Skip to main content

Full text of "Philologische Untersuchungen"

See other formats 


hilologische 

ntersuchun. 


Harvard  College 
Library 


FROM  TUE  BEQUEST  OK 

GEORGE  HAYWARD,  M.D. 

OF  BOSTON.  MASSACHUSETTS 
Cl  ASS  OF  1M9 


Mf«y^       4  4r  ^  fr 4  &  fr  fr  fr  fr  4MrP 


PHILOLOGISCHE 

ü N T E RSUC  Hü N G K  N 

BEB  AUSGEGEBEN 

A.  KIESSUNO  dxd  U.  v.  \ V 1 1 .  A  M  ö  W I  TZ  -  M  DELLEN  DO  R F  F. 


ZWÖLFTES  HEFT: 

A  R  A  T  E  A 

SGIUPSIT 
BRXESTU8  M  \ ASS. 


BERLIN 

SS  h  I  DMA  N  NSCIIE  lil'CUII AN DLU N(l 


\ 

Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


G 

PHILOLOGISCHE 

UNTERSUCHUNGEN 

HERAUSGEGEBEN 

VON 

A.  KIESSLING  und  ü.  v.  WILAMOWITZ-MOELLENDORFF. 


ZWÖLFTES  HEFT: 

A  R  A  T  E  A 

SCHIPSIT 
ERNESTUS  MAASS. 


-  BERLIN 
WEIDM ANNSCHE  BUCHHANDLUNG. 

1892. 

■  * 
i 


Digitized  by 


A  R  A  T  E  A 


BCBIP8IT 


ERNESTUS  MAASS. 


BERLIN 

WEIDMANNSCIIE  BUCHHANDLUNG. 

1892. 


ALBERTO  MARTH 

ASTRONOMO 


I.  DE  ACHILLE  GRAMM  AT  ICO  ARATI  INTERl'RETL 


Digitized  by  Google 


Achillis  liber  Arateus  duobug  codicibus  italicis  continetur, 
Mediceo  plut.  XXVIII  44  et  Vaticano  L91.  Codicem  Mediceum 
Petro  Victorio  cum  editionera  Achillis  et  principem  et  unicam 
Florentiae  anno  1567  adomaret  praesto  fuisse  fere  solum  confe- 
rendo  perspeximus.  'Magnis  ille  occupationibus  impeditus  et  quia 
satisfacere  cupidis  buiub  auctoris'  non  posset,  nisi  ipsum  sua 
lingua  loquentem  cito  divulgasset,  in  obeundo  munere  non  eam 
se  praestitisse  cnram  suo  ipse  vadimonio  praefatus  confitetur,  qua 
consuevisset  Perfacile  igitur  Iosepho  Iusto  Scaligero  emendandi 
reddidit  negotium.  Exemplar  editionis  Florentinae  notis  et  cor- 
rectionibus  Scaligeri  ornatum  cum  fuisset  ex  legato  Danieli  Heinsio 
traditum,  tandem  in  bibliothecam  aulae  Vinariensis  traductnm  est 
et  in  Villoisonis  manus  incidit,  qui  Scaligerana  anno  1783  Turici 
in  'Epistulis  Vinariensibus*  p.  78  sqq.  publicavit.  Et  ipsi  ut  in- 
spicere  haec  possemus,  per  Gilberti  nostri  bibliothecae  praefecti 
benevolentiam  impetravimus.  Pendet  a  Victoriana  editione  'Urano- 
loginm'  Parisiis  anno  1630  a  Petavio  Scaligeri  inimicissimo  emis- 
snm  p.  121  sqq.,  a  Petavio  Migneus,  qui  mero  casus  ludibrio  ut 
in  'Patrologiae  graecae  cursus  completi'  vol.  XIX  (Parisiis  1857) 
p.  934  sqq.  vel  hoc  opusculum  reciperet  simul  cum  Petavii  ver- 
sione  latina  adductus  est'). 

Mfediceus)  s.  XV  chartaceus  8°  sex  libros  libellosve  rubro 
atramento  ita  inscriptos  comprehendit: 

fol.  1   /itQi  rwv  xXifjarwv  jijg  yfjg,  ti>  otg  ov/tßalvei 
avfyotg  y.al  fietiooig  tov  vix&rtfieoov  ha'/Mc^. 
fol.  2  b  llöaitavjiov  ooif  iotov  7teq\  avifAiov. 

')  Praefatur  ita  Migneus  p.  745:  quae  sequuntur  (absoluto  Kusebio)  opu- 
scula  chronologica  et  astronomica  cum  apud  eruditos  pluriioi  valeant  et  iis 
quasi  fundainento  nitantur  chronologi  Christiani  veteres  (quod  immerito  dictum 
esse  facile  patet),  nobis  facienilum  putavimus,  ut  ea  recuderemus  etc. 


Digitized  by  Google 


10 


ARATKA 


fol.  ob.  iy.  tiov  jixtlX&iog  itQog  iioayojyrjv  etg  ra  >4qarov 
Oaivofteva  usque  ad  fol.  34  b  addita  subscriptione  rtlog 
tiov  'An'tXiuig  7tqog  eloaytuyrjv  eig  Ta  lAocaov  Oaivö^ieva. 
Per  totum  boc  opus  signa  conspiciuntur  a  lectore  quodam 
sedulo  inlata,  fortasse  a  Victorio. 

fol.  35  a  h.  tov  tqLtov  loyov  'IxstaQzov  tov  dg  va 
jiqaxov  v.at  Evöo^ov  0aiv6f.ieva  icegi  tiov  avvavarek).6vTfjv 
aoxQwv  Tolg  iß'  Cutdiotg. 

fol.  43a  U  rfjg  eig  ra  tov  'Aqqtov  Oaivo^fva  Gionog 
^rjyrjaeojg  kxXoyal  dioo&io&eZoai  .raget  tov  aorfWTchov  fto- 
vaxov  y.vgiov  Ma^lfiov  IJlavovdovg  usque  ad  fol.  79  a  rikng 
vrjg  eBrjyrjoewg  twv  (Daivopdviov  'Aqütov.   Sunt  baec  scholia 
fere  Marciana  additamentis  byzantinis  aucta. 
V(aticanum)  ad  hunc  usque  diem  nemo  ad  usum  novae  Acbillis 
editionis  convertit.  Quamquam  non  defuerunt  qui  passim  codicem 
inspicerent  nonnulla  excerpturi,  velut  enotatam  ab  H.  Keilio  frustuli 
cuiusdam  amplioris  Sophoclei  varietatem  scripturae  A.  Nauckius 
non  sine  commodo  adhibuit  ad  'Tragicorum  graecorum  fragmenta* 
colligenda  p.  226  editionis  alterius,  Hinckhius  Hillen  gratia  *Mer- 
curii  Eratosthenicf  reliquias  illinc  descripsit.  Liber  igitur  est  bom- 
bycinus,  saeculo  incerto  (viros  doctos  si  audiveris  quotquot  sen- 
tentiam  professi  sunt)  in  Graecia  exaratus.   Saeculo  XIII  Keilius 
addicit  in  'Philologo'  I  p.  157,  Dielesius  s.  XIII— XIV  in  fDoxo- 
graphis'  p.  18adn.,  Partheyus  s.  XIV— XV  in  'Relationibus  aca- 
demiae  berolinensis'  1863  p.  374:  ubi  indicera  codicis  ex  eatalogo 
fol.  3 — 5  a  recentiore  aliquo  inserto  desuinptum,  sed  non  satis 
accuratum,  reperies.    Partheyas  enim  eo  potissimum  et  sibi  et 
aliis  imposuit,  quod  discernere  acriter  raanus  diversas  diversorum 
teniporum  noluit,  tametsi  poterat  facillime.   Quae  Achillem  per- 
scripsit  tinctura  fusca,  ea  manus  a  fol.  173— 228  b  continuatur 
spatio  rubricatori  et  inscriptori  vacuo  relicto.    Nana  non  modo 
capitum  initia  sciendum  est  verum  titulos  quoque  ab  altera  manu 
vix  posteriore  rutilo  atramento  suppleta  esse,  praeterea  ex  alio 
codice  ab  hac  eadem  manu  quaedam  inducta:  cuius  rei  afferimus 
argumentum  quod  p.  125  C  Petavianae  editionis  laeunam  a  librario 
signatam  baec  manus  accusativo  dtd'/.votv  explevit,  item  alia,  quae 
nunc  non  attinet  commemorari.   Tertia  aliquanto  recentior  manus 
perraro  quidem  attamen  velut  fol.  209  med.  agnoscitur  scripsitque 


Digitized  by  Google 


I.  DE  ACHILLE  GRAMMATICO  ARATI  INTERPRETE. 


11 


incerti  auctoris  opusculum  nola  tcJv  Zt>jduov  ovvavuTiXlovotv  xai 
ovyxaraövvovai  zoig  iv  ttp  tydiaxot  tß'  "Zojöiotg.  Deniqae  Victorius 
ipse  totam  Achillis  in  Vaticano  scriptionem  ita  percensuit,  ut  Medicei 
sui  discrepantias  sua  mann  adnotaret.  Quae  res  cum  fragmentorum 
conlatores  fefellisset,  effectom  est  ut  pro  testimoniis  hanc  quartae 
manus  varietatem  habendam  existimarent1).  Folio  209  confecta 
isagoga,  quae  falso  sive  Eratostheni  seu  Hipparcho  tribuitur,  et 
laterculo  'interpretum  Aratf  (de  quibus  in  Hermae  volumine  XVI 
a.  1882  p.  386  sqq.  disputatum  est)  subiecto  globum  signatis  caeli 
regionibus  prima  manus  appinxerat:  cui  nonnulla  terrarum  graece 
nomina  inscripsit  secunda,  Indiam  Pentapolin  Palaestinam  Aetbio- 
piam  Aegyptum  Libyam  Africam  Turciam.  In  quibus  cum  TovqxIo 
compareat,  erunt  fortasse  qui  Byzantio  expugnato  conditoque  in 
Europa  Turcorum  imperio  scripta  baec  esse  autument:  nisi  forte 
TovQnia  etiam,  dum  Asiae  finibus  Turci  terminarentur,  appellitari 
poterat  Quo  deficiente  auxilio  ad  codicis  aetatem  paullo  arctius 
definiendam  nihil  iam  suppetit  praeter  ea  quae  in  'Analectis  Era- 
tosthenicis>  p.  10  indicavimus:  eandem  raanum  in  codice  Antholo- 
giae  Planudeae  britannico  16,409  (Additions  p.  201)  a  Planude, 
ut  videtur,  exarato  sese  nobis  obtulisse. 

Iam  enumerabimus  ex  codicis  Vaticani  quae  huc  spectat  parte 
opuscula  sive  opera  dicere  mavis  omnia: 

fol.  173  I1q6x/.ov  diadoyov  vnotvmüOig  tiov  aOTgovofti- 

xiov  V7co&£oeiüv. 

fol.  189  'iwdvvov  !Ale$avdQio)<;  ?teq\  rijg  rov  aorgolaßoi 

XQrjoewg  xal  tl  nov  h  avry  xaxayeyQct^thiDV  ar^iairei 

exaotov. 

fol.  194b  xüv  !Aqäxov  Qaivouhvtv  tzqos  äoaywyr]v  ix 

fol.  203 b  al  i$  higiov  öiaigiaug. 

s)  In  praefatione  postquam  de  Hipparcho  suo  exposuit,  '  Achillis'  inquit 
litidem  duo  exemplaria  nactits  sum  non  purum  inter  se  multis  locis  discre- 
pantia,  quod  facti  tarnen  ad  verba  potius  et  ipsorum  Seriem  quam  ad  sen- 
tentiam  auctoris  magnopere  variandam.  Missa  quoque  sunt  ad  me  Roma  una 
cum  Achille  scripta  quaedam  mutilata  veterum  quorundam  doctorum  homi- 
num,  qui  studio  ac  labore  suo  aut  Arati  pocma  aut  scientiam  hanc  siderum 
illustrare  voluerant,  et  illa  ipsa  praeterea  p/ena  macularum,  quae  tarnen  cum 
haud  penitus  inutilia  iudicassem  multis  locis  correcta  sedulitate  mea  non  in- 
digna  putavi,  quae  foras  e.xirent'  etc. 


Digitized  by  Google 


12 


ARATEA 


ib.  yivog  ligcaov  Aal  ßtog  et  neoi  tfyyrjoetag. 

fol.  205 b  i£  ixigiov  oyotiiov  eig  Ugäxov  QaivöfJieva 

eioaywyrj. 

fol.  207»  'Egaxoa&tvovg,  iv  akkot cI/c7tdgyov,  dg  xa  l4ga- 
xov  (Daiv6tiuva. 

fol.  207  b  Tiola  xwv  bodiiuv  ovvavaxekkovai  v.al  ovy*axa- 
övvovoi  roig  iv  xv>  fypöiaxift  iß'  Lydioig. 

fol.  210*  'Lcicüqyov  xwv  l4gaxov  Aal  Eido^ov  (Daivo- 
/aiviüv  i$ijyi}0£iüg  ßißkiov  a'ß'y '. 
Vaticani  beneficio  Acbillem  multa  nee  spernenda  ad  genuinam 
integritatem  reciperaturum  esse  censemus.  Demonstravit  codicis 
bonitatem  in  Mercurii  Eratostheuici  reliquiis  Hillern6,  nos  conla- 
tione  totius  libri  instituta  nonnisi  gravia  nonnulla  et  nova  deli- 
babimus. 

P.  145  Petavii  post  Atxgrjai  nullo  intercedente  spatio  in  ca- 
pitis exitu  unus  Vaticanus  haec  subiunxit,  quae  eraendatiora  pro- 
ferimus  commemoratis  inferius  codicis  discrepantiis: 

iaxiov  de*),  ön  i^uniäkiaav*)  aoxgov  Aal  ctoxegog  xr{v 
öutyogav  ol  7toir]rat'  rovg  yag  ;ckavrtxag  rtozk  fiiev  aoxga 
,coxi  dt  aoxegag  ovofiä'Sovoiv'  luaavxiog  de  idv  Zeigiov*) 
doxega  ovxa  aoxgov  ovouäZovoiv.  aarfkg  dk  noirtoei  TJiv- 
dagog  (Ol.  I  5 — 10)  aoxgov  xbv  rjkiov  v.ahov  dtd  xovxutv' 
*d  d'  ae&la  yagvev*)  ekdeat,  fpikov  rjxoq,  (iiptfr*  dekiov 
QAOuti  akko  itaLcvoxegov  iv  uuiga  rfaevvdv  aoxgov  igi)uag 
6t  atVigog*.  pirrjcox'  ovv  7tg6g  xovg  ditkaveig  (dtd  xrjvy) 
tov  (piuxog  avxtöv  l;cegoyj}V  aoxga  aixnvg  Aakoiaiv. 
Alternm  exemplum  e  p.  152  D  Petavii  repetimus.  Ubi  ex  Mediceo 
editio  Victorii  haec  de  polo  exhibet  hiante  defectu  mutilata: 

xiiqtirfov  de,  bxi  aggevi/Mtg  keyovxai  oixoi  ol  nokoi  (poli 
mundani).  o'i  dt  Tlvi>ay6geioi  dt$id  uev  xa  ßögeia,  dgioxegd 
dt  to  vöxia  AaknvOiv  XxX! 
Exspectares,  de  feminino  ;cokog  fore  quae  doceantur.    Iam  vero 
insertum  post  reolot  novum  hoc  Aristophanis  comici  fragmentum 

3i  post  rft  lacuna  miius  vel  duarum  litterarum  Y. 

'I  ort  i£a>ftdhaav  scripsi:  *?£o>  ftahat1  dv  V. 
*)  oiniov  V. 

6>  yagitv  libri  Piudari:  yayouv  V. 
*)  supplevi. 


Digitized  by  Google 


I.  DE  ACH1LLE  ÜRAMMATICO  ARAT1  1NTERPRETE.  13 


repperimus,  quamvis  propter  yerborum  depravationem  conceptae 
laetitiae  remiserimns  aliqaantulum: 

6  dt 'AgiOTO(fävr$  h  roig  JanakevatV  rj  e/tel  i)Uov  xgo- 
niov  ze&etxe  to   ovoua  tov  nö'kov   xal   ÖrJ.vxwg  nolog 
TovieOTiv  rjltxolumi  .  iv  $  oxe/cToiot  ra  fieriojga  xavtl 
xal  %d  tckäyia  ravrl. 
Corrigendi  negotium  et  Athenaeus  sublevabit  V  p.  207  f  de  horolo- 
gio  disserens  tovtov  d'  hpe^rjg  oxokaOTrjgtov  tcfjgxe  ;tevtdv.Xtvov  ix 
jtvgbg  xovg  Totxovg  xal  tot  x^vgo  uata  xaieaxevaauevov,  ßiti).io- 
&rtxrjv  %xov  *v  y.ara  de  rrjv  ogoffqv  uoLov  ix  tov  xard  zr)v 

!AxQadivr]v  drtoueuiurjtivov  iiUotgonlov  et  Pollux  VI  109  sq.  xal 
to  uev  xoTTaßeiov  Ixgiuaxo  d/rb  rot  bgb(pov  vutwv  T£  xal  Lelov, 
ya'/.xov  jtercoiT\uhov ,  dio/ceg  kvyviov  %b  tnl&qtta  .  .  .  ic'rxei  de 
Tiöhi)  xut  Tag  wgag  daxvvvri  et  ipse  Aristophanes  ffr.  163  K.)  apud 
eundem  Pollncem  IX  46  to  di  xakovuevov  togohjywv  rt  nov  uo't.ov 
av  Ttg  tuioi,  (frjOavTog  l4gioxo(pdvovg  iv  r^gvrddiy 

nö'kog  töd*  IotIv;  6/ra  rtOOTrjV  r'/.tog  reTgaTtTCti; 
Itaque  rj'UoTQOTitov  tovt  lariv  KoXtavt}  periclitanda  nobis  vidcn- 
tur,  cetera  invenit  Wilamowitzius: 

0  de  lAotOToyuvr.g  h  xolg  Jana'/.evotv  I  rl  rj?.ioTgo/n'ov 
Teiter/.e  to  ovoua  tov  noXov  xal  &i]).ixiog' 

rtoXog  tovt'  loitv,  $  '»  Kohovo) 
axo-toioi  Ta  uexhuga  ravii  xal  ict  /c).dyia  xavxi. 
Horologii  usum  inter  noviciam  'sopbistarum'  supellectilem  rettu- 
lisse  comicus  videtur,  qua  illi  adolescentium  nientes  a  pristina 
simplicitate  seducerent:  qaeraadmodum  eiusmodi  inulta  constat  hac 
in  comoedia  ludibrio  babita  esse.  Innotuit  vix  ante  banc  aetatem 
per  Metonem  gnomon  Atheniensibus'),  cum  in  vulgari  metiendi  ex 
nmbra  temporis  consuetudine  vulgo  perseverarent9).  Colonum  f*o- 
rensem  ex  levi  corrnptione  scholio  adiuti  in  Aristopbanis  Avium 
v.  997  restituimus:  Mfrwv  ugtoiog  doigovöuog  xal  yeioutrgyg' 
xoixov  iaxlv  6  iviavxbg  6  /.eyofiivog  MHtavog.  (fi;ol  de  KakU- 
oigarog  ev  KoXumji  dvd&qud  ti  elvat  aviov  doTgokoyixov'  Evtpgo- 
rtog  di  (fr.  94  Strecker),  oti  tiov  drjmr  itv  h.  Kohovov.  tovto 

•)  Schaubach,  Geschichte  der  griechischen  Astronomie  bis  auf  Eratosthenes 
p.  119  sqq. 

9)  Aristoph.  Eccles.  v.  652  cum  scholiis.  Ideler  'Handbuch  der  Chrono!.'  I 
p.  31Gsqq  ,  Petavius  ad  Uranol.  p.  269  sqq 


Digitized  by  Google 


H  ARATEA 

fu v  ovv  ipevöog'  Oihjyooog  yag  (fr.  99  M.)  Atwiovoia  ffijalv  ctvxov. 
to  de  tov  Ka/j.iöTQaToi'  adtj).ovw)'  lOiog  yao  rjv  xt  y.ai  iv  KoXiovtji. 
6  de  Oikoyogog  iv  Ko).iüvy  f.uv  avtov  ovdiv  \teivai  kiyei,  ItvX 
l4ipevöovg  ök  (tov  add.  Dindorf)  jtqo  nv&oöwoov  vfLioTQÖitiov  iv 
ti~  vvv  ovofj  t'/.x'/.qoiq  scgog  Tut  Ttiyii  Ttft  iv  ti~  Jhxvi  xt/..'  Calli- 
strati  Aristopbanei  sententiam  Achilles  neseiens  ipse  amplexus  est11). 
Ergo  quo  spectet  facete  illud  Aristophanis  dictum  Av.  v.  997 
Mixiov  bv  olöev  cE/.kag  %ta  Ko'/.ojvog,  tandem  aliquando  eluxit. 
P.  139  £  baec  in  Acbillis  codice  Mediceo  occurrunt: 

u;io  öl  ot{u6iov  iicl  oi^ttiov  attoyux&ioiaTat  iv  oKTaezr^iöi 
(Scaliger:  VM  oxnoxaidexaeT^gidi),  tiye  yvi\ai6v  ioTi  to 
avyyga(.i(xa  EgccToo&ivovg'  ovTog  yaQ  aviygatye  dtc/.vvg,  atg 
ovv.  tu]  Eiöo^ov.   xctTa  di  Tivag  iv  ifiöo^trjxovra  eitatv  v.xXl 
M  ndosa  baec  esse  in  margine  observavit  Petavius  ac  defectum  post 
Eratostbenis  mentionem  versione  latina  indicavit;  item  Boeckhium12) 
secutus  Susemiblius  in  Historia  litterarum  alexandrinarum  I  p.  733 
non  percepta  sibi  esse  verba  tradita  prodidit.    Videamus  ipsi. 
Eratostbenem  Eudoxo  librum  aliquem  abiudicasse  dicit  Achilles: 
quo  quid  contineretur  superioribus  declaraverat  scriptor,  ubi'appel- 
latur'  inquit  'annus  solis  ab  eodem  signo  ad  idem  redeuntis  con- 
versio  CCCLXV  diebus  et  exigua  insuper  particula  confecta.  Ad 
idem  autem  punctum  ille  solis  annus  octo  annis  vertentibus  redit, 
si  est  germanum  opus  illud'  —  Eudoxi  putares,  de  quo  testis  con- 
festim  Eratosthenes  producitur.    Ac  legitur  ita  in  libro  Vaticano: 
eiye  yvr\ai6v  ioTi  wo  aiyygafiua.    Egcnoo^h^g  yag  uvt- 
iygaipt  dtiv.iig,  wg  ovv.  etrt  Evöö^ov. 
His  expeditis  commotam  inde  a  Fabricii  'Bibliotheca  graeca'  IV 
p.  126  de  oblitterato  hoc  Eratosthenis  opere  dubitatlonem  sedabi- 
mus.  'Octae'terin'  composuisse  Eratosthenem  Geminus  in  'Phaeno- 

l0)  üörjlov  Wilatnowitz,  Kydathcn  p.  107:  di]).ov  codd. 

'»)  Dositheus  astronomus  iv  KoXwnui  observasse  dicitur  tcf.  Boeckh 
hl.ro  p.  15"  citando  p.  31),  ubi  iv  Kokmvy  male  Fabricius  B.  G.  IV  p.  33  Marl, 
nmtavit  obloqueute  lioeckhio.  Res  plan«  iucerta. 

ISI  P.  130  Es  bleibt  nur  die  verwirrte  Stelle  des  Achilles  [Tatius]  (Isag. 
zu  Arats  Phaenom.  19  (ed.  Vietorius])  übrig,  welche  der  Vermuthung  Raum 
geben  könnte,  des  Eudoxos  Oktaeteris  sei  uicht  als  echt  erkannt  worden;  aber 
diese  kann  eben  wegen  des  Verwirrten  nicht  eutscheideud  sein.  Höchstens 
mag  mau  glaubeu,  es  habe  Redactioneu  der  Eudoxischeu  Oktaeteris  gegeben, 
die  nicht  uls  echt  galten.' 


Digitized  by  Google 


I.  DE  ACHILLE  GRAMMAT1C0  Ali  ATI  INTERPRETE. 


16 


menis'  auctor  est  peridoneus  p.  34  C  Petavii:  o&ev  ra  ''lata  nqö~ 
regov  fiiv  tjyero  vlotu  rag  yetpieQivag  tQOTtog,  10g  y.ai  'EQaroo&ivqg 
iv  tili  * jC£qi  rf.g  'Oxtaer^Qiöog1  VjCOfivrjfiaTi  fivijftovtvu.  Titulum 
ex  perperam  iDtellecto  Achillis  loco  mutari  iussit  Fabricius  in 
^OxTujxaiöexaeiriQtdo^:,  supposituni  Eratostheni  illum  fuisse  commen- 
tarinra  Bernhardyns  in  'Eratosthenicis'  p.  262  opinatus  est,  imnie- 
rito  uterque.  Probae  memoriae  subsidio  rectius  quam  ceteri  simul- 
atqae  Achillis  textum  constituimus,  omnis  vel  e  Geniino  sublata 
est  offendendi  origo  atque  facultas,  scripsitque  reapse  'de  Octae'te- 
ride'  sive  de  Calendario  Eratosthenes ,3).  Libri  Eudoxo  a  summo 
critico  dempti  de  anno  solari,  b.  e.  de  Calendario,  argumentum  erat, 
nec  titulum  ignoramus.  Nam  quod  Critoni  Naxio,  aevi  alexan- 
drini  bistorico  eidemque  astroDomo,  'Octaeterin'  Eudoxi  criticus 
antiquus  nescio  quis  adsignavit u),  arcto  haec  res  vinculo  cum  pro- 
posita  quaestione  conligatur1*).  Res  de  'Oetae'teride '  est,  perve- 
tusto  quodam  et  anonymo  Calendario,  quem  erant  qui  Eudoxo 
addicerent.  Quibus  obstitit  Eratosthenes,  cum  fastos  ipse  com- 
poneret,  nec  octennali  ratione  verum  quadriennali  usum  esse  illum 
contendit:  qua  de  re  Plinius  N.  H.  II  48,  130  'et  imbribus'  inquit 

")  Possunt  de  Eratosthvnis 'Calendario'  gravia  coniectari  nonuulla,  hoc 
tarnen  loco  aliena. 

M)  Suidas  s.  v.  KqItwv.  Susemibl.  p.  733. 

,5)  Vulgaris  altero  a,  Chr.  Baeculo  ferebat  opinio  relictum  ab  Eudoxo  esse 
de  Octaeteride  librum,  de  qua  in  Eudoxi  vita  Laertiana  bacc  rettulit  Sotio  in 
'Successionibus'  VIII  *><>  sq  :  .  .  ittiuQui  (tqwti  7tßb$  ivtavt<jj  duiryiyuvt* 
ai  ToSi  (apud  sacerdotes  Acgyptios  Kudoxuni)  gipö/utrov  !>'  vm]vi]V  xal  6<f<tvv 
ttjV  *  'OxxattTMfida  xuuc  xivuq  «wyypaya/.  Quid  sit  Octacteris,  Censorinus 
aperit  'De  die  natali'  18,  4  (p.  37  Hultsch  ):  ^Hoc  quoque  tempus  (quadriennium 
olj-topicum),  quod  ad  solis  modo  cursum  nec  ad  lunae  congruere  videbatur, 
duplicatum  est  et  octacteris  facta,  quac  tum  enneaeteris  vocitata,  quia  primus 
eius  annus  nono  quoque  anno  redibat  Hunc  cireuitum  vere  'annum  magnum' 
esse  pleraque  Graecia  existimavit,  quod  ex  annis  vertentibus  solidis  constaret » 
Ceterum  Dosithco  quoque  mathematico  erant  qui  '  Octaeterin '  Pseudoeudoxi 
attribuerent  (Censorinus  18,  5;  Wachsmuth  'Prolegomena  in  Calendaria  gracca' 
in  editione  loh.  Laur.  Lydi  'De  ostentis'  p.  LV).  Boeckhius  'Ueber  die  vier- 
jährigen Sonnenkreise  der  Alten'  (Berlin  18t)3)  p.  29  errat,  cum  dicit:  'Sein  (des 
Dositheus)  Parapegma  hing  ohne  Zweifel  mit  seiner  Oktaeteris  zusammen,  die 
Censorin  mit  den  unklaren  (?)  Worten  einführt  ^Dositheus,  cuius  maxinie  octa- 
eteris  Eudoxi  ioscribitur»,  woraus  zu  folgen  scheint,  dass  er  sich  darin  haupt- 
sächlich an  die  Eudoxische  anschloss'  et  p.  135  (cf.  Scaliger  'De  emend.  temp  ' 
II  p.  71  et  Boeckh  'Zur  Geschichte  der  Mondcyklen'  p.  lu». 


Digitized  by  Google 


16 


AUATEA 


'venti  sopiuntur.  Exspectantur  autem  maxime,  ade  nubes  dis- 
cussae  adaperuere  caelum.  Oninium  quidem  (si  libeat  observare 
minimos  arnbitus)  redire  easdem  vices  quadriennio  exacto  Eudoxus 
putat,  non  ventorum  modo  verum  et  reliquarum  tempestatum  magna 
ex  parte.  Et  est  principium  lustri  eius  Semper  intercalario  anno 
Caniculae  ortu'.  Cf.  Mommseni  'Chronol.  rom.' 1  p.  56  et  Ideler  um 
'De  Eudoxo'  in  'Commentationibus  acad.  berol.'  1830  p.  62. 

Publicari  Achillis  nomine  praefixo  baec  solent  opnscula: 

1.  tlov  Ifiqoxov  Oatvopivtav  icgog  elaccyuyrjv  bt  rcJy 
\j%ihtiiüc  (quocum  primi  capitis  titulum  regt  7cavx6g  temere 
coalui6se  dudum  monuit  Dielesius  p.  18)  fol.  194  b  in. — 203a  fin. 

2.  ziov  liQÜtov  Qatvo/iivwv  sr.Qog  etoay«>yr{v  h.  tüv 
l4yüUutg.  itiqtav  oyoUiov  eloaywyy  l/cgootutov  quod 
subsequitur  in  inseriptioue  ad  primum  caput  spectat)  fol. 
205 b  fin.— 207»  med.  =  p.  165-169  Petavii. 

Fatemur  ignorari  a  nobis  tituli  alterius  sententiam,  quoniam  'ex 
aliis  scholiis '  (quam  Achilleis  scilicet)  deprompta  eadem  simul 
Achillea  esse  nequeunt,  et  animi  patientiam  ac  inentis  quandam 
moderationem  demiramur,  qua  quod  cogitando  nancisci  non  possunt 
tolerare  atque  adeo  credere  vel  periti  et  experti  critici  non  de- 
sistunt.  Quid  igitur?  Posteriorem  titulum  oportet  solummodo  ad 
ea  quae  statim  succedunt  trahi,  diremptum  hinc  priorem  non  pro 
iuscripto  sed  pro  subscripto  haberi  et  ad  commentarium  anteceden- 
tem  reduci.  Et  sunt  baec  indubitata,  siquidem  vel  traditionis  ipsius 
fide  nituntur.  Etenim  in  Vaticano  anterioribus  reapse  subscriptum 
est  Tüjv  l4gcnov  Occivouhoiv  ;tobg  fiaayiuy)]v  iv.  rtör  '.4yjX)JioQ} 
inscriptum  proximis  ^|  tieQiov  ayolimv  eiaaywyr.  ut  ratio  postulat. 
Quae  cum  ita  sint,  erepta  Achilli  posteriore  isagoga  prius  illud 
coramentariolum  eidem  reddendum  est  necessario.  Gerit  hoc  in 
froute  pro  titulo  verba  iSqyrjOewg'  (Arati)  et  ex  scholiis  in 

Arati  prooemium  multo  iis,  quae  ad  nos  librarii  Marciani  praesidio 
l)erveuerunt,  uberioribus  etsi  nequaquam  diversis  sumptum  est.  Iam 
indagavimus  quid  sibi  titulus  cl|  Mqtav  o/o/Mov  thaywyjj3  velit, 
dummodo  fex  Achillis  scholiis'  illa  quoque  c?r^i  Ifyyrjoewg3  fru- 
stula  remansisse  statuamus.  Adnectitur  porro  hoc  t^yfaug  caput 
'Vitae  Arati',  cui  yh>og  Liqaxov  v.ai  ßlog  inscriptum  est,  apud 


Digitized  by  Google 


I.  DE  ACHILLE  GRAMMATICO  AR  ATI  INTERPRETE. 


17 


Westermannum  inter  Arateas  primae  p.  52  sqq.,  ut  ad  iuncturam 
ne  öi  qaidem  copula  desit:  rqv  de  xiov  fDaivo^iiviov  kgrjyyotv  ngio- 
tov  ftkv  iarüJOrfi  Trjg  orpaigag,  itexa  de  xavxa  xivoi^evtjg  ixotrjoaxo 
Ülgarog1*).  Ergo  rectissime  Victorius  fecit  p.  108  sqq.,  quod  haec 
separare  inter  se  non  ausns  est.  Nos  et  primae  Arati  vitae  et 
negi  l^y^oemg  fragmento  scriptorera  sunm  ex  codice  Vaticano 
tandem  restituimus  Achillem.  Et  possumus  huius  rei  quandam 
confirmatiooem  ex  textus  Aratei  forma  et  indole  afferre.  Qua  in 
re  diutios  commoraturi  primum  ex  Achillis  Isagoga  et  ex  frag- 
mento negl  IBfjyrjoeiog  locos  quibus  opus  est  singulos  apponimus. 

1.  Achilles  uegl  e$i)yr]oewg  p.  272  A  Petav.  rpegexai  dij  xa 
(Daivofieva  vixb  uiv  xivwv  aiigomiiiaoxa  (v.  19) 

oi  fih  ouiog  noXieg  xe  xal  aXXvdig  aXXoi  eovxeg 
vTto  de  xtviov  diä(poga  /cgootuta  agxqv  i'xovxa' 
5  afMpl  (AOi  iieXioto  scegtxXeixoio  xe  pr-v^g 

eonere  poi  Movoai. 
ttva  de  tüv  avxiygatpiov 

AyxXeidij,  Sehiuv  hgov  i>aXog,  ei  d'  aye  ov(v)  not 

oigavl^v  \paioeiag  e;ci  xgiiov. 

10  hia  de' 

'Aixiyove,  Zeivutv  tegov  itäXog. 
xo  ftkv  ovv  a/xgootftiaoxov  <pegeoi>at  ro  ftolrjfta  uavxeXiog  loxiv 
ct/tgefceg  xat  ava^iov  xfjg  xov  rtoiryxov  ägerrjg  xat  xi]g  TtjXixavr^g 
vico&ioetog  (avagxov  yag  xat  axifpaXov  eoxat  to  7colrtua),  to  dl 
15  etno  tov  *'AyxXeldrp  xat  xtäv  ($i]g  ag%eol>at  7tg6g  rot  dta  /.a/.o- 
ZqXiav  extpvyeiv  xavTct  xa  eti\  i6v  'Agaxetov  yuqaxx^ga  ext  xat 
ivaviiiüfta  e%ei  to  oteoltat  tjdouryxovxaextjgida  eivat,  tv  i)  ento- 
xa&loxaxai  6  rjXiog  auh  or-itetov  hfl  orueiov.  yag  xb  xaxe- 

tpevOftivov  jcgoolfttov  oüxiug 
20  ticxaxa  ovv  dexddeo(o)t  aegtTtXoueviov  hiavnöv 

tov  Agäxov  kvveaxatdexaex^glda  eidoxog  ä;coxaraoxaxtxr;v  xov 
fjXlov  dta  xovxiov  (v.  752 — 7 5 T> )  * 

xa  yag  ovvayeigtiat  lÖr^ 
evveaxaldexa  xvxXa  (paetvov  r)tXioio, 

Finxit  igitur  sphaerae  Arateae  machinam  ac  tieri  polest,  ut  recte  Die- 
lesius  Suid.  s.  v.  \4yjX).tv<;  verba  i'yrtays  de  TttQi  o<fair>aq  xal  {tviw/.oytrtq  xal 
loroytav  ox  ufitxzov  7ioX/.wv  xat  fityä).(ov  xal  Oavfiaalwv  «YdpaJv  [ivtj/novevovoav 
ad  hunc  Achillem  Kirammaticum  revoeaverit  (Doxogr.  1.  c). 

Philol.cr.  l'titortiiirhungon  XII.  2 


Digitized  by  Google 


18 


ARATEA 


öaaa  r1  a/to  ZitivijQ  dg  iayazov  '£2gi<ova  25 

vu$  IntdtveiTcti.  xvva  zs  Vgaoiv  'Qgnovog. 
vtazt,  d   tgoadiy&Ehjuv  tu  tzqooIiuov,  iv  avzto  uh  iftdottqxov- 
zaezi.glda  tazat  Xiyiav  6  troiijT^g,  h  de  zolg  eSrjg  hv6axaiÖexa$- 
Ttyfida,  avtog  tavzot  hctrnovfievog*  outg  azoitov.  aiuivov  ovv  xzk.' 
(cf.  p.  21).  at, 

3.  tovxtg  V  cum  Marciaui  textu  lctnmate  schoüasta,  qui  ita  coutra  grara- 
maticos  disputavit:  u/J.oi  tövxf-g]  no?J.ol  xtüv  yyuftuaTUtöiv  dvxl  xov  'tovxeg» 
wvTfg»  l'yQcni'tcv  xcu  toi  toi.:  xovg  doxtgag  noQtvtoihu'  toxi  rft  6  z.oyog 
'Aodxw  ntQl  tvjv  'i>atvoßivwf  xtd  «TfXaväv  doxtyvjv,  ov  zcüv  nXavqzaiv  ziöv 
inxd'  oi  yag  ankttVBiq  dtl  tnl  tov  uvxov  fazijXOCt  xcd  fiövov  ovyxuxccfftpovtai 
xal  (avv)ttva'f  f'oovtca  xt[>  ovganp  xcd  vno  xov  ovgavov  HXxovtCU  xid  dvatpt- 
tiovxai  nüüccv  tj/x&nuv  ||  ti  fVrfrt  V  [|  6  supplevi;  ceterum  uotum  hoc  fuit  pro- 
oemium  scholiastae  Marciano  ad  v.  733  ||  IT  ijöouijxovtcu -^utxtjQidu  coni  Sca- 
liger  |j  2n  supplevi  []  23  awutidtTai  coni  Scaliger  ||  2i>  xal  aute  etvtbt  V:  del 
Wilam. 

2.  Achilles  Isag.  p.  139  E  Petav.  Uyezai  de  iviavzog  i;  a.co 
typdlov  inl  Z<i»öiov  a.co/.azdataaig  avtov  ir  rj/uigaig  z$£  /.ui  ü.a- 
yjOTO)  iioqLvi.  anb  di  ai^idov  t.tl  aijitlov  d.cotalHozazai  iv 
ö/.zatzi.gtdt ,  eiys  yvi-otov  zo  ovyygatitta  (Egazoo&ivyg  yag  avzi- 
yqaipi  dtr/.vvg,  tag  ov/.  efy  Evöo^ov) ,  /.aza  di  zirag  iv  iidourj-  b 
/.Öl  tet  titatv  (i;c  doSqg  iozt  xai  Kakhtt.tog),  xaru  di  Miziova  Öi 
ivvtu/.cctdt/.atn.gidog'  zavztj  xazijxokov&qoev  Üägazog-  <fito~i  yag 
(V.  752— 755)  • 

ovvaytigtTui  fjöq 
kvvsaataldexa  xvxla  (pasivov  yekloto,  lo 
öaaa  z'  a.ro  Zv'tvifi  dg  iayaiov  flgiiava 
vil;  i.tidirtiiai,  xvva  zt  tiguaiv  QqUovoq. 

I,  2  dno  Z.  scripsi,  cf.  Mipra  t,  IS  «.tö  arjutlov  tnl  a^ueiov  et  infra  2,  3: 
dnb  xov  5-  V.  xov  (tvxoi  C.  M  t|  2  £(pdlOV  V:  ro  tcvxb  M  |  4  oxxtitxrj- 

oiöi  corr  Scaliger:  6xiwxatfox<textjf>idi  VM  ||  'Eyaxooirtvtji;  yao  V,  cf.  supra 
p.  14:  'EQOZoaiHvovg  oixog  yutj  M  i  4,5  dvttyQaipt  V  (punctum,  quod  supra  r 
additum  videtur,  chartae  vitio  ortum  est):  dv!y(tuvtt  M  ||  ö  ^  post  l-tö.  addit 
Scaliger  ||  'J  cii  vtytlgtxm  V. 

De  scriptura  «auvaytigtiat»  bis  exhibita  verba  faeiiuus,  quae  singu- 
laritate  exeellit  et  discordat  a  Marciani  textu  scholiisque  acvaeide- 
tat  offerentibus.  In  hac  lectione  explicanda  scholiographus  ae 
Vossius  iu  partes  diversas  discesserunt:  hic  oi-vaelöea&ai  cvalgo 


Digitized  by  Google 


I.  DE  ACHILLE  GRAMMATICO  ARATI  INTERPRETE. 


19 


celebrari'  interpretatus  cogitat  de  tabellis  astrononiicis  per  homi- 
num  ora  id  temporis  traditis.  At  illa  notio  neqae  dispicitur  illo 
in  verbo  alibi  neque  inesse,  compositi  naturam  ac  formam  si  spe- 
ctaveris,  ullo  pacto  potest.  Multo  ad  linguae  consuetudinem  con- 
venientius  rectiusque  scholiis  haec  adnotantur:  *owatiöttai»  dh 
avti  rov  ovvädtrai  .  .  .  o  dt  loyog'  yivioaxt,  ort  araAoyovvrtg 
a)j.r]).oig  xai  avjttrpiüvoi  yivovrai  oi  rov  rj/.lov  öoouoi  dia  i&' 
triöv  hci^tiooovutvot.  ouoiwg  dt  mal  fj  araro/.i)  Trjg  rov  iloiiovog 
~ojvrtg  ui%Qi  rrjg  narteXovg  dvatiog  airoi,  %ri  yt  firtv  xai  r  rov 
Kvvog  avaroXtj  rt  xai  diatg  dia  ruv  i'oiuv  ovu(f(orot  yivovrai. 
rag  fiev  oiv  rjuigag  zijg  ivvtaxaidtxatr^Qidog  ctrco  n]g  rov  itUov 
ivtgyttag  vrtidetge,  rag  dt  vvxrag  cctco  n]g  rov  fioiiovog  ävarohfjg 
it  mal  dvatiog  dia  rb  txtiva  tu  aoroa  xarah^ira  roig  av&oumoig 
h  rft  wxri  uala  yivto&ai.  Neque  miramur  admodum  medialem 
usum  verbi  ovvatidtoüai  pro  ovvatidtiv  (concinere),  neque  in 
structura  —  yivwaxtig  rädt  xai  ov'  ra  yao  oivatidtzai  rfiij  — 
haerendum  esse  putamus.  Causam  enim  cur  non  ignorare  legentem 
ipse  existimet  poeta  proferre  vult.  Qualem  causam  re  vera  continet 
illud  *ovvatldttai>,  i.  e.  ofioXoytitai.  et  scholiastae  paraphrasis  sup- 
peditat.  Etenim  tabulae  Metonis  astronomi  signiticantur  calendariae, 
duodeviginti  annorum  spatia  complexae  ac  publico  usui  in  urbibus 
destinatae  teste  scholiasta  ad  h.  L:  Mtrwv  zig  yiyovt  7ia).aiig 
aotQOvöuog,  og  äxgifiiög  dgi^uitoag  tuet  utxgov  iviavtov  wg  ngog 
ovyxgioiv  rov  fitya'/.ov,  Tttgi  ov  7cd?.tv(Y)  iktyoutv,  otav  {ort  cod.) 
ovvodog  tvjv  l'  dortgiov  yivtjrai  l/ci  unioiti«  tov  uavzog.  dtta- 
utvoi  rotvvv  oi  utret11)  Mttova  dorgovouoi  nlvarxag  tv  raig  ;tdltoiv 
i&i.xav  ictoi  riuv  tov  i]Uov  ;itgi(fogiov  TVJV  ivvtaxatdtxcuT^gidoJv, 
ort  xaö'  txaorov  ivtauov  roioodt  torai  xtiuwv  xai  roiovdt  Vtgog 
xai  Towvdt  (f&ivo/tiüQov  xai  roioidt  avtuoi  xai  aXla")  uoug  tiiio- 
(ft'/.tig  ZQtiuS  *°iS  dvVgaj.ioig.  hctidi]  ovv  ijöy  Tatra  lyvüMJ&T] 
ix  tiov  7tivüxiüv  xai  aviog  Ixti&tv  tyvio  ra  7io?.?.a  6  -igurog, 
(frtaiv  ort  'xai  avrug  yivv'toxtig  '  /cü'/.ai  yao  cttidtiai  xai  if  avtoa 
voig  'E'O^ai  yiyovtv.   idi^avro  6t  aiia  EÜ.^vtg  Trag1  A\yi7iTUov 


1T)  oi  negl  Idelerus  fllaudbuch  der  Chroool."  I  p.  3164J  et  Wacbsmuthius 
in  Lydi  editione  p.  LVII  mutabant  ßekkeri  editione  deeepti,  ubi  öt$Bfttvot 
xoivw  omissum  est. 

x*)  (u)J.tt)  nokku  aupplet  Wilamowitzius,  tco)1u  Marcianus  exbibet. 

2* 


Digitized  by  Google 


20 


ARATEA 


xai  Xa/.daiujv.  Falso  igitur  Buttmannus  p.  34  editionis  ab  hoc' 
inqait  'verbo  (awayeigerat)  pendent  non  solani  baec  trveccxaidexa 
xtxÄcr,  sed  haec  qnoque,  öaaa  %i  —  vt|  hudiveltat,  et  baec 
(756,  7),  ol  i€  (h.  e.  öaa  re  o'i)  Tloottdaiovog  ogiouevoi  rj  <Jidg 
atroi  aorigeg  av&giu/coioi  rerv/fUva  ar^iuivouaiv.  Praesens  «ovv- 
aytigerat»  de  eo  quod  identidem  fit  parapegmatis  publicandis*. 
Nunc  vide.  Lectionem  peiorem  *a<  vayeigejat*  ex  testium  copia 
solus  propagavit  Aebilles  cum  fragmenti  /cegi  ISqyr-otwg  scriptore: 
quem  eundem  esse  Acbillem  ex  codice  Vaticano  iamiam  discitur. 

En  iustum  libellorum  illorum  ordinem  cum  titulis  sive  inscriptis 
sive  subscriptis: 

1.  rw»'  IAqqxov  Oatvoufvatv  7tg6g  eiaayvtyrjv  h.  rviv 
jiZtkkiiug  inscriptum  a  manu  secunda.  nov  Idgatov  (Dat- 
vofiivwv  jcgog  elorjyyoiv  ix  jcov  !Ayj)jJiog  subscriptum  a 
manu  prima.    Apud  Petavium  p.  121—161. 

2.  m  i$  higvjy  dtatgtoeig  inscriptum  a  manu  prima. 
Ineditum. 

3.  yhog  l4gärov  xai  tit'og  et  iceoi  lb{yrj<J€vjg  inscripta 
a  manu  prima.  Tf»v  Agäxov  Oatvnuivotv  ;cgdg  duaytoyrr 
U  T(ov  l4yüUi»g  subscriptum  a  manu  secunda.  Apud  Pe- 
tavium p.  26S-276. 

1.  I§  txtoiüv  o%oXi<üv  doayioyi]  inscriptum  a  manu  se- 
cunda.   Apud  Petavium  p.  165—169. 

Errorem  porro  redarguimus  codicis  Vaticani  notitiam  emen- 
datioretu  assecuti,  quem  in  definienda  Acbiliis  aetate  cbronologi 
commiserunt  inviti.  Commemoravit  Ptolemaei  Geographiam,  ut 
mittamus  alios  secundi  post  Chr.  n.  saeculi  scriptores,  Achilles  di- 
citurque  a  Firmico  Materno  IV  10,wj  'prudentissimus' :  ergo  tertio 
saeculo  iure  eum  attribuit  Dielesius  p.  IS.  Idem  faccuratiora'  in- 
quit  'inveniri  vix  poterunt,  nisi  forte  Isidorianum  (p.  166  E  qpiyai 
öt  JtüötoQog  Y.ai  KoÖgätog  v.al  o  didüo/.a/.6g  fiov  latdwgtavog 
öiutflgitv  üfpaigag  %b  Oifctigoeiöhg  tctüi/j  xt  /„. )  eundem  esse  placet 
atque  Hypsiclem  a  praeceptore  Isidoro  (Fabricius  B.  G.  IV  p.  20 
Harless.)  cognominatum ,  quod  couiecit  Rohdeus,  Griech.  Rom. 

»»)  Editiouis  Hervagianae  p.  48. 


Digitized  by  GoogL 


I.  DE  ACHILLE  GRAMMATICO  ARATI  INTERPRETE. 


21 


p.  471  -.'  Falso  haec  Rohdens  commentus  est,  quod  illa  Isidoriani 
mentio  isagoga  'ex  aliis  scholiis'  et  non  ex  Achille  deprompta 
continlßtur. 


Nam  Achillis  reliquias  suum  in  usum  alii  converterint,  pri- 
mas  et  solus  inqnisivit  Dielesius  p.  19,  qui  de  scholiis  in  Basilium 
Baroecianis  exponens  'integro'  inqnit  'Achille  usum  esse  scho- 
liastam  et  aliunde  discas  et  illinc,  qnod  scholion  hoc  fcf.  Crauieri 
Anecd.  Oxon.  III  413):  6  de  avrog  iwaq>6gog  xai  ea/ttgng.  xahoi  ye 
tb  Ttalaiov  ati.og  löoxsi  elvui  o  tojoyögog  xai  alfog  6  £07tegog. 
rtgioxog  6'  *l$v/.og  b  'Prjiiog  (fr.  42)  avvtjyaye  tag  7tgoarjyogiag 
ex  Achille  c.  17  excerptuni  est,  qnod  mutilatum  legitur  p.  136  C 
rzifinrog  6  rrjg  l4(pgodltT>g  7taga  luv  "EkXtjOiv  kioO(pögog  (xai 
tOTtegog  suppl.  Dielesius)'  .cgwrog  de  "ißvxog  eig  tva  avviateike 
rag  ngoorjoglag™)' .  Adacti  venerando  viro  obloquimur,  nec  haec 
nec  cetera,  de  telluris  iraraobilitate  et  de  astronomis  in  Universum 
quae  sunt  apud  Cramerum,  miserrime  illa  quidem  trnncata  ac 
perexilia,  ita  videri  comparata,  ut  prompsisse  ex  Achille  scholiastam 
certo  concludas.    Cf.  caput  III. 

Ipse  Achilles  quibns  fontibus  hauserit,  idem  primus  indagare 
feliciter  coepit  ibidem  Dielesius.  Coepta  ut  tuto  (ni  fallimur)  con- 
tinuari  possint  ac  promoveri  aliquatenus,  Vaticano  codice  efficitur. 
Itaque  totum  negi  l^y^oetug  caput  Achilleum  servato  scriptoris 
ordine  cum  scholiis  in  Aratum  Marcianis  et  commentario  in  Ger- 
manicum  Basileensi,  a  quo  ceteri  interpretes  a  Breysigio  promulgati 
vix  hic  illic  differunt,  componimus. 

Achilles.  Marcianus. 
P.  272  E  Petav.,  postquam  di- 
versas  de  Arati  initio  sententias 
percensuit  quas  supra  p.  17  pro- 
posuimus,  concludit  in  hnnc  mo- 
dum: 

aueivov  ovv  vb  öta  tiov  Iv.  Jiög]  ?cavv  ?tgt7tövnog  o 
tkelaruv    avriygä(f(üv    (fegö-     "Jgarog  ri.v         aatgtov  dis^- 


20)  Cf.  Wilamowiteium  Herrn.  XVIII  lS«v»  p.  417. 


Digitized  by  Google 


22 


ARATEA 


Achilles. 
itevov  Ttgooiea&at.   ov  rj  ctgxrj 

(▼.!)'  % 

5      fx  Jtog  agyu'>iteoi>a'  tov  olde- 
7for'  avdgtg  iwiiev. 

OQ^ÖTTOV  yOQ  UV  Ul]   CL7Z  al'TOV 

rrjv  ctgyrjv  jcotrjoao&at  tov  negi 
tiüv  ovgavUov  ibjyov^tevov.  itge- 

10  7iu  dl  xai  ;coii]talg  itä'/.tOTa 
airi}  r)  agxrj,  ixei  *cti  iv  Toig 
ovftrtooioig  rgflg  xgaTtjgag  hUg- 
vtov,  xai  tov  uev  71QWTOV  Jwg 
'Olvfinlov,  tov  de  devtegov  Jwg- 

15  xovgtov  xai  fjQiuwv,  tov  dt  tqItov 
Jwg  ^(orijgog.  dw  y.at  6  ('Jeo- 
xgtzog  (XVII  l)- 

ix  Jtog  agyo'iuto&a  —  rpr^al  — 
xai    ig    Jia  h]yeTe 

20  Movoat. 

6  de  'Ogtpeig  uÜvtu  xaigbv  uva- 
Ti&rxsi  Jii  /Jytov  (p.  457.  460 
Herrn.)* 

Zeig  agyr{ m  Zeig  fiio{o)a '  Jtog 

25  d'  ex  nävTa  TeTVXTat. 

b'&ev  axoXov&iog  xai  Ttii  k&ei 
T(fi  iraÄa/f;/  xai  tft  v7roxei(.Uvrt 
ivto&eoei  a;cb  Jibg  7tt;iotttTai 
ti)v  agyrjv. 

so     iyxa'/.ovat  de  ovto)  ti)v  'in 
ngo&totv  avri  trjg  aiiö  nagei- 
Ärtfvzt.    edtt  yäg  —  (faoiv  — 
ei:ttiv  a/cd  Jtog' .   ayvooCot  de, 
on  y.at  Jlivöagog  (Nem.  II  1 — 3) 

35  xaityg^oajo  t<[>  oyr^ian  tovtio 
kiyiov  *o&€V7teg  xai  Ott^gldai 
ou7tiu>v  isietor  tu  ttokX  aotdoi 
ägyovTat ,  Jtog  ix  /tgootftloi » 
y.at   1-D.y.uuv  (fr.  2  B.)   4yv>  d' 


Marcianus. 
livat  fdi/Müv  &eoiv  tovtiov  tov 
Ttariga  y.ai  dr^iwvgyov  Jia  Iv 
ngiuTotg  irgootf  iDvel    Jia  de  vvv  5 
tov  di]Liiovgy6v  axovateov. 

. .  .  akkiog.  ix  Jwg]  anb  toi 
Jibg  agyeTai,  t7ceidi)  piXUt  iie- 
tewgo'/.oyeiv.  ßaotlevg  de  tiov 
okwv  y.at  7taTi)g  6  Zevg.  lo 

14.  Tt<i  luv  aei  7cgtÜTov  Te]  xai 
mÜTtov  iv  Nofwtg  (IV  715  E)  «6 
uev  &ebg  [rjttwv]  agxr)v  xai  Telev- 
ttjv  xai  ttiaa  7c6vtwv  ev&eitt 
7C.egalvei  xarra  tpvütv  Tzogevötie-  15 
vog>.  i'otug  de  xai  o/ro  tiüv  o;rov- 
ÖulVf  Tot  ttjv  uev  ycgtoTijV  07tov- 
dt]v  elvat  tüjv  Üeiov  tiüv  O/.vii- 
niwv,  devTegav  de  t)gdi(avs  y.ai 
Tgfrijv  Jtog  —(oTijoog.  "Oiir.gog  20 
dl  (II.  1X97)  Lei  tov  ßaaiXitog* 
*iv  aoi  fih  h]£tü,  aeo  d'  agto- 


t6  de  'ix  Jiög'  avii  tov  ä/ro  30 
Jiog'  Ilivdagog (Nem. II  'S)1  Jwg 
ix  /cgooiuwv  . 

(Gromaticornm  über  Arcerianus 
8.  VI — VII  p.  251  Lachm.,  Haupt 
lOp.'  UI  p.  360:  <Pyrrhus  geome-  35 
tra  in  cArato  [dixit]  prineipium 
ist  ml  ex  love  ineipiamus'  falsum 
dicit,  qaoniam  a  Iove,  uon  ex 
Iove  ordiamur.) 


Digitized  by  Google 


I.  DE  ACHILLE  GRAMMATICO  ARAT1  INTERPRETE. 


23 


Achilles. 
40  aeioofiai    h.   Jtog    agxojuevu  , 
aXktog  t€  xal  %(  'ct/ro'  dvO(fr{uöv 
hat iv,  10  g  €i  rtg  /.eyot  ' anioitev! 

13  Tc5r  V  ||  20  Moloat  libri  Theo- 
critei  §  30  iyxaXoiai  Wilam:  imxa- 
koiei  V|j35  G/jinazi  6cripsi  ex  Lesbo- 
nacte  p.  86  Rudolphi  Muelleri,  t'ju 
(ut  coni  Hauptius)  V;  tw  ix  ovtwt; 
coni  Wilam  |  37  ttoU«  V  j  38  ix  Jtbg 
ix  V  1|  3»,  40  6h  ast  aot  /«f  V,  öh  cht- 
aoifii  coni  Scaliger:  corr  Valckenaer  |j 
40  dg/ö^ifva  V,  ap%6[t£VO$  coni  Sca- 
liger: corr  Bergk  fl  41  rf  scripsi:  dl  V  | 
42  liyoi  änmtttv  Scaliger:  Uyti  ano- 
ittv  V. 


Makcianus. 


8  fdXXtt  Par.  C  (2841  b.  XIII) :  yulgtt  Ü 
11  /luv  Marciani  textus:  ftev  lemma  || 
13  seclusi  utalienum  |!  15  noyudnevoi 
etiam  Pseudoaristoteles  'De  mundo' 
c.  7  p  40lb  Bekker;  totum  locum  ita 
babeot  Codices  Scbanzii:  b  ftkv 
9§6g,  wanfQ  xal  ö  JtaXatbt  Xoyoc, 
uq'/^v  rf  xal  T£/.utt]V  xal  fitoa  toiv 
dvTwv  anrtvTMV  ryiov  tvtifia  rrf  pa/vfl 
xaia  (f  iaiv  nttjtnoitn -otu vog;  ceterum 
deest  bic  scholionim  locus  inter  testi- 
raonia  apud  Schanzium  ||  30  scholion 
in  Marciano  propemodum  ovanuit;  re- 
legi  recentiorum  ope  ||  35  sqq  de  enieu- 
dationibus  Lachmannum  et  Hauptiutn 
consulas. 


Tantum  adparuit,  eandem  fere  materiam  poetae  explicaudo 
utrimque  adhiberi  doctam  et  copiosam.   Iam  pergimus  conferendo: 


Achilles. 

Jitt  de  o'i  uev  tov 
ovquvov.  dt  de  tov 
\\kiov.  di  de  tov  uv- 
&ixov  e^eäi^avTo.  oi 

5  UIV   OLV   TOV  OIQUVOV 

kiyovTeg  icagaiiVev- 
jat  tov  itoirp^v  ).e- 
yoviniW.  XIX  357)' 
wg  6'  oti  ta(Hp£tcd 
10      vtqiadeg  Jtög  e/.?co- 

TOWVTat, 

10,  1  ixTioziovxai  Ho- 
meri  Codices;  fugit  baec 
Achillis  lectionis  diversi- 
tas  Nauckium  baud  asper- 


SCHOL.   IN  GEBMANI 

cum  p.  55  Br. 
et  quaeritur,  euius  Io 
vis  lueminerit,  utrum 
ne  fabulosi  an  natu 
ralis.   et  pbilosopho 


Marcianus. 


commentationem  de 
lovis  vi  ac  potcstate 
huic  quoquc  scholia- 
stae  innotuisse  ex 
ruui  quidem  plurirui  hac  omissiums signi-  5 
naturalis aiunteumlo-  ficatwne  ad  v.  i  con- 
vis  meminisse,  Crates  ligitur:  oh  rcgoofoet 
autem  (p.  62  Wachs-  dl  io  rtv  n]v  airiav 
muth.)  Iovem  dictum  '^zeia^at  toi  Jtög. 
caelum,iuvocatuin  ve-  Perverse  ordine  ad  10 
ro  merito  aerem  et  tterum  haec  ad- 
aetberem,  quod  in  bis  notata  sunt:  e/.Jiög] 
sintsidera.  et  Home-  i/.Jti\guoyjTai,t;iH- 
rum  Iovem  dixisse  in  di]  yaiget  (sie)  tieceut- 
aliqua  parte  (II.  XIX  gohtyeiv.  Juoüeig  de  15 


Digitized  by  Google 


24 


ARATEA 


Achilles. 

lovtiouv  i£  ovgavov, 
y.ai  jiqaxov  avzbv  iv 
xolg  iÜijQ  (v.  224)  U- 
yovxa  7teg\  rou  IftftOV 
5  iv  Jwg  eikelvat 
ö  toi  iv  iv  tw  ovgavift 
oi  de  Jla  tbv  ali>ega 
nuQaiaßovzes  icaga- 

Tl&eVTCCL  EvQl7tlÖl}V 

lo  Uyovra  (fr.  941  N.2)* 
*6g((g  tov  vipov  t6vö' 
ajceiQOv  al&iga  xai 
yrjv     niqil  t%ov^ 
vygaig  iv  dyxdkatg; 

15  tovtov  rofiue  Zi]vrt, 
TÖvd'  fjyov  iteöv».  xcri 
io log  Zi]va  tig  avTov 
xaAotq  dict  to  /cvgwdtj 
elvai  tov  al&egit  a;co 

20  /*£v  tov  al&eoitai  ai- 
&iga,  ctitb  de  tov  Zi]v 
r}  7taga  Trjv  Uoiv 
Zrjva.  oi  de  Jla  tov 
rfUov  voTjOavTeg  M- 

25  yovoiv,  oti  xori  2o(po 


Schol.  IN  Germani- 

cum  p.  55  Br. 
357)  eaelum  «tog  6* 
6t e  tagif  eiui  veifiKai 
Jwg  iAiiOTOiiWtai*  et 
ipsum  Aratura  (v.224) 
«avTctg  o  lintog  iv 
Jwg  eikeirai».  , 


Marcianus. 

Tiov  oXiüv  6  Zeig  xai 
naTrig.  ov  ngooijxei 
de  xa  vvv  TTjv  ovolav 
tr^eloO-ai  tov  Jwg, 

t  m  Wk  «. 

7toTegov  oiü(.iar{7tgay~  5 
f.ia  xai  jt/nega  ioti 
ipv%rt  fj  voig  xtX! 


1 1  tbv  b.  schol.  B  ad 
II.  XIV  200  p.  51,  15  alii, 
item  ex  coniectura  Sca- 
liger: roYd'  V  |J  13  7rf- 
Qitqt/ovTu  V,  cf.  schol. 
II.  int}yayf  xaxa  ti  Kitfi- 
qov  hq^xiv,  ort  xata  xb 
ttfV  yfjv  t%ni'7C£Qti  vypcä- 
oiv  dyxä?.aiz  alios  ||  22  i] 
scripsi:  xul  V  [|  £fWWil 
cf.  Etymologica:  ^rqoiv 
V.  Cf.  caput  IV. 


2  vupaöfS  recte  et 
Achilles  et  Codices  Ho- 
merici  [|  'i  {xTiotöavxot 
Basileensis,  unde  -bovtui 
Breysigius,  at  cf.  Achilleui . 


Digitized  by  Google 


I.  DE  ACHJLLE  ORAMMATICO  ARATI  1NTERPRETE. 


25 


Achilles.         Schol.  in  Germani-  Marcianus. 

cum  p.  55  Br. 

Y.XffiJiatov  rtltovxa- 
;.6tAiyw><fr.l0l7N.2)- 
*'Hki ,  oUxlgotg  ipi, 
(ov)  01  aoffot  kiyovai 
5  yeyvr-Ti]v  öewv  naxi-  5 
oa  (re)  navtia**  xai 
evvoiav tftg  Ö6$rtgtav- 
trg  rpaoiv  fyetv  tbv 
noir^t^v ,  ötav  Xiyrt 
lu  (II.  XIII  837)  io 
fjxrj   d'  afKpoxiguiv 
rs.er'  alitiga  xui 
Jiog  alyag 
xeri   t6   (II.  III  277) 
15  <rtt).i6g        og  uävt  15 
itfogäg    xai  uävt 
inay.oveig^,  7tagö  loti 
*7i(xvta     idihv  Jibg 
orp&akuug  xai  7tavta 
20  voiaag*  (Hesiod.  Opp.  (et  *nävta  löiov  Aibg    2.  fuotat  de  Jibg]  20 
267).    oi  de  Jla  tbv  6(p&aX(.i6g»)  cum  dicit    ovdkv  yag  kattv,  o  firj 
aiga  a/.ovaavreg  rpt-  Hesiodus  (Opp.  267),    7C€7c/.i)giütai  atgog. 
gotai  fiagtvv  0ürr  Ioveai   dictum    esse  'Haiodog    (Opp.  267) 
fxova   tbv    XütftntOV'  *7tävia    idiuv  Jibg 

25  (f  rtat  yag  fr. 91  K.  *ov      20,  l  suppl  Wil  \\  22  He-    6<p&<d}i6g>,  Jiog  bcp-  * 

siodus  scripsi  ex  scholiis    &aX{ibv  tbv  aiga  U- 
Marcianis     Suringarium  yojy. 
secutus,  Hdiodoms  com        {  jhy  0löiTtot>  £v. 
S  ritUoio  xxtlotie  tut   Robertus  in  Ps.-Erat.  Ca-     x  K1 
V.  fibog  oberer  tut   taster.  p.20»  Zenodotus    Jt*  <«*W] 
coni   Scaliger:   correxo-    Kiesslingius :   Herodotus  Tnv  xaT    eftUtVV-  30 

runt  M.  Schmidt  Bergk  (quem  dici  contendit  im-  idav  Jia  tbv  rfvöi- 
Nauck  []  4  suppl  Petavius  merito  Wacbsmuthius  'De  xov,  og  iativ  ar.g. 
i  «  suppl  Wagner:  <*ri)   Cratete'  p.  62  putatque  *    ^  ^  Jla 

rxaxtg  cnrc»T£uv  Peta?ius   commemoraril  131,  ubi  de     .  , 

\%etöa>$  b  tov  J*ocV:   Persis  sermo  est  tbv  xi-  W0101* 
correxi  ||  20  vo^aaq  He-   x).ov  Tiävxa  xov  oroavov 
siodi  Codices:  vodiv  V.      Jla  appellantibus). 


Digitized  by  Google 


16 


ARATEA 


rventi  sopiuntur.  Exspeetantur  autem  maxime,  ade  nubes  dis- 
cussae  adaperuere  caelum.  Omnium  quidem  (si  libeat  observare 
minimos  ambitus)  redire  easdem  vices  quadriennio  exacto  Eudoxus 
putat,  dod  ventoruru  modo  verum  et  reliquarum  tempestatum  magna 
ex  parte.  Et  est  principium  lustri  eius  semper  intercalario  anuo 
Caniculae  ortu'.  Cf.  Mommseni  'Chronol.  rom.'  -  p.  56  et  Idelerum 
'De  Eudoxo'  in  'Commentationibus  acad.  berol.'  1830  p.  62. 

Publicari  Achillis  nomine  praefixo  haec  solent  opuscula: 

1.  tlüv  llgazov  (Vatvouhov  tcgog  (ioayioyiiv  h.  tijy 
'Ay/Ü.iioo,  (quocnm  primi  capitis  titalum  tcbqi  7tuvi6g  temere 
coaluisse  dudum  monuit  Dielesius  p.  1 S)  fol.  194 b  in. — 203*  fin. 

2.  tojv  llocnov  Ottivoiuviiv  ;cg6g  elaayuyijv  h.  uuv 
l^yi'/jMug.  i$  htoiov  ayo'/.ivjv  etaayi-jyrj  (.cgoot^uov  quod 
subsequitur  in  inseriptione  ad  primum  caput  spectat)  fol. 
205 b  fin.— 207»  med.  =  p.  165-169  Petavii. 

Fatemur  ignorari  a  nobis  tituli  alterius  sententiam,  quoniam  'ex 
aliis  scholiis'  (quam  Achiiieis  scilicet)  deprompta  eadem  simul 
Achillea  esse  nequeunt,  et  animi  patientiam  ac  mentis  quandain 
moderationem  demiramur,  qua  quod  cogitando  nancisci  non  possunt 
tolerare  atque  adeo  credere  vel  periti  et  experti  critici  non  de- 
sistunt.  Quid  igiturV  Posteriorem  titulum  oportet  solummodo  ad 
ea  quae  statim  succedunt  trahi,  diremptum  hinc  priorem  non  pro 
inscripto  sed  pro  subscripto  baberi  et  ad  commentarium  anteceden- 
tem  reduci.  Et  sunt  haec  indubitata,  siquidem  vel  traditiouis  ipsius 
fide  nituntur.  Etenim  in  Vaticano  anterioribus  reapse  subscriptum 
est  tojv  'Agaren  Ocavoufvuiv  ;rgbg  eiaaytoyi)v  ix  zior  Ayiltiutg, 
inscriptum  proximis  i$  faiQiov  oyoliiov  daayotyr,  ut  ratio  postulat 
Quae  cum  ita  sint,  erepta  Achilli  posteriore  isagoga  prius  illud 
commentariolum  eidem  rcddendum  est  necessario.  Gerit  hoc  in 
froute  pro  titulo  verba  ^ngt  izijijoeius'  (Arati)  et  ex  scholiis  in 
Arati  prooemium  multo  iis,  quae  ad  nos  librarii  Marciani  praesidio 
pervcuerunt,  uberioribus  etsi  nequaquam  diversis  sumptum  est.  Iam 
indagavimus  quid  sibi  titulus  '*'£  higior  oyo).U»r  tloayvjyr/  velit, 
dummodo  'ex  Achillis  scholiis'  illa  (|Uoque  tft(Q\  ISqyijoewQ*  fru- 
stula  remansisse  statuamus.  Adnectitur  porro  hoc  iSijijOHog  caput 
'Vitae  Arati',  cui  yivog  Liguxuv  v.a)  ßlog  inscriptum  est,  apud 


Digitized  by  Google 


I.  DE  ACHILLE  GRAMMATICO  ARATI  INTERPRETE. 


17 


Westermannnm  inter  Arateas  primae  p.  52  sqq.,  ut  ad  iuncturam 
ne  de"  qaidem  copala  desit:  xi)t>  de  xwv  Oatvoitiviov  ISyyyoiv  uqu>- 
xov  ftkv  ioTwortg  rfjg  orpatgag,  //«rot  de  xavxa  xivovuevyg  e  rcotrjoaxo 
"igarog").  Ergo  rectissime  Victorius  fecit  p.  108  sqq.,  quod  haec 
separare  inter  se  non  ausus  est.  Nos  et  primae  Arati  vitae  et 
Tieg}  l!;r{ySjoeiog  fragmento  scriptorem  sunm  ex  codice  Vaticano 
tandem  restituimus  Achillem.  Et  possumus  huius  rei  quandara 
confirmationem  ex  textns  Aratei  forma  et  indole  afferre.  Qna  in 
re  diutins  commoraturi  primum  ex  Achillis  Isagoga  et  ex  frag- 
mento Tieg}  eZrjyqoewg  locos  quibns  opus  est  singulos  apponimus. 

1.  Achilles  /legt  eSijyrjoewg  p.  272  A  Petav.  <f  {gerat  dij  ia 
(Datvofieva  vno  idv  xtviov  a/igootuiaoxa  (v.  19) 

oi  ftev  oiuog  7ioXieg  xe  xal  a'ti.vdtg  io.'t.oi  eovxeg 
V7U)  de  tiviüv  dtatpoga  /igooijttta  agytjv  eyovxa' 
5  afiopi  ftot  rjeUoto  itegtxXetzoto  xe  fti;vrtg 

eonere  ftot  Movoat. 
xtva  de  xiöv  amygatptüv' 

jiptleidt],  $etvojv  iegdv  ÜaXog,  ei  d'  aye  ov(v)  uot 

ovgavit]v  xpavoetag  irtl  xgitiov. 

10  «Via  Öi- 

'Aixtyove,  Seiviov  iegdv  itäkog. 
xo  ftev  ovv  aTigoot^tiaoxov  (pegeoitat  xo  jcolrjta  uavxeliog  eoxtv 
ajtge7ieg  xai  avä^tov  xrjg  xov  /cotr^ov  agett]g  tat  xr;g  xijlr/.avi^g 
v/to&e'oewg  (avagyov  yag  xal  axerpaXov  eoxat  xo  riotr^ta),  to  de 
15  ci7c6  rov  i'Ayvleldrp  xat  tojv  agyeoitat  ;igog  rot  dta  /.a/.o- 

tf]Uav  Utpvyelv  xavxa  ia  $7t7)  tov  Agaxetov  yaga/.x^ga  ext  v.at 
Ivavtuuita  eyet  xo  ot'eo&ai  ^ido^^/.ovxaenjgida  (hat,  iv  t)  auo- 
Y.aittoxaxat  6  jjktog  onib  oijuetov  Lit  orjteiov.   eyet  yctg  xo  xaze- 
xpevotievov  7igoolfttov  ovnog 
20  'e/exaya  ovv  de/.ädeo{a)t  ;tegt7i).ouiviov  hiavnav 

tov  Agäxov  hveaxatdexaexrtgtda  eidöxog  a7ioxaxaoxaxtxr)v  xov 
rjtiov  öia  xovxwv  (v.  752—755)' 

xa  yag  ovrayeigitat  ijÖq 
evveaxaidexa  vajxla  (paetvov  rteUoto. 

,6)  Finxit  igitur  spbaerae  Arateae  machinam  ac  tieri  potest,  ut  recte  Die- 
lesias  Suid.  s.  v.  'AyiXXevg  verba  i-yriaye  de  7iepl  otpai^a;  xal  tzvtuo?>oyiac  xal 
iatopiav  ax'fifitxrov  nokXwv  xal  ntyä).a*v  xal  i^avftaoiwv  txvögatv  fitnjflOvevovotXP 
ad  hunc  AchiUem  «raramaticum  revoeaverit  (Doxogr.  I.  c  ). 

Philok.ir.  L'ntcrfiichangon  XII.  2 


Digitized  by  Google 


18  ARATEA 

oaaa  x    ä/co  Li6vi]g  etg  tayarov  'Qouova 

vuS  hxidiveixai,  y.vva  xe  ttQaaiv  '{inkovog. 
wate,  «/  iCQoodey&elijtev  xh  /XQOoifttov,  iv  avxtrt  ulv  ißÖoinyKov- 
xaexr^lda  ioxai  Xiyiov  o  rotrjilg,  h  de  xolg  IBfjg  Ivreaxaidev.ae- 
TtjQlöa,  aixog  tavrot  tvarxioüiievog'  oueq  axouov.  auetvov  ovv  xrl.' 
fcf.  p.21).  80 

3.  H6vTt$  V  cum  Marciaui  textu  lemraatc  scholiasta,  qui  ita  coutra  gram- 
maticos  disputaxit:  ü'/.hn  iovifg)  no'u.ol  xoiv  yga/tfumxmv  uvxl  xov  *$6vrt$» 
■-lOVTti*  tynaifav  xal  tovtovq  xov?  aarigag  xootitoOat'  tau  6k  6  ).6yo$ 
'Apart»  ntnl  rtöv  'I'uiroithiiov  xal  dnXavwv  ccortoatv,  ov  rcör  n't.uvifzüv  xwv 
Iniä'  o\  yap  an'Miv&q  ud  int  tov  ai-TOv  toTt;xaai  xal  [xövov  avyxuTUffboovzai 
xal  (ovv)ava'i  ioovrat  xt»  ovpavtü  xal  WIO  tov  ovquvov  t/seovrai  xal  dvcupt- 
novTat  nüoav  iff.il ouv  ||  <»  inttt  V  *|  S  supplevi;  ceterum  notum  hoc  fuit  pro- 
oemium  scholiastae  Marciano  ad  v.  733  ||  1"  IJÖoftijxovTui ^atT^pida  codi  Sca- 
liger |j  2t»  supplevi  H  23  avvafiöfTut  coüi  Scaliger  ||  29  xal  ante  avTog  V:  del 
Wilam. 

2.  Achilles  Isag.  p.  139  E  Petav.  Uyexai  dl  hiavxog  aico 
typdiov  i;ci  S(;')öiov  a-co/.axäaiaaig  aixov  iv  ijuigaig  rfe'  y.ul  ela- 
yioxoj  fioguti.  atxo  dt  ot^ieiov  Lei  aiiutiov  a.co/.ct^ioxaxai  iv 
öy.xaexf.pidi ,  ei'ye  yvi.oiov  ro  öiyyQaufia  {'Egaioattivi^  yag  avxi- 
yquipt  dtr/.vtg,  log  ovy.  uit  Eiöö^ov),  v.axa  04  vi  vag  iv  ^idourj-  b 
Aovxa  txeoiv  {i]g  do^g  tax}  vxü  KaU.i;c;vog),  y.aia  de  Mtxiova  öi* 
hviu/Miöt/.ati^qiöog'  xaüxij  xazrjxolov thjoev  L'^Qaxog'  <fitot  yceg 
( v.  752—755)  • 

ovvuyeiotxai  /;()/; 
Ivvea/.aiöe/.a  /.v/Xu  (paetvov  eü.ioto,  10 
oaaa  x'  a/ro  liov^g  iig  toyaio*'  flgtojvct 
vi*  Lctdivtiiat,  y.cva  xt  Üguaiv  ilQÜovog. 

1,  2  öö  5.  scripsi,  <  f.  supra  1,  IS  «nö  artutiov  int  Qijßüov  et  int'ra  2,  3: 
dnb  tov  g.  V.  (ho  tov  cutov  ?.  M  |J  2  ^<o6tov  V:  ro  cito  H  ||  4  oxTtttTrj- 
oiöt  corr  Scali>«er:  dxiuixc(i'hxatTrtoi<U  VM  ||  'Lnuioottiv^  yap  V,  cf.  supra 
p.  14:  'EpaTOO&ivovq  oixog  yä'^yi  l  4,5  cvTtyoayt  V  1  punctum,  qttod  supra  r 
additum  videtur,  chartao  vitio  ortum  esti:  dviyoun*  M  [|  5  1?|  post  tJÖ.  addit 
Scaligtr  |j  "J  avit-ytiotzat  V. 

De  Bcriptura  njvvaytigexai»  bis  exhibita  verba  faciiuus,  quae  siogu- 
laritate  excellit  et  discorilat  a  Marciaui  textu  scholiisque  avvaeiöe- 
xai  offerentibus.  In  bac  lectione  explicanda  scholiographus  ac 
Vossius  in  partes  (Ii versag  discesserunt:  bic  oivatlöeoirai  'vulgo 


Digitized  by  Google 


I.  DE  ACHILLE  GRAMMATICO  ARATI  INTERPRETE. 


19 


celebrari*  interpretatus  cogitat  de  tabellis  astrononiicis  per  homi- 
num  ora  id  temporis  traditis.  At  illa  notio  neqae  dispicitur  illo 
in  verbo  alibi  neqae  inesse,  compositi  naturam  ac  formam  si  spe- 
ctaveris,  ullo  pacto  potest.  Multo  ad  linguae  consuetudinern  con- 
venientius  rectiusque  scboliis  haec  adnotantur:  <avvaeldttat  dk 
avti  tov  aw(cdetai  .  .  .  6  de  loyog'  yivtooxe,  oti  dvaloyovvteg 
dÜ.rt).oig  xai  av/urpwvot  yivovtai  o\  tov  rjtiov  dgopoi  did  id-' 
eriüv  iTti&ewQovfievoi.  ouoliog  dk  xai  rt  dvatoh)  trjg  tov  '£}gttovog 
^wvr^g  (texgi  trjg  TtarrelovQ  dvoeiog  aitov,  fri  ye  fiir]v  yui  i]  tov 
Kvvog  avaroh)  te  y.ai  dvatg  did  tiov  Xoiov  ovuifvnoi  yivovtai. 
Tag  uev  ovv  r)fiigag  trjg  evveay.aide'/.aetrtgidog  d;ib  ti'g  tov  i.Üov 
ivegyeiag  vnideiSe.  tag  de  vvytag  crnb  trjg  tov  Qgiijvog  dvatolrjg 
t€  y.ai  dvoetog  dia  to  exeiva  tu  dotga  yatah^ntd  toig  av&QtoTtOlQ 
ev  tij  rvxvl  ftala  yiveo&ai.  Neque  miramur  adniodum  medialem 
usum  verbi  owaetdeo&at  pro  avvaeideiv  (concinere),  neque  in 
structura  —  yivwoxeig  täöe  xai  av'  ta  yag  avvaeideiai  'rjdrj  — 
haerendum  esse  putamus.  Causam  enim  cur  non  ignorare  legentem 
ipse  existimet  poeta  proferre  vult.  Qualem  causam  re  vera  continet 
illud  *ovvaelderavt  i.  e.  buolnyeitat,  et  scholiastae  paraphrasis  sup- 
peditat.  Etenim  tabulae  Metonis  astronomi  signiticantur  calendariae, 
duodeviginti  annorum  spatia  complexae  ac  publico  usui  in  urbibus 
destinatae  teste  scholiasta  ad  h.  1.:  Mttwv  ttg  ytyove  rtaXawg 
dotgovöiwg,  og  dy.gifivüg  dgii^^r^aag  elfte  (.uy.gov  iviavtov  wg  ngbg 
oiyxgtoiv  tov  fteyalov,  rcegl  ov  fcaXtv(?)  e).eyoiiev,  orav  (öte  cod.) 
aivodog  tv>v  J'  äotegwv  yevtjtai  l/ci  cacio/.eia  toi  uavtög.  de%d- 
uivot  toivvv  ot  (.Uta")  Mitvjva  dorgovüuoi  ;tivay.ug  iv  taig  noi.toiv 
eltr/.av  /reg)  tiüv  tov  r]'/Jov  negiifogiov  tiov  Ivveaxaidexaei  ijgidwVj 
oti  x«#'  exaatov  iviavtov  towode  taten  '/et(toJv  y.ai  totövde  Üigog 
y.ai  toiovde  (f&ivorcwQOv  y.ai  totoide  aveuoi  yai  alXa1*)  ngbg  tiioj- 
(fe'uig  %Qeia$  toig  dvttgiocoig.  l/tetdi]  ovv  ]]di]  tavta  eyvwo&rt 
ex  tiuv  uiväxiov  y.ai  aiibg  ixti&ev  eyvio  tct  noü.d  o  'Mgarog, 
(fr:oiv  oti  'y.ai  avtbg  yivu'taxetg' '  ttaXai  yag  deidtiai  yai  (favegd 
toig  "E'hhfii  yeyovev.   edeBavto  dl  uitu  '  Eü^veg  jcag1  Atyvut  'uov 


,T)  ol  Ttegl  Idelerus  ('Handbuch  der  ChroDol.'  I  p.  310 4>  et  Wachbmuthius 
in  Lydi  editione  p.  LVII  mutabant  Bekkeri  editione  decepti,  ubi  öt^ifUVQi 
toivvv  omissum  est. 

<«/;.«>  xo?.).a  supplet  Wilamowitzius,  no)j.a  Marcianus  exhibet. 

2* 


Digitized  by  Google 


20 


AHATEA 


xai  Xa/.daii  n .  Falso  igitnr  Buttmannus  p.  34  editionis  'ab  hoc' 
inquit  'verbo  (avvayeigerat)  pendent  noii  solum  haec  irviaxaldexa 
xv/.Xa ,  sed  haec  quoque,  öaaa  %i  —  w|  IjcidiriUai ,  et  haec 
(756,  7),  ol  J€  (h.  e.  ooa  le  o\)  Tlooeiöäojvog  ogwuevoi  i]  Jiog 
curat  aortgeg  av&gwjtoioi  tetvyuiva  ar^tatvouotv.  Praesens  *ovv- 
ayeigtzat»  de  eo  quod  identidem  fit  parapegmatis  publicandis'. 
Nunc  vide.  Lectionem  peiorem  *owayilgtTai*  ex  testium  copia 
solus  propagavit  Achilles  cum  fragrnenti  7ttgi  iSijyrjoeojg  scriptore: 
quem  euudem  esse  Achillem  ex  codice  Vaticano  iamiam  discitur. 

En  iustum  libellorum  illorum  ordinem  cum  titulis  sive  inscriptis 
sive  subscriptis: 

1.  tlüv  1-lgcaov  Oaivofthojv  /cgog  eioaytr/rjv  Ix  riöv 
l4yiX)J<ug  inscriptum  a  manu  secunda.  zo>v  l4gdiov  Oat- 
roiiiwjv  /cgog  eiorjyrjoiv  U  ziuv  L^iüJiüg  subscripturo  a 
manu  prima.    Apud  Petavium  p.  121 — 164. 

2.  ai  It  iiigwv  diaigtaetg  inscriptum  a  manu  prima. 
Ineditum. 

3.  yirog  Ugazov  xa\  piog  et  7ttgt  iZrjyrjOftog  iuscripta 
a  manu  prima.  %wv  Idgaxov  Oaivouhvtv  uQog  ehayojyrv 
£x  [tov  'Ayiü.kog  subscriptum  a  manu  secunda.  Apud  Pe- 
tavium p.  26S-276. 

4.  IS  tzigutv  oyo/diuv  eioayioyr  inscriptum  a  manu  se- 
cunda.   Apud  Petavium  p.  165—169. 

Errorem  porro  redarguimus  codicis  Vaticani  notitiam  emen- 
datiorem  assecuti,  quem  in  definienda  Achillis  aetate  chronologi 
commiserunt  inviti.  Commemoravit  Ptolemaei  Geographiam,  ut 
mittamus  alios  secundi  post  Chr.  n.  saeculi  scriptores,  Achilles  di- 
citurque  a  Firmico  Materuo  IV  10,,JJ  'prudentissimus' :  ergo  tertio 
saeculo  iure  euin  attribuit  Dielesius  p.  IS.  ldeni  'accuratiora*  in- 
quit 'inveniri  vix  poterunt,  nisi  forte  Isidorianum  (p.  166  E  tpyol 
Ö€  j/iüdwgog  v.ai  Koögüzog  /.ai  o  didao/.a/.6g  iiov  Iotdiugiavog 
diaifigeiv  oifuigag  zo  Oipaigotidig  xaizii  ziÄ. )  eundem  esse  placet 
atque  Hypsiclem  a  praeceptore  Isidoro  (Fabricius  B.  G.  IV  p.  20 
Harless.)  cognominatum ,  quod  coniecit  Rohdeus,  Griech.  Rom. 

»)  Editiouis  Hervagianae  p.  4^. 


Digitized  by  Google 


I.  DE  ACHILLE  GRAMM  ATICO  ARATI  INTERPRETE.  21 

p.  471  V  Falso  baec  Rohdens  commentus  est,  quod  illa  Isidoriani 
mentio  isagoga  'ex  aliis  Scholas'  et  non  ex  Achille  deprompta 
continetur. 


Nnm  Acbillis  reliquias  suum  in  usnm  alii  converterint,  pri- 
mns  et  solus  inquisivit  Dielesius  p.  19,  qui  de  scboliis  in  Basilium 
Baroccianis  exponens  'integro'  inquit  'Achille  usum  esse  scho- 
liastam  et  aliunde  discas  et  illinc,  qnod  scholion  hoc  (cf.  Crauieri 
Anecd.  Oxon.  III  413):  6  dh  aitog  kwarfogog  xai  HortsQog.  xafroi  ye 
to  naXaiov  a'ti.og  Idöxet  ehat  o  hoaqogog  xai  aÜMg  o  'ianegog. 
TZQiotog  ö*'  "ißvxog  t>  ^Pijlvog  (fr.  42)  ovvrjyaye  tag  rtgooqyogiag 
ex  Achille  c.  17  excerptuni  est,  qnod  mutilatnni  legitur  p.  136  C 
'ti^nxog  6  rijg  l4rpgoölxrtg  7taga  fifo  "Ekh^nv  ktuoyögog  (xai 
f07t€Qog  suppl.  Dielesius)'  cgwxog  de  "ißvxog  €tg  tva  ovvioxeile 
rag  ngoorjoglag™)' .  Adacti  venerando  viro  obloquimur,  nec  haec 
nec  cetera,  de  telluris  iramobilitate  et  de  astronomis  in  nniversnm 
quae  snnt  apud  Cramerum,  miserrime  illa  quidem  truncata  ac 
perexilia,  ita  videri  comparata,  ut  prompsisse  ex  Achille  scboliastam 
certo  concludas.    Cf.  caput  III. 

Ipse  Achilles  qnibns  fontibns  hanserit,  idem  primns  indagare 
feliciter  coepit  ibidem  Dielesius.  Coepta  ut  tuto  (ni  fallimur)  con- 
tinnari  possint  ac  proraoveri  aliquatenus,  Vaticano  codice  efßcitur. 
Itaque  totum  mgi  t£rtyi]ot(og  ca])ut  Acbilleum  servato  scriptoris 
ordine  cnm  scboliis  in  Aratum  Marcianis  et  commentario  in  Ger- 
manicum  Basileensi,  a  quo  ceteri  interpretes  a  Breysigio  promulgati 
vix  hic  illic  differunt,  componimus. 


Achilles. 
P.  272  E  Petav.,  postquam  di- 
versas  de  Arati  initio  sententias 
percensuit  quas  supra  p.  1 7  pro- 
posuimus,  concludit  in  hunc  mo- 
dum: 

aiteivov  ovv  16  dta  tiov 
;c'uioxuiv     avriygärpiuv  (ftgö- 


Mabcianus. 


Ix  j/wg]  7cävv  ngtitövxiög  6 
"<fgaxog  xt]v  x&v  aotgwv  dt€$- 


20)  Cf.  Wilamowitzium  Herrn.  XVIII  tss:i  p.  417. 


Digitized  by  Google 


22 


ARATEA 


Achilles. 
juevov  ngooieo&ai,   ov  fj  agyrj 

(v.  I)'  t 
5      ix  Jibg  dgyuj^iea^a'  tov  ovdi- 

nox'  avdgeg  iwjitev. 
agpoTTOv  yag  av  ei'ij  an  avTOV 
ttjv  dgyrtv  iioii\ouG&ai  tov  negl 
Tiuv  olgavuov  i^rjyot  ftevov.  nge- 

10  nei  de  xal  notrpaig  (.idhoTa 
arrij  rj  agyr],  /Ml  iv  ToiS 

ov/uttootoig  tgeig  xgaTrjgag  bdQ- 
vojv,  Aal  tov  (.itv  ngwxov  Jibg 
*OXvfiniov,  tov  de  deviegov  Jioa- 

15  xovgiov  xal  fjQtoiüv,  tov  dt  tqItov 
Jibg  ZioTrjgog.  dtb  xal  6  0*0- 
AQlTOg  (XVII  l)" 

ix  Jibg  dgyunieo&a  —  (p^ol  — 
xal    kg    Jia  h'jexe 

20  Movaai. 

6  di  'Ogtfevg  uävTa  xaigbv  dra- 
Tifrrot  Jtl  Uyu>v  (p.  457.  460 
Herrn.)* 

Zevg  agyr; '  Zeig  (.äo{a)a' J  ibg 

25  <5'  Ix  navTa  Ttxvy.Tai. 

b'&ev  a/.o).ov&iog  xal  Ttji  e&ei 
TO)  vca/.aiot  xal  tft  VftOxetftiPfl 
v/toiHoei  a/ro  Jibg  neuohpai 
ti]  v  cioyjjv. 

30      iyxalovOl  de  ai'T(o   Tt]v  'ht 
itgbüeaiv  avTi  ti.g  a?iö  ;cagei- 
Xnq>6vi.    idti  ydg  —  tfaoiv  — 
ii;ctiv  'and  Jibg* .   dyvooiai  de, 
oti  y.ai  Hivdagog  (Nem.  II  1 — 3) 

35  xaziyg^oaTO  Tift  oyjiftan  tovtui 
he'yiuv  w&evtteg  xal  Oui^gldai 
gu7CTiöv  iniiuv  tu  ;tb)j.  aotdol 
agyovzai ,  Jibg  ix  rigooiuiov* 
y.ai  My.uur  (fr.  2  B.)   «lyw  <T 


Marcianus. 
Uvai  fii/Müv  &ioiv  tovtüjv  tov 
naTtga  y.ai  di^uovgybv  Jia  Iv 
tcgiuToig  scgooyiüvel.  Jia  de  vi  r  5 
rbv  dr^uovgybv  axovoriov. 

„..aXXutg,  Ix  Jibg]  mcb  toi 
Jibg  agyezai,  enetdi)  iii)j.ei  fte- 
Tewgoloyeiv.  ßaaüevg  de  twv 
oXiov  xal  naTt]g  6  Zevg.  10 

14.  tiö  (iiv  del  ngioTov  te]  xal 
marvjv  iv  Nbfwig  (IV  715  E)  «b 
ttev  &ebg  [»j//wv]  agyijv  xal  TeXev- 
ttjv  xal  fte'aa  navuov  eywv  ei&ein 
negalvei  xaTa  (pvaiv  nogevbfie-  15 
vog*.  l'aiog  de  xal  dito  twv  o;rov- 
diöv.  T([i  ttjv  titv  tvgwTrjV  onov- 
ditv  elvai  tojv  Öeüv  tlov  OAt^u- 
7tiiov,  devTegav  de  ^gwojv,  xal 
%ffl%i]v  Jibg  Siuziigog.  "OjUfjgog  20 
de  (II.  1X97)  Lei  tov  ßaaikeiog- 
4v  aol  fiev  fa'^io,  aeo  d'  ag£o- 
fiai». 


to  de  'ex  Jibg'  dvii  tov  drrb  30 
Jibg'  Tliväagog (Nem. II  3)'  Jibg 
ix  jcgoot^iiov' . 

(Gromaticorum  über  Arcerianus 
8.  VI— VII  p.  251  Lachm.,  Haupt 
'Op.'  III  p.  300:  sPyrrhus  geome-  :ib 
tra  in  cArato  [dixit]  prineipium 
istud  'ex  love  incipiamu8>  falsum 
dicit,  quoniam  a  love,  iion  ex 
love  ordiamur>.) 


Digitized  by  Google 


I.  DE  ACniLLE  GRAMMATICO  ARATI  INTERPRETE. 


23 


Achilles. 

40  aeioouai  ex  ~Jiog  ctgx°,u*vu  » 
ak?.wg  xe  xai  tf  a/cö'  dvarf^uöv 
eaziv,  a*g  ei  xig  heyoi  ' a/tw&ev' 

13  tcüv  V  B  20  Moiaai  libri  Theo- 
critei  ||  3o  iyxakovot  Wilam:  imxa- 
koiat  V  ||  35  oyt'jfiaTt  scripsi  ex  Lesbo- 
nacte  p.  36  Rudolphi  Muelleri,  i-'Jti 
(ut  coni  Hauptius)  V;  tw  tx  ovtojq 
coni  Wilam  |j  37  nokkk  V  ||  3S  ix  Jibg 
Ix  V  \  39,  40  6h  del  aoi  fit  V,  6h  äst- 
ooifit  coni  Scaliger:  corr  Valckenaer  | 
40  cQ'/6ufvtt  V,  dpydfitvog  coui  Sca- 
liger: corr  Bergk  ||  41  rf  scripsi:  61  V|| 
42  liyot  anojitev  Scaliger:  ttyti  ano- 
#fv  V. 


Mabcianus. 


9  p&Uci  Par.  C  (2841 s.  XIII) :  yai^i  || 
11  Marciani  textus:  uhv  lemma  j| 
13  seclusi  utalienuml|  15  noQfvo/nevog 
ctiam  Pseudoaristoteles  'De  mundo' 
c.  7  p  40lb  Bekker;  totum  locum  ita 
habent  Codices  Scbanzii:  6  fthv  6}j 
Otöc,  üjonty  xal  6  7ia).aihq  Aoyoc, 
aQ'/jfV  xe  xal  T§XsvtifP  xai  (xtoa  ttäv 
övxuiv  unävTtuv  t'yutr  tvUfia  -xtnaivu 
xard  yiotv  ,-rf  onoyt voftf ioc;  ceterum 
deest  bic  Rcboliorum  locus  inter  tcsti- 
monia  apud  Scbanzium  |  30  scholion 
in  Marciano  propemodum  cvanuit;  re- 
legi  recentiorum  ope  ||  35  sqq  de  emen- 
dationibus  Lachmannum  et  Hauptium 
consulas. 


Tantum  adparuit,  eandem  fere  materiam  poetao  explioando 
ntrimque  adhiberi  doctam  et  copiosam.   Iam  pergimus  couferendo: 


Achilles. 

Jiu  61  oi  uev  xov 
oigaiov,  o'i  de  iov 
rj/.iov,  oi  de  xov  uv- 
&ixov  IBedeSavxo.  oi 

5  {liv   OLV    XOV  OVQCtVOV 

leyovxeg  Tcagaii^tv- 
xai  xov  notrxitv  U- 
yovxa  (II.  XIX  :*57)- 
Ctg  d'  oxt  xuQ<[tiat 
10  viffädeg  Jiog  h.Jto- 
xöiüvxai, 

10,  1  ixnoiiovtut  Ho- 
meri  Codices;  fugit  baec 
Acbillis  lectionis  diversi- 
tas  Nauckium  haud  asper- 


SCHOL.   IN  GERMAN! 

