DE MYSTERIIS fig*
AE6YPTIORVM, 15$
CkaldaeoruiruAfiy- £ n
riorum. 2 c C <
* £
PRoeivj i» Platonicum ^IcibtademyPj^
dc ^nimaxatqtte Damone.
de Sacrificio & Magia.
FORPHYRIVi^ D initiis atq; Vdmonib.
P5B1LYS de Damonibua .
MER.cvR.il TriJinegjJltPimetndtr .
JEinJdem ^ss/JcUpiue.
qq: od tibi
PI5W MON
VIS- ALTERI
NI PE CERIS
LVGDVNfH
Apud Ioan.TornaefSuro.
, M. D. XL IX
^ v va“' SV* z L/ /
'$• f*Z%<Ly;i f-' .
mm ' ^
«i ■ ■ %
i a'T i r- ■■■
f * v 'PA
•• •, :
A' iB J* , *
• r'>
\ yf - Y
IjC.V i" i
'Jc -> "J J
Xj4
j . . .;oi 't "# r o i k
v,n.ut<53 fj )
. .rar/igt*',
’ . ,
u.ka>.
\&s
*
v. „ 'it WV>\ . • 4,
: .. °
j ^. wtfWOTEpi ;■: >'j • \ ■?
. / . '*• .»aft 1 iv i.1 . a ? / r *. .a ? 1
. V’ ;
o
^ -2
4'
,x <~?
f- j - ^
JT
•v ^Sf,***
tateife
**v.
*
« -r
. . .* wi
. .<
*
Jsu
vgl
v \
X,
X&
# .* JT
• ; •5;
.% <
ari 'i'* J ■ < -•••■<•? '•■»:• -i;! J
t A * - . w : L ‘
\ /
2^.7.
;v?u
• tcfv
" *f*44 $
agU
*i
id
a
MARJ Ilivs MCINVJ P L dg
renfinu* Reoerendifomo in Cbriflo Patri ! ff, ^ .<
D.loanni Medici fan&ar Romanae * Cj
eccJefiar Cardinali TuppHii- \ >-* 0 ^
• . - ^ ter fe commendat. (C
Cmt cpiftold ad teferibere flatuiffem m Car- ^
dincd dignitate nuper tibi collata gratulatio
ram,cogitaremqi cui potifiimueam dare tibi
reddendam , qui congratulatione no flra effi-
ceret admodum gratioremjn acadcmiam me
Jitbito contuli, fferans in eius falte penetrali -
r husfalutatorem nobis aliquem tibi acceptifii-
tnum non defuturu. illic ergo diuina quadam
Jor te, primus occurrit Iamblichus inter acade-
micos cognometo Diuinus , magnus ibi fh
' cerdos. . Cui quidem falue inquam Iambliche
facerdos magne. In prafcntia(ut *dcs) ro an-
ni A4cdict,nouo Chrjfliana religionis ant ifli-
ti congratulaturus fitmrtu precor, Ji iufla pe-
to, congratulatione no flr ei, alio quin ieiunam 9
diurnis uerbis, myflcrijsq; tuis efficies plcnio -
rem.yinnuit ille precibus, atqs hac ad ic fen-
tentia / oannes facerdos magne, uenit magnus
iUe facerdos. T"u /git urfalutatore tantu latue
excipe, dtq;poU falmationc primam ,potl Ici
lid epiSlold,quid diuinus iUe loquatur 'fi pU-
cet attentius audi, promi fit enim,ut fua,tuaq$
perfona pariter digna diceret, fe tibi breuibus]
quid ^egyptij&^jfyrij facerdotes de re-
ligiouefebusq; diu inis Je nfcrtn t, exp refftrum.
? I
Arg
4
9
Argumentum in librum Iamblichi.
Porphyrius , qui inter Platonicos propter
txceUedam philojbphus appellatur, longa in
i^i/egyptu mifiu epijlold ad ^dnchonv Jacer-
dote uariaru, qyfgrauiu quaflionu plena ad
‘ . omnes philofbphia partes fpe(lantiu,prajer»
tim ad Deu,atqi angelos, damonesq;,&‘ ani -
mas,adprouidetiam,ad fatu,uaticinia,magi -
cen,miracula,fitcrifcia,uota. Porphyrij qua.»
JHonibus rejpodit Iamblichus eius auditor. In-
troducit uero Porphyrio njpodcnte ^ibamo»
ne ^sSfcgyptiuJaccrdote pro Umbone dtjci*
pulo fuo, ad que Porphyrius mifit epiflolam .
Huius ergo quaflionu totius, atq; rcjpojionif
prefeflo diurna, tanqud in Plotino adhuc ni-
mium occupatus Jingula ftrme non uerbajed
Jlnfit traduxi , ut non mirum putari , debeat, __
ftt ubi diuulft uideatur oratio, prajertim inter
ipfa dtjputandi principia , ubi leuior iaftura
Herbor u./am deinceps ucrboru etiam cotcxtua
magis perpetuus apparebtt.Coaflus uero Jum
interdu in eu aliquod uerbu ucl cotinuationis ,
uel intelligentia gratia interferere . yelocio»
bis au te editionis etiam in c au fit fuit Pier leo»
nus uir otnmu cupidtfiimus fecretoru. Veru,
id quod in primis admiror, hic fimperajfitt a»
re uidetur , qua iam po fidet. Alam diumitate
quada, tngenij Philofophoru arcana Gra-
tor u, yjSarbaroru nondum Itttatofequttur.
- : v- ^
res putantes omnia in-
nenta cfica Mercurio,
fuos libros Mercurio
inlcribcbat. Mercurius
praeeft lapienti*, & elo-
quio. Py thagoras , Plato, Democritus,
Eudoxus , Se multi ad laccrdotes Aegy-
ptios acceflcrunt. Dogmata huius libri
funt Aflyrioru, Se Aegyptioru, Se ex co-
lumnis Mercurii. Pythagoras, Se Plato
didicerut philofophia ex columnis Mer-
curii in Aegypto. Colunae Mercurii ple
nae do&rims. Ante omne rationis ufufi
ineft naturaliter infita deorum notio: im-
mo ta&us quida diuinitatis mclior,qirim
-notitia, ex quo incitatur naturalis appeti-
tus boni, Se ratiocinatio,atquc iudicium.
Eflcntialis cognitio diuinonim,quac ani-
‘ina cft perpetua,ac re uera non clt cogni-
tio haec, qua Deo fruimur. In cognitione
enim
6 TAMBLlCHVS
enim cfl: alteritas , led conta&us quidam
eflentialis, & flmplex. Non enim polia-
mus attingere unitatem iplam, nifi unitif-
flmo quodam, & unitate mentis, qux fu-
per animx , mentisq; proprietatem extat.
Vnitas ipla deorum unit fibi animas ab
xteriio p<;r unitates earum iecundum con
tiguitatcm tam propriam, & cmcaccift,ut
cfle continuitas uideatur. Intcllc&us dfc
uuius dat cfle animae per intelligerc fuum
cflentiale.Ergo cfle animx, eft quoddam
intclligere, feilicet deum, unde dependet.
Eflenoftrum, eft deum cognofc ere, quia
prxcipuu cfle animae, eft intcllcdus fuus,
m quo idem eft, efle quod intelligerc di-
uiha a&u perpetuo. Ab illo aute clic prae-
cipuo deriuantur potentix animx difcur-
rentes. Poft deos ponimus dxmoncs, he-
roes,animas puras, hi tres ordines pedifle-
qui funt deoru. Non poflumus fblitis hu-
manx rationis difeurflonibus attingere
deoru pediflequos dxmoncs, heroes, ani-
mos puros. Sca ncccfle eft confingere ad
cflentialcm intclligcntiam , & xternam.
Sicut dii fcmpcr attingutur notione inna-
ta , fle numina deorum pediflequa , tunc
primum attinguntur, quado anima depo-
fuit modutn cognitionis mobilem, qui ad
potentiam fpedtat rationalem, qux intcl-
lc&u.
DE MYSTERIIS.
Tc&u,inteiligcntiaq; formatur, quem uo-
cat intclle&u adeptu. Nam prima notitia
in agente intellectu cofiftit. Cdm cogni-
tio per adxquatione fiat, lequitur ut mini-
ma fempitema,& immobilia attingamus,
notione fempirema, immobili yfimplicL
Cognitio, qoa cognolcimus fiibftantias
feparatas, eft iaalialpecie,quam illa; qua
cognolcimus alia; Cognitio diuinorum
fuit femperin anima per fimplice intuitu*
uel conta&ii. Aliqui putant fc aflecuturofi
lep arata per quedam oppolitionis modu,
follicet materialia funt , mobilia, localia^
patibilia, & c. Ergo foparata firnt immo-
biBa,&& Sic utiq, cognofoitur,quid non
fint, quid ucro lint,. adxquatione cognb-
tiois ad illud, quod animo naturaliter per
intelle&u indftiacquiritur autem in ratio-
nali, potentia ftudio qubda,nec tam com-
parationis^ coic&urx, quam feparatior-
nis,& purificationis officio* Ecat & mo-
dus difiunQionis , follicet dii , & diuina,
uel funt tcmporafia,uei actema.Non tem-
poralia, ergo & extera, liic etiam modus
fua mobilitate non cogruit immobilibus.
Z)cproprtitdtibiu uniufcuiufy fipcriorim.
S I qua compofitio cotrd lubftantiis fo-
p aratis, Sc foparabilibus ineft, non eft
a 4 c*
IAMBX.1CH V S '
ex genere per fc indeterminato , Se diffe-
rentia terminante. Illae enim fubftantiae
funt completae fpccics undiq; in a&u de-
terminato, atque completo. Si fubftan-
tiae fcparabiles tanqua fimplices non dif-
ferunt inter fc per differentias fpecialcs
fub eodem genere, ergo neque per indiui-
duales fub eadem ijpecic difcrcpant. quae.-
libct igitur eft,quau unum genus,ucl fpc-
xies per fc exiftens. diffprunt nero fc ipfis,
& ordine graduum , Se quoniam ad pri-
mum,aliter referuntur. Intelligcntiae in-
tcr fc non conucniunt,ucl differunt gene**
re,& differentiis ullis, fimplicifsima enim
•funt, fcd quatenus uel eadem , uel diuerfa
radone referuntur ad primum, Se aliae in
prioribus, aliae in fcquenubus perfc&io-
nis gradibus difpofitae funt. Differentiae
reru inter fc in agonibus , pafsionibusq;
refoluendae ubiq; funt in iurium differen-
tias, atque hae in differendas e flendarum,
neque alicubi quicfcendum cftin fequen-
tibus,fcd ad priora proficifeendum. Neq;
infubftanriis fupenoribus anima noftra,
neque in hac eft modo ulla pafsiua, fcd
totum eft a&us efficax. Motus animae,
quo ex fe mouetur, non diuiditur in mo-
torem^ motum uel mouere, atq; n\puc-
ri , fcd eft eflendaiis a&us progrediens
temp
DI llt?.T1 *, 1,1 S. $
temporaliter. Compotitis & formis, quae
fiint in fubie&o , competunt accidentia,
formis immaterialibus non conucniunt.
Quicquid cft in formis feparabilibus , cft
«fle, & cflentialc praecipua quada, aequa-
liq; forte. Neque aliquid ibi accidens,aut
confequens reperitur. Motus , & afltio-
tics , funt differentes propter differentias
naturarum , non econuerfo. Si dicamus
unum cfle genus Reparatorum, contundi-
mus theologiam. Subftantiae tep arabiles
non conucniunt uno quodam genere , in
quo per differentias diftinguantur, fed fc
ipfis , 8c ordine graduum diftinguuntur:
quatenus per alios perfe&ionis gradus
referutur ad primum. Conucniunt autem
magis inter le quae per (imiliore modum
referutur adprimum,arq; ultimum. Bo-
num duplex, quod fuper cflentiam, quod
fccudum cflentiam. Edentia cft propric-
tas Dcorii omnium. Ipfura uerd bonum
fiipcr cflentiam, & dicitur cauta boni,tci-
licet cflentialis boniprincipium.proindc
fecundum gradus eflentiae , gradus Deo-
rum inter lc diftinguuntur. Animabus ra-
tionalibus ultimis non ineft cflentialc bo-
• num , licut diis , ted participatio boni te- .
eundum pulchritudinem intcllc&uaicm,
fcd haec immobiliter ineft.
a s Dc
<0
lAMBlt CH Yf
De ordine Juperiorum. *
ANiinae noftr$ in diuinorum generi-
bus coputatur. Heroes firnt maiores
hominibus , ergo multd grandiores funt
daemones. Primu diuinoru cft ipfum bo-
num,diiq; fequetes. ultimum particulares
animae rationales : horu media duo funt,
fcilicet heroes prope animas, & daemones
prope deos, ficut inter igne, ac terram cft
aer,& aqua. Heroes ctfi potctia,uirtute,
pulchritudine, magnitudine nobis prae-
ftat, tamen cum anima noftra,& uita cius
multu congruunt. Daemones funt fupe-
riores heroibus, & miniftri deorutanqua
architc&oruin opificio mundano. Quae
fant in diis ineffabilia, & occulta, daemo-
nes exprimunt, atq; patefaciunt. Daemo-
nes, & heroes accommodant inferioribus
uniuerfalcs , fimpliccs , immobiles deoru
dotes, & cociliant omnia, atq; harmonici
confenfus,& compafsionis omnium intri-
cem funt autores. Traducunt diuina ad
nos,& noftra aequaliter ad diuina perdu- .
eunt, praeterea gradus in donis fuperioru,
& in praeparatione fufeipientiu aeque dis-
ponunt. Diuerfa diuinorum genera dif-
ferunt inter fe per triplicem modum pra- .
prietatum fcilicet quantu ad cflcntias , 8c
uirtutcs,& a&ioncs pertinet. Proprietas
fi E MTST.BK.ri 5.
deorum eft unitas, permaneria in /e ipfis,
immobilis motionum caufa, prouidentia
eminens ,nihilq; commune nabenscuin
iis, quibus prooidctiatque haec proprietas
in eis fecundum edendam , & uirtutem,
adtionemq; feruatur. Animaru proprie-
tas dft declinari o ad multitudinem, & mo
tum, coiun&ioncm^; cu diis,atq; ad acci
piendu ab aliis aliquid , & ea motu uitali
replenda, & congraenduubiq; cuomni-
busypardm manedbus^ardmucro fluen-
tibus , & ad omnia in fc , & per fc ipfam
conrepcranda. liacc ucro proprietas in cis
iccttadum eflcnria,5r uirtute,aSioncmq;
fcruatur.Proprictates dacmonu funt, con-
tinere in fe dotes deorum, inferiori qui de
modo , qudm dii, fed fiib idea, rationeqj
carum continere deteriorum coditiones,
dum fcilicct multiplicatur quide,fcd uni-
te mifcetur quoq*, fed impermifte: moue-
tur deniq;^ed flabiliter. Heroes cotra,fub
eddirione multitudinis, & motus, permir
ftionisq; unitate^dentitate, flatum, excel-
lentia habent. Daemones, & heroes funt
proximi extrcmis.illi quidem diis, hi ani-
mabus.DifFerentiae daemonum ad heroes
d*moncs.Duo media, fcilicec daemones,
hero
nl
hcroesq; componuturex proprietatibus
extremorum» fcilicet deorum, atque ani-
marum , fcd in daemonibus plus cft diui-
ni,iii heroibus plus humani.
• Quomodo fuper iorum aftiones inter
Je dtliinguantur.
i
Dii tenent entium fummu,anim$ in-
fimum. Dii poflunt omnia, momen
to uniti:anim$ cotra,ncc omnia, neq; mo
mento, neque unitae.Dii faciunt, curantq;
- omnia non inclinati:animae cum inclina-
tione,& conucrfione quadam agunt. Dii
funt praecipuae caufae : animae ex illorum
uoluntatc perpetuo pendent. Diiuigore
celerrimo lines fuos intimos una cii prin
cipiis compraehendunt : animae ab aliis in
alia , ab impcrfe&o ad pcrfc&u pergunt.
Dii copraehendi nequeunt aliqua mefura,
ucl formaranimae inclinatione, & habitu--
dine,& num detinetur, atq; fuperatur. Et
appetitu dctcrioru,familiaritateq; tagun-
tur,& certas inde contrahunt qualitates.
De fntellcftHtgr ^4 himd, .
INtelle&us omniu opifex adeft: femper
omnibus diis pieniftime per a&q.jinu
iri fcipfo manentem. Anima eft particeps
intclled9 magis partibilis, mulcifbrmisq;
aa
v
DE MYSTERIIS. I)
ad gubernatione accommodati^ac natu-
raliter in animatis prouidet a fias, aliis fi-
guris affe&a. Ite, diisadcftacaufis fupe-
ri oribus ordb,ipfaqi.putchritudo,ueI cau
£ae utriufo; : animae uerd adeft ordo,intcl
' Ic&ualisq; pulchritudo.. Item in diis eft
mefura in omnia potes:anima ucro mefu
ram illa determinat, ac per ea agit in ali-
qua. Daemones, & heroestanquam medii
inter deoSjdr animas, competenti propor
tionc quo ad extrema ,& fcipfbs p crtinet, '
componuntur ex proprietatibus tam ani-
maru quam deoru ,qua$ in fuperioribus
cnarrauimus.Si uis ergo deoru fpccie ap-
prxhcndcrc, proprietates animae rationa-
lis ultimae cogita oppofitas in perfe-
&ionc diis attribue.. Si ipcciem daemonis .
componere placet,ex utrifq, copone plus
interim diuinitatis attribues.fi deniq; ipc-
cies herois, ueru ex ambobus, plus tamen
de animae conditionibus inferens. Carpit
Porphyriumfcparatapcr habitudines ad
corpora diftinguente,fcilicec deos per ha
bitudinem ad corpora aetheria, daemones
ad aeria,animas ad terrcna.quia uidclicet
no debeat priora, & cauf§ per pofteriora *
effc&usq; diflingui. Incorporeae fubftan-
tiae no fune in corporibus: fcd extrinfecus
ca ducunt,dantq; eis aliquid,n6 accipiut..
igitur
14 IAMBLICHVS
igitur nec una cum his comutantur, ncq;
ad eorii diftributione diftribuuntur. N5
enim furit habitus corporu,uel materiales
formae, fed fubfiftctes,feparabilesq; ,rmmo
iam feparatae,& ante corpora uiuut. Sub-
ftantiac feparatac , fcparabilesq; non tales
cuadut, quia talem fortem, prouinciamq;
elegerint, uci fortitae fint,immo uicilsim,
quale anima ante corporis ingrcflum, ui-
tam, lpecicm^; in a£lum infe eduxit, tale
corpus fortitur ofganicu, talcmq; confe-
quente libi natura, quae quide uitae ipUus
anim£ perferiori fubiicitur, anima ratio-
nalis,in corpus iam uiuumucnit, led im-
pcrfeTe uiuum. Diuina progenerat in fe
> ipfis naturalitcrtotum opus faiun diftin-
aum ant£ quam pariant. Penes illa, quae
• rationi uniuerlalis principii habent, infe-
riora in liiperioribus, corporea in corpo-
reis,opificia in opificibus producuntur, in
eisq; circularitcr continentibus dirigun-
tur. Circuitus ergo caeieftes ad circuitu
cceleftium animaru redigutur, animae uc-
ro mundorfi, id eft Iphaeraru , fyderumq;
in inrclieTu liium accedentes copraehen-
dutur ab ipfo penitus, atq; in ipfoprimuin
progenerantur. Intelle£tus particularis in
uniuerlalem,ac ille in luperiora fimiliter.
Cum ergofemper jcquetia couertantur,
'f in
i • '■*
iri prima, & fuperiora tanqua cremplatia
ducat inferiora, certe a fuperioribus pro-
dbcitur,adeftq; inferiorib9 edentia fimul.
Se fpecies, & omnino in meliorib9 primo
fequetiaproducutur.Ideoq; ab illis ordo.
Se meiurain lequctibus nonccouerlo de-
pendet, non fune igitur ab liisilloru a Si-
gnandae proprietates , eflcntia igitur in-
corporea per corporea qualia quibus eu
rfihil habet commune, diftingui non po-
tcft. Principia diuina operibus luis non
Ibliim eflcntia tribuunt, icd totam diftin-
&ioncm,ordinemq; formalem. Eflcntia,
quae adeft corporibus non localiter, locis
corporeis non diftingui tur , Se quae non
cohibetur particularibus circulcripdoni-
bus fubic&orum , eadem particulariter £
mundi partibus minime continetur. Na-
tura incorporea fubiro ubicunque' uulr,
adeft, nui Io alicubi prohibente. . • . ,'j
Omne diurnum incorporeum ubiq*.
MVlto magis diuinitas quo minus
(it, ubique nullo limite coercetur.
Ite, que apud nos funt, fieri, formariq; ne-
queunt,nili una quedamuirtus opifex, &
fpccieru participatio per omnia aiffunda
tur. Deniq; nili diuina lint, ubiq; tollitur
Acrificii uirtus , quae in quadam deorum
ad homines comunionc confiftit. Dii ex
i . . hoc
hoc maxime omnia cotinent , quod nu£>;
quam continentur. Terrena quonia facta
funt,& coftant munere diuinoru,quotiet
paratiora ad diuina rcddutur,dcos fuoito
fprtiuntur exiftenteis hic etia ante natu-
ras proprias terrenoru , praeterea, cum in,
qflolibet deo potetia (it infinita , & natu-
ra indiuidua,inc6praehenfibilisq;,mcritd
' Certis alicubi locis cohiberi non pofiunt.
Item no clFct ucra inter deos uniueriaiis
prouideti? unio,nifi omnes pariter «nent
ubiq; prae licntes. Dicitur etiam, deoru. alii
quide aerii, alii uero aquei,no quia ibi lo.
Ium fint^cd quia ibi maxime regnant. Sa
cerdotes deos terrenos , & fubterraneos
aduocabant, qui certe dicuntur talcs,non
quia ibi fuit folum, ( funt enim ubique o-
mncs)led quonia alifaUbi poti&mu ope-
rantur.Nam & anima cuiullibct ltclla: elt
ubique , quamuis ibi potius agat. Statuis
diuina quaedam illuttratio capitur.
pe Prouidcntia, & quomodo Dij
fint ubique,
QVando dii uarias mundi partes, ur-
hes,ardcs, ftatuas proprie fortiri di
cutur,incclligc ciIentia,porctiamq; illoni
ubiq; in Ic uigcnte, hoc aut illud potilsi- .
xnum illuftrare;atq; ficut lumen in fe ma-,
nens*
DB MTSTEKirS. t?
nens, fine milHone,diuifioneq; fui diuer-
la pafsim illuminat,ita dii.Sicut lume fo-
lis idem totu continuu cft ubiq;,ncq; po-
tcft in partes diuidi, neque alicubi claudi,
neq; a fonte proprio leparari, neq; mifcc-
tur aeri, licet adnt.Quippe cum nihil re-
linquat lumiiiis,caIorc tame i calefacicte
reli6h,ita cuiulq; Dei lume, totum indiui
due,toti mundo penitus adeft, licet parti
cuida peipue uim fua maxime fibi acco-
mo datae coce dat. Interca tame quodamo
do implet omnia, ob potcntiS perfera, &
cxccflum caufalem prorfus immenfum.
Vndc perficit omnia , unitq; cum extre- r
?nis extrema, per media copraehcndens in
ic omnia, & fe ad fic reflectes fibi prorfus
unitum. Quod quide munus imitatur 8c
mundus circulari motu,partiumq; in unu
connexione, & cociliationc quaaa tranf-
ferente elementa uicifiim in clemeta,atq;
uirtute fuperiorum ad inferiora mittente.
Qui manifefta hanc fiifcipit deorum fta-
tuam ubique prorfus unitam, ucreri debet
omnino de diis mudi caufis aliena fenti-
rc , fcilicct ede localiter ( ut ita dixerim)
leparatos.Si enim nulla eft comunio mu-
di ad numina quo ad eflcntia,uim, a£tio-
ne lpe6bt,nullaq; c6diftributio,uel cou-
fortiu, nulla nimiru nec coextcfio, & co-
b diftrib
t& f A W B I I C K V S '
diftributio fccundii locum, atq; determi-
nans quatum ad illud pertinet, fpccie, iiei
genere cogitata funt, mutua copraehefio*
Se permiftioefle potcft.Que uerd fc totis
omnino differunt, reciproca inter fe con-
<hftributionc,ucl miftioncm, ucl coprae-
henfionem nullam prorfus admittunt;
Quado per diuerfas mundi plagas fit nu-
minum diftributio,intellige alias plagas
aliter munera deora pro lua proprietate
fiifciperc. Quod quide cofydcrans ars fa-
crorum operum propriis inuocationibus
utitur, quae eiufmodi diftributioni , pro-
priet ari q; numinu cofentancae uideantur.
Quaelibet mundi pars accipit aliquid d
quolibet Deo : quilibet enim Deus Cuili-
bet parti miidi totus adeft.Scd partes ali$
aliter hinc accipiut , Aether quide aethe-
ria, Aer autem aeria fufeipit ratione. Cer-
tis nanque materiis, inuocationibusq; mu
nera deorum naturaliter attrahuntur.
ir diurnum fit
bua alienum,
NVinina nobis fuperiora nihil habet
in.fe pafsibile:atq; hanc(ut ita dica)
impafsibilitate non habent acquifita uip-
uitc,fcd natura : neq; etiam anima, qu$ cfl
ulrima diuinorum , palsibile quicqua ha-
bet
4 pdfiionic
T> * M J S m f ! S. . tp
befcanima dico d corporibus puram,qu$
neq; etiatangiturpcrturbationeuolupta
tiseius,quae cft rcftitutio innatura.€iun-
fituitafupcrnaturalisingenita,Deq; dolo-
re quopia diflbluete,cum fit extra omne
corpus» naturamq; circa corpus diuifam,
& harmonia dcfccndcntem in corpus ab
enim corpore continetur ,ncq; per inftru-
meta exteriora corpora peipere cogitur*
Iamucro cum iit indiuiaua»&uniformis
eflentia fecunda fc incorporeapcrmanes,
cura corpore nihil comunitans, nimirum-
pafsiones diuifionis, ucl altcrationis>uci
mutationis alicuius nullas admittit.
XoquitMr de anima \ Jeparata a corpore •
ANima neq; etia,.dumadeft corpori,
patitur ucl ipfa quicqua, uel ratio-
nes icminales , quas ipfa corpori; tradit..
Species enim funt limplices»unitbrincsq;r
nulla turbatione, uel exitu afeipfis fufer-
pietes. Pafriones,qualcfcunq; wir,in ani-
mali no funt in. anima, qualifcunq; fit,fcd
in corpore , quodriub anima certa pofsi-
det qualitate, qua & pariatur, & agat.Nul
la eft inanima paisio, ucl peremptoria, ucl
turbatoria. Atq; hac impalsibilitatcm anr
manon folu acquirit clc6b.one,fcd pofii-
b x det
29
lAMBilCHYS
det ipfa natura admodu fuperiore corpo
ribus.D$moncs,& heroes liint impatibi-
les, atq-, (empiterni. Semper enim fequun-
tur deos in mudi ordine cofcruando. ubi
uero pafcio eft, ordo perpetuus no (erua-
tur. Porphyrius fiiTpicabatur daemones
mudi rettores aliquo modo cfle patibi-
les per ea, quae adhibeantur illis in (acris.
Iamblichus negat, quia ubi eft ordo per-
petuus,no eft patio, qua cflcntia incorpo
rea per fempitema nequit accipere. Forte
uero concederet daemones inhmos , ma-
iosq; , & gubernatione priuatostagi paf.
(ionibus effe&iuis no quide in anima, fed
in corpore tali per anim$ praefentia cofti
n tuto. Sicut natura ex occultis rationibus
manifcfta facit, ita Sacerdos adhibet ma-
nitefta, ut occulta fignificet.Sacerdos ope
ratur fepe multa , quibus aliquid fimilc,
propriumq; diuinis efficiat, qua quide cb
gnationc aliquid diuinitus attrahat. In-
terea operatur 6c multa, per qu$ purificet
anima, ac mala nobis aucrtat. Daemones,
qui funt nobis praeftatiores, nulla natura-
lem utilitatem i nobis accipiut. aut enim
no indiget , aut ipfimctfibi abunde ubiq;
luppeditant. Nulla uero ex rebus corpo-
ralibus mutatione aliquado patiutur. In-
funt nobis perturbadonu principia quae-
dam,
DI 'MYSTE ICTIS.
21
da,quq fi uiolentius i principio, & fubito
cohibentur, tande acriores crupunt inftar
flam$ c6preflq,rifusq; cohibiti, funt ergo
rcmifsius corrigeda.Hcraclitus facrificia
medicameta nominat, quia purgent ani*
ma a morbis in hac generatione concre-
tis. Porphyrius {ufpicabatur non modo
daemones , fed etia deos aliqua pafiione
tangi , quonia inuocationibus mouean-
tur. Volutas boni in Deo,diisq;,qui funt
bonitates, excelletior^ft. idcoJji liberior
quam uita noftra cle&iua circa bonum.
Itaq-, dii no quia inuocantur,mouetur ad
bonu hominibus adhibedum , fed fponte
nos ad bonu-prouocant,nobis^ inuocan
do conuerfi occurrunt ultro , ofieduntq;
aliquid, atq^largiuntur. Putant quide ho
mines fe cne liberos adpetendu.Efto er-
go^ liberiores ad dandum.Dii propter
libera uoluntate boni*a&ionemq; peren-
nem, atq; perfera omnibus benefaciunt,
cum primum ad illos lunt inuocado con
uerfi. Anima in fuppheationibus ad conr
templatione peruenies diurnorum, uitam
priore obnoxia palsionib9 tranfmutatin
uitam pafiionis experte, dum fubit a&io-
nc,uitamq; deoru. Quomodo igitur fup-
plicationes noftra pafiionibus deos tan-
gut, ciim & animas ante pa&iuas reddant
b 3 a pais
az .1 AMBI ICH7S
5 pafiionibus liberas ? Supplicatione*
animum influxui deorii aptum efficiunt,
qui &. ultro facile peruenit propter diui-
nam amicitiam omnia connc&cntcm.
De ira Deorum.
aVando a benefica cura deorum»
quafi d lumine folisnos diuerti-
mus,in tenebris ftatim fum%diciturq; dc*
nobis iratus. Placare igitur deorii ira,eft
ad illos fupplicado rcclirc. Placatio eiuf-
modi no affert paftioncm deo, immo Se
animum i prioribus liberat palsionibus;
- Dii,djemonesq; diuini fuppliciter adora-
ti,cultiq;*mala multa repellunt, quae alio*
qui naturaliter euenirent.
Denecefiitate,& libertate Deorum*
NEccflc eft.dcos ita fe habere, utfimt
non necefiitatc extrinfccus illata»
fed naturali fibi, optima^; fibiidcoq; ma-
Kiinc uoluntaria, qua & nollent unquam
. optione propofita aliter (e habere. Por-
phyrius, multiq; philofophi dicunt deos
quidem efle intclle&us puros , daemones
autem intcllc&us, ucl participationes in-
tellc6biis , aliquos animales, fcd Iambli-
chus non ita rc6lc poni daemonum pro-
prietatem obiicit. nam & animae intelle-
i &us
s + * —
DB MYSTBR1IS.
Su s funt animales , & intclIcSus ipfius
participationes quseda,ncq; rurfiim deo-
xum proprietatem reSe poni, nam puris
intclJcSibus dii praefunt.
£>c differentia Deorum ad Damotteu
apud Gr<ccos,atq ; de uott fimos.
Dii non fecundum rationem intclle-
&us ipfius, fed unitatis, & bonita-
tis,&Itclligibil is obie&i rit£ definiunir.
Porphyrius fufpicatur inrellc&us pu7
. ros , feparatosq; habitudine adfcnfibilia
.non habere, neq; preces audire. Princi-
. palis cultus, feparatis fiibftanriis tame cft
adhibcdus.in hoc uriq; cultu excitatur a-
nimac fummum , fummisq; coniungitur,
fupremi in uno omnia noftra coprchcn-
dunr,atq; cognofeunt. a&ioncsq; oratio-
. num religiofarum in feipfis comprehen-
dunt. neq; i Ce difccd unt, fed in Ce itantes
orantiu intentioni prorfus interfunt. fup-
plicarc uero humillime conuenit. agno-
fe ere enim uilitatem noftram , (i fuperis
conteramur, cfhcit ut maxime , fupplicc-
mus, conucrtamurq; ad illos omnino, &
alsidua confuctudinc fimiles euadamus.
Apprime uero coierunt orationes miflae
diuiniter, quibus diuina uis inclhhec con
tra Porphyrium opinantem colendos no
. bis efle proprii .mundanos deos , quia
b 4 Tenti
fcritiant. Item fupplicationcs diuinarum
mentiu puritati minimi conucnire. Iam-
blichus conuenire putat propter fcnfiuri
intimum, qui fupplicationibus ineft,prae-
fertim qu? funt dat? diuinitus.Intelle&us
puri fine fcnfu fenfibilia nofcunt.
Iterum de Supplicationibus.
POrphyrius ait , materialia quaeda in
fupplicationibus adhiberi, ideo adhi
beri diis tantu illis, qui fint animalia. Re-
condit Iamblichus, in iis materialib9 ul-
tra corporeas qualitates latere etiam ra-
tiones,& lpccies,& mefuras incorporeas,
atq; diuinaSjpcr quas quae adhibetur funt
congrua diis. Profe&o quicquid admo-
uctur quomodocunq; confentaneum, Se
fimile diis, mox dii adfunt, coiunguntur,
exhibentq; munera , prcccsq; exaudiunt.
Parua quaedam congruitas rerum noftra-
rum ad deos nobis fufficit,ut aliud ab il-
lis hauriamus. Illi enim ad hoc femper
promptifsimi funt propter bonitate na-
turalem, mirabilemq; potentiam. Caufa
nerd praepotens agit in materiam, uel exi
litur pr?paratam. Poiphyrius ex eo di-
ftinguit daemones £ diis , qudd illi funt
incorporei, hi ucrd corporei. Iamblichus
ait, per haec fubftatias, & proprietates eo-
rum difeemi non pofle.
JDc differentia inter dcos,& daemones »
dtq ; de coelebibus.
Dii coelcftcs dici icorporci poliunt,
quonia ad fuam excellentiorem a-
£tionem,& uitac felicitati nihil i corpo-
ribus impedimenti contingit. Sed quate-
nus dii ad ipfum unum tendunt, corpora
lpontc contendunt eodem, neq; cotincnt
animas, (ed excellentiftime continentur.
Ccelcfte corpus rebus cft incorporeis
cognatilsimum,propter naturam nmpli-
cem, i ndiui{am,con Itantem, 8c a&ionem
unam, id cft circuitum, & uitam (ibi con-
genitam,atque lucem. Non fit in coelo
compofitio ex anima , & corpore, in ter-
tiam naturam unam,(ed prorfus ad natu-
ram anim? trahitur, arq; eft quali uilibilis
quaedam anima , forte coelum eft lumen
ipfum line materia , deline dimcnfionc.
Dimenlio enim ibi propter amplam prae-
fentiam eius apparet. Vnde coelum cft a-
nima coeli leipfam accommodans ocu-
lis , rcbusq; caducis , atq; circulus ille eft
circuitus animae, lumen eft intelle&us e-
iufdem'. Sicut in infimo corpora forma
fit materialis, fic i fummo materia fit for-
malis*^ corpus animale non anima cor-
poralis, liqua modo cft in coelo materia,-
Sicut fummus aer fit igneus, ita coeleftis
b 5 ignis
l€ i AMBiicnys
ignis fit animalis. Anima illa imcllc&ua-
lis euadit, intcllc&9 boniformis efficitur,
Coelcftia animalia dici icorporea pot-
iunt. Omnes ccelcftes boni fiint, atq; be-
nefici, fufpicictcs tatu ipfum bonu,& hoc
intuitu ag6tes aeterno. Virtutes inaefthr
snabiles copertae fiunt , tum in animalibus
coeieftibus,tuineam corporib9 infitae,tu
< per deflexus in omnia fine impedimento
ufiq; ad infima defice dentes ,cdmunicatae
tam diuiduis q inlpecicbus. immutabiles
ubiq;,quis in materia mutabili regetes ge -
neratione perpetuo quoda ordine , fiem-
j perq; beneficae, perinde fluxu coeli in mat
teriadificordibus plena refiultat aliqd no-*
bis diflonu. T eporalia tcporalitcr aeter-
na capiut. Corpora Icorporea corporali-
ter. Materialia haec immaterialia coeloru
* uires mutabiliter, & inordinate fufeipiut.
Quae fiunt in mudo diuino, figurata non
iunt, quauisut figurata recipiatur in cce-
lorfic coelcftia no fune mala,quauis hic fit
(cipiatur,ut mala. Vires coelcftiu omnes
inde bon$ deicediit,in hac autcotrarioru
permiftione mutatur.ideoq; qualitas, qu£
nocet in terris, alia ia eft praeter illa, quae
coelit9 hucuiq; peruenerat. Primo quod
datur, aliud quide eft in datore, aliud aut
extra, etiafi in k ipfo permaneat.preterca
? . cft <Sc
<fl & min9.Secudo du infubie&o uiliori
iiifcipiimtur,fit 8c uilius. Tertio propter
naturam fufeipientis diucrfam fufcipitiir
modo diuerfo.Quarto qualitatibus inter
fe differentibus , qua: ambiero code pa-
ritcrcapiuntur. Quinto patiente fubicclo
patitur. Sexto ex omnibus fiibic&o corti-*
pratbenfis aliud quiddam poftremo re-
iultat. Influxusccelcftes immateriales ex-
tendunt. Saturni quidem uiscontcnti-
ua efl. Martis uero motrix. Illa uerd per
accidens frequenter obeft, quando mate-
ria frigidiore fufcipitur,hatc aute quando
fcruentiorc.Ic6 illa nocet, quando recipi-
tur, per modum congelationis accipitur,
hxc quando per atflum, quod quidem fit
pro difpofitione materiat, id eu quando
uidelicet materia ilia,ncq; fatis calida dl,
atq; efl interea denfiori nate autem per' fe
efl calidior,atq; fabrilior. Lux, colorq;
folis, quamuis offendere languidum ui-
deantur, neccflaria tamen fiint ad ui-
tam. fimiliter omnes ccelcflium influxus
ucniunt falutares quauis fubie&i,ucl per-
uerfitas peruerlat recipiat, ucl debilitas fa-
cile tolerare no pofrit, efficaciam fupero-
ruin. Omnes motus cofcrunt, & uniucr
neceflariis partibus uniucrfi, quauis
interim inter particulas minimas fub hoc
motu
2.8 IAMBLICHV5
motu ucl alia laedatur ab alia , ucl tales
particulae non facile motu uniucrfi fufti-
ncant. Sicut in chorea,dum finguli har-
monice faltant congruuntq; ge/tibus in-
ter fc,& toti choro digitus, & pes premi-
tur, & offenditur. Et fiquid debile ince-
deritjpeflundatur.
De uicinitate caele dium corporum ad
fpecies incorporeas.
Dliccelcftcs principifr fuum haben-
tes in mudo intclligibili,dum ideas
fui contcpiantur, in co mouet coelos hoc
ipio a&u inrclIigcntiae,uolutatisq; effica-
ci admodum, & perpetuo. Idcoq; fine la-
bore regunt, quod ex ordine femper con>-
ftante cuidcnter apparet.ita uero affe&is
diis lq>aratis coiun&i funt potius quam
corporibus. Regimen circa coelos non
poteft deos ab intelligcntiae intentione
diftrahcrc cum cd potetius, faciliusq; re-
gant, quo illic attetius Ipcculatur. ex hoc
enim procedit & illud, ide quoq; noftris
accideret aialibus,ff caufam fiiam cotem-
plarentur,undc eft,& uegetandi facultas.
Confirmatio Superiorum.
MEns diuina per ideas luas deorum
cceleftiu animas procreat, atq* per
eas coeleftia corpora, & utraq; ffbi con-
i unda perpetuo retinet. Dii mundatu,
qui
DI MTSTBUM. lp
qui-& intelleduales fpecies nominantur,
inter fc uniti funt , tum quia eundi idem
exemplar, in quo funt fpecies intelligibi-
les contuentur, tu quia exemplar illud in
quolibet deo immudano uiget ubiq; to-
tum. Non fpatium,non fubic&a diuerfa
prohibent, quin quaelibet cflcntiae incor-
poreae ubiq; fibi inuice infint. Dii mun-
dani in fc inuiccm funt, fuisq; ideis, tum
quia funt ab uno,& referuntur ad unum,
tum quia diurna unitas ubiq; praeualens
unit eos, tu quia procedut inter fe,& con-
uertuntur, mutuoq; accipiunt. In copo-
(itis naturalibus unitas aduentitia cft de-
pendens i fiipcrioribus, & i multitudine
uincitur.In formis feparabilib9 unitas fu-
perat multitudine, et in diis adeo fuperat,
ut illorum cfTe fit unitas quaeda:dico au-
tem quaeda, quia primu principia eft ipfa .
(impliciter unitas. Cum igitur unitas in
diis intrinfecus ita praeualcat , merito a
prioribus exuberat in fequetesdta ut hi in
ilioru unitate cofiftant, quaunitate quali
omnibus communi eundi funt unii adit
quodam , ficut corpora inter fe potentia
quada materiali funt unum. Dii coelc-
ftes inuifibilibus diis penitus funt uniti,
tum quia coelcftcs animae liint extra cor-
pora, tum quia dii fuperiores, id eft ideae
.. , 1 unita
! A M B l I C flf 7 5
unitatem infinitam habent, prout omne»
funt in quolibet, per qua unitatem fibi 8c
inter fc acos fcqucntcs imiunt.Cdmcnim
omnes dii definiantur per unitatem , una
communis unitas dilatatur in omnes, per
quam funt unum a&u cu&orum uno ad
unum prorfiis obic£hun , & principium*,
atq; finem, in codc omnes pun&o fimul*
atq; momento*.
De ProHidetut,& de Dijs,atq ; Dxnfonib9,
D Eorum prouidencia uniuqrfalis cft,
daemonum uerd particularis.Dcus
primus dat omnibus omnia, dii fbquetes
omnib9 aliqua largiuntur.D$moncs,atq;
animae aliquibus folu,& aliqua tantum.
Sunt dii inuifibiles, lunt & in coelo ui-
fibilcs,lunt & demoucsidii quide in coelo
colpicui in ipfa unione ad deos occultos
exiuunt, daemones aute longe ab ilbs di-
ftant,uclut a conteplatoribuspuris ipfi in
agedo propenfius occupati.Ideo & a diis
cdlpicuis longe diflant.Ite cflentia utro-
runq; deorii , & potentia, prouidenriaq;
uniucrialis eft per omnia tendenstdaemo-
num uerd natura prouideda particularis
circa res quafda,atq; prouincias. kcm dii
corpora lua adeo lupcrcminer, & corpo-
ra adeo his obfcquuntur,ut a corporibus
Jeparati dicantur.Daemones ucro contra-
di mysteriis^ jr
lia ratione magis affeCti funt,& copulati
corporibus. Ice dii fune architecti, daemo-
nes ucrd miniftrlda:mones>qudd occulti
funt fenfibus, dii rationi quoq; humanas
quod fi< forte aliquado dii appareant, cir-
ca terra adhuc dxmonibus aeris emr pre-
ftantiores. Mutatio enim IocmicI officii*
natura nonmutat diuinaJDcniq; dii d po
tentiis fluentibus in gencraricncm liberi
font, Daemones uero, nequaqua. Cofii-
tat quae ex hiftoria Porphyrius adduxe-
rat, fcilicct fieri inulta ad acos quafi paf-
fibiles edent. Quia lex lac rorum iubet i
pafsionibns efle inter facrificia liberum*
qu£ quide lex cft data diuinitus etia i pri
mo patre mudi, a quo & omnia lymbola
in facrificiisfignihcantiaaliquid occul-
tifiimu. Denique quae inlacris rit£ fiunt,
habent caufam diuina adeo a pafiionc re-
motam,ut nec ratio eam pofiit attingere.
V ulgus ratione ceremoniam diuiniter
inftitutaru attingere nequit, uenmtamcn
alsignarc conatur.ex fuis igitur palsioni-
bus alsignando,diis palsioncs attribuit.
Vulgus erga potentes utitur gcftibus
venerationis* 8c donis utitur ad deos cifi-
dcm.Scd erga homines id agit,tnpafiio-
nibus luis, tu propter pafsiones maioris»
putat aut & fimilcs palsioncs diis incile*
quae
32. .{AMBLICHYS
quae hominibus potentibus infunt , atq;
propter fimiles pafsioncs in fubditis,ado-
ratoribusq; diis talia exhiberi. Sed re uc-
ra ceremoniae diuinitus inftitutae no pafi-
fione aguntur ulla , fed admiratione po-
tius, & ucncrationc, & conflante prorfus
intclligentia,gaudioq; perfimili. . .
Qho differant Damonc$,Hcrocs,is4nim&.
OVnt indiisuires gcncratiuae , opifi-
- (3 ccsq;,funt & uiuificae,quae & in prio-
ribus (ublimius cotinentur. Primae latius
difFimduntur quam fccucbc. Secunda: per *
primas definiuntundaemones poft longu
caru proccflum exordiuntur, ubi iam ad
partionem plurima dei iuatur. heroes de-
finiuntur per fccudas, id cft, uiuificas an-
te qudm dcucniant ad poftrcmu. Nam in
poftrcmo caru exordiuntur animae : offi-
cium ergo daemonu cft opificium circa
naturas mudanas,ufq; ad ungula trafige-
rc fimul, atq; perficere , & animas ligare
corporibus. Heroum ucro cft uiuificarc,
ratiocin&riq;,& animas cuftodirc,easq; a
corporibus foluere. Daemonu officium
latius cft quim hcroum:illi circa uniucr-
fum magis, hi circa animas potius operan
tur.No ducimus animas fi eri, fed accipere
a daemonibus, heroibus^; nonihil, & ex
fc multa infuper adhibere, exordiriq; fuu
offici
DE M Y S T E U I S. 33
officium circa diuinoru finem : non quia
diuina non ulterius agat, fed quonia ani-
mae in ultimis diuinoru officiis adfei icun-
tur. Item anima ex fe tam uarias uiuendi
formas promere poteft , ut pro earu con-
gruitate lingulas habitet mundi plagas.
Poteft & congredi quibus uult, iterumq;
regredi in feipfam,& tam diis quam infe-
rioribus fe coniungcre, quatenus rationes
diuinonunficut inferior promit: ctfi fx-
pe per daemones, heroesq; iungatur diis,
poteft tam per fua quaedam meoia ab illis
differentia fe coniungere diis. Anima
nonnunqua conciliat fc diuinis per alias
harmonias efTcntiae,a£Honumqv Tuarum,
quam fint illae , perquas daemones fupe-
ris fe coniungunt. Etfi anima non feruet
uitae tenorem adeo fimilem, tamen faepe
benefica uoluntate Deorum illuminata
daemones fupergreditur ad uitam angeli-
cam potius quam animale. Anima quan-
uis uideatur omnes rationes, & totas in fe
fpccies exhibere, tamen determinas fem-
per eft fecundum aliquid unum, id eft,
unam fpeciem. Atque interim ex caufis;
praecedentibus ali^s aliis feipfam coordi-
nat ipfa fe moucns.
iduando alia numina aliter appd-
reant,atq; agant,
c Omne*
34 i amblichvs
/~\Mncs fuperi inuocati ucniut in con-
l ) fpcaa,fed alii fub aliis formis, uiri-
busq; occurrunt. Animae quoq; ftellarum
nouis quibufdam modis afpc&ii moucnt.
Deorum uifa occurrut uniformia, limpli-
cifsimaq;, archangclorii aliquanto minus
uniformia ucl fimplicia. Angclom quoq;
minus, dxmonu uaria iam, principatuum
magis uaria , fed ordine uarictatis miro,
heroiihis quali fimilia, principatuu uaria
admodu,ordinata paru. Animam fcilicet
particularum omniformia. Cum enim di-
uerii funtfuperi naturis , a£Honibus^;> &
modo fuo appareant lingulis, merito di-
uerli diucrlis modis occurrunt. Du irt
. alpc&u ucniut admodu falutarcs,archan-
gcli horribiles limul & manfucti : mitio-
res angeli : daemones metueditheroes ue-
rendi minus:principatus ftupendi -.princi-
pes noxii & infefti : animae limilcs heroi-
Dus,quamuis inferiores. Dcoru imagines
apparet penitus immutabiles, magnitudi-
ne,fbrma, figura, a&ione : archangcloru,
& angclom gradatim minus immutabi-;
les,fcd prope Dcos:daemonum mutabiles
quidemagnitudine, atq; forma, his enim
alias aliter apparet, fed eaedem agnofeun-
tur : principatuuimmutabiles : herou fer-
mc ucut daemon^ffipl^cipumultiformiter
. uarian
4
I
uariantunanimarum mutabiliores Iong£
quam daemonii. Dii apparent cum quie-
te quadam, Se ordinctarchangeli cum ci£
dem, fcd his adhibet efficacia : angeli cif*
dem fcilicet quieti, & ordini adhibet mo-
tu ordinatu, & moderatu : daemones cuin
turbatione ordine tranfgredientc:princi-
patus eu ftabilitate,conftantiaq; in fcipfis:
ncroes cum motu,atq; fcflinantia:princi-
pes eu tumultu:anim? ferme ficut heroes,
fcd minori eu ftabiUtate,& ordine. Deo-
rum pulchritudo occurrit inaeftimabilis,
incoparabilis, admiranda, fupra modude-
Ic&ans :ar changel oru , angelorumq; con-
fimilis,fcd graaarim inaequalis. Daemo-
num & heroum fpiritus per fe apparentes
pulchritudine in fpcciebus determinatis
habent, fcd illi fccundu rationes eflcntiae,
hi fccudum fortitudinis a&u. principatuu
pulchritudo principalis eft,& natiua:prin
cipii fida, adornata, elaborata. Animam
pulchritudo in rationibus confiftit deter-
minatis quide, fcd diuifis magis quam in
herou forma, fub una tamen fpecic coprea
henfis. Deoru a£lioncs,cffe£lusq; uclo-
ciorcs funt quam intelligentiadcpraehcn-
dere pofiit. fcd interea penitus flabiles.’
Archagclora celeritas miflaefl,quodam7
modo efficacibus adionibus-.angcloriim
. ‘ " ei' «Um
C.i->
wm
• AwVfx
J
.■«
70
.•4$
-J
J\
-
,g .amblichvs
cummotu,ncq;pmtcrKab&,,«^cu«,
d&o perficiant. Daemonuma&oncs ce-
leriores apparet, quam finr cf&au,& uc-
ritate. Heroes magnifici q"dcmmcc<iut
a<l aSionem, tardius tamen quam «temo-
nes pcraguntiprincipatus cum autontate,
' & impeno ucniunt ad agendu.pnncipun»
fonms plurimam quidem habet empha-
fim, fcd deluit ab effiam ammaru aaro-
n-s mobiliores fune, quamhcrou.fed de-
biliores. Dcorfiapparetium magnitudo
totu coelum occupare uidctur. Quam n
cedente nec terra putatur fiiftinerc polle.
Archaneelis apparentibus partes mundi
quxda «>mmouetur,& lume precedit m
i diuifum.ipfi ucrd pro magmmdme do-
minationis fuac magnitudine* ,& fi-
sura: prxfeferunt. Angelica forma,& lux
| minor eft, & diuifamagu : «temonum
magnimdo , foimaq; dmi6 magis & nu-
nor : heroica rutius anguftior.afpeamq;
magnanimus : principatus P'J?ramte&
uafti : principes inflati, fuperbiq;, & mfo-
kntes apparcnt.ammaru effig.es mxqvu-
les.hcroibusq; minores. Dernq; quilibet
pro magnituainc potetise fi.se, & unpeni
latitudine magnitudinem tormae,
praefert. Deorum fpcaacula ptxlucida
nobis occurriit, fulgcntiaq; ad fummnm,
• # ^ 7 . \ _ . 9
X
&
-
' ili kr fip.
rS
D E MVSTBR.IIS. 37
Sc iplendorc dcarticulata mirifici , 8c lu-
cidiora quam fine re ucra : archangelo-
Xum uera,perfe&aq; : angelorum effigies
Ipccicm cande leniant, praeterquam quod
d notitiae plenitudine agnitionis diicrc-
donc defiduntrdaemonum exilia,& quali
caduca : heroum exiliora t principatuum
pcrlpicua : printipum obteura , led utraq;
impcriolaanimanim umbrofa. Deorum
imagines quamplurimo fplendorc coru-
Icant : archangelorum quoque praefulgi-
dae : fulgidae mfuper angelorum : daemo-
nes turbidus ignis apparent: heroes mi-
lium lumen ex pluribus habent :pnncipa-
xus quidem purius : principes autc ex dif-
limilibus, contrariisquc confufum often- J
dunt : animae ignem reddunt plenum ex
multis generationis admiffionibus,atque
diuilum. Deoru imagines occurrunttan-
quam ignis indiuiduus , incffobilisq; im-
plens uniuerlum mundi profundum : ar-
changelorum ignis etiam indiuifus,habcs
circa le, ucl ante, ucl retro quamplurima
multitudinem : angelorum aiuifus ignis,
led in ideis ablblutifsimis : daemonu ma-
gis quoque diuifus, Crd anguftius circun-
icriptus facile exprimendus, et apud illos,
qui fuperiora wacrunt, facile contemnen-
dus : heroicus ignis habet , quod horum
c 3 conii
-4
1AMB11CHVS
conlimilia,fcd no aequalia.principatuurh
ignis apprime lucidus: principum alicjuid
habet opaci : animarum ualde diuifus, 8c
multiformis , atq; ex multis mundi natu-
ris admiftus. Deorum ignis omnino fla-
bilis cft afpc&u : archangclorum ftabili-
tatis particeps : angelorum ftabiliter mcr-
uetur : daemonum inftabilis:hcroum pro-
perantior : principatuum quietus aducnit:
principum ucro tumultuoliis : animarum
ignis multis motibus tranlmutatur. Dii
animas perfc&ifsimc purgantiarchangcli
forium rcuocant: angeli tantum foluunt
a materiae yiricuhsrdacmones ad naturam
' trahunt : heroes ad curam lenlibiliu ope-
rum deducunt : Principatus quidem prae-
fidentiam mundanorum , principes ucro
materialium ftudium exliibent : animae,
cum apparent, contendunt vtrahuntq; in
generatione. Quicquid puru,firmunTq;
cft in imagine nobis occurrente, foperio-
ribus attribuito gcncribus.Iam ucro prie-
folg idum cius , quod*uc in feipfo fiiirutcr
permaneat diis attribue: quod ucro ful-
get, atque permanet quidem, fcd quali jn
alio,archangelis : quod in alio permanes,
angelis. Item quod mobile cft, 8c uaga—
bundum, & alienis plenum naturis, ubiq;
Ulterioribus ordinibus attribuito.D^mo-
nes
nes roiftos ili lc habet mundi, uapores, fe-
niturqj inftabil iter praeter ucliuxta mun-
dimotii: heroibus gcncratiuae Ipiriruum
-compofitiones admilcentur,circaquas 8c
ipli commouentur.Principatus eode mo-
do permanent , mundanum quod habent
oftedentes :principcs materialibus liquo-
ribus pleni lunt : animae fu perfluis macu-
. Iis, & alienis fpiritibus funt repletae , qui-
bus cum quoties apparent , unumquodq;
horum generum le oftendit. pii mate-
riam repente conlumunfcarchangeli pau-
larim, angeli foluunt ab ea, & ad iubhmia
reuocant , daemones diligenter exornant
eam , heroes coaptant ad eam competcn-
• tibus ubiq; mefuris eam ftrenucjcommo-
deq; curantes : principatus adftant ei fu-
pcreminentes,& hoc pa<jiolci pfos oflen-
dunt:principcs impletos le penitus mate*
ria monftrantianimae purae qu idem ieor-
.lum a materia ueniunt : impura; uerd ma**
teria inuolutas fe nobis oftendunr. Exhi-
bent infuper alii nobis alia. Dii pwefcntes
dant c orpori lanitatcm, uirtutem animat,
meti fynceritatem , omnia noftra impro-
pria^principia rcuocant,quod in qobis cft
fi-igidum,letiferumq;,delent>calorcm fo-
ucnr,cflicacioremq; reddunt ad uitamda-
ciut quoqj,ut omnia animaemicntiq; con-
c 4 gruant,
r
40 • IAMBIICHVS
gruant, & menfurcntur eifHe,harmoniaq;
intelligibili lumc cffundunt:quod'uc non
eft corpus, oftedunttanquam corpus ipfis
animae oculis per corporis oculos. Ar-
changeli eadem agut,Icd non adeo fufFi-
cientia,ucl permanetia, ucl extra propor-
tionenoftram : angeli bona etiam magis
parde ularia diuise diftribufit, effe&umq;
agunt ualdc ab intimo eorum uigorc de-
ficientem-.darmones praefentia fua corpus
grauant, morbis affligunt, aliter puniunt
animas quoq; ad natura trahunt,& a cor-'
poribus, cognatoq; comfcnfu non difeo-
duntiatq; cos,qui ad ignem coeleftem,di-
uinumuc contedunt,cirqa'locum inferio-
rem detinent, nec d fatiuinculisfoluunt:
Heroes alia daemonibus fimilia faciunt,
proprium uero id bibent, qu6d ad opera
quaedam gencrola, magnaq; nos fufeitat,
principatus apparentes bona largiuntur
mundana, resq; uitae huius omnes (iippe-
ditantrprincipes materialia,terrenaq; bo-
na:animae ctlm apparet, fi animae funt pu-
raein ordine angelico conftitutae, furium
reuocant,falutem animo praebent, fpcmq;
facram,fccraq; dona, quae fperantur -.ani-
mae impurae ad generarionem detorquet,
fpem fruftrantur eius fru&us auferentes,
pafsionibusq; intuentes implent animam
1 corp
/
4l
D B MYSTERIIS.
corpori copulantibus. Ordinem quoq; ,
2uem unufquifq; obtinet, in apparedo dc-
gnat : dii oftenduntDeos, ucl angelos
circa fc adftantes:archageli angelos prae-
ferunt,uel procurrentes, uel circunftantcs,
uel fequetes, fiue aliam quandam turbam
angelorum quafi ftipatora circumuallan-
tium : angeli opera ordini fiio congrua
praeferunt. Boni daemones opificia fua,&
bona, quae tribuunt, in confpe&um addu-
cunt : (temones ultores oftendunt fuppli-
ciorumfpccics. daemones alii quomodo-
cunq; praui occurrunt circundati feris le-
tiferis, uoradbusq-, : principatus, prouin-
cias mundi quafdam fecum demonftrant:
principes, conditione materiae ordine ca-
rentem, errantemq; fecum afferiit in con-
fpc&um. Anima quide tota in nulla par-
ticularium fpecic detenta ignem oftendic
fine certa fpecie circa mundum totu , quo
animae mundanae natura fignificatur in-
diuifa , & una,& nulli addita fpecici.
Anima purificata igneam oftendit figu-
ram, ignem purum, & lumen micans , fi-
mulq; flabile, & ipfa und cum duce fubli-
mi fcquitur,bona uoluntate gaudens, atq;
ita in operibus fois ordinem , quem obti-
net,patefaciens, anima uerd, quae deorfum
labitur, occurrit trahens fecum figna uin-
c $ culor
. /
culorum,atque poenarum, materialiumq;
fpirituum compolirionc fe grauata offen-
dit, turbationibusq; materiae diisimilibus
occupatam , feq; fubdcntem imperio da?-
monum generationi faucntium. Singuli
cdm apparent, oftendunt prouincias,foi;-
. tcsq;,qtias fbrtitijnhabitant, aerii quidem
ignem aerium, terreni ucro terrcnum,atq;
nigrum, eoe lcftcs aute ignem fplcndidio-
rcm,atq; in liis tribus terminis omnes dis-
tributi iiint eorum ordines. Dii demorv-
ftrant omnium ordiuum principia in fe,
cum apparent. Angeli declarant fe ab ar-
.cbangeiis dependere : daemones,heroe<;q;
• patefaciut fe fuperioribus miniftrarc,qua-
uis aliter hi quam illi:principatus,princU
pesq; praefecturam oftendunt. Illi circa
mundum, lii circa materia animae decla-
rant fe fuperiorum poftrcma tenere : unde .
un$ cum fcipfis primi quidem prima loca
defignant, fecundi fccuda, tertii tcrtia,cac-
tcriq; deinceps eodem ordine. Dii tenui-
tate luminis tanta effulgent , yt corporis
oculi no poftint capere, atq; perinde affi-
ciatur, ut pilees ab aqua turbida, pinguiq;
• traCti in aerem tcnuifsimu:qui enim diui-
.num fpe&ant ignem , non potentes ignis
diuini rcfpirare fiibtifttate , cum primum
IpcCtarc uidentur,uircutc deficiunt, atque
V , innato
DE MYSTE R IIS.
innato fpiritu,prorfus intcrcludutuf. Ar-
changeli quoq; fplcndoieemittunt fubti-
liorern,purioreinq;, quam tolerari queat,
non tamen adeo intolerabilem, ficut dii
Angeli occurretes tolerabilem perficiunt
aeris miftione, ut facerdotes eam attinge-
re pof$im.Daeinoncs,cum apparent, nihil
totus aer compatitur , nec cis circunfuius
aer fit fubtilior, neq; praecurrit lumen, in
quod eorum Ipccies emicat, acrem antici-
pans: neq; arca illos cireunlucet aer un-
<fiq*, ; heroibus apparantibus plagae quae-
dam terrae comouentur,fouitusq; circun-
fonant , totus uerA aer non.fit .fijbtiiioE,
neq; aded ineptus faccrdotibus, utfufti-
. nere non pofsint. Sub principatibus cir-
cucurrit cos uiforu circumuolutio pluri-
moru difficilis toleratu, & uolumen ciuf-
modi circa cos eft mundanum:circa prin-
cipes uero terrenu : neq; tame llipcr mun-
dana fubtijkas, neq; fuprcmorfi elcmeco-
rum. Animis apparentibus, aer apparens
magis conatus elt cis^earumq; deferiptio-
nc fufeipit coaptatus eis. Affc&ioncs in.-
uocantium animorum occurrentibus diis
excedente reportant pcrfc&ioncm.a&ior
ncmq;,& amore diuinum,incredibilemqi
laetitiam: archangclis contemplationem
intclle&ualem fummoperc puram , im-
mutab
44 TAMBLtCHVS
mutabilemq; potcntiam:angclis rationa-
lem cognitione, uirtutcmq; in ordine po
litam: ad fummii daemonibus appetitu ge
nerarionis, atq; heroibus talia quaeda, Sc
infuper ftudia ciuilis gubcmationis:prin
cipatibus, uel principibus motus munda-
nos, ucl materiales agunt animo naturae,
operumq; fataliu expletione animis , ap-
petitus,generationis, & ftudia corporum
curandoru.Deorum apparitio ucritatcm,
poteftatem, asiones aa fummum corro-
borat,& bona praebet amplifchna, archan
- gclorulimiUa,lcd particularia magis, &
cognitionem, potentiamq; non (implici-
ter, led ad hoc, & ibi, & tunc, & hoc pa-
f &o,angeloru ctia determinata magis:d$-
monu non anim? bona, led corporis, cor-
porea»};, quado mundanus ordo coccdit:
heroum aona Reip.mudane,liuc terreng:
principatuu mundana:& omnia uit^ com
moda principii, inferiora, id cft magis ma
teriahum copiam:animarum,quae ad hu-
manam uitam coferunt familiari prorliis
occurfu. Porphyrius narrauit opinionem
dicente communem hoc eft diis, angelis,
daemonibus, omnibus deniq; lupcris,cdm
apparet, oftentare fe,& la&are mirifice, Sc
imaginariam limilitudinem ex le produ-
cereJamblichus utranq; confutat. Deus,
angcl
angelus, daemon bonus, docent homine,
cdm apparent , quae , qiialtfuc re ucra fit
eoru efientia, nihil ultra, ucl cirta ueritate
loquentes. Sicut enim. lumen naturaliter,
8c afiidue Iole (equitur, fic ueritas Deuin,
eiusq; pcdificquos,prsefcrtim cura perfe-
6H,pleniq; fint,ncq; egent, neque poflunt
fibi ultra quam fint,arrogarc.Quando in
theurgia , id cft deifica, & (accrdotia fa-
cultate delinquitur , tunc no bona quide
numina,qux optantur, fed deteriora, ma-
laq; nobis occurrunt fiib pr^textu bono-
rum: mali enim fpiritus in fimi lihidi nem
bonoru fe (sepe transformat, ia£bbundiqj
ueniunt,& fupra quam (unt, fibi arrogat.
Nempe, ubi initium primum adulteratum
fuboritur,mendaciu plurimum ex peruer
fitate procedit. Oportet (acerdotes appa-
ritiones (pirituum regula ordinis totius
examinare, & memiiufie arrogatiam ia-
fiabunda nonefie ullo modo proprii ue
ris foiritibus,atq; bonisXt cauere ne i ri-
tu (acroru aberretur unqua. Ac fi in erro-
re apparitionis quada repente inlolcntes
aduentent, non decet ex earu conditione
communem , omnemq; numinum natu-
ram, coditionemq; perpedere.Qux enim
multis Icculis, & operofb labore in (acris
coprobata fimt, nefas eft ex nonnullis re-
pente
*4tf IAM.BLICHVS
pente incidetibus temere iudicado muta-
re. Etfi falli fpiritus mentiuntur, boni ta-
men circa igne ueridici funt , atq; legiti-
mi. In omni liquidem genere principalia
primum afeiphs exordiuntur, libi q; ipfis
praebent, quod exteris exhibet, idq; fit in
cflentia,uita, motu, fimiliter fuperi ueri-
tate omnibus exhibentes, primd de fcipfis
uera praedicant, iplamq; eorum cflentiam
praecipue cotemplationibus patefaciunt.
Idcoq; igne perfc , propriaq; forma fpc-
dfandum faccrdotibus rite acmonftrant.
Non enimeft caloris frigcfaccrC , ucl lu-
minis obtenebrarCjatq; occultare, ucl uU
lius per eflentia aliquid facietis, aliquado
cotraria facere. Phanraima,ideft fimula-
crum milium ab aliquo (inc natura eius,
fcd f(^um per modu idoli fpccularis ua-
nc trahit animum intucntis,fallitq;, dum
fimulat fc cfle aliquid, de cuius natura ni-
hil habet. Eft igitur caufa failitatis,quod
nullo modo copetit alicui eflenti^ uerx.
Idconcq; diis,fed hi,eorumq; fc&atorcs,
non exiles, inanesq;, fcd nitnofes, & ue-
ras fui reuelct imagines, nonqiiidc fpecu
lares (ut dixi) uanas : cur enim eas mitte-
rcnt?non ut demolirent cflentiam luam,
atque potcntiam.nam illae ab hac ex tota
natura deficiunt , non etiam adintuentiu
utilit
✓ - *
i
D B M Y STIRIIS,' 4 7.
utilitatem.Quae enim utilitas eftex men
dario fiinul,atq; deceptione? Non deniq;
ob hoc mittunt, quia natura eorum fit ita
ex fc idolii mittere, nempe cfientia finna .
in feipfa cofiftcns,& ita rciiquis efientiar,
ucritatisq; caufa nullo modo in aliud mic
tif imitamen fui ullum tallax,& decepto- •
‘ riu,quod fimul & fc efie aliquid, de cuius
natura nihil habeat. Ncq, igitur dii, neq;
fequaces eorum ucl transformant natura
fua in aliqua fimulacra,neq; hacc in aliud
ex 11* producunt , led ucras fui formas in \
ueris animae moribus illuftrant ,atq; de*-*
monftrant. Nota huic fimile illud, qudd
in patria mens beata diuina eficnria ui-
' det non per imaginem ab ea crcatapror-r
fus deficientem, led per eandem cfientia,
ficut is, qui lumen uidet per lumen i§ lu-r
mine : non ficut qui calorem per lumen,
ucl qui corpus lpeculo. Subftantiae fepa-
ratsc,non liabent ullum fibi commune gc
n ilis* Item dii,angcli,daemones boni non
apparent phantaitico modo , fed proprio
prorlus,& ucro. Spiritus uero mali pnan-
taftico,£filaciqi,neq; decet ex coditione,:
qua hi apparent nobis, reputare modum,
quo boni fua pradentia formant animam.
Porphyrius ait , cognitionem quidem
diuinorum cflcrcm lacranygnorantiam
l .. ucrdV/
uero profanam . haec Iamblichus copro-
bat : quia ci\m dii per intelligentia agant
entia , meritd nos per intclligetiam entiu
placcrc diis , atq; probari, fc a operatio ne
religiofam anteponit intelligentiae , tan-
quam quae fola fit efficax ad acquiredam
animae cum Deo dcificam unitate. Tan-
ta eft uirtus facrorum rite Deo fa&oru,
ut etiam fi haec ignores, pi^ tamen obfer-
ucs , non minorem habeant efficaciam.
Non enim intelligentia coniungit facri-
ficatorcs Dco,alioquin philofoplii unio-
nem dcificam reportarent.
De uiriute Sacramentorum.
OBferuantia decens praeccptoru,opcs
rumq; diuinoru,quae omne cxcedut
inteliigcnriam , atq; fymboloram, facra-
mentorumq; poteftas mira fblis nota nu
minibus , pracftat nobis deifica unionem.
Quado operamur in facris,no coficimus
per intelligentia facramento, alioquin &
a&io eoru intclle&ualis foret, & daretur
a nobisxotrd ucrd & nobis ndintclligen
tibus,haec propriu opus peragut ,& deoru
potcftas qud naec referiitur, ineffabiles ex
fcipfa proprias agnofeit imagines non £
noftris intelligenriis excitata. Vniuerfa-
les enim caule a particularibus cffc&ibus
non
DI MYSTERIIS
Ao
4*
non mouentur : unde nec ab inteliigetiis
noftris diuina principaliter mouentur ad
. operadum, fed intelligentias, & affe&io-
nem optimam, puritatemq; procedere nc-
ccflarium cft,tanqua concaulas quafdam.
Quae ucrd principaliter diuina prouocat
uoluntatem, ipfa funt (aeramenta diuina:
atq; ita diuina a fcipfis incitantur, neq; ab
ullo fubdito principiu asionis accipiut.
s Ne putes igitur totam in nobis autho-
ritateefic efficacis rationis in (adametis,
neq; in ueritate intelligcntiae noftrae, ue-
nun corii opus abfolui,uel haec ex noftra
deceptione metiri. Nam nec etia d nouc-
rimus,qu? genus quodlibct proprii cofe
quuntur,fubitd cofequimur ipfam eorum
in opere ueritatem. Abfque cognitione
quidem nunquam aducnit efficax unitas
ad diuina , neq; tamen idem efl omnino.
Quapropter neque diuina putatas per re-
giam cognitionem efficitur, (icut corpo-
ris puritas per (anitatem,(ed (iipcr cogni-
tione unita cft,& purificata puritas, id cft
per potcftate cognitione fuperiore. Neq;
igitur aliud quicquam in nobis humanu
ad diuinarum a&ionu finem aliquid con
fert. Coclude lententia Iamblichi Aegy-
ptiorum, Aflyriorum, (icut in agricultu-
ra^ncdicina,arte imaginum, coitu huma-
d no
OPt IAMBIICHVJ
nohomo materiam opportune coaptat;
caufa ucro fiipcrior,uniuerfalisq; adliibct
fbrina-fic in facrificio, quando nunt fym-
bola,atq-, fynthemata, id cftfignacula, &
iac ramenta , facerdos adhibet materialia
quxda, quo ordine decus inftituit. Deus
autem uim efficace imprimit facrametis.
Vaticinium quid/& unde .
VAticiniu ipfum nec ab artc,ncc a na
tura, nec a naturalibus, ucl animali-
bus rationibus motibus'uc efficitur : neq;
fit ullo modo , icd utrinq; fempiternu cft
miflum ad nos ufq; diuinitus, totaq; po-*
teftas prxfaga refertur ad deos : & omnis
huius authoritas confiftit in cis, atq; inde
traditur, diuinisq; operibus, fignis'ue per-
ficitur. lpc&acula quide habet diuina, &
conteplationes ucra fcietia preditas.Cac-
tcra ucro crin&a , uelut inftrumeta fubii-
ciuntur , milTo diuinitus prxfagii dono,
quxcuq; ad anima pertinent, aut corpus,
ucl in totius natura funt,fiuc naturisuoca
ucro & talla quxda ad uaticiniu exigun-
tur uice materix.Non decet uaticiniu de-
ducere fine caufa, lcilicct a quibufda nul-
lam in fc habentibus prxfcicntiam , fed d
diis continentibus in fc terminos totius
fcietix rcruui. Contemplari decet uatici-
nium
D:1 MYSTERII S*|' *
nium diftributu circa- totum mundum, &
circa omnes diuifas in innndo naturastfic
utiq; caufa uaticinii praecipua eftj & com
munifsima,polsidcnsq; in feipfa queeuq;
fui participatibus exhibet, praecipui prae-
bes ucritate, qua opus eft uaricinio, & in-
primis elTcntia,cau(amq', coria, quae fiunt,
obtinens in fe ipfa , d quibus neccflario
procedit , perpetua praefagii confecutiok
Porphyriusait,quado dormimus, aliqua-
do pradentire ftutura, abfqr ullapraefentis
flatus animaduerfione , etia fi in ccftafin
miriune cocitcmur. Volens arbitror non
tam externo influxu tuc diuinitus influen
te, quam cx ipfa natura animae , mentisq;
prxfagirc: Iamblichus ait fbmnia,quae hu
manis proueniur caufis, fiue per naturam
noftra , fiue per affe&us, & cogitationes,
& a&us, raro admodu & obfcure nimiu,
& fepius cafii quodam attingere uerum«
Z>c Somnijs.
SOmnia quadoq; incitantur in nobis
ab innatis intclligetiis,rationibus'ue,
uel ab imaginationibus , curisq; diurnis,
quae aliquado uerum aflequuntur, pluri-
mum uero falluntur, atque haec humanis
principiis oriuntur, dormientibusq; con-
tinguntuigiliae nihil habcntibus.Somnia
ucrd rnifia diuinitus non ita c 6 tingunt,
d z. fcd
V KAMBLICHVS
fcd ueniunt,uel inter uigilia, atq; fomnu,
ucl inter fomnum, atque uigiliam, ucl in
ipfa uigilia. Tunc breues audiutur uoces,
quid agendum fit admonetcs,& aliquan-
do fpintus quidam non corpuletus , non
tra&abilis,lc iacentibus circunfundittqui
tamen non perfpicitur , led alio quodam
fenfu,& animaduerfione, quae in confcn-
fii percipitur, impetu quodam ingredies,
& (e undiq; circunfundcns abfqitc conta-
&u, atq; mirifice pafsioncs animi,corpo-
risq; expellit, aliquado uero lurne fyncc-
rum, quietum^; fulget, fub quo uifus clau
ditur anima patcns.Scd alii fenfus interim
peruigilcs funt, perfentiuntejue quando
dii in lumine fe offendunt, & quae ilii lo-
quutur, arguunt^;, cotinuata animaduer-
fione perdpiut . perferus uero id totum
difcemituT , quado uifus quoq; perfpicit,
atq; intellc&us corroboratus , quae fiunt
aflcquitur,& qui fpe&ant fimiiiter com-
mouentur. Tanta, tamq; differetia qualia
diximus, non funt humana.cotingunt uc-
rd quando fomnus nofter eft graucdo
quaedam capitis, uei inclinatio , & occu-
patio uifus , uel medium quiddam inter
uigiliam,atq; fomnu,ucl excitatio fubita,
ucl ipfa uigilia. Quae omnia diuina funt
ad deos fufcipiendos idonea , diuinitusq;
- . : mittunt.
DI MYSTERIIS. <\
i
mittunt, atqui talia quaeda pr^ccdut, quali
apparitionis diuin? partes.Somnia huma
nis caulis procedentia dcfc&us patiuntur
duos.Nam & in ipfo fomno omnino dor
mictibus accidut,& nos tuc no dillin&e,
ucl plene animaduertimus,aut qu? occur
rut,aut ftatu ibi noftru.Quado uero diui
nitus mittuntur fomnia,ncq; re ucra dor-
mimus,& ailcquimur,animaduenimusq;
clarius quam confueuerimus uigilantes:
idcoq; in ciufinodi fomniis maxime po-
nitur uariciniu. Anima duplice habet ui-
tam,unam qui de limul cum corpore, alte
ram uero ab omni corpore leparabilem.
Quado uigilamus, utimur plurimu uita,
quae communis eft cum corpore , praeter
quam liquando penitus leparamur ab eo,
propterea quod uel intelligam9,ucl puris
rationib9 cogitemus: led in dormieao pe
nitus lolui poHumus,uelut a uinculis ad-
hibitis animo, atq; uita a generatione fe-
parata tuc uti. Quado quodamodo dor-
mietibus animus a corpore foluitur, tunc
illa uitae fpecies fecundu feiplam perma-
nas fcparabilis , fcparataq; , liue intelle-
&ualis, liue etiam lit diuina, protinus ex-
pergilcitur in nobis,agitq; quemadmodu
lua fert natura. Quoniam uero 8c intel-
ledus entia contemplatur , & anima gc-
d 5 nerab
t AMBLICHYS
nerabilium rationes m fe complebitur,'
merito fccundfi caulam comprehenden-
tem futura in pr^cedetibus lui rationibus
ordinata pracnofcit. Dibum eft de prae-
iagiis animae redeuntis in fc in ftatutimi-
li ibmno. In fe inquam, id eft in rationes
fcminales,& intcllcbualcs : fcd habenus
iub forma quada propria praefenti uitac,
id eft fub forma particularis abionis hu-
ius,& uitc,fed fi mox explicet uniuerfam
rationum, cogitationumq; forma, fecun-
dum quam uixit aliquando, tunc repor-
tabit praefagia pertinentia magis ad uni- -
uerfalcm mudanarum rcru conditionem,
fob qua Se particularia pafsim conlpicere
poterit. Si rurfiim performa uniuerfale
eiufmodi fuam ipfis deoru mentibus co-
puleturyuidebitinluper,qu? ad mundum*
lpcbant fuperiorem,& qu? adhunc,itcm
per illa tanquam praecipuas caulasintel-
ligct abfolutius, in quo ftatu no folu co-
ficatio eritpfcba, fed imaginatio quoq;
abebit imaginamenta lyncera de rebus
corporeis, atque diuinis. Quoniam uero
fiint in anima rationes generabilium pe-
nes potentiam eius, tum effebiuam, tum
etiam cognitiua,atq; hae rationes depen-
dent i rationibus , quae funt in diis , ideo
anima his coniunba, rationes in fc fufci-
tat
i
DE MYSTERIIS. ff
tat in afium. Saltem cognitionis amplrf-
(imum,et fub ciiuinx prouidentiae modo,
per quem, & per quas reputat praeterita,
iuturaq; , & temporalia omnia, eorumq;
a&iones,& pafiiones,pa&ionumq; reme-
dia,& curationes morborum, tiitiorumq;
animi, & ftatuta lcgu,& artes generi ho-
minum ncceflariasrfic in Aefculapii replo
accipiuntur fomnia, quibus morbi curan-
tur, ipfaq; ars medendi fomniis eft copa-
rata diuinis. Exercitus Alexandri morbi
mox deperiturus cuafit diferimen reme-
diis adhibitis in fomno X Dionyfio dea
Lilander rex Aphurim urbem obfederat,
& in fomno iuiTiis ab Ammonc , (oluit
obfidionem. Multa quotidie fimilia fiunt '
fupra orationem, rationem^; humanam.
De infyirationc dinina,qu<£ fit in uigiliet.
POrphyriusduas diuinas afflationes
tctigit:unam,quf comunitcr dicitur
in fomno fieriialreram, qu$ in uigilia,xibi
afflati, & perciti pracfagiunt,ita uigi lates,
ut etiam utantur fcniibus.Ncq; tamen in-
terini font humanat rationis' compotes.
Iamblichus ait animos ucre prariagietes,
afflatosqV,& cdm dormire uidentur, non
dormire, & cdm uigilare,non proprie ui-
gilarc,ncq; more hominum Icnfibus uti.
. Animi diuinitus afflati,percitiq;,fubic-
, , d 4 ccrunt
ccrunt uitam fuam penitus afflanti deo.
Ideo flue ut uchiculu, flue ut inftrumen-
tum fe fubieccrinr, priorem uitac modum
depofucre,atq; uel uitam propriam in ui-
tam diuina commutaucre , uel uitam faa
penitus ad deum agunt. Ideo neq; utun-
tur fcnfibus, neque ita uigilant, ut qui ui-
gilcs habent fenfus, ncq; ip(i pracfagiunt,
uel mouenrur humano quodam impetu»
atque more , neq; futim natum animad-
ucrtunt, ncq; ullam edunt cognitionem,
a&ionemq; propriam, fed totum illic agi
tur fub forma, a&ioncq; diuina.
Miracula multa fiunt a Prophetis.
Vod autem afflati diuinitus non
niuant,tunc ipfa animalis uita pa-
tet, quia multi eorum admoto igne, non
uruntur , ignem uidclicet repellente deo
intus afflante : uel fi uruntur, non perfen-
tiunt, neq; pungentia percipiunt , uel ra-
dentia,uel ulla tormenta. Ite qutxl a&io-
n es eorum no fint humanae, conflat, quo-
nia perinuia uadunt, perq; igne feruntur
inta&i, & flumina tranfeunt mirabiliter,
quod & ipfa facerdos agit in cataballis.
per haec patet illos non uiucrc uitam hu-
manam,nec animalem fenfibus, impetuq;
utentem, fed diuinam,quafi anima eorum
otictur,& de9 ibi fit pro anima, moueatq;
D F MYSTERIIS. 57
tanquam excellentior anima. Variae fune
diuinitus inlpiratorum Ipccics tum pro
uarictate deoru , qui alii aliter inipirant,
tum pro differentia modorum Ipirario-
nibus : hi modi funt tales. A ut enim deus
ipfc nos occupat , aut nosci nos addici-
mus, totiq» illius efficimur, aut comunem
agimus ad deum a&ioncmutcm uel ulti-
mae diuinae potentiae euadimus copotes,
uel mediae, ucl fiiprcmae. item aliquando
nuda clt dei praefentia , aliquando ultra
praefcnriam fit comunio. interdum ultra
nane coficitur unio, rurfum infpirationis
ucl anima fola fit compos, uei etiam cor-
pus fubinde fit quodammodo particeps,
ucl etiam commune animal ex aequo fit
compos. Secundum horum diuerfitatem,
differentia funt inlpiratorum figna,& e£
fetius, & opera. Secundum praedicam
mlpirantium , inipirationis'ue diucrfira-
tcm,inlpirati alii moucntur uel toto cor-
pore,uel quibufdam membris: ucl contra
quiclcunt . Item choreas , cantilenasque
concinnas agunt, aut contrd.rurfum cor-
pus eorum ucl cxcrefcere uidetur in al-
tum, uel in amplum, ucl per fiiblimia fer-
ri,atque contra. Item uoces edunt, uel ae-
quales, perpctuas'ue, uel inaequales,& fi-
lentio interruptas. Et tum remittunt to-
d 5 nos,
A
nos, tam intendunt. - i
injp iratus uacatab aftionc propriande
deum habet pro anima.
Aximum ucro afflationis diuinx
lignum cft , qudd ille, qui numen
deducit, infinuatq;,profpicit ipiritum de-
fcendentem, & quantus fit, & qualis, atq;
ab eo myftice docetur, et rcgitur.Quinc-
tiam qui numen fufeipit, ante fufccptio-
sem afpicit quandam ignis fpcciem. In-
terdum uero haec confpicitur,& p r£ (enti-
bus, fiue adueniente, fiue recedente deo.
Quo ex figno in his rebus periti ucrifsi-
mc difeemunt, quae fit patefias numinis,
quis ordo, & de quibus ucra loquatur, 8c
quae perficiat, feci qui abfq; eiufinodi fpe-
ckculis cldmlpiritus introducet, uelut in
tenebris, latitantes concutiunt.Neq; quid
agat mtelligunt,nifi exigua quaeda^id cft
ligna nonnulla in ipfo afflati corpore.
Cum igitur ignis diuini praeftantia, &
luminis fpccics quaeda, ineffabilis extrin-:
lecus incuba occupato, impleatq; ipfiun
totum , & penitus aominetur , & circum
undique in fe complebatur, adeo ut nec
ullam queat abionc peragere propriam,
quifnam fenfus, percepti o'uc, & animad-
uerfio propria poteft adcflc animo diui-
num ignem fufripicnti?u(d humana mo-
DE MYSTERIIS.- {£•<
tio,pa{sio,pcrucr{k> phantafi2e,& aliena-
tio, qualem aliqui fufpicanrur? Porphy-
rius afflationem diuinam definit ita. Mo-
lio mentis uni cum infpirationc daemo-
nica. Iamblichus ait, in animo afflato di-
uinitus, neque mentem, cogitationem'uc
humanam ferri , fi re uera continemr i
deo.Ncquc demonum,fed deorum fit in-
(piratio, neque rurfum definiri debet exi-
tus,& alienatio, haec enim Iapfum fignifi-
cant in deterius, fcd potius diei debet re-
du£Ho, reftitutio^; in melius. Eft igitur
afflatio nihil aliudquim totos a deo a-
nimos occupari, atq; cotineri. Hincucra
pofteri9 (equitur ccftafis, id eft exitus, uel >
alienatio quaeda taqua cofcqucns ad affla
tione accidens. Plato in Phaedro dicit
antiquos uaticiniu nominauifle mania,
id eft furorem, quonia foli diuino furore
corrcpti,uerc uaticinantur.poftcriores au
tem adiun&o t,nominafle mantia. Item
Saccrdotcs,Sibyllas, Prophetas,quandiu
prudentes funt,ucl pauldm admodum, &
obfcure pracfagire,ucl nihiltquando uerd
rapi untur dco,ucre uaticinari. unde prae-’
uidifle apud multas gentes pericula aiui-
nitus imminentia , aomonuifle populos*
& perfacrificia diuinam Ncraefimplaca-
ume. item ait praefagium arteiadum ap-
» pcllari
tfo IAMBL1CHVS
pcllari putationem coie&uralcm, nec ul-
lius efle momenti, fi cum diuina infpira-
tione,& uaticinio comparetur. Iambli-
chus ait, diuinum afflatum, uaticiniumq;
non efle in mente, ucl anima, fiuc ut qua-
litas in fiibic&o, fiuc ut a£Ho in agente,
fcd totum efle a&u ipfius dei ex.dco fim-
pliciter dependentem. A dum dico i deo
pcra&um in mete, ucl anima fimpliciter,
ut inftrumcntis ab omni proprio mota
uacantibus,atq; ita uera praefagia dari- at
fi quis motus ex corpore , ucl anima, uel
qualitas talis inrcrim inferatur, ucl praece-
dat,confundi uifa, neq; ucra uaticinia fo-
re, neq; legitimam efle ibi diuinam affla-
tionem,ubi aliquid mifcetur hiunanum.
Tres gencratim opiniones erant de af-
flatu, uaticinioq; diuino : prima, caufam
cius referebat aa animam, fccuda ad cor-
pus,tertia ad compofitum. Prima ponit
ipfum in eo ftatu , in quo anima tota eft
rcda&a in diuinu fuum , uel in mentem,
aut quando eius a&io fa&a eft uchemen-
tior, fiue amplior, aut quando cogitatio
fa&a eft acuta , motuq; uelocifsima, aut
cum mens incaluerit. Secunda ponit il-
lius caufam in corpore, quado certam ha-
bet complexione , fcilicet ucl melancho-
licam , uel temperatam, fiue qualitatem
r quan
* ' : y • ' '< - .*
D E M T S T H R I I S. 6t
quandam elcmetalcm , duc praeterea fpe-
cialem, fiue ccrtu fpiritum. Tertia cau-
fam eius ait certam proportionem , qua
corpus, & anima inuicem funt compadta.
Iamblichus ait, ipfiim non efle opus a-
nimac,ucl corporis, uel copofiti, nec cau-
fam in eis habere. Nam afflatus ille fa-
tidicus agit tum in praedicendo , tum in
' efficiendo, fuper omnem human^ naturae
confuctudincm. Non poteft aute homo,
uel aliquid hominis ultra terminos fuos '
ad diuinos progredi tcrminos.Neq; pof-
funt praeftantiora d deterioribus gcncra-
ri.caufa igitur huius efl duntaxat ipfa di-
uinitas, quando fcilicct d diis dcfccndunt
in nos lumina, fpiritusq; traduntur ab eis,
adcftq; nobisdominatio.poteftasq; illinc
abfoluta copraehcndcns omnia, quae funt
in nobis, & exterminans penitus propria
nobis animaduerfione, & motion6, pro-
ferens^, Termones , per homine quidem,
fcd non cum ipfa cogitatioe hominis, inv»
mo pronuntians ipfa per os furentis ex-
tra fc pofiti. Dum uidclicct quaecuq; funt
in nobis feruiunt tota numini , ccduntq;
foli dominati a&ioni diuinae. Porphy-
riusaitMuficampafsioes inferre animo,
itemq; fedarc,& alios fonos aliis animis,
& moribus couenire. Item coplcxioncs,
affc&
affe&ioncsq; corporis permutare, furore
mouerc, cohibere furore. Iamblichus illa
concedit, feci negat haec eflc caufas affla-
tus diuini.quoniam fimt humana, partina
naturalia, partim artificiola , nec quicqua
in fc diuinum habet. Quod uidetur ia-
fpicari Porphyrius, dicens aliquos afflari,
cum audiunt tibias, ucl cymbala, aut tyra
pana, alios uerd cdm alias mclodias. Va*- •
riis deoru ordinibus relpondentin munr
do uarix motionum fpecies, cerraeq; cer-
tis.cx his ucro uariae profluunt melodiae,.
quae congruunt fimiliter per fuos, quaeq*
motus certis ordine diis principiis, mo-
tionumdii, cum ubiq; fint, & fua potifst»
mum fuisu mpartiant, melodi is libi praeci-
pue congruentibus adlunt praecipue, no-
ftrisq;’ fpiritibus per eas afle&isfe infi-
nu antes occupant hominem , fuaq; mox
edentia, & potcftate penitus implent, cu-
ius afflationiscaula eft,non,tapa(sio. ho-
minis excitata per mulleam, quam ipfa ad
deum mulicae congruenda, cui naturali-
ter deus adeft. Quae ad uifum ueniunt,
nimis imaginaria 1'unt , & intelligibilia
.potius reterunt.Quac ad lenfum intra au-
ditum,materialia nimis.que ad auditum*
media, .& animae cogruunt, Ipirituiq; inr
dnuata cum motu,jSedu,flgmficationc
uche
DE MYSTERIIS.'
wehemetcr afficiunt animam quidchinc,
8c inde corpus.undc totus homo fecundu
proprietates mclodiaru , cuaditfufccpta-
culum huius numinis, aut ilii9 : & qui af-
flati luat aliter, alitcrqvfc habcntinmo*
tu, & quiete, aliisq; habitibus,pro diucr-
fitate numinum, quibus afflantur princi-
palius quam pro differentia muficae.Ccf-
fauit enim iam-hic affictus Ioni,. quando
deus agit. Anitna in mudo intelligibili
audiukfiarmoniam.diuina, cuius me re-
minifcituc,quado audit melodias habem
tes diuin^ ueftigium,rcminifcens uero ad
eam uehementer afficitur.fi cft e numero-
animaru, quae ipfam harmoniae idea prae-
cipue contemplatae funt in patria.. Eiuf-
modi uero aftc&u. fa&a familiaris deo,
iam afflatur lingulari quadam praefentia
dei, unde mirabilia facit, huius ergo affla
tionis, miraculiq; cauia cft no pafiio ex
fbnis iiiata,.no animae ilatura ex harmo-
nia compofita , fcd.fimilitudo ad deum,
deiq; prefentia. Multo quoq; minus dir
ccndum cft,afflationcm in eo confidere,
quod per muficam & afflationem ipfam
fuperflua que da in anima, corporeq; con-
creta purgentur. Vaticiuii iusnoneft
ex certa coplcxionc. deorum enim dona
non uaric fpirantur fecundu corpoream
... uariet
uarictatcm. Munus enim diuinum im-
patibile cft,& fuper naturae uim datur per
propria dei a&ionc : neq; aqua, neq; aer,
aut corporeum aliud praebet uaticinium,
fcd Iaera, quae fiunt circa haec,immo men
tis purificatio una, cum purificatione uc-
hicuii, intentioq; in deu fiifcipit uim diui
na ubiq;,(cmperq; promptifsiina. Cdm
afflatus animus & dicat, & agat fupra, &
contra naturae more caufa amationis e-
iufmodi non cft naturalis, uel ex corpore
noftro,ucl qualitate loci, uel difpofitione
ccelcfti nafccnte homine , uel operante,
fcd ex dei pr^fentia ifta fiunt.undc & ua-
rix afflatorum fpecicsnon fcquuntur na-
turales uarietates in nobis, fea differentes
ipccics,tum numinu afflantium, tum mo-
dorum,quibus diuinae praefentiae partici-
pes fumus. Quod igitur homines affla-
ti diuinitus,alii coquicfcant,alii concitcn
tur,alii montes & aeferta petant, aliterq;
alii fc habeant, non procedit ex differen-
tiis naturalium in nobis caufaru, uel lo-
corum,uel muficaru, quasnuper audiuc-
rint,audiant'ue, fcd ex uariis deoru pro-
prietatibus, quibus afflati reguntur, atq;
ex uariis afflandi modis. Porphyrius
tria e multis in mediu adducit oracula,
unum colophonium, ubi aqua bibita, ua.
rs>j — , . v, ticini
DI MYSTERIIS. 6%
ricinium ueniebat : altcru Delphicum, ubi
fedens ad os aneri uadeinabatur : tertium
Branchidicunvibi haurictcs uaporem ex
aqua prophetabant. Vnumquoaq; fecun-
dum naturae fuae modu agit circa Ce effe-
&us,& opera. Ideo fpiritus ipfi,qui a diis
pendentes fufeitant homines , atq; conci-
tant,in hoc iplb opere excedunt omne na-
turalem, humanumq; modi atq; haec ipfa
eorum a6Ho nulla conditione fimilis eft
con luctis aedonibus homini notis. Erat
in Colophone fubterraneus locus,in quo
fons erat. Sacerdos igitur ftatutis nocH-
bus facrificaba^poftea guftabat aqua.tan-
dem uadeinabatur ibi ta&us praefentibus
inuifibilis. Videri poteft alicui fpiritus di-
uinus tranfiflc per aquam infacerdotcm.
Neq; tamen eft ita ipfum. nanq; diuinum
non ita fecundu diftantiam, diuifionemq;
rranfcurrit per ea,quae participant, fed ex-
trinlccus copraehendit,penitusq; illuftrat,
& implet aquam uirtute quadam ad uati-
cinium conferente, fcilicet purgatoria.ita
quod quando faccrdos bibit, ipfa purifi-
cat luminofumfpiritum nobis inlitum, &
accommodat ipfum deo : qua purificatio-
ne, accommodationcq deum capere pof-
fumus.Sed extat praeterea alia dei praefen-
tia praeter uirtute infulam aquae, ac prior,
e &
&dcfuper, circum, & intus illuftrans,qu*
i nullo abeft,modo propter cognutatcm
contingere pofcit. Adeft itaq; lubitd, uti-
tur propheta ut inftrumcnto, qui interim
jieq; fui iuris cft , neq; animaduertit, quae
loquitur, fcd Se ubi (it ignorat, unde &
poft refponfum uix feipfum recipit, quin-
etiam ante potum aquae, diem no&eraq;
cibis abftinct, Se ad focra quaedam fc rc-
uocat inacccfsibilia uulgo. Itaque propter
jfcqucftrationcm a rebus humanis, lyncc-
rum fc reddit, aptumq; ad deum fufeipien-
dum. E x quibus colligitur,duobus mo-
dis hic ad deum hominem praeparari.uno
per purgatoriam aquam fa&am a deo ta-
lem,quae purificat fpiritum: altero per fo-
brictatcm, ibiitudincm,feparationc men-
tis a corpore, iirfntionemq; ad deum. Si-
bylla in DeMEs duobus modis fufcipic-
bat dcum,u«er ipiritu quedam tenuem»
igneumqj^qui crampcbat alicubi ex ore
antri cuiufda:ucl fedens in adyto fuper (o-
de aenea, habente tres, aut qua tuor pedes»
Se deo dicatam , & utrobiq; exponebat fe
fpiritui diuino, unde radio diuini ignis il-
luftrabatur. itaque aliquando ignis pluri-
mus fimul totus ex antro cuolans,undiq;
circunfunditur ei , replctq; fplcndore di-
uino. Aliquado,dum inhaeret fcdi Iaera-
di iirmauf. €y
tz deo, per quam accomodatur deo, co-
aptatur flabili uaticinio dei. utrobiq; ue-
ro per h$c Sibylla fit tota dei, unde fiibito
<lcus adcfljfcd iaterim fcparams, exiftens
alter praeter ignem & fpiritum , fcdcmq;
propriam, & omne eius lod apparatum,
ucl arrificiofum,ucl naturalem. Formina
quinetiam in Brancis fatidica,ucl fedet in
axe , ueltnanu tenet uirga ab aliquo deo
datam , ucl pedes, aut limbum tingit in
aquam, uel cx aqua quadam uapore hau-
rit, Sc his modis impletur fplcndorc diui-
no.deumq; nafti uaticinatur.Nam cx his
omnibus fit accommodata deo, quem cx-
trmfecus accipit. Qudd autem cx nulla
uirtute corporea ucl animali propria, uel
locorum, inflrumcntorunriic uaticinium
fiat,fcd ex praefentia dei ucnicnris extrin-
fccns, patet cx co,qudd ipfa (kccrdos, ant£ '
quini det oracula , multa rite peragit fa-
crificia,obferuat fan&imonia.lauatur, tri-
duum prorfiis abftinct cibo, habitat in fe-
ccflli iamq; incipit paulatim illuminari,
mirificcq; gaudere. Per quae patet prouo-
cari deum extrinfbcus, ut adueniat,& fo-
jinfccus aduenirc.&r prius quam fkecrdqs
ad loeu aquae ucniat, quodam modo in- *
Ipirari,# in ipfo Joco, dum fpiritus quid!
cx aqua cudat fbmisjconftat aliud quid*
€ i im
I AMBIICHVS
dam prxter haec eflc deum fcparatum ab
his omnibus, cauiamqv loci, & tbntis eiu£*
modi,totiusq;uaticimi. Virtus,quae in-
fpirat nobis uaticinium,eft abfoluta a lo- •
cis & tcmporibustalioquin non poflet o-
mnia fimul loca, tcmporaq; exprimere. Si
enim infcparabilitcr inhaereat naturae lo-
coru, materiarum'uc, uel procedat fecun-
dum motu determinatu numero,non po-
terit,quae ubique, fcmpefuc funt^cc ipfa
ubiqj,& femper aeque praenofccre.finaute
ab his fuerit abfoluta, tanquam pradftatio-
ribus,quae tempore fiunt, ucl continentur
loco, omnibus, ubicuq; fint aqiiae,adcft, &
iis, quae tempore fiunt, undiq; fimul adeft,
atq; in uno fimul compraehedit ommum
ueritate, propter eflcntiamcius feparatam
prorfus & omnia fuperantem. Vis diuina
uaticinii origo eft, ubique tota & femper
tota. Ea uis no eft i corpore, neq; ab ani-
mo corpori addi&o , fed abfolutis, id eft
angelis, dcoq;, qui fimt ubiq;,uel falte uis
ipfa eft,ubicunqv eft aliquis angcloru,qui
fimt ubique : ipfa^; ab omnibus feparata
corporeis, praeiens omnibus, non compre-
hcnla loco uel corpore, uel anima, quae in
aliqua fpccic particularin fit addi&a. fed
haec ipfa fatidica deorum poteftas , & fe-
parata eft ab omnibus. & ideo tota fimul
ubiqs
fi
D B MYSTER.IIS.
ubiq; adeft fubito participare potentibus,
iiluftrans fbrinfecus , & omnia replens,
perq; omnia elementa difeurrens : nec re-
linquens animal aliquod,ucl naturam,cui
pro capacitate lua non imprimat ex fc ali-
quid conferens ad praefagium : ipla uerd
propterea implere fe omnibus aeque po-
tcft, quod pariter cft ab omnibus abfolu- .
ta. Porphyrius praeter uatic jnia publice
celebrata commemorat aliquod priuatu,
coram fcilicct, qui profitentur per certos
chara£fcres felpi ritus attra&urosad uati-
cinium, quod Iamblichus reprobat, quia,
cum totam religionem , fanciimomamq;
negligant foli confifi charaftcribus , ne-
queunt ipfam alicuius dei , boniq; numi-
nis praefentia adipifei, qua (olent uera ua- )
ticinia dari, fed in eo falluntur , qudd per /
chara&cres quidem diis congruos, Sc in-
tentionem animi, reportant imaginariam
quandam a JTuperis apparitione exiguam,
Sc obfeuram. & quoniam interim (an&i-
moniam negligut, ucniunt (ub malorum
daemonum potcftatem, qui mentiuntur,
Sc fallut,& quantulumcunq; indiciorum,
apparitionumq; a diis contigerit, pcrucr-
ttmt, atque confundunt. Sed qui ueram
deoru praefentiam fbrtiuntur, praefagium
reportant ueram & immutabile, quod i
„ . e 3 malis
70 i amuichvs
malis fpiriribus deturbari non pofsit. Si-
cut enim ucnicntc fblc, tenebrae cius pr*-
fentiam fuflinere non pofTunt , fcd fubitd
fabterfugiunt, nihil folem impcdientcs:fic
undiq; refulgente potcftate deorum, quae
replet omnia bonis , perturbatio omnis,
quae folct X fpiriribus malis accidere, nul-
' lum habet locum,fcd repente difpcrditur.
