne eine« Sitten Verg.
Pälacpharsalns, i, f. [ij Taiaia d^acaalos] 8lt=
$parfalu«, nape bet Wpatfalu« in tpefialien.
Palaepölis, is, f. Stabt in Kampanien. Das. subet.
-litäni, örum, m.
Pälaeste, es, f. hafenort in ©piruS, j. Paleassa,
natp Konjett. Caes. b. c. S, 6, 8.
Palaestinus, a) *adj. ». Palaeste, B. f., deac.
bie gutiett, jmeifelp. Ov. fast. 4, 286. b) adj.
0. Palaestina, in ob. au« $aläfHna Tib., Or.\
subst. -stinl, örum, to. Ov.
palaestra, ae, f. [aalctiirroa] 1) Wingplaf.
Wingftpule, Ort, »o Sleibe*übungen lunfhnipt^
getrieben »erben qui utuutur armis aut p. ; •ni-
tida, *uncta (»eil bie SRinger fup mit ßl beftri
4en), *decora, »graminea; *agrestis; übertr.
UbungSort, Stpule für bie ®rrtbfam!eit ro»-
gnam habeo huic p. et Tuscnlano tuo gratiam.
2) dt tagen, Winglampf, Wingtunft p. discere,
palaestrice -
palaestrae operam dare, pericnlnm faceie in
p., »exercere palaostrua. S) tp. Übung, ® i 1 =
bung, Schule, bef. SHebeübung ob. gcrtigtcit
u. sjietricbfeit im fReben, fünfllertfcbe fRoutine
non tarn armis institutus quam p.; nitidnm
qnoddam genus verborum et laetum, sed p.
magis et olei quam huins civilis tnrbae et fon;
numerns quasi quaudam p. et extrema linea-
men ta orationi attulit; habuit vires sine nitore
et p. $ierO. baS siunftftürf Oie. Att. 6, 1», 1.
— palaestrice, adv. [palaeatricusj paläjirifcb
Oie. de opt. gen. §. 8. — pSIaestrTcns, adj. jur
diingidjulc gehörig, Schul», motus wie fte
in bet ‘ßatöftia etletnt werben. — pSlnestrita,
ae, m. [*alBi<rrpt'rije] Vorftcber einer fRing»
f Aule.
Palaetfros, i, f. bas o. Webufabnejar jerflörte
ItmtS auf bem geftlanbe in fßbBnirien Curt.
pulam, 1) adv. a) oor ben Viugcn ber Heute,
öff entließ (fo baff e8 jeher fehen u. hören fann)
p. in foro »altare, p. ante oculos omnium, nee
p. nec secreto, p. duobus exercitibus andienti-
bns, luce p., *p. (in offenem Kampfe) capti; p.
landares, secreta male audiebant Tue. hist. 1,
io. b) offen, unoerf)oI)lcn, offenbar p. et
libere, p. agere et aperte dicere, aperte ao p.,
p. proferre; qnia cetera p. vana (offenbare 9tid)tS:
würbigfeiten) obieeisset; p. habere alqd jum
®oifd)ein bringen, jur Sd)au auSftctlen Hör. c)
offenfunbig, belannt p. eat Tier.; p. facere;
p. ßeri m. ace. e. inf.\ p. factum est huius de
morte, hac re p. facta Nep. ; nondum p. facto
( abl . abs. n.) Liv. 42, 66, 3. d) (Ter.) in ben
Äugen ber Heute, in ber Meinung be3
$ublifum8. 2) praep. mit abl bor, in Segen»
wart Oon p. populo Liv. ; »me, *te p.
PAläinedes, is, m. f. Nauplius.
PälAtinns, adj. [Palatium] jurn 8 erg Palatium
gehörig »collis; »Apollo bie im Tempel be8
palatinijcbcn ÄpoHo b ÄuguftuS gegiftete Vibrio»
tljef; Palatina sc. tribu«; aud) faiferlid) [bgl.
Palatium 2)], »laurus bor bem taiferlidjen ^Jalaft,
fdomus. — Palütiuui, ii, n. t) einer ber fieben
Vögel in SHom. 2) »Weil 'HuguftuS bort feine
SBotjnung hotte, $atafi, pl. p. caeli, p. fulgent.
päUtuni, i, n. (al8 ältere gorm, -Ins, ua, m. de.
fin. 2 §. 24) 1) ber ®aumen, bef. a!8 Organ be8
©efcbmadcS, ante meum p. etc. f. pateo 1) e);
*be8 SRebcnS; and) tp. (feit.) UrteilSbermBgen
palato quid ait Optimum iudicat. 2) *3861«
bung caeli.
pälea, ae, f. Spreu, pulearum navis eine Schiffs»
labung Spreu. Tao. pKleXr, aris, ». SBantmc
am £>alfe bc8 Stiers, pl. Verg ., Ov.
Piiles, is, f. rBm. Schuggöttin ber gerben tt.
Ritten. Tao. »PAlilis, e, adj.; subst. Palllia,
ium, m. länblitheS ge ft ju Ehren bet fflaleS, am
21. Sprit, bem ©rünbungStage ber Stabt Vom,
gefeiert; auth brr lag be8 '.Regierungsantrittes bed
JtaifcrS Ealigula Suet. Cal. iß.
Pilicl, ünim, m. sjmillingSföbne 3upiterS, welche
auf ©uilien als $crocn berehrt würben Ov. ; sing,
-ran Verg., Oe.
pilimpsostu«, i, m. [»«iifntijorosJ ein Verga»
ment, auf welchem eine ältere Schrift abgetrapt
u eine neue getrieben ift.
Pftllnfirns, i, m. 1) ber Steuermann bc8 SneaS
Verg 2) ba8 nach ihm benannte Vorgebirge in
Hufanien.
ini$rn. [at •beutfe^e* 6d»iltoflrtrr&. 6. tflufl.
— palliolum. 577
pilftans [partic. beS ungebräuchl. palito] umher»
fchweifenb Plaut.
p&llünis, i, m. ein Strauch, ber Efjriftborn.
palln, ao, f. bas lange u. weite, bis auf bie
güfjc berabgehenbe Obergewanb ber römi«
fihen grauen, ba8 biefe nur beim BuSgebeit
übet bie stola anlegten, Staatsmantel; Sfleib
ber tragifchen Sdjaufpielcr auf ber ©ühnc.
fpallÄea, ae, f. [»ocUeraij] ÄebSweib Suet.
1. Pallas, ädia, f. 1) poetifcher 91a me ber Mi»
nerba; bah- »PaUadis ars SBollarbeit; »igne»
ber Vefta (weil ba8 Palladium im Tempel ber
Vefla fianb), »ales 9lachteule. 2) tp. a) »Öl in-
fundere P. 6) *«- Palladium, $iero. »Pallä-
dlus, adj. ara ju Slthen; ramua bet ÖljWeig,
silva Olioenwalb, laticea öl; subst. -dlum, ii,
n. ba8 fflilb ber ValtaS ju Troja (ba8 nicht
erobert werben formte, fo lange ei rin Vefip bcs
VaDabiumS blieb) Verg.
2. Pallas, antis, m. l) nach einer befonberen
Sage Vater ber (fünften) SRinctba. 2) ©rofioatcr
ob. UrgrojjBatcr be8 Suanber Verg. 3) Sopn
biefeS (euanber Verg. 4) greigelaffener be8 Kai»
fer8 ElaubiuS. ©ierb. A) »PnllantSus, adj. ;
subst. >100«, i, n., a) Stabt in Wtfabien, aus
welcher Euanber nach gtalien jog Liv. b) Stabt
in gtalien, t>. Euanber erbaut Verg. B) *Pal-
lantlus, adj. heroa — Euanber.
»Pallantlas, adis, f. u. *-tls, ttdoa, f. Hutora,
bie Morgenröte, als 91achl6mmling eines Giganten
VaHaS; »meton. -tis ber Tag Ov.
Pallene, es, f. Stabt u. $albinfel SRacebonienS.
Tao. adj. -nensls.
pallens, tis, adj. [ partic ■ 0. palleo] 1) »bläh,
bleich ora; umbrao (0. ber Tunfelljeit ber fur*en
umwölften Tage), umbrae Erebi, animae, unda«
(in ber Unterwelt); »gelb», fahlgrün, blaff»
gelb, gelblich hedera, herbae, oliva, p. de
cortice; sol pallentes (bei einer SonnenfinflerniS)
iungit equoa. 2) bla| tnadjenb »morbi, »phil-
tra, ffama.
palleo, lui, — 2. 1) blafj fein ora, venae;
motu, timore; übertr. »fahl, gelbgrün,
buntelgelb fein currus quoque carminc no-
8tro paltet avi; pallet noatria Aurora venenia;
numqnam ebur; auch entfärben, feine
natürliche garbe oerlieren vitio caeU aegra
aeges, colores. 2) inSbef. a) »oor Vegierbc
nach etw. blaff fein ambitione mala, argenti
amore. b) »fich fürchten, ängftigen, pon-
tum oor ic.; pueris (wegen ic.). Tao. pnllesco,
lui, — 3. bla& werben, crblaffen, etblei»
chen »curis, »nullä culptl, »rnodias fraudea,
»in femina ft erblich betriebt fein in ic.; übertr.
gelb werben »saxnm auro,
palliAtns, adj. [pallium] mit einem pallium
bcfleibet, bef. o. griccf). Vhilofophen; fbl- p.;
iUi o. Statuen in grieep. Tracht,
pallldülus, adj. (dem. 0. pallidus] etwas,
jiemlich bleich Ot. — »pallTdns, adj. m.
comp. u. sup. [palleo] bleich, blaß b. garbe,
turba (in ber Unterwelt); bef Oor [furcht , Oor
Hiebe curis nutrix; in alqa ftcrblidj oerlieht in
ic.; aud) bläh machenb mors, vinn.
pallldUtiin, adv. (palliolum] mit einem 9Rän»
telchen Plaut. — tpalllölätus, adj. mit einer
Kopfbüllc bebedt.
palllölum, i, n. [dem. o. pallium] X) Mäntel»
eben Plaut. 2) »Kopfhülle, Eapudion.
37 Di
5 “7 8 pallium -
pallium, ii, n. 1) gtieeh- SDlantet, bar bet ben
©rtcrfjcn übliche Dbcrgcmanb, welcher autt) Börner
unter ben ©rieten, foroie bic röm. $ctäreti tru=
gen; Spridjm., tunica propior pallio ba? fjemb
ip mir nähet alr bet Bocf Plaut. 2) *fBett =
bedc, ©orhang.
pnllor, öris, m. [palleo] 1) bie Bläffe, blaffe
garbe terrorem p. et tremor consequitur;
foedior corporis babitus p. ac macie perempti,
»lutcus , »albus loberbläffe; »amantium tinctas
violä (6. bleibet ©cfichtrfarbe); tp. gurdjt,
Sing fl, bie fich in ber Bläffe geigt Plaut., Prop.;
pl.. tot hominum Tac.\ perfonif. alr ©ottpeit
Liv. 2) »häßliche garbe, Unfe^einbarfcit
pallorem ducunt rami.
pullfila, ae, f. dem. B. palla Plaut.
palma, ae, f. [»«Ißfir/J I) bie flncbe fpanb; bie
ganje $anb p. passis, *duplices tendens ad
sidera p.; baf). sicut palmae ramique bjaabföra
mig fiib aurbreitenbe Caes. b. O. 6, 26, 2.
2) ©atme Ver g.; radices p. agrestinin 0. gwcrg=
palntcn Oie. Verr. 6 §.81; bab- a) grudjt bet
©alme, Sattel, b) ©atmgweig, bcf. alr SicgeT=
gcichcn; tp. a) Siegerpreis ob. Sieg; Bor;
ug, SRut)nt dare, accipere, forre p.; p. petere
e Africano, p. belli Punici patrati; giadiator
plurimarum p. b. i. ber fibon Biele ffllotbtbatcn
»erübt bat Cic. p. Pose. A. §. 17; cuins (ami-
citiac regiae) p. (bic crjte Stelle) tenebat, p.
virtutia inter ceteros tulit Just.; p. ponere sub
pede nudo f. pes 1). ß) »Sieger Dares, tertia
p. c) Bcfen oon ©altnjmeigen Hör. sat. 2,
4, 83. 8) Schob, äuperper ntipitis
Liv.; p. (pl.) arboruui eminentium Ourt.. 4)
»SRebenform B. parma Tib. San. A) pnlmäris,
e, adj. ©almeti b. i. ben Bor jug Bcrbienenb,
Borjüglicf) statua, sententia. B) palm&rinm,
ii, n. b ai £>auptwerf, PÄeifterftüd hoc mihi
p. pnto Ter. C) paliuätus, adj. mit einge*
ftidtcu ©almenjmeigen gegiert tunica, toga.
V) pulmes, Ttis, ni. 1) einer 3Bein =
ftoder, Bebcnfcijof} Vera. 2) überb-
E) »f palnii'tum , i, n. ©almenmalb.
»palmTfer, fera, ferurn, adj. [pahua-fero] ©al =
meit tragenb. — pulmüsuH, adj. [palmaj reich
an ©almen Verg. — palmiila, ae, f. [dem.
o. palma] meton., 1) »Buberfchaufel, g!ach =
Tuber. 2) fSattel.
pülor, dep. 1. berumftreifen (freiwillig u. oer=
ein gelt) qui a proelio ad verso aut clade captae
urbis polati fuerant; boves palati a suis gre-
gibus; agmen fugientium fusum ac per agros
tropidä fugä palatum; vagabantur et palantes
agros vastubant; »terga palantia flüchtig,
pnlpütio, önis, f. [palpo] bar Schmeicheln
Plaut. — pulpütor, öris, m. [palpo] Sehmeich--
ler Plaut.
pnlpebrac, ärurn, f. (sing, fpät) Slugenliber.
palplto, 1. juden, gappcln cor animantis
alcis, ’lingua.
palpo, 1. u. -por, dep. 1. cigtl. ein Xier fanft
mit ber flachen §anb ftreicbeln, Hopfen »pec-
tora virgineä manu; bab- bilbt. jefimeiehcln,
liebt ofen cui male si palpere Hör.; scribenti
palparer Pollio in Cie. tp.; ecquonam modo
possim burch Schmeichelei ocrfuchcn, ob ic. San.
palpum, i, n. bar Streicheln, Schmeicheln,
timidam palpo percutit fchmeichelt, mihi obtru-
dere non potes p. Plaut.
— pando.
pälädämontum, i, n. ber gelbherrnmantel.
lao. pälüd&tus, adj. mit bem ftriegrmantel
an ge tb an; b4uPfl » bem in ben Jtricg jiebenben
gelbljcrrn p. profectus est.
»pSlüdösug, adj. [2. palus] fumpfig humue.
palumbcH, is, m. u. f. $otjtaube, Bingd
taube Verg. ; fpriehw. p. alcui ad aream ad-
ducere wie mir 'er fliegt jmbm. eine gebratene
Xaube inr SBlaul’ Plaut.; duae me unum expe-
titis p. (ÜJiebbabet) Plaut. — nSlumbux, i, m
cigtl. ber §oljtauber, P a 1 u m b u s, Käme rintä
gcchtctr, bab- ber Soppclfinn u. Scherj Paluni
bum postulantibus daturum se promisit, si
captus esset Suet. Claud. 21.
1. päliis, i, m. ©fahl.
2. pSlüs (auffaOenb mit »etfürjter ©nbfilbe Hör.
a. p. 66), iidis (gen. pl. auch dium Liv.), f.
Sumpf, ©fühl, SRorajt; *o. Stpj wegen feine?
langfam fliegenben Söaffer«; *o. Hoemur.
pülustor, stris, e, adj. [2. palus) fumpfig,
loca demissa ac p., ager, limus, herbae, »ranae
ber Sumpfeb, »Minturnae.
Pampliylia, ae, f. fianbfehaft in Älnnaften Sat
Paniphylius, adj mare; subst. -plijlli, örum, w
pampini us, adj. [pampinus] aur SBeinlaub ob.
sranten -fcorona, »liasta mit SBeinlaub uw
munben, »auctumnus IraubcnfüDe ber ^»crbfle?,
*uva, *odor SBeinbunft. — pampinus, i, ti
SBcinrante, »laub.
PSn, -nos, acc. -na, m. ein bef. in Ättabiea
nerebrter ®alb> u. $irtengott. Panes bew
©an nachgebilbetc gelbgottbeiten Or.
pitnäci'ii, ae, f. [navcxsia, eigtl. aller beilenb] ein
erbichteter Staut, bar für alle Rranfbeitcn helfen
foHte, ©anacee, Unincrfalmittel Verg.
PSnaetlus, ii, «. ftoifcher ©bilofopb-
PSnaetölYcus ob. -lius, adj. ju ganj Mtolien
gehörig concilium Liv.
-fpSnärium, ii, n. [panis] Brobforb.
PSnStlicnäTeiis, i, m. (sc. über) an bem gepe
ber ©anatbenäen Borgetragene geftrebe
ber gfotrater.
»Pauchatn, ae, f. fabelbafte gnfel an ber Oft
lüfte Jlrabienr. ®aB. »Pancliaeus, *-chäia>.
••chltcus, adj.
panebrestus, adv. [näyiggexoj] ju allem nüp
lieh, fefycrjbl- medicamentum Cic.
pancrätTce, adv. nach ®tt ber ©antratiafien
Plaut. — pancritlon ob. >111101, ii, n. [*aj-
xparioi'] eine Seiberübung, welche bar Bingen n
ben gaupfampf in fich Bereinigte, bar 2>oppeI-
ringen Prop.
Puudäterla, ae, f. Heine 3nfcl im etrurfifeten
BJeere. [Plaut
pandteülor, dep. 1. [pandol [ich behnen
Pandion, onis, m. f. Philomela. ®an. Psn-
diönlus, adj. panbionifch, ob. atbcnifh
Prop., Ov.
pundo, pandi, passum 3. 1) au 4 einauber
breiten, aurfpannen, =ftreden vela, crinw
passi Picgcnbe; passum capillum ostentare (Uni
btud ber Iraner u. ©erjweipung), passis marii-
bus mit aurgebreiteten Slrmcn (©ebärbe ber gleben
ben) Cats.; ber latltenben, stantes et manibas
p. gratias agentes; ber Betenbcn, (Verg.) p. de
litore palmis numina magna vocat; velis pas-
sis ; aciem; cornua se latius; »vestigia (sc. fri-
goris) jeigen; mebial, pandi fich aurbteiten,
plnnities; mare e faucibus angustis; in pates
Pandosia — par.
579
tiorem campum agmea ; bef. partic. perf. pass.
passus auSgebreitct u fo getrodnet uva Plaut.;
racemi Verg.; lac geronnene Ov.; aucp subst.
pa.su um, i, n. Säein au3 getrodneten Btauben,
Braubenfett Verg.; *pictü pandere Bpecta-
cula caudä =» pandentem p. caudam praebere
spectacula; tp. vela orationis p.; alia diyina
bona longe lateque ao p. gewinnen Einflug 2)
öffnen, auftpun, auffperreit iatiuam {Plaut.);
rupera ferro gangbar macpen; *tria guttura;
*Helicona (o. ben SJlnfen); *moenia urbisj pan-
duntur inter ordines viae, *portae öffnen fid);
tp. a) bahnen viam p. fugac, salutis, ad do-
minutionem Liv.; *via prima aalntis Graiä
pandetur ab urbe. 6) eröffnen, funb tpun
*nomen terraeque tnumque, *rea, *rem ordine;
bis quae nunc panduntur fatia Liv.
Pandosia, ae, f. Stabt in Bruttium.
pnndus, adj. gelrümmt, gebogen (mit einet
fcpmadjcit Krümmung) *earinae, *cornua, *iuga,
päne f. pania. [*rami.
pänegyrleus, i, in. [itavijytijixd« m. u opne lö-
y««] e5eftxc b e beS 3 f of Ta t ed jur fjcrftcüung
ber Eintracht im Stiege wiber bie ^erfer u. jur
Betpcrrlicpiuig Vf ttjeuö Cie., Quint.
Pungueu, örum, n. ©ebirge SüiacebontcttS.
pango, panxi (pegi), panctum, in bilbl. Beben»
tung, pcpYgi , pactum, 3. 1) mepr bet älteren
Spraye anaepörig, fcftfcfjfagen, »fegen, bet
feftigen, clavum einfcplagen, aneoram litori-
bus ( dat .). ^>ierö. a) -f-pflan&en ramuluiu;
(laureas) confestim eodem loco; 'bepflanzen
volles, b) im (Seifte glcicpfam aneinanberfügen,
einrapmen, bef. versus, carmina wie im Beut»
fepen 'jimment, fcpmicbcn’ = oerfertigen, ab»
faffen (niept feplccptpin = bitten) alqd Sopho-
cleum, *po?mata; befingeit *maxima facta
patrum; *ju ftanbe bringen, nequo prima
per artem temptamenta tut pepigi b. i. and)
pabe icp iticpt borget bein $erj auf fünfttiepe SBeife
,su erfoifdicn gefugt. 2) tp. rcdjtlicp feftfeften,
beftimmen terminos, fine«; fpeciell berabte»
ben, auSbebingen, abft^lie&en (per/, u.
plsqp, Wäprenb für baS Übrige paciscor üblid)
ift) pacetn, amicitiam cum alqo, -f-pretium li-
bertati; ne ut, fm. bl. conj., m. ne, fcltencr m.
inf. obsides dare Liv. 43, 21, apud altaria deum
fraudem inimicorum ulcisci Tac.; m. abl. beS
^reifes ducentis Philippis rem Plaut.; quo
(pretio) Liv.; *foedera abfcpliegen; *b. Bienen,
eine Orbnung bejiimmen.
Panhomius j. Panormus.
pänTcciis, adj. [panis] auS Brot gemaept mili-
tes, ftperjp. mit Slnfpiclnng auf panis u. bie fam»
nitifdjc Stabt Pana Plaut.
päntcura, i, n. italienifcpe ^ir f c.
päntrfcluni, ii, n. [panis u. facioj Bacfwetl,
Dpfetbtot Säet.. Just. — panis, is, m. (borll.
uud) päne, is, n.) baS Brot; cibarius ob. fse-
cundarius, *secundus, ater.
l’Aniscus, i, m. Heiner ®an.
l’aunönJa, ae, f. fianbfepaft im Süben bet Bonan
jroifepen Baden, Sioricum u. SOgrien (Beile b.
Ungarn, Slaoonien u. Bosnien); bau. PaunönT-
cus, adj. Suet.; subst. 'I’anuönlus; pl. -nii,
Tac., Suet.
punnosus, adj. [ponnus] zerlumpt, lumpig
homo. — punnus, i, m. Stücfcpcn Bucp, £ap»
pen *assuitur p. purpureus b. aufgepugten Sd)il=
betungen in einem ©ebiepie, bie bem bcpanbelteii
©egenftanbe ganz fremb finb; ein Sumpcn pan-
nis obsitus Ter.; attep 0. bem groben SDlantel
ber Epnifer Hör.; b. ber Steibung ber Silagen»
lenfer in ben circenfifcpen Spielen panno favent,
p. amant Plin. ep. 9, 6, 2; übett). *@cwanb
Fides velata albo p. Hör.
Pänomphaeus, i, m. Urheber aller Oratel
u. göttlicher Slnjeigen, Seiname beä 3u»
piter Ov.
PänÖpe, es, f. t) Stabt in Slpociö Ov. 2) (and)
•ea, ae), f. eine SHecrngmppc Verg., Ov.
Panormus (Pänh.), i, f. Stabt auf Sijilien, j.
Palermo. ®au. -mitanus, adj.
pausa, ae, m. [pandoj breitfü|ig, ber Breit»
fu& Plaut.; bap. als Beiname, j- B- C. Vi-
uius P. [licnS.
Pautäglas, ae, Heiner &lufj an ber Ofttüfte Siji«
pantex, Tcis, m. Säanp, pl. ©ebätme Plaut.
panthera, ae, f. Bantper confusa camelo f.
confundo t) 6). $ab. panthcrinus, adj. tomifch
übertr. geflecft, bunt bon Sdjlägen Plaut.
Puntbons (jpöt) ob. jfg. (Verg. Pan thus, i, m.
[llävitoos lldvDovs] Batet bcS SupporbuS. ®ab.
*PanthoTdes, ae, m. a) SupporbuS. b) $p»
tpagoraS, ber behauptete, er fei früpet (Su
pporbuS gewefen Hör.
Pantu'üpncou ob. -um, i, n. Stabt am eint»
merifepen Bosporus Eutr.
Pantolabus, i, m. [«artoldjjoe, alles nepmenbl
Scpnapppapn, 9iame eines Barafiten Hör.
pantömimus, i, »». [xavtopipos] Bantomimc,
Ballettänjer Suet. [Com.
pifpae, interj. fnairnt] ei, ei! pop taufenb!
pipäver, eris, «. (occ. -erem Plaut.) ber SJiopu
papaverum capita. Bao. * päpävcreus, adj.
bon SKopn Ov. fast. 4, 438.
Paphlägo, Snis, m. ein Bapplogonier. Bab.
Paplilügönia, ae, f. Bapplagonien, fianb»
fepaft in fileinaficu.
Päpbos ob. -us, i, 1) tn. Sopu beö Bpgmalion,
©tiinber bet Stabt BappoS Ov. 2) f. Stabt auf
Eppern, ber BenuS gepeiligt. Bao. Paphius,
adj. a) epptiföp Venus Tac.; lieros Bpflmaliou
Ov. b) *pappifcp, bei BenuS peilig myi-tus.
päpTlio, önis, m. Stpmetterling.
pitpilla, ae, f. 1) tBruftmarje. 2) *tSruft.
Päpirius, l) C. P. Carbo, SoltStribuu u. Änpänger
beS S. ©raccpuS, fpätcr als AonfuI 120 n. Epr.
0. ben Optimaten gewonnen. 2) Lucius P. Cur-
sor, fünfmal ftonful u. jwcimal Bittator map»
tenb bet firiege !HomS gegen bie Sammler u. an»
bete Böller in Unteritalien; adj. Papirius; bao.
-Uhus, adj.
Papius, 1) C. P., BollStribun u. Utpebct ber lex
Papia de peregrinis exterminandis. 2) M. P.
Mutilus, fioniul u. SHiturpeber ber lex P. Pop-
paea de maritandis ordimbus im 3. 9 n. Epr.,
Tac., Suet. 3) Papia, ©attin beS DppianicuS
Oie. — Papius, ad j.
pappo (papo), I. pappen, eff eu alqd Plaut.
papäln, ae, /'. ftipbläScpen Verg.
’päpyrlfer, fera, ferum, adj. jpapyrus-fero] bie
BapprnSpaube petoorbringenb. — pip)'-
rus, i, f. u. -rum, i, n. aus BapbniSbaft bc«
reiteteS Ü5 a p> i e r Ct.
pär, päris , I) adj. 1) gleicp, gteiep fommcitb,
(einem anbern in §inficpt auf ©röge, SJlncpt,
©eltung, ben ©rab) maguitudo; p. intervallo,
37*
580
par&bilis — parco.
p. aimilisque eeteris; finit imus oratori poi'-ta ac
paene p.; p. in amore et acquales b. gleiehftar«
lern u. gleichartigem ©effiljl bet Siebe erfüllt ;
virtutes esse inter ae aequales et p. qualitotio
nacf) ihrer gcmeinfamen Duelle u quantitatio
nach ifjrem SBerte gleich; rebus ipsis p. et aequa
Hs oratio toerm bie fflortc bcm jn^alt ange«
meffcu fcitb ; altera sententia eat, quae definit
amicitiam p. officiis et voluntatibus auf bie
©cgeufcitigfcit quantitntiD gleicher ©efälligfciten
u. ®ef flfjle befdjräntt ; alcui alqa re; p. est alcui
alqd cum alqo; ad (in ®ejiel)ung auf) Yirtutem
Liv.; cuius paucoa p. tuut: quem tu p. cum
liberis tuia feciati gleichgeftellt t)aft; p. proelio
(mit gleichem Vorteil) discedere; p. atque (ac),
et, quam; magistrum eqnitum, p. ac dictato-
rem (= dictator fuit) imperio fugavit Nep.
Hann. 5, 8; *m. inf. gleich fertig in jc. cantare;
•comicis vetulae temporibua p. Lycen bie fiebenS«
tage jc. erteichenb; ’quaeret parem an treue u.
(Srgcbenbcit gegen [ich; subst. bet (bie) ©leiche
jmb«., ©enoffe, ©enoffin; bef. pl. *81terSge=
nofjen paribua colludere; lifehnachbar opulen-
. tus Plaut.; bah- *@atte; n. baä ©leichc, ©leis
che 8 paria paribua reapondere; par pari referre
Bergelten ; par impar (©etabe u. Ungetab«) lo-
dere Har., Suet .; ein fßaar gladiatorum; tria
ant quattuor amicorum. (fn«bc[. a) jmbm. ob.
einet Sache gleich an Stärfe, getuaihfen alcui
armia ae p. existimare; adversus rictorea Just.;
•Atlanti viribus; univeraoa p. eaae posae töltn«
ten e4 aufnehmen; tmagnitudme navium; et vir-
tute et numero pugnando p. nostri für ben
fiampf, Cae*. b. G. 5, 34, 2-, subst. Segnet ha-
beo p., quem das, Hannibalem Liv. b) bilbL
cntfptechenb, angemeffen, fehidlieh feceris
par tuia eeteris f actis parque pietati Plaut.;
erit rebua p. oratio; ut par eat; p. eat primum
ipaum eaae virum bonum, tum etc.; quid ae
facere p. eaaet; m. ut Plaut.; *fama gebüljrcnb.
2) fich fetbfl gleich, gleich! fl«tl in etro. in
utriuaque orationia facultate; animo ac viribus,
paräbilis, e, adj. [paroj leicht angufchaffen.
p&rädoxa, orum, n [iraptidoijn] paraboje b. i.
auffallenbe u. bet allgemeinen Bleinung
juroibcrlaufenbc Säpe.
Puraetaccnc, es, f ©ebirgSgcgenb in SDlebten
Curt. subst. -cac, ärum, m. bie ®eroohncr Bon
%. Nep.
l’aructoniuiii , ii, n. $afenftabt in SJotbaftifa.
piirälysis, is , f. [irnqdlcoie] Sehlagflujj.
Pnrnpantiang etc. f. Paropamiaus etc.
pnr&phräsia, is, [*agag>paen«] Umfehreibung
pärapsis f. paropaiB. [Quint.
püräsita, ao, f. [parasituaj Schmatoperin
Hör. — pkrnsitnster , atri, m. [parasituB]
Schmatopet Ter. — päräsitätio, önia, f. (pa-
raaitorj baS Schmatopen Plaut. — pärisitT-
cus, adj. [lAraaitua] f^matopetifch, Schma«
ropet« ars Plaut. — paranitor, dep. 1 fchma =
ropen Plaut. — päräsitoa, i, m. j nafdenog,
mit ob. bei einem effenb] Sehmaropcr, bet fiep
für eine fteie Siat)ljeit jum Schmeichlet ob. ®of«
jenteifjet pcrgiebt ctlax Ter.; fcpctjl). ne ulmos
paraaitoa faciat mich tüchtig prügele Plaut.
päritc , adv. m. comp. u. sup. |paratua] 1) Bot«
bereitet, f eftlag fertig. 2) forgfältig Plaut.
piritio, önia, f fparoj ba-J Stieben ju et«
toetben, bab Xracftteu nach etlu. regni Sali.
paratrigoedo , 1. [«arfotqaymdffr] tragifft
teben, pomphaft fiep auäbtücfen Plaut.
1. pSr&tus, ub, m. [paro] 3«beteitung, 3*=
tüftung, Ceranjtaltung necessarius rit*
cultus aut p. Oie. fin. 5 §. 53; f omiaso p.
invadendae Syriao, ffunebria, * tri umphi; pJ.
’Tyrioa induta p. fileibung, SnjUg, flargis p
uti, -f-ventria et ganeae, ffortunae , tprincip.
2. pärätns, adj. m. comp. u. sup. [ partic t,
paro] 1) oorbereitet, bereit, fettig, ent
fcploffen ju etro., auf etm. gefafjt ad alqd;
o hominee ad servitutem p.! Sflancnfeelea, a,l
dimicandum, ad dicendum ein feuriger Stekna
ad pericula aubeunda, milea coetris ponendk
fin rea novaa, *rictu in verba jum Sprecher.
*in utrumque; m. inf. ; nt. ut; animo im ®eijl.
tparatior animo mit entfcploffencrem Stute , ’urfc
jur Stufnapme bet ^eimatlofen; auch leicht 5»
»ienflen ^epenb, geläufig, leicpt victorn;
locos p. atque expeditoa habere, tpraeda; ent
somni paratiasimi Plin. ep. ; fadeo humanis is
geniia p. simulatio eat. 2) inSbef. a) moplgc
rüftet, auPgeftattet naves paratissimae ai
navigandum fegclfettig; omnia ad bellum apu
ac p. (BoIUommen ferttg) sunt; in iure parau-
aimus tnopl betoanbert; homines in maritimi,
rebua exercitatiaaimi et paratiasimi; prompte
et p. in agendo et reapondendo celeritatem t
fampfgerüftet, Schlagfertig legiones, miL>-
tea, p. in armia erant m. ut, inatructus pan-
tuaque, ad praedam.
Farca, ae, f. iBcr». m. partior, eigtl. bie 3*
teilenbe] bie SchidfalSgbttin, ®arie, gre
btei, RIotho, üaeheft« u. 21tropo8, b. benen bsf
Sehidfal u. bet lob bet einjelncn fCRenfchen abbiaf
parcc, adv. m. comp. u. jsup. [parcus] fpatfaa
fätglich frumentum metiri; p. (äufeerfl) p»r
cus Plaut. 2>aB a) mit Slaßen, wenig par
cius dicere do laudibus alcia; p. lacdere nc
leicht; ludere, scribero; ’parciua (fchonenlf:
obicere; *nec verbo parcius (nicht toortfatgti
ganj ebenfo) absena; ’parciua nitere (infolge
fchlechtetet pflege); mit cinfidjtftoollet 5Köb>
gung * verba Qracco fontc cadent p. detorti,
ut parciBaime sc. dicam Quint.; qui pamssißr
sc. dieuut fich am jurücfhaltenbften barütrr
äu&ern, ba« getingfte 3eitmafj angeben Quint W,
4, 4, 6) feiten *parcius quatiunt fenestm',
feivitatom Rom. parcissime dare Plaut.
parclmönla f. parsimonia.
parciprömus, adj. [parcua-promoj fpatfant is
.fjcioorlangcn , Rnicfcr, gilj PlatU.
parco, päperci (parait Plaut.; parai Ter.; phql'l
paraerat Nep.), parcitum u. paraum, 3. 1) fp««
ten, auffparen, mit etm. fpatfam umgeben
pecuniam, quiequam Plaut.; alcui rei, ‘viriboi
hauShaltcn mit jc.; *talenta gnatia tuia; *p»r-
centea dexterae latgenbe; nec impensis nec 1»
bori nec pcriculo; ne labori auo neu periculo
p. er möchte ihnen nicht erfparen jc.; parcemle
butch Sparfamtcit. 2) fchonen, Betfchoneo.
nicht Bcrlefcen aliquantulum tibi parce Ter;
non mulieribua, non infantibus; *subiecfc,
valetudini, rei publicae, *rivua aprico prato;
ßibi auf feine ©efunbheil bebaebt fein; cnSbci
(Hör.) in ©ejug auf fchäblichc (Efluft «= f«N;
auribus alcia b. i. ettn. nicht fagen, n»4 jnibne
unangenehm ift; fvoci et aspectui; *nec divnn)
pai'cus -
ulli (tagen na© feinem bet ©ötter. ®ab- a) un=
tetla((en, anfteben, (änmen, bot etm. fi©
üten labori, *lamentis, *bello; *m. inf; parco
dem ac iura societatis iactare Liv 34, 32, 20
=- noli m. inf ; (Plaut.) m. ne. b) ji© mäfii*
cn, f i einer Sa©e enthalten, Bon etm. ab*
a((tn a caedibus et ab incendiis Liv. 25, 25,
6; *inetn ( dat .) fid) niefjt füllten; ne cui rei
parcat (baff et aücö batan fege) ad ea efficienda
Nep. ; anxilio nic^t benujen ; *oculia, *luminibu8
na* etm. ni©t bwjeben ; *voci iraeque, contu-
meliis dicendia Liv. 26, 31, 5; *verbia, *roci-
bua, *sacris unberührt taffen, *parce ^a!t' ein.
parcus, adj. m. comp. u. sup. 1) fparfam, fo=
mof)l tobenb: ^anS^ättenfd) *eui deua ob-
tnht parca quod satis est manu, colonua par-
ciasimus, pater, als tabetnb: fatg, fnidetig
•senes, *deorutn cnltor; *magnum donandi
mit gtofecn ®ef©en!en, fpecuniae, bat), überb.
jutüdbattenb, fi© mäfjigenb, fi© ein*
fcbtaitfenb in largienda civitate; fin lau-
dando; fm. gen vim, pecuniae, (fpät) in cibum;
inbbej. fparfam im StuSbrud, tnapp, f©ti©t,
moittaig Craasus erat elegantinm parcissimua,
Scaevola parcorum elegantissimus Cic. Brut.
§. 148. 2) fpärti©, Inapp, gering, f © m a ©
•aal, ’lintea, *apibna quanta expenentia par-
cis (sc. habendis) Vcrg. georg. 1, 4; *parcä quae
(mora) venit apta die in httjet (jeit, (©nett, *ira,
•verba gelinb.
pardäiis, is, f. 3Betb©ett bc» $ant^er$ Gurt.
1. pärens, tia, adj. m. comp. [ partic . B. pareo]
1) gebotfam parentiores exercitus Cic. off. 1
j. 76. 2) subst. im pl. Untertanen Sali.
2. plrens, tis, m. u. f. [pario] 1) 33 ater n.
SRuttcr; pl. (Ettern libortatem, patriam pa-
rentesque armia tegere; ’parentibua abomina-
tu» Hannibal; cum p. (mit ben 31 eitern) puberes
filii non lavantur Cic. off. 1 §. 129; au© SJater,
33t ultet, ©rofjmutter Tac. ann. 2, 71; *( TOutter,
§rincipum coniugee ac p. ÜJlütter Tac.; *61. p.
upitet; in roeitetem Sinne *® ro&>, Urgrojj*
Batet, Hbnberr; (JSutr.) Setter; f(pi.) Set*
tetn, Stuocimanbte; *S3otfabrcn more pa-
rentum. 2) S©öpfet, Urheber, Stiftet pni-
losophiae (Socrates); patriae (61. p. o. Säfat
Cic. off. 3 §. 86, au© /. Tac. an n. 1, 14); ’lyrae
(B. SRertur); au* B. SJiuUerftäbtcu. 2>aB. A) pS-
rcntälls, e, adj. 1) *eltcrli©, bet (Eltern
umbra, 2) *jut lotcnfeier bet (Ettern ob.
Sertoanbtcn gehörig dies, munera; subst.
•tällu, ium, n. gern, btc lotenfeier bet oer*
ftotbenen (Eltern ob. Sermanbten am XobeS*
ob. Scgräbniötagc berfetben. B) pärento, 1. 1)
ben Ber|totbenen (Eltern ob. Sermanbten ob überb-
teuren $erfonen ein feierliches Joteitopfct
bringen mortuis. 2) tp. jmbm. gtci©fam ein
©übnopfet bringen, feinen lob bur© ben lob
eine® anbern rä©en alcai; bilbt. ein Opfer bar*
bringen, ©enugtbuung Bcrf©affcn,fiibnen,
oerjöf)nen regi sanguine coniuratomm Liv.-,
finternecione hostium iustae irae parentatum
est; faanguine suo manibus hostium.
päreo, ui, — 2. 1) eigtl. erfdjeinen, fi©tbar
fein immolanti iecinora repticata Suet. Aug.
96; *cui pecudum fibrae, caeli cui sidera (fo
bafi er barauj ben ffiiUcn bet Söttet ju crfeitnen
Bermag); inöbef. impers. paret c® jeigt fi©
beutlt©, d erhellt, ci ftet)t fefi (alte jurift.
pariter. 581
formet) si paret, si pareret, abunde parere m.
acc. c. inf. Suet. Cal. 8; quantum postea eventu
paruit Suet. Vesp. 4. 2) gcfjor©en, gebot*
(am fein, fffotge teiften (al® ein Süencr bent
©ebieter jum ©eborfam Derpfli©tet u. 8. einem
bauernben 3uffan*)J , inöbef, untermorfen, un =
tertbdnig fein nulla fuit civitas quin Caesari
areret atque imperata faceret; ducibus, logi-
us, dicto, roluntati alcis, imperio, ’arva co-
lono, ’freta parentia ventis; bat), na© etm. fi©
ri©ten, alte® tbun, ma* etm. erforbert,
einer Sa©e mittfabren, tta©gebcn, fröbttett
maiores nostros semper in pace consuetudini,
in bcllo utilitati paruisse; plus irae suao quam
utilitati communi ; necessitati quam occultissime
befriebigen; cupiditatibus, naturae, *promissis
na©fommcn.
pärics, etis, m. SBanb, an© 3)fauer einer Stabt
parietem ducere per restibulum; forensi luce
carere intraque parietea (innetbatb ber Bier
SBönbe) alere eam gloriam quam etc.; aut intra
parietea (— auf güt(i©em SBege) aut summo
iure experiri; tantam causam dico intra do-
mesticos p.; cum res peragi intra p. (in einem
Samilienrat) nequiaset Liv. 4, 9, 6; tna res
agitur, p. cum proximus (ber 91a©bar® SBob*
nung) ardet Hör. ep. 1, 18, 84; bilbt. S©eibc*
manb ero p. (inter tos) Plaut. ®aB. a) pä-
rlbtärius, adj. AUt 3Banb gehörig, SBanb*,
herba SBanb*, Sllaucrtraut, alö Spifname bc*
Irajan megen bet Bieten b. ibm berrübrenben 3"*
(©riften auf öffentli©en ©ebäuben Aur. Viel, b)
pSriettnae, arum, f. Derfaltene Sänbe ob.
33iaucrn, altes ©cmäuer, SRuincn Corinthi;
bitbl. tenebria et quasi p. rei publicae.
•pärtlls, e, adj. [par] gleit©, gtei©förmig.
pario, peperi, partum, 3. 1) gebären liberoe,
ova legen; *subst. timidis parientibuB (f.); pa-
rientis voce. 2) überb. belBot&r*n8tn' cts
geugen et frugea et reliqua, quae terra p.;
urbes; tp. a) fdjaffcn, erfinben verba, par-
tis expreaaisque sententiis; quod diu parturit
animus Tester, oliquando pariat. b) ermer*
ben, Berf©affen, gewinnen amicos; Sallentino
agro pax parta; rnaiore praeda parta; optima
spolia aunt parta; p. aibi laudem, divitias, aa-
lutem , victoriam, decus ingens belli; gratiam
ab alqo, apud alqm; gloriam (sc. aibi); tp. fugü
aibi salutem fi© bur© bic glu©t retten, odium
Ter. ; *letum aibi manu fi© geben, unde putas
aut qui partum? roei&t bu, roober U mie bieä
fommt? Hör.; subst. parta, örum, n. a) baä (Er*
morbene, Sermögen patria mei bene p. Ter.;
p. viri retinere, amittere Sali, b ) tStoberun*
gen p. a Lucullo, p. retinere.
Paris, Idis, m. f. Alexander 1), Helena.
Pürisli, örum, m. S3ölferf©aft im nörbi. ©atlien,
mit bet ©auptßabt Lutetia (Pariaiorum), f. S3ariö.
pärltör, adv. [par] l) gtei©, in gtei©em©rabe,
cbenfo non p. ornnes egomus; nostra in ami-
cos benevolentia iliorum erga nos benevolen-
tiae p. aequaliterque respondeat; p. ac, atque,
et, ut (mie, atä); p. qualis Sali.; au© p. me-
cum ebenfo mobt toie i©; *p. cum flamine f©netl
Wie ber ©inb; *p. cum matre caput ferens;
ultimae p. propinquis bic (Entfernteften ebenfo*
mobt tote bic SWbcrflcbenben Liv.; »ur Stuf*
bebung eines ®gf., in gtei©er Seife, ohne
Unter {©teb sine disenmino armatos inermes
582
parito — pars.
caedunt, Carthaginienses Tarentinofsque p. Liv.\
*p. • — que, *p. — que — que, *p. — Tel.
21 eigtl. paarwcife, b. t. ju gleicher 3c*t/ iU;
gleich, jufammcn p. multos invadere; p. cum
luna creBcere; p. cum ortu ob. occasu Bolis;
p. cum yita sensus amittitur; *p. — p. jobalb
— jo hanc p. Tidit, p. optavit; auch gleich',
ebenfalls plura ca»tclla Pompeins p. cüstinen-
dae manus causä temptarerat; *p. nymphas
incedere.
pirYto, 1. [»'nfens. o. l. paro] im Begriff f ein,
beabfidjtige'n, m. inf. , m. ut Plaut.
parYtor, önfij m. [pareo| Irabant Aur. Vict.
Pürium, ii,«. .jjafniftnbt in Wgfien. Sab. -Anus,
adj. — Pirlus j. Paros.
1. Parma, ae, f. Stabt in Oberitalien. Sab.
subgt. 1’nrmensln, ia; pl. -senses, ium, m.
2. parma, ae, f. [srdpuij] ber Heine, rnnbe
Sd)ilb ber fieichtbcwnffneten u. ber Weiteret ;
*ftbcrb Sef|ilb. Sab. parm&tiiH m. einer parma
berfeben ob. bewaffnet cohors; su&«t. pl.
Ijlatmenträger Liv. 4, 39, l.
FarmSnYdes, is, griech- ^ilofop^, mit geno §aupt
bet elcatifeftcn Schule um 600 o. Efjr.
parmfila, ae, f. dem. 0. 2. parma Hör. Sab.
parmülAriug, ii, m. Mnljängct bet mit ber parma
(ämpfenben ffllabiatorcn Suet.
Pariiäsiis (Parnass.) i, m. Berg in ißfjociS, an
welchem Selpb* u. bie faftalifdjc Quelle lag, bem
HpoDo n. ben Stufen pcilig. Sau. * ParnStdus
(Parnass.) u. *-näsis, Idie, f. adj. parnafifd),
bclppifcf), apollinifd).
1. pSro, l. 1) bereiten, gubereiten, beran*
palten, besorgen, rüften, Borfebtungen
treffen conviTium, turres, falces, copias, bel-
lum alcui, necem, insidias alcui, *funus im-
perio brotjen, *acrem militiam regibua ftd) riijlen
jum ic. gegen jc.; ’galeam Pallas et aegida cur-
rusque et rabiem rüftet fief) mit jc., iter, fugam,
animos dextrasque Liv . se ad iter, se ad di-
scendum, +se proelio, fiuvenis ille, qui foro et
eloquentiae parabatur, *arma animiu tampfge=
rüftet fein, *campum lampfgereebt machen, ebnen,
•in malos parata (lampfbereit) comua tollo,
•iussa DoHfütjrett, *dict.a contra erwibern; m. inf.
fid| anfd)iaen, eben bamit umgeben }u tc. ;
(Com.) m. ut, ne; abfol. rüften, Lüftungen
machen, Borlcbrungen treffen oppugnare
aut p. Omnibus locis; festinaro, p. Sali.; auch
Liv. 42, 63. 2) an», berfdjaffen, lieb oer=
fdjaffen, erwerben, gewinnen, hordeum;
•opes, ‘diTitias, locum ac sedes; latos fines;
exercitum; pacem, aoeietatem maebttt; prae-
sidium senectuti; eiuBmodi in animo cupidita-
,tes liöbren, Ter.; cui fata parent wem fein ®t-
fehid cS (ben Cpfertob) bereite, Verg. Am. 2, 12;
*sulwt. parata (Erworbenes, Bejib; ins*
bef. läuflicft erwerben, laufen, nortos,
praedia.
2. päro, 1. fpar] 1) glcidjfdjätjen tos Plaut.
Ortrc. 4, 2, 20. 2) p. se cum collega fi(b in
betreff ber WmtSgefebäftc bergleieben mit
ic. de. fam. 1, 9, 26.
päröchus, m. [jrcroopof] 11 ber Sieferant, ber
auf jeber Station für eine beftimmte, o. bem Staate
auSqcfcjjtc Summe rcifenben Wagiftratsperfonen
u. folgen, bie btcfelben Borrechtc genoffen, }■ B.
hospites publici, bie unentbehrlich jteti Bebütfniffe
lieferte; (Hör.) p. quae debent, Lgna salemque
(praebuerunt). 2) übertr. ©aftgeber, SBtrt
Hör. tat. 2, 8, 86.
PäröpSmiRUR, i, m. ein ©ebitge beS inneren
SlficnS. Sab. ParopSinTsSdac, äruru , m. bie
Bewohner eines am (üblichen Wbbange beS Ißaro-.
pamifuS gelegenen Slanbftriebs Curt.
pkropsis, Win, f. [rrnoo-ipicl Heine Sebüffel.
Ffiros, i, f. jlnfcl im ägäifeben Werte, berübmt
wegen ihres weiften WamtorS. Sab. PSriu»,
ad), lapis (Warmorl; crimine P. eat accasatus
Nep. ; »iambi beS StrcbilocbuS auS IfSaroS; eubst.
Pfiril, örum, m.
parra, ae, f. ein Bogrl, beffen ©eftbrei Unglüd
prophezeite, wabrfebeintieb bieSebleiereute Hot.
•FarrliSsls, Ydis, /. jur Stabt Barrbajia
(in Htlabien) geftätig, artabifeb Arctoe,
ursa, stellae ber Sär, baS Siebengeftim; subst
— fiaQifio.
1. PSrrhislns, adj. = arfabifeb (bgt. Parrha-
sis), Tirgo ftallifto; dca garmenta; rex Suanber.
2. PnrrbBsius, d, m. berübmtCT grieeft. Waler
auS ©pbejus um 400 b. Eftr-
parrTclda (ältere 3orm päric.), ao, comm. [wabrfeb.
auS patricida b- pater u. caedo] Säatermör*
ber, Slternmörber. §iern. d) ftinbeSmär*
ber liberum. 6) Wärber freiet Bürger ci-
Tium. e) Würbet beS StaatSoberbaupteS,
b. ben Würbern beS gäfar. . d) §ocb»erräter,
BaterlanbSfcinb rei publicac; Smpörer,
Bcrräter regis, exercitus; b. SSitetliuS, ber
fidj gegen Offto empürte Tac. ; SRäuber beS^ei*
ligen. Sab. A) parrYcidalis, e, adj. (fpät)
mürberifcb, berruebt. B) parrYcidlnm, (pä-
ric.), ii, n. SSatcrmorb. $ierb. a) ®ltetn=
morb, SobneSmorb filii; Brubcrmorb fra-
tris, fraternum, aud) bl. p. ; patrui beS DbetmS;
Bcrwanbtcnmorb, Bürgcrmorb. 6) §o<b'
oertat, Snipürung gegen baS Baterlanb pa-
triae, publicum; aud) Bcrfünbigung an bet
bJbtlofopbie de.
pars, tis, f. 1) Seil, Abteilung, ®tüd Numi-
diae p. tertia, dimidia exercitus; agri partes
(Srittel) duae ademptao; tres iam copiarum p.
(Biertcl) Helxetios id Samen traduxisse, quar-
tarn fore p. citra flurnen Ararim reliquam esse;
multae novem p. (8ebntel) detraxit; f erat magna
multitudo oppidanorum in parte Caesaris in
bem Seile ber Stabt, in welchem 6. war; Po-
thinus etc., in parte Caesaris, jmcifelb- Cb«.
6. c. 3, 112, 11; bgl. ftrancr }. b. St.; ea gen-
in parte magis quam in dicione Carthaginien-
sium erat gebürte bielmehr ju bem fianbag;
überlaffcnen Seile, ©ebiete als ic. Liv. 21, 5, 3;
partes facere Seile machen, abtcilen, rintnlcr..
•non omnis moriar multaque p. mei (mein in
meinen Sichtungen fortlebenber ©eift) Titabit Li-
bitinam Hör. ; bl. pars b. einem Seile Wen*
fefien, bef. collect, mit Sonftrultion nach bem
Stnnc, häufig bei ben ^iftoritern b. Siebtem,
quae maiori p. (ber Webrjabl) pnlcberrima Tiden-
tur; magna p. caesi sunt; magna p. capte
sunt; p. maior auctores sunt; capti pars in
crucem acti etc.; oft auch pars — alii; pano
p. — alii; p. — alii — plerique; pauci — p.
— p.; multi — p.; (Verg.) iÜi — p. , (Ferj.
Aen. 7, 624) p. pedes ire parat, p. (ein Seil bä
equites) arduus altis pulverulentus cquis furit;
ex parte, fin p. Liv. ; *parte gum Seil, teil'
Wetfe; ex aliqua parte de., quadam ex parte
Parsagada — Parthi.
583
Liv. 28, 12, b. G. 8, 46, 1; aliqua parte Liv.
46, 31, 1 einesteils; nonnullA p. teilsroeife Caes.
b. c. 1, 46, 2 ; millA ex p. Liv , *tnul!A p. ganj
u. gar ni<ßt; magnä ex p. Cic., ex magna p.
Liv , ex p. multa Liv. 27, 40, 4, magnä, p. 41,
6; partem magnam 5, 14, 6 großenteils; maiore
ex p., maxima ox p., maximä p. größtenteils
Liv ; omni ex p. Oie., omni p. Liv., *omni a
p., *ab omni p. günjlitß, DoHfommen; per partes
(in ben einzelne» leiten, ftüdmeifc) emendare
Pim. cp. 2, 6, 10; legendus (Oxid ins) in parti-
bus ßtHenrocifc Quint. 10. 1, 88; solis magnitu-
dine multis p. (um BieleS) terra superatur;
numero multis p. inferior; multis p. (Biel) malle;
duabus p. amplius (»»eimal foDiel) frumenti ab
stulit; pro parte ttaeß beftimmtem teile, pro rata
p. f. ratns 1); pro sua qnisqne p. jeber für Jein
teil, jo Biel an ißm iß, pro mea, pro tua p. ;
pro mea tenui infirmaque p. natß Maßgabe mei=
ner ®eringfügigfeit u. Srßmäcße Cic. p. Rose. Am.
§. 136; pro virili p. j. virilis 3); cunctis in
partes muneris sui (für ben einem jeben juge=
teilten SBirfungSfteiS) benigne pollicentibus
operam suam Liv. 6, 6, 16; duae cohortes a
parte Itomanorum erant ßanben auf rdm. ©eite
Liv. 44, 40; in partem alcis rei venire, p.
habere in alqa re, in p. alciB rei esse S nt eil
bclommen, ßaben an ic. ; *in p. veniat mihi gloria
tecuin; in partem, in p. alcis rei vocare teil:
neßmen taffen je.; aueß Liv. 7, 22, 9 per eundem
— censuram quoque in p. vocari plebes volebat
jumteil für fieß in Slnfptutß neßmen; dare partes
(arnicis) teilneßmen laffen; alqd populi ad partes
dare, *in partem dare alqd alcui; non nummo
sod partibus locare agrum für einen beftimmten
Anteil bcS 9tatntalertrageS PJin. cp. 9, 37, 3; nul-
lam in ea re suam p. fore er tnerbe leinen 9ln=
teil baran ßaben; ’quorum p. magna fui motan
icß felbft teil naßm Verg ; inSbej. a) Anteil an
einer gemeinfamen Unternehmung, baß bie Wltie
magnas p. habuit publicorum; dare partes; p.
illo tempore carissimae. 6) eine Portion gfien
palt, fo, in ber 9tbfidjt, beSmcgen in eam p. ac-
cipio Ter., in eam p. peccunt, quae est cau-
tior; occipere in bonam, in optimam p. gut auf:
neßmen; mitiorem in p. interpretari b. bet beften
©eite, aufs gelinbeßc; in omnos p. valet in jeber
tBciießung ; nullam ad p. valet gilt fcßlcdjteibingS
nilßtS; als milit. SluSbrud gtügel in sinistra'p.
curare; eo cornu — ab sinistra p, e) bie Slrt,
©pecieS einer ©aitung singulis perturbationibus
p. eiusdem generis plures subiciuntur, ut aegri-
tudini invidentia; voluptatis partes hoc modo
describunt, ut etc ; inSbef. b. Liv. Slrt, 3®eig
bes Krieges, bet truppen ea p. belli, vi-
rium; quaecumque p. copiarum. f) ging. u.
ßäußger pl. Partei, qui partis Romanorum
fuerant; nullius p. esse neutral fein; se in nul-
lam p. movere neigen; erat illarum p , Sulla-
nae, Pompeianae; aueß Liv. 31, 31 civitates,
quae in parte Carthaginiensium fuerunt; in
duas p. discedere; factionum partes Phaedr. ;
aueß bl. partes b. ber Sollspartei, roenn ber
8fßg- bie ndßere Beftimmung leiißt etfennen läßt,
ox partium invidia periculum metuentes; tanta
lubido in partibus erat; studia partium; fin
partes ducere, ftrahere, -ßsollicitare in p. suas,
ftransire in p.; fhabebat in partibus Pallantem.
) teil, ben imb. bei einer ©anblung übernimmt,
er ißm babei jufällt, 8. ©cßaufpteler pl. bic
fRolle, Stang, ©teile, Ülufgabe, Obliegen:
beit primae, secundae, tertiao p.; mutatis p.
Hör. sat. 1, 1, 18; summus artifex et mehercule
semper partium in re publica tamquam in
scaena optimarum er ßült cS mit ber beßeu
$artci im Staate ob. mit ber Partei ber Opti =
maten, jo wie er auf ber Süßne bie oorneßmfte
Solle fpielt Oie. p. Sest. §. 120; p. accusatoris
obtinere; imperatorias p. sibi snmere; tnum
est hoc munus, tuae p. ; nullae esse posaunt p.
meae; Hernicos ad p. paratos ißre SHotlc ju
fpiclen; omnium ordinum p. (bie Solle, tßätijp
feit) in misericordia constitisse; *ne forte seni-
les mandentur iuveni p. pueroque viriles bie
Suet. c) fianbeSteil, :ßri<ß, ©ebiet, ©egenb
in eam p. ituros atque ibi futuros Helvetios,
ubi etc.; esse nobis illas p. tenendas; ad orien-
tis partes; in eas p. Galliae venire; in omnes
p. d) SRitbtung, ©egenb, Seite; autß ®es
jießung, ©infußt, fRüdfiißt, galt explora-
tum in omnes p. dimissi erant; una ex p. B.
bet einen ©eite; ex omni p.; qua ex p. roo;
quam se cumque in p. dedisset tnoßitt er fuß
tnenben mmßte; omnibus in p. , Omnibus p.
überall; omnibus p. autß butdßgangig, in allen
©tütfen, in jeber Slrt; ex omnibus p. b. alltn
©eiten her; omni p. pugnae auf ie., Liv. ; omni
p. b. allen ©eiten Hör. sat. 1, 2, 38; qua ex p.
(in biefer Sejießung) homines bellandi cupidi
magno dolore afficiebantur Cats. b. G. 1, 2, 4
u. Krönet j. b. St.; nulla ox p. (in feiner 83e=
jießung) compar&ndum esse; ne minima quidem
ex p. nitßt im entfemteßen, getingßen; in utram-
que p. (für u. toibet), de omni re in contrarius
p. disputare, disserere; neque ullam in p.
(toeber für notß toiber) disputo; multis p. in
Dielen Sejießungen; sententia in utramque p.
(für beibe gälle) tut«; vehemens in utramque p.
ßeftig in beiberlei Sitßtung = ju gütig u. ju jou
itig Ter.; in eam p. natß bet Sette bin, auf, B.
ber ©eite, in ber Scjießung ob. ©infitßt, berge--
©gcntümlitßfeiten, bet Gßarafter; *cui dabit
p. scelus expiandi Iuppiter? *p. implere feine
S fließt erfüllen; acc. partim f. partem; Dgl.
partim.
PnrsügSda, n. pl. b. ß. ©tßoülammer ber Sßatfen,
alte SReßbenj bet Könige b. Werften Curt.
parsTmonin, ae, f. [parco] ©parfamleit vo-
hemens es nimis aut largitione nimia aut p.
Ter.; diligentia et p.; p. (gitifntßßeit) victus
atque cultus Nep.\ veteres; bilbl. huius ipsius
oratoris Cic. or. §. 84.
ParthAon f. Porthaon.
Partheniae, ärum, m. [iro^Ofriai] 3nttgfern=
finber, ® aftarbe, meltßc ©parta Berließen u.
latent grünbeten Just. 3, 4, 7.
pnrtlienice, es, f. [«opdevt*»/] eine nnbefanntc
HSßanje Ct. 61, 194.
Parthenlus, ii , m. l) ©ebirge auf bet ©renje D.
«rgoliS u. Hrfabicn; *alS adj. 2) gluß in
ßSapblagonicn Ov. 3) ein griedj. crotiftßer tießter
u. ©rammatifer Suet. 4) ein troer Verg.
Parthfiuöpe , es, f. alter üiame bet ©tabt 9t ea:
poliS Verg. taD. *-pi-tus, adj.
PartliPnöpölis, is, f. ©tabt in 9tieberm5ften Eutr.
Parthi, örum, m. bie $artßer, eine feßtb. ®5l=
lerfißaft, jübüßließ Born KaSpifec, uorjüglicßc JHei-
tet n. Sogcnjtßttßen, »egen ißrer trculoßgleit
584 Parthia -
berüchtigt. Zoo. a) Purthia, ae, f. hni Üanb
bet dorther, ^artfjicn Just , auch -thyene, ea,
f. Curt. ; -tliyael, örum, m. bie 53artl)t)Cner Ourt.
b) ParthTeus, adj. bellum mit ben Sarthern,
nud) Partbus eques; subst. collect, bie dorther
Cael. b. Oie. fam. 8, 5, 1. Hot. carm. 1, 19, 12.
Pnrthini, örum, m. inqrifdje Sälferfchaft in bet
9läl)e 0 Ztjrrachium; adj. -thinus Suet.
Parthyaei, 1‘artbyene f. Parthi o).
pnrtTceps, cYpiß, adj u. siebet, [pars-capio] an
ctw. tcilnehmenb, einet Sache teilhaftig (meifi
freiwillig u. mehr im Quftanb beb ®enujfeb ob.
Bcfif}Cb) praedae ac praemiorum, animua ratio-
nis compos et p., buiua belli p. et socius et
adiutor, fortunarum omnium aoetua et p., falcui
alcia rei, fad alqd, meus fiametab Ter.; pro
legato et p. administrati belli Liv. ZaB. pur-
tictpo, l. 1) teilhaftig machen, teilnehmen
taffen servum consilii sui Flaut.; ad partici-
pandum alium ab alio Cic. 2) (feit.) ettu. mit
jmbm. teilen suas laudes cum Caesone; laudes
(sc. cum eo) Liv., participato cum eo regno
Just. 8) einer Sache teilhaftig »eiben
pestem parem Attius b. Cic. Tusc. 2 §. 39.
partfcfila, ac, f. [dem. t>. pars] ein fleiner
Zcil, ein Stücfchcn, Bifjdjen caeli; quiomnes
tenuissimas p. atque omnia minima mansa —
in os iuserunt; parva scelerum et crudelitatis
tuae; ut possint sine ulla p. institiae vivere;
ne qua p. (bab ©etingfte) hoc sermone praeter-
missa eit; »Beftanbteil dirinae aurao.
partim, adv. [eigtl. acc. B. pars ft. partom] jum
Seil, teil«, p. — p. teils — teils; bibw.p.
— alii; aliae — p. — aliae; p. a se omatis;
p. e nobis timidi sunt; eorum p. eiusmodi
Bunt, ut.
1. partio (Borfl. , Sali. , Just.), 4. häufiger par-
tior (auch pass., bef. partic. perf.), aep. 4. [pars]
1) eilt ®anjeb in Zeile jerlcgen, trennen,
teilen acies facilis partienti, cum onus esset,
facilis iungenti; partiendum sibi ac fatius dis-
tribuendum exercitum putavit; partito exer-
citu, partita classe; inbbef. a) ab--, einteilen,
teilen nihil de dividendo et partiendo docet;
enus Universum in species certas partietur ac
ividet; eadem sunt rnembra, sed paulo secus
a me atque ab illo partita ac distributa; pes
qui adhibetur ad numoros, partitur in tria Oie.
or. §. 188. b) jum Behuf bet 'Dlit ob. 3“= ob.
Berteilung a) gebenb, bah mit», ju=, oetteilen
hanc quiaem nanctus praedam pariter cum illis
partiam Plaut.; regnum inter se partivere;
pensa inter virgines partiens Just.; consules
partiti inter se ob. bl. partiti (sunt) provincias
(bie ©efehflfte), partiverant Sali.; tipai provin-
cias inter sc partiuntur; legati officia inter se,
id opus inter se partiuntur; cum partirentur
inter se (bie Stollen unter fid) nerteilten), qui
Capitolium, qui rostra, qui urbis portas occu-
parent; suum honorem cum Scipione; partitis
temporibus in Beitritten 3ritf>unften; »praedam
in socios, -fin consules enram, »dulcem in am-
bos caritatem (Cieblofungen). ß) empfangenb,
leibenb et» teilen, bah- feinen Zeit o. et», fid;
juetgnen ob. befommen ad partiendas mer-
ces; neque ego hoc partiendae invidiae, sed
communicandae laudis causti loquor. y) jum
Behuf einer Begleichung trennen, fdhlictjten,
aubmachen vos (ista) inter vos partite Plaut.
- parum.
2. partio, önis, f. [pario] (Borll.) bab Schären
purtite, adv. [1. partio] mit gehöriger Sin
teilung dicere Cic. or. §. 99.
partitlo, önis, f. fl. partio] 1) (Einteilung ar-
tium; bef. B. logifchcr ob. rhctorifcher Sintctlssj
(Bgl. divisio), partitionum (definitiones), cim
ree ea quae proposita est, quasi in membn
discerpitur. 2) Bub=, Berteilung aerarii.
praedae; bef. bei (Sibfehaft.
partTtüdo, Ynia, f. [pario] bab Schären Plast.
partfirlo. 4. (arehaift. imperf. parturibat Phaedr.
4, 23, 1) [pario] 1) intrans. gebären »olles,
(reifen, o. SDtenfchcn u. Zieren Ter., Phaedr.;
Sprich», parturiunt montes, naacetur ridiculoi
mus gewaltige Knftrengungen machen, benen bei
(Erfolg nicht entfpricht Ilor. a. j>. 139; tram
»quos fetus Germania; »Notus imbres; »arbor
fchlägt aub; *ager fängt an jn grünen. 2) tp
a) mit et». fch»anger gehen, umgehen, etm.
Borhaben (»ab Bnfircngung u. Unruhe Bcrsr
facht) res publica periculum; quod diu animm
vester etc.; »minus, b) [ich dngftigcn tan-
quam p. (animus) pro pluribus.
partus, us, m. [pario] 1) bab @ebärcn, bie (Ba
burt Diana adhibetur ad partus; »geminim
partu dabit Ilia prolem; *B. Batet una vecon
Oenei partu edita an einer biiht. Stelle b. Oe.
Tusc. 2 §. 20; auch bie ©eburtbjeit cum Luc
appropinquaro p. videretur; B. {frifchen, bie
ilaichjcit post partum Hör.; tp. Urfprung
Graeciae oratorum p. atque fontes Cic. Bm
§. 49. 2) btc Seibebfrurht, bab (Junge ferse
p. suos diligunt, pro p. suo propugnant ; par-
tum, partus plures edore, eniti, abigere ; conim
sex p. enixa Tac.; »Ledao (Helena u. ftltjtäm
neftra), »deüm, »terrae Bubgehurten, Brut (t
ben ©igantcu).
purüm, adv. [ftammBcrw. m. parvus] comp, mb
nüs, sup. mluTtuie (ältere fjortn minäme); 1
parum ju »enig, nicht genug pro Cluenti;
voluutate nimium, pro rei publicao dignitale
p. dixisse videor; p. habere nicht jufrteben fern,
m. inf.; p. id facio ich betrachte bieb alb ju ns.
wichtig Sali. Jug. 85, 31; p. est, quod, si Liv.,
*m. inf, m. acc. c. inf. Liv., p. düigenter, dis;
non p. saepe oft genug; haud p. rallide; haod
p. audax inceptum; non p. multa Quint.; ;
lusta causa; *p. castis (= ent»eihteu) fucis; »fir-
mus p. = infirmus; tnidjt fehr, m. gen. satb
eloquentiae, sapientiao p. 2) minus »eniget
m. bouus, m. diu vivunt, m. placet; +plus m
mehr ob. weniger, ungefähr, m. minusque,
atquo (et) m. immer weniger; nihil m. nichts
weniger, galt) u. gar nicht Liv. ; non m. cbenio-
wohl; neqne m. jfep.; m. quam, »ac, »atqoe;
ohne quam, liaud m. dno milia nicht weniger
alb ic.; m. triginta diebus in weniger alb K-;
ne dona m, quinum milium (daret) unter fünf;
taufeitb Bffeb; and) m. abl. bei Stenge uno m
teste haberet einen 3tugen weniger; uno (U-
lento) m. Ourt.; multo, paulo m.; quo m. —
eo m.; si m. wenn nicht, sin m, wenn ober nicht
Snbbef. a) *aujiei, aubgenommen bis sei ce-
ciderant, me m. uno. b) nicht fonberlich.
nicht fehl, nicht recht m. diligenter, m. nmlti,
intellexi m. Ter.; nicht fo, nicht fo fehr ®
infesta quam Liv. c) )u wenig m. dicere. 3)
minime u) am mencajtcn ob. febr wenig
tquod m. apparet; mini placebat l ompomus
parumper — paasus.
585
marime, Tel dicam, m. dispücebat; quod ad
te m. omniurn pertinebat; di. mercatores ad
eoa — saepe commeant |et)t {eiten; quam m.
multa (jo wenig als möglich) restigia servitutis.
b) IciueämegS, ganj ob. gar nicht homo m.
umbitiosuB ; in antworten m., ra. vero; m.
hercle vero Plaut., m. gentium Ter.
p&rumper, adv. auf eine lutje 3**f» auf
einen Bugenblid (mit iHüdftdjt ou{ bie Seit be4
Bufhäteni) p. contieuit; primam periculi pro-
cellam p. suatinuit,
parrYtas, ätis, /. [parvua] Steinzeit,
pnrvülus (ältere Sonn parröL), adj. [dem. ö.
parruB] 1) (cl)t llein proelium; causa SBaga=
teHfachc; hoc biefe Jfleinigleit; tPa*^ulum differt
d ift ein Heiner Unlerjdjieb, frefect; subst. n. pl.
weniges Hör. 2) fcl)r jung, a parrulo Ter.,
a parrulis D. Iletn auf; filius; tParvulus ein
Meines Sinb; aud) noch ju jung für etm.,
einer Sache nicht gemachten illi rei Plaut.
parrus, adj. m. comp.minor u. sup. miiumus
(ältere Sora -ümus) llein a) ber Buäbchnung,
bet Stenge, ber gab*. nach llein, gering navi-
cula, navia, pisciculi; minima altitudo flumi-
nie; *ad lunam minorembei abncljmcnbem SJlonb;
sühnt, parvum, i, m. etm. SBenigeS, eine J8e =
ni gleit contentua parro; *parvo beati; »vivitur
panro bene; uti parro mit wenigem hau*halten;
»parro potens in Braut reich; parri (wenig)
refert; (feit.) parro admodum (gar wenig) plures
Iav. 10, 46, 11; im comp, minus quindecim dies
(— quam q. d) sunt quam etc. Plaut.; m. ni-
hilo weniger als nichts Ter.; sup. minimum febt
tnenigcS; adv. minimum am menigften; jegr
wenig, ralete; ne m. quidew nicht im min=
bcflen, ganj u. gar nicht. 6) ber Seit, bem
Älter nach llein, turj, jung consuetudo Ter.;
patientia Phaedr.; minima pars temporia; filia
minor Ptoleniaei regis; factate parri; »aetate
minor; qui minor est natu; aliquot annis mi-
nor natu; »minor Atrides; »minor uno menso
rel anno; obgides ne minores octonum denum
annorom Iav.; minimus natu horum omnium
Timaeus; subst. parrua Heiner Knabe, parra
Keines Stäbchen, parvi Heine Äinber; a
parro, a parris o. 3ngenb auf; »dicere minori
ben Jüngern belehren; »minores jüngere, junge
Deute ob. Kadjlommcn, 9lacf|mclt. c) bem
SBerte nach gering, unbebeuteub, unbeträd)t =
lieh tquaestus minimus et sordidus; p. pretio
rendere; sccist. n. sing. SeringeS, Klcittig*
teil, parri esse wenig gelten; parri facio (Com.),
aestuno, duco, jienao Ter., Sali.; haud parro
ntare Verg.; teuer tu fteben lommcn; parro
emere, sumi (o. Speifeni Hör.; im sup. minimi
facere, minimo emere Plaut, d) bem (Stabe,
ber ©eltung, bet Sebeutung, ben Sßetljältmffen
nach Hein, gering, fchwach, unbebeuteub,
unwichtig, »rot leife, »murmura, »rorbis mi-
noribus (bemütige) uti; »animis rerba minora;
»versus Enni gravitate minores =* minores (D.
geringerer Kraft u. fflürbe) quam pro gravitate
Enni; »maiora minorare (über ob. unter) famfi
Hör.; »rerum hominumque imperiis minor fid)
brugenb ; »minor genibus bemütig, unterwürfig
als Ätticenber; »ammus aetemis consiliis minor
nicht gewachfen; »capitis minor f. caput 2) A) b);
*p. ingenium; »parri animi (für llcinmütig)
haberi; *p. carmen leicht, niebrig; res dictu
parra, minora dictu prodigia; subst. »parra
componere magnis; ut parra magnis (sc. com-
ponamus) Plin. ep.; »parra queror; Sprithw.
minima de malis sc. eligenda. e) bem Vermögen,
bem Staube, bem Bnfchen nach gering, ärm*
lieh, niebrig, unbebeutenb »dii, »domus (3a=
milie), »sodales, »nuincn, f Senator; fqui Ne-
ronem quasi minores (Deute 8. geringerer 8c;
beutungl erasere; subst. »parrum parra deceut;
*p. et ampli Stiebcre u. §olje; fajiud minores;
fad iniuriaa minorum.
Päsargida f. Farsogada. [fäddjcn Plaut.
pasceölus, i, in. [cpäcrxcolos , -x«los] ©clb;
jmseo, pari, pastum, 3. 1) auf bie Sffieibe
führen, Weiben sues, iumenta, »greges ar-
mentaque; abfol. Biehjudjt treiben, bene,
male. 2) füttern, nähren, unterhalten,
machten lafjen, bestias, equoa, iurencos Verg. ;
bestiae pastae sunt; nos olusculiB abfüttern;
(OerächtU^) quos P. Clodii furor rapinis et in-
cendiis et Omnibus exitiis publicis parit; qui
maleficio et scelero pascuntur; »fnndus erum;
»me olivae; »polus dum sidera pascet (nadj bem
©lauben ber Blten burd) auffteigenbe Süttfte);
»tigres jum gtafj bienen; »tineas; »barbam,
»crinem; fgridjW. corros in cruce Hör.; »igne»
unterhalten; »cui pineus ardor pascitur acervo
(anf bem ftoljftofj); »iecur anscris Bcis pastum
gunäftet; »ignis pascitur (frifet Weiter) per
riscera, »per omnes artus; »filiccm erjeugen;
»nummos alienos bie Schulben oeraebten, ®c$ul=
ben auf Sch. häufen; »spes inanes nähren, »amo-
rem, »ieiunia ftillen. $ao. tp. weiben, ergiSgen
oculos in alqa re, + oculos spectatä inimici
morte; oculos animumque alqa re; »animum
pictura inani; his ego rebus pascor, biblio-
thecä., »dolore. 3) burd) ba« Sich abmeiben
laffen restros campos placido (in einem alten
©ebidjt b. Liv.). — pascor, pastus sum, pasci,
dtp. 1) (reffen, wetben »mula pastum missa,
»pasci per herbas, * bores frondibus, überp.
(reffen, 0. ben S8ei®fagehül)nern cum pulli
pascerentar. 2) »abmeiben silras, mala gra-
mina pastus. — paseuug, adj. [pasco] jur
SBcibc bien lieh ag°r Plaut-; subst. n. pl. bie
38eibe.
l’ftslphae, es, -u, ae, f. f. Minos 2) u. Mino-
taurus. $ao. adj. »FäsYphäc lus; *subst. -ela,
lochtet ber ^aftphae = $h“bra.
l’Äsithee, es, f. eine ber brei ©rajieu Ct.
PüsYtigrls, is, m. ber Heine ligris, j. fiu =
ran Curt.
passfe'r, Cris, m. 1) Sperling; fprichm. roluptas,
quae p. omnibus nota est Oie. /in. 2 §. 75. —
2) »eine Brt IjJIattftfch, S3utte. — pussercülus,
i, m. dem. 0. passer 1).
passim, adv. [pando] 1) weit u. breit h«tum
jerftreut u. ohne Crbnung, aller Orten,
allenthalben, nach allen Seiten h<n con-
sidero, fugere, diffagere 2) burcheiitanbcr,
ohne Uutctfd)teb fservi cum dominis recum-
bunt, »indocti doctique.
passum f. pando l).
1. passos, us, m. [pando] 1) cigtl. baS BuSfpiei
jen ber Seine jum ©eben, ber bloße tünere ob.
längere, langfamerc ob. fchncDetc Iritt, ©d/titt
»procedere p. anili, »sequitur patrem non p.
aequis, »nec longis inter se p. iSntfcmung)
absunt; »meton. gußjlapfe starc p. tenaci.
586
passus — paternns.
2) bc: Stritt als üängcnmafs = 6 röm. Ruß,
rnillo (eine röm. Steile), ad decem milia pro-
gressus sc. passuum Liv. 21, 59, 1.
2. passus pando U. patior.
pastlllus, 1, m. baä Jiügclegen Bon Siegt, Str$e=
licicn ab. tuoglnccgenben ©aegen, bcf. jum Stauen,
um bem Jltcm einen angenehmen Oerurfj ju geben,
©aftill e Uor.
pastlu, önis, f. [pasco] SBcibe, SBeibcpIag.
pnstor, öris, m. \ pasco] §irt. ©aB. o) pustü-
ralis, e, adj. jum Ritten gegörig, £>irten =
habitus; auguratus Ronmli fuit p. unter ben
Ritten entganben; »myrtus ®utfgab bet Ritten
auä SKtjrtengolj. b) pastörTcius, adj. — pasto-
ralis. c) pastörlus, adj. = pastoralis, »pellis,
•saera bie ©alilien.
pastus, us, m. [pasco] Fütterung accedere ad
p.; meton. baä Rutter bc8©iege«, postum capes-
sere freffen; bie ®cibc *e pastu decedens cor-
vorum exercitus; fa pastu repelli; bilbl. ani-
morum.
pütÄgiärius,ii,m.[patagium]©orbütcnmacget,
Plaut. — pStagiätus, adj. [patagium] mit einer
©orbfire belebt tunica Plaut.
Fatalin, ac, f. eine oom RI. Rnbuä gebilbcte 3n{el
itebji gleichnamiger ©tabt Ourt.
l’ntarn, örum, n. ©tabt in Sgcien mit einem
Otafel bc« Ütpotio. ©ob. a) *-r€3s ■= BpoH ob.
*-raeus; mb.it. -rän), örum, m.
Pätävium, ii, n. ©tabt in Dbcritalien, ©eburtSort
bc« SJioiu«, j. ©abua. ©aB. -rinns, adj.; subst.
-riui, örum, m.
patSfSclo, 8. [pateo u. facio], pass, pntcfio,
factus sum, fieri 1) öffnen portam, ordines,
templa, aures assentatoribus; bao. jugängtieg,
gangbar maegen loca, viis patefactis, itcr per
Alpes patefien; auch juerft »ogin cinbtingen
loca, Pontum patefactum esse nostris logioni-
bus; »tcllus in longas est patefacta vias ; *presso
sulcum aratro pflügenb bitben, maegen; terga oc-
cosioni blogftellcn Tac. 2)ficgtbar maegen,
ex quo (cubiculo) tibi p. Misenum naeg Sl. eine
?tu«fiegt eröffnet gaft; *lux orbem, tp. an« Siegt
bringen, offenbar maegen, eröffnen, Ber»
raten, entbeden rem, veritatem, verum, con-
iurationem, consilia, cogitata; totum se (feine
©cßnnungen) alcui, occulta pectoris, mandata
nlcui, odium suum in alqm; ante philosophiam
patefactam; bag. ungemögnl. ubi de casu Bo-
milcaris indicio patefactoex perfugis cogno-
vit ft. insidiis indicio patefactis Sali. Jug. 73, 1.
©au. pitefactio, önis, f. ßröffnung, Se»
fanntmaegung Cic. fin. 2 §. 5.
pätella, ae, f. feiern. B. patinaf Cpferteller,
auf toelegcn ben ©öttern Speifen bargebraegt limr»
beit u. (Belege eine beftimmte Rorm u. ©töfje gatten
(»gl. patera) p. grandis cum sigillis ac simula-
ms deorum ; edere de p. (p. SReligionäoeräegtcrn).
©a». pStellArius, adj. jur ©egüffel gegörig,
dii bie fiarett u. ©enaten, weil ignen bei jeber
.fjoigjeit ©pcife auf einer patello »orgefebt marb
pätenu f. patina. [Plaut.
pätens, tis, adj. m. comp. u. sup. [pnrfic. ». pa-
teo] 1) offen, frei, unperjpcrrt via, locus;
locis patontibus roeber bureg Serge noeg buteg ©c-
feftigungen gefegögt Caes. b. G. 1, 10, 2; +val-
lis p. in bie ©reite geöffnet, tconspectus, cac-
lum, *campi, *pclagus, *in p. prensus Aegaeo
(mitten auf je.); subst. n. ex patenti (au« weitem
Saum, au« bet Seite) utrimque coactum in
angustias mare Liv. 28, 6, 9; per patentia rui-
nis bureg bie ©refegen Liv. 2) tp. a) für etto.
offen domus p. et exposita cupiditati. b) offen;
bar Ov. mcl. 9, 537 — p&tentlus, adv. [comp.
ju bem unqeroögnl. pos. patenter] offener Ck.
de inv. 2 g. 69.
päteo, ui, — 2. 1) offenftegen patentes portae,
ianuae; haec ad visendum; fugae locus; bag.
n) jugänglieg fein, offen gegen, eigtl. u.
bilbl. domus, iter, cubiculum, aditus, -freditus
in amicitiam, honores, regnum; prägn. gang<
bar fein singulnri homim somit ae Caes. b. 0
7, 8, 3; aueg frei», jur ©iSpofition gegen
cuncta maria terraeque, omnia Ciceronis Tre-
biano; fuga, reditus alcui. 2) b loggegellt,
ouögefegt fein vulneri Liv.; latus ictui Tac.;
vulneribua, insidiis alcis Gurt, c) offen Pot
Bugen liegen, fiegtbar fein res; cum illa p.
iu promptuque sint omnibus; ’omnis vita senis
Hör.; *vera incessu dea; impers. patet e« ig
offenbar, m. acc. c. inf. 2) al* geoqrapg. «ui
bruef, f ieg ergreden fines in longiradinem milia
assuum CCXL, in latitudinem CLXXX pate-
ant; quadratae regulae quattuor digitos (la-
tentes meffenbe Caes. b. c. 2, 10, 4; opes Tusco-
rum longe lateque; *in praeceps; tp. einen »ei»
ten Umfang, Spielraum gaben, eine »eite
Stnmenbuug finben hoc praeceptum latias;
in quo vitio latissime avaritia.
pätir, tris, m. bet ©ater (aueg in fojiatcr unb
politijegcr Bejicgung; bgl. parens) p. certo nasci;
{Hör.) quibus est equus et res et p. (®gf. Süü
oen unb Rteigelaffene, bie im jurig. ©innc ali
nullo patre nati gelten, »ie alle niegt in
einem legitimum matrunonium geborene fiinb er',
•patres bie ©Item; aueg {Ter.) bet ©flege»
batet, t®egwitgf7»“i«i; pater, patres fami-
liae u. -as etc. f. familia 1) b); *©ürger Ko-
manus; *o. Jieren, est in equis patrum virtu»,-
tp. Saterliebe rex patrem vielt Ov. met. 12,
30; ©egöpfet, Urgeber, in flog, ©rofa aber
niegt fegteegtgin wie unfer '©ater’, fonbern nur
©tiger ». ©gilofopgcnfegulen, bie mit Ramilien
Pätern Petgliegen werben, p. ist« Stoicorum s
3eno; fo aueg p. eloquentiae Isocrates (al« fianpi
ber ©egulc attifeger ©ebner), Herodotus p. bist«
riae, ‘Oceanus p. rerum; fegerjg. ’cenae bei
ffitrt, ©aggeber, *esuritionum $aupt ber junger
lciber (n. einem ganj Brmen). 3«Sbcf. n) tp. bie
©ätcr, ©otfagren (gew. P. bem oorgergegenbra
ffllenfegenalter) a patribus accepisse, •cuncti
paene p. älteren Seute, »facta patrum, *moir
patrum. b) al« egrenbe Benennung mit u. ogne
©üdfitgt auf Blter, bef. göugg p. ©öttern luppiter,
Lemnius (©ulfan), »deum hominumque; *Ennic»
ipse p. (als alter egrwürbiger ©iegter', »Aenei!:
* Chrysippus ; patriae; »urbium; aenatus Tac
ann. 11, 25. c) patres ob. p. conscripti f. con-
scribo 1) c); p. Romani Liv. 22, 32, 7; aueg p.
= patricii. d) p. patratus f. patro.
pätcra, ae, f. [pateo] gaege u. breite ©egale.
Dpferfd)ale, mit meleget ben ©öttern (ibien
Warb (Bgl. patella), p. qua mulieres ad res di-
vinas uterentur; »pateris et auro au« golbenci
pAteriius, adj [pater] 1) Bätcrlieg, be«
tcr«, bem ©ater gegörig, Bom ©ater grt
rügrcnb, auSgegenb, fieg für einen 8«<.tr
eignenb hospitium, poesessiones, provinci»,
patesco — natrocinium. 587
odium, anirnus, Voce, *rus, *ars, ’noraen, ’avus
B. Sätet t)tr, *dei (bie Soren), * Lar et fundus
B. Bater etetbt. 2) ‘Baterlänbifdj flmnen.
pütesco, tui, — 3. [pateo] 1} offen tnctben,
ficty äff nett *portus lam propior, *atria longa,
fvm; tp. fid)tbar, offen werben re», *Da-
naum insidiae. 2) fid) ctftreden, auSbebnen,
au «breiten via, Imperium late p., paulo latior
p. campus, facies, ffons lato gremio.
patilrilis, e, adj [patior] nur in pljitofoplj. Spt.
n. feit. 1) erträglich dolor. 2) bet ®mpfin=
butig fähig, entpfinbfam natura.
pitTbülätus , adj. [patibulum] an baS patibu-
luin geheftet Plaut. — patibulum, i, n. [pa-
teo] ein gabelförmige« Stücf $olj, an Welkem
hängenb Setbtedjer gelreujigt würben, bet ®al =
gen (Bai. crux) dispessis manibus cum p. ha-
bebis Plaut.
pätlens, tis, adj. m. comp. u. sup [ partic . B.
patiorl 1) ettragenb, etbulbenb, au§har =
tenb aoloris, laborum, fequus p. sessoris; am-
nis navium jchiffbar Liv. ; * (campus) vomeris
leitet ju bearbeiten; urbis magnitudo capacior
patientiorque (empfänglicher) talium malorum
Lir.; in labore nimis remissus parumque p.;
♦Ulixes Halber ; *Lacedaemon abgehärtet; *p.
(unter S cf erwerben) vivere (B. ber gelbmauS);
übertr. ‘hart patientior saxo. 2) gcbulbig,
langmütig, fügfam Clemens patiensque acl-
mirandum in modurn, patientissimus exercitus;
ne offendara tuas patrentissimas aures; frei;
auch unempfinblid), inbolent. Han. ^1) pä-
ttentör, adr. m. camp. u. tsup. gebnlbia p.
ferre alqd; *p. (genfigfam) prandere olus; *m-
mium p. mirari. B) pStlentla, ae, f. 1) @t=
bulbung, ©rtragung, StuSbauer in ©tra*
pajen, Sbljättung, Hibeitfamleit famis, fri-
goris; et animis et corporibus suis virilem p.
inesse Liv -, corpus ad omnem virtutis (männ=
lidje) p. duravit Just. 37, 2, 9; ejuorum (Lace-
daemoniorum) moribus surnmu virtus in p. po-
nebatur; aud) Sntfagung, ©enügfamleit,
quem duplici panno p. velat Hör. 2) ©ebulb,
3iad;ftcht, Sladigiebigleit constantiam dico?
nescio an melius p. possim dicere; p. atque
obsequio meo; qui illius p. paene obsessionem
appellabant; obsequium et p. imperii Suborbb
nation Curt. ; hostium Unterwürfigleit Liv. 0, 26,
1; in üblem Sinne a) ba$ ©ichftreiSgeben jut
SBotluft. 6) t® Icichflültigleit, 3nbotenj. c)
f Unterwürfigleit.
patiim, ae, f. [»arä»q] ©diüffel, Pfanne.
Hau. pätin&rius, adj. jur Sdbüffcl gehörig,
©Rüffel', pisci« in brr ©cbüffel mit Brühe ge=
Tod)t, struicea Raufen ©cfjüffeln Plaut.-, als subst.
©djüjfelfrennb, Treffer Suet.
pätlor, passus »um, dep. 3. fid| etw. gefallen
laffen, etw. leiben, bulben, ohne fid) juwiber»
fc&en, ohne ©infptadbe bagegen ju erheben, ge»
fdjeljen laffen, laffen p. et mferre vulnera,
toleranter dolores, supplicium, servitutem, alqd
aequo animo, + nihil apud hostes quietum, ne-
que otium p., eodem animo regnum bie Saft
ber Krone tragen Ourt. 4, 1, 25; non feram, non
patiar, non sinam Oie.-, patietur, perferet, non
succumbet; m. acc. c. inf. facile, facillime, non
moleste, libenter; feltner m. ut; *patiens vocari
Caesaris ultor ber bu buh gern nennen lögt ic. ;
non possum p. quin etc. nicht untertaffen ju Zier.;
si causa, si res patietur; quac vero p. hoc ratio,
ut etc.? Quint. 10, 7, 3; et facere et p. fortia
(WaS §clbcmmit erforbert) Romanum est Liv. 2,
12, 9. 3n«bef. a) jmbs. Siefen ob. Saune ge =
bnlbig tragen, hinnehmen omnes facile per-
ferre ac p. Ter.-, *gebulbig Berleben, bin =
leben cornix novem saecula passa; in Hilvis.
b) fiih preiSgeben muliebria, ‘Venerem. c)
etw. erteiben, erfahren ’nullam repulsam,
finiuriaa, (fpöt) circa Siciliam naufragium;
feadem in se patienda wa« jeber an fid) werbe
erfahren tnüffen; ’iste tuus (clipeus) tarn raro
proelia passua ; *cnm lacte coagula passo.
l’Strae, ärum, f. ©tabt in Wdjaja, j. Patron-, l’S-
trensis, e, adj.-, subst. -ses, ium, m.
tpStrStor, öris, m. [patro] Boltjlredcr.
paträtng, pätrta f. patro, patrius 2).
pätrlce, adv. [pater] Bäterlich Plaut.
pitrYcla f. patricius b). — f pätrYelitus, us, m.
[patricius] Bntricierflanb.
pütrteida, ae, m. [pater u. caedo] Batermörbcr.
Patricias, adj. [pater] patricifcfj, abelig; ma-
gistratus eigtl. auf ben nur Batricier Jlnfprucf)
batten, biSw. aber auch gebraucht, als fthon bie
Blebejer 3 11 tritt baju hätten =* curulis Liv. 4,
43, 10; subst. a) -cius, m. ein Bntricier, pl.
bie Batricier, ber töm. @efd)led)t8abel, bie ölte»
Ren u. bis jut BerfaffungSreform beS ©eroiuä
iuHiu« alleinigen BoDbürger SRomS, fo Wie bie
9!ad)fommen berfetben. b) -cla, ae, f. eine B a;
tricierin.
pitrTmönlum, ii, n. [pater] baS o. Bater er--
erbte ©ut, SrbBermögen; bilbl. nominis pa-
temi; füberh- imb. an Bermögen befigt.
— pStrimus, adj. [pater] ber feinen Batet
noi am Seben hnt-
patrisso, 1. bem Batet nacharten Com.
pütritns, adj. [pater] oom Batet geerbt, p.
illam et avitam pbilosophiam Cic. Tusc. 1 %. 45.
— pütrius, adj. 1) [o. pater] Bitterlich, i“m
Batet gehörig ob. oom Bater, auch Bon ben
©Item ob. Borcltern lommenb animus, res
(Bermögen); mos o. ben Borcltern geerbt, trabi=
tioneU; dii penates p. ob. patriique; *amor, ani-
mus in liberos, *ager, fsedes, cultus habitus-
que locorum welche bereits bie Borfahten beS
jegigen SlcfcrS gehabt Verg. georg. 1, 52, f mor-
bus, f dolor pedum; subst. n. hoc p. (Bitterliche
©ittc) est m. inf. Ter. 2) Baterlänbifch,
mailich m0B [»gl- 1)], ritus, sermo Siutterfprachc,
•verba Saute, 'fines, ’sepulcrum, *pcnates, fam-
nes; subst. pStria (sc. terra), ac, f. Saterlanb,
Ipeimat; auch (sc. urbs) Saterflabt, ©eburtS-
ort; Hegillum antiquam in p. ;©tammort) so
contulerat Liv.; tp. (Stammburg) tot regum;
maior SRutterflabt Curt.; fprichto. p. est, ubi-
cumque est bene Etmius b. de. Tusc. 6 §. 108.
pitro, 1. (älterer, feierlicher HuSbtucf) Bollbrin =
gen, Botlftrcden, ju ^anbe bringen, soll»
enben (b. bebeutenberen u. wichtigeren §anblun=
gen) promissa; ejuae Verres in quaestura p.;
facinus, patratis consiliis, paucorum civium
egregia virtus cuncta, bellum bccttbigen, in-
cepta, pacem, iusiurandum baS eiblich EteTräf-
tigte BünbniS fcfjlicgen ; pater patratus = foe-
dera patrans bet Borßebet b ci gctialen.
pätröcinlnm, ii, ti. fft. patronocinium B. patro-
nus] 1) ©chug, Sejchüfjung Bon feiten eines
BatronS, uti p. alcis flehen unter tc.; Bertei.»
patrocinor — paupertas.
588
bigung Bor ®ericl)t suscipere p. foneratorum;
meton. pl. ©djüglinge Vatin. 6. Cic. fam. 5, 9,
1. 2) tp. überl). ©c$ ug, ©d)irm voluptatis;
pacis (o. bei ©erebfamlctt) ; nee se p. mollitiae
inertiaeqiio mandasse tribunis; fcotidianum
p. defendendae apad te pobticae; f pudoris,
tveniae; ’difficilis causae mite p. S)aO. pS-
tröcYnor, dep. 1. (Botfl. u. nat^fl.) beflögen,
(d)irmen alcui, loco
Pätrödus, i, ’ -tröcles, is, m. 1) gteunb be$
9ld)ineS. 2) ©tattgalter beS ©erfeus.
pitrOna, ae, f. [patronus] 1) ©efdjügeriu,
®önnerin. 2) t$>errin eine« grcigclaffcnen.
patronus, i, m. [pater] 1) ®d)ug = , SegnSgetr,
Ration rinc« ßlienten. 2) weil bet MecgtSbciftanb
eine bcS ©atronS gegen [einen Klienten
war, bet münblitge ©erteibtger not ©ericgt,
91 n malt ego huic causae p. exstiti. 3) fibetg.
©erteibiger, ©efdiüger foederum ac foede-
ratomm, plebis, iuatitiae ; ut proficiscentem eum
). (als SRettcr aus bet ©flaoetei ob. n. lobe) sa-
utaverit Iav. 3, 29, 3.
pätrttelis, e, adj. [patruus] 1) non bcS SaterS
©ruber ob. ©djwefter [lammenb; frater ob.
bl. p. als sub/t. f. frater. 2) *ju ben ©ruber*
fögnen bcS ©aterS gehörig, netteilid|. pi-
truus [pater] l) subst., i, m. beS ©aterS ©tu*
bet, bet Dgeim n nnterlitgcr ©eite; maior
=» frater proavi Tac. arm. 12, 22; bilbl.
fttenget Sittenricgter fuit pertristis p., cen-
sor, magister; (Hör.) ne »in p. mihi. 2) adj.
*jum ©atetSbtuber gehörig lingua, eneis;
ftgerjg. (Plaut.) o p. patruissime mein aflet*
onfligftet Dntel.
Fätulclus, adj. [pateo] l)(Oe.) ©einame bcS 3anu8
als 91 ufftg liefet beS Rimmels. 2) ein Sigulb«
lteT bcS ßiceto; ban. adj. -clinus, nomen.
pätlüns, adj. fpateo] 1) maS fieg öffnen lägt,
offen, offenfiegenb, pinna duabu» grandibus
conchis Welige beftetjt aus tc.; pectinibu» Hör .;
• fenestra, * uares , * aure« , *gula, * orbis aBen
jugäitgltcg, aBtäglidj. 2) weit auSgebreitet,
Weit rami, *fagus, tp. magis urbis locis, *plau-
Rtra gro&e u. fernere *arcua grofj.
paacTloquiiim, ii, n. [p&ucus u. loquor] baS
wenige Sieben Plaut.
paucitus, ätia, {. [paucua] ©entgleit, geringe
,8«gl militum; audj abfol. geringe Itup =
pcnjagl.
puucfilus [adj. dem. n. paucua] fegt wenig,
gern, im pl. ein paar die«, fanni ; subst. n. pl.
einiges, ein paar SBöttcgen Com.
pnurug, adj. m. fcomp. U. +sup. 1) im sing.,
Hein, gering tnuraenisi *pauco foramine.
2) im pl. wenige, nur wenige, nut einige,
einige wenige u. in biefem Sinne einige
causae modicae et p.; quam paucis, quam par-
vis rebus eget; fpauciora navigia; quid hunc
paucorum (nur weniger, einiger) annorum acces-
nio iuvare potuiaset? paucae bestiarum (pari.),
bestiae; vos, cum praesertim tarn pauci eitis
(ba eurer fo wenige finb); qualis amicitia eorum
qui pauci nominantur (beten wenige tc.) fuit;
cum aequalibus, qui p. udmodum reataut =■
cum paucis aequalibus qui r.; p. auoa ex fuga
nactus (wenige bet [einigen) =* paucoa qui sui
erant; subst. a) pauci Wenige, paucorum po-
tentia crevit; pauciores cum pluribus; aud)
einige wenige p. de noatris cadunt; magnum
liostium numerum p. austinuere; p. ex hh mi-
litibua; p. ex tanto numero etc.; pugna memo
rabilig inter paucas; einige wenige fjreunfci.
9luSgemägtte (Hör.) paucis ostendi gemis, in-
sauu8 paucis vidoatur; and) Wie of ol/yoi bii
Optimatenpartei, bie Oligarchien faetioik
paucorum oppressum ; per paucos probati ; ( Plaut
pauci ores bte ©ornegmercit (@gf. plures). 6) paucs
weniges p. explanare de alqa re; inSbef. »t*
nige fflorte, in pauca confcrre, p. respondere,
addere; paucis te volo; paucis (mit ob. in fix
nig SS orten, furj) exponere; cetera quam pau-
cissimis absolvere; paucis, quae fieri Teilet,
Uticae constituit atque imperavit; (Hör.) pan
cis memorare; aud) (Hör.) weniges ®ut, ne*
nige Sjabe poscentis aevi pauca; huic parto,
paucis contento; in affrnnatioer ©ebentung -
nic^t Biele, aber bod) einige, u. fo pos. in plures,
plurimi; pauca (Epicurus) mutat vel plura BM,
at cum de plurimis eadem dicit, tum certe de
maximis,
paulatim (paull.), adv. fpaulum] 1) altmäl)(i4
n ad) u. nadj (immer nur wenig auf einmal), ört
lut) u. }eitlid) locus p. accliTis, p. se coniun-
gere; consuescere. 2) einzeln, einer n at) ben
anbern p. ex castns discedere Caes. b. G. 4,
30, 2. — paulisper (paull), adv. [paulum] eist
turge geit lang (in ©egug auf ruhiges gort
fegen ber §anblung) p. intermittere proeliara,
p. apud oppidum morati sunt; p. dum, done.
— paulölus (paull.) \adj. dem. 0. paulus] gt=
ring, Hein ob. wenig, equi hominesque p.
(Winjige) et graciles; spatium Ter.; via; n. smj.
l) subst. ein weniges, eine föleinigf eit operae
Ter., morae, paululo contentum esse Ter., pau
lulo deterius. 2) adv. ein Wenig p. respirare
1. paulus (paull.), adj. 1) Hein, gering, un
bebeutenb sumptus Ter. 2) n. sing, a) subst.
(ge n. u. dat. lommen jeboeg nid)t not) wenig,
ein weniges (ogl. parum) nihil aut p. auferre,
p. Interest; p. partium; p. illiquid, p. nesc»
quid, paulo melior, paulo minus, paulo secus,
paulo post, (feit.) post p., paulo ante,- psuio
supra hanc memoriam; paulo post medum
noctem; aud) (Ter.) paulo (buteg eine Sinnig
teil) rnederi. b) aboerbial, paulum ein wenig,
etwas, p. commorari, progredi, degredi, dece-
dere; p. hostium impetus tardatus egt; (feit)
ft. paulo, p. supra eum locum; p. modo pedem
rettulerunt; post paulum ein wenig naegger, in
flaff. ©rofa woljl nut Caes. b. G. 7, 50, 6.
2. Paulas (Paull.), i, m. tönt. Familienname; f.
Aemilius 1) u. 2).
pnuper, cris, adj. m. comp. u. sup. 1) arm, nn =
bemittelt (wer lein grofecS Sennögen, aber bod)
fein mäßiges 9luSlommcn fjat) vir, homo, ex pan
perrimo dives factus est; *m. gen., horrnu bo-
norum an ic. ; aquae Darmus (als hjert etnei
wafferarmen SanbeS); *f subst. sing. u. pl i) t
Sadien ärmlicg, bcfd)tänlt, mäfeig *res, *a^er,
•domus, *tugurium, * carmen fiuit paupenorc
venä; ’voluntas, fneque adeo ieiunam ac p.
natura eloquentiam fecit, ut etc. $an. A) psn-
percülus, ajj. dem. ärmlich, bürftig Com.,
Hör. B) *tpaupörlc8, ei, f. = paupertas. C)
panpgro, 1. arm machen alqm Plaut.; alqm
alqa re eitler Sadje berauben Plaut., Hör;
fbrilgw. f. cassus 1). D) paupertas, ätis, f. t)
9lrmut p. vel potius egestatem ac mendidta-
pansa — pecn.
589
tem; ‘contracta, *audax, fp. noatra = p&upe-
res nos. 2) (feit.) SDütf tigteit, Stängel, Slot,
pansa, ae, f. [*«0u«s] ba? gnn'hol^n/ ba?
(Ettbe, bie Baufe pansam facere Plaut -, al?
®u?ruf pansa holt Plaut.
pausla (pauseal, ae, f. eine Slrt DIiDen Vera.
Pansiärns, adj. »aufiacifch, bcäSßaufia* (eine«
gricch Stalcr?) Hör.
panxlllitim (paus.), adv. [pauxillusl — paulatim
Plaut. — pauxülfspSr, adv. [pauxilluB] — pau-
liaper Plaut. — panxill&lus [dem. D. pauxillus]
Wenig, Hein fames, lembus Plaut.-, subst. n.
etwa? wenige?, eine Rleinigteit Com. —
pnnxillns [dem. ». paucns] wenig, Hein res
Plaut.-, adv. ein wenig Plaut.
*tp8v?factus, partic. [paveo u. facio] erfchredt,
geängftigt. — piveo, pävi, — 2. beben, jit =
tem, fiel) ängftigen, omnia »dt allem Sali,
•lupos, »Parthum, *funera; ad omnia, ad singu-
los nuntios, admiratione, adrerso tumultu Liv. j
( Ter.) mihi meinetwegen, id (be?wegen), ne bcifj ;
übertr. venae beben, fahren jufammen Tac. Aist.
6, 6. Bae. pävesco, 3. beben, gittern,
fidj ängftigen omni strepitn, fproehi unius
aut alterius eventu; fm. aec. wegen bellum,
inania legionum nomina.
pävldä, adv. [pavidus] (feit.) öngftlid), f u r t -
fam Liv. — pavidus, adj. m. f comp. u. *tup.
(paveo] 1) bebenb, jittcrnb, furcfttfam, »er =
jagt castris ae pavidus tenebat, agrestes pa-
vidi incidentes portia, concursantes per vias p.,
excnrrentibua in publicum p. Liv. ; e somno cr=
f ct)r ocfen auffahrenb au? ic.; consilia et imperia;
•lepua, ’nauta, foffenaionum, fnandi; fad om-
nia. 2) üngftigcnb *metus, fquies.
pävimentätns, adj. [pavimentum] (feit.) mit
einem Sftridj »eiferen Oie. Qu. fr. 3, l, 1. —
pavimentum, i, n. [pavio] ber ® [trieft. — pa-
vlo, 4. (arcftciift.) fcftlagen, ftampfen terram.
pAvIto, 1. [intens, ».paveo] heftig beben, jit*
tetn, fitft ängftigen; [Ter.) »or giebetftoft
päro, önis, m. fßfau. [jittetn.
pfiTor, öris, m. [paveo] Beben, 8ittern, Slngft,
®n tfegen, aquae bie SBafferfefteu; p. qualis ca-
ptarum urbium esse Boletj p. inicere, incutere;
p. est, p. alqm capit ne bafj; *p. (Hufregnng)
est utrobique molestus; *». ftettbigem, er*
waitung?DoI(cm Beben pulsans; perfonif. a(?
©ottfteit Liv.
pax, pacia, f. Ipango] X) ber griebe, foWobl bet
abgefefttoffene Bergleieft al? ber infolge be?fclben
eingetreteue frieblidje 3 u ft a n b cum alqo,
feruenta, fincruenta, f longa, f civilis nad) einem
Bürgerfricge ; pacem coagmentare (inter civea),
conciliare, facere, eomponere, conficere, pangere
cum alqo; Caudina ber bei Saubium gefiftloffene;
in pace Oie., pace Liv. jur grieben?jcit, aud)
pace belloquc; pacem agitare, habere, *exer-
cere; pace utij [Tac. arm. 12, 83) qui p. no-
atram ;bcn bureft grieben mit ben Stümcrn fter=
beigefüftrten {fuftanb; metuebant; aud) pl. p. per-
fectia Plaut.; bella atque p. Sali, p. (grieben?*
juftänbe) bonae Hör.; dimitterc ulqm cum p.
in grieben; »delabi cum p. (». gluffc) rufttg,
frieblidj; cum bona p. friebfertig, in grieben;
»pacem vultua habet (»cigt); perfonif. gtie*
brn?g5ttin Hör. u. Spätere. §ier». a) tp.
(feit.) Gemüt?rufte p. animis afferre; semper
in animo eius esse placidissimom p.; »mentis.
b) (SonPerf.) al? interj. pax! ftill! 2) (Erlaub*
ui?, Genehmigung, pace tuä, meä, alcis mit
betner jc. 3) ©nabe, Beiftanb ber @5ttcr
»exorat p. deum; ab dia immortalibus p. pe-
tere Liv. 4) Pax al? ©aunername Pax, id est
nomen mihi Plaut.; bah- mit Änfpielung auf
ba? Stehlen unter (Erinnerung an ben Sflaoem
namen Harpax: Edepol nomen nugatorium:
quasi dicas, si quid crediderim tibi, 'pax’
periiaae illico baft e? 'Kap?’ ob. 'Sdjnap?’ fo*
fort »erfeftwunben fei; fo auch Unus est dies, dum
argentum «ripio; pax, nihil ampliua ein tüftner
Griff, nidftt? weiter.
peccfttu, abl. m. [pecco] im Sünbigen, Bct*
gehen in manifeato p. Cie. Verr. 2 §. 191. —
peccAtnm. n. [pecco] Scrfehen, Sergehen
(Sfrrtum oo. Sünbe; »gl. delictum). — pecco,
1. etm. »erfehen, fehlen, öerlehrt mathett
quod peccat, mihi ( dat . incomm.) p. Ter., ’verbo,
*si quid p. Btultus; eTga alqm Plaut., in eo
(homine), in se (in betreff re.); in poSmatia et
in oratione peccatur; in vitae ratione; in (ge-
gen) rem publicam; in re publica (in Sachen
be? Staate?); peccare et tamquam tranailire
lineas; s übst. peccanteB Nep. ; non peccaturos
proponere administrationibus Tac.; »ingenuo
amore fith hinreifeen laffen »on re.; *in matrona,
ancillä togatfi auifthWetfen mit; 'übertr 6. tie=
rtn, »om $fcrbe ftraucheln, ftolpern, ». SBinbc
tädifih fein quid p. albus lapyx; ». perfonif.
Buche be? $oraj Hör. ep. 1, 20, 9.
•pScördsii», adj. [pecusj reich an Biel)-
pectcn, Unis, m. [pecto] 1) ber Ramm jum Häm
men ber $aarc. 2) »tammähnliche Gegenftänbc
a) ber ©cbertamm. 6) ba? 3nftrumcnt, womit
bie Saiten ber flaute gefdjlagen würben, ber
Schlägel; bah- Saute, flieb. c) bie 8ufam-
menfaltung ber ®änb e in gto6er Kngft re. d)
(Hör.) bie Rammmufchel.
pecto, pexi, pexum, [nt «rem] 1) lämmen *ea-
pilloa, *comas, »caesariem; *ferum (ben §itf(h);
partic. pexua al? adj. ; fhomo gelämmt, »tunica
wollig, noth neu. 2) hetheln, trempeln, alqm
fusti ob. pugnis butchprügeln Plaut.
pectus, ons, n. 1) bie Bruft ». 2Henfd)en u. He-
ren, p. adverao »orn an ber Bruft ; einm. Ov. mct.
6, 663 bet Stagen. 2) bie Bruft al? Sifc be?
Gefühle? ob. be? Serjtanbe?, bah- halb ©erj,
Gemüt, halb Seele, ©eift (oft b. Hchtertt u.
Spät., in tl. Sffrofo mrift nur in familiärer Bebe,
auch mit bem 8U(°6 ut dicitur, u. in einjelnen
©cubungen); amicus per so amatur toto p., ut
dicitur; toto p. cogitare; *te p. toto accipio
comitem etc.; in amicitia nisi, ut dicitur, aper-
tum p. videas tuumque ostendas ; quod verbum
in p. Iugurthae altius descendit; occulta pec-
toris; alqd in pectore clauaum habere; ea pie-
tate omnium pectora imbuerat Liv. ; p. animo-
rum iraeque tacitae plenum; +p. eat quod di-
sertoa facit et vis mentis; amicum aut fami-
liärem quempiam, quoi (cui) p. aapiat Plaut.,
u. in launigem Ggf. ». einem ffleibc eam des
quae sit quaeatuosa — quoique aapiat p. Plaut. ;
*homo sine p.; *forti p.; *p. puro Gewiffcn;
*bene praeparatum; *memor Gcbäd)tm?; übertr.
»on ber iß erf on, »devota morti p. Stämicther-
jen; *cara sororum p.; quibus (cladibus labori-
buaqne) nequivorant dura illa p. vinci Liv.
pScu, dat. ui, abl. u (»ortl.), pl (11.) ua, n. —
590
pecnarins ■
pecus, öris. $aB. pSeuärius, adj. jum Biel)
gehörig, Sich», res Bcchjucht; agn jur Bielp
jud)t geeignet. fjicro. sahnt., a) *lus, ii, m. Bieh =
jüdjter; inSbcf. pl. bie 'flächtet bet öffent*
li^en SBeibcn tn ben ^roninjen. 6) *f-la,
örain, n. SMcfj^erbcn.
pccülftlor, öns, m. [peculor] Beruntreucr
öffentlicher ffletber. — pöcülätus, ub, m. [pe-
culor] Beruntrcuung öfjentlichet Selber,
pöeüliäris, e, adj. Ipeculium] 1) j um Brioa 1 =
cigentum gehörig, eigen oves Plaut., servus.
2) in feiner fKrt eigentümlich u. jugteich Bon
anberen ©egenftänben oeifchieben hoc mihi p.
fuerit; testisj auch befonberö, außcrorbcut =
tich cdictum; (fpät) munus.
pecülio, 1. [peculium] mit einem Sigcntum
oerfehen, befchenlen Plaut. $al). p8cöllfttu§,
mit ®igentum gut oerfehen, begütert jlsi«.
Poll, in die. ep.
peciiliosus, adj. [peculium] begütert Plaut.
pecülinin, ii, n. [pecus; ogl. i>ecunia] 1) SB er ;
mögen überl)., namcntl. bai burch Sparfamteit
u. gleiß ertoorbene cupiditate peculii Cie., cura
peculi Verg., Hör.; iiisbej. 2) bai oom Bermögen
be$ .ßmuäoaterS abgefonberte, bai Sonbergut a)
bes Sohne«, welches er mit Bewilligung beS
BatcrS fich erworben, ohne icbodj, ba cS Sigcntum
bes BatcrS war, barüber frei oerfügen ju bürfen.
b) ber lochtet, was fie außer ber Sßitgift in bie
l&tfc brachte, BoraPhctnalgut Suet. c) ber
Sttaoen, was ftc mit Srlaubnis bcS §crm butdj
Slebcnarbeiten fiep oerbienten, ohne barüber oer=
fügen ju bürfen.
pecünin, ae, f. [pecns] 1) Sigcntum, Bermö--
gen überh- (weil aller '.Reichtum in ber älteflen
3eit in Btehherben beftanb) invadere in alienam
p. ; pecunia fortunisque nostris contentus sit;
amplissimam p. possidere; grondem p. amiltere;
magnas p. facere (erwerben). 2) @clb, ©elb =
fummc, pl ©elber, ©elbfummen, ®elb =
poften dies pecuniae f. dies 3); praes.nB, nu-
merata bares©.; magna, grandis, immsnis (nicht
multa); tria praedia tantae p. 0. fo großem Selb;
wert, bie fo Oicl ©elb foften; signum p. magnae;
aber Kumenidae, nobilis hominis et honesti,
magnae p. =■ pecuniosi Cic. Verr. 5 §. 16; pl.
magnae ; auch multae de. Verr. 5 §. 48; tantae,
tam inünitae; pecuniam alcui curare (japten ob.
japlcn laßen); innumerabilem p. alcui dare; qui
pecuniae iudicati in vinculis essent — eos noxä
pecuniäque (©elbfcßulb) exsolvi; publica f. pu-
blicus 1); perfonif. ( llor .) regina P. 2!aB. a)
pöcünlirins, adj. juin Selb gehörig, ©elb*,
res ©clbfache, = gefdjäft, auch Selb, inopia
rei p. ; praemia rei p. an (Selb, b) pecüniösuft,
adj. tn. f comp. u. sup. ber oiet Selb pat, be-
mittelt horno pecuniosissiinus; ffemmae pe-
cuniosiores; fp. ad senectam porvenire; for-
bitas.
1. pSctis, öris, n. 1) Sieh (noch Haff. Spradme=
brauch in Sßtofa namcntl. Sleinoiep, bas ber
iUcnfcp nur ju feinet Slaprung hält, wie 3'e8cl',
Schweine, bef. Schafe, auch collect, o. ber ©at=
tuiig) p. utque iumenta, p. iumentaque; nos hic
ecorum modo exercitum ducimus; nec in sta-
ulis nec ad pecora (auf ber Sßcibc) segne«;
magnus pecoris numeruB; pecore frequentari;
ager bonus pecori; *p. inortia fcpüchtcrncS SSilb;
•ignavum Stopnen, fummeln; *0. Sifcpcn ; *o.
— Pegasus.
Bferben. 2) *Dcräd)tIicp (Wie 2. pecus) imitato-
rum; turpe et mutum; dominae pecora.
2. pecus, üdis, f. ein Stücf Biep( namentlich tn
Stücf Rleinoiep (oft mit bem SRebenbcgrijfc tn
Summpeit u. Stumpffinnigfeit, bah bei-
S(pafe) p. quae generis sui sequuntur greg«;
p. et bestiae; quid interest inter p. et bomi-
nem? *p. Helles ber SEBibber; *pecudmn (ha
Bienen) sollertia; ’genus aequorcum, p. (ßanb
tiere) pictaeque volucres; als Schimpfwort 6.
einfältigen ajlenfcpcn.
pädälls, e, adj. [pee] einen guß lang, breit,
groß trabes, lignum; sol einen guß breit un
PSdänl etc. f. 2. I’edum. [2)urthmefjn
pedärlns, adj. [pes] cigtl. jum guß gepörig, übtrft
tsenatores, suhst. (Cic.) pedarii bie lein hm
lifcpcä Vlmt befleibet patten, weil ftc in ber Segel
nicht felbfiänbig tpr Botum im Senat abgaber
(sententiam dicere), fonbern fup begnügten, beo
Botum eineö anbent beijutreten (pedibus in aiie-
nom sententiam ire).
1. pedätus, us, m. [pes] (oorfl.) ba8 Borrüde:
gegen ben geinb, ber angtifj.
2. ped&tus [partic. o. 1. pedol mit güßci
Oe rf eben, male fcplccpt ju guß Suet.
pedes, ftis, m. [pes] gußgänge r, p. inceditf«
guß; •'cum p. iret; bap. ber gnfanteriß; *i«j
oft coUect. gußoolf; pl. biäw. ^He b e jer, tceil
fie ju guß bienten.
peclester, stris, e, adj. [pes] 1) (feit.) ju gu|
guß: «tat ua; oft alö milit. t. t.. copiae ßif
Bolf; Bcutum. pugna be« gußOollcö; exercitu-:
ordo bie Slaffe ber Bürger, bie ju guß biente» ;
(fpät) pl. subst. m. gußoolf. 2) ju Sanbc proe-
lium, pugna, iter, copiae. 3) tp. wie *f Joc, nie
brig, einfach, gewöhnlich, ohne Schwung,
opitc BatpoiS, o. Stil *sermo, Mnsa; auep pro
faif^, aber niept idplechtpin, fonbern infofern bce
profaifepe Schreibart auep eine niebere, tinfadie,
gewöpnlicpe ift; multum supra prosam oratioafic
et quam p. Uraeci vocant [tef Jö» iöyo»] surgd
(Plato) ^uint. 10, 1, 8t.
pedütentim, adv. [pes-tendo] eigtl. guß für
guß, Scpritt für Scpritt Pacuv. b. Cic. IW-
2 §. 48; bap. nach unb naep, oorfieptig, bc
bäcptig elophanti, deiectis rectoribus, quarren
dis p. vadis in terram evasere; caute pedetr»
timque; sensim pedetentimque, p. et gradituc
pedlca, ae, f. [pes] gußfcplinge, =feffel.
pedis, is, comm. SauS Plaut.
p&dlsSquusi ob. -secus (pedisseq.), i, m. u.
ob. -ca, ae, f. [pes-sequor] bet, bie jmbm. an'
bem gußc folgt, $iener, Sicnctin, fialoi,
3ofc, im Bilb iuris »cientiam cloqaentiae tan-
quam ancillulam pedisequamque adiunxisti.
peditätus, us, m. [pedesj gußoolf.
1 pedo f. 2. jeedatus.
2. pedo, pepedi, pedltum, 3. eine Blüpungoo»
fiep gehen laffctr, sühnt, pedltum, i, n.
3. Pedo j. Albinovanus 1).
PSdücoeiis, a) Sextus P. gab als BotGtribnc
113 0. Ch*- c'u Scfep de incestu. 6) beffen Sob»
Sextus P., Btätor in Sijilien; adj. -caeus.
1. püduni, i, ». §irtenftab Verg.
2. Pedum, i, ». Stabt in Barium. Jao. Prä*-
Iltis , adj.\ subst. -ni, örum, tn.; Pcdinuw, i,
n. fianbgut im Bei’onifcpcn.
Pegäscus f. Pegasus a).
1. PügSsis f. Pegasus b).
591
Pegasis — Peloponnestis.
2. PSgäsIs, tdis, f. [jrqyjj] eine SBafjer» ober
Duellnhmpbe Ob. her. 6, 3.
Pegasus, i, m. ba* geflügelte, au* bem Stute bet
Siebufa entftanbenc fRo&, burd) beffen ipuffcblag
bie begetflernbe Duelle ftippofrene (Siofjquelle) am
$etiton entftanb (ogl. Bellerophon) Hör , Ov.;
appell., pl. geflügelte Soten eiuamodi nuntios
Beu potius P. Oie. p. ^uinct. §. 80. Xat). o) Pö-
gSseus, adj. volatua be* ffJegaju* Ct. b) *1*0-
gasis» Idis, f. adj. ju beu Stufen gehörig,
subst ‘-sTilcs, dum, f. bie Stufen,
pege, cb, [snjyij] Duelle Prop.
pegma, atia, n. [jnjypo] au* Siettcnt Qufamnten»
gefügte*, bah- a) Sücqerbtett Cic. b) t«ne
St af (bitte im Xbcatct u. Amphitheater, bie man
f ebnen hinaufjicfjcn unb betablaffen tonnte. Xao.
pcgmärls, e, adj. auf bet Stafd)ine fteljenb
gludiatorea Säet.
peiero u. per-iüro {Plaut.) 1. falfch fdjwören,
meineibig fein, abfol.j *per consufatum; *+m.
ace. c. inf.; iug peieratum Steineib.
pclor, peius f. malug, male. [curaus Fhaedr.
pelagius, adj. [irtldyioj] (feit.) jut See, See»
Pelägoneg, num, m. Sölfcrfdjaft im nötbl. Sta=
cebonien. XaP. -gönl», ae, f. üanbjtbaft u. Stabt
bajelbft.
pelägus, i, n. [*Aoyof] *fba* Steet, bic of »
fene See; *eine gro&e SSaffermaffe.
Pelasgt, öruru, m. bie ölteften ßinwanberer in
©rcecbeulatib Verg.; ©riechen übetb- JJabon
•Pelnsglas, 5 die, f. ob. *-8gls, Idis, f., *-sgtig,
adj. gtietfcifcb.
♦Pelfütrünius, adj. ju einer u. ben fiapitben 6e=
wohnten ©egenb Xbeffalien* gehörig, p c t e »
tbtonifdb.
Peleus, di u. cos, m. König in X^effalten, Sätet
be* Äcbiüe*. 3>aö. *PSlides, ae, m. 9lcf)ille*;
aud) Snlet be* Selens , Weoptolemu*.
pölex ob. paelex (nitbt pellex), leis, f. [jrnUaJ]
Kcbewcib (im ®gf. jut ®befiau u- al* Weben»
bublerin berfelben; ogl. concubina), Staitteffe
bunc iunta matre familiae, illtun pelice ortum
caae; filiae, * ruatria; * Oebalia Helena; * Tyiria
©uropa; »barbani Stebca.
Pelias, ae, m. [/Jflias] 1) König in 3ollo* in
Xbeffalien, fanbte ben Setfort , Sopn feine* fjalb»
btubet* Äfott, narb bem golbenen Slie*. Xauon
•Pellidc», dum, f. bie löstet be* ißelia*. 2)
ein Xtoet Vera. 8) adj. f. Pelion.
pelTeätus (paeiie., nicht pell.), ua, m. [pelex] bet
oettraute Umgang eine* Keb*toetbe* (ne-
farius mal ria Cic., matria Just.) ob. mit einem
Keb*raeibe, ba* Konlubinat.
Pelides, Pelignl f. Peleue, Paeligui.
Pelion, ii, n. ob. (Ov.) -os, ob. -ug, ii, m. Setg
in X^effatien. ®ao. adj. *P*llns, ädiB, f. u.
•-ITäcus.
Pell«, ae, ob. Pell*, es, f. Stabt in Stacebonicn.
Xao. *Pellaciis, adj. a) ntacebonijd) Plaut.
■ b ) äghptifeb (weil Älejanber Sigpptcn erobert u.
bie Stabt Alejatibria gcarünbet batte),
pellax, äcis, adj. [pellicio] Ocrfübtetifeb,
tänleooll Ulixes Verg. — pellecdbrae, ärum,
f. IpellicioJ Setlodungen Plaut.
pelleetlu, önis, f. [perlego] ba* Xurcblefen
libri Cic. Att. 1, 18, 1. — pellbgo f. perlego.
Pelleoe, es, (. Stabt in Sldfaja; adj. -nensi«, e.
pellex, pcUtcStus f. pelex, pelicatus.
pellicio, lexi, loctum, 3. [per u. lacio] an»>
Perioden, an fi<b sieben, Oetfübren senem
per cpistulas Ter., animum alcis, mulierem ail
se, fChauco» ad deditionem, populum in ser-
vitutem, fmilitem donig, populum annonü,
cunctog dulcedine otii Tac., tp. multo maiorem
partem aententiarum (sc. iudicum) auf feine Seite
bringen Cic. de or. 1 §. 243.
pelllcfila, ae, f. [dem. o. pellig] Heine* gell,
Ileine $aut haedina; feberjh P- curare fid)
gütlich thun Hör.
pelllo, önia, m. [pellig] Kütfdfner Plaut.
pellig, ia, f. 1) bie abgejogene ob. boeb al* ge»
trennt gebatbte $aut ber Xtere, gell, ^elj
pelles pro velig erant; pellibua gunt vestiti ;
ogga atque p. guni Plaut.; petebant p. inaura-
tam arietiu ba* golbene Slie* Knn. b. Cic. Tusc.
1 §. 4B; fpridjto (Hör.) detrahere peUetn alcui
ben brutblerif^cn gud)*balg, in propria p. non
quieacere über feinen angeborenen Stanb btnau*»
Wollen, introraum turpis, specioaus p. iloeori u.
aufien glei§ettb. 2) ba* mit gellen bebedte Slin»
tetjeli ber Solbateti aub pellibus; gell jnr Se»
Ilcibnng, bah. * Schn h I>e» in pelle natat; * bic
Stbuljtiemcn nigria erus pellibua impedire;
*Sßeljmüf)e pellibua tecta tempora; *pellium
nomine ju Schiiben. Xao. pelhtn», adj. mit
einem gelle bebedt (Hör.) ovea p. (tut Scbo»
nung ber SBoHe) ; {Liv. 23, 40, 3) Sardt bic Se»
wobner ber 3nfel Sarbinien (0. ihrer Selleibung
mit SirgrnfrUtn)» testes au* Sarbinien, ’arutor.
pello, pdpüli, pulaum, 8. 1) fb o g e 1t , fd)lageH,
Hopfen, forea an »c., pulaua puer, *terram ter
pede flampfen, *vulnere pulaua getroffen, *pul-
aum tympaDum ^Saulcnfdylag ; *uomua ttndique
pulaa strepitu erfebüttert, haDenb ob. bröf)nenb;
*aonat amuia et Aaia longo pulsa (sc. cantu)
palus hallt wiebet o. ben Xinen; tp. ©inbtud
machen, treffen, bewegen, betübten nulla
insignia iuiuria me; speciea utilitatia animum
eiug; hoc animum vehementius; ad pellendos
animos duae (partea orationis valent), princi-
pium et peroratio Cic. 2) ftofienb in SeWe»
gung feßen, fort», OeiftoBen, »ettreiben,
nervoa in tidibus tübten, ’aagittam abfcbncHen,
*lyram, *clasaica ettönen taffen; ’placidam ui-
reo pectoro aq^uam (p. Scbwimtnenben); bilbl.
longi sermonig initium ben Hnftofj geben, gleich»
fam bie Saiten anfcblagen ju ic. Cic. Brut. §. 207 ;
alqm e foro, foro, clomo, patriä, ex Galliae
iinibua; *a sacris; alqm ex tinibua, feivitate,
•alqm certo de tramite ablenten; *pulgam hie-
mem agere aub terraa unter ic bannen (P. bet
Sonne); pelli in exailium; bilbt. macetitiam ex
animis, *timorem, *curaa vino, ‘lacrimaa Creu-
aae nicht um ß weinen; ’gitim füllen, ’famem
glande; *quo tibi nostri pulaua (entfebwanb)
amor? gnbbef. milit. t. t. ben geinb jum SBei»
eben bringen, übetb- fd>tageit, befiegett ho-
stium aciea a liniatro cornu pulsa; pulsi fugtt-
tique; floco, fcaiupo, f gradu pelli ; bilbl.
(Plaut.) si animus bominent pepulit, actumst,
— sin ipsc animum pepulit etc., mihi primus
pudicitiam pepulit; al* publicift. t. t. au* bet
Stabt, au* bem Sanbe Pcrtreiben Diagoram;
exsules pulsi; actum et de sacria Aegyptiia
Iudaicisque peUendU Tac.
pellüceo f. perluceo etc.
l’ölöponnesu», i, f. bie fübl. §albiitfcl ©riechen»
lanb*, j. Siotca. X)ap. 1) subst. f-nnenscs,
592
Pelops — penes.
ium, m. 2) -nnSsiäcus u. -nnbslns, adj.; oubst.
tnnesll, örum, m.
Pnlops, öpis, m. Sopn be8 Iantalu8, ©ater beä
gitreu« u. bei Xptjefte« Sein ©ater ftplatptete
ipn u. feste ipn ben (Göttern, feinen (Säften, »or;
btefc malten ipn aber toieber lebenbig u ®eme=
ter (Sereä) erfcfjtc bie Bon itjr »erjeprtc Schüttet
burtp eine elfenbeinerne. $a». 1) '-pf'las, ädis,
adj. 2) * -peius ob. *peus, adj. *u SJtreuS,
jum SReitpc ob ©eftpletpte bc« ©elop« ge«
pörig, aud) pprttgiftp (weil ©elop« cm* ©prtp
gien flammte). 3) -pelg, adj. ju ©elop« (al«
'JlamcnBgebct bc« ©cloponnc«) gepbrig, pelo«
ponncfijtp undae Ov. 4) pfdae, ärum, m. bie
©aiptommen bc« ©elop«.
pelöris, tdis, f. [jrfltopj's] SRtefenmuftpel Hör.
— Fblöris f. Poloros.
Peiöros, i, m. bie norbßftl. Spipe SijilienB, j.
E apo bi goto Ov.-, autp *P81örias, ädis, /.
u. -örls, tdis, f.
polt«, ae, f. | nilnj] Meiner palbtnonbföntriget
©tpilb, bcf. bei ben ®rutpen (»gl. pamrn). —
pcllastne, ärum, m. [*slr«#Tef] mit einer pelta
bewaffnete Solbatcn, ©eltaften.
Pelüsitim, ii, n. Stabt in Unterägppten. JSabon
*tP6lüslScns ob. odj.
penärlns, adj. [penus] jum ©otrat an Se«
ben«mitteln gepürig, ©otrat«« cella.
Pbnütes, tum, m. (mit u opne di) bie ©enaten,
Stpupgottpeiten bet gantilien (.minores, fa-
miliäres, privati) fomte be« au« bem gamitien*
»erbanbe ermatpfenen Staates (publici ob. ma-
iores), meton. bie SBopnung, ba8 §au8 larem
ac p. tectaque relinquere, ad eosdem p., domum
ad p. redire, vallum et tentorium cuique militi
donms ac p. sunt IAv. ; pro urbe ac p. dimi-
candnm esse Liv. 22, 8, 7 ; dis p. praecipitem
exturbare, a suis dis p. praeceps eiectus Oie. ;
quae censuerint patres , iusserit populus , intra
p. abrogari Tac.; cura penatium für baä £>au8=
roefen Tac -, *ber ben ©enaten gepeiligte §etb
tiammis adolere P.j *bie ©ienenjellen. —
peiiättgSr, güra, gernm, adj. [penates-gero] bie
©enaten tragenb Ov.
peudeo, pependi, — 2. [pendo] 1) pangen,
perabpangen in, ex arbore, ab umero, *ex
umero, * de collo alcia, *in cervice am $alfe,
“collo (abl.), *tigno; *ignoto pendentia tergo
'ma8 nimmer bemerft »ont Süden ipm pängt’;
♦per dorsum a vertico; *poma sub arboribus;
‘pendentia serta super ramos; *proni in ver-
bera beugen fitp »ormärtS ic. 3n8bef. a) (Com.)
gepängt fein, pangen, jomopt ». aejütptigten
Stlaoen als ». Selbftmörbem pendentem plecti
ob. verberibus caedi, p. per pedes, autp bl. p.;
bnp. rnetapp. ». ber ©uplin, »eltpc bem itiebpaber
ein (Seffent natp bem anbern ablodt illa pen-
dentem fecit Plaut. j autp ‘fitp aufgepönat
paben; aufgepüngt fein, pangen ‘tistula
pinu; renalem p. ». öütern jmb8., jum ©erlauf
auBgepängt, attgeftplagen fein Suet, b ) *». @e=
toanbe perabpangen, «mallen; *t». ©eilen
bc« JförperS ftplaff perabpangen lacerti; autp
♦percinpangen, ftpmeben nubila, scopulus;
♦ftproebenb ben Einfturj btopen litus. c) *in
ber ©uft ftpmeben, ». gliegenben pinjtpmeben
capellae de rupe; pennis; alis in oüraj per aS-
rias auras. d) » ©erfonen roo pangen. Heben,
fiep aufpalten *in limine nostro. 2) tp. a) ».
jmbm. ob. etm. abpängen, auf imbm. ob. du.
berupen ex algo, ex fortuna, aliunde, (fdtm
salus nostra exiguä spe; rebus lerissimin, no-
mento; fama in sententiis omnium civimr.; in
superficie tignisque caritas patriae; autp iti
na4 jmbm. ridjten, jmbm. ergeben fein, fitb
anftpliepen tui ex te, *de te pendentis smi'
*hinc omnis pendet Lucilins; bap. *». »o ab
flammen ex una origine. b) *p. ab ore ald.
an jmb8. ©tunbe pängen, b. i. jmbm. aufmrrfe
jupören; attentus et pendens PUn. ep. 1,10,1
o) *im gortgange unterbrotpen merben, lit
gen bleiben opera interrupta etc. d) unf itper,
unentftploffen, jWeifelpaft fein, ftp»»
len fnaves pendentes et instabiles; amaiti
tibi Ter.-, obscura spe et caeca exspecutioo?;
päufig pendere anirni, (feltner) animis, aninn
p. animi exspectatione Corfinienai f. exspecttUio:
tot circa mortalium animis spe metuqne )«i
dentibus; ne diutius jtendeas; rei ©rojejfe Ä!
geMagtcr Suet. e) (feit.) bem gälte napc fein
pendentem amicum corruere.
pendo, pependi, penBum, 3. eigtl. (bie ®agitbc>
petabpängen taffen, bap. 1) (Borfl., bidjt. u. jpi!
mögen, abmägen herbae pensae Ov.\ tp. «
beurteilen, abmägen alqm non ex forto>
sed ex virtute; rem levi coniectura; ubi (inpki-
losopbia) res spectatur, non verba pendnntt
6) ftpöpen, atpten, palten parri (Ter, Sali
flocci, nihili, quanti (Ter.), magni (Hör.)-, pv
tic. pensus, al« adj. m. (»orft.) comp. et»t
aenämett, mitptig, ftpöpbar pensior coe-
dicio Plaut.-, inBbef. nihil, non, nec qnieqaas
peusi habere auf nitpt« ®emi(pt legen, fttp bc
©emiffen barau« matpen, nitpt barnatp frage« s
neque id qnibus modis assequeretnr, quicqasa
p. habebat, nihil p. neque moderati, nihü p
neque Bancti, neque dicere neque facere qta«
quam p. habebat Sali.; fo xobia, quid faceret«.
minus p. esse; nihil p. iis fuit qnid dicerent
quibns nihil neque dicere p. sit neque ftce*
2) meit »or Einfüptung geprägter TOünje« te
©letaH bei gaplungcn jugemogen marb, bejet
len, japlcn alcui pocuniam, usnram pecuni»’;
Stipendium, tributa, bina milia aeris; b«». txi
bie älteften Strafen in IBejaplung eine« Stilbs
©iep ober einet Summe Selbe« beftanber ans
fiepen, leiben (ma8 man »erbient pati Srnt
mihi tergo poenas Ter.; maximas poenas tetsr
ritatis meae; satis pro (im ©erpöltni« ju) tem-
ritate unius hominis suppliciorum pensnm es«
Liv. 34, Gl; parum ignominiae pensum es!
Uv. 3) (feit.) roiegen, ftpmer fein, mi««-
pondo octoginta Romanis ponderibus Ln.
•pendölus, adj. [pendoo] 1) pöngenb, pftit
pöngenb hoc ab omo collum. 2) tp. ftpwt1
benb üuitem dubiae spe horae.
pene, Pünfil», POnSins f. paene, Peneus.
PenSlftpa, ae, ob. *-pe, es, f. ©emaplm te
Ulijc«. $a». **pfU8, adj.
pSnös, praep. m. acc. bei jmbm. 1) in imW. mt:
ntäfeigem Eigentum, in jmb8. ©cfii, WudM
®emalt (gern, in ©ejug auf eine ©erfoit) ist*e
iam p. yos psaltria est? 2’er. ; hi centum di*
p. accusatorem cum fuissent; p. quem qni«p'
Caesaris sit miles; fides rei p. auctores ent;
p. eos summam victoriao constare; indirinc,
potestas rei est p. alqm; quem (osum) p. arte
trium est et ius et norma loquendi Bor.; *««•
Penestae
cub imperiumque Latini te p. (sc. e*t), *p. te
es? bift im bei Berftaube? 2) in Bejug auf Zeit =
name, auf feiten jmb«. p. te culpa est Ter.;
p. Aetolos culpam belli esse, nullam p. se cul-
pam esse Liv. ; tp. rem pnblicam esse ei bol«
ten mit tc. ; potissimam (causam) p. incuriam
virorum feminarumque melt^e liege in ic. Tac.
an n. 4, 16.
Pbnestac, ärurn, »i. Stabt in 3Qt)tieu. SaD.
Pcnestia, f. bie ßanbfd>aft ber Benefter; atij.
•stUut.
*p6netrAbilis, e, adj. [penotroj 1) burebbring«
lieft corpus. 2) burdjbringenb tolum, frigus.
piniträlis, e, adj. [oerro. m. penetro u. penitue]
eigtl. burebbringenb, bah jum 3nnern gebö«
tig, innerlieb, inmenbtg *fdii bie Benoten
(Dgl. Cic. n. d. 2 §. 68) föermaniae deos, fo-
cus, *tecta (ber Slmeifen), ‘adyta, ‘.-ignum Mi-
nervae; aubet. -träle , is, n. gern. pl. -trälla,
ium, n. ba« 3» ne re eine« §au)e«, Sempel«, bie
innern ®cmäebct (m. bem Begriff ber Sichet«
beit u. Unberlebliebfeit, weil bie Renaten bort
Derebrt lourben) peuetrale urbis; fpenetrali ad-
esse deam; pl pontificum; ‘regnum, * 1‘riami;
‘fausta (bei Äuguft) ; fin ipiis p. (Britanniac)
siti etc. ; rerba adhuc versantur mtra p. Vestae
im fcaufc bei Siebter« bot Beröffentlicbung einei
öebiebte« Hör. ep. 2, 2, 114; fbilbl. cloquentiae.
penetro, 1. fpomtusj I) frans. 1) (oorlt.) hinein:
bringen, «fegen, «führen pedem intra aedes;
p. se (fieb begeben) in fugam, se foras; se ad
plures f. multua 1); intra pectus se potio. 2)
bureb ob. in etm. bringen, burd)«, hinein«
bringen, «tommen *sinus Illyricos; *aulaa et
limina regum; fiter Lucullo quondam penetra-
tum; (jpät) Caspios, Albanos etc.; bilbl. nihil
Tiberium magis quam studia hominum accensa
in Agrippinam. II) intrans. in etm. hinein«
bringen, fieb begeben huiusmodi in palae-
strauj Plaut.; ad urbes, per angustias, in tem-
pla, intra rallum; bilbl. res nulla magis in
animos; magis ad sensum opinionemque iudicis;
*adeo ad omnem aetatem tanti mali sensus.
Peneua ob. 6o», ei, m. |7Ir,»tidc| ßauptflug SI)ef=
fallen«, al« gluggott Batet ber 6tjrene. Nation
•Penbls, idis, f. ob. ‘-neis u. *-ueus, adj.
penYelllus , i, m. ob. -Ium, i, n. Idem. 0. peni-
culus] ber Binfel; tp. bie ftiliftifebe SJarftel«
lung Cic. Qu. fr. 2, 16, 2. — pculeälus, i, m.
idem. o. penis] 1) Büfdjel Plaut. 2) Schwamm
Jlaut , Ter.
p6nlnsfila, l’eninus f. paeninsula, Penninus.
penis, is, m. 1) (MTaltet) ber Schwan«. 2) boS
männliche ©lieb; pene bureb Unzucht Sali.
p^nTtäs (einm. Ct. 61, 178. penit«) [penus] 1)
(Plaut.) adj. nt. eup. innerlich, iuwenbig
iaucibus; pectoro penitissimo; ex barbaria pc-
nitiasima. 11) adv., 1) tief hinein, bis auf ba«
3nnerfte p. in Thraciam sc abdidit; p. ad ex-
tremoi fines se recipere; inclusum p. in Tonis;
saxum p. excisum; f p. usque ad initiom mari-
timarum Alpium; *p. patuere carernao; *p.
terra dehiscens; tp. a) tief, f eft, ea p. mandate
aniniis vestris; opinio p. insita; p. ex intima
philosophia haunre alqam disciplinani; bene
p. sc dare in fiuniliaritatem alcis; demittere
ee p in cansam. b) bureb u. bureb, Don in«
nen n. äugen, grfinblicb, gänjlielj, Dillig,
gong u. gar p. nosse alqm; p. perspteere, per-
£rinid)tn, tat.knitfOirt 64uIt»Sttttb. 6. «ufl.
— penso. 593
noscere, perridere; perceptas p. et pertractatas
res humanas habere; p. tollere, amittere alqd;
p. perdere se ipsos; p. diffidere rei publicae;
ne nos quidem huic uni studio p. unquam de-
diti fuimus Cic. ; *p. macerari bureb SDinrf unb
©ebein; *p. notus; bah- innig, herzlich («•
Cic. tn Cic. ep.) rogare; *dilectam p. lovi ; fre-
formidare. 2) ‘weithin, weit p. repostas
gentes; terrae p. penitusque iacentes weiter u.
weitet; ‘bilbl. b. comp, crudelior.
Pänius, ii, *». ging in Sfoltbi« Ov.
penna, ae, f. 1) bie gebet eine« geflügelten Sie«
re« (bie grdgerc u. härtete, «um gliegen bienenbe)
meae ulao pennas non habent Plaut. 2) meton.
ew. pl., glügel, gittiege alias (animantes)
abere effugia pennarum; * verterc pennas ba«
Don fliegen; übertr. *D. Bienen; *D. IRerlur, *3ri«,
‘SabaluS; bilbl. incidere pennas; decisis p. ; ex-
tendere nido p.; ‘sing. collect. Beflügelung,
©efiebet; *ba« gliegen, ber glug; in«bef. a )
*bie gebet am Bfeil, *ber Bfeil- b) *pl. ge«
berlappen «um Sebeutbcn bei ber 3agb. San.
pennitus, mlj. beflügelt, befiebert ‘Fama.
pcnnlgSr, gera, gerum, adj. [penna u. gero]
geflügelt, befiebert unimantium genus.
Penninus (aueb i’enlnus, Poeninu»), adj. ju ben
penninifcbcH ?llpen (jwifeben SBalliä u. Ober«
italien) gehbrig, pentuntjeb Alpes, iuga Tac.;
P. (sc. mons) bet gtoge St. Bernharb; P. iter
bie Strage über biefen Berg Tac.
pennTpcs (anbere: pinnipes), pddis, adj. [i«inna
u. pesj an ben gügen beflügelt Ct.
pennula, ae, f. [dem. D. pennaj (feit.) pl., Cic.
pensTlls, e, adj. [pendoo] hättgeitb, herab«
hängenb, *uva jur Slufbewahrung aufgebängt,
gettodnete; fhorti febwebenb, auf Sebwibbogett
rubenb.
penslo, önis, f. [pendo] 3a^inng, 8u««ah«
lung, bah- 1) ber einzelne, an einem begimmten
Sage $u jahlenbc fogen, bie einzelne SRate,
©elbquote tribus p. ea pecunia solveretur;
primam praesentem ii qui tum essent, duas
(bie beiben anbern) tertii et quinti consules nu-
merarent; descripta p. aequis in annos quin-
uaginta eolverent; iusti crediti solutioncm in
ecem annorum ponsiones distribuit; farlaftifd)
D. ber guloia ista tua minime atara coniux —
niraium diu debet populo Romano tertiam p.
Cic. Phü. 2 §. 113; (fpät) Bbgabe, Huflage.
2) (fpät) fSKietjin«.
penslto, 1. [intens. D. penso] 1) genau wägen,
ab Wägen lanam Aur. Vict.; tp. reiflich erwä«
gen, bebenten quae (imperatoria consilia etc.)
pensitanda quoquo magnis animis atque inge-
niis essent Liv ■ 4, 41, 3; fomnia a te pensi-
tari; fdiup., quem potissimum öligeres; fsaepo
apud se pensitato (abl. abs.) an etc. 2) j a b l e tt ,
bejahten vectigulia alcui; fquod (Stipendium)
Arachosiis utraque uatiop.; praedia, quae p. bie
fteuerpfliebtig gab. — penso, l. [intens, d. pendo]
wägen, abwägen aurum Liv. ; fpriebw. (Hör.)
Romani scriptores pensantur eidem trutinä;
tp. a) ein* gegen ba« anbere wägen, bagegen
rechnen, aufwiegen, au«gtei<ben, oergel«
ten, erfegen, entjibäbigen honesta; adversa
secundis; res transmarinae quadam vice pen-
satae jenfeit« be« Weete* wogen fieb bie tErfolge
gewifjetmagen auf, hielten fieb ba« Gleichgewicht,
‘vulnus vulnere, fdamna aestatis hibernis even-
38
594
pensum — per.
tibus, fparta cum amiagia imperia; aurt) et-
laufen, büfien *Iaudem cum ganguin« (sc.
filiae). 6) erwägen, überlegen conailium,
f singula animi eonsulta, f alqd secreta aeati-
matione. c) beurteilen amicos ex factis,
vires magia oculia quam ratione, ad conailium
peuaandum.
pensum, i, n. [partic. t>. pendoj 1) *fbie läge*:
arbeit ber ©tlaoinnen im ffiollfpinntn, ’überb.
XageSarbeit revoluta. 2) tp. bie Aufgabe
(bie man fiep felbft ftellt ob. bie einem gefeilt ijt)
me ad moum munua penaumque revocabo. —
pensus f. pendo 1) b).
Pentelicus , adj. iu bent (burdj feinen 'äJtarmor
berühmten ®erg) ißentelilu« (bei «Upen) ge ^6 =
rig, pentljelifd) Cic. [rige« Sdjtff.
fpeuteris, Idis, f. { xtvrrjprji sc. va»s] f ünfrube*
Pentheus, ei u. eos, m. König in Sieben, wegen
feiner Seradgtung beb baedfifdgen ©otteäbienfte« o.
feiner SRutter Mgaue u. ben übrigen ©aerfgantin
nen jerriffen, adj. *-theus.
pbnula, pemilätns f. paenula, paenulatua.
peuüria, ae, f. ber SBangel an tc. (}unäd}ft an
ßebenämitteln) aquarum, rerum neceaaariaram,
victus Hör., ‘edendij argonti, agri; magna ci-
vinm Ter. j aapientium civium bonorumque Cic. ;
liberorum, mulierum.
pSnns, öria, n. ob. ua u. i, comm., and) (Plaut.)
-nnm, i, n. ber im Snnern beb §aufeb attfbe
Wahrte ©orrat anüebcnbmitteln, berSKunbs
borrat, ©peifen über!), p. eat omne quo ve-
Bcuntur hominea. [äReereb.
Pbpirethns ob. -tbos, i, /. gnfel beb nqätfrfgen
pbplum, i, n. [ninkov] ein weidjfb, pra^tooDeb
Cbergewanb für gtied). grauen , bej. ber
Ätbene, in Ktigen an ben ©anatigenäen jur Sdgau
gefteüt Verg.
per, praep. m. acc. 1) räumlid), bejeidgnet bab
Iurd|bringcn eineb ©egenftanbe« b. einem ©nbe
bib jum anbem, teilb in geraber 'Jiidgtung, burtp,
burdj — pinburep, über — ^in, über, bor
— bin, teilb nadg allen möglichen fiHdgtungen,
burtb — bin, über — tgin, läng« — bin,
in (anf, unter) — untrer ire per buos fines;
iter, via p. Sequanoa burdg bab ®ebiet ber ©.;
p. provinciam noBtram ; aanguia p. venas diffun-
ditur et Spiritus p. arteriös; coronam auream
p. forum ferre über JC. bin; p, temonem per-
currere; tranaire p. Corpora; p. arma, p. Cor-
pora evadere; p. munitionea ae deicere; per
gradus deicere; incedunt p. ora veatra; eqmti-
bua p. oram maritimam (bie gange Stufte entlang)
diapoaitia; p. quem (amnem) erat ipae naviga-
turua Gurt.; aupplicatum p. compita tota urbe
eat; p. provinciam (in ber gangen ©.) imperii
tui; p. manus f. manua X); Imperium, inaigne
regium in orbem p. omnes (bei allen bcn*tn)
ibat; *rait p. omne nefaa b. einem greoel gum
anbern; *p. acelus (burtb alle ©tabien beb Ser=
bredbenb) actia; *p. domoa ire einbringen in xc. ;
invitati hoapitaliter p. domoa; *p. araa colitur;
*p. ailvaa vivit; *iacuit immenaua p. antrum;
fp. leve et lubricum pavimentum cecidit; tP-
herbaa im >C. liegenb; p. omnia hnmana in allen
:c. Gingen.
2) e. ber Seit, jur ©egeidgnung btt ununteibrodge=
nen gortbauer einet Xb^tigfeit ». «nfang bib gu
ttnbc einer Seit ob. ber lauer ber Seit, tn meldgc
ein einjelneb galtum fällt, burtb — binburtb.
Wäbrenb, lang; im Setlauf, wäbrenb, in
p. omnes dies, multoa p. annos; incendium p.
duaa noctea tenuit; p. biduum, p. lndoa ; p
idem tempua, p. illa tempora, p. meridiem pro-
fecti, p. somnium, p. aomnum, *p. brumam, *p.
iinbrem, *p. lunam im SRonbfdgrin; audg ’nadg
©erlauf p. exactos annoa; p. annos deciea un-
denoa.
3) bei subst., welche eine Sigenfdfaft ob. ®tim=
mung, einen Suftanb begeidgnen, wäbrenb, in.
mit, unter, per iocum dioere in ber Stimmung
eine* ©djerjenben, im ©djetg (»erftbieben o. ioeoee
auf fdferjbafte üßeifel, p. imprudentiam, p. iraui
facere alqd, p. dilationes bellum gerere, p. aum-
mum dedecus vitam amittere; fame potiua p.
ignominiam quam ferro p. virtutem moriamur;
p. laaciviam, p. vim, p. inaidiaa, p. otium; aive
in quiete aive p. vinum aive p. inaaniam; p.
vinum im fKaufdj Liv., *p. furorem, *p. labo-
rem, *p. artem tunftgemäfi; *p. ridiculum in
Sadgen erregenber Seife; p. commodain m. ©e
quemlitbftit Liv.
4) gut iSngabe ber ©erfon ob. ©adje, welche mit
telbar bei etw. einwirtt (nitbt beb eigentlichen
Siittel« ob. Setljeug«) u. gleidffam ben 5>utdg
gangbpunft einer Xlgätigfeit bilbet, burtb, »er
mittelft iatius iniuriae p. voa ulciaci; qui p
eum aut bonorea aut divitiaa ceperant; aut
ipsum sua manu feciase aut p. alios; quae (na-
vea) faetae erant Arelate per Caoaarem auf fi
Cetanlaffung ; iegatoB per Atrebatem Commiun
(unter Sermittelung beb Sit. 8.) de deditione ad
Caeaarem mittit; interfici, occidi p. alqm mit
telbar, auf jmb*. Slntrieb, Seranftaltung Jt.; p
literaa alqm certiorem facere; p. hostias diu
aupplicare; p. aenatua conaultuni; p legem; p.
manua (an ben $änbcn ber Obenftebenben dr-
mitti; cum p. (bei (Gelegenheit) ludos ab Sabi-
norum iuventute p. laaciviam acorta raperen-
tur; eoa ab ae p. fidem (inbem jie bem gegtbr-
nen Sorte geglaubt hätten) in colloquio circum-
ventoa, p. Colloquium decipi, p. eiua auctoriU-
tem deceptua; p. eam causam (Sorwanb); p
causam renovati ab Aequis belli; p. omnia < in
allen Serbältniffen) expert us; bab- p me, te, bau
ftger p. se, a) ohne jmbb. fDlitWirlung, S»
tbun, fcilfe, au« eigenem Slntriebe, felb
ftänbig, für fitb alllein omnia p. ae obire;
Domitiua p. se circiter XX cobortea — c oege-
rat; nihil iam Caeaaria imperium exapectabant.
sed per ae, quae videbantur, admimatraban; ;
cum p. ae minus v&lerent, Germanoa atque Ario-
vistum aibi adiunxerunt; plebea, quae nihil p.
ae audet; p. me tibi obstiti; *p. te tibi conau
lia; *p. te aapia; *niai aolerea p. te (eigenmädr
tig) aumere. ß) burtb f*<b f elbfi, an u. für
jidj bomo p. se cognitUB; ai p. ae virtua pon-
deranda sit; amicitia. p. ae et propter se ev
petita; p. ae aibi quisque carua eat. y) felbft
in eigener fflerfon acceptoa (legatoa) p. ae ad
eum adducerent Caes. b. c. 3, 17, 2; quoacum-
que — idoneos credebat, aut p. ae aut p. alios
sollicitabat Sali Cat. 39, 6; p. me ipse, p. ae
ipse f. ipBe I) Ä) b). 3n«bef. a) unter bem
©dgein, mit ÜRifbrautb einer Satbe, unter
bem Borwanbe p. fidem fallere; decipi p. in
dutiaa et apem pacia; p. faa ac fidem; trau
dare alqm p. tutelam aut aoeietatem; p. po
teatatem auferre alqd ab alqo; p. hoapitium
595
pera — Perbibesia.
exhaurire et exinanire alcis domum; p. Caeci-
lium (unter 8orfd)üt}eu be« (£.) aceusatur Sulla
6) jur «ngabe beffen, roa« al« Seranlaffung ob.
leitenber ®runb gebaut wirb, wegen, »ufotge,
oui p. aetatem huius auctoritatem loci non
attingere; p. ambitionein; p. araritiam deci
pere; p. me tum potins quam volnntate; in has
regiones p. Leptitanorum negotia venimus; *p.
hunc inventa licentia morem. c) 0. bem, wa«
etw. geflattet ob berhinbert, oermöge, Ijal«
btt, Dor p. anni tempus, p. valetudinem posse;
trahantur p. me meinethalben, bor mir; bei licet,
stare f. licet 1), sto 2) ß] ; »neque p. nostrum
jtatimur scelus (unfer 3teoe[ geflattet ti nicht);
Odern publicam p. sese (fobiel auf ihn anlomme)
inviolatam fore; fp- hoc, +p. quae be«wegcn;
bah bet Sitten u. Schwüren, um — willen,
bet oto te p. deos; p. deos iurare; p. deos
immortales! p. deos; p. deos atque homines!
p. vos, p. liberos; .p. fortunas restras; p. ros
ndemque vestram; b. feinem Kafu« getrennt p.
ego te deoe oro Ter. -, p. ego ros decora maio-
rum — oro et obteator Curt.-, auef) fo, bafj burd)
«ttraltion ber ju per gehörige Kafu« o. einem
anbent Borte angejogen wirb p. ego te, quae-
cumque iura liberos iungunt parentibua, pre-
cor Liv. ; p. si qua est — fides, oro Verg.
pera, ae, /. [irijpa San jtn] (bgl. mantica) Phaedr.
pSr-ubsurdiiH, adj. jeht ungereimt.
pSr-aceommöditus, adj. fe$r bequem, gele«
gen, in ber Imeft« de. fam. 8, 6, 3.
pdr-*cSr, cris, e, adj. fehr fdjarf iudicium Oie.
fam. 9, 16, 4.
pör-äcerbus, adj. fehr h«tbe, fempfinblich.
pär-Seesco, 3. eigtl. fehr fauet werben, bah- tp.
fehr berbtiefjlich, fehr ärgerlich werben
• pectus Plaut.
päractlo, önis, f. [perago] Sd)lu6a!t senectus
aetati est p. tamquam fabulae Oie.
pörXcütö, adv. [peracutus] (feit.) fehr ftbarf,
ftbarffinnig. — pör-ieütus, adj. 1) fehr
fcharf, burdibringenb rox. 2) fehr feharf«
finnig.
p6r>Sdfilescens, Wb, adj. fehr jung Oie. de imp.
P. §. 61. — per-ädälescentülus, adj. dem.
gang, blutjung Nep. Eum. 1, 4.
Ptraea, ae, f. eigtl. ba« jonfeitige SJanb o) P.
Bhodiorum , ein fiüftenftrid) in Karten. 6) ©tabt
in Äoli«, Kolonie bet SKqttlenäer.
pSr-aeque, adv. böllig gleich, ohne Unter«
jehieb Oie -, nihil ante p. eodem Jtjlm scripsisse
Plin. ep. 1, 8, 1.
p$r-iglto, 1. (feit) umhertreiben, «jagen, be«
unruhigen rehementius peragitati ab eqnitatu
Caet. b. e. 1, 80, 2. — pör-igo, s. 1) eigtl. fort
u. fort bewegen, bah- 'humum fort u. fort be«
arbeiten, *agili freta remo fort u fort
burchfthiffen. 2) bi« an* 8iel bewegen, nur tp.
a) eine Ibätigleit burch«, ausführen, oollcn«
ben; auch «ne Seit berleben, ju ©nbe h'I,:
bringen narigationem, *cursum, * iter , *iter
propositum; »sol duodecim signa burehläuft;
inceptum Verg., Liv.\ propositum Nep. ; Consi-
lium, indiciura; »dona bie ®u«teilung ber jc. ;
*mandata; »vice« abwecbfeln, »quibus est for-
tuna peracta überftanben; »peracWs imperiis;
•caedem, sacrificium Liv. , *sacra, conrentus
abholten, comitin, concilium; »vitam, * aevum,
»aetatem, fnoctem, *salubres aestntes; * per-
acta (fata) ba« bereit« Stiebte. 3tt«bef. b) t. t.
p. fabulam ein ©tüef, eine Solle burchfpieten,
fabulam vitae, f partes suas. c) al« geriehtl.
1. 1. eine Klage, einen $rojeh bi« jmn Urteils«
fpruch burdjführen, einen ftngeltaaten bi*
*ur Verurteilung berfolgen, jur Cerurtei»
lang bringen accusationem Plin. ep.-, causam
rei Hör.-, reum Liv., Tae.-, »peragor populi pu-
blicus ore reus; Semprouium usque eo perage
(greife fo heftig u. mit folchem Srfolg ait), ut
Cael in Oie. ep. 8, 8, 1. d) tebenb oerhanbeln,
n erbringen, bortragen, erörtern (oft b. Liv.)
rerbis auspicia Liv. 1, 18, 10; postulata, sen-
tentiam, Decii laudes, »aliud argumentum; *res
tenues tenui sermone peractae; ȟberlegen,
erwägen omnia praecepi atque animo mecum
ante p. 3) gleicfjfam burchtreiben, burchboh-
ten latus ense Öv. her. 4, 119.
peragr&tlo, önis f. fperagro] ba« Durchw an«
betn itinerum Cie. Phil, 2 §. 67.
pörKgro, 1. [per-ager] 1) burchwanbem, «rei«
fen, «)iet)en omnes provinci&s, Asiam, sultus,
rura, peragratus orbis terrarum victorüs eins
gentis; (fpät) navibus Oceani litora, »litora
classe. 2) tp. innumerabiles mundos infinitas-
que regiones mento; latebras suspicionnm; ea
fama oerbreitete ft<^ ; orator ita per animos ho-
minum bringt fo etn in te., Wirft fo auf te.
per-ämmis, tis, adj. fehr liebenb nostri Oie.
Att. 4, 8. Dab. perSmantSr, adv. fehr Hebe«
Oo 11 fam. 9, 20, 3.
* pör-am bölo , l. burchwanbem, «wanbeln
aedes Plaut. ; tutus bos rura, frigus artus burd)«
jieht; Atti febula crocum f. crocum.
per-Smoenus, adj. feht angenehm aestas Tae.
per-amplus, adj. fehr weit, groß Oie.
pörangustö, adv fperangustus] fehr eng quae
coartavit ut p. (in einen fehr engen Saum) re-
fersit in oratione sua Cie. de or. 1 §. 163. —
per-nngustus, adj. fehr enge, fchmal.
per-anno, 1. ein 3ahr leben Suet.
per-antiquus, adj. fehr alt. [alcui Oie.
pör-appösTtas, adj. febt paffenb, fehieftid)
per-arduus, adj. fehr fwwiertg Oie.
pör-argütus , adj. bilbl. fehr fcharffinnig,
geiftreieh Cie. [bewaffnet Ourt.
pör-armitns , [ partic o. perarmo] (feit.) wohl
»pör-äro, 1. 1) burdjfurchen rugrs ora. 2) tp.
(mit bem ©chreibgrijfel bie mächfeme lafel gleid)«
fam burchfurchenb) flüchtig nteberf<f)teiben su-
bito perarata litura ; talia perarane manus.
perätim, adv. [pera] im Sanjen Plaut.
pSrattente, adv. [peratteutus] fehr aufmerf«
fam Cie. — pbr-nttcutus, adj. fehr auf«
merlfam.
per-aadlendus f. perhaurio.
per-bacchor, dep. 1. burchf chwärmen multos
dies de.
per-beätus, adj. fehr gl ü cf lieh (^c-
per-belle, adv. fehr hühfeh, artig,
per-böne, adv. fegt wohl I«atine loqui, p. fe-
cisse fortuuam; p. (e« fei ein große« ®!ücf. bah)
detectam in LeonWnis esse avaritiam Koma-
norum.
per-bönöTÖlus, adj. fehr wohltoollenb de. —
per-benlgne, adv. fehr gütig Ter.-, in ber
Imefi«; p. mihi benigne respondit de. Qu. fr.
2 9 2
PerbTbesla, ae, f. [perbibo] ein fingierte« Bort,
88*
596
perbibo
pererucior.
baB irinllanb Plaut, (gledeifen: Bibesiam).
— per-bibo, 3. 1) *ganj einfauacn lacrimaa
venia imis; tp. *geiftig gan* in fid) aufneb5
men verba pectore. 2) auBjaugen medullam
alcui Plaut.
pcr-bito, 3. (ootll.) 1) bingeben in Sici-
liam. 2) ju @tunbe geben,
per-blandua, adj. f e b* cinnebmenb.
per-böniia, adj. f e b r gut.
per-brSvls, e, adj. fegr f ut j perbrevia aevi
C&rthaginem esse; p. tempore u. bl. perbrevi ;
per mihi b. pan Oie. p. Clu. 1, 2; 0. SRebner
idem (Crasaus) et perornatua et p. Brut. §. 158.
®flB. per-bröviter, adv. f e b t furj.
•per-eiileaeo, 3. buitb u. bucd) 1) e 1 6 werben,
per-calleaco, 8. 1) febr gefüblloB, gleid) =
gültig werben. 2) gehörig gemigigi wer-
ben usu rerum.
per-cärns, adj. 1) leb teuer, loftfpielig Ter.
2) febr Wert, teuer,
per-cautna, adj. febr oorfiebtig Oie.
per-cSlBbror, 1. im äJtunbe ber Heute b'*!
umgetraaen »erben, im Umlauf fein ver-
aua percelebr&ntur; rea poreelebrata aermoni-
bus est.
pcr-c61Sr, eria, adj. febr fältelt Oie. ®ao. per.
cblBrltSr, adv. febr febnell Oie.
per-cello, cüli, ciilsum, 3. 1) umwetfen, nie*
berwerfen, ((biogen, ju ©oben weifen,
brüden, erfibüttern alqm Plaut., Ter.-, saviis
perculBua est Plaut.-, percelli saxis Ourt. ; fpridpu.
(Plaut.) plauatrum percnli ■= id) habe bie Sache
jdjledu gemacht; bab a) an etw. fcblagen, ft o -
gen aleui femur, alqm genu, acuto acutum
imum. b) über ben Raufen werfen, fcbla*
gen, Bemicbten eos via Martis; hoatea; victi
perculaique. 2) tp. a) jcrrüttcu, ju (Ürunbe
richten, erfebüttern, ftürjen, breeben, inS--
bef. bureb Slnllagc, nobilitate perculaa; qua pau-
citate perculaa eat Lacedaemoniorum potentia;
quorum imperii maieataa ab hoc imtio per-
culaa concidit; imperium, frem publicam. b)
baB®emüt erfebüttern, bef. bureb Scbred, ffurebt
beftürjt, mutloB macben alqm metu, pavore,
tum ultu in8olito, clade alcia, magnitudine faci-
noriaj repentino metu, pavore, deorum irfi., hac
plagS., pari fortunä, *mcntea perculaae nicber=
gefeblagen; ptägn. ia metus perculit ut etc. er=
febütterte U. bewirtte babureb. Sag ic. ; atrox hiems
etc. Vologeaen m. inf. Tae. an«. 12, 60; quos
pavor in ailvaa erfebütterte u. trieb in tc., ingena
pavor primo discurrentes ad auna rea tollendas
in hoapitia.
per-cenaeo, 2. 11 muftern, burebgeben, bureb-'
jübitn, beteebnen, beiiäblen, betnennen
promeri ta numerando ; dauern aemeptam, omnea
gentea; omnia generatim aacra omneaque deoa;
aueb befiebtigen captivoa; beleuebten, Iriti*
fieren orationea legatorum. 2) burebreifenb
muftern, burebwaubern Italiam, Thessaliam,
•totum orbem, *aigna.
perceptio, öniB, f. fpercipioj 1) baB 6infam =
mein frugum 2) tp. geiftigeS Muffafjen, 8e =
greifen, SrlenntniB cognitio aut p.; pl,
animi.
percido, cldi, claum, 3. [per-caedo] (potfl. unb
fpät) jerfeblagen oa alcui.
per-eieo, gew. im partic. perf. pass, pereltn»,
erregt, in Bewegung gefegt, gereijt, aueb
leiebt ju erregen, reijbar, bi&*8 ir&». ani‘
mua iratua ac p., ingenium. 2) nennen iatuui
impudicum Plaut.
pereipio, cepi, ceptum, 3. (percepset ft. per-
cepisBet in einer SHcbterftefle b. Oie. off. 3 §. 98)
[per-capioj 1. gan» in ©efig nehmen, f ich
bemächtigen, ergreifen insania (eum) Plaut ,
urbis odium me Ter.; aatiaa alqm amoris Lit
2) an fieb, in fieb aufnebmen, fegöpfen *non
alias auraa; *üammam pectore. jal) in Qm
pfang nehmen, belommen, geniegen arteru,
per quam vox percipitur; praemia, benefiei»,
tructum victoriae; ovandi ins et triumphale
ornamenta; tp. a) uoüftänbig btmcrlen, wabt-
nehmen, empfinben, böten sensibus, ocutie.
auribus; aonum, querelas; percipite quae di-
cam; voluptatem, miaerias. b) geiftig Doüftänbig
unb grünblicb erfajfen, auffaffen, fieb as‘
eignen, begreifen, erlernen usum eiua ge-
neria proeliorum; nullo usu rei militaris per-
cepto; alqd animo; praecepta artia, philosopho-
rum percepta habere; perceptas penitus et per-
tractatas res humanas habere ; omniuin civirun
uomina »ugte, fannte genau; nomen perceptum
uau a noatria ben unfern geläufig; cognoaci ar
percipi, percipi cognoaeique; siebst. n. percepta
(Hebt , Cürunbfäge alB überfeg. n. deeojijfurro;
artia Cie. fat. §. 11.
per-oivilis, e, febr leutfetig, berablaffent
Suet. [Plaut
per-cognoseo, 3. bällig tennen lernen algm
per-cülo, 8. 1) fnoUftänbig auBarbeitev.
alqd. 2) (Plaut.) fehl febmüden feminam,
(Tae.) alqd eloquentifi. 3) febr ehren, bt
ehren Plaut.; pleroaque aenatorii ordinia bo-
nore Tae.; aueb i-dur. Vict.) feiern initia Ce-
reris, funua. [Cie.
per-cömls, e, adj. febr freunbüeb, gefällig,
percommüele, adv. fpercommodus] febr be
quem, paffenb, gelegen tumulua p. sitos ad
commeatua excipiendoa; p. accidit, facies; p
omnia explorarc. — per-commüdus, adj. febt
bequem, paffenb, gelegen caatris Liv.
percontätio, önis, f. [percontorf baB au9fra =
gen, bie Qrlunbigung directa; noatroruin:
pl, Caes.; alB fRcbefigur, bie Befragung bcB 3Reb
nerB, welebet ©efdjeib auf baB nerlangt, »onaei!
et fragt Ctc. de or. 3 §. 203. — pereonUtor.
öria, m. [percontor] üuBfrager, »boreber
Plaut., Uor. — percontor, dep. 1. fieb «rfua
bigen, auBfragen (um BoUftänbig u. grnnbliii
belehrt ju werben) alqm, ab, ax alqo, alqm de
alqa re, alqd ex alqo; (Plaut., Hör., Ourt.}
alqm alqd; (Plaut.) alqm ex alqo bei imbw
.naeb jmbm. fieb etfunbigen; alqm. Com., CHe. de
or. 1 §. 97; pauca de atatu civitatis Sali.
per-contümax, äcia, adj. febr trogig Ter.
per.cöpivaus, ad;, febt reich imOuBbrud, wort^
reich Plin. ep.
per-cöquo, 3. burebf oegen, =brennen quibus
(aigni») percoctis Phaedr.; bag reif machen
avas Ov. , measem.
per-crBbreaco (niegt beaco), 3. fegt häufig
werben, fieb uerbreiten, überbanb nebmen,
ruchbar werben opinio, fama, -frumor, »oelaf.
rea, fGermanici valetudo Romae.
per-crepo, 1. laut erfeballen Oie.
per-crüclor, 1. fi^ abängfiigen hoc est quod
(Worüber) pererucior Plaut.
percnltor
percnltor, öri«, m. [percolo] rin groger, eifri»
ger Belehret Aur. Vict.
percunct&tio, percnnctttor etc. j. porcontatio etc.
pcr-cüpYdns , adj. fehr geneigt tui Oie. —
per-cüplo, 3. fehrwünfchen.grrnmolten Com.
per-cürtösns, adj. fepr neugierig Cie.
per-cüro, 1. oftllig peilen, auäpeilen vnlnus,
Liv-, Ourt.
per-eurro, cücnrri ob. curri, curmim, 3. I) in-
trans. burd), übet, na* et». Einlaufen, pin»
eilen per temonem, ad forum Ter.; eqno ci-
tato Cales, fin regiae vestibulum. II) trans.
1) bureptaufen, »eilen, fcpnctl burepteifen
agrum Picenura, -fregiones, fconventus, -fluna
fenestras , famnes iter qnod coeperuntj *pul-
pit* aocco non astricto — nadjtäfgg unb ge»
idjmacllo# fepreiben; tp. a ) fquaesttiram, + tri-
bnnatura, fpraeturam, fhonores; fsuum ordi-
nem Sebenibapn. 6) fmetns oronium pectora;
tcaeli mira temperiea ornnea anni partes
(perefept in jc.) pan salubritate. c) burd) lau»
fenb, eilenb ob. flüchtig erwähnen ob. be»
trachten, erwägen, oud) butcplefen multas
res oratione; quae breriter a te perenrsa sunt;
paginas in annalibns magistratuum etc.; multa
animo et cogitatione, multa etiam legendo;
ca* omnes (quaeationes) percursas animo (im
Überbli(f) habere; omnem Epicuri ditciplinam;
♦nomina aufgäplen ; ’reloci oculo erspähen ; *po-
lum animo burcf) fliegen. — percnmStio, önis, f.
[percurso] ba# Xutdpteifen Italiae. — per-
curslo, önis, f. [percurro] ba# Xurcplaufen,
in Bebe ob ©rbanfen, ba# fpinwegeilen über
etw. ob. fcpnetle Übetbenlen huic (commora-
tioni una in re) contraria saepe p. est; propter
animi multarum rerum brevi tempore p. —
— percurso, 1. [percurro] 1) trans. fburep»
ftteifen, 2) inirans. untpergreifen Liv.
percnsslo, önis, f. [pereutio] 1) feit, perenssn,
abl. m. *crebro, bai Schlagen, capitis nn ben
Äopf; digitorum bai ©cpnaljcn mit K. 2) al#
t. t. ba# Xaftfcplagen, bet Xaft numerorum,
interraUoram. — percussor, öris, m. [perentioj
Wftrber. — percussu f. percussio l).
per-cütto, cussi (sync. percusti ft. percussisti
Hör.), cnssum, 3. fper-quatio] burepfte epen,
»bohren, » ft o 6 e n alqm, pectus, rost.ro navem;
per eadem loca percussam fossam mittele Sürth'
fteepen# gemadjt, geleitet Pli*, ep. 2) fcplagcn,
flogen, wetfen, hauen, treffen alqm lapide;
Cato percussus esset geflogen; forem virgä an»
Ilopfen Lw.\ *ianuam manu; terram pede ftam»
pfen; hunc luppiter fulmine; turres, complures
m Capitolio res de caelo (o. ©lipe) percussae;
•pectus manu; *percussa (gepeitfept) litcra fluctu;
fpercussae matres pectora ftt±» fcplagenb an jc. ;
•soror palmis percussa lacertos; (Hör. sat. 2, 3,
2731 cameram (seminibus) mit einem Vlpfellertt
bie Sede treffen (um bie ©efinnung ber ©cliebten
ju erproben ; errrithte ber Sern bie Setfe u. prallte
mietet jurücf, fo galt bie# al# ein gute# ^riepen) ;
( Hör . sat. 1, 10, 42) Pollio regum facta canit
pede ter percusso, wo pede maptfcpeinl. im ©inn
u. numerus, Bpqtbmu#, jn nehmen u. pereutore
= ävasfovtir, anfcplagen, betonenb htrau#heben,
alfo 'in Seifen mit einer breifadjen ®rfi«, in ben
aus brri Sipobieen beftepenben Irimetem’; *auri-
culae roco percussae. 3nSbef. a) treffenb oer»
rounben feaput gladio; fbraebium gladio per-
— perdo. 597
cussub; se flore Libyco fttp betrinlen Plaut, b)
totfdjlagen (al# rein meepanifepe $anblung, na»
mentlich be# ScparfricpterS) alqm securi; cuius
manu percuBsus sit; falqm fuBti, fhostem,
tuxorem, *feras. c) t. t., ein Dpfertier fcplagenb
ein Bünbni# fcpliegen foedus. d) ft. t., fcpla»
gen, prägen nummum. e) »carmen lyrae di-
gitis ebumis bie flpra fpielenb mit ic. fingen;
♦pennos fd)Wingen. 8) tp a ) non p. locum f.
locus 1). 6) ba# ©emüt ergreifen, befallen,
rühren percussit ilico animutu e# fiel mir fo<
glricp auf# £>etj Ter.; quodeumque nostros ani-
mos probabilitate ; primus hic dolor me; repente
percussus (betroffen) atrocissimis literis, fpec-
tora parorc, pformidine ; quasi illa ipsa face
percussus esset; *me nec tarn patiens Lace-
daemon nec tarn Larissae campus opimae mit
Srgaunett erfüllt c) oetwuttben, fepmerjlicp
berühren, eine SBunbe fcplagtn percussisti
me (paft mir einen Stich in# der# gegeben) de
oratione prolata; percussus calamitate, graris-
eimo Tulnere fortunae. d) jmb. prellen, pin»
tergepen alqm Plaut., civem suum, a trat ege -
mate Cic.
per-deeörug, adj. fepr anftänbig Plin. ep.
per-depso, psui, — 3. burcplneten Ct.
per-difncTlis, e, adj. m. sup. fepr f cp Wer.
Dao. perrtlfflcTlltSr, adv. fepr fcpwer Cic.
Acad. 2 §. 47.
per-dignus, adj. fepr mürbig Cic.
per-dTltgcns , tis, adj fepr forgfältig Cic.
Xab. perdUYgentbr, adv. (feit.) fepr fotgfäl»
per-disco, 3. grünblicp lernen. [tig Cic.
per-diserte, adv. fepr berebt de.
pordltö, adv. [perditus] 1) tucplo? se gerere.
2) unmägig, über bie Wagen amaro TVr.
perdYtor, öris, m. [perdo] Berberber, 3«*'-
ft ö r et rei publicae, dignitatis, rexator ac p.
perdTtns, adj m. comp. u. sup. [partic. 0. perdo]
»erloren, poffnung#to9, peillo#, unglüd»
licp Bum perditus Plaut.-, *quanto perditior
(peruntergefommener) quisque est; valetudo, iu-
dicia; in#bef. a) unmägig, b. garten ®ffelten
u. fieibenfdjaften , p. (aufgebraiten animi esse
Plaut..; *amor; amore fterbticp Oerliebt Plaut.
♦in quadam; luctu in tiefe Iraner oerfunfen Cic.;
abfol. Verg. ecl. s, 59; *o. Xieren bucula. b)
grunbberborben, oerruept, oerworfenhomo
perditissimua, ad extremnm p.; adulescens p.
et dissolutus; p. atque dissoluta consilia; ne-
quitia äugerfte; in#bej. o. Xemagogen audaces
homines et p.
per-diü, adv. fepr lange
per-dintnrniis, adj. fepr lang bauernb.
per-dhre», Ytis, adj. jebr reiep.
perdix, icis, comm. [ntpdtj] ba# Bebpupn Ov.
perdo, dYdi, dttum, 3. [conj. praes. perduim, is,
it Plaut.; to di deaeque perduint cum istoc
odio Ter.; dii te perduint Cic. p. Dej. §. 2t;
com. praes. pass, perduar Plaut.] l)ju ©runbe
richten, »ergären, oetberben, unglücflich
machen, ftürjen alqm, cives, funditus civita-
tem; dosiderium per lnxum atque libidinem
pereundi perdendique omnia; *serpentem täten;
♦quae imberbi didicere, senes perdenda (prri#»
geben, wiebet auf geben ju mügen) fateri; inSbef.
a) oerfchwenben, oergeuben operam, oleum
et operam; profundere et p. alqd, tompus,
fdiem, *quae dixit et hat 'n hen SBinb ge»
4
598 perdoceo -
fptocgeti, fortunas Ter., *divitias, *patriam rem.
b) motalijd) Bcrbcrben aduleacentem Ter. 2)
Declteren (uuroicberbtinglid) u. fo, ba| bie Satge
nitgt mcgr epiliert; »gl. amitto) liberoe, oculoa,
Torem, litem. causam, spem; se diem quin non
perdiderit (auf nitgtSmürbige SBetfe gmgebradjt)
perdidisse (Bertoren), Plin. ep. 1, 13, 4; Domen
oergeffen Ter.; lucrandi perdendique temeritaa
Spielwut Tue.; »Bithyna negotia cinbülen.
per-döceo, 2. jirtb nollftänbig legren, unter’
tilgten, rea difficilis ad perdocendum; rerum
varietato utque usu ip80 perdoctus erat; *alqm
alqd; *m. inf.
perdocte, adv. [perdoctus] Plaut, (egt ge =
ftgidt. — per-doctos, adj. fegt gelegrt,
geftgidt.
per-döleo, 2. (egr, tief fegmerjen perdoluit
sc. tibi Ter. I>aB. perdölesco, ui, 8. (feit.)
fegr fdgmerjlieg empfinben, fi(g tief be =
trüben nt. acc. c. inf, Caes.
per-dömo, 1. obllig bejägmen, bewältigen
Latium, Apuliam. Hispaniam J.iv., fregionem,
flUyrio«, flllyrieum, fiudaeam, *Aegaea classe
freta, ’tauroe feroces ; übertr. fnono demum
sulco perdomatnr aolum.
pcrdormisco, — — 8. [perdormio] (fett.) in
einem fort fdjlafen usqne ad lucem Plaut.
perduar f. perdo.
per-düco, 3. 1) binfugren, ^bringen, ’burtg’
fügren alqm ad alqm, *bovem aa stabula, le-
giones in Allobroges; abfol. omnea navea inco-
lumes (an Ort u. Stelle). 3n8bef. a) als ftupp’
ler ein SRäbtgen jmbm. jnfiigren mulierem. 6)
eine Kauer, einen ©raben u. bgl. wogin fügten,
leiten murum fossamque ad montem, viam a
Bononia Arretium: turria altitudinem ad con-
tabulationem auffügren. 2) tp a) eine gSerfon
ob. Sacge bi* ju einem gewiffen 3<rie fügten,
bringen, ergeben alqm ad ampliaaimos ho-
noreB, ad aummam dignitatem, ad furorem,
fad Sanitätern; rem eo ut eS bagin bringen,
bafj »c.; rem ad exitum; rea est ad eitremum
casum perducta ift bis aufs äiifjerjte gelommen;
aueg bis ju einem gewiffen Seitpunlt fortfegen,
= fügten rem disputatione ad mediam noctem;
agn colendi atudia ad centesimum annum; ad
idus Maias rem trieben igr SBefen bis tc.; rea
ad meridiem erat perducta ber ftarnpf joa |t(g
bis tc. gin; hanc opinionem usque ad lianc
aetatem bis ic. barlegen. 6) jmb. ju ettu. brin =
gen, bewegen, oermbgen alqm ad, in auam
Bententiam; alqm ad se, ad auam voluntatem;
eo est perduetus ut Nep. 3) überlegen,
überftreitgen ambroBiae odore totum nati cor-
pus Verg. georg. 4, 416. LnD. A) per-dacto,
1. [ inten«. 1 wogin fügren, gerum fügren, B.
Supplern Plaut. B) perductor, örie, m. I) Plaut.
«fügtet, §erumfügrcr. 2) Kuppler,
per-düdüm, adv. Plaut. Bor fegr langer Seit,
per-duellio, öniB, f. Iperduellia] jebe feinbfelige
^anblung gegen baä Baterlanb, fein Dbergaupt,
feine Sctfafjimg , feine Bürger, Serbinbung mit
einem äufsetett fjeinbe, £)od)Dertat perduellio-
nis reue; actionem perduellionia alcui inten-
dere; qui Horatio perduellionem iudicent ae-
cuodum legem; utrique censori se p. iudicare;
perduellionis ae iudicare Cn. FuItio. — per-
duellis, e, adj. [per-duellum =» bellumj Ber=
- perennis.
altet — boatis, ber Iriegfügrenbe 5ti»b;
ißriBatfeinb Plaut.
perdnim etc. f. perdo.
per-düro, 1. auSbauctu, ansgalten Ter,
Suct.; fortbauern ad hoc genus hominur,
Plaut. [PlcnU.
l’erSdia, ae, f. [peredo] jtgetjg. baS ffrefslant
*p8r-8do, 3. gattj Betjcgten, jernagen licn
mae umore exsanguea genas; longa dies molli
sasa p. aquä; ignis Aetnam; Tellern morbc
illuvioque pereaa; übertr. quoa durua amor cm-
deli tabe p.; multia languoribus.
p8r8gdf (autg -grl, aber nur in ber Beben tun;
'in ber grembe’), adv. [pereger] augcrgalb bet
Stabt, übet fianb, tn ber grembe nos er»-
mus p. Plaut.-, habitare; in bie gtembe ei
ire Hör. ; * tp. p. est animus B. allem Qrbtftim
getrennt in pgilofopgifigen Spetulationen fug br
wegenb; auS ber grembe Com.; nuntiare Lt r.
pbregrinäbundus, adj. [peregrinor] in bet
grembe umger teifenb Liv.
perSgrinätto, önis, /. [peregrinor] ba8 Seifen
ob. ber 'ilufcntgalt im ÄuSlanbe. — p8re*
grin&tor, öris, m. Iperegrinor] ein greunt
beS Steif en8 im WuSlanbe Cic. — pfcrbgrini-
tas, ätia, f. [peregrinus] fber Stanb eines pe-
regrinua im rbm. Staate; bag. bie frembe, au»
länbifdge Sitte die. — püregrinor, dtp. l.
[peregrinus] in ber grembe fttg aufgaltes.
umgerteifen, ’Wanbern totü Asiä, in alien»
civitate, peregrinantes Weifenbe; übertr. a) um
getwanbern, -reifen; geipig gleiegfam gin
auSmanbctn, »ftgwcifen haec atudia jjer-
noctant nobiscum, p. rusticantur; vestrae aure:
finb auf Seifen, abwefenb; in infinitstem ou>-
nem ; in quam (magnitudinem) ae iniciens ani-
mus et intendens, ita longe lateque p., nt etc
b) fremb, unbefannt, notg nidgt eingei
mifeg fein quae quidem (philosophia) Bomae
p. videbatur.
perSgrinus, adj. [peregre] fremb, auSlänbifi
ber ju einem fremben flanbe gegärt ob. aus ibn
fommt iudex; timor Bor einem auswärtigen geint
terror; mors, regna in ber gtembe; »diritiic
be# MuSlanbeS; »volucria SugBogel; subgt. -nus,
i, m. -na, ae, f. ein gtember, eine grembe,
jeitweilig augergalb beb SaterlanbeS lebenb, bei.
wer als grember baS Bürgerretgt nitgt gat, ein
fßiegtbürget non hospites, sed p. utque ad-
venae nominabamur; neque ems neqne p.;
prorincia p. ob. sors inter peregrinoa baS Ätnt
beS praetor peregrinus; übertr. fremb, unttii
fenb in etW. p atque hospes in alqa re.
p6r-616gans, tis, adj. fegr fein, geftgmadooll
genus (dicendiv Lat). perelSganler, adr. fegt
gewäglt im WuSbrnd Cic.
pSr-elöquens, tis, adj. fegr betebt Cic.
pdremnis, e, adj. [per-amnia] jum Übergänge
eines Stromes gegärig, nur in ber Bugural
fpraege, auspicia beim Übergange über ein 9c-
wäffer angefteHt, beffen Ouelle geilig war.
perendlä, adv. übermorgen. LaD. pereadT-
nus. adf. übermorgenb dies; die p. = pe-
rendie; m perendinum Plaut.
Pärenna f. Anna.
pSrennls, e, adj. [per-annua] 1) baS ganjegagt
ginbnr^ bauernb militiam p. facere. 2) fort--
bauernb, beftänbig aqua, amuis immer ßif-
genb, fons, curaua steüarum, *monumentum a er«
perennüservus — perfidia. 599
perennius Hör., virtus, anicmiR in rem publicum,
illa eine intervallis loquacitaa p. et profluens,
farna et laus, »fortuna. [ger £MaOe Plaut.
perenntserTus, i, m [perennis u. servuR] ewi»
perennltas , ätis , f. [ nurennis] bcftänbige
Jauet, pl foutium gelidae nie Oerfiegenbe falte
€t. Cie. — perenno, 1. [perennis] Diele 3abre,
lange mähten, bauern ‘domus Ov.
perentlcida, ae, m. ™ pericida [D. pera u. caedoj
Beutelfcbneiber Plaut.
pSr-eo, ii, (Jett) Ivi, Ttum, 4. Detloren get)eu,
DerfdjtDillben e patria, Athenis Plaut -, ecqua
inde soror Ter.-, *nives jdjmiljt-. fnix in fer-
culo; ’dolium Ivmphae pereuntia fid) luiebft
oerUtufenben. 2)alj. a) um tommeii (bef. burd)
gewaltsamen Job) toede, praeclare, naufragio,
a tnorbo Nep.; morbo, ex valneribus, aummo
crueiatn supplicioque, fame; D. ßeblofem ju
®runbe geben tanta pecunia populi Rom.
tarn brevi tempore p. potuiese, *nurami eS gebt
an« Selb, *0. Stoffen robigine, ’urbee, fregna,
*o. Schamgefühl, oetloren geben- b) *oor
Siebe oergeben, fterblid) oerliebt fein in
tc. amore; me tuo longas pereunte noctea; fe-
minä, feminam. e) oetloren geben, unnüp
oergeubet werben oleum et opcra philologiae
noetrae; fne quis contubernio noetro dies per
eat, *labor, f omne tempu» quod studiis non
impertiretur; alb lurift. t. t. oerloren geben,
erlöfcben multis actiones et ree iKIageredu u.
anfprudj) Liv. 39, 18, 9. d) unglftdlitb mer--
ben, ju ®runbe geben; oft (Com.) perii i<b
bin oerloren; peream ei, nisi ich will beS lobe«
fein, toenn. Denn nicht ic.
pisr-equVto, 1. 1) burebreiten aoiem. 2) umber
reiten eä viä longe, per agmen, inter duas
aciee; übertr. betumfabten per omnea partes
Cae». b. G. 4, 33, 1.
per-err<>, 1. butebitren, = fdjn>cifeu, »ftreifen
•freta, *forum, ’pererrato ponto; übertr. *locum
omnem (mit ben $önben, im Kampfe mit bem
EaftuS) ; ‘alqm totum lnminibns tacitis burd)-
muftem; fhedera truncum et ramoa umfcbltngt.
per-erüdituB, adj. febr nntetriebtet, gebil»
bet Oie. [atque edito Oe.
per-exceisu», adj. febr emporragenb loco p.
perexlgue, adv. [perexiguus] jebr wenig Cic.
— per-exiiruus, adj. febr Mein, gering, roe*
nig, f pärlid) locus, loci spatium, bona corpo-
ris, factum argentum, frumentum, cum p. manu
semiermium militum, febr für j dies.
p£r*exp£ditii8, adj. febr leicht ju bemetlftel"
ligen defensio Cic.
per-flbrleo, l. (feberjb-) recht anfübren, übet--
liften alqm Plaut.
perfüeet«, adv. fperfacetus] febr Di|ig. — per-
facetus , adj. (feit.) febr Di big homo, alqd.
per-fSeltt, adv. fperfacilis] 1) febr leidjt 2)
febr gern perpetior Plaut. — per-facllls, e,
adj. 1) febr leiebt p. coguitu disciplina; per-
facile factu esse m. inf. Cae». b. G. 1, 3, 6;
quod (oppidulnm) versu dicere non est (sc. fa-
cile), signis p. est Hör. sat. 1, 6, 88. 2) febr
gefällig in audiendo Oe. de or. 1 §. 93.
per»fäcundus, adj. febr berebt Just.
per-fSmTliArls, e, adj. febt »ertraut alcui; p.
hospitio iunctns; brevi p. haben et coeptus;
subst. ein febr oertraut er gteunb meus,
Epicnri.
perfect«, adv. [perfectusl oollfommen. boll»
flänbig. Oblieg p. eruditus, nihil ab eo nisi
p. fit. — porfectio, önis, f. [perficio] Sollen»
bung, Seroollf ommnung, Bolltommenbeit
maximorum operum; p. atque absolutio optimi
bas Siel ber BotHommenbeit. — perfector, öris,
m. [perficio] Bollenber, Seroolltommner
o mearum voluptatum omnium inrentor, in-
ceptor, p. Ter.-, stilus ille tuua, quem tu vere
dixisti p. dicendi esse ac magistrum. — per*
feetut), adj. m. comp. u. sup. [partic. o. per-
ficio 1 oollfommen, oollenbet orator; poSta;
in dicendo, in arte: officium, eloquentia, vir-
tus; subst. «. sing. * ultra p. über baS SoDfom»
mene, baS Stab ber SoQenbung hinaus.
perferens, entis, [partic. o. perfero] adj. ge»
bulbig, iniuriarum bei ic. Cic. de or. 2 §. 183.
— per-fero, 3. 1) bis ju gnbe, bis an bas
3iel tragen alveus fiuminis non p. gravissi-
mas naves; quos pavor in silvas; fin eam for-
tunam istam contmentiam p. nimm mit hinüber
in tc.; ’lapis non p. ictum flog nicht bis ans
Siel; * haRta haud p. vires brang nicht bureb;
*se p. (fiib binbegebeit) ad: übertr. ’vigiles lucer-
nas in lucem bis jum SÄorgen brennen laffen,
beim geftmabl weilen. 3nSbef. überbringen
literas ad alqm, nuntium alcui; fama Romam
perlata est, ad alqm; opinio ad barbaros per-
iata est eerbreitete (ich; ptägn. eine Sotfcbaft
binterbringen, benachrichtigen, berichten
res Caes&ris, alqd ad alqm. ree perfertur; per-
fertur ad me ich betomme 92acb riebt; de his re-
bus ad cives suos esse perlatum. 2) tp. a)
bureb», bollfübren id quod suscepi, beatam
vitom usque ad rogum, flegationem, ’intrepi-
dos ad fata novissima vultus beibeljatten. b)
burebfeben legem, rogationem. e) ganj, bi«
u ®nbe, gebulbig, männlich ertragen, et»
ulben, auSbalten serritutem, cruciatus,
poenas, omnes indignitates contumeliaaque,
•aspera multa, omnem oppugnationem , con-
speetnm alcis, imperia ab alqo; *onus subire
et p.; qui vetnstatem pertulerunt bie aus alter
Jjeit ftch noch iept erhalten haben Quint.-, perfer,
si me amas; ‘perfer et obdnra; quia noluistis
vestrum ferre bonum (n.) — malum (n.) perferte
Phaedr.-, magnitudinem mali p. visu non tole-
ravit Tac. ann. 8, 4 ; facile omnes perpetior et
p. ftnbe fie alle noch gang erträglich-
perflcfo, feci, fectum, 8. [per-fucio] 1) bureb
u. bureb fertig machen, oollftänbig gerfiel»
len, Dollenben opus, naves, munitionem, pon-
tem. 2) juftanbe bringen, oerwirtliiben,
auSfübren, ju gnbe bringen, beenbigen
res, scelus, cogitata, conata, mandata, ratio,
facultas perficiendi bet HuSfübrung; bellum, iudi-
cium, comitia, lustrum, censum abbalten; sena-
tus cousulta abfaffen; priusquam infanda mer-
ces perficeretur, ‘sacra Iovi, ‘munus ben Buf»
trag; *orbe temporis perfecta nach fflblauf jc.;
•centum qui p. anuos burcblebt b°t; *perfecti8,
quos terrae debuit, annis. 3) burdbfeben, be»
Wirten, erreichen rem Ter.; perfice ut eures
nacbbrücflifb ft. eure; m. de, si perficitur de
hortis Silit.
per-ftdells, e, adj. (feit.) febr treu Oie.
per»fidens, tis, adj. febt oertranenb arte pu-
gnandi Aur. Viel.
perfidia, ae, f. [per u. fides] treulofigf eit.
600 perfidiose —
Unrebti(t)teit in alqni; fcadem etiam navi-
1ms p.
perfTdlöse, <uh\ [pertidiosnsj treulob, n 11 r c b =
1 id). — perftdlösns, adj. Iperfidial treu lob,
unrcblidj, wortbrüchig, fnlfd) (als bleibeitbc
ffiigenfcbaft). — perfldos, adj. [perfides] treu--
loS, untcblicb. Berräteiijcb (gew. mit ©ejng
auf einjelne Jpaitblnngcn) amicus, *caupo, *mu-
lier, *arma, ’ensis, ’oculi, *vorba, *sacramen-
tnm Sieitteib; * pertide bu Srfjclm; perfidum
(ftfielinijcb) rideri« Hör.
perfläbTÜs, e, adj. [perflo] burcbrocbbar, luf-
tig dii Oie.
per-flägitlösus, adj. febt fcbänblid), lafiet*
1)0 ft Cie.
per-flo, 1. butebtoebett, =faufcn, b. Sinbcn
♦terras; fad ipso« aura maris,
por-fluo, 8. b. ©efäfj, aublaufcn, bab . feberjb-
(Ter.) plenus rimaruiu sum, hac atque illac p.
lann btt ©ebeimniffc nitf)t bei mit bcbalttn; lu-
xuriae quidquid dederis, p. bat leinen ©oben
Phaedr.-, übettt. überfliefjen ’pomis.
per-födlo, 1) burebgraben, buttbbobrett,
buribftcd)cn parietem , f- monto» , + pectus,
f femora hastd, f Corpora vulneribus perfossa,
’thoraca perfossum. 2) bnrdjgrabenb bilben,
auSftctben fretum manu (burcf) ftunft) JAv.
per-forätor, öris, w. |perforo] b« Durchbohret,
parietum bet 6inbred)ct Plaut.
per-formiilcilösus, adj. febt furcbt|om.4ur.Kicl
per-föro, 1. 1) burebbobtett, ein So© in ettr,
machen navem, *latus ense, pectora ictu, +scn-
tum spiculis. 2) prfign. bilttb bteeben eine
quasi quaedam sunt ad oculot, ad eures, ad
naree a sede animi perforatae; bab- cx quo
cubiculo tibi Stabianum perforasti =» (©dume
u. bgl. fdQenb) Kubfidjt auf bab St. gewonnen t)aft.
per-forttter, adr. febt brau Ter.
per-frdmn, 3. laut einbtttauftben, Dichter-
fteBe b. de. n. d. 2 §. 89.
per-freqnens, tis, adj. febt befuibt, »oll»
teid) Liv. 41, 1, 6.
por-frtco, l. 1) fiat! reiben, caput siuistrfi
manu fiel) firner ben Obren fragen {o. ©cbenf-
litben) Cie. in Pie. g. CI. 2) tp. p. oh alle Sdjam
ablcgcn Tose. 3 §. 41.
per-fripefdeio, 3. febt talt machen, cor alcui
febt eiftbteden Plaut.
per-frtgYdus, adj. febt lalt tempestos.
perfrlngo, fr cgi, fractum, 8. [per-frango] 1) galt j
jetbtetben, äcrfdjmettern, buttbbauett sa-
xum, naves, proras, fcompedcs, glaciem dola-
brä; fsuam ipso corviem btad) fid) x.; claustra
ouffprettgen; *dexträ (jetmalmeu, ttäml. ben
geinb). 2) buttbbtetben phalangem hostium,
munitiones, fdomo« einbtedjen in x. 2) tp. a )
Btteiteln, Bernid)ten, umfturjen decreta
senat us; leges et tudicia opibus et potentiA;
lege» et quaestiones; omnia cupiditate ac fu-
rore; B. SHcbner, f. perverto 2'. 6) butd) ettB.
fid) ©abn brcd)cn, fitb Hingang oerfd|af =
feil omnes angustias, omnes altitudines, repa-
gula iuris; bef. D. Üiebnet u. bet Diebe suavitatc
ea qua perfunderet animos, non qua peririn-
geret mächtig ergriff; oratio modo p. modo irre-
pit in sensus.
per-frnor, -fructus, dtp. 3. (perf. ttut Borfl. u.
bidjt.) 1) ganj geniefjen gaudiis, auctoritate,
otio, vitä modicä, qud laetitiA perfruere ; ad
Pergamenus.
perfruendas voluptates. 2) ootlftdnbig Bfr-
riebten mandatis Ov. her. 11, 128 (jtBeifelb.1
perfltgu, ae, m. [perfugio] Überläufer, Defet-
teut, auch bet b. eiltet ©artei abtrünnige,
au« Btrrätetifdjen ob. fonfi böSlicpen Kbficbit-.
(immer in üblem Sinne; Bgl. transtuga) qui
initio proditor fuit, deinde p.; et p. et fugi-
tivi ; p., fugitrn captivique.
per-fögio, 3. 1) ju imbm. ob. etto. binfliehei
feine 8uflud)t nehmen (um in Sidietbeit jb
gelangen) ;wl alqm, Corinthum, in fidem Aete-
lorum 2) ju einer anberen ©artei übetgebtx
ad Caesarem, fin castra Caesaris. T^ao per
(iigluni, ii, t». gufludjtäo rt, Ufpl, Quflutbt
(but© »el^c man in Sicherheit gelangen tmB
firopter siccitates paludum, quo p. fuerant usi;
aborum gegen ic. ; p. et praesidium salutis; p
portusque supplicii; hiemis, araritiae für it- ;
pl. annonae (8. bem fampanifdjen tfelbt); inter
cludere p. ( pl.) fortunae (»eld)e bie eröffnet .
nt. gen mbj. u, obj., multorum p. misericordi«
tollere Cic. p. Lig. §. 14.
perfimetio, öni«, f. f perfungor] ©erritbtnng,
©etwaltung, Übetftebung honorum, laborum
pcr*fnndo, 3. 11 über unb über begießen, be-
nedeit ’alqm lacrimis — heftig beweinen; per
fundi überfdifittet »erben n. fitb überfdjütten, ftd
haben aqud, vivo fiumine; *nardo; * sanguiiK
befprijt »erben; ’multo perfusus tempora B»f
cho; 'porfusus vitta» sanie; •iuvendus oleo ume-
ros porftisa; perfusus fletu gebabet in lAr,
*+lacrimisj *ostro perfusae (gefärbt) Testes;
über u. über befd)ütten, beftreuen, be-
bedett ‘canities perfusa puirere, f perfusus pul-
vere a-; sudore; *papavera somno perfusa ge-
taudjt in x.; tüberftrbmen, erfüllen cubica
lum sole perfunditnr. 2) tp. mit einem KfW;
burdjftrönu’n, ganj erfüllen qui (apparatu«
sacri) p. religione animum possint; horror me;
omnes sensus dulcedine omni quasi perfusi;
sensuB iucunditate quadam perfunditur; per-
fundi laetitiA, gandio, pudore et gaudio, mein
timore, horrore; *mentöm amore; mit rflbnerer.
jebod) buttb ben ©gf. oerftänblicber n. bab
fammentreffen jmciet abl. umgebenber ftütje : no-
ludicio perfundere, accusare autem cos ipso-
etc. 'unb burtb beine (gerid)tli(be) Knflage (ttneti
blinben) Stbrerfen einjagen, (in ©tahrbeit) aber
biejenigen anflagen’ x. ft. nos iudicio horrore
p. Cic. p. Hose. A. § 80.
per-fungor, s. 1) ganj oerritbten, Berwalten
honoribus, muuere, robus amplissimis; senem
so perfunctumque (sc. honoribus) Liv. 28, 43, ö
2) überfieben periculis, laboribus, molesrtu.
bello; (Liv.) fato =. fterben; abfol. perfunctut
sum iib habe eb überftanben; pass, memoria per-
functi periculi Oie. p. Stet. §. 10. 3) geniefeen
bonis Sulp, in de. ep.\ so iam senem ae per-
functum laboribus laborumque praemiis Lit
10, 13, 6; ‘epuliB.
♦per-füro, 8. fortroüten, =rafen.
perfusörlus, adj. [perftmdo] (fett.) eigtl nnr bf
nepenb, bab- assertiones ©rojeffe, worin bunt
Sibilanc einem feetrn bab ®igentumbre©t an fei-
nem Silanen ftreitig gemacht »irb Suet. Do m 8.
Pergimum, i, n. ob. -mus, i, f. 1) gern. Per-
gamn, örum, n. bie ©urg Iroja. 2) ^KittptftoM
in iKqfien. ®ab. a) Pergiünbnus, adj.-. *vt»>
örum, m. 6) *>mens, adj. jur Burg ht
pergaudeo -
Zroja gehörig ob. trojanifeg. c) aubat. -mea, f.
Stabt in Kreta Verg.
per-gaudeo, 2. fieg fegr freuen Cie.
pergo, perrexi, perrectum, 3. |per-rego] t) fort
unb fort rieten, eine Sliegtung ob. S9ewe=
gung »erfolgen, fortjejjen iter; fiter coe-
ptum; m. in/', ire weiter, oorwärt# gegen; +re-
tro, obviua ire; ire Saguntum bi# S. ooibtin.
gen; ‘perge linquere »erlag foglei*; fieh weiter
begeben, lieg aufmacben ad alqm, bac via,
domum, adversum hoatea, ad, in caatra; fqno
pergeret wohin et wolle. 2) fort u. fort be =
treiben, oerfolgen, buregfiigren, fortfagi
ren, m. inf. ; *novae p. interire (fegroinben fort
u. fort) lunae; ’componcre immer gegen einan=
ber ftellen; mori (ben Ifcntjcfjlufs ju) Piin. ep. 3,
16, 10; bej. in ber Siebe weiter geben, fort»
fahren, fortfegen explicare reliqua; sedperge
praeterita rebe immer fort o. :c. ; porgnmna ad
reliqua; auch ‘perge, *pergite bebe, bebet an!
wohlan! [gen, jeegen Plaut.
per-graecor, dep. 1. auf grieegijege «rt fegwel*
per-grandis, e, adj. fegr grog vectigal; natu
fehl alt.
per-grjphicuti, adj. fegr fein, liftig Plaut.
per-gritus, adj. fegr angenehm pergratum
(einen fegr grogen ®cfatlen) mihi feceria, ai etc ;
mit Zmefi# per mihi, per, inquam, gratuin fe-
ceria, ai etc.
per-grivis, e, adj. fegr wichtig, oon grogem
@e Wiegt oratio toatia. $ao. pergravltfir, adv.
(feit) fegt flarl, heftig Oie.
pergfila, ae, f. eigtl. Borfprung, Slnbau an
einem fraufe ob. einer Walter , bah aftronom.
Cbferoatorium Suet. Aug. 94; 99 or bell
Plaut. [auribnt Plaut.
per-haurio, 4. übertr. oöllig oerfeglingen
perhibeo, 2. fper-habeo] 1) bingalten, jur Stelle
fegaffen, gellen alqm (al# Slnroalt). $iero.
münblicb barbieten, erwähnen, er jäglen (rügm=
lieg) ob. nennen, fagen (mit Überjeugung unb
99eftimmtgeit) quia me improbior perhibeatur
esse Plaut. ; cognomento qui ouoxtivog perhi-
betnr liegt, b. Oie. jin. 2 g. 15; Tvndaridao fra-
tres victoriae populi Rom. nuntii fuiaso perhi-
bentur; nec minus eat Spartiates ille Ageailaua
perhibendus; *überg. fagen, behaupten, er»
jagten verba Plaut.
perhönörTfTce, adv. fperhonorificuej auf fegr
egrenoolle Seife Oie. — pörhönörTfteits,
adj. 1) fegr egrenooll. 2) fegr egrerbietig.
per-horrcaco, 3. 1) *goeg aufjegauern aeqnor.
2) buteg u. bureg fegaubern, fieg entfegen
corpore toto; in commemoratione eorum (ace-
lerum) non 6olum animo commovori verum
etiam corpore p.; tan tarn religionem, fugam
virginum, *Bosporum, ‘totua orbis ; f i cg j tg e u c n ,
m. inf.; übertr. ‘erbeben, erbittern clamore
Aetna. — per-horrtdus, adj. ftnrrenb Liv.
perhümänltSr, adv. [perhumanua] fegr freunb =
tilg, göf lieg Oie. — perhüm&nus, adj. (feit.)
fegr freunblitg, göf lieg aermo, epistula.
PSrTcles, ia n. i, m. atgen. Staatsmann u. Siebnet.
p&riclltätio, 6nis, f. fpericlitor] Berfucg de.
n. d. 2 §. 161. — pgriclttor, 1. [periculum]
1) intrans. einen Berfucg maegen (mit Ser;
aegtung ber bamit oerbunbenen ©efagr) in (an)
iis exemplis; m. inbir. gragefag; bag. a) fwa*
gen, ti#Iicren. b) in ©efagr fieg befinben.
periculum. 601
cfägrbet fein Gallorum vit*; ai caaet in per-
ciendis pontibua periclitandum ; nt. abl. in-
genii famft. 2) trans. oerfucgen, probieren
fortrunam; patrnm, plebis animoa; aatia peri-
clitatns voluntates hominum; pass, periclitan-
dae sunt viree ingenii; perielitatia moribua. 6)
riSfieren, gefägtben non eat aaepiua in uno
homine salua periclitanda rei pubUcae auf ic.
periclum f. periculum. [betugen.
päricülöse, adv. m. comp. u. sujp. [penculosua]
mit ©efagr, mit SUfilo, gefägrlieg. — perl-
cälOBii*, adj. m. f comp. u. f sup. [periculum ]
efägrlicg, ®cfagr bringenb ob. brogenb
ellum, vulnua, in nosmet ipso« pacne uni fclbft
fajt in ©efagr bringenb, tpcriculoaum eat m.
inf.; iuxta periculoao (ba e# gleicg gefägrlieg war)
ficta aeu vera promeret Tac arm. 1, 6.
pcricülum, sync. ‘-clnin, i, «. 1) Berfucg,
glrobe, nur in ber Betbinbuna p. facere einen
Berfucg maegen, oerfucgen, probieren in alqa re
Ter.; ßdei, toi, aui, lioetis, fvirinm, flogio-
nom, ffortunae illius jette Siot au# eigner ®r;
fagrung lennen lernen; (Ter.) ex aliie, mihi (tibi)
qnod ex nsu siet oon aubem gcr bic fgrobe ma=
egen =— 0. anbern abnegmen, entnehmen; (Tac.)
p. sumere, audere; meton. girobeftücf, 91robe>
fegrift, Berfucg. 2) bic ©efagr, wetige mit
bem Serfuege oerbunben ift periculo atque nego-
tiia compertum e»t Sali.; p. facere alci« rei
ri#fieren, aummao rerum ein entfegeibenbe# Iref-
fen wagen; p. adire, obire, eubire, auBcipere; p.
capitis adire, salua anmiuum in p. ac discri-
men vocatur; res in maximum p. et extremum
paeno diacrimen adducta eat; p. alcui compa-
rare, croare, conflare, faeeaaere, facere, inicere,
moliri, alcui, in alqm interniere; in aummum
p. capitis alqm arceaaere; se, rem in pericu-
lum committere; in periculo veraari, esse ; feit,
u. nur wenn ein adj. mit periculo oerbunben ift,
ogne in, ne quo p. propno (befonberer) exiati-
marea esse Cie. fam. 6, 7, 8; magno, raaiori
eaee p., p. eat mihi, p. in me inest ibg bin in
Ter.; p , id p. eat ne e# ift ju beforgen, bag;
p. eat ab alqo, ab alqo alcui 0. jmbm. ob. etm.
ift ju beforgen, ju befürchten für jmb., jmb. ob.
ctw. ift ju beffirtgten, gefägtlicg für jmb., neque
a penuna frumenti p. fuit man gatte leine ic.
ju befütegten Liv. 4, 25, 6; bag. Liv. 25, 8, 5
quia publicum p. erat bet Staat ben Scgaben
trug, 23, 49, 2 publico p. eaae auf ®efagr beS
Staate# erfolgen; p. (pl. ) classium extemarum
bie ic. bereiten lönneti; cauaa tanti p. bie fo
grofee ©efagr gerbeiführt; univerao p. summa re-
rum committebatur in einer ^auptfcglacgt warb
alle# auf# Spiel gefegt Liv.; in ipso periculi
discrimine; abl. meo, tuo, suo, alcia p. auf
meine ic. @efagt; non modo invidiae meue, ve-
rum etiam vita« p. (auf bie ©efagr, tnieg oct-
gagt ju maegen, fonbeni ic.); periculo rei publi-
cae vivere, p. alcia helluan; capitis p. alqd
facere; fit alqd magno p. 3n#bef. a) fßrojeg,
Hntlaqe, infofem Bermßgen ob. Seben babn auf
bem Spiele ftegt in iudiciis pericnlisque; ver-
sari in pcriculis privatorum; p. alcui facesaere
anllagen Tac. b) (feit.) ba# gericgtliege 93ro =
toi oft, pl. magistratunm; in p. atio inaenbere
Nep. c) ’o. einem gefährlichen, ©efagr bro=
genben ©egenfianb, aua ac tractare pericla
(bie Iflnftlicgen glüget, bureg loelcgc 3taru# ben
602 peridoneuB •
Job fanb); sunm reperire periclam; falsi p.
(Scbrecfniffe) mundi; aud) gefnbtBolle §anb =
lang ob. Unternehmung, ffiagniö »dulce p.
cst m. inf.\ »nnde p. ( acc .) contremuit domus
Satumi; fidem atque p. (gefährliche, föhne Iha=
ten) pollicentur Tac. ann. 2, 40, cuitia crimina-
tionibus eviluissent p. aua Tac. hist. 3, 68; ex
pcriculo potita föhne, gewogte ÄuSbrütfe Quint.
10, 1, 121. [locus castri».
pSr-Ydonens, adj. [ehr paffenb, bequem ju
Pörülns, i, m. l) ath- SRetaOfönftler, ber bem
hähfllarii ju Slgrigent einen ehernen Stier oer--
fertigte, in welchem mißliebige ^Setfonen Berbrannt
werben foUten Prop. 2) ein ©lieberer Hör.
por-lllustris, e, adj. 11 fel)r in bie Äugen
fallenb, {ehr beutlith Ncp. 2) {ehr ange=
Sehen Oie. Att. 5, 20.
per-fmbecillos, adj. {ehr fehwaeh-
Perfmedeus, adj. jur (fauberin $erimebe ge-
hörig, bah- $auberifcb Prop. 2, 4, 8.
pertmo, emi, emptum, 3. [per-emo] 1) gonj
wegnehmen, oernitßten, jerflören, Bertil=
gen, ju <$runbe riAten corpns pallore et
macie peremptum blaß it. abgemagert wie eine
2eicße; sensu perempto; simulacra deorum (o
Slip); parva pestis perimens (*c. corpua) Liv. ;
•Troia perempta; »luna perempta eBt warb
terbunlelt, Ber(<hwanb. 2) töten »alqm, »alqm
eaede, morte; aua ipaam peremptam mercede
habe ihren tob gefunben Liv.\ tp. Beteitein,
hintertreiben reditum, consilium; ludi per-
einpti atque sublati sunt; si causam pubiieam
uiea mors peremisset bett leßten Stoß gegeben
hätte. [bequem, ungelegen Oie.
pcrincominöde, adv. [perincommodua] {ehr un =
pör-lncommödus, adj. {eßr unbequem, unge =
legen Liv.
p«r-Ind«, adv. ebenjo, auf gleiche SBeife ars
operosa et p. fructuosa; p. divina humanaque;
inJbef p. — ac (atque), p. ac si, quasi, tam-
quam si, tamqnam Liv. 4, 3, 7; p. ut; p. ut
— ita; p. nteumque — ita; fp. quam; fhaud
p. — quam nicht fowohl — alä Bielmehr; nec
p. nicht in gleichem SRaß Liv. 4, 37, 6; p. ut fo
baß Kutr.
per-lmligne, adv. feßr unwillig ferre Suet.
pör-lndulgens, tis, adj. jeßr nathfießtig Cic.
pcrdufamls, adj. (ehr übel berüchtigt Suet.
pcr-Inflnuus, adj. {ehr fcßwach
per-lngeuiösus, adj. )efjx fchatffinnig Cic.
ppr-Tniqnus, adj. l) feßr unbillig. 2) feßr
unwillig.
p«r-lusignis; e, adj. {ehr auffallenb Cic.
Perlnthus, i, f. Stobt in thweien. ®ob. sahst.
Perinthia bie Ißerinthicrin Ter.
per-inT&lldng, adj. feßr {cßwach Ourt. 9, 6, 2.
per-l u vitus, adj. (eßr unwillig, ungern,
rperlödus, i, f. [ntgiodos] bie Ißertobe.
PSrTpäteticns , adj. firfpi7rarqr»xdt] jur Schule
beä lßh'lo[obben ÄrifioteleS gehörig, bet (eine ßelp
ren auf; u. obfpojierenb («spucan»») oortrug,
peripateti{ch; »übst, -cl, örum, tu.
peripetasmata, tum [tttpitrf rdopara] teden,
taieten Cic. [bung.
tpörlphrSsis, is, f. [ttfpiijjpaffitl Umicßreis
pör-irätns, adj. {ehr jornig alcui Oie.
p«rigc«lls, tdis, f. | »epioxelis] ftniebanb Hör.
— pcristruma, ätis, n. [trfpiotpeipo] ®etfe,
teppich, tapete. — pürlstjlnm, i, +-stj-
— perlonge.
lium, ii, t». [ntgiatvXov , -otdliovf ein freier,
mit Säulen umgebener u. oben bebecfteT Sßlaf.
^eriftpl.
perlt« , adv. m. jcomp. u. sup. [peritus] mit
Erfahrung, funbig, gefcheit. — p«riti»,
ae, f. [peritus] bie {Erfahrung u. bie baburrh
gewonnene Äenntni« einer Sache locorum v
miGtiac Satt., fmorum, flegum, tfuturorum
— peritus, adj. m. comp. u. sup. [Berw. m.
experior, comperiol ber burch (Erfahrung et»,
lennen gelernt hot, in etw. erfahren, bewan-
bert, einer Satße funbig; mit etw. betonnt;
abfol. praftifcb gebilbet, gefcheit, erfahren
alcis rei, rernm, locorum, earum regionum,
linguae, antiquitatis , belli, rei militaris, iuris,
literarum; m. abl. quis iure peritior? Oie. p
Clu. g. 107; utroque Bermone Suet. Cl. 12; tu
ad (in 8ejuq auf) pericula fortis, ad usum ac
disciplinam p.; de foederibus Oie., *in amore;
*fm. inf.; nostri milites, usu p. burch (Erfahrung
belehrt Caes., homo peritissimua; ȟbst, pl ts.
docti a peritis; decede peritis benen, metihe
ÜebendweiSheit haben Hot.
periücunde, adv. [periucundos] f ehr angenehm,
mit großem Setgnügen in alqa re versan.
— ppr-iüonndns, adj. fehr angenehm Uterae,
disputatio; in ber Imefiö id mihi pergratum
perque iucundum erit; nobis Tero ista sunt
pergrata perque iucunda.
periürätlnncüla, ae, f. [dem. B. bem ungebraucht,
periuratio] ein Meiner Steineib Plaut.
perinrlöBns, adj. Iperiurium] meineibig Plaut.
— periürlum, ii, n. [periuro] SBleineib.
periüro, 1. =» peiero, w. f. — periürns. adj
nt. (Borfl.t comp. u. sup. Iper-ius] meineibig.
eibbrüchig- treulos, lügenhaft p. et men-
dax, *meretrix, »domus Priami, »Troia, »moe-
nia, »fidea (SBort) patriB, nihil est profect»
atnltiuB ctc. neque periurius Plaut.
per-lftbor, 3. burch ober übet etw. fcßlüpfrn,
gleiten, bringen »volucris auras; »undas
rotis über tc.; bah- nnnrrmetft wohin gelangen
inde perlapsus ad noa et usqne ad Oceannm
Hercules; »ad nos rix tenuis famae aura, nando
Tac. hist. 2, 35.
per-laetns, adj. fehr freubig suppücatio I.tr
per-lät«, adv. fehr weit id verbum p. patet Oie
perlScSbrae, perlectio f. pellecebrae, pellectio
per-l«go (pellego Plaut., Cic.), 8. 1) »genau
burchmufiern, betrachten omnia oculis; disp-
sitas generosa per atria ceraa. 2) burcbleten
librum, epistulam, literas. 3) her=, Oortefei
leges Plaut., senatum Liv.-, flibrum.
per-lepld«, adv. fehr artig, fehr fein Plaut.
per*l«TiB, e, adj. fehr leicht, gering p. mo-
mento. Skto. perl«vTt«r, adv. fehr leicht,
geting.
per-llbens (ältere (form perlüb.), tis, adj. et»
febr gern fehenb. Das. pcrlYbent«r, adr
fehr gern.
per-libbrilis, e, adj. {ehr fein erjogen Ter
®aB. perllb«rtllt«r, adv fehr freigebig.
per-lTbet (ältere (form perlüb.), 2. imper*. et
perlleio f. pellicio. [beliebt febt Plaut
per-llto, 1. mit günftigen Mtcjeichen, glüd
lieh opfern bove, tribus bubus, primis boatii»
perlitatum est; diu non perlitatum (ber Umjtanf
baß te.) tenuerat dictatorem Liv.
perlong«, adv. [perlongus] [ehr weit Ter. -
perlonginquuB
per-longinqitu«, adj. fege langwierig Plaut.
— pcr-longu«, adj. 1) fegt lang via. 2) jegr
langwierig perlongum est Plaut.
perl üben«, perlübenter, perlübSt (. perli-
bens etc.
per-lüeeo (niegt pell.), luxi, 2. 1) burtgfegeinen,
« jdjimmetn, «Süden lux perlucens Liv.; bilbl.
illud ipeum quod honestum decorumque dici-
mus, maxime quasi p. ex his virtutibua. 2) b ai
Siebt burcglaffen, bungfiegtig (ein, buttg«
{(bei neu is p. quasi lauterna Punica Plaut.-,
partic. alb adj. tenuis ot p. aether, *amictus;
bilbl. mollis et p. oratio Oie. — perlüeidülus,
adj. dem. B. perlucidus, lapis (®erle), Ct. —
per-lüctdn» (niegt pell.), adj. m. comp. 1) bureg«
fiegtig, membranac; dii; ’fides perlucidior
vitro Hör. 2) fegt gell, illustris et p. stelle
Cie. n. d. 1 §. 130.
porluctuösus, adj. fegt traurig Cie.
per-Iuo, 3. abfpüten, Waffen *manu« undft;
•artus fonte; pass. ji(b haben in fluininibus.
per-lustro, 1. 1) buregmugeru, genau be =
traebten gregem, omnia oculis, diu oculis,
rem aniino. 2) bureg ft reifen agros hostium.
per-mädefado. 3. butdjwcicgen amor cor
Plaut.
p«r-niagnus, adj. febr grob numenu, here-
ditas; subst. n. sing. etw. febr ®ro|e«; per-
magiu (febr Biel) interest; permagno (febr teuer)
vendere.
per-mäle, adv. febr ungtüdlicg pugnare Oie.
permanasco, — — 3. [permanoj ginbuteg«
fliegen, ad alqiu jmbm gu Egten tommen
Plaut.
per-müneo, 2 Berbleiben, au«garren Seleu-
cus in maritima ora permanens; perpetuo in
vallo permanendum Caes., feodem loco, fin
loco; prima et secunda acies in (unter) armis;
hae permanaernnt (hielten fottwdgrcnb an) aquae
complures dies; sine aqua p. (lampieren); in*«
bef. a) (ieg erbalten, fortbauern, Berbleiben
quae (ira) (hu Ter.; quam raaxime diuturna
corpora; id stabile et firmum permansurum;
fsi sibi incolumis Status permansisset; fsae-
vitift permanente, b) Betbarren bei ob. in etw.,
einer Saige treu bleiben in ea sententia, in
sua pristina sententia, in eo quod probaverant
consilio, in proposito susceptoque consilio;
manebo in voluntate et quoad tu voles, per-
m&nebo; in officio, fin fide, in disciplina, in
tristitia, in inopia, fin labore, in libertate
behaupten; *in voto suo; fin clementiae tenore;
et in urbe (im eigtl. Sinne"' et in eadem mente
Oie. Cat 2 §. 12. IaO partic. permSnen« al*
adj. (feit.) fort = , auSbauernb mundi partium
coniunctio perdiutuma, p. ad longinquum et
paene immensnnr tempus; vox.
per-mftno, 1) ginfliefjen, fid) ergiegen in
omnes partes; aid iecur; oft tp. bineinbringen
doctrina in hanc civitatem; sermones hominum
ad aures alcis, ad alqm bringen Ter.; hoc
(biefet ®erebe) ab uno auctore ad plures; ma-
cula usque eo (fo tief) ad animum, ut etc.;
concltuiunculae ad sensum non p. bie leinen
Sinbrud auf ba* ©efügl machen unb bag. leine
übergeugenbe Straft gaben; alqd ad eorum men-
te», apud quos agetur, permovendas; a prin-
cipiis ad fines; quod a diis ad hominum
vitam p.
-»-■ permitto. 603
periuaugio, önis, f. ( permaneo] ba« Setblei«
ben, barten au einem Orte, bei einer SDleinung.
per-marinus, adj. Lares SeguggiStter ber jur Sec
ffleifenben Lie. [werben,
♦fper-mätüregeo, mätürui, — 2. gang reif
per-mediöeris , e, adj. febr mittelmägig Oie.
per-mSdltitus, adj. wohl oorbereitet, nbge«
richtet Plaut.
per-meo, 1. 1) burebgeben, «wanbern, paf«
fieren »maria ac terra*. 2) fbi« an ein 3<el
bringen in quos saxa et hastae longius.
Permessus, i, m. ftlujj in SBöotien Verg.
per-metior, dep. 4. 1) au* = , burcgnicjfen ma-
gnitudinem solis. 2) *burigmanbetn, «fahren
aequor; pass, ‘permenso tempore lucis.
per-mingo, minxi, — 8. begarnen Hör.
pcr-mlrus, adj. fegt wunberbar.
per-mlsceo, 2. l) oeimifdgcn, bureg einanber
mengen, übetg. oercinen naturam cum ma-
teria; cum fugientibus permixti; -fmilites per-
mixti nocg niegt formiert; fructus acerbitate per-
mixti; tpermixtus ululatu clamor; tpermixtus
(Bcrwidelt in) alcis consiliis; ’lituo tubae per-
mixtus sonitus. 2) tp. oerwirren, in ®et<
witrung, inUnotbnung bringen, omnia p.
(liegen brüber u. brünier gegen) potius quam etc. ;
Oraeciam (B. fßeritlei) ; *domum; quae contentio
divina et huinana cnncta p.; omnia divina hu-
manaque iura penuiscentur.
permUsio, önis, f. [permitto] (feit.) 1) bie Über«
(affung an jmb«. ffiiflliir, bie unbebingte
Öbergabe Lic. 37, 7, 2. 2) grlaubni«, 8“*
taffung mansionis. — permlssu, abl. m. [per-
mitto] mit Stlaubni« tuo, eins,
per-mltto, 3. 1) gang buteg b. i. bi« an ein 8«l
gegen«, fagren«, loilaffen equam in bostem
aufprengett; equitatus permissus eingebrungen ;
fse a ceteris incautius in bostem anfprengen;
ftela longius fegleubern ; ‘habenas equo fegiegen
lagen; bilbl. tribunatum — fteg unbefcgränlt be*
X. bebienen. 2) äberlaffen, übergeben, au«
ber §anb geben, gu jmb«. freier Verfügung
gellen alcui potestatem, negotium, summam
imperii; summa ei belli administrandi, omnia
reB publica senatui populoque Rom. permitti-
tur; rem publicam consulibus unbefegräntte
SKacgt im Staat geben; incommoda sua dolori
suo ju räcgen überlagen; ut sit commissus fidei,
permissus potestati; est sapientis iudicis cogi-
tare tan tum sibi a popnlo Rom. esse permis-
sum, quantum commissum et creditum ut; huic
bellum adversne Haeduos permissum est (burtg
Öbereinlunft); alqd suffragiis; se potestati alcis
geg jmbm. unterwerfen; se in fidem atque po-
testatem alcis; Romanis se in dicionem Lie.,
se fortunae ganj in bie Slrmc werfen Curt.; uter
— daret, sorti p. Liv.; bag. überlaffen, frei«
gellen de ceteris senatui; m. inf.; m. ut; m.
bl. cot\j. de eo permissum ipsi erat, faceret
etc. Liv.
8n«bef. a) übertaffen, fcgenlcn, aufopfern
patribus conscriptis et temporibus rei publicae
inimicitias au« SRüdgigt auf ic. aufgeben; alqd
iracundiae tuae fege naeg ic 6) gulaffen, er«
laugen, jugegegen, gefegeben laffen (was
bem perfflntidjen 3nteregc irgenb wie juwiber ig,
im Sertrauen ob. in liberaler ©efinnung, au«
®nabe) licentiam de. Verr. 2 §. 12 Suet., *mo-
rem; ea re permissa; aliae leges condemnatis
604 pcrmiite — peropportnmcs.
citibus — exsilium permitti iubent; m. m/.;
fm. aec. c. in/.; m. ut; permiggum est ut Cic.
Att. 16, 16, 8j ( abl . abs.) permisao («.) ut Liv.,
Cnrt.t (fpät) permissus bcrn ci erlaubt ift, m.
inf. ; o blot, lex iubet aut p. aut vetit; subst.
permigsnni, i, n ba-5 (Erlaubte, bi« ßtlaubs
cti« ntor permisso Hör.; ex pormiseo Curt. j
aud) flaffen so abutendum, GalliaB exercitibua
dinpiendas.
pormlxte, adv. [pcrmixtus] mit Beilegung
ber SBärter untercinnnber Oie. part. or. 24.
— per-mixHo, önia, f. fpermisceo] Sermi =
f d) u n ci . quasi p. terrae Sabrung unter ben ®le=
menten Satt. Jug. 41, 10; amer. bie Bermifcbte
Sac^c Cie. de ttniv. § 37.
per-mödestns , adj. (ehr gemäßigt, g ef figtg
bomo; tsensu permodesto.
per-inödYcns, adj. (ehr mäfsig, Mein Säet.
permölcüte, adv. [permolestusj (ehr be(dhtucr-
lich, p. tnli ich war (ehr unwillig. — per-mö-
lestiiH, adj. (ehr befchtuerlich Cic.
per-mölo , 3. jermal)lfn, bah- be?chla(en uxores
alienas Hör. Mt. 1, 2, 36.
permütio, fmis, f. [permoveo] Streguug animi,
mentis divina; permotioni« caueä um ju rühren;
prägn Semütäberoegung Cic. Acad 2 §. 136.
— permöreo, 2. eigtl. ftarl bewegen, bah- tp. a)
bewegen, ocraniaffen alqm pollintatiombu«:
plerumque permovoor (finbe mich }U ber Stage
bewogen) num Tac. a»n. 4, 67; oft partic. per-
motUB, bis rebuH, precibu«, oratione, auctori-
tate, iniuriis, nocessitate, rationo, Studio do-
minandi; ab(oI. dat Cotta p. (jutn 9tachgeben
bewogen) manus Cats. b. O. 5, 31, 8. b) im
Semüt bewegen, att(regen, rühren, beun-
ruhigen, au(bringcn alqm, meutern iudicum;
pass, animo ob baue causam mutlo« werben;
labore itineris unmutig werben wegen ic.; partic.
permotus dolore, irä, iracundiä, metu, odio;
repentinft fortunä erfchüttert; infamili duarum
legionum, Pompeianorum militum iniuriis atque
ipsius Pompoii contumeliig aufgebracht, erbittert ;
mente in einer 8rt 0. ©ntjücfung; tln gaudium.
c) feinen Äffclt erregen invidiam, misericor-
diam, metum et iras.
pcr-ntulreo, 2. l)ftreichcln *alqm manu, ’colla,
*comas, barbam Liv., falcui inalas. 2) tp. a)
(anft berühren aram flatu (burdjfäufeln) Spi-
ritus austri, ’lumiua rirgä. b)ergögen,fchmei =
cheln alqm, aures, sensum voluptate; beruhi-
gen, befänftigen animum, iram alcis; eorum
animis pormulsis et confirinatis, »enectutem,
•pectora dietis; falqm mitibus verbis; permul-
condo (burch befänftigenbe Betjanblung) tractau-
doque (,u. beftönbigeb erarbeiten) mansuefecerant
plebem Liv.
per-multus, adj- fepr Diel; subst. n. sing., *pl.
(ehr Diele«; permulto elariora; permultum
interest, utrum.
per-inünlo, 4. 1) bie Bcfeftigung o. ctw. Doll»
enben, etw. oollcnb? befeftigen, fertig
bauen munimenta Liv. ; Athenas Just. 2) ooll =
ftünbig befeftigen castra Liv.
per-müUtlo, önis, f. [permutol Bertnujchung,
laufch; bef. Utnfag ber Selber burch Stahfet.
— pcr-mOto, 1. 1) wechfeln cum argento do-
mum — mit bem Selbe baoonlaufen Plaut. ;
ubllig oeränbern statum rei publicao. 2)
oertaufchcn, umtanjehen nornma inter se
Plaut., dominoB Hör.; eintaufdien, m. «W
•Mygdonias opes crine (gegen ic ) Licymnue.
*valle Sabina divitias operiosiores; iltibei «)
Selb mittel* SBethfcl umfegen, jahlen. ut com
quaestu populi pecunia permutaretur bnrf:
SBechfcl nach (Rom Übermacht würbe; nt permu-
tetur Athenas; quod tecum bie Summe, welche
ich in SBeehfeln oon bir empfangen babc. b) uc
Selb lo* laufen captivoa Liv.
pernn, ae, f. [*f'o»a] $interteute, bef. bei
Schweine«, Schinten Hör.
per-nbeessürtns, adj. 1) (ehr nottuenbig. S)
(ehr eng mit jmbm. uerbunben, mit imber
oertraut ob. oerwanbt; auch sahst, pl. mei
per-nego, l. ftarf leugnen.
pornlcISbTlIs, adj. [ pernicie*] (feit.) penu
i-iosuB, morbi Liv. 27, 28,6; ld reo Tac.
pernleies, ei (alter gen. pemicii Cic. p. ttme
A. $. 131, alter dat. pernicie Liv. 6, 18, 6), f.
[per-nexj eigtl act. ba* Berberben lebenbet Sefn
burch SMorb, Bcrnichtung, ©erberben popali
Romani, rei publica«; pegtia ac p. rivit.it!-:
nulla p. maior hominum vitao potuit afferri;
quae quidem res illis peraiciei fuit; concr. bef
©erberben Vorreg p. Siciliae; illam p. ex-
stinxit; *macelli (p. einem Treffer),
perntclöeb, adv. tn. comp, fpernicioeaa] per
berblich, fthäblid). — pemTcioena, adj m
comp u.snp. ffiemicienf serberblich, febäblich.
pernicitas, ätie, f. [pernix] Schnelligteit.
©chenbigteit. — pernlctter, ädv. fpernii]
betjenb, hurtig alqm altera manu prebendere
Plattt., *exsilire, equo desilire Liv.
per-niger, adj. ganj f d) w o r j oculi Plaut.
per-nYmtnm, adv. gar ju Biel, feljr p. inter-
est; in ber Imeft« per parce nimium Ter.
pernTtles f. pernieies.
pernix, leis, adj. m. *comp. u. sup. fper-nitcr
burchflrebenb, fchnell, behenb, rafch, hurtis
(al* Ibblidje ®igenfd)aft lebenber ®cfen mit ^lir.
ficht auf bie o. ihnen bei ber Bewegung angc
wenbete Shaft) corpus quam validieeüuum et
pernicissimum , *alae, tp. nuntiis accepit.
per-nöbTIls, e, adj. (feit.) (ehr belannt.
pemocto, 1. [pernox] übernachten, bie 9?a<ht
jubringen in publico, apud alqm, cnm alqo.
feodem loco.
pernönides, ae, m. Iperna] Schinfenfproi
fchetjh- SBorbilbung Plaut.
per-nonco, 3. genau fennen lernen, im per/
ganj fennen hominum mores ex oculis. vulto
etc.; pernovi alqm Ter.; naturam iuri» (bei
Brühe) Hör.; in*bef. genau unterfnehen f»c
tumne furtum exigtimetis an Ter.
tper-nöteaco , 8. überall belannt werben
impers. pernotuit, m. acc. c. inf.
fper-nötus, adj ■ febt belailnt.
per-nox (nur tm nom. u. abl), adj. bie Sacht
über bauernb, bie SRacbt hinburch lun» p.
erat Liv.; *lunfl pemocte.
per-nümero, 1. Ijcriä^lert, au«jahleit arger,
tum Plaut.; pecuniam Liv.; quod nsurit per
numeratum est Liv
pfiro, 6nis, m. Stiefel au« rohem lieber Verg
pbr-obseärus, adj. fehl bunfel quaestio, fama
per-öd iöBUg, adj. fehl oeihct&t. juwibrr.
pbr-oirTciöse, adj. fchr gefällig,
pbropportüne, adv. [poropportunusf (ehr ge =
legen. — pgr-opportünus, adj. (ehr gel«’
peropt&to -
gen, red)t mitllomtnen deveraorium, vieto-
ria, mors.
per-optätö, adv. f e h t e t w ü n \ d) t Cic. de ur. 2 g. 20.
pSr-öpus, indccl. fel)t nötig p. est Ter.
pärörätlo, önia, f. IperoroJ Sdjlu&iebe, Bpi«
log, Schlufictörterung.
per-ornfclns, adj. (et)t f<böit (0. Siebnet) Craa-
sua Cic. Brut. %. 158. — pör-orno, 1. beftän«
big gieren senatum Tac. 16, 26.
p«r-dro, l. 1) eine Sache ootlftänbig etör«
tetn, oortragen causam contra alqm, tut
alqm, de alqa re; breviter pcroratum esse po-
tuit (hätte es mit httjen SSortcn abtljun lönnen) ;
m. acc. c. inf; fabfol. 2) ben Borttaa been«
btgen, fcblie&cn crimen; res illa die non
perorator; cum ernnt (haec) perorata Wenn
ade* an* (ent wirb; tn*bef. b. bem (Epilog be*
testen geridjtl. Siebnet*.
pfcr-ösUH , partic. fel)t ba((enb decemvirorum
scelbra Liv., *lacem; perosum esse fehr baffen,
consulum Domen Liv.
per-päco, 1. (feit) gang gur Stube bringen,
omnes , omnia Liv.
per-parce, adv. fehr fparfatn, Inapp.
per-purvälus, adj. überau* Hein,
per-parrus, adj. febr Mein,
perpastus, partic. [per-paeco] mobl genährt
cania Phaedr. 8, 7, 2.
per-paucl, ae, a, adj. febr wenige; dem. per-
paucühiH, adj. passus ein paar Schrittchen Oie.
per-paulülnm, i, n. subst. ein llein wenig
loci Oie. — per-panlum, adv. ein Mein
wenig Oe.
per-paupör, Sri», adj. febr arm Cic.
per-pauxiUiim, n. febr wenig Plaut.
per-piyefSclo, 8. febr erfdjreden Plaut.
p«r>pello, 8. l) mit aller (Bemalt antreiben,
n etw. tiermögen alqm ut, ne; urbem ad
editionem; +m. inf. 2) auf jmb. einen tiefen
Sinbrutf machen Oie. p. Cael. §. 36.
perpendlcülÄtor, öris, m. [ perpendiculum] ber
Steinmep, ber (ich be* Bleilot* bebient.
perpendicäluin, i, n. [perpendo] Bleilot,
Siitbtblei, directe ad p. (entrecht,
per-pendo, 8. nur tp. genau unterfueben, er«
wägen, beurteilen, diligentissime momenta
officiorum omnium; perpenditur amicitia veri-
tate; alqd ad discipÜnae praecepta.
perpöram, adv. 1) oerlebrt, unritbtig, falftb
facere, iudicare. 2) fau* Berfeben.
perpöe, petis, adj. (oorll. u. fpät) «= perpotuus.
perpessio, önis, f. fperpetior] ba* ¥lu*fteben,
Srbulben rerum. penculonun, dolornm, la-
borum. — perpötlor, pessns sum, dtp. 8. |per-
patiorj ftanbbaft etbulben, ertragen, an*;
ft eben contumelias Ter.-, dolorem, mendici-
tatem, paupert&tem; *m. inf ; 'nt. acc. C. inf.
ficb überminben tc.; abfol. animus aeger —
neque pati neque p. poteat Enn. b. öic. Tute.
3 §. 6; multa perpessu aspera in Berfen Tute.
2 §. 20.
perpötro, 1. [per-patro] oollgiehen, gu ftanbe
bringen, Herrichten, beenbigen, erfüllen
opus Plaut , facinut, bello perpetrato ; pace
nondum, caede perpetrata; rebus divinis rite
perpetratia; fpromiasa; fm. ut, -fne; nt. inf.
Plaut.
perpötiiTtaa , ätis, f. [perpetuus] ununter«
broebene gortbauet, Stetigfeit, gufam»
- perpropere. 605
menbang temporis, vitae, verborum ö. bet
Beriobe; dieendi o. ber gufammenl)ängenben Siebe ;
sermonis bie fortlaufenbe Siebe; philosophi iudi-
candi annt non ex eingulis vorbia sed ex p.
(nacb ihrer 5ief)re in ihrem gangen 8fhfl) et con‘
stantia.
1. per-petuö, 1. [perpetuus] ununterbrochen
fortbauern lajfen, fortfepeu, verba in einem
ffltem, ohne Unterbrechung auSfptcchen; pot-eata-
tem iudicum ununterbrochen aufrecht erhalten.
2. per-pötuü, adv. [perpetuus] ununterbrochen, <
beftänbig (D. einem befummle» Slnfcmgspunll an)
in vallo permanere; aub illorum dicione atque
imperio esse.
perpetuus, adj. [per u. peto] 1) räumlich au
einanbet bangenb, ununterbrochen fort«
laufenb (bi* gu einem (Snbpunft) palus, foasae,
montea, trabe« directae p. in longitudinem, p.
trabibua ( abl . abt.) Cae s. b. O. 7, 28, 1. 6; mu-
nitionea, agmen; p. rigiliia, stationibua; *men-
aae lang gereift, 'bovis tergum lang btngeftrecft,
gang ; oratio; defensio contra alqm; 'carmen
einen gewifjen Sagenlreiä gang umjafjenb; a p.
suis histonis ea quae dixi bella separaverunt.
8) in bet 8«l ununterbrochen, fortbauernb
bi* ju einem gewiffen 8**1 . beftänbig lex, cur-
bub, ab eo dissensit p. vit4 fein gange* lieben
hinburth Nep. ; officia p. temporia o. [eher, pos-
sessio; imperia lebenslänglich; fenuB tegel«
mäßiger 8tu*, centeaima; quaestiones f. quae-
stio 2) a); edictum f. edictum 1); in porpetuum
für immer, ein für aüemale; Augustus (immer
geheiligt), ein Xitel bet röm. ffaifet Eutr. ijiero.
allgemein gültig, burebgänaig ius; quaestio
beim Siebner bie (Gattung betrefenb.
per-pläceo, 2. fehr, überau* gefallen Com.;
«a (lex) müi p. Cic. Att. 3, 24, 4.
perplexibHIa, e, adj. [perplexor] oerworren
u. oerwtrrenb verbum Plaut. ®ao. per-
plexAbllYtär, adv. auf oerwirrenbe SH) ei f e
Plaut.
perplex« [oorll. -Im), adv. [perploxua] oerWor«
reu loqui Ter., agere; oerjtecft, unbeutlich
non p. aed palaui revocant; nibil p. aed apertc
pronuntiatum Liv. — perplexor, dep. 1. [per-
plexus] Bermirrung anrichten Plaut. —
perplexua, adj. m. comp, [per u. plecto] oer«
flochten, oerfchluugen, oerworren, bunlel,
aermones, perplexius carmen, reaponaum, legatio.
per-pluo, 3. {Plaut.) ben Siegen burd)taffcn
tigna; fdjerjh- benofacta benefactis aliis perte-
gito, ne perpluant; (ich etgtejjen quom mihi
Amor et Cupido in pectua meum p.
per-pölio, 4. Haff, nur bilbl. oeroolltommnen,
Derfetnern quantum eat reliquum — id ornne
p. et absolvere; iUam partem Buperiorem p. at-
que confieere; illud opus (historiam) ; perpolitua
homo, literia, vita, humanitate, oratio perjto-
lita; omnia iam explicata et perpolita.
per-pbpülor, dep. l. au*plünbetn, oerwüften
Latinum agrum, fhomitiee; pass, perpopulato
agro Liv.
per-pöUUo, önis, f. ba* ununterbrochene
8ed)en, Zrintgelaae Oie. — per-pöto, 1.
jechen totoa dies, ad vesperum, fperpotandi
pervigilandique inaana dulcedo.
perprimo, pressi, preaaum, 3, [per-pretno] fort
u. fort brüden 'cubilia ftet* int Bette liegen,
per-pröpör«, adv. fehr eilig perire Plaut.
606
perpropmquus — persequor.
per-pröplnquus, adj- febt nabe .4M ms 6. Oie.
de die. 1 §.46; ein na^er ©etwanbter p. Cluent.
§. 23 (jweifelb-1.
per-prosper, era, erura, adj. febt glütflitf)
valetudo Suet.
perprürisco, 3. [per u. prurio] brunftig Wer»
ben Plaut.
per-pngnax, äcia, adj. f e^r fircitfühtig Oie.
per-pulch8r, adj. febt fd)ön Ter.
per-purgo, 1. l) aanj reinigen se. 2) tp. in«
'Jieine bringen locuw orationia, ratione«.
per-piislllus, adj ■ febt Mein, wenig, in fhetjb
$oppelfinn Oie. de or. 2 §. 244. 246.
per-pfito, 1. tp. auieinanbetfe§en argumen-
tum Plaut.
per-quäin, adv. gar febt, überaui p. indignis
modis Plaut.; p. breviter, p. fiebiliter; tp- ve-
lim sciro.
per-quiro, qulslri, qulsltum, 3. [per-quaero]
genau etfotfhen, fi<b genau erlunbigen
vasa, vias, ilia ab acenaatore; ipsa cogmtio
rei scientiaque perquiritur. 3>a». a) perqnisi-
tlng, adv. comp, mit foigfältigetet Unter;
fudfung, oielf eitiger p. et diligentiua con-
acribere Cie. de div. 1 §. 77. 6) perquisitor,
öria, m. Sluffucbet Plaut.
perräro, adv. [perrarua] febr feiten. — per-
rÄriih, adj- fegr feiten Liv.
per-rSconditus, adj. febt oerbotgen Oie.
per-repo, 3. über etm. ^tnlxied» en Hellurem
genibu« supplex. ®ao. per-repto, 1. einen
Ort burtbtrieiben Com.
Perrhaebla, ae, fflegrnb in Ibeffalien. 3)at>.
*-bus , adj. tbeffalifd); subst. -bl, örum, m
perriduüle, adv. [pemdiculus] febt läd/et-
lt<b Oie.
per-ridieülus, adj febt lächerlich Oie.
per-rögo, 1. burebftagen, alle bet Weib«
na<b fragen naib etw. seutentias,
per-rumpo, 3. 1) rntrans. b'nburcfjbrecben,
jitb mit ©emalt einen SBeg bahnen in urbem,
in Teatibuluni templi, per hostea, per aciem,
•Acheronta; bilbl. qui te inritum p. fief) ju bir
bringen Tae. an«. 4, 40. 2) Irans. etw. burdf*
bteefen, »bringen, bureb etw. fiib einen SBeg
bahnen, in etw. einbringen ratee, *limina
bipenni, *terram aratro, cuneoa hoatium,
*aciom, paludem, nulla munitione perrupta. 3)
tp. oernidbten, überwältigen quaestiones,
legea, poenam legum, periculuin; ne quo af-
fectu perrumperetur Tae. arm. 3, 16.
Fersa, 1) f. Persae. 2) 9iam eine* fleinen £unbeg.
Persae, ärum, m. bie ©etfet, IBewobner ber
£anbj<baft Per8ia in Slfien, bann überb bie © t-
wobuer bei perfifiben Seiebei; *bie ©artbet;
im sing. Perses, ae ber ©erfer; Persea hoatia;
regia Peraae fl. Peraaruni; ältere u. fpätere gorm
Perea, ae. ftiern. 1) Perais, Idie, f. Sanbfhaft im
heutigen Werften, j. gar fi ft an, Nebenform l’erala,
ae, Plaut. ; f. 2) PereTcng, adj. petfifd) (Plaut.)
portufi bai Sieer bei ®ub8a, wo bie petfifebe
glotte geftanben ; apparatus = fcfjwelgerif Ae Hör. ;
Perglca, örum, n. perfifhe ©efdphte Dinonia
Oie.; Perslce portieug, eigtl. in fiacebämon, 0.
petf. ©cute erbaut, bat), eine ©allerie auf bem
Sanbgut bei ©rutui.
per-gaepb, dav. febt oft.
persala«, adv. [peraalauB] tp. febt Wi|ig Cie.
— per-galgug, adj., tp. fegt wipig.
persXlüUtlo, önia, f. [peraaluto] ©egrüffung
alter ber SReibe naib Cie.
per-silüto, 1. alle ber Steife naib begrüfjen
omnea, deoa Phaedr.; fdonec a toto eiercitu
illud ultimum persalutatus eat.
per-sauctö, adi). febr b*Oig, boh u. teuer
deierare Ter.; iurare Suet.
per-säpiens, tis, adj. febt weife Cie. ®at.
persüplentör , adv. febt weife Cie.
per-sclentXr, adv. febt gefibeit Oie.
per-sclndo, 3. jerrtifjen vento omnia peracin-
dente et rapiente Liv. ; vestem Tib.
per-scltus, adj. febt fein Ter., Oie.
per-scribo, 3. 1) oollftänbig nieberfibtei»
ben, auffdjreiben, fdiriftlicb abfaffen, auf»
jeid^nen, bef. amtliib ptotolollieren ob. iu
bai fRccbnungibud) eintragen, buiben epistuU.
in qua omnia perscripta erant; rea populi a
primordio urbia; *veraum puria verbia; aenatui
conaultum; omnium iudieum diota, interrogata,
reaponaa; eodem peracriptura (in Hbfcbrift) hoc
iudicium pervenit; signa (©itbfäulen) in tabu-
las publica» ad aerarium peracribenda curare,
jmbm. bnreb eine Slnweifung ©elb bejah»
len, anweifen pecuniam. *) auifübtlih
ftbreiben, fhriftlicb berieten alqd, alqd ad
alqm, de auia rebua ad Lollium, haec perscripta
ei misit; m. acc. c. inf., orationem alcui fdjrift
liib jufibiden. 3) etw. bi« ju ®nbe ftbreiben.
bur^fübten ad exemplar primi libri bellum
Siculum Quint. ; auch tetw. ganj (nicht in gnh1«
ob. Äbbreoiatuten) auiftbreiben notata, non
perscripta erat Bumma. $00. A) perscriptio.
önia, f. 1) bai amtliche Stuf», 9üeberf<hteibeu.
bef. a) ©rotolollierung, gorm ber Slbfsf«
fung. 6) bai eintragen in bie Biethnungibüiber,
bai Budfen, bef. pl. S) fcbriftlicbe Hnmeifunj
*ur öejablung, Slffignation. B) porserlp-
tor, öria, m. Bucbfübter Cie. Verr. 8 §. 167
per-gerütor, dep. t. 1) burtbfutben, »ftdbern
omnia; arcnlas muliebrea; ah. Nebenform per
scrutari Plaut. 2) tp. genau erforfchen, un
terfuihen penitus naturam rationemque cri-
minum, aententiam acriptoria.
persSee f. peraequor 8) 6). — per-s8co, 1 . eigtl
burcbfdmeiben, bilbl. naturaa rerum genau erfw
fdien Oie., eitium auirotten Liv.
pcrsScütlöneg, önum, f. [persequor] ©erfol
gungen Oor ©etiebt, Klagen, jweifelb b
Cie. or. §. 141 (jebt praeacriptionum).
per-gödeo (tperataeo), 2. lange fi|en bleiben
flcti fi§en in equo dies nocteaque Liv.; tot»
nocte in apeculia Ourt . ; domi Prop.
per-gegnlg, e, adj- febt fhtaff, matt proe
lium Liv.
Persels, tdia, f. a) sc. femina eine 9!t)mpbe, nrii
welket @ot bie ®itce, ©afipbo'5, ate, bei
©erfei u. ÄStei jeugte Cie n. d. 3 §. 48; He
cate Ov. b ) sc. Muaa ein ©ebidjt Ov.
per-sönesco, 8. bii ini b°bc Älter leben
Eutr. 1, 11.
•per-sentio, 4. tief fühlen, empfinben, beut»
Htb wabtnebmen magno pectore curaa, m
acc. e. inf. ®ao. persentlsco, 8. beut»
lid) merten, wabtnebmen Ter. [Xob
•Persiphöne, os, f. = Proaerpina, m. f.; meton
Pergipölls, ia, f. bie fpätere Qauptfiabt bei petf
Staatei Cwrt.
per-siquor, 8. l) bebartlitb folgen, no#f»l
Perses —
gen, -gfpen crocodili etc. aquam; alqm ipsius
veatigiia, alcia vestigia; viam; Komanos armis
fort u. fort beläntpfen; quaerendo (m. gtagen
auf jmb. einbringen; quonam raoclo7.it;. 3, 20, 2.
&irrB. a) alb einet «uftorität ob. einem S3eijpielc
folgen, nadiapmen, anpängen alqm; quae
maxime excellent in eo, quem imitabitur, ea
diligentissime ; ironiam, Academiam, sec tarn
et uutituta aleis. 6) einpoten, eTteicpen
alqm ne triginta quidem diebus; ‘mors et fu-
gacem persaquitur rirum; quae dicuntur, scri-
bendi celeritate gefcpminb nacp jcpreiben, pro»
tolollteten. c) Burcpfotfcpeit, » f u d) e n omnes
solitudine». d) eifrig nacp etro. ßttben, etto. ju
erlangen fließen hereditates Ter., Toluptates.
e) eifrig betreiben artea ; ‘vitem attondens bie
Slejcpneibunq bcr Sanfen ; otiaua ß<p ergeben Hör.
epod. 1, 7. Oie. off. 3, 1; *hunc laborem, fbella.
2) feinbiidj Berfolgen, nacpjepen pulaoa hostes
in castra, fagientes, ‘feras jagen; *te frangere
— ut te frangam; bef. gerichtlich, räcpenb
oerfolgen, rächen, beftrafen alqm bello,
iudicio, mortem alcia, iniuriaa, acceptam in-
iuriam; acceptä iniuriä ignoaceru qnam per-
«equi (ec. eam) malebunt Soll. Cat. 9, 6; iua
legationie verbo violatum, ingratos cives, *Bce-
lue, *poenis facta. £>ierb. a) gellenb ju nta =
<t>e n, ju behaupten, ju erlangen fucpeu ins
suum, bona sua Ute atque iudicio; poenas a
seditioso cive per bonos viros iudicio, poenas
patrias (=» patris), pecuniam ab alqo einllagen,
hereditates aut syngrapbas eittlaf jieren , heben.
3; eine Ipätigfeit, Sache ooBßänbig, biä jum
Siel oerfolgen, a) fortfefcen, mit etto. fort*
fahren; etm. auSfüpreit, praltifeh burep =
führen, erfepöpfenb behanbeln sodetatem
ba« SöünbniS) ; vitam inopem et ragam; man-
data ooBjiepen, inchoata, hoec diifeiliora ad
persequendum, genera ofticioruin, quinquo ra-
tionibus propositis ofßcii persequendi, falqd
memoria Boßßäubig memorieten. b ) in ber Siebe
ob. Schrift bureps, auäfiihien alqd literis La-
tinis bepanbeln, Tersibus beftngen, scripturfi
jcpriftlicp abpanbeln, omnes sonornm grudus;
uumeris motus siderum berechnen; omnes vo-
lnptates beruhten; communem humani generis
societatem ut ihrer Sntroicfelung Berfolgen; om-
mnm virtntum et originem et progressionem ;
studiose antiqua gefchichtliche ötijpiele famtneln;
copiam exemplorum non perseentus snm; alter
t'mper. persece etjäple, Siebt, b. Oie. AU. 13,
23, 3. c) fiep ju eigen machen, eosdem üores
quos adhibet orator in causis; Studium perse-
quendae suavitatis in vocibus; virtutes ora-
toris; temperata oratione ornandi copiam.
Perses, ne, m. 1) f. Persae. 2) =■ Perseus 2).
— Perseus, ei, m. 1) Sohn beb Jupiter u. ber
SJanaS (f. Andromeda u. Uorgoj, Ov. 2)ao.
•Perselus, ‘-seus, adj. 2) lepter ftönig B. lRa=
cebonien. ®aB. Persiens, adj. bellum mit bem
ißerfeuS ($lerfeS).
perscSrerans, tis, adj. m. comp. n. tsup. { partic.
u. persevero] (feit.) auSbauernb, beharrlich
perseverantior caedendis in fnga (StabBig cae-
dendi) bin. 6, 31, 4. ®aB. a) perseyerunWr,
adv. m. comp. u. f«y>. beharrlich. 6) perse-
verantln, ae, f. ernfte u. befonnene itu6 =
baner, ©eparrlidjfeit p. est in ratione bene
considerata stabilis et perpetua permansio;
persouatus. 607
impetu potius qnam p. bella gerere; labor et
p. nautarum; pertinacia etp.; tSangtuierig =
feit belli, oppugnamli im Ängreifen.
persSvSro, 1. [per-severusj intram. u. trans.
ern|i u. befonnett bei etm. Berbleiben, Bet*
harren, etm. fortfeßen, auf etm. beftepen
in sententia, in bello, in ira; ffiduciä loci;
(fpät) bellis continuis, ftremor terrae, non est
ab isto perseveratum, id p. et fransigere, id
constantius p., feursum; (fpät) illi inedia
perseverata est; m. inf.-, bibere bei bem ®nt=
fepluße jn »c. Ourt. 3, 6, 6.
per-sbvörus, adj. fepr ftreng Tac.
Persla, PersYcb, Persiens, perstdeo f. Persae,
Perseus 2), persedoo.
*per-s!do, sedi, sessum, 3. fiep roo anfeßen,
mopin bringen altius ad vivum (b. Segen)
Verg.
per-signo, l. genau aufjeitpncu dona Liv.
per-slmtlis, adj. fepr äpnlicp statua istius,
memoria, isti tabula« fore librum p. Hör.
pcr-slmplcx, pllcis, adj. fepr einfach victu Tac.
Persls f. Persae. [eadem impudentia Liv.
per-slsto, 3. pepen Bleiben, Betbarren in
Perslus, ii, m. 1) ein fflebner, ^eitgenoffe be«
Suciliu*. 2) Satirenbicptcr jur gnt beS Sero,
persolla, ae, f. [dem. B. persona] eine Heine
SKaäte, al8 Scpimpfroort: grapc Plaut.
per-Hölus, adj. gan j allein Plaut.
per-solyo, 3. 1) Bbtlig löfen, nur tp. ent=
micfeln alcui hoc Jr/tijaa Oie. Att. 7, 8, 10.
2) be=, auijablen, abtragen militibus Sti-
pendium; acs alienum alienis nominibus (abl.)
menn fie anbern jut üaft gefeprieben finb — bie
Scpnlben anberer, pecuniam ab alqo. ^ietB.
erroeifen, abttagen, roa» man f^ulbig iß,
Saßen u. bal., Jollen, bejahten meritam diis
gratiam, ‘honorem diis, ‘grates dignas, vota
erfüllen; quod promisi; velut persoluta fide;
quibus omnibus pro necessitudinis iure —
cruenta mors persoluta est jugefügt Suet., poe-
nas alcui; ea (pars civitatis Helvetiae) prin-
ceps poenas litt; *poenas crnce (eigtl. butep)
am Äreuje; aber poenae alcui ab alqo perso-
lutae jugefügte.
persona, ae, f. [persono| 1) 3)iaäfe, bef. ber
Stpcmfpirirt bet ben ©neepen u. SRämtrn. 2)
ßparalter, Solle, ^erjon in einem Sdjau-
(piele militis Ter -, in persona alcis; in p. le-
nonis imitari alqm. fyerB. a) tp. ßparalter.
Solle, äußere Sage, Stellung, Stanb, ben
jmb. im Seben pat gravitatis sevoritatisque, ac-
cusatoris, p. imponer.i alcui, p. gerere, tenere,
p. alienam ferre, tantam p. sustinere, p. susci-
pere, sibi accommodare; nulla ultra potestatis
p. KmtSmicne Tac. Agr. 9. 6) bie $etfon, e r =
fdnlitpfeit, ber SRenfcp mit Südficpt auf feine
Snbioibualität ob. bie äußeren Serpältniflc feines
StanbeS, Sange«, Ämte«, auf ba«, ma« et iß,
BorßeBt ob. OorßeBen miB huius btaieni p. ab
nulla turpi suspicione abhorrebat; secunda bie
jmeite ^auptperfon; p. soceri mei unter bet $. ic. ;
per p. Antonii; +in multorum personam (fo
baß er bie anfap) exorabilis; feertis p. et
aetatibus Seutcn b. einer beßimmten SteBung u.
einem beßimmten Älter; quaerentibns de p. regis
naep bem König al« foltpem Just. 11, 7, 11;
fcplecptpin ft. homo, per ternaB p., per singulos
p. Stute Suet. Her. l. 3)ao. persönätuB, adj.
608
persono — pertempto.
t) fine SKaSfe tragenb Koseius; pater in bet
Jtomöbie. 2) tp. net lo rot cur cgo p. axnbulem?
per-söno, 1. 1) intrane. butd) u. burdj erjd)a( =
len, ertönen domus euntu, uures huiuamodi
vocibua folrtje ic. fdjallen in ic., id totis castris,
fploratu tota regia, ’canibuf* ; iitebef * jitf) auf
einem ^nßrumente hören taffen, fptelen ci-
tharä. 2) trans. a) bur<bfd)allen, galten,
«tönen ’aequora conchü; *regna haec latratu
Cerberus; *aurem alcui rufen in ic.; t umoona
litorum peraonantea. b) taut rufen, fcbreien.
perspectb, adv. [perspicio] mit Sinfid)t, ein«
fidjUBolI Haut.
per-specto, 1. genau nacbfeben, biö ja ®nbe
mit anfetjen Plaut., Suet.
perspectus, adj. m. sup. [partie. u. porapicio]
bunbfdjaut, Bollftänbig exiannt, bewährt
virtua, benevolentia mihi perapectissima.
per-specülor, 1. dep. gehörig auölunbf djaf «
ten, erforfdjen Suet. Caes. 68.
pcr-spergo, epersi, tpersum, 3. [per-spargo] be«
fptengen, bcftreuen templum et Bimulacrum
deae Tac.; bitbt. facetiarum quidam lepos, quo
tamquam aale perapergatur oratio die.
perspicax, cücia, adj. [perspicio] f d) a r f j i dj --
tig, ein|id)t80oIl pater ifer.; *Palamedia
prwdentia. — pcrsnTelentia, ae, f. [perspicio]
Botlftänbige ®infidjt, Srlenntniö veri Oie.
perspicio, apexi arebatft. inf. sync. perspexe
ft. perapexiaae Ter.), npectum, 3. bin burdj«
(eben, mit bem S0I i cf e burdjbringen, gaug
bineiltfcben, beutliib f e t) e it introrsus, cae-
lum, *urbca Asiae; quae fortuna pugnae esset,
lab in SlugenfCbein nehmen, prüfenb be«
jichtigen, burebfeben domum tuam atque
aedificationem omnem, urbis aitum, yiaru, vil-
lam, opua, epistulas; bitbt. burfibauen, ge«
nau tennett texnen, ertennen, mabrneb«
men rem, alqd coniecturü, alcis tidem, volun-
tatem, animum, auimoa, perapectum habere
alqd; ut poatea perapectum eat; perspectus est
a me m. inf. CSc. fam. 1, 7, 8; quidam aaepe in
parva pecunia perapiciuntur quaui aint leves.
pcrspYcue, adv. [perapieuua] beutliib, Hör.
pcrsptcuTtas, iitia, f. [perapieuua] Ileutlid) «
feit, Hugenfibeinticbieit. — persplcuns, adj.
[perspicio] 1) *bur(bf idjtig aquae. 2) tp.
beutliib, tlar, augenfcbcinlid)
per-steruo, 3. ganj pftaftern via eilice per-
atrata eat Liv.
per-stiuiülo, 1. fort u. fort aufreigen tumi-
dos apiritus pravis aermonibua Tac.
per-sto, attti, — 1. I) »eine Seit binbutd)
lieben totia noctibua; feji fteben, fteben blei«
ben ad vallum; fa mane uaque ad horam de-
cimam dici, *in limine, immobiles tanti mali
apectatorea; übertr. fortbauern, bauern, blei«
ben laurea toto anno, nihil in orbe, pudor in
ore, hiema, ira dei. 2) bet et», fteben blei»
ben, Betbarten, beharren in eo, in aenten-
tia, ae perstaturum in incepto Liv., +in bello;
in decreto, *indeclinatum amico, *eadem mens
mihi, *persta atque obdura; perstitit (bei feinem
ttntfcbluffe) Narciasua Tue.
per*str6po, 8. febr lärmen Ter.
per-strlngo, 3. 1) ftreifen, burdjftreifen, be«
r übten ’ffemur, f summa dumtaxat cutis in
femine peratricta, aolum aratro bunbbftügen,
portam vomere Oie. 2) tp. a ) horror spectan-
tes burtblief ic., consulatua meus eum levhet
batte iljn unangenehm berührt; fpraesentis pen
culi apeciea omnium aimul corda animosque hoi
rore machte erbeben, fsuapicacem animum. >
mit Sorten tabeln, Berfpotten alqm auaju-
cione, voluntatem faectiia, fhabitum alcu,
fmodice peratringi. c) in bet Siebe für; bc
rühren, obenbin befpreeben breviter tnuuiM
ac tantummodo p. unam quamque rem, cela-
riter reliquum vitae cursum, quem locum bt».
viter peratrinxi.
pcratüdiüse, adv. [peratndioaua] febr eifrig
de. — per-stüdlösus, adj- febr eifrig, nn:
et». ficb febr befibäftigenb literarum, mmi
corurn.
pcr-su&deo, 2. 1) jmb. iiberreben, übergei
gen, bafj etto. ift alcui alqd, alcui, de psu-
pertate Oie. Tusc. 4 §. 59; quis aibi persu*
deret ficb einbilben, m. ace. c. inf., quomoA
mihi perauadeo, velim tibi ita perauadeas, im
rimis hoc volunt p. m. ace. c. inf., persuade-
oc tibi vere bu brgft bie richtige Uberjeagittt
m. ace. c. inf. Hur.; pass, aibi persuaideri c
fei überzeugt m. ace. c. inf.; hoc ipais 8icuii!
ita perauaaum eat; ai ab iia auditori iam quid-
dam perauaaum videtur; de tua fide niai per-
auaaum eaaet nobia Brut, et Oats, in Oie. cp..
sic ex caatria proficiacuntur, ut (sc. ii) quiba»
eaaet perauaaum bie Überzeugung batten n
ace. c. inf., Caes. b. Gr. 6, 31, 6; vulgo per-
auaaum, quasi Suet.; persuaaissimum mihi est
id) bin noülommen übergeugt m. acc. e. iV
Brut, in Oie. cp. ; quo (malo) viao atque pei
»uaao u. wenn man ficb baBon überjeugt bat
de. Tusc. 3 §. 72; ad perauadendum accom
modate dicere; aibi perauaaum habere n
acc. c. inf. einm. Caes. b. G. 3, 2, 6; tperauaauu
habeo, tperfönl. perauaaua est. 2) betebt»
burd) Überrebung beftimmen, bermögtn
betoegen ettu. gu tbun alcui alqd; alcui ut
ne, m. bl. conj.; (Com.) m. acc. c. inf; m. i«t
Nep., Tac., Verp.; hia perauaderi non potent
ut; quod propiua Romanos accessisset. per
auaaum (™ id sibi persuasum esse bagu fei R
beftimmt worben) loci opportunitate Caes. b. G
7, 20, 3; perauaaum eat facere Plaut.; gxerfönl
tperauaai Caesaris nomine, fmori; * peren«
eat gruia iureiuraudo. ®aB, A) persuäalo, öl»
f l) baS äberreben, ftbergeugen. 2) tb*£
Übcrjeugung, welche man bat« ber ©laute
bef. itrige SKeinung, Sornrteil superatititf-
num abergläubifibt; veneai a Fisono accepti;
p. adicit m. acc. c. inf. B) persuostrlx, lei», /
bie Übcrreberin Plaut. [baebt Gt.
per-subtUls, e, adj. febr fein, Uhr butcb
persulto, 1. [per-salio] 1) intrans. an einem 0«
bcrumfptingen, «fahren stabili solo, iE-
pune, in agro eorum bineiuftreifeit, fante vallun
cum carminibus et tripudiia, -fnotis vadis. i
ttrana. buribflreifen Italiam, campoa.
per-taedet, pertaesum eet, — 2. impers. etic
Sache übetbtüffig fein, ®fel empfinbe».
pertaesum eat (alqm) convivii Plant.; leviö-
tia; negotii; *magni incepti, *thalami; decen.
virorum. ®nB. fpertaesns, adj. überbiifftü
m. gen. u. acc.
per-t«go, 8. (Plaut.) gang bebedeu, villarn oni
Dach Berfeben; ftbergb- f. perpluo.
pertempto, 1. fiiberall betaften, berühren gh-
pertendo -
dium. §itrb. a) auf bie ©tobe ftelfett, et--
forfdjcit alqin gratift Ter.-, p.rtemptutis aliu-
ruin coloniarum animis Lin. ; animum cohorÜB
diversia sermonibus Tac. b) burd)ptüfcn, nn =
terfudjen perspicere rem et p., administratio-
nein negotii, causam, e) *burd) u. burd) er*
greifen, burdjjucfen lues sensu», tremor tota
equorum corpora, gaudiu, pectUB.
per-tendo, tendi, tensiun ob. tentum, 3. a ) burdj- ,
auSfübreu, but^jufejen füllen hocj navi-
ter Ter -, pertendens animo bartnüdigen Sinnt»
Prop. b) iuofsm jictjen, tilen in maiora caatra,
Romain, fad castra, fin Asiam.
per-tento f. pertempto.
per-tenuls, e, cufy. febt fdjwadj, gering, un =
bebeutenb spes, snspicio, ars.
per-terebro , 1. burdjbobrcn columnam.
per-tergeo, 2. abroifd)en »mensam.
perterrefäcio, 3. [perterreo u. facio] ■= perter-
reo Ter. — per-t«rreo, 2. erjdjreden, in
S rf) r e cf e n fejeu alqm; pertemtus maleficii
conscientiä , metu, timore; animo; *eaede; iti-
nare impeditos (= eo quod it. impediti essent)
perterritos deprehendere Caes. b. c. 8, 76, 3.
•perterrTcrepus, adj. [perterreo u. crepo] (feit,
u. norfl.) fdjredlitb raufdjenb, tönenb.
per-texo, 3, ju $nbr »eben, bao. tp. in ber Siebe
ob. Schrift öollenben, auSfübten pertexe,
quod exorsus es.
pertTca, ae, f. langet Stod ob. Stange jum
Schlagen Plaut., al» 8eid)en Ourt. 6, 2, 7; bef.
M'SRt&ftange decompeda; fpridim. (Plin. ep.)
non unä, ut dicitur, p. nidjt nad) ein u. bem=
leiben SJiafee mefjen.
pertimefactus, partic. [pertime tac io] einge =
jd)üd)tert Brut, in Cie. fam. 11, 20, 2.
per-tlmesco, tlmui, — 8. febt bange »erben,
in grofje guidjt getafen alqd, de alqa re,
legatum Iugurthae; m. ne.
pertlnAcia, ae, f. [pertinax] 1) ® e^a trltd) teit.
2) in üblem Sinne §artnädigfeit, Starr*
finn; bgl. perricacia. — pertlnaoltor, adv.
m. teomp. u. t«wp. [pertinax] bebartlid), hart*
näcfig, unabläffig resistere, fpertinacius
insequi, + pertinacissime in sententia perman-
»is»e. -fp. liberalibus studiis deditus; fcum
Aemiliana pertinacius arderent. — pertinax,
äcis, f. m. comp. u. mp. [per-tenax] 1) *feft*
baltenb digitus male Hör.-, and) ba» Selb feft-
baltenb = fe^t farg, jäh Plaut. 2) tp. bf-
barrlid), in üblem Sinne ^attnädig miies,
virtus, -ffortuna, fape«, p. aid obtinendam in-
iuriam Liv, certamen, proelium, sententia Liv.,
concertationes in disputando, flonga et p. va-
letudo alcis, fmorsus.
pertlneo, tlnui, tentum, 2. [per-teneo] 1) fid)
bi» ju einem gewiffen ©unftc tifltcdcn, rei*
eben, geben, f i auSbcbncu Aquitania a
Garunma ad montes, ex oppido pons ad Hel-
votios, montes ad castra, rivi ad mare; in
omnes partes, in omnia überall bin; inde aliae
(viae) pertinentes sunt; übettt. earitae patriae
per omnes ordines. 2) tp. auf jmb. ob. et»,
fid) begießen, jmb. ob. et», betreffen, ju
jmbm. ob. et», getiten, jmbm. ob. einet Sadje
gelten hoc ad victum, ad meum officium; tp.
ud curam tuam, tp. ad animum meum, quali
itinere in provinciam perrenias; res ad plurcs
ftnb babei beteiligt; quod (genus belli) ad mul-
Örintcpfn, lot.-UiiHdirS SiSuIroSrlftb. 6. au».
- pertnrbo. 609
torum bona civium; eodem; ad populuiu an-
geben; a<l perniciem abjielen; auf et», ob. jmb.
oon CSinflufi fein, »oju bienen, geeignet
fein, mors nec ad vivo* nec ad mortuos; ad
rem, ad usum navium, ad proficiscendum , ad
effeminandos mores, res ad luxuriam pertinen-
tes üu^iSartifel.
pcrtlngo, 3. [per u. tango] fid) »obin
au»bet)nen quasi coliis in immensum pertin-
gens S all. Jug. 48, S.
pertraettt», adv. [pertraeto] in geraöbnltdjer,
abgebrochener Staniet Plaut. — pertrac-
title, önis, f. [pertracto] ©cbanblung, ©e =
febäftigung mit et», poetarum, rerum publi-
carum.
per-tracto (pertrecto), 1. 1) betaften, befühlen
barbatulos in ul los, tbestias manibus, caput
dormienti 2) geiftig bebonbcln, bearbeiten
(Wie btt Sanbmann ben ©oben) animos homi-
num, sensus hominum mentesque, tmilitares
animos. Xaf). fid) mit et», bef^äftigen, et»,
übetbenfen, butebgeben philosophiam; ea
quae rem continent; res humanas pertractatas
habere; tquae scripsi, mecum ipae.
per-trälio, 3. bi» an ein 3«! fcbltppen ob. locfen
alqm in castra, ratem ad ripam, navem, ho-
stem ud insidiarum locum
per-trlbuo, 3. allgemein et teilen certatim
alcui testiraonia Plin. ep.
per-tristis, e, adj. (feit.) 1) *febt traurig. 2)
febt finftet, mütrifd) Cie.
per-tämultuGs», adv. febt beunrubigenb Cie.
per-tundo, 3. burcbftoSen, =lücbetn Plaut.-,
*tunicamque palliumqne; dolium Liv.
perturbite, adv. [perturbatus] oetwitit, Ull =
otbentlilb dicere, ea efficere.
pertnrbätio, önis, f. [perturbo] t) ©et»ir =
rung, Unotbnung, StStung, Sturm, caeli
jtürmifibe» SBetter, vitae ; anspiciorum publico-
rum pnvatorumque Liv. 4, 2, 6; totius excrci-
tus, rationis atque ordinis; fortunae et sermo-
nis 3!ad)rid)ten = oetwittenbet 3Bccf)fcl ; magna
rerum p. UmȊljung; nec tempestatum nec
temporum p. (webex burd) pbbf'f'b11 ffleootutionen)
mutari; quantas p. (ftürmifd)e Auftritte) et
quantos aestus habet ratio comitiorum. 2) tp.
mit u. obite gen. anirai bie ^efttge ©emüt» =
bewegung, Öeibenfcbaft; pl. autb Äu6e =
tungen ber ©erwirrung.
perturbätrlx , leis, f. [perturbator] 8er»ir=
reriu Cie. legg. l §. 89.
parturbätus, adj. m. comp. u. [partic. o.
perturbo] 1) oermirrt, terwotten, ofjneCrb =
nung oratio; trübst . perturbatu et coufusa cer-
nere. 2) beftflrjt, aufter |5aif u«9 gebraebt-
per-tnrbo. 1. gauj oerwirren, in Unorb =
nung bringen aciem, ordines; ne generibus,
numeris, temporibus, personis, casibus pertur-
betur oratio bamit in bet Siebe fein ©erflofj
»orfomme gegen ic.; tp. a) ganj oerwirren,
flöten fortunas, aetatum ordinem, condiciones
pactionesque bellicas periurio breebtn; maxime
perturbantur officia (bie Begriffe oon ic.) in
amieitiis; tn politif<ber ©ejiebung ftören, po =
litifdje ffiitttn erregen otium, provinciam,
civitas seditionibus perturbata. b ) febt be =
^ürjt machen, ganj au» bet gaffung
bringen baec te vox non perculit? non per-
turbaTit? mentes magis de rei pnblicae salute
39
610 perturpis -
quam de aua perturbari; magno animi motu
perturbatus ; prägn perturbantur (fie mußten in
btt Beftürjung nidjt) copiasne — an Caee. b. G.
4, 14, 2.
per-turpis, e, adg. jebr unanftättbig Oie.
pbr>oDgo, 3. befebmieren, falben corpora
oleo, *ora manu, ‘perunctus nardo, ‘faecibus
ora peruncti, fartus oleo. [übert)öf lid).
pbr-urbftnuti, adj. fetjr artig, fein Cie.-, aud)
fpSr-urgeo, 2. (feit.) feljr »ujegen Gertuani-
cum summa vi ad capessenaam rem publicam.
per-üro, 3. 1) ganj oetbtenuen perusti late
agri, ‘porusta oaaa. fjier». a) ‘terra perusta
gelti gefroren; ‘perusta solibus uxor t>. ben 2on=
nenftraftlen oerbrannt, gebräunt; anberä ‘Libyco
soie perusta coma. b) *wunb reiben eolla;
peru8tus funibus et dura compede. 2) tent«
brennen, brennenb quälen perustus febre
ardentisaima, eitis aiqm; tp. inani gloria per-
ustus Oic.\ *aestu (amoris); aud) ‘erbi|en,
aufbringen.
PSrüsla, ae, f. Bunbeäftabt in ®trurien. S)ao.
•sirnis, adj-, subst. -siui , örum, m.; -sinum,
n. Sanbgut bei ^Jerufia, Plin. ep.
pter-üt i Hu , e, adj. fefjr nügtisb Cic.
per-vido, 3. l) l)inbuTd)ge^en, bringen, jid)
Derbreiten per aequa et iniqtia loca, incen-
dium per agros, fvenenum artua, bilbl. alia
vehemens et gravis opinio animos gentium bar-
barorum; fama urbem, murmur contionem, ea
clades (ber Stuf uon ic.) prope uno die omneni
Sieiliam Liv.; rumor m. acc. e. inf., Tue. 2)
ganj bi* an ein 3»! gelangen ad contra, in
ltaliam, bilbl. quas in oraa morbus illius fu-
rorib; nullus locus est, quo non libido homi-
num p.; ullam usquam esse oram tarn desor-
tam, quo non illius diei fama p.
pervägStns, adj. m. comp. u. sup. {partic. b.
perragorj l) fel)t Derbreitet, belannt fama,
sermo, res in rulgus, cupiditas illa nota atque
apud omnes p.; pervagatissimus versus. 2) all«
gemein pars pervagatior Oie. de inv. 2 g. 47.
— pcr-Yägor, dep. l. 1) mtrans. umberftrei«
fen hic, in omnibus locis; tp. überall be =
tannt ob. (feit.) allgemein werben. 2) Irans,
burdjftreif en, «Wanbern, errabundi domos
suaa; bello prope orbem terrarum; tp. cupidi-
tates, timores mentes omnium; fmemoria alcis
per orbem terrarum gloriä pervagata est;
fdolor omnia membra.
per-viri®, adv. lebt mannigfaltig Oie.
per-vasto, l. ((elf.) Düllig Dertieeren fines
regni; pervastatis agris.
per-vebo, 3. 1) I)inburd)fül)tcn, «fahren com-
meatus; bab. pervehi burdffabten, Oceanum
Tac. 2) etw. rnofjin tragen, führen, brin«
en, fahren virgines Caere, ba£). paus. bin«
urct) ob. an ein 3**1 fahren, reiten, fegeln
pervectus in porttim; freto Siciliae über ic.; ad
exitus optatos tommen.
per-rello, 3. 1) jupfen, rupfen Plaut., sto-
machum ftart reijeit Hör. 2) tp. dolor oliquis;
fortuna aiqm tljsst stiebe, tröntt; ius nostrum
civile fdjarf burepbed^eln.
per-venlo, 4. 1) fjinfommen, gelangen (an
ein 3**1) « w° anfommen, anlangen, etw.
erreichen ad aiqm, ad portam, consiiia ad
regis aures, ad oculos, in fines hostinm, in
tutum. 2) tp. ju einem gewiffen 8**1*. »n eine
- pervideo.
gewiffe Sage, einen 3dfiunb , ein Berbättnü qr
langen, tommen, geraten, in senatum auf
genommen werben; ad primos comoedos gejägit
werben; in scripta alcis Aufnahme finben in
erwähnt werben in ic.; in tutelam (Bormunb
jipaft) alcis; in eum locum biefe Stfarge erttt
djeii, in timorem, in odium, in amicitiam, in
potestatem alcis, ad desperationem, ad iaro
lumitatem , ad finem laborum, pervenitur wl
manus f. manus 1) a); vivi p. (sc. eo) ut mu
haben ei erleben müffen, ba& Verg. ecl. 9, Sf;
ad septuagesimum annum, annona ad denarios
L war geftiegen bis ic. 2) an jmb. gelanget,
imbm. ju teil werben, jufallen pecania,
bereditas, pars laudis ad alqui; id ad me
ereptum (aU fiiaub) ; res ad paucitatem defet
sorum war anheim gefallen k.
per-veuor, dep. I. burd)jagen urbem toUm
Plaut.
pervers®, adv. [perversus] 1) feigtl. oerlebrt.
2) tp. Dertet)rt, falfcb; (Plaut.) erras p. ftart
— perversitas, ätis, f. [perversus] Berichts
beit bominum, opinionum. — perversus, od;
in. comp. u. sup. [perverto] 1) oerbrebt, ocol;
perversissimi fepr fc^ietenbe. 2) Berichts
frt)led)t, unredh t mos, baec sapientia Tuber ■
nis, quid perveraius? homo; ‘perverse (mij=
günftiger) Menalca.
per-verto, 3. 1) umtebren, umftürjen, am ,
nieberwerfen ubi peaes instabiiis — pervert,
posset; tecta perversis rupibus decurrunt ihr
d. bet ffeMwanb abgelöjie u. umgeftfirjte ffelt
ftüde Liv. 2t, 33, 4 (.anbete: diversis). 2) tp
über beit Raufen werfen, oernisbten, ftüt
jen civitatem; ‘magnam opum vim, iura di-
vina, amicitiam, largitione vetustos mor-
Cartbaginiensium; nulla fuit vis religionis, qase
tantam utilitatem pervorteret Oie. off. 3 §. 1 02
fGermanici liberos, fsemet, *perverBO numiir
gegen ben SBiden ber (Rätter; bef. o. Kebitr
ein Bein unterftellen artificio; p. ac per-
fringere aiqm.
per-vesperi. adv. febr fpät abenbä de.
pervestigätio, önis, f. [pervestigo] tp. bai St
forf^en Oie.
per-vesUgo, 1. auäjpiiren, D. ^agbbunben oos-
□ia; bau. tv. genau erforfd)eu, unterf«d)c*
per-rütns, feiten« per-vStustB», adj. febt alt
per-vläm , adv. (Dortl.) jugänglid) omnes u-
gulos mihi p. facitis.
pervlcicia. ae, f. [pervicax] SBctjarxlieljfet:.
Stanbbaftigleit Ter., Tac.-, in üblem Suin
^artnädigteit baec tua p. et superbia.
pervlcäclug, adv. m. comp, [ungemöbnl. po». p«
vicaciter] bartnädiger causam belli quaer«.
Liv., resistere Tac.
pervicax, äcis, adj. m. fcomp. u. (fpdt) «»f
1) unermüblid), ‘Tbyias im ftünnifdhen law.
2) bebarreub, auf etw. beftebenb, bebarr
lieb, autb battnädig, baUftarrig animi»
Ter., Ourt.-, virtus Liv. ; ille pcrvicacis ad om
nia, quae agitasset, animi CWt ; m. gen. frscu';
•Musa Dermeffen: m. gen. firae.
pervideo, 2. 1) ’butebfeben, überftbuuen »i
omnia. 2) tp. a ) genau nadffeben, bettast
ten, muftern ‘mens oculis suis, tpulchritudi
nem; (Ofhmoron) cum tua pervideas ocabi
mala lippus inunctis Hör. sat. 1, 3, 26. i) Dell
fiänbig einfeben, ertennen.
pervigeo — pesamn.
611
per-vTgeo, vtgui — 2. fegt fräftig fein opi- vincere; autp ju Daube pedibus proficisci, iter
bus atque honoribus Tac. ann. 4, 34. facere, ire, pervenirc; in pedea «e conicere,
per-vTgll, lis, adj. 1) *timmtr Watgfam. 2) ego me in p. quantum possum sc. conicio Ter.;
(fpät) burtgwacgt diei noctem p. lungere. qui — avi Berrum a legatorum pedibus abdu-
per-vYglUtio, önis, f. reiigiäje 'Jlacgtfeier Oie. xerit mit Snfptetung auf bit ffieWogngett , naeg
— per-rlgTUa, ae, f. ba* ffiatgbteiben bie melier bie Sflaoen jn ben giigen igtei fierten
Statut pinburtg Just 24, 8, 14. — per-vlgt- ju figen pflegten Oie.; servua a p. S3ote, Säufer
lium, ii, n [pervigil] 1) ( Just .) pervigilio fa- Cie. Att. 8, 6, 1; ad pedes desilire, descendere,
tigati. 2) xcttgidf e 'jtacgtfeier. — per-vtgllo, degredi — abfigen, deducere equitem ad pedes
1. bie ganje Stacpt pinburtg Wadben, read) abfigen taffen ; ad pedes alcis volutari, so abi-
bteiben in annia, totam noctem, *nox pervi- cere, so proicere, se proaternere, ‘procidere,
gilata, *ad ignea hiberni luminis serös, Veneri ad pedes aleni ae abicere, Be proicere, ae pro-
im Xmifte ber 8f. Plaut., fperpotandi pervi- volvere, ad pedea alcia accidere; alcui, alcis
gilandiqne insana dulcedo. ad pedea iacere; excipere ae in pedea auf5
per-Tilis, e, adj. fegt moglfeit Li v. fpringen; pedem ponere f. pono 1); pugna lt
per-vlnco, 3. 1) ga nj fiegen, uberttittben aid pedea f. 1. eo d); pedem conferre f. con-
fVardanes ; überwältigen *aonum vocea. 2) fero 2), ‘pedem ferre geben , p. referre jurfltf-
tp. a) *B ötlig übeiminben roorea (ben ®igen= meitpen; ‘revocare pedem ab alto; ‘retrabere
ftnn) dominae. 6) jmb. mit Btüpe ju etm. b t-- pedom (B. SBaffer); pedibus ire in alcis aenten-
roegen Rhodioa ut; illam non ignea — p. quin tiam beitreten; aub pedibus in ber Seroalt, Argos
Tac.; e« mit Btüpe ba ju bringen, erjtoin» et Lacedaemonem sub p. tuia relinqueinus?
gen p. non potuerunt ut etc.; p. remie ut etc.; Liv.; ‘pedibu« aubicere fatum inexorabile;
non ideo p. quiti 2’ac.; ipsa virtus ne Liv ; ‘omnia aub pedibus (alcia) vertuntur; obnoxios
feine Bl e ui u n g buirpfepen p. Cato; beweis pedibus oorum subiecit Liv., *eub pedibus esse,
fen, narptoeifen Hör. tat. 1, io, 2. iacere nitpi gearptet ob. überwältigt werben; *pal-
perrlng, adj. [per-via] 1) burtggängig, gang« mtm aub p. nudo ponere niept aepten u. jugleitp
bar, tnegfam saltus cava volle, transitionea jn erlernten geben, bag man fetbft Sieger fein
(Duttpgänge), p. naves pugnantibua erant, fmu- wolle; *urbs victorem terris impoaitura p.; *pe-
rum p. facere, fpetram p. facere burtp ben ffet» dem opponere roiberftegen; per me iata trahan-
fen einen JJunpgang bauen, aedes offenfteprab tur pedibus meinetnregen mag alle« fopfübet
Ter.; *p. usus tectorum inter ae Priami Shtrtp» gegen; ante pedea eaae (Ter.), positum esao Bor
gang ju alten ©emdtpetn be« ffktafte«; t sühnt, n. ben Sögen liegen, ganj nape fein; alqm ante
sing, ein 3)ur<pgang. 2) tp. offen, jugäng» pedes alcia (Bor jmb.)_ constituere; ‘Aeneae
litp, cor mihi nunc p. est leiept Plaut.; nihil stetit ande pedea Bor Ätiea«; fpede congresBOs
ambitioni Tac. [Plant, aequo bie gugfdmpfer, bie ipm genapt mären;
per-vlvo, 3. bi* ju einer gewiffen Seit fortleben ‘secundus, ‘felix, ‘dexter o. glütflitper Stnhmft;
‘per-völlto, t. [frequent. B. pervoloj burtp», stana p. in uno fpritpm. Wie unfer 'au* beut
umperfliegen omnia looa. Ärmel frpüttetn’ Hör. sat. 1, 4, 10. 2) fibertr.
1. per-völo, 1. I) ‘burtpftiegen aedea, iter ‘cito p. labitur aetas Ov.; ‘tacito p. lapsa ve-
aöriutn; nunor agitatiB aüa; tp. bnrtpeilen, tustas; in«bef a ) *fbct §ug an tiftgen u. ©fin«
sex milia passuum eitenb jurüdlegen. 2) pin-- fen. b) u. pernae (Hör.) ba« Untere be« Stpin»
eilen in hanc aedem. fen«, Stpinfenbein. c) *pc« veli (Oie.) in navi
2. per-völo, vglui, veile, 3. gern motten, fepr ba« tau, womit bie Segel ltatp bem SBinbe ge»
winftpen pervelim Bcirc, iUud p. proditum ftetlt werben, ba« Senffeil; *p. aequo navigare
falso ease; m ber Imefi«, per vidore veUem. mit oottem SBinbe, *pedem facere nur einen
per-völtito, l. [»«lens. B. pervolvo] immer mieber SBinfet fpannen, m. palbem SBinbe feget«, cf) *bic
perumroQen, bap. immer wieber tefen, ftubieren trage an einer Sänfte, e) ftbersp. navales 8iu«
alcia libros ; omnium bonorum artium acriptores bercr Plaut, f) Ser«fu|, *Sier«art. g) ber
et legendi et pervolntandi sunt. — per-volvo, gng al« Blag, non pedem nitpt einen ffug breit
3. 1) perumwätjen, «rotten alqm in luto Plaut.; p. non egreasi sumua; unum p. diBcea-
, Ter.; *0. einem ©ebiegt, bureptefen. 2) tp. pass, aisae; vallo pedum XII circummuniti Caes b
fitp genau befannt maepen mit tc. ut in iia G. 2, 30; fprttpm. f. modulua.
locis — pervolvatur animua Oie. de or. 2 §. 149. pessTinf , pesalmus f. male, 2. mälus.
per vom«, pervorsltas etc. f. perverse etc. l’essTnti«, untia, f., fetten m. [Ileaaivovt] Stabt
per-valgitus , adj. m. f comp. u. t sttp. [partic. in ®alatien, ^auptjlp be« Kultus ber fSpbete;
D. pervulgo] fepr gemein, gemüpnlilp per- adj. -nuntln«.
volgatum est Plaut. ; vi et via p. patrrnn Ter.; pesafilus, i, m. [adaoalos] Stieget occlude
consolatio; autp fepr befannt ita moledicta forea ambobus p. Plaut., pesaulum oatio ob-
p. in omnea; apuu omnea. — per-vnlgo, 1. 1) de re Ter.
bem ® olle mitteilen, gemein matpen, att» pessöm, adv. [jfgj. au« pcdiBversum] eigtt. fug«
. gemein befannt matpen praemia virtutia cam märt«, natp bem ®oben pin, ju IBoben, «u
mediocribus hominibus pervulgari; tabulas, ® runbe, bap. p. ire, bitbt. ju ®runbe gegen,
edictum, suam artem, operam; Hirtium per» umtommen Plaut., Tac.; p. in altum abivisse
ausgeben Oie. Att. 12, 46; pervnlgata res. 2) B. Berfunfen fetn Plaut.; p. premere, bilbl. ju
auplbirnen, se fttp preisgeben. SSoben briitfen Plaut.; tnSbef. p. do (autp pes-
pfs, pedis, m 1) ber gug be« Blenftpen u. tiere«, sumdo) bitbt. ju ©runbe titpten, Berber»
autp *b. ipufe be« ffSfetbc«, *B. ben Tratten ber ben Plaut.; magnas civitatea Nep. ; ad inertiam
StonbBbgei; pedibus ju fjug, p. merere, ati- et voluptatem corporis p. datus est (animua)
pendia facere, *p. melior, ‘pedibus fidere, *p. perabgcfuttfenu.BeTborben Sali- ; multos bonos Tac.
39*
i
612
pessume — peto.
pessiimö, pesHÜntus f. male, 2. mal uh.
pesttßr, fera, ferum, adj. [pestis-ferol ©er =
bcrben btingenb, Bcrbe rblicp, i fcpäblitp
odor eorpornm, p. aidere icti, vipera, © virna ;
gaudium, reditus, civis. Xus. pestifbrf , adv.
uetberblidj de.
pent ilens , tia, adj. m. comp. (peBtis] 1) peft-
nrtig, bet ©efunbpeit fcpäblitp, ungefunb
locus, aedes, annns, annus urbi, ‘Africus. 2)
tp. = pegtifer, nnmus; homo pestilentior; ©do-
mus. Ja», pcsttlentta, ae, f. 1) ffipibemic,
bef. ©eft; bilbl. oratio plena reneni et p. Ct.
2) uttgefunbe Suft ob. ©itterung, ®egenb.
pesti», is, /. 1) (feiten in flaff. ©roja) = pesti-
lentia 1) Liv. 6, U, 3; *naaorum ftinfenber @e-
rutp. 2) tp. a) abstr. llnglüd, ©erberben
cum tua p. ac pernicie proficiscere; contra p.
ac perniciem civitatis; p. atque exitium; p.
nullam maiorem esse amicitiis; p. alctii mini-
tari, importare, machinari; p. offugere ; ut
alii ali& p. (tobejürt) absumpti sint; suae p.
et Qallornm; ad quam p. frugum tollendam;
•aervatae a p. ;©ranb) carinae; auep pl. Marii
clades vel eorum multorum p., quae paulo post
aecutae sunt Oie.; *illacrima patria peatibus.
b) coner. eine oetberblicpe ©erfon ob. Sntpe
patriae (B. SlobiuS), illam furiam pestemque;
p. (pl ) quaedam hominum; *dicuntur geminae
p. cognomine Dirne; ’ftpäbliipe liete variae
(pl.)\ *p. acerba boum (o. bet gelange); pl. in-
clusae in re publica ©eftfioffe; ai legea nomi-
nandoe sunt ac non p. rei publicae; ’textilis
b. bem giftigen ©eroattb be« ©effu«; +duo milia
militum — p. illa (bie geronltige Sälte) ab-
sumpsit; tultima p. urbis fuit cuniculo aubru-
tua murua; *p. (bet Betberblidjen Siebe jurn
'Üiteni) devota futurae.
petäsätns, adj. [petasua] im SHeifeput.
pctäsus, l, m. [vfrauot] ©eifepltt Plaut.
Pbtblla, ac, f. Stabt in ©ruttium; adj. -Iinna.
pftosso, — — 3. (intens, o. peto] nad) etto.
eifrig trauten, ftreben Oie. Tune. 2 §. 62.
pbtitlo, öni«, f. [peto] bä« ©ef)cn, Sangen na*
etm. 1) ber Ängrtff, £>ieb ob. Stof), bet naep
jmbm. geführt tuirb, als t. t. bet ffetpterfpracpe,
im ©ilbe tuas p. ita coniectaa etc.; armorum
quasi p.; tp. Angriff mit ©orten Bot ©etitpt
novi omnea hominia p. (ÄngriffSmeifen) ratio-
nesqne dicendi. 2) baS Wtifutpen, «npalten
um etto. indutiarum; bef. a) um ein Wmt, bie
©etoetbung conaulatus, bonorum, dare ae pe-
titioni firf, bewerben; ut p. anam (um baä Son--
fulat) curae haberent; poatquom dies eoraitio-
rum venit et Catilinae neque p. neque inaidiae
— proapere ceaaere. 6) gerichtlicher 9ln =
f pruch, Älagc in ©riBatfacpen; baB. Wnfprutp«»
recht, 9t ech t »u fotbern cuius ait p. — p8-
titor, Sria m. [peto| 1) ©emetbet um ein Hmt,
SlmUberoerbct; bef. pl. bie nicht B. ftaifer bem
Senat empfohlenen Äanbibaten Plin. ep. 2, 9.
3, 10. 2) £ läget in ©riBatfacpen (Bgt. accnsa-
tor). — pbtitürio, 4. [peto] bieftbfitpt
haben, f teb ju beroetben Oie.
pbto, tlvi ob. tii (potit Verg., Op.), titum, 3. 1)
natp etm. langen, reichen *amicum dexträ
laeväque; bah- a) ttarf; etm. ob. jmbm. mit einem
Betmunbenben ©ertjeug sielen, roetfen, ftpla =
gen, flohen, flecpen, hauen, jmbm. }U Seibe
gehen, jmb. angreifen, anfallen *urcu alta;
alqm teUa; ©petita ferro belua; *vultua aleu
unguibus inä®efi<pt fahren; *alcui gena« u apt;
* alqm dente, cornu; * atro dente ftpmäbcj
fame ae iam sicut hoatea peti Liv. 2, 36, 1;
alcia latus, collum, caput (B. getptern b itii
einem Orte gepen, eilen, jegeln, fteneu
einen Ott auffuepen, ju erreitpen (»Pf«
locum, regionem, Dyrrachinm, caatra, nate-
montea; primum locum itineria bet erfte auf tt.
fein motten ; ’caelum pennia empotfliegen ja x
*ipaum caelum atultitiA anftiltmen; *sedea api
bus statioque petendu; *campum amnis ergiet:
fiep natp ic.; *mons aatra ragt ju « ; übftti.
juepen, auffuepen *pauperem divea me t
eine ©ieptung, einen ©eg nehmen, einfipla
gen alium curaum, fugarn aliam in parteoi.
iter a Vibone Brundiaium terrü.
2) etm. langen, polen, rocg=, ab=, per=, hct=
auä polen commeatum, aggerem; alqd ab im
pedimentia; toli aumendi aut petendi cauti:
*gomitua alto de corde; *latere inio spiritua;
♦alqm in vincla; bilbl. *morte venalt-m laurer
alqd a Graecis; a literia oblivionem dolor.-
anxilium a virtute fnipen bei tc ; pracaidinni er
alcia beuevolentia; *undc petitum hoc (biefet
©ottnutf) in me iacia? Hör. sat. ), 4, 79; *ca»»-
ex alto meü petpolen, initium rei altius
8) tp. a) feinblttp gleitpfam jn Seibe gepen.e«
greifen, bebtopen, gegen jmb agiert!
alqm; alqm fraude et inaidiis, aUenos iunii>
*bollo urbem ; maxime Athenienaea peti fc
hauptfiplag fei gegen te. gerichtet ; ae {«sti ti |e.
auf ipn abgefepeit. 6) einet Satpe natpgebtt
natp etm ftreben, etm. ju erlangen futpti
begepten, fotbern; inäbef. bittmeife, um ft®,
bitten, etm. ob. jmb. fiep erbitten, jmb. bitten
(attgemcinftet «uSbtutf für jebe« ©erlangen, glwt
niel ob auf bem ©ege bet gotbetung ob ba
©itte geftettt, junätpft in ©ejug auf ben 0e§r
panb, ben matt Betlangt) labona proemia, »ui»
vitam, Colloquium, condiciones a senatu, pacen,
mortem, gloriam, aapientiam; ilcmigratior
aoeietatem gern ntitjiepen motten i Vej>.; ab al<p
poenaa doloris sui fiep rätpen an ic. rnegcit x
contumeliarum imperatoria poenaa befhrafen SA
Jug. 66, 3; iudieem, iudices f. iudex 1); fu?l
Balutcm fein *u bet glutpt juepen, *ibi (ffe
fitp) clam vobiB Cacs. b. c. 2, 31, 8; *virtut«:
♦certum voto finem fepen; ’fugani ergttijw
alqd ab alqo; alqm ducem ab alqo; m. ut,
feit. m. bl. conj.\ m. acc. c. inf. pass. Sud Aw.
5; potito ( abl . abs.) ut Just.-, alqd precibu«. b-
crimiB, omnibua precibus; quantum res pebt
etf oibert Cie. ; petitur alqd ab alqo entmeber *
jmb. bittet um etm. ob. = et mitb jmb. um fte
gebeten; bi«m. mit eigen tümlitper ftütje, ittber
man bittet, bafj man etm tpue ob. baß et».
ftpepe, roaä nur butep gugeftänbni» bt« ©ebeten."
mdglitp ifl p. atque hortatnr ut — vel ipse ^
oo causa cognita statuat etfettnen bfltfe Cats.
b. O. 1, 19, 6; *ftubst. petita, örum, n. ba* 8t<
münftpte; * petendn (®gf, fugienda). e) «tt
geriiptt. t. t. Bot ©cridjt in ©rioatjatpen um et»
naepfutpen dotem Ter.\ hereditatis poase«««
nem; auf etm. geritptlttp in einer ©riDatfapc Sin
fptutp matpen, (lagen ab alqo, aibi aob; »
unde, a quo petitur ber ©edagte in ttreü
fatpen; is qui petit bet tttäger in 8iBiIf«<P<r'
d ) um etm. anpalten, fitp bemetben cootu-
petorritum — phasma.
613
iatum, praetnram; tribunatum militarem a
populo; im 3fhP and) b(. p. ft. consulatum etc.;
um ein Stäbchen virginem I.iv. ; aud) buhlen
mit jmbm. Sempronia viros Baepius peteret
quam peteretur; 'cum tc tarn multi peterent,
tu me una petisti ; *Lalage maritim;,
p^törrltnm, i, «. ein offener gallifCpet Sagen
mit Bier Säbtrn Herr.
1. pötra, ae, /. [»«p«] (Bortl., nac^ll, bidjt.) bet
RcIS, reintnt. saxum.
2. Pitra, ae, f. l) Siifteiiort im röm. STOpricn.
21 Beiname röm. Sitter ; bat) ala Potrina b. ben
röm. Sittern fäetra. 3) Stabt in perien. 4)
Stabt in Iljracien. 5) P. pertuaa, Stabt in
Umbrien.
P£tr«luB, M., Segat bei Konful« S. Antoniu«,
welcher bie ©atilinaricr bei gäfttlä idjtuc; , fpöter
bei Bompeju«: adj. -tänu», b. Afr. 19.
Pltrtna ala f. 2. Petra 2). — Pelrinl, örurn,
m. Bewohner bet Stabt Bttra in Suilien. — Pi»
trinnm, i, n. Sanbgut bei Sinueffa, Cie. fam
3, 19, 1, ein fflerß ob. Crt, Har. tp. 1, 6, 5.
petro, Önin, m [petral ein alter .fiammel (B.
ft einbart em gicifche), Flaut Capt. 4, 20, 40.
Petröedrll , örum, m. gaHifcpe Bölterfchaft am
rechten Ufer ber Garamna.
Pitrönia, ae, /. ©entahün be« St. SitelHu«. —
PitröniuH, ii, m. (m. bem Beinamen Arbiter
b. i. arbitcr elegantiarnm, Sorflehcr ber 8r-
göfeungen) ©ünflling be« Sero, Tac.
petülans, tis, adj. fpeto] mutwillig, auä =
gelaffen, leichtfertig, friBol, homo; fervido
quodam, p. et furioso genere dicendi usua eat;
iocandi genu» Berlejcnb. Bao. a ) petfilantör,
adv. m. comp. u. sup. muttnillig, attögelaf
fen, leichtfertig, friBol. 6) petülantla, ae, f.
(Mutwille, Auigelaffenpeit, Beichtfertig»
teit, grioolität, libido, p., audacia; ex hac
partc pudor pugnat, illinc p.; »linguae Bor»
eilige Äußerung. [’haedi.
petulcna, adj. fpeto] mit ben Römern ftofjenb,
Peucetlus, adj. tßeucetien (ben mittleren Beil
Apulien« , b. Beucetiem bewohnt) betreffenb,
peneetijtb Ov.
Phaeäces, cum, m. bie Bh aalen, fabelhafte Be»
wohnet ber Snfel Scheria (Korfu), bie na<b .fjom.
immer ^rertidh n. in greuben lebten; bah.
Pbaeax fpriepm. = wohlgepflegt Har. ep. 1,
15, 24. Ban. 'PhaeäcluB, *-cub, adj. ; subst.
a) Phaeicla, ae, f. ba4 Sanb ber Bhäaten,
Ttb b) Phaeäcl», Ydia, f. ein ©ebtdjl über ben
Aufenthalt bc« Ulijce« bei ben Bhäalen Ov.
I'haedon, önis, m. Schüler be« Solrate«, greunb
be« Blato, nach welchem bietet fein ©efpräcp B.
bet Unftetbiicpfeit ber Seele betitelte.
PUaedra, ae, f. f. Hippolytus.
Pliaedrun’, i, m 1) epifureifcpCT Bhilofopp ju
Athen. 2) Schüler be« Softate«, befien Samen
ein ©efprädj be« Blato führt.
»Phaestias, ädi», /. ein SBeib au« Bpäßum
C@tabt in Kreta); »PhacstliiB, adj.
Phacstnm, i, « Stabt in Bpeffalien Liv.
PhXöthon, ti» , m [cPaförn», ber SeuiptenbcJ 1)
»Beiwort be« Sonnengotle«. 2' Sohn be«fe(bett,
welcher bei bem Berfuche, ben Sonnenmagen auf
einen lag »u lenten, umiam; bah- Pliaotnontem
(einen ungefchidten Segenten) orbt terrarum edn-
care Suet. Bat) Ph Mthontins, adj. b) *-tia-
des, um, f. bie Schweftem be« Bpaeton. 3)
Sflabe be« Atrien«. — Phäethiisa, ae, f. [<JW-
»ovoa bie Seudjtcnbe] Schweflet be« B&actljon Ov.
Phigita, ae, m. [d’ayfrijc Jreffcr] röm. Beiname
Suet. Caes. 74.
philanga, ae, f. f<paläyyjj'| SBalje, Solle jum
Sortf (hoffen brr Schiffe Caes. — phSIangitae,
iirum, m. bie Solbaten einer Bh®fnnj.
Philanthug, i, nt. f. Partheniae.
philaux, ngis, f. l) ȟberp. Sdjlatbtorbnung,
= reihe, Schar. 2) inÄbef. a' bie gefchloffenen
©lieber be« ipaupitreffen« bei ben Athenern u.
Spartanern, b) bie macebonifihe Sehlachtorbnung,
ein länglithe« Sierecf bilbrnb, 50 9)!ann breit u.
16 Wann hoch c) eine eigentümliche Schlacht»
orbnung ber ©alliet u. ©ermanen, bei weichet bie
Schilbe bicht aneinanber gefchloffcn Würben, f.
Sraner }u Caes. b. G. 1, 24, 6. 52, 4.
PhSlira, ae, f. Qafenort in Bhpfinfitn-
philirlca f. falarica.
Pltäläris, fdis, m f. PeriUus 1).
Phälüaarneua, adj. au« Bhalafarna auf
Kreta Liv. 42, 51.
pliülörae (fal.l, ärum, f. <i) ein blanter Bruft»
fehmuef für SKcnfchen, bef. Krieger, al« milit.
AuSjeicbnung. b) glfinjenber Stirn ob Bruft«
fchmua an fßferben. Tao. phSlörAtu» (fal.),
adj. mit einem Bruflfchmucfe gejiert equi;
tp (Ter.) dicta jierlicfie, fchönllingenbe.
Pltälcrum, i, n. ber dltefte i»afen B. Athen. Bob.
Phälereu» (f. Demetrius) u. -rlcus, adj.
PhÄnae, ärum, /. Sübfpipe d ©hio« Bao.
»PhänaeuB, adj. rex 8. phanüifchtn ©ein, gleich»
fam König ber ©eine.
plmntasiuata, n. pl. © cfpenfter Flin. ep. 7, 27, 1.
PhanUBUH, i, m. Sruber be« Icelua, w. f. Ov.
Phäon, m. 1) gen. önis, Jüngling au« SeSbo«,
©eliebter ber Sappho ohne feine ©egenliebe Ov.;
bah- fprichw B. einem, ber gegen ©tiberlieb«
talt ift Plaut. 2) gen. -ontis ein Srteigelaffener
be« Sero Suet.
»phüreftra, ae, f. Köcher. Bao. »phärftrütns,
adj. einen Köcher tragenb Camilla; Getae;
puer Eupibo; virgo Biana.
Phäritae, PhSrlu« f. Pharon.
pliarmtceutria, ae, /. gaubertn, Übcrfchr. b.
Verg. ecl. 8. — pharmäcöpöla, ae, m. Gua cf =
faloer.
Pbärniacüsa, ae, f. 3nfel jWtfchen Kreta u. A fiele
Pharnicea, is, m. 1) König in Bontu« Just. 2)
Sohn be« Stithribate», o. ßäfar befeegt.
Pharos ob. »rns, i, f. Heine 3nfei bei Alejan--
bria in Agnpten , mit einer Stabt u. bem be»
tühmten gleichnamigen lieuchtturm. Ban. a)subst.
tPliäritac, ärum, m. 6) »l’liäriiis, adj d g p p --
tif*, turba bie Briefter ber 3fi« ; iuvenca
(»• So)-
Pliarsälus, i, f. Stabt in IheffaI>en. Ban. -II-
ena u. -Hub , adj. ; subst. -lin, ae, f. ba« @e
triet B. Bhocfolu« [»litae, ärum, m.
Pliäselis, idis, f. Stabt in Speien. Ban. subst.
phäseluB (fas.), i, m. u. /. [qaaijloe] eigtl. bie
Schwertbopne, bah ein ähnlich geftaltete« (eich»
te* gahrjeug.
Ph&slB, IdiB, m. giufi in Rolchi«. BaB. »Phi-
bIb, Idis n. -slas, ädis, /. »-bücuh, adj. toi»
chif^; phäsiänus. m. gafan; subst.
»Phäsias u. »PhislB, f. bieK o l ch i e r i n =- SR e b c a.
phasma, ätie, n. [yuega] ©rfchcinung, ffle»
fpenfl, Bitei einer Komöoic be« Btenanber Ter.
614
Phegeius -
♦Phegölns, adj. }u ©begcu* (©ater bet 9llpbe=
ftböa) gehörig, pbegcifd).
Phöneos ob. *«», i, f. Stobt in ©rfabien. ®au.
Pheneatac, ärum, m.
tphengites, ae, f. [<peyyit»|c] Spiegelftein
lapis «=- ©limmer.
Pherae, iirum, f. 1) Stabt in SRcffenien. 2)
Stabt in Xbeffalicn. ®at>. Phöraeus, adj., Ale-
xander, Iprann »u ©bcrä, baf) *gens graufam
mir bet Xbrann »Icjanbcr; ‘tbeffalifeb; subst.
-rnei , örum , m.
Phöröcydes, is, m. 1) gritd;. ©bilofopb um 860
». Cpr. ®au. -den», adj. lllud (bet ®u*fpru<b)
Oie. de die. 2 §. 31. 8) Sogogtapb au* Silben
um 480 D. Etjr. [tu* Ov.
PhörötY&des, ae, m. Sopn be* ©be*** , 2lbme;
Phldlaa, ae, m. berühmter athenifeber ©ilbbauer
»ur 3«t be* ©eriric*; adj. *-aiSens.
pliiditla philitia.
PhTla, ae, f. Stabt in ©iacebonien.
PhilSaelpheni, örum, nt. bie (Einwohner non
^^ilabelp^ia (Stabt in Stjbicn) Tac. — PhYI-
Ädelphu». i, m. [quladrlipoc] ber ©ruber=
freunb, ©einame be* König* ©tolcmäu* o.
ägbptcn; ein ® flaue be* Vltticu*, au<b a(* röm.
©einame.
PhTlaeni, örum, m. jWci ©rüber au« Karthago,
bie ftd) au* ©aterlanb«liebe lebenbig begraben
lieben; bau. Philaenön arae [Mnim« flmuoi']
§afcn an ber ©renje o. ttprenc, mo bie Äart ha-
ger jum Slnbcttfen an bie beiben ©rüber Slltäre
erbaut batten Sali.
PhYlemo ob. *m«n, öni«, m. 1) ein grietb- Ko--
möbienbiebter Plaut., Quint. 2) ©emabl ber
©auci« Ov.
PhTletas, ae, m. ein gried). (Elegifer, ©orbilb be*
©ropetj Prop., Quint. ®a». *-teu», adj.
PhYllppl, örum, f. Stabt in SKacebonien ; adj.
t-ppeusls.
Phtlippn», i, m 1) Marne mebrerer maccboni-
fdgr Könige, unter benen ©bilipp III., ©ater
Sllej. b. ©r., am belannteften ift; meton. (Plaut.,
Hör.) eine o. ©bilipp geprägte gotbenc ©iünje,
©bitippb'or. ®flB- •PP,'is ob. -ppYcns, adj.;
oratione» bie Sieben be* ®emoftbene* gegen ben
©bilipp. *) ein Seibarjt Hlej. b, @r., ein Dffi=
eiet u. ein gelbpen bcöfelben Curt. 3) röm. ©ei=
name; f. Marciu# 2) u. 3).
PhYlistns, i, m. grietb- ®cf<bi<btfcbreiber au* ®b=
tafu« jur 3 eit ber beiben lionpfc.
phYlltln, örum, n. [tpMzia] £iebe*mable, ob.
-ditla, örum, n. [moidYri«] Sparmable, bie
öffentlichen u. gemeinicbaftlicbeuSJiabljeitcn beT fpar=
tanifeben ©ürger Oie. Tune. 6 §. 98.
PhYto, öni«, w. 1) ©bilofopb au* ber neueren
alabemiftben Schule. 2) Sircbiteft ju Sltben.
31 Slame mehrerer röm. &reigelaffcner. 4) röm.
ifuname.
PhYlöcle». i«, m. i) ein ffllabanbenfer. 2) ein
gelbbert bet iltbcner. 3) gelbbtrr unter ©bilipp.
PhYloetötes, ae, acc. am, roc. a, abl. a, m.
Sobn be* ©öa* u. ©efäbrtc be* $erfulet, natb
beffen lobe er feinen ©ogen u. bie oergifteten
©feile erbte, toetbalb er, obgleich toegen ber burtb
einen Schlangenbiß ihm beigebraebten eiternben
SBmtbc auf Ulije*' Mat o. ben ©riechen auf ber
3nfel Semno* jurücf gelaffen, im zehnten 3abre
be* txoj. Kriege* nach Xroja abgebolt u. gebeilt
ben fjaU Iroja* befchleunigte; auch ein Stüd
- Phoceus.
n) be* Suripibe« Oie. de or. 8 §. 141. b) bei
?lttiu* Oie. fin. 5 §. 32. lab. Phlloctötaeu». adj
phTlölÖgla, ae, f. überb- ba* atünblicb« »iffen
fdjaftlicbc Stubium. — pnYlölögns, i, «i
überp. 8cl ©elebtte, Sitterat.
l’hYlömela, ae, f. lochtet be* atbenifeben Jtoms«
©anbion, ». lereu«, König in Xbracien, bem
©ernabl ihrer 'Scbrocftcr ©rofne, entebtt u., nad:
bem be«balb ©rofne ben eigenen Sohn 3*0* b«B
lereu« jum Siable-borgefept b«tte, in eine Sei
tigaQ oermanbelt; bab. meton. eine SladjtigaU
Verg. georg. 4, Bll. [-llense», ium, ■
PhYlömblfum, ii, n. Stabt in ©brpgicn.
PbYlömetor, öris, m. fcpclo^rj™*] SRutttt
freunb, ©einame eine* König* ©tolemiM t
Ägbpten Just. — PhYlApitor, ön», m. ffii«
jrarajj] ©aterfreunb, Spottname bt* ©tole
mäu* IV., bet feinen ©ater getötet batte Jurt -
PhYlörömaens, i, m. f#Uop(#fMnos] bet Ki
merfteunb, ein bem Slriobar jane« , König s
Kappabocien, b. ben Stömern gegebener Sbrenmt:
pliYlÖBÖphia, ae, f. bie ©b*lofopbie, in qw
(circulo) de ph. (über pbilof. fflegenftönbe: «emo
haberetor; inest naturft ph. in huius viri ment
quaedam; im pl. (feit.) pbilofopbifcbe S«
ftemc. Schulen Oie. de or. 3 §. 107.
phTlÖ8ÖphYce, adv. [philoeophicus] nur fpit;
falfcbe Se*art b. Oie. Aead. I j. 8. — philo-
sophlcu», adj. [philosophus] adj. nur ipä
falfcbe Seöart b. Cie. Tute 5 §. 121. — philo-
söphor, dep. 1. bcr ©bilofopbie obliegen.
pass, satis cst philosophatum Plaut. — pbllö-
söphus, i, m. u. *pha, ae, f. ^^ilofcpb
©bilofopbin; al* adj. o. Cie. Tuec. 5 |. 121
scriptiones.
Phllötas, ae, m. 1) gelbbcrr IMlej. be* Ki
Curt. 2) ©räfeft b. Slbpbu* Liv.
phYlyra ob. -lüra, ae, f. [(pflupol 1) flmbc, Set
Sinbenbafi Hör. 2) nom. pr. SRutter be* ia
tauten 8b*ton, bab- o) *PhYlfreYus, adj. her-
tocta be* ®b*rotl- 8) ’Philfrlde* (PhüL), n.
m. — Sbiron. [lat. fritillns) Bt*
phiinus, l, m [eptpee] bet Würfelbecher (tets
Pbineiis, ei ob. eos. m. 1) König ju ®almbbeürt
in Xbracien Ov. ®ab. ’Phinölns ob. *-»*»-
adj. 2) ©ruber be* Eepbeu* Ov.
Phlntia, ae, f. Stabt in Sijitien.
Phlntias, ae, m. f. Dämon 1).
PhlOgethon, öni«, m. {tpleyfbm» brennenb] cue
b. ben Slüffcn bcr Untertttelt Verg. ®ab. *-th#«-
tls, ldis, f. adj.
*Phlögraens, adj. in, au*, bei ©bfegra («
©lacebonien), pblegrdifd) campi, iugs; bt-
multus Krieg ber ©iganten m. Jupiter, Bei*
nach bet ©Iptbc in ©blegra bureb ©li| gelte
»urben; übertr. campuB b. ©barfalu*, wegen to
bort gelieferten Schlacht.
Phlögyax, ae, m. Jfönig bet Sapitbeit Verg ; f'
räuberifebe ©ölferfebaft tn Xbcffalien Or.
Phlius, untis, f. Stabt in Webaja. ®ao. Phli*-
»tu», adj. ager, snrmo in ©bliu*; subf*. -*U-
Phöbötor f. Icelos. [örum. *
•fphöca, ae, f. |ijic»*f;J Seebunb.
Phöcaea, ae, f. Stabt in 3®«*«*- ÄutlnfUbt r
SKaffilia. ®ab. l) *Phöehleas, adj 2)
Phöcaeeases ob. *-ael, f-eense», mm, •
PhörAYcns f. Pbocaea 1), Phoci» 1). — Phbeot
»es f. Phocaea 2), Phoci« 2). — Phoc*ms -*•>
f. Phoci» 1).
Phocis — Picenum.
615
Phöeis, Tdw n. Tdos, f Sanbfchaft br» nörbt.
©rieehenlanb» Daß. 1) PhöeäirtiH, ‘-eens,
adj.; iuvenis, u. 61. Ph., Pylades; Phoceus f.
Xantias. S) Phftccnses, ium, PhöcII, örmn, m.
Phoebas f. Phocbns 1). — Phoebc, es, f. 1)
‘Diana al# Blonbgflttin; ‘tertia bie brittf
'Dionbnacbt 21 lochter ber Seba u. Schweflet bet
jpelena Ov. 3) Zoster be# Seucippu« Prop., Ov.
41 grrigetaffene ber 3ulia Suet.
PhoebTgSna, ae, m. [Phoebua-gigno] Sohn be»
Bhö&u# (Äffulup) Verp. Aen. 7, 773.
Phoebus, i, m. poettfehtr Warne be» Stpolto.
ÖterB. *bie Sonne; *sub utroque Ph. im Offen
u. im ffleffen Dao. 1) ‘Phoebas, ädis, f.
Briefferin be» ÄpoDo, bah- ffieiifagerin. 2)
‘Phoebfins ob. *-b*us, adj.; ictns bei Sonnen^
(trapl, lampa* bie Sonne, ars bie Brjneilunff,
ales ber Wabe; anguis bie Solange be# töfhtlap,
virgo bie Daphne, auch Sotbeerftanj; sortes
Oralei; subst. Phoebfntn, i, «. offene lempel
(labt be« 'Bpöbu« bei Sparta Litt.
Phoenice, es, /'. 1) $afenffabt ßpaonienb, j. tJi-
nili Liv. 2) f. Phoenices I).
Phoenices, cum, m. [Ä>Ä>nM«] bie Bhäuicier.
DaB. 1) Phoenice [iPoiWkij], es, -eia, ae, f.
®ffdnicien, fdjmaler Rüffenffrid) Sptien», befannt
butcb ben bort bereiteten Purpur. 2) Phoeni-
eens 'Poen.) purpurrot Plaut., Op.; pomum
(Granatapfel Ov. 8) ‘Phoenlssu, ae, f. adj.
pffdnicifch; *subst. o. berDibo;y>7. bicBhäni«
cierinnen, ein Stüd be» (hmpibe# Oie.
phoenicoptfirns, i, m [ipon'cxdjrrfpos] ein ©affet;
oogel mit roten [Hügeln, bet Slamingo Suet.
Phoenicns, untis, f. | 4>oi»ixoöe] §afenffabt 1) in
Speien. 2) in ©rptpräa — Pnoenlssa, -ae f.
Phoenices 8).
Phoenix, lei«, m. I) nl# nom pr. Soffn be»
Wmpntor, Begleiter be» fttffiOet jutn troian.
Rrieae. 2) ph., ein fabelhafter Bogel, bet über
fünfpunbert 3abrc lebte u. bann fid) Berbranntc,
worauf au» feiner afdje ein junger Bogel Bhönij:
entfianb, Op., Tac
Phölöe, es, f. 1) (Gebirge in Strtabien Ov. 2)
eine Stlaoin Verg. 8) Dothter ber (XtfloriS Hör.
tphönascus, i, m. [<pmvao*6s] Stimmbiibner,
®efanglel)ret, «meiffet.
Phorcns, i, m. 11 Sopn be» Weptun, Batet ber
©orgonen, natfj feinem lobe jum SWeergott er=
hoben. Dap. al ‘Phorcjnis, Tdis, f. bie lochtet
be« Bhariu», SÄebufa. 61 ‘Phorcls (nidht Phor-
cys), Tdis, f. bie lochter be» Bh < ‘sorores Ph.
— Graeae. 2) ein Satiner Verg.
Phormlo, önis, m. 1) ein Schmarober bei Derenj,
nath welchem eine bet Romibien be»|elbett benannt
ift. 2) ein peripatetifther Bhüofoph, bei Bor
§annibal einen Bortrag über bie Ihieqifunff hal=
ten wollte, bah appell pl B. Seutcn, bie über
Dinge teben, woBon fie nicht« Ber flehen.
‘Phörönls, Idis, f. =3o, Schweflet be» fßboioneu«
PhraAtcs (Phrahat.l, ae, m. Warne mehrerer par=
thifther ftönige.
phrAsis, is, f. [«ppoaic] bet rebnerifthe Wu»--
brud, bie Diltion ph. facere Quint.
phrünetTci, örum, m. [<ppf»rjrixds] bie ©ehirns
tränten, $irnmütigen.
Phrixns, i, m. f. Helle Op.; adj *-x»us.
Phrjtgcs, gum, m. bie Bhtbget, Bewohner ber
Sanbflhaft Bh^fl'en; »,n?- Phryx, ygis, m. ein
Bhrtiger, auch al» adj. phrpgifch; inibef. a)
•fffnea». 6) ‘ein ffS r t c ft e r ber Spbele. Dan.
1) Phrfgia, ae, /. Bhrpgien, Sanbfchaft in
ftleinafien. 2) Phrfgio, Anis, m. (oor= u. nachfl.)
©olbflider (weil bie Bh^8<” in biefer Jtunft
TOeifter Waten'. 31 Phrjgius, adj. häufig ‘tro =
janiflh ob. ‘fleinafiatifth, pastor Bari»;
raten fjelemi» ; maritns ?(nea» ; tyrannus Sau
rntbon; mater Kpbele, buxum bie f'ftötc beim Seff
bet Subele, modi heftige u. affeltnotle Btuftt, wie
beim Sultu» ber ßpbele; lapis SWarmor, colum-
nae au« phrpgifthem Btarmor; amnis glu& in
Cnbien Lit\; subst. ‘Phrfglae, arum, f. bie
Irojanerinnen.
Phrjne, es, f. l) eint berühmte feetäre »u Bthen
l'rop , 2) eine rbm. Buhlerin Hör. 81
Phryx f. Pbryges. feine Ihlpplerin Tib.
Phthia, ae, f. Stabt in IheffaÜen, @eburt«ort
be» W^ille». Dao. 1) ‘Phthias, adis, f. ein
SB ei b au» Bbtf)ia- 2) Phthiötes, ae, m. ein
Btann au» Bhthia. 3) Phthiötls, tdis, f. bie
Sanbfchaft Iheffalien«, in welcher Bhthio lag.
©ittB. -tlcos, adj. 4) ‘Phthias, adj., rir >=
ÄtbiOe«, rex ■=» Beleu».
phy, interj. pfuil Ter. [custodia) Plaut.
phyltca, ae, f. [<pp1«kb1 ©efängni» (reinlat.
PhJlÄco, es, f. Stabt in ßpiru». - ‘ Phf li-
ef ls, Tdis, f. au» ob. }u BhPloce (in Dheffa:
Iien); auch ‘-efls, coniux — Saobamia. —
‘PhjlläcTdes, ae, m. Wachtomme be» Bhhiofn*
= Protosilaus, w. f.
phfltclsta, ae, m. [<pplaxtorqs] eigtl. Äertet=
mtifier, bah- bet feinen SchuIbntT immer umla=
aernbe ©ldubiget Plaut.
phylarchus, i, m. [<ppl«oyoe] Stammfürft,
gmir Arabum Cie.
Phyle, es, f. ein ©renjtafteD in Bttifa.
*Phyll«las, adj. tpeffalifch (B. BhhD0*/ Stabt
in Iheffalien).
phjfsTca f. physicus o). — phfstc», adv. [phy-
sicusj na4 ®rt ber Bhpfiter. — phfsTcns,
adj [q>»«‘*<>«l bic Wo tut betreffenb, phhjif<h,
Phbfilatifch |)ierB. subst. o) -ca, ae, f. u.
örnm, n. Bhgftt, Waturlehre. 6) -ens, i, m.
Tßbtjf tfer, Waturforfcher.
physlögnömon, finis, m. \rpvatoyrmpav] Rennet
be» ßhaiafttt® bet Btenfchen au« ihren ©cficht»
lügen, Bhbfiognom Oie. [tenntni».
phjslölögla, ae, f. Waturtunbc, Watur =
plibTlls, e, adj. [pio] fühnbar Ov. — pUcfi-
lärl«, adj. [piaculum] entfünbigenb, sacri-
ficia Sühnopfer, auch 6t. p. (n. pl.) Liv.\ vilis-
simo quoque quasi p. dato Plin. ep.
piicfilum, i, n. [pio] 1) BerfbhnungSmittel,
Sühnopfer irae deorum; ut luendiB poriculis
publici» p. (pl.'i simus; dedere alqm p. rupti
foederis. ®ah- *jebe» SWittel, ctw. wieber gut iu
machen, $eilung»mittel; auch bie Strafe
(weil biefc gleichfam ba« Serbrcchen fühntl exi-
gere p. ab alqo Liv. 2) (Liv.) wa» ein Sühn«
Opfer nötig macht, bSfe Il)at' Sünbe rerum
pruetermissarum : mereri p. begehen, commit-
tere; tantum sibi reique publicae piaculi con-
trabet f. contraho d). — plamcn, Tnis, n. [piol
= piaculum 1) Ov. — plktrlx, leis, f. | pio]
Serfbhnerin bet ®8tter burd) ein Opfer Plaut.
ptea, ae, f. ßlfter.
pTcirla, ae, f. [pix] Btchhütte. — ptesea, ae,
f. [pix] Riefet ( Pinus silvestris L.).
l’iccmim , i, n. Sanbfchaft BHttelitalien» am
616
Picens — pigritia.
abtiat Meere, j. bac ®ebiet ber Stabt Hncona.
$aB. Fieeii», tis, ob. -cciiiis, adj.; subst. Pi-
centes, ium u. lim, m.
pYccus, ndj. [pix] 1) aus ©ccb *flumen (B.
Scbtneifi). 2) *pccbfdj»arj caligo, venenum,
nubos, lumeu pcd)Sd)tt>arj umbunfelt. — t pico,
1. [pix] b er pichen. [Poitou.
Pictones, um, m. Sott in ©attien, im jefpgen
plotor, öris, m. [pingo] 1) Mater. 2) ©einamc;
f. Fabius. -- pietüra, ao, f. [pingo] 1) abstr.
Malerei, Malerfunji ars ratioque picturae;
biero. (Plaut) bai Scbmittlen bei ©efiebtö. 2)
concr. a) ©cmälbe *iuanie; textilis Stitferei
b) tp. Malerei in ber Webe, Wuimalung ab
ista p. imaginibusque virtutum; eins p. , non
poSsin videmus. ®a#. plctürütus, tulj. geftidt,
auri subtomine Testes nt. ©olb burrtjfticf te Verg.
pietns (*gen. /. sing, fli), adj. m. comp, [pariie.
o. pingo] 1) bemalt, puppes tot angeftrid)en
Verg.; *picti scuta (acc.) Labici mit bemalten
Sd)tlbcn ; *Agathyrsi, »Geloni, bie fidj ju tfttto-
toieren pflegten; *bunt, *gcfledt pelle«, veetis,
plumae. pantherae. rolucres, pavones; bitbt.
o. ber Siebe u. bem Wcbnct auägcmalt, fauber,
jicrlid) genus orationis p. (lünftlicb gruppiert)
et expolitum; Lysiä nihil potest esse pictius.
2) fdbeinbar, unedjt, teer qui nunquam phi-
losophum p., ut dicitur, viderunt Oie, ; *(pl.)
motu«.
picus, i, m. 1) olö nom. appell. a, Specht, bef.
als StSeibfagcBogel. b ) ber fabelhafte Sogei ©reif
Plaut. 2) als nom. pr. ein latemifdjer SBeUfage--
gott. Satcr bcS fjauuuö, erjter König o Satium,
b. ßircc in einen Specht oerroanbett Verg., Oe.
pie, adv. [pius] pfticbtmäfjig flcgeit' ©olt,
(Ettern, Satcrlanb, fromm, järtlidj, Itcbeoolt,
näterlicb, linblith deos colere; filius p. ani-
mum patris sorori reconciliaTit; lugere alqm;
memoriam alcis p. inviolatoque sorrarej p. (mit
gutem ©ctoiffen) bellum indici posse; fp. regem
mter deos colere; fquod singuli magis oboe-
dionter ac p. (au« ®f)tfurd)t gegen ben König)
facerent.
Pieria, ae, f. Sanbfcbaft in Macebonien.
Piöros ob. -us, i, m. 1) ein König B. @matt)ia,
ber feinen neun iödjtein bie Warnen ber Mufen
gab Ov. 2) ein Macebonicr, Satcr ber nenn
Mufen, b. i. bet ben ©ienft ber Mufen, ihre
gabt u. Warnen in Xbe*b*ä cinfü^rtc. $ao a)
*Pieris, rtdis, f. Mufe; pl. *Plerldes bie
I ächtet bcö ©iero« l), auch bie Mufen. b)
*PiSrYn» [fliiptoe], adj. piertf cb, tbeffalifcb;
bitbtcriffb; subst. ‘Pleriae Mufen.
pietas, ätis, f. [pius] 1) innige, järtticbe Siebe,
ju ber uns Ijeiligc ©anbe ber Watur oerpfliebten
a ) gegen bie ©ötter, grömmigfeit p. est iu-
stitia erga deos; p. et sanctitas. b ) gegen
ßltcrn, Kinber, ©efebtoifter, ©Item liebe, tiitb;
liebe Sirbe, ©ruber:, Scbtueffertiebe quid
est p. uisi voluntas grata in parentes; uulla
specie materni nominis nec p.; in matrom. c)
gegen Satcrlanb u. Obrigleit, Satertauböticbc,
aueb Siebe gegen Settoanbte, gteunbe,
3S o^It^Atcr p., quae erga patriam aul pa-
rentes aut alios sanguinc coniunctos officium
conserrare monet; p. cum sit magna in paren-
tibus et propinquis, tum in patria maxima
Ost; ergo omni officio ac potius p. erga to
ceteris satisfacio Omnibus; quattuor tribuno-
rum innige Siebe ber tc. gegen ben C Sempro
uiuä alö ibren frübem gelbberrn (nicht 'Wed)B
febaffenbeit’) Liv. 4, 42, 9; tffibtfurebt gegen
ben König Video fortes viros erga reges suo«
p. inTictae; f gegen ben Kaifer. 2) a) *®e;
retbtigleit, bef. ber ©öfter si qua est caelo ».
b) {Sanftmut, Milbe, ©nabe. 3t perfouif,
al« ©öttitt.
pTgör, adj. m comp. u. mp. [piget] oon Warar
tangfam, Berbtoffcn, trag interdum p., i«-
terdum timidus in re militari; fpigrior ad alqd;
gens pigerrima ad militaria opera; *m. inf ;
*nt. gen. militiae; fp. , quin immo et iners tv
detur m. inf. ; *optat ephippia bos p. obgleut
er träge ob. tangfam u. beöbalb jum Weiten tut
tauglich ift Hör. ep. 1, 14, 48; *discedat pi-
grior ber geige, ©erjagte (jum Kampfe); fp.
*palus ftcbenb, fpignor rivus; fmare p ac
prope immotum, fp. et grave remigantibm
*annus tangfam oergebenb, fcblcicbenb; bei tun-
lange bauernb; *campus unfruchtbar tmegen bei
Kälte); *träg mache ub frigus, senecta.
ptget, uit, — impers l) e« erregt UnlBfl
Scrbruh, ffiiberroillen, ci oerbrieht ;s.
bem, toaö man überb- nicht tbun ob. leiben mag
alqm alcis rei; m. inf. ; *neu conversa dotuoc
pigeat (u. erft bann fei es geftattet ic.) dare lin
tea. quando etc.; {Plaut., Verg., Curt.) m. ao
c inf ; illud, quod p. Plaut. ; quod nos pigeat,
neque se id pigere Ter. ; ad pigendum; *rerU
jiigenda tourüber mau ungebulbig »erben mai
2) *f— poenitet.
plgmentärius, ii, m. [pigmentum] garben= et
Salbcnbänbter. — pigmentum, i, n. [ping
garbc, toomit gemalt, gefärbt »irb, gärbeftof’
(Bgt. color); feberjb. pingere p. ulmeis =» tücbn;
abprügeln Plaut.; tp. Scbmud u. Serjierun;
bei Webe, ©up, Sebminfc.
p ignöritor, öris, m. [pigneror] © f a n b n e h m e t O
plgnero, l. [pignusj foetpfänben, jum ©fantt
geben; (Liv.) tp. relut obsidibus datis pigner,
tos habere ammos. — pigneror, dep. 1. [pi-
gnusl aI4 ©fanb, Untcrpfanb annebmts
*quod da« mihi p. omen; tp. ju feinem Sigen
tum mobben, fid) aneignen Mars ips« a
acie fortissimum quemque; plurimas partc-
ipsa sibi patria.
plgnus, öris u. eris, n. [oerm. m. pango ] 1) bat
bebungene ©fanb, Unterpfanb (ba« nach Sc
enbigung eine« ©efthäfteö ic. jurüdaegeben rottf
pigneri opponere alqd, sc Berpfänben Qm
fpignori accipere ftcb als fjgpotbct Bert ehret bei
taffen; capere p. um bie Senatoren jn jwingea
im Senate ju erfcheinen; pignora auferre, pigne
ribus cogere senatores; fpignori esse BetpfönM
fein. $ietB. u) bie ©eifcl sine pignore Lie.;
p. (pl.) marium männliche Suet. b) *bet ©ena;
einet ©ette pignore contendere, certore »ettffi
eine ©ette eingeben; posito p. 2) tp. a ) über!
©arantie, Untcrpfanb, auch fiebereö fienr
je i eben dedit rei publicae magnum p. se Teile,
voluntatis, iniuriae; quos p. (pl.) pacis cu«to-
diendos dederant; *operto p. ft) ’fgero. J*>
Unterpfänbcr ber ebeticbcn Siebe, fiiitia.
@ef<b»ifter, Sittel, auch Sltern, ©atten, ©atne
nen, Scrtoanbte coniugum ac liberorum Ln,
sine pignore (gantilie, ©runbbefip ic.), si»e Ure
Ourt. 6, 12, 2.
pYgrltla, ae u. (Liv.) -lös, ei, f. [pigarj wüt
pigror — pinna.
617
Iic he Sangfamfeit, Trägheit, Serbroffen*
^ eit pigritift facere, quod etc,; militandi, sin-
gulos sepeliendi; imnnnens nox Romanis pigri-
tiem ad sequendum locis ignotis fecit; propter
p. aut ignaviam; p. et desperatio; -fcorporum.
pigror, dtp. l. [piger] tröge, nerbroffen
fein, m. inf Cie. Att. 14, 1, 2.
1. pila, ae, f. ber Pfeiler (»um Unterflögen);
bef. ein Pfeiler Bor ber Bube eine« Bucbbdnblcte,
an meinem bas SerjeicbniS ber serfäuflichen
Schriften ob. biefc Schriften felbft auSgehängt
tsurben Hör.; Steinbamm *saxea; congestis
p. Säet.
2. ptla, ae, f. 1) ber Ball ludere pili»; fprid)W.
a) p. est mea id) habe gewonnen Flaut b) clau-
du» pilam b. jmbnt., ber eine Sache nidjt red)t
ju gebrauten DerftetU Oie. in Pis. §. 69; For-
tunae Spielball beb ®liideS Aur. Vict. 2) »ein
Hü gelten jum Botieren ber Sichtet.
pilAnus, adj. [pilum] => triarius, w. f. Ov.
pllirlus, adj. [2. pila] Ballwerfet, Jongleur
Quint. 10, 7, 11.
1. pilitus, adj. [pilum] mit Söurffpicfjcn oer;
2. l’ilätus |. Pontius 3). [(epen Verg.
pile&tus j. pilleatus.
pilentum, i, n Bicnöberiger SBagen bei öffent=
litpen Sufjügert für grauen, ©racf)t wagen ut p.
ad saera ludosque, earpentis feste profestoque
uterentur (matronae); *castae ducebant saera
per urbem pilentis matres.
pilleatus (pileat.) adj. [pillus] mit einem pil-
lcus oerfeben, *fratris (Haftor u. ©otlujr); bei
röm. ®afbnählctn u. geften Liv. ; o. greigelaffe
neu Liv.; fplebs beim lobe bcS Sero jum 3eit^en
ber Befreiung b. ber Jhted)tfchaft.
pillenlns (pll.), i, tn [dm. B. pilleus] ftäpp =
epen, Hör. ep. l, 13, 15. — pilleus (pileus', i,
i». [oerw. m. »flog] röm. (put ob. giljmüpe,
bie bei fcftlicpen @elegenheiten u. namentlich an
ben Saturnalien getragen, aud) a!8 ein Stpnboi
ber greiljeit betrachtet warb, bab- Tocare servos
ad p. jur gteipeit, b. i. bie Sflaoen butch Ser=
fpreepen ber greibeit jur (Ergreifung ber SBaffen
reijen.
ptlösns, adj. [1. pilus] behaart genae.
pilum, i, ». ber SBurffpiejj ber röm. fchmeren
gnfanterte, ben fic beim Beginn beS Treffen« auf
ben geinb fcbleubertc, tnorauf fte jum Schwerte
griff; murale eine [dimere ®attung o. SBurfjpiefjen
jur Berteibigung be« CagcrWaHe«; Pila Horatia
Dttliehfeit am gontm Iav. 1, 26, 10.
Pilumnus, i, m. aititai. ®b«grit, S(f)nl)t'rr be8
Turnus Verg.
1. plins, i, m 1) ba8 cinjetne §aar (am menidp
licpen u. tierifeben Äörpet) palpebrae sunt rnu-
nitae tamquam vaUo pilorum. 2) tp. eine ft I ei *
nigfeit, ba8 Slllcrgeringfte nuUum p. (ein
ijaar, eine gafer) boni viri habet; ne pilo (um
ein $aar) quidem minus me amabo; e Cappa-
docia ne p. quidem (sc. accepi) ; *non facit pili
cohortem hält lein £>aat Wert ic., *nec pili facit
unius fragt fein $aar barnatb.
2. plins, i, m. faft immer primus p. bie erftc
2Äanipet ber Iriatiet in einet fiegion, primi
p. centurio bet erfte Senturio bet erfien ©lanipel
ber Iriarier; primutn p. ducere Genturio ber
erfien ©ianipel ber Triarier fein.
’Plmplens, adj eigtl. jur Blufenquefle ©cmplea
am Dlpmp gehörig, bah- ben Slrtfen Zeitig;
subst. f. bie Shtfc Hör. carm. 1, 26, 9 ($aupt
unb Baud nach ©entlcgs ftonjeft. Pimplei B.
Pimpleis).
plna (nicht pinna), ae, f. [jrfra] Stedum jd)el.
Pinürlns, ii, Same eines alten röm. ®i'frf)letbte8
domus Verg ; I’inarll u. Potitll, ©rieftet eines
alten Rultuä bcS JperfuleS.
Pind&rns, i, m. berühmter grie^. ifgrifer aus It)c=
ben (622—442 B. Ghr.). 5Dob. Pindärtcus, adj.
Plndönlssus, i, f. Stabt in Gilicien. $ab. -nis-
sitae, ärum, m.
Pindus, i, m. Berg in IWfaticn.
’+pinetum, i, «. [pinus] giehtenmalb.
pineus, adj. [pinusj noti giditen, gid)len =
’rüvu, *plaga montu, fardor geuer B giften»
botj, *claustra.
pingo, pinxi, pictum, 3. 1) malen, abmaien
simulacrum Veneris, speciom hominis, taltulam
(ein Bilb); tabula picta; *mollia luteolä vnc-
cinia calthä mifiht unter bunter Bbtnecfifelung
unter ic. ; ȟbeth- abjeidjncn, abbilben in
mensa castra mero; exiguo Pergama tota mero;
ftiden acu p. u. bl. p., stragulum textile magni-
ficis operibus pietum; toga picta; picta auro
agmina Tac . ; *pictum eroeeo vclamcn acantho;
*nicta purpura; tp. a) id)mürfcn, jieren bi-
bliothccam mihi tui pinxerunt constructione
et sillybis de. Att. 4, 5, 3. b) infofem bie
SBorte bem Bebnet bas finb, toaö bem fflfaler bie
gatbett: in ber Bebe auSfthmüdcn, auSma^
len, lebhaft fthiibern, in rerbis pingendie
in ber SBaljI u Stellung ber SBorte (®gf. in il-
luminandis aententiis); Hritanniarn coloribus
tuis, penicillo meo; quam vis Claris sit colori-
bus picta vel pobsis vel oratio; (Pompeius)
Omnibus a me pictus et politus artis coloribus.
pinguesco, — — 3. [pinguis] fett, gebüngt
toerben *bis sanguinc nostro Emathiam et
Baemi campos. — pinguis, e, adj. m. comp. u.
sup. 1) fett, feift, wohlgenährt pinguior
agnus Plaut.; oves Hör.; Thebani; *p. niti-
dusque l>ene curata cute; *p. Phaeaxque; *Ti-
tiis aufgebunfen; B. Slebiofcm *Latino sanguine
pinguior (reilhiieh gebüngt) Campus; *Tellera,
*lardum, *merum btd, ölig, *olivum, *fici faftig,
fleifthig; *fhortus ftüd)ett=, ®cmüfegarten; *ara
mit bem Blute u. gelte bet Opfertiere benegt;
subst. n. baS gett jmifd)cn bem glnfdje densum
Verg.; fett, nahtungreith, ergiebig *campi,
*Plirygia, *humus, *«tabula apum ijonigreid),
*Nilus p. flumine, *pinguissimi rami arboruni,
’somina faftftrogenb ; übertr. bid (für baS ®c=
fühl), caelnm (fiuft), ftoga. 2) bilbl. a) plump,
frhwerfällig, fihmadhföpfig, geiftloS (B. bet
Bebe) fthwülfiig *ingenium, *tardo cognomcn
pingni damus; pobtae p. quiddam et peregri-
num sonante8; p. Minervä j. MinerTa 6); *mu-
nus (B. einem Schichte), b) ruhig, behaglid),
gemäthlith fsecessus, tTita, fotium, *somnus.
•pintfSr, fera, ferum, adj. [pinus-fero] gidi-
ten tragenb, mons. — *pintgCr, gern, gerum,
adj. fpinus-gero] giebten führenb, mit gith-
ten belränjt caput Fauni.
1. pinna f. pms.
2. pinna, ae, f. [Bebenf. u. penna] 1) geber,
gern. pl. bie gebern, bef. bie ftörfern in ben glib
nein u. im Sd)wan*e ber Sögel, bie Schwung,
febern, gittiche Tac.; SdjtBungfebern am ©feile
Liv.; meton. bie Schwingen; alcui incidere
61»
pinnatag — pius.
p. 5- 2 incido 1). 2) übettr. a) »glofifebet bet
®elpbinc. 6) bie Blauerjintie, =fpije. ®a».
plnnätus, adj. bcficbett, beflügelt,
»plnntgcr, gera, gerum, adj. [2. pinna, gero]
gefiebert, geflügelt; übettr. mit Sri offen
»etfe^etl. — plnnTpfs f. pennipes. — pin-
nüla, ae, f. ( pl .) gtügelcben Plaut.
pinoteres, ae, m. ^innentofiebtet
(fleinftc Slrt d. Rrebfen) CSic.
pinao, pinsui ob. pinsi, pinsYtum ob. pinaum,
istum, 3. tlein ftatnpfen, jerftoben, alqm
agro geifein Plaut.
pinna, us ob. i, f. 1) bie göbte, J?iefet (Pinus
sileestris L .) *mctou. au8 bet gierte ©ematbtcS
o) ®d)iff. b) gradel. c) gid) tenf ranj. 2)
Yß i ni e (Pinus Jinta L.) Verg.
plo, 1. [piusf »bureb ein Opfer ju »ctföbnen
futben, fübnen, befänftigen osaa, bueta,
Tellurem porco, Silvanum lacte. ®ap. a) *rc--
ligiös oetebren, ausüben, ocrriditen pie-
tatem Flaut., aacra. 6) auf religiöfe Wti tci =
nigen, entfünbigen te piari de mea pecunia
Plaut.; ai quid tibi piandum fuiaaet. religione
domestica Oie. c) etro. toieber gutmaiben, ab =
juwenben fuiben, erfepen, fübnen, täeben
•uefaa triete, »mora morte pianda eat, »culpam
inorte, fprodigia, *fulmen bnS Omen be8 BltfjeS.
pYpbr, ena, n. 'ßfeffet Hör.
plpllo, l. [pipioj pipen Ct. — pipülnm, i, n.
u. -Ins, i, m. [pipo] baöfiütmen, Stampfen
Plaut.
Piraebfig, ei, m. [Jlaipaiaes] (»Plraens ; *n. pl.
Piraea tuta) ®emo8 u. feafen ». «tpeit. ®a»on
»Piraeng, adj. piräif <b-
pirätu, ae, m. fjteipotqs] ©eetänber.
piritYcn», adj. ju ben Seeräubern gehörig,
®ecräuber= navia, bellum, claaBia; aubat. -ca,
ae, f. Seeräuberei.
Pirene, e8, f. OueHe in Rorintb Plaut. ®aBon
»Pirenig, Ydia, f. adj.; P. Ephyre Sorintb-
PIrlthoug, i, m. f. Tbeaeua. [bäum Verg.
pYrum, i, n. Birne Hör. — ptrus, i, f. Birn =
Pirngtae, ft rum, m. idpriftbe Bölferftbaft.
Piga, ae. f. Stabt in @li8. ®a». »Plsaeng, adj
Arethuaa; subst. * Pisaoa bie $ippobamta; »gl,
Tlippodamia 2). — Plane , ärum , /. Stabt in
Etrurien, j. ?ifa. ®a». Piainus, adj.; subst.
-nl, örum, m. |®ao. -rengia, e. adj.
Platin rum, i, ». Stabt in Umbrien, j. Pesaro.
plscärlug, adj. [piaern] (Plaut.) ju ben giften
gehörig, gif<b= hamulua, forum.
piscator, öria, m. [piacorl giftber, (Plaut.)
giftbbdnbler. ®a». pUcitbrlag, adj. ju ben
gijdjern gehörig, giftet« navia, fnavicula,
facapha, -farundo, forum.
plgcfttng, ua, m. [piacor] 1) bab gifdjen, ber
g i f tb f a n g Plaut. 2) ein © e t i <b t g i f tb e
Plaut.; bilbl. ber gang bonua Plaut.
pigeYcülnB, i, nt. dem. o. piacia.
plaoina, ae. f. [piacia] 1) gifebtetd); publica an
ber porta Capena, wo bie Schwimmer ftcb übten
Liv. 2) tSaffcrbebältcr, Boffin für Ba-
benbe. ®a». plscinftrlng, ii, tn. ber p«bjn fei=
uem Vergnügen gifdjteicbe m. feltcncn giften
hält wie §ortenfiu8 u. SucuOus, ber gifdjteidp
ijalter Oie.
plgclg, ia, m. giftb; Iberua btt an ber fpanifepen
Stifte gefangene Ifjunftfib (acombar) Hör. sat 2,
8, 46; sing, collect. Ov. m et. 2, 14; *aI8 ©eftirn
piacca, p. gemini ob. gemelli; *ein anbetrt
ftirn p. aquoaua Verg. ®a». a) plgcor, dtp 1.
fijd)cn; fprirfjm. ( riaut .) p. in a?re fidj oergeb-
litbe Blühe geben. 6' *+piscögng, (Plaut.) -ei-
len tug, adj. fifd) reich.
PlaYda, ae, ni. ein Btfibier; PYgYdla, ae, f.
Sanbfdjaft in Sleinaften.
PisIgtrStns, i, m. §errf<ber ». 9ltben. ®o». -tb
dae, ärum, m bie Söhne be8 Biftftratub.
Plso f. Calpurniua. ®a» t-niftnns , adj
pigtlllnm, i, n. [pinao] Blörferleuie Plaut -
plgtor, öria, m. [pinBol 1) ber Stomoiet, bn
ba8 ©etreibe ftampft ob. mit einer ^anbmüilc
mahlt, ber Blüllet, ber sngleitb Bäder roaT. *1
P. Beiname 3“P't«* Oc.
PlBtörlenglg, e, adj. ju ^Siftortum (Stabt in
©trurien) gehörig, piftorienfifeb Sali.; mit
lomifeber Smeibeutigleit militea, auf Pietorinm r
piator bejogen, ctma 'Bädcrftlbet’ Plaut.
piatoriu- , adj. [piator] jum Bäder gehörig,
opera Badmert Suet.
platrllla, ae, f. [dem. ». piBtrina] Heine Stampf>
mühle Ter.
piatrinenglg, e, adj. [piatrina] jur Stampf
mühle gehörig iumentu Suet.
plgtrinnm, i, n. [pin»ol Stampfmühle. 3p
Strafe würben Sfla»en bahin gegeben, alqm io
p. tradere Plaut., darc, dederc Ter.; piatrino-
rum civitas al8 Bejeitbnitng oermorftnrr Sflawn
Plaut.; fp. eierccre WüHcr u. Bäder fein; and
würben Stbweine barin gemäftet Plaut.; fibeffl
tibi mecum in eodem eat p. viTendutu bu muB!
mit mir an bemfelben 3»*e Sieben ; in iudicii
et contiunculae tamquam in aliquod p. detrnd:
et compinjp. [SenHa Verg
plgtrix, Ycia, f. ein Bie er un ge he u er, 8. bn
PYtine , ea, f. Stabt in ftleinafien Or.
pYthCclnm, ii, n. [tii^ijgior] Äfftbtn Plaut.
PYthfcüaae, ärum, f. 3nfel im tgrrhenifdien Bteen
j. Ischia. [fieben Seilen.
Plttäcua, i, m BhUeioph *u Blt)tilene, einer bn
Plttheus, 5i ob. cos, m. Rönig in ®röjen, ?atr
ber Äthra Ov. ®a B. 1) *Pltth8la, Ydia, f — . Äth«
21 * l/itthflus, *-eug, adj.
pitüita, ae, f. Sthleim im tierifeben Rörpn.
Serftbleimung. Stbnupfen. ®a». pitaite-
Bng, adj. »oll Stbleim, Berftbltimt.
plng, adj. m. sup. (Ogi. Oie. Phil 13 §. 43), 1) ra
Bejug auf bie ©ötter, fromm, gottebfürdjtis
gewiffenbaft homo, omnea, ingenium Pan;
phili Ter., ‘numina, * pobta, »Tatea; *p. Infi
ber Blufen (infofem fte fromme ©mpfinbungeu er
regen); o. ben Slbgefcbiebencn, bie Seligen p»-
rum aedem et locum; *gena, *animae, *conei-
lia; o. §anblungen, guflänben, Satben, fronte
gottgefällig, gewiffenbaft, gottgcweibi
geilig bellum, arma, par , *militia, »dolor,
»vota, *p. ore, »piia venientia aomnia porti«
»aomnia, »teata f. teata 2); »pium eat m tut
ci ift gottgefällig jc.; * subst. msturn piumqoe
Beibt u. Bmigleit; ben ©öttern geweiht, 8f
opfert »vitta, »far. 2) in Bejug auf Btenfdm
liebeooll, järtlitb gegen ©Item, RinbeT, Batn
lanb, Itnblitb, oäterlitb, brüberltib p ha-
bere civea in parentea; dolor; adversua soe>
rem; »Aeneaa (ftebenbe? Beiwort in bei Äneibe :
»impietate (gegen ben Sohn) pia eat {gegen bn
Bruber) Or. ; *metua ber für ba8 fieben bei ©n
ten beforgten ©attin; »aarcina nati (0. Ämbnrt,
619
pix — plagosus.
ben Sinta« trug); »dextra; ftreu gegen beit S5 =
nig quem pium ct bonae mentia — non pro-
tenus ad regem fnisse curnurum? ffidiasimi
piiaaimique civiurn et nmicorum.
pix, plcia, f. [jtioaa] »ed); *pl. ']lecb ft liefe.
plAcAbYUs, e, adj m. comp, [pfaco] 1) Ber|öbn =
lief) anirnus; omnia habuisaet aequiora et pla-
cabiliora; »magia eat p. irae. 2) Oerföbnenb,
bejänftigenb *ara; placabiliua eat (2er.) e*
Berföbnt leichter. Xntj placAbllltas, atis, f Ber=
fö^nltd^fett Cic.
plAeAmen . Tnia, n. (Liv.) u. f-mentnm, i, n.
fplacoj ®crföbnung* = , »cfänftigung*mit;
teL — pläeäte, adv. m. comp, [placatua] rubig,
gelnffen. — plAcAtio, öma, f. [placo] ®er=
föbnung, »efdnftigung, Beruhigung deo-
rum, anuni. — plAcAtus, adj. m. comp. u. mp.
[partic. B. placo] 1) befönftigt, Berfdhnt,
Ber (ähnlich animo placatiore, exercitua duci
placatior. 2) rul)tg, gelaffen, friebticb vita,
quiea placatisaima, de rebua p. ac minime
turbulentia, ’mare, »Venus bolbe.
placcnta, ae, f. Sueben.
