Skip to main content

Full text of "Annales bertiniani"

See other formats 


Annales 
bertiniani 




Saint-Bertin 
(Monastery 
Saint-Omer, 



Annales 
bertiniani 




Saint-Bertin 
(Monastery 
Saint-Omer, 




".■■'•• :.*•.• ■•- •" **- i> - « 



I r * v -""*' '.; 



.-Jiif» ••:•"• If-.l:,- 

i"iiH"l ♦.'-■; ilt 1 '- 

::i':~ i."J " •'' •*■*- •::i' ! -- 



*>.■«■ ,: . ;'Jr. •'.' . j ■■' 



I 

>V?rA" if * • ••'II 

L. ■• '!': i'" <J 

s.tr. *i.ti,-?-a 

•,'! ■'.'!M:"L.";"r'.! i .!i;* 



. i.ii»» • -.!*■. 'i-i 




I 
■ 

! 



SCRIPTORES 



RERUM GERMAHICARUM 



IN USUM SGHOLARUM 



EX 



MONUMENTIS GERMANIAE HISTORICIS 



SEPARATIM EDITI. 



ANNALES BERTINI ANI. 



HANNOVERAE ET LIPSIAE 
IMPENSIS BIBLIOPOLII HAHNIANI 



\ 




Digitized by Google 



Vertug fier Hahnnben BodHumdlung in Honnover u. Leipzig. 

SCRIPTORES RERUM 6ERMANICARUM 
und FONTES IURIS GERMANICI ANTIQUI 

IN USUM SCHOLARUM 
EX MONUNENTIS GERMAN/AE HISTORICIS SEPARATIM EDITI. 

Zar geflllfgen Beacbtang! Vollkommene Neubearbeitungen, durch 

welche die in der Folio-Ausgabe herausgegebenen Stiicke kassiert werden 
sollen, so dass nur die Oktav- Ausgaben benutzt werden diirfen, sind: 



1. * Vitae sancti Bonifatii archiep. 
WOQuntinf. 

Der grossere Teil des Inhalts 
steht nicht in der Folioserie. 

• 

2. *Annales Mettenses prlores. 

In der Folioserie ateht nnr eine 
spatere Ueherarbeitung des 
Werkes, die ohne Benutzung 
der jetzt bekannten (Beriiner) 
Handschrift gedruckt ist. 

3. *Einhardi Vita Karoll Magni. 

Edit. aexta. 

4. Nithardi Hlstoriae. Ed. tertia. 

5. *Annales Bertinianl. 



6. *Annales 
Vedastini. 

7. Vita Anskarii et Vita Rimberti. 

8. 
9. 



scepi Chronicon 
10. AnnaJe* Kildesbei 



12. * Vlta Bennonis II. episcopi Os- 
nabrugensis- 

Derin derFolioaasg SS.XIl her- 
ausgegebene Textistdurch mas- 
senhahe Faischongen entstellt. 

13. *Ottonls Eplscopi Frfsingensis 
Chronloa Ed. altera. 

14. * Ottonis et Rahewioi Gesta Fri- 
derici I. imperatoris. Ed. tertia. 

15. *Helmoldi Cronica Slavorum. 

Ed. alt. Die hier beigegebenen 
Versus de vita Vicelini et Sido- 
nis epistola sind bisher nicht 
in den MG. herausgegeben. 

16. *6estaFedericii.imperatori8 in 
Lombardia. 

Der darin herausgegebene Be- 
richt Ex Iaoobi Aquensia Yina- 
gine mundi steht nicht in der 
Folioaosgabe. 

17. * Chronica regia Coloaiensis. 

Was darinS. 300— 302 n. 316— 369 
stebt, ist iiberbaupt in der Folio- 
serie nicht herausgegeben. 
Annale8 Marbacenses. 



18. 
19. 



ms 



20. 



Placentini. 

* Monumenta Erphesfurtensia 
aaec. XII— XIV. 

Die Abschnitte S. 525—602 und 
S. 693-810, sowieS. 6—14,25-33 
stehen nicht inderFolioausgabe. 
fci«4*« »*rg *»otxt«a Sterae seifea mm 9 d*M dle Aus?sbem 1« der 
i» ta w*»ffst«a dea •Mtlfea Anforderan^en geDagea. 



11. *Lamp*rti menachi Hersfelden- 

als epera. 

-• .-: ;*» -J*r v;«a Ln.ii •♦eU 
i. r *..* ia hh. XV, i. 

'»'•.■• .-. '..-,*-r '*%-.r:.. nicht in der grossen Scriptores-Serie, sind 

h^rauagegeben : 

}. W***t % stb. V»et»rien%!s Liber. 2. Alberti de Bezanis Cronica. 

*• ••,«•>-• *".-*r "'*•' M'faem d> Hier zum ersten Mal heraus- 

i« ;.V~ V-1*.V wYr tMt DM gegeben. Die Chronik war bis 

' * z»*- v» Y^r/^u*. vn 'fci ii un- jetztunbekannt, es wusste auch 

r*-«t,^-*'/ifr-A>'ry;'twaa-sg*««o. „ rtL fast niemandvonihrerExistenz. 
•^rj fc-.etv.a.taf.cad.index. 3. Chronicon Moguntinum. 
S*ri.r L^szui v*rroe%%ert oder durch andere Stiicke vermelirt eind 
f'A?*zAH }>i-:d*r. so da*3« feie notwendig wenigstens neben der friiheren 

Aur</abe benutzt werden miissen : 

1. loaae Vitae &anctorum. 

2. Annaies regni Francorum et An- 
naies qui dicuntur Einhardi. 
Annales Fuldenses. 



3. 
4. 



abbatis Prumiensis 



Reginonis 
Cnrooicon. 

5. Liudprandi episcopi Cremonensis 
epera omnia. Ed. altera. 

6. WidukindiRerum gestarum Saxe- 
nicarum libri tres. Ed. quarta. 

i>er darin im Anbang heraus- 
gegebt-ne Libellus de origine 
geut:s Swevoruni steht nicht in 
dcr Foiioserie. 

7. WiponisGestaChuonradill.cetera- 
que quae supersunt opera. Ed. alt. 

Knthait S. "5—81 einices, was 
uicbt io der Folioausfabe steht. 



S.Richeri Histeriarum libri 1 1 1 1 . Ed. 

9. 



Annales 

Eil. altera. 

10. Brunonis de belloSaxonico liber. 
Ed. altera. 

11. Vita Heinrici IV. imperatoris. 
Ed. tertia. 

12. Carmen de bello Saxonico 

ist nur ausder Fo'< ,c,,ini - 
d ruckt, aber Gr. tertia. 

n 1 icht V in , der ( ' Carmen ° e ' 90 ™\ 

In der sacfc i3t nQr ausua ™n H 

weaentUch ■ d .™ c 1 * t '' . abd * ' , T £'f n . 
(0 . ricliV. lraimi .71 ioi 

13. Adami Gesta D j C ht. Jd d>b a| jijDi 
eccle8iae pontifi iici IA* *Ai v>\ 



Digitized by Googl 



V 

queo 



l/erlng der Hahiuchen Buchhandlung in Hannover u. Leipzig. 

8CRIPT0RES RERUM GERMANICARUM 
und FONTES IURIS GERMANICI ANTIQUI 

IN USUM SCHOLARUM 
EX MONUMENTIS 6ERMANIAE HISTORICIS SEPARATIM EOITI. 

Zlir geflltlgen BeaChtling ! Vollkommene Neubearbeitungen, durch 
welche die in der Folio-Ausgabe herausgegebenen Stiicke kasaiert werden 
sollen, so dass nur die Oktav - Ausgaben benutzt werden diirfen, siod : 



1. * Vitae sancti Bonifatii archiep. 
Moguntini. 

Der grflssere Teil des Inhalts 
steht nicht in der Folioserie. 

2. *Annales Mettenses priores. 

In der Folioserie steht nur eine 
sp&tere Ueberarbeitung des 
Werkes, die ohne Benutzung 
der jetzt bekannten (Berliner) 
Handschrift gedruckt ist. 

3. *Elnhardi Vita Karoli Magni. 

Edlt, sexta. 

4. Nithardi Historiae. Ed. tertia. 

5. *Annales Bertinianl. 

6. *Annalea Xantenses et Annales 
Vedastini. 

7. Vita Anskarii et Vlta Rlmbertl. 

8. Gesta abbatum Fontanellensium. 

9. Thletmarl Meraeburaenaia epi- 
aoopi Chronicon. 

10. Annales Hildesheimenses. 

U. *Lamperti monachl Herefelden- 
aia opera. 

Der Schluss der Vita Lulli steht 
allein hier, fehit in SS. XV, 1. 



12. * Vlta Bennonis II. episcopi Os- 
nabrugensis 

Derin derFolioausg.SS.XII her- 
ausgegebene Textist durcb mas- 
senhafte F&lschnngen entstellt. 

13. *Ottonis Episcopi Frismgensis 
Chranioa. Ed. altera. 

14. * Ottonis et Rahewlnl Geata Fri- 
derloi I. imperatoris. Ed. tertia. 

15. *Heimoldi Cronica Slavorum. 

Ed. alt. Die bier belgegebenen 
Vereua de vita ViceJini et Sido- 
nis epistola sind bisher nicht 
in den MG. herausgegeben. 

16. *GestaFedericil.imperatori8 in 
Lombardia. 

Der darin herausgegebene Be- 
richt Ex Iacobi Aguensis Vma- 
gine mundi steht nicht in der 
Folioausgabe. 
* Chronica regia Coloniensis. 
Was darin 8. 300—802 u. 316 —369 
steht, ist iiberbaupt InderFoIio- 
serie nicht heransgegeben. 

18. Annales Marbacenses. 

19. *lohannis Codagnelli Annales 
Placentini. 

20. *Monumenta Erphesfurtensia 
saec. XII— XIV. 

Die Abschnitte S. 526—602 und 
8. 693-810, BOWieS. 6-14,25-33 
stehen nicht inderFoiioausgabe. 



17. 



Die elnzelnen Banden Torgesetzten Sterne zeigea an t dass dte Aasi*abea ta der 
Folioserle sm wenigsten den heatigen Anforderungen genBgen. 

Nur in dieser Sammlung, nicht in der grossen Scriptorcs - Serie, sind 

herausgegeben : 

1. lohannis abb. Victoriensis Libor. 2. Alberti de Bezanis Cronica. 

Hier zum ersten Mal heraus- 
gegeben. Die Chronik war bis 
jetztunbekannt, es wusste anch 
fast nieraandTonihrerExistenz. 



Von den ersten drei BOchern, die 
der I. Bd. enthalt, war bisher nur 
die zweite Rezension (B) in un- 



geniigenderWeise herausgegeb. 
Der II. Bd. enthftltauch d. Index. 



3. Chronicon Moguntinum. 



Sehr bedeutend verbessert oder durch andere Stiicke vermehrt sind 
folgende Bande, so dass sie notwendig wenigstens neben der friiheren 

Ausgabe benutzt werden mussen: 

8.Richeri Historiarum libri Itlt. Ed. 



1. lonae Vitae sanctorum. 

2. Annales regni Francorum etAn- 
nales qui dicuntur Einhardi. 

3. Annales Fuldenses. 

4. Reginonis abbatia Prumiensis 
Chronicon. 

5. Liudprandi episcopi Cremonensis 
opera omnia. Ed. altera. 

6. Wldukindi Rerum gestarum Saxo- 
nioarum llbri tre8. Ed. quarta. 

Der darin im Anhang heraus- 
gegebene Libellus de origine 
gentis Swevorum steht nicht in 
der Folioserie. 

7. WipomsGestaChuonradi ll.cetera- 

que quae supersunt opera. Ed. alt. 

Bnthalt S. 78—81 einigee, was 
nicht io der Folioausgabe steht. 



altera. 
9. Annales Altahenses 
Ed. altera. 

10. Brunonia de belloSaxonico liber. 
Ed. altera. 

11. Vita Heinrici IV. imperatoris. 
Ed. tertia. 

12. Carmen de bello Saxonico 

ist nnr aus der Folioserie abge- 
druckt, aber Conquestio Hein- 
ricilV. irnp. darin S.24— 28steht 
nicht in der Folioserie. 
In der sachlichen Bearbeitung 
wesentlich verbessert lst: 

13. Adami Gesta Hammaburgensis 
eccleelae pontiflcum. Ed. altera j by Go ogle 



Digitized by Google 



SCRIPTOEES 



RERUM GERMANICARUM 

IN USUM SGHOLARUM 

EX 

MONUMENTIS GERMANIAE HISTORICIS 

RECUSI. 



i 

! 



ANNALES BERTINIANI. 



HANNOVERAE 

IMPENSIS BIBLIOPOLII HAHNIANI 

1883. 



Digitized by Google 



ANNALES 
BERTINIANI. 



RECENSUIT G. WAITZ. 



HANNOVERAE 

IMPENSIS BIBLIOPOLII HAHNIANI 
1883. 



HANNOVERAE, TYPI8 CULEMANNORUM. 



jlnnalium Bertinianorxim auctores inde ab anno 830. ss.i,p.4i9. 
rebu8 quarum memoriam posteris tradiderunt coaetaneos et 
Hludowici imperatoris ac Karoli Galliae regis imperio sub- 
ditos fuisse, cum universa operis ratione, tum locis non- 
nullis 1 , qui maiore id evidentia ostendunt, datur intelligi. 
Prioris partis auctor, qui maiorem imperatoris venerationem, 
addito ei semper domni titulo, prae se fert, stylo impeditiore 
et dicendi genere minus claro et castigato utitur, quippe 
qui e. g. vocem hostis pro exercitu, hostiliter pro exercitia- 
liter 3 , perdonare 3 , deponentia et activa pro passivis 4 et 
passivum pro activo*, indicativum pro coniunctivo * , plus- 
quamperfectum pro imperfecto" 1 , verbum habere pro per- 
fecto*, debere pro futuro 9 , usurpet. Vivente eum aahuc 
imperatore scripsisse, verba a. 832. sicut ei mos est testantur, 
medio anno 835. operi finem imposuisse , diversa exinde 
scribendi ratio evincit. Nomen eius pariter ac conditionem 
ignoramus ; citra tamen Carbonariam vixisse a. 834. appa- 
ret l0 . Annis 741 — 829. annales Laurissenses cum Einhardi 
continuatione ad verbum exscripsit f insertis tantum a. 749. 
750. et 754. tribus haud magnae molis notitiis. Annorum 
830—835. historiam medias inter res praesens composuit. 

Secundam operis partem Prudentio, claro olim Trecen- 



1) E. g. anno 836; ac nostra ex parte tirmatum; a. 849: cui Ingmarus 
. . praesidet; a. 862: qui Salomon duce habitant in Niustria; o. 867: 
gener Salomonis, cuius consilio plurimum utitur; a. 869: aliis exeniis 
quae regnum illius admodum gravant. 2) A. 830. 832. 833. 
3) A. 834; Italorum 'perdonare, Gallorum l pardonner . 4) A. 831. 
832. 833. 6) A. 832. 6) A. 832: cum Mogantiam venit; cumque 
. . coguovit; cumque . . pervenit. 7) A. 834: ut . . reliquisset; qua- 
liter . . potuisset ; ut . . illi concessisset et ut . . reverteretur. 8) A. 834 
quae dicta habuerat = quae dixerat. 9) A. 832: illi promissum 
est . . ut omues . . ei auxilium ferre deberent. 10) Certe hoc loco 
citra non eo sensu dictum puto, quo postea cum cis coniunctum (cis citra- 
que) ponitur (= ultra), cum Prudentiua saepiua ultra et citra coniungat 
(a. 838. 841. 843J. Neque tamen cis Rhenum, sed in Belgica scripsisse 
putandus est. C/. Monod, l Revue critlque" 1872, p. 264. G. W. 




VI 



ANNALES BERTINIANI. 



sium episcopo, deberi, ex Hincmari Remensis epistola 25. 
ad Egilonem archiepiscopum Senonensem directa 1 inteUi- 
gitur, qtta ita scribit: domnus Prudentius in annali gestorum 
nostrorum regum, quae composuit, ad confirmandam suam 
sententiam, gestis anni dominicae incarnationis 859. indidit 
dicens: 'Nicolaus pontifex Romanus de gratia Dei et libero 
arbitrio, de veritate geminae praedestinationis et de sanguine 
Christi, ut pro credentibus omnibus fusus sit, fideliter con- 
. firmat et catholice decernit' ; quod per alium non audivimus, 
nec alibi legimus. Unde, quia ipsa gesta, quibus haec con- 
scripta sunt, iam in plurimorum raanus devenerunt, necesse 
est, ut taliter de hoc domno apostolico suggeratis, ne scan- 

dalum inde in ecclesia veniat Ipsum autem annale 

quod dico, rex habet, et ipse est ille liber, quem coram vobis 
in ecclesia, ubi vos nobis commendavit, coram vobis ab illo 
mihi praestitum ei reddidi. Verba ab Hincmaro relata, in 
annatibus nostris sub finem anni 859. leguntur. Cum vero 
Prudentius anno 861, ut ibi paulo post habetur, obierit, 
certe ultra eius anni initium opus suum producere non 
potuit. Doctissimus olim abbas Lebeuf peculiari ea de re 
dissertatione* commentatus, reliqua inde ab a. 861. a prio- 
ribus plane diversa esse probavit. Et primum quoad sin- 
gulas voces, Prudentium ex Hispania oriundum, patrio 
more, quotiescunque occurrat*, non epiphaniae sed appari- 
tionis Domini festum dicere, res Francorum et in universum 
christianorum nostras vocare*, si qua res poscat, non vocem 
hostis sed Romano more exercitus adhiberc, utque ex hdii 
Caesaris commentariis et Itinerario Antoniniano didicerit, 
urbes GaUiae veteri appellatione Agedincum Senonum, 
Augustam Trecorum, Augustam Trevirorum, Augustam Vero- 
manduorum, Caesarodunum Turonum, Durocortorum Remo- 
rum, Samarobrivam Ambianorum, Lotitiam Parisiorum, Tullum 
Leucorum nominare, dum contra a continuatore operis post 
annum 861. semel tantum Durocortorum Remorum adhi- 
heatur, et vox hosti6 loco exercitus 5 qenere masculino et 
feminino, et honores 8 loco beneficia feudalia 7 apud eum 
occurrant, proposu.it. Porro Pi*udentium non solum Hispa- 
nica plurima referre % , sed in omnibus quae memoratu digna 
contigerint, mutationibns solis et lunae 9 , cometis 10 , aurora 

1) Hincmari Opera II, p. 292. 2) 1 Distertation» sur Vhistoire eccle"' 
siastique et civile de Paris\ Paris. 1739. p. 432—499. 3) A. 888. 
839. 840. 842. 4) A. 836. 837 bis. 838 bis. 839. 846. 847. 849. 860. 
5) A. 865. 866. 867. 872 873. 875 880. 6) Prudentius semel 
a. 839. de honoribus benejiciaiiis loquitur. 7) A. 865. 866. 869 6»*. 
872. 882. 8) A. 839. et 847. de Puotone; 844. 847. 848. 849. 852. 
858. 859. 9) A. 838. 840. 860. 10) A. 865. 



Digitized by Googl 



ANNALES BEBTINIA.NL 



VII 



boreali 1 ) pluviis et tempestatibus a , terrae motibus*, exun- 
dationibu8 aquarum*, fulminibus* hieme et pestibus*, fame 1 
et luporum devastationibus* describendis versari, et res 
ecclesiasticas leviter tantum et verbis antiquitus usitatis 
attingere 9 , et omnia, bona malave 7 animo pio et benigno 
divinae omnipotentiae libenter adscribere ,0 , quibus omnibus 
omissis, continuatorem id maxime agere, ut, quantum necesse 
fuerit, historiam Karoli regis, ceterum ante omnia Hinc- 
mari Remensis archiepiscopi gesta, nuUis praeteimissis, quam 
latissime exponeret. Quod cum cuilibei inspicienti pateat, 
nec f ut Prudentium 11 , ita continuatorem quoque summis in 
ecclesia gradibus sublimatum fuisse 1 *, dubitare liceat, et 
complura , quemadmodum Prudentio Th*ecas aut aliam in 
Senonum atque Autissiodori vicinia 1 *, ita tertiae partis 
auctori Galliam Belgicam et Remos sedem adsignent **, anna- 
lium inde ab a. 861. auctorem ipsum Hincmarum fuisse, 
extra dubium venit. Ita iam ante abbatem Lebeuf cardi- 
nali Fleury et episcopo De la Ravalliere persuasum fuit; 
et quicumque eam annalium partem attenttus evolverit, ar- 
chiepiscopi illius, non solum in iure canonico, sed et in 
rebus ipsis suo tempore gestis versatissimiy ingenium minime 
desiderabit ; et quaedam ab eo allata vix cuiquam praeter 
Hincmarum nota esse potuerunt. Eiusmodi sunt, quae 
a. 867. de clericis peregrinorum habitu a Hincmaro Romam 
ablegatis, de die auo Hincmarus papae epistolam accepit 
regique Carolo legit, et a. 882. de Hincmari fuga Sparna- 
cum refert; et quisnam praeter Remensem arcniepiscopum . 
contentionis de primatu Galliae inter Hincmarum et Anse- 
gisum a. 876. tam late exponendae curam suscipere voluisset? 
[Denique Richerus Remensis luculento testimonio, Hincmarum 
Annate8 sua usaue tempora perduxisse, probatj. 

Quae cum ita sint y facile quoque inteUigitur, cur locus 
de Gothe8calco , quem, qualis hodie in Annalibus a. 849. 
exstet, a Prudentio scribi non potuisse viri docti existimantj 
eam in speciem mutatus sit. Hincmarum enim ex sententia 
sua librum suo usui destinatum correcturum fuisse, re ipsa 
patet, nec est quod vel leviter in eo reprehendi possit. Abbas 

1) A. 839. 859. 2) A. 846. 858. 3) A. 842. 849. 4) A. 839. 
846, c/. 858. 5) A. 858. 6) A. 856. 860. 7) A. 843. 8) A. 846. 
868. ' 9) A. 837. 846. 853. 859. 10) A. 839. 843. 845. 848. 850. 
853. 858. 11) A. 846. 12) A. 865. 872. 13) A. 841. 846. 
858. 859. 14) Cf. quae a. 862. 866. 871. 877. de Transsequananis, 
a. 870. de Karoli vastationibus in Belgica, et a. 880. de Lvdotvici regis 
itinere ab Aquis in istas paries, usque ad Duziacum, Attiniacum, Ercu- 
riacum et Ribodimontem affert, quorum tria priora in dioecesi Bemerui 
sita, viffintiquinque , undecim et quinque tantum leugis Remis distan/. 



VIII ANNALES BERTINIANI. 

Lebeuf in editione Bouquetiana loci, qualem a Prudentio 
profectum fuisse existimat, restitttendi periculitm fecit ; cuius 
sententiam infra quoque referemus. 

Quodsi de operis fide qitaerimus, magnam ei in uni- 
versum auctoritatem tribuendam, Hincmarum vero, in rebus 
praecipue suis, maiore circumspectione considendum esse, 
ex 8uperioribus patet. G. H. PERTZ. 

Hos annales sub imperatoris Ludovici et regis Karoli 
Calvi auspiciis scriptos esse, ut seriem annalium publica 
auctoritate susceptorum continuarent, alii contendemnt, alii 
in dubium vocaverunt l . De qua quaestione hic agere super- 
sedeo, lectores ad ea remittens quae V. Cl. Wattenbach * 
exposuit. Recte enim monuisse videtur, episcopos Galliae, 
et prae8ertim Hincmarum Remensem minime regibus ita 
adaicto8 fuisse, ut res in eorum favorem vel mutarent vel 
tacerent. Neque inter turbines, quibus regnum Francorum 
ultimis eius annis obrutum erat, hos annales in aula ser- 
vatos esse, sed Hincmarum, qui fere xisque ad vitae termi- 
num eos continuavit, codicem secum haouisse, etiam Remis 
profugum, ut Nortmannorum impetum evaderet, asportasse*, 
post vero eo reduxisse, putarim. 

Hincmaro vivo in epistola synodi Carisiacensis (a. 879^ 
quaedam ex Annalibus sunt sumta*. Postea Flodoardus 
in Historia Remensis ecclesiae componenda eis usus est*; 
Richerus librum quem conscripsit ab eo tempore incipiendum 
* iudicavit quo Hincmarus calamttm deposuit 9 . Qui in mona- 
sterio S. Bavonis Miracula sancti conscripsit et LambeHus 
Sancti Audomari canonicus in genealogia comitum Flan- 
drensium'' ex Annalibus nonnuUa mutuati sunt. Praeterea 
auctores Chronici Vedastini, Annalium Mettensium 8 et Con- 
tinuationis Aimoini Historiae Francorum in monasterio S. 
Germani Parisiensi additae magnam eorum partem descrip- 
serunt, ita ut saeculo XI. compluria libri exemplaria in 
Gallia et Lotharingia extitisse necesse sit. Rhenum vero hic 
liber, quod scimus, numquam transgressus est, et duo tantum 
codices iniqua saeculorum fata evaserunt, 

1 ) Coaex bibliothecae publicae Audomarensis nr. 706, 

1) Cf. Noorden, 'Rinhnar' p. 153, n.; Girgensohn, 'Prudentiw und 
die Bertinianischen Annaleri' 1875. 2) ^Oeschichtsquelleri ed. 4. /, 
p. 239 sqq. 3) Ita iam Noorden p. 401. 4) Cf. SS. XIII, p. 471, 
n. 4 (ubi legas velim: similiter in Ann. Bert. a. 834. leguntur) ; p. 472, 
n. 2. 7. 6) Ibid. p. 479. 507. 6) Praef.: Cuius rei initium h 

vicino ducendum existimavi, cum res multo ante gestas divae memoriae 
Hincmarus .... suis annalibus copiosissime annexuit. 7) SS. IX, 
p. 309. 8) Annis 830—837; v. Duchesne III, p. 300. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI. 



IX 



olim cum nr. 697. coniunctus, membr., saec. X. satis eleganter 
duabus manibus exaratus, quarum altera duos tantum qua- 
terniones (e et f), cum initio korum annalium, altera maio- 
rem tam voluminis quam annalium partem conscripsit. 
Praemittuntur alia opera historica, Eutropius, Marcellini 
chronicon, Gregorius Turonensis recensionis C, Fredegarius, 
Annales Laurissenses maiores, ita ut grande et continuum 
historiae opus hic collectum exstet, sive ab ipso librario sive 
ab altero quodam, cuius laborem hic sibi appropriavit. 
Certe vel Remis vel ex Eemensi codice hoc factum est exem - 
plum, quippe quod in fine Odelrici archiepiscopi et cleri 
Remensis chartam, anno vero 789. in margine notam de 
TUpini archiepiscopi obitu (Hoc vero anno, nt computatum 
est, depositio fuit aomni Tilpini episcopi 3. Nonas Septem- 
bris) addiderit 1 . Librum a Bethmanno inspectum ('Arch.' 
VIII, p. 80. 414J in usus nostros accuratissime contulit b. 
m. loh. Heller. Ex eodem*, tunc monasterii S. Bertini 
codice, ^cuius exemplar cura R. P. Heriberti Rosiceidi soc. 
Iesu descriptum est et a Ioanne Bollando eiusdem soc. Ant- 
toerpia transmissum' , primiis Eranciscus Duchesne Annales 
edidit (Historiae Francorum SS. III, p. 150—261;, eius 
lectionem satis accurate exprimens. Hanc editionem Mura- 
tori ( SS. R. Italicarum II, p. 491 ) repetivit, Bouauet (SS. 
R. Gallicarum et Francicarum T. VI. VII. VIII), nova 
codicis Bertiniani collatione accepta, nonnullis locis emen- 
datam proposuit. 

1 a) Codex bibliothecae publicae Bruxellensis nr. 
6439—6451, olim S. Vedasti Atrebatensis* , post coUegii 
societatis Iesu Antwerpiensis 7 membr. saec. XI, qui eadem 
opera quae codex 1 continet, ex hoc procul dubio descripta f 
praeterea Annales Laurissenses minores et Vedastinos alia- 
ue, quae SS. II, p. 192. recensentur, ubi Pertz praecipuas 
uius libri lectiones enotavit, quae ipsius originem satis pro- 
dunt *, ita ut nihil fere fructus ex eo percipere potuerimus. 

1) In dorno ultimi folii haec leguntur, teste Lebeuf: Karolus Martellus, 
pater Pippini genitoris Karoli Magni, primus decitnas ab altaribus divi- 
sit et militibus tradidit, unde eternam damnationem incurrit. Quae 
recentioria aetatis esse videntur. 2) Hoc Pertz probavit contra diver- 
sam sententiam quam Lebeuf sustinuit, 'Hist. de Vacad6mxe des inscrip- 
tions 1 T. XVIII, p. 274 sqq. Singulis lectionibus, praesertim loco a. 843. 
eraso et a Duchesnio omisso (sed in altero codice servato) confirmatur. 
Cf. etiam Dehaisnes p. VII, n. 3) Ita t Archiv' VIII, p. 401. et 
Arndt in Qregorii Turonensis editione p. 26. Dehaisnes quidem p. n. 
codicem in monasterio Lobiensi compilatum diuque servatum dicit , per- 
peram, ut videtur, Pertzii verbis, SS. II, p. 192, intellectis. 4) Neque 
Monod assentire possum , qui l. I. p. 247. 1 et 1 a ex communi fonte 
manasse statuit. 




X 



ANNALES BERTINIANI. 



2) Codex Chronici Vedastini in bibliotheca pxiblica 
Duacensi nr. 753. nunc servatus, de quo SS. XIII, 
p. 674 sqq. agitur. Magna Annalium pars in hoc chronicon 
transiit, nunc vero, quaternione evuUo, anni 830 — 844. tantum 
exstant. Auctor librum quem prae manibus habuit tam 
Jideliter expressit, ut fere codicis locum expleat, et quamvis 
plerumque etiam in mendis apertis cum 1 conveniat, non 
tamen hoc usus esse potest, cum nonnulla rectius et pleniu8 
exhibeat. 

Ex 1 et 2 novam editionem paravit C. Dehaisnes 
Pari8ii8 1871; quam iustis votis parum respondisse, 
G. Monod ostendit ('Revue critique' 1872, nr. 16; cf. quae 
monui 'Gott. Gel. Anz. 1 1873, nr. 1 ). NonnuUis tamen eius 
adnotationibus usus sum, alias ex Bouqueti et Pertzii editio- 
nibu8 retinui; praeterea libros a VV. CCu. Simson et Diimmler 
de horum annorum historia conscriptos et quae Monod (l. I.) 
exposuit consului. Ad codicum vero lectionem emendendam 
eos adhibui auctores qui Annales posteriore tempore ex- 
scripserunt, praesertim Aimoini continuatorem, qui inde ab 
a. 869. presso pede eos sequitur. Codioem Parisiensem 
nr. 12711. autographon in hunc finem V. Cl. A. Molinier 
diligenter excussit, ita ut nunc demum de vera eius lectione, 
ab editis valde diversa, referri potuerit. Acta publica ab 
Hincmaro narrationi inserta cum exemplaribus alibi ser- 
vati8 contuli, neque tamen ea emendare volui quae ipsi 
auctores contra grammaticae regulas peccantes scripsisse 
videntur 1 . 

G. WAITZ. 

1) Cf. quae exposui 'Sitzungsberichte d. Berl. AkadS 1883. p. 113 sqq. 



Digitized by Google 



PARTIUNCULA TNCIPIT DE GESTIS REGUM FRAN- 
CORUM, QUt) KARLO DEFUNCTO CARLOMANNUS 
ET PIPPINUS FRATRES REGNUM ADEPTI SUNT 

FRANCORUM. 



PARS L 
741. 

mai. 



Karlus denique maior domus defunctus est 



749. 

Pippinus coniugem duxit Bertradam cognomine Bertam, 
Cariberti Laudunensis comitis filiam 1 

Pippinus monente sancto Bonifacio quibusdam episcopatibus 
vel medietates vel tertias rerum [reddidit*], promittens in 
postmodum omnia restituere* 

Stephanus confirmavit Pippinum unctione sancta in regem et cum eo 
inunxit duos filios eius domnum Karolum et Karlomannum in regibus 
anno Domini 754, 6. Kal. Augusti*. 

757. 

Eodem anno celebravit natalem Domini cf. a. l. 

in Corbonaco 4 et pascha, et immutavit se numerus anno- C0<L6, 
rum Domini in 

758. 



Anno ab incarnatione Domini 830. b 

conventus ibidem 5 factus est. In quo statuit 8 cum 
universis Francis hostiliter in partes Brittaniae 6 proficisci, 

a) dttat c; suppl. P. ; abstnlit 'vtl quid simiW perptram Ch. proposuit. b) i» marg. 
manu seribae: . . . februa, sed reliqua abacissa. c) Brltannlae 2, - 



1) Cf. Hahn, 'Jahrb. Pippina' p. 151 sqq. 2) Cf. de hoe loco 'D.VG. 1 
III, p. 68, n. 1. 3) Diem 5. Kal. Aug. affert Hilduinus de 8. Dionysio; 
v. ibid. p. 70, n. 4) Cherbonne. 6) Aquisgrani; cf. Einhardi annales 
a. 829. in fine. 6) Hludowicus imperator. 

1 



Digitized by Google 



2 



ANNATJUM BERTINIANORUM PARS I. 830. 



maximeque hoc persuadente a Bernhardo b camerario. Et non 
Mart. s. multo post Aquis exivit, id est quarta feria quae dicitur 
capud ieiunium 0 , valde pedum aegritudine laboriosus, et 
[8tatuit d ] per maritima loca illuc properare, domna impera- 
trice in Aquis dimissa. Quod iter omnis populus moleste 
ferens, propter difficultatem itineris eum illuc sequi noluerunt. 
Nam aliqui ex primoribus murmurationem populi cognoscen- 
tes, convocaverunt illum, ut eum a fide, quam domno impe- 
ratori promissam habebant, averterent. Ideoque omnis popu- 
lus, qui in Brittaniam ire debebat, ad Parisium se coniunxit e , 
necnon Hlotharium f de Italia et PippinumK de Aquitania 
hostiliter adversum patrem 0 venire, ut illum de regno eice- 
rent et novercam suam perderent ac Bernardum interficerent, 
compulerunt. Quod praefatus Bernardus sentiens, fuga lapsus 
Barcinonam pervenit. Cumque domno imperatori iliorum 
consilium denunciatum esset', continuo obviam iliis ad Con- 
pendium perrexit. Ibique veniens Pippinus k cum multitudine 
populi, consensu Hlotharii 1 omnem potestatem regiam uxorem- 
que eius tulerunt, ac velantes eam, miserunt Pictavis ad 
monasterium Sanctae Radegundis; cuius etiam fratres, Con- 
radum m videlicet atque Rodulfum, tonsorantes, per monasteria 
Apr. 24. retruserunt. Post octavas autem paschae Hlotharius de Italia 
perveniens, placitum illic habuit et Herebertum, fratrem Ber- 
nardi, excaecari iussit aliquosque fideles domni imperatoris 
in custodiam misit. His omnibus ita peractis, alium con- 
ventum domnus imperator cum filio suo Hlothario circa 
Kalendas Octobris Noviomago condixit", ubi Saxones et 
orientales Franci convenire potuissent. Nam illuc ex utra- 
que parte, scilicet domni 0 imperatoris et Hlotharii, multo- 
rum congregatus est exercitus, ibique domnus imperator, 
recuperatoP imperio, iussit auctores illius facti?, quorum 
fraus detecta et conspiratio patefacta erat, propter illorum 
controversiam in custodiam mitti usque ad aliud placitum, 
quod Aquisgrani erat habiturus. Verum ab omnibus epi- 
scopis, abbatibus, comitibus r ac ceteris Francis iudicatum 
est, ut coniux eius, quae iniuste et sine lege ac iudicio ei 
ablata fuerat, ad memoratum condictum placitum reducere- 
tur et, si quislibet aliquod 8 crimen illi obicere vellet, aut 
se legibus aefenderet aut* iudicium Francorum subiret. Et 
inde doranus imperator ad hiemandum Aquis properavit 

a) persudente eorr. persuadente 1. b) Bernardo S. c) Ua 1. 2. d) statait 
deest 1. S. e) innzit S. f) Lotb. S, nonnumquam. g) Pipinnm S, ttmper. 

b) e eorr. 1. i) fuiaset IV k) Pipinns h. I. etiam 1. 1) Cblotbarii 2. 
m) Conraddom S. n) conduzit 1. 8. o) ante domni rasura qumgue /ere litte- 
rarum 1. p) recuperata 1; o e eorr. 8. q) factu 1. r) comit» 1. 8. s) ali- 
quot 1. t) ac eorr. aut 1. 



Digitized by Google 



ANNALIUM B ERTINI A NORUM PAR8 I. 831. 

anno ab incarnatione Domini 831. 

Nam circa Kalendas Februarii, sicut condictum fuerat, 
generale placitum habuit eosque qui anno superiori propter 
seditionem prius in Compendio et postea in Niumago domnum 
imperatorem offenderant venire iussit, ut illorum causa 
discuteretur et diiudicaretur. Primumque^ a filiis eius ac 
deinde a cuncto qui aderat populo iudicatum est, ut capi- 
talem subirent sententiam. Tunc domnus imperator solita 

f)ietate vitam et membra illis indulsit ipsosque per diversa 
oca ad custodiendum commendavit. Hlotharius vero, propter 
quod magis illis consenserat quam debuisset, genitoris pium 
commovit animum. Ad quod placitum domna imperatrix, 
sicut iussum fuerat, veniens, et in conspectu domni impera- 
toris ac filiorum eius assistens, de cunctis se obicientibus 1 
purificare velle agebat". Percunctatusque est 2 populus, si 
quislibet in eam aliquod b crimen obicere vellet. Cumque 
nullus inventus esset, qui quodlibet illi malum inferret, purifi- 
cavit se secundum iudicium Francorura de omnibus quibus 
accusata fuerat. Peractoque placito, Hlotharium in Italiam, 
Pippinum c in Aquitaniam, Hludowicum d in Baioariam ire 
permisit. Ipse autem circa Kalendas Mai ad Ingulehem 
veniens, Hlotharium illic ad se venientem honorifice suscepit. 
Hi quoque qui in exilium missi fuerant adducti et absofuti 
gratiamque domni imperatoris adepti sunt. Tertium vero 
generale placitum in Theodonis-vilfa habuit, ibique ad eum 
legati amiralmumminin 5 de Perside e venientes, pacem peti- 
verunt. Quam f mox impetrata, reversi sunt. Necnon missi 
Danorum eadem exorantes venerunt, et foedere firmato, ad 
propria repedarunt; multaeque legationes Sclavorum ad eum 
venientes, auditae, dispositae et absolutae sunt. Bernhardus 
comes adveniens, de quibus accusatus fuerat domno impera- 
tori filiisque suis iureiurando satisfecit; filii quoque eius 4 
qui adfuerant ad sua remearunt; Pippini* mibi diutius 
expectans, plures ad eum legatos direxit, ut veniret. Qui 
se venturum promisit et venire distulit. Ipse vero ad hie- 
mandum post missam sancti Martini Aquis venit. Ibi Pippi- nov. io. 
nus paucis diebus ante natalem Domini ad eum venit. Quem 
domnus imperator propter inoboedientiam illius non tam 
benigne suscepit, quam antea solitus fuerat. 

a) ita 1. 2, pro aiebat. b) allqnid 2. c) Pipinum 1. 2. d) Hludovicum 2, 
et Ua post. e) legati amiralmummin (corr. amyr., et ita 1*) inde perfide venientes 
1.2; emendavit P. f) Qua 2. g) Pipini 2; Pippinum ed. 

1) i. e. quae obiciebantur ; participium praesentis passivi. 2) t. e. 
interrogatuaque est, deponens loco passivi. 3) Abd Allah Almannun. 
4) IRxulowici. 

1 * 



Digitized by Google 



4 ANNALIUM BERTINIANORUM PARS I. 832. 

Anno ab incarnatione Domini 832. 

Indignatus Pippinus, quod a a patre non fuerat honori- 
D g"j 7 fice susceptus, inito consilio, in b vigilia Innocentium prima 
' noctis hora cum paucis suorum fuga lapsus est et sub omni 
festinatione Aquitaniam petiit c . At domnus imperator gra- 
viter inde commotus est, nunquam aestimans filio suo talia 
debere contingere aut patris praesentiam fugere 1 . Tunc 
igitur convocati8 d undique consiliariis , habitoque cum eis 
consilio, quid de his agendum esset, statutum est, ut suum 
generale placitum in Aurelianis civitate habendum denuncia- 
retur, illucque Hlotharium de Italia, Hludowicum vero ad 
Aquis venire pariterque cum patre ad condictum placitum 
pergere. Quibus ita consideratis, et ubique ad hoc adnuncian- 
dum legatis directis, subito perventum est 2 ad aures piissimi 
imperatoris, Hludowicum cum omnibus Baioariis, liberis et 
servis, et Sclavis, quos ad se convocare potuerat, Alaman- 
niam e , quae fratri suo Karolo a patre lam duduin data f 
fuerat, ingredi velle eamque vastare et diripere ac suo regno 
adunare, cunctumque populum regni illius ei fidelitatem pro- 
mittere, et his perpetratis, in Franciam cum ipso exercitu 
hostiliter venire et de regno patris sui, quanto plurimum 
potuisset, invadere sibique subicere. Cumque hoc comper- 
tum esset, statim doninust imperator, mutato placito, omnes 
Francos occidentales et australes necnon et Saxones obviam 
sibi quarto decimo Kalendas Mai Mogantiam venire prae- 
cepit. Hoc audientes omnes alacriter ad domnum impera- 
torem venire festinaverunt, et h in omnibus auxilium praebere 
cupientes. Quo etiam tempore eclipsis lunae tertio decimo 
Kalendas Mai post solis occasum facta est. Domnus impera- 
A P r. 19. tor cum Mogantiam venit — ubi et ad placitum, quod eis con- 
stituerat, omnis populus occurrit — , mox in crastinum cum 
valida Francorum et Saxonum manu Hreno et Moine flumi- 
nibus transitis, circa Triburim villam castra metatus est. 
Hludowicus vero, filius eius, iuxta Wormatiam, in villa quae 
vocatur Langbardheim i s , cum suo exercitu residebat, vanis 
pollicitationibus spem suam habens intentam, quia hoc illi 
a suis promissum est necnon et ab aliis qui cum eo erant 
comitibus k et vassallis domni imperatoris etKaroli, ut omnes 
australes Franci et Saxones ei auxilium ferre deberent Et 

a) ad 1. b) in vigilia bis acr. in primo loco eraa. 1. c) petit 1. d) vocatis 2. 
e) Alemanniam 2, semper. f) dada l. g) dumnus corr. domnus 1. h) oi edd. 
\) Langbardhim 1»; Lanbardheim 2. k) australea add. 2. 

1) De hoc loco cf. quae monuii Simson, 'Jakrb. Ludwigs\ II, p. 16. 

2) i. e.pervenit. 3) Lampertheim in dextra Rheni ripa, in pago Lobo- 
dunensif inparochia Weinheim situm. 



Digitized by Google 



ANNALIUM BERTINIANORUM PARS I. 832. 833. 



5 



hoc maxime Mathfridus *• 1 dolose meditatus et b machinatus 
est. Cui domnus imperator anno priore, cum ad mortem 
diiudicatus fuerat, vitam et membra et hereditatem habere 
concessit. Cumque Hludowicus patrem suum cum tanta 
fidelium copia Hrenum transisse cognovit c , minorata est eius 
audacia, et expetitae iniustae potentiae spes ablata est. Nec 
mora, cum suis hominibus Baioariam per eandem viam qua 
venerat festinanter reversus est, plurimique eorum qui cum 
illo erant ad domnum imperatorem regressi sunt. Audiens 
domnus imperator subitaniam d eius reversionem, perrexit 
ad locum de quo ille redierat ibique plurima devastata in- 
venit. Quae omnia adversa, sicut ei e mos est, patienter tulit, 
et lento gradu, non filium perseq^uendo, cum omni exercitu 
in Alamanniam perrexit, pervenitque ad Augustburg super 
Lech f ; ibique filiuni suum, qui taliter seductus fuerat, ad 
se venire fecit ac solita pietate quae contra se facta fuerant 
omniae illi indulsit. Qui tamen iureiurando promisit, ne ultra 
talia perpetraret neque aliis ad hoc consentiret. Peracto 
itaq^ue placito, filium suum cum pace Baioariam redire per- 
misit, et exercitu h dimisso, ipse per Austriam ad Salz venit. 
Ibique illi domna imperatrix obviam occurrit. Qui una 
navali itinere Mogantiam venerunt; ubi et Hlotharius patri 
occurrit. Ubi etiam denuo annunciatum est placitum generale 
Kalendas Septembris Aurelianis habendum, ibique unum- 
uemque liberum hostiliter advenire. Cumque illuc pervenit, 
ona annualia more solito suscipiens, mox inde ad Lemodi- 
cas festinavit. Tunc filium suum Pippinum ad se vocans, 
inter cetera increpavit eum, cur de eius praesentia sine 
licentia aufugisset. Paterno illum affectu corripere cupiens, 
in Franciam ire praecepit, ut in loco quo eum imunxit 
moram faceret 1 , quousque sua emendatione patris animum 
mitigaret. Ille se facturum simulans et de incoepto itinere 
regrediens, paternam iussionem implere contempsit, domno 
imperatore per alias partes Aquitaniae in Franciam rever- 
tente. Dumque hoc illi nunciatum esset, non tam cito in 
Franciam venit, sicut dispositum habuerat, sed propter hoc 
aliquantis diebus illis in partibus moras faciens, tandem 
natale Domini Cinomannis pervenit 

anno ab k incarnatione Domini 833. 

Nam ibi caelebratis sanctis diebus, recto itinere Aquis 
pervenit. Ubi non multis diebus demoranti nunciatum est 

a) Madifridu8 2. b) et m. dta. 2. c) congnovit 1. d) ita 1. e) eis 1. 
f) Leth 2. g) umnia eorr. omnia 1. h) exercito corr. exercitu 2. i) facere 1. 
k) ab i. D. det. 2. 

1) Comes Aurelianensis. 



Digitized by Google 



6 



ANNALIUM BERTINIANOKUM PARS I. 833. 



illi, quod iterum filii sui adunati pariter in illum insurgere 
et cum multa copia hostilium* inruere vellent. Qui, con- 
silio inito, Wormatiam ante initium quadragesimae pervenit, 
Apr. 13. ibique peractis illis diebus, sanctae paschae et pentecostes b 
iun. i. caelebravit. Convocatoque exercitu, obviam c illis ire dispo- 
suit, ut, si eo8 verbis pacificis ab hac audacia avertere nequi- 
vi8set d , armis, ne cristianum populum lederent, compesceret. 
Denique filii eius coeptum peragere cupientes, in pago Heli- 

saice* in loco qui dicitur se coniunxerunt , id 

est Hlothariu8 de Italia, Gre^orium apostolicum secum ad- 
ducens; Pippinus de Aquitania et Hlodowicus de Baioaria, 
cum plurima hominum multitudine. Quibus dum domnus 
imperator occurrisset, nullatenus eos ab eadem pertinacia 
comnescere* potuit; 8ed pravis persuasionibus et ialsis pro- 
missionibus populum, qui cum domno imperatore venerat, 
deceperunt", ita ut omnes illum dimitterent. ** Nara aliqui 
ex illis in quos eorum ira maxime seviebat abscesserunt 
et in locis amicorum ac fidelium se contulerunt. Ablataque 
illi coniuge et in Italiam apud civitatem Tartonam* in exilium 
directa, Hlotharius, arrepta k potestate regia, apostolicum 
Romam, Pippinum in Aquitaniam et Hludowicum in Baioa- 
riam redire permisit; ipse vero patrem secum sub custodia 
per Mettis usque ad Suessionis civitatem perducens, illic 
eum in monasterio Sancti Medardi in eadem custodia reli- 
quid, et filium eius Karolum illi auferens, ad monasterium 
Pronee 1 - 1 transmisit, unde patrem nimium contristavit 
Deinde condictum placitum Kalendas Octobris Hlotharius 

*) In 1 in marg. post adduntur quae in 1* leguntur, sed deaunt 2: 
iuxta Columburc 111 *, qui deinceps Campus — mentitus vocatur 8 ; 
— qui dicitnr Rotfeltb, id est rubens campus praemittunt edd.; 
sed qua fide haec Chesnius inseruerit, non constat. 
**) In 1 tn marg. adduntur, quae desunt 2: Drogo vero, frater im- 
peratoris, et Modoinus 11 - 4 ac Wiliricus 5 atque praefatus Aldricus' 
[qui° primum fuit abbas Sancti Amandi] episcopi, cum nonnullis 
episcopis aliis, abbatibus, comitibus ac reliquis suis fidelibus cum 
illo remanserunt. 

a) hostiam tdd. b) festlvitAtes add. edd. c) ob 1. 2 d) neqaivissent 1. S. 
e) ita 1. 2. f) spatium unius vocabuli vaeat 2. g) compesscere corr. compescere 1. 

b) decoeperant 1. i) Cartonam I 2. k) arepto 1. 1) ita 1. 2; Prumiae vei 
Promiae edd. m) Columburc (Columb. Ch. et B.) ceps, ntitus, tur abscissa 1. 
n) Niodoinus 1. o) haec superser. I. 

1) i. e. Priim, quod modo Pronea, modo Pronia in his annalibus dicitur. 

2) Columbaria, Colmar, inteUigi videtur; cf. Simson II, p. 45, qui 
Chesnii lectionem Rothfeld genuinam habuit. 3) Ita V. Hlud. c. 48,- 
campus mendacii Thegan. c. 42; cf. Simson II, p. 50, n. 4) Augusto- 
dunensis. 6) Bremensis. 6) Cenomannensis, ut videtur, non Senonen- 
sis, de quo P. cogitavit. Cf. Simson II, p. 60, n. Verbum praefatus, haec 
ez alio libro sumta esse, indicare videtur. 



Digitized by Google 



ANNALIUM BERTINIANORUM PARS I. 833. 834. 7 

in Compendio habuit. Ibique episcopi, abbates, comites et 
universus populus convenientes, dona annualia ei praesenta- 
verunt fidelitatemque promiserunt Nam illuc* quoque b 
legati ex Constantinopoli c , qui ad patrem fuerant destinati d , 
ad Hlotharium e pervenerunt eiaue epistolas et munera de- 
tulerunt. In quo conventu muita in domnum imperatorem 
crimina confinxerunt f . Inter quos Ebo Remorum episcopus 
falsarum obiectionum incentor extiterat. Et tam diu illum 
vexaverunt, quousque arma deponere habitumque mutare 
cogentes, liminibus* ecclesiae pepulerunt, ita ut nullus cum 
eo loqui auderet nisi illi qui ad noc fuerant deputati ! . Postea 
vero, metuentes ne ab ipso loco a quibusdam suis fidelibus 
eriperetur, ipse b Hlotharius ad idem monasterium veniens, 
patrem*, illo nolente, secum adduxit atque in Compendio 
sub eadem excommunicatione retinuit. Tunc, peracto placito, 
Hlotharius ad hiemandum Aquis properavit et patrem suum 
secum ire sub praedicta custodia fecit ac vigilia sancti 
Andreae* Aquis pervenit. Post k paucos autem dies accidit, Nov. 29. 
ut ob auasdam 1 causas Hlotharius et Hludowicus Moganti™ 
colloquium haberent. Ubi Hludowicus fratrem 11 suum Hlo- 
tharium obnixe deprecatus est, ut patri illorum mitior fieret 
nec tam stricta custodia illum teneret. Quod illo rennuente, 
Hludowicus tristis abscessit, deinceps cum° suis meditans, 
qualiter patrera suura ab eadem custodia eriperet. Hlotha- 
rius autem paucis diebus ante natale Domini Aquis pervenit, 

anno ab incarnatione Domini 834. 

Et domnus quidem imperator in Aquis servabatur; nihil- 
que humaniusP erga illum fiebat, sed multo crudelius ad- 
versarii eius in illum insaniebant*, die noctuque satagentes 
tantis afflictionibus eius animum emollire, ut sponte saecu- 
lum reliquisset et se in monasterium contulisset. At ille 
nunquam se facturum aiebat, quamdiu de se nullam potesta- 
tem haberet, aliquod votum. Verum cum Hludowicus com- 
perisset, quod nihil eius petitio apud germanum praevaleret, 
ut mitius apud patrem egisset, misit legatos ad fratrem suum 
Pippinum eique innotuit omnia quae erga patrem gesta 
fuerant, deprecans illum, ut reminiscens paterni amoris ac 
reverentiae una cum illo patrem de illa tribulatione eriperet. 

a) illic 2. b) quo 1. 2. c) venientes add. 2. d) deett 2. e) Cioth. 2. 
f) conflxerunt 1. 2. g) laminibus 2, eorr. liminibus 1 . h) vero iterum add. 1. 2. 
i) patrm 1. k) Pos corr. Poat 1 1) quoadam 1, eorr. qnaadam 2. m) Mojrunti 2. 
n) fratem 1. o) m. c. a. 2. p) ita 2; humanus 1. q) ita 2; saniebant 1; 
sAeviebant ed. 

1) Cf. episcoporum de exauetoratione Sludounci imperatorU relationem, 
LL. I, p. 366, et quae congessit Simson II, p. 66 sqq. 2) Iam d. 
26. Nov. chartam Aquis dedit; Bdhmer Reg. Kar. nr. 639. 



Digitized by Google 



8 



ANXALIUM 13ERTINIAN0RUM PARS I. 834. 



At ille statim convocavit exercituni Aquitaniorum et Ultra- 
sequanensium, Hludowicus Baioarios, Austrasios*, Saxones. 
Alamannos necnon et Francos qui citra b Carbonariam con- 
sistebant 1 ; cum quibus etiam ad Aquis properare coeperunt, 
Cumque hoc Hlotharius cognovisset, de Aquis abscessit et 

Satrem suum usque ad Pansius sub memorata custodia de- 
uxit ibique iam Pippinum cum exercitu repperit, Sequanae 
insolita exuberatione transire prohibitum ; nam nimium 0 cetero- 
rum quoque fluminum inundatio et ultra alveos insueta pro- 
gressio multis non parvum intulit impedimentum. Verum 
cum firmiter cognovisset, Hludowicum etiam cum tanta d 
populi multitudine in easdem partes properare, inde per- 
territus, in eodem loco patre dimisso, pnmo 2 Kalendarum 
Martiarum die cum suis aufugit. Illo aoscedente, venerunt 
episcopi qui praesentes aderant et in ecclesia sancti Dionisii 
domnum imperatorem reconciliaverunt et regalibus vestibus 
armisque induerunt 8 . Deinde filii eius Pippinus et Hludo- 
wicus cum ceteris fidelibus ad eum venientes, paterno aninio 
gaudenter suscepti sunt. Et plurimas illis ac e cuncto populo 
gratias egit, quod tam alacriter illi auxilium praebere stu- 
duissent. Habitoque cum illis placito, Pippinum et reliquum 
populum domum redire permisit, Hludowicum autem secum 
Apr. 6. usque f ad Aquis venire fecit. Et peractis festis diebus 4 , con- 
vocavit suos consiliarios atque optimates qui in circuitu 
erant et cum eis tractare studuit, qualiter filium suum 
Hlotharium ad se vocare potuisset. Et missis legatis in 
unamquamque partem regni sui?, ut de sui liberatione po- 
pulo adnunciarent et admonerent, ut fidelitatem quam ei 
promiserant adimplere studerent, et quicquid contra illum 
deliquerant ob amorem Dei illis indulsisset. Hlotharius vero, 
cum de Parisio proficisceretur, in Provinciae urbem Viennam 
pervenit, ibique commorans, multa incommoda illarum par- 
tium hominibus intulit. Domnus autem imperator ut eum 
illic esse comperit, misit legatos, qui ei nunciarent, quod 
omnia quae h contra patrem egerat illi concessisset, et ut cum 
pace aa eum reverteretur. Quod spernens, venire distulit, 
sed in eadem pertinacia perduravit. Factum est autem, cum 
sentirent qui fideles erant domno imperatori' in Italia, Rathol- 

a) Anstrisioa 2. b) circa 1». c) nimia corr. P. d) cuncU 2. e) acuncto 1; 
a cunctia 1». f) u. ad A. det. 2. g) iussit add. 2. h) quaecumque 2. 
i) imperatore. in Italia 1; domni imperatoris 2. 

1) Cf. de hoc loco praefationem. 2) ». e. pridie Kalendas Martias. 
Teste auctore Yitae Hludowici Pii (c. h\) postridie fugae Lotharii die.s 
erat dominica t quae hoc anno incidebat inprimum diem Martii. BOUQ. 
3) Cf. Hludourici epistolam, Bouq. VII, p. 348. 4) Paschatis, ut 
videtur. 



Digitized by Google 



ANNALIUM BERTINIANORUM PARS I. 834. 



9 



dus videlicet episcopus 1 , Bonifacius a comes a , Pippinus s , 
consanguineus lmperatoris, aliique quam plures, quod con- 
iugem eius quidam inimicorum morti tradere vellent, miserunt 
sub omni celeritate qui illam eriperent, ereptamque usque 
ad praesentiam domni imperatoris in Aquis mcolomem per- 
duxerunt b . Eo etiam tempore in expeoitione, quae contra 
Lantbertum et Matfridum aliosque Hlotharii complices directa 
fuerat 0 , interfecti sunt Odo 4 et Willelmus d - 5 , frater e eius, ac 
Fulbertus comites et Theoto monasterii Sancti Martini abbas 
et alii quam plures. 

Interim etiam classis de Danis veniens in Frisiam, ali- 
cjuam partem ex illa devastavit. Et inde per Vetus-Tre- 
iectum« ad emporium quod vocatur Dorestadus f venientes, 
omnia diripuerunt. Homines autem quosdam occiderunt, 
quosdam captivatose abduxerunt partemque eius igni crema- 
verunt. 

Hlotharius vero cum suis Cavellonem veniens, eam ex- 
pugnavit ignique succendit et comites <jui ibi aderant com- 
prehendit ; ex quibus tres interfecit ahos autem secum inde 
sub custodia duxit; ac sororem Bernardi h sanctimonialem 8 
in cupa positam in Ararim fluvium demergi fecit; et deinde 
Aurelianis venit. Quibus domnus imperator auditis, con- 
vocavit exercitum Lingonis medio mense Augusto. Ibique 
annualia dona suscipiens, continuo ad liberandum populum 
contra invasores regni iter» per Tricassinorum k et Carnotum 
atque Dunensium* regiones, iuxta Blisum 10 castellum una 
cum filio suo Hludowico pervenit illicque 1 castra metatus est. 
Ubi etiam Pippinus, filius eius, cum exercitu in auxilium 
atri occurrit. Nam Hlotharius haut procul in castris resi- 
ens, cum suis [praelium 01 ] minitabatur; quod tamen minime 
efficere potuit. Tunc domnus imperator, solita clementia 
motus, misit ad illum, ut pacifice ad se veniret, quia uni- 
versa quae contra illura dicta" habuerat ei suisque omnibus 
concederet ; et Hlothario quidem Italiam, sicut tempore domni 
Karoli Pippinus, germanus domni imperatoris, habuerat, con- 
cessit, caeteris vero vitam, membra, hereditatem et multis 
beneficia perdonavit Quem pater ad se cum suis venientem 
fortiter iuramento constrinxit, ne talia facere aut alicui 

a) Booef. 2. b) perdocerent 2. c) fuerat corr. fuerant 1. d) Uullelmus 2. 
e) frs corr. fr 2. f) DorasUdus l a . g) captivos 2. Chr. N. h) Bernardis 
sanctim. J. i) vocabulum dewe vidttur, ui monuit Sinuon II, p. 111, n. k) Trec. 2. 
1) ibique 2. m) ita 2; dtut J. n) acta vel facta? P.; delicta Sivuon. 

1) Veronensw. 2) Tuaciae. Z) Filius Bemhardi regis Italiae ; 
cf. Begin. a. 818. 4) Comes Aurelianensis. 6) Comea Blesensis. 
6) Utrecht. 7) Ooahelmum et Sanilam comiteSj Madalelmum vassallum 
V. Hlud. c. 52. dicit ; cf. Simson II, p. 107. 8) Qerbergam. 9) Le Dunois. 
10) Blois. 



Digitized by Google 



10 ANNALIUM BERTINIANORUM PARS I. 834. 835. 

sentire" in b postmodum tam ipse quam sui deberent. Qui- 
bus confirmatis, eum in Italiam regredi fecit cum his qui 
eum sequi maluerunt. Ipse vero circa Aurelianis perveniens, 
Pippino et Hludowico cunctoque exercitui redeundi licentiam 
trituit, et per Parisius ad Attiniacum veniens, ibi placitum 
Nov. 10. cum suis consiliariis circa missam sancti Martini habuit. 
Ibique negociis regni dispositis, ad Theodonis - villam ad 
hiemandum profectus est 

anno ab incarnatione Domini 835. 

Dominicae nativitatis festum hilariter , a Drogone fratre 
suo et Metensis urbis episcopo decentissime susceptus, in 
eadem civitate caelebravit. Ibique peractis festis diebus, ad 
suum palatium in Theodonis-villam reversus est. In quo 
Febr. s. etiam circa sanctae Mariae purificationem conventum gene- 
ralem habuit omnium paene totius imperii sui episcoporum 
et abbatum, tam canonicorum quam regularium. in quo 
inter caetera ecclesiasticae instituta disciplinae [illud c ] summ- 
opere ventilatum est, quod annis prioribus idem d religio- 
sissimus imperator malivolorum Deoque adversantium tergi- 
versatione inmerito depositus e paterno hereditarioqu^ regno 
et honore et regio nomine fuerat; tandemque, f ab omnibus 
concorditer atque unanimiter inventum atque firmatum [est c ], 
ut, illorum factionibus divino auxilio cassatis, ipse avito 
restitutus honori decorique regio merito reformatus, deinceps 
fidelissima firmissimaque oboedientia et subiectione imperator 
et dominus ab omnibus baberetur. Quam inventionis suaeque 
confirmationis seriem et unusquisque proprio scripto com- 
prehendit propriaeque manus scriptione roboravit. Et plenius 
atque copiosius communi cunctorum descriptione in unum 
corpus in modum libelli comprehensa totius rei patratio, 
qualiter acta, ventilata, inventa et omnium subscriptione 
denuo digneque fuerit roborata, devotissima sincerissimaque 
benivolentia et tantis patribus auctoritate dignissima cunc- 
torum notitiae manifestissimum facere non distulerunt 1 . Nam 
venientes in memoratam urbem, in basilica beati Stephani 
protomartyris, missarumque celebratione peracta, et universis 
qui aderant rei ordine publice patefacto, coronam, insigne* 
imperii, a sacrosancto altario sublevatam sacri ac venerandi 
antistites h eius capiti cum maximo omnium gaudio propriis 
manibus restituerunt. Sed et Ebo Remorum pridem archi- 

a) ita 1.2; consentire eorr. P.; sed aentire nonnumquam eodem temu a medii aevi 
seriptoribus usurpalur. b) deest 2. c) dtest 1. d) id est 1. e) disposi- 
tus 1. f) Undem quae eorr. t. que l. g) insignem 2. h) antestitis eorr. 
antistitis 1, et ita 2. 

1) Quae perdita sunt. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 836.836. 11 

episcopus, qui eiusdem factionis velut signifer fuerat, con- 
scenso eminentiori loco in eadem ecclesia, coram omnibus 
libera voce professus est, eundem augustum iniuste depositum, 
et omnia quae adversus eum patrata fuerant inique et contra 
totius tramitem aequitatis fuisse machinata 1 , et tunc merito 
iuste digneque proprio imperii solio reformatum. Quibus 
sollempniter* transactis, ad sepedictum palatium regressi 
sunt; ibique Ebo in plenaria sinodo capitale crimen confessus, 
seque tanto, id est episcopali, ministerio indignum proclamans 
propriaque scriptione confirmans, sese omnium consensu atque 
iudicio ab eodem ministerio reddidit alienum 1 . 



PARS II. 

AUCTORE PEUDENTIO TRECENSI EPISCOPO. 

His et aliis regni utilitatibus iure dispositis, omnibusque 
ad propria absolutis, ipse imperator sanctum quadragesimae 
tempus in eodem palatio, sacrosanctam paschae festivitatem Apr. is. 
in sepedicta urbe apud memoratum Drogonem archiepiscopum 
celebravit, ac deinde ad placitum suum generale, quod in 
Stremiaco 5 prope Lugdunum b civitatem se habiturum c in- 
dixerat, profectus est. Quo in mense Iunio habito, et donis 
annualibus receptis, dispositisque markis Hispaniae, Septi- 
maniae sive Provinciae, ad Aquiserani reversus est. Verum 
dum in eodem placito moratur, Nordmanni secunda inrup- 
tione Dorastadum d irruentes, vastaverunt atque hostiliter 
depraedati sunt. Imperator autem graviter ferens, Aquis per- 
veniens, disposita omni e raaritima custodia, Arduenna autum- 
nalem venationem exercuit ac deinde Aquisgrani ad hieman- 
dum rediit 

anno ab incarnatione Domini 836. 

Ubi natalis Domini festivitate celebrata, missos iterum 
ad Hlotharium direxit, monentes f eum oboedientiae ac reve- 
rentiae paternae, pacisque illi concordiam multiplicenter 
inculcantes *. Ad quod manifestius agnoscendum iussum est, 

a) sollempter corr. sollempniter 1. b) in rcu. 1. c) habitaturum 1. d) Doro- 
stadum 2. e) omnia 1. f) d. paterna revorentia monens inflectere et ut 2, 
quam pluribua omissis. g) incultantes 1. 

1) Deponens, passivi loco. 2) V. Ebonis libeUum ap. Flodoardum, 
Hist. Rem. II, 20, SS. XIII, p. 473. 3) De Oremieux ad Rhodanum 
plerique cogitarunt; Sickel t Acta II, p, 424, Tramoye (dip. Ain) propotuit. 



12 ANNALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 836. 



ut suos, quibus maxime fidebat, legatos* ad patrem dirigeret, 
cum quibus tractari de sui honore atque salute posset, et 
qui paternam erga illum voluntatem audire sibique fideliter 
nunciare valerent. Qui patris iussionibus non usquequaque 
refragans b , mense Maio in villa Theodonis ad imperatoris 

praesentiam direxit Walonem abbatem C l , cum qui- 

bus de adventu eius tractatum est ac nostra ex parte fir- 
matum, ut incolomis una cum suis ad patris venire d prae- 
sentiam et deinceps redire potuisset; sed et a suis similiter 
sacramento promissum est, eum ad genitoris sui praesentiam 
statuto placito absque dilatione venturum. Quibus absolutis, 
ipse e , circa Rumerici-montem a diebus aliquod' venatione 
patrata, tandem mense Septembri ad indictum placitum Wor- 
matiam venit. In quo cum dona annualia more solito reci- 
peret ac Hlotharium opperiretur, nunciatus est febri cor- 
reptus nullatenus advenire posse. Ad quem directis denuo 
Hugone abbate 3 et Adalgario comite, de infirmitate ac recupe- 
ratione eius et voluntate in posterum veniendi quaesitum est, 
necnon de restitutione rerum ecclesiis* Dei in Francia con- 
stitutis, quae in Italia sitae a suis pro libitu fuerant usur- 
patae; verum et de episcopis atque comitibus, qui dudum 
cum h augusta fideli aevotione ae Italia venerant, ut eis 
et* sedes propriae k redderentur. Ad haec Hlotharius per 
missos 8UOS, oppositis quibusdam conditionibus, non in omni- 
bus se assentiri posse, mandavit. Eodem tempore Nord- 
manni Dorestadum et Frisiam rursum depopulati sunt. Sed 
et Horich 1 rex Danorum per legatos suos in eodem placito 
amicitiae atque oboedientiae conditiones mandans, se nulla- 
tenus eorum inportunitatibus adsensum prebuisse testatus 1 », 
de suorum ad imperatorem missorum 11 interfectione con- 
questus est, qui dudum circa Coloniam Agrippinam quorun- 
dam praesumptione necati fuerant; quorum necem etiam im- 
perator, missis ad hoc solum legatis, iustissime ultus est. 
reracta autumnali venatione in Franconofurd palatio, ad 
Aquisgrani reversus est. Ubi etiam missi eiusdem Horich 
venerunt, quaerentes summam eorum quos ipse captos ex 
his interfici fecerat qui in nostros fines talia iam dudum 
moliti sunt. Asenarius quoque citerioris Wasconiae comes, 

a) e eorr. 1. b) refrangans 1. c) nomina quaedam exeidisse manifestum; cf. V, 
Hlud. c. 55. P. d) veniret edd. e) ipsa 1. f) ita pro aliquot saepius 1. 
g) ecclesias 1. h) f. d c. a. 2. i) deest 2. k) quaedam deesse videntur; et 
comitatue ac beneflcia aeu res propriae suppl. Ch., nescio unde sumta; certe in 1 
et 2 desunt. 1) Horic 9, eorr. Horich 1. m) t. est sequentibus omissis 2. n) mis- 
sorem 1. 

1) Bichardum ostiarium et Eberhardum eomitem nommat Thegani 
appendix. 2) Remiremont. S) Fratre imperatoria; rf. V. Hlud. c. 55. 



Digitized by Googl 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 886.837. 13 



qui aute aliquot annos a Pippino desciverat, horribili morte 
interiit; fraterque illius Sancio - Sanci eandem regionem 
negante Pippino occupavit. Tunc 1 etiam Walo abba, cuius 
consiliis Hlotharius plurimum utebatur, in Italia obiit. 

Anno ab incarnatione Domini 837. 

In tempore autem post natalitiae celebritatis sollempnia, 
purificatione * beatae semper virginis Mariae episcoporum 
conventum in Aquis habuit, in quo sanctae Dei ecclesiae 
plurimum tractatum est, et quid cuique ordini a proprie. con- 
veniret, patefactum atque descriptum est. Epistola etiam ab 
eodem venerabilium episcoporum conventu ad Pippinum di- 
rectum b est, in qua eum salutis suae magnopere monuerunt, 
et insuper, ut, memor moris progenitorum suorum, ac pre- 
cipue piissimi 0 genitoris sui, res ecclesiarum Dei pridem a 
suis invasas d atque direptas integritati earum restitueret e , 
ne tali etiam occasione divinam contra se iracundiam ar- 
dentius incitaret 5 . Qui tantorum patrum assensus consilio 
cuncta restituit ac singulis aecclesiis eisdem rescriptionibus f 
anulo suo roboratis proprie designavit 4 . Igitur lmperator, 
disposita Frisiae* maritimaque h custodiam, mense Maio ad 
Theodonis-villam veniens et dona annualia recipiens, iter 
suum Romara defensionis sanctae Romanae ecclesiae atque 
orationis gratia indixit, directis interim ad Hlotharium legatis, 
monentibus, ut eum paterna reverentia susciperet atque iti- 
neris apparatum decenter oportuneque procuraret. 

Ea tempestate Nordmanni inruptione solita Frisiam in- 
ruentes, in rasula quae Walacra 5 dicitur nostros imparatos 
aggressi, multos trucidaverunt, plures' depraedati sunt. Et 
afiquamdiu inibi coramorantes, censu prout libuit exacto, ad 
Dorestadum k eadem furia pervenerunt, tributa similiter exe- 
gerunt. Quibus imperator auditis, praetermisso memorato 
ltinere, ad Noviomagum castrum vicmum Dorestado prope- 
rare non distulit. Cuius adventu Nordmanni audito, continuo 
recesserunt. 

a) ordine 1. b) ttat.2. c) piissimo gonitorisui 1. d) invasis 1. e) ecorr.l. 
f) easdem res scriptionibus P. g) Prisia e corr. 2. h) Maritimaeque P., qui 
de Seelandia cogUavU; scdcf.a.ZZh. i) pluresque 2. k) Dorastadum 1». 

1) Die 31. Aug. vel 12. Sept. 2) Hic conventus anno superiori habitus 
c*<, nec die purificationit beatae virginii, $ed eexta die Februarii t ut 
demonstrant verba, quibus inchoatur: Cnm convenissemus episcopi . . . 
Aquiagrani palatii in secretario ba8ilicae sanctae genitricis Dei Mariae, 
quod dicitur Lateranis, anno incarnationis domini nostri Iesu Christi 836, 
indict. 14, aono vero imperii praedicti caesaris 23, 8. scilicet Iduum 
mensis Februarii. BOUQ. Cf. Sinuon II, p. 148. 3) Man*i XIV, 
p. 697. 4) Cf. V. B2ud. c. 66. 6) Walcheren. 



Digitized by Google 



14 ANNALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 837. 



Imperator vero, generali conventu habito, publice cum 
bis quaestionem habuit, quos principes ad eandem custodiatn 
delegaverat. Qua discussione patuit, partim inpossibilitate a , 
partim quorundam inoboedientia b eos inimicis non potuisse 
resistere. Unde et ad conprimendam Frisionum inoboe- 
dientiam c strenui abbates ac comites directi sunt. Verum 
ut d deinceps illorum incursionibus facilius e obsisti' queat, 
classis* quaquaversum diligentius parari iussa est. Hlotharius 
autem clusas in Alpibus muris firmissimis arceri praecepit. 
Et Landbertus h , fautorum Hlotharii maximus, et Hugo, socer 
illius, defunctus est. 

Interea Brittones quadam insolentia moti, rebellare* 
conati sunt. Quorum motus iraperator directa expeditione 
cito compressit, redditaque nostns terra, et datis obsidibus, 
fideles sese polliciti sunt permansuros. 

Post haec adveniente atque annuente Hlodowico k et 
missis Pippini omnique populo qui presentes in Aquis palatio 
adesse iussi fuerant, dedit filio suo Karolo maximam Bel- 
garum partem l . id est a mari per fines Saxoniae usque ad 
fines Ribuariorum totam Frisiam, et per fines Ribuariorum 
comitatus Moilla a , Ettra 1 - 3 , Hamraolant, Mosagao; deinde vero 
quicquid inter Mosam et Sequanam usque ad Burgundiam 
una cum Viridunense consistit, et de 4 Burgundia Tulensem m , 
Odornensem 5 , Bedensem n fl , Blesinsem ', Pertinsem 8 , utrosque 
Barnenses 0 - 9 , Brionensem 10 , Tricassinum p , Altiodrensem i, 
Senonicum r , Wastinensem », Miiidunensem", Stampensem, 
Castrin8em is , Parisiacum, et deinde per Sequanam s usque in 1 
raare oceanum, et per idem mare usque ad Frisiam; omnes 
videlicet episcopatus, abbatias, comitatus, fiscos et omnia 
intra predictos fines consistentia cum omnibus ad se perti- 

a) impossibilitati 2. b) inoboedientiara 1. c) inoboedientia 1; obedientiam S. 
d) et 1. 2. e) deeat 2. f) obsisteret c. S. g) clasis e corr. 1. h) Lant- 
bertus 8. i) rebellarl 1. k) ita deinceps 1; Hludovico S, semper. 1) Ettraham 
molant 1. 1*. 2; quod P. corr. Batua, Hammelant; Haettra Nith. m) Tnllensem 
Nith. n) Bedesem l a . o) ita 1. 1*. 2; Barrenses Nith. p) Trec. S. q) Altro- 
dor. 2. r) tinsem add. 1*. s) Sequauum 1. t) in m. de». 2. 

1) Haec ex charta sumta e$ae vtdentur; quam etiam Nithardus I f 6. ex- 
scrip8it. 2) Postea Mulekewe ad Masam inferiorem ; de quo cf. B'6ttger. 
'Diocesan- und Qaugrenzeri I, p. 57. 3) i. e. Hattuaria. Etiam in 
inscriptionibua Bomanis matronae Ettrahenae occurrunt. 4) de idem 
ac inde a; nam omnes pagi iam recenaendi extra Burgundiam eiuaque 
in confinibua collocati erant. P. 6) Ad fontes Odomae (Ornain). 'pays 
dVOrnoia'. 6) Ad Ourthe fiuvium. 7) Inter Odornensem et Barren- 
aem. ad fiuvium Bloise, qui Matronam infiuit; pagi eiua para inferior 
adhuc aaeculo proxime elapao *paya BUaoia' audiebat. P. 8) Ad Ma- 
tronam, Pertoia. 9) In quibus Bar-le-Duc et Bar-mr - Aube. 
10) drca Prienne. 11) Le Oatinaia. 12) Melun, Etampea. 13)'Pay8 
de Chdtrea* (dip. Seine-et- Oiae). Monod p. 251. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 837.838. 15 

nentibus, in quacumque regione consistunt. Sicque iubente 
imperatore in sui praesentia episcopi, abbates, comites et 
vassalli * dominici in memoratis locis beneficia habentes Karolo 
se commendaverunt et fidelitatem sacramento firmaverunt. 

Anno ab incarnatione Domini 838. 