CUM  p.  5.">  Br. 
et  quaeritur,  cuius  Io- 
vis  ineminerit,  utrum- 
ne  fabnlosi  an  natu 
ralis.   et  pbilosopho- 


Makcianus. 


covimenfationem  de 
Iuvis  vi  ac  putcstatc 
hnic  quuqiii  schul  ia- 
stae  itutotuisse  ex 
mm  quidem  plurirai  hac omissionis  signi-  * 
naturalis aiunteumlo-  ficatione  ad  v.  i  con- 
vis  meminisse,  Crates  ligitur:  oi  iQooi]/.ei 
autem  (p.  02  Wachs-  dt  io  vir  riv  atxiav 
muth.)  Iovem  dictum  l^ttiaüat  xov  Jiog. 
caelum,iuvocatuui  ve-  Pcrvcrso  urdinc  ad  10 
ro  merito  aerem  et  v.  14  Herum  haec  ad- 
aetherem,  quod  in  his  nofata  sunt:  i/.Jiög] 
sint  sidera.  et  Home-  h.  tihg  uffxtrat,  i.xei- 
rum  Iovem  dixisse  in  di)  x«^«  (sie)  ftexeut- 
aliqua  parte  (II.  XIX   gokoytiv.  tiaaueig  de  15 


Digitized  by  Google 


24 


ARATEA 


Achilles. 

TOVTiOTLV  l£  OVQCtVOV, 

Kai  IlgctTov  ovtov  kv 
Tolg  i£i}Q  (v.  224)  li- 
yovxa  negl  tov  limov 
5      iv  Jibg  eü.eitai 

0  iöTtv  iv  t(ö  nvgavt'i 

01  de  Jta  tov  al&iga 
nagakaßovTeg  iiaga- 
Tl&evtai  EiQi7tidrir 

lü  Uyovxtt  (fr.  941  N.2)' 
*ogag  tov  vif/ov  tovö' 
uuetoov  ai&lga  xai 
yrjv  7t  igt*  ixovi}' 
vygalg  iv  ctyxdlaig ; 

15  tovtov  VOfilte  Zrtva, 
tovö'  r)yov  *>£o>».  xai 
toiüg  '/Jjva  TiQ  aviov 
xaXoitj  ötd  16  scvgiüdij 
elvai  tov  alittga  a:t<> 

20  /luv  tov  at&eo&ai  ai- 
iHga,  ajtö  dl  tov  IV;»' 
rt  !Caga  ti)v  Ktoiv 
Zrjva.  oi  ök  Jlu  tov 
tj'/.tov  voitaavxeg  U- 

25  yovoiv,  oti  xal  2o(po 


SCHOL.  IN  GeRMANI- 

cum  p.  55  Br. 
357)  eaelnm  «wg  d' 
oit  tag(f  tia\  veiff'/.ai 
Jtog  IxicoToiuvTai»  et 
ipsum  Aratum  ( v.  224 ) 
»cnrrao  6  lit7tog  iv 
Jtog  eihiTut*. 


Marcianus. 

twv  oktov  6  Zeig  Kai 
jraTrjg.  ov  jcgoor>x£i 
dk  Ta  vvv  tt)v  oialav 
Kr(xeia&ai  tov  Jtog, 
7toxegov  oio/na  ij  7tgay- 
fta  xcri  rcöxega  iaxi 


1 1  tov  v.  schol.  B  ad 
II.  XIV  200  p.  51,  15  «Iii, 
item  ex  couiectura  Sca- 
liger: TÖV<5'  V  1]  13  71 
gitZh/ßvia  V,  cf.  schol. 
II.  i^TiTjyaye  xara  ri  äntt- 
qov  ti'yrjxfv,  uxi  xaia  ib 
rq>'  y^v  t/eiv  ntpti  vypat- 


2   vitpafaq   recte  et 


otv  dyxu/.ct$  alios  |]  22  i]  Achilles  et  Codices  Ho- 

scripsi:  xcu  V  ||  g&ivWi]  merici  ||  3  ixTioroarxoi 

cf.  Etymologica:  ^vriaiv  Basileensis,  unde  -tovtai 

V.  Cf.  caput  IV.  Broysigiu8,atcf.Achillem. 


Digitized  by  Googl 


I.  DE  ACH1LLE  GRAMMATICO  ARATI  INTERPRETE.  25 

Achilles.         Schol.  in  Germani-  Marcianus. 

cum  p.  55  Br. 

x/rjg  Jia  tov  rt kiov xa- 
/£ZAf>w»<fr.l017N.2)- 
e  Hm  ,  oixtiqoig  tue, 
(öv)  ol  aorfoi  keyovai 
j  yevvr^t^v  9euiv  nati-  5 
qu  (re)  ndytiuv*  xai 
evvotav  tijg  d6$rtg  tav- 
trtg  ffaotv  e'xeiv  tov 
Ttotr^v,   otav  Xfyrt 
lo  (II.  XIII  837)  l0 
rjxr)   d'  dftfpotipujv 
txev'  aiMoa  xai 
Jiog  avyag 
xai    to   (II.  III  277) 
15  Tfikiog        og  udvt'  15 
i(fooag    xai  navx* 
euaxovetg*,  naqö  loti 
--navta    idiüv  Jibg 
off&aÄftog  xai  navta 
20  yo/>ag>  (Hesiod.  Opp.  (et  *;cävta  idiov  Aiog    2.  ueatai   de  Jiog]  20 
267).    oi  de  Jia  tov  6(fi>akuo&)  cum  dicit    ovölv  ydq  eotiv,  o 
aeqa  dxovaavteg  ye-   Hesiodus  (Opp.  267),    Tten^qiotai  diqog. 
ooiai  fiagriv  Oürr  Iovem   dictum    esse   'Hatoöog    (Opp.  267) 
fiova    rov    xtauixoV  Flavia     löiuv  Jiog 

25  (f  rtai  ydq  fr. 91  K.  «bv      20j  ,  8upplWil  j  22  He-    6<p&aUi6g*,  Jiog  6q?~  25 

siodus  scripsi  ex  scholiis    &akuov  tov  d4qa  ti- 
Marciauis     Suringarium  y0)Vm 
Secutus,  Heliodorus  coui  4      «       » x  t        '  »' 

3  fcXtotO  xtttetit  fai    RobertnsinPs.-Erat.Ca-     .  l-™*0^«™' 
V,  qiXtOt  olxttiQti  ifii   taster.  p  20  3»,  Zenodotus    ö^  (mttv)]  fielet] 
coni   Scaliger:   correxe-    Kiesslingius :   Herodotus    W  90V  xat'  L/tiovv- 
runt  M.  Schmidt  Bergk   (quem  dici  contendit  im-    uiav  Jia  thv  ff  voi- 
Nauck  |  4  suppl  Petavius   merito  Wacbsmuthiua  'De    xov  lajlv  Q+ 

!l  6  suppl  Wagner:  <*cr/>   Cratete*  p.  62  putatque  <      »  >. 

rzateo'  anavtwv Petavius   commemoraril  131,  ubi  de  W  ™''  af?°  ^° 

\h  tiötbq  6  tov  JibfY :    Persis  sermo  est  tov  #t-  ^f'/0L0^ 
correxi  j|  20  »ojfocr?  He-   *;.ov  rrccVra  toü  ovoavov 
siodi  Codices:  »>otü>  V.      dta  appellantibus). 


Digitized  by  Google 


2G 


ARATEA 


Achilles.  Schol.  in  German.  Marcianus. 

ovÖk  flg  X4Xn&&(pvdk  aera,  et  Crates  eius- 

tv  rrotuiv),  ovtb  y.u7.6v  dem  est  opinionis  [et] 

ovdf  y  la&'köv,  ovtog  testemque  esse  Phile- 

(t)t  lyio  -V/;^.  ov  av  rtg  monera  eomicum  dicit 

5  ovouaattt  y.ai    7/«''  ffr.  91  K.):  <ov  oidt  5 

big  kihi&€v  oi'dk  tv 
TCOUüV  obtt  xa/.or  ovoi 
y  loi>).6v,  oiTog  etil 
lyto  14i]q,  ov  üv  ttg 

10  ovottaaett  y.at  .Jia.  10 

dio  y.al  tov  llgmov  hinc  autem  constat  et  (ovtog  lati  öta  ncn— 

hrtayetv  (v.  2 — 3) '  ipsum  Aratum  dicere  rtov     dtrxin1  y.ara 

'ueoTCti  dt  Jibg  rtä-  (v.  1 — 2)  StutiWVg'  tnot  yovv 

aai  uev  ay Licet,  *tov  ovöijtot    avdotg  ifaai  —  y.ut  yao  rbv 
15  ;vüaui  d*  av&Qiurttov      Itöutv  aQQrpov*.       atga  Jia  UyovOlv —  15 

ctyooai'.*  iiamque  quoniam  ni-   tov  lloonia  toitov 

itävTft  yag  Jibg  /£-  hil  aliud  est  vox  quam  elvai  tov  ai(>a' aiviz- 

Xg^ifVa.      a.ciövTtg  percussus  aer,  videtur  Ttrai    yao  "Ou^gog 

yag  tov   aioa  ava-  convenienter  dixisse,  (Od.  IV  458)'  yivito 

20   cviouiv.    ö/./a  ur)v  anetoritatemque    rei   d'  vyoov  idooy.ai  dev-  20 

praestat  «plenas  Iove  do(e)ov  vxptnHrilov) 
1, 2  supplevi  ex  schöliis  xa)    tivq,    o  rdvTa 

in  Gcrraanicum  et  Stobaei  iorl    xai  aiioi 

Kclogis  p.  39  et  p.  120  n6yra    ^  }  U 

editionisWachsni.]|  3  m  rt  »  *> 

Ml*  V,  ohe  yl  ioMv  M  ™vJla  \  °^in0X6 

scholia  in  Gcrmanicum,  aguijov  y.at  a.cQoaa- 

unde    oiTf   y'    ia&Xov  yoguTov     trifte*  ot 

Scali^er:  ovSi  y'  &o&Xov  avtioui.roi'  ti/.OTUjg' 

ego  scripsi  ex  usu  di-  (/(     -    Svmxoi  },(n_ 

cendi  Platonico,  cum  ovt  ,n  ...  t> 

Wirtlov  anteferat  cum  Tt&evTat .  fiaXküV  dt  90 

Meinekio  Kockius;  onJ'      e   Ureysigii    codieibus    rantg  ot  oqov  (fij- 

<tv  nonlotuv  ovAh  ntnoit]-  nonnisi  necessaria  quae 

xwg  nü).ui    ovtt    Vtog  mihi  videreutur  enotavi.       14  an  ov  pro*«*?  Wil 

ovt'  uv&Qwnoq  ex  inter-  —  1  «/Urbinas:  esse  Ba-   xu\  — /.tyovoiv  ante  tvtoi 

polato  exemplariStobaous  sileensis  j|  2  et  del  Wil  |   1.27  traicit  [|  19  inter  y  et 

bis  ||  3  oi  xoq  Stobaeus  et  0  ovxt  ye  £.  Basileensis    v  in  yivtto  una  littera 

scholia  in  Germanicum:  et  Saugennaueusis  |j   11    evanuit  ||  22  yao  post  o 

ovt  V.  hinc  scripsi:  hoc.  omisi. 


Digitized  by  Google 


I.  DE  ACHILLE  GRAMMATICO  ARATI  INTERPRETE.  27 


Achilles.  Schol.  in  German.  Marcianus. 

y.cu  iv  rtp  ßioj  rpautv  vias»  referens  et  ^om-  vi;g  ygäxpavxtg,  rre- 
rov  Jla  vtiv  nal  öio-  nis  Dominum  conven-  nh.yuivov  aiga  av- 
orjttiag /.akoiutv  v.ai  tusmihil  eorum  quae  ii}v  tlvai.  oidinoxe 
veffikrjfQfTrv  Ttaga  in  terra  sunt  sineaere  yovv  {yag  cod.)  aggij- 
5  Tois  ftoiTjralg  evgi-  est.  ratione  etiam  xov  avxov  iüittv  aet  5 
exouev.  Tatra  öe  xal  «omnes  Iovis  usuni  yag  dt'  avxov  rag 
xa  xotavxa  uavxa  iv  desideramus  »:  nam  fäoug  noiovfie&a. 
xrß  aigt.  cuncti  mortales  osten- 

dunt  usura  suspirio, 
lo  sed  per  quem  vivi-  10 

mus  aere  indigent. 
[at  quod  ait  dextra 
nionstra»  ad  auguria 
pertinent  avium  |.  pro- 
15  pter  quod  et  Stoici  Io  15 

vem  esse  adfirmant, 
qui  per  materiam  ma- 
nat  spiritus;  et  similis 
oi  dt  Jia  xov  ui-  nostra  anima.  Zeno- 
20  &ixov,    xov  Kqovov  dotus  Aetolus  et  Dio-  20 
rtalda,  vooioiv.  rulv  dorus  aiunt  nec  fobu- 
de  doxei  xgtxiog  vnb  loso  Iovi  officere  eius- 
xov  'Agäxov  %uv  J Hu  xnodi  opinionem:  esse 
ngoqigto&at,  uv&i-  enim  talem  causam 
25  xojg  fiiv,  tog  otav  Ifyfi   Iovem  et  conveuire  25 
(v.  31— 32,  quos  nunc  omnes  vias  eo  con- 
omittimus  adscriptos  fertas,  quas  tanquam 
p.  50) .  .  toxi  yag  v.ai  loco  eins  describit. 
qwotxwg  xal pv&txwQ      (Arati  interpres  la- 
30  tSijrjoao&at  xo  ngo-  tinus  p.  57  Br.  in  adn. :  30 
oiptov.   t6  de  *wg  d'   -Zenodotus  autemAe- 
oxt  ragcptiai  vMpüdeg 

Jtbg  Ixnoxiovxui  (II.    '2    14  uncos  Pareuin  se- 

cutus  (cf.  infra  p.  36fiq.J 

posui  |j  24  causam  vertit 
2s  lacunam  indicavi  |j   ex  graeco  uy/j,  vel  ulxia 
,33  supra  p.  23  1.  1U  ix-   (i  e.  Aivautj)   f|    27  an       1,2  ntnJLtigwpivOV  ttv- 
7lor6(ovxui  V.  quam'; 


XOV. 


Digitized  by  Google 


28 


ARATEA 


Achilles. 
XIX  357)'«£  01  gavov 
vorjaai     oXov  eavi 
nXaOfta.  "Ofirjgog  yag 
olde  tov  Jla  ofißgwv 

5  nagalrtov  (II.  XII  25. 
Od. XIV 457).  xaiTta- 
Xiv  %o  *lv  Jwg  eiXel- 
rai'  (v.  224)  iboavTOjg 
TiagaXaßeiv  avorpov. 

10  ov  yag  elnev  ev  JU, 
aXX'  iv  T(p  tov  Jiog 
xXIfiaTi  rj  oixijirjolo), 
'ovQOPfp'  y.ccTa  ;taga- 
Xeixpiv,  tog  h  jcaiöo- 

15  Tgißov  i]  jii&aoiOTOV. 
oi/.etoTata  de  anb 
Jtbg  r^uio  ujg  nout- 
tov    Ttal   tojv  oXiuv 
deonoiov,   wate  tu 

20  Xoiua  rcgooifaa  icag- 
aLtrjxiov.     v.ai  yag 
'Halodog  (Opp.2),  ov 
fudXioia  UijXwiijV  tov 
"4gar6v  (pafiev  yeyo- 

25  vivcu,  unb  Jibg  i'tg- 
£aio. 


Schol.  in  German. 
toi  u  s  et  Diodorns  aiunt 
neque  fabulis  conten- 
dere   huiusce  modi 

subministrationem ; 
initium  enim  omninm 
rerum  Iovis.») 


Marcianus. 


ad  v.  223  6  dk'ltcrcog 
Iv  tov  Jibg  oix^t, 
ev  w[i  ovgavot'  ij,  aig  io 
Jtddiogog,  «evdiog»  6 
uea^ußgtvog'  «drdiog 
d*  6  yegwv  rXö*  i$ 
Mg»  (Od.  IV  450)' 
xeuai  yag  fieta^v  15 
tov  &egivov  Tgotctxov 
xai  tov  iarjdegivov. 
ßeßaiov  de. 


ACIIILLES. 

i]näaavTo  de  Ttveg,  otl  %yxei- 
tcu  t6  o  T(f)  *agxi>JfieoVa>.  oftotov 
de  lau  to>  naga  toi  7tOll}ltj  *xa~ 
30  Lwfiea&a»  (II.  V  34)  xai  *oo\  uäv- 
Ttg  fiaxof.ua &a>  (II.  V  875). 

^agxofieo&a»)   de    ehcev  wg 
Aüiva    Jtäoi   ygarpwv,    ovx  WS 
iJjtoXXujviog  (Arg.  Ii)  i£  idlov 
32  supplevi. 


Marcianus. 
to   de  *agxiofteo&a»   fieta  tov 
aiyua'  eou  yag  xai  ctgxaioftog. 
'Ofttjgog'  *öog/rov  ecp07tXto6fie- 
a#a»  (IL  VIII  503.  IX  66).  80 


29  öoqxu  r'  loci  Homerici,  nisi  forte 
Od.  XII  292  *6oqxov  bnhoofieo&a* 
respicitur. 


Digitized  by  Google 


I.  DE  ACHILLE  GRAMM  ATI  CO  ARATI  1NTERPRETE. 


29 


Achilles. 

fiOVOV  ICQOOtoJtOV  *aQxofi£vog  oeo, 
Qoit1e>. 

xov  ovdinore]  ag&oov  itgoxa- 
xuxov  avxi  vrcoxaxxixov  ov  diu 
$  xov  ovyxgovofiov. 

*avdgeg*  de  Idixov  avxi  yevi- 
xoi  xov  avitgiozcov'  xai  OftOlOP 
T(ö  <akXoi  ixev  ga  &eot  xe  xai 
ave'geg  i/cuoxogvoxai>  (II.  II  1). 
10     2.  fieGxai  de  Jibg  näaai  (xiv 
ayviai]  ön  xai  ol  itoirjai  uav- 
6-rtxi]v  xakovow   ho  Zev  nav- 
ortxa  navxaxov»  (Nauck  fr.  Tr.2 
ade9p.  43)  xai  *rte~Uog,  og  rtävx' 
15  lyogqg*  (U.  III  277h 

*ir/viak  de  xa  autfoda,  di  wv 
xa  yvia  (figofJiev. 

*ayogai»  de  ai  Ixxkrjoiai  xai 
ai  ovvodot.  kiyexai  yag  xa)  fiov- 
2ü  kaiog  Zeig  xai  $iviog  xai  erai- 
geiog  (fü.iog  (fvxakfitog  l;uxüq- 
mog. 

3.  peoxt)  de  tiäkaooa  xai  fo- 
fi&eg]  e^cogiog  xai  klfiivtOQ  xai 
25  xegdotog  xoig  e^ucögoig. 


MARCIANüS. 


3  lemma  separavi  ut  Semper  in  hoc 
fragmeuto  |j  f>  avöpeg  scripsi:  dvSgög  V 
\  12,  3  navxayov  ui  Ztvs  navonta  V: 
corr  Meineke  g  20  tue;  &:  corr  Wil  | 
21  <fi)uoi  cetera  indicia  exempla:  tpiloq 
V  ||  22  (pvxd)4uoq  scripsi  (item  oiim 
Scaliger):  tpvxuiupos;  V  |  24  hntnogtog 
V:  em  Petavius. 


lü 


15 


(Aratus  Iovem  appellavit  om- 

nium  regem)  r;  Ott  dt'  n'kov  xov 

xöouov   r    itgövoia  x10^*-   x°v  20 

&eov  /.ai  avxog  diu  navxog  eg- 

Xexai  xov  xöoitov  avv4%wv  avxöv, 

r)  xuxa  iiivxoi  xag  Lcwviftiag 

alvixxtxai  avxov,  ag  etp'  kxaoxi) 

ngü^ei  {extitevxo)  eig  i>e6v  ava- 

q>4QOVT€Q  01  auyaiot  xa  xaXuig 

ytvöueva,  wg  etat  (fpitof)  yevexiog 

(pqazQiog  o(.i6yviog  txaigeiog  ff  l- 

Xiog  ixioiog  ^evtog  ayogaiog  fiov- 

Kaiog  ßgovxaing  xai  xa  o^ioia.  30 

21  tffof  Wilam:  Htiov  Marciauus  |j 
23  fji'vzoi  corruptura  |]  25  supplevi  j  27 
tf  ttai ,  scilicet  'is  quem  exsoribo'  lo- 
queute  seboliasta;  an  ex  CUC6ICI  <t>HCI 
verbum  a  me  suppletum  etticiendumst, 
velut  {^iQujxov'i  II  27—30  ubenora  in- 
dicis  exempla  proinulgavit  Studemund 
in'Anecdotis  variis'  I  p.  2ti4sqq.,  quem 
fugit  huius  seboliastae  memoria. 


Digitized  by  Google 


30 


ARATEA 


Achilles. 


Schol.  in  Gekm. 
dicendo  autem  »nos 
etiam  genus  eius»  os- 
tendit  animae  immor- 
talitatem. 


Marcianus. 


5     5.  o  o   t]7tiog  av- 
&gut7COioiv]  licet  *7ia- 

T1.Q  CCVÖQlüV  T€  &6ÜJV 

T€»,   diu   tovro  xal 

«falOff»'  *7CUCr{g  Ö1  Üg 

10  ij/ciog  qev>  (Od.  II  47 
al.). 

7.  leyet  ö'  oze  fito- 
kog  dgioT^]  ygdqecui 
xat  <agoocr)*  r)  dgo- 
15  oitnlf  (ov/.  ev)'  t7cili- 
yet  yag  ßovöt  re  v.ai 
(j.ay.ih}at*.  ttu/.ekcttg 
öe  oux  ccqoltcu  yij. 
9.  yvQwoat]  xixAy 

20  ;tegto/.d(pat'  7i av  yag 
to  Y.vy.f.otegig  yvgov' 
*yvQOQ  h  utftoiCiv* 
(Od.  XIX  246). 


bene  praeterea,  quod 
<lenem>  ait:  noverat 
enini  virtuti  aliqnid 
aemuluin  futurum, 
deum  igitur  adversus 
delicta  'lenem'.  sed 
quoniam  omnium  in 
totum  bonorum  cau- 
sast,  rationabiliter  et 
omnium  parens  adfir- 
matur  et  non  solum 
hominum  sed  etiam 
deorum. 


10.  cti  rog  yag  lüde 
so  aijiar'    tv  ovQavty 
iotr.gtSe]  zoig  aare- 
gag  /.ai    tu  ei'dto/.u. 
.tagte  de  cd  tac^gty- 

14  q  scripsi:  xal  V  f|  15       12  aliquod  malum  mule 

deesse  aliquid  vidit  Peta-  coui  l'areus,  ct.  intcrpr. 

vius;   supplevi   ||    IN   yit  lat.  sciebat  emm  adver- 

scripsi:  r<v  V.  sarütm. 


5.  ij/ciog]  dguodiov  5 
htl&etov  cciTgog  ehce 
to  *rjrCtOQ». 


10 

7.  pwÄog  dglot rt  \  oi  x 
-agoöTr]»,  tog  läa/.hj- 
7Ciddr{g'  ov  yag  (av) 
dvvaiTOtt  ay.iht  fftü  i.og  15 
dgot  o&ai,  dk/.d  axa- 
itTto&ai. 

to  de  <yi  giooat>  (9)  rj 
ff  uzei  oat  Pt  fiö&gov  20 
6gv$at,  h  o)  tci  (f  t  Tct 
/.cnaTtfrevTai.  .  .  xai 
cpvTu  yvgtooat]  xa'teög 
cegiö/äipat'  %d  yag 
(fi  Ttt  kaußavei  /.uxiot  25 
Ti]vyrjv  7cegi  Tt]v  eici- 
tf  c'tvetav  tgbg  to  tti] 
ipvyio&ut  v.t/.! 

10.  tOTr]gitev\  bei 

14  supplevi  ||  Iii -24 
Etyni.  M.  s.  v.  yvfjtüoai] 
*xcl  <fi  ra  yvoüoai».  arr 
fialvti  to  (f  itckuiota  xal 
ntgt'f  otiZai  ij^öüpov  Sgv- 
$t(i,  iv  to  r«  </rr«  xaca- 
zltttiTui,  naget  to  yvgOP 
noitlv  iv  ziy  ntgaf  itüo- 
auv,  ct.  inferius  p.  37. 


Digitized  by  Google 


I.  DE  ACHILLE  GRAMMATICO  AKATi  INTERPRETE.  31 


Achilles. 
i>ai  rtTVjuoÄ6yr,06  xwv 
uotigwf  to  ovoua. 
aÜ.ot  öi  qpaoiv  anb 
lioroctLov.  öta  ök  toi 
5  tioTr.QiSt»  to  tc/Avr- 
tov  tiov  ankaviav iörj- 

\2.T(Tiyufra]7caQ- 
(iXijifvov  XQÜvov  av 
10  ri  fiij./.ovTog.ojgrtäoa 
rtß  roiTT^  (Od.V90)' 
•«  dvvuuai  it'/Joai 

yt  Xat  €t  T£Tt).€0U€V0y 
tOtlv»    UVTl    TOI  T€- 

15  'Uad-ttacf.tevov. 

1 3.  avdoäoi  Vi  >>od  tov] 

arri  tov  iüqojv. 
otf-Q  tfxrteda  ;cdvta 

tpiwvTai]  aoifcdwg 
2o  (pvrevauHJt,  na&rfruufß 

uvtl   iveqyrjTtxov ,  ij 

'ha    (faivrjcti'.  wg 

'OrcapTct  ).O.vvTai>  (II. 

II  135). 
25      15.    xaioe  ;cut£q, 

uf'ya  Öaiiia,  täy'  dv- 

Öotöuoioiv  ovtiao) 

oiü     T€    /.at  uiya 

XaiQt»      (0(1.  XXIV 
30  402). 

Achilles. 
atTog    y.ui    ,cqot(oi]    yev(t't\  iL 
Ztv ,  oi   xai  r)  Orj  yeveä ,  i'.ioi 


1  ixvftoXoyrjof  V  l|  4  tov  scripsi:  t!> 
V  |  IT  schol.  post  lin.  20  scriptum  in 
V:  traieei  \  29  ov  tiyu  x.  V:  corr  Wi). 


Marcianus. 

wUnjrol  (tOlV  OVTOl 
ol  anXav&Q  xa^'  av- 
Tovg,  övtiTifQiäyovTai 

di  vjj  TVIV  ÖXlüV  OVUfj. 


Mabcianus. 

X«io£  icateg  — ]  Lri  tov  Jtbg 
atiffo),  'xaioe,  hce)  ai-Tog  tl  /.et) 
r;  jCQOTtoa  yertit'  1 1).  ol  de  tcqo- 
rtuuv  yd  tav  toig  Titavag  ifuoiv 
(2)  (o\  g  /.a/.eio&ai  to  viv  ovdiva 
hryov  i'x61  >  '.ctTaTctQTaqutitiviag 


Digitized  by  Google 


32 


ARATEA 


Achilles. 
ol  Tixäveg,  wg  xai  uaga  Avxi- 
fiaxw  (fr*  42  K.)'  *>yrtyeviag  re 
&eovg  ixgoxegrf/eviag  Itxxjvag». 
xal  "OfitjQOS  (II.  XIV  201.  302)* 

5  «Qxeavov  xe,  öeiov  yiveaiv.  nun 
u^xiga  Tij&vv»  (=  2).  ei  de  iog 
/xgbg  av&QtottovQ  'rtQOtiga  vor- 
aoj.iev,  keyot  av  xrjv  xexagxr.v 
ctnb  xov  xgvoov  yevovg  rt]i'  tiüv 

10  rjutMwv  (Hesiod.  Opp.  160). 
ijueig  yag  xijs  itiiuttrfi  yeveaQ 
(-5). 

•Tttrjvag*  de  dta  xovxo  /.eyei 
Xaigeiv,  iscetdr  /.ai  (v  xoig  e^r]g 
15  'Aaxgaiov  eva  xwv  Tixäviov  bvxa 
vfivel  Üyiov  (v.  98—99)' 

eix'   ovv  Aoxguiov  y.eivov 
yevog,  ov  gd  xi  (paaiv 
aoigojv  ägyaiov  cur  ig'  e  li- 
tt uevai. 

dvvaxai  de  xb  avxb  /.ai  toig 
/cgoeigtjtevoig  /.ai  xoig  tuufego- 
uevoig  owäjCTeo&ai.  wo/ceg  /.ai 
yalgexe  de  Movaai»  (v.  IG)  xaü' 
25  eavxö.  eha  <ttü).a  ;caoai»  (v. 
17)  itp  ev. 

euot  ye  —  doxegag  ei.ceiv  fi 
tteutg  ev/ouevo  xe/Au]gaie  itä- 
aav  doidi.v]  xo  *Veuig>  au<(i{io- 
fk)  '/.ov'  rtxot  yag  xi>i  .cgoxegoi  ovv- 

1  w$  scripsi:  l'aw^  V  ||  3  te  ante  Ttt. 
V:  om  editores  Autimachi  24  yui(>exe 
etiam  in  Marciano  eodem  vitio  niotrico 
affectum,  cf.  p.  40  ||  25  ndoai  etiam  in 
Marciano  [|  27  /,  scripsi  ex  parapbrasi 
tag  7i(>ooitxov  offerenti;  accedit  quod 
verba  dortytcq  tlnelv  nun  a  Dtut-  sed 
ab  tvxopevto  suspensa  sunt:  tt  V. 


Marcjanus. 
i'rro  xov  Atög).  akhoi  xoig  ddeA.- 
(foig  xov  Jiog'  ngöiegov  yctQ 
yeyövaoi  xa&'  'Hoioäov  (Theog. 
46$)  (3).  (ly)  icgoxegav  [de]  iucöv 
yeveäv ,  xoig  jcgvjxovg  xai  rcgo  5 
ijutov  daigovöuovg  (4).  tieÄxiov 
de  [xai]  xoig  tjgtoag  xoig  ixqo- 
xegovg  fiuiuv  voeio&ai,  wv  xai 
xa  7xo).'/.a  xwv  aaxgiov  e/iiovi  itce, 
olov  llegoeig  'QquüV  (5).  10 


4  supplevi  et  de  delevi  ||  7  xai  de- 
levi. 


Digitized  by  Google 


L  DE  ACH1LLE  GRAMMATICO  ARATI  1NTERPRETE.  33 
Achilles.  Maucianls. 

arxteov  rt  nft  tS^g.  fjftOi  aotegceg 
eirtelv  lug  7CQOorjy.ov  rexurjgate, 
rj  evyouivo)  wg  scgoorjxov  ,cagü- 
ayete  ei.reiv,  vj  Movüui. 
b      rexurgate]  iitygi  ti/.ovg  et-    zey.firjgate]  7ttotiüoao&e  ct7tb  tov 
State'  ti/Miog  yag  tb  lü.og.         texui^glov   xcri  elg  re).ng  aya- 

yete '  to  yag  tex/nag  xü.og.  aklot 
de  del^ate. 

Subscripta   sunt,    ut  supra 
lu  dixiraus:  raZv  llgätov  Oatvo^t- 
vwv    7tQog    eiaaywyi)v    U  tiuv 
!AyiÜ.iüig. 

3  TtQOOijxOP  »cripsi:  nyootiXovtaV. 

Velhn  aciem  ad  ea  iutendas,  in  quibus  p.  25  sq.  interpretes 
congruunt:  Pbileinouem  in  bac  re  iam  a  Gratete  citatuni  fuisse 
adparet.  Est  igitur  qui  in  Achillis  verbis  oi  de  —  avauviouev 
delitescit  Cratcs  Maliota.  Quamquani  Hesiodi  testimonium  in  di- 
versani  senteutiam  Achilles  —  et  non  seholiasta  Geruianici  — 
convertisse  videtur,  ille  Soleui,  aereuj  bic  (ex  Cratete,  ni  fallimur) 
Iovem  interpretatus.  Scripsisse  Cratetem  commeutarium  Arateunj 
neque  hinc  co^noscitur  nec  Marciani  codieis  scholio  ad  v.  02  ip.  03 
Wachsm.):  b  de  h.gätrtg  tfi^ülv'  v/tb  ibv  bgiiovia  {iiiig  aiuf  tniotov 
i'ortuuoi  et  oecasuuuj)  yivezai,  wg  xui  "OutMog  (Od.  X  SO)* 

eyyig  yag  vi/.tog  re  y.at  rjitaiog  eiut  /J/.et  itoi. 
eiie\  yag  Jtag*  ev.eivoig  rj  rfie'ga  wgotv  er/.oot.  i]  dl  ri^  teoüagiov.  üvv- 
arttovong  oaov  ovöijtio  t^g  Övotiog  n".  uvuto'Ki. ,  ev/.6yojg  eLtev* 
(uterque  locus  ad  interpretationeui  Homericani  iure  eodem  referri 
potest)  nec  praesto  alia  sunt  testiuionia.  Crederes,  illa  cum  ita 
sese  babeant,  ex  aliis  quibusdam  Cratetis  copiis21)  et  scboliastani 
et  Achillem  prompsisse:  quod  praepedimur  Aselepiadis  Myrleani 
memoria  ab  utroque  iniecta.  Cuius  suspieio  ügoavr^  quoniam 
et  Achilli  et  scboliastae  innotuit,  post  Asclepiadem  qui  utrique 
subest  Arati  interpres  fuisse  debet.  Quem  concludi  posse  puta- 
nius  Stoicorum  recentiorum  ordiui  adscribeuduw  esse.  Caecutiret, 


">  Cf.  Caput  huius  libelli  IV. 

Philolog.  rntfniuchungen  XII. 


Digitized  by  Google 


34 


ARATEA 


si  quis  eorum  quae  ad  prooemium  Arati  explanandum  scripta 
sunt  partem  potissimam  e  Stoica  disciplina  manasse  diffiteretur. 
Stoici  quid  de  Iove  senserint,  itidem  atque  interpres  Aratens  Po- 
sidonius  nig)  ^wc  (Laert.  Diog.  VII  t,  147 — 14S)  et  Apollodorns, 
ut  putamus  (Cornut. 'Tbeologiae  graecae  comp.'  c.  2.  9),  congruig 
argunientandi  raomentis  declararunt.  Velut  iidem  Iliadis  et  Operum 
de  solari  Iovis  natura  vel  coniancti  versus  apud  Macrobium  ex- 
stant  (Horaericus  solus  apud  Cornutum  c.  11),  Iovem  caelum  esse 
item  exordii  Aratei  ope  demonstratur  ib.  I  IS,  15  (rmundus  autem 
vocatur  caelum,  quod  appellant  Iovem,  unde  Aratus  de  caelo 
dicturus  ait  ix  Jiog  agyiäftiolfa) ,  epithetorum  Iovis  eadem  col- 
lectio  eodem  Stoicorum  consilio  in  Cornuti  capite  9  excerpta  est. 
Quae  sufficiunt.  Iam  vero  scholiis  in  Germanicum  (sapra  p.  27) 
qui  adhibetur  Diodorus  Alexandrimus"),  strenuus  Posidonianae 
doctrinae  propagator,  is  interpretamenta  Stoica  posterioribus  poetae 
enarratoribus,  Achilli  praesertim,  fere  consueta  sedulo  congessit 
(Diels  p.  19—22).  Hinc  igitur  Cratetis  quoque  mentio  repetenda  est. 

Titanum  mentio  ab  Achille  poetae  obtrusa  est,  sublata  de 
medio  di versa  explicatione  a  scholiasta,  cum  absurda  oldsva  koyov 
lyovaa)  videretur.  Videmus  tarnen  vel  hic  persisti  utrimque  in 
eadem  exhaurienda  materia.  In  qua  concordat  etiam  fragmentum 
interpretis  Aratei,  quem  ex  codice  Parisino  2728,  C  Bekkeri,  8.  XV 
per  Georgium  Gregoropuli  fol.  101»  exarato  desumpsimus,  etsi 
eadem  explicandi  supellectile  et  ille  utitur:  rgoTtgq  yivii]  rtvig 
rovg  rcigi  '(hpiwva  xai  Jivgvvn^v  xai  Ovgavov  {xai)  Kgnvov' 
aich  yag  tiüv  .igo'nojv  ßaaiXiiaävTiov  nutobqtui  tt<v  xifjaiv  (=  2). 
nvig  dl  rovc  ijgioac,  ovg  'Holodog  ' jiQOTfQi]  yivii:  xat*  aiilgova 
yalav  (Opp.  160)  (=  5k  alkoi  TO  ygrauov  yhog,  i/tii  dtxatÖTi- 
gov  iylvno  (deest).  oi  di  axoißioxigot  fpaat  tiJj-  tiuv  ^a^tatixiov 
xai  7ioirtTü)V,  7taQ*  luv  i'/.aßi  xai  tvjv  tvjv  0aivofthiov  ,toayua- 
telav  (=  1).  Itaque  totum  'interpretis  Parisini  fragmentum'  com- 
municandum  est,  ne  qua  Achillis  commentarius  Arateus  inaedifi- 
catus  sit  materia  dissimulemur.  Quod  facilius  etiam  et  acrius 
perspiciemus,  dummodo  ad  pristinam  integritatem  quoad  fieri 
potest  illud  reducatur.  Id  facturi  et  in  Germanicum  scholia  et 
Marciani  bansta  indidem  iuxta  locamus. 


SJ)  Simul  cum  Zenotloti  Aetolo,  btoico  ut  videtur:  de  quo  ct.  caput  III. 


Digitized  by  Google 


L  DE  ACHILLE  GRAMMATICO  ARATI  INTERPRETE. 


35 


Schol.  Paris. 

(^tjtirai  dia  %i  h  tov  Jibg 
t'tQ$ato  y.ai  ovx  U7ib  jotv  Jlov- 
ot'jv,  iog  "OurjQog.  ohtioTtpov 
ryrjocno  ciqxt]V  twv  <DaivO{.iivu)v 
o  rotrjoao&ai  arcb  tov  Jibg,  e;t£i- 
di)  xai  twv  Movaiov  aQX^yhr^g 
oi tos  tortv.  ov  (fatv€Tai  di 
-JoctTog  uovog  ovTiog  f^xd-at. 
aXXa  /.ai  Koaii;gb  tiottiv.bg  ti/uov 
10  «l|  'EoTtag  agxöfuvog  tixopai 
xtfoig*  vai  ZoHfQwv  'EoTiag 
do/outvog    sa/.ib   Jia  uavTiov 

15 


20 


25  fi-  scaoai)  tovto  ivdet'.Ti/bv 
rig  TtQovoiag,  dl  fjv  rt  £tt/lj  ve 
rulv  v.ai  i]  evtvHa.  tovt\  yao 
ra  Svo  OLVTi^ifUta  drjXol  bvo- 
iiutq.  xb  tov  Jtdg  xai  tov  Zrtvbg. 

1  supplevi  litteram  rubricatori  reli- 
ctam  ||  "  uvxbq  P(arisinus)  ||  9  x(juri{(> 
P  i  13  agw/hTiillHY  |  26  xai  ante  <Ji* 
omisi  ut  Marcianus  ||  29  discrevi  a  se- 


SCHOL.  IN  GeRMANICUM 

p.  54  Br. 
ab  Iove  principium]  quaeritnr 
quare  ab  Iove  coepit  et  non  a 
Mnsis  ut  Homerus?  conveniens 
magis  hoc  aestimavit  principium 
Phaenomeni8,  uti  Iovem  invo-  5 
caret,  quoniam  et  ipsarum  Ca- 
menarum  est  origo  Iuppiter.  non 
solus  autein  ita  coepisse  videtur 
Aratus,  sed  et  Crates  comicus 
(fr.  52  K.)  «a  Vesta  incipiens  pro  10 
fari  carmina»  etSophron  in  mimo, 
qui  Nuntius  scribitur,  (fr.  51 
Botzon)  a  Vesta  incipiens  omnis 
invoco  deos,  Iovem  omnium  prin- 
cipium' ((/uae  ita  vel  traiecimus  15 
vel  correximiis  in  Hermae  vol. 
XIX a.  1 SS2  p.  100:  sed  et  Crates 
comicus  a  Vesta  incipiens  omnes 
invoco  deos    praefari  carmina, 
et  Sophron  in  mimo,  qui  Nuntius  20 
(in)scribitur,  *a  Vesta  incipiens 
Iovem  omnium   principem  (in- 
voco)»). 

Marcianus. 

TSaaat  d'  avÜQthTiuv  ayooul]  25 
tovto  lvdav.TiY.bv  Trg  uoovniag, 
di'  i]v  i)  twi]Ti  r)uwv  v.ai  r]  evCwla 
ctiTavr(t.  tovto  yag  tu  ÖvO  bvö- 
fiaia  ovvrt&tna  öij/.oi,  TO  tc 
tov  Jibg  xai  tov  Z^vbg.  so 

25  uvfi(wv  Marcianus. 


Digitized  by  Google 


36 


ARATEA 


19 


Schol.  Paris. 
(/favT/y  de  Jwg  xexqr^tte&a 
Ttdvteg)]  oV  ftev  icqog  to  jcdvta 
vre  avtov  Ltooyoveioitat ,  oV  de 
ent  tov  drjitiovqyov  (t.redi^avto. 
5  y.  i'oojg  fiev  ex  fioi^ttxrjg  tavi^g 
aÖeiag  tovg  /cqoyövovg  xui'uqo- 
ndzoqag  r(f.u~jv  (&eiöv  uaidag 
\wg  to  «;ratitq  dvdqiov  te  &etov 
Tt»  (II.  I  544  alibi)].  dvvatto  d1 
10  av  voeiv  6  ^4qatog  to  dituiovq- 
yeioüai  r)ftdg  vno  ipvoeiog  xai 
öeojv  did  tt)v  uqövotav.  «eqyov* 
de  td  tftg  yeioqyiag  voei  iditog. 
xa&wg  xai  6  'HoLodog  (Opp.  311)' 
«eqyov  ovdev  ovetdog,  äeqyirj  de 
t  oveiöog*.  'ßiotov'  de  Ifyci 
xiroevig  xai  xqrtftdtiüv.  dXhag. 
\de\  ;raqd  to  <;tan]q  dvdqiöv  t€ 
&ewv  te*.  ei  ydq  avtdg  iavt' 
^  edi^utoiqy^oe  :tqog  to  toig  dv- 
&qvj,coig  (tuoq e).eg,  aiibv  av  xa- 
keoatuev  ;cateqa  xai  drjutovqyöv. 
dvvatat  xai  e/ti  tov  deqog'  av- 
tov ydq  l/rto/ciottevot  dt'  avtov 
Lojftev,  xai  eoit  Ziottxbg  xai  trjg 
dva  cvoig  foutiv  ahtog. 

5.  6  d'  i]jtiog  dvitqu>;coiOiv\  dq- 
fiddtov  Lci&eiov  ehce  to  «fyctog». 
*de$td>  de  xai  td  ai'oia  xai 

4  inl  Wil:  nagd.  P  ||  txTteS^avto 
scripsi,  4ö£§avro  coni  Wil:  vneA^avTO 
P  l|  5  viiletur  licentia  poetica  iu  pro- 
xime  antecedentibus  fuisse  coinmemo- 
rata,  nisi  forte  rttvttjg  vitiosum  ||  7 
'Kuripidem  Med.  $25  dicere  videtur* 
Wil  ||  S— 9  uücos  posuit  Wil  |j  13  voei 
scripsi :  iohv  V  |  IS  6i  delet  Wil  1 21,  22 
xutioointv  P  I,  29  ti  Marcianus:  to  P. 


Makcianus. 


10 


tov  ydq  (xai)  yevog  eifiev]  'Out  -  15 
qog-  wcttrjQ  dvdqvjv  te&evjvte>' 
ei  ydq  avtog  tavt'  edrutovqy^ae 
jcqog  to  tolg  dv&qv>;totg  ßuu- 
tf  ekeg,  avtov  av  xXij&elrjfiCV,  av- 
tov rcateqa  xai  d^utovqybv  dva-  20 
yqatföftevoi.  dvvatat  xai  ertl 
toi-  deqog'  avtov  ydq  e.rtosriu- 
ttevot  Ii  avtov  Liottev,  xai  eatt 
^(»Tixdg  xai  tfg  dvarcvoijg  rtitov 
a'ittog.  25 

fjmog]  dquodtov  Lt  i&etov  na- 
tqog  et.te  to  <!j;rtog».  «dettd» 
de  td  atota  xai  ;cqog  tov  ßtov 


Digitized  by  Googl 


I  DE  ACHILLE  GRAMMAT1C0  ARATI  INTERPRETE. 


Schol.  Paris. 
OiuyegovTa'  xai  'deZtovg  oiah- 
vovg'  Ifyoftw  roig  alolovg  (pai- 
vouevovg.  Cf.  schol.  in  German, 
supra  p.  27  L  12—14. 
5  ö.  (öeStä)]  xaka  xai  ouu<pe- 
Qovxa. 

*egyov»  de  y.ar  l$oyr)v  to  xata 
yiiogyiav. 

t6  *yvgi~)oat»  avTi  tov  (pviev- 

10  aat  rj  {iö&gov  ogv^ai,  ev  oi  tcc 
rpua  xarari&eTai.  ovrog  yag 
oijiaivei  Tag  luoag  Tng  yeotgylag 
y.ai  tov  anogov.  *).eyei*  dl 
avTt  tov  a^uatvei.   neu  Ou^gog 

15  (II.  II  49)'  *Zt]Vi  (f  aog  egiovoa 
y.ai  aß.kotg  ai>avÜTOioiv-\ 

e.  yvgiooai]  rtegioxälpai,  CV 
yewgyijaai'  Ta  yag  (pvtct  ).ait- 
ßävei  xvxj.to  trv  yijv  /regi  ttjv 

20  knirpaveiav  xaTa  to  ur\  if'tye- 
o&ai '  rj  yag  ÜeguoTrjg  avrolg 
ttVfißaXXesai.  %oti  de  xai  aio- 
geiaat,  tovtIoti  xvxfott  tt)v  yijv 

Tiöv  fflTlOV  OlüQBVOai. 

25  £.  twv  loQuiv  Ta  otjiteia  e/coi- 
r]aaro  Tovg  aoTigag.  de 
Tag  avaToXag  atTiuv  xai  Tag  dv- 
aeig  dr/.ovv.  IO.eiadog  uöa  e/ii- 
Toh)  Xegovg  aQxq,  dvatg  dl  h{>a 

30  %eiinuvog. 

5 — 8  xttka  ytwgyiav  ante  p.  3li  1.  27 
scripta  in  P:  traieci  ||  14  oimaivti 
scripsi:  öTjfjKivofievov  P  B  21  avroTg 
Marcianus:  uvrijs  P  ||  25  oqüv  P  |]  27 
avrbv  P  |  29,  30  kya  apytj  i}tgovg  P: 
traiecit  et  corr  Wil  ex  Marciano  | 
Sioetg  P. 


37 

Marcianus. 

av^tfigovra.  ovtio  xai  'deBiovg 
oltovovg   liyouev  Tovg  aioiovg. 

5 

äe$ia  arjftalvet]  xaÄa,  av^ifpe- 
qovto.  >egyov»  dl  leyei  xot' 
iSoxrjv  to  Tt]g  yevjgyiaQ. 

10 


xai  (f  t  Tci  yi  ()iiioai]xa/.öjg  jcegi- 
oxaipai.  Ta  yag  fpvia  kaußavei 
xvxAot  Tfjv  yitv  vtegi  tyv  e.ctfpä- 
veiav  /cgog  to  fir)  \l)v%eoS-ai'  fj  20 
yag  &egfiaaia  airoig  ovußd/J.e- 
Tat .  i(  «yvgfüoae  xovrtoTi  xvx?.ot 
twv  fpvttäv  ti^v  yijv  owgevoat. 

aiTog  yag  xa  ye  oijuaia]  aiTog  25 
Tiuv  (oguiv  orutia IrrotrjoaTO  Toig 
aotfgag.  Öl  Tag  avaro/.ag 

aiTwv  xai  Tag  dvaeig  örj?.o)aai, 
olov  TD.rtaddtv  fi'tav  Ittito/.iiv 
agx+i'  &fgoig  yiveo&at,  övoiv  de  30 
eoiav  ag%i)v  yeifttövog.  xaxwg  de 
o\  ygäffovTeg  *<Jnftar<i*  ttjv  Te- 
hei  Tafav  o&vovaiv,  'iv  »;  r«  dlj- 

1  rovt  post  AtZtovg  omisi  ut  P  || 
2S  tpiaetq  Marcianus  [|  30,  1  «(»//,»•  W : 
dQ/j  Marcianus. 


Digitized  by  Google 


38 


ARATEA 


Schol.  Paris. 


y.ahoQ  otjfneia  eigqxe  td  dotga' 
xai  ydg  6  /zoir}tt)g  tov  xourjnjv 
5  (otjUtiov)  tlvai  fzoliuov  *rj  vav- 
%i)Oi  ii{gag)  rjk  otgaiot»  (II.  IV 
76). 

q.  <ioxtipaio»  dvri  tov  ifpgov- 
tioev  txdotov  fttgovg  iviaviov 
10  or^itiov   tlvai,    olov  W.tiddag 
dgotov  xai  dur'jov ,  tov  Ki{va 
ütgoig). 

*korriQl%€V>  olov  dxivrjiot  ditla- 
vtlg.  aoigov  dt  ioxi  xtvovittvov' 
15  I nri  dt  xai  to  ix  reXeiürwv  aoxgwv 
ovGTiHtu,  olov  Kagxtrog  Aiiav% 

xai  r)  Lcitoh]  nvog  doitgog  vtw- 
20  tt(giZovod)  n  tiov  jctgiytlvjv, 
olov  Agxioigov  i/citolt)  i]  liv- 
vog.  l'tyttai  dt  xai  6  {rjltog) 
datgov,  tag  7cagd  t([i  TJtvddgot 
(fr.  107,  2  Bgk.)  cioxgov  v/rtg- 
25  xarov  xai  (  (patvvov  datgov*  Ol. 
I.  6).    ovniava  dt  xai  oi  dtat- 

5  inclusa  evanuerunt  inP:  supplevi 
ex  Marciano  ||  3,  6  vavx$otv  P  ||  6  rj 
oxquxov  P  ||  9  hxüaxov  Marcianus:  6x 
toi-  P  ||  10  nXeuidag  Marcianus:  n).ti- 
cttog  P  |  11  to»'  scripsi:  tov  P  ||  1 1, 12 
inclusa  evanuerunt  in  P:  supplevi  ex 
Marciano  ||  15  tau  scripsi:  P  || 
20  evanida  iu  P:  supplevi  ex  Mar- 
ciano ||  xi  Marcianus:  xitiY  ||  22  evanida 
in  P:  supplevi  ex  Marciano  ||  25  sup- 
plevi evanida  ||  20  didxxovxeg  scripsi: 
öiatxujrxt-g  P. 


Marcianus. 
'Aovfitva'  fHlti  ydg  toig  doitgag 
orrfieia  Xiytiv  tiov  xatgiov. 

xakwg  dt  toig  aatigag  orjj*tia 
tlntv.    xai  ydg  6  ;toirttr)g  tov 
xourjtrjv  doitga  orjitiov  tlvai  5 
/toUtwv  Uyti      vavrrjOi  tegag» 
(II.  IV  76). 

to    dt   «io/.ilpato»   dvti  tov 
iq?g6vttotvy  wate  txdotov  iiigovg 
iviaviov    oijfttiov   tlvat,    olov  10 
JJktiddag  dgotov  xai  dfxrjtov. 
Kvva  &igovg. 

iotrjgiStv]  uti  dxivrjioi  tlaiv 
ovt ot  oi  dnXavtig  xa&'  avzovQ, 
ov^nctgidyovxai  dt  tij  tiov  ohav  15 
giut).    daigov  dt  ton  xivovpt- 
vov  xai  tu  ix  siltlonov  dot'igiov 
ovotrjua,  olov  Kagxlvog  Atiovf 
xai  i)  i.iiiofa)  dt  tivog  doitgog 
vtiüttgiCovod  ti  tiov  ntgiyttiov  20 
doigov,  olov  !Agxtoigov  iftvtokq 
r]  Kvvdg.  Uytiai  dt  xai  6  tjiiog 
datgov,  tag  rcagd  IJivddgot  ifr. 
107,  2  Bgk.)  *dotgov  vntgtatov*. 
vvv  dt  6  l'Jgaiog  tovg  dotigag  25 
datgu  tigtfxtv. 

4  xai  P:  xa/.diq  Marcianus  |  21 
doxijov  scripsi:  uoxqcjv  Marcianus  || 
23  wg  Parisinus:  iöt'wg  Marcianus. 


Digitized  by  Google 


I.  DE  ACHILL  E  GKAMMAT1C0  All  ATI  INTERPRETE. 


39 


Schol.  Paris. 
rovreg.   6  de  Aqatog  viv  aoxe- 
gag  (aaxqa)  ei'qr^ev. 

&.  orf(j'  ifineda]  t)  diavoiä 
koxi  roiairrj'  b  ta  uävxa  dtj- 
5  fiiovqytöv  &eog  /xaqoqftä  roig 
ox'ovg  y.ax'  avxü.rt\piv  rwv  xara 
töv  riiov  e/cirrjdetiov ,  o^ualviov 
roig  obtelovg yqovo ig  Ix  nov  hq- 
OttoV  vjqiüv  eaoog  Üeqoig  rptiivo- 
lü  7CUIQ0I-  yetfuovog. 

i.  .cqoxeqr<  yever]\  vide  supra 
p.  34  adscripta. 

x.  roig  yaq  hoytav  iuiuet.oi- 
itivovg  rcqanag  ?eoiovatv  ai  Mov- 
15  0<ti  dtaiiytoltat.  (?) 

Ol)   7CÜVV  aVTO    T0"t  fiV&ip  Ol'V- 

rqeyet. 

a.  xr)v  ficuova  Aqxxov  'Hoio- 
dog  e<iqr{x€  Auy.aovog  elvat  &i>- 
21)  yaxeqa'  ev  l4qy.udia  de  y.axoi- 
vLOiactv  ü.eo&ai  uexa  l4qxeuidog 
%r)v  &r]qay  iv  roig  ooeat. 


2  supplevi  ex  Marciano  |  fi  xar ' 
scripsi,  cf.  Marcianum:  s.cA  P  ||  9  xe 
ante  rwv  add  P:  omisi  ut  Marcianns 
13-13  conieci :  joi  c  yug  Xoymv  ti/.otub- 
vov;  ngnovz  notoivxeg  'fron  duütyo- 
fUvovg  P  8  16  ax  z(ß  P:  corr  Wil  |]  22 
abrupta  media  oratione  exit  bistoriola 
Hes  iodea. 


Marcianus. 


eu/ceda]  (ort)  b  ta  uavra  dt]- 
(ttouqytov  &tog.  i]  de  diävota 
roiavrq  korlv  uaqoqua  6  itebg  5 
1014,*  0%hovq  jcqbg  avrü.^ipiv  nov 
eig  rbv  ßiov  irtiT/jdelwv,  Oijfial- 
vvtv  roig  oUeiovg  youvovg  ex  xiov 
err^oiiov  loqiov  eagog  öeqovg 
(pltivoAioqov  yettuüvog.  10 


ueüi/iai  uaAa  /cäaai\  ueüi- 
yiat  ai  Movoat,  ort  nqbg  itäv- 
rag  y.ai  y.a&ö'kov  evuevelg.  15 


'Hoiodog  de  (fi.oi  Avxaovog 
frvyaxeqa  ehai  y.ai  h  Aqxadia 
y.aroixoioav  klkoitai  /tiexa  Aqxe-  2o 
fiidog  i  ijv  /reqi  rag  Vrqag  ayojyrv 
h  roig  oqeot  noieioitai,  <p&a- 
qeiaav  de  mtb  Jibg  luueivai  h 
xaig  icQoxeqov  yj.eitiovöav  xfj 
Aqxeutdt  To  aiu.cKu^a.  qört  2o 
de  Lrhoy.ov  ovaav  Q{p&rpnxi  V1€* 
avxr]g  kovouevqV  tcp*  ot  bqyi- 
oitiioav  *ijv  "Aar BfA IV  &r,gn~joai 
avTi]v.  y.ai  ovtuj  texeiv  ctq/.xov 
ovaav  xbv  xXfJ&ivta  l4qy.aöa.  30 
ovaav  de  iv  to't  öqet  ^^qev^ijvai 
V7CO  aiiiöt.viv  Ttv(jv  xai  ;iaqado- 
Srvai  Avy.aovi  ftfra  rou  [Iqe- 
ff  ovg.    uexa  yqnvov  de  xtva  dö^ai 

24  Xdyovoav  Marcianus:  corr  Wila- 
mowitzius  in  Roberti  Catasterismia 
Pseudoeratosthenicis  p.  50. 


Digitized  by  Google 


40 


AKATEA 


Schol.  Paris.  Marcianus. 

eioei&elv  eig  tu  Av/.aiov  (o  ioxi 
tov  Jtdg  Xeyöfievov  aßccrov) 
ayvorjOaoav  tov  vöftov.  vno  tov 
Idiot  (de)  viov  di(ü(xo)^evrtv  xal 
avirjv  tiov  Idgxädiov  avatoeio&ai  5 
ftf/.bjVT(üv  dia  tov  eioyfitvov  vö- 
twv  6  Zeig  dia  ti)v  ovyyevetav 
avrijg lh~ei).ero nal  evToig  aorooig 
avrqv  e&rfxe  xtV. 

1  Avyxaiov  Marcianus. 

Elucet  tertio  iam  p.  Chr.  saeculo  eodem  commentario  Arateo 
Achillem  quo  scholia  Marciana  vel  decimo  vel  non  multo  ante 
usum  esse.  Alterum  addimus,  conlatione  facta  quod  consectarium 
est.  Nani  se  applicasse  Achillem  textui  poetae  ratione  certa  con- 
stituto  nisi  esset  ultro  manifestum,  proderent  et  lemmata  et  versus 
in  Isagoga  citati.  Animadvertimus  (ut  putamus)  Marcianam  editio- 
nem  interno  quodam  vinculo  cum  Achillis  textu  cohaerere.  «agooTi]* 
Asclepiadeam  suspiciunculam  sprevit  uterque.  Lectio  '/aipete* 
Marciana  etsi  versus  decimi  sexti  metro  officit  et  verissime  aliunde 
yaiqoixt  de  Movaai  scribitur,  nihilominus  testimonio  Achillis  p.  32,24 
producto  repetita  est.  Solis  his  duobus  locis  non  damus  multam : 
casum  causaberiB.  Ergo  alterum  adicimus,  de  cuius  vi  fideque  ne 
detrahatur  longiore  utendum  est  commentariolo.  Itaque  primum 
illam  quam  dicimus  Achillis  de  axone  particulam  p.  151  D  ex  co- 
dicibus  recensebimus: 

dtrr/.ei  de  6  a|tov  aito  tov  xirrgov  tov  agxrtxov  xvxlov  dia 
tov  xivrgov  zi]g  ocpaigag  e'tng  tov  xivrgov  tov  avragxTixov.  7tag- 
eiÄr;/crai  de,  ha  eidwjuev,  ort  negi  avrov  xai  ra  axga  avroi 
diveizai  6  ovgavog,  woneq  icegi  agfiateiov  a^ova  divovvrai  ol 
xqoxoI.  ri.v  de  vXrtv  avrov  ovx  edidaSev  rjuäg  /iqasoQ,  aX).'  tug  5 
ev  rtoir\oei  pv&müxeoov  wo/ceg  oßeXtoxov  avrov  eiirev'  el  per  ovv 
Xiyot  zig  aiiov  n)v  dXqv  ex  nvoog  (ij  yfjg),  IXMv  Lti  ri)v  tov 
vdarog  Oifctiqctv  oßeotttjoeTai  ij  v/ru  rrg  tov  rtVQOQ  otfalgag 
xai  a(pXe%&r;o  erat"  ei  de  ex  tvjv  Xoimov,  aioog  rj  vdarog,  auiyijg 


Digitized  by  Google 


■ 

I.  DE  ACHILLE  GRAMMATICO  ARATI  INTERPRETE.  41 


i'orai  toig  a'u.oig  xai  vrco  twv  ivavilwv  arpavio&rjaiTai.  yeio- 
uirgat  de  avrov  iitott&evtat  ygauur<v  ttva  henirp ,  dir]xovaav 
ctjco  rov  xivtgov  tov  agxrixov  xvxäov  ue/gi  Tf)v  avragxrixov,  xa&- 
areeg  eigr^at'  oi  de  tfvaixoi  (filoooqot  to  fitraSv  dtrjxov  uvevua 
Xiyovaiv  aBova.  uiuvrjtai  dt  avrov  liguTOO&evtjg  iv  r<<i  'Egufj 
15  Uyatjß . .  (fr.  XVIII  Hillen  xai  6  Ugatog  Uyiav  (v.  21—23)* 

avrag  6  y'  ovd'  oktyov  ueravtaaiTat,  a).ka  pak*  avttOQ 
aBwv  aiiv  agr{gev,  ixet  &    atä).avtov  cticavTr} 
ueaoijvg  yaiav,  negi  d'  ovgavog  avrov  aytvei. 
lovöuaorai  d'  aBmv  dia  to  /cigi  avtov  ayeo&ai  xai  nigidtveio&ai 

20  rov  OVQUVOV. 

1  uvxtiQxrtxoi  VM:  corr  Sralißer,  item  Petavius  ||  post  xvx/.ov  add  V 
xa&'  ov  ||  3  ynüftev  M  |  7  snpplevi  e  lin.  i>,  ubi  rfjc:  ante  ruiv  in  yrtg  mutant  et 
traiciendum  dixit  Wil  ||  i.  Öxi  x.  V  ||  7-8  tx  nvpog  tiitutv  -  aß.  ü  rf*  ix  yfjg 
i-Txb  coni  Wil  ||  12.  3  xaüw<;  V  ||  1«  ovx  V  [|  ntxavlaixai  V  ||  aiel  pro  avttog  V 
I  17  dttwv  pro  oliv  V;  a|ov'  udtvag^igtv  Anonymus  in  Isag.  p.  160  Petav. ; 
repetivit  versus  22  23  ityii-  yatav)  p.  \  Petav.  itlem  Achilles  ||  IS  m'xov  scripsi 
ex  VM,  at  nou  *avrbv»  (cf.  infra  p.  42  1.  1),  quia  Achilles  superius  1.  3  utitur 
paraphrasi  lntfil  avxov  laxonem)  xai  Ta  uxqu  avtov  SiVtXxm  d  oveuvog'  xxL 

V.  23  ovgavog  Achilles  reeepit  consentieutibus  Etymologo  Magno 
8.  v.  äytvw  {*:tegi  d'  ovgavog  aitov  aytvii*  ifitoiv  L'-tgaTog)  et  Mar- 
ciano  in  iuargine").  ovgavov  in  eiusdem  codicis  textu  e6t,  ut 
dicat  poeta  'axis  ips*e  immobilis  aequilibrem  undique  in  medio 
tenet  terram  et  caelum  ipsum  circumversaf.  Addit  scholiasta, 
non  Marciani  ipsius  scripturam  'iteol  d  ovgavov  avtov  aytvei\ 
sed  alias  duas  vnlgo  praeplacuisse,  et  grammaticis  quidem  ineptam 
conieetnram  ( itigi  d'  ovgavog  avtov  (sc.  tov  uEova)  ayivei'  quasi 
axem  illum  immobilem  caelum  circumvertere  posset,  verum  mathe- 
maticis  ' ttegi  d'  ovgavog  avtov  aytvii',  ut  caelum  sese  ipsum 
circum  axem  versare  diceretur:  uo'/m)  xui  dtätiogog  htav&a 
'Cr]rr,aig  itegi  r/v  ygatfi'V  lyevero  ua^uatixoig  xai  ygauuattxoig. 
oi  uiv  yag  ygauuattxoi  dyvorjOavrtg  iluov  ' uegiäyii  6  ovgavog 
tov  aiova  .  iatt  de  tovto  twv  atortondtwv'  ei  yag  üxtnjov 
avrov  a/tediäxauev  xai  avrov  tov  'Agätov  avtixgvg  iiuövtog  «a).la 
uäk'  avTotg  aimv  aViv  agr{ge*}  .tüg  oltoi'lx)   rtoiäyioitai  avtov 

M)  Alibi  Achilles  a  marpinali  Marciani  adnotatione  critica  recedit,  velut 
v.  19  <p.  17  sq.)  et  v.  31  (p.  51>. 
s')  avxol  codex. 


Digitized  by  Google 


40 


ARATKA 


Schol.  Paris.  Mai 

elaeld-elv  eic 
tov    Jiog  / 
ayvor]aaoar  i 
iöiov  (dt)  i 
avrrjv  tw\ 
fielXfjVTOJi 
Hov  6  Ya  i 

airr)v  £V> 


i  Avyx* 


Elucet  tertio  iam  p.  Chr.  saeculo  eo 
Achillem  quo  scholia  Marciana  vel  de« 
usum  esse.  Alternm  addimus,  conlation 
est.  Nani  se  applicasse  Achillem  textr 
stituto  nisi  esset  ultro  manifestum,  pr< 
in  Isagoga  citati.  Animadvertimns  (u* 
nem  interno  quodam  vinculo  cum  Acli 
Asclepiadeam  suspiciunculam  sprev 
Marciana  etsi  versus  decimi  sexti  n> 
XaiQoni  dkMovOat  scribitur,  nihil* 
producto  repetita  est.  Solis  his 
casum  causaberis.   Ergo  alterun 
detrahatur  longiore  utendum  e 
illam  quam  dicimus  Achillis  <i 
dicibus  recensebimus: 

dti-Y.u  di  6  aBojv  a/ro 
toi  x4vtqov  tjjc;  ocf  atQctc: 
eikyierat  H,  Vi«  eidw/nt 
direivat  6  ovQavos,  wo 
tgoxoi.    TTjV  de  vkqv  a 

h   TtOlTjOtl  UV&tXlÖT((Jt 

/.iyot  rig  ai  iov  irjv  f 
idatog  0(falQav  o{j. 


II  1NTERPRETE.  43 


nlv  üiaiv  tiuv  ü?.ojv  etg 
tat  evvoiav  eig  l4axgaiov. 
I  fv.  10—12)' 
ari'i  loTijgi^ev 
I   c/g  iviavzov 
ui Kr  orjiaivottv  — 
99) ' 

yivog,  ov  ga  ri  rpaotv 
auaat. 

i  i  r  iiiiv  üortQwv  VTtoßaXXsi, 
i  tOTogei. 

276  R  i'.reidr)  v.at  tv  zoig  i£rjg 
a  rinn  Uytov  (v.  98—99)" 
im  yivog,  ov  gd  %&  rpaaiv 
g  Hufitvai. 

yi  Marcianus  cum  lemniate  Stobaeus 
fjälttiTu  Marcianus:  xal  fia?.a  VM ;  xal 
F  p.  206,  IT,  xt  fidka  Plutarchi  Plac.  II  19 
OTjfjtcdvovotv  Stobaei  Codices  FP  [|  19  sup- 
V,  cf.  locuoi  alterum  ||  23  —  26  totum  locum 


absurdum  est  quod  in  scholiis  fertur  a 
sse  ctvxog  yag  zayt  orjuaza»,  unde  Vossius 
'g  arjftai  ra  y    elicere  voluit.  —  <Tadt»  apud 
tum  rccurrit  in  Plutarchi  Placitis  II  19  essetque 
Quod  quanivis  in  prooemio  ad  Iovem  fortasse 
olumus  nibilominus  de  sentiendi  ratiunculis  de- 

ctus  a  Stobaei  varia  leetione  *orj(iafaovGtv»  Mei- 
iau(  niryitt'yd  orjiaitovotv»  sibi  scribendum 
men  eo  lapsus  est,  quod  male  intellectum  linguae 
ravavit.    Neque  euim  ex  hoc  modeste  et  caute  di- 
vices  temporum  hominibus  stellae  'indicant',  o(pg' 
ua  tpvvivxat.  sed  'iudicare  possint'. 
rectius    /.unt    Marcianus.     v.eivov»  propter  sequentia 
litt  tu  u/j.m  si  ad  u4oigut<n    redegeris,  ea  vix  defugi 
opiuio,  quasi  Aratus  de  compluribus  Astraeis  inepte  cogi- 


Digitized  by  Google 


44  ARATEA 


IL 

Achilles  p.  151  D  (v.  21—23):  supra  p.  40  sq.  tractavinius 

OL 

Achilles  p.  152  C  fii^v^tai  de  aixiov  (polorum)  y.ai  l'Jgaxog 
(v.  24—27)' 

xai  fiiv  Txeigaivovat  dvio  :cö).oi  a(.upig  eovxeg. 
et).).'  o  [uv  ovx  l/clo7tTOQ,  o  ö    arxtog  ex  -iogiao 
Lxpötiev  'Qxearoio.    Övü)  de  inv  ctiufig  eyovoiv  5 
"lgxxot  aua  xgnyöujoai. 

1  öh  om  M  |!  3  f/}tv  7x.  V  ||  dio  M  ||  no).).oi  M  !l  h  ulxeavoio  etiatn  Mar- 
cianus  inter  lineas  et  io  scholio:  tx  ßogiao  idera  in  textu. 

V.  26,  7  eyovoai  —  rgoyoiooi  Marcianus  cum  lemmatis  duobus. 
Utrumque  per  se  verissiniuni  est,  at  sequitur  vocula  a  consona  in- 
eipiens  (iu  dit  xa'üovrai  aua^ai' :  ergo  sequendus  Marcianus. 

IV. 

Achilles  p.  161  D  ort  de,  tag  el/cov.  ygt)  xrtv  oepaigav  xiveiv 

< seil,  bti  ta  evavxta).  diddtei  r)uäg  avxog  L'Jgaxog,  ;r.oxe  uev  Ttegi 

xwv  Ugy.xwv  Uyiov  (V.  29 — 30)* 

aiei  de  xaxotnadiai  tfogeovxai 
%(A7ta).iv  (ig  wfiovg  xexgauuevat.  5 

noxe  de  Lti  tov  'Otfiovyov  /.eyojv  (v.  577 — 578)* 

tov  de  xai  eig  wuovg  y.axäyei  uoyegov  X)(ftovyov 
Kag/.ivog  ex  yovdriov,  xaxäyet  d'  "<)<fiv  aiyevog  iyyvg. 

xai  neun'  (v.  594—595)' 

dvxi'ti.ei  d*  r'Ydgrtg  xeefah)  yago.rög  te  ^layioög  10 
yai  Tlgoy.vuiv  /rgoxegol  xe  Ki  vog  rtadeg  ai&oitivoto. 

xai  ndltV  (v.  625—626)* 

VutGi  de  —xttf-dvoio  xai  avxrjv  eayaxov  ovgrjv 
Kevxavgov  (fogeovaiv  avegyouevat  eri  Xrj.ai. 

xai  iiegi  xoi  Krtxovg  (v.  632—633) 1  15 
y.ai  xo  uev  eig  ).o(fu)v  xexgauuevov  aygi  rtctQ  avvrjv 
durei,  axag  Ki/feig  xetfaJ.j]  xai  yeigi  xai  wuotg. 


Digitized  by  Google 


I.  DE  ACHILLE  GRAMMATICO  ARATI  INTERPRETE. 


45 


y.ai  uaUv  (v.  693—695)' 

Iri/iog  d'  'YÖqoxooio  viov  /ceqizeXÄouivoto 

tzoooi  te  xai  xerpaXi]  ave)Aoottai'  avxia  d'  "imcov 

f£  ovqftg  Kivxavqov  icpeXxerai  koTXtqic,  Nv£. 

5  t/iTicüiv  M:  xal  V  ||  &  V  ||  "  /uoyttjov  Marciani  lemma  |  10  xe  om  V  | 
11  sevvoi  nodeq  V:  nöfaq  xvvog  M  Marcianus  ||  13  ioyuxov  VM  ||  14  ifoqlov 
atv  Vj  16  ra  V  II  iq  M  Marcianua  ||  17  ü>o/c  V:  tw><w  M  |  19  iöQiyooio  M  Mar- 
cianus, l-dgoxoo  V  II  19,  20  neQizeXkoptvoio  noaai  xs  xal  xtfaXf  om  V. 

V.  625  4axuvov  ovqiv*  pro  lo/üntv  cum  Marciano,  ut  v.  60 
«veiaxy  ovgfp»  pro  yfäz^.  Utrumque  Vossius  coniecturis  summovere 
audacissime  conatus  est.  Idem  frustra  sollicitavit  hymni  in  Cerereia 
Homerici  versuni  157  y.axa  uonnioiov  orttorttj**  cprimo  adspectu'. 
*&tqudg  avjf.ii]*,  «xkvidg  'j/c.ioöätuia* ,  o'/.oojccuog  dÖfttj*  (Od.  IV 
442)  congessit  Rudolphus  Muellerus  'De  Lesbonacte  grammatico' 
(Gryph.  1890)  p.  57.  Mittinius  alia  exempla.  Apertum  est,  ab 
epicis  qnibusdam  poetis  et  positivas  et  superlativas  adiectivorum 
formas  interdnm  duabus  terminationibus  contineri,  bhie  vel  vitanda 
didicisse  Aratum. 

De  versu  633  inter  locupletissimos  testes  tanta  exarsit  contentio, 
ut  nisi  ex  auctoritate  discemere  nequeas.  «u//a<>>  cum  M  Acbillis 
Marcianus,  *w(totg»  V  et  Hipparchi  parapbrasis  (quos  praeferimus), 
«Ztooi  xai  wptotg*  latini  legebant.  More  solito,  ne  iudicium  co- 
gnitionis  impediatur  inopia,  proponimus  ex  optimis  codicibus  (de 
quibus  vidc  cap.  II)  Hipparchi  de  hoc  loco  commentariolum. 

II  p.  220  E  y.fyqtjai  dt  tovtoi  toi  oyi]it(ixt  xijg  h.tfoqag  6 
llqaxog  xai  Lei  xov  Evynvaat  Uyviv  ovrwg  (v.  618—622)' 

%ov  idv  ag  o/j; 
y.vr]url  ovv  Xrjiijoi  (paüvttui  aiHpoTfqi.oiv 
5  aixog  6'  dg  y.€(pab)v  tri  rcov  ttxqauufvo<  er'/././, 

2xoq;ciov  aviiü.ovxu  fuvei  y.ai  qvroqa  Tötov' 
oi  yäq  luv  (poqiovotv. 
Tiüv  yaq  Xr/loiv  aqyoutviüv  ävuxi)j.eiv  cuv  lUn'nrv  t(  i^oiv  o).ov 
avaxexaXyJvat  xal  trv  'Aoyui ,  tov  de  "Yöqov  x<\  nqbg  ci]y  ovqav 
Ii)  uovov  v/co  yr]g  tivai,  üvaiti aA/Jrat  dt  xoi  'Eryövaat  trtv  öfitav 
xrrjfiijv  fiovov  uog  tov  yövarog,  xo  dk  Xoi/tov  aixov  oi'jua  itXry 
xrtg  äqiaxeqäg  x€tQ°^  **1  v;co  T*j9  ehai  VOV  ~y.oq.clov  uqög  t/J 


Digitized  by  Google 


46 


ARATEA 


avuToAfi  bvTog,  tr(v  öl  agiattgäv  X^Qa  y-al  T*]v  '^q?akrjv  fieriiogov 
(paiveofrat  tov  To$6tov  avavO.KovTog  (v.  623).  avariX).eiv  öt 
qpr^aiv  ctfia  taig  Xr]).aig  xai  to  rjjtaov  tov  ~T€(pavov  xai  Tr]v  ovgav  15 
tov  Kevtavqov  (v.  625 — 626),  övveiv  öl  rcdkiv  to  tb  aiiifia  tov 
"irtftOV  ökov  xai  Tt)v  ovgav  tov  "Ogvi&og  xai  tr.v  xeipakrjv  Trjg 
'Avögoutöag  xai  tov  hrjzoig  to  aico  Tr)g  oigäg  uog  Ti]g  '/.oipiag, 
tov  öl  Kripimg  'y.Bfpa/Lr'jV  tb  xai  yiiioa  xai  lufiovg  ,  xai  to  icKbIotov 
f.tigog  tov  IIoTctuov  (v.  627 — 633).  ouoixog  öl  xai  iv  TovTOig  6  20 
l'-Jgarog  Tgo/cov  Tivä  ;iugayfygarpB  to  tov  Evöo^ov.  Deinde  de 
suo  addit  Aratum  correcturus:  ..tov  öl  Kr^piiug  i]  xBcpalr)  piovov 
Övvbi,  ol  ö'  Lo(.iot  avtov  Iv  toi  au  rpavegif)  TjurjiiaTi  xiivrat,  xa&- 
a/ceg  7cgoBigr]xafiBV. 

\  (f  tuivHui  om  L  |  5  it  Marcianus  j|  In  tiov  V  Marcianus:  ixl  zov  L  [| 
6  TÖgwv  LV  ||  7  if  OQtovauv  L  ||  12  tri  om  L  ||  y,]v  L,  cf.  1.  1U  ||  20  xai  ante 
o  L  ||  23  oi  6h  L  !|  dtuf  avtl  L. 

V.  632  de  Ceto  poetam  xai  to  ulv  lg  Ao<pu)v  TBrgau(.iivov 
aygi  r«o'  uvt))v  övvtt»  rettulisse  Achilles  et  Marcianus  codex 
testantur.  Elicuisse  Vossius  äygtg  a?t  olgig  ex  verbis  Hipparcbi 
'tov  hr.ro  vg  to  arto  Tr)g  ovgäg  i'wg  rrjg  koiptäg'  sibi  iniuria  videtur. 
Nam  versum  illum  rectissime  ita  circumscribi  iudicamus,  ut  Hip- 
parchus  fecit,  et  addttamento  'ä.co  rr]g  ovgäg'  (cnius  nulluni  in 
textu  vestigiuni  cernitur)  accuratius  etiam  declarari. 

Item  Achilles  cum  Marciano  concordat  memorabili  versus  693 
scriptura  veov>,  quod  Attali  est  inventum  (fr.  27  syllogae  meae), 
cum  uioov  omnibus  sui  temporis  codicibus  praeberi  Hipparcbus 
adseveret.    Qui  ortum  Equi  duobus  his  locis  commemoravit: 

II  p.  224  A  tagixti  öi  naiv  Lcioiaotv.  ;uüg  Lei  rwv  akÄwv 
'2(;>diiov  o  l'Jgatog  rag  ägyug  Lii  Trjg  avarokrjg  v/con&iuevog  xai 
OVTto  Tag  tiov  u/J.ojv  äüigiov  avaro/.ag  xai  övOBig  öiaaaq?vjv  tov 
'Yögoyöov  uioov  avare/j.etv  iioci&trui  Uyiov  ovtioq  (v.  693—694)" 
c'l;r,cog  ö'  'Yögoyöoio  uioov  ,iignt/./.ouivoto  5 
irooai  it  y.ai  xeipahi]  ave/Jooerai. 
toviov  ö'  äitogovuivov  6  l-/na/.6g  (pijOiv  äuägrrua  tivai  (fr.  27) 
.  .  Lrti  ovv  lä  öiuöexai  i.uogta  tov  työiaxov  xvxt.ov  v.toti&izai 
avaiptgöiava ,  diu  tovto  6  -Igarog  )Jyu  'tov  'Ytigoy/jov  xarä 
uioov  tov  outuaiog  avatiü.oviog  o  "j/e  cog  stoot  i€  xai  xefpakf  10 


Digitized  by  Google 


I.  DE  ACHILLE  GRAMMATICO  ARATI  INTEBPRETE.  47 

ave ktaatzai  ,  xai  ovyi  zb  (.uoov  zov  kv  z<j)  öioöexaz^uogloj  fsnxovg, 
10g  oV  ze  ftokXol  xai  6  'Azzakog  txöiytzai.  avayxalov  ovv  elvat 
öoxel  uoi  ur)  fttzazi&evai  zbv  ozjyov,  eng  6  l'-fzzakog  i/coösixvvei, 
Iv  Jtaoi  y€  örs  zolg  avziygäyoig  ol'zojg  avzov  ygaqotUvov. 

1  idfjtyöov  L  ||  5  i-Agtyooio  L  ||  7  toi  ro  A'  unogiöv  L  |[  9  vdgtyöov  L  || 
12  ^(c/.atot  L  j|  13  fiij  aild  L  primitus  omissum:  om  V  ||  fxtxa  ro  xtttivai  V. 

Hinc  non  dissentire  idem  nobis  videtur  Hipparchus  II  p.  223  E: 

zoi  öl  YoQoyoov  agyotiivov  avaziX'keiv  ff  i]Oi  (v.  693 — 698)  oi  va- 
ruTtza/.yJvai  t([i  Alyöxtgw  zov  [mtOV  Tljv  ze  xt(faXt)v  xai  zovg 
:iödag,  öivtiv  öl  za  o:iiaüia  zov  Kevzavgov  xai  rov  "Yögov  to 
ano  zr.g  xefraXrjg  i'ug  tijg  Ttgwzijg  aireigag.  Sequitur  Eudoxi 
5  sententia. 

1  vQZOfdvov  sei),  xuta  utaov  rov  ouiftaxog,  ut  priore  ecloga  oxponitur|| 
if  tfOlv  L  |i  2  xitv  xnf  .  L  I  4  oneipctQ  LVa:  hoxtgug  V. 

V. 

L  Achilles  p.  160C  i)  dl  xaru  ra  (baivöueva  l4gärov  riß 
Oifaioag  Viotg  otftiXet  r/tiv  zbv  agxrtxbv  xvxlov  TOV  bgi^ovrog 
l(f  ctTtröiuvov  f  zz]y  ti  tov  Jgaxovrog  zr]g  xe(paXr]g  ttfunroutvijg 
roi   ugxi ixov  vÄ/jjov,   avioi  dl  iol   ugxrixoi  l(f u;crouivoi  rov 

5  bgCovrog  xai  anftreg  Svovrog.   ötb  y.ai  l'Jgarbg  <f  rtoiv  (v.  61  —  62)' 
y.iivi]  tcoi  xeffaXrj  rjj  vloofrat,  r)yi  ntq  cixgai 
uioyovrai  öiotig  it  xai  ctvzoXai  r]tUoio. 
tov  yag  oQtZovza  utia^i  zov  i;rlg  yrjv  xai  hitb  yrjv  r]uiatf  atgtov 
ttvai  ovußi{iitx£v.    zivlg  dl  ovx  l/ri  toi  ogiyovzog  axovovoiv  äXX* 

10  Lei  toi  tuorjifigivov  zb  v.rb  toi  L-lgärov  Xiytiiv,  öibzi  rov  Istha 
yrjv  r)ttiöfpaiglor  rtuvoiiivov  ivib  toi  utoi.ufioivov  zb  ftttv  lozi 
Ttgog  rij  avazo'/.f],  rb  öl  jcgog  rtij  övatt.  luot  öl  oi  naiv  zi  öoxei 
toi  zo  Uyetv  Uouzog.  ei  /ur)  aga  Tig  ovzia  Liyoi  zr)v  x€(palr)v  zov 
Jgäxovxog  jtogevtoVai  (v.  61-  62) 

15  t)yi  nig  a/.gai 

uiayovzai  öiaitg  ze  xai  avTo/.ai  r)ü.ioio, 
xaitb  rov  bgi^ovzog  i<fa,crouivi,  r)  xti/aAt)   rov  Jgäxovrbg  iozi 
xai  Ttgbg  wtfi  utoijftfigivi;),  tvtta  avittioki)  ytvtrat  rov  fma^ufigtrov 
xai  zov  bgiZovrog  xai    rluvovoiv   akh)).ovg.     xai  öta  zov  ;regi 

30  Krtftutg  Xbyov  zbv  avtbv  Ivüf^vtv  ijüv  b  l'/garog(v  1  S  2 )  *  zovtov 


Digitized  by  Google 


48  ARATEA 

yaq  tcc  a,co  Ti]g  Liuv^g  eojg  tiov  icodiuv  eviog  tart  rov  aQy.Ttx.ov. 

Ittel  de  u  agxi ixog  xvxkog  ovöetcove  xavadveTat,  rj  de  Zwvr<  tov 

Knmitog  ev  tj]  /ceotcpegeict  eovt  tov  aoy.Ttx.ov  xvx/.oc,  tov  ogtZovTct 

dia  Tijg  tuvr^g  aviov  if.irf  aivet  (v.  649 — 652)* 

o  de  ±<jjvi{  Tore  Ktypeig  H 
yaiav  Lct^Cet,  tu  fttv  ig  xecpaXqv  itaka  ;rävTU 
iict;ci(ov  Qxeavolo,  ta  d'  ov  üiutg  (a).ka  rä  y  aüzal 
I'^q/.toi  xwkvovot)  reodag  xat  yovva  xat  iBvv. 

1  supra  p  vocis  uftaxov  superscriptum  o  II  A  xt',v  t>  M,  zt]  xe  V:  cor- 
ruptum  ||  tf^  xt<fuh]c  V:  xeifakijv  M  ||  i(funxonhtti  V :  -qv  M  j|  5  ZvovtOQ 
scripsi  cf.  v.  650:  avxüv  V;  avxov  dh  —  cttiv  uvtöv  om  M  [|  7  uvato/.ai  V 
II  8  iniu  yijt  M  ||  10-11  inl  —  tepvOftivov  om  V;  yrjv  scripsi:  yt)s  M  ||  12  n.  rot 
M  ||  16  (h'tuokal  V  ||  17  toxiv  post  i<canx.  M  ||  18  ixio^fi^jtjvw  M  |j  h'Oit 
scripsi:  *«;>«  V,  %«&o  M  ||  fitavflßptp'OV  M  ||  19  ror  scripsi:  xoixo  VM  (1 
20  Xoyov  V:  Atyii»!'  M  ||  22  inttSii  o  V  |j  25  >)  V  ||  ^z,  VM  ,|  26  yulav  M: 
rf  V  |1  ^t*  V  H  h<  xeyaXj  V  \\  27  aJUa  r«  /  avxai  M:  «;JL'  ära<>  atW  V  | 
2s  utjzrov  V  ||  post  add  V  uQtaxovq  femtvvkov  toi-  agtetuebv  xvtekov. 
oni  M . 

2.  Idem  p.  143  E  tftXoootpot  de  xal  yt<<>tietgut  ouuona  avtov 
(Oceanum)  xahnatv.  oläe  de  Uqatog  avrov  dtogl^ovra  tu  di  o 
fftuotfuigia.    (pot  yäq  (v.  61—62)- 

ijj  ,c*(j  (a/.qat) 
Ltioyoviut  dvoteg  re  Kai  arro'/.ai  t)eUoio.  b 

2  xal  post  öe  add  M  Q  6(iiZ,ovxa  M  ||  4  supplevi  ex  superioribus  j|  5  dvtt- 

XOMU  V. 

Ter  suis  fretus  subsidiis  «r^Ümo»  Achilles,  <(tü.iihivt\»  Mar- 
cianus  posuit  et  legisse  Cicero  videtur,  cuius  versum  inferius  ad- 
scripsimus  p.  49.  Licentius  Germaoicus  v.  62  et  Avienus  v.  165  sqq. 
sermonem  poetae  latiue  reddidenmt,  ut  eerti  nihil  de  iis  nun- 
tiari  possit.  Nostrum  esset  dubitare,  siquideni  a  bonitate  neutra 
praecellit  scriptum,  nisi  Marciano  opitularetur  alterius  a.  Chr.  n. 
scriptor  Hipparchus.  Hunc  i^itur  ex  codicibus  deiuceps  proponi- 
uius.  ne  alia  etiaru  emeudandi  Opportunitäten!  diruittamus. 

Hipparch.  I  p.  181  A  Petav.  .reut  de  Tt]g  frioetog  rrg  tov 
Joic/.ovTog  xetfa/.rg  oi  uh  uegt  tov  Et  doSov  xai  Uuuiov  av^ttfto- 
viog  auorpalvovrat  ttß  (paivoptevot ,  6  de  uit%ahog  (fr.  V  syllogae 
meae)  dtidfowiog.   6  ftei*  yau  Üdoaiog  axoÄov&uir  Tifi  EvdöBot  e.cl 


Digitized  by  Google 


I.  DE  ACIIILLE  GRAMMATICO  AR  ATI  INTERPRETE.  49 


5  toi    aei  ffavtoov  xvxXov   (froiv  avtr)v  ifaivka&at   ityojv  ovxiog 
fv.  61—62)- 

xeivr^  tiov  xtffaXr  t^  Vicotrat,  ijl  /reg  äxgai 
fUayovrat  dioif'g  rt  xat  ävroXa)  aXXijXfiOtv. 

1  r/;c  posterius  L  in  margine  et  V  '!  2  tov  V:  om  L  ||  3  r«  tfutvöutva  L  ]| 
4  tttatfojvft  L  fe  5  ati  om  L  I  7  xeivrj  tiov  xtpaiSj  r£  Vicotrat  Marcianus:  xflvt 
ttov  xnffü.tj  tijvfiottat  Vt  ad  et  lopencripto)  V,  xtlvg  tkiq  xt(f  rjj  rtlotrtti 
L,  unde  xtivtj  yttQ  xHfft/.ij  coni  Scaliger  ||  8  fuayovtrti  LV3:  fu'yovrcu  V  f| 
&  rftWc  rf  V  Marcianus:  Aiaig  (ort  L  ||  «vto).td  L  Marcianus:  dvaroXal  V. 

V.  61  quae  leviter  corrupta  Hipparcbi  codieibus  insunt  ex 
Marciani  et  textu  et  sebolio  ad  v.  197  sanaviiuus.  Cum  Marciauo 
vel  corru])tus  facit  Hipparcbus  et  obstat  paraphrastae  ad  v.  62 
haec  scribenti:  ö  dl  vovg-  l/.iivv  dt  ?;  nttpaXi)  rt  tov  Jgü/.ovrog 
xara  toi  to  to  fttgog  i  t'jjiui  v.ut  xoXvttftft  itxgoi  tov  'Qxtuvov  /.tX.\ 
et  anterins:  rj  <V(  tov  Jgäxovrog  /.n/a/.i]  I  ch  rü.ua  ovoa  tov 
'Evyovraot  xat  tov  v;to  tov  /coda  xv/.Xov  l.ml'avovoa  tv  rot  tov 
oiguvov  xtviiottat  ytvofiivq  ^o/  tov  ftiovu^gtvov  xvxXov  l;t* 
axgotg  Toig  tov'Shteavov  vöaoiv  tgyttaf  ov  yag  xaraditrat,  «/./' 
v>o:itg  avroig  l/rin'ynaf  oXiyov  yag  oyoöga  tov  oguovrog  un- 
\paveu  Itaque  «rqgerai»  ille  legit,  quod  ideni  in  recentiores  libros 
quosdam  pervenit,  nee  male  per  se  quidem,  quoniam  quod  mare 
versus  declinat  nec  tarnen  occidit  apte  dicitur  'natare'.  Iam  vero, 
id  si  necesse  videbitur,  adiuvatur  Marciani  Hipparchique  scriptum 
*vioo(rat>  ab  Acbille,  ut  res  in  aprico  sit.  Et  ita  Latini:  Cicero 
fr.  X  hoc  caput  hic  paullura  sese  subito  aequore  condit,  ortus  ubi 
atque  obitus  partem  admiscentur  in  unani»;  Germauicus  v.  60—61 
«hac  radiatur  serpentis  declive  caput»;  Avienus  v.  165  bac  in 
parte  sacri  procumbere  cernitur  axi.s  . 

Breviter  de  versibus  619  —  652  disputaturi  ab  Acbille  adscriptis 
primum  subicienda  censemus  Hipparchi  quae  de  illis  fecit  verba 
et  constituenda  1  p.  193  A: 

%(og)g  ök  tiov  eigi^tivutv  uit(foitgoi  ctyvoovotv  o  re  l'-Zgarog 
xat  6  Ü4rraXog  (fr.  26)  owarcotpatvöttevog  avtvi,  ötört  dvvtt  6 
Krtfdg  rf;  tiovrt  (v.  650—652)* 

yalav  l/ctkitt,  tu  ttiv  eig  xeyaXvv  uäXtt  .ravra 
5         ßanttav  'Qxeavolo,  tu  d'  ov  &iftig  (aXXa  r«  y  avtov 
l'Jgxrot  xiüXvovai)  ;rödag  xa'i  yovva  xa)  igir. 

Pliilolog.  Untersachuntreii  XII.  4 


Digitized  by  Google 


40  ARATKA 

Schol.  Paris.  Marcianus. 

(ioeföelv  eig  to  Av/.aiov  (o  iari 
tov  Jibg  XeyöfiBvov  aßctrov) 
ayvorfiaocLV  tov  vofiov.  vtto  tov 
Idiot)  (dt)  viov  du>j(xo)fievi.v  xai 
avri]V  tiov  l4gxädiov  avaigeio&ai  5 
{teXXovrwv  dta  tov  tigrjiivov  vo~ 
/nov  o  Zeig  dia  t^v  ovyyiveiav 
avtrtgi^eiktTOxal  ivToig  aorgoig 

aiTTjV  £vHj3W  x%V. 
1  Avyxalov  Marcianus. 

Elucet  tertio  iam  p.  Chr.  saeculo  eodem  commentario  Arateo 
Achillem  quo  scholia  Marciana  vel  decimo  vel  non  multo  ante 
usum  esse.  Alteram  addimus,  conlatione  facta  quod  consectarium 
est.  Nani  se  applicasse  Achillem  textui  poetae  ratione  certa  con- 
stituto  nisi  esset  ultro  manifestum,  proderent  et  lemmata  et  versus 
in  Isagoga  citati.  Animadvertimus  (ut  putamusj  Marcianam  editio- 
nem  interno  quodam  vinculo  cum  Achillis  textu  cohaerere.  «agooTi)» 
Asclepiadeam  suspiciunculam  sprevit  uterque.  Lectio  «yaigtie* 
Marciana  etsi  versus  decimi  sexti  metro  officit  et  verissime  aliunde 
yuigoiTt  dt  Movaat  scribitur,  nihilominus  testimonio  Achillis  p.  32,24 
producto  repetita  est.  Solis  his  duobus  locis  non  damus  multum: 
casum  causaberis.  Ergo  alterum  adicimus,  de  cuius  vi  fideque  ne 
detrahatur  longiore  uteudum  est  commentariolo.  Itaque  primum 
illam  quam  dicimus  Achillis  de  axone  particulam  p.  151  D  ex  co- 
dicibus  recensebimus: 

dirjxtt  dt  6  a£wv  aitb  tov  xh-Tgov  tov  agxrtxov  xvxlov  diu 
tov  yJvtqov  vijg  ocpatgag  tutg  toi  yJvtqov  tov  ctvTagxTixov.  :rug- 
lÜ.VHTai  dt,  Wer  eidiöfi€vy  ön  ;xtg\  avxov  xut  tu  axga  avrov 
divtiTcti  6  ovgctvog,  looutg  7Ctgt  aguürtiov  aSova  dtvovvTai  ol 
TQoyot.  tvv  dt  v).rtv  avtov  olx  ididaBtv  rjtäg  '.'-/garog,  a)X  wg  5 
tv  icoirjott  nv&txatregov  wautg  bßtlioxov  uvtov  thctv'  ei  fitv  ovv 
Xfyoi  Tig  uvtov  ri)v  v).rtv  ix  uvgog  (?j  yr]g),  O.&ojv  hu  tt)v  tov 
vdaTog  oyaigav  oßta&ijütTui  rj  vuo  vijg  tov  scvgvg  otpalgag 
xara(f/.tx&r;otTai'  ti  dt  ix  tiüv  /.ot/cmv,  ätgog  r<  vdarog.  aur/rjg 


Digitized  by  Google 


t 

I.  DE  ACHILLE  GRAMM  ATICO  AR  ATI  INTERPRETE.  41 


Xarai  roig  uXkotg  nal  vnb  rtöv  tvavrlwv  affavia^otrat.  ytio- 
ufTQat  dt  avrov  v7co%l^€vtai  yQajn^n]v  riva  ).t;crr]v ,  dii}/.ovaav 

U7CO    TOV  YtVTQOV  TOV  CtQY.ll/.OV  XVxioV  fAtXQl   TOV   OVTCtQY.TiY.OV,  YOxT- 

a:cto  fiQrjaf  01  dt  (ftar/.o)  (ftkoaocfot  to  fttraBv  dirjxov  rtvßvfta 
Uyovaiv  aiova.     uiftvr^ai  dt  avrov  EQctTOOÜivrfi  tv  %<{t  'EQfifj 
15  Uywp . .  (fr.  XVIII  Hiller)  xai  6  Uqotos  iiywv  (v.  21— 23)' 

at  TctQ  o  y    ovd'  oltyov  utravioatrai,  a'ti.ä  waA'  avtOJQ 
aBiov  aitv  ctQ^Qtv,  t'xti  d'  ara).avrov  ajcävrri 
utooityig  yaiav,  TrtQi  ö1  olgavog  avrov  aytvtl. 
tovöiiaorat  ($'  a£tov  dta  to  mot  avrov  aytoüat  xa/  utQtdntia&ai 

20  TOV  OVQCtVOV. 

1  dvt(i{txttxov  VM:  corr  Scaliger,  itom  Petavius  ||  post  xvx/.ov  add  V 
xa&'  Sv  |]  3  yvtüufv  M  ||  7  snpplevi  e  lin.  9,  ubi  r»]c  ante  tüv  in  yf,q  mutant  et 
traiciendum  dixit  Wil  |  i.  ou  r.  V  ||  7-8  tx  *vp£«  ttitwv  aß.  tl  6'  Ix  yf,g 
no  coui  Wil  B  12,  3  xa»w<;  V  ||  1«  oix  V  ||  ßttavlatrai  V  ||  ultl  pro  uvtwg  V 
|  17  öikLv  pro  tdlv  V;  ac-ov'  dStvä^tjQtV  Anonymus  in  Isag.  p.  166  Pete?.; 
repetirit  versus  22  23  it/n  -  yatav)  p.  12s  Petav.  idem  Achilles  ||  IS  avrov  scripsi 
ex  VM,  at  non  «ai-Toi»  (cf.  infra  p.  12  1.  1),  quia  Achilles  superius  1.  3  utitur 
paraphra&i  l7Ttoi  avtur  laxonem)  xai  ra  uxga  avrov  AivtTrai  6  ovoavöc'  xr?.. 