PlArentia, ae, f. Stabt in Oberitalien, j- Bia;
cenja. San. -tinns, adj. ; P. militea mit tomi-
fther 8»eibeutigfcit auf placenta unb bie Stabt
Placentia bezogen, etwa bie 'Suebenberger’ Plant.;
subst. -Uni, örum, tu.
plAceo, 2. (and) placitua aum) gefallen, gefäl=
lia fein aleni; p. hoc tibi; veile p. alcui jmbm.
gefällig fein »ollen, p. aibi fidj felbft gefallen, mit
peb jufrieben fein, auf et», ftcfy et», ju gute tbun;
•placens uxor gefällige, Iieben*»ürbige; et rei
publicae et ipaia p. oportere mähten bamit ju=
frieben fein, e* fieb gefallen laffen; doa plocenda
eat mufj genügen Plaut. ; quae vobie placita eat
condicio Tcr. \ in*bef. a) n. ȟbnenbidjter u. fei=
nen Stüden u. anbem Sünftlem, gefallen 2>r.;
admodum in tragoediia. 6) ai diia placet iro=
nifeb, jum ?lu*brucf heftigen Staunen* u. Untuib
len* über et». Unerwartete« '»er follte e* benlen’
Epicurua, cui etiam, ai diia p., videtur aemper
beatna aapiena; alter, ai diia immortalibua p.,
teatimonium etiam in Sex. &08cinm dicturua
eat; ohne Tronic, fo ®ott »in, mit @otte* §ilfe
Plaut. Capt. 2, 3, 94. c) placet (mit u. ohne
Hat. brr ffjerfon) id) finbe für gut, iefj ftimme
bafür, meine flnfiebt gebt babin, ieb will,
in*bef. B. »cbörben, nerorbnen, befdiliefeen
ut doctiaaimiB placuit; »sie Iuatitiae placitnm-
que l’arcia; ai placet (in bet feineren Umgang*;
fpraebe immer ohne tibi, vobie); eie p.? placetne?
feib tbr einoerftanbenV m. inf. u. acc. c. inf.\ m.
ut, »ollen, orrorbnen, befcblicjsen bafj et». ae=
febeben feil placuit ut etc.; 8enatui p. ut; pla-
citum eat ut reverteretur Pompeiua; placitum
eet mihi ut — mitterem Oie. Att. 8, 12, 4, pla-
cuit ei ut — mitteret Caes. b. O. 1, 34, 1; m.
SBcebfel bet Sonftruftion bei oerfebiebenem Sinne
p. aibi ternaa tabulas dari ad iudicanelum —
aententiaaque de aingulia ferrent Caes. b. c. 3,
83, 8; Bgl. b. O. 2, 10, 4.
plttcld«, adv. m. comp, fplacidus] fanft, ruhig,
. gelaffen, friebfam p. ire suspenso gradu Ter.;
p. procedere; ad ea rex aatia p. verba fecit;
p. et benigne verba facere, rcapondorc; p. et
aedate ferre dolorem; aedate placideque loqui;
placidiua (im ®eiftc be* Trieben«) plebem in
magiatrata tractare; populua et aenatua Rom.
. modeateque inter ae rem publicam tracta-
ant; collea p. acclives fanft anfteigenb Lin.
PIAcYdMAnns f. Pacideianus.
pläcidöle, adv. [dem. B. placide] recht, fanft,
rubig Plaut.
plAcTdus, adj. m. comp. u. sup. [placeo] fanft,
jtill,. friebfam (infofern biefe (Eigenfehaften fid)
tm ÄujjeTen jeigen) homo, aenatus, ingenium
oratio, urba, civitas, pax; p. et lenia aencctua;
»mors fünfter; »aqua, fmare, »faequor, fpor
campoa iter, *amnis, filluviea, fdies; *B- ®flt=
tent, gütig, bulbBoll, *lumen freunblieber »lief;
*subst w. pl. Wilbe (®gf. immitia).
plAcTto, 1. [frequent. B. placeo] febt gefallen
Plaut. — plAcTtna, adj. [placeo] gefallenb,
angenehm, beliebt locua, »amor, »placita oa
bu gefäuft; subst. n. ba* @ef allen, »ultra p.
gegen feine Überzeugung, über ®ebübt; tpJ.
Meinungen, Sehren rhetorum aut philoao-
S ho rum.
Aco, 1. [Saufatio B. placeo] 1) ebnen, beru;
bigen »aequora; »ventOB aanguine; in turbu-
lenta contione, quae tarnen huiua auctoritatc
placata eat Oie.; * beliebigen, ftillcn eaca
ventrem iratum; voracis ieiunia ventria. 2)
Berföbncn, befänftigen, geneigt machen
animum, alqm, alqm in alqm, alqm alcui;
iram, invidiam; * Plutona tauris, »ture et fidi-
bua deo8; »placatam Eurydicen vitulA venera-
bere caeaä »enn fie oerföbnt ift — bamit fie
Berföbnt fei, jur Sübne; homo aibi ipae placa-
tua mit fieb felbft ein*; nunquam animo placari
in eum; placatia in ae (iljm geneigt) auorum
civium amrnia (abl. abs .); »aeveritatem frontis
tuae; »genium fieb gütlieb tbun.
1. plAga, aer f. [»lijyiJ] Schlag, £>ieb, Sto6,
auch bie babureb entftebenbe Slunbe (Bon einem
nicht febneibenben 3"ftrumente) mercedcm vulne-
ris atque p.; *p. ferre beibringen »oüen; »pla-
sia perimere totfeblagen; plagam accipere; p.
lnfligere, bilbl. hac perculaua p.; p. eat iniecta
petitioni tuae; oratio gravem p. facit bringt
tief ein; levior eat p. (ber Berlufi) ab amico;
auch B. gufammenftofe ber Btome.
2. plAga, ae, f. eigtl. glatte, Släebe 1)
91eJ, ®arn (beim Ircibjagen gebraucht) canes
compellunt in plagas lupum Plaut.; tendere
pla^aa; bilj)l. bie Seblinge ae impedire, ae
comcere in plagas Plaut. ; Antonium conieci in
Octaviani plagas; quaa p. ipai contra ae Stoici
texuerunt; ai hia laqueia te exueria, in illaa
tibi maiorea p. incidendum eat; feit, sing Cic.
off. 3 §.68; fcberib. ne quis Venator adeit cum
auritia p. (ft. attentis auribus) Plaut. 2) at*
»aum, ®eaenb, ®rb = , Sanb«, §immel« =
(trieb frigide haec omnia duraque cultu et
aapera p. eat; caeli; »quattuor Ronen; »aolia
imqui b««6e 8one; »aetheria üuftraum, Suft;
•pinea montia Jiebtenmalbung ber Berghohen;
Zum. o. ben »ewobnern einer ®egcnb, San ton,
Xiftritt Liv., Just.
plAglArlus, ii, m. [plagiam (fpdt) »lenj ebenraub]
»lenfebenräuber, Seelennerläufet Cic. Qu.
fr. 1, 2 §. 6.
plügiger, -gbrulus, adj [1. plaga-gero] ber
Schläge befommt Plaut. — plAgipatida. ae,
m. fl. pläga-patior] Schläge bnlber 1‘laut. —
— »plAgösns, adj. [1. plAga] oiele Schläge
auAteilenb, prügclfücbtig Hot. ep. 2, l, 70.
plagula — plebs.
620
plagula, ae, f. [2. plägaj Jcppieb, alb ©elt*
ob. SänftenBorbang Lir., Suet.
plagüsia, ae, f. eine Slrt gifdje Plaut.
Planasla, ae, f. 3nfel Jflbl. b. Elba, unter ben
ftaifern iicrbaimungbort, j. ©ianofa Tac.
Plumius, 1) Cn. Pl„ b. Eiccto in (einet nod) Bor*
banbenen (Hebe oerteibigt, ©ob" beb Ca P., eines
(|ead)teten Steucipäd)terb. 2) P. Varu» Tac.
*tplanctus, us, m. [plango] ba« mit ®ebflagen
Betbunbenc Schlagen auf bie ©ruft, Stirne sc. als
Seiten ber Itauer, laute trauet, $änbe*
Plauens, 3unamc f. Munatiup. [ringen,
plftne, adv. m comp. u. sup. [planus] 1) beut*
lieb, aus btüdlid), mit Ilateit SBorten, runb
berauS loqui, planissime eiplicare, plurimae
leges planissime vetunt, disertissime planissi-
meque iu eo (decreto) scriptum est. 2) gang,
uiSilig, gäujlicb, p. «cire gang gut Ter.; p.
bene facere gang nortreffticb tjanbeln, p. bene
peculiatus, p. penculanon dubitanter adii; bene
p. magnus; p. eruditus; ut prioribus pedibus p.
posset terram attingere; vix possum vel p.
nullo modo possum; ne p. etiam = needum
p. Caes. b. G. 6, 43, 6; in bejabrabem ©inne,
allerbingS, gemiß.
plango, nxi, nctum, ,3. l) fcblagen, bef. mit
©eräufd) * tympana palmis; »lato pectore hu-
mum; »litora plangnntur fluctu; »plangitur (B.
einem gefangenen Segel) [eßlägt mit ben gliigcln;
intrans. braufen, tofen nunc nemora ingenti
vento, nunc litora Verg. georg. 1, 334. 2) (wie
xöjrrfodai) fid) Bor trauet auf btt ©ruft ob.
bie Sinne fcblagen »pectora, *laccrtos: intranf.
plangere, plangi [id) Bor heftiger trauet
(auf ©ruft u. Hrme) fcblagen, laut trauern
»planguntur matres, »agmina plangentia, ge-
mitus plangentium Just.; laut betrauern
»Memphitem bovem (ben StpiS); fquas (virtu-
tes tuas) neque Ingen neque plangi fas est Tac.
tan. plangor, örw, m. I)*fraufcbenbe8
©cblagett, (Häufchen. 2) lautes trauern,
p. (mit $eu!en) et lamentatione implcre, com-
plero forum; *p, dare.
planguncöla, ae, /. [iriaryy«»-] ®aef)bpuppe
Cic. Att. 6, 1, 26 (anbere: imaguncula).
plänllOquns, adj. [plane-loquor] offen heraus*
fprccbenb Plaut.
plänltas, litis, f. [planus] ©eutlidjfeit, sen-
tentiarum Tac. died. 23. — pUntttes, ei, f.
(feit. Liv. -tia, ae, f.) [planus] gliche, (Ebene,
ebene u. flache ©trede im @gf. ^um ©ebirge
uequat-a agri p.; propter p. magnitudinemque
regionum; inter ceteram p. in einem übrigens
ebenen (Raum Satt. Jug. 92, 5.
plant», ae, f. l) Schling, ©ftopf*, ©ffang*
reis bcs SBeinftodS; »anbercr ©äume. 2)*+guß-
foble, »guß; *summü contingere sidera p. baS
böchfte ©lüd genießen. 3>ao. pbmtärla, ium, n.
Seplinge ob. Slbfenftr B. ©Sumen Verg.
1. plänns, adj. m. comp. u. mip. 1) flach, eben,
latt corpus, litus, carina, locus; a planiori-
ns aditu (leicht zugänglicheren) locis; campus,
via, aditus plamor; *spatia; «übst. sing. n.
Ebene, gliche urbs sita in plano; coloniam
plano Bitäm Tac.\ *cadore in plano; »plano
ponere vitem; aciem in planum deducere, castra
in p. deferuntur; deferam in planum sedes; fe
plano auf gleicher Erbe — außergerichtlich; auch
pl. n. 2) tp. beutlicb, flar, Dcrftänblich,
narratio; planum facere bartbnn, multis teeti-
bus m. acc. c. inf. [® auf lei.
2. plänns, i, ». [»lavagl 2 a n b ft 1 1 i d) e r,
Flataeae, ärum. Stabt in ©botien. J?aB. subst.
Pl&taeenses, ium, m. [n. d. 2 §. 124.
platflSa, (-lia), ae, f. Äropfganb, ©clifan CSie.
plittänön, önis, m. [nlazavdu] ©latanen tpälb
eben Flin. tp. — plÄtSnus, i, f. ©latanc
*caelebs f. caelebs 6).
platca (platca b. Ct. u. Hör.), ae, f. [xlartifc]
Straße in ber Stabt.
Pläto ob. -ton, Anis (acc. -onu Hör), m. li arte
ebifebet ©hilofopb. Stifter ber afabemiieben Schule,
tat) t-tönicus, adj.; übertr. homo ein tiefer
tenfer Oie.-, subst. m. ein ©latonifer. 2) ein
Spilureer gut 8eit bcS Eicero.
plaudo, si, sum, 3. 1) *trans. flatfdiettb jdjla
gen, gufammenfdjlagen plausa colla equo-
rum; manibus cans pectora plausa lacessere;
plausis alis; choreas pedibus ftampfen b. i. mit
bem taftfchlag bet Süße auffübten. 2) intram.
a) *flatf(henb mit etto. fcblagen, flatfcben alis,
pennis, rostro. b) ©eifall flatfcben, jmbm.
©eifall guflatfeben manus in plaudemdo con-
sumere; impers. huic ita plausum est, ut etc.;
bef. im Iheater, am (Enbe beS StüdS plaudite.
c) iiberb. ©eifall fpenben, febenfen, diis ho-
minibusque plaudentibus unter ©eifall bei tc ,
* versibu? alcis, *ingeniis sepultis, *fsibi B.
Selbftgefiilügen taB. A) plausYbills, e, adj
©eifall Bcrbicncnb ob. geminnenb, plau^
fibel. B) *tplau»or, öris, m. ber ©eifall*
f latfeber.
planst rum (nicht plostrum), i, »t. 1) ©aß* u
Jrachtmagcn; fprtdjtB. (Plaut.) perculi p. f.
percello; ’überb Satten. 2) *ber Sagen alf
©eftirn , ber große ©är.
planstes, us, m. [plaudol 1) baS Slatfchen, bat
bureb baS Hufammen(cb lagen »meier Sötper ent-
ftebenbe ©et i) f e »plausum dare pennis; * in-
genti sonuerutit omnia p. 2) baS ©eifall flat*
feben, ber ©eifall.
©lautlos (Plot.), 1) Lucius I’l., tiebter. 2) M.
Pl. Hyp«acu8, .Hcnjul im 3. 126; adj. Plantins;
bau. Plantl&nns (Plöt.).
Plaut ns, i, m. BoUßänbig T. Maccius P. , nicht
M. Acciu« P. [eigtl. ©einame, ©lattfuß] xbm.
ftomöbienbichter , 254 — 184 p. Eßr ©auon -ti-
nns, adj.
plObOcfila, ae, f. [dem b plebs] ©öbel; aueb
gemeine Seule Säet. Vtsp. 18.
plebtdus, adj. [plebs] 1) plcbciijdt familis,
consul; subst. m ©lebcjer, f. ©lebejerin. 2)
tp. gemein, niebrig, gering, omnes p. phi-
losophi ber ganje ©öbel B. jc. ; minutos philcv-
sophos eosdemque u. ; Rermo beS gemeinen ©laii
neS, purpura. — plSbYeOla, ae, m. [plebs-colo
SolfS*, Sürgerfreunb; auch abieftioifch ab
hoc p. tribuno plebis.
plebs, plebis ob. (ardjaift.) plebbs t-ls), ei u. i,
f. 1) ©ütgerßanb a) juerft im ®gf. gu bei
©atriciero bie burch Sinwanbcrung u. Erobern»:
nach u. nach hrngugef ommenen geringeren
©ürger im alten (Hont, Belebe in bet älteS«
I Seit ohne politijehe ©echte u felbß in prtBatrob;
liehet ©cgieljung o. ben ©oHbürgent, ben ©atn
cieni, gefchieben Baten. 6) fpälet, alb jener ®at
oerfchBunbcn Bar u. bie ©lebejer gleiche polirifitc
©eeßte mit ben ©atriciern erlangt hotten, bol
plectilis —
Sol!, btt 8ol!*menge im ®gf. ju bent herr»
l'djcnben ©ntSabel (nobiles) u. jttm Senate; in
ähnlicher ©eife, wenn b fxemben Sölfetn bie
Diebe ift, ba« Soll, bie Kenge im @gj. ju ben
Sotncljmen, in Hyrcania p. publicos alit canea,
optimates domesticos; * mul tarn sine nomine
p.; *0. Sienen. 2) Berächtlich, ber ©übel, bei
gtofje $iaufe p. et intima multitudo; p. uns
bu wirft Säbel bleiben Hör. 3) *=• populus Hör.
carm. 3, 14, 1. sat. 2, 7, 23.
plectilis, e, adj. fl. plecto] (Plaut.) geflochten.
1. plecto, 3. [wl/xöj gebräuchlich nur im partic.
* plexus geflochten.
2. plecto, — 3. [»lijtt»] nur im pass, gebrauch»
lid), burch ©rügel geftraft »erben, Schläge
betommen Ter.; tergo Hör.; bat), über!). bü»
6en, leiben (ge», für eigne«, jeboch auch für
frembe« Scrgehen) neglegentiä »egen ic. ; ne qua
m re iure plecteretur fich eine Stiege jujiehe;
in sno vitio quisque innerhalb feiner Sd)ulb;
fpricfno, f. Achaei 6).
plectrum, i, n. [irlij*1?««’] ba« Stäbchen, mit
bem man bie Saiten einer 3'ther fthlug, @ rif»
fel; *Änjehlag, Ion, Schwung modi leviore,
pobta maiore )).; *3ither, Haute; *It)tifthe«
©ebidjt Lesbium.
PleUs, üdis, f. eine berSlejabcn, fieben läcp»
ter be« Sltla« u. ber ©letone, bie als Sieben»
gtfHrn an ben Fimmel gefegt würben Hör., Ov.
— PleTön®, es, f. lochter bei Dceanu« u ber
lljetiS, Kutter bet ^Slejaben Ov. [raluÄ Verg.
Plenimf rinm, ü, n. Sorgebirge Sijtliett« bei Sh»
Piene, adv. m. comp u sup. [plenusj Döllig,
Doltftänbig, reichlich — plenus, ad), m. comp.
u. sup. [pleo, »odoii sxpleo etc.j 1) ooll, er»
füllt, reichlich Berfehen mit ic., o. fflerfonen
u. Sachen; in muftergültiger Stoja fall immer m.
gen., nicht abl. häufig jur Umfehreibung B. Hb»
jeftiBen, befonber« folehen, bie nur SEigenjchaften
lebenbet ffiefen bejeichncu vini, somni, tunoris,
spei, ingenii, concordiae, negotii, officii, irae;
quis plenior inimicorum C. Mario? Consilium p.
sceleris et audaciae, manus p. perßdiae; nup-
tias p. dignitatis; lacrimarom üurt.; exspecta-
tiono de Pompeio Oie. Att. 3, 14; quo sit cor-
poris aut oxterma bonis plenior Oie. /in. 3
§. 43; exercitus plenissimus praedä, Liv.\ *crara
(acc.) thyrno apes belafiet m. ic.; fannis bejahrt;
p. snnt omnes libri (o. bem Dort) er angeführten
®runbjap) Oie. p. Arch. §. 14; plenissimis Te-
ils navigare; *p. velo gc. venti ; *ad plenum
Bäßig; quasi pleniore ore laudare mit Bollen
SBadrn, p. manu alcis laudes in astra tollere;
peennia ein mphlgerunbete«, reiche« Sermägcn;
oppidum mit allem »oljl Berfehen; mensa reich
hefefct; *ex quo plenior es 'feitbem fich bein ©eu=
tel gefüüet’; haec pleniora perscribebant mit
Srrgröfjrrungeti; oratio, epistula plenior inhalt«»
reichet; *omno supervaeuum pleno (überfüflter)
de pectore manat. Ion. a) fchwanger, träch»
tig *bus, *femina, *venter, *tellus. 6) boll,
f:arf, wohlbeleibt homo, 'corpue. c) *ge =
ättigt, befriebigt, fatt, übetbrttffig nm-
ture p. puella; rapulA (o. Stagen); amator. 2)
Bollftänbig, oolljdhlig, ganj p. annus at-
que integer, numerus; p. anno nach 3ahre«frift;
•plenis nubilis annis, legio, luna SBoOtnoitb ; p.
gradu im fflefchwinbfchritt ; ’agrnen zahlreich;
i.bilbl. gaudium, gloria; omnia quae — praepa-
plumatug. ' 62 1
randa fuerant, p. cumulataque habere: plenis
(=» iustis) honorum muneribus beinern ©erbienft
Bäßig entfpredjenben Hör. carm. 4, 14. 2; b. ber
Stimme u. bem Ion, oolltönenb, ftarf vox;
plenissimura e; plenior voce mit Boilerer Stimme;
vocis genus; carmen n. Bolltönenben Slang ber
SJerfe; o. ©orten, nicht abgetürjt, in ber Diu«»
fprache yerbum (@gf. imminutum).
plbriquS etc. f. plerusqne. — pU-rumqu«, adv.
[n. b. plerusquej meiften«, meiftenteil«, ge»
W ähnlich; subst, f. plerusque.
plerns (ploer.), altlat. =■ plerusque Cic. legg 3
§. 6. — plerus-qu«, adj., gew. im pl. plenque,
bie meiften ob. feljt Biele (jeboch nicht im Sinne
be« sup., fonbern — eine grofje Dlnjaljl, bie
Kehr ja hl, ohne Wüdfidjt auf ba« ®anje, wo
Bon biefe Dlnjahl einen leil bilbet; Bgl. plurimi)
Belgae; pleraque administrabant; p. omnes bie
aßermeiften Ter.; plerique nostrorum oratorum;
plerisquo ex factionc eins Sali.; plerumqne
noctis ba« meifte B. ic., per p. Kuropae Liv. ;
pleraque eius insulae bie meiften leile tc. Ourt.;
per iDvia p.; plerisquo (n.) incultis = ita ut
pleraque inculta essent; per mnnita p. transitu
iratris dneebat ■— pleraque, per quae ducebat,
munita erant t. f; auch ln plerisque (n.) in ben
meiften 3äßen de. Lael. §. 13.
Plenmoxll, örum. m. Soll in Gallia Belg., Rlicrt»
ten ber Steroier Caes.
Plenron, önis, m. Stabt in Ütolitn. Dao. -nlus,
adj., Ov. [angnis se in sua membra.
♦pllco, l. »ujammenfalten, »wicfeln, »tollen
plödo f. pfaudo. [ploerns f. plerns.
ploeres, altlat. = plures Oie. legg. 3 §. 6. —
plorätus, us, m. fploro] ttagenbe« Sehreien,
laute« ©einen, beulen omnia muliermn plo-
ratibus sonant Liv.; *virginalem ore p. edere;
clamor cum p. — plöro, 1. 1) intrans. laut
webtlagen, weinen, heulen Plaut., Ter.; plo-
ranao fessus sum Cic.; *nil sibi legatum prae-
ter plorare Hör. sat. 2, 6, 69; *alcui Bor jmbm.,
in jmb«. «uicn; mit abfichtlichem loppclfinn,
plätten al« ©efanglehrer u. al« Segenteil Bon
iubeo yalere Hör. sat. 1, 10, 90 f. 2) ‘Irans,
bejammern, laut beweinen alqm; plomres
m. inf. e« würbe bid) jammern ic., nicht ohne
Ihränen fännteft bu ic.; m. acc. c. inf.
pläsor f. plausor.
plogtcllum, i, n. [dem. B. plostrum] ©ägel»
chen Hör. — plostrum f. plaustrum.
plösus, Plötlänns, Plätlns f. plausus etc.
ploxämum (ploxtrn., ploxen.), i, n. (feit, gaßifche«
©ort) fflagcnlaften Ot.
pluit, pluit ob. (Plaut. U. Liv.) plüvit, — 8. im-
pers. e« regnet aqua, quae pluendo crevisset;
sanguinem, sanguine c« regnet ©lut , lacte, la-
pidfbus, terrü; tp. in Kaffe herabfallen tan-
tum glandis Verg
plüma, ae, f. 1) furje u. weiche Seber, glaunt»
feber (Bgl. penna) columbao; *in plutnis (Schwa»
nengefieber, »gepalt) delituisse lovem; collect.
animantium plumä alias — videmus obductas;
fprich». p. haud interest e« ift nicht bet geringfte
Untcrfchieb Plaut. ; homo levior quam p. ; plumä
facilius moventur. 2) *ber erfte ©art, glaum
am «inn. 8) »bie Schuppen an einem ©an»
jet. Das. •) plümätllc, n. ein im Kufter
oon giaumfebern gemirfte* ©rolattleib
Plaut 6) plümatus, ädj. l) ‘mit Sehern be»
622
plumbeus — Poenus.
fept„ befiebert corpus. 2) fmit Stpuppen
befept, ©puppen» lorica.
plumbens, adj. [plumbnm] wo« au« ©lei ift,
bleiern, nuimnus mit ©lei »erfept Plaut.-, tp.
o) ftumpf gladius, pugio. b) ftumpffinnig,
bumm in physicis; aainus Ter. c) *f(pwer*
brüdenb, evmattenb, läftig auster; ira. —
plunibum, i, n. ©lei, album ginn; * © l e i =
fuget, ‘©leitöpre, ©leiftift.
plümens, adj. [pluma) mit glaumfebern Ber*
teilen, flaumtg culcita, ‘torus. — plümlpes,
edis , adj. [pluma-pes] an ben g ü & e it ge*
fiebert Cf.
plümösus, adj. [pluma] befiebert Prop.
plfirea j. rnultus. — f plfirlfäriam , adv. [plus]
an bielen Stellen, Orten. — plürtinnm,
SlürYmus. plus f. mul tum, mullus.
ascfilas |a4j. dem. o. plus] ein wenig mepr
supellex Ter.-, plusculum negotii; p. quam;
adv. pluaculum anunm mepr ftl« *c. Plaut.
pltiteus, i, m. u. ((eit.) -um, i, «. 1) ein beweg*
lidje«, au« ©eiben geflochtene« u. mit Rauten übet*
jogene« Stpup*, Sipirmbacp, wobutcp bie ©e=
lageret bei iprer Arbeit fiep not ben ©efepoffen
ber geinbe fteperten; tp. vineas et p. agere ad
alqm alle« gegen jmb. oerfutpen Plaut. 2) eine
unbewegliche Stpirmwanb, ©lenbe, ©ruft*
wept an «Bällen, Xpütmen, Scpijfcn jum Stpupe
ber auf benfelben fämpfenben Solbaten, locus con-
saeptus cratibus pluteiBque mit ©rettern Liv.
3) ©ebne be« Speifefoppa« Suet. Cal. 26; *meton.
Speifefoppa.
Pluto, önis, m. Sopn be« Satumu« u. ber 8tpca,
Sott ber Unterwelt. San. ‘PlütöniuB, adj.,
domus ba« ®rab; subst. -nla, örum, n. eine ®e*
genb in Afien, wo ein Xempel be« ©luto geftan*
ben paben foD Oie. de div. 1 §. 79. [Phaedr.
Plütus, i, tn. [niotitos] ©ott be« dicuptum«
pluria, ae, f. [pluo] ber Stegen lal« wopltpätige
Slatuterfcpeinung; ogL imber, nimbus). XaBon
plfivttlls, e, adj. jum Stegen gepärig, Sie*
gen* *aqua, *sidus, *Haedi, ‘austri Stegen
bringenb; *fungi burd) ben Siegen watpfenb.
plüvius, adj. Ipluo] «- pluvialis, aqua, aquae;
‘rorea Stegenffpauer, ‘fngus faltet Stegen; *ar-
cus Stegenbogen; * Iuppiter ber regnen lägt; *Hya-
des, ‘venti Stegen bringenb.
pöclllnm, i, n. f dem. v. poculum] tleiner ©e*
(per, ©eepettpen p. mulsi ctc. f. facio II) 3).
— pöcfilum, r, n. 1) Xrinfgefcpirr, ©etper
gründe; Neptunua magnis p. eum hac nocte
mritavit Plaut.; mortiferum; p. mortis exhau-
rire; poBcunt maioribus (sc. bibere) au« ©o*
taten; fpricpw. eodem p. bibere au* einem Selcpe
=— ba«felbe Sleiben erbulben Plaut.; meton. Xtanf,
Xtinfcn, Xtinfgelag, in ipsis tuis immani-
bus p., in poculis; ‘amoris; *Acheloia ■— fflaf*
fer; *ad pocula venire; *pocula (ipr Xtani)
sunt fontes Verg. ; in«bef. ©iftbeeper, * tränt
Oie. p. Clu. §. 80, Liv. 26, 18, 18. Ov. met. 14,
296; *3aubertranf.
pödägr«, ae, f. [*od«ypa] ©obagra podagrae
doloribus cruciari, ardere; ‘©efcpwüre ober
©eulen an ben Klauen ber Xiete, pl., Verg.
georg. 8, 299. Xab- pödägrösus, adj. (Plaut.)
ber am ©obagra letbet.
pödox, Ycis, m. ber After llor.
tpödium, ii, «. Utoitor] Xritt 1) untere ©anb*
befleibung eine« gimmer«, god e. 2) ©orfptung
im ttirfu« ob. AmppUpeater, ber ©alfon, as>
bem beoorjugte ©erfonen, fpäter bie Raifer iajer.
Poeas, antis, m. ©ater be« ©piloftete«. iao «
’Poeantlides, ae, m. ©piloftete«. b) *-tlss,
adj.; au(p subst. ©piloftete«.
poeclle, es, f. |fj noudlr, sc. axoa] eine mt;
Kunftwerfen ber ©laftit unb SJtalerei, namentlti
mit ©olpgnoto*’ ©anbgemälbe ber Sd)la(pt bn
Slaratpon gefepmüdte $alle am ©tarlie ju Ärper
Nep. Ijiu
PoedYcull, örum, m. unteritalifipex Boll4pamn
pöemn, ätis, n. [jtoijjpa] ©ebiept (gcw. o. gro
peren ©ebiipten at« ©robuften brr auSgebilbttrr.
Kunfl) facere, componere, condere, »scribere,
*paugere; et in poCmatia et in oration«.
tpuemätlum, ii, n. [*o»;jkxtio»’] ®ebi(ptdjf5
poena, ae, f. [xo»>fj] eigtl. ©elberfap, Söjegelb
für eine ©lutfepulb, Süpne, in weiterer ©ebeuniM
©enugtpuung, Srfap, bap. 1) halb bie Strafe,
©upe, gntftpäbigung, bie erlitten, geleifie;
wirb, balb bie Strafe, bie erteilt wirb, ob. bre
Siatpe, bie man nimmt, capitis, vita«, mortu:
rei publicae o. Staat »erpängte; legum et iadi-
ciorum beftimmt bur(p ic. ; fvotorum ©ejaploa;
feiner ©elübbe; poenas dare alcis rei Strafe lei
ben, bü&en wegen etw., legibus et iudicio, ‘ui
guine, *poenarum satis superque dedi; poem-
aolvere f. solvo 1), b), pereolvere f. persoho
2); p. pendere, dependore, expendere f. per de
2), dependo, expendo 2) b); p. reddere f. reddo
4); p. dignam suo scelere suscipere; poena-
ferre, perferro, sufferre, luere, subire; p. surti-
nere; ‘poenas pati; ‘patriae p. explere sanguine
ben Slucp be« ©ater« mit tc. bü&en ; poen« slqm
afficere, multare; ‘lex pot-naque lata; qui litem
aestiment poenamque (bie ju leiftenbe Sntfdw
bigung) constituant ; habet poenam noxium cs-
put pat feine Strafe, ift beftraft Liv. 10, 40, 1J;
bag. Liv. 29, 18 has dea p. a templi sui spe-
liatoribus habet biefe Strafe pat bie ©«Hin r
ben Stäubern ic. genommen, io pat bie ©öttin ftp
an tc. geräept; *p. meae tellus ju re. bejhmui;
esse in alqä p.; ea p., in qua adhuc Q. Liga
rius »it Cie. p. Lig. §.18; aamnatum p. sequi
tur, ut f. sequor 1) 0); teneri poenü in ic. or
fallen fein; poenae esse gut Strafe bienen, Sali.
Jug. 69, 8 civitas magna et opulens cuncU
poenae aut praedae fuit; *p. non est graiuli-
m. inf.; poenas caperc etc. f. capio 4); poens*
petere etc. f. poto 3) b ), expetere f. expeto 1;
p. domestici sanguinis expetere ba* Detgoüc.!
©erwanbtenblnt räipen, *in poenas ire f. l. eod ;
•poenas sumere, repetere, persequi, ‘poeuM
cum sanguine poscunt; *p. recipere ab alqo;
‘poenas malorum exerccro; petfonif. Strafe ,
Siacpegöttin. 2) Sefcpwerlupfeit, SR üp*
feligfeit, ©läge, Qual, ©ein, ©tifepaab
lung poenam captivitatis truncata corpon-
parte tolerant, post longam poenarum patira-
tiam Just.; ‘crudelcs sumere p. gtaufam mtE-
panbeln; *p. traxe (•= traxisse) per omneit.
•morsque minus poenae quam mora mortis bs-
bet. Xa». poenälis, e, adj. (fpät) jur Strafe
gehörig, bienenb civitas.
Poenl, örum, m. bie ©unier, Kartpager; *»w
Poenus, i, m. ein ©unier, Kartpaget PIa*<
amp ber ©unierfeibperr (^annioal); coded ■
P. advena; *P. uterque bie ©unier in Afrifa b
Spanien Hör. Xa». 1) ‘Poenns (Pun.), sd;
Punicus —
pponijiftp, puniftp, fartpagifcp navita, leo-
ae»-, com]>. ftpetjp. ent millus me hodie Poenus
Poenior in bet pun Spraye erfaßten« Plaut.
Poen. 5, 2, 31. 2) Punu'us (Poen.), adj. a)
punijcp, lartpagiftp bellum, literae, perfidia
plus quam P., fides, ars — Xreulofigleit, regna
Verg. b ) 'purpurfarben, »rot sagum, rostra
columbarum; bau. a) adv. Pünlce (Poen.) Plaut.
ßP uni ein us, auf pnniftpe Ätt gemalt
ctuli u. ‘Püuieeus (Poem), pnnijtp, lattpa»
gifdj dux; melon. putputtot eorium (o. Stplä»
gen), Plaut., 'tacnia.
Poenlce f. Poeni 2) 6).
Puenleeus. Poenlcus f. Phoeniceua, Poeni 2) b ).
Poeninu» f. Penninus.
poenio, poenior {. punio, [lunior.
poeaitentin vpaen.), ae, f. [poeni teo] (eift Liv.
u. fpät) 9ieue poenitentiae relinquere locum;
fagere p. aleia rei etto. bereuen; poenitebat
modo consilii, modo p. ipaius Curt. 10, 7, 12;
agere p. poenitentiae auae Plin. ep. 7, 10, 3;
t secessionis wegen ic. ; dare apatium poeniten-
tiae malorum; fmutari in poenitentiiuu ; fuou
fortunae aolum oorum, aed etiam p. (SSerfdjäuit»
pcit) mieertua.
poeniteo (paen.), ui, — 2. [p. petalieteu poenire
— punire, eigtl. peinigen] l) perfönl., etm. be-
reuen, bleue, Unjufriebenpeit, Unluft übet
etm. empfinben, was man liebet uicpt getpan ob.
eilitten patte neglecti consilii Just., Demetrii
dimiuhi Just.; ei poenitere poeaint; (Just.) primi
p. coeperunt; poenitenti Oie.; poenitentia de
matrimonio Agrippinae Suet.; tanta via tuit
poenitendi; neque locus poenitendi relictus
esset; id poenitendum est; nullo ad poeniten-
dam regressu Tac. ; ad poenitendum agi Phaedr.;
bap. non, baud poenitendus nitpt oertuetfltcp
magister Liv ; (gern Flavia) rei publicae ne-
quaquam p. Suet. 2) impers. poenitet aiqm
alcis rei eb reut, oetbiießt, tput jmbm. leib,
jmb. ift unjuftieben mit etm., füplt fitp nitpt
beftiebigt buttp etW., sapientiam nunquam
aui; suae quemque fortunae; cum iam virium
suarum (eos) haud p. ; tamquam poeniteat labo-
ris; haud, neque me p. m. inf., autp m. quod:
icp bin nitpt abgeneigt ju nitpt böfe batüber
baß ic.; aetatis maxime am meiften fließ man
fiep an ic.; nihil, quod p. possit; id facinus,
quod poenitere fuent necesae; ut nihil (sapien-
tem) poeniteat; ut eum poeniteat non defor-
mem esse natum; a senatu quanti tarn, minime
me itp tann mit bet Mtptung, bie mit bet Senat
bezeigt, fept juftieben fein; quem p. (bem es niept
genug) quam probus sit; poenitetne te, quot
(ift bied nod) nitpt genug, baß itp fo oiele) ancil-
las alam? Plaut.; *p. et torqueor; me haec
condicio non p. Plaut.
pöesU, i», f. l*ofjj<«e] Xiditung, fßoefie. —
pöeta, ae, m. [««tprncj 1) (Plaut.) Setfertiget
— grfinber (einet 8iß). 2) Xitpter.
pöetfce, 1) adv. [poöticus] biepteiiftp, nacpÄrt
bet Xitpter. 2) subst. j. poBticus. — pbetieuu,
adj. biiptetiftp, poetiftp, dii bei ben Xitptern
oorfommenbe $iere. subst. -ca, ae ob. (Nep.)
-ce, es, f. Xicptlunft. — pöetria, oe, f. [*onj-
tgta] Xicptenst.
pol, intery. [abgelüijt aus Pollux] beim ^ol«
lujl ffitWaprl (Dgl. edepol).
Polbmo ob. -mon, önis, m. 1) grtetp. fßpilofopp,
pollinnrius. 623
Stpület beS XenofrateS. Xaö. Polemönens, adj.
2) König in ffJontus. Sab. -niacus, adj.
pülentu, ae, f. @ erftengraupen Ov., Curt. Xaö.
pöleuUrluN, adj. ju ® erftcngiaupen gepö»
tig, crepitus buttp baS Sffeu u. cutftanben
Plaut.
1. pölio (artpaijt. imperf. polibant Verg. Aen. 8,
436), 4. 1) glätten, polieren rogum aseiä;
'aegida squamia serpentum auroque; * fronte»
(libelli) pumice. 2) ablüntpen, »weißen co-
lumn&s albo; tp. glätten, feilen orationem;
♦carmina; *matenam versibua aenariis.
2. Polio f. Aainiua.
pölite, adv. m. comp. u. sup. [politua] wobl =
beatbeitet, fein, ftpön dicere, scribere, elo-
qui; politius limare.
l'ölitiu, ae, f. [noLrtia] bet Staat, eine Scprift
beS $lato. — pöliticus, w(j. [jroiirixöjj jum
Staat, jut Staatswiffenfipaft gepörig,
poiitifcp philosophi, libri.
politua, adj. m. comp, u sup. [parttc. o. polio]
1) wopl, geftpmatJooll eingerieptet, ele»
gant fcubiculum, *domua. 2) tp. fein, auS»
gebitbet, gefcpmadooll artibus, omni doc-
trina, e schola, homo, iudicium, epistulu, poli-
tior humanitas, politiasima arte,
pullen, Inie, n. Staubmepl Tei-.
pollens, tis, adj. m. comp. [ partic . 0. polleo]
Detmögenb, mäeptig, flatl genus Plaut.,
mens pollentior 2er.; vini p. Liber Plaut.;
•hostis equo p. Ifonif. als @öttin Liv.
1. pollentiu, ae, f. [polleo] Uiapt Plaut.; pet=
2. Pollentiu, ae, f. l) Stabt in 'ßieenum. 2) in
Piguriett. 2)ap. -tluus, adj. Suet.
polleo, ui, — 2. [potis u. valoo] oermögen,
etw. anStitpten tönnen, in etw. ftatf fein,
(Einflufj u. Wapt paben (auf ben Dteitptum
an Bütteln u. Kräften u. beten Einfluß fiep be=
jiepenb, niipt mit inf. als Ob]ett) plurimum in
re publica, tantum pollens terra marique; ubi
plurimum p. oratio; scientiä, terrä marique;
oft potes pollesqne, potens pollensque, pollens
potensque; m. inf. als Subjelt Cic. Brut. j. 242.
pollex, leis, m. [polleo, bet ftarle] Sauntest,
autp p. digitus; utroque p. (sc. presso) laudare
— fepr ftatl, weil bie Sujtpauet bet ESlabiato*
ten ipten Beifall buttp Einftplaaen (premere) beS
XaumenS )u ettennen gaben Hör. ep. 1, 18, 66.
polllceor, dep. 2. [= proliceor] octpetßen, ju =
fagen, eiwaiten laffen (aus eigenem Slntnebe
u. mit 3ü0ottommenpeit ob. natpbtüdtiipet) alcai
alqd, de alqa re, oper&m suam, frumentum pu-
blice; omnia ei petenti recepi et ultro pollici-
tus sum; regi pacem quam postulabat, nec
abnuere nec p. Sali. Jug. 47, 4; sese itineris
periculique ducem; bene, benigne, liberalster;
m. acc. c. inf fut.; autp inf praes., wenn bie
ocrjprocpene ^anblung als fofort ob. befümmt ein»
tretenb bejeiepnet Werben foQ; militum quoque
obsequium (=■ milites obsecuturos esse), si
Curt. 6, 2, 20; *pass. pollicitus; *subst. pollici-
tum, n. baS Setfptotpene.
polllcltätlo, önis, f. [pollicitor] Betpeißung,
3ufage praemiis pollicitatiombusque , p. ac
praemiis (nitpt £>enbiabt)S; f. fttanet ja Cacs. b.
c. 1, 66, 2). — pollleltor, dep. 1. intens, oon
polliceor Com., Sali.
pollYnärius, adj. [pollens] jum Staubmepl
gepötig, $ubei» Plaut.
624
pollinctor — pondus.
pollinctor, öris, m. [pollingo] Seid/einsä fcbet,
Plaut. — pollingo, nxi , nctum, 3. bie Ucicbe
abmafiben u. falben Plaut.
Polllo f. Asinius.
pollücco, xi, ctum, 2. (oorfl.) 1) all Opfer
norfefjeit, bringen Herculi decumam partem;
subst. polluctum, n bai bargcbracpte Opfer.
2) flberp. a!4 ein ®eriebt uoifepcit; tp. non
«um pollncta pago lein ©crirfjt für gemeine
Vdeute ; aenrus polluctus rirgia mit Silagen be=
Pollücös f. Pollux. [bient.
pollücTbilltör, adv. [pollucibilis] r e i (f) 1 i rfj ,
prädjtig Plaut. — polliictüra, ae, /'. fpollu-
ceo] präebtigei 31t a ^ 1 Plaut.
polluo, ui, ütum, 3. 1) ‘befubelit, Bcrutt*
reinigen dapes ore, ora cruore. 2) tp. be =
fleefcn, Berieten, febänbett, entehren, ent=
heiligen, entweihen mare, quo cetera quae
violata sunt, expiari putantur; sacra; quasi
pollui consulatum ; indignus illo honore et quasi
pollutus; pollutä militari disciplinä; coniuges
sororesque nomine amicorum atque hospitum
polluuntur Tac ; ‘hospitium, *pacem, ‘pollutus
amor, polluta (fd)mäl)Iidje) licentia Sali. Jug.
16, 6. $ao. pollutus, adj. unteufd), lafter =
baft femina Liv.; princeps Tac.
Pollux (Pollüees alttat.), ücis, m. [/Tolodeöxjjs]
f. Castorj ‘uterque ftaftor u. igotluj.
»pölus, i, m. [woloe] l) bet ©ol an bet Utb u.
£>immeliaye. 2) bai ftimmeligctnälbe, ber
Fimmel.
Polyltins , ii, m. 1) grietp. ©cfi^itptjdjrcibeT. 2)
gteigeloffener bei Muguftui u. be« ft. Glaiibiui
Sud. Iraner, geitgenoffe bei ifj{|ibia4.
Pölfcietus (itus), i, m. [nolvxU iroj] gried). ©ilb=
Pdlfdörus, i, bi. Solpt bei ©riamui u. ber $e=
fuba, »on bem tbracifd/en ftönige Polymnestor
(-mestor) ermorbet. 2)au. Pölydüreus, adj., Ov.
Pölygnötus, i, nt. gried). SJJaler u. ©ilbbauer jur
geit bei Solratci.
Pölyhyinnia, ae, f. [nolvpvia bie @ef angreitfje]
eine ber neun Diujett Hör , Ov.
Pölfmichaeröpl&g'ideB, ae, bi. fd)erj^. fingierter
9iame einei ©olbaten, aui naive, unb
Polymnestor f. Polydorus. [plagu Plaut.
pöljpliägns, i, m. [Bolrqpnyof] ein Siclf rafs
Sud. — Pölfphemus, i, m. f. Cyclops. — Pölf-
plüsius, i, bi. ein erbid)teter ©efebleebtiname,
etroa 'fReiebmann’ Plaut.
pftlfpilS, i, m. [irolvirove, bor. U. äol ncolvnoe,
bat), mit langem o b. Hor.J Ißolpp a) 9Reer =
olpp Ov.; (Plaut.) 0. rfiuberifdjen 9Renfd)cn.
) (Hör.) 9laf enpolpp.
Pölyxena, ae, f. iod)ter bei ©riamui Ov. 3>ao.
•xenlus, adj. Ct.
pöuiärlum, ix, n. [pomum] Obftgarten. — pö-
rnärius, ii, bi. [pomum] Dbft^änbler Hör.
pom8ridI4uus f. postmeridianus.
pöuerinm (niept pornoer.), ii, ». [post-moerus ft.
murus] ber längi bet ©tabtmauer (außerhalb
u. innerhalb berfelben) fteigelaffene fRaum,
ber äRauetanget.
Pömetla, ae, f u. (Verg.) -tli, örum, m. (ood=
ftänbig Suessa Pometia) alte ©tabt ber Solfler
in üatium. ®at>. -tiuus, adj.
pömTför, fern, ferum, adj. [pomum-fero] Obft
tragenb ‘auctumnus, *annus.
pömoerlum f. pomerinm.
Pömüna, ae, f. [pomum] bie Güttin bciObftci
Ov. — ‘pötnösus, adj. [pomum] obftreiib
arva, corona f^rudjtlranj
pompa, ae, / \nopnri] 1) ^rojeffion bei g<i
tagen, S^aufpiclen, Jriump^en, bef. bie feierttdk
£eid)enbegleitung (oorjugitoeife bie lebluft;
Dgl. exsequiae, funus) sine ulla p. funeris, co-
mitantibus Omnibus bonis; cadaver Clodu spo-
liatum imaginibus, exBequiis, p., laudatiocr
* pompaui funeris ire mit xut Seilte geben Ot ;
pompam (bei beit circen fijtbcn ©pielcn) ducert,
*p. ducit (bei ber fjoebjeit); pomparam ferculu
suniles esse; äufjug, 3U8 übetb., lictonm;
and) ein maffenbafter Sinlauf für bie ftüöx
ber beim Slacbbaufetragcn einet ^rojeffton äbnliä
fab Plaut.; d. ©egenftänben, bie bei fefilnbeu
Slufjügen Borgetragen nmrben, ©über u. bgl. *pro-
latä p. 2) tp. ©tad)t, ©runt, ©epränge,
bef. 'lärutiftebe rhetorum; (epideicticum genu.
orationis) |>ompao quam pugnae (für ben gm4i
tiefen ©ortrag) aptius; haoe (eloquentia) ludc
rum atque pompae, nos autem in aciern dinr.
cationemqne veniamus; adhibere in dicend»
speciem et p. [peiu»
Pompelänl, -mim, -ns f. Pompeii a) u. b), Pom
Pompell, örum, m. Stabt in ftampanien, im 3
79 n. Gbr. bei einem SuSbtutb bei Sefuo oet
ftbüttet, [efit jum Seit rnieber auigegraben. ixr
a) Pompeiänum, i, n. ein Üanbgut bei Giern-
bei ©onipeji , ba« © o m p e j a n n m. 6) -itai,
Pompeiöpölis =• Soli, m. f. Tac. [örum, ■
Pompöins, 'liante einei röm. ©ef^Ieebtei; am te
tannteften Cn. P. (ber ®roje). SaD. Pompelu'
u. -iänns, adj. ; aud) subst. -iänus, m. rin fßenr
pejaner Tac.; pl. *nl, örum Cacs.
Pomplllns, 9iame einei rdm. Äeicblecbtei; am ti
fannteflen Numa P., *bl. P., bei jmeite Seme
fRomi; *adj.
Pompönins, 1) T. Atticus f. Atticus. 2) P. Pom)
Secundus, Iragöbicnbicbter jur fleit bei (Saliguli
u. Slaubitti Quint.
Pomptinns, 1) 9tame einei röm. ®efeble<btei s
(niebt Pomt, Pont.), adj ■ Benennung einer 8k
genb in fiatium; bef. paludes im fübl. Sanur
Sud. ; summa bai obere 6nbe bet pompt. 8ümr>’(
•tinum, i, «. bai ©omptinifdje, bie©. ®cg(Bt
pömum, i, n. 1) jebc Obftfrucbt (niebtbl. Äpfel
pl. Obft. 2) (audb pomus, l, f. Tib.) Dbp
bäum Piere/., Plin. tp.
pondöro, 1. [pondus] 1) mögen, abmiigtt
Plaut., Prop. 2) tp. erwägen, beurteilen i#-
neficia, causas, verborum delectum aurium quo-
ll am iudicio, fidem ex fortuna; quo quis anim-
eit. — pondörösus, adj. m. fcomp. u. finf
[pondus] tlaff. nur tp. gemiebtig, irt^a Itfdjmer
epistula.
pondö, subst. als abl. sing, an @emiebt, beot
®etoi(bte nach coronam auream libram p. sc
cepit; bab- mit Äuilajfung bei SBortei libra alt
subst. indtcl. ©funb argenti p. riginti milia:
uncia ein S»5lftet ©funb; patera ex quinqii
auri p.; ad milia p. ; auri p. MMLXX fuit ete.
ft. auri p. librarum MMLXX pondus fuit Ltr
26, U, 8.
pondus, eris, n. [pendo] 1) bai ©emiebt bei tfi
JBage p. a Gallis allata; taloao ad certuni p.
oxaminatae. ®ab a) ©ersieht, ©d)were rinti
ftötperi (o. ber Borteilbaften ©eite, infofetx i"
ber ©ebttere juglridb eine ftraft liegt) magm i1
aaxa; moveri graritate et p. b) ©ebmeclta’1
pone — pono.
G25
<8 leidige Wicht tertiua motus oritur extra p.
et plagam; * tellua ponderibua librata suis; jo
auch mahrfcheinlidj b Hör. cp. 1, 6, 60 trana
pondera dextram porrigere über ben Sdjwexputilt
ob. bab ®teid)geroid)t ijinauS, alfo mit ®efaf)t ju
faden, e) Saft, SJJaffe, fchwcter Körper om-
nia p. in terram feruntur; *immaniu p. baltei.
d) fernere Wenge, Summe, Waffe magnum
p. argenti (Silbergcrätebl, auri p. ingens. 2) tp.
a) @ c io i ib t , Änjehen, Bebeutung, Kad)/
brud persona testimonii p. habet; literae ma-
xirni apud me aunt p.; commendatio magnum
p. apud te habnit; * (verba) sine pondere matte,
traftlofe; jd. verborum; rermn bte ^auptjadfien,
bie gewichtigfien Orünbe; auch (Brbiegcnheit
ita sereabitiir p. tyuint. 10, 7, 28; *5ejtigfeit,
Beftänbigf eit nulla diu femina p. habet; im
fibetn Sinne brüdenbe Bürbe, Saft *amara se-
nectae; ftam magnae quaestionis p. excipere.
pone, 1) adv. hinten, hinten nad) Very. ; mo-
»eri et ante et p. Oie. II) praep. m. acc. hin-
ter qnod p. me eat, p. acaem, p. noa recede,
p. aeae hominea locant Plaut., p. te latebis
wirft bir jelbft im Eichte flehen Plaut.; p. quos
ant ante labuntur Oie.; p. castra pabulatum
ibant, p. veterea sc. tabernaa 7/io.
pono, pösni (b. Plaut, u. Ter. pöam, posiveris),
positum, 3. [jfgj. aus po-atno| (eben, legen,
ftellen, hinfepen, /legen, /pellen, niebet/
legen; auf ft eilen, errieten; hin lagern,
hinflreden l’lato animi principatum in capite,
aient in arce; tabulae in aerario ponuntur;
f caput alcia ante regia pedea ; im Silbe in tru-
tina ponetur eadem Hör.; qnacnmque ingredi-
mnr, veatigium in alqa hiatoria ponimua; *ve-
stigia in locnplete domo; in provincia xestra
pedem; pedem ubi ponat in suo (regno), non
habet; ’alqd in gremiis alci« — . überlaffen; im
Silbe in poBBessione libertatis pedem p. ; (meiji
bid)t. u. fpflt) m. in u. acc.; statua inter reges
(bie Statuen ber ft.) poaita; *m. bl. abl.; *tp.
genua nieberfnieen , + alcui oor jmbm. ; * posito
capite mit gefenttem Kopfe; *vultum humi;
•oscula in labellia; * alcui menaas exatructia
dapibus; scalas anlegen; t nt' positis quidern,
sed abiectis poculis; donnm ex anro in aede
Ioris alb ffljeihgejthent niebetlegen, weihen,
coronam auream in Capitolio donum; s übst. n.
pl. poaita bab alb SBeihgefcpenl Kiebergelegte
Caes. b. O. 6, 17, 5; »rota weihen; trojiaeum,
aram, *aras, *templa errichten; Btatnam alcui,
*Aesopi ingenio ju (Ihren beb ic.; triginta na-
vium carinae positae würben gelegt Liv.; ’nidum,
Momum; fmunimenta manu imrd) ftunft an/
legen; *ftunftmerfe aufftellen, liefern Venerem
Apelles, alqm marmoreum, nunc bominem nunc
deum; überh- *machen culuiina aequa eolo;
irtbbef. alb milit. t. t. castra aujfchlagen; caatella
hia locis errichten, vigiliaa aufftellen ; »corpus in
ripa hinlegen, *ae toro; ’pecudea pictaeque
volucre* aomno (dat.) positae jum ic. gelagert;
*auf bab Xotenbett hinlegen, /betten ober
einen Leichnam, fflebeine b ei j eben toro cornpo-
nar poaitaeque det oscula frater; alqm patriä
terra, osea collecta in marmorea domo; Cor-
pus; wohin bringen, oerjeben *pone me, ubi
otc., sub curru solis etc.; al<|m in caelo Just. ;
•me l’hebis, Athenis; partic. positua, *sic p.
aervabia (in f olctjer Sage halten) onna, ut ; nives
£flnl$rn, lol btuüdjt« SdiuImSrtttb. 6. ®ufl.
gefallener, liegenbet: alqd in medio etc. f. me-
dius B) 2); #. Totalitäten , wo gelegen, be=
finbtich Roma in montibuB, vicua in ralle,
Gallia sub Beptentrionibus, oppidum ad lbernm,
portus ex adrerso urbi, tumulua opportune ad
id; tgloria p. ad mumm ber in ber Stöbe ift.
3nbbef. a) alb t. (. ber Kcdienlunft *fp. calculum
tq* Tpr/tfor zi&ivai bie Kechenfteiudjcn aufb Sörett
feben, einen ülnfab machen, eine Berechnung an»
ftellen, parem calculum etc. f. calculus 2) b);
omnea, quos ego movi, in utroqne parte calcu-
loa pone jiehc in Betracht, b) alb milit. t. t.
©olbaten, Xruppen irgenb wohin legen, oet/
legen, pojtieren, aufftellen praesidium ibi;
legionem tuendae orae maritimae causa; inai-
dias contra alqm, centuriones in atatione ad
praetoriam portam; navia ad cuatodiam poaita;
fsubsidia a latere, c) eine Speife, ein @ttränl
norfeben alcui renenuui cum cibo, *poculu,
»poaito pavoue; auch ‘auffepen apicem. d)
pflanjenb ic. feben, einfeben, /fieefen *vitea
m ordine, ’arboreni, piros, *aemina jäen. e) ein
Kapital anlegen, aubleiljen pecuniam inprae-
dio, apud alqm; *positis in fenore nummis; bah.
beneficium apud alqm, beneficium, munus bene
apud alqm; otia recte anwenben, benupen Hör.
/■) *äute<bt legen, orbnen, legen comas, ca-
pillo«. g) *jum $fanbe einfeben, beim Spiele
ob. beim SBetten pallium, pocula fagina; bef. n.
Belohnungen, oerheifjen praemium; *huic signo
milia centum alb SBertbeftimmung. h) beige--
ben, an bie Seite feben custodem alcui, fru-
mento pnblico, imperatorem Numidis; fiurenis
super armamentarium positua gefept über ic. il
etw. bon iidi ob. bei feite legen, ab/, aub
ber 4>anb legen vestem, coronam luctus gra-
tis, arma ftreefen, librum de manibuB, ’aurum,
arcuxn umeriB, *laurnm capillia bon IC , *telnm;
*rinea frondea berlicrt; *rarios fetna anctunmua
Wixft ab: *unguea bef chneiben, *fbarbam, *dra-
cones pellem annosae aeneotae. k) *jum Sibcn
ober Siegen bringen, rubig madpen tollere
Beu p. vult (notus) freta fiep legen taffen (ba/
burch bap er aufhbrt ju wehen) 7/or. ; magnos
uequora motus; ’refiejiD, fich legen »enti, ze-
phjri; ungewöhnlicher u. im ®gj. ponendua eat
enim ille ambitns, non abiciendua benn man
mujj bie fßeriobe forgfältig, nicht naihläffig fallen
laffen, Oie. or. §. 199.
2) tp. a ) im allgemeinen feben, {teilen, legen,
inbbtj. in einen Snßanb bringen *in metu p.
ss metuere; ne tu in spem ponaa me bonae
frngi fore Plaut.; alqd aub uno aapectu, anto
oculos, in medio; fnndamenta alcie rei, fnnda-
menta virtutum in voluptate tamquam in aqua;
positum esse in laude im Befip beb Siupmeb
fein; fin illo fortunae gradu positua; *artea
infra positae tiefer ftepenbe Borjüge; alqm in
gratia apud alqm; alqm in culpa, in auapicione
fdjufbig, berböehtig machen; aut solem ant mun-
dum etc. in deornm natura ju fflöttern machen;
in dubio, utrum — au Liv.; haud in magno
diBcrimine. V) etw. in etw. ob. jmb. fepen, be =
ruhen laffen, begrünben, auf etw. bauen
spem in alqo, in idqa re; sibi praesidium in
fuga für fich Siettung , feine Kettung ic. Caes.
b. O. 2, 11, 6; f tan tum in ea arte, fmultum
in auorum miaericordia fobiel, oiel (bedicht auf
ic. legen; pass, positum eaae in alqa re auf etw.
«0
626
pons — popularis.
berugen, anlomnttn, woburtg bebingt {ein.
c) etro. auf etm. berweubcn, bef. eine Heit mit
ettD. jubltngen totum diem in consideranda
causa; totum nnimum atquo omneni curam,
operam diligentiamque suam in petitione; so
totum in contomplandis rebus. d) beftimmen,
feftftellen, geben, Olympiada anfegenj no-
men alcui ob. aleni rei; de quaostione in se
posita Liv. ; leges in conviviis; *loges, *no; finem
vitae sibi Tac ; *metas rerum; orare Iovem,
qiiae p. (ft. donat) et aufert Hör. e) et». ob.
jmb. unter et», fegen, reigncn, jäglen, für
et». a egten mortem in raalis, alqd in beneficii
loco, saltare etiara in vitiin poni; neque ei par
quisquam in civitate ponitur; quorum moribus
summa virtus in patientia ponitur; vorba ini-
mici ante facta sua gäbet a egten als Sali., non
rumore» ante aalutem Ennius b. Oie. off. 1 § 84;
*alqm inter Yatum choros; *alqm inter vetere».
f) anfügren, begaupten, äugern, oorbrin^
gen alqd pro argumento, pro certo; sententias,
qua» posui ; (cum) in oratione sua multa in-
veetn» esset in Thebanos in eisque hoc posuis-
set m. acc. c. inf. g) feftflellen, al8 feftftegenb
annegmen, al« »agr ginftetlen (niegt 'Dot=
auSfefjen’) duo genera, deorum alterum, alterum
hominum ; hoc posito atque concesso ; hoc idem,
quod paulo ante posui; positum sit m. acc. c.
inf; pone m. acc. c. inf. Ter. h) ein Igerna
jUr $i«fuffi<m {teilen quaestionem; de qno quis
audire vclit. fj fagren, fallen taffen, auf*
geben, befeittgen, bei=, ablcgen, Derjieg =
ten auf vitam , vitia, curas; ’vitam in limine
portao; bellum condicionibus Sali. Jug. 112, 1;
posito legis ccrtamine Liv. 8, 30, 3; velut po-
sito bello Liv. I, 63, 4; fpoaitis adversuB Hyr-
canos discordiis, *versus, ’amorem, *firam,
«superbiam, *animos ben Irog; »positA querelü
ogne ic.; * vires 0 erberen; *alqd aequo animo;
cOipt. 'pone, meum est’, inquit; pono (näml.
beit 91ugm ber äöeisgeit u. Ittgenb) Hör. cp. 1,
10, 35; im ftgmfitgeren Sinne bei feite fegen
posito iam decemvirali odio Liv. 8, 43, 6. k)
jurüef*, oblegen tirocinium, rudimentum, ». f.
pons, tis, m. Brfiefe pontem in flumine facere,
eflicere; p. erat in flumine; (feiten) ad (bei) Hu-
men Klaver pontes reficit. ad eum locum flu-
tninis pontem imperat fieri; pontem facere na-
vibus iunctis (StgiffSbrüefe); amnem inngere
ponte; pontem inicere, finden», fflnmini im-
ponere; p. rescindere, interscindere, dissolvere,
‘vollere. 3nSbcf. n) *bie D. einem Stgiffe an ba«
Ufer geftglagcne Berbinbuitgäbrütfe, Scgiff t-
brfttfe, sireppc. b ) *gallbrfl(fe, um Blauer
u. ®urm ju oerbinben, ob. fCelagerungbmafcgine
u. feinblicge Stauer, c) Stege, über mcltge bei
ben Somitien ba« Bolf in bie suepta ging, d)
fbaä Berbcd auf einem Segijfe, worauf ba«
fernere ©efegftg ftanb; ‘labulat (Stodwcrl)
eine« Xurme«.
Pontiu, ae, f. Jnfel oot ber Stufte flatium« Liv.,
Suct. ; pl. bie ganje ©nippe Heiner 3nfeln um fie
ger mit igr felbft Suct.
pontlcäln», i, m. dem. ö. pons. f Prop., Ov.
Fonticus, 1) f. 2. Pontus. 2) ein röm. $iegter
pnntlfex, Ici», m. ein Bontifej, Obcrpriefter,
pl. firicfier, »eiege bie Buffidjt über ben gefaulten
röm. ftuitu* gatten, beten ftoflegium anfang« wagt»
fcgeinl. au« 4, bann 8, julcgt 16 SNtgliebeni be
ftanb; igr Borfteger, p. nmximu»; farlaft. *Esqni-
lini p. (ein grünbliigft Eingeweigter) veneni; p.
minores bie ©egilfeu ob. Stgreibcr be« Stoüegiirmr
bet p. ®aD. a) pontlflc&lis, e, -eins, adj. in
potlflcätus, us, tn. ba« 9lmt eine« Bontifej,
baS Dberprieftertum; p. maximu» Suct.
Pontinus f. 2. Pomptinus.
Pontius, C. P., 9lnfüg rer bet Samniter bei Cai
bium. 2) P. Aquila, einer P. Säfar« Störbeni
8) P. Pilatus, faiferl. ißrofurator in 3ubäa jir
Seit Egrifti Tac. ann. 15, 44.
pontönes, um, m. gallifcgc XranSportf Cgiffe,
Caet. b. c. 8, 29, 8.
1. ‘pontns, i, m. [irövroc] bie Xiefe maris; bat
a) ba« Sleer. b) 58oge ingens Verg.
2. Pontus, i, m. | /fbvrocj 1) ba« fegroatse SKeet.
2) bie Sianbftricge um ba« fegwarje SKeer, bei
Bontue, itiSbef. eine Sanbfigaft JHeinaftcn« jttn
fegen Bitgtjnien u. Srmcnien, ba« Sieicg be« SK:
tgribate«, jpäter röm. Brooinj Stau. Pontlcuv,
adj. mare ba« ftgwarje SJieer, fgentos, *pmus.
•torra.
pöpa, ae, m. ber Opferf tglätgter, »eltger für
ba« nötige SKaterial ju forgen gatte, ba« Cpfrr
tier an Den 2lltar fügrte u. burtg einen S41a;
fällte. ®(jl. cultrarius.
pöpellus, i, m. [dem. 0. popnlus] ba« ge meint
iß oll Hör. cp. 1, 7, 65.
Pöpllins (Popill.), 1) Gaius P. Laenas, tötete
ben Eicero, alä er in bie Jldjt erüärt »ar. 1)
PöpHia, ©entaglin be« Qu. Catulus, adj. , Po-
pllius, gens, familia.
pöpina, ae, f. ©arliitge, wo nur gemeine SJeult
oerfegrten; meton. Speifen au« einer @at
lütge. 5)ao. pöpino, önis, m. Stglemmcr Hot
poples, Itis, in. Snicfegle *nec parcit imbelli-
iuventae poplitibus Hör. carm. 3, 12, 15; suc
cisis p. etc. f. succido; meton. Änie ’duplicat»
p.; f poplitibus semet excipere.
Popllcöla (Pupl.), ae, m (populns-colo; auä
PublTcbla o. publicuB-coloJ ber Oolt«freun>
Beiname; f. Valerius 1) 2) 3).
poplus =• 1. popnlus, w. f. Plaut.
Poppaens, Benennung einer röm, gens; adj. Ist
Papia P. f. Papius 2). — Poppaea, 9tero« 0t
maglin. [ftörbar Ov. met. 9, 2«t
pöpäUbllls, e, adj. [populor] Bermiiftbar, «er
IHipiiUbnndus, adj. [populor] (feit.) auf Bet
Wüftung au«gegenb Liv.
pöpbläris, e, adj. [1. piopulus] 1) jum Bolle
gegötig, ba« Bolf betreffenb, Dom Bolle
gerrügtenb. Bol!«!, opinio unter bem Bolt:
Derbreitet, verba au« ber Bolt«fpraige, in’™»»
bem Bolle gegeben; cena, p. quam vocant Plau!
lnx d. Bolf auögegenb, gegeben; laus, gloria, ad
miratio; iactatio j. iactatio 2); ventns, aurj
@unft; offensio beim Bolf; oratio an« Bolf; ci
vitas, res publica ®emofratie; ratio f. ratio 1)
c); supplicatio 0. Bolf auägegenb; hnnc poden.
(iambos) populäres (be« Bolle«) vincentem »tre-
pitus Hör. a. p. v. 80 ff.; »übst. u. pf. bie Sige
be« Bolle« im Jgeater, Suef; autg oerftänt
lieg für ba« Bolf, gemcinfaglitg, qua« ad
huc protulisti, p. sunt (@gf . elegantiora). 2)
a) Dolföliebenb, bemofratifeg; d. Stanbpunl:
ber Optimalen, bemagogifeg, rcDolntionär
vir, homo, animus vero p. ; ratio f. ratio 2) 6);
ntbst. pl in bie ®emofraten, bie Bolf«
Partei, bie Demagogen; (jpät.)Bürger. b) Der
popularitag — porro.
627
SollSpartei gefattcnb ob. gu gefallen fu»
cpenb, beim Solle beliebt, BollStümticp
dictator in actione minime p , ingeniam, lacri-
mae, petitio, minime p. ministerium, nihil esse
tam p. 3) *»u bemfelben Solle qebbtig,
lanbsntännifep, flnmina einpeimifcpe, leaena
auS bemfelben Orte; als subst. m. a) fianbS»
mann meus; loci ber ©inwopner eines CrteS;
6) ( Sali.') Seitnepmer, ©enoffe an et», con-
iuratioms, sceleris sui; StanbeSgenoffe mens
Com. 3>aB. A) pöp&Urltas, ätis, f 1) fpo»
puläreS Senepmen, ® cffitligf eit gegen bas
Soll, in übelm Sinne bie Sudjt bem Solle
gu gefallen. 2) SanbSmannfcpaf t Maut. B)
pöpälirlter, adv. 1) auf gewflpnlicpc Weife,
n ad) SollSmaniet. 2) als Sollsfteunb p.
in causa versari, p. dempto capitis inägni
purpuraque; in übelm Sinne bemagogifep, re»
nolulionät cum in agendo multa p., tum illnd
male (sc. dixit).
popfiUtio, önis, f. [populor] Sßlünberung,
Scrwttßung, Serpecruug etfusa, in agris,
X', agrorum, populatiombns fessi, Veientes
i population um , praedae populalionumque
spes. — pöpülAtor, öris, m. [populor] $tün»
beret, Sctmüjler agrorum Liv., ‘Troiae.
•pöpülens, adj. [2. populus] oo n Rappeln,
'jjappel--. — *pöpÄlTrSr, fera, ferurn, adj. [2.
populus-fero] Sappein tragenb.
pöpiiliscitum, i, n. [1. populus u. scitum] Solls»
befcbtnß.
populnus — populeus, m. f., Plaut.
l’öpäUinln, ae, f. ( Verg .) -nll, örum, m. (Liv.)
Stabt m ©trurien. lau. subst. -nienseg, ium, m.
populor, dtp. I. ob. (meift im pass.) pöpülo, 1.
[I. populus, eigentlich wohl ben Wenfcpenraub be=
geicpnenb] l) oerpeeten, plünbern (eine gange
fcinbticpe Strede) agros, tines; ‘litora vestra vi
populat; Volscosj * populavit Achaeos; uri sua
populariqne : populata vexataque provincia;
urendo populandoque. 2) oerberben, geißel-
ten, gu ©runbe riepten ‘tempora populata
auribus raptia Berßümmelt; *ingentem farris
acervum populat curculio, formicae; ‘feris po-
pulandas tradere gentes; *quisque säum popu-
latur iter (0. gluß); * flamm!! populante capil*
los; fincendium rursus inferiora populando etc.
>. populus, i, m. 1) Soll (als polit. ffiange, in»
fofertt eS einen Staat auSmaept u. alle Staats»
angepdrige mit einfcpließt) p. est coetus multi-
tudinis iuris consensu et utilitatis communione
sociatus Cie. de rep. t §.39; non ex iisdem p.
exercitus scripti sunt, quamquam eadem sem-
per gene bellum intulit; Boianis, snae gentis
p.; Samnitium, Carthaginiensis ; ‘I’riami bem
untexgeben. QnSbcf. gu SRom in bet ältcßen
Seit bie Satricicr im ffigf. gu ben Slebejern, fpfi=
teT bie Sotrieiex nebft ben fßlebejem mit bem Senat
an ber Spibe, p. Homanus, senatus populusque
Komanua ; im ®gf. gu ben Ijälebejern u. bem Se
nat populi concilia f. concilium 2); patres in
jiopuli potestatc fore; oft auep 0. ben $lebejjern;
bis», o ben ©inwopnern ber Wunicipien, wie o.
Sclia u. Salernum b. Hör. ep. I, 15, IS; gut Sc
geiepnung beS öffentlichen, bap. e quibus haec
p. (©affe) spcctat, at illa Larem Ov. fast. 1,
130. 2) bie SolfSmcngc (im ®gf. gu bem Jfb»
niq, ben Seamten, bem Senat, bet Sobilitflt), bie
große Waffe beS SolfeS; eine gufammengepb-
tenbe Wenge Wenfcpett, Scßar, fcaufe ’me ge-
lidum nemus etc. secernunt populo; ‘fratrum,
‘sororum, ‘natorum suorum; *populi pater; in
ibeefler Sebeutung als Staat nuntius p. Rom.
Quiritium (0. getialiS) Liv. 1, 24, 6; denuntia-
rent Samnitibus p. Rom. senatusque verbis, ut
Liv. 7, 81, 10.
2. pöpiilus, i, f. päappcl, alba Silberpappel
Hör. |ae, f. geriet Plaut.
porca. ae, f. [porcus] Sau. ®ao. dem. porcella,
porcellns, i, m. [eiern. o. porculus] wilbeS
Scpwcincpeu, grtfcpling Phaedr.
porcin&rtus, ii, m. [porcinus] Scpmeinefleif cp;
pänblet Plaut. — porcinus, adj. [porcus] Bon
Scpweinen, Scpwein= ofla; subst. -na, ae, f.
Porcina f. Cato. [(sc. caro) Stpweinefleijep.
porcüla, ae, f. u. -us, i, m. dem. B. porca unb
porcus Plaut. — porcus, i, m. Scpwein, bef.
ein junges, gapmcä (ogl. sus); feminaWuttcr
fcpwein; D. einem Sepie mm er * Umber; *F,pi-
enri de grege.
porgite, porgltnr f. 2 porrigo 1) u. 1) c).
porphjretTcns, adj. [wopqptlpa] purpurrot
marmor Suet.
porreetlo, önis, f. [2. porrigo] (fett.) baS Äug»
! (reden aigitorum. — porrectus, adj. m. comp,
partie. o. 2. porrigo] auSgefiredt, auSge»
bepnl tpceectior acies; bilbl. porrectior (pei»
tere) frons Plaut.-, *0. ber Seit, lang mora.
porrlclo, — rectum, 3. (alte u. nur als telig. t. t.
übliche Nebenform o. proicio) als Opfer pi n»
werfen, barbringen exta in mare, *in fluc-
tns; fpricpw. f. caedo 6) b).
1. porrigo, Tnis, f. ©rtnb, Scporf, eine §aub
franlpeit, bef. am ftopfe Hör.
2. porrigo, rexi, rectum, 3. [pro u. rego] 1)
Bor fiep pin = , auSßredcn brachium, crus,
membra, *bracbia caelo, ’alcui; man um; ma-
nus ad caelum; manu» nunc in caelum, nunc
in patentes terrae hiatus ad deos manes; ne
digitum quidem alcis rei causfi; ‘dextris pocula
porgite (ft. porrigite) erpebt Verq ; »corpus por-
rigitur in novern iugera ftredt fiep auS; B. ber
Uage *scopulus frontem in aequor; mebial por-
rigi fiep pingiepen ]iorrecta in dorso (Albani
montis); ab ortu solis ad etc.; quem ad finem
porrecta loca aperta pertinebant bis »ic weit
baS offene lerrain reiepte Caes. b. G. 2, 17, 5;
urbs, fcubiculum porrigitur in solem liegt naep
IC.; fpars Sueborum in secretiora Germaniae;
bilbl. *quo se tua ira; ‘vectigalia Bcrgrößern;
inSbef. a) als milit. t. t., aciem, fmultitndmem
equitum, agmen Tac. b) ber Sänge naep pin=,
gu Soben ftreden hostem, *si quis ad ingen-
tem frumenti semper acervum porrectus vigi-
let, ‘porrectus ante force; ‘porrectus auf bie
Sapte pingeßredt — geßorben »enex; ‘capsü
p. apertä b. ben Scprißen beS fjorng (wie ber
Seicpnnm auf ber Sapte) Hör. ep. 2, 1, 268. c)
B ber S‘tl auS=, pinbepnen, aiepen spec-
tandiqne moril brumales porrigis horas Ov 2)
bat», pinreiepen; gewähren, fpenben, bamit
eS bet anbere ergreift alcui dextram, *poma
puero, ‘iugnlum; alcui gladium, bona; prac-
sidimn clientibus opemquo amicis; prope ennc-
tis civibus lucem ingenii et consilii sni.
porrö. adv. 1) im Siaume, a] bei Ser-
ben ber Bewegung, BorwärtS, in bie Seme
ire, pergere, armentum agere, *niti. b) bei
40*
628 porrum
Seiten bet Stuße, in bet gerne habitare Flaut. ;
e»»e Verg. 2) in bet 3t>t, fortßin, fernerbin
Ter., Ct. 8) übertr. o) in Vlufforberungen, einet
julammenßängcnben Seihe o. Argumenten weitet
ju folgen, gleidßfam 'logt un« nun weitet geben
u. feßen’, weitet, nun weitet, fetnet, fo>
bann ridete iam p. cetera; age p.; woßl ju
untcrftßeiben b. age p. ~ 'gut, wit wollen nun
weitet feßen\ womit man ein Argument faOen
lägt, um batan eine ba« eben ßugeftanbene auf:
bebenbe ©egenftage ob. ©egenbemcrluitg ju fnüpfen.
Vlutß fantt bie Sluffotberung in bloßer gtagefotm
erfolgen, cui p. (nad) Semtung bei 3. (Säfar)
Deiotari integritaa — non audita eat? aud) bei
rubiget Wufjäfjlung ateicßartigeT Momente außer:
halb bet gtage inaidiator erat in foro colloea-
tus etc.; ei viro autem mors parabatur etc.;
co p. rei publicae tempore quo etc.; inSbef.
fügt in einem einfadjen Schlüße ben Unterfaß, in
einem Sfettenfcbluß bte neuen Oberfäße an, fo wie
e« aud) außerhalb be« bialettifcßen ®(ßluße« gebt,
nun weitet ille p. prave, nequiter, turpiter
cenabat, non igitur bene; sequitur bene etc.
b) beim gortfeßreiten ju einem entgegengefeßten @e=
baitfeu, nun aber, wieberunt, auf bet an:
betn Seite nemo ipaam voluptatem, qnia yo-
luptaB ent, aspernatur etc. Neque p. quiaquam
eat, qui dolorem ipsum — amot etc.; saepe a
maioribus natu auaivi, qui »e p. pueros a se-
nibua audivigse dicerent; aud) p. autem laeta-
batur, intellegens — ; p. autem anxiua erat,
dubitans etc., au<b einm. Cic. AU. 1, 5, 8. c)
beim gortfeßreiten gum iiücßften ob. ftleinflen, ea
non mala dicimus, sed exigua et p. minima.
porrum, i, n. ob. -us, i, m. Sdjni ttlaucß.
i’orslna (-eenna, Slebenf. -gina, -sinna, -sinas),
ae, m. König o. etrurien.
porta, ae, f. baä Ißor einet Stabt, eines Saget«,
lempelS, bie ßjfotte urbiB, aud) bl. p.; decu-
manu, principalis; quaeatoria; portae fores ob-
iccre gumadjen, * porta« obicere; portä (gum
Xßore) introire; collect, excubitum in porta co-
hortes ex legionibua mittere Sali. Jug. 100, 4;
bilbl. * belli portae. ftierb. ®in=, 3u8<>ng
ftbetb-, Ciliciae (Sngpäffe; iecoris; *caeli.
porlätiöneg, f. [porto] baä fragen, §intra=
gen armorum atque telorum Sali.
portendo, di, tum, 3. [pro u. tendo] eigtl. bet:
borftreden, etw. Künftiges, Schlimme« ob. ®uteä,
angeigen, anfünbigen, ptopbegeien dii pe-
riculum; auspicia p. m. acc. c. inf.\ portend i
m. acc. c. inf. ; victoria se; ominibug omnea re-
rum mutationea caedem, fugam aliaque lioatilia
finb Sorboten hon ic. ; pass, mebial [ich geigen,
beootfteßen pericula; quid gpei Latimg p.?
portentificuK, adj. fportentum-facio] (feit.) wun =
betbat, außerorbentlicß, unnatürlich Or.
i net. 14, 60. — portentöBug, adj. [portentum]
wunbetbat, übernatürlich, abenteuerlich-
— portentum, i, t>. [portendo] 8(u:. Sot = ,
©unbergeießen, ©unber, mit borßettfeßenbem
Begriff be* Scßtedlicßen uttb ®efaßrbtohenbcn.
J£>ictt>. a) SÄißgefialt, -gebürt, Ungeßeuer,
Untier hominum pecudumque. 6) b. einem bet»
berbli<ben uttb oerwotfenen fDlcnfcßen, Scßeufal,
Ungeheuer Clodius p. rei publicae; Gabiniug
et riso, duo rei publicae p. ac poene funera.
c) pßantaftifeße, abenteuerliche grbießtun :
gen poctarum et pictorum.
— posca.
Porthäon (niebt Partb.), ßnig, m. Batet beä ßaeal
König« b. Ätolien; adj. >00108 Oe.
portlcüla, ae, f. dem. b. porticus Oie. fam. i,
28, 3. — porticus, ub, f. [porta] 1) Säalts
gang, $alle; meton. bie naeß ber §aOe (mi)
tn Sttßen, worin 3eno u. feine ttacßfolger Ießrtr:
benannte ftoijdfe Sißitofobßie. *) übertr e
fjallc, Borplaß eine« 3dte« Erm. b. Cie. Tun
2 §. 88. b) pl, Slaufgänge, unter benra te
Vir beiter ba« IRatrrial gum lamme beTbeifcbafftfr
Caes. b. c. 2, 2, 3.
portlo, 6nig, f. t) fber gugemeifene Seit, 8«
teil ex hig p. in ltalia consedit; alqm in p.
muneris vocare teilnebmen laßen an Just 5, l
9; pro Yirili p. f. viriüs 8); ft. pensio t), w
quod BupereBget, triennio aequi» p. pereolMre-
tur Liv. 7, 35, 4. 2) baä Berbältnt« gu et#
bicfßtopotlion pro p., fportione nad) Serbin
ni«, perbältniämäßig; fpro aua p.
portlscSluH, i, m. eigtl. ber Jammer, womit bn
SRubermeißer ben Saft angab, baß Sübrsst
fleitung Plaut. |Cban:
1. portltor, Oris, m. [porto] gäbrmann, *s
2. portltor, örie m. [portugj Holleinnebmn
3öllner tp. (Plaut.) p. einer Sorgfältig natbifi
ftßenben grau.
porto, t. 1) tragen, bringen, fottf<b«ff»
(bef. etw. ®roßc« u. Sdftoere«) onera; quaefem
et agere posaint-, prae se agentes portanteiqs'
mnlta undique portari atque agi; commestaa,
stipendia, legiones secum in llispaniatn übe
fegen ; frumentum secum fußten ; omnia tae»
mocum; Maasiliam in triumpho auffüßren, «•
hiculo portari faßten ; b. Sdpffen, milite* c
8otb ßaben; *opea pelago; *p. (fdßrt umberjte
septima aestas errantem; *puerum Komam &
cendum füßren; svbst. j>ortäntc8 umerii omn
Saßträgcr Ourt.; übettr. *trwtitiam et metu- i»
märe Creticum Hör. 2) tp. bringen, fi b er
btingen, mit fi(ß bringen boni quid, neKi'
quid peccati haec purgatio Ter.\ ha« spes co-
gitationesque secum Liv. •, libertatem atqoe pi-
triam in dextris vegtris Sali.; laetum nuntisc
ad coniuges liberoaque Liv. ; alcui fallacisr
Ter.; *aicui timorem oerurjadfen.
portörium, ii, n. [portus] Sin: u. Vtuäganj:
®ut(ßgangägoU dare, exigere, impoaert
vini; circumYectionia f. circumvectio 1); **4
35lle übeiß.
portiila, ae, f (feit.) [dm. o. porta] Jleiitcl
Ißot, Bforte LAv.
Portünus (ni(ßt Portumn.), i, m. fporlni] tc
^af eng ott (mit bem gtietß. Balämon ibentificier;
— portuosusj adj. m. comp, [portus] reiä) «»
Ijjäfen pars Numidiac portuoaior, maro, nan
gatio biemalia et minime p. oßne allen
portus, ub (*dat. u), m. 1) bet Olafen, porta»
capere erteießen, * tangere, magister scriptm*
et p. (iwfengoll); operas in p. et acriptor«
Asiae pro magiatro deditmaeßte ben BicrinreftK:
fpritßw. (Com.) in portu esse, (Cic.) narigir« -
in Sitßetßeit fein. $ietb. tp. 3“f 011
3uf ludßt, £>afen aenatua, p. onmium aati'
num; se in portum philosophiae confetw; i»
p. se recipere, confugere; ‘sepnlcrum, p- cW'
l>ori8. 2) *bic SÄünbung eine« giußeä
poaca, ae, f. [poto] ein auä ©aßet u. 6ffi0 S(
miftßtcä ®etränt be« gemeinen Wannet, 2i:
monabe.
posco — post.
629
posco, popoeci, — 3. l) »erlangen, fotbetn
(im (Befühle bei {Rechte} ober bet TOadjt) p. pu-
gnarn; miles hostcm ft, pugnam cum hoBte Liv.
39, 30; p. atquo ctiam flagitare crimen; inci-
piunt postulare, p., minari; audaciae partes aibi ;
*regis filia poscitur (burd) DratelfpruCh) monatro
( dat .) ftutorem ab alqo, (fettner) alqm alqd;
*tposcor alqd man fotbert ettt. 0. mit; *fm.
ut, * m. inf ob. ncc. c. inf.\ * seu poscat agni
sc. sibi immolari Horr, 'pass. o. Stuf gef orbert»
werben jum (Befange Apollo verba; poiscor
Paliiia; poseimur Hör. c arm. 1, 32, 1 (bag. Op.
met. 2, U4 ich werbe Betlangt, mu& fegt etidjci'
ncn), *». einem Suhnenftücf jur SBieberauffüh»
rung Betlangt werben fabula, quae posci
»ult et »pectata reponi; übertr. B. Sachen et»
forbctn, erheifdjen, quod res p. videbatur;
cum tcmpus poaceret; * quantum res poscit;
inäbcf. a) (Plaut.) um ein Sldb^en an galten,
{ich bewerben alqam uxorem sibi, sine dote
tiiiim sororem filio. 6) *etw. ju miffen bet;
langen, nach et», forfchen, fragen cauBas;
quae sit sontentia. c) jmb. jum Kampf herau}--
fotbetti *alqm in proelia; balj. p. (fotbetn ein»
anbet bt™»*) maioribus poeuhs. d) Bor @e =
rid)t fotbetn quos populus p.; dictatorem
roum. e) (Plaut.) oom ©erläufe t tanti qnanti
(für k.) p. ille, emitnr; b. Saufet, alqd cen&
ju bibto Betlangen <— taufen »ollen füt ic. 8)
rufen, anrnfen, »flehen hominem Plaut.\
*poscor Olympo bet §immel ruft mich (jum
Kampf), ’supploi tua numina; *oracula preci-
bus; *doum pacem; *quid (um toa}) dedicatum
. Apollinem »ates? *deoa veniam; ‘poscen-
ob lubta precare deos. (©anätiub.
Pösidönlus, ii, m. ftolfchcr Iß^ilofopl), Schüler beb
fpösTtio, önis, f. [pono] Stellung, liege, caeli
|limmel}ftrieh , Klima; loci. — ‘pösltor, öris,
m. [pono] (Erbauer Ov. — pSsitüra, ae, f.
| pono] (fett.) Sage, *dei bic B. (Bott bet Seit
egebene. — pösltas, us, m. [pono] 1) Stet»
ung. Sage ’urbis, fregionis, fsiderum, *a p.
loci. 2) *ba} Sutcd)tlegen, ba« Dtbnen bet
$aate.
possessio, önis, f. I) [possido] Sefignatjme
bonorum emptio flagitiosa, p. ; regni; insulae
possessione revocatus; si mare intretur, promp-
tem ipsis p. et bostibus ignotam Tac. II) [pos-
sideo] 1) ©efig liberam p. Galliae sibi tradi-
disaet; absentem de p. fundi deicere; deturbare
alqm certa re et p., extorbare e p. ; in posses-
üionem proficiaci, venire; mittere (einfegen) alqm
in p.; si ignis (gen. mbj.) prima p. rerum fuit
juerft bie Seit im ©cfig f|atte Just.-, esse in p.
alcis roi; bilbt. prudentiac doctrinaeque ; iudicii
ac defensionis; rei publicae Seitung bet Staat}»
augelegenheiteu. 2) Sefigtum, ©efigung,
(Eigen tum, bef. ® runbfttcd (unbewegliche} ©ut)
habere magnas p.; cum magnam ammadverte-
ret in bonis et p. (in ben SefigBerhättniffen) dif-
ficultatem-, habere domicilium aut p. in Ilispa-
nia, trans Rhodanum vicos possessionesque;
aestinmtiones posseseionum et rerum unbeweg»
liehet u. beweglicher @üter; cur in »uas p. vem-
ret; possessionibus expellere alqm; militibus
agros ex suie p. pollicetur. Das. dem. posses-
stuneäls, f. Cie. AU. 13, 23, 3.
possessor, öris, m. [nossideo] ©ejiger bonorum,
agrorum, + soli; bef. pl. bie ©efiget bc} Staat}»
lanbe}, welche} in ältetet 3cit nur bie ©atricier
Waren Liv.; aut invidiae aut pestilcntiae b. bc-
ncibeten ob. ungefunben ©lägen ; fber ©efeßet be}
KIagobjcft}, bet ©etlagte. — posstdeo, »edi,
sessum, 2. [potis u. sedoo] 1) hefigen, im ©e»
fig, inne haben bona, agrum-, ungewölfnl.
contentus poasidendis agris ft. possessione agro-
rum Liv. 6, 14, 11; übertr. lubido ingenium,
omnia virtutis praemia, ambitio Soll. ; usu pos-
sidemini lagt euch butch bie lange ®ewohnheit
behettfehen Liv. 6, 18, 10. 2) einen Ort inne
haben, befegt halten forum armatis, »sedes
sacras, *Zepbyri aurar nenius. — possido, sedi,
sessum, 3. jpotiB u. sido] in Sefig nehmen,
{ich bemächtigen bona sine testamento; agros
armis; posseasa Achaia; Regium legio — per
scelus possedit; brevi tempore totum hominem
totamque eius praeturam possederat; ffamam.
possuni (alte tformen [ Plaut .] pötissum ft. pos-
sum, pbtessunt ft. posaunt, pütessim ft. poasim,
potesse ft, posse, possiem, possies, possiet). pStui,
poBsc (auch ben inf. fut. netttetenb, bah- nie fore
ut po8sit). 1) tinnen, oetmigen (etw. ju
thun ob. ju leiben, infolge eigner phof'ffhet ob.
geiftiger Kraft) m. u. ohne inf., illis virtutem
non reliquere neque poterant sc. relinquere;
quam maximis potest itineribus etc.; faciam
quantum, quod potero; non poesum non scri-
bere ob. facere non posBum quin, ut non,
(Plaut.) non posaum quin etc.; fieri potest, ficri
non potest e} ift mSgtich, unmöglich 3»4bef. a)
(im ©iatog) poteat = fieri potest e} ift möglich;
qui potest? qui possit, rogas? ut potest; pot-
est ut commiseris; (Plaut.) quantum potest,
quantum poesit, non potest quin etc. b) (Com.)
poasum scire? tann ich erfahren? — fo fage mit
bo<h! c) fcheinbat füt veile mit Slnbeutung bc}
innetn Kampfe}, ben rin (Entfcblufs ob. eine $anb»
lung loftet, übet f ich oetmögen, gewinnen,
{ich entfehtiehen $u, oetmögen tu, qui cives
Romani dicerentur, securi percutere potuisti;
illa, cum poteris, atque ut posais rogo; *im-
piae sponsoB potuere duro perdere ferro Hör.;
*si potes Arcniacis conviva recumbere loctis.
2) et», ju thun oetmögen, auöricbten tön»
nen, gelten quod quisque per se ipse passet ;
qui tum et poterant per vim et scelus pluri-
mum et quod p., id nudebant; multum fortuna;
quid iniquitas loci posset wie Biel abbänge B.
K.; largiter apud alqm, domi Goes. 6. O. 1, 18,
6 ; in re militari, in bello multum ; plus, pluri-
mum, apud, ad alqm-, minimum nut fehl wenig;
and; tfähigteiten befigen, optime fehr gute;
etw. tönnen, Betftehen Graeca, totum genus
hoc, *non omnia posBumus omnes.
post. I) adv. 1) im {Raume, hinten hinten»
nach, öUltfct qQ> P- erant; ante aut y. pu-
gnare; dainceps duae Syrtes, deinde Philaenon
arae, poat aliae Punicae urbes. feiern. (Sali.)
0. einet {Rangfolge, invidia et Buperbia p. erant
würben h'ntcnangcfegt. 2) o. bet Seit, bet nach,
fpätet, nachher (wenn etw. nut bet 3cit nach
jpätet al} etw. anbere} angegeben »erben foO)
Suer quidem in culpa non est, p. de matre vi-
ero Ter.; initio mea sponte, p. autem invitatu;
paulo, aliquant ' , multo p., ob. p. paulo etc.;
p. non multo Nep.; multis p. annis ob. multis
annia p., (feit.) p. multis annis Biele 3al)re nach»
htt; paucis p. diebus quam discesserat; paucos
630
poste —
p. dies; anno, biennio, horä p. ; *longo p. tem-
pore; p. im 91a<ßfaß, um ein tortiergc^enbcä post-
quam Iräftig miebct aufjuneßnien Plaut.-, p.
deinde Ter., deinde p. Nep. ; primo p.
II) praep. m. acc-, a) 6. 9ioum hinter p. alqm;
p. me erat Aegina; *p. equitem sedet atra
cura; p. tergum f. tergum 1); p. castra, p. prin-
cipia; aud) hinter — weg p. montos circum-
misit. 6) o. ber Seit n ad), feit p. buno diem
Plaut.-, p. teinpus f. tempus 1) a); p. hominmn
memoriam f. memoria 2); p. Brutum consulem
nad) bem Sonfulat be4 SB. ; reverti p. diem ter-
tium brei tage nachher, am britten tage; p. diem
quartum quam ventum eet; sexennio p. Veios
captos nad) bet ©imtabme 0. Scji; p. devictum
Haunibalem; p. deportatos ex Graecia exerci-
t us ; p. id, p. illa Com.; p. ea, p. haec; p. id
locorum j. locus 2) ; p. nonam (sc. horam) Hör. ;
p. tot aimos emeritorum stipendiorum ft. tot
annos ob. annis p. emerita stipendia Just. 14,
4, 8; aud) prägn. u. bie Stelle eine« ganjen Saßeä
oertretenb p. magnitudinem nominis Romani
naebbem bie SRbmer grob getoorben waren Sali.
Jug. 6, 4; *p. vina nad) bem ©eiiuß beä SBeineS;
*p. sidera tna<b bem Aufgang rc.) caprne; *p.
flector» nadj bem tobe beä c) o. SRange,
nad), näcßjt p. hunc Apollinem et Hartem
(eolunt) Cacs.-, sua nocessaria p. illius honorem
ducere Sali.-, ceteri p. Sabinum fratrem habe-
rentur Tac; »erat Lydia p. (mußte naebfteben)
Chloftn Hör.
postö (areßaift.) => post ob. postea Plaut.
posteü, adv. fpost u. abl. ea] 1) bemach, fpä»
tcr, in ber golge Itomac, p. Athenis fuerat;
p. quam, aud) posteiquam, nndjbem, Ion»
(huiert wie postquam; p. loci f. locus 2); brevi
p.; ferner, weiter, fobann quid p. (was folgt
barauS), si Homae ossiduus fuiV quid tum p.?
(bef. in rebnetif^er Argumentation). 2) außer»
bem Plaut.
postörYtas, ätis, f. [posterus] 1) 3>ilunft, fünf»
tige Beit si minus in praesens tempus, at in
p. ; posteritatis otio consulere. 2) 91ntb!om--
menfd)aft, ülacßwelt rationem habere poste-
ritatis, servire posteritati nad) fRubtn bei ber
91. fireben; inridia posteritatis bei rc.
postum», adj. [post] (nom. sing. m. lommt nicht
oot) 1) pos. o. ber $eit, nadjfolgenb, »tom»
menb (für crastinus in ber (Erjäblung ber S8cr»
gangenbeit) p. die, p. die quam; p. tempore; p.
nocte; *ad p. bellum; *aetae; * laus bei ben
'Jlnißtommcn ; in posterum für bie gulnnft ober
für ben folgenbeti tag; *+postero=*postero die.
Hiert. subst. postSri , örum, m. bie 91 a d) I o m »
men. II) comp, postbrlor, us, 1) ber leßtere,
bintcrc actas, tempora, cogitationes; oratores
julcßt genannte; * vor bum facere posterius an#
Ctibc fteücu; adv. posterius bemach- 8) oom
fRangc, fcßlccßtcr, geringer nihil; non p. (sc.
partes) feram will nießt naebfteben Ter. III) sup.
A) postremus, 1) o. SRaum, ber ßinterfte,
leßte, acies Hintertreffen; t‘n P- libro am ®nbc
je.; illa palam prima p. (o. erjteit biä jum leb»
ten) — recitata sunt Liv. 1, 24, 7; *hoc (opus) p.
omittas; subst. hoc non in postremis befonbctl;
in primis modo, modo in p. adesse; adv. po-
strömö, enMicß, juleßt, aud) lurj, über»
ßaupt (Dgl. demque); ad postremum juleßt,
citblicb xJw.5 postremum, jum leßtenmale.
postquam.
2) oom Sange, ber geringfte, fcßlecßtcjie,
äußerfte homo; postremum malorum. S) po-
stftmus *juleßt geboren proles; subst. m
post-fero, 3. ßintenaii», naeßfeßen «u«
opes libertati plebis Liv.-, et animi et corporii
roboro nulli iuvenum postferendus Gurt.
post-gönYtl, örum, m. [post u. genitus] bie Seit
gebornen, bie 9tad)tommen Hör. cam, 1,
24, 3.
post-häbeo, 2. uaeß», ßintenanfeßen omm
Bibi res Ter.-, omnia alcui rei; omnibus rebu,
posthabitis.
post-häc, adv. 1) bernaeß, lünftig, oon in
an. 2) {Plaut., Suet.) nacßßer, in bei Sergen
genbeit. — posthaec, adv. (post u. acc. pl. haec]
na ebbet CVc., Tac.
post-TbS, adv. (Plaut.) bernacb, bieranf.
posticälum, i, n. (Plaut.) [mm. 0. posticumj
Hintcrßauä. — posticus, adj. [post] biuten
befinblicb, binterft, Hinter» ostium Pias:..
partes aeaium; subst. -cum, i, n. Hintertbür
aedium ; postico (= postico egressus) falle dien
tem Hör. ep. I, 6, 31.
postYdeA, adv. areßaiji. 3orm b. postea, naißb«
Plaut., Ter., Ct.
postYlena, ae, f. [post] S cbwanjtiemen fhwt
post 11 io, önis, f. [postulo] t. t. ber Sletigioniip
baS aSerlangtn ber ©ottbeit, baß cm betgti
feneä Opfer bargebtaebt werbe de.
post-illü, adv. == postea Com.
postis, is, m. 1) ^fofte, tbürpfofte, Pfeiler
p. teuere (bei ber (Einweihung eine« ©cböntk'J
Zempelb); *armis ad p. llercolis (bei Icmtdi
bei H) fix*8- 2) *pl. Xt)üx, Pforte; *6ilbt
belli.
postlYmTnlnm, ii, n. [post-limenj bn» Siedji in
feine oorige ^eimat u. in ben oorigen 'Sccb^jä
ftanb jurüdjulebrcn (.bef. b. jurüdfebrenben Sricäf
gefangenen), 9iüdtebrred)t ei esse p.; geto M
posthminio bureß »c, redire. [gig tem;o-
post-meridl&nus nicht pöm.), adj. nadjmitti
post-mödö ob. döm, adv. — postea.
post-partor, öris, m. 91ad)crwerber, Sei
fomme Plaut.
post-pöno? 3. bintenanfeßen, nacßfieUtn om
nia; omnibus rebus postpositis; ’alqm alcui; in
bet tmcfiä *poBt omnia ponas.
post>prlncYpia, örum, n. (oorll.) ber ffortganj
weitere Serlanf einer Sacße naiß überßiinK
nem Anfang Plaut. -, p. atque exitus ritiosx
vitae Afran. b. Oie. p. Sest. §. 118.
post-puto, 1. =- posthabeo, omnes res praeps
rente Ter.
posteAquäm f. postea. — post-quim, amp
naeßbem a) mit reinem Beitbegriffe, gern, mit'«-
die. beä aoriftifeßen per/.; (feltencr) wenn b«
81c f ul tat einer Hanblung in ber Sergangmtni
oorliegt, m. indic. plsqpf. ; m. indic. imperf. einen
in ber SJergangenßeit befießenben Bu ftanb h
»eiißncnb; m. indic. praes. hist., wenn ber $“?•”!
faß ein praes. hist, cntßätt, feltencr m. indic. einet
eigtl. praes., p. belligerant Aetoli etc., capitur
alter illius Plaut. ; p. fusas copias — ridet io
confertissimos hostes incurrit etc.; p. nec ab
Romanis nobis ulla spes est, pacem affero !
tos Liv. 21, 18, 4; tn. inf. hist. p. exui aeq»*-
litas et pro modestia ac pudore ambitio ot rii
incedebat, prorenere dominationcs Tac f*
3, 26. 6) (oorfl.) mit taufalem 91ebcnbegriff =■
postremo — potestas.
631
meit, ba. c) p. — post (. post I) 2). d) p. —
tarnen Liv. 6, 10, 11. e) Xct ftonjunttib nad)
p. ift, au«gcn. in inbit. Siebe, unfidjft.
postremo, postremo» f. posterus III) A) 1).
postridle (»otfl. auch -duö), adv. [posteri diei]
am fotgenben läge, Xagc« barauf prima
luce p.; p. Kalendas; p. ludos am Xagc tiad) w.;
S. eins diei Cac*.\ p. intellexi quam (nad)bent)
iscessi.
post-scriho, 3. hinter:, nad) ctro. fdbtciben
noiuen Tiberii suo Tue. ann. 3, 64.
postäUtio, önis, f. fpostulo] l) gorbctutig,
Seetangen, Slnliegen aequa; ignoscendi
Sitte um Setjcitjung. 3it«bef. a) Slagc, Se =
fcbmcibc Com. b) ba« ©ejuch an beit Stator,
bic Klage einbringen ju bürfen, ba« ftlagge =
jud) inter p. et nominis delationem. 2) fftlnge
oor @etid)t. — postälitor, öris, m. fpostulo]
bet ft lüg er oor ©cridü Suet. — postöl atu, abl.
m fpostulo] = postulationo 1) Liv. 4, 9, 6. —
postüUtum, i, n. fpostulo] (meijl im pl.) got =
betung, Settangen.
postülo, 1. 1) »erlangen, fotbern auxilium,
alqd ab alqo; postulatur alqd ab alqo entmeber
= jmb. oetlangt et», ob. — c« toitb »erlangt,
bafi jmb. etto. tljue; postulatur a me iam diu
vel potius flagitatur historia; ne postulantur
quidem vires a sencctute; non postulatus un-
aufgefotbett; de alqa re gotbetungen machen in
Scjug auf cito.; de exereitibus dimittendis; ab
senatu de foedere beim Senat naebfragen megen
tc.; m. ut, ne; mit eigentümlicher ftürje : ut ipso
( Caesar) cum Pompeio colloqueretur, p. bajj et
ficb unterrebcu bürfc; nt. bl. conj. Cacs. b. G. 4,
16, 8; m. acc. c. inf. ob. inf. motten, f neben,
begehren haud p. me in lecto accumbere
Plaut.; quis nostrum tarn impudens est, qui
se scire aut posse postulet? bet fid) einbitben
foQtc tc.; illa phalanx Alexandri — non parere
se ducibu» sed imperare; adire senatum Liv. ;
qui p. deus credi Gurt.; aedem Voneris restau-
rari Tac.; o. Sott, ba« einen ©labiatot tämpfen
ju feben oetlangt Stiel.; o. Seblofem etfotbetn,
etbetftben quarum altera (pars) diei p. umate,
altera apte; quod res p., res p. videtur m. inf.,
tempus, tempus anni necessitasque ; temporis
exiguitas, ratio; ut maritimae res p.; ut ami-
citia nos tm p.; baec aetas alios moros; ubi
aut Bpatium inter muros aut imbecillitas rna-
teriae p. videretur; *o. einem Orte mobin tu=
fen, einlaben. 2) alb gctitbll- 1. t. a) oot ©e»
r icfjt auf jmb. ob. etto. anttagen recuperatores
aut iudicom, iudicium, quacstionem. b) ge:
iid)tlid) belangen nlqm, alqm de ambitu, de
pecuniis repetundis, falqm repetundarum, fre-
petuudis, fde repetundis; fmaiestatis; -f-im-
pietatis reum; fob contumelias in Caesarem
PoatümluN, 1) A. P. f. 2. Itegillus 2). 2) f. Al-
bums. 3) P. P. Tubertus, SonfuI, Seftegcr bet
©abiner. 4) A. P. Tubertus lieg al« Xtltatot
feinen eigenen Sobn hinrichten, meil et gegen fei:
nen Befehl mit bem geinb gcfo<f)tcn; fad;1. 6)
Spur. P. muffte als ftoufnl 321 o. 61)* , »on ben
©amniletn in ben ßanbinijehen Sngpäfjen eilige»
fdiloffcn, mit feinem $eere untet ba« godt geben.
1. postümu» f. posterus III) B).
2. PostämiiH 1) =. Postumius Ov. fast. 6, 724.
2) ein nnbclannlet 'Jiömct Hör.
Postvorta, ae, f. fpostu. verto] ba« pcrfonijicterte
Sotaubmiffcit ber 3ulunft ob. ©öttin bei
octfebtleu ©eburt Ov.
pöt&tio, önis, f. fpoto] Xrintgetage Plaut.
pötätor, öris, m. [jioto] Xrintcr Plaut.
pötS f. potis. — pöteng, tis, ad/, m. comp. u.
stip. fpossum] 1) mächtig, oetmögenb, ein»
flujjrcid), gebietenb, fräftig, mitffam civi-
tas, homo, rex, populus; potentius iam esso id
malum; »matrona im §mcfe gebietenb, angefeben,
*virtute, bello, *armis, *Homa, ’lustitia, *ma-
nus, *parvo Fabricius bei wenigem reich (megen
feinet ©enügfamleit); *aurum, »domus, *natura,
*herbae, ’sol; p. pollonsque; *ex humili p. oor
ncbm ; subst bet Mächtige ob. 9ieid)e, Sctmögenbc
Phaedr.; ne quis ex plebe contra potentiorem
auxilii ogeret. 3n«bef. a) ju etm. bermögenb,
fähig tegni, neque pugnae noque fugae, ar-
morum tenendorum. 6) einet Sache mächtig,
■V c r r , etm. behettfd)cnb borum opportunus
adventus consules imperii p. fecit; regni tegie»
tung«fähig; dii immortales ita vos p. (ju $er=
ren Übet IC.) huius consilii fecerunt; rerum sua-
rum et urbis; feuius (superstitionis) p. non
erat rex, sui fein eigener Ipert (Liv.), ob.
*ji<h feibft bcbetrfchenb, tnäbig; fnon p.
mei eram ich ttmi auf; et mit; ’mentis bc« Set»
ftanbe« mächtig; irae, maris. 2) *bet etm. et»
langt ob. auegefüljtt hol, voti beffen Sunfd)
etfüEt motben ift, pacis, iussi; p. promissi facta
nachbem fic erfüllt batte tc.; in«bcf. *glüdtich,
bem e« nach SBunfche gebt in amore. ®ao.
A) pöteutÄtus, us, m. bic Stacht im Staate,
Cbciheiifchaft de p. inter se contendere;
cum ad eum p. omnis recidisset. B) poten-
ter, adv. 1) mächtig, fräftig *potentius ictu
fulmineo. 2) nadh fttäften *cui lecta p. erit
res. C) pötentia, ao, f. Sctmögen, ftraft
(Phbfifchc u. fleiflige), Sitlfamleit *solis, *morbi,
’herbarum; *nate, meae vires, mea magna p.
solus auf bem allein meine ‘Macht beruht; fsu-
pra humanam p. tnagnitudine animi praeditus.
3n«bcf. bie (fattifd) oothanbene) politifdje
Macht, ©croalt, 6inftu& (butch Wnfcben ob.
Vermögen), Dbetgemalt, Öbcrhetrfchaft esse
in magna p.; opum nimiarum p. (pl.); Victo-
ria, rerum, singularis Slleinhettfchaft.
Pötentia, ae, f. Stabt im ^icenifchen.
pötörlum, ii, «. fitotijo*»»] X t i n f g e f d) i t r,
pötesge, pätesslm f. possum. fSealet Plaut.
pötestftg, ütis, f. fpossum] 1) Straft, Macht,
©emalt ju ob. übet etm., *t(pl.) herbarum;
dixit se fore in populi Romani . senatus p. bah
et bem tc. gehorchen, fid) bet Setfügnng tc. unter
metfen mürbe; esse in potestate medentium {ich
ben Hitorbmmgen ber 'Ärjte untermerfen Curl.;
habere p. vitae necisqnc; in potestate suorum
fructuum hinfichtlid) be« XiSpofitionärcchteä
übet tc.; habere familiam in sua p. bie Stlaoeu
nicht freilaffen; tfbrtunam, tvoccrn et gemitum
in p. habere; pl., magistratuum , iura potesta-
tum sc. magistratuum bie SKedjtc bet ocrid)iobc
itcn Slmt«gemaltcn Cic. p. Sest. §. 66; esse in
sua p., +suae p. fein eigener Sperr fein, mihi
est p., est in p. mea c« ftel)t in meinet Macht;
nulli est p. (oermag) consistendi; magna ex
parte tua p. erat ne Cic. divin. in Caec. §. 32;
in p. mentis esse feine« Scrfianbcä mächtig fein;
exire ex p. (sc. mentis) feinet feibft nicht mächtig
632
potio — poto.
fei«, ben Sferftanb verlieren. 8) tnibef. a) potit.
SJlacbt, ©c»alt, £>crrfd)aft tjufvlge amtlicher
Stellung, einet gefe^lid)cn Sefugnii) esso in
alcis diciono ac p.; in potestatem redigere; in
alcis p. venire; alqm in p. habere, teuere,
maro beijerrfdjeu , oppidnm behaupten. b) bie
obrißlcitlitfje ©e»alt, bai obrigfeiilidje
7Imt praetoria, tribunicia, regia ; imperium et
p. bai 3Jiilitdr= u. SinibWmi; gerere p. , tribu-
niciam p. agere verfehen — ben Iribunen fpielcn
Lite 4, 56, 13; dissimilitudo potestatum; in po-
tostatibus eo modo agitabat, uti etc., in po-
teatatibue temperare Sali., concr. $iad)tpaber,
S9eljörbe evocatuB a magiatratn aut aliqua
legitima p.; ‘hominum rerumque aeterna; pl.
Waehthaber in ben SfJtobinjen, Statthalter Suet.
e) bie fDlÖgtichfeit, ©elegenbcit, ©rlaubnii,
p. data est augendae dignitatis tuae; quoties
mihi hominum certorum p. erit fo oft idj toeibe ic.
finbeit lömten; facore p. pugnandi (hostibus),
decernendi; facere (alcui) p. sui fict) jmbm. jur
Setfügung fteHen ob. firfj jum Kampfe anbieten,
fich in einen Kampf cinlaffen ob. jmb. bei fich
(affen, jmbm. Subicnj geben (and) Bui conve-
niendi); nunquam in canipo sui fecit p.; senatus
popuii potestatem fecit flellte ei in bie ©ematt
bei Solfci; p. fit bie (Gelegenheit ju et», ftnbet
ftatt, ei ift möglid) ; post id tempns non fore
p. nicht geftattet fein; faetft, fdatä p.; p. (83ott=
macht) rei haberu.
1. »Otto, önis, f. [poto] bai Stinten, bet Iran!
cibo et p. famem situnquo dopellirous; inSbef.
a) ©ifttranf. b) *2icbeitranf. c) flrjnei.
tränt Plaut.-, fmedicata f. medico.
2. pötlo, 4. [potis] einer Satbe teilbaft maeben,
alqm servitutis »um StlaDeit machen, ent potitus
hostium in bie ©emalt bet geinbr geraten Plaut.
pöttönätiis, adj. [potio] bet einen Xranf (fiiebei:
traut) belommen b«t Suet.
1. pötlor, dep. 4. (bei Siebt, oft na<b bet 3. ftou
jugation potltur, potöremur, poteretur) 1) f id>
in ben 9efib einet Sache fegen, et», crlan;
gen, [i eh einet Sache bemächtigen, am häufig’
ften m. abl., imperio, victorii, castris, praedS,
»monte erreichen, ’campo, *arcnA, ’tollnro; *vo-
tis, voto etteieben, *aueo Oollbringen; bii». m.
gen., totius Qalliae Caet. b. G. 1, 2, 7; regni,
urbis, imperi Numidiae Sali; primi flagiti Tac. ;
«pes potiundi oppidi, potiundorum castrorum;
in potiundis voluptatibus; abfol libidines ad
potiundum incitantur. 2) et», lieft gen, haben,
voluptatibus gcnicfjni; mari bie ^errjdjaft übet
bai SReer haben, Numidiä, opptdo; m. gen.,
rerum bie böcbftc @e»alt ettangen ob. bie hert--
febaft buben; m. acc. (fett Ncp) summam im-
pe.rii; (Ter.) gaudia, commoda; nt. abl. u. gen.,
Komani signorum et armorum aliquanto nu-
mero, lioetium paucorum potiti Sali. Jug. 74, 3;
abfol. ii qui tenent, qui potiuntur bie ©lacgtbaber.
2. pötlor, us, f. potis 2).
pötls (vortt. u. biebt.), n. aueb pote, adj. in. comp.
potior; eup. potissimus, 1) potis (pote) »et^
mögenb, mächtig, ge», potis, pote ost m. inf ,
si potis est Verg .; ohne esse, neo potis (== pot-
est) aequare Verg.; dum potis sc. es Hör.; in
bet [ frage potin* =- potisne, potin’ cs dicere
Ter.; »= potin’ est, potin’ ut me irc sinas? tannft
bu mieb geben (offen V — Iafj mieb boeb geben
Plaut.; potin' ut desinas? Ter.; n. pote est
Ct.; — potest m. inf. ( Prop .) =» potest me
ei fann fein, ift mögtieb; nihil pote sopra
nichts fann barübet fein Ter.; tqnantum pote
jo halb ali möglich; hoc quidqaam pote unpa-
riusV Oie. Att. 13, 88; auch potis ob. pote *.
esse — posse Plaut.
2) comp, pötlor, n. potius votjüglidjct (io
SBirHidjlnt ob. nach jmbi. Hnfid)t), beffet, »ich
tiget, richtiger patre; cives p. quam pere
grtni; mors servitute; fomnia deditione p. dn-
cere; nihil mihi p. fuit quam ut etc.; *cui p.
patriä fuit interdicta voluptas; *tinguet psr
mentum mero pontificum potiore cenis ali Ja
bei ben Wahlen ic. gettunfene ift Hör.; out
ȟrbiget quibus tantum credidi, potiore-
habui Zip. 26, 81, 4; feligere potiorem; *+4tc
Sblere, Seffere ob. ©ünftling; adv. pötlas
vielmehr, eher, lieber (um auijubrüden, taf
man bai eine bem anbern Vorsicht u. bai attbett
getabebin auifebtiefet) niagnus (homo) yel p
summus; non iudicavit Ualliam p. Arion.-t
quam popuii Rom. (= bem ütiobiß u. nicht
tom. Solle) esse; ita induxisse in animum, ho-
stibus p. portas quam regibus patefacere; n!
haec patienda censeo p. quam trucidari Cor-
pora vostra etc. ; in orat. obl. m. quam at ti
bl. quam m. conj. : ipsos p. cultores agroroai
fore, quam ut — coli prohibeant; per interregen
comitia habenda esse p. quam consul — sv<v
caretur; perpessus est omnia p. quam indica
ret; unge»5bnl. in quo tanta fuit ferocia — «t
— ipso penturum se p. dixerit, quam cirn
tanto flagitio domuni rediret fl. reditumm A’q
Ham. 1, 5; aueb m. comp. u. comparat. Sri
brüden, um ben Sorjug aniujeigen, ben man her
höheren fflrabc giebt magis decorum’st, magv
lubet — p. quam m. inf, Plaut.; puerum prä-
optares perire p. quam — esset cum illa nupt»;
qui se ab Omnibus desertos p. quam abs te <fc
fonsos esse malunt; emori p. quam servire prv
staret; cum ei fuerit optabxlius oblivisci p.;
mihi quaevis fuga p. quam ulla provincia easet
optatior; *qnam potius = p. quam.
3) eup. pötissTmns bet oor^üglicbfte, häuf1
jäcbliebfte, »iebtigfie potissimus (bet bew
jugtefle) nostrae ut Bit doini Plaut.; quid p
sit; primum ac p. ratus; piotissimns temptsre
et machte ben erften SJetfucb Sali.; topusculai.
tcausa, f potissimi libertorum; adv. pötlsstmo»
vornehmlich, bauPHäcblicb, getabe, auf
fcblicbficb ut is p. (eben er, lein anbern) arc:
pötTssnm f. possum. [praeeeset
Pötitil f. Pinarius.
pötTto, 1. [intens. V. poto| (Plaut.) tüchtig tri«1
len. — pötloncöla, ae, f. [dem. V. potio]
Xräntcbcn Suet.
♦Potnlas, ädis, f. adj. $otnid (Sieden in
SBöotien) gehörig, potntäifcb.
pöto (supin. öfter pötum), 1. in ftarlen 3*?t!l
u. reichlich trinfen, »ie gröbere liert *«*
potum veniunt iuvenci, -fex ipso fonte; jeebe«,
taufen obsonat, potat Ter.; totoe dies poto
batur; voluptas potandi; ‘modicis canÜiai:-
aui ic.; im Silbe ist* Stoicorum magis cusUu
quam potata delectant. h’etv. a ) einfanjen,
in f ich 1 i e b e n ’Aquinatcm vellera p. snrar1
(beim Öärbcn); ’potis rivis gaudere (v. fW*"’
jen). b) (ich burd) Irinlcn jujieben. f>®
t einten crapulam Plaut.; partic. potns 3(-
potor — praeceps.
633
ttuufen, auSgetrunten sanguine poto; *poti
faece tenus cadi ; *quo plus Bunt potae aquae;
bet (reid)UdE>) gettunfcn largiuB aequo Hor.\
bah- angetranten, bcraufdjt, begeht, autf)
mit beut ®egt. tjot>er löegcifterung Hör.-, bene p.
Cic. lab. potor, öris, in. *lrinfer aquae;
•Rhodani bet am KljoncfIu?j wohnt; *3ecper,
©dufer bibuli Falerni; nocturnis potorum nxis.
lab. pötrlx, leis, f. Irinfetin Phaedr.
pfttftlentns, adj. | potun j l) lrintbat, sühnt, n.
jd. Weträule. 2) betrunleit Suet. Oth. 2.
1. pötns f. poto b).
2. pötnR, us, m. [potor] baä einjelne Irinfen,
bet einjelne Xruttf (bgl. 1. potio) immoderato
p. atque paslu; fpotui esse.
prae I) adv. sotan, borau« i, abi prae Com.;
bilbl. p. quam, quod, ut im Sergleid) mit bent
btifi, gegen ba«, wie Plaut. II) praep. m. abl.
1) räumlich, bot p. ee armentum agere; fpu-
ernm p. se feiTe (in esaedo); p. manu bbr=, bei
bet §anb, jur §anb, aurum, quod fuit p. manu
Plaut.; huic alqd paulum p. manu dederi* 7’er.j
tp. p. se ferro, [eltenet gerero alqd an ben lag
legen, beuttid) jeigen, jur Sd)aa ttagen; [eit.
bl. ferre, matorem quam pro numero speciem
Ourt. 3, 2, 3; Tultu laetitiam Tac. hist. 2, 65;
omnee eandem sanitatem oloquentiae Tac. dial.
26; *p. se declarant gaudia vultu; *p. se iac-
tare fid) brüften. 2) b. einer ©cgenüberftellnng
n. ®erglei<hung, im Sergletd) mit jmbm. (bet
bem eine ©genfdjaft, burd) bie jmb. fid) au«*
jrid)net, gar nicht ftatt ju finbeit brautet) gegen,
BOt p. nobis beatus; Attico« p. sc agrestes
putat; omnes p. illo parvo futuroa; *p. Omni-
bus unus. 3) in negntiben Söfcen jur Angabe
eine* ^mbemben ©raube«, bot, »egen p. la-
crimia loqui non poesum; vix p. strepitu lex
prae>£cütus, adj. dornjugefptf)t. [audita est.
prao-altu», adj. feljr hod), fel)r tief.
praebeo, 2. [prae-habeo] 1) fjinhaltcn, b*"*«
barreidjeit, barbieten aureB, fso continendum
fteh [eft galten laffen, 'manum verberibus, +par-
tuIo ubera; fterga fliehen; bah- a) übetlafjen,
pteibgeben, se telis hostium; alqm hosti ad
caedem; Poenomm crudelitati Reguli corpus
ost praebitum; Cjrum longa vita vertenti for-
tnnae. ft) jeigen, erweifen (au« freiem ®nt*
fchluji) operam, fidem alcui; se strenuum virum
Ter. ; se yirum; Be talem, se talem imperato-
rem; se misericordem , se attontum auditorem ;
pari so virtute Nep.; se dissimilem in utroque;
in eos so »everum yehementomque; bene de so
meritis se gratum. 2) gewähren, barbieten
(bamit e« bet anbete benube) alcui naves; do-
mum (Cbbad)), tectum et ligna, culinam Hör.,
snmptus, facultateB, railites ad ministerium
caodis; haec studia rebus arersia perfugium ac
solacium; nisi etiam crudelitati sanguis prae-
bitns sit Cic. p. Rose. A. §. 160; concilium
Achaeornm sibi ihn einet ®erfamm(ung ic. bor=
jnfteOen Liv. 36, 31; inibef. betutfachen, ma =
djen ludos (Spafj) Ter.; sonitam, eonum of-
fenso scuto Liv.; apeciem alcis rei; opinionem
timoris; suspicionem, terrorem; friBum; erro-
rem, ea res tantum tumultum ac fngam; pesti-
lentia eo anno aliarum rerum otium liefj ruhen
Liv. 4, 16, 2; ’spectacula, ’exempla, *usum;
inunera f. munus 3) ; *ipsa rapi (*c. se) hat fith
entführen taffen.
prae-bfbo, 3. jnttinlen alcui yenenum Cic.
praebltio, önis, f. [praebeo] (fpät) ba« lat*
reichen, bie Siefetung b. Staatswegen,
praebltor, öris, m. [praebeo| Siefetant Cic.
•prae-cBlTdus , atlj. [cht warm,
prae-calrus, adj. fei)r lahl Suet,
prae-cantstrlx , icis, f, gaubetitt Plaut.
prae-canus, adj. bot bet geit grau Hör.
prae-cSreo, 2. I) »ntrans. 1) [ich im botau«
hüten, in adjt nehmen ab insidiis; m ne;
(Plaut.) praecauto opus est; für jmb«. ©i<het=
heit fotgett sibi Ter.; dcccmviris Liv. II) Irans.
abjutoenben futhen, bethüten, oorbeugen
peccata, quae difficillime praecayentur; res mihi
tota praecauta est; quod a me ita praecau-
tum est; aatis undique prorisum atque prae-
cautum est.
prae-eftdo, 3. 1) Irans. oothet>, botangeben,
agmen bem guge Verg , Liv.; fpuerum ; (Just.)
custodes suoB ad Antigoni castra; bilbl. a) bet
geit nath botangeheu falqm in tribunatu;
fmagna Isaeum fama. ft) bem [Range lc. ua<h,
boraugehen, =pehett, übertreffen reliquoB
Gallon virtute, vestros bonores rebus gerendis,
falqd longe longeque, -falqm p. vel exaequare.
2) i«era*w. cum equite; tribus quinqueromibus
expeditis Piraeeum (nath tc.) ; frecto itinere;
b. bet 3eit *fama loquax ad anres; *instare
praecedentibus ; fterror; f praecedentia tem-
pora; b. 9tange vestrae fortunao meis Plaut.
praecellens , tis, adj. m. comp. u. sup. fpartic.
b. praecello] botjüglith, bortreffltd) rir
animo et yirtute; Omnibus rebus praecellen-
tissimus.
fprae-cello, — — 3. fith auSjeidjnen, fith
hetbotthutt alqa re, per cloquentiam; über*
ttagen, übertreffen alqm alqa re Tac.
prac-cel8U8, adj. feht 1)od) rupes Verg.
praecentlo, önis, f. [praecino] ba« SBorfjpieten
bet 3njhumente oot ob. bei ben Opfern Cic.
praeesento, l. [Webettf. b. praecauto] borhet*
fagen, ptophejeien Cic. fin. 2 §. 04.
praeceps , ctpttis (boitl. auth praeeipes), adj.
[prae-ca[intj 1) fopfübet, mit bem Äopfe
b oran dare (Ter.), deicere alqm p.; p. ad terram
datus; *sc praecipitem tecto (b. ®atfj) dedit;
falqm de muro p. mittere; *iacere so p. e ver-
tice; *ab equo p. decidit in arra; p. in vulnus
abiit Liv ; *proiecit p. eum in undas. 2) übet
Sjal« u. Sopf, fthleuttig, eilig, fthnell,
flüthtig, fid) übetflürjenb p. se fugae raan-
dabant; agere alqm p. ; *nos p. ferro flamma-
que premebat ju jähem Setbctbett berfolgte; *p.
vigilate et con«idito transtris; profectio, cele-
ritas dicendi, *Anio, Africus, *nox, in occa-
stim sol fith neigenb, dies, uetas; tp. blinb*
ling«, jähling«, unaufhaltfam; fith übet*
ftürjenb, hi|jig,borei(ig; leitpl hingetiffen,
ju geneigt p- amentiä fern; agunt cum p.
poenac civium; nimiam (libertatem) — ipsis
qui habeant effrenatam et p. esse; p. luxuriä
abierat; homo in Omnibus eonsiliia p.; caecum
et p. ferri in causa; furor, *?ir praeceps animi,
p. rngenio in iram, j>. in avantiam et crude-
litatem animus, omnia in (an) eo p. ad exi-
tinm fuerunt, *alea in« Serbetben ftürjenb. 3)
räumlid): getabc in bie liefe gebenb, jäh, ab*
fthüffig in declivi ac p. loco, saxa, yia ritae
p. ac lubrica, iter ad iinitimum malum p. uc
634 praeceptio ■
lubricum; fp. (jöp nbfaHenb) in saluiii murus;
subst. n. bei abfipüffigc Ort, Sbgrunb in
p. deferri, fue in p. iactare, fincerc in prao-
cepa, fex praecipiti devolvi, fstare in p. et
lubrico, *rapere in p., per praecipitia; aud)
bic gefäprüipc Siage dare rem publicam in
j>. JAv ; p. daro Tnc. ann. 6, 17; *levare ae-
grum ex praecipiti Siebeitbgef apr ; forator ad p.
accedere (anb Stüpne jhtifen) debet; aud) *fa-
cundia; auch i i d) abloärtb bclocgenb *carrua;
überp. *fid) fdjncll bcmegenb saltas; cer-
tumen SBettlauf; Eurus jiürmcnb; p. agoro (fort*
reißen) ailvas.
praeceptio, önis, f. [praecipio] 1) t®ottteg =
ltabmt. 2) Siorbcgriff, Oie. part. or. §. 123.
3) Unterweifung, Sieprc recti, Stoicorum.
praeceptor, öria, tn. [praecipio] Schier, Unter*
m c i i c r vivendi; vestri p. virtutiaque magiatri.
$ab. praeceptrix, leis f. Sieb rer in Cie. fin.
1 §. 43.
praeceptum, i, n. [praecipio] SSoijdjrif t, Set*
otbnung, S8ef eßl, (Erinnerung, Siebte, Sie*
ge( quo p. diligentissime observato; medico-
rum, ’Sibyllae p. (pl.)\ quae pro disciplina et
praeceptis (alb Siebte u. SBamung) babere pos-
sent; praecepta dare, de alqa re, philosophiao,
philOBophormn , artia , dicendi; benevolentiae
über (Erwerbung bei je.: praeceptis (all.) Cae-
saris und) IC. Caes. b. G. 6, 36, 1.
praeeerpo, cerpBi, cerptum, 3. [prao-carpo] 1)
oor ber geit nbbredjeu »messes. 2) tp. bot*
locgnepmcn, entjiepen fructum officii tui;
laetitia praecepta Borper genoffen, nießt frijep;
fgratiam novitatis et norem epistulae lo-
quacitate.
praecido, cldi, ciaum, 3. [prae-caedo] 1) bornc
abfepneiben, abbauen alcui eaput, fmanus;
ancoras lappen; tp. a) abfdjnciben, benepmen
alcui spem, sibi spem reditus, sibi reditum;
licentiam; alcui linguam jmb. oerftummen machen
Plaut.; causam belli entfernen, benebmen (wie
wir 'bic Spije abbredjen’). 6) runb abftpla*
en, Beimcigcrn alqd plane, c) abjol. ab*
ürjeti, lurj fafjen brevi; praecide maipc cb
lurj. 2) jetfepneiben cotem novaculü; navea
Bcrftümmeln, unbrauchbar madjen; bilbl. fcbnell
abbreepen amicitias repeute.
prae-cingo, 3. 1) pass, fiep umgürten *ense;
•recte praecincti pueri aufgcjcpürjt ; male prae-
cinctuB puer Suet. ; *altius (juitt fcpnencrcn (fort*
tommen). 2) umgeben *fontem vallo; -fparietes
testaceo opere praecincti überzogen,
praecino, clnui, centum, 3. [praecano] 1) in-
trans. auf einem 3»ftrumentc »orfpielcn, = bla*
fen et deorum pulvinaribuB ot cpulis magiatra-
tuum fides; sacrificiis, sacris. 2) *einc gau*
berformcl perfagen. 3) trans. Borperfagen,
proppejeien magnum aliquid deos popul o R.
praemonstrare et p.; *fugam.
praecipeg f. praecepa.
praecipio, cepi, eeptum, 3. [prae u. capio] 1)
oorber*, Boranbnepmen, wegnepmen, be*
tommen fsi me praeceperit fatum; pecuniam
mutuam ooraui borgen; nec heredem institui
nec p. (ein Slegat erpalten) pobbo rem publicam
Plin. ep. 6, 7, 1; monteni oorauä befepen; tri-
bus qninqueremibus Piraceum; iter Bor einem
anbern abreifen; longius npatium fug& Boraub
fliepcn; aliqunntum viae, ad fugam temporis,
— praeeipne.
tempore praecepto toegen beb Sorfprungeb in btt
geil; *aeatu8 lac oertrodnet bte StRilcp, benot man
melten tonn; bilbl. im Boraub etm. tpun, cd*
pfinben, erfahren, luiffen, Bermuten, bei*
teil ea est insita et praecepta cuiusque cogni-
tio enodationia indigena; rem opinioue, aud) m
acc. c. in/. Caes. b. G. 7, 9, 1 ; iam animo vic-
toriam Caes. b. c. 3, 87, 7; adeo victoriae Bon
omeu modo, aed etiam gratulationem gaben füp
Beteilig niept nur ber aub btm omen gefepöpftoi
Hoffnung auf Sieg, fonbem fogar bem Siege«
jubcl pin Curt. 4, 4, 6; cogitatione futura, algd
consilio prudentiaque, sporn, eius rei laetitiam;
consilia hoatium Borpcr toiffcn; multi illud ante
p. auribua quam populua Rom.; fainä priu«
liraecepta res erat; ‘hostem spe im ootats
hoffen auf bic ®efteguug beb g. ; ’ornnia p. (Bot*
per mit oorgefteüt) atque animo mecum ante
peregi; quas partea ipso mihi aumpseram, ea«
p. oratio tua batin pat mir beine fRebe Borgt
griffen Cic. Phil. 10 $. 2; abfol. nec praecipiam
tarnen tep will jebotp niipt oorgreifcti. 2) boi
ftpreiben, anweifen, befehlen, taten, toar*
nen, lepicn, Bortragen, Unterricht in et»
geben boc tibi p. biefe Siegel gebe i(p bir; tu
ut, ne; (fett.) m. bl. conj.; *ita m. conj. ; (feil'
m. in/. ; ubi ad id loci venturn, quo (sc. venire
Numidia praeceperat Sali.; fm. acc. c. inf.pm..
alcui rationem tempestatum; nemini purere
niei praecipienti aut docenti; ut erat praecep-
tum; *artem praecipe (gicb mir ein) cantus :d
ber ÜDlufe); subst. praecipientea, iuiu, m.; ini
bef. an*, netorbnen, b. ilr*t ic. m. ut; *+m. *ig
tpraeclpttlum, ii, n. [praecepa] Slbgrunb.
praeclplto, 1. [praecepa] I) trans. topf über,
iäplingb perabflürjen equites ex equia; *pe-
lago Dauaum inaidiaa auspectaquo dona; ae e
Leucate, de turri, in Humen, in fosaas; ae p
über §alb u. Stopf perabrennen Ter.; fitp aw
bem Sjenfter, in eine liefe ftürjen; circumvem.
atque interfecti muro ]>raecipitabantur Cot i
b. G. 7, 60, 3, praecipitatu (aaxa) moro ia
muaculum devolvuut Caes. b. c. 2, 11, 1; pass
mebial cam alii super vaUum praecipitareutsr;
lux praecipitatur aquis ft. in aqua« Ot. met
4, 91; tp. aub einer pbperen Stellung in eine
niebrigere ob. aub einet beffeten Singe in et«
fcptctptere, inb Setbcrben ftürjen, $u ®runbt
riepteu alqm ex altissimo gradu; in tauu
mala praecipitatus ex patrio regno; rem pa
blieam; *8]>em Bernitpten. b) *praecij>itata (bull
ju ®nbe gepenb) nox; aotas fitp neigenb, ber.
Wrnbc jucilcnb Mai. in Cic. ep. c) befcpleun^
gen, übereilen raptim praecipitatu consilia
♦obitum, *viam, *1001018 fcpneO aub bem
räumen — eilen; * furor iiaque meutern reigfr
pin. d) *bvängen, ju ic., curae m. inf. 11)
intrans. 1) jäplingä jup perabfiürjeit, herab^
fallen Nilus ex altiaaimia montibus; in fomc;
2) ji(p ju gnbe neigen aol, hiems, *nox caelo
sc. in Oceanntn; tp. in amorem Plaut.; res pu-
blica praecipitons bem Untergänge jucilcnb; u
Italia ad Caunaa rea Rom.; aaeenaio übnfliitv
fiep; ad exitum; praeeipitantem impeUere; p.
(einen Sprung matpen) istuc quidem est, nos
deacendere.
praecipiti, adv. [praecipuua] Bornepmliö.
Bor jugbtocife huic legioni Caesar et indtti
aerat p. et propter virtutem conüdebat uu-
praecipnus
xiniej p. (oor allen gingen) sanus, nisi Hör.-,
*+p. cum — praesertim cum, m. f. — praecl-
pnnB, adj. [praecipio] 1) auäjdjliejilicb, eigen»
tümlid) iloa« jmb. Dor anberii oorau« bat) ius;
I>. Bortem periculi petere; Appius truci ingonio
«;t invidiü p.; taubst. n. ba« ©orau«geerbte,
e rmad) tc. 2) Borjüglicb, au«ge jcidjnet,
ebrcnBolt fPlato, fgens, +ludi; m. gen. tp.
circumveniendi Titii Sabini fnit Jac., »fnt. abl.,
m ad, fad acelera; m. in, fin iis (affectibus)
qui miseratione constant; pl. n. al« t. t. bei
Steifer, bic ©inge, meltftc *mat nicht ati fielt gut
finb, ab« eine rclatioe Schälung »ulaffeu u. bera
einjigen ®ut, bei lugettb, junächft {leben,
praecise, adv. [praecisusj (jelt.) 1) abgctiirjt,
id p. dicitur. 2) jdjlecbthin negare. — prac-
risus, adj. \partic. 0. praecidoj 1) jäh, ab:
{cftü{(ig iter utrimque Sali. ; *p. undique saxis.
2) abgebrochen conclusio.
praeclare, adv. m. comp. u. mp. [pr&eclarus]
1) (et)i beut lieh intellegere, explicare. 2) bor =
trefflich, (ehr »ohl. — prae-clärug, adj. nt.
comp. u. mp. eigtl. fc^r bell, baf). gläiijettb,
herrlich, ausgezeichnet, ebef, etbabett,
»ürbig facies, indole», »pater, »Senator cbel;
houto in philoaophia; qui bello saepe p. fue-
rant Soll.; fT. Liviu», eloquentiae ac fidei p.
in primis; nee quidquum ex omnibua rebua
humaniä eat praeclariua aut praeatantiua quam
etc.; »res (Vermögen); praeclariasimae arte»
(®gf. sordidtores); bestia ein eblc« ; praeclarum
oat (e8 i{t febr ebtenootf) m. acc. c. mf., Cie.-,
ironijd) praeclarum neacio quid adepti sunt; o
p. ,aapientiam; aceloribua auia ferox atque p.
ange{eben (nicht 'berüchtigt’) Sali. Jua. 14, 21.
praeclüdo, clüsi, clüaum, 3. [prae-ciaudo] Bei»
fchliefjen, uerfperren, eigtl. u. bilbl., portaa,
mtroitua, »forea, fhorrea, fomnes negotiatorea
ließ aflen tc. bie Buben onjchliefien ; orbem terra-
rum alcui, vocom alcui, »vocem metua; »linguam
meam, ne latrem; fpraeclusam (eaee) nobis a
prioribus viam, sibi curiam, aditum miaericor-
diae, maritimos curaua, »navigationem.
praeco, önia, m. 'ÄuSrufer, $erolb, bei beit
(Berichten, in ben Somitien, bei Sluftionen, Sieb
djen, Schaufpielcn ; tp. ©erfünbiger, tperolb
Tirtutis.
prae-cupito, 1. ((eit.) noibei bebenfen, im
oorau« überlegen rnulto ante praoeogitatum
facinua Liv.
prae-cognosco, 3. (feit.) Borber bebenfen prae-
cognito noatro adrett tu Plane, in Cic.ep.-, trnora
eiua evidentiasimia ostentis praecognita eat.
prae-cölo, 3. (jelt.) 1) tp Borber bearbeiten,
bilben animi Habitus ad virtutem quasi prae-
eulti Cie. part. or. §. 80. 2) ein« Sache Bor»
f dt nc 1 1 (i<b biugtben, butbigen uova et
ancipitia Tac. ann. 14, 22.
prae-compcisTtus, adj. Borber jurecht gelegt,
ttubiert vultus Ov. faxt. 6, 674.
praecönlns, adj. [praeco] junt praeco gehörig,
quaestua eine« ©rüco. $i«B. mbst. pruecoulnm,
ii, n. 1) ba« Hmt eine« fjerolbc«, ©uSrufei:
amt, facere p. Wuärufer [ein: atultitiao auao
quam plurimos teates domeatico p. colligere B.
einem fchlechtcn fliebtter (clamator) = burdj (einen
9Warft(cbieieibien(l, ben er an( eigne £aub auä-
übl; tpraeconio contendore an Kraft bet Stimme.
2) öffentliche ©efanntmachung, ©eräffent»
— praeda. 635
liebung o meurn miaerum p.; quidquid acrip-
Bero, tibi p. (*um ©ertrieb) deferam; »famae;
tp. tiobpreijung, ©erherrlichung Uomerua
Achilli tribuit p.; laborum auorum; *(pi.) p.
laudum.
»prae-congftmo, 3 Borber Berjebren, auf»
brauchen auaa ibi vires; praeconaumptum
«SBC temporis malia Ov.
prae-contrecto, l. Borber bctajteu eam vi-
dondo Ov. met. 6, 478.
prae-cordia, örum, n. [prae-cor] 1) 3 tt) c r rf) -
feil. 2) Singemeibe, be(. Allagen niacta; »leni
p. mulao prolueria; ber 2eib p. tenduutur (toirb
an(getrieben) Gurt. 3) ©ruft spiritu remanente
in p.; *p. fe«o rumpere; »coit in praecordia
aanguis; »dura in terra ponunt p. ; auch ©ruft,
4>erj al« Sip ber Smpfinbungen u. ©egier*
ben »virtug redit in p.; »aperit p. Liber; »ato-
lidae p. mentis; »inquieta.
»prae-corrnmpo, 3. (feit.) Borber Berfiibrcn,
beflecbcit alqtn donis; praecorrupta venit Ov.
tpraecox, edeia, adj. ffpraecoquo, Borb«focbenJ
oor bet i)eit reif, frühreif fructus; tp. un-
jeitig gaudium Curt.
prac-cöpldiiH, adj. ein groger fiiebbaber
uon ic., m. gen. Suet. Aug. 70.
prae>curro, 3. 1) BorauSlaufen, >eileu ad
alqm, ante omnea, eo fama iam; TotissuU (abl.)
amor plerumque »ifl nicht« B. ßögemng Wiffett
in ic., ift ungebulbig in Plin. cp. 4, 16, 11;
siebst, praecurrentia rbeL f. t. ba« iö o r b e t =
gebenbe Cic. 2) übertr. bet ifeit nach Boran-
flefjeu, auch ben ©orfprung abgciBinncn,
überholen, }uoorfommen, bilbl. ben ©or =
rang abgetoinnen, übertreffen alqm aetato,
f iudex diccntem; certia rebus ccrta aigna;
cognitioni et pcrceptioni aasenaio approbatio-
que; efbeiendum est ut appetitue rationi oboe-
diant eatuque neque p. etc.; amicitia iudiciunt;
alqm nobilitate, celeritate, alcui studio; »reges
et regum amicos viti glüdlicber leben al« ic.;
jpriebtu. alqm equis albis (eigtl o. SBettrennen)
=* jmb. roeit b'utct ficb taffe« Hot. sat. l, 7, 8.
®ao. A) praecurslo, önis, f. 1) ba« Süorbcr>
geben sine p. visorum Cic. 2) al« milit. t. t.
Borlaufigcr Jtampf, fflepläitfel Plin. ep. 6,
13, 6. 3) al« rbet. t. t. Borbcreitenbe Sin:
leitung einer IRcbe Oie. B) praeenrsor, öhb,
nt. ©otldufer, bcf. al« Sunbfcbafter; im pl. al«
milit. t. t. ©ortrab. I>aB. fpraecurgörlns, adj.
(feit.) oorau*gebenb, --eilenb hac quasi p.
epistula Plin. ep.
praecütlo, cussi, cusaum, 3. [prae-quatio] Borait
febmenfen taedas Ov. met. 4, 750.
praeda, ae, f. 1) im Stieg u. bureb Diaub gemachte
©cute praedam facere, magnas p. capere, prae-
dam agere; p. bellicaa diripere; exercitus p.
hostium; esse ex p. ein ©euteftüd; auch toa«
jur ©cute ficb eignet in agrum fertilem et
praeda onustum proficiscitur Sall.\ geraubte«
Stüd gieifdj aliam p. ab altero ferri Phaedr.-,
»fllaub, 5rab B. Ii«tn ltiporum; *t3agb =
beute, »ff ijcbf ang. 2) 9laub, ®e»inn, Sortcil
praedae esse, haben; regnum eins sceleris »ui
p. fecit; magnas p. ab alqo facere; quibus ea
(victoria) praedae fuerut; auch (Phaedr.) ber
ffunb p. ostendere. 3) =■ praedutio, p. magis
quam pugnae poratos esse; igno magis quam
p. ager vastabatur.
636
praedabnndug — praefectura.
praedftbnndmi, ndj. [praedor] auf ©cutc aud =
gehenb Sali, Liv., Tac.
prae-dnmno, 1. Dörfer ocrbammen, oerur=
teilen alqm; apern fdjon im Ooraud auf-
geben Liv.
tpraeditlo, önis, f. f praedor] bad ©entemathen,
©liinbern. — praedfttor, öria, m. [praedor]
1) 9cutemad)er, ©tütibcrcr p. direptoresque;
exercitua p. ex nociU bad ®cbiet ber ©unbed;
genoffen plüttbctiib; *p (ränberifetje) nlea Iovia.
2) flbettt. a) ‘Stieger aprornm. 6) *getoinn =
fürf)tig. 3)ao. praedätörius, adj. beute =
mndjenb, plünbernb, raubenb, navia ein
Siaubfcpiff, claasia; manua Streifcorpd.
prae-ddlaaso, 1. oorfjer ermüben Ov. tuet.
11, 780.
prae-deatYno, 1. (fett.) im ooraud beftimmen
aibi ipsoa simile« triumphoa (als ßiet) Liv.
praediätor, öria, m. fpraedium] ber Käufer 0.
m ben Staat oerpfänbeten u. fubpaft irrten @rnttb-
ftärfen, berbiefclbcn bann wiebet oertaufte, ® ütcr=
attffäufer, «hänbler, als Sadjoerftänbiger oft
bei (fragen über ben SBcrt eine* ©ruubftiicfcö ju
Slate gelogen. 3)a0. praedlitörln«, adj. ben
©erlauf oerpfönbeter fflütet betreffenb,
ius ©fanbred)t, flex.
praedtcÄbYlls , o, adj. [I. praedico] rühmend;
wert Cic. — praedtc*tlo, önia, f. [1. prae-
dico] 1) iffentlidje ©etanntmadjung, b.
©täco; tal>rpcm lovia praedicationo (öffentlich)
iactare. 2) rühmenbe Erwähnung, bad SRüh-
men, üobpreifen in quo (n.) p. nobilitatem-
qne deapicinnt; ape ot p. — praediefttnr, öria,
»». [1. praedico] SJobrebner, Angreifer,
t. prae-dtco, 1. l) öffentlich ouörufeit, be=
fannt madgen auctionem Flaut.', m. acc. c.
inf. ob. folg, birelt. fdebe. 2) öffentlich aud =
fageu, äufjern, ertlärcn, ermähnen, nach;
brüttlicb |etOot^eben vera Ter., officia,
ininriam in eripiendia legionibua, aleni pauci-
tatem militum; m. acc. c. inf.-, abfol.; inibef.
tflpmenb ermähnen, preifen, toben, ruh»
tuen ea qnae supra 8cripaimna, do eo; alqm
liberatorom patriae tyranniqne expnlsorem ali
ic.; Jandoa alcia; de aui* lnndibus Diel fRühmend
matten o. tc.; in acc. c. inf.
2. prae-dico, 8. oorher, früher tagen Ter.-,
t praodictua oorher ermähnt, angeführt; +ut
ante praedixi; t subst in biatona praedictis
minor; bcf. a) etto. Künftiges oortje-r fageu,
prophejeien futura. ft) tooraud beftimmen,
feftfepen diem, horam; insula Batavorum,
in quam convonirent, praedicta. c) im ooraud
ootfthteiben, befehlen, raten, warnen, ein«
fthärfen, m. ut, ut ne, ne. $ao. A) proc-
dlctlo, önia, f. Sorheroerfünbigung, ©ro;
pljejetung ( abstr .) mali. B) praedlctum, i,
n. l) Sorheroertünbigung, SBcidfagung
(conrr.) , pl. Chaldaeornm; ( Verg) multa vatuni
priorum. 2) ©ef ef)l dictatoria, ne Liv. 23, 19,
5. 3)Scrabrcbung velut ex praedicto Liv.
33, 6, 8.
praediölnm, i, n. dem. 0. praedium.
prae-diaco, 3. oorher lernen, mit ctm. (ich
oothet betannt machen alqd p. aemeditari;
fventos et varium caeli motmn.
prao-dlspösTtus, partic. Oorher att oerfthiebenen
Stellen auf ge ft eilt nnntii Liv. 40,68, 11 (an=
bete: per diep.).
praedttug, adj [prao-do] (oot anbern) mit et»
begabt, oerfehen (junächft in ©ejug auf «ui
jeidhitung), in üblem Sinne behaftet mit et»
sensibna, v irtute , gummia ingeniia p. hotmnes.
aummo imperio p. dictatores; quindecimvirali
aacerdotio, doarum civitatum imperio, parfii
opibua, spe; metu, amentiü, vitio grandi, ace-
lere, audaciä, levitate, egeatate,'perfidiA, sm-
gulari immanitate et cruaelitate.
prnedlnm, ii, n. bad unberoeglid)e ©efi|tum.
»runbftüct (mit ben baju gehörigen ®eboub<»
urbanum, rnaticum.
prae-dive«. ttia, adj. fehr reich
praedo, önia, in. [praeila] ©cutc wacher, 9t*i'
ber (8anb= ob. Seeräuber) nrbia; maritimi»
Seeräuber, auch bl. p. ; collecti cx p. latroni
busque Siciliae; nefarius, ‘perfidua; religio
num; omnium rerum divinarum humanarumqu*
greolct gegen alle tc. Otbnung.
prae-döcco, 2. (feit.) oorher unterrichten
praedocti ab duce Sali. Jvg. 94, t.
praedor, dtp. 1. (old pass. Flaut.) 1) intraiu
©eute machen, plünbern, rauben in terrmo
exire praedalam; milites praedantes; *lnpi;
praedatua mit ©eitle oerfeben Flaut.; bah 9t-
minit jiehen, fich bereithern, in ob. de boni»
alcia; ex alteriua inacitia; abfol. II) Irans t)
tptünbern aoeioe magia quam boatea. 2) all
©eute megfühten, tauben, entführen *pise«
calamo; *aingula de nobia anni enntea; *bona
vivorum ot mortnornm.
prae-düco, 3. oor etm. liehen foai-as viia, *<-»-
atria, murum; noquo foasam aut rallum Tat.
prae-dnlci«, e, adj. fehr ftt&, feht angenehm
*decua, frox.
prae-dürus, adj. 1) jept hart corium. 2) feht
abgehärtet, träftig ’tempora (Scpläfe), »Cor-
pora, ’homo praeduma vinbua, -f-marea.
prac-emtneo, 2, f. praemineo.
prae-do, 4. 1) eigtl. ooran:, ooraudgehea
Komam; falqm Oor ie.; bilbl. naturä praeeunte;
ffamam aui juoortommen. 2) ald t. t. mit einer
(Sibed=, ®ebetd= ob. IBeihformel Oorangehen, eine
gormel Dorfagen carmen, vorba, fiusinran-
dum, faaeramentum; alcui; ( Flaut.) praei ver-
bia, quid via. §itro. a) über!) Dorfagen,
liefen, sfingen alcui voce, quid iudicet. b)
(feit) Dorfthreiben, Oerorbncn, ut (mit' de-
cemviri praeierunt Iäv. 43, 13, 8
praefitlo, önia, f. [praefor] 1) als t. I. bie »or
einer rcligiöfen ob. politifchen fjanblung ge>
fprothenen Singangdmotte, bie Sorformel
aacrorum, donationia, ffetialium. 2) +Sor--
loort, Einleitung (Dgl. prooemium).
praefeetüra, ao, f. [praencio, praefectua] bo4
Sorfteher:, Suffcheramt (f. praefoetns), hn
©rioatleben über eine CiOa Flaut.; im Staat*
leben, morum (fpäter 0. ber Senfur gefchitben).
fannonae, tpraetorii, (fpdt) praetorio, +vigi-
lum, -furbia; fbaSKommanbo übet bie Iruj'
pen ber ©unbedgenoff en cqnitum Gallorum,
alarum; höhere 0 ff ijierftelle beim ^eere in
ben ©rooinjett; praefecturam jtetere; niultoron)
conaulum praetorumque praefecturas delata« aic
accepit, ut etc.; indbef. <i) eine o. töm. ©ehörben
u. nad) beten Sbiltcn ocrmaltete Stabt in gtalie*.
Kreidftabt mit röm. ©ürgerrecht. ft) S r o
oin jialocrmaltung; tSermaltungdbifirilt,
Statthalterfthaft.
praefectus — praefor. G37
praefectus, i, m. [parfic. B. praeficio] Sorgt: prae-fSrox, feröci«, adj. fepr tnilb, p i p i fl , nit:
fegtet, ©orjteper, Buffeper, ©cfepläpa: geftüm legati.
ber, Bnfüprer, Beamter, m. gen. u. (meift prae-ferrätus, adj. eigit. Born mit 6ifen befcplagen,
Borfl. u. nacpfl.) m dal , abfol., oppidi; provin- bat), übrrtr. in ©anben (Ketten) gcftplngen
ein differta p. atquo exoctoribus; quod prae- tribunus Flaut.
terea naviurn longarum habebat, quaeston, lo- prae-ferrldus, adj. 1) fepr gei& f balneum.
gatis praefectisque distribuit; quasi praefecti 2) bilbl. gang glüpenb ira Lir. 9, 18. b.
iibidinum suarum; gymnasii, moribus malte- prae-festino, 1. 1) ju f et) r eilen, fiep ilber =
rum Plaut.-, ut mulieribus p. praeponatur Oie.; eilen deficere Liv ; *praefestinatus (Boreiliger)
custodam, frigilum, annonae , frei frumenta- ictus. 2) oorbeicilen Thermaeum sinurn Tac.
riae ®etteibeauf(egtr, ber für bie SerproBiantie= ann. 5, 10. [ begängniffen gebungen Flaut.
tung Som# gu forgen patte; urbis ob. (rneift praeflca, ae, f. ba« Klageweib, bei 41ei<hen=
nacpll.) urbi fflounerneur ber Stabt Koni, praeficio, feci, fectum, 8. [prae facio] fmb.
SteHoertreter beb Königs ob. Konfulä in feiner übet et», fcfjen, einer Sache oorfepen, jmbm.
Bbmefenpeit; in ber Kaifergeit ftepenbe* Bmt mit baS Kommanbo, bie ©crwaltung einer
befonbeter 3uriSbiftion ; iuris ein jebeSmal iHccpt Sache geben, jmb. mit etW. beauftragen alqm
fpreepenbet SJecemOit Liv. 3, 33, 8; faerarii lt. pecori, classi, provinciae, bcllo gerendo, prae-
aerario; feastrorum u. castris ber ßagermeifter ; sidio navibus, imjieratorem bello; alqm inexer-
fabram £pef be* ©eniemefen«, tpraet-orii ob. citu ein Kommanbo, eine ßffigierftetle geben;
praetoriarum cohortium; bag. fcohortis (prae- fquotiens ob ferias Latinas praeticitur , qut
toriae) ßffigiet; flegionis; classis Bbmiral, navis consulare munus usurpet ; sacerdotes suos
Sch'ffölapitän; pl. überl). Zruppenanfiipr er, cuique (■= sacris cuiusque) deorum Liv.; alqm
ßffigiete Cats. b. O. 1, 39, 2; aud) ©efept«: quaestioni.
habet einer Bbteilung Bu;iliartruppen u. prae-fidens. tis, adj (feit.) gu fegr oertrauen b
brr Seilerei equitum (im auch bl. p. homines sibi p.; ‘exsultantem te et p. tibi.
Cat», b. (r. 4, 11, 6); cohortium auxtliarinm, prae-ftgo, 3. 1) Born anheften, botjieden,
falae, fcohortis; bei anbern Nationen parti co- ripa erat praefixis (burdj oorn am Ufer einge=
piarum; Statthalter fbei ben Sömem Aegypti; fchlagene) sudibus munita; »capita in liastis
bei ben ©trfern Lydiae, loniae totiusque Pbry- fteefen auf k.; tcaput praefixam hastao; *pup-
giae; ßberbefeplSpabet ber Zruppen afiatifcher pibus arma b. i. jum Kriege rüften. 2) oorn
Könige, ffelbgert regis. mit etm. oerfehen, befchlagen iacula prac-
prae-fgro, 3. 1) oor:, Botan:, BorattStragen fixa ferro; asseres cuspidibus praefixi; pluri-
insignia laureue, spolia, flauream, lanceas dex- bus aere aut ferro praefixae (erant) hastae
trfi, fignem altaribus auf ic.; ’manibus vittas Curt. ; *ora capistris = HJtaullötbe anlegeti Verg.;
et verba precantia; fstatuam Circensi pompa; auch "burepbopren latus prae&xa reru.
ftitulnm; *manus cautas oor fich halten (im prae-fluio, 4, norher beftimmen, feftftellen
Zunietn, wenn man etm. fucht); ardentem fa- alcui alqd, dient; prae&nito (all.) nach ®or =
cem; im ©ilbc alcui aut ad audaciam ferrum fchrift, loqui Ter.
aut ad libidinem facem; fasces praetoribus; prueflscine ob. >0], adv. [prae-fascinum] (oorfl.
bilbl. a) clarissimum lumen menti tneae; suam u. fpät) ohne ©erufung, unberufen (um bie
vitam ut legem suis ciribus ooranleucpten taffen. ©efepreiung abguroenben, wenn man etm iRüpm=
b) gur Schau tragen, an ben Zag legen, (upeS ob. ®utc« B. fich felbft auSfagte), ohne
offenbaren, oerraten avaritiam Cic. p. Hose. IHupm gu metben p. aixerim Plaut.
A. §. 87; sensus aperte Plane, in Oie. ep.; in prae-fiöro, 1. [prae u. flos] (fett ) Bother ber
▼ ultu habituque insignem memoriam ignomi- ©löte berauben, bilbl. gloriam eius nctoriae
niae acceptae Liv.; iudicium fiugern Liv. ; praefloratam ad Tbermopylas esse Liv.
haec eius diei praefertur opinio (man äuffert tc.j prae-fluo, 8. oorbeif liegen in infima
ut — existimarent Cats. b. c. 1, 47, 1; ’nanti valle, latere urbis JAv.; m. acc. *regna Dauni;
frans hominem er erfepeint 0. ber Stirn an alb *Tibur, feastra.
ic.; öfter tvultn dolorem anirni; vultus tuus *prae-födio, 3. 1) oorn, b. p. oor etm. graben,
nescio quod ingens malum; modestiam; quo- einen Staben jiepen portas. 2) oorper ocr--
«lammodo in dicendo nobilitatem suam; auch graben aurum.
tetro. ootfepüpen odio suo speciem pietatis; prae-for, dep. 1. (feboep in biefer erften ©erfon be«
titulnm ofticii sollemnis occulto sceleri; Graeci praes. u. einigen anbern {formen ungebräuchlich)
quaesitissimis honoribus vetera auorum dicta 1) Borgers Bor etm. anberem fageu, münb:
factaque. c) in ber Scpäpung oorangepen lafjen, licp ob. fcprifttich oorauSfcpicten, bej. al« t. t.
oorgiepen, ben ©orgug geben alqm sibi, ber 9ietigion«fpracpe 0. religiöfen ob. feierlichen
otium labori, *honestum utili, fAtbeniensium $anblungcn maiores nostri Omnibus rebus
virtus ceteris (fl. ceterorum viiiuti) praelatn; agendis, quod bonum fanstum felixque esset,
•invidit praelato honori bie ®pre be« ©orgug«; p. ; sollemne carmen precationis; *divos, *meos
auch liebet mollen Gallorum quam Komano- Mames oorper anrufen, auep Oorläufig ertlä:
rum imperia Caes. b. ß. I, 17, 3; *m. inf.; se ren, m. acc. e. inf., Curt. 8, 4, 20; al« Sor=
legionariis militibus fiep perBortpun Bor Wort, ©otbemerfung OorauSfcpicten, Botan =
Caes. b. G. 2, 28, 2; qui virtute belli omnibus gegen taffen quae de natura deorum prae-
gentibus praeferebantur Caes. b. O. 6, 54, 6. fati sumns; honorem p. ob. dicere oorper fageu
2) pass, oorbeieifen, =reiten, =fapren prae- 'mit Stefpett ob. mit (Ppren gu metben’ (al* ®nt>
lati hoste», praeter castra, (acc.) castra, alto fcpulbigung für ein niept gang fcpicflicpe« S8ort);
naves lAv. ; praelatus equo Tac. 3)Bormegnep-- pauca; in parte operis mei m. acc. c. inf. 2)
men, anticipierendiem tiiumphi JAv. 39, 5, 12. oorfagen, :beten carmen Liv. 5, 41, 8; agm
G38 praefracte — praemeditatio.
ließ quemadmodum cordi esse <livis, carmini-
bus (abl.) praefarentur (decemviri) Borjagten U.
bamit B or i d) r i f b e 11 JA». 22, 1, 18.
praefracte, adv. [praefractus] uit beugsam ni-
mis p. vectigalia defendere Oie. off. 3 §. 88. —
praefractus, adj m. comp, [partic. B. prae-
fringo] tp. b. SHebnct abgebrochen, ftßroff
Theodoras praefractior Oie. or. 13, 40.
tprae-frigTdtia, adj. febr lall,
praefringo, fregi, fractum, S. [prae-frango] Born
abbrechen hastas, comu galeae, praefracto
rostro (navis), flbertr. fprimam aciern.
prae-feilcio, 4. eigtl. Born ftiißen, bao. tp. 1 . (Plaut.)
alb ©tüfje unterfeßen, jebrauchen alqm
suis negotiis; praefulcior miseriis bin umgeben
Bon ic. 2) illud praefulci atque praemum, ut
etc. baue Bor, baß Oie. Att. 6, 13, 3.
prae-fulgeo, 2. 1) ßerorftraßlen, -giönjeu,
-leuchten, = feßimmctn ’pellin praefulgens un-
guibus aureis, *nitor zmaragdi collo tno; t°P'18
praefulgena. 2) ftp. glänjen, {ich auSjeieß*
tcen consulari decore, oxorcitus tot victoriarum
glorii praefulgens; Casaius atque Brutus eo
ipso quod etc.
prac-gellclu», adj. {ehr falt Alpes Lin.
prae-gestio, 4. ({eit.) auSgetaffen, in §etjenS=
luft {ich fteuen animus p. iam viderc; *iu-
yenca ludere praegestiens in udo salicto cum
yitulis.
praegnans, ntis (Plaut, u. Spät, auch
ätis), adj. [prae-genoj {chmanger, trächtig
uxor, soror, canis; feßerjß. (Plaut.) plagae tiidp
tige; sühnt, pl. f. , Plin. ep
prae-gricYlls, e, adj. feßr hager P- et incurya
proceritas Tue. ann. 4, 57.
tprae-grandl», e, adj. überaus groß oculi.
prae-grfiTis, e, adj. {ehr {dfiBet *onus; +cibo
vinoque; +curruB; Ip. a) feßr feßtoerfällig cor-
pore JA».: tagmen nec turbft nec sarcinis. b)
tiepr läftig. btiidcnb alcui, imperium, ve-
teres et p. afflixit.
prae-griro, 1. 1) träne, {ehr belaftcn, be =
{chtoerett scuta praegravata inliaerentibns (te-
ils); tp. a) {ehr feßiBer aut {mbm. ob. etto.
laßen, jmb. ob. etto. nieber=, ju S3oben
brüefen exonerare turba praegravante (fibet--
(äftigen) regnum Liv.; *animum. 6) ü b c r 10 i e =
gen, octbunleln artes infra se positaa. 2)
i« trän», tp. übertoiegenb {ein, übcriBicgett
cetera facta dictaqne eius.
praogredior, gressus «um. dtp. 3. fprae-gradior]
1) oorangeßen, Rieben, = 1 omntenpraegressos
consequi; ) alqm peclibus toto itincre; pleon.
priorem JA». 2) Borbeigchen castra JA».,
lines Tac. $a0. pracgresslo, önis, f. (|clt.) baS
SS orßergeßen errantinm stellaruni cursus, p.
(pl. S orrflcfeti) , institiones; übertr. causa»,
praegustätor, öris, m. [praegusto] ber Sot--
lojler, bet Die ©pcifeit u. Wetränfc an ber fai
(etl. lafel Borher foflet Suet., flaff. nur bilbl.
libidimim tuarum Oie. — prae-gusto, 1. B or--
her toften *cibos, (Just.) potum; praegustata
praelilbeo, 2. Plaut. = praebeo. [potio.
prac*18ceo, — 2. Bor ettn. liegen campus, qui
castra praeiacet Tac. ann 12, 36.
prao-iüdTclnm, ii, n. 1) als gcrichtl. t. t. baS
Dorläufigc Urteil, bic Borläu{ige 6ut-
{cheibung, Slorcntfchcibung, bie einer {päte<
ren ffintjeßeibung als Diorm bienen lann ob. muß
de quo non p., sed plane indicium iam factum
pntatur; damnatus iam erat dnobuB p. ; p a
se de capite C. Verris per hoc indicium nolle
tieri; bah- außerhalb ber ©erießtsfpraeße, bie
SSorentfdjcibung, baS Borgreifeitbe urteil,
Vorurteil p. rei tantae auferri eine {o nichtige
©alpe im BorauS ju ent{cheiben, ber ©ntjcßeibunc
Borjugreifen JA». 8, 40, 1 1 ; sine p. (ohne baß k.
Borliegt) dicimus causam Ourt. 2) meton. maß;
gebenber SSorgang, maßgebenbeS Sei{piel
vestri facti; pl. Africi belli bie einen feßlimmen
StuSgang besprechen ben Sreigniffe be« ic. ; tut er
praeiudicio luyarem ; fin p. (als Sorjeießen1
aliquot criminibus acceptus est; fvictoria buiu,
yel illius pro p. accipitnr.
prae-lüdlco, 1. als geridhtt. t. f. eine oorgäti:
gige gntfeßeibung abgeben, einen oorläu
figen ©prueß fällen de maiore maleficio; re
semel atque iterum praeiudicata ; nihil prae-
iudicatnm; partic. praeindicatum, i, «. — prae-
iudicium 1). 2) partic. praeiudicatus im Doranl
entfeßieben, beurteilt eventus belli; opinio
Borgefaßte äßeinung, SSorurteil; pro praeiudi
cato ferre für etto. im BorauS gntfcßicbenr-
ßalten JA».
prae-ifiro, 1. Borßer unterflüßen aflfectam
tidem (Jtrebit) alcis unfteßer b. Tac. hist. 3, 65.
prnc>läbor, dep., 3. oorbeifcßlüpfen, ^fließen
*piscis; *m. acc. Alphea flumina rotis Borbc.
faßten.
prae-Iambo, 3. oorßer beletfen Bor.
prae-Iantns, adj. (felt.'i pracßtliebcnb Suet.
fprae-lägo , 3. oorbeifegeln Campaniain Tac.
prae-ltgo, 1. 1) Born anbinben faeces virgs
rum atque aridi sarmenti cornibus boum JA r.
22, 16, 7. 2) f etto. mit etto. umbinben; ins
be{. jubinben ob obyolutum est folliculo et
praeligatum Oie. de inv. 2 §. 149; tp. feffels
bejaubern pectus Plaut.
praellnm {. proelium.
prac-Iongus, adj. (eßr lang gladius Liv.
prae>löqnor, 3. 1) ffin SJortoort ooraue
feßiefen de alqa re, longiore epistnla. 2) in
BorauS fagen Plaut.
prae-luceo, 2. Borleucßten ignis facinon
Phaedr.\ (Ipät) praelucente funali, feerya-
praelucens; bilbl. a) amicitia bona spe p. in
postcrum läßt burtß bie ic., rodeße fte erregt, bie
ifuhmft in ßetlcm Bicßte crftßeinen Cic. Lat!
S. 23. 6) fiberßraßlcn, flbertreffen *nnUus
praelum f. prelum. [sinns Baiis.
praelüslo, önis, f. [praeludo] (feit.) Sor jpid
Plin. ep.
praelnstris, o, adj. [prae-lnx] feßt aitfeßnlid).
ßoeß, «. pl. baS Sonteßme, £ioßc ber SBelt; sae-
vum praelnstri fnlmen ab arce venit Or trii!
3, 4, 6 f.
prae-mando, 1. im BorauS aufttagen, be
ßellen puerum Plaut., m. nt Vatin. b. de.
fam. 6, 9; praemandatis requisitus ßedbrief-
ließ Bcrfolgt.
praemätürö, adv. [ praematurus] früßjeitig
Plaut. — prae-miitiirus, adj früßjeittg de-
nuntiatio Plane, in de. cp.; montis Haemi
hiems Tac.
prae-mödfcätns, adj. (feil.) Borßer mit 3“°'
bermitteln oetfeßen Ov. her. 12, 15.
pracmödititlo, önis, f. [praemeditor] baS Sec
ßerbebenlen fatarorum malornm, diuturna.
praemeditor — praeparo.
639
— praemeditor, dtp. 1. etio. Bolzet beben*
fen, auf etm. ftubicren, {innen quo animo
acceilam; prius p. Liv. 5 m. acc. e. tnf. ; paus.
mala praemeditata.
prae-mercor, dtp. 1. (Plaut.) oorper taufen,
praemätuentt, tis, adj. [praemetuo] Dorier
fürcptenb doli Phaedr. — praemetuo, 3. (feit.)
uoraub fürchten, im »oraub in {furcht fein
alcui Cat», b. G. 7, 49, 1 ; * Uran», infeatos
Teucros.
praemlneo, 2. perborragen Sali., m.
acc. öfter b. Tat. | bcbingen Suet.
praemior, 1. [praemium] fiep Belohnung aub*
prac-mitto, 3. Borntcb*, »orfcpicfen, »oraub*
arpen ta f f e tt equitatum, impedimenta; opne
Objett ad cos equites etc. Cat», b. G. 4, 11, 2;
m. acc. c. inf. ooraubmelben laffen b. c. 2,
20, 6; tp. frocem, fhaec favorabili oratione.
praemium, ii, n. [prae u. emo] 1) bab ®or =
aubgenommcne, Sott eil, Sorrent, ®orgug,
<8unft, flubgeicpnung, pl. Qi abcit, bie man Bor
anbetn beftpt, ©epmucf, 3*ttbe legis praetnio; re-
fertus Omnibus p. donisque fortunae; hederae vic-
tricis; doctamm hederae proemia front) um;
*®eutc pugnac; epectat sua p. raptor; p. ferro
domo; leporem et grnom incunda captat p. 2) Sc *
lopnung, ®reib, 2opn (alb Sprengabe) laboris,
officii, yirtutis, pecuniae an (Slclb, rei pecuniariae;
id, ei quo etiam praemia landis (bie im Sobe bc-
fielen, 2ob jum üofjn) essent petenda; p. mis-
Hionis ferro mit Sntlaffung belohnt werben;
praemio alqm afGcere, donare; alcui p. dare,
tribuere, deferre, persolrere; p. proponere, ex-
ponere (aubfepen, um babutcp gum ftanbeln an»
gutegen), ponere, constituere; p. consequi, me-
rere, *eapere, *accipere, *ferre; alqm praemiis
exciiare, praemio elicere (alqm, qui etc.); (Liv.)
si sibi praemio foret wenn er belohnt mürbe;
( Satt .) rerocavit praemia coronarum bie mit
Sen ben Siegern erteilten Zangen Bctbunben
waten u. bie er epemalb fid) ucrbeten Ijatte;
•frondentia p. yatum B. CSpf)err ; * Venen* (mie
däpo Borgugbrnnjc ftinber; B. einer
Serfoti multorum portus, sinus, p. l’lin. cp. 8,
12, l; pl. betopnungbmerte Xpaten, 4>el =
bentpaten magna Verg. Atn. 12, 437; ironifcf)
•bie ©träfe, pl. facti. [Oie. Juso. 4 §. 64.
prae-mölestia , ae, f. »orläufigc Seftfjroerbe
prae-mölior, dtp. 4. Borberciten, an etm.
noraub arbeiten rem Liv.
prae-inöneo, 2. Borbet erinnern, mahnen,
warnen, m. ut, fne ; fm. bl. conj., *m. quod;
feub exemplo (— exemplo propotito); B or l)f r =
fagen, an, (eigen ffutura, »arma etc. nefas;
•vates m. acc. c. inf. 35a». praemönTtus, us,
m. (feit.) Sorerinn er ung,3Bcibfagung *deüm.
praemonstrator, öris, in. | praemonstro | iibertr.
ber Slnleitcr Ter.
prae-monstro (praemostrot, 1. 1) (Plaut.) Bor-
per jeigen, angeben docte; qnid fabuletur;
tibi, ut (mie); bene alcui alqd. 2) Sorbet an*
geigen, =fagen, roeibfagen.
prae*mürlor, dcp. 3. *+Bor ber 3E*t fterben;
tp. praemortui iiun est pudoris fein Schamgefühl
ift fchon gang erfiotben IAv.
prae-münio, 4. 1) eigtl. Bormauern, -bauen
non praemunito ynllo; tp. ctTO jur Sertei*
bigung glcichfam alb Sollrcctt Borbauen,
D ornubfehiefen quae sermoni, quae ex accu-
satorum oratione praemuniuntur. 2) Born bc-
feftigen, Bcrfepangen, ocrmaSicn aditus
wagnis operibus, loca, [sthroum; bilbl. genns
dicendi praemunitum, fantidotis praemuniri.
3)a». praemünltlo, önis, f. bab Sorbaueu beb
SHebncrb, bie Serroahtung alb rhet. gigur sine
ulla p. orationia.
prae-narro, 1. gu»or ergäplctt Ter.
prae-näto, 1. übertr. *BotbeifIiefeen amnis
domos.
Praeneste, is, n. (*aud) f) Stabt in Satiunt, i.
Saläftrina. 35a». -stinus, adj -, subst. >81101,
örum, m.
prae-niteo, 2. *bilbl. Überzahlen, tibi itt-
nior liebenbroütbiget erfcheint alb bu Hör.
prae-nömen, Inis, n. brr Sorname, bet Bor
bem ©cjchlechtbnameu ftet)t, g. 93 Marcus; +ber
Bot bem 9!amen ftehenbe Xitel.
prae>nosco, 3. »orher fennen lernen, er*
fahren alqm Plaut., fhtura Oie. ; *promiasum
sibi caelum; *to famä, praenovimus.
prae-nötio, önis, f. ber Sorbegtiff einer Sache
(xtHrjitnf beb ßpitur) Oie. n. d. 1 §. 44.
prae-nuntio (nicht praenunc.), 1. »orpet »er*
fünbigen, melben, angeigen futura, de ad-
yentu hostium.
prae-nuntius (nicht praenunc.), ii, m., -tla, ao,
f. 8 orher »et lünbig er, =in, Sorg ei eben,
91 ng ei g e stellae p. calamitatum; inquisitio p.
repulsae; p. üagitii blanditiae Tac.; *ales p.
lucis; ‘Fama, tanti p. luctus.
prae-orefipätlo, önis, f. fpraeoccupo] 8ut)0t*
einnahmc Nep. Eum. 3, G. — prae-oecüpo,
1. l) Bothcr (Bor einem anbem) einnehmen,
befefjen, fiep bemächtigen locum, castra,
Macedoniam, iter, socios; tp. omnia aecusator;
animos timor; partic. perf. pan», p. (BorljeT ge*
lähmt) animuK timore etc.; p. (im »otaub Ber
pflichtet) legatione ab Pompeio; p. iam ante ab
Hannibale animos IAv 21, 20, 8; p. non auri-
bus magis quam animis ab Eumene IAv. ; famä
et maiestate Macedonum p. ad (burch bab Sor
urteil für ic. aeftimmt gur) spemendam originem
noyi regni IAv. 2) guoorfommen, überra*
fchtn alteruter alterutrum; pracoccupari ad-
ventu alcis; m. inf. ferre legem eher an bab
Soll gn bringen fuepen IAv.
prue-opto, 1. lieber wählen, wollen, illos
sibi quam ros dominos; (feit.) m. inf.-, (Ter.)
m. acc. c. inf.; einm. (Plaut.) m. ut; oorgichen
eqnitis filiam nuptiis generosarum; suas leges
Komanae eixitati,
prueparäli«, önis, f. [praeparo] Sorbcreit'ung
gu ctm., Stiftung diligens, prorisio animi et
p., f subita. — prae-päro, 1. im Beraub gu
bereiten, rüften, in ftaub fepen, »orbcrei =
ten, Borber gu etm. anftelien naves; naves
ad incendium praeparatao gu Sranbetn cinge=
richtet; *ulmos pflegen, befchnciben; hortos, com-
meatum, res necessarias, fclassem, f insidias,
tprofectionem, t‘rguam Borper anjepaffen, so ad
proelia, fse proelio, tventrem epubs; fpecunia
stipendio ingonti (näml. solvendo) praeparata;
primoribus patrum splendore gratiaque ad pe-
tundum praeparatis baburep bah fie ic. gut St
Werbung aufboten; oratio praeparata ftubiertc;
yocem ben Sortrag einer 8iebc ftubieren Plin. tp.
2, 1, 6; *bene praeparatum pectus burep weife
Septett auf alle SSecpfel beb Qlltitfeb gefapt gc=
Ü40
praepedimontum — praesagio.
madjt Hör. ; ex praeparato, ex multo ante p,
mit Corberettung ic. IAv.
prae-pädimentura, i, n. [praepedio] (fett.) 4>in =
6er nt« Plaut. — praepedio, 4. [prae-pes] 1)
uorn oerroideln, feffetn praepeditus latera
ferro Plaut.-, fpraepeditis Numidarum equis
getoppctt; bilbl. sese praedfi fid) ouföalten, b>n-
betn burd) IAv. 2) hemmen, orrbinbern
•| praepediri valetudine ; lasaitudo ac vulnera
fugarn; fverba sua praepediens ftotternb ; quas
omneB (bonas artes anirni et corporis) avaritia
p. madpe uuroirtjam; aliquoties dicere incipien-
tem lacrimae; fetiamsi praepeditus sit m. inf.
prae-pendeo, 2. oorn b'tabbangen Cats.-,
serta Prop.
praepen, petis, ndj. [prae-peto] oorauäflie*
genb, t. t. ber !lngurfprad)e, b. ®ögeln, bte Bor
bem äfeobacbtenben tierfliegen, bebeutfam, glüct=
tid), avis u. ȟbst. bl. p.; tp. f cbneilf liegenb,
eiletib *deus; *p. pennis; *subst. citt größerer
SJogel anniger lovis (b. 2t bin); Medusaeus,
25egafu«.
prae.pilätus, adj. [prae-pilaj Born mit einem
Rnauf Berfepett missilia IAv.; fpilurn.
prae-pingnU, e, adj. fehl fett »solum; fn.
^erfonen.
prae-polleo, 2. febr mächtig fein, »iel
»er mögen gens divitiis, vir virtute praepol-
lens Liv.; quibus (Langobardis) odditis prae-
pollebat batte er ba« Übergewicht Tat.
prae-pondero, 1. ftajf. nur bilbl. übethriegen
neque ea volunt praeponderari honestate de.
prae-pöno, 8. [perf. praeposivi Plaut.] 1) Bor>
an:, Dorf eben pauca (scribendo); ultima pri-
mis Hör. ; fronti olivam befrüttjen; causae prae-
positae bie Dorljetgeljenbcn, Borger angeführten.
2) über etto. ob. jmb. fe|cn, fmb. einer Sache
oorfeben, für ob. bei etto. attflellen alqm
bello, bibemis, navibus, fclasst; provinciae
(at« Statthalter), rnedia acie alqm jum 2tnfüb=
rer in ic. matten; alqm in laevo cornu; in ea
ora, ubi praepositns sum at® Söefeljlbaber an=
aeftetlt bin ; quae praeposita erat oraculo aacer-
dos; fcubiculo praepositus Ramnterbiener; prae-
positimi esse militibus; toti officio mantimo
M. ßibulus praepositus betraut mit »c.; praepo-
situs quaestioni. subst. fpraepösUus, i, m. ber
Sorgefejte, Sorftetjer, bef. Dffijier, Statt*
hatter; auch +pl. ft. praefecti praotorio; bilbt.
ooranftellcn, öorgiet)en se alten Ter., ami*
citiam patriae, urbem silvis; tu bst. praeposl-
tuui, i, n, gern -ta, örum, t. t. ber Stoifer, b.
Cic. al® Übnfebung be® gried). nfoip/piva =•
praecipua etc. j. praecipuus 2).
♦prae-porto, 1. oorantragen.
praepösTtio, önis, f. [praepono] 1) al® grammat.
t. t. ?lrdpofition. 2) SJorjieben, Sorjug
Oie. fin. 8 §. 64.
prae-postär®, adv. [praeposterus] seit ehrt (eigtl.
u. bilbt.). — prae-postfirus, adj. Berteljrt
gratulatio, + oratio, f ambitio, 7 obsequiutn,
’omnia naturae p. (entgegen) legibus ibunt; oer =
(ehrt banbelnb homines, tabellarii; noster
hic p. Imperator de. in Pis. §. 92.
prae-pdteus, tis, adj. f etjr mächtig, febt Biet
oermögenb viri, Carthago terra marique, ar-
mis Komanus; Iuppiter omnium rerum alle®
beberrfdjenb ; pbilosopbia; subst. pl. tu. bie
HKödjtigen
praepröpbr®, adv. fpraeproperus] fe!)r eilfer>
tig, etlig, tjaft'ß/ übereilt p. festin&re,
agere, raptiui omnia p. agere IAv. — prse-
praequam f. prae. [ Ov . m et. 4, V>\
»prae-queror, dtp. 3. Borber (tagen arolta
*prae-ritdio , 1. überftrablen signa rninora.
prae-räpTdiis, adj. fetjr rei fecnb gurges Liv;
fceleritas fluminum. [18, 86 mamu
prac-rlgesco , 3. Born erftarren Tae. an«
praertpio, rlpui, reptum, 8. fprae-rapio] 1 . tut
jmbm. glrithfam Bor bem Üfunbc tnegteiles.
-fthnappen, entließen, entreifjen illum tibi
Ter., *alcui arma, alcui laudem destinaUm.
beneficium populi, falcui victoriae societateo.,
fomnia incendio Dort) er oenoüften; indbef. a)Bot
ber 3eit entreißen, fid) »ueignen deoran
immortalium beneficium festinatione; (fpälj
immatura morte praereptus toeggerafft. b) in
Borati® Bereitein bostium consilia. 2) fit’
oerfeben« megnebmen codicillos.
prae-rodo, 3. oorn benagen, abbeigen digi-
tos Plaut. ; bamum (ben Söbet an ber Singel - Har
praerögitivus, adj. [praerogo] 1) juerft mc
feine Stimme befragt, nur al® publtcift. 1. 1
centuria ob. tribus bie Senturie (ob. Iribui), tu
in ben Romitien jufolge be® SJofe® juerft ftimmn
Sero, folgten bie übrigen ber in bem fRefultttr
iefer erften Slbftimmung tiegenben Sorbe beutan:
u. ftimmten für ba®felbe. 2) .Uva, ne, f. sl*
subst. a) — centuria oo. tribus p. b) bie Set
roabl militaris, comitiorum militarium, eqm
tum. ci gnnftige Siorbebeutun g, Sorbo«
Siorgeftbmad triumphi, voluntatis.
prae-rumpo, 8. (fett.) Born abbiecben, at
teigen, funes praerumpebantur rtffen ab, *rr
tinacula. S)ao. praernptns, adj. m. fcomp <
+«<p. l) Born abgeriffen, jdb/ abfdjüffig Iocö.
ripa, iugum, saxa, *nemus, *mons aquae p<t
jäb auf ba® Stbiff ftürjenb, toppidum, fdescei
sus, faltitudo; subst. n pl. fäbe< (teile ßrter
2) tp. audacia (icb überftürjenb (anbere : prorupU
jügello®) de. p. Hose. A. §. 68; fiuvenis aiuaio
praeruptus fdjroff, abftcftcnb ; tdominatio hart Tat
1. praes, praedis, m. ber S3ürge in t^elbfadgr
(Bgt. vas); esse p. pro alqo; praedea dare; p
ac praediis cavere popnlo IAv. 22, 60, 4; w
ton. ba® Seimigen, bie üffiter be® Sürgn
vendere p. tuos; in p. praediisque (ber o. tv
(tagten jetbft oerpfänbeten ffiüter) vendendis.
2. praes, adv. ■=- 2. praesto Plaut.
praesaepe (nicht praesepe), is, ». ; Bottt. -»aepei
ob. -aaepiSj is, f. [praesaepioj eigtl. iebe® ®etKjf
bah- 1) Strippe ad praesaepim Plaut.; ad prse
saepn Phaedr.; oeräd)tI. * lifcp, SlabtUBJ
2) Statt, Siürbc in praesaepibus Verg ; äbem
intra praesaepis meas ipau® Plaut. ; verur.
audis in praesaepibus in licbetlidjen ^idafor
de. ; »praesaepibus (b. ben ©ienentörben) artest
— praeaaepio (nicht praesep.), 4. oorn sei
jüunen, Berfperren, aditus atque itinera doo
maximis detixis trabibus, omni aditu pnr
saepto Caes.
prae-säglo, 4. (Plaut, auch -or, dtp. 4.) 1) n*
Sorempfinbung, 2tbnung B. etro ba*e>
etro. ahnen animus milii alqd mali Ter.,
animo IAv. ; P. Scipionia velut pracsagiester-
animum de fine belli Liv. 29, 10, 7. 2) a|M>
praesagitio ■
BorauSfeben taffen exiguitas copiarmn re-
cessum Cael. in Oie. ep. Xab. a) praesügitlo,
einig, f. (fett.) '-Borcmpfiitbuitg, St^nung.
HbnungäBermögcn. b) praesägluni, ii, n.
t) Siorciupfiiibung, Ahnung *vatum, fma-
loruiu. 2) SSorbcrjaguitg, »Bcrfünbiguna,
SBeiSfagung; ba$ Dorberjagcnbc * o t j e i f e tt fTi-
berii de Servio Oalba; fequorum p. ac moni-
tus; totale (B. feinem Sf tdfal), pl. fmortis,
*meae linguao.
proe-sigus, adj. l)*oorber empfinbenb, ab»
nenb mena mali. 2) Botber anjeigenb, n>eis =
fageub *fulmen, fresponsa.
prae-sclo, 4. (fett, ooitl. u. fpät) Berber toiffen.
Xao. a ) prae-scisco , — — S. (inchoat.) Bor»
bei erfolgen, etfabten vulgi animos Verg.;
quam quiaquo provinciam haberet Liv. b)
praescias, adj. oorber Wiffenb ’irabris, *fu-
turi, tperieulorum, falqm rectorera et p. palam
habere.
prae-seribo, 3. 1) ooranff reiben, ((brifttid)
Dörfchen nomen libro; auctoritates praescrip-
tae f. auctoritas 3) b)\ *sibi nomen; bat). (Tue.)
jurn SJormanb nehmen fruatra Arminium,
t’uhbram praeaeribi; praescriptum Vespaaiam
nou en. 2) tp. a) fjur Kafabmung Borjeif =
nen, bitbl. formam futuri principatus; *btltie»
ten carmina aleui. b) Bor fdjieibcn, Berorb»
nen, Borbex beft»mmen, jur Kaf af tätig,
jur SSarnunj) belannt ntafen, einff ätfett
(nicht febteebtbin — praecipere), civibus iura;
populo Homano, qaemadmodum buo iure utc-
retur; de officio imperatoria; fse ibi futurum,
ubi praeacripBerit; m. ne; fpraeBcriptum fuisae
Macroni m. inf.; inäbrf B. Kef «gelehrten ein
0 u t a f t e n nach ber Sorffrift be« ©efebeü ob»
geben Trebati , quid faciam praeaenbe Hör.
$00. .4) praescriptlo, önis, f. bat Äf orfdjieibcn,
bob- l) Übetfcbrift, Xitel, Eingang einer
öffentlifen Urfunbe (moju teilt bic oorangeffrie»
benen Kamen, teilt ein alt Sinteitung oorauS»
geffidter ftniiug aut ben SBorten , womit bet
iöorff tag empfobten worben war, gehörte) legis;
senatua conaultnm eä p. eat; f tribuniciae po-
testatis. 2) Sorff rift, Serorbnnng naturae,
rationis; in haep. semihorae Sief cfjränfung auf ic.;
•sine p. (Söorberbeftimmung) generiB aut numeri.
3) (fett.) ber Siormonb honesta Oats. b. e. 3,
32, 4c att jurift. t. I. Sinrebc, ©inmenbung,
pl. p. cautionumque Oie. or. §. 141. B) prae-
scriptum, i, ». l) *bie oorgcjeif tiete, be«
ftimmte ©tenje intra p. 2) ißorff rift, Ser»
orbnung iegum; omnia agere ad alterius p. ;
p. (pl.) servare, dare.
prae-seco, 1. Born abfebneiben crines; ad
praeBectum unguem f. unguis e). S)a 0. prae-
segmen, Tnis, ». fpraeseco] bat Abgtff nit»
tene, ber Abfall Plaut.
praesens, tia, adj. nt. comp. u. mp. [prae-sum]
gegenwärtig, anmefenb (perfönlif , felbfl,
t>. unmittelbarer ©egcnmarti, B. ber $eit,
gegenwärtig, jepig, bergeitig ad id golum,
quod adest quodque p. est; p. (perfönlif)
adesse; p. tecum egi; p. alqo, exercitu, prae-
sente ibug in ihrer fflcgcnW. Plaut. ; *p. tibi
(bir, beut noch unter ben üebenben weitenben)
largimur honorea; *p. (auf Sr ben) divus liabe-
bitur Augostus; sermo ntünblifei; tempus,
periculuin, perfugium für jept ; *p. tempore
$eini<ttn, tot bfiitfd*« SltjllItDilrtfrb 6. Slug.
— praeses. 641
ie^t; in n. tompus, in praeaens für ben Singen»
bltd; fad p. tempus, fad praesens; subst. nihil
nisi p. (n.) et quod adest; taedio praesentium
(«.) ber ©egeilWart (fflgf. Status pristinus rerum)
Liv. 3, 27, 3; praesentium oam consultationem
esse tommc benen ju, welche fif an Ort u. Stelle
befänben Liv.; in praesenti bei ben gegen wärt i=
gen Umftänben; fastidio praesentium (ber ihn
jur Seit umgebenben) accensus est Ourt. 8, 3, 6;
praesentibus (».) aequum jufricbcn mit Hor.\
ex praesentibus (».) tutius visum Curt.; ge
riftl. t. t. advocatum in rem p. venire ficb an
Ort u. Stelle Bcrfügen; fibertr. falqm in rem p.
perducere; fin rem p. excurrere; in re prae-
senti an Ort u. Stelle. Sntbef. a) äugen blid =
lieb, fofortig poena, diligentia consulis; de-
cretum; spem p. deditionis sustulit; p. facul-
tatem insequendi sui ademerat; pecunia batet;
•mors; *p. Marte (Jhiege). b) fcijnell Wirten b,
wirffam, träftig, hilfreich, beiflebcnb auxi-
lium; memoria praesentior lebenbiger, *tutela,
*p. (Bermögenb) m. inf.; tan tu 8 et tarn p. deus;
illud vero nonne ita p. est ut jeigt ficb barin
nicht fo fiibtbar ein Singriff beä göttlichen ffial
tetiä, bah Öic. Cat. 3 §. 21; *qui te — praesens
(belfenb u. ratenb) hortatur et aptat; *si quid
praesentius (©elcgenere#) audes. e) äugen»
fcheinlicb, offenbar insidiae, fructus, *ora.
cl) bringenb, p. bello im Xrauqe beö ÄriegeS;
iam praesentior (bringenber) res erat, e) ent»
fcbloffen animus, p. animo uti et consilio, *si
cui virtus animusque (Siut) in pectore p.,
f animo praesentissimo , *animo praesens,
praesenslo, önis, f. [praesentio] $$ orentpfiit»
bung, Khnung; auch pl.
fpraesent&neus, adj. [praesens] fähnell mir»
tenb venenum. — praesentärlns, adj. [prae-
sens] (Plaut.) ■=» praesens, malnm est p., anrum,
argentum; p. argenti minis numeratis.
praesentla, ae, /. [praesens] 1) ©egenmart,
Kitwefenheit, ©rfebeinung vitare p. alcis;
pl.; ipsorum deorum saej>e p. bic oftmaligen
Srfcbeinungcit ber ©ötter, *numinum; animi
©eiftcJgcgenmart; in praesentia jept; in pras-
sen tiarum f. impraesentiarum. 2) *unmittel»
bare ®irlung, fchlagcnbc Sraft veri.
prae-sentio, 4. oorber empfinben, fühlen,
Borauö ahnen futura, nihil in posterum, plus
animo providere et p.
proesento, 1. [praesens] überreifen caput
aleui Aur. Vict.
praesepe, praeseplo f. praesaepe etc.
praesertlm, adv. [prae-ecro] juittal, befonberö
(bei Jpinjufüguug eine« wefcntlifen Umftanbe*) p.
cum, cum p., auf mit präcifex fiiitje, nos hunc
vivum — repudiabimus ? ]>. cum oranc olim
Studium — contulerit Archias etc. 'feineiwegS,
jumat ba’ jc.; ut ex oppido Thermis nuilum
signum attingercs, cum p. multa essen t prae-
clara 'waä um fo mehr ju Berwuttbertt ift, ba’
ic. ; nec vero ei histonam non scripsisset (Thu-
eydides), nomen eius exstaret, cum )i. fuisset
honoratus et nobilis 'fein Käme hat fif aber er»
halten, weil er ©cjfifte geff rieben hn|, ba er
jttmal’ ic.; p. si; p quod; p. (nof baju) cen-
sus equeslrem suminam nummonim Itor.
prae-servlo, 4. (feit.) Borjugömeife bienen
patri Plaut.
praeses, sTdis, [praesideo] I) adj. (Bortl)
4t
642 praesideo
idjütjcnb locus. II) subst. comm. 1) ©cftbujec,
8crtcibigcr rei publicae, tcmplorum; dii bie
Sdjnhgöttet bet ©tobt Liv. 8, 7, 1; *praeside
tutii deo ©i^ujgott; fp. Fersarum imperii deos.
2) Borfteher, Borgefchtet »belli (o. bet SRi»
iietöo i, fprovinciae Statthalter
pruesldco, sedi, joisum, 2. [prao-sedeo] eifjtl.
ooranfi&en 1) frühen, ocrteibigen, beden
hic ego tibi Plaut.-, huic imperio libertatiquo
communi; huic iudicio (0. Solboten), Callia sem-
pcr huic imperio, urbi, nullus exercitus Samnio ;
0. ©uttfjeitcn huic loco temploque; huic urbi
et rei publicae; fnaves quae Hellcsponto prae-
sident; fm. acc. Italiam utroque man duoe
classos; civium sociorumque manu« litora
Oceani. 2) bctt Borfih fabelt, befehligen,
beaiif jid)tigeit, leiten fActiacis ludia ot cir-
censibus, fspectaculis, tcertamini , fexercitoi,
flegionibus nostris, fAegypto, studiis deae;
qui (senalus) quondam Hörens orbi terrurum;
ad portas urbanis rebus (0. 'flompeju«) (kiff!, b.
c. 1, 85, 8; in agro l’icnno cum tribus legioni-
bus befehligen; fm. acc. exercitum, Pannoniam,
Medos; tiiäbef. fben SSotjih hobt'1 al® Jfonfut,
an bet Spifje be« Senate« ftehen; fsuftst.
partic. pracsulens, tis, m. bet Borfthenbe,
Botjlcher.
praex ldiärins, tulj. f praesidium fgurBebecfung.
bienenb, milites bie in Bejahung liegen Liv.
praesidium, ii, «. [praeses] ciqtl. bo«' Söorfijjen,
bef. gum Schuhe jmb«., baf). Schuh, Schirm,
Ipilfe alcui esse, proficisci praesidio; alcui
ferre praesidium; in fuga p. sibi ponere; loci,
silvarum; praesidio literarum wegen bet ©ilfe,
welche ba« SRiebetgefdjtiebene gewährt ; *o et p.
(Jpott) et dulce decus meum Hör.; inSbef. a) jebe«
§ilf«mittel, Wittel, etm. ju ctrcichen ab. au«»
jurichtrn comparare sibi p. ad vitam beatam;
virtutis; quod satis esset praesidii alle« jum
Uebcnbuutethalt u. jut Sicherheit Slötigc. b) ol«
nullt, t. t. a ) Schuh, Bcbecfnng, Xcduitg
classis p. provinciae; praesidio esse alcui, Kari-
bus, impediments, praedae; praesidio (jum jc.)
relinquere alqm, castris, impedimentis , navi-
bus; eum ad regionis eius p. reliquerat Liv.
21, 60, 6; egredi pabulatoribus praesidio; na-
res praesidio onerariis naribus educere, ß) nie*
ton. Befahung«--, 8cbecfung4truppen, Be=
fafcung, Bcbccfuug, haften ibi p. relicto;
trium legionum beftcbcub au« tc. ; locum prae-
sidio tenere; p. urbiuus relinquere; praesidia
ad ripas disponere, dcducere; custodiam ex
suis ac p. sex milia hominum una reliqnerunt
Caes. ; praesidio naribus ibet für bie Sd)tfft ju
rüctgelaffencn Bcbeclung) Quintum Atrium prae-
lecit Cats. b. G. 6, », 1; p. (<£«tortc, ffleleite)
quam amicissimum habere; sine p. ad legiones
pervenire; inermes sine p. (ohne Unterftühung
bcr Reiterei) interfecti sunt Cats.; terrestre;
bilbl. pl. geueris bie St üben bet ftamilie; in
praesidio collocatus, in praesidio fuit. yl mit
Ituppen befehlet Ort, Bläh, fefter 8l«h<
Quirlt, Boften, Äaftell, iHeboute, Berfchnn-
jung ut p. Bomana intraret Tac.\ cohortes
ex praeaidiis deducere; esse, relinqui in (al«)
praesidio; defensum egregie p. est; milites
disponere in praeaidiis; qui intra praesidia
Pompeii fuissent; praesidio decedere; p. relin-
quere, de p. et statione vitae decedere; inbbef.
— praesto.
in praeaidiis alcis esse beim §e«c ob. in
Saget jmb«. fid) aufhalten u. bei ihm bicitra
jmb«. Bartei (äußerlich) angehören, auch bilbl.
auf jmb«. Seite flehen, gemeinfchaftliche Sache
mit jmbm. machen dum p. uila fuerunt, in Snllae
p. fuit; tantunnnodo in p. eratis, animi rert
a causa abhorrebant; in meis castris praesi-
diisque rersaris. [Oie. de die. 1 f. 8t
prae-signiffco, 1. borher anjeigen futan
»praesignis, e, adj. [prae-signum] bot anbem
(ich auijeichnenb facie; cristis et auro.
praestäbiils, adj. mit comp. =» praestans, rir-
tus, rex, excepta virtute nihil est amicitia ptie
stabilius. — praestans, adj. m. comp. n. mp
[partic. 0. 1. praesto] Dorjüglid), Botttrff=
lieh, ausgezeichnet quid praestantias etc.;
Plato in illia artibus praestantissimus ; *m. ft»
animi; *m. inf.; siebst. m. gen. praestantissinra«
sapientiae Tac. ann. 6, 6. $ab. praestanti«,
ae, f. Borgüglidjlcit, Bortrefflichfeit, 8»!
jug, beboijugte Stellung animantium reli-
quorum bot ben tc.; si quam p. virtutis, ingraii.
fortunae consecuti eint.
prae-sterno, — — 3. (feit.) borfireuen fola
Plaut.; bilbl. ben ffieg ebnen ju tc. ad quod
hortaris Plin. ep. 5, 8, 14.
»praest?», ftis, comm. [1. praesto] Sotftehec.
Schübet, lares bie fehühniben Ot».
Praest! , örum, nt. ein Soll in 3«bien Gurt
praestiglae, ärum, f SSIenbtoerf, ©aulelti
verborum. ®ab. pracstiglStor, öris, nt. u. -trii,
Tcis, f. (Dauller, lafchenfpielet, Setrüget.
= tin Plaut.
praestTno, 1. laufen pisces Plaut.
praestTtno, ui, ütum, 8. [prae-statuo] ootbci
beflimmrn, feflfehen diem alcui Tier.; diem
operi; nullfi praestitubi die; ad diem praestits-
tum venire Liv. 3, 22, 4.
1. prae-Sto, stfti, stttum u. stäluin [partic . f*t
ad. praestaturus), 1. 1) irUrans. borangeheii
borgüglichet fein, fich auSjeichnen alcsi,
ceteris ammalibus, alqa re; »femineia quid
(=• quantum) tela virilia; (feit.) probro ütqur
petulontiü maxime Sali. Gat. 87, 6; alcui alq*
re; alqm alqa re Nep., Liv., Hirt. b. Q., int«
suos, inter Beigas auctoritate atque hominun
multitudiue; impers. praestat e« i fl Borjäg
liehet, beffer, m. inf.; m. inf. u. folg, qns»1
m. inf. ; auch p. omnes perferre acerbitst«
quam non — parontarent al« ba& fie nicht -
tächflt follten Caes. b. G. 7, 17, 7. 2) trat'
o) für jmb. ob. ettb. einfteben, ©ewäh1 *f':
ften, (ich oetbfltgen, h°ftcn- hie Serant
Wortung übernehmen, bafilt flehen. t«B
ettb. gefthieht alqm, se, alqd, istam culpae.
factum alcis; horum non modo facta, sed etism
dicta omnia; damnum emptori; a vi für 0c
Ibatt; de re, de me; m. acc. c. inf. qnis poted
p. eemper sapientem beatum fore; bi«lb otn
auch 'hafüt flehen, bafj etm. nicht gefchicW'
casum quem neque vitare quisquam nostrom
nec p. ullo pacto potest; culpam nnllam esse:
id quod ab homino non potuerit praestari Oie
Tusc. 8 §. 34; pericnlum eorum (legatonnn'
Caes. ft. c. 3, 17, 6; quos (impetue) p. nemo possel
Cie. de or. 8 §. 124 (Wo nicht nemo non gegen
bie ^»anbfthtiftcn mit ifMberit ju fehteiben ift>- ö'
nettichtcn, leiden, halten, erhalten operau*
in re militari, ofticium alcui, suum munas;
praeeto — praeter.
643
qnod proficiscenti recepisset; promissuui, pro-
inissi iiilem, fidem ({ein SBort), pacem; *oasue-
tam vicem Slmt; socios salvos erhalten, rem
publicam moljl erhalten ; *alqm incolumem,
•fortunatum, tinyictum, flatus agminis tntnm,
*alcui mare fieser mailen; auch ermeifen, ber=
leihen, Berfchaffeti, entrichten *longas ferias
Uesperiae, *Tortnnatam yitam, alcui pietatem,
officia, honorem debitnm patri, yolnptatem per-
petnam sapienti, fiusta regi, sentäntiam «enatui
fein Stotum abgeben, Stipendium exercitui, pau-
cioribns terga fliehen Bor tc. Tac. Agr. 37. e)
barthun, burch bie Xljat ä c i 0 e n , bewähren,
bemeifen (infolge einer Obliegenheit) yirtutem,
fidem, voluntatem , benevolentiam, se gravem,
constantem , stabilem in amicitia; praesta te
eura; *yel magnum praestet (borfteflen) Achillen
b. i. n. wär' et bet große Ä. ; m. ne bnffir forgen,
baß nicht Ourt. 5, 6, 22.
2. pruesto, adv. [prae-sittis] (ge», m. snm) ju*
gegen, ba, anmefenb, bei ber öanb, jum
itienft ob. ju §ilfe p. est, adest, nie p. est,
domi p. apud me osso Ter.; ipsum p. yideo
ba fet)e ich 'hn ifl fdbft Ter. ; pauper erit p.
tibi, p. pauper adibit »irb gut $anb gehen, ju
®ienften fein Tib.; qui tibi »emper p. fuitj ad
portam, ad horam nonam p. esse; qnaostores
consnlibns ad ministeria belli; seniores ad ur-
bia custodiam; commeatum exercitui p. fore;
in feinblicßem Sinne f i cf» entgegenflellcn ai
quis mihi p. fuerit mim armatis hominibus
extra meum fundnm etc.; quaeatorea cum faaci-
bua mihi p. fuemnt; iton. nt intranti regnum
auum p. esset, sed armatus Curt. 8, 13, 2; bilbl,
fbrberlich, bienlich, gilnflig fein alcui, sa-
lutä tuae, feum esaet p. ubique fortuna. ®ao.
praestölor, dep. 1. bereit flehen, um jmb. ob.
et», ju empfangen, auf et», ob. jmb. »arten,
harren, ber Slnfnnft B. jmb. ob. et», gewärtig
fein tibi ad forum Aurelium annati; apuu
alqm; (Plaut., Ter.) alqm, alcis adventum.
prae-strlngo, 3. 1) jnjiehen, *fdjnürcn, -bin =
ben *faucem laqueo, fpollices nodo. 2) (feit.)
Greifen, berühren cuius (aratri) yomere por-
ira Oapuae paene p.; flecticam eius fulgur;
tp. btenben, Berbunteln oculos, aciem ocu-
lorum; voluptas mentia, ut ita dicam, p. oculos
Oie. Cat. m. §. 42; aciem mentis; aciem animo-
nrm yirtntis splendore; gestu ipso ac motu
corporiR aciem ingenii tui.
prae-stmo, 3. 1) Borbauen, tp. «) Borher fid)
oerfthaffen frans fidem sibi in paryis Lits. 28,
42, 7. b) fborher jubereiten, Borbereiten.
2) ‘Born nerbauen, Botbauenb Ber fehlte ßcn
aditum obice montis; porta praestnicta ;Bet
ftopft) fonte.
praesöl, ülis, >n, [praesilio] a) Sottönjer bei
einem ftefljug Cic. b) ( Aur . Vict.) B. Oberften
ber Salier. — praemiltAtor, öris, m. [prae-
sulto] — praesnl o) Lin. 2, 36, 2. — prnesnlto,
1. Iprae-salio] Boran fpringen Betächtlich
eignis Iäv.
prne-sum, 1) Borflehen, an ber Gpiße ftepen,
et», betreiben, letten, bie Mufficht führen
über JC. non solum interfuit rebus, sed etinm
prnefuit; omnibns negotiis non interfuit solum,
sed praefuit; proyinciac; potestati (einem Vtmt);
lud in; Vesta« colendae (». ben Seftalinnen);
imyi facienda«; exercitui, classi fomntanbiereu,
anführeit, sacris, negotio, rebus diyinis, rei
frumentarioe, ei studio, artificio; qui tum op-
pido praefuerat Caes. b. O. 1, 6, 4 (»o man
praeerat erwartet — qui praepositus fuerat et
tum praeerat), in proyincia, in Bruttiis. 2)
tp. a ) an et», großen Mnteil nehmen, hoben
temeritati Gracchi, illi crudelitati. b) *fd)fi ßf n
moenibus.
prae-süino, 1) eigtl. Borher ju fieh nehmen
remedia Tac. 2) tp a) fBorfjer »egnehmeit
yerba poetica libertate audaciora non p. eadem
proprie dicendi facultatem. 6) Borher t h u n ,
fich aorftellen, empfinben, genießen foffi-
cia heredum, fgaudium, flaetitiam; fhanc
voto et cogitatione ficb im Boratt« Bcrfepett in
jc. ; fprnesumpta (Borgefaßter) suspicione; *bel-
Inm spe fampfluflig fein; ffortunam prineipa-
tns inerti luxu ac prodigis epulis; *mollitiem.
c) firn b o rau? als Wahr annehmen, Ber-
muten, etmarten eo grayiorem snb magno
dnee militiam; inulta ternere sperata atque
praesnmpta; praesumptum habere m. DtelatiB-
jap ob. aec. e. inf. ®ao. praeenmptl», önis, /.
1) fSorgenuß rernm; bonae famae. 2) (feit.)
Sermntung, ®r»artung Just.
prae-suo, 8) (feit.) eigtl. Born benäht«, bau. Born
mit et», bebeefen *hasta praesuta foliis Op.
praotempto, t. l) Borher betaften, unterfio
chen, burchfuchen ’itcr baculo, pedibu»,
faestnaria ac silvas, f praetemptato sinu. 2)
Borher unterfuehen *yires sui Marortis; *am-
bignis dictis animi sententia praetemptanda
mihi erat.
prae-tendo, tendi, tentnm, 3. 1) Bot ft reden,
Bor et». Borfpantten, =ma<hen, =hoIle.n Ber"
monem decreto Borfepen; ’saepem segeti, *ye-
stem ocnlis; * manu ramnni olivae; armatam
aciem toto praotentam in litore eemebant;
*morti muros b. i. ftrt) in bie Stauern einfdjlie-
ßen, nm bem lobe ju entgehen; oflfirmare ani-
mum auribusque p. nl* Sdjubmittel gegen baä,
»a® bie Ohren mittels ber &inbilbung®traft jn
bürett glaubten, gebrauten PI in ep. 7, 28, 8; im
Silbe *n«c coniugis nnquam p. taedas b. i. nie
habe ich eine rethlmägige ®tg beanfprutht; in«bef.
pass, fich hör et», erflreden fArmeniis prae
tentum litus IAv 2) tp. bei et». Borfchüpcn,
Botwcnbcn, Botgcbcn, atqd seditioni; dcornm
mimen sceleribns praetenditur bient als ob. jum
Xedmantel ic.; nomen hominis doctissimi mori-
bus tuis bemänteln mit ic. , legatornm decretum
calnmniac befchbnigen mit ie.; regem postula-
tioni snae; fm. ucc. c. inf.
praeter, I) adv. oorbei; tp. o) außer, au4ge--
n ommen = praeterquam, p. rerum capitalium
damnatis Sali.; p. caedi* damnati Just.; nil
sibi legatum inyeniet p. plorare Har.; nil illi
potui dieero p. erit Op. b) mept als p. sapit
quam Plaut.; (facere) p. quam res adhortatur
Ter. II) jyraep. m, ace. 1) Borbei, un — Bor =
über p. castra copias transduxit; p. oculos
ferebant; p. omnium oculos. 2) B. &inau«gehen
über ein Siaß, über — hinaus, bah- gegen,
»iber, p. modum übermäßig; p. consnetudinem,
natu rum; p. spem Com., Gurt.; p. opiniomm
omninm, suam; p. exspectationem; p. aeqnum
(low.; non p. solitum leyes llor. 8) B. bem,
roaä jmbm. ob. einer Sache in »eit höherem (brnbe
jutommt al« anberen, mehr «1®, Bor qui in
41*
C44 praeterago -
ipsa seneetute p. cctoroa floruisset (meljt al?
feines gleichen, Sie au cf) glüdlich gcwcjen); nisi
vero me unum vis ferum p. cetoros — existi-
mari; quod mihi consuli praocipuum fuit p.
alios; Phalaris , cuius Ost p. cetoros nobilitata
crudelitas; Ule terrarum mihi p. ownes angulus
ridot Hor.\ p. omnes candidum Medea mirata
est ducem Hör. epod. 3, 9. 4) 0. bcm, waä o.
ctw. getrennt u. auSgefehloffen ift, mit Sluö*
nannte non, ausgenommen, außer omnes p.
unum; p. haec, ea außer bcm; nihil p. (al4)
suum negotium agore; sibi p. agri solum nihil
esse reliqui; nulla civitas AthcniensibuB auxilio
fuit p. Plataeensea; sibi non placere quod
(Aristides) tarn cupide claboraaset ut p. cetoros
(er allein) Iustus appellaretur Nep. Arist. 1, 4.
5) o. bcm, waä ju etw. uo<h Ijinjulommenb u.
bariit mit eingejchloffcu gebaut werben foO, u ä cf) [t ,
mit, abgejel)cn non num quid aliud ferret p.
arcom; ut p. bo denos adducerent; p. belli ca-
sibus amissos; qui p. imperatus pecunias (außer*
bem, abgefcljen banon, baß fic bie auSgefcßtcu
Selber cintrieben) suo etiam privato compendio
serviebant Cats. b. c. 3, 32, 4; p. id quod ■=
=» praeterquam quod Quint. 10, 1, 28. 2, 26.
praetör-ügo, 3. uotbei treiben m. acc. dever-
soria nota Hör. ep. 1, 16, 11.
praeter-bito, 3. oorbei gehen an ettn.
Plaut. [Plaut,
prueter-düco , 3. Oorbei führen pompam
praetfrei, adv. [praeter u. abl ea] 1) batüber
hinaus, weiter, fernerhin, in ber Solgc
operam p. nunquam sumam quaerere Plaut.;
♦neque Uhun p. vidit. 2) außerbem, über*
bi cd; bei Angabe einer (Einteilung u. 8ieihenfolge,
ferner, weiter.
prneter-Po, 4. 1) oorbei*, ooriibergehen hor-
tas; famms rnoenia fließt oorbei an ic.: finons
Ciliciam jicht fi<h an 6. hin; ’unda, ‘lympha;
necis, quid mali praeterieris entgangen ift Ter.
3nSbef. *im Saufen ob. [fahren überholen,
Ootaneilen, -taufen iam hos cursu, iam illos;
Euros; illum praeteritum (sc. equum) bei bem
man oorbeigeeilt iß; o. ber Seit tempus Ter.,
hora Go.; praetenta die qua als ber Xag Oer*
gangen war, an welchem üaes. b. G. 7, 77, 1;
*quarta iam parte diei praeterita; partic. perf.
pass, nergangen, oerftoffen tempus, aetas,
*anni , *nox, officium; Stipendium ber riietftäii
bige Sotb; *viri ehemalige, nerftorbene; n. pl.
bas Bergangene, Stühcrc; tu» praeteritum.
2) tp. a ) ber Kenntnis entgehen, unbetannt
fein an quidquam ParmeDOnem practereat Ter.,
non me p.; *m. acc. c. inf. b) fweglaffen
syllabas; übergehen, unerwähnt taffen si-
lentio alqd; fortunam; quae nunc ego omnia
p. (unberührt taffe) ac relinquo (unbead)tet laffe);
caedes relinquo, libidines p.; ut nulla fere pars
orationis silentio praeteriretur ohne Beifall blieb;
quattuor proeteriti sunt (n. Genfer beim Ser*
lefett ber Senatoren); in praeteritis relinquere
oetgeffen attjufüf)ren; auth unbenußt, uttoer*
übt laffeit locus (Ibenta), qui praeteritus
neglegentiä est Ter. ; nullum gonus crudelitatis.
c) übergehen, nid)t berüdf ießtigen, unbe*
ad)tct, leer auSgeh.cn laffen, inoef. bei ®rb=
fdjaften, ©cfthenlen Ämtern Philippus et Mar-
cellus privato consilio (burd) tfrinatlabalen)
praetereuntur; tili um patris; fpraetcritus bet
— praeteio.
Übergangene ;*praeteritaLctois bei Opfern, de»
ju thun unter laffen, oetgeffen, m. inf. Plant;
p. non potui quin Caes. b. Oie. Att. 9, 6, A; cuius
de virtuto quia multi dixere, praetereundam
puto sc. dicere Sali. Jug. 4, 2. c) oorangeheu
übertreffen *virtus tua omnes; *modum ober
fthteiten.
praetür-eqnYto, 1. borbereiten Liv. 3, 61, 9.
— praeter-föror, 3. pass, oorbei eilen, lern
men latebras eorum improvida praeterlxti
acies est Liv.
praeter-flno, 3. 1) oorbeiftießen, m. acc. moc
nia, taqua, amnis. 2) tp. Oorübergehen pme-
teritam (voluptatem) p. die.
praeter-grödior, gressus sum, 3. [praeter «
gradior] oorbeigehen, *jiehen, m. acc.castra.
tines, primos suos, eum.
praeter-hic, adv. fernerhin, weiter Plaut
praotertta, praetcrTtus f. praetereo 1) u 2) c)
praeter-läbor , 8. oorbcigleiten, **f ließen
fflumina praeterlabentia, *tumulnm, ‘teUumc
Oorbeifthiffen ; tp. definitio cutfdjlüpft
praetermisslo, önis, f. | praetermitto] (feit) 1
Sffieglaffung. 2) Unteriaffung aediliUtu
(ber Bewerbung um ic.). — praetcr-mltto, J
Oorbeigehen, unbenußt laffen diem; no
diem pugnae (an bcm er bie Schlad)! liefere
tötinte, einer möglichen Schl.) praetemutteert
Caes. b. G. 4, 13, 4; nullum diem quin etc.:
occasionem, tempus; locum laudandi aloit
3nSbef. a) unteriaffen gratulationem , defet-
sionem, scelus; m. inf. b) in ber Schrift rt
Siebe übergehen, weg laffen, übe rfchen verb»;
Panaotio praetermissus; si quid ab Antonio
praetermissum aut relictum sit; silentio Jusl ,
fdo alqa re; nihil, quin etc. c) ungeahnbtt,
ungeftraft laffen, abfol. Ter.; gentium iu.-
ab legatis nostris violatum, a nobis eädea
neglegentiä deorum praetermissum Liv.
tpraeter-iiävigo, 1. oorbeifthiffen, m. acc.
praeter-qnam, adv. außer, nulla re p. legte,
p. quod außer baß, auch mit folg, praeter«; p
— etiam Liv.; biSW. — p. quod m. ooUftän
bigem Saß, cum his, p. fimtimis populis (außer
beswegen, baß fie benachbarte Böller waren',
causa otiarn tarn nefanda bellum instabat Im
4, 17, 6.
praeter- vectlo, önis, f. [praetervehor] ba? Bor*
beifahren in p. omnium (an einem Bunlt, bo
alle oorbeifahren mußten), qui Oie. Verr. 6 f. lif>
— praeter-vehor, 3. dep. oorbeifegeln, *rei*
ten, =fahten equo praetervehens, I-ocros claose.
navibus Galliao oram, naves Apolloniam prüf-
te rvectae; im Bilbe, silentio übergehen; oratio
praetervecta est scopulos, aures vestraa; tot
beijiehen (ju 5uß), m. acc. o. Solbaten Tat.
hist. 3, 71.
praeter-TÖlo^ 1. 1) oorbei fliegen quem ul«;
fabfol. ; tp. in occasionia momento, cuius p. op
portumtas; numerus entfeßwinbet ftßnell; auch (re
ber Siebe) übet etw. flüchtig hitw^SS*^11
haec duo proposita non p.
prae-texo, 3. cigtl. ooran weben, bao. 1) «it
etwa* ©ewebtem oorn oerfehen; oerbrä
men toga, tunica purpurfi. praotoxta, gern. H
toga pruetexta ob. subst. praetexta, ae, f. ein
mit Burput oerbrämteö .ftleib , welche? bie oM
leitliehcu Bftfoneit, auch oetfthicbenc BTießet, W
Könige in Siom u. bie fteigeborntn Sinber, gew
praetexta -
biä jum 17. tragen; quom amare in p.
coeperat; eigentümlich tu in lictoribus, in toga
et p. esse consulatum putas? in bet log«, b. i.
in bcm oerbrämten Kleibe; fabula ein btomati--
f djeS Stüd, in welchem bie iperfonen »oraebme
fRömer waren. 2) tp. a) über!). mit etw. Bet =
f e b e tt , beferen natnra praetexuit omnia le-
nioribus principÜB mad)t überall fanfte Übergänge;
cannen primis literis BOntentiä praotexitur bie
erften Seife beS ©cbicbteS machen eine Sentenj
auS; auch *jierett Augusto pruetextum nomine
templnm; litera facta praetexat fastigia char-
tae mein 9tame fiepe als Buffcbrift auf tc. 6)
Born bebetfen raumen ripas arundine; übertr.
•praetexens picea ferrugine caelum imbrifer
arcus; *puppe» litora; *praetextaqnereu domus;
tnationes Khono praetexuntur liegen hinter bem
Sibetn; bilbL *mit et», nerbütlcn, bentän*
teln novis funera sacris, culpam hoc nomine,
c) als SB orwattb anfübren, Borgeben causam,
cupiditatem triumphi, fincruentam victoriam;
tnt. acc. c. inf. — praetexta f. praetexo 1).
San. praetextAtus, adj. 1) eine toga praetexta
tragenb. 2) +uttjficbtig verba Suet.
praetextn, «41. m. [praetexo] I) tScpmud,
3ierbe, äuftere« Slnfepcn, fiobeit«fcbim=
mer. 2) Borwaitb sab levi verborum p. Uv.,
sub p. amicitiae Tac , hoc p. Just. — f prae-
textum, i, «. Borwanb, um etw. ju bemänteln
(Bgl. causa). [Plaut.
prae-tTmeo, 2. Borper;, BorauSfürcbten sibi
praetinctus, adj. [partic. B. praetingo] Borber
bencjft *semina voneno Ov.
praetor, öris, nt. [— praeitor B. praeeo] 1) eigtl.,
bef. in älterer 3«t her Borfteber, Bnfübrer,
ffiorgefepte überb-, Thessaliae; bab- biSW. fo=
roobl B. SJlagiftratSperfonen gebraucht (fo B. ben
Äonfuln in älterer Seit, p. maximus = Diftator;
D. Stabtobcrbaupt in Jfapua Oie. leg. agr. 2 §.92;
t>. ben Suffeten Karthagos Nep. Hann. 7, 4) als
v. einem Heerführer, bef. bei ftemben Söllern;
domi creant decem p., qui exercitui praeesBent;
+ Statthalter Aogypti, Syriae. 2) ju SRom eine
‘StagiftrcitSperfon, welche ben näibfteit Slang nach
bem ftonful einnabm u. bie BeebtSpflege Bcrwal=
tete, naebbem bitfelbe 367 b. Ehr. b. Konfulat ge=
trennt u. ein neue* Bmt, bie Vrätur, für fie gc-
grfinbet war, u. jwar fo, bab tS anjänglid) nur
einen $rätor, gegen ben erften punifiben Krieg
ober jwei gab, einen praetor urbanus, welcher bie
causas pnvatas jWiftben röm. Bürgern, u. einen
praetor peregriuus, welcher bicfeibcu jwifeben
Slömern u. fßeregrinen ob. nur jroifrfjen Beregrinen
entfthieb; p. prrmus juerft als !JS., als juerft ge--
toäblter Cic. de imp. P. 1, 2. Von bicfen Brä=
toren aber finb ju unterfcheiben 3) bie Ißrätorcu
als Statthalter ber Brooinjcn. 3uerft nämliih
mürben, naihbem Sarbinien u. Gijilien ju röm.
Brooinjrn gemacht waren, jroet Statoren als Statt;
balter nach Sarbinien u. Sijilien, u. als Spanien
unter röm. ^trrfchaft fam, jWei als Statthalter
nach Spanien gcfchidt, fpätcr aber nach Einfüh;
rung ber quaestiones perpetuae tarnen ju bcm
praetor urbanus u. peregrinus juerft noch 4 Btä;
toten jur Seitung her quaest. perp. pinju, beren
3apl mit ber Vermehrung ber quaostiones p.
burd) Sulla bis auf 8, bann bis auf 10, unter
ßäfar bis auf 16 fich erhöhte. 2>iefe fßrätoren
aber gingen nach Verwaltung ihres flmteS als
- praevaricor. 645
Statthalter, propraetores , in ^rooinjen u. jwar
in bie ruhigeren (Bgl. proconsul), bah- auch prae-
tor für propraetor u. felbft für proconsul Bor;
tommt. — Von Sfuguftus würbe baS $mt ber
praotores aerarii (Borfteper beS VrarS) gegrüttbet
u. ElaubiuS fegte praetores fidei commissorum
ein Tac., Suet.
tpraetörlimiHj adj. [praetorium] 1) jur f a i -
ferlicpcn Seibwatpe gehörig cohors, exer-
citus, miles; pl. subst. m. bie Brätoriancr.
2) (Aur. Viel .) »um BräfcltuS Btätorio g e;
hörig. — praetörlas [praetor] D adj., 1) »uni
grelbherrtt gehörig, gelbherrn*, cohors fieib;
wache beS gelbbcrm, fbeS ftaiferS, praefecti p.
cohortium, auch baS (befolge beS VrätorS; iron.
scortatorum cohors B. ber Jtottc beS Satiliua;
navis Wbmiralfchiff; imperium Oberfommanbo,
porta baS If)or im Säger, welches bem Seite beS
gelbherrn am Häuften war. 2) ju einem 'Brätor
gehörig, $rätotä, potestas baS ^rätoramt;
comitia jur SBahl eitles 'SrätorS; ius f. civilis 1);
auctor fherjh. 'ein prätorifcher Kenner’ mit fpöt;
tifeher ?lnfpielung auf bie oergeblidje Bewerbung
um bie 'firätur. 3) ju einem '[Iroprätor gehörig.
II) subst 1) praetorlus, ii, m. a ) ein gcloc-
fener bJtätor. b) fein SKamt B prätorifchcm
Stange. 2) praetorium, ii, n. n) ber ^iaupt;
plaft im röm. Säger mit bcm ifelbherrnjelt u.
baS Selbherrnjelt felbft, baS Hauptquartier;
ber KriegSrat dimittoro p.; auch “Seile ber
'Bienen! önigin. 6) SlmtSWohnung bcSStatt--
balterS in ber IßroBinj; fprächtigeS ©cbäube,
Herrenhaus, c) fbie faiferliche Seibwache
praefecti praotorii ob. praetorio.
prae-torqueo, 2. nmbreben caolum Plaut.
prae-tracto, l. oorberaten Tac. G. 11 (an;
bete; pertr.).
prae-tröpldo, 1. febt eilfertig fein Ct. —
tprae-trepldus, adj. fehl ängftlich [Plaut
prae-trunco, 1. oorit abhaucn, fchncibcn
praetüra, ac, f. ^rätoramt, $rätur.
I’raetütlftnns, adj. ju ben Practutii (einer Söl=
lerfchaft im ^tcenifchen) gehörig, prätutianifch
prae-umbro, 1. bilbl. Betbuitleln Tac. ann.
14, 47.
prae-ustns, adj. [partic. B. prae-uro] Born an;
gebranntsudes (um ftc ju härten), stipites, hasta.
praeut f. prae 1).
prae-r&leo, 2. febr mächtig fein, febt Biel
oermögen, gelten, bcnBorjug haben, mehr
gelten virtute sempor p (nctmag mehr als)
sapientia Phaedr.\ -fpracvalens oquus fehl flat;
IcS, populus Liv.-, -fauctoritato; fapud alqm.
— prae-vAltdns, adj. febr pari, mächtig
iuvenis, tramus, *vitis, urbs, *terra jn ergiebig ;
+vitia welche übetbanb genommen; ftp. orbitato
{abl. all .) weil ic. mehr galt,
prae-vallo, 1. (feit.) Berfchaitjcn fpontem
prae-vSrtc&tio , önis, f. [praevaricor] Über;
febrettung ber Pflicht, Verrat an ber Sache
(bef. b. Anwalt ob. Slnfläger, ber es heimlich mit
ber (Gegenpartei hält), Berichte Slmtstreue. —
pracTürlcitor , öris, m. [praevaricor] ber fich
ber praevaricatio fchulbig macht, Pflicht;
Bcrleher, Beträtet an bet eignen Sache, Cnti-
linae Scheiitanfläger; utrum te perfidiosum an
p. existimari mavis? causae publicae Berteibi;
ger jum Schein Cacl. b. Cic. fam. 8, 11. — prae-
väricor, c Icp. 1. [prae-varico] nicht gernbe gehen,
646 praevehor — precarius.
bol). gleithfatn mit nuSgefpteijten Seinen (vare)
auf bcibcu Seiteu flehen, d Slnllägct ob. SJer«
teibigcr, bet nur jum Schciue bic (Segen«
Partei aitßicift, nicht ben ßeiabcn SBcg
bet Pflicht gebe»« feine Pflicht Detlefen,
feine Sache Dcttatcit.
prae-vähor, 3. jxm. 1) ooranfahrn, «reiten,
«fegcln, oquites praevecti ootauäg tritt eit; *prae-
vectua cquo; tmiaailia fliegen Bot (ihnen) her.
2) oorbcifflt)tcn, «eilen, «fliegen praevectos
praetor undecim fatsoea BorbcigcrittcH Zip.;
fllhenua Germanium ftrömt Borbei; *vitca felici
praevecta Coraunia remo; fut miraculuni; bilbl.
+ verba.
prut-venio, 4. voran- ub. juoor lommctt, eigtl.
u. iibertr. boatem, dcaidertum plobis, inceptum
eorurn, ffamam, feotmnnui mortalitato saevi-
tiam principU; quo prior oxercitua Horn. tuagnia
itinenbua Zip.; breviore via; *m. XmeftS prae-
quo dicm venien« (SBorläufet betf tc.) Vcrg.;
.indem forme iiorü Tarentnrn fama Liv.; quae
ipso paravisaet facere, perBdiä clientis aui prao-
venta Sali. Jug. 71, &; fiam paratam editio-
nem morte praeventam, *fpraoventua morto
ocrljinbcrt. fniai praeveniretur Agrippina tnentt
man bet 31. triebt juBorfäme 2ac.; ftrbf ot. multa
aeeloria indie'ia.
prae-verto (ältere [form praovorto), 3. u. prae-
vertor (aud) mebial), 3. 1) ‘notanlommen,
«geben, ootlaufcn, juBotlommcn ventos
eurau; cquo; ntcbinl velooem fugii praevertitur
Kurum; tp. a) jUDorlomntcn, uerciteln, oet«
binbetn, Bereuten pulchro praovortor viros
Plaut.; quorum uauui opportunitaa Liv.; aut
inorte voluntariä aut fugä inetus uuppliciorum
ben gefürchteten tpintirbtungen Liv. ; me fata.
6) junor entnehmen animos amoro Verg.;
poculum (Flaut.) junor auStrinfcn. c) Botan«
flehen, Bot etw. geben, mebt getten als et tu
crilis metus, amor pietati Flaut.; nec poase
bcllo praevertiaae quidquam Liv.; ut bellum
praoverti ainerent Liv. ; nec aliam rem prae-
verti Liv. d) fid) jti fmb. Bor allem locnbcn,
eigtl. praeverti ad Armenioa 2ac.; bab- Bot«
Aiiglid) ob. jucift einet Sache fid; anncbmeit,
für etto. fotgen, etwas ins Äuge fnffen huj«
rei praevertendum esse, no etc.; quod buic
sermoni praevertendum putes; quod (tempua)
ii» robus, in qua« ingreasa erat oratio, prao-
vertendum ent; alia «ibi praevertenda esse;
fpraevorti ad alqm opprimendum; fpraevertor
ad ea quae etc.; certumut principium id prac-
vortier (ft. praevorti) Flaut. ; illuc praevertamur,
quod etc. llor. sat. X, 3, 38.
prue-vYdeo, 2. 1) juoot«, ftiibet (eben *ictum
venientem, *praevisi in aqua cultri, fpraevisa
. locorum utilitato. 2) Borbet«, oorauifeben
Cic. ad AU. 6, 9, 6 (fouft nicht bei Klaff.) tpe-
rioulum, -fimpetum hoatium, f ruhst, pruevisa,
öram, n.
prae.vTtio, 2. (fett.) Botbct Berberbcn, un«
rein machen bunc (gurgitom) üo.
♦praerlus, adj. [prao-via| Botbcrgebenb.
prae-völo, 1. (feit ) Botatt fliegen praevolantcB
grueB Cic.; faquila leni mcatu, velut dux viae
praevorto j. praeverto. [Jac.
prnumat teils, adj. [npayptmxbe] in Staats«
gefd)äftcn erfabten, gcjdjäftsfuttbig. XaB.
subst. -ciis, i, m. bet praltifctjc !Hcd)t3luit =
bige, fßrattiler, tueldjer bem getichtl Sebntt
bas juriftiftbc SRafcttnl lieferte Ck.
prandeo, nui, sunt, 2. 1) tnlrans. frühftüdci,
partic. pransus bet gefriibfiüdt t)at, müit«
eurati et p. — > jum Mufbrud), jum Atmaritf;
fettig Liv. ; bageg. p., potus ooll gefteffen, je
foffett Oie.; überb. bet et». oerjebrt bat Lum«
llor. a. p. 340. 2) Irans, etto. jum Srübjtil
effen, alsSmbifj genieffen prandium caMum
Flaut.; lusemiaa llor.; überb. etto. getiiefies
oIub Hör. — prandium, ii, «. grübftiid in
Wittag genammen; Bgl. ientaeuium, cena), Sei«
mahljeit 1>. coquere, comedere, prämiere, in
ad p. Flaut.; p. alcui videre CXc.; iiniri mgiii
moris prandia Hör.; aud) bem Solle gegeben l
Sulla, Staffus ic u. o. Kaifetn Cic. off. 2 §. ü,
Suet.; übertt. baS Steffen bet Xictt Plaut.
prnnslto, l. [inten*, o. prandeo] etto. früh-
{tüdett polontam Flaut. — prausor, öris, *
| prandeo] bet Xeilnehmet an einem gtnf
ft ii cf Flaut. — prauaus f. prandeo 1).
l’räsil, örunt, m. ein Soll in 3nbien.
fprasi mis , atlj. [jcpctairos] fauchgrün factio
(btt SBettfahrcnben); agitator b. bet latubgratic
Sattel.
prittonsis, c, adj. [prutum] auf ben Sicjci
machfettb, Siefen« fungi Hör. — prätulun.
i, n. dem. 0. pratum. — p rat mit, i, n. ®iefr,
ager — quae poatea sunt Mucia p. appellaU,
Flaminia-, übettt. baS ‘SiefcngtaS.
prSvß, adv. m. stip. [pravus| Irutnm, fefaief p
sectus unguis Hör.; tp. Berfcl)tt, ungefebiit,
unrecht, fdjlccht religiones colere, tenare;
♦versus p. facti; *p. pudens aus faljehet Sth®*;
*p. veile mit Unrecht ; p. facundus Tac. — pri-
Titas, fttis, f. [pravusl 1) Krümme, Stbiti
beit, Unrcgelmäftigleit membrorum, ori-
»etbtehuug, »enetrung; ne mala conauetudmt
tut aliquant defomiitätem pravitatemque ve
niamus I)äf;ltd)e u. Bcrunftaltenbc ©ebätben att
nehmen; pJ. corporis. 2) tp. Scrfehtlbt'1
Sctfehtobeuhcit, Sthlcthtiglcit quae e*tist»
p. et amentia? 2Vr.; p. eonsulum et discordü
mtcr ipaos; mentia, animi; quorum imbotar
mentea pravitatia erroribua bic aus ibtet SKt
jdjrobcnbeit bctüotgeben; in pravitatibua (®gi
in rectia); -fconailu.
prävtia, adj. nt. comp. u. mp. 1) jdjicf, liuatn
ebogen, Bcrbtchl, untegelmüftig geBatt
en mombra, (Hör.) naaus, talua; sh bst. *
felapai in pravum artua. 2) tp. Betteftl,
fchtecht, unrecht, jd)iimm, oerfdnoben, Bit
tBorfen (ttms eine falfche, Berlebtte iKiditnng «t
genommen hat, milbct als malus), consmnni.
mens, affeetio, certamen cum collega, pravii-
aima regula; ingenio malo pravoque; subst. y
in pravum abatrahi; prava incipero; in rectis
praviaquo (n.) aanciendia; *civium ardor prsr«
lubontium.
PraxftSle», is, m. 1) betühmtet Silbhauer aac
'Athen um 400 o. ttbr. Xao. *lius, atlj 2) eit
fpätcrer Süttftlet.
precarius, adj. [precea] 1) bittioeifc erlangt,
bl. aus Öh'fälliglcit gewährt, erbeten, ci-
bettelt libertas; uon orare aolum p. open, **“
pro debita peterc; p., non iustum auxiliom;
adv. precArio, bittweife, auf bemiffiegebet
SäittC, her ffluabc tradere 2>r., rogare. *
tauf willlütlichcu JBibettuf gewählt-
precatio
anbcter äBilltür, ©nabe abhängig vila;
p. animam inter iufensoa trübere; bal) un jicber,
prefät, Borübergebcnb Imperium, frognum,
•form»; f adv. precarlo auf SBiberruf prac-
esee; etudere bei feinen Stubien d. bei SBilllür
anbeier abgängen; imperutorem esee, rex »um.
preeätio, öni», f. [precor] bad Bitten, Beten,
©ebet (bef. um ©cmägrung eine® SöunfcgeS) illa
solletnni» comitiorum p., soliemne camien pro-
catiouis; pi. ex carmine saero praeeunte rerba
eacerdote p. facere; aud) Öermün|d|ung ubi
preefttiono res transigitur Liv. 9, 5, 8. — pre-
cätor, öris, m. [precor] gürbitter Com,
prece», cum, f. [o. sing, prex nur üblich dal.,
aoc. n. aW.] bie Bitte, bad Stfutgcn omnibuB
p. orare, petere ut; p. intim i» petere; endem
multis p. orant; ad paccm cum precibua, pre-
cibus petendam, precibu» paccm expoecere; p.
alcia audire; *p. t'undere pectore ab imo; p.
bumili, magnä; *niulta p. orare; indbej. o) bn d
©ebet p. et vota; tp- incassum mittere; ♦in
prece totus eram. 6) Bermünftgung, glud)
Omnibus p. detestatus Ambiorigem (Joes. b. G.
6, 31, 6, * hostili p. detestatur caput euntis;
»iratae; fdiras p. furniere; ungen>. iuter ha» p.
(ttudbrücgcn bet Berjmeiflung) tote. nox extracta
est Ourt. 8, 2, 6. c) » g ü r bi 1 1 e prece l’olluci»,
Castoria. d) »SBunjd) damus alternas acci-
pimusque p.
preclae (pret.), ärum, f. eine Wrt SBcinreben
Verg. — prgeium f. pretium.
prfccor, dtp. 1. [prex] 1) bitten, beten, bittenb
ob. betettb anrufen, erbittenb (B. Bitten an
©ötter ob. SNenfcgen) alqm, Iovem, deo», opem,
falqd pro alqo; * Tul tu pro Terbis; a diu, a
diis hoc, ut; te, Capitolino, teque luno, p.
atque quaeso ut; (Hör.) deoi procctur et oret,
ut; *fm. bl. conj.; *tn. acc. c. inf. ; ad postes
pariete»que Liv. 2) cito, (ffluted ob. Böfed) ro ii n ;
fdjen, anmünfegen bene, male, alcui incolu-
mitatem, fimmortalitatcm, alcui mala, »foedua
infectum, »tibi non referenda; p. alcui jmb.
wrflmbni
prbbrndo ob. prendo, ndi, nsum, 3. faffen,
greifen, ergreifen, nebmen (pbbfifcg fid) eine#
©egenftanbed bemätgtigeu u. ihn feftbalten) dex-
tram alcia; alqm manu; ornabat locum, quem
prebenderat; cum ipsum ea moderantem et
regentem pucne prenderit b. i. gattj beutlicb
toabrgenommen gat; indbef. a) jmb. anfaffen,
aujpatfcn, um mit ibm ju reben. b) gemalt:
fam ergreifen, aufgreifen, oergaften »er-
vum; *prensu8 in Aegaeo B. Sturm ergriffen;
(feit.) rafd> in Befig nehmen, cinnegmcn,
befe&en Phanim t'ae*. b. c. 3, 112,6; quam
prenuimuB arcein? in meltgctn ffuftanbe fiitben
toit Verg. Am. 2, 322. c) ertappen bei etm.
+ea nocte »peculatores; (Plaut.) prendi in furto,
B, mendacii. d) meton. *e treiegen oras Italiae;
* e i n b o l c n »alqm curau. taB. prehenso ob.
gern, prenso, 1. 1) faffen, ergreifen manu»
alci»; ( Verg.) femur forcipe, fastigia dextris,
(Hör.) brnchia manu. 2) jmb. anfaffen, um
mit ibm $u reben, ibn um etm. ju bitten, für etm.
ju banlen reterano», tgenua; um ein 'Amt bit =
ten, fid) bemerben (inbem bie Slmtdberoerber
ben Deuten bie §äitbe brüdten) homincs, patres;
abfol.
prcluin, i, n. [premo] treffe, fielt er.
— premo. 647
premo, presai, pressum, 3. 1) brüden, pteffen
»alqm pede, »angueui treten auf tc.; *membra
paternis rotis jatjreu über IC.; *natoB ad pec-
tora; frona donte beigen in tc , »alqd ore tauen,
effen; »Tina (eitern; »mclln audlagen; »balanus
pro «8a tuis capillis ju ßl für tc.j »caseum
preffenb matben; »pressi copiu lactis; *ubera
mellen; fvcatigia alci» treten in tc.; +pua podo
premitur; frostigia per ignem einbergeben tc.;
bc angnsto oxitu fid) brängen tc ; indbef. a)
etm. mit feinem ftörper ob. einer Da ft brüden,
auf etm. figen, fteben, liegen, treten, fi<b
legen ob. fegen »torurn, »presso solo, »humum,
falqm ponilere buo, »cubito remanetc presso
mit aufgeftemmtem, geftügtem; »tergaequi; fquos
(equos) pressos saero curru Tat.-, »prossique
lugo gemuere iuvcnci üo. ; *equi colla iugo
presai; »trabes columnas auf te. lagen; *ebur
(turul. StubD; fumbrü premenbe inbem ber
Sdjattcn boxt liegt, cd ftpattig ift; bap. »altus
montium praesidiis befegen Liv. ; forum (Cie.)
o. gorum niibt megfommen. b) »an etm. ftrei*
fen, ft o f; e n , etm. berühren, litus fid) am Ufer
ballen; insulam amnis umgiebt; latus, c) * tj a l :
ten frena manu, d) »bebeden lronde crinem,
canitieui galeä, premi lauro, alqd terra ein«
graben in tc , ossa begraben , ar»a pelago über;
ftbmemnten; bab- glei<bfam brüdenb unifd) liegen,
umfangen, bebeden, Berbergen, *lumen ob-
Bcura luna gebt unter; *me alta quies b. i. id)
lag in tiefem Stblofej *t*> p. nox fabulaeque
Maries et domus exilis Plutonia Hör. carm. 1,
4, 16 f. ; tobscura caeli urnbra terram; »exitum
temporis futuri caliginosa nocte; fsole premi
(B. Slonb) üerbuntclt roerben; aud) uuterbriiden,
Berbeblen, Berbergen »baoe respont-a ipso
suo ore Latinus, t Consilium silent io, »pressa
cst (in Siunlcl gebüQt ift) gloria facti, firam,
fdolorem, tcomperta, fsensus suos. e) tämpfcnb
brängen, bebtängen, bnrt jufegett oppidum,
(Verg.) urbem obuidioncj bostca, novissimoB,
caBtra; premi bello ab alqo; bab überb- be-
brättgen, Berfolgen, jufegett, quälen, jhjss.
in BebrängniS, in 97 o t fein, leiben »alqm
teile, clamore curaum apri, »clamore corvum ad
retia biucinjagen, neccs»itas eum, aerumnoe
me; alqm verbo, criminibas; roum crimen
unum; premi ab alqo, inopifi, acre alieno,
odio et tnvidiä populi, serritute; angustiis fid;
in ber ftlcmmc begnben, quibus anguBtiis ipse
Caesar prematur a Venetis; «tiinnn« angustiis
rerum necossariarum ; pabulationo, re frumen-
taria premi 9Jol leiben an, »formidine (Nep.) a
plerisque ad excundum gebrängt merben ju tc.
f) argumentum fegbalten an einem Bemeid u.
auf ignt fugen; *propo«ituiu beharren auf; pri-
mam (vocem) — pressit hielt feft u. oerfolgte
roeitcr Verg. Aen. 7, 118 f. g) »belogen, bc =
fdjmercn, bclägigeu pressae carinae; ratem
externa merce; pressus multo mero; convivia
(= comeivae).
2) gtägn. a) einbrüden alqo leviter presso
vcstigio; alci» vestigia non leriter pressa, sed
iixa; »presso vomere; »virgulta, »papaver in
bie @rbc einfenlen, =pganjcn ; »bastam »ub men-
tum bineinftogen; »bastä alqm burebbobreu ;
»aufbtüdett pollicem; »übertr. bejeidtnen
aeternä ree ea pressa uotä. b) berabbrüdett
»curnun; »munaus premitur Libyae dovexus
648
prendo —
in auatroa; ‘aulaeum premitur Wirb niebcrge=
(offen, rollt Ijerab; fcavernae in altitudlnem
preasae cingegrabcn. tPresB0 alveo labi; *aul-
cnm groben ob. pflügen; aud) ju Beben jd)la.
gen *tres famuloa, -fpaueos; tp. «) pernb-
fe(}en, Bertlcincrn superioroa, ffamam alcia,
‘arma Latini ; oud) im $enen Betagten hu-
mana ornnia. |3) ‘unter feiner .fcerrfdjaft
nieberfyolten, be^errjepen, bewältigen po-
puloa dicione, rentoa imperio, Auaoniam. y)
‘übertreffen, oerbunlcln vetuataa laude sac-
cula noaira; facta aunoa. c) etw. Offene« ju =
brüden, etw. ©etrennte« juf ammenbrüden
*ora deue, ‘fauees alcui, ‘collum aleia laquco
jmb. erbroffetn, fpresais nianibua, *pressa oacula
(Kufe auf St.) dare; nuef) *einfd)lieften totidem
plagae tellure premnntur; fretum gemino litore
preaaum; ‘befrtju eiben vitem falcc; bilbl. tu-
mentia Quint.; ’onjiepen, lurj palten habe-
naa; lurj faffen, oblfitjcn quae dilatantur a
nobia, Zeno aic p.; auf;, jurüdpalten, t)em-
men cursum, ‘veatigia, * ruria opaci umbram
falce befdjneibrn; + sanguinem , vocem büntpfen,
unterbrüden ob. — fdjWeigen Verg. Aen. 9, 324.
Phtudr. 1, IX, 12 ; fcolubere ac p. (Berfieden)
aenau8 auoa; *B. einem ©ebidjt nonum prema-
tur in annum Hör. a. p. 388.
prendo f.prchendo. — preusüUo, önia, f. [prenso]
2(mt«beroctbung Oie. Au. 1, 1. — prenso f.
prehenao.
presse, adv. m. comp. |preaaua] l) b. ber Sin«--
fptadje, mit VlnSbrud loqui. 2) b. SluSbrud
n) gebröngt, tnnpp, lurj fdicere, tpreaaius
describere." b) genou, beflimmt eaa (defini-
tionea) de&niunt preaaiua; aubtiliua et, ut ipae
dixiati, preasiuB; preaaiua agere.
pressiönes, öuum, f. [premo] Unterlagen nn=
ter bem pebel Caee. b. c. 2, 9, 6.
*presso, 1. [inten«. B. premo] brüden, preffen
eineres ad pectora; ubera palmis, manibna u.
bl. ubera mellen.
1. pressns, adj. m. comp, [partic. B. premo) 1)
gebrüdt, gebrängt. ftiero. p. graau, pede,
*gre»au incedere guf| an gujj anfipliepenb, in
gefcploffenen ©liebem. 2) tp. a ) n. ber Stimme,
gebämpft, gemäpigt aom, modi; p. voce ot
teraulcnlA; f (feit.) B. ber garbe, lief) t color
preaaior Plin. cp.; fo. Raubein, jurüdpaltenb
cunctatioj in quo tibi parcior videtur et prea-
aior. b) B. 2lu«brud in ber SRebe, gebrängt,
■lurj, Inapp, ftplidpt oratio, orator; tenuia et
p., fatilua, -fidem (Homerua) laetua et p., ffiunt
pro preaaia exilea; Thucydidea verbis preaaior.
2. pressns, na, m. [premol bet Zrud ponde-
rum; ba« ;)ufammcubrü(f cn *p. duplici pal-
marum; ona ber gepörige Zrud mit bem ÜJiunbc,
um bn« SBort nitpt ju breit au«jufpre(pen vocia
genus uno p. et aono obductum.
pretiae f. preeiae.
pretlöse, adv. m. comp. [pretioBua] topbar,
präeptig. — pretlösns, adj. m. comp. u. sup.
[pretium] 1) loftbar, wa« Biel ©clb toftet
equUB, res; pretioaiasima rerum anarum Lic.;
eum pretioaiaaimiB rerum Gurt. 2) foftfpielig,
gropc ffioften oerurfatpenb operaria Plaut.,
‘Thais, *nox; Biel Sofien auftoenbenb dede-
corum p. emptor Ihr. cann. 3, 6, 32.
pretium, ii, n. t) ber Staufprei«, SBert ciucr
Sacfjc, bie eine Äbfd)äpuiig juläpt, conatituerej
Primigenia.
(Plaut.) facere p. (b. Bertäufer) ben ®rrt eiset
SBate beftimmen, atatuere p. merci; p. conBcere
(B. Bräco) ein Angebot [teilen; capita hoitum,
p. libertati facta al« ißrei« für ec. beftiimnt I.it
24, 15, 2; lioino parvi p.; p. maioria ager Ter.;
* res habet p. ; annona non habet p. Oie. ; magno
p. atare Biel toften; quo Chium p. cadum met-
cemur Hör.; ‘esse in p, S8ert haben ob. etnsd
? eiten, *in suo (gehörigen) p.; operae eonnn p.
acere ihren Zienft fdjiipen Liv.; *p. dicere m-
neria. 2) ba« Selb, ba« für etw. Bcrwente
wirb, Bejaplung, £oljn, Belohnung, $ reit
(für eine SBatc ob. für momentane Sajitbtssi
auf etw., für eine Stiftung u. bgl.) pretio emere,
cuptivos pretio (für (Entgelt) remitiere Curl..
pluria p. coquum (einen Sod), ber niepr Seit
loflct) quam rilicum habeo; p. ac mercede ds-
cuntur; pretio alqm impelleru; alqd pretio eft
cerej converso in p. (ffiotb) deo Hör. carv. 3,
16, 8; operae p. (al« Xlofpi) habere alqd; nu
nua SRat^erlo^n; omnia cum p. (Wa4 fflelb rre
trägt) honesta; *p. ferre einftreitben; merce?
operae pretiumque impudentioe Ißtei« für ms
mentone $eriid)tung auf ade Stfjcu n. Sebos;
‘pretio afficere; cum et recte et perperu.
facto p. deberetur Liv. ; precibua pretio, p. pr>
eibus (für) burdj ©elb u. gute Sorte Ter., Phatdr ;
pretia oc munera @ejd)enfc in ©elb u. ©elbet
wert; aerritutia fincdjtäfolb, sanguinis bis n-
bem eignen SBlut erfauftc 93eute Curt. ; ‘habe* p.
bu bift belohnt; *p. eat mori; bah- operae p. ed
c« ift ber ®?fif)e wert ; facere operae p. etw , t»!
bet SRühe Wert ift; mihi Visum cat p. curac (bet
Wühe wert) m. inf. Plin. ep.\ alcui eat p. (ent
$rei«würbige«, Nichtige«, äBcTtoode«) m. i*i
Tac.; naacendi p. Tac.; praemium
adeo p. omnia spectant, ut Quint. 10, 7, 17.
prex j. preces.
PrlÄmus, i, m. l) König B. Itoja. ^»iernon «'
‘PrTümeins, adj ■ hoapes ^ari«. 6) * l'riimi-
des, ae, m. Sohn be« 'J&r., ®elenu« u. fieftor. ■
(Verg.) ein (Entel bc« ^r., Sohn be« $olitc*
l'rläpus (PriäpoB), i, m. ber ©ott ber tänblüfn
gruebtbarteit. namcntl. bcr®ärten, auch ©ombet 1«
geugungäfraft überb-; ‘tp. ein geiler SRenl'4
pridem, adv. [B. Beraltctcn pria u. dem) 1) ooi
länaft, Bor langer ob. längerer Seit nor
p. Ter.; non, haud ita p.; iam p. 2) oor tat
jem Just. 12, 6, 7.
tpridiftnus, adj ■ [pridie] oortägig, geflitj
eibus, obaonia. — pridl«, adv. [B. Betaltetrn
pria u. dies] Zag« oorber, am Zage tm ;
Nonas Ian., p. Idus, p. oum diem, p. quia
Athenaa veni; p. eius diei (um genau ben l*§
ju bcjcitfinen, b. weltbem an gereibnet wirb); r-
noctu Zag« Berber in k.; (Tac.) insidiarum ect
bem jum Storbe beflimmten Zage.
PrISne, es, f. ©tabt in gonien.
Prfltns lacus, Heiner ©ec in (Etrurien. •
•prlmaenis, adj. [primua-aevum] in ben rrP<s
3abren, febr jung, jugenblid) p. flore.
prlmüul, örum, m. [primus] bie ©olbaten btt
ctfien ilcgion. — primürius, adj. [pritmt,
einer ber erflcn feiner ©attung, Borjügltd
oornebm parasitus Plaut.; vir p. populi, femia>
locus.
1'riniTgenla, ae, f. [primua-geno bie adrrrtr
Seinamc bet gortuna al« Begleiterin tbret Siet
linge B. bet ©eburt an, ba« ©cburt«gtüiL
primipilaris — princeps.
649
primlpilirls, is [primipilus] u. primipilus, i,
i». = primipili ecnturio, 2. pilus.
prlmYtia«, itrum, f. [primus] 1) *+ (SrfYIinge
bei 2rrfi<i)tCj ( Tac .) metailorum erfte Ausbeute.
2) *tp. spotia et p. Brftlinge be» Siege«; inte-
rne miaerae 6rftltng«üerfucb.
primltns, adv. jum erftenmale, juerft Ct.,
Verg., Suet. — prim«, adv. [primunj anfang«,
juerft, im Anfänge, mit u. ohne folg, postea,
post, demde, moi, denique, extremo; p. non
accredidit; solus p. profectus egt; cum primo
fobalb alt Liv.
primordium, ii, n. [priinus-ordior] Anfang,
Uranfang, Utbeginu fehlet u. feierlicher Au«-
brutf) pl. rerum; »mundi; a lote et a ceteris
diig sunt nobis agendi capienda p. ; a primor-
dio urbis; fa primordiis belli; fadhuc in ope-
rnm suorum primordio stare; [Regierung«:
antritt Tac. ann. 1, 7.
primvris, e, adj. ( not» . sing. [äfft fitfj jebocfi nietjt
nachttetfen) [primus] 1) bet botberfte, digital»
p. m. ben gingetfpigen Plaut. ; assidebat in parte
p. Sud ; subst. protolat ad primores; fp. in
acic vernari; ne p. quidem labria, f. labrum 1).
2) bet anfehntichftc, Bornehmfte ffeminae,
fministri; *viri Argivüm; subst. bie 'üotnei)m =
ft c u (al« bie einflußreich fielt u. gcadjtetfteu iüür.
ger) civitatis, fGalliarura, »populi; com primo-
ribus (ben Dontetpnften grauen) suae gentis
conubio coire Curt. 8, 1, 9.
prnnülus, [adj. dem. o. primus] p. diluculo beim
Anfang bet SJtorgenrötc Plaut.-, adv. prlmulum,
erfi, juerft, erftlidj Plaut., Ter.
primum, adv. [primum] l) jum erftenmalc,
juerft hodie p.; quo die p. convocati sumus;
bi«», fl. primug, quam p. (ft. primam) tetigero
civitatem Cic. p. Mil. §. 93; rem quam p. pe-
terent Liv. 23, 10, 10. 2) bei einet Aufjäljlung
gnerft, erfien«, erftlicf), ge», m. folg, demde,
tum, inde, postea; bi«to. ober entfpridjt and) ana=
folutljiftf) bem primum ein Sab mit tero, quid?
primumdum omnium Plaut, fegt, dum 11) 2)],
p. omnium gu aüererft; bei folg, negatioen Ron;
bijionalfog — am liebften, mo möglid) fac
ores p. ut redeat, ai id commodum non est, ut
mancat Ter. 3) mit ut, ubi, quam, cum, simul-
ac fo halb ol«; simul p. Liv., Hor.\ and)
quam p. fobalb al« möglich, cheftcn«.
primug, adj. [sup. o. prior] 1) ber er ft e , bet
Drbmtng, |jeit ob. bem Crte tiad) p. literae,
postremae; diea; ante Calenda« luniae p. beit
nächflen; p. quoque tempore fobalb al« möglid).;
primus hoc ostendit er ift ber erfte, weither ic.,
guerft ; ducem primum interfecit; in primis un=
tet ben etften; primi auch bie oorbcrjlen; eo-
dern modo p. equeg hostium agminis fuit ftanb
an ber Spifee be« ic. bie SRciterei; tune luendae
poenae p. fuit Tac. arm. 6, 4; * terrae (pl.) bie
n od) junge gebe; »tellus; oft part. p. nocte im
Anfang ber 'Jladjt ; vere p., p. vere Liv., llor.;
p. luce m. Anbrud) be« tage«; p. adtentu gleich
bei ic.; postquam p. quieB epulis Verg.; cum
p. quies silentiumque ab hoatibus fuit Liv.;
*p. «ol bie aufgel)enbe; »honos virtutis bie frü=
hefte, be« früheren ^uaenbalter«; *p. in proelia
gum ©eginti be« Kampfe«; »sapientia ber 2Bci8-
heit Anfang; p. (ber oorberfte) pars aedium;
impedimenta ber Borberfte Seil, bie Spi&e be«
Sroffe«; agmen Vorhut; p. agmine Bont am
}}uae; p. labri« Born mit ben Sippen; »uri» ber
Borberfte leil ber Stabt; *p. limine Born an ic.;
fPersis ©orberperfien; * Scaeas portas prima
(Born) tenet; *ardua p. (anfang«) via est; *vix
p. inceperat aesta«; n|>olia quae p. opima ap-
icllata Liv.; subst. n. sing, bn« Borberfte, An =
ang, Sorbertreffen a primo b. Anfänge, nn=
fänglid), nach ber fReilje; in primo ju Anfänge,
juerft; p. legio in pnmo instructa; provolant
in primum (Sorbertreffen); pl., ba« erfte, in pri-
mis in ben erften jfäHen (@gf. deinde) IAv. 8,
65, 8; and) bie ©rämiffen, Sorbcrffige re-
spondent extrema primis; p. gi dederis; U r -
ft off e Verg. ecl. 6, 88.
2) ber erfte im Sange, Sette, ber Bornehmfte,
anfebntidifle, Borgüglidjfte, ob. fehr Bor:
nehm homo, vir; primi civitatis, urbis ; »pri-
mae virginum; »primus sodalium; mater o pri-
mis (bet trefflidjften) citerioris Hispaniae Plin.
ep.; eibi semper p. rei publicae fuigse digni-
tatern ac vita potiorem; p. partes ob. bl. pri-
mae Hauptrolle, erfte Stelle, ©rei« in it:
genb einer Scjicfjung, primas (partes) agere fpie:
len; p. (partes) alcui daee, ad alqm, alcui do-
ferrc, primas ferre, tenere; n. pl., prima (für
ba« ©orjfiglidifte) habere Sali, p. (ben erften
©lab) tenere Verg. ; bei sup. jur ©crftärlung,
quod diflicillimum in primis est Sali. Jug. 7,
6; cum primis; (einm. Verg. georg. 2, 134) ad
prima ft. imprimis, tu. f. [Phaedr. 6, 7, 4.
1. Princeps, etpis, m. 91ame eine« fflötenfpielcr«
2. princeps, cYpis, adj. u. subst. [primus u. ca-
pio] 1) ber erfte (bcf. fofern et juetft hanbelt n.
feinem ©eifpiel bie anbern folgen) p. in proelium
ibat; p. est in agendo; ea (pars civitatis) p.
poenas persolvit; Sicilia p. sc ad amicitiam
populi tt. applicnit. 2) im Stange ber erfte,
Bornehmfte, anfeljnliehfte, Steiftet, $aupt,
Haupt:, philoBophi; b. Stcbnern fori, in Caosa-
ris amicitia Tac.; civitatis, civitatum, in civi-
tate, autp bl. principes hothgeftclite Staatämänncr,
bie erften Stönner im Staate, populi Rom., Hae-
duorum; in astrologia, in iure civili; ille p.
ingenii et doctrinae in Sejug auf ic., Bor allen
begabt mit ic. ; solum eum p. consilii (jnm haupt:
fädjilithfRu ©eratcr) habere ; p. (pl.) coniurationis
bie Häupter ber ic.; legationis SBortführer, »Roma
p. (Sic Königin) urbiurn; p. senatuB, iuventutis f.
senatus 1), luventus b); fprincipes feminao ber
ftaiferfamiiie; p. (pl.) fenunarum Ctirt. 10, 1, 3;
p. (©orMmpfer) utrimque pugnam ciebant Liv.
l, 12, 2; n. Sachen p. loeum obtinere; inäbef.
a ) ber, »eichet ben erften Outputs ju et», giebt,
B. bem et». auSgept, ber ben ffleg ju et», bahnt,
Urheber, Stifter, [Jüljrer, ©orbilb,
Schöpfer, Herr p. eum fuisse ad conatum
exercitus comparandi; hunc mihi p. et ad susci-
piendam et ad ingrediendam rationem horum
studiorum exstitisso; qui eins consilii p (9tä:
beläführtr) fuissent; so vel p. eins consilii foro
ben Anfang machen mit ic.; esse alqos ropertos
p. belli inferendi; inveniendi ber (Srfinbct; qui
p. inveniendi fuerunt (juerft ctfanben); qui p.
et auctorcs transccndendi Alpes fuissent; p. at-
que architectuB sceleris; nobilitatis Ahnherr;
m. dat. nobilitati vestrae (nach Analogie 0. lc-
gatus, pracfectus) einm. Liv. 10, 8, c. b) fein
©orgefebter, gregis (ber Schaufpielcr). c)
»tSürfl, HCIIithEt» 2Äonarch, in !Kom bet
650 principalis
Äaijer; principum (ber elften XriuntBirn) ami-
citias Hör. d) pl. bie © o Ibnten, bic im j»ei=
teil ©liebe ftanben (jwifrpen ben hastati unb
ben triarii). §ierB. «) eine SJiaiupet (— }»ei
ßeuturiä) ber principe*. ß) ein Seuturio bet
principes.
princVpalis, e, adj. 1) ber erfie, ur jpriiuglirpc
eausae. 2) ffürftlid), laifetlirp. 3) ju ben
principia im Saget gehörig, §aupt-- porta p.
dextra, sinistra; via.
principätus, un, m. 1) bie erfie Stelle, ber
öorjug appeiitio quaedam priricipatus ; teuere
p. cloquentiae; tenore p. scnbentiae ba8 SHedjt
juerft feine Stimme abgegeben; belli propulsandi ;
bef. ber Sotrang, bie oberfte Stelle, pitrpfte
Söürbc, ©efcpldpaberftellc; bas Übcrge;
totept im Staate (burd) Öeburt, SReirptum, per=
fünlupc Zwptigfeit), bie Hegemonie conto ndere
de principatu; p. in civitate, Galliae totius ob-
tinere; p. alcui tradero; Cassio p. dari j p. al-
torius factionis tonero; Lacedaemonii suasponto
Athenionsibus imporii maritimi p. (bie Ober;
berrf<baft jur Sec) concesserunt; *gregis bei ic.;
fbic laifc rliipc Regierung, ber Staijer fclbft;
in ber ißpilojoppic bie ©runblraft. 2) An-
fang Oie. de univ. 2, 4.
principlum, ii, n. ber Anfang (infofem er bem
Ifolgenben jur ©runblagc bient) Urfprung,
(Srnnb, ©runblagc principio voris, urbis,
*pugnae, * carminis, fpontis, origo principii
nulla ent; dicendi, movendi, »scribendi; fin p.
re rum ipret fjerrfepaft; *moris Urbeber; ducere
p. ab aiqo ben Anfang Verleiten ob. ma<bnt ob.
*abftammen; fp. capossere madjen; pl. iuris; re-
rum ü)r uubfioffe ; quattuor nota illa genera prin-
cipiorum, o quibus omnia ororentur (bic oitr
Slcmente); naturae ob. naturalia; anni bie erften
Jage Jiv ; inter p. coudendi huius operis Liv.;
abnerb. principio ob. in principio im Anfang bei
uegatibem Jtonbijionalfap, am liebften, too möq
lid), nunc te obsecro, p. ut ne ducas, sed ei ld
non {lotest ctc. 2er.; p. atque jobalb alb Plaut.-,
a p. anfangs ob. B. Anfänge an; inbbej. a) al«
t. t. bie juerft ftimmenbe Iribus ob. Kurie
Faucia curia fuit p. 6) in ber SRilitrirfpradje,
pl., bie oorberett 'Jicipcn, ©lieber, bas *or=
bertreffen, bic {front qui post p. pugnabant;
aud) o ben Xriariern, infofern fie urfprüuglicp
bic erfte Sd)lad)treipc bilbelnt, f. SBeijjenborn ju
Jav. 2, 65, 2; ein grofect offenet tßtap im Säger,
rao bas tjclt beS gelbperm, bet Segalen u. Xri-
buiten ftanb, Dieben an bic Solbatcn u. ItriegSrat
gepalten u. ben Solbatcn Dierpt gcjprocpcu roarb,
bas .Hauptquartier in vestrorum castroruin
p., iura reddere in p.
prior, öris, adj. [comp.; ngl. primus j 1) in bet
Seit u. Orbnung eper, früper als ein anbeter,
ber erfte, juerft (0. jmcien) qui p. bas angu-
stiaa occupayit; Romani res repctiyerant p.;
quao p. dicimus (®gj. lacessitil; Dionysius ber
ältere; annus, aosta« oorig; p. loco dicere; *p.
bie Sotfapren, tbic Altoorbern. 2) im
fliaume ber eorbere, oorberfte (o. smeicti) pe-
des; fossa ber näpere; t partes (bie »orberteile)
equorum; subst. pl. m. bie Botbcreit. 3) Bot»
jüglicper, pöpcrftepcitb in irgenb einer ffle=
jicpmtg qui aetato ct sapientiä p. es; numero
priores ftärier; *virtutibus esse p.; famä causfi-
quo ber bic üffentlicpe Acptung u. baä Diedjt für
— priyatus,
fiep pat; ut nemo baberetur p.; p. abom psb
jmbm. ben SSorrang taffen; p. partes (8otji$)
apud alqm habere; aud) priores sc. partes, ir-
gend, literarum, cloquentiae, sapientiae, eisi
utrique primag, priores tarnen libenter defenmi
Caelio Oie. Brut. $. 84.
prisce, adv. fpriscusf narp alter Sitte — je
rabejn, opne Umftänbt agere Oie. p. Cad.
§. 33. — prisen 8, adj. [oettt. m. prior] still,
altertümliip, ergraut (mit bem Dick nbter ■
be4 Sprttürbigen) p. illis, quos cascos appellat
Ennius; vatcribus et p., ut aiunt, viris; redu
p. et vetusta; lex vetusta eat, p. literis yertm-
que scripta; verborum vetustas; seyeritas, mo-
res, *gens mortaliuiu, *sanguis, pudor. pitr
a) *überp. alt, oormalig venus. b) *»«4
alter Art, ftreng, ernftpaft.
pristtnns, adj. [Oerto. m. prior] 1) oorig, oct
malig, früper dignitas, animus, mos, ios; in
p. statum redire; subst. in pristinum (in tn
Hörigen restituere; *in pristina rolio
2) näcpftoergangen, geftrig dies; lenitasGw.
b. c. t, 74, 7.
pristis, is, f. f*oiaue| eine Art j ipnellftgtlt
ber Srpiffe Liv.; aurp Slawe eine* Sdpftei
Äneab Verg.
prius, adv. [prior] eper, früper, *p. orto »1*
no<p bot ic ; *Dorper, epcmalb; p. — qo»®
ob. oerbunben prlnsquam eper alä, bcoot; ■
indic. u. conj.; p. — quam autp eper, liebe
Aegyptii quamvis camificinam p. subiens*
quam ibin violent; p. — ante . . quam Fsrj
Ae n. 4, 24 ff.; *quam {irius = priusquam; pnur
quam — prius Plaut.
priTütim, adv. [privatus] 1) oprrc »ctiepin;
ium Staate, in 53rioatocrpältniffen, dt
'flrioatmann, in eignen Altgelcgenpeit«,
für feine flerfon, für firp, iit feinem Se
men publice privatimque petere; p. plus pos1*
p. ac publice quibusdam ciritat-ibus honorits
babitis fotoopl ben ©inmopnern ber Staate» un
gefamt, iprem ganjen Staate, als emjclntn ra
bcmjclben ; p. mittels Setoerbung um bie &vA
cinjclner burep Spenbeit) amicitiam populi Bo®
colere attributib, maximo p. periculo; de na*
p. rebus. 2) ju §aufe p. so tenore Lit. JJ.
7, 10.
priTütio, önis, /. [privo] IBefreiung »o« tt»
Üblem doloriB.
privatus, adj. [pri»o] abgefonbert o. Staate, ent«
eiiiKclucn Ißcrfon gepärig ob. fie beirei'
fenb, $Sriöat= aodificia, agri, domus, re« Ijd.
pärioatangelegenpeiten ob. flritmteigcntum; *f
ccnsus brevis, ius; * publica materiee p. i»n;
orit (jum Sonbercigentum toetben), si etc.; *op"
(im ®gf. ju fremben ®i(ptungen); iniuriae, ininu
citiac perjünlirpe; calamitas; pietas gegen W
aSuttcr; p. consilio opne ©rmdepttgung o. Stasi
auf eigne §anb; vita p. et quieta; p. omnino
fortuna; *p. ac prope socco dignis carminibo-
in Serfen, worin eine Spradjc perrjipt, wir
fJriBatpcrfoncn im gewüpnlicpcn Scben füpren; *r
loco (einfam) delituisse; imperator au per Jirr1-
opne Sommanbo Plaut.; vir Ißrioatmann; ho“1'
nes; fnirpt fürftlirp, nirpt laiferlid) bono.
spectaciila; p. nomine (nirpt mit bem Di«®"'
Caesar ob. imperator) Vespasianum salutsver."
subst. a) m. ißrioatmann p. an cum pohwtjte;
reges, augures, p. ; *b. ÜÄäcen im @gj be* 8»1
Priyernum — probabilis. 651
ftcn; *((.) o. Weopatra, bet löitiglit^en SSütbc bat.
b) n., in privato md)t öficiitttd), in bet Stille,
in einem ©rioatlotal, ju Jpaufc consilia in p. ha-
bere; in p. animadverterent in eas; ex p. (auS
bem ipaufc) proripere se; ex p. (aus bem ©noat=
uctmögen) tributä eonferre; in privatum (jum
^llrioalgc brauche) vendere; yl. * publica privatia
(©rioatgut) aecernere.
l’rivernuin, i, n. Stobt in üatium. $aü. -na»,
litis, adj.\ subst. in Privernate auf bem ptioerua-
tifchen ©cbict; -nätes, tum, in.
pmignus. i, m. [privus-geno ein befonbcteS @e*
jitihrin babcub] Stiefjoijn; yl. Stieflinber
llor. — pririgna, ae, f. Stieftochter.
privYlegium, ii, n. fprivua-lex) 1) baö nur cin =
jclue ©ctfonen betteffenbe ®efe(> (fte be-
nac$tciligenb) in privoa bominca leges ferre no-
luemnt, id est eniin p.; rogationem in Galbam
privilegii aimilem ferre; p. irrogaro, de alqo
ferre. 2) + baS burd) ein foldjeS ©cje|> erteilte
SJorrccht, ©tioilcgium.
I»rivo, 1. fprivu» | eigtl. ». ctro. abfonbetn 1) Don
ctiu. Sutern, berauben alqm vitä, »ouuio; sühnt.
privantia, n. yl. baS ©emcinettbc Ctc. top.
§. 47. 2) o. einem Übel befreien alqm exailio,
dolore, aegritudine, iniuriä; formidine llor.
privua, adj. eigtl. gefoubert, für fidj beftcljeub 1)
pl. bie einzelnen, jeber ciujelnc in diea p.;
ut lapides p. (jeber einen) ferrent. 2) eigen,
eigentümlich militea binia p. tunicia donat
Liv., quem uncit p. triremis, aliud p. (Sefon=
beteS, Seltenes) dabitur tibi Hör.-, verba Ov.
1. prO, praep. m. all. 1) oor (ben ©egeuftanb im
SQiicfcn fyrbenb) p. caatris, aedena p. aede, p.
oppido; Dor — IjinauS producere suas copiaa
p. caatria Caes. h. Cf. 1, 48, 3; nud) auf, in,
an, herab (aber fo, bafj etto. jugleidj oor einem
(^cgcnßanb befiitblid) ju beulen ift) p. auggeatu,
p. tribunali, p. concione, p. roatria; p. opore
eaeo Im., atare Curt. ; atabat p. litore claaaia
Tac.-, p. lurribua atare Verg.\ p. tectia aedifi-
ciorom — aaxa mittere Soll.
2) tp. a ) für, jum ©orteil, jum ©eften, ju
(fünften dicere p. alqo; hoc non modo non
p. me, aed contra me eat potius; petere, pu-
gnarc p. alqo; dimicare p. legibua, p. libertate,
p. patria; *p. ro (jut fRcditfertigung meines ©or-
habettS) loquor; fdii atant p. meliore causa;
■fp. oquitibuB planitiea erat; in eo certamine
et loca aua et gonua pugnae pro hoste erant
Liv.; fcnncta p. hoatibua erant Curt.-, (Liv.)
gratilienri p. Komania, promptioribua p. patria,
uon tanta p. Aetolia cura erat; p. vietoria (jut
©rlangung bcS SiegeS) aatis iam pugnatum; re-
liquoa laborea p. praeda (nnt Beute ju machen)
fore Soll. ; pauca p. delicto auo (jnr trntjdjulbb
gung) verba facit Sali; illa p. ltoacio (in ber
Siebe für bell 9i.) iuvonilis redundantia. 6) Don
ber SteUocrtretung, ©Icichftctlung ob. ©etmcchfes
luug, anflatt, ftatt, für, als, fo gut wie,
toie p. consule, p. praetore; p. vallo carroa
obicere; iiegritudinem anacipere p. experientia
ftatt felbft einen ©erfud; ju matheu; timidum p.
rauto vocant; p. ope ferenda sociis patt ben
©erbünbeten beiguftcljcn Uv. 23, 28, 11; p. patro
oaae alcui Snterftcllc Dcrtrctcu; legio constiterat
p. Kubaidio als $>iIfScorpS, IHcfcrOe; quod non
vidisset, p. viso aibi renuntiaaau; p. occiao ■ ub-
latus für tot; p. communi amico atque arbitro
controveraiaa componere; nihil p. aano facere
toie ein ©ernünftigee; vim auorum — ipai p.
auo pericalo defendebant als ob cS ihre eigene
©efahr märe; proraua nt vcatro conaeasu et boc
conventu pro summa aolitudine (=- quasi ea-
aet aurnina Bolitudo als märe er ganj alleilt
ba) abuteretur; loqui p. alqo; queri, conqueri
p. re publica; p. victia (toie ©efiejjte) abierunt;
1>. certo acire, affirmare, pollicen , proponere;
pro certo babetotc m. acc. c. inf., p. (für) in-
fecto; alqm p. amico habere; dicere p. tcati-
monio im 3eugcnocrh&r auSfagcn; p. sententia
dicere ut etc. feine Stimme bahin abgeben bap
ic. 2’ac.; p. perfuga als (fd)cinbarer) Überläufer;
se p. cive gerere; p. victoribus agere ; p. dam-
nato eaae fo gut als tc.; p. ludibrio eaac ; p. eo
ac Bi glcith als menn; populum Kom. neque
recte neque p. bono (=*■ bene) faeturum, si
Sali.; atare p. (als) contione, dein nobis (pugna)
p. meliore fuit Tac. c) 0. ber ©crgcltuiig, |um
Siohn für, für ulcisci p. acelere; p. ineritis
gratiam referre; p. beneficiis multum dobere;
solvere p. vectura; p. eo ut Liv. d) im Ser =
hältnis ju, nad; ©laSgabe, jufolge, tiath,
oermäge, gemäf) p. viribus, p. rata parte, p.
Be quiaquo jeber für fid), nach ©iafegabe feiner
iträfte, p. tempore et re, p. rei ncccssitatc ; p.
multitudine hominum et p. gloria belli atque
fortitudinis anguatoa (ju enge) ae linoa hal>ere;
p. (im Flamen) collcgio, p. collegii aententia
Liv. 4, 26, 9; p. imperio oennöge (traft) ber
'AmtSgemalt ob. auf gebieterifihc SBcife; p. tim
humanitatc, prudentia; p. tide (gemäf) ihrer
Xreuc, aus %■) mori; ne quid non p. aoeiis (mie
eS o. ©unbeSgenoffen ju rrmarten mar) egiase vi-
derontar; quam p. nach comp, (erfl feit /Ar.)
proelium atrociua (juam p. nurnero pugnantium
(als man itad) tc. ermatten foDte) editur Liv.; p.
nomine auS 91itdfid)t auf ihre Berühmtheit; p. so
für feine, für ihre ©etfon; p. eo quod meil; p.
eo ut •=■ prout je ttad)bcm Cic. Vcrr. 3 §. 126;
pro eo ac mereor, p. eo ac debui nad) meinem
©erbienft ic. ; p. eo quanti te facio oermöge mci;
net großen 9ttt)tung gegen bi<h-
2. pro! (nid)t prob) interj., jum ©uSbrud beS
Schmer jeS, ber Wage, ber ©errounberung , oh!
ad;! hfl! p. sancto luppiter! p. dii iramortalca!
p. deorum (deum) atquu hominum fidem! p. dco-
rum bdem atque hominum! Cic. Lacl. §. 62;
p. deum fidem! (Ter.) p. deum immorhüinm!
(*c. fidem) bei ber 3u»etläffig!eit, ffiahthaftigleit
tt. ; p. malae traetationia! Ter.; p. cuna inver-
aique moros! Hör.; auch leibet tantum p. de-
generamua a patribua nostria.
proägoriis, i, m. [»podyopoc) bet ©ortragenbe
im ©emeiuberat, ber erfte Beamte in einigen
Stählen SijilienS.
pro-anctor, öria. m. Stammoater, Suet. CI. 24.
pro-arla, ae,/-. Urgroßmutter. — ‘pro-Britus,
adj. oon ben ©erfahren ererbt regna. —
pro-aniB, i, m. Urg rofiuater. 2) überh- Sor=
fahr, M h»h ert veatri Hör.
pröb&bllia, v, adj. m. comp. ( probo ] l)bcifal!S =
mert, gefällig, tauglich, ganj crträqlid)
orator, diacipulua, genua orationis, ingeuium;
erat voce peracuta atque magna nee alia re
ulla p.; conaenau obaidum ijjaorum probabile
erat m. acc. c. inf. cS loarb gebilligt, bafe Liv.
2, 13, 10. 2) annehmbar, glaublich, mäht;
652
prob&bilitas
f cp e i n l i cp ratio, coniectura, mendaciuni, illud
cat probabilius (pat mcpr beu ©cpein bet SBapt
peit) nequo tarnen verum; aubst. n. pl. $at>. o)
prSbubflYtas, ätiä, /'.©laubpafti gleit, ©apt =
f c^cinlt cf)f eit. 6) pröbäbYlltSr , adv. glaub*
lieb, mit SBaprfcpcinlicpfcit.
pröbätio, önis, f. [probo] 1) Prüfung, B c f i cf) =
tiguitg athletarura. 2) Billigung, ©utpei*
ßutig. 8) tBewciSfüptung, Bemei« satis
certä p. tradiderim: pl. tantorum criminum. —
pröbätor, öria, m. [probo] Billiget, ® utpei*
jjer facti * ingenii. — prbbfttus, adj. m. comp.
u. sup. f partic . D. probo] t) erprobt, be*
»öprt, tücptig, Bortreff lief) argentum Plaut. ;
ceterarum hominea artium spectati et p.; valde
p. orator; femina probatissima; -f- iustitia pro-
batior. 2) jmbm. angenehm ut nemo proba-
tior suis pariter alienisque esset; probatissimus
aleui.
probe, adv. m (Porti.) sup. [probus] »opl, gut,
riefjtig, paffenb, narras p. bu bringft gute
Bacpricpten Ter.; p. intellegere; (Plaut.) aedes
p. factac; p. meminisse, sentire, scire, de alqo
dicero; hoc p. stabiüto et fixo; p. faetnm esto
in alter Sonn b. Liv. 22, io, 4 ff. ; ei is homo
qui doTotoB est, moritur, p. factum videri Liv.
8, 10, 12; fmimos actitavit seit« magis quam
p. mit fittlicpem Slnftanb. gnibef. (Com.) tüch-
tig, braB, gehörig tui similis est p.; p. er-
rare; nlä beifällige 'önttnort, p., probissime »opl!
gutl brao!
pröbitas, ätis, f. [probus] fRecptfepaffenpeit,
IRcblicplctt quasi lurnen aliquod p, et virtutis.
pröbo, 1. [probus] 1) et», in Begug auf feine
Xücptigfeit, @üte, Scptpeit prüfen, erpro*
ben, unterfuepen, (B. ben Eenforen) befiepti*
gen villam public am in campo Martio; Opera
quae locassent; fmunera; ali milit. t. t. SRelrtt*
ten muftern Trajan. in Plin. cp. 10, 30 (89),
2; beurteilen nadf) et», suo ex ingenio mores
alienos Plaut.-, *amicitiag utilitate naep ic. 2)
nl8 tüchtig, eept nnerfennen, einer Sache ob.
Berfon feinen Beifall jepenfen, fiep mit et»,
ufrieben erflären, et», billigen, gutpei*
en, gelten laffen fabrum atque aedes Plaut.;
domum tuam et aedificationem omnem per-
spexi et vehementer p.; quam rationem omnos
non solum p. sed etiam laudant; Consilium,
causam et hominem, virtutem alcis ; quod elo-
quentiae gonus maxime am p tupften [teile; alqm
imperatorem anerfennen, beftätigen al8 tc.; alqm
iudicem; Iovo non probante gegen ben SBiUcn
beS Jupiter Hör.-, ad spem connciendi negotii
maxime p. (pielt eä für tätlich, angemeffen) m.
inf. Cacs. b. c. 1, 29, 1; *sive Lucina probas
vocari ob. U., »enn bu biep lieber fo nennen läßt
llor.-, m. acc. c. inf., non ante — quam civi-
tas suffecturum (sc. eum esse) probaverit Tac.
Germ. 18. 3) jmbm. et». al8 beifall8»ert
erfcpcincn lajfcn, anncpmlicp maepen, mit
et», jmb. gufrieben [teilen, fiep ben Beifall
jntbä. erwerben officium suum, diligentiam,
operam; causam alcis, auep aleui de alqa re;
p. sc ob. probari aleui jmb®. Beifall ge»in*
nett, jmbm. gefallen, fiep jmbm. empfehlen
probaro mores, vitam, facta alcis; obscurius
vitium pro vero probatur gept burep ; jmbm. et»,
glaublich, plaujibel,loaprf(peinliep maepen,
ermeifen, bartpun aleui alqd; m. acc. c. inf.;
— procedo.
♦patrio metu probor esse pater »irb bewitfer,
baß icp »c. Ov .; auep m. ut: qui probari potent
ut sibi mederi animus non possit (baff niep!
foll ic.)‘i qui probari potest ut is — plus quam
ego ipse gaudeat? facile ut (te) pro eunneho
probes baß bu leicpt maepen lannft, baß mar
biep für ic. pält; hoc difBcile est probatu; qnae
facta probari non poterant Cwrt.; jmb. alt
Bliffetpätcr überfüpren Plin. ep.
tproboscls, scTdis, f. rrpojjoaiu’fj ber 9t tk ff el be*
Elefanten.
pröbrösug, adj. m. (fpät.) comp. n. (fpät.) «q
[probrum] befepimpf enb, (epimpflicp, fepänb
Itep crimen, fearraen Sepmäpgcbiept, fvita;
tfepimpfliep panbelnb, fcpänbliep ferainx,
natura. — pröbrnm, i, n. l) fepimpf lidu , bte
Btoralitöt etneä SRenfcpcn beflecfenbe Spat ps-
terna p. ac vitia; probra animi obiectare aleui:
p. (j)l.) ignaviae et luxuriao ©reuet ; sumpte
effusi cum p. ac dedeoore; probro praestarc:
bef. Unlcufcppeit, Epebtud) probri insimu
lasti pudicissimam feminam; aliquot matrona-
apud populum probri accusarunt; fiuvenMe
probri plcnum; pl. + corporis, flibidinum; f Om-
nibus p. contaminatus. 2) Sepintpf, 8 t
fepimpfung, ©epanbe, ©cpntacp u. ber babmet
an jmbm. paftenbe ©epanbfletf probri c»u*i,
probro esse, habere; inferre aleui p. 3) Sc-
fepimpfung, befepimpfenber Sotmurf, bei
infofern er gemaept »erben lann; pl. ingvrer-
p.; iactare in alqm p.; p. Omnibus maledictis
que vexare alqm; fp. dicere aleui, fimicendetc
in alqm.
prübus, adj. m. comp. u. sup. probcpalti;
tücptig, gut, fotib merx Plaut., artifex Ter
argentum, navigium, res, *fruges, ingenium tu
guter Sopf; bef. redbtfcpaff en, brao, fittfar
anfprucpsloä, befepeiben, genügfam hom:,
mulier, oratio, f moros; ‘pauperies; probus gtu
nobiscum vivit, multum demissus homo Hör
I’röca (*-cas) , ae, m. alter ftönig b. 91 Iba
pröcäcltas, ätis, /. [procax] Begehrt iepfeit «
gorbern, öubringliepfeit, greeppeit.
pröeäcYtör, adj. m. comp. u. +st*p. [proess
freep, Ber»egen sermo p. ortus; proesri*
Stipendium flagitare Liv. ; fprocaciua sc in«-
natione gerere; fprocacissime patris memonv
illudere.
prbcax, äcis, adj. m. f comp. u. fswp. fproer
begehrlich im gorbern, iubringlicp, fteä
breift, lüfiern leno Plaut., meretrix , vem*
in lacessendo, sermo, fprocacissima lixarur
ingenia; *Muga, *libcrtas; *austri fiurat'i
tm. gen. otii.
prö-cedo, 3. 1) pcroot=, Bormärt« geber
fepreiten, treten, lommen foribu» foras, iDsc
Plaut.; de castris; *castris; ante portam; <
tabemaculo in solem; *ab limine; aleui obvus
ob. obvius ; inSbef. o) B. Truppen, Scpiffen »ei
gehen, =btingen, aücfen lonpus, longio» ‘
castris, extra mnnitiones, in aciem, -fei p.’rta
aublaufen. b) etfeheinen, fiep geigen i« px
blicum; in medium, in contionem; postqssm
philosophia p. aufgetreten, in* Heben geirrten ri.
ffunus; finterdum vocescontumoliosae cntfsSttr
2) prägu. a) tboraubgepen, Etüden tante
anto agmen legionum, quantum etc. b) P.
gange eine« Baue«, Bottütfen p»rs open-,
quantum operc. c) BorWärtä-, ju Spree i
procella —
ÜBürben fommen, ananeieren, fteigen stu-
diis bur<b JC., per auurn, per publicum dedecus
in ea civitate etc., ambitio et procedendi libido
PUn. ep.; tp. a) b. ber Seit, fortfdjreiten,
Borrüden, Berfiteicbcn, Berlaufen cum iam
nor processisset; ita tempus, multum diei,
•dies alterque dies; procedente iam die Liv.;
•adeo tarde tempora; -f procedente tempore;
aetate älter »eiben, ß) fortbanern, fortge
fefct »erben, jeinen gortgang haben, fort*
jd) reiten, stationes geben immer fort; stipendia,
aeraalcui Werben angereebnei, gelten fort; (@«wit.)
procedente iam opere (Slu«bilbung be« SRebner«),
y) gortfebritte machen, weiter*, Dorwärt«
fommen, tantum in philosophin, , in optimo
genere philoaophiae ; honoribus longius; non
multum dicendi laude; eo magnitudinis Sali,
d) weiter geben, bis ju einem fünfte (tei*
gen, reichen, fommen, liberius altiusque (in
bei Siebe) über fein Xbema binau&geben Sali.-
(Quint.) non minus prospectu quam gradu (B.
SRebner); in dando et credendo longius ju weit
geben; ira longius; nec ultra rninas tarnen pro-
cessum est; quo illud p.? wie weit gebt bie«?
ftberjb- altera iam pagella rüdt ftf|on Bor. e)
B. hanblutigcn u. 8nftünben Borwärt« fom*
men, einen gortgang ob. Srfolg hoben, non
ftatten geben, ablaufen, an<b gut, glüdlid)
Don flatten geben, gliicfen quantum adhuc
res p. gebieben ift; bene, parum olqd; omnia
prospera; magis er sententia res publicn ve-
stra vobis; quod ubi secus (ni<bt gut); alcui
nihil; bene facta mea rei publicae hoben einen
für ben Staat günftigen ©rfolg, fommen bem
Staat JU gute Sali. Jug. 86, 5; Andranodoro
consilia Liv. 24, 26, 6; si processit wenn eä gut
gebt, gtücft; bog. ift b. Sali. Cat. 32, 1 neque
insidiac consuli (gegen ben Ä.) procedebant; B.
'JJetf., ben u. ben ©rfolg hoben, p. hodie pul-
ebre boP bfote ©lild gehabt Ter.; p. moechos
recte Hör. sat. 1, 2, 37 (anbere: moeebis).
procella, ac, f. [procello] Sturmwinb, heftiger
Sturm; fibeitr. heftige« Slnftilrmen, pürmi*
jeher Eingriff equestris, telorum, emptionis;
bilbl. iudicii, temporis, fprioris fortunae; ’feri-
mur procellä; pl. invidiarum, seditionum, civi-
les, tribuniciae. [ ftef) Bor Plaut.
prö-cello, 3. Borwerfen, p. se btängen
pröcellosuH, adj. [procella] pürmtfd), rer, ven-
tus, fdies, ffretum, *notus Sturm erregenb.
prdeäres, erum, m. bie Sornebmen (als Stanb),
ber $1 bei Latinorum, iuventutis.
pröcerltas, ätis, f. [procerus] 1) hoher u.
f (plantet Such«, Stplanfbeit colli, proceri-
tcites arborum; fincurva; fcorporis. 2) über!),
©eftred tbeit, Sänge pedum (ber SBerSfüpe). —
pröcerius. adv. comp, [procerus] auSgeftred*
tcr, braenium p. proiectum freier Borgepredt
Cic. de or. 3 §. 220. — procerus, adj. m. +*comp.
u. sup. [pro u. cerus, Berw. m. crescoj berBor*
ragenb (in beliebiger Sichtung), b o<h u. jdslanf,
potb u. jd)ön geworfen collum, rostrum,
■fhomo p. staturae, f procerus babitn, f arbor,
•palmae in bie $5be gepredte; in ber SRetrif,
lang numerus.
pröcessio, önis, f. [procedo] ba« Sortüden
eine« Speere« Cic de imp. P. §. 24. — pröcessus,
u», m. [procedo] (feit. u. nur tp.) gortgang,
= fdjtiit, SJatb«tum gradus et quasi p. di-
- procubo. 653
cendi; tantos p. efüciebat, ut; *processu coepit
crudescere morbuB; *f guter 91 u8 gang.
•fPröcbfta, ae, *-te, es , f. 3nfe! au ber Stufte
D. Kampanien.
pröcTdo, ctdi, — 3. [pro-cado] Bor wärt«*, nie*
betfallen pars muri, quassata turris, *adpedes.
pröclnctu, eil. m. [procingo] eigtl. ba« ©firten,
nur in procinctu in Sereitfcbaf t jum Kam*
pfe, fampffertig, fin p. (in ber Übung bc«
getbten«) et castris habiti; •carmina in p. (acta;
testamentum in p. facere inbem man im begriff
ift, in ba« Xrefjen ju geben; bilbl. nisi in p.
paratamque ad omnes Casus habuerit eloquen-
tiam Quint.
pröclimitor, öris, m [proclamo] Stbteier, B.
einem ftbletbten Sachwalter Cic. de or. 1 §. 202.
— prö-cl&mo, l. laut rufen, fdjreicn; Der*
ätbtiid) D. einem Sachwalter pro sordidis liomi-
rubus Liv. 22, 26, 2. [Ä5nig B. Sparta.
Pröcles, is, (Nep.) i, m. 8) ruber be« ©urt)jlbene«,
prö>cHno, 1. tp. proclinata iam re ba bie Sage
ber Xinge [ich bereit« jur ©ntfebeibung neigt; ad-
iuvaro rem proclinatam bie obnebie« ju einem
fcbltmmen Äu«gang [ich neigenbe.
pröclive , ob. -Ti, adv. comp, [proclivis] ab*
wärt«, abftbüffig, raftb, labi; proclivius (nur
atlju rafcb) labi in permciem; proclivi currit
oratio. — proclivis, e (Dorfl. u. fpät. auch -vus,
adj. [pro u. clivus] 1) Borwärt« fi d) netgenb,
allmählich bergab gebenb, abjdiüfjig, ab*
hängig via, semita, p. cursu et facili delabi;
per pröclive, fin p. bergab, herab; fecisti mi
er proclivo (au« einem nodj Xunfeln) planum
Plaut. 2) tp. a ) $u etw. leicht geneigt, be*
reitwillig (mehr infolge be« Xemperament«) ad
laborem, amicitia ad comitatem; ad morbum;
leicht ju tbun, ausführbar hoc quidem tibi
in proclivi quam imber est Plaut.; esse in p.
Ter.; pröclive dictu; quibus erat p. tranare;
qnae utraque p. esse. ®ab. pröclivTtas, ätis,
f. 1) fabfebüffige Sage, 2lbbang. 2) 9fei*
gung, ©encigtbeit ad morbos, ad suumqnod-
que genus, ad aegrotandum.
Pröcne (Progne), es, f. 1) f. Philomela. 2) *meton.
bie Schwalbe. [ntacb, *jimmer.
fprocoeton, önis, m. [Kfoxoiriäv] (feit.) Sorge*
prö-consul, ülis, tn [auch pro consule] ber
Statthalter einer räm. Stooinj, ber biefe Stelle
gew. befleibete, nad)bem er in Som Konful ge*
wefen war, ber ißrofottful; propraetoribus
provo consulibus 2a«.; fber Statthalter in ben
$roDinjen be« Senat«. $ao. a) prOconsülirls,
e, adj. prof onfularifd) imago, fvir p. u. bl.
p. fßrofottiul. b) tprüconsfi latus, us, m. ba«
Mmt, bie SBürbe eine« $rofonjul«; auih je*
be« Stattbalteramt; j. ®. Sroprätur.
pröcor, t. dep. (oeraltet) forbern, Berlangen,
de. r. p. 4 §. 6. gung, «uffdjub de.
pröcrastlnfttlo, önis, f. [procrastino] Serta*
pröcrastTno, 1. [pro-crastmus] auf morgen Ber*
febieben =» Bertagen, aufftbieben rem.
pröcreütio, öniB, f. [procreo] ba« beugen libe-
rorum, hominum. — pröereätor, öris, m. [pro-
creo] Srjeuger, Urbebet mundi; pl. bie 61 =
tern. $ao. pröcreätrlr, icis, f. fla[j. nur ®r=
jeugerin, Urheberin artium Oie.
prö-creo, 1. 1) jeugen liberos; de alqa; fetus.
2) übetb. berborbringen, erjeugen.
•prö-cüDo, 1. bingeftredt baliegen.
654
procndo — prodeo.
pro-eüdo. 3. * f tf) m i c b e n enses; dentem vomc-
ris fcpärftn; tp. a) bereiten, erfintten dolo9
Plaut, b ) bilben linguam Oie. de or. 3 §. 121.
pröcfil, adv. [procello forttreiben) fern, in ber,
in bie gerne, aus ber gerne, Bon weitem,
weit Weg, auch B. geringerer Sntfcrnung p.
hinc labet sciscitari Ter.; non p. »ed hic; p.
inde; non p. alicnnde; p. tela conicere; p. at-
tendere; m ab u. abl. u. m. bloftcm abl, p. a
conspectu ; haud p. a radicibus Vesuvii; p.
man; f classem p. habere; *p. este entfernt nicp ;
p. abire; tp. reliquam aetatem p. re publica
habere; a ro publica p. esse, p. (B. ber fflaf|t=
beit Weg *= fepr) errare Still ; nec p. seditione
aberant, ut haud p. pericnlo fuerit IAv.; haud
p. (weit entfernt) seditione res erat, haud p.
afuit ( impers .) quin IAv.; p. dubio otjttf 3wei=
fei IAv. ; fp- voluptatibus ba fie bie ?c. entheb1
ren muhten; gravi» ea militia p. domo Tav ;
*p. ambitione.
proculco, 1. fpro-calco] niebertreten segetes
Ob., Iw.; fnives bur cf) Waten; eque» »ua ipse
praesidia; tuna ala (bet iKeiterei) procnlcata
erat; tp. t gleicpfam mit güfjcn treten, Ber=
achten proculcato »enatu.
Pröenln», i, m. 1) Jul. P., ein rßm. Senator. 2)
ein greigetaffener bcS thlguftuS Säet.
pröenmbo, cübui, cubltum, 3. [procubo] 1) fiep
BorwärtS legen, beugen, fid) neigen, fid)
Borneigen, erfireefen ‘certamine »ummo (b.
IRubcmben); tigna Becundum naturam fluni ini»;
fplanitie» sub radicibus monti» »patiosa. 2)
BorwärtS nieberfatlen, jn Sobcn fallen,
jinfen, ftürjen, fid) niebetlegen, fid) nie=
berwerfen acie»; fin genua (B. ffilefanten);
fhuroi bos; (Plaut.) p. (beugen fid) Bor) dimi-
diuti; quieti» causü; *domu» in domini caput;
B. SBetenben, ©ittenben alcui ad pedes, ad ge-
nua alcia, ‘genibus, *anto pedes; f humi; *tem-
plis; t»uo more; f »enatu ad infimaa obtesta-
tione» procumbente ficb fufjfäHig perablief) ju ic.;
B. Ohnmächtigen, Snnattetcn, »erwnnbeten inte-
gri; viilneribus confectus; fin genua; feuper
amici corpus oxanimis; ‘super alqm; fmoribun-
dus in arrna; fin ora proni; ‘aleis dextrfl;
t alcui im Jfainpfe erliegen; fequus eins; fru-
menta imbribus p. hatten ftd) gelegt; agger in
fossam; B. Schiffen in lntcra; pars reliqua (tur-
ris) consequen» p. fenfte fich; tp. in ©erfall
geraten, finten res meae.
pröcürätin, iinis, /'. fprocuro] 'Befolgung, $e X--
Wallung einer Sache, bef. im ftuftrage eine« am
bern u in feinem Namen ob. aus 'Amtspflicht re-
rum meurum, rei publicae, annonae, speciosi
ministerii, regni Numidae, sua cuique p. (SSir-
fmtgSfreiS) auctoritasque est restituta. a) fbaS
Wmt eine« taiferlicpen fflrofuratorS. b) bie
©cforgung alle® beffen, was jur flbwrnbung bc*
burch ein SÜahrjeichni angebruteten Ungliids unb
jur Sühnung beleihen gehört, bie Sühnung
prodigii; ut mie plena p. fieret; tp/., incesti
iHeinigungSteremonieen.
procürätor, öri», »n. fprocnro] 1) urfprüngl. &e
fepöftsträger rSm. Siirger, welche cittweber nid)t
in gtalien ftd) befanben ob. in StnatSangclegem
heiten nicht infltom waren, bah. fiberp. Seforget,
SJerwafter, namentlich ber wtgeltgenpeiten eine«
anbern, StellBertreter, Signet, Sommiffio =
när, Skoollmaeptigter peni Plaut.; agere
alqd per p.; regni 3te id)Socrmefer ; fepeTjl). vo-
luntarius (weil p. rigtl. jmb. erjt burch ein ihm
erteiltes Wanbat wirb) Oie. Brut. §. 17. ffnebei
ber ben fjerm Bertrctcnbe OberBermalter, *b^
miniftrator eine® ®ute8. 2) fOberBerwal
ter ber fniferlidjcn ®infünfte in ben
Binjen. tao. pröeftrfttrlx, leis, f. ©eforge=
rin Oie.
pröcüro, 1. 1) etw. im Wuftrage unb Namen
eines anbern, bef. eines Äbwefenben, befot
gen, Berwalten negotia alci»; hereditatra
übernehmen; bef. fabfol. faifetlicpeT flärotura
tor fein. 2) flberl). beforgen, nertoalten, fär
etw. Sorge tragen sacrincia publica; se pflc
gen, eorpora Verij.; (oorfl.) auch alcui. gnSbci
bie rcligiöfcn Jpanbfungen beforgen, bie jur Ut
Wehrung beS burch ein SBnpr, reichen angebeuteten
UttglüdS berorbnet werben, bas SBahrjeid)en füll
nen monstra, prodigia, ‘saeva soumia; sunul
procuratam est, quod (Weil) etc.; maioribu-
hostiis.
prö-enrro, 3. pcrbor=, Bortaufen, ^gepen in
proximum tnmnlum, in imblicnm; *in freta aj
ba$ Weer; ‘in ius in® ®frid)t eilen; ex castri?-
inSbef. B. Iruppen Bor=, auSrüdcn ex acie, n
caatris, extra aciem, ad re[>ellendum hostero:
iibrrtr. irapetu quodam et instinctu ad mortem
Plin. ep.; b. fiotalitfiten Bo Tragen, fich fI
preden flatus in longitudinecn Ml >C stodi«.
fMiseni quod procurrit baS Sorgebirge ® :
•terra in mare, ‘celsus Apenninu» in marP:
fsaxa procurrentia.
pröenrsatio, önis, f. fprocnrso] (IAv.) baS fict
oorlaufen »um Jfampfe, baS fMänfeln No
midarum; pl. p. leviaque certamina, — pr«-
cursätöres, um, m. [procurso] 'filönfler ite
— prö-enrso, 1. (IAv.) als tßläntter oorlat
fen, p 1 ä n t e In , latrocinii modo procnr»ante
pauci recurrentesque ; procursando recipiewb?-
que sese pugnavere. — pröcursus, ns, m [pro-
curro] baS .^terBorlaufen, sprengen, =ftür
jen, bej.B.SPdmpfenben procursu militum, faudeo
tissimi cuiusque; *p, rapido; ‘procursu cooei
tus axis BorwärtS ftürmenb.
♦prö-onrvn», adj. (feit.) BorwärtS gefrümmt
falx, litora.
pröen*, i, m. [prooof ber greier; ftbertr. (pi
bewerbet Cie. Brut. §. 330
Pröcyon, önis, m -• Antecanis, w f.
prö-cleambtilu, t. B orfpa jiereit Ter.
prödeo, 4. [pro u. eo| 1) \e rBorgehf n , fom
men, =tteten, Borgehf« nemo huc Ter., n
tabernaculo, ex frequentia, ad Colloquium; ob-
vinm mihi est proditum ; in funus mit jur heute
gehen Ter.; in publicum, auch (Ter , IAv.) bl r
auSgehcn, fich öffentlich jeigeu; ’tantum volsn-t
(hcroorfliegen) quantuni; b. truppen longins, n
proelinm; b. Schiffen, ex portu auStaufen, ai
fauces fegeltt; anch öffentlich auftreten, a
»caenam als Schaufpiciet; ilbertr. p. in trage-“-
dia (luppiter) put feine fliotle IHaut ; als
Oie p. Urne. A. §. 100; bilbl. a) jum ^otfdhcit
fotnmen, fid) jeigen, erfepeinen consaetad
p. coepit; quam ea (eloquentia) sero prodieri*
in lucem; ‘iuvenum p. publica cura; ‘cultm
et ornatus variis capillis. b ) *in etw «nS f*
ilbergepen, werben ex indice Dama. 2) *boi
treten, tragen rupes in aequor; immodieo »
bere tali; bilbl sumptu et magniflceutiA eitr.
prodico —
modum bab TOafi ii berichtet teil ; ne tu) extremum
prodeatur man aufs Wu&erfte gerate (im Weben);
est qu&dam prodire (geben) tenus, si non datur
ultra Hör. ep. 1, 1, 32.
prö-dico, s. l) oorherfagen, *betfünbigen
hominibus ea quae futura sunt Oie. 2) einen
lerrnin weiter h>nauMe§en, oetfehieben
diem, diem longiorem, alia prodicta dies (ein
atiberer weitetet lermin warb beftimmt) ad fru-
mentnm petendum.
prö-dictitor, öris, m. brr Bicebiftator, ber
nicht ben Warnen, aber bie Gewalt beb liftatorb
batte u. Dom Wolf gewählt warb Liv. 22, 8, 6.
Prödmis, i, m. gtiedj. Sopf)ift aub ®eob jur $cit
bei Sofrattb ; adj. -eins.
predige , adv. [prodigun] (feit.) Derfcbwcnbes
riftb, rivere. — prödlgentia, ae, f. |prodigo]
( Tac.) Be tfcfjwenbung opum ; per araritiam et p.
prodlglÄlls, e, adj. [prodigium] (Plaut.) Iuppiter
ungünftige SBahrjeichen afrwettbenb. $ao.
prodTglälUSr, adv. (feit.) auf abenteuerliche
Seife tariere rem Hör. a. p. 29.
prödTgiosus, adj. [prodigiumj abenteuerlich,
unnatürlich fprodigiosum dictu; ‘caraVene-
ris. — prodigium, ii, n. [ft. prodicinm D. pro-
dico) eine wunberbare u. übernatürliche Srfchei-
nung ob. Begebenheit, infofern man baraub alb
einem Borjeichen etw. golgenrcief)eä (ge=
wohnlich 6cblimmeb) weibfagt, Sunberjeichen,
Sunber portenta atque p. nuntiabant; prodi-
dia proenrare; mul tu p. eins Tim declarant;
quae p. fulminibus aliore quo Tisu missa susci-
perentur atque curarentur. Ad ea (junächft
Blitje) elicienda etc. JÄv. 1, 20, 7. §ierb. a)
eine unnatürliche, ungeheuerliche, Unheils
Dolle Sbat/ feanblung, Ungehcuerlichteit
non mihi iam furtum, se<l monstrum ac p. vi-
debatur m. in/); hnec odmirabilia, sed prodigii
simile est quod dicam. 6) d. einem iebenben
SBefen, Ungeheuer, @cheufal, rei publicae (o.
Ulobiub); monstrum atque p. (D. Satilina); *tri-
plex (D. Kerberub); ‘Cresia (fcuerfchnaubenber
Stier); *non ego sum p. (D. ©laucub).
proiligo, egi, actum, 3. fpro-ago) 1) (borll.)
heroortreiben sues in lustra. 2) 0erfd)Wen =
ben, Derthun suum Plaut., fopes, fsumptibus
aua. — prödigns, adj. Detfdj menbertfd), auf
®efb u. @ut feinen Seit legenb prodigi, qui etc.
Cic. off. J §.66; m. gen. peculii Plaut., ncris
Hot.-, fepulae, fTita, ffacili ac p. animo. 2)afj-
o) ‘reich, Überfluß h«bcnb an etw. locus
multoe berbae; tellus fruchtbar, b) ‘willig
ingebenb, opfetnb animae magnae (gen.),
des arcani pretbgebcnb, anbplaubernb — Iren»
hruefe.
i.roditio, önis, f. fprodo] bab Betraten, bie
nerratenbe Bnjeige, Berrätetei, Betrat
nnius ex collegio, exercitus (am Ipeere) ; p. (Per=
rciterijchen Angriff auf) oppidi apparare; pt. ami-
citiarum ac rerum pubhearam. — pru-dttor,
öris, m. [prodo] Berräter patriae, disciplinae,
•ristis latent, is puellae p. Hör.
>rö-do, dtdi, dftum, 8. l) heruorgeben, ■bri«’
gen, ■ nehmen, rihun, jumBorfchein btin=
gen ‘suspiria alto pectore, vina; ‘ruitus gan-
dia prodens flubbruef ber greube im ic.; *fe-
tum Olime herDorfpriefien laffen; prodito fumo
( burch Wauch, ben man auffteigen liefe) significant
lAv. 21, 27, 7. 2) ueröffentlichen, befannt
■ prodneo. 655
machen derretum; nt a sc beUicae caerimoniae
proderentur aubgingen u. ber Wadjmelt befannt
mürben Liv. 1, 82, 6; exemplum ftatuieren, exem-
plum pemiciosum, turpe anbern geben. gnb=
btf. a) alb 1. 1. ju einem Wmte protlamieren, er=
nennen interregem, flaminem, alqm consnium
creaudornm causä. b) alb Crjähler,
fchreiber berichten, melben, mitteilcn, übcr =
liefern alqd, multitudini, sicut proditur, mc-
moriae, memoriam, memoria-, quae tox in ru-
stienm inde proTerbium prodita est überliefert,
in ic. übergegongen, ju einem jc. geworben Liv.
23, 47, 7; quam Adonidi nupsisse proditum est
Cie.-, eodem anno Alexandre am proditur con-
ditam Liv. c) wab geheim bleibtn foD, ent>
beefen, oertaten conscios, -f-Toluntatem et Con-
silium alcis, farcana, ‘commissa, fsecretum
nxori, fcultn prodi (butefe bie Sleibungl, ‘cri-
men Tultu. 3) berräterifd) aubliefern, in
bie $änbe fpielen, preibgeben, oerraten
(böswillig, burch feanbcln) amici partim dese-
ruerunt me partim etiam p.; desertamae pro-
ditam causam publicam queri; aquilam hosti-
bus, classem praedonibus; alqm in omnes cru-
ciatus; commilitones ad caedem; ‘alqm ad
mortem bem lobe überliefern; patriam, urbem,
libertatem, fortunas meas, caput et salutem
alcis fidem fein SBort brechen; ‘somnus me pro-
didit oetlaffen. 4) weitergeben, bah- a) Potfdjie:
ben, weiter hinaubfepen nlcui vitam (friften)
ad miseriam Plaut.; diem nuptiis Ter. b) über =
geben, fein teclaf fett sacra suis posteris; ius
unuginis ad memoriam posteritatemque pro-
dendae; regnnm a Tantalo ct Pelope proditum;
•genus a sanguine Teucri fortpflanäcn.
prü-döeeo, 2. laut, öffentlidfe lehren, »or=
prebigen Hör. ep. 1, 1, 66.
prö-drömus; i, m. [xgddoopog] Bortäufer,
flbettr. pl. eine Slrt Worbweftminbe, acht läge
not bem Slufgaitge beb feunbbftemb wehenb.
prö-düco (archaift. inf. perf. produxe Ter), 8.
1) heroor», norführen, = jieheit, hinführeu,
■ bringen ante aedes huc Ibras Plaid.; legio-
nem; glodiatores ad forum; alqm capite invo-
luto ad necem ob. ut seenri feriatur; alqm in
publicum; impedimenta (fßacfpfetbe) ex castris;
auch *fegTOorbringe«, jeugen qualia corjrora
tellus; inbbef. a) jnr Bublieferung Dorfüh =
ren, aubliefern alqm, iumenta, equos. b) alb
milit. t. t., Iruppen Dorfüljren, aubtücfen
laffen legiones, copias, exercitnm in aciem,
in locum aequum. c) jmb. borführen, auf =
treten laffen alqm in contionem, ad populnm,
in conspectum populi R., auch hl- P- ; P- einem
@<haufpieler, bie Bühne betreten laffen, fin
ben fitrtub einführen; übertr. ‘signatum prae-
sente nota nomen (burch ben ©fbrauch) inb $u=
blifum u. in Umlauf bringen, *nova (rocabula)
quae genitor p. usus. d) jnnt Bcrfanfe Dor =
führen serros omnes Ter.; ffamiliam alcis ve-
nalem. e) gelcitenb fortfflhren, auf ben SBeg
bringen, begleiten, geleiten, alqm rus Ter.;
te ■= tuum fiinns »u ©rabe geleiten, f) |er«
Dor>, fortlocten adeo productam in proelium
fugavit; quinqueremem longius, falqm ad an-
gustias naque; quädam notitiä Sejitimii pro-
duetns cero n ln fit fein Schiff ju oertagflpflaf*. b.
c. 3, 104, 3; ‘quo discordia civqir p. (hat ge=
führt) miseros?
656 produete •
2) weiter Borfüprcit, auSbepnen paululum
cornu; producti longius acio; inöbef. o) in bet
Sluöfpracbe bcpnen (@gf. corripero) primatn lite-
ram, *+syllabam. b) emporwaepfcn laffett,
erjcugen filiam Plaut.-, aubolem Hör.; bat).
auf = , groj) , etlichen *arborem; qui illud
produxit scelus? Ter.-, is , quem hui similem p.
c) o. ber 8f't, pinjicpen, uetfcpieben, fort=
bauern laufen, Bcrlängern rom (ben Krieg)
in biemem; ita vitam (friften), ut etc.; convi-
vium ad multam noctem vario sermone; ser-
monem longius, in mnltam noctem; alqm falsa
spe Ter.-, auch nerftrciepen taf f ett, pinbrin =
gen paulatim hunc diem Ter. 8) imb. o o r =
wärt«, emporbringen, beförbern gu etw. (0.
einet uiebrigeren Stufe ju einer tjö^crcn) alqm
ad honores, ad dignitatem, fad magna mini-
steria; alqm omni genore honoris, ad optimam
Rpern patriae; etw. ber 8®pi/ Summe ttad) et=
1) ö 1) c u quaedam legata ad vicios sestertium
pröduct®, adv. [productus] gebepnt in bet ®u®=
jpracpe (@gf. breviter) Cie. or. §. 159.
prodnctio, önis, f. [produco] Sctlängetung
(») eine« SSortc® burep eine Silbe, b) in ber 8u®=
fpratpc, bic Dehnung (@gf. contractio). c ) tem-
poris b ai Ipinauäfcpieben.
productus, adj. m. comp. u. sup. f partic . ö. pro-
duco] d) uerlängert, auägeftredt, gcbcpnt,
lang fprodnctior ibat manu« equitum; *neve
minor neu sit quinto productior actu fabula.
3n*bef. a ) lang in ber ÜluSfpradje, gebepnt
litera; extrema (syllaba) p. atque longa; no-
men in oerlängcrter Sotnt abgeleitet, b) in ber
Seit fiep hingiepeitb exitus (orationis); dolo-
res longinquitate. 2) producta, örum, ». als
ppilof. t. t. bet Stoifer, eine B. ßiccro Dcrfud)tc
Überjepung be® griecp. uforiypi va, J. praeei-
puus 2).
pröegmäna, örum, n. latiniflcttc gorm ü. »poijy-
fiivu, f. praecipuus 2) Cie. fin. 3 §. 15.
proeltäris, e, adj. [proolium] gu einer Scplaept
gehörig, pugnu förmlidjc Plaut. — proeliitor,
öris, m. Iproelior] Streiter, Krieger Tac.-, t>.
(Siefanten Just. - proellor, dep. 1. [proelium]
ein Steffen liefern, jtreiten, festen eo
modo equites cnm equitibus; pedibus ju guff,
feurru, fcomminus, cum hostibus, tp. D. einem
SSettftreite Cie. AU. 1, 16, 1; pass. u. impers.
in quo (bcllo) et diu et variü victoriii proelia-
tum fuit Just.
proelium (nicht prael.), ii, n. 1) Steffen, ®e =
feept, Kampf, Vlugtif f equitum, equitatus no-
stri, equestre, terrestre, navale; p. committere,
facerecumalqo; p. inire, conserere, eiere, edere,
conferre; p. male pugnatum bertorne® ; proelia
miscere o. fjweilampf Liv., *raiseere, dare Bon
Stieren U. ftirfepen; ire, redire in proelium; fad
p. ire, proelio excedere, proelio pugnare, con-
tendere, dimicare, lacessere, decertare; proelio
flupersedere — lein entfepcibenbe® Steffen liefern
Caes. b. O. 2, 8, 1; *campeBtria auf bem Ülarä»
felb; auep prägn. bl. p. förmliche® Sreffen; o.
SBorttampf Cie. fam. 9, 11, 2; fepetgp B. Kampf
mit ben Speifen, ba® Sf jen committere p. (äpn>
lief) Wie 'einhauen’), apparari apud te p. Plaut.;
* u. Kampf ber Sinbe; *StoJen mit ben
Römern. 2) concr. Kämpfer, Krieger armi-
gcra Prop. 3, 11, 10.
- profero.
Proetus, i, m. König in Sirpn®, Ov. Sa» Prse-
tides, Idum, f. bie Söepter be® ©tötu® Yerg.
1. prdfäno, 1. [pro u. fanum] einem ®ott et®.
Bot bem Scmpel barbringen, b. i. weihen, opfern
Amt. Vict.
2. prbfftno, 1. [profanus] 1) für niept petlig
ettlären, entweihen dies festes, »aera, ncs-
dotes, *festum. 2) übertr. fentmeihen, fdjän
ben pudorem.
pröfiuus, adj. [pro-fanum] 1) eigtl. Bor beai jr
weihten ©ejirl liegenb, niept geheiligt, prr
fan locus; trea P et usu. polluta; tanimab
unreine; *p. facere alqd entweipen; in
profano auf ungeBieiptent ©oben; pl. ». Untti
lige®, ©olfSgut sacra profanaque pollut-r-
fomnia p. spoliare; miscebis sacra probr
llor. 3näbef. b. ©erfonen, in einen Cöottrfbim
niept eingeweipt, uneingeweiht procnl tti*.
profani; Cereris ritus vulgare profan«; vuipr
(in ben Sienft bcoSKufen niept eingeweipt). 2) gott
lo®, rueploä fprinceps; *oculis p. cementas
sacra; *Unpeil weiifagenb bubo, avi*.
pröfectlo, önis, f. [proficiscorj 1) tlbreife, :J*t
Äufbru^, abmarfep, =faprt p. parare; »b
ipsa p.; ne priore quidem (bello) ulla p. tanti
spectaculi fuit bie ein ic. barbot Liv. 29, S6, 1
2) übertr. bie tperfunft pecuniae Cic. p. Ch
§. 82.
pröfectö, adv. [pro n. factus] in ber Spa t
wahrhaftig, jcbenfall®; inäbef. in ber oml.
obl. bem beutjepen 'müffen’ entfpreepenb invism
p. superbiam regiam civibus esse; cum neg»-
ret p. (er fagte, er mflffe niept) satis compotm
mentis esse.
pröfeetns, us, m. [proficio] ffrortfepritt, -gat;
Sunapme, SBirfung, Srfolg +p. noa -1
summo petitus; fblandiente p. ; fpertinet »1
p. tuum; * verba profectu dissimulata cartct
♦sine profectu.
prö-ffro, 3. 1) pcrBortragen, ^bringen, dt
len, au®liefetn, Borbringen, =fteefcn, «flie
den, Bordeigen, aufweifen nummoi ex srtj,
arma tormentaque ex oppido, commestos *>
agris deviis in viam, pecuniam alcui petouint;
men (sc. ex aerario), arma, * caput e sUgr*
fdraco e pulvino se proferens fid) erheben};
conspectuin liboros; bap. a) Beruf f c n t lieben
betannt maepen, an® Kiept ber Dffentliä
feit, ber SB eit bringen, ent beeten, jn Sagt
förbern, Jepaffen orationem, alqd fbru, m
medium, alqd in aspectum lucemque, arten
♦horrendos enses primus, »arte iurgia; ti’**'
nium; fstudia sua; in lucem, *in apricom, •ar-
te» (Kuuftwerte). b) offen au®jprcepen, »et
bringen, erwähnen, anfüpren alqd in »-
dium, nominatim multos, exempla omniuio wB
testes, auctores.
2) prägn. Borwärt®, weitet tragen, rüde«
fepen, pedem, gradum Borwärt® (bpreiten, rertc
gehen; im ©ilbe *unde p. pedem pudor vetx!
alä milit. t. t. signa (bic ffapuen) = Borridtt
ffep in SRarfep fepen; castra mit bem ßager irr
ter BorTüden, aufbreepen; tormenta anfpfbinjt»
quae eruptionis caus& paraverat; übertr. feian
SSu«bepnung naep etw. ootrüden, weiter hi»
au®rüden, auäbepnen tines agri publici ;h*“-
latim, im ©ilbe tines ofliciorura paulo longm-
quam natura velit; pomerium, munitioBM, ag
gerem, *imperium super Indos; f übetp. wop,n
professio — profluens.
657
bringen, führen, ergeben arm» in Europam;
continentiam in fortunam regni auf ben X^rou
mitttefjmen ; tp. a) ber geitbauer na© »erlän=
gern, auübehnen beatam vitam uaque ad ro-
gum; fmemoriam soceri mei puleherrimia ope-
ribua proferri. 6) einen geiipunlt ob. et», auf
einen gcitbunft weiter hinau«f©ieben, »er*,
auff©teben, »erlagen diem, »diem (ben lag
bei SßerljängniffeS) llio, diem de die Just ; pro-
fertnr tempus ferundae legis Liv. 8, 68, 4;
nuptias aliquot dies Ter.; res bie öffentlichen
@ej©äfte »ertagen, StiUftanb ber ic. eintreten (af-
fen; res prolatae Vertagung, StiUftanb ber tc.
Plaut., Cic.; ante res prolatas; p. exercitum
(ba* Stimmhecr) bie Berfammlnng auffdfieben Liv.
3, 20, 6.
professio, önis, f. [profiteor] l) bie offizielle
Eingabe, bef. feine« Warnen« ob. Vermögen«; tfla-
gitii be« f©anbbarcn ©eroerbe«; auch Ber*ei© =
ni«, Wegifler über biefe Eingaben; meton. ba«
offigieü angegebene ©ewerbe, ©ejcbdft, ba«
jmb. treibt, ba« gewerbe*, berufsmäßige
t?lu«ftben einer Runfi, ris oratoris et ipsa p.
dicendi ber Xitel, glei©fant bie 5itma eine« gu-
ten Siebner«; fgrammaticae; fmagicae artis;
qui p. (bie pflege, ben Betrieb) honestarum ar-
tium malis moribus corruperant Ourt. 2) ©r =
flärung, Äußerung bonae roluntatia. —
fprdfessor, öris, m. öffentlicher Siegtet, 8to=
feffor. Xao. fpröfessörlus, adj. {©nlntei:
ji erlich, ©©ulmeiftet: lingua Tac.ann. 18,14.
prö-festus, adj. nicht fefili© dies, * lux.
prö-flcio, feei, fectum, 8. eigtl. »or fi© brin =
en, »orwärt« lomntcn tridni riam a suis
nibus Caes. b. G. 1, 38, 1; bah- tp. 5ort =
fdjritte machen, Borteile etjielen, etro.au«:
richten, gcroinnen nihil in oppugnatione op-
pidi; alqd in philosophia; fhaud sano anctori-
tate apnd alqm; ad (für) reliqui temporis pa-
cem utque otium parum proüci; fplns moncndo
quam si etc.; satis et ad laudem et ad utilita-
tem profectum (esse); non in praesentis modo
certaminia gloriam, sed summ am etiam belli
profectum erat roar etro. gewonnen; inSbef. ju
et», helfen, näßen, attf©iagcn nulla res tan-
tum ad dicendum; plurimum; *vorba non pro-
ticientia; *quid lege» sine moribus vanae p.?
alä mebic. t. t. mieten radice vel herba profi-
ciente nihil llor.
pröffclscor, feetna sum, dtp. 3. (»orllaff. auch
-sco, 8.) [pro u. facio, facoaaoj fi© »or«
roört« machen, bah- aufbrechen, abteifen, rei =
fen, ziehen (»erf©iebett ». iter facere u. pere-
grinari), ipse, ut quam primum iter faceret (nach
(Uorgobina, feinem eigentlichen Siele), Genabum
p. bricht auf na© 0. Caes. b. G. 7, 11, 8; ad
iter; ad cum domum; domum, ab Antio; ad
somnum {©lafen gehen; ad caelum (». (Sterben:
ben); inibef. marf©ieren, abmarf©ieren,
a u« jiehen Rom um; ad, fin bellmn, in pugnam,
Kom.i, ab urbc, ex caatna, in Aequoa; ex portu,
portu abfegeln, au«laufen; ab Orico, podibus,
obriam alcui, contra hostem, fad persequendoa
Carnutes , fpraedatum in agrum Campanum,
fpabulatum, adveraus alqm, *magnum iter an:
treten; tp. o) in ber Webe weiter gehen ad re-
liqua, ordine ad reliqaa. b) ». et», aujgehen,
anheben, ben Anfang ma©en a lege, oratio
inde, ab hoc initio profectua. c) D. etw. fei«
$ttnt<h<n, lat. -Mähet** 6d)iil«rtrtftb. 5. «ufl.
nen Urfprung haben, herrühren, entgehen
a natura; venue a corde profectae; profecti
(S©üler) ah Ariatotele; quae a me in te pro-
fecta sunt; *genna a Palianto profectum.
pröfltßor, fesaus aum, dtp. 2. [pro u. fateor ] 1)
frei herauSfagen, offen belennen, gejtehen,
ertlären, »ertünben fateor atque etiam p.
et prae me fero; non aolum fateri, sed etiam
Profiten; fae digniorem ft© für ic.; fde parri-
cidio; indieium offene Anzeige nta©en. 3n«be{.
a) fi© öffentli© at« etw. belennen, erflä
rett, ju ertennen geben, ob. »u etw., in«bef.
ju einem beftimmten ga©, Beruf fi© be =
tennen, ». etw. ißrofeffion ma©en ae infan-
tem patria, ae grammaticum, profeasua amicum
sc. te Hot. ep. 1, 18, 2; philosophiam, iua; qui
iata profitentur fleute »on jenem ga©; per-
magnum qniddam suscipere ac p.; lllud quod
ampleri autnus, quod proiitemur, quod auscepi-
mua; fabfot. öffentlicher Scljrer, !(5rofeffor
fein, bef. ber Bercbfamfeit. b) etw. freiwillig
»erßeißen, ^ off en laffen, oerfpre©eu, fi©
ju etw. anheif©ig nta©en operam, Studium
suum, m. acc. c. inf., indieium etflären, eine An»
leige machen ju wollen ob. eine freiwillige Au*--
fage ma©en, bef. »or 0eri©t, unt ©traflofialeit
*u erlangen; se adiutorem ad rem feinen 8ei=
ftanb anbieten; 'inceptis gTavihus et magna pro-
feaais etc. c) feinen Warnen, fein Bermögcn, 0e>
werbe offiziell angeben, anmelben aratores
iugera aationum suarum, frumentum; p. nomen
u. bl. p. fi© jum ftriegebienfte melben; qui se-
qui reimt, profiteantur mö©ten fi© mciben; no-
men inter candidatoa; nomina (al« Bewerber)
Liv. 26, 18, 6; intra legitimos dies sc. nomen
Sali. Cat. 18, 8; ae candidatum Suet bilbl. in
his poiltu hic nomen p. Btium re©net, }äf)lt ft©
unter tc. Ter. 2) partic. profeasua jugeftanben,
belannt, offettfunbig ’mora, fdux.
pröfligAtor, öria, tn. [profligo] Berf©wenber
Tac. — prötligitns, adj. m. sup. [partic. »on
profligo] tu©lo«, heill»9 honunea. — prö-
tligo, l. [pro n. fligere] ju Boben, nieber =
{©lagen, überwältigen copiaa hoatinm, claa-
sem, dextrum eomu, fhoatem p. ac proruere.
$ierö. tp. a) »olitif© ob. moralif© ju ©runbe
ri©ten, »erni©ten, erniebrigen, tief fin*
len laffen alqm, tantas opea, rem puldicam,
omnia ad pcmiciem profligata et perdita eine
bobettlofe Berfuntenheit u. BerWorfenheit; usque
eo senatoria tudicia perdita profligataque ease,
ut; au© in Bcjug auf ba« ©ernüt, ju Boben
brüden, nieberf©lagen quanto illum mae-
rore aiilictum naae et proöigatum putatis? 6)
giemt, i© ju Snbe bringen, jiemli© befei*
tigen, jum gto&cn Xeil abth«n, beinahe
»otlcnben pugnam, proelium; committere ac
p. bellum; commiaaum ac profligatum conficere ;
profligato bello ac paene aublato; profligata
iam haec et paene ad exitnm adducta eat
quaeatio; profligata rea est.
*prö-flo, 1. herOorblafen flammaa; bilbl. aom-
num toto pectore »erf©nar©en Verg.
profluens, tia, adj. [petrttc. ». profluo] 1) ». ber
Webe, hinftrömenb lociuacitaa; propter rerbo-
rum expeditam ac p. quodam modo celeritatem';
genUB orationie; f prompt* ac p. eloquentia;
taubst, n. Haterii canorum illud et p. 2) subst.
(sc. aqua), f. flie^enbe« fflaffet. Xa». a)prö-
42
C58 profluentia -
flueiiter, adv. (feit.) fliefeenb, bilbl. ergo om-
nia p. (sc. fient) oonftattcn geben Oie. Tusr. ß
§. 53. b) pröüueutla, ae, f. ba« .'petBoiftib-
meit, bilbt. inanis quaedam p. (Strom) loquendi
Oie. pari. or. § 81.
prö-fluo, 3. berBorffiefeeti, »fträmen ex monte,
in mare, illud quod ex hoc genere p. ; ab hi»
fontibus profitixi (bin itf) unoermerlt gelangt) iul
hominum famam; fad incognitaa lihidines fid)
bingeben. $aB. pröflövlum, ii, n. (oortl. u.
lpät) ba« $jerBorfliefeen »anguini»; ventris
♦pro-for, dep. l. berauSfagen. |®iird)fall.
prö-fäglo, 3. 1) intrans. fort», baBonfliefjen,
ba« Seite judjen, fic^ flüchten domo, ex op-
pido, ex Ponto, in Bnt&nniam, Cirtam; abfol.
2) Irans, »or ob. Bon cttB. flicken, et». niei =
ben fdominos, fcontionem, *agros. ®ao prö-
fügus, adj. 1) ba« Seite fudfenb, flüchtig,
f liebe nb militen p. discedunt, -fe proelio, furbe,
♦Scjthao im Sitten fämpfenb. 3n«bef. »er
bem Vaterlanb, ber Heimat fr ei willig ben
Stüdcti fef)rt, flüchtig domo, patriu , ex Pelo-
ponneso, + regni; *subst. m. ein §eintattofer,
Verbannter.
prö-fundo, 3. 1) ^erBor», l)in*, Bergiefeen,
berBorftrömen laffen sanguinem suum, vim
lacrimarum, clamorem; voce profundenda burcf)
tiefe« 2tu«bo(en ber Stimme; animam (au«bau=
(ben) in causa; p. se n. profundi tjerborftrö-
men, fid) ergicfeen lacrimae, multitudo sagit-
tariorum se; se in qnestu» Hebilos auäbrcdjcti
in ic. ; voluptates subito se nonnunquam p.
(bred)en IjerBor) atque eiciunt universae; quae
(in vitibus) se nimium fiefj l)erBorbrnttgen; fom-
nibus membris profusus est sudor. 3n«bej
beroorbringcn quae frugibus atque bacis
terrae fetu profunduntur. 2) tp. a) fid) ergie =
feen laffen odiuni in alqm; vires ade feine
Jfräfte Berttcnben; nihil est in natura rerum om-
ninm, quod se Universum p. feinen ganjen fle=
beniinbalt BöQig au«fd)fiüet ; feuueta simul vitia.
b) preisgeben, fjingeben, opfern totum se
ille in me; non modo pecuniam, sed vitam
etiam pro patria; omnia baratt fepett ; bergen;
ben patrimonia; pecunias in oas res.
profundes , adj. nt. comp. u. mp. [pro-fundus]
l) tief (abwärts nadj bem Voben, uaef) unten)
mare; p. altitudinis convalles; per pracaltas
fluvii ac p. (grunblofe) voragines; gurges pro-
fundissimus; *bap. *in ber Unterwelt befinb;
lid) nox Erebi; Manes Unterwelt; aud) *bicbt,
tief nox, saltus; gabst, n. a ) bie liefe in pro-
fundo veritatem esse demersam; in profnndum
hauriri (Derfcplungen werben) ; in vastiorem alti-
tudinem ac velut p. (Slbgrunb) invehi; aquae,
tmaris. b) Plaut. Capt. t, 2, 79 im fdierjlj.
Ätortfpiele mit fundus ('(Bmnb, Wbgrunb’) uom
SJtagen. c ) bie Sie ereätiefc, ba« Sie er iecis-
sem ipse me potius in profundum, *Siculum,
*immensum, fnox profundo incubans, fpro-
fundo mergere. 2) * fj o c f) caelum. 3) tp. bo-
benloä, unmäfeig, unerfättlidj, unermefe;
lid) libidineB, avaritia, tgula, fventcr; *ruit
profundo Pindarus ore (B. unerfd)5pflid)er Süße
bc« '.HuSbrud«) Hot.
pröfüsc, adv. m. comp, [profnsns] mafjloä, au 8
gelaffen, unmäßig consul obstitit p.4 (in Wil=
ber (jiluibt) tendentibus suis in castra; profusius
ommbns modis quaestui ac sumptui deditus
- progressiv.
erat; tbe*f<bh>fnberifcb — tpröfüslo, önii,
f. [profundoj Verfcbroeubung. — pröfüsus,
adj. m. fcomp u. ftup. [profundo] 1) unmä'
feig, anägelaffen, jügello« hilaritas, tpro-
fusissima libido; genus iocandi. 2) unmäfeig im
üufwanbe, «er jrtiwenberifdj (au« üeidjtfinn)
homo; alieni appetens, sui p. Salt. ; fprofusis
sima largitio; mit unmäßigem Slnfwanbe
oeranftaltet, ju loftfpielig epulae, fconvivia
tprö-gbner, eri, m. fflatte ber Sntelin.
prö-genSro, 1. jeugen, perBorbringen »aqui
lae columbas.
prögüntes, ei, f. [pro-gigno] 1) abstr. Äbftam
mung, ©efdjlecfet p vostram usque ab aro
atque abavo proferens Ter.; deinde a p. et co-
gnatione ordiar; antiquitas quo propius aberat
ab ortu et divina p.; *progeniem Troiano a
sanguine duci. 2) ctmcr. Vltif omntlinge, Sa4
tommenftpaft, oft autp B. einzelnen, Hblömm
ling, Sprbfeling, Sprofj, ftinb veteres, qui
se p. deoruin esse dicebant; Miltiadis Sobn .
*Tyrrbena regum B. Stäcen; B. Xieren, Stal
*parva; *p. nidosqne fovent; tp. B. (Bebtcbur
al« Sdjöpfungen beS ®td)ter« Ov. — prö-xe-
nitor, öris, »i. StammBater maiorum suoron
Nep. — progigno, 3. jeugen, ^trnorbiingta
neque gnatus est neque progignetur Plaut
quae ex iis (rebus) progignuntur; ’illatu tem
parens.
prognÄriter, adv. [pro u. gnams] offentunbig
indica (fag’ beftimmt) Plaut.
prOgnitus [jiariie. B. bem ungebräud)! progus
scor] gejeugt ob. geboren, entfproffen *Tan
talo p. (ffinfel be* X. , Xfp)cfte8i; Moscho patrr
Plaut.; boniR Ter.; *semet p. Spröjjlinge jeinef
©efcftleäbtcä; ipsi erant Cimbris Tentonisque p
(Jaes ; Ualli se ornnes ab l>ite p. praediennt
Progne f. Procne.
prognostica, örum, n. [irpoyi-woriaa | bie fiel
terjeidjen, litel ber b. Stcero Berfafeten Übei
fefeung einer Schrift beb tlratub.
prögredior, gressusisum, dtp. 3. (in/4, progre
diri, imper. progredimino Plaut.) jpro u. gr>-
dior] IjerBor*, berau*= ob. Borwärt« ge^ea
= fdjreiten ex aomo, *portu, ex tinibus, ia
contioncm, tridui viam, pabulatum, pabulan i
cans&, longius a castris; abfol. B. S duffen bot
Wärt« fegcln qaattuor milia passuum seeande
Bumine; tp. in einer Sac^e, in ber Siebe oor
wärt«;, f ortfefereiten, »eitergefeen, ooi
rüden quatenns amor in amicitia p. debeat;
fabsurdain in adulationem progressns fid) Be:
fteigenb, fin fletus, ad ultimum supplicinn.
longius eius amentia geljt JU Weit; paulnm aetate
älter werben; progrediente aetate; in virtnu
neque enim ille odio tui progressns est axt
$»a| gegen bub ju weit gegangen Cic. p. Dn
§. 10; longius p. non posse fein SBort meitri
Borbringen; digitum p. non posse; qnidquid pro-
gredior mit jebent Schritt oorwärt« l.ir. »1, I,
6; actor hic defensorque eausae meae nihil p.
tf)ut leinen erfien Sdjritt, ergreift in nidit« bie
Snitiatioe Oie. p. Sest. §. 75. ®aB. A) prii-
gresslo, önis, f. nur tp. gortfebritt rei mili
turis; lauere p. ad virtutem; al« Siebengur. bie
Steigerung. B) progressns. us, m. ba« SSor
märtbfdjreiten, 5Jortf(breiten, in«bef ba«
Sorriidcn, Vorbringen b. Xruppen. aui) pl ;
tp. a) Anfang primo p. t) bie weitere Snt-
proh — proles.
659
roidelung reruin; earum (causarum) p. (bic
(Entwidelung bei Urfacpen in ihren ffiirfungen) et
quasi antecessiones -= bcr ^ujanimfnbang brr
Urfacpen oorttärtS u. rüdroärtS, eine Kette uon
Urfacpen; baS SBorrüden, ber ^roTtfc^ritt aeta-
tis; progresaua facere in atudiis.
proh f. 2. pro.
pröhtbeo (arcpaift. conj. perf. prohibeseit, -sint,
Plaut., Cic. legg. 3 §. 0), 2. [pro-habeo] fern=
galten, 1) oerpinbernb ab-, jurfidpalten, oet--
pinbetn alqm, alqd ab alqa re, *animoa ludo
inani; alqm alqa re, alqm commeutu abjd)iiei=
ben 0. ic., frumento o. bet 3nfupr an »c., oppido
D. bem 3ugang ic , senatu auöfcpliefjen ; nos aup-
plicuoi voce; ingreaau; ungewöpnl ab iniuria
et maleficio ae suosque Caes. b. G. 2, 28, 3;
fimpias mentea anobia alle igflicptoergeffeupeit aus
unfein fierjen oerbannen; (Nep.) Lueedaemonii —
Athenienaea aedificanteB (uiuroB) im Sauen; m.
inf. ob. mc. c. inf. (immer b. Cacs., gern, auch b.
Oie , hiv., Gurt.); ba« gerundiv. m. nom c. inf., ad
prohibenda circumdari ojiera hiv. 3, 28, 7 ; m. ne,
quominua; {Plaut.) non p. et vetare, quin etc.;
(Hör. aal. 1, 8, 21) nee p. quin etc.; (2’ac. ann.
14, 29) morte prohibitua est, quin; nt. ut b.
die. Mose. Am. §. 151; (hiv.) eos id; motus
conatusque alcia; munilionea Caeaaria; aditum;
quod dii prohibeant Oerbfticn mögen Ter.; ut
facile perpauci p. (sc. boatea transitu) poaaent
ben SBeg oerlegen Caex. b. G. 1, 6, 1; maiorem
tiduciam prolubendi babebant; oo reut pal teil
patentes ineos mihi Plaut.; audj mit ©orten
oerbinbern, oerwepren, oerbieten lex recta
imperane prohibenaque contraria. 2) befepüpenb
fern ballen, fiebern, fepüpen, be»aprcn
rem publicum a periculo; alqm ab iniuria;
magnum civium numerum calainitate; Campa-
niam populationibua; Cheruacoa ab Suebia etc.
iniuriis incuraionibuaquc gegen Unbill ic. o. fei-
ten bet Cacs. b. G. 6, 10, 5. fßao. probibitlo,
önis, f. (feil.) baS Ser bot tollendi Cic.
prölrio j. proiieio.
prö-iude ob. oertürgt prüiu, adv. 1) bemnad),
bemgemäft, beSwegett, bef. bei einer an baS
Sorbergebcnbe fiep eng anfe^liefeenben Äufforbetung
ob. Ermahnung. 2) o. einet Setgleidping, bie als
aus bem tBorpergepenben ficb ergebenb betrachtet
wirb, cbenfo, gerabe fo (Ogi. perinde) p. ac;
p. quasi; p. ac si; (2’er.) ut — p.
prölecUclutt, adj. [proicio) (feit.) bingemorfett,
ausgefept puella Plaut. — pröiectlo, öni«,
f. [proicioj (feit.) baS Sorwetfen, ÄuSftreden
braebii. — prölectua, adj. m. fcomp. u. f sup.
fpartic. o. proicio] 1) peroortretenb, Oot =
ebenb t veutro p., paulo proiectiore; *saxa
achyni; tp. ftart peroortretenb, peroorra-
genb, aufjerorbentlicp, unmäßig audacia,
cupiditaa; homo p. ad audendum etn oerweges
ner ©anepalS; t proiectissima (febr geneigt) gerne
ad libidinem. 2) ttad) oorn pingeworfen, t>a--
liegenb ante simulacra, ad terram; *in cuitro;
bilbl. toeggetoorfen, ocradjtct, oeräcbtlicb,
nieberträebtig consulare imperium; ‘proiectä
vilior alg&; fquibus tarn p. senatus auctoritas;
fniebergefcplagen vultus.
proiieio (profe.), ieci, iectum, 3. [pro-iacio] 1)
öor = , pin<, oor bie gü&e weifen proiectum
(oeräcptiiiper als obiectum) odoraris cibum Hör.
epod. 6, 10; bab- oorwärts pinwerfen alqd in
ignem, aquilam intra vallum, cratea (ausmer-
fen), alqm praecipitem in undaa, *galcam ante
pedes, flacrimaa oergicfien; abfol.; se ficb pin*
ob. niebetwerf en, pinftttrjen se ad pedea
alcia, alcui; auch fientes proiectae ad pedea auo-
rum Caes. b. G. 7, 26, 3; fse ad genua; se in
forum eilig laufen auf ic. ; se ex navi über föotb
fpringen; bilbl. se in boc iudicium fiel) (als
Senge) brängen ju Oie. p. Cael. §. 22. 3nSbej.
a) oors auSflreden bruchium; *pedem luevum
ooranfepeti; o. (öebäuben, üolalitäten oorfprnt-
gen, Oortreten laffen, oorrüden; proici
perborragen, quod tectum proiceretur; urba
proiecta (btnauSgebaut) in altum; o. ©affen oor =
ftreden, -batten hastam, clipeum prae ae,
proiecto laevä acuto. b) perauswerf en, =ja =
gen, =ftofjen, fortfagen alqm foras, tantam
pestem; baec tun tu virtus ex hac urbe expel-
letur, exterminabitur, proicietur jum üattbe,
wie jur Spür pinauSgeroorfen, *ab urbc, ad saxa;
oerbannen, oerweifen falqm in insulam. c)
megtoerfen arma, aareinas, »inaignia oblegen;
*tela manu; bilbl. a) se p. in muliebree et in-
utiles üetus ficb erniebrigen ju hiv. 25, 37,
10. ß) et», »egraerfen, (letcptfimtig) oer=
f eb m ä b c n , auf et», oerjicbten, et», ob. jmb.
preisgeben, in @efabr ftürjen virtutem,
libertatem, f sporn salutia, *onimaB fid) töten;
legiones p. ac prodere; * cives in pericula. 2)
( Tac .) ju fBoben werfen Vitellii effigies. 3)
(Tac) auf eine bejlimmtc 3**! binauSfepen,
oer weifen ultra quinquenniuin.
prö-libor, de p. 3. 1^ oorroärtS gleiten, fd)lüs
pfen alii (elephanti) clunibua subsidentes rutjdp
ten oorwärtS; 'serpens; tp. ju et», unoermerft
btngeraten, fommen, in et», oerfallen ad
latam orationem, in miaericordiam animus, fad
superbiam; huc libido eat prolapaa; p. longius
quam etc. weiter geben, weitläufiger reben als
ic. b) entfallen cupiditate prolapsum verbum.
2) oorwärtS berab< ob. aiiSgleiten ex equo;
probrpsa in vulnus moribunda cecidit; velut si
prolapaua cecidiaeet; 0. Webäuben ic. ein = , ju>
fammenfinten, oerfallen aedes Ioris Fere-
trii, *prolapsa i'ergaina; tp. a) fehlen, ft rau-
cbellt cupiditate, timore, regui cupiditate. 6)
f inten, in Slerfall geraten, beeuntertom^
men ita prolapaa eat (iuventua), ut etc.; pro-
lapsa disciplina; prolapsum clade imperium;
rem prope prolapsam restituit. 2>ao. prolapalo,
önis, f. (feit.) l) baS tluSgleiten. 2; ber ®in
fturj, pl. aedificiorum Suet.
prölätlo, önia, f. [proferol 1) baS Sßorbringen,
bie Qfrwäbnung cxemplorum. 2) Erweite-
rung finium. 3) $1 er f epi c bu ng , ?luffd)itb
iudicii; reruin ©tiDftanb ber öffentl. Sefcbäfte;
diei (beS 3ablnng8terminS). — proluto, 1. f in-
tens. o. profero] 1) +erweitern villam, agroa.
2) binausfepieben, pinbalten, friften fvi-
tam ; + spem et metum fiep o. einet 8ett Jur an=
bem tragen mit tc.; aud) oerjögern comitia,
malum; nihil prolatunduw ratus; fdiem ex die;
fprolatando extrahere tempus.
proiecto, 1. [inten«, o. proiieio] (feit.) oer Io den,
r eigen alqm probris Plaut. ; alqm spe legatio-
nis; • pucllares animos praeda.
pröles, ia, f. [pro-aleo] (meift poet.) eigtl. baS
^eranwaepfenbe, ber Spröfeling, baS Äinb, ber
92acptomme illa futurorum hominum de.,
42*
660
proletarius — promitto.
'mascula, ‘postuma, »gemella ifmiHinge; *fer-
rea S5ien(rf)fngdd)lcd)t; (Liv.) Ausonia 'Jiodjtom
menfdjaft; *B. lietctt lllad/touch«, Stu t; *B.
@ewä<hfen; fibertr. bie junge Wann fthaft equi-
tum peditumque de.; 'Areadiae. $ao. pröle-
t&rtus, 1) subst. ii, m. ein SBürgct au« ber un=
terften filaffe, ber ohne Scrmögeu war u. besljalb
bem Staate nur mit jeinet 'J?ad)tommtnf<haft
(proles) biente. 2) adj. niebrig, gemein sermo
Plaut.
prö’lYcio, — — 3. [pro-laeio] [jetoorlodcn
me huc Plaut. ; f alqm ad spem.
prölixe, adv. m. comp, [profixus] 1) r e i d) I i cf) ,
eapillus passus p. in reid)lither güUe aufgelöft;
id p. cumulateque (in teigem u. Bollern Slafic)
fecit; accipit hominem nemo prolixius Ter. ;
falqm prolixius fovere. 2) gefällig, Willig
age p. Ter.; in dilectu parum p. respondent;
neque minus ei p. (mit bcrjelben Bollen 8uber=
fitf)t) de tua voluntate promisi. — prolixus,
adj. m. comp, [pro-laxua] weit aubgebeljnt,
reichlich lang framus; tp. nee exili corpore
erat; eapillus Ter., *comae; tp. a) geneigt,
gefällig, Willig natura, animus, in alqm. b)
gut oonftatten gebenb, glficftidj cetera p.
esse his competitoribus.
prälogug, i, m. [jipoloyot] (oorll. u. fpät) 1) Pro-
log eine» Sdjaujpiel«. 2) ber ©c^aufpieler,
welcher ben Prolog recitiertc.
prö-löqnor, dep. 3. hetau»f agen, fid) äufjern
cogitata Ter quod p. piget, m. Objelt«fa$
Liv.; miserias caelo fein Slenb flogen Ptmius
b. Uic. Tusc. 3 §. 63; + verba fiep offen au»=
fpreepen j fquid sentiatis; *wei8fagenb Ber=
tiinben. [gong.
prOlübinm, ii, n. fpro-lubet] (Ter.) üuft, Ulet»
prö-lüdo, 3. *ein ©orfpiel matten ad pu-
guam sparsä arenä fldj notier üben ; tp. einen
©ortrag einleiten ipsis sententiis, quibus pro-
luserint, pugnare.
prö-hio, lui, luttum u. liitum, 3. 1) heroor = ,
fort:, mcgfpülcn ’genus omne natantum litore
in extremo fluetus; (tempestas) niyes ex Omni-
bus montibus Caes. b. c. 1, 43, 2; * silvas Eri-
dauus. 2) *ab:, befpftlen, benepen, wa =
fdjen in vivo rore manus; ter manus puras
(prolept.) fontanä undä; leni praecordia mulso;
se pleno auro tranf ben Bollen golbenett Setpcr au»;
multfi prolutus vappä.
prülüsio, önis, f. [proludo] übertr. ©orfpiel,
Vorübung, Gic. de or. 2 §. 325; div. in Caec.
§. 47.
'prölüvles. ei, f. fproluo] Unrat ventris.
tprümercälis, e, adj. [pro u. merx] oerfäuf;
lid), feil Testes; promercale dividere.
prö-mdreo, 2. u. -eor, dep. 2. 1) fetwerben,
erlangen. 2) oerbienen — einet Sache fiep
miirbig machen, fiep ein fHecpt auf etw. er;
werben, ob. im üblen Sinne, etw. Berfdjulben
promemisti ut ne quid ores quin impetres
Plaut.; suo beneficio, se ut ames; levius reum
se punitum quam sit ille promeritus ; *poenam ;
pass, postquam malum (bie Strafe) promeritum
est Plaut. 2) (Haff. gew. at» dep.) um jmb. fiep
Serbienfte erwerben, f i ep oerbient machen
ut promeritus es de me Plaut.; bene de mul-
tis; unum habent in nostrum promerendi locnm
(Sclegenbeit); *abfol.; fm. acc., socios. Taoon
prömdrltum, i, n. ba« ©erbienft, in alqm um
jmb. ; {Plaut ) male bbfe panblungen (gegen jmb ),
fex p. suo natS) ihrer Sdptlb.
Prometheus, di u. dos, m. fl/Qourj&tve bet 8ot-
au«benferj ©ater be« Jseufalion, bilbete ber Sage
nad) bie SJlenfdjeii au« tpon u. belebte fie bimb
ffreuer, welche« er b. pimmel geholt hatte, waxb
B. 3upiter be«Wegen an ben Stcmlafu« gefdjmiebet
u. bort B. einem ©riet jerfleifcpt, bod) enblicp bt=
freit. J)ao. *Prömdtlidns, ad j. -thlädes =» len
falion Ob.
prü-mTneo, mtnui, — 2. berBorragen, flehen
collis prominens; fscopuli et prominentes orae:
regio a Tauro monte in Aegaeum usque pro-
minens; fungues; 'rostrum ; B. ©erfoneu, pecto-
ris fine prominentes Borgebeugt; bilbl. iustitu
foras tota; maximu pars eius (gloriae) in me-
moriam ao posteritateni ragt hinein in ic. $at>.
a) f prominens, tis, n. ein heroorragenber teil
in prominenti litoris; pl. n. p. (9lu8läufer) mon-
tium ©orgebirge. b) fpromTnälus, adj. etw.
heroorragenb, heroorftehenb porticus.
promlscaö (-ce; -cam Plaut.), adv [promiscutu]
ohne Unterfthieb, acmcirtfepaftlicp. — pro-
mlscuns (-cus), adj. [pro-tnisceoj 1) gemimt,
nicht gefonbert, für ade gcmeinfdjaf tlidi
multitudo, omnium generum caedes, conubu
unter ©atriciern u. Plebejern ohne Unterfthieb;
comitiu plebi et patribos; divina et human»
p. habere feinen Unterfthieb machen jroifdjen k ;
esse in promiscuo ein ©emeingut fein; m. tnf.
fmuta ista et inanima intercidere ac reparan
p. sunt ftnb ohne Unterfthieb in ber Sage ic. Tac.\
postea promiseuum fuit sc. aediles fieri mar «
erlaubt, ohne Unterfthieb flatricier ob. tfilebejei
(ju iSbilcn) jn wählen ldv. 7, 1, 6. 2) tgemeiu,
gewöhnlich patris patriae cognomentum; p.
et vilia mercari; capere cibum p.
promisslo, önis, f. [promitto] tBerfprethung,
Scrheiffung (al« öanbltmg) auxilii, provinciae,
inSbef. al« gtebefigur.
promissor, öris, m. [promitto] (fett.) ber Ser
[prether *vnno biatu. — prOmlssuni, i, m
[promitto] SBerf prechcu, Se rtjeifjung (tw«
»erfptothene) facere, fimplere; servare promisss
ob. promissis stare; satisfacere suo p.; *manere
in p.; promissa solvern militibus; reliqutim
quod est promissi persolvere; snmmam p. sui
complere; (pl.) praemiorum beftepenb in tc ;
fminora promissis (als fie Berfproehen hatten;
praestare; 'promissa darc matheu ob. rrfüürn;
alqm promissis, p. ingentibus oneraro Jav ; p
ab alqo exigere; alcis p. (j/l.) repeterc, da-
gitare; p. consulis fidemque senatus (bie Sr
jüUuiig be» burd; ben Senat gewährleifteten Ser
tpredjen« be» ftonful») exspectabat Liv. 2, 27, t.
— prömissus, adj. [ partic . 0. promitto] 1) lang
herabhangenb eapillus, coesaries, barba, ca
pillo p. esse, »comae. 2) ’oiel Derfprecbenb
uiele Erwartungen erregenb carmen, iambi
prö-mitto (perf. sync. promisti Ter., Ct., tu/
promisse Ct.), 3. 1) heroorgehen lafrfen, bah- <•)
lang mathfen Iafjen capillum ac barbam Iät.
6, 6, 4; fermem barbamque. 2) Bcrfptctbrn,
oerheißen (auf jmb». ©egehren, infolge getwf
fener Übercinfunft ob. iiberh ) alqd, de alqa re,
de alqo; * me ultorem fiadje fthwbrrn; *fal»o
me (meine Üiürffehr) tibi; ipse alqd a me fo
bafj o. mir bie Sad)e au»ginge, ich bet Urheber
Wäre; religiöse; bene; m. acc. «. Mi *
promo — pronuntio.
661
Plaut. QnSbef. a) p. ad alqm fidj bei imbm. ju
Xifcbc »erfaßen; ad cenam alio (anberSWobin)
Plaut -, ad conani mihi Phaedr.; abfol. Cic. off.
3 §. 68. b) damni infecti (sc. causä.) Wegen mbg»
lieben ScbabenS ©utfdjäbigung scriprcdjen Cic.
c) einer ©ottbeit geloben donum iovi dicatum
et promissum. d) »lutünftigeä öcrfirfjern, Bor»
fterfagen si mihi alteratram de eventu — pro-
mittendum esset, id futurum, quod evenit, ox-
pIoratiu8 poesem p. Cic. fam. 6, 1, 6.
promo, mpsi, mptum, 8. [pro-emo] beroorncb*
men, »boten, »langen pecuniam alcui ex
aerario, *sagittas, + vina dolio, ‘Caeeubum,
•tcla o pharetra, ipugionom vagina, *cavo se
robore f)crnuSgef|en; tp. a) betoorbrirtgrn,
jeigen, an« Siebt bringen, erfinben *sol
diem, *obscura, *miracala, promptum'hoc ius
velnt ex oraculo 7,i». 6) offenbaren, äufjern,
entbcefen, angeben, erjäblcn, etfifiren om-
nia Plaut.-, quae acta esseut Za». ; rem olim
agilatam in animo Cart.; *iura clicnti; fintor
proximoH m. acc. c. inf. c) beroortbun, ge»
ben Consilia, forationem de se, fiustitiam;
gebraueben, anmenben nunc illas vires, nunc
animos Verg.; omni nequidquam acerbitate
promptÄ Liv.
prö-möneo, — — 2. (fett.) im oorauS auf»
merffam macben, als t. t. ber iparufpicin de.
prOmontörlum f. promunturium.
prö-mövco {promorat fl. promoverat Hör. epod.
H, 14. Phaedr.), 2. BorwörtSbewegen, »fd)ie»
ben, »fepen, »rüden taffen saxa vectibuB;
* Centaurum remis forttreiben; nihil promo v ca
(te) tomnift niebt ». ßlccfc Ter -, ibi te ridebo et
promovebo loetbc bieb mobil machen, als @ap
mitntbmcn Cic. Att. 4, 12; tp. *berDorloden
arcana loco; inSbef. a) als mitit. t. t. turrini,
machinationes, legiones; castra mit bem heere
Borrüefrn, fcopias; fexercitn in Aetoliam pro-
moto; fae in latitudinem fieb ausbebnen. b)
einen Sau bis ju einem getoiffeu fünfte Bor-
riiefen, »fliehen aggerom ad urbem. 2) Wci»
ter »orröefen taffen, erreeitern •imperium,
•vires in immensum orbem, -fmoenia Ostift te-
nus; nud) »erftbieben quantuni huic nuptias
Ter.-, tp. a) nuariet|tcn parum 7’er.; his voci-
bns tan tum promotum est ut Just, b ) »Bor»
reärts bringen, Bergröpern, fbrbern doc-
trina vim insitam; bab tjmb. befäuebern, auf»
rüden taffen ab humili ordine ad eum gra-
dum, in quo tune erat, promotus; alqm in
amplisBimum ordinem, ad grudum alqm, ad
praefectonun aerarii. c) promotu, örum, «. =
producta, f. productus 2).
f prompte, adv. m. f comp. u. fstep. fpromptus]
roitlig, rüpig, rafeb-
prompto, 1. [intens. ». promo] (Plaut.) reich »
tieb berauSgeben lovis thesauros; feberjb.
meum malnni. XaB. proupla, abl. m. m. in
1) Sichtbar feit, esse in p. (idpbar, »or aller
‘Äugen feilt, auf ber Jpanb liegen, habere in p.
uor Bugen haben; in p. poncre (eben taffen. 2)
■©ereitfebaft in p. (bereit jur h«nb) eKse, ha-
bere; *m p. (leicht) esse m. inf.
promptnirlus, adj. [promo] (»ortt. u. fpät) reor-
auS man et», betooruimmt, cella ftberjb- baS
©eföngnis Plaut.
promptas (nicht promt.), adj. m. comp. u. sup.