Post haec peractis sacrae nativitatis, apparitionis atque 
oblationis 1 dominicae sollempnitatibus, inchoatisque quadra- p©br. t. 
gesimae ieiuniis, imperatori sermo innotuit, Hlodowicum 
fratris b Hlotharii intra Alpium septa colloquium expetisse. 
Quod quia se inscio inconsultoque praesumpserat, egre tulit, 
directisque quam celerrime quaquaversum cursoribus, genera- 
liter fideles accersit c , propereque undique adcurrentibus 
filiorum suspectum colloquium patefacit et, si ita necessitas 
postulet, ad resistendum paratissimos monet. Quod Hlodo- 
wicus cognito, octavarum sanctae d paschae ebdomada iubente Apr.n-27. 
patre advenit, subtiliterque discussus, tandem sacramento 
cum sibi maxime credulis, nihil fidelitati patris atque honori 
adversum illo colloquio meditatum, firmavit e . Sicque remisso 
ad propria, ut mense Maio imperatori in Noviomago oc- 
curraf; iniunctum est. Nam* illo iuxta condictum imperator 
progredi disponebat, quatenus sui praesentia dampnum, quod 
annis praeteritis pyratarum inportunitate nostrorumque desidia 
contigerat, vitaretur; habitoque conventu fidelium, copiosus 
circa maritima apparatus distributus est. Inter quae Dano- 
rum pyratae patria egressi, ortoque subito maritimorum 
fluctuum turbine,, vix paucissimis evadcntibus, submersi sunt. 
Hlodowicus autem patris praesentiae secundum quod iussum 
fuerat sese offerre non distulit, habitaque secus quam opor- 
tuerat conflictatione verborum, quicquid ultra citraque Renum 
paterni iuris usurpaverat, recipiente patre, amisit, Helisatiam h 
videlicet, Saxoniam, Toringiam, Austriam atque Alamanniam. 

Interim* Saracenorum pyraticae classes Massiliam Pro- 
vinciae irruentes, abductis sanctimonialibus, quarum illic non 
modica congregatio degebat, omnibus et cunctis masculini 
sexus clericis et laicis, vastataque urbe, thesauros quoque 
aecclesiarum Christi secum universaliter asportarunt h . 

Igitur imperator ad placitum suum generale, sicut con- 
dixerat, mediante 1 Augusto in Carisiaco pervenit. Quo Pip- 
pino paternis obsequiis assistente atque favente, fratri Karolo, 
tunc cingulo insignito, pars Niustriae ad praesens data est, 

») vassi 2. b) fnUrem 1. c) accesBit 1. d) s»ncti S. e) flmavit corr. 
firmavit 1. f) oceurret 1. g) aequentia — subm. sunt om. 2. h) Helissatiam 2. 
i) Interim — asportarunt om 2. k) asportarum 1. 1) bia aer. 2. 

1) Dieg praesentationU Domini in templo , a Thietmaro V, 26. 'ob- 
viacio Simeonis* dictus t idem ett qui purifieatio Mariae. 



Digitized by Google 



16 ANNALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 838.839. 



ducatus videlicet Cenomannicus omnisque occidua* Galliae 
ora b intra Legerim c et Sequanam constituta. Absolutoque 
conventu, ipse orationis gratia Parisius sanctorumque mar- 
tyrum 1 basilicas curavit invisere. Directoque Karolo in 
partes Cenomannicas, ipse in Verno *, Compendio ceterisque 
circumiacentibus locis venationi congruis stativa habuit, atque 
invitante Hogone d fratre et Beati Quintini martyris mona- 
oot.8i. 8terii abbate, eiusdem martyrii 6 festivitate honorifice ala- 
criterque celebrata, Attiniacum perveniens, Karolum rede- 
untem suscepit. Ubi etiam missi Horich f venientes , pyra- 
tarum in nostros fines dudum irruentium maximos a se ob 
imperatoris fidelitatem captos atque interfici iussos retulerunt, 
petentes insuper dari sibi Frisianos & atque Abodritos. Cuius 
petitio, quanto h imperatori indecens sive incongrua* visa 
est, tanto vilius spreta et pro nihilo ducta est. Verum 
pridem imperatore m Verno venationem exercentem k , Adal- 
garius et Egilo comes 1 , ad Obodritos et Wilzos a fide defi- 
cientes dudum directi, reversi sunt, adductis secum obsidibus, 
imperatori subditos m deinceps fore nunciantes. Imperator 
vero coeptum peragens iter, ad Franconofurd hiemandi gratia 
profectus est. Eclypsin luna quinta decima medio noctis 
Nonas Decembris passa est. Pippinus, filius imperatoris, 
rex Aquitaniae, Idus Decembris* defunctus est, relictis duobus 
filiis Pippino et Karolo. Proficiscenti n igitur imperatori 
nunciatus est Hlodowicus, filius eius, Franconofurd hostilibus 
vallatus agminibus insedisse, sibique non solum eiusdem 
palatii sessionem ad hiemandum, verum etiam Hreni 0 fiuminis 
moliri transitum inhibere. Quo imperator nuntioP haut 
mediocriter motus, quaquaversum fideles acciri*i decernit; at r 
ipse, ut coeperat 8 , Moguntiam* pervenit 

anno ab incarnatione Domini 839. 

Ubi nativitatis atque apparitionis dominicae festivitatibus 
emensis, directis creberrime fidelibus, ad pacis concordiam 
Hlodowicum hortatus est; sed nequaquam valuit revocare. 
Quin insuper consistenti Mogontiae imperatori, ipse ex ad- 
verso 11 in Castella 4 ultra Hrenum posita pertinaciter atque 
hostiliter immorans, transitu fluminis cohibebat. Imperator 

a) occiduae tdd. b) hora 2. c) Ligerim 2. d) Hugone 2. e) martyris tdd. 
f) Orioch 2. g) Frisiam atqoe Obodritus. Quorum p. 2. h) quaudo 1. i) cou» 
grua 1. k) ezercente 2. 1) comite* 2. m) subitos 2. n) Proficiscentur eorr. 
Proflciscenti 1. o) Rboni 2, taro aaepius. p) nontio eorr. nuntio 1. q) arciri 1. 
r) et 2. a) cacperat 1. t) Magontiam 2, conatanttr. u) adversael; adverse 
eorr. adverso 2. 

1) Dionysii, Euitiei et Eleutherii. 2) Ver (dip. OiseJ. 3) De aUi» 
obitu» diebus indicatis v. Simson II, p. 191, n. 4) Castel, contra 
Moguntiam aitum. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 839. 17 



autem, sanguinem communis populi fundi admodum metuens, 
ad loca afia transpositioni oportuna divertere nullatenus 
dedignatus est; in quibus omnibus econtra ripis insistentem 
et transfretare conantibus obsistentem filium conspicatus; 
eratque videre miseriam, hac pio patre, illac irapio filio 
digredientibus. Qua necessitate imperator compulsus, Mo- 
gontiam repedat, fideliumque hinc inde propere confluentium 
ob asperitatem hiemis incommoditatem diutius non ferens, 
tribus ferme infra memoratam urbem milibus Hreno trans- 
posito, Saxones obvios suscipit. Hlodowicus vero, com- 
pertis a patris eatenus sibi inopinato transpositu, deficientibus 
quos ex Haustrasiis b , Thoringin* atque Alamannis illexerat 
secumque adduxerat, concitus aufugit, Noreiamque, quae 
nunc Baioaria dicitur, regnum videlicet sibi olim a patre 
traditum, revertitur. Imperator paternae pietatis non inmemor, 
filium persequi superseait, receptisque qui ab illo ad impera- 
toris clementiara fugerant ac sacramento firmatis, et insupeH 
discordiarum incentoribus fautoribusque pro merito criminum 
partim rebus partim exilio dampnatis, Franconofurd pervenit. 
Ubi e aliquot diebus perendinens f , marcas populosque Ger- 
manicos disponere suaeque fidei artius subiugare non distulit 
ac deinde in partes Alamanniae tempore quadragesimae ad 
villam regiam quae Bodoma 1 dicitur properavit 

Interea lacrimabile nimiumque cunctis catholicae aeccle- 
siae filiis ingemescendum, fama perferente, innotuit: Bodonem 
diaconum, Alamannica gente progenitum et ab ipsis paene 
cunabulis in christiana religione pafatinis eruditionibus divinis 
humanisque litteris aliquatenus inbutum, qui anno praecedente 
Eomam orationis gratia properandi licentiam ab augustis 
poposcerat multisque donanis muneratus impetraverat, humani 
generis hoste pellectum, relicta christianitate ad iudaismum 
sese convertent h . Et primum quidem consilio proditionis 
atque perditionis suae cum Iudaeis inito, quos secum ad- 
duxerat paganis vendendos, callide machinari non timuit; 
quibus dlstractis , uno tantummodo secum , qui nepos eius 
ftrebatur, retento 1 , abnegata — quod lacrimabiliter dicimus — 
Christt fide, sese Iudaeum professus est. Sicque circumcisus, 
capillisque ac barba crescentibus, et mutato potiusque usur- 
pato Eleazari nomine, accinctus etiam cingulo militari, cuius- 
dam Iudaei filiam sibi in matrimonium copulavit, coacto 
memorato nepote suo similiter ad iudaismum translato, tandem- 
que cum Iudaeis, miserrimam k cupiditate devinctus, Caesar- 

a) comperto edd. b) Austrasiie 2. c) Thoringiis edd. d) bis tcr., ted priut 
erat. 1. e) abique 2. f) perendinans edd. / perxn&nens 2. g) properavi 1. 
Sequentia — indicavit om. 2. h) ita pro convertisse 1. i) retendo 1. k) ita 1. 

1) Bodman, ad lacum Potamicum. 

2 



Digitized by Google 



18 ANNALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 839. 

augustam, urbem Hispaniae, mediante Augusto mense in- 
gressus est. Quod quantum augustis cunctisque christianae 
tidei gratia redemptis luctuosum extiterit, difficultas, qua 
imperatori id facile credendum persuaderi non potuit, patenter 
omnibu8 indicavit. 

Praeterea die septimo Kalendas Ianuarii, die videlicet 
passionis beati Stephani protomartyris, tanta* inundatio contra 
morem maritimorum b aestuum c per 1 totam paene Frisiam 
occupavit, ut aggeribus arenarum illic copiosis, quos dunos 
vocitant, fere coaequaretur d , et omnia quaecumque invol- 
verat, tam homines quam animalia caetera et domos, ab- 
sumpserit; quorum numerus diligentissime conprehensus e 
duorum milium quadringentorum triginta septem relatus f 
est. Acies quoque in caelo igneas colorumque aliorum mensis 
Februariie, sed et stellas igneos crines emittentes crebro 
videri contigit. 

Apr. e. Verum post sanctum pascha imperatori in Francia re- 
pedanti rex Anglorum 2 legatos misit, postulans per Franciam 
pergendi Romam orationis gratia transitum sibi ab h irape- 
ratore tribui, monens» etiam curam subiectorum sibi erga 
animarum salutem solicitius impendendam, quoniam k visio 
cuidam apud illos ostensa non minimum animos eorum ter- 
ruerat. Cuius seriem visionis imperatori mittere studuit, 
habentem hunc modum: 

Visio cuiusdam religiosi pra esbiteri de terra 
Anglorum, quae post natalem Domini ei rapto a 
corpore ostensa est. Quadam nocte cum idem religio- 
sus praesbiter dormiret, quidam 1 komo ad eum venit, prae- 
cipiens iUi, ut eum sequeretur, Tunc itte surgens f secutus 
est eum; ductor vero iuius duxit eum ad terram sibi igno- 
tam y ubi varia et mira aedijicia constructa vidit y inter quae 
aecclesia facta erat, in quam ille et ductor eius introivit 
ibidemque plurimos pueros legentes vidit Cumque ductorem 
suum interrogaret , an inquirere auderet, quinam m pueri 
essent y responditei: 'Interroga quod vis t et libenter tibi in~ 
dicabo'. Et cum ad illos adpropinquaret, ut videret quod 
legerent, perspexit, libros eorum non solum nigris litteris, 
verum etiam sanguineis esse descriptos, ita videlicet ut una 
linea nigris esset n litteris descripta et altera sanguineis. 
Cumque interrogassem, cur libri illi sanguineis lineis aescripti 

a) tanto 2. b) maritiorom 1 ; marinorum 8. c) aestiuum 1. d) f. quo coaequa- 
retur 1. e) comp. eorr. conp. 1. f) rebatus 1. 2. g) mense Februario 2. 

b) ad 1. i) movens 1 ; moves 2. k) quoniam — evadere poterunt (p. 19J 
om. 2. 1) quadam 1. m) quidnam 1. n) esse 1. 

1) ». e. totam Frisiam peroccupavit. P. 2) Aetkelvul/. 



Digitized by Google 




ANNALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 839. 19 



essent, respondit ductor meus: 'Lineae sanguineae, quas in 
istis libris conspicis, diversa hominum christianorum peccata 
sunt, quia ea quae in libris divinis illis praecepta et iussa 
sunt minime facere et adimplere volunU Pueri vero isti 
qui hic auasi legendo discurrunt animae sunt* sanctorum 7 
quae cotidie pro christianorum peccatis et facinoribus deplo- 
rant et pro illis intercedunt, uttandem aliquando adpoeni- 
tentiam convertantur ; et nisi istae animae sanctorum tam 
xncessanter cum fletu ad Deum clamarent, iam aliquatenus 
finis tantorum malorum in christiano populo esset b . JRecor- 
daris, quia anno praesenti fruges c non solum in terra, 
verum etiam in arooribus et vittbus habundanter ostensa A 
suntj sed propter peccata hominum maxima pars illarum 
periit, quae ad usum atque utilitatem humanam non per- 
venit; quod si cito homines christiani de variis vitixs et 
facinoribus eorum non egerint poenitentiam et diem domi- 
nicum melius et honorabilius non observaverint , cito svper 
eos maximum et intolerabile periculum veniet: videlicet tribus 
diebus et noctibus super terram iUorum nebula spississima e 
expandetur y et statim homines pagani cum inmensa multi- 
tudine navium super illos venient et maximam partem populi 
et terrae christianorum cum omnibus quae possident tgni 
ferroque devastabunt. Sed tamen, si adhuc veram poeni- 
tentiam agere volunt et peccata illorum iuxta praeceptum 
Domini in ieiunio et oratione atque elemosinis emendare 
studuerintj tunc has poenas et pericula per intercessionem 
sanctorum evadere poterunt 7 . 

Venerunt etiam legati Grecorum a Theophilo imperatore 
directi, Theodosius 1 videlicet Calcedonensis metropolitanus- 
episcopus et Theophanius spatarius, ferentes cum donis impe- 
ratori dignis epistola d ; quos imperator quinto decimo Ka- 
lendas Iunii in Ingulenheim honorifice suscepit. Quorum 
legatio super confirmatione pacti et pacis atque perpetuae 
inter utrumque imperatorem eique r subditos amicitiae et 
caritatis ageoat, necnon de victoriis, quas adversus exteras 
bellando gentes caelitus fuerat assecutus, gratificatio et in 
Domino exultatio ferebatur; in quibus imperatorem sibique 
subiectos amicabiliter Datori victoriarum omnium gratias 
referre poposcit. Misit etiam cum eis quosdam, qui se, id 
est* gentem suam, Rhos a vocari dicebant, quos rex illorum 

a) e r<u. 1. b) esse 1. c) frnge 1. d) ita 1. e) spiasima 1. f) eisqae 1- 
g) idem 1. 

1) Theodosius patricius erat, non episcopus, ut testatur chronographia 
iussu Constantini Porphyrogeniti acripta lib, III, num. 37; quod docent 
etiam Curopalata et Cedrenus. BOUQ. 2) t. e. Rusai. 

2* 



Digitized by Google 



20 ANNALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 839. 



chacanus» vocabulo ad se amicitiae, sicut asserebant, causa 
direxerat, petens per raemoratam epistolam, quatenus beni- 
gnitate imperatoris redeundi facultatem atque auxilium per 
imperium suum toto a babere possent, quoniam itinera, per 
quae ad ilium Constantinopolim venerant, inter barbaras et 
nimiae feritatis gentes inmanissimas babuerant, quibus eos, 
ne forte periculum inciderent, redire noluit. Quorum adven- 
tus causam imperator diligentius investigans, comperit, eos 
gentis esse Sueonum. Exploratores potius regni illius nostri- 
que quam amicitiae petitores ratus, penes se eo usque reti- 
nendos b iudicavit, quoad veraciter lnveniri posset, utrum 
fideliter eo necne pervenerint; idque Theophilo per memoratos 
legatos suos atque epistolam intimare non distulit, et quod 
eos illius amore libenter susceperit, ac, si fideles invenirentur, 
et facultas absque illorum periculo in patriam remeandi 
daretur, cum auxilio remittendos; sin alias, una cum missis 
nostris ad eius praesentiam dirigendos, ut, quid de talibus 
fieri deberet, ipse decernendo efficeret. 

Quibus peractis, imperator urbem Vangionum iuxta con- 
dictum tertio Kalendas Iunii pervenit. Ubi susceptis qui- 
busdam quos ad hoc c speciaiiter properare iusserat fidelibus, 
Hlotharium, filium suum, ab Itaiia venientem paterno susci- 
pere affectu minime rennuit. Quo palam omnibus ad geni- 
toris vestigia suppliciter procidente et praeteritorum exces- 
8uum d veniam humiliter postulante, imperator, misericordia, 
qua incomparabiliter 6 semper viguit, flexus f , quicquid in 
eum praecedentibus annis lpse suique deliquerant «, paterna 
benignitate concessit, ita tamen, si deinceps nihil adversus 
eum pravis machinationibus molirentur; suorum quoque com- 

51ures h non solum proprietatibus, verum etiam oeneficiarhV 
onavit honoribus, insuperque k , descriptione » regni sui aequa- 
libus pene partibus discreta, optionem illi, quam earum 
mallet, offerre non dedignatus est. Cuius m divisionis formula 
ita se habuit: Quarum altera regnum Italiae partemque Bur- 
gundiae, id est vallem Augustanam*, comitatum Vallissio- 
rum n - 3 , comitatura Waldensem 4 usque mare Rhodani 5 , ac 
deinde 0 orientalem p atque aquilonalem Rhodani partem usque 

a) totum edd. ; fortatte tuto. b) retiuendo 1. c) adhuc 1. 2. d) excessum 1. 
e) iocorporaliter 1. 1»; incorporabiliter 2; emendavit P. f) flesns eorr. flessus 1. 
g) delinqaerant 2. h) quam plures 2. i) benefaciariis 1. k) Immoque 1*. 
1) discretione 2. ro) Cuius — habuit det. 1 A . n) Vallisiorum 2. o) inde 1*. 
p) occidentalem aunt qui corrigere voluerint; e/. Sinuon II, p. 207, n. 5. 

1) Non nomen proprium, sed titulue populis Asiae septentrionalis tttitatut, 
hic perperam ad Sueones translatus esse videtur. 2) Val aVAosta. 
3) Walli*. 4) Waadtland, pays de Vaud. 6) Lacus Lemanus. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 839. 21 



ad comitatum Lugdunensem, comitatum Scudingium ] , comi- 
tatum Wirascorum», comitatum Portisiorum » , comitatum 
Suentisiorum 4 , comitatum Calmontensium 5 , ducatum Moselli- 
corum, comitatum Arduennensium, comitatum b Condorusto 6 , 
inde per cursum Mosae usque in mare, ducatum Ribuario- 
rum, Wormazfelda c , Sperohgouwi d - ' , ducatum Elisatiae, 
ducatum Alamanniae, Curiam, ducatum e Austrasiorum cum 
Swalafelda f et Nortgowi 8 et Hessi, ducatum Toringiae h cum 
inarchis 1 suis, regnum Saxoniae cum marcmV suis, ducatum 
Fresiae k usque Mosara, comitatum 1 Hamarlant, comitatum" 1 
Batavorum, comitatum 11 Testrabenticum °- 8 , DorestadoP. 
Alteram partem Burgundiae, id est comitatum™ Genaven- 
semi- 9 , comitatum Lugdunensem 10 , comitatum m Cavallonen- 
sem r11 , comitatum™ Amaus 1 *, comitatum Hatoariorum ,s , co- 
mitatum Lingonicum 8 , comitatum* Tullensium, et sic per 
decursum Mosae usque in mare, et inter Mosam et Sequa- 
nam, et u inter Sequanam et Ligerim cum marcha Brittanica, 
Aquitaneam et Wasconiam cum marchis ad se pertinentibus, 
Septimaniam cum marchis suis et Provinciam habuit. Quo 
8uperiorem potius eligente, imperator Karolo filio suo infe- 
riorem contulit, ea conditione, ut viventi fideliter obsequentes, 
eo decedente v memoratis portionibus potirentur. Sacramen- 
tisque multifariam a Hlothario w susceptis, eum x in Italiam 
redire permisit. 

Imperator v autem, indicto generali placito Kalend. Sep- 
tembribus erga Cavallonem 2 , legatos ad Hludowicum direxit, 
praecipiens, ut fines Baioariae nullatenus egjredi nisi sese 
mbente praesumeret idque sacramento firmari iuberet; sin 
alias, circa initia Septembris ad Augustburg* hostiliter sibi 

a) Sucdingium 1. l a . 2; Valuius rtctt eoniecit Scudingium. P. b) cum Con 
doroato $. c) Wormatf. 1*. d) Sperohgowi 2. e) d. A. c. S. et N. et H. 
dts. 1. 0 Suuualafelda corr. Suualafelda 1. g) Nordgoiui S. h) Toringule 
corr. Toringude 1. i) cum archis b. 1. 1». k) Frisi»e 1». 1) ducatum 1* 
m) coffi 2. n) comen 2. o) Tetrab. 1*. p) Dorast. 1». q) Oanav. 1*. 
r) Cavell. 1». s) Linguon. 2. t) e rai. 1. u) et I. S. dts. 2. v) decente 1. 2. 
w) Lothario h.l. 1. 2. x) eam 2. y) alia manu pergit 1. z) Cavillonem 2. 
a) Augustbug 2. 

I) drca Salins. 2) Ad utramque Dubis amnis ripam circa Vesontium. 
3) 'Le Portoit? ad fontea Araris fluminis in regno Burgundiae. 4) l Le 
Saintoi8\ e septentrione Portisiorum, et a meridie Tulli. 6) Magnus 
Lotharingiae pagus, in quo Chaumont. 6) Inira Mosam et Urtam. 
7) Pagus Spiren8i8. 8) Teisterbant. 9) Qenf. tO) Lyon. 

II) Ch&lon-8ur~Saone. 12) Valesiua, Notit. Qall. p. 481, corrigen- 
dum censet Amans; pagi Amansensis meminit Erricus (Hericu8) monachus 
in libro de miraculis S. Germani, ex cuius verbis patet, eum non longe ab 
Arari, Oscara, Vincenna et Tila Jluviis abedse. BOUQ. 13) Ad 
flumen Ararim. 



Digitized by Google 



22 ANNALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 839. 



occursurum minime dubitaret. Descriptis itaque adque* 
destinatis, qui secum Baioariam, si necessitas compelleret, 
quique cum filio suo Karolo Cavallonem contra motus Aqui- 
tanicos, quibus cum Pippino, Pippini filio, quidam Aquita- 
norum nuper ab imperatore defecerant, compescendos, etiam 
cum Saxonibus adversus Danorum Sclavorumque, qui fere- 
bantur, incursus occurrerent, ipse in Cruciniaco 1 castro sese 
venationibus alacriter exercendo, missorum in Baioariam 
directorum [reditum b ] statuit opperiri c . Qui reversi, missis 
Hludowici ad imperatoris usque praesentiam comitantibus, 
nuntiaveruntpaterniseumiussionibus non d admodum obviasse, 
sed ea se pariturum conditione spopondisse, si sacramenti 
firmitas, quam quaerebat, ab imperatoris fidetibus sibi etiam 
fieret. Verum quia tunc contigit defuisse primates, per quos 
eandem firmitatem fieri deposcebat, illius fidei imperator 
atque supplicibus promissionibus potius commitendum® dele- 
git, quousque a partibus Aquitanicis adepta divinitus victoria 
rediens, mandatis perseverantem benigne susciperet, secus 
vero molientem pro viribus insequi non tardaret. Sed et 
ipso f petente concessit quibusdam propter motus illius nuper 
in sese paratos rerum proprietate multatis, ut sua cuigue 
restituerentur , eo dumtaxat pacto, si fidem inviolabihter 
imperatori servare studerent et nullam penitus regni fideli- 
umque, sollicitationem quoquo modo aut tergiversatione machi- 
narentur. Directis interim ad hoc specialiter missis, qui 
ab eis huiusmodi firmitatem sacramento susciperent, dis- 
positis quoque Saxonum adversus Soraboruras et Vultzorum 
incursiones, qui nupcr quasdam ipsius marchae Saxoniae 11 
villas incendio cremaverant, et Austrasiorum Toringorumque 
contra Abodritorum et qui dicuntur Linofnes 1 ] defectiones 
expeditionibus, ipse per Arduennam venatu sese delectabiliter 
exercens, ceteros totius regni sui fideles circa Kalendas Sep- 
tembris Cavallonem k , ut condixerat 1 , sibi obvios m adesse 
praecepit. 

Quidam etiam pyratae in quandam Frisiae partem irruen- 
tes, non parum incommodi nostris finibus intulerunt. Direxit 
et Oricus missos ad imperatorem, quendam videlicet cuius 
consiliis prae cunctis fidere et omnia agere videbatur, et 
cum eo nepotem suum munera gentilitia deferentes, pacis 
amicitiaeque n artius stabiliusque gratia confirmandae. Quibus 

a) ita 1, saepiue. b) deett 1. 2, ubi statO. c) operiri 1. d) a. n. 2. o) ita 1. 2. 
f) ipse petente necessit (no cesset 1») q. 1; Sed — iustitiam adimplerent om. 2; 
P. emend. g) Saraborum 1. h) Saxones corr. Saxoniae 1; lege Saxonicae. P. 
i) Lino 1. 1*. k) Septir. scavalloncm 1. 1) cumdixerat 1. m) obvias 1. 
n) amici^que 1. 

1) Ereuznach prope Bingen. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 839. 23 



hilariter susceptis atque muneratis, quia propter quaedam 
incommoda super Frisionibus querebantur, duces strenui 
destinati sunt, qui tempore constituto illis de omnibus iusti- 
tiam adimplerent. 

Imperator autem Cavallone* receptis fidelibus, in Aqui- 
taniam exercitum omnem convertit, pariterque tertio ferme 
ab urbe Arvernorum 1 miliario castra ponens , Aquitanos 
obvios habuit. Quos filio suo Karolo b more patrio commen- 
datos, sibi eidemque filio suo sacramenti interpositione firma- 
vit. Et augustam quidem cum filio ad c Pictavos sese prae- 
cedere decrevit. Ipse vero ad castrum quod vulgo Cartilatum 1 
dicitur contendit, quoniam eo quidam complicum Pippini d 
consistere ferebantur c . Quod castrum nihil quidem manu 
artifici8 f additum, naturali tantum rupe editum, hinc inde 
praecipitio vallium muniebatur, praeter orientalem dumtaxat 
partem, qua parvo admodum intervallo a* continenti diri- 
mitur; in quo tamen consistentes obsidione ad deditionem 
coegit, eisque consuetissima pietate vitam, membra et here- 
ditatem concessit. Inde in partes Torennae h - *, quo infideles 
eius delitescere frustraque resistere moliebantur, habitum* 
divertit. Verum his in diversa vagantibus sparsimque qua- 
quaversum fugitantibus , imperatoris exercitus continua au- 
tumni h serenitate solisque inmentia non parum incommoditatis 
expertus est. Nam febre 1 maxima ex parte correptus, partim 
occubuit, partim dificillima regressione reversus est. Qua 
imperator necessitate compulsus, et asperitate hiemis immi- 
nentis detentus, absoluto reliquo exercitu, ad Pictavos in 
hiberna concessit. 

Saxones m interea contra Sorabos qui Colodici 4 vocantur 
apud Kesigesburch n dimicantes, caelestibus auxiliis fulti, 
victoriam adepti sunt, regeque ipsorum Cimusclo interfecto, 
eandem urbem et undecim castelfa coeperunt 0 ; receptis etiam 
sacramentis a rege inter eosdem tumultus repente creato, 
insuperque obsidibus, multam terrae indixerunt. Sed et 
legati imperatoris ad HorichP pacis gratia directi, receptis 
sacramentis, indissolubilem * pepigerunt. 

a) Carillone 2. b) Karolo — filio suo des. 1. c) ac 1. 2. d) Pippinum 1. 2. 
e) ferebant 2. f) artlfici 1. g) deest 1. h) Tbor. 2. i) ita 1. 2; t. e. 
abitum. k)autvernil. 1) febri 1. m) reliqua huius anni om. 2. n) Kesiges- 
burg 1«. o) ita 1. p) Corich 1. l a ; emend. P. q) indissoiublem 1, tertia 
i littera post addita. 

1) Clermont. 2) Carlat in Arvernia auperiore (d6p. Cantal) , a quo 
pagus Cartilatensis nomen accepit, 'le Carladez 1 . Yaleaii Notit. Qall. 
p. 130. P. 3) Turenne (dip. Correze). 4) Pagus principatua An- 
haltinif in quo oppidum Kbthen aitum eat, quod sub voce Kesigesburch 
latere posset. P. Quod tamen valde incertum est. 



Digitized by Google 



24 ANNALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 840.841. 

840. 

Imperator autem nativitatis atgue apparitionis dominicae 
Febr. 2. festum , sed et beatae semper virginis Mariae purificationem 
in urbe Pictavorum cejebrans, motus Aquitanicos componere 
satagebat, cum interim, propinquante quadragesimale a obser- 
vatione, sinistrum quippiam illi nunciatum est, Hlodowicum 
videlicet, filium suum, consueta iam dudum insolentia b usque 
ad Rhenum regni c gubernacula usurpare. Quo admodum d 
nuncio motus, relictis augusta et filio Karolo cum non pauca 
parte exercitus in urbe memorata, ipse ad Aquis palatium 
M»rt. 28. veniens, resurrectione dominica inibi cejebrata, Germaniam 
transposito Rheno ingreditur, fugatoque filio et paganorum 
exterarumque gentium adminicula etiam sui praesentia, com- 
pluribus datis muneribus, expetente, eum ulterius persequi 
destitit. Eclipsis solis 3. Non. Mai. ante nonam diei horam 1 
multis in locis a plurimis visa est. Imperator vero a per- 
sequendo filio rediens, correptus morbo, in insula Rheni infra 
Mogontiam ad prospectum Ingulenheim palatii sita 12. Kalen- 
das Iulii defunctus est. 

Hlotharius, comperto genitoris obitu, ab Italia Gallias 
ingressus, iura naturae transgressus, imperatorio elatus nomine, 
in utrumque fratrem, Hludowicum videlicet et Karolum, hosti- 
liter armatur, et nunc hunc, nunc illum praelio impetit, sed 
utrimque minus prospere. Secundum suam dumtaxat inso- 
lentiam patrato e negotio, quibusdam conditionibus usque ad 
tempus ab utroque discessit; nec tamen contra eos, seu clam 
seu* manifeste, pravitatem suae cupiditatis adque crudeli- 
tatis destitit machinari. 

841. 

Hludowicus autem et Karolus, alter ultrae, alter citra 
Rhenum, partim vi nartim minis partim honoribus partim 
quibusdam conditionibus omnes partium h suarum sibi vel 
subdunt vel conciliant. Et Hlotharius quidem diebus quadra- 
esimae Moguntiam usque adversus Hludowicum procmctum 
ucit; sed obsistente ipso, a transitu fluminis diu abstinetur; 
verum astu quodam atque perfidia populi Hludowico in- 
haerentis Hlothario ' transeunte, Hlodowicus Baioariam petivit. 
KaroIum k quoque a Sequanae transitu Hlotharii multiplex 
populus nititur inhibere ; qui tamen, virili prudentia pruden- 
tique virtute transposito flumine, omnes in fugam bis terque 

a) qaadragesimali 2. b) insollertia 2. c) regnom gubernaculi 1. d) Quo- 
modum corr. Quo admodnm 1. e) patroto 2. f) sive 2. g) utra 1. 
h) patium l. I) Lothario h. I. 1. 2. k) Karolus eorr. Karolum 1. 

1) Clrca meridiem. P. 



Digitized by Google 




ANNALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 841. 25 

coegit. Hlotharius, audita suorum fuga Karolique adventu, 
iterum Rhenum transponit. Dispositisaue adversus Hludo- 
wicum custodiis, obviam Karolo proficiscitur. Hludowicus 
in Hlotharii adversus se dispositas turmas irruens», magnaque 
ex parte internicioni b donans, ceteros in fugam egit; ac 
deinde fratri Karolo opem laturus properare festinat. 

Interea pyratae Danorum ab oceano Euripo 1 devecti, 
Rotumam 6 -* irruentes, rapinis, ferro ignique bachantes, urbem, 
monachos reliquumque vulgum d et caedibus et captivitate 
pessumdederunt et omnia monasteria seu e [quaejcumque 
loca flumini Sequanae adhaerentia aut depopulati sunt aut 
multis acceptis pecuniis territa reliquerunt*. 

Hlodowico denique propinquanti Karolus frater summo 
desiderio atque amore obvius venit, pariterque coniuncti, 
sicut fraterna caritate, ita etiam castrorum metatione, con- 
vivii etiam consiliorumque unitate, apud fratrem Hlotharium 
super pacis et unanimitatis*, totius quoque populi et regni 
gubernatione, creberrimis legationibus satisagunt. Qui tamen 
saepissimis eos legatis et iuramentis b ludens, tandem, recepto 
ab Aquitania Pippino, Pippini dudum defuncti fratris filio, 
in pago Altiodorensi, in loco qui dicitur Fontanidus 3 utrumque 
fratrem regni portionibus hostili apparatu privare * contenait. 
Oumque ad pacis fraternitatisque concordiam minime revo- 
cari k posset, obviis fratribus 7. Kalend. Iul. die sabbato mane 
interceptus, multis utrimque cadentibus, compluribus pro- 
fligatis, turpiter victus 1 aufugit. Palantium autem caedes 
passim agitabatur, donec Hlodowicus et Karolus pietate fer- 
ventes ab eorum interfectione cessandum decreverunt. Quin 
etiam longius a castris obtentu christianitatis fugientes per- 
sequi desierunt, episcopisque mandatum, ut die m crastina, 
qua eiusdem rei gratia in loco eodem stativa" habuerunt, 
mortuorum cadavera, prout temporis oportunitas sineret, 
sepulturae mandarent. In quo praelio Georgius Ravennates 
episcopus a Gregorio Romano pontifice ad Hlotharium fra- 
tresque eius pacis gratia directus, sed a Hlothario detentus 
neque ad fratres venire permissus, captus est et cum honore 
ad propria remissus. Hlotharius terga vertens et Aquas- 
granii 0 perveniens, Saxones ceterosque confines restaurandi 

a) irruans 1. b) iaternecioni eorr. internicioni 1. c) Rotomam 2. d) vulgus 
vel c. vel c. 2; c. vel capt. Chr.Norm, e) seucumque 1. 2; cf. infra a. 851, p. 39. 
decumque. f) requirunt 1 ; p. receaserunU Chr. Norm g) humanitatis 2. 
h) iumtis 1; iumentis 2. i) private 2. k) revocare 1. 1) victas 1. m) de 1. 
n) statua 1. 2. o) Aquasgrani 2, et ita post. 

1) Freto Caletano, Canal. 2) Rouen. 3) Varias de loco opinione* 
recenset Diimmler, 'Ost/rUnk. ReicK I, p. 151, n. 



Digitized by Google 



26 ANNALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 841. 

praelii gratia sibi conciliare studet, in tantum ut Saxonibus 
qui Stellinga*- 1 appellantur, quorum multiplicior numerus in 
eorum gente habetur, obtionem b cuiuscumque legis vel anti- 
quorum Saxonum consuetudinis, utram earum mallent, con- 
cesserit. Qui semper ad mala proclives, magis ritum paga- 
norum imitari quam christianae fidei sacramenta tenere 
delegerunt. 

Herioldo, qui cum ceteris Danorum pyratis c per aliquot 
annos Frisiae aliisque christianorum maritimis d incommoda 
tanta sui causa aa patris iniuriam invexerat, Gualacras e 
aliaque vicina loca huius meriti gratia in beneficium contulit; 
dignura sane omni detestatione facinus, ut qui mala christi- 
ams intulerant idem christianorum terris et populis Christique 
ecclesiis praeferrentur, ut persecutores fidei christianae domini 
christianorum existerent, et demonum cultoribus christiani 
populi deservirent! 

Hludowicus partim terroribus partim gratia Saxonum 
quidem complures, Austrasiorum , Toringorum atque f Ala- 
mannorum suae omnes subiugat ditioni. Karolus, dispositis, 
quantum oportunitas rerum sivit, Aquitanicis partibus, per 
Cenomannos, Parisios atque Bellavagos 3 , Franciam permeans, 
Hasbanienses 3 adit sibique plus amore quam timore conciliat. 
Hlotharius, Rheni amne transposito, Hlodowicum bello im- 
petere moliens, cogitatuum suorum conatibus frustratus, in 
Karolum subito vertitur, ratus eum longius a fratre Hludo- 
wico separatim adgressum* facilius evincendum. Karolus 
Loticiam Parisiorum regressus h , transito Sequanae flumine, 
Hlotharii molitionibus diu obsistit. Hlotharius transpositione 
fluvii prohibitus, superiores ipsius expetens partes, per Mauri- 
pensem 4 pagum Senones penetrat'. Unde Cenomannos nullo 
negotio adiens, cuncta rapinis, incendiis, stupris, 6acrilegiis k 
sacramentisque adeo iniuriat, ut ne ab 1 ipsis aditis tempe- 
raret. Nam quoscumque salvandi gratia repositos vel in 
ecclesiis vel in earum gazofilaciis thesauros, etiam sacer- 
dotibus et ceterorum ordinum clericis iuramento devincti6, 

a) Stellingi 2. b) ita 1. c) pyratis — christianornm dee. 1. d) maritymis 1. 
e) Gaularas corr. Gaulacras 1 ; et ita 1*. f) detst 2. g) adgressus corr. ad- 
gresaum 1. h) regresus 1. i) penitrat 2. k) sacrilegis 1. 1) absis aditis 1; 
ab i. abditis 2. 

1) Cf. Nithardi hist. IV, 2; nomen novum, id eat Stellinga, imposuerunt. 

2) Beauvais. 3) Haspengau circa Leodium. 4) Abbas Lebeuf 
putat, Mauripenaem pagum extensum esse secus ripam dexteram Sequa- 
nae atque etiam parumper secus dexteram Icaunae ripam. Yocatur 
Morivensis in actis synodi Suessionis habitae a. 862 ; et Morvisus in 
Karoli Calvi capitulis SUvacensibus a. 858 (LL. I,p. 426, c. 10J. JZOUQ. 
De eo agit Longnon, 'M4m. de la soc. des Antiq. de France', Vol. XXXI. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 841. 27 



reperire potuit, auferre* non distulit; ipsas quoque sancti- 
moniales divinis cultibus deditas feminas in sui sacramenta 
coegit. Karolus apud Parisios 5 diutius diversatus, urbem 
Catalaunis 6 , nativitatis dominicae festum inibi celebraturus, 
advenit 

842. 

Inde Trecas d adiens, per Alsensem e - 1 pagum et Tullum 
civitatem, Vosegi saltu transposito, penes Argentoratum urbem 
fratri Hludowico coniungitur. Hlotharius nulla penitus sua 
8uorumve f utilitate inferiores Galliae partes tantopere popu- 
latus, erga Parisiorum Loticiam fluvium Sequanae transiens, 
Aquasgranii rediit, fratrumque coniunctionem audiits, aegre 
tufit. Hlodowicus et Karolus, quo sibi firmius populos h 
utrique subditos necterent, sacramento sese alterutro devinxe- 
runt a ; fideles* quoque populi partis utriusque pari se iura- 
mento constrinxerunt , ut, uter eorundem fratrum adversus 
alterum sinistri k quippiam moliretur, relicto prorsus auctore 1 
discidii, omnes sese ad servatorem fraternitatis amicitiaeque 
converterent. Quibus patratis m , ad Hlotharium pacis gratia 
dirigunt. Qui legatis eorum a sui praesentia atque con- 
loquio inhibitis , ad obsistendum fratribus se suosque hosti- 
Jiter praeparat. Quo in Sentiaco ns palatio a Mosella fiumine 
octo ferme milibus constituto, et eiusdem transeundi facul- 
tatem dispositis custodiis denegantem, Hlodowicus navali, 
Karolus equestri apparatu, castrum Confluentes perveniunt, 
ibique 0 Mosellam viriliterP transire inchoantibus , omnes 
Hlotharii excubiae velociter aufugerunt. Hlotharius, inopi- 
nato fratrum adventu territus, cessit. Sublatisque cunctis 
ab Aquisgranii palatio tam Sanctae Mariae quam regalibus 
thesauris , disco etiam mirae magnitudinis ac pulchritudinis 
argenteo, in quo et orbis totius discriptioi et astrorum consi- 
deratio et varius planetarum discursus, divisis ab invicem 
spatiis, signis eminentioribus sculpta radiabant 4 , particulatim 
praeciso suisque distributo, a quibus tamen, quamvis tali 
inercedem r conductis, per contubernia turmatim 8 deserebatur, 
per Catalaunis 1 fugiens, apud Trecas paschali sollemnitate Apr. 2. 
peracta, Lugdunum petiit. Hludowicus penes Coloniam Agrip- 

a) aufore 1. b) Parisius eorr. Parisios 2. c) Catalaunnis 1. d) Threces 2, 
tt ita in/ra. e) Alsensum 2. f) suorumquo 2. g) audivit et egre 2. 
h) populus 1. i) fideles — constrinxerunt de$. 2. k) sinistro 1. 1) autore 1. 
m) paratis 2. n) Quo bisentiaco 1. 1*. 2. o) Iibique 2. p) dttat 2. Ch. 
q) ita 1. r) ita 1 ; mercede 2. s) turbatim 2. t) Cautalaunis eorr. Catalaunis 2. 

1) Abbas Lebeuf Alsensem putal pagum esse 'VAzois' dictum, inter Treca* 
et Barrum ad Albam. BOUQ. De Alesiensi pago, i L'Auxois\ cogitat 
Monod p. 252. 2) Sacramenta exhibet Nithardui IV, 5. 3) Sinzig. 
4) Cf. Einhardx V. Karoli c. 33. 



Digitized by Google 



28 ANNALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 842. 



pinam 8 , Karolus in Heristalio palatio eandem festivitatem 
celebrantes, homines ipsarum partium ad sese refugientes 
suscipiunt, fratrem persequi desistentes. Quibus multipliciter 
receptis, fratris abitum" gradu tardiusculo 0 insequuntur; 
qui * apud fratres super pacis foedere licet invitus satagens, 
legatos quibus plurimum nitebatur dirigit. Electo ad hoc 
negotium Matasconis urbis vicinio, illuc e utrimque coitur, 
et utriusque partis castra Arare r fluvio dirimente, in quandam 
insulam eiusdem fluminis ad commune conloquium aspec- 
tumque coeunt*. Ubi veniam de h praeteritis perperam gestis 
vicissira postulata atque accepta, sacramentum' quoque alter 
alteri verae pacis fraternitatisque iuraverunt et de regni 
totius aequis portionibus diligentius faciendis Kalendis Octo- 
bribus in urbe Mediomatricorum Mettis vocabulo k decre- 
verunt. 

Ea tempestate Nordmannorum 1 classis in emborio m quod 
Quantovicus 1 dicitur repentino sub lucem adventu deprae- 
dationibu8, captivitate et nece sexus utriusque hominum adeo 
debachati sunt, ut nihil in eo praeter aedificia pretio redempta 
relinquerent. Maurorum etiam pyratae per Rodanum 0 prope 
Arelatum delati, cuncta passim depraedati, impune oneratis 
navibus regressi sunt. 

Karolus autem a Matascone 0 Aquitaniam ingressus atque 
pervagatus, ad memoratum placiti locum et tempus venire 
non distulit. Hlotharius apud Augustam Treverorum legatos 
Grecorum* suscipit, eosqueP absolutis, eiusdem placiti tem- 
pore palatio quoa Theodonis-villa dicitur resedit. 

Hlodowicus, peragrata omni Saxonia, cunctos sibi eatenus 
obsistentes vii atque terrore ita perdomuit, ut, comprehensis 
omnibus auctoribus r tantae impietatis, qui et christianam 
fidem pene reliquerant et sibi suisque ndelibus tantopere 
obstiterant, 140 capitis amputatione piecteret, quattuordecim 
patibulo penderet, innumeros membrorum praecisione debiles 
redderet nullumque 5 sibi ullatenus refragantem relinqueret. 

Interea, Beneventanis inter se dissidentibus , Saraceni 
ab* Affrica ab eis invitati, primo quidem auxiliatores, post- 
modum vero violenti insecutores, plurimas civitatum vi ob- 
tinent. 

a) Agripinam 2. b) abitu 1; babito 2. c) tardiastulo corr. tardiusculo 1. 
d)quia 1. 2; em. P. e) illic 2. f)ararel. g) « corr. 1. b)inru.l. i) sacra- 
mentumque quoque 1. k) iterum convenire vtl aliud tiusmodi antt decreverunt 
txcidisse vidttur. P. 1) Norbmannorum 2. m) ita 1. 2. n) e ras. 1; Rhod. 2. 

0) Mataacane 1. p) eisque 2. q) obsistente sui 1. 1» r) auctorum 1. 2. 
s) que c corr. 1. t) ab o. ab A. 2. 

1) In dextera ripa Jluvii Canche, ut Cousin monuit, 'M6m. de la soc. 
Dunkerquoisf? , Vol. XIV. DEH. 2) i. e. Theodorae augustae et 
Michaelis eius fiUi. BOUQ. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 842. 843. 29 

Karolus mense Octobri ab urbe Medioraatricorum Van- 
gium profectus, Hludowico fratri coniungitur. Quibus inibi 
diutius immorantibus, et missis alternatim ad Hlotharium 
intercurrentibus ac de regni portionibus multum diuque con- 
sultantibus, tandem inventum est, ut missi strennui a per uni- 
versum suae ditionis regnum dirigerentur b , quorum industria 
diligentior discriptio fieret, cuius serie trium fratrum aequis- 
sima regni c divisio inrefragabiliter statuto tempore patra- 
retur. Quibus destinatis, Hlodowicus Germaniam repedat, 
Hlotharius medioximis regni Francorum immoratur. Karolus 
Carisiacum palatium veniens, Ermendrud, neptem Adalardi d 
comitis J , uxorem ducit, atque Augustam Viromandorum, ad 
memoriam videlicet beati Quintini martyris, nativitatis domi- 
nicae c festum celebraturus , proficiscitur. Inter haec terrae 
motus in inferioribus Galliae factus est. 

843. 

Hlotharius et Hlodowicus intra fines regnorum suorum 
sese cohibentes, pacifice degunt, Karolus Aquitaniam perva- 
gatur. Quo illic constituto, Nomenogius Britto et Land- 
bertu8 f , qui nuper ab eius fidelitate defecerants, Rainaldum 
Namnetorum ducem interficiunt, complures capiunt. Emer- 
gentibus igitur hinc inde tot tantisque incessabiliter maHs, 
vastante passim cuncta raptore, coacti sunt per multa totius 
Galliae loca homines terram mixta paucitate farinae atque 
in panis speciem redactam comedere. Eratque lacrimabile, 
immo execrabile nimium facinus, ut b iumenta raptorum 
pabulis * habundarent et homines ipsius terrenae admixtionis 
crustulis indigerent. 

Pyratae Nordmandorum k urbem Namnetum adgressi, 
interfectis episcopo et multis clericorum atque laicorum 
sexusque promiscui, depraedata civitate, inferioris 1 Aqui- 
taniae partes depopulaturi m adoriuntur. Ad postremura in- 
sulam quandam 8 ingressi, convectis a continenti domibus, 
hiemare velut perpetuis sedibus statuerunt. 

Karolus ad condictum fratribus obvians, penes Viro- 
dunum coniungitur. Ubi distributis portionibus 5 , Hludo- 
wicus ultra Rhenum omnia, citra Renum vero Nemetum, 

a) strenui 2 ; missis trentivi 1 ; missi trecitini Oh., quod idem este quod triceni P. 
dixit; alii pro trecenteni seriptwn habent; v. Dummler 1, p. 180, n. ; »ed strennni in 
strontiai latere (tl pro n aeripto), iam Dekaisnea vidit. b) diligerentur 1; tiele* 
g&rentur 8. c) regn& 1. 2; regnorum edd. d) Adel. 2. o) et apparitionis 
add. ed.; ted de*. 1. 2. f) Lambertus 2. g) deferant 1. h) in 1. 2; cnm 
edd.; sed e/. a. 841, p. 26. i) papulis 1; corr. pabulis 2. k) Norhmandorum 2. 
1) inferiores 2. m) depopulaturi corr. depopulari 2. 

1) FUiam Odonia AurelianensiB. 2) L'i*Zc de Rh6. 3) De quibus 
v. Diimmler J, p. 195. 



Digitized by Google 



30 ANNALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 843. 844. 



VaDgium et Mogontiam civitates pagosque sortitus est ; Hlo- 
tharius intra Renum et Scaldem in mare decurrentem, et 
rursus per Cameracensem a , Hainaum bl , Lomensem', Castri- 
tium 3 et eos comitatus qui Mosae citra contigui habentur 
usque ad Ararem Rodano 6 influentem, et per deflexum Ro- 
dani in mare, cum comitatibus d similiter sibi utrique ad- 
herentibus. Extra 8 hos autem terminos Atrebates tantum 
Karoli fratris humanitate adeptus est. Ceterae usque ad 
Hispaniam Karolo cesserunt. Factisque sacramentis, tandem 
altnnsecus est discessum. 

Ea tempestate, concordantibus ad invicem Beneventanis r , 
Dei auxilio de illis partibus Saraceni expulsi sunt. 

844. 

Hiems mollissima usque ad Kalendas Februarii quadam 
temperie modificata. 

Bernardus comes marcae Hispanicae, iam dudum grandia 
molienss summisque inhians, maiestatis reus Francorum 
iudicio, iussu b Karoli in Aquitania capitalem sententiam subiit. 

Gregorius Romanae aecclesiae pontifex decessit. Cui' 
Sergius succedens, in eadem sede substituitur. Quo in sede 
apostolica ordinato, Hlotharius filium suum Hludowicum 
Romam cum Drogone Mediomatricorum episcopo dirigit, 
acturos, ne deinceps decedente apostolico quisquam illic 
praeter sui iussionem missorumque suorum praesentiam ordi- 
netur antistes. Qui Romam venientes, honorifice suscepti 
sunt, peractoque negotio, Hlodowicum pontifex Romanus 
unctionem in regem consecratum cingulo decoravit, Dro- 
gonem vero episcopum sui vicarium Galliarum Germania- 
rumque partibus designavit 4 . 

Siginulfus Beneventanorum dux ad Hlotharium cum 
suis omnibus sui dcditionem faciens, centum milium aureo- 
rum multa sese ipsi fecit obnoxium. Quibus Beneventani, 
qui k pridem alias versi fuerant, compertis, ad eundem Si- 
ginulfum sese convertentes , Saracenorum reliquias a suis 
hnibu8 expellere moliuntur. 

Landbertus cura Brittonibus quosdam Karoli markionum 
Meduanae 5 ponte interceptos perimit. Pippinus, Pippini 
quondam [regis 1 ] filius, exercitui ex Francia ad Karoium 

a) Caramacensem 1. IV b) Ainaum 1. c) Rodono 1; Rbodano S, et ita tnox. 
d) comitibos eorr. comitatibas 1. e) Extra — adeptus est una linea erata tam 
dt». 1; Uguntur 1* et 2. f) Beneventans corr. Beneventanis 1. g) desinit 2. 

b) iussa 1. i) Cuius 1. k) Beneventaniq. 1. 1) deett 1. 

1) Eennegau, 2) Vel Lomacensi8 t inter Sabim (Sambre) et Mosam. 
3) Ad Mosam e meridie pagi Lomacensis. 4) Cf. Sergii bullam, Jatfe" 
Reg. nr. 1964. 5) Mayenne, 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 844. 31 

Tolosam civitatem obsidione vallantem properanti in pago 
Ecolesimo occurrens, ita brevi et absque suorum casu eum 
profligavit, ut, primoribus interfectis, ceteros fugam ante con- 
gressum etiam ineuntes, vix paucis evadentibus, aut caperet 
aut spoliatos sacramentoque adstrictos ad propria [redire*] 
permitteret. Qua inopinata congressione Hugo presbyter et 
abbas 1 , filius Karoli Magni quondam imperatoris et frater 
Hlodoici itidem imperatoris patruusque Hlotharii, Hlodoici 
et Karoli regum, necnon Richbote abbas*, et ipse conso- 
brinus b regum, nepos videlicet Karoli imperatoris ex filia, 
Etkardus quoque et Ravanus comites cum aliis pluribus 
interfecti sunt. Capti vero Ebroinus Pictavorum episcopus, 
Ragenarius Somarobricae 0 5 Ambianorum d episcopus et Lupus 
abbas ac filii Etkardi e comitis duo, item f Eokardus &, Gun- 
tardus et Richuinus comites, Engilwinus etiam aliique non 
pauci nobilium. 

Nomenogius h Britto eadem tempestate fines sibi suisque 
antecessoribus distributos insolenter egrediens, Cenomannos 
usque cuncta longe lateque populando, ignibus etiam plurima 
cremando, pervenit. Ubi audita Nordomannorum intra fines 
eius inruptione, redire compulsus est. 

Hlodowicus rex Germannorum populos Sclavorum 4 et 
terras adgressus, quosdam in deditionem cepit, quosdam' 
interfecit, omnes pene illarum partium regulos sibi aut vi 
aut gratia subegit. 

Nortmanni Brittaniam insulam, ea quam maxime parte 
quam Anglisaxones incolunt, bello inpetentes, triduo pugnando 
victores effecti, praedas, rapinas, neces passim facientes, terra 
pro libitu potiuntur. 

Interea fratrum, id est Hlotharii, Hludowici et Karoli, 
alternatim fraterno affectum legatis multifariam discurrentibus, 
mense Octobri idem penes Theodonis - villam conveniunt, 
habitoque diebus aliquot amicabili pernecessarioque conlo- 
quio, inter se fraternitatis et caritatis iura in posterum non 
violanda k confirmant*. Omnes quoque discordiarum satores 
cauturos sollicitius exsecraturosque 1 , et statum m ecclesiarum, 
inminentibus necessitatibus foedissime rebus dilaceratum, ac 
personis minus congruis, id est laicis, vulgo contraditum, 

a) deest 1. b) cumsobrinus 1. c) Samarobrivae emend. P. d) Ambinorum 1. 1*. 
e) Etkardus 1; Bckardus 1*. f) Ite 1. g) Lokardius edd. in margine Leutba» 
rius Ch.; Eckardus P. emend. (SS. II, p. 193;. b) Nemonogius 1. i) q. i. add. 
in marg., nune pene abtcis$a 1. k) violenda 1. 1) exsacr. 1. m) statim 1. 

1) Sancti Quintini, Saneti Bertini tt Laubiensis. 2) Centulensti. 
3) Amiens. 4) Abodritoa dicit Rudolfua, Ann. Fuld. k. a. 5) V. Acta 
LL. I, p. 380. 



Digitized by Google 



32 ANNALE8 BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 844. 845. 



redintegraturos sese promittunt. Unde et ad Pippinum, Land- 
bertum atque Nomenogium pacis gratia missos pariter desti- 
nant, ut fratri Karolo oboedientes fideles de cetero perman- 
suri occurrere* non differant; sin alias, eis tempore oportuno 
viriliter conglobati, eorum infidelitatibus ulciscendis se inter- 
minando profecturos pronunciant. 

Nordomanni per Garrondam Tolosam usque proficiscentes, 
praedas passim inpuneque perficiunt. Unde regressi quidam 
Galliciamque adgressi, partim ballistariorum occursu partim 
tempestate maris intercepti dispereunt. Sed et quidam eorum 
ulterioris Hispaniae partes adorsi, diu acriterque cum Sara- 
cenis dimicantes, tandem victi resiliunt. 

845. 

Hiems asperrima. Nordomannorum naves centum viginti 
mense Martio per Sequanam b hinc et abinde cuncta vastantes, 
Loticiam c Parisiorum, nullo penitus obsistente, pervadunt d . 
Quibus cum Karolus occurrere moliretur, sed praevalere suos 
nullatenus posse prospiceret e , quibusdam pactionibus, et 
munere septem milium f librarum eis exhibito, a progrediendo 
compescuit ac redire persuasit. 

Fulcradus comes et ceteri Provinciales ab Hlothario 
deficiunt sibique potestatem totius Provinciae usurpant. 

Nortmannorum rex Oricuse sexcentas naves per Albim 
fluvium in Germanniam adversus Hludowicum dirigit. Quibus 
Saxones occurrentes, commisso praelio, domini nostri Iesu 
Christi auxilio victores efficiuntur. Unde digressi, Sclavorum 
quandam impetunt et capiunt civitatem 

Fames valida Galliae inferiora consumit, adeo ut multa 
hominum milia cadem invalescente absumpta sint. Karolus 
agrum Floriacum 1 , in quo Sancti Beneaicti monasterium 
consistit, duodecim ab Aurelianorum urbe leugis h , veniens, 
Pippinum, Pippini filium, suscipit, et receptis ab eo sacra- 
mentis fidelitatis, quatenus ita deinceps ei fidelis sicut nepos 
patruo existeret et in quibuscumque necessitatibus ipsi pro 
viribus auxilium ferret, totius Aquitaniae dominatum ei per- 
misit, praeter Pictavos, Sanctonas* et Ecolinenses k . Unde 
et omnes 1 Aquitanici, qui eatenus cum Karolo fuerant, ad 
eundem Pippinum contmuo sui conversionem efficere stu- 
duerunt. 



a) occurre 1. b) Seqaenam 1. c) Loticiam 1. d) pervadantur 1. e) pro- 

splcere 1. f) milia eorr. miliam 1. g) Roricus Cfir. Norm. b) legais l. 
i) Santorias 1. k) Elinenses 1; Ecolimenses tdd. 1) oms 1. 

1) Hambttrgum innuere videtur; cf. Rudolfi Ann. h. a. 2) Fleury. 



Digitized by Google 




ANNALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 845. 846. 33 

Beneventani cum Saracenis, veteri discordia recrude- 
scente, denuo dissident. 

Nortmanni, alveo Sequanae remenso, maria repetunt, 
cuncta maris loca finitima diripiunt, vastant atque incendiis 
concremant. Sed licet peccatis nostris divinae bonitatis 
aequitas nimium offensa taliter christianorum terras et regna 
attriverit, ne tamen etiam pagani improvidentiae aut certe 
impotentiae Dominum omnipotentissimum ac providentissi- 
mum inpune* diutius insimularent, cum a quodam monasterio 
[Sithdiu b 1 nomine] direpto incensoque oneratis navibus repe- 
darent, ita divino iudicio vel tenebris caecati vel insania 
sunt perculsi, ut vix perpauci evaderent, qui Dei omnipotentis 
iram c ceteris nunciarent. Unde, ut fertur, commotus animo 
rex eorum Oricus d , ad Hludowicum 6 regem Germannorum 
legatos pacis gratia destinat, captivitatem a absolvere thesau- 
rosque paratus pro viribus restituere. 

Hlotharius Provinciam ingressus, fere f totam suae pote- 
stati recuperat. 

Dani, qui anno praeterito Aquitaniam vastaverant, 
remeantes, Santonas invadunt, confligentes superant quietis- 
que sedibus immorantur. 

Karolus Brittaniam Galliae cum paucis minus caute 
adgressus», deficientibus suis rebus sinistra fortuna univer- 
sis&, Cinomannos festinato revertitur, reparatoque exercitu, 
eandem parat impetere. 

846. 

Pyratae Danorum Fresiam adeuntes, recepto pro libitu 
censu, pugnando quoque victores effecti, tota pene provincia 
potiuntur. Ventus aquilo per totam hiemem usque ad ipsa 
tere Maii mensis h initia acerrimus segetibus et vineis incumbit. 
Luporum incursio inferiorum Galliae partium homines auden- 
tissime devorat, sed et in partibus Aquitaniae in modum 
exercitus usque ad trecentos ferme conglobati* et per viam 
facto agmine gradientes, volentibusque resistere fortiter una- 
nimiterque contrastare feruntur. 

Karolus apud villam Sancti Remigii 4 Sparnacum 8 nomine 
contra morem conventum populi sui generalem mense Iunio 
habuit; in quo episcoporum regni sui pernecessaria admo- 

a) ita J ; alibi modo inp. modo imp. seribiiur. b) S. n. in marg. suppl., nune rene 
abscissa 1; leguntur in Oiron. Norm. c) ita Chr. Jform., quod coniecit P.; \\ 1. 
d) Roricos Chr. Norm. o) Ludow. h. I. 1. 0 bretotlam 1. 1*; cmend. P. ; nescio 
an recte. g) inuversas 1. h) tnennes 1. i) conglabati 1. 

1) S. Bertini. 2) t. e. captivos universos. P. 3) Prope Ballon d. 
22. Nnv. victus; Diimmler J, p. 276. 4) * e. ecclesiae Bemensis. 
5) Epemai. 




34 ANNALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 846. 847. 



nitio de causis ecclesiasticis ita flocci pensa est, ut vix um- 
quam reverentia pontificalis, christianorum dumtaxat tempo- 
ribus, sic posthabita legatur 1 . Quadam die iunior* cum 
equa coiens repertus, iudicio Francorum vivus incendio cre- 
matur. Inde partes Brittaniae Karolus cum exercitu 
petens, pacem cum Nomenogio duce Brittorum b , intervenien- 
tibus hinc et abinde sacramentis, paciscitur. 

Huius anni mense Maio tanta apud Altiodorum civitatem 
inundatio pluviarum fluxit, ut parietes penetrans ipsas etiam 
cupas plenas vini in fluvium Icaunam » detulerit, sed et, quod 
est mirabilius, quandam vineam cum terra, vitibus et arbo- 
ribus omnibus m nullo disruptam, ita ut erat solidam, a 
parte Icaunae fluminis in alteram eiusdem fluvii partem trans- 
posuerit, acsi in eodem agro naturaliter fuerit. 

Mense Augusto Saraceni Maurique Tiberi Romam ad- 
gressi, basilicam beati Petri apostolorum principis devastantes, 
ablatis cum ipso altari, quod tumbae memorati apostolorum 
principis superpositum fuerat, omnibus omamentis atque 
thesauris, quendam montem centum ab Urbe milibus muni- 
tissimum occupant. Quos quidam ducum c Hlotharii minus 
religiose adorsi atque deleti sunt; pars autem hostium eccle- 
siam beati Pauli apostoli adiens, a Campaniensibus d - 5 
oppressa, prorsus interfecta est. 

Hludowicus rex Germannorum adversus Sclavos* pro- 
fectus, tam intestino suorum conflictu quam hostium 4 victoria 
conterritus, reversus est. 

Hlodoicus, Hlotharii filius, rex Italiae, cum Saracenis 
pugnans, victus vix Romam pervenit 8 . 

847. 

Legati Abdirhaman regis Saracenorum a Corduba Hispa- 
niae ad Karolum pacis petendae foederisque firmandi gratia 
veniunt. Quos apud Remorum Durocortorum decenter et 
suscepit et absolvit. 

Bodo, qui ante annos aliquod 7 christiana 6 veritate dere- 
licta ad Iudeorum perfidiam concesserat, in tantum mali pro- 
fecit, ut in omnes christianos Hispaniae degentes tam regis 
quam gentis Saracenorum animos concitare studuerit, qua- 

a) iunlorum 1; iunior quldam P.; voeabulum eorruptum videiur, b) ita h. I. 1. 
c) dudum 1} et». P. d) Capanienalbus 1. e) cbristiani 1. 

1) Cf. LL. 7, p. 388. 2) Yonne. 3) De marchione Guidone 
SpoKtano dieit Benedietus c. 26, SS. III, p. 713. 4) Marakenses. 
5) Boemanorum. 6) Cf. Benedict. I. l. t qui Hlttdovicum ante Romam 
victum diciu De alia christianorum clade refert Iohannes, 67. epp. Neap. 
c. 60, SS. Lang. p. 433. 7) V. supra a. 839. 



Digitized by Google 




ANNALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 847. 848. 35 

tenus aut relicta christianae fidei religione ad Iudeorum insa- 
niam Saracenorumve dementiam se converterent aut certe 
omnes interficerentur. Super quo omnium illius regni christia- 
norum petitio ad Karolum regem regnique sui episcopos 
ceterosque nostrae fidei ordines lacrimabiliter missa est, ut 
memoratus apostata reposceretur, ne diutius christianis illie 
versantibus aut impedimento aut neci foret. 

Dani partem inferioris Galliae quam Brittones incolunt 
adeuntes, ter cum eisdem bellantes, superant; Nomenogiusque 
victus cum suis fugit, dein [per*] legatos muneribus a sui* 
eos sedibus amovit. 

Sergius Romanus pontifex 6. Kalend. Februarii defun- 
gitur, et Leo in eius locum eligitur. 

Saraceni, oneratis thesaurorum multitudine, quas ex 
basilica beati Petri apostoli asportarant, navibus, redire conati, 
cum inter navigandum Deo et domino nostro Iesu Christo 
eiusque apostolis ore pestifero derogarent, orto repente in- 
evitaDib' turbine, conlisis in sese navibus, omnes pereunt; 
quaedam thesaurorum in sinibus defunctorum b , quos mare 
litoribus reiecerat, inventa, ad beati Petri apostoli memoriam 
revehuntur. 

Scotti 1 a Nordmannis per annos plurimos impetiti, tribu- 
tarii efficiuntur, insulis circumquaque positis nullo resistente 
potiti immorantes 0 . 

Hlotharius, Hlodowicus et Karolus legatos ad Oric Da- 
norum d regem destinant, mandantes, ut suos christianorum 
infestationibus cohiberet, sin alias, bello se inpetendum 6 
nullatenus dubitaret. 

Ea tempeatate Mauri et Saraceni Beneventum invadunt 
et usque ad Romana confinia populantur. 

Dani Aquitaniae maritima mpetunt et praedantur urbem- 
que Burdegalam diu oppugnant. Alii (juoque Danorum em- 
porium quod Doraestadum dicitur et lnsulam Batavum oc- 
cupant atque obtinent. 

Hlodowici f Germanorum regis exercitus adversus Sclavos 
prospere» dimicant, ita ut quod ante annum ex eis amiserat h 
reciperet. 

848. 

Sclavi in regnum Hlodowici hostiliter irruentes, ab eo 
in Christi nomine superantur. Karolus Nordmannorum Burde- 

a) decat 1; atd /orteuse legatos corruptum est. b) defuntorum eorr. defanctorum 1. 
c) loeus haud dubit corruptus; fortasse legendum: efflciuntur; qui (i. e. Nortmanni) 
insulis . . . immorantur. P. Sed etiam Chr. Norm. codieis lectionem confirmat; certe 
vero ad Normannos haee sunt re/erenda. d) Donarum corr. Danorum 1. e) inpe- 
tendo eorr. inpetendum 1. f) Hlouuici corr. Hlodouuici 1. g) prorspere 1. 
h) emiserat reciperit 1. 

1) Qui Hiberniam incolebant. 

3* 



Digitized by Google 



36 ANNALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 848. 849 



galam oppugnantium partem adgressus, viriliter superat. 
Exercitus Hlotharii contra Saracenos Beneventum obtinentes 
dimicans, victor efficitur. Dani Burdegalam Aquitaniae, 
Iudaeis prodentibus, captam depopulatamque incendunt. 

Aquitani, desidia inertiaque Pippini coacti, Karolum pe- 
tunt, atque in urbe Aurelianorum omnes pene nobiliores cum 
episcopis et abbatibus in regem eligunt, sacroque crismate 
delibutum et benedictione episcopali sollemniter consecrant 

Pyratae Grecorum Massiliam Provinciae nullo obsistente 
vastantes, inpune recedunt. Nordmanni Metullum" vicum 1 
populantes incendio tradunt. Scotti super Nordmannos ir- 
ruentes, auxilio domini nostri Iesu Christi victores, eos a suis 
finibus propellunt. Unde et rex Scottorum ad Karolum pacis 
et amicitiae gratia legatos cum muneribus mittit, viam sibi 
petendi Romam concedi deposcens. Mauri denuo Bene- 
ventum invadunt. 

Guilhelmus, filius Bernardi, Impurium b - a et Barcinonam 
dolo magis quam vi capit. 

849. 

Hlotharius et Karolus, sanioribus c usi consiliis, in pacem 
germanamque concordiam redeunt 8 . 

Apud Galliam 13. Kalend. Martii nocti sequenti, clericis 
nocturnas preces Domino solventibus, terrae raotus valide, 
sed nulla quorumlibet d aedificiorum ruina facta est. 

Godesscalcus Gallus quidam, monasterii Orbacensis 
parroechiae Suessonicae monachus et presbyter, scientia 
tumidus, quibusdam superstitionibus deditus, Italiam specie 
religionis adgressus, inde turpiter eiectus e , Dalmatiam, JPan- 
noniam Noreiamque adorsus, quaedam nostrae saluti valde 
contraria, praecipue sub nomine praedestinationis , pestiferis 
dictis et scriptis adstruens, in praesentia Hludowici Germa- 
norum regis episcopali concilio detectus atque convictus, 
tandem ad dioceseos suae urbem metropolim Remorum Duro- 
cortorum nomine, cui Ingmarus vir venerabilis praesidet, 
redire compellitur, quatenus illic dignum suae perfidiae 
[iudicium f subiret. Quem sanctae Dei ecclesiae] strennuissi- 
mus cultor Karolus, advocato sanctorum memoratae dio- 
ceseos episcoporum conventu 4 , suis aspectibus praesentari 

a) Metallum 1 ; et ita, ut videtur, etiam eod. Chron. Norm. ; Metullum em. Bouq. 

b) imperium 1; em. Ch. c) senioribus 1. d) rumlibet corr. quarumlibet 1. 
e) electus l. f) indicium — ecclesiae des. 1. 1»; suppl. P.; perfidiae supplicium 
lueret: quem sanctae Dei ccclesiae st. c. Bouq. 

1) Melle (dtp. Deux- SevresJ. 2) Ampurias. 3) Apud Peronam 
mense Ianuario; Chron. Font., SS. II, p. 302. 4) Carisiaci. Cf. Hine- 
mari libellum de praedestinatione, c. 2. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 849. 37 



decrevit. Quo perductus, publice flagellatus librosque suarum 
adsertionum igni cremare compulsus est 1 . 

Hlodowicus et Karolus germana caritate convenientes, 
tanto amoris fraterni vinculo devincti a patuerunt, ut alter 
alteri baculos publice tribuendo regnum, uxorem et liberos 
superstiti commendaret. 

Karolus Aquitaniam adgreditur. Nomenoius Britto con- 
sueta perfidia Andegavis et vicina eis circumquaque loca 
invadit. Nordmanni Petrocorium 1 Aquitaniae civitatem popu- 
lantes 5 incendunt atque inpune ad naves remeant. Mauri 
et Saraceni Lunam Italiae civitatem adpredantes b , nullo ob- 
sistente maritima omnia usque ad Provmciam devastant. 

Karolus, filius Pippini, relicto Hlotbario, fratrem suuni 
Pippinum in Aquitama vagantem adire cupiens, a fidelibus 
Karoli regis comprehensus est et ad eius praesentiam per- 
ductus est. Qui merito perfidiae in eundem patruum suum 
et patrem ex fonte sacro sententiam quidem capitalem me- 
ruerat, sed clementiae respectu servatus est. Unde et, mense 
lunio apud urbem Carnutum Karolo rege conventum habente, 
post missarum sollerania ambone ecclesiae conscendens, in- 
notuit omnibus voce propria, se ob divinae servitutis amorem 
clericum nullo cogente velle fieri; ibique ab episcopis qui 
praesentes aderant benedictus et ad clericum tonsus est. 

Hlodoicus rex Germannorum egrotans, exercitum suum 4 
in Sclavos dirigit. Qui turpiter profligatus, quid dispendii 
sibi absentia ducis intulerit, cadendo fugiendoque expertus est. 

Karolus Aquitaniam ingressus, pene omnes, Christo sibi 
propitio, conciliando subiugat, marcam quoque Hispanicam 
pro libitu disponit. Nomenogius Britto consueta sibi in- 
solentia bachatus est. 

a) devicti 1. b) legtndum aut dcpraedantea aut adprehendentes. P. 

1) Doctissimus abbas Lebeuf, qui hanc annalium partem Prudentio tribuit, 
hunc de Qothescalco locum ab Hincmaro interpolatum suspicatur } sicque 
primum a Prudentio scriptum: Godescalcus Gallus quidam, monasterii 
Orbacensis dioceseos Suessionicae monachus et presbyter, reprehensus 
qaod quaedam nostrae saluti valde contraria, praecipue sub nomine 
praedestinationis, suis dictis et scriptis adstrueret, Italiam aggressus, 
inde turpiter eiectus, Dalmatiam, Pannoniam Noricamque adorsus, in 
praesentia Hludowici Germanorum regis episcopali concilio detectus 
atque convictus, tandem ad dioceseos suae urbem metropolim Remorum 
Durocortorum nomine, cui Ingmarus vir venerabilis praesidet, redire 
coropellitur. Quem non multo post ecclesiae Dei strenuissimus cultor 
Karolus etc. BOUQ. 2) Perigueux. 3) De hac clade insignis est 
epistola Agii Vabrensis abbatis, quam ineunte saeculo decivio scHpsit de 
origine monasterii Vabrensis ; cuius epistolae fragmentum retulit Catellus 
in historia comitum Tolosanorum p. 69. BOUQ. 4) Ernusto duce; cf. 
Ann. Fuld. h. a. 



38 ANNALES BEBTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 850. 851. 



850. 

Guilhelmus, Bernardi filius, in marca Hispanica Ale- 
dramnum et Isembardum comites dolo capit; sed ipse do- 
losius captus et aput Barcinonem interfectus est Mauri 
usque ad Arelatum, nullo obsistente, cuncta devastant; sed 
cum redirent, vento contrario reiecti et interfecti sunt. 
Lotharius* filium b suum Ludoicum a Romam mittit; qui aLeone 
papa honorifice susceptus et in imperatorem unctus est. 

Orich rex Nordmannorum, impugnantibus sese duobus 
nepotibus suis, bello impetitur. Quibus partitione regni 
pacatis, Rorich, nepos Herioldi, qui nuper a Lothario de- 
recerat, adsumptis Nordmannorum exercitibus, cum raulti- 
tudine navium Fresiam et Batavum insulam aliaque vicina 
loca per Renum et Vahalem devastat. Quem Hlotharius 
cum comprimere nequiret, in fidem recepit eique Dorestadum 
et alios comitatus largitur. Ceterorum vero pars Menapios, 
Tarvisios 1 aliosque maritimos depraedantur, pars Brittaniam 
insulam Anglosque impetentes, ab eis auxilio domini nostri 
Iesu Christi superantur. 

851. 

Nomenogius Britto moritur 3 . 

Hlotharius, Hludowicus et Karolus apud Marsnam 3 pala- 
tium conveniunt. Ubi etiam fraterne paucis diebus morati, 
haec communi procerum suorum consilio atque consensu 
decernuntc propriorumque nominum monogrammatibus con- 
firmant 4 . 

Cap. 1. Ut omnium praeteritorum malorum et contra- 
rietatum d et supplantationum ac malarum* machinationum 
seu nocimentorum in invicem actorum abolitio 1 ita inter 
nos« fiat et a nostris cordibus penitus aveUatur cum omni 
malitia et rancore, nt nec in memoriam ad retributionem 
mali vel contrarietatis h vel* improperii de cetero exinde 
quiddam fiat, 

Cap. 2. Ut k tanta inter nos Domino cooperante 1 
verae caritatis benignitas abhinc semper m maneat, de corde 
puro et conscientia bona et fide non ficta t sine dolo et simu- 
latione, ut nemo suo pari suum regnum aut suos fideles, 
vel quod ad salutem et n prosperitatem ac honorem regium 

«) ita iam saepius 1, quart hat /ormcu rttinui. b) •num fll. eorr. fll. ». l. 
c) deeernut eorr. deeernunt 1. d) e corr. 1. e) m*lorum 1. f) obolitio 1. 
g) et ftpud noe add. P. h) fttque ezprobrftUonU add. P. 1) aeu P. k) Ut 
cum P. 1) coperante cotr. cooperante 1 ; D. c. 1. n. P. m) inante manoant P. 
n) alve P. 

1) i. e. Tarvannen»e8. 2) D. 7. Mart.; Ann. Engolismeme*, 88. XVI, 
p. 486. 3) Mersen. 4) V. LL. I, p. 407, ex quo eod. Paris. 4688 
lectume* aUuli. 



Digitized by Googl 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 861. 39 



pertinet, discupiat aut forsconsiliet, aut per occultos susur- 
rones libenter composita mendacia seu detractiones acceptet. 