Bonis enim numinibus omnino praefenti-
bus,mali fpiritus euanc{cunt,neq; moucrc
le ualcnt,ncq; fplendorcm obfiifcare diui-
^ num. Damnat cos, qui omnem contem-
platione, fan&imoniamq; rcligiofam nc-
gligut,folis confifi chara&cribus,qui fpts
rant fc inclufuros fubftantiam ipfam ali-
cuius dei, quo praefente uaticinetur. Horu
t . . quoq; confidentiam Porphyrius impro-
babat. Qui etiam narrat praeter hos, efle
alios, in quibus phantafia aliquando con-
citatur, quando certa quaedam adlribuc-
r rint, ctfi alioquin in aliis mentes compo-
tes funt,dum fint phantafia furentes in fa-
cris. Quando fcilicct ucl in tenebris la-
tuerint,uel certa pocula biberint, ucl can-
tibus,uel conftru&ionibus quibufdam ufi
fint. Tunc ergo furentes imaginantur oc-
culta,futuraq;, alii quidem in aqua triden-
tes,alii in muro, alii fub diuo,ideft fereno
acre, alii in fole,alii in flcllis aliis*. Lumen
hoc
DB MYSTERIIS. pj
hoc diurnum ucnit in phatafiam proprie,
ac fiquid extra uidemus, mirabile fit, per
uiium phantafiae pediflequum. Dii ucl
praefentia tantum nne medio mouent ani-
mum quoties uolunt paratum, (cilicct uel
lume aliquod ex fe fundunt in aetherium
animae uchiculu,quo imaginationes mo-
uentur in phantafia, quales ipfi uolunt, &
utrobique diuinitas nufquam includitur.
C dm adbibetur praedi&a uaticinio con-
grua,attentio quidem animi, & cogitatio
animaduertit, quae fiunt, quando diuinum
lume non attingit proprie ad haec,fcilicct
ad rationales potentias , fed interim ima-
ginatio furit alienata , quia fupra morem
humanum defuper incitatur. Tenent ali-
quando in tenebris homine diuinandum.
Nihil enim in cis obfiftit uenturo lumi- '
ni. Aliquando tenent in Ignine quando
eum praeparant, ut maior fit ad lumen di-
uinum fimilirudo, 8c tunc accipitur illud
in lumine folis, ucl lunae, uel lercnae no-
&is,ucl in aqua propter diaphanon para-
ta,uel in pariete facris characteribus prae-
parato. hic enim propter foliditate,. quod
diuinitus fcmcl accipitur, cftutius retine-
tur. Admouet praeterea quaedam cognata
diis infinuandis , & exhibent diuinaturo
potiones , & compolicioncs quafdam, <&;
c 4 canril
cantilenas , uel excantarionesconucnien-
tes ad praeparandum fulceptaculum & ad
commodandam praefentia, appareriamq;
deorum fcilicct, quod lumen eorii occul-
tum alicubi pateat fenlui,lcd femper pro
I uolutatedcoru,liue deducatur ex aethere,
flue aere, uclfolc, uel luna, uel dia fphaera
coelefti. Quatenus placet diis/, qui liberi
dant , & ut praecipui autores, & moucnt
imaginationem, & per eam quadoq; len-
ium in obieris accomodatis, & aliquan-
do eam per fenlum, imagines magicae fa-
&ae ex materia folida diutius uirtute (er-
uant. Superi dant dona paratis, non lo-
lum naturaliter, fed per intellc&um & li-
beram uoluntatem ipforum deorum, dii
dant fiituroru oftenta in extis, auibusq;,
&iiellaru nouis prodigiis, ex quibus hu-
manafagacitasconiicit euentusper pro-
portionem lignorum aduentus,utcx calii
auiscalum uiri,ex defc&u membrorum in
extis dcfe&ioni, exigue cadente deic<5Ho-
nem eorum. Dii imprimunt futurorum
figna In rebus minifterio naturae uniucr-
la|is,& naturaru uel oblequio daemonum
feruientium diis, 8c dominatium elemen-
tis, animalibusqijlimilibusq; cun&is, quae
agunt facile pro uoluntate deorum. Et fi
fymbolice declarat in fignis uoluntatem
dei.
DE MYSTERIIS.
dei,& futuros cucntus,ut inquit Heracli-
tus , rcpraefcntar intcrim opihcii modum.
Sicut cuiin per imagines firmas faciut res,
dreuetus pracfignatjfic & per noua often-
ta,& qualiacunq; figna,& intcrim acuunt
ex eadem caufa,&r occafione fagacitatem
noftram. Vifcera in oftentis tranfinutan-
tur contra naturam in animalibus ab ani-
ma eoru,& i daemone cis praefiden te, & i
motu aeris, moruq; coeli, praeter naturam
& pro uoluntate acorum ad homines ad-
monendos. Quod aute diuinitus fiat, pa-
tet, quia fepe non inueniunrur in anima-
libus principalia quaedam membra ad ui-
tamneceflaria, quae repente miraculo au-
feratur, cdm neccflc fit ea pauloante non
defiiifle. In auguriis captandis aues mi-
raculofemouctur ab anima fiia, & daemo-
ne praefide,motuq; aeris, atq; coeji : i quo
coelo delcedituirrus per totu aerem con-
formis, 8c commoucns illum ad deorum
fentcntiam,pro fignis efficiendis. Senten-
tiam dico ab initio praefignatam,atq; de-
cretam : fic aues faepe fc ipias praecipitant,
tiel allidunt, ucl aliter fc necant, dum ad
fignificandum conferiit, quod non fpon-
te faciunt, fcd tra£tae diuinitus. Flammae
quaedam ftcllarum inflar fadbe diuinitus,
aliquando pro fignis futurorum in aere
e 5 facili
I
facillimae fiunt, ad nutu deoru ccelefKum
acccnfo illic aerefummo, qui du&u, for-
matuq» facillimus eft,prcfertim a diLS,atq;
in igncm.defccndunt interim in hunc ac-
rem corporu cceleftium influxus quidam,
conducetcs ad creandas, mouedasq; ftel-
las eiufmodi, fimiles coelcftibus lucc, uir-
tute,motu. Mundanum animal eft adeo
fecum unitu, ut membra eius compatian-
tur inuiccm, commojpcaturq;, etiam quae
remota inter le uidentur, quali fint proxi-
ma , tanquam ciufdem animalis membra.'
Atq; haec unio, & compafiio confert diis
ad exhibeda ligna hominibus, primo per
coelum, lubinde per aerem. Dii non im-
mediate, fcd per media inftrumcnta fet-
licct daemones, animas, naturas, & omnia
hinc depedentia faciut hominibus flgna,
exordientes fecundum principium unum:
& inde diffundentes deinceps motionem
ab ipfis dcfcendcntcm, quocunquc uolunt
ipfi. Ideoq; flne habitudine, & coordina-
tione eorum ad generabilia, regunt eiuf-
modi lingula : & licut in opificio, & pro-
uidentia, ita in exhibendis lignis non do-
flc&itur eorum intclle&us aa noftra, led,
dum ille in fc permanet, ligna omnia, ua-
ticiniumq; couertit ad fc,caq; animaducr
tit a feipfo procedere. Vates omnes con-
" fltCBC
4
fiterar,pcr dcos,uel daemones ua ricinium
nancifci,quia nequeant futura utderc, nifi
qui finr caufie, & domini futurorum, pes
quos & alii uideant. Porphyrius admi-
ratur, quod dii adeo infemianr homini-
bus, ut uates aliqui etiam per farinam ua-
ticincntur. Rcfpondct Iamblichus, deos
non obfequio id praeflarc fuo,fed exccflu
potcftatis & bonitatis. 8c caufa omnia in
fc continente, dum in fcipfis manent abfq;
couerfionc ad fubdita,eis pro gradu prae-
parationis dona & figna largiri, licut fbl
diaphanis, oculisq; lumen, atq; hoc calo-
rem. Quia uidcinus homines fubieda cu-
rare couerfionc quadam ad opera, & di£
tractione ad diuerfa, & drftrahi a fcipfis,
& laborare : ideo fimiliter fufpicamur
prouidere dcos.qui cotra, quatenus ad fe
conuertutur, unamq; fui formam, qua? cfl
inferiora caufa, catcnus agunt, moucnt, re-
gunt omnia, non diflraai per diucrfa^cd
ab uno principio, nutuq; fimplici uibran-
tes cunela, fucccfsione quadam inde pen-
dentiatneqv ipfi ad fubic&a fle&untur, fed
flatu, & plcnifsimb fua reddut fibi eunda
fimilia.Dcus diuerfos fuppeditat uaticinii
modos, non quidem diflradus ipfe,fcd
indiuiduo nutujformaq; fimplici fuggerit
omnes , 8c diucrfis temporibus fuggerit
oiuer
yg- UMBUCHVS
diucrfos, non ipfc per tempora uarius,fcd
xtcrno,eodcmq; metis, & uohintatis i
omnes infpirat,quamuis hi, teporibus ua-
tiis explicentur, neq; in oftentis contine-
tur , diftrahituruc , fed in una fui forma
complc&cns omnia ligna, ex ea exprimit
in fc ipfo conliftens , dum uno uoluntatis
a&u omnia tradit. Tanta ctt exuberan-
tia prouidetiae ad oftedenda nobis ligna,
ut ctia in calculis,uirgis, lignis, lapidibus,
frumento, farina, indicia praebeat foturo-
rum, ubi mirabiliter inanimatis animam,
immobilibus motum , ratione carentibus
• intclligetiam quandam prxftarc ui detur,
quali haec cognofccre uideantur , ubi no-
bis futura portendunt. Et licut deus fiepe
per fetuos homines loquitur fapicntia, de-
clarans non homine ibi loqui, fcd deum,
lic per uililsima quaeq; portendit futura,
his ipfc admodum lupereminens , & per
omnia noftruinlhuesintelle&um. Deus
per infima quaeq; cognitione carentia pa-
tefacit quaedam cognitione fuperiora,ubi
teftatur fc longe fuperemincre naturam.
Qui dum diucrla porrigit ligna,no coer-
cemr in cis, neque per illa dillxahitur, fcd
ftas in una, indiuiduaq; fui forma coprac-
hendit illic omnia ligna , & illinc unico,
limpliciq; nutu explicat omnia, praebetq;
nobis
' * ^ ^
- w
■ a - r ■ . ■*. ;* - * ( •. x
1> B M T S T £ R I I S.
nobis argumenta paisim praeteritorum,
prxfcntium, futurorum.
A*onfit in Jacris opus alicuius efficacia*
ni fi per potentiam, immo & prafen -
tiam numinis alicuius .
77
i
N religione non poteft fieri opus ullu
alicuius mirabilis efficaciae ,nifi adfit
illic luperorii aliquis fpc&ator operis, Se
impletor* Opera quide abfoluta ducunt
dii, media angcli,tertia dsemones.Natura
quide humana nec rationem quide , ora-
tioncmuc de diis fuftipere poteft fine
diis , nedu diuina opera tacesc ualeat fine
illis. Eft enim imbecillis, & hebes ufque-
adco,ut nullum nullitatis fuac remedium
habeat, nifi quandam diuini luminis por-
tionem defuper accedentem,. fine qua ni-
hil i nobis fit diuinum. Sicut falluntur,
qui confidunt ex inanimatis animam , Se
ex amentibus facere mentem : ita qui ex
rebus non diuinis diuina tacere , & fine
propria deorum opera , qualia fime
uaticinia,& miracula, & fimilia, ut appa-
ritiones, & expiationes*
Wumina inuocata^nohis adfuntjnon
coaclajed. nolentia .
COnfeflum eft efficacia religionis
opera perfici pr^fentia deoru,ange-
lorum,
\
loram, daemona. Porphyrius quidc (ulpi
catur numina ad haec trahi quadam inuo
cationis neccfi itate. Iamblichus negat
nccefsitatcm inferri uel ab homine, uel a
inundo numinibus, quae, cum fine imma-
rerialia^ion fufeipiunt ordinem aduenti-
tiu aliunde. Item inuocatio, & operatio
Iaera, admouct quidem faccrdotcs ad nu-
mina afsiinilatione, & familiaritate qua-
dam non uiolcntia facerdotibus illata,
nedu numinibus inferatur.Dcus,omnisq;
chorus numinum deo coniun&us eft, fu-
,pra omnem nccefsitatcm cxtrinfccus ue-
nientem. VaticiniiMU perficitur, dum fa-
cerdos operatur lacra. neque tunc pafiio
cadit in faccrdotcm , uel in diurnantem,
. quando diuinitus infpirantur , 'multo mi-
nus in numina, quae non illabutur in ani-
mos,nifi uacuos palsione. Neque dicen-
dum eft, fatidicum animum cfleinftni-
mentum medium , & efficax diuinorum,
facerdotem ucro inuocantcm efle uelut
cautem efficacem operum diuinorum.
Immo deus eft omnia, poteft omnia, im-
plet omnia femctipfo.humana uerd natu
ra nullam in his efficacia habet . eft enim
ad diuinitatein ludus, deridemus cos, qui
dicut deum forte quada aliquibus adellc
potentia figurae coelcftis in geneft, Non
enim
»B «TSTHllS,
coim decet ingenitos, & uniucrfales cau-
las mancipari alicui per generationem,
dusue periodum , & per caulas alienas.
Quidam , cum Sc nollent curis onerare
deum,& no perciperent modum aliquem
opificii, prouidentiaeq;, praeter cum, qui
foiirituainc fit humana , ncgaucriit deos
facere , atque prouidere . fimilircr nega-
tent deos interefle uaticiniis , & miracu-
lis , qui uon uiderent modum excellen-
tem , quo dii adlimt fine labore, & mu-
tatione lui , modus autem per haec o-
mnia diis proprius cildem auntaxat cft
notus. Porphyrius ait , opera diuina,
qualia limt uaticinia, & miracula , cfle
aliquando palsioncs quafdam animae ex
paruis fcintillis excitatas , & animam fua
fortuito fieri,cum fit ordinatum, nec
homine longe inferiore. Oportere enim
diuinum opus a diuinitate fieri . omnia
igitur opera diuiuitati fimi lia non ab hit
mana,fed diuina pullulare natura.
Jiunt aliqua uirtute flcUarum , corpo -
ru,anima,Jld mcra,& libera potcjfta -
tc der.
uirtute polle haec imaginari, loqui, face-
re. Iamblichus dicit, opus diuinum
Opera miraculorum , & prophetia , uon
Anima
/
>-w*
ANima humana & unafpccie copr^
hefa eft,& a caduco corpore nimia
obumbrataJdeo nulla habet ad diurnum
opus potentiam efficacem» fiquado ucro
uidemur tale aliquid quodamodo pofle,
folum id agimus illuftratione diuina dc-
fuper influentejer quam & a£Honis diui
nae uidemur efle parricipes.fi opera diui-
na fierent ab anima ipfa natura animae, &
uirtute propria, anima uirtutis & pruden-
tiae compos, ucl etiam omnis, anima talia
faceret. Nunc uero nec omnis anima fa-
cit, & quae pertc&a uidetur anima, ad di-
uina adhuc cft impcrie&a.. Non igitur
anima , fed diuinitas ipfa caufa eft operui
diuinorum. Alioquin non effet nobis
ad hec religio ncccflaria,fcd abfq; deorii
cultu compotes e flemus operum diuino-
rum , fi haec ipfa animae fierent poteftate.
Denique, fi anima fua poteftate diuina
perageret , ucl omnis anima faceret , uei
qu£ haberet uirtute, & pcrfc&ione anime
propriam fcilicct fcicatiam , artem , pru-
dcntiam,mores, qui per prudentia acqui-
runtur. nunc autem non tales haec faciur,
fed concitati quidam potius & abftra&i.
Triapropofucrat Porphyrius de diuinis
operibus. Primum , ad haec animam cfle
caufam inftrumcntaledccundum, animam
quanti
D E MYSTERIIS. gK
qiiadoq; ede caufam principalem : terti u,
animam polle ita effc ex aequo concau-
lam,ut ex ea,lpiriroq; diuino.Tcrtia qua-
dam fpccicslubftStix, ucl (ubliltetiae fiat.
Iamblichus dicit,Quando unum aliquid
fit cx pluribus, illa plura 8c efle cognata,
& mutabilia, cx eo, quod funt,in aliud fic
commi Icen in unum quintu quatuor clc
menta > & animas plures in unam totam,
forte ucgctalcm,fcnfualcin,motiua>in no
bis coceacre intcllc&uali, & in cius a&u
redigi, uel forte cx illis omnibus harmo-
niam uitalc in corpore rcfultare, uel for-
te animas in patria confpirarc in unam
ideam omnium anitnaru , diumitas ucro
uclut a cuneis exempla non coit in un£L
T crtiu, c&m anima praefertim e luo ftatu i
iam lapla ; & quia oiuinitas uclut long£
diucrla non cadit in milturam : & quonia
immutabilis, non comutarur in aliud co- ,
mune duobus. Prius quidem di&um fue-
rat fcintillis exiguis fufeitari in anuna .
ipecies diurnas: cito: fbd hae non traduce-
rentur ad fpedes (impliciter diuinas , fi
corporales, & naturales efient.nunc deni-
que > ubi dicitur anima c um diuinitate in
unum tertium congredi , aequatur anima
-deo,& coceditur,dcu ibi ita mutari acci-
pereq; ab anima, ficut mutari animam, &
* . f aliq
fTTTl
aliquid i deo fufcipcrciquodeft abCrnto
prxfimimquia hinc admittitur, dn
elementorum inftar coibunt m effe&b«tf
foi s in unam forma temporaliter ta&a,#
CX fempitemis , & in rc temporali contt-
nebuntur. Quando diciturex anima, St
deo uel ex diis inuice unum aliquid hen
temporale, quaerimus utrum pnetercon-
ercdienria refultct aliquid nec ne , fi non
rcfultat,tunc non fiet u«a umo,neq; ucre
unuindicut neq; in artificio fola arte pen
dente,fi refaltat res/empiteme i fuo 1U-
tu cadent , ut fiat aliquid temporale, ndi
enim mutentur, tertiu nonreiultat.omm-
no uero abfurdum eft , hoc ipfiim, quod
generatione quadam fit temporali ,po-
nere fcmpiternuim neque tamen decet po
nere temporale, nc fempiterna feruiant
temporali : nec decet ponere, hoc efle fo-
hibilCjUtrinque fo&um ex fcmpitcrms.&
tamen per nonam generationem mdetur
efle folubite. Illa igitur opimo eft abfiir-
da. Porphyrius ait , animam quandocj;
generare potcftatem,eflcntiamq; dxmo-
liacam imaginantem fatura, per motio-
nes eiufmodi.Gcncrate inquam, dum coo
ducit in iulum materias quafdamhabetes
in fe uires ciufinodi , prxeipue ucro ma-
terias acceptas ex animantibus* Iambli-
t> E MYSTURIIJ. Si
chus negat generari daemones , & corru-
pi. Negat enim ab anima ex uiribus cor-
poreis generari daemones , corporibus,
animaq; fuperiores. Negat & a&iones
animae particularis , clau&q; in corpore
procedere in eflcntias , in fc extra anima
iubfiftetcs.Negat uires e orporu, materiae
prorfus addi&as,fblui ab eis ad d^mones
generados. Praeterea quaerit, quaenam fit
potcftas , quae uires materiales a materiis
ioluit. rurfumq; confiat in unu ad daemo
nem gcnerandu,ubi uidetur potefias haec
cfie daemonica, atque ita exiftere, daemon
etiam ante qudm generetur. Non poteft
ex rebus carentibus anima, uatirinioq; ge
ncrari anima, praelertim fatidica. Nequit
ex deteriori praefiantius procreari. Ne-
quit dlentia ulla , fubflantiaq; conftitui,
ex motionibus animae , uiribusq; corpo-
reis,qux nec fubfbntiae funt, neque cffcn-
tiae.Itcm,nullum eorum,qu£ per genera-
tionem feminantur, maius aliquid habet,
qudm quod ci traditur d caufa principa-
liter gcnerate.Cum ergo, nec corpus, nec
anima per fe habeat uaticiniu, nonpoteft
anima ex fuis motibus, atque corporibus
uaticinanre daemonem procreare. Dicet
forfan aliquis, non generari d nobis dae-
mones, fed cos animantibus ordine pr^fl-
f z dere.
J
84 IAMBLICHVS
dere.Itaque quando materiae ex animali-
bus huic daemoni commendatis , oppor-
tune adhibentur huc,dcmoiie quali com-
patientem ad talia fei n. Iamblichus air,
daemones, qui ufqueadeo compatiantur,
ucra uaticinari non pofle. Verum nanq;
uaticinium non efle naturae pafsibilis , &
aliquo corpore, loco, tempore claufe, fed
ab nis omnibus ablblutae , ut queat quo-
cunquc in loco uel tempore fa&a , pari-
ter, fimpliciterq; prolpiccre.
Dc Somnijs divini* humani* •
POrphyrius ait,pr$fagia fomniorum
partim efle ex nobis , partim ab cx-
trinfectf. Iamblichus ait, folu extrinfccus
aduemre . quia faepe ftudemus, agimusq;
"onnulla ad hoc praeQgiu aucupadum,
; tamen datur, & faepe id non qu$ren-
tibus datur. Qudd fi fomnialis effe&us
eflet ex noftra natura , arbitrioq; huma-
no,nobis ad hoc prouidentibus eucnirct.
Mittitur autem a diis pro eoru arbitrio,
lcilicct quando, 8c quomodo uolunt be-
nignitate quadam demoftrare futurum.
Idem declarat Orphicus hymnus. Por-
phyrius ait, uaticinii caufam, eflequanda
animi palsioncm. Iamblichus negat, di-
cens pafoonemcfie fuapte natura infta-
, - - bilem.
D B
M/V STUIH, 8j
bilem, inordinatamq;, atq; perturbatam.
Vaticiniu Ucro efle debere Habile pror»
fus,& ordinatu : idcoq; non polle in pafr
fione uerfari. Item quando anima prudes
cft, & conflans, agitq; fccundu uires eius -
praeflariorcs, fcilicct incellc£hiales, ratio-
nalcsq;, futura non profpicit. Qupinodo
igitur haec aflcquctur, quando patitur fe-
cundum inordmatos motus, atq; pertur-
batos? Item pafsio nihil habet proprium
ad entium, ueritatisq; contemplationem,
jfed affert impedimentum. Praeterea fi res
ipfae in mundo e flent pafsionibus confli-
tutae, pafsio fimilitudine quadahas attin-
geret. Cum ucro rationibus, fpeciebusq;
confli tute fint,& agantur, certe alia qu$-
da praenotio efl ab. omnibus pafsionibus
aliena . rurfiun , pafsio praefentia tantum
fentir. Cum igitur uaticinium futurum
etiam aflequacur, non uerfacur in nafsio-
ne. Porpnyrius ait, uaticinium cne paf-
fionem quadam phantafiae fubortam, ucl
cx cogitationibus noftris , ucl inflin&u
corporalis in nobis, naturae , uel fimilitcr
incidente, ut & phreneticis cotingit uati-
cinari. Ad hoc aute adhibet figna, quod
in flatu uaticinii agit quidem imagina-
tio uchcmcntcr,fcnfus autem interim oc-
cupantur,& cohibetur. Item, quod fuffu-
i 3 migat
£4 IAMBLICHUS
jnrgationcs adhibentur diuinaturo , ui-
dclicet ad phantaliam afficiendam. Item
inuocadoncs, ad eandem affc&ioncm in-
citandam. Item quod non omnes, (cd iu-
ucncs,fimpiiciorcsq; ad hoc idonei funt.
Iambiicnus ait , occupatione] fcnfuum
efle lignum , quod phantafina tunc nul-
lum cit humanum. Vapores adhiberi ad
efficiendam cum deo congruitatem,non
, ad afficiendam fpc&antis animam. Inuo
canones non excitare , ucl cogitationes,
uel corporeas pafiiones in nobis. Nam
nobis incognita: dint,foli deo, qui inuo-
catur,cognite.{ok>5 limpUciores cllc ex-
politos diuino lpiritui cxtrinfecus ucme-
n. Quod Porphyrius ait, uaticiniumcUc
pafsioncm phatstfiae talem, qualis accidit
melancholicis,* defipientibus faepe fati-
dicis , abutitur diuino uaticinii munere,
dum alienatione diuinitus fa&ain me-
lius coparat aiienadoni i morbis, ebrieta-
tc, rabie in deterius accidetL alienado ani
mi ex pafsionibus noftris accidens, mna,
humanu ftatnm dciicit animu , fed a deo
fa&a , attollit hominem fuper hominem,
dcoq; comungit. Illa reddi tinftabilem,
' & in materia prorfus immergitote con-
flantem, ordinisqj compote, & a materia
loluit. Nullo modo diccndu,afHationem
diuin
V
<iiu1na habere aliquid fimile, cum aliena-
tione fafta ab humoribus, ebrietate, rabie,
«am haec i deo fupra quam cogitari po£
lit, diftantia firnt » tantundem ergo diftae
infama ciufmodi ab infpirationc diurnat
nihil igitur habent fimile, ucl commune»
• Alienatioi caufis fa&a corporeis , cft
animi deprauatio ex debilitate cotinges»
Fa&a uerd diuinitus cft falus animae con
tingens ex plenitudine potcftaris. In illa
quide , dum animo fiias operationes ag-
greditur,eas edit peruerfas,atq; turbulcn-
tas:in hac autem, dum fccundu propriam
iutam,intellieentiamqi wacar,fuperiori fc
exponit utendam. Denique, quanto di-
ftant diuina ab inHmis naturalibus, tanto
illorum a&iones,effe6hisq; ab cffe&ibus
naturalium. Alienatio itaque indura di-
uinitus nihil habet fimile cum ea, quae fit
humanitus.Cum igitur illam cogitas,fe-
para prorfus ab illa omnes huius defe-
£tus, accidentia omnia.Quinctiam quan-
do fobrictatcm, uigilantiamq; facram ac-
ceptam diuinitus meditaris, noli cum fo-
brictate hominum comparare. £tutro-
biq; ab imaginationibus diuinitus adhi-
bitis animo rcmoue , quicquid ullo mo-
do fimile eft imaginationibus ullis, quas
humores, fimilesq; caufacfufcitam. Item
f 4 ambig
88 IAMBI iciivs
ambiguum hominis flatu inter fobriam
animum, alienatuq; medium, ne fimilem
putes flatui animi facri , uno intuitu {pe-
dantis deum, nec certifsimos intuitas di-
uinorum fiiniles efle credas, imaginatio-
nibus arte ucncfica fufe icatis. Na quae fa-
fcinati imaginamur,praetcr imaginamen-
ta nullam habent asionis, et cflcntiae uc-
ritate. Eiufinodi nanq; magicae finis eft,
non facere fiinpliciter aliquid, fed ufq; ad
apparendum imaginamenta porrigere.
Noncfl putandum diuinu uate incide-
re in ucritate cafu ficut infanifolent ali-
quando : nec etiam pafsione quada natu-
rali,ficut & animalia folet pati f?pe a par-
tibus, uiribusq; quibufda mundi futurum
aliquid inchoantibus, & iamin aere quo-
dammodo facientibus prius qudm in ter-
ra. Atq; ita patiendo nonnunqua futuras
perfentiunt terrae concufsiones, atq; pro-
cellas, praefertim animalia, quae uel facili v
patiuutur,uel acute pcrfcntiunt.Pr^notio
enim uel cafu uel eiufmodi pafsione pro-
uenicns,rara fit, inordinata, non cotinua*
ta,prorfus obfcura. Vaticinium uero di-
uimun uniuerfi ordinem cotinuata,& fir-
ma, connexaq; confpicit ratione. Siqua
nobis innata fit facultasad futurum perci-
piendum , nonellpropterea uaticinium.
haec
\
TE M Y S T B.R. I' I S.
haec enim ncc fempcr , led aliquando uc-
ridica cft,ncc in omnibus, led quibuldam.
uaricinium uero Sc lcmpcr»& in omnibus
cft ucridicum. Ite praenotio arte fa&a cx
lignis aucupatur futurum no omninofi-
dclibus, quia no (emperfibi coniun&um
habent cucncum , led diuina prouidentia
fa&um efferus a caulis conlpicit, intuitu
firmo, praelcnriq; & prorfus continuato,
connc&ens omnia mutabilia* tcporaliaq;
& inter fc diftantia , futura anticipans, ut
praelcntia. Dicet aliquis, pofle praenun-
tiari futurum, ex quatuor donis nmul iun
&is, fcilicet ex certa hominis natura , Se
ex arte huic adhibita, & cx cornum rerum
inter fe compalsionctanqua animalis e-
iufdcm partium, atq; cx ea corporum di£- .
politione, qua alja aliis indicia lubmini-
ftrcntrlcd re ucra quado his concurrenti-
bus indicia manifelle percipiimtur, habet
& h$c perceptio aliquid fimilc uadeinio,
& uniuerfuin ucftigia uaricinii habet ubi-
que, fed no ubique clara. Tametlificut
imago ipli9 boni in omnibus deum prae-
fert, lic in cun&is cft ueftigium aliquod
uaticinii.Ncq; tamen uaticinii fpccics una
diuina, immifta, definienda eft per fimu-
Jacra cius in generationem dcmiHa , Sc
mulco minus per imaginamenta deliran-
f 5 dum.
t
JfcMSllCHVS
• mTuccniia omnia fallacia funt.
tiam.axccniu» , r- dacft, per unam
ricinium ipfum ^ unam fpccicm
tadoncm^rdiiic^ > lcm& imtnu-
diiunam,unaq>m^lU| ^
tabilcmucntate. cond* «*® urclut
“"X auialqfouUomodo
mdeftnita, oc a % 7 ^ aliquod o-
coucnicns : quad ^ hoc font ab _
pus nobis naturale, ccr
initio tributa fcm » P ^^0di cau-
ipfa natura, qux P pr?pararaenta,<e-
£'N^Y^feSuclhumr
cunaq; a natura uci cft f natu-
ad uatidmumiUu , ^ natura c-
cam^onruemdmcqih^anam^
ium& intc^S<^a^uX£untipraEfertim
©uus autor dorum ,q ieduatici-
quatcnus in nobis ii aualc cft,& cau-
ium plus quam ^f"fubitoq; in-
fc-at®!rcStr ordinem uUcrfiopuS
tuttucoplcctitur o a2cntis hoc m
/ ciufinomidei propn • J^jone uacan
ampliis imum cft,& certum, 6c unum,fta-
bikmq;,id cft lutnmuubio; gradu po£
fidet, ideo nequit fuiflc nobis inditum i
natura. Porphyrius coic&abat affc&io-
nem quanda noftrae naturae uel corpora-
lem,ucl animalem ad uaticinium cofcrre
praecipue, cx eo quod qui aduocabant in
nominem uaticinium, gcftabant lapillos
ouofdam, atque herbas, ligabantq; nodos
!acros,iteruq; ligata foluebanr.mutabant
^[uoq; Jpponta in eis , qui talia ab illis ac-
ceperant, & cx malis meliora reddebant.
Sed Iamblichus obfcruationcs,cffe&usq;
eiufmodi retorquet in conie&ura, qudd
inlpiratio uadeinii forinfecus , defupcrq;
proucniat.talia enim certis numinib9con
lentanca,cuin adhibetur nobis, ad eorum
infpirarioncm fufeipiendam, nos accom-
modant. Porphyrius ait, non efle con-
temnendam artem , quae ex certis uapori-
bus ad ignem fub opportunis ftellaru in-
fluxibus fecit deorum idola in aere pro-
tinus apparctia fimilia quodamodo diis,
& habentia ftmilcm aliquam efficaciam.
Iamblichus ait, haec idola paruipendi d
feccrdotibus,qui ucras deoru fpecics per-
uidcrutmeq; pofle excellens ahquod bo-
num reperiri in eo, quod pullulat cx ma-
teria,fonnisq; in ca, fbrmaruq; eiufmodi
uirib
IAMBIICHVJ'
uiribus,& arte fimul humana.Nam quod
fit ab homine, eft deteri’ liominc:& quod
fit ita, ut idoluin,cft adumbratio quedam
apparens potius quam exiftens, ac du fit,
protinus cuancfces : neq; fit arte opificia,
quae ueras cflciitias fabricar, fed imitato-
ria potius, quae cllcntiarum reddit imagi-
nes. Prote&o deus mudi opifex no per
cceleftes motus, no per particularem ma-
teriam, no per potentias ita diuifas fabri-
cat omnia , fca intclligcnriis , uoluptati^
busq;,& immaterialibus lpeciebus, ac per
anima fempiterna fuper mundana, fimu-
latq; mundana mundos efficit. Fa&or
qde ciufmodi idoloru dicitur per ftellas
efficere, non tame eo modo per ipfas ef-
ficit ftellas, quo forte uidetur. cum cjiim
innumerae fint in diis coelcftjbus uircs,o-
innium infima cft potentia naturalis. In
ipfa potentia deoru coelcftium naturali
lunt ratioes,tum feminalcs, id cft forma-
rum gencratiuae,tutn aliae quaeda immo-
biles feminalibus praecederes ibide, id eft
coqrdinatiuaeformaru: utrarunq; igitijr
rationum autoritas generationem uni-
nerfam praecedit. Poft eas funt in corpo-
ribus coelcftibus qualitates, uires, motus
> cx c*s defluxus dominantes fub ra^
tionibus toti rerum mudanarum exordi-
\ ' natio
/
DEMTSTBRIIS.
nationi: infima ner 6 potcftas coelcftium,
quas dixi, uirium generatione terrenoru
ducit. Multae artes, ut medicina, gyrrma-
ftica, agricultura, qcnq; uidclicctin ope-
ratione fua comunicant, cum operatione
natur? utuntur qualitatibus^iribusq; per
defluxus ccelcftcsad inferiora traiectis,
atqui & idolo ficus ipfc trahit a caelcfti-
bus defluxibus portione aliquam geni ta-
lem, quSuis exiguam, atq; debilem. Non
enim utitur ipfis coeloru motibus, aut ui-
ribus ipfis, quae illis infunt, aut uirib9, quae
naturaliter fundantur circa cceleftcs mo-
tus:ncc poteft eas attin gere, (cd occupatur
circa uires quafda,quae ab illorum natura
ad ultimum defluxerunt, prolapfae ad in-
fimum mundi locum. Vtitur quide is ar-
te quada,fcd non pia, atq; dcifica.hae qui-
dem infimae coelcftium uires colpiranrcs,
circa materiam quada particularem, pof-
font ea tranfmutare, transfigurare, tranf-
formare alias aliter. Iam ucro,& tranfpo-
fitione ab aliis in alia fufeipiunt poten-
tiarum carum, quae particularibus infunt.
Quando aliquis ciufmodi fabricat idola
ex multis materiis , & fub ccelcftibus in*
fluxibus, tunc uarictas illinc quide coelc-
ftium a&ionum , hinc ucro potentiarum
materialium congregata, facit quide ali-
quid.
quid, fcd a&io hcc longe dcgcncrat,non
folum ab opificio diuino , fed etiaab cf-
fe&ionc naturali. Natura enim Sc uno lt-
mul tcnorc,& asione fimplici proprium
peragit opus. Haec igitur idolorum fa-
brica, eft artificiola comiftio circa deflu-
xum codeftium ultimu, 8c circa illa,quae
ad pofhrcmum a ccelcfti natura mouen»
tur, atq; rcccdiuu. Homo , cum fit me-
lior,& ex melioribus procreatus, non de-
bet idolis fabricandis incubere , quae non
fiint animata, fcd oftentamento quodam
uitae funt inflata.ncc intima, ucra^ue,fed
externa , fi&aq; harmonia continentur,
prorfus ad breue manfiira,nec habent ue-
rum aliquid, ct legitinu^cum fint arte fo-
lum humana conh&a. folum ucro, quod
fimplcx,& unifonne eft asionis, ucl co-
pontionis in cis praeualet. Ideoq; ualde
deficiunt, quoniam ex qualitatibus logb
diucrfis, conrrariisq; congefta funt, neq*
potentiam aliqua perfe&am habeor, quo-
nia eiufmodi acfltfxuit multitudo £ mul-
tis captatur, & in aductitiu aliquid com-
mifcctur exile penitus, & infirmum: nec
Habilitatem ullam habent haec idola, im— .
mouclocius qudlnqua^ apparent infpc-
culis, cuanefcunt. Quado enim admoue-
tur fiiflfumigatio uaporib9 exhalantibus^
. protik
I>B MTSTUMJ, s
protinus componutur : at cihn per totum
aere fumus, uaporq; fc fondit^fubitd dif-
foluuntur. Prodigioru ciufino di fabri-
ca idolari j cft omnino conteplatorc ue>
ritatisindigna.qui enim h$c machinatur,
fiue eorum uilitatem agnofccns, delecta-
tur tamen, fimiiis illis euadit,fiue coJar,ut
deos, peccati reus eft fa&u,di&uq; nefan-
di : nec lux ulla in anima diuina fiibruti-
lat, circa tenebrofa idolorum phantafma-
ta occupata. Porphyrius ait, idolorum
faCfores in fabrica obferuare coclcftiuna
curfum, dicentes, quo poti (simum coclc-
ftium currente, & eu quo,ucl quibuscon-
currente uaticinia uera proucnient , aut
talla : item quae ibi fiunt, utrum fignifica-
tiua fint, effeci ua'uc, uel cotrafignifica-
tionis efficaciae uacua. Quamuis ex ma-
teriis eledis idola co/fruant obleruado- '
ncfydcrum, nihil tamenh^c inde habent
in fc diuinum.nain materias, quae hic mo
uentur coelitus , in generatione funt po-
ftremae , atque ad ultimos e coelo defla-
xus compatiuntur. Quae enim tam fa-
cile permutentur eiufinodi phantafma-
ta , ut ad minimum nutu uel inertia fint,
uel contr^ fcilicct fatidica, fine fignifica- ‘
tjua, fiue effc&i ua. certe pafsio tam faci-
lis^ mutabilitas, adeo ueiox declarat, ea
diuinaa
diuinacpotctix nihil habcrc.Non fiintin
materiis ullae potentiae, quae fint elemen-
ta daemonum: neque hi poliunt ex parti-
cularibus corporibus generari, immo ab
cis haec gcncrantur,atquccuftodiuntur.
Neque poteft homo fuis machinis for-
mas ipfas daemonu procreare, immo nos
fecundum corpus 1 daemonibus formati
fumus. Non cft putandum ex elemento-
rum coitu confluere aliquam multitudi-
nem,fiuc compolitioncm in.fe propriam
daemonibus uim habetem. Nam ipfc dae-
mon fimplicitcr , unifurmiterq; , & in fe
confiftcnSjin unum diucrfa congregat <S
lcmcnta,atq; ex cis compofita generat,&
quicquid ineft pcrfcueranriae , ipfc largi-
turtneque decet idola daemones appella-
re. Nam & aliud cft idolorum autor, a-
y liud daemon magnus dux daemonum : i-
pfaq; fubftantia dxmonum diucrla eft i
» phantalmatis idolorum.quibus & tu Por
phyri confitcris,neq; deum, neq; daemo-
nem aliquem deorfum trahi. Igitur haec
idolorum fabricarum dei, daemonisque
fit expers, neque uaticinium, neq; facrum
.opus aliquod aftcrt.
Chaldaorttm myflcria de S<teerdotio,Dcoy
Dsmonibui bonis, & malis.
> Potp
DE M r J TU I I s.
97
POrphyrius comcmorat opinionem
dicentium omnia uaticinia nobis a
daemonibus malis inHindi, quorum natu-
ra (it fubdola,omniformisq;, atq; ucriari-
lis, qui dcos,& fublimcs daemones, & ani-
mas dcfun&orum fimulent, & hac falla-
cia nobis occurrentes preiagia praebeant.
Horum opinionem Porphyrius, etfinon
probat, commemorat tame de hac quoq;
Aegyptium confulcns. Iamblichus hoc
quoq; damnat inter facra commemorare
profana, atq; fubinde narrat myfteria,qu$
audiuit Aegyptius a prophetis Chaldeo-
rum talia. Dii ucra bona dant bonis per
facrificia expiatis , quibufeum & uerfan-
tur,fuoq; commercio prauitatem,palsio-
neq; ab cis longe propulfant,fuoq; fplcn-
dore tenebrofos indcfpiritus arcent. Mali
enim fpiritus intrate deorum lumine, ue-
lut folc tanquam tenebrae iubterfugiunt,.
neq; turbare ulterius piu iacrificatorcm
poliunt , omni prauitate , & peruerfitate,
pafsioncq; liberum. Qui ucro pernicio-
li funt,& interim contra ritus, ordinemq;
facrorum facra infolctcr inuadunt, hi fa-
ne propter a&ionis infirmitatem, poten-
tiaeq; acfe&um deos aflcqui nequeunt.
Sed propter inquinamenta quasdam, tum
a diis arcentur, tum daemonibus malis
g aceo
accomodanmr, quorum flatu prorfus im-
plentur peflimo, pefsiiniq; illinc euadunt
profani fcilicet , atque difloluti pariter 8c
iniqui,defydcrio difiimili diis , atque in
omnibus fimillimi daemonibus improbis,
quibus cum ucriantur afsidue. Hi igitur
pafsionibus, & prauirate pleni, per ipfam
cognatione malos ad fc trahunt fpiritus,
quibus mox occupati, ad omnem iniqui-
tatem inde iteru incitantur, ubi alter alte-
ru ad hoc ipfum uicifsim adiuuat, & cor-
roborat. ficut circulus aliquis principium
cum fine coaptas, reddensq; aequale codc
pa&o uicilsimdincm . huculq; Chaldaei.
Quando profani contra ritus tra&ant,
facra fruftratur euentus . nam & pro dii*
aliis alii celebrantur ,& pro bonis ipi-
ritibus infinuatur mali, horum ergo erra-
ta nondcbcnt,ubi de legitimis facris agi-
tur,commemorari, neq; quae accidunt illi* •
pro lege putari, ficut Cicrilcgium diuino
culmi contrariu eft, ita malis daemonibus
intemperantiae autoribus/allacibusq; oc-
cupati contrarii funt legitimis faccrdori-
bus, d quibus procul abeft (piritus omnis
iniquus, & prauitas, atq; paisio : adeft ne-
ro bonorum praefentia numinum , atque
defuper ab igne diuino ucritatc repletur.
His ergo mali ipiricus impedimenti nihil
affer
afferunt ad animae bona, ncc inde iiigge-
ritur fuperbiae fumus, ucl adulatio mollis,
neque fubfumigationc falluntur, neque ui
ulla turbantur. Sed haec omnia mala,
tunc boni praelentia numinis, uelut fulgu-
ris i&u percufla di (perduntur flarim, 8c
euanefomt. Talibus ergo ucridicu pro-
ucnit uaticinium, cum quo nulla ex par-
te aliud cft conferendum, cui rite ftuacn-
dum cft, ea, qua diximus , fan&iraoma.
Hac enim ratione duntaxat acquiritur. &
in uaricinando ucritas inconcufla, <5c in
anima uirtus penitus abfoluta, quibus fa-
ne duobus laccrdos ad ignem afcedit in-
tclligibilem. quod tanquam finis omni
praeficio, facrificio^; debet cfle propofi-
tum.Temere nimium 6 Porphyri.ubi dc
diuino agitur uaticinio,opinionc eorum
commemorandam exiftimafti, qui omne
praefcgium arbitrantur i malo daemone
tribui, hi nanq; in tenebris ab initio, fem-
perq; uerfari, nec ucrum i falfo diffccme-
re poflunt, neq; principia,quibus haec ad-
ueniunt,intelligere.
innocationes, Imperia hominum
aduerfum (piritud.
POrphyrius dubitat, quare fpiritm
tum fuppiicitcr inuocamus tanquam
•v ; % * nob
V
I
f|
'i L»
JW f 1
{; Te ii
-J
,00 ^ O I AMBI \ G H* V 9
nobis fuperiorcs, tum quafi cogimus im-
perando tanquam inferiores. Iamblichus
ita diftinguit: Dii quidein,& omnes no-
ftra natura fuperiorcs plenitudine bonita-
tis,& uoluntate bonorum, & benignitate .
quadam dignis animis conuenicntia tri-
buunt : deligunt rcligiofos tanquam ge-
nituras fuas,& alumnos, atque difcipulos*
1 Se laborantium mifcrcntur.Sunt praeterea
media quaeda genera numinu,qui ephori,
praefidesq; funt difcretionis,atque iudicii,
confulunt , quae facere deceat, quae declir
nare, ad iufta quidem adiuuant, reuocant
abmiuftis :& fxpc in homines iniquos
iniurias, quas inferre conatur, iuftc retor-
quent,ut quae agere moliebantur, patian?
tur ipfi.Eft rurfum aliud genus (piritumn
nobis circunftantiiunindifcretuin, & inr
confyderatu, quod unam numero potctfc»
tiam eft fortitum , propter ipfam i lingu-
lis uniuerli partibus diftributioncm.unde
unum.uni tantu operi eft additum. Sicut
enim gladius folii diuidit , nec aliud affi-
cit,fic fpirituum in mundo diftributoruna
propter ipfam partibilcm naturae ncccfsi-
tatem,hic quidem folum diuidit, ille uerd
folum colligit, quae fiunt atq; generantur,
quidam igitur occulti fpiritus alius aliam
fortiti potentiam illud tantum finguli, ad
• - ... llUO<1
D B MTSrnitS. IOI
«juod ordinati lunt, peragunt. Siquis igi-
tur accipiens illa , quae ordine diuributo
ad totum conferunt, deflexerit aliorfum,
Se aliquid quali praeuaricando tranlegc-
rit,hociplum,quod fit, lequitur,nc iplius
male utetis eft damnum, led redeamus ad
quaeftionem. Vt ad quaeftionem relpon-
aeam,iufla, Se imperia uiolcnta dirigun- -
tur ad fpiritus, nec utentes propria ratio-
ne,nec iudicii , difcrctionisq; principium
polsidcntes. Cdm enim cogitatio noftra
nabeat ratiocinandi naturam, atq; difccr-
ncndi,qua res conditione Ic habent, mul-
tas quoq; in fe uitac potentias compleba-
tur, {piritibus imperare folct, non utenti-
bus ratione, & aa unam duntaxat abio-
nem detcrminatis.Inuocat cos igitur tan-
quam luperiores , quoniam ab uniuerlb
mundo nos continente, quae ad tota con-
ferut, trahere conatur circa quaedain, quae
in particularibus,diuidiiisq; continentur*
Imperat rurfum tanqua interioribus, quia
natura noftra intcllebualis praeftantior
eft:, quam intellcbu carens, etfi illa latio-
rem in mundo habeat abione. Item du-
plex eft in laccrdotc figura, flue praetexta,
una quidem humana , altera uero diuina,
quam ex lacramentis induit, in quibus la-
tet diuina potcftas,furlum ad diuinitatem
■ • g 5 anira
fo L IAMBHCHVS
animu cIcuans,dcod; coniungens : ideo<^
figuram diuinam adhibens animo, quam
indutus poteft fub praetextu dei, tanquam
fuperior ciufmodi lpiritibus imperarc.ta-
mctfi tanquam homo rogare iolet inuo-
t cans cos eatenus fuperiores, quatenus ab
uniucrfo intxocat potcftates. Sed ita uc-
rius foluimus quxftione, Comunio qux-
dam confcnticntis bcneuolentix,& com-
plexio indifToIubilis unitatis omnem la-
crorum expeditione continet, ut h$c effe-
&io fit diuina, & excedens omnem expe-
ditionis humanx modum, ideoq; hunc
Omne illinc auferre debemus. Non igitur
faccrdos numerum accerfit, uelut abiens;
nec mandat aliquid legregato perficien-
dum quod homines inter fe folcntiimmo
una quxdam , cademq; comumter dioini
ignis a&io (pote liia per Ic prompta, prx-
fensq; ex fe agens refulget, agitq;. eodem
r; . moao per omnia fimul, tum qux dein-
ceps inac tradunt aliis , tum qux poliunt
accipere inde nonihil. Diuina igitur ope-
ra,qux in facris expletur non per contra-
rietate huius ad illud, ut generabilia: non
per differentiam uocantis,mouctis'uc ad-
uocatur, atq; motu tranfigutur, ficut hu-
mana lolent,lcd identitate, unione, coferv-
fionc, id totu expletur ; 3c lublata difcrc-
pantia*
>; i
DE M r S T E R I rs. 105
pantia,hoc ipfum quod agit, 8c cuius uir-
tmc agitur,cft comune ubiq; aliquid,atq;
fimplcx. Porphyrius quaerit, e urnam fu-
peri faepe iubear fuos cultores efle iuilost
aliqua ao tamen obaerati inferre iniurii,.
inferant. Rcfpodct Iamblichum, non infer-
re iniurias , fcd iufta fupplicia. ac fi forte
iniufta,no cfTe deos, fcd daemones impro-
bos.Dii non partem quandnm huius uitae
tantUjfcd totam : nec nane folam,fcd uni-
uerfam ab atuain aeuumconfpiciunt ani-
mae tritam, atqy ita pro meritis in: antece-
dente utta contradis, fiepe puniunt in fc-
queti^iuc rogati punire, (iuc non rogati*
Interea nos, qui nihil uidemus ultra prac-
fenSjOpinamur aduerfa nonnunquam no-
bis conringere praeter meritu, dum tamen
fiepe in hac uita patimur, qua: in alia iam
intulimus,# quae nunc facimus, aliquado
patiemur. Praeterea multa nos latent ho-
minum peccata, quae deos minimb latent.
Item nos iuftitia definimus , ut fuu quifq?
officiu faciat, fecundum praefcntes patrias
leges. Dii ucro definiunt eam latius ad-
modum fpc&atcsjuidciicet ad totu ordi-
nem uniuerfi,atq; fpedates eam praecipui
rationem, qua animae diis conducar, iudi-
cium indeperagut. Tantaq; diuerfitas cft
inter iudicium diuinum de ipib iurc, atqy
g 4 noftr
noftrum, ut ad illud attingere non pofsi-
mus. Iam uero & ipfi dii, quid iullum iit,
aliter perpendunt ad unam fpc&atcs ani-
mam, aliter ad totam animarii cognatio-
nem. Si enim eiufdcm naturae communio
exiftens inter animas , tum in corpore ui-
uentcs,tum extra corpus politas, comple-
xionem quandam eandem , atq; commu-
nem cun&is efficit ad tota mundi uitam,
ordinemq; mundanu, ncccflarium cft ex-
peditione iudicii d totis exigere, fcilicct
ab ordine uniucrfali , & a necefiitudinc
animaru inter fc requireretur : praeleram
ubi Iccleru magnitudo ab una anima co-
lniflbrum excedit fupplicium, confeques
ex peccatis. Dii ergo nunqua obfecrati
inferut liipplicia,nili iufta. Ctun enim fe-
cundum ellcntiam bonum habeant, mali, '
iniuftiq; caula efle non poliunt. Verum
fiquis forte couiccrit ex imprecationibus
' aa luperos fa&is,aducrla quaedam aliqui-
bus iniufte cotingere, alias quafdam prae-
I ter deos, bonaq; numina caulas inquirere
compellemunquas fi forte non inuencri-
s mus, non tamen ob hoc lulpicari aliquid
debemus de diis indignum diuina natu-
ra, caq; feietia ccrta,quae de bonitate deo-
rum noftris intclligentiis eft innata , in
qua proculdubio Graeci omnes, barbariq;
confen
D E MJJTEMIS. !
corifcntiunt. Proinde cum malorum {pe-
des diuerfie fint, atque difsidcntcs,non in
unam, fed in diuerfas referendae funt cau-
las. Si ucruin cfl, quod de idolis diceba-
mus , im daemonibus , hinc fan£
exoritur 4 :x origo maloru. Simu-
lant enim deoru pfaefentia , daemonumq;
bonorum : idcoq; cultorem fuum iubent
efle iuftum,ut i j>fi uideantur boni,licut &
diLquoniaucro natura linit mali, rogati
mala inferre, libenter inferunt, atq; nobis
ad iniufla conducunt. Hi funt omnino,
qui & in oraculis mentiuntur, & fallunt,
& turpia confulunt, atque peragunt. Dii
uero,boniq; daemones, neque fallunt un-
quam, neq; conferunt ad iniqua. Eft in-
fuper malorum natura daemonu fibimet
inconflans, inflabilis, fcciimq; difsidens,
alias alia fuadens. fuperiorum ucro natu-
ra, libi conflat afsidue, cundemq; feruat
{crnpcr in a&ione tenorem. Corporeae
mundi partes non funt uirtute uacuae, fed
quantd maiores .pulchriores, perf eriores
funt , quam noftra corpora , tanto uires,
a&ioncsq; maiores habent. Igitur una-
quacq; earum uires fcorfum difler6tcs ha-
bet^ a&ioncs diucrfas edit. Item habi-
tudine quadam inuice multo plura con-
ficere poliunt. Quinetiam i totis mundi
\
$ 5
lotf . IAM»IICHVS
panibus dcfccndit in particulas quaedam
a&io multiformis : dcfecnditq; facillime,
propter potentiarum fimilitudincnv.qua—
tenus uidclicct fcquetcs gradatim poten-
ti* antecedentibus correfpondcnt : prae-
fertim ubi patiens infuper ad ageus ac-
commodatur. Corporis ergo nccefsitati-
bus codngunt ex totis in paniculas quae-
dam mala,& pemiaofa qu$da totis qui-
dem {alutaria,& harmoniae uniucrfi con-
fona,quamuis interea noxia partibus, ucl
quia totoFum aftiones fuftincrc nonpof-
funt, ucl propter commiftionem inferius
accedentem, imbecillitatcmq; infimis na-
turalem, uel quia partes, partibus comcn-
furatae non funt. Proinde praeter ipfura
mundi corpus inulta potelt ipla mundi
natura. Nam& fimilium concordia, Se
difeordia difcimiliuin non pauca facit.
quinctiam multorum coitus in unum to-
nus animal, & potentix uigetes in mun-
do quotcuq; fint, & quales aliud quidem
in totis, aliud in partibus agunt ob ipfam
partium debilitatem ad ultimum diltribu
tam, atque diuifam. Amicitia totius, &
amor, atque contentio, & fimilia in ipfis
quidem totis a&iones lunt , in particulis
pafsiones. Item qux in intcllc£m diuino
ipccics funt , radonesq; purae, in uniucrfi
natura
natura materiale quanda participant indi
gentia:in lingulis tandem informitate: &
S' n totis funt unita, in particularibus
cnt.Corrumputur infuper particula
quaeda , ut tota fecundum natura condi-
tura feruetur, conteratur 6c partes qu^da,
atq; premuntur , totis interea lic inde na-
icentibus pafsionis expertibus. Quando
ueneficus aliquis imprecationib9 luis de-
ducit defuper in quempiam calamitatem,
utendo uidclicct ad hoc naturalibus qui-
bufda,corporcisq; potentiis: uniucrfi tra-
ditio quiac aftionis eiufmodi uenit dclii
per ablq; cle£tione,atq»prauitatc:tamctli
interim maleficus hac ipfa utens, traditio-
nem dcflc&it ad cotraria prorfus,atq; raa
Ja : & ipfa quide traditio,a&ioq; fuperni
dclcendcns copafiionc quadam propter
iimilitudinem lub contrariorum palsio-
nibus commouctur. Maleficus autem ele
&ionc trahit praeter iulhun, quod tradidi
cft admala.iam ucro ipfa traditio, lecun-
dum unam harmoniam mundi coficit, ut
litur inique p artes fortes'ue,quafda totius
in partes alias, ita ludens ciufmodi damni
non eft caula uniuerfum , led abufus hu-
manus tranfgrcdieus ordine uniuerfi , le-
gioni
girimaq; pcrucrtcns. Non igitur dii ma-
la nobis interne, fed naturae corporaq; di-
iiinitus depedentia. Atqui & haec non ut
malos, fcd ut bonos defluxus, miidoq; fa.-
lutares ad ima demittunt, qui ucrd fufci-
piut propria miftionc,peruerfitatcq; traf-
tormant adeo, ut aliter quidem data reci-
piatur coditionc contraria. Poft haec in-
terrogas, cur natura liipcri no exaudiant
inuocante,nifl caftum ? ipfi uero interim
oblccrati illicitos concubitus adiuuent:
neq; pudeat cultores liios ad turpes libi-
dines incitare. Quado caulis occultis in-
citamur ad coitum non legitimu fcilicct,
apud leges humanas forte legitimu , hoc
eft apud mudanas leges, quado uidclicet
inde nafeitur hominibus neccllariiis.larn
ucrd inftin&us ad uencre in mudo quidc
ad amicitia tendit, & harmonia, in parti-
bus aute fit uchemcntior,proptcrea qudd
ha: ob complexione luam facile nimiu,
8c mutuo, & toti compatiantur : denique
quod eoe litus dcfcedit ad bonu, hic fiepe
transfertur ad malum. Mundus eft unum
animal, in quo partes, quauis loco diftan-
tes , tamen propter naturam unam inuice
ad fc feruntur. Atqui uis ipla conciliatrix
mudi, & caula communis ortiniu miftio-
nis , trahit quidem partes ad le inuiccra
fuapte
DE MYSTERIIS. iop
£iaptc natura, potcft ciufmodi tra&us Sc
appetitus arte quadam preter ordine au-
geri. Vis quidc ipfa cocilians infula cun-
eis bona cft, & caufa ubiq; implcxionis,
communionis, hannonix, amoris mutui,
unionisq; mundane, qux funt,fiuntq; im-
perio cotinentis: in partibus aute propter
earum diftantiam, & inuiccm, & a totis.
/
atq; ob natura debilem & egenam, com-
palsionc mutuum congrcflum conficit,
unde acrior appetitus plurimus cft inge-
nitus. Ars itaq; deprenendens hanc uim
coagulipalsim in natura difpcrfam, con-
trahit camundiq;, coiligitq; fimul, deri-
uatq;inunum. Atq; ita appetitum necef-
iarix unionis naturaliter moderatu ,jcdr
dit fiiis machinis cffranatu,dum 8c mate
riamadmouct genitura praecipue confe-
rentem", & uires undiqucnaturalcs inter
fe differentes, comito in unum : quarum
commiftione pro arbitrio regit, & confi-
cit congrefius ad genitura. Proinde, cdm .
fint in nerbis, atq; lapidibus uires, & difi-
fblutiux , & rurfum congrcgatiux,fintq; .
inulto maiores in rebus, naturisq; maio- •
ribus, potcft utiq; ad coitum nixus inten-
di ciufinodi rebus adhibitis, atque ab his
ipfis fine artis opera amor accendi , tra- .
«usq; -fieri. Copertuhabemus dxmoncs
improb .
improbos, in generatione, rcbusq; terre-
nis , humanisque polle quamplurimum.
Idcoq; nihil rniru uideri debet, ardore ad
illicitu coitu in nobis frequeter ab cis ac-
cedi. poflunt & ad idc cofcrrc uires que-
dam animae, tum in hoc corpore uiuctis,
habentisq; uim mirabile attrahendi, tum
etiam hinc abfo lutae , £cd adhuc in fpiritu
turbido, humidoq; inuolutae,& hoc circa
loca generationis adhuc oberratis, idcoq;
talia committentis. Nemo itaq; uel deos,
ucl demones coru pedillequos ainoris,ct
coitus non legitimi caulas cllc dicat , led .
uel naturales inftin&us apud nos depra-
uatos,ucl uencfica infuper artc,ucl malos
daemones, ucl animas nondum puras.
De Sacrificas unde uim h abeant, &
quid conferant.
QV^ritur qua ratione lacrificia & lu
peris coucniant,& hominibus coti:
rant, 8c in mudo quid agant. Porphyrius
ait, non lolii Prophetas, led hypophetas,
ip cft omnes lacerdotes , qui uaticinium
tradunt ab aliis acceptum, debere anima-
libus abftincrc,nc dii uaporibus illinc cx-
halaotibus contaminetur . huic uerd len-
tentia contrarium cft commune di&um*
deos uidelicet animaliu nidoribus maxi-
me demulceri uelurefca, capiq;. Iambli-
chus utrunq; danar, fcilicet deos nidori-
bus cami u ucl infici, ucl irretiri, atque in-
cfcari. Anima mundi, ccelcftesq; ex eo,
quod corporibus fiiis adfint, neq; paisio-
ues inde fufeipiunr, neq; abintclligentiis
dijfrahutunanimae ucro particulares pa-
tiurur utrunq;. aberraret ucrd nimiu, qui
dcfe&us fimiles animabus lupcrioribus
attribueret non enim eft uniucr/aliu,atq;
particularis ucl principioru,atq; effc&uu
arqua coditio. Vefei quidem corporibus
mionda coniun&is animas onus procul
aubio,inquinamcntumq; nobis infert, &
procliuitatcm animae, per quam uolupta-
tibus liquelcat, atq; fuccumbat, multosq;
alios in anima morbos procreat , fcd ua-
por exhalans ab animalibus , Se fiiffumi-
gatio facra rite perara diis , mundanis™
Se uniucrlalibus caufis niliil offlcir. Non
enim ipfa c6tinet,ordinatcj; liiperos ad le
ip(am,(cd cotinctur ab eis, atq; ad uniucr-
uim coordinatur pariter, atq; dcosddcoq;
ita poteft illoru imperio fuperis coapta-
ri, harmoniceq; congruere, abftinent igi-
tur animalibus rcligiofi : non tamen quia
dii uaporibus animalium foedari pofiint,
potc/tas nanq; deorum , prius quam ma-
teriale aliquid eam attingar, ipia quo
fine taSu difcutit,ncc folu h?c abfq; pro-
pinquitate fua corporalia, prius quam li-
bi propinquent dilpcrdit,&: delet, led nec
ipia coeleftia corpora materiale aliquid
elementa in fc fufeipiut , nec peregrinum
aliquid intromittunt , nec amittunt pro- ,
prium , quinctiam uapores tenenoru uix
ad quinque ftadia pro^relsi refluunt, nec
immateriale, uolubilcq; corpus inficiunt,
aut alunt. Quod nullam in le potentiam
ad mutationem habet, nec in fc , neq; libi
contrariu habet quicquam , neq; fertur fl
medio uel ad medium , fcducl quiefeere
debet , uel rcuolui . corpora igitur infra
Lunam, cilm lint ex difcrepantibus poten.
tiis, motibusq; copofita,& trafinutabilia
lint , omnino & furfum , dcorfuinuc fe-
rantur , nihil habent commune cum coe-
lo,nec natura, nec potcftate, nec a&ione;
nec ergo uapor ex cis , nec aliud attingit
coelum ab cis omnino lecrcturo, & meri-
to ingenita permutatione ex generabili-
bus nullam capiunt.Nunquid ergo natu-
ra deorum d uaporibus ciulmodi foedari
poteft , quae uapores materiales, uno ( ut
ita dicam)i£hi propulfat?Talia ergo non
fuperis noxia lunt , fed nobis . haec enim
diuidua , materialiaq; , & cognata nobis,
aliquid erga liinilia commune habent in -
D *B MY STEM I S. Ii$
pafsionc, ucl a&ione, fed aducrfiis coele-
ftia, diuinaq; in alio genere cflentiae pofi
ta,diucrfisq; naturis, uiribusq; praedita, &
excedenda prorfus , agere quicquam , Sc
communicare non po fiunt.
Qua ratio facriJtciorum,qux milita*.
POrphyrius offerri facrificia diis hac
ratione putat, ut cos ucneremur ciuf*
modi donis , ut maiores farpe folemus:
atq; ctia , ut pro bonis acceptis diuinitus
ita gratia referamus, pro bonis bona red-
dentes. Iamblichus caufam ciufmodi du-
&am inquit cx communi hominfi ad ho
mines confuctudinc , neq; conuenirc na-
turae deorum mores humanos fupra mo-
dum exuperanti. Maximam ucro facrifi-
ciorum efficacia tales modi , dcclaratio-
nesq; facrificionim non omnino denion-
ftrant , efficaciam inqua,fine qua no libe-
ramur d peftc, fame , penuria , nec impe-
tramus opportunos imbres , immo & per
qua purificationi quoq;, perfe&ioncm<^;
confequimur animorii, & abhac genera-
tionis prouincia libertate. Itaque aliquis
cx afsignationc tua no multu approbabit
hos modos , quafi tu dignam caufam ad
effc&us eorum afsignaucris. Ac, fi forte
probaucrit, accipiet prolc&o feciido cos
h loco
Si#"
• i
If4 I A M B i I C H V S
loco quafi confcqucntes,& modo fccun-
dario coaptatos , primis , antiqui&imisq;
opcrii ciufmodi caufis.defydcramus itaq;
rationem , ob quam facrificia efficaciam
ad res efficiendas habeam , & unde coa-
ptentur diis praecipuis eorum , quae fiunt,
caufis,atq; principiis. Dicet aliquis, quia
mudus fit animal unum, habeatq; unam,
eandcmq; ubiq; uita , ideo communione
ipfam uiriu confimiliu, uel etiam diflan-
tiam difsimilium , aut certis aptitudinem
quandam agentis ad patiens commoue-
re fimiKa , aptaq; eodem modo, dum ui-
delicct difeurrit fccudum compafsioncm
unam etiam a remotifsimo ad remotifsi-
mum , tanquam haec quoq; fint proxima.
Nam inter haec quoque ipfa uitae comma
nio cft aequalis afsignatio ciufmodi, uem
2nidcm dicit, & quod ad facrificia necc£*
irio fequitur, nontameuerusfacrificio-
rum modus ita monftratur. Ipfa nanque
deorum eilentia,ncc in natura, nec inne-
cefsitatibus naturalibus pofita eft,ob qui
obligationem cx pafiionibus naturalibus
. ' coexciteturvuel per totam naturam exten
fi s potentiis commoueatur.fcd extra haec
fccudum fcipfam determinata eftjiullun*
ad haec commune habens uel in. edentia,
uel poteria, uel a&ionc fimul & p ai sio ne,
addunt
t
© * MTSTBXrrsJ llf
addunt ad fuperiore aisignatione aliqui
quanda in rebus inferioribus congruen-
tiam fupcris.Idcoq; ad facrificioru effica-
ciam cOTifcrcntiam , uciur in Crocodilo
hexagonarius numerus eu folc cogruat:
in Cane rurfiim y Se Cynocephalo ratio-
nes phyficae quaedam, & uires rationes
communes hnt ad Lunam: itemq? in aliis
materiales quaedam fbccics,ficut in facris
animalibus, eoiores, ngur?, form?,cuipia
conucniant fuperiorum,ucl membrorum
aliquod aninulis , ut cor Galli , 8c alia
quaeda fimilitcr naturalia (acrificiis adhi-
bita operum fint caulae mirabiliu. Ex liv-
periori cau&ru aisignatione, no alsigna-
rur caufa diuina , quae fupcmaturalis cft
omninorncc naturalibus motibus como-
uetur,fcd aisignatur naturalis quaeda po-
tentia in materia, & corporibus compre-
henfa^deoq; corporeis motibus, rcbusqt
materialibus coexcitatur, rurlumq; feda-
tur, naturaliter inqua,atq; liac fimul,quae
limt circa natura. Siquid uero tale ad fa-
crificia cofcquitur, id quidem prxccden-
tibus caudis coaptatur, uelut cocaufa,{ine
qua non cueniat opus. Praellat itaq; dice*
rc mirificos lacrificioru effetius , tanqua
a caula procedere ab amicitia quadam,&-
accomodationc, & habitudine cocilian-
h t te
V
jl£ 'IAMB-LICHY-S'
tc opifices ad opificia, & genitores ad ge
nita.Quando igitur praecedente, atq; du-
cente hoc comuni principio accipimus
aliquod animal, uel aliter animatum, na-
tumq; e terra, quod cffe&oris uoluntate,
propolituq; fynccrc,& cxa&£ conlcruet,
tunc per tale quidda proprie mouemus
eaufam opificia huic immiftac praefe&a.
cdm ucro multae fint caulae tales, & aliae
quide abfq; medio familiariter praefint,
ficut daemonia , aliae uero his fuperiores
fint ordinatae , ficut diuinae per ordinem
caulae, atq; his omnibus una quaeda and-
quilsima praefit caula , certe in lacrificio
pcrfe&o, omnes per ordine caulae como-
ucntur. Secundu uerd ordine, quem una-
quacq; fordta funt, cognata quadam’ con-
ditione facrificio familiariter accommo-
dantur , & ( ut ita dicam) appropriantur.
Sinautcm facrificiu lit impertcdum, ulq;
ad alique gradu alcendit, fcd no tranfcen
dit ulterius, unde multi exiftimat facrifi-
cia fieri daemonibus bonis : mulu & po-
tedis dcoruultimistalii mudanis,ucl ter-
renis daemonupoteftadbus , uel deorum:
partem quide re uera lacrificiorum expli
cantes , ignorantes tamen totam eorum
potentiam, omniaq; bona ad omne diui-
num le penitus diiatanda:nos aute omnia
* ii ’ > admic
DB MYSTERIIS. j
admittimus, limulatq; comprehendimus
naturalia quide , & quae tanquam in uno
animali lecundu aptitudinem, ucl copaf-
iionem,ucl repalsioncm inuiccm commo
uentur, accipimus, uclut limpliciter fubic-
ba , & confcqucntia , feruientiaq? caulae
efficaciae in facrificiis apparcntis.Daemo-
niaucrd,diuinasq; circa terra, mundumq;
potetias acceptamus, tanquam proximos
ordini noftro prafcbos.potilsimas uero
efficaciam facrificiorum caulas compe-
lac opiheiae poteftatcs in (e omnes ordi-
ne caulas complebuntur , ideo una cum '
, his trommoueri limul uno quodam ibu
cunbas efficientes caulas arbitramur.
Quoniam in facrificio perfebo com-
moucntur una cum caulis luinmis, opifi-
ciisq; caulae ordine conlequentes , tunc
ex cunbis communis utilitas prouenit '
in generationem totam: aliquando qui- '
dem per duitates ,populoSq; , gentesq;
omnigenas , uel maiores his , ucl mino*
res circunlcriptioncs-.aliquando uero per
domos uel hominem unumquchque bo-
na contingunt, abunde benefica uolunta-
tc, fuperis largietibus non palsionc dillri
butionem fuam exhibentibus, fcd in "
u8
IAMBIICHVS
fibili mente indicantibus efle dandum fe-
cundum proprietatem, familiaritatem^;,
atq; cognationem :una quadam interim
amicitia, quxeotinet omnia, hanc colli-
gationem per ineffabilem comunionem
quandam conficiente . Haec utiq; ueriora
funt, magisq; deommi eflcntiam, poten-
tiamq; participant, qudm quae tu fufpica-
ris fcilicctnidoribus animalium in facri-
ficio fuperos potifsimum incfcui. Siquo
enim corpore d^mones inuoluutur,quod
quida facrificiis nutriti putant, illua cer-
te immutabile cft,& impafsibile,luciduq;
nec indigum , adeo ut nihil efHuat inde»
nihilq; neccflariu fit infl uere. Atqui etft
forte luerit ncceflariu,quidnaneccfle cft
per facrificia id influere, cum mundus,&
aer in ipfb indeficientem er terrenis ex-
halationem habeat undiq; circunfufam?
Iam uero fi corpora daemonum effluant,
facrificia tamen non aequa portione fc-
flituent, nec quantitatem inter cxccflum
defe&umq; dimonibus naturalem, pro-
portionem q; fimile conferuabunt: deniq;
cdm mundi faber animalibus omnib9 tcr-
. renis atq; marinis abundans , paratumq;
tribuerit nutrimentum, nunquidfupcrio-
res homine nutrimento deferuit ? & cdm
uiucntibus aliis llatuerit alimenta quoti-
diana
D B MYSTHIM,' II*
diana corudcni opera copiose parari, cur
daemonibus folis aduentidum uoluic ali-
mentum ab hominibus adhiberi? Atqui, fi
forte nosnutritionem eiufinodi neguga-
mus, emitura lunt, & peritura corpora
fuperorum. Proinde li nos daemones nu-
triremus,etiam generaremus cos, & fiipe-
riores eflemus. contra uerolcrcs habet,
nam ipfi nos nutriunt,& iuperiora pafiim
interiora, fic coelcftia taTeftria nutriunt.
Anima quidem ab intclle&u perficitur,
atq; alitur, perficitq; naturam. pr^tcrca ob .
latio iacrihciorum per ignem materiam
confumit,eamq; fibi prorfus afiimilat,n5
fc materiae praeftat fimilem , rcducitq; ad
diuinum,atq; coelcftcm, immatcnalcmq;
ignem, nec ullo modo deorlum ad mate-
riam , gencradonemq; declinat. Si enim
cxhaladonem uaporum a lacrificiis fore
oporteret, nutrimentum materiale opor-
tebat & materiam integram remanere.
Sic enim abundanrior illinc accepturis
proucnirct influxus , nunc ucro materia
tota comburitur, atque coniuinitur,& in
ipfam ignis puritatem, fubtilitatcmq; pe-
nitus permutatur, quod quidem contra-
rium eius , quod dicebas ipfc , figmficat.
Superi nanq; iuntpafiionis expertes, qua-
doquide placet cis per ignem difeuti mar
k 4 tcriam,
\
i
teriam,atq; confumi,nosq; reddunt apaf-
fionibus alienos: & quaecunq; lunt in no-
bis, diis fimilia faciunt : quemadmodum
ignis dura omnia , & opaca , corporibus
fubtilibus, lucidisq; fimilia reddit, nos^;
fur lum elcuat per lacrificia,eornmque ad
ignem i confumptione addcoru ignem,
ficut & ignis ad ignem cleuat, reducitq;
grauia lunul & dura addiuina furfum,
.atq; ccelcftia. Vchiculu corporale dae-r
monibus fubminiftrans , ncq; a materia,
ncq; ab elementis, ncq; ab aliquo corpo-
re noto nobis exiftit. Non poteft igitur
ab clcmcntali clTcntia tanquam alieniti-
ma fieri daemonibus nutrimentum, fed
quemadmodum dii igne fulmineo mate-
riam diuidut, ac feparant a materia, qux-
cunq; funt immaterialia quide per cilen-
tiam , fed alligata materia: , atq; ex pati-
bilibus impatibilia reddunt: fic & nofter
ignis, a&ione diuini ignis imitans, quic-
quid materiale reperit , in facrificio de-
ftruit , & admota purificat , & a uinculis
materi? foluit, ac propter natur? puritate
ad deoru comunione idonea fecit. Atq;
nos eodem pa&o a uinculis.gencrationis
abfoluit,diis^; atimilat,& facit ad dcoru
amicitia aptos, noftramq; naturam mate-
rialem, aci immateriale attollit naturam.
Hxc
D B MYSTERIIS. U|
Haec quidem comunis facrificiorum ra-
tio latis, ut arbitror, facit ingeniolis, pote- ;
tibus ex norma comuni} unicuiq; facrifi-
cio propria fegaciter indagare, ucrunta-
men tardioribus quoque ingeniis indul-
gentes, propria quae di his addemus, cla-
riora in medium adducentes, principium
uerd ad haec omnium optimum cft,quod
contextum latrificioru acclarat, deorum
ordini cofequetcr annexum. Deos alios
quide materiales, alios immateriales po-
nimus.Matcriales,qui materia in fc com-
prchcndunt.atq; exomanr. Immateriales
autem omnino, qui i materia penitus fc-
gregati fimt.fccudum igitur facerdotiam
artem incipere facrificia decet i diis ma- •
terialibus,no cnini aliter ad immateriales
deos. patet alceius.hi igitur comunionem
quanaam ad materia habent, quatenus ei
prccfident,atq; incubat.iidcm quoq;,quac
fiunt circa materiam dominantur , ut di-
uilioni, percufsioni repercuticnti , muta-
tioni,generationi, corruptioni, corporib*
materialibus omnib9. Siquis igitur hos
rite uult colere, nimirum pro natura eo-
rum, atq; principatu ctiltum adhibere dc-
bct^natcrialib9 inqua materiale, fic enim
ad eos totos, per tota nos toti in familia-
ritatem propria perducemur , cognatio-
h S nernq; -
/ -
ut TAMB1ICRVS
ncmq; ipfis in cultu congruam adhibebi-
mus. Corpora igitur uita priuata,& ani-
malium caedes aeftru&u corporum, mu-
ta tioq; multiformis, atq; corruptio, &
mnino proicdHo materiae procedetis ma-
terialibus diis cogruir, non quidem ipfis
propter fcipfos,fca propter materiam, cui
praefunt. Etfi enim ab nae maximi fepa-
tati fint,fimul tamen huic adfuntuu; fi ina
tcriam in poteftate immateriali corinent,
attamen uni cum hac exiftunt. Iam uerd
gubernata gubernatoribus non funt alie-
na. fimiliter exornatoribus exornata.
Qui neti am utetibus, quae fubminiftrant,
tanquam inftrumcta , facile proportioni-
bus coaptatur, quapropter immaterialib*
quidem diis, materia in facrificiis adhibe-
re cft alienum:materialibus aute omnibus
cft admodum confcntancum. Operae-
pretium cft ad haec infuper geminum ui-
tae noftrae habitum cogitare. Aliquando
quidem animus toti nos efficimur pofiti
extra corpus, & eleuati mente, unicum
toris immaterialibus diis per fublimia nos
attollimus, aliquado ucro terreno corpo-
re colligamur, fiimusq; corporei, materia
uidclicct coprehenfi. S imiliter duplex erit
cultus diuini ratio, una quidem erit fim-
pkx icorporeaab omni gcneratioc fya-
^ ( .1 cera.
-''V. -
T> I M T S T B * i i s; n|
«era,lynccris competens animalibusralte-
ra ucr6 plena corporibus, & a&ioc pror-
eis materiali coueniens animalibus non
dum puris, necdum ab omni generatione
purgatis. Sacrificiorum ergo fpccics dux
fiint, purifiima quidem lacrificia homi-
num fimt fummopere purgatorum.quod
quidem raro conucnit uni,ucl admodum -
paucifeimiSjUt inquit Heraclitus.facrificia
uero materialia, & que in mutatione uer-
lantur, animalibus adhuc occupatis cor-
pore copetunt. ciuitatibus ergo nondum
purgatis genitali forte, cotubemioq; cor-
poreo niti ciufinodi lacrificia dederis, ab
utrifq; pariter aberrabis ab immatcrialib*
fimul atqvmatcrialib9 bonis. IUa quidem
non poliunt accipere, his aure proprium,
confentaneuq; non offerunt. Accedit ad
haec quod unufquifq; qua ratione clt, no
qua non eft, agere debet cfientix curam.
Non oportet igitur hanc pneuaricari
propriam colentis menlura,atq; naturam,
complexione quoq; proprie coaptatam
inter curanter homines, potentiasq; cura-
tas,ele&ura iudico coucnientcm tibi cul-
turae modum.Na coplcxio eiufmodi imr
materialiter teperata immateriale eligit^
quatenus ipla uidelicet potentiis pure in-
corporeis ad ipla pure iacoiporea copu-
. ; ^ latur.
latur. Complexio illiufmodi corporali-
ter coaptata corporibus, eligit culturam
fimilem ad eflentias corporib9 praefiden-
tes. Saepe pro ncccflario corporis ufu uo-
uemus,opcramurq; aliquid erga deos gu
bematores corporis , dxmonesq; bonos,
dum uidclicct ftudemus purgare corpus
d maculis quibufda,fordibusq; ucteribus,
ucl morbis abfolucre , fanitateq; adhibe-
re, uel graucdinc torporemq; remoucre,
& leuitate, cfKcaciaq; adhibere, ucl aliud
quiddam bonu corpori coparare.Tunc
igitur no intcllc&uaii quada,& incorpo-
rea ratione, corpus rite tra&abimus. Non
enim ita natum eft , ut his modis curari
queat, fcd cum cognata fibi nancifcitur,
tunc corporibuscuratur corpus, atq; pur-
gatur, erit igitur & facrificandi ritus ad
ufum ciufinodi ncccflario corporalis, at-
que ita fuperflua corporis expurgabit,
fupplcbitq; pro nccefiitatc,que dei‘unt,&
quaccunq; aiftributa funt, ad proportio-
ncm,ordineq; reducet, Sacrificamus fae-
pe pofcetes a fuperis aliqua ad uitam hu-
manam accomodata, fcilicet, quae uel ui-
&ui ncceflaria funt , uel ad illa pertinent,
qu^ gratia corporis afferamus. Quidna
tunccotingct nobis d diis ipfis, qui ab o-
mni humana generatione funt penitus ft>
grega
DE MT ST 1 R I'l\ Ilj
gregati, quod ad pen uria, fleri 1 itatcm'uc
tugandam, ucl copia adducendam nobis
coferat, ucl ad alia ncccflaria uitae codu-
cat? Nihil fane- Qui enim funt ab omni-
bus abfoluti, ciufinodi dona no tra&ant.
Siquis ucro dicat deos illos immateriales
omnino immateriales in fe coprchederc
deos,horumq; dona lecundu una caufam
primam in (e coplc£li,dicct utiq; copiam
quanda ita diuini muneris illinc inferius
dcfccndentem. Verum quod illi haec tra-
nantes proxime» humana uita,a&ioncsq;
peragant, nulli dicere concedendum clt.
Eiuunodi enim rerum, quae hic {unr,diC-
penfatio diuifa cft, atq; particularis, & eu
quada ad haec couerfionc peragitur, neq;
omnino cft d corporibus fegregata, neq;
puram, fynceraq; gubernationem, prarfe-
£hiramq; admittere poteft. Modus igitur
facrificandi pro rebus ciufinodi cogruus
cft, qui eu corporibushabet,& generatio-
ne comcrcium, non qui eft a materia, &
corpore penitus feparatus. Qui enim pu-
rus cft, omnino talia fupergreditur, neq;
ad^haec proportionem habet. Qui ucro
corporibus, horuq; uiribus utitur, eft ro-
bus ciufinodi omniu cognatifsimus, po-
tens prolpcra quaeda uitae fiippcditarc, &
a diucria nobis imminentia deuitare , ac
tempe
temperiem copararc humano generi mo-
deraram. Plurima hominu turba naturae
fubiicituruniuerfali,caq; uiribusnaturali-
bus gubernatur, atque inferius ad naturae
opera uergit , copletq; difpcnfationc fati,
& fataliiun operti fufeipit ordine , ratio-
nemq; pra&icam circa naturalia folum
exercet. Paucifsimi fupcrnaturali mentis
_ potentia freti a natura difccduntratq; ad
feparatum, immiftuq; fc conferunt intel-
lectum, unde naturalibus potentiis 'fiipc-
riores cuadant.NonulIi ucro medium te-
nent inter purum intclle&u, atq; natura:
& horam alii quidem uicifsim fequuntur
utrunq;, alii tniftam ex illis utrifq; uitam
agunt:alii loluuntur quide a dcteriorib%
& ad potiora fe trasferunt. Qui ergo na-
tura gubernantur uniuerfali,& ipfi uitan»
degunt naturae propriat mancipatam, po-
tentiisq;. naturae ffuuntur,cultum exerce -
bunt naturae couenientem, corporibusq;
natura motis cogruum, eligentes ad hoc
loca, qualitates, aerisfaiateriani, materiae
uires, corpora,corporu qualitates^ 8c ha-
bitus, motus conuenicnt€S,inutatioues<|;
eorum,qu£ in generatione uerfantur, atq;.
fimilia tum in caetcris cultus diuini parti-
bus,tum in nru facrificadi.Qui ucro fola
mente uiuunr, uinculis naturae foiuti, in-
- -i “ ^ellc
^ -w- ^ ^ ^ ^ ■a ^ tj- xv- u ^ r» a v-'j
» i un-rritrr s. ny
trllc£hulem, corporamq; expertem cul-
tiirx norma in omni religionis parte me~
ditabimtur.Qui media uttam deguntin-
terintellc£fu,atq; naturam,mcdia quoq;
fequentur religione, atq; pro ukas mediae
differentiis differetes fetabuntur colcn- f
di per media modos. Aut enim tra&abut
utruq; uicifsim, aut ab altero ad alterum
dcclinabunnaut deteriora tangent, ut per
ea confcquanrur,& potiora,exiftimantcs
non aliter fublimiora fc confequi polle.
In genere eflentiam , poteftaturaq; di-
ui narum, ali? quidc fubictam fibi anima
habent, atq; natura, fubminiftrante uidc-
licet corii opificiis, quatenus, ipfac uolunt:
aliae ucro ab anima,et natura funt penitus
ieparat* , non inquam ab anima tantum
t mundana prorfus,atq,- genitali, uerum e-
m ab anima diuina,eiusq; natura. Ali$
niq; mediu tenent , comunioneqj inter
extrema cociliant, ucl iecundu unum in-
diflolubilc ui oculum, ucl fecundum exu-
berantem maiorum traditione, ucl fecun-
dum minorum fiifccptione non impedi-
tam,ucl fecundum colligatam amborum
confenfione. Quando deos colimus a-
nimx,naruraeqi. dominantes, no alienum
cft, & naturales his uires offerre, & cor-
pora^uac natura rcguncur>diis ciuimodi
confec
K*
.'I A M B irx C H n ^
y
confecrarc. omnia enim naturae opera 8c
obtemperant cis,& ad deorii dilpenfatio-
nem aliquid cofcrunt. Sed quando deos
longe fecrctos,& in lua unitate collc&os
cupimus ucnerari , honoribus a materia
penitus abfo lutis cos ucnerari debemus:
intclle&ualia enim his dona debetur, in- -
corporea uita , uirtus perfc&a , lapientia
c61ummata,eoruq; officia. Mediis autem
diis,mcdioruq; bonoru ducibus, licut di-
ximus, media copctunt. Ab alio igitur
principio cxordientcs/cilicct i mundo,
diis mundanis, diliributionc, quatuor in
mundo elcrticntoru a comuni fortitionc
fecundum mefuras elementorum fa£ta, d
circufcrentia circa centra in ordine rcuo-
luta, ad ucritate facrificiorum facile ha-
bemus acceflum. Si enim nos in mudo lii
mus, & ut partes continemur in eo, pn^
miunq; generamur ab eo,atq; a totis po-
tentiis cius perficimur, & ex quatuor cius
coponimur clementis, ac portione quan-
dain uitae,naturaeq; ab eo na&i tenemus,
profe&d non debemus in cultu diuino
mundum , mundanosq; ordines praeter-
mittere. Ponamus igitur circa quamlibet
mundi parte ellc quide corpus aliquod,
ut uidemus, inefle praeterea uires corpo-
ribus incorporeas ordine diftributas , la-
erorum
DI MYSTERIIS»
erorum itaq; iez fimilia (Tmilibus rite di£
tribuit, Sc i fummis ad ima per media to-
ta progreditur, corpora quidem corporeis
adhibes,incorporeis incorporea, propria
uidclicct unicuiq, reddens. Vcruntamen
fiquis rcligiofus fupermundanum numen
afiequitur, rarifiime uero id accidit, hic
utiq; folus fcorfum a corporibus & ma-
teria pofkus nimirum, & talem profequi-
tur cultum , fupermundana potentia, aiis
fupermundanis unitus. Quod atttem uni
uix tandein lacer dotii fine contingit, noa
expedit pro communi lege omnibus & in
principio, & in medio religionis ftatuere,
hi nanq; corporeum quocuq; modo cul-
tum agunt. Quilibet igitur peritus in fa-
cerdotio,c6fitcbitur, oportere cultu fiipc-
ris,nec exparte, nec imperfe&u, fcd con-
uenicnrem, 8c integnun adhibere. Quo-
niam igitur ante quam adfint dii, dcfccn-
dantq; ad terram, omnes prariubiaccnres
illis petcnriac raouentur , & ut prxcurfb-
res, pompaeq; praecedunt nirnku, qui non
diftribuit omnibus, quod cuiq, congruit,
nec unumquenq; proprio quodam hono-
re profcquirur,ipiam deorum praefentiam
non aflequitur. Qui uero omnia numi-
na libi propiria reddit, grata offeres uni-
cuique, donaq; fimillima, hunc fime non .
i fruftr
x
130 IAMBLICHVS
fniftratur cucntus, fed diuinu chorum ii£
, - tegra,plcnacj; praefentia fuTcipit.Cdm igi-
tur haec ita ic habeant, non oportet ritum
religionis eflcfimplice, ex paucisq; com-.
pontum, fed multiforme, & ex omni har-
monia conflantem, ex eundis ubiq; mun-
danis ( ut diximus) conftitutum. Si enim,
fimplex aliquid , & unius duntaxat ordi-
nis c fla, id ipfum,quodin faccrdotio ad-
uocatur,& ad tibs mouctur,(implex utiq;.
modus facrificadi (iifficcrct. At nero nul-
. iis notu cft,quanta uirium multitudo fi*&
citari fblct, quando dcfccndunt dii,atque
moucntur,nifi facerdoribus illis, qui ope-
’ re ipfo id experti iam fuerint. Soli igitur,
hi cognofcunt,quac potifsimu fit pcrrc&a
plenitudo colendi , & quam paucis prae-
tcrmilsis, quatum nos fruftrctur euentus.
Qucmadmodu in hannonia fi una chor-
da frangatur, tota fu^itd.diflonatjfic uno.
praetermiflo numine, fine ritu communis,
ipfa religio finem non habet optatu, dum
hoc uno deficiente, facrum opus ftrudu-
ram fua,intcgricateq; nonhabet.Quando
diuinae potcftates palam ad fcnfiun dc-
frcnfurx funt,manifcftum nobis proucnit
damnii, liquem ex fuperis praetermittimus
-non honoratum. Similiter quando clam
ueniunt in opere facrojpcriculofiun
*• * frlUlfi
*
» B M r S T I R I I S; ,3I
hunc q uide honores, altu uero pro fiu di-
gnitare,«Sr ordine no Iionores. Qui enim
alique proprio fraudat honore, totu con-
nindit religionis opus, dum una,totamq;
uiq>outioncm difiipat.neq;,ut aliquis pu-
tam, tunc opus fufeipiedi tantum eft £n-
perrefciu, led totius ftru&ura perit. Quid
ucro ? non ne ipfa lan&imoniae lummitas,
ad fummum ipfum totius numinumulti-
mduus prmcipiu,unumq; recurrit, atq; ia
co diurnas omnes fimul cOentias domi-
nanonesq; colit?Proculdubio.Vcm ciuf-
modi fummitas fero admodum aducnit,
& quam paucifiimistatq; optimi nobiftfi
agi putandum eft, fi talibus in uitae calce
contigerit. Dilputatio ucro praeiens non
eiufinodi uiro leges ponit.hic enim eft le-
ge fuperior, fcd lege aliqua indigentibus,
has lacroru leges in pratentia Cmcit : nu-
nunu multitudo eft, qua fi mudus aliquis,
iiabcnsinultos ordinesin unum ordinem
eonlpirates. Similiter lacrificia debent ha-
oere numeroru ordinem pariter in unum
Omine coiripirantcmdta ut finguli numi-
nibus ntd relpondcant. Similiter qux cir-
ca nos fimt, 6c iq nobis multiplicia funt,
neq; debent ex aliqua parte tantu , fed ex
cun<fris cogrue diuinis noftraru rcru cau*
fis relponacre,atq; ita ad luprcmos alcen-
* i dere
JT
derc duces. Religiofa igitur oblcroamia'
circa nos,& in nobis agit uaria. Aut enim,
quali propagado perficit, aut amputat, aur
emundat, aut expertia ordinis ordinat,auc
fegregat longius ab errore morta!i.€un~
&a deniq; totis fupemis familiaritate eoa
ei liat: atqui quanao utrunq; congrediun-
tur in unum, illinc quidem diuinae caulae,,
hinc aute ex aequo praeparationes huma-
nae , tunc abfoluta religio peragit omnia,
& ingenita cxfecrificiis tona reportat.
Prorc&d exuberantia potcftatis in caufur
uniucrli fummis,idhabct, ut queadmoda
in caeteris inferiora fuperat , ita & in hoc '
admodu fuperct, uidelicct in ipla prxlcn-
ti$ amplitudine, ut maximi omniu caufie,
maximi omniu omnibus lint prxfcntes,
aded ut cade ipla caulae uniufcuiulq; po-
tertas, Icorfum ab impedimeto ubiq; tota,-
fcmperq; fit prgfcns.hac igitur rati de ip£*
Omniu prima ultimis quoq; fubrurilanc,
immatcrialiaq; principia immaterialitcr
materialibus adfunt. Nemo miretur, liqua
materiam cflc dicimus pura, atq; diuina.
nam ipla quoque matcria,cdm ab opifice*
Si omniu fo&a lit, meritd pcrfe&io-
ii quandam acquirtfle poteft aptam
addtos fufeipicndos.Qmnetia nihil pro-
hibet fupetiora lumen iuumatf inferiora
5 diifun4
D« UTSTE Ulf. 13}
Affundere : neq; igitur materiam permit-
tunt expertem forciiuperiorum. Quapro-
pter quantumcunq; materis perfe£him,8c
purum eft, atq; deiforme ad deoru fufcc-
ptionem non eft ineptu. Nam cum opor-
tuerit etiam terrena nullo mododiuius
communionis expertia fore , ipfa quoque
terra diuina quandam portione in fc for-
tem'u<? fuiccpit ad capiendos dcosfuflfi-
cicntem. Haec igitur (acrorum fapientia
contemplata, atq; ita fccudum congruen-
tiam, competetu unicuiq; deorum fufcc-
p tacui a diligeter inucnicns,fepe compo-
nit in unum lapides, herbas, animalia, aro-
mata, aliaq; mnilia, (aera, & perfera, &
dcifbrmia : atque Cibindc ab lus omnibus
(uiceptaculum puru, integrumq; fabricat. ✓
Neq; enim fas eft omne materia deteftari,
{cd Colam , quae a diis fuerit aliena. Pro-
priam ucrd ad illos decet eligere, utpotc
. quae colcotire poftit, atq; cofcrre ad deo-
rum aedificia, ftatuarum tundameta,facri-
liciorum opera. Neq; enim aliter terrenis
locis, & hominibus hic habitantibus pof-
lHsio,portio'ue ulla ex diuinis continge-
re poteft , nifi tale quiddam prius ii£tum
fucrir fundamentum. Arcanis fermoni-
bus credendum eft teftantibus ex deis per -
beata ipe&icula quandam traditam fuifle
.v .. w i 3 mater S
materiam, haec igitur illis ipfis tradeti eft
cognata. Talis ergo materiae facrificium
deos excitat, ut fc dcmonftrent, atque ad
comprchcnlionem cos protinus aduocat»
& praefcntes capit, & periere demoftrat.
Eadem aliquis perdifeere poteft etiam ab
ipfa,quac fecundum loca diftributio diui-
nitus cft effera, atque ab ipfa praefe&ura»
qua: per res lingulas cft diuifa : quaecunq;
fecundum diuerfos ordines, fiue maiores»
iiuc minores, paisim fortes ciulmodi na-
&a fait.Conftat enim deis locorum quo-
rundam rc&oribus, facrificium ex eifaem
rebus, quae nafcuntur ibidem, fore admo-
du c6fentaneu, & gubernatoribus guber-
nata^ quae ad ea pertinet, placitura.eflfo-
ftoribus & grata femper funt opera fua
potilsimu:& qui primo aliqua procreant»
talia nirliis habent in primis accepta, line
igitur animalia quacdam^uc plantae, flue
alia, quae uifa fiiperis difpefantur,fimul &
praefc&ura lub eis na&a limt, & commu-
nionem nobis codliant cum fiiperis indi-
uiduam. Horum ergo nonnulla, quate-
' nus conferuantur, atque tenentur, augent,
tenentium ad deos familiarem proprieta-
tem quotcuq; uidelicet exeo , quod inte-
gra maneat, uim communionis inter ho-
mines,deosq; confcruat. Talia fune quae-
DB MYSTERIIS.
dam apud Aegyptios animalia, & ubique
facer homo.qujedam uero ma£hta,con>
buflaq; familiaritatem cfficiut clariorem,
quotcunq; uidclicet refolutionem in pri-
morum clemetorum principium, efficiunt
cognatiorem, caulis luperorum, atq; pro
ritu Aeratiorem. Vbiquc enim quo ma~
gisproprictas,familiaritasq; pcrficirur,co
. perferiora bona ad nos inac dclcendunr.