[partic. ». promo J eigtt. beroorgenommcu 1) ficht»
bar, offenbar aliud clausum in pectore, alind
p. in lingua habere; vultu p. habuit et linguä
dolorem; ea quae sunt eminentin et p.; subst.
n. jpf., p. et aporta, p., occulta Tac. 2) ». ©erf.
bereit, fertig, rüjtig, unternebmenb, ge»
reatebt, bereitwillig, willfährig tres fratres
p., non indiserti; promptissimus homo et ox-
periens; ad, fin alqd; non minus in rebus ge-
rendis quam exeogitandis Nep. ; nobis promp-
tioribus pro patria Liv.; ingenio; manu fcblag»
fertig ; linguä; m. gen. belli (im fi.) Sali; fanimi;
m. dat. fquanto quis servitio promptior; fani-
mus libertati aut ad mortem; fAgrippina
promptior Neroni erat; fsubst. pl. prompti,
promptissimi; b. Soeben bereit, fertig, gleich
>ur fjanb, biSponibel fidem suam populo
Hom. p. expositamque praebuit pellte jur 3>iS»
pofition; p. et parata in agendo ot in respon-
dendo celoritas; qnorum cognoverat p. auda-
ciam; fapud imperitissimi cuiusqne p. aures,
fanimuB, flibertas; p, hoc et in expedito po-
situm bicS tfertigfein u. in Srreitfcbaftpeben,
biefe Scblagfertigtett Quint. 10, 7,24; auch leidjt,
bequem defensio, fpromptissima mortis via;
•promptum est alcui m. inf. ; fp. habere m.
inf. ; fquod p. roscriptu, offectu.
prömulgfttio, önis, /. [promulgo] öffentliche
©etanntmaebung, bef. eines ©efepBorfcbtagcä.
promulgo, 1. [pro u. mulcare (dpagen) burdj
öffentlichen Bnfdpag befnnnt machen legem,
rogationem; res multos dies promulgata; de
salute, de reditu alcis; bab- übetb- ocröffent»
lieben, öffentlich befannt machen proeliis
promiilgatis Knn. b. Cic. p. Mur. §. 30.
prömnlgis, tdiB, f. [pro-mulsum] baS Sorge»
rieht bet röm. ©tabljeit, ber erfte ©ang.
prömnnturium (promuntör. ; falfcb promontorium)
ii, n. [promineoj 1) ber in bai üanb Borjptin
genbe teil, Sotfprung eines ©ebirgcS Liv. 21,
36, 8. 21 ber in baS SJieer ragenbe Zeit eines
©erges, ©orgebirge.
prüinus, i, m. fpromoj üuSgebcr, bef. ber StlaOe,
welcher beit Sorrat ». Speifen u. ©etränlen in ber
©orratsfammer bewahrte u. berauSgab, Schaff»
tter, hauSbofmeipcr Plaut., Hör.; auch con-
dus pr. Plaut.; tp. ego meo sum p. (hütet)
pectori Plaut.
prö-mütuns, adj. »orfebupweife bargetieben,
Borgcprcat Caes.
prone, adv. [pronus] geneigt, febräg.
prö-nepos, ötis, m. f-neptls, is, f. Urcntet,
Urenfetin. [Sorfcbung Cic. *». d. 2 §. t6o
prönoea, ae, f. tatinipettc 3Btm ». ngövoia, bie
•pro-nüba, ae, f. [pro-nubo] bie ©rautfrau,
recldjc B. feiten bet ©raut baS SBötige bei ber
hocbjtit beforgt; Iuno als Sbegättiit, Bellona
nis Stifterin rtner unglüdticben 8bc; auch »• ben
3urien.
prönuntiütlo (nicht pronunc.), önis, /. 1) bie
öffentliche ©etanntmaibung Caes. b. c. 2, 26,
7; inSbef. bet SluSfptuib beS Sichters. 2)
actio, ber öupere ©ortrag b. Stimmt unb
Scbnuf pietcru; (feit.) in ber öogit, ber Sap Cic.
— prOnuntiätor (nicht pronunc.), öris, m. (pro-
nuntio] Sr^ähtcr rerum gestarum Oie. — prö-
nuntlätnm (nicht pronunc.), i, n. [pronuntio]
als t, t. ber Bogit **• ä^impa ein Sap de.
prö-mintio (nicht pronunc.), 1. 1) laut u öf»
fentlicb ausfagen, auSfprecben, angeben.
662
pronurus — prope.
mclben, berieten alqd, alqd alcui, haec a
me sincero pronuntiari; magna vocej ut ipso
in cohortandis militibus p. 21 t. t., burtb ^uä-
ruf antünbigeu, nnfagen, belannt machen
a) in äffen tlirfjen ©crfn mm 1 ungen, b. ©räeo
ob. o. ©orfigcnbcn , bei burcf) bcn ©räco etto.
auitufen lägt victorum nomina magna voce;
leges (tn ben flomitien); alqm praetorcm Li«.;
per praeconem senntus cousultum Beriefen laffen
Su et.-, in milit. Sprache, einen ©efebl im üager
iter, proeliam in posterum diem, fsignum;
fpronuntiaia praeda b. i. prei#gegebe n ; subst.
pronuntiatum ropente , ne — quis violaretur
bei pläglicb rrlaffcne ©efebl, bag, Liv.\ and) öf=
fcntlid) u. feicTlid^ oerfprecben vocatis ad con-
tionem (militibna) certa praemia; nurnmos in
tribus, pecuniam, militibuH donativum, populo
munus epulumque Si tet. b) 0. Bonfui, bie ab-
gegebenen Sota übctfidjttid) oortragen u. jur
Vtbftimmung bringen sententiam Calidii, Bi-
buli. c) B. Sinter, ben Suäfprurf) tgun, er =
tennen iudex ita; de tribunali p. »esc recep-
turum; graviore sontentiä pronuntiatÄ; fde
calumnia; fjmb. butcf) SRidperfptud) erllären
für IC. uxorem ingcnuam et civem Romanam
recuperatorio iudicio; führt tr. modesto et cir-
cumspecto iudicio de tanti» viris pronuntiandum
est. d) beim Scitauf ba* grfocberlidje in Sejug
auf ba« Äaufobjeft ongeben, anjcigen. e) al#
rpet. t. t. berfagen, beltamieien, leciticren
summa voce multos versus uno spiritu; pob-
mata ftraece et Latine; multa memonter,
fquaedam perperam; aucf) fdjriftlid) oortragen,
beraubet n illa quae a Platone didicerat Cic.
off. 1 §. 4.
pro-nünis, us, /'. ®attin be# enteis Uv.
prunus, adj. m. comp, [pro] I) allmählich Bor;
roärt« geneigt, (ich neigenb, fiep fenlenb,
Bortoärt* paitgenb pecora; *p. concidit, fcor
ruit; f in humum p. corpus abicere nicberftür
jen; *pendens in verbera fiep Boibeugenb jurn
Stploge; corporis motus; ’currus abtoärt# ftür-
jenb, ’amnis , «rivus, *maria fiep ftredenb; An-
xur p. in paludes fid) abfenfenb gegen Liv. ; ’via
in bie liefe füptenb; haec duo genera nihil ha-
ben! proni (ma# naep unten jiept) et supera
semper petunt Cic. Tusc. 1 §. 42; *Orion jum
Untergang fitp neigenb; ’sideru; *anni, *menses
enteilenb; «übst. n. fprona (bie Sbpönge) mon-
tium. 2) tp. a) geneigt ju etto. pronior in
vitia sua, in hoc consilium pronior erat animus
regis, in vinum, in Venerem proniores Liv.,
*in obsequium, t in libidines, fad poeticam,
joffensioni. 6) tgeneigt, gemogen, günftig
in alqm, alcui; p. auribus accipere alqd; p
auirnis audire. c) leiept, nitpt erfeptoert id
ea gratia facilius proniusque fuit, quod etc.;
omnia virtuti, fvictoribus; id proniu» ad fidem
est meit glaubhafter Liv. ; fiter ad honores;
fpronum est m. in/
prooemlor, dep. 1. [prooemium] eine Sorrebe
matpen, in ber Siebe l'lin. ep. 2, 3, 3. — pro*
oeiiiiuiu, ii, n. [noooipiov| (Eingang, Sor-
rebe einer 9iebc ob eine* ©utpeS, eine* ®efe|je#;
citharoedi Sorfpiel.
pröpag&tlo, önis, f. [2. propago] 1) bie [fort
pjlanjung ber Söeinftödc u. Säume; iibrrtt no-
minis. S) (Erweiterung finium imperii; Ser;
läugrruitg temporis, vitae. — propngator,
öris, m. [2. propago] Serlöngerer, provincia«
(ber ©roBinsBermaltung) Cic. Ätt. 8, 8, 3.
1. präpägo, tnis. /'. l)6egling, ?lbleger, bef
be* Sßeinftorf*. 2) *Sprögling, Binb, collect.
ba* ® cfdblcipt, bie Äinber (Hep.) pl. ©lamm
bäume clarorum virorum
2. prdpägo, t. [pro-pango| 1) jortpf langen,
übertr. stirpem in prope quingentesimum an
num, 2) au*bepnen, etmeitern, fines im-
perii; terminos populi Rom. bello; fimperium
(ba# Sieitp); bet ^eit na<p etm. nerlängern.
fortfepen, jur ffortbauer oetftpaffen bel-
lum, memoriam, Imperium consuli in annom,
alqd posteritati, laudem alcis ad sempiternam
gloriam, finfamiam alcis, eandem diem pro-
pagatam esse et ad salutem urbis et ad me-
moriam con8uiatus mei Cic. Cat. 3 §. 26; Ti-
tam aucupio friften; mous consulatus non breve
nescio quod tempus, sed multa saecula rei pu-
blicae Cic. Cat. 2 §. 11.
prö-pälim, ade. 1) öffentlicp Bor aller 9ln =
gen signa collocare; dicere Liv.; minantei
bellum. 2) (Plaut.) offentunbig fieri.
prö-patölns, adj. (feit.) frei, offen in aperto
ac p. loco; in propatulo a) im freien, unter
freiem .'öiinmel (im ®gj. ju bem, toa# nntet
bem Xad)f be« fjattfe# ift), in p. aedium u bl
in p., aud) in propatulis im ob. auf bem Sot
bofe. b) öffentlicf), oor aller klugen, pudi-
citiam habere in p. allen u. öffcntlidj feil bieten
Sali. ; tota urbe patentibus ianuis promiseuoque
usu rerum omnium in p. posito Liv.; fsem
tium in p. spectare offen Bor fi(fe haben.
prope (mit comp, propius u. sup. prorYme, alter;
fform proxüme) 1) ad v. 1) im Saume, nabe, in
ber 'Jiätje, in bie Stäbe quis hic loquitur p.’
Plaut.; p a Sicilia; propius a terris; cum be-
stes p. ad portas essent; p. abest ab in&rmi
täte Tac. ; propius abesse ab alqo jmbrn. nöbrr
(leben; fquo propius regrederetur; * propius
periclo (burtb 1C.) lt timor; proxime trän» Pa
dum; einen fJtebenfab oettretenb a porta p. Col
lina moenibus pulsi Liv. 2, 64, 3; *tp. pro-
pius (gnäbiger) res aspice nostras; *propius 'auf
mirtfamere ffleife) firmure alqd 2) in ber 3°*
nabe p. adest, cum Ter., ut Plaut., Liv.; *lou
gius aut propius; futj Berber quem p. norm
navi; quas proxime (legiones) conscripserst .
näfbften* Plin. ep. 5, 1, 4. 3) beinabe, fafi
(fo bag toenig an ber ©olienbung fehlt) in ora
tore verba p. oratorum, gestus piaene sumrao-
rum actornm est requirendus; p. desperatis re-
bua; p. est — ut e# ift nab« batan, fehlt toenig
baf) Liv ; propius nihil est factum, quam nt
occidcretur Cic. Q. fr. 1, 2, 5; auch nur 3JW
berung ber Stbätfc einer ©ebauptung ob fübnern
Äubbrilde, gemiffermagen, tnobl p. re» est
una solaque etc., stulti p. omnes, ait p. ven,
iusti p. mater et aequi Hör.; in ©ergleicbungrr
um anjubeuten, bag etm. baufig gefebiebt, eh;
«Itiöv llor. sat. 2, 3, 268. carm. 4, 14, 20; axtf
B ber Drbnung, bem iüang, junädift, gletib
u ad) proxime u Lacydc.
II) praep. m. acc., bi#ni. m. dat. 1) räumlilb, nabe
bei, an, in ber Utäbc p. rac, p. ca»tra, pro
pius urbem, propius Tiberi quam Thermopyli-
Nep. ; propius periculo Liv.; propius gramms
tico acccssi; proxime Caithaginem, hoatem.
hostium castris; proxime ct seenndum de»
propediem — propior.
663
2) bei 3«1 nad) nabe an, aegen, bah- proximc
fogleitb um, narb p. Calentlas Sextiles; fp.
iucem. 3) B. einet Annäherung ob. äljnlidjfeit
nicht weit non, nabe an ob. zu, beinahe ju
p. sccessionem plebis res venit; p. metum res
fuerut Liv.; proxiine morem Romanum faft jo,
t»ie ei bei ben SRömcrn Sitte toar Liv.; res
proxime formam latrocinii venerat Liv. 2, 48, 5;
propius virtutem esse nähet lommcn Saß.; pro-
pius fidcm CBt ecS Betbient nicht (Klauben Liv.
pröpä-diöni, adv. nächfien lag, nächftcnä;
biöm. auch b. bet entjctnteten gufunft Liv. 1,
48, 7.
pro-pcllo, puli, pulsum, 3. 1) BOltBÖltä-,
f otlftofjeu, .-tteiben, * jcbleubcrn; umflogen,
berabftofscn, ^merfen, -jd)Ic ubetn pecus ex-
tra portam, fsaxa in subeuntcs, ftantae molis
onera; *navem in altum; corpns alcia e hco-
pulo in profunduni. 2) gcroaltjam fotttreiben,
nertrciben, bej. in bie 31“<bt tteiben ca-
pitis damnatoB patriä, hoetera a castris. 3) tp.
а) BotmärU tteiben; ju etto. antreiben, be =
wegen, nötigen orationem dialecticorum re-
mis; paulo utiam longius quam finis cotidiani
officii postulat; alqm pietas et fraternus amor.
б) Bettreiben, abmebten vitao periculum ab
alqo , pericula virtute, frigus, famem.
pröpe-modum, adv. [prope u modus] in ge =
miffer jjjinfidM, beinahe, beinahe fo.
prö-pendeo, 2. bttöot:, berabbangen tantum
illam lancem p.. ut; fearo adco p., ut. fjierB.
(*) b ai Übergewicht haben bona, b) geiftig ,}U
imbm. (ich neigen, imbm. gemogen, giinftig
je in (animi iudicnm) quo impelliuiUB, inclinant
atque p. : inclinatione voluntatis in alqm.
propense, adv. [propensus] geneigt, mit 3“ =
neigung-, Lentul. b. Cic.; öfter comp, propen-
sius. — propentdo, önis, f. [propendeo] bie
(geijtige) SRcigung Cic. fin. 4 §. 47. — pro-
pensus, adj. m. comp. u. ts»p. [propendeo]
eigtl. httbotragenb, tp. a) ju ctm. übetmiegeub
geneigt, (ich binneigenb ad misericordiam,
ad bene merendum, ad voluptates, in alteram
partem; in Cn. Pompei amicitiam; propensiora
studia in aliquo genere virtutis praecipue co-
lendo etc.; fpropensiasima civitatum voluntatc;
propensior pro Alexandro Just. 16, 1, 2. b)
übettoiegenb Plaut.; id fit propensius Cic.
c) nahe lommenb diapututio ad veritatis si-
militudinem propensior Cic. n. d. 3 §. 95.
propbranter, adv. m. comp, [propero] eilenb,
jchnell 2ac.; ca (beneficia) properanlius quam
aes mutuum reddere, properantius (mit zu Wenig
Überlegung) pergere Sali. — pröperantiu, ae, f.
u. -atio, önis, /. [propero] baö (tilen, bie @iR
fettigleit.
prdpöräto, adv. [propero] eilenb, jchnell Tue.
am. 13, 1. — pröpörc, adv. [properusj eilenb,
eilfertig p. Cumas se recepit; p. esse (Plaut.)
[ich beeilen pröperYpes, pedis, in. [propero
u. pes] mit eilenbem 3u& Ct.
proper«, 1. 1) intrems. eilen (lobenb) propero
Plaut.; properato (®ile) opus e«t Ter.; Ro-
main , in patriam , ‘sacris ft. a saeris ; ad prae-
dam; *ad gaudia; m. in/'.; m. acc. c. inf. Sali.
Cat. 7, 6; m. ut Caes. b. c. 2, 20, 1; *p. (ftd)
regen in feinen ©efehäften) loco (®gj. cessare);
*Plautu8 ad oxcmplar Siculi Epicharmi (toabr-
fcheinl. b. bem tajehett <Jortjd)rciten bet §anbluug)
Hör. ep. 2, 1, 58. 2) trans. etm. jchleunig ob.
haftig th»n, ocrtichtcn, befchleunigen, be =
eilen obsonia, vascula pure Plaut.; properato
itinere Sali.; + voluntariam mortem, fproperata
(frühzeitiger) mors; pecuniam heredi ju hinter =
taffen ftreben Hör. carm. 3, 24, 62; *arma viro
eilig bringen; *properata semina; *liba suä
properata manu, ftela.
Pröpertlus, ii,.*i, m. berühmter tönt. Elcgilet,
etm. b. 49—15 b. ®hr
pröperus, adj- eilenb, fcblennig, eilfertig (in
gutem Sinne, mit Siüdficht auj baö 3>c^ bem man
nähet rüdt) ’auriga, fmors fato; foccasionis
im Benutzen einer (Gelegenheit, firae; fm. inf.
prö-pexus, adj. BortnärU gefämmt, bcrab =
hangenb *barb» ad pectora, *herba, ferinis.
pro-pino, 1. [ngoi nVai| 1) juttinlcn p. salu-
tem plenis fancibus Plaut.; hoc pulchro Cri-
tiae. 2) (Bottl. u. fpät) jmbm. ju ttinlcn
geben; baB tp. alqm deridendum bem Spotte
pteiügeben Ter.
propinque, adv. [propinquus] nahe, in bet
Sähe Plaut. - pröpliiquYtas, atis, f. [pro-
pinquus] 1) bie Släbe hostium, loci; ex pro-
pinquitatc pugnare; pl. silvarum atque flumi-
num. 2) Bcrroanbtfd)aft.
propluquo, 1. 1) trans. ((eit.) ‘nahe bringen,
befchleunigen augurium. 2) intrans. fid)
nähern *fluvio; feaelo; fdomui oius ignis;
*dieB.
propinquus, (ulj. m. *icomp. [prope] 1) im
Saume, nahe, nahcliegeiib, anftoficHb pro-
vincia, praedium, flumini loca, urbis moutes.
•bellum benachbart; *propinquius exsilium,
siebst, in propinquo osse in bet ; ox p.
cognoscere; ex p. visu montium altitudo. 2)
in bet 3fü, nahe, nahe bcootftcbenb red-
itus, mors, stipendii spes p. (auf balbige Uluö
Zahlung) Liv. 28, 25, 9. 3) zur Bezeichnung einet
Äbnliehfeit,. nahe lommenb, ähnlich si qui
(motus) finitimi et p. bis et talibus tuiimi per-
turbationibus ; quae p. videntur ct finitima. 4)
Bctmanbt p. cognationo coniunctus; *bella
mit Betroanbtcn; häufig subst. -us, i, m. u. •«,
uo, f. bet, bie Scrmanbtc (consanguinei u.
affinea mit einbegriffen) Vestalis, huius propin-
qua; fmaior aliqua natu; ‘zugleich B. nahe-
ftehenben Jrcuuben ilimovit obstantes p.; (Curt.)
pl. nl4 ®hrentitcl bet Botnchntcu Bcrfct.
propior, ua, adj., sup. proxYmus [prope] I)
comp, propior, näher 1) im Staunte ob. bet
Sage locus, tumulus; fhoBtem, ‘funeri (bem
Xobc), patriae; paucitas damuo sentiendo pro-
pior erat bei ic. mar bet Brrtufl um fo fühl-
barer Liv. 2, 64, 6; ’damnum p. medullis f.
medulla; subst. n. pl. propiora bie nähet liegen -
ben Örter, tp- flumims tenore. 2) in ber 3e>t
näher epistula; ’septimus oetavo p. iaui fu-
gent annus über ficbctt 3ahre oerfehmanben;
selbst, voniunt ad propiora. 3) B. anbem Set
hältniffen a) B. einet "Shnliihlcit, nähet lom =
menb, nähet, ähnlicher quae sceleri pro-
piora sunt; *tauro; quae (fama) p. vero (maht-
fdjciulicher) est Liv.; propius est vero Liv. ; p.
mterdum petendo qaam gerendo mogistratu
(fl. petenti, gerenti magistratum) erat Liv. 3,
35,4. b) B Betmonblfchaft nähet quibus propior
Quintio (aläQu.) nemo est; *p. grndu sanguinis,
fp. grad u contingcre alqm. c) nähet au gehenb,
664 pronmne — propositao.
näßer, meßt befreunbet, bertrauter, meßt haec arma et hunc militem p. flunune accipias
geneigt ju etto., gemogener jmbm. eocietas; Liv. ; faures p. praebere.
sua sibi p. esse perioula quam mea; p. dolor pröpins , adv. u. praep. j. prope. [balinei
plebi fenoris ingrarescentis erat lag mehr am fpropnTgenm, i, «. IxQonviyriov] §ei)ranm
iperjcn; *cura, ’amicua, ffamae mehr befreunbet, prbpöla, ae, in. [xgonwlr/e] Set! äufer, fitamei
flaetitiae, tirao quam timori, ’oderat Aeneam prö-polluo, 3. tt o ct) meßr beflecfen obacura
p. Saturnia Turno. d) j d) i cf l i d) c r , paffen = initia impudentibus auais Tac. an«. 3, 66.
bei, geeigneter delectatio Ter.-, atius portua prö-pöno, 3. 1) oorfeßen, bor bie Dingen anbt-
huic aetati; Latium aupplemeuto p. esse. rer öffentlich ßinßellen, auf», aue-flellen.
II) sup. proximus f e^r nabe, ber nädjße t) aubtegen mensas palam; oculis, ante oculot;
im Slaume via, iter, oppidum, vicinua; ab alqo; alqd renale, fbt. p. feilbatten; vitam suam,
Belgae p. sunt Germania; p. damno ac remedio quam maximis praemiia propoaitam (auögeboten
habiti Tac. ann. 8, 47; m. acc. mare; gabst, in et paene addictam aciebat Oie. p. Mil. §. 56;
proximo ganj in bet 91äße Ter.; in proximo
nrbia Liv.; quem ex p. locum (meieren ber jn=
näcßft liegenbeit Orte) fors obtulisset Nep. ; p.
(*». pl.) continentia Liv.; ibi proximum (ber
bequenifte Ort) eBt, ubi mutes Ter.; proximum
eat ut eS folgt nun, baß; m. pl. bie 3“ 5
näfbßßeßenben, =moßnenben, näcßßen. 2)
ber fteit nach a) nächßnetgangen, leßt ubi
p. nocte fuisti? p. triennio; p. «upenoribnB
diebuB; cenaor, qui p. ante me fuerat; hia
p. Nonia non aft'uisti; proximo ganj) fürjlicß.
6) näd^ftfolgertb, näcßß p. anno, p. nocte.
3) b. anberen Skrßältnißen a) ber Serbiitbung,
ifreunbfcbafi ob. iöermanbtfcbaft , ber Orbnung,
bem Sllter, bem SHange nach, näcbft p. sum ego-
met mihi Ter.; religioni snae (oöQig getreu) in
dia patriia repetendia; in ipao teetimonio ac
iureiurando; proximum (al« bnö Diäcßße) Birne
dignitatia ease ducebat Ca es. b. O. 8, 24, 4;
amore tibi p. aumua; cognatione, propinquitate,
aetate; fa dia p.; subst. pl. in. bie näcßßen
SBermanbten, Sertrauten; bie Umgebung b. ß.
baä (befolge Tac. ann. 1, 34; fox proximo (ber=
toatibten ®örtern) mutuari licet. 6) febr nabe
fommenb, febr ähnlich id doo p. eat; *ficta
eint p. veria; ‘proxima l’hoebi veraibua ille
faeit; hiatoria C8t p. poBtis a poBtarum operi-
bua int. 10, 1, 81; p. (n.) vero (am maßt*
fcßeinltcbßen) eat ex iia quae traduntur Liv. ;
*se ease culpae p. beteiligt an ic. ; loo p. u. ae-
cundus cntgcgengefeßt tnerben, iß bie« ßätfer al«
jene«, inbem proximus nur bcjeidjnet, baß et»,
bie erfte ©teile nach etto. anberem einnimmt, weil
nicht* berfelben näher .tommeitbe« oorbanben iß,
baß Crasao et Antonio I,. Philippus p. aucce-
debat, aed longo intervallo tarnen p. ; p. huic,
longo aed p. intervallo Verg. ; ut plane raani-
festo appareat, quanto ait aliud p. ease, aliud
aecundum Quint.; nec viget quidquam simile
(Iovis) aut aecundum, p. illi tarnen occupavit
i’allaa honores llor.; haec fuit altera persona
Thebia, sed tarnen aecunda ita, ut p. eaBet
Rpaminondae Nep.
pröpYtio, l. [propitius] geneigt machen, oer=
föhnen Venerem Plaut.; fpropitiata Iuno;
tquo (carmine) propitiari lovem credunt, ut
etc.; -fmanes Galbae; genium auum f. genius
1). — pröpltlus, adj. [pro u. peto] geneigt,
gemogen, güiißig, gnäbig (bef. t>. ben @öt>
fern) cui homim di sunt p. Plaut.; volens p.
{. volens 2); ita mihi deos velim p. , ut; o.
TOenjdjcn alqm p. facere Plaut.; parontes Ter.;
p. Caesarcm prccari l'lin. ep. ; übertr. satin’
illi di aunt p.? iß et o. Sott oerlaßcn? b. i. iß
et bei Serßaube? d. Sachen, ni pax p. [gnäbige
Vulb] foret praeato Plaut.; Tiberine pater, —
praemium, vexillum, fastos populo, edictum,
leges in publicum öffentlich betanut machen,
(oppida) Romania pmposita (gleicbfam ßmgeßeD;
b. i. einlabenb) ad copiam commeatus prae-
damque tollendaiu Cars. 2) tp. a) D. etto. ®utem,
öffentlich bcrfprechen, nerßeißen, anbieten
praemia militibua, largitiones, fmilies Bester
tium, fmunus; o. ettd. üblem, ermatten Soffen,
anbroßen mortem, exsilium alcui; poenam
improbia; mihi perdifficilis et lubrica defensio-
nis ratio proponitur ßeßt bedor. 6) jur ®x
rnögung, jur SBaßl ßellen, dorßellen, Gegen
animo vim fortunae; (sibi) exemplum ob. alqni
ad imitandum; hoc »ibi solacii, quod fuß beram
trößen, baß; sibi spem fid) machen; +sibi nullam
apem victoriae propoaitam habere; difficnlta«
summa proponebatur ßellte fieß at* feßr groß bar;
metuB, publicatio bonorum, exailimn, mors alcui
proponitur feßmebt not; unum (ein ©ebanfe, eine
Überzeugung', debet esse Omnibus propoBittHB,
ut Oie. off. 3 §. 26; cum ex altera parte pro-
posita haec Bint dorlägen (jur SBaßl); Dorf cßu
gen remedia morbo Nep. c) aiö ©egenftan»
einer tßätigfeit binßeQen, an bie 4>anb geben
nihil erat- propositum (icß ßatte feinen Stoß'
ad scribendum; ein Ißema oorlegen, auf-
geben alcui quaeationem; sic erat proper
situm, de quo disputaremua. d ) al* ^tr
ob. 'Rorfaß ßinßellen, fieß dorneßmen, be
fcßließen, beftimmen alqd animo (animo ent'
meber dat. = sibi, ob. aW. mit ßitijujubentni
bem sibi); iter, quod proposuerat (sc. sibi
Caes.; propositum eBt mihi facere; mihi pro
poaui ut; proposita sententia; ad propontnm
sibi ßnem honoris porvenire; falqd proposituio
habere; quod propoaitam ent arti ba* ßiel bei
Jtunft ift; qui ordo industriae propoaitus est
für tßätige u. roürbige Wänner beßimmt iß;
•aiccia omnia dura deus ßat unerträglich getnact;
Hör. t) in ber Diebe aufßeden, dorbrtnger.
dortragen, anfüßren, ermähnen, berichten,
erjäßl en viros notissimos, rem gestnm, eoo
silia, voluntatem aenatus, sua merita; de alqs
re; non videtur pro certo esse proponendun
gerabeju au«zufpreißen; quod antea tacuerat. f)
ben Sorbetfaß in einem ©ßHogibmu* bilden
cum proponimus.
l’rbpantls, fdis, f. ba« SDleer jmifeßen bem So*
poru« u. §eüc«pont, j. DRat bi DSatraora.
San. TropontiScus, adj.
prö-portio, önis, f. (feit., al« Überfeß. d a»*-
loyia) Sbeiimaß, Proportion Oie.
propftsYtlo, önia. f. [propono] 1) (feit.) eine So t
ßellung, bie man fieß b. etm. macht, m *e«
subj. animi; m. gen. obj. vitae. 2) tpaupifsd-
Xßcma. 8) Sorberfaß in einem SqUogilm*
propositum
— pröpösltnm, i, n. [propono] 1) bn>? Borgte
fepte ßiel, brr Borfab, ©ntwurf, ®Ian
peragere, assequi, tenere p.; tenuit hoc p.
Nqp.\ quidnam Pompeius propositi aut volun-
tatib ad dimicandum haberet Cae$. ; erat iter a
proposito diveraum; a proposito deterreri, avor-
sus. 2) SJeben«plan, -Weifr *mutare p. et
vitae genus; ’iustum et tenacem propositi
virum; hoc vttao p.j auch (Hör.) IjSlan ob. £en =
bettj eilte« bramatifeben Stüde«. 3) 3:t) c m a ,
hauptgegenftanb einer Stritt reverti ad p.,
a p. aberrare, doclinare, egredi; *testatur haec
fabella p. meum ben B. mir aufgeftcQten SoJ.
4) Borberjab in einem SpOogiSmu«; al« rt)et.
t. t. f. quaestio 2). — prOpösitns, adj. \ partic.
b. propono] 1) öffentlich aubgefept hello,
telis fortunae, mulier Omnibus »ugängtid) 2)
beoorfteljenb vitae periculutn.
prö-praetor, öris, m. (feltner ft. pro praetore)
ein $ioprätor; f. praetor S).
propri«, adv. [proprio»] (feit.) al« aubfcbliej};
liebe« (Eigentum, ieber für fid), für feine
B e r f o tc , mavultis promiscue toto campo quam
p. parva pari« frui. Sab- aud) a) inbiBibuell,
perjönlid), d)araftertftif<b id est p. tuum;
p. communia Uicere eigentümliche güge Gingen
geben, bie bl. cito. Allgemeine« haben, einen tbe
alen Stoff inbiBibualifiercn Hör. a. p. 128. b)
inSbef onber«, Borjugäweife, fpeciell ne-
que senatus publice neque ullus ordo p.j p.
rei militaris peritus; alqd p. ad alqm pertinet;
Bennonis, cuius p. studiosus fuit Quint, c)
eigentlich, im eigentlichen Sinne illud
honestium, quod p. vereque dicitur; p. dicere.
d) paffenb, tedjt quae (verba) nitidiore in
parte videntur sordida, ubi res poscit, p. di-
cuntur Quint. — pröprlötas, ätis, f. [ propriu« )
1) (Eigentümlich teil, eigentüm liebe Befd)a[ =
fenbeit rerum; caeli terraeque; multae frugum
p. (j>t.); genero et p. (b. Specieä); t verborum
eigentümlicbe Bebeutung, aueb brr febliebte,
einfaebe Au«brud. 2) tmeton. (Eigentum«;
teebt, Befip.
proprius, adj. fmbm. ob. einer Saebe au«jeblicfp
lieb angeb&tig, bab aueb mit pron. pow. oer>
bunben, nenn cito, al« imbm. gehörig ju bejeieb
nen ijt tria praedia Capitoni p. traduntur; as-
sumpto aliunde uti bono, non p. nec auo; ea
p. familiao laus; p. viribus consiliiaque bella
gerere, sequebatur turba, p. alia cognatorum
sodaliumque , alia publica (au« Bürgern be-
ftebenb); bo ülins fore p. ju eigen, gan» ergeben
fein; *alqam p. dicare ju eigen geben; iata ca-
lamitas communis eat utriusque nostrum, sed
culpa mea p. est; nulla est in re publica mea
causa p.; quae est ei (animo) natura? p., puto,
et sua; me! etsi dulcissimum est, suo tarnen
p. genere saporis, non comparatione cum aliis
dulce esse sentitur fo febmedt man boeb in ihm
eine abfolute, niebt bl. relalioc Süfiigfeil Oie.
de fin. 3 §. 84; p. suum cuiusque munus est;
omnia quae nostra erant p.; ft. suus, *p. ungue»
purgantem; ȟbst. n. Eigentum Phaedr.; ad
vestra p. venire Oie. n. d. 1 §. 64. 3"«bef. a)
eine einjeluc Betfon ob. Saibe betreffenb, per =
fönlid), inbiBibuell, befonber; fpeciell,
apart; b. AuSbrud eigrntümlidj. eigen, Spe;
ciell beigelegt, auch eigcntlidj, ob. natür-
ficb, einfach, fehltet paoulatoribus praesidio
— propulso. 665
p. »um befonbeten Schub für ic. ; superbo decreto
addidit p. ignominiam; *quod eures p. feeisBe
bir anjueignen; offensus orbi p. irü batte einen
perföitlidhen ©roll gegen Tac.; verbum, nomen,
vocabulum; res ut omnes suis certis ac p. vo-
rabulis nominentur; quid sit, quod omnes
translatis et alienis magis delectentur verbis
quam p. et suis; si res suum nomen ac voca-
bulum p. non habet; tmbst. n. pl. alia translatis
virtus, alia propriis Quint, b) d)aralttriftifcb,
tncfentlid), fpecififcb libertu« p. Romani et
generis et nominis; id non p. est senectutis
vitium, sed commune valetudinis; feiit p. (ein
d)arattcriftif(be« Werlmal) popnli Romani m. inf. ;
hoc p. virtutis existimant m. ncc. e. inf. ; esset
hoc quidem p. amicitiae. c) bleibenb, bait-
ernb, beftänbig, gewif), f ieber quod ut illi
{>. ac peqtetuum sit; parva munera diutina,
ocupletia non p. esse; p. expeditamque Cae-
saris victoriam interpellaverunt; fvictoriam
sibi p. a diis portendi.
propter fft. propiter = propel I) adv. barteben,
spelunca est p. ; filii p. cubantes. II) praep.
mit acc. 1) nabe bei, neben p. stutuam, in-
sula p. Siciliam, p. urbern. 2) »ur Angabe ber
Urfadj« u. be« ©ruube«, wegen, au«, bureb p.
metum, p. cam ipsam causam, p. frigora, p.
(burd)) quos hanc lucem aspexit, p. quos vivit;
p. (auä ;Hüdfid)t auf) pleboios numerus ad-
lectus.
pröptereä, adv. [propter u. abl. e&J be«wegen,
p. quod; p. quia; p. ut, ne; pleonaftifib id p.,
ergo p. Com.
pröpödlügus , adj. [propudium] (Plaut.) fd)am =
lo«, oerWorfen. — pröpüdlum, ii, n fpro-
Sudetja) Scboubmcnfrb.Bermorfenerffllenftb
'laut., Oie. b) S d) a n b t b a 1 Plaut.
propugnücüluni, i, n. fpropugno] 1) Schub -
Wehr, Sotntauer, Boltwerl urbs nt p. op-
positum barbaris Nep.\ pl. imperii (0. iccrcn
u. glotten); *alta navium Scbiff*boIlwet!e, fmoe-
nium; auch domus ut propugnacula habeat.
2) tp. Sdju| tyrannidis; lex Aelia et Fufia,
p. (pl.) tranquillitatis; Berteibigung«grunb
firmissimo p. uti.
pröpugnAtlo, önis, f. [propugno] Berteibigung,
Berf eebtung castrorum, dignitatis tuac; suscepi
mihi perpetuam p. pro ornamentis tuis.
pröpugnätor, öris, m. [propugno] 1) Bertei-
biger, Streiter a propugnatonbus relictus
locus; classis infirma propter dimissionem pro-
ptignatorum (ber Seefolbaten). 2) tp. Berfecb-
ter, Berteibigcr senatus; p. atque illis qui-
dem temporibus paene patronus; quasi patri-
monii sui; ftribuno auctorem se propugnato-
remque praestitit; (fpöt) sceleris,
prö-pngno, l. 1) au« einem Orte berbor fäm-
pfen, ©efdioffe werfen (nicht — Ijerborbtecbenb
lämpfen) rari ex silvis, ox turribus, hinc. 2)
oerteibigenb für etw. tümpfen, Berteibigen
pro partu suo, pro alcis fama, pro salute; fal>-
sentiam suam; o loco; Studium propugnandi
ber ©egenwebt; m. dat. nngis armatus Hör. ep.
1, 18, 15; taubst, propugnantes bie ®erte»=
biger.
prOpulsAtlo , önis, f. [propulso] Abwehr hnius
(m.) periculi Cic. p. Süll. §. 2. — propulso, 1.
1) jurüdfchlagen, Berlteibcn hostern; popn-
lum ab ingressione fori. 2) abwenben, ab-
666 propylaea — proseqaor.
webten bellum a moenibus, bello intestino
bellum eitern um , auspieionem a aeae, famem,
frigua, iniurias illatas.
pröpjlaea, örum, ». [irpt»rt;loi«] bic
Iden, prnditBoUe o. ®erifle« rt baute SorbaHen
jum Xempcl ber Stbene auf bet Surg ju *tbcn.
prö-quaestöro (abgemtjt proqu., aber nicht pro-
quaestor) bet Sroguöjlor, ein Quöftor in ber
SroBinj, nadjbcm et in SRom bic Cuäftnr Bet
lualtet batte cum pro qnaostore essem ; quem
pro quaestoro habuit; pl. cum quaestoribus
ptoye quaestoribus.
pröra, ae, f. [wpaißn] ®orbertei( be® ©d)iffeä
*p. adyertero terrae,- p. et puppis (mein «ft«
u. lebtet Seweagrunb) mihi, ut Graecorum pro-
Terbium est, fuit a me tui dimittendi.
prö-ropo,' 3. betBorf riechen,
pröreta, ae, m. [irp<up<*iij«] bet ® orberftcncr--
mann, bet auf bem ®orbcrtciI be« Skiffe« ftanb,
um ba® BJteer ju beobachten Plaut.
Froren», ein Schiff ername Ob.
pröriplo, rYpui, roptum, 3. |pro-rapio] bctBor>,
fortreiftcti hominem, * pedes t)«Bo«ennen,
sfprinflctt, *in cacdem et Lyciaa cateryas; pro-
nas proripipr via« ft. per vias Tib. 1, 6, 72;
bab- ne p. IjetBotfliitjcii, fortrennen, ftiir»
jen se ex curiA, ne portä fora»; se in publi-
cum; fse custodibus 7’ac.; *quo proripis (sc.
t«)? tp. quae libido non »e p. ac proiciet? un-
geteilt jum Hu®brucb fommen?
prorögAUo, önis, f. [prorogo] bie nmtlidjt Her;
löngerung, imporii bc« Oberbefehl«; diei ?luf
fd)ub bc* ieintin«; legis SSefcitigung.
prö-rögo, 1) cigtl. beim Solle borftagen, ob ctm.
BMlängett wetbett foB, bal). 1) Betlängetn, im-
perium nlcui bcn Oberbefehl, prorinciam bic Set
roaltung einet Ifkooinj, alqd teuiporis (in ber
Stooinj), *Latinm in alterum lustrum; (Plaut.)
vitarn alcui; *aeyum longum noto scriptori
ptolept. “ ut longum, ut notus fiat b. i. tRubm
für ewige 3t'lcn oerfdjaffen; *rom Romanam
Latiunique felii ffiom® SJtadjt jc. fötbern, B«-
grßftcrn; *senectam millo in anno», fapiritum
nomini «halten; fmemoriam alci»; -f-famam.
2) weitet btueub febiebcn, paucos dies ad
solyendiun noib eine griff B. wenigen Xagen jut
JC. jugefteben; *horam. 3) quantum dicendo
consumitur, tantum ex ultimo prorogetur b i.
möge au« bem, mn® ferner ju fagen ift , Borge
((hoffen werben Quint. 10, 7, 10.
prorsum, ade. fpro-yersum] (uorfl.) 1) B0t =
wättbgelcbtt, getabc® Siege« ire p. in na-
yem; rursum p. bin u. Wiebet Ter. 2) tp. ge =
rabeju, ganj u. gat. — prontäs (at(baift.
prossus, prosus) adv. 1) gerabe, getabe® SBc:
ge® Plaut., Ter.-, tp. getabc $u, burebau®,
wahrhaftig, getoif) p. placet, ita p. exißtiuio,
p. ita sentio, verbuni p. millum intollego, p.
tacere nequeo, p. nollo militaro, nullo modo p.
(ft. p. nullo modo) asseutior, non p. Cie. fin. 2
§. 16, tp. egregie, fdigna p., *p. incunde, ita
p. in brr Slntroort, atnb iton. Cic. p. Süll. §. 64.
2) mit einem ©orte, tut}, überhaupt Sali.
prö-rampo, 8. 1) fratis. betbotbredien laffen,
beroorftoften *nubem atram ad aethera;
*mare proruptum berBorftürjcnb, entfeffelt; ’sudor
proruptuB corjiorc; prorupta andacia f. prae-
ruptus 21. 2) intrans. beroorbretben, ftiirjen
por medios hostes, fin mediam aciem, *in
alqm, *in mare, f signum prorumpendi dedit;
tp .B. Stranfbeiten, Sffelten pestis, xib morbi; eo
p. hominum cupiditatem et scelus et audaciam,
ut de. p. Rose. A. §. 12; fconcepta pridem
odia; B. Ißerfonen fin necem militum; fin »Ce-
lera ac dedecora, fin bellum, fad minas; ad
quod ricto silentio in bie ©orte auibtad).
prö-ruo, 3. 1) trans. betoot=, nieberftürjen.
-teilen, ju Soben werfen, *e fora» hmaur
ftiirjen Ter. , munitiones, f Opera, vallum in
fossam, Albam a fundamenti». columnaro,
fprorutae (sunt) aedes jtürjten nieb«; fbostem
profligare ac p. 2) »'«(ran*, o) berBorftür jen.
= (türmen +in hostes, fin hoc bellum, taQbito
Brundisium nad; je.; B. glüffen tin mare. b)
nicberPürjcn oppidom Pompei magna ei
parte motu terrae.
pröruptlo, önis, f. [prorumpo] baä .'pcrBor
breeben, -ftürjen hostium Aur. Vict.
tprosa [ft. prorsa = proreraa gerabe, im ®g).
ju SerfeuJ, at(j. , nur prosa oratio Srofa.
prOsäpia, ae, f. (artbaifi.) Sippftbaft,
fd)led)t, gatnilic Plaut -, eorum, ut utamur
veteri yerbo, p. Oie. uni«. §. 35; homo yeteris
p. ac multarum imaginum Sali.
proscaenium (nicht proacen,', ii, n fpro-»caena|
Sorbüljne, Sotbergrunb ber Sübnc, wo btr
Stbaufpieler anftraten; aueb übetb- Sübnc.
pro-sciiido, 3. eigtl. ttacb Born j«r)palten, rei|en,
bab- 1) bcn Soben aufreiften, pflügen *cam
pum ferro, *validis terram iuyenci», ’proscisso
aequore (glöebe); ’roHtro yentosum mare büret
jdineibru. 2) tp. mit ©orten ber unterreiften
*Bummotum patriä, falqm foedissimo conricio.
pro-scribo, 3. 1) burd) Änfcftlag öffentlidi be
fanilt ntad)en, t. t. auctionom, legem; Calcn-
das Martias; füffcntlieb erllören für tc. col-
legam ßithynicam reginam. *) jttm Setfani.
«ur Serpacbtung, «ut Sermietung öff ent
lid; au®bicten, feil bieten insulam, bonum.
fundum. $>ino p. alqm a) jmb feiner @üt«
oerluftig erllören, jmb®. Eigentum ein
«iebcit, lonfiScieren. 6) burtb öffnttlidmi
Snf<blag in bie Scbt erllören, ächten; «übst
proaeripti, örum, *«. ©cäcfjtctc. 3>aa. A ; pr«-
»criptio, önis, f. f(briftli(be Sefanntmacbung H
2Iu«bictungjumScrlaufe, öffentlicher
fdjlag bonorum. 2) Srfnnntmadiung ein« »on
fi«fation u. bie bamit oerbunbene Sdne«
M ö r u n g ; proscriptione jur 3eit ber (SuBanifdier
S Suet B) proscriplürio, 4. (deeid.)
jur S(bt®erllörung haben Cic. Alt. 9, io, 6
pro-seco, 1. 1) oorn abitbneiben, in®bef. alr
t. t. benjenigen Seil be« Cpi«ticre®, lief, bet
geweibe abfebneiben, meid)« geopfert werben
fall eius hoHtiae exta JA«., semicruda exU
Suet ; Stilist. ’proHecta, örum, n. 2) ben Cobcn
nufbretben cum primum prosccatur »olura
Plin. ep. fXirne IHmt
proHÖda, ae, f. [pro-sedeo] eine öffentlidi'.
prö-semtnn, 1. (feit.) bilbl. erzeugen prosemi
natae sunt quasi familiac dissentientes inter se
prö-söquor, dep. 3. begleiten (gew. in frrunb
litber Vtbfictjt , o. bcn greuitben u. SerWanNen
«breifenber u. bgl.) geleiten, ba« ®eleit geben
alqm, exsequias, funera, docedentom domon.
quem diem sic uriiversa ciyitae pro»ccut.iest fein
litb beging Nep. ; b. Üeblojem existimatio usqoetd
rogum eum; mortuos honos, memoria, deridv
Proserpina — prosterno. 667
rium amicorum; ’ventus euntes; Chattos suos
saltos Hercynius p. eimul atque deponit erftredt
fid) |o »eit ol* ihre ®egenb ift u. tjört bann auf
Tac. Germ. 30; fcompositio sc. vorba; in feinbl.
Sinne »erfolgen ad repellendam et prose-
qnendam hostem ; eos fugientes longius, noris-
simos multa milia passuum; f fortuna alqm ; nutf)
jmb. mit et», begleiten, jtnbm. et», nahrufen,
mit onf ben ffleg geben legatos et excipere
et p. (entlaffen) cum ilonis; alqm proficiscentem
magnis donis; ‘alqm dictis; contumeliosis vo-
cibus Rinterbrein rufen; egredientem verbis
(iton.) gliidlihe Steife ȟnfd)en Cic. Cat. 2, 1;
sic prosecutus inbetn er ihm nlfo nahrief Phaedr.
Jab. a) überb- womit beehren, ebren, et». er>
weifen, fpenben, »eiben, »ibmen, libera-
liter oratione alqm freunblihe SBorte ju jmbnt.
forc dien , alqm verbis honorificis, alqm laudi-
bns, beneficiis, misericordiä, benevolentiä,
‘raulta prece, *mero defuso pateris; *quos
Aeneas p. voniA bie Sitte gewährt, falqm testi-
monio, rirtutem alcis pratä memoriä, eorum
gloriam immortalitatis memoriä, maximo ola-
rnore et plausu alcis memoriam; ad tuendos
(sc. stipendiis) eos (milites) prosequendosque
(sc. praemiis et oommodis missionum) Suet.
Äug. 49. 6) et», fdtriftlid) ob. münblid) weiter
»erfolgen, betreiben, über et», fih »er=
breiten, aublaffen [nt bem ütebenbegriff be
fonbetet Vorliebe j non longius, ‘pascua versu;
-f-descriptiones locorum non historice tantum,
sed prope poßtice; f uno libello carissimam
mihi et sanctissimam memoriam, munificentioe
rationem etiam stilo Plin. ep.; *p. (fährt fort)
pavitans.
Pröserpina, ae, f. [/7ep<rr<pdrq] loebter ber Ce-
tti, Gemahlin beb $luto u Jtömgtn ber Unterwelt,
prö-serpo, etc. 3. »orwärtäfriehen Plaut.
pröBllin (arebaifi. prosülio), sYlui (silii), — 4.
[prosalio| auf {bringen, f ortftür jen, b et*
»orjh*c&en, •-(bringen, = bred)en prosului
castigatum (snpin.) amicum Plaut -, ex taber-
naculo, fe lecto; -fconvivio; fde navi, ab sede
sua; in contionem; tcertatim in proelium;
•finibus suis; *sanguis, ‘subito scintiUa; (fdjerjb )
Finnin« nunquam nisi potus ad arma p. di-
cenda Hör.-, prae laetitia lacrimae p rosul rnnt
mihi Plaut.-, quod p. (betborragt) villae Plin.
ep.; *iam vaga frenis natura negatis.
‘tprö-söcer, eri, m. ®rofs»ater ber ®attin,
©rofifebroiegerbater.
prospeeto, 1. [intens. » prospicio] 1) in bie
gferne b'nfcben, bin», l)ctabfrt)a ucn ex
tectis fenestrisque ; *e puppi pontum, ‘euntem
aus bet gerne bemerfen, ‘Cupitolia ex aede,
flongissime; iuöbef. a ) »on ferne mit an*
(eben proelium Sa/1., fhoc incendium e turre.
b) t». £olaiitäten, 9lu«|id)t auf, nah et», ge-
mähten, ba&en, gegen et», liegen terra
fineeque septentrionem a latere Siciliae; fhos
(Amazonum campos) ad occasum conversa
(terra ea) p.; *quae (villa) p. (bie Hu«fiht bat
nad)) Siculum mare. 2) tp. a) nad) et». äugft<
lieh f * eh umfeben, an et» benfen exsilium;
diem de die, ecquod auxilium appareret. ft)
ermatten, benorfteben te quoque fata paria
Verg. Aett. 10, 741.
I*r«»pectus, us, m. [prospicio] 1) 9lu«*, gern-
f i th 1 praebere p. ad urbem ; tp. oculorum au-
ferre, adimere; impedire p.; p. in urbem
agrosque Liv .; fp. petere fid) umfeben; ’rneton
bet Slit! aequora prospectu metior alta meo.
2) ba« Sid)tbarfcin, ber Slttblid, esse in p.
in ber gerne gefeben »erben, in populi prospec-
tum producere, fse a p. removere. 3) bet ?( n -
blid, ben et», gewährt, ba« Sluäfeben portus
pulcherrimo p.
pro-späeälor, dtp. 1. (feit.) 1) intrnns fin bie
gerne ftbaucn de vallo; lunbjtbaften Liv.
2) Irans, et», in ber gerne erfpäben adven-
tum imperatoris e muris Liv.
prosper u. ge», prosperns , era, erum, adj. m.
‘tcowp. u. ntp. 1) glüdlid), erwünfht, bet
Hoffnung u. bem 39unfd) entfpredbenb res
(pl), fortuna, successus, p. omnia cedunt;
-j-valetudo; fnunquam prosperiore aleä usnm
esse; foratorum actiones, fsui memoria, -Kama,
‘religio (®ötter»fibe); s«6st. tP- a"t laboran-
tibus; ‘fn. pl. glüdlidie Umftänbe. 2) *be<
glüdcnb, fegnenb, gttnftig Bellona, frugum
(Noctiluca) mit tc. Da», a) prospere, adv. m.
fcomp. u. fsup. glüdlicb, nah SBunftb omnia
minus p. genta, procedere, +male aut p. ce-
dere; in gtüdlihen Umftänbeu p. aut in
metu Tac. ann. 15. 45 b) prospärltas, ätis, f.
erwünfhte, giudlitbe fBeftbaffenbeit, ®e^
beibett, 04 1 ü cf valetudinis, ritae; improbornm
p. secundacque res Cic. n. d. 3 §. 88. c) pro-
späro, 1. einer ©ad)c glüdlidien Crfotg »et =
fhaffen, gute« ®ebeiben geben populo Rom.
Quiritium vim victoriaraque Liv ; ‘decreta pa-
truni; (Plaut.) p. alcui jmbm. ®lüd bringen,
imb. beglüden, tibi hanc veniam birf) mit >(.;
(Tac.) consilia sua rei publicae, coepta.
prosperns f. prosper. [fotge Otc.
prospYclentla, tu-, f [prospicio] $orfiht,Sor =
prospicio, spexi (sgne. prospexti 2er.), spec-
tum, 3. [pro u. specio] 1) mtrans. a) au4 ber
gerne betabfdjauen, »ormärts, in bie
gerne (eben, »orwärtä fdjauett, bliden ex
castris in urbem; ‘Phoebus snmmo ab ortu;
longe, multum »eit bbiauä; *alto au® bet liefe
Verg. ; oculi parum (Com.) (eben nidjt gut in
bie gerne; auch fid) umfeben, auf ber £nuer
ft eben puer ab ianua Nep. ; feles toto die
Phaedr. 2) traws. n) ‘in ber gerne »or fid)
(eben, erbliden campos longe, alqm procul,
Italiam ab unda, alqm ex moenibus, hostem
tectis; nt. acc. c. in/, b) nah et», in bie gerne
f i h umfeben ex speculis adventantem hostium
classem. c ) f»on fern mit anfeben incendium
e Tiberiana domo, e triclinio ardentem rogum.
d) fetw. nur »on gtrne erbliden curiam,
castra. c) auf et», gerne« ob. 3ufünfhge«
feine Slide rihten, et», »orberfeben casus
futuros rei publicae longo; multo ante tam-
qnam in alqa specula tempestatem futuram.
3) tp. a) Sorfiht. Sorforge anwenben; et»,
beforgen, »erfhaffen, m. ut, ne; alcui, pa-
triae, malo »orbeugen; sedem senectuti, ferra-
menta, prospecti (augefhafftc) commeatus Liv.,
tfiliae maritum. 6) bie 'Buäfiht auf et» ge =
»ähren ‘domus agros, -frilla lacum, tcubicu-
prossus j. prorsus. [lum fenesträ maro.
pro-steruo, 2. 1) »or=, b'ubteiteii , bilbl. tjur
Unjuhl preisgeben sororcs, pudicitiain alcui ;
tpropter jirostratani pudicitiam. 2) tt i c b e r = ,
ju SBoben »erfen, flteden ceteros ruerem,
668 prostibilis
agerem, raperem, tunderem ac p. Ter.-, se, so
ad pedes alcis; prostratus ad pedee; hostem;
Corpora humi Liv. ; nulla unquam tarn exigua
manus tantaa opeB Nep. 2) tp. über ben
fen werfen, ju SSobeu {(plagen, oernithten
Galliam, omma furore, alqm, iacet ille nunc
prostratusque est; religionis scelero proatratac
afflictaeque ; virtus prost rata, -j-carminum Sta-
dium, so abicere et p. bemütigen.
prost Tbllls, is, f. u. -stTbiilum , i, n. [prosto]
öffentliche Strne Maut. — prostltuo, ui,
utum, 3. [pro u. statuoj öffentlich jur Un--
iudjt preisgeben Plaut.-, *sose toto corpore,
fpudicitiam suam, isubst.; übertr. *vocem foro
ingrato preiägeben ; tanto dedocore se (fchänbetc,
entehrte fich fo fefjri, ut Eutr. 1, 14. — pro-sto,
stlti, — 1. öffentlich bofte^en 1) o. sßerfäu;
(ei, feit tja ben Plaut, b) b. fflareti über Hör.-,
vox Oie. c) o. ffiutjtbirnen.
prö-süblgo, 3. (fett.) Bor fich auf wühlen *sus
prosulio f. prosilio. [terram pede.
1. prö-suni, nüpen, n ü ^ 1 i ch , juträ glich fein
prodesse nequum est Ter.; id mirum quantum
ad concordiam civitatis; alcni; Constantia mul -
tum in amore; nt. inf. atS Subj. multuni p. ou
ipsa quae metuuntur contemnere Oie. Tusc. 4
§. 64; quid mihi fingere p.? Ov.\ prosit nostris
in montibus ortas (sc. eae esse) Vcrg. Aen. 9, 92;
fpridjto. qui nec sibi nec alterj sc. prosunt;
inäbef. t®- Heilmitteln.
2. prösinn (-us) Plaut. =— prorsus, tu. j.
Prätägöräs, ao, m. gried). Sop^ift au® Slbbcra
jur geit be® Sofratc®.
prö-tego, 3. l)Bontbebeden, (jumS(hub)bcdcn
rates cratibus, tabernaculum hederft, alqm
scuto, *alqm ad (gegen) tela; non corpns snum,
sed coniugem ac Uberos parvoa armis; *pro-
tectus tempora barbä; *protectus hominem
equumque ft<h (bamit) ben Stenf^ens u. 'tlfrrbe-
leib berfenb ; aedes ein SBcttcrbnd) auf [einem
fjaujc anbringen. 2) tp. a) beden, befet|üf)cn,
fdjirmen iacentem, Capitoünam arccin, exer-
citum, navea a quibusdam ventis, alieno cri-
mine innocentiam suam. b) Berbergen risu
protectis insidiis Just
prötelo, 1. [pro u. tolum] f o r t = , in bic 8lud)t
treiben alqm suis saevidicis dictis Ter.
prö-tendo, tendi, tentum, 3. ^erBor = , au«;
ftreden, «behnen fmanne, fdextram, *oc«los
dextramque precantem (jeugmatifd)); jposs. fich
erftreden *temo protentuH in octo pedes -=
protenns f. protinus. [acht gufj lang,
prö-tfiro, 3. l) jerretben, jerquetfehen, nte =
bettreten, Bcrniehten, jcrmalmen ianuam
lima Plaut , fnimentum, equilatns aversos nie*
berreiten; t’oenos, faciem hostiura, fomnia
ferro, +Batavo equite protritOB (esse) Uaednos
Arvemosque; tp. a) gletdjfam mit Süßen tre-
ten alqm. b) *gletd|[am forttreten, [orttreiben
ver aestas Hör.
prö-terreo, 2. fortfdjrcdcn, burdj ©djreden
fort ja gen alqm hinc Ter., hostos, Gallos,
uni uh hominis telo proterritus.
pröterve, adv. [protervus] frech / breift, ttn^
oerfefjämt. — prötorvitas, ätis, /. [protervus]
ffredjtjeit, ltnoerfdjämt^eit; in milberem
Sinne Mutwille, Sdjclmerei grata. — prö-
torvus, adj. m. fcomp [B. protero =. alle® Bor
ftch nieberttetenb] 1) ungeftüm, heftig *stella
— protarbo.
canis burdj feine fiife tjödjft Idftig ; ’venti ; *Afri-
cub. 2) frech, fdjaralo«, unoerfchämt (infolge
ungcfiümen SBefen® u. übermütiger SRüdfidjtSloftg
feil), itt milberem Sinne nedenb, fed, muh
willig, breift flexi fractique motus, quales p.
hominum aut moUium esse aolent; alii peto-
lantes, alii audaces, p. iidem; dictum aut fac-
tum, “iuvenis, *oculi; *frona, *rixa.
Pröteslläns, i, m. ®cmafj( ber üoobamia , ttr.
führet ber Xh^ffaler Bor Xroja. ®ao. -U#n*.
adj-, Ct.
I’roteiis, ei u. cob, m. ein SJteergott, ber bic
®abc ju toeiSfagett u. fid) tu Berfdjiebene Äefta!
ten ju ocrWanbetn befaß; Protei columnae f.
columna I) c); bah (Hör.) o. einem oeränber
liehen u. B. einem lifligen Sienfchen.
pröthyme, adv. [xpothquog] mit Vergnügen,
gern Plaut. — pröthymla, ae, f. [jrpofrrumj
Geneigtheit Plaut.
protlnam ? adv. (oorfl.) — protinus 3). — prd-
tlnus (nuht p roten.) adv. [protenus] t) Bor
Wärt®, toeiter fort, hin pergere, ire, eodem
cursu in oppidum contendere, montes altissi-
mos petere, *agere capellaa, *contremiscere
2) o ber ununtetbrothenen flubbehnung im Staunte,
unmittelbar ftch anfthltejjcnb, jufommen
hanacnb; *c.um p. utraque tellus una forct:
+p. d einde ab Oceano Eugii. 3) o. ber nnnnter
brochenen fleitfolge, a) *in einem fort, be
ftänbig, fernerhin sic vives p., ut; quem
(morem) p. urbes Albanae coluere Bacniro
foüx, Bi p. illum aequasset nocti diene. 6
flrad®, fofort, f ogieich hoBtes p. ex eo loco
ad Humen Axonam contenderunt; p. mittere ad
alqm; p. transducere exercitum; ex fuga p
hostea discesserunt; ut quisqne evaserat, p. ad
altera castra fugiunt Liv.; p. de via gleich (»e
er) B. bet 3iei[c ifam); *p. virili togä nlcidj n«t
Anlegung bet loga; auch tgleith Vlnfang«
oratio p. conficicns auditorem benevolum, p.
einer Schußfolge fofort non, ut quidque praec
pne necesearium est, sic — maximi p. erd
momenti Quint. 10, 1, 3.
prö-tollo, 3. (Plaut.) 1. herBortjcbcn, spredei
manum. 2) tp. d) Btrlüngern vitam in cra-
stinnm. b ) auffthicbcn mortem sibi.
prötoprnxin, ae, f. fjtprarojipafia | bo® 3t orte djt
bei Sdjulbforberungen, bn® Stecht feine ?fer
berung juerft gcltenb ju machen Min. ep l«,
109 (108), 1.
pro-trftlio, 3. 1) hcrborjiehctt, =fd)leppcit,
fort=, h > « S i e h c n alqm hinc in convivinm:
alqm ad operas mercennaria* ; ‘cadaver pedi
bua; tp. a) brängett, nötigen ju jc. alqm ad
indicium. 6) anSSidjt bringen, offenbare!
facinna ; auetorem ae nefandi facinons. e) pro-
tractus ad paupertatem herabgefunlen ju PUnt
2) fber geit nach h'nou®-, hinjiehrn, oei
(Angern.
prö-trüdo, 3. 1) borwärt®:, fortftofien cjlit-
drum; asellum in rnpes Hör.; ab univw»
capite (beim Äopf) est protrusus foras Mtaedr
2) toeiter hinau®fcf)ieben comitia in mensem
Ianuarinm Cie. fam. 10, 26, 3.
prö-tnrho, 1. l) forttreiben, äagen hoete*
telis; nostros do vallo; falqm deveraorio, *bim
atque hinc; his facile pulsis et protnrbatia. t)
*nif bcvwerfen obstantes ailvas pectoro Or.
met. 3, 80.
prout — proviacialis.
669
prö-fit, conjct. je nattjbe m, jo Wie p. re» po-
itulat; p. res band opnlentae erant; p. — ita
1. prtvectag j. proveho. IXiti. u. Spät.
2. proveetus, uh, m. [proveho] Seförberung
ju ti)tm Aur. Vict.
prö-veho, 3. 1) Borwärt«», 8orfül)ren, »fd)af»
je« fnnvis saxa; gtw. im pass. forifahten,
»teilen, *fd)iffen, »rüden paulurn ab suis
equo; leui Africo proveetus, in altum; *portu;
0. Sdjiffen a terra; tp. a) fort», weiter», ju
wtit führen, h'nreifeCH, verführen, oet»
leiten vestra benignitas orationem meam; baec
spes p. ut etc.; iflo etiam gaudio provehente
(sc. uos) Liv.; alqm ad largiua vinum ju Diel
©ein jutrinfen Gurt.-, im pass, weitet ob. ju
weit gehen, pingetijjcit werben longius in
amicitia norfe weiter in bet frteutibfdjaft gefeit;
studio rusticarnm rerum; amore; fvino (0. ber
Zrontenpeit); in maledicta; somcl omnino pro-
veetnm (sc. eum esso eo) ut Plin. tp. 9, 19, 6;
*quid ultra provehor? Wat) rebe id) nod) Weiter?
3näbej. ber Seit nad) oorrüden, proveetus
aetate, annis im Slliet Oorgetüdt, in BotgeTÜd»
teren 3af)reti, longius aetate; fpoatquam pro-
vecta iam senectus; fnox provecta erat e9 War
fpät in ber SRad)t; f bellum provectum est lon-
gius jog fiep weiter tjinaui. 6) weiter», empor»
bringen, empor^eben, befötbern, ecquo tua
te virtus provexisset? Oie. Phil. 13 §. 24; fstu-
diosos amat, fovet, p.; falqm ad honores; fe
gregarm ad Bumma militiae proveetus aoan»
eiert; *vim teinperatam di in maius lajjen ge»
beiden. Hör.-, feadem ratio in nostra quoque
erntete antiquorum eloquentiam; quornmusque
ad extremnm Bpiritum est provecta (fortgeflferit»
ten ift) prudentia Oie. Cat. m. 9, 27.
prö-v£nio, 4. 1) Ijeroort oramen, in scaenam
novo modo auftreten, Plaut. ; bilbl. = oma-
nare, id maluru propalain Plaut. §ierB. a)
erjeugt werben, entfielen, ^crBorwad^fen,
frumentnm angustius p. war fpörfiefjer au«ge»
fallen; tut quae provenerint, colllgom (tm
SJilbe); Artemenen primum Darco provenisso
geboren worben. Just.-, bilbl. a) ent ft eben, auf»
tommen, p. oratores novi, stulti adulescentuli
Naev. b. Oie. Cat. m. 6, 20; seriptorum magna
ingenia Satt.-, fdominatioues; ei studiis gau-
dium PUn. ep. b) oonftatten gehen, ablau»
fen (unflafj.) gut oonjtatten geljen, ge»
beiden, gelingen *carmina animo deducta
sereno; fsi cuncta, fubi prima provenissent;
stndia bilaritate PI in. ep. 8, 19, 2; D. $et|.
meg», burd)tommen Plaut. XaB. prdventus,
us, m. l) fba« fteroorfommen, -wad)fen,
über vinearum SBcinwnch«. 2) meton. (Ertrag,
(£rnte *proventu oneret sulcos; fibertr. Sot«
rat, WuObeute magnnm p. pobtarum annus
hic attulit Plin. ep. 3) ?lu«gang, bef. ber
glü<flid)e, (Erfolg pugnoe, rerum, temporis
superions, aliarum secundarnm rerum velut p.
secutns, oratiouis günftiger (Einbtud Plin. ep.
9, 13, 18.
iröverblum, ii, n. fpro-verbum] Sprid)Wort,
ut est (e9 pei&t) in proverbio; venire in pro-
verbii consuetudmem, in p. ; quae vor in rusti-
cum p. prodita est; quod est Graecia in pro-
verbio.
irövTdens, tis, adj. m. comp. u. fsup. [parCi'e. o.
provideoj 0orfid)tig, fid) oorfeljenb. $ao. a)
prövidenter, adv. nt. fcomp. u. sup. Borfitfi
tig, mit Sorfid)t. b) prövidentla, ao, f. 1)
ba« Sorhctfelien. 2) Sorforge, deoram Sor--
fetjunq , audj bl. p.j fnoque feriendi neque de-
climindi Tac.
prö-video, 2. l) oot Sid), in bie gerne, non
fern f e f) e n ubi quM petatur, procul provideri
nequeat; (Hör.) normet ob. junor fetjen, quod
non p. eum (um itjn juerft ,;u grüfeen). 2) Bor»
auüfeljen, in ber jjutnnft oorherfehen alqd,
alqd animo; re provisa ba er es im Borau«
mertte; futura eloquentia provisa in iufante
est; ante provisa tempeBtas; qaantum ratione
provideri poterat fid) berechnen liefe. 3) für ob.
gegen etw. Sorforge tragen, Sorfchrungen
treffen alqd, nihil ante, rem frumentariain,
fmmentum, *frugem; nihil horum provisum
est feine biefer Sorfehtungen ift getroffen wor»
ben; consilia in posternm fluge Sorfeljrungen
für 1C. treffen; omnia velut adveraus praesen-
tem Hannibalem cauta provisaqne fuerant; cui
rei (wofür) diligenter ab iis provisum erat; Ba-
luti, vitao hominnm; de frumento, de re frn-
mentaria; m. ut, ne; quid in quaqne parte opns
esset; contra tontas difßcultates consilio satis
p. fid) oorfefecn; proviso ( abl. ), mit Sorbe»
baefet Tac. ann. 12, 39; "verbaque provisain
rem (bem OorfeeT erwogenen Stoff) non invita
seqnentur. — prövldus, adj. l) oorfeerfebenb
mens p. rerum futurarum, futnri opinio, *au-
spex, tiiies»e (feminis) sanctum aliquid et p.
2) beforglid), oorfidjtin (bie Umfeänbe oor
bem -tmubrin mit i^ren möglicfeen golgen betradp
tenb); parum cauti providique, prudens et p.,
*mens, *multorum p. urbes inspexit. 3) für
etw. Sorge tragenb, forgenb natura consul-
trix et p. utilitatom opportunitatmnque om-
nium; fprovidum evenerat etw., bat Bon ber
güttlidjen Sotfefeung jeugte.
prövincia, ae, f. [o. pro u. vices] 1) Hmt, <Se»
fifeäft, b a8 jmbm., namentlicfe einer iüiagiferatb»
perfon übertragen wirb, SrntäBerriifetung u.
amttiifeer ©efifeäftbfreiä, bef. ber Dberbe»
fefel gegen ein llaub ob. Solf, mit bem Krieg
gefüfert wirb, über bie glotte, jur See, auife in
Sejiebung auf 91i(fetrömet parare, comparare
inter se, partiri, sortiri provincias; p. urbana
et peregrina 3uriSbiUion beb $rätor urbanus u.
perejjrinus; alcui p. Volsci, Hernici, classis p.
evenit; Hannonis cis Hierum p. erat; italia
velut p. ei (Hannibali) decreta. 2) bie Ser»
walt u ng eines unter rüm. Oberberrfifeaft fielen
ben Üaube8 aufeerfealb Italien« u. ein folifeeS
SJanb felbft, eine % ro# inj, b. i. ein ben fRümern
unterworfenes Slanb aufeerfealb 3(al>'n9, ba« o.
einem rüm. Statthalter oerwaltet warb primus
annus erat provinciae; cum imperio in provin-
ciam proficisci; ab alqo provinciam accipere;
provinciam deponere; docedoro provincift, de,
ex p.; in p. ac legatione — in legatione qna
in p. functus erat Cie. p. Mur. §. 37; itiäbef.
Gallia p. u. bl. Pr.; auch M- P- bie Stoouij Wfien
Cats. b. c. 3, 32, 1. Xao. A) prövincifilis, e,
adj. ju einer $rooin^ gehörig, Siooiiti»
administratio; scientia bie jur Scrwaltung einer
Srooiii} erfotberlidje; tuum officium beine mit in
bet StoBinj erwiefenen (Gefällig leiten; abstinen-
Ga in ber Serwaltung ber Sri)oin$, aditus ad
me minime p. gar nid)t wie bei anbetn Srooin»
670
provinciatim — psephisma.
jialftattpaltem ; tparsimonia, ornamenta et com-
rnoda, -f bellum iti einer fßrooinj, fhomo au* bet
$tooinj; Ruteni bie an bet ©renje ber Ijjrouiltj
©allicu wohnten u. jum leil ju bet(elben flct)ör
ten; subst pl. m. bie Dewopnet einet '4$ro =
»inj; tim situ/. B) prörtncUtlin, adv. (fett.)
proBinjenwetfc Suet.
prövisiu, önis, f. [provideo] 1) ba* li o r p e r *
wiffen, auep bie «orfitpt animi. 2) 8or=,
gürforge, SBotlepruitg, poateri temporia filt
St.; ommum horurn vitioruin (gegen aOe ic.) nna
cautio est atque una p. , ut ne etc.
prö-viao, — — 3. pmfepen, naip etn>. fepen
huc, ut, quid agat Ter.
pröviaor, öriB, m. [provideo] (fett.) Sottet*
feper, -bebeniet *tardus utilium; fingruen-
tium dominationum. — pro visu, abl sing. m.
[provideo] Tac. 1) burep äi orf idjpiitf epen,
Sepen in bie gerne ne oculi quidem p. iu-
vabant. 2) tp. a ) burtp ® otauef efjen peri-
culi. 6) burd) Siurforge detlni, nullo rei fra-
inentoriae, diapoaitu provisuque civilium rerum
peritua; curä, p. agere.
prö-vivo, 3. fort*, weitet leben Tac. ann. 6, 26.
prövöcätlo, önis , f. [proroco] in tlaff. Spradjc
nur bie Appellation, Berufung au? einen
pöpeten iRtdjter ad populum; comitia, p. (pl.)
sc. ad populum; magistratua, poena eine p. Don
bet, wegen bet nitpt appellier i werben tann. —
prCvöeütor, öris, m. [provoco] -f- bet fjetau**
fotbetet jurn Kampfe; bej. eine Art ®la =
biataten Oie. p. Sest. §. 134. — prövüco, 1.
I) pe iBor = , perau*rufen, petBorlommen
taffen me Plaut.; Pamphilam cantum Ter.;
•roaeo ore diem. gnibef. a) aufrufen, auf*
forbern, antegen, im üblen Sinne reijett co-
mitate ae munificentianostra plebcm; alqm omni
comitate ad hilaritatem et iocos; fnulla iniuria
provocatua ; fquae aetas etiam boatium misericor-
diam. h) j u m K n m p f e ob. äBettftieite petauS*
fatbetn, eigtt. u. tp. alqm ad certamon, ad
proelium, ad pugnam; depugnavit provocatua;
♦minirno me ju einet SBette um eine Steinigleit ;
alqm in alearn Plaut.; provocatua maledictia,
iniuriis, fminia et verbia, bello; *auraa curai-
bua; fsenea illoa virtute; fmanu hoatea. 2)
appellieren, Bot eine pöpete gnjlattj berufen
ad populum; a duumviria; tp. üoetp. fiep auf
jmb. betufen ne ad Catonem quidem Oie. Att.
prövolgo f. provulgo. [6, t, 7.
prü-vöio, 1. wie im gluge petuutfiür jen et
caatria, subito, ad primores.
prö*votvo, 3. 1) Boimärt*;, not fiip pinmäl*
jen, tollen in mediam viam Ter.; * alqm
aubter iuguu; ae cum armia; ae alcui ad pe-
dea, fprovolvi (fallen, fiep niebetwetfen) ad pe-
des alcia, ad genua. 2) *tp. a ) provolvor for-
tunis idj werbe um mein Vermögen gebraept. b)
provolvor (füge miep (neiptifcp) uaque ad libita
alcia Tac.
prö-vnlgo, 1. (fpät) öffentliep betannt maepen
duabua coniurationibua provulgatia.
proxYme j. prope. — *tproxImitaa, ätia, f.
[proximua] 1) 9täpe, Slatpbarjepaft. 2) tp.
nape SJerwanbtfipaft. — proxtmö, adv. \abl.
B. proximua] ganj liirjlid) Ct. Att. 4, 17, 3.
— proximua, proxfime, proxtimn» f. propior
II) , prope,
prüdena, tia, adj. m. comp. u. sup. [ft. provi-
dena] BotauSfepenb , bap. 1) mit SSotbebadü
p. Bciena Ter.; aciena prudensque; an p. lud:.-
me? quod p. praetereo Hör.; nequidqnam dem
abscidit p. (mit Weifet gürforge) Oceano terra,
p. futun teiuporis exitum uaiiginoaa nocte
premit deua Hör. enrm. 8, 29, 29. 2) einf icptt
soll, exjapren a) in etw. rei militaris, locc-
rum, fanimorum provinciae; fmoderandi ; *am
mua p. rerum boB üebenSflugpeit , Seltfenntnu
*m. inf. ; prudentea bie iHeiptäfleleprten Piin. cp
4, 10, 2. 6) wer Stfaptung, praftifeben
331id, Umfidpt befipt, Berfiänbig, leben?
flug, (lug vir p. et acutus, hominea prüde»
tiaBimi, trium prudentiaaimorum Oie. off. i
§. 48; conailium prüden tissiinum, p. ratio, *uin;
sententia, in iure civili auf bem gelbe be* « .
Stoici prudentisaimi in diaaerendo, vir ad usoe
ac diacipbnam, ad conailia. Dao. A) penden-
ter, adv. m. comp u. *up. mit Umfiept, oet
ftänbig, flug, einf icpt*Ootl. B) prüdentia.
ae, f. l) (feit.) ba* SSorpetmiffrn futnroruis
2) buttp fitaji* gewonnene ©tfaptung u. Stn
jidpt, bef. be* Staat*manne* u. fünften rei m.
litaria, artia medicae; pbyaicorum est illa p .
ai neque prudentiam (ba* riiptige ÖerftinBni?
eine (cauaae) impediaa Oie. part. or. §. 29; ion.-
civilia, publici; legum; iuna civilis inteLlegn.
tiü atque omni prudentiae genere praeatitii
and) Umf itpt, ptaltifcpei SJetfianb, Sebent
etfaptung, *flugpeit, Slugpeit intellegend.
ntilla virtua prudentiü vacet; p. ipaa hoc ridet
Sptu<pwei*peit Gurt. 7,4,13; *cortcr. Mfi
nostri (o. Sieftor).
pruina, ae, f. 91eif; auip a) ’Scpnee. b) *Sir.
tet. Ino pruinosus, adj. Boiler Sieif, kt
reift *nox; *axia (Aurorae) «= matutinu-
prüna, ae, f. gtüpenbe Kopie,
prünteina, adj. [prunua] au* $f laumenbauu
pol* Ov. — prünum, i, n. Pflaume,
prürlo, 4. iuden ■== fept lüftern naep @<p!i
gen fein malae an dentea tibi Plaut.; aitä
Sdjldge fürepten dentea, ita dorsua tota-
Plaut.; üppig fein Ct.
l’räsa , ae, f. ob. -alaa, ädia, f. Stabt in SHtfcr
itien, j. Bursa, bao. subst. -sens««, ium, *
Plin. ep. — Prüsläs, ae, m, König b. Sitpqmrr
prftäuenm, ei, n. Inevravuor] ein öffentlid)t>
©eböube in griedjijcpen Stabten, bef. ju #ltbei
wo bie$rptanen ob. bie pöcpfien obrigleitlidf.
^etfonen (bet jebe*malige bie lauftnben ©efepor.-:
Berwaltenbe jepnte leil bericlbcn) anwefenb wäret
u. jugleid) mit IKännetn, bie fiep um ben Stoa:
©etbienfie etwotben patten, fpeiften, flrijtaneuE
— prftünia, ia, m. [n Qvravit] ein fßrptanr
f. prytaneum.
psallo, — — 3. [tpdUuJ auf einem Saitcx
infitumente, bef. ber 3i<^t fpielen, and
baju iingen Sali, Hör. — paaHerium, ii, *
[Vaüvijjio»'] ein jitperartige* SeitriunftTumra
bet ^faltet. — paaltrla, ae, /. [tpöl*<acj
flitpetfpieletin.
Psecas, ädia, /. [ipexds befptipenb] a) bie Sfls
Bin, rnelcpc bie Ornate bet Rettin fälble, Paecadr
natua Cael. in Oie. ep. b) eine 9ipmppt im Ö*
folge bet Diana Ov.
psepUisnia, ätia, ». [puppispa] S olt*bc f dl l us
bei ben ©rieepen Cic. p. Flacc. §. 16; Dan!
abreffe einet gtieep. Kommune an ben Saijc;
Plin. ep.
Pseudocato
Pseudöcito, önin, m. [^«donaroiv j ein fnlfcper
(oorgeblicpti) dato Cic. Att. 1, 14, C. — Pneu-
dödämiMippus, i, «n. bei jalfche (ooigeblitpe)
Tamafippub Oie. /am. 7, 23, 3.
Pseudölus (-däluK), i, m. tatodtjg] bet Slügner,
Ittel eine« Siuftfpielb beb tjälautub.
pseudömenog , [gotxlcipfvot] Irugjdjluf' Cic.
Acad. 2 §. 147.
Pseudopbllippntt, i, m. bet jalfdje $l)ilippuS,
Andriscus, bet fid) füt ben Sohn beb König«
Berfeu« auSgab.
pscudötb jrnm, i, «. [tf>tuAddt>po»J bie geheime
(pintertl)ür, iprirfjtu- per p». => auf gemeinte
Btt, revertantur (nummi); nou iuuui't reeeptis
sed pscudothyro introuiisflis voluptatibus (o.
»ibernatürlicher Unjucpt).
psiloclthiristes, &e, m. [^ii2axi9apiatij<] bet bie
Hupet bl. fpielt, o^nc baju ju fingen, ber [fit per»
ipieler Suet. Dom. 4.
psithins, adj. [Vu'diosJ vitis eine <trt gned).
SBeinrebe, subst. -thla, f. ein au« trodenen
Itauben gepre|ter grieep. SBein Verg.
Psöpüis, Idi«, f. Stabt int Beloponneb Op.
Püöphödees, is, m. | ipogiabt^s] bet Schüchterne,
'Karne eine Unftfpiel« beb Ktenanber Quint,
pxjchomantnim , ii, n. ( i/nyofiatzH'ovI Stätte,
reo man bie Seiftet bet Serftorbenen beftagt,
loten oratel.
Psylli, örum, m. ein Bolt an bet gtofjeu Sprte
in Ülfrila, ba« ben ®i| bet Sdjlangeit butep
Kubfaugen beb fflifteb ju peilen öerftanb Suet.
psythia, -ns f. psithius.
ptÄ, eilt Snffipum, ba« bem pro» pass. u. (Plaut.)
pers. jur Berftärtung angepängt rutrb --*■ felbft,
eigen (gern, beim oW.) tuopte ingenio Plaut.,
Tac., meapto molitia Plaut.-, nostrapte culpa
Ter.; suopte ponder«, suapte manu, auapte na-
tura, suopte ingenio Lin., Tac.; mepte, mihipte
Plaut.-, ttgl. tuet.
PtAleum, ii, n. Stabt in Xpeffalien.
ptisunärluin, ii, n. [ptisamif ein 9lufgu| Bott
Keib Hör.
Ftolemaeus, (Ptolom.), i, m. 1) Käme mehrerer
Sönige ». äghptcn. lau. a) -aen», adj. ; *ägt)p»
tifcp; nubst. -aeum, i, n. ba« Stabmal bet
Btolemäer. b) -Als, Ydis, f. Karne mehrerer
Stäbtc in Bpönicien , Vigtjpten u. tttttene. 2) ein
Kfhtolog jut /feit beb Kaijet« Otbo Tac.
*|)übens, tis, adj. [pubeo] träftig, ftropeub
nerbae.
ptiber f. 1. pubes. — pöbertna, ätis, /. [puber]
1) tKlannbarleit, ® efcplechtbreif e. 2) bab
fleidten bet SRannbarleit, ba« Barthaar. 8) +bie
9Jtanneb», yeugungb.lraft.
1. pubes, i-ris, adj. mannbar, ettoad)fen houto,
aeta*, unum prope puberem aetate relictum
Liv. 2, 60, 11; nubst. pl. etreaepfene Seute,
TKannjchaft; *o. Bflanjett, folia nubgerenepfen.
2. pubes, is, f 1) *+bie Stpamgegettb, ©epam.
2; collect, bie mannbare, junge Kiannfcpaft
omnis ltaliae, ‘tKomana, fingen ua, »barbara,
♦pubis robora; *n. Stieren; überp. ‘SHänner,
Seute, Soll, Dardana Itojanet; agrestis £anb»
ttolf, captiva; Titania Xitanengefcplccht.
pübesco, — — 3. fl. pubes] li mannbar wer»
ben, inb KlanneSaltei treten cum prinmm
Hercules p.; überl). ^ecatttvadhf en, »reifen,
j i d) en treideln (herbescens tiriditas) quasi
pubescens; ut omnia äoreant et in euo quae-
— publicus. 671
que genere p.; fprimo aetatis Höre pubescens.
2) *mit etre. bebedt »erben, fid) belleiben
prata rariorum Höre colorum; vites laetificae
pampinis.
publlcAnus, adj. | publicus J ju ben Staat«»
einlünften gehörig, tnuhercula bie 5tau eine«
Staatbpdd)terb; ueräthtlid), bie Staat«päd)terbirnc
Oie. Vcrr. 3 §. 78; alb subat. m. ein ®eneral =
pachtet ber tönt. Staatbeintiinfte.
publlcütio, önis, f. [publico] (feit.) bie Sin»
tieljung für bie Staatblaffe, Jtonfiblation
bonorum.
publYc«, adv. [publicus] 1) u. Staatbwegen,
B. feiten beb Staate« u. in biefetn Sinn
öffentlich a) im Kamen, auf Befehl beb
Staate«, auf öffentliche Beranfialtung,
auf öffentliche Sofien, p. (imKamenbeb Staa-
te«) privatimque; p. dicere, venire, polliceri,
intertici, alere, vcaci; elatus (beetbigt). 6) im
3ntereffe, jum Kuben ob. Schaben beb
Staate«, füt ben Staat haud mali quid
ortum est p. Ter.; p. esse landein (eb madje bem
Staat @hte) quam latissime vacare agros; p.
Iiteras (ein officieDcb Schreiben) mittere, p. scri-
bere; privatim ac p. quibusdam civitatibus ba-
bitis honoribus; fet viritim et p. bene meritis
praemia tribuit. 2) allgemein, inbgefamt
ire exsulatuw Liv. — publlettUN, adv [pu-
licns] i) u. Staatbreegen, auf Koften beb
Staate« Plaut., Ter. 2) not aller SBelt,
öffentlich Plaut.
PublTcln«, Kante einer rüm gens; L. u. M. Pu-
blicii Malleoli, welche alb Kbiten ben clivus Pu-
bliciuB in Kom anlegten ob. erweiterten Liv., Ov.
Tao PublTctinus, adj.
publYco, 1. [publicus] 1) jum Staatbeigen»
tum madjen, füt bie Staatblaffe cinsieben,
tonfibeieren regnura, privata, bona alcis,
[x-cuniam; Ptolemaeuiu ba« Vermögen beb 'i( ,
flibertinos. 2) jum öffentlichen ®ebraud)C
hergeben, oetjtattett, freigeben de Aventino
publicando ; ba ft @runb u. Boben br« 91. ben
Blebejem ju eigen gegeben werben foDte) lata
lex est. Liv. 3, 31, 2; circumiectas silvas et
ambulationes in usutn populi Suet.; bibliotbe-
cas jum öffentlichen Gebrauche anfehaffen u. auf»
[teilen, «imulacrum Felicitatis ex senatns con-
Buito publicatum ibi sit öffentlich aubgcftelll
Suet. ; auch jebetmann preibgeben corpus
suum vulgo Plaut.; pudicitia publicata Tac . ;
bef. a) alb Künftlcr tc. öffentlich fehen, hören
lajfen studia sua Tac., so Suet. b) öffentlich
betannt machen, fjeraubgeben epistulas Plim.
ep., libelloB Suet., offenbaren reticenda Just.
Publleöla f. Poplicola.
pulillcuR, adj. [0. populus, jfgj. au« populicus]
1) jum Bolle alb fflemeinbe, jum Staat ge»
hörig, ben Staat betreffenb, bem Bolle,
bem Staate, allen Staatsbürgern, bem
StaatSfcpah eigen, juftehenb, Bon Staat«
reegen, im Kamen, auf Üoflen be« Staate«
ftattfinbenb, Oolljogcn, oeranftaltet,
Boll«», Staat«--, öffentlich, pecunia Ifrtrag
ber vcctigalia Liv. 1, 86, 1; negotia Pachtungen
ber öffentlichen Sinnahmen au« yöllcn tc., wo»
mit fiep bie publicani befallen Plaut.; ius ben
Staat betreffenb ob. allen Staatsbürgern gewährt,
iniuriac gegen ben Staat; loca; assentator beb
Bolle« Liv. 3, 68, 10; servua (alb nieberer Tie»
672
publicus — pudor.
net eines äJlagiftratS) ; pecunia Stunts ■ ob. ftriegS-
taffe ; quod eius (agn) p. populi Rom. esset;
literae StaatSutlunben; *res p. ordinäre; pessi-
mum p.; auctor consilii p. beS Senates; causa
eine Staatsangelegenheit, häufiger ein öffentlicher
ob. Srimiitalprojefr, iudicia, vincula, sine ulla
impensa p. , magnificentia, sollicitudo Wegen
beS Staates; decora riit)intid)e fjanblungctt beS
Staates wegen ic. ; onupationes ©cfihäfte; poena
B. Staat aufetlegt; fides (Serfprechen); sacrificia
B. Staatswegen oeranftaltet; concilium; fanus
auf Stoffen beS Staates Plin. ep., Tac., auch bei
welchem bet gattje Staat ttanett Suet. Vit. 8;
turba, propria alia cognatorum sodaliumque,
alia p. aus SBürgern überhaupt beftefjenb Liv.;
res public« (beffet als resp.) o) öffentliche ob.
Staatsangelegenheit, Staatsfache, collect.
StaatSgcfdjäf tc, --octwaltung, Staats^
wefen, -wohl agere, loqui de re p.; ad rem
p. accedere, suscipere, attingere rem p.; ver-
sari in re p., in rebus p.; rem p. bene, fe-
liciter, male gerere, administrare; sentire
bene, male de re p. etc.; summa ros p.;
est e re p. im fjnteteffe beS St.; res communis,
res p. baö allgemeine Bcfte, bas Staatswohl;
rei p. causft. ft) StaatSBcrmögen, jd)ap
reliquias rei p. dissipare; suam rem non minus
quam p. conficere. c) (DemeinWefen, Staat
(in Sejug auf feine Angelegenheiten, bie Set
waltung u. SRcgietungSform bcsfelbeu) rem p. de-
fenderc, conservare, augere, labefactare, op-
primere; peccare in re p., in rem p.; in optima
re p. ju einet 8rit, wo es noch gut um beit
Staat ftanb, unter günftigen politifeticn Sethölt
niffen; hac praesertim re p. bei biefer Staats^
läge; Plato tum demum beatas fore res p.
dixit, si etc.; conversiones rerum p.; (fett.) rei
publicae suae negotia curare Plin. ep. 7, 18, 2;
intbef. ein Staat mit freiet Setfaffung, im töm.
Sinne eine iRepublit si erit ulla r. p.; nullam
esse r. p.; habere r. p.; m. ImefiS commutata
tota ratio est senatus, iudiciornm, rei totiuB
p. Oie. fam. 1, 8, 4; resqun p., reque de p. Liv.
22, 9, 10. 11, 1; tantum sibi reique p. pioculi
Liv. 6, 52, 14.
Subst. A) publicus, i, m. ber StaatSjf laue,
als öffentlicher fjäfcher metuit publicos Plaut.
B ) publicum, i, n. o) Staatseigentum,
= ge bi et Campanum Cic. leg. agr. 2 §. 82. ß )
Staatstaffe, -Betmögen, -gut, = ftha|), bie
StaatSeinlünftc (als Berpachtct) aus ber
Staatspaiht, referre, redigere in publicum;
eoram bona in pnblicum addicebat; in publi-
cum (auf Soften bet Staatstaffe) emere; publico
teneri bem StaatSfchabe fteuetpflichtig fein Suet.,
ex p.; convivari de p.; nihil de p. attingere;
in eo p. (Staatspacht) essent Liv.-, p. habere
StaatSpöchtet fein Plaut.-, p. quadragesimae in
Asia agere ben Slictjigflen (als Abgabe) beitreb
ben, goKbeamtet beS v. fein Suet.; conducere
p. (n. pi.); societates publicorum bet öeneral-
pachtet; magister scripturao et sex p. y) @e =
meinwefett, Staat, frumentum conferre in p.
jum Gebrauch beS Staates üaes. ; consulere in
publicum Plin. ep. 9, 13, 21; auxilium in p.
(jum allgemeinen 'Jluheti) polliceri Quint. 10, 7,
1; non sui modo, sed etiam p. vindices Ourt.
10, 2, 6. d) öffentlicher ipiab, öffentliche
Straffe, öffentliches fiofal, Öffentlich! eit
in p. prodire, procurrere, se proripere, alqm
producere; in publico (öffentlich) convivari; i>
p. esse auffet bem fcaufe, nicht ju fjaufe; legem
proponere in publico ob. in publicum; public«
carero, -f-abstinere nicht auSgehen, ju $aufe blei-
ben. 2) bem SBolte eigen, allen gemeii,
allgemein üblich, gewöhnlich, allgemeti
verba; *lux mundi; ’munera (B. SBaffet); *cor»
iuvenum, fofficia, *structura carminia alltac
lieh; *materies ein höufta behanbeltei Stoff.
püdendus, pfidens f. pudeo 1) u. 2). — pfiden-
tör, adv. m. comp. u. mp. [pudens ] net Schämt,
fchüchtetn, mit Shrgefühl, fittfan.
befcheiben. — püdeo, üi, Itum, üre, 2. 1) fri
fhämenita nunc pudeo Plaut. ; induci ad pudeo-
dum; pudendo; partic. püdens, als adj. m. comp.
u.sup., Schont , 8art= u. ®htgcfühl hQbeub,
oetfehämt, fdjamhaft, fittfam, ehrbar
fchüchtetn, befcheiben homo, miles, femuu
padentissima, animus, prave f. prave; gabst, fl.
Heute o. ehtgefuhl Caes. b. c. 2, 81, 4. 2) mit
Scham erfüllen, a) perfönl. idne pudet te,
quia Plaut., non te haec p.7 Ter. b) impen
pudet ich fchdme mich einer Sache ob. Bei
jmbttt. alqm alcis rei, alcis; me tui Bor bir
Ter.; deorum hominumque es ift eine Schaube
Bor tc.; huius legionis qu&rtae, optixni ai-
ercitus; *non infelicis patriae veterumque deo-
rum et magni Aeneae miseretque pudetqnei
mit Scham gebenlen; fnon p. patriae; m. inf ,
m. u. ohne acc.; m. supin. auf u, dictu na:
Tac. Agr. 32; ceteros pudeat, si etc.; ubi po-
dendum est Plaut.; partic. pudendus beffen ma»
fich fchämen muh, Schimpflich, fdjcinblidi,
unehrenhaft, höflich ut pudendum sit; am-
aut quaestus genus; fparentes, ’mater, -f-iuopia.
*vita; »vulnera (auf ber 3!uci)t int iHüden et
halten), San. pfidTbiindus, adj. fich fd)ämenb,
oetfehämt (o. einem temporären 3nftanbe) •nu-
trona, fvir; fehimpf lieh genus matemum Just
püdice, adv. m. comp, [pudicus] fittfam, jü&
tig. — püdicitla, ae, f. [pudicus] ©dfamhaf
tigleit, Sittfamleit, fteufchheit, güthttg
fett; alb (üöttin Pudicitia. — püdiena, adj
|pudeo] fthamhafi, fittfam, gültig, tenfi
femina, vir, domus, ’thalami, *uxor, *mater,
ingenium Ter.; *preces, * mores , ‘laerimae;
subst. pl. m.
pfidor, öris, in. f pudeo] 1) bie Stheu etw. ja
fagen ob. ja thun ob. bie Stham etw. gefagt ob
gethan ju haben, beffen man fith fd)ämen mühte
ob. fith ju fthämen hot u. rnoburd) man fich oet
äthtlich machen würbe ob. macht, fittlidfe Scheu,
Shrgefühl, ©ewiffeufjaftigleit, ©hrenpaf
tiglcit, Sittfamteit, Scheu u. Scham in
ollen Söejiehnngen p. et liberalitate libero» re-
tinero Ter.; p. atque officium; Marius pudor»
magis quam malo (Strafe) exercitum coerce-
kat; pro pudore audacia vigebat; ex bac parte
p. pugnat, illinc petulantia; pudorem rubor
consequitur; pudore a dicendo refugisti; (Liv.)
p. intuendae lucis, detrectandi certaminis, igno-
miniae; feedendi; fp. temere in illas angn-
stias coniecti exercitus batüber, ba| er tc.; quo
p. adducti auS Scham hierüber; p. afferro; (Ter.)
patris oor tc.; ipsins bie SHüdficfit gegen feine
Eflcrfon; *paupertatis über tc.; *p. est referre;
(Liv.) sui p. esse fic hätten fitb ju befcheiben,
m. inf.; (Liv.) quantus p. esset obaideri; natura
673
puella — pugno.
pudorque meus meine natürliche ©cpiicpterm
^eit lIor.\ homo aummo honore, p.; adeo
omnia regebat p.; +p. boneatut formam; »nec
rueua audet rem temptare p. ©cpidlicplcit8gefüpl
Hör. -, »priacua alte 3ucpt, Unfdjulb ber Sorwelt;
*0. tieren, ai quia p. näml. noch länger ju
roeiben. 2) meton. a) +((611.) bie Hdjtung, bet
9iu*, worin man bei jmbm. (lebt, bet gute
Plane, bie Spre defuncti. 6) al« Urfaibe fiep
ju fcpämen, bie Sepanbe, bet ©epimpf pu-
aori e88e, cum p. populi IAv. ; »nec p. eet e«
ib leine ©<banbe, man batf fiep nicht fibänten;
»ne forte pudori sit tibi Muaa etc. 5 *ia p, man-
aiaaet adbuc, niai etc.; »pignora nostii p.
pnella, ae, f. [puellua] 1) Wäbepen; fpriepw.,
f. puer 1). 3n«bej. a) »(geliebte, ft) »Jocp-
ter. 2) »überp. etn junge« grauenjimmer,
eine junge Stau. $a». .4.) puelUrls, e, adj.
einWäblpen betreffenb, mäbdjenpaft, Wäb =
cpen = »pedea; »plantae bet getaubten (Europa;
»animi, panni, fauavitag; adv. fpnelUrYter,
(feit.) nach Hrt ber Wäbepen, mäbcbenbaft.
B) dem. puellftla, ae, f. Ter.
pnellua, i, m. [jfgj. au« pueruluaj (Porti.); Bgl.
Suet. Cal. 8.
pfielus (pyel.), i, f. [*t>eloe] Sabewanne Plaut.
püer, f'ri ( voc . puere Plaut.), m. 1) urfpriinglicp
ba« ftinb überp., im sing. Botll. , häufig pl
ftinber flbetp. quod Optimum in puerts est;
p. infantea; p. atque puollae fpriepw. Wie unfet
'3ung u. Hit’ Hör. 2) bet ft nabe (in bet Sie-
gel bei ben< (Römern bi« jum 17. 3apre, boep
autp Dom neunjepnjäprigen Octaoian) p. sive
iam aduleacena; *p. centum artium; oeräcptlicp
sing. u. pl. ft. aduleacentulua D. jungen Hn =
llägetn Cic.; a puero ob. ». mebteten, auep
wenn jmb. 0. fiep im pl. fpriept, a pueris o. ftinb=
peit an; ex pueria exceaeit Ci c. p. Arch. §. 6,
f. excedo I) 1) o), *al« Siiebfofungöroort ; al«
©cpeltwort 3“uge, Subc Ter. ppierö. a) ©opn
tuua Plaut., »Ascaniua, »Latonae, »Ledae (pl.) ;
•pueri (beä Hmot) arcum aentire. 6) $ienet,
Schientet, ©tta»e, aufmattenbet Surfcpe,
regii W>gen. c) unbetpeitatetet Wann,
3ungge(elle Ov. fast. 4, 426. S>ao. .4) pnS-
raeco, — 8. (fett.) in ba« ftnaben; ob. 3üng-
lingftalter tteten Suet. B ) puerilln, e, adj.
m. (Hör.) comp. 1) linblicp, juaenblicp,
Knaben*, ftinber = aetas, »faciea, diaciplina,
delectatio, regnum bie (Regierung eine* ftnaben,
♦agmen n. ftnaben, »tela. 2) linbiftp, lna =
benpaft conailium, aententia Ter.-, pueriliua
eaae amare Hor.\ adv. puftrllTtftr a) linblicp.
6) linbiftp. C ) pnftrltia, ae, f. ftinbpeit,
Knabenalter, in bet (Regel bi* «um 17. 3«pt
paeritiae adnleacentia obrepit; in, a. p.
puerpera, ae, f. [puor-pano] ftinbbe tterin,
Wöcpnerin, auep bie Rteifjcnbe; abjelt. "verba
bie (Rieberlunft befätbetnbe. $a». puerpftrium,
ii, » ftinbbett, Kiebcrlunf t, Seburt Plaut.,
Tac.; femina puerperiia inaignia a(8 Wutter 0.
mehreren ftinbem Tac.
»puortlu — pueritia, tu. f.
pueriilna, i, m. [dem. ü. puer] (feit.) Heiner
Knabe, Surfcpe, ©Haue, pl. omnium deli-
ciarum atque omnium artium 'feine Sürjeptpen’.
piigu, ae, f. [jniyp] ©teig Hör.
pngll, Ylia, m. [Perm. m. pugnus] gaub =
lämpfet. — pügllätln, önia, f. (uorll. u. fpät
Öcinidirn, Iat.-teut;$c3 Sd)ull»6ttrr&. 6. Stuft.
-ns, m.) [pugiloj gauftlampf Cic.. — pügT-
lieft, adv. [pugil] naep Hrt bet gaubtämpfer
Plaut.
tpögillärcs, ium, m., (Cf.) puglllaria, ium, w.
fpugillua ma* man mit einer Sauft faffen lann]
©cpreibtafel u. lleinetem Umfang. -- pügllli-
törlntt, adj. |pugillua] jur gauft gepbrig,
fcllia ©cplagbatl Plaut.
pagio, önia, m. [pungo] ®olep (bei Krieger«;
»gl. sica); bilbt. plumbeus ein fepmatper Seroci«
Oie. fin. 4 §. 48. ®a». pSgiuncölua, i, m.
pugna, ae, /. [oertDanbt m. pngnua] l) eigtl. ber
ftampf mit ber gauft, Wann gegen Wann, £>anb =
gemenge, ©cplacpt, ber fortgefepte ftampf
(überp. jotoopl jwifepen ©njelncn al* «mifepen
feeren) equeatrxa, naralis, f gladiatorum , ex
essedia, rea vocabatur ad manum et p. gut
©cplägetei (bei Irinlgelageni; p. latrocinio ma-
gia quam proeUo aimiha fieri; non ut ad p.,
aed ad bellandum profecti; mala (unglQdlicpe);
pugnam committere cum alqo; p. navalem fa-
cerc; pugnare p.; pugnä decertare; »pugnae
certamen ftampfgemüpt; u. (Rebnet acien et p,
ipaa (®gf, prolusio); Isocratea — palaeatrae
quam p. magia accommodatua, cotidiana Quint.
öbettt. ». einem Wort breit, überp. ». jebem
Streit doctiaaimorum hominum ; pugnaa edere ;
*». Wcttlampf; ». ftampf ju gup im ®gf.
jum ftampf ju Wagen; *». lieten; ein liftiger
©treiep Com. 2) =■ acieä bie jum Itejfen auf=
gepellte ©cplacptlinie, =reipe ordinata per
principea liaatatoaqne ac triarioa; p. mediam
iba« Witteltreffen) tueri; fmutare pugnam.
tpngnicltaa, ätia, f. [pugnax] Streitluft. —
pugnäeTter, adv. m. contp. u. sup. fpugnax]
jtreitbegierip, partnädig, mit aller®eroalt.
pugnäciünm, i, n. fpugnoj (feit.) befepigter
Ort, Saftet, gort Plaut.
pugnätor, öria, m. [pugno] (feit.) Streiter,
Kämpfer Verg., Liv. ®a». tpugnitörlu«, adj.
ben geepter betreffenb, geepter» arma.
pugnax, äcis, adj. m. comp. u. f*up. [pugnol
ftreitbar, lampfs, raufluftig, triegerifep
centurio, * Mine rea, tremendä cnBpide (p.
HcpiDe*); »circum pagoa et compita; »enaia;
*subst. pugnacem minorem eaae aapiente; fp.
exordium dicendi; oratio pugnacior, ut ita di-
cam; f oratio p. et contentioaa; »ignia aquae
(dal.)-, contra Benatorem mibetfeplicP.
pngneua, ad) ■ [pngnua] jur gauR gepbrig,
gauft = , morgae gaultfcpläge Plaut.
pugno, 1. [pugna] lämpfen, feepten, breiten,
eine ©cplacpt, ein Ireffen liefern, fomopl
». Singclnen al* ». ganjen feeren cum hoate
in acic, adveraua alqm, contra imperium in
hoatem, in nuda hoatium latera, pro alqo, pro
commodia patriae, pro victoria aatia pugna-
tum, de loco wegen be« 5ßla|e« Ter.; +de li-
bertate, ex equo; iatam pugnam Plaut.; cla-
ram, incertam pugnam Liv.; hac acerrimä
pugnä pugnatä, proelium male pugnatum;
•proelia; »bella tibi terrä pugnata marique;
subst. pugnantium fremitua; Bpeciem atque
opinionem pugnantium praebere; ut eaaet multo
magia puguans in feinen (Reben weit mepr al«
Kämpfer auftreten; übertr. a) lämpfen, ftreiten,
im ©treite liegen, wiberfpreepen de diis ira-
mortalibua non magno opere; Stoici cum Peri-
pateticia, tecum ipae ; »mollia cum duria;
48
674
pugnus -
»pugnantia secum; seutentia secum; pugnanti-
bus et contrariis studiis; pugnantia loqui; tam-
quam contra morbum sic contra senectutem
Oie.; *in mea vulnera fo bafi ich mit S(hmerj
bereite; »nt. dat. frigida calidis, puellae, pla-
cito amori, babenis (pressis) am fjügel jenen ;
*p. ;in ihrem ^erjen) materque sororque (bic
Siebe brr Wutter u. bie ©flicht gegen ic.)- 6)
für et». lämpfen, um et», ftreiten, nach et»,
ringen qui id p., id aguntj id p., id molitur,
ut etc.; illud, ut etc.; si hoc solum hoc tem-
pore pugnatur, ut etc.; quae ut tierent, idcirco
pugnatum esse; m. ne; *rit. inf.
pugnus, i, m. Sauft verbiB inter nos con-
tendimus, non pugms; p. et calcibus; pugms,
calcibus; pugnani facere; *pugno (im Sauft:
tampf) victuB, *8uperare pugnis; »(Pollux; gau-
det pugnis.
pulcer f. pulcher. — pulchelliis [ajj. dem. B.
pulcher] re djt f cf) ö n Bacchae (alb Statuen);
iron. puer bab fdjönc §errdjcn, inbbef. Berädht=
lid) B. Slobiub, melier ben ©einamen Pulcher
hatte. — pnlcher nicht pulcer) adj. m. comp.
u. mp. funftmägig geftaltet u. Balleitbct
(über!)., bef. o. ibealer Schönheit, welche ©ernun
berung erregt) |chön puer, urbs, forma; quid
aspectu pulchnUB? non satis eat p. esse poe-
mata, dulcia sunto Hör. a. p. 99; p. (ganj be=
fonbete, Borjügliche) pulchritudo Plaut. §terB.
Bortrefflich, ^err lit^, fittlich fchön, ebel,
ruhmooll, f ö ft t i cf) exemplum, nihil virtute
pulchrius, facinus, res publica; quae apud
Germania-* illia cum legionibus pulcherrima
feciaact Tac. arm.. 1, 34; pulcherrimuB animue
Tac., »mors; ins civile docere «empor p. fuit;
pulchrum videhatur, p. erit m. acc. c. inf. Liv.;
»cui p. fuit (für fchön galt) m. inf. ; »pulchrum
(eBt) mori; »pulchrum succurrit mori in armis;
subst. n. pl. nicht bl. b. poetifehen arbeiten, fom
bern auch »■ tblen Borfähen, b. tugenbhaften im
ftoifchen Sinne Hör.; »divitiae lodenb; auch
fchön, glüdlich »dies; t victoria; inbbef. pro-
pino hoc p. Critiae alb 91ubbrud ironifcher fiöf=
iichfeit ; * Laverna göttliche. $ob. A) piilclire
(nicht pulcre), adv. m. comp. u. sup. fchön,
herrlich. Bortrefflich dicere; p. (liftig) asse-
Terat ; primfi hostiä litatur saepe pulclicrrime;
trefflich, gut, Wohl p. sum Plaut ; callere
Ter.; p. eat mihi Hör.; utrumque herum p. fa-
cere Nep. Att. 13, 3; fecit pulcherrime Caesar
Plin. ep. 6, 22; quod (te aurripuisse) p. nega«,
p. nosse alqm Hör.; p. vides Phaedr.; (Äon:
Berf.) alb beipflichtenber Bubruf p.l fchön! gut!
Bortreffliehl iron. gänjlich, Böllig perire
Plaut. B) pulchritudo (nicht pulcr.), fnis, f.
Schönheit, ©ortrefflichfcit corporis, vor-
borum, forationia, oratoria, virtutis; nach ftoi =
fthem Sptachgebraud) Oie. Tute. 4 §. 31.
püleium, i, n. ©otei, Slöhtraut ( Mentha pu-
legium L.) eine »ohlriechenbe ©flange; bilbl. ad
cuius rutam puleio (bie Hnnehmlichlett) mibi tui
sermonis utendum eat Oie. fam. 16, 23, 2.
pulcr, leis, m Slöh-
pullärlus, ii, m. 1 1. pullus) SBärter bet tjeili*
gen kühner, aub beren Steffen ob. 91icf|tfreffen
er »eibfagte. [fleibetj bab gemeine Soll.
tpulläti, örum, m. [2. pullus, eigtl. fdjmupig ge=
pullclftccus — 2. pullus fch»at} Aug. b. Suet.
Aug. 87.
— pulso.
pnllülo, 1. [pullulus] aubfchlagen, ^ert>or =
fproffen, »leimen »ab radice aliis (arboribui)
densisBima silya; »tot atra colubris raimmcU
Bon te. ; tp. quae (luxuria) Nep. Cat. 2, 3.
pull um f. 2. pullus.
1. pullus, i, m. [puellus] bab Sunge (eineb ©fet
beb, Efelb u. alleb ®eflügelb; Bgl. catulus’i eo-
lumbini, gallinacei, f>. ex ovis orti Äüdjlcra
b. Stöjchen, ©rut; bef. bab junge $ul)a
Hühnchen Hör.; n. ben SBeibfagcbühner«:
tp. a) (Plaut, Hör., Suet.) alb Siebtofungbisim
6) p. miluinus Saltenbrut, B. einem haögür
gen Wenigen (Xc.
2. pullus, adj. fdj»ar$ = , bunteigrün, »gtüs
fchmärjlich (meift mit bem Stebenbegriffe bet
$äf}licf)en u. Unheimlichen) »agna, »capilli, »mrr-
tus, »ficus, toga, tunica aub B. ©atur grar
fchwarjer u. grober SBotle, alb 'Eracht beb gemr.
nen fjianneb Oie. l’err. 4 §.64; auch al* Etof'
ber itauernben. jjiero. m subst. n. bab fBunlle.
bie buntle Sarbe.
pulmentArlum, ii, n. fpulmentum] eigtl. te
jjufoft, inbbef. bie bab 3Kahl mürjenbe u. Irin
macheube, bah pl tu p. quaere sudando madtc
btr bein Wahl fehmaefbaft, ȟrje ei burch Ha
sat. 2, 2, 20. — pulmentum, i, *». [pulps
vjutoft Plaut., Just.; bah. fßortionen smguli
Hör. sat. 2, 2, 34.
pulmo, r>nis, m. Sunge; pl Sungenflftgtl
®aB. pnlmöneus, adj. (Plaut.) jur Sunge gc
hörig, Sungen*, vomitum p. ederc bie Suagc
aubfpeien; übertr. tungenartig, fchroammt;
pedes.
pnlpämentum. i, n. (-pimen, n., einm. Im. epi:
48) [pulpa] bie aub pulpa, bem Sleifchigen a
Setten am tierifchen Äörper bereitete Speife, te
Üutoft mihi est p. fames Oie. Tusc. 6 §. t"
Sprich», lepus tute es et p. quaeris bu bip fetti
ein $>afe u. fuchft nach ©ilbpret Ter.
pulpltum, i, n. bretterne (Erhöhung, ©tet
tergerüft für Sorlefungen, Schaufpiete u. hgl
Itibüne, ©üpite, Satheber.
puls, tis, f. ein biefer ©rci aub SpelG ob. ©e!
nenmehl, alb Sad« bet heiligen fpühner.
pulsfttlo, önis, f [pulso] bab Schlagen, Äle
pfen ostii Plaut.; scutorum; inbbef. bab t h äc
liehe ©ergreifen an jmb. Alexaudrioorum
pulso, l. [ifitms. o. pello] 1) an et», ftarf, ^rftre
öfter fchtagen, fto&en, pochen, tlopfen. ani
foctftofeni, ob. jmb. burch Schläge ob. Stojc
mifihattbeln, ostium Plaut., »ostia, tarou
armis, fproras nayinm, surclaa aures, »fort-
»postes cuspide, »tellus pede libero pulsar •
ftampfen Hör. ; »campus assiduis pulsatus eqai*
»humum moribundo vertice; »pede paupertir
tabernaa (p. lobe) Hör.; »ipse arduus alte ;»
(Taft empor ju) sidera; »erupere nervo puUsr-
(B. fdjneHenbcr Sehne) sagittae; »septem di»n
niina vocum iam digitis, iam pect ine anfdt»
gen; »imos ariete muros erfülltem; »laten
(naris) ardua fluetus; »terras grandine, »acr»
ligoncs hatten bebaeft, bearbeitet; »qnod obsui
übet ben Raufen ftogen ; »pulsatos bie oertrufe
nen) referens divos ; p. et verberarc alq»
falqm manu. 2) tp. a) erfchüttcm ea ip»
ritia naturam vehementius saepe Oie. n. £ t
§. 61. b) auf ben Seift Sinbrnct rnacbrr.
bab ®cmüt bewegen, anregen, dormienbim
animos externfi et adventiciä visione pul
675
pulsns — puppis.
aari; pectus alcis Ter.\ *pavor pulsana äng»
ftigenb
pttlsua, ns, w. [pello] baS Stoben, Silagen,
remorum brr fmtberfd)lag, baS IRubern; ’pedum
guptritt, *comipedum equorum: oymbalorum
et tympanorum Liv.\ pulsu iburib beti Anprall)
mang Gurt.; p. venarum attingere an ben plulö
{fielen Tac.; tp. (Einbrud, Anregung exterims
p. commovet animos; pulsu imaginum — pnl*
tätlo, önis, f. [pulto] baS ftlopfen Plaut.
pultYphägörildea, ae, m. u. -gus, i, m. fpufe-
ipaym] (Plaut.) bet öreieffer, ftberäb- ber
SH 8 m et.
palt«, X. — pulso, ». f.; ianuam, aedes, pec-
tu8 digitia Plaut. ; forea, oatium Ter.
•pulTörcus. adj. [pulvis] X) net auä Staub
ip, Staub- nubes. 2) (laubig solum; Staub
ertegenb, ftdubenb palla (Boreae). — pulvf-
räleutas, mij (pulvis] Doll Staub, (laubig
via, *aeataa, *agmen.
pulTlllug, i, »i. [dem. d. pulvinua] Hör.
pulvinar, ilris, n. x) baä mit tojlbaren $eden
belegte, bei einem lectütemium ben (Bdttern be=
rettete ®olper, <8 Btterpoljlet, bah- ad, circa,
fapud omnia p. — in allen tempeln; auch —
lectisternium ; suscipere; fidea praecinunt p.
deorum et epulis magiatratuum. 2) *übettr.
Bagerpätte einet ®8ttin u. Saiferin; fbaä
faiferl. ffäolper im (SircuS. ®ao. pnlvinä-
riutn, ii, n. 1) bie Bolperpätte einet ©ottbeit
in intern lempel Liv. 21, 62, 4. 2) flnferplag
Plaut.
pnlvinns, i, m. fRube», Sifc», fi'opffiffen, Äif»
fen; fübertt. teraffcnfürmig et^djte biabatte.
pnlvts, eris, m. u. (feit.) f 1) Staub, bef. auf»
gewübtter Staub, Staubroollc multu« in cal-
ceia; Oomitiani exercitua: vis magna pulverig;
maior Staubtoolle; nubea pulveria; *p. collectus
turbine; *p. strepituaque rotarum; *altua tiefet
fanbiget Sieg; *hiberno laetissima p. (burd)
einen trodenen, ni*t ju naffen SBintet) farra;
audj Staub bei bet Begattung, pulveria exigui
parva munera 'eine £>anb boD ®tbe’ Hör.-, bah-
•Staub bet loten, p. et umbra »umua 'Staub
u flfdje’ Hör. carrn. 4, 7, X6; *novendiales frifdje
Xotenafibe; autb p. eraditu» bet grüne ©laSftaub
ob. Sanb, in roeltbem bie SJlatbematifet gtguren
mit einem Stäbchen jei<bneten, bab- nunquam
eruditum illum p. attigistia ibr habt nie SJiatbe-
matit getrieben; ex eadem urbe humilem ho-
munculum a p, et radio (einen SRatbematifcr)
excitabo; bef. bet Staub beä SHing», Stampf»
pl apcä •curriculo p. Olympicum collegiase;
•ludere in pulvere (D. Sinbetfpiel); bab- meton.
Warn pf p (a p, Selb» ob. Sebauptaj einet
(Ebätigfeit ’domitant in pulvere curms; pro-
ducere doctrinam in polem et p. inä tpitflidje
Beben; procedere in aolem et p. öffentlich auf»
treten; ad forenaem p. Quint.; *in auo p. auf
feinem Sribe; hietB. *Äampf, SJlübe, An«
jlrengung bet ©ettfämpfenbcn, Rämpjcnbeit pa-
tiena p. atque solis; non indecoro p. sordidi;
bab- fpritb®. palma sine p. (äxovLzf) ein Sieg
ohne alle flnptengung Hör. cp. 1, 1, 61. 2)
•übertr. tbonerbc Etrusca. $ao. dem. pul-
viacftlna, i, m , bilbl. cum p. biä aufä flUer»
ftein(le, ganj u. gat alqm totum converrere,
rem auferre Plaut.
pümex, tcis, m., *f (gen.) 1) ©imäpein, bef.
»um Stätten bet ©üib« u. bet §aut grbtaudjt;
Iprid)». aquam a p. postulnro (Selb B. jmbm
fotbetn, ber felbjt feinä bat Plaut. 2) buttb»
lötbette« ©eftein, ©cflüft, bef. Bultaniftber
Art •vivue, pl. *cavi, tp. nigrique et arnbudi
et fracti igne lapidea. S)aB. a) piimYrfttns, adj.
übettr. o. ©eicblingen u. ©edett, bie ficb bie §aut
mit ®imäftein glatt u. glänjenb matbten homo
Plin. ep. 2, 11, 23. b) pümlceua, adj. aus
®im8ftein, molae auä Baba; tp. oculi trodene,
benen man feine Ibtänen entladen fann Plaut.
pünillug, i, m. gmetg Suet. Auq. 83.
pnnctim, adv. [pungo] ftiebtoeife (@gf. cae-
aim) Liv.
punctum, i, « (pungo] eigtl. ba« ©eftorfjcne, bab-
al bet Stieb eines tieieS, parvulae voluena
(einet SKütfe) P’haedr. b ) bet ®unft falä ffiüt»
feljeidjen, baä flu ge, bet ®oint; bef. in ben
tdm. Somitien ber ®unft, bet bei HbfHmmungen
bot (Einführung bet Stimmtäfel^en unter bem
SRamen eines leben Ranbibatcn auf einet roädp
fernen lafel gemacht toatb, um bie Stimmen, bie
bet Ranbibnt erhalten, ju jäblen; bab- bie bei»
fällige SBablftimme quae flamma eat, per
quam non cucurrerint ii qui haec olim p. sin
gulis colligebant? quod in ca trihu p. tuleris;
•bet Beifall omne tulit p. qui etc. Hör. a. p.
343; puncto illiuB nach feinem Urteil ep. 2, 2, 99.
c) bet matbematifebe ®untt. ®nb- a) bet
fleinfte Siaum, ein Iß im f t cf) r tt quaai p. terrae.
ß ) baä fleinfte (feitmag, ein flugenblid puncto
temponB; ad p. temporia; omnibna minim ia
temporum p.; *puncto mobilia horae. y) in bet
Siebe furjet flbfab, Heiner flbftbnitt minu-
tis interrogatiunculia et quasi p. — pungo,
pügügi, punctum, 3. 1) (leiben (um Stbmet* ju
netutfatben ob. ein SDietfmal ju maiben'; vulnus
acu punctum burib Steiben gemalt. 2) tp.
fletben, beunruhigen, Detlefen, ftänfen,
ärgern animum alcia; hic acrupulus eum die»
nocteaque stimulat ac p. ; qnos tarnen p. ali-
nuid; si ignominia pupugit; pungat dolor vel
fodiat Rane.
Püntcena, PünTcua etc. f. Poeni 2) u. 4.
pünio (ältere gorm poenio Oie. r. p. 3, 9), 4 u.
-lor (poenior), dep. 4. [poena] 1. fltafen (auä
Siüdftibt auf baä Beilegte Oefefc) aontea, male-
ficia, alqm aupplicio, fmorte; qui morte p. et
qui relegabant bie für tc ftimmten Plin. ep. 8,
14, 13; eiua qui punitur alqm; multi inimicos
etiam mortuoa poeniuntur; cuiua tu inimiciaai-
mum poenitua eg. 2) räiben, Siaibe nehmen
domum; poeniri necem alcia, inimicos; cupidi-
taa puni- ndi doloria. ®aB. pünltor, öria, m.
1) tSeprafet desertorum ac aeditiosorum et
inquiaitor et p. acerrimns. 2) Siatber doloria Bui.
Pünna f. Poenus untet Poeni.
pttpilla, ae, f. rdnn. B. pupa SJiäbtben] ffiaife,
eltetnlofeä SJiäbtben. — püplllirla. e, adj.
[pupillua] tu ben ©aifen gehörig, ©aifett»
pecuniae, faetas. — püplllua, i, m. fpupua]
Berwaiper Änabe, SRünbel; alä fpöttiftbe
Benennung Tac. ann. 1 4, 1.
Püpinia, ae, f. u. Püpinlenals nger, eine
©egenb in Barium.
PüpitiN, ii, m. ein Itagäbienbitbtct ; adj I’bpiua.
puppia, ia, f. ftinteiteil beä Stbiffeä; navem
convertere aa puppim; *atant litore p.; *Col-
cboa advertere puppim (anben; pl. o. finem
43*
676
pupula — puteal.
hinterfcbiff, al» genereller Plural Hör carm.
1, 14, 14; ’ba» Schiff; im Silbe B. Staat»*
lentern aedebamus in puppi et r-luvum tene-
bamus; conacende nobiacum. @prid)W. j. prora;
fcbetjb- ö, 9i liefen Plaut.
püpüla, ac, f. | dem. o. pupa] Supille, klugen*
fletn (weil fttfi un« in bemjclbcn ein SUbcben
boifteDt); ’ba» ‘Äuge,
pnpulua, i, m Sübdjcn
püpii» pupp.), i, m. (feit.) Sfibd)cn, herben,
als Siebfofungämort Suet. Cal. 18.
pürb u. (Borfl. u. poet.i pürTter, adv. m. comp,
u. sup. [purus] 1) rein, reinlich; p. lautis
corporibua, p. lautum Liv. ; p. lavari Tib. ;
*belt, blanf; ’unoerbüllt, beutlid) appa-
rere. 2) tp. a! tein, unbefled t B. Söfen, recht*
febaffen, feujd) p. et caste a matronis aacri-
ficatum; p. et caate deoa yenerari; ter p. (mit
reinem ®emüt) lecto libello Hör. ep. 1, 1, 37;
fpradjlid) rein, forrett p. et emendate lo-
qui. b) ’rein, Oollfommen quid p. tranquillet.
pnrgiinen, Inia, n. (poet.) U. -menturn, i, u.
fpurgol 1) @<bmug, Unrat, MuStonrf cloaca
receptaculum omnium p. urbia ; fconchia et ce-
teris p. marin; tp. al» Schimpfwort fülusrourf
purgamenta Bervorum, urbia auae, urbium. 2)
’SReinigung»*, Sttpnmittel mali, caedis, pl.
uientis. — purgätlo, Anis, f. [purgo] 1) Sfiei*
nigung fcloacarum; alvi u. im 3fbg- bl. p. ba»
Siajrieren. 2) Wecbtfertigung, (£n tf c^ulbt-
fluna, motioierte Surüdroeifung alles SerbadjteS.
parglto, 1. [intens. 0. purgo] (Plaut.) (. purigo.
— purgo, i. 1) rein machen, reinigen
(aud) bilbl.) piaces Ter.; ungties, aurem Hör.;
locum (som Unfraut); urbem (Bon Serrätem);
foruru iburcf) Vertreibung beS Solle»); fcorpua
entleeren — bie ttingemcibe btrauSnebmen ; ’scin-
dit se nubea et in aethera p. (jer teilt fidj) aper-
tum; al» mebit. t. t. ab fugten quid acam-
moneae radix ad purgandum poaait; largiua
uegram abjufübren geben Suet : purgor bilem
purgiere toeg Hör. a. p. 302; purgatus morbi
Bont Spanen geteilt sat. 2, 3, 27 ; tp. a) b. einer
Seftbulbigung reinigen, redjtferttgen, ent*
jd) ul bi gen sui pargandi cauaä; ae alcui bei
imbm., purgatua alcui, ai aibi purgati esse vel-
lent, alqm de luxuria, civitatem omnia facti
dictique mepen Liv. ; crimina mibetlegen ; falqm
crimine fretfpreeben Bon ie.; pass, mebiat cum
purgari nequiaaent Liv. 24, 18, 4; m. acc. c.
inf. jur entfcbulbigung anfü^ten Liv. b )
•in religibfer Sejiebung rein machen, {üfjnen
populoa, nefas. 2) übertr. a) fine Weine brin-
gen, berichtigen rationem. 6) tioegxäumen,
-fdjaffen rudera.
tpürlflco, l. [purus u. facio] reinigen puri-
ficato regno; se fi<b entfübnen. — purigo f.
purgo Plaut. — pürfter [. pure,
purpüra, ae, f. [novpvpa] Surputfarbe, Suts
pur non gemmis neque p. yenale neque auro Hör.;
’Meliboea eine Jabel B. melib. ; im Silbe
cum quibus tamquain purpura.ni miaceri (ora-
tionem) oporteat de. or. §. 196. $ier8, a)
Surpurfleib, teils mit gewöhnlichem Surpur,
plebeia ac paene fuaca, teil» mit foftbarem, B.
Jürften u. b<>b*n Seamten getragen, bat). meton.
(Eutr.) somere p. bie Iprannei; *— praetexta
(f. praetexo), per hoc inane purpurae decua.
6) fpurpurne Secfe. ®ao. X) purpürütns,
adj. in Sutbur gef l eibet raulier Plaut.: sukt
-tn», i, m. Der (in Surpur gcfleibcte , Höfling
Oie. B) piirpüreu», adj. 1) purpurfarbig
purpurn (teil» rot, teil» oiolett, rötlich) yestita-
pallium, ’genae, ’pudor, ’arcus (Wegenboges
’aniraa (ba» üebcnäblut), ’flos rosae, ’mare
bunlelsiolett; *mare aanguine. 2) *= purpurs
tua; bat) aud) ’bcügläit jenb, febön lumen,
Amor, ver, olorea.
purpörlssütns, adj. [purpurisaum] mit purpori*
aum gefärbt, rot gefebminft Plaut.
purpürlasum, i, n [purpurn] ein Ärt busfki
Purpurfarbe Plaut.
purus, adj. m. comp. u. sup. 1) rein (frei »
Sefleduug u. B. jebem trübenben 3uia&( r^
jeber Scimifhung eine« ftemben Stoffe») aede.-
Plaut., *manua, ’aqua, ’plateae, ’fona, tP.
’aol pell, ’fulminia viac leudjfenb, *+diea bei
tere; ’ut glaciet nivos p. numine (in reinn
9Rad)t, b. i. unbemölft) Iuppiter; ’nox; f>ut«
per purum burtb ben bfltercn fjtmmel; locua.
campuB unbebaut, frei; ’ab arboribua campu-
♦fbaata nicht mit 6ifen beidjlagen ; toga f. toga
•vestie, »parma ohne ß'brulfn ; argen tum ob»
Welief»; ’torua — vaeuua; contio t>. Solbain
tein Liv. 45, 37; quid puri ac reliqui ad üo-
minos pervenire poaait reiner Setuinn, 8t
trag; ’aet. reinigenb aulphur, unda. 2) fiti
lid) rein, fhulblo», rehtf^affen, bef. feu|4
animua p. et integer, castua puruaque; esti-
quiaquam, qui tibi purior videtur? p. piumqn-
duellum (alte Jormel b. 7,it>.); ’sceleria; *p.
vitio cor; p. manua; ’ai quia bene vi rat et p
manibus; ’puro pectore; B. ber Webe teil
ebletlo», forrett, fhlicbt, ungefunftel:
djnuidloS p. et incorrupta conauetudo; p
quasi quoddam et candidum genug dicend;
nihil est in historia purä et illuatri breritatc
dulciua; oratio; fteraior et magia p. Horatic*;
tpreaaua aermo purusqne; al» relig. t. t. nngt
»eibt domua ; unenttneibt, unbefledt loon
familia traucrfrci; al» jurift. t. t. unbebingi
ebne Sorbebalt iudicium de. de in«. 2 g. 60
pü», püria, n. [wtios, ö] eigtl. bet toei^e, gäbt
®itcr, tp. ®eifer, p. atque venenum ®ift r
®alle Hör.
puaUluR, adj. [dem. B. pusus Snabe] f Irin
minjig (bie fileinbeit o. ber läcberlithen Sein
betrad)tet) mus Plaut.; testia, epistnla; subo
n ein bischen laxamenti Trebon. in Oie. ff
hietB. a) tfhtootf) T0X- 6) geringfagig, gc
ring ’rea, ’cansa, ’animua (Shtt). e) flcinlidi,
fleinbenlenb animua, homo. — I’ösiUa, als
©cbmeicbetname eine» 9Räbd)euS, 'Süppcbfu’ H e
sat. 2, 8, 216. — püsio, önis, m. [pusua fittabe
Meiner Knabe, Knäbdjen.
puatöla (püaula), ae, f. [pua] SlaScben auf bc;
(paut Tib. Sao. pustölätus, adj mit Stä4
d)en oerfeben, argentum gefcbmoljene» , rein»
pöti f. puto 2) c). [Äiet
phtAmen , Inia , n. [puto] ma» beim Sefcbneibrr.
abfällt, Wbfall Plaut.; iuglandium Wugfcbalc
pätütlo, önis, f. [puto] ba» Sefcbneiben ber
Säume arborum ac yitium; fproximam p. h-
cere. — *+pötätor, öria, m. [puto] Sefdjnei*
ber ber Säume.
püteSl, älia, n. [puteuaj Srunncneinfaffung.
Sao. ein btunnenäbnltcbe» ®emäuer um einen
B. Slige getroffenen u. babureb b eiligen Ort, eis
puteariuB — Pyripblegethon. 677
Buteal; bef. auf bem gorum ju Bom ba» p.
Libonis (o. filtern Scribonius Labo reßauriert),
in beffen Bäl)e ba« Dribunal bei Brätor« fid) be-
fanb, wo man bah- ju 9iecbt«bänbeln u. Btojeffen
fid) oafammelte, auch würben bort 6. SBed)*lmt
©elbgefthäfie getrieben Hör. — püteSrlus, ii, m.
fputeus] Brunnengräber (nad) Sermutung) b.
Liv. 44, 83, 1.
püteo, ui, — 2. nad) gäulni«, SRobet, faul,
mobeiig, buntpfig, ranjig riechen, ftinfen,
anwibern tigna umide baec Plaut.; aper
rbombusque Hör.; mero bunfien nad) jc. Hör.
Püteöli, örum, m. Stabt in Kampanien, \. Poz-
zuolo. Daö. -linu», adj. ; »übst, a) -Uni,
örum, m. b) -lanum, i, n. Sanbgut SiceroS bei
Buteoti.
päter ob. pütrls, tris, tre, adj. »erwefl, faul,
morfth, loder, mürbe, Welt navis, ’fanum,
•poma, *fungi, fTirorum equorumque formae,
flapis, *8olum, *glaeba, *auima binwellenb;
•oculi f<hmad)tenb, ’levitas f. 2. levitas 1).
pütesco ob. -tisco, tui, — 3. [puteo] einen fau--
ten, bumpfen ®erud) annehmen, ftintig
werben muria Hör.
püteus, i, m. 1) *®raben, ®rube p. demittere
(machen). 2) Brunnen p. fodere; perennis
Hör.; auch fttiflerne; ein unterirbifche« ®e=
fänanis für Silanen, 8 er lieg Plaut.
pütld«, adv. m. comp. u. sup. [putidus] wiber--
lid), affeltiert, gejiert dicerej putidius lite-
ras exprimere. — pütYdtuscülus, adj. [dem 0.
putidus] etwa« umjtänblid), pebantifd) Oie.
fam. 7, 6, 3. — pütldus, adj. m. comp, u sup.
[puteo] 1) faul, morfdj, moberig, raitjig
fungus Plaut., caro, »putidius multo cerebrum
est Perilli. 2) tp. roiberlicf), affeltiert, ge =
jicrt, pebantifch putidum est m. inf; haec
vobis molesta et p. videri; ne obscurum esset
aut p. ; Demosthenes; (Hör.) haec tarn p, ab-
gebrofd)ene« geug.
pn 4 il Ins, i, m. [dem. n. putus — pusio Knäbchen]
K’ttäbletn, al* fiieblofungäwort Plaut.
pütlsco f. putesco.
pfito, 1. l) (notll.) reinigen, pufjen; tracta de
uiveo vollere ducta Tib. 1, 6, 80; bat) a) Bäume
u. bgl. pupen, befthneiben vitem Verg. , Just,
b ) in« Beine bringen, orbnen rationem
Plaut.; rationes cum publicanis; aud) über;
benlen, überlegen eam mecurn rationem
Plaut. Dal), c) feinem SBerte nad) berechnen,
anfd)lagen denariis CCCC (auf ic.) Cupidinem
illum. 2) tp. a) bem innem SBert nach anfd>Ia =
gen, in Hnf$tag bringen, füt elw. anfepen,
galten alqd magni, pluns, minimi, tanti; *coin-
moda parvi; alqm pro nihilo; ratio supra ho-
minem putanda est; in parentis numero alqm;
imperatorem in aiqo numero; alqd in expeten-
dis rebus; hominem prae se neminem; bo so-
lum beatum; legem nullam; non p. (sc. legem].
b) überlegen, erwägen, bebenten mecum
argumentis Plaut., dum haec puto 2>r.; in ejuo
primum illud debe» p.; ’multa dura suo t.nsti
cum corde. c) infolge D. Berechnung, Überlegung
u. Crwägung meinen, glauben, benlen, oer =
muten, fid) öorftellen quid illum putas? wo«
bentft bu 0. ihm? Plaut.; deos glauben an ic.;
maximam gloriam in maximo imperio; m. bopp.
acc. alqd periculosum; fas non p. m. inf. ; m. pass.
m. bopp. nom. ut huic pauci pares putentur Ncp. ;
m. acc. c. inf., aud) mit auigclaffenem esse, mihi
ista valde probata sunt, quod item fratri p. ;
quaoeumque sunt in omni mundo, deorum at-
que hominum putanda sunt; multorum anno-
rum tyrannia mognorum opum putabatur für
febt mäd)tig; ne illam quidem consequuntur
quam putant (sc. se consecuturos esse) gra-
tiam; nec committere ut aliquando dicendum
sit 'non putaram’ ba« h^tte ich nicht gebaut
Cic. off. 1 §. 81; erravit, lapsua est, non pu-
tavit sc. se quidquam mali commisisBO Cic.
I.ig. §. 30; putaram secus; »aliter anberen
®lauben« fein; imper. pütä (wie ein adv. ge=
braucht) 'Quinte’ p. (fprith jurn Beijpicl) 'aut
Publi’ Hör. sat. 2, 5, 32; *m. in/., putes, pu-
taree man fotlte benlen; »fitonifdi, Wohl, bet;
mutlieh; parentbetifd) Cacl. u. Vatin. in die. ep.;
=» disputare auäeinanberfefcn, rem ipsam
putasti paft getroffen Ter.
pütrefüclo, 3. [putreo u. facio] in Serwefung,
gäulni« übergehen laffen, mürbe, loder,
morfch mad)ctt nudatum tectum imbribus
putrefaciendum; saxa infuso aceto. — pütresco,
— — 3. [putreo] faul werben, oerfaulen,
morfch werben humi, sublime; Aiax Hör. sat.
2, 3, 119 (anbere; putescit); »vestis.
pütrYdus, adj ■ [putreo] ooll gäulni«, morfch
dentes; übertr. 'mürbe, loder pectora.
pütrls f. puter.
pütus, adj. m. sup. eigtl. ganj rein, blanl, baf).
übertr. lebhaft, bar (Plaut.) purus p. est ipsus,
purus p. est sycophanta; meae putissimae ora
tionen glänjenben Cic. Att. 2, 9, 1.
pjrctes (-ta), ae, m. [nvxujt] » pugil, w. f.,
Phacdr. [Pydnaei, örum, m.
Pydna, ae, f. ©tobt in Biacebonien. Da», subst.
pjelus, pyga f. puelus, puga.
»Pygmaeus, adj. jmerghaft.
Pygmalion, önis, m. 1) @nlel be* Wgenor Ov.
2) König in It)ru«, Brubex ber Dibo.
Pjtlädcs, ae ob. is, m. 1) greunb be« Orefte«.
DaD. -d«us, adj amicitia feQr järtliehe. 2) be-
rühmter tßantomimc Suet.
Pflae, ärum, f. Bäffe, Sngpäffe jwifeben ffle-
birgen 1) P. Tauri; Amanicae, Susides f. Ama-
nuB l), Susa b). 2) ~ Thermopylae. Da o.
Pylücius, adj. Dbermoptjlä betreffenb.
PJlus (l’ylosi, i, f. ©tabt in TOeffenien, b Be-
leu«, bem Bater be« Beftor, gegrünbet; Nelea
Ov. Dao. »Pfllus, adj. pglif^, auch nefto =
rifcb; subst. — Beftor.
*t|>yra, ae, f. [nupa] == roguB, w. f.; auch
(Liv.) ein Ort auf bem Cta, wo $>erfule« ficb
oerbrannte.
pyräinis, Tdis, f. [nojani?] Boramibe
Pyramns, i, m. 1) ein güngling ju Babtjlon, ®e-
liebtet ba Ib'®be Ov. 2) glu| in Cilirien.
Pyr«ne (Pyröne Tib.), es, f. toehter be« Bebrtjf,
auf bem nach ihr benannten ©ebirge begraben,
bah ba« potenaiftbe ©ebirge Tib. $iae.
PyrenaouB, adj. saltus; pl. montes, saltus;
subst. >aeus, i, m. bie Bhrcnäcn.
Pyrgi, örum, m. ©tabt in ©trurien. Dao. -gen-
»Is, e, adj.
PyrgöpölTnlcös, is, m. [niipyoe, noh j u. vixaco]
Stabtoeftenerobeier, fthajh Bame be« Bra-
matba« in Plaut, mil. glor.
PyrlphlögiSthon, ontiB, m. [/7t>pitpl(yiOoj»| —
Phlegethon, Oie. n. d. 3 § 43.
678 pyropus —
•tpjfröpus, i, m. [*t>peo»de] eine SRetaBmi[(ftung,
® olbbronje.
l’yrrha, ae, f. f. Deucalion. Jtitiniu« Hör.
l’yrrliia, ao, f. Sflaoin in einem Üuftfpicle bc«
Pyrrhlas, 1) -ae, in. ötoliftftcr gelbfterr Liv. 2)
-ädis, /. adj. au« Sprrfta (Stabt auf S!e«bo«',
pprrftiflft Ov.
pyrrchYchu (pyrricha), ae, f. [xvifaii] ur[prüng=
lieft ber borifeftc SBaffentanj, baft. in bei ftaiferjett
eine 9lrt Ballet Suet.
Pyrrho, Onis, m. [nvfömv] Stifter ber ffeptifeften
Seftulc. tao. -nei, örum, in. bie 2lnftängct be«
Stjrrfto.
Pyrrhus, i, m. 1) Softn bc« ÄeftiBe«, Stifter
eine« SHeitfte« in Spiru« Verg., Ov.; baft Pyrrhi
castra Ort in Spiru« Liv. tat. PyrrhYdac.
örum, in. bie Simooftner in Spiru« Just. 2)
Sönig in Spiru«, getnb ber ;Hi>nter, um 280 p. Sftr.
Pythagoras, ae, m. grictftiftfter ftJft'lofopft «u«
quadrigae
Samo« um 650 o. Sftr. tat. a) ’Pythieureus,
adj.; subst. ein ®ptftagoreer, sing. u. pl.-. antft
n. pl. bie 2eftre, ba« Sftftem bc« 5ß. aidicine
P. omnia. 6) -görYcus, adj. ; subst. pi bei
Sptftagora« Seftülcr u. Änftängcr.
Pytho, us, f. [fit'tfioj ältefter 9lame p. Delphi u.
beffen Umgebung Tib. tao. PythYcus u. -thlu-.
adj.. ornculum, Apollo, *incola ob. *deu» SlpcS.
subst. a) Pythia, örum, n. bie pptftiieftea
Spiele, meltfte erft aüe neun, fpäter aBe neben
3aftre ju Sftren be« ÄpoBo bei telpfti gefeiert
mürben Ot>. b) Pythia, ae, f. bie ijjriefteria
bc« 91 p o 1 1 o ju telpfti.
Python, önis, m. eine gtoftc Seftlange bei tc tpfc;
bie 9lpoBo tütete iogl. Pytho) Ov.
pytlsso, 1. [ nvti'imj Sein beim Üoftcn oet-
jpriften Ter.
pysis, Ydis, f [noji'c] Sütftjc, Sütft*tften «
Salbe ob. Hrjnei.
Q
l[. al« Sorname =• Quintus; S. P. Q. R. = se-
natus populusque Komanus. — Q. F. F. S. =•
quod felix faustumque sit.
qua, adv. (abl. sing. fern. 0. pron. relat.] 1) auf
melier Seite, an roeltftcm fünfte, mo
pontem fecit in Histro flumine, qua copias
tronsduceret ; duae viae, qua etc.; ad omnes
aditus, qua etc.; eä, qua; qua — eä; locus,
qua; e&dem qua; non quidquam, qua fein
$unft, mo; ut non modo ex iis oppidis quä
ducebantur (furj ft. ex iis opp. guae in eia
sita erant, q. d.) sed etiam ex finitirais — con-
veniront Cic. Verr. 5 S 66; autft *moftin qua
te ducit via; q. se fort Nisus ad uurai; fomeit
all qua despici potcrat; omnia q. visus erat.
2) auf meltfte 9lrt, mic, fomeit ob. infofern
baft illuc q. veniam? Cic.; »effuge q. potes; *q.
facerr possis; autft irgenb mie, natft ne Ter.,
natft si Hör. 31 (feit.) qua — q. teil* — teil«,
fomoftl — al« aueft q. sacruui q. publicum
Plaut. ; q. dominus q. odvocati Oie. ; q. falsa q.
vera Liv
quä-cumquö (quacunq.) [abl. sing. fern. 0. qui-
oumque] adv. 1) mo nur, überall mo, q. iter
fecit. 2) *roie autft immer,
qu&dam-tenus, adv. bi« ju einem gcmiffeit
fünfte ob. giclc, in ber Imcfi« quadam prod-
iro t. Hör. ep. 1, 1, 32.
Quftdi, örum, m. Sölferjtftaft im füböftl. ffierma--
nien, im jeftigen SJiäftten.
quitdra, ae, f. [quattuor] eigtl. Sicretf, baft. a)
oieretfige« Stücftften Stob, Srotfcn Hör.;
pl. Srobftfteiben (meltfte bie trojaner ftatt ber
tiftftc gebrautftten) Vera, b ) quSdrum, i, »t. ba«
Sieretf, Haff, nur tp. reuigere omnes iu quadrum
numerumque sententias rftfttftmifcft abftftlieftenCic.
quädrägeui, ae, a [quadraginta] je oierjig. —
fquädrägcsimiis, adj. [quadraginta] ber tier=
jigfte; fsuftst. -ma, ae, f. (sc. pars) ber oiet-
jigftc teil al« Jlogabe. — quädrägles, adv.
[quadraginta] oierjigmal, q. sestertium «=
Pier HSiBioncn. — quadraginta [quattuor]
oierjig.
quddrans, tia, in. [quadroj ber oierte Xcil
eine« rämiftften as, b. i eine« jmölftciltgea
@a:tjen; baft. tba« Viertel einer Srbftftaft; als
SKunje ein Siertelaft = 3 unciae, ber geto
®rei« für ein Sab quadrante lavatum ibis l)or ;
überft. lleinfte SRünje, geller minus locuples
uno q. Hör. £>ao. A) quSdranthl, älis, «. =
amphora Plaut. — quädrautärius, adj. bes
oierten Seil eine« as betreffenb, iUa per
mutatio Siettel«au«tauftft (ber Clobia, bie ftä
ftatt Sabcgelb ju bejaftlen, bem Sabemeifter ptri«
gegeben ftaben fofl) Oie. p. Cael. §. 62.
quadritug, adj. | partic. o. quadroj oieretfig,
saxum Duaberftein; agmen f. agmen 3); rege
lae q. (in« (Seoierte); fstatura 'Kittelftatm
subst. quadrätnm, i, n. Sieretf; iu bet 9tftr»
nomie, ber Seoiertftftein; fpritftro. (Hör.) qus-
drata mutare rotundis an« einem Sjttcm in*
anberc übergeften.
qnidriduuin .quatriduum), ii, n, [quattuor s
dies] eine 3*it oon Pier lagen,
qnidriennis, c, adj. [quattuor u. annus] Pier»
jöftrig Aur. Vict. — quädrlcnninm, ii, a.
[quattuor-annus] eine ßeit oon Pier gaftten.
quädrtfariam, adv. [quattuor] in Bier teile,
nierfatft dividere exercitum Liv. ; epulas dn-
pertiro Suet. — *quSdrYfldus, adj. [quattaor-
tindoj in Pier teile gefpatten sudes; in oier
teile q. quercum scindebat.
tfuädrigac, ärum [ft quadriiugae au« quattuor
iugum], feit., bitftt. u. fpat -ga, ae, /. Sirr=
gejpann, autft uierfpänniger Sagen, bei
ju friegeriftften 3o>c<ftn, bei öjfenllitften Spielen
u. ffiettfämpfen ob. ju Scftjügen , Dorjug«mei|e
al« Attribut bem Cluptter, autft ben ©efttrnen bei
äRorgcnröte, bet Watftt beigelcgt, alborum equo-
rum; aureae, inauratae, falcatae; in quadrigi-
(im SBettlampf mit Jt.) eum eecundum numers
verim ; fptitftm. navibus atque q. (mit gröftter
fflnfheengung) petimus bene vivere Hör.; autb
Silb gtofter StftneBigleit, feietlitften, flattliiftot
®angc« q. albis Plaut.; cum equis tum rcro
— qu. poöticis Oie. Qu. fr. 2, 13, 2; cuius in
adulescentiam per medias laudes quasi quadri-
gis vehentem Cic. Brut. §. 331. tan. A)
quadrigalis — quaero. 679
*<liiidrigälls, e, adj. (feil.) aus einem 8iet=
gewann equus. b) qaädrigtrius, adj. tjum
^roettfahrenben) Siergejpantt gehörig; balj.
st*bst. m. SBettfafjrer; Qu. f. Claudius 4). C)
qtiädrigälus, adj. mit bet Rigut eine« ®icr =
gefpannS bejecdjuet, nummns o. Senat Liv.
22, 52, 3. D) dem. quädrigülue, ärum, Oie.
tqnidrliagns, u. (feit.) *-tugia, e, adj. [quat-
tuor-iugum] oicrjpännig; bau. subst. -lügi,
ö rum, m (sc. equi) Stergefpann. — quSdrT-
libris, e, adj. [quattuor- libra] öierpfünbig
Plaut. — tquädrtmestrls, e, adj. [quattuor
u. mensis] Biermonatlid).
quadrlmülns, adj. dem. D. quadrimus Plaut
guädrimus, adj. [quattuor] Bier jährig Cato,
infans; merum Hör.
quSdrlngenärius, adj. [quadringeni] au« uiet =
fjunbert befief)enb. — quädringi-ni, adj. je
öietbunbert. — qnädriugentesTmus, adj.
f quadringenti] bet Bierhnnbertjte. — quädriu-
gt*nti, ae, a, adj. [quattuor-centum] t>ietl)Uit =
bett. — quSdrlngenties, adv. [quadringenti]
Bier^unbettmal.
quüd ripartitus (-pertitue), adj. [quattuor-partio]
in Biet Seile geteilt, Bierfaß,
quddrlpädans etc. f. quadrupedans etc.
quädrYrenils, e, adj. fquattuor-remus] mit Biet
(Reihen Suberbänten Betfeljen, Biettnbe=
rig navis; alä subst. Sierrubercr.
*quSdriTiuni, ii, u. [quattuor-via] Krcujroeg.
quadro, 1. 1) trans. eigtt Bietedig machen, Bat).
tp. einer Sache ba« gehörige Sbcnmafs geben,
eti». gehörig fchliefsen, abfchliefeett, accrrum
bem Raufen bie Sofie 3°f)l Bon 4000 Xalentcn
geben Hör.; quadrandae orationis industria.
2) intrans. *fid) in« ©eoietie fügen omnia
in unguem via quadret = ade SBegc jwifd)en
ben cinjcltten SReifien müffen nach atien Seiten
hin gleite 3»ifebenräume haben, wie bie 0uin=
cunj bet Säume; bah. übeth- ju bem ©atijen
ftimmen, paffen, fieb fd>idcn eam coniunc-
tionem qu. et perfici; hoc ad multa; omnia in
istam apte; tibi ita m. acc. c. inf. ; bef. B. fahlen
jutreffen, ftimmen sexcentu eodem modo Cie.
quädrum f. quadru ft). [Verr. ü, 1 §. 92.
quAdrüpeduns, pedantis, adj. [quadrupes] auf
oiet Rügen gehenb, galopptetenb canterius
Plaut.; »sonitus eine« galoppietenbt'n fßfetbeS;
*subst. SRennpfcrb. — qiiädrüpSs (quadrip.),
pedis [quattuor u. pes] 1) adj. Bierfügig,
cursus (pl.) bet Sferbe Ov. met. 6, 226; B. 3Jten*
fchen, beten ärme alä Rüge betrachtet werben,
quadrupedem constringito binbe ihm $änbc u.
Rüge Ter.; multos qu. (auf $änben u. Rügen
ftehcnb, mit Siete) caveü coSrcuit Suet. ; überti.
qu. (auf aßen Bieten triechenb) receptus Suet.-,
’moi qu. (infans) rituque tulit sua membra
ferarum. 2) subst. comm. Bierfügigeä Siet,
bef. fßfetb quadrupedum vectionen, ’cursu.
quäd fiiplütor, öris, m. [quadruplor] 8«ti«=
fachet, bag. utfprünglich wahrfcheinlid) eine Stit
Zlnfläger ob. Senunciantetc, welche ben 3ln=
ttag auf Bietfältigc Strafe {teilten u. jctbft ben
' Bietten teil bet Strafe «hielten, im Sauf b«
Seit ab« allgemeine Scjcidjnung B. ZlnMägern
au« ©etoinnfucht u. (Shilane, auch übertr. auf
dichtet, bie nach ihtem Wertteile entfeheiben Liv.
3, 72, 4.
quädrüplex, pllcis, adj. [quattuor-plico] Biet*
faltig, Bierfaß ordo, facies, fiudicium ba«
in Biet Sribunate jcrfallenbc Eentumoitalgericht ;
subst. n. (feit.) ba« Sierfadfe Liv. Sao. quä-
drüplfco, 1. BerBierfadhen Plaut.
quädrüplor, dep. 1. [quadruplus] beit quadru-
plator (to. f.) machen Plaut.
(jiiädrüplus, «d/. [quattuor] oierfadj; al« stibst. n.
ba« ®tetfadje, iudicium in aratorem dare in
quadruplum um« Sietfache befttafen, quadruplo
condemnari Cic.
quaercto, 1. [intens. o. quaero] oortlaff. eifrig
ftreben, fachen, bef. butefj Rtagett ju erfor =
fchen fuepen, genau miffen rootlen.
quaero, slvi, sltum, 3 l) juchen; a) etto. Relp
lenbe« juchen, Betmiffen Siciliam in Sicilia,
tribunicium auxilium, occasionem practermis-
sam. ft) ju ermetben, ju Berfchaffen juchen,
präg, erwerben, (ich oetfehaffen, oerbienen,
erzielen victum Ter.; honesto rem mercaturis
faciendi», nummos aratro oc manu, copiam,
opus (IHrbcit) ; in quaerendo cont> rere vitam
Ter.; *finis quaerendi im Schäpefammeln; opus
est quaesito Srwetb; *quaesifa Stworbene«, bef.
gefammelte Schäpe; .Plaut., Suet.) liberorum
quaerundorum causft; sedem condendaeque ur-
bis locum, locum seditionis Liv.; alcui, sibi
honores; iguominiam alcui, invidiam in alqm
ju enegen ftreben; honesta bonis (ft. a b.) quae-
runtur; nee huic tarn pestilenti exemplo reme-
dia ulla ab imperatore qnaesita sunt wugte
nicht ju finben Liv. 2, 43, tu ; m. acc. b« Sache,
dat. bet fßerfon u. be« Swe(fe8 »• praep. ex,
neque quo mihi ex cuiusqunm amplitudine aut
praesidia periculis aut adiumenta honoribus
quaeram Cic. de imp. P. §. 70; fmors qnaesita
Setbftmorb; +ad versus extemos militem quaeri
man fuche ju gewinnen; *subst. n. quaesiti tenax.
c) üb«h- ftreben, ctftreben, au«finbig ju
machen ftteben, auf ctw. finnen ob benfeu,
nach imbm. ob. ctw. oerlaitgen, {ich fcfjncn,
Wünfchen in mea vita (mit ©cfähtbuitg meine«
Sieben«) tu tibi laudeni is quaesitum Z’er.; dum
id quaero Z’er.; sibi remediuru ad etc.; fsi qua
alia ex necessitate aut adrersus otium Castro-
rum quacruntur; *rcquiem, ’risus, *tempora
ctfpähen, abpaffen; *patria Caesarem; m. inf.
ft* bemühen ju (nur Sücht« u. Spätere), d)
o. Sachen, etfotbern, et^eif cf» e ti , nötig haben
oratoris eloquentiam; repens bellum dictatoriam
potestatem.
2) ju erfahren fuchen, 9lu8lunft übet etw.
Betlangen, a) nach etw. fragen, jorfcfien im-
peratoris fidem, ’scitari et q. causas, *ingen-
tem luctum tuorum, *oracula, *sidera, de na-
tura moribusque, de signo, ulqd ex, ab, de alqo
jmb. fragen; tquaesito (abl. abs. n.) prius, cui
etc. 5n*bef. si quaeris (quacrimus, quaeritis),
aud) si verum q wenn man bie SBahrheit wiffen
wiu, aufrichtig gefprochen; quid quaeris? ob. noli
quaerere furj, mit einem Sorte; *subst. quaesi-
tum, n. bic Rrage. ft) gerichtlich untere
fuchen, Serhör holten de morte alcis, de
pecuniis repetundis, coniurationem, de servo
in dominum einen Sflaocn jum Nachteil be«
$trrn peinlich befragen, frem per torraenta;
subst. pl., t. t quaesita bie burd) gerichtliche«
SerhöT ob. Mnwcnbuttg bet lortnr «langten ©c=
ftänbniffe, auch Unterfudiungäptotololle.
c)ftb«h- jumSegenftanb einet Unterfuchung ,
680 quaesitio -
Verpanblung maipen, namentlich einet tt>iffen=
fepaftliepen, unterfudpen, übet et». Berpanbeltt
tempu« profectionis quaeritar; ratio perficiendi
quaerebatur; unamquamque reliquorum senten-
tiam; nos de constanti viro ac sapiente; mnlta
ex eo aaepe; si qnis quid quaereret.
Sn». Ä) qnaeaitlo, finie, f. peinliche Unterfu.
cpung Tac. ann. 4, 45 (jept: quaestio). B)
quaesitor, öris, m. bet Unterfucper in einet
Shiminalfaepe, Unterfucpung*riepter, bef. B.
Vrätor, bet bie Untetfuepung in peinlichen Sachen
ju leiten hatte, aber auch #• jmbnt., bet an feinet
Stelle einer gerichtlichen Unterfueipung Borftanb
(bef. ein iudex quaestionis, sgl quaestio) * Mi-
nos. Ci) quaesita, -um f. quaero 1) b), 2) a)
u. 6). I)) qnaesitus, adj. m. jcomp. u. f mp.
1) gejucht, affeltiert, ut numerus non q. sed
ipse secutuB esse videatur; pasperitas, fcomi-
tas; mbst. n. pl. 2) au*gefucpt, aujjerot.
b ent lieh tquaesitior adulatio, pleges quaeei-
tiores, fhonores, poenae quaesitissimae, ’artes
(SRittel).
quaeso, 3. [alte gorm B. quaero] [uchen
Enn. b. de. r. p. 1 g. 30; fragen taiia Verg.
Aen. 3, 368, gern, bitten, erbitten quoeso ut
etc.; a te q. et peto, peto quaesoque, q. obte-
storque ut etc.; ld unum; P. Decium q. mectun
consulem faciatis Liv. ; q. parcas mihi Phaedr.-,
m. acc. bet Verf. u. ut Blaut., Ter.-, auch acc-
U. bl. conj, Bnd. et dass. b. de. fam. lt, 13;
abfol. gern, im Soge etttgejepobett, quaeso i cp
bitte, quaesumus mit bttteu, auch i<P bitte
biep! um« $immel« willen!
quaesttcülns, i, m. [dem B. quaestus] (feit.)
Heiner Vorteil, ®ewinn.
quaestio, önis, f. [quaero] 1) ba« Sucpen esse
quaestioni ob. in quaestione alcui b. jmbm. ge=
fuept werben Flaut. 2) Stage, Untetfuepung,
entm. abstr., ba« Befragen, Untetfudpen eap-
tivorum, res in disceptationem quaestionemqne
vocatur, habere q. de alqa re, exsistit hoc loco
quaedam q. subdifficilis, magna q. est e« fragt
fiep fept, res versatur in q., ober concr. Segen,
ftanb bet grage, Untetfuepung, Jperna,
iRatetic perdifficilis est q. de natura deorum;
hac q. animorum (über ic.) explicata; dividere
totam de dis immortalibns q. in partes quat-
tuor; ponere, suBtinere quaestionem; al« tpet.
t. t. teils infinita unbefiimmtc, allgemeine, ab=
ftratte grage, Untetfuepung (auep bl qu.), con-
sultatio, propositum, gtieep. &eeie, teils
definita beftimmte, (onfretc, auep causa, con-
troversia, gtieep. tuiodfois Cie. de er. 2 §. 78.
3, 109. 3n*bef. a) ftriminnlunterf uepung,
juwcilen mit golterung Betbunben, bap. auep
Folterung constuitur q. de morte alcis, de
furto; instituere q. de morte alcia; q. habere
ex, de serris in filium, de alqa re, auep (Liv.
33, 28) q. ex his haberi; mortis paternae de
servis patemis q. habere; vorberibus ac tor-
mentis q. habere pecuniae pnblicae Schläge u.
göltet bei bet Untetfuepung übet ic. anwenben;
Berros in quaestionem dare, ferre, postulare,
polliceri; q. postulare, ponere, ferre in alqm;
q. inter sicanos exercere; q. decemere alcui;
mandare consulibns q. extra ordinem; q. di-
mittere cinfieflen, praeeeBe quaestioni (B. Ißtätor
ib. bemienigen, bet an feine Stelle trat); iudex
quaestionis bet ctfte bet B. ißrdtor au*gcwäplten
- quaestus.
IRicptet, bet auep beffen Stelle Betttat; q. perpe-
tuae bie feit 149 b. ffipt. eingerichteten ftepenbe«
Sommiffionen ob. ©etieptepöfe (Schwurgerichte),
welcpe unter bem Vorfipe bejonberer hiteitoten ob.
einet B. biefen befteHten fßetfon bie wichtigeren
Stiminalfacpen untetfuepten u. in ipnen ein Utteü
fällten. 6) bie butep gerichtliche Untetfuepung ob.
golterung gewonnenen ausfagen, ©cflänb.
niffe, pl. indicia, q. deferre; testimonia, pacta
comenta, q.; auep Untetfucpungäpiotololl,
«alten obsignare, conscnbere q. 3>an. dem.
quaestluncüla, ac, f. Heine wiffenfepaft«
liepe grage, Untetfuepung.
qnaestor, öris, m. [ft. quaesitor B. quaero ) in
bet älteren Seit ftänbige Unterfucpung*ricptcr, web
epen bie gerichtliche Verfolgung unb ftntlage bei
peinlichen Verbrechen jufam, Bollftänbig quaesto-
res parricidii, gew. bl. quaestores, wie b. Ln
2, 41, 11. 3, 24, 3. IBiefe Ouäftoren aber warm
roaprfepeinliip fepon jugleiep Votftcper bei äffent
Ucpen Sepape« u. blieben, al« fte aufpötten gegen
peinliche Verbrechen einjufepreiten, auSfcplicjlnp
bie eigentlichen ginanjbeamten be* Staate« (ju
lept 20). Später würben auep ben in bic Vto*
Binjen abgepenben Sonfuln u. Vrätoren Cuäftorcn
beigegeben, welcpe bie Hbgaben für ben Staat ent-
nahmen, ben Solbaten ben Sotb au«japlten u. bgl.,
mitunter auep B. gelbpetm als Legaten oertoenbes
würben. Unter ben ftaifem waten B. ftaifet felbfi
Borgefcplagene Cudftorcn (quaestores Caesaris ob.
principis) eine ürt Sefretätc betfelbcn u. patten
ba« 81mt, bie laifetlicpen Äeffripte im Senat j«
Beliefen. £an. qnaestörius, adj. ben Cuäftot
betreffenb, quäftorifcp, Ouäpot», einet
Cuäftot«, aetas ba« man paben mufetc, u*
Cuäftot ju werben; officium; abiectü qu. per-
sonft; senba bei einem Cuäftot; fscriptus Sepm
betbienft bei tc.; scelus o. einem Cuäftot began
gen; porta ein Spot im Saget, in beffen $äpc
ba« gelt be« Cuäftot« war; legatus mit bes
fRange eine* Cuäftot«; adnleBcens nondum brr
noep triept Cuä^ot gewefen, -fmvenis; aubst ».
ein gewefenet Cuäftot; auep subst. n. a) bei
3elt be« Cuäftot« im Saget, b) ba« 9tnth
gebäube be« Cuäfiort in bet VtoBinj.
qnaestuüsus, adj. m. comp. U. sup. [quaestu.
1) einträglich, Vorteil btingenb, ootteif
paft mercatura, res alcui, est multo quaestuo
sius. 2) auf feinen Vorteil bebaept, ge.
minnfücptig homo; toiel Vorteil au* etwa«
tiepenb, fiep beteiipernb Nasamones, gen.
Syrtica, navigiorum spoliis q.; voterani mtidi
et q.
quaestüra, ae, f. [quaestor] ba« Vmt eine« Cnä
ftor«, bie Cuäftur, meton. bic fiaffe bei
Cuäftot* Oie. Verr. 5 §. 152.
quaestus, us (quaesti Ter.), m. [quaero] bie 8r
Werbung, ©ewinnung einet Sacpe, brr beob
fieptigte, bauernbe u. fortgefepte ©ewinn. Vor
teil au« $anbcl*gefcpäftcn, pecuniae ®rtoet*
buttg; hos cum qu. compendioque dimittit;
quibus fides, decus quaestui sunt bie gleicpfav
panbcln mit tc.; habere quaestui alqm, rem pn-
blicam fiep auf jmb«. k. ftoften bereiepetn; pecn- '
niam relinquere in quaestu auf ginfeit; übert
Verbienft pro qu. Hor.\ übettr nullutn in eo
facio qu.; ba« ©ewetbe, bet Verbienft btt
Vuplbimcn, bap. quaestum facere corpore fim t,
Tac., bl. qu. facere Ter., auep B. ©abttttB«, enn
qualibet —
quasi qu. faceret trop (eilte* fepmupigett ®rWcr;
be* Cic. p. Sest. §. 26; u. ungefunbcit ftcrbftc
Libitinae q. acerbae (ogl. Libitina) Hör.
quä-llbet (qualüb.), adv. 1) Wo e* autp (ei,
überallP/aut. 2) *auf jebe beliebige Seife,
(infilis, e, ad). 1) interr. toelc^ctlei, Wie be =
fepaffen, in bi reit. n. inbirelt. Stage. 2) relat.
mit u. o^ne talis, bergleitpcu wie, Wie qua-
lem te praebuisti, talem ie impertiae; in hoc
bello, q. bellum nulla barbaria gessit; *q. est
iter in silvia; *q. multa; *q. quantusque Po-
lyphemus — claudit pecudes otc. ft. q. quantus-
que est p. qui cl. p. etc. 8) t ndef. al* philo-
fopp. t. t. subst. n. ph ba* irgenb wie ©e =
ft^affene illa quae appellant qualia Otc. Acad.
1 §. 28. — quilis-cnmqne (-cunque), adj. 1)
relat. Wie nur beftpaffen homines, qu. strnt;
+ qu. imperatores; m. forrefponbier. talis, qu.
fuerint, talem civitatem esse; in bet Imefi*
quäle id cumque est. 2) indef. jeber opne
Unterftpieb, »on irgenb Welker ©cftpaf =
fenpeit. — quälls-lYbet (lübet), gcw. getrennt
geftpriebeu, adj. ifett.) beftpaffen, wie c*
»olle, »on beliebiger ©efepaffenpeit Cic.
n. d. 2 §. 95.
quälYtas, atis, f. [qualisj b. Cic. nur al« ppilof,
d. ipm für ba« gnerf). «oibttjj gebitbeter t. t., bie
rclatite ©eftpaffenpeit; (fpüt) ©eftpaffen =
beit überb., lineamentorum Quint.
quälYter-cumque (-cumque), adv. (fpät.) Wie autb
immer, auf wa* immer für flrt.
q ii blähet (. qualibet.
quäl us, i, m. ein gcflocbtencr Korb,
qnäni, adv. [qui] bi* ju welchem ®rabe, in
»eltbem ®rabe, wie febr I) in ber Äorrcla»
tion 1) in ©ergleitpungen a) torrefponbierenb mit
einem entweber au*brüdli<p baftepenben ob. leiept
jn ergänjenben tarn; fepr oft opne tarn bei sup.
m. u. opne possum, quam maxima possum voce
(m. möglitpft (tarier Stimme) dico; q. maximis
potest ltineribus; q. maximo potes; q. maxi-
mus numerus; q. primum fo halb al« ntdglitp,
möglitpft balb; q. saepissime; (feit.) cum ty-
ranno, quam qui unquam, saevissimo (ft. tarn
eaevo quam qui unquam saevissimns sc. fuit)
Liv.-, autp (Plaut.) nimis q. gar fepr; (Ter.)
quam familiariter — tarn f. quam potest; (Brut.
in Oie. ep.) xalde q. (gar fepr) paucos habet;
nane q.; ’hiemem, quam longa etc. f. longus
2); mit ©ermiftbung jweier Sonftrultionen non
facile loquor quam (ft. sed) quod locutus sum,
praesto Liv 2, 66, 9; noc me ars moa quam
benevolent», perturbat Ourt. 7, 7, 26. V) for--
refponbierenb m. tantus, tanti, tanto f. tantus.
c) quam, sic Vera Aen. 5, 468 f.; quam ot)ne »or=
bergebenbe* sio Aen. 6, 805 ff.; sic — quam Liv
9, 36, 6. <f) in bet Korrelation m. comp. n. fom=
paratioen ©egriffen, al*, plures quam, plus q.;
nihil est magis timendum quam ; non magis
quam; potius q.; bef. natp einem ben ju fopen
®rab beteitpnenben comp, quam ut, q. qui, m-
ilulgobat sibi liberalius q. ut Nep. ; maior sum
quam cui possit fortuna nocere Ov. ; bei 9et=
qleitpuug jmeiet adj. ob. adv. mit ©erftpiebenpeit
be* Sinne* doctior est quam modestior
b. i. et ift »war jiemlitp beftpeiben, aber notp gc=
leprtet, autp magis doctus est q. modestus;
fortius quam felicius; magis boneste q. Tere;
vehementius q. caute Tac. Stxroetlen mit weg»
quamyis. 681
gclaffcnem magis ob. potius, beim pos. «) wenn
bei bem pos. nur bie gragc ift, ob ba* ©räbilat
überp. paffe ob. nitpt unb ba« babeijtepenbc quo,
quanto fltp bem Sinn einer tonbicionalcn ob. fau=
falen conjct. nüpert, Horatium accipiunt eo ma-
iore cum gaudio, quo prope metum res fuerat
Liv. 1, 26, 18; sonus tubarum, fulgor armorum
quanto inopina, tanto maiora offunduntur Tac.
ann. I, 68 ; quantum bebes — • tanto promptior
Tac. bist. 2, 99. ß) Wenn ber mit quam etngc=
leitete ©ominalbcgriff au«geftploffen wirb unb
quam fi<p ber ©ebeutung B. sed non nähert, ta-
cita bona est semper mulier quam loquens
l’laut ; Claudii oratio fuit precibus quam iur-
gio similis J.iv. 8, 40, 2; ipsorum quam Hon-
nibalis interesse Liv 23, 43, 13. häufiger bei
Tac., miseratio quam invidia augebatur ann.
з, 17; tos obtestor ne memoriam nostri per
maerorem qu. laeti retineatis 5, 6. Oft Wirb
quam nitpt pinjugefügt bei amplius, plus, minus,
W. f.; bagegett fiept qu. autp natp fflörtern, wie
malo, praestat, atatuo, probo, ferner natp aequo
(ebenfo), supra (mepr), ultra (weitet), usque su-
perque (Hör.), contra, secus, alius, alitcr, alibi,
dissimilis, diversus; nihil aliud q.; autp natp
Saplbegriffcn, haud centesimam partem laudat
quam Plaut., vix dimidium quam quod accepe-
rat Liv. e) in btt Korrelation mit Seitbegriffen,
Wie postero die, postridie, pridie, saeculis mul-
tis ante, postdiem, septimo die als, natpbem;
Bgl. antequam, priusquam, postquam.
II) aujjet ber Korrelation, in ber (frage u. im Äu*>
ruf, bei adv., adj. u. verb. wie, wie fepr quam
multa! q. paucis! q. nihil praetermittis ! q valde
admurmurarint; q. cupiunt laudari! q. veilem
— me invitasses; q. sint morosi etc.; autp Wie
wenig, in ironiftper Siebe attende iam, quam
ego non defugiam etc.; vide q. sim in isto ge-
nere deus; q. par vestrum factum est (facto
ei), quod etc. [fo lange al«.
quam-diü, adv. 1) interr. wie lange? 2) relat.
quam-lYbet (-lübet), adv 1) *Wic beliebt. 2)
*tfo fepr autp, wenn aup notp fo.
quam-ob-rem, adv. 1) interr. warum? wes-
wegen? 2) relat. weswegen, weSpalb mul-
tae Bunt causae, q. cupio 2er.; illud est, q. haec
commemorarim; jur ©nfnüpfung eine* §anpt-
fape* unb be«palb, beäpalb.
quam-primum, adv. f. quam I) 1) a).
quam-quam, conjct. obgleitp, obfepott, Wie--
wopl. Wie frpr immer, worin jugleitp liegt,
bafe man bie SBirflicpleit eine« cingcräumten ®in=
berniffe* atterlenne; bap. in Haff, ©rofa m. in-
dic., m. conj. nut, wenn aud) opne quamquam
betfclbe ftepen würbe, bef. infolge eine* ü berge -
orbneten Konjunttiofape«, q. sint (mbglitpctweife)
in quibusdam malis, tarnen etc.; erant multi
qui, q. non ita rem se habere arbitrarentur,
tarnen — libenter id praedicarent; ita nobismet
ipsis accidit ut q. essent multo magis alia lu-
genda, tarnen hoc dolcremus; bei ®i(pt. u. fpöt.
©rofaifetn oft m. conj. 3n*bef. a) oft opne einen
9?a<pfap, jut ©eftpränfung ob. ©erieptigung be«
©orpergepenben, inbeffen, unb botp, jebotp,
fteiliw, jn>“t q. quid loquor? b ) opne eigene«
Serbum einem adj ob. partic. beigefügt, oft natpfl.
и. fpflt, in flaff. ©rofa nur Cic. fin. 6 §. 68 q.
expetenda. Sali. Jug. 48, 1. Liv. 4, 58, 1.
qnam-Tls, conjct. (eigtl. wie fepr — Wie bu WiHft)
682
quanam — quare.
brücft au«, bag man c« bcnt (Srmeffcn be« an«
bcnt überlägt, einen beliebig buben ®rab eine«
ftinberniffe« firfj ju beulen , wie f e^r aud),
wenn aud) nod) fo, Jo fegr autb, u nur in
tiefem Sinne obfdjou, obgleidj, bag. in Haff.
gJroja m. ennj., jebo<b idjoix b. Nep. u. Liv. bi«w.
tn. indic., häufiger b. Späteren u. Tilgten;; in«bej.
n) ohne Verbum m. adj. u, adv., in flaff. ißrofa
aber bem ffiefen bet ißartilcl entfpreebeub faft im«
mer mit pos., ni<bt sup., q. longi (wer »eig reif
lange) sermones, q. facunde Plaut., quivie, q.
indignus; q. multi; q. copiose ; q. infru censum
ingeniutnque Uor.\ q. vitiosissimus orator Cic.
de <>r. 3 §. 103. 6) bi«W. tn. einer anbem 5}orm
be« Berbum« veile oerbunben : quam velit sit
potens; quam voletis multi; facinus quam
vultis improbum; quam volent in conviviis
faceti; quam volent impudenter. c) quamvis
licet j. licet 3).
qitä-nain, adv. interr. ao benn? Liv. 6, 34, 7.
quandd, 1) adv. ju weither 3eit, »nun a) in-
terr. Wann? and) inbireft: non intellegitur, q.
obrepat seneetns- 6) indef. je, jemal« ne q.,
num q.; si q.; si q. unquam. 2) cotjct. a) tem«
poral, al«, ba, wann tum q.; ’ogne »erber«
gebenbe« tum. 6) laufat, »eil ja bod), »eil
nun einmal (». einem aOgemcin befannten unb
unbeftruteneu ®runbc, ben autb ber Hngerebete
al« foldben anerlennen mug; »gl. quoniam, quan-
doquidem) q. virtus est auectio aniini constana
Oie. Tusc. 1 §.34; q. per illam liefet SaJl. ; q.
id certum atque obstinatum est Liv. — quau*
documque (quando-cunque) , adv. (meift poet.)
1) relat. wann nur, fo oft nur, fo halb nur
*q. trahunt invisa negotia Romam; fq. fors
obtulerat; m. conj. b. Prop., Ourt. 2) indef ir =
gettb einmal, ju einer 3*it *<1- «nihi poenas
dabie ; in ber Imefi« * quando consmnet cum-
que Hör. — qnandöque, adv. 1) — quando-
cumque 1), q. oadem parte sol — deteccrit;
l Hör .) q. bonus dormitat Homerus; (Curt.) red-
diturue q. repetisset, q. (fall« etwa) adoleverit,
q. genitus erit; altertümlid) in laufalem Sinne
al« »erftärfteS quando 2) 6), ba ja, ba bod),
ba benn, ba einmal Liv. 8, 7, 15. 2)««=quan-
documque 2). 3) = et quando? unb Wann?
Hör. sat. 2, 6, 60. — quando-quYdem, conjct.
ba nun einmal [»erflärfte« quando],
qnanquani f. quamquam.
qtiuntlllus, adj. (Plaut.) [dem. ». quantua] wie
llcin, wie gering.
qiinntö f. quantua c). — qnantöpf rc (quantö
opere cigtl. mit wie vieler Arbeit) al« adv. mit
weltbcr Sorgfalt, in Wie b °^CTn ®rabe,
Wie jegr; getrennt quanto ae opere custodiant
Cie. n. d. 2 §. 126.
quautfiliis, adj. [dem. ». quantusj wie Hein?
wie gering? wie wenig? q- nobia videtur soll
quautulum iudicare poesumus; *quautulum sum-
mae; fquuntulo contenti esse deberent; fquan-
tulum militum. — quantütua-cumqnc (-cun-
que) wie Hein autb immer, fo wenig aud)
do hac mea, q. est, facultate; quantulumcum-
que dicebamua; au<b getrennt quantulum id cum-
que eat.
quantua, adj. [quam] pron. adj., 1) relat., a)
.wie gtog, wie lauge ohne Korrelation j u tan-
tus; in ber Äonelation ju tantua oft burib al«,
Wie ju fiberfefen exercitum et pecuniam, q.
vellent; q. non unquam antea, exercitus venxt ,
tan tarn multitndinem interfecerunt, q. foit di«
apatium al« bie Sänge be« Jage« cS erlaubte;
m. sup. bei Oie. m. Oorbcrgcbenbem tantua : tants
est inter eoa, quanta maxima potest esse, mo-
rum atudiorumque diatantia Cic. Lael. §. 74:
q. maxima celeritate poterat Liv. 42, 16, 1;
tribuaa ei, quantum amplisaimum potes Pli *
ep. 2, 13, 10; (fett.) quanta maxime poterat n
Liv. 9, 10, 10; quantua quantua fo grog and
immer Ter.-, qualis quantuaque Polyphemu-
— claudit etc. (Jntbef. a) subst. « quantum
wie »iel, m. gen. agri, temporia, loci, animi
fopiel autb immer, *fq. ad alqm, ad alqd
foweit jmb. ob. etw. betrifft; *q erat ;wa« wärt
e« ®roge« =■= für eine Äleinigleit), ut; autb t*
wieweit, foniel al«, inwiefern tantum noee-
batur, q. cfficere poterant; q. per commodmn
rei publicae fieri posaet; q. fieri poteat; q. (tu
poterat ju »erbinben) maxime accelerare pote-
rat fo ftbneB er lonnte; q. maxima voce potuit
Liv- 7, 9, 8; *non poaaia oculo q. contendere
Lynceus; *fin quantum; non tantum q.; *nec
tantum Veneris q. studiosa culinae; immane
q. f. immania 1); ft. quanto b. comp, in ber Äor
rclation mit eo, je — befto, q. longius procede-
ret, eo Liv. ; ft. quanto magia in bet Äorrelatisi
mit tanto Liv. 32, 6, 2; ohne Korrelation dir.
44, 36; «— quam primum fobalb al« scribe,
q. poteB. ß) gm. pret. qnantl um toie »iel,
wie teuer, wie b°<b, aud) quauti quanti fo
bodf) e« autb fei; eHipt. quanti verbu illa (*t.
facienda sunt) Cic. off. 8 §. 70; pereontor, q.
olus ac far Hör. y) abl. quantö um Wie »iel,
b. comp. u. fomparatioen Begriffen, quanto —
tanto je — bego; ellipt. *quanto quiaque sibi
plura negaverit, ab aia plura (= tanto pl.)
feret; ( Tac .) quanto m. pos. u. folg, tanto m.
comp. 2) interr. u. auSrufenb, wie grog quan-
tuni frumenti? scia, quanti te faciam; quanto
baec diasimulari praestet? subst. pl. n. victa-
tenuis quae quantaque (Wcldjen u. wie bebra
tenben ®ewinn) Becum afferat Hör. sat. 2, 20, 70.
qnantus-cumque (-cunque) fo grogautbimmer,
fo »iel autb immer bona q. erant; quantum-
cumque possum ; quantuxueumque itineris equi-
tatu efticere poterat; aud) fo unbcbeutrnb
nur immer quantaecumque, de Romanis tarnen
victoriae partae; q. num ad iudicandum wie
wenig itb autb jum Urteilen geeignet bin; quae
(oratio et facultas) q. in me est; opne Serbum
unum q. gaudium Liv.
qiiantiis-nbet, adj. fo grog er nur fei, be«
liebig grog magnitudo Liv.
qnantusvis, adj. [q. u. volo] fo grog ob. fo »iel
wie bu willft, notb fo grog, beliebig grog,
»iel videtur esse quantivis pretii Ter.-, copiae:
q. classi »atis; n. a ) subst. liuic des q. Plaut. ,
q. toUe Hör. b) fadv. gar fegr, febr q. f»-
cundus. e) conjct. fo fegt autb, »bne Bcrbuiu
ille catus q. rusticus Hör.
quä-prepter, adv. interr. warum? we«balb?
Ter.\ junt Slnlnüpfen eine« lonfetutioen ^vau»t
jage«, beSwegen, beSgalb Ter. öfter b. Cic
quftquS, adv. \abl. sing. f. ». quisquis] Wo nur,
wobin nur Plaut., Suet,
quä-re, adv. 1) woburtb, interr., quid si nunc
tute fortun&tus fias? quare? Ter.; multas res
addidit, q. luxuria reprimeretur; permulta sunt,
683
quartadecumani — que.
quae dici posaunt, q. intellegatur; accendis, q.
cupiam Hör. 8) aus Welchem ©runbe, wa =
ium, itUerr. q. negasti? utendum est excuea-
tione, q. id necoase fuerit; (Hör.) nunc accipe.
q. etc, ; jum Slnlnüpfen eines lonfelutiden ®aupt=
fapeS, baher, barum, beShalb, beSmegen,
wegen biefeS UmftanbcS.
quartSdecüm&ni, ürum, m [quartus decimus]
bie Solbaten bei dierxehnten fiegion Tac.
quartinug, ad), [quartus] jum Bierten gef)ö =
rtg o) febria q. diertägige, aud) als sühnt, quar-
täna, ae, f. b) -tänl, drum, m. bie Solbaten
ber tierten fiegion. — qunrtürius, ii, m.
[quartus] baS SSicrtel eine« 501a&e$, bef. eine*
sextarius Cuartier, 9Rä|chen. — quartus,
adj. [quattuor] bet di eite ad quartam iaceo
sc. horam Hör. Jgicrd. als adv. quartum u.
*t-to, »um oieitenmate. — qiiartus-däcl-
inus, adj. [quattuordecim] bei dierjehnte.
quS-sl, adv. 1) in fjdpotfjetiidjen '-Bergte ichutigS'-
fäpen, mie Wenn, als ob, gleichwie o) gew.
forrejponbietenb mit sic, ita, perinde, pro-
inde, idem, (Flaut.) tarn — qu., fit idem
quasi natua non eaaet omnino; q. aua res et
honoa agatur, ita etc.; quaa (Graeeas literaa)
sic aride arripuit, q. diuturnam sitim explere
cupiens; autti (Ter.) assimulabo q. nunc exeam.
b) ohne SergleicfpmgSpartilel, quid ego bis testi-
bus utor, q. res dubia sit aut obscura; (Flaut)
quasi si; auep m. partic. hostes maximo clamore
insecuti, q. partä, iam atque exploratA victoriä ;
inSbef. quasi, q. vero, proinde q. eintnenbenb,
berichtigenb, meift ironifch: geinbe als wenn,
.als ob, bas Hingt geiabc fo, als ob me-
dico tria mila iugerum (dedisti), q. tu sanas-
set; q. vero mali atque scelesti tantummodo
in urbe et non per totarn Italiam sint.
2) in ^eiglei^ungSfäpen bei Angabe bcS ga I ti =
fthen, gleidjloie, Wie, fl. ut ob. quemadmodum,
q. cochleae in occulto latent, item parasit i la-
tent Plaut.; quo (= ut eo) utarnur q. equis
temptatis, sic amicitia ipsa; q. poma ex arbo-
■ribus, cruda si sint, fix ovelluutur, sic etc. 3)
burdj Sertürjung beS S3ergleichung8fabe8 ohne
eignes Serbum jut SJiitbcnnig ob. ©utfequibigung
eines bilblichcn ob. fü^neten ÄuSbtudS, auch oer=
bunben mit quidam: omnes artes quae ad hu-
manitatem pertinent, habeilt quoddam com-
mune yinculum et q. cognatione quadam inter
se continentur; Herodotus q. sedatus amnis
fluit; q. pollui credebant cousulatum; artium
onmiurn laudatarum procreatricem quandam et
q. parentem (philosophiam); sine quodam af-
flatu q. furoris; q. quidam omatu» vitae, tern-
per&ntia et modeatia. 4) o. einer Sntläberung
an ein quantitatides SerhältniS, faft, beinahe
debet q. quudraginta minas, nua q aetas erat
Plaut.; q. talenta ad quindecim Ter.; praesi-
dium q. duum milium peditum Sali. ; q. in ex-
trema pagina Cic.
quSsilluni, i, ». ob. -US, i, m. [dem. b. qualum
ob. -usl baS Spiitnlörbchcn.
quassitio, önis, f. [quasso] ((eit.) baS heftige
Sd)üttetn eapitum Lio. — quasso, t. [intens,
b quatio] 1) träne, oft u. heftig fchütteln,
fehlagen, erfchüttem ‘hastam; »raniurn super
tempora; ftecta; *frequens tussis me; *caput
(als Reichen unterbrächen .ßomeS). 3n8hcf. fchüt--
telnb) befdjäbigen, jcrfchlagen, jerjehmet»
tern, naves quassatae leef geworbene; ‘claesis
quassata ventis; quassata muri bic Srejdjcit Liv. ;
tp. jertütten quasBata res publica. 2) intrans.
fi<h fchütteln, raffeln, ftappern siliquä
quassante (toegen ihrer Irodenljeit) Verq. georg.
X, 74. — qnassu, abl. m. [quatio] burch Sdjüt»
teln Pacuvius b. Cic. Tuec. 2 §. 50. — quas-
sus, adj. [quatio] jitternb fvox. — quätS-
faclo. 3. [quatio u. facio] tp. erfchüttem Cic.
ep. ad Brut. 1, 10, 4.
quä-teims, adv. 1) bis mie weit, mie Weit q.
progredi debeat; q. tuto possent; ut nulla in
re statuere possimus quatenus; d. ber 8£ü, mie
lange. 2) tp. a) infofern als, in mie fern.
V) ’ftpeil, ba einmal.
quXtSr , adv. fquattuor| di er mal; *q. deni
uierjig; fpridgw. *ter et q. , *terque quater-
quo immer mieber, öfter, auch 1efjt terque
q. beati. — quäterni, ae, a, adj. [quattuor]
je diet.
quatio, — quassnm, 3. (feit, in Haff, ißrofa). 1)
fchütteln, erfchüttem, auch f<hlafl*n, fto&en,
jagen, treiben, ftampfen, erfchüttem caput
Liv.; *iugum (d. $ferbcn); *alaB, ‘penuas, *ven-
tus aquas; ’silras quatiente (burebfaufte) vento;
♦bastam fehwingen; ’verbera => flagella; fcli-
peos, acuta haatis ; fmanibus catenas; *Olym-
pum gravi curru; ’feneatra» merfen an ic. ; *un-
gula eampum; *pede torrafu-; alqm fora» Tier.;
* prae se dot fieh bertreiben. &ieto. fchüttelnb
befchäbigen, jerfchlagen, jerfchmettern
muros anetibus, *turres ; olla quassa jcrbroche=
itet Plaut. ; naves quassae led geworbene ; *myr-
rha quassa jertiebeu; ’quaseae face» Stüdchcu
ftienholj 2) tp. a) heftig beroegen, erfchüt =
tern, aus ber gaffung bringen, rüljten
aegritudine quatitur; * meutern sacerdotmn
burchjuden; *non ego te invitnm reijen (in S8e=
jug auf Vlpoll) ; »populum (baS 8»ctchfeü beS
SolfeS) risu b. i. bem Soll jum ©elächter bie»
nen; *alqm mente solida (— cxcutere m. s.),
fquatiebatur his segne ingenium, ut etc. b)
quälen, plagen, heimfuchtn; ertauben *op-
pida bello, ‘horror membra; +Meuapios et Mo-
rinos et extrema Galliarum; *anhelitus creber
artus; *equam cursu; fsues erftiden.
quattuor (quatuor), adj. dier.
quattuor-dci'lni, adj. dter jcljn sedere in q. etc.
f. ordo 1) a).
quattuorrlrätus, us, ni [quattuorviri] baS ® ier-
herrenamt Asm. Poll, in Cic. /am. 10, 32, 2.
— qimttuor-vTrl, "rum, m. $iermättner, eine
Sommiffion d. dier SRännerit jur ®eforgung itgcnb
einer öffcntliehen Hngetegcnheit, inSbef. in ben
Ütunicipien u. Solonicen, bie DrtSdorfteher.
que, cunjct., einem Jöorte enilitifd) angehängt,
felbft ijlräpofitioucn, jeboch mit iKücffidjt auf ben
SBohlflang u. bequemere SluSfprache; bei Cicero:
inque, deque, exque; bei Liv. au© perque, pro-
que, interque, transque. häufiger fo. Wenn bie
ißräpof. f©on boraufging. Sonft wirb que meift
an baS regierte SBort anachäiigt: de meqae, de
provinciaque , a discendoque, per vimque, ab
iisque, in Hispaniamque, in araque, ob casque
res, sub occasumque, reque de publica, de in-
dustriaque, ad mediocritatemque ; aud) erft bem
^weiten SB orte angehängt, wenn bieS mit bem dors
hergehettben d inen begriff bilbet ea reque; tot
tarn variisque virtutibus Cic. Tuec. 4 §. 83. 5
684
queis —
§. 72; b. 3>i(fitem oft mit gr öfterer greibeit Ber-
ieft!; 1) Bcrbinbet Segriffc u. ©cbaitten, Bott bencit
ber j weite alb mit bem erfien jujammcngefiörenb,
alö ein Slnfiang, eine ©rgdnjung ob. 6c Weiterung
be* erften bejeicfiitet werben foB, unb, senatus
populusque Romanus; se suaque; potestas vi-
tae necisque; iure legibusque ac moribue ; bafi.
unb jugleiifi, unb babei, unb fifilicftliifi
vinoque ot epulis gravis et semisomnus in cu-
biculum fertur; Dataphernen — Tine tum Ale-
jtanrlro seque dedunt Curt.; amfi unb fofort,
unb balb barauf, bef. b. Curt. 3t*bef. $u»
gleid) oennäge be* 3ffig. u. 3nfialt« ber Säfte tm
Scutfifien gu überfeften <i) unb überhaupt (bei
Stntnüpfuiig beb SlBgcmciucn an SpeaeBf*) Iovi
disque ago gratiaa Plaut.; lovern (leosque im-
mortales se precari; a Thracibus barbariaque
auxiüis; rei frumentariao commeatusque eausä;
in Omnibus psgis partibusque (civitatum); in*»
bef. beim Übergang innerhalb eine« u. bcbfclbeu
Seile« bet Siebe, unb fo, unb baju, übet»
fiaupt; auifi unb fogar, unb am (tnbe ludi-
brioque erant minae tnbuni; vincebatque auxilio
loci paucitas. b ) unb fomit, unb bafier fu-
gere perseveravit auxilioque tempestatis ex con-
spectu abiit; qui (duces) una cum Q. Sertorio
onines annos fuerant Biuumamque scientiam
rei militaris habere existimabantur. c) unb
jwar, unb inbbefonberc scribas saepissime
maximeque, quid etc.; vectoriis gravibusque
navigii»; multis gravibusque vulneribus; mul-
tum in imperiis magnisque versatus; bab. oft
auifi ejplitatio u. burrt) nämlilfi, ba* beifit ;u
überfeften, namentlitb wenn ©oecieBt* au äflge»
meine« angeliifipft Wirb ad Ehenum finesqne
Germanorum; omnia exempla cruciatusque ;
lnrimos circnm se ambactos clientesque ha-
et; cum pater vultusque et os eius spectaculo
esset; morbum bilemquo Hör. d) Sntgegenge-
feftte* alb ©rgcbni* u. golge anfttüpfeno, unb
bagegen, unb oielmcbr, aber, fonbern ut
nullo egent suaque omnia in se ipso posita
iudicet; non nobis solum nati sumus ortusque
nostri partem patria vindicat; ne animo defi-
ciant quaeque (— utque quae) usui ad defen-
dendum oppidum sint, parent; neque in terris
morubor longius invidi&que maior etc. Hör.;
auch unb babei, unb glciifiwofil Hör. sat. 2,
4, 76 f. e) &finliifie* anfnüpfenb, auifi, tnglei»
(fielt Trebatioque mandavi; virginesque Vesta-
les legit ; portoriisque et tributo plebes libe-
rata. f) Serfifiiebenartige« anfnüpfenb, in an»
beren gälten, bfjiefientlidj, ober deni duo-
denique Cars. b. G. 5, 14, 4; res cunctas —
celebrat obscuratque Sali. ; senatus consulta,
quae — supprimebantur vitiabanturque ; aliquot
— iuvenes caesi captique IAv. ; aut — praeci-
pitaro iubent subiectisque urere flammis Verg.
g) ba* ©efagte jufammenfaffenb, turj totumqiie
hoc leve est.
2) que — que fowofil — al« auefi, teil? —
teil«, in einem hoppelten SRelatiofaft ob. in ©er»
binbung jweier ffißrtcr, B. benen ba* trfte ein
pro«, tft (nilfit b. die. u. Cars) quique Komae
quique in exercitu erant JAv.; seque remque
publicum curabant Sali. Vtucfi ba* lorrelatibe
que — et ift itnflaffiftfi; et — que fefir feiten
qnels f. 2. qui. [unb nilfit überafl fiefier.
qn£m-ad-m5dnm, ade. 1) interr. in biretter Stage,
querulus.
auf weltfic SBeife? wieV 2) relat. wie, fo
wie, bef. torrefponb. mit sic, ita, item, eodem
modo; adaeque hin.
queo, Ivi ob. ii, Ttum, 4. (fut. quibo Plaut.; bei
einem inf. pass, borfl. auifi pass quitur, qui tu»
imjtanbe, fäfiig, geeignet fein (in ben mei
ften gönnen be« jprae«. faft nur mit Slegatios
Berbunben) barbari quidam et immunes ferro
decertare acerrime possunt (wiffen), aegrotare
viriliter non queunt; maritimus ille et naralii
hostis ante adesse potest quam quisqu&m ven-
turum esse suspicari queat; sine lacrimis non
queo dicere; quantas, vix queo dicere; si ha-
bere se putant, quod ofBciose queant dicere
Oie. Lad. §. 71; sed tarnen hoc q. dicere Ck.
Cat. m. §. 32; 'Liber, über sum’, die age:
Non quis ba* fannft bu nilfit Bon bir fagen Hör.
sat. 2, 7, 92.
qnorcetnm, i, n. [quercus] Silfienwalb. —
t querceus, adj. [quercus] o o n 6 i (fi e n , © i cfi e n = ,
corona ©itfienfranj — quercus, us, f. Sitte,
meton. ‘©iifictilrani civilis.
quSrela (querella), ae, f. fqueror] 1) ‘Klage
(in SBorten u. al* bloftet ®u*bru<fi bc* ©efüfilf
maestis implere iuga q. ; nostri memorem se-
pulchro scalpe q. |iierB. »ftlagelaut ber lierr,
©irren ber Sögel. 2) ©efdünerbe epistnli
plena querelarum ; cum (über) Deiotaro ; quere-
las apud alqm habere (füfiren) de alqo; iustam
q. hab ere, quod etc.; de iniuriis; temporun
(feit.) geriifitlicfic Ittage mens est in qaereli*
Plaut.; (feit ) meton. tfötpetlidje ©efifimerbe,
Übelbefinben corpusculi tui et tuorum.
querlbumlus, adj. [queror] (fett.) ttagenb toi.
qufrYmönlu, ae, f. fqueror] Klage — * Se
f (firn erbe (um Stbfiilfe ob. Sftetfit au begrfitra
Galiici tumultus acceptaeque cladis übeT K :
nullam unquam inter eos intercessisse q. ; Ko-
mae q. de tuis iniuriis habebantur; norun
querimoniae genus; sustinere huius unius cri-
minis q.; ‘Klage al« ?lu*brud be* Sifimcrjc* ob
Unmut«, amfi pl. malae, tristes, bef. um Set
porbene, bafi. *al« 3nfialt ber Stegie. — qnfirl»
tor, dtp. 1. [intens. B. queror] fieftia Magen
Tac. |©i(fien».
tqnernen», ‘•ntts, adj. [quercusl Bon ©itfitn.
quSror, questus sum, dep. 3. 1) Magen a) über
etw. jammern, wefiflagen suum fatum; •for
tunam suam; amfi Magenb anftimmeu, bö
reu laffen, etwäfinen, Magen ’motura verb»
siüces; ‘nuliae dulce aves; ‘flebile nescio quid
lyra; ‘Aeoüis fidibus de puellis; annonam pri-
mo, postremo famem Lin. ; ‘girren, *frtt=
ftfien, ‘winfeln. b) fiifi beMagen, befifiwe»
ren iniurias, omnia; m. aec. c. inf ; m. quod;
de iniuriis; de Milone per vim expulso barübet
baft tc.; cum (bei, Bor) alqo, cum deo; ‘super
hoc (writer barüber) quod; (fpät) aleui de iniu-
ria; ‘Oceano furta mariti; (Bor», natfifl., fpdt
apud alqm; (feit.) haec pro re publica im Staat*’
intereffc; geri(fitli(fi Magen de proconsulsto
alcis Plin. ep.; al* Sefdjwetbt Borbringen
multa de mea sententia Caesar Cie. fam. t,
9, 16.
qncrquötüUnus, adj fquerquetum =• qnarce-
tum] jum ffiitfienwalb gefiörig, ©itfitn
walb», mons alteT Jlame bc* Caelius mons in
SRom Tac. '
(jutrölus, adj. [queror] 1) gern u. oft Magenb
questio — quia.
685
*senex; fcalamitas q. est ; -(■ Libelli rnaticorum.
2) *fläglid) tbnenb, Slagetäne pären la\--
fcnb cicada, tibia, tuba, nidua volucrum, vox,
*fnatrenb fores.
qucalYo, önia, f. [queror] (feit.) als rpet. t. t. bie
Stage in questionibna Oie. Brut. §. 142; aut
a. est aliqua exclamatio vel admirationia Tel
queationia or. §. 135. — quextus, na, m. f que-
ror] fitage (meiß burd) ©efdjrei u. nnartifulierte
Xäne', SBeptlage qui q., qui maaror; »talea
effundit pectore q. ; *0. bet Kaiptigafl u. anbe=
ren tieren.
1 qui, a) pron. interr. f. 1. qnia. b) pron. in-
def. f. 2. quia, 8. qui 8). c) adv. u. interr., f.
8. qui.
*. qui, qnae, quöd (alte gornten gen. quoiua
ft cuiub, dat. quoi fl. cui Plaut., abl. qui;
pl. *queis, [Soll.. Gurt., Hör.] quia ft. quibua),
pron. relat. bet, bie, baS, meldet, welcpe,
roelcpeS (maS:; aud) fobiel als, toie oiel na-
Tea, quaa ubique posaunt; cohortea quasdain,
quod inatar legionis videretur; inäbef. a) subst.
». quod m. gen. part. joBiel DOit, an q. fru-
menti; q. operae; q. eiua (n.) sine bello posaet
Liv., primorea, id maxirne, q. Caeaonia aoda-
lium luit Liv. 3, 14, 3; (feit.) n. pl. quaa —
muri Liv. 10, 41, 14; abl. sing. n. quo b. comp.
um, wie, je. b) qui rietet ftdj im ©enus u.
Kumerus nnef) feinem SejitpungSrcort, wenn bet
Begriff beS leiteten erft burd) ben fRclatiofap gc=
pärig benimmt wirb, pingegen nad) feinem Ißrä.
bifat, wenn bet fRelatiojap bl. eint beiläufige, aU
tenfaffS and) entbehrlidje ©rläuterung enthält, flu-
men, quod appellatur Tameais; geuua radicia,
quod appellatur chara; eat genua quoddam ho-
minum, quod Helotea Tocatur; bag. Thebaa,
ipaae, quod Boeotiae eaput eat. c) baS 8e=
»iepungSwott witb jut §cr&ot§ebung in ben 9te=
lattBfap bejogen, cum eaaent in quibua demon-
atravi anguatiia — in iis a., in quibua eoa eaae
demonatmvi; and) baä Attribut beS löeriepungS'
Wortes : palua, quaa perpetua intercedebat für
p. perpetua, quaa i. ; ex duobua contrariia ge-
neribua quaa superiore bello cum Sertorio ate-
terant civitatea ft. ex d. c. g. civitatum quaa
etc. d) baS BejiepungSWort Witb aus 9tfidfid)t
auf filartieit befonbetS Bon terminen, ©efepen,
Örtern u. bgl. oft Wieberfjolt itinera duo, qui-
bua itineribua etc.; diem dicunt, qua die etc.;
tabulae repertae eunt literia Graecis confectae
et ad Caeaarem relatae, quibua in tabulia etc.
e) oft ftefjt baS n. quod mit folgenber ©pejegefe,
quod ubi Craaaua animadyertit, auaa copiae non
facile diduci; quod cum audiriaaet aduleacena
filiua, negotium exhiberi patri etc. ©benfo quo
(«.) nihil turpiua phyaico, quam fieri quiequam
eine cauaa dicere Cic. fin. 1 §. 19. f) baS pron.
relat. beliebt fi<p biSw. nicpt auf ein einjelneS
Konten, fonbent auf ein Körnen mit einem eine
Umftpteibung entpaltenben ßielatiofap, proximi
sunt Germania, qui trana Rhenum incolunt,
quibuacum continenter bellum gerunt (wo fiep
quibusenm nidjt bl. auf Germania, fonbent auf
Germania qui t. Rh. i. = Germania trans Rh.
incolentibua bejiept). g) oft ijl bei Kelatiofäpen
ein pron. demonstr. ju ergänjen, nicpt feiten fällt
aber aud) b. pron. relat. weg bei einem jWriten
Ketatiofap u. ift in erforberlicpem ÄafuS bei bem=
felben pinjujuBenfen in quo tan tum atudium
fuiaae dicitur ut — cumque ita balbua eaaet
ft. quique cum etc.; quibua populus Rom. igno-
viaaet neque (ft. et quoa neque) in proTinciam
redegieaet neque (ft. neque quibua) Stipendium
impoauiaaet; quoa Volux adduxerat neque —
affuerant ft. quique non aff.; mancipium, quo
et omnea utimur et non praebetur a populo.
3Jtit noep größerer greipeit: quem et ipso saepe
vidi et id (ft. et de quo id) dicam quod Oie.
Tuec. 2 §. 61. h) faBoetbinbenb Bertritt baS pron.
relat. oft nad) bem $fpg. bie Stelle beS pron. de-
monstr. u. befonbeter Ronjunftionen, fo baß es
=> et ia, is autem, ia igitur, ia enim etc. So
aud) in quibua (n.) unb babei Oie. de or. 1 §. 91.
93; cui — parem? 'aipl ein ©benbilb beSfelben’
Hör. carm. 1, 24, 6 f. ») ber conj. ftept in ob!i =
quen,lonfeIutioen, finalen, tau falen, fon-
jeffioen Kelatiofapen, naep dignus, indignus,
aptua, idoneua; conj. n. indic. natp sunt, inve-
niuntur, reperiuntur qui etc., aud) conj. in be =
fipräntenben fRelatiofäpen -= fooiel, injo=
weit quod sciam, quoa quidem ego audivorun,
cognoTerim, invenerim, legerim; bet indic je=
bod), wenn baS ifftäbtlat attinet ob. eine gotm
Bon poaae ob. eaae ift. k) mittels attraftion quo
(ft. quorum) in numero; quam (ft. cuiua rei) ai-
militudinem videmus in beatiia; ia quo nomine
Oie. Verr. 3 §. 177; Sulmonensea, quod [ft. quo-
rum] oppidum — abeat Caes. b. c. 1, 18, 1;
cohortea in acie LXXV conatitutas habebat,
quae aununa erat milium XXII b. c. 3, 89, 2.
1) biSw., Wenn leine $ärte u. Unbeutlicpleit ent=
fiept, oertritt baS blope ». eines cas. obl. bie
Stelle eines cas. obl. B. rea, ex quibua ft. ex q.
rebua Cic. off. 2 §. 14; quibua expoaitia fin. 5
§. 88; m) abl. qui m. praep. cum ft. cum quo
(m.) niept nur in Sejug auf eine allgemeine ob.
unbeftimmt gebaipte ffJerfon, fonbetu aud) eine
einjelne u. beftimmte; ft. quacum Plaut. Trin.
prol. v. 16. F 'erg. Acn. 11, 822; ß. quibuacum
Plaut. Capt. 6, 4, 6. n) biSw. qui ß. beS be--
ftimmteren uter.
3. qni [eigtl. alter abl, Wie in quicum] 1) adv.
relat. Wobttrip, WoBoti qui efferretur, vix re-
liquit; habere, qui trad&m, qui utar; oft Com.,
multa concummt, qui coniecturam hanc facio.
2) adv. interr., a) in birelter grage, Wie? in
wiefern? watum? mit fo benn? haec qui
tibi incidit suapicio? Ter.-, qui fit ut Hör.; qni
otest eaae in eiusmodi trunco aapientia? noa
eum nisi sempitemum intellegere qui poaau-
mus? 6) in inbit. grage, nec qui hoc mihi
eveniat , acio Ter.; neque — ridere , qui con-
veniat etc.; (Plaut.) Wie potp, wie teuer, c)
jum WuSbrud beS SBunfcpeS, wie boip, wenn
bod) qui illum dii omnes perduint! Ter.; etlipt.
qui illi dii irati (sc. Bint)! Oie. Att. 4, 7, 1. 3)
als abl. beS pron. indef. auf irgenb eineSJeife,
fo ob. fo, adeon’ me esse fungum, ut qui xlli
crederem? Plaut.; bef. nad) hercle, pol, edepol.
qulit, conjet. weit, jut Angabe einet B. bem 9ie=
benben felbß etlannten u. für mapt gepattenen
Urfaipe ob. eines folcpeit SeroeggrunbeS, oft in
iöejug auf ein ideo, iacirco, propterea; non q.,
non q. non — aed q. ob. bl. aed im Katpfap in
bet Siegel m. indic., im Sorberfap teils m. indic.
teils m. coi\j., je naepbem bet als unßattpaft be=
jeidjnete ©runb entfipieben ob. nur oermutungS=
weife als foltper angegeben werben joB maiorea
686
quicumque — qnidem.
nostri in dominum de servo quaeri noluerunt, geben Will quidam Laphvstius Nep. 3näbei
non q. non posaet verum inveniri, aed quod vi- mitb qnidam oft m. adj. u. subst Bcrbnnben fl)
debatur etc,; quo quidem etiam magis sum — wenn bet SRebenbe einen ©egenflanb nur annäbe
exercituu, non q. multis debeo — aed q. aaepe rungSwetfe bezeichnen »in, bat). — ungefähr,
concurrunt. etc.; ad urbem Scipioni maiore re- eine Vt r t Bon, fo ein, gewiffermafjen, t d>
sistitur vi, non q. plus animi victis est, sed me- möchte fugen est aermo ille nobia a tali q
lius muri — arcent Liv. 10, 41, 12; quianam ductus exordio; munere q. necesaitatia et gravi
f. nam 2); quiane f. 2. ne UI) 8); q. enim opere perfungimur; bah- auch jur ®!tlberung
toeit ja Ter. bilblidjer ob. bidjteTifdiei ob. bhperbolifchrr «u4
qui-cuiuqne (quicunque), quaec , quodc. (abjeltiD. brüdc natura et q. generosa virtua; perpetna
u. fubjtantiB.) 1) »er, »aä auch nur immer, q. felicitate (bie eigtl. nur ben ©öttern jufommti
in flaff. ifjroja immer rctatiB mit Serbunt, ba®, usua eatHortenaiuB; ft) Berbunben m. quasi, tam-
»ie bei anbern BeroUgetneinernben relatioü quam, velut. um einen SBegriff fo ju oerjiärfen,
fcf)en SBörtern, im indic. fteljt, quicumque ia eat baf} ber ^öcfjfte, in ©tenzen, bie man gar nicht
»er cS aud) fei; quac. potui ratione; m. partic. beftimmen mag, ftd) au8bef)nenbe ©rab gebadjt
ARcaniua, ubicumque et quac. matre genilua »erben foH, ganz, Botltommen, wahrhaft,
Liv.; auch ßffrennt cum quibus erat cumque; atifjerotben t lid) , förmlich natura excol-
quaeque ibi cumque navea — decesserunt. 3{: sum q. gennit; incredibilis q. ingenii magni-
bod) ftnbet ftd) auch ber conj. nicht nur in abs tudo; dulcedo q. gloriae; meus q. amor glo-
hängiger SRebe, bei rein fubjeftiBer Raffung ober riae; novo q. terrore ac inetu; qni virtutem
bem äuSbrud be® Sunfchc®, fonbern auch wenn duram et quasi ferream esse q. (förmlich eifern)
im Welatiofafc bie Sieberholung ber §anblung volunt Oie. Lad. §. 48, c) — certus quidam
angebeutet »erben jofl, Mitbridati rex permisit, ein befümmter ut histrioni actio, saitatori mo-
ut, quodc. vellet, liceret impune facere; sub- tus non quivis sod certus quidam est datus,
legit quodc. iaceret inutile quodque posset co- sic vita agenda est certo genere qnodam, noo
nantes offendere llor. sat. 2, 8, 2; tibi di, q. quolibet; ludendi etiam eat q. modus retinendu.» ;
preceris, commoda dent Hör. eat- 2,8, 75; quam haec et agenda sunt ab oratore et dicenda q
se cumque in partem dedisset Cie. de or. 3 modo nach gewiffen, beftimmten fHHftifchen ®c
§. 60; quemc. lictor iussu consnlis prendisset, tri- (eben, nicht form= u. gefc^Io®; vereor ne fingi
bunus mitti iubebat Liv ; bag. geht aud) felbji videantur haec, ut dicantur a me q. modo nicht
in abhängiger SRebe bei quieuinque ber indic., in= Wie ber 3ufaH r® fügt, fonbern bewufjt, bcabfich
fofern e® mit feinem Serbum Umfchreibung <ine® tigt, in einer geiftreichen gorm ; accurata et facta,
Begriffe® hübet duo Platonis praecepta teneant, facta et polita q. modo oratio, d) pt. o. quam
>mum, ut utilitatem civium sic tueantur, ut, q. titatiser Uubefiimmthcit, einige, etliche dies,
ngunt alle ihre fjanblun(jen), ad eam refe- captivi, adulescentes, quibusdam de causis.
raut Cic. off. 1 §. 85; auch mtt tjufammenjichung quidam — alii; subst m. gen., Liv., Tac.
j»eier Sähe in öitten qui q. de causa vonerunt quidem, ade. hebt ba® Borhergehcnbe Sort her
= qui veuerunt, quac. de causa venerunt; Bor u. ift entweber nur burd) härtere Betonung
quae sanori poterunt, q. ratione sanabo => quac. be® betreffenben Sorte® anjubeuten ob. nach ber.
ratione sanare potoro, sanabo; *t(aud) bi®». 8jhß auöjubrficfen burd) ge»ifj, fichet, aller
Liv.) jebet mögliche cuicumque nobili debitoB bing®, ia boch, ja perfectä q. sapientiA «i-
honores; quoc. gladiatorio munere prolapsos; mus; ista q. vis est; qui q. er, ber, ber ja; uti
tetigit quosc. colores; (Liv.) tendunt in quemc. nam q. (ja wenn boch uur) istud evenisset; ge^
casum; im n. sing, »ie Biel nur ohne u. m. rabe ld q terrebat; quae q. res (aber gerate
gen.part. q. adversi inciderit, q. roboris fue- biefer Umjtanb) — saluti fuit; cum q. — for-
mt Liv.; *q. est lucri; *q. hoc regni bie® ganje tissimo pugnaret; ttenigften®, freilich, *»ot,
Seich; nt. Imefi® cum quibus erat cumque Ter.; nämlich quod nos q. incundissimum aroitrs-
qua re cumque possemus; quaeque (=»et quae) inur; illura q. negaturum; ludo et ioco nti iDo
ibi cumque naves — decesserunt Caes. ft. c. 3, q. licet, sed etc.; vita q. talis fuit. Oft bei
112, 3 2) »ie auch immer befchaffen Cic. (Einführung einer h'ftorifchen Serfönlichfeit all
p. Sab. Post. §. 21. «uftorität für bie SRid)tigleit einer Behauptung
qui-däm, qimeduiu, qulddam (subst.) ob. quod- Wa® ben ic. betrifft, ja boch Alcidamus q,
dam (adj.), pron. tndef. ein gereifter (bezeichnet (ia 91. ober hat boch W.) — scripsit etiam laa-
etnen ©egenftanb im allgemeinen, beffen nähere dationem mortis; ad omnem rationem Teucri
Se|d)affcnf)cit ber fRcbcube angeben fännte, aber vox accommodari potest etc. 8oc rotes q. cum
au® irgenb einem ©runbe nicht angeben »iH; quod rogaretur etc.; Aristoteles q. ait etc.; auch
quidam facit (womit ber furd)tfani thuenbe Sflaoe fdjeinbar abBerfatio, aber forsitan in suscipiends
feinen fjerrn bezeichnet) Ter. Eun. 3, 2, SO; ita causa temere impulsus adulescentia fecerim:
q. (»ahrf^tinlich ein angefehener noch lebenber quoniam q semel snscepi etc. 3n®bef. a) qui
greunb be® $ompfju8) agebat Oie. p. Lig. § 21; dem certe fo baft q. an ein einzelne® Sott i»
quoniam itn tulit casus infestus, ut (Sulla) — Sähe fid) anfdilicfjt, certe bagegen auf ben gas
haberet quosdam (b. bem flntläger u. feiner '#at= ztn ®ah P«h belicht u. bie ©creifeheit be® 3«
tei) quorum animos — posset Oie. p. Süll. 1; h°üö bezeichnet nuic q. certe vitarn tuara com-
si q. homines pationtius eorum potentiam ferre mittis; fo aud) et — q., non — q., bi®», jeboct
potuerint (»o ®ic. feine belanntcn ©egner Bet= auch freier et q., non q 6) gern fchlitßt fi<h p.
äd)tlid| nicht näher bezeichnet) Oie. fam. 1, 9; oft an pron. an u. ftefjt bah. bann nicht feit, asdi
bah. aud) b unbefannten, unberühmten ob. Wenig bei bem Sorte, zu bem e® eigtl. nicht gehört
gefannten fßetfonen, um aiuubeutcti, bah man fortius tu q. (ft. fortius q. tu) — sed apartns
eben nicht® weiter al® ben Warnen berfelben an= Cic. p. Plane, h- 52. e) ne — qnidem (. t
687
quidni — quin.
ne I) 8; et ipsos q. non ft. ne ipsos q. Caes. b.
G. 7, 66, 6.
quidni f. ni u. 1. qoia 6)
quiüs, etis, f. Sube (o. adern, Was o. aufjen
ftört u. ermübet, B. Brbeit, Slnftrengung Unruhe),
Saft, grbolung, senectutis bte ba« Blter ge=
Währt; qm locus q. et tranquillitutis plenisai-
mua fore videbatur; mors est q. laborum ac
miaeriarura B. Brbeit K. ; *operum; quietem ca-
pere geniejjen; quieti se dare; a proeliis quie-
tem habuerant; paucorum iia dierum q. dedit;
Steil« um öftere SBiebetljolung, teil« um Ber=
iebene Birten bet Sulje ((Erholungen) ju bejeidp
nen neque vigiliis neque quietibus sedari pot-
eratj somno et q. ceteris; B. Heblofem Verg.
georg. 8, 344 f. 3nbef. a) Nachtruhe, Schlaf,
c apere quietem Schlafen; ire ad q., tradere se
quieti jchlafen geben; secundum quietem, in
qniete, +per quietem. 61 *emige Sube, Io =
beSfdjIaf. 3ob. c) ’Schlafjeit, Nacht, auch
*tJranm, Iraumbilb. d) Sube, Schwei»
gen Tac-, *+Stille. e) Nubebalten, Sube
o Krieg, griebe ret>ellantium Hispanorum,
dinturaa, Itaiiae, ’secura, fingrata gt-nti; auch
rubige« ©erhalten in politifc^er öcjteimnq,
Neutralität Nep., Tac., Suet.
quiesco, üvi (sync. 'quierunt; quierim; 'quieB-
sem; quiesse; 'quierant), ütum, 3. ruben, au«
ruben in propria non pelle quiessem f. pellis
1); auib nicht bebaut werben ager, qui raul-
tos annos quierit; in«bcf a) frubenb liegen,
ruben; ruben, fcblafen casa, in qua quiesce-
bat; fhabituB corporis quiescenti quam de-
functo similior; in navi noctem Plaut.; fin
lucem; *im @rabe ruben placida compostua
pace ; sedibus o«sa quierunt. 6) im ©ortrag
Tuben, einen Subepunlt machen Oie. Acad.
2 §. 93; übetb- untbätig fein, somno »egen
je. Curt. 4, IS, 18. e) fid) tubig Berbalten,
füll fein, ftbtneigen Plaut., Ter.\ ’ulta ae-
quora quierunt; 'voces hominumque canum-
qne; ’collapsi rinereB et flamma; ’gravia ar-
mi; überb rubig fein, jufegen, ruben,
quiescendum in praesenti decreTerunt; cum
quiescunt, probant; m. acc. c. inf. ruhig AU;
(eben, bafj Oie. Att. 7, 9, 8; auch Sube, gtte»
ben hatten quiesse erit melius; nrbs illa non
potest, q. | ficb Born öffentlit^en Heben, bet
fßolitit jurüdjieben, prioatifieren, ficb
neutral Berbalten in re publica, fin secesau;
Peducaeo nostro probavi qnod quierim; pro
condicione temporum quieturus Suet. d) B. Stö=
rungen, ©eldftigungen Sube haben, ungeftört
fein, in grieben, unnerlefct bleiben nun-
quamne civitas noatra a stippliciis etc.? Ttt>. ;
nec unquam Syracuaas quietnrae, donec Liv.
e) B. einer X^4tigleit ablaffen, m. etm. a u f b ö-'
ren, et», gut fein laffen nunguam hodie
quiescet, priusquam id qnod petiit, perficit
Plaut., au<b m. inf, trän«, auf hören laffen
Plaut.-, m. abl. et», unterlaffen quibua (nup-
tii«) Ter. ; in«bef. B. Siebten, B. Spiel ab»
laffen Hör. »at. 2, 1,8. a. p. 380. f) ohne
(Geltung fein nimia iata quae dominatur in
civitate potentia in hoc solo genere Oie. p.
Caec. §. 71.
qnletö, adv. m. comp u. sup. [quietus] rubig,
baB. a) ungeftStt, ebne Kampf quietius tran-
quilli neque bellare; quietisaime se recipere. 6)
eingejogen rivere. c ) gelaffen, mit gaf»
fung alqd ferre; leniter et q. colloqui. —
quietus, a4j m comp. u. sup [quieaco] rubig
q te reddam Ter., statio, *aSr, *aqua, 'amnis
rubig fUefeenb ; 'aoquor, t»opultura. 3n«bef. d)
rubenb, fcblafenb Tac. nun. 1, 49. b) rubig
fidp Berbaltenb, untbätig q. aedente roge
ad Enipoum; q. exercitu pacatum agrum per-
agravit Liv.-, q. omnia opud hoates Liv e)
frei B. Kampf, Krieg, Unruhen, rubig q.
re publicü, Gallia, hibema; provincia a bello;
a aeditione et a beUo q. rebus; 'victor in grie
ben; *B. ben Äöttern felig ordinibua deorum
qnietis; * Pompili regnum ftieblicb, gefepticb;
auch *»o$u äufjere u. innere Sube nötig r ft
officio, S) eingejogen, in ber Stille, in
SRufje lebenb, prioatifierenb, au<b neutral,
feiner ©artei ficb anfd}Iicfjenb vita prirata
et q.; otiosa aetas et q.; hoc turbido tempore
domi q. fuit. e) gelaffen, rubig, friebfam,
fanft, integri, q , otiosi bomines; bomo quie-
tissiinus; animus; q. et aequo animo ferro alqd;
q. et remisana sermo; tranquillitas, id est, pla-
cida quietaque Constantia, f) bebäebtig, auch
bblegmatiicb, ohne Snergie. g) ffrei non
®begeii, «Bfprutbälo«.
qui-llbet, quaellbet, qiildlibet (subst. 1 u. qnod*
übet (adj.) pron. indef. jeber beliebige, je =
ber obne Unterfcbieb, oft mit bem Nebenbei
griffe ber Seringfcbäbung, ber erfte befte q.
temporibus; q. minima res; apud maiores no-
stros adbibebatur peritua, nunc q ; q. nnus Liv.
quin, coq/ct. [aui qut, bem alten abl. o. qui, u.
2. no = nonj I) B. relat qui eigtl. = wie
nicht, fo ba| nicht, m. conj., nach BuSbrüden
bet ©erbinberung, be* ffliberftreben«, Un*
terlaffcn«, ferner auch absam, dubito, »enu
eine Negation ob. eine oemeinenbe grage Borber*
gebt *nec rcquies, quin pomis exuberet. annus
— taplo« bringt ba« 3- Dbft; *nullum ultra ver-
bum etc. inaumebat (worin bet Sinn liegt; non
proliibebat) quin etc.; auch neque multum ab-
esse ab eo quin, obgleich man ut wegen be«
binjugefügten ab eo erwartet Caes. b. G. 6, 2, 2;
confirmato illo, de quo — dubitare non poasu-
mus quin etc. ft. acc. c. inf. im Bnfd)lufi an
de quo — poasumus Cic. Tusc. 1 §. 88; alte
rum dici non potest, quin; negure non posro
quin f. nego 2); quis ignorat quin; neque ob-
scururu est q. ; non dissimulare q.; facere non
posaum quin; fieri ob. effici non potest q.; ne-
gat ullum cibum esse tarn gravem, quin is die
et nocte concoquatur; novus nemo tarn clarus
— erat, q. is - habere tur; nihil est — q. id
intereat; nihil est, q. (ft. q. id, fo bafj e« nicht
=» wa« nicht) male narrondo depravari possit;
nego in Sicilia tota ullam picturam fuisse, q.
(*c. eam, jo bafi fle nicht =- »eiche nicht) Verrcs
conquisient; nunquam tarn male est Biculis,
q. alqd facete et commode dicant; auch bei bor=
bergebenbem negatiBem $auptfab, ohne b a fj ,
ohne ju nunquam accedo q. abs te abeam
doctior Ter.; mater — neque domum ad se
lilium admisit neque aspexit quin eum — com-
pellaret Nep ; non quin nicht ali ob nicht.
II) b. bem fragenben qui in birefter grage, wie
nicht =■ warum nicht'# a) in einer grage, bie
eine fräftigere Buff orbetung enthält q. con-
sceudimus equos? — lagt un« bo<h tc. ; m indic
688
quinam — Quirites.
fut. , Plaut., TAv.\ bat], oßnc Wücffidjt auf bie
eigtl. Bebeutung and) optte Jrage b. imper. q.
u no verbo die Ter. ; m. conj. q. experiamur Oie.
m. u. ohne etiam (eigtl. = roatum nie^t auch?)
ja, ja fogar, ja bielmeßr, bielmeßr multum
scribo die, q. etiam noctibus; q. contra plus
spei nactus; q. veniam a vobis petitam velim;
tq immo; herclo q. recte dicis Plaut.
qni-näm etc. f. quisnam.
Quinctiliänus etc. f. Quintilianus etc.
quincunx, ncis, m. [quinqae-uncia] 1) fünf
8m ölf lei eines a» (f . as) als eines ©anjen
übtrß., j. 8. rittet ©rbfdjaft Plin. ep.\ als SRttnjc
= 5 unciae Hör. 2) in bet ©eftalt eines q.
*•
« (eigtl. bie fünf 'Äugen auf bet tessera, bem
**
SBürfel) ob. in fdjtäger üinie gepflanjt, oon
8äumen directi in quincnncem ordines ; and) ».
©räben obliquis ordinibus in q. dispositis sc.ro-
bes — fodiebantur.
qulndScies, adv. [quindecim] funfjeßnntal. —
quindöclm, adj. [quinque -decemj funfjeßn;
q. primi bie 16 etfien ber Senatoren in einem
Kunicipium Cats.
qnindCcimvlrälis, e, adj. [quindecimvir] bie
quindecimviri betreffenb, quitibecimoital
Tac. an». 11, 11. — qnludöcim-TYri, örum ob,
fim, m. baS Kollegium ber quindecimviri (ur=
fptüngl. duumviri, bann deeemviri) sacris fa-
cinndis bie gunf jeßnmänncr, ein trieft crtol-
legium in SRom, baS bie Äuffidjt über bie (ibt)üb
nifeßen Bütßer patte foroie über ben Kultus beS
Äpofl u. anbere griecßifdjc Kulte u. bas aus ben
fibqH. 8ü(pern Süßnmittel für Brobigien ent-
lepnte Liv. 10, 8. Cic. fam. 8, 4, 1.
quindenl f. quinideni.
tqningSn&rius, adj. [quingenij auS je fünf =
punbert bejlepcnb. — quIngSnl, ae, a, adj.
[quingentij je fünfpunbett. — qnlngentfsY-
mns, adj. [quingenti] bet fünfpunbertfie. —
quingenti, ae, a, adj. [quinque-centum] fünf«
?unbert — quingentiös, adv [quingenti]
ünfpunbertmal.
quinl, ae, a, adj. [quinque] 1) je fünf. 2) bef.
in bet Kuitipliiation quater q. 3) (oorfl. u.
fpöt) im sing, lex quina vicenaria mcltpeS erft
naep bem 26. 3apte baS Stipulieren erlaubt Plaut.
— quini-deni (quind.), ae, a, adj. je funf =
jeßn. — quini-viefni, ae, a, adj. je fünf unb
jroanjig Li r. 37, 69.
qnlnquftgeni, ae, a, adj. [quinquaginta] je fünf =
jig. — quinqulgösiös, adv. fünf jig mal
Plaut. — quinqn&gösYmus, adj [quinquaginta]
ber fuirfjigftc, inSbef. -mä, ae, f. (sc. pars)
bet junfjigftc teil als «bgabe. — quinquä-
glnta, adj. funfjig.
qalnquätrüs, ünm, f. u. *t-tria, ium u örum,
n. [quinque] ein ju Spreu ber Kinerba gefeiet
tes, größeres u. fleineteS ffeft, bas größere 19.
bis 23. Kai, bas Heinere 13. 3uti, bie Quin:
qnatren. — quinque, adj. fünf; o. einet ge*
tingen ßaßl Hör. sat. 1, 3, 16. 6, 108.
Quinquegentlinl, orum, m, eine Bölferfcßaft in
©prenaifa; auep Qnlnquegentlanae nationes.
qninqucnnälis, e, adj. [quinque-annusl fünf:
iöptig a) alle fünf 3apre gefrpepcnb celebritas
ludorutn, feertamen. b) fünf 3“ßte banetnb
censura; vota auf fünf 3aßIC f“P erftredenb. —
qulnquennls, e, adj. [qrunque-annus] 1) * =
quinqucrmalis a). 2)fünf3flßrealt filia
Plaut., Olympias Ov.\ vinum Hör. — quin-
quennlnm, ii, n. [quinqne-annus] eine 3 eit
oon fünf 3«ptfn.
qulnquc-partitus (quinquepert ), adj. füllfföl
tig Oie. de inv. 1 §. 69.
quinque-primt, örum, «n. bie fünf ootnepm
ften Senatoren in einem Kunicipium Cic
qninque-rSmls, e, adj [quinque u. remus] fünf
vubetig, fünf Weißen Wubrrbdnte pabenb navu.
öfter als subst. f. «= navis q.
quinqiie-vlr, i, m einet bet fünf quinqueviri =
3ünfmönncr (Rommiffion $ur Siegelung irgent
einer öffen Hupen Hngelegenpetl). £>ao. quinqnS-
vYr&tus, us, m. baS Ämt eines quinquevir.
qulnquiös, adv. [quinque] fünfmal.
qutnquYplieo, 1. [quinque u. plico] betfünf:
fälligen Tac. ann. 2, 36.
tquiutädecTra&nl, örum, m. [quintus-decimus]
bie Solbaten bet funfjepnten Segion.
qninUna, ae, f. (sc. via) [quintus] ber SBeg i»
Singet, toelcßer bie fünfte Kanipel u. bie fünfte
lutma b ber ferpften trennte u. »o bet Karft
plap im Siaget war lAv. 41, 8, llf.; baß q-
domi conatitutil Suet. Ner. 26; tqnlntAui, örum,
rn. bie Solbaten bet fünften Segion.
QuintYllänns, i, m., töm. Beiname; M. Fabiai
Qu., Wpetot ju Sfiom, etwa 36—95 n. 8pt.
Qulntilis (Quinct.), is, m. [quintus] m. u. ohne
mensis, bet fünfte Konat (o. Kätj ab getetp
net), bet 3ulins.
Qnintlns (Quinct.), 1) L. Q. Cincinnatus f. Ci»
cinnatus. 2) T. Q. Flamininus, fiegte übet König
^ißilipp oon Kncebonien bei KbnoSceppalä 197
b. (£ßr. ; adj. quintiftp. ®ab. adj Qnlnttünu»,
exercitus o. N. 1 befepligte.
1. quintus, adj. [quinque] ber fünfte; dulcis
oscula quae Venus q. parte (bem ebeljien IriL
'bet Duinteffeitj’) sui nectaria imbuit Hör. carm
1, 13, 16; adv. qulnto, -tum jum fünftes
Kaie.
2. Quintus, m. Quinta, f. ein töm. Borname.
quintus-decYmus, adj. bet funfjepnte.
quippö, adv. 1) aflein ßepenb, gern, mit einiget
3tonie ob. 3ubignatioit :ogI. nernpe, nimirorc
scilicet) fteilid), natürlid), alletbingS, je
ista ipsa a te apto et rotunde dicuntur; quippe
haben enim a rhetoribus; sol Democrito magnu<
videtur, quippe homini erudito ; industriae mea-
praeclora opera cesset? quippe. 2) q. quande
Plaut., q. quia Ter., q. cum, quod Cic., m. pro*
relat. (b. de. ftetS m. co*y.), q. ut Just, »er!
ba ja, quippe si Oie. p. Mil. §. 47; *q. etiam.
*q. et ja auep; *m. partic.-, q. quasi glcilp et*
Wenn nämlitp Just. — qulppönl (quipplni) wat
um benn nitptV ob. alletbingS, fteilid) I^lmt
QnYrin&lls, e, adj ■ [Quirinus] jum Quirins»
gepörtg collis, *lituus, »trabea wie SiomulsS
getragen. 3n8bef. subst. -lia, ium, «. baS ju Cprw
beS WomuluS am 17. gebruar gefeierte geft.
Quirinus, i, m. [berw. m. quiris] eigtl. Danjes
ftpminget 1) Warne beS betgötterten Üiomuls»
äteto. a) b. anbeten ©öttern, bef- 3annS. ö)
'ÄuguftuS, ‘ÄntoniuS. 2) als adj. — Quirinalu
*tribus, *collis, ’umeri.
QnYri», Itis, m 1) *im sing, (feit.) ein tömi
feper Bürget als im Befipc beS sollen Bürger
retpteS. 2) gern, im pl. Quirites, ium ob. an.
m. oieüeitpt urjptünglirp bie Bewopnet bet
quiritatio -
mitten Stabt Cures, ban. — bie Sabiner u. fpä=
ter = bie rßmijcbcii Bürget, bie 9t6mer in
ftaatsbürgerlicber Begebung, als ebrenbe Benen=
uung (populus Kom. Quiritium, populus Rom.
Quiritesque, Quirites Romani) , toäprenb ftc im
gelbe milites (nur fpottweife bort Quirites, j.
Tac. an«. X, 42., Suet. Caes. 70), in ihren Söe-
jieijungen ju frembeit Bdltem Romani genannt
mürben; bap. ius Quiritium oollftänbigeS röm.
Bürgerrecht Cie. p. Caec. §. 96; jur »atferjeit
ber Seil beS Bürgerrechtes, ber einem Xiatiner
noch fehlte, um SoUbürger ju werben Plin. cp.,
Suet.-, Quiritium fossu jum Sd)U8 ber offenen
®egenb SRomS gwijd)en bem Caelius, Pal.it inus
u. Aventinus Liv. 1, 38, 6. Quirites im Bilbe,
o. ben Bienen Verg.
quin tat io, önis, f. (einm. Liv. 83, 28, 3) u.
f-tAtus, us, m. fquirito] ©efdfrei um Stilfe,
Slngftruf, igefebrei. - qnirito, 1. eigtl. bie
(pilfe ber Quiritcn antufen X) intrans. einen
^ilfei ob. Angftfcbrei erfd)allen taffen,
f reif eben Liv. 2) trän». ( Asin . Poll. in Oie. cp.
10, 32, 3) ettu. laut rufen, ftbreien.
1. quis ( mbst . u., rneift bei fßerfonenbenennuugen,
adj.) u. qui (meift adj.), quae, quid (subst.) u.
quod (adj.) pron. interr. 1) wer? WaS? mel-
cfjer, welche, welches? nab für einer, eine,
eines? (mit qnie fragt man natb bem 'Hamen,
m. qui natb ben ®igenf<baften) quis liomo est?
ego sum Pamphilus Ter.-, quis fuit igitur? Ute
Chaerea. Qui Chaerea? Ter.-, quU id fecit? quis
rex id audebit? quis sim, ex eo quem ad te
naisi, cognosces; domino navis, qui Bit (WaS
für ein SBtann, in weither Sage er fei) aperit; te
non novimus, nescimus qui (wo b für ein SRenftb)
sis; *qui (estis) genus ( acc .)? te veile scire, qui
sit rer publica« status; considera, quis quetu
(tuet unb Wen) fraudasse dicatur; quis videor?
wie fomme itb bir Por? Ter.-, quis Porti. auib
at8 f. quis ea est, quam vu ducere uxorem?
Plaut.-, quid est tibi nomen? mab ift bei» Harne?
roie beifit bu ? Plaut -, quid videtur tibi hoc
mancipium? Ter.-, quid erat quod confirmabat?
map batte bie Berfi^erung für einen Sinn? de.
Verr. 4 §. 43; quid m. gen., quid mulieris ha-
bes? was für eine grau baft bu? Ter.-, quid
hominis sit; quid tibi visa Cbios wie bat bir
(£bio3 gefallen ? Hör.; quid hoc veneni saevit
nai ift baS füt ein ®ift, baS Hör.-, quid foret
Iliae Mavortisque puer was würbe geworben
fein au* ic., dixere quid esBem was an mit
märe Hör.; auch quid wieoiet qu. houiinum,
qu. rerum? Ter.; qu. pictarum tabularum, quid
reliqui habemus? scitunuu qu. eius sit WaS ba-
uon wird id|, baran fei, (Plaut.) qu. huius rei
sit; quid rei esset WaS eS gäbe; quid hoc rei
est? WaS gebt ba oot? Liv. ; quid veri sit, scire,
discemgre Liv. gnSbef. quid abperbial a) was?
moju? quid (moju finb ob. bienen) tristes que-
rimouiae, si Hör. carm. 3, 24, 33 f, b) warum?
meSbalb? WaS? sed q. argumentor? qu. vitü
opus est? qu. ad se venirent? qu. ita? wie fo?
toarum baS? q. multa? — Inrj; qu. ni? warum
nicht? c) in lebhaften gragen, jum «uSbtucf ber
Berwunberung ob. beS Unwillens, WaS? Wie?
quid? eundem destituisti? — quid? quid vero?
im ®eutfd)en wie jtebts mit? ferner frage
id); ja nod) mehr! quid iuris consulti, quid
pontifices, augures, qu. philosophi eenes? quam
$einid)tn. tat.-briitt4«t Sd|Ul»5net6. 5. flufl.
- quispiam. 689
multa meminerunt! Quid? quod salus sociorum
in discrimen vocatur, quo tandem animo ferre
debetis? Quid vero? clarisaiina M. Curii causa
etc. quo concursu hominum defense est? auib
quid censes, censemus u. bgl., m. folg. acc. c.
inf., Wo quid fd)eiiibar überflüffig ift, quid enim
censemus superiorem Ulum Dionysium quo cru-
ciatu timoris angi solitum, qui — ? quid censes
hunc ipsum Sex. Roscium quo studio et qua
intellegentia esse in rusticis rebus? quid censes
munera terrae — ludicra quid — quo spectanda
modo, quo sensu creilis et ore? Hör. ep. 1, 6,
5 ff. — SHiptiftb, quid? quod jur Sinfübrung
ftärlerer Argumente, was fagft bu baju baf),
ja jogat, noch meb*; quid? Bi wie, wenn
(was wirft bu fagen, wenn, 0. einem befonberen
gaQ, ju bem man äuftimmung ob. Betätigung
erwartet) de. Lael. §. 60. Hör. sot. 2, 7, 42. ep.
1, 16, 8. carm. 1, 24, 13. — Quid enim? benn
Wie? (wo Wir oorber nod) etwa binjufegen wür=
ben: bagegen lä&t fid) nicht» fagen) wenn man
eine allgemeine Behauptung burtb Silber leg img
einzelner, natb ber grage m. quid enim? in web
teren gragen folgcnbet gälte ob. Beifpiele be=
grünben will de. Lael. §. 30. Tusc. 4 §. 8. Quid
ergo? quid igitur? was ob. wie alfo? ebenfalls
wiberlegenber Statur, im Anfang ob. Sdjlub einer
Argumentation, um eine frembe Anfid)t ad ab-
surdum ju führen, aud) fo bajj bet SRebner auf
©runb beS Sotbergebenben eine grage an fid)
felbfi riebtet, um biefe »erneinenb ju beantworten,
»u unterfd)ciben p. quid ergo ob. igitur est? Wie
ftebt eS alfo? 2) biSw., bef. b. Liv., ftebt quis ob.
b. relat. qui, p. jweien, ft. beS beftimmteren uter:
quoniam gemini essent (Romulus et Remus) —
ut dii — auguriis legerent, qui nomen novae
urbi daret; exercitum ex duobus eligerot, quem
mailet; Hannibal movit ex Taurims incertus,
quae pars sequenda essent IJv. 21, 39, 6; ut
quem velis (Octavianum au Antonium), nescias
de. Att. 16, 14; controversias inter se habebant,
quinam anteferretur Cae». b. G. 6, 44, 2; qui
prior has angustias occupaverit Cae». b. c. 1,
66, 4; quis maior esset Phaedr. 8) quis wie
jonft quotus qnisque — Wie wenige, I.uculli
virtutem quis, at quam multi illorum magnifi-
centiam imitati sunt Oie. off. 1 §■ 140.
2. quYs (ȟbst. u. adj.) u. qui (meift adj., nach
si, nisi, ne, num auch sühnt.), quae ob. qua,
quid (subst.) u. quod (adj.), pron. indef. ir--
genb einer, eine, eines, jemanb, etwas (bl.
(Schachtes u. BorgeftellteS ; ogl. aUquis) meift nach
einem pron. relat., natb si, cum u. bgl.; quo,
abl. beS Stabes b. comp., si quo (um etw.) in-
clementius in te sum mvectus Liv., si quo in-
tentius possit quam Liv. 4, 1, 6.
3. quis f. 2. qui
quls-näm ob. quinam, qnaenam, quldnnin ob.
quodnam, pron. interr., perftärfte gotm 0. 1.
quis, a) itt bireft. grage, wer, WaS beim?
quinam homo Plaut.; quodnam facinus Ter.
b) in inbir. g. reviso, quidn. gerat; ut sciam
num quidn. — afferat Ter.; teraptandum existi-
nuivit, quidn. Pompeius propositi haberet; quae-
Bivit, quasn. formosas virgines haberent Cie.
quis-pläm, quaeplam, qutdplam (subst.) it.
quodplSm (adj.) pron. indef. irgenb jemanb,
irgenb einer, wer eS aud) fei, ber ob. jenet
(gaitj unbeftimmt) si cuipiam pecuniam ademit;
44
690
quisquam — quo.
qu. cohors; (pl. feiten) quaepiam ratioues; adv.
quidpiam (quipp.) etroaä, bei adj., Com.; qu.
nocuit Oie. n. d. 3 §. 86.
quls-quÄm (a(4 f, Plaut., Ter.), quiequam (bef-
fet als quidquam) jrron. indef. (ogne f. u. pl.),
gern. subst. (abjcltimfeg itui biäro. bei ©erfonen*
namen u. perfönticgen ÄoDeftiDfubftantioen, nie
bei ©aegcn) itgenb jemanb, itgcnb einer,
roer es nur fei, aud) nur irgenb einer, übet»
baupt nur einer, t>. einem ganj unbeftimmtcn
©egenftanb, baffen ©jiftenj felbft als problcmatifeg
betrachtet »erben fofi , bat) in ©ejug auf ganje
Säge, rocldje unmittelbar ob. mittelbar negatioen
Sinn gaben nemo täte quiequam conabitur;
quamdni quisquam erit, qui te defendere au-
deat, vives; si quisquam, ille sapiens fuitj hic
mihi qu. manBuetudlnem et misericordiam no-
minat; miror, si quemquam amicum habere
potuit; tonta prosperitaa Caesarem est conse-
cuta, ut nihil ei non tribnerit fortuna, quod
cuiquum ante detulerit; ab hoc quisquam bel-
lum timet? taetrior hic tvrannus fuit quam qu.
superiorum; indignor (.= nolo, ferre non pos-
eum) quiequam reprondi Hör. ep. S, 1, 76; (feit»
ner) ne quemquam (niemanben toer ei autg fei,
butcgauS niemanben) interficiant; ne qu. ordine
egrederetur Cats. ; nec quisq. unus ; nihil
quiequam.
quis-que (/., Com ), quaeqne , quidque (subst.)
U. quodque (adj.), pron. indef. 1) jebet für
fid), jebet einjeln; häufig bei sup., OrbitungS»
jaulen u. proti. sui, sibi, so, suus, ge», biefen
SEBorten naeggefegt; nidjt feiten als collect, m. pl.
beS ©etbumS, pro se quisque queruntur; ceteri
8uo quisque tempore aderunt; nostri sibi quis-
que — consulunt; bat). aud) in freierer Ronftrul»
tion naeg bem Sinn passim multis sibi quisque
imperinm petentibus (als Wenn bafür gefegt
märe cum p. multi — peterent) Sali. Jug. 18,
3; omnes velut diis auctoribus in spem suam
quisque acceptis Liv. 21, 45, 9. 3näbef. a) bei
CtbnungSjaglen, decimus quisque allemal ber
»egnte; qumto quoque anno alle fünf Sagte;
tertio q. verbo bei jebem ic.; primus quisque
ber erfte, ber nur möglich, ber atlererjte, primo
qu. tempore fo halb als möglicg, je eget je
lieber; primo quoque die; aueg allemal ber
er ft e, einer naig bem anbern primum quid-
que consideremus quäle sit. b) m. sup. (in
Haff, ©rofa gern, im sing. u. n. pl.) um ein
cgaralteriftijegeS SDlerfmal mit bem 91ebenbegriff
bet Steigerung anjugeben, gerabe, immer, je-
beimal, aueg alle, jebet m. pos. im Uleutfcgen,
doctissimus quisque {gerabe bie ©clegrteften)
modestissimus est; doctissimus quisque (aueg:
jeber ©clegrte); optima quaeque; aueg megen bei
juperl. ©cgtiffeS 0. eximius, er. quemque pul-
chritudine Liv. 1, 7, 6. c) bis». = entfpre»
egcnb, refpeftio, qui cuique artificio praesunt
bie Slieifter ber refpeltioen ft'ünftc; haec procli-
vitas ad Buum quodque genus (vitii ber ein»
jelncn ju igten refpeltioen Seglern; aegrotatio
dicatur; aueg mit einer SJrt 0. Attraftion bei ben
cas. obl. sing, foliger SBorte, mie pars, gens,
genus u. bgl., equites suae cuique parti post
principia collocat Liv. 3, 22, 6 ; has (cohortes)
subsidiariae ternae et rursus aliae totidem suae
cuiusquo legionis subsequebantur Caes. b. c. 1,
83, 2; in sensibus sui cuiusque generis Oie.
Acad. 2 §. 19. d) jeweilig, qui quoque tem-
pore praesunt bie jeweiligen Sorfteger. e) einet,
jemanb, man sit omne iudicium non qusn.
locuples sed qualis quisque sit; quo quisque Mt
sollertior, eo etc.; ut quisque — ita ob. sic a
sup. je — befto. 2) bis»., bef. b. Liv., o. jbci
©egenftänben ft. bei beftimmtern uterque, inbem
megr bie ©efamtgeit berücfficgtiqt rotrb divera
consuies ad suum quisque bellum proficiscui:-
tur; ft. utercumque Liv. 1, 24, 3. Xao oieü
quisquTHae, ärum, /. eigtl. Saegen jeglicger Bn,
Abgang, »fall, bag. Ausrourf, ÄuSfdjuB. i.
©lenfegen seditionis Clodianae; has (o. 3-ifegm
qnls-quls (ali f. mutier quisqnis es Plaut
quiequid ob. qnidqnld (in ber Segel fubjtar
tibifig), adj. quedquod 1) roer, roa3 na:
roer, was aueg immer, jeber ber, alle!
roa$, in ber Segel m. indic. quoquo modo po-
tuimus; quiqui integri sunt; quiequid malet)*;
erit; quiequid erat patrum; quis est qui, quo-
quo modo quis interfectus sit, poeniendua
putet; oerfürjt neque enim id est celare, quie-
(juid reticeas ft. reticere quiequid 'sit quod re-
ticeaB Cic. off. 1 §.57; duodecim tabulae not-
tumum furem quoquo modo (sc. esset «=*» «um
allen Umjiänben) interfici impune voluerunt (Se.
p. Mil §. 9; *m. pl. bei ©etbumS; (acc.) quic
quid adv. a) um »aS nur, je weiter, ji
megr qu. — appropinquabant, qu. ab urbe
longius proferent arma, qu. progredior (in br
Darftellung) Liv. b) ttie, fo Diel *qu. ama-
2) jeber roer es aueg fei, bet erfte befte li-
beros suos quibusquibus Romanis dabant Ln
41, 8; quaqua de re locuti Tac. arm. 6, 7. S
unum quiequid = unum quidque Com.; fdjeir.
bar — quisque neben anbern SRelatioiä, ub;
quiequid esset (oerfürjt ft. ubi aliquid esset,
quiequid esset) quod disci posset Cic. Tusc
4 §. 44; ut quiequid obiectum esset de. IW.
6 §. 98; quoenmque in loco quisquis est Cie
fam. 6, 1, 1; quatenus quiequid (anbere: qmJ
que) Be attingat Cic. /in. 5 §. 24; ogne ftielcr.r
in suo quisquis gradu Liv. 8, 38, 11.
qni-TiSj quaevis, quldvis (subst.) u. qnodri-
(adj.) jeber ogne Unterfcgieb, roer ob. »al
ei nur fei non quivis hoc ridet; quid vis per-
peti ade« ÜRöglicge; qu. unus.
quö, adv. [au3 quoi, hat. u. abl. n. 0. qui] 1) ik-
dtf. irgeubroogin si quo erat progrediendum;
ne quo inciderem; aueg irgenbroie Liv. t
relat. roogin abire, quo terrarum possent,
•quo te pedes sc. ducunt; aueg in ©ejicgun;
auf ©erf. ob. Saegen eos (quo — ad quos) »*
contulit; mare quo (■= in quod) Rhenus infinit:
ad partem provinciae venturum, quo (= ad
quam) te veile arbiträrer; Veientes quo ;■=
quibus) praesidium imposuerat; (au4 Stüdfnt:
auf Äonjinnität) haruspicis dicta eodem inten-
dere quo (= ad quod) cupido animi hortaba
tur Sali. Jug. 64, 1. Seltener: tto, quo loci
nasceretur; rosa quo locorum sera moretur Her
3) *interrog. quo tendis? quo, quo ruitis? eOip:
•quo tu, turpissime? unde et quo Catius? tp.
a) o. ©rabc, bis ju welcgcm ©rabe, wie roen
scire, quo amentiae progressi sitis Liv. b)
rooju, ju roelegem Sroeef? Martis signum quo
mihi pacia auctori? Cic.; quo mihi fortunain,
si non conceditur uti? nescis quo valeat num
mus; quo tibi sumere depositum clavum? sc.
quominus — quomam.
691
prodest. c) Wohntet), woher, weswegen,
habet, be Ä f) a 1 b , infofein qno factum eat ut;
quo mihi rectiua videtur; quo etiam magis
vituperanda eat tautae rei incuria. d) Bell,
al» wenn, alt ob, um einen bl. gebauten
@runb anjugeben, m. conj. non quo, uon quo
ipae audiens; mercatoribus eat aditus magia
eo ut — habeant, quam quo deaiderent (ft. bet
gewübnlitheten SBenbung: non quo — deaiderent,
sed eo ut — habeant); haec atnore magia im-
pulaua acribenda putavi , quam quo arbiträrer
etc. t ) bamit babutd), jur Schärferen Öejeidp
nung be® Rwecfe® einet fcanblung, m. conj. sub-
lata erat in funeribua celebritaa virorum ac
feminarum, quo lamentatio minueretur; auati-
nere — impetum benevolentiae , quo utamur
de. Lad. §.63; in canaa esse, quo setiua etc.;
bah- quominus, eigtl. wobuteb ob. bah um fo
weniger, m. conj. nach impedire, prohibere, de-
terrere, recuaare, nihil moror u. bgl., im Z)ettt=
fd)en bl. bafs ob. ju m. in/.; aber atat per alqm
q. bog nicht; nibil cenaoria animadversio effe-
cit q. etc. hotte nicht ben Srfolg, baß nicht Liv.
4, 31, 5; per quem populnm fiat q. (bafj nicht)
legibus stetur Liv. 9, 6, 3; fehr feiten u. unlloff.
quo ne misaus ad hoc, quo ne — incurreret
Hör. sat. 2, 1,37; bamit befto, baff befto m.
comp, quo melius valeamus; quo is magis gau-
deret ingenio auo Liv. 2, 60, 1. f) bei comp.
um wa®, bah- je, m. lortefponb. eo ob. hoc
(befto) m. comp., biäw. auch obnc 60 . um ba®
SSetglidjene mehr hcr»orjuheben, in welchem gaüe
abe^ bet comp. ob. eine anbete Bejeiebnung bet
Steigerung int ftauptfafte nicht fehlt; (feit.) unb
um fo quo minus Cic. jin. 1 §. 58.
quo-id, adv. 1) o. SRaum ob. ®rab fo weit al®,
fo »eit, in foweit al® qu. insequi potuerat;
q. capitibus exataro posaunt; q. possum; q. eius
meere possum; eHlpt. q. longiaaime. 2) 0. bet
Reit a) interr. wie lange Ter. b) relatio. a)
f o lange al®, fo lange tamdiu veile debebis,
q. te quantum proficias, non poenitebit; q. po-
*lui. ß) bi® baß, bi®, m. indic. ob. conj.
fquoadusqne (ob. quoad uaque) fo lange bi®,
quö-clrci, adv. rdat. we®hatb, bemjufolge,
um biefe® Umftanbe® willen; in bet Imefi®
quo , bone , circa Hör. tat. 2, 6, 95.
quo-cumqne (quocunque), adv. relat. indef. W o «
hin nur, wohin e® auch f*i» >n bet Imeft®
quo ea (ratio) me cumque ducet Oie. Tute.
2 §. 16.
qnöd [urfprüngl. n. acc. b. qui], I) telat. adv.
1) in Bejiepung Worauf, in weichet Be«
jiehung, wotin quod illos aotas satas amet
Ter.; bah quod si unb wenn, wenn alfo,
nun, bemnadj, wenn nur, ja wenn, wenn
abet, abet felbjl wenn, quod ni; (getrennt)
. quod ego niai Oie.; quod cum, quod ubi,
quod quoniam, quod quia, quod etai;
quod ut gefegt nun, bah Cic. p. Mil §. 51;
bah boch quod ut o potins formidine falsa
ludar Verg. Aen. 11, 631; quod utinam mbchte
alfo boch- Unfichet ift quod qui (tum. pl.) wer
bähet, Oie. off. 1 §. 44; Phil 10 §. 9; quod
absque hoc esset ja, wenn biefet nicht wäre
Flaut. 3) weshalb, watum hoc est quod ad
▼ob venio Plaut., bah. est, nihil eat, quid ost
quod m. cot\j. ei iji fein ®ruub, lein @tunb bot»
hanben, bah *•» 6i*w. ju Vnfang eine® neuen
Safte®, b c ® h o l b , watum quod te oro ne Ter. ;
quod te per genium etc. obsecro Ilor., quod te
rr auperoa etc. oro Verg.
conjct. m. indic. a) »ut Sngabe b. ®rünben
u. Utfachen, »eil, inibej. nach Berbi® bet Slffcltc.
»ie gaudere, dolere, queri, accusare, laudare,
mirari; non quod, non q. non — sed quod
ob. bl. sed; (feit.) sunt similia il lis omt ionis
lumina), non q. sola ornent, sed q. excellant
Oie. or. §. 184. 6) b. einem faftijchen, ba® Bor«
betgebenbe erflätenben Urnftanft unt u. ohne uor=
hetgehenbe® pron. demonxtr. (btr Hmftanb) bah
accedit q.; *adde huc q. bajit lomntt noch, baj);
*+adde q.; pauca loquitur, q. barübet bah);
bene facis q.; bene mihi evenit q. ; multi in
eo peccant, q.; bah- auch Jut ®ngabe be® Um»
ftanbe«, Welcher ein im ^auptfaft auigefprochcne®
Urteil oeranlaht hat, wa® ba® betrifft, bah ic.,
in Bejug batauf, bah k., wenn q. scribis te
ad mo venturum esse, ego vero te istic esse
volo. c) (borfl. u. fpät) nach verbis sentieudi
u. declarandi, bah, ft. acc. c. inf. Just. 1, 7, 9.
d) obgleich, obfebon Ter., Prop., Ov. e ) feit«
bem, bah, feit iam diu'st quod, diu eat q.
Plaut., Ter.; ftertius (iam) dies est q. Liv.
quüdnm-mödö, adv. [qui u. modus] gewiffet»,
einigetmahen.
(JuodgäniälurrTpIdes, ao, m. fquod-aemcl-arri-
pio] fchetjh- gebilbeter SSame, fcältcräeinmal«
quäl f. 2. qui. [feft Plaut.
quölis ob. ’iätls , e =- cuias ob. cuiatia Plaut.
quölus, 1) j. 2. qui. 2) quoiua, a, um = cuiua,
W. f., Cbm. [hin.
*tqnö-llbet, adv. wohin e® beliebt, iibetall
quöm, quö-minu» f. 2. cum, quo 2) e).
quo-mödo? adv. I) interr. Wie? auf Welche
'Seife? eiuB hominis bona quaratione venierunt
aut quomodo venire potuerunt? II) relat. Wie,
fo Wie nihil est admirabiiius quam quomodo
Q. Maximus mortem Marci filii tulit — quam
ia modua quo etc.; auch quomodo — sic ob. ita.
— quömödo-cuuiquo (-cunque), adv. 1) relat.
indef. »ie nur immer, auf welche ®rt nur.
2) indef. (Dort!, u. fpät) ohne binjugefügte« 8er«
bum *= wie e® nur fei, auf jebe mägliche
SBeifc. — qnö-mödö-nara , adv. interr. wie
benn? Oie. Qu. fr. 2, 16, 6. — qnö-nam? adv.
interr. wohin benn? q. baec omnia mai ad
auam pemiciem pertinero,
quondam, adv. [quum-dam] 1) übeth- einmal,
ju gewiffen Reiten, jnweilen, manchmal.
2) o. bet Betgangenheit einftmal®, ehemals,
botbem ut populi Eom. honores q. fuerunt
rari et tenues ob eamquo cauaam glonosi, nunc
autem effusi et obsoleti, aic olim apud Athe-
niensea fuiaae reperimua Nep.; nt. olim Ter. 3)
*o. bet Rufunft einmal, bereinft.
qnöulam, conjct. [quom — cum-iam] 1) utfprüngl.
temporal — postqnam, auch noch fühlbar an
Stellen wie q. ei qni me aleret, nil Video ea^e
relicui, dedi ei etc. Plaut. Trin. prol. v. 14.
2) ba ia (o. einem unleugbar ftattfinbenben ob.
unleugbat fdjeinenben ®runb) (feit.) non q. morem
illi geram, non q. hoc sit neceaac, verum ut
experiar Oie.; bi®w ptäci®, inbem nicht eigtl. ber
®runb beffen angegeben wirb, wa® wirtlich gefagt
ift, fonbern warum e® gefagt ift ipBum lllam
Autronium (q. eius nomen finitimum maxime
eet huins periculo et crimini) non sua haec
44*
692
quopiam — racemus.
vita convincit? b. i. ben 91. (Bott ipm nümlid)
glaube id) befonberä fprecpen ju müffen,
roeil ja tc.); nec aolum componentur verba
ratione, sed etiam fmientur, q. id iudicium
esse aurium alter um diximus uttb bie« jage
i<p, weil tc.; in«bef. bei bent mit furjer Wefapt
tulation be« Borfjeigcbeitben Derbuitbcnen Übet
gang ju einem neuen Jcü bet Siebe ob. bet tran-
sitio, im leutfepen nadjbem, naepbem nun =
niepr, nacpbein jo q. do genere belli dixi,
nunc de maguitudme pauca dicam; q. ad hunc
locum perventum est; auef) q. igitur ob. quam-
obrem q., quare q., sed ob. et q.
qnö-plum, adv. indef. fquispiam] (oorfl.), qoö-
qttutn [quisquam] irgenb mobin.
quöquc, adv (in Brofa bem betonten ©orte enfti-
tiiet) angepöngt, jmiftpen irnei bem Begriff nadj
, enge jufammengebätenbe ©orte jebotb eingeftbo-
ben, obgleid) e« ju bem jtoeiten ffloit junätbft ge=
pärt), btärt) in fteieret, mebt btn allgemeinen @e-
bauten bmidfieptigenber ©eije ( Liv . 22, 7, 6. 23,
• 1), bei Sidjt. autb Bot bem betonten ffiotte (Ilor.
sat. l, 10, 6. 2, 8, 81), mituntei auf ben ganzen
Sa® gepenb, mie b. Curt. 4, 10, 15 (Liv 4, 41,
3. 44, 9. 66, 13). 1) auep (um an ein jtbott be=
jeiepnetc« Subjelt ob. Objeft ein anbete« gleidp
geltenbe« anjureipen) mo q. hoc decepit; plconajt.
quoque etiam Ter. 2) etiam, ex industna
q.; e contrario q. Quint.
quöquöversus f. quoquoversus.
qtiö-quö, adv. relat. indef. [quisquis] roobin
nut immer — qnöquö-vcrsus, adv. nad) al =
len Seiten, nach alten Wi<ptungen pin
(quoquevereus, B. quisque u. versus, b. Caes.
Wippeibet) u. Sftanet).
quorsuin ob. -aus, adv. inte rr. [quoversum ob.
-sus] 1) (fett.) B. (Räume, mobin Ter. 2) übettt.
a) mobin quorsum evaderet Ter.; q. haec per-
tinent u. bl. q. haec? Oie., q. haec tendunt? q.
recidat responsum. b) hioju, in tneldjet 9lbfi<pt,
ju meld)em >}med quorsum igitur haec disputo?
q. haec spectat oratio? q. igitur haec tam
multa de Maximo? quorsua (-um) haec? 3n«bet
al« gotmeln bet tebnerijtben percontatio; q. opn-
est; quorsum? rooju bieä? Hör. sat. 2, 3, 20l.
quöt, adj. indecl. I) interr. mie oiele? q. sunt-
Wiept mit pattitiBem ®enetiB, alfo q. cires s.i
sunt (niept civium)? numerate saltem, q. situ
II) relat. jo Biele at«, gern. m. tot fortejpon
bietenb, at«, q. homines, tot sententiae mie sie!
ftöpfc, jo Biel Sinne Ter.; tot annos q. habet,
auep totios, q. fiierp. bei ßcitbeftimmnngen alle,
jebe q. Kalenuis Plaut. — quötaunis [quot
u. annus] al« adv., i ä ^ c I i <^ , alle Sabre. —
quotcumqne (-cunque), adj. indecl. (jeU.) mif
Biele nut immer, jo Biele nut. — quöteni.
ae, m. [quot] mie oiele (bei einet Sinteiluna
Oie. Att. 12, 33, 1.
quötldUnö, qnöttdt&nus, quStTdle f. cotidia
nus etc.
qnotlens (beffer al« quoties), adv. [quot] I) t*
terr. mie oft? mie oiel mal? II) relat. jo oft
mie. [jo oft nar
quötiens-cumque (bejjet al« quotiescunque), adv
quot- quöt, adj. indecl. =• quotcumquc.
quötümns, adj. (Plaut.) = quotus. — qnötus,
adj. [quot] bet mieoielfte? meidjer in bet
Wetpe? q. annus? q. hora est? mie oiel Upt iji
e«? Hör.; *eHipt. quot& sc. horfi ^u melden
Stunbe, mann; quotus esse velis, reseribe (Hör
mie japlrettp bu *u lommen gebenfjt, tote
oiel SRitgäfte bu paben mtUft. 3n«bef. quotn-
quisque — mie oiele?, aber in bcfdjrdnlenbetr
Sinne — mie menige? quotus q. philosopho
rum est qui etc. — ‘quotns-cumque (-cunque ,
adj. jo gro& (oiel) ob. menig nut.
quo-nsque, adv. interr. bi« »u meltpem 8eib
punlte? mie lange? q. tanaem, Catilina, ab-
utere patientia nostra? getrennt, quo enim u*-
que Oie. Phil. 3 §. 3. — quöris, adv. [quirie,
mobin e« nut fei, überall bin Com.
qnäm j. 2. cum.
R
R al« SlbbreBiatur => Romanus ob. Rufus.
r&btde, adv. [rabiduB] mütenb, rajenb, omnia
r. uppetere Oie. — rShtdus, adj. [rabieB] mü =
tenb, toll, tobenb, bei. o. Steren ‘leones,
*canes, *ferae; fibertt. ‘iingua, *ira, ‘rabidi
furor animi, ’fames, ‘ventus; aud) *bi« }Ut
Safetei begeijiett os Verg. Aen 6, 80.
rSbYcs, acc. em, abl. e; gen. u. dat. ungebt. f.
l) eigtl. tollbeit, ©apnfinn (at« ftrantbeit,
m. 92eigung ju feinbjeligen Slngtiffen gegen an=
bere), o. 3Jbnjd)cn Plaut., *canum. 2) übettt.
heftige, leibenfcbaftlicfic Wuftegung be« ®emüt«,
fflut, ©ilbbeit, bef. 8otn, 3ngrimm animi
acerbitaa quaedam et r.; irä in rabiem versa;
ferae bestiae caeco impetu et r. concitatae Oie.;
quae vos r. agitat? Liv. ; gentis; 0. ftampfs,
Sftieg«mut hostilis, Gallica (@gj. Romana
virtus), ‘belli, »civica be« ® ütgetftiege« ; arma
capere furore et r. Tac. ; foccidendi 3Jt orbluft;
*0. Spottjucpt Archilochum proprio r. armavit
iambo; *o. Stpreibrnnt horrenda; *o. Sliebe«
reut; ‘o. bet rajenben Segeipetung bet Si=
bptla^ *ventris §ci6punget, ‘odendi ®6giet;
‘caeli marisque, ‘ventorum; ’canis ®lut be«
$unbäftem« Hör. ep. 1, 10, 16.
riblo, 3. toll fein, müten Enn. b. Oie. de dir.
1 §. 66. — riblösö, adv. [rabiosus] mütenb,
ungeftüm Oie. — räbtösfilus, \adj. dem. v.
rabiosus] palb toll Oie. — riVfösus, adj
frabies] «= rabidus, canis Hör.; homo toll
Plaut.; fortitudo minime r. o. aller ffiut frei Oie
Räbtrlns, l) C. R., SBollstribun, megen be« lobe«
be« tribunen 2. Wpuleju« Saturninu« angeflagt.
2) C. R , SHtter, de perduellione angellagt, nun-
ben o. Siceto itt no^ ootpanbenen Weben Bettet
bigt. lab. Rablriünus, adj. 3) C. R., ein lieb’
ter jur geit Setgil« Ov„ Quint.
röbo. öms, fdjerjp. ft. arrabo, m. j. Plaut
räbüln, ae, m. [rabio] ein tobenber, (epreienbet
Satbmaltct, gungenbrejepet, Wabulipj
‘röcemYfer, fera, ferum, adj. [racemus-fero]
Beeren tragenb uva; Bacchus mit Itauben
bcfränjt. — racömm, i, m. eigtl. bet Stamm bet
©eintraube, bap. a) bte B eett U. bic ganje Staube
693
Racilius — rapio.
(»gl. uva), and) be« Wilben SBeinflod« Verg., Hör.
b) SBcinbeerfaft Ov.
Bacillus, SUame eine« römifcbcn ®cfcblcd)te8 ; L.
Kac., SolJStribun juc Seit beä Eiceto; Racilia,
Oattin be« liltator« 8. Oninctiu« Eincinnatu«.
rädiätus, adj. [radioj mit Strahlen Detfeben,
ftiablenb sol Oie . , ‘lumen (soiis), “lumina,
♦orbis flammeus soiis, fcorona Strablenfdiein.
rädicltus, adv. [radix] flajf. nur (p. mit bet
®urjel, üon ©runb au« evellere actione*
alcis ; ertrahere religionem ex animis hominum,
cupiditatem, excutere opinionem. — rädicüla,
ae, f. dem. B. radix.
r&dio, J. u. -lor, dtp. 1. [radius] Bia bien *ar-
genti lumine valvae, *in armis, ’galeae gem-
mis et auro, ftempla aoro radiantur , *radians
luna, *radiantiaarma; subst. ’nulians bieSonne,
.in bet Überfettung bc« Wratu« Oie. or. §. 152. —
radiösuR, adj. [radius] ftrablenrcid) Flaut.
rädius, ix, m. Stab; bah- a) *t Speiche be«
Stabe«, b) 8eid)enflab bet SJtatbematiler, wo»
mit fte Figuren tm grünen @la«ftanb widmeten,
t. t. homunculus a pulvere et r. Oie.-, descripeit
radio totum gentibus orbem, caeli meatne Verg.
e ) Sabiu« be« Rretfe«, ipalbmcffer. d) t. t.
®eberf<biffdjen Verg. e) eine Mit länglicher
OliBe Verg. f) bet Strahl ber Sonne in ra-
diis soiis; im ©ilbe obscurari nec apparere et
in virtatis, tamquam in soiis radios incurrerej
*be« ©lipe«, *be« heim«, ber Srone auf bem
.Ipaupte.
radix, leis, f. 1) SBurjel omnes eo loco aut
.ab radicibus subruunt aut accidunt arbores;
rapula, lactucae, r. (SRettig) Hör.; virtus altis-
simis defixa r. , *a radice, ‘ab r. imis; übertr.
a) SBurjel ‘linguae, ‘plumae, ‘saxi; ber 5ufj
eine« Serge«, ge», pl. montis, sub ipBis r.
montis, -fin radice Palatii. 6) bilbl. a) a radi-
cibus (B. @runb au«) evertere domum Fhaedr.
ß ) Ursprung, Duelle, Stamm miserianun;
errorem quasi r. malorum omnium extrahere;
Marium, cx iisdem quibus nos, r. (®eburt«ort)
natum. y) bet fefte ®runb Pompeius, eo ro-
bore vir, iis r. bet Jo feft ftebt Cie. AU. 6, 6, 4.
rftdo, si, sum, 3. 1) irapen, fd)aben, bau. ab»
teiben, reinigen, glätten, glatt febaben
terram pedibus ifdjarten, B. SRaben) Flaut. ; omni
parte corporis rasa praeter caput et labrurn
»uperius; mulieros genas ne radunto jnfrajjen,
au« ben 12 lafeln b. Oie. legg. 2, 23; ‘pnros
lapides palmft fegen, abfebren; ‘über rasus limä
gereinigt. ®ao. a) oorbei ob. barüber gebenb
ftreidjen, berühren, über et», bin laufen,
frietbtn, burd) et», fliegen ‘litora, ‘cautes,
♦iter laevum linl« am Seifen binftreidicn, *freta
sicco passu, ‘iter liquidum burd) bie 8uft flie-
gen, ‘campos befpülen, ’ terrae B. SBinben, gin»
fegen über ic., *Eurus arva imbribus Berf(b»emmt,
♦ultima meta raditur idj bin faft am Siele, *terra
rasa squamis (serpentis). 2) abtrapen, ab»
f (beten, rafieren caput (Ropfbaare) et super-
eilia; caput al« Reichen ber SIlaBerei ob. («Suet.)
ber Iraner; modo tondere modo r. barbam
Suet.; radi fiep rafieren taffen «Suet. , übertr. au«»
trapen, »ftreichen *nomen fastis; wegnep»
raedH f. reda. fmen ‘nanfragium.
Raetl (nicht Rh.', drum, m. ©6llerf$aft im ben»
tigen ®raubünbten, Iprol u. Oberbeuern, B. Im»
fu« u. liberiu« im 3- 16 B. Ebr. unterjocht, im
2. Sabrb- m. Sinbelicien Bereinigt; ibr 2anb
Kactia, ae, f. $aB. ‘fRaetlcns, -tius u. -tns,
adj.; Baetu», nom. pr. gübrer B. in SRätien ein»
gemanberten Etruälem Just. 20, 5, 9.
rallns, adj [dem. B. rarus] bünn, tunica Plaut.
♦främAlla, imm, n. [ramus] 9iei8b«lj-
rämentum, i, n (gern, pl.) ob. (Flaut.) -ta, ac,
f. [fl. radimentum au« rado] eigtt. Splitter, Stüd»
d)en, bab- (Plaut.) omne cum ramento bi« auf
ben lepten heller.
rämeus, adj. [ramus] au« ft e n , fragmenta
SRciSbol« Verg. — r&mex, leis, m. [ramus] (pl.)
bie 8nngengefä6e Plaut.
Bainncs ob. -nenses, ium, m. f. tribus 1); aud)
eine ber brei gleidjnamigen Seitercenturien.
lab- Bamnes SRitter, Bornebme Stuper
Hör. a. p. 342.
rkmösns, adj. m. comp. u. sup. [ramus] solle
€fte, Bictäftia, Berj»eigt arbor; ‘Lernaea
Ecbidna r. colubris natis e caede (au« bem
IBIute ipre« abgebauenen ftopfe«); ’comua cervi.
— rämülus, l, m. dem. B. ramUB. — ramus,
i, m. 91|t, 3»eig; bilbl. non solum ramos am
putare misoriarum, sed omnes radicum (näml.
miseriarum) fibras evellere Oie. Tusc. 3 §. 13;
inäbef. a) ’ein 2 ft al« Äeule be« hertule*. 6)
♦meton. pl., S3aum, Öaumfrühte.
räna, ae, f. l)'grofd); *Rr6te ova uncta san-
guine ranae. 2) r. marina Seeteufel (ein
|if(fi). [Hör.
rancTdus, adj. [ranceo] ranjtg, ftinfenb aper
ränuneülus, i, m. [dem. b. rana] f (einer Stof d);
fherjb- B. ben Einwohnern B. Ulubrä in ber Wabe
ber pomptinifdjen Sümpfe,
rapicida, ae, m. [rapox] Stäuber, fdjerjh- ge
bilbete« UlatromjmÜum Plaut. — rip&cTtas,
ätis, f. [rapax] Biaubfucbt. — räpax, äcis,
adj. m. comp. u. jsup. [rapio] 1) an fidb
reifeenb, raffenb, fortreifecnb, unaufbalt»
fam ’ventus, *ignis, *fluvii, *undae, *Harpyiae,
♦Fortuna; auch ©einamc ber 21. Segion (bie alle«
Webctrcifjenbe) n ihrer Solbaten Tac.; bilbl.
fähig fi$ et», anjueignen nihil est appeten-
tius similium sni nec rapacius quam natura
Cie. Lael. §. 60. 2) räuberifdj, raubfiiditig
inopiä rapax Suet., *lupi, »mors, *Orcus; *Mars
(al« unglüdlicpe« ®eftirn); *domina nach ®e=
ftbenlen gierig; subst IRäuber Plaut , Oie.
raptiänus, i, m. [pagpavo;] iRettig Ct.
rapide, adv. m. fenmp. [rapidus] rcifjenb
fdjncll r. dilapsuB (fluvius), fr. iter conficere,
frapidius venire alqo; bilbl. B. Sluäbrud r. ferri.
räpTdltas, ätis, f. [rapidus] reifcenbe S(bnel
ligfeit CVies. — ripldus, adj. m. f comp. u.
sup. [rapio] rei^cnb f(bncll fluvius Flaut.,
arnnis Hör., rapidissimi vortices, ‘volucris ra-
pidissima jdjtlcll fliegenb, ’ventus, fmare; *sol
(wegen be« rafeben täglichen Umlauf« nach ®or»
ftetlung ber Ulten), *orbis (caeli); *equus, *cur-
sus, *r. passibus, ♦rapidi feruntur; *ignis (B.
Slip); oratio teifjenb jebnefl babin flutcnb ; in
consiliis übereilt; fvenenum, fvirus fd)neE wir»
tenb; ‘heftig, ‘b'pig flamma, Sirius, rapidi
potentia soiis.
räpina, ae, f. [rapio] IRaub a) abstr. ba« Stau»
ben, bie Stäuberei; ge», im pl. b) ba« ®e»
raubte, ber Sang
rapio, pui (arebaift. per/, rapsit, in einer ®efe|e«
formet b. Oie. legg. 2 §. 22), ptum, 3. 1) an fid)
694
raptim —
raffen, weg», $in = , jufammenraffen, h«fs
tig ob. mit ©cwalt ergreifen, wcgnehmen,
»{übten, ent», fortreißen, fortfdßlfbben
ulqd, *cenam, *farma (manu), *bipennom dex-
trä, ’galeam tectis jdjnell holen au« JC., ‘nigrum
colorem rafd) annehmen, *vim monstri rafcß ein»
fangen, ’aures abrcißcn, »stirpe« auSreißen, ent»
Wurjeln (o. gluffe); *lumen (ba« Äuge) tibi ent»
reißen; hostes vivo» ex acie, (istum) sublimem
Ibras, alqm domum Plaut.-, manipulos aliquot
in primam aciem secum; fraptua Hector equia
gcfcßlcift; commeatum in naves ; frumentum ex
agns per ipso» dies raptum omne Veios erat
feßnetl racggefdjafft; *Turno mille populus eilig
jufüßren; citatum agmen Tusculum praeter Ca-
puam Liv. ; *quo me cumque r. tempestas (im
Silbe); ’carceribus missos r. ungula currusj *r.
se hinc ocius ' fict) fortmatßeu, fid» paden’; ye-
nandi Studium homines per nives ac pruinas
in montes ailrasque r. jpäufig alqm ad sup-
plicium, ad mortem, ad necem, bi«W. bl. r.;
alqm in ius Plaut., in ius ad regem, ad con-
sulem Liv., *Komae sponsorem (alb Särgen)
me rapis entfüßrft; me parentibus, liberis, pa-
triae intra iuventam praematuro exitu Tac.
ann. 2, 71; ‘auditorem in medias res in tc.
rafd) berfcßen ; ’obsita frondibus sub divum an«
Süßt jießcn =■ bem Slnblide ber Stenge prd«=
geben. 3n«bef. a) bcjdjleunigen, fefjleunig
Bollenben, nolljießcn raptae prope inter
arma nuptiae Liv.-, *viam, ’silvas burtpeilcn;
fimmensos orbos per humum (p. ber Solange)
tafeh machen, befehreibcn; *in fomite flammam
rafcß entmideln (burcß Scßwingen). ß) ati Seute,
ali SRaub an fieß reißen, rauben, entfüß»
ren quantum r. potuerit; eos inter se partes
regni rapuisse (geraubt u. unter (id) geteilt) Liv.;
r. omnes, trahere; sibi quisque ducere, trahere;
trahere et r.; virginem; ’Andromeden et tanti
praemia facti nimmt fcßlcimig in Scftß; *raptos
ex hoBte penates; »insignia ftleibcrfeßmud ;
•oscula; ‘occasionem de die eilig ergreifen;
♦quae r. hora diem almum; castra urbesque
mie im glug erobern Liv.; su bst. aa) *rapta,
ae, f. bie ©eraubtc, ©ntfüßrte. ßß ) raptum,
i, n. ba« ©eraubte, ber SRaub rapto, ex rapto
vivere Ov.; rapto potitur Vera.; rapto gaudere
Liv ; rapta diyidere Liv.; auch plünbern, Ber»
Wüjten villas Liv.; Armeniam Tac.; *r. in-
censa feruntque (plünbern rein au«) Pergama
Verg.
2) tp. a) an f idtt reißen commoda ad se Oie.;
victoriae gloriam in se Liv.; +quo facinore
dominationem raptum ierit; -fspem adoptionis
acrius in dies Berfolgt. 6) mit ficß fort», gu
etro. ßtnreifjen, fort», ßinjteßen *alqm in
adyersum (in* Setbetben); *animum in varias
partes; scripturam suam in peiorem partem
herunter jießen Ter.; alqm in invidiam, *in me-
dias caedes; *si tantus amor scribendi te r.;
feltner in gutem Sinne, ipsae res verba b. i. mit
ber Saeße bieten fiep b. felbjt bie ©orte bar; me
commemoratio posteritatis ad Bpem quandam
immortalitatis; ad dirinarum re rum cognitionem
cura omni studioque rapi; b. SRebner eos (apud
quos aget) quocumquc velit, yel trahere yel r.
®ab. A ) raptlm, adv. in ßaftiger, reißenber
6ile scribere; in ignem r. ad id factum; prae-
cipitata r. consilia; r. omnia [agere; r. agitur
rastrum.
agmen Liv. ; *r. secat aethera pennis. B) rap-
tlo, önis, f. (feil.) ba« Stauben, bie Untfüß»
rung Ter. C) rapto, t. (intens) 1) fortrei*
ßen, »fcßleppcn, »jenen coniugem, »Hectora
circa muros feßleifcn, *Hectorem curru qua-
driiugo raptarier (ft. raptari); fsigna, quae
turbine atque unda raptabantur, fhuc Ulnc
vexilla, fhuc atque illuc legiones; bilbl. ’quid
r. in crimina (»ur ftitflage sieben: diyos? *'
■frouben, plünbern inter se, Africam. D)
raptor, öris, m. (Räuber, pl. torbi»; *lupi
ränberifcße; *abfol.; Stäbeßenränber, ®ntfüß»
rer t^liae; *abfol.; bilbl. ‘alieni honoris. E)
raptag, ns, m. 1) ba« gewaltfamc gort»
retßen, SRaub, Sntfüßrung yirginis, Ganv-
medi, *Inous ba« gerfleifdben bunt) gno. 21
fSRäubetei, audj pl.
r&pälum, i, n. [dem. o. rapum] SR ü b d» e n Hör,
— rapum, t, n. (Rübe ( Brassica Papa L.).
rSresco, — — 3. [rarus] *loder werben, f id»
Boneinanber geben, claustra Pelori öffnen
fidi : resoluta tellus in liquidas aquas oetbünm
fteß in»e.; übertr. fitß minbern, feltner wer»
ben tpaulatim montes; *sonitus. — r&rTt»«.
ätis, f. [rarus] Sod crßeit in pulmonibus inest
r. quaedam. 2) Seltenheit, getinge 3«hl
dictorum, +capillorum, flayandi ba« feltene
Saben; concr. eine Seltenheit equi Ourt. —
rSrö, adv. m. comp. u. sup. [rarus] feiten r.
usquam, unquam, alias; autß ßin u. Wteber
hier u. ba Oie. de or. 3 §. 163. — rärus, ad j,
m. comp. u. sup. 1) bünn, lodet, nitßt DiÄt,
b. bem ©egenftanbe, bem [Raume, in welchem et®,
gtoiftßenräume ßat (@gf. densus, spissus), fsilr*
mit weit au«cinanbrrfteßenben Säumen, licht;
*retia weitmaftßig, *fterra loder, *tnnica, *cri-
brum weitlöcßrige*. 2) b. ben ©egenßänben ielbft.
bie burtß 3m'fd)enräume gettennt finb u. an#
einanberßeßen , bünn ßehcnb, weit, einzeln,
urteilt jc!t, jerftreut (®gf confertns, conti-
nuus; densus) arbores, fr. drsiectaque aedificia,
*capillus, racemi, *tela, *r. lacrima manat per
genas einfame, berftohlene; inSbef. al« milit. 1. 1.
milites, r. dispersique pugnant, r. in conferto»
illati, r. mognisque interyallis proeliantur
frara acies, ordtnes Liv. ; frarius agmen entrinde
fiebat. 3) nicht häufig, nur h<( *- ba bor
tommenb, feiten, Wenige portus, literw.
genue bominum, omnia praeclara r. ; subst rarx
anteponantur yulgaribus; (decemyiri) rari ach
tus (gen.) feiten »ugänglicß; r. per yias populus,
Oceanus r. nayibus aditur; *apparent r. nante-
in gurgitc yasto Verg. Aen. 1, 118; *yitio pa-
rentum rara inyentus gelichtet; *yocos; raruta
est nt (Quint.) = raro fit nt; (Tac.) rarum (sr
est) m. inf.; aueß b. bem, bet etrn. feiten tbnt
ft. raro, *nec Iliacos coetus nisi rarus adibst;
fCaesar rarus egressu feiten au«gehenb; +ano
quis scriptoribus r. obtrectator; *r. mens (mc
ber Serftanb weniger) intellegit, quod etc. $int
feiten in feiner Brt, borgügtieß, burtreff
lieh, auägejei^net *yestrs, *ayis, *puelk
*quercus patulis rarissima ramis, *artäs opo'
rarae, +leo magnitudinis r., t Philippus i»
dolis r.
rÄsIlls, e, adj. [rado] geglättet, ’fibula,
r. huxum glatt gebre^fetter. — ristto , t. [sä-
ten«. b. rado] (feit.) ahfeßeren faciem cotid»
frastellus, i, m. dem. b. rastrum. — raitraa.
ratio.
695
i, im pL gctt. -I, örum, m. bie jur Bear,
beitung be« 8 oben« gebrauchte jmei, u. mcbrjin=
fige $ade, ber Kar ft Verg., Ov.; feberjh- b.
Ramm be* ^otgb^em Ov. met. 13, 766; fpriebw.
re» redit mihi ad rastros — id) Werbe jum ar-
men Sföanne Ter.
/■Stio, önis, f. [reor], 1) ba« iRecbnen, bie Be=
reebnung (eigtl. u. bitbl.), objeftio, bie SRcc b =
itung u. wa« einet Meinung gleich lieht, 8er,
jeiebni«, Siifle, SProtoloII, auch bie Summe,
8abl, SRecbenfchaft, r. conficere, inire SRcd>=
nung anftetlen; r. alcis rei habere Berechnung
tnorüber anftetlen; r. ducere, subducere f. dueo
•3) d), eubduco 1); r. constat ftimmt; r. eollegit
f. 2. colligo 2) c); fa rationibus i. 2, a I) 1);
r. compositae rei turbata est; rationes referre;
relatis ad rem publicum cum fidc r. naebbem et
9te<bnung übet bie öffentlichen Selber ic. abgelegt
batte; dexter» digitis r. eomputat, putatur r.
cum argentario Flaut.; rationes ab alqo acci-
pere; rationem perscribere; rationes cognoscere
einbolen, conferre Bctgleicben; falsaa r. inferre;
r. confectas apud alqm deponere; in rationem
indneere in Segnung bringen; totius rei consi-
lium his r. (nach bei Berechnung alter möglicher,
toeife eintretenben Umfiänbe) explicabat, ut etc.;
nimis exigne ad calculos vocare omicitiam, ut
pur sit r. acceptorum et datorum bie Rechnung
über Soll u. haben; hanc r. habere coepit er
fattulierte fo; r. implet homines spei Lir. 26,
19; (yoluptates agricolarum) habent r. cum
terra fteben in (Rechnung mit Oie. Cat. m. §. 61;
r. salutis explicatam et exploratam habere mit
bei Berechnung feine« ^cil# oöDig im Steinen,
b. i. feine« §eil« Böüig geroifj fein Oie. fam. 6,
1, 2; petitioni» tuae r. mihi seraper fiiit ex-
plorata be« (Erfolge« beiner 8. war ich immer
gewifj Cic. fam. 16, 31, 1; quo mea r. facilior
et eolutior esse posset wobureb meine Salbe
leichter u. bequemer auf« reine fomnten fönnte;
oeenrrebat illa r.: quid Clcomene fiot? fquan-
tum in ratione est fid) berechnen läfjt; ineunda
r. (e« muff berechnet, überlegt wetben) et via re-
periunda est, qua etc.; mei r. iam officii esse
omnibus iniquissimis meis persolutam (abge-
tragen); nec eyentus modo hoc docet — sed
eadem r. (Berechnung', quae fuit futuxaquo im-
mutabilis est Liv. 22, 39, 9; cum in roliquis
fi' re rebus publicis priyatisque r. (Berjeicbniffe)
ßraeciB literis utantur Cats. 6. O. 6, 14, 3; r.
carceris (ba« Kerlerjournal) Oie. Verr. 5 §. 147;
ea nimia est r.; hem ista r. (Summt) est
maxima Flaut.; r. (Stecbcnfdjaft) reddere (ab;
fegen) alcui, alcis rei; r. yitae reposcere; abs
tc r. reposcent, si etc.; negotii r. exstare opor-
tere Siecbenfcbaft gegeben »erben fönnen; übertr.
n) Rechnung, in ber man mit jmbm. fleht, bah-
überb ®efd)äft«angelegenbcit, =fache, ,Ber=
hältni«, 'fübrung, ©efebäft; über!). Mnge =
legenbeit, ©erlebt mit, Begebung, 8er,
hältni« ^U imbm., qui iam cum isto snmma
consnetudine, praeterea re ac ratione coniunc-
tus esset; fori iudiciique r. (Bereich, Mngelegen-
heit); r ciyitatis, r comitiorum quantos aestus
habet; ita se in populari r. iactare in Berfecb'
tung ber 8oI!«fa<be; propter perpetnam in po-
pulari r. levitatem ; omnes rumuscnlos populari
r. (toeil man bie BotfSfacbe »erficht, al« ein Bolf«,
freunb gelten Will) auenpari; alqd rationis ha-
bere cum alqo im Berfebr flehen mit ic.; alcui
cum alqo intercedit; habenda cum M. Latrone
pacis r.; bah- auch Kategorie, ©ebict, Woju
etw gehört, 5a cb alqd cadit in rationem utili-
tatis; hacc res non solum ex domestica ost r.
(in bie Kategorie ber innern ©olitil), attingit
etiam bellieam; ut eins diversa studia in dis-
simili r. (in einem oerfchiebenartigcn fflebicte,
Bereich) perspicero possitis; ipsa oratio quidem
propria est nuins unius r. (5ach), de qua lo-
quimnr. b) tnie unfer '(Rechnung’ in bet Sieben«'
art 'bei et», feine (Rechnung ftnben’, ge», im pl.
3ntereffe, Borteil r. meas yestrae saluti an-
teposuissem; quid tuac r. postulent; me ad
eius rationes adiungo; quem tu in meis r. tibi
esse adiungendum putasti; meis alienissimum
r.; alcis rationibus consulore, prospicero, pro-
yidere; rei publicae rationibus conducere;
pront r. poscit Tac. Germ. 6 je naebbem e« ihr
3ntcreffe erljeifcbt. c) roie mir 'in (Rechnung jieben’
fagen — bcrccfjncnbc (Rüdficbt, Berüdfid),
tigung, Seacbtung, Srwägung, Sorge für,
r. habere ((Rüdficbt nehmen, bebadjt fein auf ic.,
bcrüdficbtigen) alcis rei (dignitatis, commodi,
officii, summae rei publicae, frumenti, frnmen-
tandil, alcis, sauciorum, piorum et impiorum;
ut 8ui r. absentis haberetur ftch abwefeub um
ba« Konfulat bewerben bürfe; cuius abBentis r.
haben proximis comitiis Cats. b. c. 1, 9, 2; con-
tentus eo, quod r. habita plebeiorum esset
. bafj ic. fich bewerben bürfen Iav. 4, 6, lt; habeo
r., quid a populo Rom. acceperim; omnis hac
in re habenda r. et diligentia est, ut in ic. bot
man forgfältig ju achten barauf, bafj Cic. Lael.
§. 89; sin est in me r. (= sin habeo rationem)
rei publicae (bie Sntereffen be« Staate« mir heilig
finb); yirtutis et vitiorum sine ulla divina r.
(ohne baff man bie Söttet irgenb in (Rechnung
bringt, ohne alle (Rüdficbt auf bie ©öfter) grare
ipsius conscientiae pondus est Cic. n. d. 3 §. 86 ;
salva utriusque temporis r. est jeber Seit ift ihr
(Recht gefebeben Tac.
2) bie höhne, mit ber Berechnung oerwanbte Ihe=
gerichtete Kraft be« Benlen«; oernflnftige«
(Racbbenlen, Überlegung motum istum ce-
lerern cogitationis, acumen, sollertiam qnam r.
vocamus; bomo quod rationis eBt particeps,
per qnam conseqnentia cernit, causas rerum yi-
det earumque progressus et quasi antecessiones
non ignorat, simihtudines comparat etc.; altera
(pars animorum posita) in ratione, quae docet
et explanat, quid faciendum fugiendnmye sit;
lex est r. summa inBita in natnra etc.; in na-
tura omnium rerum r. inesse; quibus in rebus
temeritas et cosus, non r. nec consilium valet;
quantum ratione providere poterat; mens et r.
et consilium in senibus est; mulier abundat
audacifi, consilio et r. deficitnr; r. ac disputatio
(eigne Bernünftige gorfebung) impulit me nt etc. ;
omnia r. animoque (m. überlegenbtm ffleiftc)
lustrare; nullum scelus r. habet fann Berbunbcn
fein mit *c. ; non erat m. inf. war nicht Btrnünf
tig, Bcrnunftaemfif; nulla huiusce rei r. est hat
nicht Bernünftige«; quod domi te inclusiBti, ra-
tione (Bemünftig) fecisti; fin rationem neces-
sitas versa est 31ot Bettrat bie Stelle ber Klug,
696
ratiocinatio — rationalis.
f) c i ! ; fnecessitas ante rationem est, moxime in
bcllo, feffieacior (erfinberifebct) necessitas quam
r.; fnonnumqiiam neceasitati, quae pars ratio-
nis est, parui (fifptlidj mit 'habe au« bet 9?ot
eine Xugcnb gcmad|t’); hanc excogitat r. (finns
rcidfCT (Einfall;, ei haec r. potius quam amentia
nominanda est; baß alle«, mobei bie Vernunft
im Spiele ift a) toeriiflnftiger ©tunb, 8e f-
nunftgrunb, ®emcggrunb, ©tunb, Sftotib,
aud) ©cgtünbung, fDlotioierung, ®ei»ei«=
fül)tung, golgerung, Sdjluß, est alqa
kuiusce rei r. bafflt giebt e« einen oemttnftigen
©runb; auctoritates conteznnis, ratione pugnas;
r. meam cum tua r. contendere; hoc quam
habet r. aequitatis? conflrmare argumentis ac
r.; r, afferre; subest alcui rei r.; r. ex fiducia
ein au« bem Scrttauen auf bie Umftänbe ent=
mmtmenet oeniünftiger ©tunb Liv. 26, 19, 1; ad
eam sententiam cum reliquis causis haec quo-
que r. cos deduxit, quod; ratione permoti au«
ftrntcgijdbcn ©tünben Cats. b. c. 8, 74, 2; ex quo
lila r. nata est Platonis, quae a Socrate in
Phaedro est explicata etc,; concludere r,; r.
ipsa coget; ut nunc r. cogit. b) »ern&nftige«
SBetbältni«, ©efeßmäßigleit, Screißtis
gung, ©efep, fRegel, 91orm, SRaßftab; be=
ftimmie Crbnuna. StetSobc. mctbobifcbeä
beit, Buftanb, übetb- ®tt u. ©eife, SRittel,
»eg, ©ebingung, Wögli^leit agminis, rei
militaris, not& atque institutft r., pecuniarum
©elboerbdltniffe ; ut ceteri menses m suam r
reverterentur in ißt richtiges Serßältni« (butö
3nterfalation) ; ita r. eomparata est vitae na-
turaeque nostrae; haec eadem r. est totins Gal
liae ba«fetbe SerßäUni* finbet in ic. ftatt; mei
consilii negotiique totius suscepti causam ra-
tionemque proposui b. i. toelcße Setoanbtni« e4
mit ic. pabe Oie. Verr. 4 §. 140; r. pontis hanc
instituit; equestris proein, bellandi; hac, tali,
quA, eadem, simili, pari, alifi, null;! r.; omni
r.j (jeltnct) Omnibus r. auf jebe mäglidje ©riie;
his r. (SRittel) equitatum tolerare; aliä r. ( unter
einer anbent iöebingung) sese non esse Tentu-
rum; alqa ad resistendum r. fuisset Wöglidl
feit; *nee sat rationiB in armis mit ben ©affen
ift mißt« meßt au«juricbtcn; bab- bi«m. umfdprrh
benb, jcbo<b nitbt fd)le<f|tbin, fonbetn ben ©egen
ftanb jugletd) al« beftimmte« Verfahren, al« SRaß
regel, al« begriinbet gebaibt non modo ignoscendi
r. ;ba« Setjeißen), verum etiam ignoscendi eon-
suetudo sublata est; ad praecipiendi r. delaps.t
est oratio mea icß bin in« Xocieten, in« Scßul
meiftetn geraten; si mei facti r. (meine ^anblunc
Serfaßren, fßlan, Slaßregel; ©erfahren,
©erbalten flbctb-; Xenlart, Xenbenj, tRi cf»=
tung, ©rincip omnia modo et r. facere; in-
tervallis pro rata parte ratione distinctis tiad)
©ejepen, gefeßmäßig ; ad vitam usumque vivendi
ea descripta r. est; r. quaedam conformatioqne
doctrinae f. conformatio 2); r. dicendi et via
(@gf. natura); ratione et via auf metbobifdjem
©ege, metbobifib; via quadam et r. Oie.; si
sunt ratione (mit Serftanb, in ongemeffenet
©eife) translata (aliena verba); argumentum
ratione (funftgeretbt) concludere; scribendi Con-
silium ratioque; r. mea in dicendo haec esse
solet; eius facta ad antiquae religionis r.
(SJlaßfiab) exquirere; r. atque usus belli bie
planmäßige gäßrung be« Stiege«; r. baec erat
belli (Krieg«, CperationSplan) ut etc.; istam r.
otii tui probo jene« gefebäftilofe geben, ttric bu
e« planmäßig fübrft ; fors, quae talibus in rebus
plus quam r. potent; mcae vitae rationes (£e-
benSplan) ab meunte aetate susceptao; oxplo-
ratis hostium r. ©aßtegeln; rationes bolli gc-
rendi (bie für bie Kriegführung }u ctgretfenben
Waßtegeln) communicare Caes. b. G. 7, 63, 4;
ad novos cosub temporum novorum consiliorum
rationeB (Maßnahmen) accommodare; cum et
pacis constituendae r. (Änorbmmg, ©ctfügung)
ct belli gorendi potestatem solus haboat; his
r. unter biefen ©orfidjtSmaßregcIn Caes. b. G. 7,
71, 9; temerarid nsus r. ©erfaßten ; ipsa virtus
brevissime recta r. dici potest; Hörens homo in
populari r. J>auptrcpräfentnnt bet bemotratifißcn
SRilßtung; una in causis r.- quaedam est eius
orationis quae ad probandam argumentationem
valet bet teil bet SRebe ic. bat cigentlid) nur eine
Xenbrn;, »erfolgt eigen (heb nur ein giel; longe
mea discrepat ab istis et vox et r. $ e it t tu e if e
Hör.; bona r. (ba« gute ©rincip) cum perdita
(bem fibleibten bet Umfturjpartei) confligit ; r. (bet
©eift) atque inclinatio temporum; cuioaque ao-
tatis quae dicendi r. voluntasque fuerit; ob*
jefti» (Einrichtung, ©erßältni«, ©efißaffen*
temperata, fortis, iusta ft. prudentia etc. Oie
/in. 5 g. 68. c) ffiiffenfcßaft, miffcnftbaftlitbe*
Spftem, Xßeotte ob. toiffenfc^aftlid^e, t%to
retijcße Kenntnis, (Einfiißt, bab- fpecieCc:
Bebte, Sehrfaß, Xbeotem, ©runbfaß, ®n
filbt dicendi, vivendi, vitae, disserendi ©iffer.
feßaft bet ®erebfam!eit ic., r. civilis et discipliiu
populorum @taat«l»iffcnf<baft ; ubi perspecta vi»
est r. eius (bie liefe bet SBiffenföaft); tadle
quodam sensu sine ulla arte aut r. (ohne alle
Wnluenbung tbeoretif<ber Runfttegeln) ; omni», qnt
a ratione (». tDiffcnfcfjaf liieren ©tanbpunfte auf
suscipitur de aliqua re institntio-, Epicuri, Cv-
nicorum ©pflem ; ». gelbfietru, ad Paulli r. »f
disciplinam taftifdbe Jtunjt u. Stbule ; au (b Xis
leftil noc vincet r. hoc Hör. ent. 1, 8, 116; r. ss-
porum Sebte P. ic. 2, 4, 36; haec ita sentimr-
: naturft dnee, nullfi r. nulläque doctrinä; (est it
me) huiusce rei (biettn) r. aliqua tbeotftiübf
©infirfjt ; aliqua in foro, iudidis, legibus aut r
aut exercitatio; totius r. ignari ohne aQe tbes
retijdje (Erfenntni«; haec mihi videtur delioatkr.
ut ita dicam, molliorque r. £eben«anf t<bt ; si»’
diligentissima pervestigatione eorum omniura
r. Ülnfiebten, ffltunbjdfjc, ©abtbeiten), quae dt
naturis humani genens aut moribus a philoso
phis explicantur; quinque r. propositis offici
persequendi fünf ©runbföpc für *c. ; ab hac r
dissontiunt; duae epistulae perdiligenter in eaa
‘ dem r. scriptae; iu eam r. loqui ; oft b. Cie t.
(Slnfidjt) ot oratio.
rätlöcTnätlo, önis, f. [ratiocinor] pbilof a. rßet
t. t. 1) »ernünftige, rubige Übetlegnng. s
Slctnunftfeblu^, @<blußfolgc. — rätiöciu-
tivns, adj. [ratiocinor] ju einet ©tblußfolgt
gebätig, fpllogiftiftb genus dicendi Oie. —
rätiöcYnitor, öns, m. [ratiocinor] fReebnungt
ffibter; übertr. öereeßnet boni r. officiorur.
Oie. off. 1 §. 59. — ritlöclnor, dep. t. [ratio
1) beteibnen 2) einen Sdblnß maier
{^ließen.
rätionfills, is, m. [ratio] (fpät) 9ieißnung«fik’
rationarium — recens.
697
rer, Sientmeifter. — ritlonärinm , ii, n.
fratio] ein fiatiftifAe* ScrjeiAnia imperii
Suet. Awg. 28.
ritis, is, f. glofe, bab- »gabrjeug.
rttlnncfila, ae, f. [dem. o. ratio] a) Meine 5Rct^ =
nung Csn». 6) ein fe^wacf^ex ®runb, fpife-
finbiger ©i^lufi levis; concludunt ratiun-
culas; huic incredibili sententiae ratiunculas
suggerit.
rät us, adj. [reor] 1) bereAnet, burA 9ieA =
nung benimmt, pro r. parte, pro ratä tn einem
befiimmten Bert)i5Itniffe, oetbältniSmäfeig. 2) be=
ftimmt, fefiftebenb, lidjcr, unnbattbc rlid)
motas stellarum, cnrsas lunae r. et-immutabi-
lis, r. tempore, qnod r. fuerit certo tempore,
»si haec lumo r. vita maueret. 8) gültig,
geltenb, beftfitigt, cutfc^ieben, anerlannt,
reAtöträftig («gf. irritus) lex, testamentam,
pax, inssnm; ratum habere, ducere, faccro ra=
tiffcieren ; alqd mihi r. est genehmige etw.; com
r. eventu Ltv. 26, 12,4; »dicta; *opua Parca-
rum; *idque r. annuit bekräftigte.
♦rauclsönns, adj. [raucus u. sonus] bum Bf
tänenb. — rancng, adj. »bumpf, raub tö =
nenb, tofenb, ^of)I, bumpf, Ireifdjenb,
helfet »aes, »tibia, »cymbala, »bucina, »fluenta,
»Hadria, »murrmir (undae) ; *raucum, rauca so-
nare; »cicada, *cycni, »palumbes, *vox rana-
rnm, ‘stridor simiae, *os aselli; »facundia (bet
(giftet), »poBtes htarrenb, »assensn r. (m. fdjnteb
tetnbem) conspirant cornua; r. factus sum cla-
mando Plaut.-, vicinia r. reclamat Hör.
Raudins campns, nutf) pl., eine weite (gbene in
Cbetitaiien bei SerceHä, wo SKatiu* 101 b. <gf)t-
bie ßimbem fAtug.
raudnscälum, i, n. (fett.) [dem. B. raudns] ein
StüdAcn ®rj, bah- eine lletne Stbutb Cic.
RanrSel (-raci), örum, m. galt. Sott, nörblitpe
Machbaren bet l^eloetier.
Kivenna, ae, f. Stabt in Qallia cispad., nod) j.
ifiaoenna. 3>ao Havennas, ätis, adj.
r&rlo, — — 4. fid) fetifer teben Plaut. —
rivls, is, f. §eifertcit usqae ad ravim poacere
Plaut. — rävits, adj. graugelb, fapl »lupa;
btaungetb »leones.
rö, untrennbare tfSartilet, ht bet Sufammenfebung
l) jurüd. 2) entgegen; übertt. B. bem Übet;
gang in einen entgegengefefeten guftanb (reprobo)
ob. einem Berfefeen an ben gehörigen Crt ob. bet
rea f. reus. 1 2Bicbett;olutig einer fyinbtung.
rt'ipsS [re-eapso, re ipaa] adv. in bet Iljat,
mitttiA, farfifA (®gf. oratione, specie) Com.-,
auch <Xc., jeboeb nidjt tn.bcn Sieben.
Beäte, n. (nur nom , acc. u. abl. mit betfelben
Snbung), fabinifAe Stabt. Satt, subst. -tint,
örum, m
refttns, ns, m. (fett.) StnMageftanb revocato
ad reatum Alcibiade um ipn in ic. ju oer-
fefeen Just.
frebelUtio =■ rebellio. — rtbellAtrix , teis, f.
frebeUof ben »rieg etneuetnbe, fitb gegen
ben Sieget auftebnenbe provinciaiio.; •Gor-
rnania. — rtbellio, önie, /. [rcbellis] <8r =
neuctung be* »liege*, Wufftanb — rfbel-
lis, e, adj. [re-bellum] ben Krieg etneuernb
(0. Überwunbcnen), bafe. fitb auftebnenb, wi;
berfpenftig »Aeneadae, fcolonia, subst. f re-
belles, m. (fett) bie Bibrrfpcnftigen. — ribel-
lium, ii, n. — rebellio Liv. 42, 21, 8 (anbete:
ad rebellandum). — r8-bello, 1. ben Krieg
erneuern (b. Überwunbenett), fitb auftebnen;
überb. *ben Kampf erneuern.
r8-bIto, 3. jurüdteferen Plaut.
*r8-boo, 1. wiebcrtjalten, ein ®<bo geben sil-
vae, tvmpana.
rg-calcYtro , 1. eigtl. bintenau*ftblagcn, bat). tp.
rüdfithtäto* jurüdweifen Hör. sat. 2, 1, 20.
*rg-cil8fSclo , 8. (fett.) wieber erwärmen.
*r8-cileo, 2. (fett.) fort u. fort warm
fein. S)ao. rö-cälesco, -cälui, 8. wieber warm
werben, motu atque exerci tat tone Corpora,
bilbt. »mens, +ex integro (beim SAreiben).
rC-calvuB, adj. (fett.) mit fablet Stirn senex
*r8-calficio f. recalefacio. [Plaut.
•rg-candesco, candoi, 3. 1) weife aufftbäumen
unda. 2) weife aufglübc»*/ crglüben toto
ore; bilbt. ira r. Or. [probria Hör.
»rP-canto, 1. jurilttnebmen , wiberrufen op-
rP-cfdo, 3. 1) jutütfweidjen, ^treten, fid)
juradtieben hüte, huc, ab alqo, procul ab
alqo Plaut.-, ex eo quo stakant loco; de me-
dio; a conspectu suorum; *in otia tuta; in
nullos floxus recedentia Söfee, bie niefet abbie>
gen, leine Sejiefeung auf etw. SpecieDe* b<»ben
Quint. 10, 6, 12; *anni recedcntes wieber febei-
benben. jjnibef. a) ber Sage nadj jurildtreten,
entfernt liegen *Anchisae domus; fpleraque
longins etiam a mari recedentia ein fefer grofee*
Stüd b. Sinnentanbe. b) *|i<b au* bem ®e=
fi(bt*!rei* oerlieren terraeque urbesque. 2)
Bon irgenbwo fitb surüdäiefeen, fitb entfer»
nen, weggeben, entfdjwinben *apes a eta-
bulis; *thaIamo; *caput e cervice, cervice; *in
ventos vita, *anima; ‘fortuna; fa popularibus,
fa cursu. tp. a) p. etw. abweitben, abgeben
ab officio nuuquam, longius a verbo, penitns
a natura; a caritate suorum, patriae; res ab
usitata consuetudine; (nomen nostis) a pero-
grino bat bie SScbeutung grember abgelegt; ab
obu cotidiano, de statu dignitatis, e conBuotu-
dine Oie. b ) p. etw. jurfidtreten, fitb *
jagen, etw aufgeben ab armis; a gladio ;fein
ged)terbanbwert), fab oppugnatione, a vita, ab
augendis hominum ntilitatibus non r.; fr. Li-
cinianuB ifl jurüdgetreten , bat bie Setteibigung
auf gegeben, c) B. einem Sefifetume, jmbm. oer=
loten geben, res (Bermögen) ab eo quicum
contraxisset.
re*cello , 3. (fett.) jurüdfd)uclten (ferrea ma-
nus) gravi libramento plnmbi ad Bolum Liv.
recens, tis (*gen. pl. recentmn ft. recontium),
adj. m. comp. u. sup. I) 'adj. neu ■=■ frifA,
«ng, ma* erft bor lurjcm geworben ob. gc-
efeen tft caeBpes; iniuria Bor turjem jugefügt;
Victoria, proelium, calamitas, flos, *prata r.
(frifdj, grün) rivis, »aqua, »teata nod) nidjt ge-
braust; »examen iuvenum frifAgcWorbcnc, er=
Iefene SAar; r. fera frifAe* fflitbbret Tac. Germ.
23; epistula recentissima; memoria (3eit) re-
centior; Graeci recentiores; recentiores bie
Sleueren, auA homines reconte« bie neugebomen,
b. i. SRenfAcn ber frübeften Seit, btt Urjeit Hör.
carm. 1, 10, 2. $ierB a) recenti victoriä, r.
praeturü fogteiA naA w. Tac.; r. re, negotio
auf frifAer Ibflt b) cum e provincia t. eBset
eben erft au* ie., qui r. ab illorum aetate fdit
unmittelbar naA ihnen lebte; »recens » vulnere
Dido bie foeben oerwunbete; Hannibal r. ab
698 recenseo ■
excidio Sagunti Liv.; r. in dolore ttod) frifd)
im ic. The.; nt. abl. dolore et irä eben nod) be»
»egt non K. Tac.; victoriä fogleid) nad) ic.;
*tepidÄ r. caede locus nod) frifd) raudjenb d. K ;
Romä recentes unmittelbar o. 31 cmt au*. 2)
frifd) ben Kräften nad), ungefdjwädjt, unoet»
»unbet integri et r.; (cum) semper ipsi r. de-
fessis succederent. II) adv. n. recens neuer»
bing*, iüngfi, eben er ft sole r. orto Verg.-,
r. acccpta clades Liv.
rS-eenseo, censui, ceneum ob. censltum, 2. 1)
forgfältig prüfenb burcbgebcii, burdijohlrtt,
muftern exercitum, legiones', captiros ; biduo
acceptam cladem; in*bef. eqnites iSRittex), d.
Senior. 2) ‘burdjgeljen, »laufen signa (d. ber
Sonne); inSbef. «) in fflebanfen burdjgeijtn,
burcfjmuftern ’ornnem suorum numerum cn-
rosque nepotes. 6) mit ©orten buidjmuftern,
ber SRei^c nad) l)cr}41)len *fortia facta; fr®-
ferente alio — ipso recensente. $ad. a) r8-
censlo, öni«, f. (feit.) bic Sdiäjung ber SJürger
burd) ben Senfot Cic -, fjur ®etreibederteilung.
6) recensus , us , m. (nnflaff.) — recensio.
recentlssmie, adv. [sup.] neuerlidjjt Just.
röcepUcfilnm, i, n. frecepto] l) bet Ort, bet
etid. aufnimmt, ®cl)ältni*, Behälter, 3Jla»
gajin, Slieberlage für fflaren cibi et potionis
(d. Silagen); alqod animi r. (d. Körper); cloaca
maxima, r. omnium purgamentorum urbia Hb»
jjUgSgrabcn; (Tac.) Nili Hbjug*IanaI für ba* Slil=
»affet; m. dat frugibus. 2) ber Sd)uh = , 3u =
flud)t*ort, Sc^Iupfminlel, Sammelort
(flüchtiger fugientibug, militum Catilinae, fugae,
adveraae pugnae; castella diruit, ne hostibus
receptaculo essent; mors aetemum nihil sen-
tiendi r. Quflaefft. — rbceptlo, önis, f. frecipio]
Aufnahme Plant. — rScepto, 1. [intens, d.
recipio] 1) ’rafdj jurüd}iel)cn hastam; se in
tectum Ter-, *quo Saturni stella seae. 2) oft
bet fld) aufnehmen alcis filium ad se Ter.-,
mercatores IAv. — rfeeptor, öris, m. [recipio]
1) (fpöt) fflicbererobercr orientis occidentisque.
2) §et)(cr ipse ille latronum occultator et r.
locua Oie., fpraedarum. 35ad. rSceptrlx, leis,
f. Hehlerin Mesaana praedarnm ac fartorum.
receptus, us, m. [recipio] 1) 3»rüdnahme
sententiae Liv. 2) rnilit. t. t. 9?üdjug, »marfdj
celer, facilis; huc nostris erat r. ; erat per de-
cliye r. ; r. impediebatur; ad suos, in Siciliam;
receptui canere, signum dare jum 81. blafen,
imjiers. si receptui cecinisset; bilbl. r. canere a
nnseriis; *cano, Mnsa, receptus Ov-, eodem,
quo yonerant, r. (Caes.) — eodem, quo renerant,
itincre se recipientes; tp. a) bie 3uftudjt ha-
bere r. ad alqm; tutum r. ad expertam cle-
mentiam foro; habere se quoque ad gratiam
atque amicitiam r. nöntlicf) be* Bompfju* Caes.
b. c. 1, 1, 3; *8Mftu^tftort, »ftätte. 6) 31üd =
tritt a malis consiliis; eo processuras (ciyita-
tes) unde ad poenitendum r. non haberent,
recessim, adv. [recedol rüdwärt* Plaut.
räcessas, us, m. [reccdo] 1) 8urfldgehcn, fRüd»
gang, SRfld», $eimfchr lunae accessus et r.;
accessus et r. (acstuum marinorum) bie fflut u.
®bbe; milit. fRfidjug r. primis Ultimi non da-
bant liehen nicht jurüd»eid)en ; bilbl. tum ac-
cessus ad causam (Anläufe) tum r.; a robus
pestiferis ba* 3utti<*»cichen don ic.; metuB r.
(Entweichen) quendam animi et fugam (efficit)
- recipio.
Cic. Tusc. 4 g. 16. 2) Einbiegung, Set
tiefung, entlegener Ort ‘spclunca yastoium-
mota r.; Phrygiae r. et anguli; *marmoreuF =.
ein ®cmath im 3nnern be* IßalafteS; mihi soli-
tudo et r. proyincia egt; nos terrarum et über-
tatis extremos r. (bie entfernte Sage) ipse -
defendit Tac.-, im ©itbe d. Ipintergrunb ettttf
®emälbe* habeat illa in dicendo admirsti.
umbram alqam et r. etc.; in animis homiene
tanti sunt r. SBinlel, [falten; rita bominum ai-
tos r. magnasque latebras habet Plin. ep.
rScharmYdo f. decharmido.
rf-cYdirns, adj. 1. [recido] eigtl. rütffäHigfbci
•»ieberauflebenb; »ieber erftehenb Per-
gama.
1. rÄ-cfdo, ctdi, cäsurus, S. [re u. cado] 1) ji
rüdfallen, »prallen omnia in terras, rano
Ins in oculum, navis. 2) tp. a ) in einen 3nfotit;
jurüdfallcn, »ieber geraten, an ob. asf
jmb. jurüdfallen in grayiorem morbtun, ti
«andern fortunam, in antiquam serritute»; *■>
recidam einen SiücffaH befomme; potentatu* d
eum ; hic casus ad ipsos ; huius amentiae poeta
in ipsum eiusque familiam; Consilia in ipsonie
caput recidentia. ft) au* einem beffetn 8»S®ü
in einen fd)led|teren fter a bf tnf en , »fommts,
geraten rex in eam fortunam, fin perieuhm;
fcelebrata Macedonum fortitudo ad ludibrinia;
omnia illa ex laetitia et yoluptate ad luctac
et laerimas; ad nihilum, ad nihil; ’delusa sjwc
ad querelam; hucine tandem omnia recidemxt,
ut alfo fo weit ifi e« gdommen, bafj de. e’
auifallen quortum responsum tnum Ck. f
Rose. com. §. 43. d) jmbm. anheim», jufallcs
ai* Eigentum artem mnsicam in pancos Ter
e) in eine 3®** fallen in noBtrum annum, ii
aliorum consulum yigiliam.
2. r8cldo, cldi, clsum, 3. [re-ca«do] 1) ab», #et
ob. auSfehneiben fungues, »capillos, »capst;
*columnas ultimfi recisas (auSgehauen) Afrioi.
•yulnus esse, fpontem teiltteife abbrecheu^ ir
SSilbe magnis parra falce Bimili ■= fiarvi «•
mili falce qua magna Hör. 2) befd)nribeJ
befefiränfen, derfürjen nationes, »cnlpac
supplicio, ‘omamenta; fquod obstat impen»;
fmercedibus scaenicorum recisis; t inanem
quacitatem.
*r8-cIngo, 3. auf», loSgütten tunicam, xonaio
yestis recincta; mebial recingi; sumptnm »a
guem legt ic. ab, Womit fie gegürtet War.
röcmlnm f. ricinium.
rScTno, 8. [re u. cano] 1) intrans. wie»
bethallen, »tönen in rocibus nostrorum oir
torum quiddam r. et rosonat urbanius. S'
Hrans. »ieberhallen, »ertönen laffen, o Ci:
alcis nomen ; parra recinens omen ; I.atonara d
spicula Cynthiae currä lyr& im SBeebfelgefanj
preifen; dictata fort u. fort (wie ein SAo) fi
ren laffen, nachfingen.
1-ScTpBrStlo, röcYpfro f. recuperatio, recupou
rfctpio, cepi, ceptum (arepaift. fut exact. recep»
Ct.), 3. [re-capio] 1) jurücf nehmen .4) s»
rüdnehmen, «jiehen, »holen, »bringes,
»führen, *ensem »ieber tjexouftjiehicn ; *grc*
sum ad limina fid) jutüdjiehtn ju ic. ; **lqr
medio ex hoste; fquem proximi exceptum ia
castra r.; inäbef. auSgefanbte Xruppen jurüä
jiehen, »ieber an fich gieren suos, copu*
omnes in oppidum, se r. fich'jurüctbcgebcB
reciproco -
0. Xnippen, fi® jutüdjiebeit loci relinquendi
ac 8ui recipiendi facultas dabatur; sc ex fuga,
ex proelio; se fugft ad alqm, bl. r. {eilten
©Üdjug nehmen aignurn rccipiendi; quibus
ad recipiendum crates impedimento fuerantj si
quo erat longius prodeundum aut celerius re-
cipienduiu Caes. b. G. 1, 48, 7; flegionarii re-
cipientes; tp. a) vocem ab acutissimo sono
usque ad gravisaimum; se ad bonam frugem;
ad reliquam cogitationem belli sese et über-
lebte, wa« weiter in betreff bc« Jbriege« ju tbun,
tote er fortjufeßen fei. 6) al« jurift. t t. fi®
oorbe^alten, beim ©erlauf tc. sibi solium pn-
ternum; receptis rutis caesis. e) jutüdfüb-
ren, retten, befreien alqm ex hostibus, ex
servitute; recepti aliquot cives sociique, qui
in hostium potestate fuerant.
B) jnrüdbclDntmen, toieber erhalten, roie =
ber in ©efij), an fid) nehmen, bringen
obsides, arma, merita, suos, civitatem, Taren-
tum, suas res amissas; reges toieber in ben
Staat aufnebmett ; ’totidem quot dixit verba
{bureb ba« ®®o); tp. antiquam frequentiam (oon
einer Stabt); *vitam, {-vires corporis; fpaula-
tim spiritum ac vocem; animum toieber sur
»efmnung tommen ob. wieber ®htt betommen,
a ob. ex pavore Liv.\ se r. fi® erholen, fidj
ja m mein ex timore, ex terrore ac fuga, *non-
dum tota me mente.
2) entgegennebmen, an ob. in fi® aufneb-
men, irgenbtoo aufnebmen (infolge einer
Sitte, eine* SBunf®e«); in ©eftp nehmen, in
feine ®emalt belommen, irgenb einen ®r =
trag einnebmen, ferrum, gladium (o. ben ®la=
biatoten), totum telum corpore; necesse erat
latere aperto tela recipi bafi man oon tc. ge-
troffen warb; *in talum serpentis dente re-
cepto; *deo recepto in ft®; täntis detrimentis
receptis' Caes. b. c. 3, 9, 8; Mosa — parte qua-
dam ex Rheno recepta b. G. 4, 10, 1; alqm ad
epulas, in civitatem; intra ftnes suos Ario-
vistum, alqm tecto, tectis ac sedibus suis, urbe,
portibus, *portis; alqm domum suam; domum
ad se hospitio Slufnabme gewähren; civitatem,
rem publicam armis; fomnia, de quibus die-
ttiri erimus etc., in affeetns (fo baff baburdj ®e-
fühle erregt werben); *poenas ab alqo ftrafen,
,;ü®tigen. pecuniam ex novis vectigalibus; mttb
X rappen tc. 0. auswärt« an fid) rieben legiones
Corfinio Caes b. c. 2, 28, 1; {-Mithridatem. 8)
al* jurift. t. t. fi® bei einem ©erlauf etw.
oorbebatten posticulum hoc Plaut.-, tp. a) in
eilten Staub aufnebmen alqm in ordinem se-
natorium, in amicitiam, in lidem, in deditio-
nem, in ius dicionemque, in condicionem iuris.
b ) gefiatten, jnlaffen timor non r. misericor-
diam, antiquitas fabulas; nec inconstantiam
virtus r. nec varietatem natura patitur; res
non i. cunctationem ; *neque parvum maiestas
tna > bu fte^ft jn bo® für tc.; +sermo ipse
Rom. non r. tllam solis concessam Atticis ve-
ncrem; in*bef. 1. 1. o. ©rötor, bie Älage gegen
jntb. annebnten nomen alcis, freum ob. co-
«Tiitionera, alqm inter reos, religionem in se
eine Serfdptlbung gegen ba« Heiligtum auf fi®
laben; au® fetw. gelten laffen in hoc ge-
nere prorsus r. hanc brevem annotationem etc.
c) auf fi® nehmen, übernehmen [eine Xb“!
»gleit auf ®rfu®en, fo bafj man einem anbertt
- recludo. 699
berantwortti® ift] mandatum, officium, feuram;
condicionem ben gcma®ten Antrag Sud. Galb. 9.
S) fi® ju etw. Perpfli®ten, anbeif®ig nta =
®en, etw. jufagen, oerbütaen, garantieren
(al« ©efdjüjet u. Reifer) alqd; de alqa re; ea
quae tibi promitto ac r. ; ödem (bie heilige ©er-
fi®erung) de me; fpraestare quod proficiscenti
recepisset; promitto ob. spondeo in meque r.;
promitto, r. , spondeo m. acc. c. inf., ]>artic.
subgt. receptuntj«. bie übernommene ©crpfli®»
tung, ®arantte, nur promissum et r., pro-
missum nostrum ac r. CHc.
rücYpröeo, 1. [rcciprocus] auf bemfelbcn SBcge
jurüd», b'n u. b£r bewegen, animam Htem
boten; pass, qninqueremem in adversum aestnm;
tmare; in motu reciprocando bei ber ffibbe;
fretnm Euripi statis temporibus reciprocat ätt>
bert feine Strömung; bilbt. umlebren, einen
Sag si quidem ista sic reciprocantur , ut etc.
— trgcTprÖcus, ad;, auf bemfelbcn SBege,
auf berfelben ©ahn jurüdtebrenb, =tr t--
tenb märe.
räcisus, adj. [partic. B. 2. recido] (fett.) ab»
gelürjt, für* gefaxt Pit«, ep.
rleTtitlo, önis, f. [recitol ba« Detlefen, >. ©.
einer Urlunbe; unter ben Äaifern bie ©orte fung
eignet Serie. — räcltitor, öris, m. [recito] bet
Sorlefer einer Urlunbe; unter ben Äaifem ber
Sorte fer eigner Serie. — rS-cItä, 1. her«,
Borlefen, bef. eine Urlunbe, ein ©olument, 9ta-
men au« einer Sifte u. bgl. Beriefen literas in
8enatu, senatum, alqd ex codice, ex scripto,
de tabulis pubUcis, de testamento; {-saenunen-
tnm; unter ben faifrm, ®ebi®te, ©eben u bgl.
not einem Slubitorium B. greunben Borlefen
Pli», ep. 7, 17, 1; übertr. hic tu epistulam meam
saepc r. beruf fl bi® auf Oie. p. Süll. §. 67.
rä-climMio, önis, f. [reclamo] (feit.) fflegen -
gef®rei Cie. Phil. 4 §. 5. — rS-clämtto, 1.
bilbl. wiberfprc®en einet Sa®e, fi® fl r ä u =
ben gegen etw. istiusmodi suspicionibus ipsa
natura Cie. p. Rose. A. §. 63. — rö-eUmo, 1.
a) bagegen, entgegen f®reien, lautwiber»
fpre®cn alcui; orattoni, promissis alcis; recla-
raantibus consulibus troß ber Sinrebe tc. 6)
Wicberballen »scopulis aequora.
reclmls, e, adj. [reclino] jurüdgetebnt, rüd--
Wärt« gebogen *inque sinu iuvenis posita
cervice r.; {-super pedes cubitantis. — reclino,
1. 1) jurüd-, anlebnen huc se; reclinatus;
*in gramine; *scuta. 2) erquiden alqm a (na®)
labore Hör. epod. 17, 25.
röclüdo, clüsi, clüsum, 3. fre-claudol 1) etw. @e=
f®loffene« wicbcr auff®liefien, erf®lie6en,
eröffnen ‘portam bosti, *viam; *tellus re-
cluditur (witb aufgegraben) unco dente; *aequa
tellns pauperi recluditur erf®(tcjft ft®; ‘peetns
ense, mucrone bur®bobrcn; Fontes; *thesauros
teUure (bur® ©ejci®nung bet Stelle, wo fte Bor-
graben waren); *ensom au« ber S®eibe jttben;
•caelum alcui rirtus; MercuriuB (al« Sübrcr ber
Seelen na® ber Unterwelt) non lenis fata r.
precibus bte ©anbe be« S®idfal« jit erf® liefen
u. fo baSfelbc rüdgängia ju ma®cn Hör. carm.
1, 24, 17; bilbt. aujbeden, enthüllen, offen =
baren ‘operta; fst tyrannorum mentes reclu-
dantur; erforf®en ’pecudum pectora (beim
3«®enbeutrn). 2) einf®tie&en matronas in
carcerem Just.
700
recogito — rect«.
rö-cögtto, l. (feit.) roiebcr überbenfen, übet»
legen, com recogito Flaut ; toiebet beulen
an «. de nlqa re Oie. Qu. fr. 2, 2, 1.
recognitio, önis, f. [recognoeco ) prüf enbe 33 e =
fidjtigung, SJlufterung agri Campani, con-
sulis , tequitum. — rS-cognosco, 3. 1) et®,
ob imb. mieber erlennen, fid) einer ®ad)e ob.
jmb«. mieber erinnern tacitua facta mecum
aua; noctem iliam snperiorem mecum; remini-
acendo r. 2) muftern, prüfenb u. befidjtigenb
burttigeben, unterfueben, burthfcljen, reBi»
bicren agroa, aoeioa navalea, fnumerum mi-
litum, deeretum populi, codicem; leges prüfenb
befpredjen; tlibelios auos r. emendareque.
re-collTgo, 3. tetro. Serftreute« ob. Hufgelöftc«
mieber fammeln, jufammenlefcn, mieber
aufnebmen, an fid) nehmen multitudinem,
captivo», atolam, gladium; tp. *r so fid) faffen,
mieber Siut befommen; animum alcia jmb. roie»
ber Oftfäbnen; ‘primoa annos mieber jung roet=
bei« ; factionem meam au8 bem (Bebödjtniffc nie»
berfebreiben.
rß-cölo, 8. 1) mieber bebauen, bearbeiten
terram, metalla, ‘humua reculta; mieber be»
fudjen ‘locum. 2) tp. o) 0. neuem treiben,
üben, hegen, pflegen eaa artes, haec studia;
fingeniu. 6) erneuern, roieberberflellen
dignitatem, fimagines aubveraas , fdecua an-
tum; falqm sacerdotiia roiebet beflciben mit ic.
c) in ber (Erinnerung pflegen, mieber übet»
benten haec Plaut., sua facta pectore CSt.;
quae si tecum ipse r.
re-commentor, — dtp. 1. mieber genau über»
• benten nomen Plaut. — rü-conimlnlscor, —
dtp. 3. fid) mieber erinnern, befinnen Flaut.
reoonclllätlo, önis, f. [reconcilio| 1) Siebet»
berfteltung concordiae; gratiae SSerföbnung,
-finchoata inter fratrea. — rüconctllätor, öria,
m. [reconcilio] fflieberber ftcller pacia Liv.
— rg-conclllo, 1. 1) roiebcr oeretnigen,
inimicoa in gratiam terföbnen; ptägn. mieber
oerfbbncn alqm ob. animum alcis alcui; me
cum Caeaarc; f-inimicitiam invicein; auch roie»
ber gut matpen diutumi laboris detrimentum
Hollcrtiä et virtute militum brevi reconciliatur
Coe*. 6. c. 2, 15, 4. 2) mieber oerfibaffen,
eminnen oratione Parum inBulam Ncp.; roie»
er jurüdbringen huiua huc in libertatem
tilium, alqm domum Plaut.; bilbl. mieber Bet»
ftbaffen, b'tfiellen, geminnen existimatio-
nem iudiciorum, pacem, gratiam; (Just.) gra-
tiam cum alqo; concordiam; amicitiam de in-
tegro; f studia patrum.
re-conclnuo, l. (feit.) mieber auebeffein pal-
lam Plaut.; reliqua CSic. Qu. fr. 2, 6, 8.
rfecondttus , adj. [jwrtic. 0. recondo] 1) ent»
fernt n. tief liegenb, entlegen locua, venae
auri argentique ; occulta et r. templi => aivza
ba8 SlBerbeiligfte be8 %. Caa. ; ‘saltua; *r. (tiefe)
quiete. 2) tp. a) foeraltet verba. 6) tiefer
liegenb, oerborgen, meniget belannt r.
abstrusaeque rea, r. exquiaitaoque wntentiae;
r. (tieffinnig) quaedam rat io, poSma, erant in
eo interiorea quaedam et r. literae; r. (rein
miffenf(baftli(bet, abfltatter 9tatur) in artibue;
subst. comp, a Lucullo reconditiora deeidero;
natnrä tristi ac r. fuit in fid) Berfdjloffen ; morea
penitue r. — rbcondo, 3. 1) etm. jurüd» ob.
mieber irgenbroobin legen, »fepen, »bringen
gladium in vaginam; 'oculos mieber f (blieben.
2) megtbun, jurüdlcgcn habemua senatus
conaultum , verum incluaum in tabulia tarn-
quam in vagina reconditum; +ae in locum iiö
jurüctyieben. $iero. aufberoabren, aufbebn
reliquias alqo Plaut.; recondita alia (rnedic*-
menta); *prome reconditum Caecubum; ‘aecn-
tis aedibua; ‘nummos; bilbl. t°dia, + verba,
fvultua im $etjen beroabren; ‘gladium laten
bineinbobren. 3) Berbergen, oerfteden, Ber»
heimlichen quod celari opua erat, habebact
aepoaitum ac reconditum; ‘Ascanium cum
valle, *opea, ‘ailvä, nube reconditua; ‘avidi
alvo Berfdpingen ; *ore aquam ; bilbl. fvoluptate»
re-cöquo, 8. t) ‘roicberf o<ben Peliam (um ibe
*u Berjüngen). 2) ‘umftbmeljen, umfdimtt
ben auram; enses patrios fomacibua; fdjerd
acriba rococtua (umgefdjmoljenerl ex quinquevirt
Hör.; audj gerieben, fiblau aenex Cf.
rScorditlo, önia, f. [recordorf SJergegenroa:
tigung, ©eberjigung be« »ergangenen, 3Ud
ertnnerung temporis Ultimi r. et proximi me-
moria; memoria et r., r. et memoria alcis ro.
alcia lebenbige (Erinnerung an tc ., praeterit»
memoriae; pl. rerurn earum, quaa gesaimue. -
rbcordor, dep. 1. [re-cor] 1) fid) etm. Set
gangene* burd) bie (Erinnerung mieber not bte
Seele fübrett u. mit bet ©etradbnmg b«bf.
Bermeilen, fnb etm. oergegenroärtigen. j:
etm. jurüdbenlen, etm. beberjigen, alqd re-
miniaci ac r. ; cum per hunc me iia conserti
tum esse meminerim, huiua meritum in me r;
fiagitiorum suorum ; maiorum diligentiam ; eon
munea belli caaus; ccquid de te r ; ego r. looe
omnibua unum anteferre Demoathenem ba| id
ben 3). Borjog Cie. or. §. 23. 2) etm. 3ulünftijfi
bebenten, ^u ^erjen nehmen ‘quae rar
paasura, fruinam urbis, fomnium captivitater
et iniserrimam aervitutem.
rS-creo, 1. 1) Bon neuem fipaffen hominer
umfepaffen Plaut 2) jmbm. ob. einer SadK wx
Kräfte n neue« ßeben geben, jmb. ob. etm. !r«t
tigen, erfrifien, erquiden alqm, roSca
et r. meutern alcis, aniroos, Siciliam, pronr-
ciam afflictam et perditam engere atque rr
inde paulum recreatus (in feinen ®ermögeitfpr
bdltniffen) egens milea Liv. , ‘tenuatum corpc»
•umerum vento fühlen; pass, mebial, rocrean t
r. ae, se ex magno timore, fab timore; o
gravi morbo recreari; civitaa recreatur.
*r*-crtpo, 1. (feit) miebcrbaflen csn
cjmbala.
r8-cre»co, 3. (feit) mieber roadjfcn nomini 8o
pionum, auboli imperatorum veatrorum, v*l»'
acciaia recrescenti aürpibua Liv. \ luna Or
rft-crüdeaco, erüdui, — 3. eigtl. mieber tob so
ben, bah- 1) (feit.) mieber aufbredpen qw
consanuiaae videbantur Oe. fam. 4, 6, 2. 2) tf
mieber autbretben, entbrennen, fi4 er
neuern pugna, Uanliana aeditio L*r.; ia-
lor Gurt.
rect* f. rectus 1). — rect# , adv. m. comp a
sup. [rectua] 1) in geiaber Sinie, gerat;
au« r. fern. 2) red)t, tidptig. gehörig. m»»(
gut r. faoere, dicere, iudicare, monere, «*-
cludero ; r. (folgerichtig) divinationem toller»; r.
atque erdine; r. factum; apud matrem r. ff'
ficht e« gut de.; uni tibi r aemper erunt rts
Hör.; Tnllia nostra r. valet, rectisaime aps»i
rectio — recuso.
701
te sunt omnia; unctum (».) r. ponere (Dotieren,)
Hör.; i. vendere m. Botteil Plaut.; r. (glüdlid))
peperit Ter.; r. virere ( Hör .) fittltd) ob. glück-
lich; r. aperare, r, (tüchtig) ambulare; ille eat
oneratus r. Plaut.; non r. vinctus eat Ter. ;
mit Secht, füglich ne iis quidem «uam aalu-
tem r. committi; bi ceteris facta aua r. prosunt
Oie. Cat. 8 $.37; alcui r. (ficket) ad alqm lite-
ras dare; qnicum quid via rectisaime (of)ne bic
minbefte @cfa^t ein Unrecht gu begehen) facere
posset; bef. in Antworten gut! jcljön! gang
mobl' in höfl*<h auäweichenber ob. ablehnenber
Antwort jehon gut! bante fcljr.
rectio, Önin, f. [rego] (fett.) 'Regierung, £en =
tung rertmi publicarum; pl. omnium remm
pubhearum Scgierung«formen. — rector, öria,
m. [rego] ber Regieret, SJenter, eigtt. u. bitbl.,
elepbanti; navis Steuermann; t“!'“; feurrua
vagari aine rectoribus; animua r. huinani ge-
neria; civitatis; rei publicae (o. Siltator);
•deüm; »Thebarum; fo. einem Statthalter; fo.
Befehlshabern, Heerführern; to. Ißäbagogen,
ÜRentor custoa rectorque; ähnlich o. Sejan r.
iuveni Tac. an». 1, 24; o. flehtet fr. alienoruin
ingeniorum atque formator.
reetns, adj. m. comp. u. sup. [rego] l) gerabe
=- in geraber (fowohl borigontaler alb oetti(alcr)
'.Richtung gehenb via, platea Cbm.; r. viä ire ad
Com. ; adv. rectä sc. viä gerabe« SEBege«, gerabe;
r. curaus hinc in Africam; r. itinere ad Iberum
contendit; *r. dumme alqm ducere; r. regione
in geraber Sichtung, fluminia Danuvii mit ic.;
r. fitore in geraber Sichtung am ©cjlabe hin;
pugna, proelium bei Welchem bie Heere einanber
bl. iu ber [front angreifen; r. ac iuato proelio
dimicandum (esse); si iusta ac ei r. pugna
esset; inatructi r. acie; oculia (unoerWanbten
©lide«) alqd intueri; »aciea (Augen); »iter non
agit in rectum gerabe au«; »puella gerabe«,
mohlgewachfen; »pedes borwärt« gerichtet, tretenb;
»fana deoa tabuere rectos (oon ben Statuen,
aufgerichtet). 2) tp. a) gerabe, regeltest,
recht, richtig, fchtdlich; fehlerfrei, fchlicht,
einfach magna spectare et ad ea r. atudiis
contendere, »cultus, »ordo, »mos; (Ter.) r. viä
(gerabe« SBege«, gerabe herau«) rem narrare or-
dine, rem reputare; nebst, de recto (gerabe gu)
arma petiaae Liv. 1, 11, 9; r. Consilia aegrotia
dare Ter.; feena, auch 61- recta eine otbetitliche;
quae aint in artibus r. et prava; in utroque
genere quae sunt r. et simplicia; »natura ge«
funb, fräftig; vir exempli r. (mufteihaft) domi
militiaeque Liv.; subst. n. r. pravumque; »ape-
cies (faltete Borfteüungen) recti; »rectum ammi
(gefunbe Vernunft) aervas; commentarii nudi
aunt et r. (lorrelt); r., simpler et r. dicendi
genas Quint. 10, 1, 44: haec einfache Säge; fora-
tor r. et santiB; fanditor gebilbet; inibef. ebr =
lieh, hiebet, offen, auch lonfeqnent consilia,
couacientia, firmua et r.; in Scauri oratione,
sapientia hominis et r.; fingenia; bflidjtge«
mäfj, fittlich gut ratio, subst. ». baä Ser«
Künftige, S echte nihil nisi honeatum et r.
postulare; recti praeceptio pravique depulaio;
quos (finee) ultra citraque nequit conaistere
rectum Hör.; »recta capeasere (®gj. pravis ob-
uoxia); »conscia mens recti gute« ©ewiffen. b)
»ungebeugt, ftanbljaft, feft animus secundia
dubiisque temporibus.
rS-cQbo, 1. rüdwärt«, gurüdgelehnt liegen,
um gu ruhen, überh- ruhen, liegen in hortulia
suis; »sub tegmino fagi.
rccuinbo, cübui, cübltum, 3. [recubo] (ich gu«
tüd, rüdwärt« legen, gurüd lehnen in cu-
bieuio, in herba, »lectia, fqui mini proximua
r.; »herab«, nieber«, gurüdfinten onua in
proclinatas partes, nebulae campo, unda ponto,
mba dextro in armo wallet herab,
rßcäpßrätlo, önia, f. trecTp.) [recupero] 4Bie-
bererlangung libertatis, ( Juet .) urbium.
rßcüpßrätor, öria, m. crecTp.) [recupero] 1) SBie«
bereroberer urbia Tac. ann. 2, 62. 2) im pl.
ein Sichterlolleginm, ba« gu Som u. in ben Bro«
Bingen in bJrioatfaehen, namentlich über ®rfaj u.
©ntfehäbigung gwifchen Sömern u. äu«länbem,
fpäter überh über fchneU u. fummarifch gu ent«
jeheibenbe Seeht«hänbel entfehieb, bie Obmänner.
®ao. reefipSrätörius, adj. gu ben Obmännern
gehörig, Obmänner« iudicium.
rßcüpßro (reclp.), 1. (recipiol wiebererlangen,
• belommen, «nehmen vfllam ab alqo, iua
sunm, pacem, amiaaa, obaidea, civitatem,
fregnum, voluntatem alcis, rem publicam bie
böchfte ©ewalt im Staate; urbem gurüderobem,
Pelopidam (in vincula couiectum) wieber be=
freien; (fpät) aanitatem, f vires cibo sommoque,
tprovinciam, fiudicia, amissam poaseasionem ;
tp. wiebergewinnen et voa et me ipanm;
(Nep.) adulescentulos aimulatä landatione.
rß-cüro , l. (feit.) wieber heilen »me otioque
et urticä Ct.
rß-curro, 3. 1) gurüdlaufen, «eilen ad alqm,
fruraas alqm; »cocptum aaepe iter; übertr.
litera recurrens; »ad fontem ob. in auoa fontea
veraä aquä; faquao in auum fretum; luna tum
crescendo tum defectionibua in initia recur-
rendo; »bruma inera lehrt wieber ; ,*aol recur-
rens umrottenb, freifenb; »anni recurrentea (»fp<-
nlopttoi); tp. a) auf etw. gurüdlommen ad
easdem pacis condicionea. 6) tfeine Zuflucht
nehmen ad alqm. Tao A) rßcurso, 1. (intens.)
gurüdlaufen, «eilen Plaut.; übertr. »Bub noc-
tem cura; »virtus aniino tritt wiebet Bor ihren
©eifl; fvetera omina animo. B) räcursua, ua,
m. Südlauf, «gang, «fahrt, «lehr »dent
modo fata reeunma, »spes eat admota recuraua,
»neque habent mea vela recuraua, »pelagi (pl.)
Ablauf; nt ad moenia urbia r. pateret Li v.
rß-curvo, 1. rüdwärt« Irümmen, gurüd«
beugen »colla equi; »undae recurvatao ge«
fchlängelt
rß-carvns, adj. gurüd gelrümmt, rüdwärt«
gebogen »corna; »nexua nederae ftch fchlängelnb;
»tergum delphini; »tectum «=» ba« Üabtjrinth-
rScüaätlo, önia, f. [recuso] 1) SBeigerung, Ab«
tebnung, adimere omnem r. (aue SSäglichleit
einer ffieigerung) Crasso; sino recuaatione. 2)
Sintebe, hJu>te|l — rßcüao, 1. [re-cauaa] 1)
f ich weigern, etw. ablehnen, oerweigern,
au«f cf) tagen (fehl ein ©rfuchen ob. Bitten oorau«)
laborem, periculum, munua, amicitiam, nihil
niai hiberna; -f-regem Aridaeum; »genua cur-
aum; de atipendio; de iudiciis transferend ia;
m. inf. mori; »quid (umeri) ferre r.; m acc. c.
inf. pass. Tac. ann. 1, 79; m. ne; (Nep.) illud,
ne etc.; (bti Borhergcb. Segat.) m. quin, quomi-
nus; abfol.; auch offen u. entfdpeben gurüd«
702
recutio — redeo.
weifen iniuriam decreti Liv. 3, 46, 4. 2) cot
©erid)t BW« *tw. protefiieren.
rOcütlo, eussi, cussum, 3. [re-quatio] jurüdbebcn
machen, erjchüttetn ‘utero recuBso.
r6da (ob. raeda, nicht rheda), ae, f. [gaBifcheä
Sott] ein oiettäbriger Dieijeroagcn, fta-
red-ambalo, l. jurücf fommen Plaut. [lefcf)e.
red-ümo, 1. toicber lieben, amare, vel, ut ita
dicam, r. Oie. Lael. §, 49.
red-arguo, 3. »iberlegen (mehr berteibigungä'
meife u. fo, bafi cä fid) um bie «ufbedung bet
Unwahrheit hanbclt , bet üflge jeibeu, Sögen
fttafen nosmet ipsos redargui refeUique; re-
dargue me, ei mentior; noetra faciliue probari
quam contraria redargui poeeunt etc.; incon-
etantiam alcis; improborum prosperitätes vim
deorum. [let, Ä’utfc^er einet reda.
redarius (ob. raed., nicht rlied.), ii, jn. bet 2en =
red-auspteo, 1. jeberjf). best SBortfpielä wegen —
jutüdfehten in eatenae danuo Plaut.
red-do, dldi, dTtum (/Ut. reddlbo, reddibitnr
Plaut.), 3. 1) jurüdgeben, wiebet juftcltcn,
Wiebctgeben alcui pecuniam, amiasa; alcui
patriam, iura iegeeque, urbom, agroa, MuaiB
alcia operas [einen t^ätigen Seiftanb wiebet ju--
wenben, ‘mihi flae amica animumque r. fehenfe
mit bein .yerj wiebet; se convivio [ich junt jc.
jurüdbegeben Liv.; *ae terris; ‘so catenis;
‘reddi his terris (d. läbalu«) fid) wiebet niebet*
taffen auf jc., ‘patriis ans, ‘tenebris jurüd=
festen JU je.; *redditum eolio Cyri Phraaten
wiebet gefegt auf ic. ; ‘terra reddenda est (muff
wiebet tu) terrae; fmaioribuH suis reddi ju
feinen SSätern gehen, Serben; ‘virgineae r. se
(tauchen wiebet hetbot) totidem facios; nosmet
ipaos nobis reddidisti; fquies mentem (bie
Sefinnung); fmare terras bringt Wiebet jum
Sßorfdjein; f torram naturae suae wiebet in ben
hörigen Staub fegen; fclamorem, fsonum wie;
betholen; fgemmae lumina r. (werfen jurüd)
repercusso Phoebo; auch feiner Sache ähn =
lieh fein squamis fulgorem auri, scutis spe-
ciem cetrae reddentibus.
2) als Sntgelt, in gleichem äJlafje jutödgeben,
crftatlen, betgelten pro vita hominis vitam;
hosti cladem acceptam; supplicationem jum
lant batbringen; gratiam bie etwiefene ©unft
»utüderfiatten, tf)ätigcn tanf abftatten Sali.,
‘omina votia gute ffiünfche etwibem; paria
(verba) paribus gegenüberftetlen. $ao. a) in
einet anbern Spraye wiebctgeben, übertragen,
über fegen alqd Latine, verbum pro verbo,
‘verbum verbo. b) *SBorte nachahmenb ob. anb
wortenb wiebetgeben, etwibetn, entgegnen
de rnultis verba novissima (0. fficho) ; mutua
dicta ; Aeneas contra cui talia; veras audire et
r. voces; soiium anjchlagen; r. voces iam seit
puer (ü6erh. fpredfen, infofern baS Sprechen be«=
felben eigtl. ein 9fa<hfprechen ift); ex alto vox
reddita luco est; senos ictus (o. Irimetei). c)
einen ©egenftanb bem Siefen nach wiebetgeben,
oollftänbig nachahmen, abfpiegeln, *te
nomine mit bit gleichnamig fein; t(matrom) r.
ac refert nobis Plin. cp. 7, 19, 9, -j-Proportium.
3) einen ©egenftanb in oeränbertem 8u|ianb jm
tüdgeben, ju etw. machen, m. bopp. acc. alqm
iratum, *msignem multa arte; praecipiendo
meliorem; plures opera forensi suos ju feinen
Wnhängent Nep. ; ‘quid te tibi amicum; cruen-
tam illis praedam Liv. 8, 38, 16; mare tu tuen,
post cum quae essent, tuta ab hostibns; tc-
mines ex feris et immanibus mites et mansue
tos; oft (Com.) m. partic. perf. pass, alqd actum
effectum, perfectum, te commotum, me exer
citatum, inventos; ( Ter.) dictum ac facten
reddidi baä ift alle« fettig u. abgctljan ; infectan
r. Plaut. , Hör.; m. acc. u. ut Ter.
4) für imb. Seßintmte«, imbm. ©ebühtenbej,
©rbetene«, ^ugeftanbene« juftellen, |i=
tommen laffen, batbtingen, jugefteien
gewähren, leiften, erteilen alem epistuW
Uteras einhänbigen, übergeben; ‘eignata Volu-
mina Auguato, alcui hereditatem, suum cuiqu?.
»vota Iovi; Koma*' viginti dierum supplitat
redditur Cats. b. G. 7, 90, 8, ‘praemia debiu,
*promissa viro, ‘primos honorea alcui, a
Opfetnben) ‘dapem Iovi, ‘victimas, ‘ludia (abi
grata certamina aufföhten (0. Soffen), •persona
convenientia cuique, tsuis quaeque temporibc?
jnweifen; *ut neo pes nec caput uni reddat^
formae paffen ju tc., ‘nomina sua facto — bene
rechten Samen nennen, ‘comua laceranda aksi
barbieten, r. rationem alcui, alcis rei f. ratio li,
operam otii aufweifen, wa« man in feiner
gethan h«t Just, praef. §. 6; poenas graves im-
pietatiB bähen, fvicem alcis rei betgelten, tachr.
b. Sterbenben vitam naturae, debitum naturae
morbo, vitam laffen, ‘animas hingeben; *tella--
inarata quotannis Cererem bringt Jtüdjte, re
sponsum, fnullas voces ad minas, conulu
Liv., ‘veniam peccatis; redditur his ius pe-
tentibus wirb gefprochen; ius populo Liv.; *sis
iura Quiriti; mdicia in privatos anfteDra; t
Sd)reibenben ob. Sptechenben, jufommen I*i
fen, jum beften geben hoc ipsum; quse
restant; inibef. a) »on fich geben, au*fto|ei
'Werfen (animam) eandem a pulmonibus re-
spirarc et r.; ‘undam einen Sttom St lute? (:
bet SBunbe); ‘sonum, fsanguinem, * catul-o
partu. 6) ©efjörte«, aBebitierte« au« bem fitafc
hetfagen, borttagen ea sine scripto vert«;
eisdem, ‘dictata magistro, ‘carmina, *modis‘
voce abftngen; übeth. anführen, angeben *ilti
redde quae etc., fienophon inter philosopio»
reddendus est.
redemptio, önis, f. [redipio] 1) fioifaufix;
captivorum; f sacramenti b. Sahnenetb. 2) 6r
laufung a) SBefiechung iudicii r. facta grauet
pecunia; pl. reorum. b) $ad)tung de. proc
cons. §. 11. — rSdempto, 1. [frequent, o. re-
dimo] lobfaufen Tac. — redemptor, öris, n.
[redimoj bet Unternehmet einet Sache gegr.
einen beftimmten ^tei«, Sieferant, pachtet.—
redemptüra, ae, f. [redimo] $achtüb<i
nähme Liv.
r8d-eo, 4. 1) jurüdgehen, 'lehren, »lomme*
domum, Romam, e provincia, a Caesare, per-
egre, in proelium (in ba« Iteffen, aber anä
'»um Iteffen’, um cä übeth ob. o. neuem jn tc
ginnen Liv. 1, 27, 8. 22, 15, 9); in suffragiur;
•itque reditque viam; reditc viarn Oie. p. Mur
§. 20; ad vestitum suum bie trauet oblegen; »d
se wiebet jut Sefinnung lommen ob. fich triebet
f affen, (rursus) ad ingenium Ter.; ad se atque
ad mores suso wiebet auf feine alten Sprünge
tommen Oie.; Caesar ad duas legiones r. »at
auf jc. jurüefgetommen, befchtanlt; ut ad paoea
reaeam mich befchtdnie, b. i. um e« futä j»
redhibeo — reditio.
703
mailen Ter.-, redii inecum in memoriam fjabo
mich befonnen Ter.; in memoriam alcis rei,
alcis jurüdbenlen an; in pristinum statum *urüd»
Betfefct Werben; cum alqo in gratiam fid) Der»
tragen, in viam auf ben rechten Söeg ; in ber
9Jeb« jurüdtommen auf ic. illuc unde ubiietc.,
ad alqm, ad inceptum; o. Sachen Samen in
«andern partem; astra ad idem, unde profecta
sunt; *aol in sua signa; collis paulatim ad
planitiem fenft ftd) ^inab jutc. ; fmembriH vigor;
♦in pristinas vires btt B origen Kräfte; redituram
in animos formidinem Tac.; *in sese in bie
oorige @eftalt, auch in sua membra; *anno re-
deunte; *tempora in priscum aurum bie gotbene
Seit fe^rt roiebet; ’fortuna miseris; ‘spintus et
vita ducibus; “mens, fanimus äefinnung ob.
5Jtut; de integro haec oratio Ter.; res redeun-
tes, res reddierunt, t. t. B. ber Südfehr ber Seit,
in welcher nad) einer Unterbrechung öffentliche
93erhanblungen auf bent gotmn u. in ben Komi»
tien wieber Botgenommen werben, tb- Sd)riftfteUer,
roiebet Bornehmen ad omnia scripta tamquam
vitiosa; ad scripta post intervalla relut nova
atque aliena.
2) herbei», h'fbo^» hew&gehen, bah- n) b. Sin»
fünften, ein tommen pecunia quae ex metallis
r. ; ex qua regione quinquaginta talenta ei quo-
tannis r. Nep.; ex otio illo brevi multiplex
bellum redituram werbe etwadjfen Iav. ; bona
in tabulas publicas redierant finb eingetragen
worben; *hinjuf ommen, jugelegt werben
uncia. 6) ju ctw. lommen, (chreiten, greifen,
ad gladios feine Sufludjt nehmen; *ad fastos
beit Kalenber befragen; fcomminua ad manua
reditur; in eum iam res locum, ut etc., eo
fortunae meae res, ut etc.; omnia haec verba
huc laufen barauf hinaus ; omnia ad cineres
Liv.; fprichW. f. rastrum, restis, triarii. e) B.
bem, was in feinem Ser tauf an ben 0rt feiner
löeffimtnung ob. ju bem, bem cS jufommt ob. Bor»
behalten ijt, gelangt, jmbm. anheim», jufallen,
an jmb. übergehen summa impeni ad alqm;
summa omnium rerum consiliorumque ad ar-
bitrium iudiciumque alcis; ad se nihil ex illia
(bonis); eius morte ea bona, hereditas ad me;
res ad patres, ad Interregnum; ros publica a
« onsulibus ad Interregnum ftatt ber üettung bei
Staates burch bie Äonfuln trat ein 3- ein Iav.
4, 43, 7; res (bie Seitung ber StaatSangclegen»
beiten überhO ad Camillum Liv. 6, 6, 3.
redhibeo, 2. [re u. habeo] jurüdgeben, et»
ftatten alcui viaticum Plaut.-, etw. ©elaufteS
wegen entbedter iRängcl jurüdgeben aedes
Plaut.-, mancipium; b. ©erlaufet, jurüdneh»
nehmen Plaut.
r&dlgo, egi, actum, 3. [re u. ago] 1) jurüd»
treiben, »bringen bostem in castra; mulcati
virgis Capuam rodiguntur; falqm in exsiliuto;
rem ad pristinam rationem belli baS frühere
SJcrhditniS beS Krieges wieber htrfteHen ; me in
memoriam Ter.; vos in gratiam wieber Berfflt)»
neu ; ‘mentern lymphatam in veros timores Bet»
fcfcen; neminem sni temporis in numerum auf»
nehmen Quint. 10, 1, 54; *formidine fastis ad
bene dicendum delectandnmque redacti genö»
tiflt. 2) eintreiben, einliefetn taffen ob.
einliefetn, einjiehen, einnehnten, löfen,
quod inde redactum est; peenniam; omnis fru-
menti copia penes istnm est redacta in feine
Ipänbe geliefert; partem (praedae) maxim&m ad
quaestorem ; bona alcis in publicum tonftSjieren ;
tpraedam in fiscum fliehen lafjen; tp a) gew.
in eine niebtigete, fchlechterc ilagc bringen, oer»
fegen, ju etw. machen finitimas provincias in
potestatem, ornnes eas civitates in dicionem
potestatemque populi Rom. eBse redactas; Gal-
liam snb populi Rom. Imperium redactam;
insulaa sub potestatem Nep.; Oallia in provin-
ciam redacta; -fin formam provinciae; prope
ad internecionem gente ac nomine Nerviorum
redacto; in servitutem redigi, re publica in
tranquillum redacta; ad certum jur (Semihheit
bringen; ad vanum, ad irritum oereiteln, jn
nickte machen; (fett.) qnae facilia ex difficillimis
animi magnitudo redegerat Caes. b. G. 2, 27, 6;
multo humiliores infirmioresque Caes b. G. 4,
3, 4; alqm eo, ut Ter.; patrem ad inopiam
Ter.; tal<lm in ordinem jur Drbnung weifen.
b) etw. ber bem Serie nach getunter»
bringen, f)craMegeti ex sexcentis ad tres
senatorcs redigi hrointerlommen; nobilissima
familia iam ad paucos redacta; praedam Veien-
tanam publicando sacriücaudoque ad nihilum
r.; *ad minimum onus; ’vilem a<l assem redigi;
floci, in quo pugnarit, angustiis redactus est
ad paucitatem faf| fich befdjränft auf ic.; +se ad
pallium et crepidas.
redlmicfilum, i, n. [redimio] baS 93 a n b , bef.
Kopf», ©tirnbanb, »tettchen mulieri r. prae-
beat in coUum, in crines; pl. *mitrae; bilbt.
93inbemittet, ©anb Plaut.
rödlmio, 4. (redimibat ft. redimiebat Verg. Aen.
10, 538) umwinben, untbinben, betränjen,
umgeben sertis et rosä, ffloribus coronisque,
♦capillos miträ, terra quasi quibusdam r. et
circumdata cingulis; »redimitua tempora vittis,
quercu, lauro; floca redimita silvis.
redlmo, demi, demptum, 3. [re u. emo] 1) ju»
rütf», wieber taufen domum, fundum. Snb“
bef. loS», abfaufen, burch ©elb frei machen
ob. erretten, etw. abwettben captos e ser-
vitute ; se pecuniä a iudicibus; se a Gallis
auro; redimite arrnis (burch Auslieferung ber
SSBaffen) civitatem, quam auro maiores v es tri
redemerunt Liv. 9, 4, 16; urbem quinque ho-
minum perditorum poenä, falqd morte, ♦mor-
tem morte alterius, belli moram Sali.; bah-
eine Sache bem ÜBette nach mit einer anbern
auSgleidjcu, litem burch einen Setgleich enbi»
gen; Üagitium aut facinus Sali.; culpam wieber
gut machen. 2) erlaufen necessana ad cul-
tnm, vitam alcis pretio, pacem obsidibus, mul-
torum nobilium gratiam atque amicitiam Cae-
saris morte, militum voluntatea largitione;
pachten, in ©acf|t nehmen picarias de cen-
soribus; portoria reliquaque omnia Baeduoram
vectigalia parvo pretio redempta (in ©acht)
habere; redimendi et conducendi ius; auch ettt.
gegen Sejahlung auSjuführen unternehmen,
tn (Sntreprife nehmen opus.
r6d-lnt£gro, l. wiebet ergänjen, herftellen,
erneuern, wieber auffrifchen, beleben,
Weden deminutas copias, proelium, bellum,
vires, iras, animum, spem, memoriam auditoris.
redlpiscor, — dep. 3. [re-apiscor] wieber be»
tommen Plaut.
rädltlo. ünis, f. [redeo] bie Dlüdfeht, «tunjt
quid illi r. etiam huc fuit? quid huic r. est?
704
reditus — referio.