Cap. 3. Unusquisque* fideliter suum parem, ubi- 
cumque necessitas ei b fuerit et ipse potuerit, aut per se aut 
per filium aut per fideles suos et consilio et auxilio adiuvet, 
ut regnum, fideles, prosperitatem atque honorem regium debite 
valeat obtinere; et veraciter unusquisque erga aUerum cer- 
tatim demonstret, quia in fratris c 8ui adversitate, si eve- 
nerit, fraterno modo contristatur et in prosperitate iUius 
laetatur. Et talemfidem, sicut inter nos modo abhinc in- 
ante* conservaturos* confirmatum habemus, sic unusquisque 
infantibu8 fratris sui, si obierit, qui superfuerit conser- 
vabit. 

Cap. 4. Et quia per vagos et r inreverentes homines 
pax et tranquillitas* regni perturbari solet, volumus , ut, 
ad quemcumque nostrum talis venerit et h de his quae egit 
rationem et iustitiam subterfugere velit*, nemo ex nobis 
illum ad aliud recipiat vel retineat, nisi ut ad rectam 
rationem et debitam emendationem perducatur ; etsirationem 
rectam subterfugerit , omnes in commune, in cuius regnum 
venerit, illum persequamur, donec aut ad rationem perdu- 
catur aut de regno deleatur. 

Cap. 5. Similiter et de eo agendum est, qui k pro ali- 
quo capitali et publico crimine a quolibet episcopo corri- 
pitur, vel ante 1 excommunicationem crimen faciens, regnum 
et regis regimen m mutat, ne debitam poenitentiam suscipiat 
aut 8U8ceptam legitime peragat; interdum etiam incestam 
propinquam suam aut sanctimonialem, vel raptam sive adul- 
teram, auam illic ei non licebat habere, fugiens secum duxit n : 
hic tal%8, cum episcopus ad cuius curam pertinebit nobis 
notum fecerit, diligenter perquiratur, ne morandi vel latendi 
locum in regno aficuius nostrum inveniat et Dei ac nostros 
fideles suo morbo inficiat; sed a nobis vel per ministros rei 
publicae constringatur , ut et simul cum diabolica praeda, 
quam secum duxk, ad episcopum suum redeat et de [auo]- 
cumque 0 crimine publico debitam poenitentiam suscxpiat, 
aut, susceptam utv legiiime peragat, compellatur. 

Cap. 6. Ut nostri fideles unusquisque in [suo*] ordine 
et statu veraciter sint de nobis securi, quia nuUum abhinc 
inante contra legem et iustitiam, auctoritatem* ac iustam 
rationem aut damjpnabimus aut dehonorabimus aut obpri- 
memus vel indebitis machinationibus affiigemus, et iUorum, 

&) Ut n. P. b) Illi P. c) fratrisui a. 1. d) antea P. e) converaatnro* 1. 1*. 
f) tyrannica consnetndiae add. P. g) qaies P. h) at P. i) non possit P. 
k) qao 1. 1) dtu% 1. m) nomen P. n) dacit P. o) et decamqae 1; 
tupra a. 842. seacumque. p) dtut 1. q) vel a, P. 



Digitized by Google 



40 ANNALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 851. 

scilicet veraciter nobis Jidelium, communi consilio, secundum 
Dei voluntatem et commune salvamentum, ad restitutionem 
sanctae Dei ecclesiae et statum regni et ad honorem regium 
atque pacem populi commissi nobis pertinenti adsensum 
praebebimus in noc, ut iUi non solum non sint nobis contra- 
dicentes et resistentes ad ista exsequenda, verum etiam sic 
sint nobis fideles et oboedientes ac veri adiutores ac a 
cooperatores vero consilio et sincero auxilio ad ista pera- 
genda quae praemisimus , sicut per rectum unusquisque in 
suo oraine et statu suo principi et seniori* esse debet. 

Cap. 7. Ut sic simui coniuncti t et nos fratres ad 
invicem et nos cum fidelibus nostris et fideles nostri nobis- 
cum, et omnes simul cum Deo c nos reconiungamus et, ut 
nobis sit propitius, illi pro devoto munere offeramus, ut 
unusquisque omnium nostrum absque sua A propria e excu- 
satione aut r iustificatione recognoscamus , in quibus aut 
singillatim aut communiter contra iUius mandata et decreta 
suorum [sanctorum*] fecimus aut consensimus in ordine 
ecclesiastico et statu regni, et per singula in medium illa 
producamus, et nemo nostrum suo aut amico aut propinquo 
vel a confoederato*, immo nec sibi ipsi k seculariter parcat, 
ut spiritaliter et salubriter parcere possit ; quin, sicut prae- 
misimus in praecedenti capitulo, vero consilio et sincero 
auxUio illa in commune certatim emendare totis viribus 
procuremus, quanto citius 1 rationabiliter poterimus. 

Cap. 8. Et si aliquis ex m subditis in quocumque 
ordine et statu de hac convenientia exierit aut se retraxerit 
vel huic n communi decreto contradixerit, seniores cum vera- 
citer fidelibus suis haec secundum Dei voluntatem 0 et legem 
ac iustam rationem, velit nolitv , iUe qui divino consilio et 
decreto et huic convenientiae resistens et contradicens fuerit, 
exsequantur. Et si aliquis de senioribus de hac convenientia 
exierit aut se retraxerit*, cum plures seniorum nostrorum 
fideles et regnorum primores convenerint T in unum, eorum* 
aui haec observaverint seniorum k consilio et episcoporum 
tudicio ac communi consensu, qualiter de eo qui debite 
admonitus incorrigibilis perseveraverit agendum sit, favente 
Domino decernemus. 

Et ut obnixius* supradicta capitula a nobis auxiliante 
Domino inviolabiliter observentur, et nos illa observaturos 
certius credatis, manibus propriis y subterfirmavimus. 

a) atque P. b) suo s. P. c) domnos r. 1. d) dtett P. e) propriae 1. 
0 vel P. g) detst 1. b) aut P. i) considerato 1. k) dtttt P. ]) quan- 
totius corr. quanto citius 1 ; quam c. P. m) de P. n) buius 1. o) volun- 
tate P. p) v. aut n. P. q) vel hulc communi decreto, quod absit, contradixerit 
add.P. r) inu. c. P. s) eos I. t) senuorum litttra n parum lueide seripta 1. 
u) obnoxius 1. v) eadem add. P. 



Digitized by Googl 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 851. 852. 41 



Post haec pyratae Danorum Fresiam et Batavos popu- 
lantur; sed et usque ad monasterium Sancti Bavonis quod 
Gant dicunt debachantes, idem monasterium incendunt; 
venientesque urbem Rotumum, usque ad Belvacum pedestri 
gradu perveniunt. Qua incensa, cum redirent, a nostns inter- 
cepti et aliqua ex parte profligati sunt. 

Respogius, filius Nomenogii, ad Karolum veniens , in 
urbe Andegavorum datis manibus suscipitur et tam regalibus 
indumentis quam paternae potestatis ditione donatur, additis 
insuper ei Redonibus 1 , Namnetis 2 et Ratense*. 

Saraceni Beneventum et alias civitates quieta statione 
possident 4 . 

Ludoicus rex Sclavos 5 pene omnes populatur et suae 
subiugat ditioni. 

Leo apostolicus, Saracenorum inruptiones metuens, eccle- 
siam beati Petri hinc inde muro communiens, eundem murum 
usque ad civitatem perducit Romanaeque urbi contiguum 
efncit. 

852. 

Nordmanni 252 navibus Fresiam adeunt, acceptisque 
multis prout ipsi statuerunt, ad alia divertunt. Mauri Bar- 
cinoniam, ludaeis prodentibus, capiunt, interfectisque pene 
omnibus christianis et urbe vastata, inpune redeunt. 

Karolus fratrem Hlotharium ad sui conloquium invitans, 
apud Augustam Viromandorum « , quae beati Quintini mar- 
tyris corpore insignitur, fraterne suscipit, honorifice afficit, 

fermane tractat, regaliter munerat redeuntemque benigne 
educit. 

Landbertus et Guarnarius fratres, pars vel maxima dis- 
cordiarum, alter dolo, alter iudicio interficiuntur. Salomon 
Britto Karolo fidelis efficitur tertiaque Brittanniae parte 
donatur. Sancius comes Vasconiae Pippinum, Pippini 
filium, capit 7 et usque ad praesentiam Karoli servat. Quem 
Karolus captum in Franciam' ducit ac post conloquium 
Hlotharii in monasterio Sancti Medardi apud Suessiones 
tonderi iubet. 

a) Fransiam eorr, Franclam 1. 

1) Rennes. 2) Nantes. 3) Le pays JRelz inler Ligertm et mare. 
4) Pagius ad annum 851. num. 1. legendum censet non possident; eredi- 
derim potius, auctorem, quae de civitatibus Beneventanis, praecipue Bari, 
ferri audierit, de ipsa Benevenio urbe perperam inteUexi&se. Eam iam 
anno 848. Ludovicus II. Sarracenis eripuerat; cf. Erchemperti hist. Lan- 
gob. c. 20 (SS. Lang. p. 242J. P. 5) Sorabos; v. Rudolfi Ann. h. a. 
6) Saint-Quentin. 7) Mense Septembri; cf. Ann. Engolismenses, SS. 
XVI, p. 486. 



42 ANNALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 852. 863. 

Lodowicus, Hlotharii filius, Beneventum adiens, Bairam 1 
civitatem obpugnat, interruptoque muro, pessimis usus con- 
siliis, a* cepto resilit b . Nam, dicentibus consiHariis suis, 
magnam illic esse partem thesaurorum, qua penitus frauda- 
retur, si passim omnibus intrandi copia daretur, in castra 
sese recipit, prohibitos omnibus ab inruptione urbis. Quibus 
recedentibus , Mauri ita noctu muri interrupta trabibus 
muniunt, ut venientem in crastinum hostem nullatenus for- 
mident; proinde incassum tanto labore deducto, Ludoicus 
cum exercitu suo ad propria remeat. 

Abdirhaman c rex Saracenorum in Hispania consisten- 
tium Cordubae moritur, regnumque d eius filius ipsius adse- 
quitur. 

Godefridus, Herioldi Dani filius, qui e quondam sub 
imneratore Ludowico Mogontiaci fuerat baptizatus, a Lothario 
deficiens, ad suos se confert. Unde conrogata manu valida, 
Fresiam cum multitudine navium adgreditur, deinde vicinia 
Scaldis fluminis, ad postremum f [Sequanams] ingreditur*. 
Quo occurrentibus Lothario et Karolo cum omni suo exercitu, 
utramque ripam eiusdem fluminis obsident. 

853. 

In qua obsidione dominicae nativitatis festivitatem cele- 
brant. Sed nolentibus qui ex parte Karoli erant inire bellum, 
absque utilitate recessum est. Karolus eundem Godefridum 
quibusdam pactionibus sibi conciliat. Ceteri Danorum usque 
ad mensem Martium inibi absque ulla formidine residentes h , 
cuncta eo furiosius quo liberius diripiunt, cremant atque 
captivant. Lothariusque filiam Karoli a sacro fonte suscipit 
et post paucos dies ad sua remeare contendit. Dani mense 
Iulio, relicta Sequana, Ligerim adeuntes, Namnetum urbem 
et mona8terium Sancti Florentii ac vicina loca populantur. 

Karolus mense Aprili synodum episcoporum iuxta urbem 
Suessionum in monasterium Sancti Medardi adgregans, duos 
presbiteros, monachos* eiusdem monasterii, ipse synodo prae- 
sidens, episcopis iudicantibus, degradari fecit, eo quod Pippi- 
num furari et cum eo in Aquitaniam fugere disposuissent. 
Ingmarus Remorum episcopus omnes ecclesiae suae presbi- 
teros, diaconos et subdiaconos, quoscumque Ebo post depo- 
sitionem suam ordinaverat, sinodo iudicante deposuit. Pippi- 

a) in ras. 1. b) reliBit 1. c) Abdirham 1. d) egnuque 1. e) q. q. <n 
ra». 1. f) post tremum 1. g) dttst 1. 1*; vocabulum tamen excidisse patet; pro 
ipsa re vel Sumnam vel Sequanam restituendum erat, Sequanam tamen esse, quae anno 
stquenti narrantur et Annales Fuldenses ad a. 860. evincunt. P. b) reaidens 1. 
i) moncbos corr. monachos l. 

1) Bari. 2) Cf. Budolfi Ann. a. 850. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE PBUDENTIO. 853. 43 

nus Karolo sacramentum fidelitatis iurat et insuper habitum 
monachi suscipit regulaeque. observationem more monachi 
soiito promittit Karolus mde ad Carisiacum veniens, cum 
quibusdam episcopis et abbatibus monasticis quattuor capitula 
edidit et propria subscriptione roboravit 1 . Quorum primum 
est a : a Deo neminem praedestinatum ad poenam, unamque 
Dei esse praedestinationem , (juae aut aa donum pertinet 
gratiae aut ad retributionem mstitiae. Secundum: liberum 
arbitrium, quod in primo ordine perdidimus, nobis praeve- 
niente et aaiuvante Christi gratia redditum. Tertium : velle 
Deum, generaliter omnes homines salvos b fieri, licet non 
omnes salventur. Quartum: Christi sanguinem pro omnibus 
fusum, licet non omnes passionis mysterio redimantur. 

Aquitani pene omnes a Karolo recedunt atque ad Ludo- 
wicum regem Germaniae legatos suae deditionis cum obsi- 
dibus mittunt. Idem c Ludowicus pro quibusdam conditio- 
nibus tempore perturbationum inter se et Karoium factis 
adversus Karolum acriter permovetur. Guinedes d - a contra 
Ludowicum solitis sibi perfidiis mentiuntur. 

Lotharius imperator, defuncta ante biennium Ermengarda 
christianissima regina, duas sibi ancillas ex villa regia copu- 
lavit; ex quarum altera Doda* vocabulo filium generat, 
quem Karlomannum vocari iubet; aliique filii eius similiter 
adulteriis inserviunt. 

Item c pyratae Danorum a Namnetibus superiora petentes, 
mense Novembri, 6. videlicet Idus, urbem Turonum inpune 
adeunt atque incendunt cum ecclesia sancti Martini et ceteris 
adiacentibus locis. Sed quia evidenti certitudine hoc prae- 
scitum fuerat, corpus beati Martini ad Cormaricum •• «, 
monasterium eius ecclesiae, [et f inde] ad civitatem Aure- 
lianorum transportatum 8 est. 

Bulgari, sociatis sibi Sclavis, et, ut fertur, a nostris mune- 
ribus invitati, adversus Lodowicum Germaniae regem acriter 
permoventur, sed Domino pugnante vincuntur. Greci vero 
non minus contra Ludowicum, filium Lotharii, regem Italiae, 
concitantur propter filiam imperatoris Constantinopolitani ab 
eo desponsatam, sed ad eius nuptias venire aifferentem. 
Romani quoque, artati Saracenorum Maurorumque incursio- 
nibus, ob sui defensione h omnino neglectam apud impera- 
torem Lotharium conqueruntur 

a) tvpertcr. 1. b) e eorr. 1. c) Id eft 1. d) Gumedea 1. e) Cormaricom 1. 
f) ita Ckr. Iform.; et iade det. 1. g) ita Ohr. Korm.; tranaporUti »nt 1. h) ita 1. 
i) conqulruntur *ie et infra 1. 

1) Cf. Mansi XIV, p. 919. 995. 2) i. e. Winedi. 3) Cf. Lotharii 
chartam ipsi a. 851. datam, MR. XJB. I, p. 87. 4) Cormery (dip. 
Tndre ~ et - LoireJ 



Digitized by Google 



44 ANNALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 854. 



854. 

Karolus super fratris sui Ludoici fide suspectus, ad 
Lotharium in vico Leutico 1 venit. Ubi diu de communi ami- 
citia atque indissolubili a tractantes, tandem coram omnibus 
qui aderant identidem b super sancta iurando vicissim firma- 
verunt, commendatis alternatim filiis, proceribus et regnis*. 
Interea* Ludowicus adulescens, filius Lodoici regis Germa- 
norum, ab Aquitaniis a patre expetitur, Ligerim transit et 
ab eis a quibus fuerat postulatus suscipitur. Karolus pro- 
fectionem in Aquitaniam tempore quadragesimae ce.lebrat; in 
A P r. 22. qua usque paschalem festivitatera demoratur, eiusque populus 
praedis, incendiis hominumque captivitatibus totum suum 
labofem impendit nec ab ipsis ecclesiis et altaribus Dei 
suam cupiditatem aut audatiam cohibet. Lotharius fratrem 
suum Lodoicum super Khenum de fraternitate erga Karolum 
alloquitur. Sed prius acriter sese mordentes, tandem ad con- 
cordiam redeunt pacisque nomine foederantur. Unde non 
modice Karolus sollicitus, ab Aquitania nullo peracto negotio 
repedans, fratrem Lotharium aa palatium suum Attiniacum 
invitat. Quo convenientes s , quod dudum pepigerant firma- 
verunt. 

Dani in Ligere consistentes usque ad Blisum 4 castrum 
veniunt ipsumque incendunt, volentes inde Aurelianis per- 
venire eaaem patraturi. Praeparantibus vero adversus eos 
navigia et bellatores episcopo Aurelianensium Agio et Car- 
nutum Burchardo d , ab intentione desistunt et inferiora Ligeris 
repetunt. Alii quoque pyratae Danorum Fresiam Saxoniae 
adiacentem populantur. 

Lotharius et Karolus legatos ad fratrem Lodoicum pro 
pacis concordia, et ut filium suum ab Aquitania revocet, 
mittunt. Karolus iterum Aquitaniam adit. Pippinus, Pippini 
filius, crai in monasterio Sancti Medardi tonsus habitum 
monachi susceperat et iuramentura permansionis fecerat, Aqui- 
taniam ingreditur, parsque maxima populi terrae ad eum 
convolat. Karlus rex, Pippini causam posthabitam, Lodo- 
wicum nepotem ab Aquitania fugatum ad patrem in Ger- 
maniam redire compellit. Karlus, Pippini frater, iam diaconus 
ordinatus, a Corbeiensi monasterio recedit. Karlus rex Karlo- 
mannum, filium suum, tonsura ecclesiastica dedicat. 

a) supple pace P. b) itentidem 1. c) Int Ludowicum 1. d) Burdiardo 1. 1». 
Burcbardum Ugendum ette, Bouquetws ex canone tertio concilii Sueasionensis seeundi 
o. 853. celebrati infert. P. 

1) Liittich. 2) Cf. Acta LL. I, p. 427. De convenlu Valentianis mense 
Novembrt8 a. 853. habito, ib. p. 422, tacet Prudentius. 3) Cf. LL. J, 
p. 428. 4) Blois. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 854. 855. 45 



Dani intestino inter se praelio dimicantes, adeo tridui 
concertatione obstinatissima bacbati sunt, ut, Orico rege et 
ceteris cum eo interfectis regibus, pene omnis nobilitas inter- 
ierit. Pyratae Nordmannorum Ligere insistentes denuo civi- 
tatem Andegavorum incendio concremant. 



Lotharius totam Fresiam filio suo Lothario donat. Unde 
Roric et Godofridus patriam, id est Daniam, repedant spe 
potestatis regiae nanciscendae. 

Lotharius infirmatur; qua de re occasio data est Ludoico 
et Karlo fratribus ad concordiam redeundi. 

Nordmanni Burdegalam Aquitaniae civitatem invadunt 



Karlus Aquitanis petennbus Karlum, filium b suum, regem 
designatum acftribuit. Karlus etiam Edilvulfum 1 rege Anglo- 
rumsaxonum Romam properantem honorifice suscipit, omni 
regio habitu donat et usque ad regni sui terminos cum 
obsequiis rege dignis deduci facit. Lotharius adversus Karlum 
occasione suspectae fidei queritur. Multa catholicae fidei 
contraria in regno Karli, ipso quoque non nescio, concitantur. 

Mense Augusto c > Leo apostohcae sedis antistes defunctus 
est, eique Benedictus successit. Eodem mense duae stellae 
maioris et minoris quantitatis visae sunt a parte occidentis 
orientem versus incedere, et hoc per decem vices adeo alter- 
natim, ut, maiore permanente, minor aliquoties nullatenus 
appareret. 

Lotharius imperator, morbo correptus vitamque despe- 
rans, monasterium Proneae in Arduenna constitutum adiit, 
seculoque et regno penitus abrenuncians , tonsus est, vitam 
habitumque monachi humiliter sumens. Dispositoque inter 
filios, qui secum morabantur, regno, ita ut Lotharius cog- 
nomen d eius Franciam, Karlus vero Provinciam optinerent, 
intra sex dies vita decessit quarto Kalendarum 3 Octobrium, 
atque in eodem monasterio sepuituram, ut desideraverat, 
consecutus est. 

Aquitani urbem Lemovicum e mediante Octobri mense 
convenientes , Karlum puerum, filium Karli regis, regem 

a) h§c 1. b) svperser. 1. c) Agusto 1. d) cognorainem correxit P. 
e) Lemoflcuin 1. 

1) Cf. Ann. Anglosax., SS. XIII, p. 104. 2) Potms d. 17. Iulii 
3) Alii (qvos recemet Diimmler JT, p. 373, n.) habent 3. Kal. Oct. 
Forte Lotharius mortuus fuerit 4. Kal. Oct. ac postridie sepultus, et alii 
ad diem mortis, alii ad diem sepulturae respexerint. Lotharius etiam 
nocte infer 4. et 3. Kal. Oct. vita fungi potuit. BOUQ. 



855. 



et hac* illacque pro libitu 




antur. 



Digitized by Google 



46 ANNALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 855. 856 

generaliter constituunt, unctoque per pontificem* coronam 
regni imponunt sceptrumque adtribuunt 

Noramanni Ligerim ingressi, relictis navibus, pedestri 
itinere urbem Pictavorum adire moliuntur. Sed occurrentibus 
Aquitanis, adeo profligati sunt, ut ultra trecentos pauci 
evaserint*. Roric et Godefridus, nequaquam arridentibus 
sibi successibus, Dorestado se continent et parte maxima 
Fresiae potiuntur. 

Ludoicus rex Germanorum crebris Sclavorum 1 defec- 
tionibus agitatur. 

856. 

Hiems asperrima et sicca, pestilentia valida, qua magna 
pars hominum absumitur. Ludoicus rex Italiae, filius Lo- 
tharii, super portione regni paterni in Francia apud patruos 
suos Ludowicum et Karlum conqueritur c , Italiam largitate avi 
Ludoici imperatoris se asserens assecutum. Aquitani Karlum 
puerum, quem nuper regem constituerant , spernentes, Pip- 
pinum ex monacho, qui de monasterio Sancti Medardi aufu- 
gerat, eductura custodia, regem simulant. Karlus rex cum 
Respogio Brittone d paciscens, filiam eius filio suo Ludoico 
despondet, dato illi aucatu Cenomannico usque ad viam quae 
a Lotitia Parisiorum Cesaredunum Turonum ducit. Proceres 
quondam Hlotharii filium eius Hlotharium regem Franciae 
etiam sacra ratione e constdtuunt. 

Pyratae Danorum 14. Kalend. Mai civitatem AureUanis 
adeunt, praedantur f , et inpune revertuntur. 

Comites pene omnes ex regno Karoli regis cum Aqui- 
taniis* adversus eum coniurant, invitantes Ludoicum regem 
Germanorum ad suum consilium perficiendum. Quo diutius 
in expeditione Sclavorum detento, ubi et magnam partem 
8ui exercitus amisit, isti moras illius non ferentes, Karlo 
regi reconciliantur*. Et h Aquitani, spreto Pippino, Karlum 
puerum, filium Karli regis, quem antea pepulerant, recipiunt 
et in Aquitaniam reducunt. 

Iterum pyratae Danorum alii mediante Augusto Se- 
uanam ingrediuntur , et vastatis direptisque ex utraque 
uminis parte civitatibus, etiam procul positis monasteriis* 
atque vilfis, locum qui dicitur Fossa-Givaldi* Sequanae con- 

a) pontifl corr. pontiflcem 1. b) evasernnt eorr. evaserint 1. c) conquiritnr 1; 
ef. a. 864. d) Brittonnm 1; rege supplendum centet P.; std dux dieitur a. 858. 
e) unctione eorr. P.; fort.: sacratione? f) pr^datur eorr. prfdantur 1. g) Aqui- 
tania eorr. AqnitaniU 1. h) Exaqui spreto 1. 1»; P. emend.; Exinde Aquitani Bouq. 
i) momonasteriia 1. 

1) Marahensium; cf. Rudolji Ann. h. a. 2) Cf. quae inter regem et 
proceres acta sunt LL. I, p. 444 sqg. 3) Eadem nominalur Chron. 
Fontan. a. 864, SS. II, p. 304. De villa Jeu-fosse (dip. Seine-et- 
OiseJ cogitat Dehaisnes. 



Digitized by Google 



ANNALBS BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 866. 857. 47 

tiguum stationique munitissimum a deligunt; ubi iemem quieti 
transigunt. 

Edilvulf b rex occidentalium Anglorum Roma rediens, 
Iudith, filiam Karli regis, mense Iulio desponsatam, Kalendis c 
Octobribus in Vermaria 1 palatio in matrimonium accipit, et 
eam d , Ingmaro Durocortori Remorum e episcopo benedicente, 
imposito capiti eius diademate, reginae nomine insignit *, quod 
sibi suaeque genti eatenus fuerat insuetum ; patratoque 
regiis apparatibus utrimque atque muneribus matrimonio, 
cum ea TSrittaniam, regni sui diSonem, navigio repetit. 

Ludoicus imperator Italiae et Hlotharius, frater eius, rex 
Franciae, cum Karlo puero, gjermano f suo, apud Urbam* 
conveniunt. Ubi adeo pro regni paterni portionibus dissident, 
ut pene armis inter sese decernant*; Karlo tamen, fratri suo, 
Provinciam et ducatum Lugdunensem iuxta paternam dis- 
positionem distribuunt, eripientibus eum a fratre Lothario 
obtimatibus, qui illum moliebatur in clericum tonsurare. 

Saraceni de Benevento Neapolim fraude adeuntes, vastant, 
diripiunt et funditus evertunt. 

857. 

Pyratae Danorum 5. Kalend. Ianuar. Loticiam Pari- 
siorum invadunt atque incendio tradunt. Hi vero qui apud 
inferiora Ligeris morabantur Turones et omnia circumquaque 
loca usque ad Blisum castrum depraedantur. 

Aquitanorum h aliqui persuasione occulte conspirantium 
Francorum quorundam in Karlum a Karlo* admodum puero 
deficientes, Pippino sociantur. Karlus rex et Lotharius, nepos 
eius, sacramentis vicissim exhibitis foederantur, simihter 
Ludoicus rex Germaniae k et Ludoicus imperator Italiae. 
Pippinus Danorum pyratis 1 sociatur, Pictavorum civitatem 
devastat et multa alia Aquitaniae loca depopulat. Lotharius 
concubinis abutens, uxorem suam reginam abicit. 

In urbe Colonia Agrippina, Guntario episcopo adstante, 
in aecclesia beati Petri nubes densissima desuper crebris ful- 
minibus incubat, cum subito fulgor m in modum ignis per 
subgrundia 4 eiusdem aecclesiae intrans, unum saceraotem et 
unum diaconum unumque ex laicis interficit, ac terrae ab- 

a) munis8imum diligunt 1 ; congruum d. Chr. Norm. b) Ediluuf eorr. Ediluulf 1. 
c) Kalendaa Octobribus 1. d) eum corr. eam 1. e) Romorum eorr. Remorum 1. 
f) e eorr. 1. g) decernent 1. b) Aquitonorum corr. Aquitanorum 1. i) Kalo 
corr. Karlo 1. k) Gerinamanie, 1. 1) pyratos corr. pyratis 1. m) fulgur im 
modum 1. 

1) Verberie ad Isaram (Oise) prope Senlis (dip. OiaeJ. 2) V. for- 
mam coronalionis LL. I, p. 450. 3) Orbe ad Orbam, lacum Neuen- 
burgensem injiuentem. 4) Pars tecti prominens f qua aquae a muro 
proiiciuntur ; OaUice *souvronne\ 



Digitized by Google 



48 ANXALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 857. 858. 



ditis reconditur. In Augusta etiam Trevirorum Teotgaudo 
episcopo cum clero et populo celebrante, nubes teterrima 
superincumbens, tonitruis* fulminibusque ecclesiam territans, 
turrem campanarum sonantiura comminuit tantaque tene- 
brositate ecclesiam implevit, ut vix alterutrum sese valerent 
aenoscere, visusque b est canis nimiae cnormitatis in circuitu 
altaris discurrere, subito terrae hiatu. 

Dani Sequanae insistentes cuncta libere vastant, Lutetiam- 
que Parisiorum adgressi, basilicam beati Petri et sanctae 
Genovefae incendunt et ceteras omnes praeter domum sancti 
Stephani et c ecclesiam sancti Wincentii d atque Germani 
praeterque ecclesiam sancti Dyonisii, pro quibus tantummodo 
ne incenderentur multa solidorum summa soluta est. Alii 
Danorum emporium quod Dorstatum dicitur vi capiunt totam- 
que Batavorum insulam et cetera loca contermina diripiunt. 

Respogius dux Brittonum a Salomone et Almaro Brit- 
tonibus diu contra sese dissidentibus e interimitur. Quidam 
procerum Karoli r regis Aquitanis sociati, multas praedas 
pluraque incommoda perpetrant. 

1« rotbaldus episcopus Carnotum, insistentibus sibi Danis 
in eadem civitate, pedibus* fugiens fluviumque Auduram 1 
natatu petens, aquis interceptus moritur*. 

858. 

Ipso [anno h ], quando» ipse Karolus intravit in insulam 
Sequanae dictam Oscellum *, ubi magnum sustinuit periculum, 
sicut a multis tunc fuit cognitum, et quando frater suus 
Hludowicu8 super illum venit cum omni hostili apparatu, sed, 
largiente misericordia Dei, cum honore non recessit, domi- 
nicae nativitatis festo noctu et interdiu Mogontiae validus et 
creberrimus terrae motus efficitur; quem etiam valida homi- 
num mortalitas insequitur. In territorio* mare 

a) tontruis corr. tonitruis 1. b) Visus 1*. c) auptrscr. 1. d) nuicentil 1. 
e) discidentibus 1. f) e corr. 1. g) ibos in ras. 1. h) deest 1. i) teritorio 
niare 1. 

1) VEure. 2) In necrologio Carnutenae eccleaiae, cuius partern edidit 
MabMonius t. 2. Analect. p. 550. haec caedes m annum sequentem 
reiicitur, ct Frotbaldus caesus dicitur: Anno incarnationis Domini 858, 
indict. 6. a paganis Scquanensibus facta est magna caedes Carnotis, in 
qua interemti sunt Frotbaldus episcopns, Stephauns presbyter, etc. — 
In chartario monasterii Sancti Petri Carnutensis episcopum cum canonicis 
et monachis cruentis gladiis mactatum fuisse tegitur (intra matrem 
aecclesiaui, ed. Guirard I, p. 45) ; nempe jmdie Idus Iunii. BOUQ. 
3) Haec — rccessit post inserta esse, non sine causa statuit Girgensohn 
l. I. p. 35. 4) A similitudine liostrum-Asini, Gallice 'lisle dc Besdane\ 
alias Oissel, vocatur. BOVQ. Sed de Oscel prope Bough-al (dep. Seine 
et-Oise) cogitavit Le rrcvost, 'Mem. de la soc. des anliq. de la Xor- 
mandie IX. DFM. 



Digitized by 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 858. 49 



quandam arborem radicitus evuisam et Gallicanis provinciis 
ante ignotam eiecit, carente* foliis, sed loco frondium nabentem 
ramusculos similitudine herbae partim latae sed longioris, 
loco vero foliorum quaedam triangula speti^, colore autem 
unguium humanorum vel ossium piscium, quae in eis tenuia 
sunt ; et haec ita summitati b earundem herbarum inhaerentia, 
acsi extrinsecus adposita viderentur, more eorum quae ex 
diversis metallis in ornamentis c cingulorum vel hominum 
vel equestrium falerarum extrinsecus adfigi solent. In pago 
Senonico in ecclesia sanctae Porcariae die dominico ceie- 
brante missas presbytero, lupus subito introiens plebemque d 
adsistentem discurrendo perturbans, tandem inter feminas 
identidem faciens, disparuit. 

Edilvulf rex occidentalium Saxonum moritur; relictam 
eius, Iudit reginam, Adalboldus, filius eius, uxorem ducit. 

Berno dux partis pyratarum Sequanae insistentium ad 
Karlum regem in Vermeria palatio venit, eiusque se manibus 
dedens, fidelitatem statim iurat Pars altera eorundem pyra- 
tarum e Ludowicum 5 abbatem monasterii Sancti Dyonisii 
cum fratre ipsius Gauzleno f capiunt eisque redemptionis 
suae gravissimam multam inponunt». Ob quam multi thesau- 
rorum ecclesiarum Dei ex regno Karli, ipso iubente, exhausti 
sunt Sed his minime sufficientibus, ab eodem rege h et omni- 
bus episcopis, abbatibus, comitibus ceterisque viris poten- 
tibus multa ad suppletionem praedictae summae certatim 
conlata sunt 4 . 

Comites vero Karli regis cum Brittonibus iuncti, defi- 
cientes a Karlo, filium eius Ludoicum eiusque sequaces a 
partibus Cenomanicis deterritum, Sequanam transire atque 
ad patrem refugere compellunt. 

Lotharius rex cum fratre suo Karlo Provinciae rege 

a) ita 1. b) sumitatl 1. c) ormentis eorr. ornamentis 1. d) blebemque 1. 
e) pyrate eorr. pyratum 1. f) Guazleno 1. g) inponut corr. inponunt 1. 
h) rego 1. 

1 ) Sainte -Porcaire, praedium (dip. YonneJ ; Monod p. 252. 2) Cf. Asserii 
G. Aelfredi, SS. XIII, p. 121. 3) Ludovieus et Oauzlenus eum~ 
dem patrem habuere Boriconem comitem Cenomannensem , aed non 
eumdem matrem. Ludovicus JUius erat Rotrudis, Karoli Magni JUiae; 
Gauzlenus filius Blichildis; qui fuit abbas Glannafoliensu, etc. BOUQ. 
4) Ex parte monasterii Sancti Dionysii datae sunt ex auro aexcentae 
octoginta quinque librae, ex argento tria milia ducenta quinqnaginta, 
praeter vassallos eorumque uxores ac liberos. l Ita legi ad calcem Aquis- 
granensis regulae eanonicorum in codice Sancti Nicasii Remensis ab 
annis 800 exarato\ notat MabHloniu» lib. 35. Annal. Bened. num. 33. 
BOUQ. 

4 



Digitized by Google 



50 ANNALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 858. 



amicitiam firmat, datis ei duobus episcopatibus a ex regno suo 
portionibus, id est Bilisio 1 et Tarantasia b - 3 ; similiter Karlus 
eidem fratri suo Lothario regnum suum ea conditione tra- 
didit, ut, si, antequam uxorem acciperet et lilios generaret, 
ab hac vita decederet, ei Lotharius iure hereditario succederet. 

Mense Maio in vico Leudico, in quo corpus sancti Land- 
berti episcopi quiescit, tanta subito pluviarum inundatio 
effusa est, ut domos et muros lapideos seu quaecumque aedi- 
ficia cum hominibus et omnibus quaecumque illic invenit 
usque ad ipsam ecclesiam memoriae sancti c Landberti vio- 
lenta eruptione in Mosam fluvium praecipitaverit. 

Dani Saxoniam 0 adgrediuntur, sed repelluntur. 

Benedictus Romanus pontifex moritur; Nicolaus prae- 
sentia magis ac favore Ludoici regis et procerum eius quam 
cleri electione substituitur. 

Lotharius rex, cogentibus suis, uxorem quam abiecerat 
recipit, nec tamen ad torum admittit, sed custodiae tradit. 

Karlus rex insulam Sequanae vocabulo Oscellum, Danos 
in ea commorantes obsessurus, mense Iulio adgreditur; ubi 
ad eum Karlus puer, filius eius, ab Aquitania pervenit. Cum 
quo Pippinum iam laicum venientem suscipit et ei comitatus 
ac mona8teria in Aquitania tribuit. Lotharius etiam rex ad 
eandem insulam mense d Augusto properat, avunculo adiu- 
torium conlaturus. Ubi usque nono Kalend. Octobris absque 
profectu obsidionis demorantes, tandem ad propria remeant. 
Interim comites ex regno Karli regis 3 Ludoicum Germa- 
norum regem, quem per 5 annos mvitaverant , adducunt. 
Qui Kalendas Septembris Ponteonem 4 regiam villam ad- 
veniens, per Catalaunos e et Cupedenses 5 Aiedincum Seno- 
num f - 6 pervenit. Inde Aurelianensem s pagum adiens, receptis 
ab Aquitania et Niustria atque Brittonibus, qui ad eum se 
venturos spoponderant, eadem poene via usque ad Cupedenses 
remeat. Quibus Karlus rex compertis, per Catalaunos usque 
ad Breonain 7 villam festinus graditur. Ubi concurrentibus 
ad eum Burgundiac priraoribus, Ludoicum insequentem 
praestolatur. Sed intercurrentibus nunciis, cum nulla pacis 

a) eplscopalibus eorr. P. b) Fanantatia 1. c) « eorr. 1. d) mens eorr. 
mense 1. o) Cautalannos 1; ef. mpra a. 842, p. 27, n. u. f) Senonium 1. 
g) Aurenianensem X. 

1) Belley ad Rhodanum (dep. AinJ. 2) Tarentaiie. 3) Adalhardus abbas 
et Odo come8 a Rudolfo legati dicuntur, Ann. Fuld. k. a. 4) Ponthion. 
5) DoctistimvB abbas Lebeuf in disaertadone peculiari ('Mimoire» de 
Vacad. des Imcriptions , T. XVIII, p. 282 sqq.) ex Helingaudi comitis 
donatione (Mabill. Ann. III, p. 671^, centenam Cupedensem in pago 
Meldico circa Sesanne positam, et caput eius Cubtas, vulgo 'Queudes\ 
fuisse, probavit. P. (Dep. Marne). 6) Sens. 7) Brienne-le- Chdteau. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 858. 859. 51 



compositio fieret, tertio tandem die, id a est pridie Idus No- 
vemoris, praeparatis hinc inde aciebus, videns Karlus se a 
suis deseri *, recessit et partes Burgundiae petiit. Ludoicus 
vero, receptis his b qui a Karlo defecerant, Augustam Tri- 
corum* adit, ibique distribuens invitatoribus suis comitatus, 
monasteria, villas regias atque proprietates, ad Attiniacum 
palatium revertitur. Quo Lotharius rex ei occurrit, et eon- 
nrmatis 0 inter se pactionibus, ad sua repedat. Ludoicus 
vero per Durocortorum Remorum et Laudunensem pagum 
ad Augustam Veromandorum , in coenobio videlicet Sancti 
Quintini martyris dominicae d nativitatis festum celebraturus, 
ingreditur e . 

Interea quidam 3 monachus ex monasterio Sancti Vin- 
centii martyns vel Sancti Germani confessoris a Corduba 
civitate Hispaniae rediens, corpora beatorum martyrum Ge- 
orgii diaconi et Aurelii caputque Nathaliae secum detulit 
atque in villa Acmanto* in locuhV servanda conlocavit. 

859. 

Dani locas ultra Scaldem populantur. Vulgus promi- 
scuum inter Sequanam et Ligerim h inter se coniurans, ad- 
versus Danos in Sequana consistentes fortiter resistit. Sed 
quia incaute sumpta est eorum coniuratio, a potentioribus 
nostris facile interficiuntur. 

Karlus rex recuperatis viribus fratrem suum Ludoicum 
necopinantem adgreditur et de regni sui finibus pellit. 
Lotharius rex ad Karlum, patruum suum, festinat, et die 
dommico initii quadragesimae in Arcas 5 palatio, publice Pebr. s. 
sacramentis vicissim per se ipsos datis, sese iterum con- 
firmant. Karlus quaedam monasteria», quae antea clerici 
habere solebant, laicis distribuit. 

Pyratae Danorum longo maris circuitu, inter Hispanias 
videlicet et Affricam navigantes, Hodanum ingrediuntur, depo- 
pulatisque quibusdam civitatibus ac monasteriis, in insula 
quae Camarias 9 dicitur sedes ponunt k . 

a) idem 1. b) Karlo bis qui a defec. corr. rec. b. q. a Karl. d. 1. c) conflrmi- 
tatis 1. d) domlnce eorr dominice 1. e) regreditur? P. t) loctilis 1. 
g) Sc. fluvinm transeuntes 1. p. undique. At v. Chr. Norm. h) Ligeram 1. 
i) monasterii corr. monasteria 1. k) se desponunt 1? 1». 

1) Cf. Karoli libellum proclamationis c. 7, LL. I, p. 463. 2) Troyes. 
3) Monachu8 i»te Usuardus e$t, martyrologii scriptor. Huius translationu 
historiam composuit Aimoinus, monachue coenobii Sancti Germani apud 
Parisios. BOUQ. 4) Vicus est vulgo dictus Aimant prope Monasterio- 
lum ad Jcaunae et Sequanae confiuentem. BOUQ. 5) Arcae, olim 
viUa regia inter Macerias et Carolopolim ad Mosam Jlumen, nunc vicus 
qui vetus nomen retinet 'Arches\ BOUQ. (Bip. Ardennes). Diimmler I, 
p. 425, n. de loco Warcq cogitavit. 6) La Camargue, in ostio Rhodani. 

4* 



Digitized by Google 



52 ANNALES BERTINIANI AUCTOKE PKUDENTIO. 859. 



Karlus rex per diversa loca conventus episcoporum agit, 
sed quarto a TuUo Leucorum miliario in villa Saponarias a - 1 
cum Lothario et Karlo , nepotibus suis, regibus, sinodo epi- 
scoporum adsistens, libellum accusationis adversus Guani- 
lonem Agedinci Senonum metropolitanum episcopum por- 
rigit 1 . Quae tamen accio propter absentiam eiusdem Guani- 
lonis episcopi dilata est. Inde ad conloquium fratris b sui 
Ludoici regis in insula Reni inter Antunnacum «• » et Con- 
fluentes properat Cuius colloquii effectus differtur usque 
ad 8. Kal endas Novembris apua Basiliam civitatem. Quo 
Lodoico adveniente, Karlus propter Lotharii absentiam ab 
itinere coepto revertitur. 

Aquitani ad Karlum puerum omnes pene convertuntur. 
Pippinus Rotberto comiti et Brittonibus sociatur. 

Acies in caelo mense Augusto, Septembri et Octobri 
nocturno tempore visuntur, ita ut diurna claritas ab oriente 
usque in septentrionem continue fulserit, et columnae san- 
guineae ex ea discurrentes processerint. 

Dani noviter advenientes monasterium Sancti Walarici 4 
et Samarobricam Ambianorum civitatem aliaque circum- 
auaque loca rapinis et incendiis vastant. Alii quoque eorum 
insulam Reni Tatavum 5 simili furore invadunt. Hi vero 
qui d in Sequana morantur Noviomum civitatem noctu ad- 
gre88i e , Iramonem episcopum cum aliis nobilibus, tam cle- 
ricis quam laicis, capiunt, vastataque civitate, secum ab- 
ducunt f atque in itinere interficiunt. Qui etiam ante duos 
menses Ermenfridum Belvagorum in quadam villa interfice- 
rant*«, sed et anno praeterito Baltfridum h Baiocassium epi- 
scopum necaverant. Ossa beatorum martyrum Dyonisii, 
Kustici et Eleutherii metu eorundem Danorum in pagum 
Mauripensem in villam sui iuris Novientem 7 devecta sunt 
atque 11. Kalendas Octobris in loculis diligenter conlocata. 

r) Soponarias 1. b) fratricui 1. c) Aatuonacum 1. d) suptrscr. 1. e) in- 
gressi Chr, Norm. f) adducunt 1. g) ita 1. b) Blatfridum 1. 

1) Huius villae, quae una leuea dUtabat a Tullo, multa supernmt 
vestigia. BOUQ. Nunc praedium Savonnikres. 2) LL. I, p. 462. 
3) Andernacum inteUigi, Rudolji Ann. probant. 4) Saint - Vahry - sur 
Somme. 5) i. e. Batuam. 6) Immonem tamen Noviomensem epi- 
teopum et Ermenfridum BeUovacensem ad meneem Octobrem anni sub- 
sequenti* superstites fuisse, manifestum est ex actis concilii TuUensis apud 
Tusiacum, cui ambo subscripsere. Rainelmus quidem, Jmmonis successor, 
ibidem etiam inter subscribentium nomina invenitur: at post synodum eius 
acti8, quod non raro fiebat t subscribere potuit 7 ut certe iisdem subscripsere 
Autissiodorenses duo, Abbo scilicet et Christianus. Ita MabiUonius lib. 35. 
Annal. Bened. num. 50. BOUQ. 7) Nogent - sur - Seine. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE PRUDENTIO. 859. 860. 53 



Lotharius fratri suo Ludoico Italorum regi quandam 
regni sui portionem adtribuit*, ea videlicet quae ultra Iuram 
montem habebat, id est Genuvam, Lausonnam et Sedunum 
civitates, cum episcopatibus, monasteriis et comitatibus, praeter 
hospitale quod est in monte Iovis 1 et Pipincensem comitatum 

Guanilo episcopus Senonum absque audientia episcopo- 
ram Karlo regi reconciliatur. 

Nicolaus pontifex Romanus de gratia Dei et libero ar- 
bitrio, de veritate geminae praedistinationis b et c sanguine 
Christi, ut pro credentibus omnibus fusus sit, fideliter con- 
firmat et catholice decernit. 

860. 

Hiems diutina et continuis nivibus ac gelu dira, a mense 
videlicet Novembri d usque ad Aprilem. 

Lotharius reginam suam Teutbergam inrevocabili odio 

habitam e , ut ipsa coram episcopis confiteretur, 

fratrem suum Hucbertum sibi sodomitico scelere commixtum; 
unde et poenitentiae continuo addicta est atque in mona- 
sterium retrusa*. 

Karlus rex inani Danorum in Somna consistentium 
pollicitatione pellectus, exactionem de thesauris ecclesiarum 
et omnibus mansis ac negociatoribus etiam paupertinis, ita 
ut etiam domus eorum et omnia utensilia adpreciarentur et 
inde statutus census exigeretur, fieri iubet. Nam idem Dani 
promiserant, ut f , si eis tria milia librarum argenti pondere 
examinato tribueret, se adversus eos Danos qui in Sequana 
versabantur ituros eosque inde aut expulsuros aut rater- 
fecturos. 

Pridie Nonas Aprilis nocte sequenti, nona videlicet luna 
iam inchoata, fertur quaedam obscuritas corniculata, eodem 
scemate quo luna splendebat, per medium eiusdem lunae 
apparuisse, ita ut hinc indc luceret, sed in medio obscura- 
retur. Sirailiter dicitur 8. Idus Aprilis sol ortus quandani 
in medio sui orbe& tenebrositatem passus, aua ad mferiora 
eius delabentem b , mox alia a supenoribus ei ingruerit eius- 
que h orbem usque ad infima similiter percurrerit, et hoc 
luna decima. 

Dani in Somna consistentes, cum eis non daretur supra- 
dictus census, receptis obsidibus, ad Anglossaxones navi- 

a) e eorr. 1. b) ita 1. c) et de s. Hincmari epistola 25. d) « eorr. 1. 
e) supplendum coegit vel aliud eiusmodi. P. f) ita 1 ; om. edd. g) quandam 
iterum add. 1. h) eique 1. 

1) Hospitale in monte sancti Bernardi. 2) Piimplitz prope Bern. 
3) Cf. Acta synodi Aquenais ex Eincmari libro de divortio Hlotharii, Llu 
I, p. 466. 



64 ANNALES BERTINIANI AUCTOBE PRUDENTIO. 860.861. 

fant. A quibus profligati atque repulsi, alias partes petunt. 
[i vero Dani qui in Rodano morabantur usque ad Valentiam 
civitatem vastando perveniunt. Unde, direptis 8 quae circa 
erant omnibus, revertentes, ad insulam in qua sedes po- 
suerant redeunt. 

Ludoicus, Karlus et Lotharius reges Kalendas Iunias 
apud castrum quod Confluentes vocatur conveniunt, ibique 
de pace inter se diu tractantes, tandem concordiam atque 
amicitiam ipsi per se iuramento firmant 1 . 

Ludoicus imperator Italiae suorum factione impetitur, 
et ipse contra eos ac contra Beneventanos rapinis atque in- 
cencliis desaevit. 

Dani qui in Rodano fuerant Italiam petunt et Pisas civi- 
tatem aliasque capiunt, depraedantur 6 atque devastant. 

Lothanus rex metuens avunculura suum Karlum, Ludoico 
regi Germaniae sociatur atque ob eandem societatem partern 
regni sui, id est Helizaciam c , tradit. Uxor d Lotharii timens 
odium viri sui atque insidias, ad fratrem suum Hucbertum 
in regno Karli autugit. 

Karlus rex raonasterium Sancti Martini e filio suo Ludoico 
largitur. 

861. 

Dani mense Ianuario a Luteciam Parisiorum et ecclesiam 
sancti Wincentii f martyris et Sancti Germani confessoris 
incendio tradunt; negotiatores quoque per Sequanam navigio 
sursum versus fugientes insecuntur et capiunt. Alii quoque 
Danorum pyratae Tarvanensem pagum adeunt et devastant. 

4. Kalendas Aprilis luna 14. post horam noctis octavam 
tota in nigredinem vertitur. 

Karlus rex filium suum Lotharium claudum in mona- 
sterio Sancti Iohannis 3 clericum fieri iubet. 

a) direptis — sedes suppl. in marg. in/eriore 1. Qua depraedata ad Ckr. Norm. 

b) dephendantur 1. c) Heliasaciam corr. Helisaciam 1. d) Vuxor 1. e) « corr. 1. 
f) uuincentii 1. 

1) V. acta LL. I, p. 469. 2) Potior fides habenda Aimoino monacho 
Sancti Germani, qui hoc lempore fiorebat. J* enim in historia miraculo- 
rum sancti Qermani Paris. lib. II, num. 10. hoc excidium accidisse 
tradit die sancto paschae. BOUQ. 3) i. e. in monasterio Reomaensi. 
Lotharius etiam eiusdem loci abbas fuit, itidemque monasterii Sancti 
Germani Autissiodorensis. BOUQ. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 861. 55 



PARS III. 

AUCTORE HINCMARO ARCHIEPISCOPO REMENSL 

Galindo cognomenlo Prudentius Trecassinae civitatis 
episcopus, natione Hispanus*, adprime litteris eruditus, qui 
ante aliquot annos Gotescalco praedestinatiano restiterat, post, 
felle commotus, contra quosdara episcopos secum heretico 
resistentes ipsius heresis defensor acerrimus, indeque non 
rnodica inter se diversa et fidei adversa scriptitans, moriturj 
sicque, licet diutino langore fatigaretur, ut vivendi ita et 
scribendi finem fecit. 

Carlomannus, Hlodowici regis Germaniae filius, cum 
Resticio Winidorum regulo foederatur, a patre deficit et 
Resticii auxilio magnam sibi partem usque ad Hin fluvium 
paterni regni praesumit. Hlodowicus socerum Karlomanni, 
nlii sui, Arnustum honoribus privat et nepotes ipsius 1 a 
regno suo expellit. Qui cum Adalardo, Yrmintrudis reginae 
avunculo, suo autera b propinquo, quem Hlotharius patrui 
sui Hludowici factione insequebatur , Karolum adeunt. A c 
quo benigne d suscipiuntur et honoribus consolantur. Sed et 
pene omnes qui nuper a Karolo e ad Hludowicum defecerant 
ad Karolum revertuntur et ab eo familiaritate et honoribus 
redonantur f . 

Dani qui pridem Morinum* civitatem incenderant de 
Anglis revertentes, duce Welando cum? ducentis et eo 
amplius navibus per Sequanam ascendunt et castellum in 
insula quae Oscellus dicitur a Normannis constructum» et 
eosdera Normannos obsident. Ad quorum obsidentium vide- 
iicet locarium quinque milia libras argenti cum animalium 
atque annonae summa non modica de regno suo, ne deprae- 
daretur, exigi Karolus praecepit. Et oequanam transiens, 
Meidunum 4 super Ligerim adit, Rodbertum 5 cum placitis 
honoribus recipit. Qua occasione Guntfridus et Gozfridus, 
quorum consilio Karolus praefatum Rodbertum receperat, cum 
suis complicibus gentilitia b mobilitate et inolita consuetudine 
a Karolo ad Salomonem Brittonum ducem deficiunt. Interea 
Danorum pars altera cum sexaginta navibus per Sequanam 

a) HUpinus corr. Hispanus 1. b) aut eorr. autem 1. c) tn ras.l. d) beigne 1. 
e) e eorr. 1. f) rodonantur corr. redonantur 1. g) cG inducentis 1. h) gentilia 1. 

1) Waldonem abbnlem, Utonem et Berengarium comites. 2) Thevouanne. 
3) V. 8upra a. 858. 4) Meung fd4p. LoiretJ. 5) Jtobertu» %Ue 
est cognomento Fortis, a quo regea Francorum tertiae stirpi* originem 
irahunt. BOUQ. 



Digitized by Google 



66 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 861.862. 



in flavium Tellas 1 ascendunt indeque ad obsidentes castellum 
perveniunt et eorum societate iunguntur. Obsessi autem famis 
media et miseriae omnis squalore compulsi, sex milia libras 
inter aurum et argentum obsidentibus donant eisque sociantur 
et sic per Sequanam usque ad mare descenaunt. Quos 
imminens hiemps ingredi mare prohibuit; unde se per sin- 
gulos portus ab ipso loco usque Parisius* secundum suas 
sodalitates b dividunt. Welandus autem per Sequanani usque 
ad castrum Milidunum cum sociis suis ascendit. Castellani 
vero cum Welandi filio Fossatis 1 monasterio occupant. 

Hincmarus Durocorthori Remorum archiepiscopus sy- 
nodo conprovinciali * apud martyrium 6 sanctorum Crispini 
et Crispiniani secus civitatem Suessionis Rothadum ipsius 
urbis episcopum, regulis eclesiasticis oboedire nolentem, epi- 
scopali privat coramunione secundum decreta canonum, donec 
oboediat. 

Karolus, dimisso filio suo Hludowico sub Adalardi, 
Yrmintrudis reginae avunculi, baiulatione ad custodiam regni 
contra Normannos, a quibusdam invitatus quasi regnum Pro- 
vinciae adepturus , quoniara Karolus , Hlotharii quondam 
imperatoris filius, inutilis atque inconveniens regio honori 
et nomini ferebatur, cum uxore Burgundiam usque ad civi- 
tatem Matescensium 4 peragrat. Ubi rebus parum prospere 
gestis, et depraedationibus* plurimis populo terrae ingestis, 
Pontigonem palatium redit. fbique missaticum ex parte Hlu- 
dowici, fratris sui, et Hlotharii, nepotis sui, ab Adventio e 
Mettensium civitatis episcopo et Leutardo comite delatum 
audit eosque absolvit et diem natalis dominici festive, ut 
moris est, celebrat. 

862. 

Karolus per Remi civitatem Suessionis venit. Ubi non 
incerto nuncio comperit, quia filia eius Iudith, relicta scilicet 
^delboldi regis Anglorum, quae f , possessionibus venditis 
quas in Anglorum regno optinuerat, ad patrem rediit et in 
Silvanectis* civitatem debito reginae honore sub tuitione 
paterna et regia atque episcopali custodia servabatur, donec, 
i.Cor.7,9. si se continere non posset, secundum apostolum, scilicet com- 
petenter ac legaliter, nuberet, Balduinum comitem*, ipso leno- 
cinante, et fratre suo ' Hludowico consentiente, mutato habitu 

a) Parisins usque corr, usq. Par. 1. b) soUlitates 1. c) ila 1. 1*; monasterium 
eorr. P.; atd cf. Ducange IV, p. 307; eliam o. 842. ad martyrium (pro ad memoriaro) 
puto. d) deprecationibus 1. e) e corr. 1. f) q. p. e ra». 1. 



1) De quo non comtat; alii VYkre», alii la Belhune vel VEpte intellexe- 
runt; Monod p. 252. 2) S. Maur - de» - Fotse"». 3) Cuius acta non 
ezttant. 4) Mdcon. 5) Senlie. 6) Flandriae. 7) t. e. Iudithae. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 862. 57 

est secuta; sed et quia Hludowicus, filius eius, a praefatis 
Guntfrido [et* Gozfrido] sollicitatus, relictis fidelibus patris, 
cum paucis noctu aufugit et transfuga ad se sollicitantes 
pervenit. Unde rex Karolus episcopos et caeteros regni sui 
primores consulens, post mundanae legis iudicium canonicam 
m iam dictum Baldumum et Iudith, quae cum fure cucurrit 
et adulteri portionem se fecit, secundum edicta beati Gre- 
gorii: ut, si quis viduam in uxorem furatus fuerit, et con- 
sentientes ei, anathema sint, depromi sententiam ab episcopis 
petiit. Abbatiam quoque Sancti Martini, quam inconsulte 
praescripto filio suo Hludowico donaverat, non satis consulte 
Hucberto, clerico coniugato, donavit. Indeque Silvanectum 
perrexit; ubi dum inmoraretur, expectans, ut ad eum populus 
conveniret, quatenus aciebus dispositis ex utrisque suis ripis 
singulae aquae, Isara 1 scilicet, Matrona et Sequana, custo- 
direntur, ne Normanni in praedam ire valerent, nuncium 
accepit, quia Danorum electi de his qui in Fossatis resede- 
rant cum parvis navibus Meldensium civitatem 2 adirent. 
Ipse autem cum eis quos secum habuit ilio pergere matu- 
ravit; et quoniam, pontiDus a Normannis destructis et navibus 
occupatis, eos adire non poterat, necessario usus consilio, 

Sontem ad insulam secus Treiectum 5 reficit et Normannis 
escendendi aditum intercludit, scaras nihilominus ex utraque 
ripa Matronae ad custodiam deputat. Qua de re Normanni 
valde constricti, obsides electos et Karolo rais8os b ea con- 
ditione donant, ut omnes captivos quos coeperant postquam 
Matronam intraverant, sine mora aliqua redderent, et aut 
cum aliis Normannis constituto die placiti a Sequane rece- 
dentes mare peterent, aut, si atii cum eis redire non vellent, 
una cum exercitu Karoli retractantes ire bello adpeterent c . 
Sicque, datis decem obsidibus, sunt ad suos redire permissi. 
Et post viginti circiter dies ipse Welandus ad Karolum 
veniens, illi se commendavit et sacramenta cum eis quos 
secum habuit statim praebuit. Indeque ad naves regressus, 
cum omni Danorum navigio usque ad Gemeticum d - 4 , ubi 
illorum naves statuerunt reficere et vernale aequinoctium 
exspectare, descendit. Refectis navibus, Dani mare petentes, 
per plures classes se dividunt et prout cuique visum est 
in diversa velificant ; maior autem e pars Brittanos, qui Salo- 
mone duce habitant in Niustria, petit ; quibus et illi iunguntur 
qui in Hispania fuerant. De quibus Rotbertus duodecim 

a) et Gozfrido dts. 1; suppl. tdd. b) mieo» corr. miasos 1. c) abpeterent 1. 
d) Qemeacum 1. e) tuptrscr. 1. 

1) Oise. 2) Meaux. 3) Treiectum-Baldulfi, TriUtardou. 4) Iumiige*. 



Digitized by Google 



58 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 862. 

naves, quas Salomon in contrarietatem eius locario iure con- 
duxerat, in fluvio Ligeri* capit omnesque qui in illo fuere 
navigio interfecit, praeter paucos, qui fuga lapsi delituerunt. 
Rotbertus autem b Salomonem sustinere non valens, cum prae- 
fatis Normannis qui de Sequana exierunt, antequam eos 
Salomon sibi adversus eum adscisceret 6 , [datis d ] utrimque 6 
obsidibus, in sex milibus argenti contra eundem Salomonem 
convenit. Welandus cum uxore et filiis ad Karolum venit 
et christianus cum suis efficitur. 

Carlomannus, Hludowici regis Germaniae filius, concessa 
sibi a patre regni portione quam pridem invaserat, et dato 
sacramento, ne amplius inde sine patris voluntate invaderet f , 
cum patre pacificatur. 

Hludowicus denique, filius Karoli regis, consilio Gunt- 
fridi adque Gozfridi Salomonem adit, validam Brittonum 
manum optinet et cum eis Rotbertum, patris fidelem, impetit, 
Andegavum et alios, quae adire potuit, pagos caede, igni, 
depraedatione devastat. Rodbertus siquidem Brittones redeun- 
tes cum maxima depraedatione aggreditur et plus quam 
ducentos Brittonum primores oecidit et pracdam excutit. 
Quem iterum Hludowicus bello quaerit, in fugam ab eo ver- 
titur, et dispersis sociis, vix evasit. 

Karolus rex Aquitanorum, Karoli regis filius, necdum 
quindecim annos complens, persuasione Stephani 1 relictam 
Humberti comitis sine voluntate et conscientia patris in con- 
iugem ducit. Sed et sepefatus Hludowicus, frater ipsius 
Karoli, e vcstigio in ipso quadragesimae sanctae initio filiam 
Harduini quondam comitis, sororem scilicet Odonis suis mul- 
tum compiaciti, sibi coniugem copulat. 

Karolus, horum pater, omnes primores regni sui ad 
locum qui Pistis 2 dicitur, ubi ex una parte Andella et ex 
altera Audura Sequanam influunt, circa Iunii Kalendas cum 
multis operariis et carris convenire facit, et [in d l Sequana 
munitiones construens, ascendendi h vel descendendi navibus 
propter Nortmannos aditum intercludit. Ipse cum uxore 
super Ligerim in loco qui Maidunus s dicitur, datis per suos 
sacramentis, cum Karolo filio loquitur, et eo quasi subito 1 , 
sed voce submissa, et animo contumaci erecto, in Aquitaniam 
remeante, ipse ad Pistis, quo placitum simul et synodum 4 
ante condixerat, redit et inter operandum de sanctae ecclesiae 

a) Ltgere eorr. Ligeri 1. b) aut eorr. autcm 1. c) adscisseret 1. d) deest 1. 

e) utritque corr. utrimque 1. t) evaderet? g) su corr. sui 1. h) ascendi 
corr. ascendcndi 1. i) sudito corr. y ut videtur, subito 1. 

1) Comitia Arvernorum. 2) Pitres, in dioecesi Rotomagensi. 3) Y.p.bb, 
n. 4. 4) LL. I, p. 478 »qq. 



Digitized by Googl 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 862. 59 



ac regni negotiis cum fidelibus suis tractat. Ubi Rothadus 
Suessorum episcopus, homo singularis amentiae, in synodo 
provinciali regulariter episcoporum communione privatus, 
cum sua se contumacia quattuor provinciarum concilio prae- 
sentavit. Quem fraternus conventus, ne deponeretur, penitus 
sub appellatione sedis apostolicae servare disposuit. Sed 
isdem post eiusdem concilii iudicium, unde* appellaverat, 
expetens, constitutis 12 ab eadem synodo iudicii exequendi 
iudicibus, novus Pharao propter sui cordis duritiam, et vetera 
secula repraesentans, homo mutatus in beluam, propter desi- 
gnatos excessus, [qui b in] gestorum serie continentur, quoniam 
corrigi noluit, in suburbio Suessorum civitatis deponitur. 

Interea contigit miraculum in civitate Morinensi. Nam 
cuiusdam civis d ipsius urbis mancipium mane in die ad- 
sumptionis sanctae Mariae vestitum lineum quod camisium Ang. is. 
vulgo vocatur levigare incipiens, ut illud dominus suus ad 
missam procedens paratum portare quivisset, ad primum 
initium quo levigam imprimens traxit vestimentum sangui- 
neum est effectum ; sicque, quoties idem mancipium levigam 
traxit, sanguis est subsecutus, usque quo illud vestimentum 
totum reiacenti sanguine est infectum. Quod vestimentum 
Hunfi-idus venerabilis ipsius civitatis episcopus ad se fecit 
deferri et in eadem ecclesia ad testimonium reservari. Et 
quoniam eadem festivitas ab incolis parrochiae e illius non 
feriabatur f , et celebrari et feriari debito honore ab omnibus 
eandems sollerapnitatem praecenit. 

Hludowicus, qui a patre duaum defecerat, ad eum redit, 
et veniam ab eo, sed et ab episcopis pro suis excessibus 
postulans, patri de cetero fore fidelem districtissimis sacra- 
mentis se obligat. Cui pater comitatum Meldensem et abba- 
tiam Sancti Crispini donans, cum uxore de Niustria ad se 
venire praecepit. Hunfrido, super quem Warengaudus infi- 
delitatem miserat 1 , petentibus suis fidelibus, ne confligat 
bello, concessit ipsumque et Warengaudum pacificat. 

HludowicuB rex Gerraaniae Hlotharium, nepotem suum, 
apud Mogontiam accersiens, petit, ut cum eo contra Wino- 
dos qui appellantur adversus regulum . . . cum 

apparatu hostili pergat; qui se primum iturum promisit, post 
vero a promissione sua defecit. Hludowicus autem, relicto in • 
patria Karolo filio , quoniam nuper uxorem Ercangarii comitis 

a) inde 1. b) qui in des. 1. c) sirif t. d) cius corr. civis 1. e) t corr. 1. 
f) feriebatur 1. g) eadem corr. eandem 1. 

1) i. e. quem infidelitatu accutaverat. 2) Abodriti. 3) Tabomiuzlem ; 
ef. Budolfi Ann. h. a. 



Digitized by Google 



60 ANNALES BKRTINIANI AUCTORE HINCMARO. 862. 



filiam* duxerat, Hludowicum, filium suum, secum ducens, 
aggreditur Winedos. Unde, quibusdam amissis primoribus 
et nihil prospere gestis, sub optentu obsidum ad Francono- 
furth palatium super Moenum fluvium [revertitur *]. Dani 
magnam regni eius partem cede et igni vastantes praedantur. 
Sed et hostes antea illis populis inexperti, qui Ungri vocan- 
tur, regnum eiusdem populantur. 

Hlotharius Waldradam concubinam, maleficis utferebatur 
artibus dementatus, et ipsius pellicis b , pro qua uxorem suam 
Theotbergam abiecerat, caeco amore inlectus, faventibus sibi 
Liutfrido, avunculo suo a , et Waltario 8 , qui vel ob c hoc 
maxime illi erant familiares, et, quod nefas est dictu, quibus- 
dam etiam regni sui episcopis consentientibus , coronat et 
quasi in coniugem et reginam sibi, amicis dolentibus atque 
contradicentibus, copulat. 

Hincmarus Remorum episcopus, veniente Karolo rege 
in eandem civitatem, accitis comprovincialibus suis episcopis, 
matrem ecclesiam ipsius provinciae in honore sanctae Mariae, 
sicut et antiqua fuerat sacrata, venerabiliter dedicat. 

Hludowicus rex Germaniae, directis missis blandiloquis 
ad fratrem suum Karolum, obviam sibi in territorium d Tul- 
lensem* venire petit; et quia Karolus cum Hlothario ante 
colloqui e noluit, quam fratri suo causas diceret quae ei in 
Hlothario displicebant, non mediocri querela inde sermonibus 
est conflictum. Tandem Karolus f cum episcopis qui secum 
erant Hludowico et episcopis qui erant cum eo scnpto capi- 
tulatim ostendit, pro quibus Hlothario communicare nolebat, 
nisi profitereturs, quod inde aut certam redderet rationem 
aut secundum auctoritatem dignam ostenderet emendationem. 
Post quam professionem sub hac convenientia Karolus et 
episcopi qui cum eo erant in communionem Hlotbarium 
receperunt, et scriptas ac consiliariis recitatas adnunciationes, 
quas de illorum conventu debuerunt populo nunciare, usi 
consilio praecipue Hludowicus et Hlothanus Chuonradi, sui 
consiliani h , Karoli autem avunculi, qui superciliosa, sed fri- 
vola et nec sibi adeo nec pluribus proficua, more sueto», 
scientia nitebatur, ne innotescerentur k populo causae, quas 
Karolus Hlothario reputabat, penitus reiecerunt. Verum 
Karolus contra eorum vota omnibus pleniter notum fecit, 
quia pro uxore contra euangelicam et apostolicam auctori- 

a) detst 1; tuppl.P.; pergit Bouq. Fortasst. j>o.it obsidum plura exeiderunt. b) peli- 
cia 1 c) ab 1. d) teritoriam 1. e) aloqui 1. f) Karlas eorr. Karolas 1. 
g) profltetar 1. b) consiliari 1. i) saeta 1. k) notescer. eorr. innotescer. 1. 

1) Jiichardem. 2) Fratre Irmingardis imperatricis. 3) De quo 
cf. Diimmkr I, p. 478, n. 4) Apud Sablonarias; LL. I, p. 483 sqq. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 862.363. 61 



tatem relicta et altera ducta, et quia uxori Bosonis 1 et 
Balduino, qui filiam eius furatus fuerat in uxorem, excom- 
municatis communicaverunt, Hlothario ante praedictam pro- 
fessionem communicare nolebat; sicque condicentes placitum 
sui conventus in futuro mense Octobrio in confinio Moso- 
magensis 1 et Vonzensis* comitatus, ab invicem* secesserunt. 
IUudowicus ad reconciliandum vel ad resistendum filio suo 
Karlomanno, qui auxiiiante Resticio b Winidorum regulo 
contra patrem rebellaverat , Baioariam petiit. Karolus de 
Tullensi territorio per Pontigonem, inde secus littora 0 Ma- 
tronae fluminis Carisiacum revertitur ibique dominici natalis 
diem reverentissime celebrat 

863. 

Dani mense Ianuario per Rhenum d versus Coloniam 
navigio ascendunt, et depopulato emporio quod Dorestatus 
dicitur, sed et villam non modicam 6 , ad quam Frisii con- 
fugerant, occisis multis Frisiorum negotiatoribus, et capta 
non modica populi multitudine, usque ad quandam insulam 
secus castellum Novesium 4 perveniunt. Quibus Hlotharius 
ex una parte Rheni cum suis et Saxones ex alia parte adgre- 
diuntur et usque circa Ralendas Aprilis consident. Unde 
idem Dani consilio Rorici, sicut accesserant, et recedunt. 

Karolus , Hlotharii imperatoris filius et rex Provinciae, 
diu epelemptica infirmitate vexatus, moritur. Hludowicus 
frater eius, Italiae vocatus imperator, Provinciam venit et 
quos potuit ipsius regni primores sibi conciliavit. Hoc audito, 
Hlotharius illuc pergit, et mediantibus inter eos domesticis 
et amicis illorum placitum, quo simul redeant et de ipso 
regno apud se tractent f , Hluaowicus Italiam, Hlotharius in 
regnum suum revertitur. 

Karolus rex Cinomannis civitatem adit indeque usque 
ad monasterium quod Interannis 5 dicitur procedit. Ubi Salo- 
mon dux Brittonum cum primoribus suae gentis illi obviam 
venit seque illi commendat et fidelitatem iurat omnesque 
primores Brittanniae iurare facit et censum illius terrae 
secundum antiquam consuetudinem illi exsolvit. Cui Karolus 
ob fidelitatis suae meritum partem terrae quae Inter-duas- 
aquas dicitur et abbatiam Sancti Albini* in beneficium donat. 

a) e eorr. 1. b) Rcfeccio 1. 1*5 emend. Bouq. c) littcra 1. d) Renum eorr. 
Rbenum 1. e) nontnodocam 1; modlcam eorr. modocam 1 B ; P.emend.; Dor. dep. 
villa ad q. Chr. Norm. f) tractant 1. 

1) Ingeldrudi. 2) Mouzon. 3) Voncq (dip. ArdennesJ ; Monod p. 252. 
4) Neuts. 5) Entrammet ; olim virginum monasterium (dip. Mayenne). 
6) Andegavis. 



Digitized by Google 



62 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 863. 

Gozfridum et Roricum atque Hcriveura caeterosque qui ab 
eo nuper sicut et saepe defecerant recipit et cum mdulgentia 
honoribus donat. Indeque Cinomannis revertitur et pascha 
Apr. 11. Domini celebrat. 

Hunfridus Gothiae marchio sine conscientia Karoli regis, 
factione solito more Tolosanorum, qui comitibus suis eandem 
civitatem supplantare sunt soliti, Tolosam Reimundo subripit 
et sibi usurpat. 

Karolus rex de partibus Transsequananis regrediens, 
Liutardum Papiae episcopum de parte Hludowici imperatoris 
Italiae et Gebahardum Spirensem* episcopum de parteHludo- 
wici, fratris sui, regis Germaniae, et l&antharium comitem 
de parte Hlotharii, nepotis sui, accipit pro pace petentibus b ; 
quam idem Karolus semper servare voluit, quantum infestatio 
contrariorum sibi permisit. Sed et alium missum fratris sui 
Hludowici nomine Blitgarium accipit, petentem, ut Karlo- 
mannum, filium eius, a Restitio Wmido desertum et fa c ] se 
fugatum, si ad illum venerit, non recipiat. Quem non Iongo d 
post tempore, deceptum atque desertum a suis, sub conditione 
sacramenti pater suus Hludowicus recepit et secum in libera 
custodia tenuit. 

Karolus missos domni apostolici Nicolai, Raduoldum 
scilicet Portuensem episcopum et Iohannem Ficodensem e - 1 
episcopum, satis honorifice Suessionis in monasterio Sancti 
Medardi recipit. Quos aliquandiu secum retinuit, et concessa 
Balduino, qui ad limina apostolorum confugium fecerat, in- 
dulgentia, pro cuius obtentu venerant, cum epistolis ad apo- 
stolicam f sedem redire muneratos absolvit. Idem autem 
apostolicae sedis legati Mettis adeunt, synodum habituri ex 
delegatione apostolica circa medium mensem Iunium pro 
divortio, quoa inter Lotharium et uxorem suam Theotberga 
acciderat, et pro superinductione concubinae Waldradae, 
quam contra leges ecclesiasticas et mundanas in uxorem sibi 
adsciverat. In qua synodo praefati missi, corrupti muneribus, 
epistolas domni apostolici occultantes, nihil de his quae sibi 
commendata fuerunt secundum sacram auctoritatem egerunt. 
Ut autem aliquid viderentur egisse, Guntharium Coloniensem * 
archiepiscopum et Theutgaudum h Treverensem aeque archi- 
episcopum cum neniis*, quas in eadem synodo subscripserunt 
episcopi regni Hlotharii factione Haganonis versuti et cupi- 

a) Spiren 1. b) petentes edd. c) detst 1. d) longe 1. e) Ficoclensem 1. 
f) apostolicnm 1. g) Colonenacm 1. b) Theutgandum 1. i) ueniis 1; pro quo 
legendum eenmit P. gestis; aed neniis restituendum eaae puto, eollato loco o. 867, p. 90. 

1) i. e. Cerviensem. Cervia Ravennati» ecclesiae est suffraganea. 



Digitized by Google 



ANNALES BEKTINIANI AUCTORE HINCMAKO. 863. 63 



dissimi Italicae regionis episcopi 1 , Romam ire iusserunt, ut 
iudicio domni apostolici ipsa causa diffiniretur. Domnus 
apostolicus quae acta fuerant plene cognoscens, et Radoaldum 
siiniliter" cupiditate in Constantinopoli cum Zacharia socio 
suo episcopo nuper corruptum dampnare volens, synodum 
convocavit. Quod sentiens Radoaldus, noctu fuga lapsus, 
disparuit. Guntharitis vero et Theutgaudus Romam per- 
venientes, primum in synodo et postea in ecclesia sancti 
Petri, sicut habetur in subditis 2 , ab apostolico sunt damnati: 
Nicholaus episcopus, servus servorum Dei, reveren- 
tissimis et sanctissimis confratribus nostris, Hicmaro b Re- 
mensi et Waniloni Rotomagensi seu omnibus confratribus 
nostris, archiepiscopis et episcopis in regno Karoli qloriosi 
regis consistentibus. Scelus, quod Hlolharius rex, si tamen 
rex veraciter dici possit, qui nuUo salubri regimine corporis 
appetitus refrenat, sed lubrica enervatione magis ipsius 
iUicitis motibus cedit, in duabus feminis, Theotberga scilicet 
et Waldrada, commisit, omnibus manifestum est. Sed et 
dudum episcopos Theotgaudum et Guntharium in tali facto 
eum habuisse auctores c atque factores^, pene totus nobis 
orbis undique ad limina seu sedem confluens apostolicam 
referebat, absentibus quoque id ipsum nostro scribentibus 
apostolatuL Quod nos tanto credere rennuimus, quanto de 
episcopis tale quid audire nullatenus sperabamus; donec 
ipsi Romam tempore concilii venientes, coram nobis et sancta 
synodo tales inventi sunt, quales fuerant a multis saepissime 
praedicati ; ita ut scriptura, quam suis stipulaverant mani- 
ous quamque volebant ut nostro roboraremus cyrographo, 
caperentur et, dum musciptdam innocentibus opponere sata- 
gerent, insidiis suis iUaqueati sint e . Sicque completum est 
Deo auctore, quod in Proverbiis legitur: 'Frustra iacitur f Prov. i, n. 
rete ante oculos pennatorum'. Siquidem ipsi obligati sunt 
et ceciderunt; nos vero, qui in hoc fiagitium falso cecidisse 
dicebamur, faciente* Domino cum iustitiae propugnatoribus 
resurreximus et erecti sumus, Igitur decernente nobiscum 
sancta synodo f in praesentia depositi et ab officio sacer- 
dotalt excommunicati atque a regimine episcopatus alienati 
indubitanter existunt. Unde vestra fraternitas canonum 
normam custodiens et decretorum sanctiones observans, ca- 
veat, ne hos quos nos abiecimus recipere in sacerdotum 

a) simili? P. b) tlal. c) tatores F. d) »*. e. fautores, ut F.ltgunt. «) sant 
ipsi. Sic F. f) iactatur a. o. r. p. F. g) favente F. 