Neq^ fimt haec horninu duntaxat inuen-
ta,ncc humanis moribus autoritate na&a
iiint, Sed deus ipfc rite inter Aera uocatus
autor eft eiuimodi legum , circa que dii,
angeli^; permulti uerAnmr , fub quo per
quaflibet in terra gentes , numen aliquod
fortitum eft pnefeouram , communcmq;
prouinciam : proprium quoq^inde tribu-
tum eft templo unicuiq; numen. Jftcm A-
. erorum, quae operamur ad deos, deus ali-
. quis lpc&aror eft, atque gubernator: quae
ad angelos, angelus : quae ad daemones,
daemon : atq; in aliis eodem pa&o fecun-
• dum propriu genus perfertis cognatam
fortitus eft praefcruram. Quoniam igi-
tur lub numinibus Aeculatonbus,autori-
busq; Acroru Acrificia pertraramus, ue-
rcri debemus diuinae Anrimoniac leges,
Acrificiaq; legitima, & propterca in£s
Iperarc, quod lub nuininu,deorumq; prin-
• 14 cipatu
UMBtlCHYl
cipatu (acrificamus:& interea cauere fiim-
mopere, nequid ucl indignu fuperis ofee-
ramus,uel alienum. Dcniq; fummatim id
admonemus, ut lingula, quae in nobis, Sc
circanos funt, circunfpiciamus dilige ter,
$c quae in mudo : item deos, angelos, dx-
mones, gentibus diftributos. Et liac uni-
cuiq; ratione amicum facrificiura limili-
ter offeramus, hac enim ratione duntaxae
digna unoquoque numine fen&imonia,
reugioq; feruatur. V otum,fiue adoratio,
& oratio omne facrificioram opus perfi-
cit, 8c in primis ad totam confert religio-
nem, &facra, indiffolubilcmq; animabus
ad deos conflat communione. Huius uc-
rd tres funt fpecies:Prima congregat, atq;
conta6him,notitiam<j[; nobis ad diuinita-
tem praeftat : fecunda, communionem ad
diuinumdcuincit confentiente,atq; dona
nobis prouocat diuinitus quoq; demifla,
etia antfc quam loquamur, intelligamus^;
omne noftrum opus perficientia: Tertia
conficit ineffabilem unitatem, atq; in diis
autoritate totam collocat, animamq; no-
ftram in eis pcrfc£be ponit, atq; cofirmat,
Iam uero in tribus his terminis, quibus
diuina omnia menfuratur, amicitiam no-
bis ad deos harmoniae conflat, fecramq; i
diis utibtatem triplicem nobis affert. Vna
quidem
i
©I M T I T I X M S. fJ7
quidem ad illuftrationem pertinet, alia ad
communem opcnl exeeuaonem , alia ad
perferam ex igne diuino plenitudinem.
Item adoratio, eiusq; uirtus aliquando fa-
crificia ipla praecedit, aliquado mediis in-
feritur fecrihciis, aliquado finem complet
lacrificandi. Opus uerd in facris nullum
abfq; adorationis fiipplicationibus effici-
tur unquam. Adoratio demq; diutiisimi
frequentata noftrum nutrit, & perficit in-
tellectum : animam ad fufeipienda dinm^
- admodum efficit ampliore, diuina homi-
nibus patefacit : ad fpledores diuini lumi-
nis capiendos afliictacit : paulatim perfi-
cit , quae nobis inlunt ad numina contin-
§enda,quoulq; ad fummum nos ulq; pCr-
ucat. Atqui Se mores noftrae cogitatio-
nis humanos retrahit paulatim , moresq;
diuinos infert, perfuafione quoq; Se com-
munionem,& amicitiam procreat procul
« ab intermifiione perpetuam : diuinurur-
lip amorem auget , quod'uc in anima di-
urnum cft , accendit, 8c eleuat , expurgat
quicquid animo cft contrarium, & aducr-
lum : atq; ab ipfo fpiritu aetherio, fplendi-
doq; , qui cft animae drcunfiifus excutit,
quanrumcunq; uergit ad gcnituram.fpem
quinctiam praeftat bonam, & fidem perfi-
cit circa Imnca Dcniq;(ut fummatim di-
i % eam)
■ Jamwf' >. '
i
6,535/ .4. ~v-
S. . , .'>•-' />?--£
t ^ jt ’tr>-* ‘ *
A MAMB»tC«Y#
£,ro)hommesfr^n^°“*Uoc^
Cimad™
totes c®clVa t] cm4; connexionem cum
ratio talis ut, - jjgciotii finem
paiticipcm-Quan-
opificii contactus c y 6inodatur.
doquidein per ope ^ quantum
l4 &"^Sg^huma-
dcaufis^^^a|uirtusado-
num.atqi in*1® T" Mr?cQjua, impletiua,
rationis uiuonh effe-
& qua ratione B ^c ^neulum ha-
arix,atqradu«0^ • A.-nfiaum^
bcar.& r^nJPnriamq; inw-
*nutuo If,A ad^biles religionis e®-
cem conterat a (acerdotiam di-
Sus. hinc rurfus ?PPa”l habcre in parti-
gffiSwiKSSS!
DOrphinsan^gi^^
■ ^Us.exanimecorpmcot^^
attingere : ucruntamcn pe ^
malium mortuoro. n fiepi®
uocationcs, confecutiouesq,
‘ "
d‘s M t $ T fi a i rs.
Iamblichus ita foluit. uatcs iubet diurno-
rum Ipe&atorcm exanime corpus , quod
facratum non fuerit, non attingere: per-
mittunt uerd, quod confccrarur, attinge-
re. Praeterea uetant humana corpora,quat
. iam deleniit anima, ne intuitu quidc tan-
gere. Vita: nanq; diurnae ueftigiu quodv-
aam ucl fimulacrum,ucl demonft ratio in
corpore per mortem extinguitur : caete-
rorum uerd animalium corpora mortua
tangere religio nulla uetat. quoniam nec
in uita diurniore communi cauerut. Prae*-
terca, quatenus ad immateriales deos coi»-
furgimus , expedit tale corpus non atti-
tine : quatenus uerd ad materiales Um-
emus accedere,tangcrc frequenter exp<N
dier.nam per animalia deos ciufmodi ad-
uocarc foIemus:qui uidclicet talibusprse-
fideant animalibus,prae/crrim, qui proxi-
mc,&' quali cognata quadam conditione
gubernent. Item hominibus quidem in
materia comprchelis corpora uita priua-
ta, maculam quandam inferunt, uidclicet
non uiucns uiucnti, & fordidum puro, &
priuatum habenti habitum : & mortuum,
nabenti potetiam moriedi, propter com-
muni? quandam inter haec habitudinem,
fcd daemoni incorporeo penitus , atque
impatibili , talia corpora nihil obfunr.
i . " * "*• ' ' nam
/
Nam caduca maxime fupcreminct.
Z>e Trdiicinijs per ammdlid.
a V an do uaticmiu agitur per cor-
pora facrorfi animaliu , ut afturu,
«on elt putandam deos adhsec accedere,
•uidclicet uniucrfales prouifores ad curi
diuiiara particulare, materialem, propor-
tionaI6,circa animalia fin gula. Sed d$ino
nes, & lios quide ualde diuifos, & fingu-
ios lingulis fpeciebus animaliu diftribu-
los proxima curam animaliu , praefe£bu-
rama; fortitos , hi nanq; principatu nadH
(unt,naud prorfus fuificiente,cxpcrtemq;
materiae. Iaeoq; cogrue inftruraeta eiu£.
modi attingere folent. Ad hoc igitur, ut
ciufinodi per animalia uaticiniua d^mo
4Qibus cofequamur, parare his oportet fe-
dem talem,per quam polsint inter homi-
nes obfcruari,nobisq; uti: lede uero hanc
cfle oportet incorpoream, ut incorporei
daemones per hanc nobis addat, erit igi-
tur haec anima talium animaliu £ corpo-
re iam abloluta. Quatenus enim quoda-
modo <5c ipfa feparata cft £ corpore, coue
nit cmn daemonibus , coucnit & nobile ti
propter quanda uitae cognatione. Igitur
tanqua media praelidi eius daemoni liib-
miraftrat adpraelagium homini fuggts
rend
t - v. ■ ' ' . - y" •
DI MTSTERII*. I4t
ren dum , & ad mandata daemonis decla-
randa^ cum daemone nos cociliar. Ani-
ma nero haec eiufmodi uatidniis utens,
non folum uaticiniu- audit accipituc , fcd
etia non parum ex fc ipfa confert ad exe-
cutionem cius ad opera pertinetem. Haec
enim commouctur , & cooperatur, & fi-
mul pr^iidet per quadam compatientcm
neceftitatcm. Sed eiufmodi uaticinium i '
diuino, ueroq; longifcime diftat, atq; de
rebus exiguis, brembusq; habetur. Quae
in natura diuifa pofitae lunt, & quorcun-
que circa generationem iam fimul ferun-
tur, atq; motiones ex & ipfis exhibent po
tentibus, cas accipere, & pafsioncs multi-
faria inferunt iis,qiiae naturaliter ad com
patiendum fiint expolita, per compafcio-
nem igitur praefigium eiufmodi proue»
nit. Non poteft autem per pafsione prae-
cognitio perfe&a cotingcre.Quod enim
immundae immutabile, purum cft,id prae-
cipui futurum aflequi cofueuittquoa ue-
to cum materiali, pafsibili^, & tenebro»
io commercium habet, obruitur ignoran-
tia. hanc ergo artificioiaro praefagii ma-
chinam, neque legitimi uaticinii nomine
dignam eflc ccnTcmus , neq; ferio pertra-
&andam,ncquc utenti, quan iit ucridicuS,
«fle «edendum.
Quo»,
■i
Quomodo obfecratores-damonibua
minabantur. '
VT Arrat Porphyrius laccrdotcs cofiie
uiflc uiolctis quibufda minis aduer
fum fupcros uti, ucluti, Nifi uos ita fece-
ritis, ueicontri, fi feceritis aliquid, ccelos
confringa,ucl occulta Ifidis patefacia,uel
arcanu in abyllb reconditu diuulgabo,
aut filiam barkn , idcftnauem quandam
apud Aegyptios lacra , aut mebra Ofiri-
ens Typhoni dilperga , caetcraq; fimilia.
Iamblichus fubditexccratorcs no colue-
uifle dirigere minitationes eiulmodi , uc
Porphynus opinatur, ad Sole & Lunam,
caeterauc coeldlia/cd efle in mundo ge-
nus aliquod potcfta tu ualde diuifum , Sz
indiicrem, incolydcratumq;, quod acci-
. pit quide ab alio ratione, fiue fermonem,
cxauditq;,fed propria intclligetia nequa-
qua:ncq; ucrii a fallo, neq; polsibiic emeer
. nit ab impolsibili.Hoc itaq; genus mini-
tationibus lacefsitu , protinus irritatu, 3c
ftupet , utpotc quod & ipfiun naturaliter
dioisuchemetioribus agitatur, & alia dii
. cit, trahitqi per ftupida quanda, & infta-
hiic phanta«a.Pr$terca lacerdo s fie peno
Itumana uirtute , fcd diuioa facramento-
jum ineffabilium poteff ate mudanis nu-
minibus imperat, atq; mijoitaturdpfe. tunc
DB MTSTUIIli I4J
in fupcroru deorum ordine coftitutus, dc
ideo grandioribus propria natura mada-
' tis utitur, atq; minismcq; tamen tanquam
fa&urus,quae tunc aflcuerat, fed declaras
quantam na&us fuerit potcftate propter
iplam ad deos unionem comparata, uidc-
licet ex notitia ,poflcfsioneq; ineffabili u
iymboloru,fiuc fignaculorum, quae dici-
mus facramcnta. Item daemones per pro-
uincias , partesq; diuifi-, & partes mundi
cuftodicntcs, finculi commendatam fibi
partium tantam habent cura , ut nec uer-
bum quidem illius ordini, difpefationiq;
contraria ualcant tolerare, perpetuam, ui-
delicctjimmutabilcmq; mundanoru per-
feucrantia obnixe cuftodietcs. Ordinem
ucro eiufmodifuum ideo immutabilem "
fiifccpcrunt,quonia ordo deoru immobi-
lis permanet in cifdemJn quo igitur efle
habet daemones uel aetherii ,uel circa ter-
ram diftributi,hoc ipfum, nec minitatio-
nibus inuadi unqua audire poliunt . pro-
inde daemones incfFabiliu , arcanorumq;
myfterioru cuftodia ftudios& procurant,
tata uideiicet oblcruatia,proptcreaquod
intclligunt ordine, difpenfationcmq; uiu-
ucrli praecipue in ciufmodi myftcriis con *
tincri . quatenus uideiicet ailegoricfc per
haec uerba numina delignatur, ordines^;
i • mund
7 ;
mundani. hanc enim ob caufam mundT
partes in ordine permanent, quod benefi-.
cio poteftas Ofiridis fyncero permaner,
& inta&a,ueq; cotrario tumultu, & erro-
re mi fcetu r. Permanet infuper ipfc omni»
itita pura femper & incorrupta quatenus
uiuincae^brmofseq-, rationes, qu$ in Ifide
reconditae funt , confiftunt ibidem, dum.
inde mundus agitur , nec ipfe in corpus
hoc dcfccndunt oculis manifHhim.atqui
& omnia permanent immobilia, & fimui
{empitema generationis uidelicct fuceef-
fionc,quonia nullum folis curium unqua
fiftcrc potcfbperfcuerant infuper integra*.
quoniam quae in abyflb, ideft profundo
j(unc abfeondita, nunquam aperiuntur, in
quibus ergo falute habet omnia fimui, &
uniuerfum, uidelicet in eo , quod 8c quae
naturaliter funt occulta , ut funt occulta
fcruentur,& maneat, & fecretifsima deo-
rum effentia, nunqua fortem contrariam
fubcat,nec oppofirismifccatur.hoc inqua
circurcrranei demones, nec ad uocc ufq;,
auditumq; fuftinent aliter affici, uerbis^
profanari . atque propterea aduerfus dae-
mones ciufhiodi uerborii ufiis habet ali-
quam poteflatcm.de his autem nullusaB
cubi minitatur, nec ad illos funt obfecra-
tiones eiufmodi conftitutse • quapropter
Cbald
»
Chaldaei (accrdotes,apud quos diiudica-
tus, decretus^; cft, purus iplcad folos deos
iermo, nunquam minis utuntur. Aegyptii
-ucro,cmi,cum diuinis (aeramentis asemo
nicos lermoncs admilcent, ad minas eiuf*
modi aliquando fc conuertunt.
Sxpojitio Jymbolorttm %*4<gy-
ptu theologi
IMitantes Aegyptii ipfam uniucrli na-
tura, fabricamq; deorum, ipfi quoque
.myllic arum , reconditarumq; notionum
imagines quafda in iymbolis coficicndis
( .oftedunt . queadmodum & natura ratio-
.ncs occultas in apparctibus formis , quali
iymbolis exprimit , & dii ucritat£ idearii
per manifeftas imagines explicant. Cum
ergo plpiciat hiperiora omnia inferiori*
I • fimilitudine delegari, atq; inluper optent
I d luperioribus bonitate repleri, quatenus
prouiribus imitentur, merito & ipfi con-
uenientem fuperis modum agedi pro ui-
ribus offerunt , quando occulta myftcria
. fymbolis inferne manifeftis,in quibus in-
terpretandis dimitte uoccs , accipe len-
ius. Quando igitur lutum in iacris nomi
nant, ut inducunt , hoc intellige mundi
corpus, atq; materja, gcniralemq; uirtute
huic infertam , & quali pariter agitatam,
! k atque
Scncj£
totusq; «JcfPfo-^Z&ducitmfe
ssSsgraca
,A r.,n,.rcminct omnia, cftulg«t>«* *5£-
sa-s-sssas
laaUc«“borc,abi4^«'^“
£?*"S=^»Js
{SESSfejSlSS
SSSSSSjsgSSgSt
^tumCmaas & ucncrandus,& m Icip»
© * M r $ T H- It M Jr x\j
pctiimj coquicfccns , quod quide er a&i
lcdcndi lignificatur, Proincfc , ubi deum
introducunt nauis gubernatorem* princi-
patum figniHearrr, mundi gubernatorem,
ficut enim gubernator a naui , & guber-
naculo legregatus uno quodam, faciliq;
mometo mouet undiq;,& regit, dirigi tq;
n aucm,ita deus ipfc mundum dcliipcT,ui-
dclicct i primis naturae principiis praeci-
puas motionum caulas exhibes. Quonia
uero partes coeli omnes, animaliaq; cce-
iellia , & totus uniucrli motus , ipfumq;
tempus, fccunduquod mundus iple mo-
uctur,cun&a deniq*, quae continentur in
totis, uires a fole detendentes accipiunt*
alias quide commiftasin iplis , alias autf
commiltione exuperares: ideo has quoq;
fymbolicus fignihcandi modus adducit*
uerbis quide folem defignans lecunduin
animalia coelcftia figurari , formasqt ui-
cifiim commutare per oras. Interca ucr4
dcmonftrans immutabilcmcius, fiinulq}
totam per totum mundu traditione . led
quonia quae fufpiciunt, alia quidem alibi
circa impartibile teruntur dei traditione,
atq; ipia pro diucrfitatc naturam, motio-
numqi fuaru , multiformes accipiut a fole
potentias , propterea fymbolica traditio
nuit per donorn multitudine unu ingre-
k z di
:* i!
n
i
i
5 ,? 1 :A M B l I C H T S '
di deum , atq; per potentias multiformes
unam dei adeUc potentiam. Quapropter
inquit ipfum unii,cundcmq; cofiftcrc: ui-
ces uero formam, transfigurationesq; in-
fufcipictibus aflerit rcfultare: quapropter
illum fccundu animalia, & adoras coma
tari ait,quafi circa deum mutationes eiu£-
modi uarientur fecundum diuerfafufce-
ptacula dei ciufinodi uotis ututur. Aegy
ptii non folum in ipfis deomm propriis
uifiombus, fcd in precibus etiam leuiori-
bus, quae eiufmodi fenfum habent , atque
per talem fymbolicam , myfticamq; cul-
turam ad deos fupplicandos accedunt.
Dt nominibus diurnis.
T^Orphyrius quaerit, cur (accrdotef
I7 utanmr nominibus ciuibufdam ni-
hil fignificatibus. Iamblichus refpondet,
omnia eiufmodi nomina (ignificare ali-
quid apud deos : quauis in quibufdam fi-
gnificato nobis fint ignota:e(Ic tame no-
ta qucda,quoru interpretationi diuinitus
accepimus, omnino uerd modii in eis ft-
gnincandi ineffabile efle. neq; fecundum
imaginationes humanas , fed fecundu in-
telle£him,qui in nobis eft diuinus,uel po
tius fimpliciore , psaeftatioreq; modo fe-
cundu intelle&u diis unitum. Auferendi*
igitur a diuinis nominibus omnes exco-
gitat
Dt ■K-TSTIMU «4*
litationes, & rationales difcm(us,atq; af-
fimulationcs naturales uocis ipfius coge-
nitas,adres potitas in natura. & quemad-
modii chara&er fymbolicus diuinae fimi: .
litudinis in (e intelle&ualis eft, atq; diui-
nus, ita hunc ipfum in omnibus fuppone-
rc,accipereq; debemus, quod autc hic no
bis fit, hoc ipfiun in co eft maxime ucne-
randum.prxft antius enim cft,qu£m ut in
noftram notitiam diui datur, tam uero in
quibus diuinorfi nominibus refolutione
fuam diuinitus acceperimus »iD lus totam:
habemus eflentix,pot«ntiaeq„ & ordinis
diumi notitiam ipfo nomine coprchcn-
fam,atq; etiam myfticam, & ineffabilem,
tfmulq; totam deorum imaginem in ani-
ma cuftodiamus , animamq; perhaecad
deos attollimus,eleuatamqi illis pro «iri-
bus copulamus. Proinde quaeritur, cur
nam jnter nomina diurnorum barbara
ceteris antcponimus,quia uidelicetfecra-
rum gentiu, uelut Aegyptioru , A (Tyrio-
jumq; totu dii fcrmonem approbaucrunt
tanqui (acris maximi coprucnrem, pro-
janqu*
- pterea & communes diSioncs, moc
Joquedi arbitramur cognatx ad deosd>
aioni , orationiq; adhibenda praefemm,
ouia antiquior, primusq; extitit mod rite
loquendi, atqui & quonia prima nomin*
Ifo I AMBl lCHVS
f -V .
jfif
diuinitus acceperunt , dum ea eu propria
lingua mifccrcnttaquamcum familiari,
confcntancaq; illis uoce eo temperantes,
ita nobis feruanda perpetuo tradiderunt,
nosq; ita ipfam traditionis regulam ritfc-
dcinceps cofcruarc debem9. Siquid enim
aliud aiis c6uenit,lcmpitcrnum iplum,&
immutabile diis eft prx exteris cognatifi*
fimum. Inter haec Porphyrius ait illu,qui
uoccm audit nominu diuinoru^d ligni-
ficata rcfpicere, ideo^i fufficere notioni
iplam eande ubiq; manente , qualifcunq;
Ut didio. Reipondet Iamblichus hunc in
modum, non eft autc id tale, quale tu pu-
tas:(i enim nomina ex hominu pa&o,co-
uencoq; politacllent, nihil intereflet alia
pro aliis comutare. Sin aut naturae rerum
accomodata fuerunt , quae huic maximi
congruunt, h$c & diis maximi funt ami-
ca.cx his pcrlpicue patet facrarum gentili
tiocem rationaliter exteris efle praepofi-
tam.Ncq; enim prorfus eande menceler-
uanc nomina in alia lingua interpretata;
fed funt getibus lingulis propria quxda»
qux gentibus aliis per uocem lignificari
non pofsint. Accedit ad hxc, quod li li-
gnificationu proprietates per aliam lin-
guam interpretari pofsimus , non tamen
eandem cdfcruant permutata potentiam.
Habent
Habent infuper nomina barbara multam
einphaiim , id cfl infinnationis , demon-
Urationisq; efficacia, habent & concifam
breuitate. Minima nero ambiguitatis, &
«arietatis, raultitudimsq; uerborum pro-
pter h^c omnia fuperis maxime cogruGt.
Depone igitur fu/picioaes i ueritare ca-
dentes , quibus fiirfpicaris Aegyptiam ibi
conferre lingua duntaxat, ubi Aegyptius
cft,uel ufusAegyptia lingua, qui tunc in-
uocatus. Potius aut exiftimato, quoniam
primi omnium Aegyptii praefentia, par-
ticipationcq;deorufortiti fu nt, ideo deos
inuocante potilsimum approbare, quado
Acgyptiorituuocantunncq; uero dicen-
dum eft barbara h*c obfcura, diurnorum
nomina cflc quae da praftigiatorum, falci
natorumqi machinamenta quo enim pa-
&o,qu$ maximi coniuu&a lirnt diis, nos
quoq; coiungunt, & quafi aequales eu fu-
peris uires habent , phantaftica figmenta
erunt , fine quibus nullum in faens opus,
efficitur ? Sed neq; praetegmina, inuolu-
craq; eiufmodi per noftras pafsiocs effi-
ciuntur,ex fama diuino tributas. Nonc-
nim exordientes ab iis, quae ipfi patimur,
immo uero ab iplis deoru propriis com-
petentes illis fecudum namram attribui-
mus di^fiones. neq; contrarias de diuino
k 4 agimv»
agimus notiones : contra uidelicet qudm
jpfum re uera fe habeat, fed prout natur»
fe habet: & quemadmodum ueritatcm dc
ipfo confecuti funt primi, qui leges nobis
«fe religionis fon&imonia tradiderut, (i c
perfeucramus in cis: liqui d enim aliud in
facriskgibus, atq; rititus deo placet^ir-
mitas ipfo maxime placet, & praecipue co
gruit.Oportct igitur ritus aaoratiois an-
tiquos tanqua lacros conferuare fcmper
inta&os, ncq; demere quicquam, neq; *-
liunde qd addere: fcrme naq; Sc hoc cau-
fa nuper extitit , ut omnia & nomina , Sc
nota debilitara iam lint, propterca qu6d
propter ipfom pneuaricationcm,& inno-
nandi cupiditate permutata funt fempcr,
& permutari no delinunt. Graeci nanq;
natura rerum nouarum ftudiofi funt , ac
praecipites ulquequaq; ferutur, inftar na-
uis foburra carentis, nullam habetcsftabi- *
litatcm, ncq; coferuant, quod ab aliis ac-
ceperunt. led & hoc cito dimittunt, & o-
xnnia propter inftabilitate,nouaeq; inuen
tionis elocutionem transformare lolent.
barbari uero licut moribus graucs , fir->
jniq; funt , lic&in eifde Termonibus fir-
miter perfeuerant : ob quam fone Habili-
tatem,& ipfi diis funt amici, & orationes
offerunt Ulis acceptas, quas nulli ulla un-
> fluam
i .
quam ratione fas cft permutare.
Opinio Aegyptiorum de deo,atq; diis.
aV^ritfubindc Porphyrius quidni
primam Aegyptii caufam clle ue
lint. Vtrum intellectu an fuper intellc6tu.
Item utrum unii aliquid folum,an uni eu
alio quodam, fiue aliis. Rurfus,utrum in-
corporeum fit, aut forfita corporale.Pr$- -
tcrea,non fit ide cum opifice mudi, an o-
pificc fit fuperius : & nunquid ex uno, an
cx pluribuscu&a profluxerint :omnem<£
nunquid uclintprimu fundamentum clle
materiam prorfus informem, an corpora
qualia.ipfamq; materia nunquid ingenc-
rabilcm,aut gcnita.adh^c Iamblichus ita
rdpodit:Ego uero caufam in primis tibi
dicam, ob qua facri,& antiqui Aegyptio-
rum feriptores de his uaria fenferint. &
infuper huius fcculi lapientes non eadem
dc lus ratione loquatur. Cdm enim mul-
tae in uniuerfo fint eflentiae,ac multifaria
inter fc differant, merito earum, & multa
carum tradita funt principia habentia or-
dines differentes, & ab aliis facerdotibus
alia, principia quidc tota uniucrfalia'ue,
ut narrat Seleucus. Mercurius ipfc tradit
uiginti millibus uoluminibus, uel, ficut
Mcncteus recenfct , tradidit uoluminibus
triginta millibus, itemq; fex millibus 8£
k 5 quin
quingentis atq; uigintiquinque, &in eis
perfecle omnia dcmoftrauit: propria ue-
r<6 particularium cflcntiaruprincipia alii
antiquorum alia pafsim introduxerint.
Oportet igitur de his omnibus ucritatem
breuiter dcclararc^atqueprimfiquod pri-
nid quaefifti. Primus deus ante ens, &
(bluspatcr eft primi dei, que gignit ma-
nens in unitate (ua folitaria, atq; id eft fii-
perintclligibile. cft^ue exemplar ipfius,
quod dicitur, fui pater, fui filius, uni pater,
& deus uerc bonus. Ille enim maior Se
primus, & fons omnium, radix «orum,
quae prima intelliguntur , Se intelligunt,
ftilicet idearum. Ab hoc utiq; uno deus
per fc fufEcics feipfum cxplicauit. Idcoq;
dicitur per fe fumciens fui pater , per fe
princeps. Eft enim hic principium, deus
deorum, unitas ex uno fuper eflentiam,
eflentiae principium, ab eo enim eflentia,
prpptcrca pater eflentiae nominatur. Ipfc
enim eft fuperenter ens intclligibilium
principium, haec funt principia omnium,
antiquiftima. Quae Mercurius praeponit
diis aethcriis,empyreis,coelcftibiis, copo-
nens deempyrcis libros centum, totiaeq;
de aetheriis, mille de coeieftibus. Secun-
dum uero alium ordine praeponit deum
Emeph diis coeieftibus tanquam ducem,
quem
♦
DE MYSTERII?;
quem ait intclle&um cflc fcipfum intelli-
gcntcm, atq; io Ic intelligedas coucrten-
tcm. huic linum impartibiie anccponit,-
quod appellat primum exemplar, autex-
prelsionc, aut effigiem, quoa I&hon ap-
pellat. In quo cft primum intelligcns, 8c
intclligibileprimum , quodlolo lilentio
colitunpr$tcrhos autem rerum apparen-
tium opificio, aHi duces prarlunt. Na opi-
fex mtcllc&us qui & ueritatis cft domi-
nus, atq,* lapienda, quatenus in generatio-
nan progrediens occulta latentium ra-
tionum potentii traducit in lucem A mu
aegypdaca lingua uocatur.Quatenus aut
fine medacio peragit omnia, & artificio-
£e limul cum ueritate Phtha nuncupatur.
Graeci ucro hunc Vulcanum nominant,
artificiofum duntaxat cofyderatcs. Qua-
tum uero clfc&or cft bonorum, appella-
tur Ofiris, aliasq; denominationes habet
propter potentias, a&ioncsq; differentes.
Eft & principatus alius apud illos fuper
elementa tota in generadone polita, uir-
tutesq; conan, quarum quatuor quidem
mafculin$,quatuor fce minime, que prin-
cipatum Soli tribuunt. Item alius princi-
patus fiipcr naturam omnem , quae in ge-
neratione ucriatur JLuuse tributis. Mar-
filius. Potes in his ordinem confcndcn- '
i ■ ■ j tem
tcm Proculo ita diiponcre. Primum eft
ipfum unum fupcr ens fuper intclligibi-
le totum. Secundum unum ens, flue uni-
tas entis , in quo unitas liia fuo enti prae-,
ponitur, poteft & intellc&us intelligibi-
lis appellari, & fui pater. Tertiu eft intel-
Ie£his intelligibilis, ltellc&ualisq; fimul,
Sc unitus intcllc&us, & expreisio, prima
I&hon. Quartu intellc&us intellc&ualis
iam explicatus coelcftium dux deorum
Emcph. Quintu intellc&us opifex pro-
ximus dux opificum mundanorum , qui.
funt dii coeleftes , cmpirciq;, & aetherii,
hic forlan intcllc&us eft animae mundi,
qui nominatur Amun, Phtha, Vulcanus,
Ofiris. Iamblichus diuidetes uero ccelu
in partes duas,uel quatnor,ucl duodecim,
ucl fex atq; triginta, uel haru duplas, uel
aliter quomoaocuq; principat9his quoq;
perficiunt aut pauciorcs,aut plurcs.Rur-
fiis ducem unum his anteponunt, atq; ita
Aegyptiorum tranatus de principiis de-
fuper ad poftrcma progrediens ab uno
defeendit in multitudinem, ab uno uide-
licet gubernatam a deo ubiq; indefinita,
natura fub quodam termino definito fit
imperioft comprehcnfa , praecipue uerd
ab cxcelfa omnium caufa unitate. Mate-
ria ucro produxit deus materialitate.ui-
delicct
DE MYSTERIIS. If7
dclicer ab cllcntialitatc fubderiuata, qua
.opifex uitale aflumens, fimpliccs,impati-
.bilcsq; Iphaeras cfFccit.Ipfiosucro poftrc-
mum accepit ad gcncraoilia, 8c corrupti-
bilia corpora facienda. His ita difcrctis
facile foluuntur dubia , quae in libris Ae-
. gyptiis/quos legifti,c6ccpiflc dicis. Qui
enim fub Mercurii titulo circunfcruntur,
-opiniones mcrcurialcs continent, ctii lae-
pc philofophonim Graecorum ftylo lo-
quuntur , funt enim ex lingua Aegyptia
an Graecam tranflatiauiris philoiopniae
no imperitis. Optarem ucro, ut quicuq;
mundanarum rerum caulas primas attin-
gunt, ultima quoq; principia declararet.
Item quicuq; planetas, zodiacum, deca-
nos, horolcopos, Hellas , potentes duces
tradat, ut particulares principiorum dis-
tributiones traderent. Proinde dogma-
ta,quae in Salaminiacis funt, breuiisimam
panem mercurialium ordinationu con-
tinent, item quae de ftcllarum apparitio-
nibus, ucl latebris, aut Lunae augumento,
uel decremento tradantur , in poftrcmis
penes Aegyptios alsignatione caularum
habent. Profedo Aegyptii non omnia
efle naturalia putant, fcd uitam & intelle-
ctuale, & animalem a natura difccmunt.
non in inundo folum/cd etia in homini-
bus,
k
bus,atq; cum intcllc£him,& rationem fe-
cundum fcipios exiftentes prqfeccrinr.Sic
quaeciiq; fiunt, fieri arbitrantur,atq; eorif,
quae in generatione nerfantur y primum
precipuurrnic patre efle opificem afleruc»
Cognofcunt quoq; uitalem potetiam, 8c
quae in coelo c ii, & quae fuper coelum ex-
tat. Item purum intellcaum collocant
fuper mundum, & unum hnpartibilcm ia
toto mundo, & alterum per omnes circu-
los diftfibutum. Iam ucro haec no ora-
tione, rationeq; nuda fpeculari fo!cnt,fcd
admonent infuper, atq; doccnr,adcxcel-
fiora,communioraqvA fuperiora foto na
turam notha progredi aaipfum deum,
opificem^; mundi.quatenus neqj materia
ferat fecum, neq; aliud qui equam praeter
opportuni temporis obferuantia, idq; fa-
crorum opera nos confcqui docent, atq;
fimul efficiunt, tradidit hanc quoq; uiam
nobis ipfc Mercurius. Sed interpretatus
cftea propheta Bitis A mmoni R.cgiin-
uenta in adytis templi in urbe Sayn, Ae-
gypti, litcrisq; facris infculptam praebuit
quoq; nobis Dei nomen difeurrens per
uniucrfiim. fimt & alii multi ordines de
cifdcm. Quapropter no re&e mihi uide-
xis Aegyptioru omnia ad naturales duo- .
taxat reducere caulas , funt enim apud il-
'SL ‘ " los
D E M * * t fi fc I I ff p
los plora, atq; eflcntiis pluribus, firnt Sc
poteftatc s fupcrmundana?, quas & rcli-
giofo principia fan&imoma coluerunt*
De libero arbitrio , £7* quomodo
Jobtamur a fato .
POfthaec ait Porphyrius, pIurcsAc-
gyptiorum iplum quoq; arbitrium
noftrum motui mellarii fuppoluiflc. Re*
Ipondet Iamblichus ex mercurialibus fen
•tentiis hunc in modii* duas homo animas
habet, ut mcrcurialcs litcrae docent, una
quidem eft ab incclligibili primo r atque
iplius opificis potentiae particeps : akera
ucro ex circium coeleffium nobis indita»
in quam & anima fpeculatxix diuinorum
irrepir. Anima igitur & miidis in nos do
fc cudens, mfidoru quoq; circuitus fequih
tur.quac uero ab intelligibili ueniens ia-
telligibiHtcr adcftgeneficum circuitum
fupereminct.atq; peream* &adatofoIui-
mur,& adinrelligibiks deos afeendimus;
Sc religionem habemus ad aeterna teden-
tcm. oon igitur putandum elt, dc quo tu
dubitabas, omnia infolubilibus ncccfsita- :
tis uinculis,quod tarum nominant, colli-
gari. habet enim anima principium in (e
proprium, quo adintelligibilc fele cofc- -
rat, & difccdat quide ab iis, quae* gignun-
tur^dipfiunucrQ ens accedat, atq; diui-
nuou
;
ftfo UMBLlCHTS
num.Ncq; rurfus diis applicuimus fatam,
quos.tanquam folucntes afato in tepiis,
fecrisq;,& ftatuis uencramur. Ipfi quidc
dii fatum foluunt : naturae ucro ab cis ul-
timae delccndcntcs, atq; generationi, cor-
poriq; mundi iam implicitae fatum pera-
gunt.Mcritd igitur omne diis fan£Umo-
niam adhibemus, ut ipfi quidem foli per
intcllc&ualem pcrfuafioncm domina tes
ncccfsitati mala nobis d fato imminentia.
foluant.No enim totum in natura fati li-
gatum cft , fcd cft Sc aliud principiu ani-
mae,& natura, & generatione praeftand%
per quod Sc diis pofiumtis copulari , 8c
mundanum ordinem fuperare , atq; fera-
piternam uitam, fupcrcoelcftiumq; deo-
rum asionem participare, per hoc igitur
nos ipfos a fato eximere polium9 .Quan-
do enim praeftantiora eorum, quae nobis
infunt, agunt, & ad pr$ftantiorafhi ipfius
anima reuocatur^unc ab illis,quc eam in
generatione dcuinciunt, penitus fegrega-
tur, d deterioribusq; defeendit, atq; alte-
ram pro altera uitam comutat, feq; ipfam
in alium interierit ordine, dum priorem
- 11 omnino dclcrit ordine. Quid ergo? nun-
quid polsibilc cft per deos circuncurren-
tes d rato leipfum 10lucrc?atq; cofdcm in-
terim exiftimare duces , autoresq; feto*
rura,
V
DE MYSTERIIS. tgl
rum , uinculisq; infolubilibus uitas peni-
tus alligatcs.forte ucro niliil prohibcr,ita
fieri. £um enim dii efientias,potcnriasq;
multas in fc coplc&atur, quidnam prohi-
bet illis inefle & alias nobis in^ftimabiles
diffcrcntiaSjatq; contrarictatcs? Iam ucrd
& hoc licet dicere, in unoquoq; deorum
ctia apparentiu incile intclligibilia quae*-
dam cilentiae principia, per qu$ animabus
a generatione munaorum fuga cotingar,
atq; libcrtas.Siquis aute duos deorii ordi-
nes non admittat ad folurionis officium,,
frilicct mudanos fimul , atq; lupcrmuda-
nos, laltc per fiipcrmudanosfiet quadoq;
lolutio. Veru haec in tra&atu deorii dili-
gendus declarantur. Quinam dii potilsi-
mum fint ad fupera rcdu&orcs , & quan-
do rcuocent,quibus'ue poteriis, & qua ra-
tione fatum foluat , & per quos praecipui
redditus lacroru operatione pcra&os , 8c
quis ordo mudan£ naturae, Sc quo pa&o
mtcllc&ualis a&io cofummata huic ordi »
ni dominetur.quamobre quod tu ex Ho-
rricri uerfibus adduxifti, fcilicet deos cfie
flexibilcs,di&u nefas efle ccnfcmus. legi-
bus naq; fynceris, intellc&ualibUsq; iam-
diu definita funt lan&a rcligioqjs opera, s
atq; ordine, potentiaq; maiore,dcteriora
foluuntur.& quatenus nos in forte tradu-
1 cimur
V
IAMBIICHVS
cimur meliore , eatenus a deterioribus fit
difccilus : nec proptcrca cotingit aliquid
praeter regulam ab initio conftituta,adco
ut dii flcaanrur propter facrificium , cui-
tumq; pofterius a&u,fcd X primo defccn-
(ii deus animas ea conditione demifit , ut
ad eu iterii reuertatur. Neq; inter fc repu-
gnat adfccfus aniinaru,atq; dcfcefus. ficut
enim in uniuerfo intcllc&uali uni cum
eitentia generatio , immo & hoc totu re-
ae concaitur, lic 8c in animam difpofi-
tione uni cum eam circa generatione cu-
ra folutio quoq; a generatione confende.
De fio cttiq: dxmone.
Vxrcbat poft haec multa Porphy-
y 1 rius de (uo cuiq; daemone, relbon-
detadti^c Iamblichus ita:Duplex cft tra-
natus de daemone unicuiq; proprio. Al-
ter quidem lacer, flue dcificus : alter artifi-
ciofus. IUe daemone i Cipcrnis caulis in-
uocathic i circuitibus, qui in generatione
uerfantur. Ille quide exploratione uniuC-
cuiufq; geniturae non utitur : hic taha di-
ligenter explorat. Ille uniucrfolius fuper
natura :hic particularius fccudum naturi
daemone colit, & curat. Cum igitur haec
ita fc habeat, abfurde tu mihi uideris cul-
turam perferiorem ad humanam admo-
dum tranftulifle,& in hac duntaxatquae-
ftiones
DE UT ST BRIIS. Itfj
ftiones tuas excrcuiflc. Propterca ubi na-
turali tantum uia quaeris, colis'uc daemo-
ne, uideris & eiufinodi uiae exigua quan-
dam particulam acccpiflc. Confucucrunt
enim qui circa natura artificiose perqui-
runt,& operatur, ordinate uocarc daemo-
nem i dccanis,id cft facientibus. Atq; ab
influxuu difpcniatoribus imaginibus coe-
li, fteilisq; Soleq;, Sc Luna, item a polis,
totisq; clementis, atque mundo. Tu ucrd
non rc£td breuHsima horum partem feli—
ges, fcilicct ipfum genitalis figurae domi-
num, dc hoc duntaxatquacftiones indu-
cis & hac in parte hoc uno fuppofitoper-
fe rutatis, quonam pa&o dominus ip(c fi-
gurae daemonem tribuat. Atq; fecundum
quam, Sc qualem uitam,uel potetiani,ucl
influxu ab illo nobis influat, ubi prorfus
in geniturae exploratione moraris prae-
ferutans, utrum fubfiftat daemon , necne:
& utru figurae dominus inueniri poftir,
aut forte non pofeit. A fleris deniq; hunc
fore beatum, qui inueta generationis fuae
figura , fatalia fic effligent , ita uidelicct
fuum daemonem conspicatus, mihi ucr6
uidentur haec inter fe diflentire, 8c £ ucri-
tate deficere. Si enim ab ipfa generationis
figura daemon nobis cft attributus, atquo
inde cognouimus cum , quonam patio
ia fccal
fetalia fugiemus per notitia d$monis feto-
nobis addidi ? atqui, ctfi necelfaria a no-
bis per daemone expellimus, uel affirmas,
quado ulterius fimt haec unicumdaemo-
nc nobis deftinata per fetum.
Dc indici]} dflrologorum} £7* cUmone*
POrphyrius dicit fiquis cognofceret
figura natiuitatis, dominumq; figu-
rae inucniret daemone fuum, & periplum
foluerctur a feto natiuitacis:fcdfubdit,im- -
pofiibilc clle Icirc illam , & hunc i nuent-
re : & regulas aftronomiae, & aftrologiae
clTc incomprehcnfibiles , & incertas teftc
etiam Chcremonc. Iamblichus dicit, dae-
monem neq; cognofci, neque dari ab illa
figura, & daemonio cius, alioquin no-fol-
ucrct nos d feto natiuitatis, fed dari ab an-
tiquiori principio, & altiori,fcilicet a diis
fuperioribus , & cum primum anima in-
clinamr ad fenfibilia ante conceptione, & -
folui nos a feto non tam per daemonem»
quam per culti fuperi oris numinis. Non
folum uerd illa Porphyrii dida a leiplis»
fed etiam a ucritatc dinentiut. Non enim
ab ipfe propria generationis figura omni-
no unicuiqi tributus cft daemon, fed eft 6c
antiquius hoc initium. Item fi hinc dun-
taxat daemon agnolccremr,no foret pro-
ptcrca felix, qui gencficum cognofceret
• - 5 ! . d acino
D B MYSTBR.IIS, Itff
daemone. Et quilham hunc duce accipiat
ad effugienda fatalia? Si ad haec explenda
cft ipfc tributus, omnino ucrd praecipuas
prxtcrmittis de eflentia,& de ordine dae-
monis quaeliioncs , ultimas ucrd tagis, un-
de dcfccndat. Inquis praeterea innumera-
biles circunfcrri aftrologi^ regulas, dubi-
tationesq; de genefi^unoc appareat fcien-
tiam de his haocri hon polle. Ejgo ucrd
cefeo primu quidem haberi polle per di-
uinum uaticinium ueritate certi (sima cir-
ca Hellas : nec nos omnino regularum di-
numeratione, nec artificiolis praedicatio-
nibus indigere : 8c infuper addo,tc no pe-
nitus impofsibilcm inde notitia demon-
ftrare quantu ad mathematicam Icictiam
pertinet, qudd diucrfe inter illos feruntur
opiniones, quodue Chercmon, 8c quiuis
alius cotradicit.Sic enim 8c in omni fcie-
tia limul & arte propter di (sidentes opi-
niones dicere nulla elle IHentiam cogere-
mur. led profc&d ubiq; non foldm falfa
inter fe di (sidet, fcd & a ueris falfa diflen-
tiunt, ut ubiq; praeter falfa ueritas inucni-
ri pofsit. Porphyrius dicit regulas etiam
aftronomiae coprchedi nonpoflc,ne dum
aftrologiae, & multas elle illis dillcnfio-
nes, & a multis impugnari. Rcfpondct
, Lunblichus,diuinu uaticiniu poteft docc-
I } re
rc naturam, &cffc£tu aftrorum finearte»
Aftronomia,& aliae artes quondam a diis
datae longo tepore humanis opinionibus
confunduntur, exiguumq; diuinitatis, &
ucr itatis deniq; retinet, in aftronomia eft
aliquid ueri, quamuis cxiguu,quod patet
per cfFc&us ftcllarum inter fc ex menfura
proucnietcs in coelo, ficut praedi £iu eft de
cclipfi Solis & Lunae, & afpc&ibus plane-
tarii.Regulac mcnfurarum,rnagnimdinu,
diftantiaru,proerc£ionu,cometaru, atque
fimiliu diu apud Chaldaeos , & apud nos
obfcruatx t citantur aftronomiae fcientia
eflcucram. Porphyrius dicit, dominum
figurae, ucidominos, fi plurcs fint, depre-
hendi non polle etia iudicio aftronomo-
rum,& aftroIogoru,fcd inde propritt dae-
monem eflc quaerendum. Iamblichus di-
cit, aftrologos dare regulas, alios fcilicct
quinq;, alios pauciores, alios plurcs ad in-
ucnicdos, ucl difccmcdos dominos figu-
raru.Non dicit inquam haberi regulas, &
inucniri,atq; difccrni/ed ita putari,& tra-
di ab iliis contra di&a Porphyrii. Quid-
nam prohibet figurx dominum, atq; dae-
monem per aftrologiam quidem difficile
inucniri/acillime uero per diuinum uati- *
ciniu, atq; facrificia ? Ncq; putandum eft
daemonem i folo figurat domino tribui.
icant
DI MTSTBU1S. \67
funt enim plura hoc eius, & antiquiora
principia, neq; humanis artibus, feddiui-
nis propriu cfcemone pollumus inucnirc.
proprius cuiq; daemon non i particulari
quodam coeli, clcmetorunVije difpofitio-
ne diftribuitur , fcd i tota mundi difpofi-
tionc, quando ddccndit anima regnante,
ipfiq; daemonem certum accommodante
cxccutore uitac,quam elegerit anima : his
eam conciliat corpori, uita corpori com- ,
inunicata curat, uitam animae propria di-
rigit, cogitationi aisidue principia exhi-
bet : nosq; agimus talia, qualia hic addu-
. cit in mente,eatenusq; nos gubernat, quo
ad facris perfeci dominum pro daemone
commutemus. T unc daemon deo cedens,
ucl uacat ab opere, ucl conducit ad idem.
fors alicuius propria tribuitur animae, da
ddccndit ex toto mundi corpore, Sc uita
prout tunc fe habet ad illam, Sc illa fors
certo daemone ducitur,& impletur. Ergo
eft impofsibile iudicare certos euentus,
cum omnium cau&rum concurfom com-
prehedere nequeamus, nifi per inlpiratio*
nem diuinam id afiequamur.
Vnde propriu 4 tUmon uenuu^w&HC
ag<u>0* utrum fit mictu.
PRoprius daemon non i parte quada
coeu ciementonunue tribuitur, ira-
1 4 mo
1
* ' •
8 IAMBLICHYS
mo ucro a toto mundo, 8c a multiformi
in co uira,& a multiformibus corporibus,
per quae tranfit anima defcedcns in gene-
ratione,fccernitur proprie, atque decerni-
tur, fors in nobis quaedam propria noftris
fccundu praefc&ura propriam diftributa.
hic utique daemon erat in exemplari ante
quam in generatione animae laberentur.
Que cum primu anima duce accepit , ad-
ftat ipfe daemon expletor fubinde uitaru.
hic anima, ut dixi, defcedente alligat cor-
pori,comunc cius animal ipfe curat : uita
animae propria dirigit:& quodeuq; ratio-
cinamur, exhibet ratiocinandi principia:
agimusq; talia, qualia is adducit in men-
tem,gubernatq; nos quoufq; facris operi-
bus expiati, deum fixbeamus pro daemone
duce.cui pofthac daemon, ita cedit, ut nel
uacet eo praelente, uel conducat ad idem.
Quaerebas deinde, utru plures adfint uni-
cuique daemones, alii alia gubernantes in
homine. Recondemus ad haec, daemone,
non alicui parti noftru praeefle duntaxat,
fcd toti fimul adefle, totu ducere, quead-
modu i totis, quae in mudo funt, ordini-
bus, eft attributus.Conicftabas plures pro
numero noftraru partiu daemones nobis
adefle.Pr^tcrea quod ctia in ipfo corpore
diuerfi fint daemones, alius ianitate, alius
pulchr
D B MTSTUin, l$9
pulchritudine , alii quanda in his habitu- ‘
dine curet.unusd; his seque prselit in cor-
porc.Sic 8c putabas aliu daemone corpus,
«lium anima, alium mente regere. Pradlat
uerd ciufinodi conic&ura adhocipfiim
uti,uidciicet,qudd corpus,&aniraa,& in-
tcHe&us eode daemone gubcrnetur.NoIi
igitur ita diuidere , ut alius fit corporis
daemon, alius anima:, alius in tclle&us.ab-
furdu eft enim animal quide effh unii, ebe-
ni on i u uero animali praefe£fcu multifor-
mcputarc.Nam quae principatum tenent,
ubiq; fimplidora funt fubditis. Eft infu-
per & abmrdiuSjfi multi daemones domi-
nantes uelut daemoni partes, noh conflati *
in unum fint,fcd inter fe difiunfiti. Intra-
ri uerd mali. Cum tamen nulquam mali
iri tus forte habeat praefc&urce, ncc pari
uel autoritate,ucl numero exaduerfo bo-
norii diftnbuti fint. Poft haec fuipicaris
daemone propriu cfle quanda animae par-
tem,uidelicet intelle£hi,eumq; hominem
elTe^^w^r*, id eft felice, qui lapientem
habeat intelle&um.quod fi ita fit, non erit
amplius alius ordo praeftantior homine
pr?fe&us hominUcd inter dluilas animae
* partes fuperiorinfcrioribus dominabitur.
1 s ubi
/
ut abfoluta (iibdiris dominatur. Inducis
poft harc dxmonis cultu tanqua ad pluta
ta&u,parrim quide tanquam ad duos dae-
mones , partim etiam uclut ad tres, nefas
ucrd cft caulas nobis prandentes partiri*
nec ad unum redigere prxfc&ura, quippe
cum unitas in omnibus dominctur. Iam
ucro & qui dacmoniu fccudu corpus, cor-
porisq; difpcnfationc diuidit,is principa-
tum eius in parte ciufde redigit anguftif-
(ima. Quapropter rcligiofum culti! circa
dxmonimryta diuifiim conlydcrare nou
decet, cum opinio ipfa , in qua fundatur,
debilitate uaciUct. Vnus igitur cft fccudu
unumqueq; noftru daemon proprius gu-
bernator. axmone uero comune penitus,
& eunde cun&oru hominu exiftimare no
decet, uideiicct rurfum comune quidein
i e ipfo, propria ucrd conditione unicuiq;
copulatu. Ipfa enim fccudu fpecie unam-
quanq; diuifio, materixq; alteritas ipftun
rerum fecundum fe incorporearum com-
munitatcm,identiratcmq; non fufeipir.
uocare d^monem folcamus,quoniam ui-
delicetpcr deum dominii unum dxmo-
Jnuocatio dxmonis.
/*"% Vxris deindc,quare
V ^jdam apudomnes ir
rccomuniqua-
inuocatioe ad-
DB MYSTERIIS.’ yj\
fium agitur inuocatio, qui & i principio
fiium cuiq; daemonem definiuit , &infa-
crificiis fecundum propriam uoluntatcm
fiium cuiq; monftrat. Semper enim in lac-
erarum operationum ordine per fuperio-
ra numina inferiora uocantur. Quare &
in daemonibus unus quidam dux eorum,
qui circa generationem obtinet principa-
tum,darmone fuu ad unumquenq; demit-
tit. Poftquam igituradeft unicuiq; liius,
tone 8c congruu libi cultu pandit,nomcq;
fuu , modumq; inuocationis fuae propria
patefacit, atq; hic coueniens cft ordo dae-
mona. Alius enim ordo inuocandbus cft
cognatus , alius ab antiquioribus caulis
proccdit,alius conlpiratione in eis confi-
cit ad idem cdmuniter conferente. Noli
igitur diuinas inuocationes humanis fi-
miles arbitrari, & ineffabiles effabilibus
comparare, &cas, quae omne terminum, _
omnemq; indeterininatumodulupcrant,
humanis imperiis , mandatisq; conferre,
hue definita fint haec, fiue prorfus indefi-
" nita. Quae enim apud nos fiint, cum toto „
genere comune nihil habct.atq; cum his,
qux fccudum totfi ordine nos excedunt,
totamq; cflentia noftra , naturamq; exu-
pcratJam hinc ucro maximi errores ho-
minibus ingemes accidunt, Quando ex
* —
o-
tyi umblichvs
'i ■ «.
humana debilitate aliquid de dominati^
«ibus daemonicis ratiocinari folet & par-
uis nihilipedendisq;,atq; diuifis ingentia.
Se magnipedcnda,& pcrfc&o pcrpcndue.
De felicitate.
S Valearis ne fort£ alia quaeda ad bea-
i'
titudinem praeter diuinum cultii , uia
lateat, & quae'nam ifta potilsimum fit in-
terrogas. .Sed profc&d fi in diis bonoru
omnium e flentia, pcrfe6bioq; continetur,
- * / 1 w •«
ac prima poteftas , primumq; bonoru il-
wif
lic cftprincipium , meritd foli nos lacer-
dotes , 8e qui fimiliter fuperis fe dedide-
rint , atq; legitime unionem ad illos fue-
rint coniecuti bonorum omnium princi-
pium , atq; finem fludiosfcprolequimur.
in hoc utiq; flatu 8c ueritatis conteplatio
adcft,& intclle&ualis (cientia; columina
tio. Atq; uni cum deoru cognitione con
uerfio quoq; ad nos ipfos , noftriq; agni-
tio comitatur. Fruftra uer6 lulpicaris, ne
fbrt£ religiolus ex opinionibus humanis,
fauoribusq; dependeat. Quidnam otii
cfle poteft animo diis dedito ad huma-
nas laudes aulcultandas?
Religionem cjfe ueram.
gf Edncq; quod lcquiturrc£te dubitas.
) ne forte religiolus iplc fallat , ubi ais
anima magna ficpccx^otingcnticofin-
gere.
T> B
m r s t e u rs, 1
gere. Quodna in rebus ucrc cxiftentibus
figmentorum initium cflc potcft?Non'ne
potetia phantaftica in nobis eft illa , quae
i J_i_ . r - i
fra nulla fuboritur?non'ne penes deos ue-
rkas ipla fecundu edentia una cum illis
exiftit? Non'nc multo magis & illa , quae
fecundum confonantiam in rebus intclli-
gtbilibus eft fundata? Fruftra igitur talia
Sc abs tc,& ab aliis diuulgatur. Quinctia
ubi tu , & alii religiolos calumniamini,
tanquam pr$ftigiatorcs,arq> uanos, & ia-
&abundos , longius a ueritate difccditis.
licut enim caeteris artibus , lic & in reli-
gione funt , qui eam falsd profiteantur.
Quae profclsio logius audmaliud quic-
quam a religione Sfeeait.Malu enim bo
no magis quam non bona contrariu eft.
Z>e prafagio naturali drtificiofthdtqi
de diuino.
SI qua nobis aptitudo naturaliter infit
ad futuri prxfagiu,qucmadmodu ani
malibus terremotuum, proccllarumq;,&
frigorum naturalis ineft praecognitio, no
uidetur ciufinodi praenotio habere ali-
quid uenerandum.Nam fecundum fenlus
acumen, uel compalsione, ucl alia quan-
: i. - dam
»
174 IAMBIICHVS
dam commotione uiriurn naturaliu, ciuf-
modi pracfogiu naturale cofcquitur, ncq;
fiirfum fiquis fccundu rationis difcurfoin,
uel obfcruationc fignoru efferus aliquos
prxccdcntiujficut a contra&ionc pullus.
< 1
ata; rigore medici febre praeurere (olet,
side
uidetur ciulmodipraefcntiaeflc admodu
honoranda: humana nanquc,& fufpe&a,
corporeaq; roditionc progreditur. Sold
igitur diuinitus adueniens uaricinium, re
uera nobis diurnam exhibet uitam , dum
pracuifioncm, & diuinas intclligcntias
polsidet, nosq; reddit re uera diuinos, ac
bonu kgitimura nobis affert . bcatiisima
enim deom intelligentia bonis omnibus,
abiide repletur, fufpicabcris ne fort£ pro-
phet^ diuinitus inlpirati pracuideant quae
fotura, acq; tamen propterea fint felices,
nam & praeuiderc poliunt, «eq; rame fci-
rc futuris utijed contra dicenou, omnem
uidelicct praenotionem diuinitus inlpira-
tam cflc bonis, & bonitate refertam, ordi
nisq; compotem, atq; decori, atq; utilita-
tem nobis affcrre.dii nanq; uni cum pre-
fagio, facultatem quoq; ad caucnda,decli
nandaq; incomoaa nobis uaturalitcr im-
minentia fuggerunt.Et quando uirtutem
oporteat exercere, ad idq; conferat igno
ratio futurorum , occulunt ipfi fotura, ut
amiQ
inimus inde (it melior : quando uero ad
hoc nihil inrcrcft, expedit aurem animus
prcdcntire , ad hoc uidelicet , ut (alui ad
fublimia reuertantur, tunc in mediis ani-
mam cflentiis uaticiniu penitus inferunt.
Via ad felicitatem .
QVsercbas deinde, qu? fit ad folicita-
ftem uia,qua'uc in re fit ipfa felici-
tas. hoc igitur audi. Conteplabilis ipfe in
fc iutcfiechis homo , erat quonda deorit
contemplationi coniun&us.deinde ucrd
alteram ingrcflus eft anima, circa huma-
nam formae fpccie coaptata, fiuc contem-
pcrata:atq; proptcrca inipfo necefii tatis,
fetiq; uinculo eft alligatus. Coufydcr-aro
itaq; decet, quapnecipue ratione ab eiuf-
modi uinculis folui pofiit . eft aute folu»
tio nulla, prgter ipfam deoru cognitione.
Idea naq; felicitatis, eft ipfiim cognofcc*
rc bonum.Qucmadinodu eft & idea ma-
lpru, ipfa quidem bonoru obliuio,& fal-
lacia circa roalu,notitia quidc illa una ci*
diuino cogreditur.obiiuio uero hec,atqi
deceptio infeparabiliseft st caduco. Item
illa intciiigibiliu cficnrias per freras fan-
ftimoniae uias rite metitur . haec autem i
principiis cadens, atcpic reptilia, fe ipfam
proficit ad corporale idea dimetiendam.
. , ‘ III*
Illa rurfum cft fui parentis agnitio , haec
ucro difccflus una eu obliuionc ab ipfo
deo patre fupcrfan&o,fc4> ipfo fufficicte,
longe remotus. Illa ucram cofcruat uita
rcuocans hanc ad patrem: haec hominem
principem geniturae ufq; ad id deducit,
quod permanet quidem nun<juam,perpe
tuoqi in fluxu ucrfatur.hec uti q; prima Iit
tibi ad felicitatem uia, intellc&ualcm ha-
bens unionis diuinac penes animas pleni-
tudinem. Sacra ucro,atq; deifica felicita-
tis traditio appellatur quidem porta ad
iprum omnium opificem deum, aut lo-
cus,aut aula boni.Poteftatem uerd pofsi-
det primam quidem cadam , & febriam
animae fan&imoniam , ualde utiliorem,
fobria corporis caftitatc. Deinde cogita-
tionis accommodationem ad ipfam par-
ticipationem , uifionemq; boni , fimulq;
ad contrariorum cxpulfione.Tcrtid rur-
fum unionem exhibet ad deos bonorum
omnium largitores. Poftquam uerd fin-
gulatim,atquc proprii, tum mundi parti-
bus , tum diuinis potcftatibus per partes
mundi diffiifis,animam copulauerir,tunc
opifici toti copulat animam, praebetq;
undique cum ipfo confenfum,atquc eam
extra omnem materiam ponit , cum fola
iamfempiterna uniuerfi ratione coniun-
Z> B MYSTERIIS. 177
&am.uerbi gratia, in ipfa opificis potefta
tc per fc genita , per fc mobili , & omnia
fuftinente prorfus,& eleuante , intclle-
&ualiq;, & omnia pariter exornate: item
ad ucritatcm intclligibile reuocante,rur-
fumq; per fc pcrfc&a,pcrficicnteq;, atque
effearice , caetcrisq; aci uiribus opificis
gradadm pro cuiufq; proprietate coaptat
adeo, ut ina&ionibus earum, intclligcn-
tiisque, Se opificiis facultatibus, expiatus
animus ,atq; facer pcrfc&e firmetur. Atq;
tum demum in toto opifice deo collocat
animam.
*}• . - , ' / - . • • T
Conclufio Religionis ft licitatis^;
apud Aegyptios.
> . ‘
ATquehic apud Aegyptios religio-
fie , facraequc eleuationis , eft hnis,
ipium ucro bonum aliud quidem diui-
num putant ipfum fcilicct praeintellcftu
deum, aliud autem humanum, unionem
uidclicetad ipfum dominum , quemad-
modum Byds propheta ex libris mcrcu-
rialibus cxplicauit. Non igitur pars haec
apud Aegyptios praetermifla eft , ut tu
fufpicaris, fed quemadmodum fpc&at ad
{aii£Umoniara,ritc nobis eft traaita.Ncq;
rurfiis de rebus exiguis faccrdotes diui-
nam inteiligentiam interpellant , fed dc
m iis.
* »
IAMBLICHVS DB MYST.
V * » • , «• 0 \ Mfl
iis, quae ad purgadoncm/olutioncm,
lutem animae pertinent , neque difficilia
meditantur, caacmq; hominibus inutilia,
immo res animae omnium utiliisimaj,
neque fub dolo , & feduhore quodam
daemone obfuTcati faccrdotes haUueinan
tur , qui in omnibus fallacem , daemoni-
camq; naturam prorfus excedunt , atque
ad i n tcl li g ibilcm , di uinamq; confcedunt.
his itaq; pertrahatis, obfccro deos, ut mi*
hi , tibiq; ueram intelligcntiarum cufto-
diam , obfcruantiam^j exhibeant , nullo
tempore defururam , atque in fempiter-
nam aeternitatem aeternorum praebeant
ucrkatcm , perfeftiorumque circa deos
intelligcntiarum compotes nos effi-
ciar,in quibus bcatifsimus bono-
rum linis nobis cft propoli-
tus , & amicitiae , con-
* m St-
cordiaequc internos
mutuae , aurori-
'• 's
SiEtLt.
tas omnis, atq;
firmamen-
rClrb
n
r-z.
W
tum.
t-y
EXC
EXCERPTA MAR.
SILII FICINI EX
‘ GRAECIS PROCLI
Commentaris in Alci-
biadem • Platonis
primum.
Rincipium dialogoru Pia
tontcorum,totiusq* philo
fophiae praecipuum, atque
firmifsimu, arbitrantur na-
turae noftr? cognitionem,
hac enim rcCle cognita , bonum quoque
nobis confen:ancum,malum'uc difsidens
abfblutius nofle poterimus. Sic utiq; na-
tura comparatum eft, ut quemadmodum
inter fc* rcru efientiac differunt, fic & pro-
priae rerum pcrfc&iones.Vr igitur qu$ fit
- naturae noftrae perfc&io,& quomodo co
paretur, inueniamus(eflcntia naq; noftra
in primis debemus agnofccre , quod qui-
dem & in Alcibiade propofitum eft , &
in tota docirina Platonis eft finis) quan-
do rem confydcramus eflentias, perie ru-
randum eft , utrum cflentia rei fit ex eam
numero,quae indiuiduae fune : uel carum
genere, quae circa corpora diuiduntur.uet
earunvquae in medio collocanmr. Item,
utru cflentia fit seterna,an per omne tem-
m z pus
V
tgo nocivs
pusexiftcns , anin aliqua temporis parte
fiat. R urium, utru fit fimplcx,& ante co-
pofidone exiftens,aut copofita quidcfit,
jfcd infolubilibus uinculis fit compotita:
aut pofsit uicitsim in ea, ex quibus copo-
nitur,quadoq; rcfolui. atqui fi ita unum-
quodq; cofydcremus , deinde poterimus
cius quoq; bonum, quale fit, facilius iudir
care. Coftat enim ctlendx prorfus indiui
fibilis, xtcrnii efie bonmn, diuifibilis uc-
td bonu quoq? in tempore , motuq; ucr-
fari. mediae denique fecundum fubftanriae
ipfius menfuras perfc£fco quoq; perpedi-
. eiufinodi nanque perte&io tempore
idiget, fed tempore primo , quod
corporeos circuitus pofsit aptfc
metiri. Ignoramus quide nos ipfos,quo-
nia obliuione gencnca occupati fumus,
atq; in rationaliu fpecierii uitx perturba-
tione perculti . exiftimamus aute interca
cognotcere multa, quae ignoramus, quo-
nia reru radones cnendae noftrae innatas
habemus. Tres tiint conuerfionis tpccies.
quicquid enim coucrdtur, uel ad aliquid
uerdtur , te deterius , dum a pertc&ionc
propria lakitur : uel confurgit ad melius
propter propriae uitae uigore,a£doncrnq;
naturalcm-.uel refleftitur ad feipfum pr<>
pter cognitione tibi confortc,mediamq;
-fi
DE ANIMA ET DAEMONI. l8l
fpccicm morionis. Coucrfio quide erga
deterius, pafiio qu^dacft anime alas abii-
cientis , & in obliuioneiam pofitae , fui
ipfius fimul atq; aliorum. Coucrfio ucrd
& ad fc, & ad melius no folis copctit ani
njabus, fed ipfis quoq; di urnis, queadmo-
dum Parmenides ipfc nos docct.Plato fi-
gnificat in prooemio praeter caetera ani-
mu ueritaris ftudiofum cogitationes re-
bus cognofcendis confortes edere. Ncq;
mutabiliu immutabile, neq; nccelflarioru,
ftabiliumq; ambiguam, atq; nutante. Sed
quemadmodu Socrate in K.ep.docuit,no
titia quidem fimplici , uniformi, intelle-
ftuali intelle&ualia omnia coiugate eo-
gnofeere, notitia ucro fcientifica, atq; co
gitariua,fpecicru euolurionc,atq; copofi-
tione rationes rerum medias conteplari.
Tertia rurfum a ueritate poteria icnfuali
pcrinftrumeta cognobilia propria cotin
gente lenfibilia mdicare, imaginali tande
poteria imagines fenfibiliu apprehedere.
Iam uerd Timaeus cognitiones propor-
tione quada ad cognolceda diftinguens,
jubet nos entia quide intclligcnria^rario-
neq; iudicare,opinione uero,fenfuq; illa,
qu$ entia quide no funt,fed fiunt iugiter,
atq; pereunt, atq; corii, quae uerc funt ra-
tiones, ratas, & incoiun&as cxifterc,reru
m 3 uerd
a
jgi . r R o c L v s ^
ucrro in generatione fluentium imagina-
rias,aw; contingentes . ubiq; enim ratio-
nes,fermonesq; imitantur iUa,qux expli-
cant. Atqui SocratcsinCratylo ait circa
res femp i ternas ,nomina natura rei magis
attingeret circa ucrd mutabiles nomina
quoq; fope mutari, & magis in politione
ucrlari. AUoru ubiq; deorii aliae proprie-
tates cxiftut,nam afic qiudc funt opifices
uniucr£oru,atq; fpcciei entium, ornarusq;
fubftatificx,alix ucro propagates uita,ac
uarios uitx uigores progenerantes , alne
autc rcru ordine leniant incommutabile,
connexionemq; cullodiunt infolubilcm.
Alix deniq; alia fortitx potentia, omnia
liia quada beneficentia (eruant. Similioer
» & omnis amatorius ordo caula conucr-
(ionis cft rebus omnibus ad diuinam pul
chrimdinc, atq; formam, reducens quide
(equetia ad illam omnia, ciq; coiungens.
Se coniun&a confirmans , atq; mox inde
fequentia replens , diuiuiq; luminis pro-
cedentes ini* dotes per omnia radians.
Hanc igitur ob caulam in Sympofio tra-
ditur , amore magnii exiftere dxmonern*
quippe cum amor primus omnifi ciufino
ai medii uim in leiplo demonftrct , utq;
medius inter ipfum appetibile, atq; appe-
tcS|6c caula coucrfionislcquciitiu in pno-
... i ra.
DE ANIMA ET DAEMONE." 183
ra.imiuerfa igitur amatoria cohors in uc
itibulo caulae pulchritudinis cofticuta ad
illam omnia couocat, medium q; procef-
fum facit inter amabile , atq; illa, quae re-
uocantur amore. Quapropter totius dae-
monici ordinis in fc declarat exemplar,
hanc in diuinis medietate obtinens, quam
drinones Iter diuina tenet, atq; mortalia.
Cum igitur omnis amatoria cohors
hanc inter deos proprietate habeat, fum-
znitatemeiusquide unicam, & occultam
excogitamus primae & intclligibili pul-
chritudini copulata , penes fupremos de-
os : mediu ucro procefluin eius penes fit*
pertnundanos acos , intcllc&uali condi-
tione fulgente:tertium ucro progrefTum
cius circa mudum multifariam cuftribu-
tum, multosque ordines, atq; uires ex fe
producentcm,atq; eiufmodi munera par-
tibus mudi diucrfis difbribucntcm. Poft
enim unicum , primumq; amoris princi-
pium,atq; poli tripartitam fubftatiam in- -
de perfectam, uaria iam turba refulget a-
morum, unde chori angelorum implen-
tur amore : turbae quinetiam daemonum
hoc plenae deo fc&anrur deos ad inteili-
gibilcm pulchritudine rcuocaros. Exer-
citus heroum una eu daemonibus, & an-
gelis circa pulchritudinem debacchatur.
m 4 Omnia
Omuia dcniq; fufcitantur, reuiuifcunt,rew
uircfcunt, incalelcunt, circa pulchritudi-
nis ipfius influxum. Iam ucrd animx ho-
minu infpirationc ciufmodi tafbe, & na-
turaliter cognatae deo, circa pulchru mo
uentur afiidue, atq; in generationis pro-
uinciam dclabiiturad beneficium animis
imperfe&ioribus exhibendum, & ad pro-
uiaendum iis, quae falutc indigere uiden-
tur. Dii quidc ipfi , deoruq; pediflequij
in habitu proprio permanentes, fequcntx-
bus benefaciunt, et ad fe couertunnnomi-*
num ucrd animae deorfum lapfx,gcnera-
tioncmq; tagentes beneficam deorii pro-
uidentia pro uiribus prxfcfcmnt.Quead- *
modum igitur alie animx fccundu alium
coftitutx acum, fynccre prouinciis cadu-
cis praefunt, animabusq; hic oberratibus,
atq; alix quidc imperfc&ioribus profunt
per uaticinium, alix per expiationes, arq;
facrificia,alix per ope medendi diurnam:
fi c & animx, qux uita amatoriam elege-
runt, molientur quide adeo pulchrorum
prxfidc ad curam animoru ingenioforu.
a pulchritudine uero fenfibus apparente
aa diurnam pulchritudinem rediguntur,
iccumq; ipfis conuocant & amatos, ani-
mx ucrd, qux ob peruerfam educatione
a fuperno munere decidunt, alioquin a-
mato
DE ANIMA ET DAEMONE. j&j
Diatonam na6be natura , fimulacris pul-
chritudinis incidentes, propter uerce pul-
chritudinis ignorantiam, corporeas for-
mas admirantur & amant , pafsione pro-
priam ignorantes. Sicut enim apud PIo-
tinum defluxus mentis facit aflutia, atq;
iapientiae portio lapfa creat fophifticam,
fic munus amoris in peruerfum incidens
fufceptaculum , uitam cfKcit intempera-
tam,atq; tyrannicam.
Caufa fupenor agit in optre prius, pofle -
riusq; quam inferior, &und cum illa,
atq; cfi prafentior operi .
a Vae perferiora funt ubiq;, & qu*
rationem cxeplaris hab«it,ario-
nes prorfus imaginum comprehendunt,
adeo ut deteriora nulli ufqua adfint, cui
perferiora quoq; non multo prius ali-
quid ex fc tradiderint. Quinetiam per o-
mnes rcru ordines ipluin unum alia com-
prehendit , atq; antciJla , & poft illa, &
una cum illis agit.
Mali damones etiam in /acris occurrunt,
& fallunt fitb pratextu bonorum,
COmpertum habemus in expiationi-
bus,atq; facris, ubiq; ex deteriorib’
aliquid induere perferionis imaginem,
per quam animas nodum perferas alli-
ciat ad ic ipfum i fuperioribusq; diuertat.
m 5 Quem
non V5
Quemadmodum igitur in conteplatione
phylica impedimentum cftuira (ophifti-
caprocliuitasq; ad ilia trahens infirmio-
rem ab ipfa entium cotcpiationc ad ima-
ginationem caducis faimliare,{ic in ama-
toria clcuadone turba popularium ama-
torum impedimentu c(t iunulans amato-
rem ucrii, & anima i unioris a bonis coe-
leftib9 in terrena, & tenebrofa detorques:
fimilicer in fan&ilsimis quibufq; expia-
tionibus, atq; (acris, ante quam ipfe deus
adiit, palam occurrunt daemonum quo-
r undam impetus terrcnoru,a(pc&us noui
cos, qui expiantur, perficiunturq;,
aut es.
riam dcflc&ctcs.Quamobrcm dii iubent,
ne prius in illos alpicias , quam (acrorunt
potcftatc pracftrinxcris oculos, ficcnim
aiunt diuina cloquia:Non expedit tibi il-
los afpiccrc prius quam corpus expiaue-
ris,atq; (acraucris. quoniam illi mulcetes
animas i facrificiis ubiq; dcflc&unt. Si-
cut igitur in (acris , tum primum apparet
diuinum, quando totum hoc daemonium
trahens animas in materia expulerimus:
fi e de diuinus amator poft repuKam popa
larium amatoru occurrit amato. Item»
ficut bonus cuiufq; daemon unumquenq;
cuftodit a pueritia, adiioesq; omnes eius
expio
explorat, &uerba, & ante parentes pro-
uiact, & poft parentes adeft tanquam to-
tius uitae gubernator alsiduus , atq; poft
obitum dux cft nobis ad iudiccs , eodem
modo ad Alcibiadem fe Socrates habet,
deniq; , ficut bonus cbemon nobis pluri-
mum occultus adeft clam nobis proui-
dens,& filcntio cofulens, 8c ineffabilitcr
nos emendans, ita Socrates Alcibiadi.
Jntelleclus in nobis femper agit illuminan -
do,neq; tamen femper ani madueramus .
INtclle&us ipfc quidem circa nos (em-
per agit, femperq; praebet inrclligeti*
lumcn.atq; etia prius quam in conditio-
nem labamur irrationalcm.Et quando in
pafiionibus uita degimus, & pafsionibus
quandoq; (edatis, no femper animaduer-
timus:(ea quando d quamplurimo gene-
rationis tumultu purgati (iimus, a^q; tran '
quili e uiuimus (tue enim intellcfibus no-
bis effulget) tunc quafi nobiftum loqui-
tur,tunc luam nobis communicat uocem
antea fi lentio praeiens.
De bono damone . de terrenis, ma-
terialibmq: damonibw. item quomodo
soiufquijq: nofirum confident nr dupli*
citer, fciUcet & ut /impliciter anima, &
ut anima tuens corpore.
Socia
T
188 P R O C L V s
SOcratcs quide ad Alcibiadem fe ha-
bet,ut bonus daemon. amatores caetc-
ri, ut materiales, terreniq; daemones, qui
propellendi funt,ut animus bono daemo-
ni ut magis expolitus. Cofydcrarc po-
tcft dupliciter Alcibiadem , & ut limpli-
citer animam, & ut animam utetem cor-
pore. No enim idem eft utruq;. quemad-
modum nec ipfe per fe homo,& iam gu-
bernator homo, nec homo fimpliciter,
atq; auriga-Omnino aurem, quod eft im*
participabile ab eo , quod eft participabi-
le, differt. Atq; id, quod lecundu feipfum
cxiftit,ab eo differt, quod eu alio quopia
limul ia ccnfetur. Et deniq; quod exeptu
eft ab eo diferepat , quod coordinatione
ad aliud eft fortitu. Quoniam igitur Al-
cibiades dupliciter intclligitur,& ut {im-
pliciter anima, & ut anima, utens corpore*
qua quidem ratioc eft {impliciter anima
quaedam. Socrates ad cum mentis uicem
gerit, qua ucrd ratione eft anima utens
corpore, Socrates boni daemonis partes
agit. Atq; idem ipfe & daemon eft, ut ad
hominem, & intclle&us ad animam.Iam
ucro & quando medietate daemonicam
reputamus, inter deos ea & homines col-
locamus. Quando ucrd intcllc&um , in
fummo quidem animam ex ipfo fiifpea-
dimus,
s ' ’ S ' ^ -
DE anima et daemone. 18.9
dimus, & corpus cx anima, habes profc-
6kd diuifionem alteram in fympofio, ubi
traditur dgmonum inter deos hominesq;
exiftere medrtim. habes altera in Timaeo
dicente, animu inter intellc&u atq; cor-
pus mediu obtinere. Ide igitur eft & in-
telle&us, & dxmon ad animam quidem
intclle&us , ad animam uero humanam
dxmon ede cenfctur.
Quomodo amor deus nec primus efi, nec
ultimuA:& quomodo in diuim * cjl bonum.fa-
piens, pulchrum:item fides ,ucritas yamor.
A Morem domini neq; in primis en-
tium, neq; in ultimis collocare de- -
bcmus.No in primis, quoniaipfum ama-
bile fuperius eft amore, non in ultimis,
quonia amans particeps eft amoris.Opor
tet igitur amorem inter amabile, aman-
temq; coftitucre, Se ipfo quidem pulchro
pofteriore, exteris uero, quxcunq; amat,
priorem aileuerarc. Vbina igitur extitit
ab initio? Quo pa&o per uniucrfa proce-
dit, 8c quibus cum prodiit unitatibus?
Ciim igitur tres unt in diis intclligibi-
libus,occultisq; fubftantix,&- prima qui-
dem obfignata fit bono, ipfum uidelicet
bonum ex fe intelligens, ubi ficut Iaera e-
loquia tradunt, unitas eft paterna:fccun-
da uero per fapiens defignetur, ubi primi
uiget
uigct intelligentia: tertia per pulchru de*-
finiatur, ubi iotclligibilium clr pulcherri-
mum,ut Timaeus ait. nimirum & tres fe-
cundum lias intelligibiics caulas unitates
exiftunt/ccundu caufam quidem unifor-
miter in inrelligibilibus confiftcns, efful-
gentes uero primdm in ipfo ineffabili
deoru ordine fcilicct fides, ucritas,amor.
Fides quidem omnia firmat in bono: Ve-
ritas aurem omnem in entibus cognitio-
nem explicat, amor dciuq; conuertit o-
mnia.congrcgatq; in ipfius pulchri natu-
ram. Eiufmodi fan£ trinitas hinc per o-
mnes deoru progreditur ordines, omni-
busq; ad ipfum iteiligibile irradiat unio-
nem. Aliter aute per alios ordines fc de-
claratores ubiq; fuas deonim proprieta-
tibus complicans. Alibi quidem elHnefc
fabi liter, incognitcq; & uniceralibi conti-
ncntiae,connexionisq; ratione : alibi tan-
quam perficiens, atq; formas, hic rurfiim
inrclle&ualitcr, atq; paterne, ibi inotiue,
uiuificcq; prorfus Se cffc&iue ; illic tan-
quam imperans, & aisimilans.ibi abfolu-
te penitus atq; fynccr£. illic multiplicate
iam atq; diuilim. A mor ergo luperne ab
intelligihilibus ufq; ad mundana, dcfccn-
dit aa diuinam pulchritudinem omnia
conuocans. Procedit & per omnia ueri-
DB ANIMA BT DAEMONE. I$j
ras,iUuftras cognitionibus omnia.proce-
dit fides p uniucrfum in bono fingularim
omnia filtes. hinc diuina eloquia, omnia
tradunt tribus his gubernari, in cisq; con
fiftcre. Quamobre dii s (acrific antes i li-
bent deo per trinitatem eiufmodi fc con-
jungere. Ipla quidem intelligibilia pro-
pter inacftimabilcm imitarem medio non
indigent amatorio . Vbi ucro & unitas
entium eft, atq; di (cretorum di (cretio, ibi
extat & amor.colligator enim cft, & cd-
ciliator eorum , quae (iint poft ipfum , 8c
quaefuper ipfum. Conucrfor (equentium
in priora imperfetiorum reducor, atque
perficior. -
pyouijentia percurrit fer finguld u/q*
*d minima tnterim nulli* addi fla.
QVi diligentiores funr in rerum ra-
tionibus afiignandis, duo haec ele-
meca pocifiima diuina, d^monicaeq; pro-
uidcnriae tradunt. Primu per omnia de-
fuper prouidetia ad ultimum ufq; proco-
dere.ac ne minimu quidem (iii expers ali-
cubi praetermittere. Sccudu nihil omni-
no eam ex gubernantis accipere, nec eo-
rum natura repleri , nec cis alicubi com-
mifccri. Non eiiun ex eo, quod omnia
icrucc, atq; djiponar, admilcetur^ppterca
. .
1^2, P R. O C
gubcmatis.nam diuinum>atq; uvmuuuu
naturam habet pafsionibus animaru par-
ticularium no fubie&am.Ncq; tamen, du
fcparatimfcqucria fupereminet, propter-
ea ex deterioribus aliquid inordinatum,
incultumq; relinquit. Immo uerd ob hac
ipfam caufam omnia decenter exornat,
atq; a difpen fatis abfoluitur. Eft enim be-
nefica pariter, atq; fynccra, exomatrix o-
muium,atq; ab excultis interim expedita,
per omnia currens, praefertim quia cohi-
bita nufquam. Viri quinctia diuini in-
ferioribus diligerifsim& prouidet fimul-
atq; tranquille. Quid ergo de diis ipfis,
bonisq; daemonibus cfi diccndu? Non'ne
omnibus liberi funt ab omni-
4 lentes fcipfis omnia nullis alicu
bi permifeentur : difeurrentes per uniuer-
fiim, nufquam uita propriam addixerunt;
Non'nc confitebimur deos fuas proles a-
marcpQuemadmodu poetae fingunt, Io-
uem amare puellam , ipfamq; Venerem*
Nempe quoniam amor ciulmodi proui-
for cn:,& feruator, perfc&orq;, Se contc-
ptor rerum diuini tus amataru. Interca
Se beneficus, & fynccrus , immiflusq; ha-
bitudine nulla ad res affc&us externas.
Dic amabo, unde na diuinis interdum ho
minum ammabus amatorium eiuftnodi
.. .. . priuile
.
D E ANIMA ST DAEMONE» Ip3'
priui[cgium obtigiflcr,nifi prius diis ipfis
ineflct ? Qdcqddcnim.bonu,& ialutare
copetit animabus, cadam a diis definitam
habet. Quamobrem & uirtutu omnium,
corporaliumq; bonorum uclut fanitatis,
roboris, idbfiac,tempcrantiac, exemplaria
Plato probat pr^cedixc penes dcu. Quan-
to itaquefnagis amatorii muneris caulam.
principale apud deos cflc fatebimur, qdp-
pc cum amatorius hic afle&us ^ ut Socra-
tes inPlixdro ait ) diuino quoda munere
fit tributus ? Dii igitur deos amant : anti-
quiores quidem minores, fed prouidetiae
munerc,minore uicilsim maiores diligut
quodam, ddeiicct, conuerfiouis officio.
Perficere qdde deteriora, & inferioribus
prouidere, animabus quoque qua ratione
funt animae copetit.. nani & ob hoc ipfum
dcfccndunt, propter rerum gcncrabil ium
proui dentiam , curamq; mortalium^ Ita
ucro prouidere, ut prouidet gubernaris,
nec mifccatur , nec uclut addimus afficia-
tur, nec inde recipiat quicquam, deorum
propnu cft, daemqnumq; bonoru:&.quo-
ties contingit animabusthumanis, diuina,
uel daemonica largitate contingit. Solcrit
fteerdotes in. lan«i {simis facrificiis , ud
per uerba uel per ea, quae oculis oftedun-
tur,in admiratione^ftuporemq; praefentes
n adduc
KOCLYS
adduccre.ftupor enim deo animam expo- '
nere confucair. Sodrates nunquam ama-
toriam uitam ulqticadco re&am peregit-
ict,nifii afflatu quodam daemGnis elegiSet
cam,& ccnuillet ele&am.
-
jimor efi medi ut inter amabile,#* dnutn~
tem : eSl magnus damon omnia ligans»
qnxcunq ; appetunt, ipfc medius pri-
mo copulat appetibili .
S Aera igitur eloquia hunc amore do-
mini indicunt omnia colligantem, o-
mnibus iniidentem. hic land, fi connc6bt
omnia, copulat & nos daemonum praefe-
&uris.iHuivc Diotima magninn daemone
appellauit.quonia medium implet ubique
inter ilia; quae appetunt, & quae appetun-
tur. Ipfcim quide,quod cft amandum, g ra-
dam fibi ucndicat primum, amans autem
gradum tertium ab amato. Amordeniq;
ufurpat inter utrunq; medium congregas
aiq; colligans inuiccm appetens, atq; apr-
petendum , & implens meliore deterius.
Iam uero apud' intclligibilcs deos, atque
recondi tos, prima:, fccrctxq; pulchnrudi-
ni,intdligibilcm intcilc&um unie per ui-
tkm quanaam intclligcntiamcliore.Itaq;
Graecorum ipfc theologus caecum illum.
2ppcllat amorem. In illis autem, qu$ extra
. . intcli
DE ANIMA Et DAEMONI. 'fjjf
tntclligibilia funt , nondum iHuftratin-
diflbiubilcm,cu£tis ab ipfo pcrfe&is.uin-
ciilum cniin unio quaeda eft, led uiid cum
difcrcrioc permulta. Quapropter eloquia
Iaera huius amoris igne appellare copu-*
latorem folent : ab intclligibili nanq; in-
tellectu procedens lequcntia cun&a inui-
ccin,illiq; dcuincit. Conciliat igitur in-
tclligibili quidem pulchritudini deos o-
mncs,diis ucro daemones, nos autem dae-
monibus, diisq; cbniungir. In diis qui-
dem fubfiftit primo , in daemonibus uero
lecundo, in animabus aute particularibus
per proccflum quendam tertium a princi-
piis exiftentem. In diis rurfum luper eflen-
tiam : omne nanq; deorum genus eft eiu£
modi. In daemonibus aute per cflentiam,
in animabus deniq; per illuftrationis efle-
&um. Ataui uidetur hic trinus ordo, tri-
ni intellectus potetiae fimilis.Etenim in-
tellcChis alius quidc imparticipabilis ex-
tat ab omnibus particularibus generibus
abfolutus. Alius ucrd participatus, cuius
& deorum animae canquam mcliprkpar-
ticipcs funt. A lius autem ab hoc infyndi- 4
tpr animabus, qui fanc eft ipfarum perfe-
Ctio animarum. Haec autem tria de intel-
lectu Timaeus iple fignificat. IntellcCtu
igitur imparticipabili amore diis infitiun
n i congr
jiT“
£ p R. O C L V S.
congruam intclUgitOjbfcLumsnanq; cft •
& ille ab omnibus, qua; fufcipiunr cum,&
illuminatur ab ipfo. Intcllettui ucro par-,
ticiparo amorem daemonicum compara-
to. Efllntialis enimeft & ipfo, ipfo
perfeftus tanquam pramarticipatus mtel-
lc£fcus,& proxime inficiens animabus, in-*
tcllc&ui deniq* fecundum habitum acce-r
pto. Tertium amore illuftratione anima-
bus infufum reddere debes» Nec uiiuna
uniucrfaeintelle&uali differentiae
gatum confyderamus amorem-intelleCtu
enim intclligibiii primam habet,occul-
tamq; fubftantiam. Sicnimprodiiunde,
& ibi per caufam eft fundatus.. atqui mihi
uidetur & Plato hunedeu apud Orpheu
inucniflc, eundem & amore, 8c magnum
daemonem illic appellatum, atq;, ipfc hoc
hymno uidetur tume contentus. Mento
igitur Diotima magnum daemonem ap^
pellat amorem. Et Socrates ubi de amore
difputat,difputat etiam de daemonibus..
Primo de dumonibus communiter: fecun-
do de d&monibut familiaribus : tertia
de damone Socratis *
' • , • • 1 # l ' ' 7
Dicendum eft deinceps primd quide
communiter de daemonibus: dein-
de de illis, qui nos fortid gubernant : ter-
DBANfMABT DAEMONI. 15*7
tift de daemone Socratis. Daemones igi-
tur i prima uiuifica dea fortiti fubftan-
tiam , atque inde uclut ex fonte fluentes*,
eflentiam na£H funr animalem , & hanc
quide magis intellc&ualem, illi, qui ma-
iorem habet, pcrfc&iorcmq; lubftantiam,
minus ucrd intcllc&ualem , potiusq; ra-
tionalem, qui media pofsidcnt. Tertii uc-
td}8c daemonici ordinis poftrema tenen-
tes, uariam, magisq; rationalem habent,
materialemq; naturam. Eiufmodi igitur
fubftantia conflituti ad diuifionem deo-
ru pariter diuiduntur, utpote qui ad deos
miniftrorum uice funguntur. Aliter enim
refpondcnt , feruiuntq; diis penitus abfo-
iutis, antemudum cun&a exordientibus,
atque ducentibus : alitcr uerd mundanis,
qui mundi partibus proxime praefluit, qui
& fecundu duodecim deos fupercaelcftcs
diflribuuntur. Hi autem fccudum omnes
mudanorum deorum proprietates diftri-
buti funt.omnis cuim mundanus deus or-
dini alicui daemonum imperat , cui pro-
pinquo fuam impartit potentiam. Deus
nanq; opifex uim largitur opificem, deus
incoucrtibilis incontaminabilem exhibet
facultatcm:pcrfe£ior autem fimilircr per-
fectariam: atqui circa unuinquenq; deum
innumerabilis cft daemonum multimdo,
* n 5 cad
eadcmq; cum diis ducibus cognomenta
reportat.gratulantur fane quando Apol-
lincs^crcuriijoucs nominantur, quippe
ci\m proprioru deorum proprietatem in
fcipfi s exprimant. Proinde mortalia per
hos dxmoncs diuinos nancilottur influ-
xus : atq; ita planta:, & animalia fabrican-
turthxc quidem horum, illa ucrd iliorum
deorti imagines praeferenda. His quidem
e proximo drinones ducum fuorum inu-
ncra largiuntur , eminentius ucrd dii de-
fuper (hemonibus praefidentes, quamobre
poftrcma primis in paftionc confcnriunt.
Primorum enim notae funt,in poftrcmis:
&poftrcmorii in primis cauli compre-
henduntur. Media fane daemonum gene-
ra implet omnia,fimulq; conc&unr, com-
munionem q, ipfi omnium continet, dum
deorum quidem participes funt,a caducis
autc participari. Siquis itaq; dixerit deum
uniuerfi fabrum , contra totius ordinis in
daemonibus firmauiilc,a ueritate non ab-
errabit. Quandoquidc Diotimahunc
cis attribuit ordinem , conne&cntcm ui-
dclicct diuina fimulatcj; mortalia , deri-
uantem liquores luperne fluentes, in deos
fcquentia omnia referentem, denique uni-
ucria complentem lecundum medietatis
ipfius connexionem.
-Vi 1 ; r i ,
* ^ li
Confiat
A E M O N H.
Confutat opiniones duas^ prima dicente n&cjfe
alios damonas prater animas nojlras d cor
pote foUdior e folatos, fe e udam ^melu pu~
tantis damonaa ejfc deos aliquos oberratos.
KJ On igitur admittemus cos, qui da>
J. mones aiut clle noftras animasyhac
uita iam fon&as,in aliamq; traflatas.Non
cmm decet daemonem per. habitudinem
«piandam confydcratum in idem confer-
ar» atq;. ip/um cflentia daemone, neq; mc-
aictatcra mundanom omnium fempirer-
nain ex uita quadam conftituere multifa-
riam permutante feip/am. Stat enim fem-
: per eodem pa&o cuftodia ip/a daemonica
r continuans uniucr/a. Anima ucro non ita
wum retinet ordinem, ut ait Socrates in
- Republiea: aliis nanq; temporibus uitas
; alias eligit. Ncc illos itenun comproba-
. bimus, qui deonunaliquos c/Ic dar monas
" arbitrantur , ceu erraticos- deos, ut putat
* ^-Platone ip/um lc<5fabimur,
- deps quidem dicetem dominos uniucr/i,
- greges ucro diis daemonum /ubigcnteiii:
-■8c, ubiq; rationem Diotimac comproba-
-ibimns, medium daemonibus ordincm.in-
- ter deos uno rtalcsq; tribuentem.
- . damonibus familiaribus. Item nurne —
rat quinq; genera damonum , diucrjaqi
i forum officia.
• d n 4 Ciim
i
100 P R O C L Y S
CVm igitur daemones in medio fiflt,
ut diximus, coftituti, primi quidem,
atque fummi inter eos diuini funtdxmo-
ncs,diiq; frequenter apparet ob excellen-
tem ad deos limilitudine. Nempe in urio-
quoq; ordine primum, fuperioris ordinis
formam prxfcrt. Etenim intellc&us ex fc
tanquam deus occurrit , Se animam anti-
quilsima intcllc&ualis cxiftitiidebq; dae-
monii quoque fuprcmu genus, utpotc diis
proximum, uniforme cff,atq; diuinu : Se-
cundi ucrd poft hos funt daemones intcl-
le&uali proprietate iamprxditi,afccnfio-
nibusq;,& defcefionibus prxfidentes,atq;
omnino deorum cffe&ioncm declarantes
omnibus, atq; tradentes. Tertii ucrd fune
daemones, qui animaram diurnarum effe-
ctiones diftribuut in fcqucntia,c6plcntq;
uinculumfufcipientium, inde defluxus ad
illas. Quarti uniucrfalimn naturarum ui-
res efficaces in generabilia tranfmittunt,
particularibusq; naturis infpirat uita, or-
dinemq;,& rationes, & uniucrfam morta-
lium cfrc&ura.Quinti corporei quodam-
modo furit , corporamq; extrema deuin-
ciur. Quo enim pa&o corpora fempiter-
na coucniet cum caduds?quo modo effi-
cientia cum effeCtibus, nin eiufmodi me-
dio colligante ? Natura enim eiufmodi
media
jj»
D B ANIMA BT DAEMON B. 10J
media bonis corporeis domimtur,omni-
busq; copiis naturalibus prouidcr.Plcriq;
uero ex eorum numero uerfantur circa
materiam ,uires^; accclcfti materia dclu-
per in materiapn delcendentes continet,
atque contexunt ,-camq; fubinde cufto- .♦
diunt,& uarietate, pi&uramq; formaram
in hac ipfa confcraanr.
Officia (Lemonum cjuinq; : damones primi
animas dijsproprijs copulant .
CVm igitur multi, multiformesque
fint,utait Diotima, daemones, fum-
ini quide animas procedentes a patre diis
cani ducibus copulant.Nam unufquifque
deus ducit primo quidem daemones , de-
inde uero particulares animas.Sicut enim
Timaeus ait, deus hora opifex, alias qui-
dem animas in Solcm,alias autem in Lu-
nam,alias in deos alios feminauir.hi utiq;
dii funt daemones, qui lecudum ellentiam
fordti fimt animas,propriisq; eas ducibus
; copulant: atqui unaquaeq; anima, edi cir-
ca fuum deu fe reuoluit, indiget eiufmodi
daemonis beneficio. Sectidi uero daemo-
nes alccnfus animari?, defccnfusq; difpcn-
(ant, atque ab his elc&iones animis funt
pcrmuItis.Nempeperfeftilsim^ animaru,
quae fine generabilium commercio in gc-
n 5 ncrat
* e- v , 'v . * . • ' . : : ' » ’ ■< ;
nerationc uitam agunt , quemadmodum
proprio deo uitam confcntancam elcge-
rutit,lic & fecundum dxmoncm diuinum
uiuut, qui & manctes quonda apud fiipe-
ros cas deo proprio coaptaucrat. Quam-
obrem Aegyptius Plotinum eft admira-
tus , tanquam diuino quodam daemone
fubernatum. Itaque circa animaequae ita
ic uitam agunt , tanquam mox adfiibli-
mia rediturae,' daemon idem hic eft, atque
Jfupern6. Circa uero minus pcrfe&as, alius
quidem eft ipfe fecundum cflentiam dae-
mon, alias autem, qui uitam nupfr cdi-
. tam comitatur.
Tribu 6 modis dicitur damon,dut rjpn-
tidj aut comparatione* aut habitudo
ne quadam.
SI haec rc&h polita funt,nemo iam ad-
mittet animam noftram rationalem
daemone cfle dicentes. d^mon enim aliud
; eft, quam homo, ut Diotima tradit , dae-
. monas inter deos, hoxninesq; difponens.
Quod & hic Socrates ipfe ftgnificat , ubi
. contra caufam humanam c aulam daemo-
nicam diuidit, dicens, Non humana qui-
dem caufa , fed daemonicum obftaculum
mc dctinuit.homo autan eft anima utens
.corpore ; non igitur daemon idem, atque
: ^ /. anima
d b anima it daemone. 105
anima rationalis eft putandus. Iam. uc-
rd & hoc manifcftum eft , ubi Plato in
Timaeo daemonem ait, animalis in-nobis
rationem conftitutam efle. Veruntamen
hoc 11 lq; ad comparatione quanda nobis
eft admittendu. Alius enim eft ipfa eflen-
tia daemon y alius comparatione daemon»
alius habitu ,uel habitudine daemo. Vbiqs
enim , quod proximi praceft in quodam
daemonis ordine ad inferius fele habens
appellare daemonem coniucuerunt , quo
ufu Iupitcr apud Orpheum, Saturnum pa
jtrem daemonem appellauk : & iplc Plato
in Timaeo daemonas mincupauit deos il-
los,qui generationem e propinquo- difpo
nunt , uhi ait: De aliis uerd dannonibus
tra&arc , eorumq; generatione in lucem
edere, maius eft,quam ferre humanu pof-
fit ingenium.cpmparatione utiq; demon
eft ciufinodi , qui uidel icet proxime uni-
cuiq; prouidet, etiam fi deus fit, ac etiam
fi deo fit inferior. Habitudine uerd qua-
dam daemon dicitur animus , quifimi li-
tu di ne quapiam ad genus dacmonicu mi
rabiliorc , quam Tee udum homine a&iOr
nes cdit,totamq; uiramfuam fulpcndit ex
daemone. Hac arbitror ratione Socratem
in republica , daemonas animos appellaf-
£c. qui uitam bene tranfegerint, & in mc-
»- 0 liorcra
n 1
I* R 6 C L* Y S
liorcm trariflati finr fortem, Idcaq; atieu-
ftiora iam colant. Ipfc deniq; (ccuncuim
eflentiain d£mon,ncq; propter habitudi-
nem ad fequcntiajneO; ob aliqua ad aliud
fimiiitudincin appellatas eft daemon, led
hanc per feipfum proprietate eft fortitus,
atq; inexiftentia quadam , uiribusq; pro-
priis, modisq; differentibus a&ionum eft
diftin&us.omnino ucro anima quide ra-
tionalis in Timxo daemon animalis eft
appellata.Nos aute ipfum hominis d$mo
nem pcrfcrutamur,no daemone animalis1,
atq; eum , qui rationalem dirigat anima,
non inftrumcntu dutaxat illius, cum rur-
fus,qui taride animali folutos anima, per-
ducat ad iudiccs.XJuemadmodu Socra-
tes aderit in Phaedone , quando animal
quide no eft amplius, demon aute unum-
queq; ducit ad iudiccm : daemon inquam
ipfc , qui fortitus fuerat St uiuentcm. Si
enim eum ipfum uiuentem na&us eft d^-
mon, quem &poft obitum iiidicio (iftit,
nimirum homrnem uidelicct no animal
folum natius erat, quinctia deluper exor
diens, atq; imperans, cdnftitutioncm no-
ftram gubernat totam.
Contra, dicentes d&moncm ejje uel pdr-
tem anima operantem, ucl partem ei
prapojitam.