Com.\ r. domum in bte $eimat; celeritas red-
itionis.
reditu», ua, m. [redeo] 1) SHüdfebt, »funft
ad alqm, Romain; ia meus domum fuifc e foro
r.j r. domum in Me $eimat Litt., in Ituliam
e*t hominibus r. in curiam bürfen gurüdlebren
fnullum r. babero in ciritatem md)t jurüdfef)
teil f innen; *rur»us r. detulit (= rediit) ad
vada, reditu intercludi, excludi; pl. multi dan-
tur ad studia r.; B. ftrcUlauf bet (Beftirne
Oie.-, bilbl. r. ad rem, ad propositum; in gra-
tium cum iniimcia ©erföbnnng Oie. Att. 2, 2,
gratiae har. reif. §. 52; fclementiä alcis patet
alcui r. in amicitiam eius. 2) Cinfommen,
(Sin fünfte omnis eius pecuniae; fsolum Lau-
rentinum mihi est in reditu bringt mit ettD.
eilt; pl metallorum Liv.\ r. publicos effundunt
rbdlTla f. redtma. \ Just
reüivivus, adj. [=■ re-virus] roiebet benagt
lapis; sühnt, n. sing. u. pl. isiebet benupte
(Baumaterialien
red-ölco, ölui, — 2. l) nad) etro. tiedjen, buf»
ten viuum, *thymo, »in patulis mala canistris;
bilbl. mihi quidem ex illiua orationibue r. ipsao
Athenae videntur; ita domus ipsa fumabat, ut
multa eius sermonm indicia redolerent; m. acc.
itad) etm. riedjen antiquitatem, doctrinom, exer-
eitationem puerilem.
rb-dömltn», partic. niebetgebänbigt ob. roie»
btt bejmungen cives CHe. p. Süll. 1, 1.
Red im cs (Rhed.), um, m. gaH. Soll in bet ®re»
tagne, in bet @egenb be« jejigen Rennes.
*re-d6no, 1. miebet jd)enfen alqm diis par
triis; gravos iras et invisum nepotem Marti au«
fRüdfidit auf ba« Setlangen be« SW. B. bem güt*
nen abfaffen u. ben (Snfel begnabigen Hör.
frf-dormlo, 4. (feit.) miebet jdjlafen.
re-duro, 8. gurüd führen, »bringen, «gieren
alqm ad alqm, alqm in urbem, in carcerem,
copias in cuetra, a munitionibne gutüdgie^en,
gutüdmatfd)ieten taffen; alqm in regnum (aud)
bl. r.) roiebet einfepen; übettr. huc iam rem, ut
etc. et ijatte bie Arbeit jd)on auf ein fo geringe«
SWa& gurüdgefübrt, mar ftbon fo meit mit ic. ge»
fommen, bafj Oats. b. e. 1, 62, 1; »socio» a
morte retten oom tc.; turros gutütfft^ieben: mu-
nitionea roeiter gurüd anlegcn; »remos ad pec-
tora; »reductü dextrd au«l)olenb mit tc.; fin
iaeuiando braebia; »Iuppitor hiemes (gn feinet
Reit); »apem mentibus anxii» miebetgebeu; *re-
duci (b. Sommer) gutüdfe^ten; r. alqm nd suam
villam, domum gurüdgeletten, bef. ®bten halber;
uxorem miebet gu fid) nehmen; falqam in ma-
trimonium; alqm de exsilio; »haec in sedem
miebet an feine Stelle, in« redjte ®eleifc bringen ;
alqm ad officium, ad officium »anitatemque ;
r. (gutüdtufen) in memoriam; falqm in memo-
riam graviasimi lnctn»; alqm in gratiam cum
alqo oerfiHptcn; and) etm. miebet einfü^ten
fintermiseum morem, flegem maiestatis, fba-
bitum vestitumque pristinum. J)ao. A) rbdnc*
tlo, önis, f. gurüeffübrung, äöicbctein-
fepung regia Oie. B) reducto, 1. (intens.) gu»
tüdfü^ten exercitum Awr. Vict. C) reductor,
Sri», m. Rnrüdfübter plebia Romanae in ur-
bem; t®'eberf)er|lel(er litorarum. j D) rf-
duetn», adj. m. comp, l) *b. Siofalitdten, gu»
rüdgegogen, fid) tief hinein etfttedenb,
abgelegen, einfam valli», sinn»; bilbl. virtus
est medium vitiorum et utrimque r. entfernt cas
ic. 2) reducta, örum, n. b. Oie. als Überfefuc;
be« gried). tä unongoryffiiva f. apoproögmeni
rSd-uncus, adj. rüdroötl« gebogen, gettummi
»vostrum (aquilae).
frfdnudanter, adv. fredundana] (fett.) in übet
ftrüntenbet SBortfülle. — redundant!», tr.
f. [redundo] flaff. nur bie übetfttömenbe3*ll!
im Auäbtud Oie. or. §. 108. — rSdundo, t. t)
eigtl. o. 9E8affer , guiüdroallen, übertretet,
»ftrümen (megen Überfütlung, alfo tabetnb) nrnre,
lacus Albanua, pituita aut bilis; 'partic. paa
redundatus — redundans übetfttömenb ob bti
u. gutüdfttbmenb aqua; bat). B. etm. übetflti
men Asia eorum ipsorum sanguine; m. 3eug®i
omnin hic locus acerris corporum et ciriuc.
sanguine Oie. Cat. 3 §. 24. 2) tp. a ) tjinui
terftrbmen, fi® etgiegen nationes in prr
rinciam; auf imb. übergeben, fallen, im*
treffen (meift B. etm. Üblem) quorum ad anu
cos r. infamia; nullam in me periculum a
hoc tanto beneücio; ne quid inyidiae mihi u
posteritatem r. ; haec (biefe 3nflänbe.i clapsa de
manibus nostri» in eum annum qui consequi-
tur; r. mit hinüber geben; fdotrimentum ad
alqm, fealamita» ad ipaum. b) in 3füüe, ix
BoOem SWafje betBoigeben ex rerum cogtu
tione efflorescat et r. oportet oratio; ex e«
causa Poetumus gebt in Bollcm Dlage idjulbt:
betBor; ex meo tenui vectigali alqd etiarn ab
fließt; quod de vustro frumentario quaestc
laudem adulescentis propinqui etiarn ad meun
alqm fructum r. autb mit etnigetmafeen gu gnn
fomme. c) n. SRebnet u. bet Siebe überßrdmex
Asiatici oratores parum pressi et nunis r ;
verba; fr (SteBichorus) atque effunditur. i
im Überflug Botbnnben feinf an etts. Über
flufi haben omatu» orationis in eo; quons.
copia; alqa re; acerbiesimo luctu iata ne
toria.
reddrla, ae, f. Wietnagel; Sprilbm. f. me-
deor 1).
rednx, dücis, adj. [reduco] 1) act. (fett) gutüd
fübtenb, »btingenb te r. {abl. abs.) Gurt »,
0, 9; *al« ®eimott be« 3upitet. 2) pass, g*
rüdgebradjt, »gclommen, tommenb suis me
ex loci» in patriam urbem usque incoluiuc
r. faciunt, alqm r. facere liberum in patriam.
in libertatem, alqm r. patri reddere Plant.
alqm ab Orco mortuum r. in lucem facere
Ter.\ quid me r. esse voluiati»? nari redne*
Iav., »gratari alqm r. (sc. esse).
frSfcctlo, önis, f. [reficiol 1) SBiebetbetür!
lung Capitolii. 2) 6rfrifd)ung, Stquidung
rüfector, öri», m. [reficioj (fett) SB ie herbei
fteller Suct.
rbfello, felli, 3. [re-fallo] mibetlegtn, aU
ittig gutüdroetfen alqm; r. et co^uguere
mendacium; »crimen commune ferro bcfeitigoi
entfernen; et refollere »ine pertinacia et refeib
eine iracundia possumu»; in refellendo ad
veraario.
referclo, rsi, rtum, 4. [re-farcioj noUftopfea
anfüllcn cloucas corporibu»; bilbl. aure» ist«
sermonibn»; libros puerilibus fabuli»; hominnm
vitam superstitione omni; auch gufammca
flopfen, - 1) ä u j c u quae Crassus coartavit et
peranguate r. in oratione sua.
rt-Rrlo, 4. I) gutüd», miebet fiblagea
refero.
705
Vlaut. 2) ‘jurüdpratlen matten jurüd»
{(plagen spccnli reforitur imagine Pboebus.
re-fero, rettiili (ret.), relätum, 3. 1) jurüd»
tragen, »bringen, »fftpren, »ftpaffen; ju=
rüderfiatten, »icbcr juftellcn onndelabnun,
pecunias in templum, alqm in c antra, *col-
lnpsa membra thalamo; ne ob. pedem, ‘pedem
retro fiep jurüdbegeben, fi<p jurfidjtepen,
jurüdweiepen ne Romani, sc in castra; ut
eo unde egressa est, se referat oratio; pass.
jurüdlepren ad triarios sensim referri; navea
oodem loerben jutüdocrfcplagen; *spee retro re-
fertnr finit jurüd; *quo reforor totiesV warum
fomnte icp fo oft auf ben ©ebanlen jurüd? au-
ster alqm in Italiain; finare aestum; me po-
«les in Tusculanum; r. gradum, ‘gradus.; *re-
tro vestigiu; ‘Hectoria Aeneaeque manu Victo-
ria Graiutn haesit et in decimum veatigia r.
aunum = pat fitp bi« juni jepnten 3apte Der»
jögert Verg. Äen. 11, 290; caatra jurüdocrlegen,
ad equeatrem ordinem iudicia; inSbef. tont
Stpall ‘validi inrudibua ictua anditi r. (werfen
jurüd) gemitus; *sonum thoatra; fnemora vo-
eem multiplieato sono; ex locia inclnaia aoni
referuntur {fallen jurüd; neque Romam vocea
significationesque referuntur pallen toiebet; *vo-
ces fpridjt nad) (0. ber ganta); *cum aanguine
niixta vina t>. fid) geben; tp. a ) *ö. ber geit,
urüdbringen o mihi praoteritoa referat ai
uppiter annos Verg. Acn. 8, 560; curvati ignea
lunae tertium ortum referentia bie SDlonbfidjel
am britten tage naep bem fßeumonb llor. b)
jurüdwenben, wieber pinwenben, riepten
oculos animumque ad alqm, animum ad nlqd,
hg ad philosophiam, ad atudia, animum ad fir-
mitudinem; ‘consilia in melius ium ©efjeren
roenben ; hoc ille ad animum rettulit beperjigte.
c) ctw. auf etw. jurüdfüpren, »bejiepen,
unter einen ©efuptspunlt bringen, naep
ctw. beurteilen, bemeffen, ctw. junt ©la&=
ft ab nepmen quid sit ultimum, quo sint omnia
bene vivendi recteque faciendi consilia rofe-
renda — baS pötpfte ©rincip eines glüdlicpep u.
fit!li(pen SebenS; quod tale — debet esse, ut
ad id omnia referri oporteat, ipaum autem
nuaquam alles anbere bebingen, felbft aber unbe»
bingt fein muff; omnia ad voluptatem, ad auurn
arbitrium; omnia conailia atqtie facta ad digni-
tatem et ad virtutem; quae proficiscebantur a
legibus, semper ad facilitatem r. legte et natp
bem ©runbfap ber SiHigteit auS; vulgaris libera-
litas referenda est ad illum Knnii fi nein muff
ihre ®renje finben in bem SÜuSjprud) bcS 6. ;
alienos mores ad suos nad) ben eigenen beurteil
len; quid mihi nunc aninn sit, ad te ipsum 0.
bir felbft abjunepmen; quo quidque referat (ora-
tor); |ad ostentationem nihil, omnia ad con-
acientiiuu; relata verba na(p ben ©efepen bcS
oratorijepen JBaraHetiSmuS u. bet Stonjinnität in
gegenteilige Sejiepung geftcHtc (/oöxaU« , »dpie«
Äntitpcfcn), ut paria paribus et similia sirnili-
bus saepe referantur; verba relata contrario
bie ipre ©ejiepung tmrep ben ©egenjap crpaltcn;
cnncta ad rem publicam referri; neque segqiter
ad voluptates et commeatus titulum tribunatus
et inscitiam r. beuupen Tac. Agr. 4.
2) als gunb, Seutc jurüdbringen, b a con-
tra g c n tabnlae ad Cacsorom; cnput alcis in
castra; relatis in publicum comibus öffentiid)
i'rinltfitn. lat ■ taut) d>rt edniln>9rletb. 5. du fl.
aufgejeigt; opima spolia, signu militnria non
incruentam victoriara, pro re eerta falsam spem
domum; cicatrices domum Gurt.; münblicp ju»
rüdbringen, juriidmetben, piitterbringeti
orationem alcis domum; mandata alcui, ail
alqm; responsum ad alqm; hanc legationem
(©rfolg ber ©rjanbtfcpafl) domum.
5) als ©ntgelt jurüdbringen, jurüderfiat»
ten, erwibern, oergelten gratiam f. gratia
2) 6); alcui plurimam salutem; par pari ©lei»
(peS m. ©leidem oergelten; inferias . Ingurthac
(r lat.) Oergeltenb barbringen llor.; autp ntünb»
lidj ernibern, entgegnen alqd alcis defen-
sioni; ’tales pectore voces; *taha voce; münb
li(p toiebergeben, toieberpolen fquac cogi-
taverant, ad verbum in agendo.
4) rüdwärtS:, jurüdbringen, »loenbcn,
= jicpen *caput ad nomen, *in alqm oculos,
fmanum ad capulum; iibertr. per = , abteri
ten paternos maiores a conditoribus imperii
Rom. Just.
6) mieberpolenb jurüdbringen, erneuern,
roicberpcrftellen, toieberpolen, fabulam ite-
rum notp einmal auf bie ©üpne bringen Ter.;
relatis quibusdam ex longo intervallo cacrimo-
niis; r. mysteria, poenam ambitus, fconsue-
tudinem antiquam, *morem; anno insequenti
lex Terentilia ab toto relata (o. neuem in ©or-
j(plag gebraipt) collegio Liv.; *arma (ben Sri eg);
tn ©ebanlen miebetpolen, fiip erinnern, einge-
ben! fein ‘magna facta, ‘patrum laudes;
‘illam meminitque refertque; auip fanbern ins
@cbä(ptni3 jurüdrufen caduceatores inter-
fectos, gentium inra violata; bap. bem SBefctt
nad) roiebergeben, barftcllen, einer ©erfon
ob. Saepe worin gletip. Dolltommen äpnlicp,
baS ©benbilb 0. ctw. ob. einer Sßetf. fein *alqm
ore, *avum nomine, ‘animo manibusqne pa-
rentes, f-robora parentum liberi; fuiorea, os
vnltusqne patris; autp barftetlenb wiebergeben,
naepapmen ‘Actia pugna per pneros bostili
more, *rcs in scaems acta refertur; ‘amissos
lana colores bclommt Wieber; uugeWöpnliip Liv.
1, 45, 9.
6) für jmb. ©eftimmteS ob. fmbrn. fflcbüprenbeS
übetbringen, über=, abliefern frumentum
omne ad se referri; pecuniam in aerarium, in
publicam; rationes au aerarium u. bl. rationcs;
flauream Capitolino Iovi; consulatum ad pa-
trem übertragen.
7) ftptiftliip ob. münbliip überliefern, mel =
ben, angeben, mitteilen, erjäplen, oot=
tragen, Ootlegen, bef. amtlicp consilia aleni
Ter. ; certorum bominum sermones ad alqm ;
uia se Macedonum reges ex ea civitato oriun-
oa r. Liv. ; cum relatum legent; ‘rettulit Aiax
esse Iovis pronepos; (Hör. ep. 1, 8, 1. 2) Celao
gaudere et bene rem gerere Musa rogata refer
'überbringe, befieSe an’ (näml. rogata a me);
‘numerum jöplen; ‘Paulum Fabriciumque in-
signi Camena b. i. befingen; ‘quem r. Musac
preifen; *res horrendas relatu, ‘digna relatu;
fde quibus referam, fde rjuo rettuli; *sub$t.
non roferenda precati was tep bir ni(pt wieber»
fagen mag; als t. t. o rogntor, bie Bbftimmung
ber einjelnen ©entnrien mitteilen centuriam; r.
ad senatum, de alqa re, rem, ob. bl. r. Oor
ben Senat bringen, bem Senat oortragen, als
Antrag, 'Anfrage beim Senat beantragen, o.
46
706
refert — refragor.
Borfi penben quid de his fieri placeat; ad patres
conBcriptoB rem; übtrlj. jur Sprache bringen
rem compertam Liv. 4, 13, 8; aud) r. ad popu-
Inm bent Solle »ertragen, ad congilium bent
Stricgärate; Lacedaemomi omnia ad oracula; ad
alqm de re publica nihil; auh eintragen, ein*
fdjreiben, regijtriercn, notieren fsenten-
tiam de alqa re, nomen in tabulas, in codi-
cem, bona alcis in tabulas, alqm in proscriptoa,
in reoa, epiatulas in Volumina, alqd in com-
mentarium, alqd in annales, in censum (ö.
Kenfor ob. beffen Schreiber), in album, fin nu-
meroa militum; alqm in numerum oratorum;
alqm inter deos; bcf. alqd alcui acceptum r.;
amplius sestertium ducenties acceptum beredi-
tatibus rettuli (in mein fjanbbuh) Oie. Phil. 2
§. 40; peculio accepta r. (hereditatem , legata)
Suet. Tib. 16; alcui alqd expensum (. expendo
2) a); pecuniam populo ». Selbe 9ted)enfd>aft
oblegen; pecuniam operi publico unter bet Subtil
'für ein öffentliches ©cböube’ eintragen, »euch*
nen; fpecuniam multae nomine; fsibi quod
rajmerant acceptum r. fih jueignen; -(Oie.
Brut. §. 223) eodem Q. Caepionem in biefelbe
Kategorie bringen; {-causam abscessns ad Seiani
arte»; *culpam in alqm; feniua adveraa jjra-
vitati ipaiua, proapera ad fortunam rei pu-
blicae r.
refertj rettülit, referre [roaf)rf(f)cinli(^ eigentlich
= rei fert, b. i. ad rem confert avfuptQU e 8
trügt bei jur Sache] ei ijl jutrüglih, nüfct,
i ft jntbm. baran gelegen, lommt an auf
etm., geht jmb. an, »erftblägt imbm., mahl
einen Unterfhieb meä, tufi, suä etc.; m. gm.
ber Werfen fiaff. feit., quod illorum umgis
quam auä. rettuliaae videretur Sali. Jug. 111, 1;
ipsorum referre Liv. 34, 27; einigemal bei 3pä=
tcren, quem insignire exempli nihil, non m-
signire humanitatis plnrimum r. (lno excmplum
u. humanitas gleihfam alä motalifhc Set tonen
gebacht finb PI in. ep. 8, 22, 4; m. dat. in Stjug
auf, für jmb. ob. etm. quid referat intra na-
turae finea viventi, an Hör. sat. 1, 1, 49; non
referre dedecori, si Tac. nun. 15, 06; illud magni,
inagnopera, multnm; nihil r. quam aaepe id
fiat; parvi r. m. acc. c. inf.; *iam nec mutari
pabula r. ; quid r., qua me ratione cogatia?
quid r., utrum — an etc., ne illud quidem r.,
conaul an — an etc.; quae pascantur (aves)
nccne, quid r.7 (Plaut.) r. ad rem, ad alqm;
illud permagni, ut ne etc. Ter.-, tamquam re-
ferret ut Tac.
rtfertM, adj. m. comp. U. mp. [ partic . ». refercio]
gebrüngt ooll, gan* erfüllt, reih »npae
pico; domus erat r. aleatoribus, plena ebrio-
ruin; theatrum refertissimum ceiebritate; vita
bonis; Xerxes Omnibus praemiis donisque for-
tunae; Gallia negotiatorum , Italia Pythagoreo-
rum, mare praedonum; r. sunt eorum libri;
abfol. locuples ac r. domus; refertius crit aera-
rium populi Korn.
rc-ferveo, 2. fiebenb aufmallen, bilbl.
refervens falsum crimen Oie. p. Rose. com. §. 17.
$a». röfervesco, 3. fiebenb aufmallen
sanguis (Sc. de div. 1 §. 46.
röfTclo, feci, fectum, 3. [re-facio] 1) mieber,
»on neuem mähen, »erfertigen arma, tela;
ea qnae sunt amissa; alä t. f. eine Wagiftratü-
petfon mieber mäbien tribunnm, prnetorem.
2) mieber injtanbfefcen, mieber bCTbtlle».
auöbcffern pontem, muros, naves; copias.
exercitum mieber Pott}äf)lig machen, *ordmes:
‘tlammam mieber anjünben; *faciem eine neue
©eftalt f halfen; tp. lörpcrlitf) ob. geifHg »iebei
Jierftellen, erquiden, erfrifhen, beleben,
ih erholen laffen BaucioB, exercitum, ee a
abore; r. se et curare; Lacedaemonii se num
quam (politifdj) Nep.-, equorum reficiendorua
causa; vires cibo; *stomachus reficitur alqa re; I
me recreat et r. Pompei Consilium; animiun,
animos militum a terrore; si paulum modo re?
essent refectae bie Berhdltniffe {ich gebeffert bä;
ten Nep. 3) Sinlünftc auo etm. beraubbelom*
men, einnehmen plus mercedis ex fundo.
tantum ex possessionibus, fiinpensas belli alk
bello mieber erfepen.
rft-figo, 3. etm. Mngebeftete* ob. ®cfeftigtes loi
machen, hc*a*’«c^mei*<' abreijjen tabulss, ,
*signa templig, ‘clipeum Neptuni de poste Da
nais (dat.) refixum; ’refixa caelo devoi'are »i-
dera; tp. a) beroegtih mähen, (jur iHeife) ein
paden nostrn Our. in Oie. cp. b) öffentlich an
gefhlagene ©efeptafeln mieber berabnehmen, bat
bie ©ejege aufljeben, abfepaffen leges, aers;
*figere leges pretio atque r. b. i. einen frech'1
hanbel treiben mit ic., baä Sieht »erlaufen für x
rb-ilngo, 3. mieber bilben cerea regna Kerj
re-llagito, 1. jurüdfurbern Ct.
rb-llätu, abl. m. [refloj burh ben ©egenmmt
Oie. Alt. 12, 2, 1.
re-flecto , 3. *$urüd = , rüdmürtö biegen
brehen, menbeit caput, oculos, cervicem,
edera; mebial ’treflecti; *tereti cervice n-
exam; *longos reflectitur ungues biegt fidj n*
in, »ermanbclt fih in 0».; tp. jurüd*, um
men ben montes aut incitantur aut reflecton
tur; animum incitatum ad ulciscendam oratio
nem tuam revoco et r.; *nec priua — auiumr
reflexi (sc. ad eam) bähte an fie; *in metit‘
orsa jum Seffern menben.
rif.flo, l. entgegen blafcn, in entgegengc
fepier SRihtung mehen Ktesiae; ventis refiae-
tibus; im Bilbe cum reflavit (fortuna).
rb-fluo, 3. jurüd = , ftberfliehen ’Nilus caa
pis (abl. »Oll ic.); *amnis; *refluentibus und -
®a». röflnns, adj. jurüdfliefeenb.
rbformätor, öris, m. [reformoj Umgcftaltct
Berbefferer literarum Plin. ep.
röforiuidätlo, önis, f. [reformido] bai gutüi
(hau bent, --bebe n Oie. part. or. §. 11.
reformido, 1. jurüdfhaubern, *beben alqm:
ita taetra sunt quaedam, ut ea fagiat et r.
oratio; bellmn, reprohensionem vulgi, -f-memi1-
riam posteritatis ; dicere; *m. ne; *vites ferruu
*insuetum solem lumina.
ro.formo, l. umgeftalten, *bilben, *roanbelc
*quod fuit ante bte »orige ©eftalt mieber annet
men; *ora reformatus in primos annos Oe.
rö-föveo, 2. mieber etroörmen u. babnrh ®'f
bet erguiden, ftürf*"» auffrifhen •corpoi.
fvires, fartus admoto igne; frefotiim (se cs»
nnntiaret; bilbl. flonga pace cuncta refovenie
fprovincioB intemis certäminibns aut znagistn
tuum iniuriis fessas; fstudia prope exstincti
refract&rlfilus, [adj. tlem. ». refractarius] red:
ungehobelt, potternb Cie. Att. 2, 1, s.
rS-frSgor, dep 1. 1) miber jmb. ob. etm. ftim
men, fein, fmbrn. ob. einer Sähe entgegen
refreno -
fein petenti; illa lex petitioni tnae. 2) +flbeiß.
toiberftreben is coi non r. ingenium; gloriao
suae; materia non r.
rS-fröno, 1. 1) fmit bem Sögel juriidßals
ten equos. 2) tp. jügtln, bönbigen, ßems
men *aqntiB, libidinea, ‘indomitnm licentiam,
animum, inventntem.
r*-frfco, -ni, -atnrus, 1. 1) fr« ns. wiebet auf«
retten minus, eicatricem; tp. erneuern, wie*
bet erregen desiderinm, dolorem, memoriam
pnlcherrimi facti; r, animnm bie SBunben beb
fterjenS roieber aufreißen Oie. p. Süll. §. 19. 2)
intrans. wiebet auSbtetßen crebro lippitndo
(Sc. Att. 10, 17, 2.
rSfrigerätio, önis, f. [refrigero] Wbfüßlung.
— refrigöro, 1. fre-frigus] 1) abtüßlen ignis
refrigeratus ; membra refrigerata; stella Saturni;
pass, mebial fitß abtüßlen umbris aquisve;
frefrigerandi sui causä. 2) gei(tig abtüßlen,
weniger eifrig u. feurig matßen; pass,
partic. mebial, erlaltct, naefigelaf jen, er*
mattet aecnsatio; r. iam leyissimo sennone
hominum; r. (beS Beifalls BCrlttftig)' saepe a se-
niot ipso (bunß eigne Stßulb) Suet. CI. 41. —
rS-frlgesco, frixi, 3. eigtl. fid) abtüßlen, baß.
tp. an Sifer ob. Straft Berlietcn, erfalten,
ermatten, Hoden, ins Stoden geraten,
sortes plane ftnb ganj außer ©ebrautß (jefontmen;
belli apparatus; forum a indiciis cS ift ftiU ge
worben o. jc.; Scanrus =» ßat geringe BuSfttßt
jut SBaßl; basta Caeaaris, crimen, famor non
r.; fcalor ille cogitationis , qui scribendi moril
refrixit.
refringo, fregi, fraetnm, 3. [re-frango] et=,
aufs, abbredjen carcerem, portas, claustra,
*totas vestes aufreißen; ‘ramum; tp. btetßen,
bemmen yim tluminis, fortunae; impotentem
(lominationem Atheniensium ; ‘ Achiros (bie
Kraft ber «.).
rS-fögto, 3. 1) intrans. jurüdjießcn, = weitßcn
ex acie, ex castris, fei caede; vites a cauli-
bus; a toto hoc genere sermonis; *mille via»;
*sol medio orbe im. bet ßalben Stßeibe); *oculi
(in ben Slugenßößlcn = bet ©lanj ber ftugen ift
etloftßen); tp- a) o. SJofalitäten, in ber (£ntfet=
nung jurüdtreten, = weitßen ‘a litore tem-
plum; *visa humus. b) wegfließen, fid)
flüdjten, feine guflutßt neßmen (um o. einer
(gefaßt fuß mögiitßfi ju entfernen) ad legatos,
fad naturale bonum. 2) trans. oor jmbm. ob.
etro. jut iidflicßen, fließen, etw. }u oer=
meiben jtreben periculum, impetum armati
Antiochi, indicem, ‘anguem, *ministeria; a
dicendo nießt übet fuß gewinnen ju ic. ; ‘animns
meminisse horret luctnque r. bebt juriid oor ic.;
». bet B<it>t>cl, vicina refugit (ßat abgemeßrt u.
lucßrt notß ab) iurgia Hör. tp. 2, 2, 171 (anberc:
refringit); *m. inf. Da». A) rgfßgtnm, ii, n
1) faöstr. Suflutßl. 2) concr. SufluißtSort
neqne Romanis r. uilnm patebat in aliena
ijgnotaque terra; regum, populorum, nationuni
portus et r. senatus; silvae dedere r.; pl. mon-
tiutn Just. B) refilgns, adj. juriidfließenb,
sWeitßenb fcquites sponte r. , ’unda, ‘fiumen.
r£-fnlgeo, 2. jurfidjtßimmertt, Wibctfitaß»
ten, ergättjen armis refulgentibes Liv.; fex
petra (B. geuer), *nubes, ‘Venus rosea cervice,
‘galea radiis, «per ramos ßerBorftraßlen ; bilbl.
»splendida a docto fama r. avo.
- Reginns. 707
rä-fnndo, 3. jurüdgießen, ’ftßüttcn, =wet*
fen »tellao atque omnis aether (vapores) eädem;
•aequor in aequor; ‘refunditur alga; *pass.
mebial (bef. partic. refasus) stagna refusa vadis
auS bem ©runbe beS BtcercS juriidfttömenb ; fletu
super ora refuso; Acheronto r. ; r. Oceanus in
fid) jelbft äuröd--, alfo bie ganje ®tbe umßießenb
(aipoffoos b. fjont) Vcrg.
rffütätlo, önis, /. [refutcj Söiberlcgung.
r8-füto, 1. foerm. m. refundo] jnrfidtreibcn
nationes bello Cie. prov. eons. §. 32. 2) ju =
rüds, abweifen, Bcrftßntäßen cupiditatem,
conatum alcis; virtutera aspernari ac r.; ftem-
poris munera; *fors dicta refntet wenbe ab;
baß. wibetlegen, ben (Segner jum ©eßweigen
bringen quorum testimonia non refellendo, sed
ad eundem impetum popnli confugiendo refu-
tasti; contraria; ista oratio, re magis quam
verbis refotata; sceleratorum periuria testimo-
niis ac landationibus suis,
regiliiilns, i, m. [dem. B regalis] ein Keiner
Bogel, Bielleiijßt 3aunlöitig Suet.
regalis , e, adj. m. (Bortl) comp, [rex] löniq =
Ii(ß, eines KbnigS, einem Könige jufom =
menb, gejiemenb regum rex regahor Plaut. ;
nornen, potestas; res publica, genus civitatis
ÜÄonarcßie; ‘scriptum b. einem Könige ßanbelnb;
‘nomisma mit bem BilbniS u. Barnen beS Königs
bejeießnet; vestitus, omatus, animus, sententia,
nihil tarn r., regale ducebant m. inf.; *luxus,
*cultus, ‘diyitiao. ®aB. rf gälttÜr , adv. a)
naiß Btt beS $errf(ßerS precibusque minns
r. addit Ov. met. 2, 397. 6) mit föniglicßem
Mufmanb, präißtig Liv. *2, 61, 2.
rö*göro, 3. 1) jurödtragen, =btingen, =mer=
fen, =f(ßaffen ffacos; quo regesta e fossa
terra foret Liv. ; ‘tellure regesta, tp. alcui con-
vicia jurüdgeben Hör.; fr. (jfßieben) culpam
in alqm.
regia f. regins 1) B). — regle, adv [regius]
tönigliiß a) ptädjtig, glänjenb Plaut, b )
tßrannifd) crudeliter et r. factum esse; r. Reu
potius tyrannice.
»regtnfce, <ulv. [rogificus] (feit.) töniglitß,
pracßtuoll. — ‘regtfTcus, adj. [rex-facio]
töniglitß, pra^tBoil. [prötßtig Plaut.
1. regillns, adj. [dem. B. regius] töniglitß,
2. Reglllus, i, m. (Suet. -i, örum, m.) 1) ©tabt
im Sanbe Der Sabiner. Xnu. -llensls, e, adj.
2) Heiner See in fiatium. $ao. -llensls, o, adj.
Beiname in bet gens Postumia. s) Beiname in
ber gens Aemilia.
rSglmen, Inis, n. [rego] 1) ßenlung, SJeitung
fnayis, fcohortium; tp. Regierung, Berwal--
tung omnium rerum, magistrntus totins, mo-
rnm legumque. 2) ‘©tcuerruber carinae;
frangitur et. r. 3) Senter, Siegieter rerum
(beS Staates) Liv. 4, 31, 5.
reginu, ae, f. [rex] 1) Königin, $crrf tßerin;
farfaft. B. Käfat als Bttßler; tp. haec una virtus
omnium est domina et r. virtutum; ‘omnium
r. rerum oratio; *r. pecunia Hör. ep. 1, 6, 37.
2) ftbertr. a) ’tKönigStotßter, töniglitß«
Brinjeffin, fpl. 8. ben ffrauen beS Königs
jariuS. b) B. ©öttinnen, luno; ‘Venus r.
Cnidi Paphiquo; ‘sidenim r. bicomis, I.una;
autß *b. ben SKufen, bef. ber Kadiope. c) 8.
Borneßmen grauen, ^errin, ©ebietcrin Ter.
Reginns etc. f. Regium 2).
46*
708
regio — regressus.
regio, önis, f. [rego] l) 3iid)tung, fiinie recta
r. f. reetus 1); regione platearum qu( ber Seite,
loo bie Straften Waren; *notü r. viarum; iain
primos superare regioneiu (bie Siinie) eaHtrorum;
auch iiagc natura et r. caatrorum; regione oo-
cidentia weftmärtä lat).; ai qui tantulum de
recta r. (b. regten Sßcgc bet Pflicht) deflexerit;
haec eadem eat noatrac rationia r. et via ben-
fclbcn 38cg u. biefelbc Stiftung fd)(agc ich bei
litiferm Verfahren ein ; inöbef. «de. e regione a)
in geraber Stiftung, gcrabc, molis mit ic.;
alterum e r. inovetiir. b) gcrabc gegenüber
solis, oppidi; m. dat. caatria, nobia; nbfol. 2)
übertr. «) ©eSid)IS = , ©rcnjlinie, ©reuje,
gew. ]>l. cuiua res gestae atquu virtutea iisdem
quibus solis curaus, r. ac terminia continentur;
bilbl. quibus r. vitae Spatium circnmacriptum
eat; regionibua oflieii ac continere; inSbcf. alb
t. t. bie am tpimmel bei ber SBabrnehmung b.
dlufpicien imaginär gezogene ©efiqtititlie per
lituum regionuni facta uescriptio; regione« ter-
minare, dirigere. Such Jvimmcl8 = ob. SBelG
gegenb aquilonaris, australis, *veapertina. b)
©egenb pestilen«, inbabitabilia; in tiuibuB Bi-
turigum atque »gri (beb b. ihnen bewohnten @e=
bietcS) fertilisaima r.; bilbl. ©ebiet, Sphäre,
Vcreidj bene dicere non habet definitam alqm
r. c) ©ebiet, Vanbftridi, Banbfdpaft, Vcjirf
principea r. atque pagorum; exhaunendaa ea«e r.
ganje ilänberftredcn Gurt.; quorum hoininum r. =*
quinain «int hominea eiua rogionia Hör. ; in
ciuaiuodi r. atque provincia; in quattuor r. di-
vidi Macedoniam; Vegirf ber Stabt Siom. 2>ao.
regiüuätiiu, adv. bejirfömeife Liv.
KegTiim (iticljt Rheg.), ii, n. 1) Stabt in Gallia
ciapadana. lab. Kegirnsts, ium, m. 2) Stabt
im Vruttijdjen an ber Vtcercnqe b. Sicilicn, j.
lU-ggio. 3>ab. adj. Beginns (nicht Uheg.); subst.
•glui, ürum, m
reglos, ndj. [rex] löniglidj, bc« König®, ju
einem Könige ob. einer töniglichen Rainilic
gehöre n b geuus, nomeu, ornatua, poteatas,
auperbia, licentia, lex, ciritas 3Jlonard)if; bel-
lum mit einem Könige; jeltener einem König
gejiemcnb, jufommenb, eincbSönigä roür =
big (bgl. regalia) iu venia vere indolia r. Liv. ;
uiore r. (jügello®, imgebunbcn) Liv. 2, 8, 2; *rca
r. ob. frcgiuni eat; *molea (pj.) riefioer König®*
bau; *Roma prächtig; morbus f. morbus; subst.
A) regli, örum, m. töniglichc Iruppcn ob.
(lofleute. B) regia, ae, f. a ) Köitig®burg,
äicfibenjjchloft; bef. ju IHom bie o. Stunia an
ber via aacra in ber 'Jiölje be® lempel® ber Vrfta
erbaute Stönigöburg, welche nach ber Vertreibung
ber Könige ju prieftcrlidjen rfweden oerwenbet
warb (atriuui regium bie imUc biefer regia),
*caeli; *ingeua Caci; ‘baes (p. bcT .'Qiitte bei
©uanber); *+bie König*ftabt. 6) bie König®*
burg mit ihren Bewohnern , bet v o f , bie
fönigliche gamilie; tfjürft u. §ofleute. c)
baö fönigliche 3*11 im Bager, d) tSäuIen**
halle, $>alle.
re-glütino, 1. wieber auflöien Ct.
•regnitor, öris, m. [regno] König, ©crrfchet,
©ebieter ubi rex Agathocles r. fuit Plaut.-,
Olympi, deüm, Aaiae. 3)ao. reguatrix, icia, f
herrfchcnb in domo r. Tue. ann. 1, 4.
regno, I. |regnuin] 1) intraus. König (ein, bie
tön'aliche ©ewalt unb äöürbe haben, herr*
jd;en, tot annoi regnatum e.-t ßomae haben
Könige regiert ; omnea volebaut reguari bcift eia
König [ein [oHtc; advenae r. in no« fmb König«
über und gewefen Tue.; *m. gen. populonun
Ilor.; *per urbea. IpietP. a) überh uiiumjtbtänfi
herrjehen, gebieten regnanto iaui Graeciu;
in illia ceuturiis; vivo et r. fühle mich frei, Wu
ein König Hör.; quousque regnabiaV Plin qt
7, 3, 2; fsuiirt. regnantes; m. tabelnbem Sieben
begriff ben -vertu [pielen, willfürlich fdial
ten u. walten Gracchus pancos rnenses; r. ae
dominari. b) P. Bcblofcm, berrfdjen in qno um*
oratio; *ignia per ramos perque alta cacumini,
*ardor edendi per viacera wütet; *ebrletaa ge-
minata libidiue. 2) Irans beherrschen, nur
im pass. Bactra reguata Cyro p. 6., Baconi
riira l’halantho Hot.; tgentea, quae regnan-
tur l'ac.
regmini, i, ». [rex] t) Königtum, Könige
gemalt u. = Würbc potiri regno; r. in sua ci-
vitate occupuro; r. in Sequanis inultos ann*»
obtinere; nppetere r. ; agere r. Liv. ; superbi c.
initium; r. Tedit ad eum. ^)ierD. überh lpett=
Schaft, Miegicrung, höchfte ©ewalt, u. oft
in gehäjfigem Sinne; 9UIein = , 3>D>ngh*t<
Schaft, ungefefiliche SDlacht, SBillfür alcai
r. doferre; *qnalis eram bonae aub regno Cj-
narae; *r. (pl.) vini ber Vor ftp bei Irintgelageä;
*longissima r. huinnni generis über je.; sub
regno tibi esse ouines aninii partes; r. occa
pare, appetere; exercere r. in plebe Rom.; boc
vero r. eat bnä ift bie Zl)rannei; iudicioruw;
forense; atomorum r. et licentia. 2) König
reich, 9! eich alqrn regno exjpellere, in r. re-
mitiere; r. paternum Maaimssae Liv.; *cerea
V tcnenjellcn; auch @clbftbcherrf<hung t*
Sinne ber Steifer Hör. carm. 2, 2, 21 (f.; »Sind;
ber Unterwelt Proserpinae; tristia; föiti glichet
4>au8, £err(chcrfamilie Caes. b. c. 3, UM, 1;
jebeö örtliche Vefiptum, ©ebict nisi hic in
tuo r. esaeraua (jdietjh ); *mea r. videns; *de-
serta r. paatorum.
rego, xi, ctum, 3. 1) richten, lenfcn, leitet
equum, beluam quocumque vult, navea velu
’tola per auras, *clavum, *hab<*naa, *dox exa-
men ben Schwarrn ber blinben diadjahmer (o. orig;
ncllcn 2>icbter); übertr utroque voraum rectamV
ingeniam meum; ad t« atque (ad) illum, ego iliuni
baberem rectum ad ingenium bonum Plaut,
t. i. beftimmen, abfteden, regulieren iine**;
flioc (bello) regente utriuaque tenuinos regm
2) lenfcn, leiten, regieren, bcherrfcbci
iuvenem, motum mundi, fdomesticain disciph
nam, *populos, aummniu rerum, rem publicum,
•imperium, *orl>em, bella, omne» animi partc-
suorum libidiues, *animuui bie Bcibenfchaic .
tgen« bonis moribus regitur; feil in exerciti»
Moceclonuin tot non ducibus sed regibus regr
rentur; auch jurecht weifen, Pcrbeffcrn er-
ranteui, ad morea hominum regendos, alqm
hofmciftein Hör. ep. 1, 18, 26. 3) t intrans g
regnare Tue. ann. 4, 33. 13, 3; subst regens bei
9icgcnt diai 41.
rbgredlor, gresaus sum, dtp. 8. [re tt. gradior]
jurüdgehen, <(<hreitcn, --(ehren ex itiner
in castra; fpropius; be{. alö milit. t. t. gurüd
gehen, >marfhirren. Sich juriidjiebcn; io
memoriam ([ich brfinucu ) ; in illum annun;
Sap represHiis, us, bi äifidgang, Diüdfebr;
709
regula — relego.
Fortuna habet r.' Icf)rt jurüd; o. Truppen brr
Slüd^ug; bilbl. 9iüdtritt ab irn; fnnllo ad
poenitendum r.j Siiidpalt, ßuflurfjt ad prin-
cipem patresquo Tnc. arm. 12, 10.
rrgiila, ae, f [rego] 1) geraber Stab, Hatte,
Seifte quadratae. 2) tp. 9iichtf(hnur, Btafj*
jtab, mafigebenber ©runbfn? (nid|t bl. Bor
fdjrift, 91egcl, }. B grammatifche; Dgl. norma)
lex ?st iuns atque iniuriae r. ; r. , ad quam iu-
dicia rerum diriguntur; fnonna oratoris et r.
1. rcgälii- , i, tu. [dem. o. rex] 1) Meiner
König, König eincä Meinen Sntibe». 2)
Königöfohn, löntglidjer 'ßrinj
2. Kcgälns, i, m. Beiname 1) bet atilifdjcn
fflen«; M. Atilius R., berühmt butd) feine Krieg*
fühtting gegen Karthago, als ©efangencr ber Kar=
thager burep feine Seelengröfse. 2) ber Iioine
jifthin @eti*.
re-gnsto, l. wieber loften, Haff. nur tp. crebro
literas aleis; laudationem Lollii Cic.
röTciö f. reiieio.
releeta, örum u röleotAuea, örum, n. freiicio
1) R)] baS 3utlidmci*li(he — apoproögmena,
ro. f. Oie. fin. 4 §. 72. — reicctiOj önis, f. tp.
Berwerfung huius civitatis; nidicum. —
reiTriondu, res reiielcndae = reiecta, re-
iectanea, to. f.
reiieio (retcio), ieci, iectum, 3. [jweifilb. reicis
Plaut., reice Verg] 1) jurüd werfen a) rüd =
lofirt«:, hinterwerfen, jurüdfchlagen, scu-
tum (auf ben Süden); nmnus ad tergum; to-
gam ab umero, pannulam, fsagulum; ffati-
gata membra jurüdfinlen laffen; se in alqm in
jmbS. Wrme Ter.-, accensos in postremam aciem
hinterfteHen Li r. b ) 0. fi(h ob. o einem ®egen=
flanbe roeg = , fortfto&en, fortbrängen, su*
rüdftofjcn, jurüdbrängett, abtoenben *co-
lubras ab ore; ’pectora aleis a so; ffoedum
eontactum a casto corpore; 0. fi(h fort-, ab-
toetfen *restem, duplicem amictum cx umeris,
•de corpore , sagulum; nuö bem Körper au 8-
toerfen, auSfpeien fsanguinem, fvinmn c)
AUtüdwerf en, jnrfldtrcibcn, jagen, -fthla*
gen alqm, boves in cubilo Plaut.; *improbum;
•paacentcs capellas a fluni ine; bcf. als milit.
t. t. equitatum, hostes; übertr. aleis ferrum ot
»tidariam; *minas Hannibalis retrorstnn; o.
Schiffen, roici jurüdner ((plagen werben, and)
logatos ex cursu Uyrrachium reicetos; roiei
austro veliementi Leucopetram; übertr. reicctus
a cetcris suspicionibus.
21 tp. o) jurüd:, abweifen, ablehncit lianc
l>roscriptionom hoc iudicio a so r. et a*per-
nari; quod reioctac auctiones cssent. ß) Der*
toerfen, eerjepmähen omnem istam disnuta-
tionem; Ennii Mcdeam spcrncre aut r.; bona
«liligere et r. contraria; fcondiciones; ♦prne-
•lam ; inSbef. 0. Siebenben *petcntem; ♦vulga-
res taedas; t. t. r. iudices eine gcloiffe 3apl ber
burep baS SoS gewählten Sefdjwomeit bertoerfen
(ttmä beiben Parteien gern, juftanb), ablehttcn,
pcthorreScierrn. y) irgenb wohin oerweifen ad
ipsam epistulam to; Sulliun in hunc gregem
ex bonost issiuiorum hominum gregibus; si hue
t-e reicis wenn bu bit bie Sache angelegen fein
läßt; als t. t. an eine anbete Bepörbe oerweü
f e tt rem ob. legatos ad senatum , a sc rem
ad populum, totam rem ad Pompcium; abfol.
ad senatum; Romain. S) Der = , auffd)icbcu
rem in mensem lanuarium; repenle abs to in
mcnsom Quintilium reiecti sumus; pbilosophos
aliud in tempus. 3) wieber werfen telum in
hostem Cats. b. G. 1, 46, 2.
re-labor, dep. 3. jurüdglciten, *finlen, «fal»
len, ‘fließen, Regeln *iterum, *unda, fmare,
fTiberis, *bilbl. mens et sonus atque notus
honos in vultus relapsus; *in praeeepta Ari-
stippi furtim fomme jurüd auf ic.
re-liiugnesco, 3. ♦erfcplaffett, ermatten mo-
ribunda; tp. iis rebus animi Caes.; taedio itn-
petos regis Liv.; rclanguisse so habe (im ®roD)
wieber nachgclaffeu Oie.
relätio, öms, f frefero] baS 3“ rüd , Einbrin-
gen, crobra (brr Eanb an baS Tinlerfafj, um
cuuutaucheu) Quint. 10, 3, 81. Eiere a) r. cri-
minis bas 3» tüdf cßieben ber ?lnf<bulbiqung
auf ben Slnfläger. 6) Siebcrholung, als iHcbe;
figur. c) t. t. ®cri(hterflattung, Slntrag,
bcf. einer Wagiftratspcrfon im ©enaie r. uppro-
bare; fegredi r. o. Senatoren, bie XageSorbmtng
überfchreiteii; füberh Bericht, Srjählung re-
rum ab Scythis gestarum. — relätor, öris, m.
frofero] Serichterftatter, Sleferent im Senate
Balb. b. Cic. Att. 8, 16. — re latus, us, m.
frofero] (Tac.) ber Bortrag, baS Slnftimmcit
virtutuin; qnorum (carminum).
relaxatio, önis, f [relaxo] tp. Erleichterung,
Erholung doloris, animi. — rf-laxo, 1. l)
erweitern, geräumiger machen *ora fonti-
bus; paus, faedificia; mebial, alvus (®gf. astrin-
gitur). 2) losmachen, loder, ftplaff ma =
(pen, öffnen, löfen, *vincula tunicarum; *vias
ot spiramenta; quae densa (erant). 3) tp. a)
abfpannen, losmachen, nachlaffen, mil=
bem continuationem verborum; (risus) trisli-
tiam ac severitatem mitigat et r.; a conton-
tionibus cotidie alqd; (animi) se plane cor-
poris vinculis; mebial nachlaffen, (dolor) levis
dnt infervalla ot relaxat; cum (insani) rolaxcn-
tur in ihrer ©ul nachlaffen. b) t>. «nftrengung,
Schmerjcn loSfpaunen — erleichtern, erguiden,
erholen, aufheitern, tinbern animum; ani-
mus somno relaxatus; relaxari animo, r. so
occupationibus; fno nocturna quidem quieto
diurnum laborcm; *curas requiete.
relegätlo, önis , f. [1. relego 1)] gortjdjidiutg,
Berbannung.
1. rfi-lego, 1. 1) fortfehiden, entfernen (gcw.
jmb., ben man für eine 3C>* lo4 fein will) filmm
rus, ab hominibus; Cato Oyprnm relegatur;
alqm in praedia rustica; ‘tauros procnl atque
in sola pasena; bah- t. t. jmb. ocrbnntien
(nach einem beflimmten Crt auf eine gewifie Ent
feruung 0. 9iom u. auf eine beftimmte ob.
auf immer oerweifen; bie milbefic Sri o. S erbau
nung) alqm in exsilinm, fin insulam, in Hi-
Bpaniam; relegntus, non exsul dicor; übertr.
oerweifen, entfernen reiecti et relegati longe
a coteris; *terris (dat.) gens relegata ultimis;
fprocul Europa in ultima orientis relegati; fin
ultimum poene rerum humanarum terminum;
tp. *;unbitione relegata weit entfernt oon tc. 2)
jufd) reiben *ornandi cansas alcui
2. rö-lögo, 3. l) •wieber jufammennehnien,
:f aff eil, W i d e l n , filo (ber Ülriabne) relecto.
2) wieber burchrcifen, jurüdfegeln fAsiam;
♦iitora au ic 8) wieber lefen scriptorem,
♦scripta; ♦wieber burchgcfjen, suos sermone
710
relevo — religo.
lubores = bejpreehen; ttiebcr erwögen qui
omuia quae ad cultum deorum pertinerent, di-
ligentcr retractarent et tamquam relegerent ex
eligendo Cic. n. d. 2 §. 72.
re-lero, 1. 1) *»ieber ergeben, aufrid)tcn
umeros, corpus o terra, raerabra in cubitum
fid) ft üben auf »c. 2) erleichtern epUtulam
pellectiono; ’mininio rclevari labore; tp. a) litt
bern, milbcrn, erleichtern conmmnem casum
miaericordiä hominum; morbum, ’famem , *ai-
tim; ’luctum. b) Srleichteruug ob. 8inbe=
rung ucrfdjaffcit, aufrichten, tröften potius
r. quam castigarc; relerata res publica; morbo
gravi rolevari; *pectora mero erheitern; *mom-
bra sedili aubruljen; fpublicanos tertia merce-
dum parte ben ic. erlaffen.
relictio, önis? f. frelinquo] bab Wcrlaffen,
Huf geben rei publicae; illa r. (Wefertion) pro-
ditioque consulis aui. — relYcuiie f. reliquua.
rellgätio, önis, f. [religo] bab Hnbinbcu vi-
tiurn de.
religio (rell.), önis, f. [ittntjrfc&einl. nach Cic. n.
d. 2 g. 72 aub religo — 2. relego, »ooon BOtlt.
nad) Gell. 4, 9, 1 noch rü lTgen« uorfomntt] eigtt.
forgfältige u. getoiffenhafte ©rwägmig u. Weobaefp
timg, bah- 1) alb et». bem menjehlicheu ®emüt
Hngehörigcb u. b. ihm Hubgeljenbeb, fubieltia
A) getoiffenhafte ©efinnung, auf ©efüijl
beuttjenbe getoiffenhafte Sorgfalt, ®cnauig =
leit, ©eiuiffcnhaftigleit 1) in Wejug auf
fitt liehe Skthältnijfe u. iflflichtcn fides et r. iu-
dicis, vitae; religioni aervire; nonnullius pri-
vati offioii; hac ego r. (getoiffenhafte Werüdfidp
tigung jebeb Sinjelnen) non sum ab hoc conatu
repulsus; nxemplur autiquao r. ; homo sine ulla
r. ac fide; iam ante in co r. civitatis uppa-
ruerat; facere alqd aine ulla r. 2) in Wejug auf
b ab ©öttlichc u. Zeitige, fromme Scheu a)
im einzelnen Salle, ©ewif fenbjtrupel, re»
ligiöfc 'Bcbenllichtcit mihi religiost m. inf.
l'er.-, nulla mihi r. est ich mache mir lein @e-
loiffcn baraub Hör.-, quae r. Mario non fuerat,
quominua etc. ; perturbari r. et metu; causa
obicctae r. ; offertur alcui r.; inicero, incutere,
afferre, offerre alcui r.; r. inceaait vitio cos
creatos; rcligione liberaro; eam r. animis exi-
mere; nullit mendacii r. obatrictua; alqd reli-
gioni habere, in religionem vonit; obatringero
populum religione; (Iav.) r. alqm capit, reli-
gione tactus hoapea; alqd trahero, vertcre in
religionem; r. obatitit ne; pl. iudicum; roligio-
nibua impediri; auch bie Hubacht summa r.
ceremoniäque Cic. p. Halb. g. 66. 6) alb blei=
benbe ©gcitjdjaft, Srömmiglcit, fromme Wer =
ehrung, Scheu, © ottcbfurdit, Sieligiofität,
©taube iuatitia religioquo Numae i’ompilii;
vir haud intacti rcligione animi; hane tu tan-
tam r. (Wcrehtung) si tum propter cupiditatem
atque audaciam non pertimeacebas , ne nunc
quidem — perhorreacia? Tibi illa Diana in pace
atque in otio r. nullam attulit?; nec voro su-
peratitione tollenda r. tollitur; cleoa summa r.
colere; religione oub SReligiofitöt Süll. Jug. 76, 9;
pl. religiöfe ©efinttungen, ©laubc hostis
omnium r. ; pro r. suis bcllu suscipere; sing.
©taubenbfab, =artilel nihil nefaa ducere,
hane aummam intcr eoa r. csac Liv. 39, 13; im
Übeln Sinne abergläubifcfie Scheu, religiöfcr
Hberglaube, pl. nbcrgläubifche ©ebauteu,
Weben len terrebat eos portenti r.; pleni r»-
ligionum animi; novas r. sibi fingere.
B) gemiffenhafteb Th“n, $anbeln in Wejug auf
bab ©öttlichc u. ^eilige, religiöfe Wcrehrunj,
©ottebbienft, fiultub, pl. religiöfe
langen, ©ebräuche u. alb 3nbcgtijf bojelbex
bie Sleligion, her Sultub r., id est culta
deorum; sua cuique civitati r. est; Ccm.*,
deorum; religiones interpretari, inatituere, co-
lerc; religionum colentea; hiB r. (grötnrndr
populum überare; populum religionibus impier-
11) ber ©egenflanb frommer Scheu, bab Ati>
lige, fotoohl au fith alb fofem eb an asben
©egenftäuben haftet, objettio in sacerdohk*
tanta offuaa oeulis animoque r.; trehgionibc-
(burch ©ötterjeichen) inductua; fquae r. moif-
rent; in übclm Sinne, »ab man ju fcheuen bn
bab Unheilige, bie Sünbe, ber jlud),
au et», haftet Clodiana; inexpiabilia ; conUctc-
religione dies Alienais; expiare r. a*-dium «
crarum. 3nbbcf. 1) religiöfe, heilige 8«
pftiefitung, heiligeb Wanb, auch eiblify
Werpf lidjtung iuriaiurandi; religione alcr.
obstringcre, r. obstrictos animos habere; teil
gione lovis Capitolini impediri; freligione cos
stringi, freligione de um astrictua; nullam uv
lere r. exaolvi; r. aervare; noa r. (binbtü:
Kraft) in ipsa fide (in bab blofee ÜBort) poui
mua Curl.-, hac r. non deterritus; in dtüi
diasensiono timori magis quam r. conaabr-
2) ber Ehaealter ber tpeiligleit, ben et», bc
peitigteit deorum r. ac sauctiinonia; magtut
poBsidet r. paternuB maternusque sangoü
Diana religionem non amisit, recuperavit; tan
saerarii, sacrameuti (beb tfuhneneibeb), «ort;
(bie öntfchcibutig burd)b 8 ob alb ©ottcburteil h
trachtet) Cic. die. in Caec. §. 46; »imuhumc
summa atque antiquiaaimä r. praeditum; *1»'
•aetheria heiligeb ©rauen. 3) ©egenflanb frss
mer Werchruttg, Heiligtum domeatica b. tun
Wilbfäule; *quao r. (b. troj. Soft); auch )»
tantia eorum (deorum) r. violatis; r. ipsae cots
moaae se videntur; *pcrf ottif. aancta lt. 0i:
terbilb.
religiöse, adv. m. comp. u. sk;j. [religiosut] 1
gctniffciihafl, mit geroiffeuhafter Sets
fall testimonium dicore; promittere, commtr
dare, rem ruatieam colere. 2) religiöb, freue
deos colere, religioBiasime templum colere, ft*
ligiosius natalem colebrare, r. (mit fronte"
Scheu) manua admoventea. — religlöaua, oJj
tu. comp. u. sup. 1) getoiffenhaft, mit getri'
fenhafter Sorgfalt oerfahrenb testis, iodu.
Attieorum aures teretea et r.; bef. in Wejug «3
bab ^eilige, bebcnllich, ffrupulöb civita*;
religioaum est m. inf. ; dies ein bcbcnliiehci, t
böfet Worbebeutung, tote ber dies Alliensis; ah*
lieh illum diem r. (ungeeignet) Carthaginirn-I
bus ad agundum quiequam rei aeriae esse Im
26, 17, 12; gottebfürdhtig, fromm, religio
religiosisaimi mortalcs; iura; in übelm
nberglclubifch, bigott Btultae et miserc /
Ter. 2) heilig templum, signum, loco, altarix
Ceres, *limina deorum, fvesteg.
rb-ltgo, 1. l) jurüdbinben, rüdmörtb a>
biteben, fcflbiuben naves ad terram, tigna
Clavis, naves lerreis manibua , *rite eqaos,
*claasem ab aggere; *eomam alcui jmbm. J»
gcfaUeu jierlich billbcu, flechten ; *religatus couiam
relino — remansio.
7H
in nodum; ’litore navem, fmanus post lerga;
*magico religatus (sc. post tergum) lirachia
nodo. 2) ’loäbinbcn iuga manu Ct.
rg-llno, 3. entfiegetn, öffnen, dolia omnia
angechcn Tef. ; *mella au®nef)men.
re-lluquo, 3. l) jurüd=, gintcrlaf fen, laffen
(inbcm man jetbg fortget)t) alqm in Gallia, in
continente; alqm ad exercitum; legionem in
pracsidio (alt- SSefa&ung); praesidium castris,
copias praesidio castris; Britannia sub sinistra
relicta welche® jur flinfen liegen geblieben war.
3n®bef. a) in einem geroiffeii Buganbe jurüd-
taffcn, laffen alqm insepultum, pacatum,
naves inanes, copias sine imperio, rem inte-
gram; alqd inehoatum, neglectum, in medio,
+in medium r., fin suspenso; ne in opinione
quidem cuiusquam m. acc. c. inf. jmb. bernmten
laffen ic. 6) beim lobe Ijinterlaffen filiam
7'er.; liberos; alqm heredem testamento; ora-
tiones; scriptum in Originibns; famam sui.
3) übrig laffen; übcrlaffen, laffen spatium,
spatium vaeuurn unbefe^t laffen; partem belli;
lenestras in struendo fretlaffen; portas in ruuro;
paucos, quartam parU'm am Beben laffen ; summa
species earum (arborum) stantium relinquitur
e® bleibt (iljnen) ganj ba« Wnfe^en, al« ftänben
ge feft Cats. b. G. 6, 27, 4; locum misericor-
iliae; *pauca aratro; *pahnam alcui; neqne
ullum tempus sobrio relinquebatur feine Stttnbe
lieg man ihn nüchtern Nep.\ relinquitur ut ei ift
lietfi übrig, bafj tc. ; relinquitur illud, una via,
nihil nisi fnga; ««ist. relictum, n. bei Steg;
ntid) überlaffen, taffen hominem ad alcis
quaestum; tempus munitioni; sibi tempus ad
quietem; usque ad septimum diem deliberandi
sibi spatium; nullum sibi ad cogitandum Spa-
tium ; *alqd aliis memorandum; *nihil inex-
pertum; *alqm tacitum unerwähnt taffen; cer-
tamen sine effectu in beneiicio apud primores
patrum gaben ben Streit auf u. überliefien ben
Ötegenftanb bcöjctbcn at® ic. ben Säatricicrn Liv.
4, 7, 9; *tp. relinqui juriief bleiben, nad)--
ftehen; prägu. als gut ob. tauglich jurüd-
Inffen piura quidem tollenda relinquendis
i/or.j al® untauglich für fid) magis apta
tibi tna dona Hör.
3) verlaffen, o. fmbm. ob. elio. Weggehen
alqm, urbem, signa befertieren; relictus ab omni
honestate enibtöfet; *relicta matre bott ber Slu--
ter enttoöhnt; *animam, vitam, lncem fierben;
anima, animus alqm; -fvitalis calor, *?ita Cor-
pus; *color ossa; ‘mortale« nspectuB = oer=
fd)Wtuben; ‘relicta vitis cntbtöfjt b Caub. $ierb.
a) aufgeben, aufopfern, b. etm. abftchen,
etm. fein, beifeite laffen oppugnationem, ob-
sidionem, bellum, cultum agrorum et armorum;
non utilitas relinquenda est; *relictae (freie)
possessiones; coriam bermeiben Tac. unn. 2, 24;
relictis Omnibus rebus mit $inteuanfc§ung aller
anberen $inge; * curaus (SJleerfahrt) roüctos;
pater, o relictum tiliae (gen.) nomen (est) auf=
gegeben ift b. mir ber Kante lochter, ich bin nidjt
mehr wert, beine lochtet ftit beigen Hör. carm.
3, 27, 34 ff. b) hässlicher SBeife bcrlaffcn, im
Stiche (affen *tene r. an rem; officia; virtu-
tcm. c) ungegraft, ungerächt lajfen iniu-
rias; vim factam alcui; legatum omni supplicio
interfectum. cf) in ber (Hebe ab{id)tl'<b über-
gehen.
reliqulue, (rell.), ärum, f. ba® 3urüdgcblte;
bene, Uberbleibfet, Xtümmer, Sieg copia-
rum; cibi gftremente, coniurationis, tantae
cladis, *oppiaonun trümmet; Marii bc® oer^
brannten Beirfjnam® bc® 3)1., bie Stfd)e; *r. et
favilla; ‘Danaum atque Achilli b. ben ic. übrig
aelaffene troer; fhumanorum corjmrum ba«
(Serippc, auch Speife», lafetrege Plaut.,
Suet.; farfaft. veilem me ad cenam (jut (Er.
morbung bei Eäfat) invitasses, reliquiarum,
nihil (leine Kege, b. i. bc® antontu«) habercs
de. fam. 12, 4, 1; bilbl. pristinae fortunao (b.
ben I nippen); r. avi ber b. Orogbatcr hintertag
Jene Sicft be® ftrtege®.
reliquus, adj. 1, ,;uriid gelaffen, übrig ge =
blieben, übrig is unus r. est ex illa familia;
Bi qua spes r. est; reliquum est nt e® bleibt
noch übrig, bog; nihil est reliqui bleibt übrig;
qnod fortuna reliqui fecit übrig getaffen hat,
nihil sibi reliqai facere (übrig laffen, unterlag
fen) ad celeritatcm; nullum munus cuiquam
reliquum fecisti Ijag jebeu 3)ienft erfüllt; reli-
quum habere, ffacere alqm; ruhst, m. ber Sieg
quae reliqui summa fuit; quod belli r. erat;
breve vitae; noctis Liv. ; pl., belli bie jur 93c-
enbigung be® Stiege® erforberlichen Unternehmun-
gen; in®bef. a) o. einer Scgulb, tüdgänbig, re =
gicrenb peeuniam r. solvere; »übst. n. pl. 5Rüd=
ftaitb, Siege tanta; -fr. creverunt. 6) o. ber
geit, füttflig gloria; tempus bie in
reliquum tempus; in reliquum. 2) mcig im pl.
ob. b. collect, im sing, übrig, im pl. bie übti=
gen (al® ein Sieg betrachtet; ogl. ceteri), popu-
lus; pars exercitus; fuga bie tneitere; r. (ber
übrige leil) auctoritas senatus Cic. p. Mil. §14;
reges; omnes; r. rebus burd) jebe® aitberc Slittel
Cacs. b. G. 6, 12, 6; hunc cum r. rebus (au®
anberen ®rünben) locum probabat, tum quod
b. G. 6, 32, 5; ruhst, ex omni r. übrigen leil;
reliqua differamus in postcrum; auch reliqua
übrigen®; gern, quod r. est, de reliquo.
rclliglo ( religio.
rc-lüceo, 2. jurüdleuchten, =gtahlcn, einen
SBiberfchcin geben stella, Simms Liv.-, la-
tissimae flammae altaque incendia Pltn. cp.,
♦freta igni. $ab. rg-lüce»co, 3. mieber gell
werben, erglänzen fcaeco dies; *imago so-
lis; *impcrs. paulum reluxit.
rg-Juctor, dcp. 1. bagegen ringen, fich gräu;
ben fitinen graves aestus, fcontinuac navi-
gationi etesiae; fprocibns alcis.
rg-mgcrcsco, mäerui, — 3. wieber mager
werben Suet.
fre-miüedk'o, 3. wieber fchimpfen Suet.
rg-inando, l. (fpät u. fett.) jurüd melbett,
fagen laffen.
rr-müneo, 2. 1) jutüd bleiben domi, in Gal-
lia, apud alqm, ad urbem cum imperio; *cu-
bito presso ruhig liegen bleihen; ferrum cx ha-
s tili in corpore r. 2) bauernb juriidbteibcn,
ocrbleibcn, übrig blcibett, ju fein fort=
fahren longius anno nno in loco; equos eodein
r. vestigio assuefacinnt; Pompeium r. (fei noch
jurücf) Brundisii cnm cohortibus viginti; in qua
mnliere vestigia antiqui officii r.; ne qua ma-
teria seditionis r.; animi post mortem; snbli-
carum pars inferior integra r. blieh ganj ; po-
tentia senatus gravis et magna r. S)ab. rg-
mansio, önis, f. ba® »jurüdbteiben.
712
remedium — remitto.
rcniedium, ii, n. [re-medeor] 1) 9lr jueimittcl
remedio eaao; fcaecitatia gegen ic., fveneni.
2) übert). $etl», Hilfsmittel gegen dm. ad
magnitudinem frigorum ; titnoria; id r. tiinori
fuit; id esse r. unoni bis incommodia ; prae-
sonti rnaio (dat.) aliia malis (all.) r. dabantur
Cats. b. c. 1, 81, 3; fr. (iRcttungSmittcl) exercitua
deficientis; fremedia adbibere aleui.
re-uieo, 1. jutiidgeben, siebten, kommen
gregea nocto ad stabulu; fnavis; *urbos $u
ben ic.; *acvum peractum bie ©at|n 0. neuem
burdjwnnbcm.
re-metior, dtp. 4. cigtl. aurü<f= ob. »icbct meffeti;
bab- a) 'roieber beobad)ten aervata astraj
■ftp. micbci über ben len diacrimen tranainia-
sum. b) toiebet jurüdlcgen, burdjroanbcrn
fatadia; pass. *remenao pelugo.
remex, Igis, m. [remus-agoj 1) ÜKubcrcr. 2)
collect. Shiberfnctbtc Verg. , Liv.
ltcmi, ürum, m. bdgifd)e 'döllcrfdjnft im nörbl.
©adieu in ber fflcgcnb bes jeftigen fHbcimS.
remlg&tio, önia, f. [remigoj baS 3iubern. =
rcmlgium, ii, n. [remex] 1) *fbaS 3iubet=.
merf, bie Diuber; *remigio alarutn mit beit
Slügeln als Siubctn; ipridpt). meo r. remigo id)
battblc na<b eignem ©utbünten Plaut.; reinigio
veloque (Plaut.) f. vclum 1). 2) collect, bic 9iu-
berci, ;Huberfucd)te Verg., Hör., Liv. — re-
inig», t. freinox] r übern; im ©ilbe quasi a
portu egredientea paululum r. «— orationem
paululum dialecticoram remis propelloro (Dgl.
1. remus) Cic. Tusc. 4 §.' 9.
re-inTgro, 1. jurüd manberu, Rieben, »leb =
ren Romam; in domum suaui; in vicoa suoa;
bilbl. animua mihi belomme roieber Sdiut Plaut.;
ad iuatitiam Cic. Tusc. & §. 62.
reiulnlscor, dcp. 3. fro-memini] 1) fieb ins
©eböebtnis jurüdrufen, auf dro. ob. jmb. fid)
bcfintien pnstinae virtutis illoruin; alqd; de
alqo; quao traduntur mysteriis; fquaui capita-
liter ipsum me laosisaet. 2) (feit.) fitb bcfinnctib
erbeuten, auSfinnen plura bona Nep. Ale.
2, 1 (anbere: comminiaci).
rc-misceo, 2. bcrmiflbcn ’falsa veri«; *remix-
tum carmen tibiia Lydia (abl.) jum Sdjadc bet
Igbifdjen Rlötc gefeilt Hör.
remisae, adv. m. comp, [remiasua] 1) gclaffeu,
fanft, milb, gelinb res trugicas r. tractare;
r. agere; remitaius et placatiua ferre; ista re-
iiuaaiua diaputare. 2) ftbcrjbaft, JUi ®rbo =
lung Suet. CI. 33.
reiniaaio, önia, f. [romitto] 1) baS Stblapp =
matbett, Herablaffen «uperciliorum (@gf. re-
traetio); vocia eontentiones et r. baS ©teigen;
u. Sallenlaffcn. 2) tp. a) baS 9Jad)laffen,
bie atlmnljlictjc Sierininberung morbi; uaus im
Umgang, b) bie Srtafjung, bet ©rlaft, poe-
uae, -J-tributi ; magnas (beS ©atbtgelbeS). c) r.
animi a) ftbfpannung beS ©eiftcS burtb Erholung,
©rbolung ad omnem animi r. ludumque
deacendere. 0) Kc di f :<ls t . ©eiaffenbeit,
Sdjl aff beit tum ad severitatem tum ad r.
animi cat rontorquendus; remiasione (animua)
sic urgetur, ut so nequeat extollere, fl) r. le-
nitatis ber berabgeftimmte, gelaffcne Ion einet
milbettt MuSbrudsroeifc.
remiasua, adj. m. comp. u. +swp. [partic. D. re-
mitto] 1) abgefpattnt, ftbiaff, lofe, corpori-
bua r., *arcu. 2) im guten Sinne a) gelinb,
tubig ventus; frigoribus remissioribus (all
abs,). b) fanft, IcibenjcbaftSloö in sermon-st
aermo, fgenus causarum; remisaiore ati gener.
diccndi. c) beiter, aufgeräumt homo, iocin,
faermonea, fremiaaiaaimo ad otium ot oumri
comitatem animo; in übelm Sinne nacblaffis
ftbiaff, läffig animua; subst. pl. remisai Hör.
in laliore nimia, remisaior in petendo; -freun-
aior ac neglegentior quam conveniret principi;
nihil apud se remiasum pati Sali.; nihil remh
sum aenacre Tac.
re-mitto, 8. 1) gutüdfebideu, = fcitbeu alqm
ltomam; eoa domum r., librum aleui, conti-
nein cntlaffen; *alqm Manibus parentum et
cineri jut ©eifepung in bet gamiltengruf t ; in#
bef. ol jutüdroerfen pila interccpta; caleea i
2. calx. b) üutüdgeben, roieber guftellcn.
abtreten aleui imperium, bencücium; *cumu
latiuu morto (bei meinem lobe) voniatn f. co-
mulatua Verg. c) bagegen fdjiden scripu
mandata ad alqm; literaa aleui an jmb. jutud
ftbteiben. ti) (roiebet) Don fitb geben, laffta
urüdlaffen *qnod testa rnarina, *j>ressa qoeJ
aca r. olivae; *vocem nemora geben etn ötfco
•aonum; *aanguinom e pulmone; *(nebuU-i
umenti tellure remitti; bilbl. opinionem anim-
ablegen, aufgeben; *remi»3Ä vitA nad) bem (Snbc x
autb *betDotbrittgen, Deturfatben atramen«
labern, e) ‘jutüdjieben brachia. f) froobi»
Detroeifcn causam ad senatum, alqm ad ipsum
volumen.
2) jutüdgeben;, fliegen taffen, betab-
finlen lafjen habenaa, ramulum aelductun ,
*brachia, *manus, ’frena equo, *arcum ab
fpannen, *vincula läfcn, ’calor liquefacta melL
Ibft auf; *vere remissus agor = nufgetont
ffrontem eine beitere Stirn, eine frcunblid)c ÜRiert
jeigen (D. natbfitbtiger Beurteilung); tp. o) bes
Seift aus ber Spannung bringen, crbnlei.
erbeitern, erfriftben, bem ®eift Stbolun?
u. IRube Dcrftbaffen, fitb geb«" laffen *xn
mum ob. se, autb poss. mebial, fitb eTbolen
fitb Srbalung gönnen cantua animum; spe»
animoa a certamine. b) matben, ba & eine Sie
tiglcit natbläfjt, erftblaffen laffen, natblai
fen in dro. curaum, *flatua, contontionem, ia-
dustriam, *iras, diligentiam ac memoriam roest
ger anftrengen, Dernatbläfftgen; tribuni plebia de
tributo geben ibreit ffliberfprmb auf in Äädfttb!
auf ic. Liv. 5, 12, 13; ea spes a certamine am-
mos «■ effecit ut animoa remitterent J.it . S,
12, 7; r. se, remitti, remitiere nacblaffes
milber »erben dolores, imbres, ventus, virtm
romittitur; fsua aponte pugna remiaaa; tu
üblerem Sinne, remiaaia (sc. lis) qui in pne-
sidio erant Sali.; fD. Uranien, remiseua ermatte:,
remittere m. inf., unterlaffen, aufbören Hör
Still., Tac. c) eine ©träfe ob. eine Uciftung et
(affen, ftbenlen navem, aleui poenam, mul
tarn, pecunias, Stipendium, ftnbuta populo
per tnennium, fdebita civitatibua; hoc tibi ne
Liv.; ei hoc sibi remitti (ba& biefe Sperrutt;
Äoben roürbe) vellent, remittereut ipsi de
iis maria ablaffen Don tc.: ut (gefegt bet?
man) haec non remitterentur D. biefen (gegen-
feitigen) äüaSregeln ititbt abjtebe Caes. b. c. 3,
17, 4; *Erycis tibi terga rotü feinen ©ebtaud
matben Don ic. ; r. (erlieft iftnen ben SiebeSbienfl
arroganti moderatione Tac. ann. 1, 8; patriae
Rctnmius — rtmideo.
713
inimicitias alias, memoriam simultutuiu, t pri-
v ata odia public is utilitatibua auf geben bem IC.
jtt (Befallen, im ic ; fdolor vulnerüm
jiccnniae remissus für jc. Berjielfen; +li08ti iudi-
cato necessitndinea amicoaque otnno» fdjonte
au« ©üdfidjt auf ic.; bal). et». natftlaffen, jn;
gcflcpen, einrfiumen, auf et», Dcrjidjtett
(auS ©ütc B. ©ad)fid|t) »i quid eat tibi remis-
sum atque coneessum; id reddo atque r.; pro-
▼inciam; aleni legionem; romittontibua tribunia
comitia aont habita Zar.; ■fbenefieium.
Hemmnis, Benennung einet töni. ®cn«, adj. lex
Kemniia (de calumniatoribua) Oie.
•rg-möHor, dtp. 4. et». Sdimere« jurürtbe»c =
gen, -ftofeen pondern terrae.
re-moUeBco , 3. l) *wiebcr meid) »et»
ben. 2) tp. a) »bewegt, gerührt »erben
precibaa. 6) Bevweid) lidjcu oa re ad labo-
rem ferendum hominea Coca. b. G. 4, 2, 6. —
re-niolllo, 4. tp. berwei©lid)en artua; -fcr=
tue id) eil eo ae lnbibitatn ac rcmollitum (esse),
quonunaa etc.
re-möra, ae, f =■ mora Plaut.
remör&mYna, n. pl. [remoror] £>cnt m nib Ov.
ro-niordeo, mordi, morsum, 2. »iebet beiften,
bilbl. o) »einen Angriff »ieberpolen ul qm b)
quälen, beunruhigen libertatia deaiderium
animos Liv.\ tc cura Verg.
Kemörla f. 2. Remuria.
remöris, e, adj. f remoror] laitgfam Aur. Vict.
— re-moror, dep. 1) i»tr<ma. fid) aufftalten,
fäumen »non diu; in Italia Liv. 2) Iran*. ju =
rüd>, ouf=, abhalten, berjägetn alqm, alqm
ab negotiia; num unum diem poatca L. Satur-
ninum et C. Servilium mora ac poena rei pu-
blicae romorata eat? lieft K. auf fid) Warten V
nox atque praeda caatrorum hostca, quouiinua
otc.; iter »mim,
römötc, adv. m. comp, [romotua] entfernt, Haff,
nur comp, cinnt. de. de or. 1 §. 87. — remö-
tio, Oma, f. [remoxeo] bilbl. Beteiligung,
Ablehnung criminia. — romotus, adj. m.
comp. u. sup. [partic. b. removeo] 1) fern,
entfernt, entlegen locue r. ab arbitria; Apu-
lia ab impetu belli remotiaaima; »ontrum rc-
inotina; »gramen cinfam Hor.\ »TithonuB r.
(entrürft) in aurua; noa a rulgo longe longeque
r. bem ©olle gattj fern ftehenb, gatij unbefannt
Jfor.; fqnaei civitatis oculis r.; favaritia glo-
riae et inaatiubilia cupido famac nihil invium,
nihil r. (ju fern, unerteid)bar) videri sinebat.
3) tp. a) oon et», entfernt, fern, frei a culpa
r. eat; humilia atque ab honeatato r.; a vul-
gari acientia remotiora; ab auapicione romo-
tiaaimua; vitio ab omni; verbis remotioribus
(nämlitft ab uau) ungewöhnlichere Quint.; tfjct.
t. t. argumenta aufteT^alb ber Sadjc licgenbe,
äufterc. 6) abgeneigt ab inani laudo. c) re*
niöta (». pl.) b. Oie. ali Überfettung beb ftoifepen
äaongor/yuiva , f. apoproOgmena.
rc-iiiöreo, 2. (sync. phqp remorant llor. Hat. 2,
l, 71) jurfidbewegen, -ftftaffen, »jieften,
tnegftftaffen, entfernen pecora, eguoa; ex
conapectu; fae a prospectu; »Iura de medio;
alqd ab oculia, ex oratione; »comas a fronte
ad aures; pracaidia ex iia locis; caatra aex
niilia ab oppido; arbitros, interpretea abtreten
taffen; a corporis motu non romoveri nicht blei-
ben ohne Nep. Eum. 5, 4; alqm a re publica 0.
ber Teilnahme an Staatögrfdjnften entfernen, ab=
fcftcii; f alqm quacaturä; falqin ab exercitu;
■f-praetorianoa abbaillen; cos a auia et rei publi-
cae conailiia alle ©crbinbuitgcn nt. ihnen in ic.
aufgeben; sc u negotiia publicis; se talibua a
conailiia fid) nieftt Ctltlnffen auf; »invidiam a ae;
»so a vulgo ot scaena; so ab amicitia alcia,
ab alqo, a auapicione; ae artibua auia Oie. or.
2, 5; tribu remoti ot aerarii facti; falqm or-
dinc; Clodio, advoraurio remoto milber ft. inter-
fecto; eigentümlich de. Verr. 4 §. 6ß ulii videt
eum nihilo magia minia quam precibna remo-
veri 'abgebracht »erbe’ 0. feiner Steigerung;
remoto ioco Sdjerj beifeite, otjne Scher», foro,
contiono, senatu, iudiciia b. i. gattj abgefeften
Bon ic. ; *si do quincunce remota eat (abgejogen)
uncia.
*rb-müglo, 4. 1) »ieber, bngegett brüllen
ad vorba alcia. 2) jurüri brüllen Sibylla
antro; jurüd raujtftcn, =f(f)allen, «bräftnett
nemus ventis; ianuu atrepitu, vox.
re-inulcco, 2. jurüd beugen eaudam Verg.
rrmiilcuni, i, n. [ycpoclxfo»] bab Scftlepptau,
aummeraam navom rOmulco multiaque conton-
dena funibua addnxit (ac. ad so); navem remulco
abatralicre ittb ®d)l nehmen, bugfieren.
Remülua, i, m 1) König in Sfiba Ov., b. Liv. 1,
3, 9 Romulus Silvius genannt. 2) 9Jame eines
gelben Verg.
rcmüucritlo, önis, f. [retminerorj ©crgeltung,
®r»ibcrung bcnevolentiac, ofneiorum. — rc*
münbror, dep. I. (feit, -ro), 1) »ieber be-
fdjcnlen, oergelteub beloljnen alqm urae-
mio, alqm aimillimo munere; in übclm Sinne
alqm Buppliciia Ct.
1. Remüria, örum, n. [Kemna] *=. Lemuria (f.
Lemurca) und) Ov. fast. 5, 479,
2. Remüria (Itenior.), ae, f. ein Crt auf bem
aucutinifdjen ■'pügel, »o illcmuS Slufpicien toegeit
©rünbung Siomb anfteOte Aur. Vict.
rc-murmär«, 1. entgegenraufdjen unda Verg.
1. remus, i, m. ©über »remoa duccre, »inqiel-
lere, »promovere, »reduccre ad pectora; remis
inaurgero, incumbere, inhibere f. insurgo etc.;
servoa ad remtun dare; fprid;». ventia remis
mit Dollen Segeln, inde ventia r. in patrium
omni featinatione properavi Oie. fam. 12, 16, 3;
taetra res eat, — omni contcntiune, velis, ut
ita dicam, remisque fugienda de. Tusc. 3 §. 25;
im Bilbe orationem ante puululum dialectico-
rum remis propcllere Cic.\ »übertr. pl. B. 31 ü-
geln bet Bügel, alarum b. .^ättben u. 3“ftt»
beb Scftwimmcnben corporis.
2. Itemus, i, m. Brubet beb ©omulub.
8. Rbmps f. Komi.
»rä-narro, 1. (feit.) »ieber crivdftlen fata di-
vum; a facto propiore ;Bon tc. ©eranlajfung
nebmenb) priora.
re-uascor, dep. 3. »ieber geboren »erben,
»ieber »adjfcn, entftcfteu pinnao; »titiria
renatis; laetius fcraciusque renata nrba Liv. ;
»alio orbo (Lycua lluviua) tommt »iebet fjetoor ;
bellum iatuc renatum; »Troiae renaacena for-
tuna; »multa vocabula.
ri'-nävYgo, 1. jurüd fdjiffen.
*r6-uco, 2. jurüd (pinnen = et», ©efpo»
neneb »iebet auflöjen, fila (bet ©arjeit).
renes, num, m. bic ©icrcu
r6-nidco, 2. l) »glänjen, ftftimmer*- “
714
ronitor — repello.
{Italien lnna nocturuo mari in jc.; aus, obur,
lacunar. 2) tp. *oor rfreube prahlen, glän«
*cn, heiter, frcunblich thun, lächeln (auf;
ridjttg ob. höhnifd)) renidentes Laren bic freunb-
ticf)cn 13. Hör. epod. 2, 66j homo remdon« Jap.;
*orc renidenti; *adioci»86 freut fidj; falsum
ronidens vultu mit faljd) (tüdifd)) läd)clitbcr
SRiene Tac.
ro-nitor, — dep. 3. fid) entgegen ftemmen, bal).
fid) »iberfepen Liv., Curt.
1. re-no, 1. jurttdfd)Wimmen, saxa imis vadis
r. tauchen Wieber empor Uor. epod. 16, 25.
2. reno ob. rheno, önis, f. fßelgtleib, fflilb;
f*ur, renonum (au8 Sßcljen beftepenb) tegi-
menta.
*rg-nödo, l. (fett.) entlnoten, longam comam
frei fliegen taffen.
rönövSmen, ini», n. [reno?o] bic neue ©eftalt
Op. — renövütio, önis, f. frenovo] Sr neues
rung mundi; »ingulorum annorum bie -8in8;
crneucrutta = &ini auf 8'»*» timoris, uuspi-
ciorum; aoetrinae Siüdfcpr jur je.
re-növo, 1. 1) erneuern, raieber hctftellcu
templum, colonias, scolus wieber begehen; me-
moriani (Anbeuten); iuxta posita rccens (statua)
filii veterem patris r. memoriam; dolorem; ip-
si» quoquo tribunis , ut sacrosaneti viderentur
renovaverunt bte gef etliche Seftimmung, baß jc.
Liv. 3, 55, 6; *ca»us omnes B. neuem beftehnt;
bellum, proelium, cursum, fenus in singulos
anno» 8>n8 auf 8>n8 rechnen ; *agrum aratro B.
neuem umpflügen; ’agrum burd) Brache er;
neuem, rutjen laffen Op., fvire», *seneetuB re-
novata oerjüngte; renovabo (toitl roibcrtjolcn)
illnd quod initio dixi; auditori» animu» reno-
vatur (wirb B. neuem gerichtet) ad oa quae re-
stant; animos equitum Kom. ad Qu. Caopioniu
odium aufs neue entflammen junt jc. 2) e t--
quicten, erfrifdjen, fid; erholen laffen so
novis opibus copiisque toieber ju Shäften lont;
men; corpora animosque ad omnia de intogro
patienda; rcficore et r. rem publicam.
rS-nümbro, 1. 1) juriidbe}al)lcn alcui aurum
Plaut., dotem huc Ter. 2) Borjählen alcui
aagittas Caes. b. c. 3, 63, 4 (anbere: renuntia-
rerunt).
remintiatio, önis, f. frenuntio] SB c t n li n t =
mndjuug, bcf. einet SBaI)t suffragiorum. — rö-
niintio, l. t) jurüdmclben, -berichten, (®e=
t)örte8, ®efcl)citeä) , Bericht erftatten, melben
(infolge WuftragS) hoc alii mihi Plaut -, postu-
lata Caesari»; ne Stoicis renuntiaretur toieber
crjäf)lt würbe. 3*>*bef. o) amtlich jurüd be =
riepten, metben, rapportieren alqil ad se-
natum, in concilium; legationem Bon JC. b)
als t. t. öffentlich jmb. für gewählt erflären,
auStufcu alqm consulem, fratrem a fratre
renuntiatum (als SRagiftrat). c) öffentlid) an =
jeigen, angeben hostium numerum Cic. Qu.
fr. 3, 2, 2. d) repudium alcui f. repudium. 2)
auffünbigen, =fagen alcui hospitium, amici-
tiam; ftp. einer Sache cntfngen odrocationi-
bus , vitae. — re-nunttn». ii, m. (feit.) Sie--
bcrberict)ter (ein Xtctier) Plaut.
re-nuo, ui, 3. abwinten (mit bem Jfopfe) <=
Berneinctt, ablehncn, mißbilligen, auS;
f (hingen r. negitatquo Sabellns Uor.; oculo
renuente Op.; nulluui convivium; huic crimini
wiberfprechcn ; quod iubet alter Uor. ®ao. re-
nütu, abl. m. ba8 'Äblchncn Bimili nutu ac r
Pli». ep. 1, 7, 2.
reor, ratus, scuu, dep. 2. (qcm. im partic. rate-
meinen, glauben, urteilen, bafüi holte
(infolge B Berechnung u. au8 oeruünftigen ®n:r
beit, Schlüffen) nunquam ego ratus »um ;h«Ji
ich nie gebacht) fore ut etc.; rem incredibile.
rati; plures quam rebar; quod dictum in pec-
tu» Iugurthae altius quam quisqaam ratus ent
dcscendit; *non isto vivitur ilUc, quo tu rw
(= reris), modo; *non, ut reris; parenttje
□am, reor, nullis — pOBset esse iucundior Oie
Tusc. 1 §. 94.
repügäla, örum, ». frepango] jtoci Ärambes
ob. .&a!en, welche an febem bet beiben Jte
pfoften in einer Cfe beweglich höngenb in einn
itt ber innent Seite jcbeS JhürflügclS befintl
thett fcflcn Düng eingetrampt würben occludi:-
aedes pessulis r. Plaut.-, convulsis r. effracti-
que valvis; auch Schranten *pedibu»! r. pal
sant; bilbl. omnia r. iuris, pudoris et offici
perfringere; *r., quibus ego iram onrnem re-
cludam.
re-paudus, adj. aufwärts geftümmt calcoii;
eine 2lrt Schnabelfchuhe; ”0. Xelphin.
rbparabTli», e, atlj. [reparo] (feit.) Wteberhet
ftellbar, etfeßbar *damnum. \Platt
rb-parco, — 3. (fett.) feinerfeits fpareit
rb-päro, 1. l) wieber erwerben, anfchaffei.
toieber ^erftcllcn, erneuern, erfehtn (».
einer Berlorcnen ob. ju ®mnbe gerichteten Satte
perdere, quod r. possent; cxercitum, classer
fbcllo yires; ’res amissas; tribuniciam potest,
tem ; tpriatinam fortunam. 3n8bef. a) Bt:
jüngen, erquiden, *membra labori fnt k.
fingenia velut attrita cotidiano actu foremr
6) wieberhoten, wieberbeginnen bellmr
tproelium, fintermissam historiae scribencbr
industriam. 2) *butd) Sauf baaegen anfdtai
fen, eintaufdjett vina mercc Syra; noc lates
tos classo cita r. oras taufdjte nicht eilt Berber
genes ffleftabe (für baS ägpptifdhe) ein ■= fndji et
nicht auf ft. bcö ägt)ptifd)cn.
repustinatio, önis, f. [trepaatmo wieber m.
hadcnl baS SBicberbchodcn, umgraben
rb-pello, reppüli, repulsum, 3. 1) jurüdfloßcr
= fchlagen, =trciben alqm a genibus »ut-
♦alqm foribus; *mensas, *aras umftofjen ; *re-
pagula; *Plia» amnes spretos Oceani pede b i
fteigt empor aus ic.; ’tellurom hastä. mit u
ben Boben gleichfam 0. f'd) ftoßen, b. i. auf Sr.;
ilanje gcftüljt (ich in bie §öt)e fdjwingcn; *oen
repulsa (att eittanber gefchlagett) o. einanber al
fpringcnb; ’pcllis yalidos cute ictus. 2) jur üt
oertreib eit bostes iu silvas, alqm n poot*.
homines a templi aditu, alqm ex urbe, nostri
repolluntur. 3) tp. a) ab = , jurüd = , fernhal
ten, entfernen, oerhinbern ictus, periculun.
ab illo (imperatore) belli pericula rtä|>elluiitD:.
vim ri, imuriam ab alqo; bellum (®gf. inforr*
Curt.; ab hac spe repulsus mit JC. gefcheurct
dolorem a »o, oratorem a gubemaculis ciriU
tum; ost (id) potius immanitatis omnem hum»
nitatem repellontis; contumelia repellatur; *&■
cinus oerhinbern. b) abweifen, ocrfdhmäh««
repulsus ab amicitia; si quid petrreris, hool
repulsus abibis, *conubia, *preces, * repub;
proci. c) jurüdweifen, wibcrlegtn, be-
1 ö m p f c n causam diflicilom, all ata» crinunatione
715
rependo
d) in einen 3>*paub »crftoficu, »ertocifen ad
ineretricium quaestum Plaut.
re-pemlo, pendi, pensum, 3. 1) *}urüd = , ju =
roögen i>enaa. 2) bagegen mögen, gegen
elra. jumägen, bejahten anruni pro capite
alcU; *mile9 reponsus auro loägefauft; tp. *ab =
mögen fatis (nrit bem beffern ©efdpd) contraria
tat.i ; alä iBergeltung geben, alä eine ®d)ulb
triften, jaulen, crmibcrii, »ergelten *gra-
tiani; *vices ©lcitbeä für ©leugeä geben; *damna
fonna« ingenio aufmögcn, etjegcn; fsuum cuique
decus posteritas.
repcns, tis, adj. = repentinus, m. adventus,
bollurn, tumultus, *cura, ’discordia, *Beditio,
fconstematio; übertr. neu, frijrf) causa Tac.;
quid r. aut vetustate obscurum Tac. an». 6, 7;
ade. quae r. c laden allata esset, r. alia nun-
tiatur clades Liv. S)nö. repent#, adv. tuaä jo
gejd)icbt, ba& cä im ßntfteben ben Süden bc«
SBcobad)tetä berborgen ijt, abet bann auf einmal
jid) jeigt, unnetmutet, übetrafebenb, plög-
ii©, mit Einern Schlag r. e vestagio; r. cele-
riterque; amicitias r. praecidere.
repentiuö j. repentinus. — repentinus, adj.
[repente] unbermutet, plöglicb bonum Ter.-,
Impetus, oppugnatio, tumultus, terror, hostium
adventus, Casus ; ut sunt Gallorum subita et r.
consilia; cohors, exorcitus in (Eile auägcboben;
bomines ignoti et r. plöglid) jum ^oijdjcin ge=
tommen, aufgeiaudjt Cic. ltrut §. 242; in novo
populo, ubi ornnis r. (ohne eine lange Steige b.
Slbtten) atque ex virtute nobilitas sit Liv. 1,
34, 6; fvenenum jc^nctl mirtenbeä. San. re-
penliuO, adv. (feit.) Plaut., Cic.
1. trepereussus, us, m. jrepercutio] baä 3U =
lücf f d)lagen, .prallen solis; maris ber ffiegen.
2. röpercussus j. repereutio. [brud Plin. ep.
re-pereütio, 3. jurürffdjlagen, .ftojjen, .trei
ben *discus repercussus in aCr» jurürfgcid)uellt;
faquae repercussae; -f-amnis saxo repercussus;
partic. perf. pass, au* a) miebetballenb
valles (clamonbus); feiamor iugis montium
vastisque saltibus; fvoces montis anfractu. b)
•mieber jd)cinenb lumen oquae sole; 1‘hoebo
repercusso.
rcpürlo, ropperi, repertum, 4. (axetjaift. fut. pass.
reperibitur Plaut. ] 1) miebet fiuben, antief
fen parentes suos Ter.; mortui sunt reperti.
2) übetl). finben (naegbem man gefud)t u. jid)
beftrebt bat; bgl. invemo), auäfinbig machen,
ermitteln; entbeden, mabrnebmen, erfah-
ren; finben, erlangen, fid; erroerben si
quid frumenti aut peeoris in agris, si quem
adituin r. possent; in Sicori vadum reporieba-
tur; auxilmm rei; reperiuntur (ei fiuben fid!)
Wenftben, ÜCUte) qui etc.; nequo quisquam est
repertus qui recusaret; voluntas secunda re-
periebatur jeigte ft Cb; numerus repertus est er=
gab fid); *quod cuique rimanti repertum; nos
nihil de eo percontationibus reperiebamus (fan-
ben babon nidjtb beftötigt), nisi — videbamus
Caes. b. G. 5, 13, 4; occasionem; nomen ex
inventoro; etm. Steucä erfinben, erfinnen,
entbeden nihil novi, viam qua etc., discipli-
nam, rationes bellandi, fBua sponto multa,
•dolos. ®ab. a) rgpertor, öris, m. ffitfinber,
Itrbeber *medieinao, ’hominum reramque,
fflagitii. b) repertus, alä adj. f ii n ft l i cb er.
funbeu verba Oie. pari. or. §. 16.
— repeto.
repetitlo, önis, f. frepeto] tlßieb erboluttg.
röpbtitor, öris, m. [repeto] 3utüdf orberer Oe.
röpfito, 3. 1) nach etm. ob jmbm. mieber lan.
gen, bab- a) mieber loäacben auf jmb., imb.
ob. etm. mieber angreifen regem repetitnm
suepius cnspide afHixit Liv., falqm toxico,
•repetita per ilia roieberbolt getroffen, b) jicb
mieber mob«n menben, jurüdgeben, ju-
rüdtebreu eastra, Mucedoniam, *penatcs ab
ora Hisp., *paludes, *urbem.
2) jurüdbolcn, mieber boltn; übertr. illos
animos (fid) bic Stimmung jurüdtufen, fid) ju-
rüduerjegen in ic.), quos habuissent Liv. 5, 11,
14; b'roorbolcn *pectore Bollicito suspiria;
auCb miebererlangen, .geminnen Politorium
rursus bello, libertatem, finde vires imperii;
repetitum (nöml. Mucedoniam) in Macedoniam
venire Ntp. Eum. 6, 1. $a b- d) mieber, bon
neuem »erlangen, fid) erbitten Gallum ab
eodem; (Ter.) repudiatus repetor; bab- talä ge.
ricbtl. t t. jmb. »on neuem belangen; auch
auffueben, fudjen (reaä fid) gebitbrt), et cam-
pus et areae etc. repetantur Hör. carm. 1, 9,
18 ff. 6) jurüdBcrlnngeu, .forbern obside«,
pecunias creptas, Salaminii Homerum r. bean-
fprud)Cn igu alb ihren fiatibämnun, promissa,
civitatem in libertatem; bello superatas a
maioribus (civitates) in antiquum ius, ad re-
petendum regnuni (sc. Tarquinio) secuti Tar-
quinium Liv. 2, 0, 6; *huc Apollo ruft unä flu.
rüd; bef. t t. res r. (Erjag, ©enugtbuung
forbern (e. Seinbe butd) bic Setialen) ob. ge.
nd)tlid) fein (Eigentum jurüdforbern, in
Slnfprucb nehmen, auf Scbabenerfag flogen
ad res repetendas; nullum bellum esse iustum
nisi quod aut rebus repetitis geratur aut etc.;
in iis rebus repetemlis quae mancipi sunt; bab-
auch jiecuniao repetundae bic ». ben Statthaltern
mibcrrccbttid) erpichten u. mieber ju erftattenben
Selber, Srfag für ©elbcrprejf nng lex do
pecuniis repotundis ob. pecuniarum r.; poslu-
lare alqm de repetundis; fabsolutus repetun-
darum; frepetundarum convictos. c) für etm.
©egebeneb, ©ernährtes etm. anbereS forbern,
bagegen forbern, »erlangen pro illa quid-
quam abs te preti Ter. d) alä etm. ffleb übten,
beä, red)tmä§ig ©ebörenbeä, 3ufommen =
beä fotbern, abf orbctn,inSlufptud) nehmen
ius suum, rationem ab alqo, aes mutuuni, om-
nes honores quasi debitos; (quod munus) adu-
lescenti repetenti negare non potui; bab- poenas
Strafen »oUjieben, {trafen eas poenas vi ab alqo
an imbm. »oDjieben; p. parentum a filiis ben
SRorb bcT (Eltern rötgen an ic. e) mieber Bor.
nehmen, anfangen, mieberbolcn, erneuern
pugnam; viam benfelbcn ffieg jurüdgeben; au-
spieia, *omnia, studia, consuctudinem ; *ropc-
tita robora caedit ». neuem; *repetens (nad).
brüdlicb) iterumque mouebo. 3ltäb(f. a)münblid)
ob. febrifttieb mieberbolen, mieber überben,
fen, erneuern memoriä vetera, rei memoriam,
praecepta; quae coepisti; *animo excmpla;
•unde tuos repetam (rco foH i<b beginnen, *u
jd)ilbernV) fastus? miiltom ante repetito (abl.
abs.) m. acc. c. inf , Tac.; inde usque ropetens.
p) berbolen, .leiten alqd alte ct a capite;
initia amicitiae a parentibus; ab Erechtheo,
longius, quae (res) supra septingentesimum
annum repetatur, •altius ab origine, *si prima
716
repetundae — reprehendo.
domua repctatur origo. y) jutiidretßurn,
batieren repetitis et unuiucratis diebus Cat»,
b. c. 3, 105, 2. 3) baä Untcrlajfcne nadj«
ßolen praetcrmiaaa. — repetundae f. rc-
pcto 2) 6).
re-pleo, 1. wiebet füllen, erfüllen exhau-
atas iloinos, f aerobes terrii, »crater repletur
füllt fuß wieber; übertr. wieber Bolljäßlig
ma^eit, BetBolIftänbigen, ergönjeu eon-
Numpla, exoreitum; +ea (grucilitaa crurum) pau-
latiin repleta (out) asaidua vexutiono equi. 2)
an = , erfüllen »ainiiui floribus; »Corpora carne
fättigeit ; reploto (reiißlitß Berforgt mit) hia rebus
exercitu Cr us. b. G. 7, 50, 6; templis replotia
Boll üXenfcßen de.-, bilbl. repleri scientiä iuris;
*populo« aemione; 'curiam verbia ; feruditione
repletu»; an ft c den Liv. 25, 26, 8.
rbplYcdlio, önis, f [replico] eigtl. bad SBicber-
aufrolleu, bilbl. freiäförmigc Bewegung
mundi Cie. n. d. 1 §. 33. — rc-plYco, cari,
cütum, 1. eigtl. jurüdfaltat , fiecinora rcplicata
intrinsecua uad) innen Bctfcßiungcn; baß. auf»,
Abrollen, auffeßlagen, entwideln inemo-
riaiu annalimu, teraporum; tradnetio temporis
primum quidque replicantis.
repo, repai, reptum, 3. frieren (eigtl. B. ber
langfamen, ftßleitßcttben Fortbewegung mit Füßen
Berjeßencr ©cfdjbpfe) cochlea; inter aaxa repen-
tea cochleae; per rimam vulpecula; quft anten
unua bomo inorinis vix poterat r. Nep.; baß.
0. langfamen IHeifenben inilia tria Hör.-, residea
r. Ultimi fißlcicßen juleßt ßetbei Phaedr.; ser-
nionea r. per humum in nicberem profaiftßen
Stile gcftßricben Hör
re-pöno, 3. \perf. feposivi Plaut. ; *partic. perf.
]MSS. sijnc. ropostusj 1) rüdwärtä-, jurüd:
feßen, siegen, :ftcllen »pullus mollia ernra
Wirft jurüd; »humum jutüdfißaufcln ; *se in cu-
bitum fuß jutüdlegen auf ic. =■ ben Slrm ftüßen.
$>iern. a) aufbewaßrenb jurüdlegrn, aufbt:
Waßreti, Ijebcn pecunium in thesauris; fruc-
tua condere ac r.; »Caecubum ad feataa dapes;
*alqd hiemi; »proyisa anto; facripta in alqod
ternpua; »haec aenaibua imia bem ©eijlc tief
einprägen; »manet alta mente repoatum iudi-
cium Paridia; fodium Berbergen. b) ab-, bei»
feite, weglegen romum Plaut.-, cum arma
omnia repoaita contectaque eaaent; »faciemquo
deae vestemque ; »arbuata falcem geftatten Weg=
julrqcn, madjeu unnötig; in aecretum Aaiac re-
poaitua jurfirtgejogen Tue. hist. 1, 10; au<ß »bei«
feßen, begraben corpua tumulo; aiccia mea
lata (Äfeße) ocelUa. c) an bie Borige Stelle wie =
ber ßintegen, «bringen lapidea buo quem-
que loco, columnaa, »vina mensia, »membra
stratia, toro; inaigae regium wieber nuffeßen.
<i) wieber in ben nötigen Staub feßen, wie«
ber ßcrftctlcn »robora navigiia; fpontea rup-
toa; »epulae repoatae bie Berfcßicbcncu ©äuge
bet Sedercien Verg. georg. 3, 527) »alqm in
aceptra wiebercinfcßen.
2) »wiebcrßolt ßinfeßen plena pocula; baß.
«) »wieber jur Darftellung bringen, wie:
brr not«, auffüßten, «geben, wicberßolen
Achillera, fabulam. b) »jurüderftatten num-
moa Plaut.-, donata.
3) ein« gegen baä nnbere, bagegen ftelten, feßen
non modo in libria tuis, aed etiam aliorum
Ariatophanem pro Eupoli; in oiua locum reponi;
diom diebua illia; tuaa (epiatulaa). £>ietB <i) jur
Vergeltung ob. jum gtfaß geben, oergelten
tibi idem; alcui alibi aitbcräwo grfaß geben;
»baoe pro virginitato; auiß beim Vbfdßluß tind
Saufe* eine Summe erlegen, jaßlcn ex debrto
aliquantum, alqd, nihil PK», ep. b ) bagcgca
fagen, erwibetn tibi idem.
4) ßinftellen, «legen, «feßen, «bringen coli»
in tergo praevolantium; literaa ingretnio; »ligu»
super fooo; »animaa laetia aedibua; deua Ule,
quem mente noscimua atque in animi notiose
tamquam in rcatigio voltunua r. Cie. n. d I
§. 37; »nec vera virtua cum semel excidit, enrat
reponi (juriidjuleßren ju ic.) deterioribua; tp. a)
reeßnen, jäßlen jU, unter aidera in numem
doornm, in deos; rem in artia loco; fin alq»
ro Tigiliaa, aomnuin Bcrwenben auf ic. b) et»
worauf feßen, berußen laffen si*m in rir
tute, omnem apem in ae; rem publicam in tc,
in armia eaae repoaitam.
re-porto, 1. jurüdtragen, «bringen, «ftßaf
fen, :füßren navibua; duobua comuieatibo»
exoreitum; »pedem, +ae ad alqm jurüdfeßrex
®aB. a) »jurüdmelben, «berießten, über
bringen regia ad nurea nnnttua; haec dicta
adytia; pacem; certa, fidem fiebere Siaeßnd;
»Wiebcrßolcn audita verba. 6) babon tra
gen, erlangen landein ex hoatibna , a regr
victoriam, »apem bonam.
rü-posco, 3. jurüd forbern, Berlangti
alqm aimulacrum, »Parthoa aigna, »quoa poena«,
Catilinam a me. Fnäbej. a) nlä eine Sdjalt
forbern, als fein iRetßt Berlangen, mtionec
(SRetßenftßaft) ab alqo, vitae; »regem ad suppli
cium; »natua tu! poenaa; »foedua bie (ErfüÜai;
beä Sertrageä, »responaa, fgratiam, fnatur
apiritum. 6) bringenb maßnen »hoc tos d
Pallanta ducem patria alta.
riipoHtor, oria, m. [repono] ©ieberßerflellc
Ov. = »repostna, ailj. [— repoaitus B. repom-
entlegen terrae, geutes.
repOtia, örum, ti. [re-i>oto] Xrinfgclag c
läge natß einet §otßjeil Hör.
rbprnesentfitlo, önis, f. [repraesento] Tlaff. tm
alä t. t. in bet ©efcßäftäjpratßc, bare Bcjal
lung. — repraesento, 1. [re-praeaena] i) rc
gegenwärtigen, Bor Slugcn ßcllen. Betet
fdjnulicßeu, buttß eilt aitftßnulicßcä Bilb bei
jtcllen, wiebergeben templum illud memori-ra
coneulatus mei; furbia apecica rejiraeaentaba:*:
animia; ad repraeaentandam iram deorum;
tconailium barlegen; tfidem bie SBaßrßcit ausr:
Sweifel feßen; falqm aibi; »virtnteni moresqo«
Catonia; faffcctum patris. 2) t. t. in ®elbfe(ta
bar bejaßlen faummam, fmercedem alcu;.
abfol. Cie. ®ao. überß. etw. auf ber Stellt
tßun, Bolljießcn, getoäßren, beftßleunigex
quod in longiorem diem collaturu» fuiaaet.
modicinam, ftormenta quaeationum pocnaaqc«
parricidarum , feupplicia, frerbera , mina-
lrasque caeleatea repraeaentatas fogleitß etfüüi.
fitß funb gctßan; si rejiroeaentari inorte mea
libertaa civitatis poteat; fiudicia reprac sentit»
plbßlicß, fogleicß angcftctlte; diem promissorcta
rü-prehendo (»jfgj. rfprendo), 3. 1) wiebtr
erfaffen, ergreifeub jurüd«, feftßalten, rigtl
U. bilbl. alqm pallio r. Plaut.-, elapaum *em-l
non ipae luppiter piossit Phaedr.; duas navea
cum militibua; roprehensi ex fuga Peraae Omi ;
reprehnusio — requiesco. 717
manu alqra; *locum «in I^fma mit bet aufnel) re-piiörnseo, 3. ((eit.) toiebet juw Äinbe
men; quod erat imprudentiä praetermissum, id luetben, lltibijrf| tu erben,
r. glcidjfam nod) auf gegriffen; bat), hemmen, röpugnanter, adv. [repugnoj loibrvftrcbe nb.
jutüd^alten *vestros cursua; me tfitit mid) an 1. repngimntia, ae, f. [repugnoj Haff. nur bilbl.
Ter. 2) jmb. gleithfam eott einem 9lbwcgc StJibcrfireit, SBiberfpruch rerum; nee id quod
jurüdhalten, jurechtlocifcn, miffbilligen vere honestum est, fas est cum utilitatis r.
(milbet alä vitupero) cum corrigimus nosruet comparari mit bem tofiibierenben 'Jiugen
ipsi quasi reprehendenteR; oa res omnium iudi- fammrnfteden.
cio reprebendebatur; alqm in eo genere (in bet 2. repiignantlft f. repugno 2).
©ejieljung) ob. in eo quod otc.; temeritatem rö-pugno, 1. 1) im Stiege, bagegen lämpfen,
edcis; alqd in alqo; de ipsa mente item repre- SBiberftanb leiften fortiter. 2) über!). ba =
benditur, ut coteri, de mfinitate autem vebe- gegen flteiten, wiberftreiten, -ftreben, fith
mentius de. u. d. 1 §. 23. S) in bet 3fl)Ctoti(, inibetfeßen fortrmae, contra veritatem; bis
Wibcrlegeit. $ao. A) repn hensio, önis, f. rebus unurn r., quod bem ftanb ein« entgegen,
ba« fjuriicf halten, 1) o. ©ebner, baä 3»t>es bafj; non r. idj t;abe nicht« bagegen; t>. Sachen,
halten, sine r. ohne Slnftofi Cie. de or. 2 §. 100. feinet Slatur nach wiberftreiten, fid) nicht
2) gutechtroeifung, Sabel temeritatis, cuipae. Bereinigen laffen, in SBtberfptud) ftehen
vitao; carere r. tabcllo« fein; incurrere in varias simulatio amicitiae; baec inter so; subst. re-
r. 3) in bet ©hct- &'c ©Überlegung. B ) rb- pugnantia, ium, «. th«t. t. t. (ich wiberfpre«
prebeuKO, 1. (intens.) eifrig jutürfhalten 4enbe ®inge, ©Itbcrfprüthc.
singulos Iav. 0) rbprehensor, öris, m. gn= repulsa, ae, f. |repello] 1) publicifi. t. t. Stb =
redjtweifer, Serbefjerer ut r. (patres) essent tucifung, Sutüdjcfjuttg bei einet tlmt«--
i-omitiorum. bewerbung, baä $urcbfallen, ferre, accipere
reprendo f. reprehendo. r. (mit u. ohne a populo) bei bet 3Bat)I butet)-
repressor, öris, m. [reprituol (feit.) ©efd)rän = fallen; dolore repulsae megen ic.; fratris r. con-
fet, caedis cotplianae Cie.-, tributorum Eutr sulatus bei bet ©ewerbung um ic.; aedilicia;
rSprYmo, pressi, prcBsum, 3. [rc-premoj jutüd = sine r. (ohne Borher Oergeblich batum angehalten
btitefen, =btängen lacum Albanum ; quem ju haben) factum esse consiuem. 2) übert)- ab =
(Mithridatem) repressum magna ox parte, non fdjlägigc «titroorl, Schibitte, ©bweifung,
oppressum reliquit, *retro pedem cum voce, ocrgcblicpe ©cmüpung .nullius rei a se r.
•dextram; bilbl. juriidbrängen, befchtänfen, laturum Nep ; nullam r. ferre Ob. — repnlsus,
bdmpfcit, befch wichtigen iracundiam Ter., us, m. [repello] (meift im abl. sing.) bat 3u =
iram Or., Hetum, fsitim, *repressufl est imber tüdwerfen, =ptallctt durioris materiae; *sco=
hörte auf, conatus alcis, rei pnblicae pestem, pulorum bet äüicbetb«ll Bott >e.
tuorum consiliorum reprimendorum caustt, cur- re-pungo, 8. toiebet ftedjen, einen Stich
sum, scrmoncs, alacritatcm; vix odium Buum a (tpicb) oetfepen, bilbl. illorum animos leviter
corpore alcis fiep (aum enthalten, feinen (tag Cie. {am. 1, 9, 19.
gegen jmb. butd) einen Angriff auf feine Sßerfon rg-pnrpo, 1. 1) toiebet reinigen, fäubern
ju beftiebigen; concitatam multitudinemj vix iter, falveum Tiberis, thortum, *repurgato
reprimor quin ich enthalte mich ln»»1 3U *c. caelo. 2) *teiniaenb entfernen fquidquid in
Plaut.-, sed reprimam me Ter. Aenea fuit mortale,
repröiuissio, önis, f. [repromitto] (feit.) baä ®c- fröpätÄtlo, önis, {. [reputo] Sttoägung, ©es
g enoctf ptechen. — r8-pröniStto, 3. 1) bage= t rach tun g veterum novorumque morum.
gen Besprechen (gegen etto. anbete«, jur ©et- rö-püto, 1. 1) fbetethnen tempora. 2) ct =
geltung bafüt), bef. als t. t. bet ©ejefjäftafpraebe Wägen, bebenten alqd secum ob. cum animo,
alcui alqd. 2) fwicbct, Bon neuem 0et> cum animo suo; borum nihil unquam; quid
f ptechen. ille velit.
repto, 1. [intens. B. repo] langfant e i it h e t = rfi-qnle», quictis (cfnt. ungebräuchlich; acc. requie-
gehen, f chlenbetn *iuter BÜvas, tper limitein. tem u. requiem; abl. ’requio, *rcquiete), f.
-cpiidiätio, önis, f. [repudio] (feit.) übweifung, Muhe, iRaft, HuSruhen (nach ein« Arbeit ob.
©etfehmähung supplicum Cie. p. Mur. § 9; Unruh«), Stholung unimi et corporis; curarum
objol. Att. 12, 51, 2. — repudio, 1. 1) jurücf-- Bon JC., labomm; *sibi requiem pognac spera-
tpeifen, Berfthmöhen, oetwerfen (infolge bant; *illo scnectao sera meae r. meine Stufte
überlegten ®nt jehluf f e8) vota et prcces alcis im tc.; *ne sit r. pedum (sc. vobis) rühret ben
a mentibus suis, gratiam alcis, voluptatos, com guh; *nee r. (est) quin *meton. ein Muh«:
dicionem, officium, consilium senatus a re ptäbd;en.
publica entziehen, eloquentia forensis spreta a requicsco, 3. [sync. perf. *requierunt; requiesse
philosophis et repudiata; auctoritatem superio- Iav.-, plsqp. *requicrant; *rcciuiossct| 1) intrans.
rum nicht nnertcnneit; conimunem naturae sen- ruhen, auSruhett, raften, fid) erholen (nach
sum Berlcugnen. 2) (Botll. u. fpät) =* repudium ber Arbeit ob. ©ewegung) legiones; in selbe,
remittere etc. f. repudium. — rcpüdiüsus, adj. nullam partem noctis, sub umbra, a muneri-
(rupudium] BerWcrftich, a tc ft ö | i g Plaut, — bus, aures a strepitu et tum ultu hostili. 2)
rfipüdlnm, ii, n. [rc u. pesj eigtt. ©erftohung, *ruhcn, fchlafcn lecto, hanc noctem; im
{Jurüdwcifung, bef. b. Serlobtcn ob. <£^eflat= ©rabe ruhen in sepulcro mortuum; *os«a in
trn, ©uflöfung ber ©erlobuttg ob bet ®hc, uma; tp. bei ctw. nach Boranägegangcitcr ?lrbeit
Zrennung, ®hcfd)cibung (als cinfeitigcr jftt) ob. Unruh« fieh beruhigen, jur Muh« tom«
r. ronantiarc, remittere B. ©erlobten Com.-, fr. mett in Bpe, in ROrmonc alcis, in hac lectinnc;
ücere, fuxori remittere, fuxorem repudio di- animus ex miReriis atque periculis; eorum ex-
uiittere B. ®h«wann, bie (£f)c auflöfen. itio. 3) *tram. ruhen taffen rapidos flnmina
718
requietua — res.
cursus. — requiSlus, adj. bet anbgeruht
bat miles Liv.\ *ager.
reqnirfto, 1. [«tt/ens. ö. requiro] nach ctlo. (ta-
gen res novas Plaut.
requiro, sivi, sltum, 8. [re-qnaero] 1) roieber
ob. toiebcrholt fliehen, auffueljcn alqm Ter.,
Verg.; libros, terminoa , *portus Velinos t)'n--
fteuent nach ic. pietö. a) jurüdroünf djeit,
Bctmi(jen maiorum prudentium in alqa re,
snbsidia belli, indulgentiam alcis; qni (oculi)
consuetudinem fori et priatinura morein iudi-
ciorum r. 6) überf). fudjen, unterfudjen. oet=
langen, erf or fdjen, ^cifdben (a( b dir. Slötigeb
u. alb ein Kedjt) virtus uullam voluptatem; res
diligentiam; in hoc bello virtutes multae requi-
runtur finb erforberlich. 2) nach ctto. ob. jmb.
roiebet (tagen, fotjdjen, nadjforfd&en alqd,
de statu civitatis; magna voce Varum nomine
appellans; ab, ex alqo; *sermone socios; and)
unterfudjen rationes, -j-impendia rei publicae.
res, rei, f. eigtl. bet in Siebe ftefjenbe ©egenjtanb,
©egenftanb ber Siebe, I) im allgemeinen 1) Sache,
®ing im rociteften Sinne, ©efen, Umftanb,
Sali, Siüd(i(l)t, §infid)t, Beziehung res
qnae nnnqnam fuerunt, nt Scyllae; r. nniver-
sam tribuere in partes; r. exqnisitissimae ad
epulandnm; variae buitteb fflemeng(el; suaves
ledere ®ingc; res ludicra länbelci (anbete: Slülp
nenfjriel) Hör.; r. cibi eine Sache, bie jum gjfen
gehört, taugt, r. militaris, bellica, navalis, nau-
uca, frumentaria, pecuaria et rustica, familia-
ris Rriegb , Seeroe(en tc., praemia rei peennia-
riae an Weib- n. ©elbebroert; difficaltas rei
nummariao; res divina, divinae, humanoe divi-
naeque; res pnblica {. pnblicns; transmarinae
Überfeeifdjc Sßtobulte; nova ros; r. novae (. no-
vas x); una alqa in re (in einem einzelnen groeige
beb ©iffenb) separatim claborare; rebus ita se
habentibus unter bie(en Umjlfinben; in ntraqne
re in heiben gölten; una ex re satis praecipit
an einem SaO Je. ; multis, aliis r., ccteris, Omni-
bus r. in anbeten SBejieljungen, in jebet ftinficht,
auf alle mögliche ©eife; ea re plurimum potest
in biefer Slejtchung ; tota re errate in jebet Se-
jiehung, total. §icro. inbbef. a) res im pl auch
bie ®ingc, bie überl). ba finb, bie ©eit, Siatur,
ob. bet ©ang bet ®inge in bet ©eit, bet fflelts
lauf nihil malo quam has res relinqnere; ,re-
pertor rerum; *rernm concordia discors; *ca-
put r. Roma; *rerum domini (o. ben (Römern);
imperitus rernm mit bet ©eit, bem fflettlauf
Ter. ; qui in rernm contemplatione studia pone-
bant Oie. Tuge. 5 §. 9; bah- *gen. rerum jttt
Setfiärfung beb sup., pulcherrinia, maxima re-
rum Roma in bet ©eit; pulcherrime, dulcissime
r. 6) gen. rerum alb ergänjenbet gen. obj. atl=
gemeinen, unbefHmmtcn ^Xnfjattis , m<ht feiten bei
Subftantioen, bie im ®eutfehen ohne einen folehcn
gen. flehen actio rerum, banc r. tantam poten-
tiam biefe fo gtofie Wacht; sine maximis moti-
bus r.; causas r. et consecutiones Urfache u.
Solgen; r. exitus; r. repugnantia ©iberfptucf);
desperatio r., contemplatio et cognitio, mo-
deratio r., oft auch Joatura r. (Ogi. natura);
*m. n, eine® adj. im pl abdita remm et». bib
bahin UnbelannteS; vilia r. ©cringcb; vana r.
nichtiger Schein; ficta r. allerlei Sinfätle. c) oft
jut blojjcn Umschreibung bet Slcntra fub=
ftantioifchet adj- ob. pran., bef. in ben Rajub,
in roelehen bab fachliche ©efdjlecht nicht befümmt
heroortrüt, ebenfo oft jut Umfchteibung ein-
zelner Subflantioa, beten Siegriff bet 3fbs
an bie §anb giebt, u. in Sejug auf ben 3nbni:
eineb ganzen ©ebanfenb, bibro. au* alf
Stelloertteter eineb fubftantioietten 3nfi-
ttitiob, ea res bieb, nulla nichtb, ntraque bei
beb, multae oieleb; *ita res tibi magna (etto.
©rofjeb) videbar; quid hnius r. sit roab barm
fei; qua in re hierin, hierbei; ea re, his r. hin
butch; ea, hac re, ob eam, hanc r. bebhedt.
res una solaque bab eittjige Wittel Har.-, quo
res haec (bab eben ©tfagte) pertinet? Hör;
dives multarnm r. an großen 41 erröten Har.;
utiles niijfliche Sehren Hör.; peritus rernm fad)
funbia Iav. ; ad quem ea r. (©clbfnmme) per
veniebat; minime mirum, si ista r. (ft. historia
adhuc linguä illustrata non est; dividnnt totaa
r. (fl. eloquentiam) in duas partes; qaibns r
(©rfühlett) nox maxime adversa est; reliqnis r
f. reliqnus 2); magno numero navium appulso,
cuins rei summam facultatem habebant; peenr.
cuius rei summa ex Epiro erat copia; felbft ra
Sejug auf (ßetfonen: qui numerus domo exisset
eorum qui arma ferro possent, et item sepa-
ratim puori, senes mulieresqu«. Quorum Om-
nium r. summa erat etc. Caes. b. ff. 1, 89, 1. !:
Alexander adulescens in incremento rernm de
cessit noch in bet Seit beb ©erbenb IAe. ; W
r. gerendam qui accedit, caveat ne id modo
consideret, quam iUa r. (nämlich ad rem £eren
dam accedere) honesta Bit; si nos patna de
lectat, cuins rei tanta est vis, nt etc.
2) gteigntb, S^icffal, Siegebenheit, SSot
fall, Slngtlegenheit; ^onblung, ®h«'
®hntfacbe, bef. ffiaffenthat, Rriegbthat
Rtieg, Ramjjf, re (bab ^otgefallenc) demor
strata; magna ein toichtigeb ®rrignib, etro«*
©topeb, SBichtigeb; raaior; r. nova eine neue fc
fcheinung ; non modo res omnes, Bed etiam ni
mores cognoscere; ‘adversis rerum immem
bilis nndis Sebenbetrigniffe ; de tuis r. ex tm-
literis cognoscere; ‘mors ultima linea rerao
aHer menfehlichen Angelegenheiten, mithin axt
aflet £ eiben ; *r. status iste mearnm; scripw
et auctor rerum, r. populi Romani peracribere
Gegebenheiten, Stcigniffc, Schidfale ob. Ihaten -
bie ©eflhilhte; *res publicas ordinäre; *in me-
dias r. anditorem rapere, ■* agitier res in seae-
nis; spes affectandae oiua rei (Untrmrhmxa;
ex minima re (Umfianb) affulsit; ratio excogi
tata Larini est, res (bie Ausführung translatx
Romam; quid res, quid cauBa, quid tempir
ferat etc.; r. omnem cansnmque (Hergang t
Sachoerhalt) cognostis ; militares et cirile
Sricgbthaten u. politifdtjc ^mnblungen ; bonie.
malae; Metelli; capitalis j. capitahs 1); rpnr-
inscitia falfche Vluffaffung bet |>anblnngen, ( c
Wihoetflänbnib Hör. ep. t, 3, 88; res gestae eV
f. gcro 2) c); quibus r. (®hflten) com unc-
maximc in civitate floreret; res (eins) eipbexr?
Nep. ; nitentia arma ante rem oot bet Aftio»
bet Schlacht; donec in populationibns r. (tnr
gerifche Unternehmungen) fuit; cum eo hoste t
est (mir höbet* *u thun, hoben Krieg » t.), q*
etc.; *r. est mini cum Danais; haud dubia r.
(ber Srfolg beb ft'ampfes) est.
3) Getbältniä, Sage, 8“fiottb, £o«, Sch'^
fal, Sachlage, Sachoerhalt, Sache, rem
resacro — rescribo.
719
explorare ben gujlanb, bic Sage; mala re», re»
est. in ftnffUBto, in periculo, erat r. in magna
iliflicultate, in »ummo discrimine, eo tum statu
r. erat; re» »ecuntlae, bonae, florentea; ‘laetee,
tutae, adversae, afflictae, asperae, miserae, ex-
tremae, dubiae, desperatae, perditae, trepidae,
‘fessse, ’egenae; illi reB »uae placent (feine
Sage); »ui» r. difBdere; *rerum (auf ©lüd) ftdu-
i-ia; *re» rariae bello (SSetfjjrl bei ©IfitJeS),
“cardo rerum f. cardo 2); sunt lacrimae rerum
für baS llngtücf Verg. Am. 1, 462; imperitu»
rerum unbefannt mit bett SSerbältniffeit Caes.;
‘rernm imperia §errfchaft ber jüertjdttniffe; *re-
bu» Aeneae umfehreibenb — ÄnenS; e re nata
(Ter.), pro re nata, pro re itacfj Sefchaffenljeit
ber Htnjlänbe, pro tempore et re; id ex ipsi» r.
ac temporibu» iudicari potest; +*ex re naef)
©elegenijeit; ipsa r. ac ratione bttrefj bie Sach-
lage an U. für fid); si res postulabit, cogat; de
morte si res (eigtl. bie Sache bejügliel) be8 StobeS,
ber SobeSfaH) in »uspicionem venit Cbes. 6. O.
*!, 19, 8; probat rem de mittendis legatis bie
Sache rüdfichtlich ber Slbfenbung b. ic. =» bie »ot=
gefchlagene «bfenbung b. ic., b. c. 1, 83, 1; r.
<>rat in ea opinione, ut putarent e8 '^errfd^te bie
Slnficbt, bah Cic. Att. 2, 24, 8; bene, praoclare,
male se re» habet e8 fleht gut, fchlimm; r. ita
»e habet e8 Berhölt fid) fo; r. eo adducta est,
ita contracta r. est et adducta in angu»tum;
re nuntiata, credita; r. delata est ad etc.
II) 3n8bc{. 1) bie Sache fetbft, bie äBirllieh«
feit, SBaljrbcit, Ihati“<he thatfächlichc @r =
fahrnng ob. bie fRatur bet Sache res declarat,
res indicabit; r. ipsa loquitur; rem fabulare,
loquere bu hofi gaitj recht Plaut.; re (burd) bie
Xtjat) probant; non re, sed opinione; nomi-
nibus differre, re ccmgruere; re, non verbis
dissidere; non rerum, sed verbomm discordia;
res ipsa atque verita», res et verita« ipsa; ani-
ruum ab ista pictura imaginibusque virtutum
ad rem veritatemque traducere; id ab re (nach
bem, roa8 es Wirtlich mar) — interregnum appel-
latum; re quidem vera, re vera, re ipsa, re in
SBahrheit, in SBirflichfeit, in bet X^at ; spem pro
re ferentes; sociis spem pro re ostentare; verbo
socios, re vera subiectos imperio; pugnavimus
verbo pro Sidicinis, re pro nobis; qnod res est
was t'i thatfädjlieh ifh nihil est aliud in re in
SBahrheit Berhält fb fich fo JAv. 10, 8, 11, quid
enim in re est aliud JAv. 4, 4, 11; fructus de-
cerpere ex re au8 bem Wirtlichen ©enuffe Hör.
sat. 1, 2, 79; bah- auch a) ©«dje, um bie e8
fich ^ a n b eit, SBefen ber Sache ad rem per-
tinere vicrum est etc.; tamquam ad rem atti-
neat quidquam; quid ad rem? = e8 ifl einerlei;
tene relinquam an rem (ben ©egenftanb bc8
Streites, ben *proje&)? 6) Stoff, 3nhalt, ffle--
halt (im ©gf. jiir gorm) ‘angustis hunc addere
rebus (bürftigem Stoff) honorem (Sdjmncf); *ver-
baque provisam r. non invita «equentur; *Sap-
pho, rebu» et ordine dispar; * versus inopes
rerum; *numeros animosque »ecutuB Archilochi,
non re».
!) SSetmögen, $abe, ©ut rei obsequi, habuitne
rem? J^aut.; attentior, nimis attentus ad rem
Ter. ; r. familiaris; cum iam ex re nihil dari
posset; rem augere, maiorern facere; rem fa-
cere rrtB erben, conficere Berthun Hör.; privatao
re»; possessione» et re»; et r. et üdes (Ärebit),
fidemqne remque »eque teque perdero Plaut.;
r. fidesque Sali; r. eos iam pridem, fides nuper
deficere coepit de. Cat. 2 §, 10; re, forlunä
(fjab li. ©ut) auctior Liv.; quorum magnae r.
aguntur; r. magna, tenuis, parvula; Bi r. sola
potest facere et servare beatum; r. patris, pa-
tria, avita; multis occulto crescit r. fenore.
.3) Sntereffe, Vorteil, SBolü, ©Ificf robu»
alcis studere, consulere suis r. , ex re mea, in
rem alcui est Com.; utrum mngis in ventri»
rem videbitur, »i in rem tuam esse videatur
Plaut.; quae cognosse in rem erat, qnae nosci
prius in rem esset ma8 ju loiffen nötig War;
quid in rem sit Sali, JAv.; in r. suam conver-
tere alqd fich ju 'Jiufjcn machen.
4) ©efdjäftsfache, ©efchäft, Unternehmung
rem cum alqo transigere; res alcui est cum
alqo ; tecum mihi r. est habe ich eS }U thun;
(ftonberf.) übertr. auf Sachen, famigeratori r. sit
cum danino et malo Plaut.; rem suscipere;
rem contrahere cum alqo; re» redierunt etc. f.
redeo 1); rem proferre etc. f. profero 2) o);
rem, ros gerere f. gero 2) c); si non intendes
animum stndiis et rebus (©efdjäftigungen) ho-
nestis Hör.'
5) 9tc<ht8faihe, =h“"bel, hJrojch [allgemeiner
al8 causa] utrum rem an ictem dici oporteret;
de rebus ab isto cognitis iudicatisque.
6) flaatlichc Serhältniffe, Staat, 5Btad)t,
■Sjerrfchaft Romana, Latina, *Italae; *custos
rerum bet röm. £terrfchaft; ‘fractao, ‘fluxae, ‘res
Priami evertere; r. eorum civibus, moribus,
agris aucta, satis prospera pollensque videbatur
Sali. Cat. 6, 2; florentissimis r. labl. abs., ob-
gleich *c.); suis rebus (für ihr eignes ilanb) ti-
mere; r. publica f. publicus 1); r. ad patres
redit etc. f. redeo 2) c); rerum potiri; summa
rerum; rem (bie {Regierung u Scrnmltung beS
Staates) inter se centum patres — consociant
JAv. 1, 17, 6. [rursus Nep. Ale. 6, 5.
rö-sScro, 1. Bon bem gluche befreien alqm
rö-saevio, 4. mieber Wüten ira Ov.
rd-salütütio, öni», f. [resaluto] ©egengruf; Suet.
re-salüto, l. mieber gtüfccn alqm.
r8-sarclo, 4. mieber ausbeffern, herjtellen
vestem, tecta; bilbl. mieber erfefcen detrimen-
tum, fdamnum.
re-scindo, 3. 1) mieber aufreihen *vnlnus;
•luctns annis obductos mieber erneuern, *cri-
mina, ‘gratia male sarta rescinditur. 2) jtr = ,
nieber«, abreihen, jerftören vallum, pon-
tem, *caelum, ‘vestem a cnembris; meton. er«
öffnen, öffnen locum; ‘ferro sntnmum os
ulceris; »latebras; tp. aufheben, Dcrnichtcil,
un gütig machen acta alcis, iudicium populi
rescindi a senat-n non posse; voluntates mor-
tuorum, res iudicata», decreta, ‘iussa lovis;
lege», pactiones, damnationem, istius iniurias.
re-sclsco, scivi ob. scii, scitum, 8. miebet er«
fahren, ®unbe erhalten rem, id; de buo ad-
ventu; aliquante cortius ab alqo.
re-scribo, 3. 1) jurüd fthreiben, fdfriftlich
antworten epistnlam ad alqm; literis ob. ad
literns auf ic.; alcui, ad alqm; cui rei; ad alqd.
2) mieberholt, B. neuem fehreiben, um =
fchrciben, re-.criptae (sunt) ex eodem milite
novae legioncs miebet gebilbet burch bie Sinjeich«
nung in bie Siifte ; fquasi nova rursus et re-
scripta; frationes; +*8. neuem überarbeiten
720 rescriptum — resisto.
actiones, commentarios; nucf) f bagegen jd)rei =
beit, fchriftlicf) toiberlegen alcis libro ; ac-
tionibua, veteribua oratiombus; reacripta Bruto
(eilte <Segenjd)rift gegen je.) de Catono; M. Ci-
cerouia libro — quid aliud dictator Caesar
quam reacripta oratioue reapondit? 8) jurüd*
jdjreibeu, in bat »icdpuntgibüchettt einen Sd)ulb
pofiett al« bejaljlt nmfehreiben argentum mihi
reacribi Ter.; quod nunquani tuieber bejahten
Iior. xtt. 2, 3, 7ß. 6) ad cquura r. mit fdjer*:
bnftcni Xtoppelfinn 'unter bic Weiter oerfepcn’ ob.
'in ben SRittcrftnnb erheben’ Veits, b. G. 1, 42, 6.
c) in SRcft, jur 2aft fthrcibcn Cic. Att. 16,
2, 1. XaV. treserlptum, i, m. ein taifertid)eS
SHef f ript.
re-soco , 1. I) loS-, abftf)iteibcn palpebris re-
aectis; ’longoa ferro capilloR, ‘trnncoa; überir.
•spatio brevi apein longam abfdjnciben wie einen
Jabcit b. i. Dctjidjtcn auf tc. »egen tc. 2) tp. o)
de vivo alqd gleichfam au« bent glcifdje ^crau4=
fchneibcii, b i. auch bett Sruubftocf -ob. bic um
cntbcf|rlid)jten Sorröte angteifeit; nequo id ad
vivum r. icp witt bic« nicht int ftrengften Sinne
verstehen, nicht ju bitritfinblidt nehmen. 6) hem =
men, befd)röttfcn, (Einhalt thun; entfernen
audaciaa et libidines ; niutia roBecari oportero.
rgsöcro, t. [re u. aacro] n>icberf|olt befth»6 =
ren, bitten, auch bie Sitte jurüditcfjtneti
Plaut.
rf-söntlno, t. tnieber erjeugen, ae ipaa fnh
au« [ich felbft (e. SPh®n't) O»- «et. 16, 392.
‘rö-seqnor, dtp. 3. (nur in ben temp. perf.) in
bet Siebe ttachfolgen =» antroorten.
re-agro, 1. [aera] l) entriegeln, auffchliefjcn,
öffnen ‘ianuam, ‘limina, *urbem, ‘pectua,
■fcubicnlum ; bilbl. Italiam gentibua; reseratae
aurea aunt Liv.\ iam roaeratam (esse) Italiam
Tac. 2) tp. a ) ‘eröffnen, offenbaren angu-
stae oracula tnentis. 6) anfangen ‘Ianua
longum antturn.
rS-servo, t. nufbetoahren, -fparen, = ^ c b c tr ,
jurüdfraett commeatua ad obaidionem; le-
giones ad periculum alcis; quo (tuoju) civem
importunnm aut potius hoatem tarn sceleratum
reaervea? de. p. Sest. §. 29; *quae me ad
inaiora (größerem Seib) r.? *alqm exitio; prae-
ilaro illia reservari; rem totara vobis integram;
consilium ad extremmu; bef. jur Seftrafung
auffparen reaervatia Hacduia atque Arvernia;
in aliud tempua reservari; ffortuna eos quoa
plurimia beneficiia oruavit, ad duriorem casuin
r.j *di capiti ipaius generique reservent! (sc.
facta tyranni) — mögen an ihm rächen! ®aö.
n) erhalten, erretten omnea, fhominem, fop-
ptdum aequo ei. 6) beibehatten, nihil ad ai-
militudincm hominis nicht« 'JJii'uicf)lirf)c«
rßgea, Tdia, adj. [rcsideo] 1) Jipcit geblieben,
jurüdgcbliebcn in urbc plcbs 2) trag, un =
thätig, unbefchäftigt (mit Scjug auf einen
früheren entgegengejepten guflanb ob. auf attbere,
welche thätig filtb) r. intra vallum tempua terere;
*iam pridem r. auimoa; r. ac segne«,
rc-afdeo, aedi, aesautn, 2. [re u. aedeo] 1) jurücf=
bleibenb fi&cn , bah- fipenb ncnoeilen, jipen
bleiben, fipen, jurücf bleiben ‘in equo;
‘eorvus alta arborc; *saxo; in villa; residea-
mua, ai placet; prägnant jur Siulje lommen,
ruhen quä r. mortui Cic. legg. 2 §. 56; tn.
acc. venter gutturqiie resident. (= agu nt 's obu-
rialea ferias Plaut. 2) iibetl) jurücf bleiben
übrig bleiben, fein reliqna couiuratoram
manu« in re publica; in vobia moros priatim
Plant. ; periculum in venis atque visceribu* re;
publicac; ai quid amoria erga me in te; etiaai
in nutu r. (thronte) auctoritas; nunc r. (bexifc
noch allein) *pea in virtnte tua; hu ins ineon.
modi culpa ubi r.; ai qua (ira) ex cerU
mine Lin.
re-sido, aedi, aessum, 3. 1) fid) fepen, fi<h nie
betlaffen, um ju ruhen ob. ju oermeilcn, Sa|
m ad) eit ambulantes, tum vero residentes, *ns-
diis aedibus, •Siculis arvia; ‘in oppido alqo.
2) (ich niebetfenfen, eiufintcn monUs-.
•cruribus (dat.) r. aaperae pellea fepen fick,
fchliejjcn fidf an; “u<h *fi<h äurüdjiehen re-
tro; maria in so ipaa; tp. fid) fepen, leger
ruhig toerben, nachlaffen mentes a bello;
longiore certamine senatm Samnitium animt;
contontio nimia vocia; ira, terror, *bellnm
flien aegri mkb htil; *nunc attollebatur, nuis..
r. faul er (mit bet Stimme). — rfslduns, adj
[resideo] jurücfblcibenb ob. geblieben, rü^
ft ä tc b i g fSpartaci et Catilinae manns, fclar.-u.
simulatio, pecunia, de pecnsiia r. reus ; subc
m. pl. fqnem ultra honorem reaiduis nobiliur,
fore? n. sing ba« Öbrigbleibenbe, bei Se|;
fn. pl.
rg-signo, l. 1) entfiegeln, öffnen litera»,
•testamonta; ‘Mercurius morte lumina r. öjfict“
bic fehon breAcnben Hugctt, inbem er fie ». lote
jurücfhält, lägt nicht ftccbcn Verg. ®ah- a) •of-
fenbaren fata. b) (feit.) gleichfam burch ®
uehttng bc« Siegel« ungültig machen, aif-
beben, bernichten Gabmii levitaa — omnetc
fidem tabularum Cic. p. Arch. §. 9. 2) au« eines
9iedtitung«bud)c itt« anbete fchrciben; bah.
rücfgcbcn cuncta; quae dedit.
reaTlto, lui, — 4. (re-saliof jurüdf pringn
velites admanipulos; •ranac tnlacua; ». Sadtcz
abprallen ‘grando a culmine tocti; im Stlte
ab hoc crimen an ihm pralle ab, haftc nida
Oie. p. Rose. A. §. 79; übertr. ‘manns r. (jiefc
ftch jufammen) in breve spatinm.
ri'-simus, adj. aufhtärt« gebogen ’nares (bc
affen) Ov.
+resinar ae, f. [prjtfv»)] &arj.
rgafplo, 3. fre-aapio] nach ctm. jehntedes,
Haff, nur tp. bomo minime rusipiens patrüun
bei bem o. feiner Saterftabl (athen) nicht-1 oct
fpürt wirb Cic. n. d. 2 §. 46. XaJO. rfisipiso,
n, — 3. ben ©efdjmad »ieber betommen, bab- t
tuieber ju Scrftanb fommen. 2) t>. eine
Ohnmacht tuieber ju f ich fommen, bah (7er)
mteber 3)i ut betommen. ■».
ri‘-sislo, stfti, — , 3. 1) jurüblctbenb fii
hinftellen, jurüefs, flehen tilciben, {tili
flehen, $a!t machen ibi, Romac, tpraesidic
caatri8; cum duabua legionibua in occulto; vir-
tua extra foreB carceris; negabant ae unquam
cum Curione reatitiaae um mit ihm ju rebeo
=■ buhe nie ein SBori mit ihm gerebet; reaiite
bleib boch! Ter. ; bilbl. a) in bet Siebe inncbnl
ten in hoc; ‘media in voce; *vcrba b) wie
ber fcflen 3u& faffen ubi lapai resistamus
Cic. p. Mur. §. 8t. 2) ntibcrjtehen , Sibtt
Raub leiften, fich toiberfepen, fidh mehren
hoatibus, dolori, odveraariae factioni, coniara
tioni, contra veritatem; ( Rep .) advorsus; nemo
resolvo — respondeo.
721
ei dicendo gegen ihn auflommcn im ic.; senatus
consulto fjanbeln gegen ic. ; animua mollis et
minime resistens (roiberftanböfäbiB) “d calami-
tate» perferendaa; r. ac propulsare; rursus re-
aiatentibua (ac. noatria) Cats. b. Cr. 4, 12, 4;
cunctabundo« et resistentes (roiberftrebenb , un-
etn) egressoa castria esse Liv. 6, 7, 2; vix
eornm opibus quin obruatur Eomana res, re-
siati potuisae Lit. 4, 43, 11.
rö-solvo, 3. 1) wieber (Öfen, nuflöfen, lo# =
bi nben ‘veatea, *vittaa capitis, *tegmwa nr-
morum, ‘virginem catenia; resolutia crinibus
Ln.-, ’rosoluta coinaa; ’equoa obfpannen; *ga-
leam alcui abnebnten bunf) i!ö[una bc« dUtemenä ;
reaolutua (loägclaffen) repente Rhenus Satt. ;
inibef. a) öffnen literaa Liv. , «ora fatia, *vo-
ceui atque ora, «fauces in verba. b) auf lodern,
-löfen, oertreiben «glaeba ae; tglaeba reso-
luta defluxit; *nivem, «nebulaa, *tenebras. 2)
tp. a) auftöfen, ber Spanulraft berauben,
ermatten, ctfdjlaffen t«'«« aecuritute animi
sive fatigatione reaolutua; foccultos in luxus
et malum otium reaolutua; «corpus somno;
*membra ad mollea ohoros; fresolutia et tor-
pentibua membria; *Cerberns immania terga r.
(ftredt gemfidjlidj) fuaua humi. 6) löfenb auf:
peben, oeruiibten, ungültig machen, fvec-
tigalia. fvim principatua, fdiseiplinam milita-
rem, *iura pudoria; *doloa tecti i beä ßabprinlbö)
arabagesque entwirren, c) *auf löfen, enbigen,
befeitigen curaa, litem, bab> ‘befreien te
piacula nulla (o. ber Scbulb u Strafe); amore
reaolutua. d) gleidjfam eine Scbulb einlöfen,
jurüd bejahten, bejahten argentum, pro
vectura, und plagä Plaut. ; ea summa atudio Cic.
resbn&bills, e, adj. [resono] (fett.) wieberbal:
lenb echo Ov. — rS-söno, 1. 1) intrans. a)
mieberbatten theatrum, *aedea plangoribua,
«strepitu, «chordia, «nervia, «eiulatu, gemitu;
*litora alcyonen 0. ben lönen beb Siäcogclä; *e
aoera r. (fumtnen) examina quercu; gloria vir-
tuti r. tamquam imago folgt bet lugenb nac^,
wie bai 6d)o ber Stimme; *iuga montium voci-
bus; «Albunea (murmelnb). b ) wieber, immer
mieber ertönen, erfcbatltn nervi, »virgulta
avibus. 2) Irans, a) «etw. (einen fiaut, 91a men)
ertönen, erfcbatlen (affen silvae Amaryllida;
umbrae triste et acutum einen wehmütigen u.
febritlen Ion oon fidj geben; bap pass, in fidibus
teatudine resonatur (aonua) wirb ein Üöieberbatt
betoorgebraebt. b) ». etw. wicbcrballen ma<
eben, mit einem Scbatl erfüllen lucos cantu.
— «re-sünus, adj. (feit.) wieberballrnb voces.
re-sorbeo, 2. in ftd) jurüd febtuden,
febtürfen ’fluctua; nec mare — reaorberi ficb
jurüdjieben Tac.; *saxa mit ficb in# ©leer jieben;
übertr *jutüdr eigen in bellum,
re-specto, 1. [intens, o. respicio] 1) jurüd feben,
ficb um feben quid respectaa? 2er.; ad tribu-
nal ; arcem Romanam, ut (mit bem ffiunjebe bafs)
— tolleretur signum Liv. 4, 18, 6; falius alium
respectantes ; haec ita praetcreamus, ut tarnen
intuentea et respectantes (nicht ohne einen £>itr
btid, eine Biüdjcbau) relinquamus. 2) tp. a) ‘auf
etw. ob. jmb. ;Hüdfirf)t nehmen meum, ut
ante, amorem; si qua pios r. numina. b) ent:
gegenfeben, fairen par munua ab iia in sua
petitione Cie. p. Plane. §. 45. — re-spectus,
ua, m. [reapicioj (oft Liv.) 1) bai äurüdfeben,
bein leben, Ut.-atutjäx« Sdjulmitterb. 5. Slufl,
ber 91 üd btid fugere sine r. ; incendiorum nachte.
2) tp. a) Siüdjicbt, ©erüdfiebtigung, ©e»
tradjtung (in ©ebanten) habere r amicitiae,
rerum privatarum, Romanorum, faine r. ami-
citiae, freapectu (in ic.) paucitatia. b) 3U =
flucht, 3ufIucbtäort habere r. ad senatum
Oie., omnium rerum, victoriae Liv.
respergo, aperai, aperaum, 3. [re-apargo] be =
fpripen, befprengen praetoris oculos prac-
donum remi, manus sanguine, *caede fraterna
respersus; befpüten pelogus Attius b. Cic. n.
d. 2 §.89; fresperaus est sorvili probro. $ao.
reaperslo, önia, f. baä ©efpri|)en, ©cfpren =
gen pigmentorum; sumptuosa (beö ®rabe4, m.
Sßobtgerücben u. ©Sein).
respicio, spexi (arebaift. perf. cot\j. respexis
Plaut.), spectum, 8. [re-specio] 1) in/rans. ju =
rüd, hinter ficb feben, blidcu ad alqm Ter.,
ad oppidum, tarn longo retro, tpoat terga;
abfot. ; tp. jugewanbt fein, angeben ad hunc
summa impeni Caes. b. e. 3, 5, 4. 2) Irans, a)
ficb nach etw. ob. imb. umfebett, auf etw. ob. jmb.
bliden Caesarem, tribunal, proxima signa nach
ben tc. Äoborten. b) hinter ficb bemerten,
feben Liv.; «hostea tergo; *moenia; *quae
(villa) r. (rttdmört« bic äuäfidjt bat nach) Tuscum
mare. 3) tp. a) jurüd:, überbrnten quoad
longissime potest mens mea r. spatium prae-
teriti temporis. ö) mit Sebnfucbt, mit ©et:
langen auf etw. bliden, warten subsidia, an-
tiquam societatem, spem ullam ab Romanis,
c) auf jmb. ob. etw. achten, ©üdfiebt nehmen,
bebaebt fein, bafür Sorge tragen, ficb barunt
lümmetn, etw. bcrüdfidjtigen, beachten fad
curam rerum ab elocutione; aetatem tuam , te
Ter.; sacramentum, generum suum; fr. (ein
Wacbfameö äuge haben auf) ac timere oppida-
nos; patriam, rem publicam, salutem alcis,
commoda populi; -frespiciant dii poriuriorum
vindicex mögen e« gebenlen tc.; se ficb «ne# bef=
fern befinnen Plane, in Oie. cp.
‘respirämem, mis, « [respiro] üuftröbre Ov.
— respirätio, önis, f. [respiro] 1) baä Ü t e m :
boten, äufatmeu sine r. pugnarc Liv. 2)
©aujc, üiubfpuntt im 91eben. 3)äuöbünfiung
aquarum Oie. n. d. 2 §. 27. — reapirätn, abl.
m. [respiro] = respiratione 1) Cic. n. d. 2 §. 136.
— re-spiro, 1. l) Irans, auöatmen animam;
ex ea pars redditur respirando. 2) intrans.
aufatmen, ätem baten, auch wieber ätem
j^öpfen, wiebet ju ätem fommett libero.
25ab. oon irgenb einet ©efdjwcrbc wieber ju
ätem tommen, aufatmen, (ich wieber er»
boten a metu, spatium reapirandi; uacblajfen
oppugnatio, cupiditas atque avaritia pauluni,
ita respiratum est.
rc-aplendco, 2. wiber jlrabten Verg.
rc-spomleo, spondi, sponsum, 2. 1) bagegen
berfidjetn, jnfagen, geloben par pari dicto
Plaut.; verbum verbo, par pari Ter., paiia pa-
ribus Oie. AU. 6, t, 28. 2) antworten alcui
alqd; epistulae; hia quattuor Academicia libris
satis responsum (sc. a me) videtur; ad alqd,
ad haec; ad poatulata; jur Sinfübrung birelt.
hiebe; saxa voci geben ein ®cbo; ‘flebile ripae;
■fperaonantibua et reapondentibus inter ae ripia.
jlnibcf. a) r. ius, de iure, *civica iura 0.
9ted)tätunbigen: ben Ätienten Kuffcblüffe u.
©cf ebeib geben; quid de quaque conaultationo
46
722 responsio — restitao.
r.; bal) criminibus fitf) Bcrtcibigett gegen te.;
auch B. ©tieftcrn u. Crafeltt. d) o. Borgelabcnen
©ef tagten u. Solbaten, beten Kamen Borgetefen
nmtben, jagen, bafc man ba fei, fid) mclben,
fid| ftcllcn; fid) BerantWorten non r. quorum
nomina delatn orant; nemo Epaminondam re-
aponaurum putabat; ad nomina beim Kamen?’
aujtuf; respondeano tno — nomine = borfft ba
bie? iiob al? bir jufommenb anfcljcn? Hör. cp. 1,
16, 31; bat), pedes r. non vocatos in ©ercitfdjaft
fein Cie. 3) tp. a) einem ©egenftanb entfprci
rijen, mit etm. übereinflimntcn, einet Sache
ähnlid) ob. gcmäfi fein omnia omnibna, pari-
bus paria; terba verbis quasi demenaaet paria';
extrema primia, meis optatia fortnna, tua vir-
tu9 bominum opinioni; *labori fructua non r.;
altera porticu8, quae I’alatio reapondeat ein
Scitenpüd fei ic.; *i)li coniux curia teilt iljren
©rarn; *non mihi yeterea in carmina yirea
rcicbcu nid)t au? *u te.: Papirio oventua ad apem
Liv. b ) ben Straften, bem fflerte, bet ©ottreftlidj;
fett na<b cntfpreihen, einet Sache gemachten
fein, ba? ©letehgemicht, bie SBage galten
aatia Graecorum gloriae; urbes coloniarnm ac
mnnicipiorum Catilinae tnmulia; quomodo for-
titudini (ben gorbetungen bet tc.) respondebia.
c) errotbernb entfptc^en, ermibertt, bctgelten
amori amore, liberalitati, officiia alterina; prae-
lat.ua ille focilitati aummittentia so comiter r.
sc. facilitati eius) Liv. 3, 70, 1. d) im ©et;
predjen ob. Bejahten entfprethen, cinfjatten ad
tempna; ut ait, unde par pari reapondeatur
fflletdje? für ©leidjc? geleiftet Werbe Attic. b. Oie.
AU. IC, 7, 6: officio Hör. e) * b. üofnlitätcn,
gegenüber liegen tollua contra,
responsio, önia, f. 1) Slnlmott, gntgegnung,
Srwiberung. 2) (rljet.) sibi ipai r. Selbft;
benntmortung einet aufgeworfenen Stage,
Sclbftmiberlcgung.
responsYto, 1. (frequent b. responso] (feit.) Be<
fdjeib, ©utad)ten geben id (ins cirile) in-
terpretari populo et r. Oie. legg. 1 §. 14. —
responso, 1. fintews. B. reapondeo] 1) ant =
Worten Plaut. ■, aeryi tibi wiberfprcd)en Plaut. ;
♦ripao fallen wiebet. 2) *tp. ttofjen, miber»
ft eben cupidinibua, Fortunao snperbae; ingena
virtua atque auimns cenis opimia Berphmäht;
gallina malnni dura palato.
responsor, öria, m. [reapondeo] ©efeheib’
erteilet in Ked)t?facf|ctt Plaut. — responsnm,
i, n. [partic. B. respondoo] Kn (Wort dare,
aleni, faccipere et reddere; nullo r. reddito
Liv., huic reaponsum paucia ita reddidit heroa
Verg. j ferre, auferre r.; reBponaa suis poatula-
tia exapectaro. Qn?bef. a ) ©cfd)eib eine? Kocht?;
lef)tten multa eius acute r. 6)Slu?fprudj eine?
©riefterä ob. Otafel?, Ctafelfprucb vatum; ex
fatis Sibyllinis haruspienmque r.; hoc oraculi,
dei Delphici responso infolge ic., auf ic.; nec
aut conailia (menfdjliehen Kat) earum (femina-
rurn) aut r. (®ei?jngungen) neglegunt Tac.
res ptiblYca f. publicus l).
re-spuo, eigtl. jurüdfpeien l) non fid) geben
natura reliquias cibi; *umsum cadaver (8. bet
gtbe). 2) mit Unwillen, §ohn, ©crarfjtung ju=
tücfweifen, Bcrwctfen, Berfdjmcihen con-
diciones, Caesaris interdicta, *poBtas, alqm
auribua; aurea c? beleibigt bie Cljren; guatatus
id quod valde dulce est, aspernatur et r.; un--
gewöhnt, munera eius in animis bominum »-
apuebantur Liv. 2, 41, 9.
re-atagno, 1. b. ©cmäfjent, auötteten lacm:
*mare ; bah- übetjthwemmt fein, unter 4S«;
fet ft e heit is locus late Caes. b. c. 2, 24, 4.
•frestauro, 1. 1) wiebet petfiellen, erbau»
thoatrum, aedom. 2) erneuern bellum Just
rc-stillo, 1. wieber cintröufeln, quae (litem
mihi quiddam quasi animulae restillarunt m
Wnmenbung einet 35ithteTjteHc) Oie. Att. 7, 9.
restinctio, önis, f. [reatinguoj ba? Ü öf djen mtis
Cie. fin. 2 §. 9. — restinguo, stund, etinctuE,
3. 1) löfthen, au?Iöfdjen ignem, fopen
flammCl comprehenaa; aggerem; *pocula ardts-
tia Falemi lymph& fühlen burd) Stifdptng mit
SBoffer ; aquam ad reatinguendum ferre. 2) tp.
bämpfen, ftillen, ntäjjtgen; fjtntmen, te:
tilgen, ein Snbc machen yerba unä lacrimui:
Ter.; aitim, ardorem cupiditatum, mentes Mi-
di torum inflammatas, odium, atudia, animo-
hominum aenausqne restingui morte, fse-
mina belli.
restio, önia, m. [restis] Seiler Suet.; idjetjt
imb., ber mit Striefen gegeißelt wirb Plaut.
restfpülätlo, önia, f. [roatipulor] ©egenter
pflithtung, bef. bei Sponfioncn b. fetten bet
filöger? (»gl- aponaio). — rc-attpülor , de p. l
fid) etw. bagegen Berfpreehen taffen,
restis. is, f. Seil, ©trief restim cape et
spende te Plaut.; per manus roste data (beto
ftctteit; ob. Jfrciätanj) Liv. 27, 37, 14; auch bem
gried). ftorbaj inter eas restim ductans salUi':-
Ter.; fprirtjm. ad restim res rediit c? ift bei r._
bi? jum Rängen gefommen Ter.
restito, 1. [intens. B. reato] jutücf bleiben
jaubern Com., Liv. — restltrlx, leis,/-, [rest.
bie jurüdbleibt Plaut.
restltuo, stitui, stitutum, 3. [rc-statuo] 1) ei
feine frühere Stelle wieber hinftellen ataUu,-..
*quo quaeque modo ateterit. 3n?bef. o) pel
jurüdführen, =bringen alqm in patriar
aoapitea omne» Romani ad propinqnos; caoai
reatituendi mei (au? ber Serbannung); spes it-
stituendi (bah man ihn jutücf berufen werbe , ba
(juriicfbcrufuitg) nulla erat; *non genus, non te
facundia, non te r. (Wirb in? ©eben jurüdfübtr.
pietaa. b) jurüdgeben, wiebergeben, |i
[teilen alcui alqd, alqm aleni; reatitue nob-
yeterem tuam calliditatem jeige un? both te«
ber; ae alcui [mb?, greunb wieber werben La-.
al? gigentum jufprethen (burcf) xrid^trrlidjen
Knöfptud)) apibus fructum suum Phaedr. s
in ben Borigen Stanb fe(}en, wieber b”
[teilen fores effractas Ter.; aedes, muros, op
pida, proclium, aciem, pngnam, ordioes; alqi
in feinen ©epp u. feine Kedjte Wieber etnfep«:
alqm ob. alqd in integrum; alqm in antiqaau
locum gratiac, in regnmn, in amicitiam snam;
tribunoa in suam dignitatem; centurionea is
riorea ordines, equitea Rom. in tribumciur.
onorem Caes. b. c. 1, 77, 2; provinciatu in at-
tiquum atatum; Aetoloe Romania; unns hom
nobia cnnctando r. rem Enn. b. Cie. off. 1 §.
auch alqm wtebet auf ben redjten 9Beg, jur Ke
fon bringen Plaut.; natales ehemaligen SflartJ
freie ©eburt beilegen (B. ben Äaifem) PI in. ep.
wieber gut machen damna Romano accepts
bello; vim ben burth ©crnalt angcrithtetcn Sdpi
ben; iudicia (Verris) fafperen.
restitutio — reticeo.
723
restitutio, önis, f. 1) tSBieberßerftellung do-
mus. 8) 8urüct6etufun9 au* bet Serban»
nung, SSiebcreinfcßung in ben notigen Staub,
©egnabigung damnatorum; fSBicberauf«
ltapmc eine« au« bem Senat Dcrftoßeneti Sena«
tot«. — restttütor, öris, m. SBieberßerfteller
templorum; salutis.
re-sto, attti — 1. 1) fjutüdbleiben; bilbt.
»qui (amor) r. au«batrt; Wiberfteßen, fiep
wiberfe^tn, SBiberftanb leiften, ftanbpal«
ten summa vi, restantes caeduntur; minimfi
vi restatur; unus profugit, alter autem restitit
Phaedr. 2) jutüd«, übrig bleiben, lein,
noch Botßanben fein, qui pauci admodum
noch übrig, noctj am Sieben ftnb; »superstes re-
starem; »nunc ego r.; quantum (civium) infini-
tac caedi reatitisBct al« bet Biorb, wenn et opne
Blaß tt. 8**1 ftattfmbe, übrij) laffe; »dona restan-
tia pclago et Üamrais bie bem tc. entgangen
pnb, *nec spes iam r. Iuli; »hoc Ratio ift üa-
tium« Sio«; restat at, *m. inf., e« ip noiß übrig,
baß ob. ju; quarta r. causa, quae etc.; non ob.
nihil aliud r. nisi, quam Ter., Liv.; quod r.
fünftig, in alle
restrlci«, adv. m. fs«p. 1) Inapp, fparfam
facere alqnid; frestrictissime facere. 2) genau,
Pt eng, obaerrare, praecipere. — restrietas,
adj. m. comp, [porttc. #. restringo] 1) tftraff
angelegen, toga ju enge, pedum digiti restric-
tiores fürjCT. 2) tp. o) qenügfam, befepeiben
Plin. ep. b) fnatfam, fatg bomo; cum nar
turii semper ad largiendum ex alieno fuerim
restrictior. c) tftraff imperium. — re-stringo,
8. 1) jutütfbinben, «gießen, dentes fletfipen
Plaut.-, tp. etfiplaffen, patientia servilis tan-
tumque sanguinis domi perditum animum
maestitiä restringunt beengen, betlemmen Tac.
ann. 16, 16. 2) gutüd«, feft = , gubinben »re-
stricti» lacertis; frestrictus silici; frestringitur
vinculis; ftp. a) natura omnea ad cnstodiam
pecuniae feflelt an tc. 6) bcjtpränten, gurüd«
palten, ßemmen sumptus candidatorum; de-
iicias et necessitates.
tre-südo, 1. (feit.) au«f<ßwißen, geuiptigfeit
non fitp geben toto fere solo propter venas
aquarum resudante; umore.
rrsnlto, 1. [»»teas. n. resiliol gutüdptallen,
spalten, Wiebcrßalten *tela galeü; *imago
vocis; »colles clamore; tsaltus; ftp. wiber«
fttcbcu Barbara nomina Graecis versibus.
re-sümo , 3. l) wieber nepmen, etgteifen
»pennas, *tabellas, flibrum in manu«; fper-
lcctus über ex integro resumendus; farma. 2)
übertr. a) wiebet notnepmen, erneuern tvo-
luptates, fhostilia, fpugnam, fhanc intentionem
aegre. 6) wiebet erlangen »vires; fvi* vires
longo otio ex prioris belli clade; fsomnum,
fanimum, fpotvntiam. [resuta Suet.
re-suo, 8. au fiten neu tunica ex utraque parto
rü-süpino, 1. gut üd beugen, «legen puer pone
apprehendit pallio, r. Ter.; assurgentem um-
bone rüdling« gu SBoben ftoßen Liv.; meton.
»umreißen, «ftürgen valas. — rS-süninos,
txdj. gurüd gebogen, getepnt ob. auf bem
iRüdcn liegenb, rüdling«; »curru haeret r.
inani; ’collum; *r. alqm fundere gu SBoben wet--
fen; fr- spectantesque tectum; ben ffiopf ftolj
utüd Wer ftnb, bieSSafepotp tragenb »Niobe,
-surgo, 8. mieber auffiepen, fiip wiebet
nufriipten, erßeben*resurgam (au« bem ©ette);
fnullo ad resnrgendum nisu ; framus resurgens ;
»comua lunae; »parva scintilla in veteres vires;
tp. a ) tfitp wiebet etpeben in ultionem. 6)
fitp geigen, ctroatpen tbellum, »amor. c)
Wieber emporlomnten res Humana velut ab
radicibus r. Liv. ; »Roma resurgens; »illic regna
Troiae; fmaior clariorque instaurando bello.
d) twieber crflepen, aufgebaut werben re-
surgens urbs.
rS-suscTto, l. (feit.) wiebet erregen »iram Ov.
rStarditlo, 5ms, f. [retardo] ©ergögerung,
Mufentßalt Oie.
rötardo, 1. oergögern, auf«, gurüd palten,
pemmen, pinbetn alqm in via; alcis animos
atque impotus, alqm a scribendo; motus stel-
larum retardantur werben langfamet; intrans.
tum antecedendo tum retardando burtß ifutüd -
bleiben.
rS-taxo, 1. bagegen, wiebet tabeln Suet.
röte, is, «. 9lcp.
r$<t$go, 3. aufbeden, entblößen, öffnen the-
cam nummariam; »sacra nullis retecta (gu=
gängliep) viris; fretectiB (mit unbebedten) peai-
bus; »homo reteetus nidjt (buttp ben Stpilb)
gebedt; baß. »fieptbar maipen, etpellen Titan
orbem, Aurora diem radiis; Lucifer nitidum
diem; tp. offenbaten, entbeden »arcanum
consilium iocoso Lyaeo butip bie Jhaft ob. Sir«
(ung be« tc., »scelus, focculta coniurationis.
*r6-tempto, 1. (retento) wiebet oetfutpen ti-
mide verba intermissap precibus retomptatis;
lila lyrae, viam leti, Studium fatale,
rö-tendo, tendi, tentum ob. tensum, 3. gutüd«
fpantten, abfpannen f’arcum.
rötentio, önis, f. [retineo] ba« 8***öd = , Vtn«
palten aurigae; auep ba« 8utüdpalten einet
u bejaptenben Summe; tp. r. assonaionis
a« 8*ttüdpalten bet8*tßinunung (bie iaeojjif
bet neueren MIabemifet).
1. rStento, 1. [iniens. B. retineo) gutüd«, an»,
feit palten Flaut.; agmen, alqm, tpecuniam,
calones, sacrinas, flegiones, ffugientes; *0.
Untergang gurüdpalten, etpalten hominum
sensus vitasque.
2. rö-tento f. retempto.
r£-texo, 3. 1) ©ernebte« Wieber auftrennen
telam; übertt. »dum luna quater plenum te-
nuata r. (oetlleinette) orbem; tp. ungültig,
rüdgüngig maipen praeturam; orationem wi»
beriufen; timores superiora maepett ba« fftüptte
fo gut wie ungefepepen, »opus, scriptorum quae-
que umatbeiten; (Mat. in Oie. ep.) me ipse re-
texam? foU iip mieß felbft ju einem anbeten 3Ren=
fipen maipen? 2)*gleitpjam oonneuemmeben,
erneuern, Wiebetpolen properata fata ibc«
Sieben«), idem retcxitur ordo, totidem (orbes)
huc illuc jutüdlaufen. [?ltt Wlabialot.
fretlSrlu», ii, m. ]rete] bet Slcpfetptet, eine
rütTcentla, ae, f. [reticeoj baäSipweigen, Still»
fipweigen, wo jmb. erwartete, baß man teben
würbe, ba« ©crftpwcigen, bef. eine« geßler«
beim ©erlauf einer Satpe ex locutione, ex r.; a
iureconsultis etiam reticentiae poena constituta
est; autp pl., gäOe be« ©erftpweigen« huius-
modi; al« rpet. Sigur, ba« Stillfipweigen mit«
ten in ber Siebe, ba« Bbbreißen (d*om-
«»«jjaie).
röttceo, cui, 2. [re-taceo] 1) t «Irans, (auf eine
40* Di
724
reticulum — retrudo.
Örage ob. wenn jmb. crroartet, bnf; man rcben
werbe) ftill fchmeigen, nicht antroorten de
iniuriis; alcui jntbm gegenüber. 2) traun. oci =
fchmeigen ,baS ju ©agetibe jurüdhalten u. gletc^=
jant jurüdbräitgen) alqd; abfol.; subst. reticenda
(n. pJ.) matrimonii Just.
retuülum, i, «. [dem. n. rete] fleineS 92ety.
Retina, ae, f. [Jlcdcn am gujjc beS Scjuü, jefct
SRcjina.
rettnäcüliim, i, n. [retineo] (foft immer im pl.)
"alle«, mas etio. junid- ob. fefthält, fjalter,
öanb, Seil, Seine, lau mulae, classis, na-
vis; ftp., pl. Sanbe multa r. vitae abrumpere.
rStYncns, entia, adj. [ partic . 0. retineo] an etro.
f e ft =, auf cito! haltenb »ui iuris dignitatisque ;
(J'ac.) a vitae nobilitatis, antiqui moris, condi-
toria Seleuci.
rütineo, ttnui, tentum, 2. [re-teneo] 1) jurüd--,
fefthalten, niebt fortlaffen, jurüd behal»
teil milites in loco, alqm in vinculia, bostea
pugnando; se obsidem (als fflcifjel); biduum
tempestute retentus; aegre retenti sunt quin
etc.; faum hielt man fie baoon ab je.; retineri
non po8se quin etc.; arcum manu; arma; na-
vea pro bonia retentae sunt mürben in Sefc^lag
genommen Liv.\ *lacrimas; quod (cubiculum)
occidentem altemi (fenesträ) r. bie Hbenbfonne
Plin. ep. 1, 17, 6; tp. a ) in Sdfranfen fjal*
ten, jügeln liberos metu Ter. ; in sua pote-
state r.; alqm in officio, in fide; *gaudia, *ra-
biem, *gomitus non r., ’lingua retenta metu.
6) f eff ein ordo ipae dnnalium mediocriter noa
r. enumeratione fastorum; quae varietas vehe-
menter animos hominum r. in legendo poasit.
2) bemalten, feft = , beibetjatten, bemalten,
erbalten, behaupten oppidum, amicos ob-
servantiä, rem parsimoniü, armia regnum, ex-
trem um iua, priatinam virtutem, officium, inati-
tiara, ^ravitateni; caritatem in poateroa, utili-
tatem in amicitia et fidem, hunc morom usque
adhuc, eorum usum benevolentiamque; neque
aibi diutina vitam esse retinendam; alqd me-
moria, immortali memoria percepta beneficia
nie uergeffen; memoriam alcia rei; vehementer
retinebatur ne man hielt ftreng barauf, ba& nicht;
si illud teneront, so quoque id retenturum;
quartum iam diem sine pabulo retentis iumen-
tis ba je. bleiben.
re>tinnlo, 4. »ieber Hingen, =t5nen in voci-
bus nostrorum oratorum r. quiddam et resonat
urbanius Cic. Brut. §. 171.
r6-tdiio, 1. jurüd bonnern, erfchallen,
loca fremitu Ct.
rb-torqueo, 2. jurücf btehen, »menben, =brön*
gen, lehren, ^beugen, ^bringen oculos ad
urbem; agmen ad dextram retorquetur fchmenft;
caput; ‘retortis litore Etrusco (Pom ic.) vio-
lenter undis; *civium retorta tergo brachia
libero; *manibua retortis mit auf ben Siücfen
gebunbenen; auch jutücf = , umfd)lngen, terga
pantherae ba« ißaiithcrfetl jurüdfd)lagen Verg.;
*amictum; bilbl. o) (Just.) scelus in auctorem
treffen lafjen ben ic. b) *mentem umSnbem.
re-torrldus, adj. eigtl. jufammengefchrumpft (0.
Silier), bah. übertr. mus abgefeimt Phuedr.
retruct&tio, önis, f. [retracto] Steigerung, Hbs
lehnung sine ulla r.
retraetütius, adj. m. comp, [partic. 0. retracto]
Perbeffert avvtaypa Cic.
rStracto (nicht retrecto), 1. 1) mieber betaftes,
aitfaffen, ergreifen arma, *vnlnera cruda,
•ferrum, *manu sua Vota. 2) mieber cot'
nehmen, beljanbeln, bearbeiten *verba de-
sueta, -f-orationem, fhnitam causam; -f-detecu
et nuda omnium mena poatera die retractator
unterliegt einer neuen Skrhanblung Tue.-, +c»a-
sa8 doloris mieberholcn; fvetera odia ernrurra;
mieber ermägen alqd diligenter; locus a me
retractandus; *secum memorata, *fata. S) j#=
rücfjiehcn, bah- a) jurüefnehmen, miberrujeu
♦dicta, flargitiones. 6) [ich roeigern, pro:
legieren, ablehncn, fich miberfefcen retrae-
tautem arripi; nullo retrac taute,
retractus, adj. m comp. [ partic. D. retraho] ent
fernt, perfteeft retractior a mari murus, aino§
maris introrsus r. Liv.; paulo retractius cubi-
culum Plin. ep.
rS-trüho, 3. 1) jurücf jiehen, -bringen, >nA
tigen manum, Ilannibalem in Afric-am, alqm
in urbem, falqm a eia; *se ab ictu; inibr
einen fflüdjtling u. »uSrci&er einholen u. jn
rücfbringen alqm ex fuga, ex itinere; *qoo
fata trahunt retrabuntque jutücfrufen; fchetjl
argentnm fugitivum Ter.\ tp. a } abjichcn, at
halten consulea a foedere, ab intentu;
magnia detrimentis; *si retractus erit gerettet
*r. se fich b etro. jurücf jiehen, an etm. nicht teib
nehmen mollcn; se, ne etc. Cic p. Cael. §. S4
b) etm. jurüdhatien, nicht noll ftänbi g gebet
occulere aut r. alqd Liv. c) fauS einer 3^
ftreichen. 2) (Tac.) mieber, Pon neuen
jiehen, fchleppen ad eosdem cruciatua, Tn-
viros in arma, potiorem civitatis partem ad
societatem Romanam, oblitterata aerarii no-
mina mieber an« Sicht jiehen. 3) überb bic
jiehen, ^führen genus eiusmodi callidiu:
et calumniae retrahetur in odium iudicis mcE
man Perhafet machen bei ic. de. pari. or. §. 13":
fimoginem nocturnae quietis ad spem haaii
dubiam beuten auf ic.
rgtrccto f. retracto.
re-trtbuo, 8. 1) (fett.) jurücf=, mieber gebet,
juftellen pro Siculo frumento acceptam pe-
cuniam populo Liv. 2) jmbm. baS ihm c*c
bührenbe geben, jutommen taffen altn
fructum, quem meruit; falcui testimonium.
rStrö, adv. [re u. Suffij ter] 1) räumlich , jt
rücf, rücf märt« r. navem inhibere; *daxe Ut-
tea jurücf fegeln; *r. pedem cum voce repressit.
r. cedere; r. redire, respicere; r. via repebend»
est; bei Serbi« ber Supe, h'nten eat mihi is
ultimis oedibus conclave r. Ter.; quid r. atqce
a tergo fieret. 2) p. ber 3eit, rüdmärt#. pet
her deinccpa r. usque ad Romulum; ’qucc
cunque r. est im Üiüden ift, hinter uns liegt;
fr. habeatur ratio. 3) pon anbern Serhältnitl«
rüdmärtS, jurüd r. revocanda et abden<is
cupiditas erat; omnia — longo r. ponenda ü
poatponenda) Cic. Tusc. 5 §. 87; fpretium r.
abiit hat- abgejdjlagen. — retrorsum u. -sas,
adv. [jfgj. au« retro versum u. -ans] 1) tüd
märts, jurüd Hor.\ quaeritur r. unter Rmit
blidcu Quint. 2) bilbl. umgelehrt deinde re-
trorsum vicissim Cic. n. d. 2 §. 84. — r#tro*
versus, adj. rüdmärtS gebreht, rüdmärtl
*r. prodidit orn; adv. retroversutn rüdmärtS
r. cedam Plaut.
rc-triido , 3. jurüd ft offen Plaut ; partic.
retrusus — reviso.
725
re-trüsus, adj. entfernt, Berfledt res abditae
et r.; haec esse penitus in philosophia r. atque
abdita.
re-tnnde, tüdi (auch *rettiidi), tiisum (tunsum),
8. l) eigtl. jurüdfto&cn. bah- jurüd «, , int 3<>ume
halten animam, qui luxuriti diffluit Ter.-, im-
probitatem alcis Lentul. in Cic. ep.; *super-
biam satis; Antonium Attic. b. Cic Att. 16,
1&, 3; fcollegam linguas Aetolorum AU nt
Schweigen bringen Liv. ; sermones Cael. in Oie.
ep. 2) abpumpfen, eigtl. u. bilbl. ferrum re-
tusuni Bor.; impetum erumpentium; hostem bie
£>if>e bei Jein bei bämpfen; gladios in rem pu-
blicam destrietös ; telu coniurationis, ferrum,
mucronem, faculei iudicii mei paululnm retun-
dnntur; mihi cor retunsum est oppugnando
pectore Plaut. 3)a0. retüsus (retuns.) ati adj.
nbgefiumpft, ft u in p f securis Plaut.; ferro re-
tunso Verg.; bilbl. ingenia Cic. de div. 1 §. 79.
Keudigni, ürum, m. getm. 'ööllerfdjaft im nötbl.
Xcutidjlanb Tac. Germ. 40.
rens, i, »». u. rea, ae, f. [res] 1) jeber, beffen
Sache bot ©ericht nerhanbelt wirb, bei, bie 8 et«
Ilagte, ängellagtr, bet, bie Schulbige alqm
r. facero, agere antlagen, befchulbigen ; r. pera-
gere f. perago 2) c); fpostulare alqm r. impie-
tatis; r. fieri; alqm in reos referre, oximere
ex reis; reus delicti, parricidii, de vi; *Anyti
Sohatei; pl. rei bie Parteien. 2) überl). f tf> ul =
big, btt fchulb an et®, ifi culpao alienae,
fortunae huins diei, suao partis tutandae oer«
antwortlich; *r. agor id) wttbe bcfchulbigt; *cum
quid accidit tristius, omnes rei sunt; hicrB. *r.
voti bet gut ©rfüüung feine« ©cliibbeS berpflid)tet
ifi == beffen SUuufd) erfüllt ift.
re-välesco, välui, — 3. wie bet gefuttb u.
fräftig »erben, genefen *ope qua r. possis;
fLaodicea pmpriis opibus; übettr. »iebet @cl«
tung erlangen flaetiore nuntio diplomata
Otbonis Tae.
rS-T&ho, 3. 1) jurüd bringen, führen praeda
rovecta (ju Sagen), *tela; ffama, quam ex
Bithynia optimam r.; (fpät) triumplium heim-
bringen; ’Troianam ex hostibus urbem qui re-
vehis nobis Bott neuem griinbeft Verg. 2) ge»,
im pass, jurüd lontmen, 'fahren, «reiten,
«fcpiffen (mit u. ohne curru, nave, equo) in
castra, ad proelium, per circum; in ber fRcbe
jttrüdlommen auf ad superiorem aetatem revecti
- u in uh Cic.
re-tello, 3. 1) »eg«, ab«, loä«, aufrei&en
illam crucem, quae lixa est ad portum; Gorgo-
uis os r. atque abstulit; tcla de corpore; *ca-
put a cervice revulsum; *partem e monte re-
vulsam; acuta manibus; *quos Sidonia vix urbe
r. mit fortgenommen; *morte revelli ab alqo;
*|iuemm wegrcijjen; ’usque proximos agri ter-
minos gewaltfant Bertüdcit; claustra portarum,
ianuam, vincula; *Ancbisae cinerem Munosve
aufftören. 2) bilbl. Bcrtilgen cuius consulatus
est ex omni monumentorum memoria revulsus;
bonorificis verlas omnes iniurias
r*-v6Io, 1. enthüllen, entblö&en *ore revc-
lato; frontem fid) baS §aar u. ben Satt ab«
fdjeren Tac.; *sacra Ob.
re-venio, 4. jurüdiommen, »ieberlommcn
huc Plaut., domum Cic. ; -f-in urbem, fex lon-
ginquo; bilbl. ex inimicitia cum alqo in gra-
tiam Plaut.
re-v6rä f. res II) 1).
rc-verbero, 1. jurüdfthlagen, «werfen quis
(saxis) Indus crobro reverberatur prallt an,
cursus aestu reverberabatur Gurt.
rSvSrens, tis, adj. m. \comp. u. +«117). [parttc.
B. revereor] f ehrerbietig, a cf) t ungiS B oll sermo
erga patrem; fillud reverentius; freverentissi-
mus mei gegen mich ; *ora (Musarum) fittfame.
XaB. <i) frev8rent8r, adv. m. comp. u. sup.
ehrerbietig, achtung*Boll. b) reverontin,
ae, f. ßhrfurtht, Mutung, chrfurchtSBolIe
9iidfid)t adhibenda est quaedam r. ad versus
bomines ben SJlenfcfjen gegenüber, im Benehmen
gegen ic. Cic. off. 1 §. 99 ; t habere, fpraestare
r. alcui; secretum illud, quod solä r. videi't
Tac.; *perfonif. als ©üttin.
re-v8reor, dep. 2. l) et», fdjeuen, Bot et», fid)
ftheuen mulier r. coetum virorum; non r. quo-
rninus Ter. 2) (Ehrfurcht u. Hochachtung Bor
et», fühlen, l)o<hachten digmtate aliqua ante-
cedentes r. et colimus. [Plaut.
riß-verro, 3. »icber auSciuaubertebren
rüverslo, önis, f. [revertor] Umfehr auf ber
Steife (ehe man ba$ 3>et erreicht hat> Ȋhrenb
reditus bie fliüdlehr, nachbem ba6 3>el erreicht
ift), übetb SBiebet', SRüdfehr reditu vel po-
tius r. mea; sol binas in singulis anni« r. ab
extremo contrarius facit; febris.
rß-rertor (rovort.), ti [roversus sum nur Nep.
The m. 5, 2; partic. reversus Cic., sum,
ti, 3. jurüd«, umfehreit (b. Anfängen bc«
SHüdgangeä, ber als bauernber ®lt burep redeo
bejeichnet »irb) domum, Laodiceam, ad alqm, in
fines suos, in castra, in conspectum alcir , *ex
itinere, *Tiberim rüdmärtS (jur Duelle) ftrdmen;
*»ieber »achfen vineta a stirpe caesa; (feit.)
fich »enben +ira victoris in tribanos; tp. ad
sanitatem; in gratiam cum alqo fich Bcrföhnen;
sed iam ad id, unde digressi sumus, revertamur.
rc-vidco, 2. (feit) wieber fehen nach
ad oram Plaut.
rS-vlnelo, 4. 1) *jurüd bin ben iuvenis manus
post terga revinctus Verg. 2) überh- feflbin«
ben, Bor«, anbinbeu ancoras catenis, tigna,
stipites ab infimo revincti, *alqm ad saxa;
flatus ense umgürten; *tcmplum frondibus;
•quae et Megacram paribus spiris umroinben;
•llclum Gyaro; bilbl. •mentem amore feffeln.
re-vlnco, 3. 1) bewältigen, nieberbrüden
•catcrvae consiliis iuvenis revictae Bor.;
fcoeptam adultamque coniurationem. 2) tp.
bunh ©egenbeweife überführen, jurüdwet«
fen, »ibetlegen nunquam nie neque suo nc-
quo umicorum iudicio revincetur; crimina re-
victa robus; fcuncta (acc.) a primoribus civi-
tatis rovincebatur 2'ac.
re-vlrc»co, vlrui, — 3. 1) wieber grünen
grün »erben •silvae; fUuminalia arbor in
novos fetus; *fidj oerjüngen arte parili pa^
rentom. 2) tp. »iebet aufblühen, erftarfen,
fich erheben impolitae res ad renovandum
bellum; senatus ad spem auctoritatis pristinoe,
f Imperium, fdomus Gcrmanici, f partes,
re-vis», 3. 1) trans. nach et», ob. jmbm. wieber
hinfeljen, irgenbmo wieber nachfehen, be =
fudjenb wohin fommen rem Gallicanam, do-
mos; •altema revisens (Fortuna) bie Skfuche
Beränbemb; ’aequor Atlanticum wieber befah«
ren; *quae satis digna fortuna r. Hectons
72G
revivisco — rex.
Andromachen? ift ju teil geworben. 2) {Plaut.)
intrans. ad alqm; quid agant.
rfi-vivlsco, vixi, — 3. »ieber aufleben revi-
xisse aut renatum sibi Scipionera imperatorem
Litt. ; tp. memoria ac deBiderium alcia; (homi-
nes) iustitiä, abstinentiä tui CiccroniB; »cuius
ab alloquiis anima haoc moribunda.
♦rSvöcibllls, e, adj. [revoco] jurüdjuruf en,
» i b e r r u f l i cf) iam r. telum non fuit (Jo.
•rSvöcämen, Inia, n. [revoco) (fett.} Sifidtuf,
jurüdrufcnbc Sälarnung tibi Bint ista r. malo
Ov. — rerScitlo, Snia, f. [revocbl ba8 8“ =
rüdrufen a bolloj tp. ad contcmplandaa vo-
luptates ; all itjct. fjigur, ba! nochmalige ®ul-
fprechen verbi.
re-yöco, l. 1) jurüdrufcn, jur fRüdfehr auf»
forbcrn alqm intro Plaut.; alqm doraum in
bic §cimat; alqm do suo cursn, ex itinere, e
legatione, ad vitam, *aervare alqm revocatum
a morte; patriam defensum rovocatu» Nep.; qui
mo revocastiB (au! bem Gjit); ’abi, quo blam-
dao iuvenum te r. (ju fid)} precoB; multis no-
cessarÜB rebus inltaliam revocabatur; 0. Sachen
Auxö cf jUben, «mcnben »pedem ab alto,
•gradum, »ocuIob suob; »artuB gelidos in vivum
calorem bic ilebcnlmiirme in :c. ; fdeficientem
capillum r. (jitrüdbrehen) a vertice (nämlich nuf
ben »otbcrn letl bc« Stopfe! Sutt.\ als milit.
t. t. jurüd», abtufen cquites, copias; bilbl. n.
tp. a) jurüdtufen, »fühten, mieber he*5
(teilen, erneuern vireB; flinquentem ani-
rnum; studia intermi8Ba; priscos moros Liv ;
fantiquam militiam; *periuria nrieberholen ; aud)
tjurüdBerlangcn, »forbern praemia a de-
latoribuB, pecunias. b) jurüd», abjiet|cn,
abbatten alqm a turpissimo consilio, a tanto
scelere, ab agricnltura et cotidiano laborc;
fsaepius aermone revocatus. c) jmb. ob. et»,
in bie borige Sage, Stimmung jurüdbtingen,
»fübten, = fej>en animum incitatom ad ulci-
acendam orationom tuam r. et reflecto; hoini-
num mentes ad lenitatem mUericordiamque ;
fcorraptum et omnibns vitiia fractum dicendi
genus ad severiora iudicia bie Schrift jteüer ju
einer ftrengeren Kritif ihrer »c. oetanlaffen; unum
me eBse, a quo revocari posset ad vitam be=
»ogen »erben, (ich nicht ju töten Plin. cp. 1, 12, 9;
so ad industriam , se ad pristina studia; so ad
bc, se (ich befinnen; bo ad ea ([ich $inge in!
Ocbädjtnil jurüdtufen), e quibus etc.; revocari
in memoriam (fi<h »ieber erinnern) somnii, ora-
culi Just. ( t ) juriidjieben, »nehmen, »i»
berrufen »facta, flibertatem. e) in einen
engem Saum jurüdjichen, ein», befdjrän»
(en comitia in unum domum; facilius in viti-
bus revoeantur (lägt fnh »egnehmen, befchnei»
ben) oa qua© Bese nimium profudernnt; r. so
non poterat pd) feinem Umgänge nicht entstehen.
f) et», irgenbmohin bejiehen, nach et», ein»
richten, et», wohin bringen, jiehen, auf
et», richten, Dcrmeifeit (gcro. m. bem ©egriff
bet ©efdiränfung u. bc! ^urücfhaltcnl oon allem
anbern) alqd ad auas res (SBerhäl tuiffe) ; signa
ad naturam natürlich erflären; ostenta quae ad
coniecturam aliquam interpretatione revoeantur
benen eine mutma§lichc Sejiehung burd) Steutung
gegeben »irb; omnia ad potentiam auam, ad
gloriam, reliquas rea ad lucrum praedamque
e! abji'hen auf ic.; in qua deliberatione ad suum
cuiuBque naturam conBilium es>t omne revc-
candurn muh pdj richten nach re.; r. in dubiura
jiehen in ic.; rem ad manus e! jum ^Kmbgt
menge fommen taffen; ad eortem (näml. rem) «
jnt ©erlofung bnngen, bag. revocata re» ad
populum est »arb Bor ba! Soll (jur (Jnricbn
bung) gebracht Liv.; epem consulatus in parier,
teilen; ad so (auf pch) crimen maximi fat-inonc;
rationem ad veritatem (auf bie ©irflichfeit).
2) »ieber, Bon neuem rufen, aufrufen +con-
vivam in diem poBterum; al! t. t. in »uffra-
gium, eaadem tribus; in!bcf. a) al! genebt!
t. t. auf erneute Auflage jmbl. bring ex
hominem populus de. Qu. fr. 2, 6, 2. 6) t. t.
einen Schaufpicler, Sichter ic. jur SSieberb»1
lung eine! ©ortragl aufforbern, jmbm
da capo rufen saepius revocatus; praeco re-
vocatue; m. acc. bet Sache, da capo rufca
bei ic. primos tres versus; impers. müiee revo-
catum est; fabfol. c) mieber, bagegen ein-
laben qui neque in urbe viveret neque revo-
caturus easet; vulpem Phaedr.
rB-völo, 1. jurüd fliegen.
*rSv8IübIU*, e; adj. [revolvo] jttrüdroUbar, bah
nbtucnbbar Fatorum nulli r. carmcn.
rBvolvo, 3. 1) jurüd rollen, »äljen, midtlt
fmolia obiectu revolutus amnie; + »tamiru,
»revoluta aeatu aaxa jurüdgefpütt; ’aequoru;
draco r. sese; *revolutus equo hcrabgefaücj
»ter revoluta toro est fant jurüd; »revoluta
eaecula abgerollt, Bergangen; »revoluta di«
jurüdfeljrenb; tnlbcf. ein ©ud) aufrolles,
auffchlagen, (egl. evolvo) tua» ad versus te
Origines; flibrum ad extremum burchlefen t)
tp. a) omnia necessario a tempore atque hr
mine ad commune» rerum atque genermn suc.
mag revolventur »irb jurüdgeführt Werben cur
IC.; * Herum casus BOlt neuem ^ftehen; fam
mus r. (immer Bon neuem aitfachcnb) iras; »rer
bub iter omne, *iter fallocis »ilvae jurüdnwn
beln. b) revolvi mieber, Bon neuem in ets.
Berfallen, auf ob. in et». 'Üble!, Schlecht«
geraten in eandern vitam Ter.; *in vetenr:
üguram, fin luxuriam, fad vana et totif-
irri»a, trursus ad euperstitionem ; eo r. rem
ut bahin tomme e!, bah; revolutaa ad dispes-
Bationem inopiae fich genötigt fehenb Lir ;
victoria ad irritum Tac. c) revolvi rebent
ob. benfenb auf et», jurüdlommen, ideoü-
dem in Tusculunum auf ben $tan, mein %. jf-
Bertaufen; eodem; ut ad illa elementa reved-
var; fad memoriam coniugii nrieber geben tn
ic. d) »mieber tefen, wieberholen loa
iam recitata; »ieber überbenten *vi*a, fon
nia dicta factaque eius sccnm, fquanto plan
recentium »eu veterum; »ieber crjähle*
*baec ingratn.
rg-vömo, 3. jurüdfbeien, »ieber Bon fict
geben »fluctus , *Charybdis carinas.
rex, regis, m. [rego] 1) König Albaners; alqm
r. ap;>ellare; bl. rex B. ffkrferfönig; regnm r.
b. König ber Suet.; B. Suuetcn Kr
Karthager Nep. , Just.; *rex (bie ©flicht brt
König!) patrern vicit; *al! adj. herrfcheut.
populus late r.; pl. op bic föniglichc Fami-
lie po»t r. exactos, inbef. bic ijlrinjen; btt
föniglicpeSBürbe r. Lacedaemoniornm tollen
Nep. Lys. 3, 1; jur 3*ü ber ITiebublif, mit ©t
jiehung auf 9iom gejagt, in gehäfpger ©ebcutuns
727
RhadamanthuB — rigeo.
= Seitiot, Ö5e»üalt^erxfd)cr, Ufurpator,
iinpune quaelibet face re, id est regem 6880;
bod) blieb boi SBort ohne biejen Begriff alä 9tamc
einiger prieflerlichen Betfonen, bef. r. sacrificu-
lus, sacrificus ob. saerorum, sacriöciorum, roeb
dict einige früher o. König befolgte Opfer u. am
berc geiftlidje ßanblungen »erridjtete ; Nemorensis
Cpfctpneftct ber Xiana ». Hricia Sud.-, aud)
»gürft (8ar) ber ©truölet; pl. gelben Verg.
Aen. 7, 181; tragici (in ber Xragöbte) XljeateT*
fönige Just. 2) übertr. a) »über!). Bcherrfcher,
£err, Sorßeffcr, gürtet divum homiuum-
que o. gupiter; Stygius, iufemus 'Jluto; aqua-
rum Sleptnn; ferarum (o. 8ötoen); B. ber Königin
ber Bienen; fluviorum (o. Bo ali fjauptfluß
StaHenü; *pneritiae gül)icr, 6r jicf)er; "ali
©hrentitel, d. SÜneai. b) jeber Sornefymc,
3Räd)tige, Sicidje r. me esse oportuit Ter. ; jd
große fetten (o. ben greitnben bei Säfax Cic.
fam. 9, 19, l; Patron, Befchüßet ber Sehma*
tobet Com., Hör.
KliadSmunthus, i, m. f. Minos 1).
Khneti, Khaetla etc. f. Haeti, Raetia etc.
»Khamnüsis, Idis, f. bic ©öttin 9!emefii (weil
fie in 9thamnu8, einem glccfen in Httila, einen
Ictnpel hatte); *-ü»ius, adj.
rhapaödi«, ae, f. {gatpcaSia} iMijapfobie Kep.
1. liliea, ae, f. Silvia, lodjter bei 9?umitor, Kö=
nißi ju Sllba, Beftalin, SJlutter bei Siomutui u.
;Hcmui; ttarf) itjr benannt eine Beftalm b. Verg.
2. Itliea, ae, f. f. Cybele 1). |.äen. 7, 659.
rbeda, rlietlarius, Bhedönea, Rhenium f. reda,
redarius etc. — rheno f. 2. reno.
Rhenas, i, m. ber 9U)ein; »Mntto^ner bei
Siljeini, ©ermanen.
rhetor, öris, m. [fijxap] Setter ber Bcteb*
famteit; (fett) “= orator Nep. Epam. 6, 8.
Hör. tat. 1, 10, 12. — rhetörica f. rhetoricus.
— rhetörlce, adv. [rhetoricus] tebnerifd),
mit tebnettfehem Schmucfe.
rlietörTcötöros, adj. (oorfl.) Tatinifrerte gorm Bon
or/Topixoirfpos ati comp, ju rhetoricus Lucil. b.
de. de or. 3 §. 171. — rlietörlcns, adj. [tfi)-
Toptxdc] 1) jum üHpetor gehörig, Sibetot»
are u. bl. rhetörica Stebetunft, 9ti)etorif. 2)
gut 'Jiebefunft, jur Si^etoril gehörig, rbes
torifd), rebnetifd) doctores =■ rhetores; liori
Lehrbücher bet Bebetunfi; subst. n. pl. 9U)e«
tori!.
frhinöcero», rötia, m. [givoxfgtoe] 'llaifjorn.
Khinöcölüra, ae, f. Stabt an ber SüMüftc bei
aSittelmeerei, balb ju 'Ägypten , balb ju Sprien
gerechnet, j. El- Arisch.
lttiion, (-um), ii, n. Borgebirge in Ädjaja.
Kliipneus f. Ripaeus.
Khizon, öuis, in. iUprifcpe Stabt an bem fd)ma=
len rhijäifehen SReerbufen, j. Hisano. San. subst.
• zöuitae, ärum, m.
rlio, n. inded. ber griedj. Buchftabe Di ho Cic. de
div. 2 §. 96.
ltbodn, ae, f. Stabt in Hi«), Tarrac.
Kliödauus, i, m. glitt! in ©aQien, 1 Sthoiic.
ltltddopc, es, f. ©einige in Xl)tacien. Bat).
»-peius, adj. thtacifch-
Rhodos ob. -dux, i, f. gnfel u. Stabt an ber
H'iifte b. Kleinafien. San. a) Rliödius, adj.;
subst. -11, m. b) f-Rhödieusls, adj.
»Khoeteins u. -teil», adj. eigtl. jur Stabt u.
jum Borgebirge 'Jiboetcum in Xtoai gehörig =“
trojanifd); ’mrfw/.Blioetela, Xroerin; *-töum,
i, n. bai SKeer um bai Borgebirge Dthoetcuni.
rhombus, i, m. [pöpfiac] 1) Streife! ber 3au=
betet, gauberrab Prop. 2) ein Seefifd) ani
bet ©attung ber Butten Hör.
rhomphaeu, ae, f. [po/i<pa/a] langer Slurf=
fpiefi barbarifcher Böller. [fifth-
Bhösittcus, adj. aui Sihofoi (in ©ilicien), rho =
Bhoxölftnl, örum , m. jepthifehe Böllerfchaft im
iefcigen Sübruhlanb Tac.
rhythmlcl, örum, m. ( peOptxoi ] bie 9t h t) t h tu i -
ler, 2ehrer über Siumerni u. Xalt.
riea, ae, f. Kopftuch ber röntifchen grauen
Plaut. Xao. ricinluni, ü,n. Mein ei Kopf tuet),
riet us, us, m. n. -turn, i, ». ! ringo] ber bef.
)um Lacpen toeit geöffnete Biunb riau didu-
cere rictum Hör, ; *per rictue; f spumante r.;
B. Xieten, ber llaffenbe 3f a d) e u ’serpentis,
•Cerberei.
rideo, rlsl, risum, 2. 1) intrans. lachen in
hoc; *dolia über tc.; in stomacho im 3ngrimm;
ytleora oagiuviov ju feinem Schaben, gejtnungen
Cic. fam. 7, 25, 1; ridentem (fcherjcnb) dicere
verum Hör.; ’ridetur fictis reram über IC.;
bef. *frcuttblich lächeln, anlächetn alcui, ad
alqrn, ♦dulce, *vultu fortuna aereno; übertr.
B. Sachen a) *eitt hrttrrci Wnfehcn haben,
gtänjen, ftrahlen omnia, ager, acanthus,
uomus argento; qui (dies) nlmä r. adoreä 'au
bem juerft ber Sieg uns lachte’ Hör. b) *an =
lachen, gefallen ille terranun angulus mihi
praeter oinnea. c) *jpottenb lächeln, f polten
über ic. munoribua aemuli. 2) trans. über jmb.
ob. ctm. lachen, jmb. ab. etis. belachen, auös,
oerlgchen, befpötteln alqm, alqd, »versus
Ennii , * verba I,atina; falqd in (ani alqo ; haec
ego non r. baS fage ich nicht jum Schcrj; Pyrrhi
ridetur largitas a consule-, r. malis alienis.
Xao. ridlbundns, adj. lachenb Plaut.
ridlcüläria, örum, n. [ridiculusj Boffen Plaut.
ridlcülö , adv. [ridiculua| 1) lächerlich, oer-
lachenimcrt. 2) jpahhaft, poffierlid). —
ridlctUösus, adj m. sup. {ridiculusj fpafiliaft,
poffierlid) Plaut. — ridleälus, ntjj. [rideo]
Padjeu erregenb, 1) in üblem Sinne lächerlich,
Berlachenölocrt insania, »poema; *qui ridi-
culus minus illo? (sc. es). 2) in gutem Sinne,
fpafchaft, fcherjhaft, poffierlid), tomifch
liomo Plaut., Che.; tum sum ridiculissimus
Plaut.; cavillator facie magis quam facetiis r.;
hinc illi homines erant, qui etiarn r. videban-
tur ex (infolge) dolore; res, dictum Plaut.; *m.
inf. totas absorbere placentae luftig ju fd)auen,
tt)ie er ic. Hör. sat. 2, 8, 24; subst. a) -us, i,
m. Spaßmacher, Bofienreißer, tiärrifcher
Kauj Com. b) -um, i, n. baö $of fierlicße,
ber Spaß, Scherj, Sßip ridiculi causü Plaut.;
mihi fuit ridiculo Ter.; per ridiculum; genera
ridiculi, in iaciendo mittendoque r.; r. meis
Plaut.; quatenus sint r. tractanda oratori; saepo
etiam sententiose r. dicuntur.
rlgena, tis, adj. [partic. n. rigeo] ftarre itb,
ftarr, Dor Kälte »pars terrae. — rigeo, ui,
— 2. ftarr, fteif fein, ftarren, bef. Bot Kälte
ceterae partes incultae frigore Oie. Tu» c. 1
§. 69, gern, fmanu» rigentes, *prata, »glacio
horrida barba; *übert). Bor Steifheit corvix,
gelido comae terrore, plumbo (o. ©äftuö),
ferro, signis auroque flrojctt; übertr. »ftarr,
728
rigesoo — robigo.
ßcif etnporragen, emporftarren pars summa,
sine frondibuH arbos, late Tmolus. $ao. *rY-
geaco, gui, — 3. erftarreit, fl ei f werben;
emporftarrcn.
rYgYde, adv. [rigidus] ftrcug Ov. — rYgidu*,
adj. m comp, [ngeo] 1) ‘jlarr, fleif , unbe =
weglicp, bef. Dot Kälte tellus, aqua, frigu»,
silex, onsis; übettr. emporragenb, = fiarrcnb
ccrvix , crura, ‘columnu, ‘quercus, ’capilli ;
•Niphatea (b. gelfen). 2) tp. (meiji poct u. fpät)
r») ftarr, uncrfcpüttcrlicp, unbeweglich in-
nocentia Liv., ‘vultus, ‘mens. ft) ungefcpmei;
big, (teif Canachi »igna rigidiora (o. Silb;
faulen), c) ftreng, f)art, unbeugfam ‘verao
virtutis satelles, fsententia, *minae, *parens,
♦senex; fr. et triste» Batellites. d) ‘patt, ab;
gebartet Sabini, Uetae, ferne.
rlgo, l. 1) eine glüffigfeit wobin leiten, aqaam
per agros in einem alten Dralel b. Liv. 5, 16, 3.
2) bcwäjfern, benepen lucum fons perenni
aqua Liv.; *qu& Istrus Gotas r. Dotbeifhömt
bei ic ; campos, solutn (B. ber Duelle), umore
terra» (B. ffiaffer); übertr. *ora lacrimis; ‘natoa
vitali rore tränten mit ic.
Kigodüliint, i, n. Stabt im ©cbicte ber Ire=
Biter, j. Ricol, Tue.
rYgor^ öris, m. frigeo] 1) Starrbeit, fjärte
♦fern; bef. bic ©rftarruitg Bor Kälte u. bie
Kälte jelbft torpentibus rigore membris Liv. ;
ffrigorum, fnquao, fnivis, * Alpinu». 2) tp.
a) fUnbeugfamlcit, $ärte, Strenge disci-
plinae vuteria; antiquus r. et nimia »everitaa.
ft) Steifheit im IBetragen *tuus iste.
rYgnus, adj. [rigo] 1) bemäffett ‘hortue. 2)
bemäffernb *amnis.
rima, ae, f. 1) SRipc, Spalte, 9i i 6 agere,
•dueere (befotnmen), ‘facere r. (machen); rimas
cxplere; *ignoa r. micans ber Wolfenfpaltenbe
Slip; fcperjp. pleuus rimarum »um etc. f. per-
fluo. 2) )Xu * f t u<p t aliquam reperire r. Plaut.
®ao. A) rimor, dtp. 1. jerfpalten 1) aufwüp=
len, ; tei ficn ‘terrurn rastris; itiSbcj. fudjcttb
burrfi wühlen, = ftöbern, --f neben, ;forfcpen
‘vultur viset-ra epulia (jum grab); ‘cancB elati»
naribus aurus ; *quod cuique rimanti ropertum;
fradice8 palmorum. 2) tp. genau burcpfor =
fehen, auoforfepen, ju erfpähen fueben id
quoque, fvaletudini» adverea, faecreta, fvalles,
faditus. B) rimosus, adj. soll SH i p e tt , Spal =
ten, l c cf ‘cumba, ’forea, ‘cubilia; tp. auris
eilte* Scpwäpct«, ber nicht* bei fiep behalten, Ber;
fcbmeigcit tann Hot. sat. 2, 6, 46.
ringor, — dtp. 3. cigtl. bie ffäpne fletfcben, b.
fpunben, bap. grollen, fiep pcimlicp ärgern
Ter., Hör.
ripa, ae, f. Ufer eine* gluffe*; pl. nuep Ufer»
gegenb, »ftreetc ad r. Rheni, Sequanae;
*f=» litus.
Ripaetis (Riph.), adj. ju einet ©egenb im äufeer;
ften Sarmatien ob. Scptpien gepörig, ripäifcp,
auep ttörblicp Vera.
riprnsis, adj. [ripa] (feit. u. fpät) am Ufer lie>
gettb, Dacia am Ufer ber ®onau. — ripfila,
ao, f. [dem. B. ripa] Cic. Alt. 16, 16.
rlseus, i, m. [ffoxoe] Koffer Ter.
rlslo, önis, f. [rideo] ba« Hacpett, ©cläcpter
quot r., quot iocoe Plaut. — rigor, öris, m.
[rideo] SJacper, Spötter; abieftio. Satyri Hör.
— rlBuu, us, m. [rideo] 1) ba* Hacpen, ©e=
läcpter hominom de te; iata ad risum ftitb
jum Sacpen; risni sorori fuit fit warb au*ge
lacpt Bon ic.; *alqd in risnm vertere; risum mo-
rere, commovere, concitare, faccre; miros
risus edere; ‘risum dare, fpraeberc aleni errt
gen; risus hominnm captare Hör.; riso emon
Ter., corruere; meton. ‘©egenftanb be* ®e=
läcpter*, fflefpötte deus omnibus r. erat. *)
im übein Sinne Spott, $opn Cic. «. d. 2 §. 7.
rite, adv. [cigtl. abl. ft. ritu] auf eine mit bei
Statur ob. heiligen ©efepen, utaltem fjet
fommen übeteinflimmcnbe Skife, nach rechtem
(Religion ^gebrauch, mit ben perlömmlichen
Cetcmonien, auf pcrlömmticpe Seife, gc
pörig rebus divinis r. perpetratis; colere decw;
‘vocare, ‘canere; hunc r. beatum dixeriruui;
qnae r. sapientia appellanda est; *rebuB r
paratis; indoles rit« nutrita Hör. carm. 4, 4, 26;
‘jum ©lütf, jum §cil propinquare auguriam;
»ecundare visu».
ritunlis, e, [ritusj beit heiligen ©ebrautp betreffenl
ritu», u\ m. bet natürlicp beftepenbe, burep feiner
langen Seftanb geheiligte Sr au cp, bap. a) b. ber.
inftinftmapigen Xpun u Serpalten ber Jtert,
bi*w. auip B. bem natürlichen Serpalten befttme
ter Sienfcpenflaffen , bef. im abl. ritu nach 8tt.
Wie, pccudum, ferarum, latronum, mulienuc
ritu; ‘fluminiB, tempostatis r.; ‘novo r. itei
neuem ©efcpmac! Hör.; in aUenos r., moros k-
gcoque verti. ft) ber uralte, Bon ben ©önrr
felbft eingefüprte heilige ©ebrauep ritu* fair;
liao patrumque servar«; lioinana iura, Ror.
ritu».
rivälls, o, adj. friruB] eigtl. ber ju einem SSafin
lanal auf ben Ädern Slitberecptigte, bau. ber *e
benbupicr Com.; fpriepm. amare se, se et »s»
sine rivali opne beneibet ju Waben. ®ao. ri-
vSITttts, ätis, f. (feit.) Jlebenbupler jepaft n
ber Hiebe de.
rirulus, i, m [dem. B. rirus] flaff. nur bitt,
r. conaectari, fontea rerum non ridere ben ca
jelnen gälten naepgepen, opne ba« Sttnrip p
erlennen; inftuxit non tenuis quidam r. in bar
urbem, »ed abundantissimus amnia; r. arces.v
tua ab ipso capite accusationig.
rirtiB, i, m. Sacp; *pl. Ströme lacrinuuTir.
lacti»; fsanguinis; *nvis (jlromweift) curTeist.i
rina; ‘sudor fluit undiquo rivis; * 333 a ff er =
rinne, Kanal claudite iam rivos; jprtitr
liquidus fortunae r. inaurat alqm (wobei a
einen Sacp flüfftgen ©olbe« ju benlen ifl, b« ter
Singetaucpten mit ©olb überjiept) Hör.; e ri»
ftnmina magna facore au* ein« Stüde eino
Slefantcn maCpcn Op.; r. est deducta oratio, ne:
fontibus hat Berfcpiebene Vlrme, aber niept C*c!
Icn; fasticiire lacus et r. apertos f. lacus 1).
rlxn, ae, f. ffanf, gtreit (leibenfcpaftlicpn, w!
eper in Ipätlicpteiten i'tbajugepen bropt ob übe
gept) Academiae nostrae cum Zenono magai r
est; r. ac prope proelium fuit; iurgia primtnr
mox r. inter RatavoB ct legionarioa — prop
in proelium exarsere Tac. jaB. rixor, dtp 1
anfen, pabern cum alqo, de amicula; f probe
. caprinu8; fnon pugnat, red r. (orator
röbiglnöBus, adj. [robigol Berroftet Plaut.
röbigo (rüb.), Ynis, f. [rübeo] 1) 9t oft an fv
laßen; ‘gäulni* an ben gähnen; <jo. *Untk<
tigfeit longa. 2) *tal* firanfpeic be* ®r
treibe*, Sranb ob. Siofi; perfonif. R. tat
roboreus — roro. 729
©ottpcit, raclcpc man um illbmcnbung bei Stau-
be* anrief Ov.
röböreus, adj. [robur] eiepen *pons.
röböro, l. [robur) ftärfen, Iräftigen, Haff, nur
tp. gravitatem (animi); eloquontia ipsa so po-
stea colorat et r.; *pectora.
röbnr, Sri», tt. 1) Kernpol), bef. ©itpcnpol)
naves ex r. faetae; ’quercus annoso r. ; al«
©ilb uttburtpbringlitpcr gefligfeit ob. ©et=
pärtuitg bei fflemüie« non est (sapiens) e
snxo sculptus aut e robore dolatus; *ilti r. et
aes triplex circa pectus erat Hör. carm. 1,8, 9 ;
*0. anberem fpartpol); »om Oieafter; meton.
«) ein aus Sicpcnpol) gemalter ©egen»
ftanb in robore (auf cupeiten barten ©änfen)
uveumbunt; *aratri eittjener ©flug; r. (Speer)
praefixum ferro ; *nodis gravatum (Keule) ; *ferri
eifenbeftplagene Xfjorflügel ; ‘sacrum ba« pöljtrne,
bet ©atla« geweitjtc trojantftpe JHofj; *cavum. 6)
ber o. Serotu« ludiui im röm. StaatSgefängnijfe
i carcer) angelegte unterirbiftpe Ketfer ; in toeltprot
cb teere Staatsoerbretper in ©emaprfam gehalten
unb auch pmgeriiptet rourbett. 2i tp. a) Stärfe,
Jfraft, geftigteit (jum SBiberftanb u. mit 8u*=
bauet), fotoopl pppfiflp veterani exercitus, na-
vium; satis aelatis atque r. habere, pl. -fr.
parentum liberi referunt, al« and) geiflig virtutis
robore tirmior quam animi, incredibile animi,
hoc animorum corporumque Curt. ; quid r.
( burd) bie 3apl bet Stimmenbeit , quid dignitatis
huius petitioni attulerunt? fr. aüquod in stilo
t'aeere, toratorium. b) ber ftörlfie, fräftigfte
Xeil eine« ©egenjtanbe«, Stär fe, Kern, Stamm,
Stübounlt m optimorum civium vel tiore vel
r. ; senatus; hoc (fuit) r. libertatis tdarissimae
civitatis Nep.; in«bcf. Kerntruppen, Kern id
roboris in omni exereitu erat, quod roboris in
acie erat, quod fuit roboris; omne r. virium,
pl. haec sunt nostra r., centurionum.
röbustus, adj. m. comp. u. sup. 1) eitlen sti-
pites Liv.i fores Hör. 2) f efi, flarf, träftig,
erftarlt, geträftigt (jutn 2lu«palten u. SBiber=
fiepen, gut ©efenfioc) usu aut aetate robustior;
r. et valentes satellites; qui erunt firraiores
nee tarnen robustissimi; lex; *pecr acri mili-
tiä; animus; haec quae robustioris improbitatis
sunt; quattuor fllii im HRanneJalter; rem publi-
cam iam firmam et r.; res vetustate r. calum-
niando pervertere; fsuist. robuBti, robustiorcs
bie Srroatpfcnen.
rodo, si, «um, 3. 1) tauen, benagen, ’vivos
ungues (bei längerem 92atpbenleu); »viteru; *pol-
licem dente (alb 3*l<P*n bet ffiut); ’diaria ur-
hana cum servis teilen; ’ferrum robigino ro-
ditur wirb allmäpli(p oerjeprt. 2) tp. oerflei»
netn, perabfeben in conviviis, *ubsentem
amicum.
rogiltlo, önis, f. [rogo] t) al« r^ct. gigur, bie
grage, burd) Weltpc ber ©ebner einem Segnet
gufept; in*bef. Anfrage an ba« Sol! in betreff
eine« oorjufdjlagcnben Öefegc«, ©efepöotftplag,
?l n trag rogationem ad populum, r. ferre, pro-
mulgare. 2) ©itte, ftnfucpen. ©ae. dem. rö-
gät innert Ih, ae, /.
rogfttor, öns, m. [rogo] eigtl. Jlnfrager, bap. a)
Slntragficllcr beim SSolf ; übeTtr. Cie. Att. 16,
16, 9. 6) naep (Einführung ber Stimmtafeln bei
ben Somiticn, ber ©timmenfammler, primus
bei ©rärogatiocenturie.
rßgätu, abl m. [rogo] auf ©itten, ©rfudjcn,
in. pron. poss. ob. gen. tuo; eius.
rßgTt&tio, önis, f. [rogito] fflefepoorf (plag
Plaut. — rögTto, 1. [inte m. 0. rogo] ange =
legeiitlidj fragen Plaut., Ter.; multa super
alqo Verg.
rogo, 1. [arepaift. perf. conj. rogassil, rogassint
die. legg. 3 §. 9. 4 §. 10] 1) nöip etw. langen,
etlo. polen aquam hinc de proximo Plaut. 2)
oon jmbrn. etm. (bie ©leinung , ben SBiHett jmb«.)
ju miffen oerlangen, jmb. nad) etto. fragen,
bef. oon amtlidjen ülnfragen alqm alqd; men’
rogas? me rogas? rogas me? Com.; rogaB?
Com., Cie.; etiam rogas? Com.; partic. «. al«
subst. rogatum baä ©ef ragte; reHpondero alcui
ad rogatum ; als t. t. a) (gern. 0. ben Senatoren)
alqm eententiam, alqm jmb. um feine 2Rei =
nung, Stimme befragen; primus rogatus est
sententiam. b) r. populum ob. legem ob. abfol.,
eigtl. ba« ©olf wegen eine« ©efegoorfdjlage« bc=
fragen, ein ©ejef; beantragen, einen @efeg.-
oorfiplag matpeit; uti rogas gotrnel, burtp
weltpe ein ®cfep bei IHbftimmungen gebilligt warb,
abgefürjt U. lt. c) (populum) magistratum bent
©olf einen ©ernnten jur fflapl oorftplagen,
bie ffiapl eine# ©tarnten beantragen populus
regem interrege rogante comitiis curiatis crea-
vit; Romani ad magistratus rogandos proficisci-
tur. d) r. milites sacramento f sacramentum 2).
8) jmb. um etm. erfutpen, um etw. bitten (bef.
um eine ©cföDigteit) rogo te atque etiam oro;
alqd ab alqo; alqm alqd; vasa utenda Plaut.;
res turpeB; in proxiraum annum consulatum
petere vel potius r. betteln um ic.; mit eigene
tümlidjcr Kür je cum rogarct ut exiret = per
eurn exire liceret Nep. Epam. 4, 4; *fpro vita;
inäbef. feinlaben ju etw. alqm ad signandum
testamentum, in Consilium; rogari ad convi-
vium Just. SpridjW. malo eraere quam r. Ctc.
rogus, i, m. Stpeiterpaufen; tra r. raeum
imponitur ftirbt mit mir; *meton. ©rab.
Roma, ae, f. bie Stabt 9iom; al« fflfittiti in
einem btfonbem lempel oereprt. ®ao. a) Rö-
m&tiuB, adj. homo; urbs ft. Roma (unllaff.).
3n«bef. R. more loqui gerabe perau«, offen
reben; commendare; im weiteren Sinne l a t c i =
nifd) auctores Quint. 10, 1, 68; subst. -nus, i,
m. teil« collect. berSibmcr, teil« ba rämiftpc
gclbpcrr Sali., Liv.; 0. Äntoniu« u. beffen
ganjrr $cere«mad)t Hör. epod. 9, 11; pl. bie
fHömet, -na, ae, f. fHömcrin. b) RömTliu«,
adj. romiliftp.
Romnllannm, i, n. Ort in Sacien Aur. Vict.
Röm&lus, i, n. natp ber Sage mit SRetnu« ®t-
bauer fHorn«, erfter röm. König, Sopn be« SKar«
u. ber ©pea Siloia. ®ao. a) * Romilleiis, adj.
romulifcp, be« SRomulu«, römiftp. 6) ''Ro-
mälUK, adj. autp römiftp. c) * RönuilTdae,
fi rum, m. Slatpfomntcn be« 9iomulu«, bie iRömer.
2) f. Remulus 1).
rorärll, örum, m. eine 9lrt fieiiptbcwaff ncter,
bie im gelbe pinter ben Irinricrn ftanben, gern,
bett erften Ängriff tnatpten unb fttp bann micbcr
jurütfjogen.
rörldus, attj. [ros] — roscidus Prop. — röro,
1. fros] 1) *intrans. tauen, Sau fallen (affen
Titbonin coniux; fimpers. rorat; bap. ‘triefen,
feutpt fein capilli, lacte capellae rorantes;
sanguine vepres. 2) *lrans. betauen rorata
730
ros — rubor.
teil us; bal). träufeln laffen, tropfenweife
fallen laffen, *roratae aquae gefprengt; ro-
runtia (nur tropfenweife beit Sein fpenbenbe)
pocula.
rös, röris, m. 1) bet lau r. cadit Plaut.; noc-
turnuB; *rores; *jebe gerabträuf elnbe tfeud)*
tigleit, pluvii Stegen Wolfen; liquidus, vivus b.
SÖaffer; Iunius iou. ©teer; r. lacrimarum, stil-
lere ex amicis oculis rotem Xgräncn; sanguinei
Sluttropfcn; vitalis bic SJitld) auä ben ©rüften,
Arabus ob. Syrius ©alfam, Salbe; amarus Salj=
waffer. 2) *fmarinus, *maris u. *bl. ros Sioä*
ntaritt.
rosa, ae, f. 1) bie Stofe; collect. Stofenlränje,
Stofen reticulum pleuaru rosae; pulvinua rosä
furctus; in rosa mit Stofen bchönjt ob. auf Sto-
fen gebettet, in viola aut in rosa dicere, po-
lare in rosa; ’rnultä in r.; sertis redimiri et
rosa; tp. alä Siebfofungäwort mea r.! tu mihi
r. es Plaut. 2) Siofenftraucg *flos rosarum,
•flores rosao. ®ao. rösärius, adj. aus Stofen,
cena mit Stofencffenjen Suet. Ner. 27 ; sahst, ro-
garium, ii, n. Siofengede, *garten Verg., Ov.
♦roscidus, adj. [ros] a) tauig, betaut, tauenb,
betauenb, al8 Xau träufelnb mala; dea
Sturora, Iris pennis, luna, pruina bet lau;
mella träufelnb. b) benegt, bewäffert saxa
rivis.
Roselus, 1) Sextus R. au8 Slntetia (Amerinus),
beä Satcrmorbci angeflagt, oon Eiceto in ber
iiorf) Borfjaubenen Siebe »erteibigt. 2) tjuintus
R. Gallus, bet berügmtcfte Scgaufpieler Stom8;
appell. ein 9to8ciu8, ein Steiftet in feiner Sun ft
ob. SBiffenfdjafL $ao. Rosciäuus, adj. 3) Lu-
cius R. Otho, Solfätribun 67 o. Egr., Urbeber
ber lex Roscia, ba6 bie Stittcr im Xgcatcr einen
befonberen Egrenplag auf ben erften Dierjcgn
Sigreigen gaben iotlten. Xao. Rosciu», adj.
Rüsea, ae, f. ©egenb im ©abinifegen in ber
Stäbe non Steate. ©an. ♦Röseus, adj.
*trögetnm, i, n. [rosa] Siofengede.
rbseus, adj. froBa] 1) auä Stofen, Stofen*.
2) rofenfarbig, rofig *fucus, ,rubor, *dea
Sturora, *quadrigae ber Slurora, *Eous üueifer,
*Phoebus; »jugcnblid) ftifd), fegön labella,
rosidus f. roscidus Ct. [os, cervix.
rogträtug, adj. frostrum] mit einem rostrum
oerfegen; navis mit einem ©rgiffäfrgnabcl ; co-
lumna gum Slitbcnlcn an einen Dom fionful ®ui=
liuä im elften punijdjen Stiege errungenen ©eefieg
auf bem front m erriegtet u. mit ben Sdjnäbeln
ber erbeuteten Scgiffc oergiert; *cui tempora na-
vali fulgent r. coronfi d. einer mit Keinen golb=
nen Scgiffäfdjnäbeln Dergierlen Verg. — rostrum,
i, ii. [rodo] t) Scgnabel an Sögeln, Staffel
ob. Segnauge an anbern Xieten; alä berber Sluä*
brud hominis Plaut. 2) ©cgiffäftgnnbel, b. i.
eine fpige unten am Sorbcrteil beä Stgiffeä an*
gebraegte Stange auä Sifcn ob. ftupfer jum ®urdp
bogten feinblitgcr ©cgijfe; *Sorberteil beä
©efjiffeä; pl. bie (mit ben ©rgiffäfegnäbeln ber
im 3- 33» d. Egt. d. ben befiegten SJntiaten cr=
beuteten ©rgiffe gegierte) Siebnerbügne auf bem
gorum in Siotn u. ber fie umgebenbe Siaum in,
pro rostris; escendere in rostra; descendero de
r.; aueg ber ©lag, wo fpäter bie Siebnerbügne
ftanb Liv. 4, 17, 6.
röta, ae, f. Stab versutior quam r. figularis
Plaut.; strepitu rotarum; ’Luciferi bie roQenbe
©(geibe; * Klagen; fpriegm. funis it retro cur-
rente rotä. (urfprüngiiig mogl oon einem ®reg
rabe, mittelä beffen mau ctw. in bie $öge roinba,
Wobei baä ©eil mit ber Slaft leitgt in bic lieft
»utüdgefcgneHt werben fann), oon bem, ber bunt
feinen Stolj unglüdlitg wirb Hör. carm. 3, 10, tu
Snäbef. a) Xöpferrab currente Hör. a. p. 22;
Curnana Tib. b) ©tgöpfrab. c) golterrab m
r. escendere; *3tab beä 3?ion. d) Stab ob
Stolle gum frortfrgieben einer Saft Tac. hist. 4,
23; bilbl. a)*firei8, Umlauf (beim SBcttfabrtr
orbis, septima. ß) äBetgfel, Seränberliig-
leit, Unbeftänbigfeit fortunae Oie.; *versatur
celeri fors levis orbe rotae; versor in amoris r.
Plaut.; *haec in amore r. est. y) *r. dispares
Dom ungteiegen Ser mag ber Elegie,
röto, 1. 1) Irans, wie ein Stab gerumbregtn,
sjtgleubetn, *frgwingen telum funditor ha-
bend Liv.; *flammae fumum aufwirbcln; *enscm
(um auäjugolen); *aper ore canes; *rotis rota-
tis; mebtal *circum caput igne rotato. 2) i»
trans. (feit.) fi(g bregen, rollen *saxa rotantia.
— ®aD. rötüln, ae, f. Plaut.
rötunde, adv. [rotundus] flaff. nur Dom ilut
brud, abgeruubet Oie. jin 4 §. 7. — rotando,
1. [rotundus] Tunb madgen, abrunben ad
volubiUtatem Oie. de univ. §.81; tp. (Hör.
mille talenta rotundentnr man runbe ab, maifc
Dod IC. — rotundus, adj. [rota] 1) fegeibtn
runb, audj fuaelrunb u. überg runb caelum;
fptirgw. f. quadratus. 2) <p. a) gcrunbet, ai
bem Don äugen nitgtä gaftet sapiens, tere-
atque r. Hör. sat. 2, 7, 86. b) periobifd) ab
gcrunbet, gerunbet verborum apta et qna«;
r. constractio; nec satis, ut ita dicam, r. Tha
oydides; *ore r. loqui.
*rüb6fäcio , 3. [rubeo u. facio] rot maigex
täten saetas sanguine, rubefacta cruore.
rubens, tis, adj. [rubeo] rät, rötlirg, gerött:
•uva; *ver bunte; errätenb, frgamrot ’ore r.
— rfibco, ui, — 2. rot fein sol Liv.; *lum
rubens mit rotem Stgeinc, «dextra (beä 3uptu:
d. rötlicgen SBieberftgein ber ©lige); *ocelli flendo,
inäbef. f^amrot fein ob. werben Cie., Hör. -
rüber, adj.* r o t ’flamma, ’sanguis, * Aurorx
♦Oceanus buttg ben Unter* ob. Stufgana i c
©onne gerötet; *canicula brennenb, gigig. 3nb«
K. mare baä tote ©teer, ber arabifdje u. oernic
SSteerbufen; *ab litoro r. b. i. beä öfüicgen rat:
fegen) ©tccreä; Saxa r. gleden in Etrurien -
rübesco, bui, — 3. [rubeo] rot werben, fid
röten *Aurora, *saxa sanguine vatis, »caedr
1. rübetum, i, n. [rubus] ©rombcctgcfträui
Ov. [iVv*
2. rübeta, ae, f. eine %t giftiger Sröfd<
räbeus, adj. [rubus] Bon ©rombeerfträudjes
fflrombeet^ virga Verg.
RübL örum, m. Stabt in Slpulien, j. Jiurv, Her
Rublco, önis, m. neiner ©rcnjflug in Cberitniir-
bei StaDcntia.
rübicundus, adv. m. fcomp. frubeo] godjtol
(Ter.) homo; (Plaut.) ore; * Cores rötlüg, »■
©etreibe, *corna, *rot bemalt Priapus.
rübidus, adj. [rubeo] bunlelrot, panis bronnr*
Plaut.; ffacies ex vinolentia.
rübigo, Rübigo f. robigo, Robigo.
rübor, önB, jn. [rubeo] bie Stätc, baä Stot, tra
rote fratbe, medicamenta ruboris Segmüitr
alqin in ruborem dare (Plaut.) burd) ©rgUj-'
rubrica — rumino.
731
rot machen , rot tt. braun fd)lagcn; fsaevus illo
vultua et r.; *Tyrii (pl.) Purpur. 3nSbef.
Schamröte pudorom r. consequitur; *f res est
mihi rubori id) fd)äme mid) bei Sache ; + ncc r.
(sc. est) inter eoniites aspiei; fafferre alcui r.
fcbamrot machen; Masinissae r. sutfusus. £>ietB.
«) Sd)ambaftigleit, Serfcbämtbcit praeatare
ingenuitatem et r. au um; r. incutere et rere-
cundiam; *ai virgineum auffudcrit ore r. b)
©cfdjämunq, Schanbe, Schimpf minorem r.
fore in iuris iniquitate; censoris iudicium dam-
nato r. aßert; fr. ac dedecus penes oiunes;
fnon minus rubore quam praemiis stimulaban-
tur; t eaepe minus est constantiae in r. quam
in culpa bit Sdjanbc bringt oft mebt aus bet
Raffung ic.
rubrica, ae, f. [ruber] rote ©rbe, bef. bie
rote gärberetbe, iHötel Plaut., Hot.
rübus, i, m. 1) ©lombcerftaube. 2) *©rom*
beere.
ructo, 1. rülpfcu; ructor (dtp.) auSfpeien,
bilbl. Teraus Hör. Sab. ructus, us, m. baS
'.Hülpfcn.
rüden*, tis, m. u. b. Plaut. /., ein ftarleS
Seil, geto. ein Schiff 8 tau, fprid)W. rudentibua
apta (jdjr ungewiffeS) fortuna Oie.
rüdera f. rudus. [bintor Suet.
rfidUrius, ii, m. [2. rudia] ausgebienter @Ia*
rüdimentum, i, n. [B. ungebraucht. rudio] er ft er
Bnfang, ©erfud) einer Sad)e, etjle ©tobe,
Sotfdjule primum regni puerilis r. Iäv rni-
litare Liv.; f prima castrorum; r. adulescentiae
ponere feine elften 3ugeub!räfte nerfuchen Liv. ;
r. ponere, deponcre Suet., Just.; et literas et
natare aliaque r. doeuit Suet.; magnorum prae-
fectorum et ducum haec incrementa sunt et r.
©flanj= u. ÜbungSfd)uIe Ourt.
Uudinus, adj. aus 9Jubi4 (in Kalabrien), homo
©nniuS; subst. Kudini, örum, m. , Mnnius b.
Cic. de or. 3 §. 168.
1. rädln, e, adj. 1) roh, unbearbeitet, unge*
bilbet, lunftloS, im erften toben Suftaube be<
finblid) *campus, *lana, * vestis , *r. indigeata-
que molea; fargentum rudi pondere in ©arten;
taedificium; r. in militari hom ine lingua; sermo
facetus ac nulla in re r.; fvox incondita ac
r.; forma ingenii impolita et r.; *finge-
nium; 'animi (notb unerfabren); fr. udhuc ne-
potum aetas; fsacculum; frecentia et r. et
adhuc similiu nasccntibns; subst. n. pl. unge-
fepidte, unbeholfene Sluäbrüdc Quint. 10, 3, 20;
aueb nod) neu, ungeroobnt ’Amphitrite ©teer.
2) o. ©erf. tob, ungefdjidt, unerfabren nulla
in re tironem ac r. esse; in re publica, in
causa, in iure civili ; omnino in nostris poötia ;
in disserendo, *Ennius ingenio maximus, arte
r.; m. gen. rerum omnium r. ignaruaejue, literu-
rum, rei militaria, -f-bonarum artium, fdi-
cendi; o. lieren *somni fdjlafloä (o. einem
Stachen'1, *operum iuvenci, nd (in Sejug auf)
nlqd Liv.; r. adhuc ad resistendum populus
Just. ; tp. r. me et integrum diacipulum accipe,
♦pucr.
2. rfidis, i», f. ein bünnet Stab, womit Solbaten
u. bef. ©labialeren fid) im gelten übten, 3iap =
pier rudibus inter se in modum iuetae pugnae
concurrerunt; einen foldjen Stab erhielt ber au8=
gebiente ffllabiator als Reichen feiner ©efreiung
o. Kampfe, bah- übertr. auf jebe ©efreiung ob.
Sntlaffung B. Xicnftcn ob. ©efeijäften, tarn bonus
ladiator rüdem tarn cito? sc. accepixti? »rüde
onatus auSgebient Hör.
’rüdo, divi , 3. B. Heren, wie ßiiwen, $irfd)en,
brüllen, B. Sfcln (freien; (feit.) b. ©lenfcben;
B. üeblofcm, prora fuanenb Verg.
früdus, deria, n. Schutt B. eingeftürjten ®ebäu=
ben; pl. rudera etugcftürjteS ®cmäuer; aud) aus
gicgclftcinen u. Kal! bereiteter SW örtel, ©ft ruh.
Büfa f. rufua 3). — Kufrae, ärum, f. Stabt in
Kampanien. — Küfrium, ii, n. Stabt ber $it;
pinet, j. Huv o.
rüfölus, adj. [dem. B rufua 1)] a) Siotlopf
r. (homo) Plaut, b) Küfüll, örum, m. biejeni =
gen Kriegstribunen, welche b. bem gelbbcrrn im
Saget ernannt warben Liv. 7, 6, 9. — rufu» l)
adj. rothaarig quidam Plaut., rirgo Ter. 2)
röm. ©einame. 3) ltüfa als Sdjmcidjelnamc eines
Stäbchens , '©lonbdjen’ Hör. sat. 2, 3, 216.
rüga, ae, /. fKunjel, bef. im @efid)tc; jur ©e»
jeidpnung beS B Her 8 non r. auctoritatem ar-
ripere possunt; finfiete ©tieitcn, fiitfletcS
SBcfen populum rugis aupercilioque decepit;
*rugaa coBgit bat angenommen. [fee 'l'ac.
Kugli, örum, m. gern, ©öllerfcbaft an ber Cft=
rügo, 1. [ruga] galten werfen pallium Plaut.
rügösus, adj. [ruga] runzelig »spadones, *se-
necta, ‘cortex uneben; *frigore pagus Hör.
rulna, ae, f. [ruo] 1) baS ßoS--, ^erab--, §itts,
Stieberftürjcn, bet Sturj iumentorum surci-
narumque; ruinas facere bevabftürjeu ; *primi
ruinam dant ftürjcn auf einanber; fopprimi
magnü r.; inSbef. ©infturj, baS Sinftürgen,
9iieberrei|en eines ©ebäubeS turris; eil (sc.
conclavia) oppresaum interire; fruinis igni-
busque deleri; * ruinam dare, *trahcro jufam-
menftürjcn; in einer VlUcgorie si quod esset in
auas fortunas incendium oxcitatum, id se non
aquä, aed r. (b. i. bureb ben Umflurj beS Staates)
restincturum; quoniam quidem circumrentus
praeceps agor, incendium meum ruinä restin-
guam; (Academia) si invaserit in haec, nimias
edet r. ©erwüftungen ; *caeli 9iegenfturs. 2) tp.
a) Sturj, gall, gcbltritt illae Epicuri pro-
priae r. die. fin. 1 §. 18. b) Sturj, gall,
Unfall, Setfalt, Umftur j, Untergang, ;Huin
edere ruinas rerum noatrarum, urbia; Koma
creacit Albae ruinis; ruinae fortunarum tuurum,
Hannibalis, »pectora hostium quantis fatigarct
r.; *ille dies utramque ducet r. wirb unS beibeu
ben Xob bringen, c) (bef. im pl.) baS einge =
ftürjte ©ebäube, bie Irüntmer templorum;
fumantes Thebarum ; (Oiirt.) muri, munimen-
torum, turrium, ’lliacac; aud) 0. ©erfonen, bie
Umfturj u. Serberben betbeifübren rei publicac,
publicanorum. ®ao. rüinösus, adj. 1) ben ©in
fiurj brobenb, baufällig aede». 2) *einge=
allen, eingeftürjt domus.
KuIIub f. Servilius 8).
riimeXj teis, e. Sauerampfet Plaut.
rümifico, 1. [rumor-facioj öffentlich rübs
men Plaut.
Kbmiuälis, e, adj. [Kümlna, bie Sbttin ber
Säugcttbtn I nur ficua ob. tarbor, auch *KümTna
iicus ber geigenbaum, unter welchem lliomulus
u. dicmuS gefunben u. B. ber SBölfin gefäugt fein
fallen. — rümlnätto, önis, f. [rumino] Haff,
nur bilbl. baS wieberbolte fflerebe de. Att.
2, 12, 2. — rumiuo, 1. wiebcrläuen *herbas.
732
rumor
niBsus.
rümör, öris, m. 1) *jebe» bumpfe ffleräuftb,
sccundo unter günftigem IHubeifcblag; *to. bem
Sferttotrcnen einet burtbeinanberrufenben Sltn*
ftbenmenge, ba» Murmeln, Summen, r. se-
cundo mit lätmenbem Beifall. 2) ba» leije,
beimlitbe Spielen ber Seutc p. et»., bie
bunlle, unoerbürgte 91atbrtcbt Bon et»,
ba» ©erficht r. multa fingit, perfert, r. serpit;
r. spargerc Oie. , dissipare, dinerre Ter., h'ep ,
•fserero ; exstinctis r. de auxiliis legionum; r.
afferuntur de alqa re; uno r. periculi Bott je. ;
r. est Ter., Cie., venit Ter. , fincedit, r. distu-
lerunt male voll Ter.; si quis quid de re pu-
blica a fmitimis r. aut famil acceperit Caes ;
autb BollSftimme, öffentliche Mcinuna,
objeltiB, ber iHuf adverso r. esse, *r. malo
II agrare; fclaro r. esse; multitudinis ; in»bef. o)
ber gute tRuf, bie gute Meinung rumori ser-
vire Plaut, ft) ({eit) üble 9!a<brcbe Curt.
ruuipo, rnpi, ruptum, 3. 1) bretben (be(. einen
biegfamen ©egenftanb), jerbredjen, abbretben,
cr=, auJeinanbce*, aufreifeen, jerftbnei*
en, jcrbaucn, fprengen, jetteilen vin-
cula carceris, pontem, *vestes, * funem ab
litorc; ‘praecordia ferro, *pectora burdjbobren ;
*rumpuutur (bretben fitb) pectora pectoribus
(an tc.); *cantundo rumpitur anguis; *rumperis
et latras jerfdjrcift bidj ; ego me tufi causä non
rupturus bum l’laut. , ut me ambulando rum-
para Ter.; si quis r. (Beriefet) occidetve insciens
in alter Sormel b. Lin. 22, 10, 5; aud) pass.
Bor 9irgcr, 9leib berjlen quü (licentiü) ante
rumpebar, nunc ne moveor quidem; ’invidifi;
’rumpantur iniqui; *rumpuntur pectora (B.
gotn). 3n»bef. a) fprengen, burtfebretfeen
ordineB, medium aciem; ‘proelia admisso equo;
*unde tibi reditum certo subtemine J’arcae ru-
pere abgcfcbmttcn ; *fata bie Banbc be» Stfeid*
(als. b ) fi<b mit ffiemalt bahnen, öffnen
ferro per hostes viam, aditus Verg. c ) beroor*
bretben laffen *fontem; *se r. u. rumpi b«t»
Borbrethen, *«e nubibus, ‘rumpi fontibus, no-
vis vulneribuB veteres rumpondas (esse) cica-
triccs müßten roieber fjcrnorbrccbcn Curt. 10, 6,
13; auch ertönen, böten laffen ‘tales suo
pectore questus; tnon exsilio fratrum rupta
voce. 2) tp. a ) bretben. Berieten, oernitb*
ten, hemmen foedus, ius gentium, fidem in-
dutiarum, pacis; fruptÄ sacramenti reverentiä;
tobsequiuin, ‘edicta, *pacem; *otia, ‘amorcs,
•nuptias; testamentum rumpi agnascendo. 6)
untere, abbreeben, ftören visum; risum die.;
‘somnum, * eilen tia verbis, * opora omnia;
•fmoras nicht länger jögern; frupta taciturni-
tate; tquidam patient ium itoir 'ei reifet jmbm.
bie ©ebulb’); flibertas Tbraseae servitium
uliorum. [©efdjmüfe.
röniuscälus, i, m. [dem. B. rumor] ba» ©etebe,
rüua, ac, f. eine 9lrt ©eftfeofe Cic. legg. 3 §. 20.
ruo, rui, riitum ( partic . fut. rutturus), 3. 1)
intrans. ftürjen, (türmen; Hiebet*, herab*,
jufammen*, einftürjen, filtlcn in castra
fugientes, ad urbem, portis; *flumina per cam-
pos; *nox Oceano eilt herauf au» tc. ; bag. *dios,
*nox geht unter, enteilt ; *iu me tota rnens (ein*
flürmcttb) Venus; ‘(vulgus) passim et certatim
ftürjt herbei; tecta in agris; *r. arduus aether
(Unwetter); quid si nunc caelum ruat? (B. et».
Unbenlbarcm) Ter.; übertr. fonus in to ruet
wirb bicb Berberben; tp. a) mit blinbtr ©nt ei
fieibenitfeaft in et», rennen, fitb überftürjea
barauf loötobcn in arma ac dimicationem, ir
crudeiitatcm , ad interitum, in media fata, tir
medium discrimen, fin exitium, in peraiaet
*on nia fatis in peius; *in horunt numerer
voto fitb heftig wünftben in tc; emptorem pat;
r. fitb übereilen; ita r. in tenebri.s omniaq»
miscebant. ft) nieberftütjen, in fein Ser
berbett ftürjen, ju ©runbe gehen illa res
publica; reum pati r.; ftam Horentes Atb*
niensium opes; fne prosperis quidem parem,
adro ruentibus (burd) beit Untergang be» ©lad*
debilitatum. 2) trans. a) ftürjen, b*nä» nie-
berftürjen, hinwerfen antenna» Plaut.; ee-
teros 7er.; ‘eumulos arenae; ‘immanem me-
iern; *ossa et cinerem fortraffen, ’diritiü
aerisque acervos juf ammenraff en; *mar>
venti auf »üblen, * spumas saUs aere (».
Stbiffettben); *nubem ad caelum empor »cl
jen. c) in jurift. Spratbe t. t. rüta et caes»
ob. rüta caesa ade», »aö auf einem StiL’
ftüd auJgegraben (ruta) u. gefüllt (caesa) tootfcc
ift, wai nicht nict* unb nngelfeft ife i.
bafe. B. Scfifeer beim Serfauf jurüdbehalteu »iit
rohe» Waterial.
rüpes, is, f. [rumpo] bet Sei», bef. ber Steile
labte inter Baxa rupesque; *caecae Selirr
gcflüfte; *sub ima rupe höble; *im 9Rem.
Klippe.
Rüptllus, 1) ein ©tbaufpicler. 2) ein Slrjt sc
;]cit Sicero». 3) Publius H„ Stonjul 132 B. 6t:
Srcunb bc» jüngern Slfrilanu»; adj. leges. 4) F
K. Rex, 3eitgenoffe bc» ijoraj.
rnptor, öris, m. [rumpo] Scrlefeer foederis
Liv. , fpacis.
*rürlcöla, ae, comm. [rus-colo] ba» gell
bauenb, länblid) boves, deus, aratrum; «nfcc
B. einem ©tier. — rürtgenae, ärum, coua
[rus-gigno] Sanbleute Ov. — rüro, 1. [ro.-
=* rusticor Plaut.
rtirsus u. -snm [*= revorsus, revorsum b. re
verto] 1) rüdwürt», Jttrüd rursnnt cadere
Plaut.; r. vorsum rüdroürt» Plaut.; r. prorrur
rüd* u. Borwärt« Ter. 2) übertr. a) o. bei Sai
lebt ju einer frühem Ibätiflteit ob. ber Siete:
bolnng bcrfclbtn, »ieber, Bon neuem, nctS
einmal r. nunc nugas agis Plaut.; die rarsaB
Ter.; r. reverti, -fredire, frecurrere; r. redo-
cere, renovare; r. resacrare Nep. b) o Ife:
gegengefefetem, bagegen, anbrerfeit», ac
gelehrt, im ©egenteil salnta bunc r.
verbis Plaut.; bellum, pax r. 7>r. ; utrimqK
clamore sublato excipit r. er. vaUo clamor
rüg, rüris, n. 1) ba» £anb im ©gf. jur StsSi
ba» Sanbgut mit adern, »a» baju gehört er
meo propinquo r. hoc capio conimodi Ter.:
zneum, paternum Hör.; frura colentes Scat
bauet; habet r. ainoenum et suborbannm; rts
(auf» ilanb) ire Plaut., Ter., exire 11 or.; rare
u. ruri b. Sanbe, B. fflutc, ob. auf bem l’otte
*ftn. adj. rare. 2) *tp bäurriftbc» Sefei
vestigia ruris; pleni ruris et iuficetiarum.
Rusclno, önis, f. Stabt in QalUa Narbonenrj.
j. la Tour de Roussillon.
ruscum, i,n. Üldufebom (Ruscus aeukatus fei.
RngelUnus, adj. ju Rusellae (Stabt in 6tra
rien) gehörig; subst. Rnselläni, öram, m.
russus, oRj. rot gingiva Ct.
rusticanus — sacer.
733
rustTcinus, adj. [ruaticua] bem fianbmnitn
ähnlich, bemfianb ob. Borf uneigeutlicß an*
geßärenb (fc^roäc^cr u. milber al« ruaticua), yita
al« biofeer länbließcr Bufentßalt; homines r. ex
municipiis; Marius r. vir (auf bem üattbe aufge*
warfen), sed plane vir; municipia Sanbbau tiefe
benbe; parsimonia.
rustu-atio, önis, /. [ruaüeor] Bufentßalt auf
bem Sanbe, fianbleben. — rustlee, adv. m.
comp, [ruaticua] länblicß, bäuerifcß, unge*
feßieft, plump loqui, facere, rusticius ton-
sus Hör.
rngtTcltas, ätis, f. [ruaticua] 1) Iäublicße
Schlichtheit, Sinfacßßeit antiqua Plin. ep.
2) »fin üblem Sinne Blumpbeit, bäuerijeße«
u. liutifcßeS Benehmen, bef Blöbigfeit.
rusttcor, dtp. 1. (rusticusj auf bem fianbe fieß
nufßalteu, ben Sanbmann machen,
rusticälus [adj- dem. o rusticusj ein f cßlicßter
Sanbmann. Cic.
rustTcus , adj. m. + comp, [rus] 1) länblicß,
jum Haube gtßärig, Sanb*, gelb* vitu,
praedium, »horno, »colona Bäuerin; res (pl.)
Hanbroirtfcßaft; opus r. facere; gabst, m. £'aub =
mann. Bauet. 2) tp. d) (feit.) in gutem Sinne
einfach, fcßlicßt mores. b) in übclm Sinne
linfifcß, ungefeßidt, unbeholfen, ungt*
fcßliffcn homines r. et ngrestea, r. vox et
agrestis, »carmen; mbst. m. ®roßian, f. grobe
Bäuerin Plaut., Ov ., Phaedr.
1. rüta, ae, f. »fbie fHaute (ein bittere« Kraut);
tp. Unannehmlichkeit, Bitterfeit Oie. firn.
2. rüta caesa f. ruo 2) e). [16, 23, 2.
rütäbüliim, i, n. [ruo] Cfcnlrüde.
Rütcni (Ruth.), örum, m. feit. Bölferfcßaft in
©aQien.
Rfttilins, 9iame eine« töm. ©efcßlecßte«; Publius
lt. KufuB, Stcbner u. ©efeßießtfeßreiber. Bao.
-Hanne, adj.
rötTlo, l. [rutilus] l) trän«. rätlid; machen,
Tot färben, comae rutilatae Liv.; rutilatui
crinis Tac. 2) »fmtran*. tätlich fdßimmertt,
mie Ololb glänjen anna. — rütllus, adj.
tätlich, golbgelb, gelbrot, caput rothaarig
Plaut., fcomue, »capilli, fbarba, fulgor Cic. ;
»ignis, »flamma, *cruor; al« Beiname Rutilus.
riitrnm, i, n. [ruo] ©rabfeßeit, Schaufel,
rütüla, ae, f. [dem. o. 1. ruta] ein bißd/eu
Staute, nach fam ■ 3, 22, 3.
Rütüli, örum, m. alte Bolferfchaft in Satium;
sing, -lue Verg. , audax (b. Burnu«) Verg. ;
ad). *-lns.
8
S. ob. Sex. al« Bomame •=• Sextus. — S. ob.
Sp. al« Bontamc — Spurius. — S. C. =** sena-
tua consultum; S. C. A. f. auctoritaa 3) o). —
S. (in Briefen) — salutem. — S. P. D. (in
Briefen) =*■ salutem plurimam dicit; auch S. D.
= salutem dicit. — S. P. Q. K. => senatus
populusque RomanuB. — S. V. B. E. E. V. f.
valeo 1).
Säbaens, adj. au« Saba (einer ©egenb im glüd*
liehen Brabien), auch urobifch tus Verg.; terra,
auch bl. »Sabaea ba« glüdliche Brabien,
svbst. Sabaei, örum, m., Verg.
Sabäria, ae, f. Stabt in Bnnnonien Aur. Vict.
Säbitinus, adj. ju Sabnte (Sumpfgegenb in
©trurien) gehörig, fabatinifcß; subst. -tinl,
örum , nt.
Säbäxius, ii, m. Beiname be« Bacchu«. Ban.
Säbäxla, örum, n. geft ju gßren be« Bacchu«.
sabbita, örum, ». jejerdffata, rsjlj 8tuhe| bet
Sabbat bet guben, fpäter auch » ben fHömetit
mitgefeiert Aug. b. Suet. Aug. 76. Juni 36, 2, 14;
bex fiebente lag ber ffioeße, Sam*tag Suet. Tib.
32; übertr. o anbern jübifchen geiertagen,
tricesima nach einigen ber erfte lag be« Saub*
»e« ob. bet 16. Dftobcr, ber o. ben guben
mber« für heilig gehalten toirb, ob. ba«
jiibifche Berföhnungsfeft am 10. be« Diouat« Ii«ri
(Oftober}, notjug«meife btT gro&e Sabbat genannt
Ilor. sat. 1, 9, 96.
*Sabelli, örum, m. [dem. o. Sabini] ältere Be*
Zeichnung ber Sabiner; sing. Sabellus icherjt). ».
ipora}, weil et ein ©ut im Sabinifcheu befaß
Hör. ep. 1, 16, 49; adj. *-bellus, ♦f-beHicus.
Sibini, örum, m. altitalifche Bälferichaft, ®rcnj=
nachbaren ber fiatiuer; meton. ba«Sabinerlanb
ex, in Sabinig; tollor in arduoa S. Hör ; satis
beatua unicis S. (»ahrfcheinli^ n. im ftnfchtufj
an largiora = quae mihi aunt in Kabinis burch
ba« Sabinifche Sanbgut) Hör. carm. 2, 18, 14
(anbere nehmen Sabinis al« to.); sing. Sublnu»
bn Sabiner, »Sabina Sabinerin; Säbinus,
adj. herba bet Sabebaum (funiperus Sabina
L.), al« Stäucherwerf gebraucht; -num, i, n.
Sabinerroein Hör.
1. Sabinas f. Sabini.
2. SKbinus, i, m. 1) ein greunb be« $>oraj llor.
2) Btubcr be« Bcapafian Suet. 3) alter ital.
cjjero« Verg.
Sabls. is, m. gluß im belg. ©aßien, f. Sambre.
Säbratensis^ e, adj. au« Sabrata in SIfrifa.
fsabülum, >, ». grobfärniger Sanb, Sie«.
s&burra, ae, f. Sanb ob. Sfie«, bef. Sallafl.
Bao. säburro , 1. eigtl. baHaften, übertr. mit
Speife u. Btanf überlaben Plaut.
Säcae, ärum, m. fepthifeh« Stamm in aßen, bef.
in ber jepigen fleinen Bucßarei.
»accTpc-rlmn , ii, n. [saccus u. pera] eine Um*
hängetafeße für ben ©elbbeutel IHaut. —
saccülus, i, m. [dem. o. aaccusl Södcßen, bef.
jum Burcßieien be« ©eine« Lucil. b Cie. /in. 2
§. 23; ©elbbcutel. — saccus, i, m. Sad, bef.
©clbfad; (Phaedr.) jum aufbeioahten be«
©etreibf«; ( Plaut .' Bettelfad, ire ad saccum
ben Beltelftab ergreifen.
säcellum, i, «. [dem. o. aacrum] heiliger um*
fcßloffcner u. mit einem Wltar oerfeßener Ort,
Heine« Heiligtum, Kapelle; auch ou« nie*
bergetiffenen Kapellen genommene« Bau*
material Nep. Them 6, 6.
säcer (Bebenform pl. eueres Plaut), udj. 1)
heilig (einem ©ottc geweißt ob. ju gotte«bienß=
licßem fflebraueße befhmmt, @gf. profanus) ae-
des, »Iovi qucrcua; »vates »eil er ßcß bem
apoQ geweißt hatte); »Orpheus; oft 0. Örtlich*
gle
734
sacerdoa — sacro.
feiten, Stabten, Xempetn insula illa eorum
deorom s. putatur; locus s. et profanus; Sacer
mons, biäro. autft mons S. bet ^eilige Berg
am recfttcn Ufer beS Slnio; Sacra via bie t) e t =
ligc Strafte, eine bet icftönftcn u. belebteren
Straften Stoitiä, reelle übet baä gornm jum
Xempel beb fapitolinifcften 3upitcr füftrte; audj
’s. elivns (teil« alb jcil bet Sacra via, teils
B bet ganjen Strafte); ’Tarentnm (bem Steptun);
* focus (wegen beb in bcr Stäftc befmblidjen
SdjranfeS bet Renaten); ’ad aquae lene caput
sacrae (weit bie Duellen alb ffloljnungcit bet
Stftmpften ft eilig); ’laurus s. comam (bem Jlpoll
fteilig, bejjen fiaub baft. no(ft B. feinet Hanb be=
tüftri mar); ’vites (bem Baccfjiib u. wegen bet
Iranf Opfer) ; ’dies, ’luces gefttage; ’quao pre-
camur tempore s.; ’sangui« Cpfcrblut; ’ales
(wegen bet Äugurien); ’qui saltus, Tiborine,
tuos sacrumque Numici litus arant (wegen bet
Sjeiligfeit beb gluftgotteä); subst. n. f. sacrum.
HictB. o) tgeweiftt, beftimmt pugionem ma-
gno operi sacrum. 6) eftrwürbig, fjeilig ’si-
lentium, ’voces ßauberfprfiifte ; feius (beb libe»
riub) occupationes. 2) einer unteritbifeften
©ottfteit geweiftt, jur Bernicfttung, juni
Untergänge, juni Sobc beftimmt, Bet»
fludjt, octwünfiftt; fo in gormeln u. ©efefeen
s. esto, s. sit; is intestabilis et s. esto Hör.
sat. 2, 8, 181; s. (ein glueft ben) nepotibus cruor
ltemi Hör . epod. 7, 20; qui tribunis pl. no-
cuisset., eius caput Iovi s. esset. — Hac lego
— cum quid eorum cuiquam nocuerit, id s.
»anciri Liv. 8, 85, 7. 8; baft. überft. Berfludjt,
abfefteulitft, Bettucftt s. et scelestus Plaut.-,
hircus alarum Cf.; fames auri Verg
Räccrdos, dötis, m. u. f. [sacer] ^Jrieftcx, Brie»
ftetin (allgemein, ben Staub bejeieftnenb) po-
puli Romani; (pl.) Cereris; Kontern.; *o. ®icftter,
Mugarum; iromfeft popularis (o. ffilobiuä, bet fiift
beim geft bet Bona Dea einfcftleicften wollte);
’alb Slppofition, regina (b. bet Siftea alb Be»
talin). 5!an. a) fsicerdötills, e, adj. prie»
erlieft ludi. 6) »Sccrdötlnm, ii, n. Britfler»
würbe, »amt.
sScräinentuni , i, n. [sacro] babjenige, wobunft
man fiift ob. einen anbetn ju etw. oerbiublicft
maiftt, baft. 1) t. t. bie ©elbfumme, meliftc im
(XiBilprojeft jebe Bartet an einem locus sacer alb
Sicfterfteit nieberlegen muftte u. wclifte bet Bet»
lietenbe jugleicft einbüftte, inbem fie bet Staats»
taffe jufiel, Sttaffumme, ^»aftgelb. Hiert).
Brojeftfüftrung, Brojeft, infofetn et bie gorm
einet SBettc erftielt, iusto s. contendere cum alqo
ben Brojeft gewinnen, s. alcis iustum iudicaro
ju imb«. fflunften entfifteiben; baft. B. SBetten,
ut sacramento contendas mea non esse eine
®5ette eingeftft , wetteft. 2) urfprünglicft bie Bot»
läufige Bcrpfliffttung jum Sriegäbienfte
Liv. 22, 38, 2. 3; baB. bet gaftneiteib, obli-
gare, rogare, adigere milites sacramento ben
gaftneneib ftftwörcn laffen, amft consulis sacra-
mento rogare um anjubeuten, wem fieft bet Solbat
eiblitft Bcrpflitfttct ; bl. adigere, adigente Her-
deomo Klacco dixit sacramentum Tao -, adigi
sacramento alcis, pro alqo ob. in verba alcis
jmbm. Ireue u. ©eftorfam ftftwfiten, ftulbigen Tac.,
Suct.; sacramentum, sacramento (abl. =» natft
bet oorgefagten ©ibesformel) dicere jut gaftne
fiftwötcn, ben gaftneneib leiften, apud alqm ob.
alcui jmbm. fdjwßren; s. neglegere; teneri s»-
cramcnto jum ftriegbbienfte eiblitft Betpflüfttet
fein; illurn (principem) defendere, tueri, —
— praecipuum s. est b. bem ftomitat bet ©et
manen, 'ift bet ftauptfäcftliiftfte Seil beS 2>ieittr
eibcS’ Tac. Germ. 14; tnteton. firiegSbienS.
übetft. Sib ’pertidum s. dicere; o.'feierlidjer
Berpf lidjtung bet Sftriften se sacramento non
in scelus obstringere, sed ne Flin. ep. 10, 9t
(87), 7.
Sacranns, adj ju ben Saftanen (Bölferfeficii
beS alten fiatiumS) geftärig, fafranijdi
acies Verg.
sScrjtrlum, ii, n. [sacrum] 1) Stuf Bewahrung«
ort für fteilige ©egenftänbe, Safriftei;
baft. Caere, s. populi Rom., weil bei bem gaüi
feften iibetfalle bie röm. Heiligtümer bortftiit gr
braiftt wotben waten; übertt. fpoeticus decor —
ex Horatii et Vergilii et Lucani sacrario pro-
latus. 2) Äapelle, ©etftauä Bonae Deae; *»
(pl.) Ditis bie Unterwelt; bet Ort, wo in So»
bie fflaciftanalien gefeiert würben Liv. ; cui (aqni-
lae) Ule etiam s. domi suae fecerat (Bote im
tßm. Säger bet Ort, wo bie Slblet aufbewair.
würben, alb fteilig galt) Oie. Cat. 2 §. 13; cri
(aquilae) domi tuac s. scelcrum tuorum cos
stitutum fuit 1 §. 24.
säerütus , adj. [ partic. B. sacro] ’gefteiligt
•fteilig templum; +oerg5ttert dux (o.
guftu«). — sacres f. sacer.
fsScrYcbla, ae, m. [sacra-colo] ©eforger bei
sacra, Dpferbiener, Briefter Tac.
aicrYfer, cra, erum, adj. [sacra fero] heilig
tümet tragenb Ov.
fsicrYtYcAll«, e, adj. [sacrificium] jum Dpfeti:
?eft örig apparatus. — sacrifTcätlo, önis, f
sacrifico] bab Opfern de. n. d. 2 §. 67. -
säcrYfYcinm, ii, n. [sacrifico] baä Opfer «8
fteilige Hanblung s. facere, instituere, procc
rare, perpetrare, violare; sacrificiis studere.
säcrtfYco, 1. [sacrificus] opfern, ein Opfei
bringen Orco hostiis, summo Iori vivo c
gento, deo, genio suo Haut.; lustra Apollit
pecora; hostiis; apud aram; abfol. — sierlfl
ciilus, i, m. [dem. B. sacrificus] Opfetet.
Dpferptiefter; gern, rex s. j. rex l). — sieri-
flcu», adj. [sacrum-facio] 1) ’jum Cpfen
geftötig, Opfer» dies, ntus; os bie Spnfe
bet Opfernben ob. Brieftet ; securis. 2) opfet»!
rex f. rex 1); ’Ancus.
sÄcrilcglum, ii, n. [sacrilegusl 1) Zcmpelisxt
prope s. ratus sum m. inf. Liv.-, ’fur onnstt1
sacrilegio mit ben geraubten lempelgätem; fji-
2) tp. Bctleftung beä Heiligen, ©ntweiftiii;
bet religiöfen lichten u. ©ebtdibi
Nep., Ourt.
säen legus, adj. [sacra-lego] 1) tcmpelrät
betiftft s. admovere manu» intactis lllis tbe
sauris Liv.; subst. Xempelräubet; sup. mtisr
quantum est hominum sacrilegissime Ha»
2) irreligiös, gottlos, Bcrrucbt homo Tn
Graeci ; bellum Staub ber ©ättetbilber ; ’femiofc
bie ben OtpfteuS jertijfen; ’manu, ’ignes, ’at
guis; (Com.) als Scftimpftnort, ©(fturfe.
SäcrYportus, us, »n. [sacer u. portus] 1) StV
im Boläfiftftcn unweit Bräneftc. 2) ©labt a» a-
rentinifeften SRcetbufcn.
»Sero, 1. [sacer] 1) fteiligen, weiften, »i*
men, junt ©igentume eines ©otttS matften ei
sacrosanctns — saevus. 73f>
für rcligiöfcn ©ebraucß beftimmeii aurnm, ar-
gentum, ebur, agrum , aras. £>iert). a) *Wib =
men, bcjtimmen, l e t ft e n hnnc illi honorem;
qnod Libitina sacravit = Wat tot ift. b) bcm
Untergänge meinen, jut Bernicßtung »er«
bammen de sacrando cum bonia capite eius;
caput lovi; capnt alciaj *telis Euandri. 2)
burcß SBeißung Zeitig, unterleßlicß machen,
lueißen ioedus, sanctionea; ludos heilige Spiele
einfüf|ren Tac.; sacrandam ad memorinm jur
Stiftung einet geheiligten Snbenfent Tac. an«.
3, 63; legen sacratae auf beten Serteßung außer
ber bürgerlichen Strafe ein glucß gefeßt mar,
bocßDerpönte: 0. ber (Gottheit, alt heilig
öercßren, heiligen te palrem deum homi-
numque hac sede; in amnmo sacratna vertice
JAc. ; in ea arce sacrata (Victoria) IÄv.; *sa-
crata Vesta. 3) tp. oerewigen, unfterblicß
m a eß e n rivit eloquentia Catoms sacrata scriptis
omniH generis Liv., *alqm Lesbio plectro.
säerösanetus, udj. [sacer u. sanctos] burcß reib
giöfe Scftimmungen bei h»her ©träfe alt utioer =
leßlicß feftgeftcllt, unoerleßließ, hod)hei!ig
possessiones ; tribunus plebis, potestas; \tp.
hochheilig, eßrmütbig memoria alcis.
saerum, i, n. [sacer] 1) heiliget ©egenftanb
ob. Ort, Heiligtum, pl. $eiliget, £>cilig =
tümer, heilige ©eräte b. rapere; mhil ex
ancro (nicßtt o. lempelgute) attingere; *s. ac-
cendere; ’miscero sacra profaniB; sacra Cereris;
fsacra legationis bie UnDerleßticßfeit bet ©.,
■j-rcgni, fmensae; *pl. ® ötterbübnif fc, Re-
naten s. suosque l’enates; b. iactata 'ruscis
neqnoribus. 2) heilige §anbluttg, Opfer u.
(bef. pl.) fflottetbicnft, gotte8bien[tließe
geier sacrum facera HercuU; Graeco s. nach
griccß. Siituä; s. anniversarium Cereris; sacro-
rum religio; »iugalia BermäßtungifeicrUcßfeitcn ;
fpricßw. mter s. (Opfer) saxumque (Opfernteffer)
=* in großer Slot fein, jWijcßen Ißiir u. Singel
ftecfen Plaut.-, hereditas sine eacris f. hereditas
2); rex sacrorum f. rex 1). £>ierb. ©eheim =
niffe, äJlßjierien *tori, -f-literarum, fstu-
diorum.
fauecCilarls (nicht eecul.), e, adj. [saeculum] gu
einem 3ahrbunbcrt gehörig, Sä!ular=,
carmen Sieb, bat bei einer Sfilularfeier gefun=
gen toarb.
saecölum (saeclum), i, n. [mahrftß. mit saqplo
oertoanbt, gteichfam 'Rette ». (fahren’ ; richtiger
alt seculum, seclum] 1) SDtenfcß en=, Qei ta 1 ter,
bie gewöhnliche 3eitbauer einet SDtcnfcißengcfcßtecßtt
(33 V* 3-), multa s. hominum; inibef. fbie 9t e =
gierungtjeit einet gflrften Tac. 2) bat in
einem beftimmten geitalter lebenbe aRcnfcßenge=.
fcßlecßt, Seitalter, ©eneration in huius s.
errore versor; *venturum; *impia, *aurea,
♦everso saeclo f. everto 2) 6); auch bie herrfeßens
ben Sitten ber in einem Seitalter lebenben 3Jten=
fehen, 3«itgeiß, Jon novi ego hoc s. Plaut -,
prius Ter.-, noc saeculo; in id s. cadit Ilomuli
aetas; minus eruditis hominum s.; ‘mitescent
s. ; nec corrumpere et corrumpi b. vocatur Tac.
8) 3®hl!huttbert duobus prope s. ante; *s.
festas reftrente luces; bah- “) längerer 3e't =
raum, lange Steiße oon 3<»hten überß. ali-
quot saeculis post, plurima, sexcenta, *saeclis
effeta senectus. b) bie in einem 3ahrhunbert
lebenben ältenjcßen, bat 3aß*ßunbert isti fuit
generi quondam quaestus apud b. prius Ter.;
s. reliqtiorum iudicium.
snepö, adv. m. comp. u. sup. oft s. et multum
cogitavi; testamentum s. fecit meßr alt cin=
mal; multi bella s. (ju oerfeßiebenen Seiten)
quaeeierunt; s. multi, multa nießt feit, noch bem
Sfßg. 'fiele anbere, Dielet anbere’, cum s.
multa (sc. dicere , narrarcl tum memini — in
eum sermonem illum incidere etc.; auch öl-
saepe =- b. alias oft *u anberer Seit, wenn
biefet Begriff fteß aut ber Serbinbung mit cum
— tum leicßt ergiebt cum s. tum maxime bello
Punico; nadjbrü [fließet saepbnfimöro oftmals.
saepes (nicht »ep.), is, f. 8aun, SSerjäunung,
©eßege; *umßegter ©arten, übetß. 0b =
fperrung portarum, scopulorum.
saepYrfilt, adv. [dem. o . saepe] }i cm ließ
oft Plaut.
saepimentum (nießt sep.), i, n. [saepio] Ber»
jäunung Cic. [nium.
Saopimnn, i, «. Heine SDtunictpalftabt in Sam=
aaeplo (nießt sep.), psi, ptum, 4. [saepes] 1)
oot=, umääuiten, cinßegen rallum arbori-
bus; bilbl. eum locum cogitatione; inventa
memoriä. 2) übertr. a) mit ctw. umgeben,
umringen, umpflanjen, einfcßließen, ner=
waßren urbem muris, oppidum castris; de-
cemviri patriciis iuvenibus latera fieß mit !c.
Liv.; saeptum undique et vestitum vepribua
sepuicrum; *se tectis fieß einfcßließen in tc.;
omnia pudore saepta Liv.; saept/i pudicitiä
agrmt Tac. b) bebeefen, fperren, befeßen,
ßemmen urbem praesidio, vias, omnes fori
aditus, facribuB custodiis domum et vias.
saepta (nießt sept.), örum, n. [saepioj Berjäu =
nung, ©eßege quibus s. beluas continebimus?
•exiret victima saeptis Stall; bef. bie Scßran =
len, innerhalb welcher bat röm Bolf Dotierte,
saeta (seta), ao, f. bai fteife u. ßarfe $aar, bie
Sorftc ita quasi saetis labra compungit mihi
barba Plaut.; equina; oquo et leoni saetas
(natura dodit); d. ftruppigeit §aar bet SRenfeßen
Verg., Ov. [nien).
Sactabus, adj. aut Sätabit (Stabt in Spa=
’sactlger, gera, gcrum, adj. [saeta u. gero]
öorften tragenb sus, pecus; subst. m. d. ©ber.
— *saetösus (set.), adj. | saeta] borftig aper;
frons, membra, rerbera (ffjeitfcße).
saeve, adj. m, comp. u. sup. [saevus] wütenb,
ßeftig tmulta factitare; fsaevissime coercero
alqm. — «acvYdTcns, adj. [saevus u. dico]
grimmig gerebet Ter.
saovlo, 4. wüten, toben, rafen in alqm, in
tergum, fin tecta, tbarbarft feritate, seditioni-
bus inter se; in dilectibus fieß ßeftig Weber:
feßen, (fpät) adversus alqm, *alcui, *m. in/.,
ventus, mare ventis, *pontus; *in auraa (0.
©ebede).
saevftPr, adv. [saevus] = saeve Plaut.
saevitia, ue, f. (saevus] SBut, ^eftigfeit,
©taufamfeit, §ärte hostium, feneratorum;
temporis (bet fflintett), belli, fdictorum facto-
rumque, fiugenii, fannonae jeurung, fmaris,
fcaeli; aueß jolllfihnßeit hostium Sali.
s&erus, adj. m. comp. u. sup. tobenb, wütenb,
hart, gtaufam, grimmig, ßeftig, fcßrecl^
ließ tyrunnus saevissimus in suoa, fmultitudo,
fcontio, *gens, ’pnella (gegen ben fiicbßaber),
•Aeneas s. in armis gewaltig, ’magister ftreng,
73G eaga — salietum.
saevissiraum Imperium Still. ; ‘Necessitaa; *Pe-
lopis domua (Wegen ber ©teucl in btt gamilie);
ventus, mare, hioma Liv., * venemnn , * verba,
‘verbera, *amor, *ira, ‘soninia, ’funera fd>re<f=
lief) cutjufehen, *tympana milbtönenb, ‘negotium
(ber gortuna), *a. cum ioco mit ataufamem Spiel;
»Liburnao (navea) infofern fie ber Jileopatra bie
Schmach brohten, im Iriumph aufgefüfjrt ju wer;
ben Hör. cann. 1, 37, 30; quao aibi belligeranti
s. (Schlimme*) vel proapera evenieaent Tac.
ann. 2, 5. [gerin, gauberin.
saga, ae, f. [oerm. nt. Bagax, sagio] SBaljrfa*
sägäcltas, ätia, f. Jaagax] 1) Spürfraft bet
fjuttbe. 2) tp. Sdjarffinn, = blid hominis. —
sÄgicYter, adv. nt. comp. u. s up [sagaxl tp.
genau, (iparf, f la u pervestigere ; duo duces
b. moti sunt, alter ad inferendam, alter ad
cavcndam fraudem.
Sigalassünns, adj- tion ob. au*, ju Saga*
laffu* (Stabt in $ifibien) Liv.
SÄgärls, is, m. ob. SangKrlug, ii, m. 1) gtufj
in 93ithhnien tt. $^rpgien. 'Lav. Sagarill», Ydis,
f. adj. nympha Ov. 2) Sägäris, is , m. ®e=
führte be* «nea* Verg.
sigitus, adj [sagnm] mit bem sagurn bctleibct.
sägnx, äcis, cdj. m. comp. u. sup. [aagio] 1) mit
bett Sinnen jdjatf empftnbenb, canis ber Spür*
1) uitb; *canibus sagaeior anaer fepärfer gbrenb.
2) fdjarffinnig, ’fieptig h&bent mentem
acrem et vigentem — et, ut ita dicam, 8.;
fingeriia Bagaciora; aagaciaaimua ad auapican-
dum; fvir in coniecturi» sagacisBimuB; ’rerum
utilinra aententia bie an nü(}(id)cii Sichren reichen
Sprüche be* tt^oreä; ‘ettrae roact»e äiorfidjt.
»Ägina, ne, f 1) abstr. güttcrung bi* juttt gett*
werben, SKöftung, b. lieten, flaff. nur b. 3)ten=
fdjen, Ernährung, Unterhaltung multitu-
dinem non auctoritate aed s. teuere. 2) concr.
gutter, Speife, Sfajl fferarum, -j-gladiato-
ria, *dare venalia fata saginae fiel) al* ©labia*
tor unterhalten laffen, ftemulentus et saginü
gravis, faenau hominis nimiä s. carere; übertr.
fhaec velut s. diccndi; auch ba* gemäftete
Xicr, caedere b. Plaut.; gettigfeit, gett*
heit al* golge be* ülläftcn* Tentris, coqtoris
Just. Dao. »Ägino, 1. mäften, fett maihen
»porcum; terra, quae copia rerum (illoa) om-
nium aaginaret Liv. ; Haginati corporis belua
Curt.; bilbl. möflen, füttern sanguine rei pu-
blicae saginari Cic.; plebe populäres auoa Liv.;
aeptuagiea sestertio Baginatua Tac. hist. 4, 42.
sagio, 4. [aagus] f<harf fpüren, übertr.
Cic. de div. 1 §. 65.
Kägitta, ae, f. f eil; *übertr. fliebc*pfeil;
•flfeilraunbe tardante b.j *+ein ©eftirn, ber
'•Pfeil. Xao. sägittärins, ii, m. 9)ogenjd)ii pc;
eques ein berittener Curt., Tac.
•sägittTfer, füra, ferum, adj. [sagitla-fero]
Pfeile tragenb plaretra; mit Pfeilen be*
tuaffnet Parthi, Geloni.
fsägllto, 1. [sagittaj mit Pfeilen fchiefjen.
sagte in n , um, n. fsancio] bie auf bem Slapitol
gepflütftcn u. bie getialen auf einer ©efanbtfthaft
lutoerleblid) maepeuben ®ra*büf(hel Liv.
Sugrn, ae, m. ob. f. fiüftenjlujj im ilonbe ber
®ruttier.
»ÄgüUtns, mit bem sagulum belleibet Suet.
— sagulum, i, n. dem. B. sagum. — »Ägiim,
i, n. [feit. SBort] bider, lutjer äHantel,
j. 93. bet fflermanen, ber über bie Schulter ge
morfen u. mit einer Spange befefligt warb; ani
benupt jum ©mporfcpnctlen , um SRutroiütn ;■
üben Suet.; in*bef. ein firieg*ma_ntel, bch
sumere s., ire ad saga }u ben Soffen greifet :
esse in aagis unter ben Soffen fteljen; SRatioj:
Cic. fam. 7, 10.
SÄgniitnm, i. n. Stabt im öftlidfcn Spanier,
al* f. Saguntus, Sagunto exciaa Liv. 21, 19, 1
Xao. -tinus, adj.; subst. -tini, örum, »t.
Saitac , ärum , m. bie ©inmopner non Sail
(ber alten ©anptftabt Unterägppten*), bie Sollet
»AI, sälis, m. (Borfl. u. fpöt aud) ».1, pl. «alte.
1) ba* Salj s. saliens, niger f. salio, niger 1);
fprithw. cum aale panis wir r358affer u. ®r»f
Hör. sat. 2, 2, 17; bah- *Saljmaffer, =flut
ba* UReer s. Tyrrhenum; campi aali«; arte;
aale tumentes. 2) tp. a ) geizige Schürft.
93etftanb, 2ifi; 933 i & , S^erg, Spott qm
habet aalem Ter.; CaeBar leporem quondam et
s. eat eonaecutus; aale et facetiia vicit omne-
apecimen humanitatia, salia, suavitatia ; lepo-
na; aal dicendi; tum non aal, aed natura ridr-
tur; nullam esse artem salia; (pl.) urbar.:
( Ilor .) a. Plautini, s. multo urbem defrico;:
delectatur a. nigro. 6) ©ejdjniad, Reinheit
ipaum tectum habebat plus salia qnam aump
tua; *nulla in tarn magno est corpore mica aale
SSlScla, ae, /. [salum] eine SReergöttin , btt
qriediifche 2heti4, ©emahlin be* Dceattn*.
säIäco, önis, m. [ eeläxttr] Prahler, 9lit'
fthnetber 0»c. fam. 7, 24, 2.
Salamlna, ae, f. = Salamis, w. [., Just. -
SSlämls, Inia, f. 1) gnfel u. Stabt int iarc:
fthen SJleetbufen, Jlttifa gegenüber, wo einfl Je
lamon. Sätet be* 2ljap u. be* leucer , herriebt:
berühmt burd) bie Secjdjlatht im 3- 480 b 6p
2) Stabt auf Sgpcrn , b leucer erbaut u. n ei
ber gnfel Salami* benannt. 2ao. -minlas, ad.
subst. •minli, örum, m. bie Sewohner p. Salt
mi* 1) u. 2).
Sälapla, ae, /. Stabt in Sputien; subst. -pisi.
ob •pYtinl, örum, m.
Hulapütlum, ii, >i. (feit.) fthergh- Sejcichnung etod
f leinen geilen Sienfthen, gmerglein Ct.
fsäUrium, ii, n. [sal] cigtl. bie tRatioxi an Sali
baher o) bie einer i’tagiftratSperfon ob. ihrer 9t
gteitung gegebenen $iäten. b) Solb. Gbrts
jolb. — Hilarius, adj. [sal) jum Sal} gf
hürig, Sal}*, annona ba* jährliche ©inlommr
au* bem Sal}e; Salaria via u. bl. Salarix
bie Sal}ftrage, auf ber bie Sabiner ihr Salj *
3Jicer holten.
Silan»!, örum, m. ÄIpenBolt im heutigen Sasoec
»ilax, äcis, adj. [aalio] 1) geil *anea. 2} geil
machen b *taberna.
»albbra, ae, f. [aalio] holperige Stelle bei
9Bege* viae llor.; tp. a) Schwierigleit, Äs
ft o 6 oratio haeret in aalebra; nunquam in Ui-
taa a. incidiaaet. b) Unebenheit, $ärte ber
IRebc (Herodotua) sine ollie a. quasi sedatss
amnia finit. 2ob. »älehrösiis, adj. holperig,
rauh *saxa.
Salelas Itussus, lat. $id)ter <?m'nt., Tac.
Sälentinl, StlenUnns j. Sallentini.
SÄlernnm, i, n. Stabt in fliccnum, j. Salerse
SalgSncus, cos, f. Stabt in 93öotien Liv.
SÄlUii» f. Salii.
Ȁllctnm, i, n. [}fg}. au* aalicetum p. nlixj
B&lignus
SBeibengebfifd). — salignus, adj. [salix] aub
äBeibenijolg, 9l!eiben=.
Sälli, örum, m. |salio] eigtl. bie $üpfenben, ein
ö. Dluma crrieftteteS Kollegium p. 12 , fpdter 24
^irieftcrn beb Slarb, rodele im Stilfange beb Stär»
unter Slbfingung o. Siebern mit Söaffcntang burti)
bie Stabt gogen. 33aP. Säliäris, o, adj. rannen
Numae p. 'Jiuma eingefübrt, dapes (ipritbto.)
b. i. üppige ©aftmäblcr, wie fie bte Salier ua<f)
it)ren llmgügen fetten Hör. ; epnlari S. in rno-
<lum de. AU. 5, 9; in morem Salinm (ft. Sa-
lionim) Hör. carm. 4, 1, 27. dagegen ijt Sa-
liuin b. Hör. carm. 1, 36, 12 alb acc. beb oorll.
(ulj. Salins gu fallen.
siililluin, i, m. [dem. p. salinum] Salgfäßlßen
Ct. — s&linae, ärum, f. [ealinus] Salgiocrt,
Saline, fetagnam salinarum Saigfcc; bef. bei
Cflta am Sieere, S. Komanao u. bl. S., »eite
SJaffinb, in bie bab Setttmffer geleitet Warb Liv.
1,33,9; in (djerjbaftem Xoppclfinn mit aale«
tSBipe), possessio s. meurum Oie. fam. 7, 32, 1;
aitd) eine (Begrub am Moettiinub in Diont Liv.
24, 47, 15.
Nalinfttor, öris, m. fsaUnae] f. Linas 4).
HÜIinum, i, n. [snlinus] Saigfaß.
salio, lui, feit, lii, — 4. fpringen, Rupfen
saxo = de saxo Plaut., de muro, super val-
lum, *ultra limites, per praecipitia et abrupto,
*rotis salicns entfpringenb auf ic. ; and) e. Ian =
»en Hör. cp. 1, 14, 25; bilbl. f velut salientes
Luc illuc (in bet Diebe) nec usquam insistentes';
U. Seblofem *salientem sanguine venam, *grando
in teetis; taqua Baliens riefetnbeb SJadjroaffer ;
ö. ffontänen in peristylio saliente aqua Suet. ;
subst. salientes (sc. fontes), ium, m. Spring =
brunnen, gontänen; supercilium beioegt fi(b
rafd) auf u. ab Plaut.-, *sal ob. mica (salis) sa-
liens bab Opfcrfalj, bab inb geuer geworfen
emporfprinat lein glücflidjeb 88abr$ei<bcn); cor
poefjt, Köpft Plaut.-, *pectora trepido e. motu;
♦aliena negotia centum per caput et circa s.
(loirbcln mir) latus Hör.
Salfpötena, tentis, m. [salurn u. potens] SJ e =
berrjdjer beb Siecreb, Beiname Dieptunb Plaut.
SalTsubsüll, örum, m. *= Salii subsilientes,
febergp. tangenbe Salier Ct.
sallunca, ae, f. rotlbe Diarbe ( Valeriana cel-
tiea L.) Verg. fShituler Verg.
Sali us, 1) f. Salii a. G. 2) ein 'Ärtnbicr u. cm
gäliva, ae, f. ber Speidel im DÄunbe, »areanae
ganbetei burd) £>ilfe beb Speidjelb; pl. Suet .; axuS)
*t&er ©efdjniad ber X>inge.
salix, Tcis, f. Seibenbaum, SBcibc.
Sallentin), örum, m. Söllerfibaft in Kalabrien;
adj. -tlnus.
SullustliiH (Säl.), 1) Gaius S. Crispus, ber ®e=
f(^id)tf(breiber, 87 — 34 p. G^t. 2) S. Crispus,
ber p. bem ©cjcbidjtfdjrcibcr aboptierte Soßn feiner
SdjroefitT. S)ao. f-stlAnus, adj. 8) Klient beb
Siccto.
Sallnrli, örum, m. = Salassi ob. — Sallyes.
Salljfes. um, m. ligutifdfcb Soll in ber $roPinj
CBaQien, nörbl. P. IDtaffilia.
Salmäcis, Idis, f. CucHc in Saricn, toeldje nad)
bem SJit)tbub Pcrtucidjlidinibe Kraft batte; per=
fonif. bie 'Jipmppe jener Quelle Ov. ; bau. Sal*
m Seide«, ae, m. ber Salmacibe — SBeicb>
ling Knnius b. Cic. off. 1 §. 61.
Saimöneiis, ei u. eos, m. Soßn beb Violub, Sater
tfeinidjen, fnt.-KMitjdjeJ Sdjulwörtrrb. &. Huff.
— saluber. 737
ber Xtjro, König in Glib Verg. 35ao. ’Salmönis,
Idis, f. •= Ipro.
Salonne, ärum, -na, ae, f. Stabt in SSalmatien.
salgftmentum, i, n. [salsus] l) giftblale. 2)
eingcfaläcucr 5<fcb/ ©al^fifCL Ter. — snlse,
adv. m. comp. u. ftup. [salsus] tp. mijjig, pi =
lant. — «alsüra, uc, f. [salsus] eigtl. 6in=
faljung, bab- mcae animae s. erenit iib bin
mißmutig Plaut.
salsus, adj. nt. comp. u. sup. [salio (aljctt | 1)
fal jtg, gefallen hoc salsumst oerfaljen Ter.-,
*tellii8, ’vada, ’fluctus p. SÄeere; *fruges; mola
s. j. mola; *unde animae excitantur — s. san-
gume (weil bie ju ©eifterbefcbtoörungen nötigen
Cpfcrtierc mit Salj beftreut nmrbcti); *aqua sal-
sior; au<b *faljartig, beiftenb sudor, robigo.
2)tp. fdjarf, treffenb, fein, luißig, fatiriftb
genus cst pcrelegans et cum gravitate s.; in-
veni ridicula et s. (ttripige Sinfälle) uuilta Grae-
corum; negotia s. eine luftige ©ejdjidjte; esse
quamris facetum atque 8.; hoc ipsum s. illi et
venustum videbatur; homo salsissimus; male s.
ber lofe S<balt Hör.
snltälio, önis, f |salto] bab lanjett, ber lanj.
»altAtor, öris, tn. u. -trix, leis, f. [salto] lön =
jer, länjerin. — «alt&törln«, adj. [saltator]
jum langen gehörig, Xanj= orbis. — «al-
tätng, us, m. ^alto] bab langen.
galtcm, adv. toenigflenb, gum tuenigften, bab
Iperabfteigen P. Oberen gum ©criugeren nub
brüdenb eripe milu hunc dolorem aut minue
s.; nunc b.; quiK ego sum s. (eigeitllicb), si non
sum Sosia? Plaut.-, num miliis irata s. am
Gilbe? Plaut.-, bibto. m. einer Dtegat., auch nidjt,
niißt einmal nec deorum 8., si non liominum
memores eBtis? Liv.; nec vero 8. iis suf-
ficiat Quint.
galt«, 1. [salio] 1) intrans. langen; bei ben
Diömern für unanftäubig gebalten, nemo fere
saltat sobrius, nisi forte insanit Cic. p. Mur.
§. 13; Deiotarum saltantem quisquam aut
ebrium ridit nnquam? Cic. p. Dcj. tj. 26; bilbl.
P. SRebnet, Hegesiaa s. incidens particulas rcirb
baburd), baß er feine Säße gerbadl, büpfenb (im
Äubbrud) Cic. 2) Irans, tangenb u. acftilu>
lierenb barfietten *Cyclopa, +Pyrrbicham,
ftragoediam , ’cannina nostra pleno theatro
saltari. [ locus.
saltuosus, adj. [2. saltus] geb ir g= u. rualbreid)
1. saltus, us, m. [salio] Sprung; *saltu Cor-
pora ad terram mittere berabjpringen; ’saltum
dare e curru; *aaltu superare viam.
2. saltus, us, m. 1) lualbige ©cbirgbgegenb,
SBalbgebirgc, ©ebirgb», SBalbfcblucbt;
SBeibeplaß, Siebtrift Pyrenaeus, Pyrenaei,
Thermopylarum, *nemorum; malbige Stellen,
Sugängc einer Slnböbc Oaes. b. Cr. 7, 19, 2.
2)ao. fianbgut, Sotmetl mit Siebtriften do s.
agroque deicitur. 2) tp. p. einer großen SWaffe
ex hoc s. dsunni Plaut.
saluber, brU, bre, ge», salubris, e, adj. nt. comp.
u. sup. [salus] 1) gefunb, gunä^ft ber ©cfunp-
beit beb Körperb gutröglid), beilfam locus,
natura loci, annus, *fluvius, *silvae , *somnus,
tnarigatio; im Silbe, *stellae brilbringenb;
über!), ^ettfam, gutriiglitb consilia, res, «en-
tentia rei publicae saluberrima; quiequid est
salsum aut b. (fträftigeb) in oratione; s. (auf
bab 9Sobl beb Solteb bebaißt) magis quam
47
738
salubritas — salvus.
ambitioaum principem Suet. 2) gefunb, fräf»
tig in SBcjug auf bic nalürltcf)c Beicbajfeubeit be«
Körper« genus bominum s. corpore; saluber-
rimis corporibus utuntnr; defuncta morbia Cor-
pora aalubriora esse coopere.
salubritas, ätiB, f. öcjunbljeit a) §eilfam =
feit loci; tum a. (gefunbe ©Jitterung) tum pesti-
lentiae signa, faquarum, fcaeli; bilbl. 8.
Atticae dictionia et quasi sanitatem perdere
bie toof)ttf)uenbf fräftigenbc SBirtung bet a. ©iftion
(welche buvdj bie sanitas bcrfelbcn Borau«gcfej}t
Wirb); a vobis (iureconsultia) a. quaedam (ein
©ettungämittel), ab iia qui dicunt, aaliiB ipsa
petitur. b) fba« SBoblfein corporum u. bl. s.;
propter s. au« ®efunbbeit«rfidfi<bten.
sälübrlt?r, adv. m. comp. u. isup. bet @e>
futtbbeit bienlicfj, gefunb, beilfam umbris
aquisre rofrigerari salubriua; tp. b e i l f a ;n ,
oorteilbaft, mit Stufen, mit Borteil a.
bellum trahi poteat; j-destinata b. ^eilfamer
©tan; -f-s. (für einen mäßigen ©rei«) emere prae-
diolum iatud; fquaxn aaluberrime refici; auch
finit Klugheit a. aestimare; diacipliua a.
temperata.
sälttni, i, n. [onioj] 1) bie unruhige Bewegung
be« ©leere« u. ba« babutrf) beloitfte Sarnau fen
be« SdjiffeS salo nauseftque confecti. 2) ba«
offene ©leer, bie hob« See claaBis «tat in a.;
and) bie 91f)ebe, procul ab insula in salo na-
vem tenere ancoris; »fba« ©leer überb.
sälüs, utia, f äBoblbefinben, öcfunbbcit
matcr rediit suü et familiae s. maximä; quod
aaluto eiuB fiat Ter.-, medicinä ad a. reducere;
medicis auia non ad a. aed ad necem uti; sa-
lutia cuatoB ©cibarjt Ourt.\ SBoblfabrt, SSobl,
§eil be« eiujelnen Joroofjl at« be« ganjen Staa»
te«, Bettung, Erhaltung be« ©eben«, Set»
tuugJmittel, pcrjönücbe Sicherheit, Sieben
civitatis, urbiB, exercitua; quantae saluti fuerit
universae Graeciae; singuli saluti huic civitati
fuerunt; utilitati salutique Bervire; augurium
salutis für bie 5Bof)Ifafjrt be« Staate«; restitutio
a. meao gurüifbcTUfung au« bem Sjrtl; lintribus
inventis sibi a. rcppererunt retteten fidj j fugü a.
petere; sino spe salutia; auxiÜum (©littet) aa-
lutia; quibua s. dedisti ba« Sieben gcfrf)cnft baft;
ad s. vocaro retten, in Sicherheit bringen; fae
B. pugnarc um ba« Sieben; fpro s. dimicare;
. obtestari alqm de s. suä um @nabe; salutem
ferre, afferre rei publicae retten; s. alcui red-
dere, rcstituere; una est s. bie einjige iHettung
ift; a. auam alcui committere. Wurf) Salus
pcrfon. neque iam S. servare me poteat Plaut.
3fn«bef. n) coticr. Setter mo suam s. appellans;
Seipionern, spem omnem salutemque nostram;
(Plaut.) at« fiiebfofungSWort mea s.! mein Engel!
b) ba« Süoblfein, ba« man jmbm. münbtitb ob.
jebriftlidj Wünßbt, bcr ® ruf), s. nuntiaro alcui
pnb. grüben 0. jmbm.; impertit tibi mnltam 8.,
plurimü s. Parmenonera unatho Ter.; a. ascri-
bere; Anacharsis Hannoni s. (sc. dicit) ; die a
me illi a. grüße ißn o. mit; s. datÄ redditäquo
ob. acceptii redditüque; bilbl. a. dicere foro et
curiae entfogeu.
siilütSrl«, e, adj. nt. comp, beilfam, jutrüg»
I i rf) res, calor, oratio, consilium, cultura agro-
rum hominum genori s. est; ipsa mihi tractatio
literarum s. fuit; *ars j)ciltunft; litera f. litera
1. A.; digitus |. digitus 1); subst. n.pl.; 8., ber ®r»
retter al« Beiname be« 3m»tter de. fin. 3 §. M
2) => aalvus, incolumin, a. rebus tuis Oie. p.
Mil. §. G9; adv. sälütArTter l) beilfam, Bor
teilbaft uti armifl. 2) unoertebt, mobtbf =
halten s. (=» exercitu salvo, incolumi) me re-
cipere Plane, b. Cic. fam. 10, 23, 2.
«älütätio, önis, f. fsaluto] ba« ®rüßrn, bit
Begrüßung, in«bef. o. Klienten u. ffreunbr;
bie Wufwartung s. facere; ubi e. defluxit:
dare se aalutationi amicorum. — salutätsr.
dria [salutoj ber einem Sornebmen fetne Ws'
Wartung macht, bcr Bcgtüßcnbe.
"sälnttfer, f?ra, ferum, adj. [salns-fero] = sj-
lutaris. — salütTgärfilus, adj. [aalus u. gern-
Iub] einen ®ruß bringenb Plaut.
siüüto, 1. [salusj grüßen, begrüßen alqm.
Tironem noatris verbia; deos ben @5ttern, ihm
Bilbniffen feine Berebruitg erweijen; »nuroen, *ac-
gurium, *Italiam, *iterum idem ex occultc
sonus. 3n«bcf. a) jmb. begtüßenb anrebci.
mit einem ©amen ob Xitel begrüßen, titu-
lieren ita se poatea salutari; alqm patronuc,
fimperatorem ; *cur ego poPta aalutor? b ) jm»
jur Begrüßung befutben, jmbm. feine Wir
roartung maibcn (0. Iflientcn u. greunben. bw
be« ©lorgcn« im Botgematbe ißre« ©önnert «
ißatron« fitß einfanben) alqm; venire salntandi
causü; Curionem veniaae ad me aalntatum (ac
mo); sicuti salutatum introire ad Ciceronent;
bei ben Saifem agmina salutantium; audj i
bem bie Befuißer begrüßenben © a t r o it u. ®9n
ner mane domi et bonos viroa multos etc;
1/or.) salutandi (forent) plurea. c) beim 8b
djicbe grüßen, SJebeloobl fagrn Plaut.
1. salv«, adr. faalvua] im SBoßlfein, »ergebet
satin’ a.? ßebt aDeä gut? Com. Liv. (anba.
2. s«1t6 f. salveo a). [»alvisr
salveo, 2. [aalvus] gefunb fein, fi($ »eil
befinbett, gebräuchlich al« BcgrüßungSmort «
im imper. salve, enlvete, salveto beim Bewl
fommnen, fei gegrüßt! millfornmen! tfelftr
beim Wbjtbicbnebmcn, lebe mobl «alve atap-
vale Plaut. ; vale salve Cic.; *beim Wbfdnrt
nehmen B. Berßorbenen s. aeternum mihi aetcr
numquo vale. 3n«bef. *o. einer Gottheit t
überb. einer bod)gead)tetcn ©erfon ob. Sach«, fr!
bir! b. vera Iovis prolea (B. .’pcrfule«); s. Ci-
gna parens frugum, Satumia tellus; o grab
teatudo Iovis, mihi cumque s. rite vocanti: -.
sancte parens, iterum; ealvete, receptd neqe-
quam cinerea etc. b) im inf. mit iubeo grüße
iubeo te B. «= salvo; Dionvsium velim t. in-
beas; deum (al« Sott) s. iubent. c) bet fibrr
lieber Begrüßung, im fut. salvebis (bu wirft f
grüßt) a Cicerone meo.
salvus, adj. wohlbehalten, unoerleßt, «4
am ©eben, gerettet filiurn tuum s. et
tem vidi Plaut.; s. atque incolumis (exeirita-
civis); »Penelope unoerleßte, feuftbe; qoibc
(civibus) s. et lneolumibus ohne baß biefe wi
niebtet ob. befrfiäbigt wurbenj se salvo, -ui- -
fo lange te. noch am ©eben tft, finb; b. o&"
ohne Berleßung bcr ©flicht; s. iure amiciti«; •
rebus ba atle« im Staat noch in Dehnung »c
in ben guten et b. utriusque tempon-
ratio est p beiben geiten gefebiebt, wa* jcle
ber jelbett angemeffen ift Tac. ; cpistnla nüßt jet
riffelt; ne atm aalvus, ei id) Will nirftt geftx:
fein, Wenn tc., (Cbm.) salvus, salva snu faß te
Samarites — sane.
739
geborgen, s. res est noch fleht alle* gut Com.
satin’ salvae (sc. res sunt)? ftefjt alles gut bei
bir? Liv. (»gl. 1. salve); salvus sis = salve
(Jom.; quSs te salvo est opus für bie bein Sieben
ifficrt bat.
Samftrites, ae, ae, urum, tn. Sewohner Bon
Samaria (Siaubf d>af t in fßaläftina), Samariter.
Sätnärobriva, ae, f. Stabt in ©allien, j. Amiens.
sambüca, ae, /. bie Sambufa, eine ärt §arfe
Plaut. [tunber Aur. Vict.
sambüceiis, adj. [sambucus §oUuiibct] aus fjol =
HamböeiBtria, ae, f. f)arf en jpielerin Liv.
Same, es, f. (jelt. Ulebenf. -os, i, f. Ov.) Jrüheter
91ame bet ionifdjen 3nfe! Eephalonia mit einer
gleichnamigen ipauptftabt. 2>au subst. SAinaei,
Samiölus f. Samos 8). [urum, m.
SämlrSmis f. Semiramis.
Säinius f. Samos 1).
Samnlum, ii, «. (sync. au« Sabinium) ein P. bcn
üpenninni burchjog’enc« »etglanb, uörblicb b. fiam*
panicn bi« an bas abrianfcpe iUieer, beffen Sin=
luopncr u. ben Sabinern flammten. XaB. l) Satu-
nis, itis, adj.; gabst, a) ber Samniter; collect.
u. (pl.) -tes bie Samniter. 6) ber wie ein
©amniter bewaffnete ©labiator. 2) fSamni-
ttcus, adj.
K&mös ob. -mus, i, f. 1) Snfel au bet Stufte 3o=
nien«, $auptfi6 bei Stultu« ber 3uno, mit einet
gleichnamigen §auptjlabt; Threicia — Saraothra-
cia. Xao. Sämiiis, adj., terra ba« ju ber Jufel
©amo« gehörige u, ifjr gegcnüberliegeitbe fflebiet
ber Stufte; subst. *tnil, örnm, m. 2) *«= Same,
tt>. f. S) Samiölus \adj. dem. n. Samius] Bon
famifchcr Xhonarbeit poterium Plaut.
Sämöthr&ca. ae, u. -cia, ae, f. 3nfel bc«
ägäifdjen Weerc« att bet Stifte Xhracicn« mit
einer gleichnamigen §auptftabt. Xan. -thräces,
cum, tn.
Sampsicgrimus, i, m. ein Keiner gütfl B.
©ntcfa, bcn $ompeju« überUKinb, jcherjh- B. fflom=
pejus felbfl, Cic.
sänäbTlis, e, adj. m. jcomp. [sanol heilbar a )
*phhfifch vulnus. b) geiflig iracundi.
Hänätio, önis, f. [sanoj Teilung,
sancaptis f. saucaptis.
sancio, nxi, nctum, 4. cito, babutdj, bau man
cs feierlich befchmören lägt ob. auf bie 92id)tbe>
achtung eine Strafe feftfcpt u. fomit unter ben
Schuh ber ©ötter [teilt, heilig b. i. unoer*
brüchlich u. unuerlcplid) machen, bag. a)
al« unocrbrüdjlich u. unabänderlich fcfh
fegen, oerorbneu, anotbnett legem, in
alqm; tabulas peccare vetantes (©efefje ber «Wölf
Xafeln), quas bis quinque viri sanxerunt llor .;
Valerii lex s. ne; haec lex in amicitia saneia-
tur ut; habere legibus sanctum ut; fidein dex-
tr&; in legibus eadem illa sancta sunt; teapi-
tis poenam alcui. b) unwibcrruf lieh hts
träftigen, beftätigen, genehmigen, al«
gültig anertennen acta Caesari», dignitatem
alcis, augurem; pater ad iusiurandum pat ran-
dom, id est sanciendum fit foedus; ftus im-
perii morte alcis, + gratiain iureiurando. c)
et», bei feftaefef>ter Strafe Berpönen, Berbie=
ten, unterfagen incestum supplicio; qaod
exsecrationibus pubiieis sanctum est; vis ca-
pite, avaritia multA, honoris cupiditas ignorai-
um sancitur; lege sanciri aut iure civili.
sanct«, adv. m. comp. u. sup. [sanctus] heilig.
mit heiliger Scheu, uneerbrüchtich, getoif*
fenhaft, uufträ flieh pie sancteque colere na-
turam excellentem ; se sanctissime gerere ; sanc-
tissime observare promisea; feaptivas s. ha-
bere nicht berühren. — ganctTinonla, ae, f.
[sanctus] l) §etligleit, ßh*t»tttbig{eit, in=
jofern fie (ich an einem ©egenftanbe offenbart deo-
rum religio et s. 2) ©c wiffenljaf tcgleit,
tugenbhafte ©efinnung, reiner SBanbel
utd mihi cum ista summa s. et diligentia?
omum habere clausam pudori et s.; virgo
priscae s.
sanctlo, önis, f. [sancio] feierliche ®crorb =
nung, §aupt> u. Strafartifel eine« ©efepe«,
Ä laufei bei einem ©ertrage sacrare s.; reci-
tare legum s. poenamque; irritas iacere s.j
foederis.
sanctTtas, ätis, f. [«anctus] 1) §eiligtcit, Un =
Berlchlichleit, ®hti»drbigfcit tribunatus,
regum; templi insuiaeque Liv ; pl. deorum
cultu8 religionumque s. heilige Jtultu«f)aiiblungen.
2) Sittcnreiuheit, uttfträf lieber SBanbel,
3üchtigleit, grömmigfeit matronarum; pu-
aor sanctitusque feminarum Liv.; dominae Tue. ;
quantü s. bellum gessisset; quod in iuventute
habemus illustrius exemplum veteris s.? s. est
scientia colendorum deorum; pietas et s.; pl.
religionum fromme Verehrung ber ©ötter. —
ganctitüdo, Inis, f. [sanctus] — sanctitus 1),
sepulturae Cic. r. p. 4 §. 8.
sanctor, öris, m. [sancio] Üierorbner legum
Tac. amt. 3, 26.
sanc.tn», adj. tn. comp. u. sup. [eigtl. partic. B.
sancio] 1) unter bcn Schuf} ber ©ötter gefteM u.
baburcf) Bor ©ntfeheibung gefchüpt, unoerbrüch-
lich, uiioerleplict), unantaftbar, heilig ius,
iura patriae sanctiora quam hospitii duxit; *le-
ges, officium, fides indutiarum, nomen legato-
rum, insurandum; aerarium sanctius ber SHc-
feroefonb« bc« Staat«f£ha6e«; alqm s. habere;
tribuni plebis, *patrnm concilium; bah. ©h(:
furcht gebietenb, eljtttütbig, erhaben, hei =
lig ’vates sanctissima (o. ber SibpHa), *ora-
culum, ’ignes Opferfeuer, ‘sanctius animal
(B. BKenfchen), ‘legcs, fet s. (feierlich) et gra-
vis oratio, *itt ber iflnrebe an öerftorbene, oer=
llärt. 2) rein, lauter, matello«, uttfträf-
lich, fromm, bah- auch gottgefällig, bef. b.
röm. Staatsmann, welcher bie politifd)cn ©runb=
jähe auf« gewiffenhafteftc beobachtet vir, horno,
‘senatus, ‘vates, ‘coniux, ‘virgo !6eftalin,
feloquentia.
Sancns (Sang.), i, m. auch Semo (Srjeuger) ob.
Semo S. ob. Ftdlus S. f. Fidius.
gandaliürlus, adj. [sandalium] bie Sanbalen
betreffenb, Apollo beffen ttilbfäule in bet San=
balcnftrage ftanb Suet. — samlältgOrüla, ae,
f. jsandalium-geroj Sanbalenträgcrin, Sfla=
Bin, bie ber Herrin ihre Sanbalen nachträgt
Plaut. — sandälluin, ii, «. ( oavdahov] eine
Mrt &rauenf<huh, Sattbale Ter.
*tsandApTlu. ae, f. Xotenbahte für gemeine
fieute u. SJitjfethätcr.^
sandix (ob. -djx), feis, f. SUiennig ob. eine
ähnliche rote BRineralfarbe.
säne, udc. [sanus] 1) oernünftig, auf Ber>
ftänbige SBcife amare Plaut.; s. sapio et
Bentio; non ego Banius bacchabor Edonis Hör.
2) fibertr., um anjubcuteit, bajj man etw. feinem
47 ‘
740
Sangariua — sanus.
Boßcn ©eljaltt nach annebmcn u. feftbalten miß,
bat). A) befräftigenb u. Brrficbernb, jebenfall?,
fürwahr, wahrhaftig, in her Ifjat, wirt=
1 1 cf) b. haud quidquam Ost, magis quod cu-
piam Plaut. \ recto s. intcrrogasti Ter.; s. Tel-
lern; rea a. difficilU; levieulus 8. noster De-
mosthenes, qui etc.; s. neecire fateri (s. iu
Berbinben m. fateri, rote in bireftcr »Hebe a. ia-
teor) Hör. a. p. 418; a. non gewiß teine?weg?,
rem s. non reconditam; non ob. hand a. nicht
fonbcrlicb, nuf)t eben, nietit reetjt. 3n?bcf. a) in
Antworten, ja woijl, allerbittg?, freilich
Ter., Dcrftärtt b. hereule Oie. , a. hercle, b. pol,
s. qnidem Ter. b) b. imper. um eine 8lujfor=
betimg bringenbet ju machen, nur }U, immer*
()in, Dorf;, benn age a. Ter., Zar.; abi, i, cedo
a. Ter.; relaxa modo paulum animuni aut a.,
ai potea, libera Oie. Brut. §. 21. c) bei Cin-
räumungen, b. eonj. u. imper. immerhin, ntet*
net wegen ait ita a., aed etc.; Bic hoc a. leve,
quod non ita eat; tibi habe a. iatam laudatio-
nem Mamertinam. B) Berftörtenb u. fleigernb
ganj, burdjau?, aar b. bene, bene s. Ter.,
Oie. ; humilem a. relinqunnt et minime genero-
aum — ortum amicitiae Oie.; a. quam übetau?,
ungemein, a. quam refrixit Oie. Qu. fr. 2, 6, 6;
haud a. diu nicht gar lange her Plaut.; in ant-
worten s. commode, aapienter a. Plaut.; a.
Sangarins j. Sagaria. [bene Ter.
SangnAlia, sungiiön f. Sanqualia, aanguia.
snngulti&rias, adj. [aanguis] blutgierig, 'bür*
füg iuventus Cie., tsententia, faaerum et a.
(eum) fnisao. — sangen neu«, adj. [Banguis] 1)
blutig, au? ©lut beftebenb imber; *blut=
bebcctt, = bejprit|t; mit ©lutBcrgicfjen oer*
bunben, *aapea au? robem glctfd), *rorea,
*fguttae, *aciea, *cnput, *manu8, *rixae,
»caedoB, ßietB. blutfatbig, *rot sagulum,
♦buca. 2) *tp. blutgierig Mavors, Mars.
ftangn1no? 1. [aanguis] übertr. blutgierig jein,
eloquentia sanguinana bie Klienten au?faugenbe
Tac. dial. 12. — ’saiiguTnölentus, adj. [aan-
guisl bluterjüllt, soll Blut, Bon ©lut
triefenb pcctora, aoror; blutrot color; tp.
litera ocrlefjcnb.
sanguis (Bcraltete [form samt neu Enn. b. Oie),
Tnis, «n. 1) ©lut ’equinua, Niperinus; sangui-
nem fundere, effundere oergielen; hauriendua
aut dandua eat a. ihr müht ©lut (bet geinbe)
Bergicfjetc ob. (ba? curigc) bingeben; bilbl. dan-
dus invidiae est. s. ber §afj foß jein Opfer haben;
aanguinem mittcre lajjcn, abjapfen, proTinciao
bie ©roBinj au?faugen; mUsus est s. invidiae
sine dolore ber 9?eib (ber mich Bcrfolgte) iji ge*
jebroätbt worben, ohne bafj ich einen ©erluft babei
gehabt ^abe; sanguine ictua {. ico; oft ©lut*
Bctgiejien, Srmorbuitg usque ad e. incitari
aolet odium; in sanguine veraari; plus 8. ac
caedis factum, pugnatum eat utrimque plurimo
b. Liv. ; »Latinus, *Poenus, ‘Punicua; übertr.
•calidus hrifec? ©tut , Shtfroaßung. 2) tp. a )
Kraft, Stätte, ßeben?frij<be, Kern, ba?
innere SRart einet Sache, ba? §erjblut rei
publicae sanguine saginari; amiaimus sucum et
a.; de a. aerarii detrahere; *dum melior vires
s. dabat; in?bef. B. Siebte er ob. bet Siebe verum
8. deperdebat; aucua ille et s. incorruptus ora-
torum. 6) ®lut?Berroanbtjebaft, ©eblüt,
Stamm, 0cfcblcd)t, Slbfunft, Transalpinus
bei ben Söllern jenfeit? ber Sllpen; patenrasna-
ternusqne; sanguine coniunctus blut?8nwcn::
ne 8. aoeietur (bittet) heiraten unter cinanbo
Liv.; foninee eiusdem 8. populi; *progemc.
Troiano a 8. dnei; +attingere, fcontingere akx
sanguine blut?Bcrroanbt fein; te rilissÜM i
c) ilbtömmling, Spröfiling, Sinb, ®nfrl
in liberos atque in a. suum tarn crada»
fuisae Oie.; aaeviri in auum s. Liv.; ‘paopenu
parentum obwohl armer ßeute Kinb. S)
Saft ber ©flanjcn bacas turgentes sangt.'
Sangua f. Sancus. [s. Li
sänicB, ei, f. 1) (oortl., biebt. u. nacpll »er
borbeuc? ©lut, flüfftger Stter. 2) *jebe db
liehe glüffigteit, Seifer, ©ift perfasus am
atroque veneno; colubrae a. vomunt; s. mm
ore trilingui.
«Anitas, Atis, f. [sanus] 1] ©cfuitbbeit M
Körper?, gefunber 3»ftanb (mehr tempom.
Bgl. aalubritaa); corporis temperatio, cum a
congruunt inter se, e quibua conatamus. t. ö
citur. 2) gern, ber gefnnbe fluftanb j,ct 5,t.;
im ®gf. ju leibenfcbaftlichcr Erregung u. Ute
cilung, bie © erftänbigteit, © er n üitf tigte-.i
fflefonnenheit animi; nihilo plus saniu.
in curia quam in foro esse; redire, rever*:. ■
Convertern ad b.; redneere, frevocare alqm d
8.; stultitiam constantiA, id est s. vacaoK
Oie. Tusc. 3 §. 11; t. bem 9icbncr ob. bet Söi
Nüchternheit u. Bcfonncnheit, nüdjtctic
b efomtene Sprache (Atticae dictionis) gai
a. perdere; qui incorruptA a. sunt; feaiL
eloquentiae; oratoris; guch bet gefunbe
febmaef be? iRebnct? Oie. Brut §. 284. 3) Soll
traft, ©ollftänbigteit victoriae IW. fcs
2, 28. [ft
sannio, önia, m. [sanna ©rimaffe] 4>aitS»jn
säno, 1. heilen, gefunb machen alqm, enn
tp. heilen, roieber gut machen; wiebtttu
wernunft, jurccbt bringen, umfümoci
partes aegras rei publicae, vulneru avtiitu
*curaa, discordiam, incommodnm conunoa
mentes militum; fanimos consolatione brr*:
gen; literao me; quos studeo a. aibi ipt,o?, p»
care rei publicae Cie. Cat. 2 §. 17.
SanquAlla, e, adj. [Sancus] bem öotte Saiie-
gebörig, avia bem Sancus geheiligt, bet 6*
abler (ossifragua).
Santöni, örum u. «es, um Caes., m. Sälltriir
im weftl. ©aßien, in bet heutigen Samtour
Lab. *t-tönlcus, adj.
Bäuuf), adj. m. comp. u. sup. 1) b. JWrpn. {■’
funb, heil (mehr b. einem temporären 8«^“
BgL saluber, validus) para corporis; sanun -
cere, b. fieri medicamento; * vulnera mei s
sanum colere finb gebeilt; übeth- untctlü
ben,' gefunb s. et aalva res publica, form
civitatis; *ego 8. (unberührt) ab illia (rito.
2) geifiig gefunb, oon gefunbem Serbas:
Bentünfttg, Berftänbig vix eum s. mec®-
existimem; b. mente; ammaa, homo, ’beoe
umfichtig; ego illum male s. (für nicht reit rc
nünftig) semper putavi; nihil pro sano hea*
*aolve mature s. (wenn bn gejebeit bij!) eqnac.
*nil me poeniteat aanum patris huiu-; *»
ego contulerim iucundo a. (jo lange ich bei Sa
ftanbe bim amico Hör.; aanun’ esv Plavi. *
nusne ea? biji bu bei Sinnen, bei ®crfäimöc' ‘J-
tin’ a. est? Ter.; fsaniora conailia; B. beräefc
sapa — Sarpodon. 741
u. bem Slcbtter, nüchtern, gefoulten genus di- neacio quo a. vernaculu Cic. Brut. §. 172;
cendi; nihil erat in eiua oratione niei aince- bomo sine a.
rum, nihil nisi aiccum atque a.| oratorea Rho- Sappho, ü», f. [Zauipm 1 Ipriidjc Tidjtmu aus
dii saniores. SJlljtilcne auf ücSboS. 2>au. SapphYcus, iulj.
*t sipa, ae, f. cittgclodjtcr 2Roftfnf t. Musa — Sappho als jebntc BRufe.
Siipaei, örum, m. tbtacifdje ®öitetfd)aft an bei Sara f. Sarra.
©ropontiS. sarcTna, ae, f. [sarcio] ©ünbel, ©adet, trag;
«Spien«, tis, adj. m. comp. u. sup. [ partic. o. bares ©epäcf ; im pl- gern, Born öepäd, WCldjeS
sapio] weife, llug, ein f i 1 80 o 1 1, Dcrftän» bet rinjelne Solbat auf bem 3Jlarfe^c trug, si to
big ut quisque maxime perapicit, quid in re forte meae gravis uret s. chartae, abicito po-
quaque verissimum ait, quique acutissime et tius etc. ot)ne ©ilb, lafj beit Auftrag lieber Uli»
celerrime potest et videre et explicare ratio- auSgeridjlt't Hör. ep. 1, 18, 6f.; sarcinas con-
nem, is prudentissimus et sapientissimus rite stringere Plaut., impedimenta et a., legionem
haben polet; aapientisaimum esse dicunt eum, sub aarcinis adoriri; sarcinas conferro, colligere,
cui quod opus sit, ipsi vemat in mentem Cie.; conicere in medium (auf einen Raufen), pro-
verba Ter.; vita; vera et s. animi magnitudo, icere; *militiae tuae s. fida Begleiterin. £>icrD.
sententia, excusatio, * consilium; *aapientior *2aft, ©cfdjmerbe publica rerum; s. sum
aotas; mo iussit a. paacere barbam ben SeiS» tibi. lao. sarctnärlus, adj. jum (Depäct ge»
beits» ob. ©bilofopbetibatt Hör. sat. 2, 3, 36. 3" porig iumentum Cats.
pöilofopb- Spradje sing. o. bem wahren Sei» sarciu&tor, öris, m. [sarcio] MuSbcfferer,
fen, bcf. bem ftoiftpen; pl. viderint s. bie Stoiler gltd jdjiteibcr Plaut.
Oie. Lael. §. 10; bie fieben gricdji jepen Sei» »aretnätus, adj. [sarcina] bepadt Plaut.
feit eos vera septem, quos Graeei s. nomina- surctnfila, ae, f. [dem. o. sarcina] ein Meines
verunt, a Graeciae sapientissimis ; b. ben in» ©anbei, weniges fflepöd, gern, im pl. *aptac
bifdfen Seifen Gurt. 8, 9, 31; auch fdjerjlj. b. et expeditae; fs. alligare firfj teifefertig machen.
Sfennet bet feineren Jlocblunft, ein Sein» sarcio, rsi, rtum, 4. auSbcffern, t)crftellcn,
fdjmeder qui utuntub vino vetercs s. Plaut.; bal). tp. wicber einbringen, gut inndjcn,
ieporis s. sectabitur armos Hör. sat. 2, 4, 44. erfepen detrimentum, damnum, iniuriam, in-
apienter, adv. m. comp. u. sup. weife, ein» farniam auStilgen; *gratia male «arta nidjt bin»
ftdjtSBotl, Bcrftönbig, llug insraienter fac- länglich miebcrbergeftellt Hör.; partic. sartus,
tunt s. (mit ber Stube eines Seifen) ferre Plaut.; in gutem Staube, eigtl. B. ©ebäuben mit par-
iicere Ter.; facere Cic.; vivere Hör.; nemo ost tic. tectus gut auSgebeffert, in baulichem
qui tibi sapientius Buadere possit te ipso. Stanbe aedem s. teetnm tradere; omnia s.
ipientia, ae, f. SeiSbeit, ®infid)t, ©er» tecta exigere unterfud)cn, ob alles gut gebaut
lünftigteit, ©erftaub, Slugbeit non habet u. gebedt, in gutem Stanbe ift; s. tecta aedium
»Ins sapientiae quam lapis Plaut ; pro vestra tueri; bilbl. in gutem Stanbe, ttobl »er»
i. ; ‘caelestis; *quid virtus et quid s. possit wahrt tua praecepta s. tecta UBquc habui mea
»tis. finge ©ebddjtigteit, Q. Maximi Cic. Verr. moaestia Plaut.; alqm s. et tectum, ut aiunt,
> §. 26; bef. SebcnSWeiSbeit, ©b>f ofopbic, conservare Cic.
tuet) B. StaatSfunft, SuriSprubcng priheeps om- sareülum, i, n. [sario] Starft, $ade.
ii um Yirtutum est s. , quam Graeei oo< piav vo- Sardänfipallus (-pälus), i, m. ber leptc König Bon
■ant; virtute et s. sic munitus est; faciendi Äffprien.
locendique; fstudia, doctores sapientiae ; rerum Hardes (ob -dis), ium, acc. and) -is, £>aup!ftabt
etcrarum im übrigen; constituendae civitatis; beS lt)bifd)en fReid)e3. ©ob. Sardiäni, örum, m.
insonientis s. consultus (als Spihtreer) Hör. Sardi, örum, m. bie ©eroobner ber 3nfet Sarbi-
arm. 1, 34, 2. itien, bie Sarben, wegen ihrer Xreulofigfeit bc»
plentlpötens, tentis, m. [sapientia u. potens] rüdjtigt; Spticbw. 8. venales Bon ucrad) tlidjcn
nächtig burd) SeiSbeit Enn. b. Cic. de div. SRenfcgen. XaB. 1) *+Sardus ob. ’Sardöus u.
: §. 116. [in Umbrien Liv. *Sardönlus, adj. 2) Sardinla, ae, f. bie 3»^
tpiula tribus fo genannt Biefleid)t B. Slug Sapis Sarbinien; adj -dlnicnsis, e.
pio, pii, — 3. l) fegmeden, einen gewiffen @e» SardTca, ao, f. Stabt in fjliebcrmöfien Eutr.
dirnatf an fid) b»bcn; B. (Hcrucb, und) etw. sario (sarr.), 4. beboden, güten Plaut.
iccf)cn quid s.? hircum Plaut.; unguenta cro- sarisa (sarissa), ae, f. [aagiaa | lange macebo»
um. 2) ftbmcden, bureb ben tbcfdjmad em» nijebe Slanjc. ®ao, sirisöphörus, i, m. ma»
finben cui cor sapiat, ei palatum non s.; tp. cebonifd)Ct SJanjentrüger.
exftänbig fein, richtig benten, empfin» Sarmütac, ärum, m. u. »tSaurömates, ae, pl.
eit, »ollen, SeiSbeit hefigen s. cum plus *t*romatae, m. bie Sarmaten, eine gtofje, itt
uutn ceteros; ad omnia Ter.; statirn s., statini bie afiatijcben u. curopäijtben Sarmaten jerfal»
aiunt (geben ftd) baS Ätifebtn, glauben ju ic.) lenbe Bölterfdjaft. ®aB. ‘SarmätTcus (marc baS
muia Plin ep.; *ml parvum leinen (öcjdpmad an fdjroarjc), * -uiätls, adj.; *Sarmätlce, adv. ta
iebrigen Singen hoben ; tqu'd saperet (meld)e bellanus Sauromatac beS Sarmatenfßnigä, und)
icifc TOSgiffung follte hoben) indoctus rusticus; Äortjeft. Plin. ep. 10, 13 (63).
»ixpere aude Hör. sannen, tnis , n. =■ sarmontum Plaut. — sar-
por, öris, m. 1) ber ©efebmad, ben eine Sache men tum (gern, pl.), i, n. [sarpo] abgefdfnit»
rt mel suo proprio genere saporis; Sohl» tcncS 91ciS, bflnner Shxt'S- SHebc (grün, B.
dj medenbeä, bef. Saft *tunsu« gallae b.; Seinftod); öfta bün <— SlciSbolj, Steif ig arida;
ul., Ücdercicii, Xelifateffen tenui ratione fasces sarmentoram.
iporuin; +Soblgcnid)c. 2) (feit.) feiner Surnns, i, ni. glug in Hampaiticn, j. iSar««.
oit, feine fötanier in Siebe u. Benehmen Sarpedon, onis, m. a) Sohn beS gupitcr, König
742 Sarpedonius
in Üpcien. 6) Sorgcbirgc in fiqciett. 35a». Sar-
pt-dönlus, adj. promunturium Liv.
8arr«j ae, f. olter 9iame btr Stabt Itjrui in
ißt)önicitn Haut.-, adj. -ränus, tprif d) Verg.;
subst. ein SHutuler Verg.
Sarrastes, um, m. lampanifd)C SSöltcrjdjaft Verg.
sarrio f. sario.
Saratnätis, e, adj. auS Sarfina (Stabt in Um*
brien) farf inatif Plaut.
sartor, öris, m. [sario] bilbt. Heger, Pfleger
Bcclerum Plaut.
s&t, Mita f. satis, 2. sero 1).
sät-aglto, 1. (Com.) =» sat-ago 2), tt>. J.
sat-agn, 3, (aurf) getrennt Mit ago ob. satt« ago)
1) (Plaut.) betn ©laubiger ©enüge thun,
il)ii begabten. 2) mit etto genug ju thun
haben, feine Slot haben, fid) abängftigen
ego hoc nocte in somnis egi satis Plaut.; a.
rerum suarum Ter.; fsubst. satagentibus cele-
riter occurrere; impers. pugnatur acriter, agitnr
tarnen satis Cic. Att. 4, 15, 9.
sätelles, Ytis, m. u. f. irnbant, pl. ©cfolge,
Stnbang. Hicrn. a) über!). Begleiter, Wiener,
©eljilfe, ‘Aurorae t>. flucifet; ’lovis ber Slblet;
•Orci Etjaron; sensu» tamqaam s. attribnit;
’rigidus verae virtutis. b) in üblem Sinne
Helfershelfer, bienflbatcr Seift s. atque
administcr audaciae tuae, scelerum; pl. mini-
stri ac s. cupiditatum.
sätläs, ätis, f. [satis] = satictas, 1] (meift Borfl.)
bnS Sattfein quaenam unquam poenis luen-
dis dabitur s. supplici Attius b. Cic. n. d. 3
§. 90; ut hodie ad Iitationem huic suppotat Iovi
s. Plaut.; iam vini s. est man ift beS SBeineS
fd)on Botl Liv. 2) ilberbtuft, (Stet (unfl.).
Säticüln, ae, f. Stabt in Samnium. ®«B. -läniis,
adj.; subst. -lani, örum, m.; Säticälns, i, m.
bet Saticulaner, collect. Verg.
sitlälns, ätis,/. [satis] 1) hinlängliche Sat)(
ob. Stenge, Überfluß Plaut.; ad s. instrue-
tus Curt. 2) Sättigung, Überbruf}, 61el
an einer Sache, Überfättigung, eigtl. u. bilbl.
cibi; ad s. vestram pugnavitmis; s. alcis rei
capit, tenet alqm; (Plaut.) s. alcis rei capere;
ut varietas occurrat satietati; s. sui »uperare
machen, bafe bie üeute uitfer nicht überbriiffig wer*
ben; primus omnium satietate parasti (nämlich
tibi) famem Curt. 7, 8, 20; pl. amicitiarum, sicut
aliarum rerum Cic. Lael. §. 67.
Hätln’ f. satis.
1. sXtio, 1. [satis| 1) fättigen, *ur ©enüge
mit ettn., bef. mit Sprite anfüllcn *satiati canes
Hanguine; *ignes satiantur odoribus; bilbl. a)
fättigen, befriebigen, ftillcn dcBideria na-
turae, famem, aviditatem legendi; animum; se
esse satiatum habe ich full gefeben; fipsum sa-
tiatum (esse) prosperis adversisque; satiatus
somno hinlänglich Schlaf genoffen; si satiata
(mercatura) quaestu vel contenta potius (info-
feru satiata bie IBefriebigung einer Segierbc, c.
bie eine« ©cbürfniffcä angeigt t Cic. off. l §. 161;
agricola assiduo satiatus aratro Wenn er fid) fatt
gepflügt hatte Tib. 2, 1, 61 ; fnec patrutn cogni-
tionibus satiatus; *cor fenim, ‘oculos amore.
b) überfättigen, pass. etto. fatt haben, einer
Sache überbtüffig fein numerus; ut neque
ii satientur qui etc.; *heu nimis longo sa-
tiate ludo.
2. sXtio, önis, f. [2. sero] 1) baü Säen, bieSlug;
— satisfactio.
jaat; pl. Saatfelber. 2) (Verg., Liv.) bi
ißflangen.
sXtlra f. satura 2).
»atTs (comp, satius) ob. (meift fioitBcii’ fü.
adv. genug; wohl, recht, Pötlig, giemliit
magnus; s. multa restant; sat bonus, *nm s
idonaus pugnae; s. saepo, sat diu; tat tte
Plaut. , Ter. ; satis creditur mit giemiiebn bt
Wihheit b. scire, speraro, apparere Zar.; ine •
est boef) genug Hör. ; tantum, quantum tat -t
Cic.; iam sat est, sat h&beo Ter. Sud) ild
lehncnbcm Sinne; ich habe gut ©enüge, iij S»i
(bei bet Äuffotberung gum Sffen); satin wt
ob. salve? satin- salvae? f. 1. salve, salvns; s «ln
ego oculis plane Video? satin’ = nonne Phu!
satis esse ljinreichcnb fein, genügen, vL
auxilium adversus inimicos s. est; s. cs« 'u i
liue unum consulem; sat (getoachfen) esu skr
Plaut.; s. est tibi in te, s. in legibus, u
mediocribus amicitiis praesidium ber Sdef t
ic. genügt; quod s. est ma« jum fiebtnitir.'
halte hinreicht; satis habere für genug h®!85
nt. etto. jufrieben fein, fid) bei etto. bernt:
gen, nt. in/. i>raes., *finf. perf, (Liv.) nt qa«i
satin' babes, si etc.? bift bu befriebigt ttesa i
Plaut.; anbete: si s. consilium quadam&u
habcrem fi. si s. consultum mihi essous
de re Cic. Att. 12, 16; satis superque eigtl »
satis superque quam satis est mehr alt |c
nug, übergenug, s. superque est Plaut, Sui
s. superque habere, dicere contra alqm; ia
perque dixi; *s. superque me benignitu ta
ditavit; s. superque humilis Liv. 91$ Cm;
titätäbegriff m. gen. part. ea amicitia » ,
s. habet firmitatis; ad dicendum s. tempr
habero; s. causae; s. superque esse sibi sott:
cuique rerum jebet habe für fid) genug fflt ~
mit feinen eignen Sachen; s. superque gnt:
favoris; s. superque vitae erat; s. superquef-
narum habeo; sat est osculi mihi vestri.
salutis est Plaut.; sat signi Ter.; sat pew^
Prop. — satis accinio f. satisdo; satis
f. satago; satis do f. satisdo; satis faci 1
satisfacio. — satius, comp, beffer, b i t n liebe:
m. inf. mori in Asia quam in Europa dinaa-'
b. esse; m. acc. c. inf., Ter., JVep.
sXtlsditlo, önis, f. fsatisdo] bie Stellung tu
Staution, ® emähtleiflung, ©ürgfchsfL
sätls-do, 1. jmbm. gehörige Sicherheit gib'
Kaution hellen s. alcui damni infecü b
gaüe cinSiabeit entflehen foHte; satisdato buri
gcftellte »aution; (®gf. satis accipio fi
Sicherheit geben laffen).
sXtls-füclo, 3. (auch getrennt gefchncbcti jste
ob. einet Sache ®cnüge leiften, jmb. ob«
befriebigen aleni alqd petenti; affatim »ke
legibus, amicitiae; vel ofticio, si quid debsenc
vel errori, si quid nesciret, satisfaetnm a*
Cic. p. Hei. §. 13; vitae lange genug jefcb
haben; nisi (oi) de tergo plebis Rom. satnü
trenn er fid) nicht ©enugthuung oerfebaift a*i 1
Liv.\ inSbcf. a) einen ©läubiger befriebig«
begahleu aleni do alqa re; in pecunii
einem »eleibigtcn ob. Serlchtcn — fid) gehörig
cntfchulbige n, rechtfertigen, abbitteu s!-:
de alqa re; abfol. c) hinlänglich baritn1
alcui m. cicc. c. inf. , Nep. Att. 21, 6.
satisfactio, önis, f. ©enngthuung, bie eine’
9e(eibigten gegeben wirb a) burch Sorte, 6s:
satius —
f ctjuXbifsuitfl, fRechtfertigung, Slbbittc ac-
eipere s. alcis. b) [burch Strafe,
utius f. Batis.
ator, oris, m. [2. sero] Säer, fßflanjer om-
nium rerum; ©rjciiger, Urheber scelerum
Plaut.; litis Liv. ; ‘hominnm atque deorum,
‘caelestium.
nträpea, (beffer al* satrapla), ae, f. perfift^e
(Statthalterschaft, Satrapic. — säträpes,
is, acc. em, m. (-pa, ae Ter., Curt.) perfi*
f ch er Statthalter, Satrap. — siträpia f.
eatrapea. [-cänl, örum, m.
•lilricum, i, n. alte Stabt in flatium ®ap. subst.
atur, üra, ürum , adj. [satis] a) fatt, gefät;
tigt m. abl. Plaut., Tib .; m. gen. Ter., Hör.;
‘conviva, ‘capellae, expleti atque s. £>ierP.
‘reichlich gefüllt, Doll, reich, fruchtbar
jiraesaepia, Tarent um; *fo. ber jarbc, r c i ch -
t ich getränlt, ftart hyali color. 6) tp. D. ber
Siebe, reichhaltig nec satura ioiune ducet Cic.
or. §. 123. $ao. sütöra, ae, f. [sc. lanx] 1)
cigtl. eine mit atterljanb grüßten ange=
füllte SePff'l, bah- ba* Siliertet, ©erneng;
fei, Onoblibet, quasi per s. »ententias exqui-
rere burcheiitanber, ohne Drbnung abfttnt;
«tot laffett Sali. 2) sätira eine uriprünglich
bramatifche, fpäter bibaltifche, ben Körnern eigen;
tümliche ®ichtung*art, beren Quelle in ben alten
länblidjen geften unb ben Damit »erbunbenen
fchcrjhaften 3>uprooifationen ju fucfjni ift, bis ber
röm. Witter Lucilius (geh. 148 D. El)*) ber eigent--
liche Schöpfer ber röm. Satire Warb, inb'em er ihr
eine beftimmtc Wichtung auf bie TarfteHung ber
Th^briten u. Saftet im flehen ber Körnet gab,
tooranf fie ihre SSoüenbung burch §oraj erhielt,
lutürae palus. See in fiatium, wafjtfch. ein Teil
ber pomptinifdpett Sümpfe Verg.
intürelttim- , adj. ju einer getoiffen ©egenb in
Slpulien gehörig; ba». apulifth Hör.
intürio, öms, m. [satur] fehetih fingiertet Eigen;
name eine* Sdjmaropcrä , etwa 'Sattermann'
Plaut. — sätörltas, ätis, f. [satur] 1) (Dorll.
u. fpät) Sättigung, Sattfein, saturitate
obrius weiblich angetrunlen Plaut.; virgis alqm
usque ad s. (bi* er genug hat) sauciare Plaut.;
pexfonif. als ©öttin eines fßarafiten , sancta S.
Plaut. 2) Kcichlichleit, Übcrflufj Cic.
iAturnälla etc., Saturnlus f. Saturnus etc.,
Apuleius.
■aturnus, i, m. in ber italifdjen Sage ©ott ber
Saaten (sata) u. beö Stderbaue*, hat bie Dp* jur
©cmaljlin, mirb fpäter mit bem Jfrono* ber ©ric--
eben ibentificiert Curt. 4, 3, 23; Satumi sacra
dies (Tib.) ber Samftag, Sonnabenb, stella Sa-
tumi ob. *bl. S. ber '[Manet Saturn. Sei Gurt.
4, 3, 23 ift et ber SRolodj ber fßhönicier. Tao.
1) SAturnällu, örum, Ibus, n. ein uralte* D. 17.
Tejcmber an jum Slnbenlett an baä golbette 8eit=
alter bc* Saturn gefeierte* greubenfejt, wähtenb
beffen aller Unterjchieb bet Stänbe aufhörte, prima,
sccunda, tertia ber erfte tc. Tag bet S. 2) SA-
turnlug, adj. stella ber planet Saturn; ‘regna
baä golbene 3e'talter ; *arva, *tellus gtalien,
‘gen* bie jtaler, ‘numerus bie altitatifche Ser«;
art, ’domitor maris Jleptun, * pater 3upitcr,
‘virgo Stfta, ‘proles f|ltcuä, ’falx mit ber Sa=
turn abgebilbct warb. .fjierD. * subst. a) -nlu»,
ii, m. a) ■= 3upiteT. ß ) — ifMuto. 6) -nia, ae,
f. a) ■= 3uno. ft hie uralte Stabt be* Saturn
• saxosus. 743
auf bem fiapitolium, ber mpthifcijc Uranfang
SHorn*.
sät uro, 1. [satur] = satio 1) fättigen, überh-
füllen animalia ubertate mammarum, *leones
saturatos caede armenti, ‘armenta, *sola fimo,
‘saturata murice palla. 2) tp. fättigen, ftil =
len, befriebigen ca parte animi saturata bo-
narum cogitationum epulis; bomines saturati
honoribus; se sanguine civium, suppliciis, con-
tumeliis Just., odium, *amorem, ‘dolorem;
einer Sache überbrüffig machen hae res vitae
me Plaut.
1. sätu», us, m. [2. sero] 1) baS Säen ob.
Sflanjcn vitium ortus, s., incrementa; bilbl.
philosophia praeparat animos ad s. accipiendos.
2) tp. geugung, ©efchtecht, Urfprung Her-
cules loris satu editus; a primo s.
2. sätns f. 2. sero.
sätjra f. satura 2). — sätfriscus, i, m. dem. D.
satyrus Cic. — sütfrus, i, m. bet Satpr, nach
griech- Slorftcüung ©efäljtte beö S3ae<huö, mit
^ruppigem paare, jtnmpfcr Kafe, langcfpiptcn
Dbtön unb fpferbefchtnanj, fRcpräjentant einet finn;
licpcn Katur, D. ben röm. Siebtem mit ben ja ei-
nen ibentificiert, bah- auch ntit fflocföfüfjett u. lan=
gen hörnern, auch pl; *D. Slarfpaö, Pbryx;
meton. (pl.) ba« Satprbrama bei ben ©riechen,
in welchem bie fßerfonen, Wie in ber Tragöbie,
©ötter u. hetoen waren, ber Gfjor aber auö Sa=
tprn bejtanb u. bet Ton ein grotcöffomifcher war,
al* erheiternbe* Wachfpiel im Slnfchlug an eine
tragifche Trilogie Hör.
saucaptis, Tdis, f. ein fingierte* ©ewürj Plaut.
saneiätio, önis, f. [saucio] ffierwunbung Cic.
— saucio, l. oermunben, oerlehen, bej. im
Kriege, auch tö blich uermunben, töten alqm
virgis usque ad saturitatem Plaut. ; alqm telis,
fplugis; ‘vomere duram humum; alcui cor, fa-
mam Plaut. — saucius, adj. 1) DerWUltbet,
bef. im Kriege u. baburtb mehr ob. weniger jum
Kampfe unfähig, ob. im allgemeinen ohne nähere
Stngabe ber [fahl ber SBunben, ber Srt u bc*
Orte* ber Serrounbung leyiter; s. inde ac fuga-
tum dimittit; nemo occisus est neque s. Cic.;
gladiator ille confectus et s., fumero, ferus,
*s. pectus (acc.), latus; subst. m. bie SJcrwun;
beten. 2) tp. a) *malus s. (befchäbigt) Africo;
glacies s. (jum Schmeljen gebracht) sole; ftollus
vomeribus; animus; Don Set tu n fetten hestomo
mero Just.; auch im 3fh8- bl. s. 6) *Dott betn,
weichet Dont ifäfeil ber fliehe getroffen ift
regina gravi curä (flicbe*pein) ; pelice Don ber
fliehe jur ic.; a nostro igne.
Saurömätac, -mätes f. Sarmatae.
gärlblnm, sävlor, »avium f. suaviolum etc.
gaxätTllg, o, adj. [saxum] an, bei ob. jwifchcn
Seifen piscatus Plaut.
gaxötmu, i, n. [saxumf felfigcr Ort.
saxeua, adj. [saxum] fieinern, f elf ig ‘scopu-
lus, *tecta, ‘effigies, tKtundo Steinhagel;
‘Niobe 8. facta; ‘umbra burch Seifen ocrbrcitct;
bilbl. ts. (D. Stein) ferreusque es.
‘saxTficns, adj. [saxum-facio] Derfteinernb.
gaxifrägus, adj. [saxum-frango] Steine ob.
Seifert jerbtechcnb undae Enn. b. Cic. de
or. 8 §. 105.
Saxitnes, um, m. bie Sachfen im heutigen
Schleswig u. polftciit Eutr.
suxösus, adj. [saxum] fieintg, fclfig, Doll
744
saxulum — seaurus.
Steine, Seifen *valle«, *ruontcs, *via; *sa-
xoaus sonana Hjpnnis Seifen burtßbraujenb.
saxäluin, i, n. [dem. p. aoxumj Ithaca in aa-
perrimia a, tamquam niduloa affixa Cic.
kuxiiiii, i, n. proper Stein, Sei®,
aaxa lacero, mgerere; s. ailex Ricfelftein ; *la-
tentia Klippen; Spritßto. f. sacrum 2); inS&ef.
a) bet tarpejtfcße Sei®, ß ) Saxnm sacruui,
*8axnm ber ßeilige Sei« auf bet fjößc be« 8nem
tin, bic Stelle, Wo fRcmu« bic Slufpicien angeftcBt
ßattc. y) Saxa rubra f. rubor; meton. «) * ft ei-
ne r u c Stauer. 6) fteinerne« gunbament
Capitolium s. quadrato substructum est.
srahclliim, i, n. [dem. b. acamnum) eigtl. ein
Sänften, baß. ba« Saltbrctt am guß bc« 3I&=
teufpielcr* Suet.-, aucf) gebraust, um ba« Signal
jum frcrablaffcn bc« Solange« am Änfaug be«
Stüde« ju geben die.
si'über, ndj. [ «caboj rauß, ftßartig, ftßäbig
an ber ObcrfMcßc, *f unguis; ’tofus; *robigo;
*sc. intonsuaqao bomo. Sab. Seattles, ei, f ■ 1)
*Staußtg!crt fern. 2) •-fKräßc, Stäube, JIu« =
faß; *ac. famesque mundi; fptießtu. f. occupo
2). 3) tp. ba« Süden, ber große Stcij bc. et
dulccdo; inter tantam ac. et contagia lucri um;
geben non bem weitnerbreiteten Äu«faße ber ®e=
Winnfueßt Hör. [verau faciendo Hör.
scÄbo, bi, — 3. Italien, reiben Baepe caput in
Scaea porta ob. pl. Seacae portae [2,'««iai nv-
i«i] ba« roeftlicße Ißor bon Iroja Verg.
scann o (nidjt scena), ae, f. [axTjvß] bie 23üßne
be« Ißcatcrä, bie Scene nnb in biejem Sinne
ba« Ißeater, in scaena esse Scßaujpieler fein;
in scaenam prodire; fsc. teuere auf ber Süßue
allein gelten; de sc. decedere bon ber Sühne
(auf immer) abtreten; *sc. ut voraia diacedat
frontibua f. 2. frons 2); -ffabulam in bc. de-
ferre; *agitur rea in acaonia aut acta refertur;
•committero alqd acaenao nl« Stoff für ein Stüd
loöfjlcn; *8cacnia agitatua Oreatoa b. i. in ben
auf geführten Sragöbicn; *b i I via bc. coruacia ein
auf beibeit Seiten mit 28a (b eingefaßter litßter
Sßlaß; tübertr. bie Serfammlungen u. @d)u =
len bet Stßetoren jur Übung in ber 8creb=
famfeit; tp. ,.a) ber Sdjauplaß ber großen
S8elt, bie Öffentlidjleit, ba« ffjubiilum,
auch Sdjaugepränge in acacna, id est, in
contione; qma maxiina quasi oratori ac. videa-
tur contionis; quamvis aphaeraru in acaenam
(Ißublifum) , ut dicitur, attulerit linnius; in ec.
eaao bie Slufmerffamlcit auf fuß jießen Ov. trist.
l, 8, 48; quae ai minus in ac. sunt Oie. p. Plane.
§.29; *se a vulgo ot ac. removere; acaenac
aervire ß(ß ben Äugen ber ffielt j eigen ; ad scae-
nam pompamque aumantur (verba) um Äuffeßen
u. ßffelt ju mntßcn (9. Stebnern). 6) angeftelltc
Romöbic, abgelartete Saißc, SJtaälerabc
ac. totius rci haoe eat Cael. in Cic. ep.-, spao-
nam ultro criminia parat Tue. Sab. scaenicns,
adj j u t Sfißnc geßärig, feenifdj, tßcatra =
lifcß, artificcs ae. ob. bl. sc. Stßaufpieler;
+bc. ein Stßaufpieler; venustaa; falä Stßimpfi
mort, Söüßttcnßelb; ludi Stßaufpiele, im ®gf.
ju Sctßtcrfptelcu; *adultcria auf bem Ißeatcr
oorgefteüt.
»caeptrlfcr, scaeptrnin f. sccptrifer etc.
acacva, ae, f. [acaovus] ein fjimmet«jei<ßen,
Änjcitßcu, rocltße« jur Iinteu Seite beobatßtet
war, glüdlicß ob. unglüdlitß riaut.
Scuevöla, ao, m. [acaevua] }. Mucins.
scälae, ärum , f. [acando, jfgj. au« »candel».
Wörtlich 'Stiege’) Seiler, Sreppe; ’induere
bc. f. induo 1): ac. positia muros ascendere; «.
admotia, acalia vallum ascendere; fsc. appli
care moenibus, fmuria admovere, topponerv.
fac. erigere; (Hör.) latere in acali« unter be:
Steppe Hör. | Scheibt
Sculdla, in, f. Stuß int nörbließcu GtaRien, ;
scul m us, i, m [axalgöej bie Solle be« dtuha;
navicula duorum ac. jmeiruberige« ; ac. nullur
videt leine Spur bon Rdßnen.
KcalpeUuni, i, «. [dem. 0. scalprnm] cßtruigt^
ftßc« SDlejfcr, Snnjette.
aculpo, pai, ptum, 3. eigtl. Iraßcn, ripei.
ftßatren, reiben *terram unguibua ium eine
®rubc ju matßen); baß. mit einem feßarfrn ob
fpißeu Snftrumente in .ßiolj ob. ©beljleine itßn;
ßcn, araoieren, ßeeßen manua apta est ad
nngondum, ad acalpenuum; *querelam sepulc/c
eingraben auf ic. Hör. Dan. .dl scalprnm, i. «.
fißarfe« 3nftrujncnt jum Scßnißen, ©re
nieten u. bgl., in«bef. a> Stßufteraßle, Suei’
Hör. sat. 2, 3, 106. 6) SKeißel ber ^rnnbiuerk
fabrile. c) tSebermeffcr. B) fscalptürx.
ae, f. meton. Stßnißtnerf. C) desul. scalpnrio.
4. Iraßen Plaut.
Scätniuider, dri, m. = Xanthus 1), tt). f.
scambus, adj. [oxappöp] frumntbeinig — va-
rua Suet.
scanimönia, ae, /. [oxcrpmWa] Ißur gi er roi ntt
(Convolvulus Scanimönia L.)
scamnnm, i, n. [acando] föanl, Stßemel, *ne
gni löniglitßcr Siß, Dßron.
acando, ndi, nsum, 3. 1) inirans. ßeigen, ßin
auf ft eigen in aggerem, *in domo« snpera.-;
emporfteigen, fid) erßebeit *seandens an:
fxiipra principem. 2) trans. vallum , muro-
’cquum , *tCapitolium, facapba», ’rogna pa-
rentis (b. beit ©igantcnl; *aeratas vitiosa Cnr»
scandtila, ac, f. Datßftßiitbel. [nave-
Scanlinius, 91amc einer röm. gens; adj. feauti
nifcß lex Sc. de nefanda Venere.
Scnutlua, Warne einer röm. gena; adj. -tius
ailva (in Äampanien).
scSpbn, ae, f. [ox«ip»)] ffloot eiceptia in prae-
parataa ac. nautia. — scapliium, ii, n. [axdqior
natßenförntigc« Iriufgefdjirr.
Scaptius (Scaptia alte Stabt in Satium) adj. tn-
bue; subst. Scaptienses, m. Stute au« ber
fcaptiftßcn Xribu« Säet.
Scapula, ae Seiname in bem corneliftßcn ®t
ftßletßte; ban. Scapülinus, adj. — scäpuUc.
ärum, f. eigtl. bie Stßulterblätter, baß. ber
fKüdetl; ftßerjß. ac. geatibunt mihi Plaut., sa-
pulaa pordidi ltß befant tütßtige S^Iäge Ter
scSrus, i, m. [<rx«eoj] belilatcr Seeßjeß, na4
Ofen ber 'ßapngetfiftß Hör., Suet.
scätöbra, ae, f. [acateo] fprubelnbe« Soffer
*unda ac. temperat arva auia.
aeäten , ui, — 2. [borfl. autß scäto, — — 3.]
1) *ßetborfprubcln fona. 2) n. cno. nol!
fein, Wimmeln arx Beatens fontibus Lir.
♦pontua befjiia. Sab. a) seätürigo, inis, f
ßerborfprubclnbe« SBaffer, Cuellmaffcr.
b) scitürlo, 4. = scateo 2) Cael. b. CVc.
seaurus, adj. [oxauposl ber bide, nertnatßfene n.
ßerau«fteßenbe Änöcßel ßat, Klumpfuß; al« mil
bere fbcjctißnung be« ©ebraßen«, etwa '^umpeltßcu,
scazon — scilicet.
745
XÜdfüpcpen’ Hör. sat. 1, 3, 48; al« Beiname, f.
Aemilius.
seixon, ontis, m. faxöf»»’] bei hinten be 3atn»
bu«, iatnbifcper Xrimcter mit einem Spoitbeu« ob.
Xtocpäu« im lebten Plin. cp.
scölörSti“, adv m. comp, u sup. [sceleratus] ber»
breetjerifd), frebcittltd). — scölSr&tns, adj.
m. comp. u. sup. [partic. 0. scelcro] 1) burcf)
ein Berbrecpen befledt, butd) greoet eit t=
Wcipt *terra, * limina Thracum; Sc. vicua bie
ftrebelftrafje in 9iom, in welcher bie Xocptet be«
Serbin« XutUu<S über ben Ücicpnam ipte« ermor»
beten Bater« fuljr ; campus ein $(ag, wo bie bet
Uttfeufcppeu übcrfüfjrten Beftalimteu lebenbig be»
gtaben warben; *sedes, limen ber Aufenthalt ber
©ottlofen in ber Unterwelt. 2) ocrbrccpeTifcp,
f rcbclpaft (gegen anbere, juni'.djft burdj Xpatcn)
horno, *gc>ns , sc. et nefnrium facinus, contra
palriam sc. arrna capere; toi inhumana et sc.,
*amor sc. habendi, *munera, »insania belli, +au-
dacia, *sc. (für bcnSreoel) euraere poenas; basta
(Bcrftcigcrung) ; aud) *burcpttieben Proteus.
3) nnpeilboll, fdtäblicp ’frigus; castra in
meinem Xhrufu« ftarb Suet. CI. 1.
*8c«16ro, 1. [ecelus] burep gteoel beflcden,
pias manus; penates, — seclfrösuB, adj. Jsce-
lusj boll grcbel, oerruept Ter. — «cSlerus,
adj. [scelua] freoelpaft, abfdjeulicp Plaut.
scälcste, adv. [scelesttis] frebelpaft, oerbre«
che tifd) dicoro, facere, bellum suscipere, su-
spicari fepetmijep. — sePlcstus, adj. m. comp.
u. (oortl.) sup. [scelus] l) oerbreeperifep, f r e=
oclpaft, betrugt, rucplo«, oerworfen (gegen
nubere in Bejug auf bie ©cftnramg, bei Eicero
jebod) nidjt bon Berfonen) homo, facinus, res,
nuptiae, sermo; * subst. fjrcbter; mo »c., qui
non circumspexi’ (Plaut.) icp bin ein ocrflucpt
bunimer Kerl gewejen, baß tc.; al« ©cpclt» ob.
Schimpfwort, Schürfe, auep f. Com. 2) unfe»
lig, unpeiluotl annus Plaut.
scelus, eris, n. l) Beibtccpen, Sreoeltpat,
auep oetbteeperifeper Sinn, Siucplofigfeit
(gegen anbere, au« böswilliger ©efinnung gegen
bn« (Hecpt u. ben Stieben einjclncr ob. ber ©c»
fetlfepaft oerübt) sc. quoque latere inter tot fla-
gitia; in omni genere et sc. et flogitiornm;
legatorum interfectorum be8 ©efanbteumor be« ;
minister Beelens be8 Worbe« ; sc. facere admit-
tere, committoro, concipere, edere, in sese con-
cipere, soscipere; divinum et humanum gegen
®öttcr u. Stenfcpen; eiusdem amentiae sceleris-
que socios; intemperantii et sc. burd) feinen
.yang jur SBoDuft u. jum Berbrecpen Cic. p. Süll.
§. 70; et araore et sc. (©epulbbewu&tfcin) malo
sanus Gurt.; pl. rucplofc Dieben audi, Iuppi-
ter, huec sc. I.iv. 8, 5, 8. 2) concr. a) tnep»
lofer Wenfcp, Scputfc quae (bostiae) tantum
sc. attigissent Cic. ; oft al8 Schimpfwort, auch m.
gen. viri Plaut. ; al« m. m. pron. is, illic Plaut.,
Ter.', crudcle artificis f. artifex 1) 6). 2) ber:
(luchter, fataler Streich Com.
seäna, scPutcus f. scaena etc.
Mcepslns, adj. ju Scepfi« (Stabt in Wpften)
geistig, Metrodorus an« Scepfi«; *bl. 8c.
•sceptrTfor, fera, ferum, adj. [sceptrum-fero]
©cepter tragenb. — seeptrura, i, ». [oxq*-
Tpos'j ba« Scepter al« Spmbol ber SBütbc u.
be« Anfepen«, fber Xriumppatorcn , *bcr Könige
in bet Xtagöbie, -flovis; *$crrjcpaft, König«»
mürbe, — sceptüchiiH, i, m. [«x ijnroüjot] bet
©cepter«, Bürbcnträger, em popet Staat««
beamter im Orient Tac. arm. 6, 33.
schöda f. scida.
scheum, ae, f. [aj>)Pa] bie Stellung eine«
Xänjer« ic. Suet. 2) Xracht, Klcibung Plaut.
*Sclioen«ls, -Ydis, u. *Schoen«ia vlrgo ob. *bl.
Schoen«Ta, f. Xod)ter be« Schönen«, König« bon
Böotien = Jltalanta.
schöla, ae, f. [a^olrj] eigtt. SDluge b. ©efchäften,
bat). 1) wiffenfd)aft(id)e Untcrfutpung u.
9(bhanblung, Borlefung, gelehrter Bot«
trag explicare, habere sch.; (pl.) sunt certac
sch. do exsilio, do interitu patriae etc.; quin-
que dierum. 2) Ort, mo bcrgleithen Borträge
gepalten werben ob. miffenfchaftlidjcr Untemdjt
erteilt wirb, ©(pule (bgl. ludus) pl. rhetoruni,
philosophorum ; fschohun aperirc, +sch. (2ebr«
amt) dimitterc. 3) Scpule, Scfte omnes phi-
losophorum sch. — tschölastTcus, ailj. [<tjo-
laanxöe] jur Scpule, jur Scpule ber Be»
rebfamteit gehörig, Scpul« lex; auep ben
SSif jenfepaften fiep mibmenb domini Plin.
ep. 1,24,4. 3n üblem Sinne alltäglich, un»
bebeutenb sch. atque, ut ita diesem, umbra-
ticae literae (Briefe) Plin. ep. 9, 2, 3; subst.
m. Scpulrebner, Dipetor, auep Scpüler,
Stubettt.
scldn (niept seheda), ae, f. fozidij] abgerif»
fener Streifen, ein Blatt B“P>er, ßettcl.
seien«, adj. m. comp. u. sup. [|>artic. 0. scio]
1) al« partic., wiffenb, bon ctw. Kcuntni«
Siabenb ut sis sc.; facere alqm sc. in Kenntnis
epen Ter. 2) al« adj. a) miffentlid), mit
Biiffen si sc. faUo; prudens et sc.; nullum a
me scieute facinus occultatur. b) laubig,
lenntniöreiep, gefepidt belli, locorum, *ci-
tharae, rei pubheae gerendae; quis scientior
fuit; scientissimus guhernator. c) subst. (feit.)
Kenner, Kunftoerjiänbiger a sciente Cic. off.
1 §. 145. Xab. A) sclentör, adv. nt. comp. u.
sup. einficptSboll, gefepidt, faepberftäubig.
B) scientia, ae, f. Kenntnis (fubjelt.), ba«
Kennen, Kunbc, Sinfiept, SBifjen, wobei
fetbfttpätige« Buffaffett u. Xurcpbringtn be« ©egen«
ftanbe« b. feiten be« Biffcnben borauSgefcpt wirb
quanta notitia antiquitatis , quunta sc. iuris!
habere sc. alcis rei; belli, rei militaris; paene
divina eius in legibus interpretandis; de Om-
nibus rebus; alqm augere scientia; sc. et cogni-
tionis cupiditas SBipbegierbe; sc. et ars; iuris
sc. Cic.\ sc. tarnen ipsä (in ber Xpeorie) teneri
potest; nuUo modo oratio mca satisfacere jwt-
erit vestrae sc. mept fagen al« ipt fepon wipt ;
fugit alqd sc. alcis; quod non ex usu foronsi,
Bed ex obscuriore alqa sc. (ffltffen «gebiet) sit
promendum; sc. et cognitione, memoria et co-
gnitione, sc. et penrestigationc alqd comprehen-
dere Cic.\ tot artes, tantao Bciontiae ein fo rei»
epe« SBiffen Cic. Cat. m. §. 78; inäbef. ppilo»
foppifepe«, grünblicpc« SBiffen (®gf. inscien-
tia) Cic. Acad. 1 §. 41. n. d. 1, 1.
scilicet, adv. [scire-licetj 1) non bem, Waä man
al« fclbfttciftänblicp betrachtet u. beachtet wiffeu
will, begreiflicher SSeife, berftept fiep, na«
türlicp, freilich; a) m. Dbjeft«fap wegen be«
Begriffe« 0. scire, bc. facturum me esse Ter.,
sc. non ceram iUam habere Sali, b) al« blofte
Bartilcl me quidem species quaedam commovit,
746
Scilla — scopae.
i nanis so., sod oonimovit tarnen; Democritus
luminibus amissis alba sc. et atra discernere
non potorat. At vcrba etc.; (Ter.) rex ergo
to in oculis? sc. freilich baö Ter.-, inäbcf. unfer
'freilich, leibet’, Wenn bet SRcbenbc anbeutet, ba§
et». Sd)merjticbe4 nicht ju Snbcrn ift nos docta,
sc. a Graecia, haec fegimus, ediscimus; unda
sc. oinnibus enaviganda Hör. 2) fjinwcifcnb auf
et». MuffaDettbe* u. befonberö ©cmerfcnäwcTteS,
man bente nut sc. ut non sit mihi prima
fides? rogat sc. ut tibi se laudare et tr adere
concr Hör. j ter sunt conati imponere Pelio
Olympum sc. Verg. 3) oft (tonifd) , »enn bet
Sfbg- leb1*/ bof) imb. uidjt crnftlict) fpnebt id
populus curat sc. Ter.\ ego istius pecudis con-
silio sc. aut praesidio uti volcbam.
scllla (sqnilla), ae, f. [oxöUa] 1) ©leer jttiebet.
2) Ileinet SecfrcbS, ©innen»äcbter.
sein’ f. scio.
selndo, Tdi, issum, 3. 1) fd)li(jen, jerreifjen,
jerfebneiben, jetteilen epistulam, scissa
vestis, ‘vestes de corpore, * comam dolore,
•scissa comam, vallum but* Suireifjcn bet ©ab
lifaben (valli) aufreifjen u. babureb ben 3u8°ng
öffnen; *Yallum ferro jerflöreit, *quercum cuneis
fpalten, *Yiam per stogna bahnen, fagmen burcb=
brechen, fSuebiam continuum montium iugum;
fRomanus agmine propero silvam Caesiam li-
mitomque a Tiberio coeptum butdjjieljt; tscindi
fid) trennen, tincula. 2) tp. a) trennen, t ei=
len *sic genus amborum se sanguine ab uno;
pass. ficb trennen, jetteilen fhi in duas
foctiones, *vulgus in contraria studia. b) »ie =
ber auffriftben, erneuern (ft. rescindo) ipse
dolorem meum Oie. Att. 3, 15, 2. c) gewaltfam
umbrechen, flöten Yerba fietu Oie.-, *seriem
rerum; f actio noctis interYentu scindebatur.
scindüla f. scandula.
grintUla, ae, /. gutife; tp. (feit.) ?funfe, gfinfs
eben ut ne quae sc. taeterrimi belli relin-
quatur; isti tantis offusis tenebris ne sc. qui-
dem ullam nobis ad dispiciendum reliquerunt,
Sau. a) gclntiilo, 1. funteln, flimmern,
f ladet it oculi Plaut., oleum Yerg. b) dem.
sclutillälu, ae, f. sc. animae emittiere Plaut.-,
pl. Yirtntum quasi sc.
scio ( perf . scivi u. scii; *scisti ft. scivisti; inf.
ge», scisse), 4. (scibam etc., scibo etc., sein’ ft.