1) Bergamensi». 2) Eadem episcopis in regno Hludowici direeta Ann. 
Fuldense» (F.) exhibent. 



Digitized by Google 



64 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 863. 

cathalogo * praesximat. Depositionis autem sententia, quam 
in praedict08 Theotgaudum et Guntharium protxdimus, cum 
ceteris capitulis, quae sancto concilio nobiscum sanciente 
promulgavimus, inferius annexa monstrabitur. 

Cap. 1. De b synodo in Mettensium urbe a Theot- 
gaudo et Gunthario ar chiepiscopis congregata 

penitus abotenda. 

Synodum, quae nuper, id est sub piissimo imperatore 
Hludoxoico per indictionem undecimam mense lunio, in Met- 
tensium uroe ab episcopis, qui nostrum praevenerant iudi- 
cium, collecta est, quique apostolicae sedis instituta temere c 
violarunt, extunc et nunc et in aeternum iudicamus esse 
cassatam, et cum Ephesino latrocinio reputatam, apostolica 
auctoritate in perpetuum sancimus d esse dampnanaam, nec 
vocari synodum, sed tamquam adulteris faventem , prosti- 
bulum appellari decemimus. 

Cap.* 2. Depositio h Theotgaudi et Guntharii 

arch iep isc op o r u m. 

Theotgaudum Treverensem, primatem Belgicae pro- 
vinciae, et Guntharium Agripinae Coloniae episcopos, nunc 
coram nobis et sancta sunodo sub gestorum insinuatione, 
qualiter causam Hlotharii regis et auarum mulierum eius, 
Theotbergae scilicet et Waldradae, recognoverint r et iudica- 
verint, scriptum super hoc propriis roboratum manibus qffe- 
rentes, nihilque se plus vel minus aut aliter egisse, ore 
proprio multis coram positis afjirmantes, et sententiam, 
quam a sede apostolica in Ingildrudem, uxorem Bosonis, 
sanctissimus frater noster Mediolanensis archiepiscopus Tado 
et ceteri coepiscopi nostri petiverant emittendam, et nos 
divino succensi zelo sub anathematis obtestatione canonice 
protuleramus, publice viva voce se* violasse confitentes; — 
in quibus omnibus invenimus eos apostolicas atque cano- 
nicas sanctiones in pluribus excessisse et aequitatis normam 
nequiter temerasse — : omni iudicamus sacerdotii officio 
manere penitus alienos, Spiritus sancti iudicio et beati Petri 
per nos auctoritate omni episcopatus exutos regimine con- 
sistere diffinientes. Quod si iuxta praecedentem consuetu- 
dinem tamquam episcopi ausi fuerint aliquid de sacro mini- 
sterio contingere, nuUo modo liceat eis, nec in alia synodo 
restitutionis spem aut locum habere satisfactionis , sed et 
communicantes eis omnes abici de ecclesia, et maxime, si 
postea quam didicerant*, adversus memoratos prolatam fuisse 
8ententxam, eisdem communicare temptaverunt 1 . 

a) catalogo eorr. catbalogo 1. b) rubra dettt 1*. c) tenere 1. d) e. s. F. 
e) deest 1. f) se r. F. g) si eorr. se 1. b) didicerint F. i) temptaverint F. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 863. 65 



Cap. 3. De ceteris episc opis. 

Ceteri autem episcopi, qui complices horum, Tkeotgaudi 
scilicet et Guntharii , vel sectatores esse feruntur , si cum 
his coniuncti seditiones, coniurationes vel conspirationes 
fecerint, vel si a capite, id est a sede beati* Petri, iUis 
haerendo dissenserint } pari cum eis dampnatione teneantur 
obstricti h . Quod si cum sede apostolica, unde eos prin- 
cipium episcopatus sumpsisse manifestum est, sapere de 
cetero per semet ipsos, vel missis ad nos legatis cum scriptis 
suis } se 6 professi extiterint, noverint sibi a nobis veniam 
non negandam, nec d amissionem honorum suorum pro re- 
troactis praesumptionibus aut subscriptionibus , quas in e 
profanis fecerunt gestis, per nos uUo modo formidandam. 

Cap. 4. De Ingildrude. 

Ingildrudem, filiam quondam. Mactifredi comitis, auae { , 
Bosone proprio viro relicto, ecce iam per septem cxrciter 
annos hac atque illac vagabunda discurrit*, nuper cum 
factoribus h suis regulariter anathematizavimus, sed propter 
contumaciam x iterato anathematis duximus vinculis inno- 
dandam. Sit igitur a Patre et Filio et Spiritu sancto, uno 
et vero Deo } et ab omnibus sanctis patribus et ab universa 
sancta Dei catholica et apostolica ecclesia et a nobis penitus 
anathema, cum omnibus complicibus, communicatoribus atque 
auxiliatoribu8 suis, ita ut, sicut iam decrevimus, si quis ei 
communicare vel favere in aliquo praesumpserit, si quidem 
clericu8 fuerit, eodem k vincuto constHctus officium cleri- 
catus amittat, monachi vero et laici, si inoboedientes decreto » 
praesenti fuerint, simUitei' anathematizentur. Sane si eadem 
mulier ad virum suum reversa fuerit vel apostolicam beati 
Petri 8edem Romam properans accesserits, veniam ei post 
dignam satisfactionem procid dubio non denegabimus 1 ; 
verumtamen sub priori vinculo anathematis, quo illam prius 
et nunc obligavimus, interim constricta permaneat. Si quis 
autem eidem Ingildrudi ad apostolicam beati Petri sedem 
Romam specialiter properanti vel occurrenti nescius com- 
municaverit aut sciens opem in veniendo praestiterit, nullo 
pro hoc vinculo teneatur annexus m . 

Cap. 5. De sententiis atque interdictis sedis 

apostolicae. 

Si quis dogmata, mandata, interdicta, sanctiones vel 
decreta pro catholica fide, pro ecclesiastica disciplina, pro 

a) deest l. b) utricti F. c) deesi F. d) ne 1. e) pro tnfanis vel pro in- 
«anis F. f) qni 1. g) deert F. h) fautoribua F.; cf. supra p. 6S, n. d. 
i) contamace» oam 1. k) in e. F. 1) negabimus F. m) innexna F. 

5 



Digitized by Google 



66 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 863. 864. 



correctione Jidelium, pro emendatione sceleratorum vel inter- 
dictione imminentium vel futurorum malorum a sedis apo- 
stolicae praesule salubriter promulgata contempserit , ana- 
thema sit. 

Optamus* sanctitatem vestram in Christo bene valere*. 

Karolus 8. Kalend. Novembris synodum in Vermeria 
palatio habuit, ibique abbatiam Sancti Carilephi 1 super Rot- 
bertum episcopum Cinomannicae urbis, qui eam per apo- 
stolicae [sedis c J commendationem iuri sui episcopatus manci- 
patam tenere volebat, legaliter evindicavit, et Rothadum nuper 
depositum, sicut domnus papa ei mandaverat 1 , cum suis et 
episcoporum litteris atque vicariis Romam misit. Iudith, 
filiam suam, per deprecationem domni apostolici ad pacem 
et legatum Mahomot regis Sarracenorum cum magnis et 
multis muneribus ac litteris de pace et foedere amicali 
loquentibus sollemni more suscepit; quem cum honore et 
debito salvamento ac subsidio necessario in Silvanectis civitate 
oportunum tempus, quo remitti honorifice ad regem suum 
posset, opperin disposuit. Indeque cum valida manu ad 
recipiendura virtute filium suum Karolum, si aliter nollet 
venire, hostiliter versus Aquitaniam pergit et ad Autisio- 
dorum civitatem usque pervenit, ibique filiam suam Iudith, 
sicut dominus apostolicus eum petierat, consilio fidelium 
suorum Balduino, quem secuta fuerat, legaliter coniugio 
sociari permisit. Inde Nivernum civitatem perrexit; ubi 
filium suum Karolum ad se venientem recepit et sibi fideli- 
tatem et debitam subiectione d promitti sacramento prae- 
cepit et omnes primores Aquitaniae iterum sibi iurari d fecit. 
Duo quoque Nortmanni, aui nuper cum Welando, christiani- 
tatem dolo, ut tunc dicebatur et post claruit, postulantes e , 
de navibus exierunt, super eum* infidelitatem miserunt. 
Quorum unus secundum eentis suae morem cum eo negante f 
armis coram rege contendens, illum in certamine interfecit. 
Interea tristi nuncio comperit, quod Nortmanni Pictavis vene» 
rant, et sub redemptione^ civitate servata, ecclesiam sancti 
Hilarii magni confessoris incenderint. Natale autem Domini 
in eodem loco secus Nivernum civitatem, ubi filium suum 
receperat, celebravit 

864. 

Karolus Aquitanios hostiliter contra Normannos, c-ui 
ecclesiam sancti Hilarii incenderunt, disposito exercitu lre 

a) Opt. vatare des. F. b) valaere 1. c) deett 1; apostolicam c. edd. d) iia 1. 
e) postulante 1. f) negonte eorr. negante 1. g) redemptionia 1. 

1) Saint Calau. 2) V. Nieolai epiitolam, Mansi XV, p. 300. 3) t. e. 
Welandum. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 864. 67 



raecipiens, filium et aequivocum* suum Earolum secum 
ucens, Compendium rediit, missos suos ad recipiendos b civi- 
tates et castella in Gothiam misit. Nortmanni Arvernum 
civitatem petunt, ubi Stephanum, Hugonis filium, cum paucis 
suorum interfectum, inpune ad suas naves redeunt. Pip- 
pinus, Pippini filius, ex monacho laicus et apostata factus, 
se Normannis coniungit et ritum eorum servat. Karolus 
iuvenis, quem pater nuper ab Aquitania receptum Com- 
pendium secum duxerat, noctu rediens de venatione in silva 
Cotia», iocari cum aiiis iuvenibus et coaevis suis putans, 
operante diabolo ab Albuino iuvene in capite spatha per- 
cutitur pene usque ad cerebrum; quae plaga a timpore 
sinistro usque ad malam c dexterae maxillae pervenit*. 

Hlotharius, Hlotharii filius, de omni regno suo quattuor 
denarios ex omni manso colligens, summam denariorum cum 
multa pensione farinae atque pecorum necnon vini ac sicerae 
Rodulfo Normanno, Herioldi filio, ac suis locarii nomine 
tribuit. 

Hludowicus, imperator Italiae nominatus, incentore Gun- 
thario ad suam iniuriam referens, quoniam legatos sui fratris 
Hlotharii per ipsius fiduciam et interventionem Romam 
directos apostolicus, ut supra monstravimus, degradavit, seque 
ipsum furore non capiens, comitantibus secum eisdem legatis 
Theutgaudo atque Gunthario, cum coniuge Romam ea inten- 
tione pergit, quatenus aut a d papa Romano idem restituerentur 
episcopi, aut hoc facere non volenti noxie quodammodo 
manum mitteret. Quod audiens apostolicus, cum laetaniis 
generale ieiunium sibi et Romanis indixit, ut Deus aposto- 
lorum Buffragiis praefato imperatori mentem bonam et reve- 
rentiam erga divinum cultum et apostolicae sedis auctori- 
tatem donaret. Imperatore autem perveniente Romam et 
secus basilicam beati Petri degente, clerus et populus Ro- 
manus cum crucibus et laetaniis ieiunium celebrantes, beati 
Petri meraoriam adeunt, et ab hominibus imperatoris, cum 
gradus ante basilicam beati Petri ceperunt ascendere, in 
terram prostrati et variis ictibus flagellati, et crucibus ac 
vexillis confractis, qui evadere potuerunt fugati sunt. In 
quo tumultu et crux mirabilis et veneranda a sanctae memo- 
nae Helena decentissime fabricata, in qua lignum vivificae 
crucis posuit et sancto Petro munere maxinio contulit, con- 
fracta et in lutum proiecta est ; unde a quibusdam, ut fertur, 
Anglorum gentis hominibus collecta et custodibus reddita 

a) pquicum eorr. oquivocum 1. b) Ua 1. c) malum 1. d) aut papa Romaoui 1. 

1) ( La foret de Cuise\ 2) Cf % Reghu a. 870. 

5* 



Digitized by Google 



68 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 864. 



est Quae flagitia ut apostolicus in Lateranensi palatio degens 
comperit et paulo post illura capiendura non incerto nuncio 
didicit, latenter navem intravit et per Tyberim ad ecclesiam 
sancti Petri se contulit, ubi duobus diebus ac noctibus sine 
cibo ac potu mansit. Interea homo cuius praesumptione 
praefata crux veneranda confracta fuerat moritur, et im- 
perator febre corripitur. Quapropter coniugem ad aposto- 
licum mittit. Cuius fideiiussione apostolicus ad imperatorem 
venit, et habita mutua sermocinatione, sicut inter eos con- 
venit, apostolicus Roraam ad Lateranense palatium rediit. 
Tunc imperator Guntharium et Theutgaudum degradatos, ut 
secum venerant, Franciam redire praecepit. Tunc Guntharius 
haec diabolica capitula et actenus inaudita, quae cum hac 
praefatione, quando Romam, ut praemisimus, in Hludowici 
obsequio rediit, episcopis regni Hlotharii raisit, per Hildu- 
vinum, fratrem suum, clericum, adiunctis ei suis hominibus, 
apostolico misit, dans illi in raandatis, ut, si apostolicus illa 
nollet recipere, super corpus beati Petri ea iactaret: 

Sanctis ac venerandis fratribus et coepiscopis Gun- 
tharius atque Theotgaudus in Domino salutem. Rogamus 
suppliciter carissimam fraternitatem vestram, ut nobis pro 
vobis assidue orantibus sanctarum precum solatia instanter 
impendatis^ et ne turbemini neaue terreamini pro his quae 
fama forte* de nobis vobis b sinisterius nuntiat. Confidi- 
mus de Domini nostri clementissima bonitate, quia neque 
in regem nostrum neque in nos } opitulante Deo, inimicorum 
praevalebunt insidiae, neque gaudebunt de nobis adversarii 
nostri. Nam, quamvis domnus Nicolaus, qui dicitur papa 
et qui se apostolum inter apostolos adnumerat totiusque 
mundi imperatorem se facit, ad illorum instinctum et votum, 
quibus conspiratus favere dinoscitur, nos dampnare voluisset, 
tamen modis omnibus Christo propitio suae insaniae reni- 
tentes invenit, et quicquid inde fecit, non mediocriter iUum 
postmodum poenituit. Misimus vobis haec subscripta capitula, 
quibu8 cognoscatis nostram adversus praefatum pontificem 
querimoniam. Nos autem egressi a Roma longiusque rece- 
dentes, iterum ad Romam revocati sumus. Quo nos in- 
cipientes reverti, has c vobis litterulas scripsimus, ut non d 
miremini, quod longiores agimus moras. Dominum regem 
nostrum tam per vos ipsos quam per vestros missos et lit- 
teras saepius visitate et confortate eique quoscumque* 
potestis amicos et fideles conciliate, maxime Hludouncum 
regem admonendo semper invitate et cum illo de communi 
utilitate diligenter inquirite, quoniam in pace eorum regum f 

a) iorte 1. b) a v. 1; ac v. tdd. c) hi» tcr. 1. d) nos 1. e) quocumque 1. 
f) regnum 1. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 864. 69 



erit pax nostra, Aequo animo estote et tranquillo corde, 
domini fratres , quia Deo volente talia vobis nuntiare spe- 
ramus, in quibus absque errore poteritis advertere, spiritu 
Domini docente, quid et quomodo agere debeatis. Tantum 
omnimodi8 praefatum regem commonere curate, ut inter 
varias suggestiones ita maneat immobilis, donec et ipse 
rerum causas cognoscat. Ceterum, desiderantissimi fratres, 
nece8sarium vobis est et laude dignum, ut promissam regi 
nostro fidem coram Deo et hominibus inviolabiliter conser- 
vemus. Deus omnipotens vos in suo sancto serviiio con- 
servare dignetur! 

Cap. 1. Audi 1 , domne papa Nicolae. Patres* et 
fratre8 coepiscopi nostH ad te nos direxerunt, et nos sponte 
venimus b , consulere videlicet c tuum magisterium super his d 
quae pariter, prout nobis visum fuit, et adicientibus* et 
approoantibus notum esse potuit, iudicavimus, auctoritates 
rationesque, quas secuti fuimus, scriptis ostendentes, ut tua 

X' ntia, perscrutatis omnibus, quid inde sentiret* et quid 
, nobis demonstraret. Et si melius illud tua sanctitas 
inveniret, ut nos instrueres et doceres hoc*, humiliter postu- 
lamu8, parati, quicquid rectius et probabiliter h insinuares, 
una cum confratribus nostris sanis adquiescere documentis. 

Cap. 2. Sed nos per tres ebdomadas tuum exspectantes 
responsum, nihil certitudinis nihilque doctrinae nobis ex- 
pre8si8ti, sed 1 tantum quodam die in publico dixisti, nos 
excusabiles apparere et innocentes iuxta nostri adsertionem* 
libelli. 

Cap. 3. Ad ultimum 1 nos evocati, ad tuam prae- 
sentiam deducti sumus, nihil adversitatis suspicantes; ibique 
ob8eratis m ostiis, conspiratione n more latrocinali facta, et 
ex clerici8 et laicis turba collecta et permixta, nos oppri- 
rnere 0 inter tantos violenter studuisti 0 , atque sine synodo 
et canonico examine, nullo accusante, nuUo testijicante, 
nullaque disputationis discretione dirimente vel auctoritatum 
probatione convincente y absque nostri oris confessione, ab- 
8entibu8 aliis metropolitanis et dyocesaneis coepiscopis et 

a) P. episcopi et F. b) ivimna F. c) expleta generali legatione add. F. 
d) speciallter add. F. e) ita ttiam F., ubi P. addicentibus corr. ; et appr. des. ib. 
f) aentires — velles, n. paterno demonstrares aflectu nosque fraterna caritate pro- 
curares F. g) deest F., ubi pergitur: suppliciter obsecravimus. h) probabillus 
esset libenter amplecti F. i) deest F. k) assertiones F. 1) autem add. F. 
m) obserratis 1. n) f. m. 1. c. ex F. o) v. i. t. o. F. p) longa scilicet inter- 
capedine a nostris et clericis et laicis separatos add. F. 

1) Eadem Ann. Fuldenses praebent ita incipientia: Nicolao pontifici 
Guntharius atque Theotgaudus. Cum etiam post saepius differant, dupli- 
cem epistolae formam tunc propagatam esse, censendum est. 



Digitized by Google 



70 ANNALES BHRTINIANI AUCTORE HINCMARO. 864. 



confratribu8 nostris, extra omnium omnino consensum tuo 
8oliu8 arbitrio et* tyrannico furore dampnare b nosmet 
volui8ti. 

Cap. 4. Sed c tuam maledictam 8ententiam f a paterna 
benignitate alienam f afraterna karitate extraneam, adversum 
nos iniuste et inrationabiliter contra leges canonicas pro- 
latam, nequaquam recipimus, immo [cum d j omni cetu fratemo 
quasi maledictum* frustra prolatum contempnimus atque 
abicimus. Te { ipsum quoque, dampnatis et anathematizatis 
8acramque religionem abicientibus ac contempnentibus faven- 
tem et communicantem, in nostram communionem nostrumque 
con8ortium recipere nolumus, contentis tocius aecclesiae cowi- 
munionem h et fratemam societatem, quam* tu arroganter 
te 8uperexaUan8 despicis, teque ab ea elationis tumore in- 
dignum faciens sequestras k . 

Cap. 5. Igitur ex tuae levitatis temeritate propria 
tibimet sententia anathematis pestem 1 infiixisti, exclamans : 
'Qui apostolica praecepta non servat, anathema sit'; quae 
tu multipliciter violare et violasse dinosceris, divinas teges 
simul et sacros canones n , quantum in te est, evacuans, prae- 
decessorum tuorum pontificum Romanorum vestigia sequi 
nolens. 

Cap. n 6. Nunc ergo, quia 0 fraudulentiam et caUidi- 
tatem tuam? experti sumus, non quasi ad illatam nobis 
contumeliam provocati sumus, sed contra tuam iniquitatem 
zelo^ accen8\, nec nostrae vilitatis personam attendentes, sed 
omnem nostri ordinis universitatem, cui vim r inferre conaris, 
prae oculis habentes: 

CapJ 7. Quid nostrae specialis propositionis summa 
fuerit, in paucis replicamus. Lex divina et canonica aper- 
tissime probat 7 etiam et venerandae seculi leges adstipulantur } 
quod nuUi licet ingenuam virginem alicui viro tradere in 
concubinatum, maxime si illa puella numquam inlicitae ad- 
sentire copulae voluit; et quia suo viro parentum consensu, 
fide, affectu ac dilectione coniugali socxata est, uxor pro- 
fecto, non concubina, habenda sit. 

Apostolicus autera praecognitus haec recipere noluit. 
Supra8criptus autem Hilduinus armatus cum bominibua Gun- 
tharii ecclesiam beati Petri apostoli sine ulla reverentia in- 

a) ex 1. b) n. d. v. F., ubi plura adduntur. c) Ergo tuam pravam s. a zelo 
rectitadinia alienam, iniustam et inrationabilem, canonicU legibaa contrariam, neq. 
rec. F. d) deest 1. e) nefas atque m. F. f) tibique anatbematorum et 
religionis aacrao abioctorum et contemptorum fautorl et communicatori revera com- 
municare nolumus F. g) contempti 1. b) communione et fraterna societate F. 
i) quantum a. 1. k) segregas F. 1) plagam F. m) calcans et add. F. n) Cap. 6. 
dttst F. o) qui F. p) dust F., ubi po$t experti sumua plura adduntur. q) eccle- 
siastico z. F. r) cum 1. s) aequentia om. F. 



Digitized by Googl 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 864. 71 

trans, diabolicum scriptum, sicut suus frater Guntharius ei 
praeceperat, si apostohcus illud nollet recipere, super corpus 
beati Petri iactare voluit, et a custodibus prohibitus, eosdem 
custodes cum fustibus tam ipse quam et sui complices ver- 
berare ceperunt, adeo ut unus ibidem occisus fuerit. Tunc 
ipsum scnptum super corpus beati Fetri iactavit, seque isdem 
et qui cum eo venerunt evaginatis gladiis se protegentes, de 
aecclesia exierunt et ad Guntnarium, peracto lugendo negotio, 
redierunt. Imperator autem post paucos dies, patratis a 
comitatu suo multis depraedationibus et mansionum destruc- 
tionibus ac sanctimonialium ceterarumque feminarum con- 
stuprationibus» atque hominum cedibus necnon et aecclesia- 
rum infractionibus , Roma exiens, Ravennam venit ibique 
pascha dominicum cum tali sicut meruit Dei et apostolorum A P r. 2. 
gratia celebravit. Guntharius autem in ipsa coena Domini 
Coloniam veniens, missas celebrare et sacrum chrisma con- 
ficere, ut homo sine Deo, praesumpsit; Theutgaudus vero a 
ministerio, sicut ei fuerat praeceptum, se reverenter abstinuit. 
Ceteris denique episcopis apud Hlotharium id satagentibus, 
episcopatum a Gunthario Hlotharius tulit, et suo tantum 
consilio Hugoni b , Chuonradi, Karoli regis avunculi, et mater- 
terae suae filio, tonsura clerico et ordinatione tantummodo 
subdiacono, moribus autem et vita a fideli laico discrepanti, 
donavit. Unde motus Guntharius, quicquid de thesauro 
ecclesiastico in eadem civitate fuit residuum auferens, Romam 
iterum, ut omnia Hlotharii et sua figmenta de Theutberga 
et Waldrada apostolico ex ordine pandat, regreditur. Sed 
et episcopi regni Hlotharii legatos suos cum libellis poeni- 
tentiae et professionibus canonicis, quoniam ab euangelica 
veritate et apostolica auctoritate sacrisque regulis in causa 
Theutbergae ac Waldradae non mediocriter deviaverant, ad 
apostolicum dirigunt 1 . Hlotharius vero, Ratoldo Argento- 
ratensis urbis episcopo cum scriptis falsa more suo de sua 
excusatione et voluntaria correctione loquentibus praemisso* 
ad apostolicum, ipse per Gundulfi-villam* et Romerici - mon- 
tem obviam fratri suo ad locum qui Urba 4 dicitur vadit. 

Karolus cum epistolis per Kodbertum Cinomannicae 
urbis episcopum Romam, sicut apostolicus iusserat, Rotha- 
dum dirigit; sed et episcopi regni eius vicarios suos cum 
synodicis litteris de causa ipsius Rothadi ad apostolicam 

») e eorr. 1. b) et Chuonrado . . . avunculo mat. mire eorrvpte 1. 

1) Adventii episcopi Metensis libellum apologeticum v. ap. Baronium, 
Ann. a. 862. 2) Afansi XV, p. 384. * 3) Qondreville prope Toul. 
4) Orbe. 



Digitized by Google 



72 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 864. 

sedem mittunt. Quibus Hludowicus transitum denegat. Ipsi 
autem legati tam regis quam episcoporum impossibilitatds 
suae causas Romam veniendi clanculo papae cognitas faciunt. 
Rothadus* simulata infirmitate Vesontio, ceteris patriam repe- 
dantibus, remanet, et post aliorum regressum per Curiam, 
suffragantibus sibi Hlotbarii et Hludowici Germaniae regis 
fautoribus, Hludowicum imperatorem Italiae adiit, quatenus 
ipsius solatio Romam valeat pervenire. 

Missi regis Karoli parum pro quibus missi fuerant uti- 
litatis agentes, a negotio revertuntur; et Huntfrido, dimissa b 
Tholosa ac Gotia, per Provinciam in partes Italiae trans- 
eunte, iterum alios missos ad reeipiendas civitates et castella 
Karolus ad Tholosam et in Gotiam mittit. 

Hludowicus rex Germaniae hostiliter obviam Bulgarorum 
cagano . . . . c nomine, qui se christianum fieri velle pro- 
miserat, pergit; inde ad componendam Winidorum marcam, 
si se prosperari viderit, perrecturus. 

Northmanni, qui cum plurimo navigio in Flandris appu- 
lerunt, resistentibus sibi pagensibus, per Rhenum ascendunt, 
et vicinia regnorum Lotharii ac Hludowici ex utraque ripa 
ipsius fluminis vastant. 

Karolus Kalendas Iunii in loco qui Pistis dicitur gene- 
rale placitum habet. In «juo annua dona, sed et censum de 
Brittannia a Salomone Bnttanorum duce sibi directum more 
praedece8S0rum suorum, quinquaginta scilicet libras argenti, 
recipit, et firmitates in Sequana, ne Nortmanni per idem 
fluvium possint ascendere, ibidem fieri iubet. Oapitula etiam 
ad triginta et septem consilio fidelium suorum more praede- 
cessorum ac progenitorum suorum regum constituit et ut 
legalia per omnem regnum suum observari praecepit 1 . 

Pippinus apostata a a Nortmannorum collegio ab Aqui- 
tanis ingenio capitur et in eodem placito praesentatur et 

Srimum a regni primoribus ut patriae et christianitatis pro- 
itor et demum generaliter ab omnibus ad mortem diiudi- 
catur et in Silvanectis artissima custodia religatur. Bernar- 
dus, Bernardi quondam tyranni carne et moribus filius, licentia 
regis accepta de eodem placito quasi ad honores d suos per- 
recturus, super noctem armata manura e regreditur, et in silva 
se occulens, ut quidam dicebant, regem, qui patrem suum 
Francorum iudicio occidi iusserat, et, ut quidam dicebant, 

a) Rothardas eorr. Rothadu» 1. b) dimisso 1. c) aut hxe notnen eagani aut post 
Bulgarorura voeem regi exeidisse patet. P. d) hores eorr. honores 1. e) ita 1. 

1) LL. I, p. 488 sqq. 2) Cf. initium anni; sed verba haec quid ribi 
velint, non satis elucet; fortasse legendum: ac Nortmannorum collega. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 864. 73 

Rodbertum et Ramnulfum, regis fideles, malitiis occidere 
locum et boram expectat. Quod regi innotuit; et mittens 
qui eum caperent et ad praesentiam illius adducerent, fuga 
sibi consuluit. Unde iudicio suorum fidelium honores quos 
ei dederat rex recepit et Rotberto, fideli suo, donavit. 
Egfridus 1 , qui transactis temporibus cum Stephano filium 
et aequivocum regis ab obedientia paterna subtraxerat , a 
Rodberto capitur et regi in eodem placito praesentatur. Cui 
rex per deprecationem ipsius Rodberti ceterorumque suorum 
fidelium quod in eum commiserat perdonavit a , et sacramento 
firmatum ac sua gratia muneratum inlesum abire permisit. 

Karolus a loco qui Pistis dicitur revertens, intrat Com- 
pendium circa Kalendas Iulii, missum Mohometh regis Sarra- 
cenorum, qui ante hiemem ad se venerat, muneratum cum 
plurimis et maximis donis per suos missos ad eundem regem 
satis honorifice remittit. 

Karlomannus, filius Hludowici regis Germaniae, qui in 
libera custodia cum patre suo morabatur, simulans se venatum 
ire, a patre fuga labitur et marcas sibi a genitore ablatas 
cum consensu marchionum qui eum tradiderant reoccupat. 
Quem pater e vestigio insequens, sub firmitatum conditionem 
ad 8e venire facit et ei honores donat 3 . Indeque revertens 
versus palatium Franconoford , in quodam broilo 4 cervum 
yenans de caballo cadit et costis lesus in vicino monasterio 
iacet filiumque suum Hludowicum ad praedictum palatium, 
ubi uxor eius erat, praemittit, ipseque in brevi convalescens 
subsequitur. 

Nicolaus papa denuo epistolas per omnes archiepiscopos 
et episcopos Galliarum, Germaniarum et Belgicae provinciae 
mittit pro confirmatione depositionis Theutgaudi Treverorum 
et Gunthari* Coloniensis archiepisconorum 5 . Sed et aliis 
episcopis, q^ui ex regno Hlotharii in divortio Theutbergae et 
superinductione concubinae Waldradae consenserunt et ad 
eum cum professione sua miserunt epistolas suas indulgentiam 
largientes, sicut in scripto superius continente promiserat, 
dedit». Synodum Romae convocat circa Kalendas Novembris, 
indicans, se in ea eorundem olim archiepiscoporum depo- 
sitionem denuo confirmaturum et tractaturum de causa 
Hlotharii et Ignatii Constantinopolitani episcopi, praece- 

t) Gainthari 1. 

1) Ecfridus idem videtur esse ac Acfridus, cui iam abbatiam Sancti Hilarii 
habenti dedit Karolus Calvus comitatum Bituricensem a. 867. BOUQ. 

2) Perdonare 'pardonner\ 3) Cf. DUmmler I, p. 528, n. 4) Nostrum 
'brUhC, nemus. 5) Cf. Jaffi nr. 2090. 6) Ibid. nr. 2092. 93. 



Digitized by Google 



74 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 864. 865. 

denti 1 anno depositi, in cuius loco quidam laicus attonsus 
et mox episcopus est ordinatus. Ad quam synodum praedicti 
Theutgaudus et Guntharius sponte perrexerunt, putantes, 
Hludowici imperatoris interventu ab apostolico posse restitui. 

Hludowicus, imperator Italiae nominatus, a cervo, quem 
in rugitu» posito» sagittare voluit, gravissime vulneratur. A 
Nicolao Romanae sedis pontifice per Arsenium apocrisiarium 
petitur, ut eidem papae legatos suos liceat nro quibusdam 
causis aecclesiasticis ad Karolum mittere ; sed creaens, quia i 
non sincera intentione adversus eum velit Franciam missos 
suos dirigere, contradicit 

Hugoertus clericus coniugatus et abbas monasterii Sancti 
Martini, qui Sancti Mauricii abbatiam et alios honores Hludo- 
wici imperatoris Italiae contra voluntatem ipsius tenebat, ab 
hominibus eius occiditur; et Theotberga, soror eius, abiecta 
Lotharii, ad fidem Karoli venit; cui Karolus Avennacum 5 
monasterium donat*, et abbatiam Sancti Martini Ingelwino 
diacono nalatii sui committit. 

Rodbertus comes Andegavensis adgrediens duos cuneos 
de Nortmannis qui in Ligeri fluvio residebant, unum quidem, 
exceptis paucis evadentibus, interfecit, et altero maiore retro 
superveniente, vulneratur. Unde, paucis suorum amissis, 
sibi secessu consuluit et post paucos dies convaluit. 

Anno Domini 865. 

Karolus rex nativitatem Domini in Carisiaco palatio 
celebrat. Vernum villam veniens, et circa medium Febroa- 
rium mensem fratrem suum Hludowicum in villa Tusiaco* 
cum filiis venientem satis honorifice suscepit, ibique cum" 
communibus illorum fidelibus consideratis , missaticum per 
episcopos, Altfridum 6 videlicet et Erchanraum', Hlothario, 
nepoti suo, transmittunt, mandantes, ut, quia saepe dieebat 
se Romam iturum, prius secundum domni apostolici et eorum 
hortamentum emendaret quod contra leges divinas et huma- 
nas commiserat in aecclesia, quam sua temeritate scandali- 
zaverat, et tunc, ordinato regno suo, si veliet, pro indulgentia 
petenda et optinenda ad apostolorum limina properaret. 
Hlotharius vero putans, quod sibi regnum subripere et inter 

a) positnm edd. b) omnlbus cum i. P.; voeabulum (rebus?) ante consideratis excidis** 
putarim. 

1) Ignatius anno 861. exauctoratu* futi in pseudo - synodo Conttantinopoli- 
tana. Photius episcopus ordinatus 26. die Decembris a. 857, anno 858. 
tn Ignatii locum iam intrunu» fuerat. BOUQ. 2) Oallice *ruf. 
3) Avenay in dioecesi Remensi. 4) Cf. Flodoardi Hist. Rem. III, 27, 
SS. XII I y p. 649. 6) Tkousey (dip. Meuse) ; cf. pactum inibi initum 
LL. I, p. 600. 6) Hildesheimemem. 7) Catalaunensem. 



Digitized by Google 




ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 865. 75 



se vellent dividere, Liutfridum, avunculum suum, ad fratrem 
et Italiae imperatorem transmittit, petens, illum apud aposto- 
licum optinere, quatenus pro eo patruis suis epistolas mitte- 
ret, ut pacem servantes de regno suo nullum ei impedimentum 
facerent. Quod et Hludowicus imperator optinuit. 

Interea Nortmanni residentes in Ligeri cum maximo 
impetu, faciente divino iuditio, secundo* vento per idem 
fluvium usque ad monasterium Sancti Benedicti quod Flo- 
riacus dicitur navigant et eundem monasterium incendunt, 
et in redeundo Aurelianis civitatem et monasteria ibidem et 
circumcirca consistentia igni cremant, praeter ecclesiam 
sanctae Crucis, quam flamma, cum inde b multum laboratum 
a Nortmannis fuerit, vorare non potuit. Sicque per amnis 
alveum descendentes et vicinia quaeque depopulantes , ad 
stationem suam reversi sunt. 

De Tusiaco Hludowicus Baioariam pergens, Karlomanno 
filio s^bi familiariter reconciliato marcas quas ab eo tulerat 
reddidit et ad Franconoford palatium recbit. 

Karolus autem per Attiniacum ad Silviacum 1 veniens, 
ibidem sacrum quadragesima et pascha Domini celebrat, etApr 
Bernardum, ex quodam Bernardo a et filia Rorigonis comitis 
natum, in Gotiam mittens, partem ipsius markiae 3 illi com- 
mittit. Et sic demum Vernum villam veniens, episcopos ac 
ceteros Aquitaniae primores ibidem obvios suscepit. Ad 
quorum multam petitionem filium suum Karolum necdum 
bene spassatum 4 m Aquitaniam cum regio nomine ac pote- 
state redire permittit. 

Nicolaus papa Arsenium Ortensem episcopum et consi- 
liarium suum cum epistolis ad Hludowicum et Karolum 5 
fratres, sed et ad episcopos ac primores regnorum illorum, 
ea quae Hlotharius per fratrem petierat continentes c , non 
cum apostolica mansuetudine et solita honorabilitate , sicut 
episcopi Romani reges consueverant in suis epistolis hono- 
rare, sed cum malitiosa interminatione, transmittit. Isdem 
autem Arsenius per Curiam et Alamanniam ad Hludowicum 
Germaniae regem in Franconoford palatium veniens, epistoias 

a) se cum 1. b) inibi Chr. Norm. c) continentibus tdd. 

1) Vicus Servais, dimidia leuea a Fara oppido, quod ad Isaram situm 
est. BOUQ. (Dip. Aisne). 2) Qui anno 844. contra Lambertum 
Namnetensem comitem dimicans occisus est. Uxor eius Blichildis nomine 
filia erat Roriconis Cenomannensis comitis. BOUQ. 3) Tunc Oothiae 
marchia, quae integra possessa fuerat ab Hunfrido, in duas divisa est. 
Karolus enim Septimaniam proprie dictam cum Narbonensi prima a 
marchia Hispanica separavit. BOUQ. 4) t. e. castigatum ; cf. Italum 
'spazzare 1 , et Oallicum *espousseter, epousseter\ P. 5) Jaffi nr. 2103. 



76 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 865. 



apostolici ei tradidit Et inde in Gundulfi-villam ad Hlotha- 
rium venit. Cui et episcopis 1 ac primoribus regni sui epi- 
stolas papae dedit, continentes, quia, nisi uxorem suam Theod- 
bergam reciperet et Waldradam abiceret, renunciante sibi 
Arsenio, illum ab omni cbristianorum societate debuisset 
reicere, quem in pluribus epistolis has praecedentibus excom- 
municatum et a consortio christianorum eiectum multoties 
praedicaverat. Et sic de Hlotbario ad Karolum circa medium 
Iulium mensem in Attiniacum palatium Arsenius veniens, 
uniformes* sicuti Hludowico et Hlothario regibus epistolas 
satis honorifice tradidit, et Rothadum, canonice a quinque 
provinciarum episcopis deiectum et a Nicolao papa non regu- 
lariter, sed potentiahter restitutum, secum reducens, Karolo 
praesentavit. Et cum sacri canones 3 dicant, ut, si episcopus 
a gradum deiectus ab episcopis provinciae ad episcopum 
Komanum confugerit, scribat Romanus episcopus finitimae 
et propinquae provinciae episcopis, ut ipsi ommno diligenter 
causam inquirant et iuxta fidem veritatis diffiniant , et a , si 
is qui deiectus est iterum ab eis moverit Romanum episco- 
pura, aut mittat a latere suo qui auctoritatem eius a quo 
destinati sunt habentes cum episcopis iudicent, aut creaat 
episcopos sufficere, ut negotio terminum imponant: nihil 
horum idem apostolicus agere voluit, sed, posthabito episco- 
porum iudicio, qui iuxta sacras regulas post iudicium sub 
gestorum specie omnia iudicata ad sedem apostolicam retu- 
lerunt, ipse sua potestate illum restituit. Restitutum ergo 
Karolo misit cum epistohV, in quibus continebatur, ut sine 
ulla exceptione, si quis eidem Rothado quiddam aut de gradu 
aut de reou8 episcopii contradiceret, anathema foret. Sicque 
sine interrogatione vel consensu episcoporum qui eum depo- 
suerunt per missum Arsenium Rothaaus est in sede sua 
remissus. 

Post haec Arsenius ad Duciacum obviam Hlothario 
pergit, ducen8 Theotbergam, quae aliquaradiu honorabiliter 
in regno Karoli deguit; et accepto sacramento a duodecim 
hominibus ex parte Hlotharii, eandem Theodbergam, nulla 
ecclesiastica satisfactione pro adulterio publico ab eo secun- 
dum canones sacros patrata, illi in matrimonium reddidit. 
Sacramentum autem pro Theodberga praestitum ex parte 

a) seqttentia utque ad verba per omnia non valaimus baic inserere paginae desunt lt 
tigno addito, quo ad tcedulam, ut videtur, adiectam, nune perditam, leetor remittUur. & 
etiam in 1* kaec in singulari membrana teripta sunt. 

1) Jaffl nr. 2104. EpUtolam ad Lotharium datam ed. Flota, 'Paptt- 
xoahV p. 30. 2) i. e. nisi fallor, non eisdem verbis, $ed eodem anim° 
scriptas. 3) Conc. Sardic. c. 7, Mansi III, p. 33. 4) Jaffi nr. 2098. 



Digitized by Googlie 




ANNALES BERTINIANI AUCTORE IIINCMARO. 865. 77 



Hlotharii ita se habet, veluti dictatum et Roma delatum ab 
ipso Arsenio: Iurans promitto ego talis per haec quatuor 
sancta Christi euangetia, quae manibus meis tango, atque 
istas sanctorum reliquias, quia senior meus Hlotharius rex t 
JUiu8 quondam piae recordationis Hlotharii serenissimi impe- 
ratoris , amodo et deinceps accipiet Theodbergam uxorem 
suam pro legitima matrona, et eam sic habebit in omnibus, 
sicut aecet regem habere reginam uxorem. Et propter iam 
fatas dissensiones neque in vita neque in membris, neque 
a praedicto seniore meo Hlothario neque a nuUo hominum, 
ip80 instigante aut auxiliante vel etiam consentiente, aliquod 
malum habebit ; sed eam sic habebit, sicut regem decet habere 
uxorem legitimam; ea tamen ratione, ut sic se amodo custo- 
diat, sicut decet uxorem suo seniori in omnibus observare 
konorem, Haec sunt nomina eorum qui hoc iuraverunt: 
De comitibus MUo y Ratharius, Herlandus , Theutmarus, 
Weremboldus, Rocolfus, comes. De militibus* Herleboldus } 
Vulfridu8 f Heidulfus, Bertmundus, Nithardus, Amostus. 
Hoc iuratum est super quatuor Dei euangelia atgue pretio- 
msimum lignum sanctae dominicae crucis et alias sanctorum 
reliquias in loco qui dicitur Vindonissa 1 , die tertia mensis 
Augusti, indictione 14. Hoc factum est temporibus domni 
ter beatissimi et coangelici Nicolai h apostolici, [mediante 0 et 
constituente Arsenio venerabili episcopo, misso et apocrisiario 
8ummae sanctae catholicae atque apostolicae sedis, aposto- 
licam hdbente auctoritatem et legato eiusdem domni Nicolai 
apo8tolic£]. Nomina episcoporum in quorum praesentia et 
qui interfuerunt haec sunt: Harduinus archiepiscopus 
Besintionenais * , Remedius archiepiscopus Laudunensis 3 , 
Hado archiepiscopus Biennensis 4 , Rodlandus archiepiscopus 
Arelatensis, Adventius episcopus MeUensis, Atto episcopus 
Bardunensis 5 , Franco episcopus Sancti Landberti*, Rathal- 
dus episcopus Stratiburgensis, Fullcericus capellanus et 
missus imperialis. De regno autem Karoli Ysahac episco- 
pus Linguinensis 1 , Herkanraus episcopus Catalaunensis ; 
de quorum manibus ex parte Karoli regis suscepta est 
Theodberga regina ab Arsenio venerabili episcopo et legato 
apostolicae seais, una cum praenominatis archiepisopis et 
episcopis; adstantibus vero in eodem loco de diversis regnis 
nobUium virorum muUitudinem populi puplicf haec viden- 

») vMsallia Bouq. b) NlchoUl 1* e) kaee des. 1»; habet Bouq. ex 1, 'ex frag- 
m«nfo membranaeeo eodiei Bertiniano adhaerente', nune perdito. 

1) Vendresse (dip. Ardennes). 2) Vesoniionensis. 3) Lugdunensis. 
Viennensi». 6) Virdunensis. 6) Leodiensis. 7) Lingonensis. 




78 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 8G5. 



tibus et audientibu8, quorum nomina per omnia non valui- 
mus huic inserere paginae. 

Eodem die ipsam Theodbergam reginam Arsenius epi- 
scopus et legatus apostolicae sedis cum praenominatis omnibus 
arcniepiscopis et episcopis in manibus Hlotharii regis reddi- 
derunt atque dederunt, non solum sub eadem obtestatione 
ut supra, sed verum etiam sub adiuratione et excommuni- 
catione, ut, si in omnibus ut superius legitur non observa- 
verit atque impleverit, non solum in praesenti vita, sed etiam 
in aeterno Dei terribili iudicio cum beato Petro principe 
apostolorum erit redditurus rationem, et ab ipso aeternaliter 
esse in eodem iudicio dampnandum et igne perpetuo con- 
cremandum. 

Interea Hlotharius missos suos ad Earolum dirigit, volens 
et petens, ut mutua firmitate inter eos amicitia foederarentur. 
Quod et Irmentrude regina interveniente optinuit; et veniens 
in Attiniacum, amicabiliter et honorifice a Karolo est sus 
ceptus et in foedere postulato receptus. Quo et Arsenius 
reaiens, epistolam Nicolai papae plenam terribilibus et a 
modestia sedis apostolicae antea inauditis maledictionibus 
detulit super eos qui ante hos annos eidem Arsenio multam 
thesauri summam praedantes abstulerant, nisi satisfaciendo 
quae tulerant ei reddere procurarent. Et relecta eadem 
epistola, sed et altera de. Ingiltrudis excommunicatione, quae 
virum suum Bosonem reliquerat et cum quodam adultero in 
Hlotharii regnum aufugerat, ac recepta sub defensione 
Karoli villa quae Vendopera 1 dicitur, quam piae memoriae 
Hludowicus imperator sancto Petro tradiderat et Wido qui- 
dam comes per plures annos tenuerat, Arsenius episcopus, 
impetratis apud Karolum pro quibus ad eum venerat, ad 
Gundulfi-villam cum Hlothario, quo Theodberga eum prae- 
ce88erat, pergit. Ibi quoque per aliquod dies morans propter 
Waldradam, quae illuc ad eum adduci* et ab eo inltaliam 
deduci debebat, Hlothario et Theodberga regio cultu paratis 
Aug. 15. et coronatis, in die assumptionis sanctae Mariae missas cele- 
brat, et inde cum praefata Waldrada versus Urbam, quo 
dicebatur Hludowicus Italiae imperator obviam Hlothario ven- 
turus, pergit Inde per Alamanniam et Baioariam pro reci- 
piendis patrimoniis ecclesiae sancti Petri in eisdem regionibus 
coniacentibus Romam redit. 

Karolus ab Attiniaco contra Nortmannos, qui cum navi- 
bus quinquaginta in Sequanam venerant, hostiliter pergit. 

a) dcduci 1. 

1) Vendeuvre (dip. Aube). 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 865. 



79 



In quo itinere custodum neglegentia tres corouas optimas et 
arnnllas nobilissimas et quaeque alia pretiosa perdens; et 
post non paucos dies omnia reinvenit, exceptis paucis gemmis, 
quae tumultuaria direptione amissae fuerunt. Nortmanni 
vero residentes in Ligeri libere Pictavum civitatem pedestri 
ordine pergunt eandemque civitatem incendunt et inpune 
ad naves suas reveniunt. Rodbertus autem de eisdem Nort- 
manni8 qui sedebant in Ligeri amplius quam quingentos 
sine dampno suorum occidens, vexilla et arma Nortmannica 
Karolo mittit. Karolus autem perveniens usque ad locum 
qui dicitur Pistis, ubi immorabantur Nortmanni, fidelium 
suorum consilio pontes super Isaram et Matronam* in 
locis quae dicuntur Alvernis 1 et Carentom», quoniam ab 
incolis qui ex antiquo ipsos pontes fecerant propter infe- 
stationem Nortmannorum refici non valebant: ab eis ergo, 
qui ex longinquioribus partibus ad operandum deputati erant 
ut perficerent firmitates in Sequana, ea conditione refici iubet 
propter imminentem necessitatem ipsos pontes, ne b umquam 
per ventura tempora inde qui nunc eosdem pontes refecerint 
in operando ad noc opus dispendium patiantur; et deputatis 
custodibus qui utrasque ripas custodirent, ad Odriacam villam $ 
medio mense Septembrio venandi gratia pergit. Ipsi autem 
Nortmanni, quoniam adhuc citra Sequanam custodes non 
venerant, ex se circiter ducentos Parisyus mittunt; ubi quod 
quaesierant vinum non invenientes, ad suos qui eos miserant 
sme indempnitate sui reveniunt. Indeque amplius quam 
quingenti ultra Sequanam usque ad Carnotum praedatum 
ire disponentes, a custodibus ripae ipsius fluminis impetuntur, 
et quibusdam suorum amissis, quibusdam etiam vulneratis, 
ad naves regrediuntur. 

Karolus Hludowicum, filium suum, in Neustriam dirigit, 
nec reddito nec interdicto sibi nomine regio, sed tantum 
comitatum Andegavensem et abbatiam Maioris - monasterii 4 
et quasdam villas illi donavit. Rodberto autem, qui marchio 
in Andegavo fuerat, cum aliis honoribus quos habebat comi- 
tatum Autisiodorensem et comitatum Nivernensem donavit. 

Hludowicus Germanorum c rex hostem suam contra 
Winedos directam et prospere agentem recepit. Cuius filius 
et aequivocus contra patris voluntatem filiam Adalardi despon- 
dit, unde satis animum patris ofFendit. Karolus obviam fratri 
suo Hludowico, eius conloquio fruiturus, Coloniam pergit, et 



a) refici curat add. edd. b) nec 1. c) Germanioram 1. 



1) Auvers • 8ur - Oise. 2) Charenton-le-Pont (dtp.Seine). 3) Orville 
ad dexteram AUexae ripam (d6p. Aume). 4) Marmoutier. 



Digitized by Google 



80 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 865. 866. 

inter* alia conlocutionum suarum verba patrem et filium de 
iam dicta praesumptione pacificat, ea conditione, ut iam 
ultra Adalardi filiae non copuletur. Hludowicus ad Wor- 
matiam et Karolus ad Carisiacus b revertitur. Cui nunciatur 
in via, quia Nortmanni tertia decima Kalend. Novembris 
monasterium Sancti Dyonisii intraverunt 1 ; ubi viginti cir- 
citer diebus immorantes et cotidie praedam exinde ad suas 
naves ducentes, post multam depraedationem sine contra- 
dictione cuiusquam ad castra sua non longe ab eodem mona- 
sterio sunt reversi. 

Interea Nortmanni residentes in Ligeri commixti cum 
Brittonibus Cinomannis civitatem petunt, et inpune deprae- 
dantes eam, ad suas naves revertuntur. Acjuitam confligentes 
cum Nortmannis qui in Carento* Sigefrido duce resident, 
quadringentos circiter ex eis occiderunt ; ceteri autem fugien- 
tes, ad suas naves redierunt. 

Karolus missos suos, quos praecedenti anno Cordubam 
ad Mobomet direxerat, cum muitis donis, camelis videlicet, 
lecta s et papiliones gestantes, et cum diversi generis pannis 
et multis odoramentis in Compendio recipit Inde ad Rofia- 
cum 4 villam veniens, Adalardo, cui custodiam contra Nort- 
mannos commiserat, sed et suis propinquis Hugoni et Beren- 
gario, quia nibil utilitatis contra Nortraannos egerant, con- 
latos honores tollit et per diversos eosdem honores disponit. 
Nortmanni, qui praefatum monasterium depraedati sunt, 
vario modo infirmantur, et quidam in rabiem versi, quidam 
autem scabie correpti, quidam intestina cum aqualiculo 5 per 
anum c emittentes, moriuntur. Karolus, dimissis custodibus 
contra eosdem Nortmannos, Silvanectis revertitur, nativitatis 
dominicae sollemnia celebraturus. Ubi ei Hlotharius, filins 
suus et abbas monasterii Sancti Germani, mortuus nunciatur. 

Anno incarnationis dominicae 866. d . 
4. Kalendas Ianuarias de Nortmannis in Ligeri residen- 1 
tibus quaedam pars praedatum exiens in Neustriam, Gauz- 
fridum et Heriveum atque Rorigum comites congredientes | 
oflfendit. In qua congressione Rorigus, frater Gauzfridif | 
occubuit, et quam plurimis Nortmanni suorum amissis, 
fugiendo ad naves reveniunt. Rodulfus, Karoli regis avun- 
culus, passione collexica moritur. Nortmanni per alveum 

a) in Ulta 1. b) Carisiacur 1. c) annum 1. d) octingcnteslmo »ex*ge* iB " , 
«eato superscr. 1. 

1) Cf. Ann. S. Germani, SS. IV, p. 3. 2) La Charente. 3) Ledv* | 
videtur etse idem ac lectus, ttragulum. 4) Rouy (dip. AianeJ. 
6) i. e. ventriculo. 



Digitized by Goo^le 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 866. 81 



Sequanae ascendentes usque ad castrum Milidunum et scarae 
Karoli ex utraque parte lpsius fluminis pergunt, et egressis 
eisdem Nortmannis a navious super scaram quae maior et 
fortior videbatur, cuius praefecti erant Rotbertus et Odo, 
sine conflictu eam in fugam mittunt et onustis praeda navi- 
bus ad suos redeunt. Karolus cum eisdem Nortmannis in 
quattuor milium libris argenti ad pensam eorum paciscitur, 
et indicta per regnum suum conlatione ad idem exsolvendum 
tributum, de unoquoque manso ingenuili exiguntur sex 
denarii et de servili tres et de accola unus et de duobus 
hospitii8 a unus denarius et decima de omnibus quae nego- 
tiatores videbantur habere; sed et a presbiteris secundum 
quod unusquisque habuit vectigal exigitur, et heribanni de 
omnibus Francis accipiuntur. Inde de unoquoque manso, 
tam ingenuili quam et servili , unus denarius sumitur, et 
demum per duas vices,iuxtaquod unusquisque regniprimorum b 
de honoribus habuit, coniectum tam in argento quam et in 
vino ad pensum quod ipsis Nortmannis pactum fuerat per- 
solvendum contulit. Praeterea quoque et mancipia a Nort- 
mannis praedata, quae post pactum ab eis fugerant, aut 
reddita aut secundum eorum placitum redempta fuerunt; et 
si aliquis de Nortraannis occisus fuit, quaesitum pretium pro 
eo est exsolutum. 

Hludowicus Italiae imperator una cum uxore sua Ingel- 
berga in Beneventum contra Sarracenos movit. Hlotharius, 
interventu, ut quidam autumaut, Hludowici imperatoris et 
fratris sui, episcopium Coloniense ab Hugone recepto, Hil- 
duino, fratri* Guntarii, sub provisionis obtentu comraittit; 
sed revera dispositio illius, excepto episcopali ministerio, 
penes Gruntarium manet, ipsaque metropolis, sed et ecclesia 
Treverensis, diutino tempore contra sacras regulas cum magno 
et multorum periculo pastore vacant. Rarolus Rotberto comiti 
abbatiam Sancti Martini ab Engilwino ablatam donat et 
eius consilio honores qui ultra Sequanam erant per illius 
complices dividit, coraitatum quoque Augustidunensem , a 
Bernardo, filio Bernardi, super Rodbertum occupatum, Hludo- 
wico, filio suo, ipsius Rotberti consilio ad eum ditandum d 
committit. 

Nortmanni mense Iunio ab insula secus monasterium 
Sancti Dyonisii movent, et descendentes per Sequanam, 
uscjue ad locum sibi aptum ad reficiendas suas et novas 
faciendas naves perveniunt, ibique quod eis persolvendum 
erat exspectant Karolus hostiliter ad locum qui dicitur 

a) hospitibus Chr. Norm. b) e eorr. 1. c) fratre 1. d) dicaodum 1. 

6 




82 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 866. 



Pisti a cum operariis et carris ad perficienda opera, ne iterum 
Nortmanni sursum b ascendere valeant, pergit. 

Hludowicus Germaniae rex contra quosdam suorum in 
marca adversus Winidos rebellionem molientes hostem movit. 
Quam praecedens, in brevi rebellantes sine conflictu domat 
et hostem nondum pene promotum domi residere mandavit. 

Nortmanni mense lufio mare intrant, et pars quaedain 
ex ipsis aliquandiu in pago Italiae 1 redit c et libitibus suis, 
excepta pubiica Hlotharii coniunctione, perfruitur. 

Karolus ad villam abbatiae Sancti Quintini qiiae Orti- 
vineas dicitur* cum uxore obviam Hlothario pergit, et pro 
quibusdam convenientiis , ut dicebatur, firmitatibus inter se 
factis, abbatiam Sancti Vedasti, donante sibi Hlothario 5 , 
suscipit. 

Karolus mense Augusto Suessionis civitatem adit et 
synodo a Nicolao papa convocatae 4 considet. Ubi secunduin 
raedicti apostolici* commendationem quaestione dirempta 
e Vulfado et collegis eius ab Ebone quondam Remorum 
archiepiscopo post depositionem suam ordinatis, quoniam 
regulae sacrae non poterant aperte convelli, pro sui reve- 
rentia et quorundam respectu, et rege ac quibusdam pro 
Vulfado nimium satagentibus, scisma et scandalum aliter 
vitari non potuit: inventum est, ut, quia synodi episcoporum 
quinque provinciarum regularis difhnitio de e praefatorum 
deiectione Benedicti papae et Nicolai subscriptionibus fuerat 
confirmata, secundum mdulgentiam Nicaenae svnodi de his 
quos dampnatus ordinavit Meletius et iuxta traditionem Afri- 
cani concilii de Donatistis, in gradibus reciperentur, si tamen 
Nicolao papae placeret suam immutare, quam confirmavit, 
sententiam. Indeque synodus congregata per Egilonem Sen- 
nensem archiepiscopum cum aliis pro quibus perrexerat 
prae8cripta conditione Nicolao papae litteras mittens 5 , sine 
sacerdotum discordia est soluta. Et licet iuxta Innocentii 
decreta* quod de huiusmodi necessitas temporis quondam 
repperit, cessante necessitate debuisset 'utique cessare pariter 
quod urgebat, quia alius est ordo legitimus, alia usurpatio 
quam ad praesens fieri tempus impellit' ; quoniam nihil aliud, 

») Pistis corr. Pisti 1. b) susura 1. c) rescdit tdd.; ad IUliam rediit Chr. A*orm. 
d) apostoli 1. e) «x 1; emtnd. P. 

1) De pago haliae, Islegau, cogxtarunt Pertz, Diimmler I, p. 584. et 

Dehaisnes. 2) Fortasse La Vignole prope Flavy - le - Martel (dep. 

Aisne). DEH. Sed dubitat Monod p. 252. 3) Cf. supra a. 843, 

p. 30. 4) cy. epistolas Jaffi nr. 2 1 14—21 1 6. 5) Mansi XV, p. 727. 

6) Innoccntii epistola ad Rufum et Eusebium; Mansi III, p. 1061. 



Digitized by Googl 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 866. S3 

sed hoc summopere quaerebatur, ut quocumque modo Vul- 
fadu8 a fieri posset episcopus, toleraoilius quibusdam est 
visum, propter vitandam seditionem banc necessitatem, quae 
nunc sicut et tunc urgebat, iterum in medium devocare b , 
et, acsi consilio Iacobi et seniorum Hierusalem etiam post 
legis abolitionem circumciso Timotheo, cum Paulo legis ceri- 
monias exercere quam tumultus in ecclesia et in potestate 
regia concitare. His ita dispositis, Karolus iam dicto Vul- 
fado Bituricensem metropolim, nuper defuncto Rhodulfo archi- 
episcopo, ante causae difnnitionem arbitratu suo committhV 
Sed antequam idem episcopi ab ipsa recederent urbe, Karolus 
eos petit, ut uxorem suam Hyrmintrudem in reginam sacra- 
rent; quod et ipso adtestante in basilica sancti Medardi 
fecerunt et una cum eo illi coronam imposuerunt 1 . De quo 
loco idem rex cum regina Attiniacum palatium obviam 
Hlothario adit. Quo Teutbergam, nomine tantum reginam 
Lotharii, quae Romam pergendi licentiam habuit, revocant; 
et missaticum communiter ordinantes, Karolus per Egilonem 
Sennensem archiepiscopum et Hlotharius per Adonem Vien- 
nensem archiepiscopum ac per Waltarium suum a secretis 
domesticum papae Nicolao quae sibi visa sunt secretius 
maodant. Post haec Karolus ad consignandam Bituricensem 
metropolim Vulfado filium suum Karlomannum abbatem 
monasterii c Sancti Medardi transmittit. Quo pervenientes 
post solutam, ut praemissum est, synodum, atque post litteras 
ex eadem synodo per Egilonem archiepiscopum Nicolao papae 
directas, statim in mense Septembrio a quibusdam episcopis 
legibus ecclesiasticis minus necessario peritis , factione prae- 
dicti Vulfadi emendicatis d et minis a Karlomanno ex auctori- 
tate patris sui flexis, contra omnes leges ecclesiasticas sepe 
fatus Vulfadus pro ordinatione episcopaJi maledictione indutus 
est sicut vestimento. Cuius exordinator potius quam ordi- 
nator Aldo Lemovicensis episcopus in ipsa ordinatione febre 
correptus, in brevi moritur. 

Karoli filius nomine Karolus et Aquitanorum rex, ex 
plaga quam in capite ante aliquot annos* acceperat cerebro 
commoto, diutius epelemtica passione vexatus, 3. Kalendas 
Octobris in quadam villa secus Bosentiacas 5 moritur, et a 
Karlomanno, fratre suo, atque a Vulfado in aecclesia sancti 
Sulpitii apud Biturigum sepelitur. 

a) Vulfadum 1, ubi fieri posset tn rasura. b) devoearet ac si !. c) monaste- 
rium 1. d) icatis in ras, 1. 

1) Coronation%8 formulam v. LL. I, p. 606. 2) Supra a. 864, p. 67. 
3) Buzanqai» (dip. IndreJ. 

6* 



Digitized by Google 



84 ANNALES BKRTINIANI AUCTORE HINCMARO. 866. 



Karolus Willelmum, sobrinuin suum 1 , Odonis quondam 
comitis Aurelianensis filium, a quibusdam suorum in Bur- 

fundia captum, quasi contra rem publicam agentem secus 
ilvanectum civitatem decollari fecit. 

Nortmanni commixti Brittonibus, circiter quadringenti 
de Ligeri cum caballis egressi, Cinomannis civitatem adeunt. 
Qua depraedata, in regressu suo usque ad locum qui dicitur 
Brieserta 1 veniunt; ubi Rotbertum et Ramnulfum, Goz- 
fridum* quoque et Heriveum comites cum valida manu arrna- 
torum, si Deus cum eis esset, offendunt. Et conserto praelio, 
Rotbertus occiditur, Ramnulfus plagatus, cuius vulnere postea 
mortuus est, fugatur; et Heriveo vulnerato, et aliis quibus- 
dam occisis, caeteri ad sua quique discedunt 9 . £t quoniam 
Ramnulfus et Rotbertus de praecedentium se vindicta, qui 
contra suum ordinem alter abbatiam Sancti Hilarii, alter 
abbatiam Sancti Martini praesumpserat , castigari noluerunt, 
in se ultionem experiri meruerunt. 

Hludowicus, Hludowici Germaniae regis filius, consilio 
Warnarii ac ceterorum, a quibus pater eius propter intideli- 
tatem suam honores tulit, rixam contra patrem suum movit, 
concitato Restitio Winido, ut usque ad Baiowariam prae- 
datum veniat, quatenus, in illis partibus occupato patre vel 
eius fidelibus, ipse liberius quod coepit prosequi posset. Sed 
Karlomanno, cui pater ipsam marcham dederat, satagente, 
Restitius intra sua se cohibet. Hludowicus autem senior in 
talibus experientia prudens, concite ad palatium <juod Fran- 
conofurdh^ dicitur properat et, datis mutuo dextris, eundeni 
filium suum ad se venire facit, ipsaeque dexterae usque 
5. Kalendas Novembris manere invicem promittuntur. Sicque 
Hludowicus ad confirmandam marcham suam contra Restitium 
velociter repedat, reversurus octavo die ante missam sancti 
Martini obviam fratri suo Karolo et nepoti suo Hlothario 
secus civitatem Mettensium. Quo Karolus hostiliter, cum 
tali hoste, confecta maxime de episcopis, sicut tunc coniectare 
potuit, se perrecturum suis denuncians, Hugoni clerico,avunculi 
sui Chonradi filio, comitatum Turonicum et comitatum Ande- 
gavensem cum abbatia Sancti Martini et cum aliis etiaui 
abbatiis donat eumque in Neustriam loco Rotberti dirigit; 
de abbatia Sancti Vedasti, sicut et pridem de abbatia Sancti 
Quintini fecerat, caput cum electioribus villis sibi retinens, 
cetera quaeque per quoscumque suos non cum tanto illorum 

«) Gotfridnm corr, Gozfridom 1; Godefridam Chr. tform. b) Frangonofurdb 1- 

1) Uxorit fratrem; v. Diimmler I, p. 592, n. 2) Brissarthe fddp. Mavit- 
et-Loire). 3) Cf. Regin. h. a. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 866. 



85 



profectu quam cum animae suae detrimento dividit; sicque 
hostile iter quod denuntiaverat conficiens, per Remorum civi- 
tatem Mettensium partes una cum sua uxore adgreditur et 
usque ad Viridunum pervenit. Ibique obvios fratris sui 
Hludowici raisso8 habuit, nunciantes, quia non erat ei necesse 
ad [fratrem 8 ] suum pro quacumque necessitate cum hoste 
ire, quoniam suum filium, sicut ipse disposuit, receptum 
habebat et seditionem quae contra eura commota fuit usoue- 
quaque sedatam; et ilh tunc non erat commodum obviam 
illi usque ad Mettis venire, quoniam pro quibusdam regni 
sui necessitatibus in Baiowariam festinabat. Karolus autem 
residens in Viriduno per viginti circiter dies, eandem civi- 
tatem atque illius vicinia hostili more depraedans, praesto- 
Jatus est adventum Hlotharii, qui apud Treverim cum sui 
regni episcopis satagebat, ut lterum Theodberga se falso 
crimine insimularet et velaroentum reciperet; quod optinere 
non potuit. Tandem Karolus per viam qua perrexerat, 
depredantibus suis loca per quae redierunt, iterum Kemanam 1 
civitatem adit, indeque Compendiura venit; ubi nativitatem 
Domini celebravit. 

Rex Bulgarorum 2 , qui praecedente anno, Deo inspirante 
et signis atque afflictionibus in populo regni sui monente, 
christianus fieri meditatus fuerat, sacrum baptisma suscepit. 
Quod proceres sui moleste ferentes, concitaverunt populum 
adversus eum, ut illum interficerent. Quotquot igitur fuerunt 
intra decem comitatus, adunaverunt se circa palatium eius. 
Ille vero, invocato Christi nomine, cum quadraginta tantum 
octo hominibus, qui erga christianam devotionem ferventes 
sibi remanserant, profectus est contra omnem illam multitu- 
dinem; et mox ut portas civitatis exiit, apparuerunt ei et 
his qui cum eo erant septem clerici, et unusquisque eorum 
tenebat cereum ardentera in manu sua, sicque praecedebant 
regem et illos qui cum eo erant. Eis vero qui contra eum 
insurrexerant visum erat, quod magna villa ardens super 
eos caderet, et equi eorum qui cum rege erant, sicut con- 
trariis videbatur, erecti incedebant et cum anterioribus pe- 
dibus eos percutiebant; tantusque timor eos apprehendit, ut 
nec ad fugiendum nec ad defendendum se praepararent, sed 
prostrati solo se movere nequibant. Rex autem ex proce- 
ribus, qui populum maxime adversus eum incitaverunt, inter- 
fecit numero quinquaginta duos, reliquum autem populum 
inlaesum abire permisit; et mittens ad Hludowicum regem 

a) duH 1. 

1) t. e. Remensem. 2) Bogoris, anno, ut videtur, 864. baptizatus et 
Michael vocitatus. 



86 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 866. 867. 

Germaniae, qui ei foedere pacis coniunctus erat, episcopum 
et presbiteros postulavit, et ab eo missos cum debita vene- 
ratione suscepit. Hludowicus autem ad Karolum, fratrem 
suum, mittens, in ministerium clericorum apud fratrem suum 
vasa sacrata sacrasque vestes ac libros petiit. Unde Karolus 
ab episcopis regni sui non parvam summam accipiens, ei 
ad dirigendum regi a . Bulgarorum rex filium suum 1 et plures 
ex proceribus regni sui Romam direxit et arma, quibus in- 
dutus fuerat, quando in Christi nomine de suis adversariis 
triumphavit, cum aliis donis sancto Petro transmisit et plures 
quaestiones de sacramentis fidei consulendo Nicolao papae 
direxit et episcopos atque presbiteros mitti ab eo sibi po- 
poscit ; guoa et obtinuit *. Hludowicus vero Italiae imperator 
noc audiens , ad Nicolaum papam misit, iubens , ut arma et 
alia quae rex Bulgarorum sancto Petro miserat ei dirigeret 
De quibus quaedam Nicolaus papa per Arsenium ei consi- 
stenti in partibus Beneventanis transmisit et de quibusdam 
excusationem mandavit. 

Anno Domini 867. 

Hludowicus abbas monasterii [Sancti b Dyonisii], et nepos 
Karoli imperatoris ex filia maiori c natu Rohtrude, 5. Idus 
Ianuarii ooiit, et Earolus rex abbatiam ipsius monasterii 
sibi retinuit, causas monasterii et conlaborationem per prae- 
positum et decanum atque thesaurarium , militiae quoque 
curam per maiorem domus sua commendatione geri ais- 
ponens. Et circa mediam quadragesimam super Ligerim 
nuvium ad villam quae Bellus-Pauliacus dicitur 3 perrexit; 
ubi primore8 Aquitaniorum sibi obviam accersivit et filvurn 
suum Hludowicum 4 , ordinatis illi ministerialibus de palatio 
suo, eisdem Aquitanis regem praefecit. Inde reversus, pascha 
Domini in monasterio Sancti Dvonisii celebravit. Deinde 
pergens Mettis ad conloquium fratris sui Hludowici regis 
Uermaniae», 13. Kalendas Iunii obvium habuit in palatio 
Salmuntiaco 6 Egilonem Sennensem archiepiscopum cum epi- 

a) nttlla dutinetio 1; regi corruptum tste. vel quaedam exeidisse videntur. b) «■ D- 
des. l; suppl. edd. c) maloris 1. 

1 ) Hoc in dubium vocat Diimmler I, p. 630, n. 2) Nicolai retpo* s0 
«. Jaffi nr. 2123. 3) PouiUy-mr-Loire ; Monod p. 252. 4) Lu&>\ 
vicum Caroli filium, qui postea Balbua cognominatus est, a. 866. Caroh 
fratri in Aquitaniae regno auccetsisse, probat charta Bellilocensis, tn ouo 
Oodofredus comes quasdam res proprietatis suae confert monasterio Bellf 
locensi, mense Octobri anno 27. Caroli regis et anno 1. Ludovici, jiliieiv*< 
Aquitaniae regionis regis. BOUQ. 6) Dummler I, p. 601. huc refert 
pactum inter reges initum, a. 868. inscriptum, LL. I, p. 508; id 
Pertz, ut videtur, recte in dubium vocavit. 6) Samoussy (dtp. Aime)- 



Digitized by Googl 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 867. 87 

stolis Nicolai papae de restitutione clericorum Remensis 
aecclesiae, Vulfadi scilicet et collegarum eius». Pro quibus 
vaide satagens, ut in suis habeantur gradibus restituti, multa 
Hincmaro Remorum archiepiscopo imposuit in eisdem epi- 
stolis, quae non esse vera manifesta ratione constabant. 
Attulit etiam praefatus archicpiscopus eidem domno Karolo 
epistolas praedicti papae ad Hlotharium 1 et episcopos regni 
eius de causa uxorum illius, Theotbergae videlicet atque 
Waldradae, eandem Waldradam mitti Romam praecipiens. 
Quas Karolus Hlothario obviam sibi ad Attiniacum palatium 
venienti ex parte ipsius apostolici dedit. Indeque ad con- 
loquium fratris sui perrexit, et ab eo revertens, per Hlo- 
tharium in saltu Arduennae consistentem rediit. Et gene- 
raliter per omne regnum suum hoste denunciata, placitum 
8uum a Kalendis Augusti in Carnutu civitate condixit, in Brit- 
tanniam super Salomonem ducem Brittonum perrecturus. 
Interea missis intercurrentibus , eo usque paciscendae pacis 
est perducta conditio, ut, a Karolo datis obsidibus, Paswithen, 
gener Salomonis, cuius consilio plurimum utitur, ad Karolum 
in Compendium circa praefatas Kalendas Augusti veniat, et 
quod tunc ibi inventum et confirmatum utrimque fuerit 
teneatur, populus autem in hostem denuntiatus interim pa- 
ratus domi resideat, usque quo, si necesse fuerit et rex 
demandaverit, 8. Kalendas Septembris Carnutum hostiliter 
veniat. 

Hludowicus rex Germaniae Hludowicum, filium suum, 
cum Saxonibus et Toringis contra b Abodritos hostiliter dirigit 
et reliquum populum regni sui paratum esse praecipit, qua- 
tenus, mox ut ipse iusserit, praeparati movere hostiliter possint. 

Hlotharius suspectum nabens Karolum ad c Hludowicum 
revertentem, a Mettis civitate versus Franconofurth pergit 
et cum eo pridem sibi satis adverso se pacificat, filioque 
suo de Waldrada Hugoni ducatum Elisatium donat eumque 
Hludowico commendat ac ceterum regnum suum, quasiRomam 
perrecturus et Waldradam praemissurus , committit. Inde 
revertens, hostem ad patriae defensionem per regnum suum 
indicit quasi contra Nortmannos, putans Rorigum, quem 
incolae, qui Cokin^i d novo nomine dicuntur*, a Fresia e ex- 
pulerant, cum auxiliatoribus Danis reverti. 

Karolus, datis obsidibus, Paswithen, Salomonis legatum, 
Kalendis Augusti in Compendio suscipit et ei, vicario scilicet 

») tuum eorr. soam 1. b) et 1 (fortaut pro <St); adversas tdd. c) ita 1; 
i. €.: a Hludowico, ut tdd. eorrexerunt; ef. a. 868, p. 90. d) Conkingl tdd. 
e) Frasia 1. 

1) Jagi nr. 2135. 2) Ibid. nr. 2175. 2173. 3) Quld hoe nomett 
tignificet, neseio. 



Digitized by Google 



88 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 867. 

Salomonis, comitatum Constantini 1 cum omnibus fiscis et 
villis regiis et abbatiis in eodem comitatu consistentibus ac 
rebus ubicumque ad se pertinentibus, excepto episcopatu, 
donat et sacramento primorum suorum confirmat, et ex parte 
Salomonis a praefato ipsius vicario fidelitatis et pacis atque 
praestandi adiutorium contra inimicos suos sacramentum ea 
conditione suscipit, ut Salomon et filius eius cum his quae 
antea habebat hoc donum etiam habeant et Karolo ac filio 
eius fideles existant. Quo patrato negotio, Karolus synodum 
apud Trecas 8. Kalendas Novembris auctoritate Nicolai papae 
indicit, et causa venandi ac expendendi" autumnale tempus 
in abbatia Sancti Vedasti et in Audriaca villa ac circum- 
circa morandi disponit. 