;-u' Sed
DB ANIMA ET DAEMONE» tofc
SEd ncq; eda probandi funr,fiqui ani-
rfia rationali dimifla, daemone cflc di
eant ipfura,quod operatur in anima : ceu
in uiuendbus quide fecundum rationem,
efle daemone ratione , fcd ira uiuentibus
irafabile;cupidirare,concupifcibilc.Ncq;
rurfum audiendi, liqui dixerint daemone
cfle , quod.inipfa uita noftra ei, quod o-
peratur, proxime j>raefidet,ceu iracundis
ratione, ji bidinons iracundiae potcflate.
Principio dicere demonas cfle partes ani
mae honynu , cft humana uitam nimium
admirandum , ncq; probamiu Socrate in
Rcp.poft dcos,& d^monas dilponentem
genus heroicum, _& humanum, i ncrepan-
temq; poetas, quod heroas nihild melio-
res hominibus introducant, fed pafsioni-
bus finalibus macipatos. Socrates igitur
talia increpans, procul admodum ab hac
erit opinione, ut daemonas , qui heroibus,
pr^ftantiores funt, inter animae partes ,ui-
resq; coftituat. Ex his nanq; fcquitur ipfa
per edendam meliora intus accipi ad de*
tcriora complenda. Praetcrea.uitaru mu-
tationes uarias,d^monum mutatione ad^
ducent. Auarus nanq; in ambidofam ui-
tam fepe mutatur.ambidofus inhabitum
re&a opinione uiucntem . hic in habitun)
feientia praeditum. Daemon igitur alias
, fimil
I
\
to£ nociyj
fimilitcr alius erit. Nam pars ipfa agens
in anima alias exiftit alia. Si igitur uel
hec ipfa pars operans, utri pars huic proxi
mo praefidens daemon fuerit , nimiru uni
cfi humanx uitsc mutationibus, daemone*
pariter mutabutur, atq; in eadem uitaplu
res idem animus dxmoncs nancifcetur,
quod fieri nullo modo poteliNunquam
enim anima in eodem uitae curriculo mu
tat dxmonis praefe&uranr, fed idem dae-
mon eft ex ipfa genitura ufque ad iudicis
uitae prxfcntia nos gubernans , Quemad-
modum Socrittcs aflerit in Phaedone.
* Damon non tfi particulari* mtellcfltu,
fcd Jub flantia differens ab tntclli. flrk,
pojita m latitudine animarum.
PRoindcquiintclle&u particularem
idem cflc putant , atq; daemone nos
forti tu, no rc&e mihi uidetur intellc&ua-
icm proprietate cum fubftatia daemonica
cofundere. Omnes enim daemones in ani
maru latitudine cotincntur, anhnisq; di*-
tjinis pofteriores exiftimt. Intellc&ualis
autem ordo aliud quidda eft quam ani-
ma . neqj eandem cfienriam uel potentia,
uel a&ioncm cande na&a funt. Praeterea
intelle$u quidc animae perfruimtur,tunc
demum, quando ad ipfum conucriac fue-
rint, lumcnq*, indcfufccperint, luamq? illi
coniun
db anima ET DAEMONE. 207
coniunxerint a dione. drinonis autc pre-
fcdura potiuntur per omne uita,totumq;
uidu,atq; per omnia, quae uel a fato pro-
ficifciitur,ucl prouidentia.iplc nanq; dx-
mon cft,qui omne uitam noftra regit, cie
dionesq; noftras ante generatione fidas
implet, aonaq; fatalia, & munera ducum
feti deoru , quinctia illuftrationes a pro-
uidentia fuggerit,atq; dimctitur.Iam ue-
ro nos tanqua animae quaeda a folo intcl
ledu pedemus, ut aute animae utetes cor-
por?, egemus & deinone.Quoniobrc Pia
to intelledu quidem gubernatore anim^
nuncupauit in Phaedro , daemonem uerd
pafsim hominum (peculatore , atq; cura-
torem. atqui nemo rede colydcrans, alia
quandam unam,& nobis proximam pro-
uidentiam inucniet,ad noftra omnia per-
tinentem, praeter daemonicam prouiden-
tiam,atq; curam. Intellcdus enim ab ani-
rationali participatur ( ut diximus) i
corpore ucro nequaquaminarura partici-
patur a corpore, ab intclligentia minimt.
Anima rationalis iracundiae quidem , &
concupilcentiae dominatur.in rebus uerd
fortuitis non habet impcriO.Daemon uc-
ro folus omnia moucc, eunda gubernat,
noftra omnia cxcolit,atq; dilponitrenim-
uero ratione perficit, perturbationes tem-
perat,
io£
T K OCIVS
perat , naturam infpirat, corpus continet,,
fortuita fubminiftrar, fatalia coplet, pro-
uidentiac dona largitur- Vnusq; hic exi-,
flit uniuerforu, qua: ia nobis, & circa nos
funt,rc£f or toti9 uitae gubernacula tenes,.
Tria de damone Socrati*, primum, quod
e fi etiam deus : ficundum^ncd per no-
tem apparet:tertiumjqnod reuocat non.
prouocau
1 ^ ,
DE Socratis daemone confyderanda:
nobis funt tria. Primu,quod:appel-
latur & Deus, ut hic , & in Apoloeia pa-
tet. Sccudum,quod per uoccm dabat So-
crati lignum, quod in Theage apparet, &
Phaedro. Tcrtiu,quddreuocabatSocrar
tem,non prouocabat, quod teftatur Apo
logia. Principio animarum diurnarum*
quae inrellc&ualcm uitam elegerunt, dae-
mones lunt diuini indaempnum.quidem
genere, fummi , deorum ucrd participes,
ante omnes, licut cnimiadiis cft daemo,.
fic. & in daemonibus clt & deus . fed ibi
quidem fubftantia. cft diuina , proportio
uero daemonica.Ind^monibus aute pro-
prietas quidem, daemonica, proportio ue-
ro diuinam declarat eftentia. Adeo enim
caeteros daemones antecellunt, ut dii fre-
quenter appareant. Merito itaq; Socra-
tes
DB ANiMA et DAEMONE. 10^
tcs daemonem Tuum appellat ,& deum,
tanquam ex: d^monum Of dinc (iimmum.
Quapropter pcrfe&us Socrates erat, taU
uidelicct daemone gubernatus, & ad ciuf-
modi fui daemonis normam feCe dirigfr.
proinde quantum ad illam daemonis uo^
cem rpedat, attende. Socrates fanc primd
quidem per intelligcntiam , fcicntiamq;
rerum fcparataru inlpirationc dxmonis
rruebatur ad diuinum amore afiidue re-
uocantc : Secundi ucrd & in uitx nego-
tiis dirigebat prouidfem Tuam ergaTie-
teriores^tque lccundumipfam dxmonis
actionem non intclligentia , iiiie cogita-
tione tantum, neq; folis uiribus opinanti-
bus, lumen accepit inde procedcs,fed ipfo
quoque fpiritu,dum per totam cius uitam
infpiratio illa daemonica repent* proce.
derct,ipfumq; fcnfuin iam mouerct. Con
. t cnim eadem a&ione nobis defuper
imminente, aliter quidem rationem , ali-
ter imaginatione, aliter ucrd lenium, da-
to munere pcrfruiy& unumquodq; eoru,
quae nobis infunt propria quadam condi
' tlonc a dxmonemOucri, atque pati : non
extrinlecus igiturpalsiue uoxin Socra-
tem incidebat $ led cx intimis infpiratio
per animam totam procedens , & ufq; ad
fcnTuum inftrumenta progrcdies.Poftre-
o md
\ i
4
ttO, H o C>1 +9-
jrio uox cuadcbat , in notitiam uidclicet
uenicns, non tam fcnfii quopiam , quam
tonfenfii.. Tales emm d bonis daemoni-
bus, atque diis iiluftrationes continge-
re iblcnt..
Da mones dlij [ub dlijs dijs o raindtt ai~
ucrfd inter jfe hdbent officid., , ; ,
a Vod autem dc Socratis daemone
di&u cft> reuocarc uidelicetrnon
prouocarc, non.* omnibus daemonibus no
liris eft commune, bcneficu ergo Socra.-
tis ingenium , & charitatc erga homines
communiter plenum , & ultro, ad benen-
.qia promptu, daemonica exhortatione no
indigebat, dehortabatur tamen eum dae-
mon, quoties upl importune, ucl ineptos
adWcipliai Tua aggrederetur, fracno ui-
dclicet potius, qudm calcaribus mdigen-
tcm. Praeterea daemonum alii purgatoria,
& incontaminabilem pofsident potcfta-
tcm„aliiucr6 genitricem , alii pcrfccto-
riam,alii opificem, atq; omnino (ccundil
deorum proprietates, uipesq;, iub quibus
ordinati itinp,<liuiduntprilam uerd lecun
dum cotuiufiibftaqdam Unguli, clienti*
bus fiiis adheatam uitam patrocinantur,
*lii quidcm:.ad cictcrioru curam nos qio*
uentes , alii uerb ab asionibus retrahen-
tes externis. Videtur itaque Socratis dae-
moa
k .
v
DE ANIMA ET DAEMONE. *lf
proprietate huiuiinodi nadlus pur-
gatoriam inquam 8c incotaminabilis ui-
tx caufam , at fub hanc Apollinis poten-
tiam ordinatus pradidcnte uniucrisc pur-
gationi,uirrutc Ici licet uniformi . hac er-
go uirtticc datmon a commercio uulgi
nimio fegregat , colligitq; ipliim ad ani-
mi penetralia, & a6iioncm a deterioribus
rcgregatam.Nempc ficut apud Orpheum
-Apollo prxcfl Baccho , rcuocans cum a
proccilu, intitanicam multitudinem , fic
& Socratem cius demon, qui pedifiequus
cft Apollinis. Intcllc&us enim noder cft
numinis Apollinei proles.
t . i j 1 • wi * J 4 | * ■ f 1 • “**f r i ‘ * . • |
Snhfl(tntuts numinum gp animorum
cognoficre J eSl intetteSbu perfice
purgati: communiar ucro per aftio-
nes eorum cognojeimus potentias,,
per has auguramur ejfentiaa.
INter hxc Alcibiadi Socrates pollice?*
tur daemonis non fubftantiam,fcd po»-
tentiam notam fore. Ait enim diuinus
Iamblichus , fubftantias quidem dxmo-
num , & communiter omnium nobis fii.
periorum, contemplari nobis difficili,
znum eflc , nili intcllcdhim habuerimus
perfede purgatum, quandoquide & ani.
o z mac.
i
tll PROCUS
mae cflentiam non unicuique facile. S<>
Ius creo Timaeus omnem cius efien-
tiam dcclarauit. Qualis enim eft omni-
no, diuina, longaq; expolitione indiget,
qua declaretur , ut Socrates ait in Phrae-
aro.potentias autem numinum facile eft
explicare : nam ab a£Honibus,quarii pro-
xime matres lunt ipfie uires, eas iplas po-
tentias perfentimus. Media nanque inter
a&ioncm, & cflentiam potentia eft, pro-
du£ta quidem ab cflentia,a£Honcm uero
producens. Praeterea ipfa potentia maxi-
mam cum daemonibus familiaritatem ha
bct. Vbique enim potentia daemonis in-
fla r medium obtinet : & in rebus quidem
intelligibilibus patre, intellc&umq; con-
iungit. Potentia enim eft fimul cum pa-
tre, intelle&us aute exiftit i patre. In re-
bus autem intcllc&ualibus cum eflentiis
copulat a£liones:a£lio nanq; eft potenti^
prolesrcflentia uerd potentias ex fc parit.
Numina igitur inter nos , deosq; media
proprii per nomen potetiae defignantur,
ubiq; mediu polsidentis. Vera enim efien
tia ucrumq; efle penes deos exiftit.Poten
tia uero diis rite miniftransin daemoni-
bus habet locum. A&io denique, & effo-
dio per eorum potentiam progrefla fo-
ras,uerfatur in nobis.
Cognit
*
DE ANIMA ET DAEMONE- 11}
Cognitio futurorum contingentium , eji
apud fiipt ros certa, atq; neccjfaria.
DIuinus Iamblichus,atq; dux ille no
(ler ita qu^rut atq; foluut. Quomo
do no elt abfurdu,ex natura reru cogno-
(cendaru differetias cognitionu determi-
nare, atq; non cotra, (cilicet cognitionu,
(iuc cognofccntiu diffcretiiscognolcen-
da diuiaere?Ita ut quod per edentia ^ter-
num cfl,atq; diuinum,acterne,atq; diuin£
cun&a cognofcat : quod humanu c(l,co-
gnofeat humane . quod (ane indiuiduum
cfl,nimiru & indiuidue : ucl quae diuidua
funt,anticipct:quod aeternum, (uper tepus
etia temporalia : quod rationale, inratio-
nalia quoq; rationaliter. Ex his itaq; pa-
tet deos, atq; daemonas cognofccrc inaefi
nita definite, inflabilia (labiliter, atq; fir-
miter . non'ne uidemus , multa inferiori-
bus noflris incognita nobis interim efle
nota?Inrationalia enhn uniucrialis ipfius
naturam apprehSdere nequeunt. Nos au-
tem colligere poflumus : Quidna igitur
ulterius admiramur, quae nos ambigua, &
fallaci cognitione coniicimus , haec fupe-
ros firmiter comprehendere? Non enim
noflra debilitas e(l illoru potetiae iudex:,
quemadmodum neque irrationale nobis
inferius , habet rationis noftrae iudicium,
o 3 quamu
A • ‘'fafjtL
JKOtlTS
nuamuis irrationali, quod cft in nobis ,uel
extra nos,noftra mteUigenaam moneat.
Cur non abfurdumft
quidem futuri prxfcnfioncin dttdu*
periri flabilem u«d,detcrmina»p,& «*-
Lbiam,mucniti nufquam?
tura rerum non poteft ab uoperfeOrs-ab
impuris, ircbus eu contrario miftisexo^
dia ducere, ifi autem faturi
ignorantix particeps, ncq;confta,ubmx
infacft per ii* futuri noutia? Vbi purum
ofum /quo quidem & quod poftenus
Jft , & illius cupidum, fubftaatiam cft fo -
acum, tuli apud fuperos?
Suberi nobis bene ccnfilunl, elfi pri-
mdeatunoinonobiemfcrMurotca.
A Polio PytliiusLaio refpondit con-
fulcns ne filiu generaret , atoqrig
dxmonum uiolentix iufcditum.
bat tamen interca Laium oraculo no ob-
tcmperatimun.fcd Pheebus tanqua
nus propoluit ei uirx melioris electione.
Et Laius £me ilU<lu.dcm nocredii ’^
propter propriam ignorantia “tunselt
pcricuUs^ircuniuentus.Omnes^dem
probi uiri afBocs ad ipfafai mtirm ucr
gunt. Itaa;lib<mcfic^atqidi^^'™
operatus, fine iam litum Uabet in a&onc
i ■ i ; J t ^ -
ANIMA ey DAEMONE. m
tlidclicct propria coftitutuin, etiam fi ex-
tra nihil fuerit iride perferum fimiliter*
& Circa nos fiepe daemones operantur.
Proinde diuina frequeter inferioribus
uidentur occurrere, atq; praecurrere, inrc-
liin eluis fedibus no dilccdcntia,fed dum
in feipfis permanent propter aptitudinem
iufeipicntis, uidentur accederc.Nam & in
deorum inuocationibus , & occurfibus
iponte fa&is accedere ad nos quodamo-
do uideturir>fa diuinitas, nobis uidclicec
profe&is aa ipfem. Mos Pythagoreis
erat per ligna in corpore conftituta ue-
nientes ad cos iudicarc, utrum ad melio-
rem uitam apti foret, necne. Natura enim
ipfe,quae animis cofingit corpora,inftni-
menta eis congrua iubmini ferat, imagi-
nesq; animarum corporibus indicat, per
quas Se animarum ingenia in hac arrepe
riti deprehendere poliunt.
RcgkU duxleChca de propofitionibut >
ncccjfaris.atq; contingentibus .
PEritiin dialc&i cis dicere folcnt,etia
fiquis dedes mille propoli doni bus
ncccllariis ufus fuerit, unicam ucro inter-
ferucrit contingentem, conclulionein o-
mnino deteriori limilcm cuafuram: fimi-
litcr fi ipium,quod a nobis cognofecndu
efe^iabeat penes fe aliquid marcriaiis,in-
; ■ ■ 'i 04 Itabilis
ftabilisq; naturae commiftum, proculdu-
bio efficit, ut noftra de hoc ipfo cognitio
indefinita fit, & ambigua. Cognitiones
enim inftabilium rerum no funt a redar-
gutione lecurae , led per alsimilationcm
quandain uix talia corapreheduntur. Ta-
lis aute cft de naturalis uirtus,quia ubiq;,
quod imperfe&um cft, tanquam materiae
cognatum , facillimi permutatur. Ipfa
per 11* fuffitientia primum eft penes deos,
boni nanq; liint dii , atq; luper clienti ales
bonitates quxdam,& entium omniu ple-
nitudines, per quos /,& exteris omnibus
lutficicntia competit intelle&ibus animis
diuinis,dxmonibus nobis>& alia quidem
participatione quadam liifficicntta funt,
dii autem ipla fubftantia. Quamobrem
communis , immutabilisq; lententia bear
titudinem defignat liifficicntia. quibus e-
nim competit habere fe bene, eifdem fiit
fidenter habere le conucnit.
1 •
isKnima rationalis a primo opifice mun-
di, inrationalU a dsjs iuuenibua. / deo itta
efl hac nobilior .
AN imam in nobis rationalem, anima
inrationali nobiliore efle dicimus,
quoniam illam quide primus mundi opi-
fex procreauit, hanc autem dii iuuenes
* - produ
DE ANIMA ET DAEMONE. 2I7
produxcrut, huius fane gcncrolitatis,ipla
familiarum nobilitas eft imago, quap ta-
men ignobilitatem habet admittam , ui-
cifsimq; mutatur, ftabilis autem,ctfempi-
terna gcncrotttas animarum i diis duci-
tur, circa quos oiim latae dicuntur, atq; a
diuinis potedi$,fub quibus ordinat^ fue-
runt . nobiliores enim animae fune. , quae
fubliiniorum deorum pediflequac funt,
atq^a maioribus potentiis dependentes
fecudum diftributionem in uniuerlo di Im-
politam. Idequoqs.de ciuitatibus alle-
ro. Dcluper enim fecundum fortes difFe-
rentia ad animas u%. defeendit . A tq; di-
cimus deos quide alios effe igneos, alios
coelcttes, ahos aetherios, alios poftrcmo
tcrrcnos.Rurfum animarum, alias elle ex
fphaera folari» alias mcrcnriali, alias ucro
lunari. Atq; ctteiulinodi fecundum Joca
diftributid animarum talis , ut ea re uera
gloriari quis polsit.Non autem nobilitas
fecundum terrenos geiutores,& urbes.
Perferiores anima , (ublimtoribui dijs da~
monibwtfjH*. circa illos accomodata fac-
rnnt,cttq; uicifiim.
SOcratcs inter haec dchgnat differen-
tiam bononun daemonmn nobis fe-
cundum eilentiam pr^lidcntium,atq; po-
tentias,quas fortiti funtin mundo. Itciii
.iJ'H o 5 anim
31& PXOCLT^ ^ ■
animarum perferiores quid£ potenrio-
ribus fubic&as ciie dxmonibus , ab eisq;
fcruari, atq;, ut expedit, ubi$ dirigi, hn-
pertc&iorcs aut inferioribus fubclle dae-*
monib*.ficut enim circa deos anirnx pro
diguitate funt faex , fic etiam fub dxmo-
nibus rite funt ordinatx. & quemadmo^
dum deos duces, fic dxmonas curato-
res pater ille, faberfy mundi traditur ani-
mis prxfcciflc. Quapropter Socrates cu-
ratorem fui appellat prxfcTum fibi dae-
monem,atq; dcuimmanifefie aiTerens Al-
cibiadi hunc duntaxat elic ueram homi-
nis curatorem , qui fit & beatitudinis au-
tor propter cius mirabilem potcftatein,
quod fanc nullus hominum nobis effice-
re ualcat. ; > .
Ordo rerum exigit, ut pofi idealem cdufint
fint res fetnpei1 idea. participes, [iabilesq;
omnino At inde res ordinata, Jcmperqi mu
tdbiles. ::
AMor i corporea pulchritudinepen
dens, mutabilis clt Quoniam clt,&
illa mutabilis.Ncfas ucro m efferus ali-
cubi conditionem fupergredi caularum,
atque meliores illis euaacre. Nam & ubi
caulx funt ordinatx , fiepe cffc&us inor-
dinati nafcuntur:ubi fi abiles caulx, exitus
ixpc mobiles; ubi cUtenninatx,frcqueter
1 • i indefi
DB ANIMA ET DAEMONE.
indefinitae cotingur. Igitur muJto magis
ex caulis ftatu, ordineq; carentibus cite-
^us ordinis, ftatusq; expertes cucniunt.
Series uniuerii deluper p ciufmodi gra-
chis deuenit ad extrema, quae tadetn talia
funt,quae permutari pofiint,fibiq; ipfis na
turaiem ucndicarc mutatione : quemad-
modum circa iuftum, aliud quide cft pri-
mo iuftum, ipfuraq; iuftum neq; partici-
patione tale, aliud ante illius primd par-
riccps,quod & femper cft particeps: aliud
deniq; aliquando quidcin paiticcps , ali-
quando ucro a participatione cadens.
Neq; enim fas erat ipfum iuftum Heri-
le permanere, nulli prorfus quicquam £115
proprietatis impartiens: nullum lane pri-
morum cft eiulinodi,lcd fterilitasipla fo-
ii materiae tanquam rerum infimae copc-
tit.Ncq; rurfum fas erat, quod primum a-
iiis participandum fuit, participari primo
ab eis, qua: folum quandoq; participant.
Nam ab ipfb, quod fimplex penitus, im-
nuitabileq; c61iftir,hoc certe, quod com-
politum cft, atq; mutabile, nimis cft alie-
num. ideoq; medio quodam uinculo in-
diget ad illius cota&um. Nec iteru quod
participatum cft ab eis, tj[ua: inde femper
illuftrari poliunt , oportuit uiq; ad haec
ipladuntaxat fuum liftcrc munus, ne in
•i uniuer
uniucrfo fit extremum hoc ipfum , quod
principiis femper eft fulpenfum. Opor-
tet igitur triplicem , ficut diximus, ordi-
nem conftituerc,non folum circa iuftum,
fed circa pulchrum,acquak,fimilc,& Ipe-
cies deniq; rerum omnes.
aVemadmodu dii curatioes mor-
, borum,id eft peccatorum animis,
& fruges opportunis teporibus adhiben-
tes,beneficio eas afliciunt:fic & uiri diui-
ni opportunitatem quaerunt ad dilcipli-
nam,fcd dii quideintcllc&uaii, diuinaq;
forma opportunitatum men/uras ipfi de-
terminant,homines aute eas (cientia pro-
fequuntur. funt & qui inter homines ex
inlpiratione daemonica eas aucupantur.
Bonorum nanq; daemonum prefcntia,fa-
miliaritasq; praecipua uim habet in nobis
ad opportunitatem infallibiliter ubique
captandam, quod et Socrati contingebat.
Iam uero quemadmodu locus unicuiq;
corpori ab ipfa natura proprie deftinatus
eft , fic & temporis partes aliae aliis con-
ucniunt a£Hoibus.& quemadmodum to-
tius mundi quidam circuitus luntfoecun-
ditatis,fterilitatis'ue caufae, animaliu,atq;
plantarum : ita lingulis a&ionibus aliud
conuaiit,aliudq; tepus ad adHonc hanc,
aut illa perficienda, ciufinodi uero temr*.
pus
DE ANIMA ET DAEMONE. IU
pus cft, a&ionis cuiuflibct opportunitas,
tanquam bonum, atq; finem agetibus af-
ferens, 8c cffe&is. Quapropter Pythago-
rici primam quoq; caufam, a qua omni-
bus bonum aaeft , opportunitatem ipfam
nominaucrunt : quippe cum omnibus, ut
pcrfc&a fint, largiatur. Tali quadam oc-
cafione Socrates per daemonem ad Al-
cibiadem fretus cft , accedens ad eu non-
nulla di&urus, quando & Alcibiades co-
gitabat ad eum proficifci eadem rogatu-
rus. Vniuerfa enim hunc in modum in-
uiccm coaptatur, omnibus^; ita commu-
nio bonorum ubiq; perficitur, dum uidc-
licet caufae quide perfe&oriae ad traden-
tium promptiftimac funt. Sufccptura ucro
ad participationem expcrgifcuntur,& il-
lae rurfum potetiam porrigunt pcrfc&o-
riamthae autem potentia aptitucunis d na-
tura lufccpcrunt. Duplex enim potentia
cft, altera quide agentis , altera patientis:
& illa mater cft asionis, haec ucro perfe-
ctionis cft lufccptaculum. atqui oportet
tum quod effedturum cft, exuberans in fe
efle, atq; ad agendum ita promptum, ut
etiam li fufccpturum fubfit nullum, ipfum
tamen, per fc fit pcrfc&u , atq; ultro mo-
tum fit ad dandum, tum etiam quod pal-
iurum cft, ad participationem glifcat,fcq;
ipfum
f
■i
ipfum pfc&oriae admoueatpotefiiati, atq?
etiamh illa non adfit,tamcnpcraptitudi-
ncm faramam ad participationem fucrir
cxpcrrc&urru Cum enim duaefint cau-
£c, aliae quidem immobiles, & omnibus
ubiq; prxfentcs, aliae uero mobiks,& ali-
quando prxfrntcs perficiendis, aliquai*-
do uero diftatcs :& intclligibilia ccrt£ fir-
mi liter ubiq; adfint, omnibusq; femp co-
demodo liia munera largiantur, fenfibi-
•lia uero adefle pardcipantibus,uiciisimq;
abefle pofiint , quemadmodum fblnunc
adeft , implctq; lumine, deinde difcedit:
eum inquam ita feres habeant, quando
aptitudo quide inclt participaturo. ad ali-
quam immobilium caularum, tue & haec
■adeft fimiil, & efficietis caufe munus ab-
ibluitur.In talib9 enim fola fubic&orura
inepti tudo folet munera prohibere, quo-
niam quae traditura fiint, & femper tra-
dut,& funt femp er ubiq; fimilitcr. Quod
igitur cuafit,aptu fit, & caufie fiibito par-
ticeps.. at quando ad aliquam mobilium
caufarumaliquid fit paratu vfaepe,crfilioc
expolitum cft,quod tameirtraditurufiie-
rar, abeft. Oportet enim hoc & nuper a-
defic, quandoquidem locum requirit ad
dandum. Omnino uero, quemadmodu
diximus ,ncceflc clt,per omnes bonorum
communiones Iiacc duo praecedere , tnnv
datori? perfero tiam porcftate, tum con-
furamatam aptitudinc fiifccpmri^atq; lar-
gitoris pcrfe&ionera , cum fufeipientis
praeparatione cocurrere^ una cum ciuf-
mooi concuriu ipfrm efHcicnrem caufam
patienti fecundum cflentiam fuperferri.
Concurfujn quinctiam ciulmodi noefle
fortuitum, neq; ab inordinatis, & rebus
noncoordinatis obtingere folet aliquid
ordinatum: quemadmodum, quae cafu in
uiccm coflutint. fcd neccflum cft conspi-
rationem talqm alicubi quidem per na-
turam fieri, alicubi uero per intelle&um.
Item alibi d caufa quadam daemonica,
& alibi potius a diuinai hac&ne condic-
tione Socrates cum Alcibiade opportuni
concurrit adjdcm. huius autem oppor-
tuni congrcfliis, bonus daemon caufa exr
titit opportunitatem Socrati conucnicn-
di determinans, ipfa nanq; opportunitas
defuper d d .iiiinis exordiens ulq. ad ex-
trema progreditur, & alia qui de oppor-
tunitas e{t adijs determinatae alia uero
daemonica, fatalis alia, alia uc.ro fortuita,
n ; ?rirtun a pnim,ut iquic^opportunitasq;.
ompia humana;gubernant.
attentio* in putria uideras > eorum
vn agines hic ante alia Ji aneris*
, Anitnai
ANimae noftrae hic peruagantur cir-
ca imagines eorum , quae in prima
uiderant, 8c ad eas iniagines magis affi-
ciuntur, quorum cxcplarijwiiic attentius
contemplatae fuerant, aliae nanq; anima:
aliis funt accommodatae fpc6btcuIis,idco
aliae aliis imaginibus incumbunt, cortufl
cniin,quae illic inlpcxerant, liitiilitudincs
amant. Quaecunque ucro magni Iouis
infuper pcdillequac fuerunt, unaq; di illo
circumuiuerc, ordinem habente ducalem
•inter duodecim principes uniucrfi , hae
prote&d fecundum fpecicm fui dei etiam
huc prote&ac imperiofam uitac fpccicm
appetunt , & quod re ucra imperiale eft,
ignorant, apparentem nerd principatum
inter imaginesprofcquuntur.atque, fi fa-
picntesna&ae nnt praeceptore* , affe&us
ciulinodi eis pcrucnit ad laluteper quen-
<lam ad caelcftia reditum: finautem inter
imagmesmoras traxerint, definunt in ty-
rannidem. Hinc ait in Rep. Socrates,a-
nimas nuper profr&as ^COelis; imperio-
fas potifsiinum eligere ultas' Ctim enim
pauloante uni Cum diis cdeleftibus cir-
cumuencrint , inlpcxerintqj. uires eorum
omnibus dominatcs,affc&arifc ipfe quOq,*
uitam eorum fimi Ie caetcris imperantem.
Et plurimae quide affc<5hi ciulinodi abu-
tuntur,
D E ANIMA BT DAEMONE.
ttmtur, rc&c ucro ututur admodum pau-
cae. Praeftamifiimam quidem uitam Pla-
to ponit Contcmplatiuam : lccudam,am-
bitiolam : tertiam , uoluptuofim uel aua-
ram. Contcmplatiuam quidem eligunt
animae ucnicntcs e oditus ,cducataeq; re-
£ti£simc : Ambitiofam quoque uenientes
e coelo, fcd cducatx deterius: reliquas ue-
nientes e terris.
Naturalis in cunftU fententia eji, deos
animatum occultd cognojcere.
OMnes homines naturaliter intimas
cogitationes luas , & pafsioncs , 8c
appetitus ad deos loquuntur ^perluafi ui-
dclicct per immutabiles anticipationes,
ipfam diuinitate omnia node , ipfa etiam
animaru occulta momenta. Omnis cer-
te copula, communioq* ratione conte&a,
indiget praclentia dei. Quid eniin aliud
& multa unit,.& congregat legregata,
nili diuinitas?
Deus prouidentia fudnoflrum con-
firmat arbitrium *
Dii animabus uitas proponut, & ci£
dem, poftquam elegerint quaccunq*
elc£be uitac conucniunt, certa forte deter-
minant, atq; ita libertas arbitrii in media
: p prouid
jt
prouidcnfia continetur, moucturq;,&’ de-
terminatur inde, & in medio ucrtirur.hxc
manifefte in Kepub. defeributur, ubi pro-
pheta uitas proponit animis ex genibus.
Lachcfis fortes accipiens, atque clamans
inter animas,o animae diurnae, & extera.
Se propolitio quide per mediam prophe-
tam fit a Lachcfi. E ic£tio uero circa uitas
ibi propofitas , ipfaru iam efl animarum.
Iam uero propheta illic animarum elc-
£Honcs in fe ipfo cun&as anticipans, ita
demum fortes proiicit. profero res ipfa,
qux inflabilis 8e indefinita uidetur , fem-
per in fiipcrioribus , pefe^ioribus^; fe-
cundum unum terminum 8e (labiliter, &
ordinate ante comprehenditur.
Tres Vldtonii Jentent U.
EX Platonis uerbis hic tria colligi-
mus:primum,ipfum mal& efle, omni-
no deterius iudicandum quam non efle:
fecundum, feparationem animx i corpo-
re liberare nos a malis, quxuerfanturin
regione caduca, & ab impedimentis, quae
hic confccutionem conucnicnris finis im-
pediunt : tertium, ipfbs animarum appeti-
tus ad uitx formas ualere quamplurimu:
neque nos cfTc tales, ut ab externis dunta-
xat formemur, atque moucamur. Ex no-
bis
DB ANIMA BT DAEMONI, uj
bis enim iplis elc&ioncs promimus , per
quasuitam agimus. •, r
Stfperi fent entia certa tenent, qua in L
rebm funt incerta.
ACcipics hinc fententiam admiran-
dam, quae uideiicet proeliariora funt
uniformiter, ubique anticipare deteriora:
at uero deteriora potentiae liiperioru non
aequari. Item cognitiones Iuperiorum in
feipiis deteriorum asiones firmiter com-
prehendere. C ognitiones autem interio-
rum totam Iuperiorum a&ione compre-
hendere nunquam polle. Quod fiipcrius
cft, nihil a deterioribus in le accipit, que-
admodum neq; coelum ex mutatione ac-
cipit aliquam fublimariu palsioncm:neq;
immobilis caula ex motu mundanorum
mundanum aliquid intromittit : nec o-
z mnino quae lunt aeterna ex rebus agenti- '
bus, temporaliter quicquam in leiplis ad-
mittunt. Haec denique quod ncccflarium
cft , dum cun&a cognofcit , mutationem
luftincnt in eo etiam cognolccndo,quod
HI contingens.
Argumentatio duplex per negatio-
nem,& afftrmationcmjlla rejoluit,
: : ifla componit,&> utraque cum ipja .
. natura anima congruit*
pt si
i
t •
nSr p r. o c i y s
SI Alcibiades afiignarencqirit tepus;
in quo putaucrit (e ncfcirc illa, de qui-
bus nue confultat , certfe nec illa quacutut
aliquado,ncc a praeceptoribus dkucit un-
quam. Quod firicq; quacfiuit,ncq? accepit
ab aliis, protc&d nec didicit, nec inucnit:
fi nec didicit, nec inucnit, merito neq; no-
uit : fi nonnouit, noneft bonus iudcx,in
quibus afiignarc nequit tempus, quado ie
toclcirc putaucrit. V ides profero quem-
admodum fi hoc pa&o di (putatio produ-
catur,tum quidem copofitionc, tum uero
rcfolutionc procedimus: affirmatiua qu»-
de copofitionc, negati ua uero refolutio-
nc dicetes. Haec autc/cilicetcompofitio,
atq; refolutio prorlus naturae animae coo-
ucnit, quacquidc a perferioribus ad de-
teriora per copofitione rationu & appo-
fitionem alienorii quorundam indumen-
torii Iabitur,quou(q; in denfiim hoc,fbli-
dumq-, uinculum includatur. Vidfsira ue-
rd ad cxcclfa rcfiirgit,pcr rcfolutionc, ex-
pulfioncmq; eorum, quae ab ipfa eius na-
tura diflentiunt , donec cuadens nuda, ut
facra tradunt eloquia , fpecicbus omnino
feparatis a materia coiungatur.Quaobrc
argumentatio per afFirmatiua procedes,^
• perferioribus ad impcrfcriora dcfccdit;
procedens ucrd per negatiua uiciirim.
Ipfum
z a
Dt ANIMA ET D.AE MONE. H?
Jftfum bonum quamuii cjfcntidm int?L .
Icdualcm fkpcr emine at , fotum ta- j
me» ad infi rnum ufqi fe porrigit. ->
IPfiim bonum tanquam fupcr naturam
_ inteHe&ualem in Te confidens, fi di&ii
fas cft,ufq; adpoftrcma dclcedit, illuftras
omnia, &confcruans,exomansq;, & in-
tcrim ad (e conucrtcns. Primo quide ipfis
uete cxiftcntibus adeft : Iccundd diuinis
animis : tertid numinibus humano gcncT
ri praefidentibus : quarti noftris animis*
atque deinceps animalibus, 8c plantis, Or
mnibusq; corporibus. Ipfi deniq; informi
materiae infimae rerum Icci, ipfurn profer
&d bonum clim , incffabiliterq; ante o-
mnem ordinem,proprium munus exhibet
omnibus.haec autem illud ubique partici-
pant, aliter, atque aliter fuo quaelibet or-
dine. & quatenus unaquaeque naturaliter
apta funt, bonum inde rcportant.haec qui-
dem dcbilius,dficacius illa : haec unifor-
mius, illa magis conditione partibiii:haec
infuper (empiteme , mutabiliter illa, res
nanq; diuiniores quemadmodum indiui-
duam habent cflentiam, fic & bonum in-
diuilum po (sident, & unitum. Quae ucro
i principiis longius difcc(Terut,in di dan-
tia quadam, & aiuifionc iam polita bonu
proprium comparant. Quapropter talia
p 3 coetu
coetu quodam ad idem contendente, mu-
tuafj; confpiratione penitus indigent. Vt
quandoquidem unumquodq; non habet
iiifficicntiam, quod cft elementum boni,
faltem pef communionem mutuam fup-
pleat naturae dcfc&um. Atque ita debili-
tate fuam diuifionc fe&am, confpiratione
corroboret. Hac utiq; ratione homines
finguli feorfum debiles in commune ad
confilium congregatur, diuifam ita men-
tem inuiccm copulantes, & quafi e fcin-
tillis multis lumen unum accendere con-
tendentes. Ipfa quidem multitudo nun-
quam per feipfum libi communiter con-
feres compararet, nifi circa unu aliquid,in
ea prxualcns fimulordinaretuf.hoc enim
circa omnem rerum ordinem contempla-
ri licet. Multitudinem fcilicct ubique uni
congenitam efle, atq; per cognatu unum
rcuocandam ad unitate ipfam penitus ab-
folutam. Ipfiim diuinum bonum , ideo
cuneis fui infemit appetitum, ut per hunc
bona nobis impertire ualcrcr.
te j % | ^
Mercurius cfl autor nobis inucnttonU,
tych/ciplinx.
MErcurius,ut Iouis nuntius paterna
animis explicat uoluntatem,atquc
ita nobis exhibet difciplinam,atq; iterum.
ut inquifitionis cft autor,. inucntione fuis
prasftat alumnis. Iam urrd qiiado difci-
plina i fupcris uenitin animas, cft inucn-
tionc prasftantionquando ucrd ab xqua-
libus cca hominibus cognitricem in no-
bis potentiam fufeirantibus, eft inuentio-
nc deterior. Iuuetio igitur media eft, na-
turae animat coucnicns per fc mobili. Per
hanc enim uis ipfa in nobis per fc ui nens,
& per fc operans potifsimum declaratur.
Difciplina ucro utrinq; fe habet, atque fe-
cundum melius implet animam a caufis
eius fiiperioribus, fccudum ucro deterius
ab cis, quae funt extra nos, uitalcm in no-
bis uimfufcitat coditionc quadam aliun-
de mobili. Quod autem etiam a fupcris
cognitio quasdam rerum nafcatur in no-
bis, ipfi dii manifcfta fui prsefcntia, expo-
fitionibusq; fatis faspe declarat, oftenden-
tes animis ordinem uniucrfi,atq; prjtcurr
rentes uelut duces in ipfo itinere ad diur-
num, atq; faces quafi phanalcs in fignuin
itineris fufpendeutes*
• j i ■ .
Propter notiones rerum nobis 'innatat,
putamus nos omnianojje.
ANimac noftrac premuntur ignoran-
tia duplici, putantes quidem lc plu-
rima nolle ob ingenitas fibi rcrii ab initio
p 4 notio
notiones, ignorantes autem propter obli-
uionem. Qui igitur hac duplici premitur
ignoratia, nihil ultra perquirit, ficutncq;
lapiens ipfc quaeritt atque in hoc iplb cft
quodammodo fimilis lapienti. QUemad-
modu & materia deo per dilsimilc quan-
dam limilimdincm. ut re&c quidam tra-
dit. Sicut enim materia;cft informis, lic&
deus , & utrunq; infinitum cft penitus, Se
ignotum. Tamctfi haec omnia deo qui-
dem fecundum melius, conueniunt:fecun-
dum ucro deterius, materiae competunt, '
i »
^gnima, per acquifuam feientiam pt men-
ti fimilU:pcr duplicem ignorantiam*
fimilis fit materia .
ANima per ipfem quidem feientiam
cuadit intcllc&ui fimilis fecundum
aftum ipfum cognobile comprehendens,
quemaamodum intellc&us intelligibilc:
fecundum uerd duplicem ignoratiam, fit
materiae fimilisdicut enim materia omnia
ui detur habere , cdminihil re uera pofti-
deat,fic & duplici ignoratione laborans,
uidetur libi, quae non habet, habere. Pro-
inde duplex animarum cognitio eft. Vna
quide indiftinfta,pcrq; intelligentialim-
plice,at(j; nudam : altera ucro dearticula-
tAySc feietiae compos; Se ambiguitatis ex-
pers.
DE ANIMA ET DAEMONE. 133
pcrs. Videmur enim, ut ipfc ait,quafi per
{omnium omnia nofle,cadcmq; per uigi-
iia ignorare, utpotc, qui per eflentia qui-
dem rationes habemus, & quafi cognitio-
nes carum liinc cxpiramus,fccudum ucro
a&u,produ&ioncmq; non fatis habemus.
Notione igitur fpecicru per eflentia no-
bis infitam, atq; conflante tempus no an-
tecedit,ab aeuo enim hanc habuimus. Sed
notitia fecundu produ&ione, diftin&io-
nemq; rarionu efferam praecedit tempus. .
Itaq; quo tempore primu hanc acceperi-
mus,afiignarc ualemus. noui enim, quod
quid ipfe fit circulus, in hoc tepore didici,
quid'uc iuftitiac (pccics (it in alio : fundi-
ter q; de aliis,quorii fcietias,ctia fccudum
a&u habemus. Itaq; de qua quide re, fiue
rei, de qua reminifeamur, tempus non fatis
ree olimus . Reminifccntia: ucrd ip{ius,cft
tcihpus aliquod certe determinatum.
* i 1
isfeidtcs Jeptem, planetis feptem congrud.
A Etatum ordo (equitur ordine uni-
^\.uerfi. Prima quidem aetas lunarem
fequitur potcftatcm.Tunc enim fccudum
nutritiuam,uegetalemq; uiuimus faculta-
tem. Sccuda mcrcurialcm, quando litera-
rum,citharaeq; 8c lu£be, fimilumq; ludo- *
rum,ftudiu exercemus. Tertia ucncream,
p 5 quan
134 P R. O C L T S
quando turgent membra feminibus, & ad
genitura protinus incitamur. Quarta So-
larem , tunc enim regnat uigor , xtatisq;
perfebio properat, xcasq; media. Quinta
Martia, in qua potetias, & uidorias affe-
damus.Scxta Iouiain,qux prudentiam &
uitam adiua, ciuilcmq; dcfyderat. Septi-
ma Saturnia, in qua naturae cofcntancu eft
d generatione defiftcrc, feq; a corporeis
fe gregare, & ad alteram, incorporcamq;
nitam fc transferre. Superiora ubiq; infe-
rioru cognitiones unice complebuntur,
atque prxftantius.Quxcunq; enim fcnfus
materiali conditione cognofcit,eade im-
materialius imaginatio pcrdpit:quac opi-
.nio fine caufa reputat, eadem per caulam
feientia comprehendit, atque ita deinceps
prxftanriora femper per eminentiam at>-
folutam uniucrfam cognitione m fc con-
tinent inferioribus competentem ; itaq; &
daemonem prxtcdu nobis riihil noftro-
rum latet, non motus animi, non potentia
naturalis, non fortuita permutatiotfed il-
le eunda unice circunlpicit, atque guber-
nat.In hoc uniucrib fines omnes omnium
in eo difpofitorum ad ipfiim finem mun-
di conducunt. Vt enim mundus perle&us
foret, ficut Timxus ait, animalia eunda,
tam diurna quam caduca funt genita. Si-
q wili ter
militer in duitate rc&c dilpofira partium
omnium fines, fini duilis peritiae feruiur.
Item ficut unumquodque eorum, quae in
generatione uer fantur, fecundum fpeciem
unicam habet cfle^dcoq; non cft infinita,
ipfum ucrd intcllieibilc cft omnia, quan-
doquidem fenfibilium habet caufts : fi c
& quilibet priuatus artifex plurimiun cft
ignorans, fcmcl uero peritus:ipfc uerd ci-
uilis cft abfolute prudens. Nouit enim#
finem pr#priu,& alioru fines^tque exte-
ras anes ad unam dirigit duitatis uitam.
Fer harmoniam in calo regnantem fur
feri reliqua harmonice cuncta coa- 1 -
temperant .
COclum concetu, motionumq; con-
cinnitate plcnfi cft. Deinde numina
nobis fuperiora harmoniae coditus pratr-
cedentis participia funt. Poft haec homi-
num uita rede diipofita cofonantia mo-
rum, & adionum concinnitatem fufeipit
inde, eorundem quoq; fuperorum munus
ufque ad bruta,plancasq; defecndit. Nam
haec quoq; harmoniae naturaliter partici-
pia funt. Superi nanq; harmonica ratione
mundana omnia continet, atq; perficiunt,
& inuiccm accommodant, & ad mundu.
Intcllc&ui quidem corpus per mediam
animatu harmonica ratione concinnant.
Circii
4 •
HOClTS
Circuitui ucro idcti taris ratione conftan
ti, generatione per medium circuitum al~
feritati (ut ita dixerim) deputatum. Igni
demq; terra per uinculamcdia. Pneterea
qualibet animam harmonicis rationibus -
excolunt. Et unumquodq; corpus fimili-
bus copulant ubiq; mcnfuris.atq; motum
qiiehbet moficis peragunt uhiq; mefuris. •
Habitus igitur in nobis muficus , munus
quidem cft Mufarum, quauis carum ima-
P°“rema. Habitus enim in nobis ar-
cxncion, atq; conteplatiui , deos prsriidcs
cabentjOriginemq; inde deducunt.
y i imeus ciulmodi caii
“nj aPua upimto optima arbitratur Iu-
9«wm: duplicem in fopliifta Plato tradit
animae prauitatem . quarum una auidem
ignorat finalem caujam, ignordt
^««uom-niulmodi quidem difeordb efl-
DI ANrMAET DAEMONE». fyp
ras» Cu enim ratio in uniucrfa anima or-
dinem habear fpeciei, merito prauiras ro
tionis cft animae turpitudo, ficut rationij.
nirtus cft animae pulchritudo. Fit enim,
ignorantia quidc propter irrationalis po-
.tentiae dominatu : cognitio uerd propter
rationalis impcrium.Dcformitas aut ani-
mae fuperata ratione cotingit, quado ui-
delicct proprias asiones inconcinnas,&
incongmas edit incftlcaces,& ineptas ad
tine. Oportet in anima cxrolcda/ublaris
impedimentis, anima rerum conteplatio-
ni penitus admouere. Ineft napquc nobis
cognitio ucritatis, prohibemur autc,quo
minu|*animaducrtamus eapropter pac-
tiones ex generatione nobis ohftantcs,.
pafsioncs inquam obliuioncm , opinio
nem unam, imaginationes falfas, appeti-
tus immoderatos , quibus expullis , in to
ipfum cft animus conucrtcnaus, ita ueri-
tate tubito fruitur»
Finis belli iuShtia :fnis pacis amicitia »
qua eji optabilior quam iufhtia.
BElli quidem finis eft iuftiria, pacis
autem aliud quiddam excellentius
• bonum, amicitia fcilicct, atque unio.Finis
enim uniuerlx uirtutis eft, ut Py thagori-
. ei tradunt, Ariftotelesq; confirmat, ut o
. mnibus iam fo&is aiiucis,iulUtia no ulte-
i.i. 1 rius
/
rius egeamus, quando uidclicetfublatuni
* fuerit mcuin Se non mcu. Atqui iufti fint
omnes, adhuc tamen opus amicitia homi
nes congregate. Efle uerd bcIJoru prin-
cipium iniuftitiam declarat ipfam bcllu,
quod materiales formae inter (e commit-
tunt. Pugnat enim calidum contra frigf-
dummon quando loco dilmn&a funr,icd
quado alterum alterius fedem occupare
cotendit. Cum enim fede illud indigeat,
merito repugnat extrinlecus ucnicnti, eo
nantiq; ipluin b lua (ede detrudere, quo-
circa rationes inlitae in natura inuiccm
ablquc (editione concurrunt Nam una-
quaeq; in fcipfa confilbt.Formae udrd ma
tcrialcs,cum nequeant fcorfum d materia
permanere, merito de communi holpitio
inter (e decertant, quippe crim hoc utrak
que formas inter (e contrarias in fc abiq;
confulione (ulciperc nequeat*
Quomodo anima defeendendo uarie ue-
Ji icttur, £7* rurfum purgetur, redeat qt
uicifiim.
D E fcen lus animae in corpus (ciunxit
quidc illa d diuinis animis, d quib*
intcliigctia,& poteftate, puritate^; impie
batur.Coniunxit uerd generationi, & na-
turae,materialibusq; rcbus,d quibus obii-
uione,& errore, & ignorantia cil imbuta.
Nam
DI anima it DAEMONI.
Nara animae defcendenti adnarae funt cx
mundo multiformes uitae, ucftcsq; uariae
trahentes quidc ipfam in compofitionem
caducam,obftantcs autem contemplatio-
ni leparatoru. Oportet igitur anima hinc
ad naturam illam pcruigilem re&am du-
cendam, amputare fecundas, tertiasq; ui-
res dcfccdcnti fubortas,ficut marino glau
eo, herbae, petrae, conchae : cohibere uero
impetus extra ferentes. Reminife i rurfum
rerum feparatarum , clienti aeque diuinar,
unde cft fa&a dcfcefio,& ad quam omne
uitam contendere decet.
^nirna, per fi- mobilis cjl, corpus ali ude
mobile Jcd propter mutuum commercii
alter alter jus conditionem fubit.
ANima per eflentiam cft mobilis ex
fcipfa , fcd coiun&a corpori quoda
modo euafit etiam mobilis aliunde, ficut
enim ipfa fua praefentia dedir corpori ul-
timu ex fc mouendi ueftigium, fic & ipfa
propter corporcu contubernium condi-
tionis notam fubiit mobilis aliunde. Igi-
tur ob potentiam fc mouentc anima fce-
cunda cft, & inuentioni propellor, ratio-
nesq; parit,atq; fcientias.Sed propter con
ditionem mobilem aliunde , indicet fre-
quenter ab aliis excitari. Iam uero perfe-
aiore*
biores animx ad i nuenti onc funt prom-
ptiores , imperfebiores uero magis ex-
ternis indiget adminiculis. Illae enim mz
gis ex (e mobiles funt,rninusq; deterioris
naturae participes : hx ucrd minus. ipfie (e
moucnt, magis fortem corpoream patien
tcs. Vemtamen hx quoq; quando profi- «
ciunt,a corpore uidclicct rclurgctes, fcq;
ipfas ex materia co!Iigetcs,fcecundiorcs,
inucntriccsq; cuadunt protinus circa illa,
in quibus antea erant Ircriles & ambigu£
propter ignauia ineptam uitx a materia
contingentem, fordidumq; torporem ex
generatione cotrabfuNos igitur ita me-
diocritate feruates rationalis naturae, con
ditionisq; caulas afiignamus pertinentes
prxeipue ad habitus cius imperfebiores,
atq; pcrfcbiorcs:uiasq; ciulmodi arbitrar
raur ad perfebiones eoru.Quicunq; ucrd
rationes de his ais i g nates mediocritatem
mininfo leniant, fca ucl ad melius furgur,
ucl ad deterius deflebuntur, hi a ucritatc
animx procul aberrant. Neq; enim pro-
bamus cos, qui tradut animam lapiam in
corpus humidum, ciusq; obftaculo impe
ditam, ab initio cfle dementem , humore
uero paulatim propter innatum calorem
exhalante, magisq; temperato, prudetem
animi potentiam conualclccre. Hic enim
perfeb
»E anima et daemone. 141
pcrfe&ionis modus corporeus , &r mate-
rialis eft iudicadus,fiipponitq; pcrfc&io-
nem animae ex contcperatibnc corporis
proficifci. Anima ucrd ante elementa, ge-
ncrationem^; tota, fua hJbct fubftariam,
cftq; uita quaedam, neq-, corpori, neq; na-
turae permifta. neque rurfum admittimus
cos, qui animam putant efle quandam di
uinae cflentiae partem, partem uerA hanc
efletoti periimile/emperq; pcrtc&a . tu-
multu ucro , perturbationesq; circa illud!
ticriari , quod in nobis cft animal. Qui
enim haec aiunt, anima femper pcrfe£bun
nngunt/cinperq; fcicntc,ncc unquJ remi
nilcetia indigente, (emperq; paftionis ex-
pertem,nec aliquando deprauata,tamcrii
Timaeus eflentia animae noftr? no ex pri '
mis ait omnino generibus conftitutam,
qucinadmodu fuperiores animas , i cd er
iccudis, tertiis' uc compofita. Et Socrates
in Phaedro inquit, uiresnoftras efle boni
cotrario miftas,difIen{ionisq; mutuae ple
nas . atq; hanc ob caufam aliquando me-
liores, aliquado deteriores fuperarc fole-
rc. Quid plura-norfne iplc inquit, auriga
quoq; noftrum aliquando dcprauari,{cri
dcs uidelicet prauitate ipfius auriga mul
tas animas claudicarc?multas item plures
perdere pennas ? fed quide aurigaria po-
q tcftate
I
»4* uacirs
tcftatc in nobis eft antiqui us.Hxc utique
cft,qux rcmini(citur ciiiiinorum,utiturq;
fecundis, tertiisque uiribus , ut miniibi%
quod plane docemur in Phaedro. Profo
«6, fient diximus, menfuras animx con-
icruare debemus, rarionesq; perfc&ionc,
& protc&um animx afiignantes , neque
ex corporeis, neque ex diuinis traducere,
ut ira Platonis limus interpretes : neq; ad
opinionem, propriam philo fophi uerba
detorqueamus. Poftquam igitur anima
aliquando imperfe&a cft, rurfumq; perfi-
ci rur , & obliuioncm patitur diurnorum,
& iterum recordatur, coftat & tempus ad
pcrfe&ioncm cius conducere. Quo enim
j>a&o ex imprudentia ad prudentia tran£
fertur, & in uirturcin iprauitate, nifiper
tepus mutationes efficeret ? Omnis cnira
mutatio fpatio- teporis agitur. Haec utiq;
di eia fint de perfectione ^omuniter ani-
marum. Ex lus autem accipiamus, opor-
tere cum,qui iuftum norit,.cx ignorantia
in cognitione cius aliquando pertrafifle,
neqj lcrapcr ipfamiufti ratione in prom-
ptu prorlus habere. Quemadmodum iiU
nobis fupcrioreSjimpcrfc&inanq; ab ini-
tio nafeimunneque rurliim propter ipfam
mutationem corporis, cognitione quoqj
iuili nobis obtingere. No cft enim eflen-
L
de anima et daemone. 14$
tia noftra corporea,ncc materialibus con
ili tuta. Ncccile cft omnes anima: muta-
tiones tempore menfurari. Vnde & Ari-
llotclcs in anima mutationem fecundum
a£liis,& liabit us,corumq; oppofita,collo
eat temporalcm.Quod igitur anima con
iun&a corpori, & a prauitate,ignoratiaq;
tranfiens in oppofita,interuallo temporis
- indiget , nemini dubium. Quidam ucro
animam ipfam /corium in ic manentem
arbitrantur ad agendu tempore non ege-
re, icd contra tempus ex ipfa creari .. hoc
autem arbitror aliquam rationem defy-
derare. Duplex enim tempus eft,unfrqui-
dem una cum naturali uita, corporeoque
uniucrfi motu natum : alteru ucro per in-
corpoream uitam procedens. Hoc igitur
animarum quoq; diuinarum circuitus di
metitur. Rurlumq; animarum noftrarum
a&ioues perficit etiam fepaiatas,fecudiim
ucrd tempus uni cum naturali uita por-
rc&um uitam quidem, noilram uni cum
colore a&am metitur, uitam aute ipiam
animae fecum ipla uiuentis nullo- modo.
Eft tamen aliqua in nobis feientia ante
omne tempus, fit & aliqua tempore. So-
crates igitur feientiam lccundum a&um.
expreffam fpc&ans, inquirit , quodnam.
ante hanc tepus extiterit. Alcibiades au-
< 1 3 tem
tcm fcicntiam faltem pofiidcns in cflcntia
pofitam , propter quam putat etiam {cire,
qua: ncfcit, nequit afsignarc tempus , quo
primum acccpcriream, ab acuo enim hac
liabcmus. Quapropter fi alter quidem de
alia fcientia loquitur , alter ucro de alia,
ucra funt utraq;: fcilicct Sc tempus fcicn-
tiam praredsifie, 8c non habere in prom-
ptu tempus, quod affirmes fcicntiam pr$-‘
cclsiflc. ante enim fcientia nondum con-
fummatam tempus cft nullum, ante ucro
fcicntiam a£hi perfc&am tempus extidr.
JMfilti gradus , per quos d multitudine
ad unum adfccndimus contemplando . .
PLato , & Pythagoras iubent fugere
multitudinem , utucritatcm fimpli-
cifsimam confcquamur. Multitudinem
quidem exterioris populi , nos multifa-
riam difirahentis, atque fallentis: interio-
ris quoque populi multitudinem multo
magis . haec enim magis diftrahit , atque
fallit. Primam ergo fugito uariam ane-
• dhium multitudinem : fccundd fen fiium:
tertio imaginationum : quarto opinionu
inde pendentiimomnis enim multitudo
iam di&a tam in fc diuerfa cft,utalia aliis
in qualibet c6traria fint. unde prae fiat ad
feientias fc conferre, in quibus multitudo
iam
DS ANIMA ET DAEMONE.
iam contrarietate habet nuIIam.Nani ctfi 1
aflfe&us affinibus contrarii lint, lenius
<juoq; fenhb9,imaginationcs imaginatio-
nibus , opiniones opinionibus , nulla ta-
men Icientia Icicntie contraria reperitur.
In hac igitur propolitionu , notionumq;
multitudine, cogregcmus in unum fcien-
tiarurn quoque numerum , uno quodam
uinculo connc&amus.Tantd enim abeft,
quod inuiccm contraria lint, ut etiam no
tio notioni leruiat, Icicntiacque inferiores
omnes fupciioriminiftrcnt , habeantque
lua ab illis exordia. Oportet hic inlupcr
a multis feientiis, quae prxfupponut una,
ad iplam unam fc conferre , nullam ulte-
rius lupponetem , atque ad hanc primam
omnes rite referre. Poft uero feientiam,
ei usque ftudium expedit iam deponere
compolitiones , Se diuifioncs , multifor-
mesq; djlcurfus.atq; illinc ad inteilc&ua-
• Icm uita, limplicesque intuitus, & perce-
ptiones cius aiccndcrc.Scientia enim non
cft fummus cognitionum apex, fcd luper
- eam cft intellc&us , non intelleftum in-
quam duntaxat ab anima feparatum, fed
• iplam quoq; illullrationcm animae illinc
infulam, de quo 8c Ariftotcles ait, intcllc
cl!c,quo terminos cognofeim9. Atq;
Timaeus hunc ipf»m inquit, in nullo un-
<1 3 quam
2,4<? * R O C 1 V S
quam alio praeterquam in anima fieri : ad
intcllc&um igitur hunc afccndcntes uni
cum hocintclligibilcin eflentia contem-
plemur. perceptionibus uidclicet indiui-
duis,atq; fimplicibus indiuifa,fimpUriaq;
entiu genera Ipcculantcs. Atucrd poft
ucncrabile imcllc&u , ipfam deniq; fum-
mam animae(ut ita dixcrim)cxiftentiam,
per qua unum fumus , & fub qua unitur
multitudo noftra,fufcitare fas cft.Qiicm-
admodii enim per intellc&um noftru di-
urnum tangimus inrcllc&um , fic & pri-
mum unii, a quo omnibus ineft unio, per
unum,& taquam eflentiae noftrae florem
attingere licet, per quod fan£ noftru unu
diuino maxime iungimur. Simili nanq;
fimilc ubicunq; coprchcndi poteft : firibi-
lia quidem feientia, intclligibilia intelle-
&u : unitifiintae entium menfiirx animae
unitatc.lam ucrd haec unitas, perq; ipfam
a6fio,eft asionum noftrarum fumma,di
uini per hanc efficimur, quando uidclicet
omnem multitudinem fugietes in ipfam
unitatem noftra confugimus, unumq; ef-
ficimur,&: uniformiter agimus. Ha&c-
nus fugiendam multitudinem admonui-
mus per gradus cognitionu ordine pro-
cedentes: deinceps per gradus cognobi-
lium ad idem coprobanau fimilitcr pro-
cedat
I> 1 anima et daemone. 147
ccdamus.Scnlibilia fuge omnia, congcfta
enim funt,& diuidua, ac penitus mutabi-
lia. idcoq; lynccra notitia teneri no pof»
fiint. ab his icitur ad cflcntiam incorpo-
ream te transferto. Omne nanq; fenfibile
habet aduentitiam unitate, perq; fcipfum
eft difperfum,& infinitate plcnu,propter-
ea 8c bonum eius eft parribilc, & aducn-
titium, & a fcmcripfo diftans, atq; difsi-
dcns,atq; in fede relidens alicna.Cum uc-
rd afccdcris illuc, Se inter incorporea fue-
ris collocatus , colpicics animalem illuni
ordinem fuper corpora mobilem quidem
ex fciplb,pcr.fc agente, in fc, & ex fc luam
fobftantiam pofiidcntcm, multiplicatum
tamen, anticipatemq; in fcipfo apparitio-
nem quandam edendae, circa corpora di-
uidendae. Ibi fcne uidebis rationum plu-
rimas habitudines, proportioesq; uarias.
Se uincula multa. Item tota quaedam, Se
partes, Se circulos animales, uarictate ui-
riutn multiforme. Praeterea animaru per-
fc&ioncm non aeternam , non iimul to-
tam penitus conliftcntcm, fcd cuolutam
tempore, 8c in difeuriionibus fc ucrlante; •
talis enim animae natura eft. Polt ucrd
multitudinem animis competere te con-
fer ad intellc&u, & intellc&ualia regna,
ut rerum poisideas unitatem, ibi quidem
: q 4 naturae
I4S * PROCI VS
naturae illius contemplator cfto.Spc&ato
manentem in xuo naturam, uigetem ui-
tam, intclligentiatn uigilantcm,cui nihil
dceft uitx, quae ad pcrtc&ioncm fua cur-
ricula temporis non defyderat. Vbi haec
infpexcris , & quanto interuallo animis
funt meliora, quaere deinceps num aliqua
ibi (it multitudo : & intellc&us , cum fit
unas, nunquid fit etiam uniuerfusr Item,
cum fit uniformis, an fit infiip multifor-
mis. Inucnics quidem ita fe habere. Cum
- ergo pcrlpcxeris intcllc&ualcm illic mul
titudinem.quamuis indiuiduam penitus,
& unitam , ad aliud rurfum principium
te traduc ito, at q; lup intcllc auales cflcn-
tias, unitates carum cofyderato,ac deniq;
unitatem ab omnibus abfolutam.hu cufq;
profc&us, omnem multitudinem dereli-
queris,& adipfius boni fontem iamper-
uencris. Cum per haec pateat perfectio-
nem animae coparari ex eo proprie,quod
omnem, &: externa, & internam, & ipfara
uniucrfi multitudine fugiam9diinc quoq;
cocluderc poflhnms,animas noftras non
a fcnfibilibus; cognitiones duntaxat col-
ligere,nec a rebus particularibus, atq; di-
uifis , ipfum totum unuram inuenire , fed
cx/intimis promere difciplinam, & quod
in rebus apparentibus imperfe£hun cft,
- ~ emen
1
DE ANIMA ET DAEMONE.
emendare. Non enim decet exilii mare ea»
quae re ucra non funt,cflc praecipuas cau-
las cognitionis m anima exilietis: Se quae
inter lcipfa difsident, indigentq; racioni-
bus,& argumetis animac,ambiguaq; funr,
lcicntiam omnino preccderc eodem mo-
do manentemmeq; etiam quae uarie per-
mutantur ratioes in uno coli/icntcs pro-
generarer neq; indeterminata determina-
tae intclligcntiae caulas cilc. Non igitur a
inultis, lempiternorum ucritatera accipe-
re dcccf.ncq; a lenii bilibus uniucrfaliuin
iudidum,atq; dilcrimcn: neq; i rebus ra-
tione carentibus iudicium, fententiamq;
bonorum; led oportet anima le iplam in-
grcdicntcm,ibi ucruir^bonumq^ac ucras
rationes omnium pcrfcrutari.Plcna enim
cfl horu animae iplius clTcntia. dclitdcuc
ucro ex obliuionc gcnefica. Quaeri igi-
tur anima ucrum, exteriora IpcWaSjipfum
interim clTcntia po6idcns,bonumq; foris
explorat , fe ipfa deferta. Hinc igitur fui
iplius cognitione exordiri quifq; debet.
Si enim in hominu multitudinem intui-
tum diftrahamus, nunquam unam eorum
lpeciem difcernemusobfcuratam uideli-
cet multitudine, diuilioneq;,& difeordia,
mutationcq; multiplici coru , qui Ipecici
participes lunc. Sinaute in nos ipfos acie
- q 5 conuer
coucrtcrimus, hicutiq; & ratione unam,
& naturam unam hominu (peculabimur
•i difturbationc (emota. Merito itaq; So-
crates longe (egregat animam i multint-
dinis con(pc£hi cognituram : quid re uc-
ra (it homo, opinionesq; cotemplationis
huius impedimeta redarguit. Multitudo
nanq; impedimento nobis eft ad animi
conucrfionem in fc ipfern , atq; ad unius
(peciei notitia. Hic enim uarietas obum-
brat unum, alteritas obfcurat identitatem,
difsimiiitudo obfufeat fimilitudine.Nam
circa materia fpccies fimt confufac,& me-
liora deterioribus fiint commifta.
yitd proprie naturalis anima , non eft in
corpore terreno ,fed fublimi , ideo forma
omnes hic agrotdnt,atq; delirant •
NEmo mirari debet, fi cum dicamus,
quod eft naturale , frequentius efle
eo, quod praeter nataram, & hoc quidem
contralii in anguftum : naturale ucr6 per
uniuerium amplificari , hominum tamen
plurimos, ignorantes efle faremur, 8c ma-
los, contrarios autem quampauci (simos.
Non enim naturale eft animis una cum
* corporibus uita degere, Se in generatione
ueriari : fcd contra feparata, immaterialis,
incorporea uita potius eft animis cofcn-
j « ;•* ranca*
D £ ANIMA ET DAEMONE. lfl
tanca. Quando igitur in generatione
ucrlahtur /Smiles rnnt hominibus pcfti-
kntem habitantibus rcgione:quando uc-
id extra generatione uiuunr, ut Plato in-
quit,fimiles funt prata colctibus. Quem-
admodum igitur noneft mirandum in-
ter cos , qui pcftifcra loca incolunt , lan-
guere quamplurimos , paucifsimos ucrd
naturalem ualctudincm confcruarc,fic Se
animas in generatione politas plurimas
quidem obnoxias pafiionibus, atq; pra-
uas cflc mirari non debes. Contra uero
ftupendum foret, ii anima; ciufmodi cor-
poribus inuolurae his nodis adftri£tx,tan
ta circufufx mutatione aliquando fobrig,
pura;, imperturbatae reperianmr , non'nc
ftupendum eft animam immaterialitcr in
rebus matcrialib9 uiuere,& in caducis in-
contaminatam fc alicubi cofcruye ? atq;
cum iam ciufmodi pocula biberit, no cflc
his pharmacis cofopitam ? Re enim uera
obliuio, error, infeida pharmaco cuipiam
limilis cft, in locum cUlsimilitudinis ani-
mas dcfle&cnti. Quidnam igitur admi-
raris,multos quidem, fecundum uita cfle
lupos, multos uero porcos, plurimos au-
tem aha quadam bruti fpccic circufufbs?
cum terrenus locus Circes ipfius fit di-
ucrlbrium; animaeq; multae ob immode-
; . ratam
I PROCtVS
ratam concupifccntiam uenenolis inefca-
tae fint poculis : illud autem, illud potius
admirare , liqui inter mortales ufqua rc-
periantur eiulmodi potionibus non per-
mulsi, non etiam irretiti, liqui Mercurii
munere freti in rationem , fcicntiamq; fc
conferant. Quemadmodum enim mirari
non debes , li in tartaro profpcxcris ani-
mas cruciatas:(talium enim ille locus)lic
etiam li in generatione uiuentes animae
plurimae perturbatae, lint ignarae, demen-
tes. tales enim animas dcfydcrat gencra-
tio.Sicut igitur in ccelo quide bonae lunt
omnes, in tartaro autem omnes improb$:
lic in generatione plurcs quidem prauae
funt, pauciores autem probae. Generatio
enim no ad extremorum melius, atq;.di-
uinius dcclinat,fcd deterius.
JMalut neq; cum aliis confentit,ncq; fixum. ,
IMprobus fecum iplc cofentirc no po-
teft.Ncccfle enim cft, tum propter na-
turam rationalem uidere, quodammodo
uerum,tum propter imaginationem per-
turbatam , plurimum ignorare , fecumq;
dilsidcre. Declarat hoc poeniteria remi£
fis perturbationibus ueniens. Intempera-
tus igitur propter intclligcntiam diuini-
tati cognatam, diuina quandoq; cogitat
atq;loquitur:fed propter concupifccnria,
imaginationemq; perturbatam i tempe-
rantia diuina longe difcedir.Cumq; fem-
' per fecum ipfe pugnet, nimirum cum aliis
confcntirc non poteft. 4
’ Quiennq; J ciunt aliquid circa illud '
omnino confcntiunt.
G Portet eos, qui fciunt aliquid, circa
illud efle concordes.Cuius quidem
concordia: caufa prima clt ip£a rerum de-
terminata natura : fecunda, quod ipla co-
gnitionis iudiciaria funt eadem apud o-
mncs:tertia,qudd in primis principiis, in-
telle&us ad fcipfum cft unitus . Idcoque
quicquid cft,intelligentiae compos cft,&
particeps unionis. Scientia quidem illu-
ftratio quaedam cft, ex intclle&u depen-
dens : concordia uerd illuftratio eft , ex
unitate procedens. Eft enim unio diffe-
rentium. Neceflc\cft igitur feientiae ciuf-
dem participes inuicem confcntirc. *
Qajfqi noftrum eji anima , & hac in fi ha*
hetjfpccies omnes diuinas,atq ; naturales .
TOtum Platonis cofiiium hoc in li-
bro cfl,nos in ipfam noftri rcuoca-
rc cognitionem, atq; dcmonftrare eflen-
tiam noflram in lpccicbus , ratiombusq;
conflllere.Atq; fcientias omnes ex fc ipla
‘ produ
producere,#’ in fe ipfa fpccics omnes di-
urnas, & naturales agnofcerc. Perfera
quidem noftri cognitio foret ab eilentia
uires, ab his a&iones diiudicarc. Cogni-
tione ucro noftri communiore potimur,
ex actionibus uires, ex uiribus cflentiam
animae cognofcentesih^c quidem tria in-
uicem in anima confluuut.Nam & eflen-
tia cius eft a&u , Se a&io cflcntialis exi-
ftit. Haec enim inteilcfhialis fit,iecudum
a&um. haec autem cflcnriae fit cognata,
fecundum ipfius pcrfc&ioncm.
^s/nimd libero motu fi ducit , Jibi bonum
prxbctfi purgat, fi erudit, etiam quando
aliunde erudiri uidetur *
ANimalia quidem ratione capta, im-
pulfu gubernantur externo^ aliun
de curantur, ea uidelicct conditione, qua
mouct ipfc motor, orbata fci licet ea fa-
cultate , qua aliquid feipfum ducere ua-
lcat,atq; feruare : rationalis autem anima
propter ipfam per Ce mobilem , & per Ce
operantem proprietatem fuapte natura
poteft circa Ce ipfam agere, fcq; mouere,
oonuq; (ibi ipfi praebere. Ia ucro purifica-
tio nobis non accidit ab externis, fcd ex
intimis animae ducit originem. Omne
nanq; malum ab externis accidit , atq; eft:
animae
DE ANIMA ET DABMONE. *$$.
animae peregrinum , ex intimis uero bo-
num, anima eniinnaturahtcr cflbonifor-
mis.Et quanto fit pcrfetUor, tantd uitam
fibi ucnaicat ex fe mobilem, quippe cdm
fiat ali unde mobilis ob corporale comcr-
cium,& effc£hsm. Quapropter quicquid
accipit ab externis, remanet appofitu ex-
tra ipfam, ficut fenfibilia, 8c imaginatio-
ne percepta. Sola uero illa funt in ipfa,
Quae ab ipfa in ipfam fiunt ,ab caq; pro-
ducuntur. Purgatur igitur ex lcipfa,.
Quandoquidem ratio i feipfa incipiens,
definit in fcipfaro. Hac igitur ratione re-
&e intelligitur,quod Socrates ait, fcilicet
inter di (putantes , dicentem efle proprii,
qui relpondet . Hic ergo fi redarguitur*
redargutus uero purgatur* certe, du pur-
gatur,fe ipfiim purgat, & ab ignoratia li-
berat, redargutionem adhibens ipfc fibi.
Quod quidem natura: animae fe mouen-
ti confentaucum cft. Quod fane di&um
confirmat etiam illud, dilciplinas efle rc-
minifccntias, quod enim rcfpondcntes ex
fe ipfis omnia dicant, maximum eft remi-
nifccntiaefignum, animas uideliccc racio-
ncSjfcrmonesq; cx fe ipfis, promere, atque
folo fufe itante quopiam indigere. Neq;
efle tabellas uacuas litcrarii, quae extrin-
fecus figuras accipiant, funt enim femper
inicri
J
* — i
infcriptae, & ipfc fcriptor cft intus.Ncquc
tame omnes infcripta legere poliunt, ucl
quod infcriptaiint , cognofcerc : quippe
cdm ob gcneficam obliuionc oculus ca-
rum (it (ordibus circunfufus, atq; ex ip(a
obliuione inpalsioncs incidcrint.Solum
igitur opus eu auferre, quod obftat appo
(mim. non autem neccflaria cftcxtrinfc-
cus inic&a notitia, habent enim anim£ in
(e ianuas ucritatis, (cd terrenis, matcriali-
buSq; fpccicbusobdufas.Siquis igitur di-
ligcntifiime res dcmonftrct, animae inci-
tatae quidem aliunde , promentes aute ex
(e ipfis (cita rdponfa > ex hoc ipfo decla-
rant ucrum ellc Platonicum illud, anima
omnia no lIc,(bloq; indigere quodam ad
rcfpondedumextriidecus incitante. Prae-
terea, quod aliquis, cum eruditur, ip(c (e
ipfiim purget , daemonicae potcftatis cft
opus, nam daemones non extrinfccus in
nos agunt, (cd canquam ex puppi nos in-
tus dirigunt, & gubernant, neq; nos pur-
gant tanquam corpora quaedam aliunde
mobilem na&a naturam , (cd curant tan-
qua mobiles ex fe ipfis. Hac enim ratio-
ne tamen & bona praebent , & paftioncs
expurgant. Socrates igitur uice boni dae-
monis agens, oftendit adolclcentcm noa
tam ab alio, quam a (cipfo redargui. .
Quare
anima. BT DAIMONB* 157-
Quate malus, &■ ignorans,, fecum x & cum-
alijs diflideat .quare hortus consentiat
Jcientcs inter fe Jiht concordes.
COntingit meriti plcrifq; ad fe ipfos
aifeoraia frcquens:quoniam aliqua.
«fiide afenfibus intromittnnt,aIiqua rur-
fom ab imaginatione, aliqua ab opinione
frequenter, nonnulla ab ira, i cocupilccn-
tia multa. Noaenimfolumcxopinioni-
bus talesquaedam palsionesmouetur ho-
mmibu5,{icut Stoici tradunt, fed etia eoo- ^ tx. ^
tra propter palsioncs qualda, Sc impetus
opinioncsfiepc permutant, quandoque ex ^ *
optimis pcfsimas larpe rcportant.Hi ergo.
a multis principiist atque potentiis, 5c nis
quidem deterioribus multiformes in fe
motiones accipicntes,nimirumanimanL
dilsidcntem habet, atq,; difeordem. Scien-
da ucro praediti ab uno. quodamfuperio-
rc principio cognitionem fufeipiunt uni-
uer/am.intcllc^us enim cis principia tra-
dit. Iam ucro omnes lententis ucrae, filis
fiint intelleftus. Cum igitur a tali quoda
principio fimplicitate procedant omnes*,
merito.omnes inuicem fune concordes..
Qui putant hominem cjje exanimabor»
porcq; compojitumi con/equenter utile
ab iuSlo fciungunt : qui uero hominem,
ejfe ammamboniunpunt.
r Vtrum
n
p R. O C L V s
VTrum idc (it iuftu,atq; utile, cacteri
quidem diflcntiunt. Platonici uerd
idem efle cenfent. Nam Epicurei fane, &
Stoicom quida,fine noftru ponetes ipfum
fecundu naturam uiucre,at<n Peripatetici,
qui bonu noftrum ex ncccnariis coplent,
non facile pofTunt idem efle iuftum, atq;
utile cofirmare : fimiliter & quicunq; ho-
mine aiunt efle corpus animatum, uel ex
corpore, animaq; compotitum. V ulnera
cnim,caedcsq; fugiet aliquis, uel iniufte,uc
animal coferuetur. quippe cum cuiuflibct
animalis bonu fit fecundum natura fc ha-
bere, & in hoc habitu conferaari. hic igi-
tur utile diflentit d iufto. Quicunq; ucro
fine ipfum in anima collocant corporeis *
non egente,homineinq; ipfum efle putat
animam utente corpore, hi certe iuftum,
atq; utile facile iudicat efle idem. V trunq;
enim, in anima ponut,5c pafsioncs inftru-
metorum ab ipfis utentibus efle leiun£fas
intelligunt. Argumentatio uero probans
iuftum efle utile, ita proccditiOmne iuftu
cft pulchru, omne pulchrum bonu. omne
igitur iuftum, bonu. Atq; bonum & utile
idem cft, omne igitur iuftum cft utile.
is4nim<t contrahit in fe Jpeciem rei , ctt*
adharet: item de uchicnlis diuinaruM
animarum, at^: noerarum.
Animae, *
DB ANIMA ST DAEMON?. l%9
ANimae, fpccics etiam coni fibi con-
trahunt,quibus ipfae le coniungurit:
hcmpe quando fc alsimilant intellcdhir,
mox immutabilitatem fecundum opinio-
nes, atq; uitam fibi ucndicant : quaao uc-
ro generationi fe copulat, nouitate ubiq;
ferantur & tum in has, tum in illas fe-
runtur opiniones: rationesq; iplas animae:
femper Itabiles minimi fentiunt. Signifi-
catinterhaec Plato generofiores,& mgc-
hiofiores animas intclligentiam habentem
puritatis deorum inuiolabilis, atque hanc
ipfam fucT idolo inftretes, etiam circa ap-
parentem puritatem quodammodo occu-
pari folcre. Quandoquidem & diuino-
rum indumentorum inuiolabilis cflentia'
eft, & immaterialis eft puritas, quam lane
oportet animas induere, fua uidclicct in-
dumeta cognata purgantes, ucftcsq; fuas
incontaminatas a generatione femantes,
neque totum in externarum ueftium pu-
ritate ponentes.
: Scientia una in fc manens implet multos,
non diminuta , hinc conijcimtia ani~
mam effc d corpore feparatam.
Elufdem fcietix minus eft uni perfiia-
dcre,atq; multis, in qua quidem Pla-
tonica fentetia quafi quidam hymnus, 8c
r % cclcb
celebratio frietiac cotinetur hunc in mo-
dum: quanti &; qualis unaquaeq^ fc tentia:
fit , hinc apparet , quod intcUcCTus ipfius
imitatione eadem, fcicnria unumquenque
impiet cognitione, cun&osq; fimuE eft
quidfemihmuifibihs,^ cofidcns iiifcibfa,.
& intcnmomnia participantia fui perficit
inffarmentiy, quae quidem ex fe tradit o-
mnibuR interimab unoquoque fcorfum.
Haec utique cfientiam noftram indicant 1
corpore fcparatam ,&in feipfam manem
tcmdTquiacm (cientia, quae perfefibo no-
fira cfi^arempofsidct facultatem rcorpo-
reaenanque potentiae quando fc tradunt,,
ipfae fe minuunto Scientia uero una , ca-
demq; permanes indiminuta fufficies imi,
multisqp pariter feipfam exhibete & ani-
ma igitur fimiliter eft toti corpori prae-
{ens, omnibusqj.mebris, quamuis alia ali-
ter membra participent..
propheticus ejp aliquis pne /cientia po-
tcSl. propheta uero certo frit* quod'
pronunttau
VBi Plato ait, uatidnatores , fignifi-
cat illum opinione quide non fcien-
fia, quod ibi praenutiat praefagire.nam ua-
ticinalcs quide noafeientia praediti funt,
fed opinione feruntunqui uerd no folum
uatidnatores , fed edam nates funt,iairi
• . - ’ - • fcien
DI ANIMA ITDABMOMl at
fcicntia ponuntur, potiorcmq; humanam
fcicntia habent. 'Significat etiam gencro-
iiorii animarum impetus, atq; motus quo-
dammodo a lupcris fufeitari. propterea
quod etiampraeter opinionem agant, fe-
pc etiam fi abfq; fcicntia operentur.
• 3 onum,pulchru. , iuslum,fuperintclligi -
biUtcrintcUigibilcAntclle^Halc^n^ -
tid, uitajntellettm.
V •. . . ’ * ** >
1'Nter principia rcru ipfiim honum fii-
pereminctpulcliritudincm,&: pulchri-
tudo iuftitiam : bonum nanq; tiipcr intel-
ligiblliacmt inlocoinaccclsibili fitunt
pulchritudo uero occulte quidem in pri-
mis intelligibilibuspermanet. Explica-
tius autem in i^fo ordinis illius fine.Iufti-
tia deniq; urtite quidem in primo intclle-
£hialium ordine pennanet: conlequcntcr
uero in calce intelle&ualis deorum pro-
ceftionis elfuIget.Rurlum ipfiim quidem
bonti regnat in diis,puichritudo in men-
tibus. Iuftitia regnat in animis, quapro-
pter & iuftum quidem pulchru eft, Noli
tamen omne pulchrum eft & iuftum : led
ipfa pulchroru caula iuftitiam antecedit,
item, omne pulchrum bonum, fons autem
bonorum omnium praecedit omne pul-
chrum. R.urfum, iuftum quidem eft bo-
* '■■iv r J num
cr num per mediam pulchritudinem bono
coniun&um, bouu ucro fuperius eft am-
bobus. Sic utique inuenies rerum etiam
extrema cofydcras. Materialis enim e au-
la,quamuis bonum aliquid Iit, turpe tamc
cft,atq; deforme, unius particeps quidem
cft,fpeciei tamen expers, quod ucro fenft-
bilc eft , pulchritudinis quidem ucftigia
pofsidet,iuftitiac ucro nequaqua. Hinc in
Phaedro Socrates ait , inter caducas ima-
gines nullum cfle iuftitiae, temperanti aeq;
fplcndorem : pulchritudinem ucro iolam
priuilegium id habere , ut cui denti Isime
pateret ubiq; , & defyderabililsimafbret.
Vbi igitur iuftum eft , ibi pulchrum, ubi
pulchrum, ibi bonum, fiuc prima princi-
pia ipc&are uolucris : fiuc principiorum
illuftrationes ulq; ad extrema porrefras.
Ipfius quide boni omnia participia funt.
omnium enim eft principiummulchri ucr
ro fola, qux aliquam habent ipecicm. iu-
ftitiae deniq; folac animx funt participes.
Iam ucro in medio rerum omnium cen-
tro quale eft anima , haec omnia inuiccm
connc&untur: bonum, iuftum, pulchrum,
& bonum quidem ipfius eft pulchrum,
atque iuftum. Iuftum quoq; fimul & pul-
chrum cft,& bonum : pulchrum fimi liter
& bonum cft,& iuftum. Neque folum in
i ua : ciulia
eiufmodi trinitate cft hic fermo ucnis,ue-
rum etiam in aliis quoq; multis. Quem-
admodum inter principia tpfumeos prae-
cedit uitatn, uita mentem : (imi lirer etiam
ineffe&ibus>ubinon omne compos entis
compos eft, & uitse : neque uiucns omne
ftatim cft mente praeditum, led uicifiim
intelligcntia omnia uiuunt, atque funt:ui-
uenria uero funt, quoque uiuendo. Cum
uero talis fit in extremis , per trinitatem
ciulinodi differentia inanima confluunt,
ubi ens quidem, & uita,& intellc&us exi-
ftit.uita uero & intclle&us cft,& eflentia.
Iotelle&us autem, & eflentia fimiliter cft
6c uitaoina enim (implicitas eft in anima,
una (ubftanria, neque cfle, neque uiuerc,
neque intelligcre,ibi eft aduentitiura. Sed
intcllc&us quidem cius cft eflenrialis, &
uiuens. uita quoque intelle&ualis cft per •
eflentiam. Eflentiadcniq; intellc&ualiy,
& uiucns.ubiquc ergo eft omnia,& ex o-
mnibus unum fimili ratione : & bonum
eius pulchripudine , & iuftitia pollet : &
pulcnru cft bonum, atq; iuftum: rurliunq;
luftum cft bono, pulchroq; rcfertunYfub-
ie&um faneunum cft, rationes uero di-
uerfie. ubi nos neque ipfam trium horum
identitatem fecundum rationes conlydc-
ramus, neque alteritatem (ccundum fubic-
-.r. , ' r 4 dum
:a^4 5 T R O C I T s
&um exiftimamus , {ed rationes ‘quidem
eorum differentes inter fe confcruamus,
unum uero fublefhim.quamobrem ubiq;
per a&iones animae in uicemifta concur-
runt , ficuteriim rationes quideuir tutum
funt differentes ,nnumnero .compos cft
cun&arum,neq; Heri poteft,ut fisiuftitiae
particeps, & temperantis: uacuus,ucl duo
haec quidem habeas, caetera uero non ha-
beas^fic & ciulmodi trinitas fibripfa con-
ne&itur, & omne quidem bonum fimul
& pulchri compos cft, & iufti,fimilitcrq;
de caetcris.proptcrea Socrates iuftum bo-
num per pulchritudinem copulauit. Hoc
enim cft competes eorum medium (imul,
atq; uinciilum. Timaeus aute ait pulcher-
rimum efleaiodum,<jui &feipfum,& col-
ligata,quammaxime conficit unum. Me-
mento uero ipfi quide bono, malum dun-
taxat eflc contrarium, bonimt nerd ne-
quaquam, ex quo apparet concordia in-
uicem eflc bona : malo autem & malum,
& bonum pariteraduerlari.
Tr ob<it omne iuTlum ipfh eius natura
pulchrum effe»atq; bonum.
»r
OMne iuftum cfle pulchrum iequeti-
bus rationibus confirmabimus, cdm
anima fit multitudo quaedam, atque in ca
hoc
( * * '
v t *
DE ANIMA IT DAEMONI,
lioc quidem primum fit, illud uero me-
dium,illud autem ultimu. dic age, quan-
do iuftiriam in ea fieri dicimus, an quan-
do-medium, aut ultimu (uperioribus do-
minariconatur,an potius quado primum
medio, mediu imperat ultimo? At fi tunc,
«piando deteriora melioribus praeualent,
non ulterius erunt deterioranatura talia.
Illud enim cui copcrit dominari , melius
eft, honorabili usq; natura.fi igitur impo£
fibile eft, idem naturaliter cfle melius,
•atq; deterius: oportet iuftum tunc in ani-
ma reperiri, quando quod in ea optimum
eft,uitae totius liabet imperium, medium
uero fubditum meliori praeualet ultimo.
Tunc enim unaquaeq; pars animae, quod
fibi conaenit, liabet. primum quidem re-
gnans : fecundum uerd (lipans : ultimum
•denique meliori miniftrans. Ipfum itaque
iuflu natura diftributiuum eft eius, quod
conuenit parti cuilibet animae. Etofficii
proprii coiifcruandi unicuiq; caula , pro-
priaeq; dignitatis diftribuendac, atque ita
totius ordinis coferuatio.ordouero, mo-
derarioqj fiuiulmodi namraeconuenicns
naturaliter pulchra eft. Eft igitur iuftitia
caula pulchritudinis , atque pulchra. Eft
autem duplex iuftum, unum quidem in
contra6Hous,quod arithmeticam confer-
r 5
uat
H: o c i v s
uat «qualitatem : alterum uero in diftri-
buedo uerfatur in geometrica aequalitate
confiftens.Tum igitur arithmeticam fer-
uat aequalitatem, ne focium fuo in cotra-
dibus defraudemus, plus uidelicet quam
dederimus, ipfi recipientes.Tum uero in-
aequalibus diftribuit inaequalia pro di-
gnitate cuiqi geometrica propofrioc fer-
uata,ut quemadmodum differunt inter fc
pcrfbnae,fic & differant inter fe diflributa
perfbnis : itaq; omne iuftu,ficuc diximus,
cft aequale : omne autem aequale, pulchru.
nam inaequale incompofitum cft , & tur- -
pe.iuftum igitur omne pulchrum. Prae-
terea tunc cft in corporibus pulchritudo,
quando fuperat forma materia, ipfa nanq;
materia deformis eft , & turpis : & quan-
do forma fuperatur ab ca, tunc forma in-
formitate quadam & deformitate reple-
tur, & quafi informe quiddam euadit, fo-
da uidelicet fimilis fubicdae naturae. Si
igitur & in anima, quod i ntelicduale no-
bis ineft , uicem gerit formae, inrationale
uero matcriae(nam inrelle&us^& ratio in
ordine termini computantur)inrationalc
uero in genere indefiniti locatur(natuca
enim indeterminatum eft , expersq; men-
fur?)neceflarium eft, in anima quoq; tunc
pulchritudinem effulgere , quando ratio
quidem regnat, /pedes ucrd uicae ratione
carentes rationi fubduntur.at ucro iuftum
ipfum rationi quidem dat imperium, in?-
rationali deputat fcrui tutem, utriq* cnim^
quod /ibi confcntaneu cft,attribuit. prin-
dpali quidem prindpatum : inferiori uc- -
rd defignat ob/cquium. Quandoquidem
in opificio mundi inratronale nobis eft
/ubditum, 5r rationi nobis inGtx inra-
tionaic /ubiidtur,ut uehiculum ip/unj.
jtaq; iuftum naturaliter pulchrum eft, &
pulchritudinis animat caula. Item iuftum
quid pcrfe&um eft, atque definitum. nam
inraftum imperfefitum , indefinitiimque
cenfctur, atque infinitum uagatur, nec
ufquam fiftit gradum praeuaricans iu/fi-
tiac terminum, ipfum ergo iuftum , cui-
cunq; adeft, men furam, terminumq; im-
ponit, atq; ita omnia perfera facit. Cdra
itaq,- tale iit, merito pulchram effirit anir
mam. Id enim, quod pcrfejftum cft, atque
men/uratu, naturaliter pulchritudo con-
/equitur , ficut immenfuratum , indeter-
minatumq; dcfbnnifas comitatur, iuftum
igitur eft natura pulchrum, denique ip/c
mundi faber totum hoc per iuftitiam ex-
orna uit. pulcherrimo enim nodorum ou
mnium nodo deuinxit mundu,indiflblu-
bilcmq; effecit, propter proportionis ana-
logice
H6S TROCIT^
•
Ionicae poteftatem continente ipfum , fi-
biq; amicum undiq; fidentem, quod au-
tem eft iimilemundo uifibiliu omnium
formofifsimo, nimirum eft ipfum quoq;
pulchrum, quod igitur 'iuftum eft, necef-
Jario eft &pulchnmL
Omne pulchrum naturaliter eft bonum*
omne turpe malunhatq ; uicifiim.
OMne ucro pulchru efle banum , ita
probamus. Conftat pulchrum efle
amabile fuapte natura, quandoquidem _
& extrema pulchritudo diuin^ piichritu
dinis imaginem ferens , eft amabilis, pri-
mo 6; alpccfcu animos ad femouetQuod
conhrmatur in Phaedro. Re enim uera
uaiio/j s id eft pulchru, flue dicitur Jt* 7}
uoe^eif ,id eft auiaprouocat animas, flue
iix 7} Kv^ei/J3 ia eft quia permulcet intuc-
tes, ccrt£ fecundum naturam eftamahile.
Quapropter & amor ad pulchru dicitur
amatem ducere. Quicquidaute eft ama-
bile,eft appetibile. eft enim amor appeti-
tus aliquis alicuius robuftus, atque uehe-
mens. Et quicquid amat, appetit aliquid,
quo & indigct.Omne ucro appetibile eft
& bonum, nucreuerabonu, fiue appares.
Pleraq; enim non bona expetenda nobis
Occurrunt, quoniam appetentibus fe offe-
runt
\
Vv
runt tanquambona.. Dcmonftratum eft
autem i Socrate in Mcmnonq manifcft^
fieri noapoflevur qui malum , quale fit*
noueriht,ipfiini appetant^ Appetibile igi-
tur omne bonum eft. A c fiquidcm appc-
tibifefit principaliter, bonum quoq; prin
cipalitcr erit. Sirtautcm apparens, appeti-
bile, talc-etiamerit bonum .. omnino autc
in quolibet terminom boc eft1 apponen-
dum*, fcilicet aut apparens, aut re ucra. Si
enimpul‘chrum,& appares, certe & ama-
bile,# appetibile-, bonuq; pufchro ciufi-
modi confors. Sin auicmna tu raj>ulchru
efl,&amabile>bonum quoque fimi liter.
Atqui quid'nam erit appetibile, nunquid .
malum?Atimpolsibilecft,ubi notum fue
rit^efle alicuiexpetendiun > omnia enim
bonum appetunt, ad malunr autem appe-
titio nulla fertur, fcd neq; etiamappeti-
tus fertur ad aliquid , quod nequent bo-
num^.neque malum : quod enim tale eft,.
gratia alterius agitur , nullusq; finis exi-
ltit.omncautem^ppcdbile finis.atquc fi-
quidex malis appetitur, quoniamajjparet
bonum^defydcratur ut bonum : & liquid
non pulchrum amatur, quoniam apparet*
amatur ut pulchmm.Si igitur omne pul-
chrum eft amabile, omne amabile eft ap-
petibile, omne appetibile bonum :confc-
quent
qucntcr omne pulchrum eft bonum , atq;
uicilsim,omne bonum appetibile, appeti-
bile eft amabile: fiquidem amare eri uche
menter appetere, unde in Sympofio So-
crates ait bonum amabile cfleficut pul-
chrum: fi inquam omne bonuni eft appe-
tibile,appetibile rurfum amabile, amabile
uerd pulchrum, (equitur ut bonum omne
fit pulchrum.Ncque nunc nobis obiiciat
aliquis, ipfum bonu efle (uperiuspulchri-
. tudine , neque rurfum duplex efle , quod
amabile dicitur: no enim nunc de primis
rerum principiis dilpuramus , fcd dc iis*
qux nobis infunt , pulchris , atque bonis:
quod igitur in nobis eft bonu , fimul eft
appetibile, & amadum. Per amorem igi- -
turid comparamus , & poftidemus : per
amorem inqua,ftudiumq; propenfum.act ~
fiquis feipium animaduerterit, plane per-
fpiciet , eiufmodi bonum acriores nobis
amores inferre, cognofcct, quam pulchra
finii bus manifefta : quod igitur eft bonu,
eft & pulchrum. Quapropter Diodma
pr^cipit amatoribus, ut polt occurrentem
fcnfibus pulchritudinem, fi adpulchritu-
dine traosfirant a&ionibus, officiis, fcien-
tiis,infuam,ibiq; amatorium animae ocu-
lum uchemcnter exerceant. Deinceps ue-
ro ad intelie^umjibiq; praecipuam, diui-
namq;
namq; pulchritudinem dominante , tan-
quam ipfiim re uera pulchrum in nobis
animae uigeat. Quia enim i? «obis elt
uirtute,& tifieath^tlshius ? Quid con-
trd;uicio,& forantia turpius?
1
ffjtno efl anima utens corpore >ut inflrtt-
mento . Aiald ergo corporis non perti-
nent ad animam ,homincmq;,fecut neqs
mala inllrumetorum,ad artijicem,atq;
' artem •
FAlsd pleriq; putant uulricra,morteq;
mala . quia enim horu nobis eft ma- ’
lum ? Siquidem non tranlit in animam,
quae nos ipfi fumus. Neque enim pafcio-
nes inftrumencoruin uirtutes utentia mii
tant , neque igitur faber obtufa aliquan-
do fcca , artem amittit fccandi . neque
etiam fi in arte fabrili confiftcret noAra
felicitas , infelicem propterca putaremus
fabrum, cui fcca defuerit. Iam ucro quem-
admodum anima inftrunientum habet,
fic & corpus inftrumeta quasdam habet,
per quae mouet externa: quorum uitium
bonam non laedit corporis habitudinem,
fimilitcr & corporis paisiones in anima-
non pertranfeunt. quapropter & mors,
etfi corporis malum cft , non tamen eft
animae malum. Si igitur pulchrum qui-
dem
dem a&ionis eft ia anima:, malum uerd
interim fit in alio^hondunt oftenfumcft,
idem aliquando pulchrum cfle,fimulque
malum* Liccietiarn diale£Hca ratione
difting^uere,aliudquidcu^{Ic aliquicifc-
cundum fcipfum: , aliud auteniteundum
accidens* Eft enim a&io fortis, pulchra
fecundum feipfam: mala ucro , liquando
fit mala *per accidens.: quoniam accidit
fortiter agentemmorf *ol'acnim , fluis,
mors e malorum numero. Non igitur
officium, forte fecudum hoc ipfum,quod •.
eft forte,, ideo que & pulchrum, eft etiam
malum, fbd forte per accidens . aliud igi-
tur eft pulchrum, aliud ucro malum. Ne-
que qua ratione pulchrum ,eadein often-
fum eft efle aliquado malum, fedper ac-
cidens propter obitum J?toiiidc hominis
ignorat effentiamvqui bonum dpulchra
tecemit * & hoc quidem in alio, illud au-
temin alio ponitvbonumin corpore, pul-
chrum in atrionibus animae* Sed re uo-
ra homo ipfe eft animus , ipfc eflenria d
corpore fcgregatus, in quo quicquid eft,
pulchrum eft, & bonum eft,.etiam fi inde
corporis fequatur incommodum.. Cor-
pus cnimnon. pars-hominis , fcdinftru-
mcntumanftrumcnti ucro malui non per-
tinet ad utentem.
Quom
DB ANIMA ET DAEMONE^
S^uomodo differant duo hac ,/cilicet fe-
cundumfiipfim ,(& qua ipfum.