»cisne Com.) 1) »iffen alqd, ex alqo; quod
sciam fo »eit mir betennt ift, pro corto, oer-
tum, nihil certum; auch erfahren id de (u.)
M&rcollo sciri potest; sciere perfugae indicio;
quae fortuna pugnae esset, neque sc. nec per-
spicero prao caligine poterant; quam (rem'i tri-
duo sciturus cs; *ju feinem Schaben erfah =
ren, m. a cc. c. inf.-, ‘scires (man fomtte mer =
ten) a Pallade doctam (sc. eam esse); idque
adeo haud scio mirandumne sit ich »ei| nicht,
ob ei mohl fo fehr ju »erraunbem fei — batüber
barf man ficb »oljl nicht fo jcf)t oettumtbern
Cats. b. O. 5, 54, 6; ju unterfcbciben 0. haud
scio an; f. an 4); sein’ quomodo, quem ad mo-
dum, ut, quam, quid aI4 Säetbinbung ju einem
'Begriff, um ein bem SRebenben befanntc« Sie ob.
©tro. ju bejeiebnen, bas auch bie angercbetc ©er=
fon »iffen tann ob. foll, ohne ©influfj auf ben
Diobuä beS babei ftehenben Serbum (ogl. nescio
quis etc. unter nescio 1) Plaut -, sein quid yoIo
te accusaro? Plaut. ; sein quid ego te volebam?
Ter.; auch pareitthet. wie eredo, opinor Flaut ,
Tiribazo sciente mit ffliffen, ©or»ifien be4 T.;
auch Kenntnis hoben uon x. de omnibu*,
de Sulla, de fuga. 2) oerftehen, gelernt b«:
ben, (ennen, auch uermögen, imftanbe fein
nostrum officium quod est Pietät.; literas, La
tine, Graece fiatein K.; fidibus ju fpielen un
flehen Ter.; de legibus, de bello etc., m. i«f
Verg., Hör., Liv.\ existimabatur bone Latin«
(sc. sciro), sed literas nesciebat de. Hrut. 8- 249
8) scisco 2), ». f., sciretque plebs uti Lir
26, 33, 10.
Bciplo, önis, m. [cuüuov, exgxatr] 1) Stal
(fünjtticb gearbeitet, bef aI4 3«<bcn ber Sütb;
2) nom. pr. Sciplo [Xx inloiv, £siptiax] ©ei
name; f. Cornelius E). Bau. *SclpIAdes, se.
m. einer auö ber gamilie bet Scipionen, ra
Scipiabe.
•xeirpeus, adj. [scirpus] au# ©infen, 9u
fen- imago f. Argei 2); svbst. -ea, /. SBagt»
lorb auä ©infen.
scirplcfilus, i, m. [dem. u. scirpusl ©infei
lotb Prop.; sc. piscarii gifebreufen Pia»!
— getrpus, i, m. ©infe; Sprich», f. nodus 3t.
sclscltor, dtp. 1. [scisco] eifrig et», ju erfut
ren ftreben, ficb erfunbigen, nai)-, aut
forfepen (oft auä Stcugierbc ob. mit Sjinterlr
de alqa re, alqd ex alqo, deos, fsingulos.
scisco, scivi, scltum, 3. [scio] 1) ju crfaprci
fueben, ficb ertunbigen illi id factum; qo*!
▼eilt Plaut.; in ©rfahruitg bringen, crfabt;i
Plaut. 2) publicifi. t. t. a) uom ©olfe, befehlt;
gen, uerorbnen, genehmigen, billigen, x
ut; hbertr. quod ipsa natura sc. et probet. !
uon bem einjelnen (bgl. decemo), für eie
ftimmen eam legem.
geisgns, adj. [partic. U. scindu] jerriffen a) V
nae runjelig. 6) vocis genus sc. Ireifcbc:
ber, überfchlagenber Ion.
sei tarnen tu, örum, n. [scitus] fie der bi ffo
bclifate Speifen Plaut.
scltö, adv. m. (uortt.) comp. u. sup. [scitus] je
febidt, fein sc. scitus Plaut.
•geitor, dev. 1. [scio] = sciscitor, to. [., aiq»
oracula Phoebi befragen, alqd ex alqo, tiq-
de alqa re, ab alqo.
geitu, abt. m. [scisco] auf, nach ©cfitlif
plebi«; do senatus sententia plebisque sc.
geitfiing, adj. dem. U. scitus, (feit.) forma /<*»••
Helium, i, n. [partic. U. scisco] ©efcblufs,
Otbnung (Ugl. iussum) plobis (plebei, plet«
populi, pontihcis, sc. ac iussa nOBtxa.
scitus, adj. tn. (Uorfl.) comp. u. sup. [sott '
eigtl. »er ©rfaljrung gemacht hnt l) gefibt
gettanbt; fein, böbfeh homo Plaut ; for
Ter.; satis scita est Com.; convivator Im; n i
gen. lunbig ’lyrae, *Yadorum; oratio sei---
sima Plaut.; sermo, Passieni oratoris dict~
illud Catonis; scitum est (e8 iß tlugl m >*
Ter., Cic. de or. 3 §. 228. 2) paffenb nox
scöbls, is, /. [scabo] Sögefpnne Hör.
Scodra, ae, /. Stabt im maccbonifcben 3a»r!l:
j. Scutari. lau. -drengeg, ium, m.
Scödrus, i, m. öftliebc gortfepunq ber batmaii't
u. iUprifcben ©ebitge.
geomber, bri, tn. [ffxöpßpoj] ein SJieerfrfi t*
Sllatrcle Plaut., Cf.
gcöpae, ftrum , f. 1) fbünnc 3h>ti9e, Se'.ir
2) ©efen Plaut., Hör.; fpricb». scöpas ditso j
747
Scopas —
vere elro. in ttnorbnung bringen, bap. sc. solutao
ein einfältiger u. unnüper Slenfcp.
Scöpäs, ae, m. 1) grieepifeper SJilbtjaucr au« ©a=
to«. 2) »ornepmer Jpeifaürt.
st'öpos, i, m. f oxoitof j ba« Äict, wonach man
fcpie&t Sud.
hcöpuloMis, adj. [scopulas] »oller Seifen,
feljig; bilbl. quam bc. difficilique in loco ver-
ser. — sciipftlns, i, m. [oxoirflo;] 1) pcr»ot=
ragenber Crt, wooon man weit in bic gerne (eben
(anoneiv) fann, Seifen, be(. ber empotragenbe u.
©efapr »erfünbigenbe Seifen im ob. am TOcere,
Älippc, *Mavortiu9 ber Slreopag; *0. einem
Vorgebirge. 2) al« Vilb a) *be« Srope«, ber
hartpcrgiglcit, ©efüpllofigfeit o scopulis undäque
ferociorj scopulis surdior; fernem et scopulos
gestare in corde 6) bc« Odefatjrlidjcii ob. Un=
peilbringenben, ftlippe incidere in hos sc. vitae;
tamqnam ad alqm libidinis sc. (mit Slnfpielung
auf bie Sirenen') sic taam meutern ad philoso-
phiam appulisti. fnien Just.
Scordlscl, örnm, m. Völfcrfepaft in Dberpanno=
wcorpio, önis, *-pios, *-pios, ii, m. [axopui'mv,
axofitios] Storpton Or. ; übertr. a) *ba« ©e^
pim, ber Slorpion. b) *+ein mit Stapeln be-
fepter Vteerfifcp. c) eine Äriegbmafcpine,
womit man Steine u. Pfeile fehlen bette; auch
feil-
«cortitor, Sris, m. [scortor] $urer, Vuple
Plaut., Hör. — scorte«, örum, ». fscortnm]
üebergeug Ov. — scortiilum, i, n. dem. o.
scortnm Ct.
ncortor, dtp. 1. [seortum] puren Com.
ncortum, i, n. eigtl. fieber, übertr. hure, *@e=
liebte; auep Scpimpfnamc eine« Sepntatoper«
Plaut.
Scotüsa, ae, f. Stabt in Ipeffalien; adj. -ssaeus.
»creStor, öris, m. fscreo] Käufperet Plaut.
— screätus, us, tu. [acroo] ba« SKäufpern
Ter. — sereo, 1. fiep räufpetn Flaut.
»criba, ae, m. [scribo] Sepreiber, bef. ©e =
amter, Sefretfir a) öffentlicher, eine ®rt
Unterflaat«beamtcr im SMcnfte bei Senat« u.
obrigleitlicpcr ©erfonen, in iSom einen gaplreiepcn
unb eptcnooDcn Stanb bilbenb; fequitum g«!a=
bronfepreiber; bei Sürpen © epeimfetretär Nep.
Hum. t, 5. 6) bei Sßrioatperfoncn. \Plaut.
scriblita (scribil.), ae, f. eine Slrt fflebaefene«
scribo, psi ( sync . scripsti p. Bcripsisti Plaut. ),
ptum, 3. 1) mit einem fpipen Snftrument rei =
feen, jeiepnen, giepen lineam; *frontcm ta-
bernae scorpionibns Ct.-, bat), geiepnen, einen
Vbrife 0. etw. maepen + form am secundum ra-
tionem loci. 2) fepteiben in libro cum scri-
buutur calamo literae Plaut.; sua manu scrip-
sit; alcui, ipso de me, ad alqm de alqo jmb.
an jmb. empfepleu; de (pinfuptlicp) quibus insu-
lis; salutem (einen ©rufe) Plaut.; bilbl. scripta
mihi illa dicta sunt in unimo Ter. ; hacc avis
ecribitur solere etc. Ci'c.; scribitur nobis m.
aee. c. inf.; m. ut (fcpriftlicp »erlangen, befeplen,
auftragen, bitten), (feit.) m. bl. conj.; fscripto
(abl. abs. n .) Curtisium, ut; m. ne; fscribitur
tetrarchis obsequi bafe fte ic. mögen Tac.; quem
(Librum) ad me accuratissimc scripsisti =
scriptum misisti Cie. Tute. 6, 1. Snäbef. a) mit
etw. beftpreiben, mit einer Seprift »er =
fepen; etw. eingraben nomen ibi (in hosti-
libus armis); unamque (sortem) excidisse ita
scriptum.
scriptam: fcolumnam literis gentis oius serip-
tam; ’scriptaque sint titulo nostra sepulcra
brevi. b) fcpriftlicp ab=, »erfaffen, au«ars
beiten, aufgeiepnen (aurum) scriptum quidem
auf bein ©apter Plaut -, librum, historiam, de-
fensionem, testamentum, legem; mandata, Se-
nates consnltum, foedus amicitiae Lh >.; *versus,
*po8mata, *comoediam; adesse scribendo f.
assum 2) 6); nrbana militia respondendi, scri-
bendi (beä fcpriftlicpen ftbfaffen« bet 9tecpt«gc
fcpäfte); dicam alcui fcpriftlicp »ctllagcit; nihil
erat clauRum, nihil obsignatum, nwil scrip-
tum al« »orpanben aufgegeiepnet, 'inOentarificrt’ ;
abfol. Scpuftfteller fein, inSbef. biepten,
©ebiepte »erfaffen se ad scribendi Studium
contulit; poeta cum primum animuni ad scri-
bendum appulit Ter.; scribendi ferre laborem
Hör.; partic. praes. ». ©efepieptfepreiber Liv.
c) fcpriftlicp ernennen, feftfepen alqm herc-
dem, tutorem; al« t. t. »on SBecpfelgefcpäften,
alcui nummos burep 28ecpfel japlcn Flaut.; scribo
decem a Nerio. d) in eine Cifle einjepretben,
bap. al« t. t. Soloniften, Solbaten au«peben
militos, exercitum, socios narales, in Siciliam
tria milia militum, colonos in etc. aufgeiepnen
u. feitben re. ; scribe tui gregis hunc gäple unter
ic. Hör. e) m. bopp. acc., fiep al« ber u. ber
auf etw. fepreibett, fepen, fcpriftlicp nennen
se A. Cornelium CosBum consnlem Iav. 4, 20,
11. f) befepteiben, fepilbern, befingen,
»on jmbm. ober etw. fepteiben, fingen Manum;
Cyms ille a Xenophonte non ad liistoriao tidem
scriptus; meas res; ’scribetur tibi (nfiml. ».
mir) forma loquaciter et aitus agri.
Scribönlns, 1) C. Sc. Curio, ©rätor im 3- 121
ö. 6pr., für feine 8eit ein bebcutenber Sftcbner.
2) beffen Sopn, Volfstribun im 3- 9*, Stonful im
3- 76 ». Kpr , au*gegciepnet al« iRebncr ; fein Soptt
talentooH, aber fittenlo«, Slnpänger Säfat*. 3)
Lucius Sc. Libo, Sollätribun im 3- 119 ob. 150.
scrinium, ii, n. |»erw. mit 'Seprcin’] eine cpliw
berfflrmige Äapfel, gum Stufbemapren ». ©üepern,
©apieren u. bgl.; t®- taiferlidjen Vrcpi»
scriptlo. önis, f. [scribo] 1) ba« S cp reiben,
lippitudo impedit sc. meam. 2) fcprtftlicpc
SarPellung, 'Ausarbeitung, ?lbfaffung
res scriptione digna; genus boc scriptionis;
impelli ad philosophiae scriptiones; muftum ad
dicendum proficit sc. 3) = scriptum 3), W. f.,
interprotan ex sc. Oie. de in». 1 g. 68.
scrtptlto, 1. [frequent. ». scribol oft fepteiben,
fort u. fort fcpriftlicp berichten et haoe ct
si quid aliud ad me scribas velim Tel potiuB
scriptites; al« Scpriftflellet abf affen orationes
multas.
»criptor, öris, m. [scribo] 1) Sepreiber (ber
prioate) al« Slbfepreiber, Ropift, Selrctär;
auep sc. librarius Hör. 2) ber übet etw. fepreibt,
fcpriftlih berichtet, e« ergöplt, Sdjriftfteller,
©eriepterftatter, ©erfaffer, ©rgäpler, ©e =
fcpicptfcpreibtr, (Bieptcr artis, bonarum ar-
tium; quam multos sc. rerum suarum magnus
ille Alexander secum habuisse dicitur; rerum
hi^orifer; in tanta scriptorum turba; f iam -
borum; ttragoediarum ; sc. Teterum litcrate pe-
ritus; al« t. t. legis, legum, ftestamenti.
scriptum, i, n. [partic. ». scribo] 1) bie Sinic
auf einem Spielbrett ludere duodecim scriptis
de. de or. 1 §. 217, ein unferm XriltraL, ®am=
748
scriptura — Scyros.
u. Sdjacbfpiel äpnlitpeS ©rcttfpiel, roeldjrö auf
einem bureb 12 fictj quer burtbfreujenbe Siitten in
25 gelber abgetcilieu ©reite mit Steinzeit ge=
fpiclt warb. 2) alle« ©efdjriebcnc, ftprift*
lieber iMuffab, Schrift, ©ud) a Platonc in
scriptis relictum esse; scriptis mandare; de
acripto dicere ablefen; cum scripta deficiunt
WO ba8 ft'oncept abbrittjt; laudavit (mortuum)
ac. meo in einet 0. mir uerfnßtcii u. aufgcfe^rie=
bctien Siebe; in acripto (im ©riefftpreiben) multo
eaaem crebrior Cic. Att. 1, 19, 1; bis ac. (jeprift*
li<be arbeiten) etiam ipae interfui Cic. Brut.
§. 207; pervenire in acripta alcia f. pervenio
1); illa quae dicuntur, aimilia acriptorum eaae;
*0. ©ebidjten Lucili; indigna theatria. 8)
geicpricbcneS Slort, ©ucpftabc im ®gf. ju
ber Slbficpt u. bem Sinne beb ©erfafferb, au<b
ftprifilitpc ©erorbnung, ®efe& voluntas
acriptoria diaaenait cum acripto; ex ac. et sen-
tentia; contra scriptum, a ob. pro ac. dicere;
recita de legis sc.; tabellae scriptum habentea.
scriptura, ae, f. [ecribo] 1) hai Stpreiben,
mendnm acripturae ©(prabfeplcr Caecin. in CHc.
ep.; digitum acripturae admovere Suet.; inbbef.
a) fdjriftlidjc Slbfaffung ob. ®arftellung,
aud) Stbtcibart acripturam apreviaaem Ter.-, aa-
aidua ac diligena; hoc genua acripturae ; scripturä
alqd persequi; omnearesper sc. amplecti; plura
yerbo quam ac. (fd)riftli(p) mandata .dedimus
Plane, b. Cic. fam. 10, 9, 6; edebat per libellos
ac. brevi o. wenigen ©Sorten Suet. 2) meton. a)
Scpriftwerf, Scprift Ter., Tac. b) ber ©uep--
ftabc bc8 @cfepc8 Suet. Cal. 41. c) fdjrift*
iiipe Xeftamentbbeftimmung Cic. 4)SS8eibes,
Iriftgelb vectigal ex ac.; magiater acripturae
etc.; ogl. magiater 1). — scriptu«, ua, m.
[acribo] Sdjreiberbienft, scriptum faeere
Sdjreibcr fein Liv.
acripiilum f. acrnpulum.
scrobla, ia, m. f. *+®tube.
acröfTpascu», i, m. [»facrofa SRuttcrfcprocin u.
paaco] Saujütpter Plaut.
»erfipeua, adj. [scrupua] fdjroff, (teil apelunca
Verg. — serüpösus, adj. [scrupuBl acrupu-
loaua 1) Plaut. — acrüpölosus, adj. m. t comp.
u. (fpät) sup. [acrupulus] l) soll (piper Stein*
eben, feptoff, raub cotes. 2) -fängfllitp ge=
itau, ffruputöb multa in bis (yoluminibus)
tarn ac. (n.)
scrüpulum (acrip.), i, n. [Siebenform ». scrupu-
lnaj ©encnitunp be« llrinftcit ®eroi<pte8 ob. Stoßes,
ber 24. leil einer Unjc.
scrüpälus, i, m. [dem. o. scrupusl cigtl. Heiner
fpipiger Stein, nur tp. Jlngftlicplcit, beun*
rupigenber $rocifel, ftSrenbe u. guälenbe Be=
benttiepteit, Sirupe! mihi unua sc. etiam
rcatat Ter. ; sc. tenuiasimua residot; evellere
sc. ex animo; inicere, feximere alcui ac.; auch
serüpus, i, m. Cic. r. p. 3 §. 26.
serüta, örum, n. alte« ®erümpel, Irflbcl*
Ware llor. e
fscrütätor, öris, m. [acrutor] ® urdjfucper,
©ifiticrer. — serütor, l.dep. [acruta] i)burcp-
wüplen, eftöbern, sfutpen, oifitieren orn-
nium domoa, apothecas, navea furacisaime, loca
abdita, Alpes, fmare; non excutio to, ai quid
forte ferri habuiati, non ac. te. 2) tp. mit 3n=
tereffe u. ©egierbc ctw. unterfutben, juerfot-
febcu f ii dj c it , aiibjorfcpcii, nach etw. fotfepen.
etw. etfpäpen interiorea et reconditas literv.
vetera, omnes aordea; locoa, ex quibua argu-
menta eruamus; fomnium oculis vultom eorur.
acrutantibna.
aculpo, psi, ptum, 3. ftpnißett, auSfcpnciben
mctßeln, ftcdicii (in polj, SKetaD, ©tein, ®
fenbein) e aaxo sculptua; *ebur (eilte Statin
aub Slfenbein); fancoram in gemma; -f-imag
aculpta.
actilpöneae, ärum, f. poljjdjupe Inlaut.
*sculptllis, e, adj. [sculpo| gefepnißt, m
belliert. — t8Cnlpt°r, örie, m. [aculpo
Steinfcbiteiber, Steinbauer, ©raoeur. -
faculptüra, ae, f. [aulpol ba8 bauen. «t.
beiten, Scpnciben in polj, Stein ob. ©letal
Sfulptur.
scurra, ae, m. 1. 1) Stuper urbani aaaids
civea, quoa ac. vocant Plaut. 2) Spaßmacher
©offenreißer (gew. auS nicberem ©taube), bei,
um al8 Sdjmaropcr am Itjdje eines Dteicßna
ob. ©ornebmeren Hutritt ju paben, burep ptum»
Stpmeitpclci ob. fcplertjtc SBipe ben perm u fein;
@äfte *u beluftigen fuepte u. babei oft eine !ebr
oetätpilitpe [Rolle fpiclte (ogl. paraaitus); fpridm
de acurra multo facilius dives quam pater L
milias (ein guter pauSOater) fieri pot-est Cic. p.
Quinct. §. 66; iton. sc. Atticu3 (o. ©ofrateS).
scurrills, e, eidj. [acurra] poffenrei&etmäfjig
®ab. a) tscurrültas , ätia, f. ©of f en reifeerr
Tac. b) fscurrilTter, adv. poffenreiget
mifeig.
scurror, dev. 1. [acurra] (Hör.) fiep toie ei*
©offenreißer betragen, fd)meitbeln ego
ipae mihi, populo tu; suist. acurrantis apecien
praebere. [berlcber IM.
scütäle, ia, n. [acutum] ba8 fcpilbf örmige Sdjlcu
scUtAtus, adj. [acutum] mit einem Sangfd)ilt
Oetfebcn, befebilbet; subst. pl m.
scfitella. ae, f. [dem. 0. acutra] Heine ©<balt
jum Xrtnfcn Cic. [ftarbatjtbe
*scöttca, ae, f. [acutum] 91iemenpeitfct|c,
acüttgbriilua, i, m. [acutum u. gerulus] ©tbilb
träger Plaut.
acutra, ae, f. fladjc Sdjüffel, Stpale Plaut
1. scütöta (Bcvtäla), ae, f. [axotdlr; j Sal|e.
©olle, ©ollbaum jum gortbewegm einet Üar
Caes. b. c. 3, 40, 4.
2. scütüla, ae, f. [dem. 0. scutra] eigtl. eiw
Heine flacbe ©Rüffel, übertr. rautenförmige gigur.
IänglicbcS ©icred oblonga Tac.
scütfilum, i, n. dem. o. acutum Oie. — scütua.
i, n. [ uxüros Sebcr] ber große, länglicp meredta;
Stbilb ber röm. gußfolbaten, böljcrn, abcT um
Sebcr iibcrjogen, in ber ©litte mit einem ©uit!
0. ©ifenbled). [adj. -ceu>-
Scf läecuin , i, n. Stüficnftabt in Unteritalim;
Scylla, ac, f. 1) gelfen an ber italiftpen Äiifte t<:
fijilifcbcn Slcerenge, bem Strubel ßbnrnblis
gegenüber, perfonif. al8 lodjter bcs ©porexf
o. ber (Sine au8 Sifcrfudjt in ein Ungcpeuer an;
punben am Unterleibe oerwanbelt. 2) J.otbtr
bc8 DlifuS; f. 1. Nisus a). piero. ’Sryllacn*,
adj. nt 1) u. 2); Scyllaeum, subst. Sorgebirp
bei Iröjenc in !ltgoH8; autp wirb ScylUeani
im Sinne oon Scylla l) al8 Subftantio ge»
gefaßt b. Cic. p. Sest. §. 18 in Scyllaeo illo
acria alieni.
sefphn«, i, m. [uxt!(pocl ©ofal.
Scyros ob. -rus, i, f. 3nfel im ägäifipen Üleci
Scyrina -
tos. »Scyrlns, adj. virgo bie Deibamia (lodp
er bcö Itönifl« fiqtomebeö P. Scqrob); pubes,
nembra beS 'jprtbuj, inbem bet Sage nad) <lcf)il-
e« mit bet fßeibamia beti ^prtbu» jeugte.
•Jtäla f. 1. acutul a.
ejthae, ürum, m. bie Scptfjen, gemeinfcbaftl.
Benennung mehrerer Sollet im öftlidjen Europa
t. anftofeenben Bfien; im ting. Scylhes, ae. Dao.
1) Sc/thla, ae, f. bab fianb bet Serben. 2)
Scjfttrieus, adj.; »amnis bet Xanaii, * f re tum
Jet Bontub Sufimi«, »Diana bie taurijdje. 3)
Scythis, Telia , (Kep.) Scythissa, ae, f. eine
Scptbin.
i, 1) praep. (oeraltet) = sine, ae fraude esto;
;lb nnttennbate ißräpof. a) ohne securua
fine cura. b ) [por einem Botate sed] beiseite,
ueg secedo, sepono, aeditio etc. 2) ae — semi
jalb, toie Beiibra; «=■ box, wie aemestria. 3)
oron. j. aui. [ttiett ] aeD. febetifd).
iebethls, Kdis, f. [Sebethoa, giufj in ftampa»
■bum , (sev.), i, n. Io lg.
veedo, 3. beiseite», Weggehen de via Plaut.;
n abditam partem aedium; ad deliberandum;
"fp. ficbloicm, fid) entfernen; inbbef. a) »ffidj
n bie Einfamleit, aufs fianb jutücf jicben;
rilbt. fanimuB in loca pura atque innocentia.
>) jufolge einet potinfdjen Uneinigleit fid) ab?
onbetn n. wegjieben plebs a patribus; in
•merum montem ; bilbt. *a fesso corpore aenaus.
;-cerno, 3. 1) bureb Siebten abfonbetn, tren»
ten, auSfcbciben, nihil in publicum füi bett
Staatäftbap, inermee ab armatia; se a bonia,
lecreti ab aliia; »m. bl. abl. me populo Hör. ;
‘«uaurri divisi aecreta aure burdj baS Ohr, bai
cbet feinem 31ad)barn binbielt. 2) tp. abjieben,
rennen, jdjeiben animum a corpore; sua a
.luklicia consiliia; venuataa et pulchritudo cor-
poris aecemi non potest a valetudine; pestifera
i aalutaribua, blandum amicum a vero, »hone-
itum turpi, »publica privatia; inäbef. PcrWet»
enb anSpbeiben, auSmerjett hoa ego hominea
xcipio et a. libenter.
iceapltn, ae, f. [aeco] fOpfermeffcr.
■cessio, ünia, f. [secedo] baä BbfeitSgeben
lubscriptorum; militea a. faciunt totten fid) ju=
am men [utm fjwed bet Betreibung) Cats.; in*»
>ef. politifcbe, butd) biltgetlicbe Streitigleiten ent»
tanbene Hbfonberung, Bbjug plebis, a auia,
>. in Aventinum montem facta. — seceaana,
ia, m. [aecedo] Bbgefd)iebcnbeit, Einfam»
eit *a. acribentia et otia, f silentium et a.,
fRhodius; concr. »feinfamer u. entferntet
Ott, bef. im @gf. jum Stabtleben; bilbl. (QuitU.)
n hos quoque atudiorum a. (entlegeneren @c=
icina f. 2. secus 2). [biete) excurrit.
■clndo, ai, aum, 8. [ae U. cludo ■=» claudo]
i b = , o e t i d) l i e fl e n »carmina aecluaa nntro;
■secludi fnb oerfcbliefien ; bab- abfonbetn, tren»
ien, vitam corpore fi<b töten Plaut.; fhunen
nunitione a monte, cohortem a reliquia ab»
ibneiben, »nemua aecluaum; bilbl. incluaum sup-
dicium atque a conspectu parentium ac libo-
■um aeelnaum, »curaa entfernen,
ico, cui, ctum, 1. 1) fdjneiben, abfd)neiben,
,erj<bneiben pabula, alcui collum, »unguea
:ecti, »enae vulnus au*f dmeiben , fcorium in
mrtea tenuiasimus, »marmora; »dona Becto
depbanto au* Elfenbein; P. Entmannung »ad
’hrygios vilia membra modos; aua membra;
- sectator. 749
inSbcf. d) mebicin. t. t. operieren varices soca-
bantur Mario; Marius cum aecaretur. b) *}er=
freffen, *frapen, »nagen, »fleifdben, oer=
munben corpus; Corpora veprea; aectae ungue
genae; aectus flagelUa; acuto ne sec.er ungui
b. i. miftbanbett toerbe; ai quem podagra quält,
c) buttb», jetfibneiben, jetteilen, trennen
»congenem; »orbis sectua bie ftälfte beS ®rb=
IteifeS ; »via aecto limite f. limca 1); fp. giüf»
fen, Mediae et Gordyaeorum terras. d) in bet
Bewegung burtbftbnciben, »eilen, »laufen,
»fliegen, »f<biffen »mare, »aethera pennis,
»viam ad naves; »sectua in obliquum est limes;
via aecta per ambas (zonas) etc. p. bet Sonnen»
babn; fmedios agros Tiberia; ptögn. »viam fid)
Bahn bredjen; »arcum aub nubibua jiebett, be»
ftbteiben; »quam quisque spem gleicbimn §off=
nungömeei burtbi^neiben Ferj. 2) tp. a) jer»,
nbteilen cauaaa in plura genora; »mens secta
Jeteiltet Sinn, b) »entfebeiben, fcblitbten
itea, res magnas.
Beeret io, önis, f. [aecerno] flbfoubetung,
Itennung die. Tute. 1 %. 71.
söcrStü f. secretua 2) a). — secretns, adj. m.
tcomp. u. faup. \ partic. P. aecerno] 1) ab ge»
fonbett, getrennt, b. imperium habere; »arva;
0. Solalitäten, entlegen, abgefebieben, ein»
fam »loca, »iter, »silva, fcollca, »domus, locus
s. ab tumultu Liv.; »Troades. 2) bilbl. ge»
beim, Oerborgen »artes, flibidinea, l-cogita-
tionea, + consilium; flibertus ex secrotioribus
ministeriia; »tu aecreta (inSgcbeim) pyram erige;
su bst. aecretum, i, n. o) Mbgeftbiebcnbeit,
Einfamleit, abductua in aecretum beijeite ge»
nommen; fesse in secreto cum alqo; »aecretum
petere fid) in bie Einfamleit jurütfjiebcn, tjmb.
unter Biet Wugett fptetben rooucn; *»e a vulgo et
scaena in secrcfca removere Hör. ; ffrequena
aecretis bönfig Borgelaffen Tac. awn. 4, 8; fs.
(pl.) Campaniae; s. aibi horarum (auf einige
Stunben) sumere Suet. ; bat), adv. aecretö, {Liv.,
Ourt.) in Becreto beifeit, ohne 3eugen, unter
Pier Bugen, in8g ebeim a. hoc tecum habeto;
b. in occulto ohne Beugen an einem oetbotgeneit
Orte Cats, b) +@ebeimni8 omnium s. (pl.)
rirnari; uxor omnis a. capacissima; s. (pl.) pecto-
ris aperire; a. omnium arbiter, literarum ae-
creta viri pariter ac feminae ignorant bet
Stbrift ©ebeimui« ■== bie Scbrciblunft, infofern
bie Stbrift oen ©^araftet beb ©cbeimniffeS an fid)
trägt Tac. Germ. 19; »sua ÜHtjfterien ; autb (pl)
gepeime ffiapierc Suet. Cal. 49.
secta, ae, f. [aequor] cigtl. bie Solge, bab- Icnf»
u. ^anblungSmeife, bet jmb. folgt, Setfab»
ten qui haue s. rationemque vitae aecuti au-
mus; natura habet quasi viam quandam ac 8.
quam sequatur; inöbef. a) politifcbe ©ruiib»
fäpe, bie Partei, bet jmb. anbängt pro Vitru-
vio sectamque eius secutia Liv. 8, 19, 10. 6)
pbilofopbiftbt* Spfiem, fiebte, Stpule,
Sette qui eorurn, id est, ex vetere Academia,
philoaophorum aectam aecutua es; fStoicorum,
fStoica.
aecthrlna, adj. vervex p. aeco ein gcfdjnittencr
fettet Rammet ob. 0. aecta fieitbammel
Plaut.
BcctÄtor, öris, m. [2. sector] ber gern in imbä.
Befolge ift, alöftlient, Begleiter, Bnbätiget
Gabinii comes vel a.; lex Fabiu, quae est de
750
sectilis — securifer.
numero sectatorum; fdomi §au«f rcunb ; VI n
Ränget eine« fiefjter«, S©üler.
»ectiiis, e, adj. [scco] gef©nitten, gefpallett
•ebur; fpavimenta mufiuij©e. — sectlo, önis,
f. [scco] ba« 8etf©nciben, bag. (. t. b ab Sluf =
taufen bet confi «eierten ober al« Slegat bern %Ü=
tu« jugefadenen (Siiter, u. ba« 3crfiürfctn,
']lar jctliercn betftlbtn jum SlUcbcroertauf im
cinjclnen ad illud «celus sectionis accedere;
•(■sectiones exercere, facere; 8. et cognituris
uberius compendium nactus Suet.; ptiblicano-
rum Just. ; concr. ba« auf fotdye ©eife jum ®«=
tauf Sefommene u. IjJarjctUnte, bie 9lultion§ =
maffe s. eius oppidi universam veudere; cuiua
praedae s. non venierit.
sectins f. 2. secus 2).
1. »ector, öris, m. [seco] 8er*, ?lbf©neibcr,
zonariu« ©eutelf©nciber Plaut.-, collorum 'JJidr-
bet. §icr». t. t. bet bem Staat angeimgefadene
ffiütcr (f. sectio) auflauft, fo genannt, wie man
gern, annimmt, »eil bie sectores in b« Sieget
jum SBieberoetfauf im einzelnen bie etftanbenen
©fiter pnr jeQierten , »ägrcnb X©. SRommfett beit
Bu«brud auf bie ©rojente bejiegt, bie in Vlb=
fhrirf) fommen fodten bonorum, Pompeii, et s.
est et sicarius.
2. sector, <Up. 1. (inten*, o. sequor] 1) überall u.
gefliffcntli© folgen, immer begleiten,
n a ©gegen alqm totos dies; ‘matronas nact>=
laufen ; in«bef. al« dienet, Xrabant ob. als Klient,
Wngäng« begleiten, jmb«. iieibbiener fein
illi servi Chrysogonum; fgymnasia, fporticus
gern aufjntfjcn , in feinblidjcm Sinne, jmbm. na©--
laufen, um ©n ju neden, »erfolgen pueri
eum; ‘leporem , ‘apros jagen; ‘scutici dignum
Uorribili flagello. 2) tp. na© einer Sa©c eifrig
ftrebeit, trauten, jagen, 3<*flb machen,
auäqcgcu auf praedam, fmagnificentiam cpu-
larum, -f-eirtutOH, ‘nomina tironum junge Seute
ju feinen 3ef)Ulbnern ju madjen trauten Hör. tat.
1, 2, 16, *armos leporis für fi © Wählen; *ju er*
forf©en fu©cn rosa quo locorum seramoretnr.
seetüru f. structura a).
*s6cübltn9, us, m. [Becubo] ba« Sil (einliegen,
*f©lafen. — se-cubo, -cübui, — 1. abgefon*
bert, allein f©lafen, *einfam leben.
ftücnläris, secfilum, seclnm f. saecularis etc.
8«cum — cum se.
seenndäni, örum, m. fsccundus] bie Sotbaten
bet jmeitett Siegion. — sScundftrlu«, adj.
[secundus] ber jtoeite berOrbnttng na©, »on
bet jroeiten ©orte status de tribus, +paniB.
1. sßcundo, 1. [secundus] 1) (»ortl.) na© et».
f©idli© einri©tcn tempus alcui rei. 2) be*
günftigen, beglüden *dii nostra incepta au-
guriumqne suum, *rite »um $eilc lenten, *even-
tus, *aura iter, fsecu miaute vento Tac.
2. ttfeundö, adv. num. [secundus] 1) j Weiten«.
2) (fpät) jum jroeitenmale.
secundum [sequor] 1) adv. Ijintenna© i tu se-
cundum Plaut. II) praep , 1) ». Diaume a) bi©t
hinter s. alqm Plaut. 6) entlang, läng® —
ljin s. flumen, s. mnre; s. eas (naves) ©rer
9ii©tung folgenb. 2) ». ber Seit, foglci© na©
s. hunc diem, s.. haec; s. quietem gleid) na©;
bem man eingef©lafen »ft, im träume. 3) tp. a)
». einet Weigenfolge u. einem 3iange, nä©ft,
unmittelbar, junä©ft na© proxime ets.deos
Cic. off. 2 §. 11; s. eu nä©ftbcm, heres s. filiam.
6) in äbereinftimmung mit, gemäg, ju
folge, na© s. naturam rivere; fs. alqm aen-
tire. c) in jur. Spr. ju ©unften, jum ®or=
teil für jmb. ob. et», s. alqm decernere, fs.
raesentes facillime dabat; s. tabula« litem
are; dare, decernere rindicias s. libertatem
secundus, adj. [sequor] 1) ber fotgenbe,
nädjfie, jweite, s. victorift al« ©m ber Sieg
bereit« folgte, fi© ©m juiteigte Nep.; quod ».
(ba« näcgfte) poterat esse inopiae sub«idium;
id s. erat de tribus; heres; mensa s. Wa©tiiA;
in s. spem etc. ,f. spes t); lumine s. am nä©
ften SJtorgen Enn. b. Cie.-, ante secondam sc.
horam no© bor 7 Uf)r morgen« Hör. sat 2, 6,
34; V a fine ber »orlepte; partes s. u. bto© s.
bie jtoeite Solle, b. i. bie be« jroeiten Sdwu
fpiel««, ber ni©t bl. wenig« bebeutenbe Siofln
fpicltr, fonbern au© ba« (Spiel bc« etften burö
fein Spiel ju geben ©atte, roägrenb in ben rtm
(Wimen (f. mimus) au© bie ftilf«* ob. Weben«!
len partes s. biegen, bie ber jroeitc o©aufpitln
gern, ein $arafit, überitabm, ber bet fcauptperjmi
ade« na©ma©te ut in actoribus Graecis fien
Tidemus, saepe illum, qui est 8. aut tertiaruc
partium, cum possit aliquanto clurius dicen-,
uam ipse primarum, multnm summittcre, st
le princeps quam maxime excellat , sic fisicif.
Alienus; Q. Arrius, qui fuit M. Crassi qua,:
secundarum (sc. partium); habercs magnum ad-
iutorem, posset qui fe«e secundas Hör.; «r-
cundos (ben jroeiten $la|, Wang) alcui dar«, ad
alqm, alcui deferre. jnSbef. a ) bem iKa r.gt
na© ber nä©ftc s. a Uomulo conditor urbt-
in poctis non ilomcro soli locus est aut Archi
locho aut Sopbocli aut Pindaro, sed boruni Tel
secundis vel infra secundos; *tu regnes s. Car
sare; +a rege, b ) ». ber jroeiten Sorte, g e r i a
ger, f©Ie©ter, un©ftel)enb »panis; ’haa;
ulli virtute; farmis Tirisqne et spatio loconn.
nulli earum gentium s. (regio). 2) mitfol
genb, lei©t ob. willig folgenb, ba©. o) t
fflaffer, ftromablofirt* s. flumine; s. aqua ; i
Tiberi defertur; tota rate in s. aquatu labestr
in ba« ftromabroärt« fliegenbe ©. ; secando o»-
am SWecr entlang Sali. Jug. 19, 3. b) o. ©rot-
te., begteitenb, begünftigenb. gängig tce
tus, mari s. (dbl. abs.) IAv.; *sinns implere 8.
f. sinus 1); *vela ». gängigem ©iube angtf©roeE:
♦curru raf© folgenb, raf© ; tp. a) begüngigeib
Seifall gebenb, gewogen, gängig, s. coe-
tionc unter bem Slcifall ber lt., s. populo; k-
minem s. oratione extollit; s. auribus patras
auditus est; lex alcui; mp. tres lege« secai
dissimas plebi tulit; fdiis s. unt« Begüngigxr;
ie.; ‘Marte im @lüd be« Kampfe«; ‘harnsf-t
$eil oerlünbotb; ‘clamore, rumore s. m. lei
tem ©eifaB; fhacc. s. rumore (accepta); ‘adtr;
pede s. gnäbig fi© naben, ß) glücfli©, nci
fflunf© gepenb proelium, cursus, re», fer-
tuna; si mihi s. res de amore meo essent geü
ade« gut mit ie. Ter.; ‘ornen, ‘auspicia, *ex
tus belli; pl. glüd!i©r Umjlänbe, ®lüd *
tuiB s. Ter.; *metuit secundis im ®lud Har :
frir s. adversisque famosus; omnium s. ad»«
sorumque cauaas Liv. 28, 1.
fsecüre, adv. [securus] 1) forg«, fur©tlH
2) gefabrlo«.
sScürYcftla, ae, f. dem. ü. securis Plaut.
‘sccürifSr, ßra, ferum, u. ‘-per, gera, gen».
securia — sedatus.
751
ulj. [securiB-fero u. gero] ein Seil t r a =
I enb.
■cüris, is, f. [seco] (jelt. acc. aeeurem ft. secu-
■im Lt'r.) Seit, Bjrt jum gätlen ber Säume,
Verg., jum Sd)lcid)lcn ber Opfertiere, §inrid)ten ber
3erbreif|er *pontificum, alqm securi ferire, per-
utere, ‘saevus »ecuri Torquatu*; alb Blaffe,
Streitajt *ancepa <■» bipennis; fpridjro. b. Te-
lediä mit äuficrftcr Strenge (hergeleitet 0. ber
Strenge b ei ftönigä lene« auf bet 3nfet le»
icboS); nurf) $ieb, ®unbc, Schaben, Ser
u ft gi aviort-m infligeru b. rei publica®; quam
* s. pntaa iniccre petitioni tuae. 3[nö6ef . bie
)en t)8tf)ften Staatsbeamten o. bcn 2icto=
en (Dgl. lictor) al« Spntbol ihrer Staats»
lewalt borgetragenett Seile cum fuscibus
. illigutas praeferebant; (oQettib: nec attinuisse
lemi securem Liv. 8, 36, 4; bat), tp. Jur Be»
eichnung ber obrigfeitlicf)eu (Gewalt u. ber
ömifctjen ^errfdjaft Gullia subiecta securi-
>U3 Caes. b. O. 7, 76, 10.
cürlt*8? ätis, f. [seourus] 1) (Gemütsruhe s.
-st vacuitaa aegritudinis. 2) fSorglofigfeit,
Japrlöffigfeit ob. Sicherheit, fflcfapt»
ofigfeit.
cüntH, adj.m. comp, [ee-cura] 1) ohne Sorge,
orgtos, unbeforgt, unbeffimmert, furcht»
o* (ber fiel) freier meint n. leine ©cfafjt fürchtet)
aeis a tergo tutis, seeurus bellum inferum;
nimus 8. de alqa re; securior ab alqo; pro
alute Tac.; adversus homines, advereus deos
r'ac.; *talcis rei; ’amorum gennanae Verg. ;
iid) b. 2eblofem heiter, forgenfrei, unge»
iert, jwangloS, einfad) »quies, »otium,
»int tua vota 8. ropulsae (ich et Dar je.; *lati-
ea (d. Blaffer ber SJetlje) fummerftitlcnb; *me-
um; *summa malorum s. est man lümmert fith
icf)t tc. ; in übetm Sinne jorglo«, unbelüm»
iert, fatjrläfiig cum his tarn s. aolutisque
Av. ; tsenpta lectiono b. transcurrimus ; fiuris-
ictio toeniger ängftlich. 2) fidjer, gefahrlos
agl. tutus 1)J locus , tempus Liv. ; falqm s.
raestare ab inaidii«; iram sibi esse b. Plaut.-,
i. gen. (loca urbis) ». eiusmodi casuum Tac.
seeu» ■= sexus, tu. f.
sücus, adv. m. comp, [uequor] eigtl. auf bie
et erften nadjfotgcnbe u. o. berfetben abmeithenbe
äeije, bah- l) pos. sveus, nid)t fo, umgetehrt,
nbetS (fdjwächet als contra) id s. est; nemo
icet 8.; id ipsum nonnullis videtur b.; b. quam,
aulo 8. atque; longe s.; non multo b. nicht
iel anberS, beinahe, faft fo: non s. eben fo Ilor.
i rm. 2, 3, 2; rem aggreditur haud b. diffici-
tm Sali. Jug. 92, 4; hora fore undecima non
tulto s. uidjt Diel früher de. p. Mil. $. 29 ;
on, haud a. ac (atque), quam md)t anberS als,
jenfo, gerabe wie, * non a. ac iussi (aanj fo
ie befohlen) faciunt; haud s. quam für baS
nfache ut, velut, haud s. quam pur erat Gurt ;
lon ob. haud s. ac (atque) jur (Einführung einer
ergleichung; proleptifd) Non e. in iugis — Rho-
open: ut mihi — mirari libet! Ilor. ca rm. 3,
>, 8 ff . ; bef. im @gf. }u ausbrüdlich angege»
■neu ob. leicht ju ergänjenben Segrijfcn als
ilbere Bejeidinung beS (Gegenteil«, recte an s.
). umgelehrt »= nicht recht; pro bene aut b.
msulto; aut beate aut s. vivere; res bene aut
gesta; etiamsi s. (nicht fo als mir erwarteten)
iciderit; quod 8. a me erga te commissum
aut praetermisäum videretur anberS als btt
tnünjchteft; temptatum antea s. ceaserat; s. exi-
stimare de alqo; ne quid a. (91ad)teiligeö) scri-
beret; +8. loqui de alqo; =■ minus, neque
multo 8. virium in iis erat Tac. ann. 4, 6. 2)
comp. sbquius (richtiger als sec ius), mit ber
Siebenform sectlns {Plaut.) u. sGtius o) anberS
Plaut.; non s. quam; ut Verg. b) mit Dorher»
gchenber Scgation (non, haud, nihil) weniger,
neque (fnec) eo s.; nilo (Ter.), nihilo s. nichts
befto weniger, c) ntinber gut, nicht recht,
fehl echt cum hoc ago s. Plaut-, invitua quod
8. sit, de meis civibus loquor Liv. 2, 37, 3
secütor, öris, tn. fsequor] ber 91ad)feper, ein
©labiator, ber mit bem SRebfeehtcr (retiariua), ihm
nachfehenb, lämpfte Suet. Cal. 30.
sSd (alt set), obDcrfatioe conjct. [Detw. nt. se ohne]
bient urfprüriglich jur Bbfonbetung beS feinem
SBefen nadj {Getrennten, bat). baS Borhcrgehenbc
aufhebenb, bcridjtigenb ob. bejdjränlenb l nach
einem Derneincnbcn Sah ob. Segriff, fonberu
otii fructus est non contentio animi, sed relaxa-
tio (baS erfte wirb ganj aufgehoben); fepeinbar
non — sed biSW. für non modo, solum, tan-
tum, sed etiam um burd) fdjeinbar DöHigeS ?(uf=
heben beS erften bett 'Jladibrud ju ert)öt)cn quod
non singulis hominibus, sed potentibus popu-
lis saepe contingit; non quid quisque dicat,
sed quid cuique dicendum sit, videre ; non
modo, solum, tantuiu, sed etiam, sed. 2) nach
einem gerabeju ob. bem Sinn nach affirmati»
Den Begriffe ob. Sa$e jur Bef^ränfung bes Bor»
hergehenben, aber, allein, jeboch, inbeffen
plurima quidem proferre (lossumus, sed modu.s
adhibendus est; 1‘ausanias magnus homo, sed
varius in omni genere vitae fuit; fo auch ne-
que ludere neque odisse, sed minime irasci de-
cet Sali Jug. 61, 13 (-> et 1. ct od. dedecct,
Bed minime i. decet); bah- inSbef. a) beim Über»
gang innerhalb eine« u. beSfelbett IcilS ber Siebe
sed ii numeri pobticine sint an etc., deinceps
est videndum. b) jur Steigerung beS Sorher»
gehenben, aber freilich, al)cr ia ««“h
clavas? s. probas Plaut.; avarissimae, s. etiam
crudelissimae ; consilium defuit, sed etiam ob-
fuit; sed et, s. et — quoque Suet. c) beim üu»
rücflettlen auf bcn früheren burd) eine Bigrefjion
unterbrochenen ©egenftanb, bod) (um jur Sache
jurüdjulehten) seil de his duobus generibus
alterum est Druidum, alterum equitum; sed
perge, ut coeporas. d) um ben burch eine ']jarctt»
thefe unterbrochenen ffaben ber Siebe wieber auf»
juitehmcn: alfo, fage ich s* QucH est paulo ad
voluptates propensior etc., sed si quis est paulo
erectior. e) beim Äbbrechen ber Dorhergehcitbctt
©ebanteitrcihe, inbem man ju ctw. anbertn übet»
geht, aber hoch sed haec parva, veniamus ad
maiora; sed haec hactenue; (ÄonDetf.) auch >11
gragrn m. jur fftage gehärenbem autem Derbun»
ben Com.; sed quul ego haec autem noquic-
quam ingrata revolvo? Verg. Aen. 2, 101. f)
sed enim f. at 2); s. enimvero Liv ; mit ü(po»
fiopefe Oie. (am. 2, 16, 7; velim ita sit; sed
tarnen!
sedüt^, adv. [sedatuB] gelaffen, ruhig pla-
cide sedateque loqui, constanter et a., s. dolo-
rem ferre. — sedätlo, önis, f. [sedo] bie Be»
r u h t g u n g Icibcnfchaftluher Srreguttg, animi (auch
pl.), aegritudinis, maerendi. — seditus, adj.
752
sedecira
m. comp. u. [sedol gelaffcn, rubig,
ftill, Ieife alter (Herodotus) sine salebrin
quasi s. amnis fluit; ut in vorbis tranquilüor,
sic in ipsis nnmeris sedatior; scripsi sedatiore
animo; s. gradu in castra abierunt Jav. ; *subst.
bcr ©clafiene, 'Jiubige.
sedöcim ob. (Nep. , Liv.) scx-döclm fed)8 jcbn.
aedöcfiln, ae, f. dem. B. sedes Cic.
sedeo, sedi, sessum, 2. 1) fipcn in solio, in
equo, carpento, sedo regia Liv., *columbae vi-
ridi solo; oft B. SRidjtcrn u. obriglcittidjcn
jonett, Siputtg ^ a 1 1 e it , _ ju ©triebt jipen
in rostris; pro, in tribunuli; praesens ac sedens
(B. einem Seifiger bei (berichte«, um btt offi»
jielle ©egenmnrt bebjetben ju bejeidpten). §ierB.
a) an einem Orte Bcrmeilen, Berbarttn, oft
mit bem Ulebenbegriffe bcr Untbätigtcit u. 'Jiaffi*
Bität, inbbef. alb milit. t. t. (mater familias) in
interiore parte aedium bat ihren Sip, Aufenri
balt; dorni Ter.; domi desidem; in villa totos
dies; *sedit qui timnit bticb rubig ju Saufe;
tu s. et quiescis? ad Trebiam; Bodendo et
cunctando bellum gorere; sedendo oppngnare
urbem; *alä ®etenbc ob. glcbcnbe roo barten
ad tumnlum supplex; meliora dcos Omina po-
scenH. b) 0. ücblofcm, feftfipen, =flecfen, Saf-
ten, f c fi anjcbliefeen am Körper *clava in
oro viri, *pallor in ore, *plaga, f togu nmero;
tp. fttb tief cinprägen, haften; f eft fteben,
f c ft bcjcblojfen feilt *faltius in animo; ’mihi
animo fimm immotnmque; *id pio Aeneae;
*patribus sentontia pugnac. 2) jiri) fenten,
fepen rupti aliqui montes tumnlique; nebnla
densior campo quam montibus; *(libra) ncc
hac plus parte s. nec surgit ab illa; *esca
quae simplex tibi sederit mbig im Wagen liegt
= gut befommen.
Südes, is, f. 1) Sip honoris; *55lap, Stcl =
lung, Slang priores Maeonius tenet s. Home-
rus. 2) SBobnfip (jeber Art, infofern man fttb
anfäffig gemacht bat), SBobnflätte, SBobnung,
Aufenthalt, fjeimat locus ac s.; sedes habere
in Uallia; in s. meis; alias s. petere, domos
ac s. suas relinquere; in suas s. reverti; *pa-
tria ÄtatcrljauS; b. ben SBobnuttgen ber Ab ge:
jtbiebenen u. ©öfter *beatae, *laetae, ’luci-
dae, *piorum, *sceleratae, ’silentum ber ©«batten,
*infernae, Tartareac, *siderea, 'sacrata Cererig
lernpel. *superae ©öttcrpalaft, fdeo consecrata;
•ber lauben, *öienen; B. fleblofcm, $Iap,
Stätte, ©oben, ©runb moliri montes s. saa;
suis s. convulsa Roma, *mare totum a s. imis
ruunt (venti); *turrim convellimus altis s.; *ab
sedibus eruere urbem; *Taenari ©«blunb (alö
Singang jur Unterwelt), ’urbis, für bi conden-
dae sedem eligere, *Tarpeia gclä; "secunda
aut quarta ©teile, gufi im jambiftben ©er«;
voluptas meutern e sua s. et statu demovot;
ut Tolnptas sola ponatur in summi boni s.;
*deus haec fortasso benignä reducet in sedem
(in bei« retbte ©lei«) vice Hör. epod. 13, 8; no-
qne verba s. (einen SHubcpuntt) habere possunt;
nunquam haec urbs summo imperio domicilium
ac s. praebuisset; in domiciiio superbiae atque
in sedibus luxuriae.
Hüdetänl, örum, m. ©ewobner bcr üanbfcbaft Se-
detania in Hisp. Tarrac.; adj. -tänus.
Bedile, is, n. [sedeo) Sip (bureb SRenftben-
bänbe bereitet), Seffcl, Stubl *gramineo s.;
•posito s.; pl. fs. e marmore; *per dura ,
Sluberbänlc.
Hedttio, önis, f. [sed- u. itio] cigtl. ba« ©eifeite
geben, bab- 1) gwicfpalt, getwürfni«, Spal
tung, Itcnnuttg jwifeben einzelnen wie 5»
ftbcu ©bfltuten Com., Ov.\ jWii«ben Stübern do-
mestica Im. , autb (pl.) pantomimorum Suei ,
jlBtf«ben jmei Söllern inter Antiatcs Latinosqo-
Liv. G, 33, 1; im Staat rem perniciosissiniam
in ciritatem inducunt, s. atque discordiam Oit
2) Aufftanb, Aufruhr, (Empörung, Weutt
rei s. fucere , concire, conflare; s. inter belli
pacisque auctores orta in Sabinis; s. sedarr.
fcomponore; tarn foedi exempli defectio magi-
quam s.j *seditione (bur«b 'Aufwiegelung) potea,;
fmulta seditionis ora vocesqne Tac.\ *perfonr
au«b pl , B. aufrübreriftben Bewegungen. einj.i
nen Auftritten bcr (Smpörung; co»cr. bie Axi
rübret »tupente ita s. Iav ; bilbl. Aufruhr
Aufregung, ftbetjb- 8- facit lien, occupat prae-
cordia Plaut.
süditlOsü, adv. m. +comp. u. sup. [seditiosu»!
aufrübreriftb. — södltiösus, adj. m. +<»•*
u. sup. [seditio] 1) unruhig, auf rü breriiö
civis, mulier, magistratns (B. bett Sollstribunni
voces Gurt., Tac. 2) pass. Unruhen au*gt
Jcpt rita s. et tumultuosa CHc.
sedo, 1. [{lauf. B. sedeo] cigtl jum Sipen bn:
gen, bab- 1) finlen matbeu pulrerem J’haed
übertr. beruhigen, j“1 *«be bringen Bor
tus, *amnes, ‘ventos, *vela fessa =• in te
•fiatcu einlaufen. 2) tp. bef«bwid)tigen, bt
ruhigen, bämpfen, beatmen, ©iubalt tp»
iram Plaut.; *rabiem, curriculum, bellum, po
gnam, controversiam, tempestatera, *sitim, sp-
petitus, animos, lassitudinem militum bie Sc:
baten auöruben laffen Nep. ; alqm faltigen Pi«»-'
se-düco, 3. 1) beifeite führen, jieben alqs.
singnlos separatim, alqm a debita peste fo !«
ihn tc. ni^t trifft, »ocelloB wegwenben. 2) trei
nen, abfonbern, entfernen *terras ma
duas, *alqm ab alqo, *castra; quod semf«
ab immortalitate soducitur auägcftbloffcn in kr
fieib) Curt. 10, G, 7. San. a) sedm tio, önu. j
Haff, nur bie Seifeitefübtung tesbum Ck
b) seductus, adj. entfernt, entzogen com
lia a pluritim conBcienüa Liv., *terrae.
sedülltas, ätis, f. fsedulus] Smfigteit, 0r
fdjöftiglcit. Sienftbeflif fenbeit s. et dü-
gentia, mali poetae, *ofbciosa, *multac mJ»
Utatis anus; *b. läftiger Auf bringlitbleü
s. stulte quem diligit, urget Hör. cp. 2, 1, tü f
südülö, adv. [scdulus] 1) cmfig, rnübfam, au
(Eifer, forgfältig argumentari, audire er
mertfam, dicere reiflich bunbba«bt, grünbli«b Tp .
quod dico 8. natbbtüdlicb Plaut. ; tobserraW^
est g. 2) mit Sorfap, Borjäplicb temp&
terere. — sedftlus, adj. [sedeo] cigtl. bebarri-
an bet Arbeit fipenb, cmfig, geftbäftig, b«
triebfam eloquentes, non sedulos conquirerr
♦spectator gefpannt, aufmerlfam; * api, ; *tt
übelm Sinne allju gefepäftig, allgu bieai
fertig hospes, minister, male s. nutrix.
Scdünl, örum, m. belbet. Stölterfdjaft in ber ff*:
geub beb beatigea Sitten im Kanton Seiht
Scdusii, örum, m. german. Soll am 9ibeiu ix kr
^falj Caes.
sügös, ötis, f. 1) bie Saat auf ben gelben f
ber Aubfaat biö jur (Ernte laetao (pl); •
753
Segesta — Semen.
farriä eat matura messi; *s. in herbia f. bcrba
l); *#. SBeinPocf; *übertr. *non ei denaior ari-
dia ariflti» sit nostrae 8. osculationia ; *haec 8.
ingratoe tulit et feret Omnibus atmis aus fol=
per Saat (folchen ©efdienfen) ermüd)* nur Un-
ban! Hör.; *!p..bicf)te Wenge clipeata virorum,
ferrca telorum. 2) Saatfetb quinque cohortea
fruraentatum in proximas b. miait; *feraces,
'occare segeteB; (Plaut.) fchetjh atimulorum
lirügelfetb, 0. Sflaoen, bie oft gepeit^cfjt roerben ;
'jebe* fruchtbare ® cf itbe; tp.gelb, Bobcn,
Quell b. ac materia gloriae.
Sge»ta, ae, f. — . Aeesta, to. f. TaB. -stänus,
idj.; subst -atannm, «. ba* Segcpanifclje;
•stAnl, örum, -ätenses, ium, in.
egestlra, ae, f. Stabt in Hiapan. Tarrac. Liv.
'gcstre, in, n, aud) aegestria, ae, f. rin Über*
outf non Tierhäuten Suet.
‘gnS f. segniter.
rgni, örum, m. Soll in Belgien Caes.
'gnl», e, adj. m. comp, langfam, fäumig,
läffig, tan (b. bem, ber nur angetrieben ob. ge=
lötigt handelt; ®gi promptus), subst. segniores
:astigat atque incitat Cats., landare promp-
,08 et caatigaro Hegnes Tac.; bellum, obsidio;
.iignarn a. (uhmanfenb) ntrimque aequis riribuH
■tare Ourt. 7, 4, 33; tarn a. Imperium; mors
tegnia =» quam aogniter aibi ipsi inferunt vel
tatiuntur Tat. ann. 14, 68; cultus terrae ae-
fnior, taqua langfam fliepenb, fiter, »campus
mfrudjtbar, *neu b. iaceant terrae, faetaa rin
iäpe* fieben, f silentium, ad credendum, ad
'eapondendum, faenatu aegniore in exaequendia
mperiia, fm. gen. occaaionum (im Benuben
)er ic.) haud a. Tan. A) segnttcr u. (fett. Liv.)
nfi, adv. m. comp, träge, langfam, (d)lä =
erig, matt nihilo aegniua, *fnon aegnius;
egmua (fdjioächet) irritant animos demiaaa per
uirem Hör. B) aegnitas, atiB, f., segnYUa,
ie, /. u. -ties, ei, f. Sangfamteit, Saum*
ctigteit, ^i^tegma b. merast m. inf. reine*
Richt*thun, blofjc Reitoerfthtnenbung Plaut.-, ca-
itigemua etiam b. nominum atqne inertiam CSc.
le or. 1 §. 186.
•gontb&cl , örum, m. Sott im fübl. Sritannien.
•grggo, 1. [ae u. grex] 1) o. ber ©erbe ab*
onbetn oves Phaedr.; bah- fiberi). B. ber ©e=
neinfdjaft abfonbern, abtrennen, au*fchlie*
len, au*fdjeiben epes opea auxiliaqne a me,
uapicionem et culpam a se Plaut.-, alqm a
lumero civium, liberoa a ae, ab interioribna
onsiliia, virtutem a aummo bono, vita beata
oraitatu pulcherrimo segregata, aermonem ab*
tredjen Plaut.
igüsUrl, örum, m. tett. Sott am tinten Ufer
ie* Khobanu», Kacpbaien ber Mobroger.
ii =» si Plaut.
dünng f. Seius.
iügätuN, adj. [ae u. iugo] abgefonbert, ge*
rennt Oie. de div. 1 §. 70.
ifigis, i», ro. [Bex-iugum] fecfjöffjännig, subst.
eiliges, inm, m. ® eepigefpann.
lunctlm, adv. [seiungo] abgefonbert Tib.
— seinnctlö, öni», f. [seiungo] Haff, nur at*
pet. t. t. Wbfonbernng, Trennung Cic. de
r. 8 §. 203. — se-iungo, 3. 1) trennen, ab»
onbern se ab alqo, Alpes Italiam a UalLia,
eiungi promunturia Just. ; bitbt. se e libertate
erboruni ptp enthalten; aegritudo in animo
fiftnlArn, tat.-lviittdjr* 6dmlu>9rttrt. 6. *uR.
nomen habet non aeiunctum a dolore ber B. bem
Begriffe be* Sdjmtrje* niept getrennt toetben tonn;
bonum, quod non possit ab honeatate seiungi;
animus a spe seiungi non poteat; aeiunctum
est a re proposita e* liegt nidjt in meinem
ifMane Nep. 2) unterfepeibeu benignitatem
a largitione.
Seins, i, m. Marcus, tömifeper SRittcr, greuttb be*
Cicero. Tao. SelÄnus, adj. ; at* ‘Karne Lucius
Aelius S., ber ©ünfttmg bc« Tiberiu*.
Hplectio, öni«, f. [seligo] WuSroaht-
Sölencöa (*cla), ao, f. [Zeltvxtia] i) S. Baby-
lonia, Stabt in Babtjlonien. 2) S. Pieria, in
Serien.
sö-llbra, ae, f. fsemi] ein halbe* Bfunb.
seligo , legi, leetnm, 3. [se-lego] abfonbetnb
auSmäbten, =tefen exempla, aelectae aenten-
tiae; aelecti iudices o. Brätor in Sriminatfadien
feit ber Witte be* 2. 3ahrh_- #• 6hr-j ““<h mit
ÄuSmahl antoenben omnia expendet et b.
Selinus, untie, f. [A’tlii'oiic] 1) Stabt auf Siji=
lien, j. Setinonto. 2) Stabt in Cilicien.
Bella, ae, f. [au* sedia ob. sedula b. Bedea] Stuhl,
Seffel (Bfli. sedes, Bedile). 3n*bef. a ) ber Stuhl,
morauf obrigfeitlidje ^äerfonen mäbrenb ihrer
BmWfinftion fafjen, Kichtetfiuhl, Seffel prae-
toria urbani, b. curulia, iuaait vocari ad aellam ;
auch 9- regni nostri Verg. b) HrbeitSftuht ber
$anbmerler. c) Sehrftuhl d) fltagfeffel b.
geatatoria (fpäter ft. bet lectica Üblid)); aellä
vchi. e) SBagcnfib Phaedr. 8, 6, 5. Tob. o)
sell&rla, ae, f. Seffetjimmer Suet. b) »ellä-
rlus, ii, m, ein Uniüchtigcr Tac.
BelllBterninm, ii, m. [Bella-stemo] religiöfe*
gefimahl für ©öttinnen, beten auf Seffeln
hingefegten Bilbniffen Speifen bargcbrad)t mürben
(Bgf. lectdstemium) Tac. an». 15, 44.
fseLlüla, ae, f. dem. B. sclla. Tat). sullftUrlns,
ii, in. ein f©enb arbritenber $anbmerter.
aemünTmU, -mus f. semianimis, -raus,
gemöl, adv. 1) einmal, ein einjtge* Wal non
b. sed bis; plus quam 8.; a. atque iterum; a.
iterumque; b. atque iterum ac saepiua. 3n*bef.
ba* erpe Wal, juetjl, erp bis idem fecit, a.
Romae, iterum Athenis. 2) a) prägn. ein für
allemal, nicht mehr al* einmal, mit linem
Wale cum facile exorari, tum a. exorari aolea;
illia a te 8. ignotum esse oportuit; ut fundua
b. indicaretur. 6] übeth- B. einer ©anblung ob.
Begebenbeit, bie einer nadjfotgenben oorhergeht u.
nicht mepr ju änbem ip, einmal, erp quod s.
dixi, haud mutabo Plaut.; ut a. fobalb als ;
quando s., *a. quoniam meil boch einmal; qui s.
verecundiae finea transiit; ubi b.; cum s. Hör.;
possesaum b. (einmal bereit*) imperium.
Semöla, ae, ob. **16, es, f. Tochter be* fiab=
mu*, B. Softter Wutter be* Bacchu*. Tabon
♦•Iglus, adj.
ggmgn. Tnis, n. [2. sero] 1) Same, gunächP
bei (Betreibe* jc. b. manu spargere; cameram
aeminibua perentere j. percutio 2); *übertr.
creatac aemine Satumi ; *a. (Stop )U) üammae.
2) *fBf!anj=, Schrei*; meton. Stamm, ®e=
fchlccpt Romani generix atirpa et b.; regio 8.
orta Liv.; sni s. esse Suet.; *aetherium; *bo-
num ®e»fld|t; ‘Spröpling, Kachfomme; tp.
Äeim, ©runburfaepe, Stoff, auch concr. Ur=
hebet stirpB ac s. malorum omnium; haec ve-
lut a. iacta aunt Macedonici belli; huiua belli
48 Diaitized bv 1
754
aementis — semotus.
». fuiflti; tribuni, semina dincordiarum ; bellorura
civilium s. et causa, in animis quasi virtutum
igniculi ac b.; b. futurae luxuriao; iniustitiae,
intemperantiae, timiditatig; *reruin Urftoffe,
Elemente; ( Tac .) initia et s. veteria eloquentiae,
eius motus, rebellionis, discordiae. lat) gf-
mentig, is, f. 1) bie SluSjaat, ba« Säen fa-
cere quam maximas s. Saaten befieQen; semen-
tem facere; tp. malorum, proscriptionis b. fa-
cere; (jt^eijt) ) hisce ego iam b. in ore faciam
Plaut. Spricbm. f. 1. meto 1). 2) *ba« empor:
gewachfene junge Setreibe, bie Saat; adj. »e-
mentivng, jur Saat gehörig *dies Ov.
sßmermlB, -ning (. semiermis, -mus.
»emestrlfi, e, adj. [sex-menBisJ jccbßntonatlicb,
^albjä^rig regnum, infang, annua ac b. cen-
sura, fconsulatus, ftribunatua (militom) auf
ein halbe* 3atjr Berlicfjen [oer jef)rt.
•fgfmesua (semess.), adj- [semi-edol i|alb
semY, nur in bet $ufammenfe$ung, ljalb.
senü-ägregtig, e, adj. Ijatb bäuerijeh Aur.
Vict. [brannt.
sennnmbustns [semi u. amburo] halb Der»
»emi-änYmig, e, ob. -mus, adj halb tot, -tj.
lebenbig.
semT-fipertug, adj. halb geßffnet, offen Iw.
tsömY-bnrbärus , adj. halb barbatifch-
*sCmY-bos, böxis, m. balb Dihfe Ov.
*semY-caper, pri, m. halb Sotf Ov.
sSmYcrGnins, adj. fsemi u cremo] palb oer =
brannt Ov.
tsemlcrüduB, adj. halb rot) exta Suct.
»ämf-eöbYtiUitt, e, adj. eine ljalbe (Elle
lang Liv.
*8emI-dSus, adj. halb göttlid^, ’auiwt. -deus,
m., -dea, f. Halbgott, sgfittin Ov.
HärnY-doctus, adj halb gelehrt, ein §alb=
Kiffer.
semYermls (eemer.), e, u. semlerntns (semer.),
adj. nur l)alb bewaffnet semiermee Liv.,
Bomormes, semermi Tac.
gßmiäBiiB f. semeeus.
fg^mY-factuB, adj. nur balb fertig Tac.
•semlfer, lera, fbrum, ailj [aemi u. ferugj 1) halb
lier pectus Tritonis; Capri cornus (Seftirn);
nubst. o. brn Kentauren. 2) bilbl. palb wilb
•Cucub.
»enn-germäniiH, adj. halb germanifd) Liv.
BbmT-grnecnB, adj. halb griechifd) Suct.
stmY-griTi», e, adj. halb betrunten vino Liv.
sb-mYgro, 1. weg:, auSjicljen a patre Cic.
BbmT-hYans, tis, adj. [semi u. hio] halb geöff =
net, Ijalb offen Ct.
*sSmY-höuio, Ynis, in. 1) $albmenfch, ljalb
50t e n f <h ljalb Her (inäbef. o. ben Kentauren).
2) bilbl. adj. balb tuilb Cactis.
seml-höra, ae, f. eine halbe Stunbe.
»bmY-läcer, era, Grum, adj. balb jerriffen Ov.
gemY-lantng, adj. balb gemafeben Ct.
semY-liber, era, erum, adj. balb frei.
BbmY-lixa, ae, m. ein halber, nicht einmal
ein orbentUdjer Startetenber Liv.
semY-mäg, Sris, m. 1) halb Slann, $etma:
pbtobit. 2) laftriert, entmannt *ovis-, *Galli
(Ssriejter ber ßgbelc).
BeinY-mortitus , adj. halb tot Ct.
Bbnunüriam, ii, n. fsemen] $f tanjfdjule, bilbl.
exiguum militum für IC. j eqnites s. senatus;
est principium nrbis et quasi a. (etfle Seim)
rei publica«; hoc in re publica s. Catilinanuc
futurum.
semYnätor, orig, m. [semino] ber Säer ob
ninm rerum s et aator et parena , ut ita di-
cam, atque educator et altor est mundug CS c .
bilbl Urheber, (Erzeuger qui est verus om
mum b. malorum Cic. [nidjt lalt Ot.
sfniY-nex, m. halb tot Vera-, Liv.; artus nod
gß-mYniuiii, ii, n. [seinen] Same Plaut.
semTno, 1. [seinen] fäen, erjeugen alter dt-
cumo post mense nascetur puer quam semins
tue eat Plaut.; viscum, quod non sua s. arte*
semY-nüdus, adj. halb na dt. [ Peru
t*emY-perfectus , adj. (feit.) halb ooltenbet
SemY-plaeentinn», adj. ein halber $lacenti
ner Cic. fjählif
gemY-plßnns, adj. 1) balb voll. 2) halb »oll
•semlpätStu», adj. [semi u. putoj halb bc
ftbnitten Verg.
SGmiraraT« (Sam.), Ydis, f Semablin u 'iladjic
gerin bei affprifiben Äänigä 9tinu« ; appdl. i
»abiniu* wegen feiner Üppigleit de.
semYrftsas, adj. [semi u. rado] (feit) halb gt
fiboren Ct.
BemY*räfeetnB, adj. halb außgebeffert Ot.
semYnStus, adj. [semi u. ruo) halb eingerij‘
fen, eingeßürjt murus, urbs JAv.; caati:-
lum, vallum Tac.; rnbst. n. pl. halb eingeriffer:
Steden Liv.
aemls, issis, m. [semi-as] ein halber ®d; bocn
non BemUsis ber nidjt einen $fHer mert ii
Vatin. in Cic. cp.; bef. bie $älfte eine« 3u<heKf
(iugerum); bei (Erbfthaften %> ob. bie $d(fte le«
(Hanjen Suct.; ». ginfen — '/. ^rojent nto*x
li<b, b. b- fe<b^ ditojent jährütb
8«mY*s8nex, nis, m. ein halber ®rei« (jmeifeU
Plaut, mit 3, 1, 63. (graben <>
sßmYHäpaltus, adj. [semi u sepelio] halb b<
BbrnY-BomnuK, adj. ftblaftrunfen.
gemita, ae, f. fdjmalcr gubweg, 3u%8f.c
fifab, Irottoir decedam ego illi de td,
e 8. Plaut.; Omnibus viis notis semitiaqo-
•rara per angustos lucebat s. calles; *#. tc.
Sahn ber ‘tlmeifeu opere omnis s. ferret; h
•secretum iter et s. vitac fallentis; bef. i
einem engen u wenig betretenen SBeg p«-
cuniam, quao ri& modo visa eat exire ab isV-
eandem s. revertisse; Aesopi s. feci viam •*
itb b«be ben Stoff Äfop« erweitert Ptmi’
Sprich tt). qui aibi (tbren eigenen SBeg) semiur
non aapiunt, alten monatrant viam bie ftd) jeIH
nicht raten tönnen, wollen anberen raten Etmn
b. de. Slao. aSniYtäriug, adj. auf ben Sn
tenwegen befinblicb Ct.
stmlustälandus, adj. [semi u. ustulo] halb ;>
Derbrennen Suct. — semiustölätu», semi-
listuH f. semustulatus , semuatus.
sfmY-tir, i, m. ^albmann a) *Yhalb SRaar I
halb Her. 6) *t3wüter, $ermaphtabtl
c) tjp. a\i adj. weibifth, unmännlich Vers
o. Unjücbtigcn Liv.
sfimY-Tlvus, adj. halb lebenbig, halb tot; tf
roces matte Oie. p. Scst. §. 126.
sämi-xonirlns, ii, m. Verfertiger o. ^alt
gflrteln Plaut.
Semnönes, m. getmanifehe Vdllerfchaftjiwifchen ß!tc
88 mo f. Sancus. [u. SBeichfel Tac
gemütus, adj. [partic. 0. semoreo] entfern:
entlegen locus; *necessitaa leti prius « bei
semoveo — semo.
755
früher entfernten; tp. fdictio Dertraulicb. — se-
in ö reo, 3. beifeite (Raffen, entfernen alqm
a liberia; ro« semotae, nos aoli Jer.; *quae
terris semota (ber 6rbe entrüeft) videt; bilbl.
Toluptatem.
semper, adv. fsem — semel u. per] 1) immer,
ft et« a. oocant priusqu&m sarriunt rustici Plaut. ;
quod s. movetur, aeternum est; mit tubst. je =
be «malig heri semper lenitae Ter. St) ( Plin .
cp.) Bon lebet s. tuum, nuper meam; a. rema.
2>an. sempTtcrnus, adj. immertnäbtenb (bie
gange geit bauernb), beftänbig, nnoergäng*
lieb animo« eaao 8., tempu», ignia Vesta«; als
adv. -num für immer Plaut.
Soinprönlus l) Tiberius S. Gracchus, fionful
177 n. 166 U. ®br- *) beffen Söhne Tiberius 8.
Gr. u. C. S. Gr., bie als Bolistribunen bie Sage
be« Solle« gu Berbeffern fttebten, aber anf Ser=
anftaltung bet Optimalen getötet würben; adj.
Mempronius fempronifcb lex. ZaB. adj. se-
natus consultum beä tt. Semproniu* Uiufn«, cla-
dea b. fionful (£. Semproniu« Ätratimi« erlitten.
3) Semprnnla, ®athn be« ®. 3un Srutu«,
Zeilnebmerin an ber Gatilm. Serjdjmörung.
scm-nncln, ae, f. eine halbe Unge, b. b- ber
oietunbgmangigfte Seil eine« Äfc u bah-
(f. ae) eine« Sangen; in*bef. — '/„ Sjjfunb; bei
©rbfebaften, facit bereitem ex deunce et a. ZaO.
semunciärlus, adj. eine halbe Unge entbot*
tenb, fenua a. '/,« Brogent monatlicb ob. '/, Ijäto;
gent jährlich.
Seuiuriu», adj. femuriflb, ager, ein gum röm.
Stabtgebiete gehörige« gelb Oie.
seumatälMu* (aemiust.), adj. |aemi u. uatulo]
balbBerbrannt Gic. — semustus (aemiuat),
adj. [semi u. uro] = semustulatua, ‘Enceladi
fulmine Corpus, *robora, *fax, forum, tecto-
rum reatigia lacera et a. Tac.\ se populäre in-
cendium priore conaulatu a. (laum mit b*'lei
$aut) effugiaae Liv. [baB Sencnals, e, adj.
8«na, ae, f. Stabt in Umbrien, j Semgaglia,
sSnicülum, i, n. jaenatua] Sipungäfaal be«
Senat« Liv.
sen&riölus, adj dem. B. seuarius Oie. — senä-
rlu», adj. [aeni] an« feeb« beftepenb, fed)8
entbaltenb, gern, versus s. ob. bl. s. ein Ser«
b. (ed)* (gern, iambtjeben) BerSfüfjen
»Pnälor, öria, m. [aenatuaj 4Ritglicb be« römifeben
Senat«, Senator; übertr. b SWitgliebern äbn*
liebet biatiBerjammlungen bei anbern Söllern.
®aB. seiiatörlus, adj. fenatorifeb ordo; con-
ailium SRiebterfoDcgium, au« Senatoren beftebenb;
invidia gegen ben Senat, t»ua mobuteb ber ®ang
bet Berbanblungen im Senat jeftgefept mar, feeu-
auB; f-neque s. ambitu iBemerbung um bie fflunft
ber Senatoren) abatinebat.
Hünitoa, ua, anbaift. ti, m. [aenex] 1) ber rö =
mifebe Senat, bie 9iegierung«bct)örbe s. popu-
lusque Rom., (fett.) populuH et s. Rom. Sali.
Jug. 41, 2. populi Rom. senatusque verbia Liv.
7, 31, 9, princepa senatua ber B. Genfer guerft
Berief eut Senator; a. rocare, conrocare, cogere;
a. legere; aenatu, de a. movere; alqm e, de a.,
fsenatu eicere ; hoc decreto eum consul aenatu
prohibuit; in senatum legere; a. cooptare; se-
natua consultum Senatäbefcblufj; senatua aucto-
ritaa; a. conaultum facere; f factum senatua
consultum ultioni (gut jc.) iuxta et securitati;
aud) B, Senat in anbeten Staaten. 2) meton.
a) SenatS&erfammlung, *fipung, Senat
habere s.; venire in senatum; a. mittere, di-
mittere; hodie s. erat futurus, frequena, legi-
timus f. legitimus 1); a. (flutritt gum, Äubieng
beim S.) datur aleui. b) bie Senatorenfibe,
*pläpc im ®b«ater in senata aedere Suet., lo-
cus spectaculorum in s. datus Just. — aenn-
tus-consultum f. senatua 1).
Sönöca, L. Annaeus, ®ot)n be« IRbetorä Seneca,
fieprer be« Äaifer« SRero, auf beffen ©ehcifi er fi<b
65 n. 6br- ben lob gab, Berfaffer Bieter philo*
fopbiftbet S<briftcn u. Briefe,
senecta f. 1. aenectua.
1. sörieetus, adj. [senex] (Borlt) — senilis; öfter
alä subst. *t*cneeta, ae, f. = 2. aenectua; s.
ipaä maieatatem prae ae ferena, infelix Liv ;
*inopi metuens formica aenectae; *annoaa (B.
ber Schlange).
2. ränectus, ütis, f. [senex] 1) ®reifenalter
quae vitia aunt non a. (be« Älter« überhaupt),
sed inertis, ignavae, aomniculoaae a.; *f0.
Zieren; auch concr. s. aemper agena alqd; *ba«
graue $aar; bilbl. plena literatae a. oratio;
cum ipsa oratio iam nostra canesceret ha-
beretque Hiiam quandam maturitatem et quasi
s. 2) tp. ©rdmiiebfeit be« Älter«.
sfneo, 2. [senex] (feit) alt fein Ct. ®ao.
sönesco, nui (bafüt gern, consenui) — 3. 1)
alt merben aetaa, aeneacente iam Graecia,
♦aeneacena equus. 9) tp. alt u. grau merben,
fid> abgebren, mit ber fleit abnehmen, b‘n‘
febminben, febmaeb, matt u. Iraftlo« roer=
ben, einfcblafen Hannibal famä et viribus,
dis hominibnaque accuaandia, ’amore habendi,
luna senescena obnebmenb, hiems, vitia, ’ager,
morbus, pugna, Pumcum bellum, laus, invidiu,
conailia, frumorea.
sfnex, nis, comp, aenior 1) adj. alt, bejahrt
•milea, ‘cervua, *anni seniorea, *a. (in fpäten)
aaeclia, baec via eat senior quam etc., illa ae-
nior auctoritaa, *poStae seniorea ber früheren
Qeit (o. Sioiu« Änbronicu« an); bilbl. reif se-
nior, ut ita dicam, quam illa aetaa ferebat
oratio de. Brut. §. 160. 2) eubst ®rei« (in
ber Siegel B. 60 3abren an) corpore s. eaae po-
terit, animo nunquam crit; B. #annibal, in=
fofern et, obgleich erft einige 40 3ahr alt, bureb
bie firieg«ftrapagen gealtert mar s. vincendo
factua Liv.; bageg. u ßueitiu« oietleic&t, mie
poStae seniorea [ | . 1 )] Hör. sat. 2, 1, 84 ; *f subst.
senior ©reift; *f. bie Älte; al« t. t. seniorea
a) bie röm. Bürger B. ooHrnbeten 45. bi« gum 60.
3ahr, nur in brtngenben Säßen gum »ricgSbienft
aufgeboten centariae iuniorum eeniorumque; a.
etiam coacti nomina dare, ut urbia custodiam
agerent; *mit Änfpiclung hierauf centuriue se-
niorum bie älteren Befer. b)ber9iatberÄlten
in fiartbago Gurt. 4, 3, 23.
senl, ae, a, f. num. distr. (gen. auch sonum ft.
senorum) fsex] je fecb«; *fecb« auf einmal,
bis 8. (gmölf) dies.
Scnlae balneae, ärum , f. ein Bab in 91om Cic.
h (Mulls, e, adj. [senex] gu ben ®reifen gehö =
rig, greif enbaft, eine« ® reif e«, ber ©reife,
©reifen: atatua incurva, prudentia, stultitia,
animus, ’partes SRoHe, *anui, fadoptio b. einem
©reife hertülftenb Tac.
senlo, ünis, m. [aeni] bie Sech« al« ZBörfetgaljl,
48* h>, Cr
756
senior — sententia.
senionem mittere bie SBürfel fo Werfen, baff alle
bie gapl fe®8 jeigen Aug. b. Suet. Aug. 71.
s8nlor senex. — sCnium, ii, [senex] 1) n. ba®
tjobe Stlter als Wlteröfc^roädjc, Sntfräf*
tung, ba® $inf®Winbcn omni morbo seniove
carere; cuius lentae velut tabis Benio etc.
|iiern. a) Berbru&, Srgcrni®, ßeibwefen
id illi aenio est Flaut.; tota civitas confecta
aenio est; s. et maerore consumptu«. 2) fin>
fterei ®rnft, Xrflbjitcn *Camenae; aeniumst,
quom andio ®i®t. b. Oie. de or. 2 §. 242. ft)
concr. m. ber alte SDlurrfopf illum Ter.; ille
Benins disertus, wal)r}®einl. au® Enn. b. Oie.
de or. 3 §. 164.
S£n&ne«, um, m. eine Böllerf®aft 1) in Gallia
Lngdun.; sing. Seno, Suis, m., ft. G. 8, 30, 1.
»ensa f. sentio 2). |2) in Gallia cispad.
sensim, adv. [sentio] (nur ob. !aum merlli®) all =
m&blt®, na® unb nach, unter ber §anb
b. et pedetentim; amicitias a. diaauere; s. sine
sensu aetas senescit; s. (in aller Stille) temptare
animoB; s. prehendi nur leife.
sensu«, us, m. [sentio] 1) phhfi}® a) ®mpfin =
bung, ©efüljl dolons; moriendi sensum ce-
leritas abstulit; ai quis est s. in morte; temp-
tantum sensu ber Äoftenben Verg. georg. 2,
247. ft) ba® Bermögcn ju emnfinben, ber Sinn,
videndi ob. oeulorum ba® ®efi®t; aurium ba®
®ehör; res subiectae aensibus finnii® mabrnc^nt=
bar; ungewöhnlich ö. ber gdhigfeit empfunben
ju werben, Smpfinbbarfeit quod sensu ca-
reat de. Tusc. 5 § 88; fa sensu eius (operis)
avertere ni®t merlen (affen. 2) geizig, a) ba®
geiflige u. moralifdjc ®efüf)I, Sinn für
etw., Saft (im auSbriicflicten ob. geba®ten @gf.
jur IReflejion u. jum Serftanb) nullu« in te s.
lmmanitatis, nulla ratio fuit religionis; s. orn-
nem bumanitatis ex animis amittimus; applica-
tione magis animi cum quodam s. amandi quam
cogitatione etc.; s. amoris; s. diligendi; s. suo
alqd gustaro; tacito quodam s.; s. quendam
Yoluptatemque (fl. voluptatis) percipio Plin. cp.
1, 10, 12; bah- namentlich ba® natürliche ©e=
fühl, ber gemeine 9Ren?®ennerftanb s. cu-
iusque et natura rorum atque ipsa veritas cla-
rnabat quodammodo etc.; nativa (verba) ea
quae significata sunt sensu; s. moresque repu-
gnant atque ipsa utilitas Hör.; *auch bie Seele
überl)., imi s. ba® 3nnerfte ber Seele; bef. <*)
teilnebmenbe Smpfinbung, Wffett, SRüh5
rutig De® SRcbner® sensus baboat (oratio); si
est suaviter et cum sensu tractatum; tantum
cfücitur b. quodam et ratione dicendi bur® eine
empftnbungäoolle, nernünftige Siebe; aufert bu-
manum s. actoris; ipse in commovondis iudici-
bus iis ipsis s., ad quoH illos adducere Tellern,
permoverer. ß) Sinn, lalt für ba® S ® i d --
liehe u. Tlnftänbige im Umgang mit anbe =
ren u. in ber ®efellf®aft s. communis Hör.,
Quint.; quae versantur in s. hominum com-
muni; ea sunt in communibus infixa s. ft)
J)enl=, Sinnesart, ©efinnung, ©runbfap,
©cf®mad, Stimmung, ®efühl, Sluficbt,
©ebanfe, oft im pl ab imperitorum intelle-
gentia sensuque «lisiunctum ; a consuetudine
communis s. abhorrero o. ber allgemein f)crr=
fchenben 9Inf®auung®weife; vulgaris popularis-
que; oratio a nostris s. abhorrebat; hominum
sensus fovere; orator sensus mentesque per-
tractat; de qua ostendam qui eit s. meus; qui
est iste tuus »., quae cogitatio? ad alcis ac
voluntatem converti; s. eius de re publica;
nostri s. congruebant; vultns sensus animi
plerumqne indicant; qui s. erat armortun tuo-
rum? = quid spectabant arma tua? Oie
p. Lig. §. 9. c) Berflanb, »efinnung, Ser;
nunft ’eripere alcui omnes s.; fmero s. victi»;
fsensum excutore alcui; s. commnnem auferro
ben gefunben 9Rcn(®enberftanb Phaedr. 3) o)
Sinn, ©ebante, Begriff eine« »orte« *te~
stamenti, *is verbi; fillud tertio quoque s. in
Omnibus orationibus pro sententia positum; fiu
paucissimos s. et angustaH sententias detruderc
eloquentiam; fsive s. aliquis argutä et brevi
sententiü effulsit. ft) fSap, Ißetiobe commu-
ne« = loci communes, f. communis 1).
«ententln, ae, f. [sentio] 1) Meinung, 91h
ficht, Urteil, ©ebanfe, 3bee (auf einer be
ftimmten Überzeugung beruhenb; ngl. opinioi,
bef. infofern man fie auSfpricht u. geltenb ja
machen fud)t, »illenSmeinuna, Slnfieht» ®e
fchtufi, SDenlweife, ©runbfah meä, mei
quidem s nach meinet TOeinung, sine mei s.
obne nach meiner SReinung, ohne mich ju frage»
Com.; honestatem tuen ac retinere a. est =■
placet, constitutum est Oie. off. 3 §. It6; s.
stat Hannibali IAv.; s. atque opinionia meae
voluistis esse participes; de diis immortalibu-
habere non errantem et vagam, sed stabilem
certamque s.; in hac s. sum; in s. inanen-,
pennanere, perstare, perseverare; sententia
desistere; alqm ad suam s. perducere, tradn
cere, adducere; ad s. alcis descendere; s.
alcis superat, vincit; sententiae assentiri, sen-
tentiam probare, sequi, retinere et defendere.
repudiare; sontentiam dicere; s. aperire, expli-
care, celare, fronte tegere; s. mutare; ex sen-
tentia nad) »unfeh, meä, nosträ ex a.; de *.
nach ber Meinung, alcis; Sprichw quot homi-
nes, tot s. fo siel ftöpfc, fo niet Sinne; fci#ir
m. einem iflräbilat ob. Httribut nerbunben, bat
eigtl. ber ffJerfon jufommt altera s. eat, quae
definit amicitiam paribus officiis ac voluntati-
bus Oie. Lael. §. 68 (ft. altera s. eat eius qui
etc.); ex animi mei (tui, sui) s. al® Sibcifor
mel nach meiner wahren $er*en®meinung
nabh beftem »iffen u. ©ewiffen, auf mein
(bein, fein) ©ewiffen, iurare; boppclfinnig atub
== nach meinem »unfehe; al« Beteuerung«
formet flberb. bei meiner Iren, na® meinet
tnnerjlen Uber jeugung me quidem, ex animi
pei s., nulla oratio laedere potest. 3n«bei
a) pl. fefte, auf ber Wcflepon be« Serftanbe® bc
ruhenbe ©runbfäpe be® ftanbeln« voluntatum.
studiorum. ft) sing. u. pl. in öffentlichen 9lngc
legenheiten bie offtjiell au«gefpro®ene 9Ret
nung, Wntrag, Botum, Stimme, bef. bc:
Senatoren sententiam alcis pronuntiare, sequi,
s. referre; dicebantur «. ut; sententiam dicere,
ferre, ( Liv.'j dare; cum is honorificentiagimam
in me s. dixisset; in sententiam addere; in >.
alcis discedere, pedibus ire beitreten; b. dividere
f. divido 1) a); principes sententiarum (Äntrag
ftetler) consulares IAv. 8, 21, 8; sententiae loco
dicere; pro s. dicero; omniurn principum Grac-
ciac eadem s. erat indo potissimum ordiendi
belli Liv. ; B. 81i®tetn, UtteilSfpru®, Urteil
gravis; s. ferre (fällen, au® 0. Bolf); s. dicere;
sententiola — sepelio.
757
omnibus s. absolri, condemnari ; biälB. m. eitlem
bhäbifat, baä eigtl. btt abjtimmenbeu ißerfon
ulommt erant s. , quao cenaerent; variia die-
is a., quarum pars censebat; quantum alteri
s. deesset animi Caes. 2) ©inn, ©ebanle,
3ttbalt, ®eift, Sebeutung eine« SBorteä,
eiltet Siebe id habet hanc s.; dicere, respon-
dere in eam a ; loqui in eandem a. ; contionia;
vorborum aonitua inania null& Bubieetä 8.; fs.
literarum haec erat; in banc s. epiatula scripta
est, locntna est biejeä 3n^ntt5, folgenbermahen;
defensio seiuncta a voluntate et s. legis; ac-
cusator nititur s. legis; voluntas et Consilium
et a. interdicti; aud) bis», pl. allgemeine,
fpauptgebanlen tantummodo locoa ac s. hu-
iua disputationis tradidisset; eius disputationis.
3) bet in SBorten auSgebrütfte ©ebanle, bet
©ab dum breviter de singulis g. disputo.
3n8bef. Rern=, Xenlfprud), ©entenj acutao
crebraeque; inquit a. dia Catonis = bet mit
göttlicher SBeiäbeit tebenbe dato Hör. sat. 1, 2,
32; aud) -fbaä am Sdjluh citteä ©aficä
S t e b e tt b e illud tortio quoque sensu omnibus
orationibus pro sententia poaitum 'esse videa-
tur’. 3>ao. dem. sententiola, ae, f. Heine
©entenj, Sprüchlein.
«ent ent löse, adv. [sententiosus] 1) gcbanlcn-
reid), >ttoll dicere; oratio graviter et a. habita.
2) butcb miffige ©ebanlen, buttf) Senten=
je tt saepe etiam s. ridicula dicuntur.
sententiosus, adj. [sententia] gehanten-, [intt-
reid) Oie. [Plaut.
sentTcetum, i, n. [sentis] Sorngcfträud)
sentlna, ae, f. Rielmajfer, Sd)iffäiaud)e
sentinae vitiis conflictari; omnes quos flagi-
tiurn aut facinus domo expulerat, ti Komam
tamquam in s. (ftloate) confluxorant; fibertr.
nunc vix est in s. locus gelten tnit gar nid)tä
(ügl. puppis); ffluätoutj, Jpcfe tuorum comi-
tum magna et perniciosa s.; rei publicae;
urbis; 8. quandam urbi exhaustam.
Seutlnum, i, n. ©tabt in Umbrien; bao. -nas,
ätis, adj. fentinifd).
sentio, nsi (sync. sensti ft. Bonsisti Ter.), nsum,
-i. l) unmittelbar mit ben ciuheren ©innen füf)s
len, tpabrnebmen, empfinben sonitum, sua-
vi tatein cibi, famem; prius ad angustias per-
veniri, quam sentirentur; fb. einem ijäfcrbe s.
credebatur, quem veheret; abfol.; ptfign. JU
feinem Rladjtcil empfinben, fpfiten, ctlei*
ben qui vir siem Ter. ; s. forum, s. curia, Cam-
pus, aocii, provinciae, ut (tnie) Cie. n. d. 3 %. 69;
*alqm vindicem, vastationem Liv., finvidiam,
Romanorum arma; *grave aratrum (p. Sumpfe);
•pesulentem Africum (o. SBeinftod); senserc,
quid mens — poaset Hot. ; *nec hanc repul-
sam tua calamitas ;bu Unglüdlid)e). 2) geiflig
toabrnebmen, merfen, fid) bemüht metbett,
gemähten, einfeben s. animus se moveri;
quod sentio quam sit exiguum; quod senaerim
foBiel id; mit bemüht bin; de profectione eorum
etfttbten 0. tc., Caes. b. G. 5, 32, 1; priusquam
ab adversariis sentiatur; ut sensum est natb
bem Sinne (®gf. ut dictum est); *alqd (B. 3u=
piter) erbäten; *te dominum merft, bah hu fein tc.
feift; bab- a) eine «nfiebt, ©efinnung haben,
meinen, benfen, urteilen, gefinnt fein
unum, idem, alia atque antea; recte beulen;
iocansne an ita sentiens im ®rnfic eä fo meinenb ;
cum Catilina gleiche politifibc fflefiimung haben;
male, bene, eadem de re publica unpatriotijdje,
patriotifdje, biejelbc politifebe ©eftnnung haben-,
optime; omnia de re publica praeclara utque
egregia; mirabiliter de alqo Bortreff lief) B. jmbm.
urteilen, gejjett ihn gefinnt fein; quidnam s. se-
nex Phaedr. , humiliter; aliunde stet semper,
aliunde s. feinet ©eftnnung nach einet anbetett
Partei angebäre Liv. 24, 45, 3; plus s. (8er-
Reben) de victoria atque exitu rerum; nec ali-
ter a. quin nilbt jmeifeln bah Caes. b. G. 7, 4,
44; fid) benlen, oorftellcn unter etm. ob.
jmbm. alqm bonum civem; voluptatem hanc;
prägn. non sentis (mcinft niiht mitflitb, fpricbft
nicht auä Uberjcugung) quod clamas rectius
esse Hor.\ unum (Demosthenem) accommodaro
(für entfprechenb crfläten) ad eam quam Bentiam
eloquentiam (meinem 3beal bet Söercbfamleit),
non ad eam quam in aliquo ipse cognoverim
de. or. §. 23; subst. sensa, öruni, «, ®cban;
len, Sor ftcllungen, Meinungen, 9lnfi<h =
ten mentis; s. dicendo exprimere. 6) feine
RReinung, feine ©ebanlen äufietii, au8--
fptechen, ftimmen in senatu libero; de com-
muni salute optime, fortissime, constantissimu,
lenissime.
*fsentls, is, m. fBotnfltauch; tp. (Plaut.) 0.
biebifchett §änben. S)aoon sentus, adj. bot=
nig, taub, *loca s. situ (o. bet Unterhielt),
homo ftruppig, ruppig Ter.
Kcorsöm , -orsös, adv. [sevorsum, -us] bci =
feite, abgefonbett, befonbetä omnibus gra-
tiam habeo et s. tibi Ter.; s. ab rege exerci-
tum ductaro Sali. ; s. abs te aentio ich b“be eine
anberc SKcinung al8 bu Plaut.
sepSräbills, e, adj. [separo] trennbar Cie.
— separate, adv. [separatus] abgefonbett,
befonbetä Cie. — separat im , adv. [separo]
abgefonbert, befonbetä, für fitb s. semel,
iterum cum universis; dei s. ab universis sin-
gulos diligunt; s. ab reliquiB consiiium capere;
castra 8. habere; s. suam quisque classem ad-
ministrabat; quae s. quisque de eo apud se
dixerit; s. (ohne fpecielle Scjicpung, in abstracto)
dicere de genere universo @gf. definite).
säpir&tio, önis, f. [separo] ©onbetung, tren =
nung. — säpärätus, adj. [ partic . o separo]
abgefonbert, getrennt, befonbetä, oet=
fchteben, exordium nicht jufammenböngenb mit
bet Sache; volumen; privati ac s. agri (©rutib-
cigentum) nihil apud eos est; fs. singulis sedes;
‘entfernt, fern, entlegen Beparatis in iugis.
— «e-pliro, 1. abfonbern, trennen, fd|ci=
ben (fo bah c8 für fid) bejonberä ift) fseparandos
u cetero cxercitu ratus; fah cunicis; equitum
magno numero ex omni populi summa sepa-
rate ; cum (maria) pertenui discrimino sepa-
rentur; prata (butd) ©töben) Tac. Germ. 26; tp.
in ber Riebe ob. in ©ebanlen trennen, bc =
fonbetä ttornebmen a perpetuis suis historiis
bella ea; suum consiiium ab reliquis (=■ ab
reliquorum consilio) einen befonberen Scfcbiufi
{offen; virtus ipaa separatft etiam utilitate (ab-
gefeben B. tc., ohne tc.) laudabilis.
sApelthTllH, o, adj. |sepelio] begtabbat = tua <5
ftd) Berbetgen läht stultitia Plaut. — »®-
pSlio, pelivi, pultum, 4. 1) einen loten be-
graben, beftatten, beijepen hominera mor-
tuum, suorum corpora, ‘ingenia sepulta ©eiflet
7o8 sepes — sepnlcnun.
bet Borjeit; btn fieidjnam ncrbrcnnen Liv.;
sühnt, sepultus ber Begrabene Verg. 21 tp. a )
gleidjfam ju Stabe tragen, »ernteten,
unterbtfiden bellum, dolorem; patria, *fama
aepulta; "Inertia Bepnlta auf immer »ergeben ;
nullas sum, sepultus sum t8 ifl au* mtt mit
Ter. b) *in et», gleidjfam »erfenten, etnwie*
gen rino aomnoqae sepultus; custode sepulto
sepes f. saepes. [eingefd)läfert.
sepia, ae, f. [<n)*i'or] lintenfiid), f. loligo.
sepimeninni , sbpto f. suepimentum, aaepio.
si-piöla , ae, f. dem. u. sepia Plaut.
Seplasla, ae, f. Strafe in Jtapua, wo Salben
»erlauft würben.
se>pAno, 3. t) beifeitc legen, abfonbern, ju
fernerem ©ebraud) aufbeben rem, alqd a. et
recondere ; alqd ad fanum für bie WuSfdjmürfung
be* lempelS, pecuniam in aedificationem templi,
*primitias magno lovi. 2) inSbef. a) B orbe =
galten, refetBieren, aufbeben sibi alqd;
sibi ad eam rem tempua; sepositum tempue ad
dicendum habere; alcui Testern im leftament
auSfcgen Phaedr.; fAegyptum (bie Brrwaltung
ÄgbpienS); fmateriam senoctuti; flocua aopoei-
tu8 serriiibus poenia. b) abfonbern, au8 =
fdjeiben, trennen a ceteris dictionibua eam
partem dicendi, quae etc.; *de mille aagittia
unam auSwäblen; aud) »fonbern, unterfdjei»
ben inurbanum lepido dicto Hör. a. p. 273. c)
entfernen, fern holten intereaae pugnae im-
peratorem an aeponi Tac. hist. 2, 33; bab- *al8
t. t. auSweifen, »etbannen alqm a domo au»,
in inaulam, in civitatem Maaailienaem; bilbl.
♦curaa gravea. $a». »aOpösltus, adj. 1) au8 =
flefudjt, TeaÜs geftfleib. 2) auf gef patt cicor
Hör. sat. 2, ö, 84 8) entlegen fons.
sepae = se ipae Cie. r. p. 3 §. 12.
septa f. aaepta.
septSm, n<lj. fieben; ». einet beliebig angenom=
menen größeren $abl Hör. ep. 2, 2, 82. ynSbef
a) subst. bie fieben SBeifen; »gl. sapiens, b)
S. Aquae bie Bereinigung wafferreidjer Bädje in
bet Berggegenb ». SReate, j. bei See Santa
Sufanna. c) (Tac.) S. maria bie Sagunen an
ber TOünbung bc8 Bo, in benen fpSter Benebig
cntftanb ®a». September, bris, o, adj a)
ber fiebente, nur mensia 8. ber fiebente 3Ro=
nat be* alten, mit bem 3Rärj beginnenben 3abre8,
bei September. 6) jum September gehft1
rig, September-- Kalondae, Idua, horae Hör.
f. hora 3).
»eptemdfclm f. aeptondecim. — »septemfliins,
adi- jaeptem-flno] u. »semptem-gemlmis, adj.
in fieben Srmen ftrdmcnb Nilua, flumina
Nili. — septem-ped&lls, e, adj ■ ». fieben gu|
(an ®t8fse) Plaut — »septemplex, pltcis adj.
1 aeptem u. plicol Siebenfältig, clipeus au8
ieben über einanber gelegten Etpfcnpäuten be=
fiepenfc ; Nilu«, Hister =» septemnuus.
septemtrlo etc, f. septentrio etc.
aeptem-Tlr, vlri, m., pl. -rirl, örum, m. bie
Siebenmänner, ein Kollegium ». fieben Berfonen
«1 a. epulonea f. epulo. 6) jur StuSmeffuug u.
Berteilung ber bem Staat jugefaOenen Sänbe=
reien an bie Kotoniften. $a» A) septemrirAlls,
e, adj. ju ben Siebenmflnnern gehörig,
feptcmBiralifd), subst. -les, ium, m. ~ Bep-
tcmTiri. B ) septemvTr&tns, u«, m. (feit.) ba8
Smt eines septemrir, ba* Septemoirat.
septenirlns, adj. f septem] au8 fieben befte •
?enb, veraus ftcbenfüfjig. — septcn-dScim, adj.
iebenjepit; ungewohnt ft aeptimuB decimus,
ab annia a. Liv. 38, 5t, 11. — acptSnl, ae, a,
adj. 1) je fieben. 2) »fieben jnfammen. —
tseptennlnm, ii, n. [septem u. annus] ein
Seitraum ». fieben gapren.
septentrio f. aeptentriones — septeut riönilis,
e, adj [septentrio] ifpät) nötblid); subst. «.
pl närblidje Segenben. — septentrlönes.
um, m. [aeptem-triones] 1) al* Sternbilb, f.
Arcto» 1). 2) bcr IRotbcn Oallia yergit ad a,
aub a. poaita eat; a a. auf ber 31 orbfeite ; (feit
ner) sing. Liv. 82, 18, 1. Tac. ann. 2, 23. 13,
63; *tn bet tmefi* aeptem aubiecta trioni,
aeptemque trioni; auep 31orbwinb.
septles (aeptiens), adv. [aeptem] fiebenmaL —
scptYmänl, örum, m. [eeptimua] bie Solbatrn
bcr fiebenten Segion.
SeptTmlus, 1) Iitius S., ein greunb be* &oraj.
2) Porciu« S. Tac. 3) S. Scverua, röm Katfer
4) Septimin de.
Hpptimontiälia, e, adj. [aeptimontium] jum
Sicben^ügelfeft (weldbe* jum Änbenlen an bie
flufnafjmc ber fieben feügel in ben UmfreiS btt
Stabt SRom grfeiert warb' ge porig ,5uct
septTmns, adj [aeptem] ber fiebente; die aep
timi ( locat .) am 7. tage Plaut. ; aud) al* adr
•mum, jum fiebentenmal.
septlngentösYmiis, adj. [septingenti] ber fie
benbunbertfte. — septingenti, ae, a, adj.
[aeptem-centum] fieben^unbert. — septlre-
mls, e, adj. [aeptem-remua] fiebenruberij
navi8 Oit rt.
Septlzönlum, ii, n. [aeptem u. zona] ein f)»^
öebäube in SRom Suet.
septuageni, ae, a, je fiebenjig.
septuagennrius, a, um, aetaa Slter bon 70
Sfa^ren A'u Ir.
septnigesTums, adj. [septuaginta] ber fieben
jtgfte. — septuaginta, adj. fiebenjig.
septuennls, e, adj. [aeptem-nnnua] jiebenjöt
rig Plaut. — septunx, ncia, m. [aeptem-uncu
fieben gwblfteile eine* 86 ob. iWilft eiligen ®an
jen iugeri ; auri fieben linken
»aOpulcrälis, e, adj. [aepulcrum] jum @rab
mal gebörtg, fax Üeidjenfadel.
sepnlcrötum, i, n BegräbniSpla^ Ct. -
sepulcrnm, i, n. [aepelio] 1) ®rabmal; and
ba8 ®rab (amt Xenfmal. Öeidienftein, 31uffdnr>;
bie ®rabe8ftätte monumentum eepulcri; »alqs
condere aepulcro begraben; »honoret »epulcr;
»commune a. BegrdbniSpIab; s. caespes eriri'
— caeapite erigitur Tac. Germ 27; legere ae-
pulcra bie 3Iuffd)rift auf ben ®rabmälern Gie:
magna b»bc 3Ronumente auf Srbbegräbnijfn
Hör. sat. 1, 8, 3C; bilbl Capua, a. ac moni
mentum Campani populi Liv. 31, 29; *bt:
®rabbügel onerare membra aepulcro; ingear
mole a ; aud) bie Se idbenftätte (wo ein Seid
itam »crbraiint wirb) ad a. venimua, in igner
impoaita eat Ter.; ara sepulcri S (Reiter l)azifr
Verg. ; leeres ©rabtnal ju I«ib8 , *e^
notapb Verg. Aen. 9, 215 Tac. anu. i, 83; t
®räbern u. ®rabmfiletn genommene* Bai
material quo factum eat ut Atheniensiisr
muri ex 8acellis aepulcriaque conetarent bin
Them. 0, 5; übertr. a) clam uxorem ubi s. (eta
feicrliclje* Begräbnis, b. i. ein folenne* pr»n-
8epultnra — sereno.
759
<liam) habeamus Plaut, b) B. einem alten
3)2 an ne ex s. vetere triginta minas effodiam
Plaut. 2) tp. a) *teie unfer '@tab', bet Job
sepulcri immemor; Africano (bello) cui super
Carthaginem (auf fiartf)ago« irümmem) virtaB
b. condidit gleicfifam ju Stabe getragen Bor.
epod. 9, 25. b) *bet lote gratum mut« sepul-
crii; pl.ccatis 8.
sepultüra, ae, f. [sepelio] (Begräbnis, ©e=
ftattung sepulturä alqm afficere; mortes et s.
ipl.) deorum; fbaS 33er brennen.
Sequäna, ae, f. glufe in SoDieii, j. Seine. $a B.
Sequäni? örum, m. mastige ©ölterfchaft in @al=
lien, ä»tfcfeen ©atme, 9i§one u. Sura; adj. 8b-
«lfm,
*8&qanx, ücis, adj. [ sequor] leidjt ob. ftf)nell
folgenb equus, undae fid) btängenbe, flam-
mae jüngelnb, caprae gern ben SBeinftöden nadp
gefeenb, fumus überall cinbringenb; berfolgenb
<lare terga aequaci Latio (= Latmisi.
Sequester, tra, trum, u. tris, tre Bermittelnb
1) adj (feit.) *pace s. burep ©ermittelung be«
SriebenS. 2) ȟbst, a) Sequester, tri ob tris,
m a) eine iOHttelSperf on in einem fßro,teffe,
bei welcher bie ftreitige ©ad)e niebergelegt »arb
nisi das sequestrum aut arbitrum Plaut, ß)
eine 3Äittel«perfon, ein ©ermittlet, ber fiep
bei ©efteepung ic. gebrauchen liefe aut s. aut m-
terpretes corrumpendi iudicii; cuius tribus ven
ditorem et corruptorem et s. fuisse. 6) seque-
Btruin, i, ». bie SRicbetlegung einer ftrei»
tigen Sache bei einet britten ©erfon Plaut.
gequius |. 2. secus 2).
sSqnor, cütus sum, dep. 3. folgen, nachfot;
gen, begleiten, cigtl. u. übertr. i prae, se-
quar Ter.; Helvetii cum Omnibus suis carris
secuti; Caesarem ex urbe; alqm in provinciam;
•extrema fata («e. Aeoeae), b. i im gröfeten Un--
gemach auSpalten bei ic.; vestigia valum; glo-
ria virtntem tamquam umbra sequitur Cic ;
sermo sequatur (ftnbe ft cp ein) etiam convivia;
modo ne Bummu turpituao (©epanbe) sequatur;
ß. aec. bi«». anfchaulicher post, post illas datas
literas summa contentio Oie. ; post gloriam
(hinter bem ic. her) invidia Sali. ; eigentümlich,
aber tool)! ohne Srunb oerbäeptigt: apud Suebos
usque ad canitiem horrentem capillum retro
«equuntur. nämlich manu, folgt man mit ber
W>anb rüdwärt« bem auffträubenben Waare, b i.
binbtt eit rüdwärt« in einen Rnoten jufammen
Tac. Germ. 38. 3nSbef. a) feinblich nach*
rüden, Berfolgen alqm, hostem vestigiis,
absistere sequendo, "alqm hastfi, face ferro-
que, iaculo. 6) einen Ort auffuepen regiones
quam potuit aequissimas, haue amoenitatem
loci, loca demissa ac palustria, Formias, *ex-
trema pelagi, • Auroram oftwärt« wanbetn,
•penui» astra ben Jrlug richten nach ic. $ao a)
ber geit ob. (Reihe nach folgen, nachfolgen
bunc annum nobilis clade Caudinä pax; ea
quae secuta est, hieme; et qua« sequuntur U.
fo »fiter; soquenti tempore Bep.; *sequens
annus, fsequenti die; bah in. ber Siebe folgen,
an bie Sicifee lommen [beim Übergang ju einem
neuen WauptteilJ illa divisio; sequitur ut etc.;
s. videtur ut vuleamus etc.; (pleonafl.) sequitur
ergo ut — videndum eit Oie. or. §. 19 t. ß) als
SSefife, ©rbfepaft jufnlten, a u teil »erben di-
vitias glona, potentia; handquaquam par
scriptorem et auctorem re rum gloria; darnnu-
tum poena (trifft) ut Caes. b. G. 1, 4, 1; urbes
captao Aetolos; jur. t. t. beredes monumentum
Hör.; me sequetur tertia (pars) Phaedr. y)
leicht, gut aus et», petauegepen, {ich
feerauSjteben laffen telum non s. Liv.; ipse
volens lacifisque ramus Verg.; quae (palmao
arborum) ubi secutae erant abgebrochen ob.
perauSgejogen »aren, quia crus non s. nachgab
Ourt. 2) tp. a) Berfolgen, folgen viam in re
publica; viam, quae popularis habetur; verba,
odictum, ’di versa; *summa fastigia rerum be--
rühren; *s. ceä entgegnet) ric deinde Latinus.
6) [folge Iciften, beitreten, nachfolgen, ans
hängen, fid) anfchliefeen, fich nadh et», rich-
ten amicum, sententiam, exemplum, auctori-
tatem, Consilium, morem alcis, Hispaniarum
deditionem, propriam naturam, naturam ducem,
officium, leges, extremam rationem belli fepreis
ten ju jc., liberi patrem bem ©tanbe bei ©ater«,
*signa tfeun, wa« bie Signale gebieten, ‘deteriora;
»responsa, *famam ftdh nach ber Sage richten;
ab numero avium — eum numirum fid) ent=
feheiben füriir., tomnia armatos hängt ab o ben
Erfolgen be« Weere«. c) einer Sache nachgehen,
nach et», ftreben, et», beabjichtigen, im
ffluge hüben ob. behalten, fiep Bon et», be-
jiimmen, leiten laffen otium Nep., Phaedr .,
inertiam, pulchritudinem (@gj. turpitudinem
fugere); nec quiequam s. , quod assequi non
queas; sed credo aliquid secutos bafe fte (Srunb
baju gehabt haben: opportunitatem loci, gra-
tism, amicitiam alcis, gloriam; in Oraecorum
virtutibus exponendis mores eorum al« mafe-
gebenb betrachten; argentum magis quam aurum
Tac.; *Hermioncn ftch bewerben um JC.; *ferro
«xtrema fich töten; fid cm populi Kom., Caesa-
ris fich halten an ic. =* fich freiwillig begeben in
ben Schüfe bei jc. d) folgen tönnen, giet
eben ©eferitt halten mit ic. tgrayi valetu-
duic affectus vix corporis viribus animum. c)
al« SBirlung einer Urfache folgen, bie 5 olge
fein, auch logifd) folgen, fich ergeben dis-
gares mores disparia studia; poena, qnae
illud scelus s.; sequeus (sc. es-c) ut Tac.; se-
quitur ut barau« folgt, bafe; bi«», m. acc. c.
inf. f) unmittelbar, leicht, oon jelbft fol=
gen, lommen, gehen non quaesitum esse
uumerum, sed secutum; qno minus petebat
gloriam, eo magis illa s.; t8- debet gloria,
non appeti; flaus popularis tum est pulcher-
rima, cum sequitur, non cum arcessitur.
söqnütor f. secutor.
sbra, ae, f. ber Duerballen, »riegel, ber jum
©erfchliefeen ber Ih®1 iu Reiben ©etten berfelben
in bie postes eingelegt »arb.
Sbräpöum, i, n. lempel be« ©etapi«.
Seräpio, öniB, m. griech- Sigenname, inSbcf.
Schimpfttance be« ©. Eorn. Scipio 5lafica, weit
er einem fdjlechten OTenjcfecn gleichen Samen«
ähnlich iah-
Seripis, is u. Idis, m. ein ®ott ber Hghpter,
fjiäter auch 6ci ©riechen u. fRömcrn.
serenYtus, atis, f. fserenusj Weiterleit be«
SBettcr«, Weiter ed SBetter c.ioli, tranquilla,
mira s. cum tranquillitate, fdiei solisque; tp.
s. (bie ®unft) praesentis fortunae Liv. — *se-
rbno, 1. [scronusl heiter marfeen, auffeeitern
caelum tempestatesque, lux serenans; tp. spem
760
serenus
sero.
fronte auf feilerer Stirn {eigen. — »Srenus, adj.
1) Reiter, ^ell, woltenlo« caelam, *rcgio
caeli, »nox, »pelagUR, »vor, »aestas; subst ■ n.
sing. heitere« ©etter, Reittier ftintmcl,
sereno bei Weiterem ©etter Liv.; fliquido ac
puro s.; *pl. aperta; Favonius Reiterei ©ct =
tet bringenb Plaut. 2) Reiter, frft^ltt^,
rufjig frons, »vultua ; »curaque b. erit (Au-
gustus).
Seres, rum, m. eine Station im bftlidjen Bfien.
(Dao. »tSbricus, adj.; auef) feiben. — »serlca,
örnm, n. (eibene Stoffe, ßleiber.
Sergius 1) f. Catilina; S. domuB Verg. 2) Gai.
S. Orata, berüchtigter ©cic^ting.
1. sSrla j. 1. serius. [S“6-
2. Hcria, ac, f. Idnglihe« ©efdfi au« Ihon, lonne,
gbrTca f. Seres. BaO. nfrfcätus, adj. (fett.) mit
(eibenem ©toff betleibet, in ©eibenftoff
Suet. — SfrTcus f. Seres.
sörl«, adv. = serio, to. f. Aur. Vict.
sSrles, ei, f. [1. sero] SReilje, SReiljenf otge,
Sette, Orbnung (äußerliche u. jufäflige, intern
©efen nah gleichartiger (Dinge) +vinculorum;
flaminan sene (fhuppenartig) conexae; fiuga
velut Serie cohaerentia; »iuvenum (oon tare
jenben); continuatio seriesque rerum; »s. lon-
gissima rerum; ordinem soriemque causarum ;
Hine ulla s. dispntationum ohne lang aujge:
fponnene drdrtcrungen, »innumorabilis annorum,
»temporia, »vitae , *b. inncturaque ©ortrei^c;
*©cf d)(eht«>, ©tammreihe,
nf'rlö. adv. [serius] im Srnftc, ernftlih Liv-
Seriphus (-Os), i, f. 3nfel be« ägdifhen ©ecte«.
(Dao. f-phlus, adj.; subst. -pliius, ti, m.
serlssTme f. 3. sero u. serus.
1. gering, adj. ernft^aft, ernftlih (Ina« fein
©djerj ijl) res, »verba, ftompua, fquaestiones;
pl. n. subst. ernfte Singe, ®rnft ioca atque
b. cum alqo agere, a. ac iocoa celebrare; qui-
cum ioca s., ut dicitur, quicum arcana, qui-
cum occulta omnia (sc. agimus ob. aguntur) 0.
einem »ertrauten greunbe Oie. fin. 2 §.86; tper
8. et ludnm; »anioto aeria ludo quaerere; »ver-
te rc 8. ludo ben Stuft bet Iragöbie mit bem
©h«j be« ©alptfpiel« abwehfeln taffen; aleam
Bobrii inter s. (unter ben ernftfjaften ©efdjäften,
al« ein ernjtlfaftc« ©efdjcift) exorcent Tac.
Germ. 24; (fcltner) sing, res in serium versa
2. gering f. 3. sero u. aerus. [eBt Curt.
gerino, önis, m. fl. sero] 1) Untcrrebung,
©efpräd) (ein jufäHige« ob. bod) ol)nc Skr ab <
rebuitg u bejtimmten gmed entftanbene«; »gl.
Colloquium) quaerere sermonem Ter.-, con-
ferre, institnere s. cum aliquo; habere 8.; in
istum s. delabi, in eum s. incidere, venire;
adilum sermonemque defugere; alqd crebris b.
usurparc; alqd Omnibus s. ferre (ermähnen);
alqd omnium Bermone celebratur; cum alqo
cotnplures dies in sormonibus versari de alqa
re; »proxima victoria in sennone fuit Segen =
ftanb bet tc.; in sermonibus hnbebant (mähten
bie gragc »um ©egenftemb be« ©efprähe«) flU0R
— crearent Liv. 44, 17, 1; sermonie alqm ad-
itum habere cum alqo; iucundus mihi eat s.
literarum tuarum bie brieflihe Untcrrebung (Un=
terhaltung) mit bir; »Socratiei Sie^rfptühe (in
bialogifher (form); »deorum ?lu«fprühe; *n'l
sermone dignum ber Siebe ffierte«. 3n«bef.
gelehrte Untcrrebung, roiffenfh«ftlih‘r
(Dialog, (Disputation s. oritnr ab alqa re;
habere b. cum alqo de amicitia; in sermonem
ingredi; vocarc alqm in longum s.; auh ©egen:
ftanb, ©toff be« ©efprähe«, ber Unter:
tebung, mitte s. istum lag ab baoon, fprih
niht baoon; filius mous s. est per urbem ©iabt
gefptäh Plaut. 2) bie natürlihe u. lunftlojc
'Jlebe, UmgangSfptahe plenus sermonis ora
tor; oratio philosophorum s. potius quam oratio
dicitur; est actio quasi s. corporis; sermot.
propiora, humilis, pedester, merus Hör. ; inibei
o. ber Sprach« ber Somdbie, 6. iporaj e
feinen ©atiren u. Briefen »egen ihm bet
Sßrofa fih näbernben ©prahe, nostrorum r. can
dide iudex lior. ep. 1, 4, 1; Bioneis s. et sale
nigro (o. ben Satiren), s. repentes per humum
(o. ben Briefen) Hör. ep. 1, 2, 60. 2, 1, 260; o
einet SRcbe im engeren Sinne, al« 9u«brud bei
Befheibenheit Plin. ep. 1, 8, 3. 3) bie Siebe
ber ©enge über et»., ©erebe, ©erüd)t vulgi,
hominum; varii 8. (pl.) hominum; s. atqu-
foma; dissipatur s. tota Asia; venire in sermo-
nom hominum; sermones lacessere (beroomtjen ,
dare sermonem sdcui jmbm. }U teben geben,
sermones praebere aliis; matenam sermonibni
praebere Tac.; minus sermonis subiissem; r*-
rimere sermones, retundere; exhaustus est s
ominum; fertc sermonibus et multipUcats
fama beUa. 4) bie ©prahe (al« ©itteilungf
u. Ülu«brud«mittel), Sprah*, Bebe=, ?ln»
brudSmeife, auh ©unbart elegantia wrmo
nis; festivua, elegans, delicatus, lenis mim
meque pertinax; fuit in Catulo b. Latinu-
Bermoni Persarum se dedidit; patrius; quinatn,
est nobiB ; Graeco b. ; »sermonum bonos et gra-
tia. (Dao. A) sermöcTnor, dep. 1. fih unter:
reben, fein gelehrte« ©efpräi^ führen. B
dep. gerinuncnlus, i, in. böswillige« ©erebc,
üble Slahtebe, ©efhwdb-
1. sero, (serui), sertum, 8. 1) jufammenfr
gen, =teihen, knüpfen; fo nur im part-.c
perf. loricae sertae SRingelharnifhe, ftettenpac
iet; subst. serta, örum, »., jett. Mae, ärur.
f. (sc. coronae) Blumengeminbe, »guirlan
ben, 3eflon«, Mränje. 2) tp. oertnüpfea
anlnüpfen, im gufammenhange bearbn
ten, ootbringen, immobiliü ordo rerum bs-
manarum seritur fati lege reiht fih an einrni
bei; causa causam ex aetemitate serens; col-
loquia cum alqo, orationes populäres Ltr ;
fabulam argumento; alia tota serenda fabulä
(®T}fihlnng) Liv.; in verbia screndia; *mu;U
inter sese vario sermone im ©ehfel bet Scbc
oiel ratfhtagen; baec inter se in circulis Ltt
2. sSro, sevi, sätum, 3. 1) (den, pflanjn
überh- an legen frumentum, oleam et viter
arbores, surculos; agri molliti et oblimati »i
serendum; »conductä tellure s. — ein gepaA
tete« gelb bauen; multa erant inter etrm locns
manu sata eto.; subst. sata, örnm, «. bu
Saaten, Saatgefitbe, Bflan}ungen Fcrf.
Liv.; fprihto. mihi istic nee seritur nec meo-
tur ih habe webet fftupen nah ©haben baoon
batan letn Sntcreffe Plaut.; auh befäen, bt-
pflanjen = conserere, quot iugera sunt satt.
+ ut coli serique ager posset, »s. arva, »-al
cos. 2) übertr. oon itbenben ©efen ergeugei.
heroorbringen, nur im gerund. u. pari«
perf. pass, tarn Cassii sunt quam Bruti serexdt:
sero — servio.
761
rxstitisae quandam maturitatem aerendi gcne-
ria humani; non temere nec fortuito aati et
ireati aumus; non aanguine bnmano, aed stirpe
divina eatus Liv.; * satua aanguine divum,
»gontc deum, »Anchiaä, »aetae anrea prima
-ata eBt; subst. *sati Curibue bie Bewohnet D.
Eure*; bitbl. föen, auSfäen, 4>f langen, aus»
ftreuen, in* Sieben tu[en, Berurfacben, et =
regen, Beranlajjen alcni negotinm Plaut.;
ergo arborea aeret diligena agrieola: vir magnus
legea, instituta, rem publicam non a.? aerendi
L'tiam mores nec acriptia omnia aancienda;
ilqd tamqnam in inculto et derelicto aolo (0.
Scbtiftflellerei); civiloa diacordiaa; bella, certa-
mina, crimina, colloqnia com honte , aermonea
tempori aptoa Liv., finvidiam in alios, *fru-
mores, mentionem, opinionem.
s*ro, adv. Berfpätet, ju fpät a. poat tem-
jus venia Plaut.; domnm bene potua aeroqno
-edieram; a. a noatria poStae vel cogniti vel
recepti; a. eat; Sprich W. sero eapiunt (sc. Phry-
?ea =— Troiani) Oie.; comp, seriua a) Später
». qnam crudelina, biduo, paulo, aliquanto,
#a. ociaa, *a. aut citiue fpätet ob. früher. 6)
etwas ju Spät s. a terra profectae navea,
venire; sup. aeriasime Cae».
’rpens, tia, [aerpo] f., biSW. m. Schlange;
scr ütache jWifchcn bem großen n. Meinen Säten,
•rpentigöna, ae, m. [aerpena-gigno] S cblan =
genfpröffling Ov. [genfüfjig Ov.
■rprnttpes, edia, adj. [aerpenB u. pea] fdjlan-
■rperastra, örum, n. [airpo id) binbe] eigtl.
Rniefcbienen jurn ®erabericbten bet Irummen
Seine bet Rinbet; bah- fdjeijf). B. Offtjirren,
andere bie ©olbaten in Scbranfen Ralfen Oie.
»rplllum f. serpyllam. [Att. 7, 8, 8.
•rpo, P»i, ptum, 3. 1) tiiedjen, auf bet Erbe
bin ((bleichen (ohne Süße n. getäujdjloS, wie
;ine ©erlange) quaedam beatiae aerpenteB, quae-
dam gradientes, *per humum, *imo humo. 2)
uuBetmertt, leije fi^ f ortberoegen, ficb
idjlängeln, ficb Betbteiten, um ficb greifen,
bef. B. pf)t)ftfrf)eu u. moralifeben Übeln, oft and) bl.
mit bem Slebenbcgriff beä Unbemetften B. ctm.
Butem, B. einem glufi *in freta Numiciua; vitia
multiplici lapau et erratico; flammt per Con-
tinua aerpenB; ignia latiua; ree latiua; s. facilo
iniuria et peccandi consuetudo; hoc malum
abscure, longiua quam putatia; hoc in immen-
n um gebt in8 llnenblicbe fort; hic rumor, »per
agmina mormurj per omnium vitas amicitia;
ni paulatim haec consuetudo a. ac prodire coe-
perit; »dira per incautum contagio vulgua;
d. Jlicbter, bet eine }u niebete Sprache fübtt
humi Hör.
faerpyllum, i, ». [sgwUov] gelbtbbmian.
erra, ae, f. ©dge.
erränna (auch Sär., b. Saranum, einet umbti>
[eben ©tabt) Seiname in bet gens Atilia.
errät! , örum, m. (sc. nuinmi) [B. aerra] am
Sanbe qe jadte ©ilbetbenate Tac. Oerm. 6.
— serrala, ae, f. dem. B. aerra, to. f.
ärta, (tertae f. 1. sero.
ertörlus, Q., anbänger be8 SRariuS u. tüchtiger
gelbbert, bet lange in Spanien gegen bie SDIacbt
Be8 Sulla fämpfte; adj. Scrtoriänus.
särum, i, n. Stollen Verg.
sörum f. aerua 1).
'rng, adj. m. (feit.) comp. u. fsup. 1) fpät,
fpät gefebebenb ob. ctm. tbuenb u. bap. ju
fpät gratulatio, bellum serius; in quam civi-
tatem tarn aerae avaritia luxuriaque itnmigra-
verint Liv.; »aerua abi; *o aeri studiorum
Spätlinge an Einficbt, bie ibt fo fpät an8 ßetnen
gebt; subst. n. bie fpäte geit Liv.; rem in
aerum trahere ficb berfpäten; erat a. diei eine
fpäte ©tunbe be8 JageS, fpät am Jage; oxtra-
hebatur in quam maxime b. diei; aero diei
JVjc.; »platanua alt; »ulmuB fpät toaebfenb;
»bellum lange bauemb; »vires ad fortia b. i.
Enttnßfjnung o. tapferer Jbat; *8- ä&re quietem
ftib etft fpät Betgönnen; auch »aerum, »aera (»!.)
abocrbinl fpät. 2) Berfpätet, ju fpät Kalcn-
dae, bellum, »poenitentia, »aerua venia.
serva f. aervua.
serTäblliB, e, adj. [aervo] ettettbar caput
nulli. — serTantissImus, adj., subst. f partie.
aervana b. aervo] febt beobaebtenb Verg. —
servatio, önis, f. [aervo] ba8 beobachtete
Serfabten Plin. ep.
serrätor, öria, m. [aervo] Erhalter, Errettet
rei publicae, patriae, -fsui, »mundi, »aalutis.
®aB. gervätrlx, leis, f. Erhalterin, ®ttet =
tetin mea Ter.; »a. celebrabere.
Servllla f. Serviliue II).
gerrilig, e, adj. [servus] ju ©HaBen gehörig,
ben ©flaBen obliegenb, ©tlaBen>, ffla-
Bifcb, tnecbtifeb vestia, iugum, munua, tu-
multus bet ©HaBenfrieg (73 bis 7t b. Ehr);
percontatio be8 ©HaBen, indoles, + animua,
fimperium, fRentsrntia, terror Bot ben ©Ma=
Ben; in modum wie bei ©Maßen, *s. modia.
S>aB. »ervillterj adv. ftlaoifcb, nach ©lla =
Bcnart ne quid b. muliebriterve faciamus
Oie. Tusc. 2 §. 65.
Servlllns I) m. 1) Qaius S. Ahala, roelcbet atä
TOagiftct Eguitum bc8 8. üuinctiuä Eincinnatu8
ben ©puriu8 9Wäliu8 440 b. ®bt tötete. 2)
Quintus S. Caepio, bet Bon ben Eimbetn ge;
fdhlagen Warb. 3) Quintus S. Caepio, ©egner
beS ©atutninus u. fpätet bcS fluciuS 3)tufu8. 4)
PubliuB 8. Vatia Iaauricua, toeldhet aI8 ®tolon=
ful bie ©eetäuber in aften bcficatc u. Eilicien
nebft 3faurien erobette. 6) Publius S. Caaca
einet bet TOörber bc8 Eäfar. 6) Q. S. Geminua,
ftonful 217 o. Ehr., blieb in bet Schlacht bei
Eannä. 7) C. S. Glaucia, 100 B. Ehr. als Ißtätor
getötet, Utbebet bet lex de pecuniia repetundia.
8) Publius S. Bullua, Utbebet eine8 agratifehen
®efcbe8, gegen «Belebe« Eketo bie noch Bort)anbe=
nen IReben bW*- $i«B. Servlllns, adj. lex;
lacna ein b. einem SetBiliuS angelegtes Saffin
am töm. gor um. JaB. tServillämis, adj. II)
f., SerTilla l) ©cbmiegermuttet beä C. Rotten;
ftuS. 2) Schweflet be8 ifingem Eato, TOutter beä
3R. 8rutu8. 3) Jochtet be8 En. Eäpio.
servio, 4. [aervuej 1) in bet StlaBetei leben,
StlaPe fein, bienen apud alqm, alcni; auch
servitutem a. Plaut., Oie. p. Mur. §. 61. top.
§. 29, apud hunc Plaut.; imperat aut a. col-
lect» pecunia cuique Hör. ep. 1, 10, 17. $iero.
a) b. einem fjaufe u. bgl., eine SetBitut auf
ficb b°öen. 6) tju etm. bienlich fein, ge =
braucht Werben domus domino non minori;
ähnlich aerviena lacua b. Eometfee, infofern et
baju biente, bie Ranäle ;u füllen, fowie ba8
übetflüjfigc ® aff er aufjunebmen Plin. ep. l, s, 1;
quae (piscina) feneatris a. (gleicbfam baju ba
762
servitium — sessio.
ifl, um t>. ben genjlem aus eine liebli®e ÄuS-
fi®t ju gemäßren) ac aubiacet Plin. ep. 5, 6, 23.
2) tp. a) $ienjte ettueifen,' gefällig fein,
tDtllfaljten alcui, aurilma alcia jmbm. ju @c=
fallen reben, iracundiae. b ) einet Sarfje {eine
Slufmetffamfeit roibmen, fi® befleißigen,
luibmen, tjingcbcn, muß et», trachten, auf
et», bebaut fein matria commodia Ter., di-
ügentiua omicia famaeque; scaenae f. flcaena
n), gloriae, dignitati, cupiditatibus, bonori-
bua, valetudini, bello, paci, tranquilli tati , pri-
vato compendio, brevitati. c) na® et», f i et)
liebten, einer ©a®e iRc®nung (tagen, »an
etw.. fi® abhängig machen, fi® bchetrichcu
taffen hniua potius tempori quam dolori
me», incertia rumoribua, bello, peraonae (bet
SHoIIe).
aeriTtlnm, ii, n. faervua] 1) ©Hauerei, ©Mas
penflanb, = bicnfl ducere alqm in «.; iustnm
pftti a.; ‘nervitio premere Phthiam; ‘enixa aer
vitio in meinem ©Uauenftanb Verg.-, $ i e n fi =
bat feit über!)- corporia Sali, *tnato , *mite,
«tauri ferunt fl. 2) pl ob. collect, ging, bie
©flauen, ba« (Sefinbc fl. in scaenam imrnia-
aum, coiicitare aervitia, pl.) regum, acrriüi
decem milia Tac.
aerfftoa, ütis f-tüdo, Ynia, f. jmeifelf). Liv. 21,
22,2 \f. [servus] 1) ©flabetci, ©flabenflanb,
• bienft a) eine! einzelnen, Äne®t[®aft esae
in a.; aervire aervitutem f. aervio t); m. dat.
opnlento botnini Plaut.-, au® ® ienft für Se=
ftaßlung mercea eat auctor&mentum aeryitutia.
6) u- einem ©olf ob. Staat civitaa aervitute
oppreaaa; Graeciam aervitute liberare; depel-
lere a oivibua auia iuiuatura illud durae e. iu-
gum. 2) Unterrofirfigfeit, unbebingter ®e*
borfam mnliebris (gegen b. Wann) l.iv ; eine«
©ohne« gegen ben ©ater Plaut -, huiu« officii
tanti a. (bie Wbßängigfeit, tuel®e mit au« fob
d)tn greunbf®aft*bienften erluu®«) aetringebam
teatimonio aempiterno Cic. p. Plane. §. 74;
bie auf einem £iaufe ob. fonftigen Sefiglume
baftenbe 8erbinbli®feit, ©eruitut. 3) *bie
©flauen, uon Siicbfjabern eine* SRäb®en*.
Herrlug f. Sulpiciua, Tnlliua 1\
serro (fut. exact. servaaao, aervaaaint Plaut.), X.
1) beoba®ten, auf etw. 9t®tung geben, ettu.
bema®en, behüten, 38a®e hQlten ortum
canieulae; *quantnm acie oculi poaaent a. ae-
quentum ioiueit >u teilen uermö®te bet gol=
genben fpäßenber ©lief; *aidera, itinera; ’atria
(U. Klienten); en serva Teer., serva Hör. gieb
acht! ‘muros milite; t. t. u. einem büßeren 3Ra*
fliftrnt ob. ®ugur, de caelo bie fflal)rjei®en am
Fimmel beobachten; ‘servantia lumina («Ingen).
2) auf etro. a®t haben, a®ten, ettu. in«td)t,
D6a®t nehmen, beoba®ten, an etw. fejt =
halten, ettu. hotten, ni®t uetlehcn ob. übet-
treten *onua (ba» ©äcf®en'; intervalliflh, ordi-
nes Weihe hotten, in Weih’ unb ffilieb bleiben;
alii a. ordinem uetlicßen in georbnetem 3uge ba*
Saget Liv S, 68, 9; eigna bei ben gähnen blei=
ben; aaxa et irabea rectia lineia auoa ordinea;
vigilias, cuatodiaa; *(narrandi iocua) propoaitum
flnnm b. i. entfpri®t feinem Smccfe; praeeidia
indiligentiua befept halten; alqm liberä cuetodifi;
inra indutiarum; etiam in puce belli tarnen iora
aervantur hettfeht in ihrem ©erlebt ba« Krieg*=
rcd)t, fieheit fie auf bem Kriegsfuß mit cinauber
Ourt. 7, 8, 28; fbelli legem, fidem, iufliut&n-
dnm, fidem iuriaiurandi com hoate, promis
aum, auperiua institutum, officia adveraua alqm,
•legea mraque, traditum ab antiquia morem.
diem abmatten, fomnem honorem funeri, fano
apatia beibehalten; taerratia noctium ricjbai
toechfelroeife in bet 31a® t; pndicitiam liberornm
a. tutam; bah. a) *etm. glei®fam betua®er
einen Drt-hüten, an einem Ort bleiben ob
Uettueilen, heimif® fein nidum, ailrae, flu
mina, ripaa, Urnen, eeatibulum, atria; (Com
in aedibuB domi ob. intua, apud me. b) ffc
bie gufunft aufbemahren, fpaten, -f)tbn
fportionem ad alqm, frnctua, ‘Caecuba cen-
tum clavibus, regnum alcui, *carmina cnpreaso
in JC , rea iudicio volcmtatique alcia, *canaac
integram alcui, 8e ad tempora, ae ad maiora
•roamet rebua aecundia Verg. 2) in feinem 8f
ftanbe erhalten, etretten, behüten impedc
menta totiua exercitua coborteaque in castrü
relictaa; navem ex hie me marique scopalo-
Nep. ; *quae (rea) poaait facere et s. beatirn
serratae a peate carinae; falqm ex periculi?,
populum, *pudicitiam, ‘honorem patnum, *lo-
cum b. i. ben Crt bejei®nen u. babut® ba«
benten an imb. bemahten. d) erhalten, beton
men, tetten populua Buum («.); pecuniam.
aerrölTcöla, ae, f. faervulua u. colo] bie ©tlc
uenpflegetin , u. einet gemeinen «Buhlet"
Plaut. — Hcrrälufl (aervöl.), i, m. u. -la, tu.
f. dem. u. aervua u. serva. — nervus X) «d>
a ) bienßbat, fflauif® capita, civitae, •pect-
U. fflaUif®en 31a<hahmem Hör. ep. l, 19, IX
•manua. b) mit einet Setbinbli® feit (Sei
Uitut) bef®mert (0. Käufern u. bgl.) praediac
2) su bst. a ) -vu«, i, m ©flaue, Kne®t (U
te®tli®er u. politnctet SBejiehung); tp., jtl. cap
ditatum, legum. 3) -va, ae, f. ©flapin
M'samum, i, n. (feltenet) -a, ae, f. bet Sefflx
eine otientalif®e §ülfenfiu®t, rootau* öl je
preßt matb.
»»■flcenli f. sexcenti. — »escentoplagus , i, a
faeacenti u. 1. plaga] bet hunbette »ei
©trei®en betommt Plaut,
gfcelis, ia, f. btt ©efel, eine $flaiue.
aegqnf, adv. ein holbmal, um Die $älite
mehr b. maior; hä»P8 i» 3u'an,mfn^e6un9 02
Sahlett u. SJlaßen; Dgl- seaquialter, seaquiterti»
aeaqul-alter, era, ürum, adj. anbetthalb
«eaqui-höra , ae, f. anbetthalb Stualn
Plin. ep.
8eaqnT>m5diut>, ii, m. anbetthalb €®effel
seaqul-octSvns, adj. «um. neun 91® tel ent
haltenb (l + */, — •/,). [Pl«^
gcflcjul-cipu» . Sna, «. anbetthalb Zagenct
seaqut-pedällg, e, adj. anbetthalb gu| leie
*tp. ellenlang verba Hör. — aegqui-p»*
edia, m. anbetthalb guß Plaut.
gegqut-pliga, ae, f. anbetthalb ©ttei®c 7*
an«. 16, 67.
gfgqul-plex, pltcia, adj [ee»qui-plico] anbei:
halbfältifl , anberthalomal gtuommta
»esquT-teiiJns, adj. nur», uitr SDtittel tat
haltenb (1 -f ■/, - */.).
Hessibiilum, i, n [aedeo] ©iß, Stuhl P*®*
segsTltg, o, adj. [aedeo] jum ©ifcen geeigie:
tergum (oqui) Ov.
M'aaio , önis, f. [aedeo] 1) ba« ©ihen inee*»-'
a., accubitio; pl. quaedam getuiffe ntten j« ßK*
sessito — aextarius.
763
■b Stellungen jutn Sipen ; in*bef. ba« ©lüfeig*
i&en, längere ©erwetlen an einem Orte
■ostmoridiana. 2) concr. ©i|}, ©ihplab im
freien.
'*8lto, I. [frequent. » sedeo] immer fifcen
|nam deam (Suadam) in Pericli labris sessi-
aviase Cie.
•sstnncülae, ärum, f. [dem. o, sos«io] ©jungen
ur Unterhaltung, Ifränjihen Oie. — sesaor,
iria, m. [sedeo] 1) *ber Siper, foribauerobe
öefurher in theatro; tauf bem ^Sfctbe , ber
Reiter. 2) ber 3ufaffe reteros urbis Nep.
■atertlna, ii, m. [semis-tertius] Ceigtl adj.,
oobei nummus ju ergänjen ift, welche* SBort oft
jinjugtfügt n. biJto. felbft ftatt sest. gebraucht
oitb), l: eine Heine ©ilbetmünje, an «Bert 21/,
ieses , ungefähr 15 Wennige, ein Sefterj (in
Reichen HS b. i. II u. Semis = 2'/, asses) tre-
;enti aentertii; duo milia sestertiorum ob. höu>
iger Bestertium; HS. ducenta et- quinquaginta
nilia; aestertii bini accessionis (gufchufi). Au*
>er häufigen Anwenbung be« oerfürjten gen cnt=
oicfelte fi(h bet ©e brauch be« SBorte* fo: A bei
>cr Angabe mehrerer laufenbe bi« ju einer 9Ril=
iott gebrauihte man, bie ©enetibform für einen
leutralen 'Jiominatio haltenb, bie 3orm Bester-
tla, prnm, n. iben ting. nicht) unb fagte dno,
leptem, trecenta etc. sostertia (ftatt duo, aep-
a;m, trecenta milia sestertiorum) = 2000, 7000,
100 ooo ©efterjc. B) bei Angabe einer üliOion
t. barüber warb eentena milia weggelaffen u.
ba« SBort »estertium in biefer ©etbtnbung mit
einem adv. num. al« ein subst. n. sing, nach
bet j Weiten SSeflination betliniert, j. 8. accepi
ricies Bestertium jwei ÜRiOionen Sefterje; emi
undum sestertio undecie» für 1,100,000 ©ejterje;
iumna sestertii milies eine Summe oon hun-
)ert Millionen. 2) tp. mimmo sestertio ob. s.
nimmo für eine £Ieinigteit.
catiuB (Seztiua), Publius S., ©cgner be« ®lo=
bin«, auf beffen Knftiften er de vi angetlagt, o.
Jiceto aber in ber noch ctljaltenen Siebe o erleb
bigt warb. $aü. Sehtlftnu«, adj.
eetos u. -tus, i, f. ©tobt in Ihrac'en Bm §elle«>
jont; al« adj. Ov. her. 18, 2.
't, sfit« f. sed, Baeta.
et ahn* f. Sae tabue
■t&nlum, ii, n. [eijeciriov] eine Mi«pelart Plaut.
etla, ae, f. ©tobt in Satium, adj. -tinus.
-tlger, selbes f. saetigor, 2. eecue 2).
>tOBUB, sen f. saetosus, sive.
ieert, adv. m. comp. u. sup. [severus] ernft*
jaft, ft r e n fl e scribere ad alqm severiuB, se-
.•erissime contemnere voluptates, b. atque ho-
jeate mit fittliebem ©rnft.
iverltas, atis, -tüdo, Inis, f. (bie« feit., frontis
Plaut.) [severuB] Srnftbaftigleit, ernfie«
ffiejen, Strenge o. $erf. ob. in petfdnlichcr
örjiehung) Crassus in summa comitate habobat
itiam severitatis satis; Scaerolae multA in s.
ton deerat tarnen comitae; versari in s.; s. in
lonectnte probo, «ed eam, sicuti alia, modicom;
udicum animoB a s. ad hilaritatem risumque
radneere; ccnHOrum, censoria, im))erii, iudi-
■iorum, fmilitarifl, disputandi; faurium ftrenge«
Irteil.
»Svenis, adj. m. comp. u. sup. 11 ernfUjaft,
treng in gutem Sinne) a) junächft ». $erjo-
ien cnBtosj Tubero vitÄ s. fuit; iudex, in iu-
dicando; acerbe s. in filinm; *nimium gegen
fuh felbft; subst. ‘decent Be verum soria dicta.
b) tj ©aien, eigtl. ein ernjte« Auifefjen h®;
benb, alfo ernp, fireng vultns «overior, res
8., severissimae (auch al« Qrfag be« fehlen bat
sup. b. serius), Bententia, poena, iudicia; ee-
Toriore genere (eine Schreibart, welche auf ftren-
geret ftritif beruht) Batia firmatis legendua Quint.
10, J 181; subst. annteris illi» eeverisque («.,
@gf dulcin haec blandaque) Plin. ep. 3, 18, 10;
fa. illic matrimonia, »virginitaa, »tragoedia,
Bdes (©aitenfpiel beim (Ehotgefangel; *o. SBein
?erb Falernum Hör. 2) *in üblem Sinne f ehre d =
ich, graufam uncus, amnis Cocyti, turba
Eumemdum.
2 Severus mens, ©erg im ©abinifchen Verg.
3. SSTerus, i, «., 1) L Septiraiua S., röm. Sai-
fer ju ©nbe be« 2. u. ju Anfang be* 8. Sahrh-
2> Alexander 8., tbm. Saifer im 3. 3ahrb- 3)
Cornelius S., epifchcT Slichter, grennb be* Obib.
4) T. Caseins 8., räm. SRebner au* ber 3«* be«
Auguftu« u. tiberiu*.
bS-töco, 1. 1) beifeite rufen, abrufen erorn
Plaut.-, singalos; ne quis postea populum se-
vocaret auficrhalb ber Stobt eine 8olt«berfamm =
lung beriefe JAv. 7, 16, 8; tu te solns e senatu
Plaut.; plebs in Aventinuro sevocanda; ad ee
in privatam domnm brachte auf bie ©eite. 2)
bilbl. abfonbern, abjiehen, Ule a me boIub
so in consilium jieht fich allein insgeheim ju
State Plaut.; ab bis non multo eecus quam a
poütiß baec eloquentia, quam qnaerimus, sevo-
canda est mu| gefchieben werben ; cum est eomno
sevocatus animus a societate et contagiono
corporis; animum a voluptate, a corpore, a re
familiari, a re publica, a negotio omni; men-
tem ab oculis, a Bcnsibu«.
sövuni }. sebum. f Hör.
sex, adj fech«; s. eeptem fech* bi* fieben Ter.,
tBexigänärius, adj. [sexageni] fechjig ent =
haltcnb, fe^jig 3Bh*« alt. — Bcxigfnl,
ac, a, adj. [sexaginta] je fechjig. — sexige-
Blmns, adj. | sexaginta | ber f e rf) j i fl ft e. — sexä-
glös, adv. TBexagintaJ fechjigmal. — sexi-
glnU, adj [sex] fechjig.
•fsex-angfilns, aelj. fech*edig.
Bcxrenirius, <tdj. [sexcenti] fech«hunbert ent =
baltenb Caes. — sexceui, ae, a, f-centenl,
adj. [sexcenti] je fe<h*hunbert. — sexcentb-
sTmus, adj. [eoxcenti] ber fech«bunbertftc. —
sexcenti ob. sescenti, ae, a, adj. |8escentnm|
fech*hunbert; tp. fel)t »iele, unjählige. —
sexcentibs, adv. |Bexcenti] fech«hunbertmal;
tp. o. einer unbeftimmten, fehr großen 8af)l
Plaut — sexccntöplSgns f. eescentoplagus.
scxdedm f. sedecim.
BexenulB, e, adj. [«ex-annu«) fech« jährig
Plaut.; die in tc. Stift, nach ftonjett. Caes. b. c.
3, 20, 4. 2>a0. sexenninni, ii, n. eine 3*il #•
fech« 3ohten> Suhl«-
sexles ( ienfl), adv. |sexj fe<h«mal.
sex-primt, örum, m. bie fech« Dberften be«
©tabtrat* in SRunicipien u Solonieen
sextidtrlmAui, örum, m. [sextua u. decimuB]
bie ©olbaten ber fechjehnten Segion.
sextans, tis, m. [sex] ber fechfte teil eine«
A« ob. eine« jmMfteiligen ©anjen, al« Heine
ffllünje; in*bef. ber fechfte leil einer ©rbjehaft;
tjwci SDIah- — BexUrius, ii, m. [sextus] ber
764
sextilis — sic.
fed)ftc leil eines congius, etwa % Sita;
vini Hör.
sextUIg, e, atlj. [sex] ju bem fcdjftcn (twm
SOtärj ab gcrsrc^tict Slonat gehörig, s. mensis
n. bl. Scitilis un(er «uguft-SDionat.
Sextliis f. Scstius; Lucius S. {. Licinias 8);
ndj. , lox.
scxtfila, ae, f. sc. pars [soxtulus , dem. ». sex-
tue] bei fechftc Jcil einet uncia, alfo bet
72. leil eines ©anjen Oie.
sextus , adj. [sex] bet f c d) ft e. fjiero. -tum,
tulv. baS fedjfte Stal.
sex-ungula, ;ie, f. bie SecfjSflaue (D. einet
habfüd)tigen ©ufjlerin) Plaut.
sexue, uh, m. ob. (Plaut., Liv., Tue.) sccug, n.
indeel. baS männliche ob. weibliche ®cjd)Icd)t
hominum genus in Bexu considoratur, virile an
muliebre eit; omnes puberes virilia sexue; ee-
cus als aboetb. acc. liberorum capitum virile
e. ad decem milia capta Liv. ; virile ac mu-
liebre s. omnis aetas Tat-
st, conjct. wenn, wofern, für ben galt bag
(m. inäic. U. conj.), si non, ei minue f. nisi 1);
quod ei f. quod I) 1); ei quidem f. siquidem;
si — si -= sive — eive Plaut.-, si uaef) Dot»
bergel). ©ag m. ei ft. sin Cic.-, si vel wenn
and) nut Goes. 3n8bcf. a) wenn anbetS,
wenn nämlith, wenn ja a deo tantuni ra-
tionem habomus, si modo babemne. t) ft.
etiamei felbjt wenn, wenn auch tjuae ei causa
non esset, tarnen etc.; Roscius si nihil dice-
ret, tacito ipso officio — commoveret;- extra
ordinem nunquam pugnaverim, non si — vi-
deam. c) *bei S3ünfd|en m. cory. o! si, si (wo
eigtl. ein ganjet §auptfag iu jupplieten ifti o
wenn bodi, wenn boeb- a) bef. nach ben Set»
bis beS SerfudjcnS ob. SrwartenS, ob, ob
etwa exspectabat, si hostes priores transirent;
si perrumpere possent, conati; si quam opem
rei publicae ferre posset, experiretur; temptata
ros est, si — posset; quaesisse, si — evasis-
set ; (Hör.) rogatus si posset etc., aspice si
quid — loquamur, inspico si possum etc.; aud)
mit ju ergänjenbem ©cbanlen: !um ju ocrfudien’,
wo mit 'oieDci*! bag’ fagen ISnnett (bef. oft b.
Claes. u. Liv.) Caesar (se suo loco continct), si
forte — elicere posset; Hannibal Africam ac-
cessit, si forte — posset; castra movet, si —
posset; L. Minucium — praemittit, si quid
— proficere possit; miror, si etc. f. miror 1).
e) si quis, qui nic^t fetten fül is qui, ii qui,
juglcid) bas ©tobtcmatifdje bcS gaHeS anbeutenb,
'wer etwa’ captivorum si qui ad eos ex fuga
pervenissent; errare, si qui in bello omnes
sccundos rerum proventus exspectent. 3u öf)n»
liebet Seife witb si aus jtiliftifeben ©tilnben
bisw. in folebeit Säften gebtauebt, in betten etw.
jut ©egtünbung ob. 9tc<htfertigung beS im
fjauptfap auSgcfptoebencn UrtetlS als galt um be=
äcidjnct werben ISnitte vestruni est, Quirites, si
ceteris sua facta prosunt, mihi mea ne quando
obsint, providere; quid est, Catilina, quod iam
amplius exspcctes, si — potest? ei illustrantur,
si crumpunt omnia? commoti patres vice for-
tunarum humanarum, si ille praepotens opibus
populus — adeo infractos gercret antmos;
insbef. fo bei Angabe ber ©tünbe, meSbatb man
bittet, beteueit ita Murena vos orat atque
obsecrat, si iniuste neminem laesitetc.; sine
diligis, excita etc.
gib* f. sui.
gibllo, X. [1. sibilus] 1) intrans. * jifd)(i
pfeifen (0. ©djlangen; t>. glübenbem, in SaSc
«tem ©ifen); iibettr. tt. }ifd)ctnbcn, fthwapa;
:en Stuten Plaut. 2) trans. auSjifthts,
s pfeifen alqm.
1. sibilus, i, m. (**t. pl. -la, örum) baS 3*f<h<>
pfeifen, ©äufeln, Saufen rudentum Ost'
in Oie. ep.; *austri; ’horrenda s. misit, *sibi!i
dare (b. einet Stplange); o. Slenfthen baS
ftgen u. ©feifen, baS Vlu8jif<f)en aibilo a
gnnm dare ; non modo gladiatores sed equi ipa
gladiatorum repentinos s. extiraescebant.
2. ‘sibilus, aij. jiftgenb, pfeifenb.
SIbjlla (Stbulla), ae, f. eine SBeiSfagertn x
©tiefierin beS StpoDo, am bclannteßen bie L
rnäifdje ; ogl. Cumae 1). Sab. STbylliuus, «i
librt S. (auch fata S.), nad) bet Sage o. ber
Könige latguiniuS SupetbuS einet SibtjUe ab;:
tauft u. im lempel beS gupiter auf bem Stepd :.
aufbewagrt; f. quindecimviri.
sic (eigtl. si ce, wie aud) b. Plaut, sice ned
borlommt), adv. fo, alfo, auf foldje Seife,
namentl. einen folgenben ©ebanten im ooisx;
antünbigenb ob. ben 3npalt eines oot^ftgebenfc:
©ageS jufammenfaffenb, ferner bei ©ergleithc
Sen, fo betroffen, bon ber flrt, jnr
er 9lrt u. Seife beS SrfoIgeS, unter foltkri
®er^ältniffcn, in jolchet Sape, bemgemij.
bafjer, ventulum huic sic facito (inbem fte tä
»ormad)t) Ter.; quae aliis sic, aliis rocuj li-
dentur; illa civitas popularis (sic enitn appei
laut); sic mihi perspicere videor, sic cxistiK
sic reperiebat; sic — ut, tamquam, quasi fr
— Wie; ut, quemadmodum, sicut — sic Wie -
fo; sic — quam f. quam b); sic est vulga
sic vita hominum est; Laclius sapiens (ut
enim est habitus) als ein fold)er galt et; *bi5i
jur aäieberaufnapme eines partic., wie orö.
Vera. Aen. 1, 225. SnSbcf. a) sic est, sic ie
res habet, (jtonberf.) autp bl. sic als btftdtigr:
StuSfage ob. Slntwort, fo i ft eS, ja. 6) V
Beteuerungen u. Bef^wSrungen, fo wapr td
Wünfe^e, ba& — fo gemifi sic me di ao*
bunt, ut me tuarum miseritum est fortunarsr:
Ter.; s. has deus aequoris ortes adiovet, it
nemo — constitit Ov.-, "bei Sfhlnfdjcn u. Btsar
fo bog bie ©ebingung , an weitst fte gebrür-
finb, DOtfjergcljt ob. folgt, bann vmenn b u fcd
tguft) s. tc dira potens Cypri — regat, nsvu,
quae — Vergilium: finibus Atticis redde etc.
at tu, nauta, ne parce — dare: sic — plec
tantur silvac te sospite; Stoice, post damnar-
sic vendas omnia pluris, qua me stultitu -
insonire putas7 (wo bet gtagfag bie bem Stafd
cntfpredjcnbe ©ebingung enthält =• wenn bn wt
bie grage bcantmorteft, an weither Ibotpeit t.
fo mögeft bu ic.) Hör. sat. 2, 2, 300 ff. e) «
— ut fo», infofern als, baburth bag, is
bem, unb beSgalb recordatione nostrae am.
citiae e. fruor, ut etc.; sapientia s. manite
est, ut etc., anberS s. — ut f o (ebenfo, fo sw
bisher) — wenn and) Hör. ep. 1, 12, 8; sie —
si infofern, wenn, nur bann, wenn; •».—»*
both fo, bag nicht, d) fo fehr, in bem ©tabt.
gew. m. ut, eum sic somper dilexi, ut; (Cb»
»on einem niebetn ©rab fo, jo, sic tenuiter, ix
sica — sidus.
765
<atis. e) wie ovtat, fo opne weiterci, fo
abcnpin, (djlechtWeg non sic nndos in Humen
groicere; sub pinu iacentes sic temere Hor-
en, ae, f. Xold) (bei Banbiten; bgl. pngio);
'p. ©teucpelmorb sicae, venena, falsa testa-
nenta; sicae, veneni, peculatus quaestionea.
icambrl f. Sigambri.
icäni, örum.'m. bie Sil an er, eine au# Spanien
'ingewanberte iberifdje Bölterfdjaft, bie »on bet
iBeftlüjie gtoKenb nach Sijilien jog u. fiep bort
inftebelte i.ogl. Siculi). ®ab. 1) Steinls. fdis,
i. *-nlus, adj. aud} jijilifd), sub st. *-nla, ae,
r- Sijilien. 2) ‘STcinns, adj. fijitifd).
cärlns, ii, m. [sica] Blcuchelmörber, Ban»
)it; accusare, defendere alqra, exercere quae-
dionem inter sicarios. [ses, iam, m.
icca, ae, f. Stabt in 9iumibien. Sab. Slccen-
cce, adv. [siccns] Haff, nur bilbt. fdjticht,
tüchtern quasi s. dicere Oie.
ccTnö f. steine.
ecYtas. ätis, f. [siccus] 1) Xrodenheit; auch
ol. paludum; bef. Xrodenpeit bet fluft,
rodene SBitterung; auch pl. 2) übertr. a) b.
törper, tJefbigleit, ©ebrungenheit, fejte
Hefunbpeit (bai greiiein b. überflflfftgem gelt
m @gf. bei Hufgebunfenett u. Schwammigen),
iorports u. bl s. 6) n. btt Siebe Sinfachheit,
toefene Xerbpeit orationis, Attici generis.
— sicco, 1. [siccus] 1) ttodnen paludes,
‘vellera, *herbas; ttotfen legen infima ttrbis
oca Liv. 2) *s. calicea leeten; *iubera au#=
äugen, leeren, *ovem mellen; *vulnus lymphis
>a# Blut bet SButtbe ftiHen mit jc.
ecoeölas, adj. [siccas u. oculus] mit trod =
ten Singen Plaut.
ccns, adj. 1) ttoden (eigtl. auiwenbig, auf
>er Oberfläche; bgl. aridus) *litore s., ‘pocula
eete; *hgnum, dies, *canis (©eftim), Huna
if)ne Sollen, beitet; *medullao liebeiarm;
'foculi o^ne Xpränen ; *sitis ben man nicht
öfeben tann ; ‘carinae auf bem Irodncn ftebenb ;
nuner gebrungen, nicht aufgebunfen Plaut.-,
-übst, in sicco im Xrodncn; *exsilit in siccum.
!) tp. a) ‘noch nüchtern, butftig siti sicca
um, inanis; siccis omnia dura deus proposuit
Hör -, von. Xap. nüchtern, mäftig; auch 'tuet
mr Xrodne# ijjt’ ■= in Xürfttgfeit lebenb
llor. tp. t, 17, 12 (@gf. unctus). b) b. Siebnet
t. bet Siebe einfach, lerniß, fcpmudloi nihil
>rat in eins oratione nisi smeerum, nihil nisi
i. et sannm; Attici sane dnmtaxat et s. ha-
c6, SYcliaeus f. sic, Sychaeus. [beantur.
icilla, ae, f. bie 3«fel Sijilien. Xab. 1)
'STcSlls, tdis, adj.-, S. Musae bei $irtenge=
'ichtrt, bei Xpeofrit; su bst. bie Sijilicrin. 2)
«YcYllensls, e, adj. ; fretum bie SRcetcttge bei
IKeffina ; haec frumenti emptio in Sijilien ; pe-
:unia in S. ertootben. [Piaut.
icölisso, 1. fijitifche Sitte nachahmen
etlTefila, ae, f. [dem. b. slcflis] eine Heine
Sichel Plaut.
ein® [sic u. ne, nicht siccine] bemonfitat. gragc=
mrtilef (Sonberf.) fo? alfo?
ieörls, is, m. glup im notböftlichen Spanien.
cäbl, adv. [si-alicubi] wenn irgenbmo; bet =
ii rgt, bellum eo, s. est (ft. eo, ubi ost, s.
ist) avertatis Liv. 6, 26, 6.
cfila, ae, f. [dem. b. sica] Ct.
icSIi, örum, m. bie Siculet, ein gweig bet
Sicani, ein urfptünglich in Italien toohnenbei
Soll, bai alle# fianb oom Xibet bii an bie öji=
liehe fiüfte befepte, bon bort aber nach ©ijtlien
jog, bap fdmtlicpe ©inwopner biefet 3nfet S.
peifjen; sing. STcülns, i, m. subst., ali adj. f is
jilifcp; *pastor Xpeoltit; »tyrannas Bpolori*.
sicundb, adv. fsi-alicundej nienn irgendwoher.
sic-üt ob. sic-fiti, eotv'cf. foroie, gleichwie,
wie, mit u. ohne Berbum, mit folg, ita, sic,
itidem, s. factum erat; amplectitur me s. ne-
minem; s. apud nos; s. — ita jwar — aber,
bef. oft b. Liv. 3nibef. a) jur Beftätigung bei
Bothetgehenben, wie ei wirtlich ift (war)
quamvis felix sit, s. est. b) jur Bergleichung,
gleichfam, auch hhPbthetifih wie, Wenn na-
tura rationem in capite s. in arce posuit; sic-
uti part& iam victoriä; s. foret lacessitus. c)
(feit.) jur Sluifühtung einei Seifpieli, wie, Wie
jum Beifpiel quibus in causis Omnibus, s. in
ipsa M. Cnrii. d) jur Bejeidfnung bet gort=
bauet einer Bcfcfjaffenbeit ob. Sage bei einer neuen
Xlfätigfeit, s. eram (o Wie idj War, wie ich &a
ftanb; +s. erat togatus. e) (Plaut.) wie benn,
jumal ba.
Sicfon, önis, f. ^auptflabt ber Sanbfchaft Sicpo=
nia im nötbl. Beioponnei. Xab. -önius, adj.
Sida, ae, f. Stabt in $amphbt<en. ®ao. Side-
tae, ärum, m.
*sid8reus, adj. [sidus] l) Sternen--, ob. ge=
ftirnt caelum, arx mundi, sedes, aethra, ignes,
canis bai feuitbigeftirn ; dea bie Sacht; coniux
SipE (ali Sohn bei Sucifer); jur Sonne ge =
hörig ignes, lax. 2) tp. ftraplenb clipens.
Sidlcinl, örum, m. Söllerfchaft in Sampanien.
Xab. STdYcinus, adj.
sido, sldi ob. sedi, sessum, 8. fich nieber«
laffen, fich fefcen imusno sessum? »columbae
super arbore; *in suo loco; *sedibus, *solo;
bau. fich fenien, httabfinlen nebula campo
sederat Liv.; inibef. fipen;, fiedenbteiben
cum siderat glans Liv. ; ’pallia in lecto; b.
Schien, auf bem ©runbe feftfipen navis
coepit s.j *sodere carinae omnes innocuae; tp.
finten, fchwinben *in cineres; fsidente pau-
latim metu.
Sidon, onis, f. uralte Stabt Bh^nicieni Xab.
1) SidönTcns, adj. 2) subst. S klonen, um, m.
3) Siddnls, fdis, f. adj.; *subst. b. ber Xibo u.
Mitna. 4) Sidonius, *adj. fibonifch, tnrijcb,
ppönicifch, hospes fiabmtti; Dido; urbs ob.
moenin Sibon; comites bie 3imenierinnen;
ostrum, chlamys purpurn; tarthaaifch equus;
subst. Antipater ille S.; auch !>*■; Sldonla, ae,
f. bie ©egenb bei Sibon Just.
sidus, eris, n. Sternbilb (Somptej b. Sternen
u. in aflrologifcher Bejictjung. infofern eS auf bie
menfchlichen Angelegenheiten einwirtt), audj ein
eittjclnei grofeei ©eftirn, Stern ex illis sempi-
temis ignibus, quae s. et stellas vocatia; Ver-
giliarum; s. quae vocantur errantia; *ante s.
fervidum 'bebor bei ^unbflcrni glommen glüh«’ ;
*caprae; *(pl.) Arcturi; *solis b. ber Sonne
Jelbjt; ’lulium [. Iulius b); lmud secus quam
pestifero s. icti pavebant, Snibef. o) §im =
meliftrieh, ©egenb *tot s. emensae. 6)
*3ahteijeit mutato, hiberno s.; auch *X a fl
brumale. c) * SBitterung grave s. et imber;
triste Minervae bet b. ber ©i. erregte Sturm,
sideraque ventique. d) * 3J a cp t exactis s.
7 66 Sigambri -
e) *(pl.) Fimmel, *$jäl)e sub pedibus yidet
nubes et a ; s. alta pulsare j, pulso 1); ad 8
empor, f) Schönheit, gierbe, Schmud *si-
dere pulchrior; 'flores s. terrestria; 's. Fabiae
gentis (o gabiu« ©tajintu«); fhoc Macedoniae
columen ac s., fnovuin ; bnf) audj a\i £d)inei=
ehelwort Suet. Cal. 13; inäbef. 'jdjöne Augen,
(Sterne, geminum, sua lumina, e.; ocnli, s.
nOBtra.
Sigambri (nicht Sic., Sag., Syg.), örnm, m. gcr-
manifdje ©öllerfchaft im norbmcftiidjen ©entfdp
lanb. ©ob. f-ber, nt« adj
Sigeum, i, ». ©orgebirge u. Ilüftenftabt in Iroa*.
So» *Sig6us ob. 'geius. adj.
fglgilläria, örum, n. [sigillum] ein ge ft in 9iom,
wobei man einanber (leine SBad)«-- ob. Ifjonfiguten
fdbentte, ba« fflilberfeft; bab. auch ber Ort, wo
sigilla Berlauft würben, ber »ilbermarlt.
stgillitus, adj. feigillum] mit (leinen gigu =
ren gegiert Bcypbi, putealia — sTglllnm, i,
n. [signum] (meifl im pl.) 1) deine« ©ilb,
(leine ©ilbfäule, Statuette duo perparvula.
S) ba« ©ilb im ©etjdjaft, ba« Sieget anuli b.
impresso Ourt.\ pl. Cie. Acad. 2 §. 86; odisti
claves et s. b. i. ©üdjerbetjäUnifle, ©iicbertapfeln
(B. einem Suche, »eil wertBode fflildjcr in befon-
bern ©e^ältniffen Berfd)lofjen u. Berfiegett lagen)
Hör. ep. 1, 20, 8.
Signatur, örie, m. [signo] ber Unterfiegter,
eine« ©eftament«, falsi (pl.) leftamentäfölfcher.
Siguia, ae, f. Stabt in iialium, j. Scgni ; aubst.
•niui, Orum, m.
slginfer, [signum-fero] 1) adj. in (taff, ©rofa
mit Sternen Berfe^en, geftirnt, orbia bet
liertrei«. 2) subst. m. gra^nenträget; tp.
©annerträger, Anführer iuventutis, calaxni-
tofiorum, te s. ac principe.
slgnTflciinter, adv. m. comp. u. fsup. [signi-
ficans] bebeutfam, oetncbmlicf), beutlic^.
sigumenntin, ae, f. [significo] ©ebeutfam =
(eit, Anfchaulichfeit eine« Sorte« Quint. —
signlffcätio, önia, f. [significo] ©c«ci$nung,
Anzeige, Anbeut ung, itunbgebung, 8ei(^en
igmbus, fumo per caatella b. facta; nutnB et
s.; declarare alqd signiticatione; ut ex ipsa s.
cognosci potuit; lnillam in partem [Weber be«
©eifaü« noep be« SRijijaCIenS) ab exercitu Curio-
nis fit b.; m. gen. subj. ex a. Uallorum au«
bem, wa« bie ffl. burd) if)r ©cnc^meit ju erlcnnen
geben, b. i. au« bem ganjen ©enepmen, ®ebarnt
ber ®. ; uuä s. literarum; m. gm. obj. rerum
futurarum, valctudinis, alqa virtutis; ne qua
eius adventus procul a fiat. 3näbej. a) ba«
©cif alljeidjen omnium; significatione fio-
rere; pl. s. et acclamationes multitudinis. b)
in bei Siljetor. nadjbrüdlidjc fflejeichnuitg,
Aadjbrud ({p<paa tc). c) ©ebeutung eine«
Sorte«, Sortjinn scripti; fverborum b. nosse.
significo, 1. [signum-facio] ein 8eid)cn ne-
ben, burd) 3tichen «u er(ennen geben, an =
eigen, tenntlid) matben, ju Berfteben ge =
en, anbeuten, an bett lag legen, äufjern,
hinbeuten, anfpieten alqd; dubitatio cogita-
tionem s. (beutet an, ift ein $£i<ben jC i iniuriae;
verbis significare; manus tendere, aeditionem
8.; de alqa re, de fuga; Zenonem; voce et
manibus; s. inter se et colloqui burd) ©lief u.
äRienen (ich unter einanber ju oerfteben geben;
hoc quod tu non dicendo (ohne e« auejujptcchen)
— signum.
mihi s. Cael b. Oie. fam .; fumo significiU.:
3u«bef. a) 8©ünftige« anjeigen, Berlin
ben futura; *quid Bibi significent (extaj; i!
iam puerilia tua yox possit alqd b. (einen (lei
nen ©orbegriff geben) inimicie vestris, quidnm
— effectura esse yideatur. b) Bon Sorten i
bgl. bebeuten, bezeichnen uno yerbo dunen*
significantur; care re hoc s.
signo, 1. [signum] 1) mit einem Qt idjen i)
Wertmale oerjeben, jeiibnen, bejeideü
locum, nbi cUtella excidit JPIaut.; locus sigc>
tus Tib. ; * campuni limite begrenzen; *moa-
aratro; 'humum pede certo betreten; *snmL
yestigia pulvere mit flficbtigen Spuren bie glifc
be« Sanbe« bejeirbnen; *ora prim& myenti K
bem erften glaum ber 3ugenb; *manibu* Proas
pectuB signata cruentis gejeirbnet; 'signaU oi-
guine pluma est; bef. m. Seber, ©infei, ®tdbi
®rabfti<bet jeiebnen, abbilben, bilben, eil
graben, etnfepreiben cubitum longis hter.r
Plaut., 'carmine saxum, *rem, *ceram fip
ris, 'nomina saxo, *caeli regionem in cortice
fyota aufjeiebnen; and) *et». an einem $<’.
dpen {cnntlt® maiben ora Bono; Mjrta-
aqaas crimine; in«bef. a) mit einem Siejd
Berfeben, be», oerjiegeln libollum; sied
erat Hignata (epistula); 'volumina; auch 'fei
fepen iura, b) B. Wilnjen, ftempeln, pregee
pecuniam signo; argentum signatum; bet
fibertr. *cinprdgen signatum memori peeact
nomen habe; animo, quodeumque ait m ee
pore mendae. 2) tp. a ) bezeichnen, eil
brüllen ’os.a nomen (ben ©amen, ben >e
Ort führt); 'fama loco signata est; *se sigic
oculis. 6) 'bemerten, beobaibten sinau! t
tima. c) au«jcicbnen, fipmüdcn »colebw
feato honore diem; f factum meum wk-
honore.
signum, i, n. 1) SRcr(}ci(ben, Reichen, Bet:
«eichen, Werlmal (im weiteren Sinn) <}**
usBolen» s. esse ad salutem Ter.; signa do.
ostendere, signum doloris mitte re äufeeru ; *-
cam aigna tibi; 'dicere alqd signo; 'lofc
nutu et signie; 'parva dare mutato ng>
(Spuren innern ®ram« auf bem ®eftcbi) coiw
nuilum a. luxuriae videre; babero quasi -. q**
dam et notas (Brtierien) quibus eos indicans'
'pecori s. impriuiere; 'iuvencam nuilum K‘
vitii s cervice gerentem (B. 3od)); magnn
boc quoque s. est Ter.; id, hoc aigni s
acc. c . inf.; s. rerum fachliche ©eme i*ait:c
Quint.; 'pedum u. bl. e. (Suöfpnten) *eq=-
3n«bef. a) ba« Stichen be« Sulünftigcu
Sahrjeichen habere b. ex alqa re, *o~
borum, *uec dubiis ea e. (8eichen hitrsen
dit Tritonia monstris Verg. b ) ba« ÄrsAr
etw. ju thun, Signal, b. dare cantaadi se
Singen; oculis mihi 8. dedit ne Plaut
ber firieg«fprache, ba« b. Selbhrrrn gegit
Seichen, Signal, Bommanba, ». dato ac
gegebene« Signal; dare 8. profuctionis , prw-
committendi; dare s. receptui; s. tu bi dar
8. dare («um Angriff) Caes ; a. cannct, co-
proponere, itineris )iugnaeque burd) ba« »c
ium, w. f.); 'efferre belli b. ab arce; — ta«
Bera ©arole, 8ofung«wort, *it beh® »o
sera s.; fa. Felicitatis dare (al« ©arole ; -
petere; auch ba« gelb jeidjen colLatis * s
litaribus; aub signis; s. relinquere btStSBtx~
Sila — Silvius.
767
Signa inferre, conferre, convertere; cobortes
signis convereis (machten eine SdjWenfung u.)
hostei adortee sunt Liv. j s. infestis eoncur-
rerej signa ferre, movere, tollere, vollere, con-
vellere aufbrethcn; s. constituere, s. consistunt
$alt ma<pen; s. servare f. gervo 4); g. militiae
etc j. militiu 1); meton. Abteilung eine*
$eereS, Sopotte, Slattipel, Wie unfrr 'gäpn*
lein’, milites unius s. ; terror LaUnorum signa
turbavit. 2) baä burcp ßunft gearbeitete ©ilb,
ffiilbni* (bet allgemeine Bu*brud für jebe pla-
ftifcpe Brbcit) pictum Plaut.-, abneu m etc.; lovis
Statoris; pictores et ii qui signa fabrieantur
Silbpauer; »Hurgere s. (bie giguren auf bem
tpeaterBoipanae) solent. 3>ab. baä ©ilb im ©et:
ftpaft, Siegel integris g.; sub eigno habere; b.
(epistulae) detracto; anuli (ft, anulus cum gigno
ber Siegelring) Cwrt. 3) Wimmele jeitpen,
Stetnbilb, (Beftirn (allgemeiner u. injofern fiep
bie ©lenftpen burcp feine $tlfe orientieren, batau*
etm. eriennen) signorum ortns et obitug; s.
omnia atellaoqne; Leonis; *s. pluviale capel-
lae; *nox caelo diffundere s. parabat.
!Sila, ae, f. @cbirg*roalb in ©ruttium.
Sllänus f. Innius 2).
Silärns, i, m. gluf) in Stefanien Verg.
silentium, ii, n. [sileoj 1) Bautlofigfeit,
Stille, Scpweigen, silentio ob. cum s. audiri
(ab alqo) geneigte} Öepör ftnbeti ; in ailentio,
silentio, per gilentium noctis; silentio in aOer
Stille, ohne ®etäu[cp, s. profectus, aggredi;
silentio alqd praeterire, transire, tpraetermit-
tere, talqm, alqd transmittere mit Stiflfcpweigcn
übergeben; ailentio praeti-rvectue sum puriculo-
sissimum locum; abet oratio silentio praeteritur
wirb niept o. ©eifaöirufen begleitet; laudem ab
oblivione hominum atque a s. vindicare; ai-
lentio (mit ©erfepweigung befonberer Umftönbe)
frumentum suum quam plurimo vendere Oie.
off. 3 §. 50; silentio (unter bem Scpweigen) pa-
trum edicitur dilectus; facere s. Scpweigen ge-
bieten; e. (füll) eet de alqa re; *multa s. noctis,
»ruris ; »per amica s. lunae in trauter Stille bet
monbpcDen 9iacpt Verg. ; silentium dare jmbm.
gu ® cf allen ftiH fein Ter. ; silentium teneru, ob-
tinere Ke.; *alta s. agere; fintra s ge teuere;
»Sda s. sacris; ittäbef t. t. ber Buguralfptacpe,
U ngeftörtpeit, gepterlofigteit bet Bufpi-
cien id a. dicimua, quod omni vitio caret. 2)
uneigtl. fRupe, ©lufje, Untpätigf eit, biduum
s. fuit ereignete ftep niept*; vitam silentio trans-
ire; iudiciorum ac fori; s, otiumque; fidem
praeturae tenor et s. Tac.
Silentis, i, m. a) ®r»ieper u. ©egleiter bei Sac=
cfjue. ein luftiger, faplfflpfiger, jlumpfnafiger BIter,
gern, betrunien; *pl. — alte Satyri. b) ein gried).
(Scfcpuptfcpreiber Nep.
aileo, ui, — 2. l) ftitl u. Iautloä fein, fcpwei =
gen ((einen £aut petBor bringen, (ein ®etäufep
machen; ogl. taceo) s. et tacete Plaut.; sedeu-
tibus ac s. cnnctis Säet. ; »umbrae silentes ber
©erftorbenen; eubst. »silentes bie Serftorbenen,
Sthgcfcpiebenen ; o. ben ©ptpagoreern Ov. met.
15, 66; »u§r, »Campus, »nox, »aequor, »silva,
»frondes immotae, silenti agmine Liv.; de
nobis, de re publica; impers. de iur^io siletur
Ter.; silebitur de maximis illius furtis; m. acc.
oerfdjweigen tu hoc silebis; neque te silebo,
Liber Hör.; »fortia facta; pass, ea res; quae
(via Appia) cruentata antea caede man fepwieg
Bon 1C. Oie. p. Mil. §. 18; sileantur frauden-
turve laude sua Liv.; sileri Agricolam (nt. Stilb
fepweigen übergeben) Tac.; »mala causa silenda
est; «übst, silenda, örum, n. }U oerf epweigenbe
®inge, ®epeimitifje Liv. 2; tp. unlpätig
fein, feiern, aufhören Carthagmienses foe-
dere illigatoa; Musae Varronis; fnec ceterao
natdones; inter armu s. legeg; si quando am-
bitus g.
siler, eris, «. eine Brt Bacpweibe, naep anbern
ber gemeine Spinbelbaum Verg.
*Bllesco? lui, — 8. [sileo] fit 1 1 werben, jepwei =
gen, fiep legen eo diccnte domus alte, hae
turbae, venti, furor cacli aequinoctialis.
«Tlex, leis, m., (feit.) *f. 1) jeber hatte Stein,
bef. Riefet, geuerftein, auch lapis, saxum s.;
sternere clivum silico chauffieren; certo in loco
silicem caedere , jnr ©ejeiepnung ber ®efüpt*
lofigteit u. $ärte non silice nati sumus CUc.
Tusc. S $. 12; »dicam silices pectus habere
tuum, »in tenero stet tibi corde »tua sunt
silicis circum praecordia venae. 2) *— scopu-
luggelä acute; »alä ©ilb ber Unbemeglichteit.
slltcerniuni , ii , «. eigtl. Seiihenmahl , als
Schimpfwort auf einen @rei«, alter ftraeper Ter.
silfqua, ae, f. Scpote ber feütfenfrütpte fabae;
meton. pl. ^»ülfenfrüipte Hör.
Sillus, a) A. S., greuitb beS Cicero, bao. Sl-
liänns, adj. b) T. S., Rriegätribun 6äfarä. c)
P. 8. Norva, Broprätor in ©itppnien u im
©ontu*. d) C. S. Italicus, epifeper JÜcpter, o.
stllfbus f. sittyboB. [25—101 n. Epr.
sllo, önin, m. bet ©lattnajige Plaut. — sl-
lus, adj. [aUide u. ötloe] ftulp«, plattnafig
Oie.; 8. al* röm. Seiname.
silva, ae, f. äBalb, gorft, $o(*ung überp.
(stlüae Hör.); pl. auep einzelne teile eine«
ffialbeä Caes. ft. O. 2, 19, 6 3, 28, 3; ein ©ar!
domus amoenitas non aedificio, sed «. consta-
bat; auep ein ®cbüftp innerpatb ber ba» 3m:
pluoinm umgebenben Säulengänge Hör. ep i,
10, 22; jur ©ejeiepnung beä &irtenliebeä Verg.
ecl. 4, 3. #iero. a) »jebe biepte ©lenge B. ©äu»
men ob. Sttäucpern, felices ©flanjungen B.
Dbftbäumen; »überp. Säume inter silvas Aca-
demi. 6) »eine gro|e ©lenge B. Speetett
aerato tegmine. c) reteper Sorrat, nnBerarbei=
teteä ffllaleriat rerum Bententiarumqne; virtu-
tum et vitiormn; quasi s. dicendi; quasi s.
vides; hanc s. vocant fioncept Ouint. 10, 3, 17.
t)ae. A) Stl van us, i, m. latinifcper SBalb: u.
gelbgott; *pl. überp. SBaIb= u. getbgötter.
B) silvesco, 8. ju Biel §olj be(om:
men, Berwitbern. C) Silvester, stris, e, u.
silvestrls, e, adj. 1) jum 9Balbe gepörig a)
mit SBalb bewaepfen, walbig, SBalb: collis,
locus, via; subst. n pl. walbige ®egenben.
6) im ob. au* bem SBatbc belua, gens, ȟber
ber SBüljtn, »homines ungebilbet, rop, 'bie Söpne
be* SBalbc*’ ; cureua in SBälbem, materia J»olj au*
ben SBälbem, feritatem illam s. servare (o mit=
ben tieren); auip wilbmaepfenb, wilb »vir-
gulta, »coma, »oliva. 2) »länblilp Musa.
Silvia f. Rbea.
»stlvTcöla, ae, m. [silva-colo] SBalbbemopner
— silvtcnltrix, leis, f. [silva u. colo] im
SBatbe wopnenb cerva Ct.
Silvius, i, m. ©ante mepreret Äönige ju Blba.
768 silvosus
silvösuH, adj. [>ilva] Boiler SBalb, toalbig
saltus Liv.
simia, ae, f. u. (fcltner) sirnlus, ii, m. Äffe,
als Ecfiimpfluort iltius simiae vultum subire
Ca«/, in Cic. ep.-, BimiuB, non aemisfds homo
Vatin. in CHc. cp . ; iBte Hör.-, tp. Sla d)äffer
Simlla f. Stimula. [Stoicorum Plin. cp.
slmllls, e, adj. m. comp. u. mp. ähnlich a)
in. gen. unb dat. oijne Uittcrfehieb; boef| fefcen
SHaffifer bie ©crfonalprotiomina fafi nur im gen.,
alfo mei, tui, sui; homo nemo velit nisi ho-
minis e. esse; canis a. lnpo est; plectri s. lin-
guam solent dicere; chordarum dentes, nares
cornibns iis qui ad nervös resonant in canti-
bns; cuius suorum s. fuisset Africani fratria
nepoB; Democritns huic in hoc s.; non video,
cur non patri (Aristoteli) a. esse potuerit filius;
itacf) Maff. Sprachgebrauch immer veri s. «alfr-
j d) e i n I i d) ; veri Rimile est m. acc. e. inf., and)
m. ut, wenn bie 9ieben«art negiert toitb -» vix
fieri potest ut, ob. nadj einer Srrage m. negat.
Sinn an v. est ut civis Rom. — in forum
descenderit anto lucem? non v. est (man fann
fid) md)t benteit) quam sit in utroque genere et
creber et distinctus Cato; veri similia Oie. Tusc.
1 §. 17, in veri similibus pari. or. §. 34; similia
veri Liv. 6, 21, 9; alterum s. sui quaerere;
Phidias sui s speciem incluait in clipeo Miner-
vae; auänahmäroeifc : Antonius mihi te similli-
mnm dirit sibi videri CHc. de or. 3 §. 47; m.
dat. and) btachhlogifdj, ’numquid'illi olim fa-
ciam Bimile Äbnli^eb bem, loa« jener get^an ijat;
fveriti obsessionem b. Alesiae mie bei Ä. ; ut
timor ipsorum obsidioni (=» timori qualis ob-
sessornm esse aolet) s. esset; *omnia Mercurio
s. in allem; *deo os umerosque. 6) m. inter,
bomines inter se cum forma tum moribus «.
c) m. atque (ac), tamquam, ai, ut si. d)
abfol. «) eubst. n. (in ber Spraye bet Sogifer) ein
® ieidjniä ponere s.; uti simili; in eodem s.
versor; aud), junddift in bet Spraye ber 5f5l)b=
fiter, pl. ba« Ähnliche nihil est appetentiun
simili um (w.) sui quam natura. ®nb. A) Hinu-
nter (-mutter Plaut), adv. m. comp. u. sup.
äljnlidj, auf fi^nlitbe SBeife, ebenfo s. atque
uno modo; a. ac si, ut si; ut — simillime, si-
militer. B) »TmTlltüdo, Inis, f. 1) Sifjnlid;-
teit, veri SBaljtfeheinliehfeit; est inter ipsos
s.; homini est s. cum deo; ia (genus radicis)
ad s. paniB efficiebant bearbeiteten fie Wie ©tob
Caes. b. c. 3, 48; morbis corporum comparatur
morborum animi s. similea animi morbi; pl.
ähnliche, Bertoanbte Srfeheinungen, gälte,
in«bef. a) ^orträtäpnticbteit. 6) ®boratter =
ähnlid)lett. c) (Sleidjnii. d) Änatogic,
analoges ©erfahren certu similitndini relin-
quere. 2) bie fid) gleich bleibenbe ®arftet»
lang, 6inf5rmigleit CHc. de inv. 1 §. 67,
simlölus, i, m dem. o. simius Oie.
simitu — simul Plaut.
simlug f. simia. [möbie.
1. Simo, önis, m. (Eigenname in ber latein. Äö-
2. STmo, önis, m. Oberhaupt ber 3uben Tac. hist.
r>, ö u. 12.
Slmols, entis, m. Sgatbfirom in bet Zroa«.
STmönieles, ae, m. gried) Spriter au« Sea, Sr-
ftnbet ber äRnemonit, um 600 ». <Hjt. ®ao.
*-dens, adj.
Simplex, pltcis, adj. m. comp. u. sup. jau« sim
— simul.
einfach u. plex o. plico] einfach, ein (nur aut
Einern Zeile, Seftanbteile, (inet gabt bejtebens
natura aut s. est aut concreta ex pluribus; ns-
tura animantis; ius ('Brühe) , esca, tibia (®p
orichalco vincta), myrtua \<t)iid)te, blofje ; victm
simplicis herbae einfache Währung, aurae sie-
plicis ignis ber B. jeher ftemben Seimifdjnng ge
reinigte Seift Verg.-, *sit quidvis s. dumUxit
et unum; argumentum Ter.-, *nou s. vulnoi;
s. ordine urbem intrare IAv : tp. a ) nicht (ob-
plijiert, unoermifeh*, nicht mannigfaltig
genus rei publicae, causa, officium, unum «t
et s. iudicium aurium; in his rebus non g. (or-
tunä (mit Slüd u. Unglfid) conflictatui est A<
6) nicht ungetnöhnlich, einfach, genas mortu
ohne bejonbere SD/artem ; necessitudo unbebingtt
c) einzeln, für (ich verba; subst. n. pl. t. co»
iunctis inteximus. d) einfach, natfirlid
lunftlo« ratio veritatis; fffiunt pro) simplic
bus neglegentes. e) moralifd) einfach “) fehl ich'
etabe, ungeniert, natürlich s. et religic
omines Liv. ; simplicior quis est Hör. ß) of-
fen, arglo«, ehrlich, ohne galfd) »• «
aperti, qui nihil ex insidiis agendum putar
*s. fortisque; *subst. s. hilansque; fnattir.
nihil s., nihil sincerum; fcogitationes. I«:
A) glmplfcYtas, ätia, f. übertr. fchlichte ®c
rabheit, Offenheit, fllaioetät iuvenis ia
canti; puerilis, antiqua Liv. B) simpliciter.
adv. m comp. u. sup. 1) einfach, gerabehi»
fd)lechtbin, an ftch s. breviterque die«?
uorum (verborum) nobis ratio prim um s. r.
enda, deinde coniuncte; si s. dictum cit toer"
ei ein einfacher ©ab ift; non s. solum quaerifcr
quid honestum sit etc., sed etiam ex comp
ratione quid honestius Oie. 2) ohne Stuni
fchlicht exponere, loqui; getabe, offen, ttei
hcrjig, argto«, unummunben s. et candio
■fa. et libere, fs. et palam; fsimplicius ooct;
teri, oestimare; fsimpliciflsimc inter se log:
fs. scribere, fse credere amicis.
slmplum, i, n b ai Einfache solvere s.
gimpälum (oorll. u. fpfit) i, n. Meines ©diä:f
gef^irt, Schöpflöffel, bei Opfern; fptite
excitare fiuctus in simpulo, ut dicitnr ne
flärm um nicht« machen Oie.
gimpfivium, ii, n. Opferfchale.
slmöl, adv. jugleich, auf einmal, gu gie-.
eher Seit multa s. rogas, omnes s. abeunt. i
esse; una fui, testamontum Cyri s. obrigM
cum Clodio; s. com olqo, s. nobiscum, teccs
*fs. illo, nobis jugleid) mit ihm ic.; s. coto-
Circensibus Liv. 6, 17, 7; s. cum nuntio c
bie elfte SJadjricht Hep.; attribntio (Liv.) «
nium s. rerum, trium s. bellorum rictor; a?'
duo s. (jufammentreffenbe) bella. 3n ber 2pnA
be« getoöhnlichen Seben« biöto aud) 0. rdnadcd-'
©etbinbung mecum una s. Plaut. ; propter c
cinitatem totos dies s. eramus invicem die
multos modios salis s. edendos esse CHc. las.
%. 67. 3u«bef. a) s. atque, ac, fettner s. ri r
bl. s. fobalb al«, fobalb, bi«to. mit einea =
Sachfape folg, ilico, extemplo, subito, cori
nuo, statim; auch mit et tm 9!achf Sali. J»i
97, 4, Tac. ; Berftörlt s. ac primum, s. prictr
Hör. U. Liv. b) s. et (fl. s. etiam) Plauts Che.
Satt.; aaciti summe 8. in civitatem et (unb) p«
trea Liv. 6, 40, 4; s. et — et Cic. IH r.; » ir
Hains exacerbatusque Liv.-, s. bonoribus «tp-
gimulacrum — 8 in gu lang.
769
virtatibnB Liv.; b. lassitudine, fame etiam Liv.
c) g. — b. teils — teils, fo»ol)l — als,
nicht b. Oie., einm. Caes. ft. O. 4, 13, 5; öfter
Verg. u. Liv.; b. — et ft. et — et Sali; cum
— b. ft. cum — tum Liv. 3, 60, 10.
ImölAerum, i, n. [simulo] baS Eben«, Hb«
bilb (jebeS tünftlit^e u. täufdjcnbe, fo»ol)t o.
Serien bet als bet SJialetei) statuae et
imagines nou amicorum simulaera, aed corpo-
rum; eine efBgiem Bimulacrumque servare-, deo-
rum; 0. trojan. fRof) Verg.-, inSbef. ol »Spie«
gelbilb int SBaffer fugacia. ft) *+Schatten»
bilb. Statten eines Berflotbeuen, Xraum«
bilb, t@efpenfl c) o. mnemonijdhen Silbern
ob. Borftellungen Cic. de or. '2 §. 864. d)
Sbaralterbilb, «fdjilberung Liv. 46, 26, 3.
e) Hb«, ®t$e in«, Irugbilb,lßl)antom, Schein,
Schatten, ge», pl. virtutie , tea b. libertatisj
navalis pugnae 'Kanöoer ; ‘pugnae Kampf«
fpiele; -f-vindbini*1®; religionis; Wie g. sunt
uuspiciorum, auspicia nullo modo; a. alqod
civitatis.
«ttn&l&men, Ynis, n. [simulo] (feit.) 3! ach«
abmung, nadjgeahmteS Bilb. — sYmülät«,
atlv. [simulo] mit Bestellung, junt Schein,
■mälätio, öuis, f. [simulo] Berftellung, an«
genommener Schein ». et»., baS nicht »irl«
l;ch ift, Botwanb, Xäufchung, Heuchelei,
itiuens hinfcchtlich te., virtutiB, timoris oerfteHte;
rei frumentariae baS »orgefthüpte öetreibewefen;
quae (legiones) ab se simulatione Partbici belli
(angeblich »um p. ft.) sint abductae; simulatione
nominie Alexandri »otgeblid) in H. 'Jlamen; si-
mulatioue legis agrariae; equitum apecie ac s.
inbem fte bas Hnfehen b. 9teitern hotten u. Reh
jo (teilten; per b. amicitiae, vulnerum; nec ulla
pernicies vitae maior inveniri potest quam in
malitia s. intellegeutiae »enn bie Bosheit ftctj
Sen Schein bei Klugheit giebt Cic. off. 3 §. 72;
«ädern a. ubub.
imuütor, öris, m. [simulo] 1) *9!ad)ahmer.
2) bet ftch ben Schein o. et», giebt, baS er nicht
ift, thut ob. hot, feuchter, Borgeber uuius
rei Übet 8. aut dissimulator; in omni oratione
üieiftce in fchalthafter Bestellung (0. SoftateS).
laiälo, 1. [similis] 1) ähnlich machen, Minerva
iimulata Mentori in bet (Beftalt beS 3R. Cic.
Alt. 9, 8, 2; ‘Pergama simulata magnis; *Troia.
viei». ‘nachahntenb barfiellcn; abbilben,
nachahmen cupreesum; aera Alexandri vul-
tum; niinbos et fulmen; Catonem vul tu torvo.
i) »oigeben, »orjdjüjjcn, »orfpiegeln, (ich
icn Schein »• et», geben, (ich (teilen dedi-
.ionem, metum, mortem, *iacrimaa, ’gaudia
«ult u; Btudium alcis rei, bonum publicum
>or[ «hüben; negotia mit BerfteOung führen; ae-
?rum pch frant fteOen; *non ee, quod s.; als ob
C.; se pro uxore Nini filium, pro femina pue-
um Just. ; m. quasi Plaut.; ne simulandi quidem
ausü bei gorm »egen; partic. perf. pass, ab«
efti». , amicitia erheuchelte; in amicitia nihil
ictum est, nihil s.; lacrimae, Bedulitaa, of-
icium; nec aimulatum quiequam potest esse
liuturnum; suftst. omnia fucata et s. — Slinii-
ans, Xitel eines 2uftfpielS beS HfrilanuS Cic.
i. Sest. §. 118.
multas, äüs, f [«= similitas] gefpannteS
Verhältnis, (Srolf, gegenfeitige ütioali«
ät, Siferfueht jweier, bie ju berfelben Seit
V e i n i d) e n , Ul.-bfuij^t» 64uItoirtni. 5. *uB.
einem giete nachftieben, bef. in potitifcher §in«
ficht aimultatos cum alqo exercere; nunquam
cum Borore fuisse in simultate; summae simul-
sYmulter f. Bimiliter. [tates.
simus, adj. [oipo'c] plattnafig capellae Verg.
«In, conjct. [si-ne eigtl. »o nicht, b. i. ttetm im
(Segenteil] »enn aber, mit oorhergehenbem si,
auch (Plaut.) nisi, quando, dum, ob. ohne »or«
bergchenbeS si, fo ba& ber bem Sinne nach im
Borhergehenben enthaltene BebingungSfab ju er«
gänjen ift mcrcatura, si tenuis est, sordida pu-
tanda est, sin magna et copiosa etc.; quidam,
quos parva (pecunia) movere non potuit, co-
gnoscuntur in magna, Bin erunt aliqui etc.; pri-
mum opera danda est, ne qua amicorum di-
scidia fiant, Bin täte aliqui d evenerit etc.;
»erftärlt b. autem Oie. u. Caes., (fpät) s. vero;
si — sin aliter; sin minus wenn aber nicht,
»ibrigenfaltS; b. secus Plaut., b. minus, s.
aliter, s. autem, auch bl. sin bis», etlipt. im
Briefftil als ganjer Sap.
sYnäpl, indecl. n. ob. -pis, ie, f. (»or« u. nacht!.)
[fftvcmri] Senf.
stncbrS, adv. [aincerus] 1) recht, gut Plaut.
2) aufrichtig, ehrlich- — slncerYtas, ätis, f.
[sincerus] H uf ri dh t i g t e it , ^hclichteit Phaedr.
— sinccrns, adj. m. fcorop. U. fsup. 1) rein,
unoermifeht, ungefdhminlt, unoerfülfdjt,
unoerfehrt, tdjt, porci a. rein jum Opfern
Plaut. ; *vas; b. mtegrumque conservare; subst.
n. omnia fucata et simulata a sinceris atque
veris (secerni et internoBci poasunt); tergum
ohne rote glede ». Schlägen Plaut.; +gens baS
leine ftembe Berfonen ob. Sitten aufgenommen
bat; b. equestre proelium »o nur Siederei lämpfte
Liv. ; voluptas; non s. gaudium Liv. 2) tp.
unbefledt, unOerborben iudicium; ‘Minerva;
bah. ehrlich, aufrichtig fides; pronuntiator
rerurn geatarum unparteilich; nihil sinceri.
»IncTpYtämentum, i, n. [sinciput] ein £>a!blopf «
ft ü cf porcinum Plaut.
gincYpüt, pYtis, n. [semi u. caput] (Plaut.) bet
Borberlopf; tp. negahas mihi esse sanum s.
ich fei nicht richtig im Kopfe.
Slndenses, ium, m. Einwohner ». Sinba, Stabt
in Bifibien Liv.
älndes, m. fflufe in TOebien Tac.
sYnS, praep. m. abl. ohne cum uxore, tum b.
ca; cum tratre au s.; b. ullo periculo, s. ulla
dubitatione, nou s. aliquo periculo; s. dubio,
bie Stelle eines negatioen Hb]elti»S »ertretenb;
animus s. corpore untörperlich, lectio s. delec-
tatione unetquidliche , vir s. metu, senectus s.
querela, s contentione vox.
singilUtim (nicht singulatim) adv. [singuli] ein«
»ein, im einjelncn, circumire SRann für
9Rann; disserere.
glngül&ris, e, adj. l) einjeln, »creinjelt,
einem einzelnen gchürig, eines einzelnen
genus hoc; alqos s. conspexit; hic mutidus;
imperium, potentia Einjel«, HUcinhenfchaft ;
certamen 3wcitampf Eutr.; beneficium; sunt in
te quaedam s. Eigentümliches; f». fiolal abge«
fonbert locus; fsufcst. pl. m. ala singularium
eine $u Seitbungen gebrauchte berittene ileib«
aarbc beS KaiferS Tac. 2) cinjig in feiner
Hrt, auSgejeichnet, »orjüglich, au^erot«
bentlich ingtinio atque animo s.; Aristoteles
in philosophia prope 8., virtus, tidea ; suftst.
49
770
singulariter — sinus.
n. pl. duo haec a. 9Tuöjetd)nungf;i Liv.\ aud)
tabelnb nequitia, crudelitas, J)aB. singülSrTtSr,
adv. (flaff. nur tp. u. feit.) aufjerorbentlid),
befotiber« alqm diügere.
singfilärlus, adj. [singuli] cigtl. einjeln, bal).
einpfünbig catenae Plaut, (anberc: einfach ge=
slngülitim f. singillatim. [breljt.
siugälf, ae, a (sing, sfngulus, borfl. u. fpät)
adj. mm. distr. 1) je einer, quibus s. naves
erant attributac jebem ein Sd)iff; quos singuli
»ingnloB (jeber feinen SDtonn) delegerant; in dies
s. b. lag ja Jag, mit jebem lag. 2) einjeln,
für fid), ein einjiger frequentes an pauci an
s. ; honestius eum tob nniversi quam a. habere-
tis; in s. rebus in jeber eittjelncn ®ad)c, verba.
slngultini, adv. [aingultus] mit Sd)lud)}en, übertr.
Floienb Hör. sat. 1, 6, 6G. — slngulto, 1.
aingultus] 1) int r ans. ffd)lud) jen; *B. Ster=
benben röcheln. 2) *trans. herau«fd)linhjcn,
an«röd)Cln sonis singultatis; animam. — sin-
gnltus, us, m. [singuli] ba« S(blurf)jen fletua
cum s.; *n. Sterbenben ba* St ö a> ein.
siugülus f. singuli.
sYnlster, adj. mit unflaff. comp. 1) linlS, jur
linlen Seite befinblttfi, ber linfe manus,
cornu, pars, ripa, fcalceus, angnlus castrorum,
tibia f. tibia; subst. sinistra, ae, f. bie linte
§anb, bie fiinfe; and) bie linfe Seite im-
pedita; sinistras sagiB involvunt, *natue ad
furta s. ; *». ben Schilfen ein eö ®icbcö duae s.
Pisonis Ct.\ sub sinistra; a s.j dextrfi ac s.
muro tectus; subst. pl. m. sinistris (— qui in
sinistra parte constitorunt militibus) additae
vires Liv. 9, 27, 9. 2) bilbl. a ) linfifdj, uer =
fct)tt, litt g e f d) i cf t *liberalitas, *mores, fnatura
mortalium,’ finstituta, finterpretatio. b) un =
glüdlii, roiberroärtig ’signa, *pngna Can-
nensis, *fuga, ffama eo de homine, t»ermones
de Tiberio; au cf) bööroillta s. sermonibns car-
pere alqm; subst. n. boä SiJfe, Slrge; inäbef.
als t. t. B. SBafjrjtidjcit a) nad) röm. Sitte, rocil
bei ben Körnern ber Beobachter fid) ttacf) bent
Sübett lehrte, alfo bie öftlidje Seite linf« hattc'
günfiig, glüdlidjc ©ahtjeiehcn gcbenb ful-
men Ctc. de div. 2 §. 71 u. 82; *comix; ftoni-
trus. ß) (feit.) nach gried). Sitte, weil bei ben
(Sriecbctt ber Beobachter fid; ttadj Korben fcljrte
u. alfo bie roeftlid)c Seite linf« hatte' unglücf--
lid), utigüitftig omon, avibus s. Or.; fulmen
Oie. Phil. 2 j». 99 Job. A) fsYnlsteritas, ätis,
f. (feit.) tp. baö lintifdje Benehmen. B) sY-
nistre, adv. uitgünftig *excipii faccipero.
stnlstrorsnm ob. -stts , adv. [sinister-versus]
nad) ber linfctt Seite hin, tinT^.
sYtio, sivi (sgne. sisti, sistis, siris, sirit, siritis,
phqpf. sisset, sissent) RYtum, 3. eigtl. nieber*
legen, klaffen; fo nur noch im partic. situs u.
itt bent compos pono fposino]; fonft julaffen,
geftatten (phbfifd) nidjt f)inbern) vinum ad se
unportari non sinunt; non sinimus gentes
Transalpinas oleam et viteni serere; hie non
est situs accusare eum cä mürbe jenem nid)t et=
faubt ic; nt. ut u. conj. (unflaff.), nt. bl. conj.
(uttflaff.) *s. arma viris; ‘sine hanc animam
lafj mir ba« jßeben; biaro. m. acc. eHipt., fo baß
ein inf. (fein, bleiben, tljutt, geben) ju ergfinjen
sine me, sinerem illutn Ter. ; abfol. non teram,
non patiar, non sinam; fsinentibus nobis mit
unferer SrlaubniS; fpontem intaetnm s. — re-
linqnere. 3näbcf. a) (Jtonbcrf ) sine laß, mag
möge feriant sine litora fluetus Verg.; amt
bl. sine lafj gut fein! mag fein! fd)on gut:
ne dii sinant, istuc ne lupiter sirit bai wolle
©Ott ntdjt! behüte ©ott ! +nec dii siverint
ut etc. b) fein laffen, laffen, einen beteiti
gefaxten gntfcblul mieber aufgeben vin' vocem.
sine Plaut. ; nunc sinite Verg.
Stnöpa, ae, f. u. -pe, cb, /. 1) Stabt in 95apble
goniett, ®eburt4ort bej Squiferb Jiogeneä. ®ar
subst. a) -penses, ium, m. b) -peus, -pci, m
2) grieeff. Stabt in Satium, ». ben Kölnern tolo
nifiert u Sinuessa genannt Liv.
SintYca (-ce), Slntll f. Heraclea b).
SYnncssa f. Sinopa 2)j adj. -ssÄnus.
sinnrn, i, n. meiteö tbönernei Sefäfe, fiteug.
sYnno, 1. [sinus] bogenartig trümmen, beugex,
Winben ’arcum; *(eqnus) altema volumin,
crurum (bie Beine in »edbfelnbet SBenbung); *im-
mensa volumine terga (0. ber Schlange;; *ser
pens sinuatur in arcus; fmuri introraus sinuat
Rtnuösus, adj. [sinus] Biele ßrümmungei,
Bertiefungen, galten benb, bauf^ij
faltenreich ‘vestis, »flexus (b. einer ©chlangr
sinns, us, m. 1) baufebige Kunbung, Baufd:
gälte sinn ex toga facto Liv.; s. vestis i
sinuosa vestis Gurt 6, 6, 27 ; Syrio prodeat apti
s. mit purpurnem gaitcnjd}mud Tib. l, 9, 70; i
bet bogenförmigen Bcroegung beim Scplr;
bern Liv.; t front« simul et s. (einem Sogtr
excipi; eundem Oermaniae s. proximi Oceaa:
Cimbri tenent Tac. Germ. 37 (ber Jeil @ertu:
niettö, ber ingenti flexu in septentrionem redit
TOie Tac. Germ. 36 lagt); *B. ben gefc&tBelltr
Segeln, pinus etfusnm ventis praebuerat t
(sc. velorum); s. implere secundos günfiig fc
Segel fdjtoeHen; pandere vela sinn; pariter n
nistros, nunc dextros solvere s. laoieren ~ ps-
dem facere; *b. ber ffiittbung ber ©djlase
3näbef. bet baufchige, faltenreiche SBiufc
bet Joga, toel^er baburd) entftanb, baß man»
Joga um ben linfen ®rm fcplug u. mit bemfe!»
jufammennaljm, fo ba| man in biefem Sit*
rote in einer Iaf<he aDerlei tragen u. Berbet-T-
tonnte, bat), ber unter biefem galtennmrfe befts'
liehe Jeil bcS fieibe«, ber Bufen, bie Brxi
quod in s. vestro est excuti; cedo litera- et
ipsias sinu; deos in sinu, talos nucesqoe ftrr
8. laxo Hör.; receperat in sinum (hatte an it
§erj gejogen) filium Gurt. 8, 11, 24. Spridtc '
gaudeo 1) a); *in tacito cohibe gandia cl«.
s.; auch ‘Jafche, ©elbbciitei; fbex fi:
födler, b. i. fehler; *Rleib, ffleroanb ne*
les; tp. a) ber Bufen, SdjoS, bie 8rae
Siebe, Bcrtraulichfcit, gürforge, Cbh<‘>
Schup, 3ufludjtöort ist« vero »it in r. semj«
ct complexn meo; postremum genas est — i-
romplcxu eius ac s. 'feine ^icrjenä u. B»ir
freunbe’; in s. est meo, in s. est; calumniu
res ex s. suo apposuit; alqm in sinn gesta*
j. gesto 1); tin amici sinn deflere; specoUt
rem habemus in s.; +in avi sinu falsa peri
dicerat; Aetolia in sinu (im Schofje) pacis t’-
sita; Bibulum noli dimittere ex s. tno; in *
num (bie Hrmc) philosophiae nostra volan«
— nos compuht; s. famae bie B erbot gexbc
unfereä Kufeä (Kamen«) Tac. Agr. 30; «2
tSlhlupf roinf el abditis jumuniis per ooeahe
aut ambitiosos s.; mutari exqniriqne novo- ■
siparinm — sitio.
771
©fWatt, TOadjt Cremonensinm opes in b.
iraefectorum legatörumqne fore. 6) ba8 3n»
icrfte eine® SegenRanbeS, baS §erj in s. urbis
mit hostes; infinit in urbis sinum portus. 2)
Jteerbujen, ®udjt, ©off velut b. quodam
fine Btt B. Sucht ob. ®ogen) flexuque curratum
iugum montis); pl. montinm Gurt. 3, 9, 12;
>at|. a) ba8 am äReerbufen licßcnbe Sanb, bie
ianbfpifce, »junge Maliacus Liv.; terrarum
ngena; ueatos Campaniae ». Tac . ; cetera
)ceanns ambit latos a. — complectcns 2ac.
lerm. 1, 1. 6) Scrtiefnng beS fianbe«, Schlucht,
tluft Arpini terra campeatri agro in ingentem
. conaedit TAv.
partum, ii, u. [mVopo?] bet Heinere ®orbang
,uf bem Sbeater (bei ben 3>oif<henfcenen bet So»
nöbie); poat Biparium beimlid).
phnos (ob. -ns), i, f. eine bet ct)ffabiftf)en 3n=
ein, j. Sifanto, Curt.
ph«, önis, m. [a/qpm»] SRö^re, baf) a) (Bor» n.
icieRH.) §eber. 6) (feuerfpriie Plin. cp. ®aB.
lem. Hiphuncülus, i, m. Meine Sptittgbrun»
cenröbre Plin. ep. [pontinus, adj.
pnntnm, i, «. Stabt in Bpulten. Dan. 9i-
ipjlus, i, m. ©ebirge in figbien.
•quTdem (richtiger getrennt gcfchricbcnl 1) (feit»
tet) wenn nämlich, toenn anbcrS ai qu nec
.nxii fntnri annt etc. 2) fofetn, Weil ja,
internal, bef. in Entgegnungen jut fd)e!nbaten
3eRätigung, toofern eine Webingung erfttllt wütbe
iccnmt illud: Igitur ne Clodius qnidem de
nsidiia cogitavit, qnoniam fuit in Albano man-
urua. Si qn. exiturns ad caedem e villa non
flieset b. b- geroiR, ja, wenn er nicht te.j
ibducet Patroclua, credo, ut collocet in cnbili
■tc. Si qu. horno esset; o inorem praeclarum
lisciplinamqne, quam a moioribua accepimua!
’i qu. teneremus; aed etc. ©tatt qnasr vero:
?ic. n. d. 2 §. 91 si qu. nos non quasi Graece
oquentem audiamua.
rempab [tnabrftbeinl. jfgj. aus similia re ipsa]
tanj gleich, ganj baSfelbe, begleichen
Plaut.
irene«, nnm, f. bie Sirenen, in bem TOhtRuS
Sögel mit 3ungfraugeficbtern an btt SübroefifüRe
Jtalien«, welche bie SorübetfcRiffenben an fid)
ocfen, bi« fie fcheitent; Sirenum scopnli brei
leine felfige 3«feln an bet SHifte »on Kampanien,
Vcrg., Ov.; *tp. sing. ® erloderin improba
■'Iren deaidia Hör.
rtns, ii, m. \atigiot] bcr §unb8 ftern; attribut.
i. (be8 SiriuS) ardor Vcrg.
irmtnm, ii, n. Stabt in' flannonien.
rpc, is, n. = laserpitium, w. f. Plaut.
rpens otc. f acirpeua etc.
clrua, i, m. [enqug] ©etreibegrube.
n f. 2. toIo 1) g).
isäpo, önia, f. Stabt in Hispan. Baetica.
isenna, ae, m. a) (Lucius Corneliua), röm.
Hebner u. ®efd)icbtf(hreibcr jut 3t’1 be« Eicero
i) ein fchmähföthtiger Sdpnciroger Hör.
Ia5r, eria, n. [olbcrpov] Sucferwurjel ob.
JRobrrfibe Hör.
sto, sttti u. steti, stätum, 3. trans. a) bin»
teilen, »bringen ego iam illum huc tibi in
riam Plaut.-, *alcui gladium in stomacho (toben;
*aeiem in litore; *suem ad aram; falqm tu-
uin in limine nach fjaufc führen; cohortes ex-
ieditas super capnt hostium; aalvoB incolumes-
qne etc. domoa reducea in einem ®ebct b. Liv.
29, 27, 3; fsalvam ac aospitem rom publicam
in sna aede. 3n®M- “) taufffibreu, erriet)»
ten templum iisdem veatigiis, tropaea, efBgies
eorum. ß) in ber ©eriebtsjpracbe, Bor ©erid)t
flellen, erfcheinen laffcn alcjm; aiatendam
(puellam) in adventnm eius qui pater dicatur
Liv. 3, 46, 3; a. 8e ob. vadimonium (ich jutn
letmin flellen, Bor ©eridjt erfcheinen; bau.
a. ae überb- fieR irgenbwo einftnben, ein»
{teilen te nobis incolumem; te vegetum nobia
in Graecia; fae patria patruique veatigia pre-
mentern iisdem in terris victorem Tac. b) füll
flehen machen, ein», anhalten, bt^ft’1
legiones, impetum, gradum ftitl fteben, §alt
machen; fugam, Samnitem; auch non prius ae
ab effnso euren s. Liv. 6, 29, 8; fvim hostium,
•pedem, ’aquam, fventuin, *opus einfteden,
*lacrimas, *querelas, fminas , *rem Bomanam
befeitigen.
2) intrans. a) fidj‘ flellen, ju peben anfan»
gen (steti =» sto), *hinc avidus stetit Volca-
nus; capite auf tc. ju Reben fommen Plaut.;
fibertr. irae altia urbibua ultimae stetere (— ■
exatitere warb ju tc.) cauaae, cur Hör. carm.
1, 16, 18 f. 6) füll Reben, Reben bleiben
ad Myconneaum, flcgio, *amnes, *ubi a. de-
tur; * transmissae steterint (fut. ex. = finem
eurrendi fecerint) trana aequora classea; t. t.
(ich Bor ©cricht Rellen Quintinm non Bto-
tiase. c) (feit.) belieben, fich balltn pectore
nil s. consili quit Ter.; rea publica a. non pot-
cst; impers. aiati non potest man !ann fict) nicht
batten Liv.; boppelRnnig non b. poteat Plaut.
Trin. 720. — Partie, st&tns, feRgefept, be»
Rimmt, f e ft dies, diea cum hoate, aacnficium,
*sacra, ’signa.
»alstrum, i, ». [oeiurpo»] bie in Äghpten beim
Rul tu 8 bet 3fi8 gebrauchte Rlapper, 3 f i ® »
Ilapper; farfaRifcfi, als RriegSinftTument ber
Rleopatra.
sTsymbrium, ii, tt. [acatipäpioi'] Srunnen»
treffe ob. ffiaffermünje Ov.
SiRfphus, i, m. Ifönig ju Äorintb, berüchtigt als
oerfchlagener Strafjenräuber, welcher in ber Unter»
Welt jur Strafe einen grofecn, immer wieber ju»
tüchoOenben Stein bergaufmätjen rnuRte. üao.
•Siajlpliius, culj. fifhpbifcb, forintbifch
sttell», ae, f. [dem. B. situlu] ein jum Sofen ae»
brauchteS, mit SBaffet gefülltes ©efäR, bef. bei
ben fiomitien ju 9iom, tnbem burch bie heraus»
nähme bcr einjelncn oben auf febmimtnenben b®l=
Jemen Sofe bie Orbnung beftimmt warb, in wel-
cher gcRimmt werben foute, SoStopf
♦Sithoii, önis, *-thönlus, adj. [B. Sithon, König
im tfjrac. EberfoneS] tbtacifch; *subst. pl. tu.
bie If)7aci*r'
sitTcfilosns, adj. [sitis] übertr. febr Bertrocf-
net, lechjenb *Apulia. — sttienter, adv. [si-
tiens] tp. mit •tieiBbun8tt expetere Oie.
sttio, 4. [sitis] 1) intrans. biitRen, butpig
fein, fpriepm. s. mediis in undis beim gröRtcn
ffleichtum batben Ov. §ierB. bürr fein, lech»
jen, agri; *Afri, Indi sitientes (ft. berfiönber);
♦hortus, ’herba, fcolonia sitiena fein SBaffer
pabenb; ipsi fontea iam a. 2) trans "nach etw.
bürften, plus sitinntur aquue um fo mehr bür»
Ret man nach Ov.; tp. libertatem, sanguinem
nostrum Cie., ‘ernorem, honores; aiti entern
49*
772
sitia — sooialis.
me virtutis tuae deaeruiati; aitientes aurea
nad) 'JiadjrtchteH i^ntadjlenb.
sitia, is , f. 1) $urjt sitim explere, depellere,
*reatinguere, ’exstinguere, ’sedare; *acrem
iam iam poturi deserit unda aitim ft. i. potu-
rum etacriter sitientem. 2) bieXütre, Xrodcn-
hcit *deaerta siti regio; *hiulca »iü findit
cania aestifer arva; im Silbe j. exaresco 2), ex-
uro 2) 6). 8) tp. fDurft nad) eiw. cupiditatis,
*argenti, *cruona.
Sltönes, um, m. SoCeltiBname ber nicht getman.
SeWohner SfanbinaoienS Tac. Germ. 46.
slttybox, i, m. [o<rrt)^oe] Xitelblatt bei ©ücher-
rotien Cic. Att. 4, 6, 3 (anbete: Billybia),
situla, ae, (. ©efag a) *um SBaffer. 6) jum £o=
fett, So« topf Flaut. Sgl. sitella.
1. sTtus, ad), [partic. 0. aino] 1) alS partic.
Eingelegt, = geftellt in buo quidque loco nisi
erit mihi a. supellectilis Plaut. ; ea (mater mor-
tua) exadversum s. erat Ter. f)ictt>. a) feibaut
ara Druao; aede Augusto ibi; v all um, quod
duabus legionibua b.; urbem a Philippo b. 6)
begraben, beftattet Aeneas s. eBt super Nu-
micium flumen ; C. Marii reliquiae ad Auienom ;
*al« @rabfd)rift Lygdamus hic a. eat. 2) a[8
adj., gelegen, liegetib, befinbüd) lingua in
oro a. est; inSbef. 0. Totalitäten locus in me-
dia insula, inaula ante promunturium ; auch 0.
IfSetfonen luof|imtb propinqui longius s. Sali.;
siti (üaetriam) haud procul Scytharum bellico-
sissima gento erant, post Eupbratem et Tigrim
amnes s. erant Gurt. 3) tp. voluptates in me-
dio 8. esse fönnten aßen ju teil werben ; situm
esse in alqo ob. in alqa re auf jtnbm. ob. etW.
beruhen assenaio in nostra potestate s. est;
alcui spes omnis in fuga s. est; in eius pemi-
cie patriae salutem s. putabant; quantum est
s. in nobis fobiel an unS liegt; est situm in
nobis ut.
2. situx, us, m. [Bino] l) Sage, Stellung,
leitain, Sefdjaffenljcit propter difficilem
urbis b.; Afrieae, regionis, castrorum, loci, na-
turalis Liv., Gurt-, naturae Gurt., membrorum;
tgentium Drtäoeitjältniffe; *s. foliorum revo-
care; ‘regali s. (Sau) pyTamidum. 2) *ba8
lange Siegenlaffen, (Hupen an einet Stelle,
situ dureBcere campum; bal). a) *9Jtangcl an
fflattung U. ftege cesaat terra situ. 6)
bei burd) lange« Siegen ob. SKanget an Sßflege
erzeugte SdjmuJ, Stimmet, Sioft farma
squalere situ ac rubigine; *loca senta situ;
’situ nidoris iJunftanjag) barba infuscat pec-
tua; *übertr. 0. SUorten quae s. informis pre-
mit et deserta vetuttas Hör. ep. 2, 2, 118. c)
tp. bas geifiige Setiopen, ©ermobetn,
Sin Welfen marcescere otai situ Liv.-, *senec-
tus victa situ ftumpffinnig ; *ne pereant pecora
situ Untljätiglcit; *in aeterno iacere s. «ietgef=
fenheib
»I-vS ob. seu, conjct. 1) ober wenn si omnes
atomi declinabunt — eive aliae etc.; si arbo-
rum trunci aive naves essent a barbaris mis-
sae; seu (saxum) turbidus imber proluit aut
annis solvit sublapsa vetustas (wo bet in seu
liegettbe S’onbijionalbcgtiff fief) and) auf ben Saft
mit aut erfttedt) Verg. Aen. 12, 685; *qui —
iaculo iucedit melior — seu etc. 2) eite —
Bive, seu — seu, (Plaut.) si — aive Wenn ent =
webet — ober wenn, eS fei nun baff —
ober bafj, entmebet — ober (um auSjubtüdea
bafj man, felbft unentfdjieben, bie SBapl gn>if$ei
mehreren ©ebingungen anbem überlä&t, mi:
emcinfdjaftlichem Serbum ob. mit befonberem Sei
um für jeher ©lieb, m. indic.) sive casu sin
consilio aeorum immortalium ea (pars) poensi
pcraolvit; Bive medicuxn adbibueris siTe n«:
adhibuens, convalesces; seu quod — siTe eo
qnod Goes. b. G. 1, 28, 3. S01et)rmal3 Wiebe:
holt, sive — sive — sive Cic.-, sive — sive —
sive — seu Plaut.-, seu — sive — sive Or.;
mit anbem XiSjunltiBpartileln, seu — aut Verg
fsive — aut; *sive — ve; +vel — sive — sive
seu — vel Just. 32, 1, 6; m. gragcparnfeln, w
(angef)ängt) — seu Verg.-, sive — an rata»
Bive — seu — an Tac.-, (um ju orrfudjen) ol
entwebet — ober sive — sive posset Caes. I.
G. 7, 32, 2; anatotutljijd), fo baf; einem j weite.
Bive ein Sa() m. sin ob. ei vero entfpridjt rive
sensus extingnitur — sin vera sunt etc.; sive
Zenonem sequare — Bi vero. ©iüro. fehlt bot
eine Bive ob. seu, * tollere seu ponere vult freu,
•vacui sive quid urimur Hör. 3) bl sive ol
seu, um bie ©Saht jmifd)cn bet Sejeichnuij
eines u. beSfeloen ©egenfianbeS ju Uffct
Ascanius Lavinium urbem matri seu (ob. roesi
man fo fagen Will) novercae reliquit; hoc st
urbe diacessu sive potius fuga; nuntios sea
potius Pegasos; proelio sive naufragio Just
smäragdus (an.), i, m. ob. f. ein gtünet ©bet
ftein, bet Smatagb.
smilax, äcis, f. [opöla^] bie Stct^Winbe (Smihu
aspera L.). ®ab- petfonif. ba« in eine Stedi
mtnbe oerwanbeltc StWäbe^en Ov.
Smintheus, ei, m. guname be8 Stpoßo, t>. Smir
tha, einet Stabt in bet XtoaS, ob. o ouitir.
(3Hau8) ber Släufetfiter Or.
Smyrna (Zm.), ae, f. ^auptflabt gonienS. ®«:
söbölen f. suboles. [Smyrnaei, örum, a
söbrie, adv [sobriusl 1) nüthtetn, mdfeig i
befonnen, Bernünftig Plaut.
söbrinus, i, m. u. -a, ae, f. (fl. sororinus d. >0-
ror] jweiteS ©efthwifterlinb.
gobrlus, adj. [so-ebriusl 1) nüdjtern, ni<ht bi
ttunlcn homo; ’pocula woraus man fid| uiife
beraufdjen lann, ’lympba (SBaffet); *nox otew
gethett ocibtadjt, fconvictus, ftempus in weitst
jmb. noch ni<f)t betranfen ifl. 2) uütfeten
mdfeig, entl)altfam. 3) tp. oetnünftig. Oft
flänbig, befonnen homo, orator, opera Plaut
fsocchlus, i, «t. [dem. ». soccuaj ein f leinet
Soccu8; meton. fomifthet Stil io,
2, 22. — xoecux, i, m. eine 2ltt niebtiget
leichter Sdnttje, bei ben ©tiethen im hüu^li#^
Seben gebtaudjt; ootjuggwcife Xradjt bet Sebas
fpielet in bet Äombbte; socco non astricto etc
f. percurro II) 1); bap. a) bie ftomäbie, hua:
pedem (iambos) socci cepere würbe in btt Äs
möbie gebtaudjt Hör. b) bet fomifefje Sti!
carmina aocco digna Hör.
söcer, eri, m. (Kebenf. sScärns Plaut.) Sdjwce
getoatet; noster (meines SohneS) ». venit Ter ,
*pl. Schwiegereltern; ‘hontes Derfthroägette
»Sela f. aoeius. — xöciibTlix, e, adj. [»odo]
(feit.) gefellig, uetttägltch consortio inte?
reges Liv. — söciälis, e, adj. [Bociusj a) *J b:
0cf)9rig, ehelich torus, amor, anm. I
bie ®unbeSgeno[fcn betteffenb, ber ©un
beSgenoffen lex, foedus, fidea, exercitus, bellum
socialiter — sodalitas.
773
mit bin je.; dii bei bem Wbfdflufj be« Sunbe«
angentfen Liv. 3, 18, 3; subst. cuncta (n.) Tac.
X)ao. »öctillter, adv. wie ein guter ©enoffe,
1q merabfchaftlich Hör. a. p. 258.
doclennn», i, m. = bociub 2) Plaut. — BÖcIStas,
ätie, f. [eocius] 1) abstr. ® cn off enjdjaf t,©cf eil*
fdjaft, Xeilna lfm e , fflemeinfchaft , Serbin«
bung (burtb Übercintunft, ju gemeinfchaftlidjer Un-
ternehmung) sceleris, regni; hominum inter ipsos;
nulla a. nobis cum iyrannis est; gcneri« hu-
mani; inire, coire, statuere, conflare, conciliare
s.; tenire in s. laudum alcis teilnehmen an ic.
2) *concr. esnrire coepit s. fern. 8) in Jpoliti-
fdjer Srjief)ung o) Sünbni« jwifchen jwei S8l=
lern ob. gfirften s. facere, coninngere, habere
cum alqo; foedus ex societate facere; «. foe-
dere confirmare; s. belli facere. 6) §anbe!8«
genoff enfdjaft, Kompagnie in $anbe[8gefchäf=
ten s. facere; s gerere führen, befotgen; iudicium
societatis wegen Untreue jmb*. gegen leinen $anb«
lnng«tompagnon; be(. bie Kompagnie ber ®e«
neralpäd)ter JU 91om, mngister societatiB;
Bithynica; earum provinciarum bet Sinfünfte
ber Srobittjen; omnea e., qnarnm ex nnmero
multi hir Bedent iudices,
söclo, 1. [Bocinsl 1) pcrbinben, Peteinigen,
gemcinfdjaftlicb matten qnocum me uno vel
maxirue cum yestastas tnm amicitia Oic.p. Plane.
§. 95; eam yim rerum cognitionemque cnm
eius scientia atque exercitatione Oie. de or. 3
§. 131; pericnlum yitae tnae raecnm teilen
p. Plane. §. 73; fneminem cum ipso sermonem
reben; ’reliqnias Danaum urbe aufneftmen in ic. ;
sociari facinoribua ftd) beteiligen an Liv. ; san-
guinem Serwanbtfchaft, Santilie Liv. ; consilia
coetusque hominum iure eociati, quae ciritates
appellantur Oie. 2) gemeinfam unterneh«
men, perriditen sociare parricidium Just.;
’sociati parte laboris functua.
söclöfraudns, adj [socius u. frans] ben Karne«
raben betrügenb Flaut.
sScina, l) adj. gemeinfam, perbunben, ge=
meinfdjaftlich *lingua, *regnum, *s. yiaa car-
pere, *per spes nunc b., fs xictoria. 3n*bef.
in politifcher Sejiefjung Perbünbet nrba, ciyi-
taa , ’agmina, ‘claasis. 2) subst. -ur, i, ro.
(gen. pl. aud) socium Plaut., Prop., Liv.) u. -B,
ae, f. ®enoffe, ® ef ä^rte, ©efellfdtaf ter,
«in (burdb Übereinfnnft ju gemeinfchaftüchet XI) 4=
tigleit oerbunben) yel particeps yel s. yel mi-
nister consiliorum tnorum; laborum, periculo-
nim meorum; belli; habere alqm s. culpae;
vitae socia TirtuB; eloquentia pacis est comea
otiique s.; *>tanguinis ber Serwanbte, bef. ber
Sruber; *tori Satte, Sattin. 3näbe| «) in po«
titifiber Sejieljung, Sunbe«genoffe, fpecieH pl.
bie rbmifeben Sunbe8genoffert, bie mit Som Per«
bünbeten italiftben Söller, unter benen bie fiati«
ner eine beoorrechfete Stellung einnabmen, me«
halb fte auä bet Allgemeinheit bet socii befonber«
genannt werben s. et Latini, s. nomenqne I,ati
nnm; ex s. nostris («— ex agro sociorura n.)
praedam agentes, praedator ex sociis Sali, ft)
t. t. ©enoffe in irgenb einer ©efdjäft««
nerbinbung s. putandi sunt, quofl inter res
communicata est Oie. Verr. 3 §.50; non frau-
dem s. puerove incogitat ullam pupiUo Hör.
ep. 2, 1, 121 f.; ftnnbelSgenoffe, Kompagnon
in tpanbelt- n. ©elbgefchäften, auch socii = publi-
cani; al« iurijl. f. t. pro s. (in einem ^Srojeffe
Wegen Setruge« gegen feinen Kompagnon) dam-
nari.
söcordla, ae, f. [socors] 1) t@eifte8fchwäebe,
Sotniertljeit. 2) Sorglojtgfert, gahrläf«
figfeit, Schlaffheit. — söcordlus, adv. Tso-
corB, comp, ju bem ungebraucht. pos. socorditer]
forglofer, fahrläffiger Albams res actaiir.,
s. a88errari Curt.; b. agens Tac. — Röcors, dis,
adp. [so-cor] 1) geifte«fchwach, borniert ho-
minea non b.; atolidi ac s.; ipaius natura;
fSeianus nimiä fortunä b., fingemum, fanimus.
2) forglo*, fabrlöfjig: m. gen. futuri Tac.
SöcrStes, is, m. 1) ber berühmte griethifthe Sh>=
lofoph- ®ao. -tTcns, adj.\ pl. *tlcl, 5rum, m.
Schüler, Anhänger be* Sofrateä. 2) ein gelb«
herr ifllq. be« @r. Curt.
söcrus, us, f. Schwiegermutter.
södülTciiis (nicht -tius), adj. [Bodalis] 1) fame«
rabfchaftlich, gefellfchaftlich *iure s.; b.
iuris sacramento quodam nexi Just. 2) subst.
-ium, ii, n., o) ©enoffenfehaft, Äamerab«
fdjaft *fraternum yere dulce «. b) Serbrü«
berung, fint guten Sinne; in üblem Sinne,
eine Sluffrifehung ber sodalitates [ogl. Bodali-
tas ft)] in anberer gorm, welche IribuSgenoffen
ju ber Slufgabe bereinigte, eine beftimmte poli«
tifche Slnfitht ju berfolgen (barnm al« collegia
ju betrachten, fo Wie fie auch auf Jnfchrifteti noll«
ftfinbig collegia sodalicia heifeen) u. not ©ericht
u. bei Saftten ju Wirten, alfo politifdje Klub«
innerhalb ber Xribu«, bie oft o. ben Kanbibaten
felbft gegrünbet waren u. beten houptfödtlidjer
3wcd barin beftanb, bie Seftechung ju organifte«
ren u. in ihre $anb ju nehmen, um n. bem ipaupte
be« Kanbibaten bie Klage be« ambitus abju«
wehren, ©egen fte war gerichtet bie lex Licinia
de Bodaliciis Dom 3- 66 P- £hr.
södilis, is, m. 1) Kamerab, ©efpiele, ffle«
führte in gefeDfcfjaftlichen Sergnügungen u.
Übungen, bef. Xifdftgenoffe, 3e(h6tubet ad
sodalem tuum; *hiemis (p. §ebtu8); *Veneris
(p. ÜRifchlrug); tp. in ettn. ein Kamerab, ähn-
lich ille s. erat istius in hoc morbo. 2) ffllit«
glieb einer ©eoffenfehaft a) in gutem Sinne, 3Rit«
glieb einer reiigiftjen Opfergefellfchaft An-
tonio s. — defuerunt; habui semper sodales
Cie. Cat. m. §. 46; bef. SKitglieb eine« Stiefter«
tollegium«; fp. ben Sigenpriejiern ber Per«
giStterten Kaifer. 6) in üblem Sinne, X eit neh-
met an einer unerlaubten Serbinbuttg,
Spie&gefelt eiuadem prope b. ®ap. BndalltiiH,
AtiB, f. bie fflenoffen, Kamerabfchaft officia
s. fumiliaritatisque; homo nuramä s. ber bie
meinen Sufenfreunbe 6at; concr. ego do b. boIub
Bum orator datus Plaut.; bef eine ©enoffen«
fchaft a) urfprünal. in gutem Sinne, religiöfe
Opfergefellfchaftcn jur Seforgung gewiffer
öffentlidjer sucra innerhalb einer u. berfelben
Xempelgcmeittbe, beten Slitglieber (sodaleB) einan«
ber nicht gerichtlich Perfotgten, fonbent ju gegen«
feitiger Scrteibigung beitrugen s. me quaentore
constitutae sunt Oie. Cat. m. §. 45. 6) in üblem
Sinne, geheime Serbinbnngen, Klub«, bie
baburd) entjtanben, bah bie sodales auch bie Kan«
bibaten au« ihrer Witte unterftüjten u. ade« jur
Erreichung politifcher Sbfichten anmenbeteu, baft
bie sodalitates im 3- 66 b- Eh1- bu«h ba« sc-
774
sod es — soliilus.
natus consultum 'ut aodalitates decuriatiquo
diacederent’ aufgehoben routbc».
»öde» [au* ai audes nocg Cic. or. $. 154], Soll
oerj, wenn e* bit gefällig i fl, gcfälligfi,
bod) die , iube s. ; at sein’ quid, ». Ter. j
corrigo, »., hoc Hör., me (sc. relinque), ». Hör.
saf. 1, 9, 41.
Sogdiäua regio, Sanbfigaft in ?I[tcn jttifegen bem
3ajarte* u. Dfuä, j. Suctgara u. cm teil nocg
j. Sogb; subst. -ftnl, örurn, m.
»öl. is, m. 1) bie Sonne, s. ortua; oriens 8.,
aolia ortua; »primus, »venienB, *cum s. novo;
»«urgente a s.; occidens, solis occasus, »s. me-
dio, *s. supremo; »cum eol Oceano subest f.
aubaum 1); duos a. viaoa; b. mihi excidisee e
mundo videtur idj gätte eget bei Rimmels Sin»
fall Bermutet; fpritgro. nondurn omnium dierum
aol occidit cö ift nocg niegt allet löge SIbenb
Liv. 39, 27, 9; ai hoc uno quiequam aol vidia-
aet indignius Cic. ; plura quam aol videt, vie-
toriä lustrare Ourt.; oerfcgicben aufgefagt b. Hör.
ep. 1, 20, 19 cum tibi b. tepidus plurea admo-
vorit aurea, am magif cg einitcg fien jebod) 'wenn
bie tfrilglingafonne eine gtögere gagl B.
©öretn bit jufügrB ; »terrae alio ». calentea (jur
Slejeicgnung bet ffleltgcgenb) ; »et 8. melius nitent
im Silbe, o. Slugufiu*, beffen Mntimft Olütf u.
Sreube Betbteilel. ißerfonif. bet Sonnengott,
bet Sßgöbu* bet ©riechen, (Bätet mit Slpollo ib«-
tificiert; al* ©ottgeit bet Seifet Ourt. (ogl. Mi-
threa). 2) meton. a) Sonnenfcgcin, = ft t a ^ I ,
»Wärme, » gipc, Sonne Diogenes Alexandro:
Nunc quidem paululum, inquit, a aole; (Ter.)
in aole lectuloa faciendos; »ad aolem, »cum
»ole, »aub aole, ambulare in sole; »aoie fati-
gari; faolo premi; frix in densam umbram
eadente a.; »nimius; faeu e. aeu imber eseet;
»patiens pulveria atque 8.; pl. Sonnenftrag»
len, »blide »s. nocent capiti; »peruata aolibua
uxor; »aolibu» aptus f. aptue 11); »fonuige
Xage ei numeres anno a. et nubila toto. 6)
»bet lag huncine 8. tarn nigrum aurrexe mihi;
o aol pulcher; pl. trea a. erramua; hiberni, tp.
a) gut Sejeicbnuttfl öffentlicher Xgätigleit,
SItbeit, be> öffentlichen äuftieten*, £e»
ben«, bet OffentUdjteit procedere in b. et
pulyerem; doctrinam in b. et pulverem produ-
cere; cedat umbra aoli bem ftnegabienft. ß) jelt.
B. einet ausgezeichneten Setiou P. Africa-
nua, aol alter; Brutum aolem Asiae appellat
Hör. y) bei geograpf). Kamen, fon» aolia in
SDlannatica Ourt.
»öl&ciölum (nicht solat,), i, n. dem. o. aolacium
Ci. — »ölAcium (nicht aolat.), ii, n. [solor]
Xtoft, Xrofigtunb afferre alcui ».; hoc mihi
cat aoiacio; quod (conjct.) de aua aalute itnpe-
traverit, fore etiam reliquia ad auani apem ao-
iacio Caes. b. c. 1, 22, 6; vacare culpa magnum
cat 8.; spei maioria avertendae (um IC.) 8. (ein
SchmetjenSgelb) obicctum cenBebant Liv. 6, 24,
5. XaB. a) Xtoft, ©inbetung, 3ufluegt in
bet Kot calamitatis; ferit confuaioui meae (mit
in tc.) non mediocre »., ai. 6) »Xröfiet,
»Xtöjietin, pl. ave» a. ruria; dicta, duri a.
caaua; apes et a. noatri. — »aüliraen, Tni», ».
[solor] Xtoft», Sinbetungömittel, Xtoft.
»ölAris , e, adj- [aol] jut Sonne gegörig,
Sonnen» »lucnen. — Solarium, ii, n. [sol]
l) Sonnenuhr; bah. non ad s. yeraatua cat
ift nicht auf bem [forum (»o eine Sonnenuhr
loat) abgefchliffen. 2) (Flaut., Suet.) jeber bet
Sonne anägefegte Ctt, Stier, flache« Xach,
Sollet, Xeirnffe neque a. neque horturn.
»öUtium, »ölätlölum f. aolacium, tolaciolum
»Sölitor, öris, m. [aolor] Xtößet.
aoldum f. aolidua 2) b) u. c).
»olduril, iörum, m. bie butch ein ©elübbe Ser
pflichteten, bie ©etteucn (.ogl. devotus) Cat.-
b. G. 8, 22, 1.
»ölea, ae, f. Sanbale, Schnürfoljte, bie nm
bie gugjohle bebedte u. mit Kiemen u. Sänbtnc
oberhalb fefigebunben warb. Sie warb n. Kiän
nein u. Stauen getragen, abet nur ju ©aufc, *.
menn man ju Xijcge ging, legte man bie San
balcn ab u. lieg fie [ich beim Slufflegtn B. ben
SHaoeit miebetgeben, bah- demerc, poscere ao-
leaB Flaut., Hör.; übertt. inegcn bet ähnlich In:
a ) s. ligneae eine SSrt o. gugfeifetn. 6) bie
Seejungc, ein 3i[cg. Xao A) »öleArlu», ii,
m. (feit ) Sanbalenttäget. B ) »öle&tas, adj
Sanbalen ttagenb.
»ölemni», »ölenni» etc. f. aollemni« etc.
»öleo, aolltUH aum, — 2. 1) pflegen, gemohnt
fein (junäcbft nut B. häufiger iäcebcrholuicg eine:
©anblung ob. eine« Steigmffeä) m. inf.; in 3®>
fehenfögen oft abfol., ut aoleo, ut »ölet («= ut s.
facere) mie ich pflege, mic et pflegt, nach meinet tc.
©emohngeit; ut solet fieri; quod in adrerah
rebus a. fieri Ourt.; häufiger bl. ut solet nm
gewöhnlich, mie in bet Kegel, ut plerumque cf
in pleriaque negotii» solet; id quod ob. quod
in tali re 8.; praeter quam in navali certamin-
s. gegen bie Kegel im je. Liv.; quod prava am
bitio Hall. Jug. 96, 3; ut praetorea a (sc. edi-
cere) Cic. off. 3 §. 92; partic. a) aolens nad
©emognheit, b. sum ug bin gemognt Plaut. I
solituB old adj. gewöhnlich, solitum quicqaacr
liberae civitatis ctm., mai bet Kegel nah lc
einem Sieifiaat gegötlc Liv. 3, 38, 9; honor-:
Tac., »mos, »artea, »locus; subst. n. sing, bot
©emögnlicge, bie ©ctBohngeit *». tibi (k
e8t), »praeter (gegen) s., fsupra, ultra a.; abi
b. comp., solito magis, magis s. ole getobt:,
lieg, citatior b. amnia Liv.', »». velocius, »» ci
ti uh. 2) Umgang gaben cum viris Plaut.
»öler», »ölertia f. aoUera etc.
Söll, örum, m. Stabt in Cgpcrn, B. Xigtanei oer
geert, b. Sfiompeju« wicbet getgeftefit, bag. Pom
peiopolia.
sei Ilde, adv. [aolidua] tp. gegötig, roagtgaft.
tücgtig scire, 8. aycopbanta eat Flaut., gao
dere Ter. — sölldltas, ätii, f. [solidoi]
Xichtgeit.
»Ölldo, t. [aolidua] 1) biegt, feft, betb ou
egen, befeftigen, auch ganj maegen, *a re*
cret& solidanda tenaci betleiben ; fmuroa, viam
faedificia; tqua (yi) fracta aolidantnr. 3) tf
befefiigen Aur. Vict.
sölldu», adj. m. comp. u. sujo. 1) o. Katut f efc
lompatt, betb, gebiegen, maffio corpa-.
pariea, aphaera s. atque plena, columna aurea
»crateres auro 8., »a. de marmore templum.
subst. sing. «. ctm. gefie«, »fragili quaeret»
illidere dentem offendet aolido b. i. ba« bcs
3agne be« Keibeö ©iberftebenbe Hör. sat. 2, i, 7».
ffundamenta per b. aubdidit; pl. n. beette
ftötpet, i Kugeln; fefiet Soben solide
procedcbat elephantus Liv. ; »iosea lil ad
soliferreum — sollicitus.
775
>olidum bt4 auf ben ©runb; 'alte finditur in
lolidum cuneis via in ben Sern (bcä Stammet);
p. ffeftigleit, Sicherheit 'multos in solido
ursus Fortuna locavit; nostra gloria, cum sit
>x solido Ourt. 2) tp. o) 'unerfchütterlicfj,
cfi mons; ähnlich solidam (eine gefchloffenc, ju<
jerldffige) et robuatam et assiduam frequentiam
»raebuerunt Cie. p. Plane. §. 21. 6) reell,
wahrhaft, bleibenb, gebiegen gaudium, be-
ueficium Ter.\ eat gloria s. quaedam res et ex-
riressa, non adumbrata; indicia 8. atque ex-
ironaa ; lau«, libertas, utilitaa, non tarn s.
jimm eplendido nomine, fs. et robuata elo-
luentia; 'inane abscindere aoldo (ft. eolido)
9. bem Gchteu Hör. tat. 1, 2, 113. c) gan»,
aollftänbig ueura, annua, *partem eolido
demere de die, conaulatua, s. atipendia acei-
pere, 'vires; subst. n. ba« ®an&e, bic gonje
Summe a. «olvere; creditorea in aolidum ap-
peUabänt tünbigten ba« Kapital 2’ac. ann. «,
17; 'soldum (ft. aolidum) reddere; *ut decies
aolidum (gatue je^nmal hunberttaufenb Sefterjen)
exaorberet ilor.
ölYferreum f. aolliferreum.
ilistimum tripudium f. tripudium 6).
ulttariiis, adj. [aolusj alleinftehenb, ein"
j icbletifd), in bet Sinfamleit lebenb, nn>
gef eilig, aud) abgefonbert, cinjein b. homo
atque in agro vitam agena; natura nihil s.
atnat; omnem naturam, quae non 8. sit neque
simplex, eed cum alio iuncta etc.
ulitüdo, Inis, f. [aolus] 1) ©infamleit, Gin»
bbe loci; discedere in alqas e.; in agrie; in
foro ab oratoribue; fin Aeia s. facere; f(pl.)
Scytharum, Numidiac ; ffugac r. captat um burd)
fte'ju fliehen; audj bl. 3urüdae«ogen^eit »
lebhaftem Seriell vivere in s. Cie. Ungern, m.
gen. obj. Wangel, Seere an ic. ea ». magi-
»tratuum Lic. 6, 36, 10; in hac tum omniB hu-
roani cultus h. Gurt. 7, 3, 12. 2) Serlaffen-
peit, tpilflofiflfeit viduarum, liberorum.
oll tum, -tus f. soleo.
olium. ii. n. 1) erhabener 3if}; inSbef. a)
Ibion, Königöfip, 'für 3upitet; bau. fönig-
lid&c. SBürbe, KönigSgetoalt in paterno «.
coliocare Liv.\ 's. seeptroquo potitue; f eolio
depellere; fArsacidarum. 6) für bie Götter
in ben Stempeln, c) bet Seffel, worauf bie
l«ed)t«fanbigcn ju f)aufe fifjenb ben Klienten Se
fdjeib gaben ob. IKcdjtäftageu beantworteten. 2)
Sabewanne. 8) ffteineraer Sarg, Sarlopbag.
Wltvagus, rtdj. [solua u, vagua] 1) allein per"
umftteifenb bestiac; caelum fid) allein bewe-
genb. 2) auf fid) befdjtäntt, oereinjclt b.
cognitio et ieiuna.
ollemnis, e, adj. [sollue <— totus u. annus] 1)
jebeö 3abt ju etnet beftimmten Seit unb
mit einet ge wi f fen Seiet lieh teil gcfdjetjcnb,
alljäbtlid) gefeiert, jährlich sacra, aacri-
ticia, dies deorum festi ac ab Volscia et
Aequia atatum iam ac prope 8. in uinguloB an-
nos bellum timebatur; idus tum Maiae s. in-
eundia magiatratibua erant. 2) inbem balb bet
eine, balb bet anberc Begriff ooiljetrfdjt 1) feiet*
lid), fefllidj religiones, verba, epulae, ludi,
♦die«, *arae. SnSbej. ale subst. sollemae, is, u.
häufiger pl. bie [feierlich teit s. clavi figendi;
Fidci s. mstituit; sollemnia ludorum, ffuneria;
pl. Opfer Verg.; exta aollemnium Lic. b) bei
beftimmten Gelegenheiten gefdjebenb, gewöhn*
lief), üblich, gewohnt la*civia, officium; tot
(dies) s. sunt wetbeu regelmäßig ali Bebcnljeit
gegeben Liv. 1, 32, 9; fmoa, *opus; ‘acervi auf
gewöhnliche SSeife gehäuft, *ignis; subst. n. ©e*
brauch, Gewohnheit nostrum iltud; intor ce-
tera 8.; »Bollcmma (auf bie alltägliche u. ge-
wöhnliche SBeife) Hör. cp. 1, 1, 101; munsit s. ut
Liv. Sab. sollemnlter, adv. feictlich omnia
peragere.
sollers, tia, adj m. comp. u. sup. (sollua = to-
tns u. ara, ®gf. inors) funftfertig, erfin*
bungäreich, gefchicft, gewanbt quo quisque
est eollertior et ingeniosior, eo etc. ; Bollertisai-
muB omnium factus est; genus acuminis; agri-
cola, natura, providentia, ‘Ulixes, *manus,
'custodia; subst. callidi sollertesque; *m. gen.
lyrao. $ab. a) sollerter, adv. *m. comp. u. sup.
gefchicft, llug, lijiig. b) aollertia, ao, /'.
Kunftferligteit, Gefchicf lichfeit, Srfin*
bungigabe naturac, iudicandi; in üblem
Sinne Schlauheit in omni re fugiondu est
talis s.
gollIeTUtio, önia, /. [sollicito] l) SB e u n t u *
tgung nuptiarum (wegen bet ic.) Ter. 2)
ufwiegelung, Slufhejuug. — tsoHYcTte,
adv. m. comp. u. sup. [sollicituB] forgfältig,
angelegentlich.
sollicito, 1. [Bollicitus] 1) »heftig bewegen,
erregen, erfchüttern ferro humum-, Bollici-
tanda tarnen tellua (attfjuwühlen) pulvisquc mo-
vendas; spicula dexträ; freta remis; feras ja-
gen; stamina docto pollice rühren; spicula fd)üt-
ieln; malfi, copiä aegrum stomachum angreifen.
2) tp. a) etfd)üttetn, wanlenb machen pa-
cem, atatum quietae civitatis. 6) geiftig erre*
gen, beunruhigen, beliimmetn alqm; libido
et ignavia semper animum excruciant et s. ;
multa mo s. anguntque; fsoUicitari metu, fre-
bus; *ea cura quietos; reijen, aufteijen,
*tegen, "bringen, "Wiegeln fin his (prae-
diis) me multa; 'lentum cupidinem cantu tre-
mulo loden; *ipsam ingentibus donia teijen;
*fidem pudicam donis; sollicitatua (aufgebracht i
Iuppiter Liv. ; civitates, exercitum, milites, ple-
bem, *servitia; sollicitatua ab ArverniH pecuniä,
falqm pecuniä ad perniciem alcis; falqm in-
gentia pecuniae ape; 'iudicium donis beftechen;
fanimoB militum praemiis; fim befferen Sinne
praeceptorcs (jum Kommen bewegen); me in
Formiannm; anteqnam est ad hoc opus Holli-
citatua.
Bolllcltüdo, Ini«, f. [sollicitus] ®e!ümmerni8,
Seforgniä, Kummer animi; s. aicui atlerre,
afficere alqm sollicitudine ; sollicitudines le-
niuntur; publica in ®ejug auf beit Staat; solli-
citudine (burd) leilnamc) excitata turba; aud)
(Cuint.) Spannung, ängftlidhe Sorgfalt
cum favore ac s. optimus quisque legendus
est; sed diligenter ac paene ad scribendi a. —
ita ut lectio accodat ad ac, s.; hanc mo-
rsen et a. initiis impero.
sollicitus, adj. m. fcomp. fsollua =» totus u.
cieo] l) *in Bewegung gefeet, erregt ratea,
mare. 2) tp. a) ». Ifjerfoncn beforgt, unruhig,
äugftlich, befümmert civitae; animo s. csbp;
de alqa re; magis pro Ambracia quam pro
Aetolis a. Liv. 38, 9, 4; faut pro vobia sollici-
tior aut pro me accurior Tac. hist. 4, 68; meam
776
solliferreum — solutus.
vicem Liv.; s. habere 'belümmero) alqm; *bt-
fdjäftigt tibi s.j B. litten unruhig eanes, s.
animal ad noctumon strepitus Liv. , ‘equus,
•lepus. b) b. ©odjen, Boiler Unruhe, ©orge,
unruhig, geftött in tyraunorum vita omnia
sunt s.; nox; spern meam dubiam et a. facis;
imperium grave ac 8.; pax certamine patrum
et plebis Liv. ; *eura, *timor, ‘metus, *opes,
‘sedes.
soinferreum (boI.), i, n. [boIIus — totus u. fer-
rum] tin ganj aus gijen beftcbenbeS ©efebof),
®ifengefd)ofi Liv.
Sölon (Solo), önis, m. 1) berühmter ©cfejgebcr
SltbenS. 2) SefeblSbaber tn ©qbna.
Sedonium, ii, tt ob. Solonius ager, ©tgenb in
llatium.
sölor, dtp. 1. 1) trdflen difßdentem verbis
suis Plaut.-, ‘fessos opibas amicis erqniden;
•oecasum Troiae ftefj tr&ftcn übet je. ; *se ele-
mentie fid; begnügen ob. beruhigen mit jc.; *spea
me; ‘solantia tollite verba. 2) linbern, mil--
bern ‘curas, * inetum , *lacrimas, ‘gravem
aestum fluviis, ‘aogrum amorem testudine, *la-
borem cantu, ‘famem queren; auch entlad bi*
gen, Srfafc gemähten talqm decies HS dote;
•me silva etc. tenui ervo.
solstltiälln, e, adj. [solstitium] jur ©ommer*
fonnenroenbe gehörig, dies ber längfle; *tem-
pns; _*ort,ua solis im ©ommerfolftirium; orbis
©onnenroenbejirlel ; *nox bie fürjefle; meton. a)
jum $od|fomntet gehörig, ©ommer*, b. tem-
pore mitten im Sommer; (Plaut.) berba ©om=
mergeroäd)8, morbuB ©onnenftidj ob. lieber, b)
jur Sonne gehörig, ©onnen* orbis Liv. 1, 19.
— solstitium, ii, n. [sol-eisto] ©onncnftill*
flanb, = weitbe, bef. ©ommetfonnentoenbe,
bie Stil bet längften Inge; ‘meton. Sommer*
»eit, = bi&«-
1. sölnra, i, «. bet unterfte Zeit einer ©ad)e,
btt natürliche ©oben, ©runb (als BafiS eines
barauf tu^enben Körpers) fo«sae ; ab infimo b.
B. unten an; rlivus ad (bis auf) b. exastns est;
tp. b. et quasi fundamentum oratoris; hoc quasi
8. quoddam et fundamentum est; bef. a) bet
gu&boben eines HtmmerS marmoreum. 6)
gufsfoble- c) *©d)ubfobl<. 3) bet ®tbbo=
ben, bie Erbe, bet ©oben (als fefte ©tunblage
beS batauf ©efinblidien) agri, oxile et macrum;
in sede ac s. nost.ro; ut beluae audacter velut
per s. ingrederentur; aequare solo; ad b. diruta
urbe Ourt. 10, 3, 7; fea quae solo continentnr
liegenbe ©rünbe u. unbewegliches ©efipt^um übetb,
fin solo collocare; quodcumqne in solnm ve-
nit tnaS einem einfällt. $ieto. a) baS fianb,
bet ©oben patriae, terrarum; solum vertore,
mutare auSmanbem, *natale. 6) ‘Unterlage,
Cereale o. ©tob; b. subtrahitur navi baS SReet
fliegt unten jurüd Verg. Aen. 5, 199; astra te-
nent caeleste s. (©ewölbc). c) ®ede, ©latcau
super pilas lapide quadrato s. stratum est Ourt.
2. Bülntn, adv. f. aolna 2). [5, 1, 33.
Solnntlmis, i, m. giitroobnet B. ©oluS (©tabt
an bet Uiotbfüfie ©ijilienS).
solus, lus (dat. solae Com.), adj. 1) alleinig,
einjig, aubfd}liej;lid), aud) oft burd) adv.
nur, blofj iu geben, tot mei solius solliciti
sunt causa Ter.-, boIub regnat; jut Setflätfung
mit unus Brtbunben, s. unum (einzig u. allein)
hoc vitium Ter.-, uno illo s. antistite; res una
Bolaqne baS eine u. auSfcblie&lidje Wittel Hot
ep. 1, 6, 1 f.; rem narrabit sola soli Ter.-, quaen
ex solo (i|n unter Biet Bugen) ea quae Catt l
G. 1, 18, 2; solae (nur) triginta minae Plaut
novem s. diebus, solos novem menses; (Stoiei
soli ex Omnibus — dixerunt; *de modo vi-
ginti — reetabam solus; auch 8. einem befeu
betS hoben ©tab einet ©od)e boIub est homo
amico amicus, s. id est carum mihi Ter. {
ptägn. a) allein, einfam qui divitiia »oli i»-
cubuore; *ubi solus in silvis aevum exigerei
tue solus (oljne ©egleitung) — exirem ; ‘tnced
solus; au© alletnftehenb, Betlaffen (oha
ffrteunbe) sola hic sum Ter.; solus atque om
ninm honestarum rerum egens Sali. ; sola dom«
inaeret vacufi Verg.; ‘oermittwet solam vacuc
tabescere lecto. b) B. üofalitäten einfam, öb<
terrae Plaut., Ter.; ‘inaula, *solo in monte:
loca; 'angiportufl , ‘litus, ‘agri; auch *s. ab
nocte. §iero. adv. sölnm allein, blojj, nut.
auSfchliefjlidj (befcfjrdnft ein ©täbifat auf einei
einjelnen gatl, mit «uSfc^lufe alles anbern) qua:
hominum s. auribus iudicantur; maius bell au
imminere arbitrabantur, quam si cum barbar
s. contenderent; bef. häufig non (nec, neqae) i., sei
(verum) etiam; non s. non, sed etiam, sed etiam
non, sed ne — quidem ; non s., Bed ne — quidetr
sed vix; non e., Bed; non s. — etiam (ohne sed;
um ben ©ab m. etiam mehr betoortreten ju laffev
haec ree non b. ex domesbea est ratione, at-
tingit etiam bellicam Oie. off. 1 g. 9; (feit.) noa
s. , sed — quoque, non b. omnia — sed es
quoque Cie. fam. 4, 8, 1; ut non cetera s. ei
agris, sed pecus quoque omne in urbem com
pelleretur Liv. 2, 11, 3; biSW. ftebt solum, tr:
man solus etwartet, inbem 8. wie tantum, modo
bebanbelt ifl. Bi mea essent in te ofßcia s. ; nos
nobis 8. nati sumus.
Hölüte, adv. m. f eomp. [solutus] 1) frei, ni
gebinbett moveri, -flascivire. 2) leicht, obse
©cbwietigleit b. et suaviter dicere; ita fi
eile soluteque verbis volvebat — sententias, ut:
fsolutiua (flieienbet) promptiusque eloqui 3
fcf)la}f, nachläffig quod ille tarn s. egi»s«
tarn leniter, tarn oseitanter. — sölütllis, e, od\
[solutus] (leicht) auScinanbetgebenb ns
vis Suet.
sSlütio, önis, f. [solvo] baS ©elöftf ein, lin-
guae eine fettige 8- (gletchfam ein gelöfteS 3os
genbanb) Oie. de or. 1 §. 114; quasi s. totiu*
hominis Cie. Tu&c. 3 §. 61. 2) ©ejaf)lun<l
8ablung rerum creditarum, s. impediUL
sdlütus, adj. m. comp. u. *»p. [partic. O. solvo’
etöft, bob. 1) ftei, ungebunbtn, felbftönbic
effetlot, ungebinbcit; in übelm ©inne, »i:
gelloS, auSgelaffen a cupiditatibus; s. über-
que animus; permissa et s. licentia; civitatis
volnntas; quo mea ratio facilior et solobor
esse potest; maximc solutum et sine obtrer
tatore fuit m. inf. Tac.; optio elipendi ; über:
ad causas et s. (unbefangen) vemebant; iudj
cium senatus s. et liberum; ‘fenore; ‘fiunnli
operum soluti; praedia fcbulbenftei; *s. in par,
pertate forgenftei, fotgenioS; si essent mihi
omnia solutissima wenn id) in allem freie $cs>
hätte; habere alqd in ipsis fructibus s. Beriüc
bat, biSpontbel; Clodii praetor»; Tis plebi«;
fdicta factaque. jfnSbef. a) B. üRcbner gewanbt.
geläufig s. atque expeditus ad dicendom; s.
boIto — sonans.
777
n dicendo; in explicandis sententiis; in übtim tat. 1, 4, 60 f. 2) etw. ©etbunbeneS anflöfen,
5imte fl(h_ geben laffenb, läffig, fdjlaff b. fpontem abbrecben; *naTom jer^etlen; »nh-em
:t mollis in gestu; eo solutiore cura joralofer; fdpneljcn; »silices fornace; *hiemR aolvitur
enitas solntior; fsententia yel solntior Tel mol- fd)miljt bafiin, BerfdjWinbet; * terrae solntae ge=
ior. 6)b. bet SRebc profaifc^, ungebunben lodert; »soluta crinem; »viscera »olvuntur gebot
iratio; freier gefaltet, ungerunbet, (oder in gfäulnib über; »caelum in Tartara werfen
•erba; •numeris fertur lege Bolntia (B. ©inbar); in IC.; *alta quies bomines macht fcblaff ; fcor-
lec Tero haec 8. nec difÜuentia, sed astricta pora (B. Sltcr); *8olTnntnr frigore membra,
mmeria; est proxima (hiBtoria) poötis et quo- »aolvi morte, *Bolvi — (ierben; *in eomno»
lammodo carmen e. Quint.-, faoluta CbaS Un= aolvi Betfinlen in ic., mens soluta «omno fatt=
ht)tf)nttfd|e) componere. 2) (nad)fl.) aufaelöfi, berS als c)], * Rutnli »omno vinoque soluti,
oder, bah- entfernt, Berfcbeucbt, quid solu- »gaudio som, *alcui lomina bie tHugen fdjlic=
i» est beatiuB enria — als wenn man frei Bon feen ; bah- aufbeben, entfernen, Bertreiben,
Sorgen ift Ct. benehmen »traditum a prioribua morem; fle-
>Ito, »oIti, lütum, 8. 1) ©ebunbeneS ob. überb. ges; obflidionem B. ben ©elagerern fowobl al*
Befeftigte« ablöfen, l Öfen, loSbinben, öff= bett ©elagerten, autb b. ben entfejenben truppen
ten »yincla ingis, *iuga tauris; *funem a sta- Liv. j -fconymum; *foedera furto ; ’curam me-
nt«, *a corpore brachia ob. neius; »corollas tumqae; *corde metnm; fnoctem facefi mnltae
le noBtra front«; »Bilicem radicibus lo8tct|en; variaque lumina; »Bolventur risu tabula« f. ta-
-rincnla epistulae, featenaa , -flaqueos, *fro- bnla 2) c); au<b enttoideln captioBa.
mm, *capilloB, »ennes berabböngrn, tu allen Söljrmi, örum, m. bie trüberen ©ewobner Spcienö.
affen; »nolutis loni» entgürtet; *nodum; -fnavea fiomnYeölottS, adv. [flomniculosuaj {Plaut.) febläf =
i. einanber nehmen; (Com., Verg.) alqm entfef; tig, tröge. — somnlcülöBUB, adj- [somnusj
ein; »«quam senescentcm abfpannen; (Brut, in fcblöfrig, träge senectus.
Tic. ep.) ergaetula bie Sträflinge, bag. b. Caes. »Romnlfer, fera, ferum, adj, [aomnus-fero]
i. c 3, 22, 2 quibuadam solutia ergastnlia B. Scblaf bringettb *Tirga (Mercuni); »venenum
;eöffneten Sflaoenjwingcrn, epistnlam; *ora ben erftarren macbenbe«, natlotifcbcS.
IHunb; *impia ora in adversoB deos; *linguam somnio, 1. [Bomnium] träumen somnium mi-
ld iurgia; »artum hoipitiia ( dat .) animum baä rum Plaut.; de illo; me B. mir Ter.; ovum
itrfcbloffene ©emüt öffnen für ©rtneifung b. ®aft= Bon K.; +speciem Fortuna«; totas noctea; m.
reunbfebaft, b. i. gern audj einmal etnen @aft acc. c. inf.-, tp. träumen, ettt). ficb cinbil =
ici fi<b (eben Flor tat. 2, 6, 83; trennen tor- ben qua» tu mihi tabula» etc.? quae tu s.; vi-
line», »commissae acies, »agmina; ‘per t« »ol- gilanc Plaut.; m. acc. Troianum Bon »e., Cic.
untur amantes; als t. t. a) ». ancoram, na- Mt. 9, 13, 6.
■em, naTes, »tratem baä am fianbe befeftigte somnium , ii, ». l) träum, haec »unt s. fabu-
Scbiff löfen, abfegeln, 'classem, phaselon, *re- larum lote fie in tc. ergäbt »erben; s. iueundis-
inacula navis; *vela fpannen; »sinus etc. f. Bi- sirais uti, fs. videre haben; perfottif. pl. Cic.,
iub 1); navtB portu »olvitur Plaut.; naves Ov.; auch *pl. ber Scblaf. 2) tp. träum, leere
hitoi.) ex »uperiore portu leni yento solverunt; Sinbilbung, S® a b tl , somnium! ©offen! tu nil
Ueiandreä, portu. b) eine Srfjulb abtragen, nisi sapientia eB, üle s. ein träumer Ter.; fa-
b-, begabten pecuniam debitam; pecunia* bulae, b. Ter.; pl. Sabinorum; Stoicomm s.
reditae, fpeeunias creditoribns; nihil prq fru- interpres; non pbiloaophorum iudicia, sed de-
aento; aes alienum; litem aestimatam; solvondo lirantium b.; promissa et ». (träumerifebe ©er=
lon esse nicht jablen lönnen; qua» res nec de- fptedjungen B. Seelenroanberung) Pjthagorea Hör.
lerunt nec b. nec fecerunt in alter fjormel b. sommis, i, m. 1) Sdflaf, somnum capere non
rJv. 1, 82, 11; alqm bejablen Plaut.; bab- übetb- poBse nicht einfcblafen lönnen, teuere fub beS
;btragen, abgablen, erweifen ui sOlvens Schlafes erwehren; somno so dare ficb fchlufen
ea quae pollicitus es); rota, vota Iovi Ham- legen; proficieci ad s. f. proficiscor; ’somnos
noni erfüllen; *praemia, omnia iu»ta paterno ducore Schlaf bringen ob. fchlafen; fserrus ad
uneri, *exsequias rite; »uprema alcui Tac.; somnum ber wäbrenb beS SdjlafeS 22ad)e tjält ;
apite poenas mtt bem üeben hüben, poenas plebia ber gefunbe Schlaf beS Brmen llor. ep. 1,
nsta» et debitas, fidem fein ffiort halten Ter.; 7. 86; 'fatigatus ludo somnoque butd) Schlaf =
omnia Deiphobo s. et funeris umbris b. i. bu rigteit; tinterruptum s. recuperare Wieber cin=
iaft bem D. (mir) im Seben u. im tobe alle fchlafen; somno, in »omnia, per somnum im
vreunbeöpfliehten gcleiftei. c) B. einer SJaft, ©er» Schlafe; *tobe8fd)laf ferrous, longus; »bie
ifliehtung, Sorge wie o. einer ffeffel befreien 3e>l beS Schlafens, bie 31 a cf> t , ’perjoit als @ott.
.lqm curü et negotio; ciyitatem religione; algm 2) bilbl. ©erfeben, fjafelei »operi longo ob-
egibu» biSprnfteren; volucre» videmus passim reperc 8.; trägbeit, Untbätigleit deditus
je libere solutas opere rolitare; ego »omno ventri ac b. , +s. et luxu pudendus, faomno
olutns »um; hunc ille scelere solutum (freige; aut libidinosis vigiliis marciduB, fvita somno
proeben =■ absolutum) periculo liberarit Cic. languida.
>. Mit. §. 9; *te decem tauri totidemque yac- sönäbilis, e, adj. fsono] leicht tönenb, Mang =
ae, me teuer vitulu» wirb mich P. meinem ©e= reich sistrum Ov. — sonans, ti», adj. m. comp.
übbt entbinben (burch Opfern besfelben) Flor.; [partic. B. sono] tönenb fmeatu» animao
»enectu» obducta fronte solyatur 'werbe ner= gravior et »onantior; »longe b. (braufenb) Au-
cbeucht B.’ ic.; *b« longo luctu; *nec Rutnlos fidus; »concha febmetternb; B. SBorteu -fquod
nehme nicht auS; feupiditates suas ben Hügel est sonontiu» ct elatius; alia (verbal sonantiora
djiefeen (affen ic. ; auch einen ©erS in ©rofa wobltönenbe, melobifcbe, in bie Obren faüenbc;
uf löfen ut si b. 'Postquam — refregit’ Hör. in quibus (verbi») plenum quiddam et s. inesse
778 sonipes
videatur. — 'söuTpbS, pädia [sonua u. pes mit
bem gufe töncnbj subst. bnä Stoff,
sönitus, us, m. [sono] ©etön, ©etöfe, ®e =
röufd), a 1 1 , Klang armoruiu, remorum,
»tubarum; *lituo (Bcrfütjt (i. litui sonitu) tubao
permixtua s. Hör. \ flammae baä ßniftern Nep.;
•pedum Stampfen mit ic. ; »Olympi Rtatpeti beä
lonnerä; rerborum inanis; quae (eloquentia)
cursu magno sonituquo feretur; nosti s. noatroa
ben lonner meiner fRcbc, aonitum reddere.
söntvlus, adj. [eonue] ertönenb, in bet Slugu-
ralfpradje, s. tripudium b. fflftäujd) beä tyxab-
fatlenbcn gutterä bet weisfagenben §übner.
sono, ui, »um, 1. fsonus] 1) int rang, ertönen,
tönen, erfdjatlen, braufen, dingen, fi<b
b ö r nt iaffen tympana, »verbera, ’plectra,
»maro, silrae, 'contra aonantem (»eil B. 3up;
piter grf<büttelt) f’alladis aegida; »hirundo umida
circnm stagna fdgpirrt um ic. ; * aureus ex
urnero areus et anua Dianae; *contento nerrua
ab arcu; »ripae jdjaQen wiebet; omnia passim
mulierum puerorumque ploratibus; prout s.
acies *=» prout barritus eorum in acie positorum
ante pugnam s. Tac. Germ. 3; »gradtbua com-
positis (b. jungen ©fetben) traben; sive lyrft voles
sonari (bafs bte Stjra ertönt) 'Tu pudica’ (als
ßbjeft beä löttenä) Hör. epod. 17, 40. 3nfbcf.
B. iDlenfcbcit u. Singen, fid) rebenb, fingenb,
ladjcnb börtn laffen, oft m. einem berbaten
itcc. n., inani voce lesteä SBortgetlingel mndjen;
Cotta contrarium Catulo; aubagreate quiddam
planeque ruaticum; poetis pingne quiddam et
peregrinum Bonantibus; inchoatum quiddam et
oonfuaum sonantea; *femineum roeiblid) lad)en;
»mortale; »coi liominem Hingt Wie bie cineä
Steitfdien, mcnjd)licb- 2) trän s. a) et», ertönen,
erdingen, fdjallcn, bä*m taffen *s. quod
vincat comua tubasque; *oa magna aonaturum;
’sonanto mixtum tibiis carmen lyra; »atavoa
Hönaus rübnictib ermähnen. $ab- “) »fingen,
befingen plenius aureo plectro dura navis —
mala; bella; te carmina nostra; magno nobia
ore sonandus eris. ß) bureb bie Stimme an<
leigen, Betraten furern iuvenci I'rop. b) lau =
ten, dingen, bebeuten haec duo (honestaa
et utiiitas) verbo inter se discrepare, re unum
s. baäfelbc bebeuten; quid s. baec vox volupta-
tia, id eet, quae res huic voci subiieiatur. SaB.
»fsönor, öria, in. Ion. lat), »sönörns, adj.
fdjallenb, tönenb, dingenb, raufdjenb ci-
tharu, aes, tompestas, fulmen.
sons, tis, adj. fdjulbig, fträflid), ftraffödig
»anirna, »sanguis; häufiger subst. ber Sdjul =
bige, iDtiffetbäter nullo relicto s.; sontibus
opitulari; sontes punire.
SontUtes, um, w. Sol! itt Slquitanieit.
sontlcus, adj. [sonsj gefährlich, über», causa
ein B. einet gefährlichen Kreut flictt u. bgl. bei-
genommener, ein triftiger 6tttfd)ulbigungä--
gtunb Tib.
sbn ti s, i, m. fiaut, Ion, Klang, Schall, ®e>
töfe lingua Bonos ofßcit; tubae, signorum (ber
Signale), nervorum, Latinae linguao, s. fundere,
»chorda sonum reddit; ab acutiaaimo s. usque
ad gravissimum; ingenti s. Suminis Liv.\ +vo-
cem multiplicato s. (ffiiebcrbatl) referunt; fred-
ditua (cltunor) nemora yallesque circumicctas
ierribili s. implererat; »lactus 3ubelruf, =ge=
ftbrei; »legitimus (beä Serfeä); »SBort, Stimme,
— sordes.
'Jiebc ficti; reddere, cedere ore sonos, sono;
peragere; tune mens et s. relapsus. 2) bie Btt
ber larftellung, ber Ion addidit histori«
maiorem s. Anti pater; unus s. eet t-otius on
tionis et idem atilus; Sopboclis.
söphistos, ae, m. [eoguorijc] ein Sopbift.
Süphücles, is, m. ber größte griedjifcbe Iragöbieu
bitbter. lab. Söphöclettg, adj.
»söpbos u. -us, i, m. [ootpöjJ weife Pkaedr.
supio, 4. 1) einfebläfern vino oneratoe; »nee
me b. 80mnas; »pervigilem draconem herb;-,
bef. partie. sopitu»: vigilea, eorpus, »*. somno;
im 8fbg. bl. sopitua »unten, quod sopitum ag
gressuri essent Gurt. 8, 6, 14; »sensu s sopito-
deludunt aomnia; »manu«. $ab- über», tu
Stblummer wiegen, jur Stuf» bringen,
beftbwiebtigen, »ignia aopitua baä idjIuB
mernbe, unter ber Vtfdje glimmenbe; »aopita* igni-
bua aras excitat ft. ignes in aria aopitoa Verc
Aen. 8, 642; virtus blandimentis sopita com
vet. 2) betäuben »axo ita impactua est, nt
sopiretur; quiea sopita fefter Sdjlnf Liv.
söpor, öria, in. 1) tiefer, fefter Schlaf cmr
eum cibo vinoque gravatum h. oppreasisset Ia r
*S($laf über». ; »perfonif. ber ®ott beä Scbls
feä; »prägn. ber lobeöftblaf, lob perpetuv
2) fStblöfrigleit, trägbeit, Siaffigfei;
animi corporiaque a. discuaao; s. et ignavia t\
detur m. inf. 8) Scblaftrunf patri a. dar-
hoc (aopore) aumpto Nep. — »söpörtfer, (er»
ferum, adj. [sopor u. fero] Stblaf bringen!
söpörütns f partie. B. soporoj 1) »mit einfd)U
fernber Rraft oerfeben ramua vi Stygu
offa. 2) eingefd)tafcn boatis Oc. — sdpöru-,
adj. [aopor] S<blaf bringenb nox Verg. Ae*
6, 390.
Söra, ae, f. Stabt ber 8oI#fer in Satium. t<v
Sörtnus, adj.\ Q. Val. 8. f. Valerius 9).
Söractä, ia, n. ©erg in (Strurien mit einem lew»
beä ftpoQo.
sorbeo, bui, — 2. et», glüffigeä binuntc
fdjludlen margaritas aceto liquefactas; bab. s
überb- in fitb lieben, Betfdjlingcn *CharTi‘
dis Quctus in auruptum, »nunc e. fretum, nur
reddere. bi tp. iata odia in fid) treffen, al^'
animo im Seifte Berftblingen. laß. A) sorbili*
1. ftblürfen, trinfen cyatboa Ter. S) worbt!*,
adv. eigtl. ftblutfmeife, bab- a. victitare büri
tig. Wie ein armer Stbluder Plaut. C ) s*r-
bitlo, önia, f. ©rübe, Suppe PlatU., Pkari t
sorbum, i, n. Släbecre, Stubrbirne t^rmti;
Sorbits torminalis L.).
sordeo, ui, — 2. [sordea] 1) fepmupig fetJ
Plaut. 2) tp. a) fdjledlt bcftbnffett fein Hav
b) gering febeinen,Deratbtel, getinggei<bi|i
werben adeo so suis etiam Im.; famicala a
purpnra alcui; »munera noatra tibi; »cuncu
prae campo (Martio), »pretium (alä ©reiä) aew
altera.
sordes, ia, f. (häufiger im pl.) 1) Scbmup. Us
rcinlidjtcit (bef. ber trodene, ber an einem 3
fitb reinlichen Körper haftet, alä et». (Bcmnac
u. Setätbtlitbeä), sordes aurium Dbrenfdn»s!‘
»auriculae collectA a. dolentea; *t«cti obaolefc
obsiti squalore et aordtbus; aspicite aquakirtr
eordeaque sociorum; ftbmupige Slcibung (ü
Iratbt Seibttagenber u. «ttgellagter lugubr»
iacere in lacrimia et aordibus; sordes reorar
b) tp. a)Buäwurf apud aordem urbis etfaecec
sordesco — Sosius.
779
> lutum! o sordes! fd)muj}iger, pöbelhafter Dlenfd)!
>) ©emeinheit, Serädjtlichleit in 8ejug ttUf
'itten u. 2eben*wcife, ©eburt, bef. fchmupiger
Steig, ^abfudft, 8 nauferei hominis, fortunao
it vitoej »paternae, (Just.) maternae; s. ot ava-
itia Fonteii Capitonis Tue. ; »sepulcrum sine
ordibns (nid)t lärglid)) exstrue; damnatus sor-
linm Plin. ep. ; dorne sticae, iudicum (pl.)\ mens
ippleta sorefibus o. fdjmubiger ©cfimtung.
irdesco, S. [sordes] (fett.) f<hmu|}ig,mett*
o 4 werben, d. einem Suche Hör. ep. 1, 20, 11.
•rdYditns, adj. [sordidus] in fdjmu^iger ®lew
mng, fchmupig getleibet; in«bef. tn Iraners
Icibuttg.
irdide, adv. m. fconip. u. (fpät) sup. [sordi-
lus] tj>. o) gemein, ntebtig Plaut., Tac. b)
tiebrtg, nieberträchtig dicere; in«bef. gei=
,ig, (nauferig gerere proconsulatum ; ne
jmd b. faeerent. — sordldnlng, adj. [sordi-
lus] bilbl. jicmlidj nichtig Plaut. — sordi-
lus, adj. m. comp. u. sup. [sordes] 1) ftbmupig,
infauber, unreinlich vestis, »fumus, »mappa,
terga suis geräucherter S «hinten; »pulvere ge=
chroärjt Don ic.; bef. in fdjmupiger 8leibung,
cl« Xrauernber tc. — sordidatgs, squalore; auch
>. bl. nachläffiger , ärmlicher Zrad)t in
>mni domo nudi (faß unbetleibet) ac s. etc.
Tac. Germ. 20; »nati Hör. 2) tn. a) gering,
tiebrig, Derächtlich, gemein homo, orator;
oco non humili solum, sed etiam s. ortns;
rura ärmliche; fverba; fnon sordidius digni-
ate patris matrimonimn; adulterium m. einem
Silanen begangen Lio. 1, 58, 4; -fs. ingenium ac
eroi. b) nieberträchtig, niebrig, gemein,
>ef- geijig, tnauferig, filgig bomo, sordi-
lissima ratao et inquinatissima, quaestus; qui
recuniam praeferre amicitiae sordidum existi-
nent; »non est periurus neque s.; »victus;
-atrium frugi nec tarnen s. tnauferig au«gc=
tattet; »cupido gemein, »lingua, aedilis bcftochen
Säet, c) * jeh mach» oll repulsa. — sordltüdo,
nis, f. [sordes] =- sordes Plaut.
*rex, leis, m. bie ©pipmau*. Da». »örlci-
ins, adj. Don ber ©pipmau« tommenb Plaut.
irites, ae, m. [otupfirijsl f. acervus 2).
»ror, öris, f. 1) Schweflet; *Iovis 3uno;
‘magna matriB Eumenidum (D. ber Stbcl; *pl.
j. ben Sargen, gutien, SJlufen, ©rajicn u. Danab
)tn; bef. =*■ s. patruelis HÄuptne, ©cfdjrnb
tertinb Ov. 2) tp. o) *D. ähnlichen ob. oer>
mnbenen Dingen, j. 8. s. dextrae linte £>anb,
■>1. bie übrigen Jjjaare. b) liebtofenbe Segeichnung
einer gteuttbin, ©efpielin.
irörYcida, ae, f. [soror-caedo] S d) W e ft e r ;
itörbet. — söröriu», adj. [soror] fchroeftcr-
ich, ©d)meßet*, stuprum mit bet ©chmefter;
rultio wegen ber jc.; »oscula.
tra (sortis Plaut.), tis ( abl . sorti Plaut., Vera.),
r. fl. seroj 1) ba« So« (jeber Slrt u. gorm), bef.
cortes SoSftäbdjen, D. einem Snaben gemifcht
i. für ben ba« Oralei 8efragenben gelogen,
Spruchoralei, mittel« Huffdßagen eine« Suche«
ob. auf Slätter getriebene 8erfe, j. 8. au* 8et=
)il conicere sortes in hydriam u. bl. conicere;
i. alcis deicitur (sc. in umam) über jmb. wirb
jeloß; s. mea exit; ut b. exciderat; sortes mi-
cere, ducere; *s. sacrae; »sortes tollere; auch
fo. Sottcrielofen rerum sortes venditare.
jiero. a ) ba« Jiofen, Hob, Borte ducere herau«-
lofcn; res revocatur ad sortem; sorte provincia
ei evenit; sorte ei evenit ut; extra sortem
(ohne )U lofen) renuntiari; conicere provincias
in sortem lofen um ic.; sorte duci (gewählt wer-
ben); »praedae s. (bie au Derlofenbc 8cute) di-
cere; »nec vero hae sine s. datae; siue iudice
mihi divina quaedam s. (Salten butd) ba« So«)
iudices dedit Oie. p. Mil. §. 44. b) bet urfprüngl.
auf So«täfetchen erteilte Oratelfpruch, Cralel,
SBciSfagung oraculi; sors (Oratelfpruch) ad
sortes referenda; sortes edere alcui; »dictae
per carmina s.; »sortes Lyciae bc« Spcifchen
SäpoH; responsa sortium Lio. 2) meton. ba«
burch* So« ob. burch ba* Schidjal Ungeteilte, o)
ba« So«, bet Snteil an etw., leil, bef. ba«
©hidfal eine« äßenfdjen, bie Umßänbe, ber
guf all in nullam s. honorum nata Lio ; »Sa-
turni s. prima erße« fiinb; iniquissima; illacri-
mare s. humanae; tcivilium armorum; »nescia
mens s. futurae; Vaeca; »suprerua bet Xob;
auch *8efip, (Erbteil sorte beatior; ©tanb,
Slang, Sage, 8eruf prima, secunda Liv.-, *non
tuae s. iuvenis; »aequali s. vicarius gleichge-
fteHtei; f sortis extremae iuvenis; fnullus tarn
abiectao tamque extremae s. fuit; *s. tua mor-
talis — bu biß ein SKenfch u. lein ©ott; »prima
s. inter sodales ber Dornehmße, erße greunb;
»sperat infestis, metuit sccundis alteram s. ba«
entgegengefepte So«; auch * ® e j d) t e d) t feminea,
altera, b) ba« burch« So« «ugeteilte Slmt, num-
quam afuit nisi sorte wegen ic.; pro sortis ne-
cessitudine; comitiorum Abhaltung; suae pro-
vinciao s. tueretur; urbana iuri dicundo; quae
duorum ante s. fuerat; »quibus ad portas ce-
cidit custodia sorti (abl.). c) ba« Selb, ba«
gegen ginfen au«ge(iehen Wirb, ba« Kapital
sorte caret.
sors um = seorsum, m. f. Plaut., Ct.
sorticäla, ae, f. [dem. ü. sors] So«töpfd)en Sud.
Bortllegus, adj. [sors u. 1. lego] mei«fagerifch
Delphi Hör. a. p. 219; «uist. m. Sei«fager,
bef. au« Sprüchen u. Seifen.
sortlor, dep. 4. (Dortl. auch ‘0°» 4) [sors] 1) 1 o ;
fen, inter se; um etw. lofen, burd) ba« So«
oerteilen, beftimmen provineiam, iudices,
dicas, tribus; »talis regna vini würfeln um
Hör. 2) erlofen, burch ba« So« erhalten
provineiam; urbanam, peregrinam (sc. iurisdic-
tionem); »aequa lege necessitas insignes et
imos Hör. carm. 8, 1, 15. Da», a) teilen *la-
borem, »periculum. 6) übeth etw. D. @efd)id,
burch 8ufaII erhalten, gewinnen, erlangen,
betommen mediterranen Asiae Liv.; gern Clau-
dia regnum in plebern sortita bie ic. al« ihre
8eßimmung betrachtet Liv. 8, 68, 6; »amicuin
• casu; mortales animas Hör. eat. 2, 6, 94. c)
au«futhen, Wählen »subolem armento; »sor-
titus fortunam oculis ermeßenb beä SBurfc* fit-
folg; fmatrimonium; pass, sorti tus gelotet,
burdj« £o« geAogen; sortito burd) ba«
So«, burch ba« S^idfal Plaut., Hör.
sortis f. sors. — sortitlo, önis, f. [sortior] ba«
Sofen, provinciarum um :c.; aedilicia; s. in -
dicum fit; sortitione (nach 8elieben) in alqm
animadvertere; f (pl.) iudicum. — sortitns, us,
m. [sortior] = sortitio, uno; »quae s. non per-
tulit ullos um bie nicht geloji worben.
Sosla, ae, in SllaDennamc b. Com.
Sösius, 1) C. Sosius, Ouäftor be« illt. Sepibu«,
780 sospea —
ein gteicpnamiger Äonful, Q. S. ein Witter au*
Sßicettum. 2) Sosii, Suct)t)dnbler gut Seit bc*
§orag.
sospäs, ttie, adj. (meift poetifcper u. feierlicherer
Su*btud al* buItus) wohlbehalten, unner=
legt, glücflirh relicto s. nlio, sospites ad suos
restituit IAv. ; •sumo cyathon 8. amici; »iuve-
nes nuper s,; *s. ab; »übetp. günftig, glüd»
lith cutsub. Satt. A) sospita, ae, f. bte 6t =
retterin, luno, auch bl. >lla restra S. B) so-
spitälis, o, adj. hetlfam Plaut. C ) sosplto,
1. (unllaff.) erretten, bcfcpüpen, behüten.
Söt&dYcns, adj. ben ©otabe* (einen dichter au*
Kreta) betreff <nb, fotabifch, versiculi Serfe,
bte rüdwärt« gelefen eine gote enthalten Pit».
ep. 6, 8, 2.
söter, eris, m. [omxrit] (fett.) ©tretter, $eil*
bringen Oie. Vcrr. 2 §. 154.
spidix, leis, adj • [o*adif] battetfarben, tafta»
ntenbtaun equi Verg.
spBdo, öni8, m. [endtmv] bet (Sntmannte,
Kaftrat.
spargo, rsi, rsum, 3. (treuen, au*ftreuen (glüf=
fige« u. Xrodene*), fprengen, jpriben; be=
(treuen, befprengen, befeuchten, befprt&en,
benepen numnoa populo; tenena Seute Der*
giften; qui spargunt fprengen (um ben ©taub gu
Iöfcpen); »flores (bei ©aftmäplern); *aqnas per
domum, »odorem; »arenam pedibua umpet*
fcpleubern; *iuTenem diecerptam ben jerftücften
Seib be* Jüngling*; »Auctumnua sparsus tem-
pora cania; »urneru« sparauB capillia umflogen
oon ic. ; »farillam amici lacrimA; »aurora lumine
terraB; ‘pcnetralia noctumo cruore hospitia;
'sparso« (beflecft) fraterna caede penatea; *hauBtu
BparauB mit gemogenen fjdnben; fvelamina ma-
culis pellibuaqoe beluarum befepen, gieren, bilbl.
literae huraanitatia aale sparsae. $ierD. a)
aubftreuen, (Sen »semina hnmo; omnia quae
gerebam; animoa in corpora. 6) Werfen,
fchleubern, febiefjen *fulmina in totaa ter-
ras, »alqm in fluctua, *tela; »pondera fundae;
missilia, surculos Tac. e ) au*einanber =
(treuen, au»=, oerbreiten se toto campo,
fse per agros, se in fugam passim, sparst per
viaa speculatores; f(tecta) pluribus locia apargi;
'apareas per loca sola caaaa; fsparaia tugnnis
habitare; fveatigia fugae überall p'n gerftteuen
= oerwifchen; fbellnm halb hier*, halb bortpin
Dcrfepen Tac.; »voces in vulgus; »arma (Krieg)
Theseos per agros; *fama nomen per urbea;
spargebatur c* warb au*gefprengt, m. «cc. c.
inf. Tac.; *g er (treuen aper canes; »moran-
tea; 'somnos cantu; bah »bertpun sua. d)
gerteilen, getreidelt »corpora; auch tren-
nen sparsis consumptiaque fratribus bello in-*
tcatinae discordiae Just. 27, 3, 1. e) Derlei*
len legiones Tac. f) einftreuen, mit un =
termiftpen Bparsis Omnibus argumentia Cic.
pari. or. §. 121. 35ao. sparsus, adj. m. tcomp.
1) gerjtreut, crinea gerftreut, unordentlich burep*
einanber pängenb, »capilli, militea, das bis tem-
pestate; »needum temporibua geminis cane-
bat aparaa aenectua. 2) (ledig, bunt ge*
färbt, ob fommerfproffig, fledig Ter.; anguia
maculia Liv.
Sparta, uc, *-tö, es, f. bie §auptftabt Salo*
nien*; ba* ©ebiet d. ©parta Just. 3, 7, 6. ®ao.
Spartanus, adj.; subst. -tanl, örum, m., Nep.,
spatium.
Tac.; Spartlätes, ae, m., Plaut., Oie. pl. -tie,
lärutn ; Spartiäticus , adj. Plaut.
Sparticns, i, m. ein Ihracier, anfüprer im Kriegt
ber ©labiatoren u. ©llaoen gegen Wom; meton
n. Äntoniu* certamen cum latrone, cum Sp. Oie.
Phil. 4 §. 15.
spartnm, i, n. [mrdprov] »friemengra* (Stipi
tenacissima L.) bef. in Spanien, wo e* noch j
esparto peifet. [SBiberpates
sp&rus, i, m. furge* SButfgeftpojj, ©peet nnt
spät ha, ae, f. [cantbij] ©äbel Tac.
spttlor, dtp. 1. [apatium] auf unb ab fpagie*
ren, umpergepen (frei u. ungeniert) palaeatrice
in xy8to; »in circo, faub divo, Eruciua ita ne-
glegene eaae coepit, ut — apatiaretur; fante
ora deum; übertr. fiip au*breiten »alae iqa-
tiantea, »apatiantia brachia compeacit.
spatlöse, adv. m. comp, [spatioaue] 1) fwec:
läufig eadem illa spatioaius et uberina toIb-
mine ampleeti. 1) bilbl. comp, in fpätere:
Seit Prop. 3, 20, 11. — sp&tlösns, adj. *■
t comp. u. tsup. [Bpatium] 1) geräumig, weit,
grofj, non gtofcftn Umfange fcella; +*p»-
tio8iaaimua xyatua; (fpät) quo lucua ibi epati -
aior fieret, »frons cornibus altia, »Corpus, *ni-
mua. 2) D. bet Seit, lang »nox, »eenecta»
fquas (clepaydraa) spatioaiaiBsima« acceperam
spStinm, ii, «. 1) ber Saum al* 8u*bepnuar
naep Sänge u. »reite, »lap; SBeite, Umfan;
©tdfee. Säuge, SluSbepnung, »reite; SBt§
ftrede, »apn, spatia locorum bie WaumDerbe-
niffe bet eingelnen »unfte; boc apdtio inner bc.
biefe* 9!aume* ob. in biefet gangen ®egenb; «
medio fere sp. etwa auf bem halben SB ege; di-
midium fere sp. confecerat; sp. non eat agitani
(equoa); latius; impeditiasimarum orationtü
spatia Tac.; »fugit in apatium gerabc au*, in*
ba* weite; ieto tarn immenso sp. geitraum Ck
n. d. 1 § 21; »spatia campi, camporum ; lra-
gum sp. itineris; eadem sp. quinque stell»
conficiunt; übertr. »sp. exclusus iniquis. Jxi
bef. a) bet fRaum gtoifipen ben ©egenftärtc-
gwifchentaum, Sntfetnung trabes pariba
sp. intermisaae; abease aequo ap. gleiche-."'
longo sp. diatare; apatio dnum milium; tuue
Bp. bei einet folcpen (Sntfetnung; apatio prop»
quitatia wegen bet geringen Sntfemung Caes 1
c. 2, 16, 8; ab tanto ap. D. fo weit per. i) br
Sennbahn, Saufbapn bet 5Bettfahrenbex S
SBettlaufenben ihrer gangen Slu*bchnung nach t
bet Sauf in berfelben, Umlauf pi« u. gurtt
Kreislauf, u. gu Sagen ba* »utepfapres s
apatio decurrere; fnobilea equoa curstis et rp*
tia probant; bilbl. quasi decurao ap.; defiex
iam aliquantulum de sp., »spatia corriper
»addere in spatia. c) Spagietgang. foffsb
concr. =- Ort, wo fpagiert wirb, pl. Acaden.x
ailveatria, al* auep abstr. — Spagietgcit
»romenabe duobus sp. factis; in extremis f
2) D. ber geit, geitraum, *.abf(pnitt, bc*
(friß, geit ob. ©elegenbeit gu etu>. tempor-
praeteriti, diei, triginta dierum, annuum , bo
apatio wäprenb biefer geit; apatio duodo ^
horarum naep »erlauf Don ic., sp. interpoaii
ap. habere ad dicendum; ap. atbi sumere *-
cogitandnm; uaqne ad Beptimum diem de
berandi aibi sp. (»cbenlgeü) reliquit; sex dm
ad eam rem conficiendam spatii (6 Xage gre
postulant; tempua et ap. datum eat; ut sp. jt»
species — spectaculum.
781
in hoetes coniciendi non dare tut; neque conailii
habendi necjue anna capiendi ep. dato; nee
fhit ep. tali tempore ad contrahenda vela;
ftempore ac ep. vanescere; eigentüml. habue-
runt virtutes ep. eiemplorum Stufte u. ©clegen*
fteit fitft buttft Betneife ju betätigen, Tac. Agr. 8;
(feit.) lange $auer, Sänge ber 8'it et cursu
et ep. pugnae defatigati Cats. b. G. 7, 48, 4;
ego me metior non aetatis spatio (natft ber
Sänge je.) eed gloriae (natft ber ©röfte ic.) Ourt.
9, 6, 18; *arbor epatio durata; 8) bai metriftfte
3eitmaft de. or. §. 193.
specieg, ei, f. [speciol (ungebtäutftlitft gen. spe-
cierum u. dat. ob. abl. epeciebue nadb de. top.
§. 30). l) act. baö Seften, berBnblttf, 8Utf,
Srimfi bei bent ic. 2) pass., roaö gefeften wirb,
!u« , Bnjeften, Bnblicf, Srftfteiuung nova
atque inuaitata; humana ep. et figura; lmpro-
visa Hot.; niei ep. prae te boni viri feras bitft
geigft ali ic. (nitftt bl. gum Stftein) de. off. 2
§. 39; id quod ep. haberet honesti (rnaä eben--
fomoftl Baftrfteit ali bl. Stftein fein lann) de.
off. 3 §. 7; formam noatram reliquatnque figu-
ram, in qna esset ep. honesta; sp. horribilem,
ridentia, eenrrantis praebere bie Stiene eine* jc.
anneftmen, ben it. matften Liv. , Hör.; fbeluae
offerentes moenium sp. ; toblata est alcui per
somnnm ep. (eifrigen) Apollinis; hoc in speciem
(in betreff bei äufteren BnjeftenS) opus deforme
non est; *in sp. montis toie ic.; xystus conci-
sns in plurimas sp. Heinere Beete B. Berftftiebe=
ner ©eftalt Firn. ep. 6, 6, 6. XaB. a) Srftftei=
nung im Xraum ob. autft im Batften, ©ejitftt
nocturna; coneuli visa sp. viri. b) roaä firi) bem
geiftiaen Buge geigt, bie 3bee, ber Begriff,
bie Borfietlung nanc ideam nos recte ep. vo-
care possumue; optima ep. et quasi figura di-
cendi 3beal ber Berebfamfeit de. or. §. 2, elo-
quentiae; viri boni hanc ep. libertatie eeae,
ui etc.; qui ep. alias verie (s= falsas) capiet
Hör. sat. 2, 3, 208. 3) bie ©eftalt (alö biofte
Buftenfeite, mit Sinftftluft bet garbe u. ©röftc,
im ®gj. gu bem innem unfitfttbaren Befen) hu-
mana; sp. et colore et figurä tauri; amplitudo
comuam et figura et sp.; *ferarum; libertatis
bie Buftenfeite ber 3-; *vanae Baftngebilbe;
inöbef. fcftöneö Buffete, ftftönc ©eftalt, teils
•natUilitfte, vaccae, teil« lünftlirije, triumpho
mazimam sp. captiva arma praebuere; adhi-
bere in dicendo sp.; *o quanta sp. (meid) ftftö=
ner fiopf) cerebrum non habet; qui non sp. ex-
positionis, eed fidem quaerit Quint ; autft dufte-
rer ©lang, Bnfeften magna sp., magna
dignitae, magna maiestas consulie; fquae in
publico sp. 1 fdeductarum legionum; *sp. ct
gratis; öfter B. ber fßratftt u. Scbönfteit beö
Rimmels, sp. candoremque caeli. Saft. Stftein,
Änftftein sp. utilitatie habere; primam ;beim
erfien Bnblid) sp. bumanitatis habere; sp. alcis
rei prae se ferre gum Stftein etm. geigen; prae-
l»ere sp. atque opmionem pugnantium, ep. dc-
feneorum munitionie ben Stftein erregen, atiS ob
JC-; fsp. praebere alcis rei, t8P- magni agmi-
nis, exercitus facere; per sp. auxilii ferendi;
(Bomulus) muri causam opposuit, sp. honesta-
tis (ein äßittel, ben Stftein einer fittlitften §anb=
lungSmeife gu retten) neque probabilem nec sane
idoneam ; feastrorum ep. (bas Säger gum Stftein)
manente; fper virtutem aut ep. (satfteintugenben)
virtutum similes; specie bem Stfteine natft, ad,
in sp. gum Stftein, autft gum Stftmutf, ut ad sp.
alanis uteretur; obstructis in sp. portis; non
in praeeentem modo sp., eed in perpetuum
usurn Liv. 46, 33, 6; vasa omnis generis uaui
magis quam in speciem facta Liv. 41, 18, 1.
4) ein Bilb, Bilbni« lovis. 6) bie Brt einer
©attung, nec habentem ullam sp. suam oftne
eine befonbere Brt (ber Xugenb) für fitft auägu«
matften; genug sui similes, epecie autem diffe-
rentes complectitur partes; autft (feit.) ein ein =
gelner gall haec Plin. ep. 10, 97 (90), 4.
specilltim, i, n. [specio] tftirurgijtfteS 3nflrument,
bie Sonbe.
specimen, fnis, n. [specio] (pl. lommt nitftt Bor)
l) ßenngeitften, ffhobe, Btobcftüri, Bei=
fpiel, ©cmäftr ingenii, animorum; sp. animi
prae se ferre feinen ©eift burtft beutUtfte Be-
meije an ben lag legen Liv.; sp. dare alcui
eine fßrobe !C. Bot jmbm. ablcgen, aber b. Verg.
georg. 2, 241 tale dabit sp. eine foltfte IJlrobe
roirb er gulajfen; ’Solis avi. 2) SJlufterbei«
fpiel. Stuftet, 3beat est in eo sp. humani-
tatis; innocentiae; capere sp. naturoe ex op-
tima quaque natura.
spöcio (spicit Plaut.), spexi, spectum, 3. ftftauen,
nunc specimen specitur jeftt fommt eö auf eine
fßrobe an Plaut.
spöclösö, adv. m. *f comp. u. fsup. [specioBos]
ftftön, glängenb, prätfttig instratus equus
Liv.; tspecioaiaaime aciem mstruxit; fspecio-
sius pugnaturus; *arma speciosius (mit meftr
Bnftanb) tractot. — speclösus, adj. m. comp.
u. «up. [si>ecies] 1). ein gute« Buäfeften, ein
majeftätiftfteä Buftere ftabenb, ftftön,
moftl geftaltet, glängenb, *miracula grofp
artige; ’speciosa locis fabula an trejfenben ®e=
banlen, ftftönen Sprütften reitft ; ‘vocabula rerum
retftt anftftaulitftc, begeitftnenbe; hic sp. ultimus
dies P. Scipioni illuxit Liv. ; baft. a) ftftön
tlingenb causa, tnomina. 6) fanfeftnlitft
opes. 2) ein täuftftenbe* Buftere ftabenb,
burtft ben äufteren Stftein blenbenb, gleis
ftenb titulus; vera potius quam dictu sp.;
♦damnum; *hunc introrsum turpem, sp. pelle
decora Hör. ep. 1, 16, 46.
spectäbllls, e, adj. [specto] 1) fitfttbar Cor-
pus caeli, *undique c&mpus. 2) fcftenömert,
anfeftnlitft *Niobe vestibus intext«* Phrygiis
auro, ’heros, ‘victoria.
gpectäcülnm (*spectaclum), i, n. [specto] 1) maä
man fdjaut, ber Bnblitf, ba* Stftaufpiel fiberft.,
autft B. ffkrfoncn Euripi Euboeaeque insulae;
rerum caelestium; luctuosum; ’spectaclum (aI8
ein Stftaufpiel) ipsa sedens; »magnum ftätftft er«
göftlitfteö; magnificus et sp. ct famä rerum tnum-
phus fuit; fsp. digna (Bunbet bet Xapferteit)
edere; homini non amico nostra incommoda
Bpectaculo esse; finitimis populis spectaculo
abeuntes fuisse; in scaenam prodire ac populo
esse spectaculo Nep. ; alcui sp., sp. rerum hu-
manarum praebere; *praebere spectacula fitft
beftftauen laffen ; ‘spectacula capere anfeften;
qui triumphus spectaculo oculorum maior fuit
(eine gröftete Bugenroeibe gemäfttte) quam Afri-
cani Liv. ; inSbef . baä Stftaufpiel im Xftea =
ter ob. im Sirtuö spectacula tributim dare,
apparatissimum , circi, gladiatorum ob. gladia-
torium, tBP- ludicrum edere. 2) ber Drt, roo
782
spectamen — spelnnca.
ob. Bon ttio au« man ein ©egaufpiel anfcgcit fann,
gern. im pl., ©djauplag, riribüne locus in
circo ipsi posterisque ad spectaculnm (»Utn
eignen Scgaufiti) datun Liv. 2, 31, 3; *baä «m-
pgitgeater, Igeater.
spectamen, tnis, «. [specto] 53 tobe, Beweis
Plaut. — speetätio, önis, f. [specto] baS 9tn ;
(eben, ©(bauen, bei- eines ©cgaufpieteS; bie
'•Prüfung beS Selbes Oie. Verr. 3 §. 181.
spcctitor, öris, m. [specto] Betrachter, Bc =
obarfjter rerum caelestinm; mearum ineptiarum
tonten et sp. Stugenjeugcn ; *ipne parens »p.
adentj inSbef. ber Bufcgaucr eines SigaufpielS;
Prüfet, Renner elcgann formarum Ter., vir-
tutis Liv. SDao. spcotAtrix, leis, f. Bcfcgaue =
rin, Beobadjterin Plaut.
spectatu», adj. m. f comp. u. sup. [ partic . b.
specto] anertannt tücgtig, betoägrt, Bor*
treffheg homo; auctoritas clarissimi et spec-
tatissinu viri j in perfecto et sp. yiro; specta-
tissima femina; ’inventus; sp. satia (0. $oraj)
et iam rüde donatus lior.; castitas, pietaa
Verg.; id cuique spectatissimum sit, quod etc.
speetio, önia, f. t. t , baS nur ben gügeren 9Ka=
giftraten juftegenbe SHecgt, in irgenb einer res
publica bie fflufpicien felbftänbig ju be=
obadjten Cie. Phil. 2 §. 81.
specto, 1. [frequent, B. specio] 1) [(bauen, alt»,
bcfcgaucn, t)injc^cn, betrachten (aus nflg-
lidjet Sifjbeaierbe) neqne nos, qui haec specta-
vimus, quidquam nori yidimus; 8p. et visere
alqd; ore vultuque tristi inter oblectamenta
regia spectari in ber tReige ber ic. geflaut wer-
ben, ju ben ic. gegören Tac. ann. 14, 16; tota
domun, quae sp. in nos boIos binfiebt als auf
ben Reifer u. Setter; bilbl alte in bie §6ge
bliden , fi(b ein gogcS Siel fegen; ad dextram,
huc ad me Flaut -, in alqm; inSbef. im Scgau-
fpiele mit anfeben, bem ©cgaufpict jujegeu
ludos, Mogalesia, ’fabulam , *poC-mata Pupi,
*po5tas; spectatum admissi; fstudium spec-
tandi ©ibaulujt; subst. m. Bujcgauer, pl. fa-
rore speotantium Liv.-, *speetandus fegen i--
Wert in certamine oculis nigris; *bewun=
bernb anfegauen oculi te mule loquentem;
quem totum tribunal. 2) tp. mit bem geiftigeit
9(iige anfeben a) prfifenb betrauten, beficg =
tigen, prüfen *spectatur in ignibus aurum;
liunc igni spectatum arbitrantur bie geuer=
probe beftanben. Dag beurteilen, erproben
alqm ex trunco corporis; non ex singulis vooi-
bus philosophi spectandi sunt; quod non tarn
studiose in nobis quam in histrionibns spectari
puto. 6) auf etw. fegen, natg ctw. ftreben,
auf etw. ob. jmb. SRfidfiegt negnten, etw.
ob. jmb. in Betragt jiegen magna, fugam,
arma Liv., Gurt.-, praedam Ourt.-, hoc spectans
nt; semper, ut; ad alqd; quid spectans in Wei-
ter Ülbfitgt; non testem auctorem, sed rem; an-
tiquissimum quodque tempus spectari; B. Sa=
egen, wogin iielctt, fiig neigen, auf ctw. jicb
bejiegett quorsum; quo haec oratio sp ? ad
arma, ad seditionem, ad vim res; ad pemiciem;
ad bene bcateque viyendum; eo, huc, ut; fre-
mitus acqiialis tenorque idem pugnae in defa-
tigationem ultiniam aut noctem b. i. ber Stampf
fegien nur mit ic. enben ju wollen Liv. 8, 38, 11.
r) naeg einer ©egenb ginfegen, geriegtet, ge =
legen fein ad orientem solem, ad meridiem,
ad fretum, in Etruriam, in septentriones; Aqui
tania inter occasum solis et septentriones (a
eine norbweftlitge £age.
spectrum, i, n. [specio] (fett.) baS Bilb in bet
©eete, bie Sorftellung, Srfdjeinung = rfio
lov, pl., Oie. fam. 16, 16, 1.
1. speeöia, ae, f. [dem. d. spos] eine figtoaii;
Hoffnung, ein ©tragt, ©djimnter o. goft
nung.
2. speofiln, ae, f. [specio] eine 9tngöge »um Um
fegen, ©pägen, 9Barte praedonum adTenta
significabat ignis ex Bp ; tu esse in specnii-
auf ber flauer fein, aufpaffen ab illo in <j
atquo in insidiis relicti; *goge ©teile, 9»
gBge alta, montis, clomorem e speculis (». bn
©tabtmauer) edunt.
tspBcfiltbnndns, adj. [speculor] immer fpc
genb, tauerno; m. acc. ex altissima rop-
idemtidem signa. — »pecälAria, ium, n. [ipe
culum] bünne, burtgfiefitige gSlöttigen uni
SKarienglaB (lapis speculans), tneldje, ben Cr
nungen in ben Sßauern (fenestrae) eingefügt n
ber Raiferjeit unfte genfter jicmtidj erf egten Elm
ep. 2, 17, 4. — spfcfilAtor, öris, »t. [specub:
»uSfpäger, Runbftgafter, Spion; au4 cl;
eint bejtimmtc Abteilung jeber flegion; alt Dt
bonnanj, gelbjäget, fleibwatge beS gelbgent
2) übertr. ©päger, gorfeget überg. natei-
ad has excipiendas roces sp. ex conriris am-
sus; diligentia sp. reformidat; ’amicae. Ic
A) spechlätörius, adj. jum9tuSfpfiger,#»at
fegafter gegBtig, Späg=, ®adgt-- navipi
naves; aueg bt. sp. (pl ) sc. naves Liv. ; calig», t
ben speculatores (im $eer) getragene Sud B
spScüUtrlx, leis, f. (fett.) Stutfpdgerin Farn-
sp, et Tuidices facinorum Cie. n. d. 3 |. 46.
spgefilor, dep. 1. [specio] 1) tntrans.
fpägen, fi^ umfegen partes in omn« i
trans. natg etw. ob. jmbm. untgetfpögiJ
fi(g umfegen, etw. ob. jmb. auütunbfdc
ten, belauern, beoba(gten, in« ®uge fsi
fen alqm, ‘columbam caelo, *obitus et srt»
signorum, Consilia alcis, incendia villaracs dr
muris Just.; multonim te etiam oculi et »cs
non sentientem Oie.; specnlandi cauaä.
spBcülnm, i, «. [specio] 1) Spiegel; sp. ijjn
gelbtanfc Cberfldtbe) lympharum Phaedr. "■
übertr. Spiegel, Wbbitb sp. yide Plaut.; (par-
yos et bestias) esse specula naturae; fied“
menta hominum speculum esse morum.
spScuB, us, m (n. einm. Verg. Aen. 7, 568; !
längere, geräumigere, abgelegene g elf entlüft
©cglucgt, ^Bgle, ©rotte jum StnfentgatH »•'
Scrbctgen für Btenfcgen u. Sieg, aueg »um ir
bewagren n. ©aegen geeignet, natürtieg ob. fnni
lid) lucus erat, quem medium ex opaco «ps*-
fons perenni rigabat aqua; ex intimo sps;!
yocem redditam ferunt; *specus fodere: fh
agris et in Omnibus fere yillis sub terra if
(©peieger) condendi frumenti gratiä dam is-
bere; solent et subterraneos sp. aperire (=■
terram etfodiendo specns facere) Tac. Germ.
aueg ©djleufe, SBttue subterranei; f911“ rt'
tesque, quae inteqiellent specus; sp. lacuu;c-
f. caverna. 2) *überlr. Bcrtiefung tu!«
ris, alyi.
•spflaeum, i, n. [ca-qtaiov] ^>6gte, ©rottr Tro;
•spelnnca, ae, f. [airqlvylj $Bgte, ®rctt<
©ruft (alä ein finfierer u. fcgauerluger Drtl: c
sperabilis — spioa.
783
ber $öl|te beä Gacuä , ber ScpCa ; al® turnt, pr.
Samt eine« Sanbgute® be® tiberin* bei inrracina.
Hperabflls, e, adj. [apero] ma® ju ^ offen ift
null» salua Plaut.
Spercheoa ob. -ius, i, nt. gluß in Italien.
3>aB. a) *Sperch«i», adj. b) *.SperebiönTde»,
nt. Slnwopner be® Spercheo®.
sperno, aprevi, aprgtum, 8. 1) entfernen,
trennen apes, opes auxiliaque a me aegregant
npernuntqne ae Plaut. 2) Berfcpmät)en, Bet*
werfen, geringfdjäßen ap. et pro nihilo pu-
tare alqm, alqd, veritatem , rnodice libertatem
fitb ctltäußern, *fortuitnm caeapitem, *cibum,
•dilectam Cypron öerlaffen; *jvirtus) coetua vul-
gares et udam humum fugiente penna; deoa
IAv.; (genua orationis) apretum et pnlaum foro
Oie. or. §. 42; haud qunquam apernendua (niept
Bertterflicp, glaupwürbtg) auctor; neque apernen-
dua morum (in ©ejug uuf k.) habebatur Tae.
ann. 14, 40.
apbro, 1. [apes] ermatten, bat), a) etto. ©ute®
erwarten, hoffen, fiep f<$mei<$etn mit et».,
vietoriam ab alqo; omnia ex victoria; falqd
de alqo; talqd ex copiia; m. oW. instr. quibus
(tormentis) ipai magna aperaviaaent mit weis
djen fie © roße® (auäjuricpten) gehofft Ratten Caes.
b. e. 9, 16, 3; meliora, bene, recte gute $off=
nung haben, ©Ute® hoffen omnia optime; bene
de alqo ; deoa auf K. Plaut. ; quomodo ap. poa-
sumua illnm oratorem perfectum Quint.; m.
dat. comm., quem exitum tantis malia Sali. Cat.
40, 2; m. aec. e. inf. /ui.; auch (in Haff, fßrofa,
w. b. Ter., Verg.) m. inf. praes. in ©ejug auf
eine bereit® begonnene u. noch bauembe ob. eine
fofort u. beftimmt eintretenbe Hanblung te mihi
ignoscere; magnitudine poenae reliquoa teneri;
m. inf. perf. in 8e*ug auf Hanblungen, o. benen
man hofft «• Wünfcpt, baß fie ft© BcrroitHtcpt
haben, ob. wenn bie Hoffnung mehr auf bie ju
erwartenben golden einer ooflenbeten Hanblung
gerietet iß me tibi causam probasae; me libe-
ratum metn; quorum mentea nondum ab anpe-
riore bello reaodiaae ap.; viaura (= sc visu-
ram esse) IJlixen Prop. 2, 9, 7; m. fore, futu-
rum esse ut teil® al® ©rfoß feplcnber formen
bei intranfitioen Serbi®, teil® um eine Hanblung
al® bet unbeftimmten Sufunft angepßrig *u bc
jeiepnen (iebodj nie fore nt possim etc.), ’eltipt.
alqm perpetunm (sc. fore) auf jmb®. bauembe
Siebe hoffen, aemper amabilem (sc. te fore); ut
apero (ai® ©arentpefe); fiet aliqnid, apero Ter.;
aperata (eat) libertaa bann barf er auf gteipfit
hoffen (Sc. p. Mil. §. 60; ne aperatam praedam
ex inanibuf* dimitterent; subst. speratus, spe*
rata ©räutigam, ©raut Plaut, b) etwa®
Üble« erwarten, fürsten, freuen ’tantum
dolorem; *deos memorea fandi atque nefandi;
*m. aec. c. inf ; id quod non spero waä id) nicht
ffireßte (»gl. unfer 'ich will nicht hoffen’) Oie.
Rose, A. §. 10; mit Ironie haec aatis apero
vobia moleata videri Oie de or. 3 §. 61.
spOs, spei, f. (im pl. flaff. nur nom. u. acc.) 1)
Hoffnung, m. gen. subj. alcia; m. gen. obj.
alcis rei auf etW. ; Antiochi Bpe fidaciaque ; qni
ipsiuH loci spe (in ber Hoffnung, getabe an bie--
fern Orte angreifen *u lönnen) facere impetum
oogitarat (Sc. p. Mil. §. 58; emptionia tune
baß bein ftauf gültig fein werbe Oie. Rose. A.
§. 146; m. gen subj. u obj. Catilinae ap. con-
sulatua adipiscendi p. Mur. §. 63; eorum ap.
exiguam reliquaram fortunarum vi extorquere
in Caee. §.21; in »pem venire ob. ingredi, ad-
duci, ape» me tenet, spe duci, niti; apem nan-
cisci; »pem habere, in alqa re, in eo (*».), tan-
tum spei ad vivendum Cie. Att. 16, 20, 2; «um
(ich bflbe) in magna Bpe; aber magna auxilia
Bunt in Bpe man hofft auf ic. ; quod nulla equi-
dem babeo in ape; omnia Bpes alcui in fuga
aita eat; mihi apes omnea in memet »itae Soll.;
reaidet apea in virtute tua; nulla alia niai in
emptione apes eat, apes reliqna e»t in tribuniK
man pat auf nicht® al®, man bat noch auf k. ju
hoffen; omnem apem aalutis in virtute, omnem
ap. otii in Pompeio, in praemiis hnmania apem
ponere rerum suarum; id in optima spe pono
macht mit ic. ; in eo positam habui apem pacia,
ai etc. IAv.; in alqo magnam ap. dignitatis
snae collocare; apem alcui facere; apem dare,
afferre, inferre, inicere, oatendere, oatentare;
aicunde ap. oliqua ae oatendiaaet; apem capere,
concipere; apem potiundae Africae affectare
ftch machen ic. Liv.; ante — quam apei noatrae
finem captia Veiia impoauerimua ju bem gepoff=
ten gtele tommen burep ic. Liv. ; ap. conaistit in
alqa re, affulget; de spe decedere Ter.; apem
dimittere, deponere, tollere, perdere, fabicere,
tproicere; ape deici, a spe repelü, ape labi;
apes diacedit, destituit, ad irritum cadit; apem
incidere, praecidere, eripere, adimere; fruatrari
ape, apeH fmstratur alqm, fallit; avocari a spe
capiendae in dieB urbia o. ber ©elagerung ber
Stabt abgemfen werben, Ȋf)rncb er Bon tag ju
tag hofft, fte einjunehmen Liv. 8, 28, 1 1 ; hae
apea Etruscos armaverant IAv. ; pleni divinae
humanaeque apei auf ©Bttcr u. SRenfcpcn IAv. ;
partim ape (Besprechungen) partim metu; ad
(infolge) apem; adulescentea aummae apei bie
(ehr große Hoffnungen gefaßt hatten; faummao
apei, Hiimmae indolia luvenes; fegregiae apei
(hoffnungiootle) filia; ae in apem legis erigere;
facribere alqm in aecundam apem jum itfters
erben; fin aecundam sp. (al® iiinftiger jweiter
®tbe) natu« ; concr. a) bie gehoffte Sache apem
insperatam date mihi, quam auapicor Plaut.;
aditum apei praeparare Curt. b) worauf man
feine Hoffnung feßt, bie Hoffnung »Aeneas ap.
Teucrum; ’gregia (o. ben jungen 8**flen) » *T,‘'
»traa spea (bie Schiffe) untia Verg.; hunc P.
Scipionem , ap. omnom aolacinmqne nostrum
IAv.; perfontf. bie ©ßttin ber Hoffnung. 2)
öberp. Srwartung, ?(u®ficpt auf bellum ape
ommum (ol® aOe erwarteten) »erma; omnium ape
celeriua; in mala iam ape; nobia eat mala rea,
ap. (gufunft) multo asperior; iam inde ab ini-
tio Fauatnlo Bpea fuerat (hatte bie ©ermutung
«nt. acc. c. inf, IAv. 1, 6, 5; spe publicu
vo rege panlo ante concepta ingentem
apem indolia — excitavit oratio Curt.
gphaera, ae, f. [«»aip«] ftugel; inSbcf. a) eine
afkonomifehe H'mmeI®Iugel, ein H'ntntelSs
globu®. b) IfreiSbahu ber ©laticten. —
tsplinerlstBrlum , ii, n. [ogneteiorij^iov] ©all;
fpielfaat.
Sphinx, gis, f. ein Ungeprüft bei tljeben, ba®
jebem ©orbeigehenben ein fftätfel aufgab u. ihn
jentß, wenn er e® nicht löfen tonnte Plaut.; al®
Spiegelbilb Suet.
apica, ae, f, (feit. u. oerattet -cuni, i, ti.) 1) bie
784 spiceus — spissus.
Wfjre beb ©etreibeb; 'fäljrenf örmige $flan = sp. inflari; divino sp. contineri. 6) *bab tiefe
«en. 2) 'ber ^eQfte Stern im ©eftirn bet 3«ng= »teml)oten, ® e u f » e n. c) bet lebenbige ®aa6
frau, bie ftornäi)re._ Bau. ’spiceus, adj. aub carent libri sp. illo, propter quem etc. Cic. or.
Ätjteu befteijcnb, Stuten«, meusis beb ®ettei= §. 130; excidat qui dicit; sp. ipso Quint. 10,
beb, corona, serta. ' .- 1, 16. d) ein bur© ben Sltem beftimmteb 3eit = ,
spicülum, i, n. [dein. D. spicum] 1) Spifce, bef. Baltteil©en Cic. de or. 3 §. 184. 4) tp. a]
eiferne Spifle eines SBurffpicfjeb, 'fßfeileb calami; Seele, ®eijl 'dum sp. hos regit artus; *morte
Cynthiae ®ej©offe; 'Stapel bet 3nfelten. 2) carens; 'quid mente caeca miseram torquei
*Spie6, f eil. — spicum f. spica. sp.? 6) @eift, fflefinnung 'avidus; hoetiie-
spinn, ae, f. 1) 'fBorn (f©arfe Spipe an Sttfiu- Liv.-, »p. nobilitate vestra gentisque digno-
dtern), 'fBornftrau©. 3n*bc[- <*) ber Sta©el capitis Ourt.\ bef. bi©terif©er ffieift, Be
einiget Biere, wie beb 3flcI® aliae animantes geifterung sp. divino tat tu»; non solum in-
spinis hirsutae. ft) ‘fSüdgiat; 'Sftücfen. 2) genio ac sp., sed etiam eruditione et arte Tac
Übertt. o) Spipfinbigleit, Subtilität, ©er = 'mihi sp. Oraiae tenuem Camenae Parca dedit
widelung, pl. disserendi, partiendi et defi- *qualis Pindarico sp. ore sonat; *acer sp. (®af
niendi; vellere spinas. 6) (Hör.) B. gel)lctn, (rfjmungi et vis; (Quint.) in rebus l)o^et glns
Sorgen, ©egierben quid te exempta levat bet ©ebanfen, Spiritus magnificentia, subliun«
sp. de pluribus una? spinas animone ego for- (in carminibus), elatus abunde, beatior. e)
tius an tu evellas agro. Bao. A) *+spinetuni? höbet ©eifl, frij©er 3Rut, Selbfibewußt
i, n. Borngebüf©, =^ede. B) *spineus, adj. fein, aber au© Übermut, §o©mut, tro|.
aub Bornen, bornig vincula. 6) spinösus, ljo©faljtenbeb ffiefen, jebo© im biefem Sinnt
adj. m. comp. 1) Boll Bornen, fta©eli g »her- nie im gen., dat., abl. pl., ingentis sp. vir; re-
bae. 2) tp. a) *fte©enb Wie Bornen curae. 6) gio sp.; his rebus tantum fiduciae ac spiritm
fpipfinbig oratio; disserendi genus; subst. Pompeianis accessit Cats ft. c. 3, 72, 1; acco
haec spinosiora. Batorius; tribunicii, patricii, feroces; tribuni
spinter, eris, ». [mpiyxtifc] Mrmbanb Plaut. animos et sp.; res gestae meae mihi nesde
Spinther f. Cornelius D). quos sp. attulerunt; magnam sibi auctoritatea
spintria, (spinth.), ae, m. eine ®rt unjüdjtiger ruagnosque sp. in re militari, tantos sibi sp»
Dlänner Tac., Suet. tantam arrogantiam, faltiores sp. saniere; spi-
spinturniclnm , ii, n. [dem. o. spinturnix] ein ritus remittere; fqui probe nosset spiri tos eins:
Heiner Ungtüd wcibfagenber Soge! Plaut. fspiritus ((Erbitterung) alcis mitigare.
spinug, i, f. [spina] bet ®©leljborn Verg spiro, 1. I) intrans. 1) f)au©en, blafe«
»pira, ae, f. [aitfipo] 'treib förmige SBin = weifen 'Zephyri; fventi a Pontico man; 'di
bung unguis. spirate secuudi fenbet günftigen SBinb ; bili.
spIräbTlis, e, adj. [spiro] atembar, luftig, ’aloui jmb. begilnftigen. Bab- a) *bau©eul
luftartig animus, natura; quam (individuo- ob. bampjenb Ijernorftrömen, dommen flau;
rum corporum concursionem) Oemocritus con- ma e pectore. ft) 'bjaufen, f©äunui
eale factum et sp. esse vult; 'caeli lumen jum gären vada; fretis spirantibus. c) 'bufter
Scbeit bienti©. thyrabra graviter Verg. 2) f)au©en, atme»
gpirftcülutn, i, n. [spiro] ßuftlo©, *sp. (pl.) Jltem b°len dum sp. potero; 'ignibus [©neu
Ditis bie bfinftcnbe fjöple bcb'JSluto, Bunft^ö^le ben; bat) leben ab eo spirante defendi; S-pi-
(»eil mit ber Untertoelt in Serbinbung ftebenb). rantia exta no© judenb, tto© warm; bilbL e
— gpir&mentum, i, «. [spiro] 1) fiuftlod), atmen, leben videtur Laelii mens sp. »
SRi^e, Spalt *seu plures calor ille vias et scriptis; *sp. adbuc amor vivuntque calor
caeca relaxat sp. (9lbcmi; *tenuia cerä. sp. li- etc.; *aera, 'signa ßeben atmcnb, lebenirc-
nunt; *sp. (pl.) anirnae äuftrö^re; *sp. flammam 6) 'begeiftert fein, bid)terifd)e ©egeipe
exhalantia (oom SRunbe); cavernarum, terrae rung haben quod sp. et placeo, tuum ex
Juit. 2) seitlicher 3»if©enraum, fßaufe per in- Hör. II) Irans, aubatmen, ©aud)en 'igner
tervalla ac sp. temporum Tac. Agr. 44. naribus; 'spirantes frigora Cauri; 'aubbn'
spirltus, us, m. [spiro] 1) üuftfaud), =jug, ten, Derbreiten ambrosiae comae diraLa
bie me^enbe, bewegte ü uf t 'Boreae; fabr sem- vertice odorem; tp. etw. atmen, t)aud) en, aad
per movetur Bp. aliquo. 2) b ab ©inatmen etw. trauten, D. etw. ooll fern, 'trugic-t
ber fiuft, Wtmen, bie ßuft, injofem fie eiitge- satis tragi|©eb @enie paben; 'immane (Dor3or»
atmet wirb, bie ßebenbluft aSr spiritu duc- 'amores lauter Siebe; tribunatum I.iv -, fmaioe».
tus; spiritu in pulmones anima ducitur; huius splsse, adv. m. cump. [spissus] eigtl. bi ©t p
caeli; quid est hun commune, quam buius caeli; brängt, Haff, nur tp. langfam sp. atque nr
quid est tarn commune, quam sp. vivis etc.? pervenire ad alqm Cic. Brut. §138.
3) Sltem, Ätemjug spiritum ducere, reddere; splsslgradus, adj. [spisse-grsidior] langfia
nullum tranquillum atque otiosum sp. ducere; geljenb Plaut.
cum sp. eius esset angustior; versus multos splsso, 1. [spissus] b i © t ma©en *ignis
uno sp. pronuntiare; extremo sp. ludere; usque satus. — spissus, adj. m. comp. u. +s*p. 1 <
ad extreruum sp.; fsp. linquit bleibt aub; inö= bi©t, fefl jufammen gebrängt, lomoalt jsh
bef. a) ßebenbljau©, ßeben sp. patriae red- bemetlbare 3wif©enräume) tunica bi©t ge»:rf
dere; ne sp. ei auferatur; fsp. odimere; ex- Plaut.-, *coma, 'grando , ’arena, fnubes, 'lt
tremum sp. effundere in victoria; (Tac.) si rea sp. ratnis Di©t DerjWeigt; 'theatrum, sed)
effundendus sp. sub oculis inimicorum foret; lia gebrängt Doll. 2) tp. Derwidelt, tom*li
'sustinere sp.; 'spiritu «ulpam lues; 'per quae eiert, balj- langfam f pr tj©reiteub, bebdd
sp. et vita redit bonis post mortem ducibus tig sp. sane opus et operosum; etiam si >-
Hör.; bet $au© poötam quasi divino quodam est aliquanto spissius , objeltiD, aut ego sss
785
splendeo — sponsio.
tardior (fubjeftiö); omnia adhuc tarda et Bp.;
et principia tarda sint et exitus tarnen sp. et
prodacti (gebc^nt) esse debent.
splendeo, ui, — 8. glänjen, (trauten, fchim»
mern (rneift großartig u. impofant, infolge bet
Sülle u. be* fHeid)tum*) stella candida Plaut.;
‘pontus tremulo sub lumine; ‘purpureus pan-
nus, late qui splendeat; *iam dndum sp. focus
(infolge bet Säuberung beifclben) et tibi munda
supellex; tcubieulum marmore; bilbl. virtns
per se; alien& invidiä. SMo. splcndcsco, —
— S. ‘glänjenb »erben, ergtänjen; bilbl.
alqd oratione; canorum illud in voce; tperfec-
tom opus absolutumque est, nec iam sp. limÄ,
sed atteritur.
splendide, adv. m. comp. u. sup. [splendidus] 1)
glänjenb, prächtig ornare convivium; se ge-
rere eine glänjenbe fcau*baltung führen; +de-
clamare; acta aetas honeste ac sp.; -fsp. na-
tus; fsplendidius (rnbmooller) bellum gerere;
*»p. (ju ihrem SKubm) mendax Hör. carm. 3,
11, 35; dicta. 8) frifd), lebenbig simpliciter
et sp. loqui Cic. de or. 2 §. 68. — splendidus,
adj. nt. comp. u. sup. [splendeo] 1) gldttjcnb,
ftraplenb, fdjimmetnb candor splendidissi-
mus; *»ol splendidior; ‘fons; flberlr. ‘arbitria
sp. facere de alqo feierlich ©ericht galten, ora-
tio; optimo et Bplendidissimo ingenio; utilita-
tis nomen non tarn sp. (ȟrbeootl) quam neces-
sarium, *fama, ‘facta, ‘rectius hoc et splen-
didius (rupmooHer) multo est; ‘contemptae
dominus splendidior (gldnjenber ba fte^enb, be=
»unbernswerter) rei. c) anfefjnlicf), au*ge»
j e i dj n e t eques, homo, fsplendidissimus quisque.
splendor, öris, m. [splendeo] 1) ©tan* *ar-
genti, ‘flammae. 2) tp. a) ffllanj, Bracht
in ber UebenSweife omnia ad gloriam splendo-
remque revocare; vitae, Terborum. 6) ©lnnj,
21nfeljen, ffiljre, Bortrcff 1 i cf) f ei t, $ertlid>>
teit dignitatis suae sp. obtinere, summorum
hominum, summo sp. homo ac virtute praedi-
tus, imperii, ffauiiliae; bef. D. iRitterftanb Au-
fidins splendore equiti Rom. nemini cedit,
equestris, vitae ; tantus animi sp. et tanta ma-
gnitudo fnit, nt Cic. Brut §. 168; ‘parum
splendoris habere (o. Säörtern', feinen poeliftpen
SSert haben. c) Qierbe, Scbmucf ordinis Cic.
p. Caec. §. 28. d) ljeller Klang, Klarheit
vocis, verborum.
spleninm, ii, n. [onlrjviov] ein Schönheit*»
pfldftertpen Plin. cp. 6, 2, 2.
Spöletium, ii, n. Stabt in Umbrien, j. Spoleto.
S)aO. -tinus, adj.; subst. -tinl, örum, m.
spöliätlo, önis, f. (spolio] ba* Bera ubt werben
ob. »fein, Beraubung, Btünberung, Ser»
luft sacrorum, dignitatis, consnlatus; in tanta
sp. omnium rerum. — spöliätlus [partic. t).
spolio], adj. comp, autgeplünberter, arm»
feligcr nihil illo rcgno Cic. Att. 6, 1, 4.
npöliutor, öris, m. [spolio] Serauber, fßlün»
berer. j)at>. spölifttrix, leis, f. Bcrauberin
Venus Cic.
npöllo, 1. [spolium] 1) jmb. entflciben, au*»
Sieben, ber Kleiber berauben alqm; iacen-
tem veste; alqm vestitu. 2) pliin ber n, übetb-
jmb. e<ncr Sache berauben (bie ihm sum (Hutten
ob. jut 3'erbe bient) corpus caesi hostis, Sa-
binorum regem in proelio, monumenta anti-
quissima sp. nudavitque omnia, fana sociorum,
$ et Kleben, lat.-beulfite« 64»ltctrtrrb. 6. Sufi.
spoliatis eorum domibus, ßallum caesum tor-
que, alqm argento, *vitA, regno patemo, dj-
gnitate, omnibus rebus; (feit.) rauben detra-
hendae spoliandaeque dignitatis gratis Cic. p.
Cael. 2; omnem honorem et dignitatem Caeaa-
ris b. O. 8, 49, 4; abfol. bie Beute nehmen,
f i cf; be* (Haube* bemächtigen,
spölium, ii, n. 1) *bie abgejogene fjaut eine*,
liere* leonis, pecudis. 2) btc betn erlegten
Seinbe abgenommene IRüftung, bab- bie bem
Seinbe abgenommenc Beute übetb-, auch
jebe Beute, jeber Staub, bef. im pl. spolia
hostium; spolia caesorum legere, detrahere;
fspolia de Rersis, de hostibus; sp. opima f.
opimus; classium bie erbeuteten StbifiSitbndbel;
fsp. sua, nostra ba* ibm, un* ©eraubte; ‘tu
facis ut sp. non sim; and) ber nad) Bewältigung
be* (Segnet* erlangte SiegeSptei* ne orna-
mentis eins omnibus Sex. Nacviu« pro spoliis
abutatur; sese consulatnm ex victis Ulis spolia
cepisse; ‘Sieg, iron. sp. uuipla refertis.
‘sponda, ae, f. 1) Bett» ob. Sopba», Sufege»
fielt. 2) Bett ob. IHubebett.
spoudalia (-daulia), örum, n. ein Opfergcfang
jut Slöte, jmeifelb- b. Cic. de or. 2 §. 193 iljjibc-
rit nad> 3eep* Konjeft ; sua sponte aliena).
spondeo, spöpondi, sponsum, 2. [anivdm] 1)
public, u. jurift. Hu*brucf feierlid) u. förmlich
oerfpreeben, fid) ju et», oerpfliebten, et»,
binbenb geloben, bef. oor ©erid)t pacem JAv,
‘officium commisso amori, ‘fidem; sponsio,
quam spoponderat JAv. ; alcui alqd; promitto
hoc vobis et rei publicae sp.; pro alqo, alqd
pro alqo gut fagen, Bürge fein; *si mihi lup-
piter spondeat; hic sponsum (supin.) vocat Hör.;
gnatum alcui Perlobcn Plaut.; de infante ma-
thematicus clara oerbief), proptjejeitc Suet.; nni-
mis im ©elfte [ich gewiß oerfpreeben, fidler hoffen
Liv. ; tantum sibi vel de finibus suis vel du
fortuna Just. ; ‘omnia digna tuis coeptis; subst.
a) sponsns, i, in. Bcrlobter, Bräutigam;
*(pl.) ftxtiex. b) sponsa, ae, f. bie Berlobte,
Braut, c) sponsuin, i, n. ba* tingelobte Hör.
2) übertr. o. Sachen, et», gemifi bof f eu taffen
ingenium magnum vir um Just. ; placidum spon-
dentia sidera Ov.
gpondöns (- dius), ei, m. [nirovdrfoc] ber Beröfufi
Sponbeu* .
spnngia, ae, f. [eiroyyia] Schwamm; übertr.
ein fch»ammförmiger Banker IAv. 9, 40, 3.
3m SJoppclfinn: Aiax in spongiam incubuit Aug.
b. Suet. Aug. 85.
sponsa f. spondeo t) b). — sponsälln, örum, n.
[spondeo] 1} Berlobung, Bcrlöbni*. 2)Ber»
lobungefchmau*.
sponsio, önis, f. [spondeo] publicifl. u. jurift.
91u«brucf, feierliche* Berfprechen a) eine*
©elübbe*, bie tlngelobung, ba* ©ingeben
voti de. legg. 2 $. 41. ft) feierliche Ber»
pflidjtung bei Bcrbanblungcn, Berträgen, Bünb»
niffen, Bilrgfcbaft, überb- feierlicher Bertrag
sp. facere; non foedere sed per sp. pax Cau-
dina facta est JAv. 9, 6, 2; sponsione se ob-
stringere; sp. interponcre; sp. acceptam facere
erlaffen; sponsione in amicitiam accepti; bef.
in ©ioilprojcf) bie oegenfeitige Bcrpf lidjtung,
Stipulation ber Barteien, baft ber Berlicrcnbc
bem ©ewinnenben eine gewiffe Summe jablen
foHe, eine 9lrt S8ette sp. facere cum alqo, de
60
786
Sponsor — squameus.
societate, sponsione lacessere; vincere spon-
sione B. bcm jur aponaio aufforbernbcn Kläger,
vincere aponsionem B. bem baju aufgeforberten
SBeflagten, ba« [tipulierte Selb, bie gerichtliche
SBette gewinn tn; sponsione se defendere. Über
bic babei üblichen Jot mein ift ju bewerfen, bafj
bie Sponfiott in birefter SRebe mit si ob. si non,
in inbiretter mit ni ob. ni non cingelcitet wirb.
Oie. off. 8 §. 77 cum is Bponsionem fecisset,
ni vir bonus esset, b. 1) er wolle ba« beponiertc
©elb üctlieren, wenn et feine Sbrenljaftigteit nicht
beweife. Ähnlich ift CVc. Verr. t> §. Ul.
Sponsor, Oris, m. [spondeo] SJiirge (übetb- ;
ugl. ras , praea), sponsorea pro Pompeio, pro-
miasorum, de tnea voluntatc, *u. einer ©ötlin.
— sponsum f. spondeo 1) e).
1. sponsns, ua, m. [spondeo] (feit,) — aponaio b).
2. sponsus, i, m. {. spondeo 1) a ).
sponte, abl. sing. f. be« ungebräuchlichen spons
I d. spondeo] l) mit ben in Ifäroja gew. Boran*
ftehenben abl. meä, tuä; suä etc. Betbttnben, au«
eigenem Antriebe, Bott felbft, freiwillig
meä, Uni, suä sp. facere; tuo iudicio et tuä
ap. ; suä ap. et voluntate facere ; tronsisse Rhe-
num aeae non euä sp. sed rogatum et arcessi-
tum a Gallis ; esse divinius, qnod ipaum ex ae
suä sp. moveatur; *fbl. sponte; +sp. (mit’ ob.
nad) SBiUen) Antonii, flegatorum. 2) auf
eigene $anb, gauft, allein, oljnc $ilfe
ob. 3»tbun jmb«. felbftänbig suä ap. bellum
movere; neque id meä sp. prospexi au8 eigener
®tn[id)t ; aud) nlienä sp. im @gf. ju Borauf-
gcljcnbcm suä ap. Cie.; ignia sua sp. exstingm-
tur; *stellao sp. auä iussoene vagentur et er-
rent Hör. Hudj ohne ein öeifptel Bor fid)
ju hoben, jueift, einm. Cic. Verr. II, l §. tu.
8) o. Sachen, sua sp. burd) eigene Kraft,
an u. für fid), an fid), fdjlcchtweg res
quae suä sp. scelerata est; virtus suä sp. lau-
dabilis est; quia sua sp. squalidiora sunt; quae
sua sp., etiamsi tu id non agas, cadunt ple-
rumque numerose.
nportella, ae, f. [dem. B. sporta] 1) = sportula,
w. f. 2) bie in Körbchen gegebene falte Küche
(im ©gj. bet förmlichen SUlabljett) Cic. fam. 9,
20, 2. — sport, Ala, ae, f. [dem. B. sporta] uu
fprüngl. bet Korb, welchen man bei einem öjfenu
liehen Opfctmahle mitbradjtc, um barin ba« Stüd
gleifeh, ba« jebem Dpfergaft juftel, mit nach fjauje
tu nehmen, fpätcr aud) ein Korb, in welchen bei
Speifungen bc« Solle« bcm einzelnen feine $or=
tiott gebracht warb, auch bie bem SBcrte be«
©fjen« abäguate ©elbfummc u., nachbem bie
Speifung ber Klienten cntfptedjenb ber öotfbfpci-
fung eingerichtet war, bie in einer sportula
ben Klienten nach .'o a u j e mitg cg ebene $or«
tion Sffen (P/m. cp. 2, 14, 4) ob. eine ftatt
beffen gegebene ©elbfumme; bem Soll ge =
gebene Spiele Suet. CI. 21.
spretio, önu», f. [sperno] Setachtung, jwcifellj.
b. Liv. 40, 5, 7.
•spretor, öris, m. [sperno] Seräd)ter.
spöttln, ae, f. [spuo] Schaum (be« SBaffer« , im
31/ mibe je.) spumas agere in ore; *per armos
sp. fluit (n. Eber); ’o. ber Schlange; *albentes
be« 3Jleere«, *salis; *(pl.) argenti Silbcrfchaum,
lütte, ber fd)Uppige Äbfap be« filberhaltigen
leie« u. be« Silber« bei ber Steinigung. %ax>.
a) sp&mesco, 8. auffd)äumen Ov. b)
•spümeus, adj. fchäumenb Nereus, unda, sar.
umfdjaumt. [fchäumenb.
•spümYfer, fera, ferum, adj. | spuma-fero]
spumo, V [spuma] 1) intrans. fdjäumen **pu-
man« salum, *aper, ‘spumantia frena; *ex
baust» ubere (B. SÄcIfcimer); *plenis labris vin-
deraia; *purpureo mihi dolia musto; f spumante
rictu. 2) frans. *mit Schaum bebeefen spu
mata saxa. — 'fspüniösus, adj. [spuma] soll
Schaum, fchäumenb.
* spuo , spui, spütum, 8. aubfpeien, sicco
ore terram (Staub) Verg.
spure«, adv. m. sup. [spurcus] unflätig di-
cere; perscribit spurcissime (in ben unfiätigjta
Hu«brüden) quas ob causas fecerit. — spuret-
dlcus, adj. [spurcus-dico] Ichmugig rebenb
Plaut — spurcTflcus, adj. [spurcus- fadoj
nnrein machenb Plaut.
spurco, l. [spurcus] ‘oerunreintgen, befo
beln helluo spurcatissimus brr unflätigjie Oe
spurcus, adj. m. sup. (meift bnlgir) fdjmetnifcb
fdjntupig, unflätig tempestas, ‘saliva; gc
mein o. Eharaftcr ob. Stanb homo spurcit-
mus; Dama Hör.
Spürinua, ae, m. 1) ber iparufpej, welcher ber
Eäfat Bor bem 16. 2Rärj warnte. 2) Vestricic
S. unter Kaifer Dtho Itjrijcher dichter,
spörius, adj. uneheliche« Kinb, SJaftatb. c
ben $arthenicm Just. 20, 1, 16. — Spärla«.
röm. Sorname.
spütätllicns, adj. [sputo] eigtl. anfpeien*wer.
bah- nerachtenüwert, einm. Sisenna b. Oe
Brut. §. 200. — spütätor, öris, tn. [sputi
SluSfpcier Plaut. — sputo, 1. [intens. B. »ptu
(Plaut.) auSfpcien sanguinem; morbus qui spe
tatur Bor ber man au«fpudt = bic Epilepfie. -
spütum, i, n. [spuo] Speichel, JtuStourf.
squäleo, ui, 2. — 2. 1) *raut), uneben feil
ftarren squalentes conchae; maculae auro »qiu
entes; picti squalentia (hartfehuppig) terga U
certi; tunica auro wie mit Schuppen belegt er
ic. 2] *Bor Schmup ftarren, fchmupig, uuge
K'legt fein (ein häßliche« u. Dernad)läf|tgte« ti
en h°ben) fastigia musco; arva; humus m-
pentibus atris hat rin gräfliche« Sluijcter
übertr. in fchmupigem Slnjug trauern mos;
cipia, civitas.
squälidius, adv. comp, [squalidns] (feit.) Cf
fchmudlofer, rauher de. fin. 4 §. 6. — sqti-
lldus, adj. m. comp. u. sup. [squaleo] 1) fts:
renb Bon Schmup, fchmuptg, unfauber t
baburch unangenehm Bon ilnfehen corpor.
sq. et prope eff« rata, *carcer, ’homus, boat'
Ter.; hef. in fchmupigem '/lufjug, o. tojt
Ilagtcn *reus, fseuectu». 2) tp. (feit.) B br
SRebe rauh, troden quia sua sponte squalidicr*
sunt etc. — squälor, öris, m. [aqualec]
Schmuft, Unreinigleit (entftanben bureb Ui
aufmaffamfeit auf ftcb) obsiti squalore et so»
dibus; *terribili sq. Charon, gnibef. fehmuptge
Kleibung al« 3ctd)cn ber Irauer magno <c.
sed multo ctiom maiore maerore äuherlich tx
tiefer, innerlich i” »och biet tieferer Xrauer; 1»-
crimas squaloremque ipsius et filii vide»; *t
©egenben Unroirtlidjleit locorum.
squima, ae, f. Schuppe ber fjtfche, ’ScblaBgr
*®ienen; collect, animantium alias squamä ri
demus obductas; pl. P. einem Schuppenpsr
jer. ®aB. 'sqnämens, adj. fchuppig.
gquamiger
squamTgbr, gera, gerum, adj. faquama u. gero]
Struppen füßrenb, fcßuppig. — squamosus,
adj. [aquama] Doll ©puppen, Ruppig gre-
gt-s (piscium), corpus, »draco, *orbea.
squilla f. scilla.
st! interj. ’fi! fttlle! Com.
Stäbiae, ärum, f. Stabt in Kampanien. 35ao.
Stablünum, Sanbgut bei Stabiä.
stSbTlimen , Tnis, n. [atabilioj ©cfeftigung* =
mittel, ©efeftigung Attius b. Cic. n. d. 8
S_ 68. — stäbtliiiientiiui , i, n. = atabilimen,
pl. ventris Plaut. — stäbllio, 4. [atabilia] be»
feftigen pedem Enn. b. Cic. de div. 1, 20;
atabiliendae navis cans&; confirmandi et atabi-
liendi (stipites) causö.; tp. rem publicam, le-
ge», rea Capuae.
stäbTIIs, e, adj. m. comp. u. (ootll.) mp. [stoj
feftfteßenb, nicht wanleub, unbetrüdt do-
tnaa Plaut.; locus ad insiatendum st.; aolum;
insuetus ad at. pngnam fejlen gußc* ju jetten ;
fagmon peditum, fproelium, via, elephanti
pondere ipao; comminus stabilior Romanus t)ieit
bejfer ftanb; *pes; *terminus rerum; »spondei
d. fdjwerem ©ewicht; tp. feft, ftanbßaft, $u»
oerläffig, bauerßaft, unwanbeloar ima*
tcinem ©ecf)fel mehr untcrtootfen ift) sedea; at.
et firmo et magno animo; ratione at. firmaque;
Unni et at. et constantca omici; matrimonium
Bt. et certum; aententia, oratio, officii prae-
cepta; voluptas (ber Spilurecr); stabile e»t m.
Subjeiwfab, e* ftef)t feft Plaut. 3)ap. A) stäbi-
ITtas, äti», f. 1) geftigleit, Unbeweglichfeit,
Stetigleit peditum in proeliis; stirpes st. dant
iia quae auatinent. 2) ©tanbbaftigfeit,
(Dauerhaftigteit, Unroanbelbarleit fortu-
nae, amicitiao; voluptas in »tabilitate; virtus
firmitatem, at, conatantiam totius vitae com-
plectitur; sententiae, quae stabilitatis alqd
babeant; benevolentiam non adulescentulorum
more ardore quodam amoris sed st. potiua et
Constantia iudicamua. B) atdbTlius, adv. comp.
fefler, baucrljafter fundare molem Suet.
(X 20.
stiibiilor, de p. 1. u. -Io, 1. [stabulum] im
Stalle flehen »pecudes raultne in antris;
bab. irgenbmo (ich aufhalten, Raufen *Cen-
tauri in foribua. — stabilluiu, i, n. lato] 1)
Stall, ©tanbort, ©efjege *alta ferarum,
*piuguibua a at. (ber ©ienen); *333 e i b ep t a ö ,
Stürbe; pl. bie Ställe, au<b al* Hufenthalt ber
.■pirten pastorum; ad atabula latos ipueros)
JAv. ; ardua tccta »tabuli Verg. ; tRneipe, baß.
Schanbort; at* Sdjimpfmort (Plaut.) flagitii.
»tuet«, oe, ob. -o, es, f. [ataxtjjf ©ihrrhen»
f af t , =barj Plaut.
Studium, ii, n. [arädtov] 1) fRenn», 8auf6aljn.
2) al* griccb- Blaß, eine ©trede Don 600
gried). ob. 626 rflm. guß ob. 125 ©d)ritt.
Stagira, örum, «. Stabt in ÜHacebonicn. $aD.
-rite«, ae, m. [Zrayfipfrije] ein Staun au*
Stagira, in*bef. D. Wtiflotelc*.
1. »tagno, 1. [atagnum] 1) «'»frans, a) D. @e=
Ȋffern austreten, ftagnieren faquac late,
fflumen, fmare, fGangea, Nilua. b) D. ßrtern,
unter ©affer flehen, überidjincmmt fein
•orbis paladibna. 2) frans. fiberfcbtDemmcn
fTiberis plana urbia; *loca atagnata paludibua.
2. atagno, 1. (Diell. D. stagnuin) (Just.) flehen
machen, beatmen bitumine aqua omnis ata-
— statio. 787
gnatur; tp. befefligen, Detwabtcn se ad-
veraus inaidiaa exquiaitioribua remediia.
atagnum, i, n. 1) ein bureb Huätrcten be* ©teere*
ob. eine* gluffe* cntftanbcneä ©eroäffer, ftebenb
ob. nicht, balb jtebenbe* ©ewäffer über!).,
balb Sec, leid), ©fußl, Sache super ripas
Tiberia effuaua erat lenibua at.; fsalinarum
©atjfee, 4ache; *fontea immensaque at. la-
cuaque; bie Sänbcr um einen ©ce Aasyrium,
am See D. Sibcria* Jmt. 18, 3, 3. 2) übertr. a)
tünjllieb angelegter Seich, ©affin ’latiu» ex-
tenta Lucrino »t. lacu; »stagna et euripi; fna-
vale, tealidae aquoe. b) *langfam fließenbe*
©eroäffer.
stälagminm, ii, n. [orocldyptov] Ohrgehänge
D. tropfenartiger gornt Flaut.
atüinen, jnia, n. |ato] l) ber Slttfjug am auf»
rechtftehcnbcn ©cMtutjl ber Slten, bie Kette
Tib., Öv. 2) a) *ber gaben an ber Spinbel
atamina ducerc manu, pollice vorBare, tor-
quere; deducere longa at.; stamine (burch ©pin-
nen) (allere aomnum; inSbef. *D. SebenSfaben
ber ©arjen. 6) *d. anbern gäben, bet Mriabne,
ber ©pinne, bet Saite eine* 3nftrument*. c) 'ba*
©emebe, D. ber Kopfbinbe ber ©rieftet. S>aD.
»tümineuSj adj. (feit.) o oll gäben, ‘rotarhomhi.
fatannum, i, n. eine ©tifchung au* ©über u. ©lei,
©erlblei
StAta inater = ©efta Cic. legg. 2 §. 28.
Bt&tAriua, adj. [stobl feft jlehcnb, miles in (Heil)
u. ©lieb fechtenb, hostis (im @gf. ju leichten
I nippen); comoedin, in roelcher bie fcanblung
einen ruhigen ©ang hatte Ter.; bah- subst. ein
©djaufpieter in einem folgen Suftfpiel; übertr.
ruhig orator.
statera, ae, f. [ararijp] bie ©age aurificis.
stätieülu», i, m. [atoj eine Strt langfamen u.
ruhigen ianje* Plaut.
Stattclli, örum, m. pl. ©öllerfchaft in Siguricn.
©ab. StatirllÄ», ätia, adj.; subst. -lites, ium,
m. ob. "lenses, ium, m.
Stütlm, adv. [ato] 1) fcftftehenb signa st. atant
Plaut.; bah- beftänbig, regelmäßig Cotn. 2)
auf ber ©teile, fogleief), fofort utrum at.
igni necaretur an in aliud tempua reservare-
tur; m. folg, ut, simul ac (atque).
statio, önia, f. [eto | eigtl. *+baä Stehen, ©till =
ftehen, bah <0 ©tanbort, 5lufenthaIt*ott,
Sufenthalt, Ouartier *altern4; »Termine,
qu& positua fueris at. , mane; in arco Atlienia
at. mea nunc placet; *o. ©ienenhau*. b) al*
milit. t.t. ©tanbort ob. ©ofteit, ©ache, ©ach =
mannfehaft, in ber iüegcl größere Iruppenab=
teilungen. welche außerhalb bet ©efeftiguugen auf=
gcftcllt »erben, ©orpoften signa cx atatione
tranafert.; cohors in statione; at. et praeaidium;
atationibua (burch ©acljcftehen) tempus terere;
in atatione eaae; stationem agere, habere; in
st&tionem auccedere; copias in statione collo-
care, ponere, disponere ; stationes ponere, fdis-
ponerc; vigiliae in urbe, Bt. ante portas prae-
Bidiaque in muria dispoaita; cuatocUae vigiliae-
que et ordo stationum-, unter ben Kaifern auch b.
©lilitärpoften, welche e* burch ba* ganje riim.
Seich gab miles qui eat in st. Nicomedienai
Plin. cp. 10, 16, 1; D. ©cßiffcn, ©tanbort,
Slnlerplaß, SRhebc aestate st. habet; +in st.
störe; stationes obtinere; tp. de statione (©oßen)
vitae discedere; »imperii; huius principatua;
60*
788
Sta-tius — sterno.
*oculi in statione manebant; *fluctibus eiectum
tutii st. reccpi. e) "töffentltt^er 'ßlap, gew.
im grcien, um bic Sieute fielen ob. fite«. wo ju
Statins f. Caccilius. [fri)ton(jcn.
stativus, adj. [sto] ft e t) e n b , ftill jlchetib, prae-
sidium ein auägcftettter fioften ; castra st. u.
»übst, statlva, örnin, n. bai Stanblager beä
§eercä; st. ponore, f habere; iroitijt^, isto novo
quodam genere imperator pnlchemmo Syracu-
sarum loco st. sibi castra faciebat Cie. Verr.
6 §. 29. — stätor, öris, m. 1) [sto] Stmtä*
biencr bei firofoniulti ic. in bei 95iooiiij. 2)
[sisto] Beiname beä gupiter, ber glud)them =
mer ob. überl). bet ffitljattcr beä Beftebcnben.
statua, ne, f. [statuo| Statue, Stanbbilb,
Bitbläule (meift ». Slenfchetc u. b. einet gan =
jen gigur) st. et. iraagines.reliquerunt; st. alcui
facere, ponere, statuere, constituere; *infantes
jhimmc; fpriepro. (Hör.) Statut! tacitumior; b.
ben Bitbfäulen bet fiaifer alä fieptbarer ©öttcr, ad
st. Auges ti , Traiani confugero Plin. cp., Suet.
st&tümen, tnis, tt. [statuo] eigtt. Stiijjc, Un--
tetlage Caes. b. c. 1, 54 prima statumina bie
erften Unterlagen für ben Bobcn bet Skiffe,
stätno, tni, tiitum, 3. [b. statura, supin. b. sisto]
1) machen; bafs etnj. ftcljt, ^in =, anfftcllen,
feftjtelten, jum Stehen bringen, bej. et»
richten, erbauen equns Curium in vado; alqm
ante oculos; captivos in medio; -fstatui tumulo
(auf JC.); *arborem agro pftanjen; tigna; taber-
nacula auffchtagen; *aras, *urbem, ’moenia,
aciem arte, regnum; (Plaut.) partic. statütus
alä adj. hoch, fcplanl b. SBud)ä. 2) tp. a) fid)
in ben Kopf fepen, alä geroifi fid) borfteücn,
beftimmt annehmen, bafür bQ*leu' bie
Übetjeugung gewinnen sic st. et iudico; ut
mihi st. wie ich wir oorfteHc; nt. acc. e. inf.;
non exspectandum sibi (sc. esse); apud ani-
mnm, utrum — an. b) feftfepen, beftimmen,
berorbnen, entfeheiben locum; diem multi-
tudini, insidiis, comitiis; tempus colloquio;
alqd in alqm; alqd gravius in alqm; contra
alqm; de alqo über jmb. baä Strafurteil fällen;
de se fid) umbringen Tac.\ in rebus statuendis
decemendisque; (Com.) exemplum ftatuieren;
statuunt ut decem milia hominum in oppidum
mittantnr; Atbenienses st. ut — naves conscen-
derent Oie. off. 3 § 48; statuitur ne sit Creta
provincia. c) bc jd)lief;eu, fich Ootnebnten,
bet fich feftfepen nt. inf.; auch fo, bafs cä ben
Begriff 0. iiotius in ft* fd)lief(t congredi quam
Nep. Hat. 8, 1; alqd sibi novi consilii esse ca-
piendum Nep.-, +m. ut; *de summa re.
stitüra, ae, f. [sto] Beibeägröfte, Statur,
äBucf|ä corporis, staturam alere; homines tan-
1. Status f. sisto 2) c). [tulae st.
2. Status, us, m. [sto] 1) baä Stehen, bet Staub
st., incessus, sessio. 2) Stellung bee Kör»
petä erectus, *artificis. gnäbef. o) Stellung
eine« Kämpfenben ob. gcd)tenben hostem statu
movere; deicere adversarios de omni st.; e sua
socio et Bt. demovere; iilo st. sibi statuam
fieri. 6) übeth- bic bürgerliche Stellung,
bie man einnimmt declinare de st, suo; rece-
dere de st. dignitatis; pl. omnes vitae; regum.
c) Befcpaffenheit, Berpältniä rnundi, stel-
lorum, caeli (Xageä», gahrcäjeit) Ido., Gurt.; a
naturae st. disceaere. 3) Kage, Bcrfaffung,
Stanb, guftanb (ber ruhige, fiepere u. burch
bic Berpättniffe cntflanbene) res est in hoc st
ftcht fo; eo tum st. reB erat; rei publicae, ci-
vitatis; optimus, novus Suet.; t Status ordinati»
meiner Angelegenheiten; fundato plebis st bic
redjtlidjfn u. polit. Berfjältmffe; quis Latio fuerit
st.; rcstituere alqm, alqd, redire in pristinnm
st.; urbanas res virtute Cn. Pompei in commo-
diorem st. pervenisse; omnis condicio imperii
tui statuaque provinciae; SB o t) l ft a it b , fJ. mul-
torum excisi st. Tac. arm. 3, 28; alä jurib. t. t.
st. causae u. bl. st. bet Stanb ber Sache ut
in causis hon semper utimur eodem st. (sie
enim appellamus controvcrsiarum generai; st
et quasi conflictio cum adversario de. fiier»
ber Stanb in bürgerlicher Bejahung st. diHtin-
guuntur agnationibus familiarum.
stäga, oe, f. [axcyif] Berbcd Plaut.