Synodus 2 provinciarum Remensis, Rotomagensis, Turo- 
nensis, Sennonum b , Burdegalensium atque Bituricensium 
apud Trecas 8. Kalendas Novembris convenit. Ubi quidam 
episcopi, ut assolet, gratia regis Karoli Wulfado c faventes, 
quaedam contra veritatem et canonum sacram auctoritatem 
adversus Hincmarum moliri coeperunt. Sed isdem Hinc- 
marus eorum molitionibus ratione et auctoritate obvians, 
lurimorum sententia praevalente, rerum gestarum ordinem, 
e quibus agebatur, communi consensu epistola d scriptum, 
per Actardum venerabilem Namnetensem episcopum papae 
Nicolao episcopi qui convenerant e transmiserunt. Cuius 
epistolae tenor idem extitit qui fuit in epistola Hincmari 
Remorum episcopi, quam per clericos suos sub peregrinorum 
habitu propter contrariorum vitandas insidias praecedente 
Iulio mense Romam miserat. Epistolam autem in prae- 
scripta synodo factam et archiepiscoporum qui convenerant 
sigillis signatam* Actardus perferendam suscipiens, cum 
quibusdam eniscopis ad Karolum, sicut ipse praeceperat, 
rediit. Karolus autem, immemor fidelitatis atque laborum, 
quos pro eius honore et regni obtentu saepe fatus Hincmarus 
er plures annos subierat, eandem epistolam ab Actardo sibi 
ari exegit, et archiepiscoporum sigillas confringens, gesta 
synodi relegit; et quia, sicut voluerat, in eadem synodo 
Hincraarus non extitit confutatus, epistolam suo nomine ad 
Nicolaum papam dictari in contrarietatem Hincmari fecit, 
quam et bulla h sui nominis sigillavit et cum epistola synodali 

a) expedendi 1. b) Senonum Fl. c) Vulf. Fl. d) epiatola corr. epistolam l r 
ubi scriptam. e) converant 1. f) ab Actardo eibi Fl. g) eygilla in rat. 1. 

b) bubla 1. 

1) Coutanee8. 2) Quae sequuntur ad verbum a Fhdoardo in Eist. 
Bemensi lib. III, c. 17 (88. XIII, p. 507; exscripta sunt. 3) Mansi 
XV, p. 795. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 867. 89 



per ipsum Actarduni Romam direxit *. Praefati autem Hinc- 
mari clerici in mense Augusto Romam venientes, Nicolaum 
papam iam valde infirmatum et in contentione, quam contra 
Grecorum imperatores* Michahelem et Basilium, sed et 
contra orientates episcopos habebat, magnopere laborantem 
invenerunt. Quapropter usque ad mensem Octobrium ibidem 
sunt immorati. Nicolaus vero papa gratanter suscipiens quae 
Hincmarus scripserat ei b , de omnibus sibi satisfactum esse 
rescripsit J . Sed et alteram epistolam s eidem et ceteris 0 
archiepiscopis et episcopis in regno Karoli constitutis trans- 
misit, innotescens, praefatos Grecorum imperatores, sed et 
orientales episcopos calumniari sanctam Romanam ecclesiam, 
immo omnem ecclesiam quae Latina utitur lingua, quia 
ieiunamus in sabbatis, quod Spiritum sanctum ex Patre 
Filioque procedere dicimus, quia presbiteros sortiri d coniuges 
prohibemus [et e quoniam eosdem presbiteros chrismate linire 
baptizatorum frontes inhibemus]; dicentes ipsi Greci, quod 
chrisma ex aqua fluminis Latini conficiamus; reprehendentes 
nos Latinos, quod 8 ebdomadibus ante pascha a carnium et 
7 ebdomadibus a casei et ovorum esu more suo non cessamus ; 
dicentes etiam, quod in pascha more Iudaeorum super altare 
pariter cum dominico f corpore agnum benedicamus et offe- 
ramus; succensentes etiam nos f , quia clerici apud nos barbas 
suas radunt; et dicentes, quia diaconus non suscepto pres- 
biteratus officio apud nos episcopus ordinatur. De quibus 
omnibus per singulas provincias a metropolitanis cum eorum 
coepiscopis sibi rescribi praecepit, alloquens eundem Hinc- 
marum m epistolae fine hoc raodo: Tua, inquit, frater* 
Hincmare, caritas cum hanc epistolam legerit, mox ut etiam 
ad h alios arckiepiscopos, qui in regno JUii nostri Karoli 
gloriosi regis consistunt, deferatur, summopere agere studeat, 
et ut de ki8 singuli in diocesibus propriis una cum suf- 
fraganeis suis , in cuiuscumque regno sint constituti, con- 
venienter tractare et nobis quae reppererint suggerere curent, 
eos incitare non neglegat 1 ; ita ut eorum omnium quae prae- 
sentis epistolae nostrae circumstantia k continet tu et strenuus 
exsecutor illic existas et apud nos verax et prudens scripto- 
rum tuorum serie relator inveniaris. Data 1 10. Kalendas 
Novembris, indictione m prima. Quam epistolam Hincmarus 

») i. 6. Fl. b) ei sc. H. c) in ras. 1. d) sortyri 1. e) et — inhibemni 
dea. 1; ex Flod. suppl. P. t) e corr. 1. g) detat Fl. b) al. del. 1, ubi ad 
deest. i) neglegant eorr. neglegat 1. k) circumstantiae eorr. circumstantia 1. 
1) Data — indictione des. Fl. m) indigtione 1. 

1) Mansi L l. p. 796. 2) Epistola perdita est; ef. Jaffi nr. 2181.. 
3) Jaffi nr. 2179. 



Digitized by Google 



90 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 867. 868. 



naco 1 palatio consistenti regi Karolo cum pluribus episcopis 
relegit et per alios archiepiscopos, sicut in mandato acceperat, 
dirigere studuit. 

Nicolaus papa Idus proxiine praecedentis raensis De- 
cembris * obiit. Cui successit Adrianus papa electione cleri- 
corum et consensu Hludowici imperatoris in pontificatu. 
Quem Actardus Romam veniens cum supra scriptis epistolis 
in apostolica sede iam ordinatum invenit. Arsenius autem, 
magnae calliditatis et nimiae cupiditatis homo, spe falsa 
seducens Teutgaudum et Guntarium de restitutione ipsorum, 
ut ab eis exenia acciperet, Romam venire fecit. Qui diutios 
ibi manentes, pene omnes suos amiserunt; tandem autem 
Teutgaudus ibidem mortuus est, et Guntarius vix corporis 
mortem evasit. 

Illotharius Theutbergam uxorem suam Romam misit, ut 
se ipsam criminaretur , quatenus ab eius coniugio separari 
valeret. Sed Adrianus papa atque Romani talibus neniis 
non credentes, iussa est ad virum suum reverti. Karolus 
consensu fratris sui Hludowici quosdam episcopos ad Auti- 
siodorum in futuris Kalendis Februarii convenire praecepit. 
ut de causa Hlotharii quaedam tractarent. 

Karolus denique, quoniam ab Acfrido, abbatiam Sancti 
Hilarii cum aliis plurimis honorabilibus beneficiis habente, 
sicut quidam dixerunt, exenia non modica suscipiens, comi- 
tatum Bituricum sine praesentia illius vel culpae alicuius 
reputatione a Gerardo comite abstulit et praeiato Acfrido 
dedit. Sed isdem Acfridus super Gerardum eundem comi- 
tatum evindicare non valuit. Quapropter Karolus per civi- 
tatem Remorum transiens, Trecas venit indeque Autisiodorum 
adiit. Ubi nativitatem Domini celebravit 

anno 868. 

Karolus ad c Autisiodorum super Ligerim fluvium ad 
villam quae Bellus-Pauliacus dicitur pervenit. Interea [ho- 
mine8 d l Gerardi comitis Acfridum in quadam villa bello 
convemunt, et quia de casa firmissima Acfridus exire noluit, 
in qua [se d ] recluserat, igne ipsi casae admoto, Acfridum ex 
ipsa expellunt, et truncato illi capite, corpus in ignem reiciunt 
Tunc Karolus quasi ad hoc vmdicandum flagitium pagum 
Bituricum adiit; in quo tanta mala et in ecclesiarum con- 

a) Id. d. p. i. des. Fl. b) in ras. I. c) t. e. ab Autisiodoro, ut edd. torr^ 
<f. p. 87, n. c d) deest 1; svppl. edd. 

1) Corbeny (d4p. Aitne). 2) Novembris Ugtndum ea$e, Jaffi p. 254- 
monuit. 





Digitized by Googl 



ANXALES BERTIXIANI AUCTORE IIINCMARO. 868. 91 



fractione et in pauperum oppressione atque in omnium flagi- 
tiorum commissione atque terrae devastatione commissa sunt, 
ut dici ore non possint, sicut multorum milium hominum 
fame mortuorum pro ipsa depopulatione attestatio demon- 
stravit. Vindicta autem in Gerardum et eius comites non 
solum ulla non extitit, verum nec ipsi de a pago Biturico a 
quoquam expulsi sunt. Ablatis denique a Rotberti iilio his 
quae post mortem patris de honoribus ipsius ei concesserat 
et per alios divisis, sed et a flliis Ramnulfi tultis 1 paternis 
honoribus, et data Sancti Hilarii abbatia, quam isdem habuit, 
Frotario Burdegalensium archiepiscopo, caput ieiunii ante 
sanctum quadragesima ad monasterium Sancti Dyonisii rediit Mart. s. 
et inde Silvanectis perrexit. 

Nortmanni vero per Ligerim ascendentes, Aurelianis 
perveniunt et, accepta praeda, inpune ad suum diversorium 
redeunt. 

Karolus vero sabbato ante palmas ad monasterium Sancti Apr. 17. 
Dyonisii rediit ibique pascha celebravit. Et inde antequam 18< 
SuVacum adiret, secunda die rogationum Adventio Metten- iun. 4. 
sium episcopo et Grimlando, Hlotharii cancellario, deferentibus 
epistolas Adriani papae, accepit unam 3 sibi directam, in 
qua isdem apostolicus praecepit, ut regno Hludowici im- 
peratoris ac regno Hlotharii nullam molestiam ingerat; alteram 1 
autem epistolam de absolutione Waldradae ad episcopos 
regni ipsius Karoli detulerunt, similes dicentes missas epi- 
scopis regni Hludowici 3 atque Hlotharii. Absolutio autem 
ipsius Waldradae 5 ea conditione est facta, ut Hlothario c 
nullo pacto cohaereat. Silvacum autem Karolus perveniens, 
Actardum Namnetensem episcopum Roma venientem susce- 
pit, sibi deferentem epistolas, quarum una responsum red- 
didit de his quae^Nicolao in contrarietate Hincmari mandavit, 
inter cetera ei inculcans, ut de cetero ac perpetuo talis 
inutilis quaestio sopita maneret 4 ; alteram 5 autem epistolam 
Hincmaro detulit laudibus et fidelitatis dilectione d repletam, 
et ut eius vice in istis partibus de Hlothario fungeretur; 
tertiam 6 autem archiepiscopis aliisque episcopis Cisalpinis 
detulit, ut, quia isdem Actardus pro paganorum infestatione 
et Brittonum oppressione in sua civitate manere * non poterat, 
si locus eveniret, etiam de metropoli, isdem Actardus in 

a) tn ra». 1. b) adae tn ras. J. c) Hlotario eorr. Hlothario 1. d) ditectioni- 
bua, $t&. bus dd* et sequentem liiteram r e eorr. add. 1. e) « eorr. 1. 



1) i. e. latis, ablatis. 2) Hae epistolae non exstant; cf. Jaffi 
nr. 2193. 2196. 3) Jaffi nr. 2196. 4) Fortasse ib. 2199. 
5) Ib. 2202. 6) Ib. 2200. 



Digitized by Google 



92 ANNALES BERTINIANI AUCTOEE HINCMARO. 868 



vacante civitate pastore auctoritate apostolica ab episcopis 
provinciae ipsius incardinetur. 
Man. 10. Quarta autem feria post initiuni quadragesimae factione 
Arsenii filius eius Eleutherius filiam Adriani papae ab alio 
desponsatam dolo decepit et rapuit sibique coniunxit; unde 
idem papa nimium est contristatus. Arsenius ad Hludowicum 
imperatorem pergens in Beneventum, infirmitate corripitur, 
et thesaurum suum in manus Ingelbergae imperatricis com- 
mittens, et, ut dicebatur, cum daemonibus confabulans, sine 
communione abiit in locum suum. Quo mortuo, Adrianus 
papa apud imperatorem missos optinuit, qui praefatum Eleu- 
therium secundum leges Romanas iudicarent. Isdem vero 
Eleutherius, consilio, ut fertur, fratris sui Anastasii, quem 
bibliothecarium • Romanae ecclesiae in exordio ordinationis 
suae Adrianus constituerat, Stephaniam, uxorem ipsius pon- 
tificis, et eius filiam, quam sibi rapuit, interfecit, et isdem 
Eleutherius a missis imperatoris occisus est. Adrianus vero 
papa congregans synoaum, supradictum Anastasium hoc 
modo, sicut subsequitur, post darapnationes in eum latas 
iterum condempnavit: 

HAEC IN IMAGINE IN DEXTERA PARTE SCRIPTA 

SUNT. 

Imperantibus dominis nostris imperatoribus Lothario 
et Hludowico augustis, mensis Decembris die 16, indictione 14. 

EXCOMMUNICATIO QUAM FECIT LEO EPISCOPUS 
DE ANASTASIO PRESBYTERO, ET POSTEA 

ADRIANUS. 

Leo episcopus, servus servorum Dei, Anastasius pres- 
byter cardinis nostri, quem in titulo beati Marcelli ordi- 
navimus, quique secedens ab eo ad alhnas parroeckias 
absque nostra pontificali scientia demigratus est, quem per 
missos et litteras nostras vocavimus, et pro quo dominos 
imperatores supplicati per missos nostros y ut eum ad suam 
parroechiam redire iuberent, qui [nunc h huc] nunc illuc 
latitando in ipsa demigratione per biennium moratus est, 
et ad duo vocatus concilia nostra minime venit, sed neque 
inventus est: quia, ut praediximus , veluti ovis errans 
extraneis regionibus, suadente diabolo, occuUe inhabitat, 
secundum canonica statuta ex Dei omnipotentis et beati 
Petri apostoli nostraque simul apostolica auctoritate 0 ab 
hodie sit communione privatus, donec ipse meae speciali 
praesentiae in canonico iudicio fuerit praesentatus ; et, si 

a) biblithecariam eorr. bibllothecarium 1. b) nunc huc dts. I; suppl. B. P. 
c) actorltate corr. auctoritato 1. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTOKE HINCMARO. 868. 93 

non venerit, numquam communicet. Post 1 Romanum ponti- 
iicem in hac excommunicatione consenserunt archiepiscopus 
Ravennatis ac Mediolanensis aliique* numero 75. 

HAEC IN IMAGINE IN SINISTRA PARTE SCRIPTA 

SUNT. 

Leo episcopus, servus servorum Dei, omnibus episcopis, 
presbiteris, diaconibus, subdiaconibus et universis clericis 
cunctoque populo christiano. Quod bene ac pleniter vobis- 
cum b simus, fratres karissimi, scitis. Nunc iterum pro 
cautela et memoria temporum futurorum dilectioni vestrae 
cognitum esse volumus, quomodo, instigante ac suadente 
diabolo, Anastasius presbiter cardinis nostri, quem nos in 
titido beati MarceUi ordinavimus , contra statvta patrum 
provinciam ecclesiamque deserens, ecce iam per quinyuennii 
tempus in alienas parroechias veluti ovis errans discurrit, 
quem etiam auctoritate suffulti canonica apostolicis litteris 
per tertiam quartamque vicem vocavimus. At ubi redire 
distulit, duo pro eo episcoporum concilia congregavimus, 
quorum conventu cum eius non potuissemus videre vel habere 
specialem praesentiam, communi eum decreto sancta com- 
munione privavimus, volentes siquidem suam per huius 
excommunicationis censuram ad gremium sanctae c , a quo 
discesserat , matris ecclesiae personam reducere. Sed apo- 
stolica monita sanctique concilii pro nihilo ducens, erroris 
inretitus caligine, reaire nullatenus voluit. Proinde, sicut 
Ravenna nobis deqentibus de eo in ecclesia beati Vitalis 
martyris mense Maxo die 29, indictione prima, ore proprio 
promulgavimus, nunc iterum in ecclesia beati Petri apostoli 
mense lunio die 19, indictione d superius annotata, similiter 
promulgavimus: sit ille a sanctis vatribus et a nobis ana- 
thema, et omnes, qui ei sive in etectione, quod absit, aut 
pontificatus honore adiutorium praestare vet solatium quod- 
cumque voluerint, simili anathemate subiaceant, Post 1 Ro- 
manum pontificem in hoc anathemate consenserunt Iohannes 
archiepiscopus Ravennatis, Nottingus* et Sigilfredus 5 , epi- 
scopi domni imperatoris e , et 6 episcopi ad praedictum archi- 
episcopum pertinentes, quorum notitiam non recolimus, et 
aiii tam ex Romana urbe quam ex aliis numero 56, absque 
pre8byteris et diaconibus sanctae Romanae ecclesiae. 

SUPER VALVAS ARGENTEAS HAEC SCRIPTA SUNT: 
In nomine Patris et Filii et Spiritus sancti. Incipit 
sancta ac veneranda synodtis, quae per Domini gratiam 

») e ras. 1. b) nobiscum 1. c) a gr. «. m ras. 1. d) dictione 1. o) e eorr. 1. 

1) Non tsatU patet, utrum kaec ab Hincmaro addita sint an liomae ita 
scripta fuerint. 2) Brixiensia. 3) Videtur esae Sigisfredus Regiensis 
episcopus. P. 



Digitized by Google 



94 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 868 



et eius divinum consilium congregata est in ecclesia beati 
Pelri apostoli, anno scilicet pontijicatus sanctissimi ac 
coangelici et universalis auarti papae Leonis septimo atque 
invictissimorum Hlotharh ac Hludowici imperatorum anno 
imperii quadragesimo secundo 1 , mense Decembri die 8, in- 
dictione 2. In hac siquidem sancta ac venerabili synodo 
Domini solatiante gratia nobiliter celebrata, post diversas 
episcoporum saceraotumque vel clericorum atque omnium 
christianorum pias ac salutiferas ammonitiones et exorta- 
tiones depositus est iuste atque canonice Anastasius pres- 
byter tituli sancti Marcelli y eo quod contra auctoritatem 
canonicam propriam parroechiam deseruisset per annos 
scilicet 5, et in alienas adusque hodie demoratur, et neque 
vocatus neque excommunicatus et ad ultimum anathemati- 
zatus, sicut de eo in hac synodo veridica pictura* demon- 
strat, ad congregata duo pro eo episcoporum concilia venire 
noluit: ideo tam a summo pontifice quamque ab universis 
episcopis tunc synodo residentibus , videlicet numero 67, ob 
suam stultam audaciam merito, ut praediximus , est depo- 
situs et sacerdotali honore privatusj anno denique, mense 
ac die atque indictione ut supi°a. 

HUC USQUE LEO PONTIFEX SCRIBI IUSSIT. 

Post a mortera vero iam dicti Leonis dignae memoriae 
praesulis ipse anathematizatus atque depositus Anastasius 
seculari potentia rediens ab abditis, quibus sicut fur latita- 
verat, locis, diabolica fraude seductus inretitusque caligine, 
latronum more hanc quam non debuerat introire ecclesiam 
invasit, veluti aethnicus atque barbarus, ad perditionem suae 
animae atque periculum huius venerandae synodi cum suis 
nequissimis consentaneis atque sequacibus picturam destruxit 
imaque b deiecit, (juam beatissiraus papa Benedictus atque 
egregius restauravit et lucifluis coloribus decoravit. 

Adrianus episcopus, servus servorum Dei* Omni c Dei 
ecclesiae notum est, quid Anastasius tempore praedecessorum 
no8trorum pontificum gesserit, sed et qualiter d de iUo sanctae 
recordationis Leo et Benedictus eximii praesules instituerint, 

a) ante pictura rasura stptem fert litterarum 1. b) ita 1 ; iinaginemquc eorr. P. 
c) e eorr. 1. d) ab eis add. 1; ob id eorr. B. P. 

1) Hic anni imperii Lotkarii ac Ludovici simul coniunguntur. Annus 
enim Lotharii 37. cum anno Ludovici 5. coniunctus reddit annum 42. 
imperii eorum. Porro istud concilium Romanum in praefatione habitum 
diciiur: Hlotharii ac Hludovici imperatorum anno imperii eorum 6. et 
37. mense DecembH die 5, indict. 2. BOUQ. 2) Haec etiam ex Actis 
synodi Somanae sumta videntur esse. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 868. 96 



pcUam est cunctis. Quorum unus eum deposuit, excommu- 
nicavit* et anathematizavit, alier vero sacerdotalibus expo- 
lians vestimentis, inter laicos in communione recepit. 
Decessor itaque noster sanctissimus papa Nicolaus eum 
postea, si fideliter erga sanctam Romanam ecclesiam ince- 
deret, in gremio pari modo recepisset ecclesiae b ; sed infide- 
litas eius nunc in tantum apparnit, ut post depraedationem 
patriarchii nostri ablationemque synodalium scripturarum, 

quas c tam d super eiusmodi a sanctissimis praesulibus 

diversis temporibus decretas reppererat, institutionem quoque 
venerandae synodi ab ipsis sanctis pontificibus factam atque 
sub interpositione anathematis refactam violari nobis sub- 
ripiendo fecerit y et homines ad seminandum inter piissimos 
principes et ecclesiam Dei discordias per muros huius civi- 
tatis more furis exire coegerit quendamque Adalgrimum ad 
ecclesiam confugium facientem oculis et lingua privari 
suggesserit. Modo vero f sicut multi vestrum mecum a quo- 
dam presbitero, consanguineo eius, nomine Adone, audistis, 
et atiis modis nobis revelatum est, beneficiorum quoque 
nostrorum immemor, hominem ad Eleuthertum e misit, exhor- 
tans homicidia perpetrari , quae, sicut scitis, proh dolor! 
facta sunt. Et ideo pro his omnibus et pro aliis multis, 
quibus ecclesiam Domini perculit f atque laesit, quam etiam 
subdolis machinationibus hactenus tundere non desistit, 
auctoritate Dei omnipotentis omniumque sanctorum patrum 
ac venerandorum conciliorum praedictorumque pontificum 
8imul et iudicii* nostri sententia sancimus, illum eundem 
Anastasium esse tenendum, quemadmodum de eo idem pon- 
tifices domini Leo et Benedictus sollemniter et synodice 
statuerunt, nihil in eius anathemate vel causa penitus ad- 
iungentes vel minuentes, nisi ut omni communione ecclesia- 
stica privatus existat, donec de omnibus quibus impetitur 
nobis coram synodo rationem ponat; et qui cum eo in locu- 
tione, cibo vel potu communicaverit, pari excommunicatione 
cum eo teneatur annexus, quia pro eo , quod altiora se 
petens — quod sibi toties interdictum fuerat — temere usur- 
pavit ac vetitum locum conscendit, satis nostra ecclesia 
murmuravit et murmurat. Sane, si vel ab urbe Roma quan- 
tisper discesserit vel sacerdotium vel clericalem aliquem 
ordinem sive ministerium quodlibet repetere aut recipere prae- 
sump8erit, quia contra statuta praefatorum praesulum con- 
traque iusiurandum, quod pollicitus est, numquam se ab urbe 
plus 40 milibus abscessurum, [nec h J sacerdotium vel gradum 

») e eorr. 1. b) ecclaesiae 1. c) quoa 1. d) ita 1; locum corruptum edd. ita 
emendare conati tunt: Um super se quam super huiusmodi. e) e corr. 1. f) per- 
taltt 1. g) iodici 1. h) dttst l; tuppl. B. * 



Digitized by Google 



96 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMAKO. 868. 



clericalis esse ministerii petiturum , facere videbitur, cum 
omnibus factoribus*, consentaneis et sequacibus suis anathe- 
mate perhenni subiaceat. Prolata in conspectu totius 
sanctae Romanae ecclesiae ante hunc eundem Anastasium 
apud Sanctam Praxedem positum, anno pontificatus domnx 
Adriani summi pontificis et universalis papae 1, per 4. Idus 
Octobrisj indictione secunda. 

Hlotharius suspectura habens Karolum, ad Hludowicum 
se iterum contulit; et obtinuit, ut sacramentum illi fieri ex sua 
parte faceret, quatenus in nullo nocumento illi foret, si in 
coniugem Waldradam acciperet. Sicque ad palatium Atti- 
niacum ad conloquium Karoli venit ibique placitum accepit, 
ut post futuras Kalendas Octobris simul iterum loquerentur. 
Karolus autem per curtes regias in pago Laudunensi consi- 
stentes pergens, Hincmarum Laudunensem episcopum, nullo 
episcopo suae provinciae conscio, iussit, ut ad causas suas, 
ia est ad seculare iudicium, advocatum suum daret, pro eo 
quod benencia quibusdam suis hominibus abstulit. Isdem 
autem episcopus se reclamans, quod relicto ecclesiastico iudi- 
cio non auderet saeculare adire iudicium, sicut ei iussuni 
fuerat, ad locum nominatum saecularis iudicii non venit, sed 
causas suae impossibilitatis regi mandavit. Rex autem 
Karolus iubens inde quasdam iudicare etiam infames perso- 
nas, quia personam praefatus episcopus non misit, qui iuraret, 
uod illuc venire non posset, et quoniam advocatum suuro 
e se in iudicio seculari non dedit, praedictarum personarum 
iudicio, quicquid isdem episcopus de rebus et facultatibus 
ecclcsiasticis in usibus episcopii specialiter habebat, proscrip- 
tum est. Sicque idem rex ad Pistas medio mense Augusto 
veniens, annua dona sua ibidem accepit, et castellum men- 
surans, pedituras 1 singulis ex suo regno dedit. 

Hincmarus autem Remorum archiepiscopus Hincmarum 
episcopum Laudunensem secum ducens, apud Pistas cum 
aliis episcopis scriptis et verbis 2 regem adiit, ostendens, 
quantum praeiudicium et episcopalis auctoritas et universalis 
aecclesia in tali facto patiebatur; et optinuit, ut, revestito 
cpiscopo quibus fuerat spoliatus, sicut sacrae leges praeci- 
piunt, in provincia ubi haec causa iudicanda erat electorum 
mdicum iudicio et, si necesse foret, post hoc synodali ter- 
minaretur examine. Sed et in eodem placito rex markiones, 

a) *. t. fantorlbus; v. mpra p. 63. 65. 

1) Peditura seu pedatura, quodlibet spatium certo pedum numero 
tum; quod ad aedificandum singuli$ imposuit. 2) Vide Uinemari 
Remensi* quatemiones ad Karolum directos et Extemporalem admoni- 
iionem, Migne Patrol. CXXV, p. 1035. 1065. 



Digitized by Googl 



ANNALES I3ERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 868. 869. 97 



Bernardum scilicet Tolosae et iterum Bernardum Gothiae*, 
itemque Bernardum alium 1 suscepit. Missum etiam Salo- 
monis Brittonum ducis ibi obvium nabuit, per quem Salomon 
illi mandavit, ut haut b ipse pergeret ad expugnandos Nort- 
mannoB qui residebant in Ligen, quia isdem Salomon cum 
valida manu Brittonum paratus erat illos adgredi, tantum ut 
adiutorium ex Karoli parte haberet. Ad quem idem rex 
praemittens Engelramnum camerarium et hostiariorum 
magistrum atque a secretis consiliarium suum cum corona 
auro et gemmis ornata, sed et cum omni paramento regio 
cultu exculto, Karlomannum*, filium suum, diaconum et 
abbatem, cum scara e vestigio, sicut Salomon ei mandaverat, 
misit, et inde Audriacam villam gratia venandi perrexit. 
Scara, quae cum Karlomanno a Karolo rege trans Sequanam 
missa, terram quidem vastavit, sed nullius utilitatis effectum 
ex Nortmannis, ad quos resistendum missa fuerat, faciens, 
iubente rege Karolo rediit; et sic unusquisque ad sua per- 
rexit. Pictavenses autem vota facientes Deo et sancto Hilario, 
tertio eosdem Nortmannos fuere aggressi; quorum plures 
occiderunt, ceteros vero in fugam miserunt et de omni 
praeda, excepta voluntaria oblatione, decimam sancto Hilario 
contulerunt. 

Karolus rex Kalendis Decembris Carisiacum veniens, 
quosdam primores, tam ex episcopis quam ex aliis reeni sui, 
obviam sibi accersivit, et commotus contra Hincmarum Lau- 
dunensem episcopum, quia Romam sine illius conscientia 
nriserat et epistolas pro quibus non convenerat obtinuerat, 
eidem vero episcopo contumaciter sibi resistenti valde infensus 
erat. Unde isdem episcopus sine illius licentia, cum saepe 
ab eo evocatus fuerat et ad illum venire distulisset, ad sedem 
suam perrexit et amplius quam episcopalis gravitas postulat 
eundem regem contra se excitavit. Karolus autem Compen- 
dium veniens, ibidem nativitatem Domini celebravit 

anno Domini 869. 

Et quoniam isdem episcopus, etiam per alios episcopos 
edoctus ut ad illum veniret, iussionem illius implere detrec- 
tavit, scaram ex quam plurimis comitibus regni sui confectam 

*) Huic vocabulo manu scribae superscriptum : lite (iste?) abbas 
Sancti Aniandi fnit. 

») Goth 9 x. b) aut 1. 

1) Bemardua dux Tolosanus Raimundi I, jilius erat; Bernardus du» 
Oothiae alterius Bernardi Cenomannensi» comitis jiliu»; tertius Bernar- 
dus, qui honoribua privatus fuerat anno 864. in conventu Pistensi, filius 
erat Bernardi Septimaniae ducis, qui a. 844. o Caroh Calvo occisus 
eat. BOUQ. 



Digitized by Google 



98 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 869. 

Laudunum misit, ut ipsum episcopum violenter ad eum per- 
ducerent. Isdem autem episcopus cum clericis suis iuxta 
altare resedit, et quibusdam episcopis satagentibus , actum 
est, ut ipsi qui missi fuerant de ecclesia eum non extraherent, 
sed sine illo ad Karolum redierunt, omnesque homines ipsius 
episcopii liberos sibi sacramenta fieri fecit. Karolus autem 
valde commotus, synodum omnium episcoporum regni sui 
8. Kalendas Mai secundae indictionis apud Vermeriam con- 
dixit», quo eundem Hincmarum episcopum vocari prae- 
cepit. Ipse autem ad Conadam 1 vicum nimis incongruenter 
et pro qualitate temporis et pro nimietate famis perrexit; 
ubi quosdam Aquitanos obvios habuit; sed markiones, tres 
videlicet Bernaraos, quos sibi occurrere putavit, non habens 
obvios, non sine sollicitudine et sine utihtatis effectu ad Sil- 
Febr. 1«. vanectum rediit. Indeque quarta feria ante initium quadra- 
gesimae ad monasterium Sancti Dyonisii perrexit ibique 
Apr. 8. sanctum quadragesimae ieiunium exegit et pascha Domini 
cejtebravit et castellum in giro ipsius monasterii ex ligno et 
lapide conficere coepit. Et antequam ad Conadam pergeret, 
per omne regnum suum litteras misit, ut episcopi, abbates 
et abbatissae breves de honoribus suis, quanta mansa quis- 
que haberet, futuras Kalendas Mai deferre curarent, vassalli 
autem dominici comitum beneficia et comites vassallorum 
beneficia inbreviarent et praedicto placito aedium breves 
inde deferrent, et de centum mansis unum b haistaldum 
et de mille mansis unum carrum cum duobus bobus 
praedicto 0 placito cum aliis exeniis, quae regnum illius ad- 
modum gravant, ad Pistas mitti praecepit, quatenus ipsi 
haistaldi castellum, quod ibidem ex ligno et lapide fieri d 
praecepit, excolerent et custodirent. 

Hlotharius mittens ad eum, sed et ad Hludowicum, petiit, 
ut in suo regno nullum e impedimentum ei facerent f , donec 
ipse Roma rediret. A Karolo autem nullam firmitatem acee- 
pit, sed a Hludowico, sicut dicitur, firmitatem inde susci- 
piens, Romara perrexit, locuturus prius cum Hludowico, fratre 
suo, imperatore, ut tunc, si posset, per eum apud Adrianum 
papam obtineret, quatenus Teutbergam reiceret et Waldradam 
resumeret; ipsamque Teutbergara post se Romam ire prae- 
cepit. Sed, ut dicebatur, Hludowicus imperator ab obsessionc 
Sarracenorum pro fratris sui petitione non debuisset disce- 
dere; cui amplius quam ducentas naves rex Grecorum in 

») condixit eorr. conduxit 1. b) unuahaistaldum 1. c) pr. pl. om. Ch., tt for- 
tattt perperam tx praectdtntibus intrusa sunt. d) f. pr. o. in ras. 1. e) an>t 
nullum dtiae litttrat trasat 1. f) ent in ras. 1. 

1) Cosne (dep. NiivreJ; Monod p. 252. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 869. 99 



auxilium contra eosdem Sarracenos festinato mittebat. Hlo- 
tharius iter, quod tempore inconvenienti, scilicet mense Iunio, 
causa uxorum suarum* in parte Komae coeperat, contendens* 
perficere, usque Ravennam venit. Ubi missos fratris sui 
obvios habuit, per quos ei contradixit, ut nec in antea pro- 
cederet, nec diutius in eodem regno immoraretur, sed ad 
suum regnum rediret, et tempore commodo et oportuno loco 
simul convenirent, et de quibus vellet cum eo satageret. 
Hlotharius autem Romam rediens, a latere ad suum fratrem 
in Beneventum usque pervenit, et apud eum per Engelber- 
gam multis petitionibus et muneribus atque inconvenientibus 
obtinuit, ut ipsa Engelberga cum eo usque ad monasterium 
Sancti Benedicti, quod in monte Cassino situm est, rediret. 
Quo etiam Adrianum papam eidem Engelbergae c et sibi ex 
iussione imperatoris venire fecit, et apud eum, datis illi 
multis muneribus, per ipsam Engelbergam obtinuit, ut idem 
papa illi missam cantaverit et sacram communionem hac 
convenientia ei donaverit, si, postquam Nicolaus papa Wald- 
radam excommunicavit, nullum cum ea contubernium vel 
carnalis copulae mercimonium, quin nec conloquium quoddam 
habuerit. Ipse autem infelix more Iudae simulata bona con- 
scientia et lmpudenti fronte eandem sacram communionem 
sub hac conventione accipere non pertimuit nec recusavit; 
sed et sui fautores cum eo ab ipso papa percepere commu- 
nionem. Inter quos et Guntharius, auctor et incentor huius 
puplici adulterii, communionem inter laicos ab eodem Adriano 
papa accepit, data illi prius coram omnibus professione, quae 
lta habetur: 

Prqfiteor ego Guntarius coram Deo et sanctis eius vobis, 
domino meo Adriano, summo pontifici et universali papae, 
ac venerandis tibi subditis ejpiscopis reliquoque conventu, 
quoniam iudicium depositioms in me a domno Nicolao ca- 
nonice datum d non reprehendo f sed humiliter' porto. Unde nec 
ulteriu8 sacrum ministerium contingere praesumo , nisi per 
misericordiam mihi subvenire volueritis, nec aliquando contra 
ianctam Romanam ecclesiam aut eius pontificem aliquod 
scandalum vel quicquam adversi movere volo, sed devotum 
me eidem sanctae matri ecclesiae eiusque praesuli exhibere 
atque obedientem permanere protestor. Ego Guntarius huic 
professioni a me factae manu propria subscripsi. Data 
Kalendis Iulii, indictione secunda, in ecclesia sancti Salva- 
toris, quae est in monasterio Sancti Benedicti Cassino. 

Accipiens autem isdem papa a Guntario consistente 
inter laicos hanc professionem, relectam inter laicos ab ipso 

& ) suorum 1. b) e corr. 1. c) Engebergae 1. d) latum tdd. 

7* 



Digitized by Google 



100 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 869. 

publice coram omnibus, dixit illi : 'Et ego tibi concedo laicam 
communionem, ea conditione, ut ita, quamdiu vixeris, obser- 
ves, sicut modo professus fuistf. ! 

Engelberga denique redeunte ad suum imperatorem, I 
Adrianus papa Rdmam reversus est. Quem e vestigio Hlotha- I 
rius est prosecutus. Et Adriano papa Romam ingrediente, I 
Hlothariu8 ad aecclesiam beati Petri venit. Ubi nullum cle- I 
ricum obvium habuit, sed tantum ipse usque ad sepulchrum I 
sancti Petri cum suis pervenit, indeque solarium secus eccle- I 
siam beati Petri mansionem habiturus intravit; quem nec j 

itti. s. etiam scopa mundatum invenit. Putavitque in crastina, sub- 
sequente videlicet dominica — nam sabbato ad basilicam I 
sancti Petri pervenit — sibi cantari debere missam ; a prae- I 

iai.i.fato pontifice hoc obtinere non potuit. Inde secunda feria 1 I 
Romam ingrediens, in palatio Lateranensi cum ipso apostolico I 
prandidit, et datis ei muneribus in vasis aureis et argenteis I 
obtinuit, ut ei ipse pontifex leenam a a et palmam ac ferulam I 
daret; sicut et fecit. Quae munera ita ipse et sui interpre- I 
tati sunt, videlicet ut per leenam* de Waldrada revestiretur, I 
per palmam victorem se b in his quae coeperat demonstraret, I 
per ferulam eoiscopos suae voluntati resistentes obsistendo I 
distringeret. sed aliter ab eodem papa et Romanis fuere I 
disposita. Nam idem nontifex Formosum episcopum et 1 
alium etiam cum eo episcopum in has Galliarum partes I 
mittendos disposuit, ut cura pluralitate eniscoporum de his J 
quae Hlotharius petebat tractarent et illi Kalendis Martii [ 
quae inventa forent in synodo renuntiarent c , quam Romae 
in ipsis Kalendis Martii denunciavit; quo etiam quattuor i 
episcopos ex regno Hludowici regis Germaniae cum ipsius 1 
legatis et quattuor episcopos ex regno Karoli cum eius 
legatis et quosdam episcopos ex regno Hlotharii epistolis suis 
hac conditione venire praecepit, ut, quae in synodo vel exa- 
minanda vel gerenda forent, in personis aliorum confirmarent, 
tam ex occidentalibus partibus quam ex orientalibus. Unde 
mi8SOS suos, quos nuper Constantinopolim pro contentione 
quam orientales cum Nicolao papa habuere* miserat, tunc 
venturos sperabat. Hlotharius 5 vero Roma laetus promovens, 
usque Lucam civitatem venit. Ubi febre corripitur, et gras- 
sante clade in suos, quos in oculos 6 suos coacervatim mori 

a) laenam em. P. b) ante se ramra septem fere litterarum 1. c) nuntiarent 
eorr. renuntiarent 1. d) habere 1; babebant edd. e) in oculis suU A. 

1) Jaffi p. 257. haec ad Iul. 11. reiicit. 2) laena Xotva, ^Xatva. 
sagum densum. 3) Quae sequuntur in Aimoini cont. V, 21 — 40 (A.) 
^xscripta sunt. Sed verba saepe mutata, ita ut non omnet lectiones 
tifferenda* iudicaverim. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE IIINCMARO. 869. 101 



conspiciebat, sed iudicium Dei intelleeere nolens, usque 
Placentiam 8. Idus Augusti pervenit; ibique dominica dieAug.6-8. 
superdiurnans, circa horam nonam inopinate exanimis paene 
effectus est et obmutuit a , atque in crastino hora diei secunda 
moritur, et a paucis suorum qui a clade remanserant in 
quodam monasteriolo 1 secus ipsam civitatem terrae man- 
datur. 

Quod Karolus apud Silvanectis civitatem degens — ubi 
tam ipse quam et uxor sua thesauros, quos in quibuscumaue 
rebus habuerant, per loca sancta in suam elemosinam ais- 
pensantes, a Pistis reversi, Domino, de cuius manu illos acce- 
perant, reddiderunt — , non incerto comperiens nuncio, ab 
ipsa civitate raovens, Attiniacum venit. Ubi a quibusdam 
episcopis, sed et ab aliquibus primoribus regni quondam 
Hlotharii missos directos suscepit, ut ibi resideret et in regnum 
quod Hlotharii fuerat non intraret, donec frater suus Hludo- 
wicus rex Germaniae ab expeditione hostili de Winidis, cum 
quibus praesenti et praeterito anno saepe comminus sui con- 
gredientes aut nihil aut parum utilitatis egerunt, sed damp- 
num maximum retulerunt, reverteretur b . Petierunt ergo , ut 
in palatio residens Engiliheim c ad eum missos suos dirigeret 
et ei mandaret, ubi et quando simul convenirent et de regni 
ipsius divisione tractarent; plures autem saniori consilio illi 
mandaverunt, ut, quantocius commode d posset, usque Mettis 
properare satageret, et ipsi tam in itinere quam ad ipsam 
civitatem ei occurrere maturarent. Quorum consilium Karolus 
acceptabilius et sibi salubrius esse intellegens, iuxta eoruni 
suggestionem agere festinavit. Veniens ergo usque Viridu- 
num, plurimos de eodem regno, sed et Hattonem ipsius civitatis 
episcopum et Arnulfum Tullensis urbis episcopum, sibi [se e ] 
commendantes suscepit. Indeque Mettis Nonas Septembris 
veniens, Adventium lpsius civitatis praesulem f et Franconem 
Tungrensem episcopum cum multis aliis in sua commenda- 
tione suscepit. Sicque 5. Idus ipsius mensis ab episcopis 
qui adfuerunt, cohibentibus * omnibus, in basilica beati Ste- 
phani haec quae sequuntur denunciata et gesta fuere hoc 
modo*: 

•>) obmuteacens iu craBtinum A. b) revertentes 1. c) r. E. 1 ; p. residenet 
(reaideret?) Eng. 1 »; cf. DUmmler I, p. 721, n. 8ed nec ita locum tanum habeo; aed Aimoi- 
num tecutu» legendum puto: revertens (reverteretur A.) et in palatio E. residens 
f«c. Hludotcicus) ad eum ete. d) quomodo A. e) deest 1. f) presulae 1. 
f) ». e. conniventibus; cf. Ducange II, p. 638; conhibontibus A. 

1) In ecclesia b. Antonini martyris, Adonis chron. , SS. II, p. 323. 

2) Eadem ediderunt Sirmondus, Karoli Calvi Capit. p. 371 ; Conc. QalL 
III, p. 383, et Baluziua; hunc secutua Pertz, LL. I, p. 512. Illius 
Uctiones attuli, S. xndicatas. 



Digitized by Google 



102 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 869. 



Anno incarnationis dominicae 869, indictione 1 2, 5. Idus 
Septembris, Mettis civitate a in ecclesia sancti Stephani mar- 
tyris haec quae sequuntur capitula Adventiu8 episcopus 
ipsius civitatis coram rege et episcopis qui adfuerunt 
publice populo et h scripto et verbis denunciavit: 

'Vos scitis 0 , et miUtis in plurimis regnis est cognitum, 

fuantos et quales eventus tempore senioris nostri, quem 
actenus habuimtis, pro causis notissimis communiter 
sustinuimus, et quanto dolore quantaque angustia de iUius 
infausta morte nuper cordibus perculsi sumus. Unde uni- 
cum refugium et singulariter* salubre consilium, rege et 
principe nostro destituti ac desolati, nobis omnibus esse, 
consiaeravimus, ut ieiuniis et orationibus ad eum nos con- 
verteremus, qui est adiutor in oportunitatibus, in tribulatione, 
et cuius est consilium, ac cuius* est regnum, et, ut { scriptum 
est, cui voluerit dabit illud, et in cuius manu corda sunt 
Eph.t t u.regum, et facit unanimes* habitare in domo, solvens medium 
parietem etfaciens utraque unum; deprecantes ipsius miseri- 
cordiam, ut daretnobis regem acprincipem secunaum cor suum, 
qui in iudicio et iustitia nos in omni ordine ac professione 
regeret, salvaret atque defenderet iuxta voluntatem eius et corda 
omnium nostrum h unanimiter ad { eum declinaret atque uniret, 
quem ipse ad salutem et profeetum nostrum praescitum et 
electum atque praedestinatum habebat k secundum misericor- 
diam suam. Quia denique voluntatem 1 Dei, qui volun- 
tatem timentium se facit et deprecationes eorum exaudit, in 
concordi unanimitate nostra videmus hunc regni huius 
heredem esse legitimum, cui nos sponte commisimus, domi- 
num videlicet praesentem regem m ac principem nostrum 
Karolum, ut nobis praesit et prosit, videtur nobis, si vobis 
placet n , ut, sicut post illius verba vobis manifestabimus, 
signo certissimo demonstremus , quia illum a Deo electum 
et nobis datum principem credimus, et eidem largitori Deo 
ex suis beneficiis non simus ingrati, sed gratiarum actiones 
illi referentes oremus, quatenus et eum nobis 0 ad salutem 
et defensionem sanctae suae ecclesiae et ad auxitium atque 
profectum omnium nostrum cum salute et° pace atque tran- 
quiUitate nobis conservet diutius et nos fideli devotione illi 
obsequentes atque optata salvatione fruentes sub illius ad- 
mimstratione in suo gubernet servitio. Et, si illi placet, 

a) cMtatii 1. b) ita A. 8.; deest 1. c) fmtres add. A. a) Ua A. 8.; singu- 
Ure ac 8. 1. e) ita A.8.; cuiusque 1. f) detst 1. g) uuianimes 1. h) noatro 
rum 8. i) in e. incl. 8. k) babeat S. i) ille qui v. A. m) p. hunc prin- 
cipem A. n) p. v. 1. o) eum datam nobis datam principem A. p) ac p. 
et t. 8.; cum p. et t. A. 

1) Haee indietio secunda Constantiniana est, quae initium sumsit a die 
24. mensis Septembris anni 868. BOUQ. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 869. 103 



dignum ipsi et necessarium nobis esse* videtur, ut ex eius 
ore audiamus, quod a christianissimo rege fideli et unanimi 
in servitio illius populo, unicuique in ordine h suo, convenit 
audire ac devota mente suscipere'. 

Post haec Karolus* rex haec quae sequuntur per se in 
eadem ecclesia cunctis qui adfuerunt denunciavit, [dicens*]: 
'Quia, sicut isti venerabiles episcopi unius ex ipsis voce 
dixerunt et certis indiciis ex vestra unanimitate monstra- 
verunt, et vos acclamastis, me Dei electione ad vestram sal- 
vationem et profectum atque e regimen et gubernationem huc 
advenis8e, sciatis, me honorem et cultum Dei atque sancta- 
rum aecclesiarum Domino adiuvante conservare et unum- 
quemque vestrum secundum sui ordinis dignitatem et per- 
sonam iuxta meum scire et posse honorare et salvare et 
honoratum ac salvatum tenere velle et unicuique in suo 
ordine secundum sibi competentes leges, tam aecclesiasticas 
uam mundanas, legem et iustitiam conservare, in hoc, ut 
onor regius et potestas ac debita oboedientia atque adiu- 
torium ad regnum mihi a Deo datum continendum et defen- 
sandum ab unoquoque vestrum secundum suum ordinem 
et dijjnitatem atque possibUitatem mihi exhibeatur, sicut 
vestri antecessores fideliter, iuste et rationabiliter meis ante- 
cessoribus exhibuerunt' . 

Et post haec Hincmarus Remorum episcopus haec quae 
sequuntur capitula, iubente ac postulante Adventio ipsius civi- 
tatis r episcopo et* ceteris episcopis Treverorum n provinciae , 
Hattone* scuicet ecclesiae viridunensis episcopo et Arnulfo 
Txdlensis civitatis* episcopo 1 , cohibentibus 1 provintiae Re- 
morum episcopis, coram [reliquis m J episcopis et rege cunctis- 
que n qui adfuerunt in eadem ecclesia publice denuntiavit: 
^fre alicui forte videatur, incongrue ac praesumptiose 0 
me ac provinciae nostrae venerabiles coepiscopos facere, quo- 
niam de altera provincia ordinationi et causis huius pro- 
vinciae nos immiscemus*, sciat, nos contra canones sacros 
non agere, quoniam Remensis et Treverensis ecclesiae in hac 
regione Belgica cum* sibi commissis ecclesiis sorores et com- 
provinciales habentur, sicut auctoritas ecclesiastica et anti- 
quissima demonstrat consuetudo, ac per hoc unanimi con- 
sensu et synodalia iudicia exercere* et quae a sanctis 
patribus constituta sunt debent concorditer custodire, hac 
privilegii conditione servata, ut, qui prior de Remensi et 
Treverensi episcopo* fuerit* ordinatus, prior etiam habeatur. 

a) yidetur fore A. b) «. o. 8. c) r. K. S. d) dtut B. A. e) ita S. A. ; ac r. 
atque g. 1. f) ep clv. <rorr. clv. ep. 1. g) ac S. h) Trevir. S. i) Attone S. 
k) dttst A. 1) conhib. 8. A. m) deest S. A. n) cuncti» A. o) ita 1. 8. p) in- 
mtacentes A. q) c. «. dt$. 8. r) exerere 1 . £. ■) episcopis S. t) fuerat 1 ; f uit 5. 



1) 5. addit: Francone Tungrensis civitatis episcopo. 




104 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 869. 



Deut.23,25.ift lex divinitus inspirata praecipit, dicens: "Si trans- 
ieris per messem amici tui, colligens spicas, manu confri- 
cabis ad manducandum. Falcem* autem non mittas" , vel 
"falce non metas". Messis est populus, ut Dominus mon- 

Matth. 9, 37. strat in euangelio, dicens: "Messis quidem est multa, ope- 
rarii autem pauci; rogate ergo h dominum messis, ut mittat 
operarios in messem suam". Quia vos pro nobis c episcopis 
aebetis orare, ut vobis digna possimus loqui. Messis autem 
amici est povulus in provincia alteri metropolitano commissa. 
Unde vos hortando, quasi manu operis confricando, ad 
Dei voluntatem et vestram salutem d in corpus unitatis eccle- 
siae valemus et debemus traicere, in parrochianos autem 
provinciarum aliis metropolitanis commissarumfalcem iudicii 
non mittimus, quia nec est unde nec nostrum esse considera- 
mus. Est et atia causa, quia isti venerabiles domini et con- 
fratres e nostri, provinciae istius episcopi, non habentes metro- 
politanum episcopum, exiguitatem nostram sic in suis sicut 
et in specialibus nostris causis nos fraterna caritate iubent 
et commonent agere. Est ita, domni fratres V — Et respon- 
derunt ( ipsi episcopi; ( Ita est\ — Praeter ea, quae domnus 
episcopus et frater noster Adventius vobis ex sua et cetero- 
rum suorum ac nostrorum fratrum et venerabilium episco- 
porum voce dixit, in hoc etiam animadvertere potestis, volun- 
tatem Dei esse, ut praesens domnus et rex noster, qui in 
parte regni*, quam hactenus tenet et tenuit, et nobis ac h 
ecclesiis nostris et populo sibi commisso utiliter praeest ac 
praefuit et salubriter prodest et profuit, inde ad hunc locum 
Domino ducente pervenerit; quo etiam vos eius inspiratione 
confuxisti8, et ipsi vos sponte commendastis, cuius instinctu* 
animata k omnia in arcam Noe, significantem 1 ecclesiae uni- 
tatem, nullo cogente convenerunt. Quia sanctae memoriae 
pater suus domnus Hludowicus Pius imperator augustus, 
ex progenie Hludowici m regis Francorum incliti, per beati 
Eemigii Francorum apostoli n catholicam praedicationem 
cum integra gente conversi et cum tribus Francorum milibus t 
exceptis parvulis et vmlieribus, vigilia sanctae 0 paschae in 
Hemensi metropoli baptizati et caelitus sumpto chrismate, 
unde adhuc hahemus y peruncti et in regem sacrati l , exortus 
per beatum Arnulfum, cuius carne? idem Hludowicus 

a) m. falce autem non meUa A. mediis omistis; et ita Sacra Scriptura. Sed S. cum 1 
facit. b) detst S. c) ita A. 8.; vestris 1 d) deest 1. e) ita A. S.; 
fratree 1. f) respondernnt corr., ut videtur, responderant 1. g) deest 1. b) ita 
A. S.; n. ecclesiisque 1. i) ita A. 8.; instructu 1. k) ita 1. A.; animantia S. 
1) signiflcationem l. m) Chlodovei A. n) apostoiicam corr. apostoli 1. 

0) sancti A. 8. p) deest A. 

1) Ita Hincmarua in Vita Remigii. 



Digitized by Googl 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 869. 105 



Pius augu8tus originem duxit carnis, et a Stephano papa 
Romano ante sanctae Dei genetricis et semper virginis 
Mariae altare Remi* in imperatorem est coronatus et demum 
factione auorundam terreno imperio destitutus, in praedic- 
tam regnx partem unanimitate episcoporum et fidelis populi 
ante sepulchrum sancti Dyonisii eximii martyris ecclesiae 
sanctae est redditus, et in hac domo ante hoc altare proto- 
martyris Stephani, cuius nomen interpretatum resonat ( coro- 
natus 1 , per Domini sacerdotes acclamatione fidelis populi, 
sicut vidimus qui adfuimus , corona regni est imperio b 
restitutus. Et quia f ut c in historiis sacris legimus, reges, 
quando regna obtinuerunt, singulorum regnorum sibi diade- 
mata imposuerunt, non incongruum videtur [istis*] venera- 
bilibus episcopis, si vestrae unanimitati placet, ut in ob- 
tentu e regni, unde vos ad illum sponte 1 convenistis et vos 
ei commendastis t sacerdotali ministerio ante hoc* altare 
coronetur et sacra unctione Deo h consecretur. Quod si 
vobis placety propriis vocibus consonate\ — Et in hoc con- 
clamantibus omnibus, dixit idem episcopus: 'Agamus ergo 
unanimiter Domino gratias, decantantes "Te Deum lau- 
damus'\ 

Et post haec ab episcopis cum benedictione sacerdotali 
est idem rex coronatus. 

Indeo^ue Florikingas 1 veniens, quae ordinanda sibi visa 
sunt ordmavit. Indeque in saltum Arduennae autumnali 
venatione exercitandum se contulit. Hludowicus autem, 
frater eius, pacem sub quadam conditione apud Winidos 
obtinere procuravit; ad quam confirmandam filios suos cum 
marchionibus 1 terrae ipsius direxerat, ipseque infirmus in 
Ragenisburgh civitate remansit. Et mittens missos suos ad 
Karolum, mandavit illi de firmitatibus quae inter eos factae 
fuerunt, sed et de portione regni quondam Hlotharii. Unde 
Rarolus illi congruam responsionem mandavit. 

Interea Basilius, quem Michahel Grecorum imperator 
sibi in consortem k - imperii assciverat, eundem Michahelem 
dolo interfecit et imperium sibi asscivit. Qui patricium 
suum ad Barram 1 cum 400 m navibus miserat, ut et Hludo- 
wico contra Sarracenos ferret suffragium et filiam ipsius 
Hludowici a se desponsatam de eodem Hludowico susciperet 
et illi n in coniugio sibi copulandam duceret. Sed quadam 

a) Remis A. b) imperioque 1. c) aut 1, ubi in decst. d) detst 1; i. v. e. 
des. A. e) obedientia S.; obtentum P. f) deest 1. g) a. h. 8. h) Domino A. 
i) markionibus A. k) sortem 1 ; consortium A. 1) Bairam h. I. 1 } 8. Abbaram A. 
m) 300 A. n) et s. in c. cop. A. 

1) Florengea, semikora a TJieodonis - villa distans. 



Digitized by Google 



106 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 869. 

occasione interveniente, displicuit Hludowico dare filiam 
suam patricio. Unde idem patricius molestus, Corinthum 
rediit, et revertente Hludowico ab obsidione Sarracenorum 
de partibus Beneventanis, idem Sarraceni de Barra* egre- 
dientes et hostem Hludowici b post tergum sequentes, plus 
quam duo milia caballorum 6 ipsius hostis praedati sunt, et cum 
eisdem caballis duos ex se ipsis ordinantes cuneos, ad eccle- 
siam sancti Michahelis in monte Gargano perrexerunt, et 
clericos eiusdem ecclesiae multosque ahos qui ad orationem 
illuc convenerant depraedantes, cum multa spolia ad sua 
redierunt. Quod factum valde imperatorem atque apostoli- 
cum, sed et Romanos turbavit. 

Hludowicus, Hludowici regis Germaniae lilius, cum 
Saxonibus contra Winidos, qui in regionibus Saxonum sunt, 
bellum committens, cum multa strage hominum ex utraque 
parte quoquo modo victoriam est adeptus indeque [prospere d ] 
reversus. 

Rotlandus Arelatensis archiepiscopus abbatiam Sancti 
Caesarii 61 apud Hludowicum imperatorem et Engelbergara 
non vacua manu adeptus, in insula Camaria nimis undecum- 
que ditiBsima, in qua res ipsius abbatiae plurimae coniacent 
et in qua portum Sarraceni habere solebant, castellum opere 
tumultuano de sola terra aedificans, audito Sarracenorum 
adventu, in illud satis inconsulte intravit; et appulentibus f 
ad ipsum castellum Sarracenis, amplius quam 300 suorum 
interfectis, ab eisdem Sarracenis est captus et in eorum 
naves* deductus est b ac religatus. Unde 150 libris argenti 
et 150 mantellis et 150 spatis et 150 mancipiis, praeter illa 
quae in placito data sunt, ad redemptionem eius concessa* 
sunt. Interea idem k episcopus in navibus moritur 13. Kalen- 
das Octobris. Sarraceni autem ingeniose accelerantes de re- 
demptione illius, quasi non possent ibi amplius immorari, 
si illum vellent recipere, reaemptores illius redemptionem 
pro eo dare accelerant 1 ; quod et factum est. Et Sarraceni, 
suscepta omni redemptione, miserunt eundem episcopum 
sedere in cathedra, indutum vestimentis sacerdotalibus cum 
quibus captus fuerat, et velut pro honore deportaverunt 
eum in terram a navibus. Redemptores autem illius volentes 
cum eo colloqui et congratulari ei, invenerunt eum mor- 
tuum. Quem cum maximo luctu exportantes, sepelierunt 

a) ita h. I. 1} A. b) Hludouui eorr. Hladooaici 1. c) caballos A. d) dtest 1. 
e) Coeaani 1. f) applicantibos A. g) navo 1. b) dttst A. i) concessus 
int. A. ; conceuis, int. A. td. t quod P. rectpit. k) iadem A. 1) accelerarent A. j 
edicunt add. A. td. tt P. 

1) Arelaiensem. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 869. 107 



eum 10. Kalendas Octobris in sepulchro quod sibi ipse para- 
verat. 

Salomon dux Brittonum pacem cum Nortmannis in 
Ligeri* residentibus fecit et vinum partis suae de pago 
Andegavensi cum Brittonibus suis collegit. Hugo abba et 
Gauzfridus cum Transsequananis b confligentes cum Nort- 
mannis in Ligeri* residentibus, 60 circiter inde interfece- 
runt; et capientes quendam apostatam monachum, qui re- 
licta christianitate se Nortmannis contulerat et nimis chri- 
stianis infestissimus erat, decollari fecerunt 1 . Karolus vero 
civitates trans Sequanam ab incolis firmari rogavit, Cyno- 
mannis c scilicet ac Turonis, ut d praesidio contra Nortman- 
nos populis esse possent. Nortmanni autem hoc audientes, 
multam summam argenti, fruraenti quoque et vini ac ani- 
malium ab incolis terrae e ipsius quaesierunt, ut cum eis 
pacem facerent. 

Karolus in f villa Duciaco % 7. Idus Octobris certo [nun- 
tio 8] comperiens, obisse Hyrmentrudem uxorem suam 2. Nonas 
Octobris in monasterio Sancti Dyonisii, ubi et sepulta est, 
exsequente Bosone, filio Buvini h quondam comitis, hoc mis- 
saticum apud matrem et materteram suam Teutbergam, 
Hlotharii regis relictam, sororem ipsius Bosonis nomine Richil- 
dem mox sibi adduci fecit et in concubinam accepit. Qua 
de re eidem Bosoni abbatiam Sancti Mauricii cum aliis 
honoribus dedit, et ipse Aquis palatium, eandem concubinam 
secum ducens, festinare acceleravit, quatenus ibi* residuos 
illius partis homines qui k Hlotharii fuerant, sicut ei manda- 
verant, in sua divisione 1 susciperet, denuntians, se abinde 
palatium quod Gundulfi - villa dicitur missa sancti Martini 
venturum, ut de Provincia et de superioribus partibus Bur- 
gundiae ad se venturos suscipiat. Veniens autem Aquis, 
nullum optinuit quem ante non habuit, et inde, ut denun- 
ciaverat, ad Gunaulfi-villam pervenit. Ubi missos Adriani 

[tapae, Paulum et Leonem episcopos, suscepit cum epistolis 
8ioi m ] et praesulibus ac regni primoribus rn his Galliarum 
partium regionibus consistcntibus s , In quibus continebatur, 
ut regnum quondam regis Hlotharii, quod Hludowico impe- 

a) in Ligerim A. b) Transseqnanis A. c) Cin. A. d) et nt A. e) i. t. A. 
0 i. v. tn ra*. 1. g) dtest 1. h) Bnnni A. i) ubi 1. k) ercuum 1. 
1) ita A.; dicitione 1; ditione edd. m) ita A.; dttat 1; missis sibi A. td„ quod P. 
reeepit; eertt voeabtUum fdirecti* vel simile) dettte videlur. 

1) Aimoini eont. h. I. addit: Ea tempestate secunda irrnptione Nortmanni 
ParisiuB venerunt et beati Germani monasterium depopulati sunt, cella- 
rioque fratrum igne immisso, cum multa preda undecumque adquisita 
redierunt. 2) Douzy (dip. Ardennes). S) Exstant litterae primatibu* 
«* episeopis datae, Jaffi nr. 2214. 2215. 



Digitized by Google 



108 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 869. 870. 

ratori, spiritali filio eius, hereditario iure debetur a , et quod 
ad eum post mortem ipsius Hlotharii rediit, vel homines in 
eo degentes mortalium nullus invaderet, nullus commoveret, 
nullus ad se conaretur inflectere; quod si quis praesumeret, 
non solum per suae auctoritatis ministerium infirmaretur, 
verum etiam vinculis anatheraatis obligatus, nomine christia- 
nitatis privatus, cum diabolo [omnino b ] locaretur. Et si 
quis de episcopis tam nefariae c temeritatis auctorem vel 
tacendo fugeret vel non resistendo consentiret, non iam 
pastoris, sed mercennarii fnomine d l se nosset e fore censen- 
dum; et quia iam non pertineret ad eum de ovibus, non 
pertineret consequenter de pastoralibus dignitatibus. Cum 
quibus episcopis et missus Hludowici imperatoris venit 
nomine Boderadus, de his nihilominus satagens. Karolus 
autem, absolutis apostolici et imperatoris missis, deceptus 
vanis suasionibus falsorum missorum, qui ei suggerebant, 
quod frater suus Hludowicus vicinus f morti foret, iter in 
Elisacias partes arripuit, ut Hugonem, Liutfridi filium, et 
Bernardum, Bernardi filium, obtineretj sicut et fecit. Inde- 
que Aquis veniens*, ibidera nativitatem Domini celebravit 

anno Domini 870. 

Inde ad Rorici Nortmanni colloquium apud Novioma- 
gum palatium perrexit; quem sibi foedere copulavit. Et in 
ian. 22. die festivitatis septuagesimae predictam concubinam suam 
Richildem desponsatam atque dotatam in coniugem sumpsit. 
Et insperate a fratre suo Hludowico Germaniae rege sibi 
nunciantes missos accepit, ut, si quantocius Aquis non egre- 
deretur et regnum quondam Hlotharii penitus non desereret 
idemque regnum, sicut Hlotharii homines tempore obitus 
eius habebant, eis tenere pacifice non concederet, sine ulla 
retractione illum bello appeteret. Unde inter eos missis 
discurrentibus, eo usque causa perducta est, ut inter utrum- 
que huiusmodi sacramenta fierent: 

Sic 1 promitto ex parte senioris mei illius h , quod senior 
meus ille* fratri suo illi k regi talem portionem de regno 
Hlotharii regis consentit habere, quacem aut ipsi iustio- 
rem et plus aequaliorem 1 aut communes m fideles eorum 
inter se invenerint, nec eum in ijpsa portione vel in regno 
quod antea tenuit per aliquam fraudem vel subreptionem 
aecipief aut forsconsiliabit n , si frater suus iUe° eandem 
firmitatem et fidelitatem, quam ex iparte senioris mei illi* 



a) debebaturvl. b) deettl. c) farij 1. d) deest 1. e) noret A. f) vicinissi- 
mus^, quoda Mnemarotcriptumputo. g)remeans^. b) Karoli A. ; deest 8. l)dee*tA.; 
Karolus rez 8. k) Hludovico A. 8. 1) ita A. / et aequiorem 1. m) communiter 1. 
n) forte consiliabit 1, ubi ai deeat; forcons. 8. o) Hludovicus A. 8. p) Karoli A. 

1) Cf. Sirviondus, Capit. p. 380 (LL. I, p. 516;, uli fonnula utriutqut 
sacramenli pleniu* exhibetur. 




Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 870. 109 



habeo promissam, frater* suus ille seniori meo ex sua b 
parte quamdiu vixerit inviolabiliter servaverit c . 

Et hac infirma firmitate patrata, Karolus Aquis egre- 
diens, uno d itinere Compendium venit , ibique e pascha Mart. 26. 
Domini celebravit. Indeque raense Maio ad Attiniacum 
palatium venit; ubi et duodecim missos fratris sui Hludo- 
wici pro divisione regni accepit; qui superciliose tam de 
sanitate corporis Hludowici quam de prosperitate — quia 
Resticium Winidum, sibi diutino tempore infestissimum, tam 
dolo quam bello captura f l — , elevati, minus debito sacra- 
menta inter eos & facta duxere servanda. Quae divisio multi- 
farie multisque modis hinc et illinc agitata et per diversos 
missos alterutrum directa ad hunc finem ex Karoli mandato 
pervenit, ut in illud regnum, quod inter eos secundum sacra- 
menta praestita dividendum erat, pacifice convenirent, et 
sicut illi h cum consensu et unanimitate communium fidelium 
ipsorum invenirent, secundum sacramenta inter eos praestita 
illud regnum dividerent. 

Interea, postquam de raultis causis impetitus, praecipue 
autem de insubiectione regiae potestati ' et inoboedientia erga 
suum archiepiscopum Hincmarus Laudunensis episcopus, ut 
se ab impetitis expediret, in synodo episcoporum decem 
provinciarura libellura propria manu subscriptum porrexit, 
naec continentera: 

Ego Hincmarus ecclesiae Laudunensis episcopus amodo 
et. deinceps domno seniori meo Karolo regi fidelis k et oboe- 
diens ero secundum ministerium meum, sicut homo suo 
seniori et episcopus quilibet [per 1 rectum] 8uo regi fieri 
debet, ac privilegio Hincmari metropolitani provinciae Re~ 
morum ecclesiae secundum sacros canones et decreta sedis 
apostolicae [ex m sacris canonibusj promulgata pro scire 
et posse me oboedire velle profiteor. [Et n subscripsit]. 

Karlomannus etiam, regis Karoli filius et pfurimorum 
monasteriorum pater, reputatns, quoniam insidias erga patrem 
suum infideliter moliebatur, abbatiis privatus, in civitate 0 
Silvanectis est custodiae mancipatus. 

KarolusP missos suos, Odonem scilicet Belgivagorum 
episcopum et Odonem atque * Arduinum comites, ad fratrem 
suum Hludovicum ad Franconofurt r dirigens, petiit, ut ad 
regnum Hlotharii dividendum simul convenirent; ipseque 

») frater suas illo dts. A.; iste f. s. Hludowicm S. b) p. «. 8. c) ita A. S.; 
•erret 1. d) u. i. « eorr. 1. e) ibique — venit des. 1 ; suppl. P.exA. 0 vicerat 
*dd. A. td., quod reeepit P.; cerle voeabulum (tenuit?) deeese videtur. g) eo !. 
h) eos A. i) potesutia A. k) sic f. A. 1) p. r. des. 1. m) ez s. c.des. 1. 
n) Et s. des. 1. o) civitatem A. p) rex add. A. q) ac Hard. A r) Franchonofurt A. 

1) Cf. Ann. Fuld. h. a. 



Digitized by Google 



110 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 870. 



Pontigonem petens, ibidem missos fratris sui accepit, nun- 
ciantes illi, ut ad Ucristallium pergeret et frater suus Hludo- 
wicus ad Marsnam* venturus foret, et in meditullio eorun- 
dem locorum Kalendis Augusti colloquerentur , et unus- 
quisque eorum 4 episcopos et 10 consiliarios et inter mini- 
steriale8 et vassallos 30 tantummodo ad idem colloquium 
ducerent. Quo Hludowicus dum pergeret, ad Flameres- 
hem b in pago Ribuario venit, et de quodam solario vetu- 
state confecto sub lignis c [fractis d cum quibusdam suorum] 
cecidit, et aliquantulum naufragatus, in brevi convaluit. 



que tratres et reges missis e , tandem 5. Kalendas f Augusti 
ad locum colloquii convenerunt et hoc modo regnum « Hlo- 
tharii inter se diviserunt 1 . 

Et haec est divisio h , quam sibi Hludotvicus accepit: 
Coloniam 1 , Treveris, Utrech k , Strastburch 1 , Basulam m ; 
abbatiam* Suestre**, Berch, Niu- monasterium 4 , Castel- 
lum s , Indam 9 , Sancti Maximini 0 - 7 , Ephterniacum*, Hor- 
ream 9 , Sancti Gangidji 10 , Faverniacum 11 , Polemniacum* 1 *, 
Luxovium™, Luteram 1 *, Balmam* 1 * , Offonis-villam", 
Meieni-monasterium r - 1 Sancti Deodati 1 8 , Bodonis - mona- 
sterium 1 *, Stivaginm* 0 , Romerici-montem 11 , Morbach", 
Sancti Gregorii™, Mauri-monasterium u , Eboresheim 1 -**, 
Hoinotoa* ™, Masonis-monasterium*'', Homburch*™, Sancti 

a) Smarnam A. b) Flameresbeim A. c) sub ligis A. d) fractis c. q. s. 
det. 1; tuppl. r. ex A. e) missos A. f) 6. Idas Augusti Divisio. g) quondam 
add. A. b) portio S. i) Colonia 1 a . k) ita A. B.; Uttreht 1. 1) Strat- 
burg 1; Stratsburch S. m) Basula. abbatia, et ita deinceps Horrea ete. 1». 
n) Sivestre 1; Silvestre 1». o) Maximi 1. 1». p) Pollemn. 1. q) Palma 1». 
r) Megeni m. B. S. s) Tbeodati l a . t) Eboreshem 1. u) ita em. P.; Homouua 
1. 1*. A. B. 8. v) ita A. S.; Hombroch 1; Homburc B. 

1) Cf. LL. I, p. 517. Pithoeus edidit ex cod. Bellovacensi (qui cum 
Aimoini continuatore plerumque convenit) et altero ipsius; cuius lectiones 
B. et Pi. signavi; illum etiam Sirmondus , Capit. p. 382, exprimere 
videtur. 2) Monasteria Mabillonius Annal. Bened. T. III. append. 
p. 678. designat. 3) Suestre vulgo Susteren ad Mosam, Berch 
prope Ruraemondam. P. 4) Forsan Nussa ad Rhenum supra Colo- 
niam. P. Quod valde dubium videtur. 5) Kessel ad Mosam. 6) Cor- 
nelismunster prope Aquisgranum. 7) Prope Treveros. 8) Echtemach. 
9) Oeren; olim extra, iam intra muros Treverenses. 10) Mabillonio 
ignotum; Calmeto, *Hist. de Lorraine I, p. 738, est abbatia St.-Gengoul 
in oppido Varenne dioec. Lingonensis; Dehaisnes : fortasse St. -Gangulfe- 
de-Klaustre in Alsatia. 11) Faverney in comitatu Burgundiae. 
12) Poligny ibidem. 13) Luxeuil. 14) Lure in dioecesi Vesontiensi. 
15) Baume-les- Dames. 16) Vellefaux ibidem, aut Offonville in dioecesi 
TuUensi (Calmct p. 738;. 1 7) Moyen - mo&tier in Vosago. 18) St. - Die. 
19) Bonmofitier in Vosago olim, prope St.-Sauveur. 20) Etival ibidem. 
21) Remiremont. 22—27) In Alsatia. 26) Olim in insula Rheni 
infra Argentoralum ; i. e. Honaugia; sed lectio dubia est. 27) Maes- 
mitnster. 28) Odilienberg. 




Et discurrentibus inter utros- 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE IIINCMARO. 870. 111 



Stapni* Strastburch bl , Erenstein 0 *, Sancti Ursi in 
Satodoro 3 , Grandivallem*, Altam-petram*, Iustinnam*- •, 
Vallem - Clusae •• 7 , Castellum Camones 8 , Heribodesheim f - •, 
abbatiam de Aquis 10 , Hoenchirche*- 11 , Augustchirche 12 ,* 
cOTMitfatfuTO Testeoan2 h , ifatfua 1 , Hattuarias*, Masau 1 8ub- 
terior de ista parte, item Masau 1 superior quod de 
ista m parte est, Liugas 1 * quod de ista parte est, distric- 
tum Aquense, districtum Trectis 1 *, in Ribuarias n comi- 
tatus quinque, Megenensium 0 - 15 , Bedagowa , Nitacho- 
wa* , Barachowa* subterior, Blesitchowa T , Seline* ", 
Albechowa 1 , Suentisium" 11 , Calmontis 1 *, Sarachowa* supe- 
rior, Odomense 19 , quod Bernardus habuit y , Solocense 10 , 
Basiniacum 21 , Elischowe™, Warasch™ , Scudingum" * 4 , 
Emaus Basalchowa x - in ELisatio comitatus 2, de Frisia 
duas partes de regno quod Hlotharius habuit. Super istam 
divisionem propter pacis et caritatis custodiam superaddi- 
mu8f istam adiectionem: civitatem Mettis cum abbatia 
Sancti Petri et Sancti Martini et comitatu Moslensi^, cum 
omnibus villis in eo consistentibus, tam dominicatis quam 
et vassallorum; de Arduenna, sicut ftumen Urta** surgit 
inter Bislanc z et Tumbas ac decurrit in Mosam, et sicut 

a) ita 1. A.; Stepbani B. 8. et em. P. b) Stratburch 1. c) Erenatera 1; Heren- 
eteni(?) 1»; Erestein A. d) Lusthmam 1 ; lustinam B.8. e) Clusi A. f) Heri- 
bodesbem 1. g) Hoenchrche 1*; Homchirche A. h) coraentestebant 1; coffi. 
Testebrant A. ; Trestebant B.; Testrebant 8. i) Bania B. k) Hatmarias A.\ 
Hattaaris B. 1) Masu u eorr. Masau 1 ; Maspau 1» m) illal. n) Ripuarias 1. B. 

0) Mogen.il. p) Nitagowa 1»; Nitchowa B. q) Sarochova 1*. r) Besitcb. 1*. 
s) Selme S. t) Albethouua 1; Alzctb. vel Albetb. I»; Atbecbeuua A. u) Suen- 
tiscum A. v) habet B. w) Scutlngun 1*; Studingum A. x) Basalclouua 1. 
y) super addidimus B. 8. z) Bialano A. 

1) Argentorati. 2) Erstein in Alsatia. 3) Solothurn. 4) Oranfelf, 
dioec. Ba8ileensi8. 5) Mouthier - Haut- Pierre (arr. Besunqon). DEH. 
6) Fortasse Jussan prope Besanqon. DEH. 7) Vaucluse, dioec. Bi- 
suntinae. 8) Chateau - Chdlon in Burgundia. 9) Mabillonio et 
Bouqueto incognitum, fortasse Herbitzheim in occidentali Vosagi parte, 
olim in comitatu Saarwerd. P.. 10) Basilica regia Aquisgranensis. 
11) 12) Incognita. 13) Pagus Leodiensu, 14) Maastricht. 16) Meien- 
gau, in quo Andemach. 16) l Le Saulnois' ad fiuvium Seille, qui 
prope Mettas Mosellam influit. 17) 18) De his vide supra ad a. 839, 
p. 21. 19) In Amtrasia, ad fiuvium Ornam, quae inter Theodoni8- 
villam et Mettas Mosellam infiuit. 20) *Le Soulossois e septentrione 
pagi Portisiorum inde a fontibus Mosae et fluvii Mouzon. 21) *Le 
Bauigny' ad Matronae fontes, in quo Chaumont. 22) Equidem pro 
Alsegaudia (Elzgatc) ad meridiem Sundgoviae Alsaticae habeo. P. 
23) 24) Vide supra a. 839, p. 21. 25) Supra l. I Amaus, quae lectio 
hoc loco confirmatur. 26) Pagus Baslensis. 27) Ad utramque 
Mosellae ripam inde a Mettis usque ad Augustam Treverorum. 28) Ourt 
fiuvius, contra Leodium Mosam xnfiuens. 




Digitized by Google 



112 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 870. 



recta via pergit in Bedensi, secundum quod communes* 
nostri missi rectius invenerint, excepto quoa de Condrusto b - 1 
est ad partem orientis trans Urtam, et abbatias Prumiam 
et Stabolau cum c omnibus villis dominicatis et vassaUorum. 