V.  23  ovQavoq  Achilles  reeepit  consentientibus  Etymologo  Magno 
8.  v.  ayivLü  [*7ttQ\  d'  otQavog  avrov  ayivtU  (pnotv  Ü^Qarog)  et  Mar- 
ciano  in  margine 23 ),  ovqovov  in  eiusdeni  codicie  textu  est,  ut 
dicat  poeta  'axis  iptfe  immobilis  aequilibrem  undique  in  medio 
tenet  terram  et  caelum  ipsuni  circumversat Addit  scholiasta, 
non  Marciani  ipsius  scripturam  'izsqI  d'  ovQavov  avrov  aynu  , 
8ed  alias  duas  vulgo  praeplacuisse,  et  graniniaticis  quidem  ineptam 
coniecturam  c  ;ctQt  d'  ovqavog  aviov  (sc.  %6v  a^ova)  ayivu  quasi 
axem  illum  immobilem  caelnm  circumvertere  posset,  verum  mathe- 
maticis  ' 7tto\  d'  otQavhg  avrov  aytvtl\  ut  caelum  sese  ipsum 
circum  axem  versare  diceretur:  ;co)li  xai  diacpOQog  Ivtav&a 
Zrtrrtoig  ;ttQi  n]v  yQatf  i]v  tytvtto  f.ia^rlf.iuriYoig  xai  yoauftariYoig. 
oi  fikv  yctQ  yQauiiariY.oi  ayvo^oavrtg  ti/cov  ' utQictyti  6  ovQavog 
tov  aZova'.  ton  dt  tovro  tojv  aro:cLorünov'  ti  yaQ  axlvtJTOV 
avrov  a/itdiuYautv  /.ai  avrov  TOV  Aqcitov  avri/.QVQ  thcövrog  «o/./.a 
uaK    avrojg  a£utv  aitv  aQTjQt* ,  /cojg  olroi'1)  ;rtotäyto&ai  avrov 

")  Alibi  Achilles  a  marpinali  Marciani  adnotatione  critica  recedit,  volut 
v.  19  (p.  17  sq.)  et  v.  31  (p.  51). 
2')  avtol  codex. 


Digitized  by  Google 


42 


ARATEA 


(paoiv;  a'Ü'  o\  ftev  uafryfjaTtxoi  to  «airov*  daaivovaiv ,  W  ft 
'tavtov1*),  6  de  koyog  1 /tegi  de  tov  a^ova  ayet  y.at  orgiipei  ö 
ovgavog  kavröv\  His  expositis  ipse  scholiasta  eandem  lectioneai 
quam  textus  codicis  commendat  (7cegi  d1  oigavov  avrov  ayivei' 
eamque  ita  explanat:  dvvarat  dk  xai  ovnog  ifjikm  ittvov  tov  <avr6v>. 
'i'v'  f)  tag  Ttgog  ra  7cgoeigri(.ieva  * 7cegt  de  tov  a$~ova  avrov  ;iavra 
ra  aOTQct  6  ovgavog  ayivei'  [wg  to  ;cgoetgr^uvov]  v.ai  7cegi(figei. 

akkiog]  avtov  7tegiayei  {ff  t]öiv)  6  aBiov,  tov  ovgavov'  ovy  ovTVjg 
de  e'xei  —  6  yag  ovgavog  atp'  eaiiov  argiipeTai  —  wo^ceg  de 
Xiyo^ev,  ort  6  ygovog  uavru  (pe'gei  /tat  rovg  adoi/iögovg  rj  odog, 
o vt log  6  a£inv  tov  ovgavov  cpegei. 

Suramam  faciamos.  Cum  non  modo  scripturam  Achilles  sequa- 
tur  mathematici8  adversam  sed  interpretando  'fabulariter'  tueatur, 
in  Universum  graramaticis  adnumerandus  est  a  scholiasta  Marciano 
comraemoratis. 


Omnem  Arateorum  versuum  memoriam  ex  Achille  conlectam 
et  quoad  potest  h'eri  purgatam  deinceps  proferemus  (pauca  coui- 
mentationi  alteri,  quae  erit  de  Hipparchi  ad  crisin  in  Arato  faeti- 
tandam  emolumento,  aptius  reservaturi)  et  cum  Marciano  codice 
476  Arati  et  antiquissimo  et  longe  optimo20)  componemus. 

I. 

1.  Achilles  p.  135  A  6  Ugurog  rjj  tiov  nolhuv  Ö6$fl  xerra- 
xokov&rjoag  tovg  a/ckaveig  evag^gevai  fpqol  to>  ovgavio  (v.  10) 

aiiog  yag  rdde  or.itai'  ev  ovgavip  eoTfjgtSev 
zcaga  ro  «iotrioi$et">  aaregag  «vTOvg  jcageivuoKnyojv. 

2.  Idem  p.  134  B  aorrg  tiev  eoxiv,  toöav  6  tov  Kgövov  ft  tov  3 
'Egiioi,  etg  agt&fiOt ,  aotgov  dl  to  h.  noÜJav  aaregov  oioT^ita, 
wg  i]  Idvdgoueda  i]  o  Keriavgog.   olde  de  r/r  diu<pogav  y.ai  1'lgaTog 
(v.  11  —  12) 

aoiga  öta/.givug'  eo/.ei'jajo  d'  eig  eviavtöv 

äoregag  lo 

Xiywv. 

Ji)  t»  'mvxöv  codex. 

*•)  Cf.  * Analecta'  mea  1  Eratostheuica'  et  coiunientationem  ll>e  Arati  Pbae- 
nomenis  recensendis '  Hermae  lsvl  insertnin. 


Digitized  by  Google 


I  DE  ACH1LLE  GRAMMATICO  ARATI  1NTERPRETE.  43 

3.  Idem  p.  123  A  o  ök  'Agarog  tt)v  fth  Moiv  nZv  oltav  elg 
Jia  totxev  dvaqigeiv,  ir)v  öl  yivvqotv  xai  tvvoiav  dg  'AoxQalOV. 
nt€Qi  fth  ydg  tov  Jtog  Uyvjv  Irttrrigei  (v.  10 — 12)* 

15  aixog  ydg  xdds  or^iaz'  iv  ovgav([i  iatr]gt^€v 

aotQct  ötaxglvag'  loxiiparo  d'  £tg  Ivictvtov 
dorigag,  o't  xe  fidhara  uriypiivu  or^taivouv  — 
negi  61  rov  'Aorgaiov  cp^oiv  (v.  98—09)' 

fi'r'  olv  Liorgalov  (xelvov)  yivog,  ov  od  re  fpaatv 
20  aaigvjv  dg/alov  7cat€Qi  i'u/iurui. 

d  ftr]  dga  tov  luv  Aargaiov  stoirj^v  rwv  dazigotv  VrtoßaXXtt, 
rov  de  Jia  v.oou^ttjv  yeyevrjo&ai  torogü. 

4.  Idem  7ttgl  iBrjrjasiug  p.  276  B  iicetör)  v.at  h  roig  l$rjg 
Aatgalov  iva  T(or  Tirdviov  ovra  iiivü  tiyvtv  (v.  98 — 99) ' 

25  olv  Aargaiov  xelvov  yfvog,  ov  gd  re  qxxotv 

aOTQVJV  ugyaiov  ;tarig  luuivat. 

1  6  om  M  |]  0  tU  iv  V  $  15  r«  ye  Marcianus  cum  lemmate  Stobaeus 
Eclog.  p.  206.  15  Wachsni.  ||  17  xt  fxä)j.axa  Marcianus:  xal  pct).(t  VM ;  xul 
fidhatct  Stobaei  codex  P fiäkiata  F  p.  20«,  IT,  xt  pala  Plutarchi  Plac.  II  19 
codex  R  (Dielesii  Doxogr.  p.  347  a)  }i  arjfiaivovatv  Stobaei  Codices  FP  j]  19  sup- 
pleri  ex  altero  loco  ||  20  uQ/m'ujv  V,  cf.  locum  alterum  ||  23  -26  totum  locum 
p.  32  exscripsi. 

Omnibus  nominibus  absurdum  est  quod  in  scboliis  fertur  a 
quibusdam  receptum  fuisse  ^avrog  ydg  rdye  otjuard»,  unde  Vossius 
male  sedulus  Hxvrog  ydg  arjftavrd  y1*  elicere  voluit.  —  *rdd&  apud 
Achillem  bis  exaratum  recurrit  in  Plutarchi  Placitis  II  19  essetque 
positum  deütJtxwg.  Quod  quamvis  in  prooemiu  ad  Iovem  fortasse 
displicere  possit,  nolumus  nihilominus  de  sentiendi  ratiunculis  de- 
certare. 

V.  12  profectus  a  Stobaei  varia  lectione  «oijiaivovoiv»  Mei- 
nekius  vo'i  re  ud/.ioia  tenyuevtt  orjuaioi  otr  >  sibi  scribendum 
putavit.  Attamen  eo  lapsus  est,  quod  male  intellectum  linguae 
artificium  depravavit.  Neque  enim  ex  hoc  modeste  et  caute  di- 
cendi  genere  vices  temporum  homiuibus  stellae  'indicant',  orpg' 
tf.i7ctda  7cdvra  rpviovrai,  sed  'indieare  possint'. 

V.  98  rectius  ^/.eivrt>  Marcianus.  «xehov>  propter  sequentia 
verba  eue  rev  aXXov  si  ad  Aaigalor  redegeris,  ea  vix  defugi 
poterit  opinio,  quasi  Aratus  de  compluribus  Astraeis  inepte  cogi- 
tasset. 


Digitized  by  Google 


ARATEA 


II. 

Achilles  p.  151  D  (v.  21—23):  supra  p.  40  sq.  tractavimus 

III. 

Achilles  p.  152C  ^t^trijai  dt  avtiov  (polorum)  xai  -4garog 
(v.  21—27)- 

/.ai  uiv  rtetQalvovai  dvuj  ;rökoi  duipig  Lövxtg. 

a/.K    o  fikv  öl/.  Lcio7ctog,  u  ö1  arriog  Ix  (iogicto 

v\po&€v  Qxeaioio.   övio  öi  (jiv  äuipig  iyovaiv  5 

I'Jqxioi  afta  Tuoyöioaat. 

1  dt  om  M  II  fiqv  7i.  V  II  ävo  M  II  nolkot  M  ||  5  wxtaiolo  etiara  Mar- 
cianus  inter  lineas  et  in  scholio:  tx  ßoQiao  idem  in  textu. 

V.  20,  7  iyovoai  —  xqoyöiooi  Marcianus  cum  lemraatis  duobus. 
Utrumqae  per  se  verissimum  est,  at  sequitur  vocula  a  consona  in- 
cipiens  ' 'ro  1)1]  xaUovrat  dnag'ai' :  ergo  sequendus  Marcianus. 

IV. 

Achilles  p.  101  D  ort  64,  tag  el/rov,  XQ*)  *rtv  oipaloav  xtveiv 

(seil,  hei  rd  tvavria),  dtdä&i  r;uäg  avtog  llgarog,  ;core  likv  Ttegi 

%(üv  Ü4qxtlov  Xiyojv  <v.  29 — 30)' 

aiei  dk  xanoitädtai  (pooiovrai 
Ütucuhv  tig  uifioig  reroauiitvai.  5 

noth  dt  in\  tov  'Orf  tovyoi  Xfyutv  (v.  577 — 578)' 

rov  öi  xai  tig  witovg  xarayet  fioyeQOV  'Otptoiyov 
Krtg/.ivog  Ix  yovänov,  xarayet  d'  "Ofptv  aiyivog  iyyvg. 

xai  naf.iv  (v.  594 — 595)* 

dvrü.ket  <$'  "Ydotjg  xerpah)  yaqoxog  re  Aayioog  10 
xai  JIqoxviöv   cQOTSQOt  re  Krvog  noötg  ai&ojittvoto. 

xai  ndhv  (v.  625—626)' 

tjftiov  de  Siufdvoio  xai  auii-v  i'oyarov  ovqi']v 
KeviaiQov  (pogemaiv  dregyöiievai  ht  Xljlal. 

xai  7Cioi  roh  Ki]roig  (v.  632—633)-  15 
xai  to  futv  eig  Aorpirjv  rerQatuievov  ayqt  /rag'  avrt]v 
övvet,  drdg  Klüftig  xetfafo]  xai  yeigi  xai  lo^ioig. 


Digitized  by  Google 


I.  DE  ACHILLE  GRAMMATICO  ARAT1  INTEKPRETE.  45 


xat  icahv  (v.  693—695)' 

Irtrrog  d'  Yöqoxooio  viov  TtCQtteXkoftivoiO 

:iooai  re  y.al  x&pttXi}  ave/.iootrai'  avtia  d'  'liacov 

ek~  olg^g  hh'taiQov  ifpik/.trai  io/teohj  Nv£. 

5  tpnahv  M:  xal  V  |]  £<;  V  ||  7  noytQov  Marciani  lemma  |j  10  tt  om  V  [j 
11  xwbg  nodtq  V:  noöfg  xvvbq  M  Marcianus  ||  13  ta/uxov  VM  1  14  yopiov- 
otv  V [|  16  zit  V  ||  £g  M  Marcianus  |  IT  wfxoig  V:  tSfity  M  *|  IM  ifiQiyooio  M  Mar- 
cianus, vöqo/Öo  V  ||  IM,  20  nsQitfXlofjttvoio  noooi  ts  xal  xnftt?^  om  V. 

V.  625  4'axuTov  ovqrjv»  pro  koxar^v  cum  Marciano,  ut  v.  60 
*vtiäxui  ovqi*  pro  veatj].  Utrumque  Vossius  coniecturis  sunimovere 
audacissime  conatus  est.  Idem  frustra  sollicitavit  hymni  in  Cererein 
Honierici  versum  157  z«ra  jimoziaiov  bntam^v*  'primo  adspectu'. 
*&6Quog  avtfu^,  ~/.lvtdg  'Lciodäfuta» ,  o/.oiurarog  odfir]>  (Od.  IV 
442)  congessit  Rudolphus  Muellerus  'De  Lesbonacte  grammatico' 
(Gryph.  1890)  p.  57.  Mittimus  alia  exempla.  Apertum  est,  ab 
epicis  quibusdam  poetis  et  positivas  et  superlativas  adiectivorum 
formas  interduni  duabus  terminationibus  contineri,  hiuc  vel  vitanda 
didicisse  Aratnm. 

De  versu  633  inter  locupletissinios  testes  tanta  exarsit  contentio, 
ut  nisi  ex  auctoritate  discernere  nequeas.  «vfyir/i»  cum  M  Achillis 
Marcianus,  «luuoig»  V  et  Hipparchi  paraphrasis  (quos  praeferimus), 
«Xtooi  xal  utuoig»  latini  legebant.  More  solito,  ne  iudicium  co- 
gnitionis  impediatur  inopia,  proponimus  ex  optimis  codicibus  (de 
quibus  vide  cap.  II)  Hipparchi  de  hoc  loco  commentariolum. 

II  p.  220  E  /.(xoi  rai  dt  VQVStp  ir  J  oy\uuri  Ti]g  ixtfooag  6 
"Aqaxog  xal  t;ri  toi   Evyoruat  Uyotv  oütwg  (v.  618—622)* 

tov  tth  ao  o'ir 
xvr]urt  ovv  Xqlijoi  (faeivttai  au(fOTtotjOiv 
b  avzog  6'  elg  /.€(fcdi;v  hi  rtov  vewQauuivog  aXkfi 

2y.oq;(Iov  avT()j.oi'Tu  titret  xat  qvioQU  TäSoV 
oi  yag  itiv  (foofoiatv. 
xuv  yaq  Xrfkotv  uQXOuivutv  avaiehtetv  tov  Boiurrjy  ur^üv  o'kov 
avcnetahUvm  xal  tiv  yiqyw,  tov  dt  "Yöqov  tu  ;toog  Ttjv  ovquv 
10  növov  vjto  yr]g  tivai,  uvatuakxivat  dt  tov  'EvyovaOt  xitv  dehtuv 
XvrjpTjV  uövov  twg  jov  yovmog,  tu  dt  kot/tov  atTOv  Ovtua  ;c/.iv 
irjg  ocQiOT€Qäg  x**Q<^         vjto  yrg  ehui  tov  SxOQiclov  7CQog  r/J 


Digitized  by  Google 


46 


ARATEA 


avato/.ij  ovtOQ,  ti)v  de  aoiOTeoav  yeioa  y-at  tf)v  KGWtttäv  juexiiogov 
(faiveo&ai  tov  To$6tov  avaiehkovTog  (v.  623).  avarilkeiv  d£ 
(pr^aiv  a/tia  rate:  Xij/.aig  xai  to  rjutov  tov  Svswavov  xai  Tr)v  ovoav  15 
tov  Kevravqov  (v.  t>25 — 626),  dvveiv  de  uä/.tv  to  te  <><  \na  tov 
"lic.cov  okov  xai  ti)v  ovoäv  tov  "(J{tvi9og  xai  ti)v  xetfa?>r)v  tf^g 
slvdooftidag  xai  tov  Krjzovg  to  a/cu  trjg  ovoäg  eojg  tijg  ).offiagt 
tov  de  Kit<f  h)g  xagpaAqv  T£  '/.ai  yeiga  xai  ütfiOVQ  ,  xai  tu  tckeiotov 
pe'oog  tov  JJotauov  (v.  627 — 633).  ouoiiog  de  xai  iv  tovTOig  b  20 
iJoatog  tgö/cov  tivä  ixctQayeyqaipe  tä  tov  Evd6g~ov.  Deinde  de 
8uo  addit  Aratum  correcturus:  ..tov  de  Ki/fewg  i]  nupakq  ftovov 
dvvei,  oi  d'  ujuoi  avtov  iv  ivi  aei  (paveooi  turjfiati  xeivtai,  xcr#- 
cuteq  7iQoeiorjxa(.iev. 

4  <f(uhtiai  ora  L  ||  ^  Maroianus  |j  tri  nov  V  Marcianus:  ini  iov  L  Jj 
6  TÖ$atv  LV  t  7  tf  OQiovaav  L  ||  L2  itt  ora  L  ||  yfjv  L,  cf.  1.  10  ||  20  xai  ante 
o  L  ||  23  oi  6h  L  ||  dtupuvtl  L. 

V.  632  de  Ceto  poetam  xai  to  uev  ig  ko(ftr)v  teioauuevov 
axgi  tuQ1  uviijv  dvvei  rettulisse  Achilles  et  Marcianus  codex 
testantnr.  Elicuisse  Vossius  ayQtg  ä;c '  ovorg  ex  verbis  Hipparchi 
ftov  Krjtovg  tu  aicb  trtg  ovoäg  eiag  trjg  koiftäg'  sibi  iniuria  videtur. 
Na  in  versum  illum  rectissime  ita  circuniscribi  iudicamus,  ut  Hip- 
parchus  fecit,  et  additamento  twtb  trjg  ovoäg'  (cuius  nulluni  in 
textu  vestigium  cernitur)  accuratius  etiam  declarari. 

Item  Achilles  cum  Marciano  concordat  memorabili  versus  693 
scriptura  viov»,  quod  Attali  est  inventum  (fr.  27  syllogae  meae), 
cum  ueoov  omnibus  sui  temporis  codieibus  praeberi  Hipparchus 
adseveret.    Qui  ortum  Equi  duobus  his  locis  commemoravit: 

II  p.  224  A  .raoe/et  de  riotv  i.iioiaoiv.  /vwg  e;ci  iwv  äk/.wv 
Zordiutv  o  H-Jgarog  rag  äo/ag  e.ii  tftg  ävatokfg  i  coTti>e(.ievog  xai 
oiti)  tag  tojv  akkiov  äotgviv  ävarokäg  /.ai  dt  oetg  diaoaffiov  tov 
'Ydgoyüov  ueoov  ävaieü.eiv  l;toiiÜeiui  keyiuv  ovTojg  (v.  693-694)' 

"Li.cog  d'  'Ydgoyöoio  ufoov  .legitekkoftivoiO  5 
■;rooai  ie  xai  xeu  u/.t]  ävektooerai. 
tovruv  d'  O7f0Q0Vfi4v0V  6  littuhug  (fitoiv  aiiagir^ia  eivai  (fr.  27) 
.  .  Le ei  ovv  rä  dwdtxarrjfioQta  iov  ^vjdia/.uv  xv/./.ov  Lrott&etai 
avaffeoüueva ,    diä  loiro   n  -Iqaiog   f.iyei  'iov  'Yd^oyouv  xatä 
fiiaov  tot    aojuaiog  avuieü.ovtog  i)  "Lang  ;iooi  te  xai  xeifalf  10 


Digitized  by  Google 


I.  DE  ACHILLE  GRAMMATICO  ARATi  INTERPRETE. 


47 


üvü.iootTCii.  xai  0V%\  to  iieoov  tov  ev  toi  dvjdexaT^uogiot  itrjxotg, 
tag  0%  T€  .rolloi  Y.ai  o  lliralog  IxdeyeTat.  avayxaiov  ovv  elvat 
öoxel  uoi  ttr)  fteTaTt&evat  tov  axiyov,  tog  6  l'Jtzakoc  iscodeixvvet, 
iv  rtäüi  ye  dr)  roig  avTiygaqotg  ovTiag  avTOv  ygaqottivov. 

\  idpiyöov  Ii  II  5  \iS{nyöoto  L  f]  7  toiio  fi'  ilnopiöv  L  ||  9  vÖQiyoov  L  || 
12  nui.aiot  L  ||  13  ui/  add  L  primitus  omissum:  om  V  \\  fitta  to  uttit  at  V. 

Hinc  oon  dissentire  idem  nobis  videtur  Hipparcbus  II  p.  223  E: 

toi  de  'Ydgoyöoi  aoyouevoi  avaxelleiv  tpnui  (v.  693 — 698)  otva- 
vrtTtTa/.yJvai  nft  u-iiyöxegot  tov  l.t.tov  ti\v  te  xeqalijV  xai  Tovg 
rtödag,  dvvetv  de  ta  o.cio&ia  tov  hevTavgov  xai  tov  T'Ydgov  to 
a;to  rrg  xeqalrjg  eiog  Ttjg  rtQü»tt]Q  aneigag.  Seqnitur  Eudoxi 
b  sententia. 

1  doyofuvov  seil,  xutu  fttaov  tov  avtif/atoc,  ut  priore  ecloga  oxponiturfl 
fr,oiv  L  Ü  2  tqv  %*<f  L  ||  4  ontiotis  LVÄS  tanty«*  V. 

V. 

1.  Achilles  p.  160  C  t)  de  /.ata  tu  (Datvoueva  iJgarov  rtfi 
Offuigag  ä-eotg  oq  eilet  eyetv  TOV  ag/.uxuv  xvx'/.ov  tov  bgltoviog 
IffurtTÖuevov  f  rr]y  Te  tov  dgaxoviog  r/~c  xeqalt.g  eqa^rouev^g 
toi   üQ/.Tt/.oi    xixlot  ,   aviov  de  toi  ag/.tixov  eqa  i  rouevoi  tov 

5  oquovTog  xai  too;ceg  §vovTog.   dir)  xai  Ugarög  qr{oiv  (v.  61—  62)' 
«/rij  rcov  xeqalr)  r/j  viooerat,  r)yt  7teg  axgat 
uioyovTCtt  dvateg  te  xai  avtolat  iteliotO, 
tov  yäg  bgtZovTa  fuera^v  tov  i/eeg  yijv  xai  vao  yfjv  i)uioqaigiov 
elvat  ovuße(ir-xev.   Ttveg  de  ovx  ln\  tov  ogltovTog  axovovotv  all1 

W  irtt  toi  ueoitft{iuivov  to  v.to  rot  HqÖtov  leytiev,  dt  ort  tov  L-.do 
yr]v  i]ittaqaigioi  reuvoftevov  vno  tov  uea^ußgtvoi  to  titv  eoTt 
:tgog  tij  avaioli],  10  de  7tgog  11]  dvoet.  htm  de  ot  itäw  rt  doxel 
toito  Uyetv  Uotaog.  d  fit)  aga  rtgoi'tot  /.iyot  tr)v  xeqalrjv  roi 
Joa/.ovtog  stogeieoitat  (V.  61— 62) 

15  i]xi  neg  ci/.gat 

fiia/OVtai  diateg  re  xa)  aviohu  r)e)Joto, 
mtih  tov  oguovrog  lqa<rtouevit   1)  xequli]   rot   Jga/.ovrog  lüTt 
tut  JtQog  it-i  ueot'ttflgiif;),  ivlta  oi  ttfiolt]  yiverat  tov  ftto^utignov 
xai  tov  ugCorrog  xai    Teuvovotv   alh]lovg.     xai  dta  tov  ;ttgi 

20  Krtfetug  tMyov  tov  aviiv  iveqttvtv  ijiiv  6  l'-jgaiog  (v.  182)'  vovtov 


Digitized  by  Google 


48  ARATEA 

yag  ra  cuco  tilg  Cujvijg  eiog  xiov  /codwv  iviog  lari  rov  aQX.riv.ov. 

hcel  de  0  agxxixog  xvx'kog  oväescoxe  xataövexai ,  fj  d(  ~«tvi]  xov 

Kr{<piiüg  ev  xij  yregirpegeia  toxi  rov  agxxixoü  xvx/.ov,  rov  ootZowcx 

diu  xijg  Ui'vt>g  avrov  kfifpaivBi  (v.  649 — 652)* 

o  dk  UtJVfi  tote  Kiyftig  25 
yaiav  LriBvu,  xa  fitv  ig  xeif-uArjV  iiä).a  narret 
jict;cnov  Qxtavolo,  ra  d    OV  \tiuig  (a/j.a  rce  y  avrat 
LJgxxoi  xiukvovoi)  rtOOag  xal  yovva  xal  l$vv. 

1  supra  p  vods  dgäxov  superscriptum  o  II  :<  xi]v  rt  M,  rr;  xt  V:  cor- 
ruptum  ||  r/^,-  xt'fa/jq  V:  xt<ft().ijv  M  ||  ^funxoidvt^W:  -qv  M  j|  5  ciovxo^ 
ßcripsi  cf.  v.  650:  |f'nv  avxöv  V;  avxov  dt  —  jj&iv  avtöv  om  M  Ji  7  dvuxokai  V 
|,  yr~,;  M  ||  10—11  inl  —  xtuvoutvov  om  V;  yfjv  scripsi:  yf}$  M|  12  ^-  r«i 
M  ||  Ui  dvaro/.ctl  V  ||  17  iaxiv  post  h'fiixx.  M  ||  18  fteof^Qtjvuj  M  ||  tVi/ct 
scripsi:  V,  M  [|  fieav/iß^voi  M  ||  19  rot*  scripsi:  roCro  VM  || 
20  X6yov  V:  M  ||  22  £r«„ty  u  V  j|  25  ;}  V  ||  gwyq  VM  ||  26  y«tar  M: 
xt  V  ||  &2  ft'<  V  ||  £y  xe<fM?.rj  V  |  27  aAAa  ra  y'  avxui  M:  a/Jt'  arap  avxoi  V  | 
2S  uyxiov  V  ||  post  £-t/i>  add  V  «qIqtovs  (hmevi'/uov  zbv  d'jxrixbv  xvxkov. 
oru  M 

"2.  Ideui  p.  143  E  tftköootf-ot  dl  xal  ytit^tigat  ogi^ovia  avrov 
(Oceanimi)  xa/.oi'otv.  aide  dl  l'/oarog  avrov  dtouuorra  ra  övo 
rjuioyatgia.    (pijoi  yag  (v.  61  — 6*2 > * 

///   reg  (uxgat) 
uioyorrat  dvoitg  rt  xal  avrolal  rtt).loio.  5 

2  xal  post  öi  add  M  Ü  oqI^ovxu  M  |)  4  supplevi  ex  superioribus  ||  5  dva- 
xokal  V. 

Ter  suis  fretus  subsidiis  «fjekioio»  Achilles,  u)j.i,t.itoiv>  Mar- 
cianus  posuit  et  legisse  Cicero  videtur,  cuius  versum  inferius  ad- 
scripsimus  p.  49.  Licentius  Germaoicus  v.  62  et  Avienus  v.  165  sqq. 
sermoneDi  puetae  latine  reddiderunt ,  ut  certi  nihil  de  iis  uun- 
tiari  possit.  Nostrum  esset  dubitare,  siquideni  a  bonitate  neutra 
praecellit  scriptum,  uisi  Marciano  opitularetur  alterius  a.  Chr.  n. 
scriptor  Hipparchus.  Hune  i^itur  ex  eudieibus  deiueeps  proponi- 
uius.  ue  alia  etiaru  emendandi  oi)i)ortunitatem  diruittaraus. 

Hipparch.  I  p.  181  A  Petav.  .reo)  dk  rr}g  iHoujg  rrg  xov 
Jgaxovxog  xnfah]g  oi  ukv  rtgi  iov  Evöo'iov  xal  Ugarov  oi\U(pu't- 
viog  ((.toifaivovxat  rvi  ipatvoftivt't ,  o  di  i'/rtalog  (fr.  V  syllogae 
meae)  dimpwvtüQ.  6  utv  yag  L'-Joarog  axoiovitiov  tqi  EvÖo&p  i.rl 


Digitized  by  Google 


I.  DE  ACHILLE  GRAMMATICO  ARATI  INTERPRETE. 


19 


5  rni    ae)  (favfQof  y.vyj.ov   (f^otv  avTtjv  rpahtatrat   Uyctv  OVTWQ 
(y.  61—62)* 

z£t>r/  rtov  /.€(fa).r  ti~  rioodat,  ityi  /reg  axgat 
uioym'Tcti  öioieg  re  xai  arTo/.a'i  aU.r.h^atr, 

1  r^fi  posterius  L  in  margine  et  V  f  2  xbv  V:  ora  L  ||  3  tu  yairofitru  L  || 
4  i)tt!<fitjvfi  L  i  5  cui  om  L  ||  7  zh'v?,  nov  s.tytt).),  xt4  vtoaexat  Marcianus:  xthtA 
rtox  xt<fa).£  Ttjvtioftai  (i  ad  ft  superscripto)  V,  xtlv%  rrap  xf<fu).(j  x%  velat-xm 
L,  unde  xtivr,  yttQ  xHfrO.h  coni  Scaliger  ||  8  /tiayovxat  LV3:  uiyovxai  V1  | 
b  tvatti  Tf  V  Marcianus:  6iaig  iorl  L     dvroi.ul  L  Marcianus:  tlvaxo).al  V. 

V.  61  quae  leviter  corrupta  Hipparchi  codicibus  insunt  ex 
Marciani  et  textu  et  scholio  ad  v.  197  sanavirous.  Cum  Marciauo 
vel  corrnptus  facit  Flipparchus  et  obstat  paraphrastae  ad  v.  62 
haec  scribenti:  6  öi  vovg'  t/.ttvij  öi  t)  y.t<fa).it  it  xov  Jga/.ovTog 
y.ara  TOvtO  to  utgog  ri^/ei  ai  xu)  xoki  u^f)  uxgot  tov  'ilxtuvov  xtV.  , 
et  anterins:  r)  6h  tov  JqaxovTog  xe(faÄ,rj  vivo  zeAija  ovaa  tov 
'Evyovvaot  xat  tov  iszo  tov  jcoöa  xvx'/.ov  Li nl'uvovoa  iv  xtp  tov 
ovgcnov  xiviio'hu  yivoßivi]  reg)  tov  fieoi,utigivov  xvx/.ov  frr' 
axgoig  Tolg  Tov'ttxeavov  vöaoiv  hgyeiai  •  ov  yag  xaraditTat.  «/./' 
ÜMJ7TSQ  avTolg  Ifcivrjeiat'  o'Uyov  yag  oyödgrt  tov  oguovTog  hu- 
tyuvtL.  Itaque  vr]xeTui  ille  legit.  quod  idem  in  recentiores  libros 
quosdani  pervenit,  nec  male  per  se  quidem,  quoniam  quod  mare 
versus  declinat  nec  tarnen  occidit  apte  dicitur  'natare'.  Iam  vero, 
id  si  necesse  videbitur,  adiuvatur  Marciani  Hipparcbique  scriptura 
«vioofrar  ab  Achille,  ut  res  in  aprico  sit.  Et  ita  Latini:  Cicero 
fr.  X  hoc  caput  hic  paullum  sese  subito  aequore  condit,  ortus  ubi 
atque  obitus  partem  admiscentur  in  unam^ ;  Germanicus  v.  60—61 
«hac  radiatur  serpentis  declive  caput  ;  Avienus  v.  165  <bac  in 
parte  sacri  procumbere  cernitur  axis>. 

Breviter  de  versibus  6 10-652  disputaturi  ab  Achille  adscriptis 
primum  subicienda  censemus  Hipparchi  quae  de  illis  fecit  verba 
et  constituenda  I  p.  193  A: 

y(ogig  de  tiov  eigijteviov  aiupoTtgoi  uyvooiotv  ö  ts  1-lgctTog 
xat  6  '^TTalog  (fr.  26)  owa/corfaivottevog  avr(p,  Öioti  dvvei  6 
Krtftig  vj)  Ku'tvij  (v.  650—652)' 

yalav  e/cttvei,  tu  fäv  (ig  xe<fa).i]V  uala  ravTa 
5  [iarcTWv  'Qxeavoio,  Ta  d'  OV  Veutg  (a/J.a  tct  y  atTov 

u-lgy.Toi  y.w'/.vovot)  ;todag  y.ai  yoiva  y.rti  /irr. 

Philolog.  rntPrsuchun?on  XII.  4 


Digitized  by  Google 


50  ARATEA 

h  yao  tolg  ;c(gi  t>)v  'EXXada  rö/coig  ov%  olov  fcWg  n]g  Lajv^g  övvet 
b  Kräftig,  a)X  ol6'  twg  riäv  iof.uov. 

4  im$ifi  V  Marcianus:  faiciojv  L  |  5  d).).u  xd  y'  itvxai  Marcianus: 
d/./M  xd  x'  avxd  V,  aiU  uoxaxog  ccvxöv  L  [j  1  xoig  L:  om  V  \  ov/  i'iog  L, 
ovy  o'iov       V:  rorrWil. 

Levern  maculam  t'  in  V  sublaturi  v.  651  Marciano  auc- 
tore  scripsimus  y  >:  corruptius  enim  pro  AAAATAT  exhibet 
L  AAAACTATOC.  Porro  in  Hipparcho  dedimus  avTrir»  L  secuti 
et  ad  Cepheum  rettulimus,  qui  ne  in  Oeeanum  totus  deferatur 
pedes  genua  ingnina  Ursae  irapedinnt.  Duplici  accusativo  apud 
poetas  iungitur  interdum  verbum  xio'/.uüj,  velut  a  Sophocle  in 
Philocteta  1241:  forty  r<c  lonr,  og  oe  xwkvoei  ro  ögcir.  Quo 
tarnen  non  opus  est  exemplo:  alXa  rä  ye,  seil,  ßantuv  'Q'tavoZo, 
"Aqptxoi  xwlvovat  construimus.  'IpsaeJ  Ursae  («trori — ^g/.tot)  in 
Marciano  cur  efferantur  ut  Oppositionen!  quandam  persentiscas, 
non  dispieimus  ae  poetae  illud  avtov  restituendum  existimare 
possis:  nisi  forte  exemplo  Homerieo  avzal  abundat27).  Denique 
uncis  usi  sumus,  siquidem  verba  ttddug  xa/  yovva  xeri  i£vv  ad  za  6' 
ov  Öiuig  spectant  explicandum.  His  praemissis  facile  intellegimos, 
lectionis  uiiuU  (quam  uec  melioretn  nec  deteriorem  dixiraus)  ae- 
qualitate  cum  Marciano  Arati  codice  Achillem  quodammodo  coniungi. 

VI. 

Achilles  p.  271  B  (cf.  supra  p.  26)  öio  xerj  ibv  üloaiov  Lcüytiv 
(dicit  Grates,  v.  2 — 1)  ■ 

itiOKd  dt  Jf)s  -ittüai  uiv  uyttai, 
TCUOat  ö    äiitoioicvjy  dyoyai. 
^/cävti^  ydg  Jiig  v.tyoijitttu  .  a.ntriig  yag  ibv  aiga  ava.cvioiitv  . . 
rjiiv  dl    do/.ii  xgt/iög  l;co  toi    .igäiov   xbv  Jia  :cgo<fegeai}at, 
uiÜi/.iög  uiv,  tag  biuv  kiyi.  (v.  30—31)* 

a  utov  orj, 

Koijii&iv  y.ilvai  yt   Jtbg  uryd/.oi  (v.ai  vi]ye  J.  ueya- 

koto  V)  iörijt. 

.  .  .  v.ia  .cä/.tv  TO 

iv  Jtog  fi/.HTat  (v.  224) 
luouvTVJC  ;i((Q(i).ctßiiv  ardrjoV  ov  yag  ti;uv  *lv    tii\  cÜA  'lv 

s:)  llaee  est  Wilamowitzii  senteutia. 


Digitized  by  Google 


I.  DE  ACHILLE  GRAMM  ATICO  AR  ATI  1NTERPRETE.  51 


Tt[t  tov  Jibg  %Xifiati  /;  1  oix^T^giu/  (ovguvt[i  xutcc  ;iagäXet\piv), 
iog  'ev  rtaidotgißov'  rj  'xi&agtOTov  . 

V.  31  tradita  Marciani  lectio  *fieyakov  fönjrn  firmitudinem 
Achillis  consensu  aceipit.  Adnotatum  in  illo  codice  est,  fuisse  qui 
*fieyaXoio  hupt»  scribere  mallent.  Et  augetur  huius  varietatis  pro- 
babilitas  loco  Hesiodeo  (Opp.  v.  4),  ubi  item  exstat  «Jibg  fteyakoio 
f'y.rtri*  'volente  Iove'.    Res  incerta:  ergo  Marcianus  seqnendus. 

V.  224  cum  Marciano  et  Achille  atqne  adeo  cum  Cratete  Mal- 
Iota  (supra  p.  24)  diinngendum  est  *fo  Jwg».  Praepositionem  iv 
cum  Stirpe  di  quotiescunque  copnlat  Aratus,  producta  utitur  c  vo- 
cali,  yelut  v.  498  /cevre  fiev  evdia  orgeif-etai  (cf.  infra  p.  53)  et 
v.  954  jcagog  vÖatOQ  IvÖloto,  ex  IvdLF-wg  effecta  (W.  Schulze 
'Qnaest  epic'  p.  253 ')•  Recte  igitur  scholiasta  T  ad  Iliad.  XXI 
444  nag  Jiog]  Tiveg  f£  ovgavov ,  a/io  tov  Jibg  oixov.  «ev  Jibg 
clkelxat*  jigarog  (224). 

VII. 

1.  Achilles  p.  132  D  i]  aito  tov  avtovg  fplanetas)  ickavao&at 
xai  //ij  trv  avtrjv  /cogeiav  icoieio&at  loig  anXctviotv  (planetae 
dicti  sunt),  ofov  xai  "-/garog  tijv  itogeiav ,  dt'  yg  qe'gerut  6 
(ktog,  -c'/.arrv  elfte*  avtOV  xai  a'/.t(aiv  (v.  319)' 

5  xai  tu  uev  ovv  fiogiiD  xai  akrjoiog  rjektoto. 

2.  Idem  p.  271  D  kiyei  de  /regl  nov  fieraSv  tov  agxrtxov 
(circuli)  xai  trpöiaxov  xai  ävtagxtixov  ovrwg  (v.  319 — 320)' 

xai  ra  fiev  oiv  fiogeio  xai  a/.ijoiog  rjekioto 

fteaorjvg  xtyjrai,  ra  de  vetöVev  agyerai  akut. 

10        3.  Idem  p.  145  C  fort  d'  ore  tovtov  tov  xvxkov  (zodiacum) 

xai  ah.otv  bvouaCovoiv  i)kiov,  vtg  xai  l'JgaTog  (319  —  320)' 

xai  tu  uh  ovv  ftoglvt  xai  akrjoiog  r-ekioto 

iteoarjvg  v.eyvtai. 

eyei  de  ovrog  6  xvxkog  iuytl>og  fieyiarov.    ael  de  to  ijttiav  Inb 

15  yr~v  eyei.    dib  xai  ei  vneg  yt]v  ad  h  rjtte'ga  torl  Lydia  xai 

inb  yrtv  h  wxtL.  euioi^talverai  de  roiro  xai  'kgaTog  kiywv  (v. 555)* 

aiel  dvvovot  dvmdexddeg  xvxkoio. 

1  axxov  V  B  4  ühjotv  V  ||  5  xata  nlv  VM  \  ovv  om  M  i|  uh'toioq  M: 
uÜ,oiov  V  0  10  iattv  ort  V  ||  11  xai  ante  «;..  om  V  ||  15  gy'&a  omVltB  xai 
om  V  |  17  övcudexddoq  Marciauus. 

De  v.  555  dicturi  sumus  inferius  ad  Hipparchum  capite  II. 

4* 


Digitized  by  Google 


52 


AKATEA 


VIII. 

1.  Achilles  p.  135  B  ihr  de  tojv  /t'/.avt'jTittv  loyov  .raoi^^aarn 
6  l'Jgarog.  Srav  Xiyj]  (v.  454,  5.  460—462)" 

oi  6'  imfu£  aXXoi  Titvx1  aortgig,  ovdhv  humm, 
tu  ta'/.tr  tidiohov  övoxalöixa  divevortat  .  .  . 
old'  fri  xtagoatimg  xttror  tyv'r  ugxing  ei'^v  5 
axXaviutr  zu  T€  /.i'x'j.a  ta  r'  ai&eoi  —  öirevovoiv. 
uagatzeUat  dt  diu  rtokXag  ahtag.  ;tqo>tov  Ott  rpainnura  fj&4Xt}0€ 
xat  Jtäot  avLKfvna  dtiSut   aotga.    ovxoi  dt  ;ro).'kr)v  ötaipiovlav 
tymat  xat  ovdk  näa'tr  dai  ipavtQot.    Iv  dt  tc)  hctyoaqotUvip 
aiTOv  'Kurort'  zur  rctQi  avzwv  rcoioitifrog  köyov  agfioria  Zivi  10 
xai  oituftortu  [tovotxi]  rat;  xinjotig  aviutr  ktyti  ytyurivai. 

2.  Achilles  p.  145  A  xaltizai  dt  (signa  zodiaci)  xat  tidtoka, 
tog  xai  l'-igarog  (v.  455)' 

tivzaktv  itdoj/.otg  dvoxutdtxa  dtrevorzat. 

I  ror  n)..  M. 

V.  455  ^iu.iahr  tidiü'/.iov*  (sive  *€iÖtikotg»)  ad  planetarum  rao- 
tuiu  zodiaco  contrarium  pertinet.  Qnod  mutatione  ortum  esse  me- 
rito  voluit  Vossius  a  docto  aliquo,  cuius  interfuisset  retro  moveri 
planetas  aperte  indicare.  Ita  iam  ante  Achillem  ex  suo  exemplari 
(qnod  nunc  demum  patescit)  Germanicus  v.  437  sqq.:  «quinque  aliae 
stellae  diversa  lege  feruntur  et  proprio  motu  mundo  contraria  vol- 
vunt  curricula.  Avienus  v.  911  sqq.  ut  assolet  cum  Germanico 
congruit:  nullus  eas  (Stellas  vagantes)  aliquo  pacto  deprendere 
certet,  nam  vaga  per  totam  cunctis  via  defluit  aethram  Semper  et 
adverso  referuntur  tramite  mundi»  (cf.  Plato  'De  re  publ.'  X  p.617  A, 
Scbaubach  'Geschichte  der  griechischen  Astronomie'  p.  404).  Nos 
«jcarznfrtr»  poetae  restituere  codice  Marciano  servatum  tutius  du- 
cimus. 

V.  460  •oidfti'  Marciani  textus  ac  lemma  unde  «nid'  tri» 
Achillis  scripturam  elicimus  repudiato  oixin  paraphrastae,  quod 
anteposuit  Bekkerus.  —  • Vagoa/.tojg»  Achilles  cum  Marciani  textu, 
«d-agoa/.t og»  lemma:  quod  coniprobandum  credimus.  Adverbium 
enim  in  hac  sententiae  conformatione  qui  explicaveris?  Cum  gene- 
tivo  Vaooa'/.tog  ad  usitatiorera  cupiendi  adiectivorum  normam 
conexum  est. 


Digitized  by  Google 


I.  DE  ACHILLE  GRAMMAT1C0  AHATI  1NTKRPRKTE.  53 

V.  461  turbavit  compilator  poetae  versiculos.  Scribendum  est 
«ra  t  1  alöegt  ar/nar'  evto.ieiv»  cum  Marciano;  missis  ultirais  ad 
iosequentem  versum  aberrans  rjot  uev  rd  ye  xeltai  atiyxia  dtno- 
roiotv  (Marcianus;  postremam  vocem  exaravit,  quam  in  Achillis 
exemplari  Arateo  fuisse  «diveuovoir»  concludimus  intransitivo  quoque 
nsu  alibi  apud  hunc  poetam  adhibitum,  velut  v.  161,  2  'EUxyg  di 
oi  axga  y.agr.va  dvtia  divevet.  Probum  igitur  utrnraque.  Secta- 
mur  auctoritatem.  —  Idem  heniistichiuni  v.  461  aliter  formatum 
legit  Anonymus  in  'Isagoga'  (de  quo  p.  11  et  12  diximus)  p.  167 
Petavii:  xvxXoi  de  etat  tbv  ctgi&fibv  ta.  [ivyuovevujv  de  avrv>v 
~4gatog  ovitetegiog  avxovg  xaüi  (v.  460—461)* 

Sqiuoq  eXijv 

d;t).avevjv  xd  re  xi/./.a  tä  %'  rjigt  or'jtai'  evio.reiv. 
Confirmat  «0^01'  hiojteiv,  at  <t]egi»  pro  aiöegt»  ceterorum  habet 
falso.  Etenim  est  dijg  Arato  'caligo',  ut  interdum  Homero  (Lehrs, 
De  Aristarchi  studiis  Homericis  p.  102):  conferas  v.  349  sq.  xal 
ra  ftev  i^gii,  xat  dväaxegog  a%gt  ;cag'  avtov  iatbv  arto  7tg({tgrig 
tpegexat,  ta  de  naoa  ff  aeivrr  item  i.egöetg  'obscurus'  v.  276,  317, 
385,  630,  988  {regoeaaa  vetpily),  Itaque  <at&egt>  llucis  claritati' 
reponendum  est. 

IX. 

Achilles  p.  147  B  fti/nv^xat  de  uvxov  b  "Jgaxog  dt'  tuv  tpi-atv 
(v.  476)* 

xeivo  /tegly'/.tjvov  xgoxa).öv'  Fä).a  utv  xaXiovütv. 
raka  yctg  alxov  lovofiaae  dtd  xo  fa)  dvvaoÜat  erte&ijvai  eig  enog 
5  tov  rala^lov  to  bvojiia. 

1  xal  Aq.  M  II  3  xtQl  yh'jvov  V  ||  4  avzo  post  öivaoüiu  VM:  delevi. 

Marcianus  «negtykrjvig».  Videtur  tarnen  etiam  ^cegiylyov» 
posse  defendi  compositi  nvgtyh}v6g  exemplo,  de  quo  audacissime 
Hermannus  ad  Orphica  p.  824  disseruit.  Utrum  igitur  reponamus, 
in  dubio  relictum  est. 

X. 

Achilles  p.  148  B  (v.  498 — 499)  infra  in  commentatione  altera 
simul  cum  Gemini  et  Hipparchi  testimoniis  tractabitur. 


Digitized  by  Google 


54 


ARATEA 


XL 

1.  Achilles  p.  144  C  7tXatog  dl  %ei  xrtg  frioetog  %6  aiio 
Atyö/.tgi')  uiXQl  Kag/.tvov  dtüoTijfia.  xoixo  xo  /rkärog  drjXiüoat 
ßovXopevog  Ü-lgaxog  (prjöiv  (v.  537— 539)* 

ai'rag  8  y   'Q/.tavov  xöaoov  7tagaftslßtvai  vbtog, 

öaaov  «;r'  Aiyo/.tgrjog  avegcoftivoio  iiähoxa  5 

Kagxivov  eig  äviövxa. 

2.  Idem  p.  143  D  d&ev  xat  l'Jgaxog  Qxtavov  ai tov  (horizontemj 
xakei  diä  i€  xovtojv  /.ai  a/Mov  (v.  537—539)' 

avjoiQ  o  y   'Qxeavov  /oaaov  Ttagauelßexai  vÖog, 

oaaov  a/c'  Aiyo/.tgfog  av^gyoutvoio  fidXtara  10 

Kagxtvov  eig  avwvxa. 

2  utyoxtQvjToc  M;  formas  txiyoxd(HDTO^  aiyoxhQmxi  nusquam  apud  hunc 
poetam  exstare  vidit  Ruttmann  in  indice.  cf.  J.  Schmidt  'Pluralbildungen*  p.  367  jj 
et  11  tloavtnvta  M. 

3.  Gemini  Rbodii")  Phaenomena  p.  28  B  (quem  locum  ex  edi- 
tione  Petaviana  iiullam  couseeuti  codicum  notitiam  sumimus)  xov- 

xotg  dl  avuiputvctg  Kai  o  '.'/going  a;io<pahexai  Xiyutv  ovxwg  (537 
-540)' 

aviag  6  y    Q/.tavoio  löaov  nagaiaißtxai  vdiug, 
ooqov  äw   Alyo/.egijog  avtgyouivoio  udXtoxa 
hag/.ivov  elg  aviovra  v.vXivdfxai.    oaaov  artävri, 
ävzülvjv  t/ciyji,  töaaov  ye  ulv  aXXö&t  dvvutv. 

4.  Hipparchus  II  p.  212  A  Petavii  o  öl  Evdotog  ovto  difgriTai, 
tSazt  tu  tigijttrct  aijiihi  uiaa  that,  ra  ftlv  xov  Kagxivov  y.al 
ror  Alyöxegiü,  tu  dl  tov  Kgiov  xat  xiöv  Xt^a'iv.  0  filv  ovv 
'Igaxog  did  tovrmv  itä/jOTa  (pavfgog  yivtiai  ra  elgrjjuiva  arjieia 
Iv  watg  ag/aig  itt/tlg  nh  /.ata  xcttTct  dojdi/MTituogtwv.  rcegi  5 
yug  tvjv  xtaaagwv  xuxiiov  liyiov,  xwv  öuo  xgorttxwv  xai  tov  lavr 
utgivoi  y.u't  tov  ^;>dtaxov ,  roig  ulv  xgtig  (p^atv  dvari/.Xtiv  rs 
v.u\  dvra v  .TagaX'/.if/Aog  lavxoig  v.al  t/.aoiov  aiiwv  xa^'  'iv  /.ai 
ro  avto  oijtiuiv  avaxüleiv  Kai  naXiv  övveiv,  xov  dl  ^otötaxov  tv 

*")  Scripsisbe  Gouiinum  post  Posidoniuin  et  ante  Simplicium  exposuerunt 
Petavius  et  Boeekhius  1.  c.  p.  S — 15.  Cf.  Blassii  1 1)e  Gemino  et  Posidonio'  lu- 
rulentam  rommentationem  Kiliae  l^sii  p.  3  sqq.,  qua  'Meteorologica'  Poaido- 
niana  a  Gemino  compilari  evicit. 


Digitized  by  Google 


I.  DE  ACH1LLE  GRAMMATICO  AKATI  INTERl'RETE. 


55 


10  rfj  ToiavTfi  Ttfgupegeiu  toi  ogl^ovTog  Tag  ctvarokag  Kai  dvattg 
rtouio&ai,  r)XUi]v  nagayvigti  iv  avTto  ctrcb  rrc  rov  AtyÖKegiü 
avaxolijg  ttog  rfjg  xov  Kagy.ivov  avaroh)g.  ktyei  6i  ovTo>g(v.  534 — 
539)* 

y.ai  to  utv  avTi'O.tt  re  y.ai  avxta  vtiö&i  dvvei 
15  /tavxa  nagai/.^dt^v'  Uta  dt  Offtd'tv  ioxtv  ty.aOToi 

l$eir;g  ixaxtg&e  xaxr^.ioi^  avoöög  xe. 

avxag  ö  y   'Q/.eavoto  xöaov   ragautiitTat  vdtjg. 

oaoov  an'  Aiyoy.tgrjog  avtgyoutvoio  ftäktata 

Kagy.ivov  dg  aviovra  xv/.ivdtrai. 
20  ÖrjÄov  ovv  h.  tovxojv,  ort  xa  xgoui/.a  oi.utia  iv  xaig  agyaig  l:co- 
x trexat,  xö  utv  iv  tft  xov  Kagylvoi  ,  xo  d'  iv  t/J  rov  Aiyöv.tgw. 
tt)v  yag  vno  xovxtov  xiov  or^itiiuv  iv  xaig  avaio/.aig  avuov  a;to- 
xtuvouiv^v  xov  uguovxog  ntgi<ftgtiav  6  J;tdtay.ög  avatikktav  int- 
7C0Q€vexat.  do^ai  d'  av  iurfaivtiv  toito  y.ai  i$  luv  ;rtgi  toi 
25  uitovxog  Uyuiv  (pi]oiv  (v.  149—151)- 

ivita  ulv  i]t?.ioto  ÖtgtiruTai  elat  xtktvitof 

al  de  ;cov  aarayitüv  ytvtai  rpaivovxai  ugoigai. 

i]i/.tov  tu  rcgvixa  avvtgxoutvoio  yjiorn. 

6  Aio  Ttöv  LV:  traioci  ß  14  tu  V  1|  avxtxa  »•  L  [  15  n.tcuulrt  dt  V  || 
16  xatr^vai's  L||  17  xoaov  L  et  eraso  altero  a  V  H  23  xixlog  post  ±utA.  add  L  || 
dvuTtUM>v  om  L  ||  26  &(Vct(TaTOt  L  R  27  ai  V:  ov  L. 

V.  537  cum  Achille  Marciani  et  textus  et  lemma  *flxearov 
xovoov*  propagant,  Hipparchus  et  Geminus  cum  recentiorum  non- 
nullis  offerunt  «Tixtaroio  ro'ooi».    Hipparchum  amplectimur. 

V.  53S  «avtgyounoto  ex  recentioribus  olim  in  poetam  re- 
dnctum  est,  cum  4gyoutvoio>  mutilum  habeat  Marcianus:  quibus 
iam  Achillis,  auctoris  prae  illorum  levitate  gravissimi,  Gemini 
atque  adeo  Hipparchi  testimonia  accedunt. 

His  in  Achille  expeditis  de  Hippareho  nonnulla  iam  nunc 
gnbiecturi  primum  v.  531  breviter  tractabimus,  ubi  «avxia»  V, 
uxvtlxa»  L,  illud  secunda  Marciani  manu  interlincari  (ygayerai 
y.ai  •avrla»%  hoc  eiusdem  textu  stabilitum.  Nec  discrimen  potest 
peti  ab  usu  poetae,  qui  velut  v.  750  dixit  quidem  tote  utv  t 
ovuov,  toxi  ö'  avxUa  dvvtov  nullo  testium  dissensu,  sed  v.  571 
roi  utv  dvvorreg,  toi  d*  hig^g  dviövxeg  (ubi  </i  i  rtgtg  idem 
valet  atque  *a*rtcr>)  et  v.  725,  (i  Jidi  umg  tu  oiua  Tniyßio  Ii 


Digitized  by  Google 


5ü  ARATE A 

txeg^g  ctvioioi.  Dietu  difficile,  utrum  anteponas.  aiir/.a  'vicissim', 
quod  BattmaDDO  arrisit  (post  Aratum  p.  50  sq.),  soli  oppositioni 
inservit.  avtia  'ex  adverso'  regionis  notam  continet:  'oriuntnr 
illa  et  ex  adverso  sub  terram  merguutur'.  Abundantiam  dictionis 
t'acile  agnosceres. 

V.  151  non  inutiliter  observamus,  iuter  Hipparchum  et  Mar- 
ciani  non  textura  tantum  sed  scbolia  quoque  convenire,  modo  per- 
legas hanc  scholiastae  notulam:  xtrig  dl  xoluvtai  ygätpuv 

i\t)Mi>  {-ioio  codex)  xa  /cgwxu  ovvegxouivoio  (-ov  codex) 

unatöti  Tng'  OV  yug  xa  ?(;>dta  oviigyovxai  (xot  fjklq)),  akl*  6  rj/.iog 
t/.ttotov  Ln.togiieiai.  Conspirat  deuique  Apollonii  interpres  Lau- 
rentianus  ad  Argon.  II  4U8  p.  IIS  Keilii:  ol  Ixrjüiai  agyovxat 
iivüv  ;ctgt  wyv  iöyäxi^v  poiguv  roü  fjkloi  ovxot;  tv  Kagxivot.  iti- 
XQtg  ol  sJiovxa  (ör)  rtctQitöfl,  iug  xat  l'-Zgatog  (v.  151  — 153)* 
rttUov  tu  /cgwxa  ovvtgxoftttoio  Aiovxi' 
iruog  v.cu  /.('/.udovieg  tnoiai  tvgii  7t6vro> 
üt/gooi  tu.cLcxoiot. 

XII. 

Achilles  p.  I03B  öithn  yoiv  loc  to  (quomodo  oriatur  et  occi- 
dat  Ingeniculus)  Uguzog  Ifytav  (v.  61ü— 618)* 

ovi ine  zovxov  ataxov  v.covgaviwv  eldutXtav 

auifoxtgov  öivovxa  /.at       kxigrtg  aviövxa 

icoM.äxig  acxonyel  Üi^Lfii&a.  5 

3  ( novQKvuov  (sine  accentu)  Marcianus:  in*  oxoavltov  M,  V7t  oiQctviojv 
V  ||  4  dftifoifoiuv  V  ||  V  ||  5  uvrovvytl  M  Marcianus  cum  lemmate: 

airovv/l  V. 

Scripsimus  quod  a  traditione  Aratea  commeudatur.  aixowxti 
item  duo  Laurentiani  in  Iliade  VIII  107,  aitovvxl  Venetus  A  ibidem 
et  Apollonii  Laurentianus  Arg.  IV  1130.  Illud  a  Stirpe  w/o  (ut 
7tavvvxog)J  hoc  a  w%  devenisse  vidit  \V.  Schulzius.  Titulorum 
exempla  nonnulla  G.  Meyerus  conlegit 'Gramm,  graec.'2  p.  341  sq. 

XIII. 

Achilles  p.  141  E  ol  di  '/.iyovzn;  avxrv  (Lunam)  xatö/rtQf»  7taga- 
ic/.i^oiav  elvat  (xXeityttg  liyovat  yiveo&at  ortmjs,  cä  rot)  noxl 


Digitized  by  Google 


I.  DE  ACHILLE  GRAMMATICO  AKAT1  INTERPRETE. 


57 


n'/.r^  (faiveo&ai  aixi]v  alixiat  ytvovxai  vxoxe  6h  höeä  q?urxbg 
dvat.    looueg  ybg  d  y.äxo/cxgov  kaßiov  xig  t&tXoi  xrjv  an  avxov 

5  avxavay.kaoiv  xov  eiöiökov  Veaoao&ai,  i$  havrlag  xov  itgooib;cov 
uixov  ji]V  Üiotv  xov  xaxöicxgov  rtoivfitxai  —  toiio  yag  /xoiijaag 
o'i.ov  xb  rcgbaw/cov  avxov  Ütcloexai  h  xif>  xaio/cxgo)  —  ei  öh 
Ttlaytäoeu  %6  yaiouxgov ,  ;cgbg  xbv  .r'kuyiao^bv  rj  xijv  tyy.Uoiv 
toi  xaxb/rxgov  i}  xb  dtftoigov  ij  xb  itiiiav  rj  ßgctxv  xi  {ifgog  xovxov 

10  9(äoexai  avxavcnüibitevov  [xov  /cgooiö/cov  avxov],  xov  /.axo7Xxgov 
fyüHYOßivov.  ovtiü  y.ai  Lei  rijg  atlrjvrjg.  tavzfl  Tr  do^fi  tomev 
"Agaxog  axolov&elv  (pital  yag  (v.  738) 

aia  6'  aX).o&tv  alla  vcagtuy.kivovaa  Jigbavma 
io  xov  xaxö/tXQou  7tagadeiyiia  aivixxbf.itvog. 

3  (pcoxoq  M:  xv}  if  tari  V  fl  4  om  V  ||  7  uixov  M  H  10  j<lossema  ?idit 
WA;  xov  7t(j.  —  11  txxX.  om  M  ||  11  ixxXivofdvov  V,  cf.  L  8:  correxi. 

Luna  cagr/./.kivovoa  jrgöowca»  'amovens  faciem  in  aliam  par- 
tem'  com  ineptum  futurum  esset,  possit  «;iugtyy.khovoa>  scribi, 
quemadmodum  antea  dictum  reperitur  y.axb;ixgov  ty/Moig  et  iyy.ki- 
vouirov.  Et  *ftaQSyxllvovaa»  et  «xagaxkivovoa»  (quod  habent  Mar- 
cianus  et  Geminus  Petavii  p.  33)  'inclinans  in  aliquam  partem' 
significat. 

Versu  eodem  vcgbowrxa»  (faciem)  Achilles  et  in  paraphrasi 
scholiasta  {ah\  dk  akko&ev  akka  dtixvvoa  ;cgboo);ra,  ijovv  t'idrj), 
*nitü)7ta»  (frontem)  Marciani  textus.  Utri  fidem  derogemus,  dicere 
ex  veterum  sentiendi  consuetudine  possumus.  Faciem  in  orbe 
lunae  Ulis  sese  obtulisse  Plutarchi  docet  libellus.  Cf.  Roscheri 
Helene'  p.  20  sqq. 

XIV. 

Achilles  p.  139  E  et  rcegi  {grjrjoeiag  p.  272  A  sqq.  fproemium 
et  v.  752 — 755)  supra  p.  17  sq.  tractavimus. 

XV. 

Achilles  p.  158  D  oxav  dl  utgi  xbv  r^iov  /;  xvx/.og  ((oloi)  ivtoxe 
xai  övo  Y.ai  rgelg  yivovxai.  b&tv  xai  l'-igaxog  eine  v.  816  'xgiiki- 
*x uv  akiorjv'),  akwg  xakeixat  . . .  ot  Öh  arto  xöitov  Big  xb/cov  fiex- 
tQibfXEvoi  xakovvxai  (txxovxeg  xai  öiäxxovxeg.    ylvexai  öe  xovxo 


Digitized  by  Google 


58 


ARATEA 


tuiv  aottgiov  vitb  /rvtvuaxog  TtvaoonjLttvwv  xa/  oiovu  O7iiv0rjgag  5 
atfiEvriav.   dib  xai  or<ueiov  avtfuov  tlnev  l'Jgatog  toito  (v.  926). 
v.ai  Oä%vrtv  Öl  virpog  Tterpvjjio^Uvov  7iigi  %bv  KagvAvov  rpaoiv, 
wg  xat  Ü-Igatog  (v.  S92). 

1—3  parcnthesi  inlata  Achillis  orationem  a  coniecturis  tutam  reddidi  | 
1  suppl  Wfl  ||  3  dnb  dir  omisso  o't  V  |  4  itrxovztq  et  didztovreg  VM. 

XVI. 

Achilles  p.  139  B  hlthta  67  (Sol),  v>g  ftiv  rivtg  rpaoiv,  tit-tgo- 
o&tv  ovtov  rrtg  ot/.ijvi-g  v.ara  v.ä&STOv  airov  ytyvofievrtg ,  o  v.ai 
fiäl/.ov  rtiüavov.  icgooyeiortga  yag  airov  lortv  rj  oth]vrt  v.a) 
v.ariorfga  rov  rjllov.   ovtoj  yag  v.ai  6  "Jgarog  Uy€t  (v.  864 — 865)' 

v.ar'  iftv  5 
iorautvi(  yaiig  rt  v.ai  rtü.toto  (oth)ri). 

1  tx/.tinei  M:  ixltfattv  V  ü  2,  3  w  x.  fi.  tu?  m&avbv  moxtov  M,  w  x.  u. 
■niüttvov  V:  corr  Wil  !'  -1  Uyn  om  V  |  6  lotaftevtjs  M  ||  supplevi  omissum 
hjrtj)  et  quod  post  yekioto  scriptum  est  xat'  iHv  cum  Marciano  ad  antecedeu- 
tis  versiculi  exitum  reduxi. 

Desumpsit  Achilles  versus  Arati  circiter  64  ea  ex  editione 
ad  quam  commentarium  applicabat.  In  quibus  probae  quaedam 
scripturae  diversitates  Acbilli  et  MarciaDi  codicis  textui  cum  ali- 
orum  testium  dissensu  levioribus  missis  non  paucis  communes 

sunt  octo  (12  av,{iaivouv  supra  p.  13,  19  lorrtg  p.  17,  31  iorijti 
p.  51,  61  viaotiui  p.  49,  460  nW  tu  p.  52,  461  aiMgi  p.  53, 
537  Ll/.tuvoi  ioooov  p.  55,  618  aiiavt/ti  p.  56),  quas  falsa«  iudi- 
cavimus  tres  (16  yaigtrt  p.  40,  160  Vagoa/Jog  p.  52,  693  vfov 
p.  15  sqq.  Attali  eommentum).  Utrum  Achilles  au  Marcianus  prae- 
stet,  non  diserevimus  sexiens  (24  lädt  ^  raye  p.  43,  62  rje'/.ioio  *v 
d).h'h{otv  p.  4S,  461  öirtim-air  divwTolOtv  p.  53,  476  r*(>/- 
y//ior  mgiyh^ig  ib.,  651  at'fof  "V  ai'i«/  p  50,  73S  iragiy- 
xllvovoa  TtgoOüJTta  *v  ;ragav./.iiovoa  p  57).  Peiora  Achilles  habet  27 
tyoiaiv  rgoyöoocn  p.  44,  98  zt/ror  p.  43,  455  tiutaktv  p.  52,  752 
ovvaytigfiai  p.  17,  ineliora  Marciauo  555  övmöexadeg  p.  51,  iiirwTta 
p.  57.  Semel  praeterea  cum  Marciani  nota  mar^inali  v.  23  {  -ctg)  ö' 
ovgavbg  airov  ayivtl  p.  41)  et  cum  interlineari  glossa  scholioque 
facit  totiens  (v.  26  'Qxeavoio  p.  44  pro  eo  quod  in  textu  inepte 


Digitized  by  Google 


I.  DE  ACHILLE  GRAMMATICO  ARATI  INTERPRETE.  59 

iteratnm  est  U  ßoQiao).  Deniqne  eodem  quo  utendum  ceasuit 
Achilles  prooemio  Arateo  librarius  Marcianus  utitur  (supra  p.  17)**». 
Quibus  omnibus  identidem  perpensis  inde  a  tertio  p.  Chr.  saecnlo 
(quo  Acbillem  vixisse  cognovimus)  poetae  textum  vel  mediocriter 
immutatum  esse  negamus.  Simile  quid  in  quibusdam  etiam  aliis 
Graecorum  poetis,  qui  quidem  superstites  sunt,  alii  critici  obser- 
varunt 

2tf)  Utebantur  etiam  Iatiui  interpretes:  cf.  cap.  V. 


Digitized  by  Google 


II.  DE  AKATI  CODICK  MPPARCIIEO. 


Digitized  by  Google 


x  er  iitterarum  graecarum  historiam  semel  accidit  in  Arato, 
ut  paullo  post  poetae  obitum  exoreretur  qui  tantam  carmiDis  par- 
tem,  quanta  facultatem  daret  textus  certa  ratione  diiudicandi,  ci- 
tando  repeteret  Hipparchus  Rhodius,  alterius  a.  Chr.  D.  saeculi 
astronomus  celeberrimus.  Etenim  ex  primis  poetae  versibus  714 
Hipparchus  257  suo  editionis  exemplari  in  librnm  'De  Arati  et 
Eudoxi  Phaenomenis  explicandis'  transtulit  (in  quibus  39  vel  bis 
vel  ter  exaravit),  gravissimos  etiam  paraphrasi  insuper  expressit; 
sola  paraphrasi  in  100  fere  versibus  uti  maluit  Cuius  testimonia 
accuratissime  orania  persequendi  negotium  instat  et  necessarium 
et  iucundum.  Paucis  ante  hos  octo  annos  disputatis  Hipparchi 
beneficio  salutem  quandam  poetae  adlatum  iri  cum  promissum 
esset,  nunc  stabimus  promissis  ad  Marcianum  codicem  Hipparchea 
diligenter  exacturi.  Et  ita  rem  institutam  voluimus,  ut  primum 
ad  codicum  fidem  Hipparchi  orationem  recenseremus:  quod  tacien- 
tibus  longius  quam  placuit  uobis  interdum  exspatiandum  erat. 
Deserto  Hipparchi  ordine  ad  Arateorum  versuum  seriem  huius 
commentationis  capita,  quatenus  licuit,  numeravimus.  De  codicibus 
cum  in  prooemio  academico  cDe  Attali  Rhodii  fragmentis  Arateis' 
(Gryph.  1888)  p.  IV  expositum  sit,  nisi  pernecessaria  non  iteramus.  • 
Exstant 

1.  L(aurentianus)  XX VIII  39  membrauaceus  s.  XI  inde  a 
fol.  40,  ad  quem  librum  olim  hunc  scriptorem  edidit  Victo- 
rius  nonnullis  ipso  in  codice  mendis  emeudatis. 

2.  V(aticanus)  191  bombycinus  s.  XIV  inde  a  fol.  210, 
quo  eodem  Achilles  servatur  (cf.  supra  p.  10).  Praefatus 
Victorius  est  usum  se  esse  etiam  hoc  codice  Florentiam 
transmisso  ad  corrigenda  Laureutiaui  sui  vitia  et  lacunas 
supplendas:  cuius  studii  in  Vaticano  vestigia  patent. 


Digitized  by  Google 


64 


ARATEA 


Ceteri  Codices  quid  valeant,  'De  Attali  Rhodii  fr.  Ar.'  p.  V 
dictum  est.  Scaligeri  et  Wil(amowitzii)  sive  emendationes  sive  con- 
iecturas  subscripsimus  ut  supra,  cf.  p.  10. 

I. 

1  p.  180  B  iöirt  de  6  Ugarog  e.tt  rov  J gäxon  og  ayvoel  vtgtÖ- 
rov  uev  xvt  (paoxeiv  ^a.relg^g  lxureg&e>  (v.  47)  (jegeoVai  rag 
^Agy.jovg.  rig  yag  oügcig  exaregi»&ev  etat,  xai  ov  rrg  O/ceigag. 
uvTtüTQatiutviov  yag  avtwv  xai  i'joavei  jcagakh'.hog  xetueviav  i] 
ovga  rov  Jgäxovvog  uitüSi-  aitniv  dta  ur]xovg  iragatitavai  t  r;  5 
de  o.ceiga  %r=v  ftev  fttxgav  "s/gxrov  ,i  egi?.ait,iarti,  rr<g  de  iieya).rtg 
rtokv  xeyc'tgtoiat.  dta  zt]v  avi^v  de  atttav  xai  tu  ctfufi  r* 
layOJQ*  (v.  46)  ^uagnjievtog  '/.eyerut.  oire'tiatve  yag  av  rovro, 
ei  f|  exaregoi  juegotg  ti]g  0;ittgag  üitfföregai  exeivro  ai  Z4.gy.xoi. 

2  ttneigijq  L:  ortf((t/j  V  ||  3  ontlpifi  LV  |  4  <w  in  waavt)  in  rasurft  scri- 
ptnm  V  |  8  t  in  ittywq  in  rasnra  scriptum  L  ||  9  otifIqik  LV. 

V.  47  *07teigr]Q  e/.üieg&e  (fvovxav»  Marciauus  textu  exhibet, 
ygatperai  ipegovrat»  inter  lineas  notavit.  Et  hoc  quidem  ab  Hip- 
parcho  verbis  t(*b  rpäo/.etv  *o;ieigitg  exaregd-e»  q?egeo&ut  firmatur. 
Accedit  quod  nasci'  {rpieoitai)  Ursas  spirae  utrinique  vix  quis- 
quam  cogitando  sibi  tinxerit. 

IL 

1.  I  p.  173  D  rtQog  r«  'Qatvöneva'  de  (Eudoxi  Cnidii  Aratas) 
ri]V  rrotrotv  ovvrhayev.     ev  dt]   r-nvrm  r<[i  orvräyftaTt  EiÖo£og 
reg)  uev  rov  Jgaxovtog  orrtog  ygätpei' 

juerati  dt  riöv  'Jjgxriov  eotiv  -r)  rov  "Orpewg  ovga,  rov  ui- 
xgov  ctorega  Leeg  7r]g  xefpa/.fg  eyovoa  titg  ueya).rtg  t'4gxrov'  i 
x(tu;ri(v  de  eyet  ;raga  ri]v  xe<pa).i)v  r^g  utxgäg  ligxrov  xai 
itagat  eiurat  v,ro  tovg  tödag'  eregav  de  xaunr^v  evrav&a 
7totitoüue\og  rcä'Uv  avavevwv  ettrgoo^ev  eyet  xerpa).rtv. 
6  de  l'4garog.  otg  av  .tagaygwf  iov  ravra,  (fi<oiv  (v.  49  —  54)* 

airag  n  y    a'hh]V  iiev  reärft  bitretveTai  ovgfr  10 
alh]v  de  örreig^  negireuvevai.    r]  tiev  oi  axgr< 
oigrj  ;iag  xtipu).hv  ' FMxrg  a,m;rai  erat  'AgxTOV. 
Oiieigi]  d1  iv  Kvvöoovga  xagtj  eyet'  r  de  xar*  avrrtv 


Digitized  by  Google 


II.  DE  AR  ATI  CODICE  HIPPARCHEO. 


65 


eD.eixat  y.erpalrjv,  xal  oi  nodos  egyexai  aygig, 
15  ix  d    avxtg  na't.ivogoog  avaxgexet. 

2.  I  p.  180  A  ixotteviog  dk  diaaagravovoi  ;cnvreg  iv  rf;  xov 
Jgaxovxog  iteoei,  i '  .To'kaußävovreg  n]v  xaftmjv  avxov  rtoitlo&ai 
rregi  rr,v  xerfairjv  rrtg  fiixgäg  'Agxrov.  oi  yag  Xautrgoraxoi  xa) 
r)yovuevot  Tuiv  iv  roß  rtXtv&Up  ravr^g  aoregiov  (vn>  6  ftkv  (ioget- 

20  otegog  Ion  xar  airoig  ini  rrg  xefpa'/.rjg,  6  dk  vortioregog  htt 
tvjv  iuxgooSUov  nodih)  7caga)lrii.vjg  tyytora  xeivxai  xi]  ovg(t 
rot  Jgaxovxog.    ipevdog  ovv  iori  (v.  52 — 53)  rb 

aneigi]  d'  iv  Kvvoooiga  xagtj  eyei'  ij  dk  /.ar'  airrjv 
el/.elxat  x€(pa).rtv. 
25  oftolojg  de  y.ai  6  Ei'do$og  ygarpei. 

3.  I  p.  184  E  biioloyoiaeviog  yag  iit  ixelvr{g  (Urßae  Minoris) 
rj  re  xerpakf]  Kai  oi  7c6Öeg  iv  roig  riooagoiv  wt*  avriov  ri&evrat 
roig  to  itXiv!>iov  7tegiexovoiv  . . .  i'taxe  avox^aarloai  rr,v  xe(pa).i]v 
airrjg  y.ai  roig  7todag  negü.aujavouevovg  vnd  xijg  Oitelgag  toi 

30  Jgäxovrog,  wg  (prtoiv  (v.  52— 53)  • 

OTcetgr,  <T  iv  Kvvoooiga  xag^  eyei'  r]  de  xar'  avrrv 
eD.eirai  xe(palr(v,  y.ai  oi  ;todbg  egxeiai  axgtg. 

14  xal  post  de  add  L  ||  17  avxbv  V  o  in  raaura  scripto:  avtov  L  g  20  *ar' 
avroit  corr  Petavius,  xar1  avxbv  coni  Scaliger:  xara  rot"  LV  ||  23  xivbg 
ovgaxaoT]  V  H  2«  aneigtjg  LV  ||  30  <frt<n  V. 

Versa  49  Marcianus  Arati  scripsit  «anoreiverai  et  hac  para- 
phrasi  firmavit:  Uyei  de'  €6  Jgäxwv  irega(v)  tuv  rwv  Ugxxiov 
tft  eoxär]]  avxov  otg(t  anoxeivexai  .  Quae  subiuoxit,  fidem  haec 
facinnt  dubitatum  ab  antiquis  criticis  fuisse  de  lectionis  integri- 
tate:  ygdrpexai  dk  xal  «iuirüj.trai'  xaxä  yag  rt]v  ovgav  aitox'e- 
xarai  o  Jga/Aov.  eariv  ovv  ixegi  xr)v  xe<pa).rtv  rr]g  'EUy.t.g  rt 
oigä  —  £g  (pqoiv  —  1$  rtg  uegixeuveTai  (ctvri  rov  /regtlatt^ävn) 
rrjv  Kvvöoovgav.  Nihilo  tarnen  secius  a.roreiveot>ai  fextendi' 
(y.  242)  vel  'sibi  extendere'  in  versu  Arateo  ita  conlocatur,  ut 
ganum  esse  ob  alXtjv  accusativum  nequeat.  Neque  enim  Ursam 
alteram  extendit,  sed  usque  ad  illud  sidus  ipse  extenditur:  km- 
xeiverat  L'Jgy.xov,  ovy.  arroreiverai.  Ita  fere  Eudoxus  {rov  utxgov 
aoxega  t  :reg  rftg  ne(pa).rtg  eyovaa  rrtg  usyakqg  "4gy.rov),  ita  codex 
Hipparcbi  sen  Codices  (cf.  infra  V).  Exemplo  sint:  rj  d'  avriug 
oUyiov  arroxeivexat  wuiov  ogyi  trjv  (v.  194—195),  tat]  oi  axäOar, 

Philolog.  rntpi^nchanpon  XIT.  5 


Digitized  by  Google 


66 


ARATEA 


vearrg  anoxiLvirai  ovQt\g  etg  aodag  afi(poTtgovg  (v.  184 — 185), 
atuffOT(QU)V  dt  otptiuv  acoieivtrai  r.vvt  deoua  ovgaiwv  lxär€Q&€V 
i/tioxegv)  dg  tv  iovttov  (v.  242 — 213).  Denique  transitivam  **rrt- 
%Oj.txai>,  quod  pro  varia  scriptum  in  Marciano  ad  no  tat  um  est 
snpra  lineam,  si  ad  consuetudinem  cum  ceterorum  tum  Arati  red- 
egeris,  nihil  significat  aliud  nisi  'facit  exorientem'.  Prorsus 
eodem  modo  antiquitus  in  l/ciTeivao&at  et  htireO.ao&ai  v.  641  sqq., 
qui  sunt  de  Diana  et  Orione,  variabatur  i;  de  oi  l^avtrjg  (IB  avtijg 
Marcianus)  iTTtxtikaxo  \}rtoiov  a).?.o  vijaov  avagQijBaoa  fuoag  txä- 
j(qO'€  xoXwvag  —xogniov :  ubi  LtiTtivaro»  et  textus  et  lemma 
Marciani  habet,  paraphrasis  hjcmiOmto»  usu  factitivo  'exorien- 
tem facit'.  Et  huic  quidem  sententiae  convenientius  est  «Irrer*  t- 
).aro^y  illi  unde  profecti  sumus  *hei*Btoetat*  aptissimum  videtur. 

HL 

I  p.  180  C  Sri  di  ayvoei  rregi  tov  Jgäxovrog  Xiyiov  ovTiog 
(v.  58—60)' 

ko$ov  <T  loii  xdott,  vevovzi  öl  Ttafirzav  iotxev 
axgr.v  dg  'EUxqg  ovqi'j.    fiaka  ö*'  iati  y.ar'  l&v 
xal  orö^ia  xal  xQOid<poto  rd  de^id  veiary  ovQ-fj.  5 
ov  yug  6  dtZtog  XQorarpog  rou  "Ofptiog.   akh    6  ctoiOTegdg  in 
iv&eiag  Ioti  r;t  yXtoOCfi  xal  t/~  axga  olqc]  rrjg  ^eyal^g  "4qy.tov. 
Sequitur  Attali  fr.  4. 

4  DJxtjs  V  Marcianus:  k/Jxrjv  L  |]  nähata  6'  iati  Marcianus  ||  6  rot; 
öif  tujq  post  y/.cuoor,  I.  7  LV:  traiecit  Scaliger  U  7  xal  V:  om  L  ||  01  gä  V  (et  ita 
Bupplcvit  olim  Scaliger):  om  L. 

V.  50  Marcianus  emendatur  opem  ferente  Hipparcho 
Atora?  enim  ille  repugnante  metro,  iiäka  cum  recentioribus  Hip- 
parchus  conservavit. 

IV. 

I  p.  1S1  A  (v.  (il— 62):  cf.  Achill.  IV  supra  p.  48  sq. 

V. 

1.  I  p.  174  B  tnt  dl  tov  'Evyovvaotv  6  fuv  EvdoBög  (pr^oiV 
Ttaqa  dl  rijr  xtcpaki-v  Tnü'Oyeug  6  'Evyoivaoiv  loriv,  vtisq 
t/'s*  XffpaÄijg  tov  dtBidv  zcöda  %XU)V 


Digitized  by  Google 


II.  DE  ARATI  CODICE  IIIPPAHCIIEO. 


67 


o  ök  Ugaxog  (v.  69—70)' 
5  uiooo)  d*  irpv?x£g%>£  xagr]vvt 

Ö£$ix£gov  tcodog  axgov  tyti  oy.o'/.toio  Jgaxovrog. 
ov  y.al  uäXiaxa  <pav£gov  yivexai  xo  /cgox£iu£vov  (/tag1  txa- 
xkgtp  yag  avxajv  r;yv6rtxai)'  xov  yag  agiozegdv  t%ci  7i6da  6  'Evyov- 
vaaiv  int  rijg  x£fpa).ftg  xov  Jgaxovxog,  y.al  ov  rov  deBiov. 
[,)  2.  I  p.  IM  C  male  Attalum  (fr.  6)  scripsisse  v.  69  utaaov  d* 
i(fi\teg&e  xag)'tvov>  Hipparchos  dicit  cum  alias  ob  causas  tnm 
quod  iv  7täai  xoig  ßtßHoig  ygaxpexai  (v.  69 — 70)* 

ui{a)oo)  ö'  hpi.t£g&£  xagitv«i 
diSuegov  ttodog  axgov  tyti  axoholo  (Jgäxovxog). 

1  iv  yovvaoi  LV  et  solent  ita  y  yyai  V  ||  8  nö<5a  L  ||  13  aupplevi  ex 
Marciano:  fit ava  etiam  lemma  Marciani  H  i<p'  vxepDt  V,  iiprpitQd-t  L  D  14  suppl 
Scaliger. 

Snmmi  momenti  est,  quod  scripturam  Hipparcho  teste  anti- 
qnissimam  et  certe  genuinam,  quamvis  scientiae  astronomicae  Arati 
officientem,  Marcianus  propagavit.  Egimus  copiosius  de  hac  re 
Herrn.  XIX  a.  1SS4  p.  107:  quae  nolumus  iterare. 

VI. 

1.  I  p.  181  E  :cgog  de  xovxftt  y.al  xov  ox^uaxtaiwv  rjuiv  xov 
Evyovvaoi  y.al  xr)v  &ioiv  diaourpuv  ßovl6u£vog  6  "-/gaxog  tvlöyiog 
av  arjtaivoi  xal  noiog  avxov  /xoig  xtixai  hei  xfjg  xov  Jgäxovxog 
XMpa't.rfi"  ov  yag  alhog  nagaxi&^oi  TT}*  rov  Jgäxovxog  x£(pakrjv, 
5  ulk*  'ha  jjj  &iou  xov  'Evyoivaoi  xagaxotov&iöftev.  oueg  mal 
ht  «Uwv  TtXewva»  ;ioteV  xa&u. ctg  y.al  hc*  avxov  xov'Evyoivaoi 
lä  a'Üa  avxov  uigi}  (p^aiv  (v.  74—75)' 

viüxo)  uev  2xi(pavog  itehai,  xcq>aXf;  ye  uhv  axgij 
axhcteo  :rag  x(fpa).r]v  'Oipiovyzov. 
10  'al  hl  Tfj  Avga  (prtoiv  (v.  272)' 

yovvaxl  oi  oxaitji  uü.än  (=  XXI). 
xal  wg  Inl  xov  Tlegokog  (v.  254—255)' 

ay%i  de  oi  axair.g  tnyovviöog  ij?.i&a  ;täaai 
n).rtiaÖ£g  (pogtovxai. 

1  zovxio  PetaviuB:  xovxo  L,  xoixov  V  j|  2  iv  yovvuoi  LV  ||  ei/.oyoig  V  | 
ä  post  iv  yovvaoi  expunxit  quae  pritnitus  ipse  scripserat  xlc  akXa  avxov  ptytj 
<trtaiv  L  ||  6  inl  prius  L  ||  itteiovav  om  L  |  iv  yovaot  L  ||  7  y/^öt  V  j|  &  yt 

fUV  L  ||  9  OXtTTXttO  L  ||   10  (f  >;<ji  V. 

5* 


Digitized  by  Google 


68 


ARATEA 


y.at  näliv  (v.  251—252)'  15 
xal  oi  de^izegrj  fiev  enl  xliafwv  zezävvazat 
7tev&eqlov  difpQOlO. 

xal  log  irtt  zov  "Ogvi&og  (fijOtv  (v.  279 — 280)* 

xaza  de^ia  X€tQ°S 
Krj<pelt]g  TctQOoio  za  de$~ia  izeiqaza  (palvtav.  20 

xal  in1  alXiov  de  nXetöviuv  zag  Ttaga&ioeig  zaiv  aozgiov  dia- 

oafpcüv  OTjfLialvet,  nozegov  za  de£ia  rj  za  agiozega  nagäxeizai. 

2.  I  p.  174  C  zhv  de  ~z£(pavov  6  fiev  Evdo^og  (pyoiv  vjth  zov 
vwzov  zov  Evyovvaot  xeio&ai,  6  de  Ü4gazog  (v.  74 — 75)* 

vwzy  ftev  ~ze"(pavog  nelaei,  xeq>aXyt  ye  \iev  axgtj  25 

axi/czeo  nag  xe(paXrtv  iO(piovxeo(t>). 
negl  wv  xal  6  EvdoSog  qpqoiv' 

TzXqoiov  6'  iazi  zijg  zovzov  xe<paXrjg  i)  zov  yOq?iovxov  xe- 
naXfj. 

3.  I  p.  176  A  l/ct  de  zov  Tlegaiwg  6  [uv  EidoBog  ovzwg  Xiyei'  .ho 

7taga  de  zoig  nödag  zijg  llvdgofiidag  o  IJegaeig  exei  zoig 
ütfiovg,  zrtv  de^tav  xeiQa  nQ*>£  r^]v  Kaoourtetav  aizozeLvviV, 
zo  de  dgtozegov  yovv  itgog  zag  TlXeiadag. 
6  dk  Jjgazog  negl  zijg  l4vdgo(xidag  (p^aiv  (v.  248 — 249)' 

aiKpozegoi  de  tcödeg  ya^ißgov  eTiior^iaivoiev  IS 
Ilegaeojg'  ot  gd  oi  aiev  hciü^iadioi  qpogiorzai. 
xal  ndXiv  (v.  251  —  252)* 

xal  ol  de^izegr}  pev  enl  xXlOftdv  zezdvvazat 
Ttev&eglov  diq?goto. 
xal  fte*'  o/uyov  (v.  254— 255)*  40 
ayXi  di  ol  oxairjg  tTtiyovvidog  rjXt&a  ;tdaai 
llfajtadeg  (pogiovzai-  o  d'  oi  fiäXa  noXXbg  aitaoag 
(xügog  i'xei). 

4.  I  p.  189D  h  de  zoig  efrjg  ayvoel  o  -'/gazog  Xiyiov  negl 
zov  Tlegaiwg  (v.  254— 255)*  45 

ayx<  de  oi  oxairjg  htiyovvldog  i\Xi&a  näoat 

Ilhiiadeg  (pogiovzai. 

18  (ptjal  LV  |  20  raftaol  L  ||  22  nugaxtirrm  V  |  23  6i  L  et  assolet  ita 
Hipparcbus :  re  V  ||  23—27  verba  vnb  —  tf  rtotv  om  L  spatio  vacuo  relicto  |]  26  ex 
priore  testimonio  supplevi  coograente  Marciano  H  35  TthjtaSng  L  |  35  iiudivev- 
ovxai  L  falsum  ob  insequentem  versum  et  fortasse  ex  glossemate  ad  intoftadiot 
tpogtovtai  adscripto  coortum  |]  36  rrf()c7/)os  L  ||  42  no)!aq  L  ||  43  suppl  ex 
Arato  Petavius  |I  46  ijü  yowtöoQ  V. 


Digitized  by  Google 


II.  DE  AK  ATI  CODICE  H1PPARCHEO.  69 

rco).ir  yag  anfyei  xb  agtoxegbv  yovv  xov  llegoiwg  mtb  twv  JlXet- 
adtov.    Seqnitnr  Attali  fr.  12.    Deinde  pergit:  oi  yag  lv  tw  agt- 
U  oxbqw  Tzodt  xov  TJtgoiwg  dvo  Xa(.t;tgot  xat  ext  {oi)  lv  xf  agtoxtgft 
xvrjtrj  noXXw  lyyiovig  dot  xwv  IJXetadwv  fyteg  xo  agtoxegbv  yovv. 

5.  I  p.  176  C  bei  dk  tov  "OgvtSog  6  «fv  Evöo^og' 

naget  dk  xrjv  de^tav  y,eioa  tov  Kr^iwg  f<  de£ta  7cxegiB 
loxl  xov"Ogvi&og,  /vaga  dk  Tr]v  agtOTtgav  .ixkgvya  oi  Jtböeg 
55  tov  "inrtov. 

i  dk  'Ugaxög  tp^otv  bti  tov  "OgvtSog  (v.  279—281) 

xaxa  deSta  x£lQ(,S 
Kiqqtirig  Tagaoio  xa  deg~ta  neigaxa  qpatvwv' 
Xatft  dk  7txlgvyi  oxag&fitbg  ;ragaxlxXtxat  "Ircrrov. 

W         6.  I  p.  202  B  th]g  dk  Uyet  (v.  4S7— 488)* 

OTiXat  d*  htiteioi  xai  vstavyevov  'Ogvi&eiov 
axgrj  aiv  xecfaXf. 
xivag  nkv  ovv  aoxegag  tit&ti  l/ci  xaig  07cXatg  tov  'htitov,  adrjXov' 
ix  tdvrot  twv  kni  tov  "Ogvt&og  /.eyottt'vwv  ovxwg  (v.  279 — 281) 
65  xaxa  de^ia  ytigog 

Krtq^eirtg  ragoolo  toc  deutet  /ceigara  rpaivwv' 
Xaut  dk  Tcrigvyi  oxag&ubg  nagaxixXtxai  "lititov 
dö^et{ev)  av  oweyytXetv  xfj  dXrj&eia. 

7.  I  p.  176  E  Ttegl  dk  xwv  aoxigwv  twv  Lei  tov  Üegtvov  xal 
70  ytifiegivov  xgomxov  (pegoftivwv,  ext  dk  bei  tov  lor^egtvov,  6  fikv 
Ecdo^og  q?rtoiv  krt\  tov  &egtvov  ovxwg' 

toxi  dk  kv  xoixw  Ta  ftioa  tov  Kagxivov  xat  xa  dtä  tov 
owftaxog  xaxa  ftrjxog  tov  Aiovxog,  x\kg  dk  Tlag&ivov  (xtxgbv 
avw&ev  xat  6  av-xrv  tov  lxoftdvov,'0(pewg  xal  r;  de^tu  x*lQ 
75  tov  'Evyovvaoi  xat  i)  xetpaXr  tov  'Otftoiyov  xat  6  avxiv 

tov  "Ogvi9og  xat  r)  agtoxega  7rxegv$  xat  oi  tov  "litnov 
7t6deg,  ht  dk  xal  t;  deSta  xtlQ  1-Zvdgo^tidag  xat  xb 
^texa^v  twv  nodwv  tov  Jltgoiwg  xai  6  agtoxegbg  wf.iog  xat 
r)  ctgtOTtga  xvr^ti],  tri  dk  Ta  yovaxa  tov  *Hvi6%OV  xai  al 
<u  xtqpaXal  twv  Jtdv^twv.    tha  Gv^ünxti  ngbg  xa  ftioa  xov 

Kagxivov. 

48,  51  nlrjtaötxiv  L  |  50  suppl  Wil  J  5t  ^yiovxtq  L  fl  54  toxlv  L  J  62  «xqti 
Marcianus  ut  aasolet  |  68  supplevi:  ööSnuv  a.  V,  öoZtt  av  a.  L  |j  12  toxtv  L|| 
79  yovvaxa  L  [  ra  ante  xov  add  V. 


Digitized  by  Google 


70  ARATEA 

6  de  ^igaxog  mcb  xwv  eoyäxviv  dgBäfievog  qpijotv  (v.  4SI — ASS)' 
Iv  de  ol  du(f6xegai  xerfa'/.ai  Jidvuiov  (pogiovxat, 
kv  de  xd  yovvaxa  xeixai  dgr.goxog  'Hvioyoto. 
/.cur]  de  xvtjfir)  y.ai  dgioxegbg  wtiog  fat    avxoi  85 
negoeujg'  l4vdgoueditg  de  fieoijv  dyy.iovog  viteg&ev 
de$ixegr)v  iniyei'  xb  fih  ot  Üivag  vipb&i  y.elxai 
doobxegov  ßogtao'  vöxu)  d'  bct/J/Juxat  dyxiuv. 
bnUu  ö*  "inneioi  xal  vrtavyevov  'Ogvl&eiov 
axQfi  oiv  xerpah]  y.a'/.ot  t'  'Ocpiovyeoi  tifioi.  90 

83  öioi  Marcianus  ||  84  ol  ante  t«  add  V  |  85  avvtö  (sie)  Marcianus: 
avTov  LV  B  80  IJtQoiaig  LV  ut  Marcianus  D  'AvSgo/ttdiji  LV  ut  Marcianus 
cum  lemmate  ||  pdaov  L  |  88  va>tip  L,  vorw  Marcianus. 

V.  74  priore  loco  Laurentianus  idem  Vitium  continet  ac  Mar- 
cianus <yi  fttv  Laurentiani  archetypus  quid  altero  loco  habuerit, 
dispicere  librarius  cum  nou  posset,  defectum  notavit.  Primum 
quidem  int»  illud  non  haberet  quo  referretur,  deinde  particulae 
<fter  membri  praegressi  respondere  accurate  <ye  uev>,  non  simplex 
ye,  rectissime  ostendit  Buttmannus  post  Aratum  p.  53. 

V.  254  in  diversas  scripturas  olim  discessum  esse  scholiasta 
monuit:  JSiy.avdgog  f.iev  ow  (Ther.  123)  bei  xijg  ovgag  xov  Tavgov 
xi&t]Oiv  avxag  (Pliades)  —  ^ai  vub  Tavgov  6/.y.alr{v  ipaigovoat 
o)U'Cioveg  (libri  Nicandrei:  b).iZoveg)  (pogtovxat*  —  iTtrcagyog  dt 
(orx)  bei  xov  Tavgov  (y.ai  ydg  avxbg  fjttxoftov  xbv  Tavgov  noiei), 
qpijOi  de  xr~>  fiev  {dgioxegi[i)  ;tod\  xov  TIegaevjg  [.ia)J.ov  avxag 
TtXi}Oia£eiv,  rtoggio  de  elvai  xov  dgioxegov  yovaxog.  Tigbg  o  Jiö- 
diugog  fiev  <~v7toyovvldog  ygdipti,  d:uog  rj  y.vrjii]  orj^iaivoixo, 
Mi]v6(f  avxog  de  *  e.ciyovvida*  xr)v  y.vt]itip>  dy.ovei  dia  xo  elvai  bt 
avxrjg  xo  ybvv.  dvvaixo  d'  dv  y.ai  anb  iiegovg  dXov  xb  axiXog 
a/.oveo&ai.  trag*  'O/Mjgot  de  bctyovvig  xb  dvw  xov  yovaxog  ojg 
!dglaxagyog,  wg  de  Kgäx^g  Lrwuig.  ojg  de  Xdgyg  t]  igt*  oXov 
xov  oia/iiaxog  evoagy.ta.  Menopbanti  ignoti  hominis  lectionem 
ter  Hipparchei  libri  et  Marcianus  contra  Diodorum,  quo  de  con- 
feras  disputata  a  me  in  Hermae  volumine  XVI  ( 1  SS  1)  p.  3SS  (supra 
p.  34),  approbarunt. 