IV I&iones eiulmodi,feiliccr,fecudum
J feipfum, & qua ipfum , etiam apud
Ariftotcle diftinguuntur. Quod enim fe-
cundum fcipfum alicui competit , poteft
ci non competere primo.Qupd aute qua
ipfum conucnit, praeter id , quod conuc-
nit, fecundum fc ipjfuin etiam primo com
perit ei, atque adaequatur. Pulchrum igi-
tur,fi commenfurationis anim$ caiifa eft,
atque ob hoc ipfum dicitur pulchrum,
efficitq; , ut melius in anima dominctur
detcrion,perficitq; nos, & animae defor-
mitatem purgat : hac ipla ratione bonum
eft, non quidem per accidens, fed qua ra-
tione pulchrum . fi enim qua pulchrum
eft commenfuratum,eft & bonum. Bonu
enim eftmefura, certfc qua pulchriun eft,
exiftit & bonum.Similiter turpe, qua tur-
pe,malum eft. Nam qua turpe eft, infor-
me eft, indeterminatum, incompofitum,
& hac ipfa ratione malum. Qua igitur
eft turpe, eft utique malum, eadem itaque
res, & pulchra femper eft, & bona . atque
contra turpis pariter, atque mala, hanc tu
regulam nic mete teneto, qua & in pofte-
rum ufus eft Ariftoteles. Siqua duo con-
uemintur , inuiccm eorum quoque op
* s polita
poirta conuertuntur . II igitUr pulchrum^
bonumque conuertuntur inter fc, eorum
quoque oppofita,. malum deificet* atque
turpe, fimiliter inter fc conuertuntur.
t , . . '
UOCL VS' D ES A- *
tUFIGIO» ET
M A 6 l Ay
Interprete Mdrfitio Picino itorentino.
Vemadmodmn amatores ab
ipfa pulchritudine, quae circa
fenfum apparet y ad diurnam
paulatim pulchritudinem ra-
tione progrediuntur : fic '& faccrdotcs
antiqui, cdm coniyderarenr in rebus na-
turalibus cognationem quandairt , com-
pafsionemque aliorum ad alia , & mani-
leftorum aa uires occultas , & omnia in
omnibus inucnirent, facram eorum fcien
tiamcondiderunr . agnoucrunt enim 8c
in infimis fuprema , & in fupremis infi-
ma: in ccelo quidem terrena fecundum
caulam , modoq; coelcfti :m terra ucrd
ccelcftia,fed modo terreno. Nam unde
putamus plantas illas , quas heliotropiai
nominant , ideft folifequas,ad folis mo-
tum folciii uerfus moucn ? fcd felinctro-
piasjideftlunifcquas ad luna ucrti?Ncm-
P*
DI SAC&IF. ET MAOr*. f?%
percun&a precantur , hymnosque conci-
nunt adordinis fui duces. Sca alia qui-
dem mtclle&uali modo , alia rationali,
alia naturali , alia ucrd fcnfibilr modo.
Itaque folifcqua quomodocunq; porerft, .
mouetur ad folem : ac fiquis pollet aud»*
re pullationem ab ca in aere circuitu fa-
&am , proic&o illum quendam per cinfc * .
modi fonum erga regem fiium compolP _
tum animaduerccrct , qualemcunque po~
teft planta conficere.Quamobrem in ter >
ra quidem alpiccre licet folcm & lunam*
led pro qualitate terrena. In caelo autem
piatas omnes , & lapides, & animalia pro
eoe Icili natura uitam habetiaintelle&ua-
lem. Quae quidem ueteres contemplati
alia coelcitiumalia terrenoru adhibue-
runt, unde diuinasuirtutes in locum infe-
riorem ob quandam fimilimdincm dedu
xcrunt. Nempe fimilitudoipfo luffic.icns
caufa eft,ad res lingulas inuicem ti inden-
das. Siquis enimeanabim , liue papyrum
calefaciat, deinde fubigat lucemx proxi-
mae , etiam fi non tangat , uidebit liibito
acccnlam canabim , quamuis nonretige- „ .
rit ignem , accenfioncmqj defupe r ad in- t*.
feriora deiccndcre. Comparemus igitur
canabim calefa£him , liue papyrum- co-
gnadoai cuidam interiorum ad fuperio-
s 2. ra*
tyg P R O C 1 y s .v;.
ra , appropinquationem uero eius ad Iu*»
cernam opportuno ufui rerum pro tcm-
p<pre, loco, materia. Proccfium ignis in
canabiin praefcntiae diuini luminis ad id,
quod poteft capcrc.accdsionem denique
canabis dcificationi mortalium, materia-
liumq; illuftrationi, quae deinde feruntur
. furfum inftar accenfae canabis ob quan-
dam (eminis diuini participatione. Quid
ucr6 de Loto dicam?Lotus implicat qui'
dem in fc folia ante folis exortum, orien-
tc uero fole explicat paulatim . & quate-
nus (ol ad mediam coeli afcedit plagam,
eatenus pandit folia. Quatenus uero &
medio petit occafum,gradatim folia con
trahit. Videtur haec no minus dilatatio-
ne,contra&ioneq; foliorum honorare (b
lem, quam homines genarum gcftu,mo-
tuq; labiorum. Non folum uero in plan- .
tis,quae ueftigium habent uitae, fcd etiam
in lapidibus alpiccre licet , imitationem,
8c participationem quandam luminum
fupernorum , quemadmodum helitis la-
pis radiis aureis folares radios imitatur,
lapis autem, qui uocatur coeli oculus, uel
folis oculus , figuram habet (imilcm pu-
pillae oculi , atque ex media pupilla emi-
' eat radius . Iapis quoque lelenitus , id eft
lunaris , figura lunae comiculari limilis,
quad
/. .. '
r ^ / *
• . • * r **
V. * J
DH SACRI F. ET* MAGIA. 277
quadam fili mutatione lunarem fequitur
motum. Lapis deinde hcliolclcnus,id eft
folaris, luiiarisq; imitatur quodammodo
congrellum folis , & lunae, figuratq; co-
lore. Sic diuinorum omnia plena liint,
terrena quidem cceleftium , coeleftia ue-
rd luperccelcftium, proceditque quilibet
ordo rerum u% ad ultimum.Quae enim
liipcr ordinem rerum colligutur in. uno,,
hic deinceps dilatantur in aclcendendo,
ubi aliae animae lub numinibus aliis ordi-
nantur. Deinde & animalia liint folaria
multa, uelut leones, & galli, numinis cu-
iufdam folaris pro fua natura participes»
unde mirum clr, quaturn inferiora in eo-
dem ordine cedant foperioribus , quam-
uis magnitudine, potentiaa; non cedant;
hinc ferunt gallum timeri a leone quam-
plurimum, & quali coli.cuius rei caulam
a materia, fenfu'uc alsignare non poflii-
mus , led folum ab ordinis fupemi con-
templatione . quoniam uidelicct praelen-
tia folaris uirtutis conuenit gallo magis
quim leoni : quod & inde apparet , quia
gallus, quali quibufdam hymnis applau-
dit fingenti loli, & quali aduocat, cjuan-
do ex antipodum medio coelo ad nOs
defle &itur, & quandoque nonnulli fola-
res angeli apparuerunt formis ciulmodi
pracd
JT
UOC1TS
praediti , atque cum ipfi in fe fine forma
effient , nobis tamen , qui formati fumus,
occ urrerc formati. Nonnunquam etiam
daemones uififuntfolares leonina fron-
te, quibus cum gallus obiicerctur, repen-
te aifparuerunt.Quod quidem inde pro-
cedit, quod femper quae in eodem ordine
confotuta inferiora funt , rcuerentur fu-
periora : quemadmodu pleriq; intuentes
ui rorum imagines diurnorum, boc ipfo
afpc&u uereri fblcnt turpe aliquid perpe
trarc. Vt autem fummatim dicam , alia
ad reuokitioncs folis correuoluuntur, fi-
cut plantae, quas diximus : alia figuram
fblarium radiorum quodammodo imi-
tantur,ut palma,da<9ylus:alia igneam fb-
lis naturam , ut laurus : alia aliud quid-
dam . uiderefane licet proprietates, quae
colliguntur in fble,pafsim diftributas in-
kquentibus in folari ordine confoturis,
iciiicct angelis, daemonibus, animis, ani-
malibus, plantis, atque lapidibus. Quo-
circa facerdotii ueteris autores a rebus
apparentibus fuperiorum uirium cultum
adinueocrunt,dum alia mifcerent, alia pu
rificarent. M ifccbant autem plura inui-
c-cra, quia uidehant fimplicia nonnullam
habere numinis proprietatem , non tame
fingulatim ,fuf£rienccm ad numinis illius
aduoc
k
DB SACKIP. BT MAGIA.' \
aduocationcm. Quamobrem ipfa mut-
torum comiftionc attrahebant fuper nos
influxus : atque quod ipfi componendo
unum ex multis conficiebant , afsiinila-
bantipfi uni, quod cft fuper multa, con-
-ftitucbatq; ftatuas ex materiis multis per-
miftas ; edores quoq; compofitos colli-
gentcs:arte in unum diuina fymbola,rcd-
aentesq; unum tale , quale diuinumexi»
ftit fecundum eflentiam, comprehendens,
uidelicet uires qitamplurimas. Quorum
quidem diuifio unamquamq; debilitauit,
miftio ucro reftituit in cxeplaris ideam.
Nonnunquam ucrd herba una, uel Iapis
unus, ad 'diurnum fufficit opus. Sufficit c-
nim Cncbifon,id cft carduus, ad fubitam
numinis alicuiusapparitionem,ad cufto-
diam ucro laurus. Raccirium , id cft ge-
nus uirgulti fpinofum , cepa, fquilla, co-
rallus, adamas, Iafpis, fed ad prxfagium
cor talpae, ad purificationem ucro fulfur,
& aqua marina. Ergo faccrdotes per mu-
tuam rerum cognationem , compafsio-
ncraq; conducebant in unum , per repu-
gnantiam expellebant, purificantes, ctim
oportebat, fulfurc,atq; afphalto, id cft bi-
tumine, aqua afpergcntes marina, purifi-
cat enim fulfur quidem propter odoris
acumen, aqua uero marina propter ignea
s 4 portio
/
portionem , & animalia diis in deorum
cultu congrua adhibebant, caeteraq; fimi-
• lirer. Quamobrem ab iis, atq; fimilibus
recipientes primum potecias daemonum,
cognoucrunt,uidelicct caseflc proximas
rebus, a&ionibus^i naturalibus : atq; per
haec naturalia , quibus propinquant in
praefentiam conuocarunt. Deinde a dae-
monibus adipfas deorum uires, a£Ho-
nesq;* proceflcrunt , partim quidem do-
centibus daemonibus addilcentcs, partim *
uerd induftria propria interpretares con-
uenientiafymbola, in propriam deo-
rum intclligcntiam afccndentcs,
ac denique pofthabitis natu-
▼ - . ralibus rebus,adionibuf-
que , ac magna ex
parte daemoni-
bus , in deo-
. ; rum fc
con-
fortium rccepe-
. i nuit*
* *>-t/ » s • * • - 4? ' • •
; PORPHYRIVS
DE OCCASIONIBVS,
fine cetujis ad mtcUigibtlut
nos ducentibus
M AR S ILIO FICINO
INTERPRETE.
JDc natura corporeorum jatque in-
corporeorum.
M N E corpus cft in loco*
Nullum uero eorum, quae
fecundum fe funt incorpo-
rea, uel aliquid tale, cft in
loco. Quae fecundum fc
funt incorporea, eo ipfo,quod praeftatius
eft omni corpore , atqi loco , ubiq; funt,
non diftanti quidem, fed indiuidua qua-
dam condicione. Quae fecundufe funt
incorporea, non localiter praefentia cor-
poribus,adfunt eis, quotiefeunq; uolunt,
ad illauergcntia,atq; declinantia, quate-
nus uidelicct naturaliter ad ea uergimt,
atq; inciinantur.Sed enim cum no adfint
locali conditione corporibus,habitudinc
quadam eisadfunt. Quae fecundum fe
lunt incorporca,ccrte non per fubftantia,
& per eflentiam corporibus adfunt. Non
enim corporibus commifcentur.ucrunta-
- . .1
s S
mea
«$2, »OH?HYUT.S
mcnex ipfa inclinatione^quafi momento
uis quaedam fabhftrt inde communicata
iam propinqua -corporibus, Ipfanaq; in-
clinatio fecundam quandam uim fubfti-
tuit corporibus iam propinquam.
Venatura, & alligatione, & folfr-
tionc animet.
ANima quidem mediu quiddam eft
inter euentiam indiuiduam , atque .
dlentiam uera corpora diuifibilcm-Iatel-
ic&us autc eflentia eft , indiuidua folum.
Sed quaiitates,materialesq; formae, fecun
dum corporabunt diuifibiles. No omne,
quod agit in aliud appropinquatione, &
ta&u facit, quod facit, fed edam qu$ pro-
pinquando, & tangendo faciunt aiiquid
fecundum accidens, non utuntur propin-
quitate. Anima corpori alligatur con-
uerftonc quadam ad paftioncs proucnicn
tes a corpore. Rurfumq; foluitur quate-
nus a corpore nihil patitur. Quod na-
tura ligauit,hoc & ipfa natura foluit.Rur
(iis, quod conciliauitTanima, hoc & ani-
ma dirimit. Natura quidem corpus in
. anima deuincit, anima ucro fcipfam in
corpore. Quamobrem natura corpus ab
anima feparat, anima uero fcipfam i cor-
pore fegregat.
Omnia
Cnrnia quodamodo funt m omnibus pro
conditione eorum , quibus infunt .
NOn fimiliter omnia in oranib* iri-
tcliigimus, fed proprii fc habet ad
omnia unius cuiufq; cfienria : in intclle-
&u quidem intcllc&uaiitcr, in anima ue-
rd rationaliter: in plantis feminarie , in
corporibus imaginarii : in eodeq;(quod
Jiis omnibus fiipcrius eft) modo quodam
iuperintcllc&uali,arq; iupcreflcntiali.
In fimmis cH unitas cum uirtute : in
infimis multitudo cum debilitate •
INcorporcae fubftantiae defccndentcs
quidem diiudiccntur. atq; in lingula
potentiae defc&u multiplicantur, adfccn-
dentes autem utuntur, atque liraul recur-
runt in unum copia potcftatis.
t)e (pccicbus tuta,
NOnfolum in corporibus aequiuo"
ca conditio eift , fcd ipfa etiam uita
multipliciter praedicatur. Alia eft enim
uita plantae , animalis alia : alia rurfus in-
telle&ualis effentiae , alia tandem naturae
luperioris,a!ia animae, alia intellc&ualis:
uiuunt enim & illa :ctfi nullum eorum,
quae ab iplis exiftuat , uicam cis lirailem
iortiatur.
i , / Quae
1 >
tS4 PORPHYR.IVS
Qua generant > partim conuertuntur
ad genita, partim minime.
OMne, quod lua c flent ia generat, ali-
quid fe deterius generat, atq; omne
genitum ad genitorem natura conuerti-
tur. eorum uero, quae generant, alia qui-
dem nuito modo conuertuntur ad geni-
ta:alia uero partim quidem flebuntur ad
illa, partim etiam no fle&untur. alia tan^
dem folum dcflc&utur ad gennuras,ueqj
interim ad fe reficiuntur.
Senfus t imaginatio t memoria,
intelligentia.
MEmoria non eft imaginationant
confcruatio quedam,«?fc« -ruv /ut-
7d,7H$iv7KU 7T(ojia\it&cu invias , ngefitof-
fucncty fcd eft ipfas propoli tiocs5fiue pro-
du&ioncs in actum coram , quae medita-
tus eft animus nuper, educere. Anima
quidem habet omnium rationes. Agit au
tem fecundum eas,ucl ab alio adexpedK
tioncrn eiuimodi prouocata , uel ipla ‘ie-
ipfam intus conuertens ad rationes , &
cum ab alio prouocatur, tanquam ad ex-
terna committit introducere fenfus : ciim
ucrd ingreditur in feipfam,ad intclligen-
tiaspcruenittneq; igitur fenfus extra ima-
ginationem funt, ncq;,ut dixent aliquis,
intclligetiae quatenus competunt anima-
DB OCCASIONIBVS. l’
li:ncq; rurfiis abfq; inftrumentorum fcn-
fualium pafcione funt fenfus , fic & intei-
Iigentix no abfq; imaginatione, nifi ana-
loga conditio fit: quemadmodum figura
cohfcqucns quiddam cft ad animal fen-
fualc , fic phantafma aliquid confcqucns
ad intelligenciain animae intclligentis in
animali.
isinimaeJl immortalis.
ANimacft cflentia incxtcnfa, imma-
terialis,immortalis ; in uita haben-
te a feipfa uiucre, atq; efle iimilitcr pofsi-
dente.
Pafito animx}dtq; corporis ejl loge Atuerfd.
Liud cft pati corpora, aliud incor-'
porca. Pafsio enim corporum cum
tranlmutatione cotingit: pafsio uero ani-
mae eft accommodatio quaedam , & affe-
Ctio ad rem ipfam,& a£tio quxdam, nul-
lo modo fimilis calefactioni, frigcfaCtio-
niq; corporum, quamobre fi pafsio cor-
porum,cum trafmutationc fit, dicendum
eft omnia incorporea efle pafsionis cx-
pertia.Quae enim d materia, corporibusq;
fcparatalunt a&u, eadem permanent: quae
uero materi^, corporibusq; propinquant,
ipfa quidem non (une pafsiua, fed illa, in
quibus haec apparent, patiuntur, quando
enim animal fentit , anima quidem fimi-
lis
i
lis cfic uidctur harmonie cuidam feparas
tx cx feipfa chordas moucnti contempe-
ratas. Corpus autefimile harmoniae, quae
infeparabihs ineft chordis* fedcaufamo-
ucndi cffe uidctur animalr,pptcrca quod
(it animatum, quod quidefimilccfViiiu-
fico, cx eo quod fit concinnum, corpora
uero, quae per pafiionem fcnfualc pullan-
tur, fimilia contemperatis chordis appar
rent. Etenim ibi non harmonica quidem
leparata patitur, fcd chorda : & mouct &-
nc muficus per ip{am,quaefibi ineft, hai>
monianrncq; tame chorda ratione muii-
camoucrctur etiam, fi uellet muficus, nifi
harmonia ipfa id dixit.
De d'jf(rcnttjs incorporeorum, •
Ipfa incorporconim appellatio non fe-
cundum communitatem unius , enrf*
deq; generis, fic cognominata eft quem-
admodum corpora, fcd fecudum nudam
ad corpora priuationem .. Quamobrem
«ilvil prohibet inter illa, alia quidem efle
eflentia, alia uero no eflentia : & alia rur-
fiis ante corpora, alia uero uni cum cor-
poribus : item alia i corporibus feparatay
alia uero no fcparata.Pr^tcrea alia fecun-
dum fe lubfiftcntia, alia uero aliis, ut fint
indigentia : alia deniq; a&ionibus,uitisq;
ex fe mobilibus eadem , fcd alia ukis , 8c
DB OCCAS TOHIBVS.
qualibus a£Honibus quodammodo per-
mutata, nempe fccudum negationem eo-
rum, quae ipfa non fimt,non fecundu a&i-
ftentiam eorum, quae llmt, appellantur,
Pafiiones materiet primt afitgnate
■ fimiitter a Plotino.
M A teri? propria apud antiquos hec
funt incorporea quidem, diucrfii
enim eft a corporibus, praeterea uitae- ex-
pers, neq; intcllc£hjs,ncq; anima, neq; a-
liquid fecudum fe uiuens. Item informis*
permutabilis ,infi n ita,impotcns. Quapro-
pter neq; ens, feducrum non ens, imago
mollis apparens, quoniam quod primo
cft in mole, clt ipfum impotens, item ap-
petitio fubfiftenriae,& ftans non in ftatu.
praeterea femp in le apparens, tum paruu,
tum magnu, tum minus, tum magis, tum
deficiens, tum excedes, quodW hac fcm-
per , maneat uero nunquam , neq; tamen
aufugere potens, quippe ciim totius entis
fit dedecus. Quamobrem quicquid pro-
mittat,mentitur: ac fi magnum appareat,
inccrimeuadit paruum, quali enim ludus
. quidam eft in non ens au&gicns. Fuga
enim eius non fit loco , fea dum ab ente
deficir : quamobrem quae in ea funt ima-
gines, infunr in deteriori rurfus imagine*
quemadmodum in lpeculo id, quod alibi
fimn*
iS8 TORPHTRIYS
litum eft, apparet alibi>& ipliim Ipcculum
plenum ellc uidetur , nihilq; habet» dum
omnia uidetur habere.
Quid pdtidtur, quid non.
P A Is ion es circa id funt omnes, circa
quod accidit & interitus. Via enim
ad interitum eft admifsio palsionis,atque
huius cft interire, cuius cft pati. Interit au-
tem incorporeum nullu.fed quaedam in-
ter illa autfunr, aut non funt. quapropter
nullum compatitur: quod enim patiens
eft,non oportet ita fe nabere, ledeflc ta-
le,ut alterari queat, atq; interim in quali-
tatibus coru, quae ingrediuntur, licq; in*
ferunt palsionem.Ei nancp quod ineft al-
teratio non a qualibet accidit,ncq; igitur
materia patitur. Nam fecundum fcipfam
qualitatis eft expers, neq; prorfus formae,
quae fiint in ea, ingredientes , uiciisimq;
exeuntes, fed palsio fit circa copofitum,
& unius ellc in copofitione confiftit,hoc
enim in cotrariis uiribus, & qualitatibus
ingredientium, inferentiumq; palsionetn
perfeuerare in fubfiftendo uidetur. Qua-
obrem ea quorum uiuere eft ab externis,
nec a fcipus , nimirum & uiuere , & non
uiuere pati poliunt. Sed ea, quorum ellc
in uita conliftit, pafsionis experte, necef*
larium
Vi
D B OCCAS IONIBVS. 15^.
' * % i
larium eft permanere fecundum uitam,
quemadmodum uirae uacuitati coucnit Se
non pati, quatenus St uitacuacuitas. Itaq;
ficut permutari , ac paticopofito ex ma-
teria , formaq; contingit , id eft corpori,
neq; tamcaia materiae accidit, fic uiuerfe,
atq; interire , pariq; fccundunvhoc ipfum
incompofito exanima, corporeq; perfpi-
citur.ncq; tamen animae id coringir, quo-
niam anima no eft aliquid ex uita,& non
uita conflatu, fcd uita loliuri. coftat quip-
pe,ciim fimplex edentia fit, ipfaq; animx
ratio fit natura ipfa fe moucns. .
Omni* mteUi-flu* eft omniformi*.
INtellc&ualis edentia fic in partibus
eft coniimiliSjUt St in particulari quo-
libet intellc&u, uniucrfbq; intelle&u fint
entia:fcd intellc&u quidem uniucrfali en-»
tiactia particularia uniucrfali fint ratio-
nc:in particulari' autem intcllc&u etiam
uniuerfalia fimuL atque particularia fint
conditione quadam particulari.
+s4nim<i quia per cjjentiam eft uita» .
non moruwr. .
Circa eflentiam, cuius efle confiftit in
uita,& cuius pafiiones uita quaedam
iim^nimirum St mors in quali aliqua ui-
t ta
/ t5t ucr/atur , hon in priuarione nitae fimul
tota. Quoniam neque pafsio/eu uitacft
Omnino, illic ad non uiucndum,ipfaq;
illic accidit orbitas.
-J ' i>I • (;- ... • ■’ * : i ' ' *■+■:;. ' s *
Omnis wta incorporea quocunq; mutetur,
permanet immortalis,
TNuitis incorporeis proceflus manen-
tibus prioribus in (c firmis efficiuntur,
dum nihil fui perdunt, neq; permutant ad
fiibftantiam inferioribus exhibenda. qua-
propter neq? qux inde fubfiftunt,Cum ali-
qua perditione uei tranfinutationc fiibfl-
ftunt. neque hoc quidem efficitur, ficut
generatio interitus, permutationisq; par-
ticeps. ingenita igitur, & incorruptibilia
fiint atque ingenitae, incorruptaeq; fecun-
dum hoc ipfam effe&a. .
Quomodo inteUigatur quod cfi/upr -
rius intcllettu. ; .. j
DE illo quodeft mente fuperius , per
intclligeriam quidem multa dicun-
tur : confydcrantur auteni uacuitate qua-
dam intelligcntiae intclligcntia meliore,
quemadmodum de dormiente per uigi-
lantiam multa dicuntur, led per fomnum
ipfum cognitio eius,peritiaq; habetur, fi-
tnili nanq; fimile cognofcifolct, quoniam
omnis
DB OCCAS IONIBVS. 1$J
omnis cognitio, afsimilatio quaedam eft
ad hoc ipftim, quod cognofcitur.
2Von ens aut efl fuperius ente, ut deus, aut
inferius cum materia .
QVod non ens dicitur, aut ip(i nos
machinamur ab iplo ente aliquan-
do lcparati ,aut fiiperintelligimus, dum
ens pofsidcmus. quapropter li feparamur
ab ente, ens ipftim non fiiperintelligimus
non ens fnper ens ipftun, icd iam non ens
uelut falfam concipimus paftionem, con-
tingentem uidelicct illi , qui digreditur
extra fcipfiim.ipfe enim quifquc quemad-
modum dxiftentcr id eft ucr£ , atq; per fe
ipfum poteft reduci ad ipfum non ens
ente fiipctius, fic ab ente, feq, ipfo digre-
diens iani traducitur ad non ens, quod
catis ipfius eft cafiis atq; ruina.
fubHantia incorporea efi ubi -
'* ' ' cuncpuult.
NA tura corporis Jiiliil impedit, quin
quod fecudum (e incorporeum cft,
fit abic uq;,& quomodocunq;.Sicut enim
corpori incomprchefibilc eft, quod mol-
lis eft expers, nihilq; ad ipfum pcrtinct:(ic
incorporeo ipftun, quod molle diftendi-
tur, non fit obftaculum & quafi non ens
t i iacet.
I
fX9l POKPHYRIYS
iacet. neque enim quod incorporeum eft
locali conditione qud uult difeurrit. lo-
cus enim cum mole fimulcxiftit. neque
rurfus corporu. limitibus: coercetur, quod
enim quomodocuq; iacet in mole, in an-
guftum cohiberi poteft, & coditione lo-
cali tranfrnutationem agere, quod auteia •
. eft a mole, magnitudineq; prorfus exem-
- ptum,hoc ab iis, quae funt in mole, conti-
neri non poteft, d motuqj.locali permanet
liberum. Igitur quali quadam, ccrtaq;
dilpofitione reperitur ibi,ubicunq; difpo-
nitur.Ioco interca tum ubiq;, tumnufqua
fimul exiftens. quapropter quali quadam
ccrtaq* affc&ionevucliiiper coelum, uel in
parte mudi quadam apprehenditur quan-
do ucro in aliqua mundi parte tenetur,
non oculis quidem afpicitur, fed ex ope-
ribus eius praefentia fua fit hominibus. J
manifcfta.
»
SubStantid incorporea nullo corpore co~
hibcturjcd producit ejeam in corpore^,
per quam fe corpori applicat . *
QV od eft incorporeum, liquando in
corpore comprehedatur, non opus
eft ut ita concludatur, quemadmodum in
parco ferae clauduntur, nullum nanq; cor-
pus poteft ipfum ficin fe cohibere, neque
; «r ... .-i ficut
(icut uter liquorem aliquem trahit, & co-
hibet, aut flatum, fed oportet ipfum fub-
ftituerc uires gb ipfa in leipfum unione
extra manantes , quibus dcfoidens cor-
pori applicatur. copula itaq; cius ad cor-
pus per ineffabilem quandam fui ipfius
impletur extenfionem. quamobrem non
aliud quidem ullum ipfum alligat , fed
ipfum certe leipfum. neque igitur refoluit
ipfum corpus quando frangitur, aut in-
terit, fed ipfum potius lemctiplum eno-
dat , quando i familiari erga fubic&um
affe&ionediuercir. , . /
yniucrfdlcs cdujk non convertuntur ad
ejfcftuajcd eos ddfe convertunt.
NVlla fubftantiarum , quas uniucrfe
funt,atq; pcrfc£he ad fuam conucr-
titur genituram. Omnes au tem pcrfc&ae
fubftantiae ad generantia rediguntur, 6c
id quidem ad corpus ulquc mundanum.
Quod quidem cum fit peric£iuiii,ad ani-
mam eft rcda&um. animam inquam ig-
tclle&uale, idcoq; circulo uoluicur. ani-
ma uerd mundi aa inrclic&um attollitur. ■"
intelle&us autem erigitur ad principium.
Omnia itaque pcrucniunt ad hoc ipfum
ab extremis exordientia quatenus facul-
tas fuppetit unicuiq;. pcrucniunt. inquam
. t 3 cieua
f OR^TRIVJ
eleuarione ad primum, illucufque perdu-
&a:quae quidem aut ex propinquo, aut ex
longinquo effici folct. Haec itaque non
folum appetere deum dici poflunt , fed
etiam pro uiribus affequi. in fcbftantiis
uero particularibus, & ad multa labi po-
tentibus ineftprocliuitas dcfle&es ad ge-
nituras : ideoq; in his deli&um dicitur
accidi fle, in his infidelitas eft damnata,
has igitur contaminat ipfa materia, pro-
pterca quod ad hac dcflc&i pofsint, cum
tamen interea ad diuinum feualcant corv-
uertifle : quare perfe&io quidem i prio-
ribus fccuda fubftituit conferuans eadem
ad priora conucrfa. defc&us autem prio-
ra etiam ad pofteriora defle&ir, efficitq;,
ut haec ipfa diligant a fuperipre interim
diucrtcntia.
i • i !^'l ili’ 3 • I' 1 ^ • • f- n i »’ * • * •
'■> r» Quomcdo differenter efl ubiq ; dent,
. t intiUcflua, dnima.
DEus eft ubiq;, quia nufquam intellc-
&us eft : ubiq; etiam, quia nufquam
anima : denique ubique eft , quoniam eft
•& nufquam : fed deus quidem ubique 8c
nufquam eft coru omnium, quae funt poft
ipfum. Sui uero ipfius eft folum, ficut eft,
atqup uult.Intellcdfus autem in deo qui-
dem ubique eft, fed in eis.
oft
ipfum.
f
DE OCCASIOKIBTS. 2
ipfum, exiftit nufquam pariter, 8c ubique
anima tandem m intcfle6ju,atquc deo, fi-
i militer cft ubique , in corpore uerd ubiq;
cft fimul & nuftjuam* Corpus autem & in
anima, & in intclle&n, & in deo, omnia
profc&d cum entia, tum non entia ex deo
fune, & ideo neque tamen ipfe deus eft,
cum entia, tum non entia, neque exiftit in
cis. Si enim efiet duntaxat ubiq;, ipfe qui-
dem omnia,& in omnibus edet. At quo-
niam eft,& nufqua, omiiia £me per ipfiuKi
Eunt, fiuntq; rurfus inipfb* quoniam ip$c
exiftit ubiq; : diucria rurfus ab ipfo, quo-
niam ipfe nufquam. Similiter inteflechis
ubique exiftens, atque nufquam, c^ufa eft
animarum, animasq; fcquentium /neque
ipfe anima cft, neque quae poft animam,
neque in eis exiftit:quonia uidcliccr nob
folurn ubique eft,corumq;, quae funt poft:
ipfum, fed & nufquam. Rurfus, anima
neque corpus eft, neque eft in Corpore, fed
caufa corporis, quoniam durii ubiqUd cft,
per coipus* fimul eft, &»-.in corporermf-
quam.proceflus dcniqueuniucm in illud
. :. dcfinit,quodncq; ubiq; fiinubncqu^
nufquam cife ualer , . feci altani* ' l
• j , quibufdamujcibusptri- ;.r
1; v to ulquc fit parci- V.L
.. CCPS‘ y
unn * 4 EX
0*
R. S
isfnxm& in hoc corpore dormit.
Bftincre animalibus prae-
cipimus, non quide omni-
bus,(cd omni auntaxat di-
uina cotemplaruro, qui fa-
ne animaducrtit huius ha-
bitaculi ucncficia , in quo hic habitamus:
quincda cognofdt iprnm, quod in (c cft,
naturailitcr perpetuo uigilans,atq; fbmnu,
quo hic opprimitur>dcprehcndit.Cui nos
(anfc educationem, nutritionemq; trade-
mus confentanea, tum huius loci naturae,
tum fili ipfius cognitioni conuenientenu
Bedtitudo non e fi diurnorum cognitio,
fid uita dtuttut. . ,
BEata nobis contcplatio non cft uer-
boru accumulatio , difciplinarumq;
multitudo, quemadmodum aliquis forte
putauerit : neque enim ita componitur,
neque pro quantitate rationum ac uerbo-
rum
rum accipit incrementum, alioquin nihil
prohiberet illos, qui omnes congregauc-
rint difciplinas,cilc beatos. hunc nero ne-
dum quaelibet difciplina felicem contem-
platione impleat, nec Ip& etiam de iis,
quae ucrae funt do&rinae, id unquam effi-
ciunt, nifi eis adiit & uita in ipiam diui-
norum tranilata naturam, profc&d con-
templationis finis cft ens ipfum, uerumq;
ailcqui adeo fcilicet, ut eiutmodi aiTecu-
tio contemplatorem pro naturae fuae ut-
ribus,cum co,quod contemplatur, conflet
in u^im, non enim in aliud, fcd in ipfum
ucrc fcipfum fit rccurfus, neque ad aliud,
fcd ad feipfum re uera fit confpiratio. ipfc
ucr6 rcuetacftintdieftus.Quamobrcm
& finis cft intellc&u uiucre, atque ad hoc
ipfum fcrmoncs,difciplin$q; foris adhibi-
tae, coditione quidem nobis purgatoriam
adhibet, non tame ratione ipiam qua no-
bis felicitas complcatur.quamobrcm fi in
fermonum,rationumq; congerie felicitas
ipfa confiftcret, liceret hominibus educa- '
tione,certaq; officia contemnentibus, fe-
licem confcqui finem, at ucro quoniam
hanc uitam oportet in aliam commutare,
animu per uerba,& rationes,opcra^; pur-
gantes,dic age,qui'na iermoncs,quae 'nam
opera fic potifiimu nos inftimat ? non ne
t t uerba
uerba duntaxatyofficiaq;, quibas 4 rebus
fcnfum moucntibus, fcnfasq; pafsionibus
.feparcmur?Atq; ad uitam intellc&ualcm,
fupcrq; imaginatione, ac pro utribus paf-
fionis expertem deniq; reducamur.
Z>e animA dcfcenju,4tq; dfcenfu.
OPortet nos, (i modo adilla, quaere
ucra nobis propria fiint , rcuolaturi
fumus, haec, quae & ex natura mortali no-
bis adfumpfimus , omnino deponere un4
cum affeoione adjiaec declinate, per qua
ddccnfio nobis c 6r i g i t .p r gtcrea remini fci
beatae, & aeternae fubflatiae,ac,duin ad in-
. corporeum ftudcrnus afccndere, duo po-
tilsimum meditari , tum quajatione efle
materiale , caducumq; deponamus , tum
etiam qua uia praecipue reuertamur, con-
traria Icilicct uia reaeutes ad illa uiae, per
quam ad haec noftra defcedimus. Eramus
enim,& adhuc fumus, intclle&uales cfTcn
tiae purae ab oipni icnfu,naturaq; irratio-
nali uiuetcs copiilati uero fumus natiine
fenfibili,tum per impotentiam aeternae ad
inrclligibilc noftrum coniun&ionis, tum
per potentia ad interiora uergete.Omnes
enim uires cum fenili, corporem agentes,
tunc primum pullulant ad cffe£hirn,cum
animus in ipio intelligibili minimi per-
fcuer
(euerat,(imiles terrae iam dcprauatac,que,
cilm triticum Cepe CuCccpcrit , reddit dc-
niq; loIium.Id'q; per quadam animae ac-
cidit prauitatem, quae Cane no perdit quir
dem ipiius edentia, dum irrationale pul-
- lulat germen , fcd per hoc ipfum anima "
coniungitur cum mortali, dum ad alienu
ex proprio trahitur.Quamobre liquando
ad priftinum ftatum redire pro uiribus
afferamus, neccflariu eft a (enfu,& ima-
ginatione,omni^ irrationali, quae (equi-
tur inde, conditione, pafiionibusq; eiu£*
modi animum penitus (egregare , quate-
nus permittit naturae necefsitas.Ritc uer A ’
difponcre,articulatimq; componcre^uae
ad mentem pertinent, tranquillitateii, pa
cemq; ex hoc circa irrationale belle con
ftj tuentes, ut no Colum de ipfis intcllc&us
intclligibilibus audiamus , (cd ctia quaiv-
ta porentia (imus fruenres, uidelicet con-
templatione mentis, & in naturam incor-
poream redituri. Iamq; per intelledu ue-
re uiucntes, uec ultra fclsounacum nam
riseaducocogoatis* Soluere iraq; multa
nobis indumenta debemus , tum uilibiie
hoc indumetinnn , tum interiores adhuc
nobis ucftes adhibitas . non enim uitio-
rum efic&us tantum deuitare debemus,
led effetius criain ipfos radicitus extirpa-
tc . difcefliis autem a corpore fieri quide
potefteum uiolenria /fieri quoq; perlua-
fionc quadam , & profe&d rite peragitur
per extenuationem quandam,&, ut dixe-
rit aliquis,per o'bliuioncm,'mortcmq; af-
fc£hium,quae quidem optima difceffio
cft . quippe cum nihil tranat fccu ipfius,
ex quo animus ipfe diucllitur . nam ut in
rebus lcnfibus manifeftis compertum ha-
N bemus, quic quid cuellitur uiolentia, ali-
quid fecum ,nue parte,feu ueftigiu cuul-
fionis ipfius,eiusq; ex quo eradicatur tra
here folec.
Defolutionc
SApientes antiqui diligenter omnia
deuitabant, quae anima corpori affi-
gere poflent . fic Pythagorici, & fimilcs
fapientes partim fc in foUtudinem rccepc
runt,partim uiucntes turbae in templis, lu-
cisq; uiucbant . unde procul turba omnis
fe moneretur. Plato autem elegit acadc-
miam habiradam , agrum non modo fo-
litarium , & ab urbe lemotum , fcd etiam
(ut fcrtur)in(alubre. Alii uerd oculis eda
minimi pepercerunt, quo contemplatio-
nem intimam nullis interpellatam, & per-
petuam confcruarcnt. Pliilofbphus qui-
dem animum a corpore per uiolcntiam
non extrudet.nam il uim intulerit, nihilo
minus
D E A»B.S T I.N. ANIMAL. 3OI
minus permanebit ibidem, unde fi e exire
compulerit . neque tamen parum referre
putabit, fi corpore impinguando fibi car-
cerem confirmaucrit duriorem- Caucbit
enim ne fenfus^ius^; uoluptas, fi inuale-
fcat , animam profundius in corpus ira-
mergat.Profcdo fi fcnfuum a&iones pu-
ram animi a&ionem non impedirent,
quid'nam grauc foret cfle in corpore, dii-
motiones, quae per corpus fiunt, minimi
patiaris?quo enim mocfb iudicares, dice-
res^; qupdpaflus fueris., nifi & pariaris,,
nifi & praefens his exifteres, quae patieba-
ris? Inteile&ux quide penes feipfum efto,,
etiam fi nos penes ipfum mimmb fimus,
qui autem ab intellcdb digreditur ibi
iam eft, qud cfitranfgrcflus^ifcurrens^;.
furfum, atque dcorfiun, attentiore perce-
ptionis cuiuldamftudio. . illic iam adefb,
^bi perceptio ipfa peragitur , nedum qui ^
ad expeticntiamfenfibilium dcfccndit,&
per facultatem irrationalem agit , pofiit
interea quae fecundum mentem funt, con
templari fyncere : nec ilii etiam, .qui duas
nobis attribuunt animas, geminas quoq;
nobis attentiones fimul habere permit-
tunt , alioquih duo animalium coniugia
cffeciffcnt . fieri pofiet altero ad alia in-
tento ut alterum fibi alterius opera mi-
nimfc
nitne uendicarct. Sed quidnam opor-
teret palsioncs corporeas eneruarfc ,• ab
eisq; mori,idq; quotidie meditari, ii pof-'
femus fecundum intelle&uin agere con-
hin&i mortalibus abfquc intelle&tis in-
fpe&ionc , ut aliquis dcclarauit ? liitelle-*
cius cniin uidet, intelledus audit. At fi
luxuriosi comedens , uinumq; ingurgi-
tans (uauifsimum, potes interea diuihi?
incumbere , cur hon frequenter es in di*J> ,
ulnis , dum humanis inhaeres , e&q; con-t
grefiii perpetras, qu» di&u eriaitihone-
fta non funt? ubique enim pueri ipfius^
qui nobis ineft , perturbationes funt , 8t
quia turpes , ideo ad eas contemplator
aiftrahi nequit , & interim contemplari,
ubi enim fenfus , animaduerfioque eiuf-
modi , illinc ipfum abeft intelligibile : Sc
quo magis facultas excitatur ratione car
tfehs , co longius abeft inteliigcntia. fieri
nanque non poteft, ut aliquis huc , atque
illuc delatus, hic fimiil fi t, atque ibi-, non
enim parte noftrum, fcd toto attentiones
efficimus. • * . ‘
De dbfiincntitt.
*s,n
Vir autem cautus , & qui natur» ne-
neficia fufpicatur,cognofcitq; nata
iam vOrporis,quemadmo(m uidelicet in-
ftrum
DH ABSTIN. ANIMAl.
ftrumcnti more ad animi uires contem-
peratum eft, intcUigit lanc quantu palsio
fonare parata cft udis , nolis uc , quoties
ab externis pullatur corpus, pullatioq; in
perceptionem peruenit , perceptio enim
ipla, animaduerfioq; fonus iple cft. Fieri
ucro non poteft, ut anima fonet quidem,
nili tota conucrla lit ad Ionum , & ocu-
lum praefidentem ad hoc iplum direxe-
rit. Quando ucro liiblata multorum in-
digentiae caula fuerit, liberatiq; fuerimus
eorum copia, quae intromittuntur in cor-
pus^ corii pondere iam leuati, tunc ani-
mi oculus d famo, flu&uq; corporeo fo-
res emicat, neq; commemoratione, neque
demonftrarionc iam indiget ob naturale
fui folertiam otii nefeiam. Prapterca ufus
carnium ad lanitarem minime cofcrt, led
fanitatem potius impedit : quoniam per
quae recuperatur laniras,per eadem pcrle-
Uerat.recuperatur aute per ui&u tenuilsi-
mum,&r carnibus abftincnre, quapropter
& hoc fanitas conferuatur. Quod fi ad
Milonis robur animalium abftinentia mi
Ilus confert, certe neq; roboris angumen
to opus cftphilofopho, fi modd contem
piaturus eft . neque a&ionibus leiplum,
Sc incotincciae dediturus coferuarc pro-
fe&o fanitatem decet no mortis quidem
, metu,
metu , fcd potius ne i bonis contempla-
tione proficifcendbus arceamur. Confer-
uat autem maxime fanitatem. impcrtur-.s
batus animi ftatus, cogitationisq; difpofi
tio ad ipfum,quoduere efi,expo{ita.Mul
tum enim uigoris adeorpusinderedun-
dat, quemadmodu experientia noftri fa-
miliares comprobauerunt,adco,ut dolo-
res iun&urar u, pedum fimul, manuumq;
aecrrimoSjannosq; integros o&o uettari
ab alio compellentes ltmul expulerint,
cum pecuniarum, rerumq; incuria exter-
narum , fhidioq*, ad diuinitatem prorfus
ia&o, fimul igitur pecunias, atque curas,
morbumq; corporis expulerunt. Ex quo
apparet plurimum*, immototum ad fani-
tatem conferre certum quondam animi
habitum, atque fhtumiconducit & pluri-
mum tenuis ad idem ui&us,& parcus. Si
autem oportet nos nihil ueritos ucrita-
tem liberi confiteri , non datur aliter fi-N
nem confcqui, nili quandoque deo (fi di-
&u fas eft) affigamur,, atque cuellamur
a corpqre , oblcctamentisquc corporeis:
quippe cum falus ipfa nobis non per nu-
dum uerborumrationumqi auditum, fcd
per opera comparetur, non aliter inquam
deo copulari pojdumus , qudm per purif-
Emam abffcmcntiam: neque etiam uideli-
it:
cet
I
DE SACRIFICIIS. $#f
tet alicui particularium deo nedum ipfi
, deo omnibus praefideci, fuperq; naturam
etiam incorpoream (impliciter exiftenti,
qui quanti caeteris limplicior cft , & pu-
rior» fafficient i orq;,& a materia longe fc-
motior, tantd puriorem efle oportet ani-
mum co aliquando (ruiturum.
EX SECVNDO LIBRO
POR.PHVR.il» DE S A-
crifeijs ,&Jijs , dtq;
\ Jjtmonibw.
Rimi facrificarorcs non ani-
j malia,fed herbas primdm, flo
resq; , deinde arbores facrifi-
carunt, atq; aromata fubfumi-
garut. Primi, qui animalibus uefti coepc-
nmt , penuria frugu animalia inua ferunt,
prius enim terre fru&ibus udccbatur.Tri
busde caulis diis (acrificandu cft , ut uc-
neremur,ur gratia referamus, ut necefla-
ria abipfls petamus, malaq; propellamus.
Adhacc aute impetranda uotu animi la-
tis facit, cui addi poliunt ex frugibus mu-
nufcula quxda. Animalia ucrd malare
nefas cft; Sacra profero diis nos quoque
dicabimus,(ed aiuer(a,ficut par cft,facrifi
eia ofteremus,(icut difteretibus quoq; fa-
crificabimus poteftatibus.dco quide ipli,
u
qui
jr
POUPHYR rv*
qui regnat in omnibus, fient fapieris quf-
■ aam uir inquit, nihil fenfibite offeremus,
.neq; fumigantes, neq; denominanteS.Ni-
hil eft enim materiale , quodipfi prorfas
'immateriali fiibitd nonfit impuru . qua-
-propter neq; fermo, huic uocalis cflc po
teft accommodatus, neq; etia fermo ani-
mo intimus , quado pafsione quada ani-
mae fit inquinatus, fcd filetio pur©,pwis^;
de ipfb inreHigetiis lpfuin rite colemus*
oportet igitur toniun&os, fimilesq;deo.
iam effe&os noftrarti hanc ad deum ele-
uatione, uclut facram ui&iaia , dedicare
deo, qu^ qui de & ipfamct diuina laus eft,. '
faliisc; noftra.in ipfarigttur dei huius c 6-
templationc pa&ioois omnis etpctte fa-
crifkiiun hoc impletur Juliis autem eius,
qui & intclligibiles dii ftint , laudem iam
cx ipfo quoque fcrmonc adhibere debe-
mus.Nam unicuique numinum iufta pri-
mitiarum fit oblatio ex iis , quae largitur,
& per quae nos nutrit , atq; in elfeiconfcr-
uatad ricrificiilfacultatem.ficur igitur
agricolae primitias cx iis, quae colligunt,
. manipulos uidclicct; frugum, aeque fru-
61 us arborum adnumina ferunt?} ita nos
dicabimus cis primitias, intclHgctiaruifci,
fiiniliumq; munerum excellentium, gra-
tias fcilicct pro iis agentes, qu^ nobis iar-
V • giti
1>B SACRIFICIIS. Jq
giti fant, ipiam ui delice t numinum ,mu-
muina; foorum,c ontempl ari oncm ,prap-
dpue cum- per ipfam eorum ialpc6Hoi)e
uere nos nutriant y praebentes ubique dq-
bis, atque apparentes r & noftrae faluti fe-
liciter aipirates. Nuneijcrd multos etiam
philcrfbphiap ftudiojfos . ici operari piger,
qui gionam potius , quam diuinijate co-
lentes circa ftatuas rcubJuuntur, neq; con
fyderanc , utrum, & quomodo ad talia iit
, ucnienduu) : neque cfifccrc ftudent ab tf-
iis,: qui dnuna fapkotia pollent, qaouiq;,
' & quantum ad haec lit concurrendum.
Nos autem cum, his minime contendc-
i mus , neq; tale aliquid digno icere Aude-
bimus, ied fandos, anriquosque imitabi-
^ihurplurimum, uidelicet ucluc primitia-
rum numinibus ex. ip£a eonteplatione di-
cantes , quam nobis iuperi tribuerunt , 8c
cuius nobis, uius ad ucram ialurecft ad-
> inodnm neccflaritis . itaque Pythagorici
circa numerosdineasq;jkicriatiici his cria
diis plurimum dedicabat, .alilun quidem
numerum Palladem nominante*, alium
uero Dianam ,'aliun^ Apollinem: rurius
alium iuftitiam > alium temperantiam,ac
iiDuliter infgrvfis,atq;.ita iimiltbusfacri-
. -ficiis diis adeo placuerunt, ut unumqueq;
deorum luis oblationibus aduocaret, eo-
r < ; U Z rumq;
3oS pouhtrits
rumq; beneficio frequeter ad uaticinium
uterentur, & fiquo ad examinandum ali-
quid indigeret. Diis aure quae limt intra
coelum , fiiic curlii quodammodo perer-
rantibus,fiuc non errantibus, quorum du-
cem cfTc Solem primd, deinde Luna exi-
ftimandu cft , comod£ facrare pollumus
ignem iam quafi cognatu, 8c quae madat
theologus, feruare debemus. Inquit aute
ille, animatum nullum facrificandum,fcd
ufq; ad farinam , & mei, terraeq; fru&us,
atq; flores, nouitenim uirum pietatis ue-
) rae cultorem. Diis quidem animatum nui
lum aliquando facraturum, fed daemoni-
bus, atque aliis fiue bonis, fiue malis, fed
mifla haec faciamus, mihi quide quae plc-
riq; Platonicoru diuulgaucrut, in mediu
ingeniolis iam afferenda uidentur. Tra-
dunt ucrd hoc tantummodo, primusqui-
dem deus cdm fit incorporeus , immobi-
lis,impattibilis in nullo, neq; etiam in le-
ipfo cohibitus, nullo eget externo, neque
etiam mudi anima eget externis. Pofeidct
enim 8c continet ipfum, quod cft trina di
menfionc porre&ii, facultarcmq; natura-
liter fe mouentcm,& fuapte natura decre
uit bene, ordinateq; moueri, mouereque
mundi corpus fecundu optimas rationes,
excepit autem in ieipla corpus, atq; com-
plexa
A
plexa cft, quauis incorporea fit , atque ab
omni libera pafiionc. Diis aute reliquis,
ac inundo & errantibus,& no errantibus,
qui ex anima, & corpore conflant, oculis
manifefti, lacrificaaum cft lacrificiis ina-
nimatis ea, qua diximus, ratione.
Jpccicbus dxmonwn bonorum »
dtq ; malorum .
-j* i
E E liqua cft inuifibilium multitudo,
quos daemones indiftin&os dixit
>: horu uero alii quide ab hominib9
cognominati apud fingulos na&i funt ~
honores diis aequales , reliquumq; cultu:
alii uero plurimum form$ nominati non
iuiit/ed i quibufdam per uicos,aut urbes
nome, & cultu occulte quodamodo for-
tiutur.rcliqua uero turba,fic quide cornu
niter appellatur nomine daemonu. Rata
uero apud omnes fides cft eiufinodi : eos
certe laefuros gentis humanum, fi irafean-
tur,propterca quod ncgligatur.neq; cul-
eum lcgitimunancifcarar:rurfusq; bene-,
fa&uros hominibus, qui cos uotis,fuppli-
cationibusq; & (acrihciis,& aliis, qu£ co-
lcquuntur,ubi conciUaucrut.Cum igitur
opinio haec dc dxmonibus confuta fit,
multumq; habeat in coscaiuniae,ncccflih
rium cft eorum naturam ratione diftin-
:n .... u $ guerc.
' POkPH VX i 7 $
guere.Fortenaq; ncccflarium aiunt, unde;
circa illos error hbminibos incidit decla»
rare, dift inguen dum igitur hunc in mo-;
dum. Quaecunq; igitur animae ex tota
anima pullulantes magnas fub Luna lo-
corum partes- gubernant , <wnef a/c/ufyta
innitentes quidam,, fiucadliaercntcs, fiue
impofit^ fpirimi,fcd ipfum lecuridum ra-
tionem lupcrates.fias uriq; bonos daemo-
nes,iudicandumj & ad eorum, quae fiuhtj
utilitatem omnia procurare, nue quibuC*.
dam prefint animalibus, flue certis frudi-
bus,nue aliis horum gratia or di n atis* uo
lut imbribus, & temperatis uentis, aeriq;
fereno, temperationi^; temporum,# reli-
quis ad haec omnia conferentibus : apud
nos rurfum artibus Sc muficac difciplinae,
8c medicinae, Sc gymnafticae, atq; fimili-
bus. Fieri uero non potcft,ut ii, qui utili-
tati rerum, commoditatiq; confulunt,rur-
fum inferant detrimenta, inter eos adnu-
meradi luntdaemones, quos Plato tranfc
ferre, nuntiarcq-, dicit humana quide diis,
diuina'uc hominibus, dum uota quidem
noftra ad deos,ucIut iudices perferunr.il-
lorum uero iufla, monitionesq; una cum
uaticinio ad nos deducunt.- Quaecunq;
uero animae cbnUin&o fpiritui minime
denominantur, led plurimdm cedunt, hae
fanc
— i
i
. SACKlFlCllS. Jlf-
fene per hunc dicuntur nimium, Sc ferun-
tur quando ira^concupifcentiacq; fpi ritus
inualcfcut.hae quidem animae ipfsc quoq;
fiint d$moncs,led rite malefici nominan-
tur. Sunt autem tum hi omnes, tu quos
diximus ab his diucrfi inuifibUes , nec
prorius humanis fenfibus manifefti. non.
enim folido corpore ueftiuntur . Prae-
terea nec unam omnes formam habent,
fcd figuris plurimis infignitas.Et formae,
quae illorum fpiritu obugnant, aliis qui-
dem app arent, alids uero nequaquam, ali-
quando : ucrd & formas mutant illi fcili-
cet, qui deteriores fune. Spiritus autem
eorum, qua quidem ratione corporeum
quiddam eft, pafsioni obnoxium cft,atq;
diflolubile :ied qua ab animis , ita deuiu-
dum Ipecics eius diu perfeuerare poteft,
ueq; tamen eft aeternum. Cofentancum
eft aliquid ab eo femper effluere, atq; nu-
triri. . In commcnfuratione quidem cor-
pusbpnorum confiflit, quemadmodum
& corpora nobis mauifeftorum , fcd ma-
leficorum daemonum inconcinna fune,
ac affe&ionc palsiua locum incolunt ter-
rae uicinum. Nullum ergo malum eft,
quod non audeant perpetrare , habent e-
uim omnino uiolcntum , & maiefanum
inorem , defertum uidelieet culiodia dae-
i ^ u 4 monum
monum meliorum. ideoq; uehementes,
repcnrinasq; infidias plurima machinan-
tur, & proruunt, ac dum agunt incurfio-
ncs, partim latere conantur , partim infe-
runt ui olentiam, quamobrem acutae, ucr
locesq; funt pafsioncs ab eis illatae : cura-
tiones autem, emendationesq; a daemoni-
bus melioribus tardiores eile uidcnrnr.
Omne enim bonum gubernatione tacile»
acqualeq; eft, & progreditur ordine,ncq; ,
quod oppornmum eft , tranfgrcditur. Si
ergo fic de dxmonibus fenferis, nuquam
in opinionem de illis iilcidcs abfurdifti-
mam, per quam opineris, uel i bonis ma-
la, ueld malis contingere bona, neq; fic
tantum abfurdus eft Termo, Ted etia multi
eoe i pi entes inde pcfsimas de diis opinio-,
nes in multos homines diuulgarunt.Vnu
enim hoc eft inter maxima aamna, quae
a maleficis daemonibus inferuntur, quod
uidclicet, cum ipfi infelicium palsionum
terrenis iucidcncium autores fint', ficut
peftis, pcnurhe,tcrraemotus,aeftus, incen-
dii, atq; limiliu nobis interca perluadent
illos horuin^ffe&orcs ellc, qui contra-
riorum potius, id eft fertilitatis, prolperi-
tatisq; ciulmodi funt «Ultores : fic itaq; fe-
ipios ex ipfa calamitatum caufa conantur
abfolucre, atq; hoc ipfum machinantes.
Primum
Primum quidem iniuftiriam fuam latere
nos moliuntur.fubindc ucro nos flc&unt
ad fupplicationcs, & (aera beneficis- con-
ueniemia diis , quafi illi nobis irati fint*
ha zc autem, fimiliaq; faciunt (ludentes d
re£ta deorum fententia nos abducere, atq;
ad feipfos adducere, omnibus enim rebus
fi e inique, difeorditerq; fa£hs admodum’
deleniantur, & taquam aliorum deorum^
facies fubeiintes.ficqv imprudentia noftra
confici fibi turbas in locierate adfumunr,
& propter eiulmodi concupifccntias ho-
minum incendunt animos a moribus, eu-
piditatibusq; diuitiarum , & dominatio-
num, atq; uoluptatum. rurlus nouis, tx-
traneisq; opinionibus nos inuoluunt, ex
quibus (editiones , bellaq; nafcuntur , &
caetcra generis eiufdem. Quod autem
omnium grani (simum eft , pcrluadent (i-
milia a fuperis effici a deo , ut etiam deu
maximu criminationibus eiufinodi fubi-
gant, quem tradunt omnia (urium, deor-
(umq; turbare. Accidit autem hoc non
rudibus tantum hominibus , fcd multis
philofophix etiam fiudiofis. Caufa uerd
erroris mutuo procedit, atq; confirmatur.
Etenim philolophanccs , qui a communi
colluuione nunquam fecciTerunt, in eo£
dem cum plebe errores inciderunt , mr-
U 5 fusq;
fusq; turbae opinionib9 fuisfimilesa lau-
datis ftriptoribus audientes in hac dc diiSi
fententia funt magis etiam confirmatae.
Poeticum nanq, artificiu, fufpicionesin-
fuper ciufinodi hominum acrius excita-,
uit, propterea quod elocutione utitur ad
ftuporem, & attra&fi quafi magicum ue-
henacuter accommodata, feciieq; potenti;
mulcorc aaimos,3: allicere, ideoq, fidem,
de rebus prorfus impoftibilibus nobis af~
ferreded profe&o firmiter crededum cft,
lieq; bonum unqua laedere, neq; prodefle
malum. Non enim caloris cft (ut inquit-
Plato) (rigefacere, fcd oppofitiita neque
iufti nocere. luftifsimum autem omnium
naturaliter cft ipfa diuinitas.alioquin ni-
hil diurnum foret. Non^c igitur feccr-,
nenda cft haec p 9 tenti a, forsqj benefico-
rum daemonum ? quae enim prompta cft,
naturaliter admodum contraria cft be-i
neficae , contraria ucro circa idem nun-
quam naturaliter accidunt. Cum igitur,
ciuiinodi daemones in multis mortalem
laedant naturam, & quandoq; in magnis,
certe boni daemones interim officia fua
nunqua deferunt, fed imminentia pafsim
d malis pericula pro facultate (ignificat,
tum in fomniis oftendentes, tum per ani-i
mos diuinuus infpirafos, perq^aiia mul-
CE SACRIFICIIS^ 315
ta. Ac fi quis pofiet fignificata difecmerc,
omnes improborum machinas deprehen-
deret, atq; deuitarct. hi nanq; fignificant
omnibus, led non quiuis fignificata co-
gnofcitmeq; quilibet feripta legere ualet,
icd qui litcras ante didicerit. Per con-
trarios uerd daemones uniucrfiim effici-
tur ucneficium . hos nanq; maxime , ho-
rumq; ducem honorare folent, qui mala
uenehciis inferunt, hi fanc daemones o-;
mniformibus figuris, imaginibusq; abun
dant, prodigiori!^ machina ftrenue fel-
iunt,horum opera infelices ^/Ar^.ama-
toriaq; maleficia machinantur, omnis e-
nim intemperaria, fpesq; diuitiarum,atq;
tloriae per hos inualefeit, praecipui uero
eceptio : mendacium enim, proprium eft
ciulipodi dgnonum.Dii enim uideri uo?
lunt ,'ac potcftas ipfe eis praefidens , deus
maximus uult haberi. Hi fane fijnt dun-
taxat,qui libamine, nidorcq; carniu oblc-
dtantur.his enim (pirituaic corpus eorum
pinguefeere folet, uiuitnanq; uoc uapo-
ribus, fumigatioibusq;, atq; uarie admo-
dum (utpareft) per uaria , nidorcq; fen-
guinis, & carniu uires adliunit. Vir igi-
tur prudens, atq; temperatus caucbit eiul-
modi lacrificiis uti, quibus ciufinodi dae-r
mones attrahat ad ieipliun. Studebit aute
' anira
animam pcrfe&e purgare.animum nanq;
purum ob ipfam difiimilitudincm nun-
quam aggrediuntur. Proinde fi duita-
tibus forte neccfiarium fit , hos ctia dae-
mones libi conciliare , nihil ad nos ufus
eiufmodi pertinet . Nam in ciuitate diui-
tiae, externaqn & corporea comoda tan-
quam bona inter ciues habentur, atq; ho-
rum cotraria mala: neq; ferme qui equam
penfi habent de animi perfe&ione, atque
puritatc.Nos autem commodis,quae dae-
mones afferant, quatum fieri poterit,non
egebimus, fed tum ex animo, tum ex ex-
ternis omni Audio cotendemus, deo qui-
' dem ipfi , fibiq; propinquis fimiles cfhci,
quod lane traquillitate animi, ueritatisq;
rerum comprchcnfione diftin&a, ac uita
ad haec prorlus imeta completur : impro-
bis autem hominibus , atq; daemonibus,
oraniq; prorfus, & quod mortali, raate-
rialiq; gaudeat, dilsimiles effici. Quam-
obrem lecundum ea, quae tradidit Theo-
phraftus, ipfi quoq; facrificabimus, qui-
bas & theologi cdfenfcrunt, cognolccn-
tes uidelicet quatenus animam a pertur-
bationibus purgare negligimus, catcnus
potcllati improbae copulari, unde meri-
16 compellemur hanc infuper demulce-
re. ut enim theologi tradunt, qui i rebus
pendi
D B SACRIFICIIS. JT/
pendent externis , neque dum perturba-
tionibus dominantur , hac ipfa conditio-
ne cogiitur poteftatis eiurmodi impetum
i fc propellere, alioquinccflare nuquam
^laboribus poterunt.
De facrificijs ad damones malos, q* de abf-
tinctidjgr cautione a malis dxmonibtu ,
QVapropter theologi, liquando per-
mittunt daemonibus improbis ui-
tandorum gratia malorum, quae illaturi
fint, animalia ma&are, uetant fimul talia
lacrificia deguftarc , interea iubent ante
qudm ita lacrificcs purgare animum ic-
iunio, ac praecipue animalium abltincn- .
tia. Exiftimant enim fandam animi pu-
ritatem cfle quali fymbolum , chara&c-
remq; diuinum,quo cuftodiaris adeo, ut
nihil patiaris ab illis, quibus iple propin-
duas,au eos facrificanao conciliasrquan-
do enim contra lis affc&us, atq; illi, qui-
bus lacrificia operaris, fisq; purior, idcoq;
diuinior te, & corpore* & animo indem-
nem perlcuerare , pura fcilicct fan&imo-
niauclut arce munitum.Quamobrem fa-
fcinatoribus etiam, ueneficisq; ncceflaria
uifa eft eiulinodi cautio, per quam fine d
diferimine turiores. neq; tamen penitus
tud efle poliunt : lalciuiae nanq; genera
confucucrunt daemones improbos com-
s . ; . v / -w pellar?.
pellarc.quapropter nontieneficorum, in-
• cantatorumq; propria eft puritas, atq^fi-
monia.fed diiiinorum ccrt£ uiroru,con-
i tcmplantiumq; diuina. Iarii tierd clfti-
tas, abftincntiaq; Tuos paisim obferuato-
r es contio malos daemones diuina farni-
. liaritatc tuetur .itaqj fi Minatores hac uti
prorfus coftituifleut, certfc fafeiriare nun-
quam prorfus auderet, utpotc,qui per hac
reuocati eflent ab eorum concupiiccntia*
quoru gratia in pietate fc polluunt Itaq;
perturbationum pleni, atqvuix uel paulu-
lum cibis abftinentes impuris, ideoq; ipH
prorfus impuri fupplida luunt tranfgref-
iionis contra uuiuerfum inique : jkurtim
quidem fub daemonibus , qiios ipfi pro-
uocant, parttm etiam fob diurno iudieio
cundta mortalium opera,confiiia^r proc-
&s inlpiciente* *'
•' /; >*) fT!"V • .0
De nero chIih,& ptcrificioy & e autto»
neamahs demonibqt. . ♦
•
D Iui nus autem uir animum, tum la-
pientia diuina, tum abftinentiaci-
j borum perturbationes hominibus inid-
; tantium , tum ipla ad deum 'limilitndinc
^ muniet, «Srquau dei templum incotami-
i natumammumefle putabit, in hoc uide-
* licet uniuerfo dei patrisreplo. «Proinde
cum
eutti omne fbnfibile corp9 defluxus quofc
\dam materialium daeiiionum nobis aflfe-
' rar,ccrte-un3 cum impuritate nutrimenti
ex carnibus , & fenguinibus haufti adcft
nobis poteftas daemonica huic amica, fe-
cileq; pelledfca propter fimilitudine, pro-
prietateq; ualae familiarem. Quamobre
rc&e theologi omnes in primisabfhuen-
; tkelhichierunt,atq; Aegyptius nobis h^c
aperuit caufam aflerens maxime natura- ,
lem , quam experientia comprobaucrat.
Quoniam uidelicet praua, irrationafisqj *
anima , quae corpus uiolentia fuum reli-
quit , expoliata ad hoc ipfiim deinde (e
admouctdbiq; moras protrahit, unde ha
minum quoqj animae uiolentia mortuo-
rum immorantur, & circa corpus, idque
ipfiim nos admonet ne ui a corpore ani-
mum excludamus, cdm igitur uiolcntae-
uiuetium caedes compellant animas cor-
pora reli£fca diligcre,nihil autem obitet,
quo minus anima ibi fic quocunq? cogna
tum aliquid allicit ca -, unde animae paf-
firo multae uifae funt lamentari , homi-
numq; animae carentium- feptil tura- circa
'•corpora immorantur, quibus fane male-
; fici 'fepiusabmunir adminillerium finmx
efficiendum, compcUentesanimas-appo-
fitionc corporis , uel partis cuiufdum af-
fiimptione.cum haec inquam haec illis hi-
ftoria comperta lint, compercamquc ha-
buerint improbae naturam animae, & co-
gnationem cius ad coipus, uoluptareq;,
qua afficitur erga corpus, ex quo euulia
cft , iurc nutrimentum ex animalibus fu-
gerunt, atq; damnaucrunt, ne extraneas
animas auulfas uioletcr,atq; impuras, qu^
ad cognatum libi trahuntur, ad Te fic ac-
cerfircnt:nc'uc prohiberentur, quominus
foli,puriq; deo appropinquarent, liquan-
do uidclicct praelcntia turbatium daemo-
num propellerentur a deo. Quod na-
tura cognati corporis inciramentu quod-
dam lit ad animam trahendam, expenen-
tia in pluribus theologos docuit. Qui e-
nim uacicinantiutn animalium infinuarc
fibi animas optabant , pnecipua illorum
membra dcgluticntcs,uclut corda ceruo-
ruin , ucl talparum ,ucl afturum accipie-
bant, lubinde praetentem animam dei ritu
uatici nantem, quae tane una cum lui cor-
poris intus aflumptionc in corpus huma
nutn lc penitus ingerebat. lure igitur
philolophuSjdciq; iacerdos omnibus do-
minatis,animalibus omnibus abftinct.fo-
lus uidclicct foli deo per feiplum ftudens
appropinquare , dum uidclicct nulla co-
mitantium inde turba diuertar, quo qui-
dem
DB SACRIFICII S. JU
dem commercio ipfc, deinde & naturas
rerum intelligit,& diuinat,dcumq; habet
in fcmctipfo , unde aeternae uitac fiduciam
pignusq; pofiidct,totus tran flatus ad deu,
atque uatis loco iam Iouis familiaris cua-
dit. Proinde fiqua nccefsitas inftat , non
dcfimt huic diuinitatis familiari pafsim
boni daemones occurrentes ei, & per fa-
milia, figna, uoccs, futura praenuntiantes*
unde diicatur, quid fit neceflarium deui-
tarc. Solum nanq; dilcedendu cft a ma-
lo,cognofcendumq;,quod in uniucrio fit
optimum ac maxime uencradura. 3c uni-
ucrfum,quod cft in toto bonum amicum, Li
atq; affabile. Improbitas autem, & infeitia
diuinorum compellit homine dcfpiccre,
quae no nouit,eaq; damnare, ucrum apud
cos, qui audire poflunt, ipfa natura cla-
mat.quae,cum intclle&uaJis fit, per intcl-
le&um cultores fiios in lacra penitus in-«
troducit. Nouitprofc&ouirfapicns,dae-
mones quidem malos animalium ui&i--
mis delegari, & in eis futura portendere.
Deos aute huiufinodi ui&imis non ege-
re,qui fane adoramium mores infpiciunt,
maximu facrificium eriftimantes re&um
de ipfis,atq; de rebus iudicium.nam apud
deos optima eft oblatio, pura mens, &
perturbationum uacuus animus.hinc Pia- • v
x to
k
to bono quidem uiro conucnirc ait lacri-
ficia operari, diuinisq; interefle : malum
uero fruftra in iacrificiis laborare.
EX LIBRO TERTI O-
Q^V O D ANIMAE SEN'
fualcs rationales»
atq; immortales.
N libro tertio dicit (e afferre
opinionem ueram, & Pytha-
|n| I?!?! goricam: omnem icilicct ani-
malenfibus,& memoria prae-
ditam, ellc rationalem, habereq; rationcj
orati onemq;, tum interiore, tum exterio-
rem,qua inter fc loquantur animalia.quo-
rum uerba non difeerni a nobis ^lihil mi-
rum fit, cum barbaroru etiam multorum
lcrmoncm minimi difccrnamus,neq; tam
loqui quam indillin&c uociferari pute-
anus. Addit, fi credendum fit antiquis,
atque illis, qui patrum nofirorum» & no-
ftro tempore extiterunt. Sunt qui dicant
ic audire fermenem ani malium, atque in-
tclligere, ficut apud antiquos Melapus,&
Tirefias, atque tales.nuper uero Apollo-
nius Theaneus, quem diefit in amicorum
coetu, cum audiret hirundinem aliis nun-
tiare, alinu prope urbem ocuftum tritica
cccidille, triticumq ; humi diffufura : con-
tendit
DI ANIMA. 323
tondit deinde animalia rationem habere,
tum quia inter Ce fua fignificcnt,tum quia,
diligenti fibi iolertia confidant, ufiiiq; fii- '
turp prouidcantjtum quia difcant,& adfc
inuiccm, & ab hominibus multa, feipfaq;.
inuiccm doccanc.Subiungit Ariffotelcm,
Platonem , Empedoclem , Democritum,
aliosq;,quicunq; ucritatcm de animalibu»
pcrlcrutati funt, participationem rationis,
orationisq; in animalibus copcriUe. Ap-,
parere autem in hac diucditatem, ut Ari-
ffotdcs quoq; dixerit, in cflcntia minime
differentem : Ced per magis, minusuc di-?
ucrfftatc, quemadmodum pleriq; putent
differentiamdeorum in hac ad homines
dic. non quidem fecudum cflcntiam, im~
mo fecundum pcrfcflum, & imperfedum. •
habitum rationis, ffc & rationis naturam
nobifeu animalibus, fcd per magis & mi-
nus cxiffimainus efle communem. Ani-
malia illa Ariffotclcs ait efle prudetiora,
id cft affutiora, quae fcnfuu acuminepol7
Iciit.Diffcrcntiae uero corpora facile qui-
dem , uel difficile pafsiuam reddunt ani- '
mam,atq; magis, minusq; promptam ha-
bere rationem piieffant.ucrum fecundum
cllentiam,uariarc anima nequeunt, quan-
do neq; fenfns,neq; pafsiones reddunt in-
ter fc diffcretcs,neq; faciunt, ut pcrfc&um
! . i x i tranfg
tranfgrediantur. Concedatur itaq; fecuii-
dum magis, & minus eflein his differen-
tiam rationis, neq; tamen radone anima-
lia reliqua omnino priucntur, neqr ex eo,
quod nos magis , quam animalia intelli-
gamus.propterca illaintelle&ione omni-
no priuemus. ficut neque uolare perdices
negamus , quoniam aihires uelocius uo-
Ient. Concedere quidem poterit aliquis
animam cum corpore compati, patiq; ali-
quid eo uel bene, uel male affedo : per-
mutari ucro ipfam animae natura ex noc,
nequaquam. Si aute compatitur tantum,
utiturq; eo, ut inftrumcrilo, faciet quidem
per ipfum multa aliter inftrumetis difpo-
litum, quam nos fimus, quae quidem nos
facere non ualcmus. Atque compatietur
per ipfum certo modo difpofitum , non
tamen naturam propriam commutabit.
Qui autem bruta dicit, quae rationaliter
agunt , natura facere non animaduertit fe
dicere haec rationalia cfle natura, quafi
Uero ratio nobis natura non infit. Ipfaq;
perfedio non ficut natura inftituti fumus
fofcipiat incremcntum,ueruntamen quod
diuinum cft, non fit difciplina rationale,
non enim erat quado rationale non cflet,
fedfimul & fuit, & rationale fuit, neque
prohibetur cfle rationale, quoniam ratio-
nem
D! ANIMA.
nem non acceperit per difciplinam,quan-
uis & in caetcris animalibus, ficut & in
hominibus,multa quidem ipfa natura do-
cuerit,alia uero diiciplinapr^bucrat.Non
abfurdfe quida conati funt offendere mul-
ta etiam ex locis, qu^ fortita funt,pruden-
tiora efle qudm nos. ut enim habitantia
xtberem rationalia funt,fic aiunt, quae il-
lis proximae habitant, id eff in aerc.Dcin-
dc quae in aqua, deinde quae in terra inter
fe rationis gradu diffcrrc.fi enim deorum
dignitate quodammodo metimur etiam
ex locis , lic & animalium perpendimus
dignitatem. Socrates, Se ante illum Rha-
damanthus per animalia iurabant. Aegy-
ptii uerd animalia quaedam deos exifU-
mabant,fiue re ucra deos arbitraretur,fiuc
confulto deorum formas uultu bouino,&
auium facie, alioramq; pingerent, ut non
aliter animalibus qudm hominibus abfti-
nerent, fiue alia Cee rctiori de caufa : fic &
Graeci fiatuae Iouis cornua arietis impo-
fueruntrtauri uero cornua fiatuae Diony-
iii.atPana ex homine, & capra compo-
iuerunt.Mufas autem Se Sirenas alaucriit,
& Amorem, atque Mercurium, & Ioucm
tauri formam induifle ferunt , Se aquilae,
cy^ni* ^cr ^12cc antiqui honoranda
cflc animalia tcfiabantur.& Socratcs,ubi
x 3 ait
ait cygnosfuos cfTc confcruos , non eft
iocatus. T abula oerd indicat conucnirc
animalia nobifcum in anima, dicens indi-
gnatione deoru, ex hominibus animas in
animalia pertrantirer ci)m uerci pertranfi-
uerint,deos deniq; mifercri.pcr haec,& fi-
milia (ignifreatur animalia cflc rationa-
lia , ratione quidem in plurimis imperfe-
cta, non tamen prorius ab ente.
JVefas cfi animalU exdere.
INiuftum eft animalia caedere, quando^
'quide non omnino i nobis fhnt ali<v
na. Nos aure tanquam lafciui,&.infolcn-
tes ludo frequenter in theatris,uenaticni-
busqi animalia pafrim plurima intcrfid-
mus, quo fa£htm eft, ut uis ipla in nobis
. ferina, & immitis uchcmcntius inualuerit,
humanitas autem , & maritando cefla-
ucrit. Py thagorici uero manfuctudincm,’
& clementiam erga feras meditati funt,
tanqua humanitatis, & mifericordiae fpe-
cimcn. Omne, quod eft inanimatum, dbn
ratione, meteq; carcat, opponitur ei, quod
uni cum anima rationem , & intclligen-
tiam quandam habet. Omne nanque ani-
marum fenfualc habet etiam phantafiam,
uclut ratione quandam.natura enim, qux
alicuius gratia;& ad aliquid omnia fadt,
&
D B ANIMA. #7
& fecit animal fenfualc , non quidem ut
(impliciter fentirct , atque pateretur, fcd
ut perciperet qua: fibi commoda forent,
quaeucincomoda, & illa quidem feque-
rctur,h2cc fugeret, fenfus igitur utrorunq*
cognitionem lingulis animalibus affert,
quae uero fcnfum loquuntur , fcilicct uti-
lium £rofecutioncs,apprchcnfioncsq;, no-
xiorum uerd deuitationes, putandum cft
non adcflc nifi habentibus ratiocinatio-
nem quandam,& iudicium,atque memo-
riam. Etli Strato phyffcusfenlum dicit
non abfq; inrelligentia quicquam agere,
liqui dem prscfentia fenfibus non percipi-
mus,dum attentius aliud intelligimus, ta-
men cfto quidem fcnfum non egere mete
ad cius a&ionc : at quando ad proprium,
& alienum fenfus agedo fc confert, & ini-
ter ha:c duo differentiam ponit, & illud
fugit, hoc (equitur , mediumq; loquendi,
effugicdiq; fagacircr inucnit incfle ratio-
nem:coniiccre pofTumus, & hec quidem,
rationis propria funt , omtiiaq; omnibus,
animalibus adfunt fcilicet progrefsiuis.
paucis contentus uiuit inno-
cens quaji deus.
CVm animi finis fit deo fieri ffmilem,
deus autem nullius indigus fit , no-
x 4 ccat uc
ceat'ue nulli , ille certe fclici&mus cft,
deoq; fimillimus, qui ita fcipfum compa-
rat, utquammmime egeat alienis, quam-
minime noceat, hic ergo folis ucfcetur
terne frudibus, ne noceat hominibus, ne
noceat animalibus : & quantu fieri pote-
rit,parcet edam plantis & herbis : nam 8c
hocipfum andqui lamentabantur, quod
ucl arboru fru&ibus egeamus, huius aute
egeftetis caufa generatio cft , quod'ue in
ip£a inopia per generatione conftitud fu-
mus iam remotiores a copia, inopia uerd
falutem quaeritat ab externis. Qui igitur
pluribus eget externis, magis cum inopia
copulatur, longiusq; i deo difiungitur.
qui enim deo fimilis eft,hac ipfa fimilitu-
dinc uera pofsidet copiam. Diues autem,
diratiisq; fruens , nullis infert iniuriam.
nempe quandiu iniuriam infert, quamuis
pecunias omneis habeat, totamq; occuDct
terram, pauper cft habendus, quippe cum
fit familiaris inopiae-Quamobremuir in-
iuftus profanus cft,& omni prauitate pol-
lutus. quod quidem uitiurn nobis intulit
ruina quaeda animae in materia difccdcn-
tis i bono, omnia igitur nugae fiint, qua-
tenus aliquis a principio deheit. omnium
egenus cft animus, quandiu ad ipfam ple-
nitudinem minime fufpicir. Cedit autem
l ci,
DE AB ST IN. A * 3 19
ei, quod cft naturae fux mortale, quatenus
ipfc non nouit re uera fcipfum. Quiaute
tanquamdeofimilis iam efferius, quam
minimis ad ui&urn eft contentus, hic illa
fcculi aurei prolpcritatc potitur.
Ratio quadam i ne fi etiam animalibus.
J^jierdTc&a,peife&aq; ex meditatio-
ne fit,atq; do£frina. Quapropter rationa-
lis quidc facultatis participatio quaedam
omnibus competit animalibus. Rc&itu-
dinem ucro , fapientiamq; neq; hominem
quidem adeptum Teperirc licet : 8c quem-
admodum differentia uifus ipfius cft ad
uifum, uolatusq; ad uolatum.non enim
fimiliter cernunt aftures, atque cicadae,
neque aquilae fimiliter uolant, atque per-
dices,fic neque rationale quodlibet aeque
particeps eft acuminis,& aftutiae.
E X QV ARTO LIBRO,
ANTIQV! ANIMALI-
bws oblinebant,
Icaearchus peripateticus anti-
quos inquit Graecos tanquam
proxime deo genito? , opti-
mos fuifle natura , ac uitam
optimam peregiflc,adco ut genus eorum
x 5 aure
1.1
J
ssxssss&t^
wfc£.s^**8
«que crocodihm rn n,?arfcm'
enim omnis animalis anfo^ffeS
naiem, quando i corpore fidif!
przrigamq; foturi, nobis* foriSS
malia honoraLt’& abrisV^^ a“'
poterat, continebam. ^ quantu®
fobria nitd Jzjjkorum,
NTArrat fubinde ex foftoria lofephi
MlsSnLnrT'lgi°r0rt J
aS-fcrcs»
^ 1 + *
ade
oq;
I
DE ABSTIN. ANTrQ^ IJl
adcoq; fortes animo, ut necari quam deu
negare maluerint. Atque in ipfis cruciati-
bus ridere palam coliieiierint.qui ob eam
eaulam Cruciati alacres animas emittebar,
•tanquam iterum rcccptiiri.hxc enim fen-
tentia rata cft, inquit, apud illos, animas
immortales exiftere , atque ab 2! t here te-
■iluifikno dcfccndentcs corporibus appli-
cari, pvf*N, id eft, impetu, & initin£hi n>-
turaji tra&as ad corpora : poflquam uc- -
ro e carccrc corporis emigraucrint, tan-
quam a longa icriututc iam liberas cxul-
tare,pcrq; fublimia fc attollere. Abftir
nebant tum animalibus militis, tum omni
prorfus incontinentia. Deniq; ex iola ui-
ta Se temperati (sima , Se ucritatis Itudio
fiCvima, 8e dcuotifsima deo inter cos mul-
ti futura prxftgicbant, idcoq; Prophetx
nominabantur.
Sapientes antiqui prafentov uiutrn con-
temnebant Jpc futura.
SApicmcsIndorii nominati fimtGy-
mnofophiftx inter cos, qui quada ge-
neris fuccdsionc in ftudio religionis. Se
'fapientix procedebant , Braclunancs no-
minati funt:qui ucro idem clc&ionc tan-
tum profitebantur, Samanei, quorum tu-
tam Bardefanes Babylonius late deleri-
bic.
bit. Saraanci huius uirae tempus tanquam
ncceflariam quandam fcrui tutem natu-
rae miniflrantem inuiti ferebant, ftude-
bantq; animas e corpore foluerc. de cum
profper^ corpus fc habere fentirent,&pe,
nihilo ad hoc urgete, -egrediebatur e ui-
ta . lios ergo domeftici obitu beatos exi-
ftimabant, atque cos, qui illis fupci;eflcnt
deflebant, ut infelices.
Sobriet as, & contemplatio mentem
deo coninngit.
GY mnofophiftae, praeter reliqua tem
perantiam,atq; fan&imonia anima-
libus abftinebant. SanQimoma quidem
mortalibus abftinens aeternam continet
ui tam. Corpus autem pinguefaftum ani-
mam cogit cfurire a felici uita cadetcm,
augetq; mortale, expellens ,impediensq;
uitam nobis aetemam.contanunat & ani-
mam, uidelicer corpoream eam reddens,
& ad id , quod diuerfum cft , defle&ens.
Magnes uero lapis quali quandam ani-
mam trahit ferro libi aliquando propin-
quanti, unde ferrum natura grauifsimum
euadit leue,cleuaturq; fpiritu magnetis fe
conferens ad magnetem. Siquis ergo ad
deum fufpefus cuafcrit , incorporeum in-
tcllc^ualemqi, merito non debet nutri-
DE A B ST I H. ANTI JJ?
mentum quaerere, quo pinguefiat corpus,
quod iter ad mentem impedir^ed ad mi-
nimum , ac penitus neceuarium alimen-
tum rediget corpusapfcq; nutrietur diui-
nitate naturalius deo coniun&us ,.quam
magneti ferrum. Iamucrd fi neque mini-
mis quidem alimentis indigeremus,, tan-
to feliciores eflemus , quanto magis &
immortales. Nunc ucro in hoc mortali
uiucntes, adhuc etiam nos (ut ita dicam)
mortaliores latenter efficimus, dum cor-
pus adaugemus, atque (utThcophraftus
inquitjdum ircitucf/, id cft plurimum ne-
cefsitudinis animus, familiarius habitan-
do cum corporecontrahit, atque infiipcr
feipfum adhibet totum. Sed urinam abfq; -
cibopenitus, atque potu agere uitampo-
tuiflemus, ut corporis cohuxmtcs effluxu
optimis ftarim rebus coniungeremur , in
quibus & deus exiftens ita. deus exiftit.
Verum quidham fuftr a ad homines haec
exclamamus, atque deflemus, fic excaeca-
tos , ut malum quidem fuum afsidue fo-
lleat,oderint ucro feipfos primo, uerumq;
genitore?Deinde eos etiam, qui ut quan-
doq; ab ebrietate expcrgifcantur,,adm6-
ncnt,& hortantur. Democrates ait,uiue-
re imprudenter, intemperater, impie, non
tam male uiucrecft,quam diu mori.
EX
iJI
i
EX MICHAELE
PSELLO DE DAE-
MONIBVS, i
Xtttei prcs JWctr filius Ficinua .
' , i ■
• 1 * . - . : . ' » , , ' < * {
A tura daemonum noneft
abfquc corpore , icd habet
corpus, & uerfatur circa
corpora, quod & ueneradj
patres noftri iudicauerunt,
funt & qui aderant daemones prqpria cu
corporibus praemia fibi apparuilic.Atq;
& Batiiius diuinus -myderiorum nobis
occultorum inlpe&or, nonfolum daemq
nibus,fcd puris etiam angelis corpora rri
buit , ucluc ipiritiis qucfdam tenues ,
aercos,atq; puros, ■& tcflcm affert Dauide
4icctein : Qui facit angelos eius Ipiritus,
ac miniftros eius flammeos: atq; id quidc
neceflarium eft .oportet enim, ut diuiuus
aderit Paulus,(piritus miniftros,q.ui mitr
tuntur, corpus habere, quo $noucntur,gra
dumqj iiflantj.paJamq; appareant, no uc-
runt enim h$c mimftcria no aliter, quim
cprpus aliud perfici polle. quod licubi lc-‘
Bas in lcriptura eos incorporeos appcl-
ri,rdpondco & noflros, & alios lolcre
corpora quidem cralsiora corporea no-
ii ' minare.
minare. Corpora ucr<Vtenuia,& qu£ afpc
&um,ta£him<^ effugiunt, incorporea fre
quenter cognominare.Non cft aure cor- »
pus idem cognatum angelis, atq; dacmo-» *
nibus. Angelicum enim corpus radios
quofdam effundens alternis oculis fufti-
neri non poteft, cis penitus cuancfccns:
daemonicum ucro fi unquam tale fuerit,
eloqui ncfcio.uidetur autem tale aliqua-
do extitifle , ctlm Ifaias nominet angely,
qui cecidit , luci feru, nunc ucro alioquin
obfcurum,- tenebrofum^; cxiftit,ac fi con
iugato lumine nudatum oculis offeratur,
moleftum nobis occurrit', Sc angcl icum
quidem materiae penitus cxpcrs,quapro-
pter & per uniucrfum folidum penetrat,
atq; nertranfit,minusq; etiam quam folis
radius pafsionibus eft obnoxium. Solis
napq; radium per corpora diaphana,atq; '
tralucida procedentem ,fiuc ingredien-
tem obftacula terrena, & opaca obftantia
detinent aded^ut fiiff incac nratf ioncin,ut-
potc qui ad malum cognatione habear.
Corpori uerd. angelico.ntbil korum ob^
flat>utpptcquod nullam d quoquam op-
pofitionem patitur, quippe cum horum
nullis in orclinc congruat, ucl natura.cor-
pora ucro daemonica quamuis ob tenui*?
tatem inuifibiiia ffnt , attamen materialia
quod
quodammodo funt , pafsiomq; fiibie&a»
praefeitim quaecunque loca fubtcrranea
fubire. Hxc enim adeo concreta funt, ut
ta&ui fubiiciantur , puliataq, do!eant,.&
igni propinquantia comburantur , adeo
ut horum quaedam cinerem quoq; relin-
quant.Quod quidem apud Thufcos Ita-
liae populos accidifle , hiftoria traditur»
neq; ego haec loquor quali poeticam fa-
bulam, monftraq; in mediu afferens Cre-
tenfium, Phoenicumq; more, ledexipfis
Saluatoris uerbis pcrfuafus haec affirmo»
quae tradunt daemones igne torqueri, ut-
pote qui , propterca qudd corporei funt,
pati pofsint. Quo enim modo pati pot-
ient, fi incorporei forent ? quod enim in-
corporeu climati i corpore ne fingi qui-,
dempoteft.
Sex eUmonum ftccies, quomodo fi tranfi
forment, fi nobii infnuemjtos moneat,
ACccpi uero multa de his ab eis , qui
feipfos dediderat ftudio cos in alpe
&um prouocadi,tametfi nil tale unquam
uiderim , nequeuidere daemonas optem.
Vcrfatus ucrA lum cum aliquo , qui in
Chcrrhonelb Graeciae contermina foli-
tariam uitam egit, Marco nomine, hic in
Mefim fluuium genus fuum referebat, ac
DE DAEMONIBVS. 3
fiquis alius in daemonum cultu profece-
rat,inlpexeratq; apparitiones demonum:
n$c ergo ante tanquam uana,folfaq; fper-
nebat , atque dcrcftabatur . deinde uero
palinodiam cecinit, ucrisq; dogmatibus,
& noftris adhsdit . hic ergo multa, & mi-
ra quidem , & daemonica nobis aperuit,
atq; mihi interdum interroganti , utrum
daemones pati pollent, 8c ualde quidem,
inquit, adeo, ut nonnulli daemonu femen
laciant , atq; in pufilla quaedam animalia
oriantur. Tum ego, incredibile inquam
daemonas excrementa habere, & membra
genitalia. Habet quide, inquit ille, mem-
bra, fed non talia.cxcrementum uero ali-
quod ex illis emanat. Tum uerd fubiun-
xit, mihi crede, fed ego inquam, graui in
diferimine funt , fi noftro more nutrian-
mr. Nutriuntur fane, inquit Marcus , alii
^ quidon infpiratione, ueluti in arteriis, Sc
neruisuiget fpiritus . alii uero humore,
icd no ore, ut nos,immo uero ficutlpon-
giae, atque oflrea, exugentes quidem hu-
morem extrinfccus adiacctcm, rurfus au-
tem quod in humore concretiuscft fe-
cernentes. id uero non patiuntur omnes,
fed fol um genera daemonu materia: pro-
xima,gcnusq; daemonum, quod odit lu-
cem, & aquatile, atque fubtcrrancum. At
y haec
hxc interrogaui , funt'ne o Marce mulca
dxmonum genera?mulra,inquit,atqiie di
uerla, tum fecundam formas , tum lccun-
du corpora, adeo, ut & aer, qui fupranos
eft,& qui circa nos, lit plenus demonum.
plena & terra, marcq;,& loca abdita, atq; .
profunda. Nili moleftum eft,inqu5, enu-
mera/ Sex generaliter, inquic,funt genera
dxmonum, neque uero noui, utrum locis
diuidere oporteat dxmonas,in quibus
un iantur , ah potius ex eo, quod uniuer-
lum dxmonum genus amore afficiatur
ad corpus. ' Elie uerd noui fenarium nu-
merum corporeun^atq; mundanum. Ia
co enim cire unit antie corporeae funt,atc£
mundus per hunc copolicus eft. liuc quia
hic numerus primus cft , qui componat
triangulum ftalcnum. Elie uero propriu
aequi lateri diuinum, atq; coelcftc, utpote
quod lit libi ipli aequale , ac difficile mo-
ueaturad malum, propriu uero xquicru-
rii genus humana uti.quod uno quodam
ab in/lituto aberret , ex pcenirentia uero
fiat melius. Scaleni uero propriu daemo-
nicum tanquam in$qualc,nec ullo modo
propinquans bono . liuc igitur hoc , liue
alio modo res le habeat , fex omnino ille
genera daemonii enumerabat, & primum
quidc prima lingua barbare nominabat
Iclin
1>E DABM.ONIBVS’
leliurcon,id c/t igneum, quod circa fubli
miorem aerem peruagari diccbat.omnc
nanque daemonicum ex lunaribus regio-
nibus, uplucex templo profanum aliquid
exterminari. Secudum ucrd genus, quod
in aere propinquo nobis oberrat>quod &
d multis proprie, aereum nominatur.Tcr
tium,tcrrenum,quod plurimum circa ter
ram uprfatup,terpcnisq; aduerfatur multis
rationibus, atq; machinis. Quartu, aqua-
\ tile,& marinum, quod humoribus ic ini-
mergit, ac libenter circa lacus, Se, fluuios
habitat, niultosq; perdit aquis/ & in mari
flutius excitat, ac tepcftates,nauigia6; ui-
ris onufta funditus fubmergit , multosqj.
obruit undis. Q^intu,lubtcrrancu, quod
habitat quidem iub terra, inuadit autem
qui puteos effodiunt , & metalla . efficit
hiatus terrae, & fundameta concutit, flam-
nuuomos uentos fufcitat. Sextum & ulci-
murn cft lucifugum , imperfcrutabiic , ac
penitus renebrofuin , pafsionibusq; frigi- v
dis uiolcntcr res pcrclens.E fle ucrd dice-
bat haec omnia daemonum genera fle af-
i fcdia , ut Se deos oderint , Se hominibus
i adiicrfentur,fcd aliud alio peius. Aquati-
li le enim , & i ubterraneum , ac etiam luci-
0 %lim fummoperc malefica, atque perni-
$ ciofa.haec enim non phantafiis excogita-
'> y i tionib
o PSELL7S
tionibusq; animas dcprauare , atq*, laede-
re, fcd oberratia feramm more fylucftriu
ad perniciem hominu feftinare. lic aqua-
tile quidem errantes , in aquis fufFocare,
atque morbo comitiali , dementiaq; ue-
xarc. Aereos autem, atque terreftres arte
quadam, & excogitatione inuaderc, ficq;
humanos animos fallere, & ad perturba-
tiones turpifiimas , & iniquas , pemido-
fasq; flevere. Tum ego,quona pa&o,&
quid agentes h$c peragunt?utruiirdomi-
nantes nobis , & quocunque placet uelut
mancipia circunfercntes?Non dominatur
ait, fcd nobis clam commemorat.fpiritui
nanq;,qui nobis ineft,phantaftico propin
quant, utpotc qui & ipfi fpiritus,fint,uer-
ba perturbationum, & uoluptatum nobis
infonant , non emittentes quidem uoccm
pullatione quadam, ac lbnitu,fed fermo-
nes fuos abfq; fonitu immittentes. Sed
quonam pa&o inquam fine uoce fermo-
nesnobis ingerere poflunt?Qmd mirum,
inquit, fi modo illud animaduertas, que-
admodu uidelicet qui loquitur , fi procul
loquatur,uehemctiorc clamore eget . fa-
&us uero propinquior inaudientis aurem
fuliirrando liibloquiturrqui fi poflct cum
iplo animae lpiritu copulari , nullo fbno
prorfus egeret , led fermo eius uoluntatc
conc
v
conceptus nullo penitus lono audienti
iliaberetur , quod quidem animabus ctia
egrelsis corpore contingere tradunt-Has
enim line ftrepitu inter fe uerlari . hoc
utique modo nobifeum daemones couer-
lantur, clim uidclicct, adeo, ut nec unde
quide nobis inferatur bellum , liceat per-
lentire. Neque de hoc dubitabit quif-
quis, quod aeri contingit , confydcrauc-
rit. Sicut enim aer praeiente lumine colo-
res , & formas accipiens traducit in illa,
qu? naturaliter accipere poliunt, licut ap-
paret in fpcculis, rctusq; quali fpcculari-
bus:lic & daemonica corpora fuicipicntia
ab ea , quae intus cft , eflentia phantaftica
figuras, atque colores, & quafcunque ipii
uolucnuit formas in ipfum animalem, no
ftrumq; fpiritum tranimittunt, multa no-
bis negotia praebent , uoluntates, & con-
iilia fuggerentes , formas fubindicantes,
fiifcitantcs memorias uoluptatum, limu-
lacra paisionum frequenter concitan-
tes uigilantibus, atqj aormientibus.non-
nunquam uero femora nobis , ac ingui-
na titillandbus,incitantes infanos, & ini-
quos amores lubiiciut,& fiibacuut, praeci-
pue uero fi humores calidos humidosq;
ad id conducentes na&i fuerint. Sed hi
Plutonis galea fubinduccntes perturbant
y 3 anim
animas arte quadam, & fophiftica fraude.'
IU' liqua ucro daemonum genera, nihil
■excogitant fapicncctf, ncc quicquid facile
'aftu peragant, nifi quod molclta tamen,
atq-, ualde turpia fimt,& charonei fpiritus
more laedunt. Sicut enim ferunt (piritum
hunc corrumpere quicquid propinqua-
nerit (lue quadrupes, huc homo, li ue iit a-
uis : lic daemones occurfu diri quicquid
occurrerit, fubito perdunt' agitantes cor-
pora, animosq;, haturalesq; habitus per-
ucrtcntcs.faepc etiam ignejaqTia, praecipi^
tio perdunt no fblum homines, ueruetia
bruca nonnulla. Adhaec cgo,cur'nam hi
;dxmones bruta rurfus inuadunt ? iam ue-
to circa Gcrgeiam tale aliquid accidifle
porcis facra teftantur eloquia. Ad haec il-
le, cum daemones homimun hoftes (int,
nihil mirum uideri debet eos Ixdere. in-
'lultant quinctia adiieriiis bnita nonnulla,
non tam uoluntatc nocendi, quam uiui-
fci caloris auiditate. Gdm enim in locis
habitet profandi fsirais, ad fummum qui-
dem frigidis, fed humore carentibus; fri-
giditatem plurimam contrahunt humo-
ris expertem, qua quidem obftrufi in an-
guftumq; coaai calorem 'humidum ap-
petunt, & uitalcm, iitq; hunc allcquantur
ia animalia irruunt, & ratioe carentia, &
ii r f /
DE DAEMONrBVS.
ad balnea, fbucasq; aduolant. Nam calo
rem ignis, Solisq; uelut combtircn:em,&
cxiccantcm fugkint : calorem ucrb ani-
malium quali moderatu, fuaoiq; humore
permiftum diligunt, pridertim humanG,
quia fit temperatior quamobrem homi-
nibus le infinuantes,non mediocriter cos
perturbant oppletis uidelicet meatibus, &
impletis, in quibus Ipiritus infidet anima-
lis,lpfoq; fpiritu diemoniconi corporum
cralsitudinc coa&o, intusq; conaillo,cx
quo accidit, ut uibrentur, concutianturq;
corpora , uiresque principales male in a-
6Honibus le habeat, ac motiones flupidx,
erraticaeq; proueniant. Atq; fi dxmo,qui
irruit, fuotcrrancus fit,cocutit,ac defiruit
occupatum,clamatq; per ipfum utens par-
tientis fpiritu uelut proprio inftrumcnto.
Sin autem lucifugorum aliquis homini
fc clam ingeflerit, fegnitie adducit, cohi-
betq; uocem,homiricmqi oblaQiun, quali
mortuum reddk.hoc 'enim genus tanqiu
inter daemones ultimum tcrreftrius efi,
fummopereq; frigidum, atqu aridum, &
cuicunq; latenter irreplerit , uim omnem
animalem obtundit, & hebetat, obfulcat.