Et d haec est divisio e quam Karolus de eodem regno sibi 
accepit: Lugdunum, Vesontium, Vtennam*, Tungris, Tullumj 
Viridunum, Cameracum, Vivarias*, Uceciam* * / Montem- 
falconis* , Sancti Michahelis* , Gildini h monasterium*, 
Sanctae* Mariae in Bisintiono, Sancti Martini in eodem 
loco, Sancti Augentii^, Sancti Marcelli*, Sancti Laurentii 
Leudensi 9 , Sennonem ,0 , abbatiam Niellam kl1 , Molburium 1 * 1 , 
Laubias m ** f Sancti Gaugerici* 1 *, Sancti Salvii 0 **, Cris- 
pinno 1 *, Fossas 11 , MariliasV- 1 *, Hunnlfcurt 0 ' 19 , Sancti Ser- 
vatii*-* 0 , Maalinas*™, Ledi* 2 , Sunniacum 11 *, Antonium u i4 , 
Condatum 2S , Merrebecchi v **, Ticlivinni" *'', Luttosa*- 2 *, Cal- 
montis™, Sanctae* Mariae in Deonant 1 * 0 , Echa 91 , An- 
dana* 2 , Wasloi**, Altum- montem** ; comitatum* Texandrum, 
in Bracbanto h comitatus 4, Cameracensem c , Hainoum d , Lo- 
mensem, in Hasbanio 6 comitatus 4, Masau superior de f ista 
parte Mosae, Masau subterior quod* de ista parte est, Liugas 
quod de ista parte est h Mosae et pertinet ad Veosatum*-**, 

a) m. n. A.\ c. Jideles n. r. B. S. — invenerunt B. h) Condustrio A; Conduatro B. S. 
c) et 1. d) detst Pi. e) portio S. f) Vienna 1. g) Ucecial*; Uzecia 
Ucetia Pi. S. h) ita 1 • A ; Gillini t'n<er duaa 1 una litttra trasa 1 ; Cnldini Pi. S. 
i) Sancta Maria A. Pi. k) Mellam Pi. S. 1) Molbarium Pi.; Melbarium S. 
m) Laubinas 1 » n) Gauderici Pi. o) Salvi 1 ». p) Mareliaa 1 » q) Hunulf- 
crut 1»; Hunulfuirt A\ Hunulcurt Pi. S. r) Servasii 1; Gervasii Pi. S. b) Mali- 
nas A. t) Sumniacum Pi. S. u) Anconium 1 a . v) Merebecchi eorr. Merre- 
becchi 1 ; Mefrebeccbi 1»; Merrelecchi A. w) ita A. Pi.S.; Tidiuinni 1; Tidinimi 1*. 
x) Luttoa 1»; Luitosa Pi. 8. y) Sancta Maria A. Pi. S. z) Deoraaut 1. 1 ». 
a) coinitatua 1. b) Bracbanto A. Pi. 8. c) Caroatensi 1; Cametensi J*; Camara- 
censlumiH. ; Cameracensium 8. d) Hainonem A.; Hanioum Pi. 8. e) Asbanio A. 
f) do ista parte — subterior dt». Pi g) quantum 8.; subt. de illa p. 1; b. de 
illa p. est 1». b) M. est Pi. 8. i) Velsatum Pi. 8. 

I) Vide supra a. 839, p. 21. 2) Viviers. 3) TJzhs. 4) Abbatia 
Montfalcon vel Montfaucon, quatuor leugis a Mosa et ab urbe Viri- 
duno distans. 5) St.-Mihiel. 6) Calmowttier. 7) Vulgo 
S. Eugendi, iam St.-Claude. 8) Prope CabiUonum. 9) S. Lau- 
rentii monasterium Leodii. 10) Senone in Vosago (dubitavit P.J. 

II) Nivelle. 12) Maubeuge. 13) Lobbes. 14) Prope Cameracum. 
15) St.-Saulve. 16) Crespin. 17) Fosses. 18) Maroilles. 
19) Honnecourt prope Cameracum. 20) Ecclesia Traiecti ad Mosam. 
21) Mecheln. 22) Lierre ad Nethe fi. 23) Soigny. 24) Antoing 
ad Scaldim prope Tomacum. 25) Condi. 26) Meerbeck non longe 
a Ninovia Flandriae oppido. 27) Dickelvenne, prope Gerardi - mon- 
tem in Hannonia. 28) Leuze in Hannonia. 29) Calmont in dioe- 
cesi Leodiensi. 30) Dinant. 31) Alden-Eych ad Mosam prope 
Maseium, quod contra Suestram iacet. 32) Andenne ad Mosam. 
33) Walers in Fania sylva (la Faigne) prope MeJbodium. 34) Hau- 
mont in Hannonia. 36) Viset inter Traiectum et Leodium. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 870. 113 



Scarponinse 1 , Viridunense*,Dulmense 2 ,Arlon b ' s , Wavrense* 
comitatus 2, Mosminse 5 , Castricium 9 , CondrusV, de Ardti- 
enna c sicut flumen Urta surgit inter Bislanc* et Tumbas* 
ac decurrit ex hac parte in Mosam et sicnt recta via ex { 
hac parte occidentis pergit in Bedensi* secundum quod 
missi nostri rectius invenerint; Tullense, aliud Odornense 8 , 
quod Tetmarus habuit, Barrense, Portense, Salmoringum*, 
Lugdunense, Viennense h , Vivarias, Ucecium* , de Frisia 
tertiam partem. . 

Et in crastina, scilicet 4. Idus K eiusdem mensis, simul 1 
convenerunt, et valefacientes se mutuo, ab invicem disces- 
serunt, Hludowicus videlicet Aquis rediens, et Karolus Lipti- 
DL8 10 uxorem suam obviam sibi venire iubens, partem ipsius 
regni quam accepit, sicut placuit sibi, divisit. Indeque per 
monasterium Sancti Quintini ad Silvacum et inde per Carisia- 
cum Compendium veniens, autumnalem venationem in Cotiae 
saltu exercuit. 

Hludowicus laesionem contusionis, quam ex supradicto 
casu de solario perpessus fuerat, minus necessario curari a 
medicis sustinens, conputrescentem m carnem ab eisdem 
medicis secari fecit. Unde et longiori quam speraverat 
terapore in Aquis decubuit; ubi et pene desperatus, vix 
mortem evasit. Ibique apostolici Adnani missos, Iohannem 
et Petrum cardinales n episcopos, itemque Iohannem ecclesiae 
Romanae presbiterum, sed et missos Hludowici imperatoris, 
Wicbodum 0 scilicet episcopum 11 et Bernardum comitem, sus- 
cepit, sibi denunciantes, ut de regno Hlotharii, nepotis sui, 
quod fratri suo Hludowico imperatori debebatur, non prae- 
sumeretP. Et in brevi absolutos ad fratrem suum Karolum 
eos direxit, et ipse mox, ut aliquantulum convaluit, ad 

a) Viriduninse. Dulminso Pi. S. b) Aelon A. c) Aruena 1*. d) Bislane A. 
e) Tubas 1». f) e corr. 1. g) Hodensi A. h) Vennense 1 a . i) Uceecia 
<orr„ ut videiur, Ucecium 1; Uceciaim 1»; Ucetlum A. Pi.; Ucetiam S. k) id. 5. 1. 
1) q. iMimul c. A. m) conputrescendem 1. n) Iobannem et Petrum itemque 
Iohannem episcopos et Petrum cardinalem occlesiae Romanae presbyterum A. 

0) Wibodum 1; Wilbodum 1 a . p) se p. A. 

1) Ad fluvium Chiers, nomen a eastro Scarponna, hodie Scarponne vel 
Charpeigne (dip. Meurthe), eortitus. P. 2) 'Le DormoW in dioeceai 
liemensi. 3) Ab occidente urbis Luxemburg. 4) 'Le pays de 
Woevr e\ ad ripas Alisontiae, Omae et Cari jiuminum (Elz, Orne, Chiers). 
5) Qui a. 862, p. 61. Mosomagensis dicitur. 6) V. a. 843, p. 30. 
7) V. a. 839, p. 21. 8) V. a. 837, p. 14. 9) Pagus Salmora- 
censia dioec. Gratianopolitanae , ubi villa Sermoren%; Monod p. 263. 
10) Lettinnes. 11) Parmensem; qui non erat legatus Ludovici impera- 
toris, sed Eadriani papae, ut constat ex litteris eiuadem papae ad Caro- 
lum regem, ad episcopos eius regni et ad Ludovicum Oermaniae regem, 
5. Kal. IuL, indict. 3. datis (Jaffi nr. 2121 sqq.). BOUQ. 

8 



114 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 870. 



Reghinisburch * pergens, Restitium Winidorum regulum, a 
Karlomanno per dolum nepotis ipsius Restitii 1 captum et 
aliquandiu in custodia detentum, post iudicium mortis ex- 
caecari et in monasterium mitti praecepit, suosque filios 
Hludowicum et Earolum ad se venire praecepit. Qui sen- 
tientes, satagente matre inclinatiorem esse voluntatem patris 
erga Karlomannum quam erga se, ad illum venire detrecta- 
verunt. Hludowicus ad placitum suum quod in Francono- 
furth b condixerat ante quadragesimae initium venit, et sata- 

fentibus legatis inter eum et filios suos utrimque factae sunt 
rmitates, ut usque ad futurum Maium mensem et ipsi ex 
parte patris securi manere possent, et illi vastationem regni 
quam incoeperant dimitterent et pacifice usque ad ideni 
placitum degerent; et hoc ita patrato negotio, Hludowicus 
ad Reghinisburch a rediit. 

Karolus, peracta venatione autumnali, ad monasterium 
Sancti Dyonisii, festivitatem ipsius sancti celebraturus, per- 
9. rexit. Ubi ipsa die inter missarum sollemnia praefatos 
apostolici missos cum epistolis ad se et ad episcopos regni 
sui directos terribiliter sibi regnum quondam Hlotharii, auod 
fratri suo imperatori debebatur, interdicentibus 2 , moleste 
suscepit. Et deprecantibus eisdem raissis cum aliquantis 
fidelibus suis, Karlomannum filium a custodia ex Silvanectis 
civitate absolvit et secum manere praecepit; ipsos autem 
missos domni apostolici et imperatoris usque Remis deduci 
fecit. Et undique plurimos fidelium suorum illic convenire 
faciens et per octo dies ibidem immorans, eosdem missos 
absolvit; postea legatos suos, Ansegisilum 0,3 videlicet pres- 
biterum monasterii Sancti Michahelis abbatem et Hlothariuin d 
laicum, e cum epistolis ad domnum apostolicum, sed et pannum 
ad altare sancti Petri de vestimentis suis aureis compositum 
cum duabus coronis aureis et gemmis ornatis misit, et ipse 
usque ad Lugdunum pervenit. Unde Karlomannus noctu a 

a) Reghinisburc A. b) Frangonofurth 1 ; Frangenofurt A. c) Ansegisum A. 
d) Etbarium-4; Lietharz Chron. de St. Deny»; /ort. Letharium. e) Romam add.A. 

1) Zuentebaldi. 2) Jaf6 nr. 2222—2224. 3) Haud alius est ab 
Amegi80 abbate, qui anno sequente subrogatue e*t Egili scu Egiloni archi- 
episcopo Senonemi, cuius obitus hoc anno 871. contigit. Quodnam fuerit 
illud Sancti Michaelu monasterium, cuius abbas erat Ansegisus, non Uvis 
est controversia, ut notat Mabillonius lib. 37. annal. Bened. num. H* 
Suni qui existimant, hanc esse sancti Michaelis apud Bellovacos ecclesiam, 
quae ex monasterio collegiata evaserit. At contra opponunt alii, nullum 
eiu8 ecclesiae monumentum reperiri ante saeculum duodecimum. In de- 
creio cleri et populi Senonensis ad provinciales episcopos dicitur Ante- 
gisus presbyter Remorum dioeceseos, ecclesiae autem Belvacensium, atque 
abbas monasterii Sancti Michaelis. BOUQ. 



Digitized by Googl 



ANNALES BEKTINIANI AUCTORE HINCMAKO. 870.871. 115 



patre aufugiens, in Belgicam provinciam venit, et congregatis 
secum plurimis* satellitibus ac filiis Belial, tantam crude- 
litatem et devastationem secundum operationem Satanae ex- 
ercuit, ut credi non possit nisi ab ipsis qui eandem depopu- 
lationem viderunt atque sustinuerunt. Quod Karolus nimium 
egre tulit, non tamen iter suum deseruit, sed Viennam, in 
qua Berta, uxor Gerardi, erat, obsessurus quantocius adiit 1 ; 
nam Gerardus in altero morabatur castello. In qua obsi- 
dione circumiacentes regiones nimis fuere vastatae. Karolus 
autem ingeniose b cogitans, magnam partem eorum qui in 
Vienna erant sibi conciliavit. Quod sentiens Berta, post c 
Gerardum direxit. Qui veniens, Karolo civitatem dedit 
In qua idein rex vigilia nativitatis Domini intrans, nativi- 
tatem Domini celebravit 

anno Domini 871. 

Karolus, Vienna d in potestate sua e suscepta, a Gerardo 
sibi obsides dari pro aliis castellis suis missis tradendis coegit, 
et tribus navibus Gerardo datis, per Rhodanum cum sua 
uxore Berta et mobilibus suis a Vienna permisit abscedere, 
et ipsam Viennam Bosoni, fratri uxoris suae, commisit, ipse- 
que per Autisiodorum f et Senones ad monasterium Sancti 
Dyonisii quantocius prout potuit venire maturavit. Quod 
audiens Karlomannus, cum suis complicibus ad Mosomum 
perrexit et ipsum castellum cum villis circumiacentibus 
devastavit. Unde 4 missos suos ficte ad patrem suum direxit, 
mandans, quod sine honoribus ad illum, fidei suae credens, 
venire et Deo ete illi de quibus commiserat satisfacere vellet, 
tantum ut de his qui cum eo erant misericorditer tractaret, 
qualiter salvi esse valerent; non tamen a male coepto vel 
aliquantulum destitit. Karolus autem rex ad eundem filium 
suum Karloraannum cum duobus illius missis — nam alios 
duos 8ecum retinuit — Gauzlinum abbatem a et Balduvinum h 
comitem, ipsius Karlomanni sororium, misit, mandans illi 
convenientiam, qua ad eum secure posset venire, si vellet. 
Ipse autem Karlomannus dolo se simulans ad patrem suum 
venturum, alios missos impossibilia quaerentes ad eum direxit, 
et ipse in partes Tullenses perrexit. Karolus autem iudicium 
quaerens de talibus, qui suum filium, scilicet diaconum» et 

») congregatis — plurimos satellites A. b) ingeniose inter eos, qui in Vienna 
erant illam custodientes, dissensionem mittens, magnam partem eorum sibi con- 
ciliavit A. c) pro Gerardo A. d) Viennam — snsceptam A. e) c eorr. 1. 
0 Anti8siodorum A. g) deest 1. h) Balduinum A. i) diaconein A. 

1) Cf. Flodoardi Bist. Bem. III, 18, p. 508; 27, p. 550, et quae de 
Gerardo dxsseruit Longnon, 'Revue hist. y VIII, p. 241 sqq. 2) monasterii 
Sancti Germani addit A ; tn cuiu* codice tres vel quatuor verba erasa sunt. 

8* 



Digitized by Google 



116 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 871. 



ecclesiae sanctae ministrum a se Domino traditum», furati 
fuerunt et tanta ac talia flagitia atque facinora et depopu- 
lationes in regno suo fecerunt; post iudicium vero* mortis 
omnia quae illorum erant infiscari praecepit, et ordinatis 
scaris quae eundem Karlomannum cum suis complicibus de 
regno propellerent, iudicium episcopale de illis expetiit. Et 
1 Cor.5, n. quoniam apostolus praecipit cum huiusmodi b nec cibum 
sumere, eosdem episcopi, in quorum parrochiis tanta mala 
commiserant, secundum sacros canones communione priva- 
runt, sicut in epistolis continetur, quas inde iuxta sacras 
regulas ad alios episcopos transmiserunt. De Karlomanno 
autem, quia dioceseos Sennensis erat diaconus, et post prae- 
stita per duas vices sacramenta, de a quibus periurus erat, sicut 
pater eius puplica denuntiatione omnibus qui adfuerunt inti- 
mare curavit, et tantam rebellionem et intidelitatem contra 
illum tantaque flagitia in re^no suo commiserat, iudicium 
episcoporum ipsius provinciae c expetendum d decrevit 1 . 
Deinde e Karolus ad monasterium Sancti Dyonisii imminente 
quadragesimali tempore, usque ad sanctum pascha ibidem 
Apr. 15. immoraturus, regreaitur r ; ubi et pascha Domini celebravit 

Karlomannus, insequente se a patre post eum scara 
directa, Iurum transiit, et sicut in Belgicis et Gallicis regi- 
onibus egerat, mala coepta exequi non omisit. 

Hincmarus Laudunensis nomine tantum episcopus, homo 
insolentiae singularis, contra euangelicam veritatem et aposto- 
licam atque aecclesiasticam auctoritatem contra regem rebel- 
lans, et in vicinos ac sibi commissos tam clericos quam 
laicos sine ulla reverentia saeviens, et metropolitano suo se 
inde regulariter commonenti oboedire contempnens, adeo 
regeme suum et archiepiscopum suum atque episcopos totius 
regni erga se commovit, ut rex svnodum in mense Augusto 
apud Duciacum condiceret, quatenus de illius pravitatibus 
regulare ibi agitaretur iudlcium. Ipse autem rex Karolus, 
petentibus nepotibus suis, Hludowici fratris sui filiis Hludo- 
wico et Karolo, per Viridunum obviam eis, locuturus cum 
illis, perrexit, et mde ad synodum in Duciaco rediit. 

Interea Hugo abba monasterii Sancti Martini et Gozfridus 
cum ceteris Transsequananis h incaute adeuntes insulam Lige- 
ris, in qua Nortmanni iirmitatem suam habebant, cum maximo 
dampno et multorum occisione vix evaserunt.. 

a) deest A. b) hiusmodi corr. huiusmodi 1. c) vel 'pro suia 1 «uperscr. A. 
d) ita A ; excedondum 1. e) e corr. 1. 0 hic in Aimoini continuatione totm 
annxu excidit, ita ut nonniai anni 878. vtrbi» et sabbato ante palmas pergat. g) adeo 
ad rogem 1. h) Transsoquanis h. I. 1? 

1) Karlomannum. Cf. supra a. 854; Segin. a. 870. 2) Cf. Flodoardi 
Hut. Rem. III, 18, p. 608; 26, p. 543 *^. 



Digitized by Google 




ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 871. 117 



Hincmarus vero tandem cum multa superbia in synodum 
venit. In qua, a rege Karolo secundum regulas ecclesiasti- 
cas porrecta petitione, de causis certissimis regulariter accu- 
satus atque convictus, depositionis iudicium regulare suscepit, 
sicut in gestis continetur ipsius synodi 1 , quos eadem synodus 
per Actardum venerabilem episcopum*, qui eidem synodo 
uiterfuit, ad apostolicam sedem direxit. 

Praedicti quoque nepotes regis in Duciacum venerunt 
ad eum, petentes, ut eos cum patre suo pacificaret. Sed 
et missi Hludowici fratris sui ad eum venerunt, postulantes, 
ut obviam illi secus Treiectum municipium 9 ad conloquium 
iUius veniret; sicut et fecit, ducens secum missos nepotum 
suorum, qui ea quae petierunt apud patrem suum ex illorum 
voce narrarent. Ubi etiam missos Karlomanni filii sui, inter- 
veniente Hludowico fratre suo, Karolus rex audivit et sicut 
antea sub conditione suae correctionis eum redire ad se 
invitavit; quae invitatio nihil profecit. In quo aliquandiu 
colloquio Hludowicus et Karolus immorantes, aut parum aut 
nihil profecerunt. Sicque ab invicem in capite mensis Sep- 
tembri8 separati, quisque ad sua repedare curavit, Hludo- 
wicus scilicet ad Rainisburch perrexit, quia maximum damp- 
num a nepote Restitii 4 , qui principatum Winidorum gost 
eum susceperat, habuit, in tantum ut markiones cum plurima 
turba suorum perdiderit et terram quam in praeteritis annis 
obtinuerat perniciose amiserit. Karolus autem per Liptinas 
versus Audriacam villam venandi gratia repedavit. In quo 
itinere missos ab Italia plurimorum suscepit, qui eum invi- 
tabant Italiam ire, quoniam nepos suus Hludowicus imperator 
in Benevento civitate cum uxore et filia a Beneventanis 
occisus foret. Qui per Rhemum civitatem pergens, usque 
Vesontionem urbem pervenit. Karlomannus vero audiens 
atrem suum post se ire, suadentibus suis, ad illum cum ficta 
uinilitate* pervenit. Quem pater quidem recepit et secum 
manere praecepit, usque dum ad suos fideles in Belgicam 
veniret et eorum consilio inveniret, qualiter eum honorare 
debuisset. Sed et Hludowicus rex Germaniae, audiens prae- 
fatum nepotem suum Hludowicum imperatorem mortuum, 
filium suum Karolum in terram quam ultra Iurum habebat 
direxit, ut <juos posset sacramento ad eius fidelitatem con- 
stringeret; sicut et fecit. 

Dum autem Karolus in Vesontio moraretur, missi sui, 

•) humitate corr. humiliute I. 

1) Mami XVI, p. 569 sqq. 2) Namnetensem , iam et Turonensem. 
3) Maaatricht. 4) Zuentebaldo. 



Digitized by Google 



118 ANNALES IiERTINIANI AUCTORE HIXCMARO. 871. 



quos in Italiam praemiserat nunciaverunt ei, quod ipse impe- 
rator EQudowicus viveret et sanus corpore esset. Nam Adal- 
gisus cum aliis Beneventanis adversus ipsum imperatorem 
conspiravit, quoniam idem imperator factione uxoris suae 
eum in perpetuum exilium deducere disponebat. Et cum 
idem Adal^isus noctu super ipsum imperatorem irruere dis- 
posuisset, lsdem cum uxore sua et cum eis quos secum 
nabebat quandam turrem altam valde munitissimam ascendit 
et ibi per tres dies cum suis se defendit *. Tandem episcopus 
ipsius civitatis obtinuit apud Beneventanos, ut, acceptis ab 
eodem imperatore sacramentis,illum vivum et sanum abscedere 
permitterent. Iuravit autem ipse et uxor eius et filia eius 
ac omnes sui quos secum habebat, quia numquam vel nusquam 
pro eadem causa ullam vindictara aut per se aut per quem- 
cumque de ipsa causa erga se perpetrata requireret* et num- 
quam cum hoste in Beneventanam terram intraret. Sicque 
egressus, per Spoletium* versus Ravennam iter arripuit, 
mandans apostolico Adriano, ut obviam illi in transitu itineris 
sui veniret, quatenus de ipso sacramento illura et suos absol- 
veret. Interea Landbertus* cum alio Landberto, sentientes 
sibi reputari ab imperatore de his quae in eum facta fuerant, 
ab eo discesserunt et in partes Beneventi, quia praefatus 
Adalgisus eis coniunctus erat, perrexerunt. Quos idem impe- 
rator insequens, uxorem suam Ravennam, ubi placitum suum 
tenere disposuerat, direxit, et primores regni b Italici ad eam 
venire raandavit, ut de his quae praeceperat tractarent, donec 
ipse ab expeditione illa rediret. Sed quia Landbertos c , quos 
insecutus fuerat, consequi non poterat, reverti imperator quo 
disposuerat studuit. 

Karolus autem, audiens occasionem qua putabatur Hludo- 
wicus imperator occisus et quia vivus erat, a Vesontio recto 
itinere per Pontigonem et inde per Attiniacum d usque ad 
Silvacum venit. Quo placitum cum suis consiliariis habuit 
et eorum consilio Karlomannum iterum Silvanectis custodiae 
mancipavit et eius complices sacramento suae fidelitatis per 
singulos comitatus constringi praecepit sicque, accipientibus 
senioratum quemcumque vellent de suis fidelibus et in pace 
vivere volentibus, in regno suo habitare permisit. Deinde 
a Silvaco Compendium venit ibique nativitatem Domini 
celebravit 

u) t corr. 1. b) e raa. 1. c) Lanbertua corr. Landbertus 1. d) Attiacum 1. 

1 ) Mense Augnsto ; de qua re rerum Italicarum huius temporis scriptores, 
Erchempei'tus, Johannes, Andreas, alii fusius egerunt. 2) Spoletanus; 
cf. Erchempert. c. 35, p. 248. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE HIXCMARO. 872. 119 



anno Domini 872. 

Compendio denique movens, 13. Kalendas Februarii 
iter arripuit ad Monasterium locuturus cum Rorico et 
Rodulfo Nortmannis, rediturus in initio quadragesimae iterum 
ad Compendium; et a sabbato ante palmas ad monasterium Mart. 2». 
Sancti Dyonisii veniens, ibi pascha Domini celebravit Post so. 
pascha obviam Ingelbergae b imperatrici, sicut ei per suos 
missos mandaverat, ad Sanctum Mauritium perrexit c ; sed 
non d incerto comperiens nuncio, eandem Ingelbergam 6 
apud Trientum cum Hludowico rege Gerraaniae in mensc 
Maio locuturam, a condicto deflexit itinere et ad Silvacum 
venit. Ibique Adalardus ex parte Hludowiei fratris sui 
veniens, petiit, ut cum eodem fratre suo Hludowico locu- 
turus secus Treiectum veniret, cum idem Hludowicus ad 
Reghinisburg f , post emissam hostem cum Karlomanno filio 
8uo adversus Winidos, Aquis rediret. Karolus autem filio 
suo Hludowico Bosonem?, fratrem uxoris eius, camerarium 
et ostiariorum magistrum constituens, cui et honores Gerardi 
comitis Bituricensis * dedit, cum Bemardo» itemque alio h 
Bernardo markione in Aquitaniam misit et dispositionem 
ipsius regni ei commisit. Bernardo autem Tolosae comiti 
post praestita sacramenta Carcasonem et Rhedas 4 con- 
cedens, ad Tholosam' remisit. 

Praedictus autem Hludowicus rex Germaniae filios suos 
Hludowicura et Karolum ad se vocans, ut eos cum Karlo- 
manno pacificaret, dolose illis h iurari fecit; sed et idem filii 
sui et homines eorum dolose nihilominus Hludowico sacra- 
menta praebuerunt. Et volens idem Hludowicus pater, ut 
ipsi filii sui cum fratre illorum Karlomanno adversus Wini- 
do8 pergerent, obtinere non potuit. Unde hostem quam 
magnam ' potuit cum Karlomanno direxit, et ipse, ut prae- 
dictum est, apud Trientum cum Ingelberga loquens, partem 
regni Hlotharii quam contra Karolum accepit, neglectis 
sacramentis inter cos pactis, sine consensu ac conscientia 
hominum quondam Hlotharii, qui se illi commendaverunt, 
clam reddidit. Unde utrimque sacramenta prioribus sacra- 
mentis quae cum fratre suo pepigerat diversa et adversa 

«0 pergit A. b) Engilb. A., temper. c) perrectnrus A. d) dtut 1. e) Inge- 
bergam eorr. Ingelbergam 1. f) ita A,; Renisburg 1. g) Bensonem A. 
b) dtm A. i) ita h. I. 1; Tol. A. k) eis A. I) Ua A.; magnum 1. 

1) Monasterium Leodicenae Sancti Landberti inteUigit Afabillonius libro 
37. annalium Benedictinorum num. 32. BOUQ. Certe poit hoc anno 
Trejecti (Maattrickt) cum ducibus illis convenit. 2) De quo cf. a. 868, 
J>. 94. 3) Cf. a. 868, p. 97. 4) Le Rasez, inter Carcassonam et 
Karbonam. P. 




120 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 872. 



inter eos sunt facta. Quibus patratis, Ingelberga missum 
suum ad Karolum direxit, mandans iili sicut et prius, ut 
ad Sanctum Mauricium illi occurreret. Karolus vero, com- 
pertis his quae inter eam et fratrem suum acta fuerunt, 
noluit illuc lre, sed nuncios* suos ad eam direxit; qui nihil 
certi ab ea ei renunciaverunt. 

Adrianus papa, secundum quod Nicolaus b , decessor eius, 
disposuerat, missos suos, Donatum scilicet Ostiensem epi- 
scopum et Stephanum Nepessinum c episcopum et Marinum * 
diaconum sanctae Romanae ecclesiae, ad Basilium impera- 
torem et ad iilios eius Constantinum et Leonem augustos 
Constantinopolim direxit, cum quibus et Anastasius biblio- 
thecarius Romanae sedis, utriusque linguae, Grecae scilicet 
et Latinae, peritus, perrexit. Et synodo congregata, quam 
octavam universalem synodum 6 illuc convenientes appella- 
verunt, exortum scisma de Ignatii depositione et Focii ordi- 
natione sedaverunt, Focium anathematizantes et Ignatium 
restituentes. In qua synodo de imaginibus adorandis aliter f 
quam ortodoxi doctores antea diffinierant [statuerunts] et h 
pro favore Romani pontificis, qui eorum votis de imagini- 
Dus adorandis annuit, et* quaedam contra antiquos canones, 
sed et contra suam ipsam synodum constituerunt, sicut qui 
eandem synodum legerit 1 patenter inveniet. 
Maiis. Hludowicus autem imperator vigilia pentecosten Romam k 
venit , et in crastinum 1 coronatus ab Adriano papa , post 
celebrata missarum sollemnia una cum eo ad Lateranense 
palatium cum pompa equitando coronatus perrexit; et hoste 
collecta m , Roma lterum in partes Beneventanas perrexit. 
Et quia primores Italiae Ingelbergam propter suam insolen- 
tiam habentes exosam, in loco illius nliam Winigisi impe- 
ratori n substituentes , obtinuerunt apud eundem impera- 
torem, ut missum suum ad Ingelbergam mitteret, quatenus 
in Italiam 0 degeret et post illum non pergeret, sed eum in 
ItaliaP reversurum exspectaret. Ipsa autem non obaudiens 
illius mandatum, post eum ire maturavit, et Wibodum epi- 
scopum ad Karofum quasi amicitiae gratia misit, putans, 
nescire Karolum quae inter illam et Hludowicum regem 
Germaniae pacta? fuere. Wibodus autem ad pontem Liadi* 
ad Karolum venit; nam illuc pro quibusdam in Burgundia 
causis componendis perrexerat. Ubi ei nunciatur ab homi- 

a) missos A. b) Nicholaus A. c) Nepesslmum 1. d) Martinum A. e) deett A. 
f) e ra». A. eod. g) deest 1. h) et [quedam add.) — inveniet erat. A. eod. 
i) sed et c. A. k) apud 8. Petrom add. A. ]) crastina A. m) h. collecto A. 
n) imperatoris 1. o) Italia A. p) Italiam A. q) facta 1. 

1) Mansi XVI, p.S9Bsqq. 2) De cujus situ non constat; pont Liart, 
Cron. de St. Deni*. 



Digitiz 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 872.873. 121 

nibus Bernardi, filii Bernardi, [Bernardus»] qui Vitellus 
cognominabatur 1 occisus; et eius honores praedicto Bernardo 
sunt dati. Earolus autem ad b Burgundiam ad Gondulfi-villam, 
placitum ibi antea condictum 0 habiturus, Kalendis Septem- 
bris revertitur. Ubi aliquantisper immoratus, et quae sibi 
visa fuere dispositis', venandi gratia ad Arduennam petiit. 
Et Octobrio mense navigio per Mosam usque Treiectum 
veniens, cum Rorico et Kodulfo d Nortmannis, qui obviam 
ei navigio venerant, locutus, Roricum sibi fidelem benigne 
suscepit et Rodulfum infidelia machinantem et supernua 
expetentem inanem dimisit et contra ipsius insidias fideles 
suos ad munitionem paravit. Indeque per Attiniacum itinere 
equestri revertens, nativitatem Domini in monasterio Sancti 
Medardi cejebravit. 

Adrianus papa moritur 5 , et Iohannes archidiaconus 
Romanae ecclesiae 19. Kalendas Ianuarii in locum illius 
substituitur. 

Anno Domini 873. 

Quia ergo multi erant in regno Karoli 6 , aui exspecta- 
bant, ut per Karlomannum f adhuc rediviva mala agerentur, 
in sancta Dei ecclesia* et in aliis regnis, de quibus regio 
ministerio h , cum consilio fidelium suorum, secundum morem 
praedecessorum ac progenitorura 1 suorum k , leges paci 1 
ecclesiae et regni soliditati congruas promulgavit et ab 
omnibus observari decrevit. Iubet ergo convocari episcopos 
regni sui apud Silvanectis 4 civitatem, in qua idem Karlo- 
mannus morabatur, quatenus secundum sacros canones, a 
quibus nulla, ut Leo dicit 5 , aut neglegentia aut praesump- 
tione licet eis discedere, episcopale ministerium de illo ex- 
sequerentur; sicuti et fecerunt, deponentes illum secundum 
sacras regulas ab omni gradu ecclesiastico, laicali sibi com- 
munione servata. Quod cum factura fuisset, antiquus et 
callidus adversarius illum m et suos complices ad argumen- 
tum aliud excitavit, videlicet quia liberius ad nomen et 
potentiam regiam conscendere posset, quia ordinem eccle- 
siasticum non haberet et, quia n episcoporum iudicio eccle- 
siasticum gradum amisit, etiam tonsuram ecclesiasticam 

&) detst 1. b) a Burgundia A.; ef. supra p. 87, n. c; p. 90, n. o. c) condi- 
tum 1. d) Rhodulfo A. e) et in allia regnia add. A. t) fllium eius add. A. 
g) in regno eius add. A. h) voeabulum dtesse vidttur, fungobatnr vel simile. 
i) progenitum 1. k) regum add. A. 1) pacis 1. m) et i. A. n) qui A. 

1) Come8 Augustidunensis ; Monod p. 251. 2) V. LL. I, p. 518. 
3) De die non constat; Jaffi p. 260. 4) Silvanectensis synodi acta 
periere: exstant tamen singularum synodi partium tituli, quinque capi- 
tibus distincti (Mansi XVII, p. 282;. BOUQ. 6) Epistola 14. ad 
Anastasium, Mansi V, p. 1281. 



Digitized by Google 



122 ANNALES BERTINIANI AUCTORE fllNCMARO. 873. 



licentius amittere posset. Unde post depositionem eius com- 
plices illius ardentius coeperunt se ei iterum reconiungere* 
et alios quos valebant in societatem suam b abdueere, qua- 
tenuB, mox ut locum invenire possent, illum a custodia in 
qua servabatur 0 educerent et sibi regem constituerent. Qua- 
propter necesse fuit, etiam illa de quibus ab episcopis iudi- 
catus non fuerat in medium revocare, et secundum sacrarum 
legum decreta pro admissis suis iudicio mortis addictum 
mitiori sententia, ut locum et spatium poenitendi haberet et 
graviora admittendi facultatem d , sicut meditabatur, non 
haberet, luminibus acclamatione e cunctorum qui adfuerunt 
orbari, quatenus perniciosa spes pacem odientium de illo 
frustraretur f , et ecclesia Dei ac cnristianitas in regno eius 
cum infestatione paganorum seditione exitiabili perturbari 
non posset. 

Hludowicus Germaniae rex ante nativitatem Domini ad 
Franconofurth palatium venit ibique nativitatem Domini 
celebravit et placitum suum ibidem circa Kalendas Februarii 
condixit; quo filios suos Hludowicum et Karolum cum aliis 
suis fidelibus, homines quoque qui de regno quondam Hlo- 
tharii illi se commendaverunt convenire praecepit. Et dum 
ibi degeret, venit ad Karolum, filium eius, diabolus trans- 
figurans se in angelum lucis, et dixit illi, quod pater eius, 
qui illum causa Karlomanni fratris sui perdere moliebatur, 
Deum offensum haberet et regnum in brevi amitteret, et 
eidem Karolo Deus illud regnum habendum dispositum 
haberet, quod in proximo optineret. Ipse autem Karoius 
timore perterritus, quia doraui in qua latebat adhaerebat, 
ecclesiam est ingressus; quo eum diabolus est insecutus. 
Cui iterum dixit: <Cur times et fugis? nam, nisi ex Deo 
venissem tibi adnuntians quae in proximo sunt futura, in 
hanc domum Domini te sequens non intrarem'. His et aliis 
blanditiis ei persuasit, ut communionem a Deo sibi missam* 
de manu illius acciperet; sicut et fecit. Et post buccellam 
ipse Satanas intravit in eum. Veniens autem ad patrem 
suum, et residens in consilio eius cum fratre et aliis fideli- 
bus, tam episcopis quam et laicis h , subito invasus surrexit, 
et dixit, quia seculum vellet dimittere, et quia uxorem suam 
carnali commercio non contingeret; et discingens se spata, 
cadere in terram illam permisit, et cum se vellet balteo 
discingere et vestimento exuere, coepit vexari. Comprehen- 
sus autem ab episcopis et ab aliis viris, turbato patre et 

a) « eorr. 1. b) etiam de aliia regnis add. A. c) donec viderotur, «i ae » 
malis auia convertere vellet add. A. d) locum et spatiura A. e) ac domin»- 
tione l. f) frustraret 1 ; frustrata foret A. g) ut aiebat add. A. h) patrla 
sui add. A. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTIMANI AUCTORE HINCMARO. 873. 123 



omnibus qui adfuerunt vehementique stupore perculsis, ductus 
est in ecclesiam. Et Liutbertus archiepiscopus induens se 
sacerdotalibus vestibus, missam cantare coepit; cumque ven- 
tum fuisset ad locum euangelii, coepit magnis vocibus 
patria lingua 'vae'* clamare; et sic continuis vocibus 'vae' 8 
lllud clamavit, usque dum missa celebrata fuit. Quem pater 
eius episcopis et aliis fidelibus b committens, per sacra loca 
sanctorum martyrum deduci praecepit, quatenus illorum 
meritis et orationibus a daemone liberatus 1 ad sanam men- 
tem, Domino miserante, redire praevaleret. Deinde disposuit 
illum Romam dirigere, sed quibusdam intervenientibus cau- 
sis, iter illud dimisit. 

Hludowicus imperator Italiae in Capua residens, mortuo 
iam Landberto c Calvo 3 , et pervento° patricio imperatoris 
Grecorum cum hoste in civitate quae Hydrontus dicitur in 
auxilium Beneventanorum e , qui censum quod d imperatori- 
bus Franciae eatenus dabant ilfi persoluturos se promittebant, 
quoniam aliter Adalgisum obtinere non poterat, mandavit 
apostolico Iohanni, compatri Adalgisi, ut aa eum apud Cam- 
paniam veniret et sibi Adalgisum reconciliaret , volens 
OBtentare, quasi d intercedente beati Petri vicario ipsum Adal- 
gisum reciperet, de quo iuraverat, quod nunquam de illis 
partibus rediturus esset, antequam illum caperet; quem re 
vera virtute sua obtinere non posset. 

Karolus hostem denunciat versus Brittanniam, ut Nort- 
manni qui Andegavis civitatem occupaverant non autuma- 
rent, se* adversus eos illuc iturum, ne ad alia loca, in qui- 
bus ita constringi non possent, aufugerent. Dum autem 
illuc pergeret, in ipso itinere nunciatum est ei, quod factione 
fratris sui Hludowici Germaniae regis Karlomannus caecus 
per homines quondam suos, consentientibus duobus pseudo- 
raonachis, de Corbeio* monasterio sublatus et ad Hludo- 
wicum fuerit, cohibente h ac interveniente Adalardo, in 
suam contrarietatem perductus. Unde non magnopere est 
Karolus conturbatus; sed iter coeptum peragens, cum hoste 
collecta civitatem Andegavis — in qua Nortmanni, depopu- 
latis quibusdam urbibus, eversis castellis, ecclesiis et mona- 
steriis incensis, et agris in solitudinem redactis, iam diuturno 
tempore residebant — obsedit et sepe fortissima circum- 

a) ve A. b) snis add. A. c) Lanberto A. d) ita etiatn A. e) Beneveo- 
tornm 1. f) sed a. eos illum 1 ; se a. illum A. g) Corbeia A. h) Ua l; v. 
aupra p. 101, n. h; fuerat conhibendus A. 

1) Cf. V. Bimberti Hamb. c. 20, SS. II, p. 773. 2) Idem videtur 
e$$e qui supra a. 871, p. 118, 'alius Lambertu$' dicitur. 



124 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 873. 

dcdit, Salomone duce Brittonum ultra Meduanam 1 fluvium 
cum hoste Brittonum* in eius auxilio residente. Et dum 
Karolus rex in hoc negotio occupatus esset, Salomon filium 
suum nomine Wi^on ad eum cum primoribus Brittonum 
misit; qui filius eius se Karolo commendavit et fidelitatem 
coram ndelibus suis illi iuravit. 

Interea Rodulfus Nortmannus, cjui multa mala in regno 
Karoli exercuerat, in regno Hludowici cum quingentis et eo 
amplius complicibus suis occisus est; Karolo vero b residente 
secus Andegavis c civitatem, non incerta relatione nunciatur. 
Multitudo siquidem locustarum per Qermaniam d Gallias, 
maxime autem in Hispaniam adeo se effudit, ut Aegyptia- 
cae e plagae potuerit comparari f . 

Hlu dowicus rex Germaniae apud Mettis civitatem placi- 
tum suum tenere disponens, nuncium accepit, quod, nisi 
citissime filio suo Karlomanno in marcha contra Winidos 
subveniret, illum ulterius non videret. Qui statim reversuss 
Reghinisburg h pergens, Karlomannum caecum a Liutberto 
archiepiscopo pascendum in monasterio Sancti Albani apud 
Mogontiam commendavit, evidenti demonstrans indicio, qua- 
liter illi displicuerint mala, quae isdem Karlomannus in 
sancta' Dei ecclesia, in populum christianum ac contra patrem 
suum egit, quandocumque vel ubicumque praevaluit. Ad 
Reghinisburg h autem [perveniens h ], per missos suos Wini- 
dos sub diversis principibus constitutos modo quo potuit 
sibi reconciliavit 3 ; legatos autem ab illis qui Behim dicuntur 
cum dolo missos suscipiens, in carcerem misit. 

Karolus viriliter ac strenue obsidionem Nortmannorum 
in gyro Andegavis civitatis 1 exsequens, adeo Nortmannos 
peraomuit, ut primores eorum ad illum venerint seseque illi 
commendaverint et sacramenta qualia iussit egerint, et ob- 
sides quot m et quantos quaesivit illi dederint 0 , ut de civi- 
tate Andegavis constituta die exirent et in regno suo, quam- 
diu viverent, nec praedam facerent nec fieri consentirent 
Petierunt autem, ut eis in quadam insula Ligeris fluvii usque 
in mense Februario 0 residere et mercatum habere HceretP, 
atque in mense Februario 0 quicumque iam baptizati essent 
ex eis et christianitatem de cetero veraciter tenere vellent 

a) Britonam nonnumquam I. b) deett A. c) e corr. 1. d) Ua 1. A.\ in 
Galliae edd. e) Aegypciaco 1. f) comprobari 1. g) veraus Regbinisburg A. 

b) ita A. ; Remisburg 1. i) sanctam D. ecclesiam A. k) ita A.; deett 1. 
1) civitatem A. m) quos 1. n) dederunt. Unde civitate 1. o) Febroario A. 
p) po«t voeem liceret una linea erasa 1; in A. nihil ndditur. 

1) Mayenne. 2) Karoli filium. 3) Cf. Ann. Fuld. a. 874. et quae 
Diimmler I, p. 813, n. monuit. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 87S. 874. 125 



ad eum venirent, et qui adhuc ex paganis christiani fieri 
vellent ipsius dispositione baptizarentur, ceteri vero ab illius 
regno discederent, ulterius, sicut dictum est, ad illud in 
malum non reversuri 1 . Post haec una cum episcopis et 
populo cum maxima religionis devotione corpora sanctorum 
Albini et Licinii*, quae effossa timore Nortmannorum de 
tumulis suis fuerant, suis in locis cum muneribus magnis 
restituit b . Sicque eiectis ab Andegavis civitate Nortmannis, 
acceptisque obsidibus, Karolus mense Octobrio per Cino- 
mannis civitatem et Ebrocense c - a oppidum ac secus castellum 
novura apud Pistas Ambianis Kalendis Novembris pervenit. 
Indeque apud Audriacam villam ac circumcirca venationem 
exercens, ad monasterium Sancti Vedasti pervenit ibique 
nativitatem Domini celebravit 

anno Domini 874. 

Hiems prolixa et fortis, et nix tanta fuit nimietate per- 
fusa, quantam nemo se vidisse meminerit. 

Karolus purificatione sanctae Mariae cum suis consiliariis Febr. s. 
placitum in monasterio Sancti Quintini tenuit, et ieiunium 
quadragesimale in monasterio Sancti Dyonisii peragens, ibidem 
pascha dominicum celebravit. Generale quoque placitum* Apr.u. 
Idus d Iunii in villa Duziaco • tenuit, ubi et annua dona sua 
accepit. Indeque per Attiniacum et consuetos mansionaticos f 
Compendium adiit. 

Aestas longa siccitatem foeni et messium inopiam reddidit. 

Salomon dux Brittonum, qui nuntiabatur interea dubiis 
nunciis quandoquidem infirmus quandoquidem mortuus, certa 
relatione Karolo apud Compendium nunciatus est hoc ordine 
mortuus: videlicet insecutus a primoribus Brittonum Pascui- 
tan et Vurhanat**, Wigon, filio Rivilin h , necnon et Francis 
hominibus, quos valde afflixerat, et capto ac custodiae man- 
cipato filio cius Wigon, fuga lapsus', in Paucherum 5 secessit, 
et quoddam raonasteriolum • ingressus, ut se liberare valeret, 
circumventus a suis, quod a nemine Brittonum quiddam k 

a) Licimi 1; Llnnu 1*; Lizinii A. b) ita A.; institnit 1. c) ita \. A. 
d) id-^ t. e) Duciaco A. f) mansiaticos 1. g) Vurban atque W. A. 
h) Ruulin A. i) lapsis 1. k) ita 1. A. 

1) Aliter de hac pace iudicant Ann. Vedast. a. 874, Regino a. 878. 

2) Evreux. 3) Celebratum est koc placitum seu concilium adversus 
incesta coniugia et rerum ecclesiasticarum pervasiones, ut testatur einstola 
eius synodica ad episcopos Aquitaniae (Mansi XVII \ p. 2SI). BOUQ. 
4) Pasctoeten et Gurwant (Wrhwant) dicuntur in chartis Bretonicis; 
DUmmler I, p. 801, n. 6) Poher, dioec. CornouaiUes ; Monod p. 263. 
6) Forte Plebelanum, quod ipse condiderat, quodque ab auctore vocatum 
est monasterium Salomonis, Moutier- Salaun. P. 



Digitized by Google 



126 AXNALES BEBTINIANI AUCTORE HIXCMARO. 874. 875. 

mali sustinere deberet, traditus estFrancis* bominibus Ful- 
coaldo b et aliis. Sicque ab eis excaecatns, in crastinum 
mortuus est repertus, dignam vicem reeipiens, qui seniorem 
suum Herispogium, in ecclesia eius persecutionem fugientem 
et invocantem Dominum, super altare occidit. 

Hludowicus rex Germaniae ad fratrem suum Karolum 
filium suum Karolum cum aliis missis suis direxit, petens, 
ut simui loquerentur secus Mosellam. Ad quod placitum cum 
Karolus pergeret, ventris solutione detentus, ad illud placitum, 
sicut fuerat condictura, pervenire non potuit Unde con- 
locutio eorum, Hludowici scilicet et Karoli, secus Mosam 
apud Heristallium 1 circa Kalendas Decembris rait. De qua 
conlocutione c Karolus per monasterium Sancti Quintini rediens, 
nativitatem Domini Cotnpendio celebravit; et Hludowicus 
eandem sollemnitatem Aquis agens, inde ad palatium Fran- 
conofurt ultra Rhenum rediit. 

Anno Domini 875. 

Karolus circa initium quadragesimae monasterium Sancti 
Mart. 27. Dyonisii adiit, ubi et pascha Domini celebravit. Et Richil- 
dis, uxor eius, noctu ante quartam feriam paschae aborsu d 
filium peperit, qui baptizatus mox obiit. lllaque dies puri- 
ficationis e post parturitionem in eodem monasterio exspec- 
tante, Karolus ad Basivum f - S perrexit indeque ad laetanias 
celebrandas ante ascensionem Domini ad monasterium Sancti 
Mai ii. Dyonisii rediit, et vigilia pentecostes ad Compendium venit. 

Hludowicus rex Germaniae mense Maio in Triburas 
placitum suum tenuit, et quia ibi quae meditatus fuerat per- 
ficere non potuit, iterum placitum suum in« mense Augusto 
ad eundem locum denunciavit. 

Karolus mense Augusto ad Duciacum secus Arduennam 
pervenit; ubi certo nuntio, Hludowicum nepotem suum Italiae 
imperatorem obisse s , comperit. Quapropter mox inde movens, 
ad Pontigonem pervenit et quoscumque potuit de vicinis h 
suis consiliariis obviam sibi venire praecepit et a quibuscum- 
que valuit suppetias in itinere suo accepit Et inde Lingo- 
nas pervenit et eos quos secum in Italia ducere praedesti- 
navit operuit; sicque [Richildem uxorem suam, per 

a) Franciacis A. b) Falwaldo A. c) conladone 1. d) ita 1. A.; i. e. abortn. 
e) luae add. A. f) Baruul, ntbpuncta littera i A. g) i. m tn rat. 1. b) vicis 1. 
i) Ricbildem — dirigena de». 1. 1». ruppl. Ch. tx A. 

1) Ann. Fuld.: apud Sanctum Lantbertum (Leodiensem). 2) BaUieux, 
duabu» a Corbeia et vico Buitri leuci» distant, versus occidentalem 
plagam. BOUQ. (D6p. Somme). Alias sententia» recenset Dehaisnes. 
3) Obiit d. 12. Augusti. 4) Haec et alia tupplementa huiue anni a 
Duchesnio et Pertzio recepta reiicere nolui, quamvis, Aimoini continua- 
torem ea ex alio fonte haurire potuisse, non prorsus negarim. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 875. 876. 127 

civitatem Remis ad Silvacum remittens, et filium suum Hlu- 
dowicum in partem regni, quam post obitum Hlotharii 
nepotis sui contra fratrem suum accepit, dirigens], Kalendis 
Septembribus a iter suum incoepit, et per Sancti Mauritii 
mona8terium pergens, montem lovis transiit et Italiam in- 
gressus fuit. 

Hludowicus rex Germaniae, frater eius, filium suum 
Karolum in Italiam, ut fratri suo adversaretur , transmisit. 
Quem Karolus rex fugam arripere et inde abscedere coegit. 
Hludowicus autem rex Germaniae b alium filium suum Kar- 
lomannum cum quibus potuit in adversitatem fratris sui in 
Italiam direxit. Quod praenoscens Karolus rex, obviam ei 
cum validiori manum c perrexit. Et quia Karlomannus prae- 
novit, se patruo suo non posse resistere, pacem petens cum 
eo locutus fuit, et sacramentis utrimque confirmatis, ad pro- 
pria rediit. Hludowicus vero, persuadente Engilramno, quon- 
aam Karoli regris camerario et domestico d - ! , suasione Richil- 
dis reginae ab nonoribus deiecto et a sua familiaritate abiecto, 
cum Iioste et filio ac aequivoco suo Hludowico usque ad 
Attiniacum venit. Ad quem obsistendum primores regni 
Karoli, iubente Richilde regina, sacramento se confirmave- 
runt. Quod non adtenderunt, sed ex sua parte regnum 
Karoli pessumdantes, hostili more devastaverunt. Similiter 
et Hludowicus cum suo exercitu idem regnum pessumdedit e ; 
sicque nativitatem Domini in Attiniaco agens, per placita- 
menta primorum, regni Karoli depraedatione facta, cum qui- 
busdam comitibus ex Karoli regno, qui ad eum se contu- 
lerant, rediit, et per Treverorum civitatem transiens, ad 
palatium ultra Rhenum Franconofurth pervenit ibique dies 
quadragesimae et pascha Domini celebravit. [Ubi f et certo A ^ 
nuncio, Emmam uxorem suam apud Reghinisburg palatium 
obisse nuper post nativitatem Domini', comperit]. 

Karolus, quibusdam de primoribus ex ltalia ad se non 
venientibus, pluribus autem receptis, Romam invitante papa 
Iohanne perrexit, et 16. Kalendas Ianuarii ab eo cum gloria 
magna in ecclesia sancti Petri susceptus, 

anno Domini 876, 

in die nativitatis Domini beato Petro multa et pretiosa mu- 
nera offerens, in imperatorem unctus et coronatus atque 
imperator Romanorum appellatus est. Et Nonas lanuarii 
Roma exiens, Papiam rediit. Ubi et placitum suum habuit 5 , 

a) Febr. 1. b) iterum add. A. c) ita 1. d) domesticissimo A. e) in pessum 
dedit 1. f) Ubi — comperit dt$. 1. 

1) V. supra a. 868, p. 97. 2) Die 31. Jan. 876. 3) Cf. LL. /, p. 528. 



876. 



Digitized by Google 



128 ANNALES BERTINIAM AUCTORE HIKCMARO. 876. 

et Bosone, uxoris suae fratre, duce ipsius terrae* constituto 
et corona ducali ornato, cum collegis eius, quos idem dux 
expetiit, in eodem regno relictis, per montem Iovis et per 
monasterium Sancti Mauricii [rediens b , ut pascha Domini 
apud monasterium Sancti Dyonisii celebrare valeret, iter 
acceleravit. Quod audiens Richildis degens apud Silvacum, 
2. Nonas Mart mox illi obviam movit, et cum summa festi- 
natione per Remis, Catalaunis et Lingonas ultra Vesontium, 
in loco qui dicitur Warnarii-Fontana 1 2. Idus Martii venit. 
Cum qua imperator] per Vesontium ac Lingonas [Catalaunis 6 ] 
et Remis civitates et per Compendium palatium transiens, 
ad monasterium Sancti Dyonisii pervenit, ibique pascba 
Apr. 15. Domini celebravit. Quo accersiens legatos apostolici lohan- 
nem Tuschanensem d et Iobannem Aritinum* atque Ansigi- 
sum r Senensem, synodum auctoritate apostolica et illorum 
consilio atque sanctione sua indixit medio futuro mense 
Iulio* apua Pontigonem. Quo per Remis et Catalaunis civi- 
tates pervenit. 

Boso, postquam imperator ab Italia in Franciam rediit, 
Berengarii, Everardi h filii, factione, filiam Hludowici impe- 
ratoris Hyrmengardem *, quae apud eum morabatur, iniquo 
conludio in matrimonium surapsit. 

Undecimo Kalendas Iulii, indictione 9, episcopis ceteris- 
que clericis vestibus ecclesiasticis indutis, et domo ac sedili- 
bus palliis protensis , atque in gremio synodi et prospectu 
imperialis sedis lectorio superpositis [sacrosanctis k euangeliis], 
venit domnus imperator Karolus in vestitu deaurato, habitu 
Francico, cum legatis apostolicae sedis in synodum. Et can- 
toribus antiphonam Exaudi nos Domine cum versibus et Gloria 
cantantibus, post Kyrieleyson 1 , et data oratione a Iohanne 
Tuscanense episcopo, resedit domnus imperator in synodo. Et 
legit Iohannes Tuscanensis episcopus epistolas a domno aposto- 
lico missas 4 , eum quibus et legit epistolam de primatu Anse- 
gisi episcopi Sennensis», ut, quoties ro utilitas ecclesiastica dicta- 
verit, sive m evocanda synodo sive in aliis negotiis exercendis, 
per Gallias et per Germanias apostolica vice fruatur, et decreta 
sedis apostolicae per ipsum episcopis manifesta efficiantur, 
et rursus quae gesta fuerint eius relatione, si necesse fuerit, 

a) terra et c 1. b) haee desunt 1. 1»; qui ptrgunt: et per V. c) dttst 1. 
<1) Tascan. A. e) Aret. A., stmper f) Anseg. A., atmper. g) ita 1. A.', 
lunio eorr. P. h) Evr&rdi A. i) Yrmeg. A. k) kaee des. 1. 1»; ex A. 

auppl. P., gui add. apud Ponticonem ex /ragmento Paris. , quo Bouq. usus tsi. 
1) Kyrrielelelson A. m) quotiens A. 



1) Vernierfontaine prope Besan^on; Monod p. 263. 2) Jaffit nr. 2265. 
3) Ib. nr. 2260. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 876. 129 



apostolicae sedi pandantur, et maiora negotia ac difficiliora 
quaeque suggestione ipsius a sede apostolica disponenda et 
enucleanda quaerantur. Petentibus autem episcopis, ut eis 
permitteretur ipsa» legi epistola* quibus erat directa, non 
adquievit imperator, sed responsum quaesivit ab eis, quid de 
his iussis apostolici b responderent. Quorum responsio talis 
fuit, ut, servato singulis metropolitanis iure privitegii secun- 
dum sacros canones et iuxta decrete sedis Romanae pontf- 
ficum ex eisdem sacris canonibus promulgata, domni Iohannis 
papae apostolici b iussionibus oboedirent. Et cum imperator 
et legati apostolici satisegerint c , ut absolute archiepiscopi 
responderent, se oboedituros de primatu Ansigisi sicut d apo- 
stolicus scripsit e , aliud nisi ut praedictum est responsum ab 
eis extorquere non potuit f , excepto quod Frotarius* Bur- 
degalensis episcopus, quoniam a Burdegala ad Pictavis inde- 
que ad Bituricum favore principis contra regulas se contulit, 
per adolationem respondit, quoa imperatori placere cognovit. 
Tunc motus imperator dixit, quod domnus papa ei suas vices 
commisit in synodo, et quod isdem praecepit ille exequi 
studeret. Et accepit ipsam epistolam involutam una cum 
Iohanne Tuscanensi et Iohanne Aritino et dedit illam Ansi- 
giso, et iussit sellam plectilem ponere h ante omnes episcopos 
Cisalpini regni sui luxta Iohannem Tuscanensem, qui ad 
dexteram illius sedebat, et praecepit Ansigiso, ut supergre- 
deretur omnes ante se ordinatos et sederet in eadem sella, 
reclamante Remorum archiepiscopo, audientibus omnibus, hoc 
factum sacris regulis obviare. Imperator tamen in sua sen- 
tentia permansit; et petentibus episcopis, ut liceret eis vel 
exemplar de epistola sibi directa sumere, nec hoc valuerunt 
ullo modo impetrare. Et sic soluta est synodus in illa die. 

Decima Kalendas praefati mensis iterum convenerunt 
episcopi. In quo conventu lectae sunt aepistolae a domno 
apostolico laicis missac 1 , et lecta est electio domni impera- 
toris ab episcopis et ceteris Italici regni firmata 1 , sed et 
capitula quae in palatio Ticinensi constituit et ab omnibus 
coniirmari praecepit, quae et episcopis Cisalpinis praecepit 
confirmari 1 . Et sic soluta est synodus in die k illa. 

Quinta Nonas Iulii convenerunt episcopi sine imperatore, 
et habitae sunt contentiones de presbiteris ex diversis parro- 
chiis reclamantibus ad missos apostolici. Et sic soluta est 
synodus in die 1 illa. 

*) Ua 1 a. b) apostolicis 1. c) satis aogerint 1; satagerent A. d) anal- 
8i»icut 1. e) in ra». 1. f) potnerunt A. g) Frotharint A. h) poni A. 
i) firmatia corr. firmata 1. k) illo die A. 1) illa die A. 

1) Quae non exstant. 2) LL. I, p. 532 ; confirmatio vero pridie Kal. 
lul data est. 

9 



130 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 876. 

4. Nonas eiusdem mensis iterum convenerunt episcopi; 
et imperator in synodo residens, audivit missos fratris sui 
Hludowici regis Willebertum archiepiscopum Coloniae et 
Adalardum ac Meingaudum* comites, per quos petiit partem 
de regno Hludowici imperatoris, filiiHlotnariifratris eorum, sieut 
ei competeret ex hereaitate et illi firmatum fuerat sacramento. 
Et legit Iohannes Tuscanensis epistolam 1 a Iohanne papa 
episcopis regni Hludowici directa b , et dedit exemplar Wil- 
leoerto archiepiscopo , ut deferret illud praefatis episcopis. 
Et sic soluta est synodus in illa die. 

6. Idus Iulii convenerunt episcopi, et circa horam nonam 
venerunt missi domni apostolici Leo episcopus et apocrisiarius 
ac nepos apostolici atque Petrus Foro-Simpronii c episcopus, 
deferentes epistolas imperatori et imperatrici et salutationes 
apostolici ad episcopos a . Et sic soluta est synodus in die illa. 

5. Idus Iulii convenientibus episcopis, lecta est epistola 
apostolici de dampnatione Formosi episcopi, Gregorii nomec- 
colatoris d et consentientium e eis, et praesentata sunt impe- 
ratori ab apostolico transmissa dona, inter quae fuerunt prae- 
cipua sceptrum et baculus aureus. Sed et imperatrici dona 
sunt ab eo missa, pallia et armilla r cum gemmis. Et sic 
soluta est synodus in illa die. 

Pridie Idus Iulii convenerunt episcopi, et misit imperator 
vicarios* apostolici increpare durius h archiepiscopos reli- 
quosque episcopos, qui pridie non convenerant, sicut prae 
cepit. Illi autem canonice rationabili reddita ratione, sopita 
est increpatio. Et lecta est a Iohanne Tuscanensi iterum 
epistola, mbente imperatore », pro primatu Ansigisi, et quae- 
8ita est ab episcopis denuo inde responsio. Et responden- 
tibus singulis archiepiscopis, quoniam, veluti eorum anteces- 
sores illius antecessoribus regulariter oboedierunt, ita eius 
decretis vellent oboedire. Et facilius est illorum admissa 
responsio, quam fuerat in imperatoris praesentia. Et sic 
iterum, post multas contentiones de presbiteris diversarum 
parrochiarum reclamantibus ad missos apostolici 3 , lecta est 
proclamatio Frotarii Burdegalensis archiepiscopi, quia non 
poterat consistere propter inrestationem paganorum in civitate 
sua, ut liceret ei Bituricensem metropolim occupare. Cuius 
petitionibu8 unanimitas episcoporum non adquievit, et 
iubentibus legatis apostolici, ut 17. Kalendas Augusti cou- 
venirent episcopi, mane circa k horam nonam venit imperator 

a) Meingardum A. b) ita 1. c) Sympr. A. d) ita 1. A. e) conscienlium 1- 
f) armillae A. g) bu tcr. 1. h) durios corr. durius 1. i) detst 1. k) et c. A. 

1) Jaffi nr. 2267. 2) Quae non exstant; cf. Jaffi nr. 2271. 3) ty 
LL. I, p. 534. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 876. 131 



Grecisco more paratus et coronatus, deducentibus eum apo- 
stolici legatis more Romano [vestitis*] ac episcopis aeccle- 
siasticis vestimentis indutis, et ceteris secundum modum 
primae b diei, quando inchoata est synodus, praeparatis. Et 
ut prius, cantata antiphona Exaudi nos Domine cum versibus 
et Gloria post Kyrrieleison c , data oratione a Leone episcopo, 
resederunt omnes. Et legit Iohanncs Aritinus quandam sce- 
dulam ratione et auctoritate carentem. Post quam legit Odo d 
Belgivagorum episcopus quaedam capitula a missis apostolici 
et ab Ansigiso et* eodem Odone d sine conscientia synodi 
dictata 1 , inter se dissonantia et nullam utilitatem habentia, 
verum et ratione ac auctoritate carentia; et idcirco hic non 
habentur subiuncta. Iterum autem e mota est interrogatio de 
primatu Ansegisi, et post multas ab imperatore et legatis 
apostolici contra episcopos querimonias habitas, tantum in 
novissima quantum et in prima die synodi exinde Ansigisus 
obtinuit. Post haec perrexit Petrus episcopus Foro-Sim- 
pronii f et Iohannes Tuscanensis ad cubiculum imperatoris, 
et adduxerunt Richildem imperatricem coronatam in synodum ; 
et stante illa iuxta imperatorem, surrexerunt omnes, stantes 
quique in gradu suo. Tunc incoeperunt laudes Leo episcopus 
et Iohannes Tuscanensis episcopus, et post laudes peractas 
in domnum apostolicum et domnum imperatorem ac impe- 
ratricem et ceteros iuxta morem, data oratione a Leone 
Gavinense a episcopo, soluta v est synodus. 

Postea imperator, muneratis missis apostolici e Leone et 
Petro, remisit eos Romam s , et cum eis Ansigisum [Sennen- 
8em a J episcopum et Adalgarium Augustudunensem episcopum. 

Interea baptizati sunt quidam Nortmanni ab Hueone 
abbate et marcnione; propter hoc ad imperatorem adducti 
et munerati, ad suos redierunt. Et ut ante ita et postmodum 
ut Nortmanni more pagano peregerunt. Et imperator 5. 
Kalendas Augusti movit a Pontigone et tertio Kalendas venit 
ad Catalaunis. Ibique propter quandam molestiam corpo- 
ralem h moratus est usque Idus Augusti. Et 19. Kalendas 
Septembris* venit Remi; indeque recto itinere venit ad Sil- 
vacum. Et 5. Kalendas Septembris misit legatos apostoIici k 
Iohannem itemque Iohannem et Odonem d episcopum cum 
aliis missis suis ad fratrem suum Hludowicum et filios eius 



») de«« 1. b) horae add. A. c) kyrriet 1. d) Hod. A. e) Att»t A. 
0 e corr. 1. g) apoatolicis A. h) corporarem 1. i) suptrscr. 1. k) apo- 
«tolico corr. apostolici 1. 

1) LL. I, p. 534. 2) Id est Savinense vel Sabinense. Eadem scri- 
bendi ratio etiam in actis synodi Duciacensis et apud Anastasium inilio 
Vitae Hadriani II. cap. 9. observatur. P. 3) Cf. LL. I, p. 535. 

9* 



Digitized by Google 



132 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 876. 

ac episcopos atque primores regni sui. Quibus missis in 
via, imperatori in Carisiaco nunciatum est, praefatum Hludo- 
wicum regem in Franconofurth palatio 5. Kalendas Septem- 
bris obisse et 4. Kalendas eiusdem mensis in monasterio 
Sancti Nazarii sepultum fuisse. Imperator vero, directis 
missis suis ad primores rcgni quondam fratris sui, a Cari- 
siaco movit atque ad Satanacum 1 villam venit , dispositum 
habens Mettensem civitatem adire et episcopos ac primores 
regni quondam fratris sui ad se venientes recipere. Sed 
repente mutato consilio, perrexit Aquis, indeque Coloniam 
venit, et apostolici legati cum eo. Praedantibus autera* 
omnibus sine ullo divino respectu qui cum illo ibant, Nort- 
manni cum 100 circiter navibus magnis, quas nostrates bargas 
vocant, 16. Kalendas Octobris Sequanam introierunt. Quod 
cum apud Coloniam imperatori nunciatum fuisset, nil propter 
hoc a negotio quod coeperat inmutavit. Hludowicus autem, 
nepos illius, cum Saxonious et Toringis ex altera parte Rheni 
fluminis contra eum venit, et missis ad patruum suum impe- 
ratorem directis, benignitatem eius expetiit ; quam non impe- 
travit. Tunc ipse ac comites eius ieiuniis et laetaniis Domini 
misericordiam petierunt, inridentibus eos illis qui erant cura 
imperatore. 

Hludowicus, Hludowici regis filius, decem homines aqua 
calida et decem ferro calido et decem aqua frigida ad iu- 
dicium misit coram eis qui cum illo erant, petentibus omni- 
bus, ut Deus in illo iudicio declararet, si plus per rectum b 
ille habere deberet portionem de regno quam pater suus illi 
dimisit ex ea parte, quam cum fratre suo Karolo per con- 
sensum* 5 illius et per sacramentum accepit. Qui omnes in- 
laesi reperti sunt. Tunc ipse Hludowicus cum suis ad An- 
drunacum * castrum Rhenum transivit. Quod cum imperatori 
nunciatum fuisset, Richildem imperatricem praegnantem cum 
Hilduvino abbate et Francone d episcopo* ad Haristaliium 
misit. Ipse autem secus Rhenum hostiliter contra nepotem 
suum perrexit, praemittens ad eum missos, ut quosdam de 
suis consiliariis obviam illius consiliariis mitteret, et tractarent 
de pace inter eos habenda. Quod Hludowicus humiliter et 
oboedienter suscipiens, securus raansit, quod bello adgredi 
non deberet, donec ipsa cautio 6 finiretur. 

Imperator Nonas Octobris, dispositis r scaris suis, nocte 
8urrexit, et levatis vexillis, per strictas et arduas vias, quin 
potius invias, super nepotem suum ac super eos qui cum illo 

«) eo praedantibua . . . ibant. Nortmanni vero A. b) ita 1. A. c) consen. 
«ionem A. d) Francono 1; Franchoue A. e) conventio A. f) depositU I. 

1) Stenay. 2) Andemach. 8) Leodiensi. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 876. 13fr 

erant subito irruere moliens, secus Andrunacum* pervenit, 
fatigatis hominibus et equis de gravi et stricto itinere et 
pluvia, quae super eos nocte tota efHuxit. Et ecce subito 
nunciatum est Hludowico et suis, imperatorem cum valida 
manu hostiliter super eum venire. Ipse autem cum eis quos 
secum habuit e regione stetit, et irruentibus imperatoris 
cuneis b , et illis fortiter resistentibus, hostis imperatoris terga 
vertit et fugiendo 6 super imperatorem venit. Sed et im- 
perator cum paucis vix fuga lapsus d evasit. Multi autem 
qui effugere e poterant impediti sunt, quoniam omnes sagmae f 
imperatoris et aliorum qui cum eo erant, sed et mercatores 
ac scuta vendentes imperatorem et hostem sequebantur et 
in angusto itinere fugientibus viam clauserunt d . Fuerunt 
autem in ipsa congressione * occisi Raganarius* et Hieroni- 
mus comites et multi alii; capti autem in eodem campo et 
silva vicina fuerunt Ottulfus episcopus 1 , Gauzlenus* abba, 
Aledramnus et Adalardus, Bernardus et Everwinus k comites 
et plures 1 alii, omnes autem sagmas m et ea quae mercatores 
portabant hostis Hludowici accepit. Et impletum est dictum 
propheticum, ubi ait: Qui praedaris, nonne et ipse praeda- Es. ss, i. 
beris? Omnia quae praedatores qui erant cum imperatore 
habuerunt, sed et ipsi n praeda fuerunt, adeo ut, qui ammi- 
niculo equorum effugere poterant, animas suas haberent pro 
spolio. Ceteri autem ita sunt a villanis despoliati, ut feno 
et stramine involuti verenda 0 celarent et nudi profugerent; 
quos insequentes occidere noluerunt. Et facta est plaga i.Reg.4,io. 
magna in populo praedatore. Richildis autem, audiens 7. Idus 
Octobris de fuga hostis imperialis et ipsius imperatoris, 
ab Heristallio movetP; et fugiens, subsequenti nocte galli 
cantu in via peperit filium, quem post partum famulus suus 
ante se portans, fugiendo usque ad Antennacum* detulit. 
Imperator 7. Idus Octobris vesperi ad monasterium Sancti 
Landberti* pervenit. Ad quem Franco et Hilduvinus r abba 
a Richilde 6. Idus redierunt, et cum eo fuerunt, usque dum 
post Richildem ad Antennacum pervenit. Inde Duciacum* 
adiit; unde ad Antennacum rediit et placitum suum in Sal- 
monciaco 1 15. die post missam sancti Martini condixit. 

Hludowicus, Hludowici quondam regis filius, de Andru- 

») Andrnacum 1. b) soper eos add. A. c) fugando 1. d) e eorr. 1. e) effu 
tt locus ras. trium litterarum 1. f) saugine A. g) congregatione 1. b) Ragen. 
et Iber. A. i) Gauzlinus A. k) Ebroinns A. 1) multi 1 ». m) sauginas A. 
n) ipsa 1*; ipsi praeda eiiam A. o) verecundia 1. p) movit A. q) Lantb. A. 
r) Hilduinua A. b) Duziacum A. t) Ua 1. A. 

1) Trecensis. 2) Antennacum est dbbati Lebeuf vicus dictus Antenai 
prope Altivillarense monasterium in dioecesi Eemensi. BOUQ. 



Digitized by Google 



134 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 876. 877. 

naco* per Sinciacum b Aquis rediit ibique tribus diebus 
stetit, uideque obviam fratri suo Karolo apud Confluentes 
venit. Ubi simul locuti, Karolus versus Mettis indeque in 
Alamanniam c infirmus rediit, et Hludowicus ultra Rhenum 
perrexit. Karlomannus, frater eorum, nec ad eos nec ad 
patruum suum Karolum imperatorera, sicut ei mandaverat, 
venit, occupatus in belligeratione contra Winidos. 

Karolus imperator Chuonradum d et alios primores ad 
Nortmannos qui ui Sequanam venerant misit, ut, quocumque 
modo possent, foedus cum eis paciscerentur e et ad condic- 
tum placitum ei renuntiarent. 

Domnus imperator Karolus ad placitum suum in Sal- 
montiaco 1 , sicut condixerat, venit, ibique homines de parte 
regni quondam Hlotharii, quam frater suus Hludowicus contra 
eum acceperat, ad se post fugam de Andrunaco venientes* 
suscepit, et quibusdam b abbatias' sicut erant integras dedit, 
quibusdam de abbatia Martianas k - quam diviserat, benefi- 
cia 1 donavit, et sic a se abire permisit. Scaras quoque, 
uae contra Nortmannos secus Sequanam in procinctu essent, 
isposuit. Ipse autem ad Virzinniacum a villam veniens, gra- 
viter passione pleurisis est infirmatus, adeo ut vivere despe- 
raret. Ibique natalem Domini celebravit 

anno incarnationis dominicae 877. 

Convalescens autem per Carisiacum ad Compendium 
venit. Ubi dum moraretur, filius eius, qui, antequam Ri- 
childis ad Antennacum veniret, in via natus fuerat, infirma- 
tur, et a Bosone, avunculo suo, de fonte susceptus, Karolus 
nominatus, moritur et ad monasterium Sancti Dyonisii sepe- 
iiendus defertur 3 . 

Karolus autem imperator in Compendio quadragesimam 
Apr. 7. peragens, pascha Domini celebravit et missos apostolici Io- 
nanms Petrum episcopum Foro-Simpronii m itemque Petrum 
episcopum Senogalliae suscepit; per quos tam verbis quam 
litteris eum apostolicuslohannes Romam vocavit, quatenus, sicut 

a) Andruaco 1. b) Sintiacum A. c) Alamenniam corr. Alamatiniam 1. d) Cbonr. A. 
e) pacisceretar 2 ; cura cis inmiscerentur A. f) ita h. I. 1 ; Salmonciaco A. 
g) veniens 1. b) quasdam 1. i) abbatiolas A. k) Marciana A. 1) bene> 
flciola A. m) Porophronil 1. 

1) Marckienne». 2) Abbas Lebeuf Virziniacum villam inierpretatur 
locum Verzenai dictum, prope monasterium Sancti Basoli, in dioeceti 
Remensi. Mabilloniu» lib. 37. ann. Bened. num. 79. existimat locum 
esse Visignicurt vocatum, prope Praemonatratum. Est quoque Vircinia- 
cum vitta, vulgo Veraigny , tribua circiter leucia diatana a Qrespy-en- 
Valois. BOUQ. 3) Hinc ab Aimoini continuatore plura de monaaterio 
S. Oermani Parisiensi addita suni. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 877. 135 

promiserat, sanctam Romanam ecclesiam a paganis quibus 
infestabatur eriperet atque defenderet. Kalendis Mai episco- 
pos Remensis provinciae, sed et aliarum provinciarum Com- 
pendio convocavit, et ecclesiam quam in eodem oratorio 
construxerat cum multo apparatu in sua et nunciorum* 
apostolicae sedis praesentia ab eisdem episcopis consecrari 
fecit 1 . Inde placitum suum generale Kalendis* Iulii b habuit, 
ubi per capitula 9 , qualiter regnum Franciae filius suus Hlu- 
dowicus cum fidelibus eius et regni primoribus regeret, usque 
dum ipse Roma rediret, ordinavit, et quomodo tributum de 
parte regni Franciae quam ante mortem Lotharii habuit, sed 
et de Burgundia exigeretur, disposuit 4 , scilicet ut de mansis 
indominicatis solidus unus, de unoquoque manso ingenuili 
4 denarii de censu dominico et 4 de facultate mansuarii, de 
manso vero servili duo denarii de censu dominico et duo de 
facultate mansuarii, et unusquisque episcopus de presbiteris 
suae parrochiae secundum quod cuique possibile erat, a quo 
plurimum quinque solidos, a quo minimum 4 denarios epi- 
scopi de singulis presbiteris acciperent et missis dominicis 
redaerent. Sed et de thesauris ecclesiarum, prout quantitas 
loci extitit, ad idem tributum exsolvendum acceptum fuit. 
Summa vero tributi fuerunt quinque milia librae argenti ad 
pensam. Illi vero, tam episcopi quam et alii qui trans Se- 
quanam sunt de Neustria, tributum illis Nortmannis qui in 
Ligeri erant secundum quod sibi ab eis fuit impositum, un- 
decumque valuerunt, reddere procuraverunt. 