V.  2S0  ffaivioi  Hipparchus  ter,  <xtlvwv*  Marcianus.  Avem 
intellegimus  et  tendentem  alas  et  manifestantem,  nec  multum  con- 
qtroversia  eo  iuvatur,  uod  poeticum  magis  <(pahtoi*  Vossio  visum 


Digitized  by  Google 


II.  DE  AR  ATI  CODICE  HIPrARCUEO. 


71 


est.  Ob  vetustatem  testimonii  lectionem  Hipparcheam  anteponen- 
dam  dueimus. 

V.  281  fidem  Hipparchus  addit  Marciani  manui  recentiori 
alteri,  quae  et  *n%iqvyt*  a  librario  praetermissum  supplevit  et 
^fzagar.ix).rjai»  itacismo  deformatum  emendavit. 

Versus  481  —  496,  ex  quibns  nonnullos  Hipparchus  adsumpsit, 
in  receDtissimis  codicibus  novicio  Maximi  Planudis  interpolamento 
(de  quo  cf.  Herrn.  XIX  p.  96)  expulsi  perierunt.  Adparet  Hip- 
parchi  opera,  in  antiquissimis  libris  illos  reapse  exstitisse. 

VII. 

1  p.  183  B  doxei  de  /iot  xat  rcegl  rtov  iv  raig  yegal  rov'Oyi- 
ovxov  aOTigwv  (ra)  xara  ib  idye&og  avriöv  ayvoelv'  roig  yag  iv 
tolg  witoig  rov  'Ovptov'/ov  rprjaag  la^utgoig  elvai,  wate  y.ai  iv 
ftoXvoetfvtp  av  O-eiogela&at,  irttrpegei  (v.  79 — 80)' 

5  atag  yjgeg  ov  fiaXa  loat 

f  t.erixr  yag  rfj  y.ai  t?J  i/ctÖedgoftev  aty?.rr 
aXh*  ol  iv  Talg  x€Q°i  T°v  0<ptov%OV  aaxigeg  y.oivot  eiai  y.ai  tot 
"Ocpewg,  y.aO-arteg  xai  avtog  6  ZJgazog  )Jyei  (v.  82) ' 
aurporegai  ö  "Orpiog  izeizoveiaiai. 

2  suppl  Wil  ||  avtov  L  ||  4  ov  om  L  |  5  yt '  L,  yttgt g  Marcianus  |  piä).a 
totu  (sie)  V:  fidk'  ttaai  L  |  6  yap  xtj  xul  zy  intöt6(iofttv  L:  yug  xul  t£ 
niAtögoptvY  ||  8  6  avibq  "AnatogL  ||  9  dfuföxttjai  Marcianus:  -oi  LV  1|  6'fiogL 
Marcianus:  o<cfwq  V  |  ntTiovtiuxtti  ut  Marciani  textus  et  lemma. 

Edidi  v.  79  mala  laai»  Vaticanum  Hipparchi  secutus,  quo- 
niam  auetoritate  Marciani  (niaV  loat*)  haec  scriptura  quadamtenus 
defenditur. 

V.  80  adeo  depravatus  traditur  in  utroque  codice,  ut  medela 
opus  esse  concessa  res  sit.  Cumque  Marcianus  Arati  Hipparchi 
libro  Laurentiano  hac  in  re  prorsus  adstipuletur  et  in  textu  (nisi 
quod  «rjj»  prius  inter  lineas  exaravit)  et  in  lemmate  sebolii 
(*U7ixi]  yag  tf  xal  f#»)>  magis  etiam  quaerimus  utra  scriptura 
plus  ad  locum  emendandum  momenti  conferat.  Rectissime  iam 
Vossius  exemplum  Homericuin  Od.  VI  45  ).et-/.r)  S'  irtiöidgoLiev 
aiy/.rj  et  Apollonii  Arg.  II  Kenzbv  ö'  iniöiögoiie  vvyxi  (f  iyyog,  oV 
ct^(pi).vyrtv  fnv  aveygo^evoi  y.aliovoiv  comparavit,  ut  H^e;nöiögo- 
liev»  incertius  altera  illa  lectione  esse  aperta  imitatione  Homeri 


Digitized  by  Google 


72 


ARATEA 


patefaceret  Scboliasta  quid  babuerit  parapbrasi  expressit:  xai 
rfi  aoiüxegq  yap  xetQl  xct*  rf  oAiLjj  tfyovv  de£ia)  KertxoxiQa  xai 
icLivdooxtoa  (u>g  7tQog  ovyxQioiv  xwv  lu(.ilov)  htimeixai  ).afxnrtdi'jY. 
Neque  enim  solnmmodo  ift  /.ai  xij  uciöidqo^ev  atyXrj*  interpre- 
tatur,  verum  in  eo  textu,  cui  adaptavit  paraphrasin,  fuisse  com- 
parativum  prodit  certissime.  Ergo  tlenxoxeoi]  yag  rjj  xat  rfj  Itii- 
didgofiev  a%yht»  illum  suo  exemplari  scriptum  invenisse  censemns  et 
pedis  quarti  structuram  versu  366  (omissis  scienter  aliis)  inlustra- 
mus:  Krjxeog,  og  xeivov  Ttgiuxtj  fottxeixai  axavxhj.  Mirandum  esset, 
quod  idem  illud  Vitium  «A&ro;»  et  Marciani  textum  et  arcbetypum 
Hipparcheuni  infecit,  nisi  aliunde  eandem  communis  depravationis 
originem  et  causam  pluriens  cognosceremus. 

V.  82  in  vetustissimis  Arati  libris  iam  ante  Hipparcbi  memo- 
riam  *mmvelatm>  exaratum  fuisse  fidem  facit  Marciani  consensus, 
-neque  adimere  hoc  poetae  conamur,  tametsi  forma  insolenti  ac 
perversa  ratione  formata  est  et  \te/iovi'tuxai  cum  M.  Scbneidero, 
Ottonis  f.,  requirerea  ('Curae  criticae  in  epicos  graecos'  Gotbae 
1891,  p.  15).  Idem  Apollonium  contulit  Arg.  I  752,  ubi  weno- 
reiaxo»  Laurentianus ,  et  II  263,  ubi  parum  sibi  constans  idem 
«ittnov^axo»  exhibet.  Item  *;ce7covt}axo»  ex  Autimachi  fr.  52 
=  Herod.  II  p.  909  L.)  addidit  W.  Schulze.  Seduci  Aratus  exemplis 
quibusdam  Homericis  potuit,  velut  eiaxai»,  aliis.  Res  utique  dubi- 
tabilis. 

VIII. 

I  p.  183  A  l£ftg  de  .c(Qt  xov  Offiovxov  ).iywv  idiiog  6  sioaxog 
loitov  (frtai  y.eio9ai  avxbv  tfj  Ütoei  ßeßrpöxa  ev  xe  xoig  6(p&ak- 
jnoig  xov  S'/.oQ/xiov  /.ai  x<<i  axrftu  (v.  S5 — S6)'  rfj  de  apioxeoq 
ftövov  KVfjftfl  ßtßr/.ev  a7coxexafih'f]  fiexaZv  xeifiivt]  xov  xe  nexwTiov 
/.ai  xov  OTrj&OVQ  xov  ~y.OQ.ciov,  xb  de  de^ibv  oxilog  e'xet  ovveaxal-  3 
[tt'vov.  oi de  o  Eido^og  de  diaoarpei,  öxi  loxiv  op&og'  xiv  yaQ 
deSibv  :toda  aixov  vneQ  xb  oiofiia  xeio&ai  q>yoi  xov  -y.oonlov 
{wg  y.ai  e'xei  xf;  a/.rt&elq)  xai  oix  hfl  xov  oiri&ovg. 

4  uTioTfiufAtvg  scripsi:  unoTfrfxr^uta  LV  (|  7  <frt<jl  xfTa&ai  L. 

*6<f$akuoig*  igitur  legit  Hipparchus  v.  S5  de  Serpentario,  qui 
versus  ita  fertnr  sine  discrepantiae  adnotatione  in  Marciano :  Ixoq- 

:clov  o(pI>a)Mi{>  xe  /.ai  iv  &u',pr(y.i  ßtßi^dg  ood-og.  Cumque  frustra 


Digitized  by  Google 


II.  DE  ARATI  CODICE  BIPPARCHEO.  73 

dubitari  de  praestantia  debeat,  textui  Hipparcheam  scripturam 
reddi  oportet. 

IX. 

1.  I  p.  183  D  k$rg  dk  tzeq)  twv  XttXwv  6  Ü4gatog  Xdyei  (v.  90 f 
aXX*  ai  luv  qaiwv  Lrtf*€(J(p€fg,  ovdlv  ayaval. 
<fito\  dk  6  littaXog  (fr.  8)  fii]  dia  tb  ftixoovg  elvai  toig  tv  taig 
Xi(Xaig  aotioag  Xiyuv  tbv   "ioatov  'qaiwv  i7CijU€f4(fiag>  altag 
5  eirai,  aXXa  Öia  tb  d'  (.ibvov  elvai  toig  /tavtag,  ovg  /nrj  av(j./t).i- 
ooiv  rrjv  onoioxrpa  avtwv,  tb  dk  'p^dkv  ayavag'  Xeyeiv  axtbv 
dia  to  it^dk  bfiotag  alt 6g  v/cag%eiv.    ol  doxei  di  /.ioc  dia  toito 
jjyeiv  altag  '(faiwv  litifi€(i<p4as  xai  ^rtdkv  ayavag',  all'  wg  av 
pit  XafdrtQog.    xai  yao  iv  taig  ' ZvvuvatoXaig'  oiiw   Xfyti  /teoi 
IQ  aitwv  (v.  607-608)' 

old*  av  i:teQZLnevai  XrtXai  xai  Xe/cta  (fäovoai 
affgaatoi  Ttaoiouv. 
Lriff  igei  yoiv  ev&ig  (v.  60S— 609) 

biei  tiiya  oijia  Bowi^g 
15  a&Qoog  avtiXXei  ßtßXr^Uvog  iJo/.toi  Qoio, 

wg  av  Ix  tov  lloxtovoov  fjuwv  dvva^ivwv  or^eiwoaa&ai  tag 
Xr/.ag,  xa&  aitag  dk  jurj  gudiwg  öia  trjv  fitxgoiija  aitwv,  ovtwg 
XTtoXaußavwV  ta  (yag)  apavQovg  aozioag  %%ovta  twv  aatgwv 
ifö total  xaXeiv  wg  kni  (to)  noXv  'Xe/cta'  xai  ' ovdlv  ayava\ 
20  2.  II  p.  216C  diaXr.ctiov  di ,  oti  ;ceoi  tov  'AoY.zoqiXaxog  6 
Uoatog  oifupwvwg  XJyei  toig  rpaivo^iivotg ,  d  xai  oXwg  rjyvorjat 
u  tiaaaQOi  Cwdlotg  altov  avtixatadvveiv.  tov  yag  Kqiov  avate- 
ta)xotog  xai  tov  Tavgov  xai  twv  Jidv/nwv,  tov  dk  Kagxhov 
agyoiiivov  avatiXXeiv  (6g  loti  Xot/cbg  twv  d'  tojdiwv,  olg  avti- 
25  xatadvvei  xai  xat  avtbv  —  A  rat  um  —  6  iJgxtorfvXa!;)  elXoywg 
altog  qprtai  \xt\xiti  7toXv  avtov  xai  vtekg  y\v  xai  v?tb  yrjv  v.ti 
tov  bgltovtog  a/coXafußaveo^at ,  xa&äteg  lylvtto  twv  Jtdvuwv 

2  alXoi  ixlv  L  Q  {ntf.it[i(f  {tq  Hipparchus  l.  4  et  8:  imöivieQ  »}'  i^ifie^- 
fifq  LV,  iniöivtee  Marcianus  ||  3  tfnatv  L  j|  4  ?Jyetv  om  L  [|  5  fxorov  V: 
fiovovg  L  I|  6  ib  Sh  (it}6tv  uyavbg  corr  Victorius  in  L  (=»L*)  et  in  editione, 
nü  61  coni  Scaligcr:  xbv  öh  fit,ötva  avyag  L,  ro  öh  >  aitag  V  ß  7  df  L: 
iij  V  |  8  uyavut;  V:  aryaq  L  ||  9  xai  yag  om  L  ||  13  y'  ovv  L  ut  saepius  || 
17  oxxtoq  scripsi:  (Lg  j  18  vnolafißärav  za  coni  Petaviua,  -»o>  WÜ;  hcoXttfX- 
ßavft  rs  L,  vnoXttußavtixui  V  \  \yovtti  r.  L:  i'/wv  r«  t.  V  ||  22  ylg  post  tov 
om  L  |  24,5  avtixatadvveiv  V  |  27  xul  xu&.  V. 


74  ARATEA 

avaxe).hjvxiov,  cc/L/.a  xb  [tkv  rz'teiov  vixo  yrjv,  xo  de  tkaaaov  vizeg 
yrjv  (paiveo&at.    16  jtuv  yag  ^iitäxiov   (v.  5S0)  oruaivei  xb  VTttg 
yrjv  xov  xöauov,  xb  dt  'tvviyov*  (ib.)  xb  i;co  yrjv.    (favtgbv  6k  SO 
xovxo  diu  /z'/.ewvwv  aixbg  /toitl,  xa&ä/rtg  tv&liog  i/ti  xov  *Ev- 
yo(v)vaai  liyiov  ovxtog  (v.  575—576)* 

aixag  o  y*  iSomÜtv  xtxgauutvog  a'ti.a  uhv  oirno 
yaaxlgi  vtiaigi^,  ra  d'  i.rtgxtga  vvv.xi  (pogsixai. 
to  fiiivroi  yt  i.xKpegöutva  ovdtv  txi  7tgbg  avxr)v  xr)v  dvotv  avrov  33 
relvovra  Uyei,  all*  tag  Gtiißtßr/.bg  avxot  (v.  5S2— 583)* 

o  d'  i;cr)v  <fatog  /.ogiai}tait 
ßov'/.vxot  bciyti  ;r).tlov  diya  vi-xrog  iotot-g. 
oxctv  yag  xalg  XrjlaiQ  agyrjat  oiy/.axadvrtiv,  xov  r.lLov  Iv  avxaig 
ovxog  iv  (<i  v.axadivti  v.atgot .  ai  vv/.xeg  in*  stg/.xovgo)  teyovxaf 
o  dt  dXrjV  t€  xr)v  rjuigav  v:ctg  yt]g  (pigtxai  dta  to  xij  Uag&ivv) 
aixbv  ovvavaxi'/J.tiv  mal  divti  nlelova  ygbvov  r)  to  rjfttov  xrg 
vv/.xog,  Liu  zolg  xlooagai  Zojdiotg  avy/.axadvvtt.   ort  dt  xt]  IJag- 
&iv(p  /.aT1  aixbv  (Aratum)  owavaxtM.ei,  yavegbv  yioiel  iv  xoixoig 
(v.  607—600)-  45 
oid1  av  iutoyoutvai  Xi]).ai  v.ai  /.t.rxa  (pdovoat 
aqgaoxoi  ^cagtoisv,  ivtel  fitya  orjua  Boioxrjg 
a&goog  avxfü.ti  ßtßob.uivog  l4gv.xovgoio. 
ov  (.iovov  dt  6  l'lgaiog  v.ai  6  JiidoZog,  dü.a  v.ai  01  loirtoi  /na&rt- 
l.iaTiv.oi  .rävxtg  oytdöv.  000t  yctgi  tov  Boorrto)  ).6yov  ntnol^vxai,  50 
ojnoiwg   xovxoig   an:oTT€,r/.ävitvxat    vojuuovrtg   xiooagoi  Zojöioig 
aixbv  ovy/.aiaöivtiv.    Sequitur  Attali  fr.  24. 

29  iftaxtov  V  II  33  retga/iivog  Marciaims  ||        6  ptvX,  d?J.a  (sie)  fih- 
L  II  34  vtttof,  V  |j  rvxxo(fOQHii.t  L  |  37  in*  r,v  L  ||  xoQtaotftui  V  Marcianus 
38  ßovXoiTÜ  V  II  41  de  Wü:  u  LV  ||  42  öi'vei  V:  Aivuv  1 1  L  fl  43  txd  PeUvius: 
inl  LV  II  46  «>  V. 

V.  90  Hipparchi  testimonio  refellitur  Marciani  «imdevieg*. 
Quod  postquaiu  niore  consueto  in  Hipparchi  archetypum  pene- 
travit,  genuinum  l.nutiufttc  uon  excidit  quidem,  sed  pro  dis- 
crepantia  scripturae  notatum  exstat. 

V.  609  <-ßtß).ritu(vog  .  ut  infra  XXXIII,  Hipparchus;  *ßtßo).r- 
iinog  Marcianus.  Ergone  ßtß/.r.fiirog»  scribendumst?  Non  cre- 
dimus,  siquidem  non  perspieimus  quo  quis  consilio  alteram  illam 
remotiorem  a  volgari  usu  formam  eamque  Homericam  (Od.  X  247. 


Digitized  by  Google 


II.  DE  ARATI  CODICE  HIPPARCHEO 


75 


II.  IX  3.  9)  inducere  voluerit.  Nec  quicquam  refert,  quod  cetero- 
qnin  vel  Marcianus  vacillat:  nani  v.  492  (XXXIII)  «ßeßolr}f.iivoi» 
(ubi  tarnen  libri  Hipparchei  item  *ßeßXrjuivoi»),  in  versibus  praeter 
pedem  tertium  mere  daetylicis  311  et  358  tß^ßXr^ivog*  propagavit.1) 
Ceterum  ' livavcrrokat'  altera  carminis  Aratei  pars  in  Hip- 
parchi  codice  (sive  codicibus)  inscripta  erat:  cf.  caput  III  s.  v. 
Boethu8. 

X. 

I  p.  174  A  /cegl  de  jov  Jiowzov  6        Eudo^ög  qrtoiv' 
onio&ev  de  ti]g  peyaXrjg  iaxlv  jioytxov  6  ldoxtoq>vXa%. 
b  de  Uoaxog  (v.  91—92)' 

i§6m&S¥  d*  'EXixtjQ  (pegeiai  ü.äovti  eor/.wg 

XL 

I  p.  174  A  /.ai  jcaUv  6  fiev  Eido^og' 
Leo  de  xolg  aödag  rj  llao&t'rog  iariv' 
0  de  "jQctTog  (v.  96—97) 1 

afifotigoiai  de  rtoooiv  v;coaxe7ctoio  Boüi eio 
5  IlaQ&evov. 

4  noaalv  L:  noalv  V. 

Summi  momenti  est,  quod  Hipparchus  sui  libri  vel  librorum 
fide  scripturam  Marciani  *vnow&nxoio*  stabilivit:  quae  quantum 
torserit  et  librarios  et  criticos  dici  vix  potest.  Nam  cum  optativum 
male  interpretarentur,  factum  est  ut  ad  coniecturas  res  deveniret. 
Pessimam  fere  propinavit  in  editione  Buttmannus  «Lioaxlneio», 
cum  ad  exempla  in  'Grammatica  maiore'  (1S30)  §  87,  10  compo- 
sita  relegaret  ioeto  o;reio  Homerica,  sed  admodum  diversa,  et 
mirificum  quoddam  Brunckii  ad  Apollonium  III  1035  commentum 
Vediooew».  Missa  imperativi  forma  inaudita  optativum  dieimus 
vicem  gerere  imperativi,  ut  mitigatius  poeta  'conspiceris  velim 
snb  ambobus  pedibus  Bubulci  Virginem'  legentem  adhortetur,  et 
coni'erimus  v.  247  afifforeooi  de  ;iodeg  yafjßgov  Lciar.f.iaivoiev 
Tleooeog  csint  pedes  ambo  Cephei  Persei  indieium'  et  ipsum  illum 

')  Homerum  Kßfß6kr}ßm  de  animo  laeao,  1  ßlßhfliai '  de  corpore  usum 
esse  Aristarchi  sentenüa  erat  (Lehre»  p.  64). 


Digitized  by  Google 


76 


APATEA 


Apollonii  locura  frustra  a  Brunckio  tentatum,  obi  emendata  poetae 
ex  codice  Lanrentiano  nunc  ila  fertur  oratio  v.  1033 sqq.:  agvetcv 
oqaZeiv  xai  adaietov  lüfto&errjoai  .  .  povvoycvrj  ö*'  'Exatr-v  IJfg- 
oijLÖa  (.leiliaooio  .  .  aip  ds  iato  ttvgxalrjg  avaxäteo  xxl!*)  Proce- 
dimus  ampliu8.  Verba  enim  <;toaa)v  hnoaxhcxoio  Boajxrjr*  ab- 
borrent  ab  Arati  loquendi  consuetudine ,  qui  dicit  quidem  ?elut 
v.  55  xexfa'/.i]  Lti).d(.uttxai  daxi]g,  v.  84  7toaa)v  iai&Xißet  ttiya 
&i)glo9,  y.  140  ovQrtv  vnoyaivctm,  et  sie  saepe,  sed  Semper  ita,  ut 
ex  bis  exemplis  tutam  regulam  conficias:  v.  74  vwxo)  /*kv  Swiqmvog 
;te).dei,  xerpah~  ye  ith  axgi]  oxLcxeo  sedg  x&palqv  'Otpiotxeov,  i.  e. 
nag*  Q/.Qn  xeq>aXij  oxLcxov  xeqalrtv  *0<ptov%ov}  v.  167  ;cdg  .cool 
d*  'Hvioxov  xegaov  ce;txr\öxa  Tavgov  paUod-at.  Ergo  scribimns 
h;co  oxe/croio»,  tametsi  caesuram  ante  t-Tto  agnoseimus  Lehrsianae 
regulae  memores  (De  Aristarchi  stadiis  Homericis2  p.  414  sqq.). 
Conferas  v.  035  drt  xoxe  rtg  ntXctyu  \  tri  deiöie  vavrilog  avrtg, 
ubi  htdeidit»  itidem  male  coniuneta  exhibet  Marcianus,  ut  boc 
loco  «vftooyJ.TTOio». 

*)  'Videtur  mihi  Aratus  uv  in  optativo  omisisse,  licet  aegre  feram.  Sed 
verus  optativus  vix  explicatur'  Wilamowitzius. 

.  XII. 

II  p.  212  A  (v.  149-151,  v.  534—539):  cf.  Achill.  XI  supra 
p.  548qq. 

XIII. 

1.  I  p.  174  E  l/ii  de  tov  'Hvtöyov  6  uev  Evdofog  (prjOtV 
xaxivavxi  dl  rijg  xetpaUjg  xrtg  fityakqg  l4gxxov  6  Hvloxog 
tyti  rovg  lofwvg  Äo|oc  tov,  vjtkQ  rovg  Ttoöag  xiov  Jtöif.uov 
i-'xov  tov   de£iov  rzöda  xoirov  xo>  Iv   axgo)  x(f>  agioxegoj 
xtgaTi  tov  Tavgov  (scilicet  doTigi).  5 
6  dk  l'Jgarog         avrov  rpr;oiv  ovxiog  (v.  161  — 162)* 

(EUxrtg  de  oi  axga  xagrtva 

avtla  dtvevet. 
xai  Jtahv  (174—176)' 

/.aiov  de  xegaaxog  axgov  io 
xat  ;coöa  deSixegov  ;tagaxei(.ierov  'Hrioxoto 
dg  dax^g  l/te'xet. 

1  <ftjOiv  L:  tftjOi  V  |]  2  xuttvavti  ö\  omL|  10  /.aiov  L:  ).tiov  V. 


Digitized  by  Google 


II.  DE  ARATI  CODICE  HIPPARCHEO.  77 


2.  I  p.  201  C  o  ye  'Hvloxog  ovde  'exet  int  nov  yovarojv 
aarigag.  el  dt  uuv  fttxgtov  xtvag  a^tavgovg  ri&^atv,  ayvoti  .  .  . 
15  ovök  /iijv  jovt1  (Otiv  elneiv,  ort  rovg  vqp'  fjfwjv  leyouivovg  aoregag 
int  nov  Ttodiov  htelvog  int  nov  yovartov  rl&riOtv'  o  yag  r^ulg 
(papev  eivat  Int  rov  öe^tov  noöög,  xaxelvog  Xiyit  Iv  toitotg 
(v.  174—176)- 

latov  öe  xegäatog  axgov 
»  xoi  noda  deZtregov  nagcr/.etitivov  'Hvtoxoto 

elg  aa%i]Q  krttyu* 
l£rj$  64  q>rtatv  (v.  483— 4S4)* 

katrj  dk  TLvrjtrj  y.ai  agtoxegog  (o/.tog  In  avrov 
IleQoitüQ. 

»  noiv  dk  xat  h  rovtotg  anooqäl'Uxat  tttg  alij&elag. 

13  ye  scripsi:  xe  LV  |j  15  tovto  L  B  17  xuxtlvoiq  V  ||  22  wol  V. 

Com  inter  se  pugnent  v.  175  Codices  operis  Hipparchei  scripta 
priore  loco  «nagcrAeiftevov»  forma  ut  Marcianus,  altero  «naga- 
v.univov*  videndum  est,  utra  anteponatur.  Ac  discimns  ex  caeli 
tabula  Aratea  dextrum  Aurigae  pedem  non  Muxta  situm'  cornui 
Taari  sed  eommunem  esse.  Et  ita  Eudoxus  quoque  existimavit, 
Arati  aoctor.  Abiecta  igitur  scriptura  <  nagaxet/ttevov  >  quod  unum 
superest  «nagaxetnevov  'Hvtoxoto*  amplectimnr,  quoniam  excepta 
Stella  illa  communi  reapse  inxta  comu  Taari  Auriga  porrigitur. 
Praeivit  in  sequenda  hac  sententia  Ioannes  Henricus  Vossius,  fide 
tarnen  argumentorura  certa  deficiente,  talitque  Immannelis  Bekkeri 
assensum.  Caan  diceremus  et  pusilla  mntatione  ita  depravatnm 
esse  alterum  Hipparchi  testimoninm,  ut  nunc  circumfertur  («naga- 
*t ifuvov») ,  nisi  idem  Vitium  obsideret  Marcianum.  Ergo  hoc  po- 
tius  statuimus,  illud  «nagay.eliievov>  in  codicum  Hipparcbeorum 
archetypum  ex  exemplari  quodam  Arati  traductum  esse:  quod  non 
semel  accidisse  et  animadvertimus  in  ecloga  VI  et  sumus  posthac 
animadversuri. 

In  bisyllabo  «Tlegohog»  (v.  484)  et  Hipparchi  Codices  et  Mar- 
cianum (qui  iidem  v.  249  «Ilegohog»,  cf.  p.  70  1.  86)  adversus  recen- 
tiores  concordare  scitu  dignumst.  Substantivorum  formae  atticae  in 
-tvg  exeuntium  cum  in  Arati  carmine  alibi  non  reperiantur,  sed 
ant  -rjog  -rja  (velut  179  Kt/prjog,  538  ^tyoxegijog  al.)  aut  -iog  (711 
Tlegaiog  in  ipso  Marciano),  res  libero  arbitrio  exempta  est.  Tri- 


78 


ARATEA 


syllabi  igitur  negotog*  optima  ceteroquin  traditione  nunc  quidem 
dimissa  snscipiendum  esse  patrocinium  sentimus.  Fieri  potest,  ut 
falsas  ille  genetivus  posteriore  dem  um  tempore  indidem,  unde 
^ragaxeifievov»,  in  Hipparcheorum  codicum  archetypum  irrepserit. 

XIV. 

I  p.  185  E  uähv  d'  a  ÜJgaxog  negi  xov  'Hvioxov  Uyiov  irci- 
q?igei  xavxl  (v.  177—178)' 

a)X  aiei  Taigog  ;cgo(fegiaxigog  'Hviöxoio 
eig  kxtgrp  xaxaß^vai,  Oftykvolfl  7ieg  avek&wv. 
diaqrioveiv  ovv  ftoi  doxei  uoog  xa  cfaivöjiuva  xat  kv  xovxoig.   xov  5 
yag  'Hvtoxov  oi  rtoöeg  fiovov  apia  xot  Tavgu)  ovvavaqje'govxai,  xo 
de  loutbv  avxov  oio^ia  xoig  'ix&voi  xat  xv)  Kgivt  avvavaxil'Ui. 
xai  avxog  de  h  toig  eSfjg  (fr,oiv  (v.  718—719)* 

all'  "Egifpoi  Xatov  xe  &evag   todog  Aiyi  ovv  avxi] 

Taigtif  ovftfpogeovxai.  10 

1,2  ?.fyft  £7xi<{hQujv  oi'Tojq  L  II  4  6/ntjhatfj  L,  btitfi.volu  lemma  Marciani  ] 
6  avvuvuif  uivovxui  L,  at  cf.  a\  fxif  O()iovxat  Arati  |  10  xuvqq>  Marcianus  (qui 
i  mutum  praetermittere  consuevit). 

XV. 

I  p.  1S6D  e£rjg  ayvoovoi  itavxeg  7teg\  xov  Krjq^ewg,  oxi  oi 
Ttodeg  avxov  /nexa  xov  ev  clxgq  xfj  oig((  xi]g  "4gxxov  xgtyuvov 
iocL/.evgov  ;cegu%ovoiv,  log  xai  6  yigaxog  cpr>oiv  (v.  184 — 185)* 

törj  oi  oxa&fir}  veaxrtg  a7Coxetvexat  Ü-Zgxxov 

eig  ;ioöag  aiufoxegovg,  oooi]  nodog  eig  7tööa  xeivet.  5 
i)  yag  ftexaBv  xiöv  7to6vtv  D.aooiov  eoxiv  exaxigag  xojv  Xoinuv, 
looxe  ioooxeVeg  xgiyiovov  yiveo&at,  xai  fii]  iooTtkevgov. 

5  £q  Marcianus  ||  öoij  Marciauus  ||  6  i  ldoawv  corr  Victorius :  t/.dooot  L, 
t).aooov  V. 

V.  184  IJqxxol  Hipparcheum  cum  a  Marciani  «ovQtjg*  dis- 
cordet,  concinit  cam  lectione  interlineari  a  prima  mann  sie  inter- 
posita:  ygdtfexai  «l4gxxov<.  In  qua  iudicanda  neque  eo  sollicitari 
nos  sinimus,  quod  eodem  orationis  exitu  «l'Jgxxov»  etiam  versus 
182  terminatur  (Arato  certe  nequaquam  oflensioni  erant  talia  in  fine 
perbrevi  spatio  intercedente  repetita  male  nobis  sonantia,  cf.  v.  175 
et  177),  et  inculcari  casu  potuisse  alterum  ex  altero  contendimus. 


Digitized  by  Google 


DL  DE  ARATI  CODICE  HIPPARCHEO.  79 

Certius  vero  «ovgijg»  esse  hac  Hipparchi  ecloga  Aratea  efficitur: 
2.  I  p.  175  B  Itii  de  xov  Kit(pewg  6  idv  Evdo^og  ovxwg' 

i.co  de  xrjv  oigäv  xrg  fitygag  ÜJgxxov  xovg  nodag  6  Kr/pevg 
eyei  sigog  axgav  xiv  ovgav  xglywvov  iaÖ7c"UiQOV  /toioivxag, 
to  de  tiiaov  alxov  ngog  xft  xafirtfj  xov  diu  xojv  l'-tgxxüJv 
o  "Oy  e  iog. 

6  de  'Jjgccxog  (frtoiv  (v.  1 S  1  —  t S7) * 

ifot]  ol  ora&nri  veax^g  anoxeivexai  ovgftg 
etg  rtoöag  apfpoxegovg,  oaart  7iodbg  eig  noda  xeivei. 
avxag  ctnb  ZitJvqg  oUyov  y.e  fdexa,i/.iipeiag 
10  /rgiox^g  Upevog  xctfiTtijs  oxoUoio  Jgay.ovxog. 

nag  haxegro  de  avxiov  xb  nXelaxov  eoxt  xpevdog.  to  yag  ftexa^v 
xuv  icodiüv  tojv  xov  Kr^peiug  diaaxr^a  elaooöv  loxiv  enaxegov 
tiüv  Ttgbg  xrtv  ovgav  diaaxr^^iäxiüv. 

10  TtQioxTjq  L :  ttqvjtt]  V  H  1 1  tte  V:  ö'  L  ||  to  ante  nX.  V:  om  L  |  13  rwv  V: 
xov  L  ||  öicarrjuaTiov  V:  -o?  L. 

Quod  Marcianus  tuyaloio  Jga/.ovxog>  v.  187  exhibet,  ad- 
monet  hoc  versiculi  46  üXelxai  fieya  Öctifta  Jgay.iov  ac  verum 
esse  potest,  potest  tarnen  etiam  oy.o/.ioio  Jgäxoviog>  Hipparchi, 
ut  dod  differat  haec  clausula  a  versu  70  deStxegov  tcodog  a/.gov 
tyu  oy.ouoio  Jgcc/.ovxog.  Itaque  petito  ex  antiquitate  scripturae 
discrimine  Arato  reddamus  auctore  Hipparcho  o/.o  'uoio  >V  Res 
incerta. 

XVI. 

1.  I  p.  175  C  7iaXiv  hcl  xi]g  Kaaaie:retag  6  /luv  Evdo^og* 
xov  {ikv  Krtrpeiog  ef.trtgoax^e'v  iaxiv  r)  Kaoou.ceia'  xavxr{g 
de  l'fixgood-ev  r)  'Avdgoftlda,  xov  fdv  agioiegbv  tofiov  eyovaa 
xojv  'ly&vwv  vrceg  xov  tcgog  floggäv,  ti)v  de  Uov^v  v/ieg 
b  xov  Kgiov  (7tXrtv  xb  Tgiywvov  Ion  (.leza^v)'  xov  d'  ev  Tjj 

y.erpa/.ü  aaxe'ga  xoivbv  eyet  x<ö  rjjg  xoiXiag  xov  Li/zov. 
6  dellgaxog  (v.  188—189)' 

xov  d'  äga  datuovir-  TtgoxvXivdexai  ov  ftaXa  /ro/./.i? 
vv'AXi  fpaeivo^ivrj  itaitturjvidt  Kaooieiteia. 
10  tai  it/£T>  hUyov  (v.  197—198)' 

avxov  yag  xaxelvo  /.iktvdexcti  aivdv  ayak^ia 
^Avdgo^ied^g,  vrtb  ft^xgl  y.e/.aafuvov. 
5  to  V:  xal  L  ||  '6  post  Tg.  LV:  delevi  |  9  ffaeivofte'vrj  L:  ^«tvo/«r^V. 


Digitized  by  Google 


80 


ARATEA 


xai  naUv  (v.  206—207)' 

£vvog  (5'  l7tiXä(.i7ttzai  aaxi\g 
roxi  jtjkv  In   ourpaUtff,  zr^g  d*  laxaroiovri  xagr>v(t).  15 
xai  Ttaltv  Im  rov  Kgiov  (v.  229 — 230)* 

uövi]  <5'  av  bfntog  iTtiTtxftrjgaio 
*Avögofuörtgm  oX'tyov  yag  vrt   avtrjv  larrjgixrai. 
xai  eri  (v.  246—247)' 

AvÖQOtitdrig  öi  rot  oj/tiog  agtaregog  'fy&vog  iatio  20 
arjtta  ßogetojtgov'  f.tdXa  yag  vv  ol  lyyv&ev  larlv. 
2.  I  p,  187  A  ipivöwg  dt  xai  tovto  6  "Agarog  Ttegi  zrjg  Kaaau- 
nüag  Xiyet  (v.  18S— 190),  ort  larlv 

ov  fitala  rroX'/.rj 

vvxrl  (paeivouivr]  Traftft^viöi  Kaaaiirteia'  25 

ov  yag  ftiv  110XX0I  xai  hcqftotßol  yavotuaiv. 
ol  yag  nXsiaroi  rwv  lv  avrjj  deixvvf.tivtov  Xa^i/cgozegoi  etat  tvjv 
lv  zolg  tüftotQ  zov  'Ocpiovxov,  01g  (pqoi  xai  lv  zj]  navatX^vut  Ix- 
(pavüg  elvat  Xiywv  ovrwg  (v.  77 — 79)' 

roloi  01  xeqiaXfj  Lroxiiftevot  ayXaol  totioi  9ß 

uöovrai'  xeivoi  ye  xai  av  ÖiXOftyvt  oeXqvfl 

dowftol  reXi&otev. 
ax€Ö6v  ök  xai  riov  lv  zft  'Avdgoitedq  Xa^rgörtgol  eloi  izXr)v  rov 
lv  t/*  xetpaXt]  xai  tot  inouivov  rvn<  lv  rtt  Ziovrj ,  negl  i]g  q>i]Otv 
(v.  198-201) '  '  » 

ov  oe  [taX'  oho 

vvxra  yregiaxiipaotfai,  IV'  airixa  ftaXXov  'id^ai. 
roh,  ol  xerpaXrj,  roloi  6i  01  ctfurporigwitev 
lüfiot  xai  Ttodeg  axgoraroi  xai  Ciouara  jcävra. 

2t»  ftiv  V:  /not  xai  L  |  post  intjftoißol  et  ante  yav.  rasura  2  litterarura 
in  L  II  yavooMJi  L  ||  2S  <f  ttoiv  L  H  20  thai  ora  L  ß  31  av  V:  iv  L  |]  33  tlatv  L  ] 
33, 4  rwv  iv  L  |]  34  /.  rov  iv  V  ||  3S  rotol  ol  x.  L  []  o't  ante  dfif.  om  L. 

Primum  de  versibus  1SS — 190  dicemus,  quos  et  scripsit  bis 
Hipparchus  et  vituperavit  acerbe.  Neque  enim  paene  obscurum 
sed  lucidum  Cassiepeae  sidus,  at  ex  parte  tan  tum.  Hipparcbi 
seripturas  cov  ftäXa  noXXr^  (v.  1SS)  et  *ov  yag  ftiv  ttoXXoi* 
(v.  190)  Marciani  textus  confirmat  et  scholiorum  lemmata  et  para- 
phrases  defendunt  huncce  in  modum:  rtQOXvXlrdcrai  ov  ftaXa  noXXr] 
xat  yag  ottixgov  hteyet  rov  ovgavov  rortov'  xai  ov  Tcavxi)  lv 


Digitized  by  Google 


II.  DE  AK  ATI  CODICE  HIPPAKCHEO. 


81 


mau  Ttavoekrjvuf  aciu;cqoc  rpairttai'  ov  (ovre  codex)1)  yag  scokkoi 
aviijv  ka(.i}CQvvovaiv  aottotg.  —  ov  yaq  ftiv  HoXkoi]  ?;  Kaooihceia 
aoiioag  k'x^i  t'ci  tov  Oüjftarog  Ix  öiaOT^uvnog  akkrjMoy  xaz'  tv- 
ifüav  iog  eyyiota  xtifiivovg,  luv  u  ftogtwtutog  kfd  trtg  '/.a&töoag 
löriv,  6  dt  voatoTavog  i/cl  n]g  •/.t<pa/.r}g,  oi  dt  totnov  /nera^v  dvo 
fo  n]g  jfcatünrixrjQ  dtx/Udog  o'/ij/iia  coiovoi  toiovtov,  wv  q  /nky  icqiuzi, 
yganfiri  kau  ro  owua,  rt  dk  u'kayiu  tu  yovara  (VBekk.  p.  68,69). 
Patet  igitur  iam  ante  Hipparchuni  paullo  post  Arati  ipsius  tempus 
seripturas  illas  per  exeniplaria  poetae  traditas  fuisse.  Iteramus 
quae  in  Hermae  volumine  XIX  p.  122  de  omni  hac  quaestione 
professi  sumus:  'Cum  multa  ac  gravia  Aratum  errasse  ex  Hipparcho 
satis  eonstet,  non  traditionis  certissimae  et  pervetustae  Vitium  sed 
neglegentiam  poetae  vel  rerum  astrononiicaruni  inscitiarn  ineusa- 
biwus.    Frustra  igitur,  ut  Aratum  purgaret,  mihi  sua  (p.  9  edit.) 
üiteputa88e  Buttmannus  videtur,  quae  adponenda  sunt:  'Istud  mihi 
haud  persuadetur,  lapsuni  esse  Aratum  ignoratione  signi  omnium 
uotissimi,  cuius  quinque  tertiae  magnitudinis  steilae  eaeque  si  quae 
aliae  iicr^cnßoi  et,  ut  videmus,  ob  tormam  singularein  digitis  olim 
quottidie  monstratae  parvum  illud  signum  totum  opplent.  Mo 
igitur  ipso  «betiftoipoi*  evincitur,  affirmative  hune  versum  lecti- 
tatum  fuisse  in  antiquissimis,  quae  Hipparelius  non  viderit,  exemplis; 
et  commode  a  Vindobonensi  oflfertur  scriptura  *rt  yao>  (seil,  pro 
€ov  yaQy):  quo  tarnen  efticitur  in  iis,  quae  huue  versum  prae- 
cedunt,  ut  fulgens  praedicatum  esse  hoc  siguuni*  etc.  Mittanius 
Vindobonensem ;  nulla  emendandi  necessitas'.    Iniquius  de  Arato 
olim  haec  a  nobis  dicta  nunc  dolemus.    Splendet  euim  partieuia 
quidem  Cassiepeae  dilucide,  quae  ex  parte  iure  obscura  dicetur 
Duunullis  tigurae  membris  stellarum  fulgore  orbatis.  Rem  intelle- 
xinius  ipsi,  cum  tradita  autiquorum  de  Arato  iudieia  persequeremur 
i.cf.  cap.  VIII);  monuit  etiam  Wilamowitzius. 

V.  198  ntmutOftivov»  Hipparchi  corroboratur  Marciani  et  textu 
et  scholii  lemmatis  ac  paraphrasi  'slvdoofitd^g  l,tb  firjoi  xtxa- 
Oftivov]  tjg  JCQog  ovy*Qiotv  ri~tg  ftitT(>6g.  zu  di  w/MOiiivov»  Y.t%ioqi- 
aitivov.  ov  yao  jtävv  .thpiov  avzr^g  ioviv.  yodtftzai  dt  xai  «x*X0/U- 
fiivov,  iV"  i]  zt^q^vi^tivov:  quamquam  scholii  explicationem  iui- 
probandam  censemus.  Nam  /.alwoital  zivu  est  'praestare  alicui', 

ll  oi  codex  Pariaiuus  A  24«J3  B.  XUI-XIV  icf.  intra  Iusequeus 
scholium  proisus  corruptuin. 

Philoiojj.  rnter»uchuug«u  XII.  «J 


82 


ARATEA 


xexaauivog  'praemineng'  'ornatug',  poetis  potiggimum  conguetnm. 
Ergo  dicitur  Andromedae  figura  sub  matre  excelleng  vel  gplendore 
digtincta  volvi  nec  referri  potest  «/.exaofth'or*  illud  ad  intervallum 
quo  dirimitur  a  filia  Cassiepea.  Recte  ante  nos  Voggiug  verborum 
sententiara  percepit,  ut  tarnen  de  integritate  et  genuina  forma  dnbi- 
tationeg  movere  quam  aequiescere  in  traditig  mallet  Etenim 
opperiri  ge  fatetur,  qnid  virgini  coram  matre  accidat  tarn  extirae- 
gcendum,  ut  «afoov  ayalfta»  dicatur,  et  quaerere  tale  quid  in 
participio  *xe*aofitoov*.  Regpondemus  gcivigge  de  nobilissimo 
Andromedae  infortunio  lectoreg  quantum  satig  e88et  neque  opus 
fuisge  accuratiore  quadam  notitia  give  ex  mala  Voggii  coniectura 
«reraofiivor*  'paggig  manibug'  give  ex  antiqua  quadam  gugpi- 
ciuncula  «xexofifiivov»  'plangeng'  hanrienda. 

V.  79  et  codiceg  Hipparchei  et  parapbragig  (xai  iv  t?;  nav- 
0*Xr,\<>>  h.(fuveiQ)  gcripturam  Marciani  rioionoh  tutantnr,  item 
gcholii  Marciani  lemma,  nisi  quod  enarrator  quagi  praescriptum 
egget  4aumoi»  explieare  pergit:  to  öl  *doionob  taoi  xara  trtv 
lafdtofjTtjct.   Egt  tlowcog  gub  oculog  cadeng',  elg  ilna  nbcxtov. 

XVII. 

I  p.  1S9  E  tyu  öojQ  öl  kiyerai  i;io  rov  "Aqoltov  xai  to  rag 
nXtidöag  S$  finvov  aarigag  ntguyetv'  «ima*  yäg  (pijoiv  (v.  261 
-262) 

Ixelvai  kftiQQr}6i)v  xaUovrat, 
f^*  olat  ;c(Q  toiöat  i;i6ifnai.  o 
/.avÖctvei  ö*  aizöv  tot  yag  attviaavvi  h  ai&gli*  xai  aaekrjvqt 
VVXTi   (paivovzui   aottgtg  iura   tv  aii;t   ntguxo^tvot.  Sequitur 
Attali  fr.  13. 

1  xi'f-x  &o^  V  |  2  7i).r,iüAaq  L. 

XVIII. 

1.  I  p.  174  D    ctgi  dl  rijg  &iaevjg  zi.g  /LttyäÄrjg'AgxTov  6  ulv 
EvöoSog  tf  fjOiv' 

vno  öl  ji]Y  X€<paXr}V  rrg  fidyaXng  "Agxxov  o\  Aiöviaoi  xsivtai, 
i .to  61  vovg  oiiio&iovg  7itöag  6  Aiiov,  ngo  Öl  twv  Itingoo- 
&ltor  jtoöwv  ir^'Agxiov  aoii.g  Ion  (/.a/nTiQog\  kaimgöxegog  & 
dt  vno  %a  o;rio&ia  yovara,  xai  akkog  vno  roig  ortio&iovg 
jrööag. 


Digitized  by  Google 


II.  DE  AR  ATI  CODICE  HIPPARCHEO.  83 

o  6k  "Agaxog  (v.  147—148)' 

•aqot}  dt  ol  Atdvuoi,  fttoofi  d'  vrco  Kagxivog  loxlv, 

10  rZOGOl   d*   OHlO&OXtOOlOl  AtlUV  V7tO  V.Cthu  (patLVtl. 

t.vl  dt  xiöv  tigrjtiviov  uottoiov  (143 — 145)* 

xniög  ol  rrgo  rtööäiv  fftgtxai  xalog  xe  fityag  xt. 
elg  fth  vmuftaluiv,  tlg  d*  l^io&ev  xaxtovxwv, 
a/.'/.og  6*'  ovgatoig  vno  yoivaaiv. 

5  suppl  Scaliger  ||  »13  vn  wuaiwv  LV  ut  infra:  correxi  ex  Marciano;  item 
olim  ScaJiger  ]  14  ovpaioig  Marcianus:  oigaiaigY,  ovgdi^  L. 

2.  I  p.  184  A  Iv  dt  xolg  l£%  ntgl  xrtg"Agxxov  /tavxtXtug  oV 
xoval  uoi  ctyvotlv,  6  utv  EidoBog  oixio  Uyiov' 

Ino  di  xrtv  xt(fah)v  xrtg  fttyabjg  "Agxxov  ol  Aidvftoi  xeivxai, 
/.ata  utoov  dt  6  Kagxivog,  lud  di  xoig  orcio&iovg  nödag  6 
5  Aiiov. 

6  dt  "Agaxog  (v.  147-148)' 

xgaxi  de  ol  Jidv/not.  ueoot]  d*  vjto  Kagxivog  koxlv, 
Ttoool  d'  (jrtto&oxtgotoi  Atiiv  V7CO  xa'ka  (fatlvti. 

Sequilar  Attali  fr.  9. 

2  ovxvjq  V  [|  4  ft&rqv  V  (l  "  fitoor,  <J'  L:  (xtaq  6 '  V,  /x'oy  (sine  <T)  Mar- 
cianus 0  bno  LV  ||  iaxi  V  ||  s  Ino  LV. 

3.  I  p.  1S4  D  oxi  dt  t.ti  xwv  itU7igoo&ta)v  ftoöütv  xtixai  6 
roxt('jx£gog  xwv  f.yovutriüv  iv  x(ö  ftXiv&lfß  (Magnae  Ursae),  (pavtgov 
uoi£i  6  fikv  EvdoSog  /.iyajv  ovxug' 

7xgo   dt  xiov   tUicgooSiiov  rtodiov  xijg  'Agxxov   aox^g  lau 
n         /.au  7106g. 

6  di  y'Agaxog  (v.  143-  144)' 

olog  ol  icgo  rcodiöv  (ftgtxai  xah'/g  xt  fttyag  xt, 
elg  /Lttv  vitioiiaiiijv,  t]g  d*  i5c6&tv  xariovriov. 

S  vn'  (vfiaiüiv  LV. 

Pasilla  emendatiuncula  Marciano  Arati  v.  147  ex  Hipparcho 
et  reeentioribus  codicibus  obtingit  nitöoi,  ö'»  pro  «utoi,». 

Graviu9  mihi  poeta  emolumentum  ex  altero  Hipparchi  testi- 

6* 


Digitized  by  Google 


84 


ARATEA 


monio  v.  143  capere  videtur.    Qua  re  totum  locum  adscribimus 
(v.  137—143): 

zr]g  v/ctg  autpoxigiuv  wuwv  ti/.lootxai  aaxrjg, 
xoaoog  fttv  tttyi&tt,  xotrt  d*  iyxttutvog  aty/.tj, 
olog  xai  utyah^g  ovgr]v  vnotfaivtxat  'Idgxxov' 
dttvt)  yag  xtivr^  dttvoi  dt  oi  iyyu&tv  tiolv 
aoitgtg.    oix  av  xoig  yt  Idtuv  i/ctxtxfjr'jgaio. 
otög  oi  ;cqo  uodütv  r/  i  gi  Kit  xa?.6g  xt  (t4yet£  xt  xi'k. 
Scribi  posse  et  'olog  admirativum  et  «xoiog*  quoqne  demonstrativuui 
patet.   Utrumque  Hipparchi  Codices  diversis  locis  exhibent,  <>olog» 
Marcianus  lemmate  insuper  scholiastae  sublevatus.  Ergo  dicimus 
alterum  illud  qaod  idem  est  in  Marciano  («olog»)  ex  simili  aliquo 
codice  in  archetypum  librornm  Hipparcheorum  interpolatnm  esse 
ac  *xoiog*  restituendum. 

XIX. 

I  p.  1SS  B  bii  dt  xov  Kgtov  o  ^gaxog  ayvotiv  poi  doy.it 

Ifywv  aixov  aif  avr)  ytvto&at  Iv  zi]  icavoth'jvot  dta  xx)v  ^.txgöxr^a 

xtöv  aoxtgwv,  dtiv  dt  OT}fietovO&at  tijv  &totv  aixov  ix  xt  tiöv 

h  zy]  Cutvrj  xi]g  'Avdgoutdag  aoxtgwv  xai  ix  tot  jxagaxttuivov 

aixtp  a.c*  agxxov  Tgtywvof  Atytt  yag  ovxio  ntgi  avxov  (v.  225)'  o 

avxov  xai  hgtoio  Öoiuxaxat  tiat  xiktvitot. 

xai  tax'  oUyov  iutif  'tgii  (v.  228—230)' 

avxog  [ttr  vta&rjg  xai  avaoxtgog  ola  ot'/.rjvij 

oxeipao&ai,  w(/y»7;  d'  av  öuiog  l?ctxtxur]gaio 

Avdgotttd^g'  ö/.tyov  yug  v:c    avxrjv  toxrjgtxxat.  10 

xai  jiähv  (v.  233.  235— 238)' 

toxi  dt  rot  xai  ix*  aü.o  xtrvyutvov  iyyv&i  orua  .  .  . 

JtKxmxbv  /r/.tigioiv  toatoittvraiv  tor/.og 

au(f  oxigrto  '  i]  d    oi  xt  x6otr  ua).a  d    toxtv  ixoiit\ 

tvgto&at'  ?ctgi  yag  /co/Jiov  tväoxtgög  ioxiv.  15 

xiov  o/.iyov  Kgtov  voxtuhtgot  aaxtgig  tialv. 

1  £ni  6t  xov  zQtov  om  L  ||  3  Aü  L  |  8  oth't%ij  ut  Marcianus  cum  para- 
phrasi:  ottijvy  lemma  Marciaui  ||  9  £nittxvnt)naio  V  ||  10  iat^gtxxaih  Marcianus: 
-To  V  1;  14  u/j(fOT^(j^o'  /;  6'  Marcianus,  a/tff  otio/jOt  6'  V:  d^ottgaig  y  «5*  L. 

I  p.  1S9  C  aj./.a  xo  /ragtrotttvov  xot  Kgtut  dtaaatftbv  t7tt)Jyti 
orziog  (v.  231—232)* 

utooofft  de  TQt.it t  uiyuv  olgavöv,  ijj  ntg  axgat 
Xithti  xai  Zv'ni,  7Ttgtrt).ÄtTai  QgtüJVog. 


Digitized  by  Google 


II.  DE  ARATI  CODICE  HIPPARCHEO. 


85 


V.  233  «exi*  omissum  Marciani  texta  paraphrasi  lemmate  ab 
Hipparcho  Arato  redditur,  ne  Vitium  prosodiacum  inesse  pergat. 

XX. 

I  p.  1 88  E  ipevdujg  öe  keyexai  Kai  xavxa  vno  xov  'Agaxov 
(v.  239—240)' 

oi  6'  ctg*  ext  Ttgoxeoio,  exi  <T  iv  ;cgoßoi.ijoi  voxoio 

5  ol  yag  afucf  oiegoi  voxuoxegoL  doi  xov  Kgiov ,  aiV  6  dg  avxütv. 
3  ngoTtgw  V  Marcianus:  ngoTtgip  L. 

*ngoßoh]ot»  Hipparchus  cum  recentiorum  nonnullis,  «Jigouo- 
).ftai*  Marcianus  cum  lemmate  et  scholiasta.  Et  hoc  quidem  cum 
facile  intellegatur  de  Africo  'prodeunte',  illud  ad  Wim  venti  proi- 
cientem'  pertinet  Et  meminimus  Od.  V  331  sq.:  alloxe  /uv  xe 
Noxog  Bogifi  ngoßaleaxe  (fegeo&ai,  a'Ü.oxe  d1  alt*  Evgog  Zeyvgip 
ii^aaxe  dnuxeiv.  Haesitautes  de  reponenda  scriptura  antiquissimum 
testem  sectamur. 

XXL 

I  p.  182  C  Sri  de  rcagogaua  toxi  xov  EtdöSov  xal  xov  Aga- 
tov  xo  7tegi  xov  noda  (cf.  VI)  xcri  ovx  auagxrjfia,  6itkov  yivexai 
i%xdv  loircütv  xiüv  Xeyoutviov  v(f>  h.axigov  negl  xov  'Evyovvaoiv, 
7i(Qi  uev  yag  xrjg  Avgag  6  "Agaxog  kiywv  (v.  271—273) 
5  xcr<J  <T  e&exo  —  (fi]oiv  avxrjv  —  rcgo;tagoi&ev  anev- 

&eog  EiöwXoio 
ovgavov  eiaayaywv'  xo  <5'  hü  oxeleeooi  ntxr^ov 
yovvaxl  ol  oxaiij)  neXäei. 
xo  de  ngbg  xij  Avga  axeXog  ioxi  xeluevov  bei  xrjg  xov  Jga'Aovxog 
10  xeyaXrjg.    naXiv  de  izegl  xrg  avaxoXr]g  xov  'Evyovvaoi  Xtyiov  <fr\ol 
(?.  612—  614)' 

ftovrjv  d'  i7ti  XrjXal  ayovoi 
de*ixegr)v  xvij/ir/v  avxrg  i/ciyovvidog  axgtg 
ahl  yvv%,  aiei  de  Avgrj  /cagarceTtxr^StOS* 
15  aXX'  r)  ngog  xij  dvaei  xvrjftrj  eaxlv  r)  itgoavaxe'ti.ovoa,  v.ai  ovx  toztv 
avxrt  Inl  xrjg  xe(faXr]g  xov  Jqaxovxog.   örjXov  ovv,  oxi  h.eivr^v  agi- 


86  ARATEA 

0 

azegav  leyet.    avurpioviov  de  zovzotg  y.ai  eui  zfjg  avazo)S;g  tov 
Aeovzög  amaiv  (v.  591—593)* 

avzag  o  ye  yvv§ 
rtfuevog  SlXa  uev  ijöt},  azag  yovv  Kai  nbda  Xatov  2ü 
OVTtüi  xvfiaivovzog  v;toazgi(pei  'Qy.eavoio. 

(pavegbv  ovv  h.  navzviv  ytvezat,  dtozi  zb  agiozegbv  o/.e"/.og  (fttoi 

y.afrr]y.eiv  Lei  zt)v  tov  Jgay.ovzog  y.erpalrtv. 

I  ort  V  |  4  6  "Afjurot;  tiyw  om  L  ||  5  xutu  d'  V  |  7  axt/.ttat  V  |  10  )Jyajv 
om  L  ||  12  uyovaiv  L  ||  14  yvh$  aiu  dh  V  Marcianus:  yvi$ai  i,th  L  |  /.vqij  Mar- 
cianus  ||  15  a/J.tj  LV  |  naoaiaxt/J.ovaa  L. 

2.  I  p.  1S6  E  Y.ai  e/zi  zrtg  Aigag  de  b^otiug  Aeyei  6  " -Igaxog 
(v.  271)' 

y.ad  d*  e&ezo  —  (prtaiv  'avzqv  6  'Egfiijg3  —  ngo:zä- 

goi9ev  anev&eog  Eiöükoio. 

3  xaiMDeto  L,  xctd'  Utxo  V  ||  4  «V  tvtiot  V. 

3.  II  p.  214  C  vsio&eftevog  zoivvv  b"Agazog  e;ci  zitg  avuzoi.i.g 
zrjv  agxTjV  tov  Kagy.ivov  (pi.oi  (v.  572  —  59S)  toi    uev  St&cpavot 
dedv/.evat  zb  i'utov,  zov  de  voztov  'ix^vog  zb  eiog  zftg  gayteog, 
zov  <$'  Evyo(v)vaatv  zu  liieg  zrtv  yaozegu,  zov  de  Orptovxov  eojg  ziür 
iuftojv,  zov  de  "0<piv  bv  eyet  b  >l)(ptovxog  eiog  zov  aixtvog,  zov  de  5 
'  4gy.zo(pvlay.og  cliov  fiegog  Ii  zb  ijfuov'  avazi'/Miv  di  (f  itoi  zov 
3£2glwvog  zr)v  i^ojv^v  xai  zovg  louovg.   za  eigijteva  zoLvvv  aoxoa 
roig  Jtdviioig  y.az'  avzbv  (Aratuni)  a  uev  ovvavazeXXei  a  de  avri- 
y.azadvvei.    6  de  Ei'doljog  eg~agt&juovtievog ,  baa  iaziv  vueg  yf:g, 
zov  Kagy.ivov  agyouivov  avazikkeiv  rprtal  zov  *Evyo(v)vuoiv  okov  10 
eivai  (pavegöv,  zov  di  2Zze(pävov  zb  rjitov  xai  lijv  tov  Agy.zo- 
(fiXay.og  y.e(pab)v  y.ai  zi]v  zov  'Qipioiyov  y.e(fa).r)v  y.ai  xr]v  ovgav 
zov  lyofievov  "0(p۟iQ,  zuiv  de  ngbg  vozov  'Qgiwva  6).ov  y.ai  zol 
vozLov  'ix&vog  zu  7tgbg  zrtv  y.eq?aXm>.  6        ovv  2zi(pavog  (v.  572) 
y.aza  zbv  "Agazov  eyytaza  oviifftovei  .  .  .  xaza  flivzoi  ye  tov  Et-  15 
doSov  dr\  'kovözi  diaymei . . .  'iva  dl  ut]  dia  navzbg  btiortuaivuLie&a 
zovzo,  dtuhi;tzeov  Y.a&ökov,  dtbzi  ui)  buoiiog  avayguyovotv  a/xyo- 
zegoig  ov  dvvazbv  btariotp  aizwv  avfupwveiv  zb  (fuivöuevov  xziJ 

4  de  L  ||  5  tov  dh  <)<ftv  —  ttvytro+  om  L  [|  0  tx).hov  V  |  iftjatv  L  ||  7  xal 
scripsi:  xara  LV  ||  12  otflov  V  [|  13  xmv  corr  Scaliger:  tov  LV  ||  vor'  wQiojva  V  j| 
17  dtoti  udfit]  6.  V,  ötozi  flliii  ,ui)  6.  L  ||  17,1s  clmfoxtQoti  scripsi:  auifö- 
ztgoi  LV  ||  IS  tÖ»-  V. 


Digitized  by  Google 


Ii.  DE  ARATI  CüDICE  HIPPAttCHEO. 


87 


4.  II  p.  216  E  tov  de  AeovTog  aQZOftbov  avarekheiv  6  ftev 
^qotos  (pi;oi  (v.  590 — 595)  ra  te  ovv  T(ji  Kaoxtvot  dedvxevai  xal 
tov  uitxöv,  tov  de  }Evyo(v)vaOiv  iri  tov  aoiOTeobv  7toda  xal  yovv 
aTTokeineo&ai,  tu  de  loina  dedvxevai,  ävaTÜ.keiv  de  tt)v  xe(pa).riv 
5  tov  "YÖqov  xal  tov  Aayiobv  xal  tov  ÜQOXvva  xal  TOvg  kfxnQO- 
o&lovg  nodag  tov  Kvvog.  tu>  de  'AqaTvt  b^ouog  xal  EvdoSog  arto- 
ffaheTai.  Cf.  Achill.  IV  supra  p.  44. 

2  tftjalv  L  D  2,  3  xal  tov  Ätxov  scripsi  ex  Arato  v.  5*1 1 :  xal  tovöe  tov  V, 
StSvxfvat  (sequente  14  fere  litterarum  lacuna)  tov  ivy.  (sine  dt)  L. 

Inter  v.  612  et  613  in  recentibus  codicibus  insertus  est  bic 
ver8iculu8  (uovov-)  deivbv  iyeGTijün'  'Oquovxea'  tov  fikv  hteixa 
vel  insolenti  nominis  forma,  quae  nisi  'Offiovyog  nnnqaam  est  apud 
Aratum1),  suspectus.  Omittunt  rectissime  cum  Marcianus  tum 
Hipparchus. 

V.  593  Ingeniculus  sinistrnm  pedem  dicitur  nondum  subvertere 
xvftalvovTog  —  'ilxeavoio.  Quod  cum  perperam  interpretaretur 
Vossius  'ex  Oceano  spumantf,  laborare  locum  et  medela  procuran- 
dum  esse  nuntiavit.  Nam  etsi  verissime  dixit  &a,uvujv  irtedvoeTo 
Od.  VI  127  esse  fex  virgultis  submersit',  noluit  tarnen  attendere 
factitivam  verbi  finiti  structuram  Arateam,  qua  cognita  ita  potius 
vertendum  esse  patet:  'sub  spumante  Oceano  vertit  genu  et  pedem 
sinistrnm'1).  Denique  xv/i*  oidovvTog  Vossianum  perdita  opera  pro- 
cusum  esse  probatorum  testium  consensus  demonstrat. 

M  Extra  carmeu  Arateum  num  falsae  formae  Otftovytvq  patrocinari  possis 
excmplo  tjviozoi-tjVioyevQ,  baesitamus  admodum. 
*)  Monuit  Wilamowitzius. 

I  p.  190  B  na'Kiv  T£  6  'lioaTog  iv  Toig  IZfjg  ctyvoel  Inl  tov 
"Ogvi&og  Xeyojv  (v.  276—277)' 

a)X  o  fiev  rjegoeig,  tcc  de  oi  fast  TeTQiqyvvxai 
aOTQc'toiv  ovtl  Ihjv  fteyaloig,  ctTcto  ov  [itv  aqavQOlg. 
5  xal  yao  noX'kovg  xal  Xau/cgoig  aoieoag  exet  6  "Oovtg. 

3  hu  TfxgriyyvTai  Vossius:  tntre Xfj^yvvxai  L  *  Marcianus,  yarai  L, 

IniTtTQriyTpnat  V. 

Contra  recentiorum  scripturam  »uTeqa  TBTorjxvvTai»  Hipparchi 
et  Marciani  eflficit  concordia,  ut  «hti»  v.  276  edendum  sit.  Natum 


Digitized  by  Google 


88 


ARATEA 


esse  «7ttega»  illud  ex  loci  interpretatione  paraphrasis  in  scholio 
monstrat  baec:  all1  d  uev  r]egöetg]  a).V  6  uh  Kvxvog  auvdgog 
Tttug  lott,  to  de  7ttega  avtov  tetgäyvvtat  xori  avtcc  ov  navt* 
katurgä.  Rectissime  igitur  Vossius  «r«  dt  oi  erct*  diremit,  nt 
sententia  sit:  Mpse  quidem  obscurns,  quae  autem  in  eins  super- 
ficie  exstant  stellis  nec  lucidis  nec  languidis  cxasperata  sunt*. 

XXIII. 

I  p.  193  D  ayvoei  de  6  *4gatog  y.ai  ev  tt[i  aategtOfuf/  trjc 
Agyoig.  (frtai  yag  avryg  to  a;to  tr^g  icgt(tgag  uegog  ewg  rot 
iatov  avaategtatov  elvat  keyiov  ovttog  (v.  349 — 350)* 

y.ai  ta  uev  r)egir{  y.ai  ccvaategog  axgi  nag1  avtov 
iatov  ano  ngo'tgr^g  (fegetat,  ta  de  naaa  qjaetvrj.  5 
oi  yag  hii  rijg  anotourjg  tov  Wmiov  xeiuevot  Xa(.tngot  ctotegeg .  .  . 
tco'/.v  rrgog  avarotfv  Txaga'Ü.aaoovotv. 

5  tfativt,  L  Marcianu8:  <futlveiV\  probat  L  Marciani  scripturam  mani- 
festa  membrorum  oppositio  tu  uev  q'fp/jj  —  tu  61  rpcuivt)  fj  6  hü  corr  Sca- 
liger: tx  LV. 


XXIV. 

1.  I  p.  190  C  lv  de  toig  l£ijQ  6  ÜJgatog  etmuv  rregt  tov  urt- 
y.ett  deiv  nvyvortXoeiv ,  otav  tlv  ToBötr^v  6  rjXtog  ag^tat  dta- 
nogeveo&at,  orjtela  ßov?.6uevog  vrtodei£at  tov  y.atgov  tovtov  qp^oh 
(▼.303—310)' 

orjta  de  tot  y.eivrtg  wgrtg  y.ai  uqvog  eyelvov  5 
~y.ogniog  avtek/Aov  etil  vcvuatt-g  litt  vvy.tog. 
r.tot  yag  ueta  T6£ov  avD.y.etat  ly^'&t  Kevtgov 
ToEevtrtg'  6).iyov  de  nagotregog  'iotatat  avtov 
—y.og/riog  avtiU.iov,  u  <T  aveg%erat  avtlv.a  (.taXXov. 
trtuog  y.ai  y.eqpa).r]  Kvvooovgldog  ay.go&t  vvxrog  10 
vipi  ua'/.a  tgoxäet'  0  de  dvetat  fjio&t  ngö 
a&goog  ^Rgiiov,  Kijrpevg  d*  ano  yetgog  in  \%vv. 
Sequitur  Attali  fr.  14. 

2  ör'  up  L  II  6  xul  ante  Zx.  V  |  7  ,Utu  LV:  fdya  Ls  ||  8  nagohegov 
superscripto  g  Marcianus  ||  10  xal  ante  xe<f.  LV  ut  Marcianus  inter  lineas: 
om  Marciani  textus  ||  xcfu/.i/  V  Marcianus:  xtya/.rjv  L  ||  12  «dpoo«  L  Mar- 
canus:  dSgotoq  V,  cf.  4De  Attal.  Rhod.'  p.  XII. 


Digitized  by  Google 


II.  DE  ARATI  CODICE  HIPPARC 


ms 


89 


2.  I  p.  191  D  7CQo  trjg  ctvatoXrjg  ovv  tov  r)Xiov,  eti  tijg  vvxtbg 
iveat^xviag  xai  ßXe7tofUviov  rwv  aatigiüv/arjiielov'  ((prjolv)  "eotio 
ZxoQrtiog  avateXXwv  Xqyovoqg  trjg  vvxtog\  evXoyov  tolvvv  xai 
to  Xoina  artuela  eti  vvxrog  ovoyg  vnoyga^eiv  avtov  riilv ,  et 
5  ueXXei  arjuela  (hat.  drjXov  de  tovto  yivetai  xai  h.  tov  avtbv 
tov  'stgatov  irci  fih  trjg  Ugxtov  Xeyeiv  (v.  308) 

trjpog  xai  xeyaXr)  Kvvooovgtdog  axgo&i  vvxtog 
ug  av  rtfgi  ta  eaxara  trjg  vvxtog,  hei  de  tov  'Qgiwvog  (v.  309) 

o  de  dverai  rjuid-t  ngo' 
10  orreg  eati  7tgb  rijg  r]ovg  xai  ov  fta  Jla  ngo  tov  r)Xlov  rjdrj  ava- 
uXXovtog  ev  tfj  agxfj  tovtov.    Cf.  Attali  fr.  15. 

2  aoTQotv  L  ||  3  rollt  v  om  L  [|  4  at/fiein  big  scriptum  in  L  fl  toxi  v.  Vl| 
5  niD.ot  L  Q  yivexai  om  L. 

V.  304  <7tvitatr(g  ini  vvxtog*  'per  noctis  finem',  'versus  solis 
ortum',  ut  seboliasta,  eonstat  Hipparcbi  et  Marciani  fide  et  tenta- 
tam  frustra  a  Vossio  est,  cui  <fri>  novare  praeplacuit  quam  bene 
tradita  agnoscere. 

V.  305  «/uera  To^ov*  praebent  Hipparchi  Codices,  nt  putamus 
corrupti  ex  *^eya»  quod  Marciano  offertnr.  Neqae  enim  apte 
dicitnr  'post  arenm  extrabitur  Sagittarius  prope  aculeum',  sed 
'simul  cum  arcu\  Et  voluisse  poetam  tale  quid  ostendunt  sequentia: 
oXlyov  de  nagoitegog  i'otatai  avtov  —xog/ctog  avtfXXtov ,  o  d' 
avigxetai  aitixa  itäXXov.  Nam  *avtov*  et  «o  dfr  ad  Sagittarium 
spectant  simul  cum  arcu  uuam  figurae  speciem  complentem.  Sin 
minus  ita  censuisset  Aratus,  necessario  non  Sagittarium  sed  arcum 
proxime  ad  stimulum  Scorpii  accedere  dixisset,  quos  inter  se  paene 
cohaerere  antiqui  homines  credebant:  schol.  v.  304  6  2xog7tiog 
fttxgov  ngb  trjg  tov  r)Xiov  avatoXijg  S-ewgeltat  btl  tijg  avatoXfjg 
rov  bgitovtog '  tote  yag  aviißatvet  t(  Kivtgov  tov  Sxognlov  ava- 
riXXov  &ewgela&ai  xai  tr)v  tov  To^otov  xogiovida  (partem  ex- 
tremam  i.  e.  arcum)  awaittovaav  ttfi  Khtgy.  Cf.  v.  505, 6.  Cor- 
rnptela  igitur  etsi  non  gravis  archetypum  Hipparchi  obsedisse  existi- 
manda  est. 

XXV. 

1 .  1  p.  1 0.'i  E  h  dl  tolg  irpeZrjg  6  ^igatog  bceX&wv  ta  Xouia 
tüiv  votwrtiQwv  aotQiov  tov  Ztpdiaxov  eniyigei  tavti  (v.  307 — 369)* 


Digitized  by  Google 


90  ARATEA 

oi  d'  6?uyot  ^ttxgoi,  okiyit       ^y^tiutvoi  atyhj 
/utoob&i  n^daXiov  xai  Ki'txtog  tiklooovxai, 
ykavxov  xearqwtiQ  v?cb  wAtvgfjOt  slayujov.  5 
Iv  dt  xoixotg  ;cagtiogaxivai  (toi   öoxti  (ovxwg  yag  dti  kiytiv) 
vnolaßwv  ^tia^v  xov  icifiatiov  xui  xov  K^xovg  xtio&ai  xoig 
avwvvfiovg  aoxtgag.   dti  yag  aixoig  utxaSv  xov  JJoxa^oi  xai  xov 
ntjdaXiov  xtio&ai  .  .  .  avtbg  öl  b  "Agaxog  tu  Ki]x6g  <f  itot  xtioüca 
(v.  358)  W 

[iaibv  irceg  nozaitoC  ßtßXruivov  aoxtgbtvxog. 
dt)Xov  ovv,  ort  xoig  i/cb  xoj  Aaywvt  aoiiyag  Öti  xtiG&ai  utxaSi 
tov  Jloiaftov  xai  tov  n^da'Uov.   xai  Evdo$OQ  de,  cog  faltig  (pautv, 
ovtlü  Xiyti. 

3  uh(h'io  L  !|  5  ?.uywov  L  j!  ti  <fttalv  L  [j  12  /.aytp  L. 

2.  I  p.  195  E  ßovtexat  yag  Xiytiv  (v.  307— 3S5  AratüS).  ort 
(xtiuSL  tov  ni]öaXiov  xai  rot  Kitxovg  Lieb  tov  Aayiobv  xeivxat 
aotigtg  aviövvuot,  bXtyoi  tot  rtXtftei  xai  xvt  peyi&ti.  oi  yag 
oixio  xeivxat,  vjoxe  ix  irg  Ütotiug  avxtov  buouog  diaf.iog(fiofHtvcxi 
%u~)a  *:  xuxaoxtvaOfAa  xt ,  ola  toxi  xa  Koma  aoxga  a  dtexvtcwoe  5 
ttg  tojv  agxaiwv.  oixexi  dt  t;cttiaktxo  itävxa  dia^ogfpwoai'  jioXXuv 
yag  ovxwv  aoiigwv  xibv  xai'  idlav  ditggtitftevwv  OVX  av  idvvrj&i, 
ivi  O'/ijUaTi  /ctQÜ.aitiv  aixoig  fra  uogffojoag»  (v.  375)'  <$/' 
rjv  alxlav  idoitv  avtoi  xoig  nagaxetfievovg  ;nog  aXXijXotg  aoxigug 
xai  *b(.ti]ytgiag*  (v.  379)  zri  oyi]iiaxi  dia.c'/.äoai  xai  ovouaxonoiffiai.  tö 

S  ntQtXttßelvViW:  utTiüaJftr  L,  utT«riu).Hv  V  ||  10  G/i)uazi  seripsi,  cf. 
v.  3bU  sqq. :  övöftau  LV. 

XXVI. 

1.  I  p.  196  A  t^i]g  di  ffroir  6  !sigaxog  jeegi  xov  Qvfitaz^giov 
(v.  402—407)' 

aiiug  vit   ai&0(tivt{i  Kivxg<;t  xtgaog  (.uyakoio 

^xog  ciov  uyxi  voxoto  Ovx^gwv  alwgtixai. 

xov  d'  ijxoi  okiyov  litv  tut  %g6vov  vipöü*  iövxog  5 

jctvotat'  avxutigrv  yag  atigtrai  l-igxxoigoio' 

xai  jol  uiv  uu).a  uäy/i  utii\ogoi  tioi  xikti&oi 

Ugxiovgov,  rb  dt  tiaoaov  vq>*  tosetgi^v  äXa  vtixai. 

4  ctiwoHTui  L  Marcianus:  aiatgijtai  V  ut  infra  ||  5  t)'  i,ioi  V  Marciauus: 

dt}  toi  L  ||  ü  ,7tia<-f  V. 


Digitized  by  Googl 


II.  DE  ARATI  CODICE  HIPPAItCHEO. 


91 


h  dk  vovrotg  doxei  uoi  ctyvoeiv  6  "4gaxog  vrtoXaußaviov ,  baov 
U7t(%€t  6  L4gx.Toigog  CtTlO  XOV  U€l  (pavegov  tzoXov,  TOOOVTOV  invix/UV 
xai  to  Quuiatrßiov  aixb  tov  voxiov  jzö'kov.  Seqaitur  Attali  fr.  18. 

2.  I  p.  198  A  axoXov&wg  dk  TovToig  r)yvoi]Tai  xai  to  litupegt',- 
fitvov  nag'  avioi  (v.  4H9 — 440)* 

avxag  o  de$iTegt)v  aiei  xavvovxi  ioixev 
uviia  divioxoio  (JvTrtgiov. 
5  ftera^i  yag  Ttjg  de^täg  x€lQ<>s  xai  tov  h)iTrtgiov  to  te  (-Jitgiov 
o'kov  xeltai  xai  tov  Sxoguiov  toc  jtXeiOTa  ftioy  t)  fikv  yag  de|ta 
X*ig  7ctol  tu  (jXQWXa)  f.iigr]  tvjv  Xqiuiv  xelxai,  to  dk  Gi/niaTrjgiov 
irtö  Toig  loxaioig  utgeoi  tov  -xoqttIov,  wg  xai  aiTog  6  1'JgaTog 
Uyet  (v.  402-403)- 
10  atTug  vn    al&ofiivy  KevrgM  Tigaog  fttyä/.oio 

Sxogjtlov  ayxi  votoio  &iTrjgwv  aiwgüTai. 

2  Ttae  L:  vii$q  V  D  4  örjvwtolo  L  (unde  &ij  vwtoio  Victorius),  öttvwxoio  V 
ut  Marcianus  et  hoc  loco  et  v.  44u :  corr  recentiores  et  Scaliger  |j  7  supplevi  || 
11  aluiQftjai  V. 

V.  406,  7  *tov  —  l4gxTovgov*  Hipparcbus,  tw  (i.  e.  T([i)  —  1-ig- 
xtovqo)*  Marcianus.  Utramque  cogitabile.  Uipparchutu  sectaoiur. 

V.  440  «divwToio  QvrrjQfov*  'rotundae  Arae'  ex  «detviuToio»  et 
törjVioToio»,  qaorum  utrmnqae  nihili  est  (etsi  dtivwxoio  ex  poste- 
riore aliqaa  editione  repetitum  esse  Athenaei  de  poculo  deivog 
quod  vocatur  ecloga  docet  mooente  Wilamowitzio),  recte  mihi  effec- 
tnm  recentiorum  subsidio  videtur. 

XXVII. 

1  I  p.  198  B  *»•  dk  Tolg  ISijg  negi  xwv  Tgonixiov  xai  tov  lar- 
uegivov  xai  tov  t«jdtaxov  xvxlov  Atyiuv  rprtoiv  (v.  467 — 468)* 

atiToi  d'  anlaTieg  xai  agrjgöxeg  aV.rjloioi 
jzavTtg'  axag  (.lixgoj  ye  dvio  dvoiv  avxufigovTai. 
5  ygaffo^itvov  dr)  dixwg,  xai  iv  olg  /nkv  *avToi  ä'  axlaTÜg*  h  olg 
dk  *avToi  de  nlaxitg»  6  ji.xxa.lj6g  <pr)Oi  ßiXxiov  üvai  *avToi  dk 
n'kaxieg*  (xai  yag  ot  ctOTgo  '/.oyot,  ff  rjoi ,  'nkaTiig*  v/toTiO-evrai 
xovg  xe  xgortixoig  xai  xbv  lOrjitgivbv  xai  tov  Ciodtaxov)  xai  tov 
r}Uov  Tag  Tgonag  firj  ccei  hu  tov  avxov  xvxlov  7coteio&at,  aV.a 

2  xvxlov  V:  om  L  |  3  <T  anlaxitq  V:  61  nkatits  L  ||  Ö-7  verba  6  \Uxa- 
loq  —  TiXarieq  V:  om  L. 


Digitized  by  Google 


92 


ARATEA 


TXOXe   ttlv  VOXltüXegov,   TXOXe   Ök  ßoQ€lOT€QOV '  'A(t\  0X1  yivexal  XOVXO,  10 

xai  Evöo$6g  fprjoiv.  Sequitur  Endoxi  et  Attali  (fr.  20)  sententia; 
deinde  pergit  Hipparchus  p.  199  D  bxi  de  xai  'J4gaxog  xolg  /ua&r- 
ttaxtxolg  axoXovittog  tanXaxelgi  avxovg  voel  vnagxovxag,  [ia&ot 
av  xtg  ex  xe  xov  :cegi  xov  iorjtegtvov  Xe'yetv  (v.  513—514) 

de  oi  rjftaxa  vv$iv  ioaiexai  ait(poxigrtotv  15 
ySivovxog  &iqeog.  xoxe  d1  et'agog  ioxauivoto 
—  ov  yag  eui  ttiav  uövov  fjuegav  iorjtegtav  av  r)yev  ev  xe  xtri 
lagt  xai  xot  q>&tvomüg(>),  aXXa  xai  rxXelovag,  ei  nXäxog  el%ev  — 
xai  naltv  ix  xov  knt  xov  xgo.ctxov  Xe'yetv  (v.  197 — 499)' 

xov  uev,  ooov  xe  uaXtoxa,  dt*  oxxw  ftexgrj&ivxog,  20 
nivxe  ttev  evdta  oxgiyexai  xai  vnfgxega  yalqg, 
xa  xgia  6*  iv  7iegäxrr 
Tclatog  yag  exovxog  avxov  xat  dtatge&ivxog  elg  oxxio  (a)dvvaxov  eh  at 
oXa  xuituaxa  avto  xe  xai  xaxio,  lyxexXtf.tivov  xov  xoottov.  alia 
urjv  xat   regt  xov  uodtaxov  Xiywv  oxh  uev  ovxtog  (541 — 543)  25 
öaaov  ä*  6fp&aXftolo  ßoXijg  anoxelvexat  avyx), 
f^axtg  av  xöoort  utv  inodgauot.    avxag  exaoxrj 
10%  uexgq^eioa  dvaj  Ttegixittvexai  aoxga 
oxe  de  ovxtog  (v.  553—558) 

xov  <5'  oooov  xotXoto  nun   'Qxeavoio  Övrjtai  so 
xöaoov  V7iig  yairtg  tpegexat,  uaoj]  d*  ent  vvxxi 
ei,  aiei  dvvovot  dvudexddeg  xvxXoto. 
xoooat  d*  ccvxeXXovoi'  xöoov  ä'  eni  ftrjxog  exaoxrj 
pt/§  aiei  xexävi  oxat.  ooov  xi  7teg  tjitiov  xvxXov 
agXO[tevr>g  a;co  vvxxog  aeigexai  v\p6&i  yalr.g  85 
ov  TjXäxog  eyiovxa,  aXXa  xovvavxiov  ciTiXaxrj  dtetXrt(fivai  /uot  doxei. 
r  xe  yag  ßoXf\  xov  otfd-aXuov  evO-eiä  loxt.  xai  avxx\  l^äxig  xaxa- 
ttexgei  xov  tteytoxov  xai  anXaxrt  xvxXov ,  aXX'  ov%i  tov  nXaxog 
tyovxa,  xov  xe  Ctodtaxov  xa&  ex.aoxrv  htteoav  xai  vvxxa  riutxvxXiov 
avaxeXXet  xai  divei,  xov  r)Xiov  l;ri  xov  anXaxoig  xai  dia  nioov  40 

12  o  add  L  II  13,  14  i  rr.  öruv  n  ix  V  |  15  ioaivtxai  L,  cf.  Arati  v.  235 
ioettOftivgoiv  ||  duqoif  (>tj<ji  Marcianus  ||  16  rorf  Marcianus:  rorf  LV  l|  a^/o- 
ftn  oto  L  ||  17  av  om  L  fl  IS  n).fioi  og  V  |]  21  h'6iaoTQf<p(xui  LV  g  22  xa  V: 
xax  L  |  23  suppl  Wil  ||  25  ort  L  [|  27  av  tooatj  piv  L:  dvxoa  rj/xiv  V| 
30  xio/.oto  L  i|  iVi'rre«  (i.  e.  Sv^Ttu)  Marcianus  ||  31  frr2  V  Geminus  p.  28  E:  ivi  L  j| 
33  xoaaov  V  ut  Marcianus  ||  34  xnäwGiai  Marcianus  (et  ex  coniectura  Sca- 
liger): xerdvx-xai  V,  vuwxcu  L  ||  roanov  V  ||  37  a'vtr]  scripsi:  avrrj  LV  t| 
40  piioov  L. 


Digitized  by  Google 


II.  DE  ARATI  CODICE  HIPPARCHEO. 


93 


twv  Lo)di(ov  (ptnoin \vov "  kni  yctQ  xov  7cXäxog  exovxog  ov  övvaxov 
xovxo  avftßaivetv.  xai  akkwv  öe  7tket6vtov  rpavegog  eaxtv  6 
jigaxog  a7c).axeig  xoig  xvxlovg  vnoxi&etuvog  ctxokov&wg  xoig 
HathjuctTixoig. 

43  rovc  ora  L  H  44  ftu9tj  ante  fxu^imuxoU  iteravit  L. 

2  I  p.  17S  D  uqujtov  fiiv  ovv  6  "Jgaxog  ayvoiiv  /.tot  öoxei  xb 
eyyj.tfia  xov  xoa/tov   vottutov  Iv  roig  vcegi   xi)v  'EM.dda  xoitotg 
xotovxov  eivat ,  wäre  xrjv  /utyioxr.v  rtutgav  ).6yov  iyetv  7tgbg  trjv 
kkaxtot^v  xov  avxov ,  ov  eyei  xa  7c£vxe  itgog  xa  xgia.    i.iyet  ydg 
5  Int  xov  Segtvov  XQ07UY.OV  (v.  497 — 499)" 

xov  (ä£v,  ooov  xe  ftiaXtüza,  dt    oxxu.  utigrftivxog, 
nivxe  fikv  evdta  oxgirfexat  xai  vscigitga  yaittg, 
xa  xgia  d*  Iv  7tegävrr 

4  rbv  ttvröv  om  L  H  T(wnov  post  avröv  ad(J  V  ||  t/ttv  V  fi  7  ivdia- 
GToitpexai  LV. 

V.  467  Attali  et  Hipparchi  exeoiplaria  Aratea  praeter  varie- 
tatem  *ö'  anlaxieg»  et  *öe  7t?.axe£g>  nihil  habuisse  patet.  Quodsi 
«<T  an'Aave'eg»  Marciani  textus  scholiaque  offerunt,  hanc  discrepan- 
tiam  postea  succrevisse  non  certo  quidem  verum  probabiliter  suspi- 
camur.  Qua  repudiata  ad  Hipparchum  recurrendum  esse  rati 
wüaxieg»  poetae  praegresso  Bekkero  vindicamus. 

V.  498  cum  duplici  Hipparchi  testimonio  Marcianus  facit  super- 
scripta  ab  ipso  librario  hac  discrepantia :  ygdcfexat  xai  d^ciqxaxa*. 
Veri  dissimile,  quoniam  quod  supra  terram  idem  non  necessario 
dici  'sublime'  merebitur.  Et  succurrit  textui  Marciani  Achilles 
p.  148  B:  et  di  xtg  ahov  (tropicum  aestivum  circulum)  6ti).oi  eig 
oxxd  fidgtj  xaxä  xov  llgaxov ,  taxat  ftev  ahwv  rtiwe  uiv  VTttg 
yrjv,  xgia  de  V7c6  yi]v.  cf  ^oi  öi  ;ctqi  avxov  ol'xiog  "4gaiog  (v.  49b 
-499) 

nivxe  fitv  k'vdta  OTge<ftTai  xa&'  l.cigxtQa  yaiitg, 
5  xa  xgia  ö    iv  sctgäxit'  üigeog  Öt  oi  iv  xgonai  tiotv 

aitb  xuiv  oxxw  ftegiöv  dr.kiov  xa  7i'evxe  tixeg  yi]v  eyttv,  xa  de 
vgia  V7td  yrjv. 

4  xai  V  |,  5  rcc  om  V  ||  iviQonul  V,  dvTvontä  M  ||  li  öy/.üv  om  V  |j 
Ijtiv  L:  f/ft  V. 


94  ARATEA 

Succurrunt  praeterea,  nisi  fallimur,  Gemini  Phaenomena  p.  16Peta- 
vii:  rzgog  dt  zoizo  zo  yJ.iita  doxti  xcu  6  lAgazog  otvztzax^vai  zr)v 
tojv  Oatvoutvwv  Tzgayuaztiav.  7itg\  ydg  zov  x^egtvov  zgoniv.ov 
ytvxkov  diaktyö/utvag  tprtaiv  ovzog  (v.  497  —  4910' 

zov  luv,  daov  zt  ud'/.toia,  öi    oxtu  uerg^&ivzog, 
7ctvzt  idv  (tvdict)  ozguftxai  xcnlA'  vstegzega  yaiqg, 
tu  zgia  d'  iv  7ttgärtt'  Dtgtog  dt  ol  iv  zgonai  eiaiv. 

5  om  Ambrosianus  ||  inepftev  Ambrosianus  ||  *»  niguzi  xy  Ambrosianus. 

Nam  ex  vctgütr»  facilius  multo  «t;itgitga>  quam  *i'7zigzaza* 
elicitur.  Denique  opitulatur  Anonymus  'Isag.'  p.  1GS  Petav.,  euius 
testimonium  ex  Vaticano  Marciani  et  ceterorum  auctorum  opera 
ita  constituimus: 

zov  tttv,  (öoov)  zt  (uci).taza),  öV  oxzio  utzg^ivzog, 
itivzt  tttv  tvdta  oiQtffCiui  x«#'  v/ctgzega  yairtg, 
za  zgia  ö'  Iv  tttgaz;,'  Ütgtog  di  oi  h  zgojcai  eiaiv. 

1  supplevi  ||  ittTgrjftivTas  V  |J  1  iv6innzQt*ftt(tt  coniungit  V. 

Eodem  versu  (49S)  «/zivze  fth  ivdtaozgty tzai  xori  hcegztga 

yairtg*  vitio  mensura  verbi  solitarii  «tvdtaozgtfftzat*  (  

aegrotat  neqne  potest  nisi  adhibita  Marciani  et  Achillis  codicis 
Medicei  medela  ad  sanitatem  perdnci  tvöta  azgirptzai  xafr'  vnig- 
ztga  yaii>g»,  'quinque  particnlae  in  divo  et  superioribus  terrae 
regionibus  versantur\  Ita  cum  edidissent  quornra  erat  poetam, 
Hilbergius  ('Das  Princip  der  Silbenwägung  in  der  griechischen 
Poesie'  p.  92)  legi  cuidam  metricae  cautissime  observatae  repngnare 
traditam  scripturam  edixit  habuitque  qui  adsentirentur,  veluti 
M.  Schneiderum  p.  16.  Exemplorum  enim  acervo  Hilbergius  do- 
cuisse  reapse  videtur,  breves  syllabas  finales  quae  in  vocalem 
exeunt  in  hexametri  arsi  ab  epicis  poetis  (Homero  et  Hesiodo 
exceptis,  qui  huic  legi  nou  sunt  obsecuti)  plerumque  non  poni 

nisi  in  vocabulis  quorum  mensura  sit  — ^  -       >  ^,  deinde  in 

pedibus  pyrrhichiis,  tum  cum  a  tali  vocabulo  in  vocalem  brevem 
exeunte  incipit  versus,  ut  tarnen  discedentia  hac  regula  exempla  et 
norma  Homeriea  formata  propulsare  coniecturis  infelicibus  (velut  «V- 
di1  ätl  OTgttffzui)  non  debuerit.  Adde  quod  contulit  ipse  Hilber- 
gius, quae  ad  regulam  illam  accommodari  facile  nequeunt,  velut 
v.  1<)24  ym)  (j;rho^  /Y>«  u;ti'2i>)r  vu)  (jgvta  /tdvxa  (ubi  contra  poetae 


Digitized  by 


II.  DE  ARATI  CODICE  HIPPARCHEO. 


95 


usum  et  constantiam  ijota  suspteatus  est  Hilbergius),  y.  599  avv 
Töig  "Ogvi&og  scQuira  rrrfpa  tiioyct  nag'  airijv  (ubi  male  idem 
rcgörega),  v.  34S  oig  jj  ye  rrgvuvr&ev  'i^oovig  'ü.xerat  Agyüt  (quorl 
particnla  liberius  usurpata  excusandum  censet),  1060  alnog  <T 
av&fgixog  TQtx&ct  o/.i'ü.r.g  v/regnv&d,  quem  versum  commento 
rg(x&'  o  beare  voluit  criticus  ille  audacissimus.  Iam  fac  haec 
qnae  in  medium  protulimus  vel  omnia  mutando  feliciter  sustulisse 
Hilbergium:  remanet  ac  manebit  haud  exiguus  aliorum  versuum 
alexandrinorum  numerus  normae  Hilbergianae  aperte  rcfragantium. 
Etiamne  has  copias  iisdem  armis  repellendas  putabimus?  Repellat 
Hilbergius  et  siquis  a  se  impetraverit:  tutius  cautiusque  certam 
semitam  traditionis  insistentes  servare,  quae  exeraplis  ab  eodem 
poeta  petitis  et  ceterorum  eiusdem  aevi  analogia  comraendari 
videntur,  intacta. 

V.  54  t  cum  inter  difficiliores  numerari  soleat  omni  coniectu- 
rarum  et  explicationum  genere  vexatus  est.  Quare  pedetemptim 
progredientes  a  concessis  (vel  concedendis  potius)  initium  capiamus. 
Genetivum  i*ob]g»  Hipparcheum  Marciani  textus  et  lemma  con- 
sensa  suo  stabilirunt2).  At  Sporum  in  paraphrasi  dissentire  aiunt 
et  *ßoXig»  testari.  Quid  igitur  Sporns  in  scboliis?  6  Sitögog  nixoi 
ffrtoiv'  'voov  de  ti]g  ano  mv  6(fDa).iwi  (JoMdoQ  (zrjg  axiivog)  äuo- 
rt/LiV€TQi  xai  arfaigtirai  [xcri  delemus]  r)  aiyrj  toi  ai&egng,  Itaxtg 
av  Tooavjrj  av.rig  vrcodga/noi  tbv  C(-iÖia/J)V  a;rrtgTioiifvov'  E/.äorrt 
dk  ouziog  v/codgaftovau  lOfj  dvo  av  Tiigitiuni  y.al  rtcgtXttßoi  Ztpdia', 
Legit  *äaoov  d'  orp&a/MOio  fiokt^g  a.toxtuvfiai  avyrt  qui  ita 
circum8cribit,  nec  licet  ßo'Ug»  ex  Spori  interpretatione  Buttmanno 
suasore  pro  lectionis  varietate  afferre.  Porro  «a-coitivtvai*  Hip- 
parchns,  *artoTtftvfTat>  Marciani  et  textus  et  lemma  et  Sporus 
paraphrasta.  Quid  scboliasta  alter  legerit,  vix  certo  idem  statuit 
Buttmannus:  avayy.r^  ovv  htßaXXo^iivag  a/co  trg  oipeiog  hei  rov 
ovgavov  ii&ciag,  aiufii^^y.oTiov  r)iuöv  l;tt  zt]g  y?tg  y.al  %ni  ayrt- 


*)  Cf.  Mtisaeus  v.  04  an '  o<f9ti/.tuoio  ßo).üatv  xa/.Xog  ohaOaivtt  xul 
inl  tpptvag  avÖQoq  bötvft  (ubi  Diltheyum  immerito  cf* '  tqiJa/.ftoio  nvkütov 
commentum  esse  Schwabius  lDe  Musaeo  Kotini  imitatore',  Tubingae  1  ST*>,  p.  23 
recte  statuit),  Triphiodorus  t.  116  ou/ttazog  acxgtntoto  ßolqv  int  ytriav  igeiaaf, 
denique  quos  congessit  Creuzerus  ad  Plotiuum  lDe  pulchritudine*  p.  162  infimi 
aevi  scriptores.  Omnibus  Homerus  praeivit  Od.  IV  HMsq.:  xthov  yag  toioith 
xöötg  TOtatSf  rf  '/(ige;  6<f  fra/.f/oiv  xe  ßolul  xttfah]  r'  £<fvn(g9e  rf  /fürai. 


Digitized  by  Google 


96 


ARATEA 


(.tatog  Tvyyävovxog  oipaiooeiöolg,  laag  (Bekker:  iaiog  ioaig  codex) 
eivcti.  ooi]  ovv  {(f  rtaiv)  bipeiog  yivetut  eiO-eia  dvafiktJiovTLuv  t\uvjv 
icgog  tov  ovgavov,  ToaavTai  6(peü.ovOtv  '£§  voeiottai  dt'  ö).rtg  Tijg 
.cegupegetag  v.tV.  Sive  enim  «d/coTiitveiai»  sive  ^a/coreivetat» 
praeoptaveris,  agi  de  recta  linea  ab  oculo  sursuni  ducenda  largieris: 
rj  ydg  ßoh)  toi  6(p&a).uov  euüeid  ionv  Hipparchus.  Verum 
merito  scribi  «outoiiLiveTat*  intitiamur.  Quis  enim  facile  cogitatione 
hu  ins  versiculi  sententiani  assequetur:  'quautuni  sibi  radius  vel 
splendor  desecabit  inde  ab  oculi  iactu,  sexieus  boc  intervallum 
subiret  illum',  scilicet  Zodiaci  circulum?  Contra  pereipitur  «dreo- 
ztiverat»:  'quantuni  ab  oculi  iactu  radius  extenditur  in  altuni'  etc. 