Se delet. Cimi uerb ratione captum fit o-
mninOjOimiiq; intellectuali Ipecularione
prorius orbatum , & du&um mrationali
-i y 4 quadam
343
JU AI
3tt
quadam phanta(ia,morc brutoru prae cap-
teris indocilium, nullis ratioibus aufcul-
tat, nec redargutiones metuit . quocirca
rc&c apud multos mutum, (iirdumq; uo-
catur,neq; di (cedit ab occupatis,nin diui-
napoteftatc propulfum oratione uideli-
cet,ieiunioq; accedentis. Sed ego 6 Mar-
ce inquam, rctentiora quadam fapere nos
medicorum fc&atores adduciit , aflcren-
tes palsioncs ciurmodi non eile efferus
daemonum, (ed humorum, uaporumq; &
uenti male fefe habentium, itaq; pharma-
cis, & diaeta non carminibus incantantiu,
expiationibusq; curare haec aggredi fo-
lcnt. Tum ille, nihil mirum elt haec me-
dicos dicere , qui nihil nouerint praeter
fenfum, fed corporibus tantum incubue-
rint cognofccndis. Illa fortafle decebat
malorum humoru putare incommoda,
capitis (omniferam grauitatem, atrae bilis
anguftias,phrcne(is deliramenta, quae Ia-
i uacris, potionibusq; ucl cuacuationibus,
uel emplaftris (edare condierunt Jnf^i ra-
tiones autem, occupationes q;, quibus qui
obfefius eft, agere nihil poteft,non intel-
Ie&u,non ratione, non phantafta, no fen-
fu. Aliud ucro eft, quod mouctx atq; du-
cit, dicitq; infuper, quae non nouerit oc-
cupatus,^: futura nonnunquam prodicit,
quo
V
V
DE DAEMONIBVS. \
quo inquam pa&o dicemus, haec ede er-
raticas materiae motiones?
Quomodo damones occupent hominem Jo -
qudntur,moueantJe transforment.
EGo igitur Marco fide adhibeo, prae-
fertim cum memoria teneam, qu? de
daemonibus diuina nobis Euagelia tra-
dunt.quod 'uc uiro Corinthio cotigit iu-
bente Paulo, & deniq; quorcunq; patrum
noftrorum (criptis leguntur de daemoni-
bus multa, penitusq; miranda. Reliquum
uero eft, ea referre, quoru ego infpc&or,
& quibusuelut autor interfiu. Profc&us
fum in Elafoniam,ubi uir quidam a£his
demonc multa multis oracula fiidit.Que
ego conueniens interrogaui , unde nam
(ibi facultas uaticinandi contigerit, cum
uero ille aperire nollet, arcanum tandem
Laconicam padiis necelsitatem , tandem
confefliis eft uerum. Retulit ergo (c ini-
tiatum fuifle in operibus d^monii a quo-
dam A leto Liuio, qui cum no&c aadu-
xiflet in monte, iufcifletq; herbam auan-
dam adumere, deinde in os expuidet, 8c
quibufdam unguentis oculos illinider,
unde (ibi daemonum turbas uidere con-
tigerit, ex quibus (enferit ,qua(i cornum
quendam inudantem, osq; Tuum ingre-
y 5 dientem
■rf**'
34ff psm vs'
dxcmem cx co tempore, atq; ha&cnus fi-
biuaticinitim adeflede quihufcunq; , &
quandocunq; hoc ipfum uult, quod cum
mouct.in diebus enim crucifixionis,^ in
dic ucncrandx apud nos reliirreflionis
mihi,air, nihil etiam ii ftudiole cotcnde-
rim,infonat.Hsc ille nuntiauit.Cum uc-
ro quidam meorum comitum irrideret
eum,pcrcutcrctq; ccraiccm,air, Tu quide
pauldpdft pro una plaga multas utique
reportabis, & aliis mulca praedixit, quae
proucncrunt. Quida ergo eum fatidicum
confpicatus tanq.ua mulicum inftrumen-
tum infonatibus daemonibus euafillc, lic
obiecit, omnes infaniac fpccics pafsiones
funt deprauatae materi^, potius quam tra-
gicae daemonum paisiones. Ad hunc ille,
nihil miru uideri, debet inquit, fi ita me-
dicorum fe&atorcs iudicat, qui nihil un-
quam ciufinodi uiderint. Nam Sc ego ita
putabam, quoufq; contigit prodigiofum
aliquid prouiderc, quod no importunum
erit in praefentia rcccnfcre,& profero ni-
hil metiar. *Scnex quidam, qui hoc idem
pallium induebatur.Fratcr meus natu ma
ior habebat uxore alioquin modcftam,
morbisq; uexacam frequentibus, haec ali-
quando puerpera uehementer iam labo-
rabar , ucfremq; confringens barbare io»
l " :i' b ( \ queba
quebatur, (cmionc praefentibus incogni-
to.itaq; ambigebant omnes quid in rc ar-
dua faciendum forcnfbeminae uero quae-
dam adducut peregrinum quendam no-
mine Anaphalagiam ualde fenem, rugo-
fumq;,& cxuftum,atq; nierum,qui nuda-
tdetife, prope le£him adltans,iraquadam
apprehendit xgrotam , linguaq; (ibi pa-
tria, id eft Armcnica, acriter conuiciatus
cfhilla huic uicifsim rcfpodit Armcnicc,
ac primo quidem audax e le&o prorupit
cum cp protinus certatura. At barbarus
ille, tam maximi adiurationibus uteba-
tur,& quali fures minabatur illam fcper-
-cuflurum. T um foemina fc recepit, com-
prcfsit,contrcmuitq;y & humilius iam lo-
cuta,in fomnum mox incidit.Nos autem
'obftupuimus ambigentes, quonam pa&o
illa locuta fit Armcnicc foemina, quae Ar-
ntenios nec uidit quidem unquam, neque
domelticis laribus egrcfla cft.Ctiin ergo
rcfipuillct, interrogauimus ca,quid palla
fuiuet, Sc nunquiaa£h, animauuertiflct,
uel mente teneret. Tum illa refp oiidi t , fc
A uidifle daemonum uifum tenebrofum, &
fimile mulieri, paflos habenti crines in fc
irruere, unde ante qudm ipfa Ic&um in-
grederetur, extimuille : quod uero dcin-
ctpsfccutu cft,minime perfenfiflc-quam-
obrem
obrcm ego poft haec ita dubitare coepi,
quonam paao d^mon mulierem pertur-
bans mulier apparerer.nec iniuria dubitar
batur, utrum daemonum alii quidem ma-
res,alii uero fint foeminae more animaliu
caducorum: praeterea quomodo daemon
lingua Armenica uteretur, na ualde du-
bitandum eft, num daemones alii Graece,
alii Chaldaice , alii Perfice , alii Syriace
loquantur.Deinde quomodo ad magi il-
lius minas fcipfum daemon compreflcrit,
ftri&umq; timuerit enfem: quid pnim pa-
tiatur ab cnfc demon indiuiauus,atq; im-
mortalis ? Tum Marcus dubitationem
meam animaduertens, ait, nullus daemon
“ fuapte natura mas eft,uel faemina.Com-
pontorum enim funt huiufinodi palsio-
nes -.corpora uero daemonum fimplicia
funtdu&u, flexuq; facilia, ad omnemque
configurationem naturaliter aptadicute-
nim nubes fulpicimus -nunc nominum,
nunc urforum,nunc draconu,aIiorum'ue
praeferre figuras, fic & corpora daemonu*.
ied hoc intereft, quod nubes externis agi-
. tatae uentis figuras uarias agunt, daemo-
nes autem proprio confilio,proutipfiuo
lunt , corporum formas in kuariant , &
modo in breuiore molem contrahuntur,
modo rurfus in longiorem ic extendunt.
DE DAEMONIBVS. 34P
Quemadmodum lumbricis uidetur ac-
cidere ob fubftantia meliorem , du&uq;
facillima: neq; folum magnitudine in cis
diuerfitas accidit, ucriim etia figuras, co-
loresq; uariat multiformes: corpus enim
daemonis ad utruq; cft natura paratum,
qua enim ratione cft natura facile cedes,
ne in uarias figurarii fpecics transforma-
tur.qua uero aereum eft,diuerfbsaeris in-
ftar colores fubit. Sed aer quidem ab cx-
trinfcco coloratur, corpus uero daemonis
ab intima phantafiae a&ione fpecics co-
lorum accipit, quemadmodu nobis cx-
pauefccntibusjgcnae pallcfcunt, uerecun-
dia uero affecBs rubefeunt , anima uero
prout (ic, aut fic afficitur, pafsioncs ciuf
modi in corpus , fimiliter traducente ea-
dem ratioc de daemonibus cft putandum.
Nam & lii ab intrinfeco in corpora fua
colorum fpecics transferunt, quapropter
unumquoaq; daemona corpus proprium
inquam elegerit figuram* transformans,
fpcciemq; coloris certam ad extremum
ufq; corporis educens, (ic & tanquam uir
apparet, & mox occurrit, iit foemina, Ico-
nis more fremit , faltat ut pardalis , latrat
ut canis, atq; ad utris, uafisq; formam fe
aliquando transfert : ac dum omnes eiuf-
modi uicifsim formas mutat, nullam ea-
rum
rum ftabilcm retinet. Non enim (olidum
corpus dxmonu, quo polsit acceptas re-
tinere figuras. Sed (icut in aere , & aqua
contingere confucuit , uidclicct (iuc eo-
iorem infundas, (iuc figuram imprimas,
mox diffunditur, atq; diifoluitur : limile.
quidda dxmonibus accidit.nam & in his
£gura,colorq;, & fpecies rerum quarum-
libet citd dilabitur. Docuit itaq; Marcus
has maris , & foeminx differentias no»
ineffe dxmonibus, fcd apparere, nullamq;
ciufinodi forma in cis ftabilcm pei mane-
re. Sin autem e multis audiueris dxmone
fubfceminx fpecic omnib9 puerperis ap-
parere,nullamq; emfrnodi formam, {cito,
non omnes d seniones eande uim, uolun-
tatemq; habere, icd in hoc etia illos ual-
dc diftcrre.Ncmpe in proportione quada
fimili, qua etia compofira, caducaq; ani-
malia fe habcrc.ficut enim inter lwec ho-
mo quidem intcllc&ualis, pruderisq^. po-
tentiae particeps phan: aftica iniuper uim
comuniorcm habet ad omnia ferme fen-
(ibiliacxplicabilcm^tq; diffufam,rum ad
ccdcftia,tum ad illa, que circa terra funt,
atq; in ipfa terra. Equus aiue,atq; bos, &
reliqua ordinis ciufdcm uim eam magis
E articularem, atq; ad nonnu lia imagina-
lia cognomina operante,, qux prxiepe,
.1:1.. policf
i
DE DA1MONI-BYS. J$F
poflcflbresq; luos cogriofcit.Culiccs au-
tem, & mures, atque fimilia anguftiorcm
hanc habent, atq; indi{liii&am,ncq; fora-
men cognofcunt,cx quo emerferun^neq;
locum , quo proceflcrc , & quo quid eft
adduccndum/ed unicam tantu imagina-
tione habent, fcilicct alimcntHic & mul-
ta, diucrfaq; daemonum genera interfe fi-
mi [i ter differunt, nepe in his quoq; ignei
quidem, aerciq; phantafiam habent uari&
admodum dmin&a, atq; difcrcta,quam-
cunq; imaginabile fpcciem elegerint, na
ad hanfc ipfam feipfos formant, cotra ue-
ro lucifugu daemonu 'genus fe habet, cius
enim imaginatio ualde anguftacft : itaq;
formas uarias non cornutae, utpote quod
plures imaginabilium rerum non habeat
Ipccics^neq; corpora pofiideat ad motum
agilia, ad flcxjunq; accommodata. Aqua-
tiles ucro, atq; tcrrcflrcs mediu inter hos
daemones obtinentes, poflunt quide plu-r
res formas mutare, fed quib9 maxime der
le& akur,in cis diutius immorantur. Qui-
cunq; enim in humidis uiuunt, mollio-
reniq; uitae du&um tenent* ic auibus, mu-
licribusq; luniks reddunt. Quapropter
naiadas , nercidas, & dryadas tccmininq
fexu hos cognominant, quicunq; ucro in
locis habitant ficcioribus, corporaq; ha>
, , r bent
e
bcnt fubarida, quales mani. \ovt cfle ferilr,
in uiros fc transformant. Nonnunquam
etiam canibus, & leonibus, aliisq; anima-
libus fimiles fc oftcndunt.in quibus uide-
licct mos incftmafculinus.Nihil itaq; mi
rum , fi daemonium inuadens puerperas
fbemincam praefert formam : quippe cum
fit adulterum , humiditatibusq; fc oble-
nietur impuris, formam enim fubit uitae
fibi gratae conucnicntem. '
' D&mones fingttldrum gentium , quibus
loquuntur j linguam imitantur .
QVa uero ratione Armenicc loque-
rentur,Marcus quidem non expli-
cauit,neq; etiam a nobis eft quaefiru. Ar-
bitror autem hinc fore hoc manifefhim,
quoniam no pofsit lingua daemonu pro-
pria inueniri.tametfi Hebraicam quis fer-
uarc lingua dixerit, fiuc Graecam, aut Sy-
riam,ali arnuc barbaram, quid enim opus
eft uoce daemonibus? qui inter fe abfq; uo
ce couiuut.Ciim uero ficut angeli pofte-
riores poftcriorib9, alii aliis getibus pr$-
funt,fic daemones alii aliis afsiftunt : fanc
finguli finguiaru gentium linguas excr-
ccnr:quamobrc daemones, qui inter Grae-
cos habitant , heroico ftylo oracula edi-
derunt. apud Chaldaeos uero Chaldaica
uteban
utebantur lingua * quemadmodum apud
Aegyptios Aegyptia uoce colloquia fa-
ciebant* quinetiam daemones, incolentes
Armeniam, fi alio forte Ic conferant, in-
digenarum uoce utuntur*.
Cur dxmones timeant minas, dtq;.
patiantur.
Q Ed quaeritur, cur daemonia minas, cn-
O ^csqi tiincant.profc&A omnia damo-
num genera audacia y rurfusa;. timiditate
plena lunt,praefertim coniun6liora.matc-
riae. Aerea en mi circiudpcftae cogitatio-
nis participiavliquis obiurgauif^lccnie-
renouerunt obiurgantem, ucl honoran-
tem : neq; aliter ahobfefiis difcedunt,nili
obtcftator erga deum fan&imonia pol-
leat, nomenq; dei, icrmpnemqi horribi-
lem incantet poteftatc diuina hic profe-
ftd funt daemonia materiae proxima, for-
midantia ne in locaprofimdiora, abyf
hunq» demittantur.. Item angelos timent,
qui illuc eos praecipitat quoties uidclicct
quifpiam eispraecipitiuniminiutur, ad-
ducitq; inuocationcs angelorum ad hoc
iiiftitutotum* uaidc euinitiment. nam ob
ignoradain noa difccmunt minitantem,
lam ucro fi anicula quacdl, uel iuperbior
denecimn aliquis, minas ciufmock rufoc^
r't; ^ . z intent
(. J S H t V'S T 7
intentaucrityfscpc difcedun^quia difccrne*
rc nequcut. Ideo fuperfluis ctiamquibuf-
dam facili mancipatur, fcilicct unguibus*
& capillis 1 polluto magorum genere*
Item plumbo, & ccra, tenuiqv filo devin-
ciuntur, atq; nefariis adiurationibus con-
turbatur.ucneficicrgo,& nefandi daemo-
nia hxc fubterranea inanfucfaciunt. Qui
uero nefariis minifteriis abitinetit , aerea
maxime colunt, cauentcs ne dxmoniurn
fubtcrralieum interucttiat.nam fiquid tale
interuenerit, praeter id, quod terrores in»-
cutit,cdam faxa iacere cofUcuit.proprium
enim fiibtetraneoru eft lapides in occur-
rentes iaecre,fcdi6HbusirritiSjA5rca ucrd
daemonia ratiadi&at intrepida effc, nec£
tamen boni quicquam afferunt, quoniam
& fupcrbafunt,& iaQ:abuda,& deceptio-
nis, phantafiaeq; inanis plena. ab>cis enim
in cultores ucniunt ignei' quidam radii,
quos furiati homines diuina fpe&acula
•putant.nihil tamen ueri,cOtiftantisq; pof-
fident, quid enim inobfcuris daemonibus
poteft lucis inefle ? fcd haec omnia fallfH
ciae funt occultorum,atq; praeftigiae.Suhc
pleriq;, qui communiter appellantur ‘Eii-
chctae, quorum fraudulentum dogma ab
infano quoda monente manauit. Traduc
ergo principia plura , & pyofe&d aKipib
roonen
t
X) E DABMONIBVS.
monente duo remm principia fiippofita
lunt , ita ut deo bonoru opifici deus ma-
loru, artifex^; ponatur, dcoq; coelcftium
domino deus dominus fubcoeicfliu. hinc
Euchetae mileri tertium his principium
adhibuerunt. Nempe apud cos unus qui-
dem pater eft:filii ucro duo, antiquior ui-
dehcet,atq; iunior.principia tria,fcd patri
quidem fupermundana tantu,iuniori aute
filio cceIem,fcniori uerd fubcaelcftia uc-
fiit dominis tribuuntur. Qupd quidem
dogma nihilo a Graecis fabulis differre
Videtur iuxta poctidj illud, fternario di£
tributa funt praemia numero. Sed inter
?-rC coldnt.nam ctli
eos. nunc inter fc dicantjUtrunqj
tamen cxiiliman^ adorandum, quoniam
ambq ex eodem patre nafcantur, atque in
poftemm conciliandi mutuo fint.Alii ucr
alterum dun taxat, id eft iuniorem co-
lunt i utpofe qui meliori , prjcftantioriq;
.proui peiae dominqtur. feni orem ucr6 non
lpernunt quiacm,fed obliquant ipfiim car
mentes, uiqcjicctne malefaciat. Deterrimi
Muer; illos 4 coelcfti quidem numine
(dinimgnnrijr omnmo. folum uero terre-
Are/atana finibus fuis excipiunt, 'iplumqj
nominibus apud cos poderibus extollat,
appellantes priroogcfiitu, & a patre leiun-
• ; 2 X dum.
JSf
9
* * * * * T "
&um. Item arborum,animaliumq;,& 1^
liquoru compoiitorum opificem» peftife-
rum uerd»at<K hoftilem. Sed qui haec do-
gmata introducunt, & oculis» & auribus
mentis capti fiint, neq, enim indet ex ip&
rerii cognatione mutua, unu efle omnium
autore,neq> feriptura fandam, id docente
audiunt, neq; ratione feaim ipfi reputat:
quod uidclicct fi duo inter fc difiidentes
rerum opifices cflcnr, non cflet una qua-
dam confpiratiojuruoq*, omnia ligans. Et
ii dxmoniadiuitias nobis,& gloria pro-
-nuttunt,nihil tame ex fe tradere poliunt
quippe cum imperiu nullum habeant, fcd
uifu tantu quacuam inania fuis cultoribus
afferunt» uar ia prorfus»& inflabilia, qux
tame impii diuina cfie fpcdacula putant.
Euchctac & gnofei >ut daemonia toto
cocipiant pedore, ne&nda facrificia per-
petrat. Conueniut dic,quopaflu$ cft Sal-
uator» ucfpere flatutu in locum una cum
puellis iibi notis, & pofl quaedam facra
extindis luminibus, miftim coeunt fiue
cum forore,fiue ciim filia, fiue cum quali-
bet.nono mrfus menfc reuertuntur, pucl-
lasq; accerfunt , & infantes iam natos ah
hiscucllunt , perq» totum corpus pueros
circuncidut,& circunfufo (anguine phia-
las implent, corpora cremat, cinerem cum
V
/anguine mifccnt. hoc condimento epu-
las, & pocula condiunt, tum fua inrer fc,
tum aliorum clam quorumcuq; poliunt.
Exiftimant enim hoc facrificii,& alimen-
ti genere tanqua maxime profanos cha-
racterem diuinum nobis imprclTum, 8c
daemonia procul arcentem penitus abo-
leri,itaq; daemonia liberius ingredi.
Quomodo mdgi excantent, trahantq;
tUmomdt.
VEnefida, atq; magia non uanii no-
men fortita funt , fed uim quandam
pofiidcnt. Veneficium enim ars quaedam
eft circa materiales daemones , Se terre-
ftres, fimulacra daemonum prouocans in
afpc&um,& alios quidem uclut ab inferis
excitat, alios aute ex alto deducit. Difei-
plina enim noftra omne daemonem exi -
ftimat malum, propter liiperbiae, & uani-
tatis excellum , ab angelico flatu , ordi-
ne^; dclapfum. Opinio ucro Graeca par-
uam daemonum partem iudicat malam,
Se hanc quidem non tanquam clc&ione
talem, fcj ex prima rerum diuilionc lic
affc£tam, tortoris uiccm gerentem aducr-
lus animas delinquentes.Talem itaq; dae-
monum portione ucneficiis pracftigiator
in afpeoum imaginariu prouocat, uifaq;
>j * } iinag
3^8 p s b t i v s
hnagin2liafpe&at oribus obiicit , & aliis
quidem fluenta quaedam illinc- exundati-»
tia adducunt in medium* aliis autem uin-
culorum folutiones A delitias,gratiamq;
promittunt. Adducunt nero’ tales daemo-
num potcftates nodis, cantibus^ quibuf-
dam, & in plurimis quidem mentitur, in
quibufdam uera loquitur. Magi a nero fa-
• cultas quaedam Grjcisuifa cfl potiaris
plurimae compos. Tradat cmm hanc cfle
extremam facerdotii portionem. Affert
ititem uifa quaedam facpiiis in afpe&um
falset diuinitate aliquam platferentia.Hxc
enimfacultas perferutatufc nriiufcmufque
rei fubLuna gehitx,namram\potehtiam,
'qualitatem elcmentoru inqu&m, eorumq;
partium , animalium, omniu plantarum,
& feminum, & pomorum, item lapidum,
herbarumq;', ac fummacirn uniufcuiufdue
rei fobftahtiara, & mittite.bmc ergo effe-
ftus fiios agit, & ftatuas fanitatem ad dii-
cetcs, uideiicct omnigenis figuris inftru-
&as ,& alia rurfum artificia inlcretia mot-
bos callet, & quae inter fe diffcrutA qilae
conucniut. multarum nanq; materiarum
commiflao unione illi arti affert , diflan-
tia ucro ab uno difcrctionem infert. Iam
ucro aquilae, & dracones apud illos ad
iaiutatcm conferre dicuntur : feles autem,
*
^ > ii jy . o m v ■>* •
&cancs,& conii, coufcrunt ad uigiliam.
Cera item, at q*. lumm ab iLUs- ad. quafdara
patrium conformationes affiirai (olent,
quippe cimi proprietates quaidam fuis ui-
ribus habeant. Apparet frequenter e celer-
ftis ignis hucufq; tradu£Ho. tue ucrdfta-
«tuae fubridereuidetur,& lampades (ponte
dgnibus accenduntur, inftruch e fk magia
'inuiru aflronomica facultate , plurimaq;
per ip(am peragit.Eft Se quaedam inpelui
uaticinatio^per quam ruiiici faepe uatici-
nantur* profc&d quemadmodum praedi-
* &io quaedam fitsideft per aercm,atq; per
folia, (k oraediftio .quaedam fit inpchu
apud Aflyrios frequentata, atq; nomina-
ta, quae profero congruitate quanda ha-
, bet cum daemonibus materiae ualde con-
dun&is. Accipiunt ergo peluim aqua ple-
nam uaticinantes, daemonibus congruen-
tem irtprofimda repentibus. Apparet au-
tem peluis illa aqua plena quoaamraoda
, , & fpirarc,proptcr fonitum,ip(aq; aqua ia.
peluim infma (ecundum fubftantiam qui-
> d?m ab externis aquis minime differt,(ed
( uirtute infufa carminibus- ualde praecel-
lit, atque ita fa&a eft aptior ad fufeipien-
dum (piritum deinde fatidicum. Iduqcd
daemonum particulare cft^tqv terrenum*
. cpmpofitioiubusqi attra&u: & cum pri-
te M
2 4 miim
mi\m illabitur aquae fonuin , mox quea-
dam exiguum, & fignificationis exper-
tem edit ,Tcmifilonem cius praefentibus
fignificante. deinde uerd in aqua iam in-
undante exiles quidam foni fufurrat qua-
dam praedi6Hone futuri. Eft autem eiufi-
modi fpiritus pafiim pererrans , quoniam
folarem ordinem eft fortitus , idq; genus
daemonum dedita opera tenuem uocem
cdit,ut propter indiftin&amuods obfcu-
ritatem,eius mendacia minus deprehendi
pofsint. Sed nunquid corpora dscmonu
pulfari poliunt? perflant fane,atq; dolcre
' folido quodam percufla corpore, uenim
quoiiam pa&o,cdm fint fpiritus,ncq; fo-
lida,neq; compofita natura, & compofi-
torum cu lenfus ) Sed profero in iis, quae
fentiunt,non neruus ipfe eft, qui fcntit,fcd
qui cis (piritus ineft. Quapropter fi atte-
ratur neruus, fi frigefiat, fi quid aliter pa-
tiatur, ip iri tu uidelicct in foiritum mino,
fit dolor. Nempecompofitum nunquam *
per lc dolcretjficd quando participat fpi-
- ritum , quo quidem priuatum priuatur &
fenfu. Dxmonicuitaq; corpus per totum
ic naturaliter fcnfiialc fccudum partes fin-
gulas abfque medio uidet, audit, tangit,
patiturq; tangedo,& diuifum dolet, ficut
& corpora folida. Sed hoc intercft,quod
;1 1 , , corp
•corpora quidem folida, diuiia cdm funt,
aut uix,aur nunquam rcftitunntur.corpus
uerd dimonu, ubi fccatuiynox in fc lto-
fum recreatur , & coalefcit , ficut aquae,
aerisq; partes , quando aliquid intercidit
folidu, fcd Se di&u uelocius daemonicus
Iphitus in fc reuertitur. Dolet tame inter-
carum diuiditur , quamobre aciem ferri
metuit, idq; animaauertentcs, qui ligare
daemones moliuntur, tela, & enfes in re-
plum ibi conftituunt, quo nolunt daemo-
hes aduentarc,atq; alia machinantur tum
oppolitis palsionibus propuKantcs , tum
congrua quadam a£fc£cionc mule entes.
argvmentvm MAR-
SILII ficini florent i-
ni, in librum Afercurij Trifmegi-
fii%ad Cojmum Alcdiccm,
patria patrem .
« » • ' . 4
O tempore , quo Moles natus/
eft, floruit Atlas aftrologus*
Promethei phylici frater , ac
maternus auus maioris Mer-
curii, cuius nepos fuit Mercurius Trilme-
giftus.Hoc autem de illo feribit Augufti-
nus, quanquam Cicero, atque La£hntius
Mercurios quinq; per ordinemfuifle uo-
■ im z 5 lunt,
3$* .M ? G V M B>M T T/M
hmr, quintumq; fuifle iliu, qui ab Aegyr
ptiis’ Thcut, a Graecis autem Trifiucg^
itus appellatus efh Hunc- allerunt 6ccir
diflc: Argum , Aegy ptris.praefuilTe,
leges, ac literas tradidifle. Literarurnuo-
rd chara&eres in animalium, arborum^
figuris inftituifle.Hic in- tanta hominum
ucncrationc fuit, ut in .deorum numerum
Tclatus fij&Templa illiusnuminis,collru-
&a quamplurima. Nomenciuspropriuin
ob reuerentiam: quandam; promujtiate,
mulgo,ac;tcmere non licebat. Prinius an-
rw menfis apud Aegyptios npminc eius
cognominatur^oppidum ab eo conditur,
quod etiam nunc Graece nominatur Hcr>
mopqlis, ideft Mercurii ciuitas. Trilme-
giftum uero ter maximum nuncuparunr,
quoniam & philofophus maximus, & fa-
ccrdos maximiis, & ccx maximus extitit.
Mos enim erat Aegyptiis- ( ut Plato feri-
bit ) ex plnlofophorum numero lacerdo-
r tcs i ex lacerdotum cbern fegeih eligere.
!■ Ille igitur quemadmodum acumine, atq;
- do6trina,philofopbis omnibus anteccfle-
rat,lic faccrdos inde c6fHtutus,fan&inio-
nia uitae, dimnorumq; cultu, luiiuerfis fa-
cerdotibus pheftitic , ac demum adeptus
regiam dignitatem , adminillrationc Ic-
gum,rebusq; geftis fup erioru regum glo-
« riam
V
’1 N ‘to'* !l C. 'TRI SM. •
riarrr bbfcurauit , Ut merito terfnaxirmis
fuerit nuncupatus.Hic inrei* philofofhos
primus, a phyflcis, ac mathematicis addi*
nmbrum contemplatione fe contuliepri-
mus de maicftatc dei , daemonum otdme,
animaru mutationibus fapientifsimb difc
putauit. Primas igitur theologiae appbt-
latus cft autorreu fccutus Orpheus, (ccun-
das ahtiqOae? theologiae partes1 obtinuit
Orphei facris initiatos eft Aglabphemlis,
:AgIaophcino luccefsit*' iri tlrcblogi^Py*-
thagoraS,qiicrri Philolaus fertus eft, <&-
iii Platonis noftripfsedeprbri Itaque ttrik
•prifefc theologisfe imdiq^-fiBPconfohalb-
£ta, cx theolbgisfex mirciquoda brdinc
conflata cfl,et ordia fumehs a Mcrcurio^d
diuo Platone penitus abfoluta; Scripfit
aute Mercurius libros ad diuirtaru reruin
cogniticmepmin^nfes^da’mplurimos,m
quibus, prb deiis imrnbrtalri, quam arca-
na myfteria,quam fhipeda pandutnrora-
culalnec ut philofbphus taritu,fed iit pro-
pheta faepenumero lbq(iitur,cairitq; fotu-
ra. Hic ruina pracuiditprifcae religionis,
hic oirtu rioiKe- fidei; hic adricntuChrifo,
hic futurum iudic ium,refiirre6iionem fe-
culi, beatorum g 1 ori am, fup p li c ia pecca-
torum. Quo facium cft, ut Aurelius A«-
gufticws dubitaueritjpcriti^nc fydenhan
reu^
rcuclationc daemonun^multa protulerit.
La&antius autem illum inter Siby lias, ac
Prophetas connumerare non dubitat. E'
multis denique Mercurii libris , duo funt
diuini praeripuerimus de Voluntate diui-
na, alter de Poteftatc,& lapientia dci.IUe
Afclcpius,hic Pimaderinteribitur. Illum
Apulcius Platonicus latinum fecit, alter
ufquFa3Ti5ec tempora reftitit apud Grae-
cos , at nuper ex Macedoniam Italia ad-
uc&us dilidentia Lconardi Piftorienlis
do£B, probiq; monachi ad nos peruenit.
Ego aute cdm tuis exhortationibus pro-
vocatus, e Graeca lingua in Latinam con
uertere ftatuiflem , aequum fore putaui
Cofmc felix , ut nomini tuo opulculum
dedicarem. Nam cuius ipfc adiutus opi-
bus, librisq; affatim rcfcrtus,ftudiis Grae-
cis incubui, eidem (ludiorum Graecorum
me decet offerre primitias. Neq; fas erit,
opus tam fapientis philofophi,tam pii (k-
ccrdotis,tam potentis regis dicare cui-
quam,nili ipfc, cui dicatur, pietate, fapien-
tia, potentia, reliquis omnibus antecelle-
ret. Eftautcm(ut ad fcripta Mercurii dc-
fcendamus ) huius libri titulus, Pimader,
quonia ex quatuor perfonis , quae in dia-
logo dilputant , primae Pimandro partes
attribuuntur. Edidit uero librum Aegy-
{ i#* ' Ptiis
ptiis lireris, idemej; ( Graecae linguae peri-
tus, Grxeis inde transferendo communi-
cauit Aegyptiorum myftcria. Propofuu
huius opcris.cft, de potcftatc,,& lapientia
dei di (Terere. Cumq; fint horum opera-
tiones gcminx,quammpriroa,in ipfa dei
natura permaner , fecunda porrigitur ad
externa, «Scilla quidem mundum primu*
xteniumqi concipit , hxc ucro mundum
fccundum).temporaIemq;.paritrde utrim-
que operationibus, deq; mundo utroque
grauifsima, difputat : quid dei potcflas,
quid fapietu,quaordinc intrinfccus con-
cipiant ,.quo progreflu exterius pariant..
Prxtcrca,qux produ&a funr, .quomodo,
(cinuice haDeartr,quo conucniant,quo'ue-
difcrepcnt,quo denique pa&o (uum refpi
ciant aurorem,. Ordo autem uoluminis.
eft , ut indialogosquatuordccimdiftin-
guamus j.utquc primx dialogi partes Pi-
mandro dentur : fecundas teneat Trilmc-
giftus : tertias Acfailapius : quartum lo-
cu obtineat Tatius. Inrelligic ergo Mer-
curius indiuinis Aefculapiu ac Tatium,
erudire. Diuina docere nequit^qui non
didicit , ac humano ingenia, oux fiipra
naturam funr, inucnire non pofTumus. Di
uino itaque opus e(Uumine,utfolis luce
fblcm ipfum intueamur. Lumen uero di-
urnae
■ » , 'WW
uinae mentis nunquam infunditur anime^
nifi ipfa, ceu luna ad folem , ad dei men-
tem penitus conuertatur. Non conuerd-
tur a<J tuentem anima, nifi cum ipfa quo-
que Et mens,; Mens ucn> npn prius fit,
quam deceptiones fcnGju«)& phantafic
nebulas depofuerit.Hac de cauia Mercu-
rius modo fenfus , & pkantafiac caligines
pxUir,in aditum n\entis -fercuocans: mox
^ iinandcr,id eft mens diuina, in kuncin-
#uijt , unde ordinem rerum omnium , <Sc
pi deo exiftetium, & ex deo manantium,
contemplatur. Demum quse diuino&ot
- ipamine rpwskfti ff&tffis hominibus
cb explicat. I5 pft 4ibri j i
, .. id propofi^m ilJiiu,&oi|dp.; ,
j, j t Tu uero pafine felix, lo- •, *>
gc feliciter,ac diu ui- • , , r.i>
>m;-i f i . ^ut&diupa- ;;M, i:>
-i-. \y a *r*a 4 ‘ i
-•jffittiT > ijno 1 v. 1 r iu 'tiA r.*r-' f . .j
-ol r.n;-tf.up : trjiqUtrii iL <rJ/- >1
-t>K o$i*j ‘ijjiiloTixI .auiltT. ;spnn x
/nuucT sfi f uiqtluiriA ui rJu »
^Tjaob jjoiuivl . yiinn >
jv:q.*£ %isf 'imvifyn rjutuid jr , ;b
iQ tioayunMni, jnu> ritTua^n.
,/•£ ,: .j: Njoiiiy .iffff/i fu?:j o/:ir;
rj:ue;J /uj ^vj^iruiut.iq*’ ..r-io.'
ati
ai'.
wf*
.M r :: v ; i • > » / 5^7
MERCVRII TRIS- '
E G I S T I LIBER
DE POTESTATE ET
Sapi<nu<tDeif*i ^
-;r • .'' H. y !•/: >:
pimandbr. , .
• * -• 1 ' • ‘ ' 1 • ( -
■t Jif iir filio Ticino plorent ino interprete,
Vm de rerum natura co^
g itarem, ac mentis aciem
ad fuperna erigerem, fopr-
tis iam corporis fcniibus,
fiB quemaditiodii accidere /b
-lct iis , qui ob feturitat#, uel defarigatio-
-nem fomno grauati /iinr, fubito mmi ui-
ifus fum cernere quend2imrncnfa magni-
tudine corporis, qui me n omine uocans,
in hut]c modu clamaret '.Quid eft 6 Mer-
curi,quod & audire, & iqtueri dcfydcras?
Quia eft; quod difccre, atque intelligepe i
cupis? T umcgo,Qui{ha es inqua ? Sunq,
inquit ille , Pi mhn der , meris diuinae-poten
tiaeiyac tu uitie quid udis , ipie ucrd tifei ,
. ubique ladccoi iCupio, inquam, rerum na-
- tur am . difccre jdeum^ucfcognofcera. - Ad
-haec ille : ;T tama nifcnte complefterc, l8c
ego te in cuh<9#,' qux optaris Y erudiam*
Cum haec dixiflet , mutauit formam , &
imiucrfa iubito reuelauit Ccrneba Cnim -
<2
unmcn
immcnfum quoddam fpc&aculu , omnia
uidclicct in lumen conucr(a,fuauc nimiu,
atq; iucundum v quod intuentem mc mi-
rifice oblc&abac. Paulopeft umbra quae-
dam horrenda, obliqua rbuolutionc fub-
tcrlabcbaturjn humidamq; naturam mi-
grabat , ineffabili tum uultii exagitatam,
inde fumus quidam magnus in fonitum
erumpebat , ex fbnitu uox egrediebatur,,
quam ego luminis uocem exiftimabam:
ex hac luminis uoce uerbu fadu prodiit.
Verum hoc naturae humidae ailans , eam
foucbat, exhumidae aute naturae uifceri-
bus,fyncerus,ac leuis ignis protinus euo-
lans alta petit. Aer quoqj.lcuisfpiritupa^
rens, media regione mtcrigncmv& aqua
io r ciebatur /terra uero Si aquafic inuice
comifte iacbkant,ut terr£ facies aquis ob-
ruta nufquam paterer Haec duo deinde
comota funt alpiritali uerbo, quod eis fii
perferebatur , aures eorum circunfonans.
Tunc Pimanderait : Aduerdsquid fibi
i haec uifiauelitiiCoguofcainqua^ Ait er-
go, Punader : Lume illud ego fum,mcnsv
1 deus, miis, antiquior quam natura humi-
* da, quae ex umbra cffii&irimctis uerd^ger-
. men lucensi,dei filius^ Quid ergo inqua?
Sic inquit : Cogita , quodin te uidee , &
i audit uerbum domini, mens autem pater
i./ .. :i dcusx
MMAMDU,
deus, neq; enim diftant adinuice, hor^un
unio uitjccft. tris m egis t vs.Gra-
tias habeo tibi, pimandek. Veru in
primis medicare lumen , atque cognofcc.
TR.ISM. Ha cc ubi di&a fune, diu iuu ora-
ui,ut eius ideam ad me coucrteret.Quod
ctim ille fccillet , repeti profpicio mea in
mente luce uiribus innumeris exiftentem,
ornatu fine termino igne, ui ingenti cir-
cunfcptu,& in ipfa Habilitate dominante.
• Haec ipie percepi per Pimandri uerbum,
qui me fluporc attonitu , fic iterum affa-
tus efhVidifti in mente prima Ipccie infi-
nito imperio praeualent6?Eiufmodi qua-
dam mihi Pimadcr. At ego illi:£lcmcnta
naturae unde manarunt? piman. Exuo-
luntate dei. quae uerbum complexa, pul-
chrumq; intuita mundu , ad cius cxcplar,
reliqua fui ipfius elementis, uitalibusquc
feminibus exomauit. Mens autein deus
utriufque fexus fecunditate plcnifsimus,
uita & lux cum uerbo fuo mentem altera
opifice pepcrit,qui quidc deus ignis, atq;
• fpiritus numc.Scptcm deinceps tabricauit
gubernatores , qui circulis mundum fen-
ubilcm comple«untur,corumq; difpofi-
- tio fetum uocatur. Conncxuit inde dei
uerbum ex clementis deorfum tendenti-
bus, purum naturae artificium, unitumq;
a cfl
v*
i
f
«fi opifici menti, cohfubftantiale eno»
erat.reli&aq; funt elementa natur* dcor-
(um cadetia fine ratione, ut fint tanquam
fola materies. Mens quidem optici uni
cum uerbo circulos continens , ac celeri
rapacitate conucrtens, fuam ad fe maclu-
nam flexit, camq; uolui i principio ad fr
nemabfq; fine pr*cepit,mcip« erum illic
(bmper ubi delinit, horum protecto cun-
eorum circuitus, quemadmodum. ipla
mens uoluit.cxclcmecis intcoonbus ani
maliaconfUuit rationis expertia , neque
enim pr$buit rationem, aer uolarilia pro-
tulit,aqua uerd natantia. Diftm&a quo-
que inter fc iunt aqua & terra, eum innuo
dum, qui menti placuerat. Terra poft mo-
dum animantia, qu* intus habuerat, pepe-
rit quadrapcdiauidelicet ferpenua, tcra,
agreftia pariter,atquc domeftica. at patet
omnium.intellcftus , uira & folgorexi-
ftens , hominem tibi fimilemprocrcauit*.
i atq; ci tanquam. filiofno congratulatus
- cft,pulchcr enim crat>patrisq; <m terebat
imagine. Deus enim rc ucra propria ror-
* Toa nimiru dele&atus , opcracius omnia,
ufui conccftit humano. Homo autem.
; evim confy.deraflet , in tempore luorc*
rum omnium procreationem , lplc quo-
que fabricare uoluit, unde a. contempla.*
* r M A N D B IU 371*
llone patris , ad Iphacram gcnerati5is der
•lapfus cif . Cuma? omnium inde potcfta**
tem haberet, opificia feptem gubernatori*
animaducrtir.Hi aitfcm human® menti*
meditatione gaudentes, fihguli corii pro-
prii ordinis participem hominem reddi-
dere. Quj poftqua. didicit lioru cflenriar
propriamq; naturam coipexir, penetrare,
atq; refeindereiam exoptabat ambitum,
circuloru,.uimd; gubernatoris praefid^nr
-riS igni comprehendere. Quiuc arbitrim
,& potcftate omniu-hafcuerat ,, in animan-
tia mundi mortalia , A ratione carentia^,
per harmoniacmerht, atq; exiliit , pene-
trans, ac refolucns poteriam circulorum;
ofteditq; naturam, quae deorfumlabuur,
uelut. pulchram dei fbrmam.qui cum na-
tura contueretur mira pulchritudine pr?-
dita/n.efle _ aftnnnfn. nintinr o.—
/ • ~ i ^v*
giem poftidcrcviJU amore ingentifubEtr
? tttpQCC qui humanae pulchritudini^
Ipeeiein aqua lpccularemr,ciufdemq; adT
mirationem qualidam ini terra conipice-
ret.ille praeterea confecutus fimilem fibi
formarum fc ipio cxiAcnte, uelut in aqua
amauif eain^fecumqj congredi concupi-
uit. EfFe&us eueftigio feoituscft uoluih*
tatem, formamqi carentem ratione pro*
A 3. genuit*
ji u:x
371 M E k~C VR.II TRISM*
genuit. Natura illud, in quod toto fere-
batur amore , complexa , illi penitus fefe
implicuit, atque commifeuit.quandoqui-
de fblus homo ex uniucrfis terrenis ani-
mantibus duplicis naturae cenferur, mor-
talis quidem propter corpus, immortalis
autem propter hominem ipfum fubftan-
tialcm, immortalis enim dt, cii&orumq;
arbitrium obtinet : caetera nero uiiientia,
quae mortalia funt, fato fubic&a, patiun-
tur. Non igitur harmonia fuperior obfti-
tic , in harmonia nero lapfus periclitatus,
femus effc£hiseft.Hic utriufq; fexus foe-
cuuditatc munitus, ab eo, qui arborum, &
ritiomm fons cft,uigilq; fa£his ab eo, qui
cft uigilans, cotinerur, atq; eius domina-
tioni fubiicitur. tr . Poft haec, mens in-
3uam meae rationis, ipfe es. Tum Piman-
cr : Id eft, inquit, myftcriu, quod in hanc
ufq; diem, genus humanum latuit. Natu-
ri quippe homini fefe immifeens , mira-
culum attulit , quod omnium miraculo-
rhm uincit admirationem. nam cdm fe-
ptem iliomm harmonia ipfe iam fuiflet
imbutus ab eo, quem tibi pauld ante nar-
taui, patre uidelicet, atque fpiritu, natura
ipfa non reihtit. Quinimmo fepte proti-
nus homines peperit, feptem gubernato-
rum naturas, mafculini pariter, ac fbemi-
3 * nint
j
nini generis copotcs,atq; fublimcs. Ad-
hfcc ipfe fic intuli : O Piinander , ardenti
defy aerio nuper affedus fum, audire pr$-
terca reliqua cupio, quare, ne hic me dele
ras, obfecro. Caeteruillc milii : pi. Sile,
nondum enim primum fermone abiol-
ui. tr. Eccciam taceo. pi. Horum fis
ptcm(ut dixi) generatio in hunc modum
effeda eft. Foemina enim a&r , & aqua
coeundi compos > ex igne maturitate, ex
aethere fumpfit fpirirum, conglutinauitq;
natura corpora ad hominis fpccie effin-
gendam. Non autem ex uita, & luce, in
animam, mortemq; proccfvir. uita quippe
animam largita eft , lux deniq; mortem.
Talia profecto ufq; ad fine circuitusprin
cipioru fimul,& generum, eunda mundi
fenfibus membra manebant. Verum audi
iamreliquu,que fummopere cupicbas,fer,
mone.Explcto demu circuitu, omniu(uo
lente deo) folutus eft nodus, nam eunda
utriufq; generis animatia una cu homine
difloluuntur . 8c mafeula quide ex pane,
foemineaq; fimiliter cnnficicbantur. Ex-
templo deus uerbo fando clamauit, pul-
lularc,adolcfcite, propagate uniuerfa ger
mina,atq; opera mea. Vos infuper quibus
metis portio cocefla eft, genus recogno-
fcite ueftru , ueftramq; natura immortale
a 3 coniyd
confy derate. Amore corpori$,mortis cait
{am effc&fre rrenim omniu natura difei-
te. His di£Hs,pFOuidcntia,per fatu, har-
moniamq; coflauit mifttones, generatio-
nesq; eoriftituit , unde eunda lunt lecun-
dum genus proprra propagata. Demum
qui lClUlUUl - — —
per cflentia)coilfccutus cft.oui ucro cor-
pus, amoris errore copledebattir , is ob-
errabat in tenebris , mortis mala fcnfix
percipiens, tr. Quot tame delinquunt,
ignorantes, inquam , ut ob eam caufam
immortalitate prmentur? pi. Videris o
Mercuri non fatis intelligere, quae audie-
ris. t r. Erfimondum intelligere fim
profeflus , intelligo tamen , ac memini.
tim. "Gratulor fi quae di&a funt, tenes.
rR. Rcfoonde mihi quaefo Pimander,
cur digni morte (int ii , qui in morte ia-
cent ? p i m a n . Quia praecefsit proprio
corpori triftis umbra,ex hac quidem na-
tura humida. ex hac ucro corpus in mun-
do fenfibili coftitit . ex hoc deniq; mors
ipla fcaturiit. Num hoc tenes Mercuri?
Tenes etia qua decaula , qui fcipfum co-
gnofeit, tranfit in deum^it dei uerbu tra-
didit? tr. Qucmia ex uita,& luce con-
fiat omnium pater , ex quo natus eft ho-
mo. pi. Rcde loqucris.Lux & uita deus
Iis eft, & pater, cx quo natus cft homo.fi
igitur coni prehcnaoris tcipfumcx uita,
ac luce compofitum , aduitam rurfus,Iu-
cemq; tranfccndcs. trtsm. Hxc ait Pi-
manacr. At ego: Adhuc mihi mens dicas
oro , quonam pa&o ad uitam afccndcrc
queam, pim an. Deus ipfc mens iufsit, ut
nomo mentis particepsjfcipfiim ani m ad-'
uerterct. trism. Non ergo homines fin-
guli mentem pofsidcnt. pim an. Rc&e
aicis Mercuri, afium enim ego mens iis,
qui boni, pii, puri, rcligiofi, iSiQ:iq; funt,
prxfcntiaq; mea fert illis opcm,adeoq; ut
llatim cun&a dinofcant , patremq; paca-
tum, & propitium habeant. Itaq; gratias
agunt benedicentes pie, & hymnis folcn-‘
nibus collaudantes, concedunt fane cor-
pus morti luas , fcnltium illecebras fafti-
diunt,iitpotc qui clare diiudicant, qudra
letifera nntfcnfuum lcnocinia.quinctiam
ipia mens ianitoris munere fungens, inci-
uetes in infidias corporis, hauaquaquam
pcrmictp .finem confequi fuura. aditus
enim, per quos turpes blanditiie manare
folent, iugiter intercludo , iibidinuq; fo-
mites omnes extinguo. Contrd,ab igna-
ris,improbis, ignauis,inuidis,iniquis,ho-
micidis, impiis, procul admodum habito,
permittens eps daimonis ultoris arbitrio,
* A 4
37<? M ER C V R 1 1 TRISM.
qui ignis acumen incuticns , fenfus affli-
git,magisq; ad patrada fcclcra armat ho-
minem , ut turpioris culpa:' reus , acriori
* fupplicio fit ODnoxius. euq; fine ulla in-'
rermilsione, adinfatiabiles concupifccn-
tias inflammat : eu eo pugnat in tenebris,
peccatum examinat, & ignis impetum in
cius cruciatum mirum in modum conci-
tat, atq; adauget, trism. Diligenter mi-
hi omnia 6 Mens, quemadmodum poftu-
labam , expofuifti. Vlterius autem id re-
fponde, quid poft afcenfionc futurum fit.
Primum quidem(Pimandcrait)in cor-
poris materialis rdblutioe, corpus in al-
tcrationem labitur.lpecics, quam ante ha-
buerat,i nfcnfibilis delitcfiir in pofterum.
morum otiofus habitus daemoni cocedi-
tur,arq; dimittitur, lenius corporei partes
animae fa£i, fuos in fontes refluunt , ali-
quando in fuos a&us iterum furre&uri:
irafecndi & appetendi uiresin naturam
conucrrunt ratione carcnccm.itaque refi-
duum , tum per harmonia recurrit ad fu-
pera.Primae dehinc zonae crclccndi pari-
ter, & decrefcendi officium rcddit.Sccun-
dae machinationem malorum, otiofumq;
dolum. Tertiae otiofam concupifcentiac
deceptionem. Quartae imperiofam, atque
inexplebilem ambitionem. Quintae pro-
fanam
M M A K D E R.
fanam arrogantiam, & audaciae temerita-
tem. Sextae occafioncs diuiriarum prauas,
itemq; otiofas. Septima: zonae medaciutn
infitii.T une fane animus harmoniae mo-
tiones exutus, ad optata naturam rcuerti-
tur uim propriam habens, unam cum iis,
qui illic funt,parrcm laudat.ipn quom in
potcftatu (e numerum coferanr, eflfeaiqi
poteftatcs, deo fruuntur* atq; id eft fum-
nium bonum coru , quibus cognofccndi
fors compctic,deum fcilicet fieri. Quid
praeter haec ad ce pertinet , nifi ut cun&a
amplexus dux fore uclis eorum, qui cura
fine tua digni, ut humanu genus tuo mu-
nere diuinam falute confcquatur? T alia
quaedam effatus Pimander, in potcftatum
diuinarum numeru fcreduxit.ego autem
bcnediccns,ac gratias ages uniuerforum
parenti, fuLrrcxi iam corroboratus ab illo,
totiusq; edo&us naturae ordine , fpc&a-
culum etia clarilsimum cotepIatus.Hinc
ipfe coepi hominibus , pietatis & feientiae
accorc enuntiare. O populi uiri terri-
genae , qui uos lpfos ebrietati , fomno, &
ignorantiae dediilis,fobrii uiuite.abftincs
te a uentris luxu, uos, qui irrationali fom-
no dcmul&i eftis. Illi aute exaudientes,
mecum unanimes conuencrc.Tunc rar-
ius adicci-.Cur 6 uiri terrigenae pr^cipites
▲ 5 inmor
377
r
VI
in morte ruitis , cum tiobis haudqaaquS
defit immortalitatis confcqucndae facul-
tas?reuocateiam uofmct,qui laboratis in-
opia,ignorantiae tenebris inuoluti: difcc-
dite ab obfcuro lumine, atfcifcite immor-
talitem, corruptionem fugite. Eoru uero
partim deridentes abfi:eacbant,tn mortis
iter praecipitati, partim aijtcm ad pedes
meos proftrati, uteos inftituerem preca-
bantur.fiibleuans igitur cos, dux humani
fo&usfiim generis, oftedebam quippe il-
lis quae ratio eflet cofequendx ialutis, fit-
pientiaeq; fermones illoru auribus infun-
debam, quo fa&um cft,ut illi ex imbrium
procellis emerferint. tandem aduentante
uelpercyfolisq; radiis occidctibus (ut deo
gratias agerent)praecipieba. Poftqua uc-
ro gratias egerant, quifq; in proprium fc
cubile condebat- Ego autem Pimandri
bencficiu infcripfi pcnetralib9 animi, atqi
adeptus, qu£ pcticra,omnia,in gaudio re-,
quieui. corporis enim fomnus, cu ibbric-
tasextiterat, oculorum compre&ione ue-
rus intuitus, filcnrium mcq bonitatis fe-
cunda praegnatio, fermonis prolatio bo-
norum omnium geni tura. H^c mihi con-
tigerunt ex mente haurienti, id eft ex Pi-
mandro diurnae potetiae uerbo. unde ipfc
diuino afflatus ipiritu. ucritatis conos ef-
h*ui at
d 4
I
fe&its fom. quamobrcm omnibus animi'
airibus, patri deo gratias ago. Sancus de-
us pater omnium:San£his acus, cuius uo-
iuntas a propriis potcflatibusadimplcturv
San£tus deus, qui fuis familiaribus inno-
tcfcit:San&us es, qui uerbo cun£la confli
. tuifli : San&us cs^ruius imago cfl omnis
natura:San£lus es,qucm nunquam natura
crcauit : Sanflus es omni potcflatc uali-
dior:San6lus es omni excellentia maior'
$an&9 es omni laude melior. Excipe ucr-
‘ borum facrificia fan&a,ab animo, S cor-
de debito tibi manantia. Ineffabilis, fblo
filentio praedicantibus ab eo, qui fallacias
ucrae cognitioni contrarias dcclinauit.
Annue, corrobora me, atq; Huius gratia:
participes effice eos, qui in ignoratia uer-
fantur, cognatione quidem mihi fratres,
tibi autem filii.Etenim fidem tibi proflo,
tefrimonium de te perhibeo. In uitam,ac
lumen aflurgo. Ipfe pateres uenerandus.
homQ autem tuus , fan&itatc una tccum
potirj ddydcrat, cum potcftatcmilli-o^
mnium,arbitriumq; concederis. *
.
COMMENTARIA. 1
N hoc primo ex quatuordetim dialogs;
falua femper religionis pietate , yidetur
Mercurius Mofaica myfteria tra flare, Mo-
fes enim tenebras vidit fuper factem abyfiit
& f^iritum domini ferri Juper aquas : hic
vero vmbram horrendam tn humidam na*
luram migrantem , q na quidem humidam
naturam verbum domini foucbat*lllepo*
tenti verbo domini cunttq creata nuntiat ,
hic vero verbum illud lucens , quod omnia
illuminet, germen mentis, fUum dei effe af
feuerat,&- mente patrem, gr verbum men
tis filium natura no d filare, confubfiantia-
le,inquit,erat,vidit gr horu ejfe vnionem .
Ut fi plemus defyderas%0 * fa * efi viris ante
verbi carneum velamen tantum diurna co-
gnitionis afcnbere > vidit filium ex patre
nafcentem,0 * ftiritum ex patre, fili oqi mi *
ro modo procedent em ,cum dixit: Mem au-
tem deus vtriufip fexus fecunditate plenij-
fimus vita,gr lux, cum verbo fuo mentem
alteram opificem peperitM idit gr mentem
exuberanti fecunditate fui Je ad externa
po)rrigentem,gr ad fui diurni verbi exem-
plar formantem vniuerfa, £? vnicuiq in
aer e, in aqua,gr in terra, propriam fecun-
dum venus fuum naturam dijpertientem •
mox hominem ad ipftus fimilitudinem , &
imaginem fattum, cuius vfui vniuerfa fen •
fibiha mens opifex fubiecit , qui mox de in*
teUi
M M A N D E R, jSl
telfgibili flh ara ad corporeorum, toncupi -
fcibiltumq ; flhara prolapfus eft.binc quoq;
fomitis malorum contraxit originem ,
tandem homo, ommum(yolente deo) folu -
ius eTt nodus, morti que cum exteris faflus
obnoxius. Quid hic aliud.es}, deum ycrbo
Janfto clamajfe? pullulate, adclcfcitc, propa-
gate yniuerfa germina , atque opera mea ,
quhm id M ofaicii : Crefcite,& multiplica-
mini, CjT replete terram? Mox Mercurius
nos injiruit qua pateat aditus ad mentem,
O* quis nos ab ea tandem malus auferat
error, & quibus mensabude bonorum lar-
gitrix adfit , quibus ue pariter ab fit, et quo
paElo quemadmodit certis gradibus ab in -
telleftuali, immortali que natura labimur,
degener amusque ad caduca, ita quoq-, cer-
tis, oppojlttsque gradibus in priorem pur-
gata mentis flatum redintegramur. M ofes
dtuino infhtuto dux ft H ebrai gregis, Mer-
curius Aegyptii , & mncfanfta jnflitu -
tione gregem fuum pafcit afhuam ritam
y 'tuens , nunc yero hymnis , gratiarumque
aftionibut rerum patre collaudans, in con-
templationis yitam,lumcnque ajfurgit.hae
Timandri fumma efl.
Mm#
£.t* MUCYR.1! TKfSW.
Mercuri) ad 'Aefculapiruu Sermo * ' * r
uniucrfali* .. , «1»,
• : « • t V • • • • • i * • ‘ • 1 \
DEus atq; ipfa diuinitas, dico nunc
non quod genitum uidclicct, quia,
ingenitum. Si ergo diuinum fit^cflcntia
efhfin deuSjCtiaiupcr eflentiam. Intclli-
gibile autem id hoc pa&o. intclligibilis
enim deus primus non fibi,fed nobis exi-
ftit. intelligibile quippe intclligcnti per
fenfum fiibincidit. deus itaqr minime libi
intelligibilis. no enim aliud quidda exi-
ftens, praeter id,qttod intelligit, inrclligi-
tur a fcipfo. eft tamen differens quiddaiti
■ a n6bis,iecirco i nobis itcll i gitur. Qndd
fi intelligibilis logos, nondcus.fin ut de*
usjhaud fanc ut logos, uerbumtanquam
diferetus dicatur. Omne aute, quoamo-
uetur,noi>in moto, fed in quodam flabi-
li mouetnr. ipfum quoq;, quod moucr,e-
* tiam pcrmaner.impofsibiIe cnimeft cum
eo fimul agitarim ab sc. Quonam igitui
. pa&o ■Triunegifte,ea,qu& in mivdo fimr,
mutantur tinarum iis^quaemoucnt? nam
iphaeras erraticas ab apiane fphaera mo*-
ueri dicebas, trjsm. Ilbe.iipn.motus6
Acfculapi/ed refiftentia eft, uo enimjcp7
dem,fcd modo contrario gradiuntur^op^
:o ucro reuerberationem motionis
em cotinec. rcpcrcufsio enim ilatio-
nis*
P I' M A N D B R..
• ms, agitatio cd. Idcoq; erraticae Iphzersc
- 'contrario , ac apiane fubaltcme inuicem
difcurrcndo obuiationc contraria circa
oppoficioncm. liuiulmodi ab ca, qua per-
dat,agitatur. quod quidem aliter habere
fc i)cquit.nainar£k)s ipfas,quas nodi nec
exoriri unqua,ncc mcrgi,circa idem pcr~
pctuo recurrentes, non moucri ccnfcs,an
• confidere potius? aesc. Moueri 6 TriP-
megifte. tr,i s. Quonam motu Aefcula-
pi? aesc. Motione circa idefempitemi
currente, nus.. At ucro circulatio illa
idem,& circa idem -.motus flarionc con-
tentus. ipfum nanqi circa idem prohibet,
quod fuper ipfum eli. impeditum aute id,
quod fuper ipfum cd , circa idem indat,
atq; ita cotraria agitatio firma cd, ab ipfa
oppofitione perpetuo ftabiiita. Exempla
tibi, ante oculos ponam iiucrris uiuen-
rium,ueluti du homo quis natat (curren-
te nimirum aqua)manuum fimui,& pedu
repcrcufsio liare homine efficit , nc cum
aqua pariter collabatur i aut mergatur in
eam. AESc.Rcripkuiim o Trilmcgifte
exemplum in: medium attulifti.TiusM.
-Quodcunq; crgo.mouetur in datu, i ila~
, tumouctur. Motus itaq; animalis oinnix,
quod ex materia condat, nequaquam fit
abiis, qiiae iunt extra mundum, exterum
ah
384 ME R CYRIX TRISM.
ab internis ad externa, (eu ab anima, flue
i fpiritu , (iue ab animo quoda incorpo-
ralLcorpus enim corpus animatum mini-
me monet, fi neq; totum fimul corpus, &
fi inamatum cxiftat. a esc. Qua ratione
id aderis 6 Trifmcgiftc? tris. Ligna, &
lapides, & caetera omnia quaccunq; ani-
mam habent, 116 mouentur a corporibus
6 Aefculapi?Quid enim intra corpus, mo
-uens ipfum inanimatum? no udq; corpus
illud eft, quo mouentur utraq-,, & corpus
cius, quod fert, eiusq;, quod tcrtur?Non
- illud quoq;,quod di&um eft, animatum
eft, ob eam porifiimum rationem , quod
mouet?Non’ne ergo perlpicisanima tunc
onerari maximb, quado fola duo Corpo-
ra fuftinct fQuinctiain manifeftum eft,
quicquid mouctur , in aliquo , & ab ali-
quo ftante moucri. a esc. Inilloudquc
mutari oportet, qua mutantur 6 T rifme-
fifte. tr is. Rc&c dicis 6 Aciculapi. Ni-
il eft in rerum ordine uacuum, folii uc-
quod non eft , quod priuatur exiften-
■ tia, uacuum nuncupadum. nihil enim rc-
periri poteft, quod cum cxiftat , uacuum
fit. AESc.Non'nc reperiumurquaedaua-
cua Trifmcgiftc? ucluti dolium uacuum,
uacuus puteus, & fimiliaquoq; quamplu-
tima? tris. Heu quam procul a ueritate
uagaris
maxi-
putas.
aes c.Quomodo id 6 Trifmcgiflc? t r..
Aer profecto corpus.dl,idcorpus reliqua
penetrat, difcurrcsq; replet omni a. corpus
enim huiufmodi cll, ex corporalibus non
compofitum.Quafit,ut quaecunq;.tuua-
cua nucupas,plcna lint aeris. Itaq; conca-
ua potius illa, quam, uacua nominari de-
~ bent.nam & exiftut,ac aeris, fpiritiisq; lunt
plena, aesc. Inui£ta atq; indubia haec
cll ratio Trilmcgillc , aer corpus cll. id
corpus.inreliqua permanat , atq; influens
complet omnia. Locii, in quo omne mo-
uctur, quid efle dicemus? n. Incorpo-^
reum 6 Aefculapi. absc.. Incorporeum
ucro quid cll? t r.. Mensae ratia fele co-
plc&cns ,. libera ab omni corporis mole,
‘ab errore aliena, impatibilis, intagibilis,
ipfa libi atiftens, purgans, atq; feruans o-
mnia ^ cuius radii funt bonu ucritas, prin-
cipale lumen, primaq; animarum forma.
a e s c„ Deus quid elt? t r. Quod nul-
lum ex his.cft,lioru tamen omnium, ut lit
caula, praeiens quiddam cun&is, praeiens
etiam unicuiq; , neq; quicquampermittit
no efIe.Omniaex.iis,quae funt, procrean-
tur. dc nihilo autem nihil prouenit. nam
quae minime funt,naturam nullam habet,
b qua
utagaris 6 AefcuIapLquac ampla, &
me omnium plena lunt,ea tu uacua
qua fieri ualcant. cotrdca,quae funt,natu-
ram non habent, per quam aliquado non
exiftant. aesc. Quid igitur ais deum,
cfle aliquando? T r . Deus profc&o mens,
non eft.at ucro, ut fit mens, caufa cft, nec
fpiritus, fed caufa , qua fpiritus extat. nec
Iumcn,fed caufa, qua lumen exiftir. Vnde
deum colere oportet duobus iis cogno-
mentis, quae -foli competiit illi, cactcroru
«crd nulli penitus congruunt. Etenim ex
iis , qui praeter ipfum appellantur dii , fcu
daemones, fiue horni nes,nullus tam bonus
cfle poteft , quam deus unicus, is enim
ipfum bonfi cft, nec aliud quicqua praeter
bonii. reliqua omnia ab ipfa boni natura
fccrcta funr.Corpus quidem, & anima lo-
cum habent nui Iu, quo bonii capiant, tam
ampla enim cft bonitas , quim exiftentia.
rcru omniu tum corporalium, tum criam
incorporalium, fcnfibilium, & intelligibi-
liu,id bonum cft, id eft det s.Cauc iraq; nc
quado dixeris aliud quicquam bonu,pro-.
fanus enim hic foret error.Nequc ctia di-,
xcris deum aliud quidda, praeter fblu bo-
num.in eandem quippe impietate incide-
res. Sermone igitur ab omnibus bonum -
pronunriarur.quid tamen Iir,ab omnibus
non inrclligitur. iccirco deus no cogno-
firitur ab onjnibus.Vauproptcr ignoran-
* riam.
> P I^M A N D B R.' 387
dam,tam deos, tum etiam nonnullos ho-
mines bonos nominat, nunqua tamc cfle
boni po(Tunr,ncc etiam fieri. Reliqui igi-
tur dii cu&i immortales, honorari nomi-
ne dei. deus aute bonu non lecudum ho-
norationem.lcd ipfa fui natura. Vna enim,
dei natura cft, ipfum fcilicct bonu. unum,
miidecft in utrilq; nominibus, unde cun-
ila genera profluut. bonus enim porrigit
uniucrla,ncc accipitquicquam.deus exhi-
bet omnia , capit nihil, igitur deus bonu,
ac bonum deus. Altera aci appellatio pa-
ter eft:ob catn caufam.quia omnia g‘gnit.
patris enim officiucft generare.Qinpro-
pter praeftans id in uita,ccnfetur ftudiiuh, •
atque ipfinn apud fapicnrcs, procreatio li-
bcroru.crtremaucrd omnium calamitas,
6c impietas accidit illi , qui abfquc filiis b
uita dcccdit.qua de caufa, daemonibus dat
poenas poft obitum. Supplicium denique
nuiufcemodi cft, ut ftcrilis anima in cor-
pus quodda per iudicium migret, cui nec
maris,ncc foeminae natura in(tt,quod qui-
dem X folc eleuatum cft, aeque connexum,
Igirur o,Acfculapi,cum homine,qui nui-
los genuit filios, nullum habeto commcr*
cium. infelicitatis tame cius milcrcrc,cum
noucris,quac hunc mala poft interitu ma-
neant, Tot igitur tibi,& talia di£ta fint A
b 1 Aed
Acfculapi , cx quibus praecognitio quacr-
dam omnium natur» colligitur*
COM M ENTAR I A.
S ecundus differit deum rationali mod »
fok homini intelligibilem effe,& ex centro %
polo, loco & rerum formis xuenaturip[um.
deum, circa quem,in quo,& a quo moucn-
tur omnia,(labilem,mmobilemque , & iu-
giter fibiipfi idem femper permanere
hil in orbe uacuum effe pcffe.uerumea,qu*
inania ejfe videntur, facundiore etiam ple-
nitudine,fummam amulari plenitudinem .
Mox quid non fit deus, quam quid fit, affer*
re facilis* Aefculapiofuis reffonfionibus in*
finuat. deum tamen effc abfolutum bonum%
&• patrem, cuius officium efi omnia gigne-
re. quod de interna generatione , & qua in
ipfa de i natura manet, intelleSlum, diurna
religionis pietatem affert. Quod nomen bo -
ni [oli deo conuenire contedit,.huic E uange*
lica ueritati cofonat % Quid me uocas bonu*
nemo. bonus nifi J 'olus deus. Et quod de ex*
tremo, fine Uberis decedentium calamitate
fiubiugit,uelatus fermo esi. No» emm id de
corporeo, fed anima partu cocipere, cuius li •
heros, fliosq; uirtutu partus putato,&* ma*
ficulam ad deu, deique diuinifiimas potefia -
tes contemplandas fiapientiam . quod apem
innuir.
‘ MMANDIX,' 38$
innuit, eunt inquit. Supplicium denique hu -
iufmodi efl,ut Jhrilis amma in corpus quod -
dam per iudicium migret, cui nec maris, nec
flemina natura infit. quafi aperte diceret,
per quod nunquam opereturbona, neque bo-
ni unquam quicquam fit fufeeptura. Vos er-
go fummopere fierilitatem anima fugit e, &
prolem, qua uos aliquando beatos ejfcffura
fit, gignite , patrisque femper gignentis fa-
cunditatem quoad poteftis,hoc pafto ueflra
mentis imitamini facuditate, Hac Aefcu-
lapij fumma :
Mercurii (erffio facer. 1 1 1.
GLoria omnium deus : diuinu, diurna
natura.principium uni uerforu, deus,
mens, natura, adus,necclsitas, finis, & rc-
nouatio. Erat enim umbra infinita in a-
byflo, aqua infimer, & Ipiritus tenuis in-
tclle&ualis, per aiuina potetiam in chaos
inerant. Floruit aute lplcndor fandus, qiii
fub arena, & humida natura elementa ac-
•duxit, dii<^; oinncs fcminalem natura de-
ligebat. Cumq; indiftinda fiiiflcnt,leuia
poftmodum in excellam regione prouo-
larunt,grauia fub arena humida refederut.
Diftind is,libratisq; rebus, que igneo Ipi-
ritu uchcbatur, emicuit coelum leptem in
-circulos.Diiin aftrorum ideis, cum.figuis
B 5
f - * -
eorum
X
MUCVRII TRT3M.
eorum confpi ciebantur .Dinumeratae toi
ftcllx fecundum eos^ui inhabitant in35»
deos, ambitus amplior , curfu fuo , aereo
circulo, confpirante diuino fpiritu ueftus.
Ouifq; deorii ex interna rurtutc afcnptu
fibi opus cxplewt. Nata funt ergo umen-
tia, quadrupedia, reptilia, aquatica limul
ater violantia. Satio item omnis per femi-
na pullulans, gramen, herba, atq; germina
florum, t mentem quodq; regenerationis
imrinfccus comprehendebant. Gcueratio
bominu ad diuinorum opcrumcognmo-
nem, tettimoniumq; naturx, ad tmperan-
’ dum, omnibus, quae eoe te tegutur, ad bo-
norum diferetionero, ad meremetum gt-
neris.numcriq; propagine: omn.sq;ant-
nva uelata catms umbraculo, ad cttleftm
deorum difeurfum fufpiciedum, ad opera
dci,& natune progrelTus.ad bonorum (l-
sna adpoteftatisdiuinx cognitionem,
nortio quaedam' tributa eft ad bonomm
malorumq; indicium, ac bonorii uanum
artificium mueniendum. incipit tamen in
illis uiucre,fapicntiamq; nancifci, ad por-
tionem continub curfus deorum circum-
cuntiu. refolui prxterea in id, in quo am-
pla extabunt monimeta, admomtionesq;
• artificiorum fuper terra, his electis inn<>
natione tcmporum,hcrbx, generationes^;
carni*
i
M M A N D E R,
carnis animatae(tcpcfa&is femcndbus fru-
&uu, opificisq; naturae & ar:is)rciuucnc-
fcet. Deniq; uii ncccisicarc, & rcnouatio-
nc dcorii, curfuq; circuli numero ii natu-
rae diuinu,ac ipfa fcilicct omnis coipirado
mundi,, natura, denuo florefccntc.ctcniin
in ipfa diuinitate,natura edam confiftit.
COMMENTARIA»
T ertius rurfum commemorat , ex infor-
mi materi & ftnu fornis ceu fanffis Jplendo-
ribus illuTlrato* omnia ad ortum Jtio ordi -
ne procefiffe,& beatas ccclor u mentes opus
Jibi a fummo patre commijfnm explere. Er
hominem adgemmum officium natum, ad
ater nor ti mdelicet contemplationem ad
'homx malrque indicium , &• rerum huma-
narum cum uarijs artificioru snu entis, tum
prudentia moderationem . cui quidem con-
templandi materiam , /eque ad diutna at-
tollendi, coelum , terra, herbf.germma, O*
tota munda conjfiraiio , &* rerum pulcher-
rimus ordo , abundanti fime p*ggerit. eSi
enim natura * elut liber unus diutmiateple-
nus3diuinorumquej]ecuhm,hac forno Jja-
eer. Tertium tamen hunc dialogum caute
legendum admoneo, nam gentiles plane gen-
tmtie exponunt t & faciunt quoddam ad
i fi 4 fuot
fuos errores fundamentum,* fis zkv]x tryt-
jCop 'dio fxJjcuontJa. Ad diuinationem «-
tnnem,adidohlatriam}orgradeorum3tele-
t as, aut uerius thelo threfcias, magias, the-
urgias, fatum, opifices deos, & huiufmodi
impura , & nefaria quamphrima. nobis
aut e unus deusefi, qui fecitcaclu & terram,
omnia , quxin-eis funt , ^qui omnia,
prout uult,in tempora mutat,& transfert .
IMcrcurii adTatluin CratcrjfiueMonas. 1 1 IX.
VNiuerlum mundum ucrbo non ma-
nibus fabricatus cli opifex. Ipfe uc-
td fic cogita, illum pr^fente femper agen-
tem omnia, deum unicum uoluntatc fua
cun&a conftituente. Id enim eius corpus
•cft,non tangibile, no uifibilc,non dimen-
fum, non diftans, ncc alterius cuiufquam
fimile. nam nec ignis, nec aqua, nec aer,
ncc & Ipiritus. ucrum ab eo nacc pendent
omnia, bonum uero ita cft, ut libi foli id
competat. Terra quoq; ornatu quoda di-
uini operis exomarcuoluit. Dimilit itaq;
homine mortalis animantisymortale ani-
mal.&mundus quidemrefertusanimali-
bus uiuentismundiper intelie&om , atq;
• rationem, homo enim effc&us eft diuini
operis contemplator, quod profe&d dum
admiraretur, autore cius agnouit.Sermo-
nem quidem 6 Tati , lingulis hominibus
deus impartiuit, mente uero nequaquam.
• non quod inuiderir, quibus ne utiq; inui-
dct,liuor quippe ab eo non prouenit : fcd
illa, quae habitat eu animis nominu men-
te carentibus. tat. Cur 6 pater non o-
. mnibus deus mente communicauit? t r.
Quonia uoluit eam 6 fili , in medio tan-
quam certame,praemiumq; animaru pro-
ponere. tat. Vbina hanc locauit? t r.
Cum cratere patulum hac implcflct, prae-
conem milit,iubcns talia quaedam animis
'hominu nutiarc. Mergat fcipfam in hanc
pateram, quaecunque potcft,quae uidclicet
credit cratcrcm anima ad cum , qui dimi-
ferat,rcdituru, quae'uc finem nofcit, cuius
gratia nata fuerit. Quicunq; igitur prae-
. concm exaudierunt, fefe miferunt in men-
tem,ii cognitionis participes effe&i funr,
mentem q, fufpicientcs, in nomines perfe-
&os euafcrc. At qui praeconium neglexe-
runt,ii lermonis quidem participes, men-
tis autem expertes, rcli&i funt ignorantes,
& cuius gratia, & a quo geniti fuerint.
Horum praeterea fcufus irrationalis ani-
mantis fenfuum fimiles, itaq; 8c cupidine
impliciti , ea , quae funt digna confpe&u,
nequaquam admirantur. nam libidinibus
corporis mancipati , horum caufa natum
b \ hom- '
3£4 MBlCYMI tRlSM.
hominem arbitrantur.Quicunq; ucrd dei
natura tulri funt, ii 6 Tari fecundum ope-
rum comparationcm,pro mortalibus im-
mortales habentur, intclligentia faacun-
£ia complexi, qux in terra lunt, & qux in
mari,& fiquid cft praeter ea fupra coelum.
Atq; adeo feipfos erigunt, ut ipfum quoq;
bonum intueantur. Quod fane cum per-
fpiciunt,eam,qua hic ucfcimur,uitam,mi-
ieriam quandam arbitrantur, ddpicientes
utiq;,tum etia corporea omnia, ad unum
folum feruntur. Hic 6 Tati feientiam me-
ritus clt diuinoru , fi contemplatio cft in-
telligcntia dei , diuino exiftente cratere.
tat. Equidem 6 pater,huius crateris la-
tice ablui cupio, tr. Nifi 6 fili tuu cor-
pus oderis , tcipfum amare non poteris,
quamprimu uero non te, fcd deum ipfum
.dilcxcris , mentem protinus confequeris.
hanc denique na&us, feientiam cueirigio
nancifceris. tat. Quona pa&o afleTis
haec, 6 pater? tr. Impofsibilccftofili,
. utrifq; innui intedere, mortalibus uidcli-
cet, atq; diuinis. nam cum duo tantum in
ordine rerum i nucniantur, corporeum, &
incorporcum:& illud quide mortalc,hoc
diuinu dicatur,elcdionc unius amittimus
alterum : quoriesq; uuius cura remittitur,
alterius achis incenditur. Porioris itaque
v u optio,
IIMAMDBR.
optio, eligenti decora, non modo homi-
nem,qui elegit, deu reddidit, ucrum pie-
tatem erga dtu exteris quoqrdcmoflrat.
deterioris autc clc&io , homine quidem
ipfum perdit, aduerfus autem deum nihil
prxtcr id unum delinquit , fcilicet quod
quemadmodum pomp$ per media tranf-
cunt,ipfx quide nullius a&ionis compo-
tes,exteros autc impedi entes : haud lecas
'ifti pomparum inftar uagantur , atq; ob-
errant,propter corporis uoluptatcs.Cum
hxc igitur ita fc habeant o Tati , diuina
officia prxcedere , humana fcqui debent.
Deus profc&d extra culpam malorum £
nobis, caufa ucnit . nam mata- bonis ante-
ponimus.Ccmis 6- filr-qudd corpora coc-
jeftia tranfcendcrc nos opas cft , quodq;
choris dxmonu afcefle,ambirumq; alfro-
rum, conimq; progreflus fuperare, ur ad
unum,folumq; deum tendamus.infupera-
bile enim bonum eft, fine tcrminoinfini-
tum , quo ad fc nunquam incipiens , quo
ad humanam cognitionem principiu ha-
bens . ciufmodi tamen cognitio non cius
initium cft, fcd nobis ipfiuscogxuti prin-
cipium exhibet. Principiu-itaq; complo-
damur. hoc enim cognito , uniuer& ce-
lerrime difeurremus. Arduum aurem eft
conflictare pratentia relinquente, ad fu-
perio
5 MEK.tVR.ll xiwaivi.
pcriora (c,potioraq; coucrtcrc. illa enim,
quae oculis cernimus , nimium nos dclc-
ttantdatcntia diffidentia pariunt. patetia
autem fane mala funt, bonum occultu iis,
qui manifeftis incumbunt .nec enim for-
ma eius ulla, nec figura . iiac de caufa fiii
.tantu fimile: e asteris horu uerd difiimile.
Etenim corpori incorporcu apparere no
.poteft : huiufmodi eft fimilis ad difsimilc
.differentia, diftimilisq; ad id, quod fimile
,cft pofteritas. Monas, id eft unitas omniu
principium radix, atq; origo, abfque uero
principio, nihil. Initiu autem eft no prin-
cipii,fed alterius . monas ergo principiu,
omnemq*, numerum corinct d nullo con-
tenta , omnemq; gignit numerum nullo
numero geni ta.Quicquid utiq; genitum
. impcrfc«um,diuiduuin,crcfcens,atqi dc-
xrcfccns . ei uero quod perfe&um, horum
.nihil accidit .id fane quod augefeit, uir-
.tutemonadis augemr. cuanefcit aute iin-
fbeciilitatc propria, cum ulterius monade
.capere nequeat. Haec tibi d Tati pro uiri-
bus, imago dei fubfcripta fit, quam fi di-
ligenter confy dcraucris,oculisq; internis
prxnoueris, crede mihi fili , afcenfiun ad
cxcclfacomperics. quinetiam imago ipfc
ite pcrducct:habet enim uim certam uino,
eosq; , qui intuendi detyderio flagrant,
appre
v.
• V I M A N D E R. 3$^
apprchedit, coq; trahit modo, quo lapis^-
qui magnes dictus cft, ferrum*
commentaria.
Quartas nos hortatur fapientiam capefi.
fere , qua polulus ejl diu in* mentis irater.
m quem quacunq, anima fe immergit > co-
gnitionis particeps effetta 3 metem fu fipicit*
at yero, yt ad eam fe attollat* ipfam coelos
tranfeendere opus ejt3 &• astrorum ambitu* '
eorumqi progrejfiis Juperare* & beatorum
choros longe tuf a relinquere, tunc ad unu>
folumque deum tendit ipnfnperabile3@’ fine
termino infinitum bonum 3quod.cum intue -
iurxcor.pora omnia defpicit,<& yitam3qua
hic uefeimur 3 miferia reputat* folias incor-
porei boni dejyderio intenta ^Nullus tamen
in diuino cratere fe ualct immergere } qui
fisum corpus non oderit , & quinonfeffed
deumipfum dttexeritiO' qui. non.mortalia
negligens folis diuinis h*ferit,folis afiitfola
meditetur* atque flagret. Mox ynitatis30*
numerorum analogia, adyeram monadem
cogitandam3yerosque natura numeros not
eleuat.Uac Cratere
Mercurii ad Tatium filium funm,Quod deus
latens firaul, ac patens cfl. V.
HVnc praeterea fermonem apud te
tranfiga 6 Tati,ne praxipuu nome
» tibi
I
tibi defit, nc'uc ignores id, quod plurimis-
occultum uidetur cfle perfpicuum . nam
(I nufquam pateat, nihil utiq; eri t. Quo d-
cunq; fc offert afpe&ui, genitu. quod ne-
ro latet, fcmpiternum.neq; enim opus cft,
ut appareat, quandoquide ede nunquam
definit. ante oculos quidem id, reliqua po
nit , ipfiun ucro fccrctum manet , utpote
quod uita fruitur fempi terna. Etenim
phantafia folu circa quae genita funt,uer-
(atur , in qua praeter generationem nihil
exifiit. At unicum id ingemui, incompre
hcnfibilc phantafie*. Cum nero per ipfiun
cun&a clarete ant, per omnia rurfus, atque
in omnibus fulgct.Hisq; prxfertim appa-
ret, quibus ipfcnotitia communicare uo-
luit. Tu igitur 6 fifi mi Tati , in primis
piis precib9 obtecra dominu patre unicu,
umi,& a quo unus, ut fis illius mifcricor-
dia dignus.fic tande deum tantum perci-
pere poteris , fi ucl unus dutaxat illius ra-
dius intelligcntiac tuae benigne refiilfcrit.
lola fiquide intelk&io latens, latetia per-
lpicitutaque fi mentis oculis infpcxeris 6
T ati,il le tibi (erede mihi) patebki Deu$
fane totius expers inuidiae , per fingulas
mudi particulas ubiq; iplcndet, atq; aded
fc notii pr^ftat, ut non intclligcre modo,
&d inanibus etiaipfis (ut iu dixerim) li-
M M AMD B R. 199
ccat attrc&arc.nam undiq; noftris oculis
eius obucrfatur, (equeobiicir, & inculcat
imago.Qudd fi infimum tc latet, quomo.
do auttcipfum,autcum inucnics? Deniq;
cum deti uidere uolueris,lulpice fyderum
ordine rcliquoru . quis age perpetua ho-
rum feruat ordine? Ordo quidem omnis
numeri , loci limitibus terminatur.. Sol
deus deoru coelcftiii pr$ftantifsimus.SoIi,
eoe lites reliqui ueluti principi, regiq; pa-
rent. Sol tantus, terra fimul amplior atq;
mari, minores tamen fupra (e ftcllas innti
meras coucrti patitur. Quem timet is,quc
ucrctur? O fili,diuerforu lyderii fime mo-
tus. Quis mcnfiiram fingulis motionis
afiignat? tat. Ardhirum circa idem fe
perpetuo uertens, totamq; trahens mun-
di machinam, tris. Quis hoc utitur
inftrumeto?quis mare luis finibus circun-
fcripfit ? quis terrae pondus fiftit, ac librat,
in medio? E fi: certe aliquis 6 Tati, horum
autor, ac dominus. Etenim Iocu,ucI nu- •
merum, ucl menfura leruarc abfq; autoris
uirruccjimpofsibile cft.Ordo fieri 1 defor
mitate ncquit.cget autem deformitas do-
mino, qui ordine praebeat. Veina tibi da-
retur,6 fili, facultas, ut alaru adminiculo
in fublimem aeris plagam uolarcs , mc-
diamq; in:cr coelu , ac terra regione for-
titus,
titus,confpiceres terr£ quidem foliditatc^.
maris dittufionem, fluxura fluimnu, aeris,
amplitudinem, ignis, ar&am celeritatem^
O tcliciisimummi fpc&aculu, 6 beatifsi-
niam uifionem ! Siquidem uno 1 uroinum-
motu feriem mudi totius coprehendcrcs,
immobilemq; favorem cocitum, latente
quoq; pcrfpicuum cerneres : quod fi per
ea etiam, quae terra fuftinecur, fragii ia, &
aquae profunditate conduntur,deu artifi-
cem inueftigare uolucris.: age fili, circiui-
fpicc humani corporis opificiu, cuius ad-
monitione perdilce , quis tam pulchrae
imaginis conditor , quis oculorupi&or,
quis nares , auresque tornauit , quis labia
dilledit oris, quis ncruos tetendit, atq; li-
gauit, quis irrigauit uenas, quis ofla con-
gcfsit lolida,quis carnem pellicula tenui
circutexit,quis digitos, articulosq? di fer e-
uit,quis fundameta pedum extendit, quis
perforauit poros,atq; meatus aperuit, quis
lplencm coegit, atq; comprdsit, quis py-
ramidem imprc&it cordi figura , quis ic-
coris porro texit fibras , quis pulmonum
fculpht fiftulas , quisaluo capace ampli-
tudinem tradidit, quis honorada corpo-
ris membra in propatulo figurauit , quis
obfccena in obfcuro prorfus addidit, eaq;
afpe&u cernentium uoluit lecieta iaccrc.
Vide
Vide quot diuinae artis opera in una ma-
teria dcm6ftrantur,fingulaq; pulchra, rc-
&cq; dimefa,nec non propriis inuicc offi
ciis differentia. Quifnam (ingula finxit?
qualis matcr,qualis patcr.non'nc haec fo-
lus ipfc inuifibilis deus , cun&a propria
uoluntate molitus eft? E t ciim ftatua,&
imagine abfq; fabro & pi6fore fieri nul-
lus aflcrcre audeat, mira mudi huius coo
ftitutionc,fine conditore conftituiflc pu-
tabimus? O cxcum homunculu! 6 nimis
impium! 6 profundis obrutu ignorantiae
tenebris! Caue,taueinqua6 fili mi Tati,
nc unquam artificiii priues artifice . quin-
immo congruo deu nomine pracinuoca-
to,^atrcmq; eflc propriu cius exiftimato,
quod fi mc quiddam audacius proferre
coegcriSjhuius eflcntiacfle dicam conci-
pere,ac facere fingula.quemadmodu fin?
fa&orc fieri quicqua nequit , ita deu cxi7
ftcre fcmpcr,nifi femper agat omnia, im-
po (sibile eft, in coelo uidclicct, aere, terra-,
mari, in toto mudo,in qualibet particula
mundi, tum in quod eft, tum in eo, quod
non extat. nihil eft in omni natura, quod
ille ipfe non fit. eft ille liquide, quae funt.
eflea etiam, quae minime funt. Quae qui-
dem funt, deduxit in lucem, quae no funt,
occulit in feipfo. Hic deus, nomine mc-
/ .... " «* c lior.
4<k MBRCVRtl TKlStt.
lior.hic occultus, hic rurfus omniumja-
tcntifsimus,hic menti ? or.
fcns oculis, Me C« « dixenm) m“tlc°r,
poreus.nam nihil in corporibus eft,quOcl
Lfe no fit.omnia enim ipfc folus exilhti
Snainfuper habet omnia, q—
unus eft pater. Nomen
bet, quoniam pater eft ommutmQmder
20 te laudabit , fupra te an infra te pofi-
rum?qub uertam oculos, ut tc laudem, fa-
nate an infrd, intus an extra? Num mo-
L, an locus circa te, num ahuiqmdda
ex omnibus? In tc »“tem^TU fafd-
omnia . probes omnia, nihil demq, fuici
p " omnia quide habes, quod autem non
Lbes,idiplum nihil. Quando uero lau-
dabo te pater? tempus & momcnw tuum
capere non ualemus.Qua ponfsmuim in
re laudes cantabo tuas ? num in us , quae
daneris, an in illis, qu* no creaucns po
rius ? num in iis forte, qux in luce e tene-
bris eruifti.an in iis, qua; latent adhuc a>
cano finu recondita? Per quid tandem
hvmnos tuos dicabo?nuquidin laudatio-
nc tali eso ipfc mei iuris exifta, an potius
alter effiiar ? Ipfe profe^ es quicquid
ceo fum . ipfc cs quicquid agam , ipfc
• oLquidcfcniq; dicllpfeemm es omnia
neq; aliud protcr tc quicqua. Qmd fani
•
non es ipfe ? Ipfc omne quodciinq; geni-
tum. Es quidc in teli i gens patcr,fabricaiis
deusycfficicns bonu,bona faciens omnia.
Materias nanq; purifsimusaer,aeris.ani-
nw, animae mens,mentis deniq; deus.
COMMENTAR. IA.
Quttit ns docet deum latere pariter , <£*
fer lingulas- mundi particulas Jplendere.rtf
omnes, qua fie nobis obtjciunt,eius effit ima-
gines jit a ut mirificus , perpulcherq? rerum
ardo manifeiie declaret ordinante. & res
JmgtiU certis finis limitibus circunfcripUy
dommum declarent , £r aut orem ,.cui fol
fyderum rex , princepsqj obfequitur , atque
paret, que timet, quemq i ueretur, & fium -
matim uniu erfia mundi jl ru £hi ra fuum de-
clarat artificem. Mox de diurna interna <rc
neratione cofdentius iudiciu affert, dei ejfe
effient iam concipere ,ac facere omniaiita ut
deum exi$}ere,nifefemper omnia agal,im-
pofihbile fit . efi enim fic diurnus logos o-
mma,yt nihil omnium, in quo corporeum^
incorporeumqi ens,atqj nihil, inidem coit-
ffirant, atque coincidunt. deinde Mercurius
in diurnarum laudum cantibus 5, dialogum
finitor terminat .
Q£Qd »** (olo ico bonum efl, alibi uerwue-
ro ncquaqium^ad Acfculapium. V'I.
c x Bonum
4(34 MEKCVRIt TfcISM.
-f-» Onum 6 Acfculapi innuito ponl-
1 >ur,nifiinuno dco,immo ipfum bo
iuim deus ipfc fcmper. Quamobre cflen-
tiam omnis morionis, atque cogmuonis,
efle deum oportct.Hac cflentia orbatum
nihil, haec circa fc flabilem a£him nullius
cgcnum,infinitum fuperabundanter por-
rigetem poflidet. Vnum id umuerforum
principium , bonum porrigens & cfhm-
dens fenum, quoties nomino bonuiryd,
quod omnia fena, & quodbonumfem-
per,intclligc.hoc unico deoadeft. nccjuc
enim cuiufquam indigus eft, uc adeptio-
nem illius appetendo malus fiat , neq, ia-
aura cuiufquam in cum unquam, ut poit
damnum dolore afficiatur. Maior enim
portione mali, nec eft illo uahdius aliud,
i quo expugnetur, m huc miuna incid -
rc° nulla poteft, quairritatus,la^simsue
cxcandefcat. Nihil cius nigu fubterfugir,
quo conteptus indignetur, atq; iralcarar,
nec eft lapiendus eo quicquam, quod illi
aemulationem incutiat.Itaq; cUm h?c uu
non accidant, nihil cius naturae praeter
ipfum bonii reftitit. Qucmadmodu uero
v. nihil coru , qusc mala iunt, in hac infunc
eflentia, ita in nullo alio bonu mucnitur.
In lingulis enim reliqui infunt lingula»
tum in paruis ,tum in magnis,tum ena in
r us.
\
P I M A N D E R. ^
ii5,quac fecundum unum,& in ipfo quoq,-
animali maximo amnium, atq; potetifii-
mo,quod utiq;paisionibus genita replet.
Nam generati o,pafsio quaeda eft.ubi au-
tem pafiio, nullo modo bonu. ubi- bonu,
no pafiio ponitur ulla.ubi dies, nullo mo
do nox.ubi nox, neq;, etiam dies:quapro-
pter in generatione bonu cflenon potcfl.
reflat itaq; in coyquod ingenitu. Vt aute
materiae coccflacfl omniu participatio,
fic quoq^ boni participatione, mudus.bo-
nus. bonu dico, inquantu ipfcetia omnia
cfticit, qua quide ex parte bonus cfl mun
dus,in reliquis omnibus no bonus- pafsi-
bilis enim ac mobilis cfl,$c omnium prae-
terea caufa pafsionu. In homine infuper
coparatione mali, bonu. Id quippe, quod
no nimis malu,quoq; minus malu, bonu
in hominibus appellamus, quo fit, ut bo-
num noflrii nihil ahud fit, qua mali por-
tio minima. Vnde illud etiam lcquitur,ut
bonum huiufmodi , a inalo feparatu efle
non pofsit.Inquinatur enim hoc bonum,
admiflione maloru. inferum uero,ultc-
' rius bonu non permanet:fin minime per-
manet,malum efficitur.In folo igitur deo
bonum ipfum exifbt. Quare folum boni
nomen homini adefl 6 Aefculapi , natu-
ra boni nequaquam . neque enim id cz~
e 3 perc
crc potcft materiale corpus cofe&u un-
Jiq; & opprcflum prauitate, laborib9, do-
lor ibus, capidi tatibus, iracudia,clcceptio-
nibus,ftultisq; opinionibus, ac nugis.Dc-
terrimum tamen omnium id cenleo Aes-
culapi, quod unumquoda; corii, quae di-
xi,fummum creditur cfle bonum.Fugicn
dum in primis malum eft, uentris luxus,
malorii omnium fomes thinc error, bine
boni priuatio. Equidem ingetes deo gra-
tias habeo, qui de natura boni cogitanti
mihi fententiam hanc xerta infudit, quod
in mundo bonu cfle non pofsit.fiquidcm
mundus cogcrics eft malorum. Deus au-
tem boni ucl bonum , dei exuberans ple-
nitudo. fupereminentia quippe bonorum
circa cfTcntiafynccre fulgentis, atqjpo-
rifsime. neq; forte funt eflentiae dei. Au-
dienda (ane id allero 6 Aefculapi, efien-
tiam dei (fi ullam deus habet efTcnriam)
ipfum bonu efle. Pulchrum uero, & bo-
num in mundo, aut in mundi partibus in-
ucnircno licctNam quaccuq; fenfus mo~
uent, idola funt, & uanae quxdam admi-
rationes. quae uero fcnfuum organa fab-
terfugiunt, ad pulchrum, bouumq* perti-
nent. Vtq; acies oculi deum non cernit,
fic neq; pulelirum, bonumq; cognofcit.
Hae fiquidem partes . dei funt , integerri-
miq;
ftiiq; illius propriae, cognatae, infeparabi-
Ie>,praecipucq; dilc&£:& ut has ipfc deiis
simat, fic ab hisJp£e deus amatur, fi deum
percipere poteris , pulchrum quoq; , bo-
'numq; percipies , pcrfiilgons omnibus il-
luftratum a deo. Pulchritudo enim fine
comparatione , fine imitatione bonum.
Deus enim comparatione, imitationemq;
nullam admittit. Quemadmodum ergo
deum pulchrum, bonumq; noueris,ita fa-
ne & caeteris uiucntibus aim deo coferri
nequeant ftunquam communicandum. Si
deum quaeficris, pulchritudinem iptem
quaeres. Quae tadem ad id terat, unica uia
cft, pictas cognitioni coniunfta. Qua-
propter ignari mortales , & a pietatis
niita deuii, hominem quoq; bonu nomi-
nare non ucrcntur , cum boni notitia uc-
rara habere nullam pofiit, fcd malis irre-
titus, & illaqueatus fit , raalumq; bonum
cfie ccnlcat, infanabilitcrq; malis utatur, .
corumq; iaduram,priuationcmq; formi-
det, omnibus deniq; machinamentis, ui-
ribusq; contendat, ne unico foliim malo
prematur, ucrum & in numeru mala,ma-
gnitudinemq; augeantur. Talia funtd
Aefculapi, decora hominum, atq; bona,
quae nec fugere, nec odifle ualcmus. o-
mnium nanq; difficillimum id exifiit, ob
e 4 eam
cam potiisimu caufam , quia nos illis uti
oportet, atq; ucfci, i Ili sq; orbati uitama-
gere nullo modo po (simus.
c om-m entak ia.
Sextus hoc contendit jn foladeo bonum,
bon/qi naturam , hoc efl ipfam bonitatem
reperiri,pariter & pulchri pol entis-, [apien-
ttsqj naturam, in mundo autem fotum boni
nomen tjfe, errorum cacos homines ar-
guit.vitia abhorrere monet 3& qua via nos
ad ipfam bonitate , ipfdmt jj pulchritudinem
perducat, edocet x pietas fciltcet cognitioni
coniuntta , ad quam ignari mortales a pie-
tatis femita deuij,pertingere valeant nun-
quam.Wtc fextus .
Quod fununutn malum cft hominibus igno-
rare deum. VII.
QVd ruitis mortales ebrii, qui mera
ignoratia? combibiftis? cum id fer-
re ncqucatis,euomitc.uiuitc fobrii,ocuIis
mentis infpicite. Qudd (i minus poteftis
( omnes, (alte qui poliunt, id agant. Igno-
rantiae pcftis omnem terram fubuertit, a-
nimamq; corrumpit corporis uinclis in-
n clufam, neq; (init cam (alutis iter afeifee-
rc. ne permittite uos in lacum corruptior
nis,mortisq; lubmcrgi. Rclpirate iam,re-
(pirate,ad fontem uitae recurrite,illuraq;,
qui uos introducec in adytu ucritatis, ca-
pelici
pefcite. ibi fulgidum lumen nullis imr
miftum tenebris, ibi nullus ebritate de-
lirat,Icd omnes fobrii uigilant,atq; men-
tis oculis eum , qui uideri uult , acu-
tius intuentur, is nec auribus percipi-*
tur, nec cernitur oculis, neque fcrmone
profertur : fola mens eum prolpicit , fola
mens praedicat. In primis autem opor-
tet ucftcm , quam circumfers, exuere, in-
dumentum i nfcitix,p rauir aris fiin da men-
tum,corruptionis uinculum, uelamcn o-
pacum,uiuam monem, fenfiriuum cada-
uer , fcpulcrum circunuertilc , domcftj-
cum deniq; furem, qui dum blanditur, o-
dit : dum odit, inuidet. huinfeemodi cft,
quo circumtcgeris,umbraculum inimicii.
Ad fcipfum te deorfum raptat , ne forte
confpicicns ueritatis decorem , atq; pro-
ximum bonum, huius oderis prauicatcm;
nc'uc huius Ifidias,quas in te alsiduc ma-
chinatur,aliquando pr$fentias.hoc aciein
interiorum Ipnfuum hebeta t,& obtundit:
craila illam materia fuffocat, abominabi-
li, falhdiofaq; ebriat uoluptacc,ne audias
unquam, nc'uc perficias ea, quae iurc &
audienda funt,& in primis inficienda»
COMMENTARIA.
Septimus coemitur ignorantia pefttm,
e 5 pe
qv£ omnem terram euertit , animamqut
corrumpit , corporis vincli* inclu fa m , &
ignorantes hortatur rejipifcere > O* corpus
mortale indumentum iubet nos exuere ,2
quo pracipites in ignorationem , mortemtp,
raptamur , & nos in-adytum metis reuoca -
re, qua fila eum perjficit , qui neq\ auribus
percipitur , neqj cernitur oculis »neqi. formo-,
ne profertur. H*c feptimus.