Stella, oe, f. Stern (alä (Sinjelftcrn; »gl. sidus,
signum), diurna Utorgenftern Plaut.; Saturni,
lovis; errantes; crinitä; *comans; *st. (gener
fuget) facem ducens; im Silbe illustrant eam
(orationem) quasi st. quaedam tralata verba
atque immutata; * stcllis nebnlam spargere
candidis (». einer alten Buhlerin) ben ®lanj
junger u. fepöner Sftäbcpen gleichfam umwöltex.
oerbüftern Hör. carm. 3, 15, 6. fpiero. a) *®e
ftirn. 6) *bie Sonne. Sa». ‘steUans, tis, adj
1) geftirnt nox, coelum. 2) blipcnb, fehim
mernb gemmae.
Stellätis cnmpns ob. ager, ein fruchtbarer ©ejiri
in Kampanien. Sa». -tinns, adj.
stellätus, adj. [stella] mit Sternen befept
eflirnt *ora Tauri; alä ®eftirn an ben
immcl »erfept Ccpheus Cic. 2'usc. 6 §. 8; tp
•ensia blipenb; * Argus mit glänjenben Sagen
*variis corpora guttis befept mit ic. — stell!-
fer, fera, ferum, adj. [stella u. fero] (feit
Sterne tragenb, geftirnt cursus.
stelllo (*jweiftlb.), önis, m. [stella] Steineibe cfift
Verg. ; töm. 8uname Liv.
fstemma, ätis, n. [arfaga] eigtl. ein Kran);, bei
alä Schmuci ber Slhnenbilber, bah Stamm
bäum, 3Hj"Cntafe(.
gtercöreus, adj. [stercus] lotig, miles, all
Schimpfwort Plaut. — stercöro , 1. [sterca-
büngen utilitas stercorandi. — steretUiulaB
f. sterquilinium. — stercus, öris, n. tierifdc
®pfremcute, Kot, SÄift; curiae alä Schimpfwcr
angeführt u. gcinihbifligt ». Cic. de or. 3 §. ist
sterllls, e, adj. 1) a) unfruchtbar (fowobl ».
ÜKenf^cn u. 2 irren alä ». bem Soben) fOctarA
*vir (». ®unuchen), *vacca, *iuvenca, *ag«
•tellus, ‘fluimus, *silva, *favenae, *aristse
nidhtä tragenb ; f terra; genae unbehaart A»r
Vict. b) überf). an etw. leer, ettrag», ctfolg
log, Februarium st. (ohne ©efchenfe) fore videt;
fepistulac ohne Begleitung eineä ©efchenfe*
fpax, flabor, »amor unerwibert; prospectus »r
niemanb ju erblideu ijt Plaut.; fvirtutum st
sacculum. . 2) unfruchtbar machcnb, robiec
bürt Hör. carm. 3, 23, 6. Sa». störTlltas, itss
f. Unfruchtbarleit agro rum; t magna quot
dam st. SRifewachä; pl.
*sternax, äcis, adj. [sterno] (ben flieitfr) abjx
werfen fuchenb equua Verg.
sterno, strävi, strätum, 3. 1) auf ben Bober
auä», hinhreiten, »fireden, »ftreuen, sie
betlcgen, » werfen ‘vestes; strata sab pr-
dibus vestis; *vellus duro in solo; fsnpe;
sternumentum — stipator. 789
asseres pontcm (plagen; Corpora passim; somno
Rtrüti; st rata somno Corpora; reflcj. u. mcbinl
st. se u. Storni fiip ^inftreefen, fiep lagern
*se somno in litore; Storni paBsim ferarum
ritu; humi, ad podes strati tiegenb; virtus
populi Rom. haec omnia stratu humi erexit
Li r.; *membra sub arbuto strati. gnöbef. a)
f cinblidj , geroaltfam ob. tot nieberwerf cn, ju
Soben ftreden, itiebermacpen, ; li a u e n om-
nia ferro, ingenti caede Storni; ariete muros,
*ferro pecus, fsilvas dolabris, falqm impetu,
*iacnlo, *caedo viros; ‘aversos morti; *sata
fortfepwemmen; *a cnlmine Troiam; ’ventos fiep
legen maepen, berupigen; tp. nieberwerfen, ju
©oben brüefen, werfen afflictos so et stra-
tos osbo; fagmina rcorum sternebantur; *into
Thyestem exitio gravi; *mortalia corda humilis
pavor. b) ebenen, glatt:, ebenmaepen *pon-,
tum; *aequor aquis; fodia befänftigen; inäbef.
einen ©eg ebenen, pflaftern vins silice; semi-
tum saxo quadrato; emporium lapide; locum
illum sternondum locare; ‘strata viarum =
stratae viaa Vcrg. A. 1, 422; xubst. struta, ac,
/'. sc. Tia ber gcpflafterte S8eg, bie Strafte
Eutr. 2) mit ctre (baö wie ein Xeppicp pinge--
breitet roirb) bebeefen, beftreuen, befäett
*nemus foliis multis et litas algä inutili tem-
pestas; *solum tclis, ‘humum; ’coesi iuvenci
terram; fnuvos pontibus; feampi strati sarcinis,
cadaveribus; f omnia caedo Porsarum; bap. st.
equum mit einer 3)ectc belegen; loctum, tricli-
nium betten, polftern, jureept matben; lec-
tum vestimentis Ter. ; ftricliniu strata; (Storni
sibi (sc. lectum jum Stubicren) in prima domus
parte. [Oie. de dir. 2 §. 84.
Mternomentum, i, n. [sternuo] baö 3ticfen
stornuo, ui, litum, 3. 1) inlrans. niefen, *lu-
men Inifiert. 2) *trcms. juniefcit, niefeub
geben approbationem ; omon aleui. — Stern ii-
tUmciitum, i, n. [stemuto niefen] f. sternu-
mentum.
stcrqiiTlinlum , ii, n [storcus] Stiftgrube,
Phaedr.; al* Sepimpfwort, jepmußiger Stcrl!
Com. 1 Stertinlus Hör.
StertYnlns, ii, m. ftoifdjer ©pilofopp; bau. adj.
sterto. tui, — 3. fcbnatcbeit, feft feplafen.
StesYehörns, i, m. grieep. iitjrifer au4 fpitnera,
ungefäftr 660 b. Spr.
Sthenelus, i, m. 1) ©ater beb ©urpfipeuS Vcrg.
2) ein ßiutultr V erg. 3) Jfönig in Sigurien,
©ater beb in einen Schwan uernmnbelten Gt)Inu«,
Ov. §ietB. a) Möins , adj. hostis ©itrpftpeuB;
proles ßplnuö. b) ‘-Ibis, (dis, f. adj. volucris
ber Sepman. [3t upebett bei Xifcpe.
fstlbadinm, ii, n. [außddiov] palbfrciöjdtmigc*
tstigmil, fitis, n. |oriyfi«] ©ranbmal; bap.
gnfamic, ©efepimpfung. ®as. o) stigmä-
tins, ae, m. [auypariac] mit einem stigma
»erfepener, gebranbmartter Stlaoc Oie. b)
stlgmösns, adj. (feit.) »oller ©ranbmale,
gebranbmartt Viteüiana cicatrice (o. Husticus
Arulenus) Marcus Begulux b. Plin ep. 1, 6, 2.
still«, ae, f. [dem. o. stiria] Xropfen (ein Iftnft=
licp abgemeffener; Bgl. gutta) muriae.
still icYdimn, ii, n. [stilla-cado] Xaeptraufe.
stllln, l. [stilla] 1) intrans. träufeln, tröpfeln
pugio strllana (B. ©lute'; ‘mclla de ilice. 2)
*trans. träufeln, tröpfeln rorem ex oculis;
stillata cortice murra.
stYlus, i, m. fpißer, aufreeptfiepenber Sör=
per, bat). f>= Stimulus 1), caeci. gnöbef. ber
Ölriffel jum Schreiben, unten fpiß, um bie
©uepftaben in bie iBäcpfetnen Xafeiu einbräefeu
ju tönneu, oben breit, um baö in SBacpö Singe:
bruefte toiebet auSftreiepcn ju töuneu, bap. fibertr.
stilum vertere =■ auöftreicpen, Berbeffern; 'luxu-
riös quaedam quae stilo depascenda cst Cic.
de or. 2 §. 96. §ierB. a) Stilübung 8t. opti-
mus ot pracstantissimus dicendi etfector ac
magister; exercitatus; fmulto ac fideli st. sic
formetur oratio, ut otc. b) bie befonbere 9ltt
ber iäbfaffung, Schreibart, Dinuier, dissi-
mili oratione et st. Ter.; buius orationes tan-
tum urbanitatis habent, ut paeno Attico st.
(gebet) scriptae esse videantur; artifex, ut ita
dicam, st. Cic. Brut. §. 96; jugleicp mit 58c
jiepung auf bie eigentliche Sebeutung b ei Sorte*
si fuissem, non solum regem sed etiam regnum
o re publica snstulissem, et si meus st. illo
fuisset, ut dicitur, mihi crode, non solum
unum actum sed totam fabulam confecissem ;
*sed hic st. haud petet ultro quemquam ani-
mantern etc. c) tiberp. Schreibart, Stil (Bgl.
oratio, dictio).
Sttmftla, ae; f. fstimulo] eine @öttin, unter
beren Sinfluft bie Saccpanalicn gefeiert würben
Ov. Slnbete gorm maprfcpcinlicb Slmlla b. Liv.
39, 12, 4.
fstlmBlätlo, önis, f. fstimulo] (feit) Sicijung,
Sporn. — stYmülitrix, leis, f. fstimulator]
Slnteijerin Plaut
stYntfilcus, adj. (stimulus] burep ben Stacpel
gefepepenb supplicium Plaut.
stirn Cilo, l. [stimulus] eigtl. mit bem Stacpel ftecpcu,
bap. tp. t) quälen, martern, beunrupigeit
te conscientiae maleficorum; fstimulatus ira
ac dolore. 2) anfpornen, aittreiben, rci =
gen (burep Scpmerjcn ob fcpmerjlicpe 8orfleHun=
gen jur Xpätigleit u. SBacpfamfcit) alqm, ani-
mum alcis; cupido duos cognatos vicinosque
populos ad arma; alqm ad jperturbandam rem
publicum iuopia atque mali mores; falqm in
proelium alqa re; fin formidinem; gloria, f cu-
pido animutu; hic scrupulus eum dies noctes-
que st. ac pungit.
Stimulus, i, m. l) pl (Bcrbedte) fpipe 8fäple
oben mit eifernen §afen Berfepen, eint Jlrt g u fs =
angcl Cats. b. G. 7, 73, 9. 2) Xreibftcdeu
mit eiferner Spiße, Xreibftacpel, womit mau
bie 'Rflugocpfcit antrieb, audp jum ©eftrafen bet
Stlaoen gebraucht; tp. a) was jmb. quält, beun:
rupigt, Unrupe, Oual doloris; amoris (pl. o.
ber Siferfucpt); ‘talem reginam Allecto stimulis
agit uudique Bacchi b. i. mit ber ffiut, wie fie
ben mirtlicpen ©accpantinnen eigen ift; *st, caoeos
in pcctore condidit. b) was jmb. ju etw. an:
treibt, Sporn, 'Antrieb animum stimulis glo-
riac concitare; fhis st. irarum Pausaniam ad
tantum facinus impulisse; faemulationis sti-
mulis excitare; aleui stimulos admovere; fad-
dere, ‘adicere; subdere st. (pl.) animo; fqui
cst acerrimus st. monendi; st. quidam indu-
striae ac laboris-, agrariae legis tribnniciis st.
plebs furebat; acriores aeris alieni st. esse; im
©ilbe ‘acres subicctant laeso st. etc.
stip&tio, önis, f. [stipo] (feit. j bie um jmb. f i clj
brängenbe Stenge, baä ©efolgc Cic. p. Süll.
§. 66. — stipator , öris, m. [stipo] b e ft Q " '
790 stipendianuB — sto.
biger Begleiter, Itabant (oft mit gepäffigcm
Slebcnbegtijf fllaoifcpeii ©etragcii«) j>l. praomitte-
bat de st. suis; corporis; Veneni; flagitiorum
atque facinorum circum so tamquara stipato-
rura eatervas habebat.
stTpendUrlii», adj. [Stipendium] 1) um Solb
bienenb st. facti snnt Romani; fcoborte«.
2) fteuerpfliiptig, ttibutür civitas, homo;
Haeduos sibi st. facto»; vectigal, quod st. (jdpr=
liep fijrierte ©elbabgabe, Kontribution) dicitur;
sahst. pl. populi Rom., Haeduorum. — stipen-
dum. li, m. [stips-pendo] toas cinjeln, in !Iei=
nen Summen gejault wirb 1) Solb, Söpnung
bet ©olbflten persolvere, dare, numerare Bt.
inilitibus; st. portare in Afficam; merere, me-
rcri; in sociorum et Latinoruin Bt. ac aumptu
So(b= u. ©crpflegungämefen Cic. Verr. 5 §. 60.
.fticro. ber RriegSbienfi finis stipendiorum;
homo muliius st ; atipendia, st. nullum focere;
«t. einerita: feaatrensibu» st. imbui. 2) Steuer,
Abgabe, Ronttibution (ein gewiffer, beftimm=
ter Iribut an ®etb) et. capere, pendere, fferre;
et. remittere; stipendio multare; at. alcui im-
ponere; ‘Strafe, ©üfiung dira ferens st.
tauro; quod me manet et. Hör. epod. 17, 36.
etipee, ttis, m. 1) ein grofjer u. ftarfer ©fapl,
auep ein al« ©fabl benutzter in bie (Erbe einges
rammtet ©aum flamm, Rlop. 2) ‘übetb-
©aumftamm, ©aum. 8) tp. als Stpimpfwort
RloJ, $ummlopf Ter.
stipo, 1. [axeißm] 1) jufammen (topfen, = pa =
den, "bringen in arto »tipatae erant naves;
Graect stipati, quini in lectulis, saepe plures;
velut stipata phalanx; ‘carinie ingens axgen-
tum; *apee mella; ‘Roma arto stipata theatro;
•Platona Menandro bie Sdjriften be« ©lato mit
tc. »ufammenpaden. 2) oollftopfen, gcbrdngt
0 o 11 madjett ‘curia patribus fuerit stipata;
fpontes calonibne et impedimentis stipati. 3)
mit einer gebrängten Slcnjipcnmenge jum Scpup
ob. gut ©egleitung biipt umgeben, umringen
senatum armatis; stipatus semper sicariis; sti-
pati gregibus amicorum; senectus stipata stu-
diiB iuvi'ut iitis.
stips, sttpis ( nom . ring, unflaff.) f. 1) @elbbei =
trag, @abe, Spenbe, Almofen, bcf. ju reib
giöfen Stoetf ert , etipem colligere, cogere ab
alqo; st. conferre; st. (baS ©Ctteln) tollere; fst.
emendicare a populo; ‘stipem, fstipes dare.
2i ‘Slopn hortum colere exiguä st
stYpüla, ae, f. §alm, inäbef. a) fforn», 8trop =
Palm Ter., Verg.\ ‘stipulam (bie Stoppel)
urere; ‘Strop. b) *ber §alm be« Siopte«,
ber ©opne.
stTpülätlo, önis, f. [stipulorf Rontralt, $anb =
gelob nie. ®ao. dem. stlpülätiuncüla, ae,
}'. Oie.
stipül&tor, öris, m. jstipulor] ber ©laubiger,
beffen Scputbner jmb. burep fdrmliipe Vln =
gelobung i ft Suet. — stTpfilor, dtp. 1. jiip
o. jmbm. etto. förmlid) angcloben (affen;
pass, (feit.) haec pecunia stipulata sit Oie. p.
Rose. com. §. 14.
stiria, ae, f. Sidjapfcn Verg.
stirpis f. stirps. — stlrpYtus, adv. [stirpsj mit
Stamm u. SBurjel, ganj, oöllig errorem —
extrahere O'ic. Ttisc. 4 §. 83. — stirps (and)
stirpis), pis, f. (Verg. and) m.) 1) bet Stamm
nebft ben Silur je ln arbores aluntur per st suas;
ab stirpe (». ®runb au«) Carthago interiit;
‘tollere, vellere albos a stirpe capillo»;
‘tjunger Stamm, Scpling; 0. ©lenfcpcn a)
brr Stamm, bie [framilie, aui ber jmb. ftammi
(al« ein leil b. gen»), propter ignorationem
st. et generis; civica; st ac nomen civitatis
tollatur; Herculis stirpe generatus. 6) Sprofc,
Spröfeling, ©acplomme, ©ejcpletpt stirpem
ex so relinquere; st. augere; neque st. (Rin
ber) potest deesBe Nep.\ ‘Achillea; hominum
sceleratorum 9iace c) Stammpalter Liv 2,
50, 11. 2)übertr. Staube, ©fange, ©efträueb
3) tp. a) Urfprung, ©runblage, ©utjcl
quae (pars) quasi st. est huius quaeationi-,
aegritndinis, malorum, virtutia, iuris, stultitiae
b) (feit) bie urfprüngliipe Statur, ©efdiaf»
stlra, ae, f. ©flugfterje. [fenpeit
sto, steti. statum, 1. l) fiepen (im ®gj. be*
SJiegen« ic.) cum virgo staret et Caecilia in
aella sederet; qui proximi st.; hinc procul Ter.;
earum (arborum) stantium »pecies; ‘aheneu-
(al« eperne ©ilbfäule) stes Hör. sat. 2, 3, 183;
‘pauper in exigua ligneus aede deus (ber &tr);
audi fiepen bleiben odulescentes nobile» st
nihil cedentes viatori Liv.\ in vestibulo (’arf. ;
impers. statur Com.-, 0. gupörem in contione;
me stante C. Carbo in contione dixit; ad »tan-
tem indicem (ba« auf bem fjorum ntrfamtneltc
©olf) Oie. Brut. § 289. 3m »eitern Sinne, überp
irgenbmo Derweilen, fiip aufpalten, fi<p bt
finben ad curiam, in ganearum nidore, fio
limine Tictoria«; fiip jeigen, erflpeinen, (U
gegen fein factor m scaena; ’quam cito non
segnis st (fommt) remeatque dies; stabat (doi
Augen) modo consularis Plin.ep. 2, 11, 12. 3uJ
bcf. a) al« miKt. t. t. fiepen, aufgeftellt fein,
in 9teip’ u. ©lieb, unter SBaffen fiepen,
fämpfen band impari acie, in primis, fsub,
fin armis, i in acie, -facies, fante signa, fextr»
teli iactum; prägn. in aciem — descendisse
in aciem et st. in acie Liv. 24, 8, 18; so-
num se annum iam velut in aciem advenos
optimates Liv. 6, 39, 6. b) D. Stenern, bt
fiepen, aufwarten sto exspectans, Bi quid
mihi imperent Ter.; tad cyathum et vinum
c) feil fiepen, d) Dor Änfer liegen ad Oti-
cam; fin statione apud Thapsum; fclassis in
aqua; *litore puppes. «) *D. ©ebduben, fertig
bafiepen, erbaut fein iam Tbebae; Capith
lium ingens. f) ‘emporftepen, "ragen c®-
mae, saetae, cnstae. g) *st. alqa re ö. et»
Doll ftepen, fein nive candidum Soracte,
lumina flammt, pulvere caelum; tp. a ) *peri-
cula et. circa alqm. ß) st. ab, cum alqo, fin
partibuB alcis auf jmb«. Seite fiepen, irnbo
anpdngen, betfiepen hinc = a me Plaut ,
unde iue ■= a qno Liv.; in, adversua alqm;
qui nobiscum adversus barbaros steterunt, ad
versus populi commoda entgegen fein Hep.; si
pro mea patria iata virtus etaret, st pro in«
gentium, pro societate populi Rom. Liv. y) st
in alqo, in alija re, alqa re anf jmbm., auf et»,
berupen disciplinä Romana res Liv.; ‘ornnu
in Ascanio cari cura parentis. 3) augRepen
feil fein, ju ftepen lommen, foften p<ri-
clnm vitae meae tuo periculo, Herculeo prandio,
cena tibi Plaut.; multo sanguine ac vulneribm
ea victoria Poenis; centum talentis; magno st
pretio; *baud parvo; f victoria tantulo impendin.
Stoicus — stramentum.
791
2) füll fielen, unbeweglich bafteben, f id^
nicht röhren quid stas, lapis? Ter.-, »equus
st. neacit; ’taurua vaccä ademptÄ at. neacit
ruhen u. raffen; stantibus legatis alb ic. nocfj
baftanben Liv. 7, 3t, 11; feodem vestigio, *pla-
cidum ventis mare, *aquae, ‘glacies iners;
•omnis st. (Berpegte) imo vulnere Banguis; *t>.
bet 8eit veluti stet volucris dies; auch fäu»
men, jögern quid stas? quid statis? Hör.;
tpeben bleiben, einbalten, aufbören semel
incitata liberalitas; seditio sine sanguine; ira
Agrippinae citra ultima fcbritt nidjt bi* jum
Hufterpen Tue.; inäbej. o) alä milit. t. t. ft a tt b =
Ijalten in acie, comminus, in gradu, -fin eodem
yestigio; bilbl. pari fastigio; st. (fief) gfeitfjmäftig
ballen, auffübren) in utraque fortuna Nep. ;
abfol. o. Jbampfe felbft, fteben, auf einerStelle
haften [Liv.) anceps certamen, neutro incli-
nata, aliquamdiu pugna, (Curl.) pugna aequis
viribus bleibt unentfebieben; (Tac.) Sequanorum
prospera acie impetus belli. 6) t>. Seifen, @e=
bduben u. bgl. feft, unbeweglich fteben muri,
moenia, urbs; stantibuB Hierosolymis ; *in te-
nero tibi corde silex; (jeugmatifd)) *silva vetus
atabat — et specua in medio, c) t>. ©efdjoffen
feft fteden, haften *fixo haata cerebro; fsa-
gitta in umero; tp. a) fteben bleiben rea
publica eo quo coeperat statu; »Troiaque nunc
stares Priamique arx alta maneres; praeturam
intra stetit erreichte nur bie ©r. Tac. ann. 8, 76.
ß) st. per alqm burd) imb. gleiibfam bangen blei=
ben, b. i. an jmbm. liegen, imb*. Stbulb fein;
oft nt. quominns, quin, ne; per quam (ignoran-
tiam) Bt. (o. Weid) er e* abbing) ut Plin. ep. 10,
22, 2. y) feft, unerfebüttert bleiben, be»
fteben, fitb behaupten, Betbleiben; bei etw.
fteben bleiben, e* bewenben laffen, einer
Sache natblommen, etw. galten, si st. non
possunt, corruant wenn fie fitb ni«bt (in ihren
©ermögenSumftänben) halten lönnen tc.; per quos
bomines ateterim; *res publica aua virtute;
stante urb« et curia, re publica, me; fide;
opibus; in maiorum Buorum yestigiis aufrecht
fteben; animis feften PJtute* fein; fides Bociorum
ad eam diem firma; *dum rea atetit llia regno
ba* SR eich B. 3lium; fimperium sub uno; *apud
memorea yeteris gratia facti unBergeffen beliebt
ihr $anf für tc.; ’staa animo? bift bu bei ©er»
ftanbe? in fide; in eo quod est iudicatum; alcis
tudicio, suis iudiciis; alcis decreto fitb fügen tc.;
pacto, promissis, conventis, condicionibus ;
impers. statur priore foedere; eo stabitur con-
Bilio. 8) feft beftimmt, befdfloffen fein tem-
pus agendae rei, *sua cuique dies, modo nobia
stet illud, neque adhuc st., st. alcui sententia
m. inf. Liv.; (feit.) st. alcui, st. nt. inf. i) *0.
©cbaufpielent u. Stbaufpielen, Siebtem, fitb auf
ber Sühne halten, gefallen iUi, scripta qui-
bus comoedia priaca vina eat, hoc (n. abl. sinq.);
fabula recto talo; nova (tabula), actoris magis
oper& quam suä Ter.
StöTcus, adj. jur ftoiftben fßbilofopbie ge»
hörig, poiftb; subst. m. ein Stoifer; bau.
Stölce, adv.
stöla, ae, f. [otoIjjI Pi ba* lange Oberlleib
Bomebmer römifeber grauen, bie Stola. 2)
*eine* gtötenfpieier*, Xalar. Xao. stolätns,
adj. mit bet Stola betleibet, Ulixes im SBei»
berrod (o. bet lipigen Sioia) Calig. b. Suxt. Cal. 23.
stöltdö, adv. {stolidus] tölpelhaft, albern,
bumm. — stölldn», adj. m. (oorfl. u. fpät)
comp. u. sup. 11 albern, bumm, tölpelhaft,
buntmbreip (nicht bloR al* golge einer Scbioädjc
be* Setftanbe*, fonbern auch ber IRobeit be*
Eliatafter*) nullum est hoc stolidius saxum,
nihil est profecto stultius neque stolidius
Plaut.; *indocti stolidiqne, inter atolidissimos
feroeissimosque , superbia, fiducia, postulatio,
taudacia, *aurea, *lingua. 2) (feit.) Unwirt»
fam genua cauaarum.
stöinärlior, dep. 1. fstomachus] fitb ärgern,
unmillig fein (momentan, infolge törperlidjer
Pleijbatfett) st. et irasci; si quid asperiua di-
xeram; id, omnia über tc. ; cum alqo jaulen,
eifern.
stömichöslas, adv. comp, [stomachoaua] ärget»
lieber, empfinblitber rcscripsi ei stomacbo-
siuB Cic. — stömächösus, adj. m. comp, [sto-
machusl noll 'Ärger, unwillig, cmpfiitblitb
eques Hör.; Unmut oerratenb literae sto-
machosiores; g.'nus acuminis. — gtÖmSchus,
i, m. for öpax°s] *) bet Scftlunb al* Speije-
tanal, jornobl ber ganje al* befonbet* ber untere
Xeil ber Speifetöbre Cie. n. d. 2 §. 136; bie
Suftröfjre Plin ep. 6, 16, 19. 2) ber PRageij
(al* oerbauenb, tftätig u. emppnbenbi stomachi
ralore concoquere; aeger, latrana Hör. 3) tp.
Stimmung u. ©emütäjuftanb eilte* äRenjdjen in ©e-
jug auf Suft ob. Unluft a; @ c f d) m a d ludi apparo-
tiasimi, sed non tui st.; fmulta sollicitant si,
eins (feint Stauf luft! in hoc agello. b) (al* Sif)
be* gora6*) Smpfinblidjfeit, IReijbarfeit,
©alle, Stger, Unwille consuetudo callum
obduxit Bt. meo; st. facere, movere alcui; in
alqm Bt. erumpere (auälapen); io stomacho ri-
dero; eam fortitudinem stomacho non egere;
homo exarait iracundiä ac st.; *gravem Pelidae
at ($onter uqvig); plus atomacho quam consilio
dedit et folgte mehr feiner ficibenjdjaft k. Qut nt.
»tifrea (storia), ae, f. [stemol PRatte, gefloib-
tene ®ede au* Stroh ob. Sinfen.
sträbo, önis, m [orpaßaiy] 1) ber Schieler,
Sdjielenbe (b. Platur ob. burtb üble «ngemobm
beit; Bgl. paetus). 2) töm. gamilienname.
strägös, ia , /. [aterno] 1) ba* Plieberwetfen,
■ fdjlagen, «rcipen, bef. Plicbermebelung,
Plieberlage arborum, tectorum, boum homi-
numqne; per at. iacentium elephantorum nie-
bergeftredt baliegenbe Liv. 26, 6, 2; aedifieiorum
et hominum Tac.; at. dare satis niebetftblagen
Verg.; inter ae fiib einanber ju Kloben reiften
Liv.; *stragem eiere; atrages edere, facere; st.
ac ruinä fudere Gallos. 2) meton. ber §aufe
gewaltfam u. unorbcntlich ju ©oben ge^
worfeltet Xinge ob. PRenfifien strage homi-
num armorumquo campi replebantur, per st.
corporum armorumque evasere, complere cam-
pos strage Liv. ; ’confusae st. acervua.
strägölus, adj. fstemo] jijm Über= ob Unter»
breiten bienlttb, nur yeatis st. ®ede, Xcp»
pitb; subst. stragiilum, i, n. Xe de auf bent
Saget ob. Sopfta; tlotenbede.
‘tsträmen , fnis, n. [sterno] •= stramentum a ).
fsträmcntfciu», adj. [stramentum] (feit.) Bon
Stroft, probern, casa Strobbütte. — strä-
mentnm, i. n. [sterno] ba* junt §inbreiten
bienlid)c a) Streu, Stroh, bef. jum ®eden bet
§äufer desecta cum stramento seges; casa tecta
792 stramineus
stramento. 6) ffäadfattel Cacs. b. G. 7, 46, 2.
— *strftmTiieu», adj. [stramen] au 3 Stroh,
ftrobetn, Stroh»; Quirites Argei, w. (.
strangälo, l. 1) crbroffeln, erwürgen pa-
trenii tcrftiden, unterbrüden fontem. 2)
tp. 'geizig martern, quälen dolor inclusus.
strangurla, ae, f. [arqayyotigl’a] $mntgwang.
s träte , ae, f. sterno 1) 6).
sträteirema, ütis, n. [arpariiyqual SbriegSlift
eine« gelbfjerrn, übertr. I i ft i g e §anbtung Oie.
Att. 6, 2, 2. — strStegus, i, m. [otparqyöe]
(Plaut.) fteerfilljrcr, getbberr; übertr. bet
Sorfipenbc bei einem ©aftmapl. — strätiötl-
CI1S, adj. [arpaTiamxds] folbatifd), militä»
rifd), nuntius getbiäger, rnores Plaut.
Strätdnicen, ae, f. ©labt in Karicn. $ao. -een-
xls, adj.; fmbst. >MUW( ium, m.
Strätünicix, Mia, f. Beiname ber Benu3 bei ben
Smqrnäern Tac.
st rät ii in. i, n. [pari. t). steruo] ba« $ingebreitete
1) $cde auf bem Bager ob. Sofa, 'Bolfter.
$iero. Bager, Siupebett cum — st. haberet
tale, ut terra tecta esset stramentis Nep. ; molle
Liv.; *membra stratis reponere. 2) ffladfattel.
— strätürn, ae, f. [steruo] ba3 fßf (aftern Säet.
»trenn, ae, /’ SBabrgeicpen, Omen Plaut.; bat)
' +ba« ber guten Borbebeutung wegen an einem
gefte, bcf. am SHcujaljretage gemachte ©eidjeut,
5Rcuial)r3gcfd)ent tc.
strenue, adv. [strenuus] betriebfam, munter,
tjurtig hoc facere Plaut.; abi prae Ter.; arwa
capere, navigare; ubi quid fortiter ac st. agen-
dum est; mori Curt. (®gf. tarde convalescere) ;
fama st. tota urbe discurrit Curt.
strenuYtas, ätis, f. [strenuus] (fett.) Slüftigfeit,
9K unterfeit *antiqua. — strenuo, 1. [stre-
uuusj firf) fpnten te Plaut, (aber un[id)cr .
strenuus, adj. m. (Oortl.) comp. u. fsup. rafeft
gut Hat, betriebfam, rüftig, munter gur
®rbcit, tpätig, entfcplof fen, unternel)mcnb
homo Ter., Curt ; in hac re Ter.; nt cogno-
scerent te ei minus fortem at tarnen st.; vir
fortis ac st.; et manu fortis et bello st.; gens
lingnü magis quam factis; fm. gen. militiae;
in üblem Sinne unruhig, ftürmifd) Tac.; o.
Beblofcm, inertia gefdjäftiger lllüiiiggang llor. ep.
1, 11, 28; fsaltus hurtiger; -fremedium fräfttg
wirfenb; fmors fchnell erfolgenb.
*str6pTto, l. [inlcns. o strepo] ftarf rauften,
raffeln, flirren. — sträpltns, us, j». [strepo]
jcbc3 ungeorbnete ©eräufcb, Bärm, ©etdfc,
Staffeln, Staufchcn, knallen, flirren,
St laug magno cum Bt ac tumultu egressi ca-
stris; strepitu adventare Sali. Jug. 53, 7; non
st. eed maximo clamore suam significavit vo-
luntatem ; fori, rotarum, fluminum, ‘ianuae,
*Roiuae, faquarum, facquoris, tnrmorum,
♦citharae, *tibicinae; inter st. tot bellorum;
si leniter ducta re sine populari st. (ohne lär-
menbe Berbanbluugeu Bor bem Solle) ad consu-
les rediseent (bie Regierung auf ic. gurüdführen)
Liv. 3, 41, 6.
strbpo, pni, pTtum, 3. 1) intrans. lärmen,
tofen, raufdjen 'Achivi inter se; *Iovis ful-
mina contra tot paribus clipeis; *fluvii; fvo-
cibus truculentis; fstrepentibus ab utroque
inari itineribus; siebst. strepentium paventium-
que clamores Liv.; *0. ber ©ans fthreien;
nu® ettönen, erflingen, (o. gnfirumenten)
— stringo.
fihmcttern aures clamoribns plorantium, om
nia terrore ac tumultu, nrbs apparatu bell
Liv.; fnavium, militum, arm o rum paratn pro-
vinciac; tplacidum aequor mille «avium remis
♦omnis murmure Campus; *litni, cornua; bilbl
intra Albanam villam sententia Messalini Tac
Agr. 46. 2) trans. (feit.) (ärmrnb ob. laut rn
fen haec sub ipso vallo portisqne Liv. 2, 45, 5
strlctlm, adv. [strictus] i) glatt weg, utrum
strictimne attonsurum dicam esse an per pect;
nem boppetfinnig, D. Bart, inbem man ihn ent
Weber nur ftupte u. über ben Stamm icbor ob.
glatt bon ber §aut Weg (strictim) roegrafierte.
gugleicp aber B. bem Sieht ob. SRinbcr be« Stuf
binbcit« Plaut. Capt. 266. 2) tp. flüchtig, nur
obenhin, turg praetereuntes st. aspeximu*
videamus nunc st.; dicere; librum attingere
perscribere res gestas.
*strictüru, ae, f. [stringo] eine gugerichteti
Eifen» ob. SWetallmaffe Chalybum Verg.
strictus, adj. \partic. o. etringo] 1) eng an
gegogen, ftraff, ftramm fartus; fveste di-
stinguuntur non ttuitante, sed stricta et singnloi
artus exprimente. 2) ftp. furg im 3lu«brnd.
bültbig qno minus st. est.
strideo, — — 2. u. strido, di, 3. giften
fdtwirren, fnirfdjen, fniftern, (narren
fthnarren, pfeifen, faufen ‘eavernis stric-
iura« Chalybum, *in igne merum, *alae cycoo-
rum, *plaustra, *maro, *cardo foribus aSni-,
•horrendum stridens Chimaera, *silvae, ’b
fitta, *tibia terribili tan tu, *procella, »m-
entes aquilone, *apes fummen; *o. Sleirftbn
lispeln, giftheln; auch 8. ©eflüfter felbp se-
creta divisos aure susurros Hör. sat. 2, 8, 78.
®aB. A) stridor, öris, m. ba« $ i f <h c n , Stnnr
ren, ©<hwirren, SRurmeln, Bfcifen, ©es
fen, 8iauf(hcn, Brüllen, ©efihrei serr,
tum, cum aeuitur; cardinis, “borrifer aqoilonk
ffundarum et lapidum, *ferri fractaeque e»
tenae, ’teli, "simiae, Judentum , elephant.-
rum Liv.; *apes st. (Summen) ingenti traas
aethera vectae, *magnis st. aeuunt ims ; *raa«
st. (©rangen) per armos (apri) spuma tiuit; *st
et alae ==« st. alarum; ba« 3M<h(In tribun.
plebis Cic. leg. agr. 2 §. 70. B) *stridalus, ad\.
gifcheub, fihwirrenb, fnarrenb.
strlgXlIs, is, f. (stringo) ba« in ben Sabebci
fern gum Sbreibcn bet $aut gebrauchte Scbei
eifen, bie Striegel.
strlgosus, adv. m. comp, mager, bürr («4:
gut gehalten) equi strigosiores Liv.; tp. d. Pitt
ner strigosior Cic. Brut. 8- 64.
stringo, striuxi, strictum, 3. 1) ftraff giebti
a) ftraff ongiehen, gufammenfehnürej.
= binben, ^giepen, anbinben laxare pede=
ab stricto nodo Liv., farcum, 'vincula pam
magno» pedes brüden, stricta matntino firigor
vulnera Liv. ; alqm ad carnarium Plaut. I
abgichen, »jlreifen, spflüden folia ex arbc
ribus, rubos, *frondes, *hordea obmäbon , *»
mas bie oberen ßweige, *remos glätten; hlü
rem ingluvie fchmälern Hör. rat. l, 2, 8. Sä
eine SBaffe au« ber Scheibe giehen, blanf giet»
gladium, ealtrum, ferrum, fstrictis mucn unbit
"strictae in (gu) mea fata manu« jcftlagfett:
♦stringitur iambus (mit ic. Wirb loSgegogea) a
hostes. 2) auf ber Oberfläche ripen, ftxctfes
leicpt berühren, Betwunben*oaateä,*«imiaa
strix — Studium.
793
undas, vestigia cnnis rostro, *raetaB interiore
rota; *alqm; *tela corpus stringentia; (D. einem
bluffe) fiuga magnorum montium , f ultima
Asiae, qu& Bactra Bunt; tp. *Betleien, rüg =
ren nomen alcis; animum patriae pietatia
imago^tua pectora nostro delicto stringuntur.
strix, fgis, f. t«p<VS bie Dgrcttle, bie
natg ben 51mmentnäicgen bcr Alten ben ftinbem
ba« lölut auäfog.
•fströpha, ae, {«rpoqp»; bni 2)regen] tp. H u 8 =
flutet, 2ift, ftunftgriff. — Ströphüdes, um,
f. pl. jtnei 3nfeltt beb ioniftgen SRectefl.
ströpliiärius, ii, m. [strophium] 'Verfertiget
Bon ©ufenbinben Plaut. — ströphlom, ii, n.
[orpöipio»’] ©ufenbinbe.
strnctor, öris, m. [struo] Waurer.
strnetura, ae, f. : struo] orbcntlitge Sufammem
fügung, bag. a) Wanerwerf, ©emduer parie-
tum; st. antiquae genua; pl. aerariau bergntün-
nifcge Saue, ©rubenbaue (jrorifelg. b, Cats. b. O.
3, 21, 3). b) st. verborum ftneinanberjüguttg bcr
'Sorte, Sau bcr SRebc.
strues, is, f. [struo] ein £>aufc regelmäfjig ju-
fantmen ob übeteinaubcr gelegter ob. lie*
genber Singe lignorum; Baxorum arborumque
Gurt.; acervos struesque accenderunt Curt.;
tcorporum. 3n«bcf. a ) *ein fjnufc Meiner
Dpfcrfudjeti. b) ein fjaufe als Wag laterum.
c) biigtc Waffe, bitter 4>aufc militum Liv.
— strulx, tos, f. [slruo] = strues, tantas
st. concinnat patiuarias fo brao fcgüffelt er auf
Plaut.
strüma, ae, f. $rüfengeftgtoür, Vatinii; qui exse-
cant pestem alqam tamquam st. civitatis,
struo, xi, ctum, 3. 1) ftgidjtcn, ftgicgtroeife
auf ob. neben einanbcr legen, über ob. an
einanber fügen, steigen lateres; structis
ante so scutis Liv. 10, 29, 6; *arborcs in py-
ram; ’penum ordine longo; "congcstos ad si-
dera montes; ’aveiiae structae §almpfeife; bag.
*mit Slufgegäuftem beloben altaria donis. 2)
(ünftlitg u. angemcjfen aufbauen, auffügren,
erbauen, erridjten, einritgten, bilben ma-
sculum, *ftcervum, *domum, ’templa saxo,
ftemplum Augusto, tagttert:m t adversum vim
incurrentium aquarum tantis structa (Aegyp-
tus) molibus Just. 2, 1, 20; fBeranftalten con-
yivia. 3) orbnen, in Sieig unb ©lieb jlellen
more suo exercitum, omnes armatos in campo
Iav. ; aciera Verg. ; übertr. , st. verba sic, ut;
compositi oratoriB bene structa collocatio. 4)
bifbl. etto bereiten, ftiften, anftiften, oor*
gaben (faft immer ettu. ©öfe« u. ginterliftig) sy-
cophantias Plaut.-, aleni insidias, alcui alqd
calamitatis st. et inoliri; mendacinm Liv. ;
odium in alioB; sollicitudinem sibi Oie. Alt. 6,
21, 3; clam consilia recuperandi regni Liv.,
■f-mortem, tcrimina et accusationes; qunlstruis?
Verg.; quid studiosa cohora operam (poctiftge
Arbeiten) struit? Hör. ep. 1, 3, 6.
strüthen, örum, n. [strutheus, adj. o. bent
Sperlinge, orpooPtosJ eine Heinere Art Ouit=
teil Plaut.
Strym» (Strymon), Snis, m. §auptflufj in Igra--
den. ®ao. 1) ’Strymönls, Idis, f. Xgracicrin.
2) *-mönln», adj. autg tgracifcg.
stfideo, ui, — 2. fieg um etto. bemügen, fitg
einer $atge bef teigigen, einet Satge obliegen,
natg et», ftreben, traegten praeturae, laudi,
pecuniae, labori, paci, huic rei studendum ut;
noviB rebus; literis, optimis dieciplini» atque
artibus; ( Attius b. Oie. n. d. 3 §. 72) m. gen.
tui; horum nihil egregie I'er.; ununi, hoc unum,
id ut ob. ne, fbl. »t. ut; ungcwftgnl. natg
'Analogie Bon niti, in id solum ut Quint. 10,
2, 6 ; m. inf. ; confieies quod studes (sc. con-
ficere); m. c.cc. C. inf. rem eo deduci; omnes
homines qui sese (igrerfeit*) st. pracstare cetcris
animalibus Sali.; falcui alqd für jmb. au#arbci=
ten; inSbcf. a) alcui, alcis rebus et mit jmbnt.
galten, für jmb. Partei negmen, jmb. ob.
jmb«. Satge begünftigen, fitg jmb«. ob. jmb«.
Satge annegmen; abfol. neque etudere neque
odisse Sali. Cat. 61, 13; auxilia studentia (=
studiosa mei) atque incitata Oie. p. Plane. §. 87.
6) ft. st. literis fitg btt Söiffenftgaftcn be=
fleißigen, flubieten; fpecicü B. Stubium ber
Sercbfamleit Plin. ep. 7, 9, 1.
stiidiosb, adv. m. comp. u. sup. [studiosus]
eifrig, gefliffentlitg pilii ludere, audire, st.
diligenterque curare, Bt. de abseutibus detra-
hendi causil maledice contumelioseque dicitur.
stftdiösns, adj. m. comp. u. sup. fitg einer Satge
befteigigenb, natg ctm. eifrig ftrebenb, auf
etto. eifrig bebotgt, einet Sa^e ergeben,
£icbgabet B. et», dicendi, audiendi; litera-
rum; se semper bonorum ferramentoruin st.
fui.se; 'culinuo ben ©enüffen bet Äütge; m. dat.
b. Plaut.; fuit rex armorom quam conviviorum
apparatibus studiosior Just. 9, 8, 4. 3"4bcf . a)
jmbm. ob. eiltet Satge befonber« jugetgan,
gewogen, geneigt mei, tui, sui, eius; yic-
toriae; subst. m. 31ngängcr, ©önner Catonis;
habet certos sui st., b ) *tficg ber SBiffen*
ftgaften befleigigcnb, flubierenb, gelegt t
(iebotg immer buttg ben gfgg. angebeutet) cohors
Hör., *+iuvenis, fdisputatio , fotium; -f-st. (nt.
»ifebegierigem) animo; subst. fstudiosi ; laborem
utilem studiosis, einnt. Oie. de opt. gen. §. 13.
stUdium , ii, n. [studeo] bet innere Irieb u.
®rang, ba« eifrige Streben nad), bie eifrige
Steigung, 'Veftgäftigung, angelegentlicher
SBunftg, eifrige« Serlangen, Sifer, Su ft,
SJeibcitftgaf t veri inveniendi, pugnandi, belli
gerendi, rei militari«, ’fugae; m. gen. subj. u.
obj. studia generis ac familiac vestrae virtutis
Oie. p. Lig. §. 12; ‘quibus magis palaestra etc.
in studio est quam etc. ; alqd magno, nullo st.
agere; daro se studio eloquentiae; Mincrvao
©ifer für IC. Hör.; ornne st. ad alqd conferre;
summo st. dicere; studio (leibcnftgaftlitg) accu-
sare; illum (dolorem) non ratione aut sapientia
tulerant, sed studio (au« fieibenftgaft) potius et
gloria; hoc studio ! retgt gefliffentlitg) pravus
facis Hör.; studio (eifrig) gradum celerant Verg.;
quo minus cupiditatis ac st. vita est oratio
habere; quaestuB, lucri ©ewinnfutgt , habendi;
dispares mores disparia st. eequuntur; morum
aut st. commutatio; studiis tben angelegentlichen
SBünfdjen) generorum difficilc est obsistcre;
suis st. quibusdam occupationibusve (felbftge=
mäglte ob. aufgenötinte ©efegäfte) sic impednm-
tur, ut etc. 3n8bef. a) Sfampflnft, multitu-
dinis studio ad dimicandum impelli; milites
elnti Btndio; tantum fuit in militibus studii;
timor noster his studia deminuit; militum st.
(pl.). b) ®ienftbcfliffengeit, petfüttlitge
Slngänglitgtcit, 3ntereffe, Xeilnagme,
794
Btulte — suasoria.
ergcbenöcit, Zuneigung; im üblen Sinne
^arteibeftrebung, ißartcilichfeit, perjön»
liibe Bortiebe, perfönlid)cS 3ntereffe rei
publicae; summum in populum Rom.; fit. et
lifles erga elientes; nihil viciauitudine st. offi-
ciorumque iucundius; et st. et iracondiam auam
rei publicae dimittere; ad hominum excitanda
st.; vulgi ac multitudinia , iuventutis et gratio-
aorum in suffragiia atudia etc.; *conaurgunt
atudiia (teilncljmenb) Teucri; faenatum in atudia
diducero; certamine ac atudiia buttf) ffäaricicijer;
parva dictu rea atudiia in magnum certamen
excesait; aine at. dicere, feine ira et at. Tac.
ann, 1, 1; fmultitudo aut atudio agitur aut irft;
partium ifkrteilicbfeit c) SieblingSbefcbäf»
tigung, Siebpaberei, Sßaffion rei mihtarie;
auo quiaque st. maxime ducitur; venio nunc
ad iatiua, quem ad modum ipee appellat, at.,
ut amici eiua, morbum et inBaniam; inservire
Nep.; *immoritur atudiia. d) mi|fenfd)aft =
li<be« Stieben, wijfenfcbaftticbe Beftbäf«
tigung, aud; pl., Haff, nur m. gen. ob. m. einem
anbern ben Begriff b. atudium näher anbeutenben
©orte ob. im 8ihg., iuris; atudia doctrinae,
acientiae cognitioniaque, cognitionia, ceterarum
rerum; rettuli me ad ea at. ,Bquae; at. aapien-
tiae, quae philosophia dicitur; in id st, in
uo estis, incumbite; Antiochiae, celebri quon-
am urbe — liberaliaaimiaque st. affluenti in
bet ba« regfte wiffenftbaftUd)e üeben
iuinora, leviora; st. illis ae dare; se applicaro
ad at. muaicum Ter.-, ‘atudiia aeptem dedit an-
noa; *Beri studiorum weit *urüdgeblieben in Hör.
sat. 1, 10, 21; fhaec quidom ex arte (tljeorie),
illa vero ex atudio etfotbetn miffenfcbaftlübe
Bilbung.
»luite, adv. m. comp. u. mp. [atultua] tböritbt,
einfältig, albern haud at. (■= aatia) aapia Ter.
stultTloquentia, ae, f. n. -löqnium, ii, n.
[atulte loquor] einfältige« ©eiebe Plaut. —
sriiltTlöquua, adj. [stulte-loquor] albern re»
benb Plaut.
»tultltla, ae, f. [atultua] Albernheit, Iftot»
beit, Einfalt, tböridjtc $anblung, STbor»
beit atultitii facere hunc Ter.-, *brevia (o.
©clagcn, Rethen); pl. ineptiae ac at.; fpeeietl o.
8iebe«bänbetn Flaut.-, concr. provinciam ad
aurnmam at. nequitiamque veniaae. — atultT-
vtilna, adj. [atulte video] unrecht febenb
Plaut.
atultua, adj. m. comp. u. mp. albern, tbSricbt,
einfältig homo; in fabuliB atultiaaima per-
sona; loquacitaa, laetitia, civitaa, conaihum
atultiaaimum; at. ac barbarä arrogantiä elati;
cogitationea; »dies tb&ricbt Derlebt; sahst, m.
91arr, Zbor ah atulte! atulto intellegena quid
intereat? Ter.-, ’etulti imitator.
atüpa, atOpeua f. atuppa, atuppeus.
atüpefäcio, 3. [atupeo u. facio] betäubt, finn»
lo« machen, be», übertäubcn privates hie-
rin« publicua pavor Liv.\ atupefactua erftaunt,
äuget f ich-
atfipeo, ui, — 2. 1) unbeweglich *• ffetf fein,
ftill ft egen, ff öden fcalore atupentia mem-
bra commovit; ‘Ixionis orbia; *in Tumo bin»
ftarren auf ic.; atupente aeditiono Liv. 2) Der»
bubt, betäubt, äuget f ich fein Dor ffreube,
Schieden, ISrftaunen ob. Bcwunberung, ft u gen,
fiannen, anftaunen aemiaomnus; animus 2er.;
favore et admiratione Liv.; *ad tarn »aevam
dominationem ; * donum {acc.) Minerva«; ‘in
titulia et imaginibua; *aero, “improviso malo,
*inaania fulgoribus aciea (oculorum), *am-
biguia ara ipaa malia, *fm. acc. c. inf. Dao
»tüpesco, 8. tn Srftaunen geraten,
ftufjen Oie.
gtupYdTtaa, ätis, f, [atupidus] (feit.) Sinnlo
figfeit, Serblflfftbeit, Dummheit. — stfi-
pldua, adj. [atupeo] 1) betäubt, oerbugt,
oerblüfft. — 2) ohne geiftige Dbätigfeit,
bumm Socratem at. eaae et bardum, — atü-
por, öria, m. [atupeo] I) ftnnlithe ob. griffige
Siftairung, ©cfübllofigfeit, Stumpfheit,
Staunen sensus, in corpore, linguae Unbe
bilfücWcit, at. patres defixit, st. ac miraculo
torpidoa; at. omnium animos ac velut torpor
quidam inaolitus membra tonet; tat. inceaait
omnea; meton. *ein oerblftffter SRenfdj. 2;
Dummheit, Stumpffinn hominis vel po-
tius pecudia.
atuppa (atupa), ae, f. [exvnnrj, <rrtnrij] ©erg
Dan. * atuppeus (stiip.), adj- au* ©erg
©erg».
fstüprätor, öris, m. [stupro] ber Scbänber.
stu pro, l. [atuprum] feffänben; (feit) ü ber b
entehren pulvinar. — »ttipram, i, n. Schär
bung facere at. cum alqa; afferre, offerre, in-
ferre alcui at.; at. pati; fstupro coire cum ailqo.
•pl.; ‘Ehebruch turpi thalamoa qui violant st;
•meton. Buhlerin.
Stjfglua, atflna f. Styx 2), stilus.
StymphälYcns, adj avea Plaut, -philla, Ydis,
f., Ov. -pliillua Ct. gum See, &lug (u. Stab:
StpmphaloS in Arlatucn (berüchtigt burth ba
Aufenthalt gefrägiger fKauboägel; gehörig, ffpts-
Pbatifd).
Styx, Stygia, f. 1) OueHe in Arfabien, bereu ei*
falte« ©affet löblich mar Gurt. 2) im SKptbu»
ein ging in ber Unterwelt, bei welchem bie ©is
ter ben betligffen 8ib fdjmuren; ‘meton. bie Us<
terwelt. Dao. »Stjfgius, adj. a) gum St»j
gur Unterwelt gehörig, mtterirbif d), lnp-
piter fflluto, Juno Broferpina, cumba be« tthflW"
b) höllifch, unheilooll via; oa (ffiachcn eine:
Schlange); bubo Unheil weiSfagenb.
Suida, ae, f. [auadeo] bie ©öttin ber Übet
rebung Ennius b. Oie. Brut. §. 69. Cat. tn. U.
60. — suidela, ae, f. [auadeo] 1) gurebci
Überrebung Plaut. 2) = Suada Hör.
auadeo, ai, eum, 2. intrans. u. trans. a) ralei.
9iat geben, anraten, gureben, empfehle:
alcui, alqd, legem, magnopere, alqd oleni
quod ipae tibi auaseria, idem mibi persuaaar
putato; fita auadentibua annia; *dolor quod >
et mens; m. ut, fne; bl. copj. Nep. *füt. tac
u. acc. c. inf. b) (feit) eine Übergeugua;
einen ©tauben beigubringen juchen, m. »
c. inf. multorum praeceptia multisque liter-
mibi ab aduleacentia, nihil esse in vita mx-
gnopere expetendum Oie. p. Arch. §.14; amia
cognatique Caeaenniae, id quod ipsi quoque
mulieri veniebat in m entern — nullam eaae rv
tionem etc. Oie. p. Caec. §. 16. Dao. A) saäaio.
önia, f. ©mpfehlung eine« ©ejeffe«, Smrfct
InngSrebe. B) gtiiaor, öris, m. Anratrr
facti; Smpfehler legiB C) fauisdrU. ae, f
eine Siebe, worin SRat gegeben ob. et»
suasus — Subballio.
795
empfohlen roirb. D) suisus, us, m. (Com.)
ba# Katen, ber SK a t.
‘suftve-ölens, tis, adj. angenehm tieefeenb.
Miiri&tio (säv.), önis, f. [suavior] (Bord) ba#
Äüffen.
hiiäv i-löqncn», tiB, adj. [suuve u. loqaor] lieb»
lieb rebenb Ennius b. Cie. Dan. suivTlö-
queotia, ae, f. bat liebliche Sieben die.
suäviölum (säv.), i, n. dem. p. suavium Ct. —
suävlor (säv.), dep. 1. [suavium] tüffen de
matre auuvianda, Atticam nostram, *os oeu-
loaque.
seiävis, e, adj. m. comp. u. sup. angenehm,
lieblich, einnebntenb, reijenb (junächft in
©ejiefeung auf ben ©eruefe, bann auf bie übri»
gen Sinne u. auf ben Seife) odor; *herba Iieb<
lieh buftenb; homo, coniunctio, sermo suavior
Hör. ®ao. A) suävitas, ätis, f. Hnnehmlicfe»
feit, fiieblicfeleit odoris, cibi, colons, oria
et vocis; pl. angenehme ©enüjfe; mira quae-
dam in cognoscendo; eius eximia Slieben#Wür»
bigleit; s. quaedam Bermonum atque morum,
jiropter raultag 8. ingenii, officii, humanitatis
tuae. B) KUÄviter, adv. m. comp. u. sup. an»
genehm, lieblieh, anjiefeenb quam b. volup-
tas Bensibus blandiatur; fsuavissime et peri-
tissime legere; loqoi; eecunda iucunde ac e.
meminerimus de. fin. 1 §. 67 ; suavisaime scrip-
tae hterae; nec recte nec b., his suavius vi-
vere Hör.; s., ut nunc est ganj gut für jeft
Hör. C) suävTtüdo, Inis, f. =» suavitae Plaut.
auavium (s&v.), ii, n 1) bet »um ftüffen juge»
jpifete ällunb, ba# 2Häu leben Plaut. 2) ber Stufe
(ber järtlicfee; Dgl. basium, oscnlum) dare alcui
a.; als SJiebfofungäroort meum s. Com.
säb, praep. nt abl. u. acc. I) mit abl. 1) räum»
(ich, unter, untei einem ©egenfeanbe hin,
bin — unter, unter — hernor; unterhalb,
unten an, hart an, oor einem höfe« ragenben
©egenfeanbe, unten in, unmittelbar, hinter
h. terra habitare; a. pellibua hiemare, militea
continere; *s. divo; s. armia eaBe, morari,
manere, fatare, habere legiones; legionem a.
sarcinis adoriri; 8. onere confligere; a. corona,
e. baata vendere; s. iugo mittere; s. nomine
pacis bellum latet; 8. monte esse, conaidere;
s. muro, b. castria conaiatere; erat collis a. ra-
dicibua montis; s. septentrionibua poaitum esse;
übertr. s. ainisträ jur fiinten; 8. oculia; s. iactu
teli esse in Sehufemeite fein, bem ©efefeofe eine#
höher Siebenten au#gefebt fein; s. manu esse;
•vidimus s. vallibus urbem; *8ilvis inventa s.
altia; *8. antro; *8. umbra; *s. domo; *8.
(in) Orco. 2) p. ber geit a) jur ©ejeiefenung
be# unmittelbaren gufammenfallen# eine« Steig»
niffe# mit ber Seit innerhalb, Ȋferenb, im
©erlauf, gerate in, bet e. ipaa profectione,
proscriptione, s. decesau auo b. G. 8, 49, 2; a.
brumä; s. hac pesaimi exempli victoria dilee-
tu» indicitur; *aub clara lucerna; *s. nocte
-ilent.i; *hoc s. casu. b) P. ber ungefähren Sin»
itäfeerung eine# Sreigniffe« an eine geit gegen,
bet sub luce urbem ingressus, aub adveotu
Romanorum excesBerunt urbe Liv. ; extremo
aub fino laborum l 'erg. 3) tp. a) jur ©ejeiefe»
meng einet Slbfeängigfeit u. Qnterorbnung, unter
§. dicione, b. impeno, s. regno alcia esBO; om-
aia hoinana, tum maxirne quoque regna et
.mperia s. (au#gefef)t, unterworfen) casibua mul-
tis esse; commeatum Omnibus a. caeibua mari-
timis fore Liv. ; s. Hannibale magistro omnea
artea belli edoctus; s. rege; *adhuc a. iudico
lis eat; *s. nutrice, 'tirones a. patribua duris,
*s. domina meretrice unter ber £>errf<feaft ber
©uhlerin; a. illo unter feinem Befehle; b. aignia
unter ben gähnen, in Keife u. ©lieb. 6) P. ben
näheren Untfiänben u. Scrhältniffen, unter me!»
eben et». feattfmbet, unter, bei aub hoc sa-
eramento, a. titulo aequundarueu legum Liv ;
auch “• condicione, 9. condicionibua lia Liv. 6,
40, 7. 21, 12, 4, fonft aber gebraueht Siöiu# ftet«,
wie Sic. u. anbere Haff, ©eferiftfeeller, ben biofeen
abl, Phatdr. auefe h. condicione ut; (Eutr.) 8.
hac c. ut; fs. condicione, si etc.; fs. ea c. ne;
*s. cantu tibiae; *a. verbere; cum ad patres
rem elubiam a. auctore certo (intern fee einen ic.
anführten) detulissent Liv. 2, 38, 8 ; fs. hoc ex-
emplo; fcluxo b. excmplo; fs. exemplo; fs.
specie venationis dolus latet; fs. belli denun-
tiatione nuptias petit; b. exceptione, si etc.;
■fs. poena mortis, servitutis; *s. (infolge) falsa
proelitione; tutores ac magistros eins s (unter
bem Schüfe) aliena invidia regnasse Liv.
II) m. acc. l) räumlieh a) unter — fein, unter
exercitum s. iugum mittere, *s. furcam ire, *s.
divum rapere; s. sensum, s. iudicium sapientis
et delectum cadere; quae s. sensu« subiecta
sunt finnliefe wahrnehmbar. b) unterhalb, nahe
an, bi# an einen fedfeer ragenben ©egenftanb,
an — fein s. uciem, s. montem succedere; s.
murum se recipere; venire s. ictum in bie
©efeufemeite; ts- manum; ’arat finem s. utrum-
que colonus. 2) o. ber 3eit, jur ©ejeiehnung ber
unmittelbaren Slmiäfeerung eine# Sreigniffe#
an eine 3eit, bafe. a) gleich oor, gegen, um
B. vesperum, noctem, occasum solia; s. ortum
ferme lucis, 8. lucem, 8. idem tempus, 8. finem
certaminis, s. horam pugnae, *b. ipsum funus
in ber unmittelbaren fläfee be# lobe#, b) gleich,
unmittelbar nach »• cai1 literas, s. hanc vo-
cem, e. haec dicta Liv. ; *s. hoc, *s. haec gleich
barauf; *s. hoc tempus. 3) p. einer Unterorb»
nung, unter s. potestatem, s. Imperium redi-
gere; matrimonium 8. legis superbissimae vin-
cula conicitis Liv.; *s. leges mittere.
III) in ber gufammenfefung a) unter, b) ctma#,
ein menig. c) unter ber $anb, heimliefe.
söbabsurde, adv. [subabsurdus] etm. ungereimt,
Oie. — »üb-absurdus, adj ■ etw ungereimt,
süb-accfigo, 1. (feit ) ein menig befefeulbigcn,
tabein, meum disceBsum quasi reprehendere
et 8.; alqm.
sübnctlo, önis, /. [subigo] eigtl. Durcharbeitung,
llaff. nur bilbl, Searbeitung, Durefebilbung
(in einem n. Slderbau entlehnten Silbe) Cie. de
BUb-äglto f. Bubigito. \or. 1 §. 131.
HÜb-igrestis, e, adj. ein toenig bäueriftfe.
siib-äläris, e, adj. unter ben aehfeln befinb»
liefe, telum unter ben Krincn petfledt Nep.
sub-ainära, «. pl. ba« etro. ©ittere Cic.
sfib-nquilus, adj. et», bunlelfarbig, bräun»
liefe Plaut.
säb*arroganter, adv. et», anmafeenb Oie.
säb-nnsculto, 1. heimlich juhören, laufcfeen,
horefeen ecquid de mc fiat mentio Plaut.;
Hubauscultando excipere voces; quae loquor.
Söb-ballio, önis, m. fefeertfeaft gebilbeter Slame,
gleiefefam Untcrballio Plaut.
796
subbasilicanus — subeo.
sub-bäsYlYoäniis, adj. [sub u. basilicaf bet fiep
gern unter ben Sdulcngüngen aufpalt, la ft er»
tretet Plaut.
sab-btbo, 8. ein wenig trinlcn PUiut., Suet.
sub-lilnndlor, dep. 4. (arepaift. fut. aubhlandibi-
tur Plaut.] (vorll.) ein wenig liebtofen,
fcpmeicpeln aleui.
sube . . . . f. succ . . .
sub-debllls, e, adj. etwa# gelähmt Suet. —
Hub-debilitätns, adj. etwas Meinmütig Cic.
sub-delYdens, (feit.) naep u. ltad) ftpwaep, matt
werbenb, jmeijclp. Curt. 7, 7, 20.
gub-ditTYcYlfa, e, adj. etwa« fdjwierig Cic.
snb-difndo, 3. niept redt) t trauen Cic.
HobdYticiiw (niept -tius), adj. [subdo] unterge«
fepoben, uueept. — subdYtivu», =» Bnbditi-
cius. Sosia Plaut ; archipirata de ; frater Suet.
Hub-dlü, adv. bei läge Plaut.
anb-do, dYdi, dYtum , 8. 1) unter etw. legen,
fepen, ftcllen, unterlegen, «fepen ignea; *so
aquis firf) in« !C. untertoudjen; calcana (Liv ),
■fealear equo geben; +aubditi» calcaribus im
(Salopp; fsub pedem subditus ; fanguem in si-
num; Vota* (turn); ftauros aratro; fpugionem
pulvino; -j-faces urbi; bilbl. acriores faces ad
dicendi studia; alqd aleui Spiritus einflbfjen
Liv. ; *fama ingenio stimulos; •ttamina niedul-
lis subditur bringt in# Wart; in#bef. unter«
Werfen +ne impeno feminae aubderentnr, ♦pro-
les aubdita regno; bilbl. fpte ibge ben, au#*
fefeen rem tarn magnarn iisdem tempeatatibus,
iisdem casibus; capita ruinae rerum. 2) an bic
Stelle be# anberen (eben, fubftituieren
iudicem in meum loeum. Hier®. fälfcplicp un =
terfdjiebcn, etw. ffalfepc# für etw SBapre#
auSgebcn alqm in alcis loeum; subditua filius
unlergefepoben ; me 8ubditum et pelice genitum
appellant; ( Tac .) maieatatis crimina subdeban-
tur; ne reua subderetur; qnamvia falsia reum;
subditua (eat) rumor, auep iTac.) jmb. unter
ber $anb al# Jlntlägcr anftellen. '
siib-düeeor, 2. b. jmbm. 'al# Hilfslehrer) unter«
rieft tet werben Cic.
Bubdölb, adv. [subdolusl etw. liftig, f eft l a u
Cic. Brut. §. 35. — snb-dölus, abj. etw. liftig,
feplau, trügerifd), ränfeooll foccultus se i.
fingendis virtutibus ; perfidia, animus, oratio,
fmodeatia; -f-bebertflieft forma loci in certia
vadia. [Plaut,
sub-dumor, 1. bejäpmt, überwältigt werben
gnb-dfibYto, l. etw. jweifeln de.
Hub-döco, 3. [perf. sync. aubduxti 7’er ] 1)
barunter wegjiepen, wegnepmen, ent«
jieftert ensem capiti, cibum unum diem athle-
tae, Iapides ex turri, *remoB, fvestigium ben
Sufi wegjiepen ; übertr. *colles ae fteft aflmäplicp
iurüd»iepen, fieft feitfen; tf°ns subducitur oer«
liert fieft ; fest subductum (cubiculum) omnibue
yentia gefiebert gegen je.; inSbef. a) weg jitpen,
«bringen, «führen (jur ©iefterhertt ob. in ber
Stille) eohortes e dextro eornu; copias in proxi-
m um collem, milites in primam aciem, alqm
in contionem. b) heimlich entjiepen, ent«
fernen. |ortf eftaffen, entwenben *alqm ma-
nibna alcia, *domo, fsaevitiae; *aut exailio aut
nece vires Achivia; rerum illarum pulchrarum
et admirabilium fundamenta; aleui anulum
Plaut. ; furto obsides; *undä subdnetd wenn jc.
jutüdgegangen ift; frei» einjiepen; se a., faub-
duci (ex acie) fieft heimlich entfernen, fiep brüefr
ae de circulo, se clam ab custodibus, -focule
subduei entfebwinben; tp. rationem, ratiunculio
jufammenreepnen, berechnen, calcalos, auw-
inam; bilbl. voluptatum calculis aubductir,
initä aubductAque ratione mit Überlegung. 2
in bie Höhe jiepe n cataractam in tantum al
titudinia; *tunicam; *aubducto vultu; inSbci
al# t. t. nares in aridum, auch bl. naves, cla,
aem an# £anb jieften. 5Cao. »ubductlönea, pl f
t) Dtacprecpnungcn Cic. de or. 2 §. 132. 2) btt
Sieben ber Schifte an# £aub a<i e. One».
snb-dürus, adj. etw. patt, bilbl. Q. Cic. pefit
cons. §. 46.
xib-ädo, 3. von unten anfreffen Ov.
aäb-eo, ii (*iyi, fivimu*) 4. 1) unter ein
gehen, (ommen, barunter perangcpcc
bureb«, in etw. gepen tectum, *paludem, *ca-
vum, *te Huris operta, *luci, quos amoensr
aquae a. (burcbftrbmen) et aurae ; *latebra*, alqn
umeris suis auf je. nehmen (um ipn ju traget
aufpoefen; *mucronem alcis (um ipn ;um Samr
*u reijenl; *currnm an ic. gefpannt »erber
♦luco {dal.}; *feretro [dal.) fiep büden unter ;i;
tlecticain » tragen; tSamnitium iuga; abicl
♦fiep büden; ’aura, subito pebe miep auf; nbem
fiep einer oorpanbenen 2a(t, einer läftigen, be
fcpwerlicpen Saepe untcrjtepen, fie übernet
men, erbutben *onns graviua dorso; *««1
a. et perfert; contumeliarum verbera; *ir
bera; periculum, laborea, invidiam, invicer.
proelium, vim atque iniuriam, casum, sab
tum caaum expedito exercitu, cruciatum, «•
luntariam condicionem eingepen; necrsaarii-
deditionem fiep notgebrungen ergeben; mixt
aennonia aubiiesem; naec tot et a*ia p’nra n
tiorum nomina Cic. off 3 §. 57; ant mihi i»
famia parricidii aut C'aeaari conscientia *et-
eunda cst Tue. ann. 13, 21; iudicinm fiep te
Sntfepeibung eine# ©eriepte« im boran# untenrr
fen Cic. part. or. §. 100; fmolem, f supp
cium, f tempestates , ferimen auf fteft later
fdiBcrimen, fiugum imperii rigida cenif
fnovos ritua annepmen; *nivee. 2) pe n:
gepett, «lommen, fiep näpern, peranrüdci
naep oben =• aufrüden, «fteigen, pinati
gepen sub orbem ßolis (o. Wonb); feum ic
ram subiret (luna) pinter bie K. trete; ix »>
yeraos montea, ad montea, ad urbem, •»:
tecta; locnm, muros, *collem: fradicea petrv
befpülen; tadvereum Humen pinauffapren ; *»e
diura orbem (o. ber Süacpt); ’alqm loSgePa er
xc. ; ’portu Chaonio einlaufen in if.; *gob«
naclo treten an ic.; *vina capiti tueo fteigen f
je. ; »palmae bem Siege fiep napen; *auxilK> f
Hilfe f ommen; bilbl. *ira ergreift miep) »e.; *ft:>
subsidio b. t. Srlucpt verleipt Stettuug; intbr
n) ‘langfam, unbermerft perangepen. iti
peranf cpleicpen sopor furtim lutniua fessa »
unmittelbar naep jmbm. perangepen, für tc-
eintreten, jmb. ablöfcn primae legioni tert;
Liv., *furcas columnae, ’argentea prole«, *niari
tristisque sencctus, *herba*> watpfen nach. 31 6
a) unter jmb. ob. etw. lommen omne* sect«
tiae verbaque aub acumen -tili ; ♦darum 1?«
Latinum unter bic Hertfepaft be# je. 6> prt
überlommen, anlommen, befallen, jafc"
ein fallen cogitatio animum Liv.; Tobis ai-
quando memoria germanitatia etc. Liv.; p oez.
suber — subiicio.
797
tontia alqm, cogitatio exercitum, memoria alcia
rei animum alcis, aniraos Parmenionis fortuna;
"animo; *cari genitoris imago; fipsius inertiao
dulcedo; "quid gim faerimque; *m. inf. ani-
mum (Liv.) , -falqm m. acc. c. inf.
Silber, eris, n. Äorleicpe, »polj, Äorf Verg.
suborectns f. anrgo I).
subf . . . snbg . . . f. soff . . . sugg . . .
süb-horrYdntt, adj. etwas raup in bei Sieben?»
säbleio f. subiicio. faxt Oie.
süblgltätlo , önis, f. [subigito] unjücptiqe 8e»
laflung Plaut. — säbiglto, 1. [snb-agito] be =
tnfien Catn.
stibigo, egi, actum, 3. [sub-ago] 1) unter etm.
pintreiben, "führen ob. aufwärts, in bie
1) öpe treiben naves ad castellum Liv., *lem-
Imm adrerao ilumine remigiia binaufarbeiten,
"ratem conto, "cervicem (unter baS 3»fb) beu--
gen, im Silbe; fsub ingum Macedonici imperii.
2) tp. a< jn etm. nötigen, brängen, brin»
gen, bewegen Volacos ad deditionem, urbea
metu in deditionem Liv. ; m. acc. c. inf., Sali.,
Liv.-, quae causa m. inf., Verg ; animus m. inf.,
Sali.; nt. ut Plaut., Gurt. , Tac.; abfol. vis Iu-
gurthae Sali; metu subactus Tac.; *insidiis
iburep bie Ütrgiift) subactus empört. 6) burep»,
bearbeiten, juredjt matten segetes aratriR;
terraa fissione glaebarum; glaebas; humus sub-
acta; "vomere terram; "scrobea subactae auf»
geloderte; •digitis opus = (pinnen; "secures
in cote jepärfen. c) burepbilben, cinfcpulen
tot subacti atque dnrati bellis Liv.; auep in
Sergltiepung mit einem Slder subacto mihi in-
gemo opus est Oie. de or, 2 §. 131. d) patt
mitnepmen, beugen, nieberbengen, pla»
gen, bebrängen s. maledictis me tois aldeo,
ut Plaut.; simili inopia subacti; vexari et
subigi multo acrius; victi malis subactique
bello. e) unterjochen, Inetpten, übermälti»
gen populos armis; omnes gentes Hispaniae
bello; populi vi subacti; isto bello subactus
oppressusque populus R. ; nrbes atque nationes;
nabst, victi ac subacti.
suh-imphdens, tis, ajj. etto. unoerfepämt. —
süb-inänis, e, adj. etm. leer, eitel Cie.
Mih-indc, ad v. (niept bei Cie. u. Caes.) 1) un =
mittelbar barauf, gleicp naepper s. aliud
bellum oritur. 2) mieberpoleit tlicp, (tpnell
naepeinanber, mitunter, oon ßeit ju geit
suae s. urbes captae direptaeque; ego s. sug-
geram quae venaatis.
suh-indo, 8. pinjufügen Aur. Vict.
siib-insulsus, adj. etw. abgefepmadt de.
süb-invldeo, 2. etw. beneiben alcui Oie. 3>ab.
subinvisus, etw. oerpafjt Cie
süb-invito, l. unter ber $anb einlabcn, au(<
forbern Oie.
(läb-irnscor, — dep. 3. etw, jütnen, brevitaii
literarum wegen ic.; abjol. $ad. söbiritus,
adj. etw. jornig.
säbltärius, adj. [snbitus] plöpliep, in ®ile
gefepepen, getpan res Plaut., milites in ®ile
auögefepricben Liv. — säbltö, adv. [subitus]
unöermutet, gefepminb s. omnibus copiis
provolaverunt; imprudentibus nostris s. se ex
silvis eiecerunt; s. (aus bem Stegreif) dicero.
— ftfibltas, adj. [subeo] plöplid), gefepminb
u. unoorbcrcite t eintreffenb bellum, Casus,
malurn; ut sunt Oallomm s. et repentina con-
silia; ne in foro s. (burep ptöptiep ju faffenbe)
trepidaret consiliis; s. (au? bem Stegreif gepat»
tm) et toiotuita oratio; dictiones; fimagines
augenblidlicpe ; s. agmen demittere Liv. ; "subi-
tae adsunt; fmultitudo plöplicp onftünncnb;
snbitum (jn plöhlicp) est ei m. inf. ; fmiles —
subitarius, w. f; auep bringenb, eilig ita
subitumst, ita res subitast Plaut. ; subst. n. baä
$löplicpe, Unoermutete, ber unoermutete
Vorfall si tibi subiti nihil est Plaut.; pl. belli
Liv., Tac , rernm Liv. ; fqui — snbitis medo-
retur; t(ut) snbitis (plöplicpen SinW&rfen) ex
tempore occurrant; fsive meditata sive s. pro-
ferret. [iacentes.
fsüb-iaceo, 2. nnten liegen mare, petrae sub-
snbieetio, önis, f. jsubicio] 1) baö Unterlegen,
»(teilen, als rpet. ifigur re rum. quasi gernntur,
sub aspectum paene s. 2) Unterfcpiebung
testamenti. — sublectlsslme, adv. [subiectusj
untermürfigft Caes.
*sublecto, 1. [intens, u. subicio] baruntcr»
werfen, »legen, »fügen, »bringen stimulos
alcui, manns. — subiector, öris, m. [subicio]
Unterfepieber Cie. — snbicctu», adj. | jiaitic.
o. subiciof 1) unter», an«, bei etw. liegenb,
befinblicp, angrenjenb campus viae; hic
alter (cingulus) aquiloui; rivus caatris Seipio-
nis; natura alri stomacho; casteUum finibus
Macedoniae; ‘Hyperboreo septem subiecta trioni
gens Verg. ; subieetos Orientis orae Sera« Hör.;
*f-abfoI.; ’versus bie naepftepenben. 2) tp. uit»
termorfen, untergeben ea (natura deorum)
s. est ei rel necessitati vel naturae unter»
mürfig, bemütig, subst. ’parcere subiectis
Verg. A. 6, 864; auep fpl. bie Untertpanen;
*prei#gegeben, cotnp. invidiae snbiectior Hör.
snbilcto (subicio), ieci, iectnm, 3. [sub-iacio]
1) unter» ob. unten an etm. wetfen, legen,
fepen, (teilen, bringen ignem aedibus; epi-
stulam sub pulvinum, fpulvino ; sublicae pro
ariete subiectae; ’caudam utero unten K. jiepen
ob. fepmiegen; *gladio latus sentoque sinistram
ba« Scpwert an je legen ic.; omnes faces invi-
diae meae etc.; aedes colli unten am ic. pin»
bauen; castra urbi unter ic. auffeptagen; "manu«
unter ben Ätmcn faffen; subst. fsubiocta val-
lium; auep tt. unten in bie $*l)e wetfen,
peben, riipten, bringen inter carros rotasque
raataras ac tragulas; regem in oqunm, subiec-
tus ab circumstantibus in equum Liv.; "Cor-
pora saltu in equos fiep auf ic. fepmingen; "lau-
rus se (etpebl fiep, mdepft empor) sul» umbra;
"quantum vere novo se alnns; "flamma sub-
iecta cmporfletgcnb. 3nSbef. a ) überreichen li-
bellum alcui Oie. b) etto. 3aM<Pe^ unter»
fepieben testamenta, librnm. c) trop. jmb.
»orfepieben Metellus ab iniraicis Caesaria
subicitur Caes. b. e. 1, 33, 8. d ) fan bie Stellt
oon etw. bringen integras copias vulneratis;
tp aa ) huic (sapientiae) quasi materia quam
tractet et in qua versetnr, subiecta est veritas
als Unterlage ob. Stof? bet Sepanblung gegeben;
ea quae sub sensus subiecta sunt ob. res quae
sensibus subiectae sunt mit ben Sinnen mapr
nepmbar; quae (n.) subiciebantur (fiep barfleütc)
oculis TAv.; alqd cogitationi suae oorltgcn ;
quae res huic voci subiciatur oerbunben wirb
mit K.\ sub liac voce honestatis quae sit subi-
cienda sententia Cie. fin. 2 §.48. bb) unter»
798 subiugo — subluo.
werfen, unterwürfig machen se imperio al-
cis ; se imperio populi Rom. aubiectoa (eaae);
Gallia aecuribu» aubiecta; virtua aubiecta aub
varios incertoaque Casus Cic. ; pedibna alcia;
tregna cc) aubfe()en, pteiägebcn natiga-
tionem hiemi; Galliern aervituti; indicibua aub-
ici; bona toci pracconia, aub praecone Ber=
fteigern Iaffnt; au cf) fbl. s. reliquias spectaculo-
rum; falqd haatao ber Serfteigerung ; maro eat
aubicctum vontia; hostis aubiectua nobia ad
omnea ictua Liv. ; terram ferro bearbeiten, dd)
unterorbnen aubmetum (bem Säegriffe 'gurdj»’)
aubiecta aunt pigritia, pudor etc.; partes gene-
ribii8. ee) im Sieben u. Schreiben folgen taffen,
hinjufügen, anf^tiefeen rationem, »aylla-
bam iongam brevi; »vix pauca furenti ent=
gegne. ff) an bie $anb geben, eingeben,
= fl5&cn, -{Iüftem quid dicerem; cupio mihi
ab ilio aubici, ai quid forte praetereo; spem
alcui; certiora conailia Liv. ; quiequid in utram-
que partem aut metua aut spea aubicit Gurt.;
»nec tibi s. carmina aorua arnor; ea tute tibi
subice {teile bir oot, fagc bir felbft Sulpic. in
Cic. ep. 2) an einen höher befinblichen ©cgen=
jtaitb b e r a n f til) r en aciem collibua Pompe-
iania, caalria Scipionia aciem auam; se iniquia
loeia Ijeranrücfen an ic. [fdjicfen Ev.tr.
sub-iögo, l. (fett. u. fpät) unter« 3 o cf)
anb-iungo, 3. unter etw. oerbinben, binju*,
anfügen, puppie roatro Phrygioa aubiuncta
leones am Söorberteit angebracht fjabenb, tjattenb
Verg. Am. 10, 167; »carmina nerris; bitbt.,
omnea jirt.es oratori in ba« ©ebiet bc« fRebnet«
jieljen; fbbrum epiatulae alciB; anfpannen
»tigres curru; tp. unterjochen, unterwerfen
urbes multaa aub imperium populi Rom. di-
cioncmque; aub veatrum iua, iurisdictionem,
poteatatem, urbes, nationea, provincias; mihi
rea, non me rebua aubinngere conor Hör. ep.
1, 1, 19.
suh-lühor, dep. 8. 1) »unBetmetft heran:
fdjteicfjcn, (ich cinfd)teief)en prima luca udo
veneno; annia solvit aublapsa retuatas. 2) f JU»
fatnmenfinfen, »erfallen aedificia vetuatate
sublapaa; »bitbt. aublapsa spea Danaum.
Snbläqiicnm, ii, «. Heine Stabt im ©ebietc ber
tfiquer, in beten Slähe 9?ero ein Sanbgut befafj,
j. Subiaco, Tac.
Hiiblütc, adv. [aublatus] m. comp, erhaben di-
cere; in übetm Sinne hochfatjrenb, ftolj sub-
latiua dicere.
aublätio, önia, f, [tollo] Haff, nur bitbt. Sr =
hebung animi sine ratione Oie.
aublatus [ partic. B. tolloj adj. m. *comp. ftolj,
hochfahrenb hac victoria, »rebua secundia;
a. animi aunt Ter.; »leo fidens magis et aub-
latior ardet.
sublccto, 1. faub u. lacto] anlodcn, ürten
Plaut.
aiib-lcgo, 8. 1) unten auftefen quodeumque
inutilo esset (B. bem SHaBen, ber bie tHcftc ber
3Jtahljeit ju fammetn u. aufjuräumen hotte) Hör.
2) heimlich toegncljmen, flehten liberos Plaut.
$aB. alcis aermonem auffcfjnappen Plaut.; »car-
mina tibi abtaufefjen. 3) an bie Stelle jmb«.
mähten nlqm in locum demortui Liv.; se-
natum Just
snblc'stus, adj. fchmatf), gering Gde» Plaut.
Mtblätätio, önia, f. [sublevo] Srleichterung,
Sinberung Cic. r. p. 2 §. 69. — snblfro, :
l) empor heben, in bie $dhe richten, ar
richten alqm ad pedea stratum; se; int-
aublevatua fuh an w. hottenb; »alqm terri; tp
a) unter jtfijjen, färbetn, ermutigen, trJüei
alter a. aratores, alter everterat ; non a defet
dendia hominibua snblevandisque diecedere; ne
ad eam partem acceaaisae rei publicae subit-
vandae (bei einer *tufhitfe bebürftigen Stars»
mefenä) quae maxime laboraret; fugam aka»
pecuni&i feoa re frnmentaria; derisus est >
ceteria, ab ipso autem Socrate aublevatn- 1
erleichtern, ltnbern, erträglich maiter
Berminbern (inbem, wa« jmb. brüeft, geheber
mirb) atatum, rea adversaa, pericula, vitia, <*■
lamitatea hominum; militum laborem; omni an
rerum inopiam; fortunam eaae indn« tritt subl»-
vandam. c) una illa aublevanda offenaio ea
muff leichter gemalt merben Oie. Lael. §. 88.
au bl ich, ae, f. tßfaht, bef. Stücfenpfahl S«:
sublTdns, adj. auf pfählen ruhenb pon«
aubllgftcülutn, i, n. [eubligoj Schur j Oie. off l
§. 129. — »snb-llgo, 1. unterbinben, »es
unten binben, heranfbinben ensem later,
atqne umeria; clipeum ainiatrae.
aublimfi, adv. j. aublimia 1). — snbllmis. t,
adj. m. tcomp. 1) hoch in ber 2uft befiit
I idh, erhaben, emportagenb, fi<h empte
heben b (ohne ben »oben ju berühren) »quen.
a. vertice nutant; »a. feriam sidera Tertic« (je
Söfjcicfjnung be« tjöchften ©ipfet« bei Siubme l
©lüde«) Hör.; »tectum centum columnis; »fis
gellum hochgefchtuungen ; »cacumen monti«, *«-
lumna, »Bublimea in equia, »sedens solic
arito, faublimia curru ; (Com., Yerg , Oe.) subl
mem rapere, arripero, ferre, (auch bilbl.) to
lere; (Verg., Ov., Liv.) b. abit, rehitur; aublir
fugieB anhelitu (roobei man, um Wtem jn hote
ben Äopf in bie §öf)e reeft u. nach 2uft fcfjna;::
Hör. carm. 1, 16, 31; subst. »metuit Rublimu
fin sublime; adv. sublime in ber ob. bie
Öuft putreacere, ferri, elati, »volana; »aquia
in a. (auf ber §öhe, bent ©ipfet) queren nidar
fecerat. 2) tp. erhaben, hoh1- grofeattic
hothftrebenb, in üblem Sinne hochfahrcs)
fmens, »pectora, »nomen, »a. cupidusqt-
subst. »aublimia erhabene, bie Statur betreftt::
gorfchungen, 31*Kn (T“ ptrtaga); -f-quamTU •
(noch fo hmh fleftettt) debent hnmilea metner
»naturft a. et acer (B. Siebter); +*• et gratis et
grandiloquua; fcotbumua et aonue Sophoel;-
sublimior. XaV. A) tsublirnttas, ätia, f. tp
Srhabenbeit, ©röge, ba« Srhabcne rinn
Siebe in rebua apiritua et in terbia a. ; Platon oi
illa; a. et aplendor narrandi. 11) sublimlter.
adv. m. comp, hoch in (bie) ber ipöhe, »aubli
miua attollere altum caput. C) anblimo. I.
(fpät) crhßhcn, bitbt. praetoriis omament-.,
aublunatua.
gnbllngio, önia, m. [sub-lingo] ber Untcrbelecfc
(ber Schüffetn), coqui fiüchenjunge Plaut
sub-lTno, 3. (auch aublinio Plaut.) unten bc
fchmieren, ptebej. MuSbrucf a. os alcui, aunoE
toraura offuciie jmb. anfehmieten Plaut.
8uh-lüceo, — — 2. unten h'^Borleuchtco
»tiolae purpura nigrae.
sub-luo, 3. befpülen Humen montem; radi«*
colli» duo flumina; Asia qua Helleaponto qui
rubro man gubluitur Gurt.
sublustris — snbsellium.
799
snblustrls, e, adj. [ciub-lux] etwa« pell, halb«
bunlel nox Hör., Liv umbra noctis Verq.
subinergo f. summorgo.
sub-märug, adj. jiemlicp unBetmifcpt rinum
Plaut. f tidbex ftlcibung Plaut.
submlnla, ae, f. [sub n. miniuml eine Art meib=
oubminlstro, gubmigg«, gnbmiggio , submitto
f. atimmmiatro, summisae etc.
submölesttb, adv. [sabmolestusj etwa« bef cp wer«
lieb s. fero m. aec. c. inf, Cie. — sub-mö-
legfeg, adj. etwa* beftpwerlicp , jiemlici)
unangenehm Oie.
subniouco f. sammoneo. [tid) Oie.
sub-morösuH, adj. etwa* mätrifcp, gräm«
subtnöreo, Hnbmuto f. summoveo, summuto.
sub-nccto. 8. 1) unten antnüpfen, anbin«
ben, jufammenfnüpfen, unterbinben *to-
tum velum antennis; *cui crines molli b. cir-
culus auro; *tibula veetem. 2) tp. antnüpfen,
binjuffigen illam fabulam.
snb-nego, l. einigermaßen, abfcplagen Oie.
sub-ntgSr, adj. fcpwärjlich.
aub-nisus ob. -nlxu« [partic. bc* ungebräuch-
lichen subnitor] 1) auf etw. fiep jtüpenb, ge«
ftemrnt, gelehnt circuli verticibus; *boi1o;
•Petelia muro — gefepüpt burep •mentum
crinemqne raiträ ba* Kinn ic. in eine SÄitra
gebunben. 2) tp. anf etw. geftüpt, fi(b »er«
taffenb, tiobenb auxiliis; mdiciis senatus;
tpropinquitatibua ; Hannibal victorifi Cannensi;
+m civitate tot viris illustribos ».; s. et fidens
contumeliae anirmia; ita s. ambulant
fsiib-nöto, 1. unter jeiepnen libellos, nomina.
sub-nüba, ae, f. [sub-nnbo] KebSWeib, 9te=
benbuplerin Ov.
Hub-nübilus, adj. (feit.) etwa* wollig, trübe
Hfibo, 1. brünftig jein Hör. [nox Cats.
aäb>obsceuas, adj. in* ©arfUge, (tägliche
fallenb.
säb-obHoürns, adj. etwa* bunlel.
Häb-ödiösas, adj. etwa* »erbrießlicp.
sOb-oftVmlo, 8. etwa« »erfioßen.
Mib-öleo, 2. eigtl. jmbrn. jurieeben ; bab- bilbl.
hoc subolet mihi ob. s. mihi u. bL s. «=• id)
meile etw. baoon Plaut.; ut ne paululam
quidem suboleat ( tc . tibi) Ter.
aubölea (nicht aöb.), is, f. [subolesco] eigtl.
Wacpwucps, bah- ». lebenben SBefen Spräßling,
SlblSmmling ; ® ef cplecp t, Wacpf omnt c n «
fchaft stirpis, iaventutix, iuniornm; s. pro-
pagaro; imperatorum (B. ©cipio); frogiao stir-
pi»; *0. Stieren 91ad)U>ucpS, ®rut haedus;
laoeivi gregis. — gfib-ölesco, 8. berate
tu a d) f e n iuventutum maiorem nemper frequen-
tioremqae pro tot caesis exercitibus subolescen-
tem Liv. 29, 8, 12.
*gtib>orno, 1. l) jmb. mit etw. (bef. heimlich) Bet =
fehen, ctu«riiften alqm pecuniä; fnec ullis
praeccptis contra mortem aut dolorem Bubor-
natns; a natura subomatn« Cie. 2) insgeheim
*u einet fchlechten Ipat anfliften, beftimmen
inlauni testern, medicum indicem, accuaatorea,
tres ad caedem regia; eos adverauB Charetem
Jfept.; ceteros in caput meum Ourt.
Btubp. . . f. supp. . .
Htub-rancldns, adj. etwa* ranjig caro. —
eiub-raitcus , adj. etwa* heifet vox.
-s xibrectus f. Borgo I).
*-fsub-r«n»Tgo, 1. nachtubern.
snbrepo, gubrepticlug f. Burrepo, Burrepticius.
gnb-rideo, 2. Id che ln. — gub-ridTcüle , adv.
etwa« lächerlich.
gnbrlgo f. surgo. [ pfen.
sub-ringor, — dep. 3. bie Wafe etwa« rüm«
snbrTplo, sabrögo f. surripio, surrogo.
gnbrogträni, örum, m [aub-rostraj Heute, bie
fich ftet* bei bet SHebnetbühne nmhertreiben, iflfla =
ftertreter Cael. in Cie. fam. 8, 1, 4.
sub-rüfag, adj. etwa« rbtlich, totlöpfig.
gnb-rno, 3. 1) untetgrabrn, unteiwühlen
n. baburch übet ben (taufen jtürjen mumm,
mumm ab imo; fmuros pluribua cuniculi«
subroi; arbores a radicibus; turris subruta;
floca subruta. 2 )tp. untergraben, ju ©tunbe
richten, jerftdren, ftürjen, oerberben no-
stram libertatem, fsecuritatem multorum, fani-
mos militum variia artibus, *animum laudis
avarum nicbetbrüden , jerfttirjehen.
gubrfipulgge f. surripio.
sub-rustlcus, adj. etw. bdurifch, linfifch.
fgiib-rötllns, adj. etw. tätlich, in« fRättiche
fallenb caput.
sub>gcribo, 3. 1) barunter«, unten h>n:
fchreiben causam parricidii; statu is m. aec. c.
inf.; literarum exemplum; haec libello (Hör.
tat. 1, 10, 92) am (Schluffe bet Satire bie v. 90
u. 91 bemerlten 0bfd)ieb*morte; *ei qnaeret pater
urbium subscribi ba| fein 9tame al* SBater ber
Stabte auf ben Sodet ber Statuen gefchrieben
werbe. 3n*bef. al* t. t. a) oom Kcnfor, ben
©runb eine* cenforifchen label* (nota) bei bem
Siamcn be* ©etabelten notieren istam causam.
b) bei einer Hnllage a) t. eigentliWen filäger,
unterfchreiben, dicam alcui eine Klage gegen
jmb. einreichen, jmb. anltagen Plaut.; in alqm;
m. quod; iste cum cetens centumrirale iudi-
cium, non s. mecum er reichte gegen bie jc. eine
Klage ein, aber nicht gegen mid) PUn. ep. p)
B. 5Kit(läger, ber burct) bie Unterfchrift feine*
Warnen« erfldrt, bie Stnftage eine« anbern unter=
ftUpen ju woDen, mit unterfchreiben, 3Rit*
iläger fein neminem neqne suo nomine neqne
srabscribena (al* Stitflöger) accusarit; föberh.
burrf) feine Unterfchrift genehmigen; tp.
beipflichten, billigen, unterftüpen odits
accusationibuBque Hannibalis, orationi alcia,
♦irae CaesariB, *aut gratiae ant odio buo. 2)
überh- auffchreiben, au}», Bcrjeichnen nu-
merum aratorum quotannis publice, fquaedam
apnd milites, -f-cum suspiria nostra aubscri-
berentur. 3>a&. A) subscript lo , önis, f. bie
unten angebrachte Jluffchrift, Unterf dhrift.
3n*bef. a) bie Unterfchrift eine* 5>oluniente*.
6) bie unten gefdjriebene erläuternbe ©emer«
lung be* Eenfor. c) bie Unterfchrift be« SRit=
lldget*, bie SRitanllage. d) bie Veifflgung
be« 3nhQlte« ob. eine« freunblichen SBunfcpe« auf
eine Eingabe Suet. Tib. 82. B) gubgcrlptor,
öria, m. witlldger.
snbsöcitns f. subaicivuB. — sub-sSco, 1. unten
abfepneiben *ungues ferro, *papavereas comas
ungue, *partes, unde creatue erat,
gubselliunc, ii, n. [sub-sellaj ©auf (ursprünglich
eine niebere), Sifj, imi b. (geringe) viros Plaut.;
bef. 0. ben löänten ber Suftpauer im Ipeatet'
bet Senatoren in bet Kurie, ber Iribunen auf
bem SKarft, in ben ©eriepten fit bie Wicpter,
Kläger, Söellagten, Anwälte; bap. meton.
800 subeentio — substringo.
©flirte, fßrojefie ne aemper s. , forum,
rostra curiamque meditere Cic. de or. 1 8. 82;
veraatua in utrisqne a, in öffentlichen u. iRriDat:
projeffen ; )d;er^. longi a. (lanimierige) iudicatio
ot inora Oie. fam. 3, 9, 2.
suh-simtlo, 4. peraubfüplcn Ter.
sub-söquor, dtp 8. 1) unmittelbar, naepfol»
gen, gleitp barauf folgen signa; cum legio-
nibua, com copita; omnibua copiia (abl ); auch
0. Ücblojem, nacpfolgeu, begleiten, bantit
oerbunben fein noctcm dies; digitis verba;
ducia consilia favor militum; finale 8. verba
dieentis; prägn. fetreicpen hortatio s. non
potest pngnantium cupiditatem. 2) tp. in ber
»Innung ob. ber Xpat natpfolgen, folgen,
naep etio. f i cf> richten, etm. natpapmen alqm;
auo sermone huoianitatem literarum; inclina-
tum rem in preces sabsecuti.
snb-servio, 4. untertpänig, unterttür«
fig fein, unter bem »antoffel fiepen viros
aibi Plaut.-, bilbl. ju Hilfe lommen alcis ora-
tioni Ter.
subsTcUns (nidyt subaec.), adj. [sub u. aeco] 1)
als t. I. itub.it. n. bie beim Sermeffen abfallenbe,
über baS 9Äajj übrig bleibenbe »arjelle
Sanb Suet. Dom. 9. 2) tp. D. ben Berufbge»
ftpäfleit glcicpjam abfatlenb, erübrigt b. operis
(in Nebenarbeiten), ut aiunt; tempora Sieben»
fiunben Oie.
subsidiäriua , adj. [subsidium] jur fftefctde
gehörig, SHeferoe» cohortcs, acies, fnavea;
su bst. pl. m. 'JtejerBctruppen.
subsYdior, dep. 1. [subsidium| jur iHejeroc
bienen, longius (in »eiteret ©ntfenumg anfge-
Reflti b. O. 8, 18, 3.
gnbsYdium, ii, n. [snbsidoj 1) milit. t. t. Jpin»
tertreffen, SReferbe legio conatitit pro sub-
sidio; tertium locum in aubsidiis obtinere;
post eaa (cohortea) ceterum exercitum in aub-
aidiia locat; certa (= cartis locis) a. collocari;
bat), überp. ^üfScorpS, BcrRärtnng, Sei»
ftanb burtp Xruppeu aubaidio ire, venire, pro-
ficiaci; alcni subaidium ferre, summittarc;
fequitea in subaidium; legionem nonam aub-
sidio ducit; integroa subsidio adducit; f com-
mune in Germanoa Galloaque; concr. ad unicum
s. (.Reifer! populi Rom. Hieronem. 2) auftcrpalb
ber militärifepen Sppäre, Kütlpalt, SBeiflanb,
Hilfsmittel; 9lbpilfe, ®tpup, Ruflucpt (ju*
nätpft in ©efapr u. Bebrängnib) s. bellisaimum
esse senectiiti otium; aurum ad a. fortunae re-
Uctum; s. ponere in fuga; lidiaaimum annonae
s.; quae subsidio oblivioni eaae poaaent jur
Hilfe für = gegen; bis difficultatibua duae res
erant subsidio ; his tantis malia haec s. attc-
currebant; s. (pl.) valetudinum; his s. ca sum
consecutus; parva adiumenta et s. conaulatns;
iuopiam quibus poterat s. tutabatur; nulla sibi
8. ad omnea vitae status paraverunt; ad omnea
Casus a. (pl.) comparabat; Augustua a. (pl.)
dominationi Marcellum etc. Tac, m. gen subj.
U. obj. populi Rom. s. (pl.) belli Oie. in Rull.
1, 1, 3; concr. haec tria lrumentaria a. (8u=
fluiptSftÖttcn) rei publicae etc.; fvix modicia
navigiia pauca a. UanbungSptäfce.
sub-sido, 3. 1) fitp nicberfepen, »taffen,
«fenfen, bef. nieberlaucru, um auf jmb. jii
lauern, imbm. auflauern Hiapani; clephanti
clunibua subaidentea; in insidiia; in loco; nt.
*dat. u. *«ec.; p. weiblitpen tieren fiep be»
gatten laffen tigres cervia Hör. 2) o. ©athrtt
fitp fenlen, legen, finlen, faqua jept fitp;
•fvallea, *undac, *extremua Acestea (bo# ÜM
bcS 8.) galeä imä, blieb unten jurücf, *ebur
digitis giebt natp; im Bilbe »clauda alterno
earmina versn. 8) fieefen bleiben, jurüd
bleiben in castria, in via, in Sicilia, in Nilo:
übertr. quod in hereditate a. Plin. ep 2, 16, 4;
•fitp anfiebetn Teucri.
subsignini, örum, m. [sub-signumf unte# btt
fjapne befinblitp, milites eine Abteilung Ke-,
feroetruppen Tac.
sub-signo, 1. 1) oerjeitpneu, eintragen, prae-
dia apud aerarium. 2) fBerbürgen, Brief x.
Siegel auf et», geben id iam nunc apud t*.
ut etc., apud te ödem pro moribus Romani
mei Plin. ep.
subsTllo, atlui ob stlii, — 4. [aub-aalio] in Pit
Höpe fpringen Plaut.-, *cancs.
»ub-sisto, 3. l) intram. a) Rill fiepen, Repes
bleiben. Halt matpen; aufPören in loco, m
itinere, ad agmen, *ad muros; fpeditee tot«
agmine (mit bem ganjen Rüge) sabsistonte-
•unda; "lingua timor« ftodte; *clamor. ®oi
a) jurüdbleibcn, »ermeilen Arimini, fintr»
tecta. ß) fianbpalten, Söiberftanb leiRe«
Hannibali atque eins armia Liv.; *clipeo ia-
venis; o. leblofen ©egenftfinben feRRepen, »pol
ten ancorac funesque; bilbl. geroatpjen jeir
(Brut, in Cic. ep.) sumptni, 2) träne a ui Pli
ten Romanum, bap. ben Kampf beftepen Bit;
ie. feras Liv.
aub-sortior, dep. 4. nnr s. indices, t. t. in Set
©eritptsfpratpe, Siitpter nacplofen, b.p.neueSbÄ
ter R. bet burtp bie ^arteten abgdepnten bnt*
fioä wählen. Xao. sabsortitio, önis, f t t. tot
fRatplofen o. Stticptern ; fanberet Bürger, bie 9t
treibe crpalten foHten.
substnritla, ae, f. [subato] fbet BeRanb W
Bermögcnö, ©ubfiRenjmittel facultatcs
Tac. dial. 8.
Bub-sterno, 3. 1) unterbreiten, «legei
Rreuen verbenas Ter.; bilbl. unterlegen, bot
bieten omne corporeum animo, totaru r»
publicam libidini auae; *pudicitiam Hirtiopmf
geben; ‘fortuna inaidias pontum avaris. 2j e»
unten beRreuen, belegen nidos mollissits-
viam glareä.
Bubst ituo, 3. [sub-statuo] eigtl. unterReOeu l
fnatp et», ftellen equites post elephant«-
tp. a) a. animo speciem corporis amplam *
magnificam fitp im ©eiRe BorfteHen Liv. 28, 35.1
b) preibgeben, aubfepen aubstitnitnr ahqa
crimini jmbm. wirb ein Serbretpen ©epu» p
geben Plin. ep. 6, 81, 8. 2) an bie Stelle tun
fßerfon ob. Sacpe ftellen, fubRituieren c
locum eorum civea Romanos; alqm pro atg<
alqd pro alqa re; equites Sicnlia Liv ; slft
reum criminis auf jmb. bab Betbtetpen ftpirt»t
Ourt. 6, 7, 31; inbbej. fjmb. jum Beiert«
matpen.
Bub>sto, 1. Ranbpalten Ter.
substrlctUB, adj. [partic. o. substringo] ftper
angejogen, bap. ftp mal, bünn *crnra, *ilia.
sub-strliigo, 3. unten gufammenftpniTri
»binben, unterbinben, tn bie Hüpe bi«»i>
caput equi loro Nep. ; criniun (fo ba| bab U*t<
bunbenc emporRept) nodo Tac.; carnem teed
snbstructio — Saburanus.
801
‘tuet., aurem fpipen Hör.; tp. jufantmen-
uängen (in bet SHebr), gebrdngtet {affen
: ft'usa Quint.
ibstriutlo, bnia, f. [aubstruo] Unterbau,
Srunbbau, Sttauerwerf theatrnm a. maxi-
11 iß ; insanao a. ; subatructionum molea; a. in
Onpitolio locare. — sub-atruo , 8. 1) unter;
tauen, unten bauen, ben fflritttb ju einem
bebau bc legen fundamentum Plaut.; Capito-
inm aubatruetnm lapide qnadrato. 8) p f l a =
lern via« glareü JAv
ibsultiin , «dr. [subailio] in bie §5pc fprin=
jenb, in Keinen Sprüngen auet. — sub-
mlto, 1. [inlens. v. aubsiho] in bie £>öpe
ptingen Plaut.
ib>sum, fui, oaae, 1) baruntet, bapixtter
ein ob. ft e cf c n non subest quo praecipitot;
Plane, in Oie. ep.) ai quid intra entern ulceria;
'Pan ilicia umbrae; »nigra cui lingoa palato;
‘cum aol Oceano subeat untergegangen ift Hör. ;
’subucola tunicae; *natura boIo bet Koben pai
)ie eijorberlicpc Sefcpaffenpeit. 2) in bet 'Jiripc,
tape fein, oabei fein mons a. circiter mille
laaauum entfernt, weit Caes. b. G. 1, 25,6; Rhe-
ius, turria, vallia, claasia Athenienaium, hietna,
iox, aeqninoctium; »templa man. 3) tp. batun =
er fteden, bamit tetbnnbcn fein, *u
brunbe liegen, ootliegen nihil doli; nulla
•auaa, quaro etc.; feauaa pavoris non s.; alqa
raua; fpauca priscae veatigia fraudis; ffraus
•onailio; fetiam ai spes non aubeBBet; in alqa
•e nulla auapicio; fratio (Sernunft) non a. alcui
•ei; failentio facinus; fnefas voci; *multa mala
mro; ju ©ebote fiepen illi regi ad immu-
andi animi licentiam crudeliaaimus ille Pha-
aria Oie.
ih-suo, s. unten benäpen, bejepen quarum
ubautti talos tegat instita veste =■ vestis, cui
mbsuta est instita ob. vestis subsutä institä ein
nit einer Salbei belegte» Jfleib, bie Stola bet
ömifepen Watronen Hör. sat. 1, 2, 28 f.
iibtemen (subtegm 1, Tnia n. [ft. subteximon
>. subtexo] l) btt ©infdjlag im ©etoebe. 2)
iteton. ba* ©ewobene ob ©cfponnene, ©atn,
faben nere b. tenue Ter.; T^rium Tib.; bef.
». gaben ber $arjen, certo s. . fitpet fom
icnb) Parcae.
ibter [aub] I) adv. untetpalb, unter quao
•upra aunt nt a. 11) praep. m. acc. u. abl. (in
ßtofa nut nt. acc.) untetpalb, unter — pin,
>on unten petoor, unter cupiditatem a.
iraecordia locavit; e. mnrum hostium; (feit.)
-hunc (collem) a.; *Alpheum occultas via«
•gisse s. mare; virtua omnia — b. ae habet;
a. denaa testudine.
ibterrütAnon», adj. [subter u. cutis] (feit.)
mterpaib bet §aut befinblitp, morbus
Sfaffetfucpt Aur. Vict.
ibtor-düco, 3. nut nt. ae fiep unter ber$anb
utjiepen, fiep Wegfdjleicpen huic occaaioni
euipua ae, tibi clam ae Plaut.
bte r-fmrio , 8. 1) intrans. untet ber $anb
ntfliepen, entwifepen Plaut. 2 ) trans. pcim=
icp ob. liftig entgegen, »etmeiben poenam,
■ericulum, aimulatione insaniae militiam.
ibter-lftbor, dep. 1) »unter etto. pinftplilpfen,
fliegen Uumina muros, fluctus Sicanoa. 2)
utftpl&pfen Liv. 30, 25, 6.
bterrtneiiH, a^j. [sub-terra] unterirbifip.
^r(nid) rn, lat--b<ui!dgi S<Suli»eti«b. 5. Bug
snb-texo, 8. 1) »unter ob. »ot etw. gteidjfaxn
»eben, jiepen, et», oon unten bebedett,
patrio capiti (= soll) bibulaa nubea; caelnm
fumo. 2) in bet Siebe eiumeben, = flecpten,
anflp liegen origine in familiär um; fabulac huic
nt. acc. c. inf.; »carmina ebartis.
snbtill», e, adj. m. comp. u. sup. [jfgj. au* aub-
texilia] cigtl. feingetoebt ob. in baä ©emebe ein»
bringet© u. bie cinjelncn gäben bloglegenb, Kaff,
nut tp. 1) wer in ba* 3itnerfte ber Dinge u. Sei
griffe mit Scpätfe bc« Serftaitbe* cinbringt unb
ipte SJl erlmale mit Älatpeit u. Seftimmtpeit auf--
fagt, genau, grünbliip, fein, bef. o. Stptifb
ftellem u Kebnetn, b. bet Siebe, burip genaue
Seftimmtpeit gefallenb, einfaep fcpbn,
fein, b. ber nieberen Siebegattung (bgl. tenuia)
Lyaias b. ecriptor atque elegans; subtilis ora-
tione; in docendo atque ediaaerendo; oratio,
definitio, dicendi genua, deacriptio partium,
venustas, epiatula, subst. pl. m a aubtilibua
Oie. or. §. 98. 2) b. ben Sinnenwerf jeugen f ein =
ftpmedenb, empfinbenb palatum Hör. Dap.
bom öftpetifepen ©c[cpmad fein unterfdjeibenb,
feinfinnig, fein iudicium; *a. veterum iudex
ot callidus; »vir, flector, Da». A) aubtilftas,
atis, f. eigtl. geinpeit, Dünnpeit, bap. ®rfinb=
liipleit, ©enauigfeit, Stparffinn, Stpätfc,
Seftimmtpeit, Scplicpipett u. ©infaeppeit,
cinfacpe Scpönpeit bc* Vlu»brud», niebete
Siebegattung diaputandi, disaerendi; ca a.,
quam Atticam vocant; linguae, aententiarum,
orationis; e. Lysiaa habuit; tuorum acriptorum
a. et elegantia. B) subtilltfr, adv. m. comp.
u. sup. eigtl. fein, jart, bap. fcpatffinnig,
grünbliip, genau, fein iudicare, fdiaputarr;
qui ista aubtilins quaerunt, haec disaernnt;
acribere aubtiliua; aubtilisaime perpolita; in*-
btf. fcplicpt, einfaep im 9lu*brud dicere; (cau-
sas) tenues agere.
siib-tfmeo, 2. etwa* bange fein.
Hub-traho, 8. 1) unter etw. peroor jiepen sub-
tractus Numida auperincubanti Romano vivus
JAv. 22, 61, 9. 2) pcimlitp ob. naip unb natp
»egjiepcn, entjiepen, entfernen, wegmen--
ben deditdeios; aggerem cuniculia ba* ©in:
ftnfen be* Damme* bewirten; milites a dextro
comu; liastatos ex acie; alcui cibum; »colla
iugo; fimpedimenta fugä; foculoa; falqm tor-
mentia; »ae aapectu, amplexu; »solum aubtra-
hitur weidpt; tp. si rem aubtraxeri«; materiem
furori; Furium fortuna bello; cui iudicio mors
oum; falqm irae militum; fnomina; fmate-
riam consternationiB ; falqm uneiwSpnt lagen;
se a curia et ab omni purte rei pnblicae; ae
per alias causa«; Bubtrahente ae quoque fid)
jurfidjiepen (al* ©cwäptJmann).
sub-tristis, e, adj. etwa* traurig Ter.
sub-tnrpTcülus, adj. dem. o. subturpis. — nnb-
turpis, e, adj. etwa* fcpimpflitp.
Hubtüe, adv. [aub] unten, untetpalb Liv.
BubtüBUKj adj. [aub-tundo] etwa* jerfcplagen,
teneras genas aubtuaa Tib. 1, 10, 66.
Bfibücüla, ae, f. [0. ungcbrducpl. aubno; »gl. exuo,
induol ein wollene» $emb unter bet Du»
nita bet SRänner.
Stibüra, ae, f. Strage in Siom mit einem SRatftc
für Seben»mittel, mit Dabetnen u. Kneipen. Da»,
•rftnug, adj.
51
802 suburbaoitas — successus.
»fiburbAnftas, ätia, f. [aubarbanus] bit fJläpe
bei bet Stobt (Sioml Cic.
güb-iirh&nus, adj. in bet 9läpc, im SBeidj«
bitb bet Stabt (Som) gelegen ager, villa;
in weiterem Sinne, fprovincia (o. Sltpnja in Ber«
glcicp ju Bitbpnien) ; tperegrinatio in bet 9la(p«
barftpaft 0. 91om; ferimina; subst. a) -nutn, i,
n. ein Sanbgut in bet Stöbe 3tom8. 6) *-ui,
örum. m. bie Bewohnet bet Umgcgcnb o. Som.
— snburbinin. ii, n. [sub-urbsj SJorftabt.
»üh-urgeo, 2. nabe an etm. bin btängen proram
ad saxa Verg Aen. 6, 202.
süb-iiro, 3. ein wenig oetbrennen, bcrfen=
Siiburra, -Anu» f. Subura. [gen Sunt.
Bubvectio, önis, f. [subveho] 3ufupr frumenti
tarda, pl. dnrae Caes.
sub-vecto, 1. [intens, b. subveho] juf übten,
perbeifdjaffen ’corpora cumbö, ’saxa umeris,
ffrumentimi Tiberi, *unda nigram alte areoam
Wätjt in bie Hope. — »ubveetn, abl. m. =» sub-
vectione Zac. ann. 16, 4. — subveho, 3. ftrom«
aufwärts jufübten fruroentum flamine Arare
navibus; coraraeatus ex Somnio; pass, lembis
finmine adverso ; *matrum caterva nd arces
fährt hinauf ; ’sulvecta nox bigis, futensilia
ab Ostia.
snb-vöalo (arefjaift. fut. subvenibo Plaut.), 4 1)
belfcnb berI>tilD'nw«ti, ju $tlfe tomtnen,
jut $ilfe antütlen, überb. beifteben filio
circumvento; priusquam ex castris Bubvenire-
tur; vitae alcis, eivitati, saluti remediis. huic
meae sollicitudini mir in meinet ic. ; periculum
patriae, eni s. opitulariqae possit; tecta —
undc aut initio generi humai.o dari potuissent
aut postea aubveniri Isc. iis potuisset), si Oie.
off. 2 §. 14; rei public Ae difficillimo tempore
esse subventum. 2) einem Übel tc. begegnen,
abbelfen, entgegenwiifen gravedini; his
tarn periculosis rebus, necessitati, tempestati;
neceasitatibua Tac. Germ. 16. Sab. subvent«,
1. (intens.) ju ipilfe lammen Plaut.
»nb-vfereor, dep. 2. ein wenig fürdjten CHc.
subvenior, öris, m. [Bubverto] Umftür jer sua-
rum legum Tac. ann. 3, 28.
»nb-verto (ältere 3orm subvorto), 3. 1) um«
tebten, «ftürjen, «werfen a oompluribus
privatis moutes subvorsoa esse Sali. ; fstatuae,
■f-mensam. 2) tp. umftürjen, berni<ptcn
olqm Ter.-, decreturu consulis; avaritia fidem,
probitatem ceterasque artes bonas Sali. ; -j-sub-
versa Crassorum domus; f Imperium, f l’bilippi
patris patriavque mores; calceus subvertit alqm
bringt ju 3aD Hör. ep. 1, 10, 42 ff.
»ubvexu», adj. [subveho] ftbtäg aufwärts
gebenb Liv. 25, 36, 6.
sub-völo, 1. empor«, auffliegen rectis lineis
in caelestem locum, *aris, *numerus maior ex
agmine, *praepes.
anb-volvo, 3. binabwäljcn saxa Verg.
subvorto f. subverto.
sub-vnlt&riu», adj. etwas geierartig Plaut.
»ucced&neus (succld.), adj [succedo] an bcS
anbern Stelle tretenb tergum Plaut. — sne-
csdo, s. 1) unter etm. tteten, bon unten
betbotgeben, emporfteigen, überb hinein«
geben teetuni; ’penatibus; *oneri fiep büden
unter JC.; *quadrupedes curru (ft. curruii jieben;
*antro; *fluvio einlaufen in tc. ; ‘stabulis; *ser-
pens tumulo fiep jurüdjieben unter >c.; *tumulo
terrae begraben Werben . »pagnae ; *sub umbra*
*famä ad superos b. i. mte ein {icrofi betete
Werben; in arduum; mare s. longins bringt Wt.
ter inS fianb hinein Caes Hierh. tp. fiep unter
•werfen, fiep unterziehen sententiae, verhj
sub arumeii stili subeuut et §., fdominatioo:
•oneri. 2) berangepen, fiep näpern *nrt;
•sedibus; ‘matres; bap. a) als tnilit. t l.
gegen etw. anrüefen, oorbringen ad castn
hostium, ad urbem, fnaris ad molem; rat
aciem, sub montem; portas, muros; valic.
rauris, moenibus, munimentis, fmunitiomba-:
•ipsi in certamina rursus; propius: impers. uli
imqno successnm est loco, b) an jmbS. Stelle
treten, cintüelen, imb. ablbfen recente* et
integri defessis; in stationem, in pugnam ; ic
gleiep naep a) fonftruiert secunda acies ad prim»
»igna (rüelte &u ber 3abnf not), integri tex-i-
s. (traten an bie Stelle) Liv. 9, 32, 8. c) na 4
rüden, naepfolgen, folgen, bef. im
in locum alcis; in patornas opes; sticcedan
ego yicarius muneri tuo; *in teretes lignur
suras; (fpät) alcui ob. regno ob. in alcis locuc
regno jmbm. in ber SHegicrung naepfolgen; e«o
de provincia depellere et ipse ei s (sc. in fr
Tineia) Nep.; ne tibi succederetur einen Sfoä
folget betämeft; auep bet ärtliepen Sage ist
folgen, ad älterem partem Ubii Caes.; tp •
ber ßeit naep folgen aetas aetati, alcui, ora-
tioni naep einer (Hebe fpreepen; *matnmi cur,
*amor habendi; ‘tertia succedant (ommc pRr.'-
ß) fbem SHange naep folgen non nuue
tantum amissorum avium, sed et dignitar
mugnitudini patris. y) oonftatten gepen, ge
ltngen res nulle, haec prospere, haec propt^
hicmale tempus minus prospere, inceptum
s.j impers. succedit cS gelingt; si ex sentect
successcrit; si inceptis successisset Liv.; *»
cessurum (sc. esse) Minervae; pass, nolle m-
cessum patribus; veiles omnia mihi aacoet»
Oie. ß:
Buccendo, di, sum, 2. [sub u. ungebränept case
1) bon unten anjünben rogum, pontem, .
gerem, arma face subdita. 2) 'tp. eutjäi
ben, entflammen Castora Phoebe; bef. par*.
succensus, amore Pyrrhae; Myrrha pstnt *■
nectA o. Siebe ju bem alten Batet. ®an. «■
t'onseo, (susc.l, sui, sum, 8. auf jmb. ob. ütc
etw. aufgebraept, jotntg fein, grollen »
Unwillen, bet im @emüt paftet) alcui, id tc
über, Ter.; tibi illum aliquid; alcui, quod etc
m. acc. c. inf.
1. Biiccentürlo, 1. [sub-centuriaj eigtl. ergösurz'
in bie Senturie einrüden (offen, bap. übertr. er
centuriatus (als Reifer) in insidiis ero Ter.
2. Buccentürio ? önis, m. [sub u. eenturioj es
Untercentuuo, einm. Liv. 8, 8, 18.
suc-cerno, 3. burcpjicben PhnU.
bucccbbIo, önis, f. [succedo] baS (Sinrüdeu :i
bie Stelle eines anbern; inSbef. f9taipr»it'
im Slmte, in (Erbftpaften. — successor, öris. *
[succedo] 92a<pfolger s. sibi mittereut; ft
alcui dar.; ob mittere jmb. beS BmteS eutiepra
fs. accipere beS SImteS entfept werben; *n «-•
est s. habendus nostro (clipeo) ein neuer Sd'-S
*studii 8. et heres. — successus , us, m. [ca
cedo] l) (feit.) bas Herangehen, «rüdem kr
stium, »equorum. 2) f 2t ufei nanberf olft
gortgang totius temporis. 8) b« gute gen-
4
auocidancus — Suebi.
803
jang einet Sache, bet gtüdlicbe (Erfolg pro-
•peroa s. da.ro orais; multo a. Fabiis audaciam
ireacere Liv-, »aucceaau exaultana; *a. acrior
pso; *hoa a. alit; *pleni aucceaaibua anni;
’iraprobonim ; faucceaau rorum ferocior; fauc-
;easu noctia alacrea.
lccidftneus j. aucctdancua. — succidla, aß, f.
1. auccido] ©peeffeite, hortum ipai agricolae
i. alteram appellant (Wegen feine« (Ertrage«) Oie.
succido, cidi, claum, 8. [aub-caedo] unten,
j. unten abbauen, abfdineiben, burd):,
lieberbauen arborea, frumanta, »Cererem,
' tiorem aratro, crura equia; poplite aucciao
Verg.; aucciaia feminibus poplitibuaque Liv.
succido, cidi, — [sub-cadoj nieber=, ju-
ammenfinlen *genua, *a egn a. ZaB. *suc-
elduns, adj. nieberf intenb poplea, genu Ot.
lc-i'ingn, 8. 1) non unten herauf gürten,
mff (pütjen, bef. partic. succinctua, a) »auf:
iefd)ür}t Diana; nigrä prllft; febetjb- U. bet
Stabtmau« wegen ihrer ®ejd)ä{tigfeit veluti b.
jursitat hoapea Hör. sat. 2, 6, 107; pinua to-
xi ae ©lätter nut an bet Stone tjnbcnb Ov. b )
nit etw. umgürten, umfdjlieffcn »Scylla
’eria atrain canibua suecingitur alrum; 6e(.
oartic. perf. pass., mit etto. umgüttet, ge =
rüftet cultro, ferro, pugione, »pharetrft. äjictn.
ibeif). mit etw. umgeben, anfttüften, bcflei=
)en, au«üatten multo ae pluribua et maio-
•ibua canibua Cic.; bef. partic perf. pass. *Ti-
iiphone pallft crueutft; »retorto aruictu; totiua
'erme Onentia viribua Just. ; Cartbago portubua
Vic.; armia legionibuaque Liv.
n-cingüluni , i, «. (feit.) ® ürtel Plaut.
icciuo, — — 3. [aub-cano) eigtl. baju fingen,
iccompagnicren, tp. juftimmen Ilor.
icelänifttio, imie, f. [aucclamo] baä ßutufen,
Jufcbteieu Liv., Suet. — snc-clftmo, 1. ju =
ufen (um ScifatI ob. SRififallen ju etfennen ju
;cben) alcui; ex media cuntione; m. acc. c. inf
icco f. 8uco.
iliccoilo, 1. faub u. collum] auf Ralfen, auf
>ie Schultern nehmen Suet. |licb Cic.
ic-conttiinfeliöse (aubc.) adv etwa} fdjintpf:
ic-creaco, 3. naebwatbfen *ab imo cortex;
'vina; bitbt. nou ille mediocria orator veatrae
|uaai e. aetati; glocioe aeuiornm nad)at}menb
i df erbeben bi# an ic. [lieb capillua.
ic-crispus (Bube.), adj. etwa« Iran«, Itäu«*
iccumbo, cübui, cübltum, 3 [aub-cumbol 1)
intet etw. fallen, nieberfallen »victima
erro; a) fficb legen, 0. ftranfen. b) * beitie*
;en. 2) biibl. unter:, erliegen, nacbgebeit
ilcui, oneri, fortunae, labori, aenectuti; tem-
lori jidj in ic. fdjiden ob fc^icfen muffen; animo
>en 9Jlut finftn taffen; hac ille perculsuB plaga
lon a.; »aomno, »precibua , »culpae, fviths eo-
■um quoa armia aubegerunt; Buccumbente po-
ria (unter ben Zrümmctn be« ©aterlanbc«) per-
re Nep.
ic-curro, 3. 1) eigtl. unter etw. laufen, bab- a)
icb (einer Sache) untcrjicbcn, unterwerfen
icct undique omnes in me terrorea poricula-
|ue impendeunt omnia, auccurram atque aubibo
Tic. p. Rose. A. §. 31. b) in bie (Bebanlen
ommen, ein=, beifallen ut quidque a.; multa
uecurrunt; grave eaae Cic. fam. 16, 21, 12;
mlchrum (sc. eaae) mori in armia Verg. Aen.
t, 317; Liv. 2, 10, 7. 2) ju $ilfe eilen, bei:
fteben, helfen suis laborantibua auxilio; aaluti
fortuniaque communibua; ab helfen, juftatten
lommen tantia malia hacc aubsidia, quominua
suet US f. aut ua. [Coca. b. c. 3, 70, 1.
suceiihsu, abl. m. [auecutio] (Oorll.) burib bie
(Srfcbütterung Pacuv. b. Cic. Tusc. 2 §. 48.
suc-instos (aubc.), ödia , m. Unter:, Sice:
Wörter Plaut.
succQtlo, cuaai, cuaaum, 3. [sub-quatio] auf:
fcbütteln, =rütteln ‘currum alte,
süeidla f. Bnccidia.
süeTdus, adj. fsucus] frifd), soll midier Plaut.
sncluum^ i, n. [sueuaj ©ernftein.
atteo, öma, m. (Borfl.) mit Zoppeifinn n. sügo =
ber Sauger, ©lutfauger 'tüiidjcrcr, u. o. aücua
= ber Saftige Attic b. Cic. Att. 7, 13, 5.
sücöplianta etc. f. Bycophanta etc
Sucre, önie, m. 1) Stabt an ber 'Künbung be*
gleidjnamigen Sluffcft in Hiap. Tarrac., j. Alcira
ob. Cullera. Zao. Sncroneusls, e, adj 2) ein
fRutuler Verg.
sficüla, ae, f. 1) dem. D. aus Plaut. 2) im pl.
alft falfdie Übcrjefcung beä grietbifeben v«df ein
®eftirn. 8) §afpel, SBiube Plaut.
sücus (nicht aucc.), i, m. Saft s. ia quo alimur
SHabrungäjaft; stipe.« ex terra trahit s.; corpua
Plenum auci soll, ftrot}enb Ter., *uvae, *am-
Droaiae. ßierb. a) »Zrant, Sdftcben al« 'Hrjnei
sucos herbasque dedi; purgantes pectora a. b)
jebe bitfe (Jlüfiigfeit »piacis, »nigra« loliginis,
•olivi, »nectaris aucoa ducere; *ova mtlioria a.
Zottcr Hur. sat. 2, 8, 27 f. 2^ tp. a) Jiifdje,
firaft, bef. o. ber SRebe ob. bem fliebner, *tene-
rae a. defluat pratdae Hör.-, a et aanguia ora-
tionia; amisimus omnem s. ac sanguinem civi-
tatis.
»taüdftrium, ii, n. [audor] Scbwcil', Schnupf:
tu cb- — südfttörluH, adj. [audatorj jum
Scbwipen gehörig ob. bicnlicb Plaut.
sudis (nom. sing, ungcbtäucbl ), i», f. ber Heinere,
jugefpipte $fabl, auch a(3 '-Baffe, acutum au-
demque gerer« = Solbat fein Tib.
südo, 1. 1) inCniu.s. fdjwipcn sanguinc; a. ct
algere, B. angefhrengter ©ewegung Hör §iero.
a) n. etw. f^wipen, triefen, feudjt fein
acuta aanguine Liv. ; »tepido umorc lacunae
bampfen. b) *o. ber geucbtigleit felbft, betau«:,
berabfdjmipcn balsama ligno. c) tp. ficb
auftrengen, abmüben audandum eat hia pro
communibua commouis; fin quibua (cuuaarum
forenaium anguatiia) aatia mihi superque suda-
tum eat. 2) trän«, auäfcbwipen »quercua
mclla, farboreo balsamum fbalaama audantur.
ZaB. südor, Sri«, m. 1) Scbweig s. excutcre;
aimulacrum multo a. manavit; *«. manat ad
taloB, *it per artua; »frigidus Zobe«fd)Tfeib.
2) tp. Scbwciä, Slnftrenguna ris multi a.;
multo a. ac labore; aummo mifitum s. ; »mini-
mum audoria habere (loften); faudore acquirere,
quod poaaia aanguine parare.
Sudracae, ärum, m. ©oll in 3nbien Curt.
südücülnm, i, n. jsudo] Sdjiucifitucb, a. flagri
Schimpfname eine« Stlaoeu Plaut.
südiis, adj. [ae-udus] »troden, fetter ver;
subst. ». a) *ber llare $immel«raum. b)
trodenc« u. heitere« ©fetter.
Suebl ;nicbt Suevi), örum, m. bie Sueben, ein
grofeer germanifeber ©öllerftamm an ber Dftfee,
Bon Wo et ficb nach SBcften unb Süben Berbreitete,
51*
804 Sueba —
nodj fortlebenb in bem Worte 'Schwaben’; sing.
Stielm, ae, f. eine 6uebin. ®an. a) Suebiis,
adj. b) Suebla, ae, f. ba® 2anb ber Sueben,
c) SuebTcus, adj.
sucsco, evi, etum, 3. [sueo] 1) intrans. an etm.
fid) gerobhnen, et». gewohnt »erben mi-
litiae Ter.-, baB. perf. ici) bin gewohnt quod
aueati j fm. in/. 2) trans. an etm. gewöhnen
lectos viros dieciphnä et iraperiia Tac.
Suessu, ae, f. l) BoBftänbig 8. Aurunca, alte
Stabt bet 21u runter in Kampanien. ®aB. -Hümi«,
adj. 2) S. Pometia 1. Pometia.
Suesaiönca, num, m. belgifefje Bölferfchaft jmifthen
ÜJiamc u. 3fb«- [örum, m.
Suessüla, ae, f. Stabt in Kampanien. Ban. -Unt,
SuCtönln*, a) C. S. Paullinus, Statthalter ®ri=
tannien® Tac. b ) S. Lenis, Xribun bet 13. i!e=
gion Suet. c) beffen Sohn, C. S. Tranqaillas,
©ehetmfelretär be® Kaifer« fcabrian, Berfafjer ber
vitae XII imperatorum Plin. ep.
auetua (aüetua Hör.), adj [partic. ü. aueaco] 1)
an etm. gercöhnt annia Verg., flatrociniia ;
fvemacula multitudo, lasciviae sueta; exter-
nae superbiae; m. inf., Verg., Hör., Liv. 2)
motan man gewöhnt ift, gewohnt proelia, con-
tubernium Tac.
Snevl, Snftft etc. f. Suebi.
Süfes (Suff.), etia, ro. [pljömc. u. h{bt schofet
SRid)tet] bie höchftc obrigleitlitbe $etfon in Kar-
thago, pl. bie Suffetcn Liv.
Buffarclno, 1. [aub-farcio] Bell ftopfen, soll
paden, belaben, partic. suBareinatua Com.
anf-fbro, — — 3. t) (Berti.) unter et». brin =
gen, unterhalten corium; fa. se ficfi aufrecht
erhalten. 2) tp. et». Üble« ertragen, erbul=
ben, auSljalten anhelitum, plagaa Haut.;
eiua (mulierculae) sumpt.ua ctjchwtngen Ter. ;
poenam, poenas alcis rei de.; *nec claustra
nec custodea; vix b. Ter.
anffertua, adj. [aub u. farcio] Boügejtopft, bah-
subst. 33 oll tönenbe® alqd aufferti tinnire Suet.
Suffes j. Sufes.
aufficienter, adv. [aufficiena] (fpät u. feit.) t)in-
Idnglich, genügenb. — autfTclo. feci, fectum,
3. (sub- facto] I) trans. 1) gleichf. unter etm.
machen, t h u tt , bap. ( Ourt .) opus ben Srunb
ju einem (bebäube legen ; ’angues suffecti (untere
laufen) oculoa sanguine et igui. fpiern. an bie
§anb geben, barreichen, barbieten, geben
•tellua umorem et graridaa frugea; *campua
tibi praevalidas vitea; *pecori frondem aut
paatoribua umbraa; fltaliae cunctarum rerum
abundantiam; *Danais animos vireaque Becnn-
dasj milites excursionibus jujicf)cn JU Liv. 2)
a n eine® Bot Ablauf feiner AmtSjeit Berftorbenen
ob. nicht richtig (Dcwähltcn Stelle mähten,
ttatbmählen (B. Bolle ob. B. Kollegen) cenaorem
in locuut demortui; collegam auffici cenaori;
consul suffectua; ilaadrubale imperatore (jum
g.) auffecto; *b. Bienen regea et paryoa Qnintea
Verg.; bah- *nach»achfen laffen, erfeben,
ergänzen aliam ex ulia genorando prolem.
II) intrans. nuöreichcn, genügen, hinläng-
lich f*iu, gemaihfen feilt scribac, muri, re-
migea; acalia non aufficientibus devoluti Curt.;
Volacia militea; non umbo ictibua hält nicht tc.
au® Verg.; frires labori certaminum; faetaa
vix tantia matura robua, aed abunde aufficiena;
ad alqd Liv., *in alqd; adveraua quattuor
Buffragium.
populoa Liv.; fsufficit (e® genügt) m. inf., cs
ut, ne; *m. inf. bermögen, imftanbe fein,
suf-figo, 3. an, auf ob. unter etm. fügen
heften, fteefen alqm cruci, *fin cruce, fin
crucem ; fob quam noxam in medio foro a Poe-
nia patibulo auffixua est; f caput hastA suffixom
snffimen, Inia, n. (Ob. fast. 4, 731) -men tum, i.
n. [suflio] SRäuchcrmerl.
suffio, 4. räuchern, beräuchern ’thjrno; *lo-
cum; *8uffita urna.
suf-flävus, adj. etma® blonb, hellblonb Sud
anf-flo, 1. aufblafeu celeriter tibi bacc»-
Haut.; bilbl. ae uxori auae »otnig fein osi
Plaut.-, illa (rannt sufflans ae Hör.; Bumätai,
al» adj. jornig Plaut.
sufföco, l. (eub-faucesl jmbm. bie Kehle ;u
fchnüren, jmb. erftiden patrem; bilbl. au«
hungern urbeni et Italiam fame Cie.
auf-fbdio, 3. 1) untergraben, stauplen, --m
nieren sacella auffosaa; murum; fAlexandm
eat auffoaaa; -fmoenia cuniculo. 2) Bon untei
burchbohten equoB Caes., filia equia.
stiffrägätio, önia, f. fsuffragor] ba® Stimmet
für jmb., Smpfehtung ju einem Hmte, 8c
günftigung, consulatus jum Ä , militari«, ur-
bann; habemua nostram a., ai minus potenten.,
at probatam tarnen.
snffrägütor, öris, m. [suffragor] ber für p*t
flimmt, Segünftiger, Unter ft üper, Smpfct
ler ju einem ümtc; (Bor= u. nacptl.) Smpjct
ler, Befärberer, Slnbänger übeth- ®at> **<•
rrägätörtus, adj. bie Seffltberung jum «mir
betreffenb, bapin abjielenb amicitia Q. Cu.
pet. cons. §. 26.
snffrAginm, ii, tt. (Ableitung unfithet) 1) Ab
ftimntung ber Bürger in ben Komiticn, abju
gebenbe ob. abgegebene Stimme, Botur
überh- (ohne Slotioierung ; Bgt. nententia), tabelU
ritioaum occultat 8.; (ornne.s lege«) quae tegte:
omni ratione a.; largitione corrupta a.; fta
cita; nibil ut fuerit in auffragiia roce melius : n(
a. non in multitudinia, aed in locupletium pot e
state esset; deactiptua populus cenaa, ordn
bus, aetatibus plus adhibet ad Buffragium cor
ailii; a. (sing. u. pl.) ferre, de alqo; in s. ire.
a. inire jur Abftimmung fdireiten; centuri as j
s. mitte re abfiimmen laffen; tribus ad, in «*f
fragium revocare; a. it per omne« = ounc-
auffragium ferunt; suffragii latio; (Liv. 40,11
B. ben Senforcn: mutamnt auffragia fte modtn
in ber Art, mie bie Stimmen abgegeben avtin
eine Anbetung; cunctia b. cinftimmig; teatarr:
teatularum f. teeta 3), teatula; aex a. Jjies;"
auch bie 6 Äittercenturien in ber Setfaffung fc*
SerBiu® XuIItu® (außer ben 12 b. ihm hinjugeüi
ten ob. umgeftaltetcn), infafem fee eben io rr
<6) Stimmen jählten; eblandita a. etfchlichci
2) ba« Stimmrecht, Wahlrecht, bie »ähln
e. alcui impertiri; non a Omnibus datum e*.
Bi populo Born, liberum b. datur; suffragio
cIubuh ; sine suffragio habere civitatem; r»
OBt militaria auffragii bie Solbatcu haben be
über abjufttmmen. 3) Beiflimmung, Beifall
Stimme, Urteil quem nemo cuffragio
gnum putet; magiatrum, b. tuo et compotw-x
tuorum rhetorem; *ventosae plebi» s. ()d
•aupplex populi a. capto; fGabium Baa-rx
voto pariter et a. prosequor; cuiua suffragio *
natua libentissimo indnlgeat.
805
suffragor — Sulpicianus.
lffrägor, dtp. l. [ngl. suffragium] 1) e. t., für Solle, im Saget) errichtete Grhöfjung, Iribüue
mb. ob. et», jtimmen, }U einem Smte cm- in suggestia consistere. B) euggcatuH, us, m.
Pfeilen, beförbern alcui. 2) übet!). begfin* Erhöhung «) fin orcheatra erhöhter Stp. ß)
jtigen, unterftflpen, empfehlen, förbern — » suggestum Cats., Liv.
ilcui; domua domino ad conaulatum; cupiditati suggraudis, e, atlj. [Bub u. grandia] jicmlicp
ilcis; legi illius spea; buic conailio etiam illa groß, jiemlid) geräumig Cic.
rea, quod etc.; fortuna auffragontr; fapei publi- auggrödior, greaBua Bum, dtp. 3. [sub-gradior]
:ae robur aetatia. ( Tac .) heranfchreiten, itüden propiua; quoa
itTringo, fregi, fractum, 3. [sub-frango] unten dui Rom. acie auggreaBua.
(erbrechen taloa alcui Plaut., crura alcui. güglllfttio (augg.), Gnu, f. [augillo] eigtt. ba«
if-fügio, 3. 1) i»trans untei et», fließen in Stau» u. Slaufcplagcn, bah- tp. Serböljnung,
tvctn. 21 ffraMB. entfliegen, entgegen alqm. Sejchimpfung, Liv. — sügillo (augg.), 1.
£ao. suffugium, ii, «. 1) 3uflucfct«ott, 3“ = eigtl. braun u. blau fcplagen, bab. ocvljötjncn,
•lucht tnuiluui aut imbria aut aolis; faubter- bcfchimpfen primia anma augillatoa Liv.
-anei apecus a. hiemi; fid plurimia et admini- abgo, xi, ctum, 3. 1) jaugen. 2) einfaugen
mlum et 8. erat; tut proxima quaeque b. errorem cum lacte nutncia.
iccuparent. 2) +§ilfS», Sdjupmittel urgen- gni, gen b. pron. reflex. feinet, gegen fid),
tium malorum gegen ic. dat. sibi, acc. ae u. sese, wie auua, entmcbet
lf-fulcio, 4. 1) Bon unten flüpen, unter; auf ba« Subjett beSfelben Sape* ob. tu- abtjängt-
lüpen, bilbl. firmiter Plaut. 2) ol S Stüpe gen Säpen auf ba* rebenbc ob. bentenbe Subjett
tntcrfepen, nnterflemmen columnam mento be* tegictenben Sage* fid) bejichenb ipso ae quis-
Plaut. que diligit; petiit ut ad ae scnberem; eum aibi
if-fnndo, 3. 1) unter et», gicfjen, unter; demandaaae; auch ohne Dortjergeljenbe» befümm-- .
lauien taffen, meift im pass, sangu» cordi tc« Subjett, f. auua B); bi«W. mit angehängtem
mffusus unter bem §erjen ftrömenb; »aqua auf- met f. inet. 3n*bef. a) sibi ali dat. ethic. quid
'usa SBafferfucpt; audienti rubor auffusua et er; hic aibi veatitua quaerit Ter.\ quid Bibi vult?
rötete Liv. ; »fpallor auffusus eat (ei) er »atb b. auua al« Serftärtung be« ©efi^begriffeS reddam
jta&; *pulchra vcrecundo aufFunditur (wirb übet; auum aibi fein Sigentpum Plaut.; buo b. hunc
»ffen) orarubore; eat illi facioa liberal», molto gladio iugulo Ter.; priuaquam tu auum b. ven-
;anguine, multo rubore auffuaa PI in ep. 1, 14, derea die. Phil 2 §. 96 6) ad, apud ae eaee,
1; f sanguinis color auffunditur blutrot »er; apud ae f. ad I) 1), apud 1) a).
)en; *virgineum ore ruborem (b. Sionbel mit «nillna, adj. [aus) oon Schweinen, Scf)»eine;
miflfräuli^er 9töte ba« Äntlip umhüllen ; pier». caput; grex (in öltet Sormel b. Liv.).
mrtic. auffusus o. et», unterlaufen, mit et». Sniönes, num, m. bie ältefien Semoljnet Stanbi;
einer Seue^ttafeit) unten benept, bebedt, naoien« Tac.
tether calore a.; animus nulla jnalevolentiä a. SulcitAni, örum, m bie Einwohner Bon Sutci
oeltber feine Stber B. Übelwoüen in fid) bat, tein (fjafenfiabt an bet ftüfte Sarbinien«).
x. lennt; »suffaaus lumiua flammä, *lacrimia *aulco, t. [aulcua] 1) furchen, mit Jurten
)culoa ; »minio gefärbt; *salea b. feile beiden; burcf) jieljen agroa; humum vomere; serpens
>et, hömifdjer SBip. 2) jn = , eingiefecn mare arenam; cutem rugia runjeln. 2) burdjfapren ,
rin» SJeermaffer in ic. aquulam Plaut.; me- = fd)iffen undas rate, vuda carinü, maria.
um Ov. gnlcuH, i, m. 1) gurret imprimere a., »infidere
if-füror, dtp. unter ber 5“nb ftcfjten Plaut, aulcoa telluri, aratro b. patefacere; *meton. bn«
if-fuHcng, adj. bräunlir^ Tac. ©flögen. 2) tp. infindere sulcoa B. CEinfcpnitt,
ägambrl f. Sigambri. ben ein Sdjiff maipt ; *®a^n eine« 9Dleteor«;
ig-gäro, 3. l) *untet et», bringen, tragen, *eine@tube, Säume bineinju(epen;*8eugung«;
egen flammam costis aSni; im Silbe flammam felb (im Silbe B. lieren).
•t materiem invidiae criminibua auia nähren sülfnr, aulfäreug f. sulphur, aulpbureuB.
liv.; auftragen, >fabren humua auggeata Sulla f. Cornelius F) 1) 2) 8). SaB. 1) Sulla-
Prqp. ; tp. in einer {Reihenfolge ber Vlufjafjlung nun, adj. ; subst. -lnui, örum, m. bie Änbänger
leifügen, folgen laffen reiba, quae deaunt; be« SJiftator« Sulla. 2) aulUtärlo, 4. ben Sulla
mic sententiae ratiunculas; auggerebantor nachahmen, jpielen »ollen (fchetjh-) Cic.
lamna aleatoriu tarnen noch h'u.iu; Brato atatim Alt. 9, 10, 6.
lortenBium; unter ber §anb beibringen, Sulmo, önia, m. 1) Stabt im Äebiete ber ©ä-
>ruBo ludua est auggerenduB mit müjfen bem ligner, subst. -nensca, ium, m. 2) ein Siutu»
Drufu« einen Streich fpielen, eine 9!afe brehen ler Vtrg.
Tic. Att. 12, 44, 2. 2) jnfüt|ren, ^tragen, sulphur, üria, m. Schwefel; a. vivum (Liv.) ge»
larreidjen, liefern, an bie ©anb geben biegenet Schwefel, pl. S<h»efelbämpfe, »bäbet
iia rebua eumptum Ter.; »alcui tela, feibum, bei Saj i Hör. ep. 1, 16, 17. San. *t»ulphäreus,
omnium rerum apparatua; fauggerendo quan- adj. fdj»efelig.
um concupiacunt; bilbl. a) liefern, gewähr Sulpiclu«, l) Serv. S. Galba, ftonful, tüchtiger
en, Gelegenheit geben ju »diaitias ali- SRebner. 2) C. S. Gallus, Senner ber griech- Bi=
nentaque tellua; taffatim ligna proximae teratur, guter Siebner. 3) Serv. S. Rufus, au«ge>
ilvae; flacua piscem, feraa ailvae. b) fein; seiepneter gurift, Seitgenoffe ßtceio«. 4) P. S.,
ebtn, jur Sprache btingen, anraten quos SoItStribun, Urheber be« Gefepe«, moburch ba«
qucatuB) in tali re dolor; qaaedam de utiü- ftommanbo gegen Slithribatc« bem SRariuS über*
ate rei publicae; suggerente coniuge auf bie tragen »arb. 5) P. S., räm. ffonful ju Slnfang
rinflüfterungen k ; auggerente ir&. San. A) «ug- be* macebon. ftriege«, 200 n. Kl». 6) ein räm.
eatum, i, n. bie ju öffentlichen Weben (Bor bem fciftoritrr. §iern. a) »-eins, adj. b ) -elänus, adj.
806
sultis — sum.
gültig f. 2 toIo 1) g ).
gnm, fui, esse [sum abgefürjt au4 etum, B. lagt
(t/pi) u. fui B. Betalt. fao (griech- qptiaa); 8iom
ft. Bim Com.; escit (Betaltet) — erit, escunt
ft. erunt, füvimus ft. fuimus Enniua b. Cic.
de or. 3 §. 168; fuam, fuaa, fuat, fuant ft.
sim, sis etc. Com., Verg. Aen. 10, 108, Liv.
26, 12, 6f t erb. anom. fein 1) als Sopula,
fit. bie ©erbittbuttg beS SubjeJtS mit bem 'f}rfbi>
late bejeidjuct, mit ad}., subst. ob. pron., in
luclcfiem (jafle est, sunt, esse befonbetS in
®auptfäf)en, u. wenn bie Seutlidjfeit batuntet nicht
leibet, oft auSflelaffen wirb, feiten« in abl)ängi=
gen Sähen. ®4 fleht aber sum als fiopula iiis=
bef. o) m. gen. poss., junichft um etm als (Eisens
tum u. gleichfam als integtieienben Seit eine«
©egenftanbe« ju bejeichncn, jmbm. ob. einer Sache
eigen fein, gehören, in jmbS. (Bemalt u.
§anb fein, u. est alqd alcis, meum, tuum,
suiim, nostrum, vestrura est eS ift jmbS.,
meine, beine ic. Sache, Sigenfdjaft, 3rt,
©rauch, ©ewohnheit, ©flicht, Sufgabe, es
ift ein ©emeis u. etm., eS pflegt,
foll jmb., eS gebührt jmbm., eS fommt jmbm.
ju, ift eigentümlich Gallia 68t Ariovieti; om-
nia hostium erant; Dolopes numquam Acto-
loium fuerant; Bi defenditis, v es tri , ai deee-
ritis , Samnitium erimus; civitatis Ithodiorum
esee; cuius tum fascee erant; *quorum virorum
prisea comoedia ent bencn baS alte fluftfpicl ge:
hört, bie ic. geschaffen haben llor.; »publica ma-
teries privati iuris erit wirb jum ©igentum beS
einzelnen; liberae civitatis esse ©ürgcr eines ic.
fein; ipsorum esse consilium ber (bttfcfiluft ftche
bei ihnen; optimarum partium esse; totos An-
tiochi esse Actoloa; plebs novarum reruni at-
que Hannibalis tota est; hominum, non eausa-
rum toti erant nahmen tRücf ficfjt auf ic.; vox tota
tribuniciae potestatis erat; suarura reruni erant
amissa re publica tümmerten (ich um re ; est
aduleacentis m. tri/'. ; est hoc Qallicae consue-
tudinis ut; eat summa» dementiac; moris esse
Graecorum ut; petulantia magie est adulescen-
tium quam aennm; non modo id virtutis non
est, sed eat potiua immanitatis; levis eat animi
m. inf.; res est consilii bebarf ber Seratimg;
alqd est mei iudicii; quid sui consilii eit; quid
esset suae voluntatis Caes. b. G. 4, 16, 2; *sive
natnrae est hoc aive artis mag bieS Statur ob.
Sunft bewirten; *hoc totum muneris est tui;
♦tantae molis erat m. inf. fo Biel Änftrengungeu
foftete eS Verg.; *non opiB est nostrae; est
tuum, fuit meum iam pridem, nostrum est m.
inf. ; cBipt. nihil habebimus nisi beneficii alieni
«=• nisi quod sit b. a. Quint. 10, 2, 6. Such
läfjt fich am leichtefteu als gen. posa. ertlären ber
gen. eines gerundiv. bei esse, im ©eutfchen woju
gehören ob. bienen, (ich eignen, geeignet,
bicnlid) ob fötberlid) (ein quae res ever-
tendae rei publicae eBsent Cic ; reginm impe-
rium quod mitio conBervandae libertatis atque
augendae rei publicae fuerat Sali, ßjtet Liv.,
ea prodendi imperii, tradendae Hannibali vic-
toriae esse; nihil tarn »equandae libertatis
csbo; pleraque diesolvcndarum religionum esse;
etai prodendae patriae dirsolvendaeque rei pu-
blicae est: eUipt. quae postquam gloriosa modo
neque belli patrandi (■= et quae b. p. non es-
eent) eognovit Sali. Jug. 88, 4; ceteraque
probandi ac refutandi =* ceteraque quae p. ar
r. sunt Quint. 10, 1, 49.
6) m. gen. ob. abl. quält t. eines mit einem adj
3abtwort ob pron. oerbunbenen SubftantioS =
haben, befipen, jeipen (mit bem Unterfdjiebf,
ba& Öurch ben gen. etne mit bem SBefen eine!
©egenftanbeS Berbunbene eigenfdjaft, burch ber
abl. eine folche auSgebrüilt wirb, bie als Äuget:
lichteit an einem ©egenftanbe wabtgtnomntn
wirb) Papirius Cursor invicti ad laborem cor
poris fuit; Senonnm civitas est imprimis firma et
rnagnae inter Gallo« auctoritatis ; sumrni labo-
ris esse, res est inultae operae; se nullius wo-
menti apud exerei’.um fore; spatium est peduo
sexceuTorum beträgt; Xerxis classis inille et
ducentarum navium longarum fuit; esse ingenti
magnitudine; Iphicrates fuit et animo magEc
et corpore imperatoriäque formü; Iierodotu-
tantä est eloquentii, ut; quä nos in liberoi
nostros indulgentiä esse debemus? aetate es
sum Ter.; qui iam stipendiis confectis erant:
bellum variü victoriä fuit; tenuissima valeto
dine esse; fac animo magno sis; alqo numer
esse; bono, inimico animo esse; ea erat civi
tas magnü inter Belgaa auctoritate; eä stultit:.
fuissem; simus ea mente; sit aeteraä gloril
Marius; capillo longo barbüque erat pro-
raissä Nep.
c) m. gen. ob. abl. beS SBerteS magni, parr
tanti, pluris, plurimi, quanti, nibili esse Biel x
Wert fttn; sextante Bai per totam Italiam erat,
mille sestertiis esse.
d) m. dat. ber ©eftimmung, bei 3»ecfe8, ww.
paffen, fd)icflith, tauglich, fähig feit
Woju gereichen, bienen, fein oneri ferendc
esse; rem publfcam esse gratiae re ferenda-
solvondo oeri alten o esse, non esse, jahlnns*
fähig, : unfähig fein; quae diutinae otadicc
tolerandae erant Liv. ; poenam illorum sit
oneri, impunitatem perdundae rei publicae fen
Sali. Cat. 40, 2; (alcui) impedimento esse; qnv
detrimento, maculae, invtdiae, infamiae noh
Omnibus esse possint; haec civitas praedae täht
et quaestui fuit; esse fraudi et damoaticm.
quae signo sunt omnia; vitam rnsticam probt:
et crimrni esse; oneri esse; saloti esse alra
ut et vobis honori et amicis utilitati et rt
publicae emolumento esse possitis; (alcui) scr
lio, praesidio, subsidio, usui, odio, contempts
terrori, laetitiae, gaudio esse; exitio esse; »1
cui curae, cordi esse; alcui invidiae esse; siq.
alcui rnagnae invidiae, magno praemio est ,V«
’iustae quibus est Mezentius irae berrn st r
regt; magno argumento est; exemplo esse; csi
legatio ipsa morti fuieset Cic. Phil. 9 | S
quae aut utilia aut benevolentiae esse croi-
bant Sali. Jug. 103, 7 ; qui alcui rei est irr
ctw. nüjjc ift Ter. ; *hoc iuvat et melli est W»
wie Zottig Hör.; duas res ei rubori fu«M
illud Cassiannm, cui bono fuerit wem its
Blühen; quibus occidi patrem S. Roscii tu»-
fuit. j)afür fleht b. esse fcltener ein wenn . tres.
mehr bie fflirflichfeit bet Sache als baS ©efhr*
fein ju etw. auSgebrüdt werben foll, fo wie cifi
wegen eine« ©egenfahe« Tnrnos sui cuique pr
riculi recens erat documentum; insigne doc
mentum Sagunti ruinae erunt; si mors CI»
salus restra fuerit; quibus Damaaippi
laetitia fuerat; qr.orum imponitas tuae cleB»;
Bum.
807
iae laue eet; cuius mors tibi emolumentum
utura eit; eam (diecordiam) impedimentum
lilectui fore; domestica quies sofacium fuit;
iraedam esse; fnec rubor (sc. e»t) intcr co-
nites aspici Tac.
volenti, cupienti aliquid est alicui f.
!. volo f). f) m. gen. part. 'operum hoo —
uorum est f. opus 1). g) id est, hoc est f. is
i) l) a), bic 8) b).
einen oolipänbigcn !fjräbilnt«begriff enthob
enb a> o. bet Gjiftenj eines ©egenflanbe«, t>ot =
lanben fein, ejctfticren, ba fein, leben, am
ieben fein, fein, ftattf inben, fich ereignen
•ese ea dico, quae cerni tangive possunt; deos
esse ct non n.'glegere huiuatia; est oaeleste
inmen, es, magno luppiter; omnes qui sunt,
jui fuerunt, qui futuri sunt; nec euiiu, dum
■ro, angar ulla re; adbuc ramm; qui in hac
erra fuerunt; Homerus, qui multis ante sae-
•ulis fuit; esse ad scribendum ■- > adesee scri-
»enclo Cie. Att. 1, 19, 9; cum fremitus aperte
rsset ba tnat Liv. 4, 60, 9; nullus sum f. nul-
us; fuimus Troes, fuit Ilinm I erg. ; fuit (bic
}eit ift notübet), cum hoc dici polerat Liv. ;
•rum me tibi fuisse nufge^ört habe jtt feilt
Plaut.; quid tibi est? roa« tfl bit igefdichen)?
nab hoft bu? quid se futurum esset mit ihnen
)efd)e^en; Bi quid eo fuerit, si quid me fuat
iiplicm. = si quid ei, mihi accideiit, accidat
Plaut.; 'fuerit. quodeumque wie cS mit auch
tgehen mag; *quid fuit (WaS »at cS, wie laut
8), ut; and} wo fein, wohnen, weilen, le=
»en, fid) befinben, flehen Romae esse; in
;astris, in agro, in hortis esse; 'esse in alqo
n jmbm. {teilen, in jmbS. ©eftalt oerwaitbelt fein;
esse in terris nod) leben; (aqua) erat (reichte)
lectoribus tenus; praeceptum illud in omnium
■nimis esse (bel)etjigt werben) dehet; in Mil-
iade erat (fanb fid) ic. ob. 3R. befaß jc.) cum
umma humanitas tum mira communitas; quo
lie inTusculanum essem futurus tommen würbe;
•ecum (für fid)) esBe; apud alqrn esse: est apucl
ilqm eä bci&t , ci ftcljt bei tc., bei Gitaten and
Schriften, auth nt. acc. e. inf; m. partic. est
ipud Platonem Socrates — dicena Critoni etc.;
iud) esse in m. abl. be« 8udje«, Stüde« ic. est
|uasi in extrema pagina Phaedri hi« ipsis Ter-
ris loquens Socrates; est in Pge; quid fuit
ftanb) in literis? über qui est (fjanbclt) de
inimo; libri qui sunt de legibus; ut est (e«
leiht; in proverbjo; si quid urcani in curia
uerit ootgefommen Liv. 23, 22, 9; esse in aero
dient), in bonis; in suis nummis nmltis eBse
it sc mper fuisse; esse in servitute, in spe, in
naestitia, in nomine et gloria, in isudibus, in
ifticio, in vitio, apud alqm in bonore; in in-
;enti periculo, in pace esse; qua in sententia
ne quoque fuisse; in armis esse; multum sunt
bcfd)öftigen fid)) in venationibus; omnis in hoc
um lebe gattj barin Uor.\ alcui in amore atque
n deliciis esse; non eadem omnibus esse (gelte)
lonesta atque turpia. SJiit JlbBerbien: pufebre
it simus Plaut.; bene est; rectissime apud tc
unt omnia; ut nunc est f. suaviter; neque in-
eptum ullum frustra erat; effecit ut ubique
uties quam in regno essem; Komanos — laxius
icentiusque futuros; ut prospectus iis usque
ier saxa facilius foret leistet oonftatlen ginge;
tusquam facilius sum; fuit periucunde et Wat
in btt jooialften Stimmung Oie. Att. 18, 52; cum
in conTivio comiter et iucunde fuisses p. Dei.
§. 19; ut familiariter essem et libenter; ex-
perimentum contra fuit lief ab, taeterrima
quaeque impune fuere Tac.; sic sum, ut vides
e« geht mit fo tc. Plaut.; sic vita bominum est;
sic est; quod cum ita »it ; satis est; in eo est
ut; auch in etw. befteljen, auf etrn. beruhen
omnetn spem in impetu esse equitum; *vivut
an ille occidat, in dis est. gnSbef. a) esse cum
alqo (alqa), mit jmbm. jufammen fein, um =
gehen ob. ci mit jmbm. holten; est alcui
(alqd) cum alqo mit jmbm. ju thun hoben,
in Öcrbinbung ftehen. fl) esse ab, pro alqo.
y) alcui est alqd etw. ift für jmb. ba al« gu =
behüt jut Scnufcung u. Beifügung u. fleht in
äu|etet Bejahung ju ihm, jmb. hot, bcfijjt
etw. cui tuntn possessio est, ut etc.; est homiui
cum deo similitudo; *quae cuique est copia
fooiel jebet nermag; *quo est tibi iter? wohin
führt bich bein ffieg? wohin gehft bu? 'iudicium
est tibi; *nil aequale homini fuit illi hotte et
an fid). fl) est ob. sunt qui (gleid)Biel, ob eine
nähere ScfHmmung, Wie alqd, nihil, nullus, ho-
mines, pauci, multi etc., bei est, sunt ftel)t ob.
nicht) c« giebt etw., nicht«, wo« ic., Heute, 35inge,
welche ic., mit im allgemeinen bem Hateinet ge-
läufigerem conj., wenn ba« im fRclntiofaf) Vlu«!
gefagte al« golge ihrer ©igentümlicbfeit ('folche,
o. bet ®rt, bah’) gebacht wirb; nrit indic. , wenn
es al« etw. gaftifche« u. ©ewiffe« barjufteüen ift,
bah- auch bt«w. beibe 3Robi abwechfelnb folgen
est quod desit; (Hör.) est mihi purgatum cre-
bro qui personet aurem e« ift als ob einet mit
ic., et est qui vinci possit u. auch et ift einet,
bet IC., non est qui speciosius tractet urma;
est aliquid quod non oporteat etiamsi licet;
erant sententiae quae censerent; quotus quisquo
est qui BOmmis parcat? sunt nonnulli qui ea
quae imminent, non videant; nullnm est ani-
mal praeter hominem, quod habeat notionein
alqam dei . non sumus ii quibus nihil verum
esse videatur; non tu is es qui, quid sis,
nescias; sunt item, quae apprllxntur alces
Cats. b. G. G, 27, 1; sunt qui ita dicunt Sali
Cat. 19, 4; duae sunt artes, quae possunt lo-
care bomines in amplissimo gradu dignitatis;
fuere extra coniuralionem complures, qui ad
Catilinam profecti sunt; sunt quidam qui mo-
lestas amicitias fac-iunt; 'est- quibus Eleac con-
currit palma quadrigae (Wie fntcv ofj).
b) prägn bet galt fein, ftatt haben, in Kraft
fein, ©eltung hoben, gelten neque dictio
est Ter ; nec provocatio erat; in quibus auxi-
lii latio esset; bef. sunt ita ci tfl fo (wie bu
faaft) Oie.; est, ut dicis, iuquam; si erit., ut
volumiis; quod erat; fore id quod accidit; sit
ita e« fei fo! meinetwegen! gnt! esto wie
(Uv, e« mag fein! e« feil nun gut! auch beim
gortfd)ritt ju etw. 23ead)ten« werterem, wenn auf
ba« *orhetgcl)enbe weniger ©ewicht gelegt wct=
ben foü; m. acc. c. inf. al« o. etw. Borgeftetltem
Hör. ep. 1, 1, 81. Quint. 10, 6, 6; est, non,
nihil est quod. cur; est, fuit ut e« ift, e« Wat
bet gal!, bah, e« trifft (ich, lommt oot,
bah, n<>n est ut; auch (meift btdjt) nt inf. fuerit
mihi eguisse Sali. Jug. 110, 3; bah. ouch futu-
rum esse ob. fore nt; est ubi e« ift bet gall,
wo, juw eilen (fort» ots) est ubi id isto modo
808
sumbula — summitto.
valeat Oie.; ent ubi peccat (vulgus); ent ubi
plus tepeant hiemes? llur.; est q. amicitiao
darf venia poseit bi« ju einem aemiffen
fünfte lann man allerbing« ic. Oie. Lael.
8. 61; “fest man barf, man lann (»ie taxtv
ft. m. inf. Tityon canere erat Verg.;
quae verbo negare Bit Liv. 42, 41, 2; est vi-
dere Tac. Germ. 5. [lnm.
sumbula, sumbfilum (-lus) f. symbola, symbo-
sümcu, tnis, n. [fl. sugimen 0. sugo| ba« Sau =
euter (bei ben Wörnern ein Sederbiffen) Plaut.
summa, ae, f. [f. o. suramus] 1) ©cfanttjaljl,
Summe, bie bei einer Serechttung ljetau«!ommt,
bef. eine Summe Selbe« equitum magnum
numerum ex omni populi B. separare; fpropo-
«it& vitae eins velut s. partes eingillatim ex-
sequar; s. summarum ba« Hauptfacit Plaut.;
facere ob. subducere b. f. subduco 1); facere b.
cogitationum suarum omnium; reliqui; quarum
omnium rerum s. erat capitum Helvetiornm
milia CCLXIII etc.; de s. nihil decedet Ter.;
hac 8. redempti; pecuniae; census equestrem
s. nummorum, b. patrimonii Hör.; auch abfol.
Seflanb b c 8 Werntögen« Hör. ; übeth.
Summe, SRaffe, SHenge praedae, copiarum,
rnali. 2) bie ©efamtljeit, ba« ©anje, ber
Snbegrtff exercitus; in eo s. victoriae (bet
DöHtge Sieg) constat, totins belli, curae omnis;
de e. rorum (bie gefamte Sage bet 2)tnge) de-
liberare, libere ad s. rerum (nach ben Crriorbet=
nijfen be« ©äugen) consnlere; communes rerum
et generum bie ba« einzelne umfaffenben ®e=
famtbegriffe; *vitae s. brevis (b. ju vitae ge«
hörig) Hör.; »operis bie Hnlage u. Vluiführung
eine« Jtunftmerlc« ; ‘hodierna (nämlich be« lutjcn
Beben«); ad summam überhaupt, alle« }ufam=
mengefafet, in öinem fflotte, in Summa, in s.,
in omni b. im gangen, +am ®nbe, julefjt; bab.
aud) $auptfachc, feauptpunlt rci, belli
Hauptmacht; *haec belli s. (ba« Siel) nefandi;
belli, belli rerumque, imperii bellique admini-
strandi bie Oberleitung be« ftrieqc«, ^drfjfte milb
törifche ©emalt; tanta erat Bummae rerum (®nt=
fd)ribung bet Ising e exepectatio, nt etc. ; s. om-
nium rerum consiliorumque bie leptc Sntichcb
bung butd) Wat u. Xljat ; ‘summae consule
rerum für Wertung; s. rei diffidons; quiequid
dixi, ad unam s. (Hauptpunlt) referri volui vel
humanitatiu vel clementiae vel misericordiae;
mandatorum Hauptinhalt, postulatornm. 8) ber
erfte Wang, Sotrang boIub b. hic habet apud
non Plaut.; qui vobis ita 8. ordinis conailiique
concedunt, ut Cie. Cat. 4 §. 16; quos penes s.
consilii voluit esse Oie.
BummAn», 1. [sub u. mano] Irans, betiefeln
Plaut. — SummAnus, i, m. eilte urfprüngl.
etruif., bann auch röm. ©ottheit a) bligmct=
fenbet Wathtgott Plaut.; de. de div. 1 §. 16.
b) ®ott bc« nächtlichen laue«, Wiefelgott Plaut.
summAs, fitis, comm. fanrnmus] bontchm, Don
hoher ©eburt matronac, vir, viri Plaut.
snmmAtlm, adv. [BummaJ nur ben Haublä
fachen nach, im allgemeinen, fummarifd)
quae longiorem orationem desiderant, b. tibi
perscribcre; fnut oberflächlich exponere;
jtolHicam attingere; interim s. attingam.
summe , adv [snmmua] l)ä<hft, tm haften
©tobe, äufjcrfi officiosus, contendere, cnpere;
s. observantiBsimuB mei Plin. ep.
Bum-mergo, 3. untertauchen, eintauchcs,
oerfenlen navem onerariam; Bumnierau« equui .
iam aliquot procellis summersi paene s u m u - .
si omaes quondam terrae summeraae profunde
fuerunt Just. 2, 1, 17.
Buin-mlnistro, 1. al« Hanbreicher, Helf^helfer,
Unterftüfcer julommen taffen, gufchicfen, bar
reichen tela clam, frumentum, ule ui peeumaa.
auxilia; fauxilia adveraariis gegen ben gerat
Dorfdjiden; fdefatigatis integros equites burep x.
ablöjen laffen; huic arti plurima adiumenU;
fmateriam eloquentiae; ftantum animomm vi-
riumque patriae et penatinm conspectus; fcon
silium alcui; falcui occaaiones.
BummiBB«, adv. m. comp. (summissua] 1. D. bei
Webe ruhig, leife, in ber niebern Webegat-
tung parva b. dicere; illa pro Ctesiphonte
BununissiuB a primo. 2) D. bem ©halalter bt
mütig, befchetben. — summUslm, adv. fsum-
miasua | leife fab ul unten Suet. — 8ummi»»ia,
önis, f. [aummittol Hcra610Hunfl' ©enluag
vocis; orationis bie nicbere Wcbegattnng; tp.
Hcrabfepung, Slerringetung parium comp*
ratio nec elationem habet nec s. — summi-
bub, adj. m. comp. u. sup. [ partic . D. summitto',
l) nicbergelajfen, gefenft ‘vertex; tcapillo
sunimi88iore mehr perabhangenb; secundis sam
missioribus in tieferer Stellung Liv. 2) tp. •)
leife, gefenlt vox. 6i o. ber Webe u. bem Web
net, nicht heftig, gelaffen, ruhig, affeft:
lo« suinmissa dicere; plucida, s., lenis oratio;
orator. c) D. bem ©hata*ltI u- ber ©eftnnung,
nichtig, Itiechenb 8. vivere; ne quid humile.
b., molle faciamus; in gutem Sinne bemüti;
frocenti calamitate summissiores easent futuns
(civitatea); *8. petimus terram.
snm-initto, 3. 1) unter etm. ftcllen, fepes.
bringen, in Haff. $eriobc nur tp. untetwtt
fen, unterorbnen *animos amori; *se culpa;
einen gehler begehen; Camillo b. Imperium ds
imp. bem be« C. unterotbnen, ba« irap. be« C.
al« ein h^hot«* anertennen Liv. 6, 6, 7 ; se al-
cui nachfe&cn Just. ; *cannas citharao. 2) nie*
berlaffen, =tegen, herabfenlen fasces alcoi;
summissas infantibus praebuisse niammas Ltr ;
se ad pedos, ‘latus in herba; fgenua; fse is
enna; fpudore faciem; ‘oculos; ut statuae
aesaris (ju bett güfien ber ic.) summitteretur
(caput Bruti) Suet -, fD. ©egenben u. bgl. post.
(ich fen len faatigium perpetua volle; ropei
leniore fastigio Bummissa; Tiberis aestate; tp.
a) finlen laffen animos, ad minores calami-
tates; ae fich h«*ab! affen, fieh etniebrigen;
•nach*, uuterlaffen inceptum furorem; *cui
Inno summissa {sc. inquit) gelaffen, milb. iS
nadjlaffen, Derminbern, multum (im Webe»
nicht fehr ftarf reben; forationem (®gf. attollc-
re); a quibus summittitur alquid (®gf. augetnrS;
ex conBueta aaperitate orationis alqd. 3) ‘in
bie H^h« richten, gehen laffen, hct»Dr
machfen laffen oculos; quos humus formoss
colores; überh- ‘herDorbringen, liefern noc
monstrum Colchi maius; vinea canreas noi
somper edules; fmilb machfen laffen capü-
lum, crinem, barbam capilluinqne; *jur 3a|b>
heranmachfen laffen, behalten taaros; »
tuloe pecon habendo; equos in spem genti*
4) unter ber H<wb, heimlich ob. jur Unterjlübnng
jufenben, jufchiden cohortea, equitce, auxilia.
summoneo — super.
809
integros dofatigatis, alqm alcui adiutorem, sub-
sidia alcui, equites auxilio, cohorte« equitibua
subsidio; $ilfe fenben laborantibus Cacs. b. G.
7, 86, 1. [nein Ter., Suet.
aum-iuuiieo (subm,), 2. unlet bet §anb crin»
wummöper®, adv. (= summo opere) gut fegt,
äugetg Cic. de inv. 1 §. 26.
sum-möTeo, 2. 1) wegfehaffen, entfernen,
öertreiben reliquos a porta, boates ex muro,
lembos statione, cohortes sub murum; fgentea,
qua« natura longo summoverat; legato» ab=
treten taffen; dispeream ni summossea (ft. sum-
movisscs) omnes ncrbrängt Ijütteg Hor.\ subst.
summoti bie gurücf gebröngten victi ac a.;
+ictua silva »eljrt ab; ’summotus entfernt, fern
nubea; speluncn fuit vasto s. receaau tief in ba«
innere ft cf) erftredenb; and) non ber Stelle
rüden, »eitet htnauärüefen maria litora tba=
buid) bag man jut Erbauung B. Sitten groge
®ämme im SJleere errichtete u. fo bie Ufer felbft
glcichfam fortrüdte) Hör. carm. 2, 18, 21. Jpäufig
n. Sictor, bie bem Beamten im SBege gehenben
Heute beifeite fehaff en u. baburd) Blag machen
|>opulum, turbam; aammoveri iubet Ißlaf) ju
machen; abl. abs. aummoto naef)bem Blaf) gemacht
mar Liv. 26, 3, 18; *neque lictor e. tumultua
rnentia. §iern. au« bem Baterlanbe entfernen,
öerba nnen *alqm patrii, furbe etltalia, *sum-
motua. 2) tp. fern halten, abhalten, »er«
ftheuchett alqm a bollo, a re* publica, alqm
maleticio, 'pudorem, fbella.
summns f. superua III) JB).
sum-iuütor, 1. hin n. »ieber nertaufefjt »er=
ben quasi a. verba pro verbis Cic.
Bümo, mpai, mptum . 3. [aub-emo] 1) et», neh-
men, ju (ich nehmen, annehmen (mit 8BiI =
len u. fflaht, um bauen Gebrauch ju machen)
fustem Plaut.-, argentum ab alqo Ter ; foratio-
nea in manua; arma nehmen, fid) bafüt entfepei»
ben; cibum, venenum, 'vires in cornua jufam»
men nehmen in tc. ; sumptä (nach Anlegung) virili
togii ; Baguni, aaga; s. pecuniam mutuam u. bt.
pecuniam ab alqo anteihen. 5fnäbef. a) an [ich
nehmen literus; frumentum in collulam. b)
laufen, erflehen, mieten tanti ista (signa),
decumasagri; 'parvo sumi; quo (»ohin) sumptu
est navis Cic. off. 8 §. 89. c) ausgeben, aufs
men ben in mala uxore atque inimico si quid
tmmaa, sumptus est, in bono hospite atque
amico quaestus est, quod sumitur Plaut.-, balj-
übernehmen,Ber»enben operam frustra, diem
rei Ter. ; frustra tantum laborem sumi. d) (fett.)
oergehren, auf rei ben curis sumptus Emu. b.
Oie. de div. 1 §. 42.
2) tp. a) nehmen, bottgiehen; annehmen, ge*
minnen tempus sibi, tempus ad alqd; sup-
plicium de alqo, *poena» ex (an) sanguinc;
mortem sponte suroptam Tac.-, 'fanimum SJhlt
faffen; *nres; impetum, vitam. 6) nehmen,
mähten, auftfuehen ex hoc numero nobis
exempla sumenda sunt; exsilium; sibi Studium
philosophiae; diem ad deliberandum ; alqm sibi
imperatorem ; + reges ex nobilitate, duces ex
virtntc ; colloquendi tempus sumitur »irb be=
ftimmt Nep.; sumatnr nobis quidam praestans
vir optimis artibus Oie. Tute. 6 §. 68; liberos
aboptieren ; verba de medio sumpta Cic. or.
§. 163; bl. de medio sumpta Hör. a. p. 243;
sumenda ftoifch« t. t. — praecipua f. praeci-
puus 2). c) bornchmen, beginnen bellum,
inimicitias, fproelium acriter sumpsere; mihi
sumpsi hoc loco doctrinam quandara iuven-
tuti, qui essent optimales ich hQbc mir für
bie 3u0enb oorgenommen eine Belehrung Cic. p.
Sest. §. 119; *s. (machen) temptamina vocis. d)
nehmen, anführen, ermähnen bomines no-
tos, annum. e ) amiehmen, fegiegen, behaupt
len alqd pro certo. f) amiehmen, (id) an =
eignen regium ornatum nomenque; tan tos
sibi Spiritus Cacs.; moros antiquos; *animum
censoris honesti; 'superbiam Hör. g) fich
herauf nehmen, anmagen sibi partes im-
peratorias, sibi iudicium; sibi auctoritatem ;
mihi non tantum; hoc mihi s.
sumpUfäcio, 3. [sumptus u. facio] Sofien an
et». ncr»enben Plaut.
suuiptio, önis, {. [sumo] bie Annahme =■» ber
BorberfaJ eine« Shttogtäntu« Cic.
sumptuärius, ad j. [sumptus] ben ftufwanb be ;
treffenb lex. — sumptuöse, adv. m. comp.
tofifpielig convivia lauta s. facere Ct ; se in
insperatis ac repentinis pecuniis sumptuosius
iactare. — sumpluösus, adj. m. comp. u. irup.
[sumptus] 1) fogbar, teuer cenae, ludi, *ho-
stia, tsubstructiones ; fportum operis sump-
tuosissimi fecit. 2) Biel Huf»anb machetib
ob fiebenb. uerfchmenberifch homo, amica
Ter.-, fin libidines; f quidam sordidus sirnul
et s.; subst. venio nunc ad sumptnosos.
sumptus, us, (Plaut.] i, m. fsumo] Stufwanb,
Soften (infofern baburcf) ba« Bermögett nerriugert
ttitb) b. et impensae; sumptum facere, impen-
dere, insumere, ponere iu rem; *pro quaestu
(im Berf|ältni« ju feinem fewerb) s. facere in se;
s. afferre uerurfachen, inferre aleni antedjncu;
in classem; opere rustico faciundo facile s.
exercere (begreifen) suum Ter.; sumptus civi-
tatum minuere; legationum (für ic.) sumptum
minuere aut remittere, oxtenuare; exiguus s.
aedilitatis fuit »ar uerbunbeit mit ic.; ipsum
tectum plus salis quam sumptus habebat alS
eä ju bauen loftete; «. habere erfoibem Ilor.;
cur tu his rebus s. (Selb ju ic.) suggeris Ter. ;
exigue praebere s. Ter.; s. praebeutur (»erben
begritten) ex alqa re Hör. ; s. suppeditare alcui ;
homines sumptu exbauriri ; in sociorum et La-
tinorum stipendio ac s. (Stttifa.
Sünion (-liim), ii, n. Borgebirge u. SiiMpibe D.
suo, sui, sfitum, 3. nähen, jufammennähen,
»fügen tegumenta corporum vel texta vel
suta; *cortkibns suta ulvearia; * aerea suta
ftettenpanjer; bitbl. ne quid suo suat (bereitet)
capiti Ter.
subvetiiurilia, ium, n. [sns-ovis-taurus] feiet»
liehe« Opfer bei ilugrationeit, wobei ein ©d)roein,
ein Schaf u. ein Stier gefcglaefitet »urben.
Häneilex (Ülebenf. supellectilis Eutr. 3, 28), lec-
tflis, f. §au«rat, =gerät (nur sing, collect.)
militaris; bitbt. (Berät, SHeinob oratoria quasi
s.; s. est quodammodo nostra, quae est in or-
namentis, alia rerum, alia verborum; amicos
parare, optimam et pnlcherrimam vitae, ut ita
dicam s. Cic. Lael. §. 56.
sfiper, I) adv., 1) räumlich, oben, oben brauf
*s. e vallo; eo s. tigna bipedalia inicinnt Caes.
b. c. 2, 10. 2) barüber, augerbem satis su-
perque; s. quam quod augerbem bag hie.; *adde
s., quod etc.; *s. etiam iactas; *dederat s.
810 superabilis — superiacio.
auch *Bor allem ira e. 3) übrig praeter arma
nihil erat s.; quirl s. sanguinis (esse) , *o mihi
sola mei s. Astyanactis iniago. 4) *barauf s.
tales effundit voces.
II) praep. 1) mit acc. a ) t> Baume über, oben
auj (jur Bejeidptung ber Siidjtung ob. Bewegung)
s. terrae tuinulum alqd statuere; s. theatruin
consietere; domos s. se (über ifjreit Köpfen' con-
cremare; ’Pallanta s. procubuit; oberhalb,
nach ber Ipöpc l)in castra metari in tumulo
s. fluminia ripam, situs est s. iam Ufer) Nurni-
ciurn flumen Liv.; b. ripain Tanais Curt . ; erat
(bet iifdfe) s. ipsum Hör.; feubabat 8. regem;
auch über — hinaus s. Sunium navigare; Gae-
tulos s. Numidiam aceepimus; *s. et Garaman-
taa et Indos proferet Imperium Verg.; bilbl. s.
fortunam nnimura gerere über tc. binaaSftreben,
s. industriam fortuna fuit ging über tc. Soll ;
fs. urmentarium positus. b) fn bet Qeit, über,
wäfjtenb, bei, unter s. cenam, s. mensain, s.
vinum et epulas. c) D. einer Zulage, Bermel)»
rung, übet, auger a. ceteroa honores Lin. ;
vulnus a. vulnus eine SBunbe nnd) ber onbern,
alii s. alios trucidantur Liv.; tot s. alia aliis
bellis Kriege über K Liv. 6, 10, 8; feit Liv. aud)
jt. praeter, di bei Eingabe eine® BorjugcS, oor,
über, mehr als, s. omnia nor adern Verg.,
Liv.; 8. omnia dona Verg.; fes tu s. omnes
beatus; ffamosissima a. cetera» fuit cena;
fcunctia 8. vota fluentibue.
2) mit abl. a) *o. Saume, jur Angabe ber Suf)c
(jmetfclh- in Sßrofa) oben auf, übeT a. foco,
8. fronde, *. cerrice. 6) *o. ber 8cü, bei,
roöbrenb nocte s. media Verg ; s. cena Plaut,
e) über, in betreff, non, wegen (bei Cie.
nur in beit Briefen, öfter Liv.) 6. hac re scri-
bam ad te; qui 8. tali causa missi erant; quid
agendunt nobis »it 8. logatione votiva; sed
hac s. re nimis; s. qui, tali, tanta re Liv., non
vana ab legatis 8. rt-bus tantis afferri Liv. 2,
4, 4; *multa 8. Priamo rogitan». — süpern f.
aupra.
superähflls, e, adj. [supero] 1) überfteigbar
altitudinem muri Tel mediocribua scalis r. Liv.
25, 23, 12. 2) *tüberwinblid), befiegbar.
•süpär-nddo, 3. noch bajutljun, »fügen car-
meu tumulo; riteai. Befieger.
*8ÜpSrätor, öris, m. [supero] Überwinber,
süperbe, adv m. comp. ii. sup. [superbus] über:
mutig, fiolj. — süperbia, ae, f. [superbusj
Übermut, ©tolj, Hochmut non b. neque in-
humanitate faciebum; nobilitatis; horao regiae
B-; regio more per superbiam; im guten Sinne
ebleS ©elbjlgefüljt, ebler ©tolj *sume e.
quaeeitam meritis; f nec tantam Vespnsiano s.
«üperbTlüquentin, ae, f. [superbus u. loquorj
baS ftolje, übermütige Beben, in einer $idp
terftede b. de. Tusc. 4 §. 35.
süperhio, 4. [superbus] 1) übermütig, flolj
fein *form&; abfol. 2) *tprangcn.
süperbns, adj m. comp. u. sup [super] ftolj,
über*, hochmütig, o. Berfonen u. Sachen s.
se pracbere in utraque fortuna; auperbissima
famtlia; dictum urrogans aut s.; virtua, pax
Liv. ; iura; imperium-, facinor.i, -i tam s. Uterae,
*tox, aures Liv.; *fbellum; *Aiaci non est »u-
perbum (ift cS lein ©tolj, lein 9iul)m) m. inf.,
tnSbcf. beSpotifch, tyrannisch Tarquinius S.;
aliud Consilium. $ierg. «j ftreng in feinem
Urteil, mählerifch, Berjärtelt iudicium au
rium superbissimum, aures, ’dens, *qui pluri-
bus aseuerit mentem corpusqne a. b) * p räch
tig, prangenb, erhaben, auSgc jetchnt;
populum late regem belloque 8.; intonsä cocoä
Phoebus; triumphus; limina civium potentio
rum; tistrum, aulaea, fores; hunc tarn b. appa
ratum habitumque Liv. 24, 5, 5.
güper-rTlium, ii, n 1) bie Hu gen brauen (So-
wohl int sing, als im pl.) Io vis concta superci-
lio moTeutis Uor.\ inSbej. als Sig beS finfterr.
SBefenS, beS (SmfteS, *deme supercilio nubetn;
übertr. großer 6rnft rugis supercilioque de-
cepit; ’seyeri 8. matrona; *3orn ne tollst
rubra s.; ipochmut, ©tolj quid ego de m-
percilio dicam? 2) Spije
eines (begenftanbeS, Borfprung, Anhöhe tr*-
mitis Verg ; infimo s, 8. tumuli Liv. ; -J-*. quod-
dam eicelsum.
»fiper-curro, 3. tp. überfteiqcn ager vectigai
large Plin. cp 7, 18, 8. — *süp£rSmYneo, 2.
über ctw. ob fmb. hetoorragen n nd.es umcn\
omni'« eiros.
süper-ffcle«, ei, f. [super-facies] eigtl. Ober
fläche, als jurifl. t. t. baS mit ®runb u. Bober
jufammenhangenbe u. über bie Oberfläche hercei
tagenbe fflebäube (®gf. area, solurni aedinm
efiper-fio, übrig bleiben Plaut.
süper-flxint, adj. f partic. ». ungebräuchlichen sa-
perfigo] oben bcfefligt Liv.
Kfiper-flno, 2. füberftrömen, austreten *o-
perfluentia Nili receptacula; übertr. c. Bebsr
nimis redundantes et superfluentes iuremii
quadam dicendi impunitate et licentia reprn
mere Cic.; fsupra modum exsultana et n.; tp
a) fitn Überflug ba fein multitudine super
fluente. b) füberflüffig fein,
süper-fuudo, 3. l) barfiber giegen, f <B ü t =
ten fmare adversus terrarum ureptores; pan
fibcrftiämen Tiberi superfuso Liv.; fmagnar,
Tim telorum; b. einet 2)lenf<hcnmenge, f ich et:
gitfeen, öerbreiten, auSbreiten,- hostes sa-
perfusi fich übet ihn ftürjenb Liv.; laetitia te
superfundens, regoutn se in Asiam Liv.; non
dum fortuna se animo eins s. feinen @nft über
mältigt, beraufcht Gurt. 2) tübergiegen, <fAät
teil, bebetfen equites equosque.
fsüpergredior, gr ssm sum, dtp. 3. [super i
grudior] überfchreiten ruina»; lamnu fissti
gium templi; bah tp. überragen, übertref:
fen alqam rem, alqm alqa re; utriusqne ree
gestas; commnnem habitum.
*8üper-inimfneo, 2. barüber emportagen
Nüpcr-iinpendena, tis, partic. oben barübet
hangenb Ct.
snper-iuipöiio, 3. oben barauf legen samts
ingcnB Liv.; arma Verg. ; supei impoaita axtu
dine Ov.
sftper-lnctdens, tis, partic. Bon oben hereis
fallenb Liv. — siipcir-imübuns, tis, parhe
oben barauf liegenb Liv. [lege*-
*süper-lncumbo, 8. (feit) fich oben barcu’
siiperdndno, 3. barüber jiehen, über anben
Kleiber Suet.
•bpür-Inifcio , 3. barüber», barauf »rries
’frondes. | tabulas Lit
sfipcr-lnsterno, 3. oben barüber breitti
SÜprr-iücio, 3. [ partic. perf. pass. pl. n. anper-
iacta ft. superiecta l’ac. hist. 5, 6] 1) oben
supenumentarius — supersto. 811
batübet, barauf werfen, legen taggerem
terrenmn; »gnperiecto (näml. tenris in bcm au*=
getretenen) aequore; *Buperiecta cum Teste. 2)
mit et», übetbeden *scopulos undA pontus;
bilbl. über) d)teiten, fidem (bie Grenjen bet
®laubnjfltbig!eit) augendo Liv.
süper-iümentärlus, ii, n. Aufjebcr bet Saft*
tierlnechte Säet.
süperlätio, finU, f [superfero] als t. t. Übet*
tteibung, £>9|>etbeT Teritatis. — a&pcrUtns,
odj. [superfero| t)5pe tbolif <f) verba,
süper-mitto, 3. (fpät n. feit.) barauf toetfen,
fdjütten aquam potioni
süpernä, adv. Isupernus] obettoättS a) »on
oben bet Liv. ’album mutor in alitem superne
oben, b) *oben. — «npernus, adj. [superf oben
befinblidj; *Tusculum ^octjliegenb ; *Dber»,
t)immtif(b numon.
supero, 1. [super] I) intrams. oben fein, bah- 1)
empor*, beroorragen, =lommen *s. capite
et cerricibuR altia; *iugo superans fteigcnb über
■•oleaster. $ab- ben SotjHg haben, übet*
legen, übermiegenb fein, obfiegcn =■ m-
periorem esse, virtute, aequitate, equitatu; *pu-
gnis (im gaufttampf); sententia fiegt; tantum
uupcrantibuu malis; f morbus; 'superans animis
mit überraaürabem SJtute, übetmütig; *totidem
formd superante iuvencas o. unuergleidjlidtei
Schönheit; bef. bie Qberbanb gewinnen, 6a*
ben. Sieget fein, obfiegeit quibus rationibus
s. poss.-nt; non minus consilio quam gladio;
equestri proelio; abfol.; bah- erreichen, et*
langen facile ut Plaut. 2) überftüf jig. tei(6*
lieb Ootbanben fein pars, otium, multitudo;
illis divitiae; *gregibus laeta iuventas ftropen
oon tc. ; auch noch ootbanben fein, übrig
fein, bleiben, teftieten quod superaret pe-
cuniae de. Verr. 3 §. 195; aliquot horis die
superante, nihil er raptis s. Liv. ; *s. pars al-
tera enrae; *quid iam durae s. mihi mit, bie
ich mitb fdpon fo oielen Scfdjtoetben für bicb nn*
tetjogen habe? *si de quincunce remota est un-
cia, quid s .? bab- uter eorum vit& superayit
am Seben geblieben ijl Caes. b. G. 6, 19, 2;
"ohne vitä, eaptae urbi; autb *no<b am Sieben
fein com ui Creusa; s. et vescitur aurS.
II) trans. 1) über etw. geben, fteigen, fab*
ren, etro. paffieren, überfebreiten se sol ex
mari Plaut. ; regionem caatrorum, Alpes; tem-
pestas summas ripas fluminia überflutete; j^a-
stigia tecti fteigen gu ie., *alqd ascenau fteigen
übet *c. ; *aaltu viam fptingen übet ic. ; *looum
priorem gewinnen; ’nonum annum (0. SBcin)
übet ic. alt fein; bilbl. tantum superantibus (ba*
StaatSfcbiff gteidjfam überftrömten) aliis ac mer-
gentibus malis Liv. ; bab- überragen has (tur-
res) altitudo puppinm ex barbans Caes. b. G.
3, 14, 4; tturris fontis faatigium (Wo bie Quelle
berOotfam); •Parnasus cacumine nubej; *alqd
menaurä. 2i oot etm. Potbeigeben, *lom*
men, *f «Riffen, umfegetn, .fahren promun-
turium, Euboeam, insidias, *fontem, *aaxa
Timavi; tp. a) übetfleben haoe omnia, vim
tempcstatis, *casua omnes, ‘labores. b) gu ■
ootlommen hanc epiatulam multi nuutii, fama
deniquo esset ipsü suä celeritate superatura
Oie. Qu. fr. 1, 1. c) übertreffen, überlegen
fein alqm alqa re; sirtute, omnes scelere;
operis magnitudine superati überboten; superari
im fftachteil fein, d) befiegen, übetwinben
hostes, Asiam bello; übertr. si meam »pem via
improborum superarit; iniurias fortunae prae-
ceptis; necessitatem ne dii quidem; *iram votis
bejdbmen; *alqm donis befänftigen.
süper-obrno , 3. oben bebeden ingestis comi-
tum armis Prop.
aüper-o cciipo, l. bei etm. übettafeben Verg.
süper-pendi us, tis, partic. barübtt bängenb
saxum Liv.
süper-pono, 3. batübet*, barauf fepen su-
perpositum decus capiti Liv. ; f statuam mar-
moreo Iano; fturrim pilis; *inanum.
8üper-s< amlo, (feit.) übetfteigen, *fcf>reiteu
vigilum atrata somno corpora Liv.
tsüper-scribo, 8. (feit.) batübet fdjteiben,
übctfdjreiben multa et deleta et inducta et
superscripta inerant.
söper-sedio, 2. 1) übet ctw. fiffen elephanto;
tentorio. 2) tp. unteilaffen, erfparen, einet
®a<be übetboben fein labore, proelio; ora-
tione supersedendum est; -fm. (lat. pugnae; mit
inf. feit Liv.
süper-stagnv, 1. au4treten amnis Tac.
super-slerno, 3. barauf breiten superstratis
Gallorum cumulis Liv.
säperste», stltis, adj. [snper-sto] 1) al* geuge
babei ftebenb, gegenwärtig suis utrisque s.
praeaentibus, jurift. ftormel b. Oie. p. Mur.
§. 2«. 2) nach imbs. lobe noch lebenb, übtig
bleibenb, übetlebenb alcui u. alcis; fmulti
bellorum; alqm non solum vitae sed etiam di-
gnitatia suae s. reLinquere; gloriae suae; pauci
ut sic dixerim, non modo aliorum sed etiam
nostri s. sumus (infofern fte gleichem in* Sieben
gurüdgeruftn warben) Tac. Agr. 3; abfol. ut
(puer) Bit s leben bleibe Ter. ; falqm a relin-
quere; *nec carus oeque nec s. integer (wo s.
auch gu carus gehört, b. i. ba ich nad) beinern
Zobe nicht gleichen SBerte* für mich u. anbere
u. nicht einmal gang leben mürbe) Hör. carm. 2,
17, 7 f. ; *s. rostat bleibt am Sieben; *fama bauern*
ber SJadjrubm.
superstYtlo, önis, f. [super n. sisto] eigtl. ba*
Stebenblciben über etm. Unerwartetem, bab- l)ba*
®etroffenjein wegen be* Göttlichen u. oou ©öt=
tern Äommenben, abcrgläubifcbe ©djeu,
Aberglaube non modo s. sed etmm religio-
nern tollere; nnilis; inöbef. a) ber Gottes*
bienft, Kultus, im pl religiöfe, uichtrö*
mifche ob. abergläubtfehe Gebräuche, Sere*
monieen, abetgläubijch e Gotteäoerebrung
privata s. geniti apud ipsos Berculis Just.-,
vana (ber 3fi*) Suet.-, hostes operati suptrsti-
tionibus Liv. ; multi vetustia 8. fidebant Tac.
b) ber binbenbe Schwur beim Sttij Verg. Aen.
12, 817. 2) in gutem Sinne heilige Scheu,
§cilig!eit, Götterfurcbt superstitiono facile
est liberari, cum sustuleris rini deorum; fin s.
(pl.) atque cura deorum; ftempli.
RÜperstTtlös*, adv. Isuperatitiosus] ab erg lau*
bifch- — RÜperstYtiösus, adj. [superstitio | 1)
abergläubifd) philosophi, principes. 2) (oorll.)
meiöfagerifch vox, hurioktionea, homo.
süperslYto, 1. [superstes] oollauf ootbanben
fein Plaut.
süper-sto, t. oben auf etm. flehen, m.
dat. corporibus, turribus Liv.-, colunmae Suet.-,
•alqm, *ossa.
812
superstruo — summ ns.
fsüper-struo, 8. oben barfibet bauen, aufs
f Übten molem, ligneatn compagom.
säpir-siim, 1) al* JReft übrig fein, bleiben,
notg Borganben fein perexigua pars illius
exercitus; duae partes, quae mihi s. iüustran-
dae; non multum temporis; ‘quod superest bet
SReft ; aber quod superest (int übrigen, tta« itg
notg fagen wollte), scribe, quaeso Oi-c. AM. 9,
19, 3; quod superest, oro Verg.; timor omnis
abesto, quod superest in Scjug auf bat, ma«
weiter *U tgun ift Verg. Ae n. 11, 14 f.: superest
*m. inf., fm. ut e« ift notg übrig ju ob. bafj tc.,
übrigen«; in ber Imefi«, s. tibi erunt, qui etc.,
iamque adeo s. uuus eram, si qua s. fortuna
laborum est Verg.-, m. Wnaftropge Atheniensi-
bus exhaustis praeter arrna et naves nihil erat
s. Nep. Ale. 8, 1; in*bef. a) notg leben, notg
am Sieben fein ob. bleiben, überleben s.
vitae sospitem et superstitem Plaut.; magna
parte exereitus nostri interfecta multo mino-
rem s. partem; patri, fugae, pugnae, tanto exer-
citui /.«'«. ; exercitui. 6) im Überflug, soll*
auf, überflüffig, ju nict Borganben fein
cui tant» res Ter.; mihi verba; adeo animi ad
sustinendam invidiam; tantum animi s. alteri
sententiae fo biel SDlut gäbe ber anbere ®orftglag
JU Biet; ut neque absit quiequam neque super-
sit; tue ferrum qnidem superest, fager, fviri,
farma, *modo vita supersit au«rci<gc; quod
Bomno supererit nitgt feglt an bem (für ben &ßr=
per unentbegrliigen) Stglaf Quint 10, 3, 26;
autg ginlänglitg gemaegfen fein labori Verg.
georg. 3, 127. 2) beijlegen Aug. b. Suet. Aug.
66. 3) ■=» superiorem esse, fide ac virtute, con-
siliis Tac. ann. 3, 47. Agr. 44.
süper-tego, 8. obergalb bebetfen, überbetten
frondibus Just.; in ber Imefi« ‘candida ossa
super nigra favilla tegit Tib.
»öper-urgeo, 2. oben eittbringen fluctu super-
urgente über öorb ftglup Tac. ann. 2, 23.
siiperus (tiom. sing. m. ift unfitger, sing, überg.
feiten), adj. [super] 1) pos. oben befinblitg,
ober, Obers (p. ben Singen auf ob. über ber
®rbe) omnia supera infera; supera semper petnnt ;
*s. convoxa, *alta; *s. ab oris o. ber Oberwelt ;
*b. ad auras; ‘loppiter ber fapitoliniftge; maro
ba« abriatiftge Steer, im ®riefftil autg ogne mare ;
*dii s. ob. bl. superi, örum (gern, superum) a)
bie ©öfter (im ®gf. ju ben Stcnftben ob. ber
Untermelt); ad superos videatur deos potius
quam ad inferos pervenisse Cic. b) bie gimms
liftgen ©öfter lim ®gf. ju benen ber Untermelt),
c) superi bie Sienftgen auf ber ®rbe, bie Ober«
rnelt; de supero oon oben Plaut., vulnerare Caes.
U) comp, süpbrior, ns, 1) im 9?aume, meiter
oben befinblitg, gelegen, ber obere pars
coltis; domus ber obere Zeit be« Saufe«; locus;
pugnare ex loco s., dicere, agere de loco s.
2) o. bet geil u. Weigenfotge, eger, früger,
norig, Bergangen, autg älter, bejagrter
dies, nox, aestas, annus, crudelitas, vita, faci-
nus, tempus, proelium, pugna, castra, rictoria,
incommodum, institutum; omnes s. aetatis B.
gögerent Älter Caes. b. c. 2, 5, 3; Dionysius,
Africanus s. bem Beitalter natg ältere. 3) in ir=
genb einer SBejiegung, bef. bem Sange, ber SRatgt
natg überlegen, porjüglieger, über anbemt
ftegenb honoris gradu s.; quanto s. Humus
oornegmet; ordines ; numero, equitatu, loco, famä,
fortuüä; pognä, proelio s. esse, discodere bie
Oberganb begatten, ftegen; popnlns s. factus.
HI) mp., A) supremus, 1) (feit) B. 9taume, be:
oberfte, gdtgfte, äugerfte, *montes bie gödp
fien Spigen ber 8. ; mons ber oberfte Zeil be4
Serge«. $ierB. tp. a) bet götgfte, ergabenite
Iuppiter Plaut., *Iovis gens. 6) ber ängerfte,
götgfte, ärqfle, supplicium bie gärtefte Zobe«
ftrafe; ‘macies; *fato s. 2) b. ber ber
äugerfte, legte, ad s. (jnm entftgeibenben) cer-
tamen comparati duces JA r. , *salus, *s. ma-
num imponere operi, *sole s. bei Hbenb; ft.
famosae urbis dies; inöbef. s. vitae, alcis dies.
*bl. dies ZobeStag; diem s obire; s. dies alcis
autg bei Zag be« Segräbniffe« Oie. p. Mur. §. 75;
‘finis Zob; *iter; *s. morte; ‘-fhora, ‘tempus,
*nox; ‘lumine s.; ‘ignes ©tgeiterganfen ; ‘ton
fieitgenbett, ‘honor, ’inunera, t°™cium> fof-
ficia bie legte 6gtc, Begräbnis K.; »oscula; *ore
s. mit fteibenbem; ftituli ®rabftgriften; +curs
Bor feinem ®nbe; ftestaruentum in ber legten
Seit be« Sieben« gematgt; tiudicia hominum r
Zeftamenten; *sors Troiae Untergang; ‘dies
regnis illa s. fuit; ungern, s. (ben Zob brobent
smnxerat ferrum, percussurus Ourt. 8, 7, 7.
$icrt>. a) subst. n., *ad s. ventum est wir ftnb
am Siete, n. pl. a ) bie legten augrnblitfe bee
geben* circa s. Neronis. (?) fber legte ©ille. bai
Zeftament in s. Augusti. y) *+bie legte Cgn
bie 8eftattung. 6) adv. supremum *jum legte
Stale.
B) summst, 1) B. Saume, ber oberfte, götgfit
locus, lectus, a summis, mediis, infimis; e. ia-
gum montis; ‘summus ego lag obenan; mon-
©ipfel be« 8.; pectus bet oberfte Zeil ber Stur
in sacra via oben auf tc.; *s. ab unda; übers
tantummodo summas (res) attingere nur obes
gin; subst. summum, n. ba« Oberfte, a summ?
B. oben, oben; non longa abesse a s.; autg x
s. b. oben an, ber Steige natg Plaut., Oie.; ic
summo (auf ber §flge) constaterant; f flamm*
in s. haerent; fsunt in s. ganj oben; fprofec-
tus a. b. petiti oberflätglitge; fsumma (*t. pl.)
collis ; ad summum, s. auf* götgfte, göcgften«. t
b. ber 3«t< ber legte, äugerfte senectus, se-
stas ®otgfommer; hieme s.; ‘summa dies; f*.
manum imponere alcui rei; *s. dicende Cameti
(®gf. primä) Hör. ep. 1, 1, 1; *s. carmine (im
Stgluggefang, jum ©tglug) dicetur Nox. 8) ber
®rabc, bem Wange natg am götgften ftegenb, bet
götgfte, arögte, Borjttglitgfte, toitgtigge
bonum, felicitas, periculum, cruciatus, pauper-
tas, difficultas, vir ein großer, auigejeitgneter i
jugleitg gotggeftellter Wann , bef. Staat*manr
in nostro Siraulo fuit s. ber trefflitgfte ffresit
2Vr.; dux ber au«gejeitgnetfle; s. loco natn-
cnm par honos habetur summis (§ogen) et ia-
fimis; magistratus; consensio bie soll tos
menge, allgemeine; ea nisi omnia in oraton
s. sunt BoHfommen; s. copiis mit ber götgges
Zruppenjagl, mit Bollftänbiaer Zruppenmati;
ut s. spccieB (ba* ganje Slnfegen) earum rtit
tium relinquatur; s. discessu (natg notiger
biger ®ntfemung) bonorum; ad summum per
venire jur götgften $oüenbttng; ad ea quae x
sunt ;u bem götgften ; summum quid eins (txm;
Hör. sat. 2, 6, 76; ima mutare summis; s. out
nia (lauter groge ®igenftgaften) sunt in eo;
summa (fein gRöglicgfle*) facere; summae re
Bupervacanens -
(bem ©ntfipeibungSfampf) diffidens Cat», b. c. 8,
U4, 7; fnullum b. proelium £>aupt treffen; ea
(epktula) com 8. eins philoaopbia (mit feinet
getarnten ©p.) nullo modo congruebat Oie. fin.
2 §. 100; s. dies ($auptiag) iudicii; b. re«
bie »icptigften Slngelegenpeiten; aber (Nep.) di-
rnicare de a. rebus Ober bie pödjfte GScmalt;
'ui qm socium a. rebus (erhabener Xljaten, ®roß*
traten) adiungere; *quo rea s. loco? wie fiept
e« mit bem Sangen, bem Staate? summo rei
publicae tempore »in her pötpfien @efapr bei ic.
3nSbef. a) s. ins ba« äußerfte ob. ftrengfte
Secßt e. iure agere cum alqo; b. ins a. iniuria
bas ftrengfte gejeßließe 3ied)t !amt bas größte
moraliffbc Unrcrpt fein Cic. off. 1 §. 83. 6) s.
res publica baS ©efamtwoßl beS Staates
=■ 8. nalus rei publicae ber gange Staat ob.
bie ßöißften 3ntereffen beS Staate«, quae ad
a. rem publicam pertinent; de s. re publica
quid fien placeret.
sfiperrSeineus, adj. [auper-vacoj 1) überftüf*
fig, unnötig litcrae, oratio, illk b. est (öer=
mögen gum Überfluß, noeß bagu) pugnare pro
potentia paucorum Sali. Cat. 68, 11. 2) opne
tabefnbe ©ebeutung, nitpt nötig, 'Heben*
operae Oie. Cat. m. §. 66.
süper-vieiius, adj. ■=* supervacaneus, ’honorea
sepuleri; Baias mihi MuBa s. Antonius (facit)
ertlärt filr erfolglos; »metus, *homo, fpugna;
»übst, ’omne s. jebe« entbeßrtieße Bort; ad
praecavendum rei ex auperracuo felbft für ben
groll, baß e« überflüffig fein fotttc Liv. 2, 37, 8.
säper-vädo, 3. (feit.) über etto. fteigen, et»,
überftpreiten omnes aaperitates Sali.; ruinös
muri, munimenta Liv.
süper-TÖhör, 8. (feit.) barüber pinauSfapren
promunturium Calabria« Liv., *montem.
super-renlo, über et», ob. jmb. lommen;
ftpneU u. unoermutet bagutommen; überfal*
len, über ben fjal« tommen *heres heredem
alterius velut unda s. undam Oeibrängt; legati
ab regibus; huic laetitiae Quinctius; huic caedi
Homani; *grata Buperveniet quae non sperabi-
tur hora Hör. ep. 1, 4, 14; fnullis eupervenien-
tibus auxiliis; munientibus Marcellus; ’timidk.
süperrentUR, us, m. (feit.) ba« Jpergutommen
Tac. hist. 2, 64.
siiper-TiTOj 8. übetleben Olympia« non diu
filiis Just.; gloriae suae trigrnta arm in feine«
iHußmeS genoffen Plin. ep.
sAper-TölIto, 1. übet et», ßin* u. perfliegen
tecta alis Vera. ecl. 6, 81. — süper-völo, 1.
über et», pin fliegen *totum orbem, *hasta.
«tipino, 1. [anpinus] rütfnärtS beugen, *legen,
liacp oben tepren *supinari nasum nidore mit
ber Hofe fiep gurüdbeugen, um ben ©ratenbuft
retßt gu genießen; *supinatae glaebae.
lApinns, adj l) rüdlingö gebogen, rüdnört«
liegenb, befinblitp motus corporis; os;
iactus aufwärts gepenb; *stertit s.; e muris su-
pinas (mit ber gläeße gen $immet gewanbt, em=
por geritptet) manuB tendentes, oraro coeperunt
Chrt.; manns b. ad caelum tendere Hör.; in«*
bef. a ) ftpräg emporgepenb, pingeftredt
vallk Liv. , *collk, *Tibur. b) gurüdgepenb
llumina in fontes euren reditura supino (gut
©egeitßnung beä Unmögliipen). 2) tp. in Buße
gurüdgelepnt, läffig, o. jRebnctn otiosi et s.
Quint., *animus.
- Bupplementnm. 813
snp-palpor, dep. 1. 1. (feit.) ein biStpen ftrei*
cpeln, fipmeitpeln alcui Plaut.
Rup-par, paris, adj. (feit.) f a ft glcitp huic ae-
tati 8. (turg natp biefer geit lebten) Alcibiades,
Critias Cic.
Bap>parisltor, dep. 1. ein wenig fißmaroße*
rtftp ftßmeidjeln alcui Plaut.
Riippedttftlo, önis, f. [suppeditof teitßließer
©orrat, Überfluß bonorum Cic. n. d. 1 §. 111.
— Ruppödlto, 1. 1) trän». rei<pli<p, pinläng*
liep an bicfcanb geben, barreitpen, geben,
Oerfcpaffen sumptuB luxnriae Plaut.; alcui pe-
cuniam; domus mihi hortorum amoenitatem;
oratoribua copiam dicendi; terra cibos; omni um
rerum abundantiam; sumptus alcui de publico;
impers. ut ei suppeditetnr ad usum; (rebus)
quibus nos Buppeditamnr 'reitplitp oerfepen finb’
Cic Cat. 2 §. 26. 2) intrans. teitplid) öot*
panben fein, Oorrätig fein multitudo; nec
Consilium nec ratio; gaudiam gaudiis =. eine
fjreube überfepüttet bie anbere Plaut.; ut tuo
amori s. poasit bamit (Selb genug ba fei, um
beine Siebe fortgujeßen Ter. Xaß. a) cui si vita
suppeditaseet wenn et baS Heben notp gepabt
(Pepalten) pätte Cie.; quod si vita suppeditet
Tac. b) gu et», pinlängliip oorpanben fein,
gu*, pinreitpen et ad cultum et ad victum;
quocumque hacc loco; in fundamenta; labori
gewaepfen fein Plaut.
HnppernÄtus, adj. fsub u. perna] eigtl. an ber
§üfte gerftplagen, floertr. alnus s. (niebergepauen)
Becuri Ct.
BuppStlae, as (nur nom. u. acc. pl. gcbrnmßtitp)
[suppeto] fjilfe, ©eiftanb aaxilia mihi et s.
sunt domi Plaut.; suppetiaa ferre Plaut., Suet.,
afferre Plaut.; suppetias (ft. ad s.) gu fcilfe, ad-
Tenire Plaut., ire, Tenire, proficisci, occurrere.
®ao. sunpötlor, dep. 1. (feit.) pelfen, bei*
fiepen alcui Cic. Att. 14, 18, 2.
Rup-pöto, 3. an et», pingelangen, teitpen, bap.
1 ) oorpanben fein, gut $anb fein, bef. reidj*
lid) oorpanben fein, oorrätig fein, pin*
reiepen, genügen copia frumenti, remigum;
copia rerum alcui; quibus vires s. ad arma
ferenda; consilium ei non s. er weiß fttp nitpt
gu raten; ftiducia; si vita s. wenn itp notp lebe;
*novk usque doloribua bafein für ic., auSgefept
fein ic. 2) gu et», ßintänglidj fein, auSret*
djen, einer Satpe geroatpfen fetn, entfpreeßen
facta dictis Plaut.; sumptibus copiae; übextr.
vitae tuae superstes (tua uxor) foweit fomme,
bitp gu überleben Plaut.
snppilo, 1. (aub-piluBl tp. peimlitp rupfen,
fteplen, beftcplcn Plaut.
suppingo, — pactum, 3. [Bubpango] (uorfl. u.
fpät) t) unten anfiplagen fulmentas socck.
2) unten befcplagen auro soccis solum.
«iipplanto. 1. [«uh u. planta] (fett.) jmbm. ein
Sein ßellen alqm Cic.
supplementiim, i, n. fsuppleo] f(ErgängungS =
mittel, Srgängung gregis. 3n8bcf. al« milit.
t. t. Srgängung ber Xtuppcn, 9tef rutie*
tnng u. concr. StgängungSmannfipaf t, SHe*
Iruten exercitus, remigum, legiones veteres
Bupplemento explere; iuventus delecta in sup-
plementum clasBis um bie Semannung ber fflotte
Doügäplig gu matpen; scribcre s. legionibus;
au(p oon ®rgängung oerlorner ©affen arma Tuscu-
lum s. decernere Liv. 8, 12, 7; fSlacppilfe. —
814
suppleo — supra.
snp-pleo, 2. 1) fibert). nachfütlen, Wieber an»
füll en ‘venaa Ranguine, ‘vulnera lymphis;
•lueernis Buppletis (m. 01); * inauia moenia
beoiSUerti ; fa. rarinm. 2) etgdnjen, oollftän»
big, BoUgdhlig matten bibliothecam, scrip-
tum, usum provinciae, eeteros bajn fegen (bamit
bie 3al)I »oll wirb), fsenatum; inisbef. eil« milit.
t. t. BoIljäl)lig machen, rcfrutieren legio-
nes; navt 8 remigio mit ic. Wieber ooDftänbig oer»
feben ; bah- audj fauäfüllen, erfegcn ricem
solis, tlamnum, vigorera firmitati1 animi.
supplex, pltcis, adj. [sub-plico] eigtl. bie finkt
btugtnb, nieberfniccnb, bat). bemfitig bitttnb,
flcbtnb fieri alcni s. Flaut. ; dei; misericor-
diae vestrae; cum lacrimaDS Socrati s. esset
nt etc.; tendere ad alqm minus supplices; mul-
tis et s. verlns orare; voce s. postulare; vocem
s. mittere; bis eos s. malia habere fld) infolge ic.
mit ©itten an if)n mtnbtn; ‘dona Opfergaben,
*vota , ‘vitta, subst. in mieeros ac s. Cae«.-,
snpplicibus deorum Kep. Ages. 4, 8; *s. tuis
(beine Anbeter) parce.
supplicälio, önis, f. [supplico] ba« öffentliche
bemütige Wnfleljen ber ©ötter, ©et», ©u&feft
nt Sfbmenbung eine« Unglüd« ob. ba« $an!=
eft wegen eine« glüdlidjen Cfreigniffe« s. a con-
sulibus in triduum ex senatus consulto indicta
est; ob eas res ex literis Caesaria dies quin-
decim s. (ein 16 läge bauernbe« Sanlfeft) decreta
eat; dierum vigint-i s. a senatu decreta est;
(fcltd Romue dierum viginti s. redditur; pl,
mortuorum für »C.
suppUclter, adv. [supplex] bemütig, flehen!»
lld) loqui; s. demisseque reapondere. alqm al-
loqui Just. — supplicium, ii, n. [supplex j eigtl.
bas 91ieberfnieen jum Oebete ob. jur Seftrafung,
bat). 1) pl. (altertüml.) ■=• supplicationes Sali,
Liv., Tat.-, auch (pl.) bemütige# ©itten,
Stegen ju ©tenfehen regis suppliciis fatigati
Sali. ; (Iugurtha) legatos ad consulem cum s.
mittit Sali. 2) Iobe«ftrafe, $inrid)tung,
harte Strafe, $roang«mittel. aud) ©tarier,
Dual, Slot alcis; fcapitale: alqm supplicio
affinere; fanpplicio trod.re; ad s. tradere, dare,
dedere alqm; sumere s. de alqo; sumere s.
virgis f (plagen; euae fortunae (feinem Stanbe
augemeffen a qunque sumptum s. est Liv. 3,
18, 10; illi de me s. dabo Ter.-, t. subire; bo-
mm supplicio (angebrofjte Einrichtung dubitan-
tes territant Cats. b. G 7, 63, 3 ; s. cruciatusque
Uallorum marteroolle ©trafen 0 feiten face. b. G.
4, 15, 5; progredi ad ultimum s. ©elbftmorb;
paululum snpplicii satis est patri Ter.; s. (®c--
nngtbuung) de se dare filio Ter.; fa. solvero,
tperaolvere, fluere; ‘supplicio (butd) ba« ©cptDert
ber fflcrechtigfeit) culpa reciditur; *dira s. (gtaufe
fflunben, ©rduel be« ©torbe«) tegentem; fs.
nostra (unfere Berftümmelten Seiber) ostentare
Graeciac; Sühnopfer, Sühne, pl. Liv. 8, 39,
11. 9, 1, 7; B. ©trafjuftanb tenebrae, vincla,
carcer, inclusum s. Oie. Verr. 6 §. 23.
supplico, 1. |suppiexj 1) flehentlich bitten,
anflehen alcui; alcui pro alqo; aut sibi mae-
rere aut ceteris s. für fich trauern, an anbere
Sitten richten; abfol 2) ju ®ott flehen, beten,
ein ®anl = ob. ©ittgebet barbringen diis per
hostiis ; a diis; supplicatum tota urbe est.
snpplödo, plösi, plosum, 3. [sub-plaudoj auf»
ftampfen, pedem (mit ic.) in illo iudicio Cie.
de or. 1 §. 230. ®aB. supplöslo, önis, f. ba*
Stuf ftampfen pedis.
sup-poeuitet . impers. ti gereut ein wenig,
m. aec. bet ©erf. u. gen ber Sache Cie.
gup-pöuo (perf. supposivi Flaut., Ter.-, ’partK.
sgne. suppostns), 3. I) unterlegen, »fegen,
»Pellen ova gallinis; ‘plaustro rotam; *ignem
tectis; tignem civibus jur Seftattung =» be
Patten; ‘alqm terrae, tumulo beerbigen; ‘dente,
terrae in ic. (den; *pecus fano agresti unter»
treiben, untertreten lafjen; ’vina caelo sereno
pellen in ic. ; ‘fontibua caput et stomaebum
(mahrjchcinl. in ©ejug auf ®ouche=©äber); *se
oueri novo; ceteris suppositis incu buntes;
•ignes suppositi cineri doloso baruuter liegen?
befinblidj; bilbl. unterwerfen ‘aethera ingenio
suo; ‘ml ita sublime est — non sit ut inferin«
suppositumque deo. 2) nachfegen Samon lattiu
Ov. fast. 6, 48. 3) ‘unten an etm. legen
fepen fairem aristis; mltros an bie Schic
fepen ibeim Schlachten;; bilbl. barunter ob. bc
neben fepen, anführen, htugufügen generi
Prtes; uxcmpla. 4) an bie Stelle einer fer
i ob. Sache fegen meliorem alcui Flaut
in hie (rebus) operao nostrae vicaria fides am.
corum »upponitur; in eorum locum substituer»
et s. cives Rom.; pro rege se reum; fstanna:
pro auro: ‘sobria suppositd pocula acjsiä; in»
bef. ffilfchlich unterfchieben banc nobis Ter
testamentum, personam.
sup-porto, 1. herbeitragen, »führen, »brin
gen aquam alcui; frumentum, alcui, ad afigr.
guppösiticiag, adj. [snppono] (Flaut.) unter
gehoben, unecht. — »uppüsTtio, önis. f.
Isuppono] baä Unterfchieben eine* ftinbre
Plaut. — snppogtrix, leis, f. [suppono] Un
terfchieberin eine« fiinbe# Flaut.
guppreeglöneg, pl. f. |suppriraoJ UnterfigU
gungen B. ®elb iudiciales Oie.
guppreggug, adj. m. comp, [partic. B. suppria.
gebämpft, leife vox; voce, oratione supprt-
siur. — supprimo, pressi, pressuni, 3. |stb
premo] t) herunter», herabbrüden, naTf-
tn ben ®runb bohren Liv. 2) tp. a) ein», «ii
halten, hemmen, classem oor Sinter leger
bostem, impetum militum; f(n pl) ca tu*
et aggere suppress.i; iter einfteden; ibi ira es
suppressa; aegritudinem, ‘fugam, ‘haben»»
♦fontem, ‘querelas, ‘vocem leife reben; t»»f
pressus Banguis medicamento; tunm stolnl
quium Plaut, b) unterbrüd en, gurüd», M
fich behalten, auf bie Seite bringen, »er
bergen fumam decreti; senatus consulta, y
cuniam, epistulas Plin. cp -, viatores tnp
stulis possessorum supprimebantur Smet.; tz:
tDcrt)ct)len, Bf rfchtucigcn coniurationis is-
dicium, nomen alcis; fin Schatten ftcllci
gnp-pröniug, i, m. Unterfellner Flaut.
gup-püdet, 2. impers. me alcis ich febäme tu t
etn wenig.
suppüro, 1. [sub u. pus| intrans. forte i terr
bilbl. alte dissimulatio mea Curt. 7, 2, 9; treu
recruduit suppuratus dolor bie eiterabe Ssx>
feine« ©rolle« Ourt. 7, X, 7.
siip-piito, 1. (feit.) *au«technen. berechnet
8Üprä, [eigtl. ft. super«, welche« ai« ade o
bichl. Überlegung auch anwenbet Oie. n. 4 '•
§. 106 subter superaque] I adv. I) täacal'-
oben, oben barauf, oberhalb omnia ha»
815
suprascando — sns.
quae s. et subter; b. et in fr»; *toto vertice 8.
est ragt batübet ‘stupet inacia s.
(barübet gelehnt) manu«; *mare, quod s. — al-
luit (baS abriatijche). 8) 0. bet 3**<, oben, Bor»
l)er, früher nt s. demonstrav mus, diximua;
— modo eben nt s. dictum est Cic. part. or.
§. 46; auch bon oben \)tx, Bon früher fjet
pauca b. repeUre Sali. 8) batübet, mcijt,
batübet hinaus b. adiccre mehr bieten; ita
accuratc , nt nihil possit a.; Pisonia amot tan-
tna est, ut nihil a. poaait; quod par ncgotiia
neque a. erat Tac.; a. quam (»eitet, mehr alS)
ego aum, petere Sali. Jug. 84, 4; rem s. feret
quam fieri poteat giäfter mache» als je.; *a.
(nod) met») deos laceasere Hör.; *ager trecentia
aut etiom a. nummorum milibua emptus.
II ) pratp. m. acc. 1) räumlich, oben übet, oben
auf, übet — hinweg, übet — bin, übet —
hinaus ille qui b. non habitat Plaut. ; a. lu-
□am sunt m-terna omni»; accumbere (bei tifche)
a. alqm; o. bet geogtaph- Sage, oberhalb, j*B<
feit s. bueSBulam; a. caput; s. ae dnas bgio-
nea collocavit; exire a. terram. 8) (feit.) ». bet
3eit, Übet, oot s. scptingentesimum annum;
paulo a. hanc memoriam (3cit). 8) B. URafje,
eigtt. u. bilbl. batübet — hinaus, übet s.
milia viginti; a. ceterae modum altitndinia; b.
modum; *ira a. modum (majft , jügelloi) est;
*s. vires; 8. hominis fortun.uu; ratio recta, quae
8. hominem putanda est; dominatio, quae s.
lege» se esse velit; *a. hominea, s. deos pie-
tate ixe übertteffen an tc.; s. Coclitea Mucios-
que (ft. Coclitis Muciique facinora) id fucinuB
esse Liv 8, 18, 8; s. ea veluti ticta pro falais
ducit ft. quae 8. ea putat Sali. Cat 3, 2; (feit.)
äuget, s. belli Latini metum id quoque acces-
serat, quod Liv. 8, 18,3. 4) B. fflmte, übetdiapo-
siti , quoa s. somnnm babebat Curt. C, 11, 3.
sdprä-aeuudo, s. über ((breiten fines Liv.
gdpremus f. auperna 111) A).
suru, ae, f. SSabe [SepteiS.
gureälns, i, »r. Meinet (froeig, 9ieiB; (ftfropf»,
surdaster, stra, atrum, adj. [aurdus] etwas
taub Cic.
surditas, tätis, f. [aurdus] Zaubpeit.
aurdus, adj. m. (fpdt U. btd)t.) comp. 1) taub;
bilbl. quod ut efneerem, rogando aurdaa iam
aurea reddideraa mihi Ter.; (prirt)ID. surdo nar-
rare fabulam Ter., aurdia aunbua canere, vana
canere, ‘canere aurdia, ‘cantare aurdo, ta. au-
rea pulsare; ( Hör ) narrare asello fabellam s.
tauben Ohren ptebigen. 2) tp. uncmpfinblid)
homo Plaut.; legea rem s. e«Be Liv ; *ad mu-
nera; *in vota dii; *vota gegen »eiche bie ®öt»
tet taub finb; (Ojhmoron) ‘surdior Icari acopu-
lie vocea audit; ‘surdior freto; *mcna füt tei=
nen Zroft empfänglich. 6) füt et», taub, et»,
nicht Betfiehenb hi in illorum et illi in ho-
rum sermone s., omnesque nos in üb linguis,
quas non intellegimua — a. profecto anmua
Cic. Tusc. 6 §. 116. c) pass. lautlos, (tili *lyra;
•gratia bet Berfchwicgen »itb; ‘caatra in aeterno
a. iacere situ; fnullu erit tarn s. posteritas.
Suren», ae, i». bet (brogoejiet bei ben !fkt=
thetn Tac.
surgo, aurTexi (t nf. perf. surrexe llor. tat. 1, 9,
73), Burrectum, 3. (ft. bet älteren Sonn surrtgo
B. sub-rego] I) Irans. in bie |iöbe tichten,
empottidjten, erheben subrecto mucrone Liv.;
tmento mucrone gladii subrecto ; suberecta
cuspide Liv. 8, 8, 10; ‘tot surrigit (fpipt) aurea.
II) intrans. 1) {ich in bie §fll)e richten, auf»
ftehen, fich etheben e lecto Ter.; de aella;
*toro, ‘etrato, *e atratia; a menaa Plaut.; +a
cena; *ad aetherias nuraa fommen an ic.; *ad
lumina vitae jut Oberwelt emporfteigen; ‘in
comua ftd) auf bäumen (B. fliehenben §irfd)i; ins»
bef. aus bem ®ette, b. Schlafe auffiehn inulto
ante lucem, *cum die, *mane, ‘de nocte, ‘ad
praescripta munia; bilbl. f(Plato) multuin aupra
prosam orationem; o. iRebnct, fich erheben,
auf treten ad dicendum; ad rexpondendum;
B. Selbbcttn, auf brechen tsecundft vigilift; ‘ab
Arpia Tydides in Teucros; als etmunternbet 8u=
ruf, Bürge mache bich auf, auf benn Hör-, o. ®e»
nejenben llor. sat. 2, 8, 162. 2) b. Sebiofen a)
fitb erheben, hCTbotlommen, auffteigen,
entgehen ‘dies; ‘surgente (mit Einbruch) die;
‘montes, *mare, ‘undue, *bo1, *nox, ‘ventue,
‘pugna aepera, ‘discordia. b) ‘entftehcnb, toad)»
jenb emporfteigen, {ich erheben, Ceres alto
culmine noch im §alm; novae Curthaginis arx,
columnae, aegetes; bah- B lebenben SBejen *her-
anwachfen Iulus, Ascanius; auch ‘anheben,
anfangen aurgens ab origine mundi etc.; ab
Sfiri, Süriu f. Syri, Syria. [love opua.
surptte, surpult f. surripio.
Surrentinu«, adj. £u Surrentum (Stabt in
Kampanien) gehörig, furtentinifd) ; subst.
pl. m.
sur-rSpo, 8. l) unter et». Itiechen, hfrju=,
hineinfchleichen snb tabulas, ‘moenia urbis
(o. bet SRouS». 2) tp. (ich beton», einfehlei»
chcn aomrnua in oculos, ‘bfanda quies furtim
ocellis, ‘aetas inera, ‘aicine aurrepsti (ft. aur-
repaisti) mi. Zao. sarrepticing, adj. 1) Bet»
ftohltn amor Plaut. 2) {. aurrupticius.
surrexe, surrtgo f. aurgo.
gurrtpio, rtpui, reptum, 3. [aub u. rapio] (sync.
aurpite Hör. ; perf. aurpuit, conj. surrepait Plaut ;
eurpuerat Hör.; aubrupuiaae Plaut.) 1) heim»
I i d) »egnehmen, entwinben, entreißen
palla aurrupta mihi, quando quid tibi erit aur-
ruptum domo Plaut.; alqd ab alqo; de mille
modiia unum Hör.; filium ex custodia; Par-
mam m. fiift erobern; bilbl. alqd spatii; virtua
nec eripi nec Burripi poteat; »e alcui, ae alqo
ftd) Wohin {fehlen Plaut.; *diem unnüp h',,:
bringen; ‘crimina ocuüa patris; alqm niorti
Hör.; orator imitationem bie 91ad)ahmung einer
beftimmten Sßcrfon feinem Original unnetmetlt
entwenben ■=« itut leije anbeutenb u. flüchtig fehen
laffen; surripi (o. einem fflngeflagten) fich bet
Strafe entziehen.
sur-rögo, i, t. t. b. bem in ben ftomitien ptäfi»
bietenben SKagiftratc, jmb. an bie Stelle imbs.
gut 3Bahl ootfchlagen, wählen laffen col-
Iegam in locum Uruti, collegam aibi, consulea.
surrupticiua (aurrept.), adj. [aurripio] geftoh»
len Plaut.
sursum, adv. [aub-veraum] 1) aufwärts, in
bie $ölje, empor, a. deorsum (auf u. nicbct)
commearc. 2) (feit.) nach ®etben bet Üiuhe,
oben, obetwättS narea recte s. sunt Cic. n.
d. 2 §. 141.
süs, auis, comm. Schwein, manaaetua; SS i 1 b =
f^wein, Sbet. Sprich», ft Minerva c); docebo
a. , ut aiunt, Minervam.
816
Sasa — snspendo.
Stisa, örum, n. §atiptftabt bei prrftfcfjcn ©ro»inj
©ufiana, SBinterrefibeiu bft perf. fiilnigc. $ap.
a) S üsl ü m i . ürum, m bic Eimoopner o. Sufa u.
©ufiana 6) Susis, Ydis, f. adj. Pylao bic pfiffe,
roelt^c Werften u ©ufiana ttennen Ourt.
suscenseo j. succenaeo.
snsceptlo, önis, f. feuscipio] Übetnapme cau-
aae, laborura dolorumquo. [Just. 8, 8, 8.
susceptor, öris, m. [saacipio] Unternehmer,
suscipio, cepi, ceptum, 3. [snb-capio] 1) auf'
nepmen, auffangen, an fiep nehmen *do-
rainarn meutern, ‘cruorem pateria, »ignem fo-
Uis, »aquam in ben SRunb nepmen. 3n4bcf. a)
flüpenb aufredjt palten, unterftüpen +fnl-
turae ac subatructiones, quibua subinde susci-
pitur (theatmm) ; tp. f i £p einer ©aepe ob. ©erfon
an n cp men, eine ©adje ob. ©erfon in Sdjup
nepmen, unterftüpen rem publicam, partem
vitiorum, -f-eandidatum. 6) eigtl. o. Batet, ein
neugebome# ftinb t>. ber Erbe aufnepmen u. fo
als ba# (einige anertennen u. rrjiepen pue-
ram Ter.; simulatque in lucem editi et suacepti
sumus; bap. filiam auscepisae ex alqa 8. einer
befomtnen, mit einer gezeugt paben P/aut., Ter.\
liberoa ex filia libertmi Cie.; *si qua mihi de
te auacepta fuiaaet subolea; cui (rei pablicae)
auacepta ea geboren bij). c) an = , aufnepmen
alqm in civitatem. d ) für et», empfänglid)
fein conaolationem, crimen, e) fidl gefallen
(affen, jugefiepen quod tota iiac in causa
difficillimum eat; quam multa vobis auacipienda
sunt 2) übernepmen, fiep unterjiepen, auf
fiep nepmen, fiep entfiplicpen ju ic. (frei'
toidig u. fo bap man fiep, niept einem anbern
oerant»ortli(p ift) vel neglcgentiae in auaceptia
rebua vel perfidiae in roceptis; ego cum hanc
Siculorum causam recepisaem (mir patte über'
tragen taffen), tum suscepto negotio (ba iep an
bie StuSfüprung jetbft ging) etc.; negotium, la-
borem, munna, officium; bellum ba# Sommanbo
im Jfriege; suscepisti onus grave et Athenanim
et Cratippi eine ftproere Berpflitptung, »eltpe
bir ic. aufcrlegt CVc. off. 3 §. 6; legationem, autp
aibi (junäepft für fiep, für feine ©erfon) Cats, b G.
1, 1,3; salutem rei publicae, consilium faffen,
odium, inimicitiae auaceptao Cic. Ixul. 21, 77;
auaceptia inimicitiiH imtpbem man fid) Derf einbet
Nep. ; ft. Humere fiep petauSnepmen tantum
aibi auctoritatia in re publica Oie. Yerr. 6 §. 152.
ipiero. a) unternepmen, oerridjten bellum,
iter, prodigia bie ©iipnung ber SBaprjeitpen ; in
lovia epulo num alibi quam in Capitolio pul-
yinar auscipi (»eranftaltet Werben) poteat? lAv.
5, 62, 6; aacra peregrina annepmen; religionea
abergläubiftpe ©eforgntffe in fiep auffommen taffen,
»eden; talem curaum vitac cinf (plagen, vitao
meae rationea, ab ineunte aetate ausceptae; ace-
lua in ae; severitatem gebrautpen; votum, yota
tpun; maculam alcui anpängen; a. vita et con-
auetudo ut etc. pat eingefüprt, bap je.; *a. sc.
sermonem ba# SBort ergreifen, erwibern;
partie. ausceptuB oft m. dat., quiequid in hac
causa mihi auaccptum eat; o fruatra mihi a.
laboresl. 6) auf fiep nepmen, erbutben, lei*
ben poenam nullam suo dignam acclere Oie.
de imp. P. §. 7; maculam bello superiore, po-
ricula, laborem, sumptum, dolorem fi(p bem ic.
übetlaffen, invidiam, aca alienum.
sus-cTto, 1. 1) *in bie $äpc riepten, bewegen.
empor treiben, humum (beim ©flügen); terga
(telluria) bie Erbe aufreijjen; anra lintea fdjmettt;
cinerem et aopitoa ignea mieber nnfatpen. $ier8
einen Ühipenben, ©(plafenben »eden, aufrupten
•vulturium a cano capite auffepeutpen ; *alqm e
somno; ’aegrotum teicber auf bic ©eine bringen.
2) erregen, aufregen : Beturfa^eu, ju
jiepen ’viros in arma; ’tacentem Apollo Mnaam
citharft; ‘corvum prece be# Stäben Stimme pet=
beimünftpen; *clamorea, *caedem, *vim im, *apea
iroa, 'poenaa alcui; *se irü, fi<p aufregen.
Süslina regio, Süsiäni, Süsis f. Susa.
snspecto, 1. [intens. 0. 1. anapicio] 1) (Ter)
auf et», pinauffepen tabulam pictam 2)
mit ©erbatpt anfepen, beargmbpnen, für »er*
bäcptig palten alqm, fraudem, snapectari alcui
Tae ; supplicium Aur. Viel.
1. suspectus, adj. m. comp. u. (fpüt) mp. [p or-
tic. o. 1. suspicioj beargwöput; oerbäeptig,
©erbatpt erregenb meia civibus; animi me-
dicina pluribuB a. et invisa; ainua Euboicua naa-
tia; *a. tibi aint imbrea bann tannft bu ic. für*
ten ob. gewärtigen; m. gen. cupiditatia impern
Liv.\ feriminum , fcontumaciae; m. inf.; Omi
tt. Tae.; Samnium quoque turbari novis consiln
auspectum erat Liv.; tu me habebis falao i
Plaut. ; ne super tali acelere a. ae haberet Soll .
locus; bellum ben man »ermutet; tfraue, tpen
culum, *laquei oetborgene, betrügetifipe ; *nec ne-
tuea auspecta (wegen Untreue) Cyrum; inricer
a. (gurept erregenb) ac aolliciti Ourt. 10, 5, l"
2. suspectus, ua,m. [1. auapicio] 1) ba#$inau:
{(paucn, HufwäTtSfepen 'quantua a. aetbe
rium ad Olympum; *meton. §6pe turriB raste
a. 2) tp ©emunberung 'honorum.
suspendinm, ii, n. [auspendo] ba# Erpängei
alqm adigere ad a. Plaut.; iniuriae remediut
morte ac a. quaerere; auspendio perire.
snspendo, pendi, penaum, 3. 1) aufpängrt
alqm arbon, in oleaatro; ae de ficu fiep er <Hia
gen; acinacem auapenderat (sc. zonfi) — suspe*-
aum habebat Ourt. 3, 3, 18; *arcum umer-
*alqd ex alta pinu; *columbam malo ab alt:
•aulaca auffpannen; *B. bet Stpmalb«, nidar
tigno befeftigen; *vultum mentemque picts t»-
bellfi, auf ic. peften, rupen taffen Hör.; •ign-
toa, omnia naso (adunco) f. naaua 2); *suspen-
loculoa tabulamque lacerto am ©mte träges;
Hör. sat. 1, 6, 74. 3n«bef. eine ®abe einem ®c"
ju Epre im lempet aufpängen — weipen arrej
Quirino, dona tholo, restimenta deo maria. t)
bunp ©tflpen ob. bgt. empor pcben, poep rl.
ftpweben matpen, taffen, jepwebenb patter
tectum turria preaaionibua a. ac tollere; tigns
contignationem pinauf ftprauben; mnrnm furer
Hb; '(tellurem) aulco tenni auftodern; ita aec
ficatum, ut auapendi (ftpweben) non poseet; *p»
undaa ciirrua suapenaoa (jtpwebenb) rapui»--
•corpora mento b. i. f(pwimmenber; ’aratr,
auspensa iugo referunt invenci = inversa;
penaus fluctu ftpwebenb über ic.; 'saxis auapea«
rupea; ‘auapenaia auribus mit aufgeridjtßn
suspenso gradu ire Ter.; *ferre suspensoa gn
dua auf ben gepen geben; (Phaedr.) snspeiv
pede evagari. 3) tp. a) unterbrechen, |ea
men ‘fletum. 6) unentfcpicben taffen rat
medio response Uv. e ) in Ungewißheit, n
©pannung oerfepen taffen -falqm ob. «i
mos exspectatione ; fhia (n.) exspectatioaac:
suspensus
uudientium; *me magno suspensum mimine 0.
Stauer bet ©ottpeit erbebenb; ‘animoa.
suspensiis, adj. nt. -fcomp., tp. a) o. et». ab =
peingenb, auf et». berupenb ex bono caau
omnia snapenaa sunt; non aliunde pendere nec
extrinaecua ant bene ant male vivendi rationea
s. habere, b) ungemifj, j»eif clpaf t, nnents
fepieben, gefpannt, fepmantenb animus,
plebs, exapectatio a. tenetur, erecti auspensi-
que; fne a. (aufgeregt) — capenserent proelium;
populua inter spem metumque; feum, quid
ugeretnr in loci« reliquia, esaent s.; spem s.
tenere; *alqm a. (in 8»eifel) teuere; rea lri=
tifd^e Sage; ita s. rebua; m. gen. animi Liv.;
fanimna anapensior; *a. mente exapectare; b.
dnbiamque noctem ape ac metu exegimua Plin.
ep. 6, 20, 19; t8- (bebdepüg) ac velut du bi tan s
oratio; *a. aemper et obecura verba; *eura;
-•relinqiiere in auapenso uncntfdjicbcn taffen Plin.
tp.; +in auapenso esae. c) d n g ft l i ep , furcht:
fam *timor; fmanu (jurücfpaltenb) b. commen-
dare alqm alcui.
snspicnx, öcia, adj. [anapicor] nrgtoäpnifd)
frater, populua, fanimna; cbettfo a. ailentiuin
Tue. ann. 8, 11.
1. auapteio, exi, ectnm, 3. [aub-apecioj 1) »n-
trant. anfmärtä fepen in caelum. 2) trans.
aufwärts naep et», fepen aatra, caelum,
♦alqm; tp. a) feinen SMtd ergeben, fiep mit
feinen ©ebanten emporfepmingen »u et»., et»,
©rpabencä f affen nihil altum, nihil magnifi-
cum ac divinum; hoc quoque videtur eaae al-
tiua quam ut id noa humi strati b. poasimua.
b) mit tjereprung u. Bewunberung pinauf-
flauen. Bereiten, berounbern, poebnepten
eoa viroa; in hoc non minus eiua pietaa auani-
cienda eat quam virtua bellica; naturam, elo-
quentiam, *argentum et marmor vetua aeraque
et artea Hör. ep. 1, 6, 18. c) beatgttBpnen
suapectas regi et ipse eum suapiciens Sali.
*2. ausplclo, önia, f. (1. suapicio) 1) yirgmopn,
Serbaept mihi s., tanta nunc a. de me inci-
dit, iam tum erat a. Ter.; in qua re nulla
aubest a.; neque abeat a. quin; in a. esse (Ber-
bäeptig fein) alcui; a. aleni dare, atferre, facere,
inferre, inicere, movere, commovere; alqm in
a. adducere alcui Berbdeptig mad)eu Nep ; in
a. cadere, vocari Bcrbäipeig roetben, in a. alcui
venire de alqa re; de morte ai rea in a. venit;
qui tibi in a. venit; cum ei in s. veniaaet (Ber=
Pacht gefcpBpft patte) m. acc. c. inf.; cum in s.
venissent suis civibus (=» crederentur) m.
■inf., Cie. Verr. 4 §. 30; habere a. de alqa ro
ißerbaept pcgen, argmäpnen ; aber b. habere (ftepen
in IC.) adulterii; auapicione carere; m. gen. obj.
Iielli, timoria; familia in a. vocata eat con-
iurationia; minuere a. profectionia bic Stbrcife
toetn Setbaept entjiepen Oie. Alt. io, 16, 4; pt.
28erbaept ettegenbe Umftdnbe, $erbacpt8=
cjrßnbc. 2) iiberp. Vermutung, Vlpnuug,
bee parvulae cansae falsae a. bie in falfcpen
Vermutungen liegen; apad eas (gentea) nulla
&et a. deornm; anapicione attingere, aasequi;
h. habere; f nulla a. hoatia eat man Bcmuitct
feinen g.
«nspleiöse, adv. nt. comp, [suspicioaua] auf Äier =
t» acht ettgenbe SBcife, mit Sltgmopn, Ber=
jy äeptig. — snspiolösas, adj. m. comp. u. Step,
^suspicio] 1) argroBpttifep, «rgmopn pegettb.
VfimdKn, Cal tfutlAfJ SOiulreirnrb. S Kall.
— sustineo. 817
2) berbäeptig, ttrg»opn, öerbaept ertegenb
negotium, tompua auapicioaiaaimum.
anapicor, dtp. (Borfl. auep suspicoj 1) arg
toBPncn, in Setbacpt paben, netmuten,
alqd de (übet) alqo, ex alqa re; de (auB) prae-
terito Liv.; nt. acc. c. inf.; alqd.
anapir&tna, m. [anapiro] bet tiefe fttcmjug
a. hauatia Op. — auapirttua, m. (nur im nom.
u. abl. sing, übliep) [auapiroj ba B tiefe W t e m -
polen, fteuepen enicat s. Plaift.; crebro a.
Liv. 30, 15, 3; sine auapiritu Oie. AU. 1, 18, 3.
— anapirlnm, ii, ». jauapiro] bet tief ge-
polte Ätem, Seufjer aine cura, 9ine a.; *a.
( pl .) trahere. — auapiro, 1. 1) intrans. tief
VUcnt polen, aufatmen, depjen, feufjen
occulte; *nt. ne (butep Seufjer jeine Sefotgni«
Betraten); ‘curia suapirantibns angftBotle; ‘in
alqo ob. in alqa feufjen um ic. => nertiebt fein
in tc. 2) ‘Irans, etm. erjepnen, natp et», ob.
jmbnt. feufjen, fiep fepiteu alioa amorea;
Chloitn; mc ademptum.
auaqne deque, adv. (Äonsetf.) uutetpalb uttb
oberpalb, barunter u. batübet, jpricpw. id
habere fiep nieptä batauä maepett Plaut.; deOcta-
vio suaque deque (sc. est) Oie. Att. 14, 6, 1.
auatentäcülnin, i, w. [auatento] bilbl. Stiipe,
©runbpfeilct victoriae Tac.
auBtentätio, önia, f. [auatento] (feit.) baä £>in =
palten, ber Vluffcpub Cie. de ine. 2 §. 146.
auatento, 1. [intens, b. suBtineo] empor-, in
bie JfjBpc palten, palten ‘fratrem ruentem
dexträ, faeque et arma; auatentari fiep empor--
palten ‘anceps sustentata diu (puppis); tp. a)
aufreept palten, niept finten, niept ju
©rittibe gepett taffen , unterftüpen, fepilpen
imbecillitatcm valetudinia; rem publicam-, apea
mentes civium; amicos iide; literis sustentor
et recreor; animua aletur et suatentabitnr iis-
dem rebua quibua aatra auatentontur et alun-
tur; eloquentiä austentatus; una conaolatio me.
b) erndpren, unterpalten familiam Ter.; ae
amicorum liberalitate. c) auBpatteu, ertra =
gen; aufpalten, pemmen hoatium vim, mae-
rorem; aogre snatentatur ia dies pielt man
jenen Jag über au«; s. inopiam ettrdglicp ma>
epen, famem pecore füllen; faciem, fhoatem,
fimpetum; ’alqm inatantem; panliaper a rege
anatentati; abfol. auBpalten, fiep palten
aogre eo die anatentatum est, nec ultra auaten-
taturi fuerint, niai etc. d) pin = , aufpalten,
Perfcpieben, ocrjBgctn rem; diu sustentatum
id mal um patrurn conailiia; uediücationem ad
tuum adventum.
sustineo, tinui, tentum, 2. [ana-toneo] 1) eine
brüdenbe Saft, eimatf StproereB, »ab ju Soben
brüdt ob. ju jinfett u. ju fallen btopt, empor-,
in bie §öbe, aufreept palten, niept finlen,
fallen lafjen, palten, tragen, flüpen mihi
lstuc onus a., h. hoc Plaut.; *nec iam s. onua
ailvae laborantea ; vix arma membraque; *ve-
atem tragen; bovem vivum umeria; bilbl suis
cervicibna tanta munia atque rem publicam
nepmen ob. tragen auf tc.; t»polia de hoatibua
fortbringen; f fomix , quo pona auatinebatur
auf tc. rupte; colnmnae et templum et porticua;
‘infirmos artua baculo; aer volatua avium; ‘se
alia (B. Sögel); homo, qnantum terra a. (trägt),
ucerrimua Plaut.; homo omnium, quos terra a.,
aceleratiaaimua Sali ; ‘ejuas terrarum a. orbia
62
818
SUStollO — SUU8.
opea; bistoriam Toterem atquo cuitiquam haec
mea senectus a. mein alter ffiopf ift Xräger n.
ic., in meinem alten Sopfc trage id) je. Flaut.-,
s. ae, ae a lapau; in«bcf. m bei Bewegung auf:,
an=, jurüdhalten, Ijemnten, eigtl. ob. bilbl.
ut curmm sic impetam benevolcntiae Oie. Lael.
§. 63; equos, remos; extremum agmen Cuts,
b. c. 1, 64, 1; signa tyalt matten mit bem^eetc;
tela Liv.; equitum noatrorum Tim; ‘gradum;
aaaensionem ob. aasenaum ; so ab omni as-
sensa; se a respondendo; me s. nec respondebo
Cie.-, me s. (unterliefe e8) ne scriberem Cie. fam.
9, 8. 2) tp. a) ertragen, au«hatten, auf
firf) nehmen quantum malarum rerum Flaut -,
qui fort sustinetque praesentia (mala); poten-
tiam alcia; causa» multorum; faestatem ben
Sfrieg eines Sommer«; non posse imperia eius
diutius sustineri; inopiam, ictum, Tim morbi,
t dolorem, Tulnera, kostes, oppngnationem,
proelium ; +se ab equitatu gegen ic. ; abfol. au«:
galten Brutus Mutinac vir; aegre; diutius s.
non posse, s. quoad etc,; oud) f i dt) ju etm. ent*
fcfeliefeen hoc illud ost; quod Tbeophrastus s.
non potuit; *tüber fid) gewinnen, übet ba«
.'per iS bringen m. aec. c. inf. nemo eorum quic-
quam ex patrio more labaro Gurt. 8, 6, 7. b)
aufhaltcn, Dcrjögctn, berftfiieben solutio-
nem, bellum, rem in noctem; se fitfe wo auf=
batten, c) erhalten, bewahren, behaupten
dignitutem et decus rei publica«, rem lloma-
nam, animos (SJlut) pugnantium. ßierB. tr=
nähren, unterhalten ager non amplius homi-
num quinque milia; re frumentaria alimur et
sustinemur; eo (frumento) sustenta est plebs.
c) etw. Schwieriges, SBid)tigeS auf fi<b nehmen,
«u lciften, ju erfüllen hal,eiI lc- ob- »«*1=
lieh leiflen, einer Sache gewathfen fein, ent =
fpredfen, etw. bemeiftern munus in re pu-
blica; causam (bie Stpulb); causam publicam,
rei publicae; tres persona« unus, meam, ud-
versarii, iudicis; tua in me vel innumerabilia
(beneficia); quae tox, quae latera, quae Tires
buius unius criminis querimoniam possunt s.?
welche ic. reichen aus für bie Xarfleüung biefeS
einzigen SlagcpunfteSV tan tarn causam voce et
Tiribus; tot res tarn graves, tarn varias tocc,
memoriä, consilio; ingonio ; epici carminis
onera lyrä Quint.-, *tot et tanta negotia solus;
•proelia.
sus-tollo, — — 3. l) in bie Jpölfe, empor =
heben amiculum Plaut.; columnae sustolli
(auf h°h® Sodel gefteöt) solont Plaut.; *can-
dida vela rudentes, *torros ad aethera Tultus.
2) wegnehmen, reifeen tili am ab alqo, bas
aedes Plaut.
süsurrütor, öris, m. [susurrof ber leije 8ie-
benbe, glüfiernbe, abjettiBifch crebri et uon
belli de eo (Caesare) ruiuores, sed 8. dumtaxat,
veniunt nur Icifc fliiftcrubc üael. b. Cic. fam. 8, 1, 4.
Büsurro, 1. jifchcln, flüfiern, fummen, füu =
fein *pars, quid Telit, aure; *Tere fama m.
acc. c. inf.; *apes; *aura; susurrari Tideo Ter.
San. BÜsurruB, i, m. baS ^flüfiern ber SÄem
fchen mulierculae ; *blandos audire s.; *per=
jottif. pl; *bad- Söufeln beS SBinbeS; adj.
flüfternb Oo. met. 7, 825.
sütela, ae, f. [suo] {Plaut.) eigtl. bas [jufam-
mennähen, balj. tp. ber liftigr Streich-
Sutinil, indecl. frflcr l(!ta(c in Slumibien.
sCilills» e, adj. [suo] jufammcngenäfjt *cumfc
*balteus, »coronae aus tHoien geflothten.
Bütor, öris, m. [suo] Schuftet; auch #■
auS bem ißöbct s. atque zonarii Cic. p. Floß
§. 17. 3)aB. a) sütörius, adj. jum Schulet
gehörig. Schuftet: atramentum; sühnt, cii
gewefener Slirf jchufler Cic. Att. 6, l, 15. )
Bütrinns, adj. = sutorius, tabema Scbußcr
Werlftötte Tac.
Sütrium, ii, «. Stabt in Struricn, j. Sutri. htm
S citri uns, adj -, subst. -ni, örum, m.
sütüra, ae, f. [suo] 92atjt Liv.
sun» (pen. pl. suum ft. suorum Ter.), pron. p»
1) fein, ihr, eigen patrem s. intarfecit; tum,
ciTes sui eiecerunt; ostendit quid pater «rat
fecisset; auch in paffin. Sinn: s. (bie ihnen «
gefügten) iniurias persequantur Caet. b. G. 1,
38, 10; vim suorum (gegen bie ihrigen) defre
debant Cats. b. e. 3, 110, 4; habend,! ratio um
sua solum, sed etiam aliorum Oie. off. 1 §. 1»
tres su08 nactus manipulares =■ tres qni r-
crant; apud quendam propinquum suum st:
'bei einem feiner Berwanbten’; alqm s. fstwe
burclt Stauf }u bem [einigen machen; s. auc.
scripsit ; Tiscum, quod non sua (ein ihr frembc:
senunat arbos Verg. Aen. 6, 206. SnSbti- 1!
a) subst. suum, i, m. baS feine, ihrige; feit
ihr Sigentum suum cuique tribuere, ad mac
perremre; alcui s. Tendere; s. quisque tenes'
sui profusuB; s. omnia; suum cuiusque $nnc
eigentum. b) sui, örum, m. bie (einigen, itn
gen, im aUgemeinften Sinne, feine, ißic fe
wanbten, greunbe, Vltthänger, Klienten, SRitri:
ger, SanbSIeute, Siegleiter, *ut periclo rnort.
eriperet. suos ihre jungen. B) auch ohne es
auäbrüdlid) Porper gefegte« Subjetl, nur in ri
lichung auf ein unbeftimmteS u. bl. getalp-
'matt’ unb fo, bafe bl. ber 'Begriff bc« ®ipa
bc« Sigentum« ob. Sonbereigentunte u
®gf. ju alienus u. communis oorbcrricheub i
cuui plurima ad alieni sensus couiccturam, i »
ad suum iudicium scribantur =— ba man ich
Diele« ic. nicht nach eignem @cfd)mad fhmi:
non erit ist» amicitia, sed mercatura qaaedit
utilitatum suanim =• fo wirb man feine %tral
fchaft haben, fonbern ic. ; valetudo sustenUls:
notitid sui corporis; quanto fortior dolor übe
täte sua rindicanda (wenn man ic.) — ec«1
C) in einer Strt b. Slttraltion bei quisque, i-
quisque 1) c). 2) prägn. a) jmbm. julommeri
eigentümlich, beftimmt, gehörig, fchidi'ö
hanerc s. numerum; ut s. clementiä ac ma
suetudine in eos utatur; s. artibus (bie er fette
fonft anwenbete), fraude et insidüs; s. id det^
cus ratus; s. Marte puguare auf feine gftncS:
liehe Streitart, mit feinen gewöhnlichen Saftes
s. anno consulem fieri in bem gjjcjjlid) beftusr
ten, tempore s. ju feiner, gu rechter, ja fdi-‘
lithet Seit; b. iure; *s. moite mori; ». bem, w*
jmbrn. o. 9latur jufopimt, natürlich *uao >•
poma, *lacrimae non s.; *iam s. fith gleich**-
subst. admodum tenenda sunt sua (feine 8ij»
tümtichfeiten) cuique, non ritiosa, sed tarne
propria. b) günftig, ergeben, uorteilh«i>
erwiinf^t, angenehm s. loco, s. locis: üb
populo s. ba« Soll für fid) günftig flfpw1'
haben; aestu s, Locros traiecit; *Tentis bunt
non s.; *s. flamina; s. moxime tempore »tqce
alieno bostibus bellum incipere; neque otc‘.
819
Sybaris -
ioni tuae desis neque suam occaeionem hofiti-
ms des; alqra 8., Italiam 8. facere ft<$ jum
ireunbe machen, für fiel) gewinnen; *dii. c) (ein
igener $etr, in feinet eigenen ®emalt,
mcilla nnnc 8. est Plaut.-, in disputando 8. esBe
>oterit nicht 0. anbeten abfyängenb, originell;
'vix aua erat bei ftch, bei Sciftanbe.
fliaris, 18, f. 1) Stuf; in Sufanien Ov. 2) Stabt
n flulanien am gluffc Stjbatib, im 3- Bio ». 6f)t.
erftört u. 443 untet bem 9?amen Tnurii neu auf«
[ebaut, berüchtigt als Sip bet Schlemmerei u.
llppigfeit. Da», ruhst. a ) SfbiriUni, örum, m.
Tust, b) StbiriUn, Idü, f. SJiamo eine* @e«
lichtes Ov. [Ke rg. A. 4, 552.
fchaen», i, m. ®emal)l bet Dibo; auch als adj.
ycölätrönTdae, arum, m. [aüxov u. latro] 3 ei
jenmaufer, etn fcherjh- erbiehtetr-s Soll Plaut.
— Bjcöphauta, [otJxoqpaVrt/s] (Com.) bet ge«
Dtnnfüdjtige n. ränfeootle ftntlöger,
H änfefchmieb, Betrüger, au* bet betrüge;
rifche Schmeichlet. — »yeöphautia, ae, f.
avy-ocparxla] (Plaut.) ßhifane, Betrügerei,
euch pl. — »ycöphantiö»«, adv. [sycophanta]
tuf räutcbolle, betrügerifche ffleife Plaut.
— syeöphantor, 1. dtp. [sycophanta] (Plaut.)
Rönfe fchmieben, Betrügereien erfinnen
ioc me 8. pudet; huic aycophantac gegen je.
yemtes, ae, m. auä Spene (Stabt in Ober;
igppten), fpenitifch Ov.
ygambri, Sylla etc. f. Sigambri, Sulla ctc.
Ilaba, ae, f. [«nUaßijf Silbe. Da». syllä-
mtlm, adv. filbenweife, in ein;etnen Sil«
>en CHc.
Syllogismus, i, tn. [avlloyiapos) Bernunft«
cblufe. SplIogtSmuS.
ymaetheu», adj. jum SpmätfjuS (filufi in
Sizilien) gehörig, fpmätheifch; au* *-UiTu«,
wjuae, flumina bie in ben ShmäthuS fallen, he-
■os, Sohn ber SpmättjiS =■ ttciS; Symaethls,
Idia, f. bie 9tpmpi|e beS 3luffeS SpmätljuS Ov.
rmbfila (sumbola), ae, f. [ovpßolri] ber ©etb«
ertrag ju einem gemeinfchaftlichen Schmaufe
Vom.-, übertr. ». Schlägen Plaut. — »ymbölum
snmbul.), i, n. u. -Ins, i, m. [ovftßolor, -oe]
JRorfe, Stennjeictjen Plaut., Just.
rmphönla, ae, f. [avpft av(a] Harmonie«
■nufit, Ronjert, (Hör.) diseors unparmonifcheS
Suitengellincper. — aymphöntScus, atlj.
»ueri, servi, homines RapeUburfchen, Ra«
pelle.
ymplögfcdes, dum, f. [£vu*l ijyödf? bie 3U«
- tabella.
fammenfchlagenben] jtoei Heine Selfcninfeln am
jehmarjen SDteer, bte b*m StpthuS jufolge »or ber
Durchfahrt bet fflrgo jufammenfehlugen u. alles,
was smifchen ihnen f)tnburcht»olItc, jertrümmer«
len Ov.
»ympöslum, ii, n. [avpnooiov] baS ©aftmapl,
Xitel einer Schrift beS Ißlato Nep.
»fnipöthnescontes [avva.notrvi‘iasorx(t] bie 8U:
fammenfterbenben, Xitel einet Romöbie beS
DippiluS Ter.
s jneilrus , i, m. [sv»d»o«] SRatSmitglieb in
SDlacebonien Liv.
Sfnephebi, örum, in. [Evriyrißot] bie Rame«
raben, eine Romibic beS Statins Käcilius.
syngrapha, ae, f. [ot>ry»ot<pri] fjanbfeptift,
Obligation, Schulofcficin, fficchfel facere
syngraphas cum alqo fiep geben Iaffen ic.; tam-
quam ei syngrapha agere cum populo; cum
iuanibus 8. f. inanis 2) ft). — syngr&phns, i,
m. [avyyfaipo« | (Plaut.) 1) Schriftlicher Ron«
tralt. 2) Äcifepafe.
Synnäda, örum, n. u. Synnä», ädis, f. Stabt
in ©rohphthflien ; adj. -densls, e.
synthöalua, ae, f. \sc. vostis, [avvftltnvos] leich-
tes $jau8«, Slinchtlleib Seiet.
Syräcüsae, ärum, f. Stabt in Sijilien, \. Sira-
gossa. Da». 1) •tüsäuns, ach'.; sahst, pl. m.
2) -cüslus, adj. fprichw. meneae ft fdjmelge«
rifche Cie Tusc. 5 §. 100. 8) ‘-cöalus, adj.
versus =■> theolritifcbe.
Sjfrl, örum, m. bie Stjrer, Bewohnet ». Sprien.
Da». I) »Sjfriig, adj. 2) Bf rin, ae, f. Sp«
tien; im weiteren Sinne = Assyria. hier»
SfriäcuH u. *t8yrlus, adj.-, subsi. pl. m. -rli
Just.; SjfrlHCUH, dem. ». Syrua Sprer, »eracht«
lieh (Ter.) für ben Sllaoennamcn Syrus.
Syrinx, ngis, f. [av»iy| SNohrJ eine in ein Siopr
»erwattbelte 9h)mppe Ov. met. 1, 691 ff.
Syrlscns f. Syri 2).
Sfrlus, Syrlu» f. Syri 2), Syros.
Syro», i, f. eine ber Spflaben, j. Spra. Da».
Sfrlus [i'tipcos] adj.
Syrtis, is, f. 1) Sanbbanl im SOieere; inSbef.
jwei an bet 9?orbfüfie »on Äfrila, maior, j. bet
Bufen »on Sibra, minor, j. bet Bufen »on
RabeS; *vada Syrtis; 'vastae , *Gaotulae. 2)
*übertr. bie Rüftengeaenb an ben Sprlen.
8) meton. patrimouH für acopulua patrimonii
als ju weit hergeholter ®uSbrucf bezeichnet ».
Cic. de or. 8 §. 163. Da». Syrtlcus, adj. gen»
an ben Sptten wolfnenb Curt. 4, 7, 20.
T
. als Borname ■=■ Titus,
ibella, ae, f. [dem. ». tabula] 1) ein Brett«
i)t n, Täfelchen, inSbef. *Soti»=, ®ebäd)t =
ristäfelchen votiva u. bl. t. 2) meton. a) bie
IRulbe, Worin SiomuluS u. iHemuS nusgefept fein
oflen Ov. fast. 2, 408. ft) ‘Spielbrett. 2)
IleineS ®emälbc tabellia ornare; ‘picta; *Pau-
ciaca. 3) Schreibtafel, bah- aa) Brief, Schrift,
geh***&cn- Rontralt, Brotofoll hodie alla-
;ie »unt t. , ex tabellis iam faxo «cios Plaut.;
-ecitatae sunt t., t. proferri iussimns; laureatau
f. laureatus; ‘itnprim&t hie cura Maecenas signa
t.; ‘elapsae cecidere t. Billet; ftestimonium
per tabellam (f christlich ) dare; fex t. pronun-
tiare sententiam; f(pl.) dotis ©pctontralt ; quae-
stionis BtotofoH ber peinlichen ®uSfagen; t. ob-
siguatis etc. f. obsigno 2); aignatis t. publicis
öffentliche Bcrpiete (bie im ®rchi»e lagen), ftfc)
Stimm t ä f eichen a) in ben »oinitien populo
grata est t, ß) in ben @erid>ten iudicialis; t.
dare iudicibus de alqo; ternas t. dare ad iudi-
candum iis qui etc.; *de alqo austerae t. ferre.
52»
820
tabellarius — taciturnitas.
SJaO. täbellariux, n) sühnt, m. ©riefbole. b)
adj. ba« Stimmen in ben Jfontitien betreff
fenb lei.
*läbeo, ni, 2. [tabes] 1) ^ergeben, fd)roin =
ben corpore. 2) triefen artns tabentes aale
(». äReetmaffer i ; gcnae tabentes noft ». Spänen,
tiberna , ao, f. 1) bretteme ©ube, &fitte a )
*al« SBobnung t. (pl ) p&uperum. b) üaben ob.
ffierfflätte, ©ube für Äaufleute u. fjanbtoerfer
concursare circum tabernas; t. libr.iria ©udp
labtn; argentaria; t. tonsoris Hör., f sutrina;
ibi (in foro) in tabernis (unter ben Sframbuben)
literarum ludi erant Liv. 3, 44, 6; in eandem
t. (®aftf)auä) devertere. c) bäljerne Siftretbe
in Eircu«, lei! be« flufdjauerpfajjc« Cie. p. Mur.
§. 73. 2) ’l'res T., Ortfi^aft an bet appifdjen
Strafte bei Ulubrä; noyae, vetere« f. novus l),
vetus. Da». A) tabernäcülnm, i, tt. bretteme
4?ütte, ©arode, 3ett, bef. eine« GSctteral«, fie-
aten (»gl. tentorium), t. statuero, conslituere,
efendera; regium, militare; bilbl. qui in una
philosophia quasi t. vitao suae coUocarunt;
itt«bef. in ber Huguralfpracfte ber u. üugur gut
©eobatfttung ber Kufpicien gewählte Stanbort,
bie ® tf) a u !) ü 1 1 c capere t. recte, vitio. B) tä-
bernärius, i, m. ©ubenbefifter, --främer. C)
dem. fUbernäla, ao, f. Heine ©ube, Säbcften.
täbos , f. (gm. u. dat. nitftt iiblid)! 1) ba« all =
mäftiiibe ©ergeben einer Satfte, a) gäulni«,
©erroefung, ba« Scptoinben t. absumebat
cadavera; toculorum tabe notus al« einer, bem
ba« 'Äugenlidjt »ergangen, b) Vtbjebrung,
Sd)Wi!ibjud)t tabe multorum annorum mor-
tnum; agritudo maiora quaedam (habet), t.,
cruciatum etiam etc.; *quos durua amor cru-
deli t. peredit; ‘lentii miserrima t. liquitur, ut
glacies etc. 2) anpedenbe u. auSjebrenbe
Wranfbeit, ©eft; im Silbe id (aes alienum)
— postremo velut t. pervenisse ad corpus;
tanta vis avaritiae animos eorum veluti t. in-
vaserat; fenoris creacentis; ffori. 8) bie jer*
geftenbe glüffigfeit felbft, 3auc^e, Oeifer
nivis liquescentis, sanguinis, »afflati veneni.
Da». A) t&besco, bui, — 8. nacb unb nach
fdimcljcu umor calore; bab nad) u. nad)
jd)minben, »ergeben ego maerore maceror
et t. unser Flaut ; dolore, desiderio, molestiis;
m. quod »ot Üleib Hör -, *ex illo bärmt fiep »or
üiebc ab. 11) täbldux, adj. i) atlmäblid)
fdjmeljcnb nix, fcorpus, tp. *mens »or finni;
mer »ergebenb. 2) »er«, auäjebrenb *lues,
*vetustas , fvenenum.
täbificus, adj. [tabes-facio] nach unb n ad)
oergebtenb fvenenum ; tp. mentis perturba-
tiones Cie. Tusc. 4 §. 36.
tabula, ao, f. l) Brett, Xafel (au« fcolg ob.
Metall), urripere tabulam de uaufragio; in«bef.
’eine mit ber Äbbilbung be« Stbiffbrud)« »et:
febene ©otiotafel, mcltbe ein erretteter Sdjiff=
brüchiger in einem Xempel aufbängte. 2) metott.
a) SBatb*», Sditeibtafel, and) ©ecbcntafel
cerata Plaut.-, nt illa — ex Ulis t. cerave re-
citata sunt Liv. 1, 24, 7; t. ponere, aecipere
Hör. b) ein Giern älbe picta; manum de t. j.
uianus 1). e) Glefefttafel libellus Xil tabu-
laruin; tabulas figere; solventur risn t. bie (8e
fefte toerben unter üadjen (ber Siebter) iftre Straft
»etlieren, nicht angetoanbt werben lötmcii Hör.
tat 2, 1, 86. d) 9luf tionätafel adesse, venire
ad tabulam. e) f5roffription«lipe: oxi
SdjäftungSIipe t. publicae censns coiu*p
f) Sanbfarte Dicaearchi. g) jeber f ebt’.i:
litbe Sluffaft, Stbrift, ©egifter, Serjeid
tti«, inäbef. Stimmen»er$ci(bni« in ben fr
mitien; ftontraft tt. mipttales; t. (pl.) töU
menti Ieftament«abfd)rift; SHetbnung«bü4ti
pl. conficere t.; novae burtb toeldje bie ste
Scbulbpoftcn annulliert ob. bebeutenb berabgek?
mürben; SdjulbDcrfcbreibungen Hör. tat :
3, 70; t. publicae StaatSbofumente, -fäitd
ten, aud) bl. t., tabularum cura; Itjlanur
Hör., Plin. ep. h) SBedjilcrtifdj Sextia. ts
A) tabblärlum, ji, n. Mrdji» incenso t; (TVj
georg. 2, 502) nec — popnli tabularii W
©eitb«aribi» in bet 4>aHe be« Xempel« ber Ube:
tas, mo bie Staatärcdpiungen u. ©atblbrieft he
3511c, Steuern tc. aufberoabrt würben) vidit 1 1
autb bat er nitftt natb Sereitberung al« Stois
Pächter geftrebt. B) Ubfilätio, önis, f. gctlii
Xafelmerf, StodWcrf Caes. b. e. 2. 9, J. f
tibäl&tns, adj. tmit Srettern Oerjebtn, ;s
täfelt transitus; subst. -tum, i, «. Stodstd
®tage turris quattuor tabulatorum; turres «
terms t.; autb ber ©retterboben an Sdrk
pl. rnere Ourt.; *fbe« SBcitt« an Säumen, buv
gezogen mürben, baft ber SU ein an ihnen »on fcc
ju Stage biuauflief, ein Stod.
täbmn, ». [tabeo] J) »ermefenbe gentbti)
feit, geronnene« ©lut, Siter *temu» ts
maculant; *saxa spargens tabo; *Huere tat
taboque; fnoxia tabo humns; feinere* bl
obliti; inäbef. ». bem leitbt entäünbbaren tü
lieben Stoffe, womit SBebea ba« öemanl r
bie Olauce beftricb Hör. epod. 5, 65. 2) tp. n
ftedenbe Stranfbeit, $efl corpoia affccu t»
Liv. ; ’infecit pabula tabo.
Tiburnus, i, m. ©erglettc in ftampanicti Tb
täeeo, 2. I) intrans. l) ftbroeigen, men» «
reben tbnntc ob. foQte taccas tocitus tute ten
Plaut.-, de alqa re; non tacente me; U.-r
loqui; and) ». einem ©abuliften, ber emt ^
lang nitbl al« ©ebner auf tritt rnultos uui‘ :
imbm., bet bie ©emetbung um ein Hmt anfevt
Messalla taeuit melbete fttb nieftt roeütt an
Stonfulat) Liv. 87, 47; imjters. taceri si vis,»
citum est Ter. 2) n) — sileo füll--, Uitltt
fein, fein Gleräuftb bäten taffen *vererce
volucres, aostate cicadae; *canis ipse; *o®-
ager; *nox; *loca tacentia (». ber Unter®!’
tacere indolem Hotnanam fei Berftbwunbra
II) trans. »erftbmeigen, ». etro. ob. t»S
ftbmeigen quod cum ab antiquis tacitum tre
termissumque sit Liv., ’Narcissum; *ut u
taceam; frern; *dicenda tacenda locutn* s
fitb jiemt u. nitbt jiemt ju reben Hör. ep t,
92 ; t. nequeo quod tacito usus est Pia»! . 11
cito ost opus muft »erftbmiegen bleiben Ter. i-
Täcitn f. Lara.
täclt« , comp, tacitius Plaut. , adv. f tacito») 1
ftbmcigeitb, füll, im füllen t. rogast; t
dat ipsa lex potestateni defendendi; bsbr
alqd t. »erftbmeigen; alqd non t. ferre. ti <!
bemerft, int ftillen perire, foccidi, f!»
dare, *fluviua t, peragens iter, *t. laben? *
nus. — täcitö f. I. tacitus 1).
taefturnitas, ätis, f. [tiiciturnnsj 1) ba«647'
gen, Stillftbrncigen, bie Stille te*tiiun.
riae, gravisstuio tacitnrnitatis iudicio opptT-'1-
taeiturnus — talis.
821
’invida. 2) llerjcbmicgcnbeit {alt lugenb),
Schweigfamfeit opus est fide et t. Ter. —
aciturniig, adj. m. ( Hör .) comp. u. (Plaut.) sup.
tacco] 1) fchwcigfam, wortfarg (habituelle
gigcnfchaft) homo; obstinat» bartnärtiget ©cb»ci=
l«t Nep. ; *ingenium statufi taciturwus; au bst.
.. acerbi (speciem oceupat) Hör.; *0. einem
0ud)e, bat nicht aetefen witb t. pasces tineas.
!) *tp. Bill, leite amnis , ripa, noctis signa
um caelo, silentia.
ladt uh, adj. [taceo] 1) act. fchwcigeitb
wenn Veranlagung jum ©preisen ftattfinbet) con-
ilium Liv.\ cum t. virgine f. Ves talis o); me
acito men« id) jdjweige; hoc tacitus (mit ©tiB-
cfiweigcn) praeterire non possum; t. aleni os
neun praebco; t. patria tecum loquitur; *ta-
itus (ohne @cfcf)ret) ai paaci posset corvua ;
iud) nadjbenfcnb, in ©ebanfen »erlieft,
ier {unten 'bgentem aut t. impellat quovis
ermone; ’lecto scripto quod me t. iuvot;
agere, loqui aecum, mirari socum t.; tp. f d) tn e i =
leitb, ftumm, ftitl, tuffig, geräufehlot, teife
um qno tacita sorviret Liv. ; exapectatio, 'nox,
tox, *lyra, 'fistula, 'nemus, luminibus t. mit
tieren 2ugen; *t. pede lapea rotustas; *t. greasu
abentibua annia; subst. 'Ganges per tacitum
urgens in ftiBem Saufe; tacito im ftiHeu Just.
!) pass, waä »etfehmiegen, woBon nicht ge =
proeben wirb alqd, *alqm t. relinquere Ber*
dirocigen; alqd t. teuere bei fid) bemalten, pati
tiflfchweigcnb ertragen; alqd t. ferro alt »ct=
dimiegen mit hiiiwegnehmeii, aber non feres ta-
itum itb »erbe nie^t jrfjweigcn; ne id quidem
ib Turno tulisse t. I. habe auch baju nidjt gc=
cb wiegen; ut tacitum feras bafe itb baju f(b»cige;
p. a ) wat ftillfdiweigcnb angenommen ob.
icftimmt »irb, fHUfchweigenb assensio, in-
lutiae, exceptio, tconaensus. 6) pill, geheim,
inbenterft, unbeWufet iudicium; t. ambagi-
i us ; senaus buntlct ®efiit)l; 'ruinös; 'ira; *pu-
lor; *t. prece; tacita (».) suspicionum Tac.
Tacitus, i, m. a) Cornelius T. rom. ^iftoriler
>er Raiferjeit, geb. um 54 n. b) ®. Clau-
lius T. ob. (nod) anbent) hurelius T., tönt. Rai=
er ». 276—270 n. Sht.
ictio, önis, f. [tangoj 1) bat 33 e r it b r c u , 8e =
aßen, quid tibi meam me inrito t. est? warum
:übrft bu an tc.Y Plaut. 2) ©efüblif inn, @e =
übt, pl- voluptates oculorum et t. Cic. Tusc. 4
20. — tactus, us, m. Ltangoj 1) Berührung
•bordae ad quemque t. respondent; 'mala ( ge •
abruoll) tactu vipera; 'lacessat tactu leonem;
ftaetn excitarc alqm. 2) übertr. a) bie Silt-
nirtung auf bat ©efiifjt solis, lunae, i Horum
librorum) tactu orationem meam quasi colo-
■ari. 6) — tactio 2), duorum sensuum testimo-
lio, t. et oculorum; t. toto corpore fusus ost;
tub tactum cadit.
mda, ae, f. Ricn* ob. Rithtcnbaum 'ceu
lamma per taedas equitavit Hör.; bab- a)
tien= ob. gidjtenbolj, Radel aut ftieitbolj,
tu® alt eine Slrt SBurfgefcbofe gebrautbt; cupn«
et pico refertas incendunt; t. ardentibus
■'uriarum; furiales; faces taedamque et mal-
eolos stuppae illitos piee parare; 'fiochjeit,
Brautfadel coniugis taedas practendcre; tp.
t ) '^otbjeit foedera taedae; dignari alqam
acdA. b) '©eliebte, Siebe, pl. aliue.
tedet, taeduit ob. taesum est, — 2. impers.
(Siel ob SBibcrwitlcu empfinben, einet ©acbe
ob. $erfon überbrüfjig fein (Wat man nicht
länger tbun ob. leiben mag) me convirii taesum
est Plaut.; nos titae; cuius imperii exercitum
taedet; m. inf., Ter. u. Verg.
taedTfer, öra, um, adj. [taeda u. foro] eine
Radel tragenb Ov.
taediuni, ii, n. [taedetl ®lcl, Überbrnfe, 93ä i -
berwille gegen eine ©acbe, aut ibrer ju langen
Stauer entftanben longinquae obsidionis; rerum
adversarum, fpuellac, -fnarrandi, *t. (pl.) belli,
coepti; afferrc alcui t., ftaedio afficere alqm;
t. pati; ipsos belli t. copit; 'tanta meac si te
ceperunt t. laudis bidj fo tief fränlt; ftnedio
esBe alcui; 'sollicitum Rümmer u. Überbrufe.
Taenäriim, i, n. ob. *rus, i, comm. Vorgebirge
u. Stabt in Satonien: in ber 'Jläbe War bent
Wbtbut nach eine $öfele mit bem Eingang jut
Unterwelt. $a». 1) '-rtdes, ae, m. ber Safe;
bämonier (0. ^»Qacint^uA). 2) '-rls, fdis, f.
adj. laTcbärnonifcb- 8) **rlns, adj. tafebä*
monifcb; deus 'Jleptun (»eil et am länarut
einen tempel baüe); Horor, marita bie §elena;
porta, fauces ber Sitigang in bie Unterwelt;
Tulles bie unterirbifcfecn.
taonla, ae, f. |taivf«] Vanb Nep.\ öinbe, bef.
Ropfbinbe Verg.
tacter, adj. m. comp. u. sup. garftig, bäfelicb,
greulich, abfdjculid) (Wat Cfel bewirft, für
bie Sinne ob. bat innere ©efüfel) odor, lono-
brao, spectaculum, t-aeterrima hioms, 'cruor,
'spiritus, bomo, taetrior hostis, facinus, son-
tentia taeterrima ; tyrannus, quo neque taetrius
neque foedius nec dis hominibusque invisius
animal ullum cogitari potent; tactcrrimnn in
alqm; 'libido fdjmacfeBotle, adv. taetre , m.
comp. u. sup. bäfelicb, abfdjculicb.
tägax, äcis, adj. | tago ■=■ tangoj gern jugrei;
fettb, biebifd) Cic. Att. 6, 3, 1.
Tages, fetis, m. etrurifcher (feott ob. fterot, Sebrer
bet Straffer in ber .fjarufpicin.
tägo, 3. Beraltete Rorm ». tango Plaut.
Tagns, i, »>. Rlufe in Sufitanicn, j. Zcio.
lälärls, e, ac(j. [talus 1)] ju ben Rnbcbeln
gehörig, bit an bie Rnöcbet reicbenb tu-
nica; subst. til&rla, ium, n, a) Rtiigelfcbube
ber SDlinetPa, *bet Slcrfut, 'bei Vetfeut; fprirfj» ,
videamus talaria tafet mit auf bie Rlucbt benten
Cic. Att. 14, 21, 4. 6) 'ein langet bit an
bie fiHÖrfjcl gebenbet ftleib. — tälärius,
adj. [talus 2)| ju ben ffiürfeln gehörig,
SBürfel= ludus; consessus in ludo t. einem
Ort, wo mit SBürfeln gcfpielt »itb.
Talasslus f. Thalassius.
tAlea, ae, f. abgefebnittener Stab, bef. a) furjer
fptfeer 'S f a b 1 ob. 'üflod, ttt bie Srbc gefiedt,
um bie Vferbe ber feinblidjen Slciterei jtt »er;
wunben C-aes. b. G. 7, 73, 0. b) t. ferreao Meine,
längliche ©tüde Sifen, 6ifenftäbd)en, alt
Sffiünje bei ben Vrilanniern, Varreit Caes. b. G.
6, 12, 4.
tälentam, i (gen. pl. talentum Oie), n. |raia>--
tovJ 1) ein gried)i(cbct ®ewid)t, etwa '!. ßenttter
Verg. 2) eine ©elbfunune, bat atlifche latent
ge». 60 Siinen = 1375 Ihlr., auch magnum
Plaut.
tälis, e, adj. fo befchnjfen, ein folcher, eine
foldje, ein folchei, aliquid talo ob. t. quid fo
et».; haec taliaquo; häufig fonefpotlbietenb mit /
822
talitrum — tarnen.
qualis ein folget — als t. erat qualis puta
bat*r, aud) mit au ob. atqae, bonos t. paucis
delatus est ac mihi; m. nt, qui, t. esse opor-
tet,, nt iure laudemur; t. te t'Bse oportet, qui
te ab impiorum societate seiungas. 3n8bcf. a)
lobcnb, fogrofi, »ortiejfltdj, auSgejettfincl
vir, faciuus, bcnevolentia civium. 6) tobetnb,
fo oerwerfltch, fo Berächtlid) is cum t. con-
dicionem aspemaretur; *t. (in jo mi&lief|er) tem-
pore. c) in Bejug auf et». golgenbeS t. modo
liberatus est Nep. ; ft. consilium aui recipiendi
dederunt; ’talia fatur. d) mit Vtttraltion ad-
scribe me t. in numerum in tc. foldjer St (inner
Cie. rhil. 2 §. 33.
talitrum, i, n. [talus] ® djnippdjcn, ©tiiber
Suet. Tib. 68.
talpa, ac, f (bei Verg. and) m.) ffitaulloutf.
täluH, i, m. 1) Knöchel, *pulcher a vertice ad
talos bis ju ben güfcen; nud) gerfe purpura
usque ad talos demissa; *recto t. stare. 2)
ber urfprünglidj aus ben Knöcheln gewiffet ticrc
gemachte ffiürfel. $et talus hatte Biet bejteid)'-
nete ©eiten, auf bie et fallen tonnte, jwei runbe
u. unbeieid)ncte. Stan würfelte mit Biet talis;
bet glücftichfte Surf tnar, wenn alle Biet ©eiten
eine anbere »fahl oben hatten, bet unglütflicbpe,
wenn alle Biet ©eiten oben einerlei galjl jeigten,
tulis ludere, ad talos se conferre, quattuor
talis iactis.
täm, adv. fo weit, in bem Stabe, fo fept
1) m. Korrelation a) m. atque (alS) t. consimi-
lis est atque ego Plaut, b) m. quam Bot adj ,
adv. U. v erb., Piso tenuit locum t. diu quam
ferro potuit laborem; t. esse clemens tyraunus
quam rex importunus potest; ft. foederatis
quam infestis gentibus; haec t, esse quam au-
dio, non puto; non t. timendus est exercitus
Catilinae quam isti; ft. (eben fo gut) a semet
uno quam a Lysimacho leonem interfici posse;
(feit.) Bot comp. u. tup. je — befto, adulescens
quam in minima spe situs erit, tarn difficillume
patris pacem in lege« conficiet suas Ter. ; qnam
quisqne pessime fecit, t. maxime tutus est Sali.
Jug. 31, 14; qnam magis — t. magis etc. f.
rnagis a); tarn — quam qui m. sup.; boppclt
nec tarn => nec tarn quam Uor. earm. 1, 7, 10.
11; non tarn — quam nid)t fo (ehr — al8,
nicht fowohl — als oielmeht utinam non
tarn fratri pietatem quam patriae praestare
voluisset; vigilias ipse circumire, non t. diffi-
dentiü quam; fnon t. pugnandi quam diffu-
giendi fuit utrorumque consilium; bejonberS be>
mertenSWett a) Cie. p. J)ej. §. 8 per dextram
istam non tarn in bellis neqne in proeliis
quam in promissis et fide firmiorem, Wo
man entweber non tarn — qnam in p. et f. fir-
mam ob. non in bellis — quam in p. et f.
tirmiorem erwartet; quod nobis non tarn fruetu
iucundius quam ultione Liv. 28, 39, 13. B)
Cie. Brut. §. 171 L. Gellius non tarn vendi-
bilis orator quam ut nescires quid ei desset,
wo nach regelrechter Ronftrultion ju fagen war
entweber non tarn v. orator, ut n. etc. ohne
quam ob. minus v. orator quam ut otc. Sn
freierer Seife auth non tarn mit folgenbem sed
de. de or. 3 §. 56. fin. 1, 1. legg. 1 §. 40. c)
m. quasi, tarn pudica est, quasi — Bit Plaut,
d ) m. ut, non se t. imperitum esse, ut nesci-
ret; (feltener) mit pron. relat. quis t. esset fer-
reus, qui — posset etc.; mit gnfamnuwpeb13-
jwetet ©äpe in einen, quis hoc philosophus tae
mollis, t. languidus — probare posset ft qtr
ph. tarn mollis, t. 1. — esset qui Oie. de ei
1 §. 226.
2) ohne Souetation a) Bor adj-, adv., verb. t
m bk., aber immer fo, bah auf et», bereits St
gebeutetes ob. allgemein BelannteS hingetmrirE
Wirb ob. rüiptifd) t. ob parvulam rem Tn
gracilis sic tamque pusillus Hör.; t. necessan*
tempore; hoc tumultn t. propinquo tamqu-
magno; quis rem t. veterem pro certo an:
met? (feit.) nondum erat vestris tarn gravi»:
mis tamque multis iudiciis concisus Oie. F%d
12 §■ 11; -ft. vehementer; t. mane; nisi t
amem meum gnatum Plaut.; quidam non t«s
id reprehendunt Oie. fin. 1, 1; t, est artifr:
suavitatis, ndml. als ich eben angegeben habe
quod quidem non t. est in plerisque, näml. ab
ju erwarten ob. *u wünjd)cn wäre; (feit.) t tec
pore. b) t. modo, c) BoIfStümlich roahricfletT.
= tarnen; f. Bri| ju Plaut. Men. 2, 3, 36.
TämSsSns, adj. ju tamafus (einer Stabt u
6hpern) gehörig, tamafeifch Ov.
tam-diä, adv. fo lange, m. quamdiu, quoa;.
dum, quam; auch fo f e^r lange, febr lange.
(Plaut., Tac.) feit fo langer 3eit.
timen, adv. t) boeh, bennodh, ieboch, glei4
Wohl a) nach einem burth bie fßartiteln qaas
quam, quam vis, etsi, tametsi, etiamai, lic«:
auch cum> 8* gebilbeten ob. in anberer Sr
auSgcbrücften Sorbtrjap, wie accusatus capir
absolvitur, multatus tarnen pecuni&; non sei
pcrmolesti, sed t. insident et urgent; nt sii-
ulla iuris scieutia (=■ quamvis omni« iur
scientia caream) t. causis satiafacere pos&ir
contio, quae ex imperitissimis constat, t io
dicare solet etc. ; auch tritt nicht feit, tarnen Br-
emen m. conjct. ob. partic. ob. in m. abl. (tttf
gebilbeten Konjeffiofah qui t. cum consul fm
set, condemnatus est Oie. Verr. 4 §. 22; t.
contemptus abs te, habui in memoria Ter
hunc t. flagrantem inridia liberavit de. p. Sc.
§. 140; t. in tot circumstantibus nrnlis mar
sit acics Liv. fluch wirb eine toiueffioe Bartüt
im Sorberfafj ob. tarnen im flachfab aus jhi;
ftifchen ©tünben bisw. nicht auSbriitflich hinsnfi*
fügt, b) flicht feit, ift bet Sotbetfafc aus ber
3fhg. ju ergänjen, Wie in antworten Plaut.; p
anfang einer neuen fßertobe; t. a malitia sot
discedis (^u Bnfang eines Briefes) Oie. fern. ».
19, 1; qui te t. ore referret (näm! »enn ti
bith auch nicht befifen tann) Verg.; quid t Uu
velit sibi fabula, ode Hör. ; fo auch et ob. utc,
ut t. 2) befchräntcnb, boch wcuigftenS r
tcmpus anni ad bellum gerendum deficeret, t
magno sibi usui fore arbitrabatur, ei; sic it
amissis circiter XL navibus reliquae t. rete:
posse — viderentur; non ut proficerem alqd -
sed ut — buius t. diei vocem festem rei ps
blicae relinquerem etc.; propteraa, quod reti
quis t. ('wenn auth nidbtS anbereS, boch wem;
ftenS’) fugae facultas daretur Caes. b. G t.
31, 5; quos t. alqd usus ac disciplina — subk
varent Caes. b. G. 1, 40, 5; auch oft ut t, st
— t.; (feit.) torrigierenb nullnm borum (sign
rum) reliquit, neque aliud ullum, t. tinbd
praeter unum pervetus ligneum Cie. Verr. *
§. 7; *+si t. Wenn fonft, wenn anberS; +ni«!
tamenelüi — tantum.
823
t. wenn nur nicpt, wenn nicpt etwa. —
turnt' 11-i‘tsl , (feltener) ft. tametsi, w. f.
Turnet«!*, ia , m., (Tac) -Ra , gae, m. gluf; in
Britannien, j. Xpcmje.
tümetst, conjct. 1 tarnen u. etsi ] obgleich, ob'
jcpon, oft m. folg. tarnen, in bireft. Siebe faft
nur nt. indic ; arid) Wie quamquatn, opne 9iacp-
jafc, *ur Berichtigung bei Borbctgcbmbeu, wie*
loopl, jcbod) t. quae est iata laudutio.
Taniplillus, i, m. röm. 3unamc bet Baebii;
adj. -lUnus.
tnui-qiiäm (tanq.), adv. fo fepr ob. jo aut ali,
gleichwie, wie wenn, wie, gleichfam, jo
*u jagen, bej. in Bergleicpungen , bie etw. gaf-
ti'rfjeö ob. bl. üugenommenei enthalten tenebrae
ibi erant t. nox Plaut.; quod video tibi novum
accidisse t. mihi; t. bona valetudo iucuudior
est, sic etc.; t. boni poötae solent, sic tu etc.;
gloria virtutem t. umbra sequitur; ita discedo
t. ex hospitio; t. — item Ter.; t. si gleich ali
wenn; t. alb ob, nt. conj.; t. m. partic. Liv.
2t, 61, 1; t. si m. partic. Plin. ep. 10, 85, 4;
(jeltenet) ft. ut jur SRilberung bilblidjet «ui
brüdc t. stellis qaibasdam; auch bejcpiänfenb
hic quidem Bomae t. in tanta .multitudine
(jo weit bei te. bie Stimmung angegeben werben
tann) habitns animorum fuit Tac. hist. 1, 8.
Tinäger, gri, m. glup in Üutanien Verg.
Tanagra , ae , f. Stabt in Böotien. $a».
-graeus, adj.
Tinäis, i», m. 1) gtufj in Schtpien, j. Sou;
auch eine gleichnamige Stabt Hör. 2) (Cnrf.)
bet gluf; gajartei. 8) ein Siutulet Verg. 4) ein
Berfcpnittener llor.
Tanunm, i, n. Bucht in Britannien Tac.
tandem, ade. [tarn u. XemouftTatiocnbung dem]
1) enblicp, boep enblicp, julept b o d) (8. bem,
wai ctjl nach längerer Srwattung ge(cpief)t) t.
pedem referunt; t. reprime iracundiam Ter.;
Derjtdttt iam t. Plaut.; t. oliquando; vix t.
laurn jule&t, wo ei lanm noch ju erwarten Wat
Ter.; vix t. legi literas dignas Appip Claudio
Oie. 2) in biretten gtagefäpeit jur Bezeichnung
eine* «ffefti, boch, benn, in aller SBelt, umi
Stimmet* willen quo t. modo? qaorsum t.?
quae quougqac t. patiemini? Slufjallenb in in-
bir. grage b. Hör. ep. 1, 17, 2.
tungo, tetigi, taetnm, 8. berühren, anrül)5
ten 1) förperltcp utramvis digito Plaut., ter-
ram genu; Hannibalem tactis sacria (unter Be-
rührung bei Dpferi) iureiurando adactum;
•cubito prope stantes anjtufieil, *arva ligoni-
bna (um bai gelb ju bearbeiten', *mento solum
(t. (befallenen), »dente alqd loften, ’supra tres
(cyathos) nämlich um ju trinleit; »Tiberim (ali
Schwimmer); »dextram tyranni; o. Slrjt, an ben
®nli fühlen Plin. ep. 7, 1, 4; inibej. c») einen
Ort berühren, betreten, an einen Ort ge-
langen ob. grenzen provinciam, *terminum
(mundi); *raaa non tangenda; »Nilum, »Creten,
»limina, »fiuctus, *litora, »portus, civitag Rhe-
num, villa viam; fundi, qui Tiberim omnes
tere t b) treffen, be-, antaften, jchlagen
falmine, de caelo (D. Blipe) tactua; quemqnum
oportuisso tangi — getötet werben; quae in
templo tacta essent; nlqm flagello; »chordas;
*». btt Sonnenglnt; alqm; jprichw. f. ncus. c)
»befprifceu, benedeit corpus aquü; »betau-
ehern caput sulphuris igne; tacta sulphure ovis.
d) »antüpren, foften, triutcu, offen cibos
dente, saporeiu mellis; auperormn mensas;
curas empfinben Verg. Aen. 4, 551. e) ali mil-
betet «uibrud nehmen, betommen ternncium
de praeda; nulluni agrum ab invito; alqd eom-
muni nomine. 2) griftig «) rühren, rcigen,
einen (Sinbrud machen, etgreifen, butep-
bringen minae Clodii modice me t.; an im um
memoria nepotum; tactus religionc, »soli na-
talis amore, *gi te proverbia t,; »ira, »vota
deos; hic me dolor t., haec me eura sollicitat
Cic. Brut. §. 331; *nec eas sua origo fie machen
f«h nichti aui tc. b) in bet Siebe berühren,
für j erwähnen leviter unumquodque; auch mit
SBorten jmbm. eini Bcrfcpen, jmb. abführen
quomodo Rhodium tetigerim in convivio Ter.,
qui me commorit, melius (erit) non t. Hör.
c)(Com.) berüden, anführen, betrügen alqm;
um etw. prellen istis te triginta minis; homi-
nem bolo. d) etw. oornehmen, betreiben
tanqnSm j. tamquam. [carmina.
TantSlog u. -us, i, m. König in Bhthg<cu, Sohn
bei gupiter, warb, weil er bie ©eheimnifje ber
®ötter beiriet u. wegen bet greoelthat gegen
feinen Sohn Betopi in ber Unterwelt burep ewi-
gen junger u. Surft beftraft. Sud. 1) ♦Tantii-
lSus, adj. 2) *-lidcg, ae, m. bet männliche
9!achfomme bei tantalui, Bgamemnon, Orejlci;
fratres 'Ätreui u. Shßeftci. 3) ’-lls, Mis, f.
lochtet ob. Slbtömmling bei iantnlui, Siiobe,
.'permione; matres Helena n. a.
tuntilluH« adj. [tantus] =■ tantulus fo Mein
Ter.; subst. n. fo Wetttg Plaut , Ct.
tanttsper, adv. [tantus] f o lange, gew. mit fol-
genbem dum (bii), abfol. fo lange, unter-
beffen, bii $u ber Seit (u. bet ICauet einet
fymblung bii ju einer anbern) t. volo, dum fa-
cies Ter.; lateudum t., dum defervescat; t. hoc
ipsum magni aestimo; t. (bii jur BoOfährigfeit
bei SIMaitiui) tutela muliebri res Latina puero
stotit Liv. 1, 3, 1.
tantöperö ob. tauto opere, adv. fo fepr, in
bem (Stabe (nur bei Berbii), cDiptifch non, nec
t nicht fo fehr ali matt benfen möchte — nicht
eben, niept gerabe.
tantälus, adj. [dem. n. tantus] Jo Mein, fo ge-
ring, fo nnbcbeutcnb spatium, homines tan-
tulao staturao, t. res (pl.), t. causa, t. copiis
(abl. abs.) bei tc.; intcresse quippium tantulum;
subst. n eine jolcpc fflenigfeit, fo SBettigei
morne; tantulo renierint fo Woplfeif; qui tan-
tuli eget, quanto est opus Hör.; bap. auch nur
fo Biel (gleicpfam an ben gtngcrn ei jeigenb)
lnagistro tantulum de arte concedere.
tantum, tantiini-mödo f. tantus l) 1) 2) u.
11) 1) U. 2).
tantus, adj. 1) fo grop, fo bebentenb, fo wich-
tig, fo ftaxt urbs; pecunia fo Biel; res; homo
t. et talis; t. comites fo hocpgeftellte; päüftfl m.
quantus fortefponbitteitb, fo groß — ali; nequu-
quam inde t. gaudium fuit, quanta cladcs
(nämlicp in fRüdficpt auf bie baburd) üeranlapte
trauet) — accepta est Liv. 27, 1, 3; nt. ut,
qui (quae, quod), t. vir fuit, ut, nulla res t.
exsistet, quae etc.; ouep non t. — quam Liv.
6, 9, 9. SBiiw. ftept quantus opne cntfprecpenbti
t., auep Opne tanto b. comp. 2) nur fo groff,
fo gering vectigalia t. sunt, ut iis vix con-
teuti esse possimus. gnibef. tantum, n. , 1'
824
tantusdem — Tarichea.
nubet., 1) jo Biel, jo Biele*, im nam. u. acc.
t. ent jo Biel, nichts weiter ijt es, bas iji ödes
Com. ; t. nobis, quantum ipsi superesse posset,
remitteret; sexies t., quam quantum sit, abla-
tum esse; t. abest ut j. absum 2); alterum t.
nodj einmal (o Biel; in quo uno t. esset (ber B.
jo grofcer Bebeutung wäre), ut Nep.; m. gen. t.
belli, hostium; t. temporis; t. eins opinioniB
perdidisse; hoc t. (jo Ijotjer ©rab) licentiae
Liv. ; kaud t. irarum Liv. 9, 81, 5; t. animo-
rum fccerat prospere — res gesta Liv. ; nec
in acie t. tibi cladis acceptum quam Liv. 7,
16, 10; im gen. tanti esse fo Biel gelten, inert
jein, jo %oi, gejchä(}t, geachtet tnerben, tanti eius
apud Be gratiam esse: est tanti sc. invidiam
istam mihi impendere ber btohenbe £>af| ijt mit
beS SßreifeS wert, 'eS jei bnim’; tanti non fuit
Arsacen capere, nt — careres; (Hör.) nil tanti
est sc. bat ich mid) baburtf) jollte befiinimen
lafjen, jum Dichter in bet Seife berer ju werben,
Weiche bie fiunft Bcrjdjmäben; non satis facic-
bam matri, ita ne illi quidem (avunculo). Nunc
nihil mihi tanti est sc. als baft ich Dtutter u.
Obeint jufriebenjlctlc; t. (jo f)od)) fieri, t. emere,
vendere; abl. tanto Bor comp, um jo Biel,
bejio; tanto ante jo lange oorljcr; ft. post;
•post t.; aud) qmnquies t. amplius fünfmal met)t
nlS; fquartum t. nicrmal jo Biel alS; *fin tun-
tum foweit, jo j e l) r ; pl. sesccnta tanta (fechS*
bunbertmat foBiel) reddam tibi, tribus t. minus
(nur breimal jooiet Weniger) redit quam obse-
veris Flaut. 2) nur fo Biel, fo Wenig prae-
sidii t. est, ut no murus quidem cingi possit;
t. navium repperit, ut anguste XV milia trans-
portare possent; t. (nur jo Biel) dico, a vobis
peto; t. modo (sc. dixiaset nur fo laut), ut;
est mihi tanti cS gilt mir jo wenig (gleidjfam
an ben ginqern es jeigenb), non est tanti es ijt
nicht bet äRühe Wert *m. inf. ; *tanti non sum,
ut etc. II) adv. 1) jo Weit, fo jebr t. pro-
gressus a castris, nt etc.; t. eius auctoritate
motus est, ut; do quo t. quantum me amas,
cogites; haud t, iis ädens quantum — crede-
bat Liv.; *■= tarn, t. dissimilis; nec t. dulcia
quam Verg.; non ab (aus) ira t. quam quod
Liv. 2) nur, bloft (nur jooicl u. nitbt mehr)
nomen t. virtutis nsurpas (fflgf. ipsa); dixit t.,
nihil ostendit; equitum copiis t. (nicht ebenjo
an SufjBolf) superabanl; non t. — sed etiam,
sed; *serta procul, t. (nur eben) eapiti delapsa,
iacebant; Bcrftärlt tantum-mödö, nur, bl oft
t. incepto opus est; velis t. wolle nur, bu
braudjft blofs gu Wollen Hör.; auch = dummodo,
cum Poeni aliam condicionem, t. aequam (wenn
fte nur billig Wäre', peterent Sali. Jug 79, 8;
t. ut, t. ne, t. Gnaeus noster ne — 1t aliam
relinquat Attic. b. Cic. Att. 9, 10, 4; tan tum
non, bl. nicht, cS fehlt nur, bajj = beinahe,
tftntum qnod non nur bafc itirt)t, t. quod
laum ba|, nur eben, eben, juft t. quod ex
Arpinati veneram; tantum, quod nur fo Biel
als t., quod exstaret aqua Liv.; nur i It j 0 -
fern, weil t., quod Aetoli accesserant, Liv.
tantus-dSm, adj. eben jo groft Plaut.; n. tan-
t lindem (tantumd.) a) sahst im nom., gen. u.
nee. cbenjoBiel, glcicbBicl magistratibus t.
detur in cellam, quantum etc.; undique ad in-
t'eros t. viae est; qui morte eius l. — capial;
voluntatem decurionum tantidom quanti fidem
suam fecit. 6) adv. ebenjoweit, * fo jebr t
eius valli ogger in latitodinem patebat.
tSpöte, is, n. u. um, i, n. (acc. pl. tapeta*
beteroflit. abl. tapetis Verg.) [rmrijel rin Set
pid) über SBänbe, Xildje, Sofas, fvujjböben.
Tnpröbüne, es, f. 3«fel im inbijdjett Ceran j.
®et)lon. [Inner CWt
Tapürl, örum, m. fübliibe ©rcnjnathbaren ber trat
Tarbelli, örum, m. Söllerftbaft in Aquitanien
bab. MIus, adj.
tardö, adv. m. comp. u. sup. ftardus] 1) lang*
fam, jäumig navigare, *oliva t. crescen?,
tardius ingredi, moveri; eadem res) tardissiws
iudicatur. 2) ju fpät (m. bem 'Jlebenbegrift Per
Bergögerung; Bgl. 8. sero) triennio tardiu*
triumphavit; +eum tardissime, octavä (hori),
fut quam tardissime succedere patri. — *t»r-
dTgrSdus, adj. [tarde u. gradiorj (Bortt) lang
fam fdircitenb Pacuv. b. Cic. de div. 2 §. 1SJ
— tardtpe», pedis, adj. ftardus u. pes] log;
{amen gufieS, bab hiulenb, B. Sudan. *deu-
— tarilTtns, ätis, f. u (Plaut.) -tüdo, Inis, /
ftardus] 1) Sangjamleit, Säumigfeit, lanjp
jame Bewegung, Bcrjägcrung t. et pn>
crastinatio in rebus gerendis; et exeogitand;
et loquendi L; subvenire tarditati rehiculis.
uti tarditatibus in ingressu langjame Bcwegnr
eil machen; pedum, navium, veneni; t. aflent
ello; tanta fuit operis t. eS ging fo langten
mit ic. 2) tp. geiftige Sangfamlett, trij
beit, Stumpfheit ingenii, hominum; jutitd
baltenbeS S8 c f e n nosti hominis t. et tacitar
nitatem. — tardiuscölns, adj.. dem. B. t»
dus Ter.
tnrilo, 1. ftardus] 1) frans. Bergögern, ani
halten, btmtntn (mit Bejiebung auf rin jirL
welches bem Äufgebaltenen gejlecft iji) alqm, pro
fcctionem, cursum, impetum Caesaris; palns.
quae Komanos ad insequendum t. ; falqm at
accessu; haec tardata diu species (Stotue, berrr
Aufrichtung lange Berjögert worben war) ; *m. <«f
illum m^eror t. sequi; pass. m. inf., Cats. b.c.
2, 43, 4. 2) inlrans. (feit.) fdumen, gaubttr
tardandum esse nobis Cic. Att. 6, 7, 2; ris alte
vulnere ijt gelähmt Verg. Aen. 10, 857.
tardns, adj. m. comp. u. sup. 1) langjam. ja»
mig, träg, bebäebtig (B. eingelncn ioanbiungt-»
inbifferent ob. mit Sabel) homo; tardior ad di
scendum; ad iniuriam tardiores minber geneigt .
•Apollo langjam wirlenb; ‘asellus; »Tulaere
gelähmt; principia (in ber (Hebe); tstilus; tpro
nuntiatio; fin tumultu festinatio quoque t. e-t
bemirlt Bergug; *genua; fumus langjam jiebent;
adv. ‘tarda (acc.) volrentia plaustra; *lang
jam oergebenb, lange bauernb nox, mer
ses, tempora, sapor; fpät fommenb, jägernt
poena, portenta deum, ‘Necessitas, •fsü.
•noctes; ‘langjam machenb, läbmenb pa-
dagra. sencctus. 2) tp. geifiig langjam
jlumpf, ftumpffinnig, febwacber Jlopf nicif
indociles quidam tardique sunt; in cogitando;
sensu« hebetes et t.; ingenio t. esse; mente*
Lentulua non tardis sententiis B. jcbneHrn ft
griffen; subst. illi tardo cognomen pingui da
mus Hör.
Tärentum, i, ». (auch ‘-Ins, i, f.) .fjanbeUtte!1*
im füblichctt Jialien, j. Taranto. Xan. adj -ti*
nus; subst. pl. in. fSalilä«
TSrichfa, ae, f. (Suct.) u. -chcae, f. Stabt c»
tarmea — Tegeatae.
825
armba, Ytia, m. ein Jpofgmurm Plaut.
Tnrpa {. Maeciue 2).
rarpflns, n) Sp. T., S3cfc^f«t)abet ber tönt, Burg.
6) helfen Xocbtcr TarpSia, adj. lex; mons , sa-
xum, ropes, *sedeB ein Zeit be« lapitolin. 8er=
ge«, o. melthcm Berbrecher berabgcftürgt mürben;
*nemus ; bat). *f apitolinifcb arx; pater 3upiter.
arpeaaita =— traper.it a. m. f.
rarqulnll, örnm, m. ©tabt in Etrurien. Za»,
t) -nina, adj. a) au« Xarquinii T. Priscua,
Superbus. b) gut $amilie ber Zarquinier
gehörig nomen, amt; (Liv.) -ni&niia, factio.
2) -nienaia, e, adj. gur ©tobt Zarquinii
gehörig ager; subst. pl. m.
TarrKcina (nicht Terr.), ae, f. u. (Liv.) -nae,
ärum, f. f. Amur 2). Za», -cinensla, e, adj,
j subst. pl m.
Parräeo, önis, f. ©tobt in ©panien, j. Tatra»
gönn, nach meldet fpäter ber gröftte Zeil ».
Spanien Hisp. Tarraconensis genannt ttmtb.
farsus (-oa), i, f. fcauptftabt in Citicien. Za».
subst. -sense», inm, m.
’artärna (-roa), i, »»., pl. -rn. örum. n. Straf:
ort in ber Untermett (tiefer Slbgrunb unter
bem fjabe«), ba». bie Untermett überl). Verg.,
Hör. Za», *-röus, adj. gut Untermclt ge»
hörig, unterirbifdj, bah. fcftredtidj, grau»
fig, rex Bluto, custos Cerberus, Horores bie
Furien, tenebrae, vox.
nrtüaiua (Tarteaa.), adj au* Zarteffu« (in
©panien), tarteffifd), *litora ber mcfttidje
Ocean; subst. Tarteatl =» Turdetani ob. Tur-
duli. m. f. Liv. 23, 26, 5.
ät ob tütae, interj. po$ Slip! po$ SBetter!
pob Zoufenb! Plaut.
'ait Ina, ii, m. Röntg ber Sabiner; *adj.
ranlantll, örtun, m. 8ölfcrfd)aft in 3Hprien.
fmim f. Tanaum.
fauntia, i, m. bn« Xaunu«gebirge in Baffau.
taiirüna, adj. (tanrtis] »on Binbern, tcrga
;Hinb«f)äute, meton. .fymbpaufe.
Paart, örnm, m. fcBtpifcbc Bötferfcbaft in ber
Srim. Za». Tnurtcus, adj. *terra, *ara, *gaera
(ber Ziana).
anrYformla, e, adj | taurus-forma] jticrge =
Rottet Anfidus c meit bie gtuggötter mit ©tier
hörnern bargeftetlt mürben) Hm.
l’aurtl ludl, Spiele in Born ju Kpren ber unter
irbifchen Gtötter.
i'aunni, örum, in. Stötferf djaft im heutigen 3Pie=
tnont Liv.; Auguata Taurinorum ob. Colonia
Tanrina f. Auguata 2). §icr». -nua, adj.
aurinna, adj. [tanrua] »ott Stieren, ©tier:
•tergum, *follea, *frona.
'anris, Ydis, f. jnfet an ber Jfüftr ». 30t)rien.
’auröia. entia, m. am YJteerc gelegenes JtnftcQ
unmeit SRaffitia, j. Tarento.
uiirömbntum, ii, »., (Op.) -niSne, es, f. ©tabt
auf ©igitien. Za». -tSnos, adj.; subst -tAni,
örum, bi. — Tanröpiilos, i, f. Beiname ber
Ziana gu Hmphipoti« Liv. 44, 41.
tnani», i, m. fr«wpoel ©tier, 0d)ä; inSbef.
«1 t. Phalaridia f. Periilua 1). 6) *baä Stern»
bitb Stier.
Tnnrns, i, m. 11 hoher EScbirgögug itt Ät.»
lüften; Tauri Pylae Eitgpaft gmifchen fiappabocicit
u. Eilicien. 2) Stuft in ?lfictt. 3) T. Stntiliua,
gum gmeitenmate ft'onfnt 2« ». Ehr.
nxillna, i, m. deiner Stob Oie.
taxo, 1. [frequent. ». tago, tango] (nad)flafj.)
fdjarf anrüftren, bah- fibertr. 1) burti) SBorte an»
rühren, ftichetn, burcftheefteln. 2) burtft 8e»
taftung ben SBert einer ©arfte ermitteln, tajeieten,
fchäben priua modo snmtnae taxato; quae(prio-
rea urbia ruinae) tcctorum tantum ruinft taxa-
taxtax j. tuxtax. [tao »int.
taxua, i, f. ber ZapuS, ©ibenbaum mit gifti»
gen Beeren-, bah- *funesta, *nocena.
TäJ'göto1, ob, f. eine ber $Iejaben Verg., Ov. —
Th jgetns , i, m. (*-ta, örum, n.) ffiebirge gmi»
fthen Safonien u. Slejfenien.
1. tö f. tu.
2. tö, ein RSronominatfuffij , metcheS an tu u. te
angehängt mirb = bu fetbft, bith fetbft.
Twin um . i, ». 1) T. Sidicinum, ©tabt in Rant=
panien. 2) T. Apulum, ©tabt itt Slputien. Za».
subst. -nonses. ium, m. — Teilte», um, m.
Bötferfchaft in 2(putien.
techna, ae, f. [rf'p»i)T tiftiger ©treith Com.
Tecta Tia, Strafte in ÜRottt, bie nach ber porta
Capona führte Op.
tee.tö, adv. m. comp, [tectua] 1) »erftedt, htim»
tith- 2) fitjjer, »orfithtig Oie.
teetor, öria, m. [tego] SBattbbecfer, =maler,
©tudaturarbeiter. — tectorlölnm, i, n. dem.
». tectorinm Cic. — teetöriua, adj. [teetor]
1) gum Bcbecfen bientict), gehörig, pani-
eulua gum Zacftbedeu Plaut. 2) gum Über»
tünchen ber SBänbe gehörig, gut ©tnda»
turatbeit bicnlich; subst. tectorium, ii, ».
bie Stndaturarbeit, greöfomaterei.
TectösSge», -um, ob. -»Sgl, orum, m. f. Voleao.
teetnm, i, «. [pariie. B. tego] 1) Zad) sub tec-
tum congerere; sub tecto (Batlenbaihl milea
dextrü ac ainisträ muro tectua Caes. b. c. 2,
6, 3; *t. frondea Paubbacft. SrtSbef. a) bie Zcde
bc« ffimmer« aummum, laqueata Hm. b)*t.
altum caeli fjimmetShöhen, ». Clpmp; auch *Bett =
himmet. 21 meton. $au«, überft. SBotjnung,
Obbach qui tecta, qui pracaidia contra feraa
inrenerunt; discedite in t. veatra; t. agrorum
(eingetn ftehenbe Käufer auf bem üanbel ; tecto
rocipere; t. ac domo (abl. mie bei rocipere) in-
Titaro alqm; villula t. praebuit Hm. sat. 1, 6,
45 f. ; accipere t. ein ßuartiet anttehmen, tectum
Btibire; ‘Tririao Zempet; ‘Sibyllao ®rotte; *Fe-
rarum; ‘solida ®emnhtfnm; *dolos tecti be«
Sabprinthe«; *nova bie Salbet ; *columba plau-
aum exterrita pennia dat tecto (am Seifen, 1»o
fie ihr 9left hat); pl. ». Bienenhau«,
tectua, adj. m. comp. U. mp. [ partic . ». tego]
1) eigtl. bebedt, mit Zatft »erfehen, navea
mit Betbed; acaphac; and) toerbedt, geheim.
2) tp. a) »erftedt, htiwütb cupiditas, ffla
gitia tectiora, *amor. b) »erbedt, »erbtflmt
aenno verbia tectua, verba. c) gurüdftattenb,
»erftedt, »orfithtig t. eaae poasumua ad
(gegen, bei) alienoa; quia tcctior? in dicendo
tectiaainma; qui occultua ot t. dicitur.
ted f. tu.
TedignYlöquYdea, feberglj. gebitbetcr fßnme = te
digna loqnons Plaut.
TÖgea, ae, f. ©tobt in Mrfabien. Za», a) *T8-
genau», (-C*ub), adj. arfnbifd) gena; virgo
ffaltifto; aper, ber erqmanlhifcbe; parena, Bacer-
dos »armenta; domus, eneis be« Suanber; Pan
— o Tegoace Verg.; ‘Tegeaoa, Jttatanta. b)
subst. Tegeitae, ärum, m.
826
tegillum — temere.
tegiUnm, i, «. [tego] (feit.) Heine e cf e,
^nltle Plaut. — tagt men (tegümen, tegmen),
mis, n. [tegof SBcbedung, Dede, §ülle mihi
amictus est Scythicum tegimen Cic. ; ubi col-
lect» (testudo) in suum tegumen est Liv. ; con-
sertmn tegumen spinis, tegumen immune leo-
nis Veri/.\ tegumen Omnibus sngnm Tac.; gra-
ves loncia aliisque tegminibus fßanjer Liv. ;
»pro longae tegmine pallae; »tegmina capitum
^telme; »barbara tegmina crorurn Seinfleiber;
»tupae fulvo tegmine, »maculosuo tegmine lyn-
ciB gell; »caeli tegmen §immel«gemölbt; *Bub
tegmine (Statten) fag-i. — tegtmentum (te-
güm.) u. tegmentnm , i, w. [tego] De de, ®e =
bc du nfl, scutornm Seinwanb ob. gelle, womit
bie Sd)ilbe übetjogen Waten; pellibua ant por-
vis rhenonum tegimentis (eine Scllcibung, welche
bie rhenones hüben) utuntur Cats. b. O. 6, 2t,
5; scutum, maius corpori tegumentum Liv. ;
scutis t. detrahere; tegimenta galeis ex vimi-
nibus facere; viminea t. galeis imposita; turn
tegimento esao jut 9cbcirf)uitg bienen.
tegmen *j. tegimen.
tego, texi, tectum, 3. 1) bedeit, bebeden (al«
etm. Setbcrgcnbc« ob. ScfjüBenbeä) capite se to-
tum Plaut.-, alqm pallio; »coipora veste; qua-
rum (animantium) aliae coriis tectae sunt;
quae (casae) stramentis erant toctae; »ensis
raginä teclus ruljcnb in ic.; »lumina somno
fdjliefien im tc.; Cannenses campoa acerri Ro-
manorum corporum; aartus tectus f. aarcio;
bat), a) »begraben, beftatten terra alqm, osaa
liumua, corpus humo, osaa lecta cado aeneo.
b) netbergen, »erflcden, »erbüllen telum
voste, silvae fugientea, ferao ae latibulia, fcon-
tinens fiamma omnea repente a (Bor) conspectu
Uomanorum, *tegi fid; oer bergen; »aupplicia
(bie SBunbcn). 2) tp. a) oetbeden, ner^eglen,
nerbeimlichen, bewahren flagitia parictibus ;
crudeliaaimum nomen tyranni hamanitate; tur-
pia facta oratione; quod ne mendacio quidem
t. posBia; *vultu Consilium; -f-alqd silentio; res
diutius tegi diseimularique non potuit; contu-
melias Ter.; eententiam; bat). and) bemänteln
(fo bafs etw. nie^t in feinem mnbren äBeien u.
Hiebt ju etflären ift), befdjönigen u. in ©(hup
ifebmen honesta praescriptione rem turpissi-
mam; talis improborum consensio excusatione
amicitiae tegenda non est. b) beden, idnr
inen, fiebern, bewahren alqm, alqm armis,
libertatem, patriam parentesque et alia omnia
armis tegi, alcis salutem atque vitam suä be-
nevolentiä, ianua se ac parietibus, non iure
legum iudiciorumque hinter ©cfjlof! u. Siegel,
niefjt unter bem Schube ic. hielt er fid) für ficber;
legatos ab (Bor) ira; hortus ab Africo tegeba-
tur; alcis eententiam tueri et t.; *t. latus alcui,
falcis.
tegüla, ao, f. 1) Daebsiegel; pl giegelbad).
2) Dedplatten. [tum.
tegninen , tegümentnm f. tegimen, tegimen-
Tciiis, Teil {. Teos.
tela, ae, /. [texo] 1) ffletuebe telam texere,
retexere, ’telas exercere f. exereeo 1); ba«
SB eben lann et t. victum quaeritans Ter.;
»telä curas solari; ©pinnengewebe Plaut.,
Ct .; bilbt. ©ewebe exorea haeo t. non male
omnino mihi est, ad detexundam t. Plaut.; ea
t. texitur Cic. de or. 3 §. 220. 2) »metoit. a)
Vlnfjug bei ©ewebe«, gaben, b ) Sieber
bäum.
Telämo ob. -mon, m. f. Salamis 1). 2c
»-niädes, ae, m. *-nlns, ii, m. «j«S-
Telcliine», num, m. eine hJriefterfamilie anf
bo«, burd) ganberei berühmt Ov.
Teleböae, ärum, m. Söllerfdjaft in Älarnar.
{Plaut.), toooon fpäter eine »olonie unter 1 1
ton ( Verg .) nach bet 3nf«l Saptcä bei
jog Verg., Tac.
Telegönns, i, m. Sohn be« Utifti u. ber 6nn
welcher feinen Sater tötete u. fpäter Dujcxltr
in üatium grünbete; bah- »Telegoni moenia. *1
iuga parricidae = Xufculum; *appell.. pl. ■
b. beu Siebcögebichten Ontb«, weil fie ihm *a
berblieb waren.
TblemScbus, i, m. f. UlixeB.
Telephns, i, m. 1) Sönig in SRpficn, b. ÄdjiÜEt
auf bem guge nach Troja oerwunbet, aber ipäcc:
Bon bemfclben unter SSermittelung bei Slgamenra.":
wieber geheilt. 2) ein güngting jur Reil be-
Iporaj Hör. [iiartun
Tellenac, ärum, in. ob. -na, ärum, n. ©tobt h
tellüs, üria, f. 1) bie ©rbe (alt SSeUfdtper bc
trachtet) t. neque movetur et infima est Qc.
Somn. Sc. 3; »bruta; »prima b. i. bie geitr-
bet Urwelt, bef. bic alte römtfehe 3eit; »wilur
marique; auch *flanb, fianbfehaft, Sei4
©ebiet, ©egenb labae, Assaraci, ltala. ü
vortia; nova bie im neuen Sicinbe gu grünbtnr
©tabt; *®oben, ©runb pede libero palsanc
t.j reddit Cererem t, inarata; sterilia, ingrst.
umida; bah- wie unjer '©runb n. Sobn
»©runbftüd, Befij} multa propria. 2) per
fonif. bie Srbe al« ernäbrenbe ©ottheit, ßrt
göttin; auch unterirbifcf)c (chthonifche) @ otr
beit Verg., Liv.; SRutter ber ©iganten Tel-
Iuris iuvenos Hot.
TelmcsKOS (-messus, nicht -missus), i, f. St-t
in 2t)citn, beten ©inwohner alö SBahrfager be
fannt waren. Dan. 1) subst. -sse», iain. «
2) -ssfceis, adj ; (jweifelh) subst. -ssias, m
Telon, önis, m. f. Teleboac.
tölum, i, ii. ©efebojj, überh Slngriffäwcffe
be}. SBurffpieh, ®feil, ©ehwert arma atqBe t
militaria; mittere, immittere, iaccre, adieert
conicere tela; ad coniectum teli (collect. t t
telorum venire Liv. 22, 15, 8; »tela coer
dere ; esse cum t. ; »lovis , * flagrana bet 84
(tupiterä, »Typhoia womit er ben Iqph®«} r
fehlug; rolicto in vulnere t. (Seil) ; strictum bä:
offen getragene Slcffer Liv. 3, 60, 3; *o. 6i
flu«; *0. 4>orn eines Stiere«; boppelfinnig Js*
38, 1, 9; bilbl. ffiaffe, $feit necessitas e«
ultimum ac maximum t.; qua lege t. aeerr.
mum tribuniciis rogationibus datum est; bk
mediocre t. ad res gerendas existimarc bes<
volentiam civium; pl. fortunae.
Tembnites, ae, nt eine Statue be« ÄpoDc er
Temenos, einem Orte bei ©prafu«, wo Spef
einen heiligen 5»ain hotte — TeSmtnitis, tlis.
f. ein Ihot i« Daten! Liv.
tömSrfirltis, adv. [temere] 1) jufällig Ha*
2) unbebachtfam, unbejonnen, unüberle«
homo, Consilium, cnpiditas, tox, »qaereh
»fulmina, »tela unbefonnen abgefanbte, tcaotr-
pro temerario factus.
temere, adv. jufätlig, auf« ©eratewoH
ohne Überlegung, ohne $lan u. Crbnas;
temeritas — tempestus.
827
ob. ohne Stbfidjt u. Erwägung, ot)iic ®runb,
»oreilig emitlero telum; aaxa t. iacentia; in-
Kt-n» vis navium lintriumque t. ad vicinalom
iiBum paratarum; forte, t., casu fieri; t. ac
fortuito; t. ac nalla ratione; casu et t.; incon-
sulte ac t.; t. ac nullo consilio; non t. cre-
dere; t. prosiluiBse atque ante tempus; quo t.
traxit fortona facinua; multa caatella et op-
pida t. (nicht gehörig) niunita Sali, ; non t. est
re iß nicht ». ungefähr, nicht ohne Com.; ’haud
t. est viauin; non (nullus, nihil) t nicht leicht
(milbtte ®erneinung); in ber Stage Tac. Ta».
A) temeritas, ätia, f. 1) gufäiligteit, ba»
btinbe Ungefähr nalla t. , sed ordo; fortu-
nae; t. et casuB, non ratio nec conailium Ta-
tet. 8) Unbefonnenheit, Unbebad)tfamleit,
unüberlegte« Urteil t. cupiditasque militum,
Ti. Gracchi, flinRuae, fTerborum, ratio co8r-
ceat t. Cie. Tusc. 2 $. 47; pl. tolle Streiche. B)
temero, 1. entweihen, fdjänben, befleden
dolubra, sepulcra Liv., falqam, ‘templa, ‘sacra
deae nnlli tomeranda Tirorum; ’thalamo«, *to-
tito aacraria probro; feastra temerata bnreh
ba« Säerbrcchett be« Suftuhr» befledt Tac.
Tembse, ea, f. (Ov) Tempsa, ae, f. Stabt in
®ruttium. Ta». *-saeus ob. -puAnns, adj.
temStum, i, n. SRet, Sein (als beraufchenbe«
ÖSetränt).
' ftemno, 3. ■=» contemno, t». f.
Temnos, i, f. Stabt in Botii. Ta», »übst.
•nltes, ae, m. , pl. -nitae, ärura, (Tac.) -nitli,
örum, m.
tem«, önia, m. Teichfel; *®flugbaum; ‘bei
©ageit al« ©eftirn, ba« SiebengeBirn.
Terupe (norn. u. acc. pl.), indtcl. «. ft« Tipmj]
l) ein burch feine reijenbe Sage bctübmte« If)aI
in Zheffalien am unteren üauf be« *fjeneu». 2)
*». jeber reijenben Z^atgeflenb.
tomper&mentuni , i, n [tempero] 1) bie gehö-
rige Wifcbung, caeli gemägigte» fttima Just.
8) ba« rechte Wag in einer Sache, bie rechte
Einteilung; Buefunf tsmittel, Hut-., Wit«
teils eg inventum est t, quo tenuiore« com
principibaa aeqaari so pntarant; forationem
babuit meditato t.; ftenobo hoc t. ut etc.
lemperons, tis, adj. m. comp. n. sap. [eigtl.
partic. ». tempero] gemäßigt, mägig, Wag
haltenb, enthattfam homo temperantiasimus ;
temperantiores a cupidine impeni Liv. 26, 22,
14; rei ac famae Ter.; ftemperantior pote-
statis. Ta». A) temperantbr, adv. m. comp,
mit Wägigung, mägig tempemntius agerc.
B) temperantiu, ae, /. bie Wägigung, ba«
Wagbalten, Selbgbeberrfit|ung t. in prae-
termittendU Toluptatibna cerrutor; t. eat, quae
in rebus ant expetendia aut fugiendia rationem
ut seqnamur, monet; aatpfoavrr/v, quam soleo
eqoidem tum t. tum moderationem appellare;
t. et moderatio naturae tuae; ad versus sitim
non eadem t. Tac.
■«mperite, adv. m. comp, [temperatu«] gemägigt,
Tiiägig ngere; temperatius scribere; modica
ob. mediocria t. (in ber ncittlern Siebegattung)
dicere.
.«mperfttlo, önis, /. [tempero] bie gehörige
gRifdjung, gufammenfepung, Einteilung
ob. Einrichtung einer Sach«, bie rechte ©e =
f djaffenheit, ba« richtige ©erbäftni«, bie
£roedmägige Einrichtung, Organifation
aeris (Corintbii); caloris, caeli, naturae, corpo-
ris, animi, iuris, emtatis, rei publicao; auch
ba« organifierenbe u. orbnenbe ©rincip sol
t. mundi. — temperätor, öris, m. [tempero]
(feit.) wer eh», ju einem Sangen orbnet,
Orbner, ». Sicbuer moderator ille et quasi t.
tripartitae huius rarietatis Cie. or. §. 70. —
temperfttus, adj. m. comp. u. sup. (partic. b
temi>erol 1) gemägigt, geuiilbcrt, locu (Klima)
temperet ioro ; esca. 2) tp. ba« rechte Wag
altcnb, gemägigt, ruhig, befonnen mo-
erati homines ac t.; est ita t. moderatisque
moribus, ut etc.;’», bet mittleren SRebcgat*
tung n. bem fie anlucnbcnben Siebner ora-
tio; est quidam interiectus inter hos medius
et quasi t.; hoc (Demosthene) nec Rrarior ex-
stitit quisquam nec callidior nec temperatior;
animus t. virtutibus au«gcbilbet; homo t. in
temperi f. tempus 1) a). (Victoria.
tempöries, ei, f. [tempero] bie rechte Wi*
fchung, ®efchaffenheit, Temperatur ‘feaeli,
*t. sumpsero umorque calorque, ‘aquarum,
*t. Siilbc ber Üuft.
temperlus f. tempus 1) d).
tempero, 1. [tempus] 1) Irans. 1) miichenb ob.
gufammenfegcnb in ba« richtige 9Rag u. ®er =
hältni« bringen, gehörig einrichten u.
orbnen acuta cum gravibus, *aquam ignibu«
lau machen; ’aeatebns arentia arva beluäffern;
*desiderii poculum; *utrumque (geuchtigteit u.
§ihe) rex caeli tum; tTenenum; fannonam ma-
celli qnotanni« gu mägigen greifen anfegen ;
fcaelum ba« Klima milb machen. 2) mägigen,
milbern, befänftigen, beruhigen calores
aolis, victoriam, *maro, *amara risu, *iras,
‘meutern ab insolenti laetitia temperatam be-
wahrt »ot ic., *ris temperata (näml. consilio)
maghaltenbe, *usub temperatus. 3) einrichten,
regulieren, regieren, Icnfen, leiten, »er=
walten, orbnen rem publicam legibus; *de-
lirum aenem; ‘Iuppiter res hominum ac deo-
rtuu; *mare, *annum, *ratem , farma tempe-
randa consilio; ‘Musam (suam) pede Archilochi
(». ber Sappho) ihr Sieb einrichtet, fügt nach lc-i
‘strepitum testudinis ». ber SRufe, bem Slaufcben
ber Saiten gebieten ob. bie Saute jum fröhlichen
Klange gimmen.
II) intratu. 1) ba» rechte Wag halte»» f id)
mägigen istoc in amoro Plaut.; in multa (sc.
constituenda) Liv. 2, 62, 6; in potestatibus
Sali.; w. dat. ba« rechte SWag u. äiel fegen,
mägigen, Einhalt thun, beherrfdjen «ibi,
manibus, victoriae, iure, laetitiac, linRuae, ocu-
lis nicht binfrhen Liv. 21, 22, 7, geh be« Sei»
ne* enthalten Gurt. 9, 8, 8; rix animis; fnon
t. animo; ‘mulier privignis wehret ben ic.; »ibi
non t. (geh nicht enthalten) quin; fnon t. quin;
fnon posBO sibi t. quominus; cum praesertim
nec nos temperemus imperiis, quominus Liv
3, 52, 9; *m. inf; m. ab u. abl. einer Sache
fich enthalten ab iniuria, a cacdibus, *a
iacrimis. 2) Schonung üben gegen ic-, fch»;
nen bostibus superati«, templia, ab sociis, ab
his «aeris.
UmpestAS, ätis, f. [tempus] 1) geitpuntt,
sabfehnitt. Seit (gern, fo, bag hauptfächlich an
bie ®efd)affenbeit ber 3eit , bie Umgänbe gebucht
Wirb) eü, eäclem t.; multis t. , multis ante t. ;
medm lila t. 2) SBitterung, SBctter bona,
828 tempestive — t«mpus.
certa, tnrbida, fturbulenta, ‘horrida, * per-
frigida, ‘clara, *auctumni; inäbef. üble«,
ftüintiftge« Setter, Sturm immoderatae,
difficilorea, magna, si t. nocnerit; foeda, *atra;
im Säilbe illam importunam t. conciet Plaut.-,
quasi t. quaedam cuncta prost emit Just.; *pex-
fonif., ge», pl. ®ewitterftürmc, ScttcrgSt»
tinnen; tp. unruhige u. gefagrsolle Um»
ftfinbc, Sturm, Ungewitter, aucb gro&e u.
gemaltfam anbrinaenbe Slcfffe, Änbrang
invidiae , periculi, scuitionum; in hac eomitio-
rnm t, popularij querelarumj in tempestato po-
puli iactari et fluctibus; maximas rei publicae
t. esse subeundas; *quo me curaque rapit t.
bet $rang bet Seele; u. ^crfoncn, Siculorum
(B. Serie«); turbo ac t. paeis (B. Globin«); *ma-
celli (o. einem Treffer).
tempestive, adv. m. *comp. [tempestivus] reegt»
jeitig, ju rechter Seit- — tempestlvTtas,
ätis, f. [tempestivus] bic reifte Seit sua cui-
que parti aetatis t. data est.
tempestiro, adv. f. tempestivus. — tempesti-
vus, adj. m. f comp, [tempestas] jeitig, j c i t --
gemüfi, redjtjeitig, günftig etesiae; t. ad
naTigandum marc; t. temporibus; oratio, venti,
imbres; multa mihi t. (bequeme ©elcgengeit)
fuenmt ad mortem; ‘puoris laduB paffcitb für
ic. ; parum t. (ungelegen); ‘tempestivo ju rod}=
ter Seit. §ierB. «) t> fjrücgten, reif, h) ‘für
et», reif virgo viro u. bl. t. mannbar; t. erat,
caelo heros. c) bei guter Seit gefegegenb,
beginnenb, frügjeitig cena, convivium.
templum, i, ». feigtl. tempulum al« dem. B.
tempus ein abgcjdjntttcncr iRaum (riumoc)], bag.
1) in ber fluguralmiffenfcgaft, ber ». bem Stugur
mit feinem Stabe am fjimmet fomof)l al« auf ber
®rbe befegriebette iHaum, um innerhalb beäfetben
bie Beobachtungen be« Bogelfluac« anjuflellen, ein
freier BcobacgtungSfrci« Pnlatimun Rorau-
lus, Avcntinum Remus ad inaugurandum templa
capiunt; de tomplo descendero. 2) über!), a)
jeber freie SRnunt, llmlrei«, Scjitf (mit
bem SRcbeitbegriff bet Srgabeitgeit u. fjeiligleit)
deus, cuius hoc t. est omne (Sellall), quod
conspicis; nonne aspicis, quae in t. venoris?
‘Acherusia t. alta Orci; ’caeli; *alta in t. (B.
ber ©rotte ber Sibtjtla) ; ‘l’arnasia ber Berg
Barnag; ‘Hesperidura bic ©arten ber p. />)
jeber geweifte, geüigc 0rt, Heiligtum
templa liberata et effata habento; batj. bic
Kurie; bie Stelle ber fpätcren Dicbitcrbügnc
Liv. 2, 60, 10; B. Irihunal; B. 8Ift)l. c) in«=
bef. ba« einer ®ottgcit geneigte ffiebäube, tp e i =
ligtum, tcrnpcl lovis. templa aedesqne deo-
rum; *bie einem Berftorbcncn gcmcigte Kapelle;
nud) Sdlc einer öottgeit Minervae Liv. 7, 3, 6;
*B. einet ftönigSburg.
tempSrürius, adj. itempus] 1) [itg natb Seit
u. Umftänbcn ritgtenb liberalitas Nep. Att.
11, 3. 2) tnur eine Seit bauernb, nerän=
berlid), »etterwenbifeg gravitas alciB; in-
genia.
tomporl, Tcmpsn etc. j. tempus 1) o), Tcmesc.
temptAbnndus (tent.), adj. [tomplo] gin u gcr»,
umger tajlenb Liv. — ‘temptämen, fnis, n.
[tempto] 1) Beobc, Bcrfutg sumere t. (pl.)
vocis oerfuigen. 2)Betfud)utip lidoi. — lempti-
mentum (tent). i, n. [tempto] Beobc, Ber»
fueg, pl. fcivilium bellorum. — tcmptätlo
(tent.), önis, f. [tempto] 1) firantgeitfai
f a II, pl. novac. 2) Btobc, Berfucg t. esse n:
Liv. — temptfttor (tent.), öris, m. [tempto]
Scrfucger Dianae Hör.
tempto, l) belaßen, bcfüglen, berügren flu
men pede; *ficum rostro gineingadett ; vens-
ben Bnl«; *amictus. 2) tp. a) *nacg etm. gin
reitgen, ftreben maiora, iocum, auxilium er
fpögen; gratiam regum Pieriis modis. 6) un
terfuegen, prüfen; Betfucgen, probieren (uir
jnr ©nfiegt ju gelangen) enu» temptatis; alci-
patientiam; fortunam belli, ‘prima pericnla
belli manu; ‘vires iuvenum in arcu; spem
pacis ob Hoffnung ifl, ben Stieben jn erlangen,
spem triumphi; exigtiam spem in armis (ntrri
butin) ob fic mit ben Saffen et». au«ri(gtcrt fönn
ten, obgleicg fie nur geringe Hoffnung gegen Lt r.
4, 10, 4; silentio nequidquam per praeconem
temptato nndj Bergcblicgen Borfucgcn , StiHe ja
bewirten; lassitudinem et sitim militum ob x.
erregt »erben tonnte; temptata paulisper inter-
cessio est a tribunis plebis bie Xribunen me»
ten ic. einen Bctfutg, »ic eine »c. aufgenommrr
mürbe; iter per provinciam, vadum flumini-,
‘corda aspera; ‘animum prccando; ‘Rosporum
befagren, tOccanum; *oBrias domos fieg wagen
in ic. (al« fforfeget); ‘numeros Babylonios fni
befaffen mit »c.; ‘caelostia f eaole-tis 1); ‘cnrvn
fugam equorum im Haufe bie fliegenben Sofie
einjugolen; res saepe temptata bei oft gemndtte
®erfu(g. 3) feinblicg angreifen, in feine ®e
»alt ju betommen futgen; ergreifen, e
ftranlgeiten jc. agros, locum, castella, moenis
scalis; valetudine, morbo temptari; ‘ corpa-
frigore; ‘pedes lägmen (B. SBein); übertr. au
fedgten, antaften a multis temptatus; agraria»
rem; Milonis consulatus temptari coeptu* est:
tp. jn gewinnen futgen, bearbeiten, mi:
jmbm. an bin ben (liftig u. fcglau, ogttc ffiafiat
gemalt) animos servonmi spe et metn; cirit*
tum animos literis nuntiisque; iudicium pecn
niä; Galiiam, provincias; *deos multa caede
bidentium.
tempns, öris, «. [rep*’®] D Se**a*’^n',t>
»teil, -punft, S*tl überg. diei, anni, men-
dianum, noctumum, matutinnm, vespert inum :
t. et Spatium dare; aestivnm, hibomum ann: ,
anni tempora; saevitia temporis ber ^ngrefijeu
(be« Sinter«); temporum varietatos, mutatio-
nes; ‘quattuor 3agre«jeiten ; ‘adduxero siti»
t. Hör.; ‘crastina bet morgenbe lag; ‘sacram,
foHtum Seftfeier, -jeit; sub tempus um bie See
sab iudicii t.; ad hoc t. bi« jegt, ad, *in t.
eine 8C'G eine Seit lang; in t. praesens ixt
jegt; in omne t. auf immer, auf ewig; ad t
nutg 'jut beftimmten Seit’; ad tuuru t. bi« a«i
beine Seit, bi« auf bein Äonfulat; ex quo t
feit; id temporis; t. abeundi bie Seit jum Seg
gegen, est ifl ba; proelii committendi , profre
tionis; finteriecto t. naig einiger Seit; qui teir
pora voluptatis laborisque dispertiunt; pleraque
t. in venando agere; t. terere: t. ponere (an
»enben) ad rem, in re; respicere spatium prae
teriti t. ; ‘tempore mit ber Seit; uno t ju kn
feiben S‘ü- gleich jeitig . auf einmal, aueg ((Vs
b. c. 3, 15, 4) einmal; fde tempore jur gembgr
liegen Seit; cx t. au« bem Stegreif (diccre, -fseri
bere), and) natg ber Sefcgaffeugeil brr $cn
3n«bcf. n) bic reegte, paffenbe, gelegene,
Tempyra — teudo.
829
günßige 8«*^ bet g ü n ft i g e Wugenbtirf, bic
(Gelegenheit, bet rechte Beitpuntt t. amit-
tere; t. alcis rei obaervare, habere; t. rei ge-
rendae non dimisit; cum t. rei gerendae est
visum; t. Visum est m. inf. ; t. dato adiit ad
regem; t. est nt. inf. ob. acc. c. inf. abire, me
abire e* ift an bet Seit ic., e» ift 8cit ic. ; nunc
t. erat m. inf. jept mäte ei an bet Heit Hör.
carm. 1,37,4; seremli, faudi, nocendi Verg.\
non est mihi t. iä) ^abe feine 8C*1 Hör.; nunc
t. uullum est jept ift nicht bie 8e'*; *non lncti-
mis (für te.) hoc t.; ad tempus bet 3«* getnäfj,
ju rechter Bett, im testen Stugenblid; ante t.
uot bet gehörigen ob. gewöhnlichen 3eit; (.Flaut.)
post t }u fpät, (in'. 2, 18, 14) nach bet techten
{feit, (Fhaedr.) hinterbiein; (Plaut.) per tempus,
(Ter.) in tempore, ‘tempore jut rechten 8eit;
suo t.; t. ipso getabe ju rechtet Beit Nep. ; aueno
ju untechtet) t.; tempori ob. temperi (attet
M.) ju teihtet Beit Plaut., comp, temperius fiat
Cic. fam. 9, 16, 8; pl. ‘giinftige Mugenbüde,
gelegene Stunben t. quaeram; sola viri mol-
les aditus et t. noras; auch bie für jmbi. &t--
fchäfte beftimmte Seit ‘tempora alcis morari;
t. legere Gurt. 7, 7, 10; alcis tempus aucopari
Oie. p. Hose. A. g. 22. b) Seitumftänbe, Ser =
höltniffe, Umftänbe, Sage, bef. bie mifilt>
hen, bebentlidjen, trautigen Umftänbe,
trautige Sage, Unglüd, 9tot, Sdjidjal t.
‘onimutato; tempori cedere, servire; id ex ipsis
rebus ac t. iudicari potest ; incidunt saepe t.,
um etc.; si ita t. ferret; postulat t; saepe
empöre (in einem einjetnen gaH) fit ut etc.;
jrationes sunt (richten fich nach) temporum;
Owt.) temporum homo; turbido, hoc tarn tur-
iido t.; in hoc t.; pro t. et re; ‘pro t. nach
neinen jepigen Umftänben, für iept; tweo, tali
>. ; ex t., ad tempus ben Umftänben gcmäfj ; tem-
>oris enusä befonbetet Umftänbe ob. Üethältniffe
»egen, im Strang bet Umftänbe, qui simulatione
emicitioe coluntur et observantur t. causä Cic.
Lad. §. 26; aasen tiri alcui t. causä; nec dico t.
au sä, sed ita plane probo; ftemporis gratiä
>en Berhältniffen iHctpnung ttagenb, nach ben Um-
tänben; dies tempusque; melioro hostium quam
neo t. mit SJermijchung bet ftonftruftionen ho-
itium magis u. mehore hostibus Gurt. 7, 7, 10;
tut malles oa tempori nostro (unterer augem
Uidlichen Sage) imputare quam animo; rei pu-
dicae; motu aliquo communium t. bei einet 6t;
chfitterung bet afigemeinett SBelttage U'upljem.
ilr ©ütgetfrieg) Cic. p. Mil. §. 69; extremo t.;
>inne meum t. amicorum temporibus (fltojeffen)
ransmittendum putavi; ‘ultimum öufjerfte &e=
aht; ‘dura, ‘secunda dubiaque; temporibus
bie üeibenötage) superesse; oft tempus, tem-
>ora Cic. ». feinem 6pil; jpeeiell amtliche Stel--
ung si quem forte tui cognosti amantiorem
— quam t. Cic. Qu. fr. 1, 1, 15. c) *£eben*3
jeit, =altet, lieben actum, supremum; exac-
mn vitae t.; pl. Zage be* Sehen* nec Coae
•eferunt iam tibi purpurae t. etc.; mihi tarda
luunt ingrataque t., quae etc.; *baä, Wä* in
>er 8t*i entftcht ob. gefhieht, orientia bie
onintenben ®efd)led)ter; evolvere t. fastosque
>ie ©üdjer bet Beit u. bei SXcnjthengcjchteehtc* ;
‘Beitalter auroum, nostrum, Troiae captae.
I) bie Quantität, bie jur V(u*ipred)uug einet
silbe ob. eines ©Sorte* erf orberliche Beit; certa
modosque bie Sbmechfelung bet Sängen u. Säuen
in bestimmten güfsen Hör. 2) am Kopf, pl. Die
Schläfe; *bie Stirn vincire, cingere t. coronä.
Tempyra, örum, n. Stabt in Xfjtacien.
tämülentns, adj. [temetum] bettun teil (ftärler
al* ebrius) homo, fomnia apud ViteUium, vox
Zr unten heit oemtenb.
täpäcltas, ätia, f. [tenax] 1) ba* gefihalten,
cibum unguium tenacitate arripiunt mit ihren
fefthaltenbeu Stallen. 2) tp. Stargheit, ®eij
Liv. — tänäcTtör, adv. m. feomp. [tenax J l)
fefthaltcnb, feft 'premere. 2) tp. behältlich
— tenax, äcis, adj. m. comp. u. fsup. [teneo]
1) fefthattenb ob. feft ju halten fähig *he-
dera, ‘forceps, *dens (oom Vinter), *vmculum,
‘complexus; bah- in feinen Zeilen feft ju =
fammenhaltenb, jäh, feft, bicht navis tena-
cior pondere Jav. ; cetera limosa t. caeno Tac. ;
‘gramen; ‘cerae feftflcbenb; ‘stare passn t.;
•Fortuna manet in nullo certa teuaxque loco;
memoria tenacissima ein feljr treue» Eutr. 2)
tp. o) an ctm. fefthattenb, beharrlith *pro-
positi; tdisciplinae suae; fqno tenaciores ar-
morum essent; ‘ficti pravique; fmemoria tua,
quae est beue faciendi tonadssima. b) tabelnb,
hattnädig, ftöttig equus; fmorbi anbaltenbe,
*ira, ‘fata. c) empfangene*, 6tWotbene9, bef.
Selb fefthattenb , torg, geijig pater parcus et
t.; ‘quaesiti; -ftenaciores auri et argenti. d)
bie Kräfte fefthattenb, fich fhonenb restrictos
et t. fuisse.
Tencterl (Tcncht.), örum ob. um, n». gcrmanifche
Sölterfchaft an bet Sippe n. 8tuf)t.
tendicälae, ärum, f. [tendoj gallftrid,
Schlinge, Haff, nur bilbl. iiterarum bet hud);
ftäblicpen StuSlegung (bet @cjepe) Cic. p. Caec. §. 65.
tendo, tetendi, tensum ob. tentum, 3. I) trans.
jpauncu, behnen, auäfpannen, Freden
enordam Plaut.; manus alcui; ad alqw, ad
caelum, +° muris supinas manus, f manus ac
supplices voces ad Tiberiuiu; ‘plagas, ‘arcum,
•retia, *ubera tenta, ‘cubilia feftgepolftert, spi-
ritu praecordia gefchWeOt, *vela; ‘tontus pingui
omaso (o. einem greffet); übertx. ‘benigno ser-
mone noctem au*behnen, oetlängcm; ’opus ultra
legem ftrajf fpannett; praetorium auffpannen,
fdjtagen Caes.; barbiton Hot. 3n*hef. a) ‘hin =
lenten oculos pariter telumque; lumina ad
caelum; lintea ad portus tpnfcgeln; sagittus
arcu abfthiehen, fthnellen; telum in anras; itcr
ad navem, ad dominum; fugam fliehen wollen;
unde et quo t. cursum Liv. b) ‘hin», bar =
teichen parvum Iulum patri; munera supplex;
vincula alcui anlegen. Zap. oerleiheu, be =
teilen praesidium clientibus, opem aniicis
porrigere atque t.; quaeque alia placamenta
bostilis irae — tendebantur (barbieten) Tac.
hist. 1, 63; t. msidias alcui; ‘dolos irritos pe-
ritis 'Stepe ftellen’.
II) (mit u. ohne se) teflej. u. mebial 'fich au*3
behnen’, bah- !) tendere lagern, tampieirn,
im Quartier liegen snb vallo; in iisdem
castris; + procul urbc, fLugduni; ffid) in
Sthladttorbnung auf ftellen. 2) fich wohin
lichten, wohin wollen, matfehieten ad, in
castra, ad portas, *ad aedes, ‘cursu ad limina,
Vonusiam, ad Oomitium; quo tendis? wohin
oeifteigft bu b\d)l (o. bet SDtufel Hör.; in feint
tiehem Sinne *!o*gehen iu adverso«, vi in
830
tenebrao — teneo.
hostem; *fid) wohin erftreden dextora (via)
quae rnagni eub moenia Ditia t.; tp. a) nach
ctni. ftreben, auf etw. Einarbeiten, etro. beab»
fid)tigen ad altiora et non conccssa; ad sua
consilia, commoda; ad societatem Itom. ftcE
neigen $u jc.; »quid ultra t,? na« ftrebft bu noch
weiter? »quorsum haec t. (jielen)? sibi (dat.
comm.) quoque tendante, ut Liv.; Bibi quisqne
properus Tac.; illud magno opere, no Liv. ; m.
inf, Verg., llor., Liv *m. acc. c. inf.; »diser-
tua haben. b) einem ©egner gegenüber fümpfen,
etm. buvcbiedjteit, f i cE abmühen, fiel) bas
gegen fiemmen summa ri; nimis pertinaciter
in obtinendo iure suo Liv.; magna ri; m. ut;
nequidquam contra; magnopere ut; adversus
tendendo burch ©egentiorficHungen; »nihil illi
contra entgegnen; facrius tendenti Sentio; fcon-
t.ra Vitellins ac Veranlag nt. acc. c. inf.
tenSbrne, arum, f. 1) 2)unlelbetl, [finiter-
niä taetrae t, et caligo. 3n«bef. o) bai Sun*
Tel ber Vad)t, bie 9tacht luce, non t. redire;
t, obortia; primis. 6) *ba« 3)unf el not ben
Äugen, Vlinbljeit e) »fDhnmacht. d)
»lobeSbunfet e) ein banlter Ort clausi
in tenebria ; tenebris luatrorum; ftrahi in ar-
tisaimas t.; *ubi eint tuae t.; »ö. ber Unter»
weit infemae, Stygiae; auch abjol. 2) tp. a)
Verborgenheit, Stiebrigfeit quae iacerent
omnia in t., nisi etc.; vestram familiam ob-
scuram e t. in lucem evocavit. 6) bal Stunfel,
bic &infterni8 ai quid tenebrarum offudit ex-
silium; tantis offuaia t.; obducere t. rebus cla-
rissimis; *d. gro&er ®efaf)t t. fugatia Latio.
c) (Plaut.) 3>unft, ©djwinbel.
WuebrTcösus, adj. nt. sup. [tenebricus] 1) ooll
fftnberui«, in $unlel gefüllt (0. ®tngen, bie
man an« Scham ob. Schonung ju tierbergen fud)t)
popina, libidinea, tempua ineuntia aetätia tnac
tenebricosiasimum. 2) »erfinftert, umnebelt
Bensus. — »USnSbrteus, adj. [tenebrao] finjter,
buntel, plaga in einer SJidjterfteHe b. Oie. Tusc.
2, §. 22. — »tSnSbrösns, adj. [tenebrao] fin =
ftcr, bunlel palua, aedea (Unterwelt).
TdnSdos ob. -dos, i, f. 3nfcl bei Iroja, auch
Stabt auf berfelben. San. Tentdiu» , adj. sc-
curi T. f. 8ecuris; subst. -dii, örum, m.
tenellölug, adj. dem. ti. teneliua, haedua Ct. —
tSnellua, adj. dem. B. tener Plaut.
teneo, tenui, tentum, 2. 1) halten, faffen,
haben, huic oculum ben hier fjab ich am äuge
Plaut.; pyxidem in manu; alqm manu, »com-
plexu; tenemua, quem quaerimna, sed animo,
non manu; *alqm in manicia et compedibna
sub custode; eiidem custodiü, in yinculia tc-
neri; »manibus teneri (ti. einem Buch), guber-
nacula rei publicae; ararn; *arduuaarma tenena
über ihn jdjwingenb; übertr. u. tp., a) rem
manu honbgreijlich erfennen; pass, rea oculia et
manibuB; lcgeB (tollunt astutias), quatenua
manu t. posaunt (gleidjjam hanbgreiflich fmb),
pbilosophi, qnatenuB rationo et intellegentiii
Cic. off. 8 8- 08. b) geiftig faffen, begreifen
nlqd animis; causam rei publicae; omnia norat,
omnium aditus t. 3n*M- #) einen Ort errei»
d) en, wo anlangen, (ju Schiffe) anlauben
regionem, Vulcani insulara, terram, »portum;
bah- per curgum rectum regnum; ingenio, vir-
tute regnum. ß) wohin hatten, richten ftt-
tentos animos ad decoris conaervationem ; »ocu-
los in se, *sub astra , »solo fixos; »ora defiit
»iter alqo, Masse; ad Mendin fteaern X* r
ab 8iciUa closse ad Laurentem agrurn.
2) im phhftfdieit ®tfi| haben, inne habet
befityen, milit. befept galten, beherrjdici
me tnsaniam neque t. neque mi esse tillun
morbum Plaut.; agros, sedem patris, locu.
primum locum aedium, summam imperii, in
perium, rem publicam, qui tenent sc. rem pti
blicam bie 3Rad)tbaber im Staat, fscaenam hot
fchen auf tc., aciem primam etnnehtnen; loam
arcis bie Stelle oertreten, ab alcjo teneri n
fmb«. £>ärtben fein, montem, oppidam, Iocoe
praesidio; I,arisaei (bie Stabt ber ö.) magmt
exercitibus Scipionia tenebantur Cars, b e. J.
81, 2; tuta in Sicherheit fein; (ilonnerf ) t b
ich habe bich wieber (ti. SBieberfehen einet geliebten
Verton); *o. Scfib beS geliebten 0egen^anbet;
nunc totum me t. , habet, poasidet = hot mut
ganj eingenommen Plin. ep.; befehligen eie;
citum pedestrem, alterum comu Nep.
3) fcffbalten ut (tigna) hoc artius üligata te
nerentur; tloca sunt egregia ad tonendas an
corag; ti. ßrtlid&feiten , nicht forttaffen, nicht
Wegjiehcn laffen, feffelt quos eedes be«;
adeo nihil solum patriae; ’übeth- fich irgeib
wo anfhalten, befinben, wohnen to coBtr*
Tibario umbra tui, arva, dumeta; als utiltt.
t.t. einen Ort behaupten, tierteibigen, haltet
oppidum, Macedoniam , praesidium; inlram
quä abscisae rnpes erant, statio paucorum ar
matorum t. hielt Liv. 32, ß; tp. a ) geiftig fei
halten, bewahren alqd, memoriam alrn,
•dicta, *verba, *signa mente, b ) ertappte
überführen, t. tc ba hab’ ich bid?) 11
manifeste peccato, huius causa manifestieriml,
rebus; repetuudarum Tac.; übertr. cupiditat
ciusdem Oie. legg. 3 §. 3t. e) feffeln, behftt
fchen, umftriden, einnehmen, befeelen. et
papen eum veternua aut aqua interens Plaut
naec quae nunc t. saeculum neglegentia deac
ca aolitudo mogistratuum per quinquenniue
urbem Liv. ; spes, miaericordia, cupiditas, des.
derium, fopinio t. alqm; magno teneri desider,
alcis rei; t. aures vel mediocris orator; poer
ludis, oculi picturfi. tenentur; *alqm (o. bet
Sltebe); *mentes carmine; eius rei religio t
(bcfchöftigte lange) senatum; »teneri xitiis ut
diocribus. d) oerpf lichten, btubett, feffeli
ieges alqm, ut; lege, foedere, promisao, pr
miBsia, iureiurando teneri; mors iUata j*
scelus isdem et poenis teneatur et legibus W
unterworfen fein tc.; Ham teneor (hin btr »n
buttbeit für) dono; quod plebs iussisset, popn
lum tenerct; patres plebiscitis tenerentur: te-
neri publico. e) etw. al« julommenben, reite
mäßigen Sefip fehhalten auctoritatem , impe
rinm in suob; causam apud centumviros bunt
fepen, gewinnen; quo res Sponsore et qno caass-
teste tenentur Hör.; Stecht behalten, ti batef
jejen, m. ut, ne. f) an einer Änfidjt, an ctnen
©runbfap fefthalten, babei bleiben illad t
m. acc. c. inf. ; nos autem teneamus ut nibil
censeamus esse mal um etc., ut sit (bah fei.
fein f oll, mnfO idem (sapiens) beatissimos:
haec duo t. in amicitia Oie. Lael. §, OS.
4) bauernb fefthalten, erhalten, bewahtc»
behaupten alqd; arx sola belli speciem La:
terra nutn suo, tribus rebns vita animantium
Urner — tenmtas.