Domnus autem imperator Karolus de Carisiaco Com- 
pendium, indeque per Suessionis ad Remum civitatem, et 
sic iter suum per Catalaunis et Pontigonem atque Lingonis 
peragens, cum uxore et maxima auri et argenti caballorum- 
que ac facultatum aliarum copia de Francia Italiam petiit. 
Et veniens ultra Iurim usque ad Urbam c , obviam habuit 
Adalgarium episcopum, quem mense Februario d Romam di- 
rexit pro agenda synodo a papa Iohanne; cuius exemplar 
isdem Adalgarius pro munere magno imperatori detulit 5 . 

a) mlssorum A. b) Kal. Iunils A. c) urbem 1. d) Febroario A. 

1) 0/. ckartam Karoli d. 5. Mai datam, Bokmer, Reg. Karol. nr. 1809. 

2) Bouquetus eorrigendum censet 18. Kal. Julii, cui atsentiri nequeo. 
Nam totum spatium inde a 14. die Iunii utque ad 1. Iulii Kalendarum 
Iuliarum nomine venit. P. 3) LL. I, p. 537. 4) jffaec ad con- 
ventum Compendiensem Nonis Maii kabitum referenda, quem cum pla- 
cito Cariaiacensi confundit annalista. BOUQ. V. LL. I, p. 536. 
5) De synodo Ravennate mense Augusto kabita (Mansi XVII, p. 337; 
App. p. 171J agi, Jaffi censet p. 269; cf. Diimmler II, p. 60. 




136 ANNALE8 BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 877. 

Summa vero eiusdem synodi post multas et multiplices laudes 
imperatoris haec est: ut electio et promotio ad imperialia 
sceptra anno praeterito Romae celebrata extunc et nunc et 
in perpetuum firma et stabilis maneat; quam si quis pertur- 
bare aut violare temptaverit, cuiuscumque sit ordinis aut digni- 
tatis vel professioms, anathemate usque ad satisfactionem 
teneatur omni tempore adnexus; patratores et incitatores 
huius consilii, siquidem clerici fuerint, deponantur, laici vero 
et monachi perpetuo anathemate feriantur, ut, quia synodus 
anno praeterito apud Pontigonem hinc habita secus Andra- 
nacum a nil profuit, usquequaque ista debeat praevalere. 
Nunciavit etiam inter alia isaem Adalgarius imperatori, quo- 
niam Iohannes papa obviam illi Papiam veniret. Quapropter 
praemisit Odacrum secundi scrinii notarium, Goiramnum 
comitem et Pippinum atque Heribertum 1 ad procuranda 
ipsius papae servitia. Ipse autem festinato perrexit ad eum, 
quem obvium habuit apud VercelJis civitatem; et recepto b 
cum honore maximo, perrexerunt simul usque Papiam. Ubi 
eis nunciatum est non incerta relatione, Karlomanuum, Hlu- 
dowici fratris sui filium, cum maxima multitudine bellatorum 
super eos venire. Quapropter relinquentes Papiam, venerunt 
ad Tardunam*, et consecrata Richildis* a papa Iohanne in 
imperatricem, mox retrorsum fugam arripuit cum thesauro ver- 
sus Moriennam. Imperator autem aliquamdiu una cum Iohanne 
papa in eisdem locis immorans, exspectavit primores regni sui, 
Hugonemabbatem, Bosonem, Bernardum Arvernicum comitem 
itemque Bernardum Gothiae markionem, quos secum ire iusserat ; 
qui una cum aliis regni primoribus, exceptis paucis, et episcopis 
adversus eum conspirantes coniuraverant. Et comperiens eos 
non venturos, ut audierunt ipse et papa Iohannes appropin- 
quare Karlomannum, imperator post Kichildem fugam arri- 
puit, et papa Iohannes versus Romam concite d festinavit. 
Per quem Karolus imperator imaginem Salvatoris in cruce 
fixa e , ex auro multi ponderis fabreractam et gemmis preciosis 
ornatam, sancto direxit Petro apostolo. 

Karlomannus vero mendaci nuncio audiens, quod im- 
perator et papa Iohannes super eum cum multitudine maxima 
bellatorum venirent, et ipse fugam arripuit per viam quam* 
venerat, sicque Deus more misericordiae suae conventum 
illum dissolvit. Karolus vero febre correptus, pulverem bibit, 
quem sibi nimium dilectus ac credulus medicus suus Iudaeus 

a) Antennacam corrigendum. P. b) ita 1 . A. c) Richilde A d) concito A. 
e) Ua 1; fixam A.', flzi edd. 

1) Filii Pippini supra a. 834, p. 9. memorati, nepotes Bemhardi regis 
Jtaliae. 2) Tortona. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 877. 137 



nomine Sedechias transmisit, ut ea potione a febre liberare- 
tur ; insanabili veneno hausto, inter manus portantium, trans- 
ito monte Cinisio, perveniens ad locum qui Brios 1 dicitur, 
misit pro Richilde, quae erat apud Moriennam, ut ad eum 
veniret; sicut et fecit. Et ll.die post venenum haustum in 
vilissimo tugurio mortuus est 2. Nonas Octobris. Quem 
aperientes qui cum eo erant, ablatis interaneis, et infusum 
vino ac aromatibus quibus poterant et impositum locello, 
coeperunt ferre" versus monasterium Sancti Dyonisii, ubi 
sepeliri se postulaverat. Quem pro foetore non valentes 
portare*, miserunt eum in tonna interius exteriusque picata 
quam coriis involverunt; quod nihil ad foetorem toilendum 
profecit. Unde ad cellam quandam monachorum Lugdu- 
nensis episcopii quae Nantoadiis» dicitur vix pervenientes, 
illud corpus cum ipsa tonna terrae mandaverunt. 

Karlomannus pene usque ad mortem infirmatus et lec- 
tica delatus ad propria, per annum ita iacuit, ut a multis 
fuerit desperatus. 

HJudowicus, accepto nuncio in Audriaca villa de morte 
patris 8ui b , quos potuit conciliavit sibi, dans eis abbatias et 
comitatus ac villas secundum uniuscuiusque postulationem. 
Et iter agens per Carisiacum et Compendium usque ad 
Vernum, quatenus ad sepulturam patris sui 4 apud mona- 
sterium Sancti Dyonisii perveniret; ubi audiens patrem suum 5 
sepultum, et regni primores tam abbates quam comites in- 
dignatos, quia quibusdam honores dederat sine illorum con- 
sensu, et ob id adversum se conspiratos esse, reversus est 
Compendium. Ipsi autem primores cum Richilde, diripientes 
omnia quae in via illorum erant, usque ad Avennacum mo- 
nasterium pervenerunt et conventum suum ad Montem-Wit- 
mari 6 conctixerunt, indeaue missos suos ad Hlodowicum* di- 
rexerunt; sed et Hlodowicus legatos suos ad eos direxit. Et 
discurrentibus inter eos missis, ad hoc perventum est, ut 
Richildis et ipsi primores ad eum Compendium venirent, 
et suum conventura ad Casnum* in Cotia* condixerunt. 

a) ferrae 1. b) Karoll add. A. c) Ua dtmctps 1. d) Cocia A. 

1) Vicua xncognitUB, fortasse Brian^on, non oppidum illud aati* notum, 
sed viculu8 ad ripam Isarae paulo infra Moustiers - en- Tarentaiae. P. 

2) Aimoini cont.: sepelierunt eum basilica beati Eusebii martyris in civi- 
tate Vercellis, ubi requievit annis septem. Post haec autem per visionem 
delatum est corpus eius in Francia et honorifice sepultum in basilica 
beati Dyonisii martyris Parisius. 3) Nantua. 4) ut putabat add. A. 
5) Vercelli add. A. 6) Mont-Aime' (dep. Mame); Monod p. 263. 
7) Ckesne- Herbelot, modo positum extra silvam Cotiam. JBOUQ. Alii 
de Caisne (arrond. CompiegneJ cogitarunt. DEH. 




Digitized by Google 



138 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 877. 

i. Richildis Compendium ad Hlodowicum veniens, missa sancti 
Andreae attulit ei praeceptum, per quod pater suus illi 
regnum ante mortem suam tradiderat, et spatam quae voca- 
tur sancti Petri, per quam eum de regno revestiret, sed et 
regium vestimentum et coronam ac fustem ex auro et gem- 
mis. Et discurrentibus legatis inter Hlodowicum et reeni 
primores, et pactis honoribus singulis quos petierunt, 6. Idus 
Decembris consensu omnium tom episcoporum et abbatum 
quam regni primorum ceterorumque qui adfuerunt consecra- 
tus et coronatus est in regem Hlodowicus ab Hincmaro Re- 
morum episcopo. Et episcopi se suasque ecclesias illi ad 
debitam aefensionem et canonica privifegia sibi servanda 
commendaverunt, profitentes secundum suum scire et posse 
et iuxta suum ministerium consilio et auxilio illi fideles fore ; 
abbates autem et regni primores ac vassalli* regii se illi 
commendaverunt et sacramento secundum morem ndelitatem 
promiserunt. 

Quando 1 Hlodowicus rex, filius Karoli imperatoris , fuit 
coronatus in Compendio, hoc petierunt episcopi apud ipsum, 
sicut hic subsequitur: A vobis perdonari noois petimus, ut 
unicuique de nobis et ecclesiis b nobis commissis secundum 
primum capitulum, quod novissime in Carisiaco domnus 
imperator, pater vester, a se et a vobis servaturum 2 , con- 
sentientibus fidelibus [suis c ] ac vestris atque apostolicae 
sedis legatis, legente Gozleno A f denunciavit, canonicum e 
privilegium ac { debitam legem atque iustitiam conservetis 
et defensionem exhibeatis, sicut rex in suo regno unicuique 
episcopo et ecclesiae sibi commissae iuste* exhibere debet. 

Ipse autem Hlodowicus talem promissionem fecit illis 
episcopis : 

Promitto et perdono vobis, quia unicuique de vobis et 
ecclesiis^ vobis commissis secundum primum capitulum, quod 
novissime in Carisiaco domnus imperator, pater meus , se { 
servaturum, consentientibus fidelibus illius ac nostris atque 
apostolicae sedis legatis, legente Gozleno*, denunciavit, ca- 
nonicum privilegium et debitam iegem atque iustitiam con- 
servabo, et defensionem quantum potuero exhibebo*, adiu- 
vante Domino, sicut rex in l suo regno unicuique episcopo 
et ecclesiae sibi commissae debitor m est exhibere. 

a) vaaei A. b) ecclesis 1. c) deestl; illiusS. d) Ganzleno S. P. e) canonicam 
eorr. canonicum 1. f) et P. g) per rectum S. P. b) ecclesis 1. i) a se et a 
me s. 8. P. k) a. D. e. S. P. 1) in s. r. om. S. m) per rectum e. debet S. P. 

1) SequerUia utque ad finem anni omisit Aimoini continuator. Acta 
exBtant in cod. olim Pari*. 4761, nunc Ashburnham, Barrois 146. 73; 
cf. LL. I, p. 543, quarum lectiones P. indicavi. Primus edidit Sirmon' 
dus, Capit. p. 447 (S.J. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 877. 139 

• 

Hoc est capitulum quod hic commemoratur »: De ho- 
nore quoque* et cultu Dei atque sanctarum ecclesiarum, 
quae auctore Deo sub ditione et tuitione regiminis nostri 
consistunt, Domino mediante decernimus, ut, sicut tempore 
beatae recordationis domni genitoris b nostri excxdtae et 
konoratae atque rebus ampliatae fuerunt, et quae a nostra 
liberalitate honoratae atque ditatae sunt, de cetero sub in- 
tegritate sui serventur, et sacerdotes atque c servi Dei vigo- 
rem ecclesiasticum et debita privilegia iuxta reverendam 
auctoritatem obtineant, et eisdem principalis potestas et 
illustrium virorum strenuitas seu rei puolicae administra- 
tores } ut suum ministerium competenter exequi valeant, in 
omnibus rationabiliter et iuste concurrant; et filius noster 
haec 8upradicta d similiter, Deo adiuvante*, conservet. 

Commendatio Ansigisi episcopi et aliorum epi- 
scoporum qui adfuerunt apud Compendium , 
quando benedixerunt Hlodowicum, filium Karoli 

imperatoris. 

Me ac aecclesiam mihi commissam vobis commendo ad 
debitam legem et iustitiam conservandam et defensionem ex- 
hibendam, sicut rex episcopo et ecclesiae suae iusto iudicio 
conservare et exhibere debet. 

Profes 8io ip8 orum. 

Ego ille sic prqfiteor : De ista die et deinceps isti seniori 
et regi meo Hlodowico, Karoli ( et Hyrmentrudis filio, se- 
cundum meum scire et posse et meum ministerium et auxilio % 
et consilio fidelis et adiutor ero, sicut episcopus recte seniori 
8uo debitor est, in mea fide et meo sacerdotio* 

Ad supra8criptam vero episcoporum petitionem haec 
cjuae sequuntur rex Hlodowicus professus est episcopis, et 
istam ipsam donationis scripturam h manu sua eis dedit in 
Compendio anno incarnationis dominicae 877, 2. Kalendas 
Decembris: 

Profe88io istius Hlodoioici , filii Karoli. 

Ego Hlodowicu8, misericordia domini Dei nostri et 
- electione populi rex constitutus, promitto teste ecclesia Dei 
omnibus ordinibus, episcoporum videlicet, sacerdotum, mo- 
nachorum, canonicorum atque sanctimonalium, regulas a 
patribus conscriptas et apostolicis adtestationibus roboratas 

a) dtett P. b) et g. P. c) ac P. d) snpra scripta P. e) iuvante P. 
f) Karo corr. Karoll 1. g) et aux. manu seribae <U eodem atram. in marg. 1. 
h) scripturarum 1. 

1) LL. I, p. 631. ex eodem cod. Poris. 



140 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 877. 878. 

ex hoc et in futurum tempus* me iUis ex integro servatu- 
rum b . Polliceor etiam, me servaturum leges et statuta po- 
pulo, qui mihi ad regendum misericordia Dei committitur, 
pro communi consilio fidelium nostrorum, secundum quod 
praedecessores mei imperatores et reges gestis inseruerunt 
et omnino inviolabiliter tenenda et observanda decreverunt 
Ego igitur Hlodowicus rectitudinis et iustitiae amore kanc 
spontaneam promissionem meam relegens, manu propria 
firmavi. 

Anno 878. 

Hlodowicus rex secus Suessionis in raonasterio Sancti 
Medardi nativitatem Domini celebravit, indeque ad Audria- 
M»rt. 23. cam villam perrexit, et pascha Domini in monasterio Sancti 
Dyonisii celebravit. Ac suadente Hugone 1 abbate et mar- 
kione, perrexit ultra Sequanam, tam pro auxilio Hugonis 
contra Nortmannos, quam et pro eo quod filii Gozfridi 
castellum et honores iilii Odonis quondam comitis invaserunt, 
ac quia Imino c - a , frater Bernardi markionis, Ebrocensem civi- 
tatem usurpans, multas depraedationes circumcirca in illis re- 

fionibus exercebat, insuper et Eiricum d - 5 more Nortmannico 
epraedari praesumpsit. Et veniens Hlodowicus usque Tu- 
ronis, infirmatus est usque ad desperationem vitae. Sed mi- 
serante Domino aliquantulum convalescens, satagentibus qui- 
busdam consiliariis suis et amicis Gozfridi, venit ad eum 
isdem Gozfridus, adducens secum filios suos ea conditione, 
ut castellum et honores quos invaserant Hlodowico regi 
redderent et postea per concessionera illius haberent. Tunc 
Gozfridus partem de Brittonibus ad regis fidelitatem con- 
vertit; sed ipsi demum fecerunt ut Brittones. 

Iohannes papa irascens contra Landbertum c et Adal- 
bertum comites 4 , quia villas et civitatem eius praedati r sunt, 
eos horribiliter excommunicatos, Roma exiit 5 et navigio Are- 
Main.latum in die sanctos pentecostes appulit, suosque nuncios 
ad Bosonem h comitem misit et per eius auxilium usque 
Lugdunum venit, et inde missos suos ad regem Hlodo- 
wicum Turonis misit, mandans, ut ei obviam veniret, quo 
sibi commodum foret. Hlodowicus autem mittens obviam 

a) « eorr. 1. b) aerviturum eorr. servaturum 1. c) ideo quia 1 ; et Imino A. 
d) Ua 1. A. e) Lantb. A., semper. f) dep. A. g) sancti A. h) in ra». 1. 

1) De quo v. Kalckstein, * Forschungert XIV \ p. 37 sqq. 2) Sed cf. 
Diimmler II, p. 88, n. Emeno Pictaviensis comes frater erat Bernardi, 
patris Bernardi rebeUis. BOUQ. 3) Ignoratur. P. legendum putavit: 
Rotomi tum; quod KalcJcstein l. I. p. 83. probavit. 4) Duces Spoletii 
et Tusciae. 5) Aimoini cont. ita: ferens secum preciosissimas reliquias 
et cum Formoso episcopo Portuensi n. Ar. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 878. 141 



ei quosdam episcopos, petiit, ut usque Trecas veniret, 
ibique ab episcopis istius regni stipendia dari fecit. Et 
quia propter suam infirmitatem ante non potuit, Kalendis 
oeptembris 1 apud Trecas ad eum venit. Interea papa Io- 
hannes generalem synodum cum episcopis Galliarum et Bel- 
gicarum provinciarum agens, quahter Landbertum et Adal- 
oertum, Formosum quoque et Gregorium nomencolatorem •, 
ac complices illorum Romae excommunicaverit, relegi fecit 
in synodo et consensum episcoporum in eadem excommuni- 
catione quaesivit. Unde qui adfuerunt episcopi petierunt, ut, 
sicut ipse excommunicationem quam fecerat per scripturae 
lectionem recitari fecit in synodo, ita et eis concederet, ut 
per scripturam illi suam consensionem b proferrent; et con- 
cedente lta fieri papa Iohanne, in crastina episcopi hoc quod 
sequitur dyploma papae in synodo porrexerunt 1 : 

Domine sanctissxme ac c reverentissime pater patrum Io- 
hannes, catholicae atque apostolicae ecclesiae, sanctae A vi- 
delicet Romanae primae sedis , papa. Nos e , famuli { ac 
discipidi vestrae auctoritatis, Galliarum et Belgicarum epi- 
scovi, his, quae super vulnera dolorum vestrorum maligni 
homines ac ministri diaboli addentes, in sanctam matrem 
nostram ac magistram omnium ecclesiarum commiserunt, 
compatimur, et dolori vestro conflentes, condolemus, ataue 
iudicium vestrae auctoritatis, quod privilegio beati Petn et 
sedis apostolicae in eos et complices illorum* iuxta sacros 
kanones spiritu Dei conditos et totius mundi reverentia con- 
secratos ac h secundum eiusdem sanctae 1 Romanae* sedis 
pontificum, decessorum vestrorum, decreta protulistis, voto, 
voce et unanimitate nostra atque auctoritate sancti Spiritus, 
cuius gratia in episcopali ordine sumus 1 consecrati, gladio 
Spiritu8 m , quod est verbum Dei, eos interimentes persequi- 
mur n . Sciticet quos, sicut 0 supra diximus, excommunicastis 
excommunicatos tenemus, quos ab ecclesia abiecistis abicimus, 
quos anathematizastis anathematizatos esse iudicamus et 
quos regulariter satisfacientes vestra auctoritas et apostolica 
sedes receperit recipiemus; sed etv, ut in sacra historia de 
plaga Aegyptiaca* digne a Deo inlata legimus, quia: 'Non 

») nomine culatorem 1. b) conscensionem 1. c) et 8. d) detst 8. e) fil I 
et add. A. f) tvd add. 1; dtest A. 8. g) eorum A. 8. h) et 8. i) deest 8.; 
«. e. s. in ra$. 1. k) Romone, 1. 1) deest A. m) sancti add A. n) pro- 
aequimurl. o) 8- s. d. des.8.-, a. praedixlmus A. p) dtest A. 8. q) Aegypciaca^. 

1) Ita tempua inde a. 17. Kal. Augusti (16. Aug.) indicatur; v. supra 
p. 135, n. 2. Nam certe 18. Aug. Hludovicus Trecis fuit; v. lohan- 
nu VIII. epist. h. d. datum, Jaffi nr. 2397. 2) Ediderunt Sirmon- 
dus, Conc. Oall. III, p. 476, ex codd. Rem. et Bellov. (Manti XVII, 
p. 348;, cuttu lectiones attuli (8.J. 



142 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 878. 

erat domus in qua non iaceret mortuus, et non erat qui 
alium consolaretur, quoniam in domo sua unusquisque quod 
lugeret habebat' 7 nos in* nostris quoque ecclesiis* lugenda 
lugemus; et ideo vestra auctoritate nobis subveniri cum omni 
mentis humilitate deposcimus, petentes, ut promulgetis ca- 
pitulum vestrae auctoritatis, qualiter nos erga ecclesiarum 
nostrarum pervasores agere debeamus, ut censura apostoli- 
cae sedis muniti, robustiores ac c promptiores deinceps, 
Domino opem ferente, contra perversos ecclesiasticarum 
rerum ac facultatum raptores ac vastatores sacrique mini- 
sterii episcopalis contemptores nos successoresque nostri per- 
sistere concordi sententia valeamus, ut iuxta egregii prae- 
dicatoris vocem et vestrae auctoritatis promulgationem tra- 
diti A Satanae, spiritu salvi fiant in die domini nostri lesu 
Christi. 

Excommunic atio e Iohannis apostolici et cetero- 
rum episcoporum qui adfuerant* apud Trecas 
de pervasoribuss rerum ecclesiasticarum. 

De pervasoribu8S quippe rerum ecclesiasticarum, quos 
sacri canones, spiritu Dei conditi et totius mundi reverentia 
consecratiy et decreta pontificum sedis apostolicae sub ana- 
themate usque ad regularem satisfactionem esse debere con- 
stiiuerunt, sed et de raptoribus, quos apostolus, Christo in 

l.Cor. 6,10. se loquente y regnum Dei non possidere testatur, et cum 
5 » n - huiusmodi omni h veraciter christiano nec cibum sumere 
praecipit, quamdiu in ipso crimine permanent, per virtutem 
Christi et iudicio sancti* Spiritus decernimus, ut, si ante 
proximas Kalendas Novembris easdem res, quas quique 
usurpatores iniuste pervaserunt, ecclesiis suis regulariter 
8atisjacientes non restituerint, a communione corporis et 
sanguinis Christi usque ad restitutionem rerum ecclesiasti- 
carum et satisfactionem alieni habeantur. Et sacri episco- 
pali8 ministerii excommunicationis ecclesiasticae contemp- 
cf.Matth tores secundum euangelicam et apostolicam auctoritatem ab 
18,17. episcopis quorum interest commoniti k , si reaulariter satis- 
facientes non resipuerint, anathematis vinculo innodati us- 
que ad satisfactionem permaneant. Et si in ipsa pertinacia 
permanentes obierint, nemo corpora illorum cum hymnis et 
p8almi8 sepeliat, nec memoria illorum ad sacrum altare inter 
fideles mortuo8 habeatur, dicente* apostolo et euangelista Io- 

i.ioh.6,i6. hanne : { Est peccatum ad mortemf pro itto non dico, ut quis 
oret' m . Peccatum enim ad mortem est perseverantia in pec- 

a) q. in n. S. b) ecclesia 1. c) et 8. d) traditi» 1. e) sequtntia usque 
anuthematizat B. om. Aitnoini eont. f) adfnernnt S. g) perversoribus 1. 
h) omuium 1. i) 8p. s. S. k) communione 1. J) docente S. m) roget S. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTOBE HIXCMARO. 878. 143 

cato usque ad mortem. Et sacri antiquorum patrum ca- 
nones 1 de his qui sibi mortem voluntarie inferunt et qui 
pro suis sceleribus puniuntur, sancto inspirante Spiritu, 
decreverunt, ut cum hymnis et psalmis eorum corpora non 
deferantur ad sepulturam. Quorum decreta sequentes, ea 
quae praemisimus de pervasoribus et raptoribus rerum et 
facultatum ecclesiasticamm , si non resipuerint, iudicio 
sancti* Spiritus decernimus, sicut beaius decrevit Gregorius, 
dicens , quia: 'Tales christiani non sunt, quosque ego b et 
omnes catholici episcopi, immo universalis* ecclesia ana- 
thematizat'. B-z- c 



ascribi fecit et manu sua contirmans ab omnibus episcopis 
in synodo subscribi d fecit. Deinde ipso iubente lecti sunt in 
synodo canones Sardicensis concUii 3 et decretum papae Leo- 
nis 5 de episcopis sedes suas mutantibus, sed et Affricani e 
canones 4 , ut non fiant episcoporum translationes, sicut nec 
rebaptizationes vel reordinationes, pro Frotario f Burdegalensi 
episcopo, qui de Burdegale* Pictavis indeque ad Biturigen- 
sem civitatem exilisse dicebatur. 

Et coronatus Hlodowicus a papa lohanne 7. Idus Sep- 
tembris, invitavit eundem papam ad domum suam, et opi- 
pare pascens, honoravit eum multis donis ipse et uxor sua, 
et remisit eum ad Trecas civitatem; postea vero per missos 
suos petiit eundem papam, ut uxorem illius in reginam 
coronaret ; sed obtinere non potuit. Frotarius autem et Adal- 
garius episcopi attulerunt in conventu h episcoporum papae 
Iohanni praeceptum, per quod pater suus Hlodowico regnum 
tradiderat, petentes ex ipsius parte, ut privilegio suo ipsum 
praeceptum confirmaret. Tunc papa Iohannes protulit exem- 
plar quasi facti praecepti a Karolo imperatore de [donanda •] 
abbatia Sancti Dyonisii Romanae ecclesiae; quod compilatum 
consilio praefatorum episcoporum et aliorum consiliariorum 
Hlodowici regis a plurimis credebatur, ut a Gozleno k ipsam 
abbatiam velut ex ratione tollere et sibi habere posset; et 
dicente papa Iohanne, ut 1 , si vellet Hlodowicus rex, ut super 
illius praeceptum privilegium™ 1 faceret, suo praecepto illud 
patris sui praeceptum firmaret. Quod argumentum, sicut 
factio et non ratio, imperfectum remansit. 

Denique 4. Idus praefati mensis Hlodowicus rex, quo- 
rundam primorum compulsus petitiombus, venit ad apostolici 
inansionem, et cum eo familiariter locutus, una cum illo re- 

*) 8p. ». 8. b) et e. — etu. 8. c) hoc rignum (Bene valete?) om. S. d) ascribi 1. 
e) Afric. A. f) Frothar. A., lemptr. g) Burdegala A. h) Ua 1. A. i) dcest 1. 
k) Oozlino A. 1) quod A. m) privilegeum corr. privilegium 1. 



1) Concilium Bracarense 11, Man*i IX, p. 779. 2) Mami III, p. 1 *qq. 
3) Epitt. 14. ad Anaatasium, Mansi V,p. 1283. 4) Mansi 17, p. 477 sqq. 



Quod dyploma Iohannes 





144 ANNALE8 BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 878. 



versus est ad conventura episcoporum in exedram iuxta man- 
sionem apostolici. Et post excommunicationem Hugonis, 
Hlotharii filii, et Yminonis a ac complicum eorum, vim fa- 
cientibus quibusdam episcopis et consentiente rege, dixit 
papa Iohannes, ut Hedenulfus, sua auctoritate ordinatus epi- 
scopus «, sedem suam teneret et episcopale ministerium ageret, 
et Hincraarus b caecus a , si vellet, missam cantaret et partem 
de rebus episcopii Laudunensis haberet. Et cum Hedenulfus 
apud eundem papam peteret c , ut eum ab illa sede absolveret, 
dicens se esse infirmum et velle intrare in monasterium, 
obtinere non potuit; sed praeceptum est illi ab eo, consen- 
tiente rege atque episcopis Hincmari fautoribus d , ut sedera 
suam teneret et episcopale ministerium ageret. Qui fautores 
Hincmari audientes, quod papa Iohannes dixerit, ut, si vellet, 
Hincmarus caecus missam cantaret, et rex consentiret, ut 
partem de episcopio Laudunensi haberet, insperate aliarum 
provinciarum episcopi, sed et aliarum regionum metropoli- 
tani, sine praeceptione papae, Hincmarum, vestimentis sacer- 
dotalibus indutum, in praesentiam ipsius papae adduxerunt; 
indeque sublatum cantantes in ecclesiam illura duxerunt et 
signum benedictionis super populum dari fecerunt. Sicque 
synodus illa soluta est. 

In crastina Hlodowicus rex, invitatus a Bosone, ad do- 
mum illius perrexit cum quibusdam primoribus consiliariis 
suis; et pastus ac honoratus ab illo, sed et ab uxore ipsius, 
desponsavit filiam Bosonis Karlomanno filio suo, et cum con- 
silio ipsorum consiliariorum suorum dispertitus est honores 
Bernardi Gothiae markionis per Theodericum camerarium et 
Bernardum comitem Arvernicum e et per alios secrete dis- 
po8itos. 

Papa Iohannes Trecas r movens, Cavillonem* petiit, in- 
deque per Moriennam iter agens, per clusas montis Cinisii 
Itafiam, a Bosone et uxore illius deductus, introivit. 

Hludowicus h rex Trecas* Compendium reversus, audita 
renunciatione legatorum suorum, quos ad sobrinum h Buum 
Hlodowicum pro pace inter se obtinenda direxerat, cum qui- 
busdam consiliariis suis venit usque ad Heristallium ; et Ka- 
lendis Novembris simul convenientes apud Marsnam, utrim- 
que pax firmata est inter eos, et condixerunt placitum puri- 
ficatione sanctae Mariae, ut simul iterum convenirent, Jfflu- 
dowicus, Karoli filius, ad Gundulfi-villam et Hludowicus, 

a) Ymmonia 1. b) Hicmarus A., et ita post. c) petierit A. d) fauct. A. e) Arven- 
nicum 1. f) Trecis A. g) Cabill. A. b) ita iam 1 . i) a Trecis A. k) consobrinum A . 

1) Laudunensis. 2) Hincmarus Laudunensis libellum seu proclama* 
tionem Iohanni papae in aynodo Treeensi obtulit eontra Hincmarum 
Remorum arckiepucopum (Migne, Patrol. CXXIV, p. 1071). BOUQ. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 878. 145 

Hludowici filius, circa eundem locum in commoditate sua. 
In ipso quidem placito haec quae sequuntur inter eos con- 
sensu fidelium illorum servanda convenerunt: 

Convent i o 1 quae inter gloriosos reges Hlu- 
dowicum , filium Karoli imper atoris , itemque 
Hludow icum , filium Hludowici regis, in loco qui 
vocatur Furonis % , Kalen dis Novembris, ipsis et 
communibu 8 fidelibus ipsorum fav entibus et con- 
sentientibus , facta est, anno incarnationis do- 
minicae 878% indictione 11; dicente h rege Hludo- 
wico, filio Karoli: 

Sicut inter patrem meum Karolum et patrem vestrum 
Hludowicum regnum e HLotharii divisum fuit, volumus ut ita 
consistat. Et si aliquis nostrorum fidelium de regnoparis d 
sui ex koc aliquid purprisum 6 habet, iussu nostro illud di- 
mittat. De regno vero quod Hludowicus imperator Italiae 
habuit, quia necdum ex {Uo aliqua divisio facta est, qui- 
cumque modo illud tenet ita teneat, donec Domino votente 
iterum simul venientes cum communibus jidelibus nostris 
inveniamus et diffiniamus, quid { ex hoc melius et iustius 
nobis* visum fuerit. De regno autem* Italiae, quia modo 
nulla ratio esse potest, omnes sciant, quia partem nostram 
de iUo regno et requisivimus et requirimus et Domino auxi- 
liante requiremus. 

Ista sequenti die statuta sunt: 

Cap. 1. Ut, quia firmitas amicitiae et coniunctionis h 
nostrae modo, quibtisdam praepedientibus causis, esse non 
potuit, usque aa illud placitum, quo simul [ut' x I conveniamus 
statutum habemus, tatis enim* amicitia inter nos manebit k 
Domino auxiliante de corde puro et conscientia bona et fide i. Tim. i, 5. 
non ficta, ut nemo suo pari vitam, regnum aut fideles suos 
vel aliquid quod ad salutem sive prosperitatem ac honorem 
regnipertinet discupiat x aut forsconsuiet n . 

Cap. 2. Ut, si in cuiuscumque nostrum. regno pagani 
sive n pseudochristiani insurrexerxnt, unusquisque veraciter 
8uum parem, ubicumque necesse 0 [Uli*] fuerit et ipse* ratio- 
nabiliter potuerit, aut per semet ipsum aut per suos fideles 
et consilio et auxUio, prout melius potuerit, adiuvet. 

Cap. 3. Ut, si ego vobis superstes fuero, filium vestrum 
Hludowicum adhuc parvulum, et alios filios vestros, quos 

*) DCCCLXXIX. 1. 2; ind. H.A.8. b) d. r. Hl. f.K. de». 8. c) regniHl. divisioS. 

d) patris 1.-4. ©) usurpatum 1. f) quod 8. g) dtut 8. h) coniuntionia 

eorr. coniunctionis 1. i) detst 1. k) raaneat 8. 1) Ua A, 8. ; non velit 1. 

m) forte consiliet 1; forconsiliet 8. n) seu 8. o) necessiiu 8. p) ipsi 1. 

1) Edidit Sirmondus, Capit. p. 453 (LL. /, p. blbj. 2) Furonprope 
Visi ad Mosam. 



10 




Digitized by Google 



146 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 878. 

Dominus* vobis donaverit, ut regnum paternum hereditario 
iure quiete tenere possint, et consilio et auxilio, prout me- 
lius potuero f adiuvabo. Si autem vos mihi superstes* fu» 
eritis, filios meos Hludowicum et Karlomannum et alios 
quos divina pietas mihi donare voluerit, ut regnum pater* 
num quiete tenere possint, similiter et consilio et auxilio, 
prout melius potueritis, ut c adiuvetis, rogo. 

Cap. 4. Ut, si aliqui susurrones et detractores, et qui 
jpaci no8trae invident et quietum regnum esse non patiuntur, 
inter nos lites et contentiones atque* discordias seminare vo- 
luerint, nullus nostrum hoc recipiat aut libenter acceptet, 
nisi forte hoc ad rationem coram nobis utrisque et communi- 
bus fidelibus nostris perducere voluerit. Si vero hoc nolu- 
erit, cum nuUo nostrum aliquam societatem habeat, sed 
omnes iUum sicut mendacem et falsarium* et inter fratres 
volentem seminare discordias communiter a nobis abiciamus, 
ne de cetero quisque talia mendacia auribus nostris inferre 
audeat. 

Cap. 5. Ut communiter, prout citius potuerimus, missos 
nostros ad Karlomannum et Karolum, gloriosos reges, diri- 
gamus, qui eos f ad placitum quod octavo Idus Februarii 
statutum habemus invitent, et, ut nullatenus venire dijferant, 
obsecrent; et si secundum quod optamus venire voluerint*, 
communiter nos ad Dei voluntatem et sanctae ecclesiae sal- 
vationem ac communem honorem nostrum ac h profectum at- 
que 8alvamentum totius populi christiani nobis commissi 
Domino cooperante ita coniungamus* , ut de cetero in eo qui 
unus est unum simus et unum velimus, [et^J id ipsum dica- 
i.Cor.1,10. mus secundum apostolum et faciamus omnes, et l non sint 
in nobis ulla scismata. 

Cap. 6. Si autem iUi obsecratione nostra vocati et in- 
vitati aut missi eorum ad praefatum placitum venire distu- 
lerint, nos, secundum quoa statutum nabemus, iUuc omnino 
venire et nos secundum Dei voluntatem coniungere omni- 
modis non omittamus, nisi forte talis inevitabilis necessitas 
evenerit, pro quo m idfieri nullatenus possit. Et si hoc ac- 
ciderit, ad temp>us quisque n pari suo hoc rescire faciat; et 
propterea amicitia nostra nec minuatur nec immutetur, do- 
nec Domino volente congruo tempore perfecte confirmetur. 

Cap. 7. Ut res ecclesiarum, in cuiuscumque regno 
caput fuerit, tam de episcopatibus quam de abbatiis, sine 
ulta contradictione rectores ipsarum ecclesiarum iUas possi- 
deant; et si aliquid ibi mali 0 factum a quoquam est, in 

») v. D. S. b) ita l.lj •uperetitee 8. c) durtA.S. d) et S. o) Ua A. 8.\ 
feliatorem 1. f) dttst 1; ubi post: inritentur — obaecrentur. g) valuerint 1. 
b) et p. ac S. i) coniungamur 1. k) dtest 1. 1) ut 1. m) ita 1. A. \ qua S. 
n) uterque S. o) miefactum S.\ iniustum f. A. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 878. 879. 147 



cuiuscumque regno iUae ree consistunt, legaliter* exinde 
iu8titiam reddere faciat b . 

Cap. 8. Et guia per vagos et in tyrannica consuetu- 
dine inreverentes homines pax et quiee regni perturbari 
solety volumus, ut, ad quemcumque noatrum talis venerit, ut 
de his quae egit c rationem et iustitiam eubterfugere po88tt, 
nemo d ex nobis ittum e ad aliud recipiat vel retineat, nisi ut 
ad f rectam rationem et debitam emendationem perducatur. 
Et 8i rationem rectam subterfugerit, omnes in commune, in 
cuiue regnum venerit, illum persequamur, donec aut ad 
rationem perducatur aut de regno expellatur vel deleatur** 

Cap. 9. Volumu8, ut hi h qui merito proprietatem illo- 
rum in regno nostro perdiderint* ita iudicentur* , 8icuti l 
temporibu8 anteceesorum nostrorum inventum fuit; qui vero 
dicunt se iniuste proprietatem %Llorum m perdidi8se y veniant 
in nostram praesentiam, et sicut iuetum eet, ita iUU* iudi- 
cetur 0 , et 8ua recipiant. 

Hoc dicto, Hludowicu8, Hludowici filius, ad eua rediit; 
et Hludowicus, Karoli filius, per Arduennam veniens, 

879. anno incarnationis dominicae 

in LonfflarioP 1 nativitatem Domini celebravit. Et aliquandiu 
in Arduenna demorans, indeque iter agens, circa purifi-P«br. 
cationem sanctae Mariae ad Pontigonem venit; volensi ire 
in partes Augustiduni ad comprimendam rebellionem Ber- 
nardi* markionis, usque ad Trecas perrexit. Sed quia in- 
gravescente infirmitate sua — dicebatur enim veneno in- 
fectus — longius ire non potuit, filium et aequivocum suum 
Hludowicum baiulationi Bernardi comitis Arvernici r specia- 
liter committens, Hugonem abbatem et Bosonem et prae- 
fatum Bernardum cum filio suo, sed -et Theodericum cum 
sociis suis Augustidunum misit, quatenus ipsum comitatum 
ad opus Theoderici, cui antea illud dederat», evindicarent- 
Ipse autem cum magna difficultate per Iodrum * monasterium 
Compendium venit, et sentiens se mortem 8 evadere non 
posse, per Odonem Belgivacensem episcopum et Albuinum 

a) regallter 1. b) faciant A. c) egerit 8. d) nullnt A. o) dttst 8. 

f) superter. 1. g) deiciatur 8. b) e eorr. 1; bii A.\ bis 8. i) perdiderit A.; 

perdiderant 8. k) iudicet A.\ iudicetur 8. 1) ticut 8. m) Ua A. 8.\ suam 1. 

n) ita A. de illia 1. o) iudicemus A. p) Longlaro A. q) et v. A. 

r) Arduennici 1. s) se ab infirmitate liberari non posse A. 

1) Longlier in dueatu Luxemburgico. 2) Bernardu* iste, alterius Ber- 
nardi et Blichildit, Roriconi» Cenomannensia comitia JUiae, JUius r 
Oothiae marchionatu donatus fuerat anno 865. poat Humfridum. Anno 
878. in Trecensi synodo anathemate percutsus est et honoribus privatus. 
BODQ. 3) Theodericus frater erat Ekhardi comitis Augustidunensis, 
4) Jouarre in pago Meldensi (dep. Seinc-et-Marne). 

10* 



r 

4 



148 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 879. 

comitem coronam et spatam ac reliquum regium apparatum 
filio 8uo Hludowico misit, mandans illis qui cum eo erant, 
ut eum in regem sacrari ac coronari facerent. Ijjse autem 
Apr. n. 4. Idus Aprilis in die parasceue iam vesperi* obiit; et in 
crastina, scilicet in vigilia sancti* paschae, m ecclesia sanctae 
Mariae sepultus fuit. Audientes autem Odo et Albuinus 
illum esse defunctum, quae portaverant Theoderico came- 
rario dederunt et cum festinatione reversi sunt. Illi autem 
qui cum b filio regis erant, audita morte patris ipsius in- 
fantis, mandaverunt primoribus <jui in illis partibus erant, 
ut apud Meldis convenirent obviam eis et ibi tractarent, 
quid de cetero agere deberent. Inter Bosonem autem et 
Teodericum, mediante Hugone abbate, conventum est, ut Boso 
comitatum Augustidunum haberet, et Theodericus abbatias 
quas Boso in lstis partibus habuerat in commutatione acci- 
peret. 

Gozlenus** denique abbas, memor insidiarum ac in- 
iuriarum suarum, quas a suis aemulis tempore praecedenti d 
sustinuerat, fisus de familiaritate quam cum Hludowico Ger- 
maniae rege et cum uxore illius atque cum primoribus illius 
terrae, quando captus in bello apud Andrunacum 6 et trans 
Rhenum ductus fuerat 1 , obtinuit, coepit cogitare, qualiter 
talionem suis contrariis redderet, et Chuonradum f - * Parisiaci 
comitem spe falsa de praecellenti potestate deludens et 
quaedam ingenia* qualiter id exequi posset enarrans, sibi 
coniunxit. At antequam illi qui cum regis filio erant ad 
condictum placitum apud Meldis venirent, acceleraverunt 
quoscumque potuerunt episcopos et abbates atque potentes 
homines ad conventum vocare, ubi Thara 3 Isaram influit, 
eo sub obtentu, ut ; quia rex h defunctus erat, unanimiter 
tractarent de regni pace atque utilitate. His autem qui con- 
venerunt persuaserunt, ut Hludowicum Germaniae regem in 
hoc regno convocarent et eius largitione honores quos ac- 
tenus obtinere non potuerunt sine ulla dubitatione haberent. 
Et miserunt nuncios* suos ad praedictum Hludowicum et 
uxorem eius, mandantes, ut usque Mettis venire accelerarent, 

* Manu 8cribae svperscriptum 1 : iste abbas Sancti Amandi fuit et 
postea episcopus Parisiorum. 

a) iia 1. A. b) Hladovico add. A. c) Gozlinus A., semper. d) praeeedento 
«orr. praecedenti 1. e) Andruacum 1. f) Chonr. A., semper. g) ita etiam A., 
ubi qnaliter detat. h) dee*t 1. i) missoB A. 

1) V. supra a. 876, p. 133. 2) De quo cf. Dummler II, p. 117, n. 
3) Le Therin, influit in Isaram apud Creil. 



Digitized by Google 



ANNALES BEETINIANI AUCTORE HINCMARO. 879. 149* 

et illuc omnes episcopos et abbates ac primores istius regni 
ad illum perducere possent. Sicque per Silvacum et secus 
Axonam multas depraedationes ac rapinas facientes, usque 
ad Viridunum venerunt. Veniente autem Hludowico Mettis, 
iterum ad illum nuncios* miserunt, postulantes, ut usque ad 
Viridunum veniret, quatenus commodius populum istius regni 
ad illum perducere possent. Veniens autem Hludowicus 
usque ad Viridunum , tanta mala exercitus eius in omnibus 
nequitiis egit, ut paganorum b mala facta illorum vincere 
viderentur. Audientes autem Hugo et Boso ac Theodericus 
et illorum socii, auae Gozlenus et Chuonradus cum iUorum 
complicibus machinabantur, miserunt Vultarium c episcopum 
Aurelianensem et Goiramnum ac Ansgerum d comites 1 ad 
Hludowicum apud Viridunum, ut ei ofFerrent e partem de 
regno Hlotharii iunioris, quam Karolus contra fratrem suum f 
Hludowicura, ipsius Hludowici patrem, acceperat, ut, accepta 
illa portione regni, in reenum suum rediret et quod reliquum 
de regno patris sui Karoli Hludowicus habuit suis filiis con- 
sentiret. Hludowicus vero et sui acceptam habentes talem 
oblationem, cum dedecore Gozlenum et Chuonradum ac com- 
plices illorum reiecerunt; et accepta regni parte sibi oblata, 
Hludowicus ad palatium suum Franconofurth * rediit. Audiens 
autem hoc uxor illius*, satis moleste tulit, dicens, quia, si 
illa cum eo venisset, totum istud regnum haberet. An- 
gustiantes autem Gozlenus et Chuonradus, ad ipsam reginam 
fecerunt confugium, querimoniam agentes, qualiter essent 
decepti; et acceptis missis h , qui eos de parte Hludowici con- 
fortarent, sed et alios quasi obsides, reversi sunt, rapinas et 
depraedationes facientes quocumque pervenire potuerunt, re- 
nunciantes sociis suis, Hludowicum quantocius cum exercitu 
magno venturura, quoniam ad praesens venire non* poterat, 
quia nunciatum est ei non incerta relatione*, fratrem suum 
Karlomannum paralisi percussum et iam morti vicinum* 
suumque filium de l concubina nomine Arnulfum partem 
regni illius occupasse, et ideo in illa m parte festinus per- 
geret; sicut et fecit. Sopita vero, sicut potuit, in illis par- 
tibus commotione, reversus est ad uxorem suam. Audientes 
autem Hugo abbas et ceteri primores, qui cum filiis quon- 
dam senioris sui Hludowici, Hludowico scilicet et Karlo- 
manno, agebant, Hludowicum cum uxore sua in istas partes 

a) missos A. b) ita ttiam A. c) Galteram A. d) Aoscberum A. e) offe- 
rent 1. f) ipsius Hl. A., uli mox ips. Hl. desunt. g) Franconofurt A. b) ad 
illorutn socios add. A. i) dttst A. k) quia in brevi decessit add. A. 1) ex A. 
m) illas partes A. 

1) DiimmUr IJ, p. 119, n. 2) Liutgard. 3) Cf. Ann. Fuld. h. a. 



Digitized by Google 



150 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 879. 880. 



venturum, quosdam episcopos, Ansegisum 1 et alios, miserunt 
ad Ferrarias monasterium a , et ibi eos consecrari et coronari 
in reges fecerunt. 

Interea Boso, persuadente uxore sua, quaenolle* vivere 
se dicebat, si, fiha imperatoris Italiae et desponsata im- 
peratori Greciae*, maritum suum regem non faceret, partim 
comminatione constrictis, partim cupiditate illectis pro b ab- 
batiis et villis eis promissis et postea datis, episcopis illarum 
partium persuasit, ut eum in regem ungerent et coronarent 4 . 
Hugo etiam, filius iunioris Hloth arii ex Waldrada, collecta 
praedonum multitudine, regnum patris sui est molitus in- 
vadere. 

Karolus, Hludowici quondam regis Germaniae filius, in 
Longobardiam perrexit et ipsum regnum obtinuit. Cum 
quo apud Urbam c , antequam montem Iovis transiret, Hludo- 
wicus et Karlomannus loqui perrexerunt. Et illo eunte in 
Longobardiam, ipsisque reversis ab eodem itinere, nuntiatum 
est eis, quod Nortmanni qui erant in Ligeri terreno itinere 
terras illas depraedabant d ; et statim moti in illas partes, in 
kot. 3o. die missae sancti Andreae eos invenientes, multos ex eis 
occiderunt et plures in Vencenna e * fluvio immerserunt r , et 
exercitus Francorum Deo volente cum victoria incolomis 
reraeavit. 

Anno incarnati verbi 880. 

Hludowicus rex Germaniae una cum uxore sua ab Aquis 
in istas partes iter arripuit et usque ad Duziacum venit: 
ubi Gozlenus et Chuonradus obviam ilU yenerunt, quam 
plurimis iam de illorum complicibus ab illorum societate 
retractis. Indeque Hludowicus et uxor sua ad Attiniacum 
indeque ad Ercuriacum 8- • et sic usque ad Ribodi - montem 7 
pervenerunt. Et videntes, quia Gozlenus et Chuonradus 
quod ei polliciti fuerant adtendere nequiverunt, et ipse ac 
uxor sua quae speraverunt obtinere non possent, pactis h 
amicitiis cum filiis Hludowici», et condicto placito futuro 
men8e Iunio ad Gundulfi-villam, reversi sunt in patriam 
suam. Et inveniens Hludowicus in itinere Nortmannos, Do- 

*) molle corr. nolle 1. b) bis ser. 1. c) Ua A.; urbem 1. d) depraedftbaa- 
*ur A. e) Vigenna A. f) emerserunt 1} absorti perierunt A. g) Ertnris- 
cum A. h) peractia 1. i) regis Francorum add. A. 

1) Archiep is cop um Senonensem. 2) Ferrieres. 3) Constaniino, Ba- 
tilii imperatoris JUio. 4) LL. I, p. 647; Marion, Cart. de Gr4noble 
p. 21. exeodice. 5) La Vienne. 6) De Ecly prope Axonam (dtp. 
Ardennes) cogitavit DUmmler II, p. 132, n. ; alia proposuit Mabillon, 
De re diplom. p. 294. 7) Ribemont ad Uaram. BOUQ. 




Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 880. 151 



mino opem ferente magnam partem ex illis occidit exercitus 
suus, sed in Saxonia magnum dampnum de a fidelibus suis 
per Nortraannos sustinuit 1 . Filii autem Hludowici quondam 
regis b reversi sunt Ambianis civitatera, et sicut fideles 
illorum invenerunt, regnum paternum inter se diviserunt, id 
est ut Hludowicus quod de c Francia residuum erat ex d pa- 
terno regno, sed et Niustriara 6 cum marcbis f suis haberet, 
et Karlomannus Burgundiam et Aquitaniam cum marchiis* 
suis haberet, et quique de proceribus secundum convenientiam, 
in cuius divisione nonores haberent, illi se coraraendarent. 
Inde Compendium redientes h , ibi pascha Domini celebra- Apr. s. 
verunt, et post haec per Remum et Catalaunis civitates ad 
placitum condictum mediante Iunio apud Gundulfi- villam 
obviam suis sobrinis** * venerunt. Ad quod placitum Hludo- 
wicus, infirmitate detentus, venire non potuit, sed pro se 
mis808 8UOS direxit. Karolus autem a Longobardia rediens, 
illuc venit In quo rjlacito coramuni consensu inventum est, 
ut ipsi reges Hludowici quondam filii ad Attiniacum redirent 
cura scara Hludowici Germaniae regis et Hugonem, Hlotharii 
iunioris filium, impeterent. Quo venientes, quia Hugonera 
non invenerunt, sororium illius Teutbaldum k beilo adgressi 
eunt, et multis interfectis, illum in fugam verterunt. Indeque 
cum hoste ex regnis suis una cum praedicta scara Hluao- 
wici regis Germaniae praedicti reges, ordinatis qui regnum 
8uum contra Nortmannos in Ganto * residentes custodirent, in 
Burgundiam versus Bosonem per mensera Iulium a Trecas 
civitate perrexerunt, Karolo rege illuc cum exercitu 1 suo 
venturum. In quo itinere, eiectis™ de castro Matiscano"- 4 
Bosonis hominibus, ipsum castellum ceperunt et cum° comi- 
tatu BernardoP cognomento Planto-pilosa* dederunt; et per- 
gentes simul Karolus, Hludowicus et Karlomannus ad oosi- 
dendam Viennam, in qua Boso uxorem suam cum filia et 
magnam partem de suis hominibus relinquens, fugam ad 
montana quaedam arripuit. Karolus autem, qui se una cum 
sobrinis» suis Viennam obsessurum promiserat, mox ut 
quaedam sacramenta utrimque inter eos facta fuerunt, ab ipsa 
obsidione recessit et in Italiam perrexit. Indeque Romam 
veniens, a Iohanne papa se in die nativitatis Domini in im- 
peratorem consecrari obtinuit. 

a) dust A. b) Francorum add. A. c) dtest 1. d) et corr. ex 1. e) Neu- 
etriam A. f) markts A. g) marchia A. h) redoantea A, i) consobrinia A. 
k) Tentboldam A. 1) hoete eua ventaro A, m) etectia 1. n) Hatescaneo 1. 

0) eam comitatam A. p) Bernardi 1. q) PlanUpilosa A. 

1) De pugna celeberrima 2. Febr. h. a. agitur, in qua eeeidit Brun 
dux Saxoniae. 2) Hludovici Oermanxae regit JUiu. 3) Oent. 
4) M&con. 



Digitized by Google 



152 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 881. 882. 

Anno incarnationis dominicae 881. 

remanente Karlomanno cum suis contra Bosonis seditionem, 
Hludowicus, frater eius, reversus est in partem regni sui 
contra Nortmannos. Qui vastantes omnia in suo itinere, 
Oorbeiae monasterium et Ambianis civitatem aliaque sancta 
loca occupaverunt, de quibus non modicam partem occisis 
ceterisque fugatis, et ipse Hludowicus una cum suis retror- 
sum, nemine persequente, fugam arripuit, divino manifestante 
iudicio, quia quod a* Nortmannis fucrat actum non humana, 
sed divina virtute patratum extiterit. Iterum namque Nort- 
mannis regredientibus in partem regni sui, isdem Hludowicus 
cum quibus potuit obviam b eis perrexit et castellum materia 
lignea quorundam consiliariorum suorum hortatu in loco qui 
dicitur btromus 1 clausit; quod magis ad munimen paganorum 
quam ad auxilium christianorum factum fuit, quoniam ipse 
rex Hludowicus invenire non potuit, cui illud c castellum ad 
custodiendum coramittere d posset. Indeque reversus, 

anno dominicae incarnationis 882. e 

Apr. 8. apud Oompendium nativitatem Domini, sed et sanctum pascha 
celebravit. Ubi nunciatum est, quia sobrinus r suus Hludowicus, 
Hludowici regis Germaniae filius, inutiliter sibi et ecclesiae ac 
regno vivens, morti subcubuit*. Venientes autem primores 
partis illius regni quae ipsi Hludowico in locarium* data fuerat, 
quatenus quae pater et h avua illorum habuerunt eis consen- 
tiret, voluerunt se illi commendare. Sed consilio primorum 
suorum propter sacramenta quae inter eum et Karolum facta 
fuerunt non eos in commendationem suscepit, sed scaram 
hostilem, cui praefecit Theodericum* comitem, quasi in 
adiutorium illorum contra Nortmannos disposuit. JEt ipse 
ultra Sequanam, acsi recepturus Brittonum principes et bella- 
turus contra Nortmannos, usque Turonis perrexit 3 . Ubi in- 
firmatus est corpore 4 , et lectica deportatus usque ad mona- 
sterium Sancti Dyonisii, mense Augusto* ibi mortuus est et 
sepultus. 

Primores autem regni expeditum nuntium miserunt ad 
Karlomannum, mandantes, ut, relictis k qui Viennam obsi- 
derent et seditioni Bosonis resisterent, ipse quantocius ad 

a) in A. b) ets o ire p. A. (alia quae P. ex editione attulit eodex non agnoacit). 
c) idem A. d) comniitteret corr. committere 1. e) in ras. 1. f) consobrinns A. 
g) Ua etiam A. (ed. perperam Lotharingia;. h) oius 1. i) Teod. A. k) relicto» 
eorr. relictis l. 

1) Ertruy ad Scaldim (dip. Nord, arrond. CambraiJ. DEH. Cf. 
Ann. Vedart. h. a. 2) D. 20. Ianuarii. 3) Vir plenus omnibus 
immunditiis et vanitatibus Aim. cont. Quae Dilmmler 7, p. 207, n. vix 
recte Hincmaro vindicavit. 4) Cf. Ann. Vedast. 6) D. 6. Augutti. 



Digitized by Google 



ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 882. 163 

eos venire festinarct, quoniam hostiliter ipsi praeparati erant 
in occursum Nortraannorum , qui ciyitates Coloniam et Tre- 
veris cum monasteriis sibi contiguis iam incensas haberent, 
et mona8terium Sancti Landberti in Leudica et Proniae* et 
Indae, Aquis etiam palatium omniaque monasteria parro- 
chiarum, Tungrensis videlicet, Atrebatensis , Cameracensis b , 
et partem Remensis parrochiae suae dicioni addita c , et 
partim cum castello Mosomagensi incensa, et Walam Met- 
tensem episcopum, contra sacram auctoritatem et episcopale 
ministerium armatum et bellantem, occisum et socios eius 
fugatos habebant d | . Ipsi autem parati erant illum recipere 
et se illi commendare; sicut et fecerunt. Dum autem in 
eodem procinctu degeret, mense Septembrio nunciatum est 
illi certo nuntio, quia, capta Vienna, uxorem Bosonis et 
iiliam eius Richardus, frater ipsius Bosonis, ad comitatum 
suum Augustudunensem adductam habebat. Sed et Astingus 
et complices illius Nortmanni a e Ligeri egressi, maritimas 
partes petierunt. 

Karolus autem nomine imperator contra Nortmannos 
venit cum multo exercitu usque ad illorum firmitatem. Quo 
veniens, concidit cor eius, et placitamento f Gotafridum 8 cum 
suis, ut baptismum h susciperet et Frisiam aliosque honores 
quos Roricus habuerat reciperet', interventione quorundam 
obtinuit. Sigefrido etiam et Vurmoni illorumque complicibus 
plura milia argenti et auri, quae de thesauro Sancti Stephani 
Mettensis aliorumque sanctorum locis arripuit, eis dedit, et 
ad devastandam regni sui atque consobrini sui partem, sicut 
antea fecerant, residere permisit*. Hugoni autem, Hlotharii 
iunioris filio, facultates ecclesiasticas Mettensis episcopii, 
quas saeri canones futuro episcopo reservari praecipiunt, ad 
consumendum k coramisit. Engilbergam 1 vero, Hludowici 
Italiae regis uxorem, quara imperator in Alemanniam m trans- 
duxerat, per Leudoar6Vum n Vercellensem episcopum Iohanni 
papae, sicut petierat, Romam remisit; et sic versus War- 
matiam 0 , placitum suum Kalendis Novembris habiturus, a 
Nortmannis recessit. Ad quod placitum Hugo abbas, qui- 
busdam sociis secum assumptis, perrexitP pro petitione partis 
regni, quam frater suus» Hludowicus in locanum acceperat, 

a) Proroiae A. b) Camar. A, o) addicta A d) e corr. 1. e) et eorr. a 1. 
f) ita A.\ placida mente 1. g) Godafr. A. h) baptisma eorr. baptismam 1. 
i) exciperet interveniente q. obtentu A. k) consnmmendnm 1. I) Angilb. ^t. 
m) Alam. A. n) Lentdardnm A. o) Warmantiam 1. p) a. ad idem placitum 
Karolnm adiit A. 

1) D. 10. April. ; cf. Diimmler II, p. 161. 2) Plura addit Aimoini 
eontinuator de Parisiis obsesais, quae ad a. 886. pertinent. 3) Karoli. 




154 ANNALES BERTINIANI AUCTORE HINCMARO. 882 



ut, sicut ipse Karolus olim promiserat, Karlomanno resti- 
tueret. Unde nil certi obtinuit; sed absentia illius in isto 
regno maximum* detrimentum fecit, quia Karlomannus non 
habuit unde Nortmannis posset resistere, quibusdam regni 
primoribus ab ipsius auxilio se retrahentibus. Quapropter 
usque circa Laudunum castellum b venerunt et quae in gyro 
ipsius castelli erant depraedati sunt et incenderunt, dispo- 
nentes Remi venire, inaeque per Suessiones et Noviomagum 
pergentes, ad praefatum castellum expugnandum redire et 
resnum sibi subicere. Quod pro certo audiens Hincmarus 
episcopus, cuius homines de potestate Remensis episcopii 
cum Karlomanno erant, vix e noctu cum corpore sancti Ke- 
migii et ornamentis Remensis ecclesiae, sicut infirmitas cor- 
poris eius poscebat, sella gestatoria deportatus, et canonicis 
ac monachis atque sanctimonialibus hac illacque dispersis, 
ultra Matronam rn quadam villa quae Spamacus nominatur 
vix fuga lapsus pervenit. Scara autem de Nortmannis pleni- 
tudinem illorum praeveniens, usque ad portam Remi d per- 
venit. Qui ea quae extra civitatem invenerunt depraedati 
sunt et villulas quasdam incenderunt; sed civitatem, quam 
nec murus nec humana manus defendit, Dei potentia et 
sanctorum merita, ne illam ingrederentur, defenderunt. Karlo- 
mannus autem superventionem Nortmannorum audiens, cum 
quibus potuit eos adgressus est, et magnam partem de bis 
qui praedam ducebant occisis, et partim in Axona e necati 
sunt; maxime autem ex illis qui Kemum d adierunt, volen- 
tibus ad socios suos redire, praedam excussit. Maior vero 
et fortior pars de Nortmannis f in quadam villa quae vocatur 
Avallis 1 80 reclusit, ubi eos illi qui erant cum Karlomanno 
sine periculo sui adire nequiverunt. Unde circa vesperam 
pedetemptim retro reversi, in vicinis villis se collocaverunt 
Nortmanni vero, mox ut luna eis illuxit, ab ipsa villa egressi, 
itinere quo venerant redierunt*. 

a) magnum A. b) casUellum 1. c) t eorr. 1. d) Remia A. e) SazonU 
eorr. Axona 1. f) Nortmanis I. g) codtx 1 addU ehartam Odalriei architfUeopi 
(a. 962—969) et eteri Eemensit. 

1) Avaux. 



Emendanda et Addenda. 

p. 1, n. 4. I: Corbeny. — p. 67. ad verba secondura edicta beati 
Oregorii pone notam: II. papae, Mansi XII, p. 264. — p. 63, n. 2. 
adde: Hanc epistolara Adoni archiepiscopo Viennensi inscriptam editn- 
rus est Pflugk-Harttun^, Acta pont. II, p. 28. 



Digitized by Google 



INDEX RERUM 



SCRIPSIT K. FRANCKK. 



Abd Allah Almannun , soldanus 

Persidis 8^ n. 4. 
Abdirhaman rex Saracen. Cordub. 

34. 42. 

Abodriti, Obodriti 16. 22. 8L 
Acmantus villa, Aimant prope Mon- 

treuxl 51. 
Actardns episc Namnet. 88. 90. 

_U_ LLL 

Adalardus comes, avunculns Irmin- 

trndis reginae, 29. 55. 6_6_ X_L 80. 

123. 133j filia __SL __1L 
Adalardus comes regni Hludowici 

regis German. LUL 123- 130. 
Adalbertus dux Tusciae 140. 141. 
Adalboldus , Edelboldus , fil. Edil- 

vulfi regis Angl., 4JL 56j nxor: 

Indith. 

Adalgarius episc. Augnstndun. 13JL 

135. 136. 143. 
Adalgarius comes 12. 16. 
Adalgisus dux Benevent. 118_ 123. 
Adalgrimus Romanus 96_ 
Ado, Atto v. Hado, Hatto. 
Adrianus II. papa 90—92. 94. 96. 

98—100. 10JL 113_ 1LL 120. 

121 ; uxor: Stephania; filia ______ 

Adventius episc. Mett. 6fi_ VL 9_L 

101—104. 
Afrrica 28, 5_L — < Africanum con- 

cilium 8JL 
Agedincum Scnonum «. Senones. 
Agius episc. Anrelian. 44. 
Alamanni 8. LL 2£L — Alamannia, 

Alemannia 4. 5. 15. LL 21 (du- 

catus). 16. L34. 153. 
S. Albani monast. Magunt. 124. 
Albechowa comitatus 111. 
S. Albini corpus 126. 
S. Albini abbatia Andegav. 6L 



Albis fl., Elbe 32. 
Albuinus comes 67. 147. 148. 
Aldo episc. Lemovic. 8JL 
Aldricus abbas S. Amandi, episc. 

Cenomann. 6_. 
Aledramnus comes 3JL 133. 
Almarus Britto 48. 
AJpes 14. 15, 
Alsensis pagus, VAzoi* 2_L 
Alta-petra monast., Monthier-Saut- 

Pierre LLL 
Altfridus episc. Hildesheim. 74. 
Altiodorum v. Autisiodorum. 
Altus - mons monast. , Haumont in 

Hannonia 1L2. 
Alvernis locns, Auvers - $ur - Oise 

79. 

S. Amandi nionast. fi; abb. : Al- 

dricus, Karlomannus. 
Amaus, Emaus comitatus 2JL 111. 
Ambianis , Samarobrica , Somaro- 

brica Ambianorum civ. , Amiens 

52. 115. 15L 162_i episc: Ra- 

genarius. 
Anagniae episc: Zacharias. 
Anastasius card. presb. S. Marcelli, 

bibliotb. Rom., fil. Arsenii episc. 

Ortensis, 92—96. 
Anastasius biblioth. eccl. Rom. (vide- 

tur diversu» a praecedenti) 120. 
Andana monast., Andenne 1 12. 
Andegavis civ., Andegavorum urbs, 

Andegavum, Angers 3_L 41, 45. 

58. 7_9_ 123—125; monast.: 

S. Albini. — Andegavensis comi- 

tatus 84 ; pagus 107; com. : Rod- 

bertus, Hugo. 
Andella fl. 58. 

Andranacum, Andrunacum, Antun- 
nacum, Andernaeh 52. 132 — 



15G 



INDEX ILERUM. 



134. 13J5 ifalso pro Antenna- 
cum) 148. 

Angli 38 ; Anglorum terra 18j 
reg-num 5Ji; rex: Edilvulfus. — 
Anglisaxones 3_L 4_5_, 4J) (occi- 
dentales Saxones). 5JL 

Ansegisus, Ansigisus, Ansegisilus, 
archiep. Senon., abbas S. Micha- 
helis 114. 128—131. 139. L51L 

(Ansgardis), fil. Harduini com., 
uxor Hludowici Balbi regis, 58. 

Ansgerus comes 149. 

Antennacura, Antenai 133. 13jL 
13(1 (falso Andranacum). 

Antonium monast., Antoing 112. 

Antunnacum v. Andrunacum. 

Aquisgranum, Aquis, palatium 1 — 5. 
7—9. 11 — 11. 24. 25. 27. 107 
— 110 1 13 119 132 13_L 154L 
153 ; eccl. : S. Mariae; basilica 
regia 111; Aquensis districtus 
111. 

Aquitania 2—6. 2.1. 23. 28—30. 
3JL 3JL 3JL 42. 44. 4jL 41. 5JL 
5JL 6JL 6_L 7_5_ 119_ 161__ Aqui- 
tauiae primores 6JL 25- 8Ji; Aqui- 
tania maritima 35j reges: Pip- 
pinus I , Pippinus II , Karolus, 
Hludowicus Balbus. — Aquitani8. 
22. 23. 32. 30. 42. 45—48. DiL 
12. 8JL 9JL — Aquitanici motus 22. 
24. — Aquitanicac partes 22. 2JL 

Araris fl., Saone 9. 2JL 3JL 

Arcae pal. , Arches (Ardennes) 51. 

Arduenna silva LL 2JL 4JL 8JL LOJL 
1 11. 113 121 12iL L4L — 
Arduennensium comitatus 2L 

Arduinus t>. Harduinus. 

Arelatum civ., Arles 2B_ 3JL 140; 
mon ast.: S. Caesarii; archiep. : 
Rodlandus. 

Argentoratum v. Stratiburgum. 

Aritinus (Arezzo) episc: Iohannes. 

Arlon comitatus 1 13. 

Arno8tus miles 7JL 

S. Arnulfus episc. Mettensis 104. 

Arnulfus episc. Tullensis 101 103. 

Arnulfus imp. , fil. Karlomanni filii 
Hludowici regis German., 149. 

Arnustus , socer Karlomanni filii 
Hludowici German. regis , 55 ; 
nepotes 55. 

Arsenius episc. Ortensis, aprocris. 



i 




sedis apostol. 74—78. 8JL 9JL 92j 

fil. : Eleutherius, Anastasius. 
Arvernum, Arvernorum urbs, Ckr- 

mont 23. 67j Arvernici comites: 

Bernardus, Stephanus. 
Asenarius comes Wasconiae cite- 

rioris UL UL 
Astingus Normannus 153. 
Atrebates civ. , Arras 3J); Atreba- 

tensis parrochia 153. 
Attiniacum pal., Attigny LQ. liL 44. 

7J_, 7JL 7JL 8JL 8JL 96. 1_0_L 

109. 118. 121. 126. 127. 151 
Audriaca, Ordriaca, villa, OrviUe 

(Aisne) _____ 8jL 9_7_ LLL 125. 

137. 140 

Audura fl., VEure 48. 5JL 
S. Augentii raonast., St.-Claude 112. 
Angusta Treverorum v. Treveris. 
Augusta Tricorum v. Trecae. 
Augusta Viromandorum, St. Qventin 

29. 41. 51 ; cf. S. Quintini monast 
Augustana vallis, Val aVAosta 20. 
Augustburg civ. 6_ 2JL 
Augustchirche monast. 111. 
Augustidunum civ. , Autun 147; 

e p i s c. : Modoinus , Adalgarius. 

— Augustidunensis comitatus 8J ; 

c o m. : Bernardus Vitellus , Ri* 

chardus. 

Aurelianis civ. , Aurelianorum urbs 
_L _L & 10_ 3JL 36_ 43. 44. 46. 
7JL 9_1 ; e c c 1. : S. Crucis ; e p i 8 c: 
Agius, Vultarius. — Aurelianen- 
sis pagus 50_ c o m. : Mathfridus, 
Odo. 

S. Aurelii corpus 5JL 

Austria, Austrasia 5. 1_5. — Austra- 
sii, Haustrasii 12. 22. 26. Austra- 
siorum ducatus 21. 

Autisiodorum , Altiodorum , civ., 
Auxerre ___L 6JL 9JL 11 5, — Altio- 
drensis, Autisiodorensis comitatus 
14. 79j Altiodor. pagus 2JL 

Avallis villa, Avaux 164. 

Avennacum monast., Avenay TA* 
L3JL 

Axona fl., Aisne L49_ 154. 

Baioaria, Baiowaria 3__ 5__ (L L7 
(Noreia quae nunc B. dicitnr). 
2JL 22. M (Noreia). 6JL 7JL Ifl_ 
84. 85. — Baioarii 4. 8. 



>ogie 



INDEX RERUM. 



157 



Baiocassium ( Bayeux) e p i 8 c. : 

Baltfridus. 
Baira v. Barra. 

Balduinus, Balduvinus, comes Flan- 
driae &i 6L 6L 62, fii 115; 
uxor: Iudith. 

Balma monast., Baume - les • Dames 
110. 

Baltfridus episc. Baioc. 6JL 
Barcinona, Barcinonia, Barcinonis, 

civ., Barcelona 2. 3JL 3JL 4L. 
-Bardunum t>. Virodunum. 
Barra, Baira, civ. , Bari 42. 105. 

106. 

Barrensis comitatus 113 ; Barnenses 

comitatus L4_, 
Basilia, Basula, civ., 5a*eZ 62. HJL 

— Basalchowa pagus 111. 
Basilius imp. Graecorum 8JL 105. 

120; fil.: Constantinus, Leo. 
Basiniacus comitatus, le Bassigny 

111. 

Basivum villa, Baisieux 12C. 

Batavi 4L — Batavorum, Batua co- 
mitatus 2_L 111- — Batavum 
insula 35_ 3iL 48. 52 (Pata- 
vum). 

S. Bavonis monast. Gand. 4L L5L 
Bedagowa, Bedensis comitatus LL 

111—113. 
Behim, Bohemi 124. 
Belgae 14, — Belgica provincia 13. 

10JL 115—117; Belgicarum epi- 

scopi 141 . 
Bellus - Pauliacus villa, Pouilly-sur- 

Loire Sfi. 90_ 
Belvacum, Bellovagi, Belgivagi, civ. 

Beauvais 2JL 41 ; e p i s c. : Ermen- 

fridus, Odo. 
8. Benedicti monast. in monte 

Cassino 99* 
S. Benedicti monast. Floriac., Fleury 

3JL 75. 

Benedictus III. papa 4JL 5JL 82, 
24. 95. 

Beneventum 3i 2i 4L ii 41 
S2. 92. 99. 117; Beneventanae 
partes 8£L 106 ; Ben. terra 118; 
duces: Siginulfus, Adalgisus. — 
Beneventani 28. 30. 33. 54. LLL 

Lib. isjl 

Berch monast. prope Ruraemondam 
1KL 



Berengarius (marchio Foroiul.), fil. 

Everardi march., 128, 
Berengarius comes, propinquus Ka- 

roli Calvi imp., 8JL 
Bergamensis e p i s c. : Hagano. 
j Bernardus dux Tolosanus (fil. Rai- 

mundi ducis) 21* 1 19. 
Bernardus comes Arvern., fil. Ber- 

nardi com. marchiae Hispanicae, 

7JL 7JL 91. 28. 119. 1M. L4L 147. 
Bernardus Vitellus comes Augustu- 

dun. 12L 
Bernardus comes Cenomann. 25. 

108. 121 ; uxor filia Rorigonis 

com. 75j f i 1. : Bernardus, Imino. 
Bernardus marchio Gothiae, fil. Ber- 

nardi com. Cenomann., 7_5_ 8L 

91. 93. 10S. 119—121. 1M. 140, 

L44. 141 
Bernhardus comes marcae Hispa- 

nicae, camerarius 2. 3_ 9. 3JL 

38. 72j fil.: Wilhelmus, Ber- 

nardus. 

Bernardus Planto - pilosa comes Ma- 

tiscon. 151. 
Bernardus comes Odornensis LLL 
Bernardus comes Italus 113. 
Bernardus comes regni Karoli Calvi 

133. 

Berno dux Normannus 49. 
Berta, uxor Gerardi com. Vienn., 
115. 

Bertrada cogn. Berta, fil. Cariberti 

com. Laudun., uxor Pippini regis 

Franc, L 
S. Bertini monast. Sithdiu 33. 
Bertmundus miles 77_ 
Besintio v. Vesontio. 
Bilisius episcopatus, Belley 5JL 
Bislanc LLL LLL 
Biturigum civ. , Bituricensis metro- 

polis, Bourges 83, 122. L3JL 143; 

archiep. : Rodulfus, Vulfadus; 

eccl. : S. Sulpicii; B. provincia 

88 ; coraitatus 90j pagus 91j 

comes: Gerardus. 
Blesum, Blisum, castrum, Blois 9. 

44. 47j c o m e s : Willelmus ; Ble- 

sinsis comitatus, Blesitchowa LL 

LLL 

Blitgarius ministerialis 62. 
Boderadus ministerialis Hludowici 
II. imp. 198. 



158 



INDEX RERUM. 



Bodo diaconus^Alamannus, Iudaico 

nomine Eleassar 12. 34. 
Bodoma villa regia, Bodman LL 
Bodonis - monasterium , Bonmodtier 

HiL 

Bogoris rex Bulgarorum 85^ n. 2. 

86; filiufl Sfi. 
Bohemi v. Behim. 
S. Bonifacius archiep. Magunt. L 
Bonifacius comes Tusciae 2. 
Bosentiacas viUa, Buzancais 8JL 
Boso dux Lombard., comes Vienn., 

camerar. Karoli Calvi imp. , fil. 

Buvini com., LQ2. 115. 119. 128, 

1M. 136. L4JL 144. 147—162; 

filia 144; uxor: Irmengardis. 
Boso comes ftL £4. 6JL 78_j uxor: 

Ingildrudis. 
Bracbantum, Brabant LL2. 
Bremensis episc: Wiliricus. 
Breona villa, Brienne-le-Chdteau 5JL 
Brieserta locus, Brissarthe 84. 
Brionensis comitatus 14* 
Brios vicus 137. 

Brittania, Brittanica marcha, Bre- 
tagne L 1 21 23 (Brittania 
Oalliae). 34. 35 (Gallia inferior). 
41. 7JL 8JL 125; Brittanniae pri- 
mores G_L 124. — Brittones 14. 
30. 31 (Britti). 35. 49, 52. 62 
(Brittani). 68. 8JL 84. ftL ai. 
107. 125. 140; Brittonum prin- 
cipes 152 ; duces: Nomenogius, 
Herispogius, Salomon. 

Brittania insula 3JL 38. 42. 

BrixiensLs (Brescia) episc: Not- 
tingus. 

Bulgari 43j caganus 72j rex: Bo- 
goris. 

Burchardus episc. Carnot. 44. 

Burdegala civ., Bordeaux 35. 3iL 
4i 122. 143j archiep.: Fro- 
tarius. — Burdegalensis provin- 
cia 88. 

Burgundia 14. 2JL 2L 6JL 84. 1Q7_ 
120. 135. 151_i B. partes 51j 
Burgundiae primores 50. 

Buvinus comes 107; liberi: Boso, 
Richildis. 