Nihil eorum, quae funt, Interitus, fefl mufa-
tiones, decepti hommes in ter iram nomi-
nant.AdTatium. V I It
DE animale corpore o hli dicendu,
quonam modo immortalis anima,
quantaq; fit agendi uirtute in concretio-
nc,difloludoncq; corporis. Mors ad ho-
rum nullum attinet. Qavorros enim, id cft
mors, concqptus quidem eft mortalis ap-
pellationis, uei uanum quiddam, uel per
ablationem primae litcrae, Qaixjos* id eft
mors pro eo quod dicitur Mawacjos >id cft
immortalis. Sccuxrcs enim interitu figni-
ficat.at nihil eorum, quae in mundo lunt,
interit. Si enim fecundus deus eft mudus,
jicc non immortale uiues,impoisibile cft
immortalis animantis partem aliqua in-
terire. Quaecunq; mundo iniunt , mundi
iunt membra, homo pr^iertim animal ra-
tionale. Primus omnium uere fempiter-
nus.
i
nus, immortaIis,ingcni tus dcus,omni um
autor. Secundus deinde ad illius imagi-.
nem, mundus abeo gcnitus,& ab eodem,
y fcruatus,nutrims,& immortalitate dona-
tus, uel ut a proprio patre uiucns quidem,
femper, et immortalis:cft enim femper ui-
Hens quide, femper & immortalis, etenim
femper uiucns, Se fempitemum hoc inui-.
ccm differunt, quia fempiternum quidem
ab altero fa&um non efb (in autem fiebat
a feipfo, non ab aliquo fa&um fuit, quia
fit femper. Sempiternum enim quatenus
fempitemum eftomne, pater autem ille
fuiipfius femp i ternus , at ucro mundus £
patre femper uiues , immortalisq; £a&us.
Quatumq; materiae fuerat fubic&um pa-
tri,pater ipfe corporeum agens, & in mo-
lem congregans, id totu fphaericum red-
didit imprimens qualitatem materiae exi-
fienti immortali, rationeq; materiae fem-
piternum habenti. Plenus autem ideis o-
innibus qualitates pater inferens in fphac-
ram,uelut in gyrum omni qualitate cir-
cunferipfit. Exornare autem uoluit id,
quod poft ipfum eft, quali immortalita-
te fulcies omne corpus, ne materia ab hu-
ius congreflu difeedcrc uolcns , in luam,
deformitatem iterum reloluatur. quando
enim incorporea erat materia 6 mi , de-
formi
formior erar. Habet haec quoq; materia
qualitates quafdam exiguas reuoluta crc-
Jcendi pari ter, & decrefccndi natura, qua
homines mortem uocant. Huiufcemodi
autc confulio circa terrena uiuentia.Cce-
lcftium quippe corpora , unum atq; eun-
dem feruant ordine , que fcilicet primum
i patre fuo fortita funt. Seruatur aute ipfc
d reftitutione cuiufq; indillolubilis. Rc-
ftitutio ucro conftitutionis corporu ter-
renorum, ipfaq;. diflolutio in corpora in-
* diflolubilia,ct immortalia reftituitur.atq;
ita fenfus priuatio fitvnon dettru&io cor-
porum. Tertium quoq; animal homo ad
imaginem mundi genitus, fecundum pa-
tris uoluntatem fele habens, praeter caete-
ra terrena uiucntia no modo cum fecurt-
do deo cognationem habet, uerumetiam
mtclligentiam primi . Secundum plane
deum utpotc corporalem , fcnfus copre-
hendir. Primum uero deum, ut incorpo-
rcam,bonamq; metem, mente confurgit.
tat. Id ergo animal , non'nc defhruirur?
tmsm. Melius melius ominare 6 fili, ac
infuper meditare quid deus , qukl mun-
dus,quid animal immortale, quid animal
diflolubile. Scito quoq; mundum a deo
fimul,atq; in deo, hominem uerd a mun-
do , & in mundo confiftcre : principium
autem,
*utcm,comprehenfioq; omnium, & con-
ftitutio deus.
commentaria.
O Elatius edocet in primis caleslia cor •
pora iugtter Mmm, eundemcp, tenorem fer -
nare, que primum dfuo patre fortita funt.
Et mortem ,interitumq-, primum circa ter -
rena Minentia corpora apparere , Jed pene
mortis nomen,atq ■, corporum interitus Ma-
num ejfe. corpora fiquidem ipfa mutantur
non intereunt. Merum qualitates ipfas idea-
rum idola, fimulacrdq,, quibus deus ipfam
exornare Moluerat , immortalis materia
permutat. Et homo immortale animal, fed
diffolubtle,Mniuerf<£ natura Minculit, atque
nodus, partim corporeus, partimq ; incorpom
reus, mentisq-, capacior alta , inftar mundi
genitus efl,Mtfenfibilem mundum compre-
henderet, & mente ad optimam mentem ,
felici coteplatione a (fur geret. H ac oElauus .
Quod in folo deo pulchrum, ac bonum, alibi
uero nequaquatn,Ad Acfcutapium. IX#
HEri 6 Aefculapi pcrfc&am edidi o-
ratipnem , in praefentiarum autem
neceflariuin efic arbitrpr,ut dc fcnfu bre-
uiter difleramus, Scnfus,ac motus in hoc
potissimum diScrepare uidcntur,quia hic
quidem fecundum materiam, ille autem
lecun
fecundum cflcntia cfimihi tamen utcrq;
conucnirc uidcrur, neq; diftingui in ho-
minibus ratione. Intus animatibus fenfus
nunc unitus cft, in hominibus autem in-
tclligcntia. Ab intclligetia quidem intet-
Ic&us differt, quemadmodum a diuinita-
te dcusJDiuinitas enim d dco,intclligen-
tia ucro ab homine prouenit. Hxc fcr-
monis cft foror, aut utraq* fibi inuice in-
ftrumcnra.Nam neq; fermo abfq; intelle-
ctione pronutiatur, neq; intellectio abfq;
fermone prodit in lucem. Quamobre fen
liis, & intclligcntia in homine ,tanquani
connexa confpirant inuicem. Neq; enim
finc.fcnfu intelligcre, neq; fine IcclleCtio-
nefentirc ullo modo pollumus. Intelle-
ctione tamen abfq; fenfu intelligcre po£
fibilc cft,inftar coru,qui in fbmnis phan-
tafinata uident. tantum qtioq; uiaentur
utrxq; operationes in fomnioram uifio-
nibus externis , fenfum aute ex fbmno ia
uigiliam fufeitari. In animam praeterea
corpus, homoq; unitur ; quotiesq; utrxq;
lenfus particulx fibi conlentiunt,tunc in-
tellc&io cocepta mente difponitur.Mens
omnes notiones concipit.bonas quidem*
quoties a deo femen i ntiinditur : c 6 tr ar ias
autem, cum a dxraonibus quibufda fper-
mata iacifuur. Nulla profeCto mudipars
C * di
Pl MANDI R.’ ^
• cft dxmonum prxfentia dc(Htuta,hormh
lumen ab ipfo deo- totum delccndit.Dae-
moadtniq; transfufus in hominem, femi-
na propriae notionis in (pergit. Mens au-
tem conlpcrfa feminibus praegnans, inde
parit adulteria, ftupra,homicidia, parici-
dia, focrilegia, diurnorum c6tcmprum,iu-
gulationesjcucrfioncs urbium, peftcs ho-
minum^ reliqua omriia quxcuq; malo-
rum funt opera dxmonum. Dei plan£ fe-
mina pauca,, at illa quidem magna, pul-
chra, bona^uirtus fcilicct,tepcratia, pictas*
pictas aur dei cognitio. Deum qui reco-
fnofcit,bonis refertus omnibus, notiones
iuinas allequiturnotionesinquam haud
multonun fimilcs . Qua de caufa , (t qui
huic (e cognitioni dedicant, nec ipfi uul-
go placent , nec uulgus illis, infanire de-
mum putantur, rilumq; reportant : inter-
dum etiam odio habetur, contumeliis af-
ficiuntur, uitaq; priuantur. Improbitatem
enim hic habitare diximus , terraq; illius
efieprouinciain: terra dico no mundum
totum, ut impii quidam obloquutur. Ve-
runtamen homo deo deuotus, quampri-
mdm diuinam prxguftaucrit uifionem,
obliuioni reliqua omnia tradit, atq; ctia,
qux reliquis hominibus mala funt, huic,
at bona c6tingunt,confulenti prudenter,
2kad fcicntiamfingula referenti, quodiq;
jnirandu cft,mala femper in bona penitus
conucrtcnci. Sed iain ad fermone de fen-
fu iterum redeamus, humanu cft, fenfum
cumintclle&ionc coniungcrc.na omnes
(ut fupraTctuli)homincs inrel legione fe-
runtur. Cxterum fecundu materia unus,
- alter fecundum cflcntiam.Qui enim pra-
uitatis femus cft materialis, i demonibus
quoq;(ut diximus)intcUigedi feme acce-
pit. At liqui bonitatis animae compotes
funt, horum natura deus ipfc utitur. Deus
enim omni um author, efficiens autem o-
mnia, libiipli colimilia reddit. Quxdara
tamen genita bona in operatipis ufu ftc-
Tilia. Mundi naq; reuolutio generationes
exagitans, qualitates efficit quaftiam, in-
ficiens, maloq; foedans : quafdam defen-
- fans,bonocppurgans.Munduso Acfcuia-
pi fenfum, motumq; polsidct,non huma-
no fenfiri,motuiq; cofimilem, fed poten-
tiorem fane,atq; adrnodu (impliciorem.
nam fenfus, & intclligctia muncfi, id unu
cft,cun£fo fcilicct facere, ac refoluere.Dir
urnae uoiuntatis organum , hac potifsir
mum ratione coftrucium, ut i deo femi-
na fufeipiens uniucrfa , caq; toto finu re-
condens , omnia quidem componendo
producat, omnia rurfus auferat diuiden-
do.
* I M A N D E Rv 417
do. Atque inftar agricultoris periti, quod-
cunq; nimis adultu eft, amputat, ut ftatu-
tis temporii intcruallis,rcuirdcat. Nec eft
quicquam,cui uita mundus iple non prae-
ftct.fimulq; uirx locus eft, eft atq; etia in-
ftitutor. Corpora uero ex materia in dif-
ferentiam conftant-.horu quaedam ex ter-
ra, quaedam ex aqua, ex aere alia, ex igne
quoq; permulta, uniucrfa certe compoii-
ta.Quxdam tamen congcfta magis^ion-
nulla uero limpiiciora. illa grauia , haec
lcuia. Velocitas autem agitationis, illius
uarietate generationem qualitatis indu-
cit Jpiratio enim crebra exiftens, corpori-
bus qualitatem una cum fuperabundantia
uitx fuppeditat. Deus igitur Cofmi,idcft
mudi patcr.Cofmus aute corii, qux in co-
£no,& Cofinus quide dei filius.Qux uc-
ro in cofmo , lub colmi ditione conliftut,.
ac iurc Cofinus appellatus eft : omnia li-
quide uarietate generationis id eft
exornat, necnon indefineti uitx operatio-
ne perpetua nccclsitatis, celeritate elemen
torum, commiftionc, ordine genitorum.
Iple igitur coimus, id eft ornatus necclsi-
tate fimul & merito nominatus eft, ani-
mantium omniu fcnfus & intcllc6i:io,qux
cx externis influunt ab co, quod continet
inlpirata. Coimus autem quxcuq; ab ipfa
y d orig
origine fufccpit a deo, perpetuo leniat.
Deus prote&o,n6,ut<piibufdam uidetur,
fcnlii, menteqi captus eft.illi enim mileria
prelsi,pcrperam obloquuntur.Quaecunq;
funt,d Acfculapi, in deo limul atq; a deo
pendenda, partim per corpus agetia,par-
tim mouetia per clientiam animalem, alia
per fpiritu uiuificantia, alia ucro recepta-
cula dcfun&orum. R.e£lius aute dicemus
deum talia non habere, fcd ut ucritate U-
quidam exprimamus, ipfum efle cu&a fa-
tebimur. Nec ea quidem ab extimis cape-
re , ad extima nihilominus porrigentem,
ideft fenfu s,& intcllc&io dei. Vnde nulli
unquam futuru cft tempus, in quo exiften-
tium aliquid in nihilum cuanelcat. Quo-
ties ucro exiftentia dico, dei dico thel au-
rum : nam exiftentia ipie deus amplc&i-
< tur. Extra hunc nihil cft, extra nihil, ipfe.
Haec tibi o Acfculapi intelligeti, ucra ui-
debuntur : ignoranti autem, incredibilia.
Inteliigere enim, ipfum credere cft : at no
credere, proculdubio ignorare. Icrmo fi-
quidem meus ad ueritatem ulq;. cucumt.
Mens quoq; ampla, & i lermone ad cer-
tum quiddam dcdu&a, ueritatem attigit;
denique comprehendens omnia, eaq; m-
ueniens confona illis , quae interpretaba-
tur, eueftigio credidit, & in ipla fide de-
cora
M M A N D I R, 4
cora feliciter requicuit.Quae igitur de di-
uinis dicuntur, intcllc&a creduntur qur-
dem,non intclle£fo negantur.Haec autem
dcintelligcntia di&a mfficiant.
COMMENTAM A.
N onus homines erudit , qui cum intelle-
(tione utantur omnes, materiales tamen ex
damonum Jpermatibus, quorum praf entia
nulla pars mundi deJlituta uacat , conci-
piunt,& pragnantes tandem adulteria, fu*
pra, homicidia, pariet dia, & omne flagitio *
tum genws pariunt. atqui effentiales,jpiri-
tualesque uiri omne uirtutum ornamentum
feminatore deo concipiunt, & omne bonum
uirtutu officium pariunt .Sunt enim dei fe-
mina pauca, at illaquide magna, pulchra,
& bona , & uitiorum mnumerofa multi-
tudini longe prafantiora : qua tamen qui
feflantur,nec ipfi uulgo placent , neque uul*
gus ipjis : infanire demum putantur , ri-
fumque reportant, quod terra fedes impro-
bitatis (it, & prouincia. Mundus tamen ea
lege formatus efl, ut d deo femina fufeipient
uniuerfa , diuinitatis dignum feret orga-
num, & omnia in miro pulchra ordinatio-
nis decore procederet ad ortum. in quo per-
feueretfuumque tandem nancifeantur exi-
tum, quod profero feret, ni fi inimicus ue-
D i niens,
V
^•O MBfcCVRII TRISU.
nknsyin medio tritici fuperfeminaret xh*-
nia. Vos ergo /eligite diuina femina Jpiri*
tales fafli, & maiori* femina damonu, qui
nos materiali affeSHone dormietes occupari
uigilant, cauti nunc effugite. Hac nonni .
Mercurii Trifmcgifti Clauis ad Tatium. X*
HEftcmuin 6 Aefculapi fermonem
afcripfi tibi : unde aequii cft hodier-
num Tatio dedicare, eoqi magis id ope-
raepretiu,quo difputatio praefens, omnium
ad illum a nobis antedi&orum compen-
diaria quaedam fumrna futura cft.Dcus 8z
pater,& bonum 6 Tati naturam eandem,
Luno eunde attum habent Jllafiquidem
augmenti, diuinationisq; appellatio cft,
qua: circa mutabilia, & immutabilia, id
A humana, & diuina uerfatur. quorum
unumquodque ille uult ede. alibi^ucro
aftiun ( quemadmodu in aliis demoftra-
uimus)diuinorum atq; humanorum, quae
G»dde in hoc intelligere necefle eft.huius
aftus uolutas eft, huius eflentiauellc cun-
&a fubliftcrc. Quid cft deus, & pater, &
bonu, niii ipHim eft horum omniu non-
dum exiftentiu. quinctiam exiftentia ip&
horundem funt,id deus, id pater^dbonu»
cui nihil aliud ex omnibus applicatur.
Mundus enim ac fol eorum, quae funt fi>
cuod
'? IHANOU, d
eundum participatione pater, non tamen
uiucntibus uitac,bonitatisq; caufa.quod fi
hoc ita fc habeat , comprchenfiis agitur d
uolutatc boni, fine qua nec efle unquam,
nec fieri poteft. Ctim filiorum pater, tura
{►rocreationis, tum etiam alimenti, per fi>
um appetitum boni fiifcipicns ( nam bo-
num a£fciuu eft) id alteri conuenirc quam
illi nequit, quod cum accipiat nihil, uni-
uerfa uult efic.Non dico 6 Tati uniucrfa
facit : faciens enim , longo quodam tem-
pore deficiens, at indignum eft. Siquidem
interdum facit, interdum ccflat , egenum
quidem & quantitatis, pariter 8c quali ta-
tiSjnonnunquam qualia, & quanta difpo-
nens, aliis horum contraria. Deus autem
Sc pater, & bonu,co ipfo quod omnia eft.
Tale igitur ei quidem ifta praecipere po-
teft. etenim hoc uult eflc,& eft. Et ipfum
maxime uero ipfi,nam cetera omnia pro-
pter ipfum.Proprium quippe boni, 6 Ta-
ti,fcfe notum praebere.id bonu eft 6 Tati.
tat. Vifionis pater , bonae & pulchrae
nos participes reddidifti.unde meae men-
tis oculus uifione quafi iam expiatus eft
T r. Neq; uero quemadmodum folis ra-
dius,fulgore nimio corrupit oculos, cali-
• gantesq; reddit, fic ipfius boni cofpc&io.
iUuftratenim, atq; oculi lucem ed magis
s> 5 exau
-t4*-
exaueet.quoquis capere magis poteft m-
telligibilis lplendoris influxum. Veloa-
tcr cft & acutior diuina lux ad pcnctran-
dum,innocetiaq;,& immortalitate lingu-
la complcns.Qui nitorem hunc torpo-
re uberius haurire poffunt ,
fepenumero i corpore ad afpcaumptd-
chetrimum. Quemadmodum c«!'“ > *
Saturnus noftri progenitorem^
T a T. Vtinam & nos pater, t», Vtmam
A £ij. Adhuc tamen imbecilliores fumus
ad confpiciendum. Tunc autempoten-
mus mentis oculos cleuare,bonumq;, de-
coranti; incomprchcnfibilem profpiccre,
cum nihil de illo prorfus dixcrunus. ciu*
cognitio diuinum filentium cft, & mten-
taomniil applicatio. Qtf }<?
poteft aliud cogitare.Qui id intu.tur.nil
praeter ipfum aliud intueri. Qut id audit,
£il audire poft ipfum.neq; corporucnam
fui mebra moucrc.umuerfis profeOd co
poris fcnfibus,motibusq; folutm, intrepi-
dus agit.nam qui totum cu cimhiftrat,un*
dique mentem totam quoq; irradiat, ani-
mam abftrahit totam i corpore, totam lfl
effentiam deniq; dei transfigurat. Impot-
fibile enim 6 fili animam hominis in cor-
poris fece iacentem, diurna affnmerctor-
inam. Neque licet etiam dei pulchritudi-
nem contueri , nifi quis ante in deum fue-
ritreformams. tat. Quonam pa&o id
dicis 6 pater? tk. Omnis animae, diftrt-
butio 6 fili, tat* Mutationes aute quo-
nam modo interim diftribues? trism»
Num in iis, quae gcncratim diximus, au-
difti, quemadmodum ab una mudi totius
anima , uniucrfae profluunt animae per o-
• mnem mundu tauquam diftributae circu-
curTCtes ? Harum utiq; animaru mutatio-
nes permultae partim fani in melius, feli-
ciusq;,partim autem in contrarium.Nam
reptiliu quaedam in aquatilia tranfmutan-
tur,aquatiliu animae in tcrrcftria migrant:
terrenoru in uolatilia (candunt^ereorum
uertutur in homines, hominu deinde im-
mortales animae , in daemones tranfeunt,
demum in deoru chorum feliciter rcuo-
lant.Chori deoru gemini, uagantiu unus,
non uagatiumaltcr.atq; haec cft fuprema
animae gloria. Anima ucro in corpus hu-
manum dclapfa, fi quide mala perfeuerar
nerit,non guftat immortalitatis quicqua,
neq; bono etiam finitur, reuohito autem
itinere in reptilia praecipitans. Haec utiq;
adiudicatio,poenaq; cft animae malae, pra-
uitas animae, ignorantia. Anima naturae
rerum, boniq; infria, orbata oculis, corpo-
ris fcfe pafsionibus implicat. Anima, ca-
d 4 cod
4*4 MBfcCVRII TRISM.
cocbcmonis,id eft mali demonis ritu cor-
rupta, fcipfam ignorans abiedlis corpori-
bus,monftrisq; deformibus feruit. Corpus
fuum uelut onus infertum circunfert, non
praefidens corpori, fcd ob ignorantia liib-
ragata. cotra uero uirtus animae cognitio
cft. eruditus enim re uera, bonus, pius, di-
uinus.T a t. Qui hic eft 6 pater?T R.Qui
nec loquitur, nec audit multa, qui duobus
fcrmonibuSjfcu dicedis,fiue audiendis in-
tendit, 8c pugnat in tenebris. Nam deus
& pater, & bonu,ncc lingua pronutiatur,
neq; percipitur auribus. Ciim haec igitur
ita fc habeant in omnibus, quae fiint ex eo,
quod leorliim ab illo eile nequeut, fenfiis
infunt. Inter cognitione autem, ac lenium
multum intereft. Senius enim fuperantis
motus exiftit cognitio rfeietiae, terminus.
Scientia dei donum , fiquidcmunaquaeq;
(cietia incorporea mete utens, ut organo,
mens aute corpore.quamobrem utraq; in
corpora, tum intcUigibiiia,tum etia mate-
rialia recurrant. Ex oppofitione enim, 8c
contrarietate conftarc omnia neccfle eft,
neque aliter fc habere poisibile eft. t a t.
Quis igitur materialis ille deus?r r. Mu-
tius, pulcher quide,no tame bonus.ctcnim
ex materia conftat, palsionibusqj fubiici-
turprimusq^ eft eorum,quac patiuntur, le-
cund
MMAMDH, 4
eundus autem eorum, quae funr. Indignus
praeterea fuapte natura, fa&us aliquando,
femper exiftes in gcncratioc,atq; genitus,
qualitatuinq;,& quatitatu omniu genitu-
ra. Mobilis enim. Omnis aute materialis
motio,gcneratio dici debet.Intelligibilis
quoq; /ratus, hoc pa&o motu materialem
agitat. Quoniam mudus Iphaera cft, id cft
caput, nec luprd materiale quicqua.qucm-
admodu neq; aliud lub pedibus intelligi-
bilc,at materialia cu&a.Mcns ucro caput
in circulu agitatu, id eft, fecundum natura
capitis motum, quotcuq; igitur contigua
funt,capitis illius pelliculae, quae fane ani-
ma eft, immortalia nata funt, quali corpus
fit in anima conftitutii,animamq; haben-
tia plena lunt corpore.Yerum quicquid i
pellicula procul, in qua funt , quae magis
participant anima, corpus eximt.totu uc-
rd animal eft. Itaq; mundus ex materiali
quodam , & intelligibili compofitus cft.
Mundus animal primu,homo fecundum,
poft mundum animal , primum aute ani-
malium reliquorum, quodeuq; uero ani-
mae munus conceditur aliis, homo
polsidet.nequc Iblum non bonus, fi
Ius etiam , utpote mortalis perpenditur.
Mundus enim non bonus, quia mobilis:
non tamen malus , quoniam immortalis.
d 5 Homo
Homo aute tum quia mobilis, tum edam
quia mortalis , malus die cenfctur. Ani-
ma hominis in hunc uehitur modum.
Mens in ratione, rado in anima, anima in
(piri tu , fpiritus in corpore. Spiritus per
ucnas , arteriasq; , fanguinemq; diflfufus,
animal undique ciet , raolcmq; corporis
•fufpcnfam fuftinct, atque circunfert.Vnde
decepti quidam humorem fanguinis ani-
mam exiftimarunt : hos plane latuit, quia
in primis oportet fpiritum ad animam
ulquc manare, dcinac fanguinem coalc-
fcere, uenasqj,«Sc arterias cauas extendi,
demum refoiui animal , eamq; mortem
corporis efle. Ex uno autem principio
eunda dependent, principium ex uno,
atque folo. Et principium quidem mo-
lietur , ut rurfus extet principium. Ipfum
tamen unum prarftat , nec ab unitate de-
cedit. Tria igitur haec funt.Dcus pater
bonum, & mundus, & homo. Mundum
deus habet, mundus hominem. Mundus
dei filius, homo genitura mundi. Neque
.. enim ignorat deus hominem , fcd curam
cius habet, ab eoq; cognofci fe uult. Haec
unica falus homini, cognitio dei, haec ad
olympum alcenfio. Ex hoc uno dunta-
xat anima bona, neque interdum quidem
bqpa> alias autem mala, at fecundum ne-
celsit
M M A N D E Ri 427
cefsitatem. tat. Quomodo id afleris 6
mi Trifmcgiflc? trism. Hoc inquam
allero, animam pueri cotcmplari feipfam,
nondum cx natura fiia propter corpus
egreflam, nondum corpus omnino com-
parum cft,ac feipfam undique pulchram
confpiccre.Nam haud corrupta cft adhuc
a corporis pafrionibus,munai totius ani-
ma, tuncq; dependens. Cum ucro conv-
paftum eft corpus, animamq; in fili mo-
lem difpergit,ac dillraliit,tunc illa obii—
uioni fubiicitur, pulchriq;, ac boni uifio-
- nc priuatur. Obliuio autem ipfa impro-
bitas eft. Idcmq; accidit iis , qui egre-
diuntur cx corpore. Recurrente enim a-
nima in feipfam , Ipiritus infanguinem,
anima in fpiritum contrahitur. Mens i
uclaminibus libera & diuina exiftens fua-
pte natura igneum fortita corpus, per lo-
ca omnia circunuagatur,animamq; iudi-
cio iufto , ac merito fiipplicio derelin-
quit. t a t. Quo pa<3o id ais 6 pater?
trism. Mens quidem ab anima, anima
ucrd a fpiritu feparatur. Indumentu men-
tis anima. Indumentum animae fpiritus.
Cointelligcrc oportet 6 fili cum dicen-
te auditorem, atq; confpirare, auditumq;
acutiorem uocc dicentis habere. Harum
6 fili ueftium conuolutio in corpore ter-
. ' reno
reno conficitur, fiquidem nudam fecun-
dum fe mente in terra fiftcrc mole peni-
tus impofsibile. neq; enim potis cft terrea
fex mentem adeo diuinam fufcipere,neq?
tantum numen patibili confirmatu cor-
pore fuftincrc. Aflumpfit ergo mens ani-
mam uelut ami&um. Quinetia anima di
uina exiftes.uchiculo fpiritus utitur. Spi-
ritus animal totum percurrit. Itaque cum
primum mens a terreno corpore folui-
tur,propriu mox fubit ami&um, igneum
uidclicet corpus, quo fane quadiu circun-
te&a eft,in terreum corpus turgefeere ne-
quit. Terra nanq; igne minime fuftinet,
tota liquide ab exigua fcintilla cremare-
tur. Qua de caufa terrenae moli circunfii-
fus eftiiumor,quafi quoddam ad combu
ftionem ignis obftaculum : qui cum acu-
tafsimus,ac uclocifsimus,fic omnium di-
uiiioru conceptuum , finguloru compre-
hendit elcmetorum corpora: etenim ipfc
coelorum artifex, igne potifsimu ad fuam
fabricam utitur. Opifex quide totius uti-
tur omnibus : omnis autem faber iis, quae
firnt circa terra: orba nanq; igni mens ho
minis , ad humanamq; difpofitione dun-
taxat idonea, diuina coftruere nequit.Hu
N mana certe anima, non omnis quide, fcd
pia, beataq;, diuina. poflqua ucro huiuf-
modi
MMAK&E H, 4251
modi anima per mortem i e arcere cor-
poris eft exepta , c&m omnis fubicrit uir-
tutis, pietatis q; mandata, cert£ aut mens,
aut deus efficitur. Certame aute religia-
fie pietatis hoc eft, recognovere deu, in-
iuriam inferre nemini, anima tame impia
in natura propria remanet, ac feipfam ni-
mium cruciat, corpus qu$rit,quod ingre-
diatur, terrenum & humanu. Aliud quip-
pe corpus quam humanum, animam non
capit humanam.neq; fas eft in corpus ani
mae ratione caretis, anima rationali cor-
ruere. Lex enim diuina generatione tanx
nefaria prohibet. tat.Quo igitur modo
cruciatur 6 pater hominis anima, quod'ue
fupplicium huius animae grauiusPTius.,
Impietas, 6 fili mi Tati, cuiiifna ignis ar-
detior flama,quam impietatis eft? Quae*-
nam fera mordax ita corpus lacerat , ut
impietas laniat anima? N6'ne uides quot
malis animus premitur impius? En fic fiH
uocifcratur impius animus : Vror : abfu-
mor:quid agam nefcio-.dcuorat me mi fe-
rum mala undiq; confluentia: non uidcot
quicqua : heu nufcr,non audio* T ales af-
fli&i iunt animi uoccs : talis naturae con- ^
grua muldia : no quale tu forte fili,& alit
quidam arbitrantur , quibus ui detur ani-
manoftra poftquameft humanam exuta
fig*
figuram , in corpora degenerare bruto-
rum.Hic enim impius error, ucrum cafti-
gationis cius, modus alter. Mens utique,
cum daemon efficitur , ad obfcquium dei
iubetur igneum capcflere corpus: inde in
animam transfufa nefariam, eam fkgcllis
uerberat peccatorum : his animus uerbe-
ratus iniquus, ad ncccs, conuicia , obiur-
gia, rapinasq; uarias fefe uertit, ad ea de-
nique,per quae delinquunt homines, um-
uerfa aclabitur : at cum in fan&am mens
influit animam , extollit illam ad lapien-
dae lumen. Haec anima poftmodum nun-
quam fomni torpore languefcit , fed &
uerbis pariter & operibus humano fert
- opem generi , iuuatque modis omnibus,
fiium femper aemulata parentem. Quam-
obrem oportet 6 fili nos agentes deo gra
tias obfecrare , ut bonae mentis participes
efficiamur : in melius quidem anima mi-
grat,in deterius nunquam. Eft etiam ani
marum communio quedanr.deorum ani-
mae communicant hominu animis. Deus
fc communem fingulis exhibet. praeftaU-
ftantior enim cunctis ille . cun&a autem
illo funt imbecilliora, mudus dco,homo
mundo, homini brutum fubiiciatur J)eus
fuper omnia efl, & circa omnia. Dei ra-
dii,a&us exiftunt. mundi radii, funt natu-
V I M A N D B R.' 431
rawadii ucro hominis artes, atq; (cientia?.
Per mundum exercentur a&us, iiq; inho
mine per mundi radios naturales dcfccn-
duiit : naturae per elementa : hominis per
artes, atq; (cicntias. Haec utiq; mundi to-
tius adminiltratio, cx unius natura depen
dens, perq; unam materiam rc6ic difcur-
rens,qua nihil ualidius, nihil diuinius, ni-
hil denique magis unirum.Hominum ad
deos, ad nomines deorum comunio. Iftc
bonus cft daemon. anima,quae hoc plena
cft, beata eft,mifera ucro uacua. tat.
Qua'nam ratione id ais 6 pater ? tri sm.
Scito mi iili , quia w.>ima omnis habet
ipium bonu pro mente.de hac enim prae-
iens nobis cft fermo, non de miniftro hu-
ius, que (iipra diximus, ex iudicio dcmi£-
Tum ad inferos. Anima mentis praefentia •
dcftituta,nec agere quicquam, nec dicere
potis cft. Saepe ucrd mens extra animam,
quo quidc in tepore, nec audit, nec uidet
anima , (cd animali (inulis cft ratione ca-
rcnti.Tanta cft potetia mentis, qu£ anima
huiufmodi deferit implicitam corpori, &
ab code tratia ad infera. T alis anima fili
mi mcnrcin nullam habct.idcoq; nec ho-
minem hunc appellare tas cft. Homo li-
quide animal cft diuinu, nec cft cum ter-
renis brutis , fcd cu diis ccelcftibus com-
jr
432. MBRCVR.II T R I S M.
parandus.Quinimino fi audendu cft uerir
fateri, homo uerus uel coelicolis cft prae-
ftatior,uel faltc pari forte potitur.etenira
quicunq; coelitu dclcendit ad terra , coeli
limite aefcrit.homo. aute afecndit in coe-
lum, illudque mctitur.ncc eum fiigit quae
ima funt , quacue fublimia . ac, reliqua o-
mnia diligerer inquirit.quodq; maius eft,
terra quidem haud dimittens incoelu at-
tollitur . tam ampla cft humanae naturae
potcftas. Quamobre audendum eft dice-
re, homine quidem terrenum, deum efie
mortale : deum ucro coelefte, immortale
hominem . itaq> horum uirtutc duorum*
hominis fcilicct ac mundi , gubernantur
lingula, uni demum cun&a iubiiciuntur.
commentaria.
Decimus deu omnia abfolute ejfe coftan*
ter ajferit , qua fingula fingulatimfartici -
patione contrahunt .attamen deum patrem
effe30* bonum eo ipfo,quod ipfe omnia eft .
Mo* de anim* in filetio raptu difeutit. ubi
qua mentis oculis cernuntur , neq; reuelart
fasjneq, reuelandi conceffum eft arbitrium.
Quod autem de animabit transformatione
Jubiungit3non yerboru ffhone, fedfShon»
allegoria fiquendam ejfe eiufdem Mercurii
Sequens fermo declaratum inquit : Aliud
enim
j
M U A N D 1R, <4
enim corpus, quhm humanti, animam no n
capit humana: neq) fas eflin corpus anima
ratione carentis , anima rationale corruere •
kx enim diuina generatione tam nefariam
prohibet. Et paulopofl fubiugitilalis natu-
ra congrua mulSta, non qualem tu forte fi-
H , & ali j quidam arbitrantur , quibus ui -
detur anima noJlra postquam eji huma-
nam exuta figuram , in corpora degenera-
re brutorum. Hic enim impius error, quod
ei animam pueri caufatur feipfam contem-
plantem . hoc uiderint qui mentem intelli-
gentidmque abditam defindunt. H ac &
Jimilia Clauis .
Mens ad Mercurium. XI.
DE fine tadiu diflerere 6 Trifmcgifte
Mercuri, file iam , antedi&oru re-
tninilcereretenim (cnfum tibi meu non pi
gebit exprimere, coq; magis, quo multae
Sc uariae inter mortales dc mundo, deoq;
opiniones pererrant, t iu s. E oni de, ut in-
genue fatear , huius rei ucritate nondum
teneo ipfc.ergo mi domine pura exprime
ueritatem. nam unicum te eluci dare talia
pofle cofido. mens. Audi me igitur 6 fi-
li. Tempus, deus, & uniuerfum fic fe ha-
benti Deus aeternitas, tempus generatio.
Deus aeternitatem x aeternitas mundum,
s mund
4J4 MERCVRII TiilM]
•mundus tempus, tempus generationi effi
cit. Dei quan cflentia cft,bonu, pulchra,
bcatitudo, fapientia , aeternitas . cflentia,
ipfum idem, mundi ordo, temporis tranf-
mutatio, generatio, mors, & uita . a&us
dci,mchsr& anima . aeternitas, perfeuent-
tio, atque immortaIitas,inundi inftitutio,
& reftitutio temporis.augmentu,& dimi
nutio,gencratiois deniq; qualitas. Aeter-
nitas ergo in deo, in aeternitate mundus,
tempus in mundo, in tempore generatio,
aeternitas extat circa deum , mundus in
aeternitate mouetur . tepus terminatur in
inudo, generatio copjc&itur in tempore.
jfors itaq; < tniii deus, cflentia uerd £ter-
nitas.Opus aeternitatis eft mundus fa&us
quide non aliquado,fa&us autem femper
ab aeuo.Cum ucrd nunqua ceflct aeuum,
nunquam ceflabit & mundus, Cunq; fit
mydus «^ternitate c6prehen{us,ouUa mun
di pars interit, tris. Dei ucrd lapientia
quid eft? mens. Bonum, pulchrum, bea-
titudo, omnis uirtus, & aeuum . unde im-
mortalitatem praeftat aeuum, perfcueranr
tiam materiae tradens. Origo enim mate-
riae pendet cx aeno, quemadmodu cx deo
xuum. Generatio quidem, ac tempus na-
turae geminae , & in coelo lunt 8c in ter-
ra . in coelo fane immutabilia iunt haec
duo*
pimanderJ
duo , atq; immortaliaiin terra motabilia»
corruptioniq; obnoxia: Aeternitatis ani*
ma deus eft, anima mundi actcnetas» ter-
rae anima eoe lum .Deus in mente, mttis in
anima, anima aute in materia : omnia uc-
rd illa per acuum , totiun hoc corpus , in
quo corpora omnia : anima mcnre,deoq; .
plena, intima mudi replet, cople&itur ex-»
tima, uita omnibus haec fuggcrit,extrinr
lecus quidem, ingenti huic,perfe&oq; ani
mali mundi, intrinfccus autem "cacteris,, -
qur inliint mundo, uiucribus. Supraq; in
e celo, quod idcin eft, omnia fiftens : infrd
nero in terra, generatione agitans. Mun-
dum profe&d cotinet acuum, fi ue perne-
ccTsitatcm, fcu prouidcnria^uel natura : Se.
iiquid aliud quis cogitat» ucl etiam cogi-;
tabit unquam, id omne deus agit. A&io
dei poteftas infu per abi lis, cum qua nec
humanam, nec diuinam ullam compara-
re quis audeat. Cauc igitur A Mercuri,
nequid infernorum, nequid etiam liipcr-
norum dei fimile cenleas : nam a ueritate
penitus aberrares : nihil quippe fimile eft
ei, quod difiimile^olumque,^ unum eft.
Neque cuipiam putes eandem , quae deo»
tiiin adeflc : quid enim poft illum tale, Se
ad immortalitate , Se ad. qualitatis tran£-
mutatione? quid autem praeter hoc aliud
ex deus
£ MERCVRII tRlSM.
deus cfficict?neque enim otiofus eft deusj
nam otiofr forent omniatcun&a fjquide
plena fuflt deo:otium uero in nullis mun
di potibus reperitur : nome profc&d ua-
num eft otium, tum fecundum id , quod
agit, tum etiam fecundum id, quod agi-
tur.uniucrfa fieri ncccfle elbae femper fie-
ri fecundum loci cuiufq; naturam. Agens
non uni praefens eft tantum, fed omnibus:
nec unum duntaxat,ucrum uniucrfa pro-
ducit: nam efficax exiftens in feipfa pote-
ftas, in iis, quae fafta funt , minimi fuffi-
ciens eft: fub ipfa enim funt opera ab illo
progenita. A g£ conteplare,pro me fubie-
dum tuo confpc&ui mundu, atq; eius di
ligenter circunfpicc formam, inmolabile
corpus , quo nihil antiquius per omne
quidem adultu, ac uires. Infpice praeterea
mundos fepte fuppofitos, ornatu mirifico
fabricatos , ordine fempitemo , curfii fuo
differctcr complentes acuum plena lumi-
ne finguia , ignis ucrd in illis nullo mo-
do. Amicitia enim contrarioru, difsimi-
liumq; comiftio , lume inftituit illuftratu
ab a£hi dci,bonoru omniu genitoris, to-
tius ordinis principis, feptemq; mundoru
ducis aetcmi-.lunam uero cacteris praecur-
rentem,naturae organum, inferiorem ma-
teriam tranfmutantem , terram in mundi
medio
i
M M A N D I R. ^
medio fitam, pulchri mundi liiblcllium,
nutrimentum terrenorum omnium, ean-
demq; nutricem. Meditare numeru mpr-
taIium,immortaiiumquc uiuentium, me-
dium uero quali confinium utrorumque
mortalium uidclicet,atq? immortaliu, lu-
nam iplam circumeuntem. Anima rurluj
omniu plena propriis ab ea motibus agi-
tata, partim quide circa coelu, partim uc-
xd circa terra : nec ea, quae dextra funt,ad
finiftra,ncq; Iaeua ad dextra.Itcm nec lii-
pema ad infera, neq; infera iterum ad lu-
jjerna. Qu£d aute haec omnia genita lint
o dulcilsime mi Mercuri,ncqu aqua nunc
opus eft ut me differente perdifeas : nam
corpora lunt,habentq; anima, & mouen-
tur.haec aute in unum cogredi ablq; con-
gregantis uirtute impomLile eft. Opor-
tet igitur aliquem clic talem , ac penitus
unum. Nam cum multi , uariiq; lint mo-
tus,& dilsimilia corpora, unus autem or-
do uelocitatis in omnibus, impolsibilc eft
duos,aut plures effe fa£lores:ncquc enim
ordo unus probaretur in multis.Pr$terea
qui inter illos imbecillior clfet , potetio-
ri nimirum inuideret,ex quo leditio qua-
dam exoriretur.Itaquc li unus coru acior
mutabilium animaliu cxtitilfet , cupcret
quoq; immortalia gignere , queadmody
B 5 genit
genitor immoitaliu affc&aret mortalia,
quinctia una exiftete [anima unaq; mate-
ria ad quem illorum porifsimum fabrica-
tio pertinet? Quod fi ad utruq; , ad quem
prouincia maior? fic autem cogita,omne
'corpus uiucns,fcu mortale fiue immorta-
le,ex materia conflat & anima; omnia fa-
ne uiucntia corpora animata fimt, no ui-
uenda uero nuda pene in omnia. Anima
quoq; fimiiiter fecundu feipfamfuo pro-
pinqua parenti, uitae cauta eft.uitae autem
caufa eit- quilibet immortaliu. Quonam
igitur modo mortalia uiuentia differunt
d mortalib*? itemq; ab immortalibus im-
inortalia?ef!e itaq; horu omnium acoris
prae caeteris cfl praecipuum. Nam anima
una,uita una, una quoq; materia. Qujfha
iftc,qiiis alter praeter unicum deumfNum
alteri cuipiam qudm foli deo conuenit
procreare uiuentia? Vnus itaq; deus,mun
dum unu eft confcfiiis, Solem unum, uni-
cam Lunam, una quoq; diuinitate. Ipfum
uero deum , unu quiaeincredimus cfTe.
Vnus igitur ,finguia facit in multis.Num
cenfes arduum quiddam , & laboriofiim
• deo uitam animam, immortalitatcm^nu-
rarionemq; cfficcre?Tu enim tot, tanraq;
potes, uides,audis,odoras, guflas, tangis,
loqueris, graderis, ipiras,intelligis. Ncq*>
altes
alter eft i te, qui nidct,qui'ue audit alter»
Nec loquitur unus, graditur alius,hic o-
dorat,ille guftat,hic fpirat, intelligit illet
at unus haec omnia praeftat,ncq; etia po£
fibile cft illa fine dei natura fieri. Vt enim
qui cellae ab iis, non cft amplius animal,
fic qui ab illorum conftru&ionc ceflarct,
minime deus eflet, id autem fiifpicari nc-
farium.Qudd fi coccfliim nihil in rerum
natura confiftere , cui non infit naturalis ■
quidam agendi uigor, fimulcu certi ope-
ris exeeutio, quanto magis aflcucrandum
eft deo, non dcefle potcftate omnium, &
cffc&um? na quicquid otiofum, imperfe-
' &um.impcrfe&um dicere deu, nefas.facit
igitur omnia deus. Nunc mihi id paulu-
lu teporis 6 Mercuri totus adefto, ipfuin
te milii dedito, opus dei confcftim intel-
ligcs. Hoc opus adcfle neceflarium erat,
ut eflent ea, quae fiunt, quae'uc fiebant, &
quae fient in pofterum.Ia autem 6 fuaui£
ume miMercuri uita eft, id ucrd pulchru,
id autem bonum, id deniq; deus. Sinau-
tem petieris, ut h$c tibi per exempla ope-
rum ante oculos pona , aduerte quid tibi
Accidat generare uolcnti.non tame illius
hoc fimile: illefiquidcm non diffunditur
uoluptate , non habet operis adiutorem.
Suaptc natura efficax, ui propria operans .
£ 4 ucrfa
ucrfatur , in opere femper exiftens ipfr,
quodeunq; fecerit unqua. Si a quoda in-
fluxum fuii ille fubtraxerit, deficiente una
in mortem corruent uniuerfa.Cum uerd
uiuant omnia, unaq; fit uita cun&orumj
unus cft deus. Rurius fi omnia uiuentia
funt,& quae in coelo uidentur,& quae ia*
cent in terra, una profe&d uita cuCtorum
manat ex dco,atq; ipfa & ipfe cft deus.ab
uno fiunt omnia criditore. Vita uerd cft
unio mentis, & animaeimors aut non per-
nicies concretorum, fcd unionis plurium
diffolutio . Imago ergo dei aeuum, aeui
mundus, mudi fol,folis autem homo. At
uero mutationem quanda, populi mort€
cflc arbitratur, ob ca caufam, quia moles
refoluitur corporis, & uita fe rcuocat in
occultu.Equide 6 dile&c Mercuri, mun-
dum quidem mutari hac te doceo ratio-
ne, quia quaeda illius particulae in occul-
tum iugiter abeunt , nunquam tamen in-
terire ii lu exiftimato.Hae profe&d mun-
di funt paftiones,reuolutio fcilicet, atque
occultatio. Reuolutio quide conucmo,
occultatio aute renouatio eft. Omnifor-
mis praeterea mundus formas haud fan£
aduentitias,pcrcgrinasq; fufeipit. Verum
ipfe eas in feipfo coagitat, etia omnifbr-
mis mundi fimilis erit; at fi unicam for*
J I M A K D I R, 4
mam 1 labuerit, in hoc erit mundo dete-
xior.Quid itaq; dicem9ad h$c?ne oblecro
in ambiguo reliftamus. Quod enim in di
uinis ambiguum,n6dum cognitu : unam
igitur habet ideam : huius aute idea pro-
pria, cum alpe&u fugiat oculoru , incor-
porea cft, formasque per corpora lingula
exprimit. Neq; ullateprorfus admiratio
teneat, quia (it quzeda incorporalis idea;
eft enim qualis idea fermonis , & inlcri-
ptionibus apices: uidetur enim per multu
excedere : plane tamen ex natura, leuesqj
fqnt. Meditare aute quod nunc dicetur au
dcntius,quodq; uerius ctia afleretur,quc-
admodum homo nequit fine uita uiuerc,
ita nec deus uiucre poteft , nili bona pro-
ducat. Ha ec enim dei uita, hic cius a&us,
agitare fingula, uitamq; omnibus inlpira-
re. Quaedam uero eoru , quae fupra dixi-
mus, certam quandam requirunt intelli-
gentiam. Cofydera in hoc exemplo quid
potiisimu fignificare uclim. Omnia funt
in deo, non tanqua in loco polita. Locus
enim corpus eft immobile , atq; ea, quae
pofita lunt,motu carent. Locatur quippe
aliter in corpore, aliter in phantafia. Co-
gita fingula continente, cogita nihil efle,
quam incorporalis natura capacius, nihil
uelocius>nihil ualidius,iplumq; omnium
i 5 capacif
capaci&imum, uclocifsiraum, pocentiisi-
siuim.Sic iterum a tcipfo incipiens medi-
tare, atq; animae tuae pr$cipito,que citius,
qudm precipics euolabitJubcto inquam,
ut rranfeat in Oceanum , illa prius quam
iuflcris,ibi erit, inde, ubi nunc eft, nequa-
quam dilcedes.Iubeto iteru, ut in coelum
nolet, nullis pennis egebit, nihil eius ob-
ftabit curfui,non (olis incediu,non aethe-
ris amplitudo, no uertigo coelorum, non
lydcrum reliquorum corpora, quin pene-
trans omnia, ad fupemu corpus ulq$ tran-
(cendat. Quinctia (i uoiueris globos o-
jnnes tranlire coelorum, quodq- fuperius
eft,inudiigare, idquoq; tibi licebit. Ad-
uerte quata (it animae tuae potcftas, quan-
ta celeritas.Tu'ne potes ifta,dcus no pof-
fit?Hoc igitur paao contemplare deum,
ut inTeipfo intelligetias omnes habetem,
habentem^; feipfum ceu mundum peni-
tus uniuerfum,nifi te deo aequaueris, deu
nunquam intelligesmam (imile femper a
fimili fuo cognofcitur. Extende teipfum
in magnitudine fine termino, emerge ex
corpore, totum fupergredere tepus, aeter-
nitas cfto, (ic deu deniq; noueris, impof-
fibile nihil in teipfoiiipponens. Teipfum
immortalem puta , coprchendere cun&a
potentem , fidentia omnem, atq; omnem
pariter
pimamdbr. 441
pariter arte : omni fublimitatc fublimior
cflo,omni fundoprofundior,fcnfusq; fa-
gorum, tuorum ungulos in te colligito,
•ignis, aquae, aridi, humidi, adefto nrnul
mundi partibus omnibus, coelo, terraeq;,
mariq;, per omne aetate, extra corpufcuii
tui utrem habitato, per morte nihil inter-
ire putato. Cur.9: a haec iimul comprehen
dito, loca, tempora, moles, qualitates, 6c
quantitates, fic deum intelligerc poteris.
Contrai, fi animam tua in corpus demer-
feris , ipfamq; abieccris , iisq; teuerbis in
coenu proftraueris, neq; fcio quicquam,
neq; fcire etia ualeo , uaftum horreo ma-
ris rundum,in coelum uolarc nequeo, n6
noui quid nunc fim,no noui quia fim fa-
turus in pofteru, quid tibi cum deo? neq;
enim potes, cdm fis malus, corporisq; fbe
tidi feruus^pfum pulchru, bonumq; per--
ciperc : extrema ucrd prauitas,non rcco-
gnofeere deu. At uero cofiderc, atq; fpe-
rare fe,bonu aliquado reperirepofle, uia
quxdam diuina eft,ad bonu rcao trami-
te ducens,facilisq;, &peruia,pafsim pro-
cedenti tibi femper occurret , ambulanti,
nauiganti, die, no&eq; loquenti, 'pariter
atq; tacentirnihil eft enim in rerum natu-
ia, quod nou aliquam prae fe ferat diui-
nitaris imaginem. Tius.N6'ne inuifibilis
deus?
deus? mens. Religiofius loquere Trif-
megiftemam quis illo lucidior?IUe quip-
pe omnia obeam caufamfabricauit, ut
cum per lingula ccrneres.Hxc dei boni-
tas, haec cius uirtus eft, illum fulgere per'
omnia : nihil eft ucl in incorporeis etiam
inuifibilc, mens ipla intelle&ioe uidetur,
deus autem in operatione c6fpicitur.H$c
ha&cnus enodata tibi fine Trifincgifte,
extera omnia ipfc per tc ia perlcrutabc*
ris,neq; falfa ucritatis imagine decipieris.
commentaria.
\ndecimus de mete3diuino fermoneple -
nm declarat aeternitatem a deo , mundum
ab aternitate, tempus a mundo 3 tranfmu-
tattonem a tempore , a trajmutationemor •
tem, atqi yitampedere,infuperabili dei po -
tefiati nullam potentiam , nec diuinam3nec
humanam,nec fupernorum3nec infernorum
tomparabilem effe, quem ynicum effe cum
rationibus, tum analogijs 3 grati fitme per-
monTtrat,qui cum otiofus effe nequit, fem-
per omnia facittquod de aterna yerbigene*
ratione dittu rette concipiasiait enim quod
opus diuinum adeffe neceffarium erat 3 yt
effent ea , qua fiunt , qua fiebant , O* qua
fient in pofierum, id yita efl3id pulchrum ,
id bonum , id deniq, deus , & cunfto •
rum
tumffed quid hoc nift quod ait itu E uange-
lifla tuba cecftiit,cum inquit : \n principio
erat verbum ,& verbum erat apud deum,
& deus erat verbum. Hoc erat inprinci -
pio apud deum,omnia peripfum fafla funt,
& (hic ipfofaftum efl nihil, quod fattum
eft,in ipfo vita erat. Cunttorum ergo vi-
ta,a deo manat, at q\ ipfa deut efl. Quo jit,
vt ea vera mors , veruscp is non (it rerum
interitus ,qui vulgo putatur ,verum ea, qua
viventium vita in abditum Jereuocans,res
defer it. Mira profeClo proportione ad eum
comprehendendum vtitur,qni omnem effu-
git proportionem,qui comprehenfus incom -
prehenfibilis manet , & qui omnibus inco-
gnitus, omnibus in rebus feprsSlat cogno -
fcibilcm. Vos ergo quicuq\pij huc toti nunc
adefle, & mentis fermonibus vejhra men-
tem inclinate, vt eu tandem cognof catis, qui
omnia oh ea caufam fabricatus efl,vt eum
per fingula cerneretis. Hac Mens.
Mercurij ad Tatium de communi. XII.
MEns quidem 6 Tati cx ipla dei eC*
fcntia,fiqua tame cft eius cflcntia,
nafcitur.Haec qualifcunq; (it,foIa feipfam
fynccra comprehedit. Mens igitur ab cC-
Erntia dei nequaquam diuila, led illi po-
tius co modo conncxa,quoSolis corpori
lumen.
4 4^ MUCVM! T R. I S M«
lumen. Haec mens deus eft in hominibus^
atq; idcirco nonnulli cx hominum nu-
mero dii liint, eorumq; humanitas eft dir
uinitati quam ,pxima : etenim bonus dae-
mon deos quidem praedicat immortales,
homines autem mortales dcos.In anima-
libus aute irrationabilibus , mens illa na-
tura eft. Nam ubiennq*, anima, ibi quoq;
mens : quemadmodum ubicunq; uita, ibi
etiam anima in uiuentibus, ablq, rationis
di(curfu,anima eft uita uacua metis:mens
quippe adiutrix eft hominu animarum,
eas in bonum proprium reuocans.In ani-
malibus ratione carentibus , cdm natura
cuiulq; operando congreditur, in animis
hominum rdiftit interdii, atq; repugnat.
Anima liquide infula corpori, d uolupta-
te, atq; dolore continuo deprauatur , ex
corporis enim commiftione uoluptas, &
dolor, ceu riuuli quida Icaturiut, in quos
madens anima fuffocatur. Quibulcunq; .
igitur animis mens praelidet, fuo illa fui-
tore illuftrat,earum moribus, malisq; re-
ftens : quemadmodu ucro medicus eru-
ditus aegrotatis corpus doloribus afficit,
urendo illud,atq; fccando , recuperandae
ualetudinis gratia: eode modo mens uo-
luptuofam affligit anima, ut radices uo-
luptatis eucllat: ab hac enim omnis ani-
mae
V
mx morbus, morbusanimae grauifsimus,
impietas eft : opinio autem no ad bonum,
prorfus ullum, £cd ad malum potius alli-
cit. At ucrd mens illa repugnans, fic ani-
mae bonum procurat, ut fanitatem corpo-
ris medicus. Quotcuq; hominam animae
mentem nequaquam, forti tae font guber-
natricem, eadem, quae 8c brutoru animae,
patiuntur.Dimittit eas mens cupiditatum
imperio, ad quarum expletionem ardenti
quodam impetu perferuntur, rituq; fera-
rum immoderate & irafeutur, & cupiunr.
Quodq; deterius eft, nec finem imponat
libidini ullum , nec malorum inueniunt,
pafsionumq; terminu. Hifce uelut li&o-
rem,ut uinaiccm deus legem propqfuit.
Tat. Hic 6 pater difputatio illa de feto,
quam in fuperi oribus imperfe&am reli-
quimus, re uiuifeit. Na fi decretu fit quon-
dam adulteros, quofdam forte fecrilcgos,
cur aliquis inde mul&atur , quando qui-
dem compulfns fati neccfsitate delique- ■
rit? tris. Omnia funt feti opera filirabfo;
illo nihil eft corporalium, non bonum fi-
ne illo quicquam poteft, non malum fie-
ri fine illo. Decretum eft cum , qui turpe
quid commiferit, pati.illc ob id commit-
tit, ut patiatur inde quodeunque patitur,
quando commiferit. Cseterum de feti, ac
delibo
44» MERCTUI TIUsMi
delicorum fuppliciis , in aliis diximus.
Praefens uerd nobis cft fcrmo dc mente,
quid mens ualeat , quam differens in ho-
minibus, ac brutis fit eius inftin&us. atq;
-iterum quomodo iri brutis quidem no cft
mens ip(a benefica, in hominibus autc li-
bidinis impetum cohibet , iracundiae rc-
ftinguit ardorem, ex quo fequitur, ut in-
ter homines, irrationales quida, nonnulli
rationales cxiftanr.Cun&i uerd homines
fato, generationi, trafinutationi fiibiiciun
tur : initium quippe, finisq; fati duo haec,
generatio, fcilicct, ac trafmutatio. Et ho-
mines uniuerfi id quide patiuntur, quod
inftituit fetu. Vcrdm rationales illi, qui-
bus diximus mentem ceu gubernatricem
afsiftere,non code modo, quo caeteri pa-
tiuntur,immo ab improbitate alieni, exi-
ftcntcsqi no mali, patiuntur minime ma-
lum. tat. Quomodo rurfus haec ais 6
•pater? tris. Adulter non'nc malus? ho-
micida non'nc malus ? Homo non adul-
ter patitur, fed quemadmodum adulter.
Non homicida, fed quemadmodum ho-
micida. Qualitatem tralmutationis effu-
gere impoftibile cft, ficut & generationis
cffc&um,prauitatem uerd metem haben-
• ti uitarc licet. Quamobre ego mi fili bo-
num femper dsemonem auaiui di£tant£ ,
' ' ‘ ' qui
* I M A N D E R. 44£
qui fi literis quaeq; monimeta mandafict,
mira quaedam dies, humano generkmo-
lumenta conferrer. Solus ille mi fili, tan-
quam ipj(c pro mc genitus deus , uniucrla
conlpicies, diuina in nos effudit oracula.
Nunc equidem audiui fic aliquando prae-
dicante, linum omnia funt, praefertim in-
telligibilia corporaruiuimus poteria, a&u,.
acternitatc.Mens huius bona, quemadmo-
dum & cius anima bonaccumid ita fc ha-
beat,nihil cft intclligibilium ab intelligi-
bili diftas.Potcft praeterea raens princeps,
omnium, atq; anima dei, quaecunque uult
efficere : haec ille.Tu igitur ifta confyde-
ra, & ad hunc, quem infera, (ermonem de
fatOjmcnrc^rrcaisq; auribus adfla. Si di-
ligetcr litigiofas captiunculas cuitaucris,.
inucnies ablquc dubio, quodmens anima
dei dominatur omnibus , tuin etiam legi,
ac cactcris uniucrlis.ncq; aliquid illorum,
quae ad fatum fpc&it , impofsibilc men-
ti. Idcoq; humanus animus fato fuperior,
non tamen, quae fato fubic&afunt, negli-
git.atquc ifta fimt oraculaboni daemonis
optima, t a. t. Vere diuin£, atque etiam
commode tra&afti haec 6 pater. At illud
infuper mihi declares obfccro.Mcntcm in
brutis operari naturae modo dixifti, cum
illorum afFc&ibus coopcrante. Affc&us
f autem
4fO MBRCVMf TR ISM.
autem irrationa!ium(ut arbitror ) pafsio*
nes funnmcns ergo pafsio quaedam eft,fic
enim pafsionibus conformatur, trism.
Euge fili bone , quam generosi rogas,
aequum cft ut tibi refpondeam. Omnia,
quae infunt in corporibus incorporea, pa-
tibilia funt,immo pafsiones proprie 1'unt.
Omnis motus corporeus, in corpora quo-
que mouctur a mcntc.motus autepamo.
Vtraque ergo , tum quod mouctur , tura
ctia quod mouct, patiuntur : haec quidem
dominas, illud ucrd fiibie&um. Cum uc-
rd feparatur a corpore, d pafsionibus libe-
ratur, irnmo nihil ufquam impatibile fili,
cun£ta enim patibilia. Sed pafsio, & pati-
bile in hoc maxime diftcriir, quod unum
agit, alterum pariturxorpora ucro fecun-
dum feipfa etiam agunt, aut enim immo-
bilia lunt,aut moucntur :utru ucrd (it ho-
rum,pafsio cft. Incorporalia autem ope-
rantur femper, proptercaq; patibilia ftint.
Neq; te appellationes moucant. operario
enim,ac pafsjo idem, uocabulo tame ma-
gis honorando uti nil obeft. tat. Per-
fpicuam de his rationem reddidifti 6 pa-
ter. tr. Illud praeterea confydcra 6 fili,
quod duo haec foli ex omnibus animali-
bus homini, deus ipfc largitus eft,fcrmo-
ncm fcilicet , atque mentem, quae quidem
-- • eiufd
ciufHe(ac immortalitas)prcmii eflc cefai-
tur. Iis quifquis ad id, quod decet, utitur,
ndiil ab immortalibus diferepat. Quin-
ctiam corporis folutus compedibus , ab
utrifq; ducetur in chorum bcatorii fimul,
atque deorum, tat. Caetera praeter ho-
minem animantia, non'ne fermone utun-
tur? tr. Non fili, fcd uoce. permultum
intereft uocem inter, atq; fermonem : fer-
ino eundis comunis hominibus, uox au-
tem propria cuiufq; hominis, propria ctia
cuiufq; generis animantia, r a t; O pa-
ter,diucrfa genera hominti,diucrfis utun- '
tnr fermoiiibus. r m s m. Diucrfis 6 fi-
li, unus etiam fermo : qui per interpreta-
tione huc, atq; illuc tranfiatus, unum de-
nique uerbum exiftere reperitur. Verbum ‘
idem apud Aegyptios, Perfasq;, & Gr«-
cos. Sed uideris mi fili, uerbi uirtutem, 8c
amplitudinem ignorare. Beatus deus, dae-
mon bonus, animi eflc in corpore, men-
tem in anima , in mente uerbum pronun-
tiauit , deum aute horum patrem afleruit.
Verbum itaq„imago, ac mens dei cft : cft
corpus quidem ideae, idea uerd anima cft,
purifsimaq; materiae portio afr, aeris ani-
ma, animae mens, metis deniq; deus. Deus
ucro circa omnia, fimulatque per omnia,
mens circa anima, anima circa aefrem, a£r
_ fi circa
4S*. taBRCVRII trism-
circa materiam. Necelsitas autem, proui-
dcnriaq; , & natura, organa mundi funt,
ordinisq; materiar. Etenim inteiligibiliu
unumquodq; edentia , edentia ucro illo-
■rumipfum idem. At eorum, quae munda
infunt, corporum, unumquodq; eft multi-
tudo. Corpora componta ipfum ide ha-
bcntia,atque inuiccm mutuo tranfcuntia,
immortalitatem ipfius eiufdem perpetuo
feruant. In caeteris corporibus, quae com-
pofira funt, corporis cuiufq; numerus eft.
abfque numero conftitutioncm,uel com-
pontionem, ucl didolutione fieri impof-
libile eft : unitates quippe gignunt, atque
augent numeru, rurfusq; folutae,in fc nu-
merum retrahat. Materia quidem una, to-
tusq; hic mundus, magnus eft deus, ima-
go maioris, unitus illi, patris ordine, uo-
luntatcq; feruans,uitae totius integra ple-
nitudo : neque eft in eo quicquam per o-
mnem aeternitate, rcftitutionemq; pater-
nam fcu ad torum, fiue ad partem Ipc&as,
quod non uita fruatur : neque eft uitx ex-
pers in mundo quicquam , nec fuit antfc,
nec erit. Viuentem enim uoluit pater eius,
quandiu cft,cflc mundum, unde deu hunc
ede ncccde eft. Quomodo podunt 6 fili
in deo , in totius imagine, in plenitudine
uitae,cdc quaedam uita carentia? Priuado
uitx
nitac corruptio cfl, corruptio ucro perni-
cies. Quonam igitur pa&o, pars ulla cius,
quod incorruptibile cfl, corrumpi, ucl dei
cjuicquam definii potcfl? tat. Nonne
o pater animalia, quae in mudo funt mun-
di partes, intereunt? TR. Rc&ius loque-
re fili. Erras enim in nomine, non moritur
in mundo quicquam, fed compofita cor-
pora difloluuntur : diflblutio mors non
cfl,fcd miflionis refolutio quaedam fblui-
tur autem unio, non ut ea, quae funt, inter-
eant,fed ut uctcra iuuenefcat. tat. Cum
fit quaedam ODeratio uitae , non'nc motio
quaeda haec eft,atq; idcirco, quid in mun-
do immobile? tr. Nihil o fili. tat.
Nunquid immobilis tibi terra uidetur?
t r. Minime, fed multis motibus agitata,
fola tame haec quodammodo flabilis. An
non ridiculum cfletipfam nutrice omniu,
concipietcm,parturientemq; fingula mo-
tu carere ? impofiibile enim aliquid abfq;
motu parere. Nec minus ridiculum illua,
quam id corpus Herile nuncupare : nihil
enim aliud iplius immobilis appellatio,
quam flcrilc quiddam fignificat. Totum
noc ofili generarim coiydera,quod cll in
mundo, aut crefcedo, aut dccrcfccdo mo-
netur. Quod uero mouctur, id praeterea
uiuit : fingula tame uinentia,haud eadem
f 3 cflc
4f4 MUCYMI TRISM.
cflc ncccflc cft. Simul quippe mudus uni-
uerfus criftcns, totus quiacm immobilis, *
partes autem cius agitabiles undiq; : nihil
tamen corruptioni iubic&um , fcct appel-
lationes quaedam foliae homines turbant.
Neq; enim generatio, uitae creatio cft, lcd
latentis explicatio uitae : neque mutatio
mors,fcd occultatio potius.Cum hec igi-
tur ita fo habeat, immortalia cun&a. Ma-
- tcria quide uitae fpiritus eft, mens animat.
Ex mente uiucns omne profluit. Omne
igitur uiues per mente, permanet immor-
tale. Maxime ucro omniu immortalis eft
homo, qui deum capit, qui diuinae cofbr-
matur cllentie.huic cnimfoli ex omni ui-
. ucntiu genere, deus ipfec6gredirur,no&c
quidem per fbmnia, die crebrius per por-
tenta, per quae omnia libi futura pracnun-
• - tiat, per aucs, per inteftina , per fpiritum,
perq; Sibyllam, propter quae uere dicitur
nomo fcire, Quae lunt, quae fuerint, quae
mox uentura trahantur. 111 ud autem in
primis animaduertas fili mi uclim , quod
unumquodq; genus uiuentium reliquo-
rum, propriam mundi prouinciam habi-
tat : humida quidem aquam, tcrrcftria ter-
ram, aerem uolatilia : homo autem in o-
mnibus utitur, terra, aqua,aereq;,& igni:
coelum fulpicit,fcnfiiq; illud attingiracus
ucrd
. Z' * / 4
1
tier6 circa omnia fimul, atque per omnia,
a&us enim eft omniii, atq; potcftas. nam
arduum quiddam eft 6 fili, acum percipe-
re. Hunc quoties intueri uoIucris,aducrte
mundi ordinem, atque ordinis cius orna-
tum. Aducrte neccfsitate eorum, quae fen-
fu percipiuntur , prouidentiamq; cuneo-
rum, quae fa&a fint ante, & quae quotidie
fiunt. Aducrte plenam uitae materiam, ta-
lem , ac tantu deum cum omnibus bonis,
Sc pulchris diis daemonibus, atq; homini-
bus incedentem, tat. At iftae 6 pater
operationes quaedam funt? tr. Ah fili
unde haec,niu ab ipfo deo profieifeuntur?
num ignoras , quod quemadmodu mun-
di partes funt coelum, aqua, terra, & aer,
- eodem modo dei membra, uita, immorta-
litas, nccclsitas, prouidentia, natura, ani-
ma, mens ? Horumq; omnium participa-
tio, ipfiim bonum : neq; fit aliud ufquam,
nec eft fa&um, ubi deus ipfc non adfit.
tat. In materia ergo pater, trism.
Materia fili mi fcorfum eft a dco,ut Ionis
illi proprius afsignctur. Quid aliud illam
•exiftimas, quam rude, indigcftamq; con-
' geriem hanc exifterc pofle ? ncjfccus cre-
- das nifi formetur. Quodfi formatur, ab
i aliquo certe formatur : operationes enim
i formandi, partes dei efic diximus. A quo
l ,t f 4 ergo
ergo uita donantur animantia lingula, a
quo fiunt immortalia, quae immortalita-
tis munere perfruuntur , a quo mutantur,
quae mutabilia liint, fiuc materia, fcu cor-
pus nuncupaueris,dei a&us eflememeto.
Athunq; materiae, materiae ratione : a&u
corporeum, corporum rationem : a£him
cl!entiae,cflcntiaeratione;ida; omne, neq;
quicquam eft in omni , quod non fit ipfe
deus. Itaque nec magnitudo, neque locus,
neq; qualitas, nec figura, neq; etiam tem-
pus circa deum, omne enim eft. Omne au-
tem circa omnia, atque per omnia. Hoc
uerbum 6 fili cole,atq; adora. Cultus au-
tem dei unus eft, non efle malum.
'COMMENTARIA.
Duodecimus de inferiore mente,qu<e pri-
ma mentis imago >aut uesiigium quoddam
eft , profequens poft prima mentis exattam
determinationem , eam fmgulis animabus
ajfociattfed in irrationalibus mens natura
eft , in hominibus autem ratio : cuius bene-
ficio quicunque hominum deftituuntur,ritu
ferarum flagranti quodam impetu ad cu-
piditatum expletionem rapiuntur,necfnetn
fu* libidini ftatuunt ullum , nec fuoru ma-
loru inueniuntypaflionumque terminit,qui
fato, dtuinoque decreto patiuntur y ddntque
fu* meritas ignoranti* pernas. Boni contra,
quibus mens pr*fidct boni, pulchri que ima-
go bona fufcipiunt,qu* illis constituerit fa-
tum. Minime ergo fatum effugies : lex fi-
quidem diuina efl fatum, mala tamen, poc -
nasque prauitatis a (feclas fugere potes. Mer-
curius oraculo plenus multa difcutitffapiut
oraculum infundentem audiuit. duo diuina
in hominibus munera commedat , mentem ,
atque fermonem . Oracula boni d*monis,uel
fi mauis , coelectis jpiritus diuinitus afflan-
tis aperit ,d e deoyde uerbo,de mudo, de ma-
teria, nihil ejfe in mundo uit* expers, nihil
mortale dicendum ,fed potius diJfolubile9
quid ejfe fenliendum, nihil immobile. Ut fo-
li diffolubilium homini deum uarijs modis
congredi, & quo paElo ex fenfibilibus ad
deum percipiendum homo affurgere pofiit .
H ac duodecimus.
Mercurii ad Tatium (ilium fuura, degenera*
rionc,& itnpofirione Olearii. X 1 1 T#
~ ‘ t *
Ta t. In communibus pater termo-
nibus,per aenigmata quaedam, ac fi-
ne declaratione ullius adiun&ionis , de
deitate tra&afti , aflerens ante regenera-
tionem laluum fieri neminem. Equidem,
dum afccndcbas in montem , fupplex tibi
p 5 tunc
tunc afliti,obfecrans,ut mihi regeneratio-
nis rationem aliquando rcferaresrid enim
folum reflabat tunc mihi difcedum.Tunc
demum fpopondifti tc r.cuclaturum,cum
a mundo forem alienatus. Ecce iam pa-
ratus fum pater, a mente mea mundi de-
ceptioncs excufsi.tu ergo ferua promifla.
Regenerationis modiun ucl palam, uel
clanculum , ut Iubet , ediflere. Ignoro 6
' Trifinegifte, qua ex materia, quoq; femi-
ne natus fuerit homo. tu. O fui con-
Icmplatiua in filcntio fapieritia, fcme eius
ucrum bonum, tat. Quonam ferente
pater? hoc enim ignoro, tr. Volun-
tate dei, mi fili. tat. Et quanti cft, qrn
noneft genitus: expers enim intelligibilis
ellentix. qudd fi aliter fe habeat, qui gi-
gnitur, deus erit dei filius, t r. Omne
in omni , conflans ex omnibus poteftati-
bus. t a t. Aenigmata fingis 6 pater,
neq; patris more cum filio loqueris, t r.
Hoc genus 6 fili non cruditur.uerbu quo-
ties uult, fub infinuationc quadam in dei
.memoriam reducitur, tat. Impofsibi-
lia infers, ac nimium uiolcnta,quaproptcr
his cupio contradicere, t r. Admodum
diferepas a paterno genere T ari.T a T.Ne
inuideas mini pater , legitimus enim fum
filius. Age prccor,rcgcncrationis modii,
MMA.NDER, 4^
me doce. tr. Quid dicam fili?quod di-
cam praeter hoc non habeo quicqua,qudd
uerum cerno fpc&acuju, ex dei benigni-
. tate mihi iam oblatu, nude in corpus Sim;
immortale tranflatus,fumq; non ille, qui
prius fueram, ac mens nuper effc&us. hoc
myftcriu non docetur. Vide hoc elcmeto
formato, per quod uidere licet, perquo.d
. ncgle&a eft a me prima copofira Ipccics,
non quod fim coloratus,ta6himq; ac ter-
minum habcam.ab iis enim inpraelcmia-
rum alienus fum. tat. In furorem me,,
infanumq; mentis ceftrum o- pater nimiit
concitafh, in praefentiaru me ipfum haud
uideo. t r 1 s m. Vtinam fili charifiiroc
. tu quoq; teipfumnon dormiens tranfeur-
riflcSjinfbr corum.qui fomno in fbmniis
..occupantur, tat. Dic age, quis eft re-
generationis autor? t R. Dei filius ho-
mo , unius uohintatc dei. tat. Nunc
mutu 6 pater, ac ftupidum reddidifti : ipfc
quoque a priftino ftatu mentis alienatus,
eandem aipicio imarum rerum chara&c-
rc magnitudinem , in coq, mendacium.
Mortalis enim fpecies per dies fingulos
tranfinutatur,hacc ad tempus, utpote falia,
in augmentum , detrimentumq; uertitur,
quid ergo ueruTrilmcgiftc? tr. Quod
non perturbatu, non determinatum, non
. eoior
coloratum, non figuratum, non cocifum,
nudum^crfpicuum, a fcipfio comprchen-
fibilc,intran(mutabilc bonum, ac penitus
incorporeum, tat. Infanio iam re ucra
mi pater, cumcp fapiente abs te fperaflcm
me fieri ciulcemodi cognitione , fenfus
obtufi fiunt, tris. Sic accidit fili. Nam
furfium latum, ut ignis, & deorfum latum,
ut terra, & humidum,uelut aqua,necnon
fpirans,ut aer, quomodo ipfium fehfu per-
cipies, non duram, non molle, non den-
fium,non penetrabile ? fiolum poteria, atq?
a&u confy dcranduqui uero poteft,orct,
ut generationem, quie in deo eft , intcili-
gat. tat. Impotens ego fium pater.TRis.
Abfit hoc 6 fili. recurre intcipfum,&
c6fcqueris.uclis,ac fiet.Purga fienfus cor-
poris , fiolue te ab irrationalibus materiae
ipfius ultoribus, tat. Num ultores intra
fe fiunt?TRis. Non pauci 6 fili,fed horri-
biles, ac multi, tat. Ignoro 6 pater.
tris. En fili,hacc una eft ultrix, ignoran-
tia : fecunda, triftitia : tertia, inconftantia:
quarta, cupiditas : quinta, iniuftitia: fexta,
luxuries: deceptio, fieptima : o&aua,inui-
dia:traus,nona: decima, ira: undecima, te-
meritas: duodecima ucrd,maliria.hae qui-
dem fiunt numero duodecim: fub his plu-
res aliae continentur , quae per corporis
'• v v • cart
•carcerem inclufiim , triftcm homine (cn-
fibus pari cogunt: abfunt aute iftac ab cov
qui cft dei fretus clcmcnria. Atq; ita con-
fiat regenerationis modus,ac fermo. De-
inceps fileto mi fili, deumq; filendo lau-
dato, coque pabo diuina clementia nun-
quam-a nobis aberit. Gaude deinceps mi
fili , nam pptcftatc diuina in contempla^-
tionem es ueritatis clcuatus.Dcfccndit in
nos cognirio dei > hac accedente, repulfa
cft ignoratio. Defeendit in nos cognitio
gaudii, hac pcaefcntc,triftitia penitus au-
fugit,in cosd; fc uertit, qui ad eam parati
lunc capicnaam.Potcftatcm uoco ad gau
dium perduc etem conftantiam, cuius uis
.proculdubio fuauilsima eft. Compleba-
mur igitur eam libcntifsime filiica enim,
cum primum aderit vmollitiem omnem
prorfus expellet. Quarta uero nunc con-
tinentiam uocojuim uniucrfarum uibri-
ccm cupiditatum. Gradus hic 6 fili,iufti-
tiac fundamentum exiftit. Aduerte autem
quo pabo a cunbis operibus iniuftitiam
. expulit, iufti quidem effebi fumus, abfen.
- te iniuftitia fili. Sextam uoco potentiam
: in nos defccndentem^ommunitione fci-
licct aducrfuscxceirum,hac deriiq; difcc-
dente, inuoco ueritate, aufugit mox dc-
ceptio,ueritas adeft. Vide quomodo ab-
folut
(blutum cftbonu,ueritate pr^fcntc.Liuor
enim difccfcit a nobis , ucritatis enim in-
natum eft bonum , cum uita fimul & lu-
mine,nec ultra irae uindex acccfsit. Veru
ultrices omnes repentino quodam impe-
tu rcie£tac funt. IntcllexifU fili regenera-
tionis ipfius modii, denario praefente nu-
mcro,intcllc6hialis generatio compofita
eft, quae duodenariu numeru reiicit. Idq;
ex ipfa generatione fpeculati fumus.Qui-
cunq; igitur propter benignitatem gene-
rationis , quae fccundu deum eft , fcnlura.
amittit corporeum, {eipfum cognolcit ex
diuinis compofitu,fa&usq; indccliuus,di
uina potetia tota mente lactatur, tat. O
pater concipio non oculorum intuitu,led
a&u mentis, qui per uires intimas exercc-
tur.in coelo fum,in terra, in aqua, in aere,
in animalibus Ium , in arboribus , in cor-
pore, ante corpus, atq; poft corpus.Ad id
praeterea milii dicas uelim, quomodo ul-
trices tenebrarum numero duodecim , £
decem poteftatibus repellutur. Quis mo-
dus Trifmcgiftc ? trjs. Tabernaculum
iftudo fili, eft ex zodiaco circulo confti-
tutu, qui ex duodenario numero conftac
iUo.Niuncrid; undecim funt, unus omni-
formis fecundum ideas naturae, ad homi-
nis pcruagationcm,atq; circuitum/
difiugate quodammodo iuntabimiiccm
ultrices illifin agendo tamen quodamo-
do coniugatae, ut ccce infeparabile cft ab
ira temeritas.' Merito ergo fecundu re ba
rationem catenas' interuallum , quatenus
a potcftatibus decem, id cft a denario nu-
mero repelluntur. Denarius 6 fili, animae
genitor cft. Vita ucro, & lux, ibi unita
funt , ubi unitas ipfius numeri funr cx
Ipiritu natirit^wbmtas fecunda rationem
aenariu complebitur, niriusq; denarius
unitatem, t a t. Eia pater uniucrfum ui-
dco,mcq; ipfum in mente cofpicio. tris.
At hxc cft regeneratio 6 fili , non adcfle ’
ulterius coraori, quantitate dimenfo. Ob »•
hanc profcao rationem , regenerationis
myftcriu protuli,ne fimus calumniatores •
totius aduerfiis multos , quos deus ipfc :
uult. TAT.Rcfpondc ad haec 6 pater, cor-
pus iftud cx potentia conftitutu,num ali-
quando difibluctur? tris. Cane nc id
ulterius audeas. Impofsibilia profers , ac
penitus erras, mcnrisq; oculis lfta loquen
do, impietate ni mia profanaris. Scnnbilc
naturae corpus ab ellentiali generatione
procul admodfi diferepat, unum quidem •
difiblubile,indillblubilcalccrum. Illud
mortale, hoc immortale. An ucrd igno-
ras, quod & deus, & unus filius natus es?
TAT,
tat. O quam ucllcm 6 pater, analogiam
illam per hymnu,qucra dixifti audille te
a poteftatibus , dum ipfe in o&onario
cflem. tris. O&onarium 6 fili cecinit
iplc Pimandcr. Vndc te decet.umbraculu
lolueretpurus enim ille Pimadcr, meris di
uinae potcnnac,non plura mihi, quam feri
pta fint, aperuit, exiftimas me reliqua feru
taturum , hortatus me cftad decora offi-
cia, ex quo omnes, qua® me uires funt,
.concinunt. tat.O pater audire haec,&
intelligere uelim. trism. Quiefce fili,
qurcfcc inquam, audies iam harmonicam
•cantilenam, regenerationis hymnu, quem
nuhquam fic iacilc propalarem , nili tibi
conclusurum confiderem. Non docetur
hoc,fcd occulitur in filcntio.Yide me fili
bone,obfcrua fingula diligetcr. Sic enim
te quoq; decet orante fub diuo, occiden-
te foic ad auftrum, oriece uero ad eurum
faciem uertere. V niucrfa mundi natura
hunc audiat hymnum: Audi terra vaudite
turbines imbrium, 6 fyluae filete, cantatu-
rus fum creatorem omnium, totumq; &
unum.Audicc coeli, quiefeite ucnti,circu-
lus immortalis, dei oratione illam exau-
diat. Cano iam creatorem omnium ger-
rarum dillributore , coelum aequilibran-
tem , iubentem ex occano aquam undiq;
fluere
riMANDER. 4 6%
fluere dulcem ad hominum alimentum,
iubetem ignem fulgere fupeme ad asio-
nes hominum, atq; deorum. Agamus illi
omnes una uocc gratias, trananti coelos,
naturamq; creanti.Hic mentis cft oculus,
hic potentiarum bcncdi£tioncm libenter
excipiet. O meae uires, laudate ipfum unu
& omne. Confonate uoluptati meae o-
mnes animi uires. Cognitio fan£h,quae
tuo lumine fulget, per te lumen intclligi-
bilc catans, gaudio mcntisexulto.Omncs
potentiae mecum uni concinite. Conftan
tia canta mecum. Iuftitia mea, per me iu-
ftura canat. Communio mca,totii ipfum
laudet , per me canat ucritas ucritatcm.
Bonum noftrum , bonum denique canat.
‘O uita , 6 lux, i uobis in nos bcncdi&io
currit. Gratias habeo tibi pater, a£his o-
mnium potcftatu. Gratias ago tibi deus,
omnium potcftas a&uum. Verbum tuum
per me te laudet , per me mundus uerbo-
rum recipit faermeium hoc , meae uires
clamat, totum cantant, uoluntatem tuam
perficiunt.Tua uoluntas abnc in totum,
facrificium uerborum , ab omnibus exci-
pe. O uita, totum, quod cft in me, falua.
0 lux tqtum illumina, {piri tus deus. Ver-
bum tuum me regit fpiritifer opifex. T u
lolus es dcus.Homo tuus haec clamat, per
1 - v G ignem,
466 MtRC7R.II TRt£M*
ignem, perq; aerem, per aquain, perq; ter-
Tam,pcr fpiri tum, perq; creata. Ab aeterni-
tate bcncdi&Lone inucni , qua delyderip
in uohmtate tua quiefeam. tat. Noui PJ
ter hunc hymnu abs te ex uohintatis ane
&u cantatum, unde mundu attigi, in eum.
tris. Intelligibilem dic mundu fili.TAT.
Intelligibilem dico pater. Ex tua fiquidc
cantilena, illuftrata mihi mens eft, quo fit,
ut iule quoque ardeam, amore canendi.
tr.is. O fili mi Tati , ne fine propofito
laudes cantato diuinas. tat. Ex men-
te cantabo mi pater, trism. Quaefpe-
culor infundo tibi , generationis proge-
nitor Tati. tat. Deo uerborum offero
facrificia . 6 Ais , tu pater , tu dominus,
tuque men^accipe facrificia uerborum,
• quae requiris amc , te uolente perficiun-
tur omnia, trism. Offero fili hoftiam
patri deo gratam, ora tioniq; tuae intentus
cfto. tat. Gratias habeo tibi pater, quod
ifta mihi praedicare uolueris. tris. Gau-
deo fili , quod tibi bona quaroplurima
ex ueritate, quae fen£ fimt immortalia
opera-id i me difccnSjfilcntiu uirtutis an-
nuntia , nulli communicans regeneratio-
nis myfierium , ne tanquam calumniato-
res quidam reputemur. Etenim utcrq; np
firum adfufilciendam meditatus cft,cga
r I M A N D E kI 4 6f.
qnidcm difccns , tu ucrd condi fccns , cx
quo tcipfuin,patrcmq; nouifti.
commentaria.
T eriiu [decimus efl de arcano regenera •
tionii myUerio3ante quam f aluta fiebat ne-
mo , cuius regenerationis autor efl dei filius
homo, unius uoluntate dei. myflerium, quod
non docetur ,fed occulitur in fi lenti o , &•
in filentio a fanftis ueneratur. T» Chri-
fliane cetera legito , etfinoua regeneratio-
ne in deo per deifliu es reformatus , depul-
fis ignorantia ,tri?fitia, cupiditate 3ininUi-
tia t luxuria , deceptione, invidia 3fi-aude9
ira t temeritate , malitia , horribilibus duo-
decim tenebrarum yltricibus: decem oppo -
fitis dei pietate ajfecutis poteTlatibus tota
mente exulta , deo reformatori toto men-
tis uigoregratias agere memento jotut eius
amore flagra 3 totus Jpiritus fattus , £r d
ffirituregenitus , pietatis hymnum concie
ntiCT regenerationis immaculatus pieta-
tem retine . totus in deum parentemyOJ re-
generationis autorem eius filium conuerfus ,
hunc ex hoc tertiodectmo fiufhtm confecu-
tus , yelfaltem ad tam pie cogitandis men-
tis tua benignitate excitatus.
Mercurii ad Acfculap ium Rpilogur, XII II'.
c z Quon
aVonii filius meus Tatius ( te ab-
Ccnte)naturam omniii difcerc uo-
luit, cunftari ucro mcnoluitipfe, utpote
iunior ac nuper accedens, ad cuiufq, co-
gnitionem , coaftus fum plurima drcerc,_
ut facilis illi foret, atque expeditus intui-
tus, operxpretium efle ccnfiu, ut cxmul
tis elicens potiora , fummatim mmc nbt
dilputationcm procedentem repctatmU-
cet enim tecfi, utpote rerum naturae gn-
to per myfteria quaeda percurrere. Qg*
fcnfu percipiutur,fa£ta funt omnia.fiutq.
quotidie. |enita non i feipfis.fed abalm-
ro fiunt. Multa funt genita, fcnfu patenua
ISSssSffiSB®
tacnim diximus ab alio fluere.Ndulau-
tem praeter ingenitum, genitis effc poteft
antiquius.Faftor quippe potenaoi eftyR
unicus, folusque re ucra fapiens umaab,
ciVm nihil omnino ipfum pnecedat. Do-
minatur quoq; multitudini , magnitudi-
ni, a&ioru, continuitati, gemtorumoio-
mniu differetiae.Praeterea gemta mfibilta
funtauifibilis ille,ob iducrdfadt.utuili-
bilis fiat.feinpcr igitur facit.Dignu eft m-
telligere.intelligcndo nurari,adnurando
fc beatum uocare, patrem legitimu rcco-
gnofeentem. Quid enim dulcius parente
IcgitimopQuis ifte?Quomodo cum repe
riemus? an illi appellationem dci,fbli de-
cens cft attribuere ucl fadoris,uel patris?
an tria pariter cognomenta ? Deum ergo
cognominato propter potetiam , fodore
propter adum, patrem deniq; propter bo
num. Eft enim poteftas a genitis admo-
dum differens, adus aute in productione
eundorum. Quamobrem fermonis ua-
rictate, uanitateq; dimifIa,duo haec inpri
mis meditari oportet, genitorem fcilicct,
ac genitu, horu nihil cft mediu, nec quic-
qua praeter haec aliud. Cum ergo omnia
intclligere uolucris,horurecordare duo-
ru, eaq; cfle uniuerfa memeto,nihilq; tibi
erit ambiguum, nec fupemorum, nec iiH
femorum, feu diuinoru, feu mutabilium,
aut patentium, aut eorum, quae in tenebris
dclitcfcur. Duo nempe eunda funt geni-
tor ac genitu, nec feccrni alterum ab alte
ro poteft: neq; enim genitorem abfq; ge-
nito efle pofsibilc eft , utruq^ illorum i d-
ipfum cxiftit.Itaq; neutrum difiungi licet
ab altero , quemadmodu ncutru afcipfo
diuiditfiquide ipfum faciens, nihil praeter
ipfum,quod facit, cft aliud, fimplcx enim
eft, ut iemper eft.itafcmpcr cft agens,
G 3 idem
idcmq; fibiipfi, & in cxiftcndo pariter, &
in agcndp.Nihii autcm,quodgcnitu,ilfc
ipfb genitum cftrnon ergo fcorlum fa&u
a facietc-.qui horum unum fubtraliit, per-
dit & alterum. Vnus quippe natura pro-
pria, naturam lemper alteram refpicit. Si
itaq; duo concellafunt , efficiens & effe-
rum, unita quide funt inuicem: fic tame,
ut unum praecedat , alterum ucro fcqua-
tur: praecedens fane deus effi ciens, feques
uero id, quod eft cffe£hun. Quicquia id
deniq; fit, neq; diffidat quifpiam iis, quae
diximus uarictatcreru perterritus , quafi
tam diucrforiun conftru&io uel ardua
iit , uel indigna maieflate diuina. Vnica
enim deo gloria, omnium coftiturioratq;
" id eft uclut corpus dei cffe&or. Abipfo
profero fa&ore, nihil malu, nihilq; tur-
pc.Hae iiquidem pafiiones funt creata fe-
quentes opera , quemadmodum aes rubi-
eo, animata corpora limus. A t neq; faber
ferrarius induxit rubiginem, neq; anima-
ti corporis genitor coenum, ac fordesieo-
demq; mocio, nec deus etiam malum. Gc
ncrationis aute perfcucratio, malu fiirrc-
pere cogit, eaq; de caufa mutatione deus
rebus inllicuit , & ceu quanda generatio-
nis ipfius purgatione. Pr^terea eidem pir
^ori figurare licet coelum, terra , mare,
c — deos
M « A N D E R. 471
de os, homines, bruta, arbores, ac uita ca-
rentia, dcoucro,uni, talium dccrir agen-
dorum facultas ? O dementem, 6 ca:cum,
& totius diuine cognitiois expertemiNi-
liil eft magis 6 Acfculapi ridicufu, qudm
quod huic accidittna dum fc deum ucne-
rari fatetur, ex eo, quod creandi negotio,
curaq; liberet, deum ipfum prorfus igno-
rat,quodq; deterius eft, mortaliu illi paf-
fiones afcribit, inuidia, fuperbiam, igno-
rantiam, imbecillitatem. Nili enim faciat
omnia, aut lupcrbus eft, aut potius imbe-
■cillis,quorumutrunq; nefarium. Deus c-
nim unicam, propriainq; naturam habet,
idq; bonum eft. Bonus autem, nec fuper-
bus eft, nec impotes. Ipfum ucro bonum,
deus cft.Bonum quippe, ipfa uis omnium
agendorum. Quodeunq; genitum, i deo
gcnitum,ideft a bono,& ab eo, quod o-
mniapotcft.Vidc quomodo ille quidem
facit, quomodo etiam illa fiunt, quod 5
comprehendere uclis , licet magnam ra-
tionem, perpulchram , atq; fimillima in-
tueri. Alpice precor agricultore, femina
in terra: gremium diffundentem, hic cri-
ticum, ordeu alibi , ahbi ucrd reliqui ge-
neris femina, afpicc eunde uitcs,maIosq;,
& ficus rcpaftinantem,atq; amputantem.
Eodemq; modo deus ipfc in coelum qui-
04 dera
dem ferit immortalitate , in terram uero
mutationem, in torum deniq; mundum
uitam,atq; motum.Hec autem haud mul-
ta funt,fcd pauca , ccrtoq; numero deter-
minata. Cun£ta enim quatuor funt,ac de-
us & generatio , quibus omnia compre-
henduntur.
COMMENTARIA.
Quarttfdecimus hxc ajferit , qua fenfu
percipiuntur, fafta effe omnia , atq ; conti -
nuefieri:nam quemadmodu ab alio fluunt,
cpii omnibus omnipotens rebus dominatu/,
ita quocp ea continue fufiinet,nefua natura
fui prona cafus ruant in nihilum, cuius fi-
la cognitio felicem facit, at(p beatum, qui
deus, omnium fa£lor,atque pater eTt,0> fi -
lusipfegenitor,&* extera omnia genita, in-
terlue genitorem , &• genitum nullum in-
tercipi poteTl medium: &• hac duo,vniuet-
fa funt : fint enim duo omnia,genitor,atqi
genitum frater ea hoc afferit, malum adeo
non pendere (yt neq> a ferrario fabro, fini
rubigo)fed creata fiqui opera . it ex huma-
na nos arte ad diurnam artem concipien-
dam eleuat, &• deum ipfum in calo immor
t alit at em firere in terra mutationem > i»
toto vero mundo vitam, atque motum Mac
J-pilogus.Uxc pauca per modum argumen-
torum
torum fuhiccimtts, quamuis ingenue fatea-
mur fingulum quenque dialogorum •*•'**-
yi,“ i*r|jnicnjrc))y lOtt—
gopraf antius, quam nojira modicula vi-
rei fug gerant , ingenium . Frodeat tamen
Mercurius hicdediuina potejlate nunc ir*
torm honorem , iUujlrationem
legentium ex ijs pr*fertim,qui ex gentilibus
prodierunt omnibus feculis infigni fermo -
num pietate conJpicuusxcui deinceps librum
eiufdem de voluntate diuinafubiungamus .
mercvrii
, TRISMEGISTI ,
ASClEFlVS,
. Ltffio Apuleio Madaurenfi Philofopho
Flatonico interprete.
|| Sclepius ille, pro fole mihi
eft deus : deus tc nobis 6
Aiclcpi,ut diuino lermoni
interclles, adduxit,ciq; ta-
H Ii, qui merito omnium an-
tea X nobis ta&oru, ucl nobis diuino nu-
mine infpiratorum,uideatur ellc religio-
sa pietate diuinior ; quem fi intclligcs ui-
derisjeris omnium bonorum, tota mente
G 5 plcnif
plenifiimus, fi tamen multa fint bona, Se
non unum , m quo funt omnia : alterum
enim alterius conlentancum efle dinofei-
tur, omnia unius efle, aut unu efle omnia,
ita enim unum alteri .connexum, ut fcpa-
rari alterum ab altero non pofiit. Sed de
futuro lermone, hoc diligenti intentione
cognofccs. tu ucro 6 Afeiepi jpccde pau-
lum, atq; nobis, qui intcrfit,cuoca. Quo
ingreflo, Afclepi9 ctia Amnonc interdie
fuggefsit. Trifincgiftusdt, nulla inuidia
Arnnone prohibet a nobis, etenim ad d*
nomen multa meminimus d nobis efle
feripta, ficuti etiam ad amanti fsimum, Se
charifiimum filium , multa de phyfica,
exoticaq; quaplurima.Tra&atuhunc au-
tem tuo alcribam nomini,praetcr Amno-
nem ucro nullum uoca alterum, ne tantae
rd religio fiis imus lermo , multorum in-
teruentu uenientium , prarfentiaq; uiolc-
tur, tra&atum autem tota numinis maic-
ftate plcnifiimuin, rrreligiofsc mentis cft
multorum confdcntiac publicare. Amno-
nc etiam adytum ingreflo , fan&oq; illo
quatuor uirorum religione, & diuina dd
-completo praefentia, competenti ucncra-
biliter filentio ex ore Hermd animis fin-
gulorum, mentibusq; pendentibus, diui-
nus Cupido fic exortus cft dicere, tris.
O Aiclepi omnis humana immortalis eft
a sc l b p i r j. ' 47/
anima, fed non uniformiter cun£be,fcd a- .
liae alio more, ucl tempore. acsle. Non
cnimoTrifincgifte, omnis unius quali-
tatis cft anima, tris. O Afclepi,ut cele-
riter de ucra rationis continentia didici-
ftiiNon enim hoc dixi, omnia unum cfle.
Se unum omnia,ut que in creatore fiicrut
omnia, ante qua crcaflet omnia, nec im-
merito ipfe di&us cft omnia, cuius mem-
bra funt omnia. Huius itaq;,qui cft unus
omnia, ucl iplc creator omnium , in hac
tota difputationc , curato mcminiflc , de
cocio cunfta dcfccndunt in terram, & ia
aquam, d: in aera. Ignis folum, quod fur-
fum ucrlus fertur, uiuificum, quod deor-
fum', ei deferuiens . at ucro quicquid de
alto ddeendit, generans eft: quod furfum
uerfus emanat, nutriens : terra fola in fe
ipfam confidens , omnium cft receptrix,
omniumq; generum, quae accipit,rcftitu-
trix . Hoc ergo toto ( ficut meminifti )
quod cft omnium uel omnia, anima, St
mundus a natura compraehcnfa agitan-
tur, ita omnium multiformi imaginum
aequalitate iiariata,ut infinita: qualitatum
ex intcruallo fpccics cflc nolcantur, adu-
natae tamen aci hoc, ut totum unum, de ex
uno omnia eflc uideatur. totus itaq; qui-
bus formatus eft mundus, elementa funt
quatuor, ignis, aqua, terra, aer, mundus
i
unus, anima una , deus unus. Nunc mihi
adefto totus quantum mente ualcs,quan
tum calles altutia : diuinitatis etenim ra-
tio , diuina lenius incentione nofcenda,
torrenti limillima eft fluuio, e fummo in
pronum ,praecipiti rapacitate currcti.quo
efficitur, ut intentionem ncftram non fo-
lum audientium, ucrum etiam tra&atium
ipforum, celeri uclocitatc praetereat.
COMMENTARIA.
Caput primum edocet,omnia ynius ejfe ,
omnia ynum : ynius ,yt d quo omnia:
ynum,ytomnia ejfefta:in caufa funt ynu,
animam humanam omnem immortalem
ejfe, fed id dtuerfa ejfe forte : de coelo omnia
def :endere:quod de fccndit^ generatione pra-
flare: quod afcendit,jhrfumqi tendit, folum
praflare yilam , idipfum ynum , cuius funt
omnia, & quod eft omnia mMdu, et mun~
di formas omnes monere, ex quibus coaluit
mundus , ignem, acrem, aquam, & terram
ejfe : & fient omnia corpora , ynius mundi
corpus ynum efficiut, ita quoqi yult omnes
rerum formas ynam omniformem ynius
mundi efficere formam, quam mundi yo-
cat animam , quare mundus omnicorpor,
atqi omniformis:et hac funt corpus ynum,"
anima yna, mundus y nus,deus ynus,a quo
diuina
ASCLEPIVS. 477
diuina ratio , diuinumq ; yerbttm , torrenti
fluuioe Jummo in pronum praei pit i rapa-
citate curre ti femiUimum, omnia permeat ,
Hiabitur omma,infiuitq\ in omnia: & hac
diuina ratio, diuinumq, yerbum, quidnam
aliud obfecro quam diuina fapientia , o-
mnium artifex ? qua (yt fapiens canit) o-
mnibus mobilibus mobilior e(l: et qua cum
Jit yna, omnia potefi ,& in fi permanens
omnia nouat.Hac prima particula.