831
tenetar; homines bestiaeque calore Unentur;
nee aliter aut exercitam aut provinciam teneri
erhalten u. behauptet »eiben) posse Liv. 28, 48,
5 ; tenebatur operü illius imperium populi Rom. ;
luctoritatem , famam opüuonemque hominum,
ilqm in servitute, fin cateniB, in officio; urbom
>ppressam servitut«; »terras dicione; *alqm
* uspensum in 3»eifel ; complccti hominum studia
eaque t. baueinb ermatten; tacitae indutiae quie-
ium annum Liv.; populum urbanum in sua
potestate b. i. nach feinem SBifien teufen ; inSbef.
t. cureum bie Stiftung, ben Kurä holten; fna-
fem düectam; bilbl. an et», feftgalten pro-
lositum, ordinem, constantiam fonfeqnent bleiben;
iliud integer populus anbeie Qmcit »erfolgte
Liv. 9, 46, 13; fidem, *morem; silentium Ov.,
Liv.; intrans. bauern, anhalten, fiep erhal-
len imber per totam noctem; Romae foedum
ncendium per duaa noctea et nnum diem; per
aliquot dies ea eonsultatio; diu tenuisset (proe-
itirn) , ni etc.; fama.
i jutücf«, einhalten, galten, einfthliefjen
ilqm; teneri in angustiis; se domi, se uno
oco, se in castris, se quietum; urbem in ob-
<idione; navern in ancoris; suos munimentis
Liv. 22, 18, 1; hic rentns adversum t. Athen»
aroficisoentibus »ebt entgegen; *tellu* alqm;
'pecns omne einfperren; *aianus ab alqo; te-
leas tuis te fege »or beiner Xl)at< belümmere
lieh um buh Hot. tat. 2, 8, 824; se intra iudi-
;um auctoritatem gravitatemque PJm. ep. 9,
23, 1; tp. a) jurüd halten, in Schtanlen h“U
:en, bezähmen, galten lacrimas, risnm, do-
orem, iracundiam, *manum stomachumque ; se
ib accusando fidj bei fin! läge enthalten; se non
se t. non posse, teneri non posse quin etc.
id} niipt enthalten tönnen ju ic. ; quaedam re-
igio t. (hält miih jurüd) m. inf. Liv. b) (fett.)
iei fidj behalten, »erfdiweigen alqd Oic.de
yr. 2 §. 221.
i aufhalten tabellarios; teneri etesiis; septi-
imm iam diem Corcyrae; Nola eum; Linum
renti; tenebatur vento, qnominus etc.; huius-
uodi res aut pudore aut metu tenentur »erben
liebergehaUen; bilbl. non t te pluribus — »iH
■8 furj machen ; no diutius teneam (sc. tos);
ilqm promissis tjinfjalten.
i einnehmen, umfaffen, enthalten, begreif
ien castra iugum; circuitus undecim milia
passuum; pass, in et», enthalten, begriffen
jein, ju et», gehören, auf et», beruhen
\.sia hoc imperio; quae (causae) familiaritate
it consuetudine t.; ratio arandi spe magis et
lucunditate quadam quam fructu atque emo-
umento; id genus officiorum, quod t. homi-
mm societate.
iner, era, erum, adj. m. comp. u. sup. 1) jart,
ein nihil est tarn tenerum quam oratio; *aer,
•caules; inäbef. jugenblid), jung, jart *puer,
"ritulus, »gallina i». gletjthc berfelben); »balatus
oie eine# jungen iiammeö; *virgo, *coniux, ’amii
«neriores; arbor, radix, *t. res (pl.) junge @c
»ächfe; bah- a t. unguiculis »on 3ugcnb auf;
‘in teneris in bet Siubljeit. 2) tp. a) jart,
»eich, empfinbjam tenerior animus, t. quid-
lum et raolle in onimis; berweichttdjt, Weid}5
ich, *mentes nimis t. ocrjärteli; ft. clamoribus
sxcipi. b) ‘fein, gebilbet os (Sprache, Webe),
rersus. c) *järtlid) lacerti; dominant teuere
detinuisse sinu. Xa». A) ftenere, adv. m.
comp. u. sup. järtlidj, weichlich dicere. B)
tenerttas, Ätis, f. fibertr. Zartheit in primo
ortu inest t. et mollities Oie. fin. 2 §. 68. C)
tfinerttüdo, Inis, f. = teneritas, pueri primae
t. ». jartefiem Älter Säet.
ttnesmos, i, tn. [TEivropör] Stuljtiwang Nep.
Tenneg, is, m. mqthtfthet König ». Xeneboö.
tünor, öris, m. |teneoj 1) bet ununterbrochene
Sauf, fortgejepte Bewegung *hasta Beirat
t.; *alium habniase t.; ’placido educta t.; uno
velnt t. Liv. 2) tp. ber ununterbrochene
gortgang, Berlauf, 3ufammtnhang, ga =
ben idem pugnae; ft. in narrationibus servare;
unns et perpetuus t. iuris; ritae, rerum Liv.;
consulatus eodem t. (fortwähtenb in bemfelben
©elfte) gesti; fidem praeturae; *non alios il-
luxisse dies oliumve babuisse t. bauembe Be^
fchaffenfjeit; aboerbiat, uno t. in einem
in einem fort.
Tenog ob. -us, i, f. eine bet cpflabifdjen 3nfeln.
Xa». subst. Töuil, örunf, m.
tönsa, ae, f. ber Sagen, auf welchem bei ben
ludi Circenses bie Bilbniffe bet (Söttet nach
bem gircu* gefahren Würben,
tentabundus etc. f. temptabundus etc.
tentigo, Inis, f. [tendo] 6) eil heit Hot.
tento f. tempto.
tentürinm, ii, n. [tendo] baS 3*H ber tönt.
Solbaten au3 au«gefpannten gellen.
teuuTcülug, [adj. dem. ». tenuis] fehr gering,
ärmlich apparatus Oie. fam. 9, 19, 1.
tenuis, e, adj. m. comp. u. sup. [tendo] eigtl. in
bie Sänge gejogen, bah- 1) bünn, fein, jart,
fdjmächtig, fepmat, eng natura oeulos mem-
branis tenuissimis restivit, * vestis, *fijum,
*aurum ©olbfäben, *arundo, *tibia, *Tellern,
*comae; *pluviae feinet, aör, caelum, ’ventus,
*animae luftig; litus, *tellus, moles fchmaler
Xamm, *semita, agmen militum bünn aufge»
ftefit, facies, »vulpecula fcpmächiig, mager,
*frons fchmal; inäbef. a) f eicht, flach Tiberis
tenui fluens aqufi, *unda, *sulcus, *riTUS. 6)
*(lar, hell aqua Ov. fast. 2, 260; tp. a )
fchlicht, einfach argumentandi, dicendi genus,
orator, ingenium Xalent >u bem tenue genus
dicendi Quint. 10,2, 19. 6) fein, genau (»gl.
subtil») distinctio, *cura, *in rerbis t. cautus-
que serendis, ’sermo jebarffimng, *ratio sapo-
rum grünblich. 2) bem äufeeren Umfange, SBert
nach unbeträchtlich, fdjwach, geling, bürf:
tig, ärmlich, arm, rictus fchmalt Äoft; ’iuensa,
♦cibus, *ervum; *spiritus Graiae Camenae ein
wenig ». ®eift ber griech- SRnfe; *». Xidjter fclbft,
fchWach; opes, honores, praeda, oppidum; t,
fastigio in mäfjigcr äbbachuitg; tenmssimum lu-
men; tenuissimi (fflgf. locupletiesimi) ; pecunio-
sus an t.; ille t. Slrme; ftenues; *res (pl.); tp.
a) fchwach, geringfügig, bürftig valetudo tc-
nnissima; t. (befchränlt) atque infinnua animus,
sermo, causa t. et inops, inanis et t. spes, su-
spicio, *cura; ’tolerare vitam colo tenuique
Minerva butdi SBollarbcit, bie nur geringen ®c=
winn »erfdjafft. 6) ». ®eburt, Stanb niebrig,
gering t. loco ortus, homines, tenuiores Heute
nieberen Stanbeö.
tenuftns, ätis, f. l) Xünnheit, geinheit,
6<hniächtigleit, Blagerteit animi; t. ipsa
delectat; crurum. 2) tp. a) fchmudlofe gin«
832 tenuiter
fatppeit, Sipliditpcit, niebere SRebegat«
tun 9 rerum ot verborum; Lysiac; pleraque ex
illis convenient etiam huic t. b) Armut, Türf =
tigfeit aerarii, rerum, hominis,
tünulter, adv. m. comp. u. sup. 1) bünn, fein
alutae t. confectae; tp. frfjlicpt, einfach dis-
«erere; tenuius tractari. 2) (Ter.) ärmlitp,
bilrftig rem gerere; tp. obenhin
colligere argumenta; tenuissime austimare.
len ho, l. l) bünn macpen, oerbünnen, ma =
gtr machen *aera; *so in undas; -fcaligo te-
nuata quasi in fumum nebulamve; ‘armenta,
•vultum macie; *corpus tennatum; nocturnii,
si quid crassi eat, tenuabitur aurfi. Wirb ge=
llätt, geläutert »erben butip Hör.-, amb ber=
engen ’vocis via est tenuata. 2) tp. a ) *oet =
minbern, fdjwäipen; *oerringern, perab;
jepen vires, famara; magna modis parvis. b )
»oft gartet Anmut (pinnen carmen Prop.
tenös, n. [rtiva\ eigtl. »übst, auSgejpannte
Scpitur, Strid Plaut.; ge», acc. al« pratp.
m. abl. u. gen. (nacpgtfteflt) bi« an, natp, pin
(nid)t »eiter alb) Tauro t. regnare; *summo t.
attigit ore nur mit w.; Corcyrao t. ; ’crurum,
'laterum t.; gladiatorum munna dare vulneri-
bus t. nur bib SBunben erfolgen; verbo t. bem
blojjen fflorte nach, in (blo&en) Sorten (®gf. re);
( Tac .) nomine t. bib auf ben Stlamcn, fogar ber
'Jlamc, trea (regionesi solo t. deiectae; *poti
faece t. cadi; hactenus, ca-tenus, qua-tenus,
quadam-t., f. hac-tenua etc.
Tbös (Teus), i, f. Stabt an bet Ä'üjte o. Konten,
®eburtbort beb Analrcon. Tao. *T6lus, adj.
analreontifip; subst. Teil, örum, m.
tepefäclo, S. [tepeo u. facioj lau matten, er =
wärmen sol solum, tepefactus humor, *atro
tepefacta terra cruore, ’ferrum (wir 'ben Stapl
in bab Slui tauepen, röten’),
tepeo, pui, — 2. 1) lau, »arm fein *hiema,
‘tepens sol, *aurae, *Zephyri; *quo (aole) ve-
spertina regio. 2) *lp. alqo Siebe empfinben
gegen jmb., gättlicp füllen für jmb.; auep
o. Jungfrauen Hör. carm. l, 4, 20; *corde te-
pente. Tab. tbpesco, pui, 3. lau, warm
werben maria, *nostra aqua, Terrum in pul-
mone; “oeciduo quae litora sole.
ttbptde, adv. m. comp, [tepiduaj lau. — tepT-
diiR, adj. nt. f comp. u. fsitp. [tepeo] lau, lüpl,
•ins Warme SBrÜpe; *sol, ’bruma, fcubiculum
tepidiasimum ; *teetuin, *locus t. caede recens
bie nodj rauepenbe Stätte beb SJtorbc« ; ’tepidum
(adv.) qui apirat Ov. (an bete: tepidus); evtal=
tenb, nur uoip ein wenig warm focus, rogus.
— tbpor, öris, m. [tepeo] J) Saupeit, mäfjigc
Särme solis, maria, nvae; fmodicus; -fvernus
milbe gtfiplingäluft; *leni t. (Sipmoren) cre-
raanttir; *pl. gieberglut. 2) (Tac.) bie Küple
beb iöabeö, bilbl. bie Sattiglcit ber 3>arftel-
lung; pl. Seinbuuft nocturni Hör. ep. 1, 18,
22. 23 (atibere; vapores).
Mir, adv. [tres] 1) breimal; *t. deni, *t. cen-
tum, *t. centum milia; *terni t. 2) meton.
*meprmal« t. et quater, t. quaterque; bia
terve (einigemal) bonus; *pö(pft t. felix; t. am-
plua; felix t. et amplius; o terque quater-
que beati. — ter-dbcle» (-deciens), adr. brei =
gepnmal.
terebinthiiH, i, f. Xerpentinbaunt.
Ifirbbro, 1. [terebra] l) butdp, aubbopteit
- tergum.
•fintegrum mälum l ülpfel i digito; *latebrai sfe-
(o. bem pöljemen SRoffc oon Troja); *lumea (le
Äuge) telo acuto. 2) tp. ut terebrat! wie fe
mid) ju gewinnen fuiptl Plaut.
tbredo , inis, f. fifpijitoir] ein Wotgmum (k
Tbrentillus, Gai. T. Harsa, Sollstribun im 3 4t
0. ßpr., Urpeber ber lex Terentilia, ut qra
quo riri creontur legibus de imperio conssUr
scribendis Liv. 3, 2, 1 ff. 10, 5.
Terentlus, l) Gai. T. Varro, Äonful u. gelMm
in bet Stplacpt bei ®annä. 2) M. T. Vsrro. tt
rüpmter Solppiflot u. oielfeitiger SWriftw"-
llß— 27 b. Kpr. 8) P. T. Afer, ber komöSui
biepter, 185-169 b. ßpr. 4) P. T. Varro An
cinua (w. f.), ein 0. ben Alten gerüpmter Tük
82 — 37 0. ßpr. Hör., Quint. Tab. •ttn i
-tlänus, adj. 5) Terentia, @emaplin Sitew
dem. -tllla, Aug. b. Suct. Äug. 69.
Tbrentus (-os), i, m. Ort auf bem catnpoj Mir
tius, wo bie ludi eaeculares gefeiert wtnbea Or
Tao. Terentinns, adj.
Wre», etis, adj. m. comp. [berw. m. tero] l)Uij
liep, glattrunb, geglättet stipes, basti.«
*mucro, *gemma; iibertr. *aapiens f. rotamii-'
2) o); fiplanf, runblicp, brall *pucr, *4git)
’sura, fmembra; *plagae feftgebrepte, Mcptf :
tp. jjefdjmadooll, fein aurea, oratio.
Tereus, ei ob. eos, m. f. Philomela.
tergbminua f. trigeminua.
tergeo, si, sum, 2., feltener tergo, — S. al
»iftpen, rein, blant maipen arm»; oük
*meusam, *clipeos et spicula, *palatmn hffi:
pavone Hör. ((Triefl) in 3P»-
Tergestiiii, örum, m. bie ßinwopiier b. Stigti'
terginnm, i, n. [tergum] tfarbatfipe Plan:
terglvcrsätio, önis, f. [tergiversor] Sti;i
rung, Jögerung mora et t. — tergfrerwr.
dtp. l. | tergnm-verto] eigtl, ben SHüden jnlftar
Aubfliiiptc fuipen, jögern non incalü-i-
quid t., Epicure?
tergum, i, ». 1) ber Süden (in fenfreiptn
it. alä bte Winterfelle beb ®ef(pöpfeb gebaut; Hi
dorsum) ius de tergo vitaque sua penea
illum esse etc.; in corpua, in tergum saerir-
Porcia lex aola pro teigo (für Stib u. bei«
civiuni lata videtur Liv. 10, 9, 4; t. ac cip*
puniri mit Stinten gepauen u. geföpft toe'.r.
tergtt vertere, convertere fliepen ; terga &
alcui ben SRüdcn jmbm. jutepren Iav. 2, M, »■
häufiger ■=■ fliepen, hoati oor ;e. ; »victa t »
dabat Cupido; auip *t. dare ber ilaft witoto
gen iVop. ; *fugae t. praebere flieptn, *Pb(»;
fiep fontien; t. pracatare paucioribus Tac.; ten-
caedere m. dat. o. pinten cinpaiien in K-, i«
ättden fallen fugientibus t. caesa Lit.; ft "■
gientiuiu lodere; tergo inhaerere, baerer? 1
tergo, fin tergis fugientinm, +in iergi» f
bem SNiiden ic. fipen; t. hostinm promitteD-
Tac. hist. 6, 18, a tergo o. pinten; post t »
Stlüden, pinter fidj (ipnen) poBt t. clamore *•
«lito; ob. pinten, auf bem 9iüden unam (perw
post t. dedit Phaedr. 2) übertr. a) bet pi>
terfte ob. o. unö abgewanbte Teil tat-
Saipe, bie SRüdfeite ad terga collis; caswi
ab t. vallum obioctum Liv.; terga p,tP
grunb) petra claudebat Gurt.; *o. SepöpSw?'
t. obvertere nxi (bem Stlorbpol) b ) *btt Clo
flätpe eine« geftredten ©egenftanbe«, eine«8e!>fi
fjluffe«. c) ’Sebedung, Tede, Überjnjt|ll*1
tergus — tcrrester.
833
i) *^jaut, Stil, Seber taurinum, leonis, pan-
lierae, terga novem boum Sfinböljciute ; ‘meton.
ms au« gelt ob. Scbet bereitete, j. ®.
-djlaud), fyinbpaule, EäftuS. e) *übcrl). lieib,
t ö r p e r t>. Xiereti, squumea bie Schlangen,
enturn t. suum Schweine, t. suis sordula
schinlen.
rgun, üris, ». [acc. m. tergum Plaut] 1) ’fber
liüdfit. 2) *£> aut, gell 0. litten tergora de-
ipiunt; septem taurorura t. ein ©cpilb ö. fieben
tinbäbäuten; ‘überb fieib o. Xieren, do tergoro
sui*) t>. bem geräucherten Stinten; diviso t.
iuvenci).
örina, ae, f. Stobt in ®ruttium; adj. -naeus.
rnies, HU, m. ((eit.) abgejehnittener gweig
ilivae Hör.
ermessus, i, f. fefte Stobt in ®ifibien; »übst.
senses, ium, in.
ermlnälia, ium, n. [terminus] geft bei fflrcnj
lottes (Xerininuä), am 23. gebruar begangen.
riiiTuilio, onis, f. [terminoj ©renjbcftimmung,
mr tp. a) ®e grell jung rerum expetendarum ;
- (Urteil) aurium. bj Schluff, ffinbe einer ®e=
iobe — clausula Oie.
rntYno, 1. [terminua] t) begrenjen, abgten-
,en (ben Ott, mo bie ©renje eine« ©cgenftanbeS
ft ob. fein foll, burd) ctro. beftimnten) regionos,
inea vestri imperii; snbiectos campoa t. oculia
iibetfepen); agrum publicum a privat«; ato-
uachus palato extremo terminatur enbiat, ftöfet
in lc- 2) tp. a) begtenjett, be=, einfdjrän--
:cn omnea cogitationcs t. suaa; sonos paucis
iterarum notia; gloriam auam; oblivione ter-
uinari in tc. geiaten Just, b) etmeffen, be =
'timmett bona voluptate, mala dolore (egen
;n ic.; modum magnitudinia Just, c) be =
ithliefjen, beenbigett bellum, orationem, ora-
tio terminata numevöö jd)liefjenb.
■rmlmis, i, m. 1) ©tenje, ©tenjmatf, »jei =
ijen, - ft e t n , Starfficin (moburch beflimmt wirb,
ioo et», aufböten (oll) posaeasionum, lempli,
urbU, fregni, frnundi, fbumanarum rerum t.
[pl.) videre; ‘©renje überl)-; ©ott betötenje.
■i) tp. a ) bie im ©efen einet Sache (elbft begtün=
bete Schranle, baS Siel artis; in amicitia finea
et quasi termini; certOB mihi tines terminosque
eonstituam, extra quos egredi non poaaim;
ius terminis circumscribere ; Porapei rea go-
stae iisdem quibua aolia cursns t. continentur;
senectutia nullua eat certua t. ; -fei unquarn ad-
verBua immodicaa cupiditatea t. ataret. b)
Sdt)lu6, Enbe, Enbjiel contentionum , vitae,
•angusti aovi; *si — bic t. (bet gnfahrten bei
Vineobi haoret Verg. ; ‘stabil» rerum Erfüllung
beb ©ejehide«.
erul, ae, a, adj. [ter] alb eigentliche* distr. 1)
je btei binae ac t. navea; t. mtlia; *t. ter
cyathi ; milia t. tut ®cjeicf)nung einet gto&en
©elbfumme übertj. Hor.\ *im sing. t. ordine. 2)
*btei jujatnmen, auch überl). btei.
pro, trivi ( sync . *triati), tritum, 2. [tsiptii] 1)
reiben, oculoa (ich K- Ter.-, *bacam trapotis
pteffen; *labellum calamo b. i. gtöte blafen;
‘auiplexus (amplectentera puellam) aapera
barba; ‘manum labore abbörten ; ‘calcem caleo
bid)t hinter jmbm. ^erlaufen ; terere (lag btrf)
brängen u. ftoften) in bac turba (in SHom) Plin.
tp. 7, », 3; inSbtf. a) jer=, abteiben, ab--
intpen, ab tragen *via trita rotia; ‘papaver
Vfinicben, lat. -brutal Stpulnjßttnb. 5. tluil.
tritum; purpura quae teritur, absnmitur; *trita
veatis; ‘ferrum abftumpfen; bilbl. t. omne ius
fasque parricidio glcichf. mtt güfjen treten Aur.
Vict. b ) *ba» ©etteibc aubtreten, bte(cfien
*culmos; *milia frumenti tua area centum («c.
modiuui), *area mesaes; *bis fiugibua area
trita eat ». jroeifacher Ernte, c) glätten, po =
lieten oculoa Plaut.-, *t>etfertigen, btechfeln
radios rotia. c) einen ©cg oft betteten, be=
fahren *viam, ’iter, ‘Appiam mannis, -funam
aemitam; *mea noctumia trita fenestra dolia.
3) tp. a ) *oft in ben $änben haben, gc
brauchen, catillum Euandri manibua tritum;
quod legeret terere tque viritim publicus uaua.
b) in bet SHebe oft gebtauchen, geläufig ma =
then verbum, nomina consuetudo diuturna.
c) aufreiben, abmühen, so in opere longin-
quo; plebem in armis; -fin foro veriBquo liti-
bus teri. d) 0. bet 3e>l jubtingen, öfter ta=
belnb, unniifj jubtingen, »ergeuben tem-
pua, diem, tempua aermone, aetatem in rebua
inutilibua, *aevum ferro unter ben ©affen;
•Libycia otia terris; ‘altera aetas teritur (geht
Detloten mit) bollia civilibus; ftritis frustra
diebua.
terra, ae, f. 1) bie Erbe alb Stoff u. Element,
bet Etbfötpet, ba« Erbteich, ber Etbboben
t. in mundo sita cst; de terra saxa tollere;
terrae motua Erbbeben; 'procumbere terrae f.
procumbo 1); terra »u fianbe; caelo terräque
penuria aquarum Sali.-, caelo terräque prodigia
Tac.-, terrä marique; in terra auf bem flanbe;
in mari et in t. ; a terrä t>. ber Danbfcite, *ad
t. (anbeinuärti; ‘in terris in ber Unterwelt, *aub
terraa ire ; terrae filius f. filiua a); *pl. solutae,
avarae; perfonif. a!8 ©öttin, auch unterirbifdje
lAv. 8,6,10. 2) ein einjeltte* 2anb, 2anb =
jcljaft, ©egenb in ea t.; Italia, Germanorum;
abire in alias t.; pl bie eimelnen fidubet ju=
jamnten, bie ©eit, bie Erbe nas t. incolentes;
orbis terrarum; de mundi ac terrarum magni-
tudine; duorum opulentiaaimorum in terris po-
pulorum; ubi, ubicumque, quo terrarum; *esae,
vivere in terris noch leben; ‘tenente Caeaare
terras; auch *b» ©eit, bie 3Renf<hen.
Terracina f. Tarracina.
terraneöln, ae, f. ErbfchWalbe.
terrenas, adj. 1) aus Erbe beftehenb, erbig,
itben tumulus, collia, cainpus, genus; subst.
m. Erbreich, VI cf c r herbidum; quä teiTena
erant. 2) jur Erbe gchbtig, auf ob. in ber
Erbe befinbtid), irbifch, £rb = , lianb= umor,
contagio, *hiatua ber Erbe, beatiae, *equea t>.
irbifdjer Statur, ftetblich; ‘unterirbijeh numina.
terreo, 2. 1) fchtccfen, etfehreden, einfctjüch5
tern urbem eaede incendiisque; hoatem tor-
mentia sagittariiaque ; alqm mortis mini»; suae
quemque malae cogitationes; territus animi
hin. 7, 8t, 4; m. ne bah JAv , Hör., m. quomi-
nus Cats. b. O. 7, 49, 2; fm. inf.\ t. trepidantve,
prout sonuit acies, pavebant terrebantque Tac.
2) ‘jehredenb jagen, ftheuchen, Bcrfdjcuchen
aves sonitu, feraa.
terrester ob. -stris, atria, e, adj. [terra] auf
ber Erbe ob. bemSanbe befinblid», itoijth,
Erb:, 2anb= animantium genua; res, copiae,
exercitus, praesidia, proelium, t. navalesque
pugnae, fclades, fiter; ( IVaut .) cena auS Erb-
früchten; subst. pl. n. alle irbifchen ©cjdjöpfc
63
/
834
terreiis — testatus.
Hör. sat. 2, C, 93. — terrpns, [terra] (feit.)
aud Erbe, Erb; *progenies.
terrfbilis, e, ndj. m comp, [terreo] fcbtcdlicb,
Steeden erregenb mors t. est ris etc.; ma-
iora ac terribiliora afferre. — terrlcäln, örum,
n. [terreo] Sehr cd mittel tribuniciae po-
testatis Liv.
•terrlfTco, 1. [terrificus] crflbrcdcn animos.
terrlftcus, ad j. [terreo u. facio] Sd)tcden
erregenb *vates, ’caesaries capitis, f vati-
cinationes.
•terrYgSna, ae, comm. [terra-gigno] and ber
Erbe geboren a) b. ben ©lenfcpcn, bic au« ben
B. 3afon u. Sabmud gefdeten ©hlangcnjäbncn
entftanben [ein fottten. 6) B. ber Schnede.
terrTpärinm, •pfidlmn [. tripudinm.
terrlto, 1. [intens, B. terreo] oft ob. [tarf er =
fehreden alqm metu; horum supplicio (bnrcfj
angebrobte ^iinri^tnng) ilubitantes Caes. b. G.
7, 63, 3; *magnas urbes, *alqin bello.
territörium, ii, n. [terral bad Vtcfergebict einer
Stabt, ©ebiet colomae Cie.; urbis Eutr.
terror, öris, m. [terreo] ber Scbtedcn, alcis rei
Bor ctio ; extemus, peregrinus, senilis, eiusdem
(l’ericlia) vim dicendi terroremque vfutd|ibarc
firaft bet Siebe) timuerunt; in terrore esse; al-
cui esse torrori; t. alcui afferre, inferre, iniccrc,
incutere; alqm in terrorem conicere; t. habere
ab alqo ob. ab alqa re in Sdjreden [ein wegen
lc. ii'r.; magnis t. vexari (o. gericbtl. ©erfob
gung) Nep. ; »Iunonis bet [ctjrccf tid)C 3orn; b ab.
Stbreden erregenber ©cgen[tattb, ®d)red=
nid duos t. huius imperii, Carthaginem Nu-
mantiamqne delevit; «lius t., Latini equites
Liv.; pl iacere t. Schieden erregenbe, [djrtdli^e
SEBortc; *falsi; meros t. afferre alcui.
tersns, adj. m. comp, \partic. B. tergeo] eigtl.
abgewifebt, bab- 1) *fauber, rein mulier Plaut.;
plantae. 2) fbilbl fein, nett opus; praefatio-
nes; t. atque elegans auctor Tibullus; multo
teraior Horatius.
Tertia [. deduco 3). — tertiädeenmini, örum,
m. [tertius decimus] bie Solbaten ber 13.
Segton.
tertiänus, adj. [tertius] jum btitten gehörig,
febris bad breitägige; pl. bie Solbaten ber
britten Segion. — tcrtlö, adv. [tertius] 1)
jutn brittenmal. 2) brittend Gats. b. c.
3, 43, 4. — tcrtlum, adv. [tertius] = tertio
1), w. f. — tertius, adj. [ter] ber Dritte Sa-
tumalia [. Saturnalia; pars, partes }. pars; t.
quoque verbo; t. nnno Bot brei 3abtcn Liv. 2,
34, 11; luna [. 1. luna; ’ortus lunae f. refero
1) o); *tertia (ein britted Xaufenb) succedant;
*t e nobis einet B. und breien; *ab Iove t, Aiax
baö britte ©lieb, Urenlel; ’numina bed britten
SReiibed, bic untcrirbifdicn; *regna bie Unterwelt;
hoc tertio iefct jurn brittenmal Curt. 4, 11, 2. —
tertlus-decYmiis, adj. ber breijebnte.
türnnciiis, ii, m. |ter-uncia] 1) brei S^ölftel
eined Hfj u. über!). eined swölfteiligen ©anjen,
bad ©iertel; fpriebw. neque ridiculos iam ter-
uncii faciunt matten fid) gar nidjtö and ic Plaut.,
ne t. (ein [jeder, bad Slinbcfte) quidem Cic. 2)
b Erbjd)aften, ber oierte Xeil Curius facit me
ex teruncio (sc. heredem).
ter-renöfiens, i, m. eigtl. ber $rcimal=
©iftmifeber, ald Schimpfwort, Erjfcfinrte
Plaut.
tesqua (nid^t tesca), örum, n. Sin oben Mewr.
et inhospita Hör. ep. 1, 14, 19
tossellitiiH, adj. [tossellaj mit »ierediju
Steiniben befejjt, paximentum SEoiail (r.;
hoben Seiet.
tessöra, ae, f. \ziaaagt(, -«] ein Bietediaet fr
pet, bab- a) ©firfcl jutn Spielen mit lecM k
jeiebneten Seiten (Bgl. talus); tesseris ludere Tr
tesseras iacere; in tesseraram prospero i»e.
Liv. b) SDlnrfe, böljerned Säfelcfini mit Sr
fibrift, ald fiennjeicbcn Just.; bef. §ol}tif.
eben, auf welchem bic Carole fianb, bab. Jartlc
Sofung *it bello t. signum Verg. Seil ok
bie [joljtäfeliben, anf wclibcn bie $aro!e tat
auib baju bienten, Befehle u. Slnjngen an l-
einzelnen Abteilungen ber Solbaten gelang« p
taffen , auib (Liv.) ©efebl, t, dari iubet, i
Omnibus, armati convenirent bei ber Carole t:
fietlcn, bie SBeifuttg erteilen ic.; t. d»tä incoh
mes roTcrti ald belannt gemacht rnutbt, bei
te. c) t. hospitalis eine ailatle, woran ®it
freunbe fiib crlanntcn, gcw. ein läftMw 3
Stüdcben jtolj, rnooon ieber bic tpälfte hatte; «:
fringerc t. bic ©aftfreunbfebaft aufbeben Pto*
d) fein läfelhtn, gegen beffen Sorjeigung nu
92aturalien ob. ©elb empfing, eine 3Rar(i fr
mentaria, nmnmaria. lau. A) tes&etfrin». i-
m. ber bic ©arolc b Selbberm erhält n. Ber;:
audgiebt, ©aroleträger Tac. B) dem. les*;
rüla, ae, f. (Borfl.) Bierediged SteimSi:
SSürf eldjcn, ben gu&boben audjulegen ior-
b. Cic. or. §. 149.
testa, ae, /. [oieH. = tosta] bad and Ibon “
brannte 1) Siegel;, ©adftein; pl. amt J
ftlatfiben mit ben flauen §änben Sv
Ncr. 20. 2) ein gebrannted irbened ©ef
lopf, Srug, gflafhe, Urne, Sampe *ritii‘-
Qraccfi t. conditum; *t. ardente; fprilbtt. f. a
buo 1); *pia f. pins 2). 3) Scherbe *t. p»r:
fecit. ; indbef. bie Scherbe beim gcriebHüb« t-
ftimmen ber ©riehen, bad © ch erben gerta
testarum suffragiis, quod illi (Athenien*
cexgatuaftiv vocant Nep. Ctm. 3, 1. 4) S4i!t
bet Schattiere, tpierp. a) (Hör.) ©cpaltiet !
*Sd)ale, ®cde lubrica t. =- Eid. ©an. tk
slüccus, adj. and gebrannter Erbe ob 3'!
gelficin befiebenb, opus aud Siegelfleinen
trstämentnrins, adj. [testamentum] 1) ja lc-
Icftamenten gehörig, bie lefiamente ic
treffenb. 2) subst. m. ©erfertiger u. Hc
terfhieber falfcber lepamentc. — !»'*•
mentum, i, »i. [testor] bad teftament, Je
lebte ©ille facere, conscriberc, obsignarc
mutare, rumpere, irritum facere t. ; t. resignr
t. subicere ob. supponere; testamento
cavere; testamenti factionem habere f. f»K'
1); t. in procinctu f. procinctus; t. per M» r
libram [. libra 1); t. mgrata; hereditas, g«
venerat testamento.
testitlo, önis, f. [testor] bic Äntnfnng jtr
geugen foederum ruptorum Liv. — testiM.
öris, m. [testor] ber Xeflator. — testitus
adj. m. comp, [partie. v testor] bargetlc;
offenfnnbig, augcnfhcinlich, unlengir-
haec t. Bunt atque illustria; res dar» et t
eins devotionis quo testatior esset memora
res mnltorum oculis testatior; ut testatom c-'
velim; +quo notior testatiorque rirtu.« eir
esset; fquo testatior esset poena improborac
testifieatio — teitrinuiu.
835
■stTfTcätlo, önis, f. [testificor] 1) Bejeugung,
Beweib burtg 3«ugen, Konflatiernng einer
3acgc ut contra hoc crimen — hae videlicet
uteretur; illorum confesaionem t. suam (bie
3. igm oeranftaUete Konflatiernng ber Hubfagcn)
tibi nullo auiumento fore. 2) übcrg. Bcjcu =
jung, Kunbgebung, Beweib offieiomm, re-
judiatae legionis. — lestlfYcor, dep. 1. [1.
:eitis-facio] 1) burdj leine Hubfage bcjeu-
en, gcugnib oblegen, m acc. c inf.\ quid
ixeriin. 2) über!), funbgcbcn, bartgun, an
Jen lag legen amorem; partic. perf. pass.
estificata tua voluntas. 3) (Cael. in Cic. ep.)
tlb 3tu9c*> anrufen, bei fmbrn. bezeugen
leos hominesque.
■stnnünium, ii, «, [1. testis] 1) 3cugttib (Bor
SJeridit ob. überg., mfinbliigeb ob. jtgriftlitgeb)
licere, freddere; alcui darc, impertire; virtuti
lebitum t. rccusare; dicere pro t. alb 3-> te-
• timonii dictio; ad ephoros sibi teatimonium
laret. 2) über!). Beweib, 3eugnib verba, quae
• ■stiruonino sunt; eins rei teatimonium esse,
juod etc.; laboris sui poriculique t. aflerre;
icntentiao dictae burd) bein ©utudjteu; alqod
rocis tuae; fsenatus ber ©cfinnung bei ©.
testis, is, comm. Senge, Seugin oot Script,
iberg. ber, bie cito, bezeugen lann ob. bejeugt
-estes dare, edere, proferre, adhibere; t. exci-
are ab inferis; aine t. et arbitria; t. alqo, te-
■ tibua uti; t. citare in hanc rem totam Sici-
iam; teste« faciet (wirb fdjaffeti) ilico vendi-
iisse me Ter.; *facere alqm t.; t. sunt rationes
:iritatum; id me verum dicere pater Humilcar
st dii t. sunt; * teste deä ; hoc memoriä patnun
dicimus Cic. Brut. §. 103.
testis, is, t». $obc.
stör, dep. 1. [1. testis] 1) tram. bezeugen,
llb Senge aubfagen quaa praestitisset ; tc-
itandi causa m. acc. c. inf.; *testere licet; über!),
eierüd) Betficgern, beteuern, beweifen,
>artl)un auctoritatem huius indicii monumen-
is publicia; testabatur m. acc. c. inf. Liv. 2,
10, 3; ‘assiduo gemitu suos dolores; Troiana
empora baff et jut JC. fd^on gelebt bat; pass.
estata est voce praoeonis libertas Argivorum
Liv.; si id potiua clementia quam saevitia vis
?sae testatum Gurt. 2) alb 3cugen anrufen,
)ci jmbm ob. etw. bejeugen omnes deos, deos
jominesque; deos immortales de suo scelere;
bedera rupta; uniuseuiusquo indulgentiam in
mos; ad teatandam omnium memoriam; *pcr
lidera. 3) intrans. teflieren, ein Xefta men t
liadjeu de filii pnpilli re; in testando; *tubulae
.estatae bab leftament.
s tu, indecl. [Bieö. = tostu; ogl. testa] (Borll.
». poet.) irbeneb @c|(birr, ©eföjj.
•stiidniou«, adj. [teatudo] 1) idjilblröteiu
irtig gradus Blaut. 2) mit ©cgilbpatt ge«
(gmfidt, anbgelegt *lyra. — testüdu, Inis,
r. [testa] 1) ©(gilblröte. 2) *©<gi(bpatt,
uclcgeb }Utn Sdjrmid ber Blöbcl biente vani te-
itudioe postes; testudine culti (aufgelegt) tha-
ami. 3) *jebcb wie eine Scgilbfrötcnjcgale ge-
nölbte ©aiteninftrument, üaute, 3>tger; ein
jcwölbtcr Saal, ©ewölbe in quadum t. Cic.
Brut. %. 87; templi Verg. 4) milit. t. t., a)
>n« gölicrnc ©cgu| = , Sturmbad), nutet web
gern bie Belagerer fieser ftanben, wäbrcub fic ar=
leiteten ob. mit bent arics gegen bie Blauer an=
rüdten, Sd>üttf<gilb = ob. BrefdHfgilblröte
antecedebat t. pedum LX aequaudi loci causa
facta item ex fortissimis ligms, convoluta Om-
nibus rebus, quibus ignis iactus et lapides de-
fendi possent Cats. b. c. 2, 2; testudines agere.
6) bab B. ben Solbatcn aui ben über bie Stopfe
Centn Sdjilbcn gebilbete Stbilbbatb t.
i.
testüla, ae, f., dem. o. testa 3) b ai Sd) erben --
getilgt testularum suffragia, t. illä Nep.
toter f. taeter.
Tethys, yos, f. eine SÄcergöttm, ©eniaglin beb
Cceanu«; *ba« SKeer.
tetrachmum, i, n. |xfto«xMov] gried). ®ilber =
münje Bott Bier $ra$nten.
tetradrachmuni f. tetrachmum.
teträo, önis, m. [tfredojvj Sluerpa^u Su>t.
tetrarchcx, ae, m. [TttQUQzm] ein gntft, ber
ben Bicrlcn leil eine* 2anbc8 bcljcrrjdit, Siet-
fürft, bap. iiberp. Heiner gürft. — tetrar-
chla, ae, /. [r»rpaer‘“] baS ©ebiet eineä %t =
trar^en.
tetre j. tactre. — tetrTcus, adj- finfter, ftreng,
intfrcunblid) (mehr o. Batur alb aub ©rnnb-
fügen) *domitor; *Minerva, disciplina Sabino-
rum Liv.
Tfitrlca, sc. rupes ein Berg im ©abinijefjen Verg.
tetüll etc. f. fero.
Tencer, *-crtis, cri, tn. l) tfibam beb $atbanub,
erfler König B. Iroja BaB. a) *Tencri, örum,
»«. bie Itojaner; *Teucria, ae, f. Iroab;
*adj. Teticrus trofanifd). b) Teueris, pfeu=
bomjrne Benennung einer retdjen Kapitaliftin Cic.
AU. 1, 12, 1. 13, 6. 2) Soljn beb telamon, König«
B. Salami«.
*Teuthranteus, adj. jum leutfjra« König in
Blpfien) gehörig — mtjfifcf); aud) *-tins, mp
fiftg turba (B. beit Böcptcrn beb Igeäpiuä, eine«
Sopneb beb leutgrab); regua beb Seutgra«. —
Teuthras, antis, m. 1) f. Teuthronteus. 2)
gluß in Kampanien Prop. 3) tin ©olbat beb
lurnub Verg.
Teutoburgiensis saltus ber teutoburger Salb,
jwiftgen $aberborn u. Betmolb 2’ac. ann. l, oo.
Teutdui, örum, f-ues, num, t». germanifdje 851=
lerftgaft. Bao. ’-iiTcus, adj.
texo, xui, xturn, 3. [artgaift. inf. praes. pass.
texier Plaut ] 1) Weben, telarn Ter.; tegumenta
texta aut suta; B. bet ©pinne quasi retc; *te-
xens aranea tclam; bilbl. *quod tua texuerant
scripta, retexit opus wab beine ©tgriftett in mir
geftiftet gatten, ben n. bir bereiteten Broft Oc. ;
ea tela texitur f. tela 1). 2) tp. wie burtg ein
©ewebe jujammenfügen, flecgten, bauen,
Berfertigen, bereiten quamvis sermoncs pos-
sunt longi texier Plaut.; *vnrios per coroua
tlores; epiatulaa cotidianis vcrliia ; tabernacula
arundine texta Liv. ; Paulus basilicam iam paene
texuit iiadem autiquix columnis Cic. Alt. 4, IG,
14; *piscinam; *floribua horrea (b. ben Bienen);
*naves robore, *crates, *rosam (SRofenlrünje).
Bao. A) textllis, e, adj. gewebt, gewirlt pul-
cherrimo t. stragulo; *pestis b ab mit bem Blut
be« Sleffub beticgte giftige ©emanb Oe. ; subst. n.
©ctuebteb, ©ewiriteb, 3«“9/ ©cwänber,
Beden; nueg pl; b. Cic. Vor. 4, 1 magrjtgeim
lieg mit ©olb geftidte Bapetcn mit eingemirlten
giguren. B) textor, öns, m. Sieber Plaut.,
Har. C) textrinuin, i, ti ütfcbefiube, Sieberei.
b3*
836
textum — Thermodon.
D) ‘textum, i, «. ©emebe, ©efletbt, © c -
minbe, pinea Stfjiffe ; cava cariuae Satten. E)
‘lextüra, ae, f. ba} Kebcn, ©croebe Miner-
yae. F) textns, us, m. ©emebe, ©cflccbt
viminum Tac.
Thäis, tdia, f. a) Buhlerin ju Ätt(en Prop., Curt.
b) eine tt>cibtief>e ©erfon b. Ter.
Thala, ae, f. Stabt in Sumibicn.
thälämrgus, i, f. [fl,aXo^7jy<5s] ägt)pt. ©onbct
Suet. Cats. 62.
‘IhÄliimus, i, m. [Oälapos] innere} ©ernad),
Kobnjimmer im 3nnern be} fjaufe} para se-
creta domua trea habuit th.; marmoreua. 3n*;
bef. a) Sd)laf jimmcr. fjicrB. o) etjelager,
sbett ai non pertaesum thalami taedaeque
fuiaaetj cum MenelaBo eurgeret e th. B) bic
®be, vita expera thalami ehclo}, jungfräulich ;
concipere thalamoB alieni orbia; stupro violare
thalamos; th. ne deaere pactos beine ucrtobte
Staut. 6) über!), ©cm ad) reginam thalamo
cunctantem; th. aub fluminia alto; Kufent»
battäort, Kobuung Eumenidum; ubi iam
thalamis ae composuere (8. ben ©ienen) Verg.
thäl&BslcuB, adj. [Ooiaaatxoc] (Plaut.) jum
Steere gehörig, Slee z- color; ornatus fec=
männifdje Irad)t. — Thilasslua, ii, m. ein bei
$otbjeiten üblldjer, (e^r Bcrjd)iebcn crllörter Huruf
Litt. 1, 9, 12; aervire Thalaaaio heiraten Ct.
Thaies, etia, m. (acc. Thaletem, -lern, -len) ©bi=
lofopb au} SMilet, einer o. ben fteben Keifen,
Stifter ber ionifdjen S<bule; fpridjm. ein Keifer
über!} Plaut.
Th&lla, ae, f. 1) bie Stufe ber Romöbic Verg.
2) eine Sieernqmpbt Vera.
Tlmpsus, i, f 1) fjatbinfet u. Stabt in Sijifieit
Verg., Ov. 2) Stabt in Hfrila; subst. -sltünl,
örum, m.
Thisos ob. -us, i, f. JJnfet bt8 ägäifdjen Steereä
an ber Rüftc 8. ©bracien. San. -sius, adj., Verg.-,
subst. -sil, örum, m.
Thaunms, antis, m. Batet ber 31'* Oie. ©ae.
1) ‘Thaumnnteua , adj. yirgo 3ri}. 2) *-tlas,
tiädia ob. ’-tls, tfdia, f., 3ti8 (©öttin bei Segen;
bogen} u. Botin ber ©ötter).
theäträlls, e, adj. [theatrum] jurn ©beatcr
gehörig, ©beater=, tljeatralifd) conaessua;
operae f. opera 6). — theatrum, i, n. l)Sd)au =
fpielbau}, ©bealcr, ba} bei ben ©rieten aud)
ju anberen Serfammtungcn biente; ‘atructo utrim-
que th. Wmpfjitfjeater; ‘Stbauplah für öffents
I i ch e Rampffpielc. 2) bie guftbauer, ba}
©beaterpublitum tota th. reclamant; in
versu quidem th. tota exclamant, ai etc. ©ab-
übetf). Sufdiauei ob. ‘b^rer, Berfamntluug
senatus conaultum frequentiasimo th. (populi)
comprobatum , ‘spiaaia th. recitaro acripta. 8)
tp. Sdjauplaf), Kirtungütrei} für öffentliche
©bdtigteit quasi in aliqQO orbia terrarum th.
versari; fin th. terrarum orbia esse; ingenii;
nulluni th. rirtuti conecientia maiua; th. magnum
habet iata provincia.
Thebae, arum, f. l) alte £>auptftabt u. ©öotien.
2) Th. Phthioticae Stabt in ©fjeffalien. 3) Stabt
in Sipfien, ©eburtSort ber Mnbromatbe Ov. ©a>
Jelbft aud) Thebe* campns [Orjßrjg neäiov] fiattb;
ftrief) (üblich 8. 3ba Iäv. $>ierB. a) ‘Thebüls,
Idis, f. adj., a ) au} ©beben in Sit) fielt gebürtig
Th. est Andromache. ff) ju ©beben in Böoticn
gehörig, subst. pl. ©bebanerinnen Ov. b) The-
hänus, adj., a) ju ‘©beben in ©öotien gebär:
ifjcbamf d) , urbs ©beben; modi pinbariftbe; dej
3no; semina bie oon Rabmu} gefäeten ©raCber
gähne; deua $erfule}; soror fSntigone; tuUt
sing. u. pl. m. ß ) *ju ©beben in üMufien |c
hörig , mater; subst., -na, o. ber ©nbromad-
[ogt. 8) «)]. — Thbbe, es, f. \€tr)ßrj] 1) -
Thebae, ». f. 2) ©emablin beö Sürften 9Uejc:
ber ju ©b«ä.
theca, ae, f. [#8*1)1 Rapfel, Süchfe (jum Uni
betoabten 8. Roftbarfeitcn) nummaria; rasa sic-:
thecis; -fcalamaria.
ThelxTnoe, es, f. [#ilyai-»>ois] eine ber sin
etften Stufen Oie.
thöina, ätis, n. [#epa] bie Stellung brr $ist
mel#jei(ben bei jtnb}. ©eburt, bie 9ia t i oi töii
g ei eh eit Suet. Aug. 94.
Themis, Idis, f. ©öttin bc} fHecbtc« u. ber ©c
fe|e, auch Kciöfagegottbeit u. bab 3nboberin bee
belpbiftben Oralei} nor JlpoBo.
ThemlatÖcles, is u. i, m. ber bcrübmte atbenii*'
gelbberr. ©an. -eläns ob. -clius, adj.
thensu, thensaurus f. tensa, theaaurus.
Theöcritna, i, m. grietbifeber gbptlenbkbtrr ia
з. 3obtb. b. ®br
Thebdim&nteua (-Uns) f. Thiodamantiua.
Theüdorns, i, m. 1) au} ©pjaitj, ein Sopljffe
2) au} Etjrenä, Sopbift, berüchtigt al« fttbrrp
3) au9 ©abara, 9tbc,or, Sebrer bcö R. ©iberhu
Suet. 4) ©efanbter ber hetmenfer. 6) au« Sara
tu}, ©alliier.
Tbeödöalns, ii, m. 1) ein ©efanbter ber Shirt
2) ©ater be} Raifer} ©beobofiu} I. Aur. Vitt
8) Th. I. ob. b. ©rofje Aur. Viel.
theögönia, ae, f. (d«oyo»i'<r] Urfprnng bcr®öi
ter, ©itel eine} ©cbicpteS beö vefiobu} Oie.
theölogna, i, m. \9tolo yoe] (feit.) ein ©beolo;
b. b. bet über Urfprnng u. Kefen ber öötter Ub
terfuebungen anftetlt Cie.
Thcöninus, adj. ju ©beon (einem ftbmäbfüdu:
gen greiaelaffenen) gehörig, tbeoitinifdj; f
circumrodo.
TheöphrastuH, i, tn. griccb- ScbriftfteOer, Sdjs
ler be} ©lato u. Sfriftotele}.
Theöpompns, i, m. a) grietbifeber ©eftbicbtfibri-
ber au} Sbioö, Stbüler bc} 31 cf rate}. ©)ao. -pen-
и. -plnns, adj. b) ein Wnbänger o) Süfar#. fr
0. Sicero} in Slften.
Tlicra, ae, f. 3«fel be} ögüiftben Sleere}. ©as
Theracus, adj., subst. Theraei, ön Sali.
Therämenes, ia, m. au} Sb’»} ob. Seoü, Stbcin
be} Sopbiflcn ©robilu}, fpäter einer bet 80 ©c
rannen ju fltben.
Therapnacus, adj. tu ©berapne (Stabt in 8;
lonila) gehörig, tberapnäifcb, ‘fpartanif*
marita ob. uatä rure Th. §elena; aanguia ta
Rnabcn §pacintb au} Wmpllä.
Theräala, ae, f. 3nfef bc} ögöiftben Siccre}
ThörTclüus (-clius), adj. Born ©betitle* (be
rübmtem Rüttftler in Rorintb) brrrübrenf
tbertlleifdj.
1. fthermae, ärum, f. [#rppo’e] sc. aqo>>
»atme Heilquellen, Karntbab.
2. Therniae, ärum, f. Stabt in Sizilien srit
Karmbab. ©a8. -niTUntia, adj.-, subst. miUii,
örum, m.
ThermaeuH, cwlj. gut Stabt ©betme (nal. Thes
aalonica) gehörig, tbermöifd) siuua Tae.
Therniödou, utis, tu. ffluf) in ©ontuö, au mtU/tn
837
thermopolium — Thyestes
bic ätmagonen wohnten. Xab. Meus ob. Miacu»,
adj. amajonifd).
lermöpöliuni, ii, n. [®fv(io*o)Ziov] Ott, Wo
marine ©ctiänfc ocrlauft toatben, Scganlbau«
Plaut. — ttaermöpöto, 1. [0:puös; u. poto]
mit SBartnetn tränten gutturem Plaut.
hertnSpflae, ürum, f. Engpog am ßta.
lösuurSrius, adj. [theeamus] jum Stange
gehörig, ©d)a|} = fures Plaut.
henanröchry HÖnlcöchrjrsYdes , ae, m. (Then-
laur.) [O/joat'pds, xvve°S. viuäv, xqvoos] idjetgh-
gebilbeter älame „©<hagfammem übcrbictcnber
Solbmann" Plaut. Üapt. 2, 2, 85. — thesaurux
nltertt)üml. thens), i, m. [O-jjoaogös] 1) ein nie=
>crgclegter u. aufbewahrter ©orrat, ©d)ag,
n-f. ®cib u. Roftbarfeiten ; inSbcf. al« Xitel eine«
Btüdc« bei ©h'lcmon, natg meinem ©lautu« fei:
ten Xrinummu«' bearbeitete Plaut., eine« Stüde«
>rf fluäeiu« £anu»inu« Ter. ; bilbl. eine äßaffe
nali Plaut. 2) © orrat«fammer, Speiser
;crvata mella thesauris in gellen Fero.; in«:
»cf. Sd)agtammer, «gewötbe eine« Xcmpcl«
>b. be« @tnatäfd)age« Proserpinae {pl.)-, esse th.
tnblicum sub terra saxo saentum; bilbi. th. re-
'iim ornnium memoria; qui illos locos tamquam
hesauros aliquos argumentorum notatos ha-
»eat; qnod latet in th. (©ulte) tuis; suppedi-
abit nobis Atticus noster e th. suiB quos et
piantos viros! mihi, quoties alqd abditum
luaero, ille th. (ritt (ebenbigei fiejifon) est Plin.
j). 1, 22, 2.
hexen», Pi u. Pos, m. König in 9Itf)en, ©ater
>c« $ippo!t)tu«, Bewältiger o. ißäubero, Erleget
ic« äßinotauru«, greunb be« ©irithou«, König«
»er fiapitljen. ja». 1) *ThG»Glug ob. *-»Giih,
t dj. au<h athenifdj. 2) *Thcxide», ae, m. =
jiippolptu«; * pl . bie atpener.
Iiexplae. ärum, f. Stabt in ©öotien am fübl.
'Ibgang be« $>clifon. Xa». 1) 'Thcspias, ädis
»öotifdf; »deae u. {Oie.) bl. Th. bie äßufen.
i) subst. The»pien*es, ium, m. [Hör.
he»pi», is, m. ©egtünbet bet attifeben Xragöbie
hexprötia, ae, f. £niibf<haft in Epiru«. Xa».
rtiexprötiu», adj.\ »übst, -tll , m.
hosprötus, i, m. König in ber Stäbe b. Pnteoli,
»ob- regnum Thesproti = Pateoli Prop.
hessülla, ae, f. fianbfigaft ©ricdjentanb«, Xjbcf-
nlien. Tao. I) *-11011», adj. iuga ber »ctg
ßeliott. 2) -Ins, adj. equites Liv ; *Tcmpe;
victor (». äldfillc« au« ©gUpa >» Xhcffnlictt);
ifpies im üngcr be« SltbiHe«; *tela bc« 5I<biHc«;
pinus bie Wrgo; *pube«; »venena 3auberfräutcr;
voi 3aubetfptutb, *portcnta fcbrcdlidic 0. 3«“=
'freien bdt>orgcbrad)te Erfdteinungcit (infofern
tbeffalien al« ©atertanb ber 3a“berci galt);
übst. -11, örnm, m. 3) *-ll», Ydis, f., pl. -Ydes,
ulj. u. subst. 4) Mus. adj.
Iiossälönica, ae, f. (früher Therme) ©tobt in
Jtacebonien, j. ©alonitbi. Xa». subst. -een-
es, ium, m.
Iiestin», ii, m. König in ©tolicit Ov. Xa». 1)
st indes, ae, »i. ber männliche »Kncbfommr bc«
tbefliu«, b. ‘Kclcagcr, pl. b. ©lejrippu« u. Tojeu«
fr. 2) -stlas, ädis, f. bic Sollet bc« If)eftiu«,
tltbäa Ov. Ifagct Kaldja«.
’licstorTdes, ae, m. Sobn be« XbePor> ber SBei«:
nelYdlnm, ii, n. Stabt im pbarfaiiftbcn ©ebicte
i. Xt)«flalien.
iPtls, Wis, f. Xotbter bc« Slctcu« u. ber Tori«,
©emablitt be« ißricu«, 312uttcr bc« SldjiUe«; *ap-
pell. ba« äße er. [©ol Ct.
ThTa, ae, f. ©emnblin be« $>bperion, äßuttcr be«
*thiSsiis, i, m [Wanne] ein gu ffibren be« ©ac=
<bu« auSgefübrter Meijen, ber SactbuStbor;
nieton. ber tangenbe Sb«t-
Thiodaiimntin», adj. Hylas, ©obn be« Xb'°ba:
ma« (König« ber Xrpoper in ©piru«) Prop.
Thirmlda, ae, f. ©tobt in fßumibieit Sali.
Thisbo, 1) f. Pyramus 1). 2) f. Thisbeus. —
Thisbeus (-baeus), adj. ju Xbt*6e (Stabt in
©öotien) gehörig, tbi*bcifc& Ot>.
Tboii», antis, m.»l) König in Xauricn (»gl. Ijihi-
genia) Ov. 2) König auf üemno«, Sater ber
6t)pfipblc. ®a». Thoantln», iidie, f. Xod)ter be«
Xb»<fö Ov. 3) ©obn be« Slnbrämon, König ».
Ätolien Verg. 4) ein Troer Verg.
thölus, i, m. [«■ölot] Kuppelbatb eine* Xem«
pel« Verg., Ov.
thörax, äcia, m. [d-iigul- ] ©tuflbnrnifib, (nteifl
eine ©Iatte ». äßetall auf bet ©ruft; »gi. lorica);
t©rnfttflb.
Thörlus, Slnme einer röm. @en«; Spurius Th.
Baibus gab tll ». &t)i. rin gemägigte« Wderge=
feg; adj. lex.
Thot ägbptifcbcr 91ame be« äßerlur Cic.
Thrücla, ae, f, au<b Thräce, es, ob. *-ca, ac,
f. bic fianbftbaft Xbracien, j. Wumiti. Xa».
1) 'ThrSelns, ventus ißotbminb, animae äiotb
oftreinbc, nad) b?m- Sorpettung au« Xbracien
fommenb u. ber Scbiffabrt günftig; ’ThreYclus,
ob. 'ThrSelns, adj. sacerdos, vatos — Orpbeu«;
subst. tres Verg. Aen. 10, 350. 2) Thrax ob.
Thrnex, äcis, m. ber Xbtaciet; übertr. ein
©labiatot in tbracifeber Jiüftung, mit Keinem
runben ©<bilbe u. frummem Säbel, gern, mit einem
mirmillo jufammcngefleDt; bier». subst. Thrae-
cYdTca, örum, n. bic SBajfen eine* Xbräj.
8) 'Thraelssa ob. Thruessa, f. bie Igra =
cicrin.
Thrfiso, önis, m. t) ber Sramarba«, 9Jame bc«
prablerifcben ©otbaten im ©uttudien bc« Xereng.
2) ein Sreunb be« fprafuf. König« .fjieromjmu«.
ThrSsymSehus, i, m. ©opbift au* Sbntcebon.
Thrax (Thraex) f. Thracia 2).
Thrönlnm (-nion), ii, «. ©tabt in £olri«.
thränus, i, m. [&e<ivos] erb«bener ©ig, Xbron,
in Skrfcit b. Suet. Aug. 71.
Thiiburslcnm, i, n. ©tabt in fßuntibien Tac.
ann. 4, 24.
ThüejdYdes, is u. i, in. ber berühmte @ef<bi<bt--
fdjrciber. Xa». -dlns u. dGus, adj.-, subst. so
Th. (pl.) esse £eute toic Xhucpbibe«.
Tlifile (Thyle), es, f. eine beit SUten felbft Wenig
belannte 3>tfcl, entmeber bie Küfic Sßotttcgen«
ob. 3«tanb ob. äßainlanb, bie gtögte ber ©het-.
lanb«infeln Verg., Tac.
thunnus, thürens etc. f. thynnus, tureus etc.
Thürii, örum, m. f. Sybaris 2). Xa». -rinn»,
adj t subst. pl. m.; in Thurinum (». sing.) in
ba« Xhurinijdje.
tliüs, thasculiim f. tus, tusculum.
thfa ob. (jioeifilb.) thyla, ae, f. [Oön] ein wohl:
rieebenber Saum = citrus Prop.
TliySinis, tdis, m. ging in Epiru«.
Tbyatirn, ae, f. u. -a, örum, tt. ©tabt in £t)bien.
Thybris f. Tiberis.
Tliyestes, ae, m. ©ruber be« Sllrcus, mit beffen
©cnmhlin er buhlte u. ». bem ihm bah. bet
838
Thyesteus — timeo.
eigne Sopit gur Speife oorgejept warb, toeipalb
fein anberet Sopn 'Jlgift^us ben Streu« tötete.
Tao. a)_ Thyestäu*, adj. ft) ‘Thyestiades, ae,
m. «= figiftpui.
tliyiii f. thya. — »Thylas (gtoetfllb.), adis, f. bie
Tbyle f. Thule. [©acipantin.
Ihymbra, ac, /. [Ibvpßga] SBurftfraut (Satn-
reja hortensis L.).
Tbymbrucus, adj. gu Tppmbra in Iran« ge-
pörig, tpgmbräiftp, bap. subst. a ) Seinamc
bei Spott Verg. ft) ein Troer Verg.
tiifmum, i, n. [döfxonl Tppntian.
Tbfnt. örum, tu. tpracifcpe ©ölflrftpaft, bie in bent
nötMicpcrt Teile ». ©itponien fitp anfiebelte Ct.
Tao. 1) Tliynla, ae, f. bie e. ben Tfjnniem be^
roopnte Sanbfipaft Ct. 2) adj. *>nl&cus, *-uis,
ädis, f. *-uns.
thynmis (ititpt thunn.), i, in. [domoe] ber Tpun =
ftf tp, jilures annabunt tb., im Silbe Hör.
Thyöne, es, f. ©lütter bei oiertett Sactpu«, 0.
einigen mit Semcle ibentificiert. Tao. a) Kiens,
ei, m. =. ©actpui. ft) *-ui4nus, i, in. meton.
ber Sein Ct.
Thjreitli, tdis, f. adj. gu Tpprc ob Tpprea
(in Slrgolii) gehörig, tppreatifep Or.
Thyrfum (rium), i, n Stabt in Hfarnanien. Tao.
subst. -rlonses, ium, m.
thyrsus, i, tu. [Hepans] 1) fieber Stengel,
Strunl 2) ber mit ®phtu u. fficintaub um=
tounbenc Stab, tocltpcn ©actpui u. bie ©actpam
linnen trugen, ber Xpprfni; *bilbl. ber Sta =
tpel Ov. [-drtt4nl, örum, m.
Thysdru, ae, f. Stabt in Slfrila. Tao. subst.
*ttISrn, ae, f. u. *tT4ras, ae, in. [ndf», 37,
uagae, ö] morgenlänbiftpcr Kopfftpmud, Turban,
tiaras sacer 0. ber fürfllitpcti Krone Verg.
Tlharunl, örum, in. ©ölterftpaft in Stltcien.
TTberls, is (»Thfbrls, Tdi«>, m. ber 5lufj Tibet
in 3talien; *Thybris autp ber Xiberflufj als
©ottpeit, ber Tibergott; attribut. undae (yil)
Or. Tao. 1) -rin us, adj., *pater, deus ber Tb
berflufj als ©ottprit, ber Tibergott. ^iero. subst.
m. a) bet Tibctflup. ft) ein König ttt Stba, 0.
mcltpcm ber Slug benannt fein fott. 2) *-rinis,
tdis, f. adj.
Tlberlus, li, in. riimifdber ©ornantc; f. Claudius
6), Rempronius 1) 2). Tao. -rlanos, adj., Sud.-,
• riölus , i, m. dem , Tac.
tibla, ae, f. eigtl. Srpirnbeint notpen, Stpien =
bein; meton. eine nrfptünglitp beinerne, bann
autp 0. iRopr, ipolg ob. ©letatt gefertigte u mepr--
fatp gufammengefepte ©feifc, 3lötc, gcbräutplitp
auf bem Ipeater, beim ©otteSbienfte, bei Scitpen,
$oipgeiten, gern. im pl, weil man gern, ju gleb
(per 3cit auf jtoei burtp ein ©lunbftüd ocrbunbe=
nen Tibicu bltcS, beren eine mit ber retpten, bie
anbere mit bet linfen §anb gepalten mürbe (t.
dextra, Biaistra), toictoopl autp gtoci dextrae ob.
sinistrac burtp ein ©lunbftiltf oerbunben tt. ju=
fammen gefpielt routben, tibiarum cantus; mo-
dulate canentea t,; tibiis canere; ‘cantus quo-
mlae t.; im SBortfpiel: sinistram fregit t, (©eilt:
röpre), duas cum dextras (Jlötettröpre) nraluisset
perdere Fhaedr. 5, 7, 8 f. Tab. tiblälia, ium,
». ©tnben um baS Stpienbein, ber SBärme
toegen, 'Strümpfe’ Suet.
tibieen, tnis, m. [aus tibia u. cano] 1) glöten =
fpielcr, ©feifer. Sie bilbeten eine 3unf* u-
niaren publici u. privati, 0. jenen hostiae — ad
tibicinem (unter Segteitung 0. re.) immeM«
tur Cic. leg. agr. 2 §.93; t. quia probibiti ipr
ximi« censoribus erant in aede lorda resci b<
7, 30, ö; iron. trimsit idem iuris consultns. 2.
bicinis Latini modo b. p. bem Kläger bie jjr
mel u. bem Seflagten bie ©peptioit bagegen t.t
paltenb, wie ber ftlötenfpieler auf ber Süpiit ix
©orttag ber Stpaufpicler beglcitenb unttrfe;
Cic. p Mur. § 28; o. ©lufit überp., pl. H<
ep. 2. 1, 98. 2) ©feilet, Stüpe eines pwu;r'
Or. fast. 4, 695. Tao. a) tibielnn, ae, f. Jlt
tenfpielcrin. 6) tibieTnium, ii, n. glötti
TYbulliis f. Albius t). [f pie :
Tibnr, üris, n. Stabt in Satium, berupmt rotc'-
ipret ftpönen Sage. Tao. 1) Tiburs, tis, aiy.
subst. -tos, um, m 2) Tiburtinum , i, » ns
Sanbgut bei Tibur. 3) »Tibiirnus,
ad;.; subst. m. Tibnrnus =■ Tiburtus; autp
-tlnl, örum, m. ft. Tiburtes Liv. 4'i 'Tiborte-.
i, in. f. 2. Catillus.
Ticiuuiit, i, n. Stabt am Jluffe Ticinus, j. fs
Oia. — Ticinus, i, in. Jlufj in Oberitolitn. I
Tcffitto; -nensls, adj. [Sara
Tifäta, örum, n. ©erg in Kampanien, uörb! 1
Tifernnm, i, in. 1) Stabt in Umbrien am ?ür
2) in Samnium am ©erg TifernuS. — Ttfriw
i, n. ©erg in Samnium I.iv.
Tigelllnus, i, m. Sreigelaffener beS KaifeTf Sn:
TYgelllns, ii, m. Plamc jiocier Shtfifet 1) T Ss-
dus brr ältere Cic. fam. 7, 24, 1. AU. 13,49,1
Hör. sat. 1, 2, 3. 3, 3. 2) T. Hermogenei M
jüngere, 0. bem älteren aboptiert Hör. sat 1, s
129. 4, 72. 9, 25. 10, 18. 80.
tYglllnm , i, n. [dem. ü. tiguum] Keiner 9t'-
tcn. — tignürlus, ii, m, [ tignumj ju ben 8si
Ten gepörig, faber t. gimmermann.
tignmn, i, 11. ©allen (lürjer al* trabt), o
Stüd ©aupolj; *cava gaprjeuge
Tlgrine«, is, in. 1) König in ©rofeatmew
Stpmiegcrfopn be* ©iitpribate*. 2) beffen Stb
— TigrSnöcerta, örum, n. u. a, ae, f. bie »
Tigranc* erbaute ^muptflabt 0. ©roparmemre T»:
tlgrls, tdis, ob. is, m. u. (bei Titpt ge».) f !"
ypis] 1) *fber Tiger; autp *©ame beS gtfm:
ten Tigcrpunbc« bei ?lltäon u. eine« mit fi»-
Tigcrbtlbc gegirrten Stpiffei. 2) m ber Jlxi
Tigrii in aften.
Tigiiruii, örum, m. ©ölferftpaft im peutige» fcs
ton 3ün<P; adj. -rinus.
ttlln, ac, f. Stnbf Verg.
TilliuH, i, m. 1) Sopn etnei Sreigelajfenett. *■:
tper, als ©ompejancr o. Gäfar aui bem S»"1
geftopen, natp beffett Tobe feine Senatorrnri:n
toicber beanfprutbte Hör. sat. 1, 6, 24 107. fl
Q. T., Sega! ßäfari.
Timneiis, 1, m. 1) grictp. Ipiftorifcr in Sufc
2) pptbagoreiftper ©pilofopp, 8<itgeitojfe bei fl«
natp ipm ift ein platonifipcr Tialog benannt., bi
Sicero in« Sateiniftpe überfepte, 0' »eltper Ufc
fepung ein ©rutpftücf fup etpalten pat.
Timägcnes, is, in. geleprter u freimütiger Sie«
u. ©eftpitptftpreibcr gut 8«* bei ülupuRu}
Ttmäeu», i, m. glup im Senettaniftpen
Timor o.
ttmbfaetuB [yxirtic. 0. timeo u. facioj (feit ) '*
Surtpt gefept, erftpretft quamvis timeöd*
libertas Cic. off. 2 §. 24.
ttmeo, ui, — 2. fürtpten, beforgt fei« (®
ülffelt) alqm; inter se; nihil; multitudo
I
timentes — Tirynthiua.
839
luidem hostem — sed magis iicr immensura
\lpesquo, rem — horrendum, mctuebat Liv. ;
rihil de bello, de periculo; de re publica valde;
l (B. (eiten) quo quidom genere ego nunquam
.. Cie. p. Süll. §. 59 j alcui, alcui rei für jc.;
iibi, suis rebus; fpro alqo; m. ut, ne non im
hi 2>eutfd)en 'bah nid)t’ , m. ne im $eutfdjen
ba&’; nihil minus quam ul egredi moenibus
luderent, timeri poterat tno man ne erwartet,
5 cm Sinne nach fonftruiert nihil minus fieri p<me
/ uam ut — ai iderent , putabatur Liv. 28, 22, 12;
■am frumentariam , ut eupportari posset ft. ut
•es f. etc. Cats. 6. O. 1, 39, 6; m. inbir. grage^
a() (öngfilicb fragen) quid hoc eit negotii Plaut.-,
üaeertmn hoc quorsum accidat Ter.-, quid aga-
tur; baac quo sint eruptura: jugleid) m. (lat.,
lostrae parti, quid hic respondeat Ter.-, m. inf.
i d) f djeuen, auch (Liv.) m. aec. c. inf., f.
löfi&enbom ju Liv. 2, 7, 9; *exterrita pennis
Ues gab feine gurdjt buref) glattem mit ic jn
rrfettnen; subst. timentes, m., Caes.-, B Schiffen
iaves loca ignota plus quam hostem timentes
Liv. 10, 2, 12; ‘partic. tunendus, furchtbar,
rfjredlidj reges (nämtid) für bie Untergebenen);
lentes grimmige, vox, iuvenum examen Eois
»artibus t. Der bem cinft bet ißartbtr nod) ere
,ittern foü Hör.
Hilde, adv. m. comp u. +*up. [timidus] furd|t =
am, fdieu, «agbaft, betfutfam cum constan-
*sr ac non t. pugnaretur; t. dico, sed tarnen
licendum est; t. vel potius verecunde, — tl-
ntdltna, äti ■>, f. [GmidusJ gurcbtfamf ett (alb
labitueQe Sigenjdjaft; Bgt. timor); Schüchtern;
jeit cantio et t,; ingenua t,; t. et ignavia;
>1. quantae geidjen B. gurebtfamteit Cic.p. Mil.
60. — tYinldus, adj. m. comp. u. tup. [timeo]
itrd)tjam, fdjeu, fdiiiditcrn, bei) infam t. ac
remens, ad mortem, in labore militari, ani-
uus, ‘tergum, *preces, *na»is; *m. inf; *m.
len. procellae; subst. matrem timidi (be4 8e=
mdjtigen) flere non solere Nep.; timido quoque
iddere mentem Hör.; imbelles timidique.
i uiöleon, ntis, m. forinti|ifd|er gelbbett; adj.
ontöus A’ep. — TTmölns f. Tmolu».
■nur, öris, m. [tim*o] 1) gutdjt (alä @efübt
t. temporärer guftanb; pgl. metus, timiditas)
BefotgniS belli; repentinao incursionis; ab
ilqo, (feit) de illo meus; metus ac t.. feige
Ifuttbt; animi Sali Cat. 68, 3; ft. est emen-
lator asperrimus (ftbtiftlitbet SJetle); esse in
imore, esse magno, minore t. (abet magno in
. esse gtofje g. nerntfatben); fmagno adversa-
ios t. affieerc; pervenire ob. venire in t., *ca-
lere t.; t. alcui inicere, meutere, obicere, fa-
•ere; t. occupat alqm, praeoccupat animum ;
nagnus, tantus incessit t. etc.; timore exterri-
us, perterritus; quo (= cuius rei) timore per-
erriti; t. alcui cripere, t. abicere, se ex maxirno
. colligere; t, ne Verg., Liv.; t. facere ne Liv. ;
mihi nt t , *tantus t. fuit m. inf; in timore
um Liv., subcst t. m. acc. c inf Cic.; omitte
imorem fürchte bicb nicht Cic.; pl. privato sunt
■ppositi t.; *t. inter et iras Hör. cp. 1, 4, 12;
n«bef. tcligiöfe gutebt, Zeitige (Sc^eu re-
igio timorque; verecundia maiestatis magistra-
uum timorem vicit Liv 2, 36, 3; *deorum. 2)
bet gurd)t ettegenbe ©egenftanb, Stbteden
uagnus uterque t. latronibus; Aventinac sil-
ae; noctis timorcs; auch ein guttbt crwedcn =
bet guftaitb, in summo t. in ber brobenbften
Sage Nep. Alt. 11, 5; al« ©oltbeit Cic. n. d. 3,
17; •petfon. m. Minae oerbunben.
Timotheus, ei, m. 1) Sohn bei- ftonott , atben.
gelbbett. 2) ein SRufifet au« SRilet.
tinctilis, e, adj. [tingo] Botin etm. einge»
tauebt witb Oc.
tTnea, ae, f Flotte Hör.; bem Sienenwacb«
tingo (nitbt tinguo), nxi, nctum, 3. [Wy/m] 1)
benedeit, anfeuditen, beftreifben, eintau;
djen tunica sanguine Centauri tincta; fgladios
veneno; *ora lacrimis, *pavimentum mero; *te
meis pocnlis neben ; *se Oceano, *Oceani aequore
tingi (b. Sütengeflitit) ; bej. färben, röten *tem-
pora fuco; *vestem rubro cocco; *ora rubor;
subst. tincta, örum, n. ©efärbte«, Sunte«
Cic. legg 2 §. 45. 2) tp. tinctus alqa re btt
einen Änftiid) B. etm. bat orator sit mihi t.
literis; Laelia patris elegantiä t,
tinnimentum , i, n. [tiiinio] (Deflingcf Plaut.
— tinnlo, eigtf. tlingeln, Ilimpetn, (djeHen
tintinnabulum Plaut. 2)a B. a ) laut fdyreien,
fingen, bieObtett Boll febreien nimium iam
Plaut -, Irans, tetflingen laffett. b) (ÄonBetf.)
mit fflelb flimpetn, blecbcn, «ablen ecquid
Dolabclla Cic. AU. 14, 21, 4. J5a0, A) tinni*
tus, us, m. Klingeln, ©eflingei ’strepit as-
siduo t. galca; *tinnitus aeru repnlsa dabunt;
tp. +B. ber Siebe, pl 28ottge!lingel Gallionis.
B) tiunülns, adj. Itingenb, ftbeiienb *sistra,
*aera. C) tintinnübüluui, i, n. Klingel,
Scbelle Plaut.
tlntiiin&cül'is, adj. ftintinno] eigtl. Mingtitb,
t. viri — bie bettlet, Belebe ben Sflaaen Scbeb
len anlegtcn Plaut. — tintino, 1. [tebupl. au«
tinnio] Hingen Ct.
tinus, i, f bet (otbeetattige Stbnecball Ov.
Hppölu (tipula), ae, (. eigtl. bie Söaffetfptnite,
balp b. einem febt leichten ©egenftanb
Plaut.
Tireslas, a«, m. bltnbet ffia£)tfagct ju Xbeben.
TlrTdätes, is, m. Slame ntebretet Könige in Hx--
menien.
tiro, öuis, m. 1) Sielt ut; au* al« adj-, exerci-
tus, milites; bab a) übetb- Sleuling in itgenb
einet Sache, Slnfänget in alqa re; scientiA;
homo non aetate, sed usu forensi atque exer-
citatione t.; ft. gladiatores ob. gludiutorum.
b ) jebet, ber juet^ in ba« öffentliche Sieben
einttitt *tironum frequentia; snb patribus
dru-is tironum Hör. II) Slame eine« gelehrten
gteigelaffenen be« Sicero. ®an. A) tiröcTniiim,
ii, n. fbet etfte KtiegSbienft, bie militätiftbe
Unetf ab ten beit propter cxercitus paucitatcm
et t.; t. (pl.) ponere, sub militia patris tiro-
cinii rudimenta deponere; meton. bie jungen
Solbatcn, Siefruten Liv 40, 36, t2. Sab- a)
(Liv.) Unerfabtenbeit eine« Sleuling« iuve-
nis. 6) ba« etfte öffentliche Stuf treten in L.
Paulo accusando t. ponere Liv.; tut iilios suo
quemque t. (bei Stnlegung ber toga virilis) in
forum deduceret. B) dem. tiruncfilus, i, m.
junget Anfänger, Sleuling in etm. -fmiles;
im Kaufen Plin ep. 3, «, 4.
♦Tirynthlng, adj. «u XirtjnS (Stabt in ätgoli«,
bo ^erfulc« ctjogen fein jottte) aebötig, bab-
ben $etluie« betreffenb, be« fietfule« tela,
840 Tirynthia —
heros, hospcs u. bl. T., .§erfule«; *Tlr)nthia,
8lfm eite.
(1b j. tu.
TisTphöne, es, f. [7'ienpo'v»)] bie 9{ä cfjertu be«
Slorbe», eint bet guriett. Tao. -neu», adj. ft r n f =
bat, oetbtecpcrifcp tempora Ott.
Ti«sen*e8, ium, m. bie Sinwopner bon Tiffe
(in Sijilien).
Titan, ünis (bist». latinifiert Titäuus, i, m.) 1)
gern, im pl. TitäneH ob. -nl, ba« ältere ©öltet-
gefcplecpt, jed}« <Söfjne be« Uraitu« u. bet ®äa,
roelipc unter Saturmi«' (ftrono«’) Änfnbrung ifjren
SBatcr Uranu« 0. Tprott ftütjtcu, felbft aber bet
jpertf^aft be« Saturn u. hierauf be« fjupitet wei--
epen mußten. 2) im sing, ein t>. einem Titanen
abflammctibc« ©ötterwefen, bcf. *bct Sonnengott,
Sopn be« fjpperion. S) appell. ein ©tei« Plaut.
Jpictö. o) MäniScus, adj. V) *-tänIs, Ydis, f.
subst. a) Circe , lobtet be« Sol. ß) Ipcttt«,
Srfjwcftcr bet Titanen, c) Minlns, adj.; bao.
*mbst. -tania, ae, f. a) ffiirce. ß) Satona ob.
Tiana. y) pjgrrpa, Snfetin be« 3apetu«.
Tithünns, i, m. ©emapt bet Sluroia, bie ipn jum
§immcl entführte u. )War ewige« Sieben, aber
niept etoige Qugtnb für ipn erbeten batte. Tao.
’-iiiiis, adj. coniux u. bl. *Tithonia Tlutora.
TYtles , ium, m. [Titus, Sotnamc be« Tatiusl u.
bao. TTtlenses, ium, m. f. tribus 1); *colUct.
Tltiens} ogl. SBeißenborn )U Liv. 1, IS, 8.
titillütio, önis, f. [titillo] ba« Sipeln volup-
tates, quibus quasi t. seusibun adhibetur;
non cst voluptatum tanta quasi t. in sensibus.
titillo, 1. titeln voluptas, ejuao quasi t. sen-
sus, ut ita dicam; multitudinis levitatem volup-
tate quasi t.; tp. *ne tos titillot gloria.
TtUus, 1) Sextus T. patte einen fo tanjmäßigcn
©ang, baß ein Tan) nach ipm benannt toarb.
2) T. Septamius f. Septimius 1). TaO. Tltlus,
adj., lex; nodales ein o. fabinijtpen Könige Titu«
Tatiu« perrüprenbe« ‘ilricftertotlcginm Liv.
titfvlllicium, ii, n. eigtl. ffafer, tp. Bagatelle
Plaut.
tttübantor, adv. [titubo] Kaff, nur bilbl., f(pwan =
fenb, unfieper posuistis onim, atque id tarnen
t. et strictim. — + tYtiitmntla, ae, f. [titubo]
ba« SBanlen, linguae, oris ba« Stammeln. —
Utühätlo, önis, f. [titubo] bilbl. ba« ScpWan*
fen, bie Serlegenpeit de. de t'nr. 2 §. 41. —
t'fbftbo, 1. 1) toanfen, niept feft fiepen, tau=
mein (mit vejug auf bie ihren Ticnft oerfagen=
ben ffüße, 0. bem, wclcper jufammcnjuftnlcn biopt,
inSbef. 0. Scttunfencn) *iucro somnoque gravi«;
*titubantes artus; ‘titubanti pede; *titubata
vestigia roanfenb geworben, Wanfcnb. 2) tp. a)
in bet Siebe anftoßen, flamm ein, ft öden Lici-
nius titubans; ment« ae lingua titubante. b)
(Plaut., Net>.) fdjroanfcn, ratlo«, betroffen,
betteten fein, c ) [tolpcrit, ftrautpcln ne
quid titubet 71er.; si quid titnbatum est; si
tantulum oflFensum titubatumque sitj verbo;
*cave ne titubes etc.
ttti’ilus , i, m. 1) 9tuf = , 3nfe^r*ft nominis;
aram cum ingenti rerum ah se gestamm t.;
*ire per titulum vetiti nominis einen Ocrbotencn
9tamen barauf fepreiben; *per t. roemoresque fa-
stos 3nfdpriftcn auf Statuen, Triumphbogen tc.;
*qui stupet, in t. et imaginibus; ‘quorum (ber
fcilgebotcncu Stlnüen) t. per colla popendit. 3n«=
bcf. o) *t®rabfcprift. b) Überfdprift an einem
togat&rius.
jU oerfaufenben .fmufe, ?I nftplaq *ite tubis
perium sub titulumqne lares werbet bttttb I.
feplag feil geboten; tlegit titnlnm auditoq-j j
retio etc.; hic t (8u«tufi bona bostiliter tb
endi Liv. c) eine Tafel mit ber gor*
eine* ©elflbbe* t. proposito Siurt. Cat. 11 ;
ber Titel o) ber cbrenoollc 9iame, ffibrt:
titel, IRupm consulatus; hic t. insignisetge
eher, ‘comugis; *serratac pubis Achirae bie -
gerettet ju paben; sicut penes C. Lutatium ppc-
runici perpetrati belli t. fuit, ita pen--
buius fucrit Lir.; *nec t. intercipo no-tre.
•scclus ob t. (Spren) admittis inanes; *per i
ingrodimur tuos befingen beitte Serbien fte; ttitai
victoriae inflatus; *tc mortis habere n»ea<- br
matt o. bir fagc, bu feift Sepulb an meinem So!*
b) Wnfepctt, ©tan) tantse gloriao Lir.; Ttt!
pöngefdpilb, Slorwanb haud parva res ssbt
prima specie minime atroci ferebatur; quem ‘
praetenderitis , sub t. aequandarum legtnr.
quamquam is egregius t. esset Liv.; t. faeisv
speciosus praeferebatur Curt. ; erat hic quid«.
t. cum Graecis coSundi Just.
TTtürln», ii, m. fiegat be« Cäfar in ®atlicn. Xc
Titus f. Flavius 3) [ad j. -ßnns Ste
Tttyos, i, m. Sopn be« 3upitrr u. ber 51er;
weil er fiep an flatoitn oergrijftn, in ber Btt*
weit oon ©eiern an feiner ftets maepfenben Seht
benagt.
Tityrns, i, m. Slamc eine« Wirten Verg. Set
meton. o) ein §irt Verg. b) ® ergil WH
Prop. 2, 34, 72. [ein Sbltulrt Vet)
TmÄriis (Tmaros), i, m. 1) SJerg in Spiral .
Tmöltts (’Ftmölus), i, nt. ©ebirge u. Stabt g
£t)bien Tao. 1) *Tmöllus, adj. ; subst. (tc »
vos) ber tmoliftpe ©ein Verg. 2) subst. Tue-
lites, is, m. ein Tmolite.
tftcullio, önis, m. [roxdg] SBucpercr, orrädk;"
Cic Att. 2, 1, 12.
töfTnus, adj. [tofus] au« Tuffiein Suei.
tüfns, i, m. Tttfftcin, .hoben,
töga, ae, f. [tego] bie Toga, ba« an« titn
palbrnnben Stüde wollenen Tutpe« brftepenbe, trcr
u. Oon bem §alfc bi« an bie güpe berabwaBes.'
Obergewanb, wcltpc« fo nmgeworfett warb, hi
ber Hnfe 8rm barin wie in einer 29inbe rst‘
mäprenb bet reepte Hrm frei war; Tracht bei S;
mer« in griebenljeiten, wenn et öffcntliip etftte
nominis et togae oblitus, arta, exigua, triir
ulnarum, crassa, tenuis Hör. 3n^«r t- P®1
purea ber Könige; praetexta f. praetexo; pm
bie unoerbrämte, al« Kleibung ber Shtpfbctnr r
u. ber 3ünglinge, wenn fie in? mämtlitpc Stet
traten, bap. auep virilis genannt; *lil>er» = rtr-
lis wegen ber babuttp erlangten größeren grribr
attd) liberior t. ob vestis; candida f. candic ■
tus; sordida f. sordidus; pulla f. 2. pnllns; *Bi
täte togam, bie toga praetexta mit btT tor-
virilis ocrtaufcpcit ; itbertr. Afrnni, bie fabula r-
gata be« Wfrattiu« llor. ep. 2, t, 67; metet
bet griebe, cedant arnta togae Tiept. b (V
in Pi». §. 73; aud) »ünfie be« griebfit
bcf. SSerebfamfcit togä enitescere Tac.; r btt
öffentlichen Tpätigfeit auf bem gen*
t. et forum placucre Liv. ; in t. negotii»;*
versatur Plin. ep. b) eine SJuplbirnc (tre!
biefc bi«w. ft. ber iptieu unterfagten stola r*
toga trugen) Tib. 4, 10, 3.
Tao. A) tögSUrlns, ii, m. ein Sepaufpielet ii
togatus — tollo.
841
■inet fabula togata Suet. B) tögntus, adj.
nit einer loga belleibet, baf|. o) al« Bc-
,eichnung be« römifchcn Bürger«, im @gf. bc«
Jticht iHömct« unus o togatorum numero: mul-
itudo togatorum; *gens bie fflömer; im Weiteften
Sinne fiberl). alle, bie latcinijef) (preßen Cic.
le or. 3 § 43; ancilla bie gewefene Sflaoin, bic
ibortina, bic al* foldje über ipre Inuitn bie loga
ragen bttrfte Kor. sat. 1, 2, 63; in«bef. a) to-
rata, sc. fabula ba« nationale Cuftfpici ber SRö*
ncr, in welchem bie $erfonen Körner waren u.
lut röm. Stoffe bei) anbei t würben (®gf. palliatn).
J) *einc öffentliche fflulilbirnc ff. toga 6)1.
4 Gallia f. Gallia 1) 1). 6) ba bic toga bic
5rieben«traeht war, t>. bent, bet im Trieben
ebt, ein Slmt ucrwaltct cui uni togato (se-
latus) supplicationem dccroverit; aupplicatio
,. } qui t. rei publicae praefucrunt (®gf. im-
•oratores. C) tögrfila, ao, f. frfem.j Meine,
(l)le(ptc toga. fj. 3ülp'ih Tac.
»ibttcum (Tolp.), i, n. Stabt in Gallia Belg.,
dlänns, i, m. ftlufj im finnbe ber Sabiner Op.
ileräbtlis, e, adj. m. comp, ftolero] 1) erträg =
ich, leiblich orator; Minucius cnm iam an-
tea rix t, fuisset secundis rebus uc fuvore vulgi;
■ondicio, amicitia, tolcrabilior »ervitus; qni-
>U8 aspera qnondam visa maria facies et non
.. nomen Verg. (anbctc: numen); **«6*1. n.
sing. medium et t. 2) (feit.) wer leid)! er*
rügt paulo qui est homo t. 7er. Bob. tälc-
abflner, adv = toleranter, w. f.
ilcrandna, adj. [tolero] erträglich Ltv. —
olerans, tis, adj. m. comp. u. mp. \partic. o.
olero] ertragenb, bulbenb penuriae toleran-
issimus; flaborum. Da», a) toleranter, ade.
)Cbulbig pati dolorem, illa ferre. 6) tö-
lerantla, ao, f. gäljigfeit ju ertragen, Grtra*
iung, ©rbulbung.
ileritlo, 6ms, f. [tolero] ba« Getragen, ®r =
tulben Oie. fin. 2 §. 94. — lölcrftUöra, adj.
■omp. [ partic . B. tolero] n. pl. annehmlicher
Tac. an«. 12, 11 (jefjt lnetiorab
ilero, 1. tragen, bab. 1) erttagen, erbulbett,
iu«halten (ein fieibett mit Kraft u. Wu«bauer)
liemem; forti animo infam militiam; inopiam
iianuum mercede-, famem (erträglich machen)
ilqa re; ( Plaut.) egestatem alcis erleichtern;
ributa aufbringen, beftreiten; (Plaut.) munia
icinen Pflichten genügen; dolor res est ad pa-
iendum tolerandumquo difficili«; nt. acc. c. inf.,
fm inf ; paulo etiam longiua tolerari (e« au«*
gatten) posse; fin penatibux iisdem. 2) Ein-
bringen, notbürftig erhalten equos, equi-
latum. 3) ernähren, unterhalten vitam;
tcorpora oquorum.
oletnm, i, n. Stabt in Spanien, j. lolcbo.
lab. sahst, -täui, örum, m.
dleno, önis, m. [tollo] Schwungbalten,
Schwengel, al« Belagerung«mafehinc.
>llo, sustüli (tulit Suct. Aug 63), sublätnm, 3.
1) emporheben, in bie $jbhc bringen, auf*
cichten, er», aufheben alqm iacontem, in
-olliim Plaut.-, saxa de terra; *humo lumina;
re a terra altius (b. Bflanjen); *se (auef) B. 2a*
ger); *se ad anras; *in maloR parata cornua;
tpahnas ad sidora; *AUrr caoli qui sidera
räqt; dnm — comes ego te t. (heben tt. auf-
recht halten) possnm Ltv. 22, 49, 7 ; oculos pact-
um; *aurem (b. fmttb) fpipcu; manus (in«bcf.
al« fflebntbc ber Betwunberung), vehementer ad-
mirans — ut etiam manus saepe tolleret; »ustu-
limus manus et ego et Baibus; auch al« Reichen
ber ltngcbulb u. Öberfättigung acl caehim sublatis
manibus Kor.-, tmanus ad doos; *verticem (b.
ber SHuhmfucht); *late conspicuum (prolept.) v.
(in Bejug auf Seichthum it. Bracht); sortes Riehen ;
alqm in cruccm Itcujigen; ancoras lichten ; ignem
(al« Signal) auffteigen taffen; ignis e speeula
sublatu8; in caelum vos umeris nostrie; *freta
aufregtn; *verba oadentia aufgreifen u. barauf
al« etm SBichtige« aufmerffam machen; *hoc tibi
dictum tolle memor; verba iacentia c medio.
3n«bef. a) in bie .?iöhc bauen, tectum altius.
6) aufheben, aufnehmen, mit fidf) nehmen
alqm in currum, in equum, ad se sc. in navem ;
sublatis rebus eommigrant ltomam; *Pergama
leviora tolli f. levis 1); b. fJaljrjeugcn cinneh-
men, an ®orb nehmen.
2) tp. a) erheben, erhebeub nergtähern,
borheben, beben, erhöhen clamorem, ca-
chinnum, ululatum, *clamores, gemitum ad si-
dera; »comoedia vocem höhet erheben; *undiquo
magnus clamor se ad auras; *minas mit entpor-
gehobenem Raupte eine brohenbe Stellung anneh’
men ft», ber Schlange); Hcrculem in caelum for-
titudo; Komulum ad dcos immortales; alqm;
laudes alcis in astra; *olqm in astra; *avos spo
in tantum in fo glanjenber Hoffnung; 'gloria
alqm; alqd dicendo augere et t. altius; nni-
mos ein hochfahrenbe«, trofcigc« SScfcn annchmen;
omnis üispanin animos fcch erheben Jap. ; sub-
latus alqa re; t, alqm pubm. aufhelfen, ju
®hreb berhelfen; *alqm honoribus burch tc. ber-
hcrrlichen. 6) einen ®cbeugten empor*, auf*
richten animum, omino beit SJlut (ftch ob. au*
bereit) beleben; *amicum; quibus rebus omnibus
sublatus Caes. b. C. 2, 37, 2. c) (feit.) auf Ob.
über fich nehmen quid onorts; poonas leiben
Cic. n. d. 3 §. 82. d) ein SHnb b. ber ffirbe auf*
nehmen, jum 3*i<he". baft man e« anerfennen unb
ctjiehen WiD, bah. ein ffinb anerfennen ob. er*
jiehett quod erit natum, ) Hierum Plaut.-, auch
B. ber ÜJtutter, si quod peperissem, id educarem
ac tollerem ; ego — moritnros scivi et ei rei
(baju) sustuli Enn. b. Cic. Tusc 3 §.28; *non
ita me genitor sublatum crudit; übertr. Äin*
ber b. einer 3ratt erhalten, mit tc. jeugen
liberos ox Fadia; (Suct.) ex Scribonia luliam,
ex Liria nihil liberorum, sublato filio Norone
ex Agrippina.
3) Wegnehmen, *hc6en, *btingcn, *führcn,
*fchnffcn, entführen, entfernen, beneh
men, eigtl. u. bilbl. praedam; frumentum do
area; simulacra e templo; aolem, amicitiam o
mundo; hominem ex hoinine bem SJenfchen atlcä
nehmen, wn« ihn jum TOenfchen macht; *quan-
tumvis tolle nimm mit; i>ecuni& societatis sub-
latA erhoben Caes. b. c. 3, 103, 1; *mcbial tolli
fich Bou hinnen, babon begeben in arduos
Sabiuos. tollamus equis; alqm ab atriis I.ici-
niis in Galliam; *alqm fugä entführen; *alqm
denso aifre; *mnlta ex oculis entrüefen, entjiehen;
•virtutem ex oculis sublatam quaerimus; *iter
(bie Beforgniä wegen tc.) triste sublatum ex
animo puellae; *curas c pectore Oerhannen;
*cupidiuem uvae immitis 'fleh bergehen laffen’;
*minas, *dolos jparen; mensam wegräumen, ab*
beeten, (Hör.) patinam, hos cibos; milit. t. t.
842 Tolosa
Bigna jum Ü)i<u(dje nufbreifjm; t. dubitationem,
suspicioncm, orrorem, spem, Innerem benehmen;
controversias; *gloriain cittjicljcn ; aublato (und)
Vluftjebunß) Areopagoj flibertatem; *caede9 et
rabiern attStilgen, ‘qucrelas cnbeit; *virtute ca-
rcntia ba8 Kraftlofe, Biaite roegbringen, befeitißcn ;
•cum flneret lutulentus (Lucilias), erat qnod t.
veiles »a8 man f)ätte tilgen mögen, itmS man »cg-
gcmünfdjt hätte; tempua, diem dicendo burd)
langem Sieben »egnehmen, is dies est intercos-
sione snblatus ging berieten; tsignnm inter-
dicto Bublatnm est unterblieb; sublato auctore
unter Btrfdjweigung be8 Ängcber« Sali. Cat.
23, 4; prägn, au8 bem ©ege räumen, »eg«
räumen, ocrnidjten, aufhebcit, befeitigen,
tilgen, unmöglich tnadjeit alqm e, de medio
ob. bl. t,; deos baä Safetn ber ©öttcr leugnen;
comitia; nomen er libria au8ftrei(f|en ; mendum
scripturae; Carthaginem et Nnmantiam fundi-
tus jerftören; atirpem, Aetolorum gentem; *Ti-
tanaa immanemqne turbam fulmine cadueo nie«
bcr Werfen; *regea, sacramentum , fidom (bttt
firebit), memoriara rei, legem, dictaturam fun-
ditus e re publica; aimulatio t. iudicium veri
idque adulterat.
Töloaa (Toloasa), ae, f. f. Volcae. Sau. a) Tö-
losänna (Tolosa.); (Just.) -sensls, e, adj. b)
subst. -sätes, inm, m.
Tolpiäcum f. Tolbiacum.
Töluinniiia, ii, m. 1) f. Tullus 4). 2) ein SMS*
faget Verg.
tfilütlm, adv. [tollo] im trab Plaut.
ftOmentum, i, n. Bolfterung.
Tömls, tdia, f. Stabt in Untermöficn am fd)»ar=
$en Bieere, und) ber Sage ber Ort, »o Blcbca
ihren S ruber fflbfgrtuä jerfdjnitt [r tp*»], Berban*
uungSort beS Ooib. San. 1) subst. Tömitae,
ärum , m. 2) -mitänus, adj.
tondco, tötondi, tonsum, 2. 1) fdjeren, ab*
fcfjeten, rafieren *foves, *lanae tousae, bar-
bam et capillum, 'tonsa cutia, *arboa tonaa
comam; *f reflex. fi dj feieren ob. feieren laf*
fen. 2) tp. a) abfdjcrcn, glatt madjen, fdje*
ren saltatrix tonaa (o. Smn'ul OabiniuS, ber (ich
ju fcljr pupte); ’ilex tonsa bipennibu«. b)
♦mähen, abmähen aegetem, prata. c) *ab*
rupfen, abpflüden, abfreffen, abweiben,
ab*, befihneiben comam hyacinthi; violas;
corona ob. oliva tonsa; iecur rostro; campum;
tonaia in vallibus; brachia (ber Ulme), d)
prellen, berauben alqm auro uaque ad cutim
Plaut.-, regna paterna comft purporeä Prop.
töiiTtrufills, e, adj. [tonitruaj »um Sonnet
gehörig, libri b. Sonnet u. beffen Botbebeu*
tung hanbelnb Cie. — tönTtrus, ns, m. u. (ber*
altet) töiiYtruum, i, n. [tono] Sonnet, all.
tonitrn Vera. ; n. pl. tonitrua; acc pl. tonitrua
Ov.\ tonitribus; *©e»itter»olfe.
tönoj ui, Iturn, 1. bonnern, tonat cä borniert;
cui inennti conaulatum (bei feinem ©intritt in tc.)
cum tonuisact Liv. ; 'Iuppiter tonana , tona-
bat; audj bl. ’Tonans ber Somterer «• 3upiter;
♦equi am SBagen beS 3upitcr. §terB. a) *ftarf
erfdjallen, erbröhnen, tradjen caelum, fra-
gore, t umul tu; horrificis iuxta Aetna ruinis
Verg. b) bonnern, b. SRebtter nunquam (Peri-
cles) ab Aristophane t. dictua esset Cie. or.
§. 29; »eloquio; b. $anttibal Komano bello Just. ;
0. ber Siebe toratio; ‘qualia Pindarico spiritus
- torpeo.
ore; audj *fjerbonnern, bonnetnb antnfei
•verba foro; ore deos.
♦tonaa, ae, f. (gern, pl.) Siuber.
tonaillae, ärum, f. Sie SOianbcln am Jpalfe.
tonst t<>, 1. [frequent, b. tondeo] ju fdjeter
pflegen Plaut.
tonsor, öris, tn. [tondeo] bet Barbier, ber fco
ben Sömcrn, feitoem IncntiuS Bfena« um SO)
b. Ehr- btc erften Barbiere au# Sijilien n»i
9iom gebradjt hatte, nid)t nur Haupthaar u. ©a:
ftupte, fonbern auih bie Siäget Bcrfebnitt, bah bic
Barbierftuben 9iomS b. Blenfdjen aller Sri §afc.
reich befndjt »utben u. jugfeid) als Satnmelpläj-
ber Sd)»ä6cr u. WeuigfeitSfrämer bienten ; i brühe
Omnibus et lippis et t. notuin esse Hör. —
tonstrlcfila, ae, f. [dem. 0. tonstrix] (oeräd):
lieh) Battfrapcrin Cie. Tusc. 5 §. 58. — ton-
strina, ae, f. [tondco] Barbierftube, bilfci
nunc senex est in t. jefct ntufj ber 9tltc paair
laffen Plaut. — tonstrix, icia, f. [tonsor] Bati-
ob. ßaarfdjererin Plaut. — tonsus, u», m-
[tondeo] (borll.) .^aarfthnitt, grifur.
töphTnus, töphuB f. tofinus, tofus.
topiärius, ii, m. [b. rojrior] Jtunft*, 3*tr9^t!
net. b) -ia, ae, f. Sunftgärtnerei
töpTca, örum, n. [ronw] Sammlung non ©>
meinplähen, Stprift beS ÄrijioteleS u. Eiern
töräl, älis, n. [torusl Bolfter*, Bettbede Hm
— törärla, ae, f. [torusj ©ärterin Plaut.
ftorcölnm, i, n. [torqueo] Kelter, Brejfe.
töreuma, ätia, n. [rfipccaa] ba-3 hai^erhabeve.
getriebene Sfcunfiwerf.
tormentmn, i, n. [torqueo] 1) SBerfjeug p
Stehen, ffiinben, bap. ein Seil jum Tflufrumb.
©inbe; jum 3uf“ma,c"f(Pnör*n< geffel
übertr. ferreum Plaut.-, jum Brejfen, eine Breiit
bilbl. *lene (fanfter Srud, gelinbeS dictjmu;.
ingenio admoves plerumque duro Hör.; Ue
quam t. quaedam adhibemua (fepen gleidpa;
Stpraubeu ant, ut — fateantur Oie. off. 3 §. 3.
2) göltet, Tortur; übertr. Starter, Blajc
t. (pl.) fortunae, suapicionis; tpectoris; +t
Bobagra. 3) ©utfmafthine, fipmereS ©e
jdjüp; metoit ba* barauS gefdjleuberte fflef d) Ot-
to rminn, num, n. [tonjueo] baS ©rimmcb,
Sdjneiben im fieibe, bie Kolil. Sa», tor-
mlnösus, adj. an ber Rolil leibenb Oie.
torno, 1. [tornua] brcihfeln sphaeram; ’tf
vereua male tornati fiplecht getatene. — tor-
nn», i, m. Srcdjf elcifcn, S<hntpmejfet,
Bleipel *tomo nudle buxum; *pocula quibc-
t. facili super addita vitis; *tp. anguato verso;
includere t.
Töröne, es, f. Stabt u. $afen in Biacebomcn am
ägäifthen Sleere, f. Toro».; Toronae promunt
rium ba« Borgehirgc Serri« bei Xorone; ad;
-näicus, uacus. [*colla (boom
torösns, adj. [torus] muJIttlö«, fteifipis
torpedo, tnis, f. [torpeo] 1) ( Tac .) — • torpor,
». f. 2) ßrampffifth, 8«l*rraal ( Haja Tor-
pedo L.).
torpeo, ui, — 2. l) ftarr, etparrt, regnngt
to«, unbemegliih fein torpentes gelu in
casb-a rediere; nervi rigore; ’simillimus saxo:
fmembra; ftorpentem excitare. 2) gfiftig er*
ftarren, betäubt fein, erlahmen, erliege«
(oor Stfiauneit, gurcht ob. infolge bet llntbär.;
feit) metu, vox spiritusque, dextrae, *animo et
corpore, *vires ad proelia; ♦Pausiacä tabell
843
torpesco — tot.
:n(torrcn; consilia tun bu tocifil feinen 3Int;
temeritas ; dcmn sie feriatum volumus cessa-
ione t. in regungslos babin Parten
affen; t<b'speratione, fsilentio; tcivita« longa
>ace et otio. $ao. A) torpesco, pni, — 3. parr
ocrben, crjlorrcn, erfdjlaffen, in Haff. Brofa
tut infolge B. Unt^ätigteit manns aut animus
ier otium; ingcnium incultn atquc socordifi;
ot dextrae in amentia illa; tdeliciis et desi-
liä; ‘infolge einet ©eelcnftimmuug lingua metii;
nolles ante dolore genae. li) torpldus, mlj.
rpartt, betäubt, regungSlo« stupore ac
niraculo; somno. C) torpor, öris, m. 5tftar =
ung, 9tegung*lofigteit; bao. Srfdjlaffung,
ia« bumpft fcinbrütrit Tac.
■ rquStus, adj, rtorquis] mit einet $al«fette
icrfefje n. al« Beiname, f. Manlius 2); Alecto
.. colnbris mit !C. ft. §al«fette Or.
irqueo, rsi, rtum, 2. 1) toinben, breben, um=
neben, tncnbeu cervices ocuiosqnr, *vesti-
fia ad sonitum, ‘aurem ab obscenis sermoni-
ms, ‘lumina tollen, ‘tegumen immune leonig
id) umtnerfen, ‘spiimas wählen im tc., ‘Atlas
ixem nmero etc., terra circnm axem so t., alqd
n orbem, -f-agmen in lnevum, ftaxos in arena
rammen; consul cnm paucis collum torsiaaet
ie batte greifen u. Bot fein Ittbunal führen Taf -
eit I.iv. 4, 68, 8; ’t. nnnc lapidem nunc in-
tens machina tignum btebt b'ttauf; *ora equi
renia lenfen; ‘capilloa forro häufeln; ‘atamina
lollice fpinnen; bilbl. breben, toenben, len»
en naturam huc et illuc t. et flectero; ora-
ionem alqo; omnia ad commodum suae cau-
uve; imbecillitatem unimornm; ‘aidera mundi;
’tuo anb numinc bella; inäbef. o) ’fortbreben,
näljen aaxa, montes. 6) im Sreife b”um =
neben, luinben; ftbtningen, fdjleubetn
'anguia tortus, ‘vestia circnm brachia torta;
rtortis (in ftib fdjlängelnben) vibratiaquo dia-
■ursibns; liastaa, ‘iaculum in hostem, *tela in
ilqm , ‘fnlmina, ‘glaebas, ‘ramca, ‘aqnosam
liomem bernbfibteubern. 2) prägn, a) ‘brebenb
■tm. nullen, breben orbem; t. medioa nox
imida eursus b»t bie -fSälfte ihrer Sahn Boflenbct.
)) Berbreben, »jetreit, »renlen ora torquen-
ur; oculum; bilbl. verbo ac litera ins omne
orqneri. c) inSbcf. auf ber fjolter bie ©lieber
imenfen, foltern, auf bie golter fpnnnen
ilqm; fqaos illi tortos necaverunt; ftortua
nteriit; bab genau unterfutben, erforft^en,
rita P. Snllae torqueatnr Cie. p Süll. §. 78.
tao. tp. martern, quälen, plagen, beun»
ruhigen alqm; libidines te t. ; stnlti malorum
nemoriä torquentur; torqneor m. ne Or. her.
), 36; ‘ludentis apeciem dabit et torqnebitur
wirb fidj botb febr anftrengen).
irqnis, feltner •qu«s, is, m. u. (in Ißrofa feit-
ier) f. bie getounbene ipalSIette at« Stbntud.
pierB. a) ba* Summet ber Od)fen. ß) ‘eine
Blumenfette.
irrcns, tis [partic. B. torreol 1) adj. b('6<
■rbipt, brennenb miles sole Liv.; ripae pice,
lamma, Sirius Verg.\ tp. btaufenb, rcifjenb
'aqua, famnis, ft. fertur. 2) subst., m.
8ergftrom, ffliefjbatb; torrentia (ac. flumina)
Tu rt. 9, 9, 9; ftp. inania t. verborum SBort»
chtBall; tquo torrente, quo impetu saeculum
lostrnm defendit.
irreo, torrui, toatum, 2. trano. trodnen, bör»
ren, braten, räften, fengen manum, aol
corpora Gallonim; «olis ardorn, nndiquc flam-
mä, auccenais ignibus; fincendio, figne tor-
reri; »alqd in igne; torreto (bade) mo pro
pane Plaut.-, ‘solo novo densae torrentur (rfi=
feni aristae; ‘torrentia agros sidera; *montea
(0. Stroeeo); ‘freges abmagern; tosti alti stant
parietes Enn b. Cie.; ‘torrentnr febribus ar-
tus; ‘tosti crines oerfengt; ‘bilbl. B. ber Siebe«;
glut, entjünben, entflammen alqm; me face
mutua; iecur idoneum (ein für Siebe pnffettbe«
,'perj’i; Lycorida Cyri amor, me lentus Glycerao
amor Hör. Hat). A) torrYdtis, adj. 1) pa*e.
gebärrt, gebrannt, au«aetrodnct (bureb o.
auften eimoirfenbe §ipe; ®gf. timidas) fons;
campi siccitate t.; flmcc (materia) vapore t.
iam inaruerat; ‘farra; bab mager, bürr homo
vegrandi macie Oie.; jufammengef (brumpf 1
pecora frigore. membra gelu. 2) act. fengenb,
brennenb b«<6 locus ab incendiis I.iv. . *zona,
•nostas, *a5r. S) ‘torrls, is, m. ein Staub,
brennenbe« ©(beit $oI$.
tortTHs, e, adj (torqaeo] gerounben, gebrebt
•anrtun (golbene Sette), ‘buoina, *anaa, ‘piscis.
tortor, öris, m. |torquco] goltercr, gotter>
fnec^t ad tortons eculenm ire; eculeum, t.
canuficemqne; *barbarns; Apollo T. al« Sd)iit;
ber be« Warfba« Stiel. Aug. 70.
tortnösns, adj. [tortus] l) Boll SBtnbungeti,
Srümmungen, gerounben serrula, loci, al-
vus. 2) tp. »ertoteTclt, winteljügig dispn-
tandi genus, multiplex ingenium et t., visa
qnaedam t. et obaenra
1. tortn», adj. [partic. o. torqueo] gebrebt, ge =
tBunben, getrümmt ‘funia; ‘via be« Sabp;
rintb«; ‘quercus ©icbcnhanj; tp. fpipfinbig
eondiciones Plaut
2. ‘tortus, us, m. [torqueo] SBinbung, Srüm =
muug einer ©(blange t. inultiplicabili.
toröliis, i, m. [dem. B. torus] §aarbüfcbct
Plaut. — tSrns, i, m. jeber mulftartig fctjloct -
lenbe ©egcnflanb, bab- t) Snoten, ©tfjteife an
einem Sranje, tm Silbe Oie. or. §. 21. 2) her;
oorragenber fleiftbiger leil am menfdp
liefert ob. lieriftben Särpcr, TOuSfel ’tori la-
certorum, ‘solidi, ‘colla tument tori», *co-
rnantes bie SJäbnc (beä Sötoen); tm Silbe athle-
tarum; illam (historiam) t, quid am et quasi
iubae (fine Bollere t>arfte[Iung' decent PUn. tp.
6, 8, 10. 3) gepolterte« Saget, Sfübl< t5ols
ft er »viridanto toro consederat herbae V'trj ;
‘datque tonim caespea; ‘riparnm t. (fthtneKeitbe
Ufer) incolimus. ®ab- o) ‘Sofa t. Bic orsus
ab alto; diaenbnero toria. 6) Bett torura atcr-
nere, premere; in toro enbare; se toro ponit;
•©bebett, ©be consora ob. aoeia tori ©beftau;
Tyrii f. Tyro» 6); ’Seiibenbett, Sabre.
ftorvTtas, ätis, f. [torvua] fiitflete« u. (jrim =
mige« ?lu*febcn vultns. — torms, adj. fin =
Ber, toilb auSfebenb, grimmig, greulteb
*Tnltua, "facics, ‘forma, ‘foculi; ‘aspicit haue
torvia (sc. oculia); fcorpns visu torvnm; *se-
nex (B. ©baron', ‘draco, ‘angnis, ‘aper; *proi>-
lia; acc. n. adv. torvum clamat, torva tueri.
töt, adj. pl. indecl. 1) fo Biete, fo Biel quot
homines, t. causae; t. res, qnot etc.; t. consu-
libus, quotics; m. ot; t. (fo Biele) unnra supe-
rabant; oft bei tarn, tantus ohne Serbinbung«-
partifel, mit betfelben, toenn bie jtoeite ©teige»
844
totidem — tracto.
tung Ijetborgeljobftt werben fott, tot tarn effern-
tarum gentium arma; t. tarn vnlida oppida; t.
tarn praeclaris imperatoribus ; bageg. de tot ac
tarn potentibns populis; t. ac tarn validae ma-
nu« ; t. et tanta odiumenta; pro hie tantis tot-
que victoriis. 2) ft. nam plurimi, *t. Erinys
sibilat oris; pgl. tantus 1). — lötTdem, ad j.
pl. indccl. eben (o biete t'annoa vixerunt; t.
uot, ac (atque) a(8; t. numero pedites; t. au-
iet ettiptifd) sc. convicia, crimina Hör. sat. 2,
3, 298. — tötiens (beffer als totios) adv. 1) jo
häufig, jo ojt, nt. lorrelat. quoties; quo-
ticscumque — t. ; t., quot; (Hör.) t. exorare
populnra b. ©labiatot, jo oft, wie et eS früher
|at tljun müffen, alfo — 'noch öfter, fort u. fort’,
t, servufl b. i fo oft bu birf) burd) beiitc Segierbe
beberrfdjen tagt. 2) eben fo oft Hör. carm.
saec. 23.
totng, gen. tottu«, dat. toti, (felt.t toto Caeg. b.
G. 7, 89, 5. b. G. 8, 34, 4. Ourt. 6, 5, 27.
Prop. 3, 11, 67, totae Nep. Ti mol. 3, 2, adj.
I) ganj (b. einem urfprüuglich nicht geteilten
©egenftanb) terra, urbs, navis, re« publica, equi-
tatus, men«, t. pectore, t. caclo distare, errare,
moenibu« im ganjen llmtreife ber ic., t. orbe
terrarum, totft GaJliA in ganj ©., in t. Sicilia.
3nSbef. a) ganj, gänjlid), mit Seit) u. Seele
totum «e tradero, dodero alcui, alcui frei; t. se
avertere ab amicitia alci«; Curio «e contra
cum totum pnrat; «um vester t. pan» ergeben;
t. alci« esse etc., t. in illia (nugis) Hör. ; *in
me tota (mit aller Stacht) mit Venn«. 6) billig
«ex menses t. Ter.; vubst n. baS ©an je, t. in
co est nt; *fex toto ganj, billig; (feit.) in toto
bet ber ganjen Sache, überhaupt. 2) alle* ju =
gleich, (amtlich (b. einem ©egenftanb im @gf.
ju feinen Steilen) t. viribus; copiac, fequitatu«,
•armenta.
•ftoxYcnm , i, n. [tojixo'v] ©ift jum ©eftreis
Äen ber ©feile; iiberh- ©ift.
bälis, e, adj. [trab«] l) ju ben ©allen ge=
hörig, ©alfeiis, fprieijm. t. clavo figere bune-
ficium, quemadmodum dicitur niet- u. nagelfeft
machen. 2) *ballenartig, ftarl telum.
1. trüliea, ae, f. [trab«] bic Xrabca, ein mit
breiten ©urpurftreifen ncrbräntteS StaatSlleib
ber Könige, an<h ber fHitter.
2. TrKbea, ae, m. ein ftomöbienbichter.
träbeätn«, a/1 j. [trabea] mit einer trabea be =
lleibet equites Tat., Suet.; Quirinus Oe.
trab«, trabe«,/', ©allen (langer u. fdjmaler; bgl.
tignum); bcj. ©in beb allen, bie auf ben Säulen
ruhen Hymettiae Hör. £iierb. a) 'eilt Schiff
t currit aqua«, Cypria, cava, sacra bie 9lrgo.
b) *ein h°her ©aum «ilva frequen« trabibus,
fraxinca. c) ‘©ad), £>au8 anb iiadem t.; «uli
t. (Xempel) citrea.
Träolia« , anti«, f. =■ Tarracina Ov.
T räch ln , tni«, f. Stabt in ©hthiotis am Dia.
•fjierp. -Chinin«, adj. hero« u. bl. T. =■ Gft)j
Ov.; puppis Ov.; Trachlntae, arurn, f. bic Xta=
chinietinnen, tragöbie bcS SopholleS Cie.
Trächönltcs, ae, m. aus XrachonitiS (flanb=
fdjaft in ©aläftina) Aar. Vict.
tractäbTli«, e, adj. m. comp, [tracto] 1) bcrühr = ,
angreifbar t. omne neecsse ost cs«o, quoil
natum est; *mare nondum t. nanti; *caclum
non t. {türmifch- 2) tp. bicg = , jehmiegjam,
gejehmeibig, nachgiebig virtus tenera atque
t. multi« in rebus; nihil est co traetabiLi»
tut te tractabiliorcm experiantur; *voce-
trnetätio, öni«, f. [tracto] 1) ©etaftung, i>«s:
habung, ©ebrauch beluarum, tibiarum, c
morum. 2) ©ehatiblutcg, ©catbeitung. S-
treibung, bauernbe ©ejehäftiguiig mit ph-i ■
«ophiae, literarum; in ber ©betotit ber bciii
bete ©ebrauch eine* Sorte«. — tractäU*.
»«. [tracto] ©chanblung, bauembe ©cfifci'
tigung mit ctw., ©catbeitung ipsaxum
tium t rar tat u delectari; consilia tractatu ehr.
flongiore t.
Iracticing, adj. [traho] (feit.) gefchlcppt Jce
Vict. — tractlm, adv. [traho] 1) juqwcift
jiehenb t. tangere alqm Ohrfeigen geben ßne
2) ’ g c b c 1) n t susurrare (o. ©ienen) 1 'erg.
tracto, 1. [ frequent . p. traho) 1) *(fell.) fehlt:
pen, herumfchleppcn tractata comi*. Site
laften, berühren, in bic $änbe nehocs
anfaffen, honbhaben, beforgett alqd nus-.
manibu8; *tractanti resistere , *fila lyrae jd*f
gen, ’ceram pollice, flanam, arma, *aspev
«erpente«, *atramenta, ’dapes mengen, miidw
*.-ua pericla mit ic. fpielen; gubernacula: meir
bibliothecam unter bete öänben haben; *tracu:
fabriliu fabri; pecuniam publicam btfotgr
*venena Colcha et quidquid usquaro coneipicr
nefa« fcch befaffen mit ic.
2) bilbl. a) behanbeln, bearbeiten, betreibet
pcrwaltcn, leiten, regieren, »errichten i-
tem Ter. ; causa« amicorum t. (bearbeiten) alqe-
agere; rem publicam, bellum, fregna, fimp
rium; ftum a praetoribus tractabatur aerar.cr
tpauca admodum vi tractata; personam xli
in scaena (o. Sehaufpiclern) fpielen ; *inimn«
to« «ccundas; auch #• Xidjtcr, welcher eine ©etw
rebenb ob. hanbelnb einführt cum tractareCK
Atreus, personae «erviendum fuit; p. Sehet
fpielet auf ben ©ebner übertragen in einsmc£
persona, quae propter otium ac Studium x
nimc in iudicii« periculisque tractata est ht
noch nicht bor ©ericht erfdpnen u. o. leinene Sei
net behanbelt, b. h- Perteibigt worben ift CSc. f
Arch. §. 3; animos; vitam hominura entwideir
consilia tractatu difficiliora. b ) fn 9nst:
bung bringen, P. etw. ©ebrauch machen g»
tenus «int ridicula tractanda oratori witsc'
ber ©ebner in ber Slnwenbuctg bei ilächeil'.hi
gehen barf; quorum alterum (genus faceturcr
re tractatur, alterum dicto jur Slnwent-
lotnmt; nullum est horurn generum, quod b«
arte et moderatione tractetur wa8 nicht *"
Schule unterworfen werben lann. c) behanbelt
fich gegen ]mb. betragen, benehmen asper
honorificentius alqm, plebem placidiu«; je
mulcondo tractandoquc etc.; ita me in re j»
blica t. (mich halten), ut; quo in nmnere «
ita t., ut; ’aetas imbecilla mollius traft«-'
vult; *se benignius fich gütlich thun; me prsr
dia matema parum commode bringen mir wer*
©upctc PU u. ep. 2, 15, 2. d) grünblich bei«»
beln, bornchmcn, uictcrfuchen, über benlex
tracta definitionem fortitudinis : ititellege« rt-
habeat omne« philosophiac notos ac tradat
locos; tprocliorum vias et quao sibi — e>*
nissent Tac. e) einen gegebenen Stoff betet
beln, abhanbeln, au«s, butchfübrcn, »er
f affen res tragicas comice; partem philo--*
pbiao; ad eam quam iam dudum tracto cot-
tractum — tragoedia. 845
itantiam Cic. Lad. §. 05; ‘recte alqd. f) bc =
Pretzen, Berfjaubeln tractandis condicionibus
'Jaes. b. c. 3, 28, 6; intrans. uuterl)nnbeln de
londicionibus Nep. — tractum, i, «. [traho]
Spinnwolle Tib.
tractus, adj. [partic. B. tralio] 1) hetgejo*
|en, herfommenb, *ftammenb, entfprungen
renae a corde t.; eermo ab isto initio t. 2)
n einem fort gebenb, flicfintb sermonis
fonus; oratio t. et fluens.
tractus, us, m. [trahoj 1) baS gieren, bet
3ug ‘tractu ferre rotam; ‘longo per ucra t.
ertur; ‘in spiram tractu se colli git anguis ;
Hammanim; 'incerto fallet te htera t.; limae
iauf de.; faquarum ; fCydnu« leni t. (Strö*
nung) e fontibus labens; baS ^ortft^Ieppen,
fchwemmen Syrtes ab t. (B. gried). ovqhv) ap-
>ellatae Sali Jug. 78, 3. 2) geftreette finge,
fluSbrhnung, ßug, is eat t. ductuaqne muri;
irborum Uteilje; caatrorum, oppidi; bat). fianb*
trieb, ®cgenb Lauren»; fpleraque t. eiua;
’maria; *alti nubium SBoIfcnräutne; ‘caeli cor-
-uptu8 nerpefteter fiuftraum. 2) tp. a ) lang*
ante, ruhige Gattung, ©ewegung bet Siebe
iae*itatio tractusque verborum; t. lenis ora-
ionis; fhaec (hiatoriu) t. et «uavitate atqtie
‘tiam dulcedine placet. 6) (Tac.) 8ögetuug,
Jangfamteit belli; t. et lentitudinc mortis,
aditio, öuia, f. [tradoj I) Übergabe rei; op-
»idorum. 2) Tac. an». 10, 16 bet ©erieijt su-
>remorum Aber if|t ®nbe. — trädttor, öris, in.
trudo] ber nertäterifcb etw. übergiebt, ©er»
äter Tac. hist. 4, 24 (jefot proditor).
‘ädo (t.rnns-do), dfdi, ditum, s. l) übergeben,
Iberliefern, abgeben, cinpäitbigen alcui
>oculum , possessiones creditoribua , alqd per
nanu«, clamorem alcui »eitet geben an te.; le-
rionem, arma, obaidea; alqd alcui in potesta-
«! transdere bominem in otium Ter.; alqm
n custodiam bringen taffen ; in aervitutem, ad
mpplicium, se alcui; fliliam alcui jut fftau
;eben; faepulturae; inebef. a) jur ©eforgung ob.
Dbtpit, »um Sd)ud übergeben, anoertrauen,
i «empfehlen legiones, provinciam alcui; alcui
unnmam imperii; alcui obuidea custodiendos,
urrim tuendam; nie ei te commendavi et tra-
lidi; totum hominem tibi t. de manu, ut aiunt,
n roanum tuam. 6) burd) ©errat übergeben,
jerraten, preisgeben alqm; causam (suam)
ulrersoriia Ter.\ »patrios penates.
bitbl. a) überlaffen, cinräuntcn, über*,
jingeben, ergeben alcui possessionem Gal-
iae; fminori regnum; totum so alcui, totou so
toluptatibu«; so quieti fief) fchlafeit legen; totum
ie in Studium, in disciplinam, fstudiis; *se
mb lege» pacis fid) unterwerfen tc.; memoriae
netten; lectio memoriae imitationique (bem ®e-
>äd)tniife jur Siatfjabmung) tradatur Quint, b)
tl« ®rbteil übergeben, über*, f|interlaffen,
oxtpflanjen inimicitias posteris Anton b.
de.; tplurima in posteros; hoc alius alii;
-morbo»; traditnm inde fertur, ut c8 fotl hier*
in? ftefjenbe ®e»o^npeit geworben fein, baff Liv.;
-onsuetudo a maioribus tradita Caes.; patrio
nore Persarum traditum est m. inf.; »te bei
iio« ost u, bgt. Curt.; mos ab antiquis tradi-
as altperfömmtiib Uor. c ) fchriftlieh ber Sinei) =
oelt überliefern, erjagten, berichten qua-
ia multa historia t.; quorum nomina multi
fioütac memoriae t.; varios sermones immorta-
itati scriptis suis; bah. tradunt (Liv.) plurimi
anuales, oinnium prope onnales nt. acc. c. inf.;
traditur nt. mm. c. inf., traditur, memoriae tra-
ditur, traditum est nt. acc. c. inf, Lycurgi teiu-
poribus Homerus etiam fuisso — traditur Cic.;
traditum est etiam Homerum caecum fnisse
Oie.; Gallorum gentem traditur fama — Alpes
transisso Liv.; ’quae spectator ipse sibi t. fid)
felbft Dorerjäh11 , fi<h getoiffermagen felbft fagt. d)
Bortragen, lehren alqd alcui, praecepta di-
cendi; quae ab quoque traduntur.
trä-düeo (trans-duco), 3. (arthaijt. imper. traduce
Ter., perf. sync. traduxti Plaut.) 1) hinüber
führen, bringen; über et», führen, über*
je()en alqm ad se Ter.; cohortes in castra ad
alqm; hominum multitudinem trän» Rhenum
in Galliam; exercitum vado, in Africam; tres
copiarutn partes id Humen, exercitum Humen
über ie.; traducto exercitu Humen. XaB. in
itgenb eine neue Sage, Stellung ie. bringen,
Berfepen, centuriones ex inferioribus ordinibus
in superiores; alqm ad plebem in eine plebe*
jifthe 5amilie übergehen taffen; dient«» ab Hae-
duis ad se auf feine Seite bringen; quft (civi-
tate) traduetfi wenn fte (jn ben (üatliern) über*
träte; alqm ad, in suam sententiam, ad amici-
tiam; alqm ex egestate in rerum abundantiam;
animos a sereritate ad hilaritatem. 2) burti)
führen copios per angustias; Ilelvetios per
fines Sequanorum. 3) Borbeifühten tua pornpa
eo traducenda est Ter.; copias praeter castra;
victimas in triumpho. jfnSbef. a) traduc equum
(t. t.) fagte ber ttenfor jum Dtitter bei ber TOufte*
ruttg, wenn er bei berfelben gut beftanb; tjur
Sefdjintpfung delatores Suei. b ) (Liv.) bffent*
Itd) jur Sä a u Borüberf ühren, bem Spott
preisgeben per oru hominum; ita traducti
»ub iugum et — per hostinm oculos. 4) o.
ber Seit, jus, binbringen, Berleben tem-
pus, vitam, adulescentiam oleganter, otiosam
aetatem, munus extraordinarinm, ‘leniter
acvnm. ®ah- Berroenben, orationem t. et con-
▼erti in increpandam fugam; ‘curam in yitu-
los; auf et», anmenbcit hanc rationem ad
id genus.
®ao. A) tridnctlOj önis, f. 11 (rinüberführung,
Serfedung hominis ad plebem. 2) ©erlauf,
®ntmirfelung temporis. 3) in ber ftfjet bie
TOetontjmie. B) trüdnetor, öris, in. Übet*
führet, Sevfeder ad plebem Cic. C) ftrüdux,
dücis, m. Söeiitrnitfe.
träglcö , adv. |tragicus] tragifth, tragübien*
artig. — trägfcömoeaiu, ae, f. fTpayixapai-
tta\ ob. tragicocomoedin , aus XragSbie u. Ko-
mödie gcmifthteS Schaufpiel, Xragilomöbtc
Plaut. — trigTcus, adj. [rpayixosl tragifth
(jur Iragöbie gehörig u. baS ®cpräge ihrer (fr*
habenbett tragenb), poSta Jragöbienbtthter; actor
Sd)aujpieter; Orostcs bet in ber Xragöbie auf*
geführt Wirb; grandis, et, ut ita dicam, t, (wie
man in ber Xragöbie ju hören pflegt) orator;
•TclephuB et Peleus; ‘versus (tn ©ejua auj
Inhalt u. Sprache); *ars, ‘color, ‘cothurni,
‘Camena, ‘carrnen, poilma; patbetifd) *tra-
gicum (©athoS) satis spirat; auch fchredlich,
grauenhaft scelus Liv.; ‘ignes (fiiebeSglnt).
trägoedla, ae, f. [rf«yo>di«l 1) Xragöbie,
Xrauerfpiel. 2) tp. a) erhabene Siebe, hoch*
846 tragoedus -
trabenbe, pomphafte Sprache u. ^o^lc
1) t a f e it oequo vero iatia t. tuia perturbor;
trngoedias agere in nugia bie geringfugigflen
SCinge mit traaijchcm Pathos bdjanbeln. b) 9 1 0 6 e t
2ärm, Spcftalel, tragifchcS fiamcnto nunc
eiaadem Appiae nomen quantas t. excitat;
quaa t. efficit. — tragoedus. i, m. |rpayradbsj
tragif c^es Sehaufpiclcr; Iuppiter T.,' eine
Statue beS Jupiter (B. bem vicua T. {0 genannt,
an roeld)em fie ftaub) Suet.
IrSgQU, ae, /. gaHijcbcr u. fpanifcher SSurffpicjs,
tp. ( Plaut .) inicere t. in alqm Siöntc gegen
jmb. gebrauten, istam decidere t. biefen jc.
entgehen.
trähux, iicia, adj. [traho] gern an fich jie=
tjenb Plaut. — trähitu (traiia), ae, /. [traho]
eine Schleife, mit Eijcn utib Stein gejadtc
Sichte ohne SHäber, jum SluSbtejchen beb ©dreibeS
gebraucht Verg.
triiho, xi, ctum, 3. perf. traxe fl. troxisse)
I) riehen, fortjicljen, jdjleppen, fchteifen
(bcf. mit ©ewalt ob. groangi alqm vinctum; per
manu» (oon §aitb ju §cmb) tractua; trahi ad
supplicium, auch bl. t.; ‘vellera digitis {. vel-
lus t); alqm pedibna; per me isla trahantur
pedibus a mag meinetwegen brunter u. brüber
gehen; ‘pedem (B. Jambus) hinten; *t. iugmn,
vomerem collo (eigtl. mit bem fjalfe. Wir 'am
§al(e’); ‘caudani trahat *= dcrulendus sit (Hn=
fpielung auf bie ftnabeupoffe, einem attbern uns
oermertt einen ßopf anjuljängen); ‘plauatra per
montes (D. SRinbcrn); ‘Aatyanacta uvo ju bem
ic. fuhren; *natum in conventum; ‘Holenam
per freta entführen übet Hör.; 'Sigambros por
sacrum clivurn (gefangen ob. gefeffelt); ‘mauibus
fortuna regom lUtiglücflichc fiönige) retortis
trahitur; magno« ferrum ad se; ‘Proaerpina
t. me in ihr Seiet); *bruma t. diem nivalem
inferiore gyro (baS SBinterfoIftitium jiel)t ben
lag in einem engem ober fleinern fiteiS, ben bie
Sonne am §iramcl betreibt, herum); ‘reciderc
quod nltra porfectum trahitur ftch gleichfam hin-
[djleppt; bilbl. ‘exemplo trahentia (— trahi di-
centis) perniciem veniens in aevum Hör. carm.
3, 5, 15; haec diaputationibua huc et illuc tra-
huntur; fextra sidera et solem; res ad Mace-
donas ben Staat in bie §änbe ber jc. fpieleu
Woüen Curt. 3)a0. 1) jmb. heftig u. unWilltiir»
lieh h'nJ’ehen, fortreihen, reijen, beftim =
men, bringen, Berleitcit, leiten alqm ad
defectionem Liv, ad deditionem Curt.; ad re-
gem, ad Romanos eivitatem Liv ; *ad amici-
tias loden; ad imperii cupiditatein; partem tri-
bunorum plebis in ccuam sententiam; fDrusum
in partes; alqm in arcanos sermonis; *iu arma,
•in facinus; 'alqm Romain (D. (Sefchäften); trahi-
mur omnes laudis studio; *sua quemque vo-
luptas; militum impetu fortuito tractus. 2) jinb.
ob. ctw. Woju jiehen, rechnen, ctn. beziehen
auf jmb., etw. jmbm. beimeffen, beilegen
egomet me cum illis una ibidem t. [teile mich
mit ihnen auf gleiche ilinie, ibidem und bas
rechne ich fehott mit bciju Plaut.; decus ad con-
sulem; rem ad Poenos; ‘crimen in se. 3) nuS--
legen, beuten, alqd ad religionem als ein be-
benflicheS Ereignis anfehen; in di versa; auctores
utroque fiub jwifcheu beiben Hngaben geteilt;
omnia in virtutem trahebantur würbe bem Ükt=
bienft beigemeffen, als je. angefehen; diBputatio-
- traiectio.
nibus huc et illuc; (Tac.) io deterius, in lu
dem, in saevitiam, ad metum.
II) SnSbef. 1) mit ob. nach {<4 jiehen, cs:
fchleppen, mit (ich führen, junt ©efrij:
haben amiculum Plaut., corpus fessum, *cc
pora aegra, ‘genua, *vestem; exercitum, to
bam prosequentium Liv. ; ffelicem limmn id
nea; pueri exsilii comites trahebantur; plir-
sccum in eandem ealamitatem; trahi in prts
ciem Outi.; sccnm victoriam; *quae mox v»
tura trahuntur herannahen; f>'a res bar barm ui
deditionem. 2) an, in, ju jid) jiehen, eil
jiehen, aunehmen, animam atmen; extreme
spiritum trahens in ben legten ßüqen, ‘odor.,
naribus, *pocula fauce fchluden; ‘colorem, *ce
lorem, ‘eontagia, ‘furorem per ossa; tp. a
au f ich bringen, teigen, fid> jueignj:
regnum, decunms; fratrem jum fionjul an fji
heran jiehen, einfehieben, aufbringen Liv.; fgu
tiam recte factorum sibi quisque Tac. b) tv.
pfangen, nehmen, erlangen, fich jujiel)!:
cognomen ex re, ‘nomen ab, -[ex re; maior®
ex pemicie et peste rei publicae molestit-
empfinben; fei quibus (philosophis) pluncis
eloquentiae. c) nehmen, alqd in exempht
Ov. met. 8, 245. 3) heraus-, hcrBotjithts
^bringen, aquam e puteis, ‘ferrum e pwtort
*a vumere, ‘vocem imo a pectore, ‘surf, in
penitus, ex intimo pectore, alte Plaut. 4; |ci
beijiehen, herbeifthlep^en illi manibu? rc
sponte religatis a participibus consilii trab-1
bautur Curt.; auch *herabjtehcn lumm, i
‘jufammen jiehen orbes (b. ber Schtaä'
yela einjieben. ci) wegjiehcn, wegfchleppci
• führen alqm Plaut.; alqm a ternplo, ihr
de medio, praedas ex agris; ‘amnis silvai prsr
cipitea; t. et rapere, rapere et t. rauben i
plünbern; tp. o)abjiehen, wegu chmen, ei:
fernen longius ab incepto; gentem ad
donas; partum doloris publica cladea. fj *#•
nehmen, her*, ablciten ex copia rerum c»
ailium Sali.; qua (ratione praestantiaquei oej-
honeatum decorumque trahitur; finde liceni^
mentiendi; fappellationem a nomine auctor.
7) hin» u. hetjiehen, »jerren, -fehtepte
corpus tractum; ’crates vimineas (auf bem Sir
burd)Cggen; tp. aa) jerrütten Britanni perl»
tionea traliuntur Tac Agr. 12. bb) Berprafi»
pecuniam Sali, cc) ‘Berteilen »orte labont
dd) ( SaU .) in Überlegung jiehen, überlege'
Marina anxius cum animo auo, omitteretne u-
ccptum; alia hniuace modi animis; dubu
belli atque pacis rationea. ec) ‘in bie übt;
jiehen in apntium aurea; veile nt digitis, lau:
f pinnen; bah- Hör. carm. 2, 18, 7 purpurasjm
uruc SBoHc; hinjiehen, Betjögern temp -
ellum, pugnam; comitia, rem in serum; tr» -
in multom noctem laetitiä Tac.; fhinjieh<2
hinhalten alqm; auch eine 8e>t iangjam bis
bringen, jubringen, hinftblshPen tewp:
iurgiis , ‘noctem aermone, ‘vitam in tenebr'
•aaperam vitam in silvis, fsegne otium fich er
geben ic. ; fdiem aedißcationibus, noctem e-c-
viviis, ‘frustra laborem ingratuni fich BogeW
abmühen in ic.
Trüianus, i, m. (M. Dlpiua) tönt. Äaijer 98— H'
n. t&tji. ; fpriehw. Auguato felicior, Traiano b<
lior Eutr-
traYclo f. traiieio. — träiectio, önia, f [trak
traiectus — transcursns.
847
) Überfahrt, Übergang Oie.-, bao. t. (SBor«
iberfapren) stellae «= Sternltpnuppe; t. (pl.) mo-
usque stellarum. 2) tp in bft Spet. a) ba«
ji n iibcrf tpieben auf einen anbetn. b) Ser«
epung verborum. e) Übertreibung, $pper«
• e t. — trSiectns, us, m. [traicio] Uberfaprt
ommodisaimus in Britanniam; traiectu inter-
ludi; Überfaprtöort b. Alex. 66.
ailcio, (in ben SräfenSformen beffer traYcio),
ici, iectam, 8. [transiacio] 1) über etw. pin«
oetfen, «ftpiefjen, «bringen, «jiepen, >Ie=
ien, bef. Xruppen über einen glujj fepen, über«
epen taffen telum, vuxillum trans vallum,
I indes super acervos, *pondus (corporis) equo
-Iterno, maloa antennasque de nave in navein
linüberbringen, pinübertragen taffen; fpontem
imüber legen ; rudentem non bem einen Ufer bis
um anbern; 'traiecto in fune (um ben DJiaft-
iaum gtfcplungen) cotumbam suspendit, +pe-
ora in saltus, *membra super acervos levi
>ede barüber Springen ; bitbt. übertragen alqd
ix illios invidia in te, *arbitrium litis in om-
>es; partem equitum üumen, copias Hollespon-
um über ic.; legionea ponte; copias trans flu-
'ium; Marina traiectus in Africam; [Tac.)
raiectua (transportiert) in Galliam; 'lateris
niseri capitisvo dolore traiecto (inbem fiep tc.
Hnjiept, fief) wirft in tc.) in cor; reflejr mit u.
>pne bb, in Africam, ex Africa; se ad alqm;
irnnis traiectus paffiert, Trebiam navibuH paf«
ieren; Aegaeo mari; nando ; (Liv.) ad nos traiec-
urum illnd inccndium (werbe pinübcrjfptagcn).
!) burtpwerfen, «ftofjen, «bopten murum
aculo, alqm venabulo, alcui femur tragnlü
raicitnr, pilo, scorpione; *lora (mit Siemen)
»er pede»; *fervo pectora; fse fiep erftedjen ;
iud) burtpbretpen niediam aciem Liv. 42, 7,7.
alättciiis f. translaticius.
i-alles, ium, f. Stabt in Spbien. XaB. -118-
ius, adj.; subst. pl. n.
a-loqunr, 3. [truns-1.] per er jäplen trecen-
is versibus tuas impuritias Plaut.
äma, ae, f. eiatt. bie jum öewebe aufgejogenen
Reiben, ber Stuffcptag, bap. (Plaut.) aud) Sappa«
ien, Sagatelle t. putridae.
ameo f. transmeo. ®aB. trämes, Ttis, m. ber
Huer«, ftpmate Sebenwcg, »fibetp. SBeg,Bfub,
gang, £auf.
umigro, tr&mitto f. transmigro etc.
ä-näto (transnato), 1. pinüber«, pinburtp«
cpmimmen. — träno (trans-no), X. 1) pin«
>b. burtp etw. ftpwimmen ad suos, f-in in-
ulam, flnmen, ’aquae tranantur. 2) burtp«
liegen, «ftpijfen, «fapren, «bringen *nu-
>ila, *Erebi amnes.
miqullle , adv. m. tcomp. u. fsup. [tranqnil-
us] rupig, ftitt, gelaffen. — tranqnlllTtas,
iti», f. [tranquillus] Supe, Stitte 1) ffiinb«
title, rupigeb u. ftitlee Setter maris; mira
erenitas cum t.; nuep pl. 2) geiflige Supe,
stille u. griebe bei §erjenö animi, vitae;
ocus quietis et t. plenissimus; (Eutr.) Sanft«
nut u. als ein Xitel ber Reifer.
tranquillo, 1. [tranquillua] rupig matpen,
ierupigen vultnm Plaut.; animo» Oie.; tran-
luillatis rebus Romanis Nep.; quid pure t.,
■onos an dulce lucellum Hör.
trnnquillö, adv. [tranquillus] rupig Liv.
tranqnillö f. tranquillus o).
tranqniUtts, adj. m. comp. u. sup. rupig, flill
(im @gf. Erregung u. ber peftigen Bewegung;
ogt. quietus) a) o. bem 9Seere u. ben dementen
mare, serenitas; subst. n. sing. rupiged, ftittej
Setter aut t. aut procellae in vobis sunt; in
tranquillo tempestatem adversam optare; non
tranquillo (bei rupigem Setter) navigamus; tran-
quillo (bei SBinbftitle) silet saxum Verg. b) übertr.
aniimis, vita, civitas, plebs; facere alqm ex
irato t.; litcrae Supe beritptenb; Isocrates in
verbis tranBferendis tranquilhor; subst n. Supe,
Stille eara (seditionem) in tranquillum con-
ferr e Plaut.; res publica in tranquillum red acta,
ex t. exorta est moles discordiarum Liv.; amor
in t. (in Sitperpeit) est Ter.
trans, praep. m. acc. 1) bei Serben ber SBewe«
gung, »on einer Seite jur anbern, über —
pin, über t. Alpes transfertur; t. Damen trai-
ciunt; -t. mare currere; *t. caput iacere. 2)
bei Serben bet Supe, jenfeitä (fept jwei ge«
trennte Säume oorauä) qui t. Khenum inco-
lunt ; Omnibus ultra castra transque montes
exploratis.
Hrans-abeo, 4. burtpbopren costas Verg.
transactor, öris, m. [transigo] Sermitttcr
rerum huiuscemodi omnium t. et admini-
ster Oie.
trans-idTgo, 3. 1) burtp etw. treiben, bopren
*ensem costas. 2) burtpbopren *hasta komm
unum costas.
trans-nlpinns, adj. jenfeit ber Stlpcn be«
finblitp, gefipepenb, tranbatpiniftp Gallia
f. Galli 1) 1); nationes, bella; subst. pl. ni.
bie jenfeit ber Stlpen wopnenben Söller,
Xranöatpiner Suet.
transcendo (transsc.), di, sum, 3. [trans-scando]
1) intrans. pinüberfieigeu, «jtpreiten, «gepen
iu hostium naves, in ltaliam. 2) trans. über«
fteigen, «ftpreiten, pafiieren muros, vailes,
fossam, Caucasum vel Gangem, flumen exer-
citu Tac .; tp. überf^reiten, «treten ordinem
aetatis, baec per rneum sanguinem Liv.; pro-
hibita impuue Tac.
transcido, idi, — 3. [trans-eaedo] burcppauen
loris omnes Plaut.
tran-scribo (transsc.) 3. 1) etw. auä einem
Sutpe in ba« anberc ftpreiben, ftpriftlitp
übertragen testamentum in idias tabulas;
tabulas publicas; flibrum in mille exemplaria.
2) t. t. ber ttefcpäftöfpratpe, eine öetbfumme auf
jmb. alä Eignet übertragen, jmbm. »er«
ftpreiben nomina (Stpulbpoften; in socios. ®ap.
a) *übetp. übertragen, überweifen sceptra
colonis; cuiquam tuae vitae spatium. b) in
einen anbern Staub oerfepen, *matres urbi be«
ftimmen für tc., fin viros aufnepmen.
truns-enrro, curri ob. cücurri, cursum, 3. 1)
pinüber«, pinlaufen ad forurn Ter.; in castni;
*tp. t. ad melius übergepen, fitp oerfteigen ju
beffeter Soft. 2) inäbef. a) über ob. burtp etw.
laufen, fapreu, paffieren *caelum nimbus;
fCampaniam ; bitbt. suum cursum burtpeilen Oie. ;
facripta lectionc Becura. b) oorbeitaufen,
«fapren, «fegeln, transcurrentes im Borbei-
fegetn; »praeter oculos; +t>. ber geil norbei«
eiten aestas inquicta exercitaque vobis; bitbt.
flectio libera est nec actionis impetn t. XaB.
-ftranscursus, ns, m. ba8 Borbeitaufen,
«fapren fulguris.
848 tvansdannviamis
Iransdäuüviäinis, adj. j Irans u. Danuviua] jen =
teitS ber $onau bcftnblicb Liv.
Irans-do, traus-duro f. trado, traduco.
transenna, ae, f. l) «Keß junt Vogelfang Plaut.;
tp. gallftrid Plaut. 2) ein ÖJittetfenfter
(fenestra clatbrata), bintcr »eitlem bic Säufer
iljte SBarett jut Sdjou ftellten, ol)ne fie einer atiju
naben Betrachtung auajufegen, bat)- quam (copiarn
ornamentorum) quasi per transennam (in ber
ftntfemung) praetereuntes strictim aspeximus
Cic. de or. 1 §. 162.
Irans-eo (fut. tranjiet ft. trausibit Tib. 4, 3, 27),
4. I) intrans. 1)' hinübergeben, übergeben,
überfegen ad uxorem, ad forum Ter. j in Ita-
liam, in agrum Noricum; in ipsorum Aequorum
agrum depopulandum Liv. 2, 48, 4; ex Belgio;
pur Corpora über Je.; animae ab aliis ad alio«
au« einem Sörpcr in einen anbern; fMileto übet?
fiebeln ». ic.; Mosa in Occanum ergießt fid);
vado; fnantcH in locum binüberfdj»immen ; in«-
bef. a) jum geinbe, ju einer anbern Partei,
einet anbern Stnfietjl , in einen anbern 3 taub
übergeben, übertreten a Caesare ad Pom-
peium; fin horum sententiam; fin alia omnia;
a patribus ad plebem; -fin qnem Alexaudri
fortuna esset transitura; fa victoria insignibna
in devicti babitum =~ ft. bcr nationalen Ivarfjt
)C. annebnten je. ; fin morem gentis alcis. b)
in etm. übergeben, fid) Berwanbeln *in ha-
mum saxumque etc.; *in iram; tp. in bet Siebe
ob. Schrift ju et»a« anberem übergeben ad
partitionem, transcatur ad altcram condicio-
nem. 2) B. bcr Seit, b orübergeben, oerlau=
fen, Bergeben dies legis, die» hibernorum
complures, ‘aliquot menses, ‘aetos quam cito!
3) binburd) geben, Riegen per media eastra,
bilbl. finter quaesturam ac tribunatum plebia
atque etiom ipaum tribunatus annum quioto et
otio; quaedam animalis intellegentia per om-
nia permanat et t.
II) trans. 1) übet, burd) et», geben, et». paf =
fieren Humen, inare, Alpes, Ponnias, palu-
dem, fossam, Ubodanus nonnullis locis vado
transitur; Alpes transitac; transito amne; iter
XXX diebus jurüdtegen Nep.; ‘basta praecor-
dia; ‘pannam mucro; in«bef. ‘auf etm. geben,
fteigen equum cursu; tp. a) flberf d)tetten
modum, tines verecundiae, -fterminmn. b) et»,
überfteben, mit et», fertig »erben, über
et». b*n»egfommen ca quae premont. et ea
quoe iinpaiiueant, facile; fmagnn. c)übertref =
fen, jUBorfomnten si non transierit, acqua-
bit Quint, d) et». lurj burebgegen, b. Sieb:
net leviter t. et tantummodo perstringore unarn-
quamque rem. 2) oorbci=, norübergeben
omnes mensas Plaut.; forum Jlor.; tp. a) in
bet Siebe übergeben, im liefen übcrfdjlagen
alqd silentio, -falqm, quaedam, multa. b) an
einer Seit glcid)fam im gluge norübergeben,
eine Seit unbenugt binbringen vitam silentio,
vitam sicuti peregrinantes Sali.
traus-ffcro, s. 1) n. einem Orte junt anberen gin--
iibertragen, =bringen, = fügren, --fegen,
-f ebaffen, signa (bie gclbjeicgen) ad alqm =
übergeben JU IC. ; eastra ultra enm locum, trans
Peneuin; -f eastra Baetim übet tc.; illinc buc
trunafertnr virgo Ter. ; +se in aedem; feetcros
in medium belli discrimen; alqm in parricida-
rum coetum; tp. a) et», »obin übertragen.
— transgredior.
oerfegen, wenben, lenfen Bellum in Cet
beriain, ad sc; torrorem ad alqm, beUi teu-
rem ad urbem; ‘NereuB bella non t b. t üf
bie glotte jum liticg nicht überfegen; conci'ar
Lutetiam; disciplinam in (ralliam oerpjtisr
fnationes Alpium in ins Latii; metuci i -t
lere auo ad ignaviun vostram b t. bie füg nefe
ihrer Serbrecgen fürchten fotlten, haben In*
gurcht u. fie euch, »eil ihr feig feib. nugrir
Sall. Jug. 31, 14; crimen in alqm fdnet*
causam m se; sermonem alio; finvidiam er.
minifi sc. in alium; animum ad accusandu.
‘omnia luppiter Argos; ‘amores alio tramli;
einem anbern jugewenbet; ut summa Paper,
maritimi ab Bacodaemoniis transferretu i
Atbenienses; quod in se transferat fnb junv
se ad artes; se in annum proximum ba« ajäc
gatjr um bie gärätur anbalten; fse ad dkr,
vestitnm anlcgcn; fse a bello terrestri in oc
vale fich »enben ic. b) burd) Schreiben über
tragen, abfdbreiben rationes in tabula
-ftranslati (n. anbern entlehnte) versus, e) it:
jehieben causam in proximum annum. i ii
Slnmenbuug bringen, an»enben deüaita
nem in ul i am rem; nisi idem in amiritus
transferetur. e) in eine anbere Sprache «ln
tragen, überfegen istum locum totidem \«
bis a liieacarebo. f) t. verbum figürlich*
uneigeittlid) gebrauchen; verba tralsb it
bl. tr. figürliche, mctapborifche ÄuJbniir (V
ff) translatum exordium ba« nicht au« ber S*P
genommen ift, ba« nicht recht jur Sach*- gebe"
Oie. de inv. 1 §. 26. h) Bctmanbeln ’algd i:
novam speciem. 2) (I.iv.) Borbeitragen, tu
überführen coronam in triumpho; anna, tei*
signaque aerea et marmorea.
trans-figo, 3. 1) burchftecheen, ^bogre* Pq-
gladio, ferro, lanceä; seutum; transfixus ha-c
2) et», burd) et», ftcchen basta transüra
ttrans-flgiiro, 1. umformen, ^geftalten, -vai
beln, pueruni in muliebreni naturam; sei*
in vestibuluui.
trnns-lödlo, 8. burchbobrcn, .jlcdjen slcp-
alcui latus, ‘pectora duro transfossa liguo
‘transforniis, e, adj. [trans-forma] (fett.) «»
geformt, oermanbett. — trans-for»«. i
um-, Bcrronitbeln *«cse in vultos amle-
‘gemmas in ignes (= stellas) Ov.
trans-freto, 1. [trans u. fri tum] übet
fegen, überfegiffen Snet.
trausfüga, ac, comm. [transfugio] llberldlfci
SluSreiger na — forte deprehensus a
dibus Komanis retraheretur nt t.; abjetu- '
illa pastorum convenarumque plebs t ei s*3
populis lAv. 2, 1, 4; -fservi übergelanfnii. -
tnuift-rügio, 8. jum geittbe überlauftit, 4bf!
gegen ad liostes, ad Homanos, fab
bilbl. ab ufflicta amieitia t. et ad alias flow
tes devolare. 5)a0. transfüginni, ii, « k
Überlaufen, Übergeben jnm geinbe, f
Liv., Tac.
trans-fnndo , 3. cigtl. in ein anbere« 1
übergießen, bilbl. ergießen, übertrage»
nes laudes suas ad alqm, amorein omnfr. •
alqm, (Ourt.) eorum mores in Macedonas;
alia (studia) liberiora et transfusa latios
fid) Berbreitenb, umfaffenberc.
transgredior, gressus sum, dejt. 3. [trau?
dior] 1) intrans. binüberfchreiten, >|*ÜI
transgressio
n Italiam, per montes, tRheno; (fpüf ad Afri-
arn; bitbl undc et in Universum fama est
xansgressa Tac.; in«bef. ju einer Partei über»
;ebcn ad alqm, in partes alcis Tac.; tp. ju
inet $anblnng übergeben, febreiten ab mde-
:oris ad infesta Tac. 2) trans. über ob. burtb
•ttt. geben, et», ütierfebreiten, paffieten
mne latentem , munitionem, montem, Humen,
-convallem, fcolonias; pass. transgresso Apen-
lino Lin. 10, 27, 1. San A) transgressio,
mis, f. 1) Übergang, ascensus et t. Oullomra
über bie Sttpen) Cic. 2) in ber iHbetori!, Ser»
cpung ber SBörter, Abweisung oon ber
;e»öb"ti<ben SSortftellung verborum. B)
ransgressus, uh, m. (fett.) Übergang, amnis
iber ic., auspicium prosperi t. Tac.
’ansfgo, egi, actum, 3. [trans-ago] burtb et»,
reiben, bat). 1) mit einet SBaffe burdjftetben,
»urtbbobten ’gladio pectus, fse ipsum gla-
tio. 2) tp. a) eineßeit jubringen, »erleben
j-tempus per ostentationem, fnon multum ve-
latibus, plus per otium, fmenso tranaacto,
inno natb Berlauf Nep. b) burtb», oollfüb»
:en, ju Snbe, juflanbe bringen negotium;
ebus transactis; alqd per alqm, cum alqo;
ertamen cum alqo jtbnett abtbun; 0. SBebnet
mumqnidque t., erpedire, absolvere; subst.
ransacta, n. (fflgf. futura) Ourt. 8, 2, 1; si trana-
tetum est wenn ei vorbei ift; ftransactum est
le me c« ift um mitb geftbeben. §ier». at« t. t.
ier ©eftbäfttfpracbe, etnen Streit burtb Unterbanb»
ung ob. SBergteitb beitegen, auSgleitben, f i <b
lergteitben, mit jmbm. über et», fertig »et»
>en, ein Stblommen treffen, accorbieten
em cum alqo, cum reo, reliqua cum Bestia
lt Scauro aecreta; cum alqo HS ducentis mili-
ius; cum alqo t. atque decidere; cum privatia
ninore pecunia; inter se ipsi Ter.\ +au|crbatb
ier Sejtbäftifpratbe , mit et», fettig »erben,
ibftbtiefien cum alqa re; cum eipeditionibus;
■um spe votoquo uxoria semel transigitur.
•iinslllo (trän es.), gtlui u. (fett.) stllvi, — 4.
trans u. salio) 1) intrans. binüberfpringen
lc muro in navem, fad nos, fin vehicula atre-
iuo saltu; tp. ab uno consilio ad alterum ptöp»
id) übergeben. 2) tränt, a ) über et», fprin»
len, überfpringen muros, *ponteB, *poaitas
lammas. §iero. *übet et», hinüber. hüpfen,
:t». burdjcilen rates vada; tantum terrae,
;ot aquas; sagitta umbras bie buntte 2uft. b)
!p. a) überfpringen, »geben ante pedes po-
uta; rem unam pulcherrimam oratio, b) über»
iebreiten lineas; *munera Liberi ba« ©lag in
lern ®enug be« SBcinc«.
•ansitans, tis \partic. 0. ungebraucht transito]
jurdbpaffierenb Cic. Alt. 5, 21, 6 (jtoeifelb-).
■ansitio, önis, f. [transoo] 1) ba# hinüber»
geben, ber Übergang imagines similitudine
et t. perceptae ; fluentium visionum. 2) Über»
gang, Übertritt ju einer anbem Partei, in
•inen anbern Stanb ad plebem transitiones; eo-
:iorum; t. ad hostem fiebant; ftransitionem
facere. 3) concr. $urd)gang ex quo t. per-
riae Iani nominantur.
’ansftörlus, ad j. ftranseol mit einem Surd)»
gange oerfeben nomus Suet.; forum Eutr.
unsitus, ub, m. [transeoj l) Übergang fos-
sae; transitum claudere; üumen difficxli t.;
alqm transitu probibere. $ietö. fÜbertritt
£ einigen, tat.-beulfgrl 6i;ultu5rtetb. 9. «luft.
— tranamitto. 849
ju einer anbern gartet ’fübergang in ber Sin
terei oom ©(batten jum 2id)t, fin ber Siebe Oon
einem ©egenftanbe jum anbern. 2) 2>urdjgang
per agros urbesque; ’datus est verbis ad ami-
cas t. aures; concr. Slurtbgangäort, ®urtb=
gang insidere transitu s ; Alpium t. ( pl .) spe-
culari. 8) (fett.) bas Sorbet» ob. Sorüber»
geben tempestatis Cic. ; fin transitu capta urbs.
translSclo, translectlo etc. {. traiicio etc.
transläticius (träl.) aäj. [transfero] 1) über»
liefert, burtb Überlieferung bergebratbt, edic-
tum ba# oon einem Slagiftrate eotgefunbene ber
früheren SJlagiftrate, fius. 2) überb- gewöhn»
titb, gemein hoc t. est Cic.-, nosti haec t.;
ffunus, officia, *mos.
translätio (träl.), önis, f. [transfero] 1) Über»
tragung, öerfepung L. Sullae, C. Caesaris
{gen. subj.) pecuniarum (gen. obj.) a iustis do-
minis ad alienos Oie.; fdomicilii Certegung;
autb bie Mbtebnung be« 81i<btcr«, ü’täger«, einer
Seftbulbigung criminis. 2) in ber 9ibctotü» Über»
tragung in eine uneigentlitbe Scheut ung, Iro»
puä, ©ictapber. $ab- translütivus, adj. auf
eine anbete mubrif Übertragenb, ablebueub
conBtitutio.
translätor, öris, m. [transfero] Übertrager
quaesturae (oom Sette«, »eil er at« Ouäftor
öjfentlitbe Selber unterftbtagen u. bem Sulla ge»
bratbt batte) Cic. Verr. 6 §. 102.
transdego, 3. bertefen syngraphura Plaut.
trans-loquor f. traloquor.
trans-lüceo (träl.), 2. ba« Sitbt burtbtajfen,
burtbfidjtig fein *in liquidis aquis.
trans-niürinns, adj. überfeeifib, jenfeitä be*
©leere« befinblitb res, artes, auxilia, fmi-
litia; legationes bie über ba« ©leer gelommcn.
trans-mro (trämeo), 1. (Tac.) burtbpaffieren
loca; abfot.
trans-migro, 1. natb einem Orte hinüber jieben ,
überfiebetn Veios; fin hortos.
transmlssio, önis, f. u. -ssus, us, rn. [trans-
mitto] Überfahrt.
trans-mitto (träm.), 8. 1) bi" überftbiden ,
«bringen, »geben taffen, «fepen taffen,
überfepen classem in Euboeam ad urbem
Oreum; Ligures in naves imposito« praeter
oram Ktrusci maris Neapolim; exercitux equi-
tatusque celeriter transmittitur; bellum in ltn-
liam binüberjpielen; tritia cum opibus suis
Homam; fvim in alqm gteitbfam toütaffen gegen
lt.; Hransmitti trans aequora fegeln über ic. ;
in«bef. al b<nübcrtegen, o. einem fünfte jum
anbern führen transmissum tigillum per viani.
V) buttblaffen equum per amnem, exercitum
per fines; tp. a ) übergeben, übcrlaffen *me
famulo famulamque Heleno habendam; autb
anoertrauen buic hoc tantum bellum Oie. ß)
tübergeben, abtreten hereditatem ßliae;
munia imperii; poma intacta oro servis Weiter
geben; burtb Äauf illam tibi Plaut, y) (fett.)
»ibmen omne meum tempus amicorum teni -
poribuB Oie.; fvigiles operi noctes. 2) über
ob burtb et», geben, feben, taufen, ftbwim»
men Ibernm; marin (o. ©lenfiben; o. Sögeln ■=
über ic. fliegen); sinna transmitti; famne
transmisso; flumini, quod ponte transmittitur
Plin. ep. 8, 8. 6; quem (Euphratcm) ponte t.
Tae. atm. 15, 7; ’campoe curau flüthtig burtb»
eiten; *cnraum btnüberftbiffen; Uticam a
54
850
transmont&ni — tredecim.
Lilybaeo; ex Corsica in Sardiniam. 3n*bef.
über ob. burcf) einen Saum toerfen, fchteu«
bexn, ü bette. *qoantum Balearica torto funda
potest plumbo medii t. caeli; tp. a) fübct«
geben, unbeachtet, unberüdfidjtigt, unbe-
riUjrt taffen, nicht beachten, nidjt betüd«
f idjtigen alqm, alqd silentio; alqm eine honore
ac mentione ulla; qnod ut atrocins vero trans-
mi98um; auch fborüher, fahren taffen,
Gangem et quae ultra essent bie (Eroberung
beä ic. b) feine S«t jubringen, einen guflanb
burchmachen omne tempus mter pngillares et
libelloa iucundisaima quiete; febrium ardorem;
seceaaua voluptatia.
trans-montänl, örum, m. bie jenfeit bei @c«
birge toohnenben SBKerfdjaften.
trans-möveo, 2. Ijinüberfchaffen, berlegen,
legiones transmotae SyriS Tac.; tp. fibettra«
?cn, gloriam in ae verbis (ich »ufdjteiben Ter.
rans-müto, 1. (fett.) bertaufchcn incertoB
bonorea.
trangn&to, transuo f. tranato, trano.
trang-nämTno, 1. umnennen, kaufen Suet.
trans-padinus, adj. jenfeit beä ®o befinb«
lieh; subst. sing. IranSpabanet Ct.; auch pl.
ftrans-pöno, 3. 1) an einen aubem Ort h»n =
überfeften, «bringen onera in flumen. 2)
über einen Stuft ic. überfeften militem dextras
in terraa iturum, Tictorem exercittun in Ita-
liam, fcopiaa Cherroneao (dat.).
trans-porto, 1. hinüber bringen, «füljtcn,
feftaffen, fetjenauas legionea, inmenta, copiaa
secam, exercitum in Groeciam, militee navibua
flumen über je , exercitum Rhenum, inäbef.
fberloeifen alqm in inaulam.
trans-rheuanus, adj. jenfeit beS SRfteineä be«
finblicft; subst. pl. m. bie übetrheinifchcn
SBIlctf iaften.
transscenao etc. f. tranacendo etc.
trangtTneo, — — 2. [trana-tenoo] ftinburch
gehen, commeatua trana parietem ein Sang
geht buteft bie SB. Plaut.
trang-ttbärini, örum, *n. bie jenfeit bet Xi«
her ffiohnenben Oie.
tranatrum, i, n. [trana] Ouerban! auf einem
Schiffe, Suberbanf, häufiger pl. ; Ouerbalten,
bie bai Serbecf tragen Caes. b. G. 8, 13, 4.
transulto (tranaa.), 1. [infens. ». tranaüio] bin =
über (bringen in recentem equum ex feaao
Liv. 23, 29, 5.
transuo (tranaa.), 8. burthnüften *exta tranauta
Terubus.
trangvectio, önia, f. [tranareho] 1) Überfahrt,
Acherontia über ic. Oie. 2) fbaä Sorüberrei«
ten bei rbm. Siitterb bot bem Kenfor, bie
SRufterung Suet.
truns-vöho, 3. 1) hinüberfahren, «bringen,
«feftaffen, «feften militea, naves plaustris,
fexercitum in Britanniam; mebiat tranaTehi
hinüberfahren, überfeften Corcyram; legio-
nes in Africam tranavectae ; *caerula curau über
ic. 2) oorbei«, borüberführen, «tragen w»,
inSbef. im Xriumplje arma spoliaque carpentia;
im pass, mebiat, Oorbei«, oorübetjieften,
«feftiffen, «reiten, pafjiercn tranavectae a
fronte pugnantium alae Tac.; bei ben circenfi«
fchen Spielen Tac. arm. 12, 41; b. ben fliittern,
im jährlichen feierlichen Sufjugc jut Süufteiung
bot bem (Senfor borüberteiten, bie 372 u ft e «
tung paffieten Liv.; tp. o. ber »otübn
gehen, berftieften Tac.
trana- rerböro, l. burchftedjen, burchbohte«
bestiam venabulo; tranaverberatis acutia; ab
Iulio in utrumque latus tränst er beratns.
transversärius (travers ), adj. [trans veraas] il
bie Ouere tiegenb, Duer« tigna Caes. I. c.
2, 16, 2. — trans-verang (trana vor«. , trär
adj. [transverto] in bie Duete tiegenb. qnei
fepief, fefträg, collia t. itinere porreetns br
fieft quer hinjieht; t. itineribua in ffreujmärfchcr
proelia glanfengcfcchte Sali.; via, tramea, linse.-
foasa, vallum; tigna fid) frcujcnb ; cnniculi Sei
tenminen; foro quer über ic.; epistulae nomus;
t. chartA (auf bet fietjrfeite) scriptae Suet.-. t
calamo etc. f. albno ; t. digitum, unguem etc.
non diacedere f. digitus 8); (borft.) t. mer.a
bilbl. querfetbein, quer in ben 38eg tre-
te nb cuius in aduleacentiam inenrrit t miserr
fortuna rei pnblicae; alqa rea alqm t sei:
führt auf Slbloege Sali. Jug. 6, 3; subst. n. a
transverao in bie Ouere Plaut.; de tranaver*
querfelbein, rogare unoermutet; *acc. n. ade
transversa tueri feittodrt# feften ; *venti t. (b. bei
Seite) fremunt. — trans-Tcrto, 3. umfebte:
fdjioeutcn, ftaff. nur transversi« principiis #ai>
bem bie (front fich gefchmenlt hotte Sali. Jug 49, i
trans-völo, 1. l) bilbt über etro. hinübetfltc
gen, «eiten, hineilen nach tc. in alterxr.
partem; (Asin. Poll, in Oie. ep.) Alpes. 3; bot
über fliegen, eiten, fdjieften ’aridas quer-
cua; *in medio poaita.
trapetus, i, nt. [o. tgantto] ßlpreffe Verg.
trSpezita, ae, m. [tpajtf Jfrijc] ® elbtoechitei =
menaariua Plaut.
Trüpezug, untis, f. Stabt in ^lontu*, j. 1 1 e b i f oabc
Trügümennus ob. Träsümenus (Traafmenncs
-slmenua), i, m. (mit u. ohne lacua) See in S-
tetitalien, j. Sago bi ^lerugia; bau. Tr*-»-
menus, adj.
trävergus. träversiriug , trivectlo, (ritik
tr&völo (. transversua etc.
TrSbitlug Testa, C., bem Sicero, Gdfat u. fver:-
befreunbetet u. gearteter Sleihtögetehrter.
Tröbelllug, a) C. u. M. Tr. b) Tr. Maiiwu-
SotifuI jut 8eit bei Sleto Tac.
Tröbla, ae, tu. gluft in Gail, cisalp. — Trebiäai.
örum, »t. Simoohnet b. Zrehia (Stabt in Ur
brien), bie Zrebianer.
TrSbönins, 1) A. Tr., o. Sutta geächtet, n. befia
®rubet T. Tr. 2) C. Tr., töm. Sitter. 8) bejra
gteichnamiget Sohn, üegat Safari in ®aQiea r
jtcunb SiceroS. 4) ein fonft unbetannter Sri:
ling Hör.
Trebula, ae, f. eine Stabt 1) im Sabinifchc:
(auch Metusca Verg. Jen. 7, 711). Tao ai<
Trf bülünus. 2) in ßampanien. Tao. adj. Trr-
bülänns; subst. -länmn, i, n. 2anbgut hr
Xrebuta.
tröcenl, ae, a, adj. [tres u. centuml je brci
hunbert; *o. einet gtoften 3°ht überft. — trr-
centöalmug, adj. [trecenti] ber breihut
bertfte.
tröcenti, ae, adj. [tres-centum] breihunbert
t. coniuravimua pnncipea iuventuti« Romaiur
unfer breiftunbett Liv.; *überh- o. einer groftr:
Saht (ogl. sexcenti). SDab. tröcenties, adv bre;
hunbettmal.
tredbeim, adj. [tres-decem] bteijehn.
tremebuudus — tribunus.
851
rgmäbundus (tremlb.), adj. [tremo] jitterig genb; aeuum f ocßen b ; pea, os, vultua; cer-
manus Cie., *mombra, *hasta. tarnen hißtg ob. lebhaft; artus (jitternb).
trc'möficio, 3. [tremo u. facio] erjittern trea (art^aift. tria), n. tria, adj. brei; jur Se=
na cf; eit Olympum nutu; tremefacto solo tel- jeicßnung einer Keinen 3Qljl tria non commu-
lua; folia hiberno noto tremefacta; tremefacta tabitia verba Ter.-, primis t. verbis (dixi) Oie.
.omam; tremefacta pectora. — tres-vlri j. triumvir.
•emendus, adj. \gerund. ö. tremo] furchtbar, Trevöri (Trevlri), örum, m. germanifche Voller»
d) redlich, *rcx (». Ißluto), *Chimaera, *Alpes, feßaft im feit. (Batlien an beiben Ufern bet SJJofet;
'tuinultua. — tremens, adj. [partic. ». tremoj Trevir, iri, m. ein XreDirer Tac. -Tbricus,
litternb, juefenb *t. ope, *verbere ripae, adj. Tac.
'ilices. trlangälum, i, n. [tres u. angulus] 35 r e i e cf.
rämlsco (-mesco), — — 3. [tremo] ju jit« trlärll, örum, m. [tres] bie Sotbaten be« britten
lern anfangen, erjittern, m. acc. »or ctw. ©lieber in ber röm. ©chlachtorbnung, bie älteften
litt ein, beben sonitum; m. acc. c. inf. ; telum u. erfahrenften Krieger, Xriatier; Dgl. legio 1);
ustaro Vcrg. fprichw. res rediit ad t. bie Sache ifl auf ba«
-emo, ui, — 3. jittern, etjittern, beben Siußerfte gelommen Liv.
«tue t. horreoque Ter.', toto pectore; *ossa Tribulli, örum, m. Volf«ftamm in SHiebermöficn.
acc. an Je.) parore; *haata; m. acc. »or etw. Trlböce», um, m. u. »cl, örum, m. gcrntanijcf)e
littern, beben rirgas ac secures Liv., ’regum Völlerfchaft im heutigen (Eljaß.
cpices, *alqm. trtbölus f. tribulus.
no. a) trömor, öris, m. ba« Sittern, Säeben, trYbuärius, adj. [tribus] ju ben Itibu« ge»
ite jitternbe Bewegung pnUor et t.; omnium hörig, Xtibu«» res; crimen ber Seftechung ber
uembrorum; *mambua incidit unctiB; *ge)idus Xribu«. — trlbülis, is, m. [tribusj ber mit
>er ima cucurrit ossa; *-fba« Xrößnen, Veben ju betfelbcn Xribu« gehört, Xribu«»,
ler (Erbe. 6) trömuliis, adj. 1) jitternb, Sunftgenojfe; inöbef. *eiit Wann au« ber ge»
teb enb anua Plaut., *mare, 'üamma, *lumen meinen VoltStlaffe, ein Sünftler con-
cquae. 2) Sittern erreaenb ’horror. viva Hör.
epldanter, adv. [trepido] (feit.) mit ängft» trlbfilum, i, n. [tero] Xrefctjwagen Verg.
i d) er (Silfertigteit omnia trepidantius timi- tribulus (tribol.), i, in. [rglflolos] Säurjelborn,
liusque agere Cats. b. c. I, 19, 1; ängftlich ein ftadjelige« Unftout Verg., Ov.
tfari Suet. — trepldätio, önis, f. (trepido] ba« trlbünal, iüis, n. [tribunus] halbfreiäförmige Er»
trippeln, ba« ängftliche u. eilfertige Um» böhuitg ob. Xribünc, worauf waßrfcheinlid) ur=
ler laufen, Unruhe, in nocturna t. Vetwir» fprünglid) bl. bie Xribunen, in ber golge auch
UH0 Liv., fhuius rei hierbei. anbere obrigfcitlichc Ißerfoneit in 3iom u. in ben
öpide, adv. [trepidus] eilfertig, fja.lig castra $ro»injen, im Hager ber gelbhetr, faßen, Wäß»
elinquere Lw.; concursans 1‘haedr. tcitb fie ©cricßt gleiten ob. jonft eine SlmtSoer-
cpldo, 1. 1) trippeln, ängftlich hin u. her» richtung öffentlich auSübten ae selbi ac t. pro-
aufen, ängftlich thun, in Unruhe [ein ad nuntiare; pro (»or) t. agere alqd; *meton. bie
,rma; trepidante tota civitate ad excipiendum auf ber Xribüne fipenben Ißerfonen (im
’oenum visendumque ; in acie inatruenda; circa ®gf. ju forum, ber Sollsmenge auf bem g.).
.dvenam trieben in dttgftlicher fjaft fid) henlm trlbQnAtus, us, m. [tribunus | ba« Slmt eine«
e.; trepidatur in castri's man läuft burcf)einan= Xribunen, Xribunat; tribunatu militum mäh=
er: equus strepitu Wirb fcheu; ’quanto t. tu- tenb jc. Suet.; Säorfieberamt, aummus castro-
uultu pronus Urion obrcätt« eilt Hör.; *avis rum t. Just. 18, 4, 17. — trlbünicius, adj.
aquoo capta tappelt ängftlich; 'aqua per pro- [tribunus] ju einem Xtibunen gehörig, In =
iom rivum riefelt; 'aquilam fugiunt peuna tre- bunen^ potesta«, honor; lex ö. einem Xribunen
ddante (mit Ijaftip gefchtoungenem) columbae; hf^rührenb; comitia jur Sapl bet X.; candidatus
pectus flopft; quid est quod trepidas? Ter.; ber um baä Hmt eine« Sliolfitribunen anhält;
<lam t. alae »or 3agbluft erjittern [»gl. ala 3)] ; subst. m. gemefener Solfätribun.
erg«, trepidantium invadore; *m. inf. eilen tribunus, i, m. ]tribus] dl) tribuni, urfprAnglich
Tor. carm. 2, 4, 23, *multa »erfucht in ängjl= bie Sorfteher einer ber brei alten Xribu«, »on
id)cr $aft. 2) jagen, bangen *ultra fas; *in benen einer unter bem Flamen tribunus Celerum
im ob. für) usum aevi; *metu recenti mens; an ber Spipe ftanb, weil er jugleih Snfiihrer
defensio in ceteriB (n.) Tac.; auch unjchlfifftg ber Celeres mar. Hi ipäter 1) t. plebiB u. 61.
chwanfen, in Verlegenheit fein velut inter tribuni, ptebejifebe Vcamte, urfprüitglich 2 ob. 5,
ugnae fugaeque conailium, aubitis consiliis juleßt 10, welche, juerjt jum Schupc ber Vlebejer
Av. ; in re non maxima paulo ante trepidatum eingefebt, anfang« nur eine »erhinbernbe ©eloalt
sse Liv. haben foHteit, fpäter abet butch ba« (Emporlom-
i-pidus, adj. trippelnb, ängftlich umher» men bet Xemolratie ben größten (Einfluß erlang»
aufenb, unruhig, ängßlich, beforgt curia, ten. 2) t. militum conBulari potestate, obrig;
ivitaa, improviso motu; rerum auarum wegen leitliche fßerfonen mit fonjularifeher ©eroalt, bie
Liv.; rerum unentfchloffen, wa« ju thun fei »uweilen in bem 3eitraume 444—337 ». Ehe-
rerg.; 'formidine; fliterae Wißlichc« »ctfiin» fowoljl au« Vlebejern al« au« Vatriciern anjtatt
enb , fnuntius Unglücföpoft; res (pl.) t. (ihre ber Äonfuln gewählt würben. 3) t. militum, mi-
ngfi u- Verlegenheit), metua Sali ; in re t., in litarea, höhere £5f fixiere , Cberftcn, fcch« bei jeber
ibaa t. Liv. , t. in rebus in angft»oQer, un-- Segion, bie abwechfelnb je jwei Dlonate bie fie
ibiger Sage; nares Liv -, fvita in ©efaßr feßwe» gion fommanbierten , teil« oom gelbheun, teil«
enb 5 *». Icblofen fflegenftänben, jo baß nur ber »om Volte in ben Äomitien gewählt (»gl ltufuli);
icgrtff ber Saftigen Vewegung bleibt, unda wo» cohortium, bie bei ben bottigen Kohorten anwe-
6t* i
852
tribuo — trietericus.
fenben fttieg«iribunen Caes. 6. c. 2, 20, 2. Sag.
tribunus cohortis bet ©cf el)l«babcr bet et»
flen (u. ftärfften) ftoborte bet Segion Plin. cp.
з, 9, 18; B. Sgatbotle«, t. militum factua est
Just. 22, 1, 10. 4) t. aerarii ben Cuäftorett bei-
gegebene ©ebilfen, angefebene Meute bc« plcbcji-
jefien Stanbc«, »eld)e bat B. bem Duäftoi au«
bem Vttcmum erhobene ©etb nach bet Borgcfd)rie=
benen ©eftimmung, namentUdj beim $eerc ben
Solb untet bie Solbatcn Berteilten, fpäter aber,
als burdi bie lex Äurelia com 3- 7<J bie $>anb*
babung bet ©triefte mttet bie brei Stäube Bei«
teilt raatb, Bon {eiten bet ©lebejet 9iidf)tct tnut«
ben u. einen eigenen ordo bilbeten; fflortjpiel:
tribuui non tarn aerati quam, ut appcllantur,
aerarii bie es Betbienten, untet bie aerarii Bet--
feöt ju »erben Oie. Att. l, 16, 3.
tribno, ui, ütum, 8. 1) ju«, et«, auäteilen,
{(Renten, gewähren, erweifen, »ollen (al«
et»., wa« ®eted)tigleit ob. ©itligfcit fotbett)
fiuum cuique, praemia militibus, beneficia al-
cui; alcui misericordiam , honorem; alcui ma-
gnarn gratiam abfiotten; fiduciam commenda-
tioni alcis; silentium orationi; beneficiis vo-
1 untatem für ©erbienfte 3u"eigung erteeifen;
-fdii immortales victoriam alcui; ’terris pacem.
3n«bef. jugejleben, einräumen, »illfabren
alcui priores partes, facultatem; alqd yaletu-
dini; alcui plurimum, onmia fe^t Biel, ade« auf
jmb. galten j pluB libertati nicf)t ©Seit beilegen;
commendationi tantum; hoc rei publicae barin
willfahren ; quod sua sponte fecit, Fublione
Clodio tribuendum putarit an tempori au« 9tüd=
fidjt auf ic. Hjun ju müffen; eam (obserrantiam)
officio, non timori neque spei tribui au« Sienft«
fettigleit tc. ttwiefen »erbe Nep. Att. 6, 6; illud
oratori t. et dabo ut.etc.; tantum dignitatis;
hoc (biefen ©orjug) tribuens Hör. sat. 1, 10, 5;
ordini publicanornm semper ltberalissime ju
SBitlen fein-, in yulgus jebetmann bienen; magno-
pere virtnti suae auf tc. poefien. Sal|. tp. a) ju«
fdjreiben, beimeffen, anrcdjnen ia yirtuti
hostium; casus ad versos hominibua; culpae al-
cis t. Sdjulb geben; t. alcui alqd superbiae al«
Stolj auitegen; illi tribuebatur ignaviae. b)
Seit auf et», »enben, einet Sac|e »ibmen
rebus undecim dies, tempus literis, omnia re-
liqua tempora aut literis aut Atbeniensium rei
publicae. 2) einteilen rem unirersam in par-
tes; est animus in partes tributus duas; t.
in tempora.
trTbus, us, f. 1) urfprüngl. ein ® ritteil bc«
täm. ©olle«, einet bet btei Stämme ob. Stamm«
tribud, in »elcfjc bie ©atticiet bet älteften Seit
eingeteilt »aten u. au« benen bann bie btei
©ittercentuiien gebilbet würben, itamues, Titiea,
Luceree. 2) eine bet B. SetBiu« lußtuS einge«
richteten Iribu«, in welche ba« gange töm. ©oll
nad) bet Mage bet ©Segnungen u 21 der eingcteilt
tsar. 3brc Sabl urfptünglid) 26, fpäter 36,
и. jwar 31 rusticao (bie Botncfimen) u. 4 urba-
nae; in tribu =■ in tributis comitiis Plaut.
Capt. 3, 1, 16; b. einet Abteilung bet macebon.
©ettetei satellites illi ex t. sua legunt Just
18, 3, l; übeitr. t. grammaticae bie Stimmen
bet Sunftticfitcr, trittfdje gunft Hör.
tribütärlus, adj. [tnbutum] ju ben Abgaben
gehörig, t“ece"ita* bet ©bgabengablung ;
-feivitates fteuerpflicbtig; fQallus quidam; ta-
bellae bie reiche ©efdjenle Betfptacbea; fair
pl. m.
tributim, adv. [tribua] lribu«»eife, naik;
Ztibu« spectacula dare, populo satirfü--'
qnod plobs t. inssisaet;. primores popul] c.
puit populumque t. fieute au« jebet Xtibii
o^ne Untetfcbieb Hör. ; t. summisi me et «f
plicavi (sc. populo); nummos dWidere.
tribütio, önis, f. [tribuo] Sinteilung, »ep
bilis ®lcitbge»idbt de. n. d. 1 §. 60 — tritt
tum, i, n. [tribuo] Sjfcntlicbe Stbgabe, Sk:1
(bie birelte ©erfüllen« ob. ©ctmögcnSfiener ii £
turalien ob. Selb; Bgt vectigal, atipenär-r
imperare, imponere t.; t. conferre, facere, p:
dere; qui tribu to (bei Siufoibenmg bei i
aderant Tac. an«. 4, 72.
trlbütns, adj. [tribus] nach ben Itiboi tii
geritbtet comitia.
tricae, ärum, f. 1) Mappatien, Mumgeui!:
Plaut. 2) Serbrie&litbteiten, Sibetit;:
tigteiten, 9iänle Plaut., Cacl. b. Cie /«
Trlcca, ae, f. Stabt in Xbeffnlien. [8, 6, :
tricäni, ae, a, adj [triginta] je bteigij.
trlceps, clpTtis, adj [tres-oaputj breitst
Cerberus; *canis — Setbetu«; 'Hecate.
tricesTmus (trlgiis.), adj. [triginta] btt breifeiji-
trTchlla, ae, /. eine fiaube.
tricies (triciens), adv. [triginta] bteigigmc
Trlclpltlnus, i, m. f. Lucretius 1).
triclinlum, ii, «. [xQislivor] 1) SpeifcUic
«fopbo, worauf ge», btei, guweilen «a4 r-
ob. fünf ©erfonen lagen sternere t.; t ifo b
lafel) curare Suet. 2) Speif ejimmet.
trico, önis, m. [tricaa] $jänbelfud)tr Hi»
— tricor, dtp. 1. [tricae] @rf)toif rijltur
maificn, Husflütbte fueben, bunlel tebt:
trTcorpor, p5ns, adj. | tres-corpus] breiltih
Verg. — tr lcnspis, pldis, adj. [tres u. cap
breifpi^ig Ov.
*trldens, üb, adj. [tres u. dens] btei
ob. Soden bobenb, bteigadig; tubd. •
Steijad (inSbef. Attribut bc« ©eptun). — ’b'
dcntlfer, fern, feruin u. *-ger, gern, p--'-
adj. [tridens-fero u. gerol ben Iteijji fü
renb, tragenb, ©eiwott be« Sleptun.
triduum, ii, ». [tres-dies] Seittaum non b:
Sagen, btei Jage spatium, Tia tridui; fr
duo natb btei lagen, eo t. im ©erlauf
btei Zage; triduum iter facere.
triennia, ium, «. [tres-annua] => trieterica
j. trictericua Ou. met. 9, 642. — trieui"
ii, n. [tres-annus] ein S*ilraum
3obren, btei 3abte-
triens, tis, m. [tresj bet britte lei! eine :
u. übetb. tine« jmblftciligen ©angeu, ein
tel, in«bef. a) al« Slünje ein 3> ti ttel«Ä6
bei ©tbfebaften ein ® ritte I bc« ©atrjen
testamento cum duobus coheredibus tsr -
triente; fherca ex triente. c) al« Ui4
»leiten ein ©rittel bc« »extariui sä *
_ Prop. ®aB. trlentäbülum , i. *
SfguiBalent an ädern für ba« ©ritttl
31, 13, 9.
triärarchus, i, m. [rpiogapx°s] bet Rajc;-
eine« bteitubetigen Sdjiffe«. — trif rü. ■
adj. [tpiijpijs] brmubetig fnavis; subd '*■
navis), f. bteitubetige« St^iff Nep.
*tr!8terlcus, adj. [tpietgoisoj] bictiäbr*1*
alle btei 3obri’ »tebetlcbtenb, in«bd
trieteris — triste.
853
>b. orgia t. u. 61. t. ein aOc brei Sagte wieber *-eig, Idis, f. bie Xtiopeerin, lobtet beS
egrenbeS BaccguSfeß. — trlötörlg, Idi», f. XriopaS <=» fRcgta. [filjig Plaut.
r^iertjpi'c] = sacru trieterica Oie. f. trietericus. trYparens, adj. [ter u. parcus] erjfarg, erj*
Ifnrläm, adv. [sc. partem, o. trifarius] brei » trlpnrtltö (tripert.), adv. [tripartitus] in brei
ad), auf brei Seiten, an brei Orten IAv. Seilen ob. Äbteilungen aggredi; milites
•Yfanx, cis, adj. [tres-faux] aus brei Scgtün» eqnitesque in expeditionem misit; breifarg
Jen latratus Vera. suum equitatum, bona dividere, copias partiri.
rffTdns, adj. [ter u. findo] brcifpaltig, trtpartitus (tripert.', adj. [ter u. partior] in
Jreijadtg flamma (beS BligeS). brei Seile geteilt ob. teilbar, breifad) di-
Yföllnm, ii, n. [tres u. folium] Klee. visio , causa; t. agmine.
r'ifornils, e, ad), [trea-forma] brcigeftaltig, trYpödalls, e, adj. [tres-pes], bon brei guß,
iiva =. Siana; Chlmaera; mundus ans) bTei breifüßig. — trTpes, pedis, adj. ftres n. peaj
teilen ($immcl, SDteer, Unterwelt) beßegenb. Bon brei guß, breifügig mullus Lic ,
•tfür? fiiris, m. [ter u. für] breifadjet Sieb, mensa Hör.
Sr jbieb Plaut. trTplex, plYcis, adj. [tres-plico] breifältig,
•tl'urclferj eri, m. [ter u. furcifer] breifaiger breifaig, aus brei Seilen beßegenb aciea,
Stßelm, (Srjfcgelm Plaut. animus; philosophandi ratio (»eil bie Sitten bie
'I-gSmTnna, u. (meijt*t) ter-gSmTuus, adj. $gilo[opgie in brei Seile einteilen); *regnum
Jreiwütgfig, bat), a) fratres trigemini, (fpät) (weil unter [Jupiter, Rep tun u. Siluto geteilt) ;
>L tr. Srillinge. b) ‘breigeßattig, »glie» ‘mundus (weil au« ^irnmel, (Erbe u. SRecr bc=
Jerig vir (©ergon); canis (SetbetuS) ; Hecate; ßegcnb); ‘ctispis Xteijad ; ‘fportiens mit brei
p. breifaefj, spolm XriHingen in bteifaegem Säulenreigen; *deae bte Barjen. 2) als subst,
lampfe abgenommen; t. victoriae triplex trium- a) n. sing. baS Sreifaige o. etw. 6) m. pl.
>hus; *t, tollere honoribus (B. ifibilität, Brätur, (sc. codicilli) eine Scgtcibtafcl Bon brei
tonfulat). c) als rum. pr. porta Tr. Xgot in Blättern. — trYplns, adj. breifatg Oie -, subst.
Rom, bem Roentin gegenüber. [breißig. sing. n. baS Sreifatßc Plaut.
ügSsimus [. tricesimns. — triginta, adj. TrYpölis, is, f. 1) in Sgeffalien »toei ©egenben
-igon, önis, tn. [rer/mr] ein fleiner feftgeßopfter u. Stäbtc biete« RamenS. Sa». TrTpftlitänus,
Ball für brei in einem breierfigen Sola! [piclenbe adj. 2) in Mrtabien. 3) in Slfrifa an ber fleinen
ßerfonen, bag. meton. baS Ballfpiel mit einem Sgrte, i. Sripoli. §icrB. TripölitSnns, adj.
öligen Balte Hör. sat. 1, 6, 120. 4) Stabt u. §afen in B^nteicn, j. Sara»
igÖnus f. trugonns. blnS Ourt.
ilibris, e, adj. [tres-libra] (feit.) breipfün» TrtptölSmug, i, m. naeg ber Sage (Stfinbet beS
)ig mullus Hör. — ‘trTlInguis, e, adj. [tres- SlderbaueS, Rilgter in ber Unterwelt; fpritgw.
ingua] breijüngig os (Cerberi). Triptolemo dare fruges SBaffet inS "Reer tra»
rllix, leis, adj. [tres-licimn] brei fähig, gen Ov.
brägtig, lorica auro aus breifatgem ©olbbragt trlpädio, 1. [tripudium] im Srciftgritl tan»
•imestrig, e, adj. [tres u. mensis] breimonat» »cn, inSbef ben bei getmffen religiöfen gegen ge»
itg copiae Nep.) consul Suet. bräutglitgen SBaff entanj (namentlitg ber falifegen
im<‘troH, (trimetrus', adj. [roifierooc] fiti ber fßrieger) tanjen. Sag. tot in funeribua rei pu-
Retrit, brei Soppelfüge cntgaltenb, trime» blicae exsultana ac tripudians gleiigf. Bor Sieges»
riftg; subst. Srimcter Hör. _ . freube tanjenb. — trYpädluin, ii, n. [natg Oie.
Ymödium, ii, «. [tres u. modius] ein ©efäg, de div. 2 §. 72 ft. terripavium b. terra-pario
)aä brei modii entgält Plaut. ftampfen, naig anbern 8. ter u. pes] t) bet brei»
imbliiH, adj. [dem. B. trimusj aß Stinb, im fegrittige SiegeStanj, namentlicg ber falifegen
Btter Bon brei 3“gtitt — trimua, adj. ßrieget u. ber tn ben Stampf jiegenben ftrteger
tres] brei 3ngtf «ft Süa Plaut.-, equa Hör.-, tuilbcr Rationen; *B. milben BacdguStanj. 2)
jräbifat. als breijägriger finabe Hör. t. xolistimum, f. t. in bet Äuguralfpradje, ein
rinäerla , ae, f. bie Sreifpige, älteßer Rame fegt güngigeS Sagtjeitgen, wenn bie geiligen
>. Sijilten (». ben brei Botgebirgen, xqsBs §ügner fo begierig fragen, bag baS gutter ignen
ixgcu, berfelben) Verg., Ov., Just. Sab. l) aus ben Stgnäbeln auf bie ®rbe gel.
’-crtnSj adj. fijiliftg. 2) *-crig, tdis, f. adj. trtpüs, pödis, m. [rei'*owej Sreifug, breifügigeS
erra, lnsnla u. 61. T. Sijilien. eberneS ©efigirr »um Rocgen ob *u fonftigem
Int, ae, f. adj. [tres] 1) je brei (b. plural. ©ebrautge, »on togbarem Stoff als ©eftgenf jum
antum; »gl. terni) literae, castra, hibema; RnfgeHen in Bratgtfälen ob. Sempeln, als Stampf*
udi (öffenttiige Stgaufpiele). 2) breifatg cate- u. «grenpreiS in SBettfämpfen, bef. bei ben ©rie»
me, fsubsidia, ‘nomina. dien in ben Bgentlitgen Spielen, sacri Verg.,
rinohautes, tum, m. britanniftge BBHerftgaft. donarem t., praemia fortiura Graiorum Hör.
rtnödlg, e, adj. [tres-nodus] breitnotig. 3n8bef. ber Sreifug, Worauf bie Bgtgia ju
innm nundtnum j. numlinus 2). Selpgi fag; bag. ‘baS Orafel.
inumnms, i, m. eine fRünjc: brei Segerjen. trlquftriiH, adj. [tres] breiedig iusula (». Bri*
to, önis, m. cigtl. ein »um Sreftgen gebrautgter tannien); inSbef. fijiliftg (B. bet ein Sreied bil»
Dtgfe, bag. als Sternbtlb, ArctoB. benben ©eftalt beSfelben; »gl. Trinacria), teUus
iöbölng, i, m. [rpiö^olojl brei Obolen (eine Sijilien.
albe Sratgme); tp etne Rleinigfeit Plaut. trtremls, e, adj. ftres-remus] breitnbetig, oft
"löcSllnns, subst. in Triocalino, im ©ebiet B. als subst. -1», is, f. eine b reiruberige © alecre.
iriofala (einer Bergfege in Sijilten). • tris f. tres.
’rlopölng, ii, m. ber Xriopeer, Sogn beS trlstä, adv. [tristis] 1) [(gmcrjlitg tristius cu-
iriopaS (König in Sgeffalien) =* ©rifitgtgon; rantur; "tristius flere; inSbef. ‘ftgaurig, t. et
854
tristi — trinmvir.
acutum sonare. 2) ftreng, f)nt t tristius re-
spondere.
tristi \ tero. •
trist, Trülus [adj. dem. B. tristisl etwa« trau--
rig Cie. — * trlstlfTcus , adj. [tristis-facio]
traurig madjenb, betrübenb, fiiredltd).
tristls, e, adj. m. comp. u. sup. 1) betrübt,
traurig, wehmütig a) B. fperfonen t. et con-
turbiitus; t. ipeuin, maeatos amicofl ; cum im-
molandä Iphigeniä. t, Calchaa esset etc.; *fasti-
diosä aegrimoniii geängftigt; ‘Orestes fcbwer=
mütig (weil B. ben äiaqegüttinnen gequält);
*xubst. oderunt hilarem triste» tristemquo
iocosi. b) b. Seblofen a) traurig B. Stufcf)en,
unerfreulich *Tartara, ‘regna, *unda, ‘eanum
excubiae ben fiiebenben Berbagt; *wibcrlict),
herbe, »uci, lupinus. S) wa« mit Traurigfcit
ob. Unqtürf Betbunbcn ijt, trübe, betrübenb,
ftbmcrjticb, unglfldltcb, unfelig tempora,
literae nuntiique, dies, remedia, eventus, aors,
‘Hyades, ‘Orion (W. {.), ‘lignum, ‘lacrimae, *cu-
rae, ‘funera, *bella blutige, *fatum, *bidental
febaurig; subst. fillic triste evenit; ‘triste (etw.
Serberblidje«) lupus stabulis; ‘tristia miscentur
laeti»; ‘nritibua mutare.quaoro t. §etbej.
2) unfreunblicb, Betbticßlich, übelgelaunt,
finfter, grimmig, ^axt, taub valtus, natura,
diaciplina Sabinorum, genus dicendi, t. et se-
verufi senei ; iudex, responsum, sententia, cen-
sura; silentiom bfiftere« Liv.\ ‘navita Gf)aron;
‘»orores bie $arjen; ‘malum; *nefa» gräßlich;
*irae finfter; ‘querimoniae; *»uperstitio aber-
gläubiftber Trübfinn; *»ermo; *ver»us bittere,
itnfreuublidje.
TaB. tristTtla, ae, (Ter.) -ies, ei, f. 1) Trau*
rigfeit, ®etrübni« (f. tristi») ex summa lae-
titia repente omnes t. invasit. 2) bie traurige
Seftbaffenbeit, ba« Unangenehme einer Sache
temporum; lenitate verbi rei t. mitigare. S)
finfieter (Stuft, abgemeffene Äälte t. ac »e-
veritas; omnia illa »uperiori» t. (trübe Stirn =
mung) »ermonis; nulla t. , multum severitatis
Plin. ep. 1, 10, 7; üble Saune ber ©eliebten.
*trtsnlcns, adj. [tres u sulcus] breifurebig
=■ breifpifjig, sjadig lingua, telum lovis,
igne» ®tty. [ob. ber atavia Plaut.
tritStn«, i, m. [tres-arue] ber ®ater bc« atavus
•ftrlttcens (-ceins Plaut.), adj ■ [tritienm] au«
SBcijett, SBeijen-. — tritfeum, i, «. SSeijen.
Triton, önis, m. ein Sieerqott, Sohn bc« 'Jicp=
tun, bet auf 9ieptun« ©ebeiß auf einet Siufcßel*
trompete blfift, um ba« Steer aufjuregen ob. ju
befänftigen; aud) Siamc eine« Skiffe« mit bem
Triton al« 9lbjeiebra Verg.\ pl. aubern ®ott=
beiten biencnbefDiecrbärnoncu Verg. ; fcbtrAb- übertr.,
pl. piscinarum gifrfjteicbliebbabcr, glcidjfam &iitb=
teicbgbttcr Cic. Att. 2, 9, 1. TaB. a) Tritönlä-
cns, adj. jum libt)f<ben See Triton gehörig, wo=
bin bie Sage bie ©eburt ber ®aüa« Berfepte, bab-
‘pallantifcf) , arundo bie B. ber ®alla« erfun-
bene Stötc aber palus ein See in Thronen Oe.
met. 15, 558. 6) ‘Trltönis, tdis, f. adj. pal =
lantifcb [Bgl. a)!, pinus ba« nad) Mngabc ber
®aüa« erbaute Schiff Wrgo; arx SUbcit ; * subst
'jjallarf. c) ‘Tritönins. adj. tritonifcb [Bgl. al]
Pallas, rirgo; *subst. Tritonia $aOa«.
tritor, öri», m. [tero] (oorfl. u. fpät) SHeiber,
t. compedum = ein gcfeffelter SdaBC Plaut.
trit«, abl. m. [tero] butd) ba« Sieibcn Cic.
— *tiriiür#? »e. {■ [tero] ba« ®rtfdjeu. -
tritns, adj. m. comp. u. fsup. [partic. ». teo
1) ‘abgerieben, abgenubt, abgeirajr.
vesti« , argentum ©eröt b. getriebenem £ife
2) oft gerieben u. baburd) glatt gcmaibi. et
babnt, oft betreten via, iter. 3) tp. t
gebraucht, gewöhnlich, geläufig, allgenru
befannt t. sermone proverbium; taciama,
proverbium tritiu». 6) geübt aures Cic.
trlumpliülis, e, adj. |triumphus] ju eiscr
Triumphe gehörig, Triumphs coron» r
welcher ber Ttiumpbterenbe gcicfjmüclt war;
burch welche« ber Triumpbjug ging; prorineu ^
©rlaugung eine« Triumphe« ©clcgcnheit ba*
trab; fvir t., auch tbl. t. bet triumphien k
ein Triumphator; tenex ein greifet Trisncpk ;
Liv. ; enrmen ernftere Iriumphlieber, im
»u ben Schersen, welche mit benfclben Wechte
Iav. 3, 29, 5; ‘imagines o. Sthnen, oda
triumphiert hoben; omamenta u. ( Tac .) bl l
ornamentum 2).
trlnmpbo, 1. [triumphua] 1) intrans. trete
phieren, einen Triumph hatten ampliMc
atque honestissime ex praetura; cx orbe, c
Hispunia, ex Maccdonia; ex belli» trans^lf
über, wegen jc., de Numantinia; *equi brni
pbantes bie ben Triumphwagen jichenbeu; ibe=.
gleichfam triumphieren, ben ©teg baBostt;
gen *amor de me iure; de fuga restr» (V
10, 2, 29; bilbl. frohloden, jauchjen fpun
lactari» in omnium gemita et t. ; in qae <
exsnltat ot t. oratio mea. 2) trans. über je
ob. etw. triumphieren, jmb. im Triir::
aufführen ob. Pöllig befiegen (nachtl . r.r
nur im pasx.) * gante» triumphatae; *lt*<
triumphati; ‘triumphatü Corintno; fne tnr.
pharetur Mithridatea ; ftriumphati magi« ;.c
victi sunt; (fpät) Achaeos triumphandos
mio tradidit, velut triumphati» Spartan«: *;
triumphatae, *aurum triumphatum erbeute
trlnmphn», i, in. [ter u. pes] eigtl. bei hf
ichrittige Taus => Siege«tanj Curt. 9, 10. S
bah- l) Triumph, ber infolge eine* wifc;'
Siege« bem gelbherrn u. feinen ©olbateu r. i
nate jugeftanbene SiegeSeinjug in Som, me
ber Sfeibhert auf einem mit weißen ®fcrk: r
fpannien ©agen, mit einem 2orbeerfranj aii K
Raupte u. mit elfenbeinernem ©cepter iu r
§anb, auf ba« Ifapitol geleitet warb; alr.
decernere, deferre (u. Senat); deportare t'
provincia Nep.\ agero t., de, ex alqo; ati '
?en. obj. Boiorum; victoriae wegen je. ; Pfct'*
icae pugnae ; per (im) triumphum ducere ak
ante currum suum, in triumpho dnei; per’rr
t. nomine eiere Liv.; auch bet Triumphwac
Verg. georg. 2, 146 f. 2) bilbl Sieg, Tri*=.
ut repulsam tuam t. suum duxerint; ex ine
cornm dolore; ‘Oiganteus; »triumphis .h*
terra; ‘hohe® @lü(f qnos opimus lallw
eflugere est t.
trium-vTr, i, m. einer ber triumriri (auch err
viri getrieben), Treimänner, ein aut k
SKitglicbern beftehenbe« Bcamtentollcgium; br
t. coloniae deducendae ob. agro dando cS *
signando, triumviri agrarii gut Abführung ca"
ffiolonie u. s»r Setieilung B Metern nxte: *
Solottiflcn. 2) t. capitales, im 3ihü auch X ’
(Sali. Cat. 55, 1) Oberfertermcifier, wehte c
gleich bie Slufficht über bie Einrichtungen
triumviralis — trudo.
855
ft btt bic öffentlitfec Sic^cr^ett u. Bufee Ratten. 3)
t. epulones {. epulones. 4) t. mensarii (. men-
sarius, 5) t. auro, argento, aeri flando, feri-
undo Siflrtjfecrrcn, .-bireltoteit. 8) aujjerorbent--
Iic^e ju oetfdjiebeneit 8eiten mietete Kollegien o.
btei SSännetn, inSbef. gaben DctaoianuS, Vtrtto;
niuS u. SJepibuS ftd) ben Barnen t. rei publicao
constituendae (dat.), als fie ficfe jut eigenmätfeti;
gen ftnotbnung beS Staates Beteinigten, abgefürjt
t. rei publicae Nep. Att. 12, 2; tm jjffefl auch
bl. t. (sing. u. pl). 7) in meuteren Blunicipicn
bie oberfte aus Drei TOännern beftefeenbe Beerbe.
®aB. a) trlnmrirälls, e, adj. »u ben Xrtum =
oitn gcfebtig, Xriumoirn=, flsgella bet tri-
umviri capitaJes Hör.-, supplicium baS ®tbrof=
{ein Tac. b) trlumvIrStuH, us, m. baS Btnt
eines Xtiumoir.
trivöncflca, ae, f. [ter u. venefica] ©rjgiftmi;
fcfeerin, als ©tfeimpfmort Plaut.
Trlvla {. trivius. — ftrlrlälis, e, adj. [trivius]
eigtl. anf Xreiroegen beftnblitf), bafe. geroöfenlid),
gemein scientia. [Xreoico Hör.
TrTvlcnm, i, n. ein ©täbtcfeen im hirpinifcfeen, j.
trYvium, ii, n. [tres-via] 1) ein Ort, wo btei
3Bege jufammenflofjen, etn Xrei=, Scfeeibe=,
Jfrenjjtneg. 2) übertr. bie öffentliche ©trajje,
bet öffentliche Blafei fptitfero. maledictum ex
trivio (p. bet ©affe Jet) =» pöbelfeaft. ®an. tri-
Tin», adj. ^u ben »teujroegen gehörig, in$=
bef. als Spitfeeton bet ©ottfeeiteu, bie an Sreuj=
»egen Kapellen Ratten; dca, geto. bl. Trivia bie
Tröas f. Tros 2). [$efate.
trdchaeu», i, m. [tpoj;afof] 1) ein BeiSfufj =»
Choreus, _u. 2) =■ tribrachjs, uuu,
tröchus, i, m. [rpojiöe] ein eifetntt, mit Bielen
fleinen lofen u. bab bei jebet Bewegung flirten=
ben Bingen befehlet Bcif, ben bie Shtaben mit
einem Xteibfteefen forttrieben, ein aus ©rietfeen;
lanb natfe Born BerpflanjteS ©piel (xpixij laaia),
Tröes {. Tros 2). [Spielreif Hör.
Troezen, enis, f. ©tabt in ÄtgoliS. ®aB.
*t-*Snlns, adj.
Tröglödftac (Trogod.), 4rum, m. £>öfelenbe;
tuofjnet, eine in §öfelen fcofenenbe ätfeiopiftfee
SBötierfchaft.
Trogns Pompeius, tbm. ©eftfeitfetfefereiber unter
Bluaufl, auS beffen SBetl guflin einen Slu8*ug
Trötcus {. Tros 6). [maajte.
Trölns, Tröia, Tröiämis {. Tros 1) u. 4).
Tröidgfna, ae, comm. [Troia-gigno] in Xtoja
geboten, tr o janif ch (in altet gormel b. Liv.
26, 12, 6) T. Romane; *subst. (sing. u. pl.)
Xrojaner.
Tromentina trlbns, eine bet tribus rusticao Liv.
tröpaeum, i, n. [rgontnov] 1) bei ben ©rietfeen,
ein gleich nnd) bem ©iege auf bem Scfelaefetfetbe
p. ©ieget errichtetes u. ben ©ötteiu gcmeibteS
©iegeSjeidjen, eine Xrofefede, in bet Siegel eine
Säule b. $olj ob. au© nut ein Baumflamm mit
erbeuteten SBaffcn behängen u. mit einet 3nfcferift
»erfeben, feltnct B. ©tem ob. Srj; bei ben B8=
ntern, autfe in Bom errichtetes ©icgeSbenlmal
t. statuere, ponero, nostra sunt t. , nostra mo-
numenta, nostri triumphi; nostra de Athenion-
sibus Carthaginiensibusque Liv. ; sistere Romae
tropaea de Parthis Tac.-, übertr. p. bem einem
Xropäum äfenlitfeen $olft, an bem man bie
Jtleibung bcS ermotbeten Eäfar aufbiug Suet.
Cats. 83; bilbl. voveo praedonis corpore rap-
tis nudatum spoliis ipsum te t. Aeneae Vcrg.
Aen. 10, 776. 2) tp. a ) bet ©ieg, 'bie 2ot=
beeten’ Salaminium, Marathonium; cuius tro-
paeis non invidimus; häufiger b. Tiefet. c) (feit.)
ein Xentmal übetb- necessitudiniB atque ho-
spitii; ’Maecenatis erant vera t. fides; *bina
ingenü tni. c) ‘erbeutete SBaffcn magna t.
ferunt (sc. eorum), quos etc.; passim tropaeis
insignCH agros.
Trophönius, ii, m. 1) Bruber beS SlgamebeS. 2)
in einer hbfele bei Sebabea in Böoticn Drafel
erteilenbe ©ottbeit, autfe Iuppiter. ®ao. -nlä-
nus, adj.
Tros, öis, m. ©nlel beS SarbanuS, Äänig in
Bbrpgien u. in bet natfe ibm benannten ©tabt
Xtoja Verg. hietB. 1) Troja, ac, f. bie Stabt
Xroja; übertr. a) bet B. ÄneaS in gtalten et;
baute Ort Liv. b) ein B. ^elenuS in ©pirus gc=
grünbeteS ©täbttben Verg. c) ein t8m. 2B e 1 1 =
tennfpiel ju fjfetbe Verg.; fTroiae lusus,
decursio, ludicrum. 5ietO. Troiänns, adj.
troianifcb; ‘iudex flatiS; ‘fludi =- Troia c);
•urbs •=- Troia; tempora beS troj. firiegeS;
fptitbw. equus o. Berborgenet ©cfabt Oie. p. Mur.
§. 78, auefe Xitel einet Xragöbie beS BäoiuS;
subst. pl m. bie Xtoiatter, 'sing. TroUnuni,
i, n. (sc. praedium) Sanbgut in Satium Cic. 2)
‘Trös, öis, -eg, um, m Xtojanet. 8) *Tröas,
adis, f. teils adj. trojanifefe humus; matres
bie Xtojanetinnen , teils subst. a) eine Xroja =
nerin. b) bie iianbf^aft XtoaS (in meid)«
Xtoja lag). 4) ‘Tröln», autfe Tröos, adj. tto =
janiftfe, bef. in Bejug auf ben trojanifefeen Stieg.
6) TröYcng, adj. trojaniftfe tempora, bellum,
•Vesta, ‘sacerdos b. i. Bfeea SilBia.
Trosmis, is, f. Stabt in SOlbfien Ov.
trnbllnin f. tryplium.
trücid&tlo, öms, f. [trucido] baS Hbftfelatfeten,
bie Biebermefeelung cimum; indo non iam
pugna, sed t. velut pecorum fieri Liv.
trücido, 1. abfifelatfeten, niebermefeeltt neu
capti sicuti pecora trucidemini; attnbuit nos
trucidandos Cethego, ceteroB cires interficien-
dos Qabinio; ftfeerjfe. seu pisces seu porrum et
caepe t. abmütgfl Hör. tp. 1, 12, 21; tp. a) mit
Sorten gleicfefam jufamntenfeauen Oie. har.
rtsp. l. o) burife SBudfeer ruinieren ne fenore
trucidetur.
triicülentS, adv. m. comp, u.' f sup. [truculen-
tus] finfter, griesgrämig. — tröcülentia, ae,
f. [truculentusj Unfreunblitfeleit, gricSgrä;
migeS fflefen Flaut.; Baufeeit caeli Tac. —
trflcülentus, adj. m. comp. u. rnip. ftrux] 1)
finfter in ben SJfienen, unfreunblitfe, grim»
mig oculi Plaut.; quam taeter incedebat, quam
t ; ftruculentior yisu; *feta truculentior ursa;
übettt. fwilb voces, ‘truculenta loquentem;
*milb, flütmiftfe aequor; truculenta pela^i.
2) bilbl. o. dbaralter u. bet h<mbluugsmeife
grimmig, wilo, raufe, grob (infofem babuttfe
mefet ein lomiftfeet ffiinbrud bewirft Wirb) t. at-
que saerus senex Plaut.; ego agrestis, saevus,
tristis, parcus, t. Ter.; at est truculentior ein
fjifefopf, Bolterer Hör.; bafe. T. ein ©tütf beS
Blautus.
•ftrüdis, is, f. [trudo] ©tan ge jum ©tofeen.
trüdo, si, sum, 3. 1) ftofjen, fort= ob. fein»
wcgfto&en, btäitgcit, feefeen alqm Plaut.;
fhostes, fcohortes in paludem, ‘apros hinc et
856
Trueutinus — tuitio.
binc in plagas; ‘inertes in proelia; ‘peetoro
montern (bie Sdjneelnft); ‘frumenta f ortfdjieben
(B. Hmeifen); *übcrtr. fallacia alia aiiam Ter.;
dies truditur (wirb Bftbräiigt) die Hör in«bef.
*B. fßftanjen ^ctBortreiben, sroadjfen taffen
pampinus gemmas; gemmae so de cortice ttmdp
fen empor ie.; übettr. quas milii tenebras trudis
madjft bu mir Bari Plaut. 2) tp. jmb. gegen
feinen ©iflen ju ctw. bringen, antreiben
ad mortem trudi; in quae (comitia) Omnibus
invitis t. noster Magnus Auli fiiium BOtfd|iebcn
Will Oie.
Truentlnns, adj ju truentum (Stabt im ^Mce
nifeben) gepörig, truentinifd) castrum —
Truentum.
trügöuus , i, m. ©tachelrocbe Plaut.
trulla, ae, f. 1) eine Sdjöpf fette, um ben ©ein
au« bem Sliif(f)gefct)irr in bie Steher ju fliehen.
2) eine tettenfdrmiflc geuerpfanne Liv.
träne», 1. [truncus] ocrjtümmeln, abfebnei*
ben simulacra Liv -, fantiquum illud (signum
deae) e ligno quibusdam sui partibus yetustate
truncatum est; ‘olus foliis entblättern; fcorpus,
fpartem corporis.
1. tnineus, i, m. 1) B. einem Saume ber Stamm
t. arborum; *t. induti hostilibus armis =. tro-
paea; »truncis nata gens ein rohe«, baä noch
in bohlen Saumfiämmcn wohnte; bitbt. ipso t.
(aegritudinis) everso Oie. Tusc. 8 §. 88. 2) B.
einem Slenfdjen bet Stumpf t. magis toto se
ipse moderans; bah wie unfer fttofs, B. einem
9Steni<hen, bem ©efüpt, Scrftanb u. latent fehlen
quid enterest motu animi sublato inter homi-
nem et t. aut raum? qui potest esse in eius-
modi trunco aapientia?
2. tronens, adj. 1) Berftümmelt corpus Liv. ;
farbor ber ?tfte beraubt; ‘frons (Achcloi amnis)
be« $orn« beraubt; *m. gen. animalia pedum;
•tcla jerbrothen; *pinua manu behauen; ‘nnres
nbaefdjnitten. 2) tp. a) gteidjfam Berftilmmett
urbs t. , sine senatu Liv. b) ‘unBottftönbig
quaedam suis numeris; specics.
träso, 1. [intens. B. trudo] ftarf flohen Ct.
trütina, ae, f. [tfwdvri] bie ©age, im Silbe
quae non aurificis statorfl, sed popnlari t. exa-
minantur; *hac lege in t. ponatur eädem, eädem
t. pensantur Hör.
trnx, trücis, adj. 1) fd)redti<b u. »ilb anju =
fehen, grimmig, rauh, hait- troffig oculi,
•fvultuH, *yisus, ftruceR armis; mgenium,
sententia, orator, ‘inimicitiae erbitterte. 2) B.
lönen toilb, rauh *cantus, ‘elassicnm, fvor,
+t. sonore; rauh, (iethenb, traurig für ba«
®efüf)t ‘Boreas, ‘Eurus, *pelagus.
trjrbtiura, ii, n. (rep^lio»] (Borft.) Stapf.
tü, gm. tui (tis Plaut.) diu. ttbf , aec. te (ted
Plaut.), abl. te, pl. yos, vestram ob. vostrum
(Bortt. vestrorum, vestrarum) u. vestri, yobis,
vos, yobis, pron. per», bu, Berftärtt burd) te,
met f. 2. te, met; tutemet Ter.-, apud te f.
apud 1) a); in traulicher Sprache im ^weiten
Stiebe jur Steigerung einer Hufforberung sperne
pucr neque tu chorcas Hör -, bef. in gnomifthen
RuSfptücben bei Siegeln u. Sorfiriften, tu pul-
mentaria quaere sudando, tu nihil admittes in
tc formidine poenae Hör.; inbbef. tibi u. vobis
al# dat. cthic. alter tibi descendit de Palatio;
haoe yobis ipsorom per biduum militia fuit;
quid tibi yis? *in gefteigntem ©tnne, 'nur für
bi(h' ob. 'bir fetbft’ pubes tibi crescit omna
tos biiw. bei einem ftottettionamen im »ok
vos, Romanus exercitus, ne destiteritia Lu
auih wenn B. mehreren, welche gegenwärtig fiat
ob. erfdjeinen fotten, nur einer namentlich ge
nannt Wirb yos vero, inquam, Attice Cie.; *i»
o Calliope, precor etc. TaO. taitim, ade. et-
beine Dianier Plaut.
täbs, ae, f. ein grabe«, in eine tricbterfönia#:
Öffnung au#laufcnbe« Staäinftrument mit tiefer:
tone, mit welchem im {biege Signale gegebr
würben, namentlich für ba« gufeoolf, bie Ist:
militibu» tu bä signum dedit; tubä revocata.
lites; auch bef. in früherer Seit, tum (Sebnsfe
bei retigiöfen Setertie^Ieiten , Spielen, Seichest»
gängniffen; tp. (feit.) ber Änftifter belli eint*
Cie. fam. 6, 12, 3.
1. tübSr, eris, m. eine «rt äpfel Suet.
2. tuher, erie, n. [tumeo] .pöder, IBudel,
fchwulft, Seule; pl. bitbt. grofse fehlet Eec
sat. t, 8, 73.
lübYcün, Tnis, m. [tuba-cano] trompetet,
tühilustrium, ii, n. [tuba-lustro] ba« für tu
Reinigung ber Opfertubä angeorbnete geh, tat:
ob. trompetenfeft; pl. b. Op.
töbülätiis, adj. [tubulua, dem. 0. tubus Rät:
(fett.) mit Röhren Betfehen Plin. ep.
tftbnrcfnor, dtp. 1 iDortl.) gierig Berfchlingtr
auffteffen.
tueor, dep. 2. [perf. (fett.) tuitas sum Pi-
ep. 6, 29, 10; gern, bafür tutatas sum; tri
sunt Sali. Jug. 74. 3; tnor, dep. 3, altrrtxr
tueo, 2, censorcs vectigaUa tuento in ub
fflcjebeöfotmcl h. Cie. legg. 8 §. 7] l) anfe|c: ■
anfepauen, betrachten terras, naturam; *«!>
adv. (aec. n.) torva, transversa, acerba bäte
bitbt. anfehen, betrachten, quod perindet»
si usus essem de. Att. 13, 49, 1. 2) tp s
beobachten, in Obacht nehmen quod emtp
tuendnm est Verg. b) fich einer $crfoa tl
Sache annehmen, eine Rcrfon ob. Sache me
feine Obhut nehmen, befchüfcen, oerbedci 1
inibef. ati milit. StuSbrud, o. truppen u. aad :
Heerführern alqm, oppidum, oram mantinsac.
t. castra et defendere diligenter, impediaoeea.
Italiam, fines ab inoursiouibus hostium: *<ir
mum a furibus; bitbt. armis p rüden tiao caesv
t. et defendere; übettr. bewahren, behanptei
erhalten valetudinem, concordiam, dignitak:
suam feine (Ehrt wahren; id quod accepistü t
et conaervarc; paternam gloriam; *ritcun i*
mamque incolumem; exiatimationem credit^
rum; *populum sub religione antiqna bei x
beneficium o. (Empfänger u. ffiohübäter ; pene
nam principis facile dicendo. 3n«bef m i
einem Qtebäube, in baulichem ©tanbe eitel
ten, aedem Castoris; sarta tecta aedium. i
unterhalten, ernähren, überh. forgenbn
etw. {eben se ac suos; eodem genere (sc. Trt*
se; amicorum in se tnendo carere facultack
vitam corpnsque; utilitatem civium; parnr
aliquam (rei publicae); sex legiones (re m
classem, exiguas copias; *oves pflegen; ‘armeea
tügürinni, ix, n. [ft. tegurium B. tego] §tu
(al« ©chug gebenb).
Tnisco, onis, m. ber at* Sott Betehtte Sustr
Batet oet ®ermanen Tac.
tuitio, önis, f. [tncor] (feit) bie 79ef $ ü|sif
ba« Gewähren, (Erhalten sni Cie.
Tulingi — tumultuosus. 857
ulingi, orum, m. geraten. Sott, maprftp. an et tumens animus ; irft, »rabie; »bile iecnrj iara
Der SHorbgrenje btt ©cpmei*. tumentee aufgebracht Liv. b) bot ©tolq auf*
iillläla, ae, f. [dem. b. Tullia] bie Meint lul* gcblafen fein, fiep aufbläpen »laudis amore,
! i a, lieblofcnbe Benennung btt InOia Cic. *inani superbia, »vana tumentem oot ®ünfei
ulllus, 1) Serrius T., bet f ecfjfte tßm. König, fdjtotttenb ; (fpAt) suecessu rernm, stirpe Alexan-
2) Marcus T. Cicero, röm. SRittcr. 8) btffen dri. c) »proben, glüpen. d) bot Unruhe,
Sopn, M. T. Cicero, bet gröfjte tßm. SRebner, Sucpt nach Steuerungen gären, in (Bärung
geb. 106, gep. 43 b. Gpr. 4) Tullia, Iwpter, fein negotia, *bella, fGalliae. e) fo. bet Siebe
M. T. Cic., bet ©opn, u. Quintus T. C., bet ob. bem fRebnet, fcproiilpig fein,
örubet beäfelben. $ao. Tulliänn», adj.\ subst. ®ab. A) tömesco, mui, — 3. 1) )u fcpmellen
rullUnum, i, n. ein 2eil beb töm. (Befäng* anfangen *mare, »colla, -fvulner*. 2) tp. a)
itiffeä, fo genannt nadj bem (Erbauet 9tt. 1, ba« »oor ßorn aufmallen, aufbtaufen. b) fiep
Xullianum. gätenb ergeben, bem ftuäbtncp nahe fein
ullus, 1) T. Hostilius, btitter König Siomf. 2) »fraudem et operta bella. B) tümldns, adj.
L*. Vocatius T., Konful 66 b, Gpr. 3) Hostilius m. comp. u. sup. 1) auffcptoellenb, fcpmel*
T. , Sollstribun. 4) C'loelius T., einet bet b. lenb membrum; »coluber ceryicibus; »mare,
xjentifcpen Könige Xolummuä getöteten töm. »Nilus, »vela, »ura; + terra froef) , gebirgig;
flefanbten. fGermaniae terris fette, graäteicpc; »Python
toi, adv. mit u. ofjne lottefponbierenbe conjct., (b. @ift); »crudi tumidique (mit botlem Wagen)
mcp narf) pattic. 1) b. einem geitpunlt, bet mit laveniur. 2) tp. a) aufgcblajen, ^otp=, übet*
einem anbttn jufammetifdllt, bann, alöbann, mütig, ftolj verba tumidiora Lw.; fspiritus
nSbef b. einem beftimmten gtitpuntt bet St r* (pi.), »sennones, »minae, »confidens tnmidus-
gangenpeit, bamalS, ubi — tum Ter.; cum que; »cum (cor) t. est bor Gpraetj f efrtoillt ; *se-
— tum etc., tum, cum etc.; postquam — tum cundo Marte, »suecessu; auep fcprcfilpig t(pro
jtc.; si — t., t. — si; reductis in curiam le- grandibus fiunt) t.; pannotasse quaeaam ut t.
fatis tum etc.; oetftäilt t. demum, t. denique; b) »aufbtaufenb bot 3°™, polternb t. ex
vero; t. deinde Liv.; t. maxime Liv., Gurt.; ira; t. delitigat ore. b) (jpät) gätenb, auf*
i. ip-um f. ipse 2); etiam tum f. etiamtum; t. tühtetifd) ingenium. 8) »fcpmellen maepenb,
bamatö) cum Catilinam ex urbe eiciebam; ne- anfcpmellenb auster; tp. pol) maepenb bonor.
que tum — neque nunc; ex lege illa Cornelia, C) tömor, öris, m. 1) baä Sin* ob. 8uff<proel*
qtrae t. erat (bem bamatigen); (feit.) abjefttbifcp, len, bie ©efcptuulft oculorum; cum in tumore
lamalig discessu tum meo Oie. in Pi*. §. 21, est (manas); *t. facit ora turpia ba# Hufblafen
Kicc tum ratio Gat*, b. e. 1, 44, 4; t. temporis bet Baden (bei bem Blafen bet glöte); *t. (®t=
fugt. 2) b. einem ßeitpunlt, meldbet einem an* pöpung) loco permansit. 2) tp. a) leiben*
xrn folgt, pietauf, barauf, aisbann, bann, fcpaftlicpe Slufroalluug bet ©emfiteS recentes
tueb jept, nun (betftpieben b. nunc) in ripa quasi t. animi; erat animus in tumore; intbef.
kmbulantes, tum autem residentes; tum ille ec. aufbtaufenbet 3otrt, Unmille »t. omnis et
nquit; quid tum? mie Pef)t« nun meitet? irae denm; ilufaeblafenpeit, ©toi) just ;
frage id), um auf bie Hauptfrage )U fommen), (fett.) ®ätung, bet nalje SuSbtutp rerura
nidj maß nun meitet? mal gefipap? Hör. Oie. Att. 14, 6.
iat- 2, 8, 230; quae cum muros defensoribus »tümölo, 1. [tumulus] mit einem ®rabfjflgel
mdasset, tum Hannibal etc.; quas (leges) cum bebeden, begraben. — tämülösns, adj. [tu-
«olus pertulisset — t. deinde etc.; ubi rursus mulus] hügelig Sali.
«ilvae intratae, t. etc.; ita rebus divinis peractis tfimultuürlns, adj. [tumultus] in gtopet (Eile
— rettulit, partA pace instare t. tribuni pa- u. Setmittung gefthepenb, ungeotbnet;
aribus; t postea Ter. 3ntbef. a) m. folg, par- snfammengetaff t castra, pugna, certamina,
‘tc., bat bie Gpejeaefe be# tum bilbet, qnod Tor- dux, miles, exercitus, auxuium, fmanus
quinium dixisse ferunt, tum exsulantem (je|t Wannlcpaft.
ilö (Ejulant) se intellexisse etc.; et t. paene tämultuitio, önis, f. [tumultuor] baä SAtmen,
,n manu iam mortiferum illud tenens poculum bie lätmenbe Untupe Liv.
ocutus ita est, ut etc. a) o. 3al)t u. Dieipen* tümultuor, dtp. (-no, Plaut.), 1) [tumultus]
otge bann, ferner primum — tum; primum intran*. lärmen, untu^ig, in Betmittung
— deinde — tum — post ob. postromo; auch fein quid t. , quid insams? non perturbari in
nit mehrmaligem tum; bi*m. tum ohne bothet* rebus asperis nec tumultuantem de gradu de-
qefrenbeä primum, mie b. Cic Lael. §. 30. c) ici, nt dicitur; fGalliae; pass, impers. tumul-
um — tum einmal — bann; halb — halb, tuari praeter consuetudinem in castris Roma-
aerbinbet gern, entgegengefebte ob. uenigpenä als norum Ijcrrfthe ein ungemöhnlidbet SAtm; tumnl-
aerfdjieben geltenbe Begriffe t. remittit animos tuari coeptum est; cum Gallis tumultuatum
contrahit; t. adstringitur t. rolaxatur; t. hoc veriua quam belligoratum ; auch b. bem Piebnet,
illud. d) cum — tum f. cum. Pütmen Quint.
•AmSncio, 8. [tumeo n. facio] 1) f cp m e 1 1 e n tumultuöse, adv. m. comp. u. sup. [tumultuosus]
naepen humum; pontus tumefactus angeffhmol* lätmenb, mit lAtmenoet Unruh«. — tümul-
eir. 2) tp. aufblähen tumefactus inani lae- tnösus, adj. m. icomp. u. »up. [tumultus] ge*
iitift. täufihboll lätmenb, unruhig quis homo
imeo, ui, — 2. 1) fcpmetlen, aufgefchmolten tarn t. sonitu me excivit foras? Flaut.; contio,
ein, Proben »corpus veneno, »lumina fietu; vita, genus pugnae, excursio, »mare; quod
•pedes; »Achelous imbre, »nnda a rento, »vere tumultuosissimum pugnae erat Liv. 2, 10, 7;
errae; *b. blühenbet 3ugenb. 2) tp. a ) oot 8om fiärm, Unrupe oerurfaepenb nuntius; in otio
rufmallen sapientis animus numquam ; infiatus tumultuosi.
i
858
tumultue — turbineus.
tumultus, ub (nutf) ti Plaut., Ter., Sali. Cat. 59,
6), m. (tumeo] 1) tärmenbe Unruhe, Xu =
mult, Särm, ©etöfe sonitu ac t. tanto
Plaut. ; magno cum strepitu ac t. ; *vatem
magno t. protrahit; turbac ac t. concitatoreB ;
ftumultu verboram «ibi ipsi obstrepentes ; t.
edere, facere, praebere, inicere civitati; pl.
♦movere t. (o. her ffortuna) Verwirrung ob.
Stürme; caedes maior tumultu quam re. 2)
inSbef. a) B. Hufrugr ber (Elemente, *t. ae-
tberii Sonnet; ‘tremendo Iuppiter ip»e ruens
t.; *Aegaei Stanbwtgcn beä dgätfe^en SJieere« ;
♦quanto trepidet t. pronua Orion, b) ( Hör .)
ber Härm in ben ©ebörmen, baS foltern
Btomacho tumultum feret lenta pituita. c)
ffiaffen*, ftriegSlärm, Streifjug (ber mehr
Schreien a(S ©t’fatir bringt) t. fuit verius quam
bellum Liv.; öfter ein naher u. plögltdjer
Stieg ob. Hufganb, bet wegen ber Wäge ber
©efatjr in Wom felbft ©(greifen erregte, Kriegs =
getümmel, sf freien Galliens, ltalicua, CSn-
nanua, repentinus, servilis Sflaoenauf jlanb ;
hoc t. tarn propinquo tamque magno permoti;
hoc t. nuntiato; t. decernere butef) eine Ser=
orbnung belannt machen, bag ein nabet u. plö|j=
lieber Stieg fei u. bag. jfber ju ben ©affen gret=
fen foHe, ein Aufgebot in ©affe ergeben laffen;
nullo t. publice eoncitato; übertr. leibenfcbafb
liebe Sorge, Hufregung *menti8, ♦sceleris
'Hufrubr böfer ©ebnnten’; ne temero a me tan-
tus t. iniectus civitati videretur Cic. Cat. 3 §. 7.
tfimfilna, i, m. [tumeo] cigtl. baS Hnfebmelten ber
(Erbe, ber aufgeworfene ffitbhaufen, Heiner (ge=
machtet ob. natürlicher) (Erbbügel terrenus,
editior. 3n8bef. ©rabgügel Achillis; •tumulo
componere, condere, ponere begraben, *t. fa-
cere, ♦statuere, *constithere, fstruere; *tinanis
fienotapg, fhonorarius.
tune. adv. [tum-ce, ein ocrflörfteS tum] bann,
alSbann, bamalS; t. demum — cum Plaut.;
t. — cum; t. primum; ft. vero; inSbef. an ber
Spifce unwilliger [fragen t., cum — videris
etc., exclamabi« ut mulier? häufig auch abfol.,
bef. im ®gf. mit nunc; (Just.) t. temporis
bamalS.
tundo, tiitüdi, tfisum ob. tunsum, S. 1) flogen,
fcblagcn, hämmern oculos alcui, ‘pectora,
♦terram pede, *tympana, * humum biuftür-'
jen, *tundi Euro; Spricbw. f. incus; inSbef. a)
*herausf<blagen, btejeben tunsae fruges. b)
♦«erflogen, jerflampfen, tunsus gallae sapor
©aüäpfel, ju Saft (©ürje) jetflampfl; viscera.
2) tp. jmb. bureb Weben, Sitten beftürmen, be<
tduben atires Plaut.; »assiduis hinc atque hinc
vocibus heros tunditur.
Tones, etis, m. Stabt an bet Säfte 0. Africa
propna, j. XuniS. [fegen Tae.
Tnngrl, örum, m. Sölferfchaft im jegigen flütticb-
tünYcn, ae, f. baS wollene Unterlleib ber röm.
©änner u. grauen, baS man im $aufe unae=
gürtet trug, wägtenb bieS äuget bem Jpaufe für
weibifch galt, ebenfo wenn man fcc mit langen
Hrmeln u. tief berabgängenb trug talaris, muni-
cata, (Plaut.) manuleata; (J/or.) pexa, pulchra,
demissa, discincta; (Phaedr.) lintco Pelusio
aus re. ; *adamantina Sruftbamifeb ; fpäter trug
man oft jwei tunicae, wooon bie untere interior
bieg; fpriebw. f. pallium 1); auch tpl. Unterflei--
ber überb.; übertr. ber Saft bet fßflanjcn Verg.
georg. 2, 75. SaB. A) tünTcAtn* , adj t:r
Xuntfa tragenb; inSbef. bl. mit einer ti
nifa (nicht m. einer toga) befleibet, moS «sfr
bem §aufe nur Sflaocn u. Heute auS Hieben-
Stäuben tbaten, bah pl- bie ärmere u. trieben
SolfSflaffe; popellus Hör., popula» Tae. £
türrioälu, ae, f. dem. Plaut.
tuor f. tueor.
turba, ae, f. [voeßij] X) abstr. Scrwirtar;
Unorbnung; auch ber bureb eine 9Reni<be**c:
entftebenbe Härm, baS ©ebränge vivere c
magna t.; maximas in castris t. efficere; i*
bef. Härm, Streit, $anl *• 606 in«
perat; quantas t. dedit; turbam facere To
ecce nova t. atque rixa; turbä atque seditiac
bus. 21 concr. o. lebenbtn ffiefen, eine Bert».':
rene ©affe, ©ebtänae, Schar, Dairc
©affe; groge ©enge alqm videre in tobt
(Nep.) in turbam exire unter bie Heute Itmxo
ruegbar werben; ex hac t. et collavione d»e-
dere; ( Liv .) circumfusa t. lateri meo, mcx. «r.
sularis; *ducum ©efolge; *levis (ber ScVnn
♦mortales Staubgcbome; magna ignotorum <b*-
rum; forensis, militaris, navalis; rhetcraa ;
bem Scbttlerfcbwarm ber Wg ) referta omni* Ce
off. 1 S. 132; admiratio vulgi atque t.;
meine Srut, 3ungen Phaedr.; and) *rotxrvr
♦arborum, *iaculorum; tanta insolentia ac
verboram, novorum voluminum, fnegotiorr:
tquerelarum.
tnrbämontnm, i, n. [2. turbo] (feit.) Hifn
ungSmittel Tae. hist. 1, 23. — turbits, a-
turbatus] oerwirrt, unorbcntlicb Caa. -
turbätlo, 5nis, f. [2. turbo] Sertnirrung. ü: -
orbnung Liv. — tnrbfttor, öris, m. [2. tenb
Hufwiegler vulgi; pl. belli bie bureb Uke
Stieg ju erregen fuegen Liv. — turbätu«. af ■
m. f comp, [partic. 0. 2. turbo] beunrnbic:
erregt mare; fturbatiore caelo; bitbl. vofo
tates populi; turbati (bcftürjt) inopioato mak
♦mens; cohibere motus animi turbatos.
tnrbellae, örum, f. [dem. B. turba] Särm Pisa
turbfn f. 1. turbo 2).
turbYdö, adv. [turbidusl unruhig, ftürmi:t
iactantibus so opinionibus inconstaater et !
t (in aufreijenbet ©eife) et seditiose tracu.
exercitus Tae. — turbYdu*. adj. m. comp ’■
sup. [turba] 1) unruhig, flürmiftb, aaif-
Wüblt tempestas, fcaelnm , *t«mpestas te
ram; in turbido (sc. raari) Ourt. 4, 3. 15;
ber; *au8ter, dnx inquieti t. Hadriae; ac»*
trübe; *loca (ber Unterwelt); *Hertnu* asr
©olbfanb mit ftcb fübrenb; *gurges (b. Hcbrr
♦coma jerwüblt, oerwirrt. 2) tp. a) gi:
mifcb, btfliB, JOtutfl motus animi; omr:
motu vacare; feivitatem Atbeniensium t o-
cessu exterritam; fpalam t. vocibus. b) sr
Wirrt, Berflört, ungeftüm, m. gen. accr
Tae.; ♦patris Anchisae imago; *mens tari
dum laetatur. c) 0. ßuflänben gürmifcb, Xc
Wegt, unrugig res, feasus, factiones rr
bidissimae, ft. rumoribus, *seditio; subst tr
bidissima (bie unrugigflen Seiten) sapies: -
ferebas de. fam. 6, 14; 8; in turbido Liv.. Tu
c) unruhig, aufrübrerifcb, görrig mer-
Plaut. ; monbus turbidus, ingenium Tae. ;
t. et nihil ausos, apud t. eoque nova copic
tes Tae. ftex f*
turbYneus, adj. [1. turbo] Ireifelf örnuj sc
tarbo — tnrpis.
. itirbo, Ynis, m. 1) wo« fich in einem Steife
fierumbrefit a) SSirbet», Sturmwinb vontus
t. , ( pl .) t. venti Plaut., ventoruw Tac., tam-
quam t. alqo pervertere, procellae, ‘pulvis
collectus tnrbine, 'iactati undis et turbino
Poeni. 6) *bei SBirbel. bcn bet fflinb matfit
t. nigro terret bicms; venti terra« turbino per-
flant; *B. onbettt tingen Wirbel;, Ireiiför»
mige 'Bewegung, 9B i r bei, piceus be» Wau-
tfic»; Tumum medio fert aequore t., quo t.
torqueat hast um; ingentis saxi coleri ad ter-
ram t. (RrciJflug) fertur; alqm praecipitem tur-
bine adigere etc. f. adigo 1). c) tp. Sturm
in tnrbinibua rei publicae, ‘tanto miserarum
t. rerum, ft. quodam ad exitium poscebatur;
concr. tu t. (Störeri ao tempestaa rei publicae.
2) Webenf. turben, Tnis, ». Tib. 1, 5, 3 fi r e i =
fei. 31 *jeber Wie ein ffrcifel geflaltete ®cgen-
ftatib, ÄreiSform tnrbine creBcit (bucina) ab
imo; inJbej. o) gaubrrtab Uor. epod. 17, 7. 6)
*ber Sirbet an bet Spinbel teres.
. turbo, 1. [turba] l)’in Unrufie u. Unorb»
nung bringen, aufregen, aufwüfilen, trü»
ben mare ventorum vi agitari atque turbari;
•longo» turbata capillos; ‘folia turbata; *aqua
turbata; bilbl. u. bratfiofog. haec duo genera,
voluptas gesticna et libido, bonorum opinione
turbantur ft. nascuntur et turbido mo-
yentur Cxe. Tusc. 3 §. 25. 2) Betwirren,
in Verwirrung bringen, eigtf. (inäbef. at*
mitit. 1. t.l u. bilbl. ordines, aciem peditum,
fnautas, ‘globum, ‘viros, ‘cuneos, *apros
latratu, *per ovilia (sc. oven) Bor fitf» fiertrei»
ben, ftfieutfien ; ‘turbati (ftfieu geworbene) equi;
f-feminao in furore tnrbatuo in ber Verwirrung
bei ©afinfmn*; *totis turbatur agris fierrföfit
fjeinbeägetümmel; turbata pax; spem pacis,
auapicia ftörcn, delectum atqne ordinem, om-
nem ordinem conBilii; Aristoteles multa wirft
buttfieinanber; fleges: frebus turbatis unter
ftiirmiftficn Verfiöltniffen ; fanimum, fanimum
Bollicitudine beunruhigen; ‘turbata Pallas tr=
.türnt; bafi. Verwirrung, Unorbnung, Wnf»
rufit anritfiten, anfliften turbas t. Plaut.-,
turbatum est domi Ter.; yide ne quid ille t.;
qttae palam in re publica turbantur; si in Hi-
spania turbatum esset; in rebus Omnibus fein
qanjeb Vermögen jerrfltten, ganj banferott wer;
ben Cael. in Oie. ep.\ Macrum in Africa haud
dubie t., una alterave ciritas Tac.
. Turbo, önis, m. ein ffeiner, aber fetfer ©ta=
biator Hör. sat. 2, 8, 310.
■irbülentb ob. -ter, adv. m. comp, [turbulentus]
mit Unrufie, Verwirrung, ftfirmiftfi, uns
rufiig, non t. üfitte ben Ropf ju »ertieren; nihil
turbulenter, nihil fernere faciamue; egit de
Capitone turbulontiuB. — turbölentus, adj m.
comp, u sup. fturba] 1) unrnfiig, erregt,
ftiirmiftfi tempestas; getrübt aqua Phaedr -,
bilbl. oerwotren, ein bunte* ®cmenge bil»
benb illa atomorum concursio; quurtum gentts
(hominum) est sane varium et mixtum et t.
2) unrufiooll, oolt SBirren, ftiirmiftfi ros
publica, res (pl.), tempus, annus, turbulentis-
simnm tempus meum, animns, errores; aud)
Unrufie erregenb, unrnfiig, ftfirmiftfi cives,
contio, tribuni plebis; vitä, oratione.
'iirdöt&nl, örum, m. Völferftfiaft im fübwcftl.
859
Spanien Idv.; im ©ortfpiel mit turdus, milites
T. Plaut. ; ifir ®ebiet -tunla, ae, f.
Tnrdüll, örum, m. Völferftfiaft neben ben Tur-
detani; bao. -Ins, adj.
tnrdus, i, m. bie troffel mit ifiren nerwanbten
Arten, ber ÄrammetJBogel, giemer tc. Hör.
•türcus, adj. [tus] Bon SBcifirautfi, SSeifirautfi»
dona, grana, virga SBcifirautfiftaube.
tnrgeo, rsi, — 2. 1) gcftfiwollcn fein, flrofien
(flätfer al* tumeo, b. einem bem Aufbrecfien
nafien StfiweUen) ’laeto in palmito gemmae;
•frumenta; ‘lumina fletu. 2) tp. a) ergrimmt
fein mihi uxor Plaut, b) o. ber Webe, ftfiwül»
jlig fein ‘profeesus grandia t. ®ao. tnrgesco,
8. ju ftrofien anfangen ‘seinen in
agris; tp. in Affett geraten, ergrimmen
animus sapienlis nunqnam t.; *cor meum peni-
t us tristibua iris.
tiirgldnlus, adj. dem. 0. turgidus, flendo t.
oceUi Ct. — turgidus , adj. [turgeo] ge«
ftfiwollcn, angefdfimotten, (trofienb mem-
brum, ‘frons (haodi) t. cormbus primis an
Weltfiet bie tpörner bereit* burtfibretfien; *vela
vento, ‘fluvius hibernä nive, ‘mare; boppel;
finnig, Alpinna ftfiwftljitg ob. fefit lorpulent
Hör. tat. 1, 10, 36.
türlbfilnm, i, n. ftus] Wäutfierpfannc.
‘törlcrfmus, adj. [tus u. cremo] Bon ffieifi ;
rautfi brennenb arae, foci.
Türiensls, e, adj. am lutia (fffufi in Spa*
nienl proelium.
türtffr, fera, ferum, adj. ftus u. fero] SBeifi;
rautfi tragenb ob. fieroorbringenb ‘Indus.
•türTISgus, adj. [tus u. 1. lego] SBetfirautfi
fammelnb Ov.
Türlug, Warne einer röm. ®en*; baB.TürlÄniiH,od;.
tu nun, ae, f. 1) eine Abteilung ber röm. Sei=
terei, Stfiwabron, utfprünglicfi breifeig Ulann
ßart; fmeton. Weiterei, Weiter. 2) tp. äbtrfi.
Stfinr, Stfiwarm, t. (@ruppe) statuarum
equeBtrium; ‘feminea; ‘Gallica ber 3ft*prie=
fier ; *Titanum. DaB. A) tarm&lea, ium, m.
bie Weiter einer türme, t. displicere boppeP
rtnnig, ®ruppen B. Weitcrftatuen, aber autfi
bie ftanterabftfiaft b. Weitern. B) turmü-
tim, adv. ftfiwabronweife.
Turnus, i, m. 1) fiönig ber Wutufer, o. iÜneo*
getötet; ai* Sujet einer fßantomime Suet. 2) T.
Ilerdonius, ein oomefimer Satiner.
Türöncs, num u. -nl , örum, m. feitiftfie Völfer--
ftfiaft in ber ®egenb be* fieutigen tour»,
tiirplcülug, f adj. dem. B. tnrpis] jiemlitfi fiäfi
Ii4, entfteflt ‘nasus; bilbl. res t. et quasi
deformes Oie. de or. 2' §. 248.
tiirplfleitus, adj. fturpie-facio] entfiellt, ent»
fittlitfit animus Oie
TnrpYllns, Sextus, ßomöbienbitfiter u. Jfreunb
be* teren j ; Tiirpilla Cie. fam. 7, 21.
turpTlficrTcüpYdus, i, m. = tnrpis lucri cupi-
dus Plaut. — Tiirpio f. Ambivius.
tniqils, e, adj. 1) fiöjjtitfi, ungeftaltet, ent»
ftcllt, cntftellenb femina Plaut., aspectus
deformis atque t., *rana, ‘pecus, ‘caput (0.
breiter Stirn), ‘macies, ‘luctus, ‘amicae vitia
(bes Rörper»), »übst . turpioris (n.) Oie. de or. 2
§. 289; n. pl. SWängel be* Körper« Hör.; autfi
garftig flingenb abfuyit t. visum eBt Oie. or.
§. 158; subst. ber gemeine TOann Hör. a. p.
213. 2) in motaliftfier Vcjiefiung fiäfilitfi,
860
turpiter — tutus.
ftbänblitp, ftfjimpf litt), fthmadjooll, {^mäh-
lich homo turpieaimua ; *oam grege t. virorum
etc.; *coniuge barbara t. maritus; ’introrauin
fc^tec^t, ein Schürfe; *quo tn, turpiaeiwe? bu
3licf|t4Würbi0ei; quid turpiua quam illudi? de.
Lael. §. 99; turpe ducere, habere, eiiatimare,
turpisaimum aibi esse arbitrari; *mihi turpe
eat relinqui; fuga, egeataa, *iugum, *repulaa,
*opprobrium, ’araor, ’cupido; ‘crimen; stibst.
turpiaaimorum honorea de. Mt. 10, 8, 2; *turpi
aecemia boneatum; 'adv. turpe.
Xa». A) turpitfir, adv. tn. comp. u. sup. [tnr-
piaj 1) 'häfslid), gatftig claudicaro; deainero
in piacem t. atrum; t. birtua. 2) f d) i m p f I i d) ,
fd)änblidj, unanftänbig t. et
nequiter facere; t. fugere; quae notant et de-
■ignant turpitudinem alqam non t.; in deorum
opinione tnrpisaime labitur. B) turpTtüdo,
Tnia, /. 1) §ähUdjteit haec ridentur Tel aola
vel maxime, quae notant et deaignont t. alqam
non turpiter (auf feine, nicht auf obfcßne SSBeifc) ;
alter (iocua illiberalis) ne libero quidem (di-
gnus), si reram turpitudini adhibetur Terbo-
rum obacenitas; corporis. 2) motalifd)e ßäfj =
lichleit, Sdjänblicbfeit, Sehimpfliehfeit,
Sd)mad), ©c^Ierfjtigfcit niai eos foeditate aua
t. ipaa deterreat; Terborum, iudicum; nemini
fuit turpitudini nt. inf. ; alcni t. infligere; t.
fugae dclere; t. omnium homo Aar. Vict. C)
turpo, 1. ^ägltd) machen, entftellen, bc •
fubeln *Iovia aram aanguine, ‘canitiem pul-
Tere beftreucn; *cicatrix frontem, *te rugae.
Turränlua, i) Niger, greunb be* O. gicero- 8) M.
T., fßrätor. 8) C. T., praefectua annonae Tac.
4) T., ein Xragßbienbichter Ov.
•turrtger, gSra, gCrum, adj. [turria-gero] Xilrme
tragenb urbee; inibef. dea u. 61. turrigera,
gpbele, mit einer Wauer frone abgebilbet.
turrlH, is , f. I) bei Xurm; tp. ein hohe® ®e =
bäube überh-, Buta, fßalaft Hannibal ad
auam t. pervenit, +Maecenatiana, ’pl. regum,
♦celaae. 2) ^ß[)erncr beweglicher türm,
ber bei Belagerungen gebraucht warb, auch Xurm
jur Berteibigung ber SRaucrti, bc* Saget®, bet
»Berte einet Brücfe; Xaubenljau*, sjdjlag Ov.
Xat>. turritus, adj. 1) mit einem Xurme ob.
Xürmen o er f eben feiephanti, ‘rnoenia, *pup-
pea; ‘turrita al* Beiwort ber Sqbcle; ‘Berecyn-
thia mater (bgl. turriger). 2) ‘turmhoch acopuli.
turtör , Bria, m. Xurteltaube.
tüs, türia, n. SB cilj rauch (Saft au* bet Rinbe
eine« atabifchcn Baume*) t. accondere; (Verg.)
maacula männlich« ob. Xropfweihrauch (beftc ®at<
tung); *tura ferre altaribus, in aras, ad deoa,
superia, flammia, *dare pro Caeaare, ‘reddere
lari, *cremare, ‘addere focia; *ture placare
deoa, laree; *fumo, ture adorare; *tna (bret
Äörtter) t.; ‘ducere tura (SBei^raucbbüfte) naribua.
TuscI, 6rum, m. — Etruaei f. Etruria. ®ao.
Tuschs , adj. mare ba* to*fanijd)e SReer; *al-
Teu8; *-famms bie Xibet; *dux TOcjcntiuS; vi-
cub Stra&e in Som, Hufentijalt lieberlichen @c>
finbeld; sahst. Tnacl, örum, m. (sc. agri) ein
Sanbgut bei jünger« Bliniui.
1. tuxeulum, i, ». (Plaut.) dem. 0. tua.
2. Tuscülnm, i, n. alte Stabt in fiatium, j. Fras-
cati. J>aO. 1) *-lu8, adj. 2) -länus, adj.; ilt*=
bef. sahst a) -lSnl, örum, m. h) -länum, i, n.
Sanbgut bei tticero u. anberer bei Xuiculum,
baf). disputationes Tuaculanne, tocil fte bon r.
gefleHt mürben; bau -länensifi, c, adj. die« ac
bem Xuiculanum oerlebt.
tusslcüla, ae, f. [dem. t>. tuasis] ein tispes
anfatl Plin. tp. — tusslo, 4. [tuasia] pabti
— tussla, is, f. [tundo] puffen.
’tutämen, 1ms, n. (felt.l u. (Liv. 21, 51. 10
• ment um, i, n. [tutor] Scpupmittel, 3 tbuj
1. tfitg j. tu.
2. tüte, adv. nt- comp. u. sup. [tutus] (feit) lieber
in vadia conaUtere tutiua; (Pomptj. in Cie. q
te hic tutiasime fora puto.
tütela, ae, f. [tueor] 1) Obljut, gürfotgi
St^up t. huic ianuae, bis foribus gerere Phr.
jdjcrjb , meo tergo JPlaut ; cuiua (Apollinis ir
t. esse Atbenas; t. ac praeaidium bellica* nr-
tutia. §ierD. a) Schaltung, non aumptuc«
(villae) lägt fitb ebne gto^e Soften in baultdjfr
ifuftanbe erhalten Plin. ep.; classis Just 16
3, 9; Unterhaltung, (Srnährung tenuionx
Suet ; gefitherter 3uftanb cuius (generis bs
mani) t. et securitaa Plin. ep. b) concr. a) 8(
fthiiBer, Sthuppatron, §ort, rerummesm
templi, Itahae, prorae = proreta; naris bat
Bilb ber Schuhgottheit be* Sthiffe*. ß) * S4r(
1mg, Befdjübcr Deliae deac, annosi draconr-
rirginum primae pueriaque. 2) Sormttti'
fdjaft in alcis tutelam venire; in suam t
venire mfinbig werben; t. gerere; turpe iudiriur
tutelae wegen fchlecht »crmalteter BonnunMih-':
t. (eine betrügerifthe) duodecim tabulis (rinii
cata); baiBermßgen eine® SRünbel* legitiE-^
tutiens f. medix.
tüto, adv. m. sup. [tutus] fid)er, in, mit Si-
(^erheit vivere, esse; ab incurau; ubi taüi
simo esaem.
1. tütor, öris, m. [tueorl 1) (feit.) Bcfdiütü
Bewahrer religionum, ‘finium (o. Silsan) ‘
Bormunb t. instituere; mulierea in tutorr;
poteatate esse; bilbl. eloquentiao quasi t. (fl
quasi t. et procurator rei publicae.
2. tütor [intens, o. tueor], dtp. 1. u. (nortL) tat*.
1. ftharf auf ctw. fchen, bah- 1) fithern, l«:
fthitpen, bewahren, behaupten alqm, x
vallo, ae ab alcis ira; egregiia muri »itaqc
naturali urbem Li v. 5, 2, 7; regnum; spem tir
tute; fidem (Xreue); *res Italas armis; *PU»
tua partes omantis epbebi behauptet fitb -
führt bur<h bie tc. 2) fith gegen etw. fith««
etw. abWehren praesentem inopiam quibt*
poterat aubsidiia Caes. b. c. 1, 52, 4.
tütörlus, adj. [1. tutor] oormunbf(haftti(h/itf
tutus, adj. m. comp. u. sup. [eigtl. partic f
tueor] 1) pass, fitzet, gefidjert. wohlt<:
wahrt, aufeer ®efahr, auif) gefahrlo*, «*
hoatibus Por, gegen ic.; a latronibua, ab ins
diia, ab omni pericnlo; testudo t. ad omr-
ietua; fadveraus ictua; (fett.) m. bl. alA. incet
dio (-= ab i. gar nitht bebropt 0.) t. est Ale
xandria 6. Alex. 1, 8; t frontem tergaque
latua tnti; rea (p!.), Iocua, receptus, tu fr-
gae, portUB, perfuginm; fcollia, ffnga; *t
iter et patena; titineribua t. ae in Asiam n-
cepit; tutum nil pati apud alqm fmb nid)', u
SRuhe taffen Sali; mare t. praeBtiterunt; cos*
liia et laboribus tutiorem vitam hominuiB rei-
dere; in tutiaaimam cuatodiam condere; *obi;
•quiequid habea, depone t. auribna bnett tl
ohne @efahr anoertraut werben fann; *t bo»
861
tuns — Tyrtaeus.
rura perambulat; *non est tua t. voluntas; *in
audaces non est audacia t.; ‘reealcitrat undi-
que t. fo bog if)m in feinet Seife beijufommen
ift Hör.-, *ex quo est babitus male t. mentis
Orestes für einen 9Rcnfd)en b. nicfjt ungefdjmädp
tem (Seift, für nid)t ganj ridbtig im Kopfe, füt
eerrüdt; ‘medio tntissimus ibis; svbst. n. © i-
cbergeit, jidjerer Ort, fidlere ©ietlung
in tatum eduxi Plaut., in tuto ut collocetur
Ter.-, in tutum cedere, perrenire, receptus est,
in tuto esse; hostes ex tuto yisere; pl. *t. te-
nebam; t. (bat- greie) capessere. 2) »er f i cf)
ja fichein fucfit, oorfichtig, bcfjutfam ce-
leriora quam tutiora consilia; tuta celeribns
consiliis praepositurum Liv.; ‘tutum est; *ser-
pit humi t. nimium timidusque procellae.
1 11119, pron. poss. [tu] bein, t. amicus bein greunb
ob. ein g. b. bir; tua solius opera, tuum ho-
minis simplicis pectus; ‘tigres bie bid) im
Iriumph jogen; *t. ignibus (= iisdem i. qui-
bui tu urens) uri; pugnasti tempore t. ju einer
bir günfiigen; *divi bir gemogen; Berftärft burd)
pte u. met, ». f.; *im Dertroulitgen Ion ‘ro-
tes; bis», im paff, ©iitn, desidenum t. in Be=
jug auf bid), riad) bir; neque neglegentid tuä
neque odio id fecit t. Ter.\ fadmiratio (beineS
SRamenS); subst. a) sing, tuus ber beinige, t.
sum Plaut.-, me t. pereunte Hör.-, tua bie bei =
nige, non hoc pollicitus tuae beinet $elena;
tuum est eS ift beine ©ad)e, Bflicht, ffle»o^ngeit;
»erbanfe id) btt Hör. carm. 4, 8, 14; antiquum
obtines hoc t. (beine Art n. Seife); tardus ut
sie, hau nosco t. Plaut.-, sit licet hoc t. Hör.;
de tuo au* beinen SWitteln Com. b ) pl. tui bie
beinigen, beine Angehörigen, tbetneSeute
tarn longe a tot t. abesse; tua baS beinige,
bein §ab u ©ut Ter., Hör.; tui tuaque; *te-
neas tuis (beine Angelegenheiten) te f. teneo 5);
omnia t. beine Sehren Cie.; tuopte ingenio
f. pte. /
tuxtax, flatf* flatfch (©(hall beim Huffallen
ber Seifige) Plaut
Tyäneiug, adj. aus Ipana (in Rappaboden)
(hi. met. 8, 719 (SDlerfel: Ihincius).
Tyba, ae, f. Stabt an bet ©renje SprienS, j.
Taibe.
T/cha, ae, f. [To'xij] ein leil o. ©prafuS, fo
genannt nach bem bortigen Xempel beS ©lüdeS.
’1 y de us, ei, m. Sätet beS DiomebeS. ®aB. *Ty-
tlides, ae, m. *= liomcbeS.
tjmpKnlzo, 1. [rv/iuaviM bie $anbpaute, baS
lambourin f cf) tag eit Suet.
tj mpanötrtlm, ae, m. [zv/inavorf/ßge] eigtl.
.f>anbpautenfd)lägei, b. ben $rieftern ber ßpbele,
bah- als Schimpfwort, ein Scitpling Plaut. —
tympSnum (typännm, beS SKetrumS wegen Cf.
63, 8), i, n. [rrfuroyov] 1) $anbpaufe, lants
bourin, bef. bei ben geften ber Epbele gebraucht;
bei ben Barthem patt ber luba jum Signalgeben
im Sampfe Just. 2) ein ohne Speichen aus einem
Stüd $o!j gemachtes Stab, lellerrab Verg.
Tyndareus, ei, m. [Twiaftag] Honig B. ©parta,
fflemahl bet Seba, Batet beS finftor u. Botluj,
ber fcelena u. fflptämneftra. ®ao. 1) -rYdes, ae,
in. männlicher Wadjfomme beS IpnbareuS, ge»,
im pl. 0. Jfaftor u. $oQu; Cie.; (Op.) T. ge-
mini ob. fratres; auch b. ben Kinbem beS Ipn=
barcuS überh-, fortissima Tyndaridnrum B. einet
greigelaffenen, bie ihren fjerrn ermorbet, mit Än=
fpielung auf Jtlptämneftra Hör. tat. I, 1, 100.
2) *-ris, Ydis, f. B. ber Helena u. HIptämneftra;
au* fingierter Warne einer greunbin beS $otaj.
typänum f. tympanum.
TyphOctiH , ei u. fos (*dat. Typhöe^, *aec.
-phöea breiftlb.), m. [ Tvtparvg], auch Typhon,
önis, m. ein ffligant, ber fttf) ber §errf*aft beS
§immeIS bemächtigen wollte, B. 3upiter aber ge-
tötet »atb u. bet fpätcren Sage nach unter bem
Ätna begraben liegt. ®ao. a) ‘Typhöing, adj.
b ) ‘Typhöls, Ydis, /., adj. Ov.
tjfpus, i, m. [rvscoej (fett.) Bilb, gigur in ber
Sanb de. Att. 1, 10, 3.
t JrannTce, adv. [tyrannicusj befpotif* Cie.
— tyrannfeida, ae, eomm. [tyrannus u. caedo]
tprannenmörber. — tjrannTcus, adj.
befpotifch, tprannifch leges; (Just.) crude-
litas, dominatio.
T/rannlo, önis, m. jriech. ©rammatifer u. @eo-
graph, bei SicetoS Ifinber unterriditete u. beffen
Bibltothef orbnete.
tyrannlH, Ydis, f. \ivgarvlg] ©ewaltherrfchaft,
Swingherrfchaft. ®iern. baS Beich eines
ewaltherrfchcrS Liv.
tfrannoctönuH, i, m. [ri'(icc»»oxrdvo{] Ipran =
nenmötbet Oie.
tfrannns, i, m. [riiptrssoc] 1) eigtl. ber fi* in
einem urfprüuglich freien Staate gegen ben Sillen
beS SolfeS bie $errf*aft angemapt bat u. nur
na* Sillfür regiert, 8»inghert, Ufurpator,
lefpot (ber jebodi an fid) ein guter Regent fein
fann, wie wähtenb bie fpätere repub!i=
fanifche 3t“ nach bem ©turj beS TarguiniuS ©u=
perbuS bamit ben Begriff eines gtaufamen u. Ber-
»otfenen $errfcherS Berfnüpfte; Bgl. rex) omnes
et dicantur et habentur t, , qui potestate sunt
perpetua in ea ciritate quae libertate usa est;
Chersonesi perpetnam obtinuerat dominationem
tyrannnsque fuerat appellatus, sed iustus;
amens atque importnnus; ab uno t. liberare
patriam ; crudelissimum nomen tyranni; t. non
ferendus; ‘pnrpurei. 8) übertT. unbcicpränlter
©ebieter, $errfcher überh , b. ÄabiS, König
in ©parta Liv. ; *b. üleptun, HneaS, fiaomebon,
•Nomadum, ‘llesporiae Capricomus undae.
Tfrag, ae, r». glug in ©armatien, j. Iniefter.
Tfrlns f. Tyros.
tyrötäriehum, i, n. [ntjoe u. rotpiyof] eine
Baflete aus gefaljenen gif*en it. Häfe.
TyrrhSnl , örum, m. gried). Warne ber EtruSfer;
bah- *=» Ktrusci; *sing. -nns. ®aB. 1) **nla,
ae, f. — Etruria. 2) -nns, adj mare; ‘aequor;
•corpora EtruSfer; *rex TOejentiuS.
Tyrrhus, i, m. §irte beS Königs CatinuS. InB.
Tyrrhidae, ärum, m. bie ©öl)ne beS IprrhuS.
TJros u. Tyrng. i, f. ©auptflabt B. Bhänicten;
T. vetns =* Palaetyros, W. f., Ourt. SaB. Ty-
rlns, a<fj. a) ’tljiif cf), puella bie Europa; subst.
-ü, örum, m. §ierB. ‘purpurn, purpurfar;
big; urbs Karthago; ton bie $od|jeit ber ®ibo
mit ÄneaS in Karthago: *subst. sing. u. pl.
Tyrtaeus, i, m. griech- licht, aus Athen jnr Seit
beS {Weiten meffenifchen Krieges.
862
U. R. — uligo.
u
U. R. f. rogo 1) 6).
1. üb8r, ens, n. 1) Suter, an lieren,
••ubera praebere, adroovere; ducere (äugen;
* raptus ab ubere entwöhnt; bie (äugeitbe
Stuft an Sftenfchen (infoferit (ie Siild) u. 'Jiat) =
tung enthält). 2) Up. grudjtbarleit, 6rgte =
bigfeit beb SobenS divitis agri; fertilis ubere
campus jegenjehmanger; glaebac; accipere alqm
laeto u. m ben fruchtbaren ©choji (8- Sanbe);
*frud)tbare8 gelb aptius vitibus.
2. üb8r, eris, adj. m. comp. u. sup. 1) frud)ts
bar (gehaltreich u. babutd) befähigt, Biel l)crju=
geben), reich an et»., ergiebig, reichlich ager,
seges spicis u., fructus ubernmi laetissimique
sunt, *regna, *pinus, *rivi lactisj (fpat) bel-
lum reichlich4 Scute gemährenb; »arbor uberrima
pomis; fsolum uberrimum gignendis uvis. 2)
tp. qui8 uberior in dicendo Platone? tqui ora-
torum ea aetate uberrimus erat; uberrimae
artes; quaestus einträglich ; nullus feracior in
philosophia locus est nec uberior quam de of-
ticiis; motus animi ad erplicandum ornandum-
que u.; haec pleniora etiam atque uberiora
(mit Übertreibungen) perscribebant ; uberrima
triumphis provincia. ®ao. A) üb8rlus, adv.,
sup. uberrime ‘reichlicher; tp. ausführlicher
uberius disputantur; locus tractatus uberrime.
B) ubertas, ätis, f. 1) gruchtbarleü, Sr>
giebigleit agrorum; ffluminum an gtfd)en
ob. ©olbtömern; bilbl. utilitatis reichlicher K.;
ingenii; de ubertatibus (Segnungen) virtutis et
copiia de. n. d. 2 §. 167; immortalis ingenii
u. beatiflsima Quint.; u. in dicendo et copia;
dicendi. 2) fReid)lid)leit, reifet Srtrag,
gälte, SR cid) tum frugum; in percipiendis fruc-
tibus; bilbl. improborum; (Quint.) verborum,
nbertatem ac divitias dabit lectio, Lirii lactea
u. C) übertlm, adv. (un!laf(.) reichlich ‘lacri-
mulas fundere; fftere.
übt, adv. 1) 0. Orte, »o, o) fragcitb u. es? u.
quaeram? nescio u. sis? »crftörlt burd) gen.
pari, gentium, terrarum, aud) mit angeljängtcm
nam, ubi illum quaeram gentium? ubinam est
is homo gentium? Plaut.; ubinam gentium Bu-
rnus? Oie.; non ubi terrarum sim, nescio Plaut.,
u. terrarum esses Oie.; in qua non Video, ubi-
nam mens constans et vita beata possit insi-
stere. 6) relatio, »o, ubi tyrannus est, ibi etc.
2) o. ber geit, relatio o) »enn, als, (obalb
alt, (o oft u. voles; u. de eius adventu Hel-
vetii certiores facti sunt; u. neutri transeundi
initium faciunt; u. conspezerant — adorieban-
tur; u. luz adventabat, — omnes signa cancre;
auch u. primum m. perf.; u. m. inf. hist. Tae.;
auch mit conj. o. »icberf)olten §aublungen sol
ubi montium mutaret umbras Hör. carm. 3, 6,
41; id ubi dixisset, ubi res posceret u. oft b.
Liv.; quid mirum ubi etc. (ür baS gewöhnliche
si Hör. carm. 2, 13, 33; inSbef. o) est ubi ju:
»eilen, b ) quod ubi f. quod I) 1). c) ft. fpe--
cieHerer Sejeidmungcn, o. Sachen u. ‘fietfonen,
»ie unfet r»o’, 'wobutch’ ft. in quo, in qua etc.,
collis, ubi castra erant; Palaepoiis fuit haud
procul inde, u. nunc Neapolis sita est =■ ab
eo loco, in quo; ex Senat us consultis, n. (ge
bi» cf), buch »eldje) conüci nihil posset; omru
gratio, potentia, honos, divitiae apud illos rer.
aut u. (bei welchen) illi volunt; nemo fuit, tu
ius nostrum obtineremus; nulia est laus it
(= in ea causa) esse integrum, u. (=■ u
qua) etc.
übY-cumqnS (-cunque), adv. 1) relatiu, »o nsr
immer, wo immer, m. indic. ubic. erimu.-;
ubic. erit gentium, terrarum. 2) indef. tötet
immer fei, überall *malum est ubic; tquid-
quid loquemur ubic.; Ascanius, ubic. et qm-
cutuque matre genitus Liv. 1, 3, 3.
Ubli, örum, m. germauifdjc Söllerfhaft, axli-
juerft auf bem rechten Siljcinufer in ber ®egts:
o. Köln, fpäter auf bem linten wohnte; iuskj
Ara Vbiorum, ein 0. ben Ubiern wabrfcpeiii
lief) bem Sluguftu« errichteter Hltar, in beim
Dlähe [ich bie Stabt ftöln bilbete. fCab. l’bls»,
adj. , 2ac.
äbi-uüin f. ubi l). — übl-quüque, adr. (in bä
JmefiS) »o nur immer Plaut. — öbi-qnr.
adv. überall, »o es nur immer fei onus-!
qui u. sunt ob. nati sunt; onerarias navea, quü
u. possunt, deprehendunt; qui u. probra prir
stabant, ii etc.; ju unterfd)eiben ubique — et
ubi. — iibl-übl ■=■ ubicumque Ter. u. Air. -
übl-vls, adv. wo bu immer »illfl, eä feint ;
a »olle, »o e8 immer fei, überall,
üdns, adj. [jfgj. aus uvidus] feucht, na§ *&
tue, ‘paludes , *Tibur, ‘humus, ‘oculi, *f>»'
latum, *rina flüffig; *salictum (tueil auf feäi
tem SBoben wad)fenb); ‘mobilibus pomari.i rieif
bcmäfjcrt; ‘Notiis; *vere u. burch Siegen befnst
tettb; *rami noch frifd), nicht troefen; t empor*
Lyaeo (gleichfam buftenb u. jo erheitert o öciw
*aleator benebelt; *iter vocis udae — SM)lc
Ufens, ti8, m. 1) Keiner glujj in üatium. 2»
-tinus, adj. 2) ein Vlnführer ber «quer Fery
ulccro , l. [ulcus] jchroärenb machen, »«»3
machen, brüdcii, reiben nondum ulcerste
Philocteta morsu Berpcntis; *lumbos mulo (a
fflepäde); *tp. non ancilla tuum iecur u. ulU
puerve 'baS §erj oerrounben’.
ulcerosus, adj. [ulcus] 1) fBoll @ ef chroüre
oollcrSculen. 2) *tp. iecur oermunbetei perj
(o. fieibenjdjaft).
ulciscor. ultus sum, dtp. 3. rächen, 1) f ich 43
jnibm. für ein begangenes Unrecht rächen, fit
räd)Mtb (trafen, ahitben, rügen alqm, uue
riam, scelus, mortem alcis, quos pro sc eiere
eorum, pass, qniequid sine sanguine einer1
ulcisci nequitur Sali.; ob iras graviter ulte
Liv.; ulta ossa patris Ov. 2) »egen eine* et
littenen Unrechts füt jtnb. Diaihe nehmen, jtsb
rächen patrem, se.
ulcus, eris, ». *f®efeh»ür; tp. »unber glcf
belilatcr $nnft tangere u. Ter.; quicqni4
horum attigeris, u. est.
Üligo, Ynis, f. [fl. uviligo 0. uveo] bie n a t ü r
lidhe gcuchtigfeit ber ®rbe, bei Sobnc
*pinguis bumus dulciqne u. laeta, t'0CEä "■
profunda eitt grunbfofer SRoraft; fpl. paludtu»
SKoräfte.
Ulixes — ultro.
863
llifs, is, i, audj *-ei, m. lat. SRame beä Dbpf*
enä, Sohn beä Satxtc« (nad) fpätcrer Sage beä
iifbphuä), König D. 3tf)a!a, berühmt burch feine
tlugbeit u. fiifl; ilbettT. parasitua, meus U. Plaut.
Uns, adj. (gen. -lus, i Plaut., dat. -i) iigenb
in, itgenb jemanb (in unmittelbar ob. mit*
clbar negatioen Stilen ; gern, abjeltibifch; bgl.
diquis, quisquam) nemo ullins rei fuit emptor
ui etc.; eetne u. res tanti ut etc.? si n. mea
.pud tc valuit commendatio etc.; nedum ut u.
is fieret; sine u. (allen) dubitatione; sine ullo
ulnere; magia quam in u. alia re; alterum
lirum, spe ulla teneri Cic. fam. 6, 13, 3; dum
raeaidia ulla fuerunt (bintoeifenb auf ein ju=
leid) borjcf)mebenbeä: sed moi nulla fuerunt)
He. p. Mose. A. §. 126; cuiua »ei neque in-
ex neque vestigium aliquod neque auspicio
uiquam esset ulla Oie. Verr. 6 §. 161; qui
eque exercitationis ullam viam neque ali-
uod praeceptum artia eaae arbitrarentur de
r. 1 §. 14; *non u. =- nullus; in affinnatioem
iaje Verg. georg. 3, 428; subst. nemo ullius
i.) niai fugae memor Liv. ; nec ulli yerbo ma-
idicat Plaut., iter ulli per provinciam dare
'aes. b. ß. 1, 8, 8; ut neque diligat quemquam
ec ipse ab ullo diligatur Oie. Lael. §. 62 ; nec
rohibente ullo nec yocante Liv. ; ne quam ao-
etatem cum ullo Cretensium aut quoquam
lio inatitueret Liv.-, nec ullo legatorum tribu-
orumye obaiatere auso Tac. hist. 4, 36.
Mens, adj. [ulmus] D. Ulmen, Ulmen* vir-
ae Plaut.-, fcherjh- u. fieri burchgeprügelt wer*
nt Plaut.; pingerc pigmentia u. f. pigmen-
im. — ulmltrlha, ac, m. [ulmua u. to»'/}o>]
nt Ufmcnabteibcr ■= ber öfter mit Ulmen*
iten gepcitjdjt worben ijt Plaut. — ulmus, i, f.
Ime, Acheruns ulmorum f. Acheruns; u. pa-
tait08 facere f. parasitus.
ta, ae, f. Imlet'i;] eigtl. Ellbogen ; bab. 1) *bet
injc Htm aortnire in nlna; ulnia alqm tollere,
.tollere, ulnia amplecti. 2) T iS Ile.
i (Tac. ann. 12, 66 Halm) f. ultra,
ör, tra, trum, ungebräu^l. pos. *u 1) ultfrlor,
mp. l) räumlich, jenfeitä befiublicb, bab.
ttfernter, batüber hinauä, Gallia f. Galli
1); Graecia (baä eigentliche) Liv. 7, 26, 15;
»rs urbis, provincia, pona, fequitatua Weiter
tfemt poftiert; subst. pl. m. bic Entfernteren
ie*. b. ß. 6, 2, 2. Huri) n. avidam ulteriorum
mper gentem Liv. 9, 38, 6. 2) tp. bergan*
:n, weiter, ferner, subst. n. pl. *ulteriora
irari baä Vergangene; *u. doeuisse baä gerttere,
■eitere; *inventis u. petit mehr.
ultTmus, *up. 1) ber äufjerße, entferntere,
6t e a) bem (Räume nach regio, terrae; luna,
»ae u. a caelo est; nationea, iines; in u. pro-
nciam in ben entfernteften icil bet in u.
dibua 2>r.; *praeponena ultima (yerba) pri-
is; *ultima (bat 31£i) "ignant; fultima Orien-
i. b) b. ber Seit u. SHeihenfolgc tempua, au-
piitaa, memoria pueritiae, *lapia ©rabftein;
■ origine u. (rüdwärtä gerechnet = bem alte*
n, elften) stirpia Nep. AU. 1,1; ut ab ultimia
etoritatem repetam Cic. de div. 1, 1 ; *ut ultima
liebt, enilitb) divideret (eos) mors; dimicatio
ttftbeibungöfampf Liv. 1, 15, 2; subst. ultimum
itionis fuit; ultima bie lebten Ereigniffe; fidom
ultimum (biä jum lebten Hugenblitfe) prae-
.re; ad ultimum biä juleßt, julcbt, entlief), am
Enbe; ultimum »um lebtenmale; u. iUud jefct
jum lebtenmale Liv.; fultimo julebt, enblitp.
2) tp. bem @rabe, Stange ttad) a) n. ^öcfjfien
©rabe, ber äujjerfte, größte, ärgfte suppli-
cium,-necessitas, poena, crudelitas., discrimen,
auxilium baä äufjerfte §ilfämitte( (in ber Ser*
jweiflung); ’tempus u. bie äujjerfte ®efal)r Hör.;
spes und) ber nichtä mehr ju hoffen ift; natura
bie bödhfle, bor jüglichfte ; *u. (fdjimpflicbftei Teu-
crum iussa; *causae bie erflen, urfprüngtidjflen,
borjüglitbften ; subst. n. bnä ©rügte ob. baä
Sirgfte, S d) l i m m ft c sapientiae, bonorum, ino-
piae, ad ultimum (biä jum giödjften ®rab) aedi-
tionia, periculi, inopiae yentum eat Liv.; ad
u. crumpit roa Liv.; ultima andere, experiri,
fultimum in libertate bie jügcllofefte greiheit
Tac.; ad ultimum öufjerft, hö<hfU (Ourt.) im
äufjerften galle. 6) o. niebrigften ©rabe, ber
niebrigfte, lebte, gcrinafte *laua; Ultimi mi-
litum, in ultimis (n.) laudum esse Liv.
ultörlor f. ulter I), ultSrlua f. alter 1), ultra I).
ultTmus f. ulter II).
fultio, önia, f. [uleiscor] Siatfje; +in ultionem
temptati (bafür baß tc.) Parthici regni; perfonif.
bie Slatbegöttin. — ultor, öria, m. [ulciacor]
Siä^er, Seftrafer; alä SBemamc beä 9Rar8.
ultra [ulten! sc. parte] I) adv. 1) jenfeit einer
getledten ©renje, barüber ginaud, jenfeit
(©egenf. b. citra), u. (über baä Heben pinauä)
neque curae neque gaudio locum eaae; quia u.
nihil habemus, hoc longum dicimus; fu. pro-
cedere; *dextera nec citra mota nec u. webet
hierhin noch bortljin; *quod u. eat (@gf. prac-
8en8). 2) comp, ulteriua, *ulteriua abit; wei*
ter, ferner nihil u. requirere; u. quam aatia
eat, producitur; yerbis ut nihil poesit u.; fnul-
lum u. periculum yerentur; nihil u. motum
quam ut etc.; *quid u. proychor? quid u. fieri
potuit? *non tullt ultenua; *ulteriu8 iuato; b.
ber ßeit, weiterhtnauä, weiterhin nec u.
bellum dilatum eat.
II) praep. m. acc., biäw. nathgefebt 1) b. Siaume,
jenfeit, übet — hinaus omnibus n. caatra
transquo inontes exploratia; u. locum; u. eum
weiter alä er; eia Padum ultraque; *u. termi-
num yagari; *nihil u. (alä) nervös atque cutem.
2) b. 3°hi u- SÄaß über — h'nau*. über,
mehr alä quem (modum) u. progredi non
oporteat Oie. Tusc. 4 §. 38; +n. modum; +u.
eum numerum; *u. vires; *u. fas; *u. l^em;
*u. placitum, t"- solitum, fu. mortale gaudium.
*nltrlx, icia, f. [ultor] räcf)cnb Tisiphone, Dirae,
Curae, ilammae brennenbe iRacggier.
ultrö, adv. [ulter] 1) ienfeitä l)in, nath ber
anbern Seite, brüben *u. Asiam Pelopea
ad moenia venturam; *u. ad urbes Inachias ve-
niaaet Dardanua; gern. u. citroque, u. et citro,
fu. citro hinüber u. herüber, h>n u. her, b.
beiben Seiten, u. citroque commeare, yerbis
u. citroque habitia; u. et citro Cursore; bene-
ficiis u. et citro acceptia. 2) tp. a) fort! weg
mit! u. istum a me; u. te, amator, a dorao
meo! Plaut, b) noch baju, obenbrein (über
baä h'nauä, waä fid) nad) ben Umftänben er*
Warten läßt) u. honos habetur violatoribua iuris
humani; u. accusantea (wo fie felbft bie Schul*
bigen waren); cavendo ne metuant homines,
metuendos u. ae efficiunt — non modo t netu
vaeuos sed, quod plus est, metuendos s. e.
864
ülubrae — umidus.
difficilem et morosum offendet garrulus u. (nidjt
bl. nic^t ergäben, fonbcrn Bielmeßr böfe ma=
Wen) Hot. tat. 2, 5, 90; si quid petot, u. defer
fommt feinen Sitten noW juoor, u. (noef) baju)
muneribus niis,is Hör. 3) Bon felbft, auS
freien ©tüden, unnufgeforbert, mir niWtS
Dir nid^ti id, qnod antea petenti denegasset,
u. polliceri; multis orantibus, aliis u. egomet
opem tuli; u. auxilia mittere; u. ad alqm ve-
nire; u. bellmn inferre bie DffenfiBe ergreifen;
u. so morti offerre; "bis lacrimia vitarn damua
et miserescimua u. (auW ftfjon oijnc bie Sitten
bes Sinon) Verg. ; t sponto et n.; äijnliW B.
bem, bet anberb l)anbelt, alb er Ijanbeln fodte u.
InoQte Verg. Aen. 9, 729; bat), t. t. u. tributa
bab B. Senate jut Unterhaltung bet öffentlichen
©ebäube aub ber Staatblaffe jährlich ju Bertnen=
benbe Selb.
Ulübrne,, bum , f. gleden in^fiatium an ben
pomptimfWen Sümpfen. SaB. l'lübränus, adj.
ülfila, ae, f. [ululol fföujipen.
ülfilätus, us, m. [ululo] ®ef)eul, ©cfWrei,
bef. ber Sacdjantinnen n. tollere; clamore et u.
suorum animos con&rmabant; nocturni (pl.);
JttagegefWtei "ululatus ore dedere; © efdjtei
ber Slaqueurb Plin. ep. 2, 14, 13.
filülo, 1. 1) intraru. beulen ululanti voce ca-
nere; *o. jjunben, "«Bölfen; "ululante (in ju;
belnbem) tumultu; *o. ©cljeul ertönen plan-
goribus aedos femineis. 2) *trans. beulenb
anrufen nocturnis triviis Hecate ululata per
nlva, ae, f. SAilfgrab Verg. [urbem.
Umber f. Umbri 1).
nmblliouB, i, **. 1) 91abel. 2) tp. a) Wittel*
punlt eineb ©egenftanbeb dies ad u. est mor-
tnus Flaut.-, Graeciae, orbis terrarum. 6) bab
aub ber Witte beb jufammengcrodten Sudjeb Ijer=
Borragenbe Snbe beb StäbWen8, um roeld)e8
bie Südjer getollt mürben, balj. iambos ad u.
adducere oodenben Hör. 2) eine 91 rt Weet*
fWnedcn. [ber S$ilb Verg., Liv.
umbo, önis, m. ber Sudel beb S©ilbeb; meton.
1. nmbra. ae, /. 1) Statten arboris, "in ob.
•sub umbra; im Silbe morum vitia sub n. elo-
quenüae primo latebant Just. ; *arma ingenti
umbr& mcitfjtn fWattenbe — große; quae (pic-
tura) linoas modo extromas umbrae — circum-
scriberet {. circumscribo 2) o); fpriWtn. nobilis
equus umbri, quoque virgao regitur, ignavus
ne calcori quidem concitari potest Curt.- 3)nn =
telljeit, ginfternib, SRaWt *aurora dimovorat
umbram; *terris inducere umbras; *ad umbram
lucis ab ortu 0. Würgen bi® ju Hbenb. Spridjtn.
timere u. suam, umbras timere oijnc Slot in
tfure^t fein; ähnlich "ipse meas solus, quod nil
est, aemulor u. o. eiferfü^tigen ßieb^aber. 3n8=
bef. o) bet Sdjatten in bet Walerei quam
multa vident pictoros in umbris; in ber Stiderei
an bunleln Steden, ©Wattierung tenues parvi
diseriminis n. Oe. met. 6, 62. o) ber fiele Se<
gleitet, ©Watten luxuriae Oie. p. Mur. §. 13;
ber uneingelabene ©oft, ben imb. mitbringt
Plaut., Hot. e) *ba8 S Wattige, mie Säume,
gmeige; *jeber (Wattige Ort, tonsoris Sube;
pastor umbras cum grege — quaerit; Pompeia
.'patte. 2) Sdjattenbilb eine8 Serjtorbenen,
©Watten, ©eift "forma tricorporis u.; ’um-
brarum dominus ob. rex Sluto; ’verae (infer
fern fie im träume ben WenfWen erfWeinen); "u.
silentes; »per umbras im Dtcuä; "ire sub i
per umbras fterben; fumbris (o. ©eifern fc
fpenftern) exagitari; pl. auW o. SWatten in
Serftorbcnen insontis interempti filii Ln , ’m
bis agitari umbris; *patemae; bab polru e
u. Burnus Hör. 3) tp. a) ©Wut}, SWirn n
umbra Roman ae amicitiae, auxifii restri Uv
umbri vestri auxilii tegi pos-umus. 6) jiii:
ejogene#, ftilleS Sieben, Srioatlebes ;
agliWe Stulje studia, ut ita dixerim, ii
(Stubierjimmer) educata Tac.; cedat b. V
ffriebe) soli Oie. p. Mur. §. 30; in maiort
bertatis u. Ourt.-, pl. bepagliWe 3uMnt( z-
u., deliciis — animum infecimus Cie. Ter.
§. 78; inSbef. (sing.) rebnerifWf ©Wuläl*'
gen Quint. 10, 6, 17. e) äb = , S Watten^:!
Sbantom, leerer SWftn, Sormanb. Säe
ten u. falsae gloriae consectari; (ven ir.
umbri et imaginibus utimur; u. et imago ■
tis Romani; fbonoris (B. ben tonfulorifWce J>
fignien); ‘mendax pietatis; sub umbra wöbt
2. Umbra f. Umbri 1). (aeqai X*
nmbrftcfilnm, i, n. [umbra] 1) ein fWaüT
Ort, ©Wattengang, ßaube *lenta»- tar
umbracula vites; tp. im t>l. ©Wule, ßeftp.r
mer im @gf. jum öffentliWen Sieben dortr-»
ex umbraculis eruditorum in «olem prodoir
Theophrasti. 2) *©onncn fWirm.
umbrätTcöla, ae, m. [umbra-oolo] ®eiWIii;‘
gautenjer Plaut.
umbrÄtleuB, adj. [umbra] im ©Watten behi
li W/ ©Watten;, homo gaulenjet PUmt .
lasticac atque, ut ita dicam, u. literae Pa*
au8 ber ©tubierftubc, bl. jur Übung arj.'-'
Plin. ep. — umbrütills, e, adj. [umbri
©Watten, b. i. ju häufe bleibenb a) jti
HW, befWauliW, müßig, gemöWliW r-
b) fWulmäßtg oratio; domestica et a. es
citatio.
Umbri, örum, m. bie Umbrer in StitteBois
®aB. 1) "Umber, bra, brum, aefj.; 'seist ’
canis umbrifWet hunb; Umbra, f. eine U
brerin [im SBortfpiel mit umbra 1)] PU ra
Umbrla, ae, f. Umbrien.
"umbrlfer, fera, ferum, adj. f uinbra-fero] ii:
tig. — "iimbro, 1. [umbra] befWattes b
beden tempora quercu — nmbröans. «4 "
comp. u. fswp. [umbra] fWattig a) befi<
tet ripa; locus umbrosior; "vaUis, "caw
bunlel. b) fWattenreiW "cacamina, *ut
"arundo.
"ümecto (nMjt hum.), 1. BefeuWten. beaej:'
bef. m. thränen. — "ömeo (niWt hum), — '•
feuWt, naß fein, gen», im partic. ümens feit
naß; subst. n. pl.
fnn6rii8 (falfW num.), i, m. [rnuox] ber
Oberarm mit berSWulter, bie ©Wultcr.li'
(gem. B. WenfWen; Bgt. armns); b. tierrr *
Sorbetbug "exserto umero; "ex nmtru **
fiunt (bei einer Scrtoanblung) Or. ; im Silbe
nere tota comitia u. suis; qnid ferre r*ca“r
quid valeant nmeri llor. o. p 39.
fümesco (niWt hüm.), — — 3. [umeo] feil-
najj toeroen.
üiiildö (nicht bum.), adv. [umidus] fa«Wt. r-';
Plaut. — ünudus (niW< num.), adj. t* ae-
u. sup. [omeo] feuWt, naß terren» et i. m
pondero in terram et in mare fernntnr; iif»
naves, materia; "lectus o. X^r Alten; 'kx----1
865
umifer — undique.
*nox tauig, *maria, *mella, ’lde quetlcnreüfe;
*vina; »regna o. Stufe ©eneuS; taufest. «■ in
umido; omido paluduin ; in umidis. — ümifir
(nicht hum.), fera, ferum, adj. [nmor u. fero]
feucfet, in einet 3Dit^terfteBe b. Oie. dediv. 1 §. tö.
ürnor (nitfet bum.), öris, m. (umeoj jebe Slrt
geuefei igteit, SBajjer nares umorem habent;
nocturnun; (pl.) marini; »infuso paludis u.;
»circumfluus bas SReer; »defluit taxis agitatus
u. SWeereSflut; »caeli mobilia Segen; ‘gelidua
Schnee; »iiacehi, »rnusti Sein; »lacteus "äJiitdtj ;
»roscidus lau; ’Zfetänen; ‘Speicfeel; '9fafeä
rungSftoff bei ©flanken,
umquam j. unquam.
ünä , adv. (. unus 6).
unänimnns, tiB, adj. [unua u. animo] --- unani-
mus Plaut. — ünauimttas, ütis, f. [unam-
mus] ((eit) Sinmütigfeit, ©intraefet Liv. —
unanimus, adj. [unus u. animus] einmütig,
etnträcfetig Plaut., Ct., Verg.
uiicia, na, f. bei jWölfte Seit eine® Stfe u.
ubexfe. eines jwölfteiligen ®anjen a) tat«
©teroiefet eine Unje. 6) bei ©rbjdjaften ein 8*»blf;
tel Caesar ex uncia, sed Lepta ex triente.
Z!ao. A) uueiärius, adj. ein 8 mb (ft eit ent=
fealtenb, betragenb t'enas u,, =. ©rojent
monatlich ob. 1 ©roj. jä^rtid). B) uucialim,
udv. « tijen tuet je , übertr. feellerweife Ter.
uncinütns, adj. [uncinus] mit Jaden oet =
fefeen, fealig Cic. Acad. 2 §. 121.
unctio, oni-H, f. (fett.) [ungo] baS Salben,
nactlto, 1. (intens, o. ungo] oft falben se
Plaut. — limdiuscöluH, adj. dem. [unctus] etwas
fetter Plaut. — onctor, öris, m. |ungo]Salber,
©infalber. — unetörium, ii,n. (ungo] Salbe =
jiminet im ©abe Plin. ep. — unetära, ae, f.
[ungo] baS Salben ber Zoten, aus b. 12 Zaf.
Cic. legg. 2 §. 60.
unctus, adj. m. comp, [partic. b. ungo] 1) ge =
fatbt, beftriefeen, fett gemacht, fettig, a tc
nitidum solom unctumque repetemu« Sonnen-
toärme u. Salbung; *caput unctius; »patrimo-
nia; *manus; *luctamur Achivis doctius unctis
ata bie in ber Diingfcfeutc geübten ft.; *pa!aestra
100 man eingefalbt fiefe übt; tp. *subst. n. etwas
Sette«, üedeteS, eine fette SRafeljeit, ponere
(DOtfefeen); ubi quid melius eontingit et unctius
ein fetterer ©iffen. 2) 0. bem, bei fette Spcifen
ju effen feat u. anbern oorfefeen fatra, reiefe,
■uofelfeabenb (nach anbern baoon, weil bet fReitfee
fictj fatbt, fufe pomabifiert u. parfümiert) accedes
siccus ad unutum Hör.; itu palaestritas defen-
tlebat, ut ab iltis ipse unctior abiret ge =
fefemiert -= beftoefeen de. Verr. 2 §. 6t; bah. 0.
t>. diebe unctior i, Dotier, rcitfeer, üppiger) quaea&m
splendidiorque consuetudo loquendi Cic.
I. uncus, i, m. Jäten, SBiberfeaten; inSbej.
ber Jäten, an weltfeem jum Zobe oerurteitte
©erbrechet Don bem Jenler *u ben scalae Qe-
uioniae gefcfeleift ob. in bie Zibet gettürjt wur=
ben u. impactus est fugitivo illi; Suet ) unco
trabi, uncos et üemonias cadaveri minari;
bafe. (Prop.) fpriejtt). bene cumfixum mente decus-
seris u. = eine @efafer gliidlitfe üermicbctt feafe.
j. »uncus, adj. fealig cingebogen, getrümmt
aratrum, hamus, aera bie finget ; dons ber jwei--
jafenige fiarft ; dentes (dracoms) ; morsus (beS
VtnlerS); rnanus ftraBcii ber Jarpfeien; manibus,
pedibus; cauda.
Jtlntd)(a, Ut.-tKutl4<s öd)ul»trtecb. 6. ®uft
unda, ae, f. 1) Sö eite mare undis ipsis et
litonbus aestuosum; "tumidae; collect., Liv.
2t, 3t, 11. 2) *übert). ffletnäffer, SBaffer,
Sicula baä fijitifdie SJieer; Stygia, tristis ber
Stpj; fontis, puteales; autfe »Strom qua plu-
rimus undorn fumus agit; reddere 11. {. reddo
4) o). 8) tp. d. einet unruhig fitfe fein u. per
bemegenben, ab= u. jugefeenbett Scfear,
ÜRettge ingens mane salutantum; D. bem un=
rufeigcit Zreiben in ben Äomitien u. in Staate
gejtpäften, wie bei uns 'Strubel’ campus atque
lilae u. comitiorum; in bis u. et tempestatibus
ad summam senectutem iactari; »mersor ciyi-
libus u.; *0. Unrufee, roett^e SKifegeftfeid beS
Sieben« bereitet adversis renim (=*» adyersarum
rerum) immersabilis u.j *im Silbe D. Kriege
te rursus in bellum resorbens u. fretis tulit
aestuosis ; *alS ©itb ber SBilbljeit, f. scopulus 2) o).
imde, adv. relat. u. interr. 1) Don luotjer, Ido =
feer, D. 3iaume inde yenit, u. mallem; eodein
u. erant profectae ;naves). 3n biretten u. in=
bireften Kragen (Plaut.) u. gentium est? D.
wofeer in atlet fBelt ic.? u. domo? roofeer ju
Jaufe? »0 feib ifer $u Jaufe Verg., Hör.; autfe
mit quo in eine Rrage jiifammengejogen u. quo
yeni? tnofeer unb Wofeitt Hör. carm. 3, 27, 37;
(etlipt.) u. iste amor tarn improyisus? Oie.; u.
mihi lapidem? u. sagittas (sc. petam ob. su-
mam) b. t. fedtt’ itfe botfe gleid) tc., u. mihi tarn
fortem tamque fidelem? Hör.; sumpsere, u.
(= inde, ubi) cuique proximum erat Liv. 3,
27, 6. 2) jut ©ejeiebnung eine« UrfprungS,
einer Urfatfec; inSbef. auife mit ©ejiefeung auf
ein subst. ob. pro n. ft. beS pro n. relat. m. praep.
(a, de, ex) locus, u. yenit; is, u. petitur; qui
u. (luoDon) efferrentur, non reliquissent; ver-
bum excidit, u. (weswegen) quisquam oflendi
posset; u. (auf beffen Seite) iu» stat; u. stetis-
set, eo se Victoria transferret Just.; *— quare
unb beSfeatb, bafeer u. etiam trimetris ac-
crescere iussit (syllaba) nomen iambeis; — ut
inde bamit bafeer, m. conj. Themistocli
Lampsacum urbem donarat, u. vinum sumeret
Nep.; tumulum capit, u. omnes longo ordine
posset legere Verg.; u. enim? als natfebrücfltcfec
Setneinung Plin. ep.; »unde unde => undecumque.
linderten ( ciens), adv. [undecim] elfmal.
undSelui, adj [unus-decem] elf. ZaD. undecT-
mus, adj. ber elfte. [immer.
fnnd£-cumqu6 (-cunque), adv. wofeer autfe
undeui, ae, a, adj. [undecim] je elf, »quater
u. implevisse Decembres t4 yafere Hör.
un-dS-nöa&güsimus, adj. berneununbaifetjigfle.
— nn-de-iionägintH, adj. neununbaifet jig.
un-dc-octöglntu, adj. tteunuitbfieben)ig.
un-de-quadrüginta, adj. tteunuubbreifeig.
undeqnlnqnügSsimus, adj. [undequinquaginta]
ber neununboiersigfie. — nn-de-quinqua-
glnta, adj. ncununbDiet)ig.
nn-dc-sexägiuta, adj. neununbfunf jig.
unde-tncesimus (trlgesimus;, adj. (undotri-
ginta] ber neunuitbjWan jigfle.
iindS'tinde f. unde 2).
unde vicettimus (undevtg.), adj. nitm. ord. [un-
deviginti] ber neuniefente. — un-dS-rigintl,
adj. neungefen.
undiquä, adv. [unde-que] wofeer autfe immer,
Don überall feer, Don alten Seiten ob. Dr =
tett concurrere, colligere; religionem tollere;
66
866
nndisonus — umis.
partes u. aequalea; ‘dcsecaro particulam u. B.
aOcn litten ; *amons n. dicatur b. allen Stuten;
attlibutiB clamoribus u. et indignatione patnini
Liv.\ Berboppelt *caelum u. et u. pontus ; (fpät)
u. versus.
‘undTsönus, adj. [unda-aonua] wellenrau:
fdjenb, dii Wectgotter. — undo, 1. Junda]
»allen, roogen, SBellen fchlagen ‘ahena
undantia flammis; *undana emor, fper domos
sanguia; fundantes bitumine moles; ‘undans
bello (n. ben Schtecfniffen be* Krieges empört)
magnuaque fluena Nilu8; übertr. ‘fidj »eilen:
förmig bewegen, ergeben, wallen ruptia
fomacibus Aetna (ber iRauch beS ?ltna); lora,
babenae u. »aHenb, lodet. 35ab. ‘undösus, adj.
Unclli f. Venelli. [mellenreich
tuuetvicösYniäni, örum, m. [unetvicesimus] bte
Solbaten bet einunbgmangtgjten Segion.
tu netvicfsinius , adj. [unua et viceaimus] bet
einunbgmangtgfte.
ungo (unguo), nxi, nctum, 8. falben, Be ft t ei ^
djen, befdimietcn alqm unguentia; bef. B.
Salben in ob. Bot bem Babe unctua eat, accu-
bnit; ter nncti transnanto Tiberim Hör.-, lavit
in undia; um Borfjet SeibeSfibungen aniuftetlen
(Hör.) olivo; nncti Achivi f. unctua 1); *o. Sal-
ben bet Xoten cadaver oleo, Hectorein ; ’caules
oleo fett matten; *oluacula lardo; *oTa san-
guine ranae bene gen; »arma uncta cruoribus
triefen b; *tcla manu mit ©ift beftrcichen; ‘uncta
cariua betbeert, Bcrpidlt; ‘cubilia uncta obli-
Tionc omnium pelieum mit einet Salbe, bie iljn
alle übrigen ®uf)lbirnen uetgeffen macht; unctis
manibus noch fettig B. Speifen llor.; ‘uncta
nopina, wegen bet bort bereiteten fetten Spei:
)en ; ‘uncta aqua butch fette ©dnbe Bcrunteinigt ;
•quem gloria aupra vires u. ber au* (Eitetleit
fid) übet fein Vermögen pufct. $ab. ungneii,
inw, n. — unguentum Flaut., V erg.
ungiientärlus, adj. (unguentum] f ju beit Sal =
ben gehörig, ©alben = taberna; subst. -tä-
riua, ii, m. Salbenhänbler; -taria, ae, f.
{Flaut.) bie fiunft, Salbe gu bereiten; -ta-
rium, ii, n. Satbengelb. — uiiguentatus,
adj. [unguentum] gef albt, batfamiert. — an-
guentum, i, n. Salbe, Salböl.
unguToülus, i, m. [dem. 8. unguis] ber 'Rage!
am ginget tc. ; fpridjw. usque ab unguiculo ad
capillum summum (B. Jtopf gu guß'i eat feBti-
vissima Plaut.-, ex unguiculis (B. ben ginget:
fpipen auS, in allen gibern, burth u butch) per-
Sruriscere Plaut. ; qui mihi a teneris, ut Graoci
icunt [i{ övv jrmji] unguiculia (B. fiinbesbeinett
an) cognitua eat. — unguis, ia, m. ber 9iagel
an bem ginget ob. bet >)ehe ber SKenfditn, fitalle
ber tiere, f)uf (Bgl. ungula) *u. ponere, ‘sub-
aecare, fremdere; *u. et pugnis pugnare; ‘inor-
dere ungues (Bor ®crbruß ob. fftcue); ‘vivoa u.
rodere f. rodo 1); fprich» , a) ab imia u. uaque
ad verticem summum o. ffopf bi* auf bie 3cl)eu.
ö) ‘de tenero u. b. ber elften fiinbheit an (Bgl.
unguiculua). c) *ad, in unguem bis auf bie
9?agelptobe (ein b. ben ®ilbf|auern entlehnter
ffluSbrud, welche mit bem 9Jaget bie ©lütte ihrer
Arbeit prüften) = auf* genaufle, bis aufs
fjtaat ‘carmen deciea castigavit ad u.j ‘omniB
in u. aecto via limite quadret; *ad u. factua
bomo ein abgefchliffenct, feinet We'tmann. d)
transversum u. non discedere f. transveraua.
2)aB. ungula, ae, f. $uf equi; auch fites:
fitalle Plaut., Verg.; ‘fl. ®f erb u. rupit t r
rum; Sprich». Omnibus u., ut dicitur mit pa
unguo f. ungo. [ben u gifn
ünTce, adv. |unicus] eingig, Borgügltä
außerorbentltch diligere, tprobnre, fUeur
‘Böllig, gänjlich u. aecurus; u. unus Plte
linteölor, orte, adj. [unua n. color] eiufaxkij
fiuTcns, adj. [unua] 1) eingig, alleinig. Nr
$ahl nach, übus, auch (Cie. {>. Rose. A. i«
in u. filio «= in uno relicto f. ; filia. coo-
(feltner) apes Lir. , doloris levomentcm Fht
ep.; u. Sabinia f. Sabini; ‘unua atque u. it.
cos; u. gaudena marito (übet ben eingig gelier
ten ob. treuen; B. KuguftuS) Hör. carm. t, u
5. 8) eingig in feiner Wrt, Borgüglicfc. ut
gegeichnet Imperator, dux, fidea, liberaku
*u. semper avia.
tünlforml», e, ad;, [unua-forma] einföinuj
üuigSna, ae, adj. [unna-geno] 1) ‘Bon eine:
lei ©cbnrt, ©efchleiht, ®tuber ob Schneir
2) (feit.) eingeboren, eingig deus tnoai-i
hunc singulärem atque u. procreayit. — ui-
mSnus, ad j. [unus u. manus] cinljänbig Ir
unltiis. fitis, f. [unus| Sinheit mundi Ju «t
tünlrersill», e, adj. [universua] allgeme.t
»ut fflefamtheit gehörig. — üiiTrerse, «
[universua] im allgemeinen, ohne BrcuS.
auf ba* einjelne. — ünTvcrsitas, ätia, f. [c
versus] 1) bie ©cfamtheit, ba« ©angf p
neris humani; feiua (aermonia); -funiversiUtc.
(bie gange Siebe) commendat. 2) n. renn» t
bl. u. ba* ÜBeltall, bie SBetL — ünYrer»»- ,
adj. [unus verto] eigtl. in ein« gelehrt, ia f= •
©inheit »ufammengefagt 1) fämttid), gar.j
einet ©efamtheit b. Jsingen, welche eine (fair
bilben) triduum Ter.; mundns, Tita, ewa^
belli ber ÄuSgang be* gangen SriegeS; rep-'
Botlftänbige, victoria; dimicatio, p.ugna eia tu
gelnet entfeheibenber Stampf, tpauptfchla*
natura u. atque omnia (alles im gangen i b
einzelnen) continens; u. eaae pares, dupt-
eaae penturos; subst. n. ba« SB eit all. 6)W
©ange betreffenb, allgemein natura; on-
gemeinfhaftlich ; pugna an welcher alle ns
nehmen; de re u. über bie Sache üherh, i*
gemeinen; (etft feit Lir.) in Universum a beerb.
im allgemeinen, überhaupt; auch bis», «t
fttalt, ptincipiell; f. genas 2).
ümicnlus, m. [unua u. oculus] ber (Einösgcj
Plaut. — ünömainmia, ae, f. [unns-mac:
fchergh- erbichtctet 9iame eine* Haube* mit i'
fpiclung auf bie eittbrüftigen ämagonen Phn
nnqn&m ob. umqaäm, adv. [cum-qnam] ixger
einmal, je, jemals, bef. in negatioen ei in
gettben u. hhpothetifchen Sähen mit Btrnemsi"
Sinn, nec u. n. niemals; ai quando u.
ünna (gen Jus, Borlt. uni), adj 1) al*
ein; einet, eine, ein (eine*) u. ex Curiia.
u. de mogistratibua; unus patrum LÄv.; qvc
tum inter omnea u. excellat Demosthenes; ex
(um IC.) plus Ktruscorum cecidisse; anus ldm
que; eadem et u. ree; ad onum omnea ab
famt; u. e multis, ’multoram einet aui te
großen Wenge, ein gewöhnlicher, auch u. ex
tia (es) c* geht bit nicht beffer als ben weis
Plin. ep. 1, 8, 2; non fuit orator u. e acuter
ut homunculus u. e m. ; unua — alter; aas-
— alter (feltener aliua) — tertiua; pi. n i *
867
unugquisque — nrgeo.
dural. tantum, toie caatra, literae, aedea, moe- Urania, ae, *-16, ea, f. TOufe ber fflfttonomie.
da, nuptiae; tabula»; testamenti unae — alte- urbäne, adv. [tirbanus] tp. 1) fein, artig. 8)
ae; in unum (n.) an einen Drt, $untt, vires in ». bcr Siebe, roipig, fein ridero Stoicos.
imim conferre; in unum confluere, cogere, con- urb&nYlas, ätia, f. [urbanus] baä Stabtlebcn,
rahere, convenire, convocare, ae recipere. 3n*» bej. in SRom desiderium urbanitatis. 2) tp. a)
e(. ift ju bemerfen, baff bie Lateiner nid)t feiten im guten Sinne feine Silbung, geinbeit im
inus, fobalb fein ®gf. ju einer anbern 8nl)I ftatt- SReben, a) forrefte u. elegante Musfptacbe
inbet, auülaffcn, bef. bei ßeit= u. SRajjbeftimraun-- u. SluäbrudStoeife urbanitatis quid am color.
en, bah- annum, menaem ein 3“bt tc. lang; ß) feiner Sip u. Stperj. b ) im üblen Sinne
-nno post ein 3apr barauf, in annum, longiua tun gehöriger Stperj Tac. hist. 2, 88.
•nno, pedom longua; verbum reaponderc, verbo. urbänua, adv. m. comp. u. mp. [urba] 1) ft a b ■■
o. bem, roaä allein Borbanben ift ob. ftattfinbet, tifdb, jur Stabt, inSbcf. SRom gehörig, Stabt»
iner, ein einjiger, ein einjelner, altei-- vita, audacia, tribua, gratia Sinflufi in 3iom;
tig, allein, bIo|, nur (feil, mit pin»utreten= res, praetor, exereitna aub rßm. Bürgern be»
«nt tantum, modo, wenn 2>eutUdjfeit ob. Slad) fte^enb ; populus, pleba; praedium bei ber Stabt
tu cf eS »erlangt) Pompeius plua potent unus; ob. auf ftäbtifdje Seife cingcridjtet; rua Just.;
inus ex Omnibus; u. tempore; qui uni legato-» subst indoctua rusticus urbano confuaua Hor.\
uiaerant; unia Suebia concedere; unoa ex omni- pt. bie Stabtbemo^ner, aud) öctoofjnei
ms Sequanos; unam solam esse ci vitalem; una SRomä. 8) meton. a) tn gutem Sinne fein, ge»
antum porta; u. modo conaularia; unum re- bitbet, gcjdjmatfooll, getoanbt homo; inä»
pondere nur bai eine; in u. virtuto; qui bonos bef. ». ber {Rebe a) fein, gemäfjlt quiddam
luic nni ante id tempus contigit Nep. Timoth. resonat urbaniua. ß) l»ipig, launig, geifi»
!, 3; nemo, nullua u. fein einziger; nec quis- reitf), hominea lepidi et u.; homo urbaniasi-
[uam u. u. fein einziger Liv.; nihil unum gar mus; aermo, aales; subet. nonnulli urbanorum
licptä; oft »erbunben mit sup. u. JBörtern ». fu= Snet. Caes. 20. b) iu üblem Sinne (Hör.) breift,
Ktlatio. Bebeutung jur Bcrftärtung genus unum fetf, unoerfdgämt u. coepit haberi, scurra
•ollena atque honoratiaaimum Haut.; unua in vagus; aud) {Plin. ep.) tuet jur Unjeit Stpcr j
ivitate maxime florebat; rem unam omnium treibt qui in senatu dicax et u. et bellus eat;
lifficillimam; quae una eeteria excellebat; qui dicerem urbanoa, ai senatum deceret urbanitas,
i. eininet inter omnes; longe Omnibus u. ante- nrbtcipna, i, m. [urba-capio] Stäbtceiunep»
erre Demoathenem; jur Berftdrfung be* comp., mer Plaut.
agacius u. (= multo) odoror — quam canis -f-urbYcua, adj. [urba] jur Stabt (SRom) gepö»
icer Hot. epod. 12, 4 ff.; and) mit subst. oerbun» r io, ftäbtifd), Stabt- nngotiator, annona.
>en u. jtoat bemfelben naepgefept, ein regtet, UrbYgenus pngns Bejirf in §el»etien , oieOeicpt
in tüd)tiger Hör. ep. ad Pis. v. 32. 38. (8fn= ba* heutige Saabtlanb Clues.
itre: imua); »erftärft burd) aolu», m. f. Urbinum, i, n Stabt in Umbrien, j. Urbino.
ein u. berfelbe, ber nämliche unius aetn $a». •binas, ätia, adj.
in clariaaimi viri; duobua in locia u. consilio llrhius clivus üofalitöt in IRom jttrifepen bem
>eUum gerere; Lacedaemonii aeptingento« iam Sequilin u. Bien* 6t)»riuä.
mnoa unia moribua vivunt; u. tempore; *hia urba, bis, f. l) bie Stabt, bef. gräfiere, domi-
imor u. (gemeinfam) erat; "ornnea uno ordine cilia iuncta, quas u. dicimus; eiuamodi con-
labere. iunctionem tectorum oppidnm vel nrbem nomi-
cin, einer, iraenb einer, aicut u. paterfa- naverunt; u. Romana bie Stabt (Rom Liv.;
uilias wie ber erfte befte; tamquaiu u. manipu- ‘Troiana; 'Agenoris fiartfjago, *Patavii bie
aria; quivis nnua; unua quililiet, quilibet u.; Stabt Ißatatiium. fjicr». a) pöufig in*bef. bie
inus quiaque (aud) in einem Sorte gefeprieben) Stabt SRom; eaae ad u.; aud) — arx bie Ober»
eher einzelne; unum quiequid f. quiaquU 3); ftabt ». Vltpcn Ourt. 3, 1, 8, Sltpcn C'urf. 10,
iniua cuiuadam operia; ad unum aliquem con- 2, 1. 2) *bie SintBOpner ber Stabt u. vino
ugiebant,; doctorem nnum quem; in quemquam aomnoque aepulta; *übett) SDtenfcpen betuobn»
i., u. quidam; u. et (atque, aut, vel) alter, u. tcr fflegenben eiectua silvia aut urbibus errat,
ilterque, u. altervc, einer tt. (ob.) ber anbere, 2; tp. ^auptfatbe pliiloaopbiae (fflgf. castella)
5er u. (ob.) jener, etliche, wenige ob. ein bib Oie. de div. 2 §. 37.
,roei (niibt mebt) u. iam et altcrum diem; u. ureena, i, m. Krug, löafferftug Hör.
it<iue alteram, deinde plurea; u. atque alterae üredo, Ynia, f. [uro] ber ffitanb am betreibe.
»calae; cxcepto u. aut aummum altero; au(b urgens, tia, adj. [ j«irtic. 0 urgeo] brängenb
iratinnculam u alteram retractavi Hin. ep.; opinio et iudicium magni praeaentis atque u.
l. et item alter Tier. mali; fpraerupta ct u. dominatio; *duria in
i all sina. üni, adv. räumlid), jufammen, an rebus egeatas.
‘inem ßrte, gemeinfdjaftlicb u. epulari, urgeo, (feiten) ursi, uraum, 2. 1) brängen,
ter facere; u. cum alqo; (feit) u. cum reliqua brängenb fortRofien, treiben, ftofjen bo-
»allia Haeduis libertatem sint erepturi Caes. ; ates; *naves in Syrtes; *vagos piacea anguato
i. tecum Ter.; u. vobiacum, vobiacum u., u. catino einjtoingen in ic.; ’medicum ju SJeibe
lobiscum; m. aimul, simul bibere u.; *u. alcui geben; *urgcnto rinn ft (sc. eoa) inbem tc. fte mit
n. jmbm.; u. adaunt fommen jufammen Ter.; u. fortreifet ; SpridjW. f. lupus 1); intrans brin =
.•äse, veniro; u. coire fub jufammentljiin ; u. mit- gen, anbringen *longi flactua ad litora; *quä
ere mitfd)i<fen; unüque Caes. globns ille virfim; *hinc Pallas. 2) in bie
nus-quiaqnb f. unua 4). ®nge treiben, bebrängen, fear t jufepen,
ptllo f. opilio. — üpäpa, ae, f. eigll. Siebe» beläftigen, feine 91ube laffen, bepürmeu,
}Opf , übertr. §ade Plaut. »erfolgen alqm tarne; mopiü, invidiü, malitifi; X
60*
868
unna — usque.
legionem urgeri ab hoate; quaestionea Milonem
gradieren; ruaxime ea suBpicio crimon u. (Der-
ftärft), quod Jap. ; urgena aenectua, malum;
urgente fato; iam urgentibns Romanam urbem
fatin IAv ; nihil urget eS brängt nicht«, ^at feine
Eile; *alqm ademptum flebihbu« modis unab=
(äfftg bejammern; ‘aepulcrum aleis lacrimia;
*alqm cuIuIHb jujc&en ; ‘famulas laboribns gur ic. ;
•quia graeilis te puer multa in rosa (o. feuri-
gen üieb(ofungen) Hör.-, *altum nach lc- b'n;
brängen; auch eine öofalität bur<h unmittelbare
'Jläbe gleichfam bebrängen, einengen, befebrän-
fen urbem urbe ali4 promere atque u.; *val-
lem. 3) tp. a) butch bic Stebe, burd) Stagen in
bic Enge treiben, hart gufeben, battnäefig
babei fteben bleiben, fid) nicht betehren
laffen interrogando; ruatice; me meia verei-
bua; urgebor iam omnium convicio; abfot. phi-
losophonim greges; donec 'Ohe iam!’ — dixe-
rit, urge flberfchütte ihn mit Sob Hör. sat. 2, 5,
»7. b) mit Eifer betreiben, bearbeiten,
non et», nicht ablaffen, forum Diel auf ic.
fein; iua bringen auf jc. ; occaaionem eifrig be<
nufyen ; *vestem ; *non tacta ligonibua arra
eifrig bearbeiten; ‘durum terrae opuB; *iter be=
fchleunigen; ‘propositum beharren bei ic.; m. inf.,
•aummovere litora mühfl bid) ab jc.; abrumpi
diasimulationem Tac.\ ‘urge! frijeh ju! hurtig!
ürlna, ae, f. $arn, Urin. [rafd)!
ürluätor, öria, m. [urinor] Jaud)er.
Urlos, ii, m. [Oöpcoe] ber Berleiher bc® gu =
ten gahrminbe«, ». 3upiter Cic.
nrna, ae, f. 1) ©efct)irr jum SBafferfchöpfen, 3Baf =
(ertrug; auch al« SUtribut be® ffleftinte* SBaf=
(ermann u. ber perfonif. glüffe Verg., Op.; al«
beftimmte® Siafj flüffiger ®ingc, Eimer, Hälfte
bet amphora. 2) überh- Zopf, Ärug, Urne a)
jum §ineinmerfcn bet Stimmtäfelchen (bei ber
Abfiimmung in ben Stomitieni ob. bet Sofe (bei
einer Sofung), bet So® topf. SDab- *D. ber Schi cf»
falsurne, teil« bem gupiter, teil« ben 'jäarjen
Augeteilt. 6) jum Aufbemabren ber Afcbe ber
©erftorbenen, Afebentrug Op. c) ©elbtopf
argenti Hör.
üro? u8si, uatum, 3. 1) brennen, Derbrennen
calidum hoc est, etsi procul eat, u. male
Plaut.-, partes quaedam terrae uruntur calore;
venatores in montibus uri se patiuntnr; in cor-
pore — alqd uri secarique pati; hominem mor-
tuum; ventrea nepotum etc. f. lamina 1); u.
(Amor), ure meum potiua flarnmü caput Tib. ;
agros, ‘Ilium; ‘navea; ‘ramos cum foliie ca-
minua; ‘ignea domos; Cyclopum officinaa macht
glühen Hör. carm. 1, 4, 7 f.; *usto capillo —
udusto; j-u. atque vostare Aaiam; furbea ho-
Btium; inobef. a) al« geuetung« = ob. ©eleuch^
tungSmaterial brennen, oerbrennen ‘picem et
ceruB et cetera alimento flammae; ‘odoratam
nocturna in lumina cedrum; in usum noctumi
luminis uri. b) *t. t. entauflifch malen tabu-
lam coloribua; ‘entauflifch auftragen, ein=
brennen puppia picta ustis coloribua 2) au®--
troefnen, bßrten, Derfengen; brennenb
fchmerjeu ‘terraa, ‘solum, ‘aitia herbaa,
•guttur, ‘fauces; ‘febribuB; auch butch ju ftarte«
Steiben rounb machen, brennen aculeua sogit-
tae aut glandia introraua tenui vulnere Jap.;
brüden ‘calceua; *te mea gravia sarcina ebar-
tae; ‘lorica lacertos; ‘loris, ‘virgia uri burd)
gepeitfeht »erben; auch #■ Äilte, groß, oerici
gen, befdjäbigen *uatua ab aaaiduo fnps-
Pontua; fScythae continuis frigoribu« ora
tur. 3) tp. a) D. einer Seibenfdjaft ob b n
bie fieibenfehaft erregenben ©egenfurt
quod urit invidiam mai beinrr Wifsqunft len
iHuhe läßt Iav. 40, 16, l; ‘entgünben, eit
flammen, Dergehren Daphnie me mahn, Ch
cerae nitor, grata proterritas; ira, amor alqt
*uri Don Siebe glühen, auch oon EiferfiA
9teib gequält »erben; *m pueria aut u
puellis; *uri in hoBpite. b) beunruhigen, t<
läftigen, plagen, auälen, btimfueben i.
minem Ter.-, eoa bellum Rom., Aetoios ebs
nocteaque aaaiduus labor; peetilentiA uri-;.
urente simul atque agros Li p. ; ‘lateria er»
ciatibus uror; ‘atrox luno (Venerem); *u. (le
lefct) enim fulgore suo, qui Hör. ep. 2, 1, U.
ursa, ae, f. [ureue] l) 'Bärin; “öät «irrt
2) meton. *+at« Stern bilb be« nötbl. vtimf-
f. Arctos 1). ■— nraus, i, m. Bär, poscun! u
aum einen ©ärentampf (al« gnufchenfpitl
fprich». D. einem greifet tribus u. quod ua
esset Hör.
urtica, ae, f. [uro] ©renncffel; D. frugaler t«
herbis viris et u. Hör.-, übertr. ein ©fhntjra:-'
bie Seeneffel marin» Plaut.
ürus, i, m. [telt. SBort] Ur. fluerochfe.
Uscena, ae, f. Stabt im griech- gUt^rien; »bs
-nenses, ium, tn.
Uscudama, ae, f. Stabt in Zhracien £utr
L’»Tp6tes, tum, (Tac.) -pii, örnru, m. getuii
(eher SolWftamm an ber Sippe u. am Sibein
üsitAte, adv m. (fpät.) comp, [usitatus] anf f J
»Ähnliche XBeif e. — asfUtus, adj. m. o» ,
u. sup. [(fpät) usitor] gebräuchlich, gemili .
lieh, üblich honoe; vocabula; Terbis uiitu
simia; homo, qui non hic u. saepe est oft kr
gemefen i^ Plaut.
usplSm, adv irgenbmie; (Plaut > in ,
etner Angelegenheit. — usqaäm, adr
irgcnbwo gentium, -fterrarum; ‘impleni'
quod u. est; bef. in negatioen, fragenben u t/m
thetifchen Sähen, viert) in irgenb einer 8i|i
legenheit, bei irgenb einer ©elegexhta
in irgenb et». 2) irgenbmohin u. d»
dere Cic.
usquä, adv. eigtl. überaQ, bah- in bet je»
Auibehnung einer ^anblung ob. eine« 3uf'altc' -
ncrhalb beffintmter ©renjen, auf jebem $ii!;
in einem fort, bur© u. burch, Don — Ir
bi® — h*n. 1) D. 3iaum o) m. pratp. t ‘
muri supero Romam proficisci; u. ex nlua i
Syria atque Aegypto navigare; ab imis uae-
bua u. ad verticem }. unguis o); *ex aetif
longe classom prospexit ab usque Parbc-
Verg.-, u. ad Numantiam misit; mittere lep
tos ad eum u. in Pamphyliam; porto« a -
ainua oppidi et ad urbis crepidines infusi; “rj
peior ail u. Bari moenia; trän» Alpe» u: i
bl. acc. ttaff. nur bei Stäbtenamen Miletao
Ter.-, u. Romam, fpopulos Libyae termino*
domuit; fu. pedea. b) m. ade. be« Cr: : f
u. iatinc exauditos; u. quäque aUrrmärt«; h*
giua u. (immer »eiter) a navibua procedontl«
fu. illo; *u. — quÄ bi® bat)in »o.
2) o. ber Sei* a) m. praep. bi# anf (ti*e-"
(gerechnet), bi® ju augurea omnea u. » Rb»
opinio u. ab heroicia ducta tcuiporibtu, «
usquequaque — nsus.
869
hoc die n. ad illum; a mane u. ad vesperum
Plaut; u. ad extremuni vitae diera; *ad u.
supremum tempus. 6) m. adv. bet fleit, cessa-
tum u. adhuc bisher ftctS Plaut. ; inde u. (bis
eon ba an) repetens CSic. p. Arch. 1; u. eo
(bis babin) Be tenuit; eone usque, dum ca na-
scantur, ad Casilinum sessurus sum? Dir.; u.
dum Oie., u. donec Hör., u. antehae Ter.; u.
dum — u. fo lange als, fo lange 2er.; *tu.
qufique alle 3cit. c) abjol. ununterbrotben,
in einem fort, fort u. fort verberare u,,
me u. occidit Ter. ; *iuvat u. morari; *poenas
dedit u. superque quam satis est. 3) D. anbe»
ten ©etbältniffen mansit u. ad eum finem, dum
etc.; hoc malum u. ad bestiaa pervenit; (2>r.)
te in pistrinum dabo u. ad necem; hoc facinus
n. eo (fo fet|t) visum indignum; familiaris fac-
tu« est u. eo, ut; u. adeo orba fuit, ut; u. eo
non ft. adeo non Cie. p. Hose. A. §. 46. —
iixquS-quäque {. usque 2) b).
lutica, ae, f. Heiner £mgel bei bem Sanbgut beS
4?otaj im Sabinifcben Hör.
iator, öris, m. [uroj ber ©erbtenncr ber SJei=
eben; {Weibeutig: cum tantum ausui sit u. (nämt.
et rogi et curiao) pro mortuo Cie. p. Mil. §. 90.
— nstülo (ustilo), l. [dem. D. uro] serbrennen
scripta lignis Ct. 36, 8.
. üsü-cSpio, 3 ein SigentumSretbt burtb Ser:
iöbrung erwerben.
. usü-eipio, önis, f. baS burtb ©erjäbrung
erlangte SigentumSretbt, bie ©erjäbrung.
su-lucio = 1. usucapio Plaut.
Htira, ae, f. [utoH t) ber ® ebraud) einer Sa^e
ruf gewiffe Seit, ©ufcung, ®cnu&, huius Iucib
»es SebetiS u. ©ufentbalteS in Siom; natura de-
lit u. huius Titae nulla praestituta die; horae,
ongi temporis. 3n«be[. bie ©enugung eines
jeliebenen Kapitals iuvare alqm usurd. 2)
jinfen (bei ben ©ömetn monatlitb) accipere,
»mdere u.; mergentibus semper eortem u.;
>er»cribere u. Selb gegen Obligation u. S'nfen
tuSleiben; multiplicare u. ginfen auf ginfen
ctbnen; certare cum neuris etc. f. 2. certo 1);
ron. hanc (baburtb, buttb bie ©cifjelung) iam ut
ntercalatac poenae u. habeant Liv. 9, 9, 2;
-appositis u. b. i. anberer ©riefe, bie itb all
Jinfcn betraibten werbe. Xao. üsurärius, adj.
oorll) 1) jur ©enufyung, jum ®ebrautbe
rienenb. 2) ju ben ginfen gehörig. Der:
i it 9 aera.
urpatlo, önis, /. [usurpol häufiger ©ebrautb,
3enubung einer Satbe aoetrinae, vocis; ad
unrpationem vetustutis um eine alte Sitte auS:
uüben; u. (Unternehmung) itineris; u. (®rwäb=
ung) civitatis.
urpo, 1. [usu-rapio] burtb ben ©ebrautb an fi<b
ieben) t) Don bem etnjelnen ?ltt beS ©ebrautbeS,
tn>. ergreifen, um es ju gebtautben, in ©e>
rautb nehmen, Don etw. ©ebrautb matben,
t>D. anwenben, benuben, in ©efib nebs
ten, vestri ornatum muneris Phaedr.; hoc ge-
us poenae saepe UBurpatum esse; si iam nota
t usurpata res esset; iub geltenb machen; liber-
item, officium; modo comitatem ut tempe-
rn tiam, saepius violentiam ac libidines; here-
itatem antreten; aures sonitum Plaut.; fin illis
rlendis ornandisque victoriae praomia Curt.
14, 6; fin ©efifc nehmen, fitb arteignen
tulum regis; caelestes lionores. Tai). au<b D.
Sorten u. Satbe», bie man in ben 9©unb
nimmt, auf» lapet bringt, autb gerabeju für
appellare, dicere; quod semper usurpamus in
omnibus dictis et factis; nomen tantum virtu-
tis ; Graecum verbum, quo tum in discordiis
sedandis u«a erat civitas; alqd crebris sermo-
nibus; Gurii memoriam cum caritate alqa bene-
vola; C. Laelius, is qui sapiens usurpatur; quos
fratres usurpari appellarique. 2) redjtlid) in 81 n =
fprutb nehmen, fein Sietbt auf ein burtb unretbb
mäßige frembe ©eftpetgreifung oerloreneS ®ut for
mell geltenb matten, ohne ia% jebotb Dotläuftg
etw. oeränbert wirb (Dgl. recupero) ex iure ci-
vili surculo defringendo amissam possessionem ;
tfid) anmafjen civitatem Born.; Imperium,
usus, ub, m. [utor] 1) ber ©ebrautb, ben man
D. etw. matbt, Hnwenbung, ©enufcung, ¥tu«;
Übung, Übung, ©rajiS mihi sic est u. Ter.;
plures (ignes) quam quot satis in usum erant
Liv. ; falqd in usn habere; ut omnis u. navium
eriperetur; ea pecunia in beUum usui est; qnac
literae usui (sc. erant würben gebraust) imperi-
tante eo, post obliteratae Tac. ann. 11, 14;
virtutis, artis; u. cotidiano et exercitatione ; ad
copiam atquo usus tu mannigfatbem ©ebtautb
Caes. b. G. 6, 24, 6; ’fonuare boves in u. agre-
stem: u. est rerum omnium magistcr; iam usu
(burtb lange Benutzung, burtb ©erjährung) haud
dubie regnum possederat; nec hoc natura in-
situm vobis est, sed usu (burtb lange ®eWobn=
beit) possidemini Iav.; est alcui in usn m. in/,
ei bat imb. bie ©ewobnbeit, ju ic. Flin. ep.;
usu venire in ber (Erfahrung, tn ©taji Dorlom=
men, fi<b jutragen, auch m. ut; haec de Ver-
cingetonge usu Ventura bafj cS fo mit tc. lom=
men werbe Caes. b. G. 7, 9, 1. 8118 t. t. u. et
fructus, u. fructus ©iebbraud), omnium bo-
norum; quaedam mancipat u. Hör. ep. 2, 2,
169; auch Spracbgebrautb si volet u. Hör.;
in8bef. a) bie butdb öftern ©ebrautb, Übung u.
Serfutbe u. burtb ba8 iieben übetb- erlangte ®e =
übtbeit, praftiftbe (Erfahrung, ©raji« foren-
siB, vitae, scientia atque u. rerum nauticarum,
rei militaris, militaris, belli; Britanniae eigtl.
©. angebörig = in ©. gematbte (Erfahrung Caes.
b. G. 1, 40, 6; iuventus in castris per laborem
usu militiam discebat Sali. Cat. 7, 4; imperator
nullius u.; u. manuque; alqd nec u. (empiriftb,
praltiftb) nec ratione cognitum habere; fars et
u. b) ©erlebt mit jmbm., ©elanntftbaft
domesticus u. atque consuetudo; coniunctns
magno u. familiaritatis; alcis; communis vitae;
et locorum notitifi. et u. eius provinciac; est
varius et multiplex u. amicitiae in IC, Cie. Lael.
§. 88; magnuB, summus u. est alcui cum alqo;
inter nosmet vetus u. intercedit.
2) Srautbbarleit, ©orteil, ©üben, exiguus;
ex usu alcis $um fflorteile imb8.; ex usu esse;
usui esse, alcui, operi, bello, ad alqd; magno
usui esse groben ©üben bringen; non cundem
u. celeritatis (burtb ic.) habebant; usui oppor-
tunus; specie quam usu potior; belli für ic.;
•purpurarum u. ■= purpurne quibus uti-
mur; *equorum.
3) ba« ©ölige, bie ©otwenbigteit, ba« Sc-
bürfni«, ber ©ebarf provinciac; quae ad u.
navium (@tbiff8bebarf) pertinent; militaris; ne-
cessarius; ea quae sunt usui ad armandas na-
ves; aut belli usum aut studia vulgi amissu-
870
usnsfractus — ut.
rus; quae belli usus poscunt; ad usus Titac
neceasarios; conciliare animos hominum et ad
u. (3ntereffeit'l suos adiungere; Bi quando u. es-
set, si u. fuerit; (Caee.) si usus veniat (Denn
baS SBebürfni« einträte, cum adesset usus; *alqd,
quorum indiget u. ein? bet notwenbigften 2Btrt =
fchaftSgcrätc; (Plaut ) ubus est (e* ift ndtifl)
filio argenti minis, u. est argento invento, quod
tacito usus est rntii oerfchwiegen Werben muff;
si quid erit, quod extra magistratus curatore
ubub sit Oic.\ nunc viribus usus Verg. ; ’rerum.
— usus-fructus f. usus 1).
üt, urfprfmgticb nll 1) als Relatioum be« DrteS
(wie fva), WO Ct. 11, 3. 17, 10. 2) 3tt 5taae =
(äßen, (owo^I bitelten als inbireften, wie, fo*
wie, auf welche ffieife, in welkem ©rabe,
intrrrogntio, im HuSruf, telatio; ut vales? ut
valet? ut meminit noatri? edoee eum, nti se
res habet Plaut., videte ut hoc iste correxerit;
videtis ut senectus — sit Oie ; m. indic. u.
conj ., Verg., Har.; videsne ut; sein’ ut m. indic.,
audin’ ut Plaut.: to audisse quae consurrectio
iudicum facta sit, ut — ostentarint; docere,
prospicere in urbem, ut; elatum est, ut; (Hör.)
scio, memoro, miror, mirum, ut; aud) im 9tu8*
ruf: ut ille tum demissus erat! (Hör.) ut me-
lius (wie weit beffer ift e8) pati!
8) 3« SRobaljäpen, Wie, ut optasti, ita est;
au8 bem golgenbett ju ergänjen, ut vivam Mae-
nius aut sic ut Nomentanus? Hör. sat. 1, 1,
101 f.; ita — ut in ©djWüren, (. ita; ut quis-
quae — ita, sic m. hoppelt siip , in bem SJfafjc
wie — fo, im $eutfdjen je melji — befto mcf|r,
je — befto, ut quisquo maxime — ita maxime
etc.; ut quisque est vir optimuB, ita difdcillime
alios esse improbos suspicatur; ut quisque ma-
xime — ita minime etc. je meljt — beflo
weniger ic. ; aud) fattn ft. be8 mp. eine fupier*
latise SBenbung flehen, ui quisque aetate ante-
cedit (— aetate raaximus est), ita »ententiae
principatum tonet (— primus Bententiam dicit)
Oie. Cat. m. §. 64; m. ooranftepenbem ob. fetp
lenbem ita, colendum esse ita quemque ma-
xime, ut quisque maxime virtutibus erit orna-
tus; facillimc ad res iniustas impellitur, ut
quisque altissimo animo est, gloriae cupiditate;
ohne ita u. mp., ut quaeque (navis) — traheret,
scindi videres vincula Liv. 30, 10, 17; (feit.) ft.
sup. ein comp. ob. pos. u. comp., ita natos esse
nos , ut inter omnes esset societas quaedam,
maior autem, ut quisque proxime accederet
Cic.\ uti longe a luxuria, ita famae propior
Tac .; analolutp. ut quisque maxime perspicit
— , is (bejogtn auf quisque fl. ita) prudentissi-
mus habi ri solet Clic. off 1 §. 16 SBof|l ju
untcrjdjeibrn aber ift ut quisque m. mp., wenn
ein ^auptfap beim mp. fteljt, inbem bann ut
quisque nt mp nur baju bient, eine ©lieberung
u. {Reihenfolge, beten SRafj ber im mp. enthaltene
hbdhfte ®rab ift, ju bezeichnen, fo wie einer ut
quisque gradu proximus erat, ita ignominiae
obiectus Liv. 9, 6, 1; eorum ut quisque (in ber
Reihenfolge wie ic.) primus venerat, sub muro
consistebat. 9lud) ift ju unterfcfielbcn ut mit u.
ohne ita — je nadjbem — fo, fita quisque,
ut erat maxime insignis — teils hostium flam-
maeque se offerebat; quorum uti cuinsque in-
genium erat, ita nnntiavere Sali. Jug. 93, 7; ut
quemque — destitueret vadum, impotu — ra-
piente Liv. 21, 28, 5; ut quis districtior »er.
sator, velut sacrosanctns erat Tac.; reis n
erat (wie jte wirtlich War), nuntiant; sint aot
isti magni homines, ut sunt; ut blaadi«
potest auf baS Sdjmeichclhaftefte; domas eeV
oratur ut cum maxime; proelium, ut q»:c
maxime unquam, pari spe utrimque commi- .:.
est. 3n8bef. a) in Slergtciehungen , bie etw. ?t!
tifd)c8 enthalten, gew. mit (orrclponbiereube» a.
sic, wie, fo Wie, sic ut avus hic tuus, ut cg
iustitiam cole; ut initium, sic Unis est; (Pf»
itidem ut; namentlich aud), wenn jtnei ®egitfjr ü
gleichmägig ftattfinbenb jufammengeftrllt werte
wie — fo auch, fo wohl — al# auch, nt n-
Titanis, ita cum Gigantibus; auch jurn Knlt-il
eines aboerfatioen SerhältitiffeS, wie eist:
feits — fo anbrerfeits, jwar — aber si
brerjeitb bod), wenn auch — aber bei
war — aber ob bo<h, jwar — aber trt s
il boni est in morte, sic certo nihil null; ;
reliquornm imperatorum res adversae suct»
tatem minuunt, sic huius ex contrario digr.u
incommodo occepto in die« augebatnr; b*r
omnia nt invitis ita non adversantibos p*!r
bus transacta. b) jur Eingabe non Seifpicl»
wenn ba8 ©eifpicl mit bem allgemeinen fjafc r
einem ©ape »erbunben, wo Wir j u m tBetf»::
fagen ob. oa8 Seifptel in einem fetbftänbigra net:
©ape mit ©o folgen taffen genus est, qiiodpb
res partes amplectitur, ut animal; res dissit..
liinas comprehendimus, ut colorem, saporerc ttt
ut Alexandrum regem videmus (sc poeniw
quod per iram fecerat), qui etc.
4) 3m ftonjeffiofape, eigtl. wie auch — feil
in bem ftalle baft, gefept auch bafc, »ct:
auch, negatio nt non, m. conj. ut quaeras out
non — reperies; ut rationem Plato nullais *
ferret etc. ; ut non efficias quod vis, tarnen *
ut eeo non dicam, quis omninm mortaiium ss
intellegit etc.; non ut adsit etc. Hot. eped
19 ff.; ut iam, iam ut f. iain 2).
6) 3n ber Wppofition, Wie, gew aI8, wens Snt j
bie 3“fäpe nicht etw. tfaftifd|c8 hinjURin * I
bern etw. ©ebadjteä, fti e8, bafe bie 6ö
wtrflich ft<h fo oerhält ob. nicht Cicero ea p»
nunc usu veninnt, cecinit ut vmtes; p. s
poeta fugit, ut maximum vitium; faciunt a
perito, qui in isto periculo non ut a popta, *
ut a teste veritatem exigunt; ego Catonem tir
ut civem, ut imperatorem, ut «enatorem preb
Cato laudatus est ab Omnibus. Fateor, sec in
ut remm explicator prudens, sevoms, enr
®ao. ju unterf*eiben ift ber ©ebrauch r -
wenn eS in ben xaufatbegriff übergebt s. fit
tif<he8 anfnflpft, bemgemäg wie, wie ben
wie ju erwarten oon tt-, wie ja, ba. «!*
auch tn ganjen ©äpen, wie einmal apud t
ut bonum ludicem (weil, ba ich ein guter '
bin), argumenta plus quam testes valeni
mihi videris Epicharmi, acuti nee insulsi bs"
nis, ut Siculi, seutentiam sequi; Diogene
berius, ut Cynicus, locutus est; qnod qniler
Carneadem disputare solitum accepimus, v-
is, ut contra 8toicos ('ba r8 ja gegen bte &"
ter War’) etc.; hominem, ut erat furiew». e
spondisse; permulta aha colligit Cbrvsip::
ut (wie ja) est in omni historia enriorn- v
militibus quidem, ut defessis (ba fte bed •*-'
obgleich fte ermübet waren), neque equitibc«,
871
uteumque
raucis et labore confectis, Studium deerat
2ms. b. c. 2, 41, 3; ut qui als eilt jo Id) er, web
bet, m conj ., ut qui coloni Bomanis additi e«-
ent, Latin« seiebant Liv.; aud) ut si rote,
clä toenu ut si bono animo feeissent, lauda-
rit Consilium eorum; ut si esset res mea; —
luasi; nt. partic. ut exploratfi victoriä als ob
>cr Sieg gemife fei; aud) (@uint.) ut cum = ut-
»otc cum, quippe cum. Nucfe refiringierenb,
,ut ©efdjräntung eine« ©räbilat«, nad) Slafe
jabe, fo Beit al«, für, magnum, ut in tanta
alamitate (inirietMit bet einem fo großen Un-
tlütl Bon Vorteil bie Siebe fein fantt) commodum;
it in homine Komano, Uterae in eo fuerunt;
'listhenem multum, ut temporibus illis, va
insse dicendo; quorum fuit civitas ampla, ut
ist captnB Germanorum; Meneclidam quendam,
atis eiercitatum in dicendo, ut Thebanum sci-
icet; feltner in ©erbinbung mit einer nbDtrbialen
tBenbung ut in eiusmodi difticultatibus (für fo
djmierigc Serljältniffe), quantum diligentia pro-
'ideri poterat, providebatur Caes. b. G. 8, 34, 7.
3 m Xemporaljafee, um bie fcfenetle 9tufein-
niberfolge jroeiei (Eteigniffe auijubrüefen, oft Oer-
tärlt burd) primum, fobatb als, fomie, Bie,
iIS (geB. m. perf. , abet aud) m. irnperf. u.
rlsqp.); and) f o oft ut quaeque pars nostrorum
— premi videbatur Caes. b. G. S, 4, 2; feit ut
iemel Gallorum eopias proelio vicerit; ut illos
le re publica libros edidisti; *ut sumus in
'’onto; ut careo vobis.
3n ginalföfecn, jur ©ejeichnung einer Äb-
cd)t ob. eines bamit, auf bafe, um
, u ut non dicam.
3n Subftantiofägen jur Angabe beS beab-
idjtigtcn ObjeftS nad) rogare, petere, postulare,
>ersuadere, dicere, praedicere, censere, scri-
»ere, respondere, videro, mandare u. bgl.; qui
»robari potest ut; teneamus ut; verum est ut;
mefe metuere, timere, vereri u. bgl. im ©eutfehen
bafe nitfft’ ; biSB. unmittelbar nad) einanber oet-
dtieben auftufaffen: hunc sibi scrupulum — ut
bamit) evellatis, postulat ut etc. Oie. p. Bose.
4. §. 7; legato» miserunt, ut darent oporam ut
•te. Liv. 9, 80, 6. Sbenfo als Dbjett«fafe na*
ncere, cfficere, perficere; als Sttbje!t«fafe nad)
it, accidit, contingit, evenit, relinquitur, restat,
■eliquum est unb mannen abjbtalten SubftantiBcn
mos est, ins, consuetudo) unb neutralen Stb-
eftioen (lefetere« unge»öhnl. ft. bet 3nfrnitit>=
ettion).
3n Sonfclutiofäfeen, mit u. of)ne Bor-
letgeljcnbc« ita, sic, tarn, tantopere, adeo, ub-
;ue eo, is, iste, hic, talis, eiusmodi, tantus;
itsbef. bl. ut au$ in bem gälte, in bet Seife,
inter ber ©ebingung, bafe, u. in ©erbinbung
it. Negationen bei Borhergehenbem negatioem
)auptfafe, ohne baß, ogne ju (nacfebrüdlid)er
l« quin).
i) (Eigentlich cfliptifd) in affeltoollen grogen,
n benen man gorberungen u. Zumutungen ju-
üdmeift ob. aud}, mab man felbft oerlangt hot,
ofort m. UnBiOen jurüdnimmt, bis», and) utne,
■gone illam ut non amem7 Plaut.; eine ego
it advorser? Ter.; age nunc de ratione videa-
uuh, nisi quid vis ad haec. Egone ut te in-
erpellein? Quamquam quid loquor? te ut ulla
es frangat? bidf) füllte iraenb etBaS beugen 1
Hör ) utne tegam spurco Damae latus?
— uterque.
1 1) Selten jum VuSbrutf eines ber 3bee nad) Bor-
f^mebenben SBunft^e*, bafe botf) (ogl. utinam)
Plaut., Ter., Verg., Hör.; aud) m. tantummodo,
t. ut eum intercludamus baff Bit iljn nur Bon
ber Stabt fern bullen, gebe nur ber $immet, baff
Oie. fam. 16, 12, 4; au* modo u. , videbitur
posse opprimi, ra. ut urbe »alva.
ut-eumquS (utcunque), cory. 1) »ie nur im-
mer orator u. so affectum videri volet, ita etc.;
u. erit, iuvabit tarnen etc.; feetera u. faciliu»
dissimulari; auib je naebbem u. eiaestuat aut
deficit mare; u. aut locus opportunitatem daret
aut Liv. 2t, 85, 2. 2) ‘Bann nur, f obalb
nur u. mecum eritis.
ütensilla, inm, «. [utorj brauchbare ®inge,
@erätfd)aftcn; auch Stoffen, SebcnSniittel Lic.,
Tac. — fitentlor, öris, adj. comp, [partic. B.
utor] ber mehr gebrauchen lann, ber be =
haglichet eingerichtet, an ©cnüffen reicher
ifl Oie. vi f. 2 §. 71.
1. üter, tris, m. leberner Schlauch, vini ooD
SB eins ; *o. einem eitlen SRenfefien.
2. üter, utra, utrum, gen. utrius, dat. utri, pron.,
adj. u. subst. 1) fragenb, »elcher Bon beiben
u. nostrnm popularis est? quaeritur uter utri
(bem nnbem) insidias fecerit; uter ad u. bel-
lum dux idoneus magis esset; ambigitur, uter
utro sit prior Hör.; u. librOB habueris an utros-
que (jBei Sammlungen Bon ©fiebern) nescio. 2)
indef. (feltner) »er immer oon beiben, einer
Bon beiben Hi uter volet; si in una tabula
sint duo naufragi, sibine u. rapiat an etc.? ei
molesta erunt, in utro culpa sit; id ipsum
utrum libebit. 3) retatio utram dixeris, id con-
tra te futurum; utrum placet, sumite.
üter-cumquS (-cunque), utrac., utrumc., pron.,
»er immer Bon beiben u. vicerit.
6ter-lTbet, uträl , ntruml., pron indef. »er
Bon beiben beliebt, »er Bon beiben cS fei,
ie b er Bon beiben (nach biofeem ©clieben ob.
3ufaH) utrumlibet elige; eos consules esse, quo-
rum utrolibet duce bellum Etruscum geri recte
posset Liv.
öterqnfi, uträqu?, utrnmqcif, gen. utrlusque, bei
©iefet. ge», utrlusque (quorum utrumque ft. q.
utrorumque Oie. Verr. 5 §. 129), pron. indef,
adject. u. subst. jeber oon beiben, beibe (je=
ber einzelne für fiefe u. getrennt gebacht), bah. bas
©räbifat ge», im sing.; u. nlio quodam modo;
tu mihi videris utrumque facturus; ‘utrumque
(beibe«, b. i. geud)tig?eit u. £ifec) temperante
rege caelitum; in utroque — in utraque re Oie.
p. Mur. § 21; fortuna grofee« u. geringe« ©er-
mögen Nep., ffllfid u. Unglfid Tac.; in utrius-
que (ber gried). n. lat.) orationis facultate de. ;
lingua Hör.; arte» liberales u. generis; *u.
Phoebus bie anf- u. nntergehenbe Sonne, *polus
9iorb= u. Sfibpol; ‘Occanu» bet fifeliche n. Bcp-
licfee, *parens ©ater u. SNntter; in u. partem f.
pars 1) d); m. gen. pari. u. nostrum; u. consu-
lum; ut iam cum utroque (sc. vestrum) loquar;
u utrique (bem anbern) est cordi Ter., cum u.
utrique insidinretur b. Alex. 4; u. frater mor-
tuus est; u. horum occidit; m. pl. b e« ©erbum«
bi«»., menn ba« ©erbum nid)t in bemfelben Safee
fteljt quorum utrumque audivi, cum mihi —
probarent; feit, in bemfelben Snfee Caes. b. e.
3. 30, 3. 3m pl. a) »o auf jeber Seite mehrere
finb, aljo »enn oon j»ei ©arteien bie Siebe ift
872
nterus — ntor.
quoniam titrique (bic 'Beripatctilcr u. mir tlta-
bemifer) Socratici et Platonici esse volumns;
hia n. (Atrebatia et Veromanduia) peraua»erunt;
u. cnpientibua rem publicam salvara. 61 Wenn
jmei Stnfjdten nlä ein jufammengehörcnbcS ®aar
bejeidpict »erben ob. baS 'ßräbifat ihnen als
glcidjmäftig jutommenb gebndjt »eiben fotl, bet
eine wie ber nttbcrc, alle beibc cum salu-
tem u. hia (b. i. fratribua) dederia; illa utros-
que (patreni et aviam) intuena; binoa acyphoa
habebam, u. proferri iuasi; duae orant Ario-
visti uxorea, u. in ca fuga perierunt; ntrorum-
que Dionyaiorum opibua Corinthii aaepe adiuti
aunt; palmna u. tetendit Vtrg. c) bet plur. tant.
caatra; aurf) 6. muri, »eil ge». im pl., ber ge=
Wiffermaften als plur. tant. betrachtet wirb Nep.
Con. 4, 5.
iiterns. i, rn. , (Plaut.) -rum, i, n. 1) *fWut*
t er leib, (Scbärmutter, *laborantes utero o.
ffietjen gequält; *implere u idjwnngcr fein; tßei*
beSfrucht. 2) t®aud) eines ©d)iffe8, *beS
trojanifd)cn KojfrS.
Ster- via, nträvia . ntrumvia, pron. indcf. »eit
»on beibcn bu willft (fc^t eine überlegte SBahl
noranS), einer oon beibcn, es lei »er e8
wolle n. veatrum; utnimvia (bie Srrteibigung
ju übernehmen ob. abjulelpien) »alvo officio ae
facerc poaae Oie. Sprich», f. dormio.
«tl (. ut. — üti (. utor. [Com.
ütibtlla, e, adj. |utor] bieitflbar, nüBlicf)
Utica, ae, f. Stabt in ülfrita. S5ao. -censls, e,
ad).-, -renaes , ium, i». subst.
ütllls, e, adj. m. comp. u. mp. futor] brauch7
bar, tauglich, bienlich, nüfelidj, juträglid)
u. et Balutarea res; homo ad nullam rem ob.
partem; illa altera ratio et oratio — est ea
qnidem utilior (»irlt mehr bei benen, Bei benen
ftc fich anmenben läftt) Cie. Tune. 4 § ßO; vir
et suis et communibus rationibua utiliaaimuR;
*bello; u. lignum navigiis; *bia pomia ( abl .) u.
arboa fruchtbar an
ntYlYtaa, ätia, f. ® rauchbat teil, 91iiftlirf)feit,
% auglichfeit, oft bef. pl-, concr. bet Stuften,
Sorteil, nüftlid)e ®cftimmung, (SinridM
tung, nüftlidher, guter ®ienft satin’ ego
oculis utilitatem obtineo sinecre (b. i. fehe ich
recht) an parnm? Plaut., ntilitatem in ea re ut
cognoscas meam Ter.; tueri utilitatem civium ;
etiamsi nulla ait u. er amicitia; u. (9tüftlid}=
leitSrüdfichten) siamicitias conglutinaret; referre
omnia ad n. suam; fregia u. cat m. inf. —
regibus utile est Tac.-, u. multae et magnae
eonsecutae sunt; utilitatem habere gewähren;
hanc u. (nübliche Sinrichtung) tolli; iuris (tting.)
Wa8 man Pom SRrd)t braucht; omne» civitatis u.
ac partes baS Staatswohl bejmedenbe ftaatsrecht-
liche ®efHmmungcn; mirabiles n. (gute SJienftel
praebere alcui; u. tuis poasum carore; inSbef.
wenn feine Swcibcutiglett ju befürchten ift, oom
icbeinbaren 9luften, im ©gf. ju bem Wirtlichen
vicit ergo n. honestatem? u. valuit propter
honestatem, sine qua ne u. qnidem esse po-
tuisset Oie. [SRuften.
ütYlTter, adv. m. comp, u mp. uü Blich, mit
utY-nnm, conjct. m. conj. bafi bo eft, »enn bocft,
möchte boch, tnolltc ©ott baft; negatio uti-
nam ne, auch '»enn bic Situation unmittelbar an
ein einjelneS SBort fich anfcftlteßt) u. non, illnd
u, ne vore acribercm; quo (die) n. ausceptus
non esaera aut ne quid ex eadem matre
natum esset Cie. Att. 11, 9, 3; Clitos n tu
coögisset me aibi irasci Gurt. 8, 8, 7; fHwcri
ohne Serbum ego, ut constitui , adero itqsr i
tu quoque eodem die Cie. Att. 13, 22, 4-, b
betis sermonem bene longtim hominis, o. toi
impudentia! niai forte diciris eam 'pro* nie-
tiam vcatram) nescisse. Utinam qnidem! ae*
non audebitia Cie. ». d. 3 §. 78; quod uli»:
f. quod I) 1).
utY-qtie, 1) adv. wie nur immer, bah a) jeher
falls, burchauS, um jeben ®rei« u. ijv
me sis; illud scire u. cupio; niai altern
consulem u. ex plebe fieri necesse sit; noe i
nicht qerabe. 6) boch menigftetiS gewiß i
postridie; una n. parte. c) bef onber#, jsna
rommota est plebs, u poatquam etc. 2) ■■ «
uti unb »ie, unb bamit, bnfj.
rtls, entis, m. Stuft in Gallia cisalp., j. 3tnk*
ütor. Ü8U8, «um, dep. 8. 1) p. ettu. ®cbr«s4
machen, et», gebrauchen, benuften, Site;
haben P. et»., fid) einer Sache bebiencu, «r
perwenben, auSüben, üben, he weifen, jen
gen, fein, m. abl. , commoda, qnibui uthnr-
gladiis, armia; animi imperio, corporis serr.c
magis utimur (im SBetttfcften: ben ®eift mehr j~
£ierrfchcn gebrauebeni Sali. Cat. 1, 2; operi .5
xilio, beneficio alcis; quemadmodum sno ne
uteretur; lege für fich in Blnfprnch nebm« «
legis praesidio Sali Cat. 33, 1; victoriü; als
adiutore, deprecatore, administro fich
Unterflüftung ic. bebienen; alqo teste niiv"
ium ic. ; fmetu alcia interprete bei ber tJeasr
ju SRate jichen; ai quid auctoritatis in me «
apud eoa utar »erbe geltenb machen ; male
miftbrauihen ; suo largius perfchtPenben; tlancv-
vino ju reichlich genieften; fvix eqno propter '
tatem ju ®fetbc fielen; dextero ocnlo non b®
nicht gut fehen mit ie.; eo man befahren: ip»
ratu regio fich umgeben mit je.; finibus im Str>
»of)nen bleiben, domo alcia bewohnen; eastr5
non palaeaträ fich aufhalten in ic.; ea eewi-
cione annehmen; alcis auctoritate fich ri dr
nach tc. ; honore, ranximis honorihus beflesba
intima familiaritate alcia; conailio ®lan m
folgen; conailio Sntfdjluft faffen; consilio »la
fmbS. Stat folgen; suo consilio, animo ns
( Ourt .) ingenio auo; temporibua fich füge« in x
hac voce fo reben; sermone modesto fpredr
in tc; perniciosa lubidine fröbnen xe. ; alqo«
voluntate lenfen; aoeiis veluti boatibus heber
beln; qnä arrogantiä in colloquio Arionft7
usus; acorbiore imperio, ea criniinatiopr u
alqm, euä clementifi ac manauetndine in alqx
magnä, tantä celeritate; non minus prüdes r-
quam fortitudine; *animia Wut jeigen;
tanta moderatione hülfen; temerana rat;»-
tofUflhn ju Serfc gehen; in ea civitate, q»
libertate eat usa frei gewefen iR. «llrrtiv
m. acc. operam alcia Plaut.-, quidquam Ctc c
quid de suis facultatibus u. voluisset Xty
bona omnia utenda tradiderat; quod utendtr
u. quae utenda acceperis Cie.-, quemadmod;;
utendum (sc. ait) pecuniä; utendum est «*ta»
Ov.\ quema/lmodum in tribunis consulari P'
teatate creandis nsi aunt eS gehalten haben Lu
4, 43, 5; partic prae*. subst. pl. (feit.) soll t*
tione utentes Cie. n. d. 2 §• 16*; oraculo Ite
45, 27; inSbef. a ) etw. ju fich nehmen, •*»
utpote — vacca.
873
rtW> leben; *lacte et herbis; habere qni utar.
i) mit jmbm. Betfeljren, umgehen alqo, fa-
niliariter, intime; sic M. Bruto usus est, ut
Xep. Att. 8, 1; maioribus Hör. c) braunen,
tätig haben nihil alqa re.
über etw. jn »etfügen haben, et». haben,
iber »on habeo »erf (hieben , inbent ntor angiebt,
’oh welcher Bcfcbaffenheit ber ®egenftanb für ben
Beftfcer ift ob. erfcheint, bah- immer mit einem
3 cm suisC. beigefügten adj. ob. />ron. patre dili-
gente; proeliis secundis liefern; valetudino
•3o na; minus idoneis equis; bestiis immaniori-
r>us befommen; minus exercitatis remigibus mi-
ousque peritis gnbernatoribus ; meliore condi-
:ione atque aequiore imperio; duro admodum
»dnlescentiae initio; difficilioribus tcmpestati-
:>ns; pari felicitate in ea re; varia voluntate
3te Stimmung geteilt finben; hoc doctore; qui-
nua institutin, amicis; quo sit eorum stndio
3sus fnh erfreut haben; suis legibus; jugleich nt.
idv. qua (re frumentaria) angnste utebatur
Oats. b. e. 3, 16, 1.
tpöt$, adv. jur fficrSorhebunfi be* faufalen Be=
iriffeS, nämtidfe ba, meift bot prim, relat., ge»,
tt. conj. ; auch nt partic. Nep.. Liv., Hör ; nt.
idj. llor.-, u. cum Asin. PvJl. b. de. fam.
IO, 2, 3.
Irürius, ii. m. fl. nter] ber ba* Blaffer inScftläu=
■fjen beim f>eere juträgt, Sihtauebträger, einm.
^tneifelh-) Liv. 44. 83, 1. — ütrtcftlArlus, ii, m.
utriculns Heiner Schlauch! Sa cf pfeif et Suet.
triinqne (utrinque), adv. futerque] »on, auf
jeiben Seiten.
rfitrö, adv. [2. nter] nad) melther »on beiben
Seiten, wohin. — ütröhf ob. fiträhi, adv.
2. uter-ubi] (Plaut.) auf weither »on beiben
Seiten. — ötröM-dem, adv. auf beiben Sei*
en, beiberfeit* Plaut. — ntröbi-que ob.
itrnblque, adv. auf jeher »ott beiben Sei =
en, in beiben gällen, rerita« u. sit (bei ®Dt;
etn u. bei Süeufdhenl; u. plus valuit = fowohl
,u ilottbe als ju Gaffer; u. inimicos habebam
>ei beiben Parteien. — iitröqnS, adv. futerque]
iath beibeit Seiten, SRidjtungen; u. versum
yb. vorsum Plaut.
tritm, adv. gragepartifet, tigtl. «. be* pron. utor
toelthe* »on beiben’, bah. t) al* gragepartifel in
>cm erflen Stiebe birefter ob. inbirefter ® i*=
unttiof tagen mit forrefponbietenbem an (»er=
tfjörft anne), annon, necnc, ne, »erflfirft u. — ne,
itrumne ob Wohl, ob. butth ben blofjen grage*
ott auSgebrüdt u. ea vestra an nostra culpa
•nt? n. hoc tu parum commeministi an ego non
iitis intcllexi an mutasti sententiam? id u. illi
ontiant anne siraulent, tu intelleges; u. cetera
nomina — habes, annon? quid interest n. hoc
feceris an frumenlum non improbaris; ego u.
nave ferar magni an parvi (näml. nil refert)
Hör. ep. 2,2, 199 f.; dii u. sint necne sint, quae-
ritnr; cum interrogaretur u. pluris patrem ms-
tremne faceret; videamua u. ca fortuitono sint
an eo statu quo etc.; ’utrumne iussi perseque-
mur otium an etc.? *nec quidquam differro,
utrumne in pulvere — ludas an etc.; fdubita
verat utrumne circa Macedoniam subsisteret
an etc. 2i Slheint ntrum bi*W. eine einfache
grage anpbeuten, fo fitibet eine flnatotuthie ftatt,
inbem bie mit utram beginnenbe 'Doppetfrage
nicht ju Enbe geführt ift utrum de te aratores,
n. denique Siculi ttniversi existiment, ad rem
id non pertinere de.