Caesaraugusta civ. , Saragossa 17. 
18. 

Cesaredunum v. Turones. 



S. Caesarii abbatia Arelat. 106. 
Calmontis, Calmontensium comita- 

tus 2L 1LL 
Calmontts monast., Calmont, dioec. 

Leodic. 112. 
Camaria, Camarias, insula, la Ca- 

margue 51. 106. 
Cameracum civ. , Cambrai 112 ; 

episc: Hilduinus. — Camera- 

cenflifl parrochia 153 ; comitatus 

30. 112. 

Campania Italiae 123. — Campa- 

nienses 34. 
Campus - mentitus prope Colmar, 

Lugenfcld 6. 
Capua civ. 123; comes: Land- 

bertufl Calvus. 
Carbonaria silva 8. 
Carcasonis civ. lUL 
Carentom locus , CharenUm-U- 

Pont 22. 
Carentum, la Charente 8JL 
Caribertus comes Laudunensis 1; 

fil.: Bertrada. 
S. Carilephi abbatia, Saint Calais 66. 
Carisiacum palatium, Quierzy UL 

22. 43. 6L 74. «0. 97. 113, 132. 
134. 135. 132. 138. 

Carnotum, Carnutum, civ., Chartret 
37. 79. 87j e p i s c : Burchardus, 
Frotbaldus. — Carnotum regio 9. 

Cartilatum castrum, Carlat 23. 

Casnum pal. in Cotia silva, Chesne- 
Herbelot 132. 

Castella, Castel contra Maguntiam 
titum 16. 

Castellum monast., Kessel ad Mosam 
110. 

Castellum - Carnones monast., Cha- 

teau - Chdlon 111. 
Cafltrinfli8 comitatus, pays de Chd- 

tres 14. 
Castritiu8 comitatus 3JL 113. 
Catalaunis civ., Chalons - sur - Marne 

2L 60. 128. 13L 135. 161j 

episc: Erchanraus. 
Cavallonifl , Cavellonis , Cavillonis, 

civ., Chdlon - sur - Saone JL 21— 

23. 144. — Cavallonensis comi- 
tatus 2L 

Cenomanni 26. 31. 33 ; Cinomannis, 
Cynomannis, civ. , Le Mans £L 
61. 62. 80. 84. 102. 125; episc: 



i 




)ooie 



INDEX 



RERUM. 



159 



Aldricus, Rodbertus. — Cenoman- 
nicus ducatus 16, 46 ; comes: 
Bernardus. — Cenom. partes 49, 
C(h)alcedonensis episc. : falao Theo- 
dosius. 

Chlodoveus v. Hludowicus. 
Chuonradus, Conradus, fr. Iudithae 

imp., consil. Hlotharii II. imp. 

2_ 6JL 7_L 84; fil. : Hugo. 
Chuonradus comes Paris. 134. 148 

—150. 

Cimusclus rex Colodicorum 23. 
Cinisius mons 137. 144. 
Cisalpini episcopi ftL 129. 
Cokingi (Frisii) 8_L 
Colodici 23j cf. Sorabi; rex: Ci- 
musclus. 

Colonia Agrippina 12. 27. 61. 71. 

79. 11JL 152. 1£3 ; e cc 1. : S.Tetri. 

— Coloniense episcopium 81 ; 

a r c h i e p. : Gnntarius , (Hugo), 

(Hilduinus), Willebertus. 
Columburc opp., Colmar 6_ 
Compendium, Conpendium, opp., 

Compi&gnc L L I 16. 67. 73. 

8JL 8__>. 8_L 9X 10_9_ 113. 118. 

119. 125. 126. 128. 134, 135. 

137 — 139. 144. 147. 151. 152j 

eccl. : S. Mariae. 
Conada vicus, Cosne (Nikvre) ftfi. 
Condatum monast., Conde 112. 
Condorusto , Condrusto , Condrust 

comitatus 21. 112, 113. 
Confluentes castrum 27. 52. 54. 134. 
Constantini pagus, Goutances 8JL 
Constantinopolis L 2JL 63. 10JL 

120; imp.: Theophilus, Theo- 

dora, Michael III, Basilius, Con- 

stantinus, Leo VI; patr. : Igna- 

tius, Focius. 
Constantinus imp. Constantinopol., 

fil. Basilii imp., 120. 15JL 
Corbeium, Corbeiense monast., Corbie 

44. m. 152. 
Corbonacum pal. , Corbeny (Aisne) 

L 9JL 154. 
Corduba civ. Hispaniae S_L 42. 

51. 8JL 
Corinthus civ. 106. 
Cormaricum monast. , Cormery 43. 
Cotia silva Jbrit de CuiteBT. 113. 131. 
SS. Crispini et Crispiniani monast. 

Suession. 5JL 5JL 



Crispinno monast., Crespin 112. 
Cruciniacum castrum, Kreuznach 22. 
S. Crucis eccl. Aurelian. 7JL 
Cupedensis centena pagi Meldensis 
50. 

Curia, Cur 21. 72. 75. 
Dalmatia 3JL 

Dani 3. 9. lfL 22. 2_L 2fL 33. 35. 

36. 41—48. 50—64. 51. 6JL 6_1 

87 ; reges: Horich, Herioldus; 

dux: Welandus. — Dania 45. 
S. Deodati monast., St. Dxi 110. 
Deonant, Dinant 112 ; monast. : 

S. Mariae. 
S. Dyonisii corpus 52. 
S. Dionisii, Dyonisii, eccl., St. Denis 

_L 4JL 80. 81. __6_ 91 9_8_ 105. 

107. 114—116. 119_ 125. 126. 

128. 134. 137. 140. 143j abbas: 

Ludovicus. 
Doda, concubinaLothariiL imp., 48_, 
Donatistae 82. 

Donatus card. episc. Ostiensis 120. 
Dorestadus, Dorastadum, Dorestado, 

Dorstatum, emporium, Wyk te 

Duerstede 9. 11-13. 21. 35. 38. 

46. 43. 61 
Drogo, fil. Karoli M. imp., episc. 

Mett. 6_. 10. 1_L 30. 
Duciacum, Duziacum, villa, Douzy 

I_L 107. 116. 117. 12_L ______ 1S1L 

150. 

Dulmensis comitatus, le Dormois 113. 
Dunensium regio, le Dunois 9_ 
Durocortorum v. Remis. 

Eberhardus comes 12, a. L 
Everardus (marchio Foroiul.) 128; 

f iL : Berengarius. 
Everwinus comes 133. 
Ebo archiep. Remensis L 10. 1L 

42. 8_2. 
Eboresheim monast. 110_ 
Ebrocense opp., Evreux 125. 1ASL 
Ebroinus episc. Pictav. 3_L 
Echa monast., Alden - Eyck 112. 
Ecolesimus, Ecolinensis pagus, An- 

goulime 3_L 32. 
Edilvulfus rex Angloram 18_ 45. 

4_L 4___i uxor: Iudith; fil.: Adal- 

boldus. 
Egfridus comes 73. 




160 IXDEX 

Egilo archiep. Senon. B2. 83. 86_ 

Egilo comes UL 

Eiricum vicus 140. 

Eleazar v. Bodo. 

S. Eleutherii corpus 6.2. 

Eleutherius, fil. Arsenii episc. Or- 

tensis, £2. 96j uxor: filia Adri- 

ani papae. 
Elisatia, Elisatium, Helisatia, Heli- 

zacia, Helisaica ducatus £L 16. 

21. 5i. 82. 111; Elisaciae partes 

108 ; dux: Hugo. 
Elischowe comitatus , Ahegaudia 

UL 

Emaus v. Amaus. 

Emma, uxor Hludowici regis Ger- 

man., 73. 114. 127. 
Engelberga, Engelramnns, Engel- 

trudis, Engelwinus v. Ingelb., 

Ingelr., Ingelt., Ingelw. 
Engiliheim v. Ingulenheim. 
Eokardus (Eckardus?) comes £LL 
Ephterniacum monast. , Echternaeh 

USL 

Ercangarius comes 69 ; fil. : Ri- 
chardis. 

Erchanraus, Herkanraus, episc. Ca- 

talaun. 24. TL 
Ercuriacum pal. (Bclyl) 160, 
Erenstein monast., Erstein 111. 
Ermenfridus, Ermengarda, Ermen- 

trudis v. Irmenfr. , Irmeng. , Ir- 

mentr. 

Etkardus comes 31; filii eius. 
Ettra v. Hattuarias. 
Euripus oceanus, Pas de Calais 25. 
S. Eusebii eccl. Vercell. 131. 
Everardus, Everwinus v. Eber. 

Faverniacum monast. , Favemey 
110 

Ferrarias monast., Ferri&res 150. 
Ficodensis ( Cerviensis) e p i s c. : 

Iohannes. 
Flamereshem villa 1 10. 
Flandri 72_j comes: Balduinus. 
S. Florentii monast., St. Florenl 42. 
Floriacum v. S. Benedicti monast. 
Florikingas villa, Florenyes 10JL 
Focius patr. Constantinopol. 120. 
Fontanidus locus pagi Altiodor. 26. 
Forraosus card. episc. Portuensis 

1M. 130. L4Q. 14L 



RERUM. 

Foro - Simpronii (Fossombrone 
episc. : Petrus. 

Fossa - Givaldi locus , Jeu - fosst 
(Seine-et- Oise) 46. 

Fossas monast., Fosse 1 1 2. 

Fossatis monast. , St. Maur - des - 
Fossis fcfi. 6L 

Franci L 2. i 125; Franci occi- 
dentales 4. 8 (Fr. citra Carbo- 
nariam); Franci orientales 2. 4 
(australes) ; Francorum iiidicium 
2. 34. 72. — Francicus habitus 
128. — Francia 4. (L 12. 26. 22 
(Francorum regnum). 3£L 4_L 46. 
4fi.fi8.Z4. 128, 135. 151 ; Fran- 
ciae imperatores 123 ; ecclesiae 12. 

Franco episc. Leodic. (Tnngrensis) 
77. 101. 132. 133. 

Franconofurd, Franconofurdh, Fran- 
conofurth, Franconoford, palatium 
L2.UL11.6JLI3.Z6.84.8jL 
10 c i. 114. 122. 126. 121. 132. 143. 

Frisia, Fresia 2. 12. 13. 14. 18. 
21 (ducatus). 22. 2fi. 33. 38. 4L 
42, 44—46. 81. LLL 1 13. 153. 
— Frisiones 14. lfi (Frisiani). 
23 ; Frisiorum negotiatores 6L 

Frotarius archiep. Burdegal. iLL 
122. 13XL 142. 

Frotbaldus episc. Carnot. 48. 

Fulbertus comes SL 

Fulcoaldus miles Franco 126. 

Fulcradus comes (Arelat.) 32. 

Fulkericus capell. TL 

Furonis locns, Foron prope Vis4 145. 

Calindo cogn. Prudentius episc. 
Trecensis 66. 

Gallia 16. 24. 27. 21). 32. 33. 36. 
100. 10JL 128j Galliarum episcopi 
13. 141 ; Gallicanae provinciae 
43 ; Galliainferior = Brittannia 35. 

Gallicia prov. Hispaniae 32. 

S. Gangulfi monast. 1 10. 

Gantum 161; monast.: S. Bavonis. 

Garronda fl. 32. 

S, Gaugerici monast. prope Came- 

raeum 112. 
Gauzfridu8, Gozfridtis, comes, fir. 

Rorigi, 62. 80. 84. 116. 140: filii 

140 

Gozfridus Britto comes, fr. Gnnt- 
fridi, 55. 57. 68. 



>OQie 



INDEX 

Gauzlinus , Gauzlenus , Gozlenus, 

abbas S. Germani 115, 133. 138. 

Ul 148—160. 
Gauzlenus (abbas Glannafol.), fr. 

Ludowici abb. S. Dionysii, 49_. 
Gavinensis v. Sabinensis. 
Gebahardus episc. Spirensis _____ 
Gemeticum, Jumi&ges 5_L 
S. Genovefae eccl. Paris. 4__L, 
Genuva civ., Qenf 6__L — Gcnavcnsis 

comitatus 2_L 
S. Georgii corpus 6L 
Georgius archiepisc. Eavenn. 26- 
Gerardus comes Ritur. 21L fiJL 119. 
Gerardus comes Vienn. 116; u x o r : 

Berta. 

Gerberga sanctimon., soror Bernardi 

com. Barcinon., 9, n. 8. 
S. Germani eccl. Paris. 4iL 51. 64 ; 

abb.: Hlotharius, Gauzlinus. 
Germania, Germannia 24- 2_L 22. 

128; Germaniarum episcopi 7_L 

— Germanici populi 1_L 
Gildini monast., Calmoustier 112. 
Goiramnus comes 186, 149. 
Gorm v. Vurmo. 
Gotafridus dux Normannus 153. 
Godefridus, fil. Herioldi regis Dan., 

42. 46. 4iL 
Gotescalcus, Godesscalcus, presb. et 

mon. Orbacensis 36. 66- 
Gothia 67. 12. 76j marchiones: 

Hunfridus, Bernardus. 
Gozfridus, Gozlenus v. Gauzfr., 

Gauzl. 

Graeci 43- 89 ; rex 98j Grecorum 

piratae 36; Greca lingua 120 ; 

Greciscus habitus 1_11_ 
Grandivallis monast, QranfeU 111. 
S. Gregorii monast., Miimter im 

Qregorienthal 110- 
Gregorius n. papa f__L 
Gregorius IV. papa 6- 26- 30. 
Gregorius nomenclator Romanus 

1ML 141. 
Grimlandus cancell. Hlotharii H. 

regis 9_L 
Guanilo v. Wanilo. 
Guarnarius v. Warnarius. 
Guilhelmus v. Willelmus. 
Guinedes v. Winidi. 
Gundulfi - villa, QondreviUe LL 7JL 

ISu 107. 144. 160. 151. 



KERUM. 161 

Guntardus comes 3_L 

Guntarius, Guntharius, archiepisc. 
Coloniensis 47- 62—65. fiL fifL 
70 71. 73. 74. 81. 90. 9_9_, 

Guntfridus Britto comes, fr. Goz- 
fridi 55. 57. 58. 

Hagano episc. Bergamensis 62. 63- 
Hainaus, Hainous, eomitatus, Henne- 

gau 3JL 112. 
(Hamburgum) Sclavorum civitas 32. 
Hammolant, Haraarlant, comitatus 

14- 2L 

Harduinus archiepisc. Vesont. 7_7_. 
Harduinus comes 58; lib eri: Odo, 

Ansgardis. 
Arduinus comes 109. 
Haristallium, Heristallium, palatium 

28. 110. 126- 1_3_2- 1BS- 144. 
Hasbanium, Hatpengau 1 12. — 

Hasbanienses 26- 
Hado, Ado, archiep. Vienn. Z_L 8_L 
Hatto, Atto, episc. Viridun. Z_L 

103. 

Ado presb., consanguineus Anastasii 

biblioth., _____ 
Hattuarias, Hatoariorum, Ettra, co- 

mitatus 14. 21. LLL 
Hedenulfus episc. Laudun. 144. 
Heidulfus miles 7_L 
S. Helena (mater Constantini M.) £1_ 
Helisatia v. Elisatia. 
Heribertus comes, fil. Pippini, lfifi. 
Herebertus, fr. Bernhardi com. Bar- 

cinon., 2_ 
Heribodesheim monast., Herbitzheim 

LLL 

Herioldus rex Danorum 26- 38. 42. 

67; fil.: Godefridus. 
Herispogius, Respogius, Britto (dux), 

fil. Nomenogii, 4L 46- 48. 126_i 

filia 46- 
Heristallium v. Haristallium. 
Heriveus Britto comes 62. 80. 8__L 
Herkanraus v. Erchanraus. 
Herlandus comes 72. 
Herleboldus miles LL 
Hessi 2JL 

Hieronimus comes 133. 
S. Hilarii monast. Pictav. 66. 84. 
90. 91. 

S. Hilarius (Pictavorum patronus) 9_7__ 
Hildesheimensis episc: Altfridus. 

11 



162 



INDEX RERUM. 



Hilduvinus episc. Camerac. (Colon.), 

fr. Guntharii archiepisc. Colon., 

68, 7JL 8X 
Hilduinus abbas (S. Audomari) for- 

taase idem ac praecedens 132. 

133; c/. Dummler L 729, n. 
Hin fl., Inn 6JL 

Hincmarus, Ingmarus, archiep. Re- 
mensis 36. 42. 47, 5S. 6JL 63. 
87—89. 9.L LQ3. LOJL 129. 13& 

Hincmarus episc. Laudun. 96 — 98. 
105. llfi. 112. 144. 

Hispania 34. 5_L 57j Hispania ulte- 
rior 32 ; Hispaniae marka 1L 
37. 38 ; comes: Bernhardus. 

Hlotharius, Lotharius. 

Lotharius abbas 8. Germani, fil. 
Karoli Calvi imp., 54. 8£L 

Hlotharius L imp., fil. Hludowici 
Pii, a. 830— 856; uxores:Irmen- 
garda, Doda; fil. : Hlotharius, 
Hludowicus, Karolus. 

Hlotharius II. rex, fil. Hlotharii L 
imp., a. 855—869. 10_L LQ3. 121. 
136; Hlotharii regnum fifi. 11 — 
23. 9X LQ5. 107—111. LUL 
114. 119. 122. 146. 149^ uxo- 
res: Thietberga, Waldrada; fil.: 
Hugo; matertera 1L 

Hlotharius, legatus Karoli Calvi 
regis, LL4_ 

Hludowicos, Hludovicus, Hlodowi- 
cus, Hlodoieos, Ludowicus, Ludo- 
vlcus, Ludoicos, Lodowicos, Lo- 
dolcos. 

Ludowicus abbas S. Dionysii, fil. 
Rohtrudis, fr. Gauzleni, 49. 8JL 

Hludowici (Chlodovci) regis Franc. 
progenies 104. 

Hludowicus Pius imp. a. 830 — 840. 
46. LOjLlOSiUxor: Iudith; fil.: 
Hlotharius, Pippinus, Hludowicus. 

Hludowicus II. imp. , fil. Hlotha- 
rii L imp. , 3Q, 34 38 42 43 
4fi.41.5a.S4.6Xe2. BXfifi. 
72. 74. 75. 78. 81. 86. 90. 92. 
98—100. 105-108, 113, LLI 
— 120. 123. 126; regnum 9L. 
145; sponsa 43j uxor: Ingel- 
berga; filia: Irmingarda. 

Hludowicus rex Germ. , fil. Hludo- 
wici Pii imp., 14___ 149. a. 831 
— 876; regnum 72, 124; uxor: 



Emma; fil. : Hludowicus, Karlo- 

raannus, Karolus. 
Hludowicus rex, fil. Hludowici regis 

German., 44. 6iL 73. 79. 8_4, 8_L 

1Q_L 114. LUL LLL LL9, L2L. 127, 

132. 133. 144, 145. 147—163; 

uxor: Liutgard; sponsa filia 

Adalardi 79__ fil. : Hludowicus. 
Hludowicus, fil. Hludowici iunioris 

regis German., 145. 
Hludowicus (Balbus) rex, fil. Karoli 

Calvi imp., 46, 49. 54. 66—59. 79, 

__L 86, 119. 121, 135, 137—140. 

113 - 145. 147 ;uxor: Ansgardis ; 

fil.: Hludowicus, Karlomannus. 
Hludowicus rex, fil. Hludowici Balbi 

regis, L4JL 141. 152. 
Hoenchirche monast. 111. 
Hoinowa monast., Honau LLQ. 
Homburch monast., OdUienberg 1 10. 
Ilorich v. Oricus. 
Horrea monast., Oeren 110. 
Hrenus v. Rhenus. 
Hucbertus abbas S. Martini Turon., 

fr. Teutbergae reginae, 5_L 54. 

51 74. 

Hugo abbas S. Martini Turon. 

(episc. Colon.), fil. Chuonradi 

com., fr. Iudithae imp., comes An- 

degav., 7_L 80. __L 84. LQ7. 116. 

131. 136. 140. 147—149. 153. 
Hugo, fil. Karoli M. imp., abbas S. 

Quintini 12. lfi. 3_L 
Hugo, fil. Hlotharii II. regis ex 

Waldrada, dux Elisatiae 8JL 144. 

150. 151 153. 
Hugo comes Turon., socer Hlothariil. 

imp., 14. 
Htigo comes, fil. Liutfridi, 108. 
Hugo comes 67; fil. : Stepbanus 

comes Arvern. 
Humberti com. relicta, uxor Karoli 

regis Aquitan. , filii Karoli Calvi 

imp., 58, 
Hunfridus episc. Tarvan. 59_. 
Hunfridus marchio Gothiae 62. 72. 
Hunulfcurt monast., Honnecourt LL2. 
Hydrontus civ., Otranto 123. 
Hyrmengarda v. Irmingarda. 

Icauna fl., Yonne 34. 
Ignatius episc. (patr.) Constantino- 
polit. 73. L21L 



INDEX 

Imino, Ymino, comes, fil. Bernardi 

com. Cenomann., 140. 144. 
Immo episc. Noviom. 52, 
Impurium civ., Ampurias 31 
Inda monast., Cornelismiinster 110. 
153. 

Ingel.-, Ingil.-, Eogel.-, Eogil.-. 

Ingelberga, uxor Hludowici II. imp., 

62. 68. IL 91 9_1 LOl 111 

117-120. 153, 
Engelramnus camerarius Karoli Cal vi 

imp. flL 1 27. 
Ingiltmdis, fil. Mactifredi com., uxor 

Bosonis com., 6 1 , n. L 64. fil 21 
Ingelwinus diac. , abbas S. Martini 

Turon. 74. 8_L 
Engelwinns comes 31. 
Ingulehem, Ingulenheim, Engiliheim, 

palatium 1 11 2i 101. 
Innocentius L papa 8JL 
Interannis monast., Entramme» 6_L 
Inter-duas-aquas terra fiL 
Irmen.-, Hyrmen.-, Yrmio.-, Ermen-. 
Ermenfridus episc. Bellovac. 52. 
Ermengarda, nxor Hlotharii L 

imp., 41 
Irmingarda, Hyrmengarda, filia Hlu- 

dowici II. imp., uxor Bosonis 

com. Vienn., 111 112. 111 121 

141 144. 150. 151. 153. 
Irmentrudis, Ermendrud, fil. Odo- 

nis com. Aurelian., uxor Karoli II. 

Calvi imp.,neptis Adalardi com.,2JL 

51 51 51 21 82. 83. 85. HL 

117. 111 

Iodrum monast., Jouarre 147. 

8. Iohannis monast. Reoman. ab- 
bas: Lotharius. 

Iohannes VlH. papa, archidiac. eccl. 
Rom., compater Adalgisi ducis Be- 
nevent., 12L 121 12J_ 121 111 
134—136. 140—144. 151. 153. 

Iohannes card. episc, legatns Adri- 
ani II. papae 113. 

Iohannes X. archiep. Ravennat. 91 

Iohannes episc. Aretinus 121 121 
131 

Iohannes episc. Ficodensis (Cer- 

viensis) £2. 
lohannes episc. Tuscan. 128 — 131. 
Iohannes presb. Romanus 113. 
Iovis mons, -S. Bemhard 51 127. 

128. 150; hospitale 51 



RERUM. 163 

(Isaac) Ysahac episc. Lingon. TL 

Isembardus comes 3JL 

Italia 2—4. 6. 8—10. 12. 11 2Q. 
21. 3JL 46. 01. 72. 18. 111 121 
112. 121 145^ reges: Pippinus, 
(Bernhardus), Hlotharius, Hludowi- 
cus H. imp. — primores regni 
Italici 111 121 12L 

Italiae pagus, (pro Isaliae p. t Isle- 
gauf) 82, 

Iudaei 11 34—36. 

(Iudith), uxor Hludowici Pii imp., 2. 
1 5. 1 1 11 21 24. 

Iudith, fil. Karoli Calvi imp., uxor L 
Edilvulfi regis Angl., 2. Adalboldi 
filii eius, 1 Balduini com. Flandr., 
47. 41 51 51 6_L 61 

Iura, Iurus, Iuris mons 51 116. 
111. 151 

Iustinna monast., Jussan prope Be- 
san$on 111- 

Karlomannus rex Franc. , fil. Pip- 

pini regis, L 
Karlomannus, fil. Hlothariil. imp.,44. 
Karlomannus abbas S. Medardi 

Suession., S. Amandi, fil. Karoli IL 

Calvi imp., 44, 81 9.1 101 114 

—118. 12L 122. 124. 
Karlomannus, fil. Hludowici regis 

German., 51 £1 6_L 61 Zl Zl 

114, 111 122—124. 127. 136. 

137. 141 149—151; fil.: Ar- 

nulfus. 

Karlomannus rex, fil. Hludowici 
Balbi regis, 144. 141 162. 164. 

Karolus archiep. Magunt., fil. Pip- 
pini L regis Aquit., 11 31 44. 

Karolus (Martellus) maior domus L 

Karolus Magnus imp. L 1 86 ; 
1 i b e r i : Pippinus , Hludowicus, 
Drogo, Hugo, Rohtrudis. 

Karolus II. (Calvus) imp., fil. Hlu- 
dowici Pii imp., 4. 1 14. 131 
143. 141 141 et a. 838—877; 
Karoli regnum 41 41 51 61 
71 7_L 8_1 9L 101 12L l__7_i 
n x o r e s : Irmintrudis , Richildis ; 
liberi: Iudith, Karolus, Hludo- 
wicus, Karlomannus, Hlotharius, 
Karolus (infans). 

Karolns III. imp., fil. Hludowici 
regis Germ., 51 114. 111 117. 
11* 



164 



INDEX RERUM. 



119. 121. 126. 122. 132. 13jL 

L46. 150—163; uxor: Richardis. 
Karolus rex Aquitan., iil. Karoli II. 

imp., 45—47. 60. 52. &£. 66— 
12. 13. Ifi. 83j uxor 5fi. 
Karolus rex Provinciae, fil. Hlotharii 

L imp., 41 42. 50. 52. 5S. 61. 
Karolus, fil. Karoli II. imp. ex 

Richilde, m. L34. 
Kesigesburch 23. 

S. Landberti monast. Leodic. 5iL 
133. 153; e/. Monasterium. 

Landbertus dux Spolet. 1 18. 140. 
1AL 

Landbertus Calvus comes Capuac 

118 123. 
Lantbertus L comes Namnet. JL 

14. 30. 

Lantbertus II. comes Namnet. 2JL 
30. 22. 

Langbardheim villa, Lampertheim 4. 

Lateranense pal. Rom. 6iL 100. 120. 

Latini 8JL - Latina lingua 83. 120. 

Laubias monast., Lobbes 112. 

S. Laurentii monast. Leodic. 112. 

Laudunum, Laon 9JL 154; episc. : 
Hincmarus, Hedenulfus. — Lau- 
dunensis pagus 2fi ; c o m e s : Ca- , 
ribertus. 

Laudunum v. Lugdunum. 

Lausonna civ., Lauaanne 5JL 

Lech fl. 5. 

Ledi monast. , Lierre ad Nethe Jl. 
112. 

Lemovicum, Lemodicae, civ., Li- 
moges SL 45_j episc. : Aldo. 

Leo L papa 121. 142. 

Leo IV. papa 35. 88. 4L 45. 92—96. 

Leo card. episc. Sabin., nepos Io- 
hannis VJ. papae, 130. 131. 

Leo episc, legatus Adriani II. papae 
107. 

Leo VI. imp. Constantinopol. , fil. 

BasUii imp., L21L 
Leucorum civ. v, Tullum. 
Leudicus, Leuticus, vicus, Luttich 

44. 50j eccl. et monast.: S. 

Landberti, S. Laurentii; episc. : 

Franco. — Liugas pagus 111. 112. 
Liadi pons 120. 
S. Licinii corpus 125. 
Ligeris, Legeris, fl. , Loire lfi. 2L 



42. 44—47. 5L 5JL 24. 7£, 12. 

80. 84. 80. 9JL 21, 07. 136.ri50; 

insula LUL L2L. 
Lingonis, Linguinis, civ., Langres £L 

L2JL 128 ; e p i s c. : Isaac. — Lin- 

gonicus comitatus 2_L 
Linones, Sclavi 22. 
Liptinis villa, Lestinnes 113. 117. 
Liugas pagus v. Leudicus vicus. 
Liut.-, Leut-., Leud-. 
Liutardus episc. Papiensis 62. 
Leudoardus episc. Vercell. 153. 
Leutardns comes 56. 
Liutbertus archicp. Magunt. 123. 124. 
Liutfridus comes, fr. Irmingardis 

imp., fiO. 108; fil.: Hugo. 
Liutfridus, avunculus Hlotharii II. 

rogis, 15. 
Liutgard, uxor Hludowici iunioris 

regis German., 148 — 160. 
Lomensis comitatus 3JL 112. 
Longlarium villa, Longlier 147. 
Longobardia 150. 151. 
Lotharius v. Hlotharins. 
Luca civ. Italiae 100. 
Ludowicus v. Hludowicus. 
Lugdunum, Laudunum, civ., Lyon 

1L 21. 112. 114. 140, — Lugdu- 

nense episcopium 137; Lugdu- 

nensis comitatus 2L 118; duca- 

tus 41. 

Luna civ. Italiae, Luni 37. 
Lupus abbas (Ferrar.) ftl. 
Lutera monast., Lure 110. 
Luttosa monast., Leuze in Hanno- 

nia 112. 
Luxovium monast., Luxeuil 1 10. 

IHaalinas monast, Mecheln 112. 
Mactifredus comes 65.; fiL: Ingil- 
drudis. 

Mathfridus comes Aurelian. 6. fl. 
Mahomot, Mohometh, rex Sarrace- 

norum Cordub. 6JL 80. 
Maioris - monasterii abbatia , i/ar- 

moutier 79. 
S. Marcelli eccl. Rom. card. 

presb. : Anastasius. 
S. Marcelli monast. prope Cabillo- 

num 112. 
S. Mariae eccl. Aquisgran. 2L 
S. Mariae eccl. Compendii 148_. 
S. Mariae monast. in Deonant 112. 



1NDEX 

S. Mariae eccl. Remensis 6JL 105. 

S. Mariae monast. Vesont. 112. 

Marianus card. diac. Rom. 112. 

Marilias monast., Maroilles 112. 

Marsna pal., Meersen 38. 110. 144. 

Martianas abbatia, Marchicnne» 134. 

S. Martini monast. Mett. 111. 

S. Martini monast. Turon. 43. 51. 
5JL 14. 81. 84; abb.: Theoto, 
Hucbertns, Ingelwinus, Rotbertus, 
Hugo. 

S. Martini monast. Vesont. 112. 
Masau v. Mosagao. 
Masonis - monasterium , Masmiinster 
1UL 

Massilia civ. UL 36. 

Matasconis, Matescensium civ., Ma- 
tasconis castrum, Mdcon 2£L 5JL 
151 ; c o m e s : Bernardus Planto- 
pilosa. 

Mathfridus v. Mactifredus. 
Matrona fl., Marne 57. 61. 79, 154. 
Mauri 28. 34-38. 41—43. 
Mauri - monasterium, MauermUnster 
110 

S. Mauricii abbatia, St. Maurice 1A. 

119. 120 127_ 12S. 
Mauripensis pagus 2JL 62. 
S. Maximini monast. prope Treve- 

ros 11Q. 

S. Medardi monast. Suession. fiu 41. 

42. 44. 46. 62. 83. 121. 140j 

abbas: Karlomannus. 
Mediolanensis archiep. : Tado. 
Meduana fl., Mayenne 3JL 124. 
Megenensium comitatus, Meiengau 

111. 

Meidunum, Maidunus, Meung 5JL 5JL 
Meieni - monasterium, Moyenmo&tier 
LUL 

Meingaudus comes 130. 

Meldis, Meldensium civ., Meaux 57. 

148_» — Meldensis comitatus 5JL 
Menapii 3JL 

Merrebecchi monast., Meerbech 112. 
Mettis, Mettensium, Medioraatrico- 

rum urbs & 1£L LL 2iL 29. 62. 

64 84—87. ULL LQ2. LLL 124. 

132 134. 148. 149_i episc: S. 

Amulfus , Drogo , Adventius, 

Wala; eccl. et monast. : S. 

Mariae, S. Martini, S. Petri, S. 

Stephani. — Mettensium partes 8JL 



RERUM. 166 

Metullum (Metallum?) vicus, Melle SJL 
S. Michahelis monast., St. Mihiel 112. 
S. Michahelis eccl. in monte Gar- 

gano 106 
S. Michahelis monast. (incerti) 

abbas: Ansegilus. 
Michahel III. imp.Graecorum 89.105. 
Milidunum castrum, Melun 56. 8JL 

— Milidunensis comitatus 14. 
Milo comes Z2. 

Modoinus episc. Augustudun. 6. 

Moenus, Moin, fl. 4. 60. 

Mogantia, Moguntia, Mogontia, Mo- 
gontiacum, civ. i iL L li LL 
24. 30. 42. 48. 59; monast.: 
S. Albani; archiep.: S. Boni- 
facius, Karolus, Liutbertus. 

Moilla comitatus 14. 

Molburium monast., Maubeuge 112. 

Monasterium (fortasse S. Landberti 
Leodic.) 119. 

Mons Cassinus v. S. Benedicti 
monast. 

Mons-falconis monast., Montfaucon 
112. 

Mons- Witmari, Mont-Aiml 137. 

Morbach, monast., Murbach 110 

Morienna civ. L3JL 13L 144. 

Morinum, Morinensis civ. , Th4- 
rouanne 5JL &9_; episc. : Hun- 
fridus; cf. Tarvanensis pagus. 

Mosa fl. 14. 2_L 3JL 111—113. L2JL 
126. 

Mosagao, Masau, comitatus 14. 111. 
112. 

Mosella fl. 2L 126. 
Mosellicorum comitatus 21. 
Mosomum castrum, Mouzon 115. — 

Mosomagensis, Mosminsis, comi- 

tatus 6JL L13. L5JL 

Namnetis , Namnetes , Namnetum 
urbs, Nantes 2iL 41 — 43 ; episc: 
Actardus; com.: Lantbertus I,. 
Lantbertus II; dux: Rainaldus. 

Nantharius comes 6jL 

Nantoadiis cella, Nantua 137. 

S. Nathaliae caput 6JL 

S. Nazarii monast. (Lauresham.) L3JL 

Neapolis civ. 4L 

Nemetum v. Spira. 

Nepessinus (Nepi) episc. : Ste- 
phanus. 



166 



INDEX RERUM. 



Neustria, Niustria 15, 51L 5_L 7JL 

8£L 8_L L.JL 1__L 
Nicaena synodus 82. 
Nicolaus L papa bfL 5_3L 62—69. 

71—78. 82. 8G— 91. f iiL LQiL 

12_L 

Niella abbatia, Nivelle LL2L 
Nitachowa comitatus 111- 
Nithardus miles 12* 
Nivemum civ., Nevers 6JL — Niver- 

nensis comitatus Z_L 
Niumagum r. Noviomagum. 
Niu - monasterium, ( Nussa ?) UiL 
Niustria v. Neustria. 
Nomenogius, Nomenoius, Britto (dux) 

29_.ai.a2. 34—36. 3_8_ 41j 

fil. : Herispogius. 
Noreia v. Baioaria. 
Nortgowi 21. 

Nordmanni,Nordomanni, Nortmanni, 

Normanni 11—13. 28. 29_ 31 

-33. 36—37. 4L 45. 16. 55. 

&_L 6__L 22. 1_L IIL 78—82. __4. 

9J_ ftL lfiL 123—125. LM— 135. 

14_L 160 — 154; rex: Oricus; 

duces: Berno, Sigefridus. — 

Nortmannica arma 7JL 
Nottingus episc. Brixiens. 93. 
Novesium castram, Neuss 6_L 
Novientis villa, Nogent-sur-Seine 6JL 
Noviomagum, Niumagum, civ., Nym- 

wegen 2. 3. L3. liL 11__L L6L 
Noviomum civ., Noyon 52 ; episc: 

Immo. 

Odacer notarius Karoli Calvi imp. 
13jL 

Odo episc. Bellovac. H__L 131 147 
14_L 

Odo comes Aurelian. 9. 83j liberi: 

Willelmus, Irmendrudis. 
Odo comes, 61. Harduini, 6__L 109. 
Odo comes SL LQiL UOj filii L41L 
Odornensis comitatus, pays d'Omois 

14. 113 ; c o m e s : Tetmarus. 
Odoruensis comitatus, ad Ornam fi. 

111; comes: Bernardus. 
Odriaca v. Audriaca. 
Offonis-villa monast., Ofonville aut 

Velte/aux lHL 
Orbacense monast. , Orbais 36. ; 

m o n. : Qodescalcus. 
Oricus, Oric, Orich, Horich, rex 



Danorum 12. 16. 22. 23__ ___. 
3_3_ 3_6_ 3_8_ 46j nepos 22j nepo- 
tes _____ 

Ortensis (Orte) episc: Arsenius. 
Ortivineas villa abbatiae S. Quin- 
tini 82. 

Oscellum insula Sequanae 4JL 5JL 
55. 

Ostiensis card. episc. : Donatus. 
Ottulfus episc Trecensis L3JL 

Pannonia 3_L 

Papia civ. 12L 136; c/. Ticinense 
palatium ; e p i s c : Lidardus. 

Parisius, Loticia Parisiorum 2. _L 
10, li 26. 21 31 46—48. 6L 
56. 79; e c c 1. : S. Dionysii , S. 
Genovefae, S. Germani, S. Petri, 
S. Stephani, S. Vincentii. — 
Parisiacus comitatus 14 ; comes: 
Chuonradus. 

Parmensis episc: Wicbodus. 

Pascuitan, Paswithen, Britto comes 
Constantiniac , gener Salomonis 
ducis, 8_L 88. 12_L 

Patavum insula v. Batavi. 

Paucherum, Poher (dioec. Oomou- 
aUles) 12iL 

S. Pauli eccl. Rom. _t_L 

Paulus episc. , legatus Adriani II. 
papae 107. 

Pertinsis comitatus, le Bertois 14. 

S. Petri corpus f__L _____ spata LiiL 

S. Petri eccl. Colon. 4_L 

S. Petri monast. Mettense LLL 

S. Petri eccl. Paris. 4S_ 

S. Petri eccl. Rom. 34. 3fL 4L 6iL 
fi_L £8_ liL ___L 9_3. 2_L 10JL 
127 ; S. Petri eccl. patrimonia 
I_L 

Petrocorium, Perigueux 37. 

Petrus card. episc, legatus Adriani II. 
papae 113. 

Petrus episc. Foro - Simpronii 130. 
liLL 134. 

Petrus episc. Senogall. 134. 

Photius t». Focius. 

Pictavis civ. , Pictavorum urbs, 
Poitiers 2. 24. 32. 4& 42. 66. 
22. 129. 143; eccl. et monast: 
S. Hilarii, S. Radegundis; episc : 
Ebroinus. — Pictavi 23j. Picta- 
venses 97j comes: Ramnulfus. 



INDEX 

Pipincensis comitatus , Piimplitz 

prope Bern 5JL 
Pippinus rex Franc. 1 ; u x o r : Ber- 

trada; fil.: Karolus, Karlomannus. 
Pippinus L rex Aquitan., fil. Hlu- 

dowici Pii imp., 2 — UL 13—16. 

22. 26. 3A aL 07j fil.: Pippi- 

nus, Karolus. 
Pippinus II. rex Aquitan., fil. Pippini 

regis Aquitan., 16, 22. 2JL 26. 

30. 32. 3fL 32. 41—44. 4i 47. 

aa 52. £L 12. 

Pippinus rex Italiae, fil. Karoli M. 
imp., 2. 

Pippinus, fil. Bernhardi regis Ita- 
liae, 9 ; f iL: Pippinus, Heribertus. 

Pippinus comes, fil. Pippini, fr. 
Heriberti, 13_6_ 

Pisae civ. 5.4. 

Pistis, Pisti, locus, Pitres dioec. 

Botomag. 58. 12. 73. 79. 82. 96. 

98 101 125. 
Placentia civ., Piacenza 101. 
Polemniacum monast., Poligny 110. 
Ponteo, Pontigo, pal., Ponthion 5JL 

5fi. fiL USL llfi. 126. 128. L3L 

135. 135. 141. 
S. Porcariae eccl. prope Pontinia- 

eum 42. 

Portensis, Portisiorum comitatus, le 

Portois 21 113. 
Portuensis (Porto) card. episc: 

Raduoldus, Formosus. 
S. Praxedis eccl. Rom. DiL 
Pronea ». Prumia. 
Provincia 8, 11 (Provinciae marka). 

21. 32. 33. 37. 45. 47. 56. 61. 

72. 107; rex: Karolus. — Pro- 

vinciales 32. 
Prudentius v. Galindo. 
Prumia, Pronea, Pronia, monast., 

Priim 6. 45. 112. 1M. 

duantovicus emporium 28. 

S. Quintini (sepulcbrum) monast. 
2i ^ 8i 113. 125j 

abbas: Hugo ; cf. Augusta Viro- 
mandorum. 

S. Radegundis monast. Pictav. 2. 
Ragenarius episc. Ambian. 31. 
Raganarius comes 133. 
Rainaldus dux Namnet. 2JL 



RERUM. 167 

Rainisburch v. Regbinisburg. 
Ramnulfus comes Pictav. 7JL 81 ; 
filii 21. 

Ratensis pagus, pays Retz 41. 
Radoaldus, Ratholdas. 

Raduoldus, Radoaldus, card. episc. 

Portuensis 62. 63. 
Ratoldus, Ratholdus, episc. Argen- 

torat. 71. 77. 
Ratholdus episc. Veron. 8. 
Ravanus comes 3_L 
Ravenna civ. II. £3. 22. 118; 

eccl : S. Vitalis; archiep. : 

Georgius, Iohannes X. 
Redones, Rennea 4L 
Regiensis (Reggio) episc. : Sigil- 

fredus. 

Reghinisburch, Ragenisburgh , Rai- 

nisburch, civ. 125. U4, LLL U9_ 

124. 121. 
Reimundus comes Tolos. 62. 
Remedius archiep. Lugdun. 7JL 
S. Remigius episc. Remensis, apost. 

Francorum 124. 
Remis, Rhemum, Remana civ., 

Remorum Durocortorum 34. 3JL 

51 56. 85. 90. 101 114. 117. 

126. 12S. 13_L 135. 15J_. 164; 

eccl. : S. Mariae. — Remensis 

eccl. 33 (S. Remigius). 87j Rera. 

provincia 88. 123. 135. 153, 
Respogius v. Herispogius. 
Resticius regulus Winidorum 55. 6L, 

62. 84. 114 117. 
Rhedas, le Rosez 119. 
Rhenus, Renus, Hrenus, fl. 4. 5. 15 

— II. 24—26. 29. 38. 4-L 61 

126. 127. 132. 134. — Rlieni 

insula 52. 
Rhodanus fl. 22. 28. 32. 5L 54. — 

Rhodani mare, Oenfer See 22. 
Rhos, Russi 19j chacanus 2£L 
Ribodi-mons, Ribemont 160. 
Ribuarias 111; Ribuariorum fines 

14; ducatus 21 ; Ribuarius pagus 

1 10 

Richardis, fil. Ercangarii com., uxor 
Karoli III. imp., 60^ n. L 122. 

Richardus comes Augustudun. , fr. 
Bosonis ducis, 153. 

Richardus ostiarius 12^ n. L 

Richbote, nepos Karoli M. imp., 
abbas (Centulensis) 3J_. 



168 



INDEX RERUM. 



Richildis , fiL Buvini com. , uxor 
Karoli II. Calvi imp., L0_7_ lili 
113. 126—128. 130—134. 136— 
138; filius 126, 

Richuinus comes S_L 

Rivilin Britto 125j fii. : Wigon. 

Rocolfus comes 7_L 

Rhodulfus archiep. Bituric. £3_ 

Rodulfus Normannus, fiL Herioldi 
regis, 67. LL9_. L2L 114. 

Rodulfus, Rudolfus, fr. Iudithae imp., 
2. 8IL 

Rofiacum villa, JRouy (Aisne) 80_. 

Rohtrudis, fiL Karoli M. imp., 86j 
fil.: Hludowicus. 

Roma 6. 13. 17. 18. 30, 34. 38. 
4JL 63, 65-68. 71—73. 7_7_ 78. 
86—91. 95. 97-100. 120l 153. 
134—136. 1__0_ ILL L5J ; eccl.: 
S. Pauli, S. Petri, S. Pra- 
xedis; Lateranense pal. ; Romana 
eccl. 1JL 9JL 9_5_ 96 ; episcopus 
76. — Romani 4JL 6JL — Ro- 
mana confinia 35.; Romanae leges 
92; Romanus habitus 131. 

Romerici - mons t>. Rumerici. 

Roricus, Rorich, fr. Herioldi regis 
Danorum, && (neposHerioldi). 4JL 
46. 61, 87. 108. 1L9_ L2_L L53. 

Rorigo comes 76j filia uxor Ber- 
nardi com. Cenomann. 7JL 

Rorigus, Roricus, comes, fr. Gauz- 
fridi, 62. 80- 

Rotbertus episc. Cenomann. 6JL 7JL 

Rotbertus comes Andegav. (abbas 
S. Martini Turon.) 5JL 5_5. 57. 
5JL 7JL 7_L 7JL 8_L 84; filius 21. 

Rotfelth 6. n. 

Rothadus episc. Suession. 5JL 5JL 

66. 7_L 7JL 7JL 
Rotharius comes 7JL 
Rotlandus, Rodlandus, archiep. Are- 

lat. 77. 10JL 
Rotumum, Rotuma, Rouen 2JL 4_1 ; 

archiepisc: Wanilo. — Roto- 

magensis provincia <8iL 
Rudolfus v. Rodulfus. 
Rumerici - mons , Romerici - mons, 

villa, Remiremont 12. 71. UJL 
£L Rustici corpus 5JL 

Sabinensis, Gavinensis, card. 
episc : Leo. 



Sablonariae villa territ. Tullensis, 

Sablonnieres 60. n. 4. 
Salmoringus comitatus, dioec. Gra- 

tianopol 113. 
Salmuntiacum, Salmonciacum, pal., 

Samousny 8G. 133- 131. 
Salodorum, Sohthurn lll;monast.: 

S. Ursi. 

Salomon dux Brittonum 11. 4JL 55. 

57. 58. 61. 72. 87. 88. 97. 107. 

12_L 125^ fil.: Wigon. 
S.Salvatoris eccl.inMonteCassino 99. 
S. Salvii monast., St. Saulve LL2_ 
Salz villa, Konigthofen iL 
Samarobrica Ambianorum v. Amb. 
Sancio • Sanci, Sancius, fr. Asenarii, 

cimififl Wascon. LL 4JL 
Sanctonae, Santonae, civ., Saintes 

3JL 33, 

Saponarias villa, Savonnikres 5JL 
Saraceni L5_ 2JL 3JL 32—37. 4_L 

____ 41 82. 98, ftfl. 10JL 106; 

regesj Abdirhaman, Mahomot. 
Sarachowa comitatus subterior et 

superior 111. 
Sardicense concilium 143. 
Satanacum villa, Stenay L3JL 
Saxones 2. 4. 1L 1JL 22. 2JL 25. 

26 (qui Stellinga appellantur). 

3JL 49 (occidentales). — Saxonia 

1_L L5_ 21 (regnum). 2JL 4_L 50. 

151 ; marcha Saxonia 22. — Sa- 

xones = Angli 61. 8JL L0_6_ LS_2_ 
Scaldis fl^ Schelde 3JL 42_ 5_L 
Scarponinsis comitatus 113. 
8clavi 3. L 2JL 3L 3L 3JL 87. 41, 

4JL 46 ; Sclavorum civitas 82; 

cf. Winidi. 
Scotti 3JL 36; rex 3JL 
Scudingum, Scudiugium, comitatus 

2J_ LLL 
Sedechias medicus Iudaeus 137 
Sedunum civ., Sitien 5JL 
Seline comitatus, le Saulnois 111. 
Sennonis monast. , Senone in Vo- 

sago (*) 1L2. 
Senogalliae episc. : Petrus. 
Senones , Agedincum , Aiedincum 

Senonum, Sens 2JL 5JL 5JL 115: 

dioec. Sennensis 116; archiep. : 

Guanilo, Egilo, Ansegisus. — Se- 

nonensis provincia 88; Senonicus 

comitatus 14. 4JL 



■ 



INDEX RERUM. 



169 



8entiacam, Sinciacnm, palat., Sinzig 

21, 134. 
Septimaniae marka 1_L 2L 
Sequana fl. 8- 14. 14. 2L 24. 26. 

21 32. 33. 42. 46. 48. 49. 51. 

53—58. 72. 79. 8L 97. 1117. 

132. L3L 140, — Transsequanani 

107. 116; Transsequananae par- 

tea 62; Ultrasequanenses 8, 
Sergius II. papa 3JL 3JL 
S. Servatii monast. Traiect. 112. 
Sig-efridus dux Normannus 80_ L5JL 
Sigilfredus episc. Regiensis 93- 
Siginulfus dux Benevent. 3JL 
Silvanectis, Silvanectum, civ., Senlis 

66. 5JL 66. 72. 8JL 84. 91. 98. 

101. LOJL LLL 118. 12L 
Silviacum, Silvacum, vicus, Servais 

(Aisne) 7JL &L LL3, LL8_ lUL 

12L 128. L3-L. L4JL 
Sinciacum v. Sentiacum. 
Sithdiu v. S. Bertini monasterium. 
Solocensis comitatus, le Soulossois 

LLL 

Somarobrica r. Ambianis. 
Somna fl., Somme 5JL 
Sorabi 22. 23 (qui Colodici vocantur). 
Sparnacum, Sparnacus, villa, Eper- 

nay 3JL 164. 
Spira, Nemetum, civ. 29 ; episc. : 

Gebahardus. — Sperohgouwi 2JL 
Spoletium civ. 1 18 ; dux: Land- 

bertus. 

Stabolau monast., Stavelot LL2, 
Stampensis comitatus (Etampes) 14, 
S. Stapni (Stephanif) monast. 

Strasburg. LLL 
Stellinga 26j cf. Saxones. 
Stephania, uxor Adriani II. papae, 9JL 
S. Stephani eccl. Mett. L0_L LOJL 

105 153 

8. Stephani eccl. Paris. 48. 
S.Stephanieccl. inTheodonis-villalO. 
Stephanus III. papa L 105. 
Stephanus episc. Nepes. 120. 
Stephanus comes Arvern., fil. Hu- 

gonis, 5JL 7JL 
Stivagium monast., Elival 110. 
Strastburch, Stratiburgum , Argen- 

toratum, civ. 2JL 110: m o n a s t. : 

S. Stapni; episc. : Ratoldus. 
Stemiacum, Oremieux sive Tramoye 

(Ain) LL 



Stromus locus, Estruy ad Sealdim 
152. 

Suentisius, Suentisiorum comitatus, 

le Saintois 2L LLL 
Sueones 20. 

Suessionis civ. 6, 4L 42, 5JL 5JL 
62. 82. 135. 140. 154j monast.: 
S. Medardi, 88. Crispini et Cri- 
spiniani. — Suessonica parrochia 
36; episc. : Rothadus. 

Suestre abbatia, Susteren 110. 

S. Sulpitii eccl. Bituric. 8JL 

Sunniacum monast., Soigny LL2_ 

Swalafelda 21. 

(Tabomiuzl) rex Winidorum 59. 
Tado archiep. Mediolan. 64, 
Tarantasia episcopatus, Tarentaise 

5J1 

Tartona, Tarduna, civ., Tortona fL 
136. 

Tarvanensis pagus 54, — Tarvisii, 
Tarvannenses 38; cf. Morinum. 
Tellas fl. 5JL 

Testebant , Testrabenticus pagus, 

Teisterbant 2L LLL 
Teut.-, Theot.-, Theet.-, Teol.-, 

Tel.-. 

Tentbaldus comes, sororius Hugonis, 

filii Hlotharii n. regis, 151. 
Teutberga, uxor Hlotharii II. regis, 

5JL 5JL 5_4_ 6JL 62—64. IL 73. 

7_4_ 76—78. 8JL 8JL 9JL 98. 

L0JL 

Teotgaudus archiepisc. Trever. 48, 

62—68. 7_L 7JL ZL 9JL 
Tetmarus comes Odornensis 113. 
Theutmarus comes 77. 
Theoto abbas S. Martini Turon. SL 
Texandrus comitatus 112. 
Thara fl., Thirin L48. 
Theodericus camerarius 144. 147 

—149. L5JL 
Theodonis - villa , Diedenhofen 3. 

10-13. 28, 81; eccl.: S. Ste- 

phani. 

Theodora imperatrix Graecorum 28, 
n. 2, 

Theodosius (falso) episc. Chalce- 
don. L9_ 

Theophanius spatarius Theophili 

imp. Constantinopol. 1JL 
Theophilus imp. Oraecorum 19, 2(L 



170 



INDEX KERUM. 



T(h)orinfri22.26.87. L3_2. — Thorin- 
gin 17; Toringia 1_L 21 (ducatus). 

Tiberis fl. 34. 68, 

Ticinense palatium 129; ef. Papia. 

Ticlivinni monast. , Dickelvenne 1 1 2. 

Tolosa, Tholosa, civ. 3_L 3JL 62. 
72. 1L9. — Tolosani 62j com.: 
Bernardus, Reimundus. 

Torennae partes, Turenne 2JL 

Transsequanani v. Sequana. 

Trecae, Augusta Tricorum, Troyes 
2JL 5_L ££. 9_L 141 — 144- L4L 
151 ; eccl. S. Mariae; episc. : 
Prudentius, Ottulfus. — Tricassi- 
norum regio 9 ; Tricassinus co- 
mitatus 14. 

Treiectum, Maastricht 117. 119. 
121 ; monast.: S. Servatii. — 
Trectis districtus LLL 

Treiectum - Baldulfi, Trilbardou 5_L 

Treveris, Augusta Treverorum 2JL 
48. 85_ LL_L 12_L 1_52_ Treve- 
rensis ecclesia 81 ; e p i s c. : Teot- 
gaudus. Treverorumprovincial__3_ 

Tribur, Triburas, villa 4. 126, 

Trieutum civ. 119. 

Tullum, Leucorum civ. 2JL 5_2_ 112; 
episc: Arnulfus. — Tullensium, 
Tulensis comitatus 14. 2_L 113 ; 
territorium 6JL 61 ; Tullenses par- 
tes 1L5_ 

Tumbas locus ILL 113, 

Tungris civ. , Tongern 112; Tun- 
grensis parrochia 153; e p i 8 c. : 
Franco. 

Turones, Turonum urbs, Cesaredu- 

num Turonum 43. 4_L 42. 107. 

140. 152j eccl.: S. Martini. — 

Turonicus comitatus 84; provincia 

88 ; comes: Hugo. 
Tuscanensis, Tuschanensis (Tosca- 

nellaj e p i s c. : Iohannes. 
Tusciae dux: Adalbertus; comes: 

Bonifacius. 
Tusiacum villa, Thousey (MeuseJ 

74. 22L 

Ucecia, Ucecium, civ., Uzes 112 113. 
Ultrasequanenses v. Sequana. 
Ungri 6JL 

Urba civ. , Orbe 47_ 7_L 7_S_ L31L IML 
S. Ursi monast. in Salodoro 111. 
Urta fl., Ourt 111—113. 



Usuardus monachus S. Gennani 

Paris. 51j n. 3_ 
Utrech civ. v. Vetua - Treiectum. 

Vahalis fl., Waal 3JL 
Valentia civ., Valence 5_L 
Vallis-Clusae monaat. , Vaucluse 
111. 

Vallissiorum comitatus, WaUis 20. 

Vangionum urbs v. Wormatia. 

S. Vedasti abbatia, St. Vaast 82. 

84- 88. V2lk 
Vencenna fl., la Vienne 150. 
Vendopera villa, Vendeuvre I_L 
Veosatum, Viset 112. 
Vermaria pal. , Verberie 47. 49. 

_i_l as. 

Vernum villa, Ver (OiseJ liL 14. 

IfL 13_L 
Veronensis episc: Ratholdus. 
Vercellis civ. 136; e p i s c. : Leu- 

doardus. 

Vesontio, Vesontium, Besintio, civ., 
Besancon 7_2_ LL2_ 117, 1L£L 128j 
eccLetmonast. :S. Mariae, S. 
Martini ; a r c h i e p i 8 c: Harduinus . 

Vetus - Treiectum , Utrech , civ , 
Utrecht SL lliL 

Vienna civ. , Vienne 8- 112. 1 15 T 
15_1 — 163. — Vicnnensis corai- 
tatus 113 ; comites: Boso, Ge- 
rardus. 

S. Vincentii eccl. Paris. 4fL 5_L 54. 
Vindonissa civ. , Vendresse (Ar- 

dennesj 7_L 
Virodunum, Viridunum, Bardunum, 

civ. 2JL 85. LQL 112, LHL 149; 

episc: Hatto. — Viriduneneis 

comitatus 14. 113. 
Virzinniacum villa (Versignyi) 134. 
Vivarias civ., Viviers 1 12. 1 13, 
Vonzensis comitatus, Voncq (Ar- 

dennesj 6_L 
Vosegus mons 27, 
Vulfadus archiep. Bituric 82. 83. 

8X 88- 
Vulfridu8 miles 7_L 
Vultarius episc. Aurelian. 149. 
Vultzi v. Wilzi. 
Vurhanat Britto 125_ 
Vurmo dux Normannus 153 

Wala episc. Mett. L5_L 



>OQie 



INDEX RERUM. 



171 



Walacra, Gualacrae insula, Wdlche- 

ren 13, 2i 
S. Walarici monast. , St. Valery- 

8ur- Somme 5JL 
Waldensis comitatus, Waadtland 2JL 
Waldrada, concubiua Hlotharii II. 

regi.s, G(L 62—64. LL Z3_. 7JL 78. 

87. 91. 96. 98. 100. 
Walo abbas Corbeiensis 12* UL 
Waltarius ministerialis Hlotharii II. 

regis Q£L 83. 
Waniio archiep. Rotomag. 63_ 
Guanilo archiep. Senou. 52. 
Warasch v. Wirascorum comitatus. 
Warengaudus 59. 

Warnarii-Fontana, Vernierfontaine 
128. 

Warnarius (marchio Panuoniae) S4_ 
Guarnariu8, fr. Landberti II. com. 

Namnet., 41. 
Wasconia 21 ; Wasconia citerior L3 ; 

comites: Asenarius, Sancio- 

Sanci. 

Wasloi monast, Walera 112. 
Wastinensis comitatus, le Qdtinaia 
LL 

Wavrensiscomitatus,pay«rfe Woevre 
113 

Welandus dux Dauorum 55 — 58. 

66; uxor 58j filii 6JL &&. 
Weremboldus comes TL 



Wicbodus, Wibodus, episc. Parm. 

113. 120. 
Wido comes Zfi. 
Wigon Britto, fil. Rivilin, L25. 
Wigon, fil. Salomonis ducis Britto- 

num, 124. 125. 
Wiliricus episc. Bremensis (L 
Willebertus archiep. Colon. 130. 
Willelmus comes Blesensis, fr. Odo- 

nis com. Aurejian., 1L 
Willelmus comes, fil. Odonis com. 

Aurelian., 
Guilhelmus, fil. Bernardi com. mar- 

chiae Hispan., 3JL 38. 
Wilzi, Vultzi Lfi. 22, 
Winidi, Winedi, Winodi, Giiiuedes 

43. 55. 59. 60. 79. 82. 101. 105. 

106. 117. 119. 124. 134j Winido- 

rum marcha 72, 124 ; rex 59. 114. 

117; rex: Resticius, 
Winigisi filia VASL 
Wirascorum, Warasch, comitatus 21. 

LLL 

Wormatia, Warmatia, civ. 4* 6. 12* 
2Q (Vangionum urbs). 23 (Van- 
gium). 3JL 8JL 153- — Wormaz- 
felda 21, 

Zacharias episc. Anagn. &L 
(Zuentebaldus), nepos Resticii, regu- 
lus Winidorum 114 117. 



GLOSSARIUM. 

SRIPSIT K. FRANCKE. 



accelerare, transitivo sensu 106. 

accola, colonus 81. 

adpreciare 53. 

advocatus 96. 

angustiare 149. 

appulere «= appellere 106. 

baiulatio, tutela 56. 

barga, navigium Normannicum 132. 

beneficiam 26. 61 ; beneficiarii ho- 

nores 20. 
brevis indiculus 98. 
broihim, briihl 73. 
camisium 59. 
campana 48. 
captivitas = captivi 33. 
census dominicus 135. 
chacanus, caganus, khan 20. 72. 
cingulo insignire 15. 
clusa, klausc 14. 144. 
cohibere (conhibere) « connivere 

101. 103. 123. 
collexica passio 80. 
se commendare 15. 122. 124. 138. 

139. 151. — commendatio 139. 

152. 

contrarietas 88. 91. 123. 
convenientia , pactum 40. 60. 82. 

115. 151. 
credulus, creditus 15. 
cursores 16. 
curtis regia 96. 
desiderantissimus 69. 
discupire 39. 145. 
diver8orium = deversorium 91. 
duni, diinen 18. 

epelemptica infirmitas 61; passio 
83. 

evindicare 147; super aliquem 90. 
factor = fautor 63. 65. 



fideles 22. 40. 72. 74. 79. 84 
saepius; fidelium iudicium 73. 

firmitas, munitio 79. 116. 158; 
promissum 98; pactum 105. 
109. 114. 

fiscus 14. 88. 

forsconsilire 39. 146; forsconsiKare 
108. 

gazofilacium 26. 
haistaldus 98. 
heribannus 81. 

homo 74. 76. 90. 109. 119. 123 
saepius. 

honores beneficia 81. 84. 91. 

98. 107. 121. 140 saepius. 
hospitium 81. 

hostis, exercitus 79. 85. 106. 118. 
119. 123. 127 saepius) in ho- 
stem denuntiare, in arma vocare 
87; hostem denuntiare 123. — 
hostiliter, cum exercitu 87. 132. 

inbreviare 98. 

infiscare 116. 

ingenium, dolus 72. 148. — inge- 

niose, dolose 106. 
iudicium aquae, i. ferri 132. 
leena, ylawa 100. 
leuga 82. 

leviga, instrumentum levigandi 59. 
locarium 55. 68. 67. 162. 158. 
mansuarius 135. 

mansus 53. 67; mansum 98; mansus 
insrenuilis 81. 135; servilis 81. 
135; indominicatus 135. 

manus dare 41. 

marka, marca, marcha, markia 11. 

17. 21. 22. 72. 73. 76. 82 

saepius. 
martyrium, sepulchrum 56. 



Digitized by Google 



GLOSSARIUM. 



173 



memoria, sepulchrum 29. 
minorare 5. 

missasancti (diea ipai aaeer) aaepiua. 
missns dominicus 136. — missaticum 
56. 74. 

mittere snper aliqnem infidelitatem, 
aliquem inftdclitatia accuaare 69. 
66. 

naufragari = naufragare 110. 

ostiariorum magister 97. 119. 

pagensis 72. 

paramentum 97. 

peditura, apatii mensura 96. 

perdonare, Gall. 'pardonner 73, = 

concedere 138. 
placitum 72. 73. 96. 98. 106. 114. 

118 Boepius. 
plagare, vulnerare 84. 
pnrprisus 145. 
revestire 138. 



rngitus, Qall. l ru? 74. 
sacramentum fidelitatis 32. 43. 
salvamentnm 40. 66. 146. 
super sancta iurare 44. 77. 
scara 81. 97. 116. 132. 134. 151. 
senior, dominus 40. 77. 102. 108. 

109. 126. 139. — senioratus 118. 
solarium 100. 110. 113. 
spassare, castigare, Ital. 'tpazzare* 

75. 

subgrundium ecclesiae, Oall. 'sou- 

vronne 1 47. 
tonna, cupa 137. 
tultus = ablatus 91. 
vas8allus 111; v. dominicus 15. 98; 

regius 138. 
vexilla levare 132. 
villa dominicata 111. 
villanus 133. 




Digitized by Google 



} SCRIPT0RE3. jt $ 

\ AbboniSdebelloParisiacolibrilll.Ed.G.H.Pertz. 1871 — 45 
Adami Gesta Hammaburgensis ecclesiae pontificum. 

(In Neubearbeitung) — — : 

*Alberti de Bezanis abbatis S. Laurentii Cremonensis 

Cronica. Primum edidit 0. Holder - Egger. 1908 . . 2 70 
Annales Altahenses maiores. Ed. altera. Recogn. 

E. L. b. ab Oefele. 1891 1 60 

Annales Bertiniani. Recensnit G. Waitz. 1883 . 2 10 

Annales regni Francornm inde ab a. 741 usque ad 
a. 829, qui dicuntur Annales Laurissenses maiores et Ein- 
hardi. Post edit. G. H. Pertzii recogn. Fr. Kurze. 1895 2 40 

Annales Fuldenses sive Annales regni Francorum. 

Post edit. G. H. Pertzii recogn. Fr. Kurze. 1891 .... 2 20 
Annales Hildesheimenses. Ed. G. Waitz. 1878 . — 75 

AnnalesMarbacenses qui dicuntur. (Cronica Hohen- 
burgensis cum continuatione et additamentis Neobur- 
gensibus). Recogn. Hermannus Blooh. Accedunt An- 
nales Alsatici breviores. Cum tabula. 1907 2 50 

Annales Mettenses priores. Primum recogn. B. de 
Simson. Accedunt addit. Annalium Mettensium poste- 
riorum. 1905 2 — ■ 

AnnalesPoloniae.Exrecens. Arndtii etRoepellii. 1866 1 20 
Annales Xantenses et Annales Vedastini. Recogn. 

B. de Simson. 1909 1 80 

Arnoldi Chron. Slavorum. Exrec. Lappenbergii. 1868 1 80 

Brnnonis de bello Saxonico liber. Editio altera. 

Recogn. W. Wattenbach. 1880 1 50 

Barchardi et Cuonradi Urspergensium Chronicon. 

(In Neubearbeitung) — — 

Cannen de bello Saxonico. Ex rec. O. Holder-Egger. 

Acced. Conquestio Heinrici IV. imp. 1889 — 60 

Chronica regia Coloniensis cum continuationibus in 
mona8terio S. Pantaleonis scriptis aliisquehistoriae Co- 
loniensis monumentis. Recensuit G. Waitz. 1880 . . 4 50 

Chronicon Moguntinum. Ed. Carolus Hegel. 1885 2 — 

*Clironicon Novaliciense. Ex rec. Bethmanni. 1846 1 25 

Cnntonis regis Gesta sive Encomium Emmae reginae 

auct. monacho S. Bertini. Ed. G. H. Pertz. 1865 . — 60 

*Codagnelli Annales Placentini. Recogn. O. Holder- 

Egger. 1901 2 - 

Einhardi Vita Karoli Magni. Editio sexta. Post 
G. H. Pertz recensuit G. Waitz. Curavit O. Holder- 
Egger. 1911 1 25 

*Gesta Federici I. imperat. in Lombardia auct. cive 
Mediolanensi. Recogn. O. Holder - Egger. Accedunt 
Gesta Federici I. in expeditione sacra. 1892 1 40 

*Gesta abbatum Fontanellensium. Recensuit S. Loe- 

wenfeld. 1886 — 90 

Gisleberti Chron. Hanoniense. Ex rec. W. Arndt. 1869 1 80 

Gotif redi Viterbiensis Gesta Friderici I. et Heinrici VI. 

imper. metrice scripta. Ex editione Waitzii. 1870 . — 45 

Heinrici Chron. Lyvoniae. Ex rec. Wilh. Arndt. 1 874 1 80 

Helmoldi presbyteri Bozoviensis Cronica Slavorum. 
Edit. altera. Recogn. B. Schmeidler. Accedunt Versus 
de vitaVicclini et Sidonis epistola. 1909 4 80 

Herbordi Dialogus de vita Ottonis episcopi Baben- 

bergensis. Ex recensione Rudolfi Kopke. 1868 ... 1 20 

Iohannis Porta de Annoniaco Liber de coronatione on 
Karoli IV. imperatoris. Ed. R. Salomon. 1913 ... 3 au 

. r . . - ^ , .. - _ . - L I 



Iohannis abbatis Victoriensis Liber certarum # 
historiarum. T. I, Libri I— III. Ed. P. Schneider. 1909 7 — 



T. H, Libri IV- VI. Ed. P. Schneider. 1910 ... 5 
Ionae Vitae sanctorum Columbani, Vedastis, lohannis. 

Recogn. Bruno Krusch. 1905 5 — 

Lamperti monachi Hersfeldensis opera. Accednnt 

Ann. Weiesenburgenses. Recogn. 0. Holder-Egger. 1894 6 — 

Liber de unitate ecclesiae conservanda. Recogn. 

W. Schwenkenbecher. 1883 2 40 

*Liudprandi episc. Cremonensis opera omnia. Ed. 

altera. Recogn. E. Dummler. 1877 (In Neubearbeit.) — — 
Monumenta Erphesfurtensia saec. XII. XIII. XIV. 

Ed. 0. Holder-Egger. 1900 9 — 

MonumentaWelforumantiqua. Ed.L. Weiland. 1869 — 45 

Nithardi Historiarnm libri IIII. Ed. tertia. Post 
G. H. Pertz recogn. E. Miiller. Accedit Angelberti 
rhythmus de pugna Fontanetica. 1907 — 75 

Ottonis episc. Frisingensis Chronica sive Historia de 
duabus civitatibus. Ed. altera. Recogn. A. Hofmeister. 
1912 11 — 

Qttonis et Rahewini Gesta Friderici I. imp. Ed. 

tertia. Rec. G. Waitz. Curavit B. de Simson. 1912 6 75 

Ottonis de S. Blasio Chronica. Ed. A. Hofmeister. 1912. 2 75 

*Pauli Historia Langobardorum. 1878 3 — 

Reginoilis abbatis Prumiensis Chronicon cum Conti- 

nuatione Treverensi. Recogn. Fr. Kurze. 1890 .... 2 40 
Richeri Historiarum libri IIII. Ed. altera. Recogn. 

G. Waitz. 1877 2 70 

Ruotgeri Vita Brunonis archiepiscopi Coloniensis. 

Ed. G. H. Pertz. 1841 — 60 

*RyCCardi de Sancto Germano notarii Chronica. Ed. 

G. H. Pertz. 1864 1 50 



Thietmari Merseburgensis episcopi Chronicon. Post 

ed. loh. M. Lappenbergii recogn. Fr. Kurze. 1889 . 3 — 

Vita Anskarii auct. Rimberto. Accedit Vita Rim- 

berti. Recensuit G. Waitz. 1884 . . . . / 1 50 

Vita Bennonis II. episc. Osnabrugensis auct. Nort- 

berto abbate Iburgensi. Recogn. H. Bresslau. 1902 — 50 

Vitae sancti Boniiatii archiepiscopi Moguntini. 

Recogn. W. Levison. 1905 5 — 

Vita Heinrici IV. imperatoris. Ex recens. Watten- 

bachii. Ed. tertia. Curante W. Eberhard. 1899 . . — — 
Widukindi Corbeiensis Rerum gestarum Saxonicarum 

libri III. Ed. quarta. Post G. Waitz recogn. K. A. Kehr. 

Accedit Libellus de origine gentis Swevorum. 1904 — 

Wiponis Gesta Chuonradi II. ceteraqne quae super- 
suntopera. Ed. altera. Recogn. H. Bresslau. 1878. (In 
Neubearbeitung) — 



FONTES IURIS GERMANICI ANTIQUI 



*Determinatio compendiosa de iurisdictione imperii. 

Ed. Mariua Krammer. 1909 2 — 

*EdictuS ceteraeqne Langobardorum leges. Cum con- 

atitutionibus et pactia. Ed. Fr. Bluhme. 1869 1 

Lex Ribuaria et Lex Francorum Chamavorum. 

7tku\x,. Ed. Rud. Sohm. 1883 2 

X RibuaH' ncmarI18 de ordine palatii. Ed. Vict. Krause. 1894 — 

Ed. RudLeges VisigOthornm antiquiores. Ed. K. Zeumer. 
ncmarup 189* £3 .^. . . . 6 



Stanlord Unrversity Libranes 




3 blDS QEM MOM 340 



CECIL H. GREEN LIBRARY 
STANFORD UNIVERSITY LIBRARIES 
STANFORD, CALIFORNIA 94305-6004 
(650) 723-1493 
grncirc@sulmail.stanford.edu 

All books are subject to recall. 
DATE DUE 



SEPsS' 3 2003 

MAR 23» 2004 
% 

JUh >u 



m 



• .•.»»«.••••••«.•••*. 



f 



V 



Iohannis abbatis Victoriensis Liber certarum ^ 
historiarum. T. I, Libri I— III. Ed. F. Schneider. 1909 7 
T. H, Libri IV— VI. Ed. F. Schneider. 1910 ... 5 

Ionae Vitae sanctorum Columbani, Vedastis, lohannis. 

Recogn. Bruno Krusch. 1905 5 

Laniperti monachi Hersfeldensis opera. Accedunt 

Ann. Weisaenburgenses. Recogn. 0. Holder-Egger. 1894 6 

Liber de unitate ecclesiae conservanda. Recogn. 

W. Schwenkenbecher. 1883 2 40 

*Liudprandi episc. Cremonensis opera omnia. Ed. 

altera. Rccogn. E. Dummler. 1877 (In Neubearbeit.) — 
Monumenta Erphesfurtensia saec. Xn. XIII. XIV. 

Ed. 0. Holder-Egger. 1900 9 — 

MonumentaWelforumantiqua. Ed.L.Weiland. 1869 — 45 

Nithardi Historiarum libri IIII. Ed. teitia. Post 
G. H. Pertz recogn. E. Muller. Accedit Angelberti 
rhytbmus de pugna Fontanetica. 1907 — 75 

Ottonis episc. Frisingensis Chronica sive Historia de 
duabus civitatibus. Ed. altera. Recogn. A. Hofmeister. 
1912 11 — 

Ottonis et Rahewini Gesta Friderici I. imp. Ed. 

tertia. Rec. G. Waitz. Curavit B. de Simson. 1912 6 75 

Ottonis de S. Blasio Chronica. Ed. A. Hofmeister. 1912. 2 75 

*Pauli Historia Langobardor um. 1S78 ....... 3 ~—~ 

Reginonis abbatis Prumiensis Chronicon cum Conti- 

nuatione Treverensi. Recogn. Fr. Xurze. 1890 .... 2 40 
Kicheri Historiarum libri IIH. Ed. altera. Recogn. 

G. Waitz. 1877 2 70 

Ruotgeri Vita Brunonis archiepiscopi Coloniensis. 

Ed. G. H. Pertz. 1841 — 60 

*Ryccardi de Sancto Germano notarii Chronica. Ed. 

G. H. Pertz. 1864 1 50 

Thietmari Merseburgensis episcopi Chronicon. Post 

ed. loh. M, Lappenbergii recogn. Fr. Xurze. 1889 . 3 — 

Vita Anskarii auct. Rimberto. Accedit Vita Rim- 

berti. Recensuit G. Waitz. 1884 . . . . < 1 50 

Vita Bennonis II. episc. Osnabrugensis auct. Nort- 

berto abbate Iburgensi. Recogn. H. Bresslau. 1902 — 50 

Vitae sancti Ronifatii archiepiscopi Moguntini, 

Recogn. W. Levison. 1905 5 — 

Vita Heinrici IV. imperatoris. Ex recens. Watten- 

baohii. Ed. tertia. Curante W. Eberhard. 1899 . . — — 

Widukindi Corbeiensis Rerum gestarum Saxonicarum 
libriin. Ed. quarta. Post G. Waite recogn. X. A.Xehr. 
Accedit Libellus de origine gentis Swevorum. 1904 — — 

Wiponis Gesta Chuonradi II. ceteraque quae super- 
suntopera. Ed. altera. Recogn. H. Bresslau. 1878. (In 
Neubearbeitung) 



FONTES IURIS OERMANICI ANTIQUI. 

*Determinatio compendiosa de iurisdictione imperii. 

Ed. Marius Xrammer. 1909 2 — 

*Edictus ceteraeque Langobardorum leges. Cum con- 

stitutionibus et pactis. Ed. Fr. Bluhme. 1869 1 80 

Lex Ribuaria et Lex Francorum Chamavorum. 

Ed. Rud. Sohm. 1883 2 40 

MincmarU8 de ordine palatii. Ed. Vict. Krause. 1894 — 50 

ut 1 Leges Visigothorum antiquiores. Ed. K. Zeumer. 

Hinci ° 1894 * g 



.««. * . T>«_J- «V_»« «i- 1» . 



CECIL H. GREEN LIBRARY 
STANFORD UNIVERSITY LIBRARIES 
STANFORD, CALIFORNIA 94305-6004 
(650) 723-1493 
grncirc@sulmail.stanford.edu 



All books are subject to recall. 


DATE 


DUE 


/ 

SEFV^3 2003 




MAR 2004 




J(J »u 




'JAJI^^7005 





P*lMT«0 l*> U».*.