(f A V V.T AII.
C Ocium creo fenfibilis deus, admi-
niftratorcu: omnium corporu, quo-
rum augmenta, detrimentaq; Sol,&.Lu-
nafbrtiti funtrcceli uerd,& ipfius animae,
& omnium, quae in mundo funt, ipfc gu-‘
bernator cft,qui eft omniu cffc&or deus:
A fupradi&is enim omnibus, quoru gu-
bernator cft omnium frequens per mun-
dum fertur influxio, & per anima omniu
generum, et fpecicrum omnium, perq; re-
rum naturam. Mundus autem praeparatus
cft i deo , receptaculum omniformium
fpecicrum: naturam autem per fpccies ef-
figians, mudum per quatuor elementa ad
coelum ufq; adduxit. Cun£ta dei uifibus
placitura, omnia autem defuper penden-
tia, in fpccies diuiduntur, hoc quodi&u-
: . ’ . rus
rus fum mbdo‘.Gcncra reru ominum fiisi*
foccics fcquutur,ut (it ita totalitas, genus -
fpccicsgcneris particuiatgenus ergo deo-
rum,dxmonumq; genus: aeque & homi-
num, (imi liter & uolucmm,& omnium,
qux in fe mundus habet , fibi fimiles fpc-
cies generat: genus eft & aliud animalis*
genus fine fenfibus quidem, attamen non
carens anima, unde beneficiis gaudet, &
aduerfis minuitur, atq; uitiatur, omnium
dico,qux in terra radicum, ftirpiumq; in-
columitate uinifcunt, quarum fpccicsper
totam terram fparfx funt. Ipfima coelum
plenum eft deo:fuprad:£hi autem genera
inhabitant ufq; ad loca fperierum, earum
rerum , quarum omnes immortales funt
fpccics. Species enim generis eft pars, ut
- homo humanitatis , qua neceflecft fequi
qualitatem fui generis : unde efficitur, ut
quamuis omnia genera fint immortalia,
fpccics tamen non omnes immortales
lunt.Diuinitatis enim genus, ipfum &
fpccies immortales funt : reliquorum ue-
ro genera, quorum aeternitas eft gener»,
quamuis per fpccies occidat, nafcendi ta-
men foe eundi tat e feraatur. Ideoq; fpccics
mortales funt, ut homo mortalis, immor-
talis humanitas : omnibus tamen generi-
bus , omnium generum fpccics mifcen»
' A < C l I H V S. ' 1 47^
tur : quaedam, quae ante fa£br funt : qui-
dam,quae de his faffcc luntrhaec aute,quse
conformari tine nutu diurno , Ipccics fi-
gurari fine adiutorio daemonum, anima-
lia inflitui , & coli , fine hominibus non
pofTuntQuicuq; igitur daemonum a ge-
nere fuo defluentes , in fpcciem fortuito
conmn&i funt alicuius fpecici generis di
uini, proximitate, & confortio ciiis fimi-
les habentur, quorum ucrd daemonu lpe-
cics qualitate fui generis perfeugrant, hi
amantes hominum rationem, dimones.
nuncupatur, fimilis eft & hominum Ipc-
cies aut eo amplior : multiformis enim>
uariaq; humani generis Ipccies, 8c ipia a
pre dicio defuper aducnicns confbrtio:o-
mnium aliarum (pccicru multas, & pro-
pe omnium per ncccfsitatem coniunttio-
nes fecit, propter quod & prope deos ac-
cedit, qui (e mente , qua diis iun&us cft,
diuioa religione diis iunxerit. dtemoni-
bus accedit , qui iis iun&us eft. humani
uero, qui mediocritate lui generis con-
tenti funt: & reliquae hominum Ipecics,
iis fimiles erunt , quorum le generis Ipc-
ciebus adiunxerint*
fiunt, aut a diis, aut d daemonibus, aut ab
COM
.»
480 MERCVRII TMSM."
COMMENTARIA.
Caput fecudum. Pro prafentium iuuan •
nanda, intelligentia , & quorunda fe cluen-
tium latere haudquaquam debet, Mercu-
rium longe alto fignificatu yti yocabulo
animalis, ac nos yti cofueuimus , item &• a-
nimx yocabulo: nam animam ex fecundo
Vimandri dialogo, motu definit:animal au-
tem ex fequenti capite , anima definit, &•
corpore. quare quicquid yim motricem ha-
bet fu a quidem locutiouis ob fer uatione, ani-
mam habet : quicquid autem animam, &
corpus, animal efl. animal igitur calunt ,
mundus , planta, &• elementa, \erum no -
ftra confuetudo efl,id folum "vocare animal,
quod fit corpus animat umf en fu p radit um,
& animam non folum motu definimus fed
yita, fenfu,yltrcneo motu, aut intelleftu, .
Cum itaqi animal audimus , non nojbro,
fed fuo more intelligamus . at nunc ad dia-
logum. Contendit caelum, cctleficque corpus
ad catera fenfibilia,yt homo ad extera ani
malia : homo autem exteris animalibus, yt
» • #
animali [< deus, coelum yero cateris fenfihili-
bus,yt fenfibilis deus. At deum omnium re-
morem, gubernatore omnium cffe,qux fint
in mudo,mhil aliud effe crediderim, quam
J deum
\
deum omnibusprouidere,^ omnia diflew.
fartfper genet-a, per flectes, quoris omnium
mundus e/lreceptasulu,& unicuique deus ,
Ht ajito inslrumtio jtnunus aliquod impar»
titAutSol, C? Lunar ad rerit ortus pr obi-
tusM nui m augm ota,G? detrimenta fiott
diuinitatis organa,&* homines per angelos ,
bruta uerbperhotmnesdiflenjdt.. Ai u er o
quod de damonibus dicit, j pectes- fine eorum
adiutorio non figurari,. &• quofdam haftffe
gener kdiuino,®' proximitate,^ confortio
dqs fimileshdbstos, quofdam nero in quali i—
tate fui generis perfeuerajfe hominu ratio-
nem amantes ifcimus exfacris Ut eris, ange-
los,qui noti firtiau erunt fisum principatum ;
reliqui jfe f ium domicilium, & in indicium
magni dei uinculis aternis fub caligine re-
ferunto* qui , etfi famulent fe hominum
amatores,m~inimltame amant, fed ad pr<e-
cipitia pertrabut, quod a principio fecerut:
amare enim (i mutantes , cum mortt homi-
nibus intulerunt s dt cibant nequaquam mo-
riemini, fed eritis ftcut dij , facientes bonum
& malis. Qu<t igitur de damonibns hic di- '
cit, non fatis accorfimodiuidehtur pojfe ad
piam trahi intellegentiam, fed errorem gen-
tiumfequi : netum dthominibus , qui h<e»
rent deo, diurnos euadere: qui autem d*mo-
482, MER.CYR.II niSM,
nilus» in fortes recipi daemonum » damtnt-
lus que iungi, qtti in indicium ( ut diftum
efl } magni dei uincnli* sternit funt refer*
ualiyingenue fatemur. Nam ex dei ere pro-
nuntiat Ume jf e cognofcimus, di&uru iit ite*
dicio ijs,q,ninfpujbra parte truntj&ifcedi-
te d me malcditU in igne £temu»qni para*
tus eft diabolo &• angelis eius, fed qui' nant
illi erunt, nifi qui damonibus in hoc mundo
stdhaferunti H ac pro fecunda partitione.
. Air «q. i •• •• v • '<< ' •'
capvt 1 1 1. »
T^\ Roptcr hoc 6 Afclcpi magniun rai-
Wf raculum cft hoirto, animal adoran-
dum,& honorandum : hoc enim in natu-
ram dei tranfit.quad ipfe fit deus:hoc dae-
monum genus nouit,iitpotc qui cum ciP
dem ortum Te eflc cognofcat, hoc huma-
nae naturae partem in leiplb dcfpicit, alte-
rius partis aiuinitate confifus. O homi-
num quatd eft natura temperata felicius,
ac diis cognata ! diuinitate coniun&ios,
partem fui, qua terrenus cft, intra fe dcfpi-
cit, caetera omnia, quibus fc neccflarium
c& ccelofti dilpofitione cognolcit, nem
fccu charitafis aftringit,ficqi fufpicit coe-
lum,fic ergo feliciore loco medietatis cft
politus,ut quae infra fc funt diligat, ipfe i
fuperioribus diligatur ; colit terram, cle-
. . . mentis
A s c L b P i y *; 4^3
mentis uelocitatemifcetur, acumine men-
ris in maris profunda dcfccdit : omnia illi
lucent , non coelum uidcturaltifsimum*
^uafi enim £ proximo fagac itate animi
intuctur.intcntioncm animi cius nulla ae-
ris caligo confundit: non dendtas terrae
operam eius impedit : non aqusd altitudo
profunda dcfpe&um cius obtudit, omnia
idem efly & ubiq; idem efthorii omnium
generum, qua; funt animalia, defuperde-
orfum radices pcrucnientcs habent:inani-
malium ucrd ae imo, in fiipema una radi-
ce fyluefcunt, quaedam duplicibus aluntur
elemetis, quaedam autem fimplicibus.aU-
menta aute funt bina, animas, & corporis^’
e quibus animalia conftantranima mundi •
inquieta femper agitatione nutritur, cor-
porea ex aqua 8c terra inferioris mundi :
alimentis augefeunt. Spiritus, quo plena
iunt omnia, permiftus cun&is, cun&a ui-
uificat , fenfu addico ad hominis intdii-
gentia,quae quinta pars fbla homini con-
cefla cft cx aethere : fcd de animalibus
cun6bs, humanos tantum fenfus ad diui-
nae rationis inttlligeriam exornat, erigit,
atq; luftollit.Sed quoniam dc fenfu com-
moneor dicere, paulopoft 8c huius ratio-
nem uobis expona. cft enim fan&ifsima,
£c m agna,3c non minor quam ea, quae cft
h z diuin
484 MBRCVRII TRISM.
diuinitaris iplius. (cd nunc uobis expe-
diam, quae coeperam, dicebam enim in>
ipfo initio rerum de coniun&ionc deo-
rum, qua hominesfoli (eorum dignatio-
ne ) perfruumur. Quicunque etenim ho-
minumtantu felicitatis adepti funt , ut il-
lum intclligcntiae diuinu perciperent fen-
llimj .quirenfus cft. diuinior ia folo deo,
& inhumana imclligcntia. ascl. Non
enim omnium hominum 6 Trifmegiftc
uniformis dft fenfiis. tms. Non omnes
6 A (clepi intclligentiam uera adepti funt,
fed imagine temerario impetu^urlla uera
ratione inlpe&a , (equentes , decipiuntur,
quae in mentibus malitiam parit,& tranf
format optimum animal in naturamfcr&,
moresq; Delluarum. de fenfu autem, & de
omnibus (unilibus , quando & de fpiritu,
tunc totam uobis praiftabo rationem.So-
lum enim animat homo duplex eft , &
eius ima pars (imples: cft, quae, ut Graeci
aiunt, ovano/us. , aut quam uocamus diui-
nae (imilitudinis formam: cft autem qua-
druplex quod Hotr/uliot/ Graeci, nos mun-
danum dicimus , ex quo faftum cft cor-
pus, quo circuntegitur illud, quod in ho-
mine diuinum eliciam diximus. in quo
mentis diu initas, tc&a foIa,cum cognatis
fixis y id cft metis purae lentibus, fecum ipfc
‘-i * l' conq
conquicfcat,tanqua muro corporis lepta.
CO M M E N T.A R. I A.
Tertium caput effert hominis dignitate,
in qua fumm opere recognofcendus , tanto-
rum beneficiorum aClor, ingenti que amore ,
perennibus gratiarum aSHonibus fim ..
perprofequendus : qui tantis, tamque excel-
lentibus donis hominem infigniuit.nam , ut
uult,ejfiettus tft homo, ut tndiuinam natu-
ram tranfeat a ngelorum, damonu mqtsege-
nus cognofccns , cum angelis nafcitur, quos
habet ab ipfo natiuitatis exordio pr* fides,
& cuTtodes : naturam fortitus immortali-
bus cognatam, det que infignitam cbaratle -
.re; compofttustx mortali , 0 immortali,
terrena , & fupramundana particula :qui
uero diuinitatis dotes non ignorat ^terre-
nam dejpicit, immortali autem i 0 [upra-
mundana parte confidit,ad coelum fijfirat,
ut qui illic meliore fui p arte , omnia fentiat
affinia : attamen in mundi medio pofitus,
cetera, quibus fe diuina ordinatione necef-
Jarium ejfe cognofcit , fecum nexu charita -
'tis. aHringityUt qua infia fe funt diligens, et,
fuperioribus diligatur. colit terram, elimem,
tis uelocitate mifcetur, acumine mentis, in
profunda de fcendit, omnia lUi lucent, cotium
non uidetur altifiimum, quippe qui quafi e
MFRCVMI TR IS M#
proximo, fagacitate animi , ipfum intuetu ?:
intentione animi eius acris caligo non eon -
fundit, non denjitas terra operam eius im-
pedit : non altitudo aqua’ profunda dejpe-
ffam eius obtundit: & tx animalibus cun-
ilis, deus humanos tantum fenfus , ad diui -
na rationis intelligentiam exornat , erigit,
atque fuTloUit. intettigeniia autem uel fila,
hominis pars, atheria, immortalis , & fu -
pramundanorum naturam" fcrtita : atta-
men hominum quidam diurnum fenfum
adepti funt,&> felices quidem,quipia men-
tis intentione in deum iugitcr feratur, qui-
dam uero mundanam, O' fenfualem , um-
bratilem quandam uera , diutnaq ; inteUi-
gentia imaginem: quam qui fequ»ntur,er*
rant. nam hacdiuina intclligentia obum-
bratio in eoru mentibus, qui iUam fequun-
tur, malitiam par it, & transformat homi-
nem,natura quidem optimum,0* diuinum
animal, in naturam fere, moresque beTlia-
rum . H<fc tertia particula fumma .
C K p V T 1 1 1 r.
Asci.' Quid ergo oportuit 6 Trit
megifte, nominem in mudo confti-
■ tui, & non ea parte, qua deus cft, cum in
fomm a beati tudinc degere ? t r. Rc&fc
quaeris A Afclepi, & nos enim deum ro-
gamus,
gamus, at tribuat nobis facultatem red-
dendae rationis iftius. cum enim omnia
uoluntatc cius dependeant, tum illa uel
maxime, quae, de tota fummitate tradten-
tur,quam rationem praefenti dilputarione
cpnquirimustaudi ergo Afclcpi. dominus
Se omniu conformator, quem re£f e deum
dicimus, cum i fc fecundum fecerit, qui
uidcri,& lentiri pofsit, eundem fecundum
fenfibilcm ita dixerim, non i deo, quod
ipfc lentiat ( de hoc enim, an ipfc fentiat
an non,alio dicemus tepore) fcdco qndd
uidcnriumfenfus incurrit: quoniam ergo
tunc fecit ex ie primum, & dfc fccudum,
uifusq; eft ei pulcher, utpotc qui fit omniu
bonitate plenilsimus,amauit cumbit diuir
nitaris fux partem, ergo quod tantus , df
tam bonus efiet, uoluit aUum, qui illum,
quem ex fc fecerat , intuefi potuillct , fi-
muKj; Se rationis imitatorem, & diligenr
. tiac, fepit hominem- uoluntasctcnim dei,
ipfa fiimma, eft pcric&io: utpote cum uo-
luiflc,& pcrfccillc uno, coacmq; tempo-
ris punfio compleat. Cumitaq; ovomM
animaducrtcrcc deus, nori polle omnium
rerum efie diligentem , nifi eam munda-
no integurtieto contegeret, texit eam cor-
porea domo : talcsq; omnes ede praecepit
e* utraque iww*., in unum confundens
K 4
488 M ‘B R. C V r. i f TR I S M.
mHccnsq;, quantum fatis cflc debui flet.
Itaq; homiacmconformauit ex animi, 8c
corporis; id dft ex aeterna, & mortali na^*
tura, ut animal ita conformatum utrique
origini fiiae (atisfaccre pofsit , & mirari,
atq; orare coeleftia,& aeterna, & incolere,
atq; gubernare terrena : modo aute dico
mortalia, noti aquam, & terram, quae duo
de quatuor clementis fubiccit natura h6-
minibus, fcd ca,quae ab hominibus, aut in
his, aut de his fiunt, ut ipfius terrae diltus,
pafcua, aedificatio, portus, nauigationes,
communicationes , comodationcs alter-
nae, qui eft humanitatis inter (e firmilsi-
mus nexus:& pars eft mudi, quae eft aqua,
& terra : quae pars terrenamundi, artium,
dilciplinarumq; cognitione, atq; ufu (er-
uatur, fine quibus mundum deus noluit
cflc perte&um : placita enim dei necefii-
tas (equitur , uoluntatcm comitatur efte-
&us.Neq; enim credibileeft deo difplici-
turum efle,quod placuit:cdm 8c fututum
id,& placiturum multdante (eluerit.
COMMENTARIA.
Quartumtap.difcutit,cur deus hominem
non in intelligib ilium regtone,fed in mundo
coTiituerit,0* aperta eft dtfcuflio.Et etiam
cur ex utraepe natura, immori
» udi»
L
ASCI BPIVS. 45.9
*taU, hominem tempera unit . & yi/ionem
diuina (imilitudinis formam , qttdnque ad
fuam fimilitudinem, & imaginem ereauit
mentem, mundano, corporeoque contexerit
integumento . & u olunt at em dei,fummam
ejje rerum perfeFHonem , quam necefiitas
J equitur , necepitate autem comitatur effe-
tius. nam deus,uoluiJfe, & perfeci jfe,uno,
eodemque temporis punfto complet: quod
mundum fecundum deum, hic & cap,
fexto appellat, perinde ejt,ac fi duitatem fe-
cundam appellas unitate, nam duitas una »
unusque binarius , fed monas abfolute una»
binarius autem non abfolute unus, fed par -
ticipatione,contraSHoneque unus,&. fecun-
dus unus. ita deus unus, abfolute deusimun-
dus aute non deus , fed participatione deus»
& fenfibiliumreru pulcherrimum dei ue-
JHgium.Kac pro quarta Afclepij particula •
f . . capvt v.
* •• A
SEd o Afclepi, animaduerto, ut celeri
metis cupiditate, feftines audire, quo-
modo homo coeli, uel eorum, quae in eo
fiint, dclc&um pofsit habere, uel cultum.
J audi itaque 6 Afclepi, dele&us dei coeli,
cum iis, quae infunt omnibus, una cft ob-
sequiorum frequentatio, hanc aliud ani-
H $ mal
4.90 M1R.C7RI! TRISM.
mal non confecit, ncc diuinorum,ncc ani-
malium,liifi folus homo -.hominum enim
admirationibus, adorarionibusjaudibus,
obfcquiis, coelum, coelcftcsqj dcle&atur,
nec immerito in hominum coetum, mor
ferum chorus eft d fomma diuinitate de-
mifliis fcilicet, lie terrenus mundus uide-
rctur. incultior, fi modulorum dulcedine
caruiflet, fcd potius, ut modulatis homi-
num canti lenis, concelebraretur laudibus,
qui folus ‘omnia ut pater eft omnium,
atq; ita coelcftibus laudibus, nec in terris
harmoniae feauiras dcfiiiflet: aliqui enim,
ipfiq; paucifsimi, pura merite praediti, fbr-
titi ferit coeli fefpicicndi uenerabiliorcm
curam. Quicunq; autem ex duplici nati*-
ix feae cofafione, interiorem intclligcn-
tiam mole corporis refeiderunt, curandis
clementis, hisq; inferioribus fentpraepofi-
11 : animal ergo homo non quidem eo eft
minor, quoaex parte mortalis fit, fed ex
co forte aptius, emcaciusq; compofitus ad
cettam rationem mortalitate au&us efle
uideatur, fcilicet quoniam utrunq; nifi cx
utraque natura feftincrc non potuiflct,cx
utraq; formatus eft, ut & terrenum, & di-
uinum poflet habere deletum : rationem
uero tranatus iftius 6 Afclcpi,non folum
fegaci intecione, ucrum etia cupio te ani-
mi
A SCI 1 M 7 J,
4*1
mi uiuacitate pcrcipere:cft enim ratio pln
rimis incredibilis, integra autem, 8c ucra
Percipienda fandioribus mentibus , itaq;
ninc exordiar.
commbntaria.
Quintum cap.in?lruit,muficam fuaur -
tutem, ad concinendas dei, calesliumcj-Jan
dts,homimbua indultam, epuod & prophe»
tus diuino Jpiritu plenos , prxcipere cogno-
fcimus,cum iubilare,cum pfallere deo, cum
laudare dominum in tympano, in choro, in
chordis, in organo pracipiunt.hic entm mu-
farum, totiuujue mufica optimus fnis. Li-
teradefe conjpicua.
C A P V T VI.
AEtemitatis domimis , deus primus
cft : fecundus eft mundus,homo cft
tertius, effedor mundi, deus, & coru, qiix
infunt omniu,fimul eunda gubernando»,
cum ipfo homine gubernatore compofi-
ta:quod eft totum fafcipicns homo,id cft
curam proprii cfFccit diligentix fux , ut
{Itipfe,& mundus, utcrq; ornameto fibi,
dt ex hac hominis diuina compofitione,
mundus Grxce redius */✓,«<§>*. didus ui«*
deatur Js nouit fc,nouit & mundum: fci-
licet utmeminerit quid partibus conue-
niat fuis, quibus fibi utenaum, quibus fibi
infer
infcruiedum fit^rccogndfcft^laudcs^gra-
tesq; maximas agens deo, eius imaginem
ucnerans,non ignarus fe edam fecundam
effe imaginem dei : cuius funt imagines
duae, mundus fcilicet,&iiomo,unde effi-
citur : ut,quonia cft ipfius una compago,
parte , qua exanima, & fenfu , & fpiritu,
atq; ratione, diuinus eft, uelut cx elemen
ris fuperioribus afeenderepofle uideatur
in coelum.parte iicro mundana, qu? con-
flat ex igne, & aqua, & acre, mortalis re-
flet in terra , ut naturae fuae omnia muda-
' na uidua,dcfertaq; dimittat :tic enim hu-
• manitas ex parte diuina,$c cx parte mor-
talis cfl cffccla in corpore tonfiftcns : cft
autem menfura ciusutriufq;,id cft homi-
nis:ante omnes religio, quam fequitur bo
tutas: ea demu tuncuidctur eflcpcrfe&a,
fi etiam cupiditatum, omnium ailienarura
rerum fit defpc&us. uirtute munita . funt
enim ab omnib9 <liuin$ cogitationis par-
tibus aliena omnia, quaecuq; terrena cor-
porali cupiditate polsidentur: quae meri-
td poflefsionum nomine nuncupantur,
quoniam no nata fimtnobifcu > fcd pofl-
• ea a nobis pdfsideri receperunt . omnia
ergo lniiufmodi ab homine aliena funt,
etiam corpus, ut & ea, qux appetimus, &
illud,cx quo appetentis nobis efl uitium,
; • defp
ASCI E P I V J. 45;
cfefpiciamus : ur enim, animu rationis du-
cit intentio , homo ha&cnusefle debuit, ;
ur contemplatione diiii'nitatis,partCj quae
fibiiun&a mortalis cft, mundi interioris. •
neccfsitatc feruandi, dcipiciat, atque coiy-
temnat:namut homo ex utra qv parte po£
fit e fle plcniflimus , quaternis eu utriufq;
partis demetis animaduerte cfle forma-
tum , manibus & pedibus utrifque binis,,
aliisq; corporis mebris s quibus interiori,
id cft terreno mundo deferuiat.i Ilis ucro
partibus quatuor,fcnfus,animi, memori^, .
atq; prouidentiae,quaru ratione, e u^a di-
uina norir,atq; fulpiciat.undc efficitur, ut
rcru diucrfitatcs, qualitates cffe£his,quan
titates , fufpiciofa indagine homo fere-
tur. Retardatus ucr& graui,& nimio cor-
poris uitio,has naturae rerum caufas, quae
ucrae funt , proprii peruidere non polsir.
hunc ergo fic eflcfhim, conformatum^;,
&tali minifterio , obfequioq; praepofito
a fummodeo,eumq; competenter, mud^
mundum fcruandd,dcumpi£ colendo, di
gn£ & competenter in utroq; dei uolun-
rati parentem , talem quo munere credis
efle muneradum(fiquidem cum dei ope-
ra fit mundus, ciusq; pulchritudinem, qui
diligentia feruat , atque auget, operamq;
fuam cum dei uoluntatc coniungit, cdm
fpec
1
i
424 MHItCTR.II T R I S;M.
{pccicm,quam ille intentione diuina fb&*
mani t , adminiculo fui corporis , diurno
opere, curaq; cop'onit)nifi co,quo paren-
tes noftri munerati fiint ? quo etiam nos
quoque munerari, fi fuerit diurnae pietati
complacitum,optamus pii {simis «otis, ut
emeritos, atq; exutos mundana cuftodia,
nexibus mortalibus abfolutos, nature fu-
perioris partis, ideft diuinae, puros,fan-
ttosq; rcftltuat. ASCLEP.Iufte,& uere di-
cis 6 Trifmegifte : haec enim merces, pie
fub dco,diligetcr cu mundo ui.uetibus.fi>
cus cnim,impieq; qui uixerint, & reditus
denegatur in coelu , coftituitur in cor-
pora ali a, indigna tan&o animo, & foeda
migratio : ut ifte rationis lermo procefiit
6 1’rifinegiftc, futur$ aeternitatis Ipc ani-
mae,in mudana uita periclitatur . fcd aliis
incredibile, aliis fabulofum, aliis forfitan
. uideatur efle deridendu. Res enim dulcis
cft, in hac corporali uita , qui capitur de
poflcfs ion ibus fnuSHis . quare anima ob-
torto (ut aiunt) detinet collo, ut in parte
fiii , quae mortalis cft, inhaereat, nec finit
partem diuinitatis agnofcerc,inuides im-
mortalitati malignitas:ego emm tibi qua-
fipraediuinas dixcro,nullupoftnos nabi
rurum dcle&um fimplicc, qni cft philofij
phiae, quae fol^ eft in cognofceda diuim-
tate
• A J C 1 B P I T S.
fcate frequens obtutus , & fan&a religio:
multi etenim eam multifaria ratione coii
fundunt. Quomodo creo multi incom-
prchenfibilcm philofopniam afficiut, aut
quemadmodu multifaria ratione confun
dunt> tms. O Afclepi,hoc modo in ua-
rias difciplinas, ncc coprehenfibilcs, eam
callida comentationc mifcetes, Arithme-
ticam, Mufica,Gcomctriam. Puram aute
philofophiam,camq; tantum diuina reli-
gione pendente , tantum intedere in reli-
quas oportebit , ut apocataftafcs aflxoru,
Itationcs praefinitas, curfumq; commuta-
tionis,numeris coftarc miretur.Terr$ uc-
id dimefioiies, qualitates, quantitates, ma
ris profunda, ignis uim,& horum omniu
effedus, natura cognofcens, miretur, ado-
ret,atq; collaudet arte, mcntem<p diuina.
Muficcn ucrd noflc , nihil aliud cft , nifi
cun&aru rerum ordine fcirc,qu£q; fit di-
uina ratio fbrtita.Ordo enim rcru fingu-
laru, in unum omniu artifici ratione colr
latus, concentu quenda melo diuino dul-
cifonum,uerifsimumq; coficict. asciep,
Qujd ergo homines poft nos crut?Tius,
Sophiftaru calliditate decepti, £ ucra, pu-
ra,fandteq; philofophia auertentur . nm-
plici enim mente, & anima, diuinitate co-
lere, ciusq; fa&a ucnerari,agere etiam dei
' - ; • ' ~ uoluh
4
df yO 171 w ’ ~ —
uoluntati gratias , qux cft bonitatis fol*
plcniisima, hxc eft nulla animi importu-
na curiofitatc,uiolata philoiophiii & de
hisficbucuiqitraftatum. ; .■
CaiAM.ffNTARlA. '
Sextum cap~.differit,deum abfolute pri-
mum ejje deum:mundum,fecundu,non ab-
folute,jed participatione defot qniptprt-
ma abfoluti dei imago -.hominem, ttrtin, di
uinitaiis participatione deum , &fecudam
dei imaginem, dem autem nonimago ,fed
imannu omnium ueritas. homine, anima,.
fenlu,fpititu,ratione,tanquamfuperioribus
elementifjpoJJe in coelum afcendere.qua ue-
to igiie, a ero , aqua, terra, coalitm.eft, mortis
obnoxium y.terra mundana omnia diuina
illa parte uiduata relinquere. Me furam, ad
cuius medii uiuere debet homo , religionem
effe, qua /equitur bonitas, & quaperfepa
tandeejfe uidetur,cum cupiditates omnium
akenaru reru uirtute mumtadejpicit, pof-
fef tones, corpus* & ea omnia, que appeti-
mus, &• ipfum deniq', appetitionis fenfitm.
homo enim hattenus ejfe> dicrque debet, vt
fua fert fententia,quatenm rationis intetio
animi ducit: adeoq', ut diuinitatis contepla
tione,eam parte, qn.t mortalis efifibt quidt
mundi inferioris necef itate feruadi3adtun-
a*
fl* contemnat , atque dejpiciat. de potieris
Aegyptijs diuinat Af cleptus, nullum f>ofi eos
futurum , qui puram, & de cognofcedo deo
adipifcatur philofophiaMox Hermes redit,
ad quid terra dimenfiones,id efi geometria,
qualitates, quantitates, maris profunda,^
ignis uim, horumq\ omnium natura,id efi
uniuerfam de numer is, coelesbbus globis, re-
busqi naturalibus philofophia,difcere horni
nem oporteat, fane ut admiretur , adoret,
collaudet artem, mentemq,diuinam, horum
omnium artificem ■. hanc enim puram efpe
philofophiam,atq\ tantum diurna religione
pendentem,hanc muficam , hunc cocentum»
1 s noffe cunelarum rerum ordine,quem quaqi
res, dinina ratione fortita efi, atq\ in vitin
ad omnium artificem rationem collatum ,
concentum quendam diuino meto dulcifii*
mum,uerifiimumq\ efficere. & philofophia
nulla animi, importuna curiofitate uitta -
•tam,(implici mente,& animajdiuinitatem
colere, eiusq\fafla uenerari, agere etia dei
Molunt ati grati as, qua e fi bonitatis fola ple-
niJUma. Confirmdtq-, Afclepij vaticinium*
Hac f 'exta partitio. 4 ' . •
C A P V T- V T f.
DE fpiritu ucr6 , 8c dc his fimilibus,
hinc fumatur exordiu. fuic deus, &
^ •
r4$8 mfr-CVUi trum*
hyle, quam graecfc credimus mundum, &
mundo comitabatur fpiritus,fedno finn.-
iiter ut deo. ncc deus funt haec, de quibus
mundus efticcixco no erant, quado nata
non cranufcdm eo iam tunc e«nt,undc
'nafei habuerut.Non enim ea iola no nata
dicuntur, quae nec dum nata funtvfcdea,
quze carent fcecunditate generandi, .ita ut
* • -Lii Ona?rnna;cre®
lUnt,qUlDUJ» mciL b > rr ■
generabilia funt,quq de hisnafei poflunr
Vametlt ea ex fc nata fantncq; emm dubi-
tatur exiis , qusex fe natafiint .facile
'nafei poffe ea, de quibus omtfa nafcutim
'Deus crgofcmpitcrnus,dcus ?tcrmis,nec
• nafei potcft,nec pbtuitdnc cft,luc fnit>c
erit femper : baec ergo eft , quae ex fc tota
eft, natura dei. Hyle autem^uel mudi na-
tura, & fpiritus , quamuis nata uidcantur
d principio, tamc infc nafcedt, procrcaa-
diq; uim poisident, atq; naturam foecim-
<. ditatis : etenim initium in qualitate nari*-
rae cft , quae & conceptus , & partus in fe
pofiidet uim, atque naturam. Haec itaque
fine alieno concepto cft,lola. generabilis,
at ucrd ca,quae uim lola concipiendi ha-
bent,ex alterius commiftione naturae, ita
difccriieda funi: , utliic locus mundi cum
iis, quae in fc funt , uideatur efle non na-
tus»
#’
a 9 c t i p i r sC» 4^
j/ms , qui utiq; in fc uim totius naturae tau
, bet ; locum aute dico, in quo iunc omnia:
neque enim haec omniaclTe potuiflent,li
locus dceflet,qui omnia fuftinese potuif-
ict. Omnibus enim rebus, quae fuerunt,
pr^caucndu eft locomcc qualitates enim,
nec quantitates, ncc politiones, nec effe-
rus dignofei potuiflcnr,earu rerum, quae
nulqua funtdic ergo& mundus quamuis
< natus non lit , in £ tam£ omnium natura
; habet, utpote qui omnibus iis ad conci-
piendi! finus praeftat fqecundifsimos: hqc
2 ergo eft totum qualiratis,materi2eq;,quse
creabilis eft , tamctll creata non eft , ficuc
; enim natura materia qualitatis fos eunda
eft,lic & malignitatis cade eft, aeque
• eunda. Nec ego dixi 6 Alclepi,& Amon
(quod a multisdicitur)num poterat deus
incidere, atq; aucrtercd rerum natur* ma
htia> quibus rdpodendiim nihil omnino
eft.. . * V eftri tamen- caufa lidprofcquar,
coeperam,#; ratione reddam; dicut
enim ip fi, de uro debuille omnifaria mun
dum a malicia.liberalle:ita enim in inudo
<eft* iit quali membra ipfius uideatur efle:
prouifuin,cautumq; eft ( quantum ratio-
nabiliter potuiflet) a fiunmo deo r tunc
: c»m fenfu,difciplina, intclligentia, men-
tes bominumeft munerare dignatus . his
ii enim
,0°emmiebus,quibus cieris anteftamusant
■malibus foli pofTumus , malmx fraudes.,
* «oim iis implicitus eft , cx afpeon uita
rit ishomocft diurna intelligentta, pru-
nt,is nom tum enim clt
S^S^bomtatecon^
Coiriw autem mintftranwr omnia, & uc-
. getanmrin mudo,& quafi orSa"T^
i machina fummi dei uoluntan fubteto
-feft Itaque ha&enusintclligatur inob
: menefola intelligibilis
^deuS,reaor,gube=f"
i SSL. rerum fukftamiam, totam*
- gignentium, creantiumquc materiam^
omne quicqiudcft,quantucunq; cit.tpin
S StanturVfiue gubernantur o-
Sncs in mundo
domuaturamfuam idcodiftnl «
ui , Hvk autem uel mundusomm
recepWOTlmn , omtnuroque a^tano^at-
'ouefiequcrttatio, quorum deusguberna-
tor,SenfansointnbusTAus imndaM,
: quantum unicuique ^eflar.^,
ritu nero jmp1»01^1' " <^,3, mundi
rotunditas in modum fphxrx,ip& ^
qualitatis, uel form? fiue cau^mmfibilu
. ASCLBMVS, y
tota: quippe ctim quencuq; in ea fummu
fubrer dcfpiciedi caufa delegeris locum,
ex eo in imo quid lit uidere non poisis:
propter quod multis locis inftar,qualita-
tcraque habere creditur, per formas enim
folas fpecicru , quarum imaginibus uide-
tur inlculpta,quafi uifihilis crcditurxiim ,
depida moftratur,re aute ueraeft fibiipfi ,
inuifibilis femper : ex quo ciusimuin uei
pars(ii locus eit)in fphaera graec c&Ans di
citur. liquide tJlap graece uidere dicitur,
quo uifu imu fpliaer? carcat,unde& 'u/ltcu
dicutur fpecics , quod fint inuifibilis fo/-
niae;ab eo itaq; quod uifu priuatur,grxc£
ab eo, quod in imo fphaerae funt, La-
tine inferi nuncupantur. Haec ergo funt
principia , & antiquiora , & quan initia,
ucl capita omniu, quae funt, in his, aut per
haec, aut de his. asclb. Omnia ergo ipfa,
ut dicis , quae funt 6 Trifmcgiftc mudana
(iit ita dixerim)fpecicrum omniu qu^ in-
funt,in uniufcuiufq; ficuti eft,tota fubftan
tia. tr.is. Mundus itaque nutrit corpora, f
fpiritus animas . fertfus autem ( quo do- '
no coelefti fbla felix fit humanitas ) alit ■
mentem : neque enim omnes , fed pauci,
quorum ita mens cft , ut tanti benefi-
cii capax cfle poftic , ut enim fble raun- >
dus , ita mens humana iflo clarefcit lu- .
« * » , i 3 mine,
S©1 MUfiVUIi TR1SM.
nunc , & eo amplius. Nam fol quicquid f
illumiftat, aliquando terrae & lunae inter-*
ie&u , intfcrUcaiente no&c ,'cius priuatur>
lumine:fcnftis autem cum fcmel fuerit a-]
rumae commtftus humanae, fit una ex be-
ne coalcfconte commiftionc natura , ita '
ut nunquam ekrfinodi mentes caliginum
impediantur erroribusmnde iuftc ienfus,
deorum anhnas effc dixerunt : ego ucr6
nec corii dico omnium , fed magnorum
quommq;,& principalium. • :
COMMENTARIA. *
/Caput feptimum cctinetde genefimun-'
di, de H yle, mundi qt materiande jpiritu cp*
• initante, & de loco ,velatamphilofophiam.
Omnia mundana in mundo ejje : mundum
in deo : continens , locum appellat. proinde,
locum minii natum ejje non vult: mundum
autem natum eJfenO* non natummatu qui-
dem,fi creaturarum opificium re/picis : at
non natum , fi opificij refpicis veritatem.
"Hyle enim fipiritus, mundus fciUcet,G*
vis quadam diuina per omnia means, atq*,'
di.fp*fa,in mundi opificio non erant quando
nata non erant, fed in eo ( inquit ) iam tunc
erant , vnde najci debuerunt fed in quonam
erant, ni(i in diuino illo verbo , per quod o-
nwia fatta funtfet in quo > & quod fafium
* * «n»
C t B't» t’V s* $05
ita erat,& ynde tandem faftum pro-
dijt qudcquid efi fattum. Hylen facundam
*ffea que qualitatis, qua rationem boni ha -
bet.O' aque facundam malit is, quod boni)
tnaaqi aque fit capax , ceu terta eadem,fa-
lutarium, et noxiarum herbarum facunda
esl,idq-, habet terra , tanquam proprietatis
fua membrum, fic & Hyle. Attamen deum
in hominibus prouidijfe ( quantum ratio-
nabiliter oportuit) fenfu, beet di/cipUnam >
intelligentiam , aduerfas huiufmodi mate -
terialem proprietatem , ne malitia nofiram
hylen occuparet, ceu noxia quadamherba
dejertam , negletlam , incultdmqi terram.
Infuper de jpiritu in omnia dijfufo,de infe-
ris, de fenfu,qui ettfuperiorum mentium in
humanas mentes iUapfia, ceu radiorum lu-
cis in oculos, paucula quada difeeptat . hae
feptima particula.
' C A P- V T VIII. ‘
; A scl e . Quos dicis rerum capita ucl
initia primordiorum 6 Trifmegi-
fte? trism. Magna tibi pando & diuina
nudo myftcria. cuius rei initium facio,
exoptato fauore coelefti. Deorum gene-
ra multa funt, corumq; omnium pars in-
tcUigibilis,alia ucro ienfibilis pars, intcl-
ligibiics dicunuir,non ideo quod pueen-
14 tur
J04 MERCVRII TRISM.
tur non fubiacerclenfibusnoftris (magis
* enim icntimus eos , quam eos, quos uifi-
biles nuncupamus) ficuti difputatio per-
docebit , & tu fi intendas , poteris perui-.
derc. fublimis enim ratio , eoqj diuinior
ultra hominu mentes, intentiones q; con-
fiftcns,fi non attetiorc aurium obfcquio,
uerba loquendum acceperis ,tranfuoIa-
bit,& transfluet, aut magis refluet, luique
fontis liquoribus mifccbit fc. Simt ergo
omnium fpecicrum principes dii, hos li-
quuntur dii, quorum cft princeps iclec.Ki
lenfibiles utriufo; originis fiiae confimK
, les, qui per fenfibilcm naturam cfificiunt
omnia, altera per alterum unufquilq; o-
pus fuiun illuminans, coeli, ucl quicquid
cft , quod eo nomine comprehenditur,
haiOfx** Iupiter : per coelum enim,Iu-
piter omnibus praebet uitam. folis
X*s eft lumen. Bonum enim luminis, per
orbe folis nobis infunditur.xxxv/.(quo-
rum uocabulfl.eft Horofcopii ) in coacm
loco femper defixorum ly aerum, horum
ir (rtcif^ig ucl princeps eft, que Pantomor-
phori, uel Omniformem uocant , qui di-
uerfis lpecicbus , diucrfas formas facit,
feptem fphaerae , quae uocantur erraticae,
habet id cft luos principes, qua
fortunam dicunt , dc etpctfniyuy , quibus
trprna
immutantur omnia, lege naturae habili-
tate firmifsima, & fempiterna agitatione
uariata.aer ucro organum cft,ucl machi-
na omnium , per qui omnia fiunt.cft au-
tem ufiarchcs huius lec uncius, mortalibus
mortalia, & his fimilia.His ergo ita Ce ha
bentibus ab imo ad fummum le moucn-
tibus, Cie fibi connexa fune omnia perti-
netia ad fe naturaliter, ut mortalib9 mor-
talia, lenfibiiiaq; fcnlibilibus annexa fint:
fumma ucro gubernationis , fuinmo illi
domino paret , ut non multa , at potius
unum .ex uno etenim cutfca pendentia, ex
eo potius defluentia, cum cuflatia uiden-
tur, creduntur ede plurima diuifim. adu-
nata uero,unu ucl potius duo, unde fiunt
omnia, & a quo fiunt, id cft de materia,
de qua fiunt , & ex cius uoluntate , cuius
nutu efficiuntur aha. asc. Haec iterum
ratio,quae eft 6 TrifmcgifteJ tris. Talis
6 AfclepuDcus. etenim uel pater, ucl do-
minus omnium,uci quocunq; alio nomi-
ne ab hominibus fandius , & religiofius
nuncupetur, quod inter nos , intcile&us
noftri caufa, debet cfle facratu, tanti cius
numinis contemplatione, nullo ex iis no-
minibus cum definite nuncupauimus . fi
enim uox haec eft ex aere fpiritu percudo
fonus, declarans omnem hominis uoluo-
i j tatero,
tatcm,uel {cnfum, quemfortfc exfcnfibui*
racntc percepcrit,cuius nominis tota fub- *
ftantia paucis compofita fy liabis, definita
atq; csrcuitfcripta eft , ut eflet in homine
neceflarium uocis,auriumq> commcrciu,
fimul & fenfus , & fpiritus, & aeris , & o*
jnnium in his,& per haec, an cum his no-
men eft totam deifno enim fpero, totius
iriaicftatis eftc£borcm , omniumA; rerum
patrem ucl dominum , uno pofie quauis
e multis compofito nomine nuncupari,
huncuerd uno nomine, ucl potius omni
nominc(fi quide is iit unus, & omnia fit)
necefie aut omnia eile eius nomen , aut
iplum omnium nominibus nucupari. hic
ergo folus,iit omniauitriulque fezus fce-
cunditatc plenifiimus , femper uoluntatc
fiia praegnans , parit quicquid uolucrit
procreare. Voluntas cius eft bonitas o-
mnisiiaec eadem bonitas omnium rerum
eft. ex diuinieate eius, natura nata, txtfint
omnia,licut funt,& fuerunt, & futuris o-
mnibus dehinc natura ex ic nafcendifut-
ficiat. haec ergo ratio 6 Aiclepi tibi fit
reddita, quare, & quomodo fiant omnia
utriufq; lexus. ascl. Ergo deum dicis 6
Trifincgifte. trism. Non folum deum
6 Aiclepi, £bd animalia omnia, 6c inani-
malia. impofiibiic enim eft aliquid coru,
^ v- <• * quae
qnae fimt, infecundum cflc. fecunditate
enim dempta ex omnibus, quae funt, im-
polsibilecrit femper efle, quae funr. Ego
enim & naturam, Se fenfum, & mundum
dico in fc continere hanc naturam, & na-f
ta omnia in fc confcruare. procreatione
enim utcrq; plcn9 eftfcxus,& ei® utriufq;
connexio, aur(quod eft uerius) unitas in-
oomprehcnfibilis eft , quam liue Cupidi-
nem, fiuc Venerem, fiue utrunq; potem
re&e nucupare. hoc ergo omni ucro uc-
rius,manifcftiusq; mente percepto, quod
ex omni illo loco totius naturae deo, hoc
iit eundis in aeternum procreandi inucn-
Gum,tributumq; minifterium. cui fummi
charitas, laetitia, hilaritas, Se cupiditas, a-
morq; diuinus, innatus eft. Se dicendum
foret quanta fit eius minifterii uis , atque
neceisitas , nifi ex lui cotcmplationc uni-
cuiq; ex intimo fcnfu nota efle potuiflct.
fi enim illud extremum temporis, quo ex
cerebro ad ritum peracuimus, ututraq;
iri utranq; fundat natura progeniem, ani-
maduertis , ut altera alterius auidc rapiat
feme,intcriusq; recodat, deniq; eo tepo-
re ex commiftioc comuni, uirtute mariu
edam feminae adipifcuntur,et mares fe-
mineo corpore, latefcunt. E ffc&us itaq;
huius tam blandi, ncccflariiq; minifterii
in occulto perpetratur* ne uuigo irriden-
tibus imperitis, urriufq; natur* diuimtas
cx comiiuftione fexus cogatur erubefee-
re.multd magis etia, fi uilibus irreUgio-
forum hominum fubiiciatur. funt autem
non multi, aut admodum pauci, ita ut nu-
merari etiainin mundo pofcint, rcligio-
fi unde cocingit in multis remanere ma-:
liriam,defe£biprudcnti*,rcicnti*q; reril
omnium, quae funt. ex inrctteftu enim rc-
lieiois diuinae, qua coftuuta funt omnia,
contemptus, medelaq; nafdwruiaorum.
totius mundi, perleuerautc autem impe-
ritia, atq; infcicia, uitia omnia conuale-
fcunt, uuincrantq; animam inianabilibus
nitiis,quae infc&aiifde, atq; uitiata, quali
uenenis intomefeit, nili eorum, quorum
animarum difdplma, & inteUcftiis, fum-
ma curatio cft.fi ergo folis, & paucis hoc
proderit, dignum d\ huncprofequi, atq;
expedire tra&atu, quare fcilicec folis ho-
minibus intelligcntiam , & difciplinam
fuam,diuiuitas Iit impartiri dignata,audi
itaq;. deus patqr , & dominus , ciirn polt
deos,& homines efficeret ex parte corru-
ptiore mundi, & ex diurna, pari lance co-
ponderans, contigit uitia mundi corpo-
ribus commifta remanere, & alia propter
cibos, ui&uinq; que ncceflario habemus,
cum
ASCLBPlVS. %
tura omnibus animalibus communem,
quibus de rebus neceflccft cupiditatum
aefydcria, & reliqua mentis uitia, animit
humanis incidere . diis ucro utpote ex
parte mundifiima natune cffc&is,& nul-
lis indigentibus rationis, difciplinaeq; ad-
miniculis, quamuis Imortaliras, 8 : unius
femper aetatis uigoripfc (it cis prudentia,
Se difciplina, tamen propter rationis uni-
-tatem,pro diifciplina &intellc£hi ne ab
his eflent alieni , ordinem ncccfiitatis le-
. ge canfcriptum , aeterna lege conftituit.
hominem ex animalibus cun&is de fola
ratione, difcipluiaq; agnofeens, per quae
uitia corporum, homines aucrtcre, atque
abalienare potuiflent, ipfos ad intentio-
nem, (pemq; immortalitatis praetendit,
deniq; & bonum hominem , qui poflct
immortalis cllc,cx litraq; natura compo-
fuitdiuina, atq; mortali, & (ic compofi-
tum per uoluntatcm dei hominem, etiam
conftitutum eft cilc meliorem diis , qui
"funt ex fola immortali natura formati, &
omnibus mortalibus, propter quod ho-
« nio diis cognatione coniunftus, ipfos re-
- ligionc, & lan£la mente ueneratur. diiq;
-etiam pio afFc&n, humana omnia rcfpi-
ciunt,ata; cuftodiunt : fed de hominibus
paucis iitud di&um eft , pia mente
4
10 MIRCYMI TUIS M,
ditis.de uitiofis uero niliil dicendum eft,
ne Cm&ifcimus Termo , eorum cotcmpla-
tione uioletur. .
.. -v
' COMMBNtAUA.
«' ' . _ t 4 • t "
Caput oflauum hac complebitur deyji-
fiarchis jfubfianttaiibus qi principibus ,quos
deos appellat icadi yfutreham appellat 1 ou$.
. yfsarchamfolis, lumen . triginta fex ponit
horofcopiosjtd tf horarumf peculatores, fy-.
-derum femper in eodem loco defxorumiho—
.tum (tutem principe Bantomorphon, id eft
omniformem, [extern J}b ararum erratica-
rum principes, ponit fortunam & fatum,
pomt & aeris yjiarchjs- fid hac dtemonum
fgmenta ejfeVtdentur , ’& y ana quadam
i nue lucra ad gentilitios errores pertrahen-
tia, & qua in hss diutius immor antes ya+ •
nefeere cogunt potius, quam perficiut. Hinc
adfummi dei redit contemplatione, inejjk-
bilis, & innominabilis, aut qui omniu no-
minatur nominibus , facunditate plenifu~
mi, a quo omnia id habet yvt nihil effepof-
ftt infxcundunkhinc amor ille procreandh
« & inges flatura ftudium, nihil prorjsts foe-
dum,mhil dedecorum in je habes, dum re-
•> iigiose cogitetur * & de eo talis habeatur
fermo, traftciurq, non minus religiose. eft
enim
t nim id indultum , ad diuina facunditatis
amulationem. 'verum quia maxima pars
hominum mysteria ignorat , diurnas leges
profanat heUuarum more, inferne 3 irre~
uerenter , & quafi furibundi , amentes
illa tradat. idcirco de talibus nunc yixaut
cogitari 3 aut loqui pra yerectmdia quic ••
quam audendum , quod inordinata iUa, .
hominum illa erga yenerabundam det or.
dinationem irreuer entia tfife fenfibus, cogi-
tatibusqi ingerunt 3non autem iUa pulchra >
fanda 3 incontaminata q; dei ordinatio :
quia paucis concejfum e f, puros habere feu~
Jus, cenf eo paucis de talibus cogitandi* ejfe *
atf3 loquendum . Mo* fubiungitjdeum folis
hominibus intelligetiam, difciplindmqp ejfe
knpartitum , quo Vitia 3 particula eius im-.
mortalis diurna deuitart poffet. qua 4»
lioquiadmiflione corporea molis incurreret
, facile. nam ratione corpori^ & drffblubilis
particula , neeejfe efl hominum animis 3cu -
piditatum defyderia,& reliqua mentis 7*-
tut incidere *H<ec odaua particula,.
c a. p v t . LX.
T~1T quoniam dc cognatione , & con-
£\fordo hominum, deoramq;, fenno
nobis, indicitur , poreftatem hominis, 6
Afclcpi,
t *IBRCVRII
Afclepi,uimq; cognofce. dominus &pa-
. ter,ucl(quod cft fommuirOdcus, ut effo-
cor cft deorum cceleftiini^ita homo ef-
feror cft deorum;quiin templis funt,hu-
mana proximitate cotcnti, Se non folum
illuminantur , ucrum etiam illuminant,
nec folum ad cum proficit , ucrumcdam
confirmat deos . Miraris o Afclcpi , an
* nunquid difiidiSjUtmulti? ascle. Con-
fundor 6 Trifinegifte , fcd tuis uerbis li-
benter aflenfus , Felicifeimum hominem
' iudico , qui fit tantam felicitatem confc-
cutus. tri s m. Nec immerito miraculo
• dignus cft, qui maximus cft omniu deo-
rum.Genus enim omnium fine confufio-
ne manifeftum cft, de mundifcima parte
naturae propagatum, fignaq; eorum, fola
-pro omnibus efie quafi capita.fpecies uc-
. ro deorum , quas conformat humanitas,
. ex natura utraq; conformata cft. ex diui-
na,quae cft prior, multoq; diurnior, & ex
ea, quae intra homines cft, id cft ex mate-
ria, qua fuerunt fabricatae , Se non folum
capitibus folis,fcd membris omnibus ,to-
toq; corpore configurantur. Ita humani-
tas,memor iiaturae,& originis fiiae,inilla
diuinitatis imitatione pericucrat.ut ficuri
pater, ac dominus , ut libi fimiles effent,
deos fecit aeternos, ita humanitas deos
...» Tuos
V
fiios ex fiil uulcus fimilitudine figuraret.
asci. Statuas dicis 6 Trifinegifte? tr.
Statuas , o A (clepi. uidcs'nc , quatenus tu
ip(c diffidas ? ftatuas animatas , fcnlii , &
fpiritu picnaSjtanta, & talia fac icntcs,ftar
.tuas futurorum prxfcias,casq; forte uates
omnes fomniis, multisq; aliis rebus prae-
diceres , imbecillitates hominibus facien-
tcs,casq; curantes triftitiamq; pro meritis..
An ignoras 6 Afclcpi , quod Aegyptus
imago (it coeli, aut, quod eft ucrius,tranf-
latio, & dcfccnfio omnium , qux guber-
nantur, atq; exercentur in coelo ? &,fi di-
ccndu ell ucrius, terra noftra totius mun-
di cft templum. & rame quoniam prxfci-
rc eunda prudetes decet, iftud uosigno-
rare fas non cff.futurum tempus eft, ciim
appareat Aegyptios incaflum pia mente
diuinitatem fcdula religione fcniade, & ‘
omnis eorum fanda ueneratio in irritum
cafura fruftrabitur. e terris enim ad eoe-
Ium eft rccurfura diuinitas. linquetur Ae-
gyptus,tcrraq;,qux fuit diuinitatis (edes,
religione uiduata, numinum pratentia de-
ftituetur.alicnigenis enim regione iftam,
terram q; complentibus, ndfolum ncgle-'
dus religionu,fcd(quod cft durius)quaft '
de legibus, a religione, pietate, cultuq; di-
nino ftatuctur.profcripta poena, prohibi-
V4 MER.CVR.I1 TRISM.
tio erit..tunc terra ifta , fan&ifiima /edes
delubrorum, atq; tcmploru, fcpulcrorum
erit, mortuorumq? plenifsima. O Acgy-
pte, Aegypte, religionum tuarum Holae fu-
percrunt fabular, & aeque incredibiles po-
rteris fuis, folaq; fupcrcrant ucrba lapidi-
bus incila, tua pia fa£h narrantibus. & in-
habitabit Aegyptum Scythes aut Indus,
aut aliquis talis, id cft uicinia barbara.di-
uinitas enim repetet ccclum , dclcrti ho-
mines toti morientur, atque ita Aegyptus
deo, & homine uiduata deleretur. Te ue-
ro appello lan&ifiimum flumc, tibiq; fu-
tura praedico.torrcnti {anguine plenus^d
ripas ulquc erumpes, undscq; ckuinx non
lol um proluetur fanguinc, fcd tota? rum-
pentur , & uiuis multo maior erit nume-
rus lepultorum. luperftes ucrd qui fuerit,
lingua ibla cbgnofcctur Aegyptiis, a&i-
fuis ucr6 uideSitur alienis. Quid fles A
Alclcpi? Se his amplius ,muItoq; deterius,
. ipfa Aegyptus fuadcbitur,imbucturq; ma
ipribus malis, quae lan&a quondam, &
diuinitatis amantifsima deorum in terra*
. religionis fux merito , fola ledu&io lan-
iatis, & pietatis magiftra, erit maximae
crudelitatis exemplum, & tunc taedio ho-
minum, non admirandus uidebitur mun-
dus, neq; adorandus, hoc totum bonum*
, quo
/
a s c l £ M y s.'
quo melius nec cft, nec fuit, nec erit, quod
•* pofsit , periclitabitur , critq; grauc
hominibus, ac per hoc contemnetur, nec
diligetur totus liic mundus dei opus im-
mutabile , gloriola conftra&io , bonuni
multiformi imaginum uarietarc compo-
utu, machina uoluntatis dei, in fuo opere
huc inuidia fuffragantis in unum omnia,
quae uenerari, laudari, amari deniq; i ui-
dentibus poliunt, multiformis adunata
congellio.Nam 8c tenebrae praeponentur
lumini, & mors uita utilior iudicabitur.
nemo fuipicict caelum, rcligiofus pro in-
lano, irrcligiolus putabitur prudes, furio—
fus fortis , pro bono habebitur pcfsimus.
anima enim & omnia circum eam, qui-
bus aut mortalis natatili, aut immortali-
tatem fe confccuturam clle praeliimit, le-
cundum quod uobis cxpoliii , non lolum
rilus,led etiam putabitur uanitas.lcd mihi
credite, etiam periculum capitale coniti-
tor in cum, qui fe mentis religioni de-
derit. noua conftituentur iura, lex nona,
nihil lanthun, nihil rcIigiolum,nec coelo,
nec caeldtibus dignu audietur, aut men-
te credetur, fit deorum ab hominibus do-
Icnda lecc&io, foli nocentes angeli rema-
nent,qui humanitati commifti, ad omnia
audacia: mala mileros (manu imc&a)co-t
• ' • peU
r
\
5l6 uerctrii trism.
pettenr io bdla, ia rapinas, in fraudes;*^ *
in omni a, qua: fune animaru naturae- eoo-*
traria. tunc nec terra conftabit , nec nauiu *-
gabitur mare. nec coelum aftrorum curfi-
bus, nec fydenim curfns conftabit in eoe-*
k>. omnis uox di ai na, neceftaria tacitur-
nitate rautcfcctihidHis terrae corrumpen-
tur, nec foe eunda erit tellus , Se aer ipfc,
moefto torpore langucfirct. haec. Se talis
fcnedus uenict, mundi irreligio. Se i nor-”
dinario , & irrationabilitas bonorum o-
mnium.cum haec cun&a contigerint o
Afclepi, tunc ille dominus, & pater deus
primipotens, & unius gubernator mundi,
intuens in mores, fadiaq, uoluntaria,uo--
luntate fiia, quae eft dei benignitas , uitiis
refiftcnsy&: corruptelae omnium errorem
rcuocans malignitatem omnem uel allin
uione diluens , uel igne confiimens , uel
morbis peftilentibus ubique per diueria
loca di(pcr(is,finicns, ad antiquam faciem
mandit rcuocabit,ut Se munaus ipfe ado-
randus uideatur, atque mirandus. Se tanti
operis effodior, & reftitutor deus, ab o-
mnibus, qui tunc erunt, frequentibus lau-
dum praeconiis , beneditrionibusq; celc-
bretur.hacc enim mundi genirara^uniSEa*
rum reformatio rerum bonarum,& natu-
rae ipfius fan&UsimajSc rcligioiifsima re-
ftiturio
fticutio perago temporis curfii,quae cft Se
fcit fin6 initio lempitcrna'. uoluntas ete-
nim dei caret initio, quae eade cft,& ubiq>
xil {empitema. asci, Dei enim natura
•confiiium eft uoluntatis, bonitas fumma,
confiliumd Trifmcgifte. r r. O Afcle-
pi, uoluntas cofilio nafdtur, & ipfum ucl-
Ic eft ex uoluntate. neque enim impensi
aliquid uult,qui eft omnium plcnifsimus,
& ea, quae uult, habet, uult autem omnia
bona, & habet omnia, quae. uult. omnia
-autem bona Se cogitat, & uult.hoc cft au-
*e deus, eius boni imago mundus, ascl.
Bonus 6 Trifinegifte. r r i s m. Bonus d
Alclepi , ut ego te docebo, ficuti enim
deus omnibus foecicbus, ucl generibus,
quae in mundo nmt,diftributor,difpcnfa-
torq; cft bonorum, id eft fenfus animx,&
uitae,lic Se mundus praeftiror eft, A: tribu-
tor omnium, quae mortalibus uidetur bo-
na,id eft alternationis partium, tempora-
lium fru&uum,natiui tatis, aiigmetorum,
8c maturitati^, & horum fimilium : ac per
hoc deus lupra ucrticc fummi coeli con-
(lftcnSjUbiq; cft, omniaq; circunlpicit. (i e
cft enim ultra coelum locus (ine ftellis,ab
omnibus rebus corpuletis alienus.dilpcn-
fator,qui cft inter coelum, Se terra locum
obtinet, quem Iouc uo camus, ter rx ucrd,
k 3 Se
51S M8RCVRI1 TRISM.
& mari dominatur Iupitcr Plutonius , St
hic nutritor cft animarium mortalium, Sc
tra6Hferamm.horu omnium uiribus, fro-
&us,arbufta,& tcrrra ucgetanturraliorum
uerd uires & cfFc&us , per omnia qux
funt,diftribuuntur. Difiribuctur ucro qui
terrae dominentur, & collocabutur in ci-
uitate in fummo initio Aegypti, quae a
parte iolis occidentis condetur, ad quam
terra, mariq; felHnabit omne mortale ge-
nus. asci. Modo tamen hoc in tempo-
re,ubi ifti funt 6 Trifmegifte? t r. Col-
locati funt in maxima duitate in monte
Libyco. & haeceoufq; narrata fint.
COMMENTARIA.
Caput nonum hoc uniuerfum,prdfanum
efl, quod & refte coarguit AtsguThnus in
libro de Ciuitatedei. idololatriam probat ,
miris laudibus effert, pradic at, cafumeius
deplorat, deum quondam fitpra coeli verti-
cem ponit cuntta circunjpicientem , intra
uero eum locum, qui coelo,& terra contine-
tur, Ionem ponit dijpenfatorem.Plutonifum
autem louem,: terra, marisque dtfpenf at o-
rcm.quap alius dem fit in calo, alsus in at -
re, altus in terra, atque mari: qua unmerfa
ingentem continent errorum impietatem,
nam ex diuinis eloquijs,cafie, pure,0* J an -
£tc fumus edocli,quod dominus ipfe efi deus,
in calo furfum , O1 *n terra, deorjum , &*
quod non fit alitis, adnerjus nero idola , &
idolorum latriam fapientia,cr dtumUoqui
propheta nos caute pramonet, ne tanta im-
pietatis maculainquinemur ,ne tanto foede-
mur errat e. nam idolum ipfum quidem ma -
lediflum efi, & qui fecit illud. & rurfus!
Infandorum idolorum cultura omnis mali
caufa eftt&initiumyCrfnis.fimiUque mo-
do ^odio Junt deo impius, & impietas eius,
nam quod faftueft, cum illo, qui fecit, tor-
menta patietur. 1nec,Gr pleracp alia de ido-
lisjtt idololatria ex Sapietia.it in Leuitica
deus ipfe ex fe pracipit: Ego dominus deus
ueflerjton facietis uobis idolu, O1 fculptile,
nes titulos erigetis, nec infigne lapidem po-
netis in terra uefira , ut adoretis eum. Et
de idolis Aegypti, pracipit in Exschiele: in
idolis Aegypti nolite pollui . ego dominus
deus uejler. Er de cejf/tttone ,per eundem
dicit: Dijferdam fimulacra,0J cefftre fa-
ciam idola de Memphi , & dux non erit
amplius de terra Aegypti. Quas autem
Mercurius dicit idolorum ,flatuarumque
animas, fen/umque, ff iri tum imbecilli-
tates hominibus facient es, eas que curantes ,
malos procisldubio cognof cimus ejfc jfiri-
K tui
f 10 MERCVR.II TRISM.
tus, 0* indubitata fide eos efifie, de quibus
Propheta ore ueridico dicit :Omnes dij gen-
tium,damonia. H ac pauca aduerfus Mer-
vur<j,0‘ huius nona particula impuritatem
fatis fint. nam ad eos habemus fermonem ,
qui ueri dei cognitione fiunt imbuti, quem
(utfiapiens dicit)nofifie confummata iuflitia
eftyO' eiusiuftitiam,&‘ uirtutem fcin, ra-
dix immortalitatis . L a^arehs hunc locum
ad Analogiam trahit , quafi idola aposbli
fint : fittor homo,Chrifh*s : uirtus defuper
indita, jpiritusfianflus : Aegyptus tenebra
gentium, 0* perfiecutio dificipulorum, apo-
ft olori*, 0* martyrum, lapides inficriptipia
fatta narrant es, pofter itatis corda,non ope-
ra, fed fiola uerba fidei retinentia. hac exco-
gitata picyfied ad titeram forte uiolenta .
lapfium Hermetis cum Augufiino O’ in hoc,
& in tertiodecimo capite fentio. Id enim
Gentii* nates (ut Balaam,ut Sibylla) uiden~
tur habere,ut luce patiantur, &• tenebras,
& lucida , & opaca uaticimorum inter-
uatla, puraque interdum & nonnunquam
impura . H«c pro capite nono.
C A P V T X.
DE immortali ucrd, & mortali, mo-
do differendum eft. multos enim
ipcs, timorq; mortis, ucrac rationis igna.-
jros, excruciat» mors enim efficitur, diflo-
lutionc corporis labore dcfefsi,& numeri
completi, quo corporis membra in unam
«lacninam adufus uitalcs aptantur.mori-
tur enim corpus, quando hominis uitalia
ferre polle deftiterit. hxc ergo eft mors,
corporis diflolutio , & corporalis fenfiis
interitus, de qua folicitudo fupcruacua
cft.Sed & aliancccflaria, quam aut igno*
rantia,aut incredulitas contemnit huma*
na. a s e l e. Quid eft 6 Trilmcgifte,
quod aut ignorat, aut cfle polle diffidat?
t k. Audi ergo 6 Alclcpi,cdm fuerit ani-
mae a coipore fe&a difcelsio, tunc arbi-
trium , examchq; meriti eius tranliliet in
fummi daemonis poteftate, isa; eam, cdm
piam,iultamq; pTaeuiderit,in mis compe-
tentibus locis manere permittet. Sinaute
dcli&orum illitam maculis, uitiisq; obli-
tam uiderit,defupcr ad ima deturbas, pro-
cellis,turbinibusq; aeris, ignis & aquae £ae-
pc dilcordantibus tradet, atq; inter coelii
8c terram mundanis flu&ibus , in diuerla
femper aeternis poenis agitata, raptabitur,
ut in hoc obiit animae aeternitas, qudd lit
immortadi lentetia, aeterno iudicio liibiu-
gata»Ergo ne his imp licemur, ucrcndum,
timendum, caucndumq; cllc cognolcc.in-
K 5 credib
credibiles enim poft dcli&a cogetur cre-
dere,non uerbis, fed exemplis : nec minis,
fed ipfa pafsione pernarum, asci. Non
ergo Trifmcgiftc, hominum deli&a, fola
humana lege puniutiir. t r. Primo enim
6 Afdepi, terrena omnia quae funt, mor-
talia funt-tunc ea etiam, quae funt ratione
corporali uiucria, & a uiuendo cade cor-
porali lege deficientia, ea omnia pro uitac
meritis, aut deli&is,pcenis obnoxia,tautd
poft morte fkuioribus fubiiciutur, quan-
to inulta forfitan fuerint zelata , dum ui-
uerent.prefcia enim reru omnium diuini-
tate, reddentur, pcrinde(iitfunt)pro deli-
&oru qualitatibus pernae, asci. Qui
liint digni maioribus poenis, 6 Trifmcgi-
ftc? tr. Qui damnati humanis legibus
uitam uiolcntcr amittunt , ut non natura
animam debitam, fed poenam pro meritis
reddidifle uidcantur.contra, iufto homi-
ni in dei religione, & in fumma pietate
praefidium cft. Deus enim tales, ab omni-
bus tutatur malis, pater enim omnium, &
dominus, qui folus eft omnia, omnibus fc
libenter offendit. Non ubi fit loco , nec
qualis fit qualitate, nec quantus quantita-
te, fed hominem fola intclligetia mentis,
illuminas.qui difcufsis ab animo errorum
tenebris, 6c ucritatis claritate perccpta,to-
te fc fcnfu intclligcntix diuiiix cornmi-
fcct : cuius amore, i parte naturae , qua
mortalis cft, liberatus immortalitatis fip»
turx concipitfiducia. hoc ergo inter bo-
nos , malosq-, diftabit. unufquifquc enim
pietate, religione, prudentia, cultu, & ue-
ncrationc dei clardcit, quali oculus uera
ratione pcripc&a, & fiducia credulitatis
fiix intantu inter homines prxftat, quan-
tum fol exteris aftris lumine fuo antellae,
iplc enim Sol , non tam magnitudine m>-
minis, qudm diuinitate, & Snditatc, ex-
teras ftcllas illuminat. Iccudii enim deum
hunc crede 6 Afclcpi, extera omnia gu-
bernantem, omniaq; mundana illuftrai*
tem animalia, fiuc animantia , fiuc inani*-
mantia.Si enim animal mundiis, uiucnsq;
(emper & fuit, & eft, & erit, nihil m munr-
do mortale cft. uiucnds etenim lemper,
wuufcuiulq;partis,qux eft in ipfo mudo,
ficuti in uno,codemq; animali lemper ui-
uente, nullus cft mortalitatis locus, ergo
uitae,xtcmitatisq; ipfecflc debet plenifcb-
mus, fi femper cum neccfle eft uiuere. Sol
ergo, ficuti mundus, lerapitemus cft,fic &
iplc femper gubernator uitaliu, uel totius
uiuacitatis, eorumq; frequentator, & di£
penfator cft. Deus ergo uiucntiu, uel uita-
liu, qux funt in mudo,fcmpitcruus guber-
nator
. _ j
514 HER.CVR.II TR. I S M.
nator cft,ip{IuscK uitae difpefator aeternus.
* ' fcmcl autem diipcnfauit qtema lege cun-
eis uitalibus uitam prxftans , hoc more,
quo dicam. In ipfa enim uiuacitatc aeter-
nitatis , mlmdus agitatur : & in ipfa ui-
tali arternirate , locus eft mundi . propter
•" quod, nec ftabit aliquando, nec corrum-
petur aliquando , fempitemitate uiuendi
circunuallatus , & quali conftri&us ipfc
jiuindus.Eft igitur difpefator uite, omni-
bus, quae in fe funt, & eft locus omnium,
quae fub lble gubernantur . cuius mundi
•• commotio,ex duplici conftat effe&u. ui-
uificatur enim iple extrinfecus ab aeter-
nitate , uiuificatque ea , quae intra fe funt
omnia, differens numeris, & temporibus
ftamtis,atq; praefixis, cun&a per folis effc
, 6him,ftellarumq; difeurfum.omnia tem-
poralia, ratione, diuinaque legeconfcri-
pta . terrenum autem tempus aeris quali-
tate,acftuu, frigorisq; uarietate dignofei-
tur, coeleftc uerd reucrlionibus lydcrum
ad eadem loca, temporali couerfionc re-
currentium : & mundus eft receptaculum
- temporis, cuius curfu,& agitatione uege-
tatur . tempus autem ordine feruatur. or-
' do 8c tempus innouationem omnium re-
rum, quae in mundo funt, per alternatio-
nem faciunt.
COH
fi ;
r
l
V
ASCIBPIVS, '
commentaria. ..
, Decimum de mor(e,<fe examine anim *,
cum corpus excefferit,quod magis punian-
tur pofl mortem , quibus iusti legibus hu -
. manis, pr» e f celeris magnitudine, usta adem-
pta efl.quod iuTiis deus fit pr&fidio . de fa-
lis, £r mundi diuinitate. ponit mundu pri-
mum fenftbilem deum, filem fecundis. mun-
dum nunquam quieturum , nunquam cor-
ruptum iri. nos autem nomen dei incommtt
nicabile,neq\ foli, neque mundo tribuimus *
mundumq ; credimus aliquando foluedum.
intellefla igitur hac ( vt fimplicia fonant
Hermetis di fla ) errorem gentilium pra fi
ferunt .participatione tamen illis ceu excel-
lentibus operibus dei,diuimtate tribuimus . ..
Hac partitio decima.
\ CAPVTXI.
y^Vn&is creo ita fc habentibus nihil
V^/ftabilc, nihil fixum, nihil immobile* .
nec nafccnriu, nec ccelcftiu, nec terreno-
rum . foliis enim deus, & merito folus,in
fc , Sc i fc , & circdm fc totus cft plenus^ • • ;
atq; perfc&us, isq ; fua firma ftabilitas eft,
nec alicuius impulfu,ncc loco moueri pp
teft, cum in eo fint omnia, & in omnibus
ipfc eft folus . nifi aliquis audeat dicere,
fiii commotionem in aeternitate efle. fcd ^ j
magis
i
mercvrii tkism
magis ctia & ipfa immobilis aeternitas, in
quam omniu temporum agitatio remeat,
& ex qua omniu temporum agitatio fu-
mit cxordiu.Dcus igitur ftabilis fuit,lcm-
perq; aim eo fimilitcr aeternitas coftitit,
mundu non natum , quem rc&c fenfibile
dicimuSjintra fe habes, huius dei imago,
hinc mundus effc&us eft aeternitatis imi-
tator . habet aiitc tempus Habilitatis fuae
quanuis fit aeternitas ftabilis , immobilis,
atq; fixa,tame quonia mobilitate teporis,
m aeternitate femper rcuocatur, agitatio,
caq; mobilitas ratione temporis uertitur,
efficitur , ut & ipfa xtemitas immobilis
qui de, fala per tepus,in auo ip(acft,& eft
in eo omnis agitatio, uideatur agitari ,fic
efficitur, ut & actcmitas,ftabilitas mouca- /
tur , & teporis mobilitas ftabilis fiat fixa
lege airredi. fic & deum agitari credibile
clt,in fe ipfum eade immobilitate: Habili-
tatis cnimipfius in magnitudine eft im-
mobilis agitatio, ipfius cniin magnitudi-
nis immobilis lex eft. Hoc ergo, quod eft:
tale, quod non fubiicitur Icnlibus, infini-
tum, incomprchenfibilcjinxftimabile eft,
nec fuftincri , nec ferri , nec indagari po-
tcft . unde enim, Se quo. & ubi, aut quo-
modo,
A S C I E P I V S. J27
modo , aut quale (It, incertum ch . fertur
cniin in fumma habilitate , Sc in ipfo ha-
bilitas Tua , (eu deus , (eu aeternitas , (eu
uterqucjfcu alter in altero, (me uterque in
utroque fint.propter quod aeternitas, fine
definitione eh teporis, tempus aute,quod
definiri potch , uel numero, ucl alterna-
tione,ucl per alterius ambitudinc redi es,
aeternum ch.utruq; ergo infinitu,utrunq;
uidetur acternu. habilitas enim utpotc de-
fixa, qudd fuhincre , quae agitabilia firnt,
pofiit, beneficio firmitatis merito obtinet
principatu.omnium enim, quae funt,pri-
mordia,deus ch Se attcrnitasjnudus autc
quod fit mobilis , no habet principatum,
pracucnit enim mobilitas cius habilitate
(ua in lege agitationis (empiternae, haben
do immobile firmitate. Omnis ergo fen-
fus diuinitatis, fimilis, immobilis, ip(c in
habilitate (ua (e comouct. fandus, & in-
corruptus , & (empiternus ch , 8c fiquid
melius potch nuncupari.in ipfa dei fum-
mi ucriratc cofihcns etcrnitas,pleni(simus
omniu lcnfibiliu,& totius difcipjine,c6(i
hens (ut ita dixerim) eu dco.lcnfus ucro
mundanus, rcccptaculu eh omniu (cnli bi-
lium & lpecieru,& dilcipjinaru.humaiuis
ucro ex memoriae tenacitate , quod me-
mor fit omniu, quas geflerit rciu. ufq* ad
huma
\
iZ$ MERCVRII TRISM.
humanum enim animal fcnfus.diuinitatij
dcfccdcndo pcrucnit. Deus enimfenfum
fummumjdiuinumq; fundis cofundi no-
luit,ne crubefcerct aliorum commiftione
animantium.lntejligentia enim lenfus hu
mani, qualis, aut quanta (it, tota in roemo.
ria cft praeteritoru. per eam enim memo-
riae tenacitatem , gubernator cffc&us cft
terrae. Intcllc&us aiutcm naturae, & quali-
tatis,& lenius mundi ,cx omnibus, quae iti
mundo fcnlibilia funr poterit peruideri.
aeternitas , quae fecunda cft , ex fenfibili
mundo, fcnlus datus, qualitasque digno-
Icitur . atintclle&us quali tatis, quali caiq;
fenfus fummi dci,fola ucritas cft. cuius uc
ritatis in mundo ne quide extrema linea
umbra dignofeitur. ubi enim quid tempa
rutn dimcnlionc cognofcitur , ubi funt
medacia,ubi geniturae, ubi errores uiden-
tur? Vides ergo 6 Afclcpi in quibus con-
fti tuti, qua: trademus, aut quae audeamus
attingere :lcd tibi deus fumme gratias
\ ago,qui me uidendac diuinitatis tuac.illu»
minafti lumine. & uosoTati, & Alclcpi,
& Amnon , intra lccreta pedoris, diurna
myfteria lilcntio tegite , & taciturnitate •
celate, hoc autem differt inteiledus a Icn
fu, quod inteiledus nofter, ad qualitatem
lenfus mundi intelligcndam , & digno-
lccn
fccndam mentis perucnit intentione. In-
telle&us autem mundi perucnit ad aeter-
nitatem , & deos nofccndos, qui fupra lc
iimt: & (Te contingit nobis hominibus,uc
quafi per caliginem ca,qu$ in coelo fiint,
uideamus, quanrum polsi bile cft per con
ditionem lenius humani . haec autem in-
tentio peruidendis tantis bonis anguftif-
fima e It , latilsima ucrd cdm uiderit feli-
citate confcientiae.
. commentaria.
Vndecimum cap. pandit, quod folusdcus
immobilis fit, & ftabilis,c*tera autem mu-
tabilia . deus infinitus , incomprebenfibilisp
fn*flimabilis,0' qualis fit ignotus, de fen~
fu dei fantto, incorrupto, & fempiterno: de
fenfu mundi : de fenfu hominis: de differen-
ti* intellettus d fenfu. Hac undecim* parti*
cui* fumma.
c A r V T XII.'
DE inani uerd,quodq; etia magnum
uidetur efle quamplurimis, «c len-
tio , inane nec efle aliquid , nec efle po-
tuifle,nec futurn unquaomniacnim mun
di liint membra plcnilsima^t iplc mudus
plenus (jt,atq; perfcflus corporibus, qua-
litate , formaq; diucrlis, & fpcciem luam
•habenti bus,& magnitudinejquoru unum
k cft
$30 MBfcCVMI TRhSM.
cft alio maius, aut alio minus, & ualidit^
tc,& tenuitate diucrfa.Na & quaeda corii
ualidiora facilius rudentur , ficuti & ma*-
iora:minoraucrd,& tenuiora, aut uix ui-
deri , aut omnino non, poliunt, quas folfi
res efle,artrc6fatione cognofcimus. unde
cotingit multis credere haec no efle cor-
pora, led-efle inanes locos , quod cft unp
poisibile ..ficuti enim quod dicitur extra
mundu,fi tame eft aliquid(nec iftudenina
credo:) (ic ab eo plenu efle intclligibiliu,
rerum, id cft^iuinitatis fu*, fimiliu.uthic
ctia,qui dicitur fenfibilis mudus,plcnifiir
mus fit corpora, dr animaliu, natur* fu*,
& qualitati conucnientiu. quorum facies
non omnes uidemus, icd quafda ultra mo
dum grades,quafda brcmfiimas,atit pro-
pter fpatii interie&i longitudinem , aut
quod acie fornus obtufi , tales nobis cflo
uideantur , aut omnino propter nimiam
breuitatem , a multis non ciiqcrcdantur.
dico nunc dxmonasvquos.credo cornmo
rari nobilcum,& heroas, quos inter aeris
puri&imam. partem fopra nos, & terram,
ubi nec nebulis locus, nec ex fignoru ali*
quorii agitatione coraotio.propter quod,
o Afclepi, inane nihil ede dixeris, mu cur
ius rei inane fit hoc , quod dicis inane,
. praedixeris : ut inane ab ignis, & ab aqua.
4|J
8t ab iis- fimiiibus,.quodctfi coti gerit ur»
dcri, quod inane pofiit cfTc i rebus huiufi
modi, quauis breue fit, ud magnir, quod
inane uidetur, fpiritu tame, & aere uacuu
efle non pofiit. Similiter ucrd de loco di
ccndii cft, quod uocabulu lolum inrcllcs
&u caret. Locus enim ex eo , cuius cft,
quid lit apparct.Principali;ctenim-iiomi-r
ne dempto, fignificatio mutilatur.Quare
yue loeusyignis locus, aut his fimiliu,rcr
ci:e dicimus.ficmi cniminane ede aliquid*
impofiibilecft,fic& Jocus folus, quid fit,
dignofei non poteft Nam fi pofeicris lo-
cum line eo, cuius cft, inanis uidebitur lo-
cus,quem in mudo edenon credo : quod
fi inane nihil cft, nec per Ce quid fit locus •
apparet, nifi ei, aut longitudines* aut Iati-r
tu di nes, aut altitudines addidcris,ut cor-
poribus hominum ligna. His- ucrdfic Cq -
habentibus 6 A fdepi, &uos, qui adeftis*
fcitote intclli"ibilemtidum,id cft, deum,
qui mentis loTo obtui tu dignolcitur, edo
incorporale, nec cius naturae mifceri po£
Ce aliquid corporale ,.ideft , quod pofsit
qualitate, quantitate, nwnerisq; dignefei; .
in ipfo enim nihil talcconfiftit. hic ergo
mundus, qui dicitur fcnfibilis, receptacu-
lum omnium fenfibilium Ipccicrum, qua-
litatum , uel corporum , quae omnia fine
I» ir deo
531 MER.CVR.tI TR.ISM.
deo uegctari non poliunt.. Omnia enim
deus , & ab eo omnia , & eius uoluntatc
omnia, quod totum cft bonum, decens, &
prudens, inimitabile, & ipfifoli lcnfibile,
atq; intclligibile , & fine boc nec fuit ali-
quid,nec clt, tiec erit . omnia enim ab eo,
; & in ipfo , & per ipfum , & multiformes
qualitatest& magnae quatitates, & omne
mcnluram excedentes magnitudines , Sc
omniformes (pccics , quas fi intellexeris
6 Afdcpi , gratias a&uras es deo : fin to-
tum animaaucrtcs,ucra ratione perdifees
mundum iplum fenfibilcm , 8c quae in eo
funt omnia, a fuperiorc illo mundo, quali
cx ucftimento efle contc&a. Vnuquodq;
enim genus animalium o Alclepi cuiul-
cuq;,uel mortalis, uel immortalis, uel ra-
tionalis, fiuc fit animas, fiuc no fit, prout
cuiufq; cft genus , fic fingula generis fui
imagines habet:& quauis Unuquodq; ani
malis genus , omnem fui generis polsi-
J deat formam , in eadem tamen fui forma
fingula diftimilia lunt : ut homirium ge-
nus quauis fit uniforme, ut homo digno-
fci cx affc&u pofcit : finguli tamen in ca-
. dem forma* fibi dilsimilcs fuht.fpecies
enim quae diuina eft , incorporalis cft, &
quidquid mente comprehenditur. Cum
itaq; haec duo } cx quibus conftat forma,
. dc
V
& corpora, & incorporalia lint, impofii-
bile en unamquaq; formam alteri limil-
iima nafci, horarii, & climatum diftanti-
bus pun&is, led immutantur toties, quot
hora momenta habet circuli circucurrcn-
tis, in quo eft illc omniformis ( que ckxi-
mus)deus.lpccies ergo permanet, ex fe to
ties pariens imagines tantas, tamq; diucr-
las, quata habet couerlio mudi mometa,
qui mundus in conucrfione mutatur, Ipc-
cies uero nec mutatur, nec coucrtitur. lic
gencru finguloru formx funt permanen-
tes, in eade forma, (ibi dilsimilcs. ascle.
Ht mundus fpeciem mutat 6 Trifinegi-
fte. tris. Vides ergo 6 Aiclcpi tibi o-
mnia quali dormienti cllc narrata? Quid
cft enim mundus, aut ex quibus conitar,
nili ex omnibus natis ? ascle. Ergouis
dicere de caelo, terra, & elementis, tris.
Nanq; alia magis frequenter murantnr in
IpccicSjcaelu humefeens, ucl arclcens, ucl
frigelces,uel ignelcens,uel clarefcens,uel
fordclccns , in una coeli Ipccic hae funt,
quae Ipccie alternantur lpccies . terra uc-
ro fuae Ipecici multas immutationes fem-
per habet, & cdm parturit fruges, & cum
eadem partus nutricat fuos , ctim reddit
omniu frudtuum uarias , diuerfasq; qua-
litate*-, &’ quanti tates , ac ftationcs,& cur-
i 3 his
f3+ M ER C V R I t TRt S
liis ad omnes srboru, florum-, baccatum
qualitates, odores, faporcs,dpccics. Ignis
etiam fecit- coucrfioncs plurimas, atq; di-
urnae. Solis enim & Lunae omniformes
immines, fune enim quafi fpeculoru no-
fVrorum,{imilcs imaginum (lmilitudines*
aemulo lplcndore reddenti um.fcd iam de
talibus une fatis di£la talia.
.COJl«ENTAHI'A.
>
Duodecimum differit , inane, vacuitmcp
in rebus locum nullum habere jlamones no -
hifcum circa terram diucrjari, at propter
nimiam fubiilitatem,a nobi s hnpcrceptibi «
les . Heroas puriorem obtinere atris portio-
nem.Loci nomen folitarium inane ejfe,quod
ad aliquid Jit, fine cuiusintelligent ia, quid
Jit locus intelligi non pojht, & id omnibus
relatiuis,co mune esi. Intelligibilcm ajhruit
mundum, quo fenjibilh mundus, O* qu* i*
co junt omnio,quafiyejlimento contegitur »
ytpote qui in mundo contineatur inteUigi -
biii.yniformium generum fingulorum quo -
rumq-vdijhmiles iffe formas,yt hominum,
& id fecundum momenta, & horas circu-
li,cui prajidet Lantomorphus , quemhoro -
/copiorum dixit fuperius ejfe deum.nos -au-
tem deum illum ignoramus, O* fuit it ia re-
linqui
'Unquimus getilium,fiqui adhuc yfqueadeo
manifesto deficiunt , ac delirant, at nebis
iuxta beat ifi imi Taulifent etiam, vnusdr-.
us efl pater, ex quo omnia, et nos in illo, &
vnus dominus lefus ChriTtus,per quem e»
tnnia, & nos per ipfitm.Jpeties & formas,
4d efl ideas, de quibus apud Platonem, &*
^ Platonicos, tot & tanta, immutabiles qui-
dem,& inuariabiles collocat in Pantotnor •
phojiinc nomen habente, qudfi omniformi,
& omni ideali. a quibus finguiis horis, <&*
momentis, fingula, eadem quidem forma,
;fed varie format . extera vero mutabilia
ejfe, & mundum, & cctlu, terram. ve*
riim fint, qui Pantomorjfhon M ercurij, O*
ideam Platonis, inter figmenta reponant •*
Haccap. duodecimi fumma.
‘C A p y T xt t f.
I Tcritm ad hominem, rationemq; re-
deamus,^ quodiuino dono, homo
animal di&um eftrarionalc. minus enim
miranda, ctfi miranda iiinr, que dc homi-
ne di&a lanr.fed omnium mlrabiliu uin-
■cit admirationem, quod homo diuinam
potuit inuenirc naturam , carnq; cfHcerc.
quoniam ergo proaui noftri multum er-
rabant,circa dcorumrarioncin increduli,
& non aniinaducrtentes ad cultum, rcli-
' ;L 4 gioncmq;
gioncmq; diuinam , inucnerunt artem,
qua deos efKcerent.cui inuenta: adiunxe-t
runt uirturem de mundi natura conue-
nicntcm,camq; mifccntcs:& quonia ani-,
mas facere non poterant , euoe antes aniT
mas daemonum, ucl angelorum, eas indi-,
derunt imaginibus fandis, diuinisa; my-
ftcriis^erquas folas idola & benefacien-
di, & malefaciendi uires habere potuit-
fent. Auus enim tuus 6 Afclepi,medicinsc
primus inuentor, cui templum confa era-
rum eft in monte Libyae circa litus cro-
codilorum, in quo cius iacet mundanus
homo , id eft corpus (reliquus enim , uct‘
potius totus, ii eft homo totus in fcnfuui
tae, melior rcmcauit in coelum) omnia e-
tiam nunc adiumenta hominibus prse-
ftans infirmis numine nunc fuo, quae ai>
tefolebat medicinae arte praebere. Her-
mes, cuius auiuun mihi nomen eft, no'ne
in fibi cognomini patria^coiiftes, omnes
mortales undiq; uenientes adiuuat, atque
cofeniat?Iiin uero uxorem Ofiris, quam
multa bona praeftare propitiam , quantis
obefle icimus irata ? terrenis etenim diis,
atq; mundanis,faciic eft irafci,utpotc qui
iunt ab hominib9, extraq; naturam faai,
atq; coinpofiti.unde contingit ab Aegy-
ptiis,haec iauda animalia nuncupari, eo-
. A S C l B F I V J. n 7
liq; per lingulas cmitates eorum animas, .
qui ea cofecraucrc uiucmcs, ita ut eorum .
legibus incolantur, & eorum nominibus
nuncupcntur,pcr hanc caufarp 6 A felepi,
* quod aliis, qu? colenda uidc ntur,atq; uc»
neranda, apud alios diisimiliter habejur,.
ae propterca bellis (e laceflercAcgyprio-
rumciuitatcs folenr. AscLE.Ethorumd r
Trifmcgiftc deorum, qui terreni haben-
tur, cuiufmodi eft qualitas? trism. Con-'
ftat 6 A fclcpi, de herbis, de lapidibus, de'
aromatibus uiin diuinitatis naturalem in
fc habentibus , & propter hanc caufam, ‘
facrificiis frequentibus oble6hntur hym- ;
nis, & laudibus, dulcilsimis Ionis in mo-
dum coeleftis harmoniae concinentibus,
ut illud, quod ccelcfte eft, coelefti ufu,& i
frequentatione iliceum in idola pofsit
lactum, humanitatis patiens, longa dura- „
re per tempora, (ic deorum fi&or ci\ ho- ,
mo, &,ne putes fortuitos effc&9 cfie ter-
renorum deorum d Afclcpi, dii coelcftcs
inhabitant fumnu ccdcftia , unu(qui(q;
ordinem, quem accepit, coplcns, atq; cu-
ftodiens. Hi ucrd ndftri, (igillatim quae-
dam curantes , quaedam fortibus, & diui-
nationc praedicentes, quaedam prouiden-
tes, his 6;. pro modo fubucnientcs, huma-
nis quali amica cognatione, auxiliantur.
1 5 COMM
MEKCVR.lt TR.I5M.
15$
COMM ENTAR I A.
Tertiumdecimum caput hoc cum capi-
te nono fimili impuritate laborat » e '?in
. quo vult Mercurius hominem ejfe diuinifi -
mum,& maxime admirandu,inhoc certe
homo maxime impius eSi , atque profanus,
quod fcihcet idololatriam inuenerit , quod
d&monicos jpirituseuocatosimagmibus in-
diderit, ritusq,, & facrificia addiderit, de
Aefculapio , Mercurio,lfide,Oftride,qui di
Aegyptijs colebantur, de animalibus , qua
Aegypti] fanCla habebant, de herbis, lapidi-
bus,& aromatibus, coccn tibus,& hymnis,
quibus propitiarent jpiritus illos fatuis,
imaginibusq, inditos .quod adhuc facere fo-
lent nonulli phythonict( -o feculum infelix )
qui aut in annalis ,<ut vafculis fe fpiritsts
claufos habere putant, genus hominum im-
puri fimum* deoihominibusqr, infenfum, ac
ex aduerfo conJHtutum inimicam. & con-
tra hunc profanum impietatis errorem,agit
beatus Ah£uJUhu$,& iurequidem agit, im
bbro de duitate dei, & pro veritate con-
uincitMav pro capite tertiodecimo •
C A P V T XI II I.
A^cle. -Quam ergo partem rationis
i nivat uei £ua incolunt 6 Trik
♦ - megifte.
s
mcgiftc, fi ocslcftes dii oniucrfim domi-
nantur, terreni incolunt fingula , quam
frfieiffXiVHf/ nuncupamus? trts. O Alcfc-
pi ea cft neccfsitas omnium , quae gerun-
tur, femper fibi catenatis nexibus i unda,
hxc iraq; cft aut affedrix rcrum,aut deus
iummus,aut ab ipfo dco,qui fecundus c£»
fcdus cft deus, aut omnium coelcftiu,ter-
renarumq; rerum firmata diuinis legibus
difciplina.Hxc itaq; eifxcdf^Lvn & ncccfsi-
tas, ambae fibi inuicem indiuiduo conne-
xa: funt glutino, quarum prior a/uafsttn
rerum omnium parit initia^icccliitas uc-
it ad effedum , qux ex illius pri-
is pendent, has ordo confequitur,
id cftcontextus , & difpofitio temporis,
rerum perficiendarum. nihil cft enim fine
ordinis compofitionc. In omnibus iftis,
mundus ifte perfedus cft. Ipfe enim mun
dus ordine gcftatur, ucl totus conftat ex
ordinc.Haec ergo tria, «pcefpwH id cft fa-
tum, neccfsitas, ordo, ucl maxime dei na-
tu funt efFeda, oui mudum gubernat Iu a
lege, et ratione diuina. Ab his ergo omne
uclic;& nolle dioinitus aucrfum cft totfn
nec ira etenim commouctur, occ fledun-
tur gratia, led feruiunt ncccfritati ratio-
nis aeternae, qux aeternitas, inaucr fibi lis,
immobilis , iufolubilis eft . Prima ergo
540 MERCYR1I TRISM.
qux uclut ia&o femine fi»-
tUForum omnium fufeipit prolem, fcqui-
tur necclsiras, qua ad effe&um ui cogun-.
tur omnia. Tertius ordo, textum feruans .
carum rerum, quas Af*eepf*iuu necclsitasq;
difponit.hxc cft ergo aeternitas, qux nec .
capit efle, nec delinet , qux fixa immuta-
bili lege currendi , fempitema commo-
tione fcruatur.oriturq;,& occidit alterna
fxpc per membra,ita ut uariatis tempori-
bus, iifdcm, quibus occiderat , membris,
oriatur, fic c(t enim rotunditas uolubilis
ratio, ur ita libi coar&ata fint cun&a, ut .
quid Iit uolubili tatis initiu ignores, cum
omnia fe femper & prxccderc , & fequi
uideantur. Euentus autem & fors, infunt
omnibus pcrmilfa mundanis.
COMM BNTARI A.
Caput xxiii. de fatis , qua yocatnnetf-
ftivltu, necefiitatem , ordinem , alij Clotho ,
’Lachefin,Atropon.circa qux non minus fol-
lebant ethnici ineptire,qudm circa reliquos ,
quos fibi finxerunt, deos, nona & miri po-
tentia fingentes numina, y elatius autem do
his Mercurius &> parcius, & qua fi ambi-
gue, yelutitria hac effient ,prafinitio,prx-
defiinatioq , mentis diuina,quam necefiitss
rerum , yt fint, /equitur, quas demum exi-
. - fi entes.
fient es, ordo conferunt, quemadmodum di -
uina,aterndqi lege fancitum efi, ita vt pri-
mum fatum, fit diuina prafinitio : ficu dum
ierum confecutio : tertium, confernatio.Q*
hac tria aut diuina lex, aut feriem diuina
legis comitantia ,& definitarum, ac fecun-
dum naturam caufarum, ordine continent .
. atqui & fatum, in cotingentibus r eb fis, in-
definitas, pr at er natura, indeterminatdsq;
Saufas etiam permittit : yemm de his alij
■ ■ iudicent,Et hac. pro prafenti partitione .
• ~ C A P V T XY. •
Didum eft nobis dcfingulisy ut hu-
manitas potuit, ut uoluir,pcrmifitq;
diuinitas,reftat hoc fblum nobis, Ut bene-
■'*’ dicentes deum , orantesq; ad curam cor-
■ jvoris redeamus, fatis enim de diuinis re-
bus tradantes, mentem uelut animi pabu-
lis faturauimus. de adyto ucrd egrefsi,
cdin deu orare coepiflcnt , in auftrum re-
fpicicntcs erant. folc etenim occidente,
cdm quis deum orare uoluerit,illuc debet
intendere : ficut & Sole oriente, in eum,
qui fubfolanus dicitur. lam ergo dicenri-
; bus, precationem, Afclcpius ait fubmifli
noce, 6 T ati fuggeramus patri, iuflcrit ut
- thure addito, & pigmentis prcccm dica-
ams deo. Triimegiftus audies, atq; com-
motus.
$4 3- M E-RC VR.rrTR.lSM,'
motus, ait, melius, melius ominare e A-
fclepi.hoc enim facrilegiis fi mile cft,cum.
deum rogps, thus, atq, extera incendere.,
nihil enim dceftci>qui ipfccfl omnia, aut
in eo funt omnia: fca nos agentes gratias,
adoremus, haec enim funt iuminx inccn-
liones dei, cum aguntur gratiae X mortar
Bbus. Gratias tibi agimus 6 fumme , &
cxupcrantifiimc.tua enim gratia, tantum
fiimus cognationis tux lumen conlecuti:
nomen fan&um,& honoraridum:nomcn
unum, quo folus deus cft benedicendus
religione patcma.quoniam omnibus pa^
ternam pietatem, & religionem, & amo-
rem , & quxcunq; eft dulcior efficacia,
prxbcrc dignaris , cum donas nos fcnfu,
ratione, intclligcnria.{cnfu, uttccogno-
icamus : ratione,ut te lufpicionibus inda-
gemusiinrclligentia, ut te cognitione co-
gnofeentes gaudcamus.ac numine falua-
ti tuo gaudeamus „quod nobis te offen-
deris toru.gaudcamus, quod nos in cor-
poribus ficos, xternitati fueris confecrare
dignatu&Hxccft eilimdbia humana grsi
tulatio, cognitio maieftatisrux. Cogno-
uimus te, & lumen maximum, folo inteh-
le£fu i fcnfibile intelleximus tc.-o uitxuera
uia!o naturarum, omnium fcscunda prae-
gnatio J cognouimus te , rodus liaturx,
tuo
ASCLEPIVS. {
tuo conccpru plcni/iimc.cognouinms jc,
aeterna pcrleucratio:in omni cnimifta o-
rarionc, adorantes bonum bonitatis tua*,
hoc tantum deprecamur, ut nos aciis- fer-
uare,pcrfcuerantcs in amore cognitionis
tuae,5t nunquam ab hoc uitac feparari g<s
nere . hxc optantes , conuertimus nos adi
puram, & line animalibus ccenam.
commentar ia.
Quintumdectmu caput dialogu reU^o^
fi fnitjn gratiarum aChonibus : adoratio-
ne autem fma , & gratijs deo perfilutis,.
Mercurius, Afclepim , Amnon , & Tat tus.
* juatuor yirt , qui factum adytum im*
plexerant, Je eundum religiofum Ae*
gyptttoum ritum fi conner
tunt ad puram, O1 fme a-
mmabbus c cenam. O*
hic Hermetis de yat.
lentate dei li-
belli
Vinis,
R i n r
Live Music Archive
Librivox Free Audio
Metropolitan Museum
Cleveland Museum of Art
Internet Arcade
Console Living Room
Books to Borrow
Open Library
TV News
Understanding 9/11