V.  542  <z6aari  luv»  Laurentianus  Hipparchi,  <roa(a>'  rj^iv»  si 
emendaveris  Vaticanus,  quorum  utrumque  in  Marciano  est:  «*oW 
fair»  in  textu,  «rooor  piv  interlineare  (ygdtptTai  xai  «roaaij  tur»). 
'Sexiens  nobis  hoc  intervallum  subiret',  seil.  Zodiacum.  Quid 
Sporus  quidque  Hipparchus  paraphrasi  circumscribant,  tuto  vix 
dixeris,  quamquam  ^1600^  ixtv»  probabilius  videtur.  Sic  enim  ille: 
ttü/.tg  av  %ooavnt  d/.rig  Lcodgditot  tov  JoÖtaxdv  d;ci]gxiOuevov. 
*fjfilv  cum  uon  expresserit,  verbis  tov  Zydtaxdv  am^riüfiirop 
voluisse  «tm-  exprimere  existimamus  paraphrastam ;  item  Laureu- 
tianum  Hipparchi,  cum  verbis  Ifcrxig  /.aTaLieigu  tov  uiytOTov  xai 
ctxXaTTj  /.v/j.ov  utatur.  Iam  Vaticanum  perpessum  esse  interpola- 
tionem  Toaa'  i)iiiv*  ex  libro  Marciano  affini  duetam  putabimus. 
*iöooi]  luv*  Hipparcheuni. 

Versu  eodem  «v;todgctiioi»  Vossio  adeo  displieuit,  ut  expellen- 
dum  censeret  et  4/ttÖgäuoi~  legenduin,  quod  magis  Hipparcheo 
(/.aTafUTQu  responderet.  Misso  Hipparcho,  e  cuius  paraphrasi 
discriraen  nullo  pacto  peti  potest,  breviter  dieimus  l  uoToixtiv  intel- 
legendum  esse  de  terra  Zodiaco  subiacenti.  Hinc,  quae  ad  caelnm 
educitur  recta,  inferior  est  ideoque  iiäv.ig  av  töooi]  luv  l'7codgduui, 
„sie  würde  sich  sechsmal  über  den  höher  gelegenen  Thierkreis 
erstrecken."  «L/cc/.dgäitoi*  dubia  recentiorum  fide  nititur,  unde 
etiani  in  Cleomedis  'De  motu  corporum  caelestium*  librum  Norim- 
bergensem  (II  1,  S2  p.  150  Ziegleri)  penetravit,  cum  antiquissimus 
Cleomedis  codex  Mediceus  *v7codgäiiot»  oflferat.  Neque  aliter  iu 
ceteris  modo  concinit  modo  disseutit  versuum  541—543  in  Cleomedc 
textus  Arateus.  Habet  ille  {iv/.i)g  d/totttieiat  avyrj  —  tooo'  t]ittv 
(i6oüi4  lllv  Parisinus  codex  editori  ignotus)  —  övio  (dvo  Mediceus) 


Digitized  by  Google 


II.  DE  ARATI  CODICE  HIPPAKCHEO. 


97 


—  jctQtxiXuxai  *).  *7i£QttiXltxai*  cum  redeat  in  recentioribus,  a 
Marciani  textu  scholiisque  atque  adeo  ab  Hipparcho  distat  vteoixi- 
iivtxat*  ex  Ii  i  beut  il  jus,  quod  vertag  pari  spatio  bina  signa  sibi  i  Harum 
sex  partium  unaquaeque  circumcidit',  id  est  utrimque  desecat  (cf. 
v.  50).  Quantum  perspicua  hac  imagine  recedit  •rtegixi/.Äeiai* 
circumvolutat'?  Sidera,  Zodiaci  particnlas,  circumverti  poeta  dixit 
v.  509  sq.  (xat  ol  xqia  pk*  utoixkk'kexai  vxpov  xutv  oxxw ,  xa  dk 
riivxe  xaxwQiya  dtvevovxai).  Ad  in  od  um  vero  dubitamus,  meritone 
dicatur  linea  curva  circulo  desecta  sidera  circumversari.  Sequimur 
igitur  duplicem  Hipparchi  et  Marciani  auctoritatem. 

V.  553  *y.oü.oio  —  'Qxeavoio»  cum  Hipparcho  Marcianus  scholia 
que  Marciaua,  nisi  quod  secuuda  Marciani  manus  superscripsit 
varietatem  lectionis:  ygwpexai  xat  «/.oivoio».  xouol;  Oceanus  vocari 
potest,  quia  circa  totum  terrae  orbem  fluitans  omnibus  terrae  regioni- 
bus  communis  credebatur,  xoiÄoS"  est,  siquidem  occidentia  pone 
horizontem  mari  definitum  sidera  spectantur  (cf.  v.  407  x6  dt  (Ära) 
Üäooov  i(f'  t07itQlrtv  SXa  vtixai  et  scholia  ad  h.  L).  Praeferimus 
<xoUoio*. 

Ibidem  «dvfjxat»  indubitata  omnium  testium  scriptura  est.  Nec 
erit  qui  coniunctivuni  sine  av  vel  xiv  ad  üaaov  adpositum  cum 
Vossio  repudiet,  modo  poeticum  hac  in  re  sermonis  usum  vel 
potius  primarium  (velut  lo&kov  xai  ro  xhvxxai,  6  x'  ayyilot; 
aioiua  eiöf,  alia)  in  memoriam  revocemus. 

V.  554  *7xäoil  ö'  licl  vvxxi»  'per  noctem'  Hipparchi  codex 
Vaticanus  cum  Marciano  et  Gemino  astronomo  p.  28  Petav.,  «IW» 
Laurentianus.  At  noluit  poeta  aliquod  temporis  nocturni  momen- 
tum  sed  universam  noctem  dicere.  Ergo  statuendum  est  a  genuina 
archetypi  scriptura  Laurentiani  librarium  pravi  Arati  exemplaris 
culpa  defecisse.  Illud  enim  addimus  in  recentissimis  quibusdam 
poetae  codicibus  ferri  <lvi». 

V.  555  alu  divovot  dviodexäöig  xlxÄo/o*  Hipparchus  addi- 
centibus  Gemino  p.  28  E  Petavii  et  Achille  (supra  VII).  övwdev.ä$ 
esse  idem  atque  dwdtxaxt^ÖQiov  probat  versus  703.  Ergo  dicit 
Aratus,  circuli  duodenarii  sex  semper  occidere  per  noctem  partes. 

')  Oeoroedem  usum  esse  Posidonii'Meteorologicis'  vel  in  afferendis  testibus 
egregie  exposuit  Blassius  1.  c.  p.  16.   Parisinum  Cleomedis  codicem  s.  XIII 

-  XIV  oblivione  obrutum  —  caret  emtn  titulo  —  in  libro  manuscripto  no.  *24o:i 
fol.  1-15  nos  redinvenirau».   Habet  vnoöpa/wt  cum  Mediceo. 

Philolog.  Untei>udiun:?pii  XII.  7 


98  ARATEA 

Male  «övwdexadog  xvxloio»  MarcianuB,  ut  careat  nuraerale  cf  rela- 
tione  nece88aria.  Quid  enim  esset  csex  duodenarii  Ulius  circnli 
occidunt'  ? 

V.  557  «ooov»  Hipparcbi  codex  Laurentianus  et  Marciani  manns 
altera  et  Gemini  editio  p.  29  A  necessario,  quoniam  refertnr  ad 
zöoov  <$'  ln\  firjxog  xzl\  Quod  praebet  Vaticanus  «zoqooy*  cor- 
ruptum  ex  «tocjov»  est  fluxitque  ex  Arati  exemplari  Marciano,  qui 
idem  illud  recepit,  cognato. 

XXVIII. 

I  p.  197  A  eimov  de  6  "Agazog  7tegt  zov  &viuazrJgiov,  öiozt, 
Inav  ovfifpavkg  yevrjzai  ixu  agxzov*  veylh}  7t£7tteoftivov*  (v.  416). 
rote  del  vozov  7ZQOoÖexeo&ai,  kuufioei  &£ijg  negi  zov  KevzavQov 
zov  zgoTtov  zovzov  (v.  431 — 438)" 

el  64  zoi  ko7teglt\g  /nkv  a'/.dg  Kevzavgov  anelt]  h 
wfiog  oaov  rtgozegrjg,  oltyr^  de  i*iv  eiXvoi  axtig 
avzov,  ctzag  tiezoTZtoSev  ioixoza  orjpaza  (paivoi 
vi>!  kftl  na^KfavoiüvzL  Qvzrjgüif,  ov  oe  uä/.a  XQr 
etg  vozov,  aXX1  evgoto  7tegioxo7ceeiv  avefioio. 
drjeig  <5*  aozgov  ixelvo  dvio  V7toxelf.tevov  aXloig'  10 
zov  yag  tot  za  fiev  avdgt  louxoza  veio&i  xeizat 
~xognlov,  Uucovgaia  <5*  V7tb  0(pioi  XrjXal  ayovotv. 
iv  de  zovzoig  /rgiozov  fiiv,  noiov  loftov  zov  Kevzavgov  oi^ueiovzat. 
eoziv  ei7teiv,  iug  oida/utog  xiüQ^S  *ov  eztgov  6  elg  avzuiv  rjozegtozai. 
aiXa  afupozegot  aua  neoovgavovoiv ,  wäre  adiatpogov  iq  irtt  zov  15 
ivbg  ehtelv  t]  ht  afACpoziowv  ovztog.  iav  dl  6  wfiog  zov  Kevzavoov 
i'oov  anb  avazoXrjg  xat  dvoeiug  a/cixj/  —  oneg  lozl  zo  avzo  zto 
*auo  iojitQh]g»  (v.  431)  —  o  di]  ylvezai  [teaovgavovvzog  avzov,  xav 
hTciytvrtzai  za  hfioia  ar^eia  zoig  eui  zov  Qvzrigiov ,  zoze  evgov, 
ccXX   oi  vozov  dei  7cgooöexeo&ai  xzX\  20 

Xwgig  de  zovrwv  oXooxegwg  ayvoei  Xeywv  zov  Kevzavgov  vni 
zu  Sxognlio  xat  zalg  XrjXaig  xeio&ai'  oXog  yag  oxedov  vno  zf 

5  toi  LV:  xtv  Marcianus  |j  H  tÜ.vot  Marcianus  (et  oHm  Scaliger):  elXvti  V, 
iXu  L  ||  7  (paivoi  L:  tev%oi  Marcianus,  XtvXB  V  y  8  imnafjupavowvxi  »vrtjgim 
Marcianus  ||  9  Marcianus  ||  mgioxonfvfiv  Marcianus  I  11  yag  V:  6t]  L  || 
12  Innoigaia  L:  'mnovgala  V  ||  äy/ovoiv  V  ||  13  orjftnoviai  L:  otj/utov  t€ 
yitgV,  unde  13,  14  ot^eioixai  nagtoTiv  coni  Wil  ||  14  z<ogi<;  om  Y|  vottfji- 
oxut  V  ||  1(i  hinur  om  L  ||  I"  ant/tj  L:  unl/u  V. 


Digitized  by  Google 


II.  DE  ARATI  CODICE  HIPPARCHEO. 


99 


naQ&tvy  /firm,  nXrjv  b'oov  o  de&ög  utfiog  xai  r)  defia  x^Q  xai 
ta  IfiJtQoo&ta  oxeXrj  tov  "frcuov  vitb  tag  XtjXag  tetavtai.   6  yao 

25  l/topevog   uu /.igt a  twv  iv  ttij  xeq)aXij  aotrjo  hte%ei  Jlag^evov 
poigag  x&',  6  de  ini  tov  deBiov  wpiov  hcexei  Xijlwv  fioioag 
6  de  voriiutegog  twv  iv  tolg  omo&ioig  oxeXeaiv  aizi%u  Ylao&'tvov 
jteqi  iioigag  ty*.    n£*g  ovv  dwatov  y  ta  fikv  oftoia  t(f  av&oiorttt) 
ftegq  tov  KevtavQOv  V7tb  z(p  l/.ny.i  t<  >  xeio&ai,  ta  <J*  irzrtovoaia 

»  Ino  talg  XrjXalg;  uagaut^rtei  de  xai  tovto  6  "AttaXog  (fr.  19) 
ug  ei  eigrjxotog  altov. 

29  &  L  |  31  a>Q  fVQfjxörog  L. 

V.  431  «xev»  Marcianus,  «rot»  multo  ad  linguae  integritatem 
rectius  Hipparchus,  etsi  falsum  illud  ex  imitatione  Homerica  ortum 
esse  potest,  velut  II.  IX  445  ovd*  et  xev  vnootairj  &ebg  avtog  (ubi 
tarnen  v/coott'jrj  corrigas)  et  quae  congessit  Krneger'Gr.  Sprachlehre* 
II  2»  (Berol.  1859)  p.  108.  Res  incerta. 

V.  433  *<paivoi»  restitnimos  ex  L:  '  si  faciat  nox,  ut  splendeant 
signa  simüia'.  *tevxoi»  Marcianus,  et  ita  Vaticani  scriptara  itvyj* 
emendanda  est,  quamqaam  ne  hoc  qnidem  a  probabilitate  abhorrere 
repatanti  patescet 

Quod  v.  438  «^£i/.€>»  pro  varia  lectione  ad  *Xr)Xai>  adscripsit 
seennda  Marciani  manus,  contra  triplicem  Hipparchi  et  Attali  et 
Marciani  societatem  non  valet  hilum.  Neque  unquam  'de  labris', 
sed  'de  forfieibus'  loquuntur  astronomi. 

XXIX. 

1  p.  200  E  iv  de  toig  e£rjg  jeegi  tov  FaXa^lov  xvxXov  eirtwv 
i  tüftln  .  ort  tüjv  teooägiov  xvxXujv  OVO  tooi  eiatv ,  oi  dt  dvo 
noiiiri  iXaoooveg,  Xeywv  ovtiog  (v.  477 — 479)' 

<T  rpoi  XQ0lVv  f*^v  oliyxwg  ovxfri  xvxXog 
5  diveitai,  ta  de  fietga  toooi  niovgiov  neg  iövtwv 

oi  dvo,  toi  di  oyewv  fiiya  peloveg  eiXlooovtai. 
olx  ev  di  /hol  doxei  XiyeoSai  ovde  tovto,  oti  1  noXXvt  iXaooovig* 
eioiv  oi  tgomxoi  tov  lorjfiegivov  xai  tov  Lydiaxov'  iXaooov  yag 
rj  rtß  ta  pigei  Xeinonai  avtiov. 

2  toinov  ante  faot  add  LV:  delevi  |  iaoi  LV  ||  3  no).v  L  ||  4  6y  tjrot  V:  6t) 
toi  L,  St'jtot  Marcianus  |  ovx  frt  L  |  b  tiuq  V  |  6  aywv  L  ||  neya  utiovoq  L, 
ftiy'  t'.infrovog  V. 

7* 


Digitized  by  Google 


100  ARATEA 

V.  479  8crip8imus  *utya  ueloveg*  cum  Laurentiano  et  Marciani 
scholio  interlineari  ac  paraphrasi,  qnod  inseqnentibus  ipsias  Hip- 
parcbi  verbis  ovx  ev  di  uoi  doxei  /Jyeo&at  ovdk  xovxo,  oxi '  nokktü 
kkaaoovig*  etat  confirmatnr.  Hipparchi  vitaperinm  ut  irritam  fieret, 
inventa  coniectura  est  *niy*  Orthöves*  indactaque  in  Marciani  tex- 
tum  atque  Hipparcbi  codicem  Vaticanum. 

XXX. 

1  p.  202  A  itegl  de  xijg  'Avdgofiidag  (prjolv  (v.  484 — 485)* 

'Avdgonidrjg  —  pioijv  ayxwvog  vneg&ev 
de^txegrjv  inixei. 
ayvoei  dt  xai  xara  xovxo.    xai  yag  oi  ev  xiji  deZiq  avxrjg  wjuy 
ßogetoxegoi  eioi  xov  xgonixov  ...  dijXov  ovv  ex  xovxwv ,  oxi  6  5 
ayxiov  ßogeioxegog  eaxiv  ixaviog  xov  xgontxov,  xat  ov  voxiiuxegog, 
atg  "Agaxog  qprjaiv. 

2  fih>  ayx.  L  g  imivegfh  L  ||  5  elotv  L. 

XXXI. 

I  p.  201  B  negl  de  xiov  aoxigvjv ,  oV  xeivxai  lq>*  exaxigot 

xulv  xgo7tixiuv  xai  e/ri  xov  iorjuegivov ,  ygaqpei  o  "Agaxog  xovxov 

xov  xginov  (v.  480—482)' 

xiov  d  fiev  tyyv&ev  ioxi  xaxegxofjiivov  ßogiao. 

iv  di  ol  a/^qpoxegai  xecpakai  Jidv\imv  (pogiovxai,  5 

Iv  dh  xa  yovvaxa  xelxai  agrtgoxog  'Hviöxoio. 

ai  jUfv  ov v  xMfahat  xvjv  Atdvftiuv  ov  xeivxai  hei  rov  &egivoi  xgo/rt- 

xov  xx'k\ 

1  te  pout  kxat.  add  V  B  4  ßogioio  L  fl  6  ta  etiam  Marcianus. 

V.  482  *ev  xe  yovvaxa*  ex  recentioribus  codicibus  emen- 
dandnm  esse  videri  possit  poetae  consuetudinem  perseqnenti,  qui  nbi 
enumerationem  ennntiatis  similiter  formatis  comprebendit  alternm 
tertiumve  membrom  de  %e  particulis  snbnectit  omisso  articulo, 
velut  v.  504  ev  de  oi  *Agyw  xai  ueya  Kevxavgoio  (.lexcupgevov,  ev 
di  xe  xivxgov  JZxogniov ,  ev  xai  xo±ov  xxL\  v.  51 5  sqq.  arjfia  de 
oi  Kgtog  Tavgoio  xe  yovvaxa  xelxat  —  ev  de  xi  ol  £i6vrt  iv(pey- 
yiog  "Qgiiovog,  v.  1051  xgucköa  dl  o%ivog  xviei,  xgiaoat  de  ol  av£at 
ytvovxat  xagscoio,  (feget  de  xe  orj^ad-'  exaoir]  e^elijg  agoxip  xxl.' . 
v.  1059  xi[i  di  y   aupavgotigio  oUyt],  ftioaot  öi  xe  fiiaoi],  alia. 


Digitized  by  Googl 


II.  DE  ARATI  CODICE  HIPPARC 


im 


101 


XXXII. 

I  p.  202  D  t$rjg  di  (prjoiv  (v.  488—489)* 

xa'kol  t    'Ocpiovxeot  lüfuoi 
avtov  öivevovtai  kkqX&ftivot  7cegi  xvxkov. 
h  ök  tovtoig  ttXitog  ayvoei. 

V.  489  •avtov*  confirmat  textu  Marcianus,  dissentiente  para- 
phrasi  scholiastae  ad  v.  487:  bnXal  d*  'l/tnetoi\  ai  de  tov  "licitov 
((prtolv)  bitXaX  xai  6  tov  "Oovi&og  avxrjv  ovv  avtfj  tft  axQa  xeqpaXij 
xai  ol  kafi7CQo)  tov  'Ofpiovxov  vj(.ioi  avtov  rcegi  tov  xvxkov  xivovv- 
tai  Tt£Qu).a&fvTf$  xai  lyxBt^Evoi.  Recurrit  in  quibusdam  recen- 
tiorum  idem  illud  *avtov*  nec  absonum  videtur,  modo  ne  anti- 
quius  certiusque  Hipparcbi  testinionium  obstaret:  'eodem  vestigio 
circa  Cancri  ei  reu  I  um  agitati'  dici  eodem  iure  potest  qnam  avtov 
evl  Tooirp  avtov  tyd*  tvi  örjfnt),  alia  Homerica. 

XXXIII. 

I  p.  202  E  l$rjg  de  tprjaiv  (v.  490—496)* 
rj  d*  bXlyov  qpigttai  votiiütioq  ovo  ircißaXXei, 
IJaQ&ivog,  aXXa  siiwv  xai  Kaoxivog.   o'i  piev  o/u'  a/ncpio 
■  :.  •  ( .•  .  /Jatai  (iefiXijufvoi,  avtag  6  xvxXog 
5  tov  ftkv  vnb  otij&og  xai  yaariga  utyoi  nag*  aidw 

tifivei,  tov  öl  ditjvexhog  v/c4v£Q&e  xt'teiov 
KaQxivov,  TjX1  fiaXiata  dixaiöuevöv  xc  vorjoaig 
oo&ov,  iv'  6(p&aXjuoi  xixXov  txdteo&ev  Xoiev. 
tavta  poi  doxel  avfupwviug  tolg  tpaivouivoig  dQtjxkvai. 

4  ßtßokrt(a'voi  Marcianus,  cf.  supra  p.  75 1 1  7  vo^aaiq  etiam  leroma  Mar- 
ciani :  vojoetg  textua  Marciani  |  8  oq&akfxoio  L. 

V.  491  oi  nkv  a(i  auipio  i&tyg  xkatai  ßeßl^utvoi  'hi  qnidem 
(Leo  et  Cancer)  ordine  eubant  icti'.  Neque  enim  ita  iacent,  ut 
in  Universum  alter  sit  pone  alterum,  sed  nt  nihil  vacui  spatii  inter- 
ponatur.  Accedit  imitatio  Homerica,  ubi  in  versus  exitu  saepius 
Sft  autpio  coniuugitur  (Od.  XXI  188.  D.  VII  225.  XXIII  686).  Ita 
que  facere  cum  Hipparcho  praeplacet,  etsi  *di  [äv  ao'  a^pw» 
recte  diceretur  inserta  continoandi  (ut  ita  dicamas)  particula  *aoa> 
vere  epica. 


Digitized  by  Google 


102  AKATEA 

XXXiV. 

t.  I  p.  177  C  hn\  dk  tov  xcifiCQwov  tgontxov  o  uev  EvdoSog 
(pijOiv  ovtwg' 

eatt  d*  iv  avttp  %a  ueaa  toi  Aiyöxegio  xai  oi  itodeg  tov 
'YÖqoxoov  xai  tov  Krjtovg  r)  ovga  xai  tov  Ilotauov  r 
xauni]  xai  6  Aaywbg  xai  tov  Kvvbg  ot  ;c6öeg  xai  i;  ovga  5 
xai  tijg  \4gyovg  r  ngv\xva  xai  'Ototbg  xai  tov  Kevtavgov 
6  viutog  xai  ta  otrj&i-  xai  tb  Gtjgiov  xai  tov  2xogntov 
tb  xevtgov.  elta  dta  tov  To^otov  jcoog  ta  ftiaa  tov  Aiyö- 
xegio avvantet. 

b  de  "Agatog  (prjOtv  ovttog  (v.  501 — 506)*  10 
aXXog  d'  avtiowvtt  votoi  ueaov  Aiyoxegrja 
tetivet  xai  7c6dag  'Ydgoxoov  xai  Kijteog  ovgrjv. 
iv  de  oi  iatt  Aayiuog'  atag  Kvvbg  ov  uaXa  jcoi.h'jv 
aivvtat,  ak).'  bnbar\v  inexet  nootv  iv  de  oi  Agyio 
xai  ueya  Kevravgoto  ftetaqpgevov,  iv  dh  to  xivtgov  15 
Sxog/ctov'  iv  xai  toSov  ilaqpgov  ToBevtrjgog. 

3  ilf  L  |  3,  4  rot'  acte  lYdy.  om  L  ||  4  idgri/bov  V  Marcianus  g  1 1  aiyo- 
xtgrjot  L  |i  t2  vögoxoov  superscripto  1  ivögiyoov)  L  ||  13  kaytpog  L  ||  aixiev 
Marcianus  ||  nokvv  V  H  16      om  L. 

2.  I  p.  204  A  uegi  de  twv  i;ii  toi  xilfl€QiV°i   tgojctxoi  6 

uev  "Agatög  ifr\otv  ovtiog  (v.  501  —  506)* 

a'klog  d'  avttoiovti  votvt  ueaov  Aiyoxegrja 

te'uvet  xai  uödag  'Ydgoxoov  xai  Kifieog  ovgrtv. 

iv  de  01  iatt  Aaytoog'  atag  Kvvbg  ov  tut  La  itoXkrit  5 

aivvtat,  a/LA   bnbar^v  enexet  stoalv'  iv  de  oi  Agyiö 

xai  ueya  Kevtavgoto  ftetäqpgevov,  iv  de  tb  xevtgov 

—xog/ciov'  ev  xai  to^ov  ayavoi  ToSevtijgog. 

ta  uev  ovv  aÄÄa  itävta  ovucpwvei  toig  qpaivouevotg,  oi  uevtot  ye  ev 

toi  xevtgoi  tov  Sxog/ctov  votuotegoi  etat  tov  xetuegtvov  tgontxov  10 

nAeov  r;  ttolgag  1/  xt'k  . 

2  ytjOtv  om  L  |  4  vd(H/6ov  L  ||  5  ).ayw6$  L  |  H  dk).a  noalv  v  in  rasura 
scripto  L,  u)JLa  bnöoov  V  ||  aiv  in  noaiv  in  rasura  scriptum  L. 

V.  505  «iv  de  te  xevtgor»  Marcianus,  «ro  x.»  Hipparchus  bis. 
Solet  abesse  a  siderum  nominibus  articulus,  nisi  demonstrativus 
est.  Cuius  consuetudinis  sexcenta  in  promptu  sunt  exempla.  Cf. 
etiam  XXXI. 


Digitized  by  Google 


II.  DE  ARATI  CODICE  HIPPARCHEO.  103 

V.  506  modo  4Xa(fgoü  ToSevrrjgog*  modo  *aycu  ov»  Hipparchi 
Codices,  cum  alternm  utrum  suo  in  exemplari  astronomum  habuisse 
neceese  sit  Nam  usus  adiectivi  iXaygog  stellis  sideribusque  ad- 
positi  is  est,  ut  levem  et  splendore  vacantem  significet,  velut  81 
aXX*  e^nrjg  xaxeivai  Irtoipiai'  ov  yag  IXcHpgai ,  335  sq.  ol  dh  dij 
aXkoi,  orjn*  %n$vai  fieXeeoon  (Canis).  kXaq?gotegoi  icegUeivrai, 
v.  518  hl  ol  xai  iXaygog  Kgrjrrjg,  i.  e.  obscurus.  Posse  fieri 
negamus,  ut  in  eodem  earmine  Sagittarius  modo  splendidns  prae- 
dicetnr  modo  obscnrns,  et  alternm  utram  eo  stndio  et  consilio  inter- 
polatom  dicimns,  qno  novata  mnlta  esse  in  Arato  iam  veteres  con- 
qnesti  snnt,  poeta  nt  ab  inscitiae  crimine  pnrgaretnr.  Itaqne  illnd 
praeoptabimus,  qnod  a  rernm  natura  et  veritate  aberrare  videatur. 
Cnmqne  Stellas  yel  secundae  et  tertiae  magnitndinis  boc  sidns 
complectatur,  'obscurum*  non  iure  vocaveris.  «eXacpgov»  igitur 
scriptnram  praestare  in  Hipparcho  contendimus.  Et  quoniam  non 
modo  alternm  Hipparchi  locum,  verum  etiam  Marciani  textum 
(addito  tarnen  nota  marginali:  ygaifeiai  v.at  «IXafpgov  To$evti]gog») 
interpolatio  commaculavit,  ex  codice  Arateo  Uli  persimili  deprava- 
tum  esse  Hipparcbum  tuto  vel  hinc  adseveramus. 

XXXV. 

I  p.  204  D  negl  de  toi  ior^egivov  6  fdv^Jgatog  ovtiog  Xeyei 
(v.  515—517)- 

orjfta  Öe  ol  Kgiog  Tavgow  te  yovvata  xeitai. 
Kgtog  filv  %ata  urpog  eXrjXafievog  dta  xvxXov, 
5  /  Tavgov  de  oxeXeiuv  öootj  icegi<pahetai  oxÄa§. 

h  de  tovtotg  rjyvorjtai  %a  negi  tov  Kgtov. 

3  ol  Marcianus:  rot  LV  \  5  6xXd$  Marcianus  Apollonias  Arg.  III  1308 
alü:  oxlaq  LV. 

Dativus  «oh  v.  515  necessario  requiritur,  quia  signum  'circulo 
aequatori'  sunt  Aries  et  genua  Tauri.  Itaque  hoc  versu  (et  517) 
ex  Marciano  in  Hipparchum  emendatio  redundat. 

XXXVI. 

1  p.  204  E  ktfis  öe  (prjoiv  (v.  518—520)" 
ev  de  te  oi  ^ljyj}  evtpeyyeog  'Qgiiovog 

2  £w      L  I  ivytyytos  etiam  Marciaui  manus  recentior. 


Digitized  by  Google 


104  ARATE A 

xa/urcr}  t   ai&o/uevyg  "Ydgyg,  hl  nt  xal  ilaygog 

Kgytrjg,  iv  <5i  Köga^. 
rt  fuev  ovv  tov  'Qgliovog  Ciuvi]  xeitai  knt  tov  iatjfuegivoi 5,  rt  dt  5 
oneiga  tov  Jgdxovtog  xal  b  hgatrjg  xal  6  KogaB,  no)j.ot  voti- 
(otegoi  etat  tov  iorjfuegivov. 

4  XQatijQ  Marciani  lemma 

XXXVII. 

I  p.  205  A  hl  öi  —  (pyatv  (v.  520—521)  — 

aotegeg  ov  uaka  scoklot 
Xtjkdwv'  iv        d    ()<fiov%ea  yovvara  xtitat. 
to*v  iuv  ovv  XrtXujv  0  iv  tij  ßogeUt  Xtjkjj  Ictfijcgog  dotrjg  fiövog 
ovveyyltei  tut  tor)[Aegiv(<i ,  oi  dk  Xotrtoi  noXXvt  votnategol  eiaiv  b 
avtov'  td  öh  yovata  toi  'Off  totjov  votitutegd  ton  toi  loitfiegivov. 

6  tlaiv  L. 

V.  521  pro  *y  ovv  ata  xeltai»  Marcianus  cum  habeat  *yovva 
(fogeitav*,  dictu  difficile  eßt,  utruni  verius  sit.  Verum  ntrumque. 
Sed  *yoiva  tfogeitai»  insolentius  ideoque  praeferendum ,  quanivis 
dissentieren]  habeamus  Hipparchum.  Inde  yovvara  tpoQeltcu,  inde 
«yovvata  xiiiai»  ortum  esse  monuit  Wilamowitzius.  Cf.  v.  515. 

xxxvm. 

1  p.  205  B  i^g  di  tpijoiv  (v.  522— 524)- 

ov  ftrjv  jtXtnov  a/tatieigtidi .  dkkd  (.lä).'  iyyig 
Z,t]v6g  di'ieitai  fiiyag  ayytskog.  r>  dt)  xat*  avtov 
^Imiiii]  xe<f>aXrj  xai  vitavfjevov  eikiaoovtai. 
ovveyyilei  de  xal  tavta  tj  dh^sLa.  5 

2  aluxoi  L  H  4  vnav/hiov  V. 

V.  522  *d;cautigttat»  conspirantibus  Marciano  et  Hipparcho 
in  textuin  poetae  expulso  recentiorum  «dnouttgtiai»  revocamus. 
Quae  vox  cum  signiticet  'carere  aliqua  re',  'non  participem  fieri 
alicuius  rei'  (ex.  gr.  II.  XXII  58  <pib;g  aiwvog  dueQ&fig),  in  hunc 
versum  apprime  convenit:  'cireulus  nequaquam  caret  Aquilae  soeie- 
tate,  sed  i  1  Ii  vicinus  volitat  inagnus  Iovis  nuntius'.  More  suo  duobus 
enuutiati  inembris  modo  uegando  modo  adtirmando  eandem  expressit 


Digitized  by  Google 


II.  DE  ARATI  CODICE  HIPPARCHEO 


105 


sententiam.  Conferas  v.  21  sq.  avxdg  o  y'  ovö1  bXlyov  nexaviooexat, 
dXkd  /taX*  avxiug  S^ojv  aifo  dgrjgtv,  v.  54  sq.  ov  (ilv  ixelvt]  olo&sv, 
OvS'  olog  xeq?aXfi  LctXd^inixat  doxrjgy  dXXd  dvo  xgoidcpotg,  övo 
6*  ouitaoiv,  v.  81  dXX*  tu/cr^  xdx€lvai  hcoipiai'  ov  yag  klaff gai, 
v.  102 sq.  ijgxexo  i'  dvd-gtu;uüv  xaxevavxlr],  ovdi  nox*  dvögwv 
oi de  Trox1  aQxetUov  ivrjvaxo  q?vXa  yvvaLxwv,  dXX*  ava^it;  Udfryxo 
xai  d&avdxr]  ittq  ioCoa,  alia  multa.  Aliter  explicavit  scholiasta 
oi  fiijv  Airpov]  toi  pfo  drjxov  ovx  dnoXaftßdvei  xt,  dXXd  udXXov 
tyyvg  avxov  loxiv  6  xov  Jiog  ayycXog.  Explicasse  scholiastam 
qnod  in  textu  Marciani  fertur  «ananelgexat»  (non  «dnofieigexai*) 
vel  Hesychius  docet  8.  v.  d/caueigexai]  dtfaigelxai. 

V.  523  «xat'  auiöv,  seil,  circolum  aequatorem,  Hipparchos 
rectissime,  dissentiere  improbabiliter  Marciano  «xr/r'  avxovg*%  seil, 
tres  circalos  antea  v.  510  bre viter  nominatos:  nani  ceteroquin  hac 
in  parte  de  solo  aeqnatore  exposuit  Aratus. 

XXXIX. 

II  p.  209  B  ngünov  ufo  ovv  6  "Agaxog  vicodciSai  ßovXofievog, 
:nög  Sia  xrjg  avaxoXrjg  mal  xrjg  dvoeiug  xiov  dorgvtv  hityvwoo- 
/if^ft  xrjv  togav  trjg  vvxxog,  )Jyei  xavxl  (v.  559 — 568)' 
ov  xev  anoßXrjxov  dtdoxtjuivoi  rjuaxog  (hj 
5  uoigdiov  oxinxta&ai,  ox'  dvxiXXiüOiv  exaoiai' 

aut  ydg  xdwv  ye  unt  ovvavtgxexai  avxög 
rjiXiog.    zag  <T  av  xe  Ttegtoxfipaio  udXioxa 
eig  avxdg  ogowv'  dxdg  ü  verpteooi  uiXaivat 
ylvoivx'  rj  ogeog  xexgvuuivai  dvxiXXoitv, 
10  ortuax*  bcegxouiv^oiv  dgrjgoxa  jcoirjoao&ai. 

avxdg  6'  av  udXa  xot  xigdiov  exdxigfre  didoit] 
'Qxeavog  (xd  6k  noXXd  itegtoxgicpexai.  ioi  ctvxv>), 
v€io&ev  ojc/cruog  xeivwv  (pogi^oiv  h.doxrtv. 
tprto\v  ovv  h  xovxoig.  ttdkioxct  ftfo  rjidg  t/ciyvwO€0&at  xrjv  o'tgav, 
15  idv  avxwv  xi  xwv  diodrxa  Lotdiotv  xteiugwiitv  dvaxiXXov.   xov  yag 
ytviooxovxa,  fo  to  koti  $,tdit>t  6  rjXiog  xai  xa&'  o  utgog  avxot 
xa't  öioxt  h  /cdoTj  vrxri  ?|  pfidta  dvaxiXXit,  (tqdiwg  viuXdußavtv 

4  ovx  iv  V  [j  ötöoxtjpitvov  V,  dtdöxtintv  L  |j  5  axtnxovxai  V  ||  or«»'- 
xti^toan-  V  ||  7  ay  xt  L,  6*  av  xal  V;  S'  av  xt  coni  Scaliger  |j  S  ti  V:  rjv  L\\ 
vof  ttat  fifÄaivfi  V  B  1*  xvxQVfifuvut  Marcianus  ||  uvibU.oa  V  {  10  info/nfnvü- 
aivL:  -  otatvY  Marciauus  cum  »cholio  j,  14  ö>  xoig  V  ||  10  gytfty  LV"-1:  otn  V. 


Digitized  by  Google 


106  ARATKA 

ovvrjoeiv  ix  tov  avaTeXXovrog  Lviötov  %r\v  xrtg  vvxTog  wgav.  el 
fiivxot  ye  rj  öia  ogi]  ^  dia  virpi)  /nrj  eirj  rpavegbv  to  dvareXXov 
fydiov.  ix  %wv  Xoirtwv  aariqwv  tiov  ixTog  tov  tcjdtaxov  xvxXov 
xeiuiviov  Ö*  iyyvg  tov  ogitonog  krtiyviooeo&cti  rjuag  to  dvareXXov 
fydiov,  idv  idio(.uv  nola  twv  aOTgwv  exaOTot  £(;idi<<t  avvavctreXXet 
»;  ovyxatadvvei.    Sequitur  Attali  fr.  23. 

V.  560  «dvTiXXtooiv  exaorai»  Hipparchus,  *arriUflOi9  exdoTi* 
Marianus:  recte  uterque. 

V.  565  rectissime  reposuit  «exegzofievrjot*  ex  recentioribns 
Vossius  accedente  nunc  L  Hipparchi  codice;  hanc  enim  esse  poetae 
sententiam  'schaffe  Dir  Zeichen,  die  den  ankommenden  Teilen 
des  Tierkreises  verbunden  sind,  d.  h.  bei  ihrer  Ankunft  teils  auf- 
gehn,  teils  untergehn'. 

V.  567  quae  uncis  saepsi ,  paullulum  deflectunt  in  Marciano: 
«r«  Tf>  relativum  Marcianus  cum  lemmate  exhibet,  «ro  de*  Hip 
parchus.    ütrumque  probabile. 

Item  8criptura  «/cegioTgitfeTai»  v.  567  cum  corroboretur  ab 
Hipparcho  Marciano  scholii  Marciani  lemmate  (to  ydg  wegiaTgi- 
<perai»  avTi  ivegyrjTixov  xt /.*.),  ignota  mansit  alteri  scholio  (*egdwv 
ixaregd-e  didoh]  'Qxeavog,)  tu  re  itoXXd  — ]  i£  d/iupoTegiuv  tuv 
[ttQu'v  tov  oglCovrog ,  ex  re  toi:  i.clg  yi]v  fjniOfpaigioi  xai  tüv 
Xouuov  uoqIiov  ,  Xeyei  de  twv  ootqwv.  avTog  (tovto  Marcianus) 
de  6  'Qxeavdg  i*  duoporigiüv  tiuv  aOTgiuv  (an  neguiv?)  nagexoi 
TtxfArjgia  öi  aoTQtuv,  aneg —  exaOTov  (ix  addit  Marcianus)  tov- 
Ttov  —  loXXd  ETCiüTBtpavovtctt  eavtot  xai  iuLxeiTai.  Ex  para- 
phrasi '  i  'iiOTefpavovTai'  Buttmannus  feliciter  huius  scholii  lectionem 
«/cegiOTe<petat»  recuperavit.  Alterum  monstrat  Oceanum  quasi  sibi 
ipsi  sidera  circnmvertentem,  alterum  coronam  sibi  ex  sideribus 
ipsi  quodammodo  nectentem.  Antiquiori  et  certiori  testimonio  nos 
ex  consueto  obtemperamus. 

XL. 

1.  II  p.  211)  C  tijg  de  llagMvoi  dgxo^iivitg  dvareXXeiv  (v.  59" 

—606) 

Avgi]  TÖTt  ((p^at)  KvXXijvaif} 
xai  Jelif  ig  dvvovoi  xai  ev/cotijTog  'Oioxog. 

3  xvh,vaiij  L  MarciaouB,  xvh'jvtj  V. 


Digitized  by  Google 


I 


II.  DE  ARATI  CODICE  HIPPARCHEO  107 

5  oi v  xolg  <5'  "Ogvi&og  itgwta  Jttega  iiixgi  ^ag'  avtrjv 

ovgr)v  xai  Tlotafioio  nagr]oglai  oxiotuvtai. 
dvvei  d*  'licneir]  xeyaXr),  dvvei  dk  xai  avxt]V 
arteXXei  d'  "Ydgrj  fth  ln\  itXiov  axgi  nag*  avtov 
Kgqtrjga'  q>&aitevog  de  Kvtuv  nodag  aivinai  aXXovg 

1»  e'Xxov  e!;6/ci&ev  Ttgvftvav  noXvteigiog  \4gyovg. 

r]  de  &4et  yalr^g  tatov  dixoutoa  xar'  avtov, 
flag&evog  rifiog  anaaa  itegaiö&ev  agti  yivrjtui. 
tot  de  'Agätoj  ta  avta  xai  6  Evdo^og  Xeyei'  xai  ftaXiota  ye  Ix 
tovtiov  qjavegog  iativ  6  "Agatog  utoavei  nagaygaiptov  ta  vnb  tov 

15  Eiööfyv  eigr^ieva.   Cf.  Attoli  fr.  25. 

5  <f'  post  xoti  V:  om  L  Marciaous  ||  (ttyQi  LV:  fito<pa  Marcianus  | 
10  ntfifivav  LV  Marcianus  \  11  »aiet  Marcianus  |  W  6  V:  om  L. 

2.  II  p.  220  D  castigato  Attali  errore  (fr.  25)  ita  desinit  Hip- 
parchus:  doxei  ovv  iwi  jce;cXavrjo&ai  6  "AttaXog  ov  avvieig,  Ott 
ini&Hu>q  Xeyetai  vnb  tov  noirjov  tb  Aatbv  dixbwoa  xat  avtov> 
xai  ol'X  b'ti  avatiXXei  ewg  itioov  tov  tatov.  o  t€  e^fjg  Xoyog  lati 
toiovtog  (v.  603—606)*  trjg  ITagÖivov  agxo^iivr]g  avatiXXeiv  0  te 
Kviov  avathafae  xai  r)  ngvttva  trg  'Agyovg.  avtr)  ttivtot  r^tiaeta 
oiaa  ewg  tov  tatov  avacfigetai,  ewg  av  o/r;  r)  llag&ivog  uvatelht. 

3.  II  p.  213  E  eti  de  avtb  rovto  (signorum  initia  in  Oriente 
versari)  (pavegbv  noiel  xai  hti  tijg  'Agyovg  (Aratns).  trjg  yag 
riag&evov  avateXXovav^g  qvjoi  tnp  ngvttvav  avtfjg  avateXXetv  oXtjv, 
ta  de  Xoiita  avtrjg  etog  tov  tatov  avatiXXeiv ,  otav  öXtj  t)  Jlag- 

ö  \terog  avateiXrj.    ngoeimov  yag  (v.  596 — 597) 

ov  uev  xtrjv  oXLyovg  yair>g  vnb  velata  fiaXkei 
üag&ivog  arriXlovoa 
fut  bÜyov  yrjoiv  (v.  603—606)' 

(pSuiievog  de  Kvtav  7c6dag  ai'vvtai  aXXovg 
10  ek/.iov  l^öitiitey  7tgvf.ivav  ;co/.vreigeog  'Agyovg. 

rj  de  &iei  yahjg  \atov  dixoiuaa  xar*  avtov, 
Ilag&evog  faiog  anaaa  7cegat6&ev  agri  yevi^ai. 
ml  6  EvdoSog  de,  o>  xati]*oXov&r]ytev  6  "Agarog,  tov  avtuv  tgö/cov 
ustntl&etai  ev  talg  ' Svvavarolaig1  tag  agxag  ttov  uudiwv  htt  rijg 
15  avato'lrjg,  uate  xai  ix  tovrov  rpavegbv  ylvea^ai  to  ugoxel^evov. 

4  ör'  cv  L  l  5  aWf//#  L:  nvnxhXXy  V  ||  (>  vnovflur«  Marcianus  8  7  «V«- 
litiovoa  V  |  S  woi  V  ||  10  i$6moi>tv  V  I  12  «Vn^rai  (i.  e.  «>c<  <f  {quxui)  V. 


Digitized  by  Google 


108 


ARATEA 


V.  599  *h*xqi*  Hipparcheuni  rarae  ac  poeticae  voci  cedat 
*Liio(fa»  Marciano  oblatae  necesse  est,  cuius  illnd  videtur  inter- 
pretamentum.  fiioqpa  haud  insolens  Arato  praepositio:  cf.  infra 
LI,  alia. 

V.  604  •TtQvfivav,  in  qua  forma  afferenda  testes  consentiunt,  non 
in  vcQvfivrjv»  (Od.  XIII  v.  84)  ex  sernionis  Aratei  proprietate  commu- 
tandum  est  yaia  sed  öeZneor)  ovgij  sliorj  "Yöqij  KvlXf}vaii]  con- 
stanter  terminantis. 

XLI. 

II  p.  220  E  (v.  618—622  adscripti,  v.  627—633  paraphrasi 
expressi):  cf.  Achill.  IV  supra  p.  45. 

XLIL 

1  p.  193  A  (v.  650—652):  cf.  Achill.  V  supra  p.  49. 

XLIII. 

II  p.  224  A  (v.  693— 694  adscripti,  v.  693—698  paraphrasi 
expressi):  cf.  Achill.  IV  supra  p.  46. 

XLIV. 

1.  II  p.  213  C  ti/iwv  yao  iceoi  %ov  "YÖqov,  oti  %a  fikv  auo  rfg 
•AMpa/Lrc  hüq  ti]s  ;cQiüjijg  osceioag  xov  'YÖqoxoov  Ofl  u<f  f  QOfiivov 
fteriwqa  eozi,  to  di  koi/cov  aviov  ouifiu  oi  'ix&veg  aväyovaiv. 
Leupioei  (v.  704 — 709)* 

ovtio  xai  f.ioyega\  xilQe9  *ai  yovva  xai  tjfioi  5 
^yÖQOfiidr^  dtxct  .cavia,  %a  fiev  7täoog  au.a  ö  ortiooio 
tetveiai,  'Qxeavoio  veov  bicöxt  jcQoyivwvtai 
IX&vtg  afi(f6%tQOL.    Ta  ftiv  01  xaxa  Öe^ia  X*lQ°g 
aitoi  uptÄxoviai,  %ct  d'  aoioreoa  vu69ev  e'teei 
Kgibg  avegxö^evog.  10 
Ata  yao  tot'  «viov  0,161t  uooyiviovxai  'fad-feg»  difkoi  ovx  a/.lo  ti 
1}  'Srav  agxiovxcti  oi  'Ix&vcg  avaxi'k'ktiv' . 

2  toj^  om  L  II  iö(Ji/6ov  L  f|  5  ovtio  V  Marcianus :  ovrot  (sie)  L  Q  yovva 
xal  V  Marcianus:  yovvma  L  |)  8  d^iäg  Marcianus  cum  lemmate  K  11,12  a?J.oxt 
,/  coui  Scaliger  |  12  auyovxai  V. 


Digitized  by  Google 


II.  DE  ARAT1  CODICE  H1PPARCHEO. 


109 


2.  II  p.  225  D  rcegt  de  zrjg  zov  Kgiov  dvazoXrjg  6  "Agazog  Xeyiov 
'rd  pkv  deBid*  (<pr)Oi)  'zrjg  'Avdgopidag  oi  *Iz&V9Q*  (v«  707 — 713) 
alzot  iq)4Xxovrai,  za  d'  dgiozegd  veio&ev  eXxei 
Kgiog  dvegxoitevog.    zov  xal  ftegtzeXXofxivoio 
b  eonegö&er  xev  idoio  Qvzrjgwv,  avzdg  h  aXXij 

üegoiog  avziXXovzog  Saov  xeq?aXr]v  ze  xat  luitoig' 
avzr)  de  Ztovt]  xai  x'  dpi(pr]giaza  jziXoizo 
rj  Kgup  Xrjyovzi  (paehezai  r)  in)  Tavgo». 
ygdtpezat  fikv  ovziog  6  eaxazog  azlxog'  eixog  pivzot  ye  i]yvofta&at 
lü  tb  *Xr]yovzi»  *  kl  dgxrjg  yaQ  ndvziav  zuiv  Lujdltov  zag  dgxdg  ent  zt]g 
avazoXrjg  vnozi&ezat  xal  ovxl  fteaovvza  rj  Xijyovza,  ine\  ovzut  yt 
xat  zuiv  dXXtov  dazgwv  ziva  pev  ftigt]  /neaovvztüv  zuiv  updiiov  ziva 
6'  aQXOfdevußv  r)  Xijyövzutv  dvvei  ij  dvazeXXet.   Ö&ev  xat  6  "AzzaXog 
(fr.  28)  xazd  uev  zovzo  og&uig  ovvewgaxe  zo  dyvotjua  .  .  .  xal  del 
15  zoi  rj,  wg  kxeivog  q)rjoi,  ygd(peo&ai 

rj  Kgiy  dviovzi  (paehezai  rj  knt  Taigto 
rj  yt)  Jla  ovzug' 

rj  Kguft  Xrjyovaa  (paehezai, 
tooze  %6  «Xtjyovoa»  hei  zr)v  yuiv^v  dvaipegto&ai.   XeXrt&e  uhzot 
J)  ye  avzov  zo  ßovXrtua  zov  7toirjzov  xzX\   Seqnitur  Attali  sententia 
et  Hipparchi  refutatio;  dein  pergit  p.  227  C:  doxei  de1  ftoi  dit];ro- 
grjoitai  6  "Agazog  naga  zr)v  avzrjv  aiziav,  itag*  rjv  xat  EvdoZog, 
(<}  xarrjxoXov&rjxev  6  sigazog'  iv  /uev  yag  zw  ovvzdyuazi  z<[i  negt 
zuiv  'I>  tvojutviüv  ygatpet,  özt  zoig  Ix&vot  avvavaziXXet  za  de$id  zov 
£  llegoewg,  waze  zrjg  dgxrjg  zov  Kg  tov  ngog  zij  avazoX-fj  ovortg  za 
deBia  ftovov  zov  IJegoeiog  tutgr]  xaz    avzov  vneg  yrjg  (paheo&at, 
h  de  zu)  ezigtr>  avvzdyjjazt,  o  eniygd(pezat  "'Evojczgov' ,  zoig  lx~ 
dxoi  qmolv  avzov  oXov  7cXr)v  oXlyov  ovvavazeXXeiv.   iv  näatv  ovv 
oxtdov  zoig  7teg\  zag  avazoXdg  zuiv  aazgwv  av^q?utvovvzu)v  aXXrjXotg 
30  ruiv  övo  avYzayfnaziüv ,  negl  öe  zov  Ilegoeiog  diaff  ögov  zrjg  ava- 
ygafprjg  ovorjg,  evXoywg  6  "Agazog  dianogiüv,  noia  zig  xazaxoXov- 

2  tptja}  V:  <prioiv  L  fl  3  ra'(T  Marcianus  |  veiöitev  D^cti  V  Marcianus: 
rta&e v  i'hcetv  L  ||  4  dvtQxoiJtevoq  V  Marcianus :  dvekx6,ufvog  L  |  5  iv  V  Mar- 
cianus: om  L  |  6  Ihgaioq  L  Marcianus:  llegaitoq  V  ||  avxiXXomot  L  Mar- 
cianus: dvait kXovroq  V  ||  7  avti]  L  Marcianus:  avr^  V  ||  %'  ufuf  j^notn  Mar- 
cianus: xap<pTiQtotuV,  dfXff  tjQiOTtilj  |  yivoixo  LV,  at  cf.  I.  42 -44  ||  8  h)yovri 
ctiam  Marcianus  cf.  Herrn.  XIX  p.  103  ||  10  zo  L:  nft  V  [|  11,  12  tnei  ovrio  ye 
xal  V:  inl  yag  L  |  13  ktfyövxatv  LV*:  yövrwv  V  |  19  h',ynvoa  L:  h]yovauv  V  [\ 
tov  fltgatwi;  fit'w  V:  (Ugq  tov  nt(MJtan;  L. 


110 


ARATEA 


vAij'act  aicorpaoei,  a(.i(pr]giOTov  (f^aiv  elvai  xai  dtoi  «Sniu-vo*,  noTtgov 

xai  r)  Ltovi]  tov  JTegaiwg  fiera  twv  wfiwv  xai  Trjg  xeqpakijg  tov 

Kgiov  avarkXXovTog  fitzewQog  (paivtrai  rj  tov  Taigov  avagyego- 

itivov,  wg  to  itbqov  ttüv  TOV  Evöo^ov  avvxay^täxuiv  iteguxti-    ov  35 

7vaqa  to  tj;  aio&rjoei  ovv  ÖvoxgiTOv  elvai  Sia  (.uxgÖTrjta  Trjg  dia- 

(pogag,  log  6  "Axxakog  wtkXaßev,  afMprjgiOTOv  tfr^oiv  elvai,  noTtgov 

r)  Ziovrj  tov  Ii  ■.  ■  tmg  vrckg  yr]g  rjör]  (paiverai  Trjg  agxijg  tov  Kqiov 

ngog  T([t  bgltovri  ovoijg  rj  agxopkvov  rjÖr]  ocvarkXXeiv  tov  Tavgov 

toxi  xai  al-TT]  avaipigetai ,  aXXa  (naga)  to  /ur}  sxetv  dneiv  öia  4« 

to  ixarigiog  7iaoadtdoo&at. 

ötxiog  de  ygayophov  h  fiiv  tioiv  avTiygaqpoig  «xai  x'  a/4qpij- 

Qtoxa  itiXoiTO*  Iv  öi  tioi  «xai  /'  apiqrjgiOTa  neXovtai»,  dei  ygäipuv 

«jt&Xoito*  xai  oi'x,  ibg  6  "AwaXog,  *7iiXorrai>'  Tip  yag  faV  avv- 

df'ottio  to  *7tiXoiTo*  xaraXX-rjXwg  Xiyeiai'  ovdk  yag  Jtegiairao&ai  45 

de l  öia  to  itXij&vvtixtxig  Ixfpigeo&ai  to  «a/uqpijotaTa»  *  ovvrj&tg  yag 

Ioti  to  axfjfta  tovto  Trjg  Ixyooäg. 

38  yr>  LV  ||  41  nagaöldoo&eu  V:  nuim6tdöa»at  L  |  42,3  x'  apipr]- 
(«ota  ntloiio  Marcianus:  xaynfi\oxaxo  V,  xapupiotaio  L  ||  43  xafufrjptara  LV  J 
44  ov  V:  om  L  [|  45  ntgtoTiäo&ai  LV,  i.  e.  cedcre,  converti. 

V.  707  Godofredus  ita  sollicitavit  Hernian n uw  in  Orphicis  p.  782 : 
'hic  si  genuina  lectio  est  vulgata,  mutato  accentu  to  ittv  oi  signi- 
ficabit  c  bi  .  Sed  .  .  .  conicias  fuisse  olim  toi  iüv  oi  diBia  x^lQog- 
At  du! hi  enieodandi  necessitas,  quoDiam  qao  laborare  versus  et 
Hermanno  et  Vossio  videbatur  vitio  minime  aegrotat.  Litte« 
F  in  initio  pronominis  ol  exstitisse  vel  apud  alexandrinos  poetas 
cum  Hermanno  existimantes  nibilo  tarnen  secias  tres  Arati  locos 
excipimus,  qnos  patet  persimiles  inter  se  ac  cognatos  adeo  esse: 
V.  50  r.  tttv  oi  axgrt  ovgr)  ?tag  x€(paXr)v  tEXlxrlg  anonavtrai  Aq- 
xtov  ,  v.  485  to  ittv  oi  &kvag  ixpö&i  xsHai,  deniqne  v.  707  to 
iitv  oi  xara  detzia  xetQo<i-  Item  A  pol  Ion  ins  III  1204  to  fiiv  oi 
jcägog  lyyvaXiUv  Arjfiviag  lY\pi.cvXrr  Diffitemur  haec  emendatricem 
manum  exposcere,  qaoniam  Homerici  textne,  qnalis  e«t  tertio 
a.  Chr.  saecnlo,  imitatione  intempestiva  invitabantur  poetae  ut  ex- 
ceptiones  admitterent.  Dimicare  nolumus,  quo  quis  iure  constan- 
tiam  in  adhibendo  pronomine  61  inHomerum  inferat;  id  certi  dicimus, 
et  Apollonium  et  Aratum3)  Homeri  manifestam  in  bac  re  inconstan- 

3)  Et  si  qui  alii  sunt  aevi  alexandrini  poeue,  quorum  testimonia  non  vacat 

nunc  conquirere. 


Digitized  by  Google 


n.  DE  ARATI  CODICE  HIPPARCHEO. 


111 


tiam  animadvertere  debuisse.  Locos  collegit  Hermannus  in  immor- 
tali  opere  'De  aetate  scriptoris  Argonanticornm  p.  775 sqq.  Iam 
uovum  hoc  addimos,  verba  Hermanno  immerito  saspecta  iam  inno- 
tuisse  centnm  fere  post  Aratom  annos  Hipparcho.  Denique  cave 
ne  paraphrasi  Hipparcbi  (ta  de^ia  trjg  'Avdoonedag  ol  'ix&veg 
avtoi  eqpeXxovtai)  seducaris:  quod  accidit  Vossio  scholiastae  ex- 
plicatioDe  abntenti.  Hoc  igitur  poeta:  'dextram  Andromedae  (ol) 
manum  Pisces  ipsi  attrahunt,  sinistram  ab  imo  trahit  Aries  emergens/ 
V.  713  *Xr]yovtt*  scribendum  esse  Hipparchus  evicit.  Conspirat 
Marciani  scriptnra,  item  scholium:  qpijoiv,  oti  a^ifpLßoXa  (av)  yevoito, 
nötegov  7core  'Xrjyovti  t(to  Kouj)  6  jcag  ovvavegxeiai  rj  tolg  ccgio- 
rotg  fttoeoi  tov  Tavgov. 

XLV. 

II  p.  228  B  trjg  dk  agxrjg  tov  Tavgov  avaxeXXovorjg  (pijoiv  6 
"Agatög  te  (v.  714  —  720)  xai  6  Evöo^og  tov  llegoea  bXov  (paiveo&ai 
Itckg  yrjv  xai  tov  'Hvwxov  zrjv  agiozegav  x£iQa>  *v  Jj  01  "Egupoi 
y.eivzat,  xai  tov  agiategov  itoda  xai  tov  hrjtovg  xo  a/to  trjg  ovgäg 

5  iutg  rrjg  Xo<ptag'  deövxevai  dt  (pr]Oi  tov  Roiozov  tt  pegog.  ayvoovotv 
ovv.  ta  ccgtatega  fiovov  vitoXanfiavovteg  tov  'Hvioxov  t({i  Kotift 
avvavateXXeiv  .  .  .  opolwg  6k  xata  öio  tgo7tovg  xai  ta  7tegi  tov 
Krjtovg  rtyvor)xaotv'  ovte  yag  toi  Kgioi  agxetai  avvavateXXeiv, 
10g  tpaoiv,  aXXa  toig  'ix&votv,  ovte  ewg  trjg  Xorpiäg  i*6vov  ava- 

10  rpegetai  oiv  toi  Kgu{),  ctXX'  öXov  oxedov  uXr)v  zwv  tv  ti]  xeqpaXi] 
oi  Iv  axgot  to)  xtXuivlot  Xaftngol.  Öti  ye  ttr)v  ovöe  6  Jioiurrjg  toi 
h  [>tt  '  agyetai  owavafpegeo&at,  u.g  <pctoiv,  ctXXa  tip  Tavgej,  jcgo- 
tigrjxaftev  avvjtegaj. 

2  o  om  L  l  5  tptjOiv  V  (|  8  xrjtovs  V:  tjviöxov  L  |  lTavg(ji.  '■■/>  )  ■•>• 
/tvtjftovixov'  in  ora  ad  hnnf>  adnotavit  Scaliger  Q  9  post  Xo<f  iä<;  inseruit  Sca- 
liger tov  Ki'ittoq  |  XO'Tav'ow.  atfd/^ta  fxvrjfiovtxov'  in  ora  ad  Katij*  adnotavit 
ScaUger  |  dXXa  ÖXoa  L  |  II  /tXvviy  V  ||  ovöe  Bcripsi:  ovte  LV. 

XLVI. 

II  p.  21 5  D  itegi  dk  tov  "AgxtotpvXaxog  oXocxeotÖg  öoxovai 
fiot  ayvoeiv  (Aratüs  et  Eudoxus).  (paai  yao  avtov  ö'  uodioig  avtt- 
xataövveiv  Kguö  te  xai  Tavo«}  xai  Jiöiftotg  xai  Kagxhoj.  o  uev 
yao  "Aoaxog  tov  Tuvqov  ,codg  Ttij  avatolt  ovtog  <pi{üiv  (v.  721—722)  * 


Digitized  by  Google 


112  ARATEA 

dvvei  <$'  AoxxocpvXaB  rjdi]  7rgioxrj  hu  fJolgij  b 
xawv,  ai  7clovolg  ftiv  axto  x^iQog  xaxayovotv, 

oioxe  %([)  Kquji  avaxiXXov  / 1  aQyeo&ai  avxbv  avxixaxadvviiv.  axo- 

Xovd-wg  dl  xavxj]  xft  v7to$ioei  xai  xov  Kaoxivov  agxouivov  <*VCf* 

xtXXf-iv  Xiyei  xavxt  (v.  579 — 582)' 

ovd'  av  Ix'  'AgxxoqivXaB,  eirj  rcoXig  ap(poxtQiü&(y.  lo 
fieiiuv  rjnäziog,  xb  d*  lit\  nXiov  kvviyog  rjdr^ 
xkxgaai  yag  poigatg  ä^ivötg  xaxwvxa  Booixtjv 
'Qxeavbg  di%€tai. 

o  dl  EvdoHog  ygäq>ei  ovxiog' 

oxav  6  Kgibg  dvrt],  xtöv  [Uv  ngbg'Agxxovg  xov  'Agxxo'f  vXaxog  15 
oi  nodeg  dvvovai,  xaiv  Ök  xgbg  vbxov  xov  Cjrjgiov  xb  Xoinbv  xxX' . 

5  nQ(uxr\  —  fjiolftt]  Marcianus  H  6  nlooiQtq  Marcianus.  ||  piv  L:  tt&vX 
Marcianus  |j  areg  Marcianus:  dxag  LV  |  xaxdyovat  L  B  11  ftetop  L  \ 
14  ovxw  V  B  15  ör'  av  L  |  16  övvovaiv  L. 

V.  721  'mergitur'  inquitMam  in  (irrt}  duodecim  Zodiaci  partium 
prima  Bootes*.  Item  v.  716  ptoigi]  ye  plv  ovx  M  xavxt]  a&Qoog 
avxUXu.  et  sie  alibi.  Sed  ne  Marcianus  quidem,  etsi  secus  Vossio 
visum  est,  male  habet  «ijdq  ngiüx^  xbrt  tioigr^j  quasi  parte  prima 
tunc  ut  occidere  ineipiat  Bootes  efficiatur. 

V.  722  •plv  rectissime  L,  quoniam  obiectum  requirimus,  ;ulv 
V  Marcianus. 

V.  581  «äftvdig  xaxtovia»,  i.  e.  ovyxaxiovxa,  Hipparcbus  suf- 
fragante  paraphrasta  Marciano :  6  dl  Xöyog'  xlxgaoi  tydiotg  oftoi 
xaxa(ptgbutvov  avxbv  dtyercu  6  ogiuov.  Marcianus  ipse  *^di> 
scripturam  reeepit,  ut  xtxgaoi  —  ftotgaig  ablativus  instrumenti  sit 

XLVII. 

II  p.  222  C  xov  dl  To^oxov  nkXXoviog  avaxtXXnv  6  "Agaxbg 
flpncft  (v.  669 — 682)  xrjv  xefpaXrjv  xoi-  Evyo(v/vaoi  xai  xrjv  agi- 
oxtgav  yeiga  avaxfxaXxivai  xai  xb  oioua  xov  Oipiovxov  xai  xrjv  oigar 
iov  '0(ptiüg,  ov  i%et  o  Otptovxog,  xai  xi]v  Avgav  xai  toi-  KtltofütQ 
xa  ü7cb  xrjg  xtq>aXrtg  tiog  xov  oxrj&ovg.  dvvtiv  dt  (prjoi  xov  x(  5 
Kvva  oXov  xai  xov  QgLiova  xai  xov  Aayio  xai  xov  'Hvwxov  xa  aixb 
nijv  jiodiov  Wog  ii^g  Cuivr^g  fitgi].  Tftv  d  Alya  (prjOi  xai  xovg 
ligiipovg  — luv  loxiv  i]  ttlr  l.ci  xov  aotoitgov  ul/iov,  dt  d*  tv  f»J 

6  laytobv  L. 


Digitized  by  Googl 


II.  DE  ARATI  CODICE  HIPPARCHEO. 


113 


aototeou  yeioi  —  ett  de  tr)v  xetpaki]*  xai  tr)v  de£iav  x{i(?a  **{' 
10  To^otrj   avttxatadiveiv ,    ta  dk  7toog  tovg  7t6dag  tut  2xoQ7tU<t. 
dvveiv  dk  q>t)Ot  xai  tov  Thgoea  x^oig  tf)v  de£iov  yovatog  xai  tov 
nodos  xai  trjg  'Agyoig  tr)v  ngv^ivav.    h  de  Tovtoig  ta  pev  alla 
ovfttrwvei  toig  qatvofievoig,  »'  de  agiotega  x^tg  tov  ^vyo^vaoi  talg 
X^laig  avvavateXlei,  xai  ov  n{t  Sxogniui.   xat  yag  avtog  6  agi- 
15  otegog  utfiog  avtov  itoXv  JtQoqyovpevog  trjg  X€tQog,  utoavei  diiog- 
ynajiievov  avtov,  xaitaneo  xai  avtog  6  "Agatog  (pr{oi  (v.  621), 
tjj  y  uol(ja  tov  ^xoqjclov  ovvavate'/.kei.    OV%  r)  xeg>ab)  ovv  {tovov 
avtov  Tt;i  2xoQ7tti;>  ovvavaqpegetai.    diu  xai  Iv  tolg  icgoteqov  jceot 
tr]v  tov  —y.oQitiov  avatoXrjv  ayvoei  Xeywv  (v.  672  —  673)" 
a»  xagt,  d'  foeot]g  Rietet  x€lQ°9 

zo£ut  avehtovtai. 
xat ijXoXoü&ijxe  de  xai  xata  tovto  ttft  Eldokut. 

10  navTixttTaövveiv  L  ||  14  avvnvttxh).).fiv  V  (|  15,  16  ätogiyrto/u/rov  V|| 
16  6  avToq  LV:  traiecit  Wil  8  ^alv  L  ||  18  avtov  om  L  II  21  dvhQyovxm  L. 

V  673  Laurentiani  cn  i gyovrat»  facit  cum  Marciauo  ad  versus 
Vaticanum  codicem  i '  uve kxovtai*).  Et  boc  quidem  omnioo  non 
babet  quo  displicere  possit,  si  quidem  amat  poeta  boc  verbum  in 
talem  sententiam  convertere,  velut  v.  305  fjeya  to^ov  aveXxetai, 
v.  137  trjg  l'7teg  afifpotegojv  Wfiwv  eiUooetai  äotrjg,  v.  693  'l7t7cog 
—  :coaoL  te  xai  xeyakt  ave/Ltooeiai,  v.  714  ovv  tu)  Ttaoovdiß  ave- 
tiooetai.  Item  a  struetara  vix  minus  commendatur  «avtgxovtai*. 
ut  v.  591  Kaoxlvej  ooo'  edvovto  rquaecunque  per  Cancrum  occi- 
debant',  v.  684  sq.  tot  de  veiaia  iiävia  avu-i  To£evtftoi  xariqxeTai, 
alia.  Quamquam  fieri  potest,  ut  L  ex  Arato  eorrectus  sit.  Ne 
id  quidem  mirum  esset,  si  Hipparchus  ipse  per  memoriae  errorem 
«aviAxovtat*  dedisset  ob  v.  305,  at  sciri  nequit. 

in* 

l.  II  p.  222  A  tov   de   2xoo7ciov  agxo^evov  avatekUtv  (6) 
OäteQÖg  tpijoi  (Aratus  scilicet  v.  647—668)  dvveiv  fiev  ta  louca 
piqi}  [tov  Uotauov  xai  tu  lotfta  ftiffq]  Trjg  'Avdgo^tedag  xai  tot 
Kr]tovg  xai  tov  Krtq?eutg  tu  aito  tutv  ütfitov  frexQi  Tfjg  tyüyrjg  xai 
j  tr)v  Kaoaihteiav  o'Aijv,  nKr^v  tu  ano  twv  7todwv  emg  twv  yovatiov. 

2  (f^aivh  ||  tu  te  lomu.  L  |  2,  3  uncos  posuit  Wil  |  4  ia  uno  V  |  5  öi 
scripsi:  tt  LV. 

Philolcg.  UntorsachumcOT  XII.  S 


Digitized  by  Google 


114  ARATE A 

avarekXeiv  de  (pr\oi  to  te  Xoinbv  tov  Zteqpavov  xal  trtv  otgav 
tov  "Ydgov  xai  tov  Kevtavgov  to  Xot/cov  ow^a  it'krp  tiöv  iii- 
;tgooi>uov  7Coöuiv.  avarekXeiv  de  fptjai  xai  16  Grjglov ,  (o) 
6  Kevravgog,  xai  tov  \hptovxov  rrjv  xeqrakrjv  xai  rag  xeiQaS  *al 
tov  "Oepewg,  ov  t%u  o  'Ofpwvxog,  trjv  xetpakrjv  ewg  rijg  Tigiutrg  10 
07celgag  xai  tov  'Evyo(v)vaoi  ta  Xouta  7tkt]v  trjg  xeqjaXrjq  xal  rrtg 
agiategag  x€lQÖ^-  Seqnitur  Eudoxi  partim  congruens  partim  di- 
screpans  sententia. 

L  D  8  suppl  Petavius. 

2.  II  p.  222  C  o  de  "Agatog  ayvoel  kv  toig  negi  tov  'Oytotyov 
IV.  667—668).  rj  yag  agtotega  x£'Q  avtov  fiovov  taig  Xrkaig 
avvavatekkei,  r)  dl  xeepakrt  xai  rt  detia  x*'Q  2xognü;i. 

1  xbv  oiftov/ov  LV,  cf.  IL  2  1.  1  |j  2  rac  xiyAac  V. 

IL. 

1.  II  p.  223  C  näkiv  de  tov  Alyöxegto  ngug  tij  avato'kft  ovtog 
tto  Toiorij  qpaotv  (Eudoxus  et  Aratus  v.  685 — 692)  avrixatadi  veiv 
trjv  te  Agyut  okrtv  xai  tov  Tlgoxvva ,  ovvavatekXetv  de  tov  te 
"Ogvt&a  xat  tov  'Actov  xal  tov  'Otatov  xai  to  Gvjmatrtgiov.  tu  s 
iiev  ovv  aXka  avurpioviug  vir  avTwv  Xeyerai  toig  (paivoue  votg ,  ta 
de  xata  tov  "Ogvt&a  riyvorjtai  [ikv  vn  atKpotegiov ,  fiäXXov  de 
mto  tov  \4gatov.  Seqnitur  Eudoxi  sententia;  deinde  pergit:  u  de 
"Agarog  (prjoi  tw  ToSotij  iiövov  avvavatekkeiv  avrov  (Scorpium). 

t  tt]V  dvatokijv  L  |  8  avvavaxtXXei  V. 

2.  II  p.  223  B  rjyvorjxaoi  de  (Aratus  et  Eudoxus)  xai  ta  reg) 
TYjv'Agyui.  agxetai  yag  avrtxatadvveiv  ov  toj  —xog7thp1  akka  tuoatg 
taig  X^Xaig.  edei  ovv  .agxo^Uvov  tov  2Zxogjiiov  avatekXeiv  X4yetv 
ti]g'Agyovg  tr\v  /rgvpvav  deävxevai.  xai  ftt)  toi-  To^ötov  avaqego-  5 
ftevov  (v.  686). 

4  x»;v  rt'j<;  'Agyoii  ng.  L 

L. 

II  p.  224  E  tt]g  de  agxyg  twv  V/^lwv  avate Xkovartg  6  uev 
Agar 6g  (prtot  dedvxevat  tu  te  Xot/ca  tov  "Ydgov  xai  tov  Kevtavgov. 
avatetakxevai  de  tov  v/mor  *1%&VV  (ovym  okov.  aXXtt  7raga  fitxgöv) 

2  tf  ynv  L. 


Digitized  by  Googl 


II.  DE  ARATI  CODICE  HIPPARCHEO. 


115 


ml  ti~c  l-ivÖQO^föag  ja  dt$ia  fntyt]  y.ata  fii]Kog  .  .  .  6  de  Uqatoc 
b  ayvnti,  tov  "YÖqov  o'kov  u[i  'Yögoxotp  VftoXaftßavütP  ärtixuxadvveiv 
(v.  694  sqq.). 

5  vöpi/öw  L. 

LI. 

II  p.  228  Twv  öl  jftovfiujv  aoxo^eviov  uvartkketv  6  l4qatog 
(?.  724 — 729)  övvttv  füv  </>//a«  roig  7c6dag  tov  0<ptov%Ov  *nko(p' 
(tvitöv  yovüxvtv*  fv.  725),  avattkleiv  Öl  ro  Krtog  xai  tov  flota- 
ftOV  to  7iQwia.   tavra  <5*  oi  {Uf  iuviog  roig  tf  aivouivotg  vn  avtwv 
5  tioi  tai. 

2,3  fu'/f»i  rtüv  L. 


Redactis  ad  fidem  codicum  Hipparcbi  testimoniis  quae  singil- 
latim  persecuti  sumus  comprebendimus.  Inde  ab  initio  quod  per- 
timescendum  videbatur,  ne  qaid  libri  Hipparcbei  (vel  librorom) 
facies  priscae  et  genuinae  integritatis  amisisset  labemve  cootraxisset, 
evenisse  illud  reapse  certissimis  exemplis  cognovinius.  Maxime 
idonea  inde  selecturi  (quae  omittenda  boc  loco  censuimus,  in 
totius  libri  indice  invenies)  duo  genera  distinguimus ,  prius  eos 
versus  continens,  qui  in  Laurentiano  Hipparcbi  codice  (VI  74  i*iv, 
XXVII  554  Irl)  et  qui  in  Vaticano  (XXVII  542  t6oo'  Jjfiiv,  ib.  557 
rooor,  XXIX  479  ^.iy  apiivoveg,  XXXIX  565  uttoxopivoioiv), 
denique  qui  in  altero  utro  corrupti  feruntur:  VII  79  /ucrÄ'  hoai  L 
uala  hat  V,  XII  534  avtUa  L  avtia  V,  XXVIII  433  (faivot  L 
ruxoi  V,  XLVII  673  aviQxovtai  L  avikxovtai  V.  Altero  genere 
eo»  locos  componimus,  qui  infectum  iam  fuisse  archetypum  osten- 
dunt:  XIII  175  rtaoaxtlftevov ,  ib.  484  Jl^aiwg,  XVIII  143  olog, 
XXXIV  506  ayavov.  Verum  ne  quis  irrito  bac  serie  perlustranda 
laborem  consumptum  opinetur:  commodo  poetae  vel  illinc  iden- 
tidem  consultum  est,  cum  aut  oblitteratae  quaedam  scripturae  Mar- 
ciaoo  invito  non  sine  probabilitatis  specie  instaurarentur  aut  per- 
spiceretur  saltem  beneficio  Hipparcbi,  vel  antiquissimam  lectionis 
varietatem  codicibus  qui  supersunt  offerri.  Quibus  nunc  neglectis 
ordine  cetera  videamus. 

1.  Primam  igitur  eam  versuum  ponimus  copiam,  ubi  Hipparchns 
Marciani  codicis  contextum  auctoritate  sua  adversus  criticorum  et 


116  AR ATE A 

nostratium  et  antiquorum  conamina  ac  librorum  recentiorum  dissen- 
sum  vindicat  et  tutatur:  IV  61  viaatrai  ^  vi)xe%at  paraphrastae, 

V  69  neoo<ii  xagi'tVtiJ  <v  Attali  iitooov  xaorjvov,  VI  254  l7tiyovvt6oi 
^  Diodori  vnoyovviöog,  ib.  481—496  ru  Planudis  interpolamentum, 
XI  96  vnooxiuxoio  <v,  i/coaxbczeio  BattmaDni,  XII  15  t  tjeliov 
uiiovxi  <*v  iüiot  Aiovxog  in  scboliis,  XVI  190  ov  -v  t)  Buttmanni, 
ib.  198  xexaafikvov  oo  xcxoufiivov  in  scboliis,  ib.  79  tfoutnoi  rv 
loiüjcoi  in  scholiis,  XXI  inter  v.  612  et  013  omisit  cum  Marciano 
Hipparchuß  versum  interpolatnm  quem  recentes  praebent  Codices, 
ib.  593  xvfiaivovrog  ^  xi>'  oldovvxog  Vossii,  XXII  270  Inl  >v 
recentium  rxegd,  XXIV  304  bei  ^  Vossii  hi.  XXVII  541  ßol^g 
rv  recentium  ßo'Ug.  ib.  542  vnodQapoi  recentium  i:rexSffafUH 
et  Vossii  ImÖQdfiot,  543  /ceoixturttai  *v>  Cleomedis  et  recentium 
rcegtrfkketai,  553  xottoio  %s  recentis  in  Marciano  manus  xotvoio, 
ib.  dvijat  -v  Vossii  dtveixai,  XXVIII  438  Xrjkai  <v  secundae  in 
Marciano  manus  %slXe  ,  XXXil  189  avxov  ^  paraphrastae  avxov, 
XXXVIII  522  ajca[4€iQ€Tai  recentium  cucoittiotxai ,  XXXIX  567 
;c€QiatQi(f  ttai  r\,  paraphrastae  rtotoxtyfxai,  XLIV  707  tot  fxh  o't 
xaxd  dfBtä  Hermanni  xot  fitv  oi  fafta,  ib.  713  tfyovxt  *v>  Attali 
).r)yovaa  vel  dvwvxt. 

2.  Sunt  vero  etiam  versus  eadem  quidem  sed  falsa  forma 
et  apud  Hipparcbum  et  in  Marciano  praediti:  VII  80  kenrt],  for- 
tasse  ib.  82  irtrcovelaxat,  XIII  484  Ilegoiwg,  XXVI  440  deivwxoio 
(Hipparchi  V),  XXVII  198  hÖictoxot  (fixen,  XXXI  482  td. 

3.  Deinde  discrepantias  Hipparchi  et  Marciani  dignitate  pretio- 
qne  per  se  aequabiles  proferimus  VI  280  (pahiov  Hipp,  reivwv 
Marc,  VIII  85  oqr&akpoiq  Hipp,  ocp&aliuft  Marc,  IX  90  irctuiuyng 
Hipp,  e/cidfiitg  Marc,  XII  537  Qxeavoio  xoaov  Hipp.  Qxsavoi 
xöaoov  Marc,  XV  1S7  axoXtolo  Hipp.  neydXoio  Marc,  XX  239 
cQoßohjoi  Hipp.  7CQOLtoh~ai  Marc,  XXVI  406 — 407  xov  14qxxovqoi 
Hipp,  roi  IJqxiovqm  Marc,  XXVIII  431  xot  Hipp,  xcv  Marc,  XXXIII 
491  a'ju'  Hipp,  qq'  Marc,  XXXIX  500  dvxillwotv  i'xaoxat  Hipp. 
avtlklrjoiv  Ixaatt]  Marc,  ib.  567  xd  6i  Hipp,  xd  xe  Marc,  XLVI 
721  tul  Hipp,  rote  Marc,  ib.  581  äpiötg  Hipp,  rjdi]  Marc 

4.  Anteferendus  Marcianus  est  XXIV  305  i*iya  find  Hipp., 
XXVII 498  xai>'  ^  xai  Hipp.,  XXXIV  505  xe  ^  x6  Hipp.,  XXXV  515 
ol  ^  xot  Hipp.,  ib.  517  oxldS  r^öxkdg  Hipp.,  XXXVII  yovva  yooti- 
tat  r>o  yot'vuia  xtixut  Hipp.,  XL  599  fttoya  ^  fityQ1  Hipp. 


Digitized  by  Google 


II.  DE  ARATI  CODICE  HIPPARCHEO. 


117 


5.  Praestat  Hipparchus  Marciani  contextni  bis  locis:  I  17  r/Vpov- 
icti  Hipp,  et  Marcianns  inter  lineas  rv  »/ vortat,  II  49  haxelvetai 
Hipp,  rv  anoTiiverai)  III  59  itaka  Hipp,  rv  ftakiara,  VI  281  ux'kQvyi 
Hipp,  et  Marciani  manne  recentissima  ^  omissnm,  XII  538  avtQ%o- 
unoto  Hipp,  oj  loxofthoio y  XVIII  147  nkoort  <$'  Hipp,  rv  /tiieft» 
XIX  233  eil  Hipp,  omissum,  XXVII  467  ojüarUg  Hipp.  <x. 
ux).aviig.  ib.  541  cucoietverai  Hipp,  -v  nitofi^vitai,  ib.  555  öt  vt- 
dtxaöeg  Hipp.  <v  (Jtwdfxodot;,  XXIX  479  ftiya  peloveg  Hipparcbi  L 

ttiy*  ajieivovig.  XXXVIII  523  xor'  avtov  Hipp,  <v  xai '  crt'roti:. 
fortasse  XLU  651  aixov  Hipp,  *v  ortra/,  XLIII  693  läoov  Hipp.  -v. 
vtov  Attali  et  Marciani. 

6.  Multi  deniqne  versus  ne  pusillo  quidem  intercedente  scrip- 
tarae  discrimine  in  codice  Hipparcheo  (sive  codicibus  Hipparcheis) 
et  in  Marciano  iidem  exhibentur. 


Digitized  by  Google 


III.  DE  ARATI INTERPRBTÜM  QUI  FERTÜR  CATALOGO. 


Interpretam  Arati'  laterculuni  falso  inscriptum  ex  codice  Vati- 
cano  191  s.  XIV  1 ubi  post  isagogam  Arateam  modo  Eratostheni 
modo  Hipparcho  tributam  legitur,  a  Victorio  in  calce  operis  p.  9 sqq. 
commemorati  editum  esse  Herrn,  vol.  XVI  p.  385  sqq.  exposuimus. 
Quem  indicem  (AA*)  novo  teste  invento  Vaticano  381  s.  XV  (B)  sup- 
plere et  ad  formam  iutegram  aliquatenus  redigere  potuimus  ibidem. 
Verum  in  illa  commentatione  nonnulla  corrigenda  reperiuntur,  qnae 
et  alii  monuerunt  et  ipsi  dudnm  cognovimus,  nec  scitu  digna  de- 
sunt,  aegre  quae  desideres.  Quae  omnia  quoniam  multifariam 
cum  litteris  Arateis  conexa  sunt,  iterare  de  integro  quaestionem 
ad  res  quasdam,  ni  fallimur,  gravissimam  hoc  libello  decrevimus. 

En  catalogum  Vaticanum  in  duas  partes  discretura,  quod  idem 
alibi  factum  animadvertimus  aliquotiens. 

ol  jcbqi  tov  rtöiTjftov  awta^dfi€vot. 

A:  Analog 'Poöiog.  'AQiataqxog  Safuog.  jiftoXhaviog  yeutphQ^g. 
llrtiyovog  yQaftfiaitxGg.  AyrjOiavctw.  Aglaxi'tXoi  dio  ytuuhgai. 
Bör^og.  repivog.  Jiodoxog.  Jiövuog  Kvidiog.  Eguzoat>ivitg. 
'Eguntnog.  Evaivetog.  Zr{vwv.  'Hhoöwgog  OTiuixog.  &alijg.  "hc- 
fcaftOQ  Bt&vpog.  Kgdri;g.  IJvggog  Mdyvitg.  llag/ntvioxog  ygatt-  5 
iiattmg.  2/iMhjg.    Itfwfcog  [=  23]. 

A*:  'Ajto'ÜAÖviog  yga^iatr/.og.    Agiaxv'ü.og  fteyag.  ]Agiaxv)Xog 
fUMQOg,   'Jgiotagxog  ygaitftartxog.    Agtaiotpav^g.  A).($avÖgog 
Ahio'kög.  !4U$avÖQog  'Eytotog.  Jidiftog  7Covi;g6g.  Eiaivetog 
'iregog/'Egftucjcog  Ttegt^axijt/.ög.  Ka'ÜJiuc/og  Kig^vaiog.  KXto-  10 
oxgaxog  Tevediog.  Novjurjviog  ygafifiaxtxog.  Tlag^eviö^g  [=  14]. 

4  &dXXrj<;  codex  ||  5  nvgo^  codex  ||  7 — 9  nomiua  'Anokliövioq  —  dlövpoq 
post  UaQiifvldrfi  scripta  sunt  in  codice:  traiecit  Boehmius  'Mus.  rhen.'  IS8T 
p.  307  §qq.  (|  8  supra  'AfMazag/ot;  altera  manus  scripsit  la/tn  addito  abbre- 
viaudi  signo  .  au  Xufingof?  |  10,  1  xaXXlaxQaxoq  codex:  corr  Bergk 'Zeitschr.  f. 
d.  AltertbuInswi88en8cbaft,  1843  p.  926  et  Meineke  'Philol.  exercit.  in  Atben.' 
I  (progr.  Joachim.  1843)  p.  23. 

')  Diximus  de  hoc  codice  p.  11. 


Digitized  by  Google 


112  ARATEA 

övvei  d  <dgxto(pvXa£  ijdrj  stgioti]  Inl  ^tolg-tj  i 
täiov,  at  rclovgtg  fiiv  aztg  x€lQ°9  xatäyovoiv, 

aiate  Tf/5  Kguö  dvattXXovti  agxto&ai  avtbv  dvtixatadvveiv.  dxo- 

Xov&iog  de  tavtrj  ti]  vno&toei  xai  tov  Kagxivov  agxofuvov  ava- 

teXXeiv  Xtyei  tavti  (v.  579—582)" 

ovö*  av  er*  'AgxtotpvXak'  ety  rto't.vg  afi<poTeQto&€v,  l" 
fteftuv  r)ftdtiogy  to  ö*  hfl  nXeov  evvvxog  fjdt]. 
tetgaai  yag  polgaig  äfivöig  xatwvta  Bowthv 
'Qxeavog  ö*f'j(£Taf. 

b  öe  EvdoBog  ygä(pei  ovtwg' 

otav  6  Kgtog  övvj],  vojv  pev  jigog'Agxtovg  rov  'Agxtorfv/.axot;  [» 
oi  7c6deg  dvvovoi,  twv  de  /tgdg  votov  tov  torjotov  to  Xoinöv  xtA. 

5  7t(>(oTTi  —  fiolfjTj  Marciauus  H  6  nioorytc  Marcianus.  ||  fuv  L:  /<* r  V 
Marcianus  ||  axeg  Marcianus:  dxag  LV  ||  xaxäyovot  L  ||  11  utlov  L  | 
14  ovxoi  V  S  15  oV  av  L  |  16  övvovoiv  L. 

V.  721  'mergitur*  inquit'iam  in  (iii)  duodecim  Zodiaci  partiun» 
prima  Bootes*.  Item  v.  716  fjotgj}  ye  fiiv  ovx  inl  tavti}  a&goog 
avriX'ui,  et  sie  alibi.  Sed  ne  Marcianus  quidem,  etsi  secus  Vossio 
visum  est,  male  habet  ngüti]  tön  ftoig},»,  quasi  parte  prima 
tunc  ut  occidere  ineipiat  Bootes  efficiatur. 

V.  722  «im«  rectissime  L,  quoniam  obiectum  requirimus,  *fih* 
V  Marcianus. 

V.  581  «auvdig  xatiövxa»,  i.  e.  ovyxatwvta,  Hipparcbus  snf- 
f'ragante  parapbrasta  Marciano:  6  dl  loyog'  tltgaai  Zoidiotg  oiwi 
xataifegöuevov  avtbv  diyerai  6  ogtZiov.  Marcianus  ipse  «iJAp 
scripturam  reeepit,  ut  thgaoi  —  ftoigaig  ablativus  instrumenti  sit. 

XLVII. 

II  p.  222  C  tov  de  To^otov  fiiXlovtog  dvatlXXeiv  6  "Agatoc 
rf  ijOt  (v.  669 — 682)  trjv  xe<paXr)r  toi-  'Evyo(v)vaoi  xai  trjv  dgi- 
otegdv  xeiga  dvatftaAxevai  xai  to  oioua  tov  Oq  iov%ov  xai  tr)v  ovgav 
tov"0(f€ü)g,  ov  eyei  6  '0(piovxog,  xai  ti)v  Avgav  xai  tov  Kv{q>tw£ 
tu  and  rrjg  xe(paXftg  eiug  tov  orrj&ovg.  dvvetv  dt  ffrjot  tov  ff  5 
Kvva  okov  xa\  tov  'Qgiwva  xai  tov  Aayio  xai  tov  'Hvioxov  td  a7io 
iojv  rtodiüv  eiug  ri-g  Lutvyg  fugt]'  ti]v  d  u4lyd  cprjai  xai  tov^ 
iigttfovg  —  o)v  lonv  rj  fth-  iret  tov  dgtortgov  uifiov,  o?  d    tv  ffj 

H  /M'/tttOV  L. 


Digitizsd  by  vjOOQIc 


II.  DE  ARATI  CODICE  HIPPARCHEO. 


118 


agturequ  yjiQl  —  tri  ök  tt)v  xe(palt]v  xai  ttjv  öe^iav  x€lQa  *H* 
10  To|ot?;  avTixavadiveiv ,   ta  öl  rtgug  Tovg  nödag  Ttft  2xoq7tly. 
övveiv  de  tprjai  xai  tov  IJegaea  x^gig  tov  de£ioü  yovarog  xai  tov 
ttoddg  xai  rijg  'sJgyoig  tt)v  7tgiuvav.    h  de  toixoig  %a  pev  aXka 
av^(ftov£i  Toig  qatvoftevoig,  t)  de  dgiOTegd  x^tQ  *ov  *Evyo(v)vaoi  taig 
XrtXaig  awavareXXet,  xai  ov       SxogTtiy.   xai  ydg  avtog  6  ctgi- 
15  oiegug  utftog  ovtov  itoXv  7tgorjyov^ievog  vrjg  x(lQog,  woavei  dnog- 
yitujfievov  aiTou,  xattaneg  xai  avzog  6  "Agarög  cprjoi  (v.  621), 
t#J  y  polga  tov  Sxogniov  ovvavaieXXet.    ov%  r)  xeqpaXt)  ovv  fiuvov 
avxov  t({*  2xoq ftio>  ovvavarpegerai.   diu  xai  e"v  toig  icqoxeqov  negi 
ir(v  tov  Sxogniov  avaroXrjv  dyvoei  Xeywv  (v.  672  —  673)' 
20  *<*Qri  6'  hegr^g  peTa  x£LQ°9 

To$,ot  dveXxovrai. 
xot  nxoXov&i]xe  de  xai  xorra  tovto  tu)  EidoSut. 

10  TzavTixaTativftv  L  ||  14  ovvavaxtlXfiv  V  ||  15,  16  öiooiyvtofit  vor  V  \\ 
16  6  uirrbs  LV:  traiecit  Wil  |  f^aiv  L  H  18  avtov  om  L  !|  21  dvtp/onat  L. 

V  673  Laurentiani  «dvegxovTat»  facit  com  Marciauo  ad  versus 
Vaticanum  codicem  (*dveXxovTai*).  Et  hoc  quidem  omnino  non 
habet  qao  displicere  possit,  si  quidem  amat  poeta  hoc  verbum  in 
lalem  sententiam  convertere,  velut  v.  305  peya  t6£ov  dveXxexui, 
v.  137  Trjg  V7teg  dfKpOTegojv  lufnuv  etkiooetai  don)g,  v.  W&  'hcuog 
—  71000  i  Te  xai  xecpaXf  dveXiooexai,  v.  714  ovv  toi  TtaOOvdlfl  dve- 
/.iooerai.  Item  a  structara  vix  minus  commendatur  «dvegxovTat*, 
ut  v.  591  Kagxlvoj  oooy  IdvovTo  'quaecuuque  per  Cancrum  occi- 
debant',  v.  684  sq.  tot  de  vetata  uävia  avti>~>  To^evirtgi  xaiegxeTai, 
alia.  Quamquam  fieri  potest,  ut  L  ex  Arato  correctus  sit.  Ne 
id  quidem  mirum  esset,  si  Hipparcbus  ipse  per  memoriae  errorem 
•iyiXxovrai»  dedisset  ob  v.  305,  at  sciri  nequit. 

IIL. 

1.  II  p.  222  A  tov   de   2xog;ciov  dgxopevov  dvaTeXXeiv  (b) 
OciTeQÖg  (pi}oi  (Aratus  scilicet  v.  647—668)  dvveiv  /*ev  to  Xoutd 
tagt]  [tov  JloTaitov  xai  tu  Xouid  ti*git\  Trjg  !4vdqoftedag  xai  tov 
Kr'jovg  xai  tov  Kitfeiug  tu  dnb  tojv  luftiov  ptexgt  ri]g  'Cwvtjg  xai 
i  ir)v  Kaoothceiav  o'A^v,  nlr)v  tu  dnb  twv  7Codwv  eutg  tiov  yovaTiov. 

2  tyT)Otv\A  H  tu  Tf  Xotntt  L  ||  2,  3  uncos  posuit  Wil  |  4  ra  uno  V  |  5  dt 
scripri:  rf  LV. 

i'hUoiog.  Untmwadaagan  XU.  % 


114  AR ATE A 

avattiittv  dt  (p^ai  to  re  Xoltcov  tov  —Ttqiavov  xai  n)v  otgav 
tov  "Ydgov  xai  tov  Ktvravgov  to  Xotttbv  oiu^ta  7cir)v  twv  itt- 
;cgoo&itov  7todiöv.  avattiittv  dt  (prfii  xai  16  Qrjgiov ,  (o)  c^fi 
6  Ktvravgog,  xai  tov  '(hpiovxov  tt)v  xt(pair)v  xai  Tag  xeiQa$  xai 
tov  "Oytiog,  ov  fyti  6  'Oywvxog,  tr)v  xt(paiijv  twg  trjg  ngo'nrg  10 
07ttlgag  xai  tov  'Evyo(v)vaoi  ta  iouca  7cirjv  trjg  xtrpait'g  xai  trjg 
agiottgag  zti£0£.  Sequitur  Eudoxi  partim  coogruens  partim  di- 
Bcrepans  sententia. 

6  <pt}Otv  L  ||  8  suppl  Petavius. 

2.  II  p.  222  C  o  dt  "Agatog  ayvoel  iv  Toig  /itgi  tov  'Oyioixov 
(V.  667—668).  /;  yag  ccgiottga  x€tQ  ovtov  itövov  Talg  XtjlatQ 
owavattiiti,  r)  dt  xtqiair]  xai  i)  dtBta  x^'Q  -xogriuo. 

l  xbv  ötf  iovyov  LV,  cf.  IL  2  l.  I  ||  2  ras  XI^S  V- 

IL. 

1.  II  p.  223  C  naiiv  dt  tov  Alyoxtgoi  tiqoq  t»J  avatoiij  ovTog 
Tili  ToZorrj  rpaoiv  (Eadoxus  et  Aratus  v.  685 — 692)  avTixatadvvtiv 
Trjv  Tt  'Agyut  oXnp  xai  tov  Flg6xvvay  ovvavaztiiciv  dt  tov  Tt 
*Ögvt&a  xai  tov  'Aerdv  xai  tov  'Oiotbv  xai  to  Qvitiatrjgiov.  tu  5 
itlv  ovv  ai/M  OVfitotJVütg  v/r  avtwv  ityttai  Toig  (paivoittvoig ,  ta 
dt  xata  tov  "Ogvi&a  rjyvorjTai  tiev  vn  aitrpot'tgiav ,  f4.aki.ov  dt 
V7cd  tov  'Agätov.  Sequitur  Eudoxi  sententia;  deinde  pergit:  b  dt 
"Agatog  (prjot  tt[)  To^otfj  uövov  ovvavatt  iitiv  avtov  (Scorpium). 

1  ttjv  avarokijv  L  II  8  owavax  eilet  V. 

2.  II  p.  223  B  r)yvor)xaoi  dt  (Aratus  et  Eudoxus)  xai  to  /regt 
trjv  'Agyui.  agxtTai  yag  avrixaradvvtiv  ov  tiü  SxOQitlißj  aiia  iitoatg 
raig  Xr{iaig.  tdti  ovv  .agxoiitvov  tov  Sxogjciov  avattikt.iv  iiyttv 
irg  'Agyovg  trjv  icgvtivav  dtdvxtvai,  xai  in)  tov  To£6tov  avaiptgo-  i 
ittvov  (v.  686). 

4  zijv  xfjs  'Apyoig  ng.  L 

L. 

II  p.  224  E  trjg  dt  agxyg  tiov  'l%Svtav  avattiiovortg  6  iitv 
Agatog  qr<oi  dtdvxtvai  td  tt  ioiua  tov  "Ydgov  xai  tov  Ktvravgov, 
avurttaixtvai  dt  tov  vottov  'l%9vr  (ovx  hiov.  aila  7taga  inxgov) 

2  if^aiv  L. 


Digitized  by  Google 


H.  DE  ARATl  CODICE  HIPPARCHEO.  115 

xcri  trtg   '-/vÖQO/ufdag  ta  dt£ta  ftiot)  y.ara  ftijxog  .  .  .  6  de  ^qatoc 
5  Q'/voei,  rov  "Ydyov  o'kov  t(p  'Yöqoxom  VTtoXa^ßuvutv  avttAonadvveiv 
(v.  694  sqq.). 

5  idpi/ou)  L. 

LI. 

II  p.  228  rutv  dt  Jtövfiußv  aqxo^tivwv  avattÄ/Leiv  6  54(>atog 
(?.  724 — 729)  dvvetv  ukv  (fi^ai  tovg  rtodag  toi  Otptouxov  *fikotp* 
(tviiüv  yovuxtüv»  Iv.  725),  avatt/J.etv  dt  tu  Kijtog  xai  tov  Ilota- 
ftov  ta  /cQuita.   tavta  de  OvfigHOVüx;  toig  <f  aivofthoig  vn*  avrwv 

2,3  fif'zpt  Tüiv  L. 