üt>üt, adv. — ■ utcumqne, wie auch, wie nur
immer utut est Plaut.-, utut haec Biutt acta Ter.
ürn, ae, f Iraube, bef. SBcintraube, collect.
pensilis Hör. §ier». o) *S)einflocf, *3Bein.
6) *ttraubenf5rmiger ® lumpen ber Bienen,
wenn fie fich beim Schwärmen irgenbWD anftän=
gen. c) *bitbl. immitis ». einem jum heiraten
noch jungen Bfäbcfjen.
üreseo, — — 8. [nveo] eigtl. feucht Werben,
*». Irinfcr fich bejechen modicis poculis.
üvtdülus, adj. dem. ». uvidus Ct.
•üvtdus, adj. feucht, naß, triefenb logt. udus),
vestimenta: Menalcas »om Jnu ; Tibur bewäb
fett; Iuppiter u. austris; locus; u. rura assi-
duis aquis; übertr. herauf djt Bacchus; dicimus
uvidi Hör.
Uxellödünnm , i, n. fefte Stabt ber Eaburci in
Bquitanien b. G. 8, 32.
Uxii, örum, m. Siäuberoolf perftfehen Stamme*
jwifdjen bem fßafitigri* u. bem eigtt. Sßerfi*.
ttxor, öris, f. Ehefrau, Sattin (in ihrem ©ri«
»atocrhältni* jum Etjeherrn) uxorem ducerc
ob. sibi adiungere; (Ter.) u. habere; (2>r.) nxore
excidit er ift um feine ©raut getommen; uneigtl.
». ber lefmejfa Hör. rnt. 2, 3, 203; *tfcf)erjh-)
pl. olentis mariti bie Riegen. ©a». a) nxor-
cüla, ae, f. dem. als üiebtofung Plaut, b) nxö-
rlns, adj. jur Ehffrau gehbrig, bie ®attin
betreffenb, einer Ehefrau, grau, res bet Ehe;
flanb u. wa* baju gehört , j. ©. bie SKtgift; ar-
bitrium rei u. SdhiebSgericht über bie SOEitgift
einet gefchiebenen grau; fambitus; tlovamcn-
tum; *»om Änca*, berliibo *u fehr ergeben,
»on ber ®ibo be^errfcht; *». bem liberftrom
al* glupgott, bet feiner ®emahlin glia feine Bitte
abfd)iageu fann.
llxentini, flrum, m. Bewohner ». Ujentum in 8a-
tabrien. — Uxltta — Usseta, w. j.
y
Scalus, i, *», (Cacn.), VShAlis, is, m. (Tac.)
>ic SBaal, ber wcftlichc Hauptarm be* iHhein*.
icAtio , önis, f. fvaco) 1) ba* greifein, Be =
reitfeiu »on etW. datier a causis, ab belli
.dministratione v. ; omninm munerum; v. ha-
>ere pnblici muneris, militiae, (Juxt.) v. dare
leui; quinquennii militiae v. decemere Liv ;
lilitiae v. io trienuium permittunt Just.; v.
militiae est alcui; abfol. et agro a senatu et v.
donatus est; r. (pl.) militum Beurlaubungen
Liv. 6, 8, 2; auch v- augures, quominus iudiciis
operam darent, non habere; bag. v. aetatis, adu-
lescentiae, rerum gestarum Wegen ic. 2) ba*
9lbI6fung*gelb, ®elb für bie Befreiung
»om Ärieg*bienPc Tac. hist. I, 46, 68.
1. racca, ae, f. Ruf).
,8Ie
874
Vacca — Vada.
2. Vacca f. Vaga,
Vaceael, örum, m ©ölfcrjcgaft in Spanien,
vaceinium, ii, «. unbefnnnte ©ganjc, anqcblitfj
eine Wrt D. hyacinthus ob. Üittterfporn Verg., Ov.
vaccüla, ae, f. [dem. B. vacca] f leine Sug.
väcerrösns, adj. [vaccrra] querlöpfig, tölpel--
gaft Aug. b. Suet. Aug. 87.
fTÜcilHtio, önis, f. [vacillo] (feit.) bo« ©adeln,
©anlen. — vScillo, l. maulen, »adeln,
nitgt f e fl flehen (mit ©ejug auf ben Cbrrlör;
per, bem ti an aerober u. fixerer Rollung {je;
bridjt) in utramque partem toto corpore vactl-
lante; fmilites vacillantes; epistula vacillanti-
bus literulis mit jitternber ftnttb geftgricbett ; tp.
in aere alieno ben Sdjulben faft erliegen; una
legio eaquo vacillans in ber treue; tota res v.
et claudicat fte^t auf jjanj ftgmatgen (fügen; iu-
stitia v. vel lacet potius.
väclve, adv. [vacivua] in 901 uge Phaedr. —
väcivYtas, ütis, f [vacivuB] bie Scctc, ber
Mangel an etm. P laut. — »Somit;, adj. [vaeo]
leer aedes Plaut.; aures mügige Plaut.-, m.
gen. virium Iraftlo« Plaut.-, tempus laboris Ter.
tSco, 1. leer, lebig, frei, unbefegt fein
tota domua superior; vix triclinium; agri finb
unbebaut u. unbewohnt; ’longc saltue lateqiic
vacantes teröbet liegen; baec a custodiis clas-
sium loca maxime v.; übertr. a) tton etm. frei,
lebig, nnbetäftigt fein, einer Satge fern
bleiben, fid) b. etm. fern galten, etm nitgt
gaben, entbegren natura caelestis et terrd
v. et umore; mens vacans corpore; *ora va-
cent epulis mögen fug ber Speifen entgalten;
militiae munere; ruuneribas; ab opere feine
Stganjarbeit ju Berritgten gaben; cura ot nego-
tio, studiis; utrisquo armis neutral fein, bleiben;
populo fidg fern galten b. ic., fug nitgt fümmeru
um je., bi vacet populo (amplitudo animi); culpft;
ineptiiB; B. ber 3 eit nulluni tempus illi a fo-
rensi dictione; quantum v. a publico officio et
munere. b) ber Seit natg frei fein, 901 uge ga =
ben, geftgäftöfrei fein ei vacabis; si vacaa
animo; ’pagus feiert; alcui rei Seit gaben
für etm., philosophiae ncmper Oie. de div. t
g. 10; fsermoni buo; *meritis hic «tibi aolus
fortunaeqne Iocub ift für ic. notg frei, no(g übrig;
bag. einer Satge ob. ©erfon obliegen, jidj,
mibmen fclientium negotii«; georpori; -flibel-
lis legendi« ac reacribendi«; *in grande opus;
impers. vacat alcui m. inf. mau gat freie fjanb
}U 1t. fnobis venari nec v. nee licet; ’hactenus
indulsisse ift gegattet; abfol. feni v.; fsi vacet,
*dum vacat. c) lebig, herrenlos, unbefept
fein agri Liguatini et Qallici; nulliua philo-
sophiae Iocub alle Sggeme ber ©gilofopgic fmb
gier repräfentiert; fregnum vacans; flocus (eine
Stelle ; subst. fvacantia gerrenlofe« ®ut.
THcuCfSclo, 3 [vaeuus u. facio] (pass, vicuffio,
-factus aum, -neri) leer maigen Scyrutn; morte
superioris uxoris domum novis nuptiis ( dat .);
adventu tuo iata subsellia vacuefacta sunt;
possessiones bello vacuefactae lebig gemotben,
gerrenlo«.
vScuTtas, ätis, f. [vaeuusj 1) ba« (freifein,
©efreitfein B. etm. dolon«; ab angoribus. 2)
bie Srlebignng, ©afan j eine« Amte« Brut. b.
de. fam. 11, 10, 2. — Vac una, ae, f. fvaco]
Stammgöttin ber Sabiner mit einem §eiligtume
bei SReate u. einem anbern nitgt meit Born fabini-
ftgen Sanbgute be« fjoraj, mogltgätigc Söttet »c
(flurcn ob ber länblitgcn ©uge Hör., Oe. tn
-ualis, e, adj. Ov.
vScno, 1. [vaeuus] (fpät) leeren, leer matgtj
vacaatus sanguine.
vScuns, adj. m. *sup. fvaco) l) leer (nberi
ogne bag bie Seere al* ein SRanqel u ffegler tr
traigtet mirb', b. etm. entblöft, frei, obst
etm.; offengegenb, jugdnglitg, offen, »eit
frei, loca (©löge im Igeater), castra ho«tr.r
alqm partem aedium v. face re räumen ; nec.
filio v. domum sceleatis nuptiis feciase; op;
dum v. a defenBoribus; mare ab hostib -
moenia defensoribus Liv.-, Sardinia ab imper.i
ogne ©ermaltung; curis, pericaUs; cnlpa, *t
odio; animus sensibus et curia v , a tajiba,
facti« v. et integer; cupiditate et gloria; nulh
dies ab exercitationibns oratoriis ; ager frugutt
Sali.-, *opcrum; ‘criminis; ’caedis manus; *tk<»
trum ogne Huftgauer; »nemus rinfam, öbe;
(meil ogne ©ganjen ob. tiere); *v. Romani» t»-
tibus aedes ogen für ic. : ’porticus; fv. iten
subst. n. 2eere, leerer Waum, ba« gteie *ix
vaeuum »e extendere rami; vagari in vacu
Liv.. 3n«bef. a) unbefegt, nitgt eingeno»
men; erlebigt, lebig, gerrenlo«, Bafant
Pompeius v. existimuns Italiam; subst. n per
vaeuum irrumpere Liv. ; qno ne per v. fm!
offene n. ffeinben nitgt befegte Sans) Korner
incurreret hostis, libera per v. (in ben B. tut
manbem notg betretenen 9iaum) posai vestigu
princeps Hör.; centuria; possessio regni; «esc
l'raedia v. (al« gerrenlofe) filio traditurum; «c
fit ut impetus fiat in v. rem publicam; -fAr
menia, fprovincia, fColchi ogne ftönig. f»acvr
dotia; subst. n. venire in vaeuum in ben bnr t
Wbgerbcn erlebigten ©lag Hör.-, ut in vaeuur
venalis pependerit Claudius bag ba« Seggtxr
be« 61. al« gerrenlo« öffcntlitg feilgebotrn mat?
Suet.-, autg nngerüget Britanni, paucitas Tot
lebig, nnoergeiratet, ogne Diann ob. ®t
liebten fmulter, *Hersilia, ‘lectus liebeier
*fsudsi. pl. f. bie Üebigen. b) frei Bon Seif»:
gen, arbeiten, ®eftgäfteu, Sorgen, mügig ab
omni sumptu, fa tnbutis, fomni tributo; que
niam v. sumus; si es animo vacuo; animo r
ac soluto; illa Sallustiana brevitas, qna nibi-
apud aures vacuas (bei tfngörern, toettge gir.
reitgenbe Seit gaben, auf bte (Erjäglun^ ju görn
atqne etuditas potest esse perfectius ^»tV
10, 1, 32; his verbis vacuas (bie aufmrrffam ii
görenben) permulceat aures Hör. ep. 1, 16, S6
■fvacui arriperent occupatos; v. tempus ac li-
berum; per tot menses vacua civitate (sc. bello):
♦dum sit vaeuissima; impers. (feit) vaeuum nt
nt. inf. man gat 3»uge ju Tae ■; subst., inter me
dios rerum actus alqd invenit vacui (freie 3nl
Quint. 10, 6, 1; ‘frei B. görenbem ©eräufi
tägig, gilt Tibur, Athenae; autg »frei t
Siebe cantaraus v.; *fr ei B. anbern Siel
abern, m. bem ©egriff ber treue u. Crgebtr
eit qui sempor v. (te), somper utnabilem sperst
2) = vanus leer, nid)t*fagenb, eitel si m
publica et senatus et populus Rom. v. uomüu
sunt Tac.; *tollens v. plus nimio Gloria rer
ticem.
1. Vada, ae, f. Saget! in Oallia Belgiea Tae
2. Vada, örum, n. 1) Stabt in Sigurien. J) V
Volatcrr.uia Stabt u. §afcn in 6trurirn.
Vadimonis lacus — valeo.
875
idTmönltt lacns, Sec bei Ämcria in Stturien. 2) übertT. S3n(g btt nodj Berborgenen Sigre,
idimönlum, ii, n. [I. vas] 1) bie unter Stgo&balg.
Bürgftgaft gegebene ®erfitgerung, felbft väglo, 4. ftpreien (b. tleinen Äinbetit). I)qb. vi-
•b. burtf) einen SSeBoflmicgtigten an einem be-- gitus, us, m. baS Sdjreien btt tleinen ffinbet
timmten läge Bor ©ericfjt ju erjtgeinen, bie ad puerilem v. Liv.; *dare vagitum; *ingens;
BürgfigaftSleiftung disceditur sine v.j res *baS Siedern ber Siegen,
n vadimonium esse coepit eS tommt }Ut !C.; vägor, dtp. 1. (Borll. amg vigo) [vagus] um*
nissum facere (erlaffen), eoncipere (fc^tifttid) gerfegweifen, greifen, *jiegen in agris
mifepen) ».; imponere alcui v. jmbm baS ®er= passim bestiarum moro, totft Aaii, sedibus in-
preegen abnötigen, Bot @eri(gt ju erfegeinen; v. certis, per mediam Italiam, cum lembis circa
it jmb. tnirb Bor @crid)t gefaben. 2) bie (Er* Lesbum freujen, volucres huc illuc passim va-
egeinung Bor ©eriegt getnöfj ber Berbflrgten gantes. fjieru. tp. fiig ausbreiten, fitg ner*
Serfitgerung promittere v.; sistere v.; quo die breiten nomen tuum, *ea fama; ( Tac .) impo-
factum est; eo vadimonia fieri bort füllten sitae deinde legiones, vagant« fumä summer-
>ie fJJrojeffe Berganbelt werben. 3) ber lermin sas (sc. eas esse); ut in vacuo v. (freien Spiel*
>er (Erfdjeinung Bor ®erid)t constituere, dif- raum hätte) cupiditas privatorum Liv -, quorum
erre v.; yenire, foccurrere, *currere, j-decur- animus errore; ne y. et errare cogatur oratio
«re ad v., obire y., desorere y., (milber) non abjnfigweifen, ogne ben regten ©eg miebet ju
•enire ad y. frnbett ; yerba, latius; aud) (Hör.) tm S egtet =
ido, si, sum, 3. wanbern n. einem biogen Slug* ben fitg gegen taffen, an reine ®cfege fitg
fug mit Sorbegalt ber Siüdfegr ob. B. ber fHüd* binben.
egr B. Slnsftug felbft) ad Pompeium postridie vagus, adj. umgerftgweifenb, =ftreifenb, un*
uane v.; *nec iam mbet ire, sed ipse v.; aueg ft ä t Gaetuli; cum y. et exsul erraret; y. per
egreiten, manbeln (B. bem, ber moglgemut u. agros palantur; stellae, quao errantes et quasi
«fegen SigritteS gegt) ad alqm; in, ad hostem, v. nominantur => Planeten; *pontus — undis
n proelium, super corpora, per medios hostes, yagis iactatus; *Tiberis überfhömenb ; *quorum
idversus imminentem hostinm aciem, in primum y. (wanbernbe) domus plaustra trahunt (B. ben
iditum pontis; y. in eundem carcerem atque nomabifierenben Scptgen); *crines wallcnb; *arena
n eundem paucis post annis scyphum Socratos flütgtig, leitgt; ’angusto v. pisces (bie einen
jeugmatijd), inbem ju in eundem — ein ®er< größeren Saum jum Sdjroimmen gaben foHten)
•um, wie incidit, aus yadit, ginjjubenfen ift) urgere catino. 2) tp. <i) unfiit, ftgwantenb
Tic. Tute. 1 §. 97 ; obviam Aleiandro Just. ; *por sententia; fincertum et quasi y. Imperium ;
ter praeceps gloria; als SntlaffungSformel vado, fortuna; ’rumores; *puella (in ber Siebt), b)
ige Vtrg., vade (fort), vale Har. regellos, ungebunben in oratione solutum
utor, dtp. 1. [1. vas] jmb. mittels eines va- quiddam sit nec y. tarnen; in gutem Sinne, v.
limonium Berpflitgten, fug geriigtliig ju fteUcn, illud (jenes natg oerftgiebenen Seiten mit Seid)*
• or ©eritgt fotbern, geriigtliig belangen tigfeit fug Berbrcitenbe) orationis et fusum et
lominem in praesentia non v.; tot yadibus ac- multiplex genas Oie. Brut. §. 119; supplicatio
■usator vadatus est reum; respondere yadato ungeorbnet Liv. ; *concubitus Wilb. c) unbe*
toagrf (geint, all. in paffib. SBebeutung, nag ge-- ftimmt, allgemein pars quaestionum; feau-
etfteter Sütgftgaft) Hör. tat. 1, 9, 36. sae admodum y.; fsermones; fclamor SeifaUS*
idosus , adj. [vadum] Boiler Untiefen, feiigt geftgrei.
nare, fretnrn, amnis. — vadum, i, », t) feiigte väh (ob. vnhä), interj., SluSruf ber Serwunbernng,
stelle im ©affet, Untiefe im TOeere ob. in beS Unwillens, bet greube, aig! ga! eil Com.
inem fftuffe, gurt flnminis; vadum in flu- Vältllls f. Vacalus.
nine efficere; exercitum vado traducere, Rho- valile, adv. m. *comp. [jvnc. auS valide] Jtarf,
lanus nonnullis locis vado transitur fann buug= fegt (auf ungewögnuige ©eife) y. alcui arriderc;
egritten, buugwatct werben; bilbl. in vado salu- alqm nimis v. laudare; alqm v. diligere; (Hör.)
is (in Siigergeit, auger ®efagt) res videtur, in novit me valdius ipso, fabula valdius oblectat
i . est Plaut.-, res est in vado Ter.-, 2) fibertr. popnlum; v. magnns, y. bene, y. multum.
») *®ewöffer überg., fflug, TOeer. b) *ber välödieo f. valeo 1) o). — vülen’ f. valeo 1).
Hrunb, 5B o b e tt beS ©aff erS ima; autg ‘eines vSlens, tis, adj. m. comp. u. sup. [ partic . B. va-
BrunnenS. leo] 1) triftig, ftarf, robusti et v. sateUites;
interj. webe! aigl m. dal. v. tergo meo, vatontissimi homines; bestia valentissima;
r. llli qui etc. Plaut.-, v. mihi! v. misero mihi! *membris et mole; ‘trunci; ’tunicae jtarfc,
Ter.-, v. victis Liv. 5, 48, 9; nt. acc. v. tel o bitte; prägn. törperlicg gefunb, Wogl auf, to
ibet bi(g! Plaut.-, abfol. Plaut., Vtrg., Uor. v. fore; sensus sani et valentes. 2) tp. lrif =
teneo, vaeno, yaennm f. veneo, Veno, tig, ftart, mäegtig, Wirlfam, tarn valenti
enum. resistere; quo valentior postea congrederetur;
iför. adj m. sup. Berfigmigt, Bctfiglagcn, viribus cnm valentiore pugnare; dialecticus;
»fiffifl i“ dispotatione; somnionim vafemmus fraus valentior quam conBillum meum; -fvehe-
nterpres; »Sisyphus; inbef. B. WecgtSgclegrten u. mentior et plenior et valentior Cicero; oppidum
RetgtSgelegrfamteit *Alfonns; *ius fpigfinbig. Sas. magnum atque v. Soll. ; ‘causa. $ao ySlentbr,
<afr6, adv. Berfigmigt, pfiffig. adv. ftart, triftig, comp, «valentius spirare.
äga, ae, f. Stabt in fßumibien. ®ab. subst. VSlentinl f. Vibo.
Tägenses, ium, m. vilentälus, adj. dem. b. valens Plaut.
igö, adv. [vagus] (feit.) umgerftgweifenb, vüleo, 2. t) ftart, triftig fein, bei (triften
oeit umger, v. effusi per agros Liv. fein, Äraft gaben puer ille ut raagnus est
igina, ae, f. 1) bie Stgeibe beS SigwetteS. et multam v. Plaut.-, velocitate ad cursum, vi-
876
Valerius — validus.
ribnl ad luct&ndum; fdextrae ad caedem; *fnt.
inf.i prögn. gcfunb (ein rectius Plaut. . recte
Hör.; bene, optime; plus quam ego volo Plaut. \
melius, minus; corpore Plaut.-, a corpore; pe-
dibus; *cursu pedum (djncU auf ben Süjjen (ein;
valen’ — valesne? valuistin’? Plaut.-, ut valet?
Plaut., Hör.-, ut vales? Ter.-, im tbfnu ber
Briefe si vales, bene est, ego ob. ego quidem
valeo, abbreB. S. V. B. E. E. ob. E. Q. V.;
gcijtig Micipsam porum v. Sali.-, D. Seblofem,
*non a stirpe v. eä hantelt ber Stamm; in«bef,
nl 8bfd|ieb*foTmcl vale, valeas, cura ut valeas;
(Hör.) vive, vale, vivo valeque; valere alqm
iubere, falcui dicere (falfd) valedico als ein
SBort gefdjrieben) jmbm. Sebewohl fagen, B.
jmbm. Hbfdjieb nehmen; ‘supremum 'vale’,
•triste, ‘saepe 'vale’ dicere. b) al* iluäbrud
bet Hbmeifung, Setfdimähung, BöHigert ©ntfagung
valeas, valeant, valcant ista, wie unfer 'abieu,
fahre bin. fort mit’; valent res ludicra Hör.
■2) tp. Straft, Kettung, (Sültigfeit, ffiadjt,
Einflug, SBert, Bebeutung haben, gelten,
Bermögen *dira Medeae venena minus v.; mul-
tum, plus, plurimum alqa re, opibus, annis,
potentift, ingenio; multum equitatu an 9i. ftarl
fein, biel 9). hoben, satis in populari dicendi
genere; tan tum eo (consilio) v., ut etc.; nec
potestas nec suffragatio horum v., quin etc.;
minus, tantum, nihil; quiequid valebo, v. tibi;
sine veritate nomen amicitiae v. non potest;
alqd genere v., non msgnitudine hat nur qua =
UtatiDeu, nid)t quantitatioen SBert; *non
levius ebenfo Biel gelten; ratio, consilium alcis
gelangt *ur ©eltung, bringt burd); ut valcret
(lex) effecit; verum behauptet fidj, mad|t fi<h
geltcnb; multum apud alqm auctoritate burdj
Einflug übet fmb. ©cwalt hob*”, bagegen plus
apud me antiquorum auctoritas ^ötjer fleht bei
mir ic.; utrum apud eos pudor atqne officium
an timor v. übertoiege Caes. ?flt*bef. v. ad alqd
imflanbe, geeignet fein, ctm. ju bewirten
saepius ad landein atque virtutem natura quam
sine Datura doctrina; hoc praeceptum v. ad
tollendem amicitiam; tu non solum ad negle-
gendas leges, verum etiam ad evertendas v.;
multum v. ad alqd oicl beitragen ju ctm., et
ad subeundum periculum et ad vitandum for-
tuna multum v. Caes.-, *quo valeat nummus
was für «neu gwed ba* Selb hübe Hör.-, *tm.
inf.-, alqd in alqo etto. pat in betreff einer
Säerfon feine Gleitung, gilt für, Don tc. illud
Oassianum in bis personis; v. alqd in alqm etto.
für ob. gegen jmb.; audj Wohin abjielen defi-
nitio in omnes; in se, in ipsum; hoc eo ut;
responeum quo valeret; (Liv.) haec quoque vox
v. (mar ein Srunb) cur etc. jfnibef. a) D. Gtelb=
Wert, gelten, wert fein pro argenteis decem
aureus unus Liv. b) B. SBottcn bebeuten,
peigen hoc verbum quid valeat; verbum, quod
idem v. fpnontjm; frugalitas, quod angustius
apud Graecos v. eine engere Bcbeutung pat;
fbecco v. gallinacei rostrum Suet.
Valbrlus, t) Publius V. Poplicola, thätig bei
Säertreibung be® legten röm. Sönig«, Urheber bet
leges Valeriae Liv. 2, 2, 11. 8, 1 f. 2) Lucius
V. Poplicola, Stanful 44fi d. Ghr. mit M. Hora-
tius, Urheber ber leges Valeriae Horatiae, Liv.
3, f>5, 3 ff- 3) L. V. Poplicola, Äriegütribun. 4)
M. V, mit bem Beinamen Corvus, auth Corvinus,
weil et al« Stiegstribun einen Wattier im ffce
fantpf erlegt hoben foH, wdhrenb ein Stabe jt
gleich benfclben angriff. 6) Lucius V. FUcc-.
fionful mit Eiitna, Glegnet be* ©uKa [Bgl T
vius 2)]. ß) Lucius V. FL, Sohn Don St 5
ffärätor wäprcnb Eiceto« Ronfulat 7) Q. V. Cs
tullus f. Catullus. 8) Marcus V. Messala Ce:
vinus, greunb be* SibuD. 9) Q. V. Antias. t*
Sunalifl um 140 B. Epr. 10) Q- V. Sorem
burd) grammatijdte u. antiquarifdjc Stubien k
rühmt, lt) Gaius V. Flaccus, dichter jbi
be* Scipafian. £>iero. Valerias, -riinns, ad;
-rUnl, subst. bic Solbaien Bon Dir. 3.
TÄlesco, 3. ( inchoat. o. valeo] ( Tae ) hltl
ctflarfen, Irüftig werben, sunepmen
lera; veritas; superetitiones.
tvSlctüdTnftrlnm , ii, n. [valetndo] S raute:
hau*, Sajarett.
viletüdo, tnis, f. [valeo] ba* tö rperltthe S?'
finben überp., bah. halb Eefunbpeit, bol:
ftranfpeit, Jfränflicpteit, Unpäglidjln:
leibenber gufianb, fieiben bona, optira.
integra, ffirma; tanta prosperitate valetuJ:-.:
uti; adverea, aegra, infirma, incommoda, *dar.
imbecillior valetudiue; meliorem fieri nk-
tudine : infirmitas valetudinis; imbecillitat r
valetudinis sustentare et tuori; quam tenm 2
nulla potius v. (fuit)! tenuissima v. esse; it
servire, eerviro, indulgerc, consulero Tsdetadi:
habere rationem valetudinis; v. amittere, v»k
tudini parum parcere; propter v. (Crblinburt
Ntp. Timol. 4, 2; qufi v. cum premeretur Har»
6, 3; exensatione valetudinis uti; per caasu
valetudinis remanere; pl. subsidia valetudum
(Tac.) valetudinibus fessos, medicus reger« r
principis solitus; B. geiftigen ©efinben qm*
mala v. animi; fv. ei neqne animi neqne ca-
poris constitit; +v. mentis et ipse seoserat: 1
bet SHebe bona Cic. Brut. §. 54.
ValgluH, 1) SihWiegerBater be« 9tullu* jut jte
be« Sulla; ein d. ifjnt fpäter aboptierter natiti;
(per Sopn 2) Titus V. Eufus, ein Borjüghfr
$i<hter Hör. [Berjerrt Baviis Jim
valgus, adj. cifltl. frummbeinig, bah- überh- f cbirf
välTde, adv. nt. *fcomp. u. fsup. [validnsl jlarl
heftig, fepr v. tonuit, v. amare, man? nucliu:
v. Plaut.-, validius clamare occoepit, po?t*.
sunt molesti validius Phaedr.-, fvalidius p«
care, agere; fvalidissime diligere, cupere, TT*'
lidissime placet; bef. (Cbm.) in pari betränke
ben Antworten, ja gewaltig, ja freilith:
Will id) meinen. — vSITdn», adj. m. <xmp t
sup. fvaleol 1) ftarl, träftig, wirlfam oetf
v. lictores Plaut -, Iovi v., viripotenti Plaut
quantus et quam v. est Plaut.-, ‘taurus, *jw»
dus, *robur pectoris, ‘ensis, ‘carina, *ictus,
manu, *v. viribus; ‘venenum, ‘medicaroev
ffunes, adversus hostem validiorem Liv.; «t
currere cum v. manu Just.-, tot tarn v. oppi'i*
pedites eqnitesque validiores, praesidis »-
urbB Aetoliae validissima; + magna corpore '•
tantum ad impettim v.; aevi validior älter st
fahren Aur. Kict. ; prägn. tcrperlich ob. gcifc;
gefunb, wopl to advemsse, atque adeo salnic
atque v. 2'er.; si te validum videro; ex morb
*v. male (fröntlidj) fibus; *puer jung u. fnk
rüftig; hominem ob morbos animo pariun «•
lido Sali.; qui me cogunt ut v. (bei gefaxte
Berjlanbe) insaniam Plaut. 2 übertr. Iräftij,
vallaris — variatio.
877
ftarf, mächtig, cinflufeteidj, wirf f am, über«
egen res Rornana udeo v. erat, ut Liv. ; fma-
aus, +urb», fpraesidium, fgcns, f rumor, ’spes,
l’nrquiniu# multo ot aetuto et viribus validior
Liv. ; -(-corpore, opibas, ingenio validus; urbs
jortu ac moenibus; fvir gratis et facundiü;
forandi, fcolonia virium et opum; fvalidiore
ipud libidines prineipi» Parida (abl. abs.) quam
it otc. Tac.; t*pernendis honoribus Tac.
illäris, e, adj. [vallum] junt ©alle gehörig,
8a It«, nur corona v. für ben, Welcher juerfl ben
einblichen ©all erfliegen hatte,
allis (atdjaifl. volles) is, f. XEal, XEatWanb;
>x utraqae parte eiue v. Goes.; *£>öt)lung.
Uio, 1. [ vallum J 1) +mit einem ©alle u.
ßallifabcn umgeben, oetpallifabieren
;aetra ; noctem unter ©atljcEub Einbringen; val-
ando tnuniendoque. 2) tp. jdjübenb mit etw.
nngeben, Betwahren, ftchern Pontus natura
st regione vallatus; disserendi ratione omnia
(uaai saepimento alqo; Catilina vallatus indi-
sibus atque sicariis; ius legatorum iure divino
• allatum.
illum, i, n. bie ©efamtheit bet auf einem ©alle
•tngejdjlagencn fßallifaben, bab- bet mit fßatli«
oben befehle ©all v. ducere, caedere, sein-
lere, v. vellere, castra vallo munire; oppidam
7. et fossü circumdare; übertr. palpebrae muni-
;ae sunt tamquam vallo pilorum; contra avium
ninorum morsus munitur (eemen) vallo arista-
•um; Alpium; ft. vallus 1) Liv. 8, 88, 7. —
ralliis, i, m. 1) bet ESfaEl sttm Stillen be«
Beinftode« Vcrg.; bef. ber jur SJefeftigung u.
ßerjchanjung btenenbe 'ßialit , bie $allifabe
erre, ferro secum vallum; Romanus fert v. et
irma miles Hör. 2) collect. $f af)lmetf , 'flat«
ifaben über!). , ber mit ißaflifaben befehle
Ball v. caecum fossasque cavere , contra
roste*, duplex.
alvae,. ärum, f. XEürflügel, Xoppelthür;
iud> Öffnungen in ber Slauer, bie butd)
Jnloufieen gejchloffen werben fonnten undique v.
iut fenestras non minores valvis habet (tricli-
nium) Flin. cp.
andälil (-dllii), örum, m. germanijdje Söller«
idjaft, bie Sanbalen Tac. Germ. 2.
iiiesco, = — 8. [vanns] Berfchwinben, Ber«
jeEen ffnubes) in latitudinem; *gravidae nu-
ses; feunota in cinerem; bilbi. ‘luctus; firn
alebis; finanis credulitas tempore ipso.
iiiigYöues, num, m. germanijd)e 9J ölterf ctjaft am
REein, in bet 'JtaEe be« E^utigen fflormö u. Speiet,
midien», adj. [vanus-dico] Sitle« rebenb,
lügenEaft Plaut.,
inilöqucutla, ae, f. | vanus-loquor] fflrofjjpte»
Eerei, $raE(erei Plaut., Liv., Tac.
iniioquYdörus, i, m. [vanus, loquor u. düpos]
Binbbeutclcienbringer, ftEerjE- gebilbeter
Käme eine« fiügner« Plaut.
änHöqnus, adj. [vanus-loquor] a) lügenEaft
Flaut, b) praEIerifcE Liv.
knYtas, ütis, f. [vanus] bie fleete im ©gf. jur
Birtlicbfeit, ber leere Sdjein, ©eEaltlofig«
leit, Unwahrheit opinionum; veritas vanitati
iedat; SergeblicEIeit itineris Liv. 40, 22, &;
jef. leere« ©efchroüb, eitle« ©crebe, iiü
jenhaftigleit, 'ßraElctei, ©inbbeutetei
nationis; cum ud v. accessit auctoritas; nihil
.urpius est vanitate; sine v. uEne marftfehreie
rifdje Anpreifung; f mentientium ; non pudet
vanitati»? ffiortbrüihigteit Ter.-, huic homini
non minor v. inerat quam audacia; proaperi-
tate re rum in vanitatem uti Tac.-, veniom quam
ab imperatore accepit, vanitate exitus (be«
lobe«) corrupit Tac. an». 15, 71. — vinitüdo,
Inis, f. [vanus] ba« lügnerifd)e ©erebe Plaut.
vannus, i, f. bie ©etreibe«, gutterjehroingt
•mystica lacchi.
vanus, adj. m. comp. u. sup. 1) bünn,
lörpetlo«, vanior iam erat hostiuu acies ge«
lid)tetcr Liv.; ne v. urbis magnitudo esset bie
Stabt für iE« ©tö&e ju wenig beoölfert Liv. ;
•aristao taub; "imago ScEatten eine« loten;
subst. n. rnanus barbari in vanum (in bie leere
iluft) lapsa Curt. 2) tp. a ) leer (an SnEalt ob.
©rfolg), niiEtig, eitel, grunb«, erfolglos
res, sermo, oratio; cum — v. accresceret iidea
(Sertrauen); fides üuxa et v.; v. tela mittere;
literae vaniores; v. sine viribus iram esse Liv.;
*spes; ’species ©aEngebilbe; subst. haustum ex
vano; nec spem nec metum ex vano habet er
braucht webet >c. au« ber Suft ju gteifen; ex
vano criminatio erat; ad v. et irritum redacta
victoria; vana afferre, v. quaedam et inania
pollicebar; *veri vana feror micE tfiufcEt eitler
©aEn; *vana (id) XEörin) rogavi; fne v. (Der
geblicE) iisdem castri» assideret 2) bef. o. $erf.
lügenEaft, täufcEenb, abenteuerliCE, eitel,
eingebilbet, praEIerifcE v. et pertidiosus;
*v, mendaxque; haruspex; v. et mutabilia bar-
barorum ingenia; vanissima gens Liv.; v.
auctor est Berbient leinen ©tauben; vanissimi
cuiusque (jebe« Abenteurer«) ludibrium Gurt.,
*nmbrae, *somnia; adversus liaec Tcmpani
oratio incompta fuisse dicitur, — non suis vana
laudibus hierauf foü X. in einer fd)tnudIofen
Äebe — oEnc mit eignem $erbienft ju prunten —
geantwortet Eoben Liv. 4, 41, 4.
vaplde, adv. [vaporj tahrnig, so habere ben
Kahcnjammer E°ben Aug. b. Suet. Aug. 87.
— väpor, öris, m. 1) Xampf, Xunjl aquärum;
*9iaucE ater; non stultus v. ©eiEraucEbampf.
2) warme AuSbünfiung, i ^ e , ©lutEaucE
semen tepefactum vapore; ‘siderum ; fsolia;
•Phoebus lindit vaporibns arva; ’tactae vapo-
ribus herbae; flamme, 2oEe v. est
carinas; restinctus. XaB. A) viporarlum, ii, ».
XampftöEre, burcE welche bie ©ärme in bie
ScEwipftube geleitet warb Otc. Qu. fr. 8, 1, 2. B)
vipöro, l) mit Xunft, mit Xampf erfül«
len, räucEern Hemplum ture; *in Xunft
Eüllen, umbunften (B. ber Abetibfonne).
rappn, ae, f. *tlabmiger, Berborbener ©ein,
Strdper; tp. ein XaugenicEt* Gt, Hör.
v&püUrls, e, adj. [vapulo] ju Schlügen ob.
Brügeln beftimmt, f^erih- tribunus Plaut.
vipdlo, 1. l) Brügel betommen, gefchlagen
werben vapula, vapulet, iubeo te vapulare
al« AuSbrud be« 3°nt* u. bet Xrobung Com.;
ab alqo. 2) tp. septima legio v. Cael. in Oie.
ep. 8, 1, 4; »ermonibus omnium geftriegelt, ge«
jüchtigt werben die. Att. 2, 14, 1.
Yardaei f. Burdaei.
Varia, ae, f. Stübtchen im Sabinifdjen in ber
SRäE« be« ©ute« be« ^>ora{, j. Vicovaro.
Värlänug f. 2. Varus 6).
väriätio, önis, f. [vario] Söerid)iebenEeit »ine
v. ulla einftimmig Liv. 24, 9, 8.
878
varie — vastator.
vürlf , adv. [varius] »erfcfiiebenartig, tnan =
nigfatttg, abtoeehfelnb numerus v. diffusus,
v. (mit »echfetnbem ®Ifid) bcllatum.
varietas, ätis, f. [varius] 1) ba« Bunte, bic
Siannigfattigleit bet garben. 2) 9Kan =
nigfattigleit, Berfdjiebenhcit, Hbmechfe;
lung gentium, pomonim, vocum, caeli; tem-
pcstatea ac temporum (bet 3abre«$eiten) y. (pl);
ttemporum (bet Qeitumfiänbc); annonoe (pl.)
Schroantungen ; varietatibus (butd) mannigfaltig
aen, bunten Stoff) diatinguendo opere; bellum
Mithridaticum in multa y. (im bunten SBed)feI.
fpiel) terra marique Yersatum; urbs crebrl for-
tunae y. (butd) tc. bunte ffletbfelfäOe) insignis
Cutt.; sunt in tantü v. ac dissensione fte haben
jo »erfchiebcne u. eutgcgcngefcbte Meinungen ; vo-
luntatis, sententiarura , rerum, +vir vurietate
promptisaimua. 3) Unbeft önbigf eit, äBanleL
mut. Ifee Tac.
Värini, örum, m. german. SJöIfetf c^aft an btt ßfb
Yarlo, 1. [variuBj 1) trans. ‘bunt machen,
fprenteln, tigern, nfiancieten *sol maculis
ortum; ‘corporu caeruleis guttia; * tempora
cani; ‘putrida pectoru palmis btaun u. blau
f (bla gen; Yariari virgia et loria Plaut. 2) ab =
mecbfelnb machen, in cito. äRannigfaltig*
teil, flbmecbfelung bringen, mit etto. mecb-
fein, et», nüancieren y. et mutare voeem;
*caelum sidera; ‘est formaa vuriatus in omnea;
(Tac.) y. gyros — varios gyros agere, gyro
modo in dextrum modo in laevum equoe agere;
y. voluptatem et dislinguere; variari, non au-
geri voluptatem b. i. fei bet öenufj qualitativ,
nicht quantiiati» »erfchieben; secundae adversae-
que res non fortunam magis quam animos
hominum; haec in sinistro cornu Komanonim
fortuna v. bieft »ecbfelnben Erfolge batte tc. ge-
geben; oratiouem quasi quibuscfam verborum
msignibus; ‘vices bie SBachen mecbjeln; 0. me<b-
felnbet lonart, a quibus variatur (alqd); histrio-
uum multa circa voces easdem v. gestus poteet
biefelben SBotte mit Vielfach oerfebiebenen ®ebdr.
ben begleiten Qtutd. ; timor atque ira y. sen
tentias; variaus bominum sentcntiis geteilt.
3) intrans. a) bunt fein, oetfcbiebenc garben
haben ‘prima mihi uva. 6) »erfchieben, man:
nigfaltig fein, »echfeln tc., octfcbiebener,
geteilter Meinung fein si (lex) nec causis
nec personis variet webet in SRücf ftc^t anf tc. »er*
fcbieben aufgelegt »erbe; haec de tanto viro,
quomquam ct opinionibus et monumentis litc-
rarum variarent (»etfcbieben angegeben wetben),
proponenda erant; fama; fnisi de famiüae con-
dicione variatum esset; ‘rnanus Oenidae hat
»ecbfelnben (Erfolg ; Variante hominum partim
dolore partim gaudio, diu Variante fortuna
Ju»t.; fremitus variantis multitudinis , partim
oasentientis partim indignantium IAv.; in eo
nonnunquam variari inter eos et dubitari; nec
variatum comitiis est (bie Stimmen gcrfplitter;
ten fid) nicht) quin etc.; ibi (in ben fiomitien)
cum sententiis vnrinrctur.
1. varius, adj. 1) ‘bunt, mamtigfarbig,
fcbedig, (chilletnb colores, uvae, flos, auctum-
nus purpureo colore, columnae, plumae, caelum
». Sternen bunt, lynces, serpens, colubrae ge=
jprenfelt, lapides buntfarbige« ©eftein. 2) »er*
fcbieben, mannigfaltig (tn fid) felbft, an einem
u. bemfelben ©cgriiftaube; bal). auch abroechfelnb
v. et diversa studia; multiplices variique kt
mones; v. ius et dispar condicio; quäle? f ;
(dü), varium est giebt es mannigfaltige Ster
nungelt Cie. n. d. 2, 5. 12; fortunae eventc-
feertamen v. (unentfehiebeni extrahere; bellon
victoria nec dubia (unentfebieben) nec v. efehtse
lenb) fuit; oratio, mores, fortuna. voluptas, -h
sententias dicere, fcogitationes, ‘frondes alt-
lei; *v. et mutabile semper femina Vcrg. ;
sensus geteilt; in befferm Sinne mann'igfact
begabt, gebilbet, oielfeitig v. et multip-
et copiosus fuit; flaudabam eius ingemjxr
quam v., quam fiexibile, quam multiplex esse:,
in üblerem Sinne bie garbc roechielnb. cbe
rafterlo«, »anlelmfitig, launenhaft sa
mue, animo varius, homo v. in omni gener-
vitae.
2. Värlus, 1) Q. V. Hvbrida, alb Bollitn!*
91 o. Sbr. Urbeber ber lex Varia de maiesUtr
2) Lucius V. Rufus, epifchrr u. tragifchex Süchte:
tfreunb bc« fjoraa u. Sergil.
vftrlx, feis, m. u. f. fitampfaber.
Yarro f. Terentius. lat) Yurronianus, ad
1. ‘viril* , adj. 1) aubeinanbergebogen cm
nua, mauus; bab- mit aubmärt« gebogene:
Scbcnleln, trummbeinig Plaut.; alb miltcu
Sejeichnuiifl, etwa '©rätfcbelcben’, 'SJäehfelibn
llor. nat. 1,3,46. 2) abweidjenb, entgegei
gefept, m. dal. wie diversus Hör. tat. 2, 8, 1«
2. Virus, i, m. I) röm. Beiname 1) Q. Attias V,
ein ®efcbl«b“&er ber Seitetri in Eäfarb $en
2) P. Attius V. f. Ättius. 3) P. Alfen us V i
Alfenus. 4) S. Quinctilius V., ein Cuäftor ». tc.
Bartei beb Bompejnb. 6) P. Quin etil ins Vars?
ber gelbberr bc« Sluguftu«, welcher im 3 - 9 n, 6fc
im ftampfe gegen bie Cberuster fiel Tac., Skr:
Sa». Väriinits, adj , Suet. II) Stüftenflul n
Gallia Narbon., j. Bat.
1. fis, Yiidis, m. ber Bürge, ber burd) SautiK
Sicherheit gab für bai pünttlicbe ©rfchetnen imf
»or Stricht (bef. in Krimiualjacbcn ; »gl. prvr-
vadem accipere; vades poscere , deserer*; n I
dem dare; (Hör. sat. 1, 1, 11) datis v. qui rni
extractus in urbeiu est b. i. naebbent er ear de
tiebl geforbert; im nidjttömifcbcn Brojeg aUBirf
mit bem eignen Seibe v. se ad mortem tyrau;
dare pro amico; v. f actus est alter (Damci
eius sistendi; übertr. vestram virtutem rerix
quas gesturus sum, y. pr&edemque (öottftr Bür:
fchaft) habeo Curl.
2. v&s, väsis, »., (»orfl. u. feit.) Yasnm, i. «. 1
©efchirr, @cfä'j, ®erät, im pl. auch $axt
gerate, Süöbtl vinarium, v. aut Testunentcm
alcis, vosa comitesque; aurca, fictilia. 2) iri
bef. pl. in ber ßtiegSfprache: (Sepäd, krieg*
gerät, Bagage, bah. conclamare r. f. cur
ilamo 1), colhgcre v. f. 2. colligo 1); bojts
finnig caatra commoverat et v. collegerat (k
FetT. 4 §. 40.
väsärinin , ii, n. [2. vas] ba4 Selb, »eiche« Se
gut Brooing abgehenbe Statthalter für ftd) u. fees
©cfolge ». Staate angemiefen erhielt ju frön
Steife u. häuslichen (Einrichtung, SXöbcIgelb.
vascüUriua, ii, m. [Yasculum] Berfertign flfcxu
©cfäfit au« cblcra WctaQ, äRetall«, Sefäbsi
beitet Oe. — vaseülum, i, n. [dm. o. 2. t*f
Heine* ©efäg, ©ejdiirr Plaut.
vastätio, üms, f. [vaslo] Ber»üßung, Bei
heerung. — ragtütor, öris, ». [mstoj Bet<
vaste — Vectis.
879
oüfter, Sethe crer ’Arcadiae aper; »ferarum
0. Sflfltr).
iste, ade. m comp, [vaatusj 1) weithin, ge =
sättig *vastiua inaurgena impetus uudae. 2)
p. ungebitbet, plump loqui; ne vaatius di-
mcantur verba. — *vasfificns, adj. [vaatua-
acio] oerwüftenb, in Seifen b. Cic. Tusc. 2
22. — vastttaa, ätiB, f. [vastus] 1) Beere,
' b e , Seröbung (als etwas ipäfjlicheä, ft ft burd)
flucht, Ausrottung ob. Serftörung Sntftanbene*)
,uae solitudo in agria esset, quae v. iudicio-
um et fori; Italiae. 2) Scrwüjiung, Ser:
iccrung fugam ac v. late facere; tantam v. in
.gro Snbino reddidere, ut; ad exitium et v.
ocare.
ist«, 1. [vastus] 1) leer, öbe machen, bei*
'ben, entblößen agroa; ffinea eius civibua,
edificiiB, pecore; *agros cultoribus; de vaatato
,c relicto foro; terram atirpium aaperitate va-
tari oerwilbern. 2) nerwüften, uerheeren,
erftölen (ouS Söul ob. Solitif) Italiam v. et
liripere; orbem terrae caede atque incendiia;
»rnuia ferro ignique Liv.; tp. jerrütten, Ber =
oirren mentem.
ist ms, adj. m. comp. u. sup. 1) öbe, toüft, leer
iger v. et desertua; Roniae com v. oumia in-
ueta solitudo feciaaet Liv. ; urbs v. (entblöfjt)
i defenaoribua; diea — modo per sileutium v.,
uodo ploratibus inquiea Tac.; oerheert, Ber =
oüftet aolum; *haec ego v. dabo. 2) unge =
>cuer, unförmlich grofs, weit, unermefjs
ul;, gewaltig, foloffal, entfeplicp Oceanua,
nare, fmare v. et adversum permanebat,
>elua immania et v., -failvae, *murmur, *pon-
lus; -f-crebria vaatiaque tremoribua tecta nuta-
>ant; -f-vaatiasimum incendium, animua tmer-
nefjliche Begierbe; tp. plump, roh, unge=
djlatpt v. homo atque foedua; v. atque
egreatea; literu vaatior Wörter,
isum f. 2. vaa.
ites, ia, comm. 1) ffieiSfagct, Stoppet, rin,
Scber, rin, *vate me nad) meinem Sehermort,
'te v. nach beinern Spruch (D. XitefiaS), ’anuosa
'olumina v atu in, *aacrata. 2) ber 0. einer ©Ott =
jeit begeifterte Sänger, Sichter feierlicher u.
metifeber AuSbrud ; ogl. poeta) versibua, quoa
>lim Fauni vateaque canebant Knn. b. Cic. or.
1. 171; egregium poBtam vel, ai hoc honorifi-
:entiua est, praeclarisaimum v. Tac.
atia [. Serviliua I) 1).
atii- An us, adj. mona, bl. V. (Tac.) einer ber
ieben iyügel ÜiomS; montes ber t>aticanif<he fjügcl
n. feiner Umgebung; vailis jtoifchen bem Satica:
mS u. Suniculum; ager, cainpua in ber Umgc:
;enb bcS SaticanuS.
UictnAtlo, önia, f. [vaticinor] ©eiSfagung,
Prophezeiung. — vAtlcTnätor, öriB, m. [va-
icinorj SBeiSfoger Ov. — vaticinor, dep. 1.
vattu] wei*fagen, prophezeien ulqd; m.
icc. c. «'*»/.; abfol.; bef- al* Sehet mit ®e=
leifterung ermahnen, warnen, lehren, pte=
)igen, vetera v. ba fagt ihr nicht* 91eue« Plaut.;
'bäte duce praedico vaticinorque dao ; in Übelm
Sinne Schwärmen v. et inannire; aed ego for-
aase v. — vät iciiius, adj. [vateaj prophetifd),
uciSfagenb libri Liv.; ‘furores.
itllluiu f. batillum.
»tin ins, P.j üegat u. Anhänger bc* 3ul. gäjar,
>on giccro in einer noch oorhanbenen Siebe an
gegriffen. Tao. Yatiniüuus, adj. fprichw. eri-
miua, odium Ct.\ jsubst. pl. m. bie Truppen
bcS Batiniu*.
1. t8 [ba* abgcfchwächte vel], biSjuntt. conjct.,
fteljt enflitifch hinter bem ©orte, rnoju e* gehört,
bei Tichtern bisw. an ein ©ort angehängt, wor-
auf e* (ich nicht bezieht, u. brüeft nnr einen ge-
ringen ©ort= ob. Sachunterfchieb au*, ober,
ober auch >n hilaritatem naumve auditores
convertere; duabus tribuave horia; quae cura
patrum quaeve Quiritiura Hör.; *jur jortfepung
bet Siegation ; *in Sragefäpen m. negatioem Sinne ;
in negatioen u. Sragefäpen einen allgemeineren
Begriff anlnüpfenb, ober überhaupt neque co-
mitiorum curam publicave atudia Liv. 7, 19, 6;
•hoppelt ft. vel — vel entweber — ober plusve
minusve; quod fuimnave aumuave; auch *v° —
aut, *aut — ve, *ve — vel, *ne — ve, *si — ve.
2. vö, untrennbare Bartifel, bezeichnet (Wie ba*
beutjehe un ob. m i &) ein fehlerhafte* gutiel ob.
3uwenig be* im ©implep enthaltenen Begriffes,
j. B. vecordia, vocora, vegraudis, veaauua.
Veclllua mona, Berg in ßatium Liv.
vecordia, ae, f. [vecors] Unfinnigfeit, ©af)n:
wip, bie an ©aljitfinn gtenjenbe ©ut iu vultu;
formidine quaai v. exagitari. — vecors , dia,
adj. [ve-corj unfinnig, mahnmipig, »er=
rücft, auch tüdifch v. et amena, homo, meua,
vox atolida ac prope v., flibelli v. adeo, ut
etc., audacia
Vecta, ae, f. = 2. Vectis Eutr.
fveetätio, önia, f. [vecto] ba* Beiten, 3al) =
ren aasidua equi post cibum.
vectigal, älia, n. Jjeho] Sintünfte a ) be*
Staate*, Abgabe, Steuer Stipendium, tribii -
tum, portoria rellquaqae V. ; v. pendere, pen-
aitare; v. imponere agro, poaaesaoribua ogro-
rum; v. exercere, exigero, locare; quia ea lege
haud panum v. (Sinnahme au* inbirefter Äb=
fabe) mopi aerario ad di tum esset Li r. 7, 16, 7.
liero. «) o. anberen Abgaben, v. praetorium
bie herkömmliche Abgabe, ba* (Ehren gefepenf au
ben Statthalter; aecnlicium Abgabe, welche bie
Äbilen zu ®ont burch bie Statthalter in ben
Broninjen eintrieben al* Beitrag jum Aufwaube
für bie o. ihnen in 9iom ju haltenben Spiele, ß)
B. ben ben Siömern zinsbaren Sänbern, St euer =
bereich regnum Änobarzanis, quod huitimum
eat veatria in veatria v., hoc eat, in Aaiae
luce veraari; v. noatra atque provinciae. b) B.
Brioaten, bie Sinfünfte, Beuten urbana,
ruatiea; ex meo tenui v.; magna, parva Hör.;
fprichw. parsimonia eat magnum v.
vectlgällg, e, adj. Jveho] 1) als Abgabe an
ben Staat ob. Brtbatperfonen gezahlt pe-
cunia; tributum Just.; equi bei ben öffentlichen
Spielen auftretenbe Bennpferbe, infofern bie Sieb
lung berfelben bezahlt warb Oie. Phil. 2 §. 62.
2) fteuerpflicptig, Abgaben erlegenb Bue-
bos sibi v. facere; omnea fere v. habere; bel-
lum grave ac periculoaum vestris v. ac aoeiia
infertur; civitae; agri.
vectiönes, f. pl. [vehol ba* fahren, Beiten
quadrupedum Cic. n. d. 2 §. 161.
1. vectis, ia, m. [veho] 1) §ebet, fiebeboum,
Brecbeifen. 2) Thürriegel (großer Balten
Zum Berrammeln ber Thür).
2. Vectis, is, f. 3nfel an bet Sübfeite B. Brita«:
nien, j. ©ight Suct.
880
vecto — Velabrum.
vecto, 1. [frequent, o. veho] tragen, fiipren,
bringen, fructue ex agria allenthalben abfahren;
*corpora carinä fahren; vectari (fahren) carpen-
tis per urbem; ante aigna reiten Liv. ; »fequia;
*eqno circum rnra; »vectabor umeriii ego in-
imicia eques 'iih werbe reiten auf feinblicpen (b. i.
beinen) Schultern’ ■=• ich werbe bicp unter mein
3o<h beugen Hör. epod. 17, 74.
Y'ectünes f. Vettonc».
vector, orie, in. [veho] 1) *act. träger Sileni
aaellua; *muli duo v. 2) pass, ber getragen
witb, Baffagier auf einem Schiffe, »Seefah-
rer, »Dieiter. 35a». vectörins, adj. jum
Iransport bientich, Iran«port* navigia
Caes.; navicula Suet.
vectüra, ae, f. fvebo] 1) ba« gapren ju Schiffe
ob. SBagen Itanäport, Fracht frumenti; pro
v. aolvere; sine periculo vecturae; pl. tranä*
porte, Zufuhren. 2) guprlohn, gtacptgelb
Vedlövlfl j. Veiovia. [Plaut.
vegätus, adj. [vegeo ftart bewegen) fätperlich,
u. gciftig belebt, lebeti«fräftig, rüftig,
lebhaft, frifcp, munter, rührig hoino; fesai
cuin recentibus ac v. pugnabant; te vegetum
aiato, mens, v. ingenium in vivido pectore vi-
gebat, foculi.
ve-grandis, e, adj. 1) nicht eben grofi, Hein,
winjig »iärra Ov. 2) (feit.) fepr grofi ve-
grandi macie Gtc.
vehemens (auch 6i«W. veuiens gefcprieben), ti«,
adj m. comp. u. mp. t) heftig, h'fMfl/ ftiir =
mifch, Tafel); energifip, (ehr ftreitg naturä
ferox, v., manu promptu« erat; nimia v. ferox-
que naturä; orator parnm v. affettOoD; in agendo;
qui v. in alioa esse viaua aum; V. ae prae-
bere in alqm; in his bominibus — si vehe-
mentiBsimi fuerimus; qnod in hac causa vehe-
mentior aum; in quo v. fui Tobiacum; ego v.
iile consul qui etc.; »lupus grimmig, *eanis;
n. Sachen v. et pugnax exordium dicendi; ge-
nus orationia; aenatua consultum v. et grave;
Imperium ju gewaltfamen Biajfregelu oerleitcnb
Liv. 2, 80, 4; volunta«; peraonum v. et acrem
mihi tum tempua et rea publica imposuit; ne
haec quidem aatis v. (hinlängliche) cauaa ad ob-
iurgandum Ter. 2i ^ef tig, ftart, gewaltig,
wirtfam vehementiua telum; vehementior
somnus; erat etiam alia gravia atque v. opinio
(tief ergreifenb u. heftig erjepütternb), quae etc ;
f fuga ; fvehementinH discrimen; f vis mali,
•fventua, fiaeoni1»1: *o. Sichter unwiberftep;
lieh, mit lebenbiget ftraft vemena — fun-
det opea Hör. tp. 2, 2, 120. ®ao. vehementer,
adv. m. comp. u. mp. 1) heftig, pipig v me
agere fateor, iracunde nego; quae v., acriter,
animoae liunt; ingemuiaae vehementiua; se ve-
hementiaaime exercere in alqa re; vebementia-
aime contendere; fquatere ad terram. 2) ftart,
gewaltig, gar fehl (in ungewöhnlichem ®rabe;
tgl. valde) hoc ego v. exspecto; hoc te v.
etiam atque etiam rogo; errare v. ; vehemen-
tisaime displicere; v. utilis; v. moderatus; quod
v. est vitiosum.
vehYe&luni, i, n. [veho] guprwerf, SBagen
vebiculo in urbe vehi; auch Sänfte vehiculo
portari Nep. l‘hoc. 4, 1; furtorum Iraneport
mittel für ic.; (feit.) Schiff die. Vtrr. 6 §. 49.
n. d. 2 §. 89.
'*ho, vexi, vectum, 3. 1) tram. führen, tra =
gen, fahren, jiehen, bringen, junoäii: i
SÄenjcpen u. Sieten »rusticus uxorecn phuutr,
»reticulum umero; »Ledaeam Helenam 'ßroiiu
ad urbea; »rates ad litus ; plauatni pofa-U
(b. ®pe«pi«) Hör. a. p. 276; tauras qoi nt
Kuropam; triumphantem (Camillum) albi eq:
nauta qui illoa v. Ter. ; »hi, quos v. sku
»dum caelura stellas, dum v. amuri »qui
»TaguB amne suo aurum führt mti fidt; *pr-
rae CentauroB tragen als Reichen ; »quod fugm
Bemel hora vexit herbeige|ührt pal; *quiä «iw
vesper serus; me ipsurn laudibus vem «
evexit Plin. ep. 4, 27, 2; pass, vehi fahret
teilen, fepiffen, fegeln, fliegen i. nach bc
jeptebenpeit eine« .gujape« ob. bem 3fh8 m
in essedo, in navi, equo, equo concitsto ■
hoatem loöjprengen auf ic.; et v. (reiten; et*
silire perniciter ; *in niveis equis auf eineo k
weifeen Stoffen befpannten ®riumph»agen; 7-
urbem, »per aequora, »puppe, »pisce, fSr
»vontia maria omnia (burep ob. übet X.) Tect
navis lenibuH ventis vecta getrieben, foptÄ
Quint.-, *0. Bienen liquiilum trans aetbrn:
fchnctlcr Bewegung übetp. einperfipieiriJ «
motibus Cic. de umr 13; tclassi», ft*m-r- 1
pericula vectum fiep ftürjcnb. 2) mCraat ;lct
= vehi fiep tragen taffen, fapren.
partic. pracs. tt. gerund. Oie. lirut. §. 281; p
(plaustro) vehenti Just.; iuB lecocä per nnet
vehendi Suet.
Velento, önis, m Beiname in bet gen« Ksbrim
Veil, örum, 1». Stabt in (Strurien. ®o». 1) '*•
lens, tis, adj. subst. 2) VelenUous. 4
siebst, pl., «i. Eutr. ; -t&iium, i, n eine ütati
geringen SBeineä Hor.\ fein Manbgul 8) Teh»
adj. dux lolumniu«.
Vetävis, i, «1. (»Vedlövis) eine altrömiihc
peit mit räcpenber ©eroalt.
vel, biöjunttine cimjct. [eigtl. imper. ». '*
einmal ob. meprmal gejept, ober, entocbO'
obet, teil« — teil« (um einen (Segreie
au«jufcplieSen , jeboep mit bem Slcbenbcgriü . K
e« ber freien SBapl anpeimgepellt wirb, w*
0. ben genannten ©egenftänben e« fei — •"*
wenn man will, ober wa« auch feinti^1
ober auep) fortuna populi posita est i« o»
voluntate vel moribu»; regem vel hostino-
vel inopia interiturum; vel «pectator Uo®
tuarum vel particepa vel bociuj vel nurS'
consiliorum; bi«W. anatolutp. fl. eine« jä*^
vel eine anbere Jtonjtruftion utrumque e»t in “
quod — valde abhorreat, v. quod omnes '
Accedit quod etc. Oie. de or. 3 §. 651. «
Berichtigung be« Borhergepetiben, t. potu- *
bielmclji, homo minime matus v. potio* rr '
timus ; ex hoc populo indomito v. potia *
mani; auep v. dicam, a pleriaque v. d«äE;
omnibua; v. ut verius dicam Oie. Phü ti*
inSbej. a) ftcigenib, felbft, fogar, jepon, M
aller, gar, wopl, leicpt, v. ex hoc intd*
poteat fepon hieran«; adulescen» v. potentiw--
v. maxime. b) jumal, befonber« v. at * ’
ipBO ordiare; auep (gleich) »um Btifpiel, 1
uasi egomet Wie icp }. B. Plaut ; v. me ^
eambulatio — ad languorem dedit I er : 1
quas (litoraa) proxime acceperam, qasm s’
denteBl Oie.
VeUhrum. i, ♦». a) V. maius, $lap in Se* ■
Sloentin, Berlaufäplap für aüerpanb Sehe«®
velamen — veluti.
881
befonberS für bie feineren ©enüffe btt tnfd.
i V. minus, tin anbetet Vla& in btt ®egenb
tt Sarinä; bat). pl. d. beiben.
! timen , Inis, n. [velol $ülle, 9D ecfe, ÄIei<
ung »circumtextum, *pictum croceo y. aoan-
10; eligunt feras et detracta y. Tac. — velft-
K'iitnm, i, n. [velol t$ülle, $ec fe corporis;
ilbl. pl. Iiactenus Nero flagitiis et sceleribus
quaesivit Tac. JfnSbef. pl. mit wollenen
linbett (beten Enben bie §änbe DCthüHtem um*
innbene Öljmeige, welche bie um Schuf) u.
Inabe Siebenten bot fid) l)fr trugen suppiicum
<ie.; +v. et infulas praeferre; *y. manu prae-
mdere supplice.
letla . ae, f. eine als iäafjrfageriti göttlich oer*
jrte Sungftau bei ben Setmanen Tac. Ocrm. 8.
len, Ttie, m. eine Wrt töm. leichtbewaffneter ©ol=
aten, fßlänfler; öbettt. netfenb, scuna Oie.
jm. 9, 20, 1.
dia, ae, f. 1) ein leil be« palatin. fcügelS in
!om. 2) Elea, tu. f. ®ao. a) Vellensls, e, adj.;
ibxt. pl. m. b) Vblinua, adj. , Verg.
elYffcr, fera, ferum, adj. [yelum-fero] Segel
tagenb nayis. — veltfYcätlo, önis, f. [veli-
coj baS Segeln Cie. fam. 1, 9, 2t.
lYflco, 1. [velum-facio] bie Segel fpannen,
egeln *nauta per urbanas aqnos; auch vSlY-
icor, dep. 1. l) *= yelifico. 8) ip. fid) für
cro angelegentlich bemühen honori suo,
Vellnun f. Velin 2) b). [aleui.
Velin ns , i, m. See im Sabinifdjen lacus;
jntea bie ftuflüffe beS 8. Vera.-, Itosea rnra
elini boä Jhal beä VelinuS Verg.-, tribus V.
- (Hör.) bl. V. im ®b“i bc« VelinuS.
■iioeasses, inm, u. -1, örum, m. Soll am tecfjten
jeineufer in bet 'Jiormanbic.
litärls, e, adj. [velee] ju ben yelites g e*
drig arina, haatae. — veiltatio, önis, f.
velitorj übertt. baS Vlänlcln mit Sorten, 9!e den
Yaut. — velltor, dep. 1. [velesf eigtl. plättfein,
bettt. mit Sotten janfen, fd)impfen Platzt.
Mitrae, &rum, f. Stabt bet VolSfer in fiattum,
Veletri. 35ao. -tertius, adj.; subet. pl. m.
ellvölu* (»-tolans in einet ®id)terftetle b. de.
’c div. 1 §. 67), adj. [velum-voloj mit Segeln
inhetfltegenb rates; übettr. mare o. Schiffen
'Utthfegelt.
■Ilannodiinum, i, «. Stabt im fianbe bet 8e-
tunes in ©aQien, j. tuahtfcheinl. Chäteau-Landon.
ellavii, örum, m. leltifd)eS Soll, baS heutige
i'Way in ben Sebennen.
•Ileitis , C., Sollstribun 90 u. El)1-« epifnreifcher
Ühilofoph.
■lITco, t. li'ntey«. o. velloj I) tupfen, taufen,
neipen Plaut. 2) tp. mit Sotten burebbt*
heln, fticheln; ttänlen butth Eiferfucbt. —
rllo , yelli, vulsam (yolsmn), 8. 1) tupfen,
aufen, jupfen »aleui barbam (als fettete
äeleibigung. Hör.; »aureni (gut fteunblidjen
rtittnetung an VetgefjeneS); »lentissima braclua.
i) ptägn. auStupfen, *raufeit, »teijjen em-
demata ex patellia, »capillos, »pomu pflfiden ;
pilos caudae eqninae; »postes a cardine; tut
te ad reliendum (bewegen) quidem telum dextra
ufliceret; yelli ftch bte $aare im ©efiebt aus
apfen laffen Suct. ; y. signa f. conyello l); val-
um bie hJallifaben aus-- u. fo ben Sali ein*
teilen Verg , Iav. ; pontem Verg ; muni-
nenta Liv.
pein<<%cn, tit-beutfO)« Sdjutatrtetb. 6. »lufl.
rellus, eris, n. 1) bie abgefchotene Solle, pl.
tpinguia, »iteratae lanae; *v. trahere digitis;
übertt. baS bet Solle ähnliche »lanae f.
lana 2); »tenuia baS ©efpinnft beS SeibenmurmS.
2) baS Schaffell mit bet baran figenben Solle,
baS Slief). 8) gell, jebe liethaut überf|.
»leonis, »ceryina, * ferina, »guttura v. atri
eines Schafes mit ic.
yelo, 1. [yelum] l) oer*, nm=, einhüllen, be*
berfen capite yelato Cic. ; yelatis manibus orant
(Ogi. velamentnm) Plaut.; fmibst. yelanda cor-
)>oris bie Schamteile; »cornua yelatarum (o. ben
Segeln) antennarum Verg.; yelati accensi f.
accenseo 2); »capita Phrvgio yelamur amictu;
fcorpora usque pedes carbaso; »Fides albo ve-
lata panno (weil man ihr mit berhüüter §anb
Opfertet Hör. carm. X, 85, 21; »yelati ramis
oratores mit gweigen in ben §ünben; übertt.
umtninben, umgeben »tempora myrto, vittis,
»palatia sertis; »delubra fronde; »cornua lauro.
2) bilbl. serbeden, uetheimlithen triumpbi
nomine tegere atqne y. cupiditatem suam Cic.,
animum, primas adulesccntis capidines Tac.,
odium fallacibus blanditiis, externa falsis ar-
mis, culpant inyidiä, nomine magnifico segne
otium Tac.
velöcYtas, ätis, f. [yelox] Schnelligleit, ©e*
fchwinbigfeit, ®cheubigfeit yelocitate ad
cursum yalere; corporis, equi; pl. non yiribus
aut v. (butch tafepe Bewegungen) aut celeritate
corporis res magnae geruntur Cic. Cat. m. §. 17;
ftantam famae r. fuisae; fin rebus efficiendis;
fo. bet Siebe, immortalis illa Sallustii baS tafche
gottfehteiten in bet 6tjfihIun8 — tSldcYtSr,
adv. m. comp. u. st<p. [yeloxj fchnell, ra f cp.
— ySIox, öcis, adj. m. comp. u. sup. fchnell,
tafch, behenb, gefchwinb (als tdbliche Eigen*
fchaft o bem, was in lutjet Seit einen SRaum
butch läuft) iuveneB; pedites velocissimi; genus
hominum; fyelocior spes est; »horae eilenbe;
»toxicum fchneO witlenb; nihil est animo velo-
cius; »animus Bine corpore beflügelt; fr. in-
genio; »mente noya in tafthet ©egeiftcning;
fstilo yelocissimo decurrere materiam.
velti in, i, in Haff. Brofa nur pl., n. [aus yehe-
lum o. yehof 1) Segel »antennis subnectere
yelum; »pleno y.; *y. facere auffpannen =* mit
Dollem Sinbe fahren, auch (Oie- Tusc. 4 § 9)
in bet Sebe tafch oormätts fchteiten; vela fien
= pandi Cic. Verr. 5 §. 88; vela dare; *v.
dare yentis, profundo in bie SleeteSflut fegeln,
»fatis wie es baS Sdjicffal will, findignatiom,
irae, dolori; -fyelis (mit $ilfe bet Segel) pro-
fugit; v. orationis pandere bem Strom feiner
91ebe folgen; in quo (opere) tu ingenii simul
dolorisque yelis latissime yectus es Plin. ep.;
y. contrahere, fsubducere; v. remisque f. re-
mus; (Plaut.) remigio yeloque; D. ju Weitet
®oga yelis amictos, non togis. 2) Jp ix 1 1 e ,
Sothang, lucb, »niyea fchnetweifee 3dtbeden;
tabernacula carbaseis intenta v.; fy. candidis
signum dare; fpraetenta foribus; »fbie jum
Schuh gegen bie Sonncnhipe übet baS Xbeatet
ausgefpantiten Jflcher; bilbl. quasi yelis obten-
ditur natura.
yel-fit ob. rel-fiti, conjct., lortelat. u. abfol. Wie,
gleichwie, eben fo wie y. in cantu et üdibus,
si etc.; veluti pecora; »häufig in Vergleichungen
veluti magno in populo cum — sic etc.; bl.
66
882
vemena — venenifer.
velnti cum, ubi etc.; v. qni. 3nS6f(. a) bei vfnätüra, oe, f. [venor] 3agb, tp. faoer> 1
Änffllprung o. ©eijpieteu, wenn man au« mehre; oculia fpäf)en Plaut.
ten gu fflebote ftebeuben Beifpieleit eins beliebig venätns, us, m. [venor] — venutio l);
au#mähtt, wie gum ©cifpiel, jo g. SB. ftpuil mm in ic ; *pl ; übettr. (Plaut.) gifebf»*;
Platonem saepe oratio usurpata est, ut nihil vemlTbllls, e, adj. m comp. ( vendo] 1) leidig
praeter virtutem diceretur bonuru. Velut in »erlaufen via Herculonea; »erläuflub fat-
Gorgia etc. b) bei bilblichen SSenbungcn gur Hör. 2) beim ©ublitum beliebt, fidj eiioiu
SRUberung bcrjelben, jelt. in llaff. ©rofa v. he- lenb ut sint illa vendibiliora , oratio, onfc
reditate relictum odium paternum orga Homa- — venditArius, adj. [vendo] feil lingua Pkj
nos Nep , häufig naef)fl. u. fpät. c) velut si vendltätio, önis, /. [vendito] tp. t>ai Äiist
gleich ul* ob. ®it wenn v, si coram adesset fauuen, ©rofjthun v. quaedain atque «te
Caes. ; häufiger, auch mit folg, ita, b. Liv.; bl. tatio; quae eine v. et sine populo teste w
velut ft. v. si Tib. , Ov., Liv. — vendltätor, öris, m. [vendito] ©riflcrl
vomens f. vehemens. famae Tac. hist. 1, 49.
vena, ae, f. I) aber im menfchlichen u. tierifchen vendttlo, önis, (. [vendo] t Verlauf; fpl. ir
Körper v. et nrteriae a corde tractae; oa v., faufte ©üterg iitibef. (Oie.) ©eraullcna
quae cava appellatur; venam incidere alcui, rung. — vendito, 1. j intens. ». venAj
(Tac.) v. aperire, *ferire; ©ulSaber si cui v. tum ©erlauf auöbieten, feil bieleu Tor.
sic moventur; fvenas temptare an ben ©ul# lanum, fagellum; überh. au# bieten valde t-
fühlen; auch *al# ©ip ber 2cben#lraft deficient (ob nicht jmb. einen Brief an bich mindt»'
inopem v. te; flbertr. a) 2öaffet=, Ouellaber wollte) de. Att. t, 16, 16; auch gegen e
»fecunda v. aquae (im Bilbe); +v. fontis; +lar- fiechung, auf unehrliche SBeije eerlaijn
gas aquarum v. aperit; ftot-o fere solo propter oerhanbeln omnia decreta, imperia, Utm-
renas aquarum (Kanäle) resudante. b) o l j = pacem pretio. 2) tp. anpreifen, au#pe’cc
aber si vim ferri adhibeas, parent v. e) Ble= nen, anempfehlen (tote ber Kaufmann wr
tallaber aeris, argenti, auri; *(pl.) silicis; SBarett, gleUnerifdj freunblich) in eo suam ape»
*hiantes ©ipe; übertr. *v. peioris in aevunt. conciliandä gratiä Liv.; se alcui, se plebc -
2) tp. a) ba« 3nnete einet Sache periculum bei tc. eingufdjmeicheln fueprn; se eiist ionsi
inclustun in venis (im fjergen) rei publicae; hominum. — vendltor, öris, m. [vendo] $c:
»vulnus alit venis (o. Ifcibo); tenare vonas (ba# läufet; ©erljanbler gegen Befteihung dur» |
©gentümlicpe, bie wcjentlidjen guftänbe, Mgc, tafcis vestrae.
ben Sharalter) cuiusque generis, aetatis, ordinis vendo, dldi, dltum, S. (im pass, flajf. nm ys
Oie. dt or. 1 §. 228, animorum Tac. dial. 31 tic. venditus u. vendendus, fonft al# pan r
(». ©ebner). bl geijtige Anlage, inlbef. poe= neo) gfgg. au# venum do, 1) »erlaufet, r
tifchc äber »benigna ingenii, »dives Hör. ginti rainis illam Plaut.; alqd pecunia gnt
vönäbfilum, i, n. : venor] 3agbfpiefj. alqd sub hasta f. basta 2) a), alqra sab tors
Venäfrum, i, n. Stabt in Kampanien, belannt f. roronn I) 1); recte teuer, male mobi"
wegen ipre# »otjüglichen Öl#. X)a». -fränus, adj. pluris, minoris; magno, pemiaguo; omsis c-
venällcius I venalia] adj. foerläuflieh, familine ris überb. gute ®cyd)äftc machen Hör. Mi. t 1
StlaBen; Haff, subst. isllaocnhänblet. — v#- 800; mbst. ex empto aut vendito bem «. fc ;
niUis, e, adj- [venum] berläuflid), feil hör- lauf gemäg; in#bej. »erauttianieren bot»-
tos habere, urbs, res publica; subst. pl. m. jum vium, praedam; auch an ben SBicifibieteubei to
©erlauf au#gejtellte (bef. junge) Silanen; pachten decumas, praedia; übertt. oerl«#in
tp. feil, beftechlich habere linguam, fidem, oerhanbeln, gegen ©eftedjung prettfricc
omnia v.; vox; multitudo protio; *mortc v. »erraten te treoentis talentis regi Getto a
(ber burch ©nfepung bc# ßeben# gewonnen Wirb) nia, honesta atqne inbonesta; *auro fnbsts
petiisse laurum; *otium non gemmis neque dominumque. 2) tp. anpreifen, aaipotc
purpurü v. neque auro Hör. nen, empfehlen Ligarianam praeclare fr
venätlcus, adj. [venor] gut 3agb gehörig, Att. 18, 12; »versus totuiu ducit vendw«
3agb= canis. — vcnatlo, önis, f. [venor] 1) poBma; *te poregrinis mnneribus.
3agb hoc genere venationis (ae) exercent; vcnefYca f. venenens 2) 6). — vdBöftrium.
multum sunt in venationibus; vita omnis in v. s. [veneficus] 1) ©ijtmifdierei , auch
(pl.) atque in studiis rei militari» consistit; tränte fclbjt; Zubereitung oon 8aubettti>
auch venationum (Sagbpartieen) voluptates Jissf, ; len, gauberei, ©egauberung.
al« bent Solle gegebene# Schaufpiel, tierhepe vöngfTou», adj. [venenum facio] 1) adj,
(Kampf »crurteilter ©erbrechet ob. ©labtatoren gauberei gehörig, gauber- verba. ijtds
mit rnilben lieren, bi# gegen ®ube bet Siepubli! a) -cns, i, di. ö) iftmi (djer, [Joubercr; ®
im Sircnä, nach Srbanung ber 9lmphitheater gew. Schimpfwort b. Plaut.; abjetti». percussoc •
in biefen) ludorum venationumque apparatu. -ca, ae, f. fcherin, fjnuberis; ^
2) ba# erjagte u. erlegte SBilbbret piscatu, au- Schimpfwort Com., Oie.
cupio, v.; cum captae v. onere; portulä assuetä Yenelli (nicht Unelli), örum, m. ©oll js W
v. mferens. — venätor, öris, m. [venor] 3üger; Aremoricae civitates gehörig (fflomuuibie)
»abjeltio., canis ^agbpunb ; bilbl. Sagbrnadfer, fvenoniiius, ii, m. [venenum] ©iftmtfh"
tiaurer auf etw. v. adest nostris consiüis venen&tns, adj. [partic. o. veneno] 4)©iftctc
Plaut.; gorfcher naturae Cie. ». d. 1 §. 88. battenb, »ergiftet, giftig telum, npev.
3) a0. a) venätörius, adj. guin 3äger ob. gut »dentes; tp. giftig, fchäblich *ioeu»; lyW*
3agb gehörig, 3«gb; galea Nep., +cnltcr, b. Oie.) munera. 2) vrrga ffaubcrtnte Or
fiustnimentum. 6) »venAtrix, leis, f. 3ä-' venenlftr, fera, ferum, adj. [vonennes-fe-
gerin; abjeltio. dea, Diana; ursa. ©ift enthaltenb, giftig Ov.
venano — venio.
883
renöno, 1. [venemim] Dergiften carnem; bilbl.
*non lfltic mea commoda quisquum odio ob-
scuro morsuque. — veneniim, i, n jeber auf
«inen ftötper flatf cinmirtenbe, bef. flflffige Stoff,
Xianl, Saft, tränlcljcn (mehr alb ein lüitfb
Ud)ei u jü&cö gebucht); qui v. malum fecit aus
einem alten ©ejeg b. Cic. p. Clu. §. 148; avu-
ritia quasi v. rnalis imbuta. 3dbbef. a) © i f t --
ttanl, ® if t v. praebece, dare, parare, saniere,
obducero, infnndore, venena spurgere ; *horbae
uigri cum lacte v. giftiger milchiger Saft; pl
Vergiftungen Liv. au, 8; bilbt. Unheil, Vcr=
berben odium, quod eat v. amicitiae; diacor-
dia ordinum eat v. huiua urbia; peasimum veri
alfectus T. Bua cuique u tili bas Tue.; tribuni
plebem agitare auo v., agraria lege; * vitae
Verbitterung; ’ltupili pus atque v. giftige 9te»
ben; *#. jchlcdjten ©«bitten. b) Räuber-
mittel, >trant, 'fräuter quaai veneuo perfi-
cere ut; *dira Medeae; *Tbeaaala, *Colcha,
'Colchioa; ‘»to v. (Diebe) temptare alqin. c)
*gärbeftoff, bef. häutfiur Assyrium, Tu-
rentinum.
v. ner», ii, um, 4. [o. venum eo; f. venurn] bet'
tauft roerben tu hodie virgo Plaut. \ sub
corona I) 1); *auro rara avia; *multo maioris;
insbef. ata t. t. meiftbieteab »erlauft »erben
quanti, quam magno.
reueräbilis, e, adj. nt. comp, [veneror] »er=
efirungbmürbig, l)ocRDeret»rt, ehrfurchtge'
bieten» vir miraculo literarum; venerabiüor
divioitato; si ae ipae v. inaignibus imperii fe-
ciaaet; fmater, 'donum, fconapectua; ’venera-
bilior Lare divea ber ben Vorjug hat »ot »c. —
venbräbundns, adj. [venerorj «hrfurihtbooll
Liv., Curt., Suet. — veuerandus, orfj. [veneror]
ehrmiirbig carua et v. Ourt., ’puer, *amicna.
— venSrätio, öaia, f. [veneror] 1) Verehrung,
yodjadjtuug habet v. iuatam, quicqoid excel-
Ut; fomnibua barbaria in corporum maiestat«
v. eat; fsolia ac lunae; fingenita illi genti
«rga reges auoa v. 2) SBürbt, Shrt»ilrbig>
teit eine« Verehrung gebietenben ©egenftembea a
v. AugusU oraua Tac. — vcuörütor, öris, m.
[veneror] Verehrer domus veatrae Ov.
Veiiereua (-iua), adj. f. Venus,
venöror, dcp. 1., (Plaut.) - ro , 1. 1) religiöfe
Scheu, Shrfurtht, Verehrung auSbrüden,
bezeigen, h#th verehren, »erehren «in @e
bärben *. ISctcmoniecn), anbeten deos sanetc,
alqm nt deum, hos deos et v. et colere, lapi-
dem pro deo, *Augustum, ’deos votia, Hempla
dei; t sahst. cuncta voaerantium ofticia; inabej.
nath ner[ifd>er Sitte, auf bie ftruee fallenb »ot
bem Röntg regem Nep. , Curt. 2) ehrfurditSnoQ
anftehtn, um et», inftänbig bitten (Plaut.)
alqm; (Caec. in Oie. ep.) deos multa; (Hot.)
quae voa bubna albia v., nihil horum; *partie.
perf. pass, oerehrt, angebetet venerata (8i-
Uylla); v. Ceres (mit ben ihr ju 61)ten anSge--
teerten Vethem »etehrenb begrübt) ita onlmo
surgeret alto.
Venetl, örum, m. I) urfptüngl. ein thmcifther
Stamm, ber (ich im heutigen Veneiimrifthen nie*
bcrliefj. ®a». l) *Vengtus, a4j. oenetiffh; »■
ber ÜReetfarbe, ftefarbig, bläulich, foctio bie
blaugelieibete Partei ber ÜBettfahrer im Sircuö
Suet. Vit. 14. 2) Venbtia, ae, f. baS fflebiet ber
Veneter. 11) Völlerfchaft in üaliia Lugdun., in
bet ©egenb beä heutigen VanneS. Xab. 1) Y8-
netla, ae, f. baä ©ebiet ber Veneter. 2) V6n8-
tlcus, adj. bellum bet SRönter mit ben Venetern.
111) (Tac ) Völlerfchaft im nörblichen ©ermanien,
bie fflenben.
venia, ae, f. (venio] eigtl. ba« ©ntgegenloimne«,
bah- 1) ©efälligteit, gnäbige ©eftnnuug,
©nabe, VHUföhrigleit, ©«fallen, Stad)
ficht, nathfichlige SrlaubniS ab Iove Opt.
Max. ceteriaque di* pacem ac v. peto etc.; v.
dare alcui; vix ut mihi tonuia quaedam ▼. da-
retur excuaationis; cum data eaaet v. eitu dici
a!ä biefer Xag nachgelaffen, gewühlt war; datur
hacc v. antiquitati, nt; petore v. legatis mit-
tendis; fv. dicendi ante aüoa exposcere; *v.
(um gütige Aufnahme) orare; *hanc extroinam
v. (Xiienft) oro; ‘procari v.; fpetenti v. dare,
»proseqni alqm veniS. jmb*. Vitte erfülle«; *v.
dare votis; o. ©rrichtögebrouch entlehnt interim
v. advocandi (Äuffthub, Srift) peto PUn. ep. 6,
8, 11; bonä v. etc. f. bonua 11) 1); fv. ait dicto
mit ©rlaubniä ju jagen. Rnöbef. a) greiheit
». öejd)äften, SKufee Hör. ep 1, 6, 10. b)
©rlafi bic v. belli pollicetur Just. 2) bie Wadp
ficht gegen ein begangenes Unrecht, Verleihung,
Vergebung (beS tpöhem, Vtächtigem, bet ©nabe
für Vecht ergehe« lägt) aleui v. et impunitateui
dare; petentibua Haedius dat v. Cats. b. O. 6,
4, 8; V. dare errori; impetrare v. fflrrati; petere
v. ignoBcendi; pacem veniamque impetrare u
victoribua; falii quoque comici, si cum v. (mit
Siaehficht) leguntur; falqm vetiiü donare in
praeteritum; fv. habere m. inf.
TenlUa, ae, f. 1) SKhmphc, iRutter bei Xu tu ui,
Verg. 2) ©emahlin beS RanuS Ov.
venio, veni, ventum, 4. 1) in eigentl. ®ebeu>
tung: tommen ad alqm, Athen» Komam; *tu-
mulum, *iines Ansonioa, *Italiam; ex Menapiis
in Treviroi; in, ad colloqoium; (alcui) auxilio,
subaidio; exitio alcia Ourt. 4, 6, 6, *rebua voni
non asper (»erfchraät)« nicht) egenia; oppidum
est primum Theaaahae venientibus ab üpiro
für bie, welche tc. — meint matt k. Oats. b. c.
8, 80, l; xt. inf., Verg., Liv.-, m. supm. quo ex
oppido cum legati ad eum veruBaent oratum,
ut; repetitum, aalutatum, patriam oppugoatum,
tyrannos odiutum, *quaeaitom oracula, pabu-
latum, questum, poatulatum; impers. Lilybaoum
venitur; in silvam venitur bie gatlje ©ejcBfdfaft
begiebt fich in ben Salb; ubi eo ventum est;
dum ad Humen veniatnr; bist», jurücf I ommett,
'(ehren Komam; *cnm veanea; *si visurua
eum vivo et ventnrus in unnm Wiebet mit ihm
jufammenlommen; gehen cum veniaset, post
non rediit Plaut., ad meroatum Ter., domnm
Cic. p. Mi l. §. 28; ». Xlcblojetn frumentum
Tiberi; dum tibi literme meae veniant juge-
fletlt wieb; *veru8 mihi nontiu«; vox mihi
ad anreB Plaut.-, ’tardior paulo graviorqne ad
aures (iatnbus); *roachina deauper urbi; *um-
bra loco (dat.) ; quae (n.) trab aspeotum v. fi<ht=
bat finb Oie. de or. 2 §. 348; quod ob. qmc-
quid in buccam v.; *oita rnora, *sagitta per
caput Remuli ; »cortex in verba noviaaima (iif-
bem fie anch ben Vlnnb nberjog) Or.; »pulchro
venieus in corpore virtua welche erfeheint, fich
fiubet in ic.; ‘veniens (aufgegenbe) boI.
3n«bef. a) feinblich tarmnen, anrfldett ml (ge=
gen) alqm; neminem sine mognia copiia ad se;
6Ö*
884
veno — ventriculus.
iuI se oppngnanduin ; magnii manu ad c antra
oppugnatum Caes. b G. 6, 26, 2; impers. ve-
mri ad so Cats. b. G. 7, 70, 6; au® feinblidj
Bot ®eri®t auftreten contra aliennm pro
familiari et necessario; quem contra venerie;
qui contra hunc venia ; contra rem suam; con-
tra sammam amici eiist.imationem, contra in-
iuriam; in medinm; ad pugnam in JC. eintretcn,
um ic. fi® fertig ma®en Hör. b) 0. ber Seit,
ommen, ^eranlommen, naf}en, hetan:
Italien, fi® nähern, eintreffen, au® 8. bet
ßutunft ea dies, qnam eonstituerat; tempua
victonae, »tristes Calendae, *venientes anni bet
3ugenb u. 3Rannt«fraft; cura renientis anni
»egen jc.: »veniens aetas 9la®tommcnf®aft;
*ventnra Bella bie tünftigen; *aevum, »hiems,
•nepotes.
II) tp. 1) in eine finge, einen guftanb Io m men,
ernten, gelangen, Berfallctt, fi® bege=
en per alqm in Collegium pontiGcum; in sa-
cerdotinm, in senatum ^rieftet, Senator »er=
ben; in oratorum numorum; +in ordinem a
grammaticis datum, in calamitatem, necessita-
tem, periculum, diacrimen; in partem alcis rei
f. pars 1); in fidem, in alcia fidem ac potes to-
tem, in deditionem; in manua alcia; in suspi-
cionem, in snmmtm soll icitudj nein ; alcui in
opinionem m. acc. c. inf. jmb. tommt auf ben
®ebanlen jc.; nonnullam in spem ft^öpfen,
in spem alcis rei, auxilii, in invidiam, in
odium; ex invidia in gratiam nobilitatis; in
turpitudinem befc^impft »ctben; in familiarita-
tem; alcui in amicitiam, alcui in contemptio-
nem; summum in cruciatum fntgegengcijcn; in
societatem laudum tuarum; in certamen iudi-
ciumque ftreitrn u. ber richterlichen <Eutf®eibung
übcrlaffen; in eum locum ventnm est ut; in
dubium jweifelljaft »erben; fres in confessum
v.; in consuetudinem jur @c»ohnf|eit »erben;
in consuetudinem proverbii, in proverbium
fpri®»flrtli® »etben Liv.; in sermonem Lo-
pidi, hominum in* ®erebe ic. tommen, aber
veni in eum sermonem, ut dicerem ich geriet
batauf ic.; ulqd in religionem erregt reltgiöje
Siebenten; in aestimationem (tajiert »erben)
urbs agerque; v. in disquisitionem (ift @egen=
fianb ber Unterfu®ung); v. in contentionem,
ntruni sit probabilius; »v. in Votum (ift ffiegem
flanb be« SBunfdjt*); res ad certamen, -fad
mniorem contentionem; *ad sanitatem curatio
— berairlte jc.; fventum est ad famem; ad se-
nectutem alt »erben; ad condiciones alcis fi®
gefallen laffen; »ad summum fortunae; »ad ve-
rum; *ad supremum venturn est; v. ad sum-
mura, ad nibilum; feo venturn est; *eo rem
venturam, ut; feo discordiae venturn (est\ ut;
-f-hnc malorum, fhuc arrogaritiae, ut.
2) in ber Siebe auf et», ob. jmb. fommen, übet=
gehen, ju jmbm. ob. et», gelangen, istuc (ju
Itnet Sache) veniam Ter.; ad recentioreB literas;
venio nunc ad illud nomen aureum Cbrysogoni
Cie. p. Rose. A. §. 124; v. nunc eo, ad huno
locum (Stelle, ®bj®nitt); ut iam a fabulis ad
facta veniamus; atque ut iam ad maiora ar-
tium studia veniam ; ad Arcesilam Camea-
domque veniamus.
3) herborf ommen, woher fommen, abftam =
men, entftehen »insperata tuae cum v. pluma
snperbiac ft. tibi superbienti; »seris usus ab
annis; maius commodum ex otio mee qess
ex aliorum nogotiis rei pnblicae Sali.; ®iüa?
(arbores) sua sponte; »Bebrycia venien» i-
gentc; »lacrimae, »nvae; *anni veniente* fee
jumachfcnben, auffteigenben, junetjmenben f|r: '
Umf®reibung ber haften Blüte brr URamteSfrr
®gj. recedentes],
4) »orfommen, eintreten, fi® ereignen, fit
jntragen haec ubi v.; usu v., usus v.-nit ; |
usus 1), 3); si quid in Samnio adversi re-
nisset.
6) jufommen, jufallen, ju teil werbe« he
reditas mihi; priori Remo augurium; cui pri
tori provincia; utri Macedonia consuli Teni--;
Liv.; eam provinciam ad (in bie $anb) mar
mam stultitiam nequitiamque veniiwe Oie. Vtrr
5 §. 88; ultro illi gloriam et regnum Test-
rum; o. Übeln, treffen, betreffen, befallen
ad quem dolor v., ad cundetn etiam interne-
sibi duobus proeliis mala; ‘mihi mul tu inali
plaga vehementior; *quae tanta aniuiis ignai.»
v.; *nec tibi regnandi tarn dira cupido; *re»
tura pericula.
vSoo, dat. u. ungewohnt, notn. venum ber Sr:
tauf, v. dare alqd alcui oerhanbeln, für •eft
prei*geben, v. exercere alqd m. etro. hanbel
v. posita jum ic. autgefegt Tac.
venor, dep. 1. 1) intrans. jagen, auf bie gmjt
gehen venatum proficiBci, exire; *in uem a
ire venatum; canum alacritas in venaado; sube
venantes, m , Verg., Curt., Phaedr. 2) tra*‘
ein tier jagen, auf ein lier 3agb matht!
leporem, aprum Verg.; tp. auf et», ob. jiü
3agb machen, jmb. in* bieg, ®arn gu jieferi i
fuchen, anlirren »suffragia ventosae plet-c.
•viduas crustis et pomis, »viros oculis.
venter, tris, m. ber ganje Unterleib, Sau® W-i
v. inflatur, »ventri« rabies; bah- jur lörgctcbitss;
finnti®er fiüfte operam dare ventri PUmt
ventri oboedientes, dediti v. etc. SaU venire
duoi Hör.; ventre (but® S<h»elgen) bona !»•
cerare SaU.; quicqnid qnaesierat, v. donabci
avaro Hör.; au® Wutterleib v. ferre; tp. «)
*ba* S8au®ige, bie fcählnng anberer ®egcr
ftänbe si panes v. faceret Plaut.; cresceret ix
ventrem cucumis, b) bie ungeborene fieibef
fru®t Ilor., maturu8 Ov.
ventllMor, öris, m. [ventilo] (fpät) eigtl. brr
SBorflcr be* ®etreibe«; bah- Xaf ® r nf pieln
Quint. 10, 7, 11. — ventilo, 1. [ventutns] ix
ber ßnft f®»ingcn, f®»enten »facem; *aurs
comas (ba* fiaub be« Baume*); in*bef. ftit
lang jufä®eln; im Bilb anfa®en.
veutlo, önis, f. [venio] ba« Kommen quid bbi
buc v. est? warum lommft bu h'frherV Plaut
veutTto, 1. [frequent. 0. venio] oft tommen, je
tommen pflegen ad alqm, in castra.
veutösns, adj. m. f comp. u. sup. [ventnsl 1)
Boiler SBinb, rainbig ffolles; *alae be« 8m
be«; *mare, »acquora, »murmur, vf nto-iasinu
regio Liv ; Germania ventosior Tac. 2)*f®n(Il
ob. lei®t »ie ber SBinb eqni. 3) tp. a) ‘eitel
»inbig lingua; gloria (8Juhmju®t). 6) »et
termenbif®, unbeflönbig, oetänberli® ix
geninm, Imperium, ‘plebs, »quem talit »J
scaenam ventoso Gloria curru (mit Übrrtragxn;
be« eigtl. ber Gloria jufommen ben (Epitheton ns!
ben SBagen); homo ventosissimns Brut. b. Oie
vcutrTculus, i, nt. [dem. B. venter] v. cordu
ventriosus — verbero.
885
^djlommd. — ventrlösn», atlj. [vcnter]
t> i dbäuipig homo Plaut.
'«ntfilus, i, m. dem. B. ventus, v. facere alcui
<burd) gabeln) Com. — ventus, i, m. 1) fflinb
»ecundus , idoneus; secundisaimo v. uti, adver-
tsus; v. facere Plaut.-, quo v. fert; vonto ec
dare; fpricpto. v. remis f. remus; *in v. et in
aqua scribere fid) Oergebliche 2Jlüf)e matten;
*«lare verba ventis {ein fflort nicht galten; *ferre
videt Bua gaudia vento* ju ffiaffer werben ; aitrfj
*bic 2uft in ventos vita recesBit; vontos la-
eessit ictibua. 2) fibertr. al« Stlb giinjligcn u.
ungünftigen ©efdjidc«, gtücf lieber ob. unglüd-
ti d)et Serhältniffe, quieumque v. emnt wie
ber fflinb wehen toitb Cic.-, cuius (Caesarm)
nunc v. valde sunt secundi Cic.-, paces bonae
ventique secondi Hor.\ alios ego vidi v. beBor-
ftcfjcubcä Unglüd; vento alqo (irgettb ein Unzeit)
in Optimum quemque excitäto; inJbej. a) äJitttcl
jut ffirreicfiung B. Slbfichten, Wie eines StjrenamteS
oorum v. quos proposui , moderater quidam et
quasi gubemator Cic. Tat) aud) bie ©unft atS
'öeiötbcrunflSmittet unfeter Slbfichten, v. populä-
rem ease quaeaitum Cic. b) SJlittel jur ©rjeu>
flung nachteiliger ©erüd)te, omnes rumorum v.
colhgerc Cic., auch nachteiliges ©etebe vento
proicitur Cael. b. Cic.
venücüla, ae, f. (seil, uva) eine Stet eingelegter
XBcintrauben llor. (anbete: venuncula).
venin \acc. B. ungewohnt. nom. venu» bet Ser;
tauf] jum Säertauf, v. dare Bettaufen, feil
bieten, ire Bettauft werben. — vSnum-do
(venun do) 1. =- vendo, alii omnes venumdatij
■fcaptivoB; bitbt. oerfehaehert werben, senten-
tia Dolabellae volut venumdatur Tac.
Venus, eris, /. 1) bic fflöttin bet Siebe, Schönheit
u. Stnmut, fflemaljUn beS Säutfan, ‘Veneris men-
■is Sprit, ’munera, ‘praemia f. munua 2), prae-
minm 2). 2) tp. a) SicbeStuft, -genufj, ©es
fc^te(f)tdtiebe sine Cerere et Libero friget V.
Ter.-, ‘frigidus in Venerem; ‘incertam V. ra-
pienteB (ettaffenb) more ferarum llor.-, »rapirc
V. irächtig werben; fsera iuvenum Tac.-, auch
*bie ©etiebte mea; melior V. (Siebe ju einem
beffern Stäbchen) petit atqm; periuria Veneris
bet Setliebten. 6) liebliche Slnmut, Schön-
heit, Siebreij, Sieblichteit *quo fugit v.?
Stimmt, geinfjeit, feiner Scher,; dicendi vii
summä v. coniuncta; auch feines 33enel)tnen,
Sieben« würbigteit hominum; affluens omni
v. b ) (Com.) Sergnügen, Sufi dies plenns
venustatis; quis fortunatior venustatisque ple-
nior? — tvennstö, adv. [venustus] lieblich,
fein, artig. — Tönnstälns, adj. dem. B. ve-
nnstus Plaut. — vOnnstus, adj. m. comp. u.
(Bor- u. nachfl) sup- [Venns] lieblich, reijenb,
anmutig, fdjön specie v., Venus vennstissima
Plaut.-, vultus Ter motus corporis; f forma
venu8Ü88ima; auch in geiftiger Sejiehung, sen-
tentiis eoncinnis et v.; sermo urbanus et v.;
tcomoedia; Graecus valde v.; fdolor venustos
(mipig) facit.
ve-pallTdns, adj fcht blafe, (eithenblafj Hör.
veprScfiU^ ae, f. (fett.) dem. B. vepres Cic. —
vSprSs, is, m. Tornftrauch.
rer, vöris, n. griihltng v. primo, *v. novo;
*v. aetatis bie gitgenb; im Silbe ‘iucundum v.
cum florida actas ageret; v. sacrum baS in feht
aefabrBoHen Seite» *>• ben ffirftlingcn beS nächften
grühlingS ben ©öttern gelobte Opfer an 3Ren-
fchen u. Sieh, fpäter bl. an biefem, wäfjrenb jene
auSjuwanbctn genötigt würben, baS StjlliitgS-
Opfer Liv. [SBnUiferlanbe.
verlgrl , örum, m telt. SllpenBoIf im hurtig*»
verax, äcis, adj. m comp, jverus] Wahrreben b,
Wahrhaftig, wahr, eintreffenb Herodotum
cur voraciorem dueam Ennio? ‘Liber; *Parcae
v. cecinisse (in Sertünbigung) ; *saga; oraculnm;
v. 8U0s esse sensus; visa quietis.
vrrbönae , ärum, f. (feit. sing, verbena Vera.
Aen. 12, 120) urfptünglich eine ©raSart, welche
bic getialen B. einem heiligen Scjirte beS Äapi-
tols nahmen, um bamit beim Jlnfagen eines Krie-
ges ob. Jlbfchlufe eines SünbniffeS fid) baS fjaupt
ju umwinben, bann &berh h*'l'ße firäuter
ob. 3»>ei9e, bef. B. Sorbeer, OliBen, SKprten,
ffppreffen, welche B. einem geweihten Orte herge-
nommen u. ju religiöfen 8»>ectcu Berwenbet wür-
ben, auch o fihupflehenben Srieftern getragen,
Wie jum Üiäucheru u. Setranjen ber dlltäre. Tat.
verbenätus, adj. mit heiligen Sweigen bc-
frönjt Suet.
verber, eris, n (*im sing, nur gen. u. abl.) 1)
abstr. ‘Schlag, fflurf, Stoh virgao; dare v.
‘euadola venusque; omnes v. atque venustates
Flaut-, in fflerten ber fiunft ‘fabula nullius v.;
•filla Bolis Atticis conceesu v.; fomne.H di-
i-endi v. c) ber glüdlichfle fflurf im fflürfel-
fpiel. d) ber ScnuSflern, bie SenuS. Tob.
VfnSrcns (ius), adj., a) gur ®enuS gehörig,
SäenuS-, V. Bervi u. bl. V. bic fjierobuten ber
etpcinifchen SenuS in Sizilien, ß) subst. sc. iae-
tus — Venus 2) c); auch h°c esi V. ein glüd-
liehet fflurf Plaut, y) jur © efchlechtSliebe
gehörig, fleifchlich, unjüchtig res, volup-
tateB, complexus; quem amore v. dilexerat;
iste (VerreB) tcrbuhlt.
Venüsia, ae, f. Stabt in Wpulien, ©eburtöort
befl $oraj. TaB. -sinus, adj.-, subst. a) jd. m.
b ) -sinum, n. Sanbgut gicero? bei Senupa.
vvnustas, ütis, f. [Venus, Schönheit (in ®cjug
auf ein Subjelt, welche« fid) baoon ergriffen ob.
angejogen fühlt), Siebreij, Wnmut, bef bic
weibliche v. et pulchritudo corporis; rouliebris;
vultus — quantam afleret tum dignitatem tum
v.; signa eximifi v.j in«bcf. a) B. ber Siebe,
ponto (B. einem Schwimmenben); trementes ver-
liere (0. Schlag ber fflogen) ripne; remorum in
verbere perst&nt; v. (pl.) lapidum. 3n«bef.
(nur pl.) ®citfd)en=, ©eifielhiebc, ©eiit-
lung, al« Strafe c astigare alqm verberibus;
gravia servitutia v. Just.; *verbera subire; tp.
contumoliarum v. subire; ‘patruae v. linguao
Schmähwörter Hör. 2) concr. ber ®rügel, bie
Ißcitfche, *sing. torto snb v.; ictus verberis;
pl. alqm verberibus caedere Com.; v. afferre
Liv.; *v. saetosa; *ber dlicmen an einet
Schleubcr.
verbgräbillssimus, adj. sup. [verbero] fdjergh-
bc« ®tügeln«, Mu«peitf^en« fehr mürbig
Plaut — verhäiÄlio , önis, f. [verbero) tp.
Sättigung, mirificam v. (©enuglhuung , 6nt-
fchibigung) ressationis mihi epi tulA iledisti
Qu. Cic. b. Cic. — vcrbSreiis, adj. [verber]
Schläge Berbienenb Plaut.
1. verbero, önis, m [verber] (Com. u. Cic. Att.
14, 6, l) enter, ber Schläge oerbintt, al« Schimpf-
wort Schlingel, ©algcnftrid.
886
verbero — verecundus.
2. verbBro, 1. [vcrber] t) fdjtagen, Hopfen,
(toben, Werfen, treffen, an etto. prallen;
prügeln, geifjetn, yettfeften, bauen, fnlbef.
jur ffütbtigung, Mutinam torroentis befdticfjen;
+0», +08 manibua; fcapulum gladii crebro;
•oandida ora vesanä manu ; 'aethera alis ; *ur-
bem eqne» sonante nngulä ben ©oben ber Stabt
ftantpfen, butefj bie Stabt traben •, "latus (bei
Stifte*) ». Sinbe; "latnm amnetn fundü (m.
bent Surfnef}); ‘Charybdis aidera undäj *ri-
neae grandine verberatae; fauras caloibn», *cen-
t. enä arbore (Sbtbern) fluctua; "flamtna nitore
8uo templornm anrnm; feqpos habenia; *bo-
mnni (b. Siegen); pulsare et v.j alcia ocnlos
virgis, alqm ense; Sprints. f. lapis 3) 6t. ?)
hilft, geißeln, gültigen, plagen, ju ©aa =
ren treiben alqm verbia, ne me eurdum v.
Plaut.-, os alcia convicio; hac exercitatione
communi orator iatoa; tacito convicio; +qui-
bus sirmonibna Domitiani quoque aurea ver-
berataa (eaae) Die.
verbTvBUtÄtio f. velitatio,
verböaB, adv. m. comp, fverbonua] mit Bieten
Sorten, wortteidj, weitläufig. — verbösn«,
adj tn. comp. u. ta*p, ( Verbum] wortreich,
weitläufig veatra v. 8imnlatio prodentioe;
epiatnla verbosior; "forum.
verbnm, i (gen. pH. verbflm Plaut.), n. t) Wort
(af* Teil ber Siebe u. in ©ejug auf bie ©ebeu=
tung), WuSbrucf, pl. Sorte, Siebe dornm,
abicctum, inquinatum, gravitis ; v. ipaum vo-
luptatia ba* S. 'Suff; hoc ono v. unde aigni-
fleari rea dnaa, et ex quo et a quo loco-, in v.
ac nominibus erat diligena; fintra verba pec-
care; verba facero einen S ertrag batten, ben
Sprechet matben, fpretben apud alqm, de alqo,
de alqa re, pro alqo, panoa v. pro delicto ano,
huiuacemodi v. (Siebe) cum alqo an imb. beiten;
ai ia postem aedium tenuiaset et panca v. fe-
ciaaet einige Sorte (bie ®imoeibung?fomtet) baju
gefprotben hätte; v. unnm faxia (fage) Ter -, ne-
que Antonium verbnm facere patiar; v. Hunt
mortuo; mnltia v. (Sieben) ultro oitroque habi-
tia; verba atque orationem, v. ondinnemque
adversus rem publicam habere burtb 'Äu&erungen
u. Sieben (ich gegen ba* ©taatsmobt auBjprecben;
qui primum v. habiturua ait; •ille (diea) ne-
faatus erit, per qnem tria v. (nämlich be* ©rö-
tor9, do, dico, addieo) ailentor Ov.\ "in verbo
mitten in ber Siebe; certare verbia einen Sort--
Wetbfel hoben lAv 10, 19, 6; rogatua in haeo v.
(nact) biefer (formet) populua Liv. 22, 10, 8.
2) 3n*bef. ra) Äußerung, 8u«fprucb, Sprutb,
©tnnfpruef) illnd mihi v. non placet Plaut.;
quod v. audio! Ter.; quod v. in peotua Ingur-
thae altina dcacendit Sali. ; vetus v. hoc qui-
dem eat nt. acc. c. inf., Ter.: pl. Sifjf Plaut.
Capt. 3, 1, 12. 6) bei* leere Sort, ber Sdjetn,
v. iataec aunt SlebenBarten Ter.; exiatimatio,
decus, infamia v. annt atqne ineptiae; hoc v.
atque eimnlatione; verbo aunt liberi; *non re-
plendn eat curia verbia etc.; *virtutem verba
putaa für einen leeren Schall; alcui verba dare
= tduftben, bi«1”* £i<bt führen Plaut., Hör.
c) mtjftijche Sorte, 3a>*berf ormeln aunt v.
et vocea Hör. tp. 1. I, 34 f. <f) afi grammot.
t. t. 3eitm ort, ©erbum Oie. de or. 3 § 191.
») aboerbiale Senbungen a) verbo burtb ein
Sort, verbo expedi Ter.; v. negare; v. de
aententia deatitiati; ▼. alqm premere ; a6
münbfitb v. asaentiri; C. Fnrnio plura vor
quam acripturü mnndata dedimna Plane + O-
fam. 10, 8, 5; mandata verbia dat Sali 61
v. mit Einern Sorte, flieg nt uno v. we
plectar, diligentia; quod omnes uno v. maJrr
appellamua, id tot modia poaso dicore; prv
torea, praetorioa, tribnaoa pl nnoqoe v. i»-
publicam. c) ad Terbum auf* Sort: »tn
lieb, buebfläbticfi, genau ediaeere, fabdli
Latinae de Graecia expreaaae; +ad v. acribet
emendantiqne aimilis; atid) exprimere ver+cr
de verbo (Ter.), e v.; roddere Terbum vr
verbo, ( Hör .) v. verbo; id esset v. e »«+■
autb totidem verbia ob. verbia eiadem. di red
causa ob. gratiä jum ©eifpiel, trenn ein ml
fflrlitb gewählter einzelner tfatl als ©eifpte! et
geführt Wirb v. gratiä propter volup taten s
quis v. cauaä Oriente Canicula natua eat; 'Her
tn, Enfio’, v. causä (um biefen Warnen 411 «r
nett', cave etc. el meia, tuia, auia, alcis v ii
meinem ic. Warnen; aenatna populique Ber
v. nuntiare u. bgf. f) quid verbia opoa «1
Ter.; quid multa v. (ac. faeiam)? Ter. jl tr
bua v. te volo! nur auf btei (ein paar! Sott'
Flaut.; primia tribus v. bei IC-, Cic. K) boa» ’
quaeao! nur gemach! Ter.
Yeroellae, ärum, f. ©tabt in Oall. cisalp i
VerceTli.
vercölum, i, n. [dem. P. verl als Siebfafer
Wort, meum mein Senken Plaut.
vBrß, adv., f. verua I).
TSrBcnndB, adv. m comp, [rerecundua] f«|ii
tern, fittfam, brftbeiben. — vBrBe«»4i>
ac, f. fverccnndual ©ben, 3»rildba!tit!
©(bütbternbrit, ©eftbeibenbelt, 818tii
(eit meam atultam v.t; m. gen. tubj. Tnvn
quo minor ait inter noa huiua sermoaii v. b
mit 6ei K. weniger Burüdbaltung ^errftbe: +vr-
f(bütb»erne, btübe SWiette; quae v. eat (— w.
unoerftbümt ift et) postulare vos ut ZA p. St. t;
9; m. gen. obj. turpitudinia; nesrandi; intte
a) ©tf>eu oor Serlebnng be* Wnflanbe* n. !r
Sitte, 3artgefübt, Wütffitbt, abisfrttift
harum re rum com mem orationem v. aaepe a
pedivit utriusque noatrum; fuit aponaa ij*
me eädem quä apud parentea auoa v.: vide<r
quanta fuerit apud Academicoa v.?; fisea rne
cundiae tranaire. 6) ©eben Bor ©crltfurto W
(Scfehe, be* ^eiligen ic., heilige ©eben, fti
furept, ®bt6ar(eit, ©ittfamfeit. m. gu
obj. deorum, regia, magiatrotuum , legnin. t
publicae, aetatis; fviolandi hoapitales d»c
v. alqam imperatoria violandi afferre Ir
Claudium interpellandi v. fuit TAr. ; «dverw
regem; mea in rogando. e) ©tbcn Bor leb
ob. ©ibanbe, ®ebam verecundiae erat, fait r
inf. u. aec. c. inf., Liv.; Romanos v. cepit e
acc. c. inf, Liv.
TSrScundor, dep., 1. [vereeundna] ©tbeu St
ben, fitb ftbenen alterum quasi vereemrb-
tem incitabat; apud mensam jimp|erH(b !f»
Plaut.; nt. inf. — vBrBcandu», adj m coar
u. isup. fvereor] fdjeu, fcbüdjtern, beffr
ben, rfidfi*t«Bofl, fittfam, fdjambaff »<b
leacena Plaut ; »aaepe rerecundnm landaab. 1
tranaferendia (verbia) v. et part-ua: verwand ►
in poatulando; uaua oratoriae supelleetib
•vita, *rubor, *color ©<bamr8te.
verendus — Verria.
887
rendus , adj. (rereorj ‘efjrwürbig patres,
uaiestas, dii; j-subst. n. pl. Schamtcilc.
•reor, Itus «um, dtp. 2. l) junädfift in ©cjtc^ung
uf ©erf., gegen i»nb. @I)tfuttbt( fjorfjachtung
ri* jur gutd)! u. Sd)tu hegen, jmb- (dienen,
icque solum colent mtcr se ac diligent, sed
tiam v.j metuobant eum serri, v. liberi; raul-
itudinom; nihil timent, nihil y.; summa gra-
ia atque eloquentia, quarum alteram v., al-
eram timeo; conapeotum patris; patriae auc-
oritatem; alcis asperitatem ehrerbietig begegnen
Nep. Alt. b, 1; reprehensionem; ‘paupertatem;
JelL) m. gen. huius feminae primariae Ter. j ne
ui quidem testimonii veritua Cie. Alt. 8, 4, 1;
n. tnf. fid» fcfieuen, fid) nid)t etbreiften
loramittere, ut etc.; quos in conspectu Galliae
nterficere; nt. acc. c. inf me — hoc ornatu in-
•edere Plaut.-, impers. quos non est Yerituiu m.
nf., Oie. fin. 2 §. 40.
überh befürchten, be(orgt fein perieulum,
nsidiaa, perfidiam, de (in betreff, Bor) qua (Car-
hagine) Cic. Cat. m. §. 19; *equidem de te nil
alej minus veritus navibus (beforgt für te.)
^aes. b. O. 6, 9, 1 ; m. ne im ®eutfd)cn 'baf)’, m.
tt ob. ne non ’bafj nicht’. Sticht feiten jur SJtit=
lexung einer Behauptung, t. ne sit turpe timere
6 ift mohl fdpmpflid); illud v. ut tibi conce-
lam jene* »erbe ich fd)Werlich Jt.; non v. ne
ton acribendo te expleam; (feit.) m. acc. c. inf.,
Ir. her. 18, 76. Gurt. 9, 7, 23; nt. abhängigem
vragefag ■=■ mit ©ejorgnis ertvarten, be=
orgen eri semper lenitas quoraum evaderet
Ter. ; Pomptinum quod scribis in urbem in-
roieee, v. quid sit; abfol. hio vereri (ade
Scham) perdidit Plaut.; fcherjl). ne vereumini
'hoffet nicht’) quia etc. Plaut. Capt. 66 f. XaB.
‘fTfirOtruin, i, n. Schamglieb.
ergYliae, ärum, /. ba* ©iebengeftirn sidus
Vergiliarum; eignum V.; *bl. V.
erg lila* (Virg.), ii, m. 1) Publius V. Maro,
)et berühmte dichter, 70—19 o. (Shr. 2) C. V.,
■tn Sefebl*h«ber be* ©ompefus. — Verglnlns
Virg.), C., erftach feine lochtet Verglnla, um
ie ben SlachfteDungen bei 5tppiu* Staubinf ju
•ntjiehctt.
»rgo, rersi (Ov. ex Pont. 1, 9, 62 Merkel), —
1. 1) itUrans. wohin fich neigen, fenlen, eine
Neigung hn&en/ gelegen, gerichtet fein,
id) erftreden tectum in tectum inferioris
lorticus; terra ad septemtriones; ad colles
turnen; ton ui fastigio in longitudinem pasauum
CCCC fich herabjietjen ; in meridiem; fqufi y.
-egio ad occidentem; alteram (latus) ad Hi-
ipaniam atque occidentem »olem; omnes terrao
oartes in medium; auxilium ad Italiam v.
nähet an tc.); *in imum (in bic liefe); *quo
v. poudere letum (ba« lobctlo«, b. i. bic Sdjate
mit bem iobeSIo«); inSbef. a) fo. bet geil, fid)
nähern quo propius nox ad >006111; anni ver-
gentes in senium; prägn. tfich feinem Snbe
nähern, (ich ntigen vergente iam die, y.
suctumno; aetas; vergens annis (alternbi fe-
tnina. 6) +fi ber (Defmnung nach ju jmbm.
ob. ju etto. neigen cuncta illuc Tae. 2) *trans.
eingiefjen, amoma in Braus Ov.
erpöbrttus, 1, m. (8. teltifdjen guerg, toirfenb
u. breath, breth (Bericht, alfo =■ ber 9ied)t8=
roirfer) Name brr haften ©ebörbc bei ben §ae>
Puern Cats b. O. 1, 16, 6.
rerfdlctis, adj. (verum-dic o] tuahrrebenb,
mahrhaft voccs, interpres deilm. — y6rTlö*
qnlum , ii, ». [veras-loquor] = Ixvuoloyla
(£ 1 1) m 0 1 0 fl i e Cic. top. §. 85. — Thlslmui*,
yerisTmtlltüdo f. similis a), similitudo a).
yfrttas, ätis, f [veras] 1) bie wahre, wirt-
liche ©efchflffenheit, SBirf lid)teit, 9ieali =
tät, ba8 mirflidje Sieben, Slaturroohrheit
(B. ftünftlern u. Runftmerfen) causarum; dicere
quam maxime adv. accommodats; illacoramen-
tatio incluea in reritatis lucem proferenda est;
oratore«, ejui sunt y. ipsius actores, imitatores
autem yentatis histriones; imitari v.; in omni
re vincit imitationem y. ; quod omnes in se
habet numeros yoritatis ber innern ffiabtheit,
Notwenbigleit ; in yeritate dicere b. i. auf bem
gorum, nicht bl. jttr Übung; homices expertes
reritatis ohne alle (Erfahrung (Bot Oeridjt); ad
y. vitae propius accedere. 2) 90 a hr ^ ei t nihil
ad y. loqni; v. odium parit Ter.\ qui v. asper-
natur; cuius aures clausae yeritati sunt, ut ab
amico yerum audire nequeat Cic. Jjael. §. 90;
per me y. patefactom contaminarem alqo men-
dacio; Chrysippi (consolatio) ad v. (an fich bc
trachteti im allgemeinen, in abstracto ) tirmissima
est etc.; auch ber Sinti für SBaI)rb«it, 2Bahr-
hafti gleit, Unparteilichleit, Offenheit, @e=
r ab heit in tnam fidem, y. confugit; iudicioram ;
dum yeritati (sc. iudicioram) consulitur Tae. ;
orationis; literarum tuaram; *petfcmif. nuda;
Prometheus V. (ein Silb ber SBahrhett auj thon)
fecerat; auch ba* gtpmon, einm. Cic. or. §. 169.
— Tertyerbliim, ii, n. [yeras-verbum] ba*
fflahrteben Plaut.
TermlcfilÄtns, adj. [yermiculus| eigtl. (fpät)
murmfdrmig, bah- (BorlU gewürfelt, fchath =
brettfbrmig Lucil. b. Cic. or. §. 149.
yerna, ao, tn. ber im fjaufe feine* §errn gc =
borne ©HaBe. ®aB. A) yernicfilus, adj. 1)
ju ben $au*ffIaBcn gehörig, SflaBctt;
multitudo Tac.-, s übst . pl. m Suftigmacher
Stiel. 2) inlänbifh, etnbeimifth, römifdi,
legio au* ffiingebornen be* fianbe* formiert; sn-
por, fostiyitas, consilium B. un* erbacht Plaut.-,
crimen domesticum et y. B. Änlläger fetbft et;
funben. B ) yernllis, e, adj. (Tae.) 1) flla-
Bifth, Itiechenb. 2) mutwillig, fred). ®aB.
yernilttär, adv. Wie ein Ipau*flIaBc Hör.
yerno, 1. [yer] jur Seit be* grühling* fich
Betjüngcn, grünen, blühen *humus, *avis
beginnt wieber ju r>ngeit; übertr. »sanguis flieht
jugenblith- — yernnit, adj. [ver] jum grflh/
ling gehörig, grühling*; tempus, aequi-
noctium, ftepor, *venti , ’flores.
T*rö, Ofl»., f. verus S) IT).
Veromandu! f. Viromandui.
Vfröna, ao, f. Stabt in Cbetitalien. StaB. -nen-
sls, adj.; subst. pl. m., Tac.
yerönTbiis veru 2).
yerpa, ae, f. ba* männliche ® lieb Ct.
yerpns, i, m. ber ©efchnittene Ct.
t. yerres, is, m. ba* männliche Schwein, ber
Sber; {Plaut.) Berächtlich B einem Sllenfchett.
2. Vcrr6*, is, tn., Gaius Cornelius, bet berüch-
tigte ©roprätor in Sijilten, beffett Verurteilung
Ktccro bewirf tc; boppelfinnig m. Änfpiclung auf
verres: repente ex homine tamquam alqo Cir-
caeo poculo factus est V. 3)nB. VerrTus u.
•rinns, adj. lex; ius V. f. 2. ius; YerrYa,
888
vernnus — vereor.
örum, n. ein bem ©me« flu Ehren 6. ihm fclbft
nngeorbnete« gefl; f. $alm ju Cie. Verr. 4 §. 24.
1. verrlnns, adj. [l. verres] oom Eber, Eber*.
2. Verrinn», YerrTus f. 2. Verres.
verro, verri, versum, 3. 1) *fd)leifen, unge*
ftüm fortreifecn, »fdjleppen, =jetren, fegen
versft pulvis inscribitur basta; canitiem suam
concreto in sanguine; caesariem per aequora;
ex imo arenas cmpoitofiljlen; pisces ex aequore.
2) über*, auf etm. hinfdjletfen, etm. bis auf
ben ©oben ^etabwallen laffen; eine glätbe
burebftreifen, aufmübleit crinibu» templa;
crinibus passi* arss bi«. ; »humum pallä;
»aequora caudie; *(aquilo) arva fugä, aequora;
»remis vada livida. 3) mit bem ©efen ob. bfjt.
fdjleifenb »eg* ob. jufammcnfd)airen, *fegen
domi quicqaid habet, verritur f £<o Plaut.; ae-
des Plaut., verri sibi vias Suet. ; *venti maria
ac terra» caelumque profundum per auras; qui
tergunt, qui v.; »iinä vestigia caudä (0. bet
Äui}) mit fcbleppenbem Scbmetf bie Spuren ber
Zritte Betroifchen; »quiequid de Libycis verri-
tur areis Hör.
verrüca, ae, f. SBarje, bafj. tp. Heiner Segler
Hör. $ao. verrucosus, adj. Poll SBarjen, al«
©einante be« Q. Fabius Max. Cunctator.
rerrnneo, 1. [vertoj (oeraltet, nur in (Sebetfor-
mein) fid) roenben, bene v. au«[d)tagctt.
verrätum f. verutum. [tuna.
+Tersähtli», adj. (verso] tp. unbeftänbig for-
rersätYlls, e, adj. [verso | »a« fid) breben läftt,
ob. leicht brebt, beroeglid), aciem ponore v. ju
oben SBenbungen geftbidt aufjteüen Curt.; bilbl.
gemanbt ingenium Ja«.
vergTcölor, öris, adj. [verso-color] buntfarbig,
fdjit lernt) plumae, vestimentum, vestis, fsa-
gulum, »arma, »cultu v. decens
versYcttlus, i, m. [dem. B. versus] Reichen epi-
»tulae; ©ergeben, v. mei (Bebidjtcben Ct.;
scribere versiculos Hör. — verxificätor, öris,
m. [fversifico] Bet«ffinfUet (niebt geringfebähig)
v. quam poftta melior Quint 1 0, 1 , 89 ; auch © l d) *
ter v. meliores quam duces Just, ß, 9, 4.
versT-pelli», e, adj. [verto-pellis] (Plaut.) feine
(Beflalt Beränbernb, ficb umgeftaltenb; tp.
berftbrnigt, fdilau.
verso (ältere fform vorso), 1. [frequent. B. verto]
1) »oft breben, bin u. her breben, »feeren,
menben, *roäl«en, berumbrebeit; »treiben,
berumtreiben, ummenben, umlebreu fer-
rum, massam forcipe; turdos in igne; glaebas
ligonibus; terram; fusum pollice; fusus opus
• -* versato fuso Et opus, turbinem, Sisyphus
saxum, lumina, 1. suprema (B. Sterbenben) Bet*
breben; sinuosa Volumina (p. ber Schlange);
sors versatur urnä wirb umaefdjüttelt in ic-,
exemplaria Graeca nocturna, dinraä manu Zag
u. Stacht nicht au* ben .fjänben legen Hör.; oves
(gut SBeibe); currum in gramine herum fahren;
mit etto. umgeben nummulario non ex üde
versanti pecuniam Suet.; in üblem Sinne in
Zrab, in Sttem (eben »Dareta; and) »domum
(B. einem im fpaufe bominicrcnben Stlaoen);
(Plaut.) an ber 9tafe berumfübren, Bejieren
ego illum hodie probe; quomodo hodie me
vorsavisti.
2) tp. a) bin* u. betmenben, »treiben, breben
u. menben suam naturam, mentem ad omnem
malitiam; se in utramque partem non solum
mente, sed etiam corpore; »animum in omr-
partes, »per omnia B. einem £ntf(f>Inffe jam
bern eilen laffen; huc et illuc se ■=» webet
nod) ein Buffen; fse ad omnes cogit&tionee; v
animum (änberte feinen Sinn); -fsententias qnaa
numerosissime. b) B. Sd)idfal, jmb. ob. etm u
eine rocdjfclBolle Sage bringen, mit
fein Spiel treiben sic fortunu in contecti >:
et certamine utrumque; »omnia. c) einer Sei.
eine gemiffe SBenbung, Deutung gebet
etm. breben u. menben, etm. fo n fo anTrbes
auälegen, beuteln eadem multis modis; v«a»
v. in omnes opiniones biftorifd) nicht ©egrönfr:
fo breben u. menben, bag ti allen ÜÄcinunger jü
fügt; in iudiciis causa»; v. verba. i Hör.) «&-
dum anben Saiten aufjieben; *somnia deej-
d) etm. im Seifte bin* u. beriornbcn, loiv
überlegen multas res Ermiter in meo coro*
Plaut.; in animis secum nnamquamque n»s
»in pectore, pectore alqd. e) einer Sache bei
»ufommen, etm. ju einem 3med ju getnieuci
fueben, varie militum animos custigando s<
uortandoque ; muliebrem animum in omn*
partes; »non est ulla Edes quam non iniuria *
3) in Zbätigleit ob. Unruhe Berfepen, lei»-
SHube laffen, beunruhigen, beftürmen, b<
arbeiten certamen regni ac cupido patru
animos; imperitae multitudinis nunc indigi.i
tio nunc pudor pectora; fhinc spe, hinc me:..
militares animos; »animos carminihus nerbretc
Berftörcn; »negantom; »odiis domos jetüörer.
3n8bef. 4) versor, mebial a) fiib herum brebci
mundus circa axem; qui (orbes) v. retr-
suapte naturä ct cylindrum volvi et v. tart
nem; »lecto ficb unruhig u. benocrien *
Berlebren, ficb wo aufhalten, befinber
roeileti, febmeben, eigtl. u. übertr. n. fei
domi Plaut.; in Gallia, in Sabinit, in bell
inter aciem; in ter multas hostium manu»; qur
tis in malis Ter.; tamquam in clarissima lo-e.
in pace; alcui dies noctesquo ante oculos; u
tegre strenueqne versatum ficb betragen T«
Agr. 7 ; B. Sachen modo (nomen) mi in Uhr,-
primoribus Plaut.; non iam inter latent not- ln
sica illa; nunquam tibi populi Koni, digniu
in oculis animoque; v. mihi ante oculos aspet-
tus Cetbegi Oie. Cat. 4 §. 11; mors, exsilma
mihi ob oculos. c) fid) innerhalb eine« Sc
biete«, Elemente«, ©ereile«, in irgn:
einem Selbe, 5«cbe bemegen, aber je nachbc.
ba« Bemegen ob. ba« innerhalb betont wir:
u. fe nach ber 8rt be« Subjelt« u. bc* (Bebietc*
mit (ehr «ablreicben SBlobiplationen biefer ©eb;3
tung, balb ficb mit etm. abgeben, befebäfti
gen, an etm teilnehmen, bei einer Saite
beteiligt, mit im Spiele ob. in biefelbe »er
toidelt, oerflochtcn, bamit oerfnüpft. Der
bunben fein, in etm. oorlommen, baib fid
auf etm. befdjränfen, übet ein (Bebtet, ti*
Orenje ni^t hinou*0*hoti/ iw ©ereiii)t »
etm. bleiben «) P. ©erjonen in ro dilSciü *
mnltum et saepe quaesita, in veri investigt
tione, in re publica, in hac causa multuin et
saepe, mnltum in hello versatus, multsm in
iudiciis privatis; multum in imperiis magmtqia
beflciben; in opere am ffierfe thätig fein; ti»
caede ©litlbab anridjten; aeterua in lande; ,»
simili culpa Dermidelt fein; duo crimina, ra
quibus una atque eadem persona v. mit in
i-Ba
versoria — verto.
889
©piele ift ; uterque in summa severitate v. bt- Raupte*, Scheitel ’nudo, ‘moribundo v.; *su-
wegt f<4 im (gebiete ic. b. i. miü bie !C. ange= blimi feriam sidera v. ; übettt. bai $aupt; bet
tnenbet miffen; in omni genere furandi atque 8opf, [pricbm. (. unguis o), talus 1); *toto v.
praedandi, in eiusmodi mente et cogitatione; supra est; ‘late eonspicuum tollere v.; ‘vaeuus
ß ) ö. Soeben, ipsae res in jierfaeili eognitione f. vaeuus 2); and) *+bet ®ol am Fimmel; bie
v. bewegen fiefc in bem (gebiete ?c., finb febr leicht Spifce eine* Serqei, Saume* Aetnao Cie.; *Tau-
eTfennbar; nuilam artem ipsam in sß v. in fid) rus contingens vertice nabes; *Cyllenaeo bei
felbft abgefcbloffcn; an vero ve»trao peregrinan- Serge* EpBene; ‘pinus, ‘quercus; si figit ada-
tur aares neque in hoc pervagato civitatis scr- mantinos summis v, (in bie Siebet bet 'fjalöfie)
tnone v.? finb nitbt im Bereiche bei Stabtgr dir» Necessitas davon Hör. carm. 3, 24, 5 ff. ;
fprfidjei; iura pivilia, quae iam pridem in ’übetf). Wnböbe, Setg, Erycinus, Cauoasiua;
nostra farailia v. beimif<b finb; nihil — quod in *a vertice oon oben bot, »on oben; *tp. bai
Forensibus rebns civilibusque v. mai jum ©e= $ödjfte einer Salbe v. (pl.) dolorum. Sau.
biete bei ®ri»atrecbtei gehört; quae in foro at- verticösus (vort.), adj. »oller Strubel am-
que in civium caut>is disnutationibusque v. UOT- nis Liv.
tommt; quae uiulta et varia in hominum vita vertigo, Inis, f. (verto | bai $eruinbrebeu,
v.; ea non v. in oculorum ulla iucunditate 3) r e b c n ‘assidua caeli, *ponti; übertr. ber
mit (einer K. oerbunben; haec omnia in eodem ©cbtuinbel sine v. quadam sirnul oculorum
errorc v.; vulgi opiniones, quae in maxima animique Liv. 44, 6.
inconstantia veritatin ignoratione v.; laetitia verto (arebaift vorto), ti, «um, 3. li loenben,
«t, libido in bonorum opinione v. berubrn breben, utnbtcbcn, umlebten, umtoenben,
auf ic. ; dicendi omnis ratio in comuum quodam auch bilbl., prägn. b'n = u. borbreben, mens
usu etc. befcbränlt ficb auf ic. ben, fort u. fort bnumbreben, 8« v.
veraöria (vors.), ae, /. |vertoJ eigtl. Scbiffitau u bl. v., pass, verti ficb tebren, menben,
junt Umbraffen, bab- übertr. v. cape brajfe um ™ breben; aueb bilbl. *ora in alqm; foniniuin
leb« um Plaut. — versüra, ae, f. [vertof eigtl. ora in Be; ‘praedas ad litora; ‘equos ad moe-
bai Ummen ben, bab. lP bai SBeebfeln mit bem nia; feurrum in fugam; aquatn in subiecta ab-
QSläubiger, bie jur Tilgung einer Scbulb bei leiten in bie Sicherungen; ’versis (rüdroärti gegen
einem anbetn aufgeuommene Knieibe quuui ben »erfolgenbeit geinb gemenbeten) animosum
(poenam) sine mutuatione et sine v. possem equis Partum, ‘fidentem fugä I’arthuiu versis-
tlissolvere Cic.; facere v,; versurü solvere eine que sagittia; ’arma; ‘crateras beim Sinfcbcnfett
Scbulb bureb eine Knleibe bejahten Cic., fpricbm. neigen; *cadum; verti mc a Minturnis Arpinum
— aui bem Segen in bie Traufe lommen Ter. versus; nunc huc, nunc illuc verso mari Liv.;
1. versus, partic. b. vt-rro u. verto, m. f. *alqm ad mare; ’iter; fflumina et lacus ab=
2. versus cdltere [form vors.) ob. versum (vors.), leiten; ‘verso gradu, pode; ‘verso cardine;
1) adv. [verto] gegen — bin, nach — ju, bilbl. ‘stiinulos sub pectore ■=• begeiftern; ali
loärti, gern, mit ad u. in, in Italiam v.; in milit. t. 4. terga, auch se v. u. bl. v., ‘vestigia
Arvernos v.; ad Oceanum v.; aueb deorsum v. v. fliehe«; iter retro eine rüdgängtge Semegung
Ter.; sursam v. ; quoquo v., m. f. • undique v. machen; hostes, equitatum in fugaui Liv. ; *ami
Just.; modo ad urbem, modo in Galliam vor- citioe terga versa dare ben Süden (ehren;
aus, fngam ad se vorsum fieri, ad sc v. per- ‘Philippis versa acies retro; nudum et caecum
gere Saß.; cursum Massiliam v. pcrficit Caes. corpus ad hostes bem Wngtiffe ber ic. auifeben
II) versus mit $täpofitioni(taft uacbgcfteQt, nach Sali; ali geogr. t. t. p. ber Page Epirus in
— bin, nach — ju, jeboeb nur bei Stäbtenamen septentrionem versa; mare ad occidentera vor-
M. domum. sum; fenestrae in viam ver»ae; fScytharum
3. versus, us, m. [verto] 1) eigtl. bai Ummenben, gens ab Oriente ad septentrionem so v. mobnt
bab- Weibe, Pinie reniorum; ‘triplex; ‘in ver- in ber Sichtung ic.; f(Bbenus) modico flexu in
bus distulit ulmos. (fnibej. a) in ber Sßtofa bie occidentem versuB binlaufcnb ; ‘lumina bie Kugelt
Seile primus v. legis; literae paucorum v ; rollen; 0. ber Seit umrollen, umlaufen, anno
•Sibyllini ft. libri. b) in ber (JJoefic ber Beri verteilte im Verlauf bei ob. cittei ffabrei;
versibus persequi, ‘versu prosequi, ‘dicere; ‘septima post Troiae excidium iam vertitur
•ffacere v. 2) eine SBenbung im Tanjc, ']Sa* ueBtas; ‘terram aratro ummüblen; ‘moenia
Plaut. Troiae ab imo; omnia ummerfen ~ »erberben;
versötd, adv. [versutus] »erfcblagen, fcblau; fabolitas leges et funditus versas; *ubi fas
c. bet niebem fKebegattung, v. et subtiliter di- versum atque nefas; ‘cunuta secum; fversa
cere Oie. or. $. 22. — versütiu, ae, /. [versu- Caesarum subole; fue Armenia spelere ct pe-
tns] ®erfd)Iagenbei t, Schlauheit. — versu- cuniä verterotur; agerent v. cuncta. qdio ot
ttlÖquus, adj. i versutus u. loquor] (oorll.) terrore Tac. hist, t, 2. >»®a»
fcblau rebenb. fcblau. — versütus, adj. m. 2) tp. a ) mobin menben, richten, (ebren/Säj
comp. u. sup. |vcrto] 1) eigtl. brebbar, ges se studia civium; ‘bouas aures ad pacem; fin-
roanbt versatior quam rota tigularis Plaut, domitum animum in bonum, faniruum ad alias
2) bilbl. gemanbt, »erfcblagen, fcblau (mer curas; versa Romam res gefpiclt Liv.; mulier
ficb aui jeber 33erlegenbeit berauijupubcn meiß, in iram ex precibus (». ben Sitten meg, bie fie
in befferem u. üblerem Sinne) servus Plaut.; an ihn batlc richten rooDcn) versa Liv. 2, 40, 6;
versutissimuR Ly »ander; callidi homines et v.; summa curae in Bostarem versa lag auf K.;
acutus atque v. animus. in admirationem versus bingeriffen; verti (bin=
vertex (arebaift. vort.), teis, n. [verto] 1) 28ir» getrieben merben) eertamine cid eaedetn; in
bei, Strubel, auch SBitbelminb Liv.; *fflam> quem tum omnis civitas versa erat bie Kugelt
mcnmirbel; bilbl. ‘amoris. 2) ber SBirbel bei ber ic. gerichtet mären; inlrans. vertere, pericu-
890
VertummiB — vero.
lum in creditores a debit-oribus; orunis ira
belli ad popnlationem ging fftnauS auf tc. ; pe-
riculum in Romanos; tpenucies ad aceusato-
rem; Caesar in Sabinum lenfte ' in bem Sd/reibtn)
ein auf it. Tac. am. 4, TO; alio v. eine anbete
Wenbung machen, einen anbern ®eg einfdjlagen
an«. 1, 18, bf. nt verteret 4, 10; audj abtoen«
ben, sinistrum ienti itineris rumorem prospero
proelio Tac.; jutnenbcn, jueignen ex illa pe-
cnnia magnam partem ad se; litem (b ab Streit«
objeft) in suam rem ftc^ ancignen ; fin ee Cotyi
data; -fLugduuensimn reditup in flseum; »et»
toenben, benupen tcantos in praedam; foc-
casionem ad bonum publicum, b) ett». f o ob.
fo toenben, auSlegcn, anfeben als ic., ben«
ten an} comitia biennio habita in religionom
als einen fflcgenftanb retigiöfen ©ebcnlenS; ea
quae gloriae esso debent, in crimen; alqd in
suam contumcliam als perfönlidje ®eleibigung
nnfclicn ; ne sibi vitio verterent, quod etc. jum
Sortourf mailen tc ; »and) in ber Ausführung fo
ob. fo toenben, au8fcf)lagen, ablaufen laffen,
verti u. wertere fi<b toenben, fo ob. fo auS«
fd)laften, ablaufen *somniain melius; tcogno-
men in risum inS üädjerlitbc jtcijcn; »Hi bene
vortant, quod agas Plaut. ; fortuna — hoc quo-
que militiae probrnm in gloriam Curt. ; con-
tinentiam et moderationem — in superbiam
Gurt-, factum est versum in landein Liv.; fin
rationem necessitas versa est bie 91ot Bcrtrat
bic Stelle ber Klugheit; quae res bene vortat
mihi Plaut.; quae res tibi vortat male Ter.;
quod nec beno vertat Verg., quod bene v.
Liv.; detrimentum in bonum verteret Caes.;
magnitudo pecuniae malo (sc. ei) vertit Tac.;
auf jmb. ob. et», als Urheber, llrfndjc toenben,
jmbm. ob. einer ©a<be et», jufdtreiben, bei»
meffen omninm secundorum adversoramque
cansas in deos; devictomm Samnitium decns
ad legatos est versum. c) rocdifeln, finbern,
oerÄnbern, oernianbeln verti u. vertere, «e
v. fld) änbern, fid) toenben, umfdjlagen in
tc.; solum fort jietien ; anster in Africnm se; for-
tuna iam v. ; ira in rabiem versa, verterat
Ourt.; *iocus in rabiem coepit verti; versa et
mntata in peiorem partem sunt omnia: vice
versa f. viele 3) b); vorso Marte alt baS SfricgS«
glücf ftef) gemenbet lfatte Liv.; verso civitatis
statu Tae.; civitatem verti Tae.; »versis ad
prospera fatis; »comas färben; v. in naturam
jnt Watur merben; »verti in avem; »nnlla alite
— in nullam alitem; »in deum de bove versus
erat; »Ilion in pulvercm in ©taub oermanbeln;
»omne in fumum et cinerem =■ Bertbun; »v.
trinmphos funeribus in (eigtl. burd|) £etd)en=
lüge oermanbeln Hör.; »seria ludo mit ic. toedp
fein »delictum Berbcffem; quae (leges)
pb“r in contrarium v. (näml. rem) bemirften,
Vf; bie ©ad|e ins ©egenteil umfibtug Liv. 2,
8, 1; umfepen, nmtaufdien Plaut, d)
Schriften Überfeten, übertragen multa
de Graecis; annales ex Griteco in Latinum;
»rem ben Stoff frei nadjbilbett. e) verti f i cf) in
einem ©ebiet, t$ad), ©lement beroegen [ »gl.
versari] homo in mercatura giebt fid) ab mit ic.,
rem foro meo geböte Bot tc. Plaut.; in maiore
discrimine res; »magno in periclo vita vertetur
(mirb ftbmeben) tua; eogitatio in se ipsa bc=
flbäftigt fitb mit IC.; virtus omnis tribus in re-
bus fere jeigt fitb in tc.; alqd in volontate
alcis bängt ab Bon tc.; in eo victori» berobt
barauf ; in eo verti coterorum ani mos, *i rt
fei für bie Stimmung bet übrigen entfebeibesi'
menn; in iure, in quo causa illa v. ju befiri
©ebiete jener ißrojeb gehört; impere. vertebaiar
utrum — an etc. bie (frage brebte ficb berra
ob — ober Liv. 39, 48, 3.
Yertumnus (Vort., o. vertof, i, m. Ob ott bet
WanbelS u. fflctbfelS, audj alles fmnbet# n
ScrtebrS; V. quotquot sunt, patus iniqvi* s
einem mettertoenbifdjen HRenfdien Hör. eat. «. 7, 14.
Törn, us, n., (Plaut.) v?rmn, i, n. 1) ©rar«
fpieß. 2) Inrjer Wurffpiefc Verg., TU.
vernlim, ae, f. Spiefe Flaut.
vörum f. veru. — vörom f. verus 1) 3) u. IDv
— TiTumtamen f. verus III) 3).
vörns, adj. m. comp. u. mp. I) mapr, toirflitb.
edjt v. et perfecta nmicitia, amicus, timor
gegtünbet; accusatorem firmum verumque (ber
audj mirtlitb ein folget ift) esse oportet Oie v
Caec. §. 28; in v. certisque patribus ; cum de
vcri8simo accusatoro (mer unter mehreren bet
beredjtigtfte ic. ift) disceptatur Oie. pari, er
§. 98; ros verior, causa verissima, »nati retbt
mäßige, etjclic^e ; vultus unBerflelft, color Ter .
mbst. n. concr. bat Wahre, bie Wahrheit
verum dicere; die mihi verum; vera dicere
vera loqui; verum loqui; si verum scirc vis, s
verum quaerimns; verum audire; si verum f»-
teri volumns; lougissimo abesse a vero; »nec
procul a vero est; ex vero her Wahrheit ge
mö& Sali. ; haec Aegyptii vero maiora iact*
bant Curt.; auditu maiora quam vero CWt,
veri similis, similitudo f. similis n), similitml-
(»); cum ventum ad verum est (®irflidi!tit. bat
toirfl. flebenl Hör. sat. l, 3, 9T. 2) bie W«|r
beit tebenb, mabtbaftig veriseimus et sa-
pientissimus iudex; fnihil verius viro; »nua
tius; sum v.7 Ter. 3) billig, rid)tig, Ber-
nünftig, Bernunftgemäl lex; haec recta,
v., debita putante»; (Hör., Curt.) consilinm;
bef. verum est cS ift billig, m. ace. e. tnf ; m
ut, Wenn bic ©adj< als gorberung auSgefpretbcn
wirb ob. toenn v. est ut =. vere fit fiictum est*
ut eS ift £batfa<be, bafj v. esse ut bonos boni
diligant, sin antem illa veriora ut de. Lael
§. 14. 50; si v. est ut Nep. Ham. 1,1; aad|
subst. n. baS SReibte eos potentia Scann a vero
bonoque impediebat; quae (pars) vero pretium
aut gratiam anteferebat Soll.
§iero. 1) vSrb, ade. m. comp. u. mp. l) ronbr.
ri^tig, mit SHc^t, itt ber Ibat dicere; ea
v. scripta; verissime loqui, indicare, vere di
cam, v. ut dicam; libentins quam verius; ve-
rius quam in berXbat ob. eigtl. mehr alt.
latrones v. quam iusti hoste» Liv.; cum Gallii
tumultuatnm v. quam belligeratum Lir. St, IS, 4.
2) oernflnftig viverc Ter.; aufrichtig, ernÜ-
lidj agere, pugnare.
II) vürö, adv. 1) in Wahrheit, in ber Xb#b
alletbtngS, mirflilb qui verost (®gf. qui non
eBt), v. extolli, culpari Plaut.; ain’ v. T itnae
v.? hercle v. Com.; quasi v., immo v. f. quasi,
immo; magnum v. effecisti; sed v. fonbent ta
Wahrheit; at v. aber boih getoifi ; enim v. f.
enimvero; m. Sronie beteuemb esset v. tun er
dum quonam modo id ferret civitas ; bef. tu
befräftigenben Hntmorten ob. in ©ejiebnng «nf
vertun — Vestalis.
891
etto. Borbergebenbe* , bet Rufforbrntnqen , ja
reaßrbaftig, ja wohl, ja fteili®, bo® (oft
itt«bef. m. pron per*.), gern M. Fnisti saep«,
r.redo, in »cholis philonophonim. A. Vero, ac
libenter quidem: 'in sentontia permaneto’.
Vero, nisi etc.; Num iniuste feoit? ille v. , in-
quit A.; ego v., Servi, veilem, nt seribis etc.,
ogo v. cupio te ad me venire; cape v. Flnul ;
tn v. abeas, inquit Liv.: in oernetnenben Rnt:
tnorten, minime v.; au® ?o, baf; im Teutf®cn an
bic ©teilt 0. vero ein oorau«arf*idtf« Wein tritt
»t hi qnidem (laccrti' mortui iam sunt. Non v.
' Weilt! ni®tl tarn isti etc.
2> nt« Wboerfatiopartifel, wenn man ju bem Bor=
bergebenben al« ®gf. et», no® ®r9ßtre« u. Bi®<
tigere» binjufügt, aber, in bet Tb«l aber, Bol:
tenb», gar quod (dictionis genns) — Rhodii
nunquam probavenint, Graeci antem mn!to mi-
nus1, Atheniense* v. funditn« repndiavernnt;
musice abest a principia peraona, aaltare v.
etiam in vitiia ponitnr; tnm v. remeres, bef.
beim Übergang innetbalb eine« n. be»fetben Teile«
ber Webe neo (neqnel v. j. nec 81.
III) v«rnm, adv. eigtl. ba« Baßre iß, bab. 1)
(Com.) — vero 11 in ber Tbat, ja na brbaf:
t i g. 2) al« Pari befräftigenbe RbOerfatiöpartifcl,
aber, jebo®, aber au®, no® na®brftcfti®er
verum enim vero, >i ccrtum e»t. facere, fa-
eias: v. (aber, laß e« bit gejagt feinl ne poat
conferas cnlpam in me Ter.: ai te iam, Cati-
lina, comprehendi, ai interfici inascro, crede,
erit verendnm mihi etc., v. ego hoc — non-
dnm addncor nt faciam; verum enim vero ia
demum mihi vivere atqne frui anima videtar
etc.; na® negat. Saft jonbern, non modo (tan-
tnm, aolum) — v. etiam; non aolnm dicto, v.
opprobrio qnoque tnrpi Bor 3) beim Kbbrefbcn
ber Webe, v. praetenta omittamna, ob. beim
Übergang *u einem anbern ®egenßanb, bo®,
aber; häufig m tarnen, vbrnmt&men, adv. bod)
aber, bo®, glei®roohl conailinm eapit primo
atnltnm. v. clemena: al« Wpofiopefe qiiarnquam
qnid ad me? vernmtamen; getrennt vernm ali-
qua tarnen; bi*w. jut Bieberaufnabme be« burtb
einen parentbetif®cn Sab nnterbro^enen ffaben«
ber Webe — fage t®.
vBrtitnm fverr.l, i, ». [veru| furjer Speer,
Spieß, Butffpieß. Tao. vPrttn«, adj. mit
einem lurjen Speer bewaffnet Vera.
vervex, ecis, m. .flammet, S®5p«, al« S®impf:
wort Plaut.
vesinta, ae, f. fvesanuB] Babnfinn Hör. —
vesinlens, tis, adj. fvesanus] wütenb ventna
Ct — vtt-sünns, adj. waljnfinnig, Bcrrüdt,
rafenb homo, tribnnna plebia, pobta; »leo tal«
Stembilb) Bor. earm. 3, 29, 19; e l'tblojem,
wütenb, gewaltig, rafenb *fames, *pontue,
•fluctua, »flammn, *manua, v. vnltua et
furentia ora Liv.
Vesbfu* f VeBuviua.
Tescla, ae, f. Reine Stabt in Satium; adj. Te*
sein ns, mbtt. -elnl , örnm, tu
vescor, — dep. 3. fesca] 1) fiep bnrdj etw.
nübttn, etw. fpeifen, genießen lacte et
carne; *quicnmque terrae mnnere veerimur
— mortalea; unltofl. an® nt. ace. ; abfol. pecua
ad veacendnm apta; arpentum ad veacendnm
factum f. arpentum a); +in menea; prägn. jpei =
fen, Tafel galten fin villa; fenm rege;
feinen 3mbiß nehmen ante cenam. 8) ftberb.
genießen paratisaimia voluptatibua ; »aurä
aetherift, »aurA atmen = leben
reacua , adj. fvescor] bünn, Idiwarf) »farra;
•salicum frondea; *papaver bünnfdmig.
VesSris, is, m. tjlnß in Kampanien.
V?*«vns f Vesuvius.
t«*Icb, ae, f bie Blafe im Körper, Jöarnblajc
Tao. dem vRsicüln, ae, f Blä«®en an ®f-
mddjfen Oie. f®atlien, |. Beeaufon.
VSsontlo, öni», m .fianptftabt ber Sequanet in
vespu, ae, f. Befpe; au® rbm. 3uname.
VeepaaWnns j. Flavia* 8V
vesper, ?ri« n. fri, m. 1) *ber ?lbe nbftern, nom.
veaper, dat. u. abl. vesjiero. 21 meton. <»)
Wbenb, Rbenbjeit (im aee. na® Raff, ©pro®*
gebrau® gew na® bet ^weiten, im abl. na® ber
britten TeRination; Ogi. vespera) ante, ad,
sub vesperum; au® primi ve«peri *c borä;
in ber crßett Rbenbflnnbe, bag primo vo-
spere u. adv. veapere u. vesperi abenb«, fpät;
(Plaut ) de vesperi alcis eonare an jmb«. Tif®c
effen, 0. jmbm. erndhrt werben, de suo vesperi
vivere =- fein eigener §crt fein; fpri®w. quid
v. ferat, inoertom cst e« fann Por Rbenb lei®t
anber« werben; ’quid v. serös vehat etc. b)
•Wbenbgegenb, Beßen. — vespBra, ae, f.
Slbenb, Slbenbäeit sive est prima v. Plaut.-,
primä v. Liv.; fa mane usqne ad v.; fcirca
v.; ad vssperam Oie.; fvesperA am Äbenb.
Tao. vespBrasco, ftvi, — 3. flbenb Werbe«
vesperascente caelo Nep. , iam die Tae. al«
e« ic. ; itnpcrs vesperascit Ter.
vespertinu», adj. fvesper] 1) jum Wbenb gehbs
rig, Rbenb« v. temporums: literae bei rfbenb
erhalten; senatus consulta bei Wbenb gefaßt; *ho-
s)>es bei Ilbenb anlommenb, *ursus; »vespertinu«
(am Rbenbl pete tectum: vespertinum porerro
«aepe forum furn oor ber cena Bor. > at. 1, R,
113. 21 gegen Ilbenb gelegen, weßli®
regio Bor.
TespSriigo, tnis, f. fvesper] Äbenbßcrn Plaut.
vesplllo, finis, tn. fvesper] 1] +2ei®enltäger
filr 9lrmc, wel®e be« Rbenb« beßattet warben;
al« Beiname be« SÜbilen Sueretiu«, me!®er ben
2ei®nam be« T. ffltac®n« in bie Tiber warf Attr.
Vict. 2) Lucretins V. ein Bompejoner.
Yestn, ae, f. f'EorAr] bie Seßa, ®5ttin be«
Serbe«, bet ©än«H®feit, ber innern 8intra®t n.
Si®erheit in Stäbten u. Staaten, fo wie be* (Jener«
auf bem §etbe, ba« auf bem Wltare ihre* Tempel*
am fjnße be« patatinil®en .fjüge!« o. ben Beßa=
linnen unahläffig erhalten werben mußte; »Diaca
(weil flnea« ben Tienft ber Befla p. Troja na®
Italien gebra®t haben feilte); Veetae sacevdos
ft. pontifex maximus, bet bie ?fuffi®t über bie
Beßalinnen führte, e. Krijat Ov. ®iero. al »bet
Beßatempel 61 *ba« (Jener ardens. Tae.
VestAlls. e, adj., a) jnr Seßa gebBrtg *sacn»,
•foei; bef. virgo V. u. hl. V., is, f. Bricßerin
ber Bella, Sefialin. Tie Seßalinuen, anfdng*
li® 4, fpäter R, waren jnr Kenf®heit oerpfli®tet
u hatten ni®t nur ba« heilige fjeuer *u unter:
halten, fonbern au® bei grwifien gotte«bienßli®en
Setanlaifungen heilige ®ebrdn®e »u oerri®ten n.
filr ba« rbm Soll ®ebete «n fpre®ett; fvirgo V.
maxima, tvirginum Ve^talinm vetnstissima,
»natu maxima virgo au® bl. +v. maxima bic
filtejte Seftalin u. Borßeherin ber übrigen; au®
892
veater — veternus.
pl. bl. v., ‘sanctae. fl) ‘einer ©eßalin ge»
jiemenb, oculi jüeptige.
ve»Wr (ältere Rorm voster), stra, strum, pro»,
pos*. [tob] euer; aud) odio v. gegen euc^ ; ve-
«trft ipsorum caus&; *v. (eud) gepört) hoc au-
gurium vestroque in numino Troia ent Verg ;
*v. (p. tu d) befdjüpt) in arduos toller Subinos
Hör j subst. vester tun ftetr, tun 9111er Plaut.-,
non cognosco Testrum (». curt SSeife) tarn bu-
perbum Ter.-, de Testro (n. eurem (Eigentum)
impendutis; vestra defendetia Liv. ; huec noatra
finitima vestris euern fiepten Oie. off. 2 g. 8;
Testra (eure Schriften) solum legitis, veatru ainu-
tis Cie. n. d. 2 g. 78; ornatius quam seien l
Tcstri eure Rreunbe, bie Sptlureer Cic. ». d. 1 §. 58.
vestYbftlum, i, «. bor ben Oomepmen Käufern
SRom« ber ©laß jtoifdjen ber Straßenlinie u. ber
$au«tpür, auf tteldjem bie jum ©torgengruß er»
fAeinenben Klienten (barteten, bis baS $au8 ge»
öffnet warb, aud) erbeutete SBaffen u. bgt. au4=
gehängt waren; ©orplaß, ©orpof bor einem
$au8, Xempcl primo aditu vestibuloque prohi-
buerunt; curiao; templi; aud) bie ganje Rlur
bor u. pintet ber $au8tpüt, Verg. Aen. 6,
655. 674; ber an baS vestibulum ftofeenbe
Xell be* atrium 7, 177 ff.; ber freie ©laß
bot bem ©iencnpauS georg. 4, 20; bah- (Ein»
gang über!)., sepulcri, urbis, castrorum, in
v. stibulo Siciliae; tp. (feit.) gleidjfam ©orballe,
(Eingang oratiom» Cic. or. g. 50.
vestigiiim, ii, n. 1) Rußfople qui adversis v.
stant contra nostra v., quos ävtiaoiae vueutis;
•vcBtigia ponere graviter fd)»er auftreten ; +fer-
▼ido solo exuxente vestigia; fquod (sabulum)
veatigio cedena. Xap. *bet ganje untere auf;
tretenbe Ruß; alba pedis , v. torquere f«b um»
breben; v. uuda sinistri pedis inatituere mit
entblößtem linten Ruß im Stampfe fiepen. 2)
meton. a) Rußftapfen, »fpur, »tritt ;o. SJlcn»
ftpeit u. Xieren), bie jurüdgclaffenc Spur,
Räprte socci in pulvere Plaut -, leviter presso
t.j t. in oumes ferentiu partes, facero v. (be»
treten) in foro, in possessionem, ‘terris, ‘tigere
v.; v. imprimere, vestigiia instare; *v. alcis
sequi; alqm vestigii» sequi, consequi; bilbl.
alcis vestigia, alqm ipsius vestigiia persequi;
v. ingredi patriis; ‘vestigia retro legere; ve-
stigium (nur eine ©pur weit) abscedi ab Han-
nibale ben §. aus ber ©pur ju taffen; alcui
occurrere in vestigiia eius = incedentem in
v. e.; vestigia alcis premere, ‘referro f. refero
1); ‘vestigia cursu impedire »= burd)einanbcr
reiten; ‘Graeca ber ©rietpeu; ‘ruris f. rua 2).
8) ©pur, ftennjeitpen, woran mau ctw. ent»
beden lann Beelens, nvaritiae, ffugae, ffu-
gientis, fhumani cultus; fne v. quidem de hoc
mveni; argumentum aliud, quod ex fati vesti-
giit (Rnbicien) sumitur. 4) bie Stelle, wo imb.
ob. etw. fiept ob. geftanben pat vestigio so mo-
vere, moveri; haerere v. suo, in v., in suo v.
mori, eodem v. remanere Cites. , in eodem v.
starc (fiepen bleiben), Curt. ; in veatigiis i©tanb»
ftätte) huius urbis Cic. §iero. bilbl. a) Staub»
ort, »punlt deus ille, quem in animi notione
tamquam in vestigio voluoius reponere. ß)
Reitpunlt, SDloment eodem et loci v. et tem-
poris; vestigio, in illo v. temporis; eodem v.;
adv. e. v. (feit., Caes. b. G. 4, 5, 3), in v. auf
ber ©teile, fogleitp.
rostig», 1. 1) uatpfpütcn, auffueßen (egl. is
vestigo), *v. et quaerere te; ‘Turn um divers»
per agmina; ‘oculis alqd; causa« rerum; *0-
luptates ; vestigantium sitüu fallere Curt i
auf», auöfpQren perfugas et fugitivos inqui
rendo Liv. 31, 19, 2.
vcgtimentum, i, n. [vestio] I) £Ieibunq4ßä<J
filcib. 2) Dede, Xeppid). — vestio ( imper f
vestibat Verg. Aen. 8, 160), 4. 1) eigtl llei
ben, belteiben homines male vestiti; peUibt»
sunt vestiti; animantes villis vestitae; iis U
bulis interiores templi parietes vestieboat
würben (u. waren) beüeibet; trabe« mullo f
gere m. ic. auäfüflen ; oculos membranis: ural-
tes vestiti frequentibus silvis u. PI. vestiti te
Watpfen; fripuo fruxino multa, multa popai
vestiuntur; ‘Tabumum oleä bepflanzen nm x
terra veBtita floribu», herbis; saeptum undiqo
et vestitum vepribus et dumetis sepulcrar
‘Argolicis claesibus Aulis; fprimo flore mi
genas iuventas; im ©ilbe tradam eum (mala
rem) Crasso et vestiendum et omandum Ck
de or. 2 §. 123. 2) tp. ein», belleiben in»«nu
oratione; ea v. atque ornare oratione; reccs-
ditas exquisitasque sententias inollis et pellt
eens oratio Cic. Brut. §. 274.
vcstlplYca, ae, f. [veetis u. plica] A leibet
Plätterin Plaut.
vesti», is, f. a) sing. Äleib, ‘virilis, ‘tritt
‘subsuta vestc f. subsuo, fdiscolor, -fngu.
lugubris; collect, ©elleibung, ßlcibanf}
fiiide, aud) ©cwänber, 9lnjuq überp. Untre
purpurea, candida, sordida, muliebris, serrü;
v. Btragula f. stragulus; 3<uge, Stoffe t n I
stis ingens modtis; (pl.) purpureae. b) tpi. 4
bae; *v. tXeppicpc) arte laboratae. Z)ao <rsl. I
tu«, us, m. 1) Illeibung, Jtnjiig (mit Sinppta
ber 9lrt u. Seife, wie ein ftleibungbftütf gebraud
angelegt, getragen wirb), Xracpt neque vestit-j-
praeter pelles babebant quiequam ; color verti
tus; obsoletior; v. , quo ipse tectus erat; bt
milis; praeter habitum vestitumque. 2} ükm
a) ©elleibung, pl. riparum viridissimi tb»*
tUrün) ; densissimi montium. b) ööemant >
ille orationis Cic. Brut. §. 327.
Yfsölns, i, m. ©erg in ben cottifcpcn Jllpen, *r
ber ©renje o. iligurten, j. Viso.
YcbüvIhh (Vest-vus Verg. georg. 2, 234; pf-
Ycsbius, Suet. TU. 8 ed. Both), ii, m Üe
©erg ©efuo.
Yötera, um, ». — Vetcra castra, ©tobt a
Gail. Belg., in ber ©egenb ». Xanten Tac.
vctfrümeiitarlus, adj. [vetus] sutor ©<pil
f lief er Suet. — veteränus, aflj. [Tetos] «si
Dielen 3apten, alt hostis. RnSPef. nullte-'
u. bl. veterani alte, gebiente ©olbaten, $r
teranen; legio, exercitus; exercitus vinceix
ergraut unter ©iegen.
veterätor, öris, m. [vetus] 1) bet in et» sU
geworben iß, ergraut in enusis. 2) in ibiev
©innc, ein alter Rucpö, bureptriebesti
©lettfdj, ©tplaulopf. — vEtbratorif, «t»
[veteratorius] bureptricben, feplau Cic.
vötbratorlus, (ulj. ’vetcrator] bureptriebo
feplan ratio dicendi; eam (accuratione») *
citius v. quam oratoriam diceres.
välernösuB, adj. [veternus] flbertr. fepldfrt;
träumerifep bomo Ter. — velernns, i, ■
[vetusj eigtl. baj 9llter, bap. a) bilbl, »■
vetitum
vexo.
893
SRebe Attii aut Pacuvii Tac. ft) Scplaffucpt,
Plaut. ; übertr. ® cplöfrigleit, träumerijcpe»
®efen; Srfcplaffung, (fnbolenj civitatis, v.
civitatero occupavit Oael. in Oie. ep.\ ‘torpere
gravi v.; *me fnnesto arcere v.
▼otltnui, i, n. [pnrtic. t> veto] *ba8 Bcrbotene,
b ai Berbot; auä iRüdficpt auf Jfonjinnitfit iussa
ac v. populorum ; iussa, v. Oie. — veto fvoto
Plaut.'), tui, tYtum, l | vetus] eigtl. beim Pllten
taffen, bop. niept gefepepen taffen, wiber«
raten, »erbieten, m. acc e. inf. act. u. pass.;
in»bef. ». Brätor u. ben Iribunen, and) ». ®efep ;
*» Seite; *to nec laevus v. ire picus nec vaga
cornix; egero (sc. nos) Hör. ej>. 4, 1, 428; v. (fle
fagen, er bürfe nicht) mirari (sc. eum) Li v. 1, 68,
10; im pass. m. non i c. in/.; m. bt. inf. ha-
ruspex v. ante bromam alqd novi agere Ter.;
lex v. delinquere, volucrcs v. agere; *tabulae
peccare vetantes bie {Wölf tafeln Hör. ; impers.
esse vetitum accedere Ter.; sanguinem arae
nffundere vetitum est Tac.; m. ne ob. bt. conj.
b. Hör.; m. acc. bet Sache ‘bella; ‘quid inbeatve
vetetve; pass. ‘vetitA legibus alefi; ‘nef.is, *ne-
mus vetitum; m. acc. ber tßrrf. quae (lex) neque
probos frustra iobet aut v. Cie.; me tali voce
Quirinus Hör.; pass, qnod vetamur vetere pro-
verbio; *vetor fatis mir »erbietet e8 k.; abfol.
al« t. t. ». ben tribunen; lex iubet aut v.; *si
v. auspicium; *res ipsa.
Yettdnes, um, m. Bölferfcpaft in öufitanien.
v^tftlus, adj. [dem. ». vetus] etwa» ob. $iem*
liep att filia, equua, ‘cornix, faex Hör. cami.
H, 16, 16 subst. 1) -los, i, m. ein Slltet Plaut.;
fdjerjt) , mi vetule mein Vlltercpcti Oie. fam. 7,
16, l. 2) -la, ae, f. eine Wlte, meift »erficptlieh,
Bettel Plaut.
vetns, eris, sup. veterrimus (al» comp. Wirb
vetustior gebraucht), alt (wa8 fcpon lange ßfit
befiehl; @gf. recens) navis; institutum, inimi-
• itia, miles att langgebient, accusator bet
fdhon oft aufgetreten u. Boutine befipt ; gladiator,
»icarius, ex Sardinia v. (ba8 fcpon lange bort
geflanben) exercitus — deportatus; ‘crater fchon
lange gebraucht; ‘veteris pocula Massici; *se-
nectus fepmaepe; homo ber fchon lange gelebt,
poüta Ter.; senatores v. et antiqui moris me-
mo res Liv.; fv. et senes; ‘genes; subst. pl. m.
bie fttten (ohne ftnbeutung ber Scpwäipe be»
Bltet», wie burep senex), bte 9ltt»orbern, ve-
t er um praecepta Verg. ; subtilis veterum (ber
alten Sünftler) iudex Hör.; maiores vestri, v.
illi, admodum antiqui; historia v. atque anti-
qua, antiqui et v. oratores Tac.; subst. n. ve-
tus est ein alte» Sprichwort; v. (eine alte ®e=
fepiepte) est quod dicam etc.; pl. alte Sagen
scrutari v.; (Hör.) fautor veterum beä Slltcn;
militiae, regnandi ergraut in je., veterem sti-
pendiis et cert& cum rege amicitiä bet lange
gebient u mit le. in ic. geftanben patte Tac. an«.
2, 66; V etc res, f. sc. tabernae bte alten SBecp«=
lerbnben am Blarfte; auch im ®gf. ju bem 3e®igen,
ehemal», früher, »orig cives (im ®gf. ju ben
itoloniften) , tribuni, copiae, exercitus, poetae
veterrimi, iniuria, benencium, ‘verborum aetas,
fuetas Boneit, tpopuli Eom. res.
vltusta», ätia, f. IvetustasJHtter, hopf» Sitter,
lange Bauer, Seit ic. familiae, municipium
vetus täte antiquissimum, possessionis, fr. exe-
dit mouumenta; j-cavernae longä v. cavatae;
oxemplorum alte Beifpiele; v. (sc. amicorum
bie alten ffreunbe, bie greunbe, weil fle alt finbi
conservandn Oie. Lach jj. 68; prisca verborum
v., ‘situs informis et deserta v.; auch «tte Be»
fanntfehaft, greunbfepaft magna v., magna
consuetudo intercedit; maxima est vis v. et
consuetudinis; ingenio, v. (alte Srfaprung),
nrtificio tu facile vicisti. 3n»bef. a) ba» 4Uter =
tum (fotBopl bie Seit al» bie üRenfcpen jener
Seit) exempla vetustatis; fv. cognoscere; si
qua fidem tanto est operi latura v. ber Bericht
be» Wltertumä Verg Aen. 10, 792. 6) bie fpöte
Fachwelt Oie. p. Mil. §. 68. — vötustns, adj.
m. comp. u. sup. [vetus] lange Seit im ©ebrauep
gewefen, aufbewahrt, alt (m. bem Bebenbegriff ber
Borjüglicpteit, ©prwürbigleit) vinum Plaut.; t«r-
bor, *!igna (». bürrem Brennpolj), hospitium,
vetustissima disciplina; vetustiores scriptorer,
fmaximus quisque et vetustissimus pro parente-,
in»bef. altertümlich, ». SRebncr multo vetustior
et horridior Oie.
vcxätlo, önis, f. [vexo] heftige Bewegung,
Srjcpfitterung vulneris in via iactati; Stra»
paje, Blage, 5Ri6h®n^'unB on™ ingenti v.
praecipue iumentorum JAv.; corporis, sociorum.
— vexHtor, öris, m. [vexo[ Blnger, SRi6 =
panbler orbis; Störer furoris.
vexllUrins, m. [vexillumj 1) gapnenträger,
2) pl. (Tac.) a ) bie »on fepmeren Slrbeiten be=
freiten Beteranen, bie bi» »u oöDiger Brrabfchie=
bung ju einem befonberen ®orp« unter BeyiUen
twremigt mürben, bie Beteranen»e^illarier.
b) ein unter einem BejiHum ftepenbe» ®etacpe =
ment. — vexllUtlo, önis, f. [vexillum] =■
vexillarii 2) ft) Suct. Galb. 20. — vexillum, i,
n. fveho] 1) ffapne ber Sieiterei, BunbeSgenoffen,
Beteranen u Tleinerer Betacpement» v. (pl.) snonim
equitum; v. sociorum nominis Latin i ; circiter
CCC sub v. uns mittuntur Caes. b. G 6, 86, 8;
bef. bie rote 3apne, bie auf bem Selbpermjelt
ob. Slbmiralöfcpiff al» Signal jurn «ngriff ob.
ftufbruep aufgefteeft warb v. proponere; vexillo
signnm dare ; praetoria navis vexillo insignis
Tac.; auep bet ®u»pebungen, bei ©rünbung einer
Wilitürfotonie, um bie Sotbaten jufammenjupab
ten, fv. tollere auffteden. 21 bie ju einer 3apne
gehörige Btannfcpaft , ba» gäpnlein Liv. ; pl.
tironum Tac.; legionum ber Sanbfturm Tac.;
in»bef. — vexillani 2) ft), W. f., Tac.
vexo, 1. [int-ns. ». veho] 1) pin u. per jiepeit,
ftopen, ftar! bewegen, fcpütteln, erfepüt*
fern per confragosa vexabitur; fin turba ve-
xatus; ffauces iam exanimis laqueo vexatae;
+clades regionum vexatarum (burep ein ®rb=
beben); ‘venti nubila caeli, *mare burcpwüplen;
•rates. 2) übertr. part mitnehmen, peim =
fuepen, »erpeeten, plünbern, btanbfcpa*
pen; beunruhigen, plagen, migpanbeln,
befepübigen, quälen, brüden agros, regio-
nes, regis provincias, hostes, fvilla est ve-
tustate vexata; ‘hospites »erfolgen; *hunc lo-
cum (». wilben lieren u. Bieben); Antigonus
saepe in itineribus vexabatur (s. ©umene»);
pecuniam »ergeuben Sali.; omni scelere rem
publicam erfepüttem, jum Spielbaü ber Barteien
maepen; vexari difEcultato viae; fimbribus,
*beUo et armis; quos (mores civitatis) luxuria
atque avaritia jeuütten; atqm honoris cupido,
fama (fcplecpter Stuf) atque invidia; bef. mit
894
via — vicinitas.
Stötten ijart anfcdjtcn, [dfelten vexatur idem
Theophrastus et libris et acholis omnium phi-
losophorum, quod etc. ; multum vexati et irrisä
vetuatate Tac.
via, ae (ard>aift viäi Ennius b. Cie. Cot. m.
§. 16), f. l) bet SBeg, auf bem mau gebt, bie
Strafte, Bahn bunt) 'Dtenjdjnibäiibc angelegt)
militari»; per via» inviaque Lin. ; in viam ae
dare, viae ae committere; ex via excedere;
declinare de via ad dexteram; via ire auf ge:
vabem Stege; dare alcui viam (fßla|) machen),
l>er fundum einen SSeg etlauben; viam facere,
pandere, aperire; v. equitibua putefacere; v.
munire, aternere; v. inire, ingredi, iuaistere;
totfi v. (gänjlirb) errare Ter. 3näbe). a) bie
Straffe, ©affe in bet Stabt (bet Staum gmi»
fd)en ben §änjerteiben) transversa, Sacra, Appia;
im Saget, angustiia viarum. b) bet Kanal im
menfd)luben Kdtpet, Speiferöbre; ‘fiuftröbre.
c) *bte Spalte, Otipc, butd) bie eltb. bringt.. d>
‘Streifen an einem Ktcibe auratae Tib. 2)
SSeg, ©ang, SRarfcb inter viam, inter vias,
in via unter toeg4 Ter.-, viam tridui procedt-re;
abesae longius tridai via; de via longuere;
reetft v. gcrabeb SBegcS; Banbreife te neque
navigatioui neque v. committas de.; ‘longa
terrae v.j *fpl. ‘iassus marie et viarum; *odio
tua.ru atque v.; ftaedio v. ac maria; ‘viam
(bie Sbfabrt) suadet Boreas; carpere, ire viam;
unam tibi v. et perpetnam tu ne i'bafj bn nie
»Überlebt ft) volunt, a) fibertr. o) SSeg, fßfab
vitae, vivendi, virtutis; rectissima laudis; utor
viS. (bie SRitteiftra&e) die. Alt. 2, 19; de v. (».
gerabem äöegc ber lugenb) decedere; via ad
gloriam proxima et quasi coupendiaria; *vir-
tutis arduae; ‘leti; ‘quamcunqne v. dederit
fortuna; *fata viam invenient. b, bie 9(tt u.
SSeife, etto. ju erreichen ober auBgufübren, ba$
SJiittel omnes v. tiKittet u. SSege gurn) pecuniae
nusse; viam oeimlii invenire, exsequi; viam,
(Ter.) omnes v. perseqni (ein(d)lagcn) ; habeo
certam v.j v. in re pnblica tpolitijdjcä Spftcm)
sequi; viam optima rum artium t rädere; v.
iraudis inire; ‘salntis, ‘mortis, c) bai Bet»
fabrtn, bie Slrt n. SSeife, ber SSeg, ©ang
aliä v., efuiem v. aggredi Ter , Sali. -, per om
nes leti v., vius ad mortem Liv.-, falia Tiberio
morurn v.; ratione et via metbobifd); duplex
i cmsiderandi v. Cie. or. §. 180; prägn. bie rerbte
Sdtetbobe discendi; abnetbial, vti metbobifcb,
planmäßig dieere, progredi. Sab. A) viniis,
e, mdj. (feit.) jum SSege ob. gut Straft ge»
börig lar Plaut. B) tiurios, adj. ben SBcg
betreffenb, Siege» lex Cael. b. Oie. fern.
U, 6, 6.
viätleäluH, adj. [viaticum] mit Steifegelb ber»
(eben Haut. — viatkuu, adj [viaj 1) eigtl.
(Plaut.) gm Steife gehörig, cena Slbjd)ieb»=
fffjmctuü. 2) sub.it -cum, i, n. a) bas Steife»
gelb quo minus viau restat, eo plus viatici
quaerere. b) (Hör., Säet.) bai r. ben Solbaten
im Kriege erbeutete ob. erfparte ©etb, Beute»
gelb, Sparpfennig. — viütor, öris, m. [viaj
1) Slanbcrcr, SSanberbmann, itteifenber,
gufcgänger non eetuper v. a latrone, nonnun-
quurn etiam latro a v. occiditur; ‘litoris Assyrii.
2) bet bie Beute (urfprtlnglicb oom Banbe) bor
ben Btagiftrat levbenbe ÄmtB», SiaatBbote bei
denforen, Znbancn n. «inignt geringeren bRogi»
{traten; aud) bei ben Samnitern Liv. 10, SS, :
+Bote übetb-
Vibisei f. Bituriges a).
Yibo, önis, f. §afenftabt an berSSeftlüfte b. Brx
tium, j. Bivona; adj. -nennt»; auch subst Vs-
lentini, m. (weil bie Stabt oollftanbig Vibo V»
lentiu hieß) Cie.
vibro, 1. 1) Irans, jdjntenten, fcbroingrit, ii
jitternbe Belegung fepen, fcbütteU, *t
üamina vestes machte flattern; ‘vibrari membn
gittern; fviscera ribramur; fsustinentium Da-
ns vibratu«; ha« Um; sicas; tela; “vibrata fej
mina iaetat; ‘vibratus (judeuber) ab aetberr
fulgor; ‘erines vibrati {geträufelt) calido farr.
‘bilbl. truces iambos. 2) irdrans. a) gittere
beben, bibricren *tres linguae. b) fdbillern
ftbimmern mare Cie.; ‘tela ferro; ‘giaiüL-
vibrans; ‘vibranti ictu. c) bilbl. caiu» ;Iie
mosthenis) non tarn v. fulinina bltpenb t reift"
oratio iucitata et vibrans trcjfenbe, febtogn^
(Quint.) sententiae vibrantes ©ebanlenblipe.
vlburnam, i,n. bei Meine Bteblbaum, Siplia;
bäum (Fii>uivtum Ixmtana L.).
vuänii», adj. [vicus] in einem Ziarfe tvopneit
Zorf»; »übst. pl. m. bie Zorfbcmobntr.
Yica l’öta, ae, f. [vinco-potiorj Beiname Sc
©iegeSgdttin, bie ©ottin be« Sieges ». Sr
SR acht.
Ticärius, ad j. [vicis] ftetlbertretenb fides am:
corum operae nostrae v. supponitur; subst. n.
Stcllbertreter, Bilar alcis, regni, sueoedac
ego v. tuo muneri; diligentia« moae (O. Sei
folget im Konfulai); ‘aequali sorte v. ein gleict
geftedter Stell oertretcr )beim gtlbbau); not'
ber Unterbebiente, ben ein Stlabe fid; bäü, Uc
terfflaoe.
vioatim, a dp. [vicus] 1) o. ©affe gn ©afie
gafjenroeif«. 2) o. Zerf gu Zorf, bnrfmeije
halutare. — vice, vlcem f. vici».
viebnirius, adj. [vicenij (Plaut.) jmnngig esc.
baltenb, lex quina v. nach »elcbrnt Bente uai.
26 Sabten nicht borgen burften. — vicdnl, ae.
a, adj. [vigintij je gmanjig.
vlces j. vicis. — viCesTmänl, ömm, •». [vicss;
mns] bie Solbaten ber gloangigften Begier
Tac. — vices lmarlus, adj. fvicesimusj gut
gmangigfien Zeit gebbrtg, auram aW dt
gäbe o. bem gmangigften late bei Kaufpreis
bei Sit'laffung ber Stlaoen. — viceslmus, (vl-
ges.) adj. [vigintij bei gwangigft»; subst. -m>.
ue, f. ber gmangig^e Zeil übab- u. iiOSc
ali Wbgabr an ben Staat, portorii; bei Kas'
preifei bei greilaf[nng eines Silanen; fbei tirt
febaften.
YioBUa, ae, f. Stabt in Oberitalien, j. Vieemn
Zab. Vieetini, örum, >06011111, örum, m.
vicla, ae, f. Beide.
vieles (viciena), ade. [vigintij gmangigtnal
Viel! um«, i, m. | mabrjdj b. vigilj Beiname bei
gnpiter, ber SSacbfame Liv. 24, 44, 8.
vicum f. ricinus 1) a) n. c). — vicinAlis, e,
adj. [vicinnsj (feit.) nacbbarlicb, ad nsnm >
ber Siacbbaren; (fpöt) bella mit ben Stadf beeren
viciula, ae, f. [vicinnsj 1) Siacbbarftbaft.
'Ji ä b e in v. nostru; hic in vicinia, h. viciauu
Ter. 2) ooncr. Siacbbar jeb af t, Siarbbarcs
Hör. — vicinitas, ätis, f. [vicinus] 1) »od
barfebaft in Umbvia atque m ea v., 'fiqoorua
v. propinqua esset; pl, v. atque conlin». S)
vicinus — victus.
895
concr. ©ad)batfd)aft, 9iad)baren v. armis
exornat; fv. teilet opinio; pl. , amicitiae, v.,
olieatelae. — ricinus, adj. m. ’+coinp. [vicua]
l) benachbart (in ©cjug auf fcaui u. §of; »gl.
ti mtimus), in bei 9Jacbbarf<haft befinblid),
ftobncnb; in, aui, mit ber iJiattjbatjdjaft
bellum, *urbea, ’iurgia, *funus Deichculonbutt
bei 'Kaehbatn; "sedee astris, *caelo Olympus,
•tecto fons; »übet., <0 uh, i, m. (Rachbar eeteri
v. ac finitimi; proximi. — vlclna, ae, f. (Rad)
barin Fides v. Iovis; *auus v, loci; nostra Ter.
b) n sing, turria vicino (in brr ic.) sita Tae.
hist. 3, 38; •+*. pl. benachbarte ©egeub 2)
biibl. o) nahe, o. geil u. Crt *mora, (jpät) exi-
tium. b) tjrlt. in ttafj. ©toi'a'i nalje fommcub,
ähnlich dialecticorum scientia v. ac finitima
eloquantiae Oie. or. § 113.
viel» 'gen.) , ™, 8 (anbere ftafui bei sing. fonc=
men nic^t »or; pl. nom. n. acc. vices, dat. u. abl.
vicibus), 1) 8lbrocch(eluug, SBcd){el, Sr<ed) =
f elf eitigteit commoti vice fortunurum liuiua-
nartim Liv.; (f»ät; versä. v. umgclet)rt; fatatae
temporum v. (pl.); ftemporum orliea implere
deatmatas v. bic 3*it in ii)tfnt Rreiilaufe tnndjc
gtmiffe je. ©hafen burd); ‘spatium diei noctis
excipiunt v. ber 2ag mcdjfelt mit ber (Rad)t;
•fvigiliarum v. (pl.) ante cubiculi forea servant
fallen ber (Reibe nach ffiadjt ; fservatis noctium
v.; * variure vicea f. vario 2); fequestris proelii
rnore penuutare frontis et tergi v. (pl.) ab
roechfetnb »erfolgen u. fließen; fstationum v.;
*mutat terra v. j. mute 2); *alternare v. (pl.);
*nox peragit vicem b. i. Wedjfelt mit bem tage,
•quaaque v. perugant (elemeata) SBedifel «lei-
ben; *hac v. aermonum äüedjjelgefptäd) ; *gratü
v. veris et Faroni; adv. in vicem j. invicem;
*tper vicea, *fin v., *v. factia, fvicibua, fv.
alternä — invicem; ut hoc inaigne regium in
orbem suam cuiusque v. (jebeitnal an feiner
Stelle) iret Liv. 3, 36, 8.
3nibef. a) Entgegnung, Srmiberung, ©egen»
leiftung, Vergeltung fbenevolentiae , iniu-
riae, ofticio vicem exBolvere; fvicem aaevitiae
reddere »ergeben; *multarum vicea exigere;
*inque vicem illorum patiar delicta (ali Eilt
gelt, bagegen) Hör.; *v. superbae (b« Übermut,
ber bir oergilt, roai bu an mir »erübt) te ma-
neant ipsuni; *plus (quam) v. aimplici in mri)r
ali einfacher Vergeltung llor. b ) ber SBed)fct
bei Sdjidfali, Sd)idfal, SJoi cuiua ego
vicem doleo; alienam v. pro nostra iniuria do-
lemua üic.\ auam v. magia anxioa qnam eiua;
ramm, imperatoris vicem sollicitus, indignundo
vicem eins Liv.; fr. auam conqneatua eat;
•gementes tristem fortunae v.; *offenaus vice
(burd) bie fitänlung) Helenae; auc % pl. 3Bed)fel-
fälle, ©efahren nec tela nec ullaa vituvisse
v. (niml. belli) Verg. Am. 2, 433. c) ©lab,
Stelle, auch mai an ein« Stelle ju leiftrn ift,
©ejdjäft, (Rolle nulla eat persona, quae ad
vicem eins qui e vita emigravit, propiua acce-
dat; ne aacra regiae ricis deaererentur; per
speciem alienae fangendae v.; anccedena in
vicem ioperii tui, auam v. (jeinei Xeili) fnnc-
tua officio Liv.; poena in vicem fidei cesserat
Liv ; fv. officii »ui expleta; fv. alcia aupplere,
-f-aokis v. implere; fexercere, ’aervare vicea;
•defendere vice» rhetoria.
5£) adv., a) vicem alcia an jmbi. Stelle, ftatt,
wegen jmbi., um jntb., auch gleich juibm.,
n ad) 81 rt 0. k. eri v. meamque, amborum v.
Plaut.; in qua re tuam v. saepe doleo Oie.;
ne nüBtram v. irascaria Liv. ; Sardanapaü v. in
auo lectulo mori Oie.; ß) fvice patt, gleich.
Wie, oraculi v. alqd accipere; v. mundi; are-
nae v. y) ad vicem =. vice Aur. Vict.
viclssätlm, adv. — viciaaim Flaut.
vteisaim, adv. anbterfeiti, bagegen (gleuhfam
bie Volle Wed)felnb) alqd accipere ab alio vioia-
aimque reddere, terra uno tempore florere,
deinde v. horrere poteat; nunc dato mihi v.
Ter.; conaideni nunc v. tuum.
vu-UsYtüdo, Inia, f. SBedjjel, Slbmechfelung,
SBedjjelfeitigfeit v. (pl.) dierum ac noctium;
fortunae; atudiorum ofticiornmque ; eorum (ge-
ncrum) wechjelfeitiger Einflnfc auf einanber.
vlctlma, ae, f. Cpfertier, Schlachtopfer ae-
cundam eam Paulus, aicut erat, victoriam ratna
victimae cecidit; aut pro victimia hominea im-
molant aut ae immolaturoa vovent etc.; biibl.
hanc mactatam v. (ihn ali lotenopfer) — lega-
torum Manibua dabo; ae v. rei publicae prae-
bere; *v. nil iniserantia Orci. 2)a». victTmä-
(rlns, ii, m. Opfetbiencr.
rlctlto, 1. [intens. ». vivo] ». etw. leben, fich
nähren ficis Plaut.; parce Plaut.; bene liben-
tcr v. gern gut eifen Ter.
rlctor, örie, m. [viuco] Sieger, ©cfitger v.
victorum einet Plaut.; trium bellorum in k.,
cuiua belli; Olympiae Nep.; v. (pl.) beUoram
civilium; abfol. ‘laudem victorum (in ben
ßampffpielen) c&nens; o. Strcithähnen Cie.; lup-
piter V. ber ben Sieg berleiljt Oe., Liv.; attribut.
ali Sieger, fiegenb, jiegreid) oxercitu«; fv.
redire; maximarum gentium v. ae disceaaiasc,
semper v. ex — cert&mine abire; *v. equue ;
*v. currua Xriumphwagen; biibl. animus iibidi-
nis et divitiarum v. fktü.\ auch ubfol. ». bem,
ber feinen 3*>ecf erreicht ob. feinen ©lanfd) erffidt
ficht Verg. Am. 2, 329. 11, 666.
S)a». A) victoria, ae, f. 1) Sieg externa, do-
meatica; ernenta; Suilana bei SuQa; fSpartana
üb« bie Spartan«; de tot populia; v. (pl) bel-
lorum in IC.; v. reportare, adipisci, parere,
ferre, referre ex alqo; victoria potiri; v. exer-
cere; Olympiorum in ben Olt)nipijchen Spielen
Cie.; certaminis in ic. ; ex coilega; v. penes
patrea fuit; »ot (bericht nocentiasima; v. con-
aequi; auih Siegeiruhm Ourt. 10, 2, 11. 2)
perfonif. Me Siegeigdttin ob. bie ©ietoria^
ft a tue Liv Xao. a) vlctöriAtos, i, m. eine
mit bem ©ilbniffe ber ©ictoria »erfehene
Sitbermüiije, */« Deitat, (35 ©f.) an ffi«t
p) dem. YlctOriöla, ae, f. Heine Statue ber
©ictoria Oie. B) vlctrix, Icia, f, n. pl. t)
Siegerin, attribut. fiegenb, (iegreich Athe-
nae; manus illa Clodian a; *diu latoque v. c&-
tervae; literae Sicgeifdjreibcn; *+victricia arma;
•tulmina; *praemia ▼. hoderae Epheu ali ©reio
{fit ben Sieger. 2) biibl. velut v. libido; matee
v. filiae, non libidinia Oie.; *0. ihre* SBun-
Jchei Xeilhaftigen.
Vktumulae, arum, f. Stabt in Gail, cisalp.
victuH, ua (ti Plaut.), m. [vivo] 1) Unterhalt,
SRaljrung, Soft, tenuia, liberalie, ‘facilia, *in
felix ärmliche; *foedu»; cotidianum v. alciri
praebere; feit, pl.; *victibus prioruia; *faeilis
vietn gens. 2) «ebeniart, >weife (junädjf! mit
896
vicnlus — video.
Bejug auf bie 9!a^rung) in omni vitn atque v.
excultus; haec consuetudo victus; in victu con-
siderare oportet, apud quos et quo more et
cuius arbitrio sit educatus, quos habuerit ar-
tium liberalium magistros, quos vivendi prae-
ceptores etc.; äbnii® v. (bai geben , Benehmen)
inter hospites comis Tat. Germ. 2 t ; 'asper victu
venatus bet 3agb mfibfelige SUbtil.
Ticnlus, i, m (fett.) dem. o. vicus. — Virus, i,
m. [o/xocj fjiäuferf omplcjr , bai). 1) ©tabtnier=
tel, Cuartter, ©tabtteit, ©affe vicos pla-
teisquc inaedifiravit; dimensis vicorum ordi-
nibus et latis viarnm spntiis Tat.; Cyprius,
Tuscus; cum vicos, orbem laudaret Hör.; ex-
tremis in v in einer abgelegenen SBintelfdjule
Hör. 8) ein ®orf vicos ad quadringentos in-
eendunt Vaes. 9tuc^ ©eljöft, üanbgut.
riifXitJet, adv. [videre-licet] bient baju , ba«
©efagte a!« etwas lei®t ®r|i®tli®e* u ©in =
leu®tenbe« ju berufenen, e« ift offenbat,
leidjt er(i®tli® a) nt. acc. c inf. , Plaut, b)
alb Bartilel offenbar, fi®erli® hic de nostris
verbis errat v. Ter.; <juid metuebant? vim v. ;
oft ironif® oerfiefet ft®, freili® bomo v. ti-
midus et permodestus.
vTdeo (‘viaen’? ■= videsne?), vidi, Visum, 2.
I) act. 1) fetyen übe®. (bl. als finntidje Smpfim
bung beb ®efi®t«organ«), bab- Seblraft haben,
mit ben Äugen feben, gewabten, watjrneb’
men, etbliden, erfennen; übe® mit ben
Sinnen mabmebmctt clare v. oculis Plaut.;
l>ene oculis gut f®en; acrius ein ftfjn rfes ®efi®t
haben ; quam longe (Weit) videmus? quaedam
volucres longius (sc. vident); mille et octin-
genta stadia quod abessot bte ©cgenfidnbc in
einet ffintfernung Bon it.; ne nunc qnidem ocu-
lis cernimus ea qua« videmus; scindi videres
(man lonnte, b ft ttc (eben tdnnen) vincula
IAv.; qui videret (eä (eben tonnte), — diceret
muftte, hätte fageit miiffen Oie. Verr. 4 §. 62;
♦videres stridere susurros; ‘mugiro videbis sub
pedibus terram; naso pol haec iam plus quam
oculis Plaut.; te amicum et placatum Lteiotari
regis arao foeique Cie.; po.-tea eosdem triliunos
etc. gewählt (eben IAv.; ptägn. bie Äugen offen
haben, wa® fein Ver^. ecl. 6, 21; autb in
unmittelbarer Släbe, mit eigenen Äugen
febeti, mit imbm. glei®jcitig u. in gleis
<bem Älter leben, eine |fcit ob. etw. in bet
Heit erleben, etw. Üble« erfahren, eine« ©Ute«
teilhaftig werben memineram Paulum, vi-
deram Gallum; Cinnam memini, vidi Sullam;
huue quem patros nostri viderunt (ju feben bai
©Ifld hotten), divinum hominem Africanum;
atque hoc quidom videru licet ift eine Sr
fabrung, bie jeber felbft matben tann Oie. Lael.
S A4; utinain eura diem videam, cum etc.;
multa vos libi-rosque vestros in re publica bona
esse visuros; somnum hercle ego hac nocte
oculis non v. meis ifl ni®t in ic getommen Ter. ;
suo toto consulatu somnum non vidisse; mul-
tas iam summorum iroperatorum clarissimas
victorias aetas nostra; priusquam hoc tautum
mali videro Cie. p. Mil. §. 99; * Casus abies
visura marinos — beftimmt ba« Sieer jn be*
fahren
2) anfeben, bef®aucn, na<b etw. feben, na® =
feben, auffu®en, befutben; jufeben, na®
etw. fi® unlieben, etw. beforgen, qui visum
processerant um ben ftampf mit anjufeben SaT
Jug. 94. 6; alqra v. non posse nt®t etieber
tonnen Oie.; viele sie (ficb bo® na®> signi qm:
siet Plaut.; illud vide, ut (wie) Ter.; tmsav
Videos Plinium domi; semper sedem sibi ar
locum sine molestia atque angor« vivendi ;
Dolabellae quod scripsi, snadvo videaa; pra»
dium nobis; bab. au® f0 (Com.) mit Ser
trauen auf jmb. feben, jmbm. oertrauen n»v
vide. b ) auf imb. alb Sorbilb feben, a®te*.
quin tu me vide»? fieb’ nur auf mt® (Wie i® e»
gema®t habe)! Cie. i» Pi s. §. 6t. c) gleichgültig
untbätig mit anfeben, gufeben, fi® gefallen
laffen vide consulem illum iterum, quec,
vidisti consulatu priore Cie. AK. 7, 9, 3; eans
(oram) nunc plenam bostium — iam factatu
videamus? si civem commilitonemqne ineum —
in servitutom ac vincula duci videam IAv.
3) tp. a) mit bem Serftanbe feben, mabrneh:
men, merfen, einfeben, begreifen, lernen;
in* Äuge faffen, erwägen, überlegen, bt =
benten, betra®ten quem exitum ego tarn
video animo quam ea quae oculis cernimus: si
dormientes alqd animo v. videamnr; alqm.
alqd in somnis, secundum quietem; solenn
haben; acutius atque acrius vitia quam recta;
ut plus vidisse videatur weiter gefeben , einen
tieferen Blicf gehabt ju haben; sin vos plus tum
in re publica vidistis einen tieferen politif®ea
Bluf gehabt; au® v. mnltum weit (eben; v.
(batte einen f®arfen Bliif! in literis; tu ipse —
omnia, credo, vidisti, nihil te omnino fefellit;
purum; cum quid potissimum vitarent, non vi-
dorent uttgewife Waren, ni®t Wufjten; di vateaque
in futurum; ut quod vident, non viderit (merltei
Plaut ; aliena melius v. et diiudicure Ter.; in-
terdum vulgus rectum; *ventura; nulla re quae
agenda videndaque (o. anbern ju lernen) magno
duci esset, praetermissa IAv. ; nunc ea videamus,
quae etc.; id primum videamus, quatenus etc.;
videas et considcres quid agas; eigentümt. iu-
dicium subtile videndis artibus illud in ber
Beurteilung Uor. ep. 2, 1, 242.
3n«bej. a) video (vides, videmus) o. bem, mal
man au« ber @ef®i®te u. fiitteratur. au«
ben ©rjäblungen u. Bcri®ten anberer weife, io
bafe aljo video eigtl. fo oicl ift al« 'i® lefe'
[wohl ju unterf®eiben oon vidi, videmus etc
erleben; ogl. I) 1)], ut video nostrum scribere
Antiochum; ut Alexandrum regem videmus;
videmus Paulum Aemilium C. Luscino familiä-
rem fuisse — sic a patribus accepimus — etc.
fi) (Äonberj.) haud vidi magis, eint lutje Öem
bung, bur® wel®e ironif® eine o. bem ©tgner
behauptete ibatfadje im Sinne be« beutf®en "i®
bä®te gar, i® bente ni®t baran, e« fällt mir aar
ni®t ein’ in Äbrtbc gefleUt wirb, te suom soda-
lem esse aibat. Haut v. magis Plaut. Capt. 65«
U. Sri J *. b. St.; fo au® ,.ßst enim homo ist«
populo Hom. deditus“. — Nihil vidi magis (sc.
deditum): qui etc. Oie. p. Seit. §. 110. y) vi-
dero, viderimus, um au«}ubrüdtn , bafe man
etw. ganj beftimmt erwägen werbe, oft mit mar,
post , paulo post, alias, alio loco, quiesce, in-
quam, istam rem ego recte videro Plaut.; fuge
modo intro, ego videro werbe ja (eben; post
de matre v. Ter.; sed hoc mox v. lnterea etc.
Oie.; quae fuerit causa, mox v.; de actione
post videro; quid inventum sit, paulo post v.j
Video.
897
*ecte secusne, alias viderimus; alio loco de
iratorum animo et iniuriia videro, nanc etc.;
<ed de me v. (ib »erbe ja l'e^en, wie icf) fertig
oerbe, ob. 'ib »etbe ja mein $cil bctjud^ett’);
<ed hoc ita dico, si etc.; valde v. et considera-
;iu3 atilitati nostrae consuluero jeboc^ bemalt’
(b mir uor — bie Bugen redjt »eit aufjutbun
Oie. Att. 9, 10; videtur commodias ad te postri-
lie scilicet. Sed viderimas Oie. Att. 4, 5. 2)a«
üt aud) fut. simpl., wie mox, haec videbimus
Oie. fin. 5, 21. /am. 3, 9, 8. 'Jtibt Ijierbet ge«
[;örig aber ift : de hi» videris, quos etc. Liv. 2,
»0, 9, bemt hier ift videris a(4 perf. conj. anju«
[eben, 'bebenfe bod) aber biefe ba’; eBipt hoc
x>tam quäle sit, moi (sc. videro) CHc. n. d. 3
». 37. 6) fib nab etw. umfeben, auf etw. ab«
:en, juitben, fib um et», ob. jmb. befüm«
mern, für etw. ob. jmb. forgen rivulos con-
«octari, fontes rerum non v.; *populi tabularia;
vidend|m Bibi esse aliud Consilium; negotia
mea v,debis; illi quoque videndum inagnopere
esse, ut; videant consules ne quid res publica
detftmenti capiat; alcui v. für jmb. forgen;
itifcef. nab Analogie ber Serba be® »efürdpen#
vide, videamus, videant ne,vide ne non,
ridendum eBt ut al® milbere, urbanete ®e=
abung u. Serneinung einer ©a<be, illud angit
eel potius excruciat, discessus ab Omnibus iis
;uae sunt bona in vita. Vide ne a malis dici
rerins possit e« bürfte richtiger :c.; vide ne for-
itudo minime sit rabiosa; vide ne nulla sit
livinatio oielleibt giebt e® feine; vide ne non
lit hoc proprinm nomen omnium fbwetlib ift
c.; videant ne turpe miserumque eit etc.; vi-
lendum est ut honeste vos esse possitis fo
oerbet ihr wobt nidjt mit l&fyxen bort bleiben
önnen Oie. (am. 14, 14, 1. SJabin geböten bie
Formeln tu videris, vos videritis, ipse
riderit, ipsi viderint woburb man au®
rgenb einem ©runbe bie Erwägung u. Unter«
ubung ob. bie Seforgung u. Serribtung einet
Sabe oon fib weift u. einem anbern anheim pellt,
nag man mit ber ©abe felbft einoerftanben fein
>b. nibt, in »eiben Sormelit videris, viderit etc.
iub perf. conj. fein tann, alfo entwebet = bu tc.,
iibt ib, Wirft jebenfall® erwägen ob. bafür
argen, ob. = bu ic. magft erwägen, nibt ib
inum illud ad me attinet — : de istoc ipse vi-
lerit Ter. Verginius v. de filia, ubi venerit,
juid agat (womit JJciliu® einoerftanben ijt), hoc
untura sciat Liv. 3, 46, 10 f.; vos videritis, quid
Ui debeatur i^r mögt ob. »erbet für bie ibm
lebübrenbe ©tTafe forgen Liv. 1, 68, 10; Sed
Jraeci viderint Cie. or. §. 161; sitne malum
lolere necne, Stoici viderint (»obutb fpöttifb
lUägebrüdt werben fofl, ba& bie ©toifer »enigften«
tidjt nabjuweijen oermögen, ba® dolere fei fein
Ibel) Tusc. 2 §. 42. ©eiten ftebt bafür ba® ein«
adje (ut., wie tu id videbis Oie. Att. 2, 16;
mb iam id vob videte, mihi deest consilium
'ic fam. 14, 4; quid de te alii loquantnr, ipsi
rideant Somn. Scip. 7. c) etw. im Buge
;aben, beabfibtigrn, erftreben maius quid-
lam, aliud, suain magnam gloriam; cuius mens
likil nisi commodum publicum v.; et haec vi-
tenda et pecuniae fugienda cupiditas.
) pass, videor 1) gefeben werben, fibtbar,
ugenffillig werben, erfbeinen sibi duas
i lucerua üammulaa esse visas; impedimenta
peinigen, lat. bruti^e* Sdjulroötntbiid). 5. «u(t.
nostri exercitus ab iis — visa sunt; in aperto
loco 8ecundum fiumen paucae stationes equi-
tum videbautur; neque in eo loco hostis est
visus; quos ubi Afranius procul visos conspexit;
tantas videri Italiae facultates (Stiltcl), ut Caes.
b. G. 6, 1, 3; irritus labor videbatur (erWie®
fib) obstante natura Ourt. 6, 6, 26; *propriae
videri voluit artis gloriam; *niveus videri o.
Bnfeben; aub offenbar fein ob. werben, m.
inf-, im ®eutfben op burd) offenbar, äugen«
fbeintib u. bgl. ju geben, oft bei Caes. ut his
pereundum videretur; ut eum omnia deficere
viderentur; ut usus misericordii videretur; si
qua in parte nostri laborare aut gravius premi
viderentur »enn man erfannte, faf, bafj ic.
2) ben ©bein hoben, fbeinen, bünfen, al®
et», erfbeinen, für et», gehalten »erben,
gelten, m. bl. nom. be® fßräbifat® quod utile
videtur; quod idem Scipioni videbatur; quae
Aristoni et Pyrrhoni omnino visa sunt pro ni-
hilo; m. inf. ob. nom. c. inf. m. u. ohne b'nju«
tretenben perfönl. dat., im Deutfbctt aub: e®
fbeint al® ob solem e mundo tollere viden-
tur, qui etc.; fnos rite ab Homero coepturi
(sc. esse) videmur; duri hominis vel vix homi-
niB videtur m. inf. ; Btultiüae videbatur m. inf.
Sagegen folgt bei oorbergebenbent nom. c. inf. in
barauf folgenben ©äpen ber acc. c. inf., mihi
non videbatur quis quam esse beatus posse,
cum in malis esset; in malia autem sapi en-
tern esse posse Cic. Tusc. 6 §. 22; op videor
mihi eä fbeint mir al® ob ib, ib bünfe
mir, itb meine, id) benfe, m. inf. ob. binju«
jubenfenbem esse, satis dixisse mihi v.; for-
tunatus sibi Damocles videbatur Oie. Tusc. 6
§. 62. Äub fplp nibt feit, im Sibfl- bl. videor
ohne mihi, videntur ohne sibi, sperare videor
ib glaube hoffen ju bürfen; recordatione nostrae
amicitiae sic fruor, ut beate vixisse videar,
quia etc. Cic. Lael. §. 16; si sibi magis hono-
rem tribuere quam ab se salutem accipere vi-
deantur (p. sibi v.) Caes. b. G. 7, 20, 7; velut
ab inferis oxtracti tum primum lucem aspicere
visi sunt (p. sibi v. s.) Liv. 9, 6, 3. gu unter«
fbeiben ip hierbei videre videor alqm, alqd ib
glaubt mit eignen Bugen $u feben ic.
3) prügn. videtur e® fbetnt ribtig, plauji«
bei, gut, e« beliebt, ra. acc. c. inf. non mihi
videtur ad beate vivendum satis posse virtutem ;
videbatur Limnaeam eodem tempore oppugnari
posse; video visum esse nonnulÜB m. acc. c.
inf.; m. inf. nunc visum est mihi de senectute
alqd ad te conscribere ; eBipt reBpondit qune
visum est (sc. respondere); ubi visum est (sc.
discedere) — discedunt; mitteret cum imperio
quem ei videretur (se. mittere); abfol. per se
quae videbantur (put ftfjien), administrabant;
magistratus quae Visa sunt, oceultant ; quantum
et quo loco visum est (pe für gut finben) agri
attribuunt; si tibi videtur, si videtur, tibi si
videbitur beliebt; *sic visum (est) Veneri; *quid
tibi visa (est) Chios etc. 7 »ic pat bir ®b*®8 Be-
faßen? Ilor. 3n*bef. al® milberer BuSbrud ber
Entfbefbung ob. be« ©utabten® einet ®e«
börbe, ber Bnfibt fein maiores nostri vo-
luerunt, quae iurati ludices cognovissent, ea
nou ut esse facta, sed ut videri pronuntiarent;
si non faciat, eum adversus rem publicam fac-
turum v.
67
898
vidua — vilia.
Tidua (. viduus. — vlduttas, ätis, f. [viduus]
1) bei äRanget an K. copiarum Plaut. 2) bet
fflitroenflanb. fer Plaut.
v'idülus, i, m. [vieo] ein geflochtener 8i e i j e =
vlduo, i. [viduus] betäuben, D. etn>. leer
maepen *urbem civibus; *arva nunquam vi-
duata pruinis nie frei öom ic. ; ‘foliis viduan-
tur orni; inbbef. fviduäta beä Sianneä betäubt,
oerroitroet.
viduus, adj. 1) ciuet ©acpc betäubt, o. etro.
leer, opne etro. *pectus v. amoris; ‘locus a
lumine Phoebi; ‘phareträ; ‘nie ipse ■=• viri-
bus meis privates. 2) beb Satten beraubt,
»ertoitluet ob. unoetpeiratet Liv.; *domus,
*aula, ‘loctus; »übst vidua, ae, f. SBitroe;
überp. jebe oom Satten geitroeife getrennte
ob. gefcpiebene grau Plaut.-, jebe Unt>et =
heiratete Plaut., llor., Liv. 3) *bcb ob. bet
Seliebten betäubt, licbeleet, einjam pu-
ella, cubile, torusj bap. ‘arbores an roclcpen nocp
(eine SSeinfticfc gejogen finb, glciepjam unoer =
mahlte; * vitia an (einen Saum gebunben.
Vienna, ae, f. ipauptftabt bet SQobtoget in Galiia
Narbon., j. Vienne. ®an. t-ncnses, ium, m.
vlfetor f. vitor. — vletus, adj. [vieo flehten]
Well, Derfcprumpft senex Ter.-, alqd matu-
ritate tempostiva quasi v. et caducum; cor bo-
vis alqo morbo; ‘membris.
vTgeo, ui, — 2. [vis] 1) lebenälräftig (ein,
in Doller u. energifcper SJebcnbfraft u.
grifAe u. baburep bcbingtent unge[töiten SB a cp * =
tum fiep befinbcn, ftifep u. (räjtig [ein,
leben quod viget, caoleste est; v. et vivit
animus; hunc quo vivimus vigemusque, san-
guinem; vivunt vigentque famtl rerum gesta-
rum; omnes res, quae nat.urä v. eilt natürliche^
lieben pabenj'cum corporibus v. et defloreBcere
animos; animo frifcpeu Itiut haben; *in cor-
pore vires; *faiui mobilitate. 2) tp. in Dol
let firaft u. griffe, in 3Jiaept, in anjepen,
in Blüte ob. Seltuug (leben, leben, pcrt =
jepen, tegieten studia nostra; alia quaedam
dicendi molliora ac remissiura genera riguc-
runt; viget illud Homeri tritt inS Sieben, betpä=
tigt [ich; apud qnoa venandi et equitandi laus
v.; haec in pbilosophia ratio — usque ad no-
stram aetatem; nisi (philosophia) doctissimoruui
contentionibus viguisset; ruulta saecula sic Py-
tbagoreorum nomen; Pbilo in Academia uia-
xime; in pace iacerc quam in bello v. maluit;
fauctoritate, ‘audaciä; ’laudis certamine niiles.
♦vlgesco, — — 8. IcbcnStrüftig, lebhaft
toetben laeti Btudio pedes.
vigCsTimis [. viecsimus.
Tlgll, tlia , 1) ad} toachenb, mach, munter,
*canes, *ales (bet £apn), ’oculi, *v. voco, ‘cu-
stodia, *cura; *igms immer btcnnenb, ‘lucernae
32acptampcln; fv. noctem agere tuacheub ju=
bringen. 2) subst. tn. Pächter, gern. pl. noc-
turm Plaut.; v. fanique custodes; feastrorum;
fanatici 92aeptfeproärmer Liv.-, falb 92 acht:
polijei
vlgTlaus, adj. m. comp. u. fsup. [partic. D. vi-
gilo] toachenb, mach ‘oculi; tp. ma<h(am,
unermübet tpätig consul; ut nemo vigilan-
tior ad iudicium venisse videutur; fo. iRebuer
vir exercitatus et v. Xao. a) vigTlanter, udv.
m. comp. u. sup. roaepfnm, mit nnetmübli«
chet gütjorge. b) vigllantia, ac, f. fSBacp =
famfeit; tp. unermübete Tpätigfeit obe
gütfotge. [*cur*e Ot
vlgllax, äcis, f. (fett.) [vigilo] immer »sd
vlgllla, ae, f. [vigil] 1) ba£ Sachen, 92cdjt
machen übtip. patiens vigil iae ; pl. Demostfet
nie; nox consumitur vigdiis oergept icptafUs
2) ba8 Sachen in Srroartung ob. jur BeTpütr;
einet bropenben ©efapr, be[. im Hager ob. in bet
Stabt, bie Sache a) abstr. bas Sachen, Sacpe
patten agere vigilias ad templa; vettn tecu
custodiis vigiliisque defendite; im ©übe na
nendum mihi stätuebam quasi in v. qruuiar
consulari ac senatoria. b) bet reget mäjj
Sadjtpojlen,. bie Sache paUenbc IRari
[epaft urbs vigiliis munita; poncre, cirtnire
vigilias. c ) bie 3*i< 92acptmad)c frei ber
926metn bet oierte leit bet 92acp‘ nc<* bn
gaptebgeiten o. Derfcpiebenet Hinge *e-
cunda, tertia, quarta. 3) tp. ÜJc i '-mleit
unermübete Ipätigteit, gürfot,;* toostn
v. et prospicieutia; metou. v. meau (meiniTt
Boften) tibi tradere. 4) näcptlicpe, cetiü'M:
geier, pl. Cereris Plaut.
vigilo , 1. [vigil] 1) int raus, machen ad »u.
tarn noctem; proiima nocte; usque ad l»r«a
Ter.-, ad ipsum mane Hör.-, ‘certuru vigr*n‘
im DöHig maepen äuftanbe; Spricpm. hie v.giüu
somniat träumt fiep golbne Berge; vigilant d.
mit Don einem trägen SRcnfcpen Plaut.; anir, .
vigilantes curae bei roaepenben fingen Cu. :•
ciit). 1 §. 96, *lumina vigllantia ftetl Brenner
(auf bem Heucptturm); tp. wachja m, unerm’-
bet tpätig, auep auf feiner $ut fein p'
alqo ; me acrins ad salutem quam te ad per-
niciem rei publicae: ‘studiis obliegen. 2; trau-
ut butep maepen ‘noctes vigilantur amars«
finhabitantibus tristes diraeque noctes vigil»
bantur. b ) ‘maepenb ob. maepfam DerricptcB.
fertigen vigilati labores; quae vigilanda viriv
carmen.
Tlglntl, adj. jmanjig; ungemöpnl. fi. vicesima-
cum ad v. annos pervemsset Just. 8, 6, 7. —
vigintiv irütus , us, m. [vigintiviri] ba# 31 m:
ber vigintiviri o) als ftommiffion, bie lampa
nifepen flänbeteieit an bie ©olbaten ju ocrteiltß
D. Säfar mäbtenb feines Sonfulats angeorbnet
6) eine ftäbtijepe Unterbepärbe, beftepenb au4 ber
triumviri monotales, tr. capitales, qimttuorvrn
viarum curandarum, decemviri stlitibus iudi-
candis. — viglnti-virl, örum, m. bie 3 toan
gigntänner |nacp a)].
vlgor, öris, m. [vigeo] HebenSttaft, =fiijche,
geuer in vultu Liv. ; v. eius et vultus eaa
centis in proelium milites Curt. 10, 5, 10; fmi
litaris; ‘iuventas et patrius v.; +v. membn-
venit, ‘igneus v. est illis seminibos; aetati-
animi.
Villen (vilL), ae, f. cigtl. bie Sermalterin, bap.
eine länblicpe ©^öne, Haubbirnc Ot. —
Tillco (vill.), 1. fvilicus] ben Bcrmatter ma
Cpen in ea (re publica) quasi v. Cic. — vilTeU'
(vill.), i, tn. f vilia [ ©ermattet eines Hanbgut.
(gern, ein grcigetaffenet ob. ©Habe, unter bem bie
übrigen Strbeitsfdaoen bei @uteä {tauben i.
Tills, e, adj. m. comp. u. sup. 1) rooplfeil
billig annona vilior; vili emere Plaut.; istar
vero v. est (paella) Ter.; rebus vilioribus in
moplfeileren (feiten Ter.; frumentum vilius; v
amicorum est annona rooplfeil fauft man '(tep
vilit&s — vinco. 899
Srreunbe, b. i. fein Sßteiä ift ju fctxh- um btn
man fid) einen greunb erwerben fann Hör. ep.
l, 12, 24. 2) tp a) ȟberall feil, gemein,
iliaselus, pornn. 6) e. geringem SBcrt, wert*
o«, gemein, gleichgültig, oeräehtlidj rex,
lonor, Tita; fidem, fortunaa, poricula t. habere
.'erachten Sali ; * sati» inter Tiiia (ärmliche»
tiebeni fortis; »cibus lpau«ntann«f oft ; »ludi Ihn*
Jerfcfjulen; »orbis Hütagäfrei«; ’anima; »scripto-
-es wenig geartete; »Europa berttorfen; »est
tibi Tile mori; fsi, in quos tarn magna con-
uleram, viliores mihi face rem cor mir felbfi
)erabfef)te. ®aü. A) vilTtas, ätis, f. 1) ä3 ot)l =
reil^eit, niebriger ißrei«, offerre caput vi-
itati ju niebrigem freies feilbieten Plaut. ; an-
conae; in vendendis fructibus ; annus ost in
vilitate in bem (fahre iß ade« wohlfeil; num in
r. (bei ben billigten greifen) nummum dedit?
2) ffiertlofigfeit, ©eringfthäpung fvulgati
corporis, ad t. sui (unnötige Hufopferung)
;oinpelH Curt.; ad v. sui pervenire ftd) felbfi
ocrcichiiidb werben Plin. ep.; eigentüml. est vi-
fere apud illos argentea vasa legatis et prin-
-’ijibus eorum muneri data, non in alia v. (=
’äcem v.) quam Tat. Gern. 5. B) villus, adv.
a Hnp. 1) wohlfeiler v. venire Plaut.-, aedes
n urbe v. conducere Suet. 2) sup. vilisaime
ehr niebrig, gering t. natus Eutr.
illa, ae, f. 1) SJanbpau«, -gut, Sleierei
junächß mit Bejug auf bie ©ebäube), aud)
Hör. sat. 1, 5, 80) cieflcid)! jur Aufnahme rei=
enber Staatibeamten ; in«bef. v. publica, ein flf*
entliehe« ©eböube auf bem SRarSfelbc, welche«
>ett SRagißraten bei Hbljaltung be« fficnfu« u. bei
truppenauähebungen als Hufenthalt biente u. wo
mch ©efanbte frember ilölfer, wenn fte bie Stabt
ticht betreten burften, fieh aufhielten. 2) = rus
Saitb Plin. ep. 7, 25, 4. — vlUTca etc. f. vi-
ica etc.
llösus, adj. fvillus] jottig *leo; *ü. i'iebufa,
r. colubris mit Schlangen Wie mit 8otten bebeeft;
'saetis pectora semiferi (c. Eacu«).
lltila, ae, /. [dem. c. villa] ilanbgütcbett,
leine Billa; (Bor. sat. 1, 5, 45) cieDeicht jur
Aufnahme teijenber Staatsbeamten,
llum, i, n, dem c. vinum, edormiscam hoc
•illi bie« SRäu fehlen Ter.
Hut», i, m. ba« jottige $aar bet Here,
fotte animantium aliac villis vestitae, "leo-
lis, »arietis.
men, Unis, ( Tae . an«. 12, 16 vlmentnm , n.)
vieo] 1) bie biegfame junt (flechten bienenbe
Hute, SBcibe, ölechtwcrf corpus navium
iminibuH contextum; »et foliis et v. (®e*weig)
ento ramus. 2) meton. *®eflecht, gcflod)*
ene« ®efä§, quernum Slildjfeige. ®at>. A) VI-
ninälls collls, einer ». beit ficbett bügeln 9tom«,
md) bem bort wachfenben Söeibengcbüfcf) benannt
hin. B) vimlneus, adj. au« ffieibenflecht*
oerf gemacht tegimenta Caes., floricula,
iratea Verg.
n’, Tin’ta f. 2. Tolo 1) u. 1) e).
näc-eus, i, m. [vinum] SBeinbecrfern.
inälla, ium, «. [vinnm] ba« SBeinfeft (am 22.
tpril u 19. Huguft gefeiert) Or. — vinnrlus,
ulj. f vinum] jum »Seine gehörig, SBein--
ella Plaut.-, vas; crimen wegen be« 28ctn$oHe8;
übst, o) m. iSeinhänblcr. b) *. SBeinge*
chirr, jumpen.
vincTbTIIs, e, adj. [vinco] leicht ju gewinnen
causa Ter.
vlncio, nxi, nctum, 1. 1) binbett, in«bef. fef =
fein, in Sanbe (egen; auch umbinben, >win =
ben *manus post terga; »purpureo alte suras
cothurno; virgo vincto pectore feft gefchnürt
Ter.-, civem Komanum; alqm vinctum asservare
Com., Plin. ep., tenere Curt. ; trinie catenis vinc-
tus; »quem (cultrum) vinctum lateri habet;
•tempora coronfi , floribus, verbenä vincti um=
Wunben an ic. ; *ulmam vitibas; *tibia orichalco
vincta mit ®rj umwunben, b. i. au« mehreren
burch ®etaß nerbunbenen Stücfen lufammcngefept.
2) übertr. a) feffeln, binben *vinctus nivali
compede Hebrus; *vinctae vites; somno vincti
Liv -, *vitis vinctura linguara (burch Irunfen-
heit); ’mentem multo Lyaeo; ’gTata compede
(b. bet Siebe); *me retinent vinctum vincl a
puellae; vi Vene rin vinctus Plaut.; velut vinc-
tus ea» in ffcffeln, gleich ol« ob e« ein grohtt=
bienfi für bith wäre, irgenb wohin in eine ®efeH=
fchaft ju gehen Hör. sat. 2, 7, 31; falqm pacto
matrimonio; *linguas et ora burch Räuberei —
bejaubern. 6) befeßigen, oerbinben Ca-
mera lapideis fornicibus vincta; loca praesidiis
*unda vincta gelu mit einer feften ®i*bede. 3)
tp. a) oerbinben, gleichfam feffeln tanimum
alcia donis, fstupro 6, al« rhet. t. t. binbetc
sententias, verba; membra orationis sunt nu-
meris vincienda; o. ben Serägliebertt alterum
poL'ma est nimis vinctum. c) bc=, einfd)rän =
fen, bemmen, binben vinciatur et constringa-
tur (illa pars animi) amicorum custodiis; om-
nia quae dilapsa fluxerunt, severis legibus
vincienda sunt; 'lege data; fvinctus obsequio;
falqm vinctum tradere. — vinclum f. vinculuni.
vinco, vici, victum, 8. 1) fiegen, Sieger fein,
überlegen fein; m. acc. befiegen, bewälti =
Sen, fiberminben, überh- über etw. ob. jmb
err, ?Dicißer werben ius esse belli, ut ii
qui vicissent (bie Sieger) iis quos vicissent (ben
weßegten) — imperarent; ut propius periculum
fuerint qui vicerunt Sieger geblieben ftnb Liv.
21, 1, 2; subst. vincentium (ber Sieger) impetum
sustinuit b. Alex. 40; illi operibus waren im
Sortcil Caes. b. e. 3, 44, 6; sibimet ipsis victu-
ros Liv. 3, 61, 1; v. scis Hannibal, victoria uti
noscis 22, 61, 4; alqm proelio, bello, armis;
alqm in certamine; primi in Omnibus proeliis
oculi vincuntur Tae.; fortis cquus Olympia etc.
in ben olpmpifchen Spielen Enn. b. Cic. Cat. m.
§. 14; longinqua bella Just. 41, 1, 8; subst.
victis ac summotis resistere; vicissem (hätte ge=
Wonnen) vol L milia Suet. Aug. 71 ; in ber Huf
tion übetbicten Othonem Cic. ; im Sßrojrife,
iudicio (o. Äläger); m. acc., iudicium (c. Se-
flagten); "causam «uacn gewinnen; sponsionc,
sponsionem; Fabio vel iudice Hör.; haee sen-
tentia; vicü paucis sententiis überftimmt Liv.;
vietns somno Liv.; *senectus victa situ; ’victa
laborc viae; ’victa area pulvere; *annus pro-
ventu horrea übcrlaßct; ut beneficio non dicam
indignus sed victus esse (fo baß man bie Scr-
geltung nicht einmal cetfucßt) videar Cic.p. Plane.
8. 81; *comna quod vincatque (überfipreit) tu-
bas; »populäres strepitus (o. 3ambu«) übertö-
nen; strepitum vox et indignatio Fabi Liv. 8,
33, 11; »noctem funalia flammis erteilen; *va-
rift faatidia cenü; »multa saecula durando (c.
Ö7* t
900
vinculum — vindico.
einem Saum) überbauen! ; vivendo vici mea fata
b. i. ief) ^abc meinen ©oljti gegen ben gemähnlt;
tfjett ©ang bet ©atur überlebt Verg. Aen. II,
160; ’aüra Bummum arboris iactu bie lufti =
en ©ipfel be# Saunte« überfliegen; »viecer.i
ammü Betbrennen; animutn, naturam atudio;
iniuriam triumphieren Übet )C.; alqm beneficiia
gewinnen; lex victa (anher Straft) et abrogata
Iav. ; *nunc victi (gebeugt), triste»; fvicto ai-
lentio gebtocpcn; fvicto gemitu, firatn, fau-
perbiam, finvidiam, fmemoriam caritatis oct-
bannen; »pem (alle Hoffnung rauben) regendi
(bie Elefanten }U Icnfen) Liv. ; ‘faciem iatam
moribu» bonis m ©crgcfjenhcit bringen; magni-
tudinem (bie guretjt not bet ©röBc) periculi
pudor Curt. 9, 4, 32.
2) tp. a) jum Oi a cf; g e b e n bringen, umftim;
men, erweichen, betuegen peccavi, fateor,
vincor gebe mich übetnmnben Ter.-, vinci a vo-
luptate; adulescentulus eadem audiendo victus
ent; victu» patria precibus, famore coniagi»,
’irü; *vinci vocibu», furore; tfilia nequo victa
in lacrimas neque aupplex; 'victua (D. Sepus
fuept) animi im £>er}en ; tarn leni et victo esse
nmmo Ter.; *vinci nescia pectora; m. ut, vin-
cor ut credam Hör.; auch c* burchfepcn, m.
ut Liv. b) übettteffen, überfteigen, bie
Oberhanb behalten, ben Sotrang behaup--
ten über »teilarum globi terrae magnitudinem
facile v.; exapectationem , opinionem omnium;
urbi» buiua divitiae praeterita überboten alle«
SageWefene; cognitionia Studium consociatio
hominum atque communita»; beluaa immani-
tate; ‘alqm mollitiä, formä, odio, carminibus;
benefieio cives euphemifl. =* Unbanf ernten Cic.
p. Mil. §. 96; amatur a me plurimum nec ta-
rnen vincitur b. i. er erroibert meine Siebe in
entfprcchcnber ffieife Plin. ep. 2, 18, 8; vincit
longe prius (al« ba« weit ©orjügliihere führt jum
giele) m. inf., Hör. tat. 2, 6, 74 f. c) fiegreitf),
bi« EBibcn» ertoeifen, m. acc. c. inf.,
(Mat. in CHc. tp.) dicendo m. acc. c. inf.; verbia
ea v. magnurn quam ait Verg. georg. 3, 289;
*m. ut, nec vincet ratio hoc ut etc.; ai doceo
non ab Avito, vinco ab Oppianico Cic. p Clu.
S, 64; i, Jionoeri.) vincimus Ob.; vicimus mir
haben gcraonncnci Spiel, unfern 3K,e(*
erreicht, vicisti bu hafi Siecht, vicerts bu
jollft Siecht haben Cic.; vincit« jept eure SRei--
ntc.ig burch, ihr follt euern SBittett haben Caes.
h. O. 6, 30, 1; male vincetia, aed vincite, fra-
ir. s Ov.; 8i v. (ihren ÄuSiprueh burthfepen)
du tmviri Liv.
vf ii Blum u. vini'lum, i, n. [vincio] 1) Sanb
er t ©inben, ©trief, Seil, Schlinge epiatu-
i ; corpora conatricta vinculis; *levare vmcla;
tare vincula collo; * viuclorum immenaa
imina (B. Eüftuä); ‘eapilli ©inben; ‘vincla
r'i men) galeae; ‘demam vincla (bte Seine)
■ ^ i; »mit ©önbetn jierlich gefebnürtc Sanba =
len Tyrrhcna; auch ‘wollene ju Siebeilnoleit Bet;
jchiungenc ©äitber ber flauSerinnen, 3““ =
iurbänber; ft- catena, arae Herculia inaeruere
vinculum Curt. 4, 3, 22; pl. oft. Wo B. ©efangc*
neu, ©etbrechem K. bie Siebe ift, geffcln esae
in vinclis et catenis; alqm in vincula conicere,
ducero, abripere; ex vinculia (gefefjelt), f° vin-
culia causam dicere; f vincula indere, falqm
cohibere in vinculis; in«bef. B. Staat «geföng;
ni«, ba« in ber Siegel nur jur Retention u.
rieptung, nicht al« Strafgcfängni* bieutc. !
übertr. u. tp., a ) ©anb, geffel (moburih rst
ob. etm. gehemmt, gepinbert, gebügelt wirb), gs
pl. ‘vincula aolvere cado; iia vinculis feg»
obstricti; rua ex urbe tamquam e vinclis Mo-
lare; qui ox corporum vinclis tamquam e ca-
cere evolaverunt; ut opl.cni cuiusque anix:
in morte facillime evolct » cuatodia vincluq.
corporis Cic. Lael. §.15; a riora ex eo vimh
(sc. legum) Tue. ann. 3 28. b) »a« Etegenftii:
nerfnüpft, Bereinigt gufarrmenhält, ie
feftigt vincula coniunctiomc, iidei, concordi
vinclis propinquitatis coniuuctu« ; hominum -•
ter hominea iuris vincula v (eine ©tfipe' str-
validum legi«; nullum v. ad a.«* ringer dam tc-r.
iureiurando artiua eat; max mum 04 e me^nrae
‘iugale (eheliche«); pl., *v. aang - ini« , ; 'tists*.
‘heftige, innige Umarmung .l
YindBlIcI, ürum, m. ©ölferjehar ■ .lige.
SBürttcmberg u. Saiero; Aaguata v>r td
©ug«burg.
vindemia, ae, f. [vinum u. demo] ir fi’.t' .
meton. ber ©eintraubenertrag , b;r
trauben. — vindemYätor, öria, m. [fv
©einlefe h°9en] Sinjer; übertr. (Sit r. -
vindemitor) ein Stern im ®cfHrnc ber £■.
frau Ob. — vindcmiöla«, pl., f. [dem. b. v
demia] metan. fleine Sinfünfte de. AL
10. — vindemitor f. vindemiator.
vlndex, Ycia, m. u. f. fvindicoj ber etm. gerieft
lieh beanfprueht, bah a) bar übert). etm a
Slnfpruch ob. in Schuh nimmt, ©ürge, ©!
fthüper, Erretter habet populus tabell»
quaai v. iibertatis; aeria alieni ©cjdjüper ber
©laubiger; maieatatia imperii; iniuriae geer
IC- ; periculi in ob. au« xc. ; »terrae ( Herrn
vox Liv.; ‘virea; ‘nodus vindice dignoa in
oerbient, bafc ein ®ott ihn entmine, löfe. b) Si
eher, ©efirafer, «in coniurationis ; custo* a
v. cupiditatum; Furiae v. facinorum ae aeele-
rum; v. (pl.) rcrum capitalium carnificr-
Sali. Cat. 65, 6; bonori poaterorum tuomm K
v. (genfer) ßerea Plaut.; *v. fiammA in doa
num etc.; ‘rnagnae Unguae; ‘fraudis.
vlndlcütlo, öma, f. [vindico] 1) fba* ti
fpruch*--, 3ueiSnun84lf^t- 2) ®f
fchüpung feiner felbfl ob. anbercr gegen Seme
vludlclae, ärum, f. (nur Borfl. im sing.) [rix
dico] SigentnmSanjpruch jweiet fimtenin
©arteten Bor bem ©rätor, enttoeber um nun
©egenftanb felbfl ju befipen ob. ihn toieber u
freien 3uftanb )u oerfepen, ber geridjtlcchc Jti
fpruch cedere vinaiciia; dare, decernere «
secundum libertatem burch feinen Spruch k
ftimmen, bafe jmb. frei fein foQ, hi* bie Sa*
Bor ©erieht entfehieben ifi; postulare v. secondcc
libertatem forbern, ba& jmb. frei fein foH Im
3, 44, 6; dare v. ab libertate in eervitut-m tt
dare v. secundum servitutem, decreaae v. sr
cundum aervitutem burch feinen Spruch befer
men, ba| jmb. StlaBC fei; iniuatia v. a c tzcz*-
mentia petero alqd.
vindico, 1. [vim dico ©cmalt anlünbigen, »eil Ir-
ber gerithtlidjfn ^anblung potiua vis diciti;
quam fit GeU. N. A. 20, 10] gerichtlich
Slnfpruch nehmen, oiubicieren, al* *igc
tum ob. um c« in freien 3uftaub au (epen «pt*
aam in libertatem, puellom in poaterum dur-
vindicta — vir.
901
rindicatur Yerginia spondentibne propinqui«
rturb gerichtlich (bem ©ater, in bejfeit ©eroalt fie
bi«bet getoefeit roar) Binbiriert; in iure v , bie
:pe^ielle gorm ber legis actio in einem Sfted)t8»
treu über bub ©igentum, inbem ein folget
«echttfirrit mit jt)mbolif<hen ftanblungen Berbun»
5en toar, bie barin befianben, bafj juerft bet
»läget mittel« eine« Stabe« u. bet jotennen gor--
net §anb an bie Sache legte u. ebenfo bartiatf)
Jet Se (tagte, flbettr. Oie. de or. 1 §. 42. §ietB.
Ibeth a) al« (ein ©igentum in Slnfprud)
rtbmen, (id) oinbicieten, fid) jueignen,
iU(d)reiben Chii Honierum Buum; maiorem
larteni victoriae, decus belli ad se; omnia pro
tuis; ‘antiquam faciem roteber artiu'bmcn; liber-
alem; videor id meo iure quodammodo v.;
argitiones retractari atque in irritum v. (i. v.
lt irritae fiant Traj. in Plin. ep. b) be»
reien alqm, Galliam, rem publicam in liber-
alem, ne in libertatem; te ab eo v, et libero;
hfelt.) nt. bl. abl. fante dumtaxat vindicatus
»xercitus; se ad suoa; *dura ad saxa revinctam.
:) fidjer (teilen, befthüpen, bewahren liber-
alem, alqm a molestia, a labore, a miseriis;
andern sumntomm oratorum ab oblivione ho-
ninum atque a silentio; domnm suam a soli-
udine; se ex suspicione tanti sceleris, d) tt er =
tietenb ob. ftrafenb «inf cfjreiten, Betpbnen,
tbnben, beftrafen, rächen (al« Hit ber @e=
rdftigteit, au« eigner 3Jlad)tttolIfommrnbcit') in
ilqm severe ac vehementer; in quos eo gravius
■iudicandum statuit; inaleficium in aliis; in-
urias euas manu; ((eit.) se de fortuna prae-
ationibus Plin. ep. 4, 42, 14.
ao. vindicta, ae, f. 1) ber Stab, »omit bei bem
Kte ber gteilaffung eilte« Silasen Bor bem ©rfi«
or berjenige, welcher bie greilaffung be« Silasen
leaniprutbte , ben(elben mebrmal« berührte, ber
t(reibeit«ftab neque censu neque v. neque
oatamento über factuB est; ille primum dici-
ur vindicta liberatus Liv. 2, 6, 9; mit Hnjpies
ung hierauf Hör. sat. 2, 7, 76. 2) Befreiung,
Geltung, Befchüpung libertatis; mors una
. est; mvisae huitts vitae ©rtöfung Bon 2C.
i) *f91adbe, Strafe.
indonissa, ae, f. Stabt in Gallia Belg. Tac.
nea, ae, f. [vinum] 1) ffietnberg, -garten,
t' *+©einftod. 3) Schupbach, Saufgang»
lütte für bie Belagerer. — vlnetnm, i, n. [vi-
tum] ©eingarten, pflanjung; fprichm. f.
aedo 1). — vinTtor, öris, m. | vinum] ©injer.
mtälus, adj. licbltcb oratio Plaut.
iiblentla, ao, f. [vinolentus] Irunlenheit ob.
ÜruntfuBbt. — vlnölentn», adj. [vinum] 1)
rtrunlen, in ber Xrunlenbeit ob. pm
irunle geneigt inter sobrios; v. et furena Cic. ;
uror. 2) mit ©ein Berfept, medicamenta
-Yc. in Pis. §. 13. — vinösu», adj. m. *toomj).
. (Borll.) eup. [vinum] 1) be« ©eine« Boll,
runlen Liv., Hör.; bem Irunl ergeben lena
inosissima Plaut.-, 'vinosior aetas, *Homerns.
) mein artig euci vinosioris iSueC.
unm, i, n. ©ein; ‘fvina; meton. ba« ©ein»
rinlen, bet ©ein ad vinum dieerti; in vino
idere; per vinum; *inter, *post vina; finter
intim et epulas; ’Elpenor nimii v. trunlfüd)tig;
ino lustrisque confectus; in vinum pronior;
dapibus vinoque sepultus; ‘indulgent vino;
ud) ©eintrauben v. cogere Plaut.
Tlölo, ae, f. 1) Beildjcn in viola nut in rosa
dicere; nigra Verg.; aud) ( Verg .) eine Hrt
Üeoloje mollis. 2) ‘Siolettfarbe, Biolett
tinctus viola pallor Hör., lana Tareutino Vio-
las imitata veneno.
‘viölSbllis, e, adj. [violo] oetlepbar, ma«
Berieft toetben lann ob. barf.
tiölariuiii, ii, n. [viola] Seilcbenbeet. — vlS-
lsrlus, ii, m. [violaj ©iolettf ätber Plaut.
viöl&tlo, önis, f. [violo] Berlepung, Sd)äti =
bung templi Liv. — vlölStor, öris, m. [violo]
Setlepter, Schänber templi, iuris gentium,
■ff oederis.
viölens, tis, adj. [vH] «=» violentus, ‘Aufidus,
•victor (equus). Sao. A) vlfilenter, adv. nt.
comp. n. eup. getoaitfam ungeftüm, heftig,
bifetg quaestio exercita aspere violenterque;
tproconsulatum non minus v. gessit; falqm
increpare; facta baec v. tolerare Ter.-, *Tibe-
rim v. ire undis. B) vlölentla, ae, f. ©eWalt»
famleit, Ungeftüm, ^eftigleit hominis, for-
tunae lüde, fgentium, fingenii, *vultus, fventi
vlölentus, adj. m. comp. u. eup. [vis] gemalt»
(am, ungeftüm, heftig, b'6'9 homo; cen-
sores; ut violentior potestas tribunicia impe-
diendo dilectu esset um (o anmafjenber auftrat
mit Liv.; m. dat. multo Appio quam Fabio
violentior fuit (exereitua) jeigte mehr ffiiberfeb'
licblcit gegen Liv.\ ingenium, impotus, amnis
violentnm est (ju ftarl) dicere, *irn; *seu libra
seu scorpios adspicit pars violentior natalis
horae al« ber mit überwiegenber §eftigleit bei
meiner ©eburt beteiligte Stern Hör. ; *v. (tapfer)
in armis; *strix v. (feittblicb) canat.
viülo , 1. [vis] gemaltfam bebanbeln, @e =
malt antbun, Berlefjen (toiberreditlid)) , mife =
banbeln, entehren, ftbänben patrem, paren-
tes, ffeminas; qui stupris aut caedibus (bie fic
Berübt) violati erant Liv.; urbem, fine» Berbee=
ren, hospitium, foedus, indutias, fiura gentium,
ffidem sociotatH, *agros ferro; *obur sangui-
neo ostro blutrot färben; inSbcf- moralifd)
Berieten, befleden, entweihen loca reli-
giosa, templa, ius, dignitatem alcis, ‘amicitiam,
•pudorem , ’oculos beleibigen; ptägn. im pass,
s. bem, roa« mit ©erlebung jmb«. geiban
Wirb id quod violatum est; alqo ab amico
esse violatum; si quae inciderunt non tarn re
quam suspicione violata.
vipera, ae, /. [ft. vivipara o. vivus-pario] bie
lebenbige 3un9c ©ebörenbe] giftige Siper,
fprilbm. in sinu atque in deliciis v. illam vene-
natam ac pestiferam habere eine Schlange am
Bufcn nähren; *überf). Schlange, 3/atter. $ao.
A) “vlpercns, adj ■ 1) oon ©ipern ob. Sd)lan =
en, Schlangen» dentes, cruor, crinis Discor-
iae; pennae gebügelte Schlangen; anima ®ift=
hauch- 2) Schlangen an (ich habenb, mon-
strum JRcbufa, sorores bie gurien. JS) vip?-
rinn», adj. =• vipereus 1) *cruor, *nodus.
Yipsiniu» f. Agrippa.
Ylpstinu» Mcssalla, ^iftoriler im erften 3ubtf).
n. ®hr- Tac.
vTr, vtri, m. ber SRann (in pfpehifcher Beziehung
mit $infi<ht auf Stärle, SRut, Huäbauet, ®gf.
mulier, femina) v. me natam veilem Ter.; *de
viro factus femina; v. bonus, optimus, v. boni
Batrioten ; snmmus, clarissimus, spectatus, pri-
marius, perfectus auf ber $bbe feine« Seben«,
902 virago —
in bet güllc feinet Äraft Cic. Lael. §. ‘J. 3<t**
bef. a) *fbet erwachfene Wann (®gf. puer).
b) (Seemann meus Ter.-, in v. suo Socrate;
übettt. o. ® uh len tuus; *b. Zieren v. gregis,
ipse caper. c) bet rechte, wahre Wann, ein
Mann, wie et fein foll, o. ßraft, Wut, ®ner,
ie Marius rusticanus vir, sed plane vir; tulit
olorem ut vir; si vir es, si vos v. estis; *si
quid in Flacco viri (WanncSftaft) est; *bet -tielb
v. Macedo; die mihi, Musa, virum etc.; *mit
bem Bebenbegriff bes g^ren^aften, quorum co-
moedia prisca v. est; illi, scripta quibua co-
moedia prisca v. est llor. d) als milit. t. t. bet
Solbat, gew. pl. bie Wannfchaft, autb bie
gufjfotbaten boat caelum fremitu virum
Plaut.-, equi virique, armis virisque, eqnites
viriqne. e) für baS pron. is, ille ber Staun «=
et, eos mores, eam modestiam viri cognovi.
f) ber einjelne unus vir cum viro congre-
iliendo; 'haeret pede pes densuaque viro vir,
•seque viro vir contulit; vir virmn lernt; and)
bei bet SenatorWohl Suet. g) *viri =» homines.
h) *meton. Wannfjclt, SeugungStraft.
'vYrägo, Ynis, f. [virgo] eine mannhafte 3ung =
ftau, Stibin. [tub 2).
Virblus, Ylrdömirus f. Hippolyt us, Viridoma-
'vtrectum , i, n. [B. ungewöhnl virex, wie fru-
tectum o. ftutex; nicht viret.J grünet ©laf},
v. (pl.) nemorum baS @rün bet ffiälbet.
vYrens, tis, adj. [partic. B. vireo] 1) grünenb
•agellus, ‘hedera 2) *tp. btühenb, jugeub,
lieb puclla; donec virenti canitics abest. —
vYreo, ui, — 2. I) grün fein, grünen arbo-
res, vites; *pectora feile; ‘stagna virentia
musco; ’serpens squama recenti grünlidj fd)'b
lern; *fronde virentes (grün belaubte) thyrsi;
•viscum fronde nova. 2) tp. frifdj, lebhaft,
träftig fein, leben integris seusibos Liv.;
»dum genua v. wäbtenb Wtr noch in bet Blüte
bet 3abte flehen; ’flamma in fervida Aetna
virens Die in IC. lebt Hör. epod. 17, 33; virium
gloriA virente florere, virtus recentibua experi-
mentis, virtutis flos Just.
vires f. vis II).
•vYresco, — — 3. [inchorit. b. vireo] grün
werben — vlretum f. virectum.
virga, ac, /. 1) ber grüne, bünne [froeig, baS
Bei8 fascea virgarum atque aridi sarmenti,
•turea, *viacata fieimrute; bef. ‘Selling. 2)
pl bie Buten in ben JfaSceö ber Siftoren, wo*
mit Silasen u. Betbtedjer gejüd)tigt routben ex-
pedire virgas, caedere alqm virgis; *sing.
collect. — fasces, W. f. 3) ‘sjauberflab. Zao.
A) vlrgÄtor, öris, m, bet mit Buten ©dfla,
genbe Plaut. B) •virgitns, adj. 1) aus iJi u =
ten beflehtnb, geflöteten. 2) Streifen
habenb, geflreift. C) vlrgttum, i, n. 38ei =
bengebfifd). D) 'vlrgeus, adj. auS Buten ob.
gierten supellex, pabula, fiamma B. angejün-
beten Beifetn.
virgYdömia, ae, /. [fd)erjh- aus virga-demo nadj
vindemia gebilbeti ißrügclemte Plaut.
Virgillns f. Yergilius.
vlrglnalls, e, u. (Plaut.) -nirlns, adj. [virgo]
jungftäulid), feles Wäbdjeuräu6er Plaut -, ve-
stitus, habitus, modestia, ‘ploratum v. edere.
— •virgtneus, adj. [virgo] ju einet 3üt>9 =
frau gehörig, bie 3ungfrau betreffenb,
jungfräulich, 3un0 f raue n= figura, pudor,
- virüiß.
rubor, vultus, ara, focus ber lungfrdu liehen Befii
volucres bie $)arpt)ien; sagitta bet X'iana; uns
ber Zanaiben; Uelicon ben jungjräu litten Wn!n
Ö; gymnasium ber f part anifefjen Sungfrauri,
Scheiterhaufen ber 3ungftan.
virgYnesvendönldes, is, m. [virgo u. vend,
3ungftauenBetldufer Plaut.
YirgYnla f. Verginius.
virgYnYtas, ätis, f. [virgo] 3ungfronfttaft
3ungfetnftanb v. violare, »eripere, »raperr
YlrgYnins f. Verginios. [‘libauv
virgd, Ynis, f. l) 3ungfrau, Waberen (jnsi
ob. alt) v. amici (b. i. ülia amici) nubilis Aei
v. Vestalis f. Vestalis o); in Appofit. v. mi»
Oie. , duas v. filia« Ourt. ; »Phoebea ber Sotbeet
bäum, in ben bie B. Bpoll geliebte 2 opbne per
wanbett warb; ‘virginis aeqno>- 5, 'o.'UMjfi
’Tritonia SRinetsa; *Cccyua Wlrftp "atinü
Befta; *saevis inimica Wm, ^iatrit; *H
v. Bflrfia; *notas virginum ;bet -i -n'; pot-
nas. 2) *übet^ ein junge-, [Yt ’* «immer,
unnerbeitatet ob. Berbeiratet, % . .'I; . jur.gr
grau, adultera (Blebea); nup; ,; l«H. *•'.?.
3) »ein ©eftirn, bie 3u»flftott-
virgüln, ae, f. [ctem. o. virga] Heiner
fltteig, Stfibtben oleagina; virgx. •
circumBcripsit; divina Bauberftab. Ns
gultum, i, n. [fl. virguletum] ®ebü| P*
fttäutb, Sufdjwerf; ‘Sebling.
Tlrgiinrüln, ae, f. [dm. B. virgo] Süugfetd
IleineS äRäbdjen Curt.
VYrlilthiis, i, m. fflnfüfjrer bet Sufitanier im Sfn.
gegen bie Börner. ®ao. YTrUthinns (-tinu<
adj. , Suet.
vYridftrlnm, ii, n. [viridis] SJuftgatten
vYridls, e, adj. m. fcontp. u. mp. [vireo] 1
grün, fltünlitb ripa, campi, *avi» (o. Bäte
get), ‘Venafrum tettb an Ülbaumen, ‘Aegyptc-
teid) an ^flanjen, ’Mincius, *aquae, *coma-
Nereidum, silva; *pallor gelblitb; *dii SRtn
göttet; »Cragn» (wegen bes beHeten Sanb^olje*
‘lapillus Smaragb, ’colubrae, *lacertae; *f gubd
«. pl. gtüne Bajen ob. Baumpartieert ein«
ßujtgartcnS. 2) tp. jugenblit^, frifi$, Itäj
tig faetas, *aevum, »iuventa, ’senectus, con
ditum oleo pro viridi appositum Suet.; viridie
res rüftigere TOdnner Eutr. ZaB. A) vlrYdl-
tos, äti«, f. 1) gtüne gatbe, baS ®tün pr»
torum; herbescons. 2) tp. gtifdje, 3ugent
Itaft, SRunterleit senoctus aufert v.; ot
vigeat et babeat quandam v. (malum illnd opi
natum). B) vYrYdo, 1. grün fein »viridan
laurus, ’torus, *ripa.
VYrYdömXrns, i, m. ein 9lnfüf)rer 1) bet ^täbun
2) (*sync. Vird.) ber Snfubtet.
vYrIUs, e, adj. [vir] »um Wanne gehörig,
männlid) 1) in Büdfidit auf bas ©cidjleit!
stirps fratris Sohn Liv. , sexus Sohn A’iep.,
•prolos, *tela, *vox, ‘facies, 'vultus, »cultm,
•arma. 2] in ©ejuej auf baS Alter, männlid
•aotas animusque; ‘partes Wännerroden ; toga,
•vostis f. toga. 8) auf eine ©erfon, auf ei,
neu Wann fommenb, bei einet Serrithtung
pars ber Anteil, ben eine einjelne ©etfon nimm:
ob. nehmen mujj, petfönlith; pro v. parte (b. Lit-
auch pro parte v.) fo Diel ein einjelnet thnn
lonit ob. muh; qui pro v. parte defendunt; fpre
v. portione; est aliqua mea pars v., qnod eins
civitatis Bum barin, bag je., ift mit ein ©fütb:
virilitas — vis.
903
«ntcil jugetoicfeu; officium roaä einem einjelnen
<S<haufpielcr obliegt Hw. a. p. 193. 4) für ei =
treu Wann fid) fcf)idenb, männlich, mann*
Iräftig, mutig calcei, dolor; forti et,
ttt ita dicam, v. utuntur ratioue atque Benton-
fcia; oratio; ea (avaritia) corpua animnmque v.
offeminat; res est animo v. acta; cui v. inge-
nium inest Sali-, fscelera tooju männlicher Wul
crforbert wirb; *vultus, *eiulatio non v. $ap.
fvTrintas, ätia, f. 1) bas männliche Alter.
2) bie Wannlj«it. E) vlrlltter, adv. nmiio
Ijaft, ftanbbaft, v. aegrotare »dbrenb einer
Viranfbeit bie ©ebulb nicht oerlieren; *v. facere.
V irTpÖtens, tig, adj. [vires -potens] mächtig an
Straft, Beiname beS gupiter Flaut.
▼Kritlm, adv. [vir] l) Wann für Wann, att
einzelne, einzeln agros v. dividere civibus;
quos v. legerat; pecus v. diatribuere; ftrece-
nos numiroa v. (auf bie Ißerfon) dedit. 2) flbertr.
einzeln, tnSbefonbere, befonberS fdimi-
care; *quod legeret tereretqne v. publicua usus ;
v. (quemque) commonefacere beneficii aui.
Viromandoi (Vor.), örum, m. Soll in Oallia Beb
gica, im heutigen Vermandais.
virOsns, adj [virua] flinlcnb ’Caatorea.
vlrtns, fitia, f. [vir] 1) eigtl. Wann^eit, Wann»
Üaftigleit (ögl. Cic. Tusc. 2 §. 43), jebe förpet=
litfyc ob. geizige, bcm Wann eigentümliche ob if)n
bcjonberS jierenbe ®igenfipaft, männlicher Sor--
xug, bef. Iriegerifcfjer Wut, lapferleit,
Staubhaftigfeit, Sntfchiebenfjeit, ®nt<
f chloffenhtit, sing. u. pl. , a patre acceptam
gloriam multia auxit v. ; virtute regnum eibi
peperit; militaria, bellandi, rei militari«, belli,
via virtusqne etc.; dicendum eat de Cn. Pom-
peji singulari eximiaque v. n. ben gefamten Sot=
jügen, bie ben tc. }u einem noüenbetcn gelbhcrrn
gemacht höben Cic. de imp. P. §. 8; virtute
(burdj bie (gntichiebenpeU) Cn. Pompeii Caes. b.
Cf. 7, 6, t ; senatus v. conatantiamque collau-
dat; negavit id suae v. (®hrenhaftig(tit) con-
venire; non suae eaae v.; auch tapfere Zhat,
ipelbentljat invidiü laudem virtutia obtere-
bant; de auia v. multa praedicavit; memor pri-
atinarum v. venenum aumpait; o. einer f)ttben>
mittigen Serfon per quem tribunum v. con-
aularem (ein helbenmütiget Äonful) cmdelisaime
vexatam eaae meminisset; qui (locua) hanc v.
excipiat; haec tanta v. ex hac urbe expellatur^
umidireibenb *Scipiadae. 2) tüchtig! ett, Sot=
rüglichfeit, Serbienftlichleit überh., au* b.
Sachen, ®üte, SBcrt, virtute deum purd) Ser=
bienft, Jlilfe ber ® öfter, formae Plaut.; quorum
monbua summa v. in patientia ponebatur;
equi; "est in iuvencis, est in equiB patrum v.;
corporis, animi, memoriae, navium; -fnon ar-
morttm decore, aed ferri v., *herbarum; ob exi-
miam v. virium Curt. 9, 7, 16; oratoriae (pl.);
•virtute carentia baS Sraftlofe, Watte. 3) fitt»
liehe Solllommcnheit, tugenb, in*
fofem fte fteh in tüeijtiglcit u. perbienftootten
^anbluttgen jeiat, Patriotismus u. bamtt »er=
bunbene Sigcnfdpafteu, auch eine einzelne Xu=
genb apes omnes v. et innocentiä tutari; v.
et conciliat amicitias et conaervat Cic. Lael.
§. 100; omnia praeter v. caduca sunt; ex v.
nobilitas; v. leniores Cic. off. 1 §. 46; auch
tugenb im höheren, ebletcn Sinne, na=
mentl. nach ber Anficht ber Stoiler Cic.
vlros, n. (gern. nur nom. u. acc.) natürliche jähe
geuchligteit, Schleim, §iert>. giftige gtu$>
tigfeit, ®ift (als miberltch gebarst) *serpentis;
decoqnitar v. (ffiifttran!) cognitis antea venenia
(giftige ©ubflnnjcn) raptdum Tac. ann. 13, 16;
v. acerbitatia suae etc. f. evomo; auch *b.
plumper gorm beS fatnrnifchen SetfeS
grave v. munditiae pepulere Hör. ep. 8, 1, 168.
vis, acc. vim, abl. vi [gen. sing, via, Tac. dird
c. 26], /., pl. vires, iura, I) im sing. ®ewalt,
Straft, ©tärfe (junächfl phhftfche, in Bewegung
u. tpat) summft, maximfi m. aller Wacht, ffle
malt; equorutn, urorum, corporis, virium vi,
flummis, frigorum, veneni, morbi, fagittae,
tsolis, *fulminis, *maturior (p. tobe); "Um
fdjteibenb odora canum vis, araica vis paatori-
bua (p. $nnben). 3nhef. feinbltch gegen jmb.
ob. etro. gerichtete Straft, ©etoaltthal, ®emalt,
Ülngriff, Stoß, tribunicia Wfftbrauch ber tri=
bumcifcfien Amtsgewalt; ad vim atque arma
deacenaere; vi vis illata defenditur, vim 8U0-
rum defendero, vim vi repellcro, vim facere,
alcui, in alqm Ter.; corpori Liv ; v. facere
(gemattfam burchbrecheit) per castra hostium,
per anguatias, per faucea portuB; alcui v. et
manus inferre, v. parare; alcui vim adhibere,
afferre, v. pati; prohibere vim hoatium; ;ver
vim, vi cogere, contendere, omni vi coniti; ac-
cuaare alqm de vi; manu ac vi bntch Worb u.
®ewalttbat; vi victa vis Cic. p. Mil. §. 30; fit
via vi Vtrg.; vi (burdj ®ewalt gejnwngen) aut
voluntate.
Übertr. a) Kraft, Wacht, ®influ§, fflitff«m =
leit, thätigfeit überh- (hefonberS innere, geU
^tge), tenbenj; Umfang, Aushebung no-
stra omnia vis in ammo et corpore aita eat;
Catilina fuit magna vi et animi et corporia;
v. atque virtus; vi ac virtute, non vi aut vir-
tute; maximam v. habere ad alqd; v. magnam
habet paternua aanguis; v. magna eat conacien-
tiae; cuius rei (patriae) tanta v. ac tanta na-
tura; quod oatentum habuit hanc v., nt; faci-
lius etiam in beitiia — v. ipsiua naturae per-
spici potest; v. summa ingenii; v. illa divina
et virtus orationis; v. ac facnlta» oratoria, ipBa
v. oratori8, v. dicendi, orationis; quanta via
amicitiao sit; *vi (mit Aachbrncf) curaus in al-
tum vela vocat; *inaita.
b) baS wahre ffiefen, ber eigentümliche, boUftäu
bige, ftrenge Begriff, Bcbeutung, (Inhalt,
91 a tut, auch n|it einem gen geruud. oerbunben,
entfprechciib bem »ollen, im (Seutfchen mittels
beS AriifelS ftubflantiDierten Begriff beS 3itfi =
nÜioS in quo est omnis v. amicitiao ; v vir-
tutis tonen* ; quod sit ipaum vi aua propter
aeque expetendtira; v. et naturam eloquentiac
explicare; honeati naturam vimquo diviaimua;
ambitus ita apertam v. (etw. fo OffenfunbigeS)
habet; v. percipiendi (ber Begriff pereipere) ita
definitur a Stoicia; ca v. diligeudi bieS Hieben;
omnem v. loquendi in duaa tribntam esse par-
tes; dicendi Quint. 10, 1, 1; auch Me Bcbeu--
tung, bet Sinn eines SB orteS ob. einer ©entenj
vim, naturam, genera verborum; quae vis inait
in bis paucie verbis; v. et aententia legia; hoc
qnam habet v., niai illam.
c) meton. bie butth ©ewicht u. Umfang mtrlenbc
Wenge, Waffe (ähnlich wir 'ein Stog’, j. B.
Bücher) lacriroarum, aquao, auri argentique,
904
viscatus — rita.
frumenti, salis, telorum, confertissima hoBtium,
maximatn v. barbarorum proatravit; ingene ho-
minum; magnam v. (»c- hominum) ex equis
praecipitavero Liv. 3, 70, 7; iumentorum;
maxima razmnculorum.
11) pl. vires, a) bhtfifd)e Stifte herbarum;
corporis, adnlescentis, v. nerrique. sanguis
viresque, lacertis et v. , virium opibus; bou
Tirinm ri (burd) bic Slärle feinet tförpetfröfte)
Reu exercitatione multa Liv. 9, 16, 13; in proelii
concursn res abit a consüio (fluger ©erechnung)
ad vires (Staftanfkengungen) rimque (bie Stoffe)
pugnantium Nep. Thras. 1, 4; v. deficiunt alqm;
a y. defici; viribus confisi tranaro contenderunt ;
integris y. fortiter repugnare. 6) militätifche
Stifte, ©tieitlrifte satis ririum ad certa-
men; undique contractis v.; praeter auctorita-
tem y. quoque ad cofrcendum habere; robur
yirium; neque sui iudicii noquo suarum y. esse
decernere; fr. aequis dimicare; ’validae. e)
pefuniäte Stittel, Stifte Trq/. b. Plin. ep.
d) bie Stifte, bef. innete, geifHge, Stacht,
Siet mögen übet!). pro v.; pro cuiusque v. 2Rit--
teln; ira sine v. Itaftloi Liv.; viribus corporis
similes animi y. appellantur Oie. Tute. 4 %. 31 ;
omnibus v. atqne opibus m. afleti Stiften (in
uni) u. allen Stitteln (aufter uni) Cic. Tusc. 3
§. 26; tan tum ipsi Theodoto yirium (ffiiHenS=
ftärfe) ad arcana ocoultanda (fuit) Liv. 34, 6,
14; ’legum; *supra vires,
viseätns, adj. [viscum] mit Sogclleitn beftri»
djett *virga; +fp. lotfenb (um einen gröfteren
Sott eil ju ctlangen) munera.
vlseörätlo, önis, f. fviscus] öffentliche Srleifd)5
fpenbe an bai Soli.
viscum, i, n. (-ns, i, m. Plaut.) 1) bie Stißel.
2) bet aus ben Stiftelbeeren betritete S o gellet m;
tp. t>. bet Siebe Plaut.
1. vlscus, Sris, n. in llaff. Stofa immer im pl
yiscora, rum, 1) bie inneren teile bei tie*
rifcfyen SitpetS, bie (Singeweibe (fomof)( bie
ebletn, wie Sunge, Sebet, ßerj, ali bie unebletn,
wie Stagen, (Bebitme) »Tityus viscerc (Sebet)
pascit aves; »haerentia viscere tela; and)
*+Siu tterleib, im Silbe videbar mihi partem
v. meorum abrumpero bai herj mit aus bem
Seibe *u reiften Gurt. 6, 9, 19; übertt. bai
Steif dp, infofetn bie haut ei bebeeft boum;
viRceribus vesci; e risceribus sanguis exeat;
inhaesiBset ea (tunica) yisceribus; »solida tau-
rorum y. ; v. eorum apponit 2) tp. a) Wie unfet
'gteijcf) u. Slut’, bai eigene Sinb »rogus iste
cremet mca y.; and) (Battin u. Sinber eripite
v. mea ex vinculis Gurt. 4, 14, 22; audj nennen
$idjtet v. iftte ©ebidjte imposui rupidis v.
nostra rogis. 6) bie gingeroeibe, bai $)n*
lterfte einet Sache *terrae; *montis; quae mihi
in yisceribus (im innetfien meinet Seele) hae-
rent; in mcdullis populi Rom. ac v. (im in*
netfien herjeit) haerebant; fneu in riscera (eure
Stitbürget) vertite vires; rei publicae; causao
bai SBefentlidje in bet Sache. c) B. Selb ober
Setmögen, aerarii; de v. suis ct filii sui sa-
2. vlseus f. viscum. [tisfacere aleui.
Tlsendns, adj. [viso] feftenimett omni ap-
paratu omatuque visendo Oie.; tubst. n. pl.
Seftenitoürbigleiten Liv.
\i*fo, önis, f. [video] flnff. nur Sotfteflung,
3bee, Sftantafiebilb B. etto. veri et falsij
falsa eius (doloris) v. et specie moveri; ein
esse eius (dei) v. , ut etc.; externa atqne ad-
venticia.
visYto, 1. \frequent. B. viso] 1) (Plaut.) sft
feften. 2) jmb. befudjen alqm, faegrnm.
riso, visi, visnm, 3. [inten«. B. video] 1) genas
u mit iebenbiget tcilnaftme anfefjen, be
fiebrigen, fitft umfdjauen . feften res Gme-
ciae, agros, prodigium un; -fueben; tanta foit
omninm exspectatio rismidi Alcibiadis; visen<l.
cauai venire. 2) bei Stn'bicbeni wegen irgeui
wohin fommen, tno nathfepen. inibtf. rud
einem Sranten, imb. befueben, na 4 imbm
feften, aud) eine Solalitöt tuiudjcn aufiuAer
(au! Zeitnahme, greunbfd, ii, ©cfdQigteit ob.
Seugier) aedem Minervae, ud portunr, ad me
intro Plaut.; quid agam Plu>it.; visam ne —
quippiam turbaverint Plaut.; rifc reüiaritnr-.
visam Bi (ob) domi eBt; id riso tune »«n üb
insaniant Ter.; uxorem, ad ean. T- -. , “regn»
sororis.
Visum, i, n. [ partic . 0. video] *ba! uife&-c*,
übetft. bie Stfdjeinung turpia. ]?n*bri ^
traumgefiebt, in quiete per visun. u,ib.o
bei @djfafel in einem tr.; pl somnior, | -
territus visis; *talibue attonitus v. 6) t bat
bie Sinneneinbrüde o. auften in bem Sei, rn
ftanbene Sorftetlung einet Sacfte, bai Staue
jiebilb (b. Cie. aii Überlegung bei gried). g-«
t aoia; Bgl. visio).
VYsurglg, is, m. bie ffiefer.
yisng, us, m. [video] 1) bai Seften, bet Bit
büd, Süd (Setmögen ob. hanblung bei Sebens
fvisu oculorum; fvisu alcis gaudere; fnec r*
tione nec visu perspici posse; fvisui populo
Rom. praeberi; fvisui consulit, ne corarn intex-
ficerentur; *v. mortales relinquere Berfcftminbrn
*v. effugiet tuos. 2) bai ®cfefiene, bie Ctfhei*
nung, ©eftalt nootumus; •hombili v. por-
tenta; aliquante angustior humano t. jU>.;
multa esse probabilia, quae v. haberent ques-
dam insignem et illustrem Oie. n. d. 1 §. 12.
vita, ae, f. [vivo] 1) bai geben, in mea v. fo
lange itft lebe, in vita in feinem (ganzen) geben;
affectus in tota v. inconstans in jeber Sejieftitn:
bei geben!; vitae exitns, finis; vitalis, ». f.;
esso in vita leben; agere vitam honestusime.
v. miserrimam degere, v. colere inopem Ter ,
*fv. trahere, v. tutam vivere, v. amittere, v
profundere pro alqo; discedere a vita, cedere.
excedere e, ex vita, vit&, abire e. v.; vitam al
eni adimere, auferre; alqm vitft privare, expel-
lere, se vilfi, privare; v. prodneere fiep. , Verf.;
*v. abrumpere; perducero v. ad annum cente
simum; si v. suppetet; v. mortnorum in me-
moria rivorum posita est; tune mihi r. forct
möchte id) bamali gelebt haben Tib. 1, io, H;
neque hac de re communis v. dubitavit mar
im geben ic. ; *geben!hauch v. per auras cor,-
cessit maesta ad manes; v. cum gemita fugit
indignata sub umbras; pl. serpit per omnim
v. amicitia; fsi deus alqs v. vestras ac tem
pora mutasset; übertt. historia tostis tempc-
rum, lux veritatis, v. memoriae bie bai tta
benlen an bie Betgangenen ßeiten lebenbig n
hält Cie.
3) geben, gebettitoeife, «att, gebtnilai!.
»Wanbel (ba! geben m. fiüdficht auf Me barus
enttoidelte Xhätigteit in bürgerlicher ob. monb
vitabilis — vito.
905
epet Bejiepung) cni opera ▼. erat Ter.\ con-
erte cum illiug v. P. Sullae (sc. vitam) vobis
>opuloque Rom. notissimam; exprimere ima-
rmem consnetudinis (bet gewohnten SebenSweife)
itque y. (bet ffiirtfamteit) Epaminondse Nep. ;
plendor ac dignitaa vitac ; runtica, bumana,
omniums; pl. inspicere in y. omnium Ter, ;
pecietl PJribatleben, nec in y. ner in gratia
lec in rebns gestis (meinem »ofit. Sebett'i die.
Phil. 2 §. 2; auch waprer SebenSgenufj re-
res et regnm amicos vitä. praecurrere Hör. ;
ipnticp neque illi concedam quiequam de r.
nea 6. bem, roa8 für miep ba8 Seben ift, gute
8iffen, feint (Berichte Plaut. 3) SebenSuntcr*
ialt reperiro v. Plaut.-, *unde y. snmeret. 4)
3eben8lauf, = bef epreibung, -gefepiepte v.
pl.) excellentium imperatornm. 8) ö. einet ge-
lebten ffSetfon, Seben nostrumno Aesehinum,
lostram omnium y. Ter.; bat). al# Siebfofung#*
Dort mea v. Plaut , Cic. 6) *pl. Statten in
in Unterwelt tenues sine corpore Verg. 7) ‘bie
ebenben Sßenfcpen, bie Seit.
itäbTUg, e, adj. fvito] meibenSWett Ov.
tabnnrtus, adj. [vito] immer ju enttommen
uepenb, auäweicpenb v. erumpit; m. ace.
lall. u. Liv.; qnasi y. aut iaciontes tela; fsu-
ipensi et y.
tätig, e, adj- [yita] jum Seben gehörig,
Jeben, SebenSfraft pabenb ob. gebenb, am
leben bleibenb, aevum SebenSjeit Plaut.;
ris, spiritus, fcalor, *y. auras carpere, *lumen
’. relinquere; ’viae Suftröhre; si quis — aut
ebstinere eo quod xitale sit, inbeat aut morti-
erum yitali (n. subst.) admiscent Liv. 6, 40,
2; si esse salynm mo vis aut v. tibi Plaut.;
eperjp. nt sis v. metuo bu Wirf! nicht lange
eben Hör. tat. 2, 1, 61; mancipium frugi, quod
d satis, hoc est, ut v. putes (nt. fdjerjh. Vln*
pielnng auf bie Borfietlung, bafe Ädjutugenbhafte
eitig fietben) Hör. tat. 2, 7, 3 f.; prägte vita
in Wahre# Enn. b Oie. Lael. §. 22.
tätlo, 6nis, f. [vito] ffiermeibung oculorum,
oeis, urbis, fon; pl. dolorum.
Itellla, ae, f. Stabt in Sntium, j. Civitella.
{teillug, A., ber tdm. ffaifer. $»a». -lltns,
luet. u. -llUnns Tac , adj. ; »übst, -lllanl, örum,
n. bie ©olbaten beS BiteDiu«.
tellus, i, m. Idem. D. yitulnBf 1) fiälbtpen,
il« Siebfofung Plaut. 2) ®ib Otter,
tens, adj. [yitis] (feit.) bon bem ©einfiode
pocula ©ein — vitTeöln, ae, f. dem. D. yitis.
(tflSna, ae, f. [yitium u. lena] Scpanbfupp*
erin Plaut. fjfleepten Just.
itlllgo, Inis, f. fvitinm] ©autauSfcplag,
Itlo, 1. [yitium] 1) ‘fehlerhaft machen, ber*
lethen, »erleben, lues anras hatte berpeftet;
>euli yitiantes omnia visu: yitiato melle cicuta
nit fjonig berfepter Schierling Hör. sat. 2, 1, 56;
•ina lino (beim $urcpfeif)cn burep Seinwanb) vi-
iata 2, 4. 54; subst. vitiatum, n. WnbtitcpigeS,
Dlüffelnbe# (b. ffleifep be8 ßberS) 2, 2, 91;
nSbef. fepänben virginem Ter.; subst. vltlatae,
trum, /. Tac. dial. 36. 2) tp. berfälfepen se-
rntus consultum ; memoriam (bie ®cfcpicpt8=
irlunben) fnnebribus landibus; comitiornm et
.ontionnm significationes yitiatae et corruptae;
!cnris vitiatum corpus amaris; inSbef. t. t. dieH
mrep eine obnuntiatio bie jur Wbpaltung be8
Eenfu» beflimmten läge für biefe fjanblung un=
brauepbar erllären. — yttiöse, adv. m. comp.
[vitiosus] feplerpaft, mangelhaft, berlehrt
so habere, concludere; iUnd vero idem Caeci-
lius vitiosius; bef. t. t. gegen bie Jlufpicien.
— vYtlösYtas, ütis, f. [vitiosus] Safterpaftig*
feit de. — vYtlösns, adj. nt. comp. u. sup.
[vitium] 1) fepler*, mangelhaft, berlehrt,
fepabpaft suffragium, vitdosiesimus orator, ‘fuit
hoc (barin) v.; ‘libido franfpafte Sanne; *Cura
hänlelnbe; nur Plaut.; ’puer (Sftabe) mit ffep-
lern bc8 fförperS bepaftet; ‘corpus fieep; einen
[fehler anbeutenb, tabelnb lentitndinis nomen
Cic. Tute. 4 §. 43; bef. t. t. gegen bie Hu*
fpicien gewählt, gepalten, gefepepen con-
sul, dictator; subst. in dira et v. inenrrimus;
äpnlicp lex nichtig, bem eine mefenttiepe ®ebin-
gung ber 8ieept8fräftig!eit fehlt Cic Brut. §. 13«.
2) moralifcp feplerpaft, laflerpaft, fcplecpt,
berworfen non sunt vitiosiores qnam pleri-
que; vita.
vltls, is, f. 1) eigtl. ©einrebe vite caput te-
gitur Ov ; bap. bet au8 einet ffleinrebe geformte
Eenturionenftab Tac. 2) collect, bie ©ein»
reben eine# Stode#, ber ©einflod; *ber ©ein,
wie nnfer '©emäcp#’, Falerna; bie 3nunrflbe,
®icptmurj v. alba Ov. fpflanjer.
•vltlsStor, öris, m. [yitis n. sator] (feit.) ©ein»
vitium, ii, n. 1) jebet auch unberfcpulbete ob. na*
türlicpe [fehler, TOangel, ©ebreepen, Scpa*
ben corpons; amicae turpia y. lörperlirfie Jfeps
ler Hör.; si nihil eBt in parietibus aut in tecto
vitii; aedes vitium fecorunt ift baufällig geWor;
betrl v. (Sfide) munitionis; ‘aSris berborbene
Suft; ‘ornne atte# Scpäbliepe; *ignis excoqnit y.
(faifepen B“fap) metallis; *aquae capiunt y. bet*
berben; *non sine aceto, quod Methymnaeam
yitio mntaverit uvam f. muto 2) 6); castrornm
ungünftige Sage; et tempestatis et sentinae (pl.)
üble Scfcpaffenpeit u. barauS herborgepenbe nach-
teilige ©irlungen; ‘Äranfpeit, Seucpe alitur
v.; v. mentis (beine ^erjenSfranlpeit) in lumina
transit.
2) alle# Jabelnswürbiqe, SDlipgriff, geplet,
Serfepen, Serftop, Scpulb, bef. t. t. in ber
Ülugnralfpracpe , [fehler, ff ormfeplet in ben
ftugurien vitia in dicente acutius quam recta
videre; si nihil habeat res vitii niept ipre
fcplimme Seite haben fotl; huc si perveneris,
meum fuerit v. Scpulb; fortnnae, rerum, adver-
sariorum vitio: alqd in eodem v., eodem v. est
ift in gleichem @rabe feplerpaft; magistratus
yitio (gegen bie Änfpicien) creatus; narigare
vitio; tabemacnlum yitio captum; comitiorum
solum v. est fulmen. 3)ap. auch morolifcper
gepler, tabeln#werte Sigenfcpaft, Bet*
gepen, Safter, Scpnlb, v. dicere alcui jmbm.
etw. fflöfe# naepfagen Com.; v. sua occultare;
animi; esse in vitio; v. fugere Hör.; alcui yitio
vertere, dare, ducere; ‘corpns y. hestemis (0.
bet Schlemmerei be# hörigen läge#) onustum;
♦pinguis vitiis; in yitinm (BerWelcpUcpung) la-
bier Ilor. ep. 2, 1, 94; Üppigteit, Suptt#, SujruS*
gegenfiänbe Ourt. 8, 9, 19; auep Scpänbung
afferre v. pudicitiae alcis Plaut.; Virginia,
offerre y. Ter.
vito, 1. l) meiben, auSweicpen, ju entgehen
fuepen, eigtl. u. bilbl. tela, eum locum, aapec-
tum hominum, Btultitiam, alcui rei Plaut.; erit
yitandum ne etc.; *m. inj. ; *se ipsum mit fiep
906
vitor — vivus.
fetbft ungufrieben fein; iitibef. v. (sc. ictus) pa»
eieren tela corpore. 2) ptdgn. Bermeiben,
entgegen fugä. mortem, odium plebis, peri-
culuni, ‘culpain.
Titor ifctlfd) vietor), öris, in. [0. vieo fkdjten]
Korbflechter Plaut.
vftreu», adj. {ritrum} 1) gldfern, Irpftallen
‘sedilia. 2) irhfta Urtin, glängenb, ftral) =
lenb *unda, ‘pruina, ‘antra, ‘Circe (al# Sleet»
gSttin), ffons purus ot v.; ‘gleifjenb, fcfiil»
vltrlcuR, i, m. Stiefpater. [lernb fama.
vftrum, i, n. 1) ©laS, fftpftall; *im Silbe,
perlucidior vitro (B. ber Zreue). 2) bie SBaib =
p fl an je (Imtis tinctoria L.), au« bei man eine
blaue gatbe gog.
Tittn, ae, f. Stnbe, Sanb a) ffopfbinbe ehrba»
rer grauen fowie bet Srieftrr u. Sinter Verg.
b) Sanb, toomit ba# Dpfertict ob. bei Jlltar ge»
fdimüdt warb Verg. c) Sinbc, womit bie grie--
bcn#gweige ber um Sd)u$, ©nabe u. fiilfc Sit»
lenben umwunben waren Verg. ; suppte* Hör.
Sao. ‘vlttdtus, adj. mit einer Stnbe um*
munben vacca.
vTtüla, ae, f. [vitulus] ff alb Verg. San. Tltö-
linus, adj Born ffalbe, Salb#»; subtt. -lina,
ae, f. (»c. caro), ffalbfleifd).
vilfilor, dtp. 1. einen Siege#» ob. Sobgefang
anftimmen Iovi Plaut
vltfilns, i, m. t) ffalb. 2) ein gunge# an»
berer Ziere, g. S. *be# Sfetbc#; fmarinus
Seefalb.
Titüperäbtlis, e, adj. [ritupero] tabeln#wert
Oie. — vltäperitlo, önis, [vitupetp] Zabel
a) ben man anbern erteilt, ne lila quidem com-
muni t. reprehendo Oie. Verr. 5 §. 46; häufiger
b) ben man B. anbern erhält in v. venire, ad-
duci, cadere, siibire v. ; ea re» P. Africano
vituperationi fuit; fvituperatione carere; pl.,
maximae Oie. Ätt. 16, 7, 6; meton. Zabellfaf»
tigleit Oie. Verr. 5 §. 10t. — vTtüpSrätöres,
örnm, f. [vitupero] bie Zahlet mei, invidi,
philonophiae. — vTtüpSro, 1. [vitium u. paro]
eigtl. fehlerhaft machen, baf|. t) in ber Bugutalfpr.
Bttbetben mihi amen Plaut. 2) tabeln (m.
Sorwurf u. Sermei#, um Reue u. Sefthdmung gu
bewirten), fthelten eos (deos) Plaut.; multimo-
di* cum istoc animo e» vituperandus Ter.; Con-
silium tuum; cum reprehendos ea quae vitu-
peranda duces; quae a Platone vituperantur;
Pompeius noster in amicitia Lentuli vitupera-
tur; Sprit^m. f. caelum 8).
friv&cTtas, äti«, f. [vivus] SebenSlraft, »bauet
tantae multitudinis.
Tivirium, ii, n. [vivus] fSehältni# gut Bufbe»
Währung lebenber Ziert, Ziergarten, gifdibt»
hättet, Sogeihau#; bilbl. (Hör.) excipiant
sene», quos in vivana mittant in ihr fflefjcge
jiehen, burdi ©efdjente gu fangen fiuhen.
TiTax, äcis, adj. m. comp, [vivo] lebenSträf»
tig, lange lebenb ‘cervus, ‘mater bie ihrem
(nach ber (Erbfchaft lüfternen) Sohne gu lange
iebt Hör.; ‘pater, *oune, ‘infans, ‘vivacior
heres, ‘Sibjllaunjierblidh; ‘anima (Heben). |>iem.
a) ‘lange bauernb, bauerhaft, f icf) frifd)
erhattenb oliva, caespes, solum, gramen,
apium, sermonum gratia, virtus. b) lebhaft,
Irdftig, ‘sulphura heH brennenb.
Tlrb, adv. [vivus] lebhaft, fehr (gWeifelh.)
Plaut. — vivldns, adj. m. fcomp. [vivo] 1)
lebenb, belebt, Sehen )cigeub ‘geiuma, -ftcr
l>us, ‘signa lebendrtu, fpredjenb dhnlid). t
Irdftig, regfant, feurig pectuB, ingeuinc
Liv.; fsenectus; fv. et lncorrupt» eloquente
todia; ‘impetus feuriger Ungeftüm; ‘bello virta«
— vivträdix, leis, f. [vivus-radix] ein mit bc
Surjel Btrfehener «bieget be« ffieinftodr#.
vivo, vixi (viiet ft. vixisset 'erg. Aen. 11, 11#
victum, 8. 1) leben, ont Scrrn fein ob. blti
ben, ba# Sehen hflben ad immam seneet»
tem; octoginta annos: triginia annis; vius
vitam duram Plaut., Ter., »tudia illa nostr*
quibus nunc etiam v. bat ^eben ju oerbasfr
haben; ‘tertia aetas viviair; ‘igees brrnnr
*udo Bub robore stuppa; vitis Oie. ; de luer
ita vivam f. ita c); ne vivarr (ith rriH fterb-;:,
si etc.; al# Srolpmg, si vivo wen.! i<t am 8e#es
bleibe Plaut.; ni reddidisson, ne min »an e»>-
victurum leben bleiben; cuius benedeit, victr
08tis leben bleiben follt Curt.; mou.. -um vixi*
habe aufgef)ört ju leben, fei ge tf*en
praeclare vixero mein ©nbe Wirt be-Tli.-t" fen
Oie. p. Mil. §. 99. $iero. o) bar tu, (irt
bauern, nieht untergehen, notfc b-febe*
eins mihi anctoritas; tarn din genuv itl—
cendi studiumque; ‘carminibus tempu a oir.
mois; *nulla placere diu nec v. csrmua p<v.
sunt etc.; ‘vuhms. 6) B. etw. leben, fidi ns
ren, baSSeben erhalten piscibna, carne, ■ vp*
*ex rapto, ‘parvo, ‘numerato etc. f. nt
1); nt sit qn! vivat. Ter. e) le6en, anf iry»
eine SBeife fein Sehen gubringen miserria
sic vivitur; in literis, in tenai pecunia, in pa
pertate; ‘vivitur parvo bene; e natura, seent
dum naturam, naturac convenienter; honest:
sapienter, luxuriöse; in diem; boni* morib«-
»olä innocentiä (abl. instr., auf tc. allein jt
ftüht); alcui soli, sibi Ter.; vivo tibi Ob.: i:
f<hmd<f)erem Sinne fidh Berlfalten, fi^ befin
ben lepidus, ego homo v. miser Plaut d) ii
genbwo leben, fith aufhalten; mit jmbm
leben, umgehen, Umgang h°ben Syracwc».
in Thracia; in caupona Hör.; cum alqo; cur.
alqo coniunctissime et amantissime, valde a
miliariter; aliter cum tynuino, aliter cum ami-
vivitur; secum fith mtt filh fetbff beftbdftigr
certus postcritatis cum gloria v. Plm. ep. 9, 3 t
2) prdgn. wohl ob. oergnügt leben, ba* St
ben genießen quando vivemus? ‘viTamo'
mea Cesbia; *cui licet in diem dixisse : vii;
*v. et regno. Sah- ’vive, vivite al# ÄbfdtveK
Wort, lebe (lebt) wohl, *rive valequ«; *n
vite Bilvac.
Tims, adj. 1) lebenb, lebenbia, am Sehe;
befinblid) capere, obruerc, faefodere alae
T.; alqm v. concremare Liv.; cremare Ju et
patrem et filium vivos comburere Oie.; Iogm
tham v. aut necatnm sibi traderet; rivo rih
(mit Sdjonung beine# Sehen#) ea disciplina »
me adbibita esset Liv., manes Terginia«, mc
tuae quam vivat: (ft. quam otpo fuerat) fslir:
ris Liv. 3, 68, 11; me, te, iUo vito bei nwincr
ic. Seben, Sebgeiten, fo lange ith k. lebe; Har
nibale t. Jfep.; ‘vivus per ora feretur wirb m
SJlunbe be# Solle# fortleben; fpriehtn., v. vitfer.-
que bei feinem Seben n. Bor feinen ‘Bugen , *
lebenbigem Seihe, prüden», sciens, v. vid«s,j
pereo Ter.; *subft. pl. m. bie Sebenben,
äRenfthen, unus vivorum unter ben lebtibs
vix — Vocontii. 907
Richtern; regna inyia vivis (b. ber Unterwelt);
ibertr. a) bon einem Sebcnbctt hertührettb,
eben bi n vox, ‘culor SBärmc, wie fic in einem
ebenben KBrpet ift, natürliche, b) *ju leben
dbeinenb, fpredjenb ähnlich vultus, voces
)ie ben gparaltcr gattj bcutlirf) nuSbtüden. c)
rifch, bauernb, natürlich, in feinem na»
tirlcchcn Buftanb befinblich, ‘arundo (mit
öurjeln) ; flumen ftiefjenbe* SBaffer Verg., Liv.;
‘fontes, ’lucerna brennenb, ‘eaeBpes, *ros fri»
eher ; *lacus natürliche; sulphur f. sulphur;
■plantaria mit bem SJutter flamm noef) berbunben;
‘saxum unbearbeitet; v. rodere ungues bie Ulägel,
»0 fte mit bem Steifte jufammengcWachfcn finb
— usque ad vivum Hör. sat. 1, 10, 71. d) leb»
)aft, leicht erregbar, v. et ingenuus animus
Plin. ep. 8, 8, 17. 8) subst. ylrnm, i, n. baS
äcbenbige, ba* glciffh mit Sieben u. ©efühl,
laS lieben calor ad vivum adveniens; nequo
d ad y. reseco f. reseco 2) er); *ad y. persodit.
mber; and) bas Kapital nihil detrahit de v.;
•esecare alqd de v.
ix, adv. laum, mit genauer Slot, beinahe
ticht y- aegre Plaut.-, y. aut omnino non; v.
lut ne y. quidem; affmnare v. posaumua; y.
■nquam eveniet; y. erat credendum, eigtl. 'man
>urfte (wenn man bie Sachlage betrachtete) laum
tlauben’, fo bafj baS gerund. in flaff. ©rofa auch
inch vix nicht bie äJiöglictjfeit bebeutet Caes. b.
3?. 6,28, 1; oft o. her Beit, laum erft ob. noch
ulyenio Acherunte y. Enn. b. Oie. Tute. 1 §. 37 ;
r. tandem; bef. y. m. folgcnbem cum; *y, et ob.
jue; *v. bene; Derftörft vixdum.
u'Abiilnm, i, n. fvocol 1) Benennung, Slame,
iBort (al* ieil ber Sprache) rebus non com-
nutatis immutaverunt rocabnla; neque dum
itiom vocabulis (bie technifchen Benennungen)
i rmamentorum cognitia; re» suum nomen et
iroprium y. non habet; fvocabulo Locnsta mit
Warnen S. ; flibertae, cui v. Acte fuit. 2) (Tac.)
Borwanb alio y.; yaria praedandi y.
irälie, e, adj. m. fsiyj. [vox] 1) Stimme
jnbenb, tonreich, llangooll, ertdnenb, er«
lingenb, tönenb a) adj. »carmen, ‘chorda,
ora (be* SBeiSfagetSi , »boves bie wie Hienfchen
jerebet, *equus rociifagenb, *terra (p. ®obona)
'muri, -f-sonus, ‘Orpheus lieberreich, *nympha
ilnubernbe (0. Scho); ne quem v. (ber eine gute
Stimme b°t) praeteriisso rideamur Cic. Brut.
i. 242; feligere vocaliseimum quemque. 6)
übst., f. ©olat. — vficitlo, önis, f. [yoco] pl.
üintabungen jU tifche Ct. — tvöcStor, öris,
n. [vooo] ginlabet. — röcätos, ub, m [yoco]
i) ba* Stufen, üntufen, bie SKufforbetung,
>1. , eimn. Vtrg. Aen. 12, 96. 2) (nur abl. sing.)
Sinlabung ftur Senatsfipung Cic., jut %a--
cl Suet. [Tac.
ocetins, ii, m. öfllicher gweig bc* 3uragebirge*
icWrÄtlo, önis, f. [vociferor] bie grfjebung
»irr Stimme, ba« laute SRufen, SReben (al*
Üufjerung ber Seibenfchaft) non eine y. atque
ndignatione (ein Schrei bet Sntrüftung, laute
$.) concurrunt. — vöcTffiror, dtp. 1. (fett.) -o,
t, Liv. [yox-fero] feine Stimme erheben,
aut rufen, febreien, fich laut auSlaffen
al* Äufjentng ber Seibenfchaft, be* 8ome*,
SchmerjeS in bet Irunfenbeit) m ne, ut; m. acc.
inf.\ y. Decius, quo fugerent? Liv. ; pass.
,-ociferatum fortiter Liv. ; prägtt. fchreienb nen»
nen, fchimpfen incendiarium et putinarium
(sc. eum) Suet.
yiiclto, 1. [frequent, o. roco] 1) oft nennen,
ju nennen pflegen virom eum tyrannum;
nostri omnea reges y., qui etc. 2) laut rufen
clamor vocitantium Tac.
yöco, 1. [yox] 1) rufen, her&ei--, berufen,
entbieten (um jur Hufmerlfamleit ob. ju einet
Wntwort aufjuforbern) *alqm nomine, voce ; alqm
ad ae, ad concilium, in contionem, in senatum,
fin Consilium, fin Colloquium; senatum Liv. ;
cum in contionem yocari iussissent Liv. 2, 65,
10; *ipse y. pugnas jum Kampfe, t auxilium
um JC.; spes y., quo res y. Liv ; *quo yirtus
te v.; *y. auster in altum; *iam carbasus auras;
»aurae vola v. ber SBinb ift günftig; »imbrem
votis; ‘ventoa herboimünfehen; *snn Turnum
fata; *pluviam improba yoce (P. ber Krähet
antünbigen. 3n*bef. o) oorlaben, citieren in
ius, ad ludicium; vocatus ad dictatorem; v. (CS
forbert Bor (Bericht) te dictator Liv. 4, 14, 3;
*quem v. ben bu al* fjteunb ju bir entbieteft,
chrfl Hör.; rem in medium, b) laben, einla«
ben ad cenam; domum u. bl. v. e) *onru =
fen, anflehen deos, deos auxilio; auch a#fs.
herau*fotoern, berlangen, reijen, loden
alqm ad arma, ad bellum gerendnm, fad
pugnam; seryos ad libertatem, ‘votis deos buref)
«elübbe jur ©ewährung einet Sitte ju bewegen
fuehen; *vi cursus in altum yela v. forbert auf
jur Hbfahrt; *fhostem; ‘magnis clamoribus;
•cursibus auras (o. einem jungen ^äfetb); alqm
nutu vocibusque; alqm ad vitam, m spem; ar-
rogantiä offen sas erregen Tac.
2) mit einem Flamen rufen, nennen, betten =
nen (um etw. fettntlith ju machen) vocor id)
hei fee, iam lepidus vocor 3>r.; qui vocare? Wie
heifjeft bu? Ter.; alqm hostem; aedificia, quae
mapalia illi v.; ad spelaeum, quod vocant wie
man e* nennt; *quod amare vocatur wa* matt
lieben nennt; t'u<ios, qui de nomine Augusti
— Augustales vocabantur; *patrio de nomine
mensem; »alqm durum fchelten.
8) tp. jmb. ob. etw. in irgenb eine Sage, Stirn;
mung oerfegen ‘Tencros in regna vocari;
•soctos (alS ©enoffen) in regna (sc. eos); *di-
yos in vota jum ©enuffe ber angelobten Opfer»
gaben m. ©elübben anflehen; ‘fratrem in vota,
’diversae animum in contraria curae; in par-
tem; in portionem muneris, in commune; alqm
in odium, in invidiam, in suspicionem Perhaht
tc. machen; *alqm in crimen befd)Utbigen ; poten-
tiae (wegen ju groftcr Siecht) in crimen vocari
Nep.; alqm in discrimen ac periculum; alqd
in dubinm in Bweifel jiehen, bejwcifeln, in dis-
ceptationem ftreitig machen ob. über etw. ftrei»
ten; templa deorum immortalium, tocta urbis,
vitam communem civium, Italiam denique to-
tam ad exitium ac vastitatera; ad salutem;
•natos ad poenam; ad integritatem maiorum
spe sua hominem fte hofften , er werbe eben fo
reehtfehaffen fein, wie feine Borfahren; ad cal-
culos.
Vöcönius, 1) Q. V. Saxa gab als BollStribun 169
P. ®hr ein ©efep über ba« ©rbreiht bet Stauen.
2) Q. V., UnterfuchungSrichtet im ©tojeh be*
Sluentiu«; adj. -nlug, Lex.
Vöeontil, örum, m. SBtlerfchaft in Gallia pro-
vincia.
908
vocala — volo.
vöesfila, ae, f. [dem. b. vox] 1) fcbWadje Stimme
recreandae v. causft; nutf) fchwadjcr Saut,
Ton falsa. 21 fRacbrebe, ®efpött incurrere
in voculas malevolorura Cie. (am. 2, 16, 2.
YogSsns (. Vosegus.
volaenms (volem.), adj. [vola] nur pira, wclcbc
bie ^ot|If £mnb aujfüfien, ißfunbbirnen Verg.
Yöliterrae, ärum, f. Stabt in Strurien. ®ai>.
-terränns, adj.-, mibst. p 1. m.
Tölätfcn», adj. [1. volo] (felt.l 1) flieg enb
Plaut.-, bin» u. ^erfltcflcnb illius furentes
ac ▼. Impetus. 2) tp. flüchtig, unbeftfinbig
Academia. — völÄtllis, adj. ft. volo] 1) ge»
flügclt, fliegtub bestiae. 2) »flüchtig,
f cf) n e 1 1 ferrum; »eergänglid) aetas. — vö-
lütns, ns, m. [1. volo] ba8 fliegen, bet glug,
auch pl ; »Pegaseus.
Yolcae, ärum, m. Slölfexfcfiaft in Gallia provin-
cia, in Voleae Tectosages mit bet Jwuptfl To-
losa (j. louloufe) u. Arecomici jerfallenb.
Yoleänas, Volcatina, völfmns f. Vulcanus, Tul-
lns 2), volaemus.
völens, tis, adj. [partic. B 2. volo] 1) tnillig,
freiwillig, (lern eas (poenas) ipsi v. pepen-
dere Sali.; quia v. in amicitiam non veniebant
Liv. 21, 39, 4; rem pnblicam, si a volentibns
nequeat, ab invitis ins expetituram Liv. ; Ario-
barzanem — volentibus Armeniis prnefeeit Tac. ;
*v. vos Turnus adoro; »labor est inhibere vo-
lentes (bie b. felbfl faufenben ^Sfetbe); »quos ipsa
v. rura tulere; »macie tenuant armenta v. ab=
fiebttieb; est aleni volenti alqd f. 2. volo f). 2)
geneigt, günfiig, gewogen, gnübig, will*
iommen v, animo; munificus nemo putabatnr
nisi pariter v. (nämt. putabatnr] Sali.-, plebi
volentia fuere, Muciano volentia rescripseri?
Tac. 3n9bef. B. ben @8ttern v. cnm magrus dis
Enniut b. Oie. off. 1 §.89; v. diis Soll.; v.
propitius, feltenet v. propitiusque Liv. 1, 16, 3;
B. SDletpomenc Hör.; ». bet SibfiOa Verg.
Tolgirls, volgn«, volgo f. vulgaris etc.
Töltto, 1. [mtens. B. 1. volo] 1) umher* ob. bin
u. b*t fliegen, »laufen, B. SS&geln, b. ®eftir=
neu, atomorum vis infinita; *8. bet afdje auf*,
umbetf liegen; *subst. volitans, m bet
Scbmatm plurimus. 2) bilbl. umher* ob. bin
u. b” flattern, »eilen, «fabten, »febroär*
men, »laufen, fein Siefen tteiben, bef. au*
TRutmiHen ob. bJtabletei in foro, toto foro, ante
oculos, insolentiue, »pacatum per mare navitae;
auch B. bet Seele, ficb (Erholung gBnnen
animi v. enpiunt vacui cura ac labore; »victor
virüm per ora febt gepriefen werben; auch im»
met b&bcr binauswollen homo gloriae cn-
piditate volitans Oie. tn Pit. §. 69.
volnfro etc. f. vuluero etc.
1. volo, 1. 1) eigll. fliegen avis; »per aöra re-
migio alarum; *Curae laqueata circnm tecta
volantes flattemb (Wie üladjtoögrt]; 'gabst, vo-
lantes, m. SBgel. 2) tp. fliegen, eilen tela
utrimque, literao, ne tag, »ventus, »currus,
»navis, »hasta, »praeter Etrusca litora, »per
aequora curni; »pelago, auch ilbcrtr. B. Ticbter
Vera, georg. 2, 41 ; »semel emissum v. irrepa-
rable verbum, »fama.
2. völo, volui, veile 1) wollen, auch übetb- be»
gebten, oetlangen, wünfeben ic. si vis, potes;
iam faciam quod vultis; quid amplius vis?
Hör. ; num quid veilem, rogavit; uxorem
adinngere et v. ex ea liberos Oie. fin. 3 f. 6S;
m. inf., m. nom. u. acc. c. in ff. si viri e»s»
vultis; ne qnem recepisse velint; iucundom tt
(feinerfeit*, an feinem Teil) esse; iudicem me
esse, non doctorem; alios in se severos esse
iudices non v.; non facile irascetar iudex, cs
tu velis (sc. enm irasci); m. in ff. per ff. patt, i
häufiger ohne esse (um ein floriere* Sct Ionen
ju bejeidjnen, im Teutfcpen miffen, febc:
wollen); auch m. acc. eine* adj- mit u. obr
esse, num tu, qui omnes salvos vis, Catilms,
salvum esse voluisti? Oie.; non ixor salvm
(Wie servatum) te vult Hör.; ,.Urm r) m. nt t
conj. volo nti mihi respondeas, m bl. am;
visne hoc primum videamus? volo hoc orale-;
contingat ut; quid faciam vis? Her (Plaut
vin’ (== visne) vocem hoc ad tev in* bei vefn.
alt milbetet fluibrud eine* erfüllbaren Trnfäxi,
fowie veilem al* Slu&brad eine* unetfunern sk
unerfüllbaren SBunjcbe* m. conj. tu venp, no-
absentes diligas et defendas; quam veHiu ito
perBuadeas; veilem mihi scripsisse; quazu* .ilc-m
te ad Stoicos inclinavisses; feltenet n v g
conj. maxime veilem, indices, ut Cic. p St ■' \
m. inf. equidem saepe emori, si fien ]• .>«■
veilem; veilem idem posse gloriari quon
rus; m acc. c. inf. tuam mihi dari velci
Cotta, eloquentiam ; m. ne, tu velim — &•
praetermittas , veilem equidem — ne dt r
ruisset; volo ne ignoret Oie. or. §. 120 (je* '
noto ign.) abfot. velim nolim, velit nolit (ob
Wolle ob. nicht); seu velint scu nolint; quo vol.
ubi velis Ter.; v. in Graeciam (im ©rief, am
wir auch turj tagen; 'ich will nach *b. 8et
lofem si volet usus; qnem (sonum reddm
vult mnnus et mens; quid velit (toa* be^meit
et possit rerum concordia discors; res comki
non vult exponi versibus trsgicis ■— ncrtrdcl
nicht ic.
3n#bef- “) veile alqm jmb. fpreeben woürn
to volo. Qnid si egomet t« v. nolo? Platt!
pancis te v. Ter.; centnriones trium cohortiao
me veile postridie Oie.; auch m. bopp. aec. ent
Bon jmbm. ob. jmb. ju etw wollen si quid m-
viB, num quid me vis? Plaut.; die, quid «t
quod me velis Ter.; si quid ille se velit Oaa
b. G. 1, 34, 2. b) v. bene, male alcui jmbm
wohl, übel wollen Com.; alcis causA in
teref je imb*. etw. wünfeben ipsius homini-
causü v. et optare m. nt; alcis causü omni*,
omnia magnopere, valde, auch bl. v. alcis cansA
im Sntereffe jmb*. günfiig fein, geneigt
fein für jmb. etw. ob. alte* ju tbun, jmbrr
alle* ®ute wünfiben, e* gut mit jmbm. mei»
nen, jmbm. Wohlwollen; auch quantum me4
causü velis mir bienen millfl Cic. fern. 11, IT.
c) quid tibi vis? wo* rnillft bu? wo* b*ü
bu im Sinne? quid sibi vult pater Ter.; quid
eibi vellet? cur in suas possessiones venimt?
Cats. b. G. 1, 44. 8; bageg. qnid vis? ma* füll:
bir ein? wa* ficht bid) an? Hör tat. 2, 6, 29.
rna« nerlangft bu (bafi ich tbun foHi? wa« fofi ich
tbun? 2, 3, 162; qnid sibi vult (res)? wat
bebcutet bie Sache? wa« will bie* fageo?
quid v. sibi haec oratio? Ter.; quid ergo lila»'
sibi statuae equestres inauratae volunt? öc
d) nnm quid vis? jtebt fonft noch et», in
Tienftcn? beliebt bir noch etw.? (gotmel beun
abfebiebnebmen, oft bei Com.; auch Hör. tot
volonea —
1, 9, 6. Cic. Alt. 6, 3, 6) ; cupio omnia quae vis ;
si quid via wenn bu noch Weitere« wünfeheft,
nac^ ©elieben, meinetwegen Hör. sat. 2, 7, 39. e)
vis tu? m. inf. , nit|t bl. pr grage, fonbern
flteid) gut Aufforbcrung u. Gtmumetung bienenb
'bu joßteft bod) K.’ Hör. sat. 2, 6, 92; bageg.
vin' tu m. *»/. bl. fragenb fbu wißft bod) nid)tY’
llor. tat. 1, 9, 69; bah- f«<h einfallen laifen,
etu>. ju ttjun patriam rem perdere, humaaae
Aiacern Hör. f) cat alcui volenti, cupienti
illiquid ci iß nach fmb«. Sillen ob. SBunjch,
tommt jmbm. erwünfd)t ob. gelegen uti miü-
tibus oiaeqaatua cum imperatore labos volen-
tibua esset Sali. Jug. 100, 4; quia neque plebi
Luilitin volenti (sc. esse) putabatur 84, 3; et
quibuadnm volentibus novas res fore Liv. 21,
50, 10; Maturo ceterisque remanere et in verba
Vespasiani adigi volentibus fuit Tac. hist. 8,
43; quibus bellum volentibus erat Agr. 18. g)
(Äonoerf.) sis =• si vis al« fjöjlichteitäformel,
tuet ►■u wißft, wenn eS bir gefällig ift, parentt).
Com.-, refer animum sis ad veritatem, age sis
p- c de ratione videamus, cave sis mentiare
i; sultis — si vultis Plaut.
8) ptögn. a) als publicift. t. t. oetotbuen, be =
ft i nimen, feftfefjen, bef fließen, Wollen
maiorea de singubs magistratibus bis vos sen-
tentiam ferre voluerunt; duodecim tabulae
uocturnum furem — interfiei impune v.; bal).
velitis iubeatis al« ftepenbe gormcl im Anfänge
bet iRogotion; aud) vellent iuberent; ähulidj *0.
ben ©Ottern sic voluere (di); Iuppiter, hunc
laetum Tyriis esse velis dieml b) wollen,
meinen, behaupten, annchmen (bef. in pijilof.
Spracpe o. wißtürlichen Annahmen, beneu man
nießt beitritt) sine corpore esso dcum; virtutem
iluram et quasi ferream quand&m esse. Sah-
auch etw. fein wollen, ju fein prätenbieren,
auf etw. Anfprud) machen Strato physicum se
(sc. esse) voluit; qui se Atticos, se populäres
volunt; *se ortum antiqua Teucrorum ab stirpe;
ipsi Attice v. dicere Oie. or. §. 28. c) m. quam
ft. malle f. quam I) 1) d).
völones, um, m. (2. volo] greiwiltige; bef.
bie Sttaoen, bie nach ber Schlacht bei ©annä in
ba« peer eintraten.
Tulpen, volpöeuU f. vulpes, vulpecula.
Volsci, örum, m. Sßlterfdjaft in Slatium ; -scus, adj.
volscllu, ae, f. [vello| Heine Bange jum §et»
auSjiebeit bei fcaare Plaut.
Yolslnli, örum, m. Stabt in (Strarien. ®a».
-sYniensis, e, »-sinius, adj.; subst. -sin lenses,
ium, m. [»nlenses, ium, m.
Yoltiuia tribus, eine bet Jribu« in SRom, subst.
Voltumna, ae, f. ©unbeSgöttin bec ©truslcr.
voltur, Yoltur, Volturuus, voltus f. vultur etc.
vblübilis, e, adj- fvolvoj 1) breh=, wälj»,
rollbar, fich brepenb, tteifenb, tollenb
caelum; v. et rotundus deus; *amnis; »buxum
(Steifet au« ©.); »nexus (btt Schlange); ’aurum
igolbene Äpfel). 2) tp. a ) unbeftänbig, wan>
beibat fortuna; ftot varietates tarn v. orbe
circumagi. b) fliefjenb, geläufig oratio (®gf.
stabibs), bomo, orator. ®ao. A) völulnütay,
ätis, f. l) treifenbe Bewegung mundi; fipsa
v. libratum sustinet orbem; »(jWeifelh) SRun»
bung capitis Or. met. 12, 434. 2) tp. a) ©e»
länfi gleit linguae, verborum; (Äug. b. Suet.)
iuanis sententiis verborum v.; (Quint.) circula-
voluntas. 909
toria Bungenbtefchetti. B, völüVflTtör, adv.
geläufig Oie.
vOlücer, cris, cre, adj. [1. volo] 1) ftiegenb,
geflügelt bestiae, »Cupido, *puer (o. Kupibo);
»columba, »turba Sögel; »equus Ifäegafu«; »cur-
rus bei) Bupitet; »Fatum (Sd)idfal«göttin) ; *amo-
res; subst. völucris, is, f. (*m.) Sogei ob. ge»
flügelteS gnfelt; fsueta aquis; peregrina
Bugoögel Phaedr. ; parvula (o. bet 3 liege) Phaedr. ;
öftet pl., f. Sögel, ©cflügel; »flumineao
Schwäne; übertt. fliegenb, eilenb, fcpnell
nuntius, »Hebrus, »sagitta, »ferram (©efdjoß);
*fnmi aufßeigenb. 2) tp. flüchtig, eilenb;
fchnell oetgehenb, unbeftänbig genas (di-
cendi) verbis v. atqae incitatum; nilul est tarn
v. (läuft fo fd)neH um) quam maledictnm; for-
tuna, »somnus, »dies, »fama, tgaudium.
völümen, fnis, n. [volvo] l)*S8inbung, ßrüm =
mung sinuat immensa volumine terga; fumi
SBitbel , siderum ßteiälauf. 2) Schiifttolle,
»Wett, Schrift, Such magnitudo voluminis;
ex Gpicuri de regula et iudicio v.; pl. selec-
tarum epistularum ein Sadet IC.; »sign ata, an-
nosa vatum; bah- ©u^, ©anb als teil eine«
größeten Serie« sexdecim v. epistularum Nep. ;
flibri tres in sex v. divisi.
YölumnluN, 1) L. V., ftonful. 2) V. Eutrapelus
f. Lycoris. — Yolumnla a) ©attin be« ©otiolan.
6) f. Lycoris.
TÖluatäriiis, adj. [voluntas] freiwillig a) act.
btt etw. freiwillig tfjttt procurator; Senator
bet fich feI&ß baju gemacht; auxilia sociorum;
milites grtiwiDige; auch subst. bl. v., sing. u.
pl. b) pass, wa« freiwillig getlfan wirb ob.
gefchieht, mors Sclbftmorb, discessus, fdeditio,
servitus Tac. Germ. 24.
Töluntas, ätis, f. [2. volo] 1) SSille, SBunfch,
Sctlangen, Dleigung, Abficht, ©ntfchtuB;
bef. fteiet SSille, ©ereitmilligteit, Sifet
conformare se ad v. alcis; v. eorum intuentur;
»non est tua tuta v.; ad voluntatem loqui an»
bent ju Süllen, nach bem SJlunbe contra volun-
tatem; voluntate mit Übeieinftimmung, mit ®in=
Wißigung ob. au« freiem Süllen, gern, fteiwißig
voluntate patrnm regnavit ; haud sane v. prin-
cipum; summä Oatoli, optimatium v.; ea iussu
aut v. P. Scipionis facti esse; dum liceret v.
sua facere; qui sua sponte et v. fecerunt; per
metum potius quam v. ; meä v. concedam; v.
in dicionem venerunt; cnm bona v. Plane, in
Cic. ep.; bageg. ex voluntate nach bem SSunfct),
SBißeu quao ex v. (Metel li i forent; auch
mea v.; bona IAv ; v. (SntfchluB) me meae
nunquam poenitebit, conBilii (Alt bet Ausfüh-
rung be« SntfchluffeS) poenitet; quid esset suae
v. et bcfd)loffen habe; naturae voluntatem co-
gnoscere; v. (guten Süßen) tibi emetiar; summa
spe et v. (Seteitmißigtett ju lämpfen) civitatem
complere; m. gen. obj. recti generis Quint. 10,
1, 89; auch 9it<htung, ©eift, Sinn cuiusque
aetatis quae dicendi ratio voluntasque fuerit;
naturis diifsrunt, voluntate similes sunt; pl.
©ntfehlüffe, ©orfähe, ©eftrebuuaen, ien»
benjen al« Alte u. ÄuBetungen be« wißen« eius
semper voluntatibus cives assenserunt; cum
sint in dicendo variae auch bet lebe SSille
testamenta et v. mortuorum. 2) ©efinnung,
Stimmung, ptägn. gute, günßige ©ejm
nutig, Buueigung, Wohlwollen provincia«
910
volup -
erga Caesarem; tua erga me; secunda, summa
in alqm; mutua; qua v. esset in regem; vo-
luntate alienari; fneque Seiani v. nisi scelere
quaerebatur; fad retinendam Pompeii necessi-
tndinem ao v. ; pl. confisus voluntatibus muni-
cipiorum, commutatio voluntatum, militnm.
völup, adv. [apolopiert aus volupe o. 2. volo]
(Com) ergöptitp, nergnügtitp v. est mihi;
rictitare v.; venire aaivum v. est; qui suis
amicis est T.; ut tibi ex me sit y.; beDe fac-
tum et y. est. — voluptäbllis, e, adj. [vo-
luptaa] (fett) Sergnügcn matpcnb, attge«
nepm Plant. — rölnptürluä, adj. [voluptas]
1) gu r 2 u ft gehörig a) Bergnügen ob. Suft
betreffend B. ic. panbetnb, mit »c. ner«
bunben disputationes iilae magis y. ; quasi
geatientis animi elatio. 6) Sinnengenuf),
iiuft gewäprenb possessiones; qui (Casus) —
illi erat v. 2) ber fiuft, bem Sinnengenuffe
ergeben, mollii ft ig, Weitplitp disciplina; homn
(B. Spitur); subst. pl. m. fficnupmenftpcn (bej.
b. ben Epitureem); für ba« Vergnügen ent«
pfongticp gustatus est sensua ex omnibus
maxime y. Cie. de or. 3 §. 99.
röiuptas, ätiB, f. [volup] l) iiuft, @enufi, 8er=
g nügen, finnlicper ob. geiftiger Hrt, in gutem
u. üblem Sinne v. est omne id quo gaude-
mua; *est quaedam flero v.; fest quaedam
etiam dolendi v., esse in voluptate; volupta-
tibus frui; voluptates percipere; voluptate per-
fundi; ex liberis alcis cepisse incredibilem v.;
alcui voluptati esse Vergnügen matten, ®enufs
gewähren ; alqd voluptati habere eine fiuft toorin
fuiben; voluptate capi fiep gern Betgnügen; animi
voluptatisque causa; indulgere ingeniorum suo-
rum voluptati einer fiieblingbneigung Quint. 10,
1, 24; fabulas cum v. legere; summum bo-
num in voluptate ponere; omnia ad voluptatem
referre, voluptate metiri; v. ut non possit sa-
tiari mea mein Vergnügen am Irinten Phaedr
in iS bei. pl. concr. officium a voluptatibus; auch
bie bem Solle gegebenen fiuftbarleiten, Stpau«
fpiete Oie. p. Mur. §. 74; tmg. auch üieb-
paberei ea praecipua regum satraparumque
V. erat Ourt. 7, 2, 2; att fiiebtofungSWort, mea
meine SBonne Plaut.-, care puer, mea sola et
sera v. Verg.; sine sensu nascimur, cum v.
servamur Cic .; v. corporis u. bt. v. SB ot tu ft;
perfonif. at« ®ottpeit. 2) ber §ang gum finn«
licpen Vergnügen explere suam v. Ter. ZaB.
fvöluptubsus, adj. (feit.) crgöpliip.
volütabrum, i, n. [voluto] Sipttcineftpmentme
Verg. — völütäbundus [voluto] (fett.) fiip per«
ummälgenb in voluptatibus Cie. — - vdlutatio,
onis, f. [voluto] boa iperumtqälgen, pl. im
iBilbe corporis. — völütätus, adj. [partic. B.
voluto] beroanbert, betefen in jc. in veteribus
scriptis Oie. Qu. fr. 2, 13, 4. — voluto, [1.
intens. B. volvo] 1) roätgen, rotten, Winben,
brepen, perumtoälgen, dum aper se fiep im
Scplamme w. Phaedr.-, volutans gouibus Verg.;
pass, mebial quem (Vorrem) in luto volutatum
Oie. Verr. 4 §. 63; glans in iactu rollt pin u.
per; ftoto corpore super aureornm acervoe;
ilbertr. , peiss. fitp umpertreiben in omni ge-
liere fiagitiorum; jiep üben in ic. qui in ve-
teribus erit scriptis stndiose et multum volu-
tatus Oie. de or. 8 §. 39. 2) tp. a) »rollcub
berbreiten, fortwirbefn, ptnroiten vocem
- vomis.
per atria; confusa verba; incluea litora voc«:
üumina murmura. 6) überlegen, bebesit:
qnanto in pectore hanc rem meo magis Jto
alqd animo Cie., Liv., in animo Xis.; mti.
secum animo Liv., *alqd secam corde, *wrac.
*haec ipse suo tristi cum corde, *tacitis msc.:.
ipse; condiciones cum amicis Liv. ; f volaU-
inter se rationibus; andp befepdf tigen qui>-
saepe tacitis cogitationibus volutavit snir
Liv. 9, 17, 2.
volva, ae, f. bie @ebärmutter ber San («b
beliebte« ©eridjt) Hör., Plin. tp.
volvo, volvi, völütum, 3. II tiild.rt, rotlii
umwälgen, «rollen, br pen >i uidani s
proximos saxa; ’oculos huc illuc; * „-nem vi
naribus fptüpen, *ad summa fastigia rmpoun
beln; ‘fumum auf wirbeln; * vastos ad bton
fluctus; ‘»emineces multos pinffcetfeu; *volvit-'
undis wir finb ein Spiel ber SBeUcrt ; bil l riu
populi Horn, per incerta maris et. Urmp«. Uter
cotidie volvitur ift tigtidj ber SpielbcO ?: Tat
quos ubi nequiquam tumultnantes (in t
tofem ©etümmet) in spatio exigno v. tarma. "1
perumtreiben) vidit Liv. 7, 33, 9; pas* r.,.n
toälgcu, fiep winben, fiep brepen, rot'-,
ent«, umrollen, fitp emporwälgen I
beln, aufmirbetn cylindrum, sol circcn.
ram; stellarum curaus sempiterni;
per ora; *ater odor tectis; *B. ber glamsi! ;■
culmina hominum; *B. Sturm, *D. Staubt *
einem Stein; *curru perabrotleii o. ic.; d.
fiampfe ©efaOenen *humi; ‘undis umpergefn:
werben auf ic. ; ‘arvis; ’fundo in imo; ‘Jeto d
Z.; ‘permixti caede virorum equi. 3n*bef i
eine Scpriftrolte aufrotten u. lefen libr
Catonis. 6) ‘fortrollen, «reipen flumen per.
et domos und; prügn. roltcnb bi Iben, milr
t. t. orbem einen Rtei« ftpliepen, natp alten €e
ten thront matpen, errorem per tortuosi amx
sinus flexusque im Sitfjacf umperirren Lir.
2) tp. a) n. 'Jiebner, bapinroltcn taffen :
läufig u. opne Unterbrechung) celoriter Tai-
sententias facile verbis; quo melius cadat un
volvatur oratio; complexio verborum uno spim
volvitur. 6) eine Seit ob. bie Zinge in ber Jr
umrollen taffen, idem in singulos ann,> ;
bis volvitur fiteidlauf bet Zinge Lir.; *va
ventibus mensibus, *volvendis annis im Es
rollen, im Umlauf ber tc.; ‘volvenda dies K
roDenbe Sab ber fttit Verg. Aen. 9, 7; *p-
nos menses (o. bet üJlonbgöttin) ; ffatane rt*
mortalium et necessitate immutabili an foc-
volvantur; fforto temere humana negotia ve)>
agique beftimmen; autp ‘burtpleben, übe:
fiepen tot casus; rnulta virüm saecula e) £c:
benfCpaften im $ergen pegen, @eba*!ti
im ©cifte pin« u. perbewegen, erwägen *
gentes iras in pectore Liv.; fluctus irarum «c
pectore, plurima per noctem Verg.; mnlU *•
cum, cum animo suo, inanes cogitatioac
haec illis volventibus Sali. ; fsecreias cogn.
tiones intra se; -f-animo consilium; bellaw *
animo; fbeUum adversus nos, -f-futura; *«-
terum monumenta virorum wieber überben!"
vömer, (feit.) eris, m. $flngf4('
*$flug, ‘baß pflügen
vomlca, ae, f. [vomo] ©eftpmir, Eiterbesl:
tp. Unpeil au« einer alten 38ei«fagung Li r 74, "
vomis f. vomer.
vomitio — Vulcanus.
911
»xnYtlo, öni», f. [vomo] baä Erlued)en —
rö ualto, l. [intens. o. vomo] fieb erbrechen
juet. — Tümo, 3. 1) intrans. fid> erbrechen
»ost cenam. 2) Irans, burd) Erbrechen Bon
id) geben, übttb- auSfpeien ’animam; *ge-
uiztas cui tempora flammas lacta v. jptübenb
D. bern gtanje, ben bet «t'lm oetbieitet); *tar-
1 um fumum langfam qualmen; *ingentem un-
»luaii nalu tan tum doraus totis aedibus; argen-
t um Plaut.
orAcTtn*, ätis, f. [vorax] öefiäfeigleit Eutr.
voräglnogus, adj. [vorago] (feit.) »oll
-d- d)l ü nbe, Mbgrünbe. — vürägo, Inis, f.
[voro] Stblunb, alles Berfeblingenbet Bbgrunb,
Uobenlofc Xiefe, auch im ©affet, ©ajfcr«
fdjlunb, Strubel Buimnersiis equus voragini-
bus ; neque eam v. coniectu terrae — compleri
\>otuisse; bilbl. gurges ac v. patrimonii; im-
luensa alqa v. ac gurges (ftbgrunb u. Ifäjubl) vi-
tiorum turpitudinumque omnium; pl. rei publi-
ca« Setbetbcn; *ventris.
i'urax, äcis, adj. ra * comp . [voro] Biel u. gern
» e tf djlingmb, gefräßig Charybdia; *ignis
voracior, ’renter. — vöro, 1. 1) Ber(cf)Iin*
gen, Berjeblud en, gierig fteffen vitulum
Jr’laut.; *Charybdis carinas; *illam jpuppim)
rapidus aequore vortex. 3) tp. oriens Koma-
xtorum imperium vetus Graecorum ac Macedo-
num Toraturum Just.; v. literaa gierig leien
Cic. Att. 4, 11, 2; viam mit gtöfjtcr Eile AUtücf»
legen Ct. [verso etc.
vor««, vorsoria, vorsuni, Torsüra, voraus {.
vortex, Tortlcösus, vorto, Yortuinnns, vüs
t. vertex, verticosus, verto, Vertumnus, tu.
YosSgns (Vosag., Voge«.), i, m. bie 8 oge jen.
v oster f. vester.
vötivus, adj [volum] angelobt, geroeibt ludi;
legatio, ’iuvenca, *tabella fflribgemülbe, infolge
eines gelübbcä in einem Xempel aufgeftedt, eine
Wbbilbung bei gefahren cnt^altenb, beneit bei
'.Huf »teil a entgangen mar; im Silbe quo fit ut
ouinis v. pateat veluti dcscripta tabellü vita
senis Hör. ; *aedes nad) gliidlidjcr ©cnefung ber
.Salus u. anbern gottbeiten errichtet ; nec nisi
Koste catso exuere v. — habitum Tac.
vöto j. veto.
votuin, i, n. [partie. B. voveoj 1) baSgetübbe an
einen gott nebft bem bamit Berbunbenen ©unfebe
u. gebet vota facere, nuncupare, suscipere,
concipere; *v. canere (toeil in feierlicher Sprache)
lunoni; vota suscipere pro alqo, fpro suhlte;
vota solvere, dissolvere, fpersolvere; fexsol-
vere; annua v. etc. exsegui, *Iovi vota red-
dere; voti liberari; fortuni.- hominum abuteba-
tur ad nocturna v. cupiditatum suarum um,
maS er ber Stenns für griüHung feiner Hüfte ge»
lobt batte, bason ju beftreiten Oie.; voti dam-
uatus ob. *reua {. darnno, reus; ‘votis doos
vocure; *vota deiim bie man ben göttern ge»
tban b«t; 'in üblem Sinne, Berroünfcbung,
Slutb. ynSbef. a) *baS angelobte Opfer, ge»
id)enf incendere votis aras; pendebat vagi
pastoriB in arbore v., fistula etc.; omnibus por-
tis pendent mea noxia v. b ) *baS mit bem
gelübbe oetbuttbene gebet. 2) ©unjeb, Ser«
langen v. (pl.) facere, voti compotem facere;
'voti* aurem praebere (p. 3npitet); tv- im-
plere; ‘voti ]K»tens; ‘in votuni venire; *boc
erat in votis etc.; *certum voti« ( dut .) pote
finem; ‘perditur lux non Bine voti« ohne @tfg»
futbt; *fata tardiora votis als bu toünfcbefl;
(omni v. (febnltd)) expetere alqd, fr. eipetere
mortem; fcolere donis super ipeorum vota über
alle ihre grroactung ; *matura v. (erflebte Ernte)
coloni metit (aperi.
vSreo, vövi, vötum, 2. 1) einer gottbeit etro.
geloben, feierlitb Berfpred)en, meiben (roo-
mit ein gebet um bie Erfüllung eines ffiunidjtS
Berbunbe n mar) Herculi decumam , Vulcano
um, templum lovi; aodem ; vota vovi Plaut.;
pro (für bie Erhaltung) militibu» — votum vo-
visse Liv. 23, 13, 18, se, capita sun pro salute
patriae. 2) *münfd)tn, anmünjtbcn quae
modo voverat, odit; quid voveat dulci nutricula
maius ahunno etc.?
vox, vöcis, f. 1) Stimme, auib ÄuSforatbe;
ber burtb bie Stimme ob ein mufilaliftbeS 3n>
ftpunent beroorgebratbte flaut, Xon acuta, gra-
vis, cita, tarda, magna, parva, mediocria, clara,
inflexa, dulcis; *iter v. udae f. udua; summa
bie jt drifte ob. lautefle Cic. de or. 1 §. 261, aber
b. Hör. sat. 1, 3, 7 'bie tieffte’; voce (—■ clara
v.) precari; vocis contentio et remissio ; canere
inclinata ululantique v.; rustica v. (WuSiptadjc)
et agrestis; in sonis et v.; numeri et v. et
modi; v. (91atnrtdne, Saute) sensusque Hör.; v.
emittere, mittere; ‘septem discrimiua v. f.
discrimeu 1); attollere, *comoedia tollit voccm;
audb baS IRufen, btt Wuf, 3»tuf» enintvero
voce est opus itb mug rufen: 'Nausistrata exi’
Ter.; voce significarc; nutu vocibueque hostes
vocare; quorum vocibus (geftbrei) et concursu
terrentur infirmiores; vocibus strepere laut
ftbreien; *ad voccm auf ben 9iuf; *o. Xieren,
boum (Srüüni) ; liquidas corvi v. (gefrälbje)
ingeminant; *$all, Stball fracta* ad litora
v.; ad 8onitus vocis ber Diuberfcbläge.
2) SBort, Scbe, Kugerung, ob. baS Weben,
Sprechen, Setebe (btf. als HuSbtuc! beS ge»
füblS) naec v. voluptatis; nulla v. est ab iis
audita populi Rom. maiestate indigna; haec
te v. non perculit? vocem exprimere; violenta;
non ex singulis v. philosophi spectandi sunt;
’vivac HuSbrud; *falsis v. Benennungen; carpi
nostrorum militum vocibus; crebrae v militum
in vigiliis colloquiisquo audiebantur Caes.;
♦nescit v. raigsa reverti; haec una v. omnium
eBt; und paene v. (einftimmtg) repelli oratorem
a gubemaculis civitatum; scilicet illo igne
vocem populi Bom. aboleri Tac.; ‘temeraria v.
mea (mein Berfpreeben) facta tu4 (buttb beine
Bitte) est; and) pl. heftige Sorte consuÜB;
gebot, Befehl consulum voci atque imperio
non oboedire; 31uSfprud), Sprutb, Sotmel;
*3»uberfprutb, »formet Thessala; deriperc
ltmam vocibus; aacrac ; Marsae. 3nSbef. a) bie
Sprache *cultus hominum recentum voce for-
mastii ’Graid sive Latina v. loqni; *v. mutare;
inconditä et rudi v. Tac.; cum civem ex v.
cognovisBet Just, b) ilccent, Betonung acuta
Otc. or. g. 68.
Vulcinus (Volc.), i, m. Sohn beS 3upiter u. ber
3nno, gemabl bet BenuS, gott beS Srtnert, ber
meebanifeben gcttigteitcti u ftrifte; *baS geuer
V. dilapso ; insula Vulcani bie f üblich Üe ber
n:n, j. Volcanclla; pl. bie liparifcbeit 3n»
aB. 1) -nins, adj.; V. (mit unüberminb»
lieben) armis Cic.; *ocieB baS geuer; *arma dei
912 vulgaris — vultuosus.
Vulcania — d. Vulcani; "Lemnos, "tellus bem
Sultan geweiht- 2) -näl, alis, n. bcm Sultan
geweihter $1“® -dur. Vict.; -nüliu, ium, n.
bab gefl bei Sultan.
vnlgäris (ältere gorm volg.), e, adj. [vulgus]
jum vulgus B^öttg, allgemein, allen ge«
mein, alltäglich, gewöhnlich, allbetannt
opinio; libernlitas gegen ade; nihil Um vile,
Um v . cst; amicitia beb großen Raufen«; »coc-
tuH SBolfbfchroarm; subst. n. pl. anteponantur
rara vulgaribus; MtcigSfoft Hör.-, fiUa v. (all«
tägliche Komplimente) 'quid agis?’; "pueUae;
tmulier. — vulgätus, adj. m. comp. u. f*up.
\partic. o. vulgol allBemein betannt, »er«
breitet fama vulgatior, fvulgatissimum sena-
tus consultum; allen preibgegeben corpus;
fvulgatissimae meretrices.
1. vulgo (ältere gorm volgo) {. vulgus 2).
2. mlgo (ältere gorm volgo), 1. l) unter bie
Menge bringen, allgemein machen, auf
jebermann aubbehnen, allen mitteilen,
jufommen taffen, allenthalben »erbrei-
ten rem, consulatum, munus vulgatum ab
civibus esse iu socios, vulgari cum intimis
sommum imperium, "cetera omnia iam vul-
gata 0er braucht, vulgari ([ich gemein machen)
cum privatis; vulgati contactu in homines
morbi Liv. , quae (commissa) vulgaU in om-
nem exercitum Liv.; allen preisgeben, über»
taffen corpus; "corpora cum forma. 2) be =
tannt machen, ocröff cntlidjcn quae vulgata
sermonibus erant Liv.; "obductum verbis do-
lorem; fpericulo vulgato; "Iranc (Alcaeum)
beffen Iprifche Ötebidpe; 'arte« non ante vulga-
tae; "arcanae sacrum Cereris; feos libros no-
mine auctoris.
vulgus, (ältere gorm volg.), i, n. (acc. auch m.
-um). 1) bie große Menge, bab Sublitum,
bie Stute, inbbej. ber große §auje, ^ß&bel
Pelopidas magis historicis quam vulgo (bem
großen ißublitum) notus; non cst coimlium in
vulgo etc.; discipünam in vulgum efiferre; exiro
atque in vulgus emanare; in vulgus edere m.
acc. c. inf. ; in vulgus inbgemein, bureßgängig
(dies) alter in v. ignotus; quae non Bane pro-
bantur in v.; quod in v. gratum sentimus;
milite in v. iaeto Liv. 22, 3, 14; v. militum
gemeine Solbaten; in v. militum efiferre; sa-
pientis iudicium a iudicio vulgi discrepat;
"profanum, "maliguum, "infidum, ’ignobile;
a v. scaenaque etc. f. scaena 2) a\ 2) bie
Menge, Maffe, ber Raufen, bab Soll, bie
große Maffe "incautum $etbe Schafe, "misera-
bile, faervorum, fmulierum; v. (ben gewöhn»
liehen Schlag t». Siebhabern) ab se segregat Ter.-,
inbbej. abl. sing. vulgo ata adv. in, bei, bor
ber großen Menge, bem Sublitum, cor
aller Seit, allgemein, alltäglich v. osten-
dere ac proferre; v. homines occidebantur; v.
mihtes a signis discedebant; v. totis castris
testamenta obsignabantur; v. evenire solet;
illud verbum, quod v. dici solet Ter.
vulnbritio (ältere gorm voln.), önis, f. [vulnero]
Sertonnbung; tp. Serlcjung vitae, famae,
salutis. — vulnero (ältere gornt voln.), 1. [vnlnnsj
1) Oermunben alqm, corpus, in adversum os,
t&lqm hastae cnspide in fronte, aliquot plagis
Kumenes vulneratur; vulneratae naves beftpö;
bigt, multis ictibus vulnerata na vis; subst. pl.
vulnerati Co«»., Ourt. 2) tp. oerlepen, frönte
rocht thun quos ferro trucid&ri oportebat, «s
nondum voce v.; mentes sensusque; viror:;
hoc animOB v. posset; verbis vulnerari; *eas-
tinno fortunae ictu, "crimine ist«.
"vulnllTcus, adj. [rulnus-facioj SBunben Mt
urfa^enb, oerrounbenb. — vulnu» (ältr
gorm voln.), Sris, n. 1) SBunbe erapU«
non sine vulneribus bostium factae sunt; at
tis v. repulsi; grave, mortiferum, onue, kv-
v. (pl.) adverBa, missilium ©effiOBnunbea;
alcui inferre, infiigere, fimp« t; {Plaut.. (*
facere, falqm vnlnenbus aflice: «, gravi v. icta
v. accipere, in capite, veheme, i mo.-tifenc
fadverso corpore, multis et il' tis et acctpt.
v., v. excipere, omnia v. sustinei", v. obligact
mori, perire ex (an) vulnere, ex vulnero pv
viter claudicare; ex vulnere recn . ;, trett
v. adversis et honestis cadere, aCT •*;s v. csi-i
cldere; "Ulixi jo. Utifce erhalten; * t? *»'
nerum f. gemitus 1); bah. a) Senounb r "!
oerrounbenber $ieb, Schlag, Stid}, Stcf
Schnitt, 8iß, auch #• Seblof. aliqu-
bns confodi Liv. 24, 7, 5; *multa viu u
v. iactant, multa cavo lateri ingeminaai *.
inter sese multa vi v. miscent; "crepit nt
vulnere malae; "remedium vulneris gegen C
biß; *(omus) vulneribus evicta; *v. (pl.)
rastrorumque ; * scuti. b) * bie Derrou;
ffiafft, ffle feßoß, Sfeil vulnero te, non ,
bus consequar; illum infesto v. insequ,
haesit sub gutture v.; v. (pl.) dirigere. e) K*s
butd) $iebe ob. ®iffe jerftncfelte gleifch tri*
mandere saevo v. dente Ov. met. 16, 92 f. 2) ri
Serluft, Schlag, Nachteil, Schaben, Ua
glild, Unheil, sine vulnere ohne SSetlnß (in bn
Schlacht), sine pugna et eine v. suoram ren..
sine pericalo legionum et paene sine v. bellet
sine v. tantus res conficere; quod Italiam sir.
alqo v. cepissent ohne einigen itrrluft, duob
v. (9lieberlagcn) acccptis; nec ullo bello Parüt
maius v. aceepernnt Just.; vulnere fortur.v
percussne; rei publicae, provinciae r. (pl.) m
ponere, inurere rei publicae; accepit gravi?
mum parens v. morte filii; v. (Scrgchunt.
nova facere; v. (Sdpilben) suis mederi; svev
tiae ibic beine ^abfucht bit gcfchlagen) Tnln-tn
crudeUtatis remediis sanare; auch Seelenlci
ben, Siebebrounben, Äränlung hunc tu qm-
conscientiae labes in animo censcs habni-
quae v.? "aefernum servans sub pectore t. ; *tnr»
turbatam v. mentis; "auimo grave v. habet««
*v. alit venis; "tacitum vivit sub pectore >
fdomestico v. ictus Tae.
vulpbcüla, ae, f. [dem. o. vulpes] güebscbc
— vulpes (volp.), is, f. gud)b; alb Sinnbilt x
Scrfchlagenheit, animi sub vulpe latentes fl«;
Spricht»., lungere vulpes o. et». Unmäglii-
Verg ; tarn facile vinces, quam pirum v. corwv
Plaut ; v. pilum mutat, non mores Su et St
•fvulpinus, a4j. eon bem guchfe, gud)#«
Vulsci, vulsella, VulsTnii, Vulslnieases f V«
sei, volselia etc.
vulsns, adj. [partic. o. vello] mit attbgrrars
paaren, haar«, «bartlob, glattf>lawt.;*pn|r:
haft nepos; "weichlich mens.
vultTeälus, i, m. \dem. o. vultus] rin h*lt,[
©lid Brati nostri Oie.
vultaösus, adj. [vultus] (fett.) gtimafficr;»;
vultur — Zeiynthus. 913
ne qaid inoptum et T. sit (in oratione) Oie.
or. §. 60.
1. vultur (ältere gorm volt.), uria, m. Seiet.
2. Vultur (Volt.), üris, m. Serg in Mpulien Hot.
Vulturnus ventus Dftfübofttüinb.
vultürlns (ältere gorm volt.), ii, m. 1) = val-
tur, pabfücptigcr, täubetifeper SJteufd), ein
iÖarpaj illiae provinciae; duo; *bei Srbjcfiajten.
2) (Plaut.) ein unglüdlicper SBurf im SBüt-
f ct jpiele.
1. Vulturnus (Volt.), i, m. glufj in ffampanien.
2. Vulturnus (Volt.) ventus j. 2. Vultur.
vultus (ältere gorm volt), us, m. t) Seficpt
(insofern e» bie Stimmung u. ben guftanb ber
Seele auibrudt u. jmat junfiepft burep ba« Buge
u. beffen leite) faeies, v., aouus; v. atque in-
« Oöeus ; proraus in facie vultuquo vecordia
inerat; hie est ille v. aemper idem, quem di-
citur Xanthippe praedicare aolita in viro buo
fuiase Socrate; dicerem ctiam de geatu, cum
quo iune.tus est v.; vultu (burd) bie bloße SHetie)
saepe laeditur pietan Oie. p. Hose. A. §. 37 j
v. (eben bie pope Stiene) iam inde tribunorum
orant qui deeemvirorum Liv.\ in tuis oculi«, in
tuo ore vnltuque acquiesco; ut imago ost
anüni v., aic indicea oculi Oie. ot. §. 60; oculi,
supercilia, frone, v. denique totus, qui aermo
quidam tacitnB mentia eat; v. fingere; fronte
atque v. aimulatio facillime austinetur; ne v.
quidem atque aciem oculorum ferre potuiaae;
praeaenti vultua demittere Liv. 2, 66, 8; *vul-
tum aummittere; *v. deiectua in humum; +eri-
gere vultua; *adductua, ‘maeatua, *aeerbi, ftri-
stior, f superbus, ftranquillua; v. tuoa mihi ex-
preaait; fnec magis expreaai v. per aSnea aigna
qnam etc.; flogentia; v. erat multa et prae-
clara minantia bu gabft mir ba« Slnfcpen eine?,
bet Hot. sat. 2, 8, 9; in adversis v. secundae
fortunae gerere fief) bie Stirne eine« ®lücf liehen
geben Liv. 42, 62; *dum v. aervat Fortuna be-
nignum, *dum v. ridet Fortuna aereno; inSbef.
jornige«, fitenge« Seftept, jorniger SBlid
*me vultu terrera; ‘instantia tyranni; fvultu
offenaionem coniectaverat. 2) ba« ® e f i cp t
Überp., *tollena ad aidera v. ( jpl.) ; ‘cadere in
v. (jpj.); *ipaiua (aolia) in vultu. 3) übttp. MuS‘
fepen, äufjere Seflalt *in v. seee tranaformat
amles; * vultua mut&ntem Protea; v. patriae
veatroque caromua; ’unua erat toto naturae v.
in orbe; ‘salis (bc« Stecreä) placidi, felo-
quentiae.
vulva f. volva.
X
X, al* gapljcicpcn = 10; baper auf Stunjeu —
f Denar.
.< mit blas, m. roafirfdjeinlicf) ein für einen römi=
fepen Srofscit jur geil bc« £>oraj crbidjteter Same,
toiellciept eine« Fulviua (fulvus, favttos), naep
einigen be« Soptie« bc« Q. Fulviua Flaccua, beffen
SJorfapren fief) in Stieepenlanb 9hipm ertnarben
Hot. carm. 2, 4, 2.
Xanthippe, es, f. bie grau be« SofrateS. —
Xauthippus, i, m. 1) Sätet bc« pteriUc«. 2)
lacebämonifcper gclbpert bei ben ftarttjagern im
erften puttifepen Stiege.
Xanthus (-oa), i, m. 1) glufj tn Iroa» (0. feiner
gelben garbe) — Scamander. 2) glufj in Speien.
3) Heiner glufj in Spiruä.
+xcnla, örum, «. [|eVio] Saftgefcpcnle, aud)
Sefcpenfe, um fiep jmbm. gefällig ju jeigen.
Xentppa, örum, n. Stabt in Sogbiana Gurt.
XSnöerätos, ia, m. Schüler State«, au« ßpafi
cebon, leitete narp Speuftppu« bie Slfabemie.
XänSphXnes, ia, m. fflpilofopp au« Jfoloppon,
Stifter bet cleatifepen Sepule.
XbnSphon, ontia, m. au« Ktpen, ©cfepicptfcprcb
ber, fßpilofopp o- fceetfüprcr, Scpüler be» So=
fratc«; ad j. Xfnöphont£n» u. -tins, genna aer-
monia; Hercules bei Seitoppon ertoälint.
Xerxes, ia u. i, m. ßönig ber Serfer.
Xynlae, ärum, f. [Sovfa] Stabt in Ipeffalicn.
xystlci, drum, m. [luarixoe] bie Stplctcn,
roelcfie fiep todprenb ber raupen gnpreäjeit in be-
bedten Sängen (xyatus) übten Suet.
xystua, i, m. [Jtisröe, geebnet, geglättet] bei ben
Sflmeru ein freiet, an bie Säulenhallen ftoftenber
u. mit Silbfäulen, Sipen oerfepener Slop }“'»
Spajietengepen u. jur Unterhaltung.
z
Zicynthus, i, f. 3nfel im ionifepeu fflleere, j.
Xante. Dat). (Plant.) -thiu«, adj.
Züleucug, i, iw. Sefepgcber bet Sichrer in 3talictt
um 660 ». 6pr.
ZSmn, ae, f. a ) Stabt in Sumibicn, belannt
butep ben Sieg Seipio« über ^annibal 201 o. (Spr.
Dat). subst. -menge«, ium, iw. 6) Z. regia ein
anberet Ort in Sumibien.
zum In, ae, f. [fijpf«] Scrlufl, Siaben Plaut.
Zancle, es, f. früpercr 9latnc ber Stabt Sleffana
in Sijiticn Ov.\ adj. ‘-claeug, arena Sijilien,
ob. ‘-clelns.
f/ela, ae, f. Stabt an ber (Srenje Bon Armenien.
Vf i nicken, lat.*öeut^f3 S^ultoörtcr&uc^. 6. Vufl.
Zclaglum, i, ». Sorgebirge in Subba Liv.
Zenöbia, ae, f. 1) locpter be« SKitpribate«, Ä6=
nig» B. Armenien Tac. 2) Scmapliit be« Obe--
natu», Äbnig» b. S.almtjrcne JEutr.
ZSnon u. Zeuo, önia, m. 1) au« Sitium um 320
B. Spr , Stifter ber ftoifdjcn Scpule. 8) au« ®Ica ;
Bgl. l'armeuides. 3) ein Spilureer.
ZSphyritia, Idia, f. bie fteppptitibe, Bergöttette
Semaplin be« Stolom. SP“ai>elPp- Gt.
Zepliyrlum, ii, n. JfafteH in Siltcien Liv.
züphfrug, i, m. [£/qwjos] *fber fflcftroinb (reim
lat. Favouiua). [adj.
Zürynthug, i, f. Stabt in Iptacien. Dao. -thlug,
68 ligitized by ü6ogk
914
Zetes — zotliecula.
Zi'tOS, ae, m. {. Calais Ov.
Zbtlius, i, m. iörubcr beä Umppion (ogl. Arn-
phion).
Zeugma, ätis, n. Stabt in 2t)tien Tac.
Zetixls, is u. tdie , in. gtiecpi((pcr 'Walct auä
ticraflca in Unteritalien, um 4oo o. Gpr
Ziöbetls, is, m. Stcppenflup in plartpieu Gurt.
zmaragdus, Zmyrna f. smaragdus, Smyrna,
zona, uc, f. [tärri] 1) ©ürtel, in§bej. a) bcr
Stauen, über beit ba9 ©cmanb fcpurjartig pcrauf--
gejogen warb n. faltig itiebctpiitg, awp brr ©ra=
jicn, bat), zonarn solvere, z. recineta CI. , Ov. ;
z. solutis in Icitptcr Vcflcibnng Jlor. b ) ©ürtcl
bcr Slönner, bcj ©elbgurt, = fapc Plaut.-, qai
zonam perdidit bcr arm geworben ift Hör. ; ar-
gentum in zonis habentes Liv.; z. so aurcoruin
plenä circumdedit Stiel. 2) fGrbgfirtel, 3 on e;
amp *®ürtel beS Orion, ein ©eftirn. 2a
-A) zünarius, adj. jum ©itrtel ob. Ccatel jt-
porig, ffiürtel=, Scutel «ect-or f. 1. Meter
subst. m. ©ürtclmatper Cic. B) dem. zöiiU.
ae, f. Ct.
Züpyrus, i, m. 1) ein »ornepmer Verirr. tc
bem Stariui .finftafpit jur Gtoberung r. Pafc
Ion Berpalf Just. 2) ^ptjfiognom jur ►- i
Sotrateü.
Zöröa&tres, is, m. 3oreaflct ob.
©efepgeber u. SleligionSftiftcr im mcbijtp-batrr
j(pcu Sieitpe Just.
Zoster, eris, m Vorgebirge u. .fjafenftabt .i
tHitifa.
zötheca, ae, /'. [ ein Kabinett m I«?
barin ju rupeu Plin. ep. lab . (feile I
fzötheeula, ae, f.
I
Digitized by Google
B. G. Teubners
Schulausgaben griechischer und lateinischer Klassiker
mit deutschen erklärenden Anmerkungen.
A. Griechische Schriftsteller.
▲ esehylos Agamemnon. Von Rob. Enger. 8. Aufl. ron W. Gilbert Ji 8. *5
Perser. Von W. 8. TeuffeL 3. Aufl. ron N. Wecklein 1-80
Prometheus. Von N. Wecklein. 8. Aufl 1*80
Von L. Schmidt 1*0
Anthologie aus den griechischen Lyrikern. Von E. Buchholz. I. Bd. Elegiker
und Iatnbographen. 4. Aufl 1
n.Band. Die Melischen und Chorischen Dichter u. die Bukoliker enth. S.Aufl. 1.80
Arlstophanes Wolken. Von W. 8. Teuf fei 1-50
Arrlana Anabasie. Von K. Abioht. I. Heft Mit 1 Karte.« 1.80. H. Heft 8. *6
Demosthenes ansgeuahlte Reden. Von 0. Rehdantz u. F. Blafi. X Band.
1. Heft: I— m. OljnthUohe Reden. IV. Erste Rede gegen rhillppoz. 7. Auflage 1.20
II. Heft: V. Rede über den Frieden. VI. Zweite Rede gegen Philippoe.
VII. Hegeaippos Rede über Halonnoa. VIII. Rede über die Angelegenheiten
im Cherronos. IX. Dritte Rede gegen Philippoe. Indices.
I. Abt. Text und Commentar. 6. Aufl 1-50
IX Abt. Indioee. 4 Aufl 1-80
Kariplden Phoenlstten. Von G. Kinkel —
Aasgewählte Tragödien. Von N. Weck lein. L Medea. 8. Aufl 1.80
IL Iphigenie im 1-80
ID. 1-80
IV. Hlppolytoz
Herodotos. Von Dr. K. Abioht I. Band X Heft. Buch I. nebst Einleitung
und Übersicht über den Dialekt. 4. Aufl. Ji 1.80. IX Heft. Buch II. 3. Aufl. 1.50
H. Band. I. Heft, Buch HL 3. Aufl 150
H. Band. IX Heft, Buch IV. 8. Aufl. 1-50
m. Band. Buch V. u. VI. 3. Aufl 1 80
IV. Band. Buch VH. Mit 2 Karten. S.Aufl... 1-80
V. Band. Buch VHL u. IX. Mit 2 Karten. 3. Aufl 1.80
Homers Odyssee. Von K. Fr. Ameis und 0. Hentze. I. Band. I. Heft,
Gesang I— VX 8. Aufl 1-55
I. Band. IX Heft, Gesang VH— XII. 7. Aufl 1.»
IX Band. I. Heft, Gesang XHI-XVin. 7. Aufl. tM
H. Band. H. Heft, Goaang XIX— XXIV. 6. Aufl 185
Anhang. 1. Heft. Ji 1.50. 8., 3. u. 4. Heft k 1*0
Ilias. Von K. Fr. Ameis u. C. Hentze. X Bd. I. Heft, Gctang 1 — HI. 4. Aufl. — .90
H. Heft, Gesang IV— VI. 3. Aufl. — -90
HI. Heft, Geaang VH— IX. 3. Aufl 1*0
IV. Heft, Gesang X-XH 2. Aufl 1*0
— H. Band. I. Heft, Gesang XIII— XV. 2. Aufl 1*0
H. Band. IX Heft, Gesang XVT— XVTH. S.Aufl 1*0
II. Band. HI. Heft, Gesang XIX— 1 *0
H. Baud. IV. Heft. Gesang XXH— XXTV 1-60
Anh. X u. IX Heft. 2. Aufl. i Ji 150. IH— V. Heft h Ji 1*0. VX u.
VII. Heft k 1.50. VIII. Heft 1 80
Ilias. Von J. La Roche. L Heft, Gesang I — 4. 3. Aufl. H. Heft, Gesang
5—8. 3. Aufl. HL Heft, Gesang D — 12. 2. Aufl. IV. Heft, Gesang 13—18.
2. Aufl. V. Heft. Gesang 17-20. 2. Aufl. VI. Heft, Gesang 21—24. 2. Aufl. ü 1.50
Isokrates ansgewihlt* Reden. Von O. Schneider. L Bündchen: Demonicus.
Euagoras. Areopagiticus. S.Aufl 1*0
II. Bindchen: Panegyricus und Philippus. 3. Aufl 1-80
Lnclans ausgewählte Dialoge. Von C. Jaoobits. I. Bdohn.: Traum. Timon.
Prometheus. Charon. S.Aufl 1*0
H.Bdchn.: DieTotengesprüche. Ausgew.Göttergesprüche. Der Hahn. S.Afl. 1.20
IH. Bdohn.: Demouax. Der Fischer. Anacharsis 1*0
Lyknrgos Rede gegen Leokrates. Von C. Rehdantz *-*5
Lyslas aasgewählte Reden. Von H. Frohborgor. I. Bd. Reden geg. Eratosthenes,
Agoratos. Verteidigung gogen die Anklage wegen Umsturzes d. Verfassung. S.Aufl. 4.50
H. Band. Beden gegen Alklbiadea, Theomnestos, Diogitun über die
Tötung des Eratosthenes 1-50
ni. Band. Rede für Manthitheos. — Reden gegen Nikomachot, Philon.
ÜbeT das Vermögen des Aristophanes. Über die Gebreohlicben 1 50
ausge wühlte Reden. Von H. Frohberger. Klein. Ausgabe. [2 Hefte k Ji 1 .50.] 3. —
Platons ansgewihlte Schriften. I. Bändchen: Die Verteidigungsrede des So-
krates. Kriton. Von Chr. Cron. 8. Auflago 1 —
II. Bündchen: Gorgias. Von J. Denschle u. Cron. 4. Aufl *.10
Anhang: Dispositionen der Apologie und des Gorgias und logische
Analyse des Gorgias. Von J. Deuscble —.90
m. Bündchen, 1. Heft: Lache«. Von Chr. Cron. 4. Aufl —.75
— ITT. Bündchen, 2. Heft: Enthyphron. Von Wohlrab. 2. Aufl —.45
IV. Bändchen: Protagoraa. Von J. Denschle u. Cron. 4. Aufl 1.60
V. Bündchen: Symposion. Von A. Hug. 2. Auflage 3. —
— — VI. Bündchen: Phaedon. Von M. Wohlrab. 8. Auflage 1.50
Plntarrhs Biographien. L Bdohn.: Phllopoemen n. Flamininus. 2. Aufl. T.Fr.Blas» Ji — . tHI
II. Bündchen: Timoleon u. Pyrrhos. Von Otto Sief ert. 2. Aufl. ▼. Blass 1.50
IH. Bündchen: Themistocles und Pericles. Von Fr. Bla^s. 8. Aufl. ... 1.50
IV. Bündchen: Aristides und Cato. Von Kr. Blass — .90
V. Bündchen: Agis und Cleomenes. Von Fr. Blass —.90
VT. Bündchen; Tiberius u. G. Gracchus. Von Fr. Blass. — .90
Sophokles. Von Onst. Wolff. I. TeU: Aia«. 3 Aufl 1.20
IX Teil: Elektra. 3. Anfl 1*0
IIX Teil: Antigone. 4. Aufl. Von X. Bellermann 1*0
IV'. Teil: König Oldipos. 8. Aufl. Von L. Be.lermann 1.20
V. Teil: Oidipus aut Kolonos 1-50
Supplement um lectlonia Graecae. Von C. A. J. Hofftnann
Theokrlta Idyllen. Von A. T. H. Fritsaohe. 3 . Aull. Vota B. Hillar
ThakydtdeB. Von O. Böhme. 8 — 6. Auflage. 2 Bande in 4 Heften. Jede« Heft
Xenophons Anabaala. Von F. Vollbreoht. L Bdchn. Buoh I— HI. Mit Hola-
schnitten, 3 Figurentafeln und 1 Karte von E Lange. 8. Auflage
IL Bdchn. Buch IV— VII. 7. Aufl
Kyropidle. Von L. Breitenbach.
L Heft: Buch I— IV. 8. Aufl. - II. Heft: Buch V — VIII. 8. Aufl. ä Heft ...
Griechische Geschichte. Von B. BUchsenschQta. I. Heft: Buch I — IV.
5. Aufl. — IL Heft: Buch V— VII. 4. Aufl k
— Memorabilien. Von R. Kühner. 4. Aufl
B. Lateinische Schriftsteller.
Caesarla commentarll de hello Galileo. Von A. Doberena. Mit Karte ron
H. Lange. 8. Aufl. Von B. Dinier
d® hello cltlll. Von A. Doberena. 5. Aufl. Von B. Dinter
Chreatomathla Ctceroniana. Ein Lesebuch für mittlere Gymnasialklasaen. Von
0. F. Laders. 8. Auflage
Cicero de oratore. Von K. W. Piderit. 5. Aufl. ron F. Th. Adler
Auch in 8 Heften k JC 1.60. 1. Heft: Einleitung und I. Buoh. (Vergriffen.) 2. Heft:
II. Buch. 8. Heft: M. Buch und erklärende Indicea.
— — 6- Auflage ron O. Harnecker. 1. Heft: Buch I
Brutus de Claris oratorlbns. Von K. W. Piderit. 2. Aufl
Orator. Von K. W. Piderit. 2. Aufl
Partition«« oratoriac. Von K. W. Piderit
• Red« für Sex. Roacina. Von Fr. Richter. 2. Aufl. Von A. Fleckei«*
Dlvlnatlo ln Q. Caeclllnm. Von Fr. Riohter. 8. Aufl. t. A. Eber ha ra
Reden gegen C.Verres. IV. Buch. VonFr.Richter. 8. Aufl. Von A.Eborh ara
"V- Buch. Von Fr. Richter. 2. Aufl. Von A. Eberhard
— Rede Sb. d. Imperium d. Cn. Pompeji»*. VonPr.Riohteru.Eberhard. 8. Aufl.
Catlllnarlsche Redeu. Von Fr. Richter. 4. Aufl. Von Eberhard
Rede f3r L. Murena. Von H. A. Koob. 2. Aufl. Von O. Landgraf
Rede für P. Sulla. Von Fr. Richter. 2. Aufl. Von G. Landgraf
Rede für Sestlus. Von H. A. Koch. 2. Aufl. Von A. Eberhard
Rede für Cn. Planclns. Von E. Köpke. 8. Aufl
Rede für T. Annlus Silo. Von Fr. Riohter. 3. Aufl. Von A. Eberhard
I. u. II. Phlllpplsche Rede. Von H. A. Koch. 2. Aufl. Von A. Eberhard
Reden für Marcellus, Ligarlns and Delotaras. Von Fr. Richter. 3. Aufl.
Rede für den Dichter Archlax. VonFr.Richter. 8. Aufl. ron A. Eberhard
aasgewihlte Briefe. Von Josef Frey. 3. Aufl
Tuacnlanen. VonO.Helne. S.Afl.LHft.: Lib. I et H 1 . 20. H.Hft.: Llb.IH— V
Cato major. Von C. Meissner. 2. Aufl
dasselbe mit d. Somnlum Sclpionls. Von C. Meissner
Somnlum Sclpionls. Von G. Meissner. 8. Aufl
Laelins. Von G. Lahm ey er. 4. Aufl
de offleiia libr! trea. Von 0. F. W. Müller
de flulboa bonorum et uialorum. Von H. Holetein
de leglbua lib. III. Von Du Meenil
Cornelia« Xepos. Von J. Siebelia. 11. Aufl. Von Janooriua
— Von H. Ebeling
Curtius Rufua. Von Th. Vogel. I. Bändchen. Buch IH — V. 8. Aufl
n. Bändchen. Buch VI— X. 2. Aufl. Mit 1 Karte
Elegie, die römische. Von B. Voll. 8. Aufl
Hora« Oden nad Epoden. Von C. W Nauck. 12. Aufl
Satiren nnd Episteln. Von G. T. A. Krüger. 11. Aufl
Sermonen. Von A. Th. H. Pritsaohe. L Band. Buch I
IL Band. Buch II
luvenalla aatnrae. Von A. Weidner
Llrlaa. Buch L Von M. Müller .
Buch n. Von M. Müller
Buch m. Von F. Luterbachef
Buoh IV. Von F. Luterbaoher
Buch XXL Von E. Wölfflin 8. Aufl. r. F. Luterbaoher
Buch XXII. Von E. Wölfflin. 2. Aufl.
— - Buoh XXIII. Von E. Wölfflin u. F. Luterbaoher
Buch XXIV. Von H. J. Müller
Buch XXV. Von H. J. Müller
Buoh XXVI. Von F. Friodoradorff
Buch XXVII. Von F. Frieder adorff
Buch XXVIII. Von F. Friederadorf f
Otida Metamorphose!. Von J. Siebelia und Fr. Polle. I. Hofl. Buch I— IX.
18. Aufl. JC 1.60. EL Heft. Buoh X— XV. 11. Aufl #
Fasten. Von H. Peter. 8. Aufl. L Abt. Text und Kommentar
II. Abt. Kritische u. oxeget. Auaführungon u. Zuaätae a. Kommentar . . .
Phaedrl fabulae. Von J. Siebelia und A. Eckstein. 6. Aufl
Plant«! auRgewihlte Komödien. Von E. J. Brix. I. Trinummua. 8. Aufl.
IL CapftirL 4. Aufl. JC 1. — . HL Meoaechani. 8. Aufl
IV. Miles glnriosua. 2. Aufl • •••
Uulntlllanl lnatltatTonl* oratorlae Uber decimus. Von G. T. A. Krüger. 8. Aufl.
Tacltaa Historien. Von K. Heraeua. L Teil. I. u. H. Buch. 4. Aufl
H. Teil Buch m-V. 8. Aufl
Annalen. Von A. Draegor. L Band. Buch I — VL 4. Aufl
H. Band. Buoh XI— XVI. 3. Aull
Agricola. Von A. Drseger. 4. Aufl
Dlalogua de oratorlbus. Von Georg Andreaen. 2. Aufl
Terentl Hauton Tlmorumenoa. Von Wilh. Wagner
auagewihlte Komödien. Von C. Dslatako. I. Bdchn.: Pbormio. 2. Aufl.
IL Bdchn.: Adelpboe
Terglla Aenelde. Von K. Kappes. 1. u. 2. Heft 8., 8. u. 4. Heft 2. Aufl. Jede* Heft ä
Bncollca nnd Georgien. Von K. Kappes
1.50
2.70
1.50
1.50
1.50
1.60
1 50
1 50
2.25
1.40
1.70
4.50
1.80
» *5
t.—
-.45
1 50
l.tO
- «0
1 —
-.90
— .75
LSO
-.00
—.90
— .90
— .45
2.25
1.50
— .60
— .75
—.45
— .60
8.15
2.70
3.90
1.20
— .75
2.10
2 25
1 80
2 *6
2.70
2.40
2 —
3 75
1.50
1.50
1.80
1.20
1.20
1.—
1.20
1.20
1.20
1.20
1.50
2.70
— .90
—.75
1.20
1.—
1.50
—.75
1.80
1.80
2.40
2.25
— .60
— .90
1.20
1.50
1.60
1 20
1.50
Digiii2ed by Google