Redactis  ad  tidem  codicum  Hipparchi  testimoniis  quae  singil- 
latim  persecuti  suraus  comprehendimus.  Inde  ab  initio  qaod  per- 
timescendum  ?idebatnr,  ne  quid  libri  Hipparchei  (vel  librorum) 
faeies  priscae  et  genuinae  integritatis  amisisset  labemve  contraxisset, 
evenisse  illud  reapse  certissimis  exemplis  cognovimus.  Maxime 
idonea  inde  selecturi  (quae  omittenda  hoc  loco  censuimus,  in 
totius  libri  indice  invenies)  duo  genera  di6tingnimu8,  prius  eos 
versus  continens,  qai  in  Laurentiano  Hipparchi  codice  (VI  74  fiiv, 
XXVII  554  hl)  et  qui  in  Vaticano  (XXVII  542  t6oa  ^uv,  ib.  557 
tooov,  XXIX  479  tdy  ctfdtivoyeg,  XXXIX  565  irceoxofttvoioiv), 
denique  qui  in  altero  utro  corrnpti  feruntur:  VII  79  /uaV  kioai  L 
«aAa  laai  V,  XII  534  avtUa  L  avxla  V,  XXVIII  433  (fatvot  L 
tuxoi  V,  XLVII  673  üveQxovrai  L  avthLovtai  V.  Altero  genere 
eo«  locos  componimus,  qui  infectum  iam  fuisse  archetypum  osten- 
dunt:  XIII  175  ;taQay.eipevov ,  ib.  484  neooeiog,  XVIII  143  olog, 
XXXIV  506  ayavov.  Verum  ne  quis  irrito  hac  serie  perlustranda 
laborem  consumptum  opinetur:  commodo  poetae  vel  illinc  iden- 
tidem  consultum  est,  cum  aut  oblitteratae  quaedam  scripturae  Mar- 
ciaoo  invito  non  sine  probabilitatis  specie  instaurarentur  aut  per- 
spiceretur  saltem  beneficio  Hipparchi,  vel  antiquissimam  lectionis 
varietatem  codicibus  qui  supersunt  offerri.  Quibus  nunc  neglectis 
ordine  cetera  yideamus. 

1.  Primam  igitur  eam  versuum  ponimus  copiam,  ubi  Hipparchns 
Marciani  codicis  contextum  auctoritate  sua  adversus  criticorum  et 


Digitized  by  Google 


116 


ARATEA 


no8tratium  et  antiquorutn  conamina  ac  librorum  recentiorom  dissen- 
sum  vindicat  et  tutatur:  IV  61  vlootvcti  rv  vfoerai  paraphrastae, 

V  69  uiooy  xctQyvy  <v  Attali  niooov  xaorjvov,  VI  254  Iniyovviöog 
'v  Diodori  vTtoyovvlöog,  ib.  4SI— 496  <^  Planudis  interpolamentum, 
XI  96  vnooxt/cToio  <%,  vftoo*int€io  Buttmanni,  XII  151  i]eXtov 
Atom  *v  ijtUtp  AiovTog  in  scboliis,  XVI  190  ov  -v  i)  Buttmanni, 
ib.  198  xexaopevov  oo  xexoufthov  in  scboliis,  ib.  79  thioxoi  no 
lotartol  in  scboliis,  XXI  inter  v.  612  et  013  omisit  com  Marciano 
Hipparchus  versum  interpolatom  quem  recentes  praebeut  Codices, 
ib.  593  xvfiaivovxog  ^  xvp  oiöovvtog  Vossii,  XXII  276  hti  rv, 
recentium  ,tt  tga,  XXIV  304  InL  ^  Vossii  hi,  XXVII  541  ßoXijg 
rv  recentium  ßoXlg,  ib.  542  vitodgauot  recentium  v;nxdgdfioi 
et  Vossii  l/tidgäfdot,  543  jceoiTinrerai  ~»  Cleomedis  et  recentium 
7itoiTt/.kcTat.  553  xoiloto  ^  recentis  in  Marciano  manus  xoivolo. 
ib.  dvijta  "v  Vossii  diveirai,  XXVIII  438  XrjXai  secundae  in 
Marciano  manus  jff//*'.  XXXII  489  avtöv  ^  parapbrastae  avxoi, 
XXXVIII  522  anainlgaiai  ^  recentium  a/couftgtTai,  XXXIX  567 
.cBQtOTQt(f  ttai  <v  paraphrastae  n tgior f(f erat,  XLIV  707  ra  fiiv  oi 
xccza  dttiü  -v>  Hermanni  toi  /a4v  oi  de£ta,  ib.  713  Xijyovrt  ^  Attali 
Xrjyovoa  vel  aviovti. 

2.  Sunt  vero  etiam  versus  eadem  quidem  sed  falsa  forma 
et  apud  Hipparcbum  et  in  Marciano  praediti:  VII  80  Uiz%rh  for- 
tasse  ib.  82  jctrcovtlatai,  XIII  484  IJegoiiog,  XXVI  440  detvwToio 
(Hipparchi  V),  XXVII  498  IvdtaotgiyeTat,  XXXI  482  rd. 

3.  Deinde  discrepantias  Hipparchi  et  Marciani  dignitate  pretio- 
que  per  se  aequabiles  proferimus  VI  280  (palvwv  Hipp.  tairtav 
Marc,  VIII  85  o(f&aXuoig  Hipp,  orp&akfufi  Marc,  IX  90  Imui^cpug 
Hipp,  hitdeiffg  Marc,  XII  537  Qxeavolo  töaov  Hipp.  Qxeavoi 
xöooov  Marc,  XV  187  axoXioio  Hipp,  ueyäXoio  Marc,  XX  239 
ngoßoXijoi  Hipp.  jtQOfioiijoi  Marc,  XXVI  406 — 407  tov  ligxTovgoi 
Hipp,  l-fgxtovgoi  Marc,  XXVIII  431  toi  Hipp,  xtv  Marc,  XXXIII 
491  a/u'  Hipp,  og'  Marc,  XXXIX  560  avitXXiooiv  txaOTai  Hipp. 
avrtXXrjoiv  Ixaatrj  Marc,  ib.  567  tu  öi  Hipp.  to\  tc  Marc,  XLVI 
721  ircl  Hipp,  tote  Marc,  ib.  581  auvdtg  Hipp,  rjd^  Marc 

4.  Anteferendus  Marcianus  est  XXIV  305  ^iya  ^  und  Hipp., 
XXVII  498  xa&'  ^  xai  Hipp.,  XXXIV  505  r«  -v  to  Hipp.,  XXXV  515 
ol  ^  toi  Hipp.,  ib.  517  6xXd$  <v  öxXdg  Hipp.,  XXXVII  yovva  yoQti- 
xai  f>*  yovvuxa  xtiTai  Hipp.,  XL  599  fiio<pa  -v  ^xgi  Hipp. 


Digitized  by  Google 


II.  DE  ARATI  CODICE  HIPPARCHEO. 


117 


5.  Praestat  Hipparcbus  Marciani  contextui  his  locia:  I  17  rptQov- 
iai  Hipp,  et  Marcianus  inter  lineas  <v  (pvorrat,  II  49  iuixilveiai 
Hipp,  rc  ano%ihe%aii  III  59  fjia'ka  Hipp,  oj  ^lakiara,  VI  281  uxiqvyi 
Hipp,  et  Marciani  manus  recentissima  oj  omisanm,  XII  53S  avtQ%o- 
pfVOiO  Hipp,  rv  /oyoutvoio,  XVIII  147  tteootj  ö'  Hipp,  rc-  fit  Ol], 
XIX  233  ttt  Hipp,  -x  oiii i »ss um ,  XXVII  467  a/tkarteg  Hipp.  <x> 
urclav'teg,  ib.  541  aiiozefoerai.  Hipp,  -x,  anoti^ivexai,  ib.  555  dvot- 
dexddtg  Hipp,  rv  dviudexadog,  XXIX  479  ftiya  fidovtg  Hipparchi  L 
'v  nty*  ctfietvoveg,  XXXVIII  523  xar*  avxov  Hipp.  <v>  xcri '  avxovg, 
fortasse  XLU  651  altov  Hipp.  *v  alral,  XLIII  693  fäaov  Hipp.  -v. 
viov  Atta  Ii  et  Marciani. 

6.  Molti  deniqae  vereas  ne  pusillo  quidem  intercedente  scrip- 
turae  discrimine  in  codice  Hipparcbeo  (aive  codicibua  Hipparcheia) 
et  in  Marciano  iidem  exbibentur. 


Digitized  by  Google 


III.  DE  AR  ATI  INTERPRRTUM  QUI  FERTÜR  CATALOGO. 


Digitized  by  Google 


Interpretom  Arati'  laterculam  falso  inscriptum  ex  codice  Vati- 
cano  191  s.  XIV),  nbi  post  isagogam  Arateam  modo  Eratostheni 
modo  Hipparcho  tributam  legitur,  a  Victorio  in  calce  operis  p.  9  sqq. 
commemorati  cd i tum  esse  Herrn,  vol.  XVI  p.  385  sqq.  exposuimus. 
Quem  indicem  (AA*)  novo  teste  invento  Vaticano  381  s.  XV  (B)  sup- 
plere et  ad  formam  integram  aliquatenus  redigere  potuimus  ibidem. 
Verum  in  illa  commentatione  nonnulla  corrigenda  reperiuntur,  qnae 
et  alii  monuerunt  et  ipsi  dudnm  cognovimus,  nec  scitu  digna  de- 
8ont,  aegre  quae  desideres.  Quae  omnia  quoniam  multifariam 
cum  litteri8  Arateis  conexa  sunt,  iterare  de  integro  quaestionem 
ad  res  quasdam,  ni  fallimur,  gravissimam  hoc  libello  decrevimus. 

En  catalogum  Vaticanum  in  duas  partes  discretum,  quod  idem 
alibi  factum  animadvertimus  aliquotiens. 

ol  /cegl  rov  jcoirjtov  aivta^a^evoi. 

A:  "-Ixxakog  'Pödiog.  'AQtaxaQxog  Säitiog.  u4;col'kutviog  yeatfUrQqg. 
L4v%iyovog  yQafiiiaity.ög.  'Ayr^atavaB.  'AqLaxv'k'koi  dt'o  yaouhqat. 
Bnrt&og.  repivog.  Jiodoxog.  Jiövpwg  Kvtdtog.  'Eqaxoai/iv^g. 
l'EQHi7tnog.  Eiaivtxog.  Zrjvwv.  'HkwöioQog  oxmxog.  (Jalrjg.  "trr- 
/cagxog  Bt&vvög.  Kqaxitg.  JIvgQog  MayvtjQ.  IJagiuviaxog  yga/u-  5 
fitnixog.  Ifiivtyg.   Ttfiö&cog  [=  23]. 

A*:  'Ano'k'kwviog  ygau^arr/.og.    Agiaxi'kkog  uiyag.  Agiaxi'kkog 
inxgog.  l4gLaxugyog  ygaititarixog.   Agioxo(fdvr;g.  'AU^avdgog 
^hioXög.  !dti$avdgog  'Effiaiog.  Jidvpog  rtovygog.  Eiaivtxog 
tttgog.f'Eg(.iuticog  rt€Qifiair}Ttx6g.  Kakkificc/og  KvQqvaiog.  K'kto-  10 
axgaxog  Ttvidiog.  Noif.ir]viog  ygaft^arixög.  Ilag^tviö^g  [=  14]. 

4  bdXXtji  codex  ||  5  nvgoi  codex  ||  7—9  nomina  'AnoÄlajvtog  —  /iidvnoq 
post  Ilapfitfvldrrf  scripta  sunt  in  codice:  traiecit  Boehmius  lMus  rhen.'  I SST 
p.  307  sqq.  fl  s  supra  'Aptarup/og  altera  manus  scripsit  Xufin  addito  abbre- 
viaodi  signo;  au  XuunQoq'i  |  tu,  1  xakXlatQaxoq  codex:  corr  Bergk  'Zeitschr.  f. 
d.  Altertbumswissenachaft '  1*43  p.  926  et  Meioeke 'Philol.  exercit.  in  Athen.' 
I  (progr.  Joachim.  1843)  p.  23. 

•)  Diximua  de  hoc  codice  p.  11 


Digitized  by  Google 


122 


ARATEA 


Sexto  vel  septinio  saeculo  fuit  qui  geometraram  nomina  con- 
gereret  agrimensoruni  ßobbiensiuni  librariue,  cuius  codex  a  posses- 
soribus  Ioanne  et  Sixto  Arceriis  Ultraiectinis  hodie  mincu pari  assolet, 
in  bibliothecam  Guelferbitanam  delatus.  Arceriani  excerpta  per- 
purgavit  in  'Gromaticis  veteribus'  a.  1852  editis  p.  251  adn.  Lach- 
mannus,  Hauptius  'Opusc.'  III  p.  360  cum  indice  A  composuit 
verissime.    Publieata  correctaque  a  Lachmanno  adscribimus: 

fiunt  u  XXXII.  geometra.  pyrrus  mag  uns  (leg.  Magnes) 
arestyllydes  (leg.  Aristylli  duo)  apollonius  pyrrus  geo- 
mctra in  atru  (leg.  Arato)  dixit  principium  s/um  (i.  e. 
istud)  a  iovem  (imrao  'ex  love)  incipiamus  falsum  dicit. 
quoniam  ex  iovem  non  ad  iovem  ordinamus  (i.  e.  quo- 
niam  a  love,  non  ex  love  ordiamur)  euclydis  siculus 
arismetica  scribsif. 
Tres  laciniae  inter  se  primo  obtntu  conglutinatae  censebuntur, 
quarura  primae  praeh'xnm  erat  K fiunt  numero  XXXII  geometra^e)1 
(ita  enim  supplendum  esse  censemus,  quia  Pyrrhus  Aristylli  Apol- 
lonius —  Pergaeus,  recte  ut  putat  Hauptius  —  erant  geometrae)  aut, 
si  minus  numerus  XXXII  ad  '  geometra(e)\  sed  ad  antecedentia 
quaedam  ab  Arceriani  librario  praetermissa  trahendus  videbitur, 
solummodo  '  geometra(e) \   Posterior  ratio  cum  sit  aliquanto  diffi- 
cilior, .baec  reficimus  distinctis  orlogae  portiunculis: 

Fiuni  numero  XXXII  geomelra(e).  Pyrrhus  Magnes, 
Aristylli  duo,  Apollo/iius. 

Pyrrhus  geometra  'in  Arato1  [dixit]  principium  istud 
'ex  love  incipiamus'  falsum  dicit,  quoniam  a  love,  non 
ex  love  ordiamur. 

Euclides  Siculus  ' ''  Arithmetica  scripsit. 
\  et  2  mentione  Pyrrbi  cobaerent,  neque  a  geometris  dissociandus 
Euclides  Siculus  est,  qui  et  ipse  inter  agrimensores  codice  Ar- 
ceriano  comprehensos  habetur  p.  376  sqq.  Lachm.  Vehementer 
vero  dolemus,  quod  geometrarum  indicem  incompletum  scriba  reli- 
quisse  videtur,  ac  nisi  novo  oblato  exemplo  genuinam  illius  formam 
cognosci  posse  desperamus.  Certe  hinc  procul  habenda  sunt 'nomina 
agrimensoruni'  in  Demonstratione  artis  geometricae'  p.  403  Lachm. 
enumerata,  latina  maxime,  etsi  Euclides  Siculus  et  hic  apparet. 
lam  vide:  Pyrrhus  Aristylli  duo  Apollonius  (inverso  ordine,  quod 
rasu  accidisse  dixeris)  in  A  ita  occurrunt:  IJvQ^og  MdyvrjQ'  !doi- 


Digitized  by  Google 


III.  DE  ARATI  INTERPRETÜM  QUI  FERTUR  CATALOGO.  123 


aivkkot  dvo  yev^Uiqai '  lAitolXoiviog  y$ü»fii%(ffjg.  'Geonietrae  signi- 
ti  ado  deest  in  Pyrrho,  deest  Pyrrhi  de  suppositicio  Arati  prooe- 
niio  iudicium,  prorsus  deest  Euclides.  Ergu  id  quidem  dispicimus, 
indici  A  affinem  esse  Arceriani  eclogam,  sed  rem  divinando  posse 
cootici  negamus. 

Deinceps  catalogum  B  adponimas.  Quem  ordinem  ille  secutus 
esset  cum  ante  hos  decem  annos  i'ugisset  nos,  reete  interim  Boehmius 
1.  c.  p.  308  lias  distribuit  columnas:2) 

B  ot  7C£Qi  toi  jtaXov  ovrtdSavTeg. 

1.  'Aitollö-        2.  rtuivog         3.  Evaivttng  4.  Koatrjg 
diogog 

5.  l4qla%v'Ü.og    6.  Jiodotog       7.  3h]v66oxog  8.  Zr{v6öoiog 

9.  l4%Tah)g      10.  Jiövf.iog  11.  Z^vodiugog  12.  Ilvgoog 

13.  l-toioraQxog  14.  Jiödtooog  15.  'Hy^atäva^  16.  Ilaoftfvioy.og 

17.  l-t/co/.Aw-     IS.  EvdtoQOQ  19.  QeodioQog  20.  Zuh^^g 
viog 

21.  Avtlyovog    22.  'Egaro-  23.  Galrjg  24.  Ttitö&tog 

o&lvr}g 

25.  Borftog        26.  "Egpiuc7tog  11.  "LcTragxog  ouov  tixoat  hnxd. 

Modo  ne  dextrorsum  legas,  sicuti  fecit  codicis  scriba,  sed 
deorsum,  ultro  patescit  ordine  litterarum  nisi  semel  in  8  et  7  trans- 
ponendis  non  violato  archetypum  processisse.  Immerito  de  titulo 
B  oi  7uq\  toi  itokov  ai  vTct^avTtg  nos  olim  dubitasse  et  esse  ex 
rtoapov  in  A  quoque  ' aökov  restituendum  Wilamowitzius  edixit 
recte  in  'Antigono  Carystio'  p.  339,  etsi  \cegl  toi  ;ro'kov  quid 
sibi  vellet  ne  ille  quidem  declaravit.  Opperiremur  'tcstf  ziöv 
rsoliap's  si  de  polaribus  inundi  terminis  agitur  seriptunique  ita 
ceteroqnin  deprebendimus  nec  rationem  extricamus  probabilem, 
cur  quis  de  septentrionali '  potissimum  (polo  qui  memoriae  prodi- 
derint'  examine  instituto  seligere  voluerit.  His  missis  viilinius 
Ttö'kov  esse  posse  borologium:  verum  de  horologio  omnes  istos 
exposnisse  quis  a  se  impetrabit  ut  credat?  Alia  et  rectior  ratio 
artis  Pseudoendoxeae  praefatione  acrosticha  monstratur  ('Notices 
et  extraits  des  manuscrits  de  la  bibliotbeque  imperiale  Parisiis 
a.  1865  vol.  XVIII  2  p.46): 

»l  De  codicis  scripturis  ac  d»>  imitationibus  a  nohis  factis  diximus  Herrn' 
1.  c.  Quae  quouiam  hodieque  retineudae  videntur,  nihil  itcrari  praeplacuit 


Digitized  by  Google 


124 


ARATEA 


*Ev  To"ide  öei^iü  rtäoiv  Ixita&rtv  oo<prjv 

ifjilv  noXov  avvxa^iv  kv  ßQa%ei  Xnyuj 

Jovg  rrjade  texv^g  eidivai  oaqrfj  cegi. 

Ovdtig  yag  lotiv  Ivder^g  yvio^r^g,  önp 

jztvov  (pavelxai,  nfßd1  iav  £,vvft  xalaig. 

'0  fikv  orlxog  neig  Ion,  ygafifia  d1  rjfiiga. 

'Yfilv  agt&fiov  ö*  liaov  %%£t  ta  ygäufiaia 

Tuig  tjtdgaioiv,  äg  ayei  i*iyag  XQ°vogf 

'Evtavoiov  ßgoxolai  /ctgloÖöv  t 

Xgovng  diotxiov  aatfgijv  yviügiojuara. 

IS'txa  dk  Tovtiüv  ovd-itg  ttegov,  ahV  ael 

"Hxet  ra  unvxa  ig  ro  avto  o%  avih&tj  o  XQfj>v0S- 
Inlustravit  acrostichi  sententiam  recte  perceptam  ita  fere  editor 
Franeogallus :  'Dicit  scriptor,  singulos  versus  esse  menses,  singulas 
litteras  dies.  Atque  re  vera  12  sunt  versus,  quorum  unusquisque 
30  litteras  continet,  ultimus  35,  elisas  si  adsumpseris.  Quibos 
computatis  annus  solaris  {uiyag  xgovog)  efficitur  12  mensium,  365 
dierum'.  Subnectitur  disputationi  astronomicae  parapegmati6  frag 
mentum,  quod  Calendariis  Gemini  et  Ptolemaei  maxime  aequi- 
parari  possit,  iteratum  a  Wachsmutbio  post  Lydi'Ostenta'  p.  273  sqq. 
'Caeli'  igitur  'compositionem'  acrostichi  scriptor  no'kov  aivra^iv 
intellexit  nec  defecit  a  vetusta  quadam  hnius  vocabuli  significatione : 
rcoXov  yag  oi  rcaXcuoi  ov%  Wß  oi  vewtegoi  ai^ielöv  ti  xai  nigag 
aZovog.  aAka  td  jctgiexov  ä;cav  (schol.  in  Aristoph.  'Av.'  179 
p.  214,  32  Dind.)').  Animadvertere  licet  haec  non  ex  omni  parte 
recte  esse  dicta:  nölog  'antiquis'  quoque  (etsi  ultra  saeculum  quin- 
tum  nobis  ut  vocem  persequeremur  non  contigit)  et  punctum  polare 
et  caelum  erat  et  aliud  insuper.  Testimoniis  abundamus  assidua 
lectione  a  nobis  conquisitis,  unde  proferemus  potissima,  ne  discrimen 
quoddam  ignoretur:  quo  fit,  ut  duo  exemplorum  quasi  genera  distin- 
guas.  Aeschylus  'Pronieth/  v.  429  sq.  de  Atlante  6g  alh  inigoxov 
O&ivog  xgaiatnv  yäg  olgavwv  %t  rtolov  vu'iotg  Inoottvätei.  Euri- 
pides'Orest.'  v.  1683 sqq.  deApolline  lyw  6  'Elivtjv  Zyvog  fitXo&QOtg 
/ctlaoi»  Xanuowv  aotgtov  nö  't.ov  ISctv voag, 'Ion.1  v.  1168  de  telavaria 

•|  Macrobius' Saturn.'  I  I",  9  Cornificius  arbitratur  Apollinem  nominatum 
ilnb  tov  dvano).tiv ,  *'.  e  quin  intra  circuitum  mundi,  quem  Graeci  no/.ov 
appeilant,  impelu  latus  ad  ortus  refertur.   Patet  ex  scholio  Aristopbanco  quem 

ad  circuitum  pcrtinere.  Cf.  p.  12b51. 


Digitized  by  Googl 


III.  DE  ARATI  INTERPRETUM  QUI  FERTI'R  CATALOGO.  125 


LnfQÖe  de  Uqxtog  atgirpma'  oioaia  XQVOrjoti  nah»').  'Cbrysipp.' 
fr.  839.  10—11  N\  ta  d*  an  aiSeoinv  ßXaatövta  yovi]g  efg  oi- 
gdviov  naXiv  r^&e  nöXov ,  'Pirith.'  fr.  594  .  .  ölövftoi  t  'Vpxroi 
toig  wxinXavotg  nteovywv  Qt7taig  tov  !AtXavteiov  (pQOvpovoi 
icoXov,  'Epigr.'  2  (Athen.  U  p.  61  B  —  I  p.  265  Bergk.)  w  t6v 
uyi'iQatov  nöXov  a/^pot;,  "HXie ,  tfytvwv.  Alexis  fr.  261  K.  de 
mensa  cibos  portanti  Uieortfüviog  o^ovoa  tiuv  'Qqiov  Xo7tag,  tu 
tov  iröXov  tov  7tctvtog  rjiiiOffatytov '  anavt'  tvijv  taxei  yao  tv 
zavti,  xaXa .  ix&ig  i'oupoi ,  6i4tQ(%e  zovrtov  axoQ7ilog.  wtitpaivev 
tpwp  r.filtofta  toig  aoteoag:  ubi  6  7t6Xog  universns  mundi  globus 
subauditar  ex  earnro  rerum  quae  insunt  enumeratiooe,  r.iitocpaloiov 
globns  dimidiatus,  enins  fignram  Pisces  Haedi  Scorpios  ceteris 
eibariis  inserti  simnlabant.  Probe  ita  olim  Scboemannns  uoster, 
cains  perpetaam  dos  recolimos  roemoriam,  interpretatus  est1);  miri- 
fice  Dane  labitur  Kockius,  cum  Gerytadis  Aristopbaoei  versiculum 
p.  13  a  nobis  propositnm  explanaturns,  qui  est  de  horologio,  quattuor 
ista  poetarom  exenipla  coogerit  toto  Dt  aiunt  caelo  distantia  FCG 
I  p.  431.  Porro  Timotheam  fr.  13  B.  av  t  oj  tov  aei  uo'kov  ov- 
qöviov  Xafi7tQctig  a/.tiai  "Alu  (iaXXwv  et  igDOtam  AlexaodriDUDi 
addoeimus  ab  0.  Scboeidero  post  Callimachum  (II  p.  728)  e  teoebris 
protractani,  qui  Dt  detritom  inde  ab  Homero  adiectivum  aotegoetg 
effogeret*)  näh»  aotQo%irojvt  coofioxit  egregie7).  Simili  dictiooe 
Doris  Dtitar  (Ath.  XII  p.  535  F):  to  de  ndv  o  noXog  tvvtpavto 
XQvabvg  aotloag  %xiüV  *al  Ta  &<tdia  m  paladanieoto  De- 

nietrii  Oppogoatoris  (idem  eodem  teste  yivo^viov  tuiv  ^fq/urjtgiwv 
-slfrrjvrjOiv  kygätptto  Lei  tov  upooxtjviou  hu  tt'tg  otxov^ev^g  oxov- 
fievog).   Pseadoeadoxom  p.  123  exbibuimas.  Qaibas  latioi  quidam 

*)  4 De  maiore  Ursa  ser mortem  esse,  ut  per  se  probabile  est,  ita  con- 
firmatut  eo,  quod  ea  est  super  Orionem.  Quare  7Xö).oq  non  Stella  est,  quae 
sie  dicitur,  infima  ad  caudam  minoris  Ursae,  sed  caelum  ad  circulum  polar em( "r  J, 
et  ovQtxla  dictum  pro  ovpctv'  O.  Hermannus  in  'lonis*  editioue  p.  XIX. 

•)  'Aeschylus  gefesselter  Prometheus'  p.  305,  ubi  pauca  de  vocis  nokoq 
aignific&tu  conlecta  invenies. 

•)  Eadem  de  causa  Theocritus  in 1  Heraclisco '  v.  77  fecit  ovpavov  aaxga 
<ftQo\ia. 

')  Ad'Comam'  Callimacbi  sine  causa  idonea  revocaut  0.  Schneider us. 
Monstravit  idem  crebram  illius  epitbeti  memoriam  in  carminibus  iofimae  ac- 
ta tis.  iVij'r//  daxQO%lxtov  1  Argonauticorum '  Orpbicorum  scriptor  ausus  est 
i.  513  Abel. 


Digitized  by  Google 


126 


ARATEA 


accensendi  et  poetae  (Accius,  Angustei)")  et  prosae  orationis  serip- 
tores9).  Inter  seriores  Graecos  commemorandi  Dionysius  Periegeta"), 
saec.  II  p.  Chr.  poeta,  v.  230  tcqiotoi  de  yQa^tfi^oi  ttoXav  dtifttr 
rQTjOavto  &v^tvi  (fgaoaäjutvoi  Xo£6v  öq6(iov  tj€/Joto,  cantor  IsiacuV1), 
Sibyllistae12),  Orphici'1),  Manetbo**),  Nonnus'5).  Ex  prosaicis  Ln 
cianum,e)  afferimus,  Paasaniam ,7),  Pseudoapollodorum !"),  sive  ipsos 
seu  auctores  ignotos,  Stephanum  fApotelesni.'  p.  18  a  22  Usener.). 


•)  Attius' Achill.' fr.  XXII  Kibb.  pervade  polum,  splendida  mundi  sidera 
binis  continuis  picti  spoliis.  Hör .  'Carin  .'  I  2S,  4  aerias  temptasse  domos  ammo- 
que  rotundum  percurrisse  polum,  11  28,  43  cras  vel  atra  nube  polum  pater 
occupato  vel  sole  puro.  'Epod.'  17,  77  polo  deripere  lunam  vocibus  possim 
meis.  Vergilius  'Aen.'  III  v.  585.  V  v.  721.  C.  L  L.  VI  537. 

")  De  Sencca  infra  dicetur.  Ammianus  (alios  de  industria  mittimus)  XXV 
10,2  Maximiani  statua  Caesar is ,  quae  locata  est  in  7'estibulo  regiae ,  amisit 
repente  sphaeram  aeream  formatam  in  speciem  poli,  quam  gestabat.  Rem 
imperatores  roroani  a  diadoebis,  diadochi  a  Persarum  regibus  mutuati  sunt. 
Ci\  Lajarde  1  Coraptes  rendus  de  l'acad.  des  iuscriptions '  1S35  p.  10  et  Siül 
in  'Annal.  pbilol.  Fleckeis.  suppl.'  1HS5  p.  43. 

,0)  Idem  Dionysius  voce  Pythagorea  xoofxog  abstinuit  pro  mundo.  Cf. 
Naekii  spleudidam  de  isto  termino  disputationem  Opusc'  I  p.  24. 

"j  Epigr.  graec.  ed.  Kaibel  p.  438  v.  3t  xul  nvQoivxwv  Ati.iov  nw'w 
uyixoQa  tpalvwta  xvxkwv  ig  nölov  evOvvtaxov. 

»J  Ex.  gr.  I  v.  12.  II  v.  40. 

«VHymn.'  27,4.  34,  IG  et  19.  83,7.  'Argon',  v.  563.  'HierostoJ.'  v.  T 
p.  213  Abel. 

M)  I  v.  277  (p.  92  Did.)  ;}  KtQotaaa  [uoov  no).ov  an<f  tßtßwoa  xtl' 
l5)  Schoemannus  ad  Nonnum  recte  quidem  quaesituros  relegavit.  sed  diversa 
ipse  confudit.  I  v.  177  f-ig  vorov  ix  ßoQh.tto  )jtxqjv  nolov  ig  noXov  taxrj  de 
polis  meridionali  et  septentrionali  sermo  tit,  non  de  caelo.  I  v.  145  nolog  or- 
x^wvog  quo  tendat  adiectivo  proditur.  At  I  v.  240  xtä  nolog  iofiuQayjö* 
de  caelo  est.    Cetera  missa  faeimus. 

»•)  'Charon  '  c.  4.  p.  495:  (Atlas)  xbv  nokov  avtbv  t\g  <f>h*'> 
rifiug  tlnuvxag.  hcriptor 1  Astrologiae '  Lucianeae  c.  15  p.  367 :  (Icarus)  ig  nöiov 
uHiütlg  t(ö  vw  itfntOi  xfjg  d).rji>ithtg.   Paulus  Silentiarius  '  Anth.  Pal.'  IX  782 
quae  de  iiorologio  proeudit:  rdaat  <?'  r)t).ioio  xtö.uvxtvovoi  xfkti&org,  ig  xoiov 
ix  yaitjg  ßi^xiv  igtiaafttvot:  polum  scptentrionalem  spectant. 

")  VI  19,  5  r/ti  (ihv  nö/.ov  urt/ofifvov  vnb  "Axlavxog  itbesaurus  Epi 
ilamniorum),  II  10,  5  TTtnoitjxai  dt  (Venus  Canacbi  Sicyoue)  tx  xt  zqvoov  xiti 
iki(fu%rxog,  tfi-QOvoa  inl  r£  xeqMkjj  tt6?.ov  xx).'    Cf.  p.  133 sq. 

u)  II  5,  II,  11  sq.  "AxXag  ini  yi]g  xKXtttttig  xh  ^it).a  xbv  nöXov  6ud'f£<t*fl 
Atlanfp  raclum  sustentante  usurpari  noXog  solet,  cf.  p.  124  et  adn.  16  et  1". 


III.  DE  AR  ATI  INTEUPRETÜM  QÜI  FERTÜR  CATALOGO  127 

Seposuimns  philosopbos.  Pythagorei Plato10),  Aristoteles, 
Epicnrus1')  vocem  nnlog  de  caelo  evitabant.  Stoici  vero  in  duas 
partes  discessisse  videntar.  Neque  enim  in  Chrysippeis  Gerckii 
xöiog  invenimus  sed  ovgavog  semper  (ef.  fr.  17),  verum  habet 
Cleanthes  Assius  in  hymno  in  lovem  (II  p.  XVIII  Wacbsm.)  ovöt 
xi  yiyviTiti  \qyov  Lei  x^ovt  aor  d/jfö,  daifwv,  oert  mit*  at&tgiov 
&fiov  nnlov  nv%y  hl  novit».  Quaraqnam  magni  faeimus  quod 
ne  Cleanthes  quidem  definitionia  ope  nudare  vocem  generaliorem 
volait.  Ac  constitit  in  isto  more  Seneca  stoicus 'Epistul.'  XVIII  4 
lovem  Cleantbeum  ita  affatus:  duc,  o  parens  celsique  dornt  nalor 
poli.  Idem  'Thyest'.  v.  40  cur  micant  stellar  polo  ßammaeque 
servant  debitum  mundo  decus,  'Phaedr.'  v.  1092  Phaethonta 
cur r us  devio  excussit  polo,  v.  f>03  quacunque  siderei  polt  in 
parte  fulges  (Ariadne).  Imbutus  Stoicornm  quoque  placitis' Axiochi' 
psendoplatonici  scriptor  c.  12  p.  371  A:  //fror  ri]v  tov  aiouarog 
kvöiv  titv  i^vx^v  (ig  tov  adij.ov  xototiv  tohov  y.ara  rt]v  vjcöyeiov 
oixr^oiv,  lv  i*  ßaöiXda  IlhovTiovog  ovx  rjno  rrjg  tov  Jtbg  avlijg, 
ät€  Tr]g  fikv  yrjg  i%ovor}g  i«  titaa  tov  y.ooftov,  toi  de  nöXov  ovTog 
otpaiQoeidovg ,  ov  To  fiiv  tTtgov  rjuiaopalgiov  {reot  \Xa%ov  oi  ov- 
gavioi,  to  Öt  (Tegov  oi  i  .itveoittv*1)  (didicisse  se  dicit  Gobtyas 
magus  ex  Hyperboreorum  tabulis  aeneis  Deli  positis)  '3).  Ad  cuius 


>»l  Plato  'Tim',  p.  2S  B  rv 'Epinomis'  Phüippi  p.  977  B,  qui  Pbilolai 
sententiam  amplectitur:  Zeller  I»  p.  440,  Praetorius  in  'Tirocinio  pbil.  Bonn', 
p.  4  sqq. 

*>)  Cf.  inferius  p  I2S. 

")  Deeat  terminus  etiam  apud  Lucretium. 

M)  Vix  credideria  nökov  isto  loco  ad  caeli  punctum  septentrionaie  relatum 
esse  a  Stephaniani  Thesauri  editoribus  s.  t. 

■*)  Axiochus  post  aaeculum  a.  Cbr.  IV  ortus  esse  summo  criticorum  con- 
senau  iure  iudicatur.  Qtiibus  uovum  addimus  argumentum  e  libelli  exitu  de- 
promptum,  simul  ut  temporis  notam  accuratiorem  nanciscamur.  Gobryam 
masum  illa  Socrates  secum  communicasse  dicit.  Avum  enim  Gobryae  iussu 
Xerxis  dum  bellum  Graeciae  iufert,  Delum  postquam  occupasset,  e  tabellis  quibus- 
dam  aeneis,  quas  ex  Hyperboreorum  terra  attulissent  Opis  et  Hecaerge,  cogno- 
visse  aniraam  ad  inferos  in  alterum  caeli  (ror  JtSkov)  semicirculum  degresBara 
io  ius  vocari.  Quod  quomodo  rieret,  secundum  Orpbicorum  rationem  illum 
accurate  enarrasse.  Mirum  tarnen  illud  scriptor,  ut  est  consilii  artisque  inops 
admodum,  declarare  omisit,  qui  explicaretur  quod  ante  barbari  adventum  tabellae 
istae  in  media  Graeciae  luce  positae  ac  graece  scriptae  Gniecorum  nulli  inno- 
tuerunt:  ita  enim  apertum  est  voluisse  narrationis  eompositorern.   Multo  iijitur 


Digitized  by  Google 


12* 


ARATEA 


formam  loquendi  proxime  Pseudoberaclitus  stoicus  accedit,  quem 
a  recentiorum  licentia  vindicamus  'Allegoriarum  Homericaram' 
c.  45:  rt  Tt  &otj  vvji,  ovx  ällo  ti  o^ualvti  nki;v  to  a(fatgoftdk 
ökov  tov  TtöXov  oxitta,  ubi  invitis  codicibus  Scbowius  et  Galens 
xoojuov  pro  rtolov  reponebant,  obstante  tarnen  Mehlero  editore 
novissimo. 

Tantum  de  'caelo'.  Ad  aliam  cdiov  significationem  transimus. 

yi]v  dt  rQorpov  fitv  rjutTtoav ,  iklopivrjv  Öh  7itol  tov  öia  .tavwQ 
no'kov  Tfvafihov,  ffvkaxa  xa)  öijuoioyov  vvitTOQ  Tt  xcri  »;/if'oac 
IpyxavijoaTo  Plato  loco  celeberrimo  'Tim.'  p.  40  B,  quem  egregie 
nu^er  Zellerus  explanavit  ('Abb.  der  Berl.  Akad.'  1888  p.  1337). 
Vides  nnlov  Piatoni  esse  axem  mundi,  quasi  tov  nokovvTa.")  Aliter 
pbilosopbus  in  'Cratylo'  p.  405  C:  .  .  oti  to  a  orjfiaivti  itokhr/ol 
t6  6/uov,  xori  tVTavöa  ti>v  optov  nohpiv  xcri  ;ttoi  tov  ovoavuv 
tovg  drj  TtolovQ  /.aloiot)  xai  rtegi  ttjv  tv  tij  r/>ö^  ctoftoviav  (rj  öit 
ovnqtwvia  AaXtirai),  oti  tqvtu  navTa,  wg  (paaiv  ot  xo/<i/>o/  n£Qi 
liovOiY.ijV  xa/  aorQovofiiav  (Pytbagorae  dicit  sectatores,  Zeller 
Philosophie  der  Griechen'  I5  p.  429sqq.),  agnovla  Tivi  noUitai 
{Ast:  noktl  BT)  afta  nävra.    i/ciOTctTti  dt  ovrog  6  &tog  %ft  aq- 

imprudentius  bic  quam  qui  sepulcretis  tabellas  veris  bistoriis  refertas  sesp 
cruisse  simulabant  (Hereber  in  Fleckeisenii  lAonal.  pbilol.  suppl.'  I  p.  12', 
Rohde  'Griech.  Roman'  p.  252).  Vide  nunc  celebre  Eubemcri  inventtun  de 
Pauchaea  insula  et  ipsa  sacra  üceano  indico  finitima  ac  de  columna  deorum 
hi8toriam  Aegyptiorum  lingua  scriptam  continenti,  quam  sese  ipsum  imperante 
Cassaudro  cum  in  ista  regione  navigaret  appulsum  lectitasse  gloriabatur  (Sieroka 
'De  Euhemero'  p.  12):  male  quod  interpretem  habet  in  'Axiocbi'  fabula,  id 
ipsum  concedes  optime  procedere  apud  Euhemerum,  quem  vel  inter  philosophos 
erant  qui  probarent  (cf.  Hartfelilcr  'Mus.  rben.'  1S81  p.  234).  Respexit  etiam 
Persaeus  stoicus  (Diels'Doxogr.'  544  b).  Uinc  ad  Euhemeri  exemplum  Axiocbui 
compositus  esse  arguitur  non  ante  annum  ^  290  (Sieroka  p.  29),  idque  Atbeois. 
si  in  hanc  sententiam  convertere  siugularem  urbis  cognitionem  licebit.  Cum 
bis  coeunt  perbeue,  quae  Wilamowitzius  in  lAntigono'  p.  294  "  et  Suseroihlius 
Hist.  litt,  alex.'  I  p.  21"  (contra  Bureschium  lStud.  Ups.'  IX  1867  p.  9sqq  i 
obtuleruut.  Rationes  Axiochi  pbüosophicas  e  Piatonis  Epicuri  Stoicorum  lectione 
confusas  optime  inlustravit  P.  Corssenus  'Mus.  rben.'  1881  p.  510sqq.  Posidonu 
Ut(A  ntv&ovq  exemplo,  tametsi  Axiocbi  scriptori  nulla  cum  Posidonio  affi- 
uitas  (Uercke  in  'Tirociuio  pbil.  Bonn.'  p.  31).  De  Aeschinis  Axiocbo  ultra 
C.  Fr.  Hermannum  ('Aescbin.  Socr.  rel'.  p.  20)  aegre  proceditur. 

M)  Cf.  Macrobius  'Saturn'.  I  17,  9  (supra  p.  1243),  qui  Piatonis  ' Timaeo 
p.  40  C  inlustratur.  'Timaeum'  spectat  Hesycbius  s.  v.  nökoq]  .  .  ««©)'.  Per- 
peram  M.  Schmidtius  rettulit  ad  Aescbyli  Prometheum  (p.  124). 


Digitized  by  Google 


III.  DE  AK  ATI  1NTERPRETUM  QUI  FERTUR  C  ATALOGO.  129 


ftoviu  of.to.coA.iov  avxa  {BT,  tat  ia  coniecit  Asf)  itävia  v.a\  v.ata 
freoig  xai  xot'  av&Quhtovg.  Is  locus  mendo  inquinatur,  cum  nemo 
unquain  astronomus*')  caelum  polos  nee  dixerit  nec  ulla  ratione 
dicere  possit,  si  quid  sapimus.  Piatoni  ol  pro  ovg  reddendum 
esse  censenius  in  poetis  praesertim  verum  etiam  in  iis  scriptoribus, 
qui  semotius  dicendi  genus  neque  exeolunt  neque  affectant,  bene 
memores  talia  lectitari:  II.'  XI  v.  757  nexQ^g  %'  Q/.evir)g  xal 
Ai.itoiov  iv&a  xoIujvt)  xexkrjiai.  Pind.  'Nem.'  IX  v.  41  (Heloru6) 
tv&'  ^geag  uoqov  avitoio/coi  xaltotoi,  Sopbocles  'Trachin.  v.  636 
(Malis)  'EaXÖvwv  ayogai  IlvActTtdig  Akionat,  i.  e.  ubi  Pylaea 

quae  appellantur  concilia  sunt,  Plato  ipse  in  'Phaedone'  c.  57 
p.  107  C  äÄXa  tödt  y\  itfi],  «<>  avdQtg,  di/atov  ÖtavoqiHjvai,  bzi. 
thciQ  i)  ipv%ri  a&ävuiog,  LuftiAtiug  dr  dtitai  öv%  iicio  xov  XQOvov 
tovtov  ftövov,  iv  ot  /.akoifuev  to  Lrjv,  all'  i/cig  jov  jcuvxog.  Quae 
versus  Empedoclis  de  sanguine  mentis  origine  in  memoriam  revo- 
cant:  aYftatog  h  neXayeaat  T€&Qa(ifi4vi}  avuVoQoviog,  if  vi  vor^ia 
ua/iiora /.c/MjO/.tzai  av&Qu'ncotoiV  aifiu  yuQ  av&guj/coig  fteoixag- 
diöv  lau  vö^ua  (Stob.  'Ecl.'  I  p.  424  ex  Porpuyrio».  Ubi  xtntU- 
oxerai  post  Heerenium  Wacbsmuthius  induxit  invitis  librariis,  in- 
vito  etiam  Meinekio,  qui  verbum  xvxkioxtrai  prorsus  insolens 
coniectando  proereari  vetuit  FCG  II  p.  18.  Nec  respuit  eandem 
strueturam  Xenopho  in  'Oeconomico'  IV  6  (II  p.  149  Scb.)  uävtag 
aita  owayiov  (rex)  7C/.i)v  xovg  iv  %uig  dxoo/cö/.totv,  tvüa  dt)  «0 
ai'kXoyog»  xa/Mxai,  tovg  f.dv  dinpi  rr)v  iavtov  otxrjotv  avrog  itpogit 
v.iV.  neque  Hipparchus  astronomus,  unde  p.  77, 15  adscripsimus 

")  Inter  poetas  conatus  est  Valerius  Flaccus  iu 1  Argonauticis '  I  v.  tiKisqq. 
procellam  describens: 

Vasto  pariter  ruit  igneus  aether 
cum  tonitru  pieeoque  premit  nox  omnia  caelo. 
Excussi  manibus  remi  conversaque  f rontem 
puppis  in  obliquum  resonos  latus  accipit  ictus  .  .  . 

Qui  tum  Minyis  trepidantibus  Uorror, 
cum  picei  fulsere  polt  pavidamque  coruscae 
ante  ratem  cecidere  facesl 

Seotimus  tarnen  facile,  quid  iuter  Platouis  locum  intersit  et  Valerium:  die 
secundum  lectionem  traditam  loqueretur,  quasi  nokot  vulgaris  esset  astrono- 
morura  de  caelo  terminus,  hic  non  sine  licentia  poetae  coucessa  a  duobus 
punetis  si bi  oppoaitis  totum  caeli  globuni  signitieavit.  Cavenduin  igitur  est 
quam  maxime,  ne  ad  tuendaui  codicuni  Platonicorutn  auetoritateru  Valerio  abutaris. 
FMIolug.  Untersuchung-»  XII.  y 


Digitized  by  Google 


130 


ARATEA 


ovdi  /<r]v  tolt'  tativ  tbceiv,  öti  rovg  v(p'  fjfiwv  leyofiivovg  aoiigat 
bei  twv  uoötüv  ixeivog  kni  nüv  yovaiwv  ti^atv.  Alterum  Hip- 
parchi  locum  p.  74,  40  invenies.  Denique  qui  peculiaribus  ob- 
lectari  assolet  Pausaniam  aliis  missis  meniinimus  in  isto  genere 
per  esse  multum.  Iam  Piatoni  emendando  vel  emendato  potias 
satactum  erit.M)  Cf.  p.  137. 

Aliquid  indagavimus,  nee  tarnen  satis.  Platonem  indagavimus 
duplici  (ut  primo  visum  est  adspectu)  signitieatione  vocem  rtolog  et  de 
axe  et  de  polis  axem  terminantibus  usurpasse.  Quod  nec  primus  oec 
solus  Plato  fecit  sed  pbysicae  cuiusdam  vel  quorundam  doctrinae 
obsecutus.  Auaxagoram  primum  conferimus  Hippolyt.  *Philo- 
sophum.'  8,  10  (  Doxogr.'  p.  563J:  tovg  dt  fttiaßaitovrag  aartgag 
ojoti  O/civxHjQag  affa/.Ao^t'rovg  ylvto&at  ix  rr]g  xtvrotiog  toi  rtobot. 
Septentrionalem  polum  hoc  loco  desigoari  mero  captus  errore 
Dielesius  p.  806  adnotavit.  Vetaret  vel  singularis  numerus  nunc 
cogitari  de  polis,  vetant  nioveri  polos  astronomi  antiqui17),  vetat 
ipse  quem  adscripsit  Dielesius  quasi  adiutorem  Epicurus  Epipban. 
4Adv.  haeres.'  (III  2,  9  p.  589  Diels)  ra  dt  oka  atp  tavuov  xtvti- 
aifai  xai  Öl  tavrwv  tv  zf  tctQiötvtjoei  toi  /roXov  [xai  riiiv  uaTucn\. 
tag  etnb  toi  ÖQaxovToeiöoig  tu  ra  navta  iÄavveo&ai  irvev^iaxos,. 

*)  Haec  postquaro  ipsi  uon  sine  labore  undique  comportavimus,  R.  Tngeri 
doctus  nos  amicus  admonuit1  Paradox.  Theb.'  p.  304  —  MM.  Auxit  ille  Wytten- 
baebii  ad  Piatonis  Phaedonem  1.  c.  (p.  265)  conlecta  tanta  optimorum  exem- 
ploruw  copia,  ut  sollcrtiam  viri  adroireris.  Ne  conricis  quidem  illa  struetura 
neque  in  lyricis  partibus  (Cratin.  'Archil.'  fr.  7  K.)  ueque  iu  senariis  displicuit 
(cf.  p.  137).  Transiit  etiam  iu  Komanoruui  prosam  oratiouem  (velut  in  Livium 
et  Plinium,  ct.  W.  Schulzium  'Quaest.  epic.'  p.  2861.  hucem  inde  impeditis 
quibusdam  lociB  üngerus  attulit.  Quae  non  iteraremus,  oisi  uiira  coustantia 
emendautis  auxilio  oditores  novissimi  resistereut.  Liv.  VIII  1'.».  4  aedes  fuere 
in  Palatio  eiiu  ,  qua  I  acci  prata  dir uto  aedijicio  publicatoque  solo  appellata: 
<|Ua  Ungerus,  quae  Codices  et  Madvigius.  Plin.  lN.  H  '  VII  I '.>•"»  puteos  Danaus 
ex  Aegypto  adrectus  in  Graeciam,  qua  vocabatur  Argos  Dipsion  :  qua  Ungerus, 
quae  Codices  et  Detlef senus.  Serv.  Veru  1  Aen.'  XII  v.  412  p.  612  Thilo:  cf. 
cap.  V.  [Madvigius  lEmend.  Liv.'  p.  462.J 

*»)  Senccani  'Pbaedr.'  v.  961  non  vereiuur  ob  pluralem  ut  quia  advocet: 
cursusque  vagos  rapis  astrorum  cclerique  polos  cardine  versas.  Varro  apud 
Gell.  III  10  duos  minimos  (circulos),  qui  axem  ext  im  um  tangunt,  nolOVQ  *P- 
peilari  dixit,  sed  eos  in  sphaera  quae  XQixotti)  vocatur  propter  bre vitalem 
non  inesse.  Hiuc  lineam  circularem  Schaubachius  ('Geschiebte  der  grieco. 
Astr.'  p.  135  sq.)  conclusit  perperam  %noXov%  primitus  fuisse.  ldern  Varro 'l>e 
lingua  latina'  VII  14  M.:  polus  graecum ;  id  sigmßcat  circum  caeli. 


Digitized  by  Google 


III.  DE  AR  ATI  INTERPRETUM  QUI  FERTUR  CATALOOO.  131 


Seclnsimus  interpolamentum:  iwr  olutv  sive  rov  xoopov  pars  est 
caelum  (nöXog),  caeli  particalae  quodammodo  astra  affixa  illic 
pleraque,  nec  dixeris  nisi  inepte  totnm  mundum  moveri,  dam  cir- 
ca itus  et  quasi  iovolucram  maudi  et  astra  circanicursant.  Axem 
potius.  ni  fallimur,  com  Anaxagora  et  Platooe  Epicorus  dicere 
volait.  Idem  vero  Aaaxagoras  borealem  qaoque  polam  prorsus 
ut  Plato  (p.  128)  8UO  nomine  appellavit  Laert.  Diog.  II  9,  5:  %a  dk 
aoTQa  xat*  agxag  fih  dokoeidiüg  hex&fjvat  (placet  Anaxagorae), 
w<7T€  xqtü  xogv(pr)v  xrjg  yfjg  rov  aü  (pavegov  dvai  7cöXov'  vaxegov 
dt  TTj*  tptitotv  laßeiv").  Sive  Anaxagoras  sive  Plato  sive  alias 
nescio  quis  'Testamentf  Orphici  compilatorem,  similia  ut  fingeret, 
adduxit  (Aristobul.  in  Eusebii  'Praep.  ev.'  XIII  12,  5  v.  25): 
xai  (HpaLQrfi  Klvqfi*  afttpi  x&öva  tag  rtSQvriiXtt, 
xvxkotegig  y  h  lato,  xaxa  dt  oyexegov  xviodaxa. 
x>uda$  dens  sive  cardo  masculns  est,  ut  arcbitecti  loquuntur,  globi 
et  axis  terminus.  Ergo  xaxa  xviuöuxag  oyalga  /rtgtrekUi.  Ac 
dixit  sie  Sextus  'Adv.  math.'  X  93  oi  yag  /cegi  zolg  xvwda^iv 
fi'Xovinvai  afpaigai  xai  oi  uegiöivoi/nevoi  a^oveg  (et  alia)  xtveizai 
Htv,  iv  4  de  eati  zöno)  xvvüxai  et  50  (xoto  xirxh)(pogr<xixr)v  xivr;- 
oiv)  6  xegafuixog  xgoxog  argitpezat  xat  r)  Ofpaiga  xoig  xvo')Öa£t 
iregiöivelrai'  ütoavxutg  öl  xat  (ol)  aZoveg  xai  ta  tVftftava. 

Tria  quinto  ante  Chr.  saeculo  uokog  indicabat,  caeli  globum, 
axem,  axi  terminos.  Haec  duo  certe  Ionum  sunt,  primum  illud 
quo  referatur  baereri  potest;  Atheniensibus  extrinsecus  adlatum 

^'Dox.'  p.  563  avt-fiovq  6s  yivsaBai  Xsnxvvopsvov  xov  dtQoq  rnb  xov 
tfXiov  xai  xwv  ixxaioplvwv  tiqoq  xbv  txoXov  vnoxtoQOvvxtov  xai  dnotpsno- 
utvcuv  (placet  Anaxagorae).  Hoc  loco  septentrionalem  polum  dici  intellegitur 
e  fr.  19  syllogae  Scbaubachianae.  Dixit  etiam  Democritus.  toter  cuiua  matbe- 
matica  scripta  Tbrasyllus  rettolit  Oipavoyguifitjv  recuygafpinv  HoXoyoa<piiiv 
'Axxtvoygafftrjv ,  inter  physica  Koauo)  gaaltjv  (Laert.  Diog.  IX  7,  47—48). 
Monstraot  ceteri  titoli,  HoXoyoaifhp  de  poli  septentrioualis  vel  de  utriusque 
poli  situ  fuisse.  Hinc  pendet  de  epistula  pseudodemocritea  iudicium  p.  305 
'  Epistolographorum'  Hercheri:  itrijX&t$  r)ulv ,  ui  ^lnnoxyaxti;,  iöq  us/urjvöoiv 
.  .  .  ixxryxävofxtv  6s  nsol  xöauov  6ta&ioioi  xai  noXoyfjatfitjg,  i'zi  xf  aaxQwv 
ovpaviajv  ^vyygätpovxfq.  Cf.  p.  128.  Certe  aberravit  Scboemannus  1.  c:  Auch 
findet  sich  noXoq  bei  allen  älteren  Schriftstellern  immer  nur  vom  Himmel 
.  .  gesagt. 

Quod  in  numxnis  recentioris  notae  philosophi  physici  (Anaxagoras,  Pytha- 
goras)  noXov  manu  tenent,  cave  in  vocis  bistoria  explieanda  ne  abutaris  (Sittl 
Annal.  philol.  Fleckeis.'  1885  p.  44). 

9* 


Digitized  by  Google 


132 


ARATKA 


f  esse  longe  veri  simillimum.  Quarta  accessit  heliotropii  significatio 
p.  13 sq.,  quae  item  crevit  apud  Iones.  Quod  instrnmentnm  per 
Milesios")  ex  Assyria  in  Graecorum  continentem  pervenit  Herod. 

II  109  ito'kov  iiev  yag  xol  yvw/itova  xcri  ro  övuiöexa  /uegea  z^g 
wty'fi  7taQa  Baßvlantltov  tya&op  oi  ISlXr^eg  (Ideler  'Chrono). 
I  p.  234). 

Subsistanius  pammper.  Prinium  enim  Epinomis  PHiLirPi 
Opuntii  astronomi  p.  986  B  desiderat  comDientariolam.  Enumeratis 
ooto  caeli  potentiis  Sole  Luna  fixorum  sideram  ordine  qninqoe 
planetis  Philippus  subicit:  zavrag  di]  rtaoag  xat  xovrovg  roig  <»• 
ravzaiaiv  eize  avzovg  lovzag  eize  (pegofievoig  ev  oxy^ictoi  itogevt- 
o&ai  TavTfl  /nijdeig  a).Xiog  uoxe  vouior)  ftuvzwv  r)itiuv,  utg  oi 
&eot  eioiv  avzwv,  oi  6  ou  .  .  .  rävzeg  de  dr)  uävxag  liywfth  xt 
•Aal  (piuutv  adehpoug  z*  elvai  y.ai  ev  adelqpalg  fuoigaig  y.ai  ztuag 
anoöiÖiuf.i€Y  (at)  Ttii  iiev  kviavzov,  t<[>  de  ttrjva,  roig  dk  ftrjxt  riva 
uoigav  zazziouev  f.ir)ze  riva  xqoyov  ,  ev  f/5  dieBegxeTai  zbv  avzoi 
jco'kov,  £vva;tozehlv  xoaiiov,  ov  eza$e  loyog  6  itaytwv  &eiöxazog 
bgazöv.  Interpretes  nolov  lineam  circularem  esse  contendunt  de- 
ficiente  quod  poscimus  astrouomorum  usu  et  patrocinio.  Seeon- 
dum  scriptoris  morem  *7tögov*  exspectares3üJ.  Consnlto  Philippus 
vocem  7c6Xog  etiam  de  caelo  declinabat,  ut  pbilosophorum  plurimi 
atque  etiam  astronomi,  velut  Eudoxus  Aratus  Hipparchus,  alii. 

Adnectimus  Apollonium  Rhodium  'Argon'.  III  v.  161—163: 

dot(o  de  Jtohn  avi%avai  y.dgrjva 
ovgeiov  rkißdziov,  y.ogtipat  x^ovög,  rxt  T  deg&ei'g 
r]ihog  jrgiozrtaiv  Igeü&erat  äy.iiveootv. 
Igevyeiai  Laurentianus,  igei&ezat   recentiores   Codices  fortasse 
ex  coniectura.    Quibus  obtemperandum  censemus  Merkeiii  muta 
tionem  Igtidtrai  aspernati,  quae  in  hoc  nexu  ne  intellegi  quideni 
potest.    Nam  igeidet  ntique  exspectares  et  obiectum  reqtrireres, 
quemadmodum  ipse  Apollonius  IV  v.  113  exhibet  immerito  ab 
editore  subsidio  vocatus  tur)  .egtv  afialduvj}  {(fäog  r]ovg)  ihjgü* 

'Vlnvi-nisse'  fertur  Anaximander  Laert.  Diog.  11  l,  3.  Suid.  8.  v.  Uvc? 

*>]  P.  «)S-2  BE,  983  C,  »94  E,  9M>  B,  987  B.  990  BC  Plato  'Legg.'  IV 
p.  716  A.  CJeantbea  II  p.  X  Wachsm.  (=  Clcm.  Alex  'Strom  '  V  p.  674.111 
«vztxgvi  7i?Sjxi(iov  tov  yXiOP  xa/.n'  yay  t«<*c  uvtczolaig  tQtiöwv  zag  aiyo; 
oiov  nh'fiotuv  xhv  »OOflOV  m's  ttjfV  ivapftoviov  no(itiuv  ro  */uis'  ayti  (Laert- 
l)io«.  VII  1,  141) 


Digitized  by  Google 


III.  DE  ARATI  INTKRPRETÜM  QUI  FERTUR  CATALOGO.  133 


atifiov  r]de  xai  odftrv  Ürjgeirp1.  A&txi'oiv  lvta/.hnl>aaa  ßokfjotp. 
sei  licet  arißov  r]dk  odftrjv").  et  Clcanthes  (cf.  p.  132au).  At  quid  dicat 
poeta  percontamnr.  Nam  nee  de  caelo  nec  de  caeli  punctis  eogitari 
potest.  Quodsi  aliquid  in  Apollonio  tentandnm  est,  globosa  sum- 
morum  raontium  cacumina  contendimus  attingi31).  Cuins  interpreta- 
tionis  haec  tria  argumenta  proferimus.  (1)  Hesych.  s.  v.  nolog]  .  . 
xuxXog'  mal  tonog  KOQVfprjg  *v*Aoetdrjg.  Scripsit  tvnog  Henricus 
Stephan ii8  et  Schwenckii  consensum  nanctns  est  rectissinie,  quoniam 
certam  Collis  formam  lexicographus  indicare  voluit.  Hinc  Höing 
ovoiiaZonevov  ywQinv  ad  Tanagram  unde  nomen  habuerit  intelle- 
gitur  (Paus.  IX  2T>,  3)33).  (2)  Caput  humanuni  a  forma  —  rotunda 
nimirum  —  no  'kog  audiebat  Poll.  II  38.  (3)  rtoXov,  i.  e.  globum, 
statuae  gestabant  Fortunae  ex.  gr.  apud  Smyrnaeos"),  Minervae 
ex.  gr.  apud  Ery thraeos M)  et  Iiienses3*). 

•*)  III  623.  IV  9S5.  981  al  Aratus  v.  1107  a/tvol  fhodtot  ntti%OVOtv 
iQndofitw  xtpatooiv  docet,  quid  sit  iQtiiSuj&tti  tivt.  Ceterum  nihil  nisi 
Merckeli  interpretationem  coiiiecturae  ab  ipso  propoaitae  redarguere  voluimus. 
Quam  qui  retinendam  censet  WilamowiUius  {ytidtoitui  ita  accipit,  ut'niti 
primis  radiis  solem  in  duobus  illis  faatigiis*  censeat. 

m\  Simplicius  aliquanto  Dionysius,  qui  multa  habet  ex  Apollonio,  v  lf>o 
iihGöat  S'  tvda  xtu  ev&a  öio)  avt/ovot  xoXwvat  xt).? 

M)  ivxai&a.  "Axlavrtt  xa&q/Afvov  ttotonpttyfiOVtlv  xc't  tf  vifb  yt)v  ifftat 
xal  ta  ovQavta.   Quae  qui  de  Atlante  primus  tinxit,  nokov  caelum  esse  sigui 
ticavit. 

**)  Paus.  IV  30,  6.  Pacuviiis  fr.  inc  XIV  Ril.b  Fortunae  n6kov  ex  foute 
graeco  describit:  Fortunam  insanam  esse  et  caecam  et  brutam  per hibent  philo- 
sophi  saxoque  instare  in  globoso  praedicant  volubilei. 

»)  Paus.  Jf£  5,9.  Schol   Ii.  VI  v.  1)2,  ubi  nohv  Codices  ABT,  nu.ov  V/i  . 
Eustathius.  n6).ov  emendavit  (>.  Jahuius. 

'*)  Furtwaengler  in  Roscheri  Lexico  s.  v  I  p  890.  Mittimus  alia  niult», 
velut  de  Venere;  suppetit  ampla  quaerendi  materia.  Perdigna  res  etiam  post 
Eajardium  etEduardum  Gerbard  (Prodromus  mythol.  Kunsterklärung'  p.  Hsqq.), 
quam  per  artis  et  litterarum  monumeuta  persequaris.  Tantum  dispicitnus, 
antiquos  non  idem  ac  recentiores  de  'polo'  statuarum  sensisse.  1  Der  Polos, 
den  die  ephesische  Göttin  auf  A/armorbildern  als  bilderreiche  Scheibe  unter 
der  Thurmkrone  zu  zeigen  pflegt,  erscheint  gleichgeformt  auf  Alünztypen 
ebenfalls  mit  der  Thurmkrone  oder  mit  dem  Afodius  .  .  Aber  auch  als  eine 
A'ugel,  wie  auf  Ammons-  und  Saturnusköpfen  ( Anm  46^  .  .  kommt  der  tum 
Hauptschmucke  gewordene  Polos  vor,  so  über  dem  Doppelmond  der  samischen 
Here'.  P.  24  ,:  '  Wie  der  Polos  in  den  regelmässigen  Kunstgebrauch,  nament- 
lich der  A/armorwe*  ke,  als  Stephane  übergegangen  ist,  so  findet  er  sich  auch 
an  dem  ephesischen   und  ähnlichen   Idolen   meist  verändert,  bald  in  halb- 


Digitized  by  Google 


134 


ARATEA 


Antrum  solare  significare  Apollonias  videtur  montium  contagio 
effectum37).  Et  Merkelio  rectins  olim  Valerius  Flaccns  'Argon.'  IV 
v.  90 — 97  in  Apollonii  sententiam  sese  insinnavit  commentarii  for- 
tasse  auxilio38),  quamquam  scholia  nunc  quidem  deficiunt,  aaxitqae 
exaggerando: 

Interea  magni  iamiam  subcuntibus  astris 
Oceam  genitale  cafut  Titania  frenis 
antra  sottattt ;  So!  anricomis  urgentibus  J/oris 
multifidum  iubar  et  bis  sevo  sidere  textam 
loricam  tnduitur :  tigaf  hanc  qui  nubila  contra 
balteus  undantem  variat  mortalibus  arcum. 
Inde  super  terras  et  eoi  comua  montis 
emicuit  traxitque  diem  eandenfibus  tittdt's"). 
Dintius  in  Aristophane  immorandum  est.    Facit  is  Upnpam 
et  Pithetaerum,  cum  rerum  humanarum  taedio  oppressus  in  monti* 
fastigium  avibns  habitatum  aegre  erepsisset,  de  condenda  urbe  ita 
sermocinantes  'Av.'  v.  173—192: 

Ell.  noictv  d*  av  oi/ioatfifr  OQVi&tQ  rtoliv; 
Tl.  aktj&eg;  cu  axmottxtov  iiQitAwg  t/rog, 
175  (ikixpov  xqtiü.    Ell.  xcti  dt]  (iKittu).   Tl.  fitäte  viv  (ivw. 

Elf.  ßXijiw.    II.  /ctQtayi  %bv  tgax'^ov.    Ell.  vt)  Jta. 
a/iolai  aoftat  xi  ö  ,  ei  diaoigatprjonuat ; 
II.  tlÖig  rt;  Ell.  tag  vetpiXag  yt  xai  rov  ovgavov. 
II.  ovx  OVtog  oiv  örj7tov  'oj)v  oQvi&vJV  /cot-og; 


zirk liger  Form  oder  in  Mondesgestalt'  etc.  Vides  misceri  iuter  se  »  Ger- 
hardo  quae  prorsus  diversa  sunt.  Ohlocutus  est  in  quibusdam  SchwendrilH 
'  Etymol.  mythol.  Andeutungen'  p.  87-  89. 

3T)  Endyniionis,  qui  Solis  instar  habendi»  est,  cavernam  Lntmiam  aptc 
conferes. 

3<)  Ed.  Sehwartz  'De  Dion  Scyt/  p.  :Usqq. 

3 'i  A  veriloquii  periculo  nos  retineraus  Errarunt  G. CurttUS 'Grieth.  Ktyra.'J 
p.  470  caras  Gang  Bewegung,  auch  der  Gestirne,  vergleicht  sich  mit  noÄo. 
et  J.  Schmidt  lK.  Z'  XXV  p  13S  postquam  rt/Jto  et  jimm  ad  eandem  tyUB 
Curtius  Stirpem  reduxit:  Der  Zusammenhang  beider  Sippen  -rird  namentlich 
durch  die  abgesehen  von  dem  verschiedenen  Tempus  vollständige  Syneny 
mität  von  n  t  pi  t  f  ).  A  Oft  f  v  10  v  tv  mit  wv  und  n  ^  qi TcXn  fi  f  r  ujY  hVtarx&v 
bei  Homer  klar.  At  nö).oq  non  cursum  nee  niittv  currere  signiheat  Kss<? 
audinnis  qui  no'/.oq  et  xixloc  voces  eodem  redigaut  adsumpta  reduplicatione 
Gauderemus,  id  si  tieri  posset,    Videant  tarnen  ipsi. 


Digitized  by  Google 


in.  DE  AR  ATI  INTERPRET  UM  QUI  FERTUR  CATOLOGO.  135 


180      EJJ.  /cöXog;  r ha  ton/tov;  II.  loo/teo  li'/roi  %tg  lo/cog. 
ort  dt  ;coXeixai  tovio  y.ai  diiqxuai 
anavTa  öta  rovror,  xaXeiiat  vvv  jcöXog. 
r]v  d'  o/xi(Ji;Tf  toi ro  /.at  (fgä£rj\}'  a/caS, 

70V  IlÖkoV  TOl'TOV  XexXr](J€Tai  JlÖXig. 

185  wot'  aQ^eT*  av&QiöTtujv  f.tev  wo/reg  nagvomov, 

70vg  d*  au  &eovg  anoXtUe  XtfAot  MrjXl<». 
Ell.  trüg;  II.  iv  ftioy  ör^iov^ev  atjg  koTt  yrjg. 

cifr*  woneg  rjuetg.  rjv  iivat  fiovXa>ne&a 

Uv&v'ide,  Bouüjoig  öloöov  atTov^u^a, 
190  oiTutg,  öxav  &vO(oatv  av&gio/coi  &eolQ, 

rjv  jttrj  (pooov  (pigiootv  vftiv  o\  &coi, 

70JV  fiTJQHOV  TTjV  AVlOaV  Ol  Ötaffgr)0€T6. 

Interpres  antiquus,  cuius  verba  p.  124  adscripsimus,  /röXov  expli- 
eavit  to  :ctgäxov  ti  aitar.  Nec  videtur  Kockius,  modo  senten- 
tiam  eins  haud  ita  manifesto  declaratam  perspiciamus ,  dissentire 
velle*0).  At  qnid?  Avium  nolog  si  medius  est  inter  caelum  (ot- 
gavöv  v.  178)")  et  tellurem,  si  conspici  inde  non  modo  nubes 
possunt  sed  snperior  caeli  regio:  quo  tandem  ratiocinandi  arti- 
ficio,  ne  fraudem  dicamus,  caelum  ipsum  esse  ogvi&iov  ?c6).ov  con- 
tendunt?  Immo  diversus  a  caelo,  di versus  a  terra.  Suspexit  Upupa 
in  altum,  despexit  deorsum,  nubes  observavit  ac  caeli  circuitum, 
tan  quam  in  observatorio  conlocata:  ovx  ovrog  ovv  drjxov  o7iv 
oQvi&wv  rtolog;  Particulam  ovv  intendas:  'quae  cum  ita  observita- 
veris,  non  hoc  avium  certe  —  Observatorium'.  Poscit  hoc  neces- 
sario  sententiae  decursus.  Suadet  vero  etiam  dicendi  usus  Aristo- 
phaneus.  Etenim  duobus  praeterea  locis  uoXov  exstare  apud  comi- 
cum  animadvertimu8  p.  13  et  utrobique  heliotropium  vel  Observa- 
torium Metonis  signiftcare  in  Colono  forensi  erectum,  quo  +  oaoiiovoi 
7a  ut7(toga  TavTt  xat  tcc  uXayia  rai-Tt».  Quid?  quod  in  alia 
'Avium*  scena  Aristophanes  apertius  etiam  quam  factum  est  hoc 
loco  instrumenti  Metoniani  non  sine  cavillatione  reminiscitur,  cum 
novam  avium  urbem  in  sublimi  dimensurum  ipsum  Metonem  intro- 

*°)  nökog  von  TibksGÜai,  noktloHai  (?),  locus  ubi  aves  versantur. 
Vom  Himmel  Atsch.  Prom.  4io  ovQavtov  nökov.  Eurip.  Erechth.  6  (V  An 
Curysipp.?  cf.  p.  125).  Item  fallitur  vel  Schoemannus  p.  205  et  lexicograpbi  (cf. 
Passowium  s.  v.  nokoq). 

")  Cf.  etiam  v.  264,  551,  843  sqq.,  1234. 


Digitized  by  Google 


136 


ARATEA 


ducit  oUev  'EMag  Ko/.ovöc").  Quae  omnia  superius  satis 
explanata  esse  speramus.  Sed  ultimus  nondum  scrupulus  exemptus. 
Aristopbanem  alibi  'rj  nokog  de  instrumenta  dixisse  Achilles  ad- 
notavit  (p.  13),  et  ita  Lucianus  atticissans  'Lexiph.'  c.  4:  xai  yag 
b  yvotfiiüv  oxtaZei  rt]v  nö'kov  (Ideler  'Chronol.'  I  p.  233l").  Quid 
in  tanta  grammaticae  discordia  faciemus?  Miscendo  lusisse  eomicus 
videtur,  qui  iö/.ov  Observatorium  esse  vellet,  ut  vero  circuli',  nbi 
aves  cireulantur,  signincationem  lndibundus  efficeret  pellucentem: 
hoc  articulo  masculo,  copulatione  et  6ententiis  illud  facile  asse- 
cutus  est.  Cf.  p.  133. 

Attamen  statin)  intra  contiguorum  versuum  fines  in  devia  IC 
discrepantia  adeo  incidit  oratio,  si  modo  credimus  codicibns  et 
vetusto  qui  omnia  eadem  i;nn  habuit  enarratori.  Nam  sciscitanti 
Upupae,  quid  tandeni  rtolog  sit,  Pithetaerus  respondet  quasi  nihil 
nisi  'caelum'  hoc  ipso  vocabnlo  vel  caeli  pars'  subindicaretur. 
Nam  tä;rog  jco'kovutvog  quorsus  alio  spectat,  quam  ad  caelum 
rotans?  An  ad  heliotropium  vel  Observatorium?  At  illud  neutiquam 
rcoXeltail  In  codicum  scriptura  «xa/  diiyxtTcti  a.ravia  diu  rono* 
senarii  vitium  ut  effugeret  Bergkius  genetivum  zoitoi  ex  scholio 
recepit")  de  sententia  securus.  Sine  dubio  Bergkius  ad  ultima  ea 
respexit,  quae  v.  188-192  et  v.  557  subiciuntur,  nec  cepisse  taoien 
videtur  quam  illa  esseut  ipso  veriloquio  de  quo  agitur  alieoa  ac 
perabsurda  neque  facile  ferenda.  Genuinum  esse  <iovto*  paene 
crederes  ob  sententiam  quia  hoc  rotatur  et  omnia  permeat,  prop 
terea  vocatur  rtoXog'  et  cogitavisse  quamvis  perverse  scriptorem 
de  aere  omnia  impleute  ob  v.  187  al.  Res  utut  est:  dictionis  con 
sensu  codicum,  non  criticorum  opera  male  sedula,  propositae  vi 
tium  inimane'  subiungimus  postremo.  Soloecum  esse  v.  ISO  (">o.itt> 
thioi  uc  optime  Cobetus  monuit  'Variarum  lectionum'  p.  112  et 

,:l  Nihil  attiiK't  persequi,  quomodo  poeta  Biogenis  Apollonmtae  placita 
suis  ipsius  fe;-tive  inventia  immiscnerit.  Viam  in  Lac  quaostione  Dielesius  rom- 
inentjttiouc  dr  Leucippo  et  Deraocrito  Scripta  patefccit  f  qua  nihil  nos  hoc  in 
ebnere  novimus  praeclarius  ('  Verhaudluituen  der  XXXV.  Versammlung  deutscher 
Philologen  in  Stettin'  l^si  p.  lofisqq.),  Cf.  p.  13S".  Blaydesianac  cditiunculac 
palude  nihil  expiscaheris. 

«3|  Kxtra  Atticam  6  nöko^  dicebatur  de  instrumento  <cf.  p.  13).  K  Pollucis 
VI  MO  descriptione  serai«lobum  nanciscimur. 

Kx  cetera  scholii  eruditionc  grammaticum  bonae  antiquitatis  latere  putares. 


Digitized  by  Google 


HI.  DE  ARATI  INTERPRETUM  QU1  FERTUR  CATALOÜO.  137 


reponi  haud  cnnctanter  iussit  looueQ  ei  Aeyotg.  Sed  prohibenda 
ab  hoc  corpusculo  omnis  secandi  violentia.  Quid  igitur?  Inter- 
pretamentumne  tenemus  in  numeros  iambicos  180 — 182,  vel  181  et 
182  tantummodo  **),  coactum  idque  eo  consilio,  ut  obscuritas  loci 
si  posset  veriloquii  quasi  face  discuteretur?  'Fac  nö'kov  de  ob 
servatorio  et  de  circulo  legenti  fabulam  vel  agenti  ignotum  fuisse 
—  ac  facile  potnit  — :  ad  explicandi  nugas  ab  usitatiore  caeli 
significatu  petitas  delabi  debuit.  Athenienses  nullo  ipsi  egebant 
interprete.  Qui  si  verendum  erat  ut  facetias  istas  caperent  facik*, 
poetam  talia  non  credimus  adsciturum  fuisse.  Igitur  illi  quidem 
rem  cepemut  e  vestigio  ut  res  alias  nonoullas  in  'Avibus'  lepi 
dissimas  sed  quae  non  modo  recentioribns")  sed  iam  antiquis  enarra- 
toribus  multum  negotii  facesserent.'  Audimus,  at  haeremus  incre- 
doli.  Nam  ad  v.  184  «tx  %ov  nölov  zovtov  xex'/.rjOtTat  jvöhg*y 
oppositio,  i.  e.  v.  182  «xa'keitat  viv  reolog»,  flagitatur  nec  careri 
responso  v.  180  sqq.  oblato  potest,  cum  interrogatio  insit  versni 
179.  Itaque  tertiam  quoque  vocis  .cokog  notionem  'caeli'  Aristo- 
pbanes  adscivit  in  ipsa  varietate  inter  paucos  facetus.  Conferas 
v.  1 000  sqq.  inferius  adscriptos. 

Sed  nondum  finita  de  Aristophane  quaestio.  Restant  v.  1 8:i—  1  h  1 : 
rjv  d'  oixiorjTt  iov%o  xai  (fgaBr^'  d;c<i£. 
Ix  tov  uo'kov  tovxov  xexlrjaetai  nökig. 
Upnpae  interest  non  quo  ad  urbis  nomen  modo,  sed  quo  ad  ipsam 
urbem  perventura  sit.  Proinde  in  posteriore  versiculo  eandem 
construendi  agnoscimus  audaciam  quam  fusius  p.  129  tractavimus, 
et  vertendum  esse  arbitramur  'ex  orbe  urbs  quae  nominatur  tiet\ 
Sed  haec  in  transcursu.  Deinde  poeta  in  vocum  rtoltg  et  n6Ao$ 
assonantium  similitudine  iocatur,  verum  imprudenter  nequaquam"). 

s%>  Voluit  ita  Cobetus  1.  c.  et  Meinekius  in  editione.  -  Tuetur  Wilaroo- 
witzius  verba  «vont?  emoi  r/s-  exemplis  nonnullis,  ut  Kur.  'Andr.'  v.  929. 

*•)  V.  670  Öaaov  6'  tjf«  xov  /(naov,  w»i^f(*  nap&hro^  (luscinia  quae  in 
scenam  prodiit)  a  Kockio  cum  Iliade  II  v.  872  comparatur:  oc  xal  yi>vobv 
h/tuv  nötefAOvd'  hv ,  i]vtt  xov(»rj  (Autimacbus).  Demiratur  l'ithetaerus  non 
quod  aliquid  aurei  gestet  avicula.  sed  quod  tantum.  Ergo  Ilay&h'Oi;  pro  aurea 
Minervae  Virginis  statua  dictum  accipieudum  esse  dubitanter  toniectatur  in 
Prelleri  'Mytbologia'  V  p.  107». 

*7i  Stoici  mundum  ixoanov)  cum  hominum  urbe  conferre  amabant:  cf. 
Diels'Dox.'  p.  464  et  L.  Cohn  ad  Pbilonis  Alexaudrini  libellum  'De  opificio 
mundi'  54,  9  p.  82. 


Digitized  by  Google 


138 


ARATEA 


Circulare  enim  gpatiuin  autiquornm  urbibusconsuetum,  ipsae  Athenat 
TQOxotidcig.  Ac  Meto  cum  prodiisset  regulis  metiendi  instractns, 
ut  futuram  avium  urbem  per  regiones  distribueret,  quid  pollicetur 
v.  1000  sqq.? 

avrixa  yag  arjQ  toxi  xr)v  idiav  okog 
xata  nviyict  /.tä/uata'  rtQOO&eig  ovv  kyw 
rov  xavov1 ,  äv«j&ev  rovxovl  %hv  xct^rtv'Kov 
fo&£iQ  diaßrtrrjv  —  ftav&avetg;  II.  ov  uav&ävto. 
M.  OQ\hji  fteTQ^ow  xavövi  ngoart^elg,  'iva 

6  xixlog  yivrjrai  am  mgaytovog,  xav  fifay 
ayoQa,  (pfgovoai  d'  tooiv  tig  av%i)v  bdol 
OQ&ai  7tQog  avio  ro  tiiaov,  wott€q  d'  aariQog 
avrov  xvxhneQoig  ovxog  ngitai  /ravTayt; 
axrivtg  aro't.äuutooiv.    TL  av&giinog  &afa]g*). 

Tandem  unde  profecti  sumus  reversi  titulum  ot  cto)  iov  röloi 
owiaSavicg  ex  usu  vocis  stoico  de  caeli  scriptoribus  intellegimns. 
Quam  sententiam  fortiter  alterum  par  indicum  adiuvat  vel  invictam 
potius  reddit.  Alterius  (Dj  commonefecit  Dielesius,  cum  Diodori 
stoici  Alexandrini  memoriam  resuscitaret  in  'Doxographis',  ot 


4s)  Super  saxorum  fastigio  ac  tulitudiue,  wedio  fere  iu  aere  (v.  I2l7i. 
Nephelococcygiam  suam  Aristopbanes  probe  quiete  feliciter  victuris  recepta- 
culum  locavit  fort  rtg  ).6yoq  xav  dpnccv  vuhiv  Arattfißdxotq  tni  nexpaiq  Simo- 
nidea  fr.  58  B,  oq^cjv  tntnaitro,  xoiq  d'  uQa  /.aovq  ftq  avxrjv  &tt  närtc; 
ikifxnavf  nttnxat'vovxaq  Virgo  Aratea  v.  127.  Ergo  simile  illud  fabulae  Aristo- 
phaueae  quasi  elementum  ante  pottae  tetnpora  per  (iraecoruni  ora  divulgatum 
iuisse  cognoscitur.  —  Ceterum  Simonidis  corrupit  orationeni  Bergkius,  qui  post 
).6yoc  insoruit  xort  contiguorum  verborum  depravatione  seductus  (C lern. 'Strom.' 
IV  p.  5S5  P.):  irr  dt  fuv  !hoh'  (,'>o«v:  corr.  Bergkius)  yoQov  (Wilamowitiius: 
ytü(wv  Codices»  dyvbr  «fHf-tnftv  ovAe  rtuvxtov  (D.nfx'tQotq  Hvaxtöv  fanntoq. 
ij)  xf  fti/  Anxfth'ftoQ  \fi(twq  tvioHtv  nofaj  'txr^  r'  £g  dxpov  uvdgtiuq.  Sensit 
Gratius  'Stud.  Lips.'  VIII  p.  4'.*  in  ultimis  Hesiodi  imitatiouem  'Opp.'  v.  291  et 
rectc  Simonidi  dixit  Virtutera  in  moutibus  etiamtunc  habitare.  Itaquc  tentamus 
nitQCta*  ovth'  ftir  c  nixntuq  vvv  A>  utv.  Negavit  /.öyoq  Simouideus,  partim 
ille  faciens  cum  Hesiodo  partim  discrepans ,  Virtutem  inter  homines  habitare 
aut  in  caelo :  in  montibus  versari.  —  Breviter  monemus  in  transcursu,  de  avium 
natura  et  vivendi  rationo  ante  Aristophanem  egisse  Diogenem  Apolloniatam 
(rot«?  6i  opvt&ag  tlranvHv  pt\v  xaftctQOv,  yvatv  &  o/wiav  exftV  ro'1»'  'X^' 
xrk  '  Cf.  Chr.  Petersen  'Hippocratis  nomine  quae  circumferuntur  scripta  ad 
temp.  rat.  disp.'  I  p.  33  [Hamb.  l*3'.))i.  P.  136«. 


Digitized  by  vjOOQIC 


III  DE  ARATI  INTERPRETUM  QUI  FERTÜR  CATALOGO.  139 


tameD  tollere  verborum  depravationem  neqniret.  Exstat  indiculus 
in  Crameri  cAnecdotis  Oxoniensibus*  III  p.  113  ex  scholiis  in  Ba- 
silii  '  flegi  y&vioeiag'  oratiouem  Baroccianis  (85  fol.  US)  descriptus. 
Alterum  (C)  ex  Achillis  vita  Aratea  p.  55  Westermanni  iam  prideni 
'Herrn'.  XVI  adsumpsimus  p.  386.    Catalogos  componimus. 


C 

hctvexevyuiviog  <5'  awö  (Arato) 
iygäfpi}  tq  0aiv6fteva,  wg  tcagtv- 
do>tiprj&ftvai  rcävxag  vn  ligä- 
tov.    xai  yag  Evdo&g  6  Kvl- 

5  diog  tygaipe  Oatvopeva  xai 
uläoog  u  Irldyvrjg  {ovxi  o  'Eg- 
Utovevg,  all1  o^wvvjnog  akXog 
uddato  %<{i  lEgniovti),  xaY'Egnut- 
riog  xai  'Hy^aiäva^  xai  'Agioxo- 

W  (fav^g  o  BiLavtiog  xai  akXoi 
TtoXXoi,  wv  xai  flrolefiaiog  ui- 
ftnjtat  6  ßaüilevg  'IdttHpvioiv 
oiTiog'  *7zccv&*  'Hy^otdraS  xai 
"Egpivcnog    (rd)   xar'  ai&g^v 

15  %  eignet  xai  /coXXoi  tavta  td  (fai- 
Yo/neva  (iiß).mg  lyxaxi&evro*  xrL 

12  titulum  iniuriain  suspicionem  vo- 
cavit  Robertus  Catast'.  p.  221». 


D 

ot  7t€Qt  EvöoBov  xai  ('l:c/tagxov 
xai  JwÖwgov  XOV  l4Xt*a\'ÖQf<t 
iiaitrßiatr/Mi  uo'kot  aivrahv 
hcgayftatfi'aavro  xai  Adaog 
(oux  6  'Eguiovti'g,  aA/'  'hegog) 
xai  'Egatoa&ivt^g  6  ygaauanxbe 
xai  Mhiov  6  yevJiUTgijg. 

1  evö4$iov  codex:  corr  Crameri 
3  nolov  ovvra^iv  ex  artis  psendoeu- 
doxeae  acrosticho  (supra  p.  l>4>  cor 
r<xi:  tnltfa «iro  oiov  codex  ||  4  xai 
Aäaoi  corr  Gramer:  ixü.aos  codex  \ 
5  ovx  codex. 


Duo  eoncludimus,  (1)  Waivoutva  et  lln/.oi  ai  vta^v  esse  de  eodem 
argumenta  aeeipienda,  (2)  efferendi  Arati  gratia  oliui  in  certam 
qnandam  Arati  vitam  indicis  exemplum  fragnientis  C  et  D  commune 
induetum  fuisse.  Hoc  assecuti  etiarn  secundae  apud  Westermannun 
vitae  Arateae  (p.  57)  catalogum  K ,  quamquam  una  Hipparchi 
mentione  similitudo  continetur,  ad  eundem  biographum  revocare 
non  haesitamus4*).    Animadvertas  enim  et  in  rationeiu  ducas  uon 

4")  Vitaruoi  Arati  scriptores  iam  Naekius  t'Opusc.'  I  p.  13")  cum  iudice 
AA*  comparavit,  ut  tarnen  prorsus  de  eclogae  utilitate  aberraret  ac  iure  a 
Meiuekio  'Anal  Alex.'  p.  241  sqq.  castigaretur.  Novit  indicem  (ex  eodem  quo 
ceteri  vitarum  scriptores  fönte)  etiam  Theo  mathematicus,  cuius  tertiam  vitum 
ease  apud  Westermauuum  ex  codice  Ambrosiano  demonstravimus  'Anal  Krat  ' 


Digitized  by  Google 


140 


ARATEA 


minus  quattuor  noniina  in  A*  reperiri  Stellulis  a  nobis  notata: 

E:  /coXXol  yay  mal  aX'/.oi  0atv6/i&a  f'yQatyav  za/  KXeö- 
oigarog  *  zori  Siilv&qg  *  zcri  l-//.i^avÖQog  6  'Etfiatog  * 
xai  !4/.fBnvdgog  6  Avxaitr^  zai  l4vu*Qiiov  za/ 
fttdojQfK  xai  "l7t7taQX°$  *«'  aXXoi  noXXoi.    a'kV  oftiog 
tavrwv  Xa/4Jt(f6iiQOv  'Vparoc:  iyyailfev.  s 

1  <&  vel  ovv  coni  Westermann  B  1,2  xteonar  yt^  Codices:  corr  Kergk  et 
Meineke.  +iäao<;  6  Mdyvijg  male  coni  Nauck 'Aristoph.'  p.  2S:i  |  2  o  pro  xai 
male  coni  M.  Schmidt. 

p.  .18.  Commemorato  enim  Callimarhi  epigrammate  baec  scripsit  Theo :  noki.ot 
<5f  fxtt'  atrov  iyivovto  *l*atvo(Uva  yQatpttvttQ  xai  ov6f,utäg  d$tovvtat  qppor- 
ciöog. 

Genuinus  fere  eorum  qni  de  caelo  seripserunt'  laterculus, 
certe  plenior  etsi  vix  totus  etiamnunc,  ex  AA*BCDE  fragmentis 
hic  reenperatur  (vide  p.  141  et  142). 

CDE  ex  vita  Arati  saeeulo  p.  Chr.  tertio  (quo  fuit  Achilles) 
anteriore  provenisse  nt  manifestum,  ita  eave  in  exemplorum  AA*B 
archetypum  id  transferas,  quamvis  AA*  'Isagogae  Arateae'  falso 
Eratostheni  vel  Hippareho  tributae  adbaereat  et  posuerint  ita  etiam 
Victorius  in  Hipparcbi  et  Achillis  editione  Florentina  et  Petavius 
in  'Uranologio'  Parisino.  Nihil  enim  huic  dandum  ordini  esse 
ostendit  index  B  post  Phaenomena  Gemiui  conlocatus:  quem  eun- 
dem  ordinem  in  proeedosi  operis  rDe  doctrina  temporum'  volumini 
tertio  inserta  idem  adsumpsit  Petavius.  Sic  effectum  est,  ut  errati 
cuiusdam  Zelleriani,  quod  alios  in  communionem  traxit,  origo  ac 
fons  intellegatur  'scholium  Geminianum'  illum  indicem  dicentis 
('Philos.  graec.'  III  I3  p.  46').  Momentum  vero  scriptorum  de  fastis 
catalogus  facit  in  codice  Vaticano  statim  post  B  adiunetus,  quem 
Herrn.'  XVI  p.  389  nos  primi  promulgavimus,  additis  anni  com- 
putationibus  excellens: 

KAS  OJV  Ori*A0OL 
iiY  ,'//   t    Ktxitjttov  QHXintiog  'A  .ioX{X)ivuQtog.    rjc'  öV 
d'  'Agiaia^yoc  lauioc.    ttt'  dt    T  HaivXtüVioc.    t£e'  dy 
t   2Z(üöir(t)i:    r£f'  dy'  a  .  .  . 

I  supplevi  U  '/  aut  (/  enotavi  ||  2  Zuptog  acripsi:  oafiivog  codex  \ 
3  numerus  (ut  praecedeuUs)  corruptus,  exilus  rautilus. 


Digitized  by  Google 


III.  PK  ARATI  1NTGRPRKTUM  QU1  FERTUR  CATALOGO.    14  t 


k 


s 

1 


gl 
Od  ö 

9 


er. 


I 

CM 


5 

5L 


9  * 


a.  9 


O  M  CO  C  CM 
CM  —  C4 


©  g 

CO  eo 

CS 


Q 


*  -I  -  - 

.£    "*  "» 

5;  £  ^  =5  S;  >)h. 

M  h  f  M  (O  O  f 

CM  CS         —  — •  CM  CM 


9 
»» 

•~  er- 


5.  ? 


(LT  ^ 

9  g 


s 

3 


£  -r  3-  5  «5- 


'S 


22 


"9 
g 


«■  iL 


© 
N 

§ 


co 

CM 


£  5  *  * 


^  j:  3  -  M  «tOC 


—  cm  co  -r  .0  c  1-  ^  so  ^  cm      co  -*  *o  es  1-  x  <  s>  o  — 

—<»—■»—>  '        »-<  — •  —  —  —  CM 


CM  CO 
CM  CM 


Digitized  by  Google 


\ 


132  ARATEA 

'  esse  longe  veri  simillimum.  Quarta  accessit  beliotropii  signiticatio 
p.  13 sq.,  quae  item  crevit  apnd  Iones.  Quod  instramentnm  per 
Milesios*9)  ex  Assyria  in  Graecoruui  continentem  pervenit  Herod. 
II  1<)9  jcöÄov  itiv  yao  xai  yvwftova  xai  to  dvu'tdsxa  ufoea  ttjg 
IjiiQijS  jcaQct  Raßvhoviuw  (fta&ov  oi  Eklipig  (Ideler  'Chronol.' 
I  p.  234). 

Subsistaiuus  paruniper.  Primuoi  euim  Epinomis  Puilippi 
Opuntii  astronomi  p.  986  B  desideiat  conmientariolnm.  Eonmeratis 
ooto  caeli  potentiis  Sole  Luna  fixorura  siderum  ordine  qainque 
plane tis  Philippus  subicit:  tavtag  Öt]  näaag  xai  xovrovg  toig  Iv 
cavtaiaiv  etti  avxovg  iöviag  ehe  rpegoftevoig  Iv  oxy^iaoi  uoqeve- 
o&ai  lavxji  [tqöeig  aU.iug  uoxe  vouloi)  nüvxwv  rjftiövy  log  oi  fthf 
&eoi  eloiv  avxwv,  oli  6'  ov  .  .  .  ravxeg  de  dij  uävxag  Xeyvj^iiv  tf 
xai  (fiöfiev  adeXfpovg  x'  eivai  xai  iv  adekfpaig  fioioatg  xai  Tifiag 
anodidw{i€y  /nrj  tiß  ftkv  iviavxov,  xvt  de  [trjva,  xoig  dh  firjxe  xiva 
uoiqav  xaxxtuuev  ^trjxe  rtva  xqovov  ,  iv  öie&Qxerai  tov  avxoi 
jcoäov,  ^vva/toxehZv  xöaftov.  ov  exa£r  Xöyog  6  navxvjv  üetörarog 
boaxöv.  Interpretes  ;c6kov  liueam  circularem  esse  contendunt  de- 
ficiente  quod  poscimus  astronomorum  usu  et  patrocinio.  Secun- 
dum  scriptoris  morem  «/r^oi»  exspectares3").  Consulto  Philippus 
vocem  /cökog  etiam  de  caelo  declinabat,  ut  philosophorum  plurimi 
atque  etiam  astronomi,  velut  Eudoxus  Aratus  Hipparchus,  alii. 

Adnectimus  Apollonium  Rhodium  'Argon'.  III  v.  161—163: 

dotu)  de  ;röloi  avixovai  xagrjva 
ovoeiuv  rhfiaiojv,  X0QV(pa\  x&orog,  fal  r*  aeo&etg 
r]i).iog  jCQioi^aiv  ioev&erat  axitveoatv. 
igecyexat  Laurentianus,  ioiiitttat   recentiores   Codices  fortasse 
ex  coniectura.    Quibus  obtemperandum  censemus  Merkeiii  muta 
tionem  londtrai  aspernati,  quae  in  hoc  nexu  ne  intellegi  quidem 
potest.    Nam  loeidei  ntique  exspectares  et  obiectum  reqnireres, 
quemadmodum  ipse  Apollonius  IV  v.  113  exbibet  immerito  ab 
editore  subsidio  vocatus  ur)  7€q\v  atuaXätvtj  {(f  äog  r)ovg)  ittjoiäv 

,tfl  'Invenisse'  fertur  Anaximander  Laert.  Dio*?.  11  1,  3.  Suid.  8.  t.  'Ava* 
3U)  P.  99)  BE,  983  C,  984  E,  9s»;  B,  987  B,  990  BC     Plato  'Legg.'  IV 
p.  716  A.  Cleanthes  II  p.  X  Wachsm.  (=  Clem.  Alex  'Strom.'  V  p.  674.  II) 
tnr<*(/iv  nb)xT<iov  rbv  xitkti'  tv  yav  täte  dvaro).al<;  tgdAcuv  ra?  avyit* 

otov  nÄi'toowv  rbv  xoofiov  m's  ri,v  tvu(>u6vtOV  noytiav  rb  ytüw  uyn  |L*ert. 
Diog.  VII  1,  141) 


Digitized  by  Google 


IIT.  DE  AR  ATI  INTERPRETDM  QUI  FERTUR  CATALOGO.  133 


arifiov  r.de  xai  odftrjv  ^rjgfh;r.  XevXfiOtv  ivioxiuWaoa  ,iokfi0iv. 
scilicet  orifiov  rjde  od^ijv").  et  Cleauthes  (cf.  p.  132*1).  At  quid  dicat 
poeta  percontamur.  Nam  nec  de  caelo  nec  de  caeli  punetis  cogitari 
potest.  Qnodsi  aliqnid  in  Apollonio  tentandnm  est,  globosa  sum- 
morum  montinm  cacumina  contendimus  attingiw).  Cuins  interpreta- 
tionis  haec  tria  argumenta  proferimus.  (1)  Hesych.  s.  v.  nokog]  .  . 
xvxlog'  /.a)  rö.cog  xogvrptjg  mxkoetdqg.  Scripsit  %V7tog  Henricus 
Stephanns  et  Schwenckii  consensum  nanctns  est  rectissime,  quoniam 
certam  Collis  formam  lexicograpbus  indieare  voluit.  Hinc  Hoko<; 
ovofiaZn^tevov  xotQiov  ad  Tanagraro  unde  nomen  habuerit  intelle- 
gitur  (Paus.  IX  2fy  3)M).  (2)  Caput  humanuni  a  forma  —  rotunda 
nimirum  —  rcökog  audiebat  Poll.  II  38.  (3)  nö'kov,  i.  e.  globum, 
statnae  gestabant  Fortunae  ex.  gr.  apud  Smyrnaeos8*),  Minervae 
ex.  gr.  apud  Erythraeos  **)  et  Iiienses*). 

•»)  III  v.  823.  IV  v.  885.  981  al  Aratus  v.  lloT  dfipoi  uvoStoi  n«i%ovoiv 
tpudo/utvoi  xfQataatv  docet.  quid  sit  iQviöto&td  t/v/.  Cetcrum  nihil  nisi 
Merckeli  interpretationem  couiecturac  ah  ipso  propositae  redarguere  voluimus. 
Quam  qui  retinendam  censet  Wilamowitzius  t^eidtoirut  ita  accipit.  ut  c  niti 
primis  radiis  solem  in  duobus  Ulis  fastigiis"  ceuseat. 

n)  Simplicius  aliquanto  Dionysius,  qui  multa  habet  ex  Apollonio,  v.  150 
fthoaai  S'  hütt  xai  Iv&a  /fi'<u  avfyovot  xoktövui  xrV 

S3i  tvxav&a  "Axkavxa  xairyjifvov  xokvnpayitovHr  xti  xt  ino  yi]v  ff  um 
xal  xit  ovpavia.  Quae  qui  de  Atlaote  primus  tinxit,  nokov  caelum  esse  sigui 
tieavit. 

M)  Paus.  IV  3«,  «>.  Pacuvius  fr.  inc  XIV  Rihb  Fortunae  nokov  ex  fönte 
graeco  descrihit:  Fortunaminsanamesse  et  caecam  et  brutam  per hibent  philo- 
sophi  saxoque  instare  in  globoso  praedicant  volubilei. 

")  Paus.       5,9.  Schol.  II.  VI  v.       ubi  nöhv  Codices  ABT ,  nikov   V// . 
Eustathius  nokov  emendavit  0.  Jahuius. 

3")  Furtwaengler  in  Roscheri  Lexico  s  v  I  p  «90.  Mittimus  alia  multii. 
velut  de  Venere;  suppetit  atnpla  qnaerrndi  materia.  Perdigna  res  etiam  post 
Lajardium  etEduardum  Gerhard  CProdromus  mythol.  Kunsterklärung'  p.  tisqq.i, 
quam  per  artis  et  litterarum  monumenta  persequaris.  Tantum  dispieimus, 
antiquos  non  idem  ac  recentiores  de 'polo'  statuarum  sensisse.  Der  Polos, 
den  die  ephesische  Göttin  auf  Marmorbildern  als  bilderreiche  Scheibe  unter 
der  Thurmkrone  zu  teigen  Pflegt,  erscheint  gleichgeformt  auf  Münttypen 
ebenfalls  mit  der  Thurmkrone  oder  mit  dem  Modius  .  .  Aber  auch  als  eine 
Kugel,  wie  auf  Ammons-  und  Saturnusköpfen  ( Anm  .  .  kommt  der  zum 
Hauptschmucke  gewordene  Polos  vor,  so  über  dem  Doppelmond  der  samischen 
Here' .  P.  'IV  Wie  der  Polos  in  den  regelmässigen  Kunstgebrauch,  nament- 
lich der  Marmorwei  ke,  als  Stephane  übergegangen  ist,  so  findet  ersteh  auch 
an  dem  ephesischen   und  ähnlichen   Idolen   met>t  verändert,  bald  in  halb- 


Digitized  by  Google 


134 


ARATEA 


Antrum  solare  significare  Apollonias  videtur  montiuni  contagio 
effectum37).  Et  Merkelio  rectins  olim  Valerius  Flaccus  *  Argon.'  IV 
v.  90 — 97  in  Apollonii  sententiam  sese  insinuavit  commentarii  for 
tasse  auxilio3*),  qnamqnam  scbolia  nunc  quidem  deficiunt,  auxitque 
exaggerando: 

Interea  mag  fit  tarnt  ant  subenntibus  astris 
Oceani  genitale  caf>ut  Titania  frenis 
antra  sonant :  Sol  atrrieotnis  nrgentibus  I/oris 
multißdum  iubar  et  bis  seno  sidcre  texfam 
loricam  induitur ;  ügat  hanc  qui  nubila  contra 
balteus  undantem  variat  mortalibus  arcum. 
Inde  super  terras  et  eoi  cornua  montis 
emicuit  traxitque  diem  candentibus  ttndis39). 
Diutius  in  Aristophane  immorandum  est.    Facit  is  Upopam 
et  Pithetaerum,  cum  rerum  humauarum  taedio  oppressus  in  montis 
fastigium  avibns  habitatuni  aegre  erepsisset,  de  condenda  urbe  ita 
sermocinantes  'Av.'  v.  173—192: 

Ell  7tolav  d'  av  ohiaatftev  ogvtxreg  7(6 hv; 
n.  aÄq&eg;  <v  o/.utöuaov  ügirMog  i';rog, 
175  ßlilfrov  /.ötw.    Ell.  xat  dt]  ßlinw.   II  ßl&ne  viv  am. 

EU.  ßlinu).    IL  /ctQtaye  xov  igay^hov.    Ell  vrj  Jia, 
a7coXaiaoftai  tl  d\  ei  dtaotQafprjooucn ; 
II  tlÖig  tt;  Ell  lug  veqekag  yt  xori  tov  oigavov. 
II  ovy  oviog  ovv  di'vioi    'attv  üQvi&iov  ;io/.og; 


siri liger  Form  oder  in  Afondesgestalt'  etc.  Vides  misceri  iuter  sc  a  Ger- 
harde quae  prorsus  diversa  sunt.  Ohlocutus  est  in  quibusdam  bchwonikiub 
'  Etymo).  mythol.  Audeutungen '  p.  s"  89. 

37l  Endymionis,  qui  Solis  iDstar  habendus  est,  cavernam  Latmiam  apt^ 
conferes. 

3s)  Ed.  Schwartz  'De  Dion  Scyt.'  p.  :<4sqq. 

3  ,l  A  vcriloquii  pmeulo  nos  retincmus  Errarunt  G  Curtius'Griecb.  Etym. : 
p.  47  <•  citrus  Gang  Beilegung,  auch  der  Gestirne,  vergleicht  sich  mit  nn/.o. 
et  J.  Schmidt  lK.  Z'  XXV  p  1 3**,  postquam  Th'/.kw  et  niXm  ad  eandem  quin 
CmtillB  Stirpein  reduxit:  Der  Zusammenhang  beider  Sippen  -.vird  namentlich 
durch  die  abgesehen  von  dem  verschiedenen  Tempus  vollständige  Synmr 
mität  von  n  f  p< r  f  ). ).  o  ut  vot  v  tv  tnvTiüv  und  nt  QUflofiivwV  tvittiTtHv 
bei  Homer  klar.  At  noXoq  non  cursum  nec  ni/.fiv  currere  signiticat.  Ksse 
audimus  qui  nokoq  et  xvxXo$  voces  eodem  redigant  adBumpta  reduplicatione 
(iauderetnus,  id  si  tieri  posset.    Videaut  tarnen  ipsi. 


Digitized  by  Google 


in.  DE  AR  ATI  1NTERPRETUM  Qül  FERTÜR  CATOLOGO.  135 


18»)       Ell.  reoXog;  Ttva  toouov;  II.  o'xT/rfo  ttnot  ttg  in/rng. 
ort  de  sioheitai  tovio  /.ai  diioxuat 
artet vr a  öta  TOvtov,  xai.fliut  viv  /cöÄng. 
rjv  d*  oixtotje  totro  s.ai  frgaBrj^'  tf-föi. 
U  rov  uö'kov  TOL  TOV  xtr.Krta  er  a  i  116  hg. 
185  war'  ao&r'  av&Qio/vtuv  uiv  wo/eeg  7caqv6jtuiv, 

rovg  d*  av  &eovg  anoXelte  Xif.u[t  MrjXltp. 
ETI.  mag;  Fl.  h  uiow  drt7iou&ev  crijo  iaxi  yr]g. 
tifr1  looneo  rj[t(ig.  rjv  iivat  fiovltj^tt^a 
FFv&üde,  Bouotovg  dlodov  ahoi  /ite&a, 
190  ovnog,  örctv  &vou)Otv  aY&Qtortot  taofg, 

rjv  fir)  (pooov  yiowoiv  Vfilt  oi  &eoi, 
xotv  firjoiiov  tr)v  xvlaav  oi  diatforoeri. 
Interpres  antiquus,  cuius  verba  p.  124  adscripsimus,  nö'kov  expli- 
cavit  to  ;r*Qiixov  ri  tmav.  Nec  videtur  Kockius,  modo  senten- 
tiara  eius  band  ita  manifesto  declaratara  perspiciamus ,  dissentire 
velle*°).  At  quid?  Avium  /ro/oc  si  medius  est  inter  caelum  (ot- 
gavöv  v.  178)u)  et  tellurem,  si  conspici  inde  non  modo  nubes 
po88unt  sed  superior  caeli  regio:  quo  tandem  ratiocinandi  arti- 
ficio,  ne  fraudem  dicamus,  caelum  ipsum  esse  oovi&Lov  vcolov  con 
tendunt?  Immo  di versus  a  caelo,  diversus  a  terra.  Suspexit  Upupa 
in  alt  um,  despexit  deorsum,  nubes  observavit  ac  caeli  cireuitum, 
tanquam  in  observatorio  conlocata:  ov%  ovrog  olv  drjrtov  Vriv 
oovl&ußv  7x6 log \  Particulam  ovv  intendas:  'quae  cum  ita  obBervita- 
veri8,  non  hoc  avium  certe  —  Observatorium'.  Poscit  hoc  neces- 
sario  sententiae  decursus.  Suadet  vero  etiam  dicendi  usus  Aristo- 
phanens.  Etenim  duobus  praeterea  locis  rtoXov  exstare  apud  comi- 
cum  animadvertimus  p.  13  et  utrobique  heliotropium  vel  Observa- 
torium Metonis  signifieare  in  Colono  forensi  erectum,  quo  *oxorrovoi 
ia  tttzioiQa  tavr\  xai  ia  nlayia  Taut».  Quid?  quod  in  alia 
'Avium'  scena  Aristophanes  apertius  etiam  quam  factum  est  hoc 
loco  instrumenti  Metoniani  non  sine  cavillatione  remiuiscitur,  cum 
novam  avium  urbem  in  sublimi  dimensurum  ipsum  Metonem  intro- 

*°)  nökoq  von  ntktoH  at ,  noi.ttoHat  locus  ubi  aves  vtrsantur. 
I  am  Himmel  Atsch.  Prom.  480  ovyävior  Tiokov.  Eurip.  Erechth.  6  ('/  An 
Chrysipp.  ?  cf.  p.  125).  Item  fallitur  vel  Schoemanous  p.  2ü5  et  lexicographi  (cf. 
Passowium  s.  v.  noloq). 

•»)  Cf  etiam  v.  264,  551,  843  sqq.,  1234. 


Digitized  by  Google 


136 


ARATEA 


ducit  vv  oldev  'EXiag  jf«  Kolw9og4*).  Quae  omnia  superius  satis 
explanata  esse  speramus.  Sed  ultimus  nondum  scrupulus  exemptns. 
Aristophaueru  alibi  lrj  n6ko$  de  instrumenta  dixisse  Achilles  ad- 
notavit  (p.  13),  et  ita  Lucianus  atticissans  'Lexipb.'  c.  4:  xoci  yäg 
6  yvc'ifiiur  üY.iü^ei  %iv  uöhov  (Ideler  'Chronol.'  1  p.  233)M).  Quid 
in  tanta  grammaticae  discordia  faciemus?  Miscendo  lusisse  coniicos 
videtur,  qu»  rtokop  Observatorium  esse  vellet,  ut  vero  cireuli',  ubi 
aves  circulantur,  significationem  ludibundus  efficeret  pellucentem: 
hoc  articulo  masculo,  copulatione  et  sententiis  illud  facile  asse- 
cutus  est.   Cf.  p.  133. 

Attamen  statin)  intra  contiguorum  versuum  fines  in  devia  ic 
discrepantia  adeo  incidit  oratio,  si  modo  credimus  codicibas  et 
vetusto  qui  omnia  eadem  jam  habuit  enarratori.  Nam  sciscitaoti 
Upupae,  quid  tandem  7c6Xog  sit,  Pithetaerus  respondet  quasi  nihil 
nisi  'caelum*  hoc  ipso  vocabulo  vel  caeli  pars"  subindicaretor. 
Nam  xoTtog  <to).ovutvo$  quorsus  alio  spectat,  quam  ad  caelum 
rotans?  An  ad  heliotropium  vel  Observatorium?  At  illud  neutiquam 
ttok&ixtxi. !  In  codicum  scriptura  *xai  öttyxeiai  auavta  öia  ioiio> 
senarii  vitium  ut  effugeret  Bergkius  genetivum  toiiov  ex  scbolio 
recepit")  de  sententia  securus.  Sine  dubio  Bergkius  ad  ultima  ea 
respexit,  quae  v.  188-192  et  v.  557  subiciuntur,  nec  cepisse  tarnen 
videtur  quam  illa  esseut  ipso  veriloquio  de  quo  agitur  alitoa  ac 
perabsurda  neque  facile  ferenda.  Genuinum  esse  «rotro»  paene 
crederes  ob  sententiam  quia  hoc  rotatur  et  omnia  permeat,  prop 
terea  vocatur  noXog'  et  cogitavisse  quamvis  perverse  scriptorem 
de  aere  omnia  implente  ob  v.  187  al.  Res  utut  est:  dictionis  cou- 
sensu  codicum,  non  criticorum  opera  male  sedula,  propositae  vi 
tium  iiiunanc'  subiungimus  postremo.  Soloecum  esse  v.  180  i'k.ua 
h'iuoi  fig  optime  Cobetus  monuit  'Variarum  lectionum'  p.  112  et 

»:»  Nihil  attim't  prrsequi,  quomodo  poeta  Diogenis  Apolloniatae  placita 
suis  ipsius  fe>tive  inventil  itnmiscnerit.  Viam  iu  hac  qua^stione  Dielesius  com- 
mentatiooe  de  Leurippo  et  Democrito  sc  ripta  pateftcit,  qua  nihil  nos  hoc  in 
generc  novimus  praechirius  il Verbüiidlunneu  der  XXXV.  Versammlung  deutscher 
Philologen  in  Stettin'  lssi  p.  Knisqq.).  Cf.  p.  IIIS«".  Blaydesianae  cditiunculae 
palude  nihil  expiscaberis. 

43l  Extra  Atticam  6  noi.oc  dtcebatur  de  instrumento  icf.  p.  Y.i).  K  Pollnns 
Vi  110  descriptione  semi«lobum  nanciscimur. 

'*)  (nroAos)  t»g  aitov  tt  m -^inn/.ov/uvov  y.iu  Ai  ttvrov  näitwv  ty/ofüra/f- 
Kx  cetera  schulii  eruditione  grammaticum  honae  antiquitatis  latere  puUres. 


Digitized  by 


III.  DE  ARATI  INTERPRETUM  QU1  KERTUR  CATALOGO.  137 


reponi  haud  cnnctanter  iassit  vio.itu  ei  XAyot$.  Sed  prohibenda 
ab  hoc  corpusculo  omnis  secandi  violentia.  Qaid  igitur?  Iuter- 
pretamentumne  tenemus  in  numeros  iambicos  180 — 182,  vel  181  et 
182  tantummodo"),  coactum  idque  eo  consilio,  ut  obscuritas  loci 
si  posset  veriloquii  quasi  face  discuteretur?  4Fac  nöXov  de  ob- 
servatorio  et  de  circulo  legenti  fabulam  vel  agenti  ignotam  fuisse 
—  ac  facile  potnit  — :  ad  explicandi  nugas  ab  usitatiore  caeli 
significatu  petitas  delabi  debuit.  Athenienses  nullo  ipsi  egebant 
interprete.  Qui  si  verendnm  erat  ut  facetias  istas  caperent  facile, 
poetam  talia  non  credimus  adsciturum  fuisse.  Igitur  i  11  i  quidem 
rem  ceperunt  e  vestigio  ut  res  alias  nonnullas  in  fAvibus'  lepi 
dissimas  sed  quae  non  modo  recentioribu9ls)  sed  iam  antiquis  enarra- 
toribus  multum  negotii  facesserent.'  Audimus,  at  haeremus  incre 
duli.  Nam  ad  v.  184  «tx  toi;  noXov  jovtov  xexMjotrai  7c6Xt$», 
oppositio,  i.  e.  v.  182  «xaleifat  viv  icökog».  flagitatur  nec  careri 
responso  v.  ISO  sqq.  oblato  potest,  cum  interrogatio  insit  versui 
179.  Itaque  tertiam  quoque  vocis  itvlog  notionem  'caeli'  Aristo 
pbanes  adscivit  in  ipsa  varietate  inter  paucos  facetus.  Conferas 
v.  1000  sqq.  inferius  adscriptos. 

Sed  nondum  finita  de  Ari6tophane  quaestio.  Restant  v.  183—1 81 : 

rjv  d'  oUiorjjc  xoino  xori  tfQaStft'  a/cuB, 

Ix  tol  7t6Xov  tOvtov  xixXr)oiiai  icöktg. 
Upnpae  interest  non  quo  ad  urbis  nomen  modo,  sed  quo  ad  ipsam 
urbem  perventura  sit.  Proinde  in  posteriore  versiculo  eandem 
constrnendi  agnoscimus  audaciam  quam  fusius  p.  129  tractavimus, 
et  vertendum  esse  arbitramur  'ex  orbe  urbs  quae  nominatur  fiet\ 
Sed  baec  in  transcursu.  Deinde  poeta  in  vocuni  reokig  et  noXog 
assonantium  similitudine  iocatur,  verum  imprudenter  nequaquam'7). 

i%)  Voluit  ita  Cobetus  1.  c.  et  Meinekius  in  editione.  -  Tuetur  Wilamo- 
witrius  verba  •aiantp  ttnot  xt^  exemplis  nonnullis,  ut  Eur.  Andr.'  v.  929. 

*•)  V.  67  o  öaaov  6'  tyti  tov  /pvoov,  wont(t  nap&üo*;  (luscinia  quae  in 
scenam  prodiit)  a  Kockio  cum  Iliade  II  v.  872  comparatur:  og  xai  y(>vobv 
i'za*v  notepovd'  ttv ,  jjvrf  xovQtj  (Autimachus).  Demiratur  Pithetaerus  nou 
quod  aliquid  aurei  g  es  tat  avicula.  sed  quod  taotum.  Ergo  flai>l)£vo<;  pro  aurea 
Minervae  Virgiois  statua  dictum  accipieudum  esse  dubitanter  toniectatur  in 
Prelleri  'Mythologia'  I«  p.  197«. 

*7)  Stoici  mundum  [xoapov)  cum  hominum  urbe  conferre  amabant:  cf. 
Diels  Dox.'  p.  464  et  L.  Cohn  ad  Philonis  Alexaudrini  libellum'De  opificio 
mundi'  54,  9  p.  82. 


Digitized  by  Google 


138 


ARATEA 


Circulare  enim  spatium  antiquorum  urbibus  consuetum,  ipsaeAthenae 
xQoxoudtlg.  Ac  Meto  cum  prodiisset  regulis  metiendi  instructas, 
ut  futuram  avium  urbem  per  regiones  distribueret,  quid  pollicetur 
v.  1000  sqq.? 

alxlxa  yaQ  ar;o  toxi  xrjv  idiav  oXog 
xaxa  uviyia  ptäkioxa'  ngooSeig  ovv  iyw 
to v  xavov1 ,  av(o&ev  xovxovi  xov  xa/unvlov 
f dtaßrjzrjv  —  ftav&avetg;  Tl.  ov  ftav&aviu. 
Hl.  oq&oi  fterotjoio  xavovi  7toooxi&elg,  /Vor 

6  /.ix  log  y(v\]xai  aot  xexoayutvog,  xav  fttioio 
ayogä,  rpfoovoat  d*  woiv  fig  avxrjv  66oi 
oQ&at  Tzqog  avio  ro  //f'aov,  w07i€o  d  aaxegog 
cn:xov  xvx'Aoxegovg  oviog  oq&ai  uavxayi] 
axxlvig  d/to).au;cwoiv.    Tl.  Sv&QWrtOg  Qalrjg*). 

Tandem  unde  profeeti  sumus  reversi  titulum  oi  ceg)  tw  nohn 
ouviäSavTtg  ex  usu  vocis  stoico  de  caeli  scriptoribus  intellegimns. 
Quam  sententiam  fortiter  alterum  par  indicum  adiuvat  vel  invictam 
potius  reddit.  Alterius  (Dj  commonefecit  Dielesius,  cum  Diodori 
stoici  Alexandrini  memoriam  resuscitaret  in  f Doxographis',  Dt 


**)  Super  saxoruni  fastigio  ac  solitudiue,  roedio  fere  iu  aere  jv.  12171. 
Nephelococcygiam  suam  Aristophanes  probe  quiete  feliciter  victuris  recepta- 
culum  locavit.  eaxi  rt<;  Xoyoq  xav  aQwav  valciv  Awetftßaxois  inl  nixpatf  Simo- 
nides fr.  58  B,  oqIwv  impalrto,  toi  ?  d'  dpa  /.aobi;  ftc  avxrjv  frt  navtec 
iXifxnavt  naniatvovxag  Virgo  Aratea  v.  127.  Ergo  simile  illud  fabulae  Aristo- 
phaueae  quasi  elemeutum  ante  poetae  tempora  per  (Jraecorum  ora  divulgatum 
tutsse  coguoscitur.  —  Ceterum  Simonidis  corrupit  orationem  Bergkius,  qui  po&t 
XoyOf  inseruit  nori  conti»uorum  verborum  depravatione  seductus  (Clem /Strom  ' 
IV  p.  5S5  P.):  rvv  U  tuv  &H#V  (»oav:  corr.  Bergkius)  yoQor  { Wilamowitaus: 
ytÖQov  Codices)  uyvhv  d/ttfitnetv  ovöh  ndvxtuv  ßXftfdpoig  Bvatwv  Monroe 
v)  xt  ffax£0v/iO£  tÖQtbq  ivöoSev  tttohj  /'*{,  t'  dxpov  dvö^tiat;  Sensit 
(iratius  Stud.  J.ips.'  VIII  p.  4'J  in  ultimis  Hesiodi  imitatiouem  'Opp.'  v.  291  et 
recte  Simonidi  dixit  Virtutem  in  moutibus  etiamtunc  babitare.  Itaque  tentamu» 
nh{icuo'  ovdt'  utv  e  nixQttiq  vir  Ah  mr.  Negavit  /.nyog  Simonideus,  partim 
ille  faciens  cum  Hesiodo  partim  discrepans ,  Virtutem  inter  homines  habitarc 
aut  in  caelo:  in  montibus  versari.  —  Breviter  monemus  in  transcursu,  de  avium 
natura  et  vivendi  ratione  ante  Aristophanem  egisse  Diogenem  Apollouiatam 
{XOVQ  dt  oqvi&uq  dvanvtlv  fiev  xalhapov ,  tf  iaiv  tti  oftolav  exftV  T0^  'X^' 
xrV  Cf.  Chr.  Petersen  'Hippocratis  nomine  quae  circumfcruntur  scripta  ad 
temp.  rat.  disp.'  I  p.  33  [Hamb.  1*3'.»)).  P.  13B«. 


Digitized  by  Google 


III   DE  ARATI  INTERPRETUM  QUI  FERTUR  CATALOGO.  139 


tarnen  tollere  v-erborum  depravationeni  nequiret.  Exstat  indicolns 
in  Crameri  'Anecdotis  Oxoniensibns*  III  p.  413  ex  scholiis  in  Ba- 
silii  1  TltQ\  yevtaeiog'  orationem  Baroccianis  (85  fol.  118)  descriptus. 
Alteram  (C)  ex  Acbillis  vita  Aratea  p.  55  Westerroanni  iam  pridem 
'Herrn'.  XVI  adsnmpsimus  p.  386.    Catalogos  componimus. 


C 

hiivtriiyitivioQ  d*  avro»  (Arato) 
lygacpt}  ja  Oatvo^eva,  wg  nagti- 
doxifirj&r]vai  navrag  In  !Aqq- 
tov.    xai  yao  Evdo^og  6  Kvl- 

5  diog  Zygaipi  0aiv6fttva  xai 
slaoog  i  Mayvi]g  (ovxi  6  'Eq- 
juovevg,  akV  ofmwftog  akkog 
udaQip  toVEqiluov€1),  xai'EQ^in- 
nog  xai  'Hy^atäva^  xai  Aqiaxo- 

W  ffavr^g  o  Rvtavxiog  xai  akkoi 
noXXol,  wv  xai  lltoAeftaiog  [ii- 
tivviat  6  ßaoueig  'Idiotpviotv 
otriog'  *ftav&  'HyrtOtavaB  xai 
'  Eof.il/cnog    (to)    xar'  a'ifror;v 

15  tetgta  xai  nokXoi  tavta  %a  <pai- 
v6f.nva  {iiß'knig  lyxaid&evTO»  /.i).. 

12  titulum  iniuriain  saspicionem  vo- 
cavit  Robertus  'Catast'.  p.  221«. 


D 

ot  7t€QL  Evdo^ov  xai  "In/tagxov 
v.ai  JiödwQOv  rov  !dXt%avd(>4a 
fiad-qpatixoi  jcü'kov  0vvra$tv 
btQayuatttoavTO  xai  Aäaog 
{ov%  u  'Eottiovtig,  alV  'higog) 
xai  Egaroa^h^g  o  yoaufiarixog 
xai  Mhiuv  6  yenffuigi^g. 

I  tiötZtov  codex  corr  Craraer  | 
3  rro/.or  aivra^ir  ex  artis  pseudoeu- 
doxeae  acrosticho  (supra  p.  124)  cor 
rexi:  htkevwnü  oiov  codex  ||  l  xai 
Aäaoi  corr  Cramer:  ixt/.aot  codex  | 
5  ovx  codex. 


Duo  concludimos,  (1)  &atv6fieva  et  llö/.oi  avviativ  esse  de  eodem 
argnmento  accipienda,  (2)  efferendi  Arati  gratia  olim  in  certam 
qnandam  Arati  vitam  indicis  exemplum  fragmentis  C  et  D  commune 
indnctum  fuisse.  Hoc  assecuti  etiam  secundae  apud  Westermannun 
vitae  Arateae  (p.  57)  catalognm  E,  quamquam  una  Hipparchi 
mentione  similitudo  cootinetur,  ad  eundem  biographum  revocare 
non  haesitamus"').    Animadvertas  enim  et  in  rationem  ducas  uon 

*v)  Vitarum  Arati  scriptores  iam  Naekius  fOpusc  '  I  p.  13")  cum  iudice 
AA*  comparavit,  ut  tarnen  prorsus  de  eclogae  utilitate  aberraret  ac  iure  a 
Meiuekio  'Anal  Alex.'  p.  241  sqq.  castigarelur.  Novit  indicein  (ex  eodem  quo 
ceteri  vitarum  scriptores  fönte)  etiam  Theo  mathcmaticus,  cuius  tertiam  vitam 
esse  apud  Westermanuum  ex  codice  Ambrosiano  demonbtravimus  'Anal.  Kral  1 


Digitized  by  Google 


140 


ARATEA 


minus  quattuor  nomina  in  A*  reperiri  stellulis  a  nobis  notata: 

E:  ttoXXol  yaQ  v.ai  uü.oi  (Daivofuvu  tyqatyav  xai  A'Äfo- 
OTQaroQ  *  xai  Zuiv0r<g  *  xai  l-ftiSavögot;  6  'Eif  eatoc* 
xai  l4).f£avd(>og  6  Avxattq$  xai  l-lvaxgiiiv  xai  '.4git- 
iiidwQoc  xai  'fsc/cctQZog  xai  aXkoi  nokkoi.  akk*  ouvk 
Ttamun  Xa^uiQoitQov  "-/gaToc;  tygaipev.  s 

1  <5f  vel  ow  coni  Westermann  ||  1,2  xlsoxar^g  Codices:  corr  Hergk  et 
Meineke.  Aäaog  o  Mdyvr^  male  coni  Nauck 1  Aristoph.'  p.  2S3  |  2  o  pro  xci 
male  coni  M.  Schmidt. 

p.  38.  Commemorato  enim  Callimaclii  epignimmate  haec  scripsit  Theo:  nofo.ol 
dt  fitr'  uvtov  iyfvovto  <I><ttvo(ttva  ygaipetvxiS  xul  ovAtutäg  d&ovvTttt  tfpor- 
n'Sog. 

Genuinus  fere  eorum  qui  de  caelo  scrip6enmt>  latercolus, 
certe  plenior  etsi  vix  totus  etiamnunc,  ex  AA*BCDE  fragmentis 
hic  recnperatur  (vide  p.  141  et  1-12). 

CDE  ex  vita  Arati  saeculo  p.  Chr.  tertio  (quo  fuit  Achilles) 
anteriore  provenisse  ut  manifestum,  ita  cave  in  exemplorum  AA*B 
archetypum  id  transferas,  quamvis  AA*  'Isagogae  Arateae"  falso 
Eratostheni  vel  Hipparcho  tributae  adhaereat  et  posnerint  ita  etiaro 
Victorius  in  Hipparehi  et  Achillis  editione  Florentina  et  Petavios 
in  'Uranologio'  Parisino.  Nihil  enim  huic  dandum  ordini  esse 
ostendit  index  B  post  Pbaenomena  Gemiui  conlocatus:  quem  eun- 
dem  ordinem  in  proecdosi  operis  'De  doctrina  temporum'  volumini 
tertio  inserta  idem  adsumpsit  Petavius.  Sic  effectum  est,  ut  errati 
cuiusdam  Zelleriani,  quod  alios  in  communionem  traxtf,  origo  ac 
fons  intellegatur  'scholiuiu  Geminianum'  illum  indicem  dicentis 
fPhilos.  graec.'  III  T  p.  46').  Momentum  vero  scriptorum  de  fastis 
catalogus  facit  in  codice  Vaticano  statim  post  B  adiunctus,  quem 
Herrn.'  XVI  p.  389  nos  primi  promulgavimus,  additis  anni  com- 
putationibus  excellens: 

KANOKOrtAVOI. 
itY  öi  t    Hixiijtiov  U>iXi7i7io<z  \4si /.)# väqiog.    r$i  dt 
d'  sJgiotaQXOS  —auwc.   t£t'  dt    r  fiaivktuviog.    tZe  dy 
t   Siudirtüv.    t£*'  Öq   a  .  .  . 

I  äupplevi  ||  li  aut  p'  eootavi  ||  2  SdfAiog  scripsi:  oaßivog  codex  \ 
3  numerus  (ut  praecedeutis)  corruptus,  exitus  luutilus. 


Digitized  by  Google 


HI.  DE  ARATI  1NTKRPRETUM  QUI  FERTUR  CATALOGO.  14t 


w 

Ml 

SM 

i 


crt 
3 


— 

CS 


'©' 

Ö 


I 

CM 


Ul 


5fc  Ö 

©  ^ 


«o 


es 


u> 
5 


t 

CO 


o 
< 

c 

o 


G 


20 


©  ;-  *-<■•  * 

;2*C5    a    «  ~< 

~  -r  ^  *r  «5  — 

35  CO  t»  —  i.O  ifl 


•/  . 

3  2-*  2  5  | 

O  M  «O  C  CM 

CS  «-i  <N 


Q 


X 

2  u.  »■ 


iSf 


10  CO 
CS 


X  •/.  Ui  £  sr  X 

S>  ^  <  ^  Q  '\  S 
rt  i-  f  M  «o  o  *r 

CS  (M        —  —  CS  CS 


N 


2  5- 
£   ©"  | 

2-3 


5. 
ö 

©, 

©  Ö 

S  & 
©  *« 


I 

- 
« 

© 


8  -4 


U> 

u> 
4  5 

5  I  S  I  2 


-|  M  CC  "?        C  I-  i/l  ~  O  —  CS 


LT,  Ul 
©  © 


^  m  ä  .9 


X  © 

i  | 

© 


©" 


CO 


CO  -r  *a           s.  CS  O  —  CS  CO 
—        —  —  CSCSCHCS 


Digitized  by  Google 


142 


ARATEA 


^  ^     —  —  > 


s  c 

s  i 


0  T. 


f  ^: 


II  'S  «  ig 
II  .S  £?  s  n  x 


ö 


1 


*  9 


r  5 

a  ß  2 
~-  —  - 

©»  S»'f 

Q  B  3 
lO  </.  «a 

f  9$ 

«  o  6 
S  £ 


s 
</> 


•  s^r 

^  ^  X 

©  ©  ©  ® 

3  3  3  | 

'  ©  ©   ©  £ 

</s  <n  in  .5  »> 


TS 


-I  «5  —  üT  QO  *»  •— 


Ct  N;  N  L. 

§"  ^  © 


©.  *S  <5 

©.  ©.  © 

I  2  g  ©  , 


N5  — 

o  © 

Li  * 

s^C?  © 


OS  I*  — 

<  ^  t*3 

Si  ~>  rfl 
•x  2  9  9- 


o; 


«1 


Digitized  by  Google 


III.  DE  ARATI  INTERPRETÜM  QUI  FERTUR  CATALOGO.  143 


Euctemo  et  Philippus,  saeculi  quarti  astronomi  et  fastorum 
correctores,  non  modo  inter  praecipuos  vetusti  parapegmatis  Geini- 
niani  (Blass.  p.  7)ao)  et  Ptolemaei  'Apparentiaruui'  auctores  habentur 
(Wachgmuth.  'Lydus  De  ostentis'  p  LI.  173),  sed  accuratius  de 
Ulis  haec  idem  exposuit  Geminus  p.  37  D  Pet.:  yhtvai  ovv  6  hv 
avrog  xar'  avioig  (Euctemonem,  Philippuro,  Callippum)  TjfteQÜv  t& 
xai  t  hviaxatdf/MTM'.  Apollinaris  et  Arati  scholiis  innotuit") 
et  ab  Acbille  appellatur").  Babylonius.  qui  nomine  caret,  cum 
proximo  canonographo  vix  sociandus  ffuerunt  multi  per  illa  saecnla 
astrologi  Babylonii),  sociandus  vero  fortasse  Sodinon  cum  'Sudine', 
cuius  mentionem  iniecit  XVI  p.  739  Strabo:  ioxi  dt  xai  tüv  Xak- 
öatiov  twv  aOTQOvofwewv  yhri  jtXtUo  .  .  .  /nifivrjvrai  61  xai  nov 
avÖQwv  iviiüv  oi  na&rtfunixoi,  xa&a/ctQ  Kiöqvä  re  xai  XaßovQta- 
rov  xai  Sovdivov.  Sudines  iste  Pergami  apud  Attalum  I  vates 
erat  publicus"). 

Enumeratis  Canonografhis  duae  in  codice  subsequuntur 
notulae  de  zonarum  numero  et  de  terrae  apud  Aratum  magnitudine 
'Herrn'.  XVI  p.  389  adn.  editae  a  nobis,  deinde  hoc  excerptum: 
oti  ovtB  xo/Ar;  i]  yrj,  (Lg  ^J^itöxQttog,  OVit  /ckatiia,  iug  ^ilvaBa- 
yoQag,  akl  ,  arg  eiorjTai,  arpaiQonörjg.  —  to  6e  niye&og 
{fniQog  codex)  t^g  yrjg,  u>g  'EgaToa^tv^g,  oradtotv  uvQtädwv 
xe  xai  (i\ 

*°)  Demonstrant  Boeckbius  'Heber  die  vierjährigen  Sonnenkreise'  p.  25 
ante  Hipparchum  et  Dositheum  exeuntc  saeculo  a.  Cbr.  III  illud  compositum 
esse  calendarium:  ergo  cur  ipsi  Hipparcho  adsignaverit  Th.  Mommsenus  ('Chron. 
rom.'*  p.  57 :")  ignoramus.  Citantur  his  fastis:  Meto  Euctemo  Democritus  Eu- 
doxus  Callippus  Dositheus.  De  Ptolemaei  'Apparentiis'  vide  infra.  Recurrunt 
in  papyro  artis  Pseudoeudoxeae  saeculo  a.  Chr.  altero  ineunte  confectae  Eu- 
ctemo Democritus  Eudoxus  Callippus.  Similem  Pliniani  parapegmatis  (  N.  H.' 
Will  312)  ex  Varrone  hausti  laterculum  tractavit  Boehme  'De  Theophrastcis 
quae  feruntur  Iltpl  0y/ulwv  excerptis'  Halis  lSM  p.  71  et  alia  nonnulla  ex 
deserto  hoc  litterarum  campo  petita  explicavit  baud  inutiliter.  Quamquam  de 
opasculo  illo  '  Theophrasteo '  ita  argumentatur,  ut  in  summa  rei  graviter  dis- 
sentiendnm  videatur.    Cf.  caput  ultimum. 

»M  Schol.  ad  v  1051  et  1UKS  ex  Diosemiarum  commeutario.  Diels'Doxogr.' 

p.  Ib. 

■*)  P.  139  D  ^ngayfiattvoavio  dt  Ttokkol  ntgl  ^xkiitpuu^  ijXiov  XCCTU  tnrcc 
xkifiuxu,  wonfQ  '£2(tla>v  o  \ino).)avuQiOs  llroi.t[xtüoQ"lnnu{iX0ii-  Dieb  Dox. 
p.  18  similes  catalogos  de  suo  addidisse  Achillem  censet,  velut  p.  136  A. 

M)  Oder  in  Susemihlii  'Uist  litt,  alex.'  1  p.  S61  sq. 


Digitized  by  Google 


144 


ARATEA 


Ubi  de  globosa  terrae  forma  dictum  sit,  celat  codex:  nihilo  secius 
constare  rem  largieris,  dummodo  baec  tecum  pensitaveris.  Sub 
tinem  vitae  secundae  Arateae  absoluto  astronomorum  indiculo,  qnera 
tractavimus  p.  140,  in  Universum  nonnulla  de  Arati  eosmograpbia 
adnexa  sunt,  quae  in  duas  de  figura  et  ambitu  terrae  obser 
vationes,  ut  factum  in  istis  notulis  videmus,  terminantur: 

Uytt  de  xat  rr.v  yijv  aq>aigo€tdoig  orjfieiov  rd£iv  Lcijeiv 
7tgdg  ökov  tov  xdofiov  axlvrjtov  tt  vicagyeiv,  oiaav  ataöU-jr 
fivQtadutv  w  xat  ß'  (iudice  Eratosthene). 
Tenemus  igitur  ex  integriore  vitae  Arateae  exemplo  excerpta  ista  in 
codicem  Vaticanum  esse  perlata"). 

Quorsum  baec?  Laterculi  meminimus  Gkographorum,  qui  iuxta 
tabellam  modo  propositam  non  absone  reponitur,  duobus  locis 
traditi:*) 


Aüathemerus  'Geogr.  gr.  min.' 
II  p.  471. 

'AvuZiiiavÖQog  d  Murjoiog,  dxov- 
ati;g  Gdketo,  ;cQwtog  hdXft^ae 
trjvoixovfiiyqv  lvnha/.t  ygäipaf 
pe&'  öv  'Exaralog  6  Mü.rjoiog. 

b  dvrjg  nokvnkainrig ,  dtr^oißioaev 
loort  &auttao&rlvat  %o  .tgayfia' 
'EV.dvixog  ydg  6  slioßtog,  dvrjg 
jcoki  iOJiüQ,  d/iktoiwg  TtaqiöüiXB 
rrjv  lOTOQiav. 

10  elra  JaftdoTtjg  o  Styetevg  zd 

10  xrjxttiq:  corr  Creuzer. 


Schol.  in  Dionys.  Perieo. 
'Geogr.  gr.  min.'  II  428. 
xivig  7CqÖt€qov  h   ntvwu  rvtv 
ohtovfiiyrjv  tygaipav; 
/tQiütog  '.-/vaSiuatÖQog. 

5 

dfvrtQog  MiltjOtog  Ev.aiaiog, 


Ii 


I  sqq.  legit  haec  item  in  scholiorutn 
fronte  Eustathius  II  p.  84  Bernh. 


•4)  Ceterum  codex  quoque  Baroecianus,  e  cuius  fol.  118  (supra  p.  139» 
Crameius  edidit  P,  fol.  122  de  immobilitate  terrae  lA.  0.'  III  p.  413  haec  habet 
xijv  yfjv  dxlvqTOV  e<f  t]  IlaQjueviörjq  6  EXfaziii  (xa))  Zf voydrqs  6  Kokofutvio: 
Sequuntur  Piatonis  Aristotelis  Stoicorum  Stratonis  tov  *fvoixoi-  praecepta 
Possunt  etiam  baec  ex  vita  (et  isagoga)  Aratea  provenisse  ut  excerpta  in  E. 

"I  Ex  Artemidoro  Ephesio  haec  hausta  censct  Muellenhoffius  1  Deutsche 
Aitcrtumsknude'  1  p.  254.  De  re  cf.  Max  C.  P.  Schmidt  'Zur  Geschiebe  der 
geographischen  Litteratnr  der  Griechen  uml  Koeiner'  (Berolini  1887)  p.  12 sq. 


Digitized  by  Google 


III.  DE  ARATI  INTERPRKTUM  Qül  FERTÜR  CATALOGO.  145 


rtkeiara  h  tiov  'Excrxatov  ftera 
ygaipag  Tteginkow  eygaipev. 
e^rjg   Jt]^6xgixog   xai  EvdoSog 
xai  akkot  xtveg  yrjg  negiodovg 

Ii  xai  neginkotg  hcgayfiaxevaavxo. 
ol  ftev  olv  rxakaioi  xr\v  oixov- 
>'  eygafpov  oxgoyyvhjv,  fiiait  v 
de  xeiairat  xr)v  'Ekkäda,  xai  xav- 
tl}Q  Jekyovg'  xov  nttfpakov  yag 

20  e'Xetv  rijg  yr'g. 

7iQwtog  de  Jrjfiöxgixog,  nokv- 
neiQOQ  avi]Q,  ovveidev,  oxi  iigo- 
ftrpf.rtg  eaxiv  rj  yt].  rjiiiokiov  to 
ftrjxog  rov  nkaxovg  e%ovaa  (ovvrj- 

£»  reae   tovrut  xai  Jtxaiag%og  o 
/tegiTcaxtjxtxog) ' 
Eido^og  de  to  fir/.og  di7tkovv 
rov  7z~ki'iT0vg' 

6  de  'Egatoa^ev^g  nkeiov  rov 

30  dlTfkov' 

Kgätfjg  de  iug  rjfttxuxktoi  ■' 
f'l;c7caQ%og  de  ToatceZoeidt'' 
akkoi  ovgoeidt] ' 
Tlooeidwvtog  de  o  oxioixog  oqev- 
33  öovoetöij  xai   ueaorclatov  cttb 
*6xov  elg  ßoggav,  axeyi]v  de  ycgng 
ew  xai  dvoiv,  ta  icgog  eigov  d' 
Sfiütg  nkaxvxegav  xu  irQog 
'ivdixrjv. 

39  nkatvte ga :  corr  C  Müllerus. 


xgixog  Jirfwxgixog,  Gakov  (?)  15 
ua&r{xr)g,  xetagxog  EudoSog. 


ovxoi  uev  axgoyyx  koetät] 


eyga- 


ipav,  20 


Jrjitoxgnog  /tgofti'jxrj. 


25 


30 


Kgüxijg  fjtitxvxkiov, 
(l/r/caoxog)  i  ga/ce  ?oetd  i] . 
akkoi  de  ovgoeidfj. 


19  ol  post  in  int  delevi  ||  34  suppl 
Bernhardy  1  Dionys  Perieg.'  I  p.  07"  || 
35  tvgottdij:  corr  C.  Müllems  conlato 
Strabone  p.  112. 


Conlocatur  scholiorum  index  post  vitam  Dionysii,  ut  vel  inde 
quaedam  cuni'Caeli*  verPhaenomenorum'  scriptoribus  necessitudo 
aperiator. 

Ecce  novnm  exemplum !  Tertullianns  cDe  anima'  c.  46  (I  p.  376 
Reiff.)  revelantur  inqnit  et  horwres  et  ingenia  per  q meiern,  prae- 
stantur  et  medelae,  prent untur  et  furfa,  conferuntur  et  thesauri. 
Exemplis  enameratis  pergit:   Quanti  autem  commentatores  et 

nübkig.  FntonttcbaAgea  XII.  10 


Digitized  by  Google 


140 


ARATEA 


affirmatorcs  in  hanc  rem!  Artcmon  Antiphon  Straton  Philo- 
ehorus  Epicharmus  Serapion  Cratippus  \et\  Dionysius  Rhodius 
Hermippus ,  tota  saceuli  litteratura!  Soluni ,  si  forte,  ridebo, 
qui  se  existtmavit  persuasurum,  quod  prior  otnnibus  Saturnus 
somniarit ;  nisi  si  et  prior  omnibus  vixit  Aristoteles.  Ignosce 
ridenti.  Ceterum  Epicharmus  etiam  summum  apicevi  inter 
divinationes  somniis  extulit  cum  Philochoro  Atheniensi.  Nam 
et  oraculis  hoc  genus  stipatus  est  orbis,  ut  Amphiarai  afud 
Oropum,  Amphilochi  apud  Mallum ,  Sarpcdonis  in  Truadc. 
Trophonii  in  Poeotia,  Mopsi  in  Cilicia,  IJermionae  in  Mac(- 
donia,  J^asiphaae  in  Laconica.  Cetera  cum  suis  et  origimbus 
et  ritibus  et  relaloribus,  cum  omni  deinceps  historta  somniorum 
Hermippus  Berytensis  quiniont  voluminum  satiatissimc  ex- 
hibebil.  Inco^nitura  hoc  Berytii  iacet  scriptum  band  contemneo- 
duiu,  postquam  operarum  errato  in  C.  Mnelleri  FHG  III  p.  35* 
'Philo'  pro  'Hermippus"  impressuni  est5*).  Minutatim  omnia  non 
praestamus,  verum  pleraque  Tertullianum  Hermippo,  saeculi  p.  Chr. 
alterius  scriptori,  aeeepta  referre  perspieuum  est. 

Eiusmodi  laterculos  ex  inferioris  aetatis  scriptoribus  protraxit 
D.  Volkmannus  fSymbola  philol.  Bonn.'  II  p.  7 19  sqq.).  Halientici: 
Atb.  I  13  B  (vol.  I  p.  28  Kaib.)  outw  xai  tavTry  riy  ilyyry  axot- 
fioi  ftäkt.ov  tiüv  tautet  nootyot  ttfvuK  txdeöojxönor  iroiifiaiu  »( 
oryyoauuai  a,  Kaixakov  (?)  Atyto  tor  Aoytiov  xai  Novftiyioy  tov 
lloaxket'niy,  Tiayxoui ty  lot  Ayxada,  IJoaetötuviov  zdv  KoQtt&tor 
xai  cor  ohiyui  iqu  tjtujv  ytvouevov  Oji  ;i  tetvov  TOP  hlkr/.a.  toOoi- 
tote:  yao  heriyouev  t .co/roioig  Aktiiitxa  yeyoaffootv.  xaiai.o- 
yädty  de  roig  ^ikei/.ov  rov  Tagoe'tüi;  xai  Aeiovldov  zov  IhZavTtoi 
(xai  *Aya&ox)Jovg  rot  'Aroaxiot).   Symposiaci:  Atb.  I  5A  ort 

ib)  Artemidorus 'Onirocriticorum'  1  p.  2  Hercher.  (oyedbv  yap  oi  fxixQÖr 
itfifür  HQtoßvttQOt  Aogav  ovyyfjfcf ixly  dnevfyxaa&at  ßorköpevoi  xai  die 
TOi  Tot  iyox'fievoi  l'iAnZoi  tofo&ai,  et  otryygaftftaxa  xaxah'noiev  ovetQOXQiiixa. 
ttVtlypaipa  u).h't).<ov  nenohyTui  fj  xa  xa/.w^  e/Qtjfitva  inb  xiüv  nakattär  xaxio<; 
i'itj'/tjoäufioi  rj  xai  oXiyatq  xiüv  ntö.utwv  no).).a  npoa&tvxe^  ovx  tthfä.  ov 
yao  tt'jro  7rf/p«v  oiU  fu  Too/f-<Stu£ovTtc,  otiwz  exaaxog  ai'xiüv  txtvtlxo  ntQt 
ttyog,  o'i  Ttvc  eyotufov.  xai  dt  fjtv  ttäotv  £vxi-/6vxe<;  toig  xwv  nakutüv  ßißklotq, 
dl  Ai  oi  ndoir  Ina  yao  avxovq  St  dp/aiöxrya  oxüvta  orxa  xai  ötHfÖap- 
ftivtt  diika&tv)  comprehendere  praeter  Alexandri  Myndii 'Onirocritica' (Oder 
Mus.  rhen.'  WH)  p  637  sq.  Wellraann  Herrn  '  \m\  p.  554)  alios  -  Hermippom 
Itorytiurn  paullo  antiquiorem  videtur. 


Digitized  by  Google 


III.  DE  ARATJ  INTE  RPH  ET  UM  QUI  FERTUK  CATALOGO.  147 


Öei/cvujv  avaygaq?ag  mixoh]v%ai  akkoi  te  xai  TtfAayidag  6  'Podtog 
di '  inwv  iv  evdtxa  ßißkioig  rj  xal  uketooi  xal  Novurjviog  6  'Hga- 
xkewtr-g,  6  Jievxovg  zov  latgov  (.la^tirr^g ,  xal  Maigiag  6  rjira- 
vaiog  o  /cagtijdog,  xal  Hyrjfttov  o  Gäotog,  o  hcixXtjd-eig  (Daxrj,  ov 
tfj  aQxuut  xiüfiwdla  ztvig  h'zurzovaiv.  De  hetaeris  scriptores: 
Ath.  XIII  567  A  ov  de.  to  ooq)iozä.  Iv  zuig  xa/cijkeloig  ovvava- 
ffig/j  .  . .  /iegiq:igiüv  aii  zoiavzl  ßißkta  Agiozotf avovg  xal  'Anolko- 
dioQOv  xal  'Attuojviov  xal  'Avziif  avovg,  irt  di  Vogyiov  zov 
vaiot,  7cävzuv  zovztov  ovyyeygatfozmv  liegt  Tlav  'A&rjvqoi  izaigt- 
doßv*.  Phlyacographos  Hesychius  in  Sotadis  vitam  intulit  hoc 
ordine  (Suid.  s.  v.):  Alexandrum  Aetolum,  Pyrrhuni  Milesiura, 
Theodoram,  Timocharidam,  Xenarchum*6) ;  Strabo  XIV  p.  648  Sota- 
dera ,  Alexandrnm  Aetolum,  Lysin,  Simum  consociavit.  Recte 
baec  omnia  iudicavit  Volkmannus  et  ad  tabulas  litterarias  reduxit, 
qaales  inde  a  Callimachi  uivaStv  exstabant  procedente  tempore 
magis  magisque  amplificatae:  velut  Ath.  XIV  643  E  olda  de  xal 
KctXXifiOXOV  iv  zi[i  %ü>vl llaviodanotv  oryygaa^iättov1  nlvaxt  ava- 
yQutl'avza  7ikaxovvzo/touxa  ovyygä^t^iaza  Aiytuiov  xai  'Hy^oi^e/tot 
xat  Mrtzgoßiov,  tu  di  0aizov  et  VI  244  A  rot  Xaigetftbvzog  xal 
ovyygaftfta  avaygätfet  Kalkt ftayog  iv  zt<i  tior' Haviodaicuiv1  uivaxi 
ovTtug'  «dthiva  oooi  fygatffav'  XaiQtifwv  kvQrßuovt*.  Ambigere 
per  se  possis,  utrum  oV Utgl  zov  tzoIov'  owrätavitg  ex  bibliothecae 
catalogo  an  ex  indice  a  scriptore  aliquo  compilato  originem  traxe- 
rint:  at  duplex  laterculi  exemplum  perpendas  consulto.  Nam  pro- 
dnci  qneunt  nunc  demum  persimilia.  Rei  culinariae  compositores 
Athenaeus  XII  p.  516  C  ita  recensuit: 

izgiozoi  dl  Avdol  xal  zi]v  xagvxt{v  tUigov.  /regt  r,g  zftg 
axevaoiag  ot  za  Otpagz  vzixa  ot  v&evteg  tlgr^xaotv, 
rXavxog  it  o  Aoxgog  xal  fJMt&ar/.ng  xal)\  /tnviotog  'Hga- 
xkeidai  zt  dto  yevog  Zvgaxnotot 

xal  -iy ig  xal  E/calvtrog  $xal  .Jioviotog,  tu  di  'iJyr.oar^cogJ 
xai  Egaoioigazog  x.al  Evtit  diltttog  Aal  Kginov,  sigog  iol- 
Toig  di  2zt(favog 

'Agyviag  'AxfOziog  'Axeoiag  Jioxk^g  &t).toi itov.  roatn- 
zovg  yag  tnda  ygätpaviag  Otyagivitxä. 
Ordinem  si  spectas  quo  triam  indiculorum  uomiua  sese  excipiaut, 

'-'•)  Meineke 'Anal,  alex.'  p.  244  sqq. 

1U* 


Digitized  by  Google 


AltATEA 


non  iam  integra  videbis  omnia  servata  esse,  qaamquam  non  dubiüm 
est  quin  ad  litteras  singulae  columnae  olim  dispositae  foerint 
Demptis  enim  nominibus  Mithaeci  Dionysü  Hegesippi  vel  traos- 
positis  genuinas  albi  series  recuperaveris  auctore  Volkmanno. 

Clemens  Alexandrinus  postquam  Strom.'  I  c.  16  p.  364  P.  in- 
ventionum  copiam  ad  ordinem  litterarum  coactam  sed  pluriens  in- 
trusis  alienis  tarbatam  congessit,  ex  enchiridio  aliquo  hos  heore- 
matographos  adiciendos  putavit  (Kremmer  (De  catalogis  beare- 
matum',  Lipsiae  1890,  p.  20): 

1)  Sxctfitov  fitv  ovv  6  Miiv/Lyvctiog  xal  OeoipQaotog  6  lqIoioq 
Kvduncog  T€  6  MavTivevg, 

2)  $fi  re  'Ayinfav^g  xal  'AgtaTnörjfiog  xal  AgiOTOiikr/g, 

3)  noog  tovioig  Öt  ®ikoot£q>avog, 

4)  ctlka  xal  Stgatiuv  u  7ieQiTtazrjTixdg  Iv  rolg  ' Ilegl  si  gr^atior 
ictvta  lOTÖoqoav. 

Scriptores  'De  Homeri  vita  ac  poesi*  e  Tatiani  addimus 'Ad 
Graecos'  oratione  c.  31  p.  32  Schw.:  -/cegi  yag  rijq  'OftyQW  itod- 
aewg  yivovg  tt  aviov  xal  xgövou,  xa&'  uv  ijx^taaev,  /[Qoi]Q€vrr{aar 

1)  ol  7tQ60t1iiatot  Gtayiv^g  %e  6  'Pqyirog  xaia  Ka^ßva^v  yiyoviitg 
xal  ZttjOtftßgoTog  6  Qäoiog  xal  'Avriftaxog  o  Kokocftuviog  'Hgo- 
Öorög  t€  6  'Akixagvaooevg  xal  Jiovvoiog  6  Okvv&wg, 

2)  ftera  de  h.elvovg"E(fogog  o  Kv^iaiog  xal  Oikuxogog  o*A%hpfätog 
Mtyax'Uiö^g  Tt  xai  XctftaMtwv  oi  jteguiair}tixoi, 

3)  escetta  ygctfifiatixol  Zijvoöorog  'AgiOTO(pavt]g  KaÄXiftaxog  A^a- 
ttjg  Eqatoüi>hi]g  'Agtaiagxog  Anokködiogog.  Subseqoantar  triper- 
titam  Seriem  ad  tempora  ordinatam  Cratetis  Eratosthenis  Ari- 
starchi  Philochori  Apollodori  aliorum,  qui  diserte  non  nominantur, 
de  Homeri  tempore  opiniones  recensae.  Gemellum  hoc  qooqne 
exemplum  duplici  twv  ' Iltgl  tov  nolov  ovv%a%av%u)v  laterculo, 
alter  nt  adaugeatur  altero,  comprehensum.  De  bibliothecae  yero 
catalogo  cur  cogitemus,  causa  nulla").   Erunt  fortasse  qui  conten- 

")  Librorum  Theophrasteorum  indicem  Laertianum  non  minus  quattaor 
partibus  constare  inter  se  dirimendis  Usencrus  oBtendit:  quarum  duae  priores 
ad  litteras  ordinatae  sunt,  ut  tarnen  primae  tantummodo  litterae  habeatur  ratio, 
tertiae  ordo  nullus  sit,  quarta  denique  in  uuiversum  litterarum  legem  sectetur 
singillatim  diacordans  ('Anal.  Theopbr.'  p.  13).  Nihilomimis  patet  discrimen. 
Nam  xtüv  ^  Ihol  tov  txoXov'  ovvxa^dvrwv  indiculis  viri  litterati  consociantar, 
quot  sive  peculiari  opere  sive  non  peculiari  de  caelo  egerint.  Quod  consilium 
a  bibliotbecariis  libros  in  tabulas  refercntibus  plane  alienum. 


Digitized  by  Google 


/ 


ni.  DE  AR  ATI  1NTERPRETÜM  QÜI  FERTUR  CATALOGO.  149 

dant:  qnod  quibus  argunientis  demonstraturi  sint  opperimnr  curiosi. 

Novnm  sed  longius  iter  insistendum.  Personas  indice  ad 
ordinem  litteraram  commeinoratas  percensebimus. 

1.  Alexander  Aetolus,  qui  com  Arato  Pellae  apnd  Antigonam 
versabatur,  /c€qi  tov  uö'kov  egisse  solummodo  A*  indicnlo  —  non 
yita  quoque  Arati  altera,  quemadmodum  dixit  Meinekius  in  'Ana- 
lectis  Alexandrinis'  p.  241  —  perhibetur.  Rectissime  vero  Nae- 
kium  idem  falli  pronuntiavit  Meinekius,  quod  Alexandri  ingenium 
poeticam  a  tali  argumenta  alienissimum  fuisse  eamqae  cPbaeno- 
mena'  scripsisse  se  creditnrum  adfirmavit  nunquam  'Opusc.  pbil*. 
I  p.  13".  Diserte  enim  Sextus  Empiricus 'Adversus  mathem'.  VIII 
p.  331  Bekk.  ro  dl  oi^ieiov  wg  or^uiov  perd  icolteu*,  wg  qaoi, 
uöz&Lov  öiddoxexai,  olov  jo  xatd  KvßeortjTudjv ,  Ott  dviftwv  lati 
örfkwxixbv  xai  x€iftl^VUJV  *at  codd,)  eidiag.  woavxiog  de  xai 
scagd  roig  %d  oigdvia  !CQ(ty^axtvaa(.tivoig ,  xa&diteQ  '  4gd%vt  xai 
\-JXcBdrdQot  iw  Al%u>h{i.  Cuius  ex  verbis  conicias  reapse  Alex- 
andri  'Phaenomena'  Arateis  haud  fuisse  dissiniilia.  Versus  viginti 
quattuor  ex  Aetoli  carmine  Theo  Smyrnaeus  adfert  de  stellarnm 
errantium  ordine  p.  138—141  Hiller.,  Ephesio  adaignat  Pseudo- 
beraclitns  'Alleg/  c.  12  Mehler.  Fuit  cum  docti  cederent  Naekio 
haec  Ephesii  esse  frustula  mordicus  tenenti  (Meineke  p.  244.  372; 
Hiller  'Mus.  rhen.'  XXVI  p.  586).  Argumenta  Naekii  neutiquam 
sufficiunt.    Ergo  knkxo^tv. 

2.  Alexander  Ephesius,  'Lychnus'  cognominatus,  Strabonis 
tempore  poema  condidit  de  caelo:  Strab.  XIV  p.  642  (inter  claros 
Ephesios  est)  !4Xi%avÖQog  grjriüQ,  6  Avyyog  vcQooayogevd-etg,  og 
xai  knolitevoaxo  xai  ovviygaipev  iotogtav  xai  her}  xatiXirtiv,  iv 
olg  xd  je  ovgdvia  diati&ejai  xai  tag  r^itigovg  yuoygayei,  xa& 
kxdaxt}v  ixdovg  nol^ua.  Neglegentem  hominem  et  non  bonum 
poetam  Cicero  dicit  in  'Epistulis  ad  Atticum'  II  22.  De  titulo 
conveoiri  nequit.  Meinekius  p.  372  ex  vita  Arati  altera  p.  57  W. 
(Daivöfieva  suspicatur  carmini  astronomico  inscriptum  fuisse.  Quin 
alium  aliquem? 

3.  Alexander  Lycaita,  si  recte  appellatur,  ab  oppido  vel 
vico  nobis  ignoto  Lycaea  nomen  traxit4*).  Homo  obrutus  oblivionis 

*•>  Cf.  Strab.  XIV  p.  674  I  Athenodorus  Tarsensis)  ov  xai  Kavavirtjv  <paah 


Digitized  by  Google 


150  AKATEA 

tenebris,  nec  divinari  potest  utrum  de  carmine  an  prosae  oratioois 
opere  astronomico  agatur.  Verbo  monemus  in  Hygini  'Astrologia' 
XXI  p.  63  Bunte  qui  de  Hyadum  catasterismo  dixit  Alexandram 
omni  cognomine  destitutum  posse  esse  et  Aetolum  et  Ephesinm 
et  Lycaitam.  Quodsi  Meinekius  et  Robertus  p.  224  ultimum  in 
hac  re  praetergrediuntur,  mero  illud  fecerunt  errore. 

4.  Anacreontem  a  Teio  poeta  discernendnm  esse  Meinekins 
exposnit  in  'Analectis'  p.  213:  ' mihi  quoque'  —  ut  Naekio  p.  13" 
—  ' Semper  mirabile  ins  um  est,  int  er  Phatnotnenon  scriptores 
recenseri  humin em  a  caelestium  rerum  contemplafiune  alients- 
simum,  et  eu  quidem  locoy  übt  minime  exspeetabas,  h.  e.  medium 
int  er  Alexandrum  Lycaitam  et  Artemidorum ' .  At  locus  iste 
vi x  prima ri us  ac  genuinus  (cf.  tabellam  p.  1 42).  Nisi  omnia  fallnnt, 
eundem  Hyginus  II  6  de  Lyra  iuxta  Ingeniculum  locata  versu 
elegiaco  narrantem  adlegavit.  Accedit  haud  leve  firmamentum, 
'quod  qua  Teius  Anaer eo  vixit  aetate  neque  quod  Kngonasm 
vueabant  astrum  neque  Thesei  Lyra  i?i  caelestibus  signis  com- 
memorari  putuit :,  de  quo  acute  disseruit  O.  Muellerus  'Prot. 
Mythl  p.  201'.  Haee  fere  Meinekius.  Alexandrini  aevi  poetani 
Anacreontem  et  ipsi  existimamus. 

5.  Antiuonus  grammaticus  diiungeudii8  ab  A.  poeta  est, 
etsi  consociare  voluit  Wilamowitzius  ('Antigonus  Carystius*  p.  177 
Add.).  Theriacorum  Nicandri  interpres,  Didymi  aequalis,  num  huc 
pertineat,  ignoratur  (cf.  indicem  0.  Schneiden). 

6.  Apollodorus.  Sunt  qui  in  censum  veniant  tres:  Apollo- 
dorus  Babylonius,  euius  compendium  physicum  i(Dvotxi)v 
Aetius  excerpsit  (Diels  'Doxographi'  p.  400  et  664),  Ap.  stoicus 
Atheniensis  (Diels  p.  661),  denique  Ap.  grammaticus,  cuius  nomiüe 
iam  Strabonis  tempore  i'also  inscriptus  über  metricus  ferebatur 
1  lhgl  ytjg'  sive  '/Vc  mgiodog1  (XIV  p.  677.  Cf.  Dielesii  fDe  Apollo- 
dori  Chronicis*  commentationetn  'Mus.  rhen.'  1^76  p.  9sqq.).  Geu- 
graphiae  et  astronomiae  nexum  qualem  veteres  censuerint,  ab  Hip 
parcho  discas  Strab.  I  p.  7  Casaub. 

7.  Apollonius  geometra  Pergaeus  (suadente  Hauptio  L  c) 
s.  III  exeunte  non  modo  scriptis  mathematicis  sed  etiam  opere 
fÜe  planetarum  et  motu  et  statione'  confecto  gloriam  consecutus 
est.    Ptolem.  'Magna  Syut.'  p.  312  Halma,  Susemihl.  I  p.  756. 

8.  Apollonius  GBAHMATICUS  vix  Rbodius  fuerit,  etsi  studiis 


Digitized  by  Google 


III.  DE  ARATI  INTERPRETÜM  QUI  FERTUR  CATALOGO.  151 


iüe  grammaticis  band  minus  incnbuit  quam  poeticis.  Scripsit 
' rigoi;  Zrjiodoior*  fr.  XI  (ed.  Michaelis,  Halis  1875).  Grammaticus 
erat  etiam  Ap.  Arehibii  f.,  et  grammaticus  et  rhetor  Ap.  Molo 
(Schräder  'Porph.'  I  p.  120). 

9.  ARisTARCHusSAMiusceleberrimu8  etastronomuset  rerum  cae- 
Iestium  scriptor.  Reliquit  ille '  Hegi  fttydrwv  xai  a.ioon^iÜTiov  qklov 
xo<  ae  '^vi^'  libellum.  Inter  canonographos,  i.  e.  calendariorum  com- 
positores,  ab  eclogae  Vaticanae  auctore  relatus  est  (supra  p.  140). 

10.  Aristarchus  grammaticus  Alexandrinus,  disciplinae  grani- 
maticae  conditor  clarissimus.    Cf.  caput  IV  fin. 

11.  Aristophanes  Byzantius.  f  Verba  ^qunoqyavr^  6  Bv- 
Zävnog  fin  C)  non  dubito  quin  corruptela  Labor  ent,  quamquam 
quem  substituam  astronomum  non  habeo;  cogüabam  de  Arati 
magistro  quem  tradit  vita  ed.  Bekk.  p.  48,  20/  eviot  de  tpaot  jov 
Uocnov  Mvaoiov  zcaiQog  yeyovivai,  y/Qiaioiri]goi  öi  rivog  /ita&r]- 
uaii/.oi  öia/.ovaai:  sed  de  patria  huius  vir i  mihi  nihil  Consta? 
Nauckius  in  '  Aristophanis  Byzantii  fragmentis'  p.  283.  Egregie 
vir  praeclarus  erravit,  quamvis  Wachsmuthii  tulit  consensum  'Mus. 
rhen/  XX  p.  156:  cur  quaeso  librum  'De  caelo*  vel 'parte  caeli'  anti- 
quitus  probe  traditum  demamus  Aristophani?*9)  Versibus  argumen- 
tum illud  complexum  esse  Aristophanem  Snsemihlius  arbitratur 
sao  periculo  ('Historia  litt,  alex.'  I  p.  4  IS).  Tacent  antiqui. 

12.  13.  Aristylli  duo  geo metrae.  Testes  ceteri  unum  appel- 
lant  Aristyllum  saeculi  a.  Chr.  III  nobilcm  observato  caelo  astro- 
nomum: cf.  Ptolem.  'Magn.  Synt.'  VII  (II  p.  2  Halma)  Haupt 
Opusc/  1.  c.  'Anal.  Erat."  p.  14.  Scripta  pedestri  sermone  Plu- 
tarcbus  attingit  'De  Pytb.  or.'  c.  18:  ovd  aaiooKoyiav  ado^oiiqav 
Lioi^aav  01  ittQi  Aqiqtuqxov  (Samium)  xcd  Ttftöxctoiv  /.a\  Aqi- 
qtxM.qv  xori  IwiciQyov  vLaTu).ayadrtv  yoäqovxtg.  In  A*  AqiQivt.Kog 
uiyag  et  'AqIotvXXoq  {ic/.oög  adferuntur,  ut  eum,  qui  supplendi 
catalogi  A  gratia  A*  composuit,  scmel  credas  defecisse  a  sc  ipso 
suaque  ratione,  quae  nequaquam  in  explicando  priore,  sed,  ut  dixi- 
mus  identidem,  in  augendo  consistit.    Cf.  tres  Alexandros. 

"j  Perversa  M.  Schmidtius  inolitus  est  iu  'Philologo'  IX  p.  185  \Aqi- 
ato  ....  toi  tiijQalov  in  Vita  II  ballucioaudo.  Intemj)»  stiva  idem  diligentia 
Aristophanis  infimae  aetatis  astrolo^i  admouuit  Anth.  Planud.'  p.  IM  comrae- 
morati.  D.  Volkmannus 'Symbol,  phil.'  II  p.  721  'ÄQioxofxaxov  in  iudice  novare 
frustra  voluit  pro  Aristophane. 


Digitized  by  Google 


152 


AUATEA 


14.  Ahtemidorus  idem  ac  geograpbus  saeculi  a.  Chr.  II  ex- 
euntis  Epbesius,  amplissinius  'Geographicorum'  (sive  lhqlulov) 
scriptor,  UDde  permulta  Strabo,  nonnulla  prompsit  Pauganias,  alii. 

15.  Attalus  Rhodius.  Fuisse  eum  non  modo  mathematicum 
sed  etiam  grammaticum  ac  Rhodi  docuisse  in  prooemio  academico 
'De  Attali  fragnientis  Arateis*  dictum  est  p.  XIX.  Arato  adversus 
enarratores  tuendo  operam  navabat  obloquente  Hipparcbo.  Nnm 
stoicus  fuerit,  obscurum  etsi  cogitabile. 

16.  Boethus  Sidonius,  saeculi  a.  Chr.  alterius  Stoicus,  Diogenis 
Babylonii  discipulus90)  pluribus  voluminibns  Arati  Phaenomena  coni- 
mentatus  est,  quorum  quartum  loco  propemodum  oblitterato  Geininas 
Rhodius  p.  61  A  commemoravit.    Qui  postquam  ex  siderum  orto 
et  occasu  capi  posse  tempestatum  signa  fidemque  mereri  parapegma- 
tum  genus  vulgare  auctorem  suum  secutus  pernegavit,  in  baue 
rationem  disputatiunculam  conclusit:  wäre  ehai  (faveoov  h.  uav- 
Kov,  öti  ovfr'  oiTog  6  c«jtt)q  (Canicula)  ovt*  aXXog  ovöeig  xrtU- 
xavtrjv  xiva  övvafiiv  exei,  oiaze  ueraftokag  jtegi  tov  d(Qa  xaia- 
oxevä&iv '  all'  eoTt  to  rjye^ovtxov  ah  t  ov  rcegi  xov  tjltov.  ai  di 
iovxwv  htixoXai  xai  övoetg  Int  xr;v  luiyvtooiv  xiöv  juqi  tov  o(qu 
ft€TCi(ioktjv  /cagaxeivTaf  öV  rjv  ahlav  ovÖt  öta  uavrbg  ov(.iqm- 
voiaiv.    6&ev  ßekxlooiv  av  rtg  artuetoig  y>Qr)oaiTo  roig  vtxo  irc 
(f  voeiug  r)ftlv  öidoftivotg .  olg  xai  ".4gaxog  xexgrjxat.    rag  fuv  yaq 
Ix  tüjv  i/iiToAiov  xai  övaeiov  tiuv  aoxoiov  yivof.tivag  f.i€xa[io).a± 
tov  afgog  (i>fj&rj  elvai  öuipeva^ti vag.  Tag  61  (pvoixiog  ytvofitvag 
xai  //£to  Tivog  alxtag  xarexojQioev  iv  Ttij  xvjv  Waivouivwv  7cgay- 
fiarelct  Lei  7iäoi  tng  8  h ig  ovvxä£eiog0i).    Aa^t(iav€i  yäg  lag  rrgn- 
yv(üO€ig  a7[6  xijg  tov  rtXiov  avaxoh]g  xai  Övaetog  xai  urco  (Tiov}  xrg 
asXtpn^S  avaTohüv  xai  dvoeiov  xai  anb  Trjg  aha  Trjg  yivo^tivrtg  /cegi 

60)  Zeller  IIP  1  p.  45.  Ubi  scripserit  latet,  fortasse  Tarsi.  Dolendum. 
quod  Schmekelius»  in  libro  perbono  1  Philosophie  der  mittleren  Stoa'  p  9sqq. 
Hoetho  locum  suum  concedere  noluit.  De  divinatione  Boethi  breviter  Wacbs- 
muthius  1  Stoiker  Öfter  Mantik  und  Daemonen'  p.  28  exposuit. 

"J  Patet  *V(uv6(jitvu  fuisse  totum  Arati  opus  Gemini  tempore  inscriptum. 
Item  Grmini  <i>aiv6fifva  caput  nt {>\  tTnoTjftfioiiüv  xvtv  uoxqwv  contineiit.  Codices 
Arati  snperstites  eandem  totius  libri  sive  inscriptionem  sive  subscriptionem  ex- 
bibeut:  Parisinus  A  fol.  49b  toto  carmine  absoluto  rtloq  xüv  4>aivofiivaiv 
'AqÜxov  {fol.  19a  nihil  nisi  'Agaxog).  Sirailia  Achillis  verba  c.  19  p.  13*  l) 
Pet  (7if(*f  TjXiov  xtä  ath'tvrt;  itpo*;  zw  tO.ti  xijg  non)nno;  t'intv)  interpreUndo 
pervertit  Grauertus  Mus.  rhen.'  1S27  p.  343. 


Digitized  by  Google 


III.  DE  ARATI  1NTERPRETUM  QUI  FERTUR  CATALOGO.  153 


tt)v  ae'Ar]vrjv  xal  ctub  ri~>v  öutOOf'vxojv  aotioiov  xa\  anb  nov  aloytoy 
y{tu,v.  ai  yag  anb  tovtvjv  /cQoyvvjoetg  ueia  xivog  (pvotxr)g  anlag 
yivbuevai  xaxr^ayxaouha  txovat  to  cntoieliouaxa.  8&ev  xai 
Börj&og  b  tpüoooyog  h  tvt  Ttxäoxtj  fitßUoj  xi^Aqaxou  e^rjy^aevig 
(pvoixag  tag  ahiag  ctuodidiüxe  xiöv  te  /cvtvttarwv  *ai  oiißoutv  Ix 
xwv  /cQoeiQrjuiriüv  eidiov")  rag  nQoyvvjoetg  a/coyatvofitvog'  tov- 
lotg  de  xoig  oi^uiotg  xai  \-iQioxoxihjg  xi^o^xai  6  (fünaotfog  mal 
Evöo^og  xa\  exeooi  7cXdovtg  uoV  aaigo/Myiov*3).  Fecit  Boethus 
Prognostica  Arati  enarraodo,  quod  ipse  suo  exemplo  Aratus  commen- 
daverat.  Qnae  igitur  de  Arato  ante  Boethi  mentionem  iniciuntur. 
haec  e  Boethi  mente  dicta  sunt  inde  a  verbiß  rag  dl  (pvotxwg 

**)  Boethus  quo  consilio  'de  fato'  disputaverit,  binc  quadamtenus  de- 
sutnpseris.  Reliquias  illuc  referendas  frustra  circumspeximus  praeter  ipsum 
Diogenem  Laertium  VII  74,  tibi  Cobetus  detinitionem  Boetbi  a  compilatoris  ser- 
mone  dinoscere  supersedit  traxitque  in  erroris  communionem  Gerckium  in  perutili 
1  Cbrysippeorum '  sylloga  »'Suppl.  auu.  philol.'  XIV  a  tSs5  p.  716).  Quapropter 
terba  Diogenis  apponimus  ut  opus  est  distinrta  a  Boethi  oratione:  xuW  eiftuQ 
fji'y-Tjv  64  (pctot  zu  Tiävt«  yiveo&at  Xgvatnnoq  iv  rofc'JfrpJ  iipuQfihrtjq'  xal 
lloatiAwviog  iv  Afvttpw  l//t(«  fluaguivifQ*  xal  Zqvmv.  Hotftog  A'  iv  rq# 
npiürw  1  Iltpl  ttnaQfjitVTis  *hOtt  A'  ttuay/itvij  ttltta  iwv  ovtwv  tiyouhvtj  (nota 
etymologiam)  ijf  t.oyog ,  xufr'  Sv  b  xoauog  Ait^uyt-Tui".  xru  fi)tv  xa)  unvrixljv 
Ititatttvui  nüoäv  (fuotv,  tl  xal  rutovotav  tirai  xrk.'  Lntuit  baec  detinitio 
Boethi  eos,  qui  novissime  Stoicorum  '  fatum '  tractaverunt.  Si  tides  Laertio, 
duplicem  Boethus  detinitionem  propoauit  (ex  Chrysippo  fr.  49  G..  ni  fallimur). 
ut  fecit 'Plutarchua'  'De  fato'  III  p.  46H  BerDad.:  ti^xov  toiivv  io9t .  Ym 
Huapfihyr/  Ar/wg  xai  tiyezcu  xai  votttut.  i]  ftiv  ydyionv  ivipytt«,  i]  Ai  ovoiu. 
Laudatis  deinde  Platonia  'Phaedro'  p.  248  C  et  'Timaeo'  p.  41  E  pergit:  d  6i 
xoivortQOv  i&D.oi  ztg  xaixa  ui-tiuuJwv  vnoyocttpui.  u/,-  uhv  iv  '/»uiAmy  XiyOtt' 
uv  //  tiuaQ/jtsvij  köyog  ütiog  dnaQaßaxog  Ai  ulxluv  aytftnö'hornv,  wg  A'  iv 
Xtü  Tiuultp  vofxog  uxö?.ov9og  TtUVXO$  tpXQfti  xu'}'  ov  AtfSuyticit  tu  ytyvo- 
ufva.  Loci  Plutarcbei  particulam  uhimam  Gerckius  adscripsit  monuitque  p.  *>95 
Chrysippeam  videri  haoc 'Plutarchi '  doctriuam.  —  Boethi  reliquias  ex  Cicerone 
Aetio  Diogene  Laertio  etc.  nemodum  cumposuit. 

C3)  Quos  omiserit,  ex  simili  Vitruvii  loco  coguoscimus  IX.  7  p.  Hose  . 
De  naturalibus  autem  rebus  Thaies  Milesius,  Ana.xagoras  C/üzomenius,  Pytha- 
goras  Satnius,  Xenophanes  Colophonius,  DemocriUis  AbderiUs  ratiories,  tjitibits 
eae  res  natura  rerum  gubernarentur,  quemaJitnuitun  cumque  effectus  habeant, 
exeogitatas  reliquerunt  Quorum  inventa  secuti  siderum  ortus  et  occasus 
tempe>tatiumque  significatus  Eudoxus  Kuctemon  Callippus  Meto  Philippus 
Uipparchus  Aratus  ceterique  ex  astrologta  parapegmatorum  disciplmis  in- 
vener unt  et  eas  posier is  explicatas  reliquerunt . 


154 


ARATKA 


yivofifvag  et  Uli  reddantur  oportet*1).  Eidem  porro  consilio  totom 
animadvertimus  de  astrorum  significationibus  caput  GeminianQni 
succurrere,  succurrit  elogium  Arati  prae  nuda  Aristotelis  et  Eudoxi 
memoria  excelleus,  vix  ut  ambigas.  Posidooius,  quo  uti  cetero- 
quin  assolet  Geminus,  cum  (multum  esset  astrologiae  deditus' 
(Augustiu.  'De  civ.  dei  V  2),  aliter  prorsus  de  omnigenus  signorum 
vi  divinatoria  praecepit.  Concordat  de  libri  argumento  alter  testis 
(Vita  Arati  II  p.  57  West.):  ^rjXiotrjg  ö'  fyivewo  tov  <OitriQi/.oi 
Xagaxirjoog  xava  rt]v  tiuv  haov  avv&toiv.  hioi  d'  avröv  Uyotaiv 
'Hoioöov  fitfiyrrjv  yryovfvai'  xctödreg  yag  6  'Hoiodog  "Egywv  xoJ 
'Hfuviuv  agxofuvog  rwv  vftvittv  auo  Jtog  rjg^aro  )Jywv  •Moioai, 
Tliegir^ev  aotdijai  /.Uinvoat» ,  ovitu  xai  "Agarog  trtg  lotrjotKK 
ctQxoiievog  hpi,  4v.  Jing  ag%wfu a^rr» ,  ra  re  ft€Ql  tov  xgvcox 
yivovg  bpioiiog  rot  'Hötoöt't.  Höring  d'  6  Stdoviog  h  T(j>  a  negi 
aurov  (p^aiv  ovx  'llotööoi  ,  a'/.l*  'Oinjgov  ^Xüjt^v  yeyovhai'  to 
yctq  jc).äofia  ti'g  Ttoirjoeiog  (i£t£ov  q  /.a#'  'llaiodov.  Quae  ex- 
scripsimus,  Boethi  omnia  sunt.  Qui  si  nou  Hesiodi,  quemadmbdnm 
Callimachus  et  alii  voluerunt,  sed  Homeri  imitatorem  Aratum  mon- 

**)  Cave  Gemiui  verba  hd  näat  rfjt;  ohfi  <jvvtä&w$  de  volumiDuin  Ara- 
teorum  serie  interpreteris ,  ut  est  schol.  Kur.  Or.  v.  S72  p.  1S5  Schwanz  J«- 
viaq  £vto~)  rfj^  7i(>um;c  ovrrai-nug,  txdooHoc  dh  Öevxtgag.  Zenonis  et  Chry- 
sippi  scripta  in  series  distributa  enumeravit  Apollonius  Tyrius  (Laert.  Diog 
VII  7,  VA;  Wilamowitz  'Philol.  Unters.'  IV  p.  10H— 111).  Idem  de  Cleanthe mon- 
stravit  Wacbsmuthius 1  De  Zenone  Citieo  et  Cleanthe  Assio'  Gottingae  1874, 5).  qui 
tarnen  nonnulla  intacta  in  quibus  haereas  reliquit.  Velut  Cleanthe«  p.  XVI W 
bis  affertur  iv  xolg  MvOtxoig  et  tv  nt^tnxw  tojv  Mvitixüv,  hic  de  fabula  Py- 
thagorea  (Porpb.  Vita  Pyth.'  p.  14,  5  Nauck),  illic  de  Venere  Abydena  (Ath. 
XIII  p.  572  E)  locutus.  At  desideratur  Mvlhxwv  titulus  in  catalogo  Laertjaoo, 
sed  cxstat  quae  quodammodo  quadret  fltpl  (tew*  inscriptio.  Ipse  Wacbsmuthias 
Cleanthis  de  Venere  Lesbia  fragmentum  non  Mv'hxolg  sed  libris  flegl  9eä* 
suo  arbitratu  haud  male  inseruit,  cum  discrimen  certum  (opinor)  inter  duo  lila 
opera  dispici  non  posse  recte  sentiret.  ltaque  Mv&ixd  ut  Aoyixd  et  'H&ixü 
scriptionum  genera,  quibus  singula  subiungerentur  volumina,  significabant.  Ac 
patere  huius  rei  videtur  vestigiura  apud  Laertium,  cuius  hic  est  eiusdem  lut 
putamus)  seriei  ordo:  lhyl  tttiöv,  IUqI  yiyävzwv,  UepVYfxtvaiov.  Plutarchus 
De  Stoic.  rep.'  p.  K»:i4  F  (=  p.  XVII  W.)  6  dh  KXroPBtft  iv  KYno[nytxaoi 
<l>vatxoli  eintuv,  oii  7T/.ijytj  Tivgbi;  o  rovoc  icxi  xxk.  e  <t>vatxwv  syntaxi  hausit, 
cuius  praeterea  erant  oryynduuaxc  'Inotxd.  Ct.  E.  Koepke  in  progr.  Berol. 
Werder.  1S42  p.  2sq.  Birt'Autikes  Buchwesen '  p.  35. 

Pseudo-Scymnus  v.  lo:t,  Hipparchus  p.  172  DE  iipatetfdttpov  6h  BvSofre  Ar 
nvtrjV  ttp  nt(jl  twv  (fuivofiivwv  oi  \  tu$iv  cruytyotHftv),  alii. 


Digitized  by  Google 


III.  DE  AUATI  INTERPftETUM  QUI  FE  KT  Uli  CATALOUÜ.  155 


-trat ums  erat,  et  ipse  prius  debebat  proferre  argumenta  et  prolata 
ab  adversarÜ8  seu  diiudicare  aliqua  ratione  seu  refellere.  Sed  bic 
diligentissiini  viri  et  in  litteris  Arateis  praeclari  error,  ne  serpat 
altius,  >  tat  im  confutandus  est.  Breysigius  in  programmate  Erfurtensi 
1870  p.  28'  Boethus  inquit  haud  scio  an  libris  suis  inscripserit 
Btog  sive  Vivog  jiqazov.    Primo  potius  l^ityrtonog  volu- 

mine poetae  vitam,  quarto  Diosemias  enarravit.  Iam  solemuis 
apud  antiquos  erat  tripertita  carminis  Aratei,  quod  a  prima  parte 
'Pbaenomena'  nuncupatum  putabant,  distributio,  consueta  Hip- 
parcbo,  qui  item  libro  primo  .ngi  tiüv  Li  /.ai  EvÖo^ov 

aui  cr/fyyauuiviov  h  ioU  Outvoitfrotc,  libro  altero  tf(Jt  Ovvaiu- 
io/.ig  y.ut  oiyxuiadtoft k  tojv  aoryiov  disseruit  ac  bis  alterani 
Aratei  carminis  partem  citavit  h  zaig  ( vavazo/.aig'  supra  p.  75 
et  p.  171  Petavii  {za  %t  yuq  ifi ai/.a  zutv  LciZiftirziov  v.io  aar  aui 
ja  /€€Ql  to'jv  ;caua  \J()ärt;>  /.lyoitirvjv  Iv  zaig* Svvavazoluig'  i/.aviü- 
ziyav  hetfaivi  iioi  q ü.nrtxviuv),  tradita  in  Vita  secunda  p.  56  W. 
proxime  ante  Boethi  memoriam  a  nobis  modo  appositam :  'iozt  dl 
iQtXÜg  <I)ui>oti£vwv  avjoi  /zgayituzeia'  KaiuoztQittotg,  v.al  Zi  va- 
vato/.ai  Aal  Ziyxaradvotig,  aui  llooyviooiig  diu  ortfteiiov.  Ubi  ex 
Hipparcho  emendavimus  quod  depravatum  legitur  ai  ravurü.)Mvtiüv 
y.ai  ovvövorrior").  Veras  scripturas  si  exaraverat  abbreviatas  libra- 
rius.  abire  perfacile  in  perversa  poterant.  Igitur  tripertito  couiceres 
tribus  posterioribus  scriptionis  Arateae  voluminibus  Boethum  stoicum 
euarrasse  Pbaenomena*8).  Nec  tarnen  tidiinus  nimium  buie  ratiuu- 
culae,  quoniam  quot  omnino  libros  de  Arato  Boethus  eomposuerit 
dissimulamur.  Id  probabilius,  eum  solis  Phaenomenis  operam  ex- 
plicandi  navasse  omissis  ceteris  Arati  carminibus:  quamquam  ne 
hoc  quidem  indnbitatum  est.  Haec  utut  sunt,  leegl  toi  .lo/.or  scrip- 
sisse  ipso  commentarioArateo  Boethum  tirmoiudiciopronuntiamus"). 

Äi)  Westermaunus  (xa^)  supplevit. 

66>  Sapere  iuterpretem  stoicum  recte  videbatur  Scbleimnacbero  { Werke' 
III  2  p.  25  sqq.),  quod  Heracliti  librum  iu  tres  particulas  distributum  esse  Laer 
tius  Diogenes  IX  9,  5  dixit       xt  xov  Tttoi  nicvio*;  (iöyov)  x<ä  xov  noXtxixov 
xal  i)to).oyixov.  Accedit  quod  termini  Stoicorura  sunt.  Stoice  ntnl  xov  nuvxög 
iuscriptum  est  Acbillis,  qui  tot us  a  iStoicis  pendet,  primo  capitulo.  Cf.  p.  33  sq. 

•7)  Videtur  de  caelo  altbi  quoque  disseruisse:  Aetius  II  31,  5  p.  303  Diels 
Botftog  dh  nobs  xttv  <f,itvxaaiav  di/itcu  xb  uvaTxmtafUvov  (caeli).  ov  xuxu 
xijv  vnooxaotv.  Id  III  2,7  p.  3»>7  D  Bötftoq  ut(Jo<;  arthutut-vov  tf»uvzaaiuv 
(dicit  cometami. 


Digitized  by  Google 


15(i 


AltATEA 


Sciri  de  Arateis  Boethi  possunt  plura  Ciceronis  beneficio.  Ille 
cum  'De  divinatione'  libros  compilaret,  Boethi  novit  de  Progno- 
sticis  disputatiooem.  I  7,  13  sqq.  enim  Quintum  fratrem  baec  facit 
dicentem: 

Age  ea,  quae,  quamquam  ex  alio  genere  sunt,  tarnen 
divinationi  sunt  similiora,  videamus. 

Atque  etiam  ventos  praemonstrat  sacpe  futuros 
infiatum  mare,  cum  subito  penitusque  lumescil, 
saxaque  cana  salts  niveo  spumata  liquore 
tristißcas  ccrtant  Neptuno  reddert  voces, 
auf  densus  Stridor  cum  celso  c  vertice  montis 
ortus  adaugescit  scopulorum  saepe  repulsus  fProgn. 
fr.  III  B.). 

Atque  his  rerum  praesensionibus  « Prognosttca*  tua 
refcrta  sunt.  Quis  igitur  clicere  causas  praesensionum 
potest?  Eisi  vidco  Boethum  stoicum  esse  conatum,  qm 
hactenus  aliquid  egit,  ut  carum  rafiones  rerum  expli- 
caret,  quae  in  mari  caelove  fierent.  lila  vero  cur  nr- 
niant,  quis  probabiliter  dixerit? 

Cana  fulix  itidem  fugiens  e  gurgitc  ponti 
nuntiat  horribüis  clamans  instare  procellas, 
haud  modicos  tremulo  fundens  e  gutture  canlus 
(fr.  IV). 

Saepe  etiam  pertriste  canit  de  pectore  Carmen 
et  matutinis  acredula  vocibus  ins  tat, 
vocibus  instat  et  adsiduas  iacit  ore  querelas, 
cum  primum  gelidos  rores  aurora  remittit ; 
fuscaque  nonnunquam  cursans  per  litora  cornix 
d(  zuerst l  caput  et  ß actum  cervtec  reeeptf  (fr.  VI). 

Fidemus  haec  Signa  nunquam  Jere  menticntia,  nec  tarnen 
cur  ita  fiat  videmus  .  .  .  Quid  scammoneae  radix  ad 
purgandum,  quid  aristolochia  ad  morsus  serpentium 
posstt  —  quae  nomen  ex  inventore  repperit,  rem  ipsam 
inventor  ex  somnt'o  —  Video,  quod  satis  est:  cur  possü 
nescio.  Sic  ventorum  et  imbrium  signa,  quae  dixi. 
ralionem  quam  habcant  non  satis  perspicio:  Vtm  et  even- 
tum  agnosco  sao  approbo  etc. 


Digitized  by  Google 


III.  DE  ARATI  INTERPRETÜM  QUI  FERTUR  CATALOGO.  157 


Tangi  a  Cicerone  Boethi  stoici  Prognostica  secundnm  commen- 
tariam  Arateum  tractata  Geminus  I.  c.  evincit.  Respondet  Quinto 
Tallio  Marens  II  20,47: 

Et  eo  quidem  loco  et  ^Prognostica^  nostra  pronuntiabas 
et   genera    /terbarum,   scammoniam  aristolochia?nque 
radicem,  quarum  causam  ignorares,  vim  et  eßectum  vi- 
deres.   Dissimile  totum.   Nam  et  prognosticorum  causas 
persecuti  sunt  et  Boethus  stoicus,  qui  est  a  te  nominatus, 
et  noster  etiam  Posidonius ;  et  si  causae  non  reperiantur 
tstarum  rerum,  res  tarnen  ipsae  observari  antmadverti- 
.   que  potuerunt. 
Tandem  inventus,  qui  Romanis  Arati  Phaenomena  expediverit 
interpres!  Adde  qnod  in  ipsis  'De  divinatione'  libris  'Prognosti- 
corum' ex  Arato  translatorum  Cicero  excerpta  proposnit.   Vel  titu- 
lnm  tertiae  partis  'Prognostica'  ex  Boethi  distributione  Aratea 
reoepisse  Ciceronem  prona  est  suspicio.  Neque  igitnr  causam  cogno- 
seimus,  cur,  de  Ciceronis  fontibus  si  quaeritur,  Boethus  semoveatur: 
semoverunt  com  ceteri  tum  Hartfelderus  '  Die  Quellen  von  Ciceros 
zwei  Büchern  De  divinatione'  (Freiburg  i/Br.  1878)  p.  9.  Velut 
II  70,  145,  ubi  Stoicum  se  compilare  Cicero  dicit,  Boethum  nobis 
aadire  videmur  de  lolliginibus,  qnod  apud  Pliniain  XVIII  87,  361 
redit"),  et  de  delphinis: 

Gubernatores ,  cum  exsultantis  lolligmes  viderunt  auf 
delphtnos  se  in  portum  conicientes ,  tempesta/t  m  signi- 


•■)  '  Praesagiunt  et  animalia  :  delphini  tranquillo  mari  laseivientes  flatum 
ex  qua  venient  parte,  item  spargentes  aquam ,  idem  turbato  tranquillitatem. 
Lolligo  volitans,  conchae  adhaerescentes ,  echini  adßgentes  sese  aut  arena 
saburrantes  tempestatü  signa  sunt\  Plinii  Prognostica  ex  Varronis  '  Kplionieride 
navali 1  baust«  ( Boefame  p.  30.  3»>sqq.).  Lolligo  volitans  in  excerptis  'Thro- 
ph rasteis '  c.  4o  commemoratur  (xoXoioi  tx  xov  voxov  nnofievoi  xui  TuDi'dtg 
/UfiiQicu)  et  apud  Suetonium  (Isid.  Hispal.  XXXVUI,  Hoehme  p.  42).  Accedit 
quod  et  gubernatoris  exetnplum  et  medici,  quod  in  Ciceronianis  anteredit  {media 
signa  quaedam  habent  ex  venis  et  ex  spiritu  aegrott,  multisque  ex  alus  futura 
pratsentiunt),  simili  modo  a  Sexto  Empineo  coniunguntur,  ut  solemnis  haec 
iunetura  ad  euodem  auetorem  revocanda  videatur.  Propositis  enim,  quae  Ale- 
xandri  Aetoli  causa  attulimus  p.  14t»,  pergit  Sextus:  xarit  xuvxä  6i  xui  roiq  ffi- 
,ik(m/(v.  inrnn'ot  oiv .  oiov  xb  tytvüoq  xai  r/  XVftÖtrfi  xüv  uixiutv  xui  xb 
Sitpoq  xai  rot  aXXa,  wv  6  fiij  diöa%9fig  ovx  uiu/.ufifluvtxui  wg  oy/utia/r.  oex 
nufi  aio&qxöv  toxi  xb  arj/atiov. 


Digitized  by  Google 


158 


ARATEA 


ficari  put  an  t.  Hacc  ratione  explicari  et  ad  naturam 
rcvocari  facile  possunt.  En  vcro,  quae  paullo  ante  dix\ 
(seil,  de  raulieris  gravidae  somnio,  alia).  nullo  modo. 
Nam  nec  de  Panaetio  nec  de  Posidonio  cogitari  posse  videtur: 
ille  ausas  quidem  non  est  negare  vim  esse  divinandi,  sed  'dabi- 
tare  se  dixit'  (I  3,  6),  bic  vel  scientiara  esse  volnit  rerum  fntu 
ramm  a  deo,  deinde  a  fato,  deinde  a  natura  repetendam  (1  64.  125). 
Cf.  Waeh8muth  'Die  Ansichten  der  Stoiker  Uber  Mantik'  p.  15sqq. 
Hartfelder  p.  8.  Inter  poetas  Stoici  Aratum,  doctrinae  stoicae  non 
sectatorem  sed  affinem,  adamabant  adeo,  ut  unum  praetulisse  Home- 
rum69),  ceteros  velut  Hesiodum  et  Euripidem  postposuisse  vide- 
antur70). 

17.  Callimachiim  Cyrenenskm  miraberis  inter  caeli  scriptores 
ennmerari.  Carmen  fecit,  quo,  si  non  simul  alia,  Thaletis  de  rebus 
caelestibus  merita  praedicaret  (fr.  83a  et  94  Scbn.).  Egit  de  caeli 
parte  copiosius  in  'Coma  Berenicae'. 

18.  Cleostratus  Tenedius  tempore  satis  vetusto  poemate, 
qnod  'Aorooloyiuv  fernnt,  res  caelestes  complexus  est.  Schoi. 
Rbesi  v.  524;  Plin.  NH  II  s,  31 ;  Meineke  libello  p.  121  eitato  p.  23. 

19.  Crates  Mallota:  cf.  cap.  IV. 

20.  DlDTHUS  Cnidius  et  M.  Schmidtio  (Didymi  Chalcenteri 
frg.'  p.  310)  et  nobis  ignotus.  Si  quid  licet  hariolari ,  astrono- 
morum  scholae  Cnidiae,  (juam  Eudoxus  instituit,  tribuendus  videtur. 
III ud  caveas  utique,  ne  de  corrupto  ex  KXavdtog  etbnico  cogites 
(Suid.  8.  v.). 

21.  Didymus  novriQog  M.  Schmidtio  grammaticus  Alexandrinus 
est 'laboriosus'  dictus  ve)  XaXxivreQog  (Suid.  s.  v.).  Nos  de  inter- 
pretatione  cognominis  nom\q6g  haeremus,  quod  'maleficus'  signi- 
ficare  solet;  'laboriosus'  est  apud  Hesiodum  fr.  159  Rz.,  ubi  Her- 
cules 7iovrtQoTui<K  /«/  agiazog.  Sed  ne  hinc  quidem  proficeremus 


0(>)  Zeno  IIpofi?j{i(ita  'üftijptxa  quinque  libris  conscripsit,  Cleanthes  Ihpl 
tov  7xoittrov  condidit  opusculum  (Wachsmuth.  I  p.  III,  II  p.  XVII).  alia  alii. 

7al  Mulla  passim  Zeno  ad  Hesiodum  contulit  interpretamenta  {Flach 'Glossen 
und  Scholien'  p.  29;  Wachsmuth.  1  p.  VII).  Philodemus  lDe  pietate'  col.  VI 
v.  16  sqq.  de  Chrysippo:  £v  de  zqi  Smtpw  (seil.  4  Fit  gl  9to>v')  tu  xt  füg  'Opy*'« 
xa\  Movöaiov  uvaiftpofit-ra  xai  t«  Ttap'  Yj/o^w»  xal  'Hoid6<p  xai  Eiptnify 
x(()  TioiijTttlq  uXXotq,  tug  xrtt  KXtävütjS  (I  p.  XVI  W.),  nttpärai  avvotxrwvt 
taig  do^aig.  Vide  infra  de  Pscudoheracliti 1  AlleRoriis'  (p.  49  Mehler.)  cap.  IV 


Digitized  by  Google 


III.  DE  ARATI  INTERPRETUM  QÜI  FERTUR  CATALOGO.  159 


hilnm,  qnoniam  hoc  de  quo  agitur  studioruni  genus  in  Didymo 
Alexandrino  incognituni.  Cf.  M.  Schmidt,  p.  351  sq.  De  Ario  Di- 
dymo stoico  Alexandrino,  qui  idem  procul  habendus  est,  praeclare 
egit  Dielesius  p.  86  sqq. 

22.  Diodorus  Alexandrinuh  stoicus  Arati  Phaenomeua  in- 
Instravit,  cf.  p.  34.  Cuins  commentarium  dicere  apte  poterat  pinaco- 
graphns  'ucgi  uoh>v  scriptionem.  Item  Achillis  isagogam  in  Ära 
tnm  *7itQ\  atfuigagi  appellavit  biographus  (Suid.  8.  v.  et  supra 
p.  17,6j.  Idemne  ad  quem  Dositheus  quidam  de  Arato  librum 
misit?  Theo  Vita  III  p.  58  W.  .iutotöfn^  d'  6  nnXitixng  iv 

'  Hoog  JiÖÖioqov  ik&tiv  (fitoiv  ai  zdv  xai  rcodg  'Aviinxov  tov  2 \t— 
/.ei/.or  xai  ötaiQl^ai  nag  avTtft  XQ()V0V  txovov;  Achilles  Vita  I 
p.  51  nvlg  d'  avtuv  eig  SvQtav  tki]).virivai  ffaoi  xai  ytyortvat  ,rag' 
Aixiay rta  xai  tjzuöo&at  t  /r*  avtov,  (Sott  trjv  'iXtada  dioothötiaattai 
ötct  to  V7iü  /rokAvjv  ftävirat ;  Versio  latina  p.  32  Breysig.  (progr. 
Erfurt.  1870)  Dositheus  autem  Peius  inus  in  quo  apud  Dwdorum 
venire  tnquit  et  apud  Antiochum  Seleucium  et  per manere 
ad  eum  tempore  sufficietite.  ' .loUnxüv  'Pelusino'  posthabu- 
erant  Boeckhius  ( lieber  die  vierjährigen  Sonnenkreise  der  Alten' 
p.  288qq.),  Wachsmuthius  ('Lydus  De  ostentis'  p.  LV),  Susemihlius 
(I  p.  290);  llovjixög  suspicatus  est  Heckerus  ('Philol.'  V  p.  421) 
consentiente  R.  Koepkio  'De  Arati  Solensis  aetate*  (progr.  Guben. 
1867)  p.  5J.  Videtur  vero  uolirixvg  illud  indidem  posse  intellegi 
unde  Strab.  XIV  p.  642  'A/J^avdgog  frjpiaff  6  'Aüxvog'  jcoooayo- 
Qtvxritg,  og  xai  LroXirfvaato  xai  oivtyoatyev  loxoqlav  xxk!  "). 
*A$lo%€  noXirixi*  Axiocbum  Socrates  adloquitur  p.  368  D  multum 
in  gerenda  republica  versatum.  Schol.  Aristoph.  'Av.'  v.  790:  öoxti 
o  UatQoxXeidi^g  no'Uxixbg  ihat  xai  lirytog.  Quae  cum  ita  siut, 
hic  Dositheus  ab  astronomo,  quem  p.  14"  strinximus,  fortasse  dis- 
cernendus  est,  tametsi  neminem  novimus  quin  consociaverit  (cf. 
Boeckh.  1.  c).  Unus  ante  nos  incertus  haerebat  quodammodo  Wachs- 
muthius p.  LVI.  Cf.  cap.  VIII. 

23.  Diodotus  stoicus,  Ciceronis  praeceptor.  Scripta  quae 
qaadrent  nulla  alioquin  innotuerunt.  Cf.  Zeller  'Philosophie  der 
Griechen'  IIP  p.  585'  et  Hillscher  p.  391"). 

7«)  Supra  p.  149  Meineke.  1.  c.  p.  371. 

li)  Diodotus  'grammaticus',  Ileracliti  intorpros  allegoreta,  or  <//,<;/ 
nf(H  tjiotajg  tlvat  tb  oüyyfjupifxa  (Ileracliti)  «/./«  Vtt(M  nohrtlu^,  ib  dt  ntgt 


Digitized  by  Google 


100 


ARATKA 


24.  Erat08Thenes  GRAMMATicus  Idem  geometra  astronomua 
geograpbus  erat,  seil  grammatici  vel  pbilologi  cognomine  delecta- 
batur  imprimis;  boc  Suetonius  'De  grammaticis'  c.  10,  illnd  Clemens 
Alexandrinns  'Strom/  I  p.  301)  A  prodidit  ininria  impugnatns  a 
Bernbardyo  in  'Eratosthenicis'  p.  XIV:  \4jto'klödwQog  6'  6  Kvfiaiog 
7rQwio<;  tov  XQittxov  tiorjyrjOaro  rovvofta  y.ai  yQaufiatixdg  ttqoü- 
tjyooevfrr].  ivioi  de  'Eoaioo&h'i]  tov  KvQtjvalov  (paotv.  tutiöi^ 
i&d(oy.£V  olxog  ßißXia  Övo  '  r^a^arivLa  luiyQctxpag.  Cf.  LnciaDi 
'Macrob/  c.  27. 

25.  Euaenetus.    26.  Euaenetus  alter  nobis  aliunde  ignoti. 

27.  Eudorus  alexandrinns,  philosopbus  academicns,  Strabonis 
aetate  excerptuni  Diodori  librum  Arateum  posteris  suppeditavit 
simnl  commodiore  nt  videtur  condito  poetae  commentario.  Diele 
p.  22;  Zeller  p.  611  sqq. 

28.  Eudoxus:  cf.  cap.  VII. 

28.  Geminus  Rbodius  Caesarianae  aetatis:  cf.  p.  54".  Liber  de 
caelo  inscribitur  in  codice  astronomorum  Ambrosiano  (C  263  inf. • 
s.  XV  fol.  71  a  reiiivov  to  0aiv6/*€va.  Mirifice  Blassius  p.  8  erravit, 
qni  ad  Arati  interpretationem  Geminnm  sna  rettulisse  contendit 
Quamquam  Aratea  insnnt.    Cf.  p.  54  al. 

29.  Hegesianax  cur  'AyijoiävaS.  in  A  sonet  nescitur,  tametsi 
personas  frustra  dissociavit  Boebmius  'Mus.  rhen.'  1.  c  Canniois 
de  caelo  mentionem  Ptolemaeus  rex  epigrammati  i  11  i  iniecit  nobi- 
lissinio  p.  139  a  nobis  adscripto.  Aemulnm  idem  Arati  sed  inferi- 
orem Hegesianactem  descripsit.  Servavit  duo  fragmenta  Plutarcbns 
('De  facie  in  orbe  lunae'  p.  920  E  sqq.  Meineke  'Anal.'  p.  244).  Liber 
prosa  oratione  confectus  'De  ortu'  a  nonnullis  Arati  dicebatnr 
Vit.  II  p.  56  W.:  xat  %o%iv  avro»  (Arato)  trega  awray^ctta  ... 
rhagrov  to  Tltoi  avaroXr}Q,  o  <f(toi  Tiveg  ful  elvai  'Aqolzov,  er/./. 
'Hytjoiavaxiog.  Erat  Hegesianax  saeculo  ante  Chr.  altero  (Mueller 
FHG  III  p.  68). 

30.  Heliodorum  stoicum  Neronis  aulicum  Fabricius  (Bibl. 
gr.  II  p.  404,  cf.  'Herrn.'  XVI  p.  391)  ex  scholio  in  Iuvenalem  'Sat. 
I  33  (Jahn-Buecheler  p.  61)  protraxit:  Heliodorum  dicif  stoicum 


>fiaeo><;  iv  naQOÖeiyfittrog  cfita  xttoQcu,  a  stoico  vix  segregandus  est  iDiof. 
Laert.  IX  l,  15.  SchWermacber  1  Werke'  III  2  p.  26 sqq.  Cf.  cap.  V),  segre- 
gandus fortasse  D.  Boetlii  peripatetici  frater  (Strab.  XVI  p.  757). 


Digitized  by  Google 


III.  DE  ARATI  INTERPRETUM  QÜI  FERTUR  CATALOÜO.  161 


Philosoph  um ,  gut  L.  Iunium  Sil  an  um  discipulum  suum,  cum 
argueretur  comurationis ,  inßtiatum  dornest icam  dclationem 
etiam  tcstimonio  oppressit.  Deest  Heliodorus  apud  Zellerum  (in 
indice  p.  51). 

31.  Hermippls.  32.  Hermippus  peripatetici  s.  Eundeui  esse 
patant  invito  pinacographo  et  duplicem  mentionem  ita  expediunt, 
ot  initio  nonnisi  nuduni  Herniippi  noraen  scriptum  fuisse  censeant: 
huic  ab  alio  'Hermippum  peripateticum*  esse  additum,  cuius  me- 
moriam  apud  Suetonium  (Hieronym.  'De  scriptor.  eccles.'  1)  vel 
alibi  repperisset.  Disputavit  ita  Prellerus  (Jahnii  'Annal/  XVII 
1836  p.  163  8q.)  et  fidem  assecutus  est7J).  Ut  vero  est  huius  catalogi 
natura,  certe  duo  de  caelo  egerint  Hermippi  oportet,  alter  peri- 
pateticus  —  qui  idem  erat  Callimacheus  Suetonio  teste:  fecerunt 
auidem  hoc  (tabellas  biographicas)  apud  Grat  cos  Hcrmippus 
peripatcticus ,  Antigonus  Caryslius ,  Satyrus  etc.  —  alter  de- 
ficiente  oota  iucognitus.  Nee  meminit  Nicomacbus,  etsi  videtur, 
Atb.  XI  p.  478  A:  V txnnuyog  &  tv  zioirnt  fjfgl  lootiov  Aiyv- 
rcriuiv'  (frfitV  to  df  y.nvöu  lütt  fikv  IfiQOt/.or.  tfjP  01  ctQyhv  r]v 
"Eofiuccog  (FHG  III  p.  51)  uotQohiyi/.vg  tag  o  xrioilog,  1$  ol  uov 
&€tov  tu  i}uvuura  v.ai  tu  xag.  i  i  ■<>iim  yivujltai  Li)  YrX.  dto  l'A 
toltov  Ojtivdtotrat' .  Sunt  haec  corrupta  misere,  ut  de  proeurandis 
verbis  desperemus.  At  sentire  nobis  videmur,  quantum  ad  pro- 
positam  quaestionem  sufticiat.  Comparavit  globosam  poculi  tiguram 
cum  caelo  sive  mundo  et  dixit  insuper  libari  ex  tali  vasculo  eaeli 
muodive  formam  simulanti,  quia  ex  caelo  ipso  pulchra  bonaque 
omnia  in  terram  devenirent.  Sane  baec  petita  sunt  ex  longinquo 
et  aatQo'koyi/.ujg  dicta,  ac  fieri  possit  ut  adverbium  aOTQoloytxiüg 
ex  aOTQoXoytxog  iure  efficias71).  Flura  non  perielitamur,  illud  post- 
quam  manifestum  est  de  altero  Hermippo  rerum  caelestium  scri- 

")  Hermippus  kommt  in  den  Aratscholien  selbst  uode  COIlHatum  Plfd- 
lerilS  iiHÜCCm  Vaticainun  jmtat  —  immer  biosi  mit  diesem  Namen  vor,  und 
unten  wird  wahrscheinlich  gemacht  Verden  |?  p.  175),  dass  dieser  //.  nicht 
der  Kallimacheer,  sondern  der  Berytier  ist.  Es  ist  also  zu  vermuthen ,  dass 
die  Wiederholung  '  Hermippus  l'eri patetUus'  eine  später  und  bei  der  Leetüre 
des  Hieronymus  (?)  veranlasste  und  hinzugefügte  Notiz  ist  (.').  Uebrigens  ist 
dasselbe  ( RitschT  De  Uro'  p.  \  l)  von  dem  indiculus  vor  den  Scholien  zur 
Ilias  p  III  ßekker,  zu  halten  etc. 

74)  Animadvertas  II.  Callimachcum  magiae  deditum  fuisse.  Erravit  Prel- 
lerus 1.  c.  p.  178.    Cf.  Diels  p.  151. 

PhUolog.  Untersuchungen  XII.  \\ 


Digitized  by  Google 


162 


ARATEA 


ptore  nihil  sciri  posse.  Berytium  qnod  accivit  Prellerus,  nihili  est. 
Iam  vero  carmen  de  caelo  ferebatnr  Hermippenm  aetate  alexandrina: 
quod  nec  cur  demas  peripatetico  Ca  11  im  ach  i  discipulo  nec  cur 
tribuas,  pro  explorato  habetur,  etsi  Lozinskius  assentientibns  Ro- 
berto p.  223  et  Susemihlio  I  p.  495  ad  illum  sibi  redeundam  exi- 
stimarunt. 

33.  Hipparchus  Bithtnvs  de  Arati  Phaenomenis  tres  libros 
confecit,  fastos  emendavit  (Ptolem.  'Magn.  Synt/  III  2,  p.  163  sqq.), 
omnino  ad  caeli  notitiam  gravissima  contnlit. 

34.  Lasus  Magne8  ignotus. 

35.  Menodotus  diversus  ab  historico  Samio  (de  quo  cf.  Suse- 
mihl.  I  p.  640)  et  empirico  saeculi  post  Chr.  II:  Zeller  III3  p.  51. 

36.  Meto  geometra:  cf.  supra  p.  13  sq.  134  sqq. 

37.  Numenius  grammaticu»  ab  Heracleota  medico,  qui  ante 
Nicandrum  'Theriaca'  composuit,  dissociandus  est  (Susemihl  I 
p.  813,  Rohde  'Mus.  rhen.'  1873  p  275). 

3S.  PARMENIDES.  7Cqioto$  ovrog  %r]v  yi]v  ct7iicpt,ve  aq^aiQotid^ 
xai  iv  (itoy  (mundi)  /.eio&ai  Diog.  Laert.  IX  3,  2.  Plura  habes 
apud  Dielesium  'Doxogr/  p.  688  sq. 

39.  Parmeniscus  grammaticus  saeculo  altero  egit  de  fastis  ac 
fabulas  siderum  et  post  Eudemum  proximus  historiam  astronomiae 
explicavit.  Qaod  consiliam  persequendo  multorum  et  astronomornm 
et  poetarum  testimonia  ut  afferret  commotus  est.  Robert  p.  225  sqq. 

40.  Pyrrhus  Magnes  geometres,  Arati  interpres:  p.  22,  35. 

41.  Sminthes  carmen  de  sideribus  condidit  teste  Rufo  Festo 
Avieno  'Aratea'  v.  582  (de  Pliadibus),  quod  Oaivofiivutv  titnlo  in 
catalogo  E  designatur.  Fugit  nos,  cur  Robertus  p.  29  hu  ins  testi- 
monii  fidem  in  suspicionem  vocaverit. 

42.  Thales,  astronomiae  peritissimus  (Herod.  I  74),  Navrixrtv 
aOTQo/.oyiav  carmen,  ut  videtur,  haud  ita  antiquum  composuisse 
Alexandriuorum  aevo  ferebatur  immerito  (Plutarcb.  'De  Pyth.  or.' 
c.  18;  Diels  'Philos.  Aufs,  für  Ed.  Zeller '  p.  244'):  xwra  nvag  di 
dvo  fiora  OlviyQCtlpt  1  Jltgl  tqonftg  xa/  laijfie^iag* ,  ra  a'ÄÄa  axatä- 
irjura  tirai  doMfiaaag  Diog.  Laert.  I  23  (cf.  Callim.  fr.  83  A  et  94, 
supra  s.  v.).  In  Plin.  N.  H.  XVIII  57, 213  {occasum  matutinum  Yer- 
giliarum  Hcsiodus  -  nam  huius  quoque  nomine  exstat  *Asfro- 
logia  —  traduiit  Jicri,  cum  at  quuiuctium  auctumni  conficcre- 
Zur,  Thaies  XXV  die  ab  aequinuctio,  Anaximander  XXX,  Eu- 


Digitized  by  Google 


III.  DE  ARATI  INTERPKETÜM  Qül  FERTUR  CA  TA  LOGO.  163 


ctemon  XLIV,  Eudoxtts  XL  IV//.  Nos  sequimur  Observation? m 
Carsaris  tnaximr,  harr  mt  /taliar  ratn>)  Nauticani  Thaletis 
'astrologiam'  car  Boebmius  intellegendam  esse  negarit,  nihil  caasae 
est.  Ipse  quam  protulit,  ea  pernova  qnidem  opinio  sed  futtilis 
(p.  74). 

13.  Theodoras  Cyrenensis,  nobilis  et  astronomus  et  matbe- 
maticus,  docendo  ac  scribendo  gloriam  consecutos  est.  Praedicatur 
a  Piatone  tribus  dialogis,  Tbeaeteto  Sophista  Politico. 

44.  Timotheum  ab  apotelesmatieo  distinxiraus  'Herrn.'  XVI 
p.  391  \    Iacet  ignotus. 

45.  Zeno  sectae  stoicae  auctor.  Nam  non  modo  in  Universum 
Stoici  habitabant  in  hoc  studiorum  genere  (Diog.  Laert.  VII  145 
alibi),  sed  ipse  Zeno  libro  'Hegt  toi  ölov  de  astris  disputavit 
(ib.  136  sqq.  144  sqq.). 

46.  Zenodorus  fortasse  mathematicus  est  s.  III,  qui  post  Archi- 
medem  ' Ilfoi  iao^itoiov  ax^ntwv  scripsit.  Cf.  Susemihl.  I  p.  761. 

47.  Zenodotus.  'Stoicus'  affertur,  Diogenis  discipulus,  Diog. 
Laert.  VII  30,  idem  fortasse  Alexandriuus  (Zeller  III'  1  p.  48;  Suid. 
s.  v.); '  Aetolus'  de  Iove  Arateo  in  scholiis  Germanici  supra  p.  27"); 
denique,  nihil  iam  nt  sapias,  'Mallota'  idemque  ut  videtur  stoicus 
in  censum  venit,  Cratetis  discipulus,  cf.  schol.  Marc,  ad  Arati  v.  33 
dtxtot  iv  evvidet]  Z^vodotog  dt  6  Mallwr^g  'öUtov'  rjxovat  rd 
xa/.ovttfvov  dtxiauvov.  dta  toiio  xai  tviöötc  toizo  e  igriairat 7Ä). 
Recte  Schraderus  ('Porphyr.'  I  p.  431')  hoc  interpretamentum  Ara^ 
teum  a  libro  'Hoog  ra  aitwovtitva'  (etsi  scholio  ad  v.  28  vel  Ari- 
starchns  impugnatur)  separavit,  Puschius  ad  commeutarium  Arateum 
rettalit  recte  in  'Quaestionibus  Zenodoteis'  (diss.  Hai.  XI  p.  157). 
Itaque  commentario  in  huoc  poetam  scripto  mq\  toi  nokov  Mallota 
Zenodotus  agere  perbene  potuit. 

Perlustrato  scriptorum  de  caelo  ordine  rei  summam  in  Stoi- 
corum  frequentia  deputamus.  Decem  arcessivit  Stoicos  cum  ipso 
disciplinae  conditore,  unum  praeterea  Peripateticnm;  contra  deesse 
reputa  Platonicos  et  Epicureos,  deesse  omnem  quoque  astrologorum 

7*>  Absurde  Grauertus  in  scholio  Germanin  e  verbis  Zenodotus  Aetolus 
et  Diodorus  aiunt  efficere  volllit  Zenodotus  Attalus  Diodorus  ai'unt  'MllS.  rheO. 
1827  p.  345*. 

Cf  de'dictamno'  Zenodoteo  cap.  VI. 

II* 


Digitized  by  Google 


164 


ARATEA. 


qui  proprie  vocantur  memoriani.  Accedit  quod  commentatioob  ex 
ordio  vocis  7c6log  in  titulo  uäuni  demonstravimus  stoicum.  Abundat 
porro  index  etiam  grammaticis,  abundat  poetis.  Hinc  grammati- 
cum  aliquem,  qui  saeculo  primo  p.  Chr.  exeunte  vel  altero  fait, 
sectae  stoicae  addictum,  poetarum  Homeri  et  Arati  potissimom 
interpretem  (quales  erant  Boethus  et  Zenodotus  Maliota,  ipse  deni- 
que  Achilles)  eatalogi  compositorem  agnoscere  nobis  videmar. 


Digitized  by  Google 


IV.  DE  CR  ATETE  MALM  ITA. 


Digitized  by  Google 


Cratetis  Mallotae  in  Arati  'Pbaenoniena'  conimentarium  ex- 
stitisse  nullo  indicio  comperiri  dimissa  Wachsmuthii  sententia  ('De 
Cratete  Mallota'  p.  32»  supra  p.  33  monuimus.  Ita  ille  argumen- 
tatur:  'Arati  enim  Interpret  um  in  catalogo  apud  Petavium 
Uranulog.  p.  267  Grates  ipse  commcmoratur  et  identidem  lau- 
datio in  Arati  scholns'.  Illud  iamiam  rectius  edocti  facile 
praetermittimus.  £ratetis  de  Iove  opinionem,  quam  e  scholiis 
Arateis  attulimns,  cum  non  modo  poetae  exordio  ac  v.  224  sed 
etiam  Iliadis  XIX  v.  357  subsidio  fulciatur,  iure  eodem  ad  commen- 
tarium Homericum  revocare  possis,  ut  diximus.  Quid?  quod  in 
scholiis  Arateis  interpretamenti  a  Cratete  in  Homerum  conlati  aper- 
tum  inest  vestigium  v.  254,  recte  etiam  a  Wachsmuthio  p.  54  reli- 
quiis  Homericis  et  non  Arateis  insertum:1)  ^ciq  'OitjjQy  61  (Od. 
XVII  225,  XVIII  74)  lutyovrtg  16  avv>  jov  yörarog,  tag  'Agioiufj- 
xog'  ug  dt  KPATH-,  Luiuig.  Re6tat  de  horizonte  scholium  Arati 
p.  33  a  nobis  adscriptum  et  ipsum  ad  Odysseae  X  v.  S6  *lyyig 
yuo  vv/.tog  ie  y.ai  !'tuar6g  tiot  y.f/.tt^oi^  tendens:  de  quo  quod 
uunc  quidem  satis  est  actumst  ibidem.  Omniuo  intuenti  facile 
adparebit  scholiis  Arateis  Homerica  scholia  baud  pauca  compre- 
hendi.  Quo  de  genere  cum  multa  possint  et  utilia  proferri,  udo 
sed  lucnlento  et  quod  et  ipsum  cum  Cratetis  memoria  cobaerere 
nobis  videatur  exemplo  atemur.  Cui  scholium  addemus  Iliadis 
Lip9iense,  quod  nusquam  alibi  reperire  potnimus*),  et  Eustathium 
ceteris  testibns  in  quibusdam  copiosiorem. 


')  Praeivit  Bekkerus  in  indice  post  Aratum  p.  158. 

*)  Scholiograpbum  Lipsiensen)  praeter  TB  Kustathium  codicem  buuae 
notae  generi  D  affinem  adbibuisse  bodie  sive  dcperditum  sive  nondum  rcdin- 
ventum  ex  iis  conaectarium  est,  quae  et  nos  Ipsi  et  Scbraderus  (' Herrn. '  1 SS4 
p. '2%5sqq   I &8ü  p.  206gqq.l  disputavimus. 


Digitized  by  Google 


168 


ARATEA 


scnoL.  Lirs.  II.  III  Ehst.  p.  56,  41— 57,3  schol.  Marc.  Arat. 
v.  190  p.  169  Bachm.    (—  p.  120,  39—45).  v.  39. 

D.ixiouig]  f.  ev&eia  ori  iXiy.umeg»  (.uv  aeiriaruvtai  di  tU 
IXUtoip.  yivtica  olv  *A%aiol  oi  tag  xionag  axgißioT£goi(oi)(Dni- 
Ix  ioi  'EXhtq,  ö  ort-  tUoaoviigiryouvvav-  uxtg  ra  vavrixu  zai 
uaivet  rrjv  ^ayixhkv  ttxoi)  ij,  ittg  xa)  dXXa-  ^titigoregoi  hjv 
.Voxtov,  iog  xai  "Aqu-  %oh  di(  '/.oCrai.  oi  rtQOQ  'EXXrjviov  ngog  in 
tag  (v.  37)  *EXixjt  ye  trjv 'EXixrjv  to  aatgov,  D.aaaio  ßunovxig.  ö 
ptlv  avdgeg  —  ttv  et).)  n)v  xai  lutyä/.ilv".-/g-  yag  evQ£TT}Q  aitfg 
trxttaigovrai»*).  dvo  xiov  hyouiv^w  tnvg  Qa'/.rg  eig  <t>ohtxai 
ovv  6iotv"Agxiot,  xai  wnag  tyovTfg  xai  aväyei  to  yivog.  oi 
r4  (.thv  utyaht  xa'/M-  aipoQtovttg  xai  ngog  dl  "EXXr^veg  h  ayvi>- 
tui  'EXixq,  ;rgog  i}v  Ixeivrjv  rtXiovreg,  i;  oiq  rijg  fiixgag  nrttg 
a/roß'/.t.ravTtg  xai  oi  aBto&fatoi  xai  /egog  tr)v  'Elm* 
amrfrvvovrtgi  iv  ;io-  iXiaaovtegtolg  (>>7cug  ngunreg  tog  ueuora 
gitav  bcoiovvto'   ix    tiov    .i/.t/iövrov    (ig    diitiitov  xai  rtiJot- 

aiv.  ö&tv  ovtOvq. 
"Ott  ii  gog  « kXixtont  g 
Jyatoh .  iug  €ig  cit  - 
ri)* rote  vntag  ava- 
Tiivovrtg.  oi  Öf  ).(- 
yovrtg  evoip&aXuovg 
roi  g  kkixiDTiag  attag- 
rdvoratv.  7iag9ivv>v 
yag  to  briö-itov  (II. 
I  v.  98). 

Patet  astronomiea  ratio  Uomero  admota.  Cratetem  videbimus 
in  hoc  genere  quasi  habitasse.  Res  utut  diiudicabitur:  quin  ex 
interpretatione  Homerica  Arati  scholiasta  hauserit,  quis  dubitabit? 
Actum  crederes  de  opinione  Wachsniuthii:  at  defensor  nuper 
Usenerus  exortus  est  in 'Epicureis'  p.  410  protractum  a  se  e  volu- 
minuni  Herculanensium  vol.  XI  fol.  147 2  novum  Cratetis  titulum 
quem  putat  ' Tlsgi  n]g  oifaigonoiag1  ad  'commentarium  Arati'  spe- 
ctare  contendens.  Admitti  hoc  posset,  si  modo  de  illo  opere  con- 


Tovrov  olv  h.h'^t]-  iavtovg*). 
ouv  *kXixio7ugy>.  rt  dt 
uixgd  Kvvooovgtx. 
I  XixotTteg      -  4yaioi  \ 
aBio&fctroi'  evyevelg 
rr.v  Mav. 


3)  rf*/«'/(*oiTfc  e  Lipsiensi  Bachmannus:  correxiraua. 

4)  Cetera,  quae  habet  hoc  loco  Kustathius,  cum  e  6cholio  ATD  simillimo 
ad  II.  I  v.  9s  desumpta  sint.  consulto  omisimus. 


Digitized  by  Google 


IV.  DE  CRATKTE  MALLOTA. 


169 


staret.  Quod  quoniam  secus  est,  alia  via  tentanda.  Nec  privari 
videmur  frustuli  illius  Herculanensis  quamvis  lacerati  auxilio.  Hoc 
igitnr  adponimus  paucis  snpplementis  aactum  a  oobis  litteris  minu- 
sculis  perscriptis.  Verba  atfaigo iotn<;  o  KI\4TH2  Usenerus  refecit. 
Abscissa  panctis  notavimus. 

TUUNCA<t)ICilO  

A0YCITTP06I  ........ 

<t>6PO   AI    ...    OY    ...  . 

€YO(«)U)CTHCMHNI  

TACHMAINON(ra  .in).) 

aakicop  or  oYr  

TTAPICTAN6INA  MA    .    .    Y  .  . 
TAITON  TTOHTHN  UHg)  KAI  TA 

nepiTHce<j>AiPOTToi  acokpm 

THC6NIOIA(f)KAIT    .    .    J6PUJ  . 
MAINONTAIKAO  ....  6PO  . 
TACAY  OnOHC  U  i  c  0  u)  HP  (o  i ) 
nePIT6TOYK(o)CM(o»  )  A6(y)ON 
(tos) 

Cratetiö  in  Aratum  commentarii  ne  ita  quidem  nec  vola  cerni- 
tar  nec  vestigium,  modo  Homerica  poemata  iuxta  Ckatetis  'globi 
conformatioDem'  in  papyro  commemorata  reputes.  Hinc,  si  quid 
omnino,  'de  Homeri  sphaera"  illuni  conligitur  exposuisse.  Cratetis 
'spbaera'  celebris  erat  Strab.  II  p.  116  Casaub.:  xai  dei  rov  lyyv- 
Tarto  diu  tiov  yjiQOXftrjTiov  oxtrfiänov  ftiftovuevov  rrtv  ah]&tiav  .coif.- 
aatTa  otfaioav  tt]t>  yrtv,  xaitä/rty  ri.v  KVA  I'IJTEIOX,  i/fl  laiir^ 
arro/.afiovta  iL  tixqu.iUiqov  frint;  loirot  ii&ivut  iov  Jiha/.a 
tr^  ytiuyyctffiac.  nt.K  Lrtidi]  utyäkitg  öti  oyatoac.  u'oif  to/./.o- 
OTrjtoQtov  aijftg  vuügyov  jo  /.r/fth'  Tfirua  ixavov  ytvto&ut  04- 
£ao&ai  aaq,iti$  ju  itgnoit/.ovT(t  uio^  xijc  oixouufvi^  /.ai  n]v  ot- 
xetciv  uuQaayüv  Otptv  roig  tjttßtiimoi,  rot  ulv  dirrt[ift<;>  v.cna- 
oxtt  aoaoüai  %r{U/.avirv  oirio  7coitiv  {ifAtior.  haut  di  in]  fdtiio 
o*h.a  Ttndi'iv  f/otoft  n)v  dtäuergoy  y.r/..'  ( Ltlbbert  'Mus.  rhen/  XI 
1857  p.  420).  Terrae  globo  explicando  '  Htot  ric  otfrugo/eoiag 
opus  Cratetem  destinasse  nuperrime  voluit  Wacbsmutbius  ( Mus. 
rhen.'  1891  p.  556).  Videtur  tarnen  iure  posse  dubitari,  cum  praeter 
globum  decempedalem  planam  terrae  tabulam  designatam  reli- 
querit  teste  pinacograpbo  supra  p.  145.  Qnam  tabulam  ad  inlustran- 


170 


ARATEA 


dam  Homeri  geographiam  pertinuisse  recte  observavit  Mnellen- 
hoffius  ('Deutsche  Altertbumskunde'  I*  p.  254) 6).  Rem  ita  expe- 
diendi  facultas  suppetit  nee  deest  probabilitatis  species.  Sitne  omni 
iani  exempta  scrupulo  an  non  sit,  id  nunc  refert  nihil. 


Cratetis  apud  Gern  intim  et  Strabonem  perlegenti  fragmenta, 
modo  Wachsmutbii  ordinem  »leseras  (quem  deserendum  esse  in- 
genue  ipse  vir  doctissimus  pronuntiavit  I.  c),  facile  certiora  de 
libro  Cratetis  utrimque  excerpto  offerri  docebimus.  Ac  primum 
quidem  Blassius  ('De  Gemino  et  Posidonio'  p.  23)  ea,  quae  de 
zona  usta  Oceauo  Aethiopibus  Geminus  prodidit,  ex  Posidonii  'De 
Oceano'  libro  manasse,  Posidonium  Cleanthe  Polybio  Cratete 
usum  esse  osteudit.  Cratetka,  quae  per  baue  Gemini  disputa- 
tiouem  leguntur,  immerito  a  Wachsmuthio  p.  16  et  p.  55  dissecta 
et  diversis  'comnientarii  in  Odysseara'  locis,  I  v.  23  et  incerto, 
adscripta  esse,  etsi  aretissime  cobaerent  inter  se  non  modo  apud 
Gemiuum  baec  omuia  sed  unam  iu  Strabone  quoque  ac  iustam 
efllciunt  narrationem,  verissime  obvertit  Muellenhoffius  p.  250*  ac 
nuper  publice  concessit  ipse  Wachsmuthius.  A  quibus  solummodo 
de  libro  Crateteo  sed  graviter  dissentimns.  Ita  enim  p.  248  ille: 
'Ausser  dem  Globus  ivird  Krates  seine  ganze  Astronomie  und 
Geographie  in  dein  Commcntar  zu  Aralos  Phaenomenis  (de 
hoc  nunc  actum)  und  in  den  acht  {{)  Büchern  der  Diorthose 
des  Homer  niedergelegt  haben  et  sie  etiam  Wachsmuthius  'Mus. 
rhen.'  1891  p.  553  novem  libris  crisin  et  interpretationem  Homeri- 
cam  pertractasse  Cratetem  ratus,  quorum  altero  de  eosmo- 
gonia  disputatum  fuisset.  Quasi  fundamento  haec  ratio  in  Suidae 
verbis  s.  v.  Kl*ATH2  posita  est:  ovvhatt  Jtog&iuoiv  liiaöog  wrl 
Odvoatiag  h  piflkiotQ  &  xerl  aXla.    Non  dubito  —  idem  inquit 

Commiscuit  inter  se  planam  sphacram  Horaericam  et  globum  Universum 
H.  Berger  in  libro  percommodo  'Geschichte  der  wissenacbaftl.  Erdkunde  der 
Griechen'  III  (1891)  p  127  —  [Idem  tere  ac  Müllenboffius  eodeni  captus  errore 
uuperrinie  edixit  Gompcrzius  ( Philodem  und  die  aesthetischen  Schriften  der 
herculanensisclien  Bibliothek'  Sit/ungsb  der  Wiener  Ak.  d.  Wiss.  1*^91  p.  52sqh 
'  (j \  meint  ist  ohne  Zweifel  *em  Hotner \  ürntneutar  \\\,  in  welchem  er  zu  Stelzen 
wie  n  23  ff.    die   Lein  e  fon   der    Kugelgestalt   der   Erde   dem   Dichter  auf- 

drängen  sollte.  I  gl,  (ieminus  p.  66  67  Halma.  Supplementa  fragmeoti 
Herculanensis  nonnnlla  proposuit  Gomperzius  ibidem  sed  incerta]. 


Digitized  by  Google 


IV.  DE  CRATETE  MALLOTA. 


171 


Wachsniutbius  conspirante  Dielesio  cRelat.  ac.  berol/  1891  p.  579°) 
—  quin  Suidas  eundem  intellexerit  librum,  quem  alias  J tog  - 
Öüitt  Aa  ( Anecd.  Roman!  p.  5  ed.  Osann)  rä  liegt  diooöio- 
oewg  {schol.  u  89)  'OurjQtxa  [schol.  O  193)  laudari  comperimus 
commcntarium  Homeri.  Namque  quamquam  btögilviO  1$  voca* 
bulum  de  critica  sola  opera  in  emendandis  Itbris  postta  dtcitur 
(cf.  Ritsehl  '  Cor  oll.  disp.  bibl.  alex.  p.  19)  tarnen  de  edttione 
uf  cum  Luebberto  p.  428  cogites')  mm  est  ijuod  persuadeat! 
At  JivqSi'jois  editio  critica  et  est  et  erit,  flegl  dtoofrcwevig  seu 
Jioa&ojitxd  über  de  baceditione  scriptus,  quemadmodum  rectissirae 
olim  Villoisonius  'Proleg.  Iliad.'  p.  XVII,  nuper  Hillscberus  Ho- 
minum  litteratoram  graecorum  aute  Tiberii  mortem  in  urbe  Roma 
commoratorom  bist,  erit'  ('Sappl,  ann.  philol.'  1891  p.  35Sf:qq.) 
statuerunt.  Commentarius  ille  erat;  ac  eongruit  cum  interpretig 
consilio  Cratetis  de  awgot  vocis  siguifieatu  sententia  (p.  53  W.)t 
congruunt  quae  in  'Anecdoto  Osanniano"  ip.  40  W.)  de  diversis 
prooemii  Itiadis  recensionibus  Cratks  disseruit.  Seductus  Hill- 
scberus operura  quoruudam  ad  novenarium  nnmerum  distributorum 
exemplis,  de  quibus  erudite  exposuit,  novenos  libros  et  Iliadem 
complexam  esse  arbitratur  et  Odysseam.  At  qui  superest  unicus 
testis  ita  interpretandus  est,  ut  vim  non  verbis  inferas,  quam  vis 
ipse  fidei  admodum  sit  dubiae.  Iam  vero  Suidas  de  novera  volu- 
minibus  loquitur  duo  illa  carmina  iuneta  continentibus.  Proximum 
igitur  erit,  etsi  non  certum,  alterum  Carmen  habuisse  quinque, 
quattuor  alterum  existimare.  Dici  per  se  nequit,  utrius  fuerit  pentas 


•)  Conspirat  Ludwirhius  'Herl,  phil.  Wochenschrift'  1SH8  p.  1427':  Das* 
jenes  Fragment  des  Krates  (de  quo  mox  dicetur)  einem  seiner  neun  Bücher, 
die  Suidas  als  liopfratOtl  'D.täöoQ  xul  'OAvautlng  bezeichnet,  angehörte, 
darf  WOl  als  selbstverständlich  |?!|  angesehen  'werden. 

"l\W'ach  allem  was  wir  von  des  Krates  von  Malta*  Bemühungen  um 
Homer  wissen,  scheinen  dieselben  im  W  esentlichen  bt  standen  zu  habtn  erstlich 
in  einer  Te.xtesrecension  beider  Epen,  zum  Andren  in  einem  exegetisch-kri- 
tischen Comrnentar ,  der  eine  Rechtfertigung  jener  Textesgestaltung  enthielt 
und  in  neun  Bücher  getheilt  war:  zwei  Arbeiten,  über  welche  Suidas  mit  un- 
genauer Kürze  berichtet:  ovtiru^t  JtöylrwOif  'iXtdSoi  xtd  'Oövaotlas  iv  ßl- 
,-i/Jois  Immo  Suidas  de  editione  verba  facit.  de  corumeutario  non  item.  In- 
csse  vero  potest  commentarii  memoria  iis  quae  sequuntur  verbis  ' xru  ü)la.  Ne 
Schraderus  quidem  'Porpb.'  I  p  105  praeter  iw/dvituit  ullum  Crati  ti.s  de 
Ilomero  exstitisse  librum  credere  videtur. 


Digitized  by  Google 


172 


ARATEA 


probabiliter,  tetras  utrius.  Licebit  vero  fortaase  inferius  in  bac 
re  pedem  proferre  aliquantulum. 

Dixinius  quid  Jwq&ioois  et  quid  liegt  ötog&woewt;  sive  Jiog- 
Vtirtixa  sibi  velit.  Num  'OftqQixa  Cratetis,  quae  bis  citantur, 
idem  fuerint  ac  commentarius  in  Homerum  (quae  est  Luebberti 
sententia  p.  428),  iam  explorandura  est.  Ad  II.  XXI  v.  193 sqq. 
Crates  h  ß'  'OfirjQtxtuv  'Magnura  mare'  ipsum  esse  Oceanum  non- 
nullis  argumentis  copiosius  demonstrasse  scbolio  Geoevensi  ab 
J.  Nicolio  recens  edito  et  a  Wachsmuthio  'Mus.  rhen.'  1891  p.  553 
emendatius  proposito  narratur.  Idem  ad  D.  XV  v.  193  h  ß'  '0/^- 
ql/aüv  de  quattuor  eleraentis  Homero  non  incognitis  disputavit. 
Patet  constantia  quaedam  citandi,  patet  etiam  argunienti  affinitas, 
quod  ad  mundum  Homeri  explanandum  refertur.  Nec  latuit  hoc 
Wacb8mutbium  p.  553:  'Da  es  sich  dort  um  die  vier  Elemente 
handelt,  hier  um  den  Okeanos,  so  darf  man  wol  schliessen,  dass 
Crates  in  dem  zweiten  der  neun  Bücher,  die  er  der  Kritik 
und  Exegese  Horners  widmete,  die  kosmogonischen  Lehren 
Homers  darlegte.  Posteriora  quidem  non  recte  dicta  esse  intel- 
leximus,  prioribus  subscribendum  est  necessario.  Contendimus  igitur 

1.  tria  Cratetis  scripta  Homerica  discernenda  esse  Jiog&iu- 
oiv,  Jhg)  diOQ&ibOBttts  sive  J 'iQQ&untxa ,  fO(.ii]giY.ä:  non 
aliter  atque  Aristarchus  editionem  (vel  editiones),  eommen- 
tarios,  denique  peculiarem  Tieg)  'lliadog  xai  'OÖvooeiag 
librum  confecit; 

2.  'Oimygtxoig  Cratetem  perpetua  argumentatione  cosmo- 
grapbiam  geographiam  philosopbiam  Homeri  tractavisse; 

3.  ampla  Cratetis  apud  Geminum  et  Strabonem  fragmenta 
commentario  Homerico  demenda  sine  dubio  et  'O/^^gixo'n; 
restituenda  esse  ac  nova  etiam  posse  ex  Pseudoberaclito 
Allegoreta,  Pseudoplutarcho  'De  vita  et  poesi  Homeri', 
Porphyrii  'Quaestionibus  Homericis',  denique  e  scholiis 
proferri. 

Diu  haesitavimus,  utrum  consulere  brevitati  praestaret  an  sin- 
gula  percensere  argumentandi  momenta.  Iam  vide  quid  ac  quo 
successu  fecerimu8. 

Edidimus  p.  23 sqq.  e  scholiis  in  Aratum  et  graecis  et  latinis  de 
Iovis  notione  commentariolum  utrobique  truncatum,  verum  materiae 


Digitized  by  Google 


IV.  DE  CRATETE  MALLOTA. 


173 


bonitate  insigne.  Enomerantur  ab  Acbille  ordine  1.  oi  tov  oigavov 
keyovttg  Jia,  2.  oi  dt  Jia  tov  ai&ioa  uaoakaßövtes,  3.  oi  de 
Jia  tov  Y/.tov  vortoavttg,  4.  oi  dt  Jia  tov  aiga  axovOavttg,  5.  oi 
de  Jia  tov  fiv&txöv.  Quibus  peractis  suam  Achilles  (si  est  Achilles) 
sententiam  proponit  p.  27,  21  sqq.:  rtuiv  dt  do/.ti  tgiyiöq  iao  tov 
Agätoi  Ttgoyigtoüai  Quinque  igitur  interpretationis  exeinpla 

congesta  videmus,  com  dod  amplius  tria  Achilles  ipse  commen- 
tatiunculae  exordio  p.  23  pollicitus  sit:  Jia  dt  dt uev  tov  oigavov 
(=  1),  oi  di  tov  i/kiov  (=  3),  di  dl  tov  ftvirtxdv  i£täe$uvto  (=  5). 
Patet  aut  excidisse  duas  in  initio  explicandi  rationes  aut  in  sub- 
sequentibns  totidem  fraude  abundare.  Utrura  verius  sit,  scholiorum 
latinoruiu  adinmento  facile  assequimur:  Et  ijuaeritur,  cuius  lovis 
memmcrit,  utrumne  fabulusi  an  naturalis.  Ergo  duo  in  Uni- 
versum interpretamenta  enarrator  ille  quisquis  fuit  primarius  secia- 
batur,  ita  tarnen  ut  'naturalem'  Iovem  tripliciter  divisum  esse 
diceret  certo  quodam  modo:  Et philvsophi  quidem  plurimi  natu- 
ralis atunt  eum  Juris  meminisse,  ki^A'lll-  autem  lovem  dictum 
caelum,  tnvocatum  vcro  merito  aerem  et  aetherem,  <juod  in  his 
sint  stderal  Subuectit  latinus  e  Gratete  eadem  Homeri  Arati 
Philemonis  comici  de  lovis  vi  caelesti  et  de  lovis  vi  aerea  dicta, 
quae  apud  Achillem  legimus.  Iovem  esse  aetherem,  ut  hodie  res 
est  mutilato  commentarii  textu,  testimoniis  non  declarari  fatendum, 
sed  confidenter  dicimus  exstitisse  olim  ibidem  fere  ea,  quae  p.  24, 
7 — 23  in  Acbille  occurrunt.  Quid  igitur  concordante  cum  Achillis 
initio  interprete  latino  statuemusV  Non  plus  tres  loves  discrevisse 
eum  qui  primus  haec  scripsit,  sed  dissolutum  a  Gratete  lovem 
pbysicum  item  tres  in  notiones,  caelum  aetherem  aerem,  addidisse. 
Narraverat  ita  Achilles  quoque  nec  culpandus,  t>'\  librarius  aliquis, 
accuratus  qui  sibi  videretur,  dissecando  et  traiciendo  quinque  loves 
ex  tribus  effecit  His  expositis  id  tenemus,  etiam  Achillea  omnia 
quae  de  Iove  physico  sunt  reddenda  esse  Mallotae:  p.  23,  5— 24, 
23.  p.  25,  21  —20,  20.  Est  hoc  aliquid,  quoniam  quae  p.  24,  7-23 
ad  aetbeream  lovis  vim  pertinent  iisdem  etyniologiis  eodemque 
Euripidis  ornata  frustulo  in  'Heracliti'  allegoriis  Homericis  rever- 
tnntur  c.  23  p.  49  Mehler.:  diit  d'  av  {olftai)  tovio  Ztig  t.cü- 
viftog  f/toi  to  yrjv  nagtyöutvog  av&gdmots  it  naoa  tt]v  UfittvQOV 
itoiv  OVTütg  djrouaOftivog.  äfti/.tt  dt  v.a)  6  lü'gt.tidr^  tov  t  itg- 
ttrauivov  aiirtga  (ffjOlv  (fr.  941  N.")' 


Digitized  by  Google 


174 


ARATEA 


og(<g  to v  ri/'o»;  xövd'  a.ctigov  ai&iga 
xai  yijv  jtegtZ  e%ov^  hQ<*i$  &  ay-xalatg; 
xovxov  voutte  Z^va.  xovd*  ryov  xteov. 
Inserta  haec  sunt  interpretationi  Iliadis  I  v.  399—404,  quibus  de 
Ute  deomm  agitur,  allegoricae:  h  xovxoig  xoig  axlxotg  a^iog  iaxiv 
"Oftr^og  Ott*  Ix  fitäg  xrjg  fllaxwvog  UavveoSai  nolixclag,  all 
t7rlo  'HgaxUoig  {(paotv)  loxäxag  oxrjlag  xori  xr)v  aßaxov  'Qxeavoi 
öalaoouv.  Ultima  (xai  —  üdlaooav)  uncis  Mehlems  saepsit  prae- 
propere;  neque  enim  manifestum  iudicavit  quid  esset  inig  xrtv 
'Qxeavov  öalaooav  neque  feliciter  excogitatuin  illud  esse  maris 
epithetum,  uec  liquere  quid  HxeavoL  &älaaoa  esset.  Responsa 
in  promptu:  ilxeavou  italaooa  dictum,  ne  fluvius  sed  mare 
Oceanus  existimaretur;  aßaxov ^  quoniam  superari  vix  posset; 
vftkg  xrtv  Öälaooav  extremum  terminum  exaggerando  significat. 
Patescit  artiticium  scriptoris  et  certa  ratio,  dummodo  Oceanum 
pro  mari  Atlantico  haberi  concedas:  quod  ob  columnas  Her- 
culis  concedendum8t.  Haec  vero  ipsa  Cratetis  opinio.  Ergo  e 
Cratetis  mente  vel  oratio  'Heracliti'  formata  adparet.  xaixrtg 
xoivvv  xrfi  datßüag  tv  laxtv  avtiffdgjtiaxov,  lav  Ircidei^ioftiv  fjl- 
lrtyogrtiiivov  xbv  uvitov  r)  yag  agyiyovog  cc7cdvx(ov  xai  jcgeaßi- 
xair<  (fvatg  iv  xovxoig  xoig  ¥;ctot  öeoloyeixai.  xai  xiov  qpvotxciv 
xaxu  xa  oxoiytia  doyfiaxutv  flg  dgyjjyog  "O^uij^ot,*.  txaaxot  xivi  xm 
fitr*  avxbv  i)g  edoSer  ti  gtiv  imvolag  yeyovwg  diöäoxalog.  Galrja 
fUv  yt  xbv  Mllrjoioi9)  —  all'  6  KlaLoiifvtog  \4va$ayÖQag  — 
xoig  KlaZotuviotg  doyitaoiv  Lcofievog  Evgirtldrjg  —  o  yovv  oxo- 
xttvog  'Hgaxlftxog  —  xl  ö"  6  '^xgayavxlvog  'Eprziöoxlrfi  xxl' 


»)  Thaleti  suggessisse  Homerum  placitum  de  aqua  Crates  dixit  atque 
adco  negavit  (Diels  p.  91)  de  Hesiodo  cogitandum  esse  auctore,  qnemadmodum 
Zeno  Citiensis  voliiisset.    Res  memorabilis.  Prob,  in  Vergil.  p.  21  K. :  Hanc 

quidcm  ThaUtu  opinioncm  ab  Hesiodo  putant  manarc,  gut  dixerit:  •  /,  T(K  /itr 
THHÜTiarrc  '//log  yivir'.  avtu^  inttxa*.  A"<w«  Zern  Cttieus  <p.  XI  W.)  sie 
intet prrtattn  ,  aquam  /  «  n  w  adpellatam  «  n  o  r  o  f  '/Jtodci.  Quamquam  f an- 
dern opinioncm  ab  Homer,*  pOSSWttUS  intdtc-ere  etc.  Latet  igitur  Zeno  SChol. 
in  Hes.  vTbeog'  v.  116  p.  220  Fl.:  xai  <l>fnt-xi'6t,s  6h  o  2i>oc  xai  ßatfc  fi 
Mih]otng  t\n/t,v  ton  M/.wr  to  vAt»Q  <f naiv  t'ivai  xo  $qzbv  to  tov  HaioSoi 
('lu/Mporrrj.  et  ib.:  oV  tß  i/äog)  to  t'rfo(>  ;.f'}'Oiö<r  tx  xov  oi  garlov  wfctro? 
dvadah'tfifvoi'.  Statim  inferius  p  221  Zeno  citatur  (p  XI  W.)  in  banc  senten- 
tiam:  Zt]vmv  dl  6  mwixog  t'x  töv  vypov  ftp  i:\ooTdltw  yr]v  y-tyn-r^ai 
iftfiiv,  tq'ixoy  (Vi  *I:\hoT(i  ytyovivfu  xt?..' 


Digitized  by  Google 


IV.  DE  GRATETE  MALLOT A. 


175 


Demonstravit  p.  91—94  Heracleonis  subsidio  Dielesius  vetustiorem 
Pseudoheraclito  illamquam  adscripsimusphilosopborom  esse  Seriem. 
Crates  amabat  placitorum  ex  Homero  efferre  originem  (Wacbs- 
muth.  'Mas.  rhen/  1891  p.  554).  Ergo  qaae  hoc  'Heracliti'  capite 
explicatur  disputandi  materia  —  dictionis  tumorem  eave 'Heraclito' 
adimas  coloribas  rhetoricis  facato  —  Cratetis  esse  veri  iam  nunc 
simillimuro.  Veritatem  ipsam  nt  nancisci  possimns,  longias  exspa- 
tiandnm  est.  Pertinent  enim  huc 'Heraclitea'  nonnnlla  (c.  23  p.  50 
Mehler>  adversus  Peripateticos  effusa,  qoae  eadem  in  Pseudoplu- 
tarchi  'De  Homeri  vita  et  poesi'  libello  c.  104  p.  1141  Wytt.  de 
Aristotele  eodem  prorsus  rerum  narratarum  conexu  leguntur,  omissa 
tarnen  omni,  ille  quam  immiscuit,  irrisione: 

'  Heraclitus'  .  '  Plitarchus/ 

%i  ovv  t6  nipftiov  6  "HXtog;    o/ct»g  de  xat  mqI  'HXiot  yiviü- 


oxet,  oix  adqXov,  oxt  xixXorpo- 
Q^i^ixijv  %%wv  dvvctfiir  7toxe  (.tev 
V7teg  yairtg  rpaivexat,  at&tg  de 
vnh  yrtv  taieioiv  .  .  .  xa)  l:u 
xovrto  6  Zeig  avxbv  Ttagaxa'/.ei 
(Od.  XII  v.  385  -386)- 

HeXt  ,  ijxot  inv  oi-  ue  t'  a&ara- 

toioi  (paetve 
xai   xtvrjToiot   ßgorototv  e/ri 

LftÖt'tgOV  UQOVQCtV. 

iüv  dr<Xoi,  (In  ou  tti  q  lariv  o 
HXiog,  aXX'  heget  itg  xgeiaaiov 
oioia'  öreeg  xai  l^gtotox4Xrig 
vniXaßev,  ei'ye  %o  itev  nvg  eaxtv 
avtotpegeg  xat  uipvxov  xai  eröta- 
Xetiixov  xai  rptiagrov,  o  Se'HXiog 
xvxXoqogi^  txog  xat  etuptxng  xat 
aidtog  xai  arpÜagxog  ('Meteor/ 
p.  339a  11  sqq.  Zeller  II  2 3 
p.  434). 

Prompsisse  utrumque  ex  eodem  allegoriarum  Homericarum  corpus- 
colo,  quod  autea  exscripserunt,  manifestum.  Quid  vero?  Cratetis 
esse  illud  nonne  impedit  quod  non  plus  quattuor  elementa  Homero 
idem  ille  reliquit?  Reliquit,  Wachsmuthii  cuidam  si  fidis  supple- 


'iva  zi  xat  /cegi7taxrjZtxoig  (piXo- 
aotpoig  xagioqzai,  "O/uygog  hte- 
xa'/Jaaxo  xai  tovzov'  aSioioi 
yag  erigav  zov  icvgog  elrai  zav- 
rtjV  ttjv  tpvoiv,  ijv  xvxXo(pogrt- 
ztxrjv  ovouäZovoi,  nkiuttov  ßlvat 
zoxrxo  oxoi%eiov  6/ttoXoyovvxeg'  6 
itev  yag  al&^g  dia  tnv  xovfpo- 
zryta  ngbg  zovg  avwxaxto  xwgei 
xö:covg,  rjXiog  Sk  xat  oeXrjvt]  xat 
ziov  oftodgöuwv  avzoig  exaator 
aoxgiov  irjv  Iv  xvxXoi  (pogetr 
öivoviteva  dtazeXei.  zijg  nvgiö- 
dovg  ovalag  aXXr.v  xiva  övvaiuv 
exona. 


176 


AHATEA 


mento,  qaattuor:  sin  minus,  n»  quinarium  quidem  numerum  ab 
Homero  alienum  opinatus  est  Rem  cxplicabimus  accuratius.  Ad 
Iliadis  XV  v.  ISO  sqq.  igiytta  dt  ;iarta  öedaoxai,  ixctoiog  6' 
tftuoot  Ziftijs'  ffioi  iyiüv  %Xa%0¥  ;cokit]v  a'Äa  vaitutv  aiü  tcaiUM- 
(iivtitv,  'Aiör.g  6'  ekayt  Zotpov  rjtgoevia,  Zeig  d'  i*.a%  ovgaiot 
tigvv  tv  alltigi  xcri  vt(fthtaiv'  yaia  d'  tri  iriiy  ictviwv  xai 
fitaxQ6g"Oivftrtog  Venetus  A  hanc  proposuit  Cratetis  e  Stesimbroto 
solutionem:  /ctjg  dt  ffrai  «yctia  d'  tu  irr/}  —  xai  uaxgog  "Öhu- 
;cog*;  Ii  TAT  Hl  tv  dti  rtgot 'O^gi-xur  xai  li^aifißgoiog  cjrarra 
ovnug  dtdctotm».  Testium  verba  ut  intellegi  saltem  possent,  aute 
nävxa  inseruit  (ott  xata  aroiytla)  e  scholio  T  (II  p.  117,  22—24) 
Wachsmuthius  p.  26 s  14 sq.  et  adfirmando  rem  transigere  quam 
argumentationis  gravitate  profligare  maluit").  Quid  enim?  Nulla 
opus  est  medela,  dum  modo  litterulas  in  A  traditas  aliter  ac  rectias 
distinguas.  Stesimbrotus  Smyrnaeum  natione  dixit  Homerum  (Vit.  V 
p.  Hl  West.  —  fr.  IS  FHG  II  p.  58):  quid?  si  psilosin  aeolicam 
adhibendo  «/rarr'  a  deöctorat»  scribi  iussit  8tesimbrotus  plaudente, 
illum  qui  seetabatur,  Cratete  Mallota?10)  Cuius  sententiae  auge- 
tur  scholio  T  probabilitas  adeo,  ut  certam  et  indubitatam  prae- 
dicemus,  ad  II.  XV  v.  ISO:  nvig  *itwn  a  didaorui»'  tt'aoe  dt  %6 
r.  tag  lv  t(-t  «i/iioxwv  tartv  t/.aan  ^  (Od.  VI  v.  265).  Erg»  totam  ita 
redintegramus  adnotatiunculam  e  Cratete  petitam:  Kl'ATHl  it 
dtii  fg(n'()iii:gt/.viv  y.ai  Ii  i,oiuiigoiog  «.tYrir  a»  (onwc)  «dtdaoiai*. 
Intercalatum  ol'itog.  ut  scripturae  novitas  more  solito  efferretor. 
Negavit  igitur  Crates,  orania  elementa  inter  tres  Saturoi  filios 
distributa  esse:  quot  Homero  probata  fuisse  ipse  censeret,  ista 
notula  ille  non  prodidit.  Liberum  hac  de  re  nobis  iudicium.  Erape- 
doclem  fuit  qui  quattuor  ex  Homero  sumpsisse  elementa  diceret, 
alios  uuum  iudidem,  etc.:  idem  quin  Peripateticorum  pentadem  ab 
Homero  acceptam  potuit  dicere?  Dixerit  percommode.  Ergo  Aristo- 
teles (sive  Peripatetieij  philosophorum  seriei  ' Heracliteae'  modo 
adscriptae  acceusendus  est. 

Quae  si  nondum  sufficere  momenta  existimaveris ,  proxima 
perpendas  quantum  valitura  sint.    Scmel  enim  'Heraclitus'  per 

•j  Fisus  est  Waclisrnuthic»  Schräder«  'Porphyr.'  I  p.  204.  Cf.  ib.  p.  405*. 

I0)  In  vitam  Homcri  V  Strsimliroti  de  patria  pootae  testimoniuni  per 
Ckatetkm,  qui  et  ipso  de  tempore  citatur  ibidem,  pervenisse  ceusendum  est. 
Item  alia. 


Digitized  by  Google 


IV.  DE  CKATETE  MALLOTA. 


177 


allegoriarum  syllogam  Cratetem  adpellavit  c.  27  p.  56 sq.:  y.ai 
Tatra  /ifv  jttqi  'Htpaiomv  (de  re  Lemnia  primo  Iliadis  libro  narrata) 

fptkoaotpijtiov.  iw  yaQ  utt  tov  naQOvtog  ojg  teQOTetav  rtva  ttjv 
KPATHT02  (pikooocpiav,  ort  Zevg  ava^itQrjatv  tov  itavxbg  l<J7Cov- 
daxtug  yevio&ut  dvo  nvQOoig  iaoÖQOttovatv,  'H(paiott>)  te  xal  'HkLip, 
öietexftfjQato  tov  xoopov  ta  ötaat^tata,  tbv  avoj&ev  ano 
tov  jirjkov  xakovftivov  $iipag"),  tov  d*  an  avatokrjg  tig  övatv 
axpitg  (figto&at.  öta  tolt'  aftqwrtQOi  xal  ovvexQÖvtoav'  äfta 
yaQ  'He)M>>  xatadvvti  xärtJttoev  "Hxpaiaxog  iv  AftfUHp'  tovto  toivvv, 
ehe  xoOfitxr]  tig  avatt€TQitotg,  ul>*  (b'  ti  ftäkkov  akr<Mg)  lonv 
akÄryogr/.rj  tov  /.ad"'  ijftog  nvQog  av&Qwnoig  uaQÜöoatg,  ovölv 
aoeßig  tcbqi  'HxpalOTOv  uoq'  'O/fi^tyJ  ktktxtut**).  Vides  quomodo 
cum  Cratete  egerit  'Heraclitus':  etiamsi  mirificuni  viri  ioterpreta- 
nientum  improbet  atquo  derideat  adeo,  nihilominns  non  propulsat 
sed  dubitanter  cobibet  iudicium.  Multum  Crates  apud  1 1 1  ihm  auctori- 
täte  valuisse  censendus.  Proinde  exspectamus  firmiter,  alibi  etiain 
plnnens  Heraclitum  Cratetis  allegorias  Hoinericas  expilasse. 

Ipsum  illud  quod  modo  absolvimus  Caput  interno  vinculo  cum 
praecedenti  conligatur.  dvo  /cvQooig  laoÖQo^iovvtag  Vulcauum  et 
Solem  Crates  esse  voluit  c.  27,  idem  hoc  per  disputationem  c.  26 
sparsum  esse  ultro  iutellegitur.  Claudicat  Vulcanus  Homericus 
(II.  I  v.  592 sqq. J;  xal  tovtoig  d'  v/coxQv/creiai  tig  'Oftfotp  (ptku- 
oo(pog  vovg'  ov  yaQ  ckda/ttaat  ;coii<rty.oig  toig  axotovia^  viQTtutv 
avttxa  xiokov  r)utv  jiaQadidioxtv  "llfpatotov,  tov  t$"HQag  xal  Jtog 
fiv&ovftGvov  calda  —  tovto  yaQ  artQerrkg  bvtujg  ioioQiiv  ,cioi 
&£ov  —  akk',  licet  r)  tov  nvQog  oioia  öt;ckfj,  xal  tb  fthv  aii>iQiov 
(tog  'ivayyog  tiQrjy.aittv  c.  23)  Lei  tr]g  avioidtv)  tov  navtog  auoQag 
ovdlv  ioiCQovv  i'x(l  KQog  Tik(t6ti]ta,  tov  dl  ;ioq'  ijtiv  nvQog  i) 
vkrj  /CQÖayetog  oiüa  (p&aQTr)  xal  öta  ti]g  vjcoTQtyoiuijg  jraQ* 
t'Aaaxa  CiuniQovftivr},  öta  tovto  tr)v  iuv  Ovvt%wg  6^vtatrtv  (pkoya 
'rA'Mov  tt  xal  Jla  icQooayoQtvtt ,  to  ö'  i;cl  yr]g  ,ii  q  "ihpatQTov, 


")  Quintus  Smyrnaeus  sese  Crateti  addixit  XIII  v.  IS:*:  fälov  h  daxe- 
(joevxu  &i-Ttj(Hov  avx&Jugatv. 

,!)  Crateti  istam  allegoriam  compooenti  obversabatur  tabula  de  aquilarum 
pari  ad  metiendum  mundi  spatium  emisso  delphica.  Ad  Piudari  'Pyth.'  IV 
v.  6  yQVOhtoV  dibq  alqxüiv  TKxytdQoq  (Pytbia)  scholiasta  notavit:  ).6yog  Tig  zoi- 
ovtog  new/rf,  ort  6  Zfi\*  ro  iKoalxaxov  xf^  oixoi^hvr^  xuxa(.itXfjt]aaa',Ha 
ßovj.Tjdtis  1001$  xaxa  to  xuyog  dtxovg  ix  övaea/s;  xal  uvuxoki^  difijxev  xx/..' 
Phik-log.  Untersnchuiigen  XII.  12 


Digitized  by  Google 


178 


ARATEA 


§tol(tW£  afttOfiSVOV  te  xai  Ofievvvftsvov'  b'&tv  elxoriog  xcrror  ovy- 
ygioiv  kyeivov  tov  okoxAygov  tovto  vtvofAtorai  xiokov  elvat  to  nvg.li) 
Idem  vero  etiam  per 'Deorum  proelium'  c.  57  sqq.  p.  117  Mehl, 
dissipaturn  est:  Vnlcanum  ignera  mortalem,  Solera  esse  ApolÜDem. 
Quae  ita  inter  se  cohaerent,  ut  eripi  Crateti  nullo  pacto  inde 
qoicqnam  possit. 

Ad  aliud  transimus.  Cratetem  Heraclitus'  de  mundi  meo- 
sura  hariolantem  redarguit  cavillando,  nec  vero  ipse  a  persimili 
ineptiarum  genere  cavit  aliunde  accepto  c.  36  p.  73 sq.: 


Heraclitus. 

aetgdv  6'  drrr.gTtjOtv  and  tov  ai&fgog 
(II.  VIII  V.  19—27)  ln\  rravra  ygvarjv. 
oi  yag  detvot  tiov  tpiXooorpiov  negi 
raiza")  dvdptuaia  nvgdg  elvat  Tag  tiov 
uarigojv  uegtödovg  voitt'ZovoiV  to  Ök 
Offctigixov  f;ttiv  tov  xdottov  oyr.tta  dt* 
evog  ifttTgrjOf  axlynv  «toooov  tvegfr1 
'4ldcut,  daov  ovgavog  iar'  du  6  yalqg» 
(ib.  v.  16).  ^uaatrari]  yag  asidvTinv  tortct 
rtg  ot  oa  y.a)  divatttv  xtvrgov  l;cfyovoa 
y.a&fdgvTat  ßtßaiiog  n  yrj  /rdaa.  xtntXvi 
d'  v;rfg  avrijv  0  ovgavog  d/cavOTOtg  7iFgt- 
(fogatg  et/.oi \ittrog  au  avaroXijg  eig 
dvatv  rov  au  dgdftov  lAavvet,  ovyy.a&- 
itoerai  d*  ?;  Tutv  drckaviüv  orpalga. 
/töoat  yt  fti]v  a\  and  tot  utgttyovTog 
avio  yat  XOTto  KVtdov  ffogovftfvat  ;rgog 
to  y.htgov  tvitfiat  y.av  dvayioydg  etatv 
dU.r;latg  Xaat.  dtd  tovto  yewufTgty.i' 
&tvjgl((  to  atfatgiwv  oyjjua  diutlrg^oev 
timuv  «löooov  tveg&  !rfidtv.h  daov  ov- 
gavog Igt    d/ro  yaiqs». 


8CHOL.  VEN.  A 

in  II.  VIII  v.  16. 


dtd  dl  tovtiüv  Offat- 
gostdf.  tov  y.öoftov  awt- 


OTfjOl 


xtvTgov  Koyov  i/rtyovoav 
tiaayayiov  ttv  yr)v 


y.at  Tag  an  aiTi>g  «t- 
;ia°/.).o/ii£vag  ev&elac  eic 
exdrfga  ra  nfgaTa  EfföJ 
Xfytuv  tlvat"). 


")  Exscripsit'Heraclitum '  schol.  Yen.  B*  ad  II.  I  v.  591  (III  p.  SOsq.  Dind,). 

M)  Cf.  C.  7  p.  12  M.  AxoXXo6»(Hp  Tifgl  näoav  taroglav  dvöpl  öetvy. 

»|  Verba  dt«  zovxatv  —  i'aag  elvat  in  scholia  Hesiodea  p.  274  FL  (ad 
'Theo«.'  v.  7211  transierunt  loisi  quod  iovto  male  et  scribitur  et  editur» 
cum  schol.  Townleyano  infra  exscripto.    Nec  haec  nec  alia  pariter 


Digitized  by  Google 


IV.  DE  CRATETE  MALLOTA.  179 

Auctorem  Heraclito  et  scholiastae  commonem  Aristarchus  ref'u- 
tavit  schol.  T  ad  1.  c:  tag  (ta)  ovgavta  zgta  diaorijtata  Jjjrei, 
atga  [**XQl  vt(fE/Uov,  slra  ai&iga  fttygt  tiuv  (patvoftevwy  y.ai  rttg 
Jtdg  agyrjg,  ovtio  xai  ano  yijg  eig  'l4tdov,  mto  di  "4töov  elg  Tag- 
ragov.  dfjÄov  di,  ort  OV  aq^atgoetd^g  r)  yrj  xata  rovrov  toy  köyov, 
a).).'  tni/tedog  (Lehrs  p.  174).  Ambigi  ne  vix  quidem  potest,  quin 
Cratetis  commentum  adepti  simus:  globosam  ille  terram  ab  Horaero 
creditam  esse  mordicus  defendit  (cf.  ex.  gr.  p.  42  Wachsm.) 

Ad  insignem 'Heracliti'  eclogam  c.  43— 51  pergimus.  Achillis 
clipeo  libro  XVIII  Iliadig  descripto  mundi  effigiem  exprimere 
poetam  voluisse  demonstraturus  ab  dementia  incipit:  vvv  di  tu 
rhraga  aroiytia  xigvarai'  /.at  ygioov  fth  (ovouaae  rrtv  (ti&fguodi] 
<fiotv,  agyvgov  de  tov  aiti]  rt~  ygotü  ovvoftotovtitvov  aigct'  ya/Mog 
di-  y.ai  y.aaaingog  i'dwg  t€  y.ai  rcgnaayogiifrai  dta  ti)v  iv  au- 
(f  oxigoig  Jagi  Ti^a.  Furatum  illa  esse  <Heraclitum>  adsumpto  Probo 
aperitur  comm.  in  Verg.  'Georg/  I  v.  244  p.  42 sq.  Keil.:  St tarnt n 
velimus  omnem  diltgenttam  tu  examinandts  Homert  earminibus 
adhibere ,  fortassis  ibi  quoque  descriptivnts  huius  ordinem 
possimus  invenire.  Clipeus  ent'm  Achillis  quinquc  orbibus  in- 
textus  fuit,  quorum  sie  meminit  (II.  XX  v.  269— 272): 

at  o    au    en  rgttg 
i.oav,  l;tei  ;rfvre  jcriyag  rtAaae  Ki  kkortodlwr, 
rag  dto  yak/.iiag,  dio  d    ivdo&t  y.aoomgoto, 
rr)v  di  uiav  ygiahjv'  rij  g    toytro  yäh/.fov  tyyog. 
Nam  examinemus  colorem  metallorum  et  cuuditiouem  zotiarum, 
et  puterimus  recte  comparare,  ut  cassiterinas  (id  est  plumbi albtj 
zonas  dtxerit  septentrionalem  et  austrat  cm  f  ut  sei  licet  frigtdas 

repagnantia  distinguere  editori  novissimo  placuit.  Homero  explicando  (II.  VIII 
v.  13»  adscriptum  etiam  scboUum  fait  ad  Hesiodi  lTheog.'  v.  im  Täoxnod  r' 
ittg6tvxa]  xa  ön}xovxa  utyyt  xü>v  laytixiov  xyg  yijg.  *t}f(>6evTa»  di  oxoxtivd 
.  .  .  dnb  xov  xaodxxtaüai ,  imidi)  (uiq  yaoiv)  fwg  wih  tbtt  xa  ö'  axoiyua. 
iv  Ttgwxy  yuQ  (seil,  in  Scuto  v.  255,  quod  conlectionis  cuiusdam  Hesiodeae  apud 
Tzetzam  p.  17  Gaisf.  indicatae  primum  lasciculum  effecitl  Tdoxana  xa  vnoyn« 
f*fprj  Äf'/f«,  ro  friyrjld,  uno  xov  XQÖ/noy  turcouTv.  Qiincum  componas  Stephanum 
s.  v.  TdgraQog]  KPATH2  xbv  vnb  xotg  rro'A*>i-  dt  Qu  vtttyiv  xt  xtt)  t;iygov  xiva 
xal  d<polxtoxov,  'OfiTjQog  <Sh  xonov  f-ivat  ovvfyovxu  xov.;  nfQi  Kqovov  .  .  .  ).tyt- 
xnt  6h  Uai  codd.)  nrcpa  xb  xctQuaaftv  x((flxa^iL,fiv  tb  xaf/äoofoiMi.  Adscrip- 
simus  Stephanum.  quia  ultima  de  veriloquio  atque  scholium  Hesiodeum  praeter- 
misit  Wachsmuthius  p.  41. 

12* 


Digitized  by  Google 


180  ARATEA 

et  cana  nive  oppletas ,  aereas  autem,  quae  refulgent,  habentes 
temperaturam  candorts  et  rutili  coloris  dixerit  aestivalem  et 
hiemalem,  auream  autem  sine  dubio  igneam.  Nam  est  sie  dic- 
tum *ferit  aurea  sidera  clamor*  (Aen.1  II  #.488)  et  a  Pin- 
daro  (Olymp.  I  v.  \)  <6  de  xQl,obg  ai&6  fuevov  tvvq»,  et  Vul- 
canus  ut  ignis  deus  virium  suarum  beneficium  in  Uta  zona 
iuvolverit,  ut  aurum  elipeo  superponeret.  Quid  plura?  Ratio 
illa,  etsi  fortasse  non  inventa,  at  omnium  certe  maxime  a  Gratete 
adhibita  Crateteae  fabricae  documento  est.  Agamemnonis  scutum 
et  ipsuni  niundi  Grates  simulacrum  dixit  et  versibus  II.  XI  32 sq. 
«öv  <$'  i"/.tr'  ttftq>lß$6tr]V  /ro'/.vöalÖakov  aOJiiÖa  Sovqiv  xcrÄfjv,  i]f 
uiqi  idv  xvxlot  dexa  %dht€Oi  rjoav»  quinque  cingulos  aQxuxdr 
Öeoivov  TQOTtixov  ior^uQivov  xtiueQivov  tqo7cix6v  avTaQXTixov  et 
xnXovQovg  yakaUav  '^tiöiay.6v  oQiZnvia  significatos  esse  contendit 
(Enstath.  p.  828,  39;  Wacbsmuth.  p.  42).  Talia  qui  admisit,  enm 
de  prorsus  eiusdem  modi  interpretamento  illo  Homerico,  a  quo 
profecti  sumus,  interrogari  oportet.    Sed  scrutemur  cetera'6). 

Uqmi,  d'  a;cd  tovziov  twv  otoixtUov  —  pergit  c.  43  p.  92 
'Heraclitus  —  aouig  vir  avtov  /«/.xfttTcrt  arpaigoeideg  ixovaa  ™ 
o/i]ua.  i  fp'  oi  tov  xöauov  vulv  turpaviog  iorjfitflfW  ov  ovx  aizo  tt); 
orlo/rotiag  fiövov,  aXka  xai  di  akXutv  texpir)gl(av  vrplotarai  xt- 
xXoeiöi.  avvtöutng  ö'  h  jraotxtiäati  rag  vireo  tovtiov  (fii.ov6xvovvtei 
a/roöeiBeig  dijAujooutr.  Ac  prinium  quidem  Solis  et  noctis  epithetis 
Homericis  utitur  ad  perversa  veriloquia  revocatis,  deinde  motibns 
ventorum  (c.  44—17).    Solaria  mittamus:  quae  de  nocte  'veloci 

16 1  Quae  cum  ita  sint,  quaerimus  an  Cratetts  Bit,  quod  Sextus  Empiricus 
Wdv.  matb.'  IX  p.  399  Bekk.  servavit:  xal  roig  Tvv6agl6ag  6t  tpaai  rr,v  r»r 
AiOfi/.ovQuiV  dnenv  intMhlv  na/.tr  vofii^ofuvxav  tivat  &fäiv  xa  yap  6vo  m*r 

(7<fa(Q((X,  TO  T£  V7Xt(i  Xal    TO  VTIO    }'t~jV ,   JlOÖXOVQOVQ    Ol    (JOtfOl    TWY  XOXt 

av&pwnujv  D.tyov.  610  xal  6  nott/xr^  xovxo  uivaxofifvog  tfi^otv  in'  arr<»> 
(Od.  XI  v.  303-304) 

a/J.oxe  (asv  Zujovo'  hrrtTjftepoi,  a'O.oxt  6'  avrt 

xtüi'äotv,  rtfttjv  6t  ?.t?.dyxaoiv  loa  iteotoiv. 
nikovg  x'  irxinütaaiv  cniolq,  xal  £xl  xoixoig  dottpaq,  alviooofitvot  xttv  x&v 
i]UiO(faii)itoV  xuxaoxtvrjv  dififoß  &i}  oixioq  VTioSpa/^ovcfg  xitv  rtüv  !>f(üv  xtfti,* 
txQaxtjoüv  Txwg  Ti,g  nooittoeuiq  xr).  '  Aliter  scholia  in  Odysseam  (=  Pseudo- 
eratoBth.  lCatast '  p.  b*>  ab  editore  omissutn)  II  p.  502  Dind.  1  kttotjuepot)  . .  xoixo 
dt  (frjaiv,  intl  ovxoi  (avxoi  Codices)  tioiv  oi  JidvftO*  xal  yivo'fjtfvoi  tvro  yyr 
Soxoioi  xt&vävat.  dvax&XXovxtq  de  60x01  at  Zt'r  xr)..'  —  Suidas  s.  v.  cVr^'o 
Homeri  intuytXatv  refert  ad  Capellae  sidus,  cf.  Schraden  lPorph.'  1  p.  404. 


Digitized  by  Google 


IV.  DE  C RATETE  MALLOTA. 


181 


profert,  eadem  in  scboliis  in  Iliadem  Parisinis  addito  Cratetis 
nomine  leguntur.  Mirandum  esset,  quod  res  non  manifesta  tantum 
sed  et  ad  'Heraclitum'  et  ad  Cratetem  gravissima  ignorari  videtur, 
nisi  a  Wachsniuthio  fragmentum  Parisinnm  contractnm  nimis  esset 
et  obscnratum.    Integrum  frustulum  cum 'Heraclito'  componimus: 

Schol.  Par.  IL  X 
v.394  fCramerlll  p.  13). 

KPATH2  y.ui 


Heraclitus  c.  15. 


Vor) 


WZ 


oix  a/J.o 


Tl    Ol  II  Uli  Ii 

I  • 


o  Öi  ye 


rr/.rv  ro  oipatgoeiölg  oXov  xov  icot.ov 
ox^ita'  xov  yag  avxov  ykltti  dgöftov  i) 
ri£  avvet,  xa/  /rät:  y.axa'Ui(p$tig  vn 
fy.civov  xönog  vno  xavxi.g  ivitig  h.ut- 
J.ctlvtrai.  actff  iög  yoiv  kxigoj&i  hol  xolxo 
lirviiov  q-tjüh  (II.  VII  v.  485 sq. j' 
iv  6'  hna    Qxecnnf*  Xap cgov  (päog 

rj€?.toio 

%lxov   vi/.Ta  fiilatvav  krel  ^eidwQOv 

ugoigav. 

vjOjCiq  yag  antiQtrjiiv^v  iavrov  xt]v 
rvxra  xatomv  ktpihatm  üvpngovovoav 
(avyxvjgovaav  vel  ovyxgovov  ovaav  testes: 
corr.  Schowi  xolg  t]tioi  xäxtoiv.  eUorug 
oiv  avxi]vr'Öurlgog  e)'git/.e  •&oqv. 
dvraxai  ye  ur)v  nt&avutngov  xig  hti- 
yetgiöv  *  Üorjv  ovouitZtiv  tuxalr{;cxixwg, 
ov  ttjv  xara  xivr.otv  oBelav ,  al?.a  r^v 
y.axtt  ayr]f.ia'  xai  yag  ixtgin&i  :tov  (Od. 
XV  v.  299)  (prtah  tv&Bv  6'  av  vrjooioiv 
irci7tgoirt/.€  &oftOiv»,  ol  tu  ra/og  TUtV 
iggiLtüutviov  vijowv  TjXt&lußQ  dnXfüOai 
ioTCOidcrxiüg ,  a'/Mt  xo  ayrua  yigog  0§v 


arroÄrjyovüav 


y.og 


OLV 


ci7i<ntLovv   yoauurv.  tt- 


&01}V  vv'/.xa  Xiytod-ai  xtv 
ht*  o%h  xO.og  xftg  loxctirjg  av.iüg  a;coxeg- 
[laxi^ovoav.  (fvOiY.iog  dk  dia  xovxov  tov 
loyov  a7rod€lxrvaiv ,  öxt  0(faigoeiörig 
taxiv  o  xo'a/ioc.  xgtxj]  yag  ol  /ia(htuaxr/.oi 
(velat  cf.  Cleomedes  p.  216  Ziegler)  r« 


iv  xi)  xoiavxfj  (piXoaofpi^e 
%6  c&oi)'  Li)  xaxtiag 
xl&^ot,  /Jyiov  v  g  t]  vi$ 
a/.tu  xig  yi]g  olau  lao- 
xaxaig  yjvurcti  xo,  fjtiio 
dtiuxoio«  olov  y.ai  öuo- 
y.outvt;. 


Schol.  Od.  XV  v.  299. 

Üoi]air]  fuxah];cxty.6v 
ix  roc  y.axct  xlvrjOiv 
6§4og  itt\  xo  xaxu  oztjfta 
HV. 

SCHOL.  I'AH. 
X]  fia/.toxa  (fi/.ooorpitjg 
xi)v   y.(ovotidft    y.al  tig 
Üoiv  itxoi  (ig  oSi  h]- 
yovoav. 


182  ARATEA 
oxrjiata  züv  oxtwv  cpuaiv  caconuzzeiv. 

Lcetödv  V.azzov  /)  zo  xazakäfA/cov  cp<og  enel  ydq  (<paolv)  6  (fvt- 
lov  xazalaitnouivov  zonov ,  %r\v  oxtav  vl^wv  zjXiog  au liüy  iozt 
auftßetit{x€  xcdaüottdtug  l/zi  zrjv  vozäzijV  zijg  (pwzito^ivr]g  yrt$. 
ir.Xctzvvio&ai  ,iaOiv  ctico  Xt7izr]g  dvioza-  xwvosiditg  yiverai  ft  ai- 
tt€vrtv  rt]g  xazu  xoQnpt]v  aoyjg.  ozav  zo&ev  oxid,  o  kaziv  Tt 
de  utiLov  fl  zo  xazaXaiutov  (füg  zov  vv$'  xa&öXov  yao,  (i 
xazctXa^uioiiivov  zonov ,  xwvoetöfj  avft-  to  tpuztLov  ufuov  toi 
ßißr.xt  ti(v  o/.iuv  «/ro  rXaziiag  rijg  (pwzitotävov,  xwvoadi^ 
dgxrjg  tig  Xe;cz6v  ditoozevovottai  ;ctoag.  drcozeXelzai  axta,  u>o- 
l.taödv  ye  //r}>'  laov  ;t  toi  xazaXau-  /i  £Q,  edv  dva;caXiv,  xai.a- 
TtOftiviß  zu  xaia/.auscov,  xvXivdgov  dhtlJV  &otiöz<g,  lav  dt  a{iqu> 
it  axict  ;tgug  i'oov  tv  zaig  txaxfgu&tv  lytei  loa,  xvXtvdgoetö^g. 
ygauitaig.  ßov/.ofitvog  ovv  "OfitlQOS  zov  rjXlOV  aXXr>yogixwg  itfiZora 
rtjg  yttg  y.azd  rrjv  toiv  .rXitoziov  (f tXoo~6ipv)v  tvvoiav  atcodtitui 
fvXoytog  *&orv»  zi:v  vixza  cpoot.yogevoev  eig  o$v  ro  :rgog  zw 
tioari  o/^uet  Xrjyovoav,  dz  (oiftai)  pirjt  xvXivdgosidiog  ^rjf 
xaXaüottdiog  zfg  axidg  izItzxbiv  övvauivrjg ,  dXXd  zov  Xiy6f.uvt» 
yjnov  d/coztXovot  g.  o  di)  ,iguiZogr,Oftrtgog  ix.  uiag  XfZenjg  i.rciot- 
Sditfrog  zag  ttvglag  zviv  (ptXoooff  viv  dftiXXag  v:roz(Zfii'X€v.  Hactenns 
ille.  Hinc  adparet  liqaido,  eoinpilatuni  cum  alio  allegoriarom 
scriptore  stoico'7)  (vel  pluribus  etiam)  Cratetem  praesto  fuisse 
et  scholiastae  Parisino  et  'Heraclito'.  Quatenus  iudicare  est,  de 
suo  hic  nihil  omnino  adiecit,  ut,  quod  male  de  allegoretae  indole 
existiraaverunt  Dielesiua  et  Muenzelius  ('De  Apoll.  ?ztgt  &aar 
p.  b'sqq.).  novo  argumento  stabilitum  sit. 

Alterum  globosae  telluris  iorinae  quod  produxit  indicium 
'Heraclitus'  ad  contrariorum  ventorum  motum  pertinet.  Consen- 
taneum  est  ne  hoc  quidem  esse  ab  'Heraclito'  inventum  et  cod- 
firmatur,  ut  obloqui  nequeas,  a  Porphyrio  (ad  II.  XIV  v.  200  I  p.  19«» 
Schraden,  ubi  vel  ipsa  Ephesii  Heracliti  verba,  quae  circuniscrip- 
8isse  falsarius  satis  habuit  (c.  1^  p.  101  Mehler),  integra  ita  proferan- 
tur:  zairi  fikv  ovv  a&göft  ii/tu'pta  zov  G(paigotidr}  zov  y.öouo) 
fivai   ;iay'  'Ott^got1*).    zo  d'  IvuQyiazatOV  iozt   ovftt$o'/.ov  rt  ir* 

*7)  Ct.  c.  7  j>  12,  ubi  idem  asa  venit.  De  Apollodoro  'Heracliti*  auetore 

et".  Mucnzelii  libt'llura  p.  1  *<\<\. 

*•)  Gerte  omisit  baud  paaca.  Velut  Torphyrius  I  p.  152  ad  II.  X  2(2—3 

unr ou  dt       nQoßtßrixf ,  nnov'r/t^n'  i)l  rxh'otv  rr£  reüv  övo  fiotoctatv]  ..  ro 


Digitized  by  Google 


IV.  DE  CRATETE  MALLOTA. 


183 


yAxüHutS  do/ciöog  xaxaoxtvr).  xvx/.oxegeg  ydg  ztii  axrjfiaxi  *£%dA- 
xevxev  onkov  'H<paiazog  iZonig  eixöva  zr]g  XOOfiürijg  7ttgiööov  . . . 
rvv  6*  "Ofirjgog  idiq  ztvl  qukoootpiu  dr^uovgywv  zov  xooliov  evfrig 
za  iiiyiaza  rijg  ugovolag  egya  iiezd  zr)v  dÖuvxgivi-xov  xal  xi%u- 
ftivrjv  v'kt{v  Ix^xeioev  (II.  XVIII  v.  483 8q.)' 

iv  uhv  yaiav  kxev^\  iv  ö'  ovgav6vf  iv  de  &akaooav 
rjiltöv  z'  axduavza  aelr}vrtv  xe  7th)&ovoav. 
7}  zrjg  xooiuxrjg  yevioeutg  tiuagiiivr]  /xgiuzov  öetishwvyov  ixgozi^oe 
zr)v  yt}V  elza  inl  xavzrh  xa&dueQ  zivd  Öttav  oziyrp,  zov  ovgavov 
Lcu)QO(pwoe,  xal  xaxct  zwv  dva7ttHzauiviov  aixrjg  xöX/iwv  d&göav 
zrjv  Üakazxav ,  ei&vg  t)tini  xal  Otkrjvr]  za  Öiaxgt&evza 
ztov  ozoix^iiuv  ixitb  zov  rtaXai  x^ovS  i<piozioev  (ib.  v.  4S5)* 
iv  di  za  i  tigea  7Xavxaf  xa  z'  ovgavbg  iaztipdvwxai. 
dt1  ov  iidkiaxa  otpaigoeiörj  icagaöidioxev  i^iiv  tov  xöoiiov.  wo/ceg 
yaQ  6  azerpavog  xvxkoxegr)g  xrjg  x€(pakrjg  xöauog  ioxiv,  ovxw  za 
öteCioxoza  TTjv  ovgäviov  dipiöa  xaza  orpaigoetdovg  €7xr{gfieva  oyr- 
fi  erzog  elxoziog  ovgavov  azifpavog  ojvöuaoxai.  Scriptum  versus 
485  defeuditur  et  Zenodoto  et  Aristareho  adversa:  Zrtv6doTog 
«ovgavov  iox^gixzai»,  !Agioxagxog  *  ovgavov  iozecpävujxev»  Venetus 
A,  cui  fidem  perperam  Wolfius  fProl.3  *  p.  146)  et  Lud  wich  ins  CAri- 
starcbs  homerische  Textkritik'  I  p.  434)  abrogarunt.  Deducti  in 
castra  crisi  Aristarcheae  hostilia  iam  intueamur,  si  placet,  quid 
de  Oceaoo  auctor  censeat  'Heracliti.'  Mare  dicit  ille  (non  fluvium, 
ut  Aristarchus:  Lehre'  p.  174)  sinus  quosdam  emittens:  Cleantheum 
hoc19j,  verum  etiam  Crateteum  Macrobio  teste  (comm.  in  'Somn. 
Scip.'  II  9,  lsqqO  ^j  novo  codicis  Geneveusis  insuper  scholio  firma- 

d't  *ngoßißrixt>  örjXot  "7t(jox8y<o(ttjxtv  (ig  Avaiv'  ,  .  tl  64  ImtyfXtl,  ntüc  ovx 
wv6fJ.aoe  t«  doToa,  i'otw  ort  riß  inttyontvut  (nl  i'yyov  ov/  ityuo±tv  ddo/.t- 
a/tiv  (consimile  dictum  alicubi  a  CraTBTB  notavimusi.  ipuivtxai  ök  ix  iovxwv 
"(jjurjgoz  xui  aifaiyotidt)  tov  xco/jov  tidiüg'  ov  yuy  oiöv  xt  tu  utv  öivtiv  xa 
dt  awxviJLXtiV,  ,«//  ov/i  vTio  yt'fV  tov  tj/Jov  tftyotthvov  xiu  vntg  yyv  tivio-/ovn>*. 
tidwg  dt  xal  tifugtüv  xal  vvxiwv  fxtytl/og  xal  tt).iov  xivijütv  oidtv  dxtttßwt;, 
ölt  xata  zaq  tovtov  övatiq  xal  dvaTolag  t)  ivs  ö^tTai  xara  tt/v  r/iugav. 
Quantum  ex  antecedeotibus  Cratbtis  sit,  uon  üixerimus.  Alia  id  geuus  Chatetea, 
cum  omnia  conquirere  non  huius  loci  üit,  praeteribimus  consulto. 

»•)  Gemin.  p.  53  Pet.,  Wachsmutb  lDe  Zeuoue  Citicusi  et  Cleanthe  Assio*  II 
(Gottingae  a.  1875)  p.  XIV. 

,0)  ' Nufii  de  Üceuno  ijuod  prumiitiiiius  adstruamui,  non  unu  sed  genuno 
eins  atnbitu  terrae  corpus  omne  circumßui,  cuius  verui  et  pr intus  meatus  est 


Digitized  by  Google 


184 


ARATKA 


tnm  ad  II.  XXI  v.  H>3 sqq.:  a't.'h  nix  eatt  du  KqovUovi  tiayjo&ai, 
%o>  ovdl  xQfiiov  .V^/w*  oc;  loorpagillet,  oude  ßa&vQQtirao  fUya  ofrevog 
'Qxeavolo,  i|  ohceQ  ivävteg  noiaftot  xai  naaa  &akaooa  xai  naoai 
xgijvat  xai  ygetaTa  ftaxga  väovoiv]  KVATHS  d*  ev  ß'  'Ourßixüv 
detxviet,  ort  'Qxeavdg  ' Meyah{  xtaAaooa  ' 

'tavTa  yag  av  fito  votg  av  aguönot  grflrjvat  negi  rrg  ixrog 
&aXaoot]Q,  i}v  Irl  xai  vvv  di  ftev  'Meyalyv  &äkax%av\  di  de 
'  striavTixov'  /rgoaayogevoiaiv.    icoraftdg  de  noiog  av  di- 
vatro  zavi^v  exeiv  dt'vafiiv;  xattoi  y'  eviot  (Zenodotas  et 
Megaclides  paullo  antea  coramemorati)  eSatgovvieg  rov  negi 
tov  'Qxeavov  oti'xov  tvi  *Ayeh{nx)  jiegni&eaai  raita.  dg 
OVX  Ott  Tijg  ttaKaoo^g  fttltav  eotiv,  aü.a  xai  tiüv  ev  aiTi] 
xöhuov,  Xfyto  di)  TuggijVixoi  xai  'lovlov.  ehti  d'  (Homerus) 
(ev)  Tfi'ß  y  (fftfOi  seil.  Ckateö)  —  6  ri  xai  oi  /<era  raira 
(f  i  oixoi  avveifuvijaav  —  rd  HegUyov  rrtv  yrjv  xaia  to  rr/.fi- 
oiov  'Qxeavov  eivai.    eji  ovsreg  ib  sioriftov.    "Inmov'  «io 
yag  vdara  nivöiieva  nävxa  ex.  i/~c  &a).door}g  laiiv  .  .  .» 
oixitg  io  aira  ei'orxev  Ujttrgot'. 
Alterum  adiunginms.    Merito  eclogam  laadarunt  et  Dielesias  in 
'Relationibus  acad.  berol.'  1891  p.  575  et  Wacbsmuthins  I.e.,  nec 
tarnen  tollere  difficultatem  et  ne  intellegere  quidem  valuerunt  dir« 
de  lv  ttft  y.  ( Homer  as  nimirnm  in  tertio  post  Acbelonm  antea 
citatum  versiculo'  Wachsmuthius,  thee  di,  ev  ri>i  y  <jpi;ru  'Crates 
tertio  'Our.Qixtüv  volumine'  Dielesias  explieavit.    Et  hoc  fieri 
nequit,  siquidera  altero  'Ofiyeixtav  libro  haec  Cratetea  comprensa 
fuisse  praefixnra  est  neque  morem  citandi  talera  per  haec  scholia 
cognosci  iure  obvertit  Wachsmuthius.  lllud  quo  laboret  vitio  aper- 
tum  est.    Velimus  eniui  ostendat  Wachsmuthius,  quando  et  abi 
poetarum  testimonia  ista  ratione  numerentur.   Duo  relicta:  ant  «y » 

qui  ab  indocto  hominunt  genere  nescitur,  /s  tnim,  quem  so/um  Oceanum  plure: 
opinantur ,  de  sinibus  ab  Mo  ori»inali  refusis  secundum  ex  necessitate  am- 
bitum  fecit.  Ceterum  prior  eins  Corona  per  zonam  terrae  calidam  meat  supf- 
riora  terrarum  et  in/eriora  dngens  .  flexum  drei  aequinoctialis  imitata  Ab 
Oriente  vero  duos  sinns  refundit  Uttum  ad  extremitatem  aeptentrionis ,  ad  au- 
stralis  alterum,  rursusque  ab  occidente  duo  pariter  enascuntur  sinus,  qui  usqve 
ad  a»ibas  qttax  supra  diximus  extremitates  refusi  occurrunt  ab  Oriente  demissis. 
JSi  dum  vi  summa  et  impettt  immaniorc  miscentur  invicemque  se  feriunt,  tx 
ipsa  aquarttm  collisione  nasritur  Ma  famosa  Oeeani  accessio  pariter  et  rt- 

cessio'  etc.  Cf.  Murlleoboff.  'Deutsche  AU'  1*  p.  251  sqq. 


Digitized  by  Google 


IV.  DE  GRATETE  MALLOTA. 


185 


illud  corruptum  est  aut  aliam  quam  Aristarchei  carmiDum  Homeri- 
cornm  partitionem  Crates  comprobavit.  Meministi  qaid  ex  Saida 
8.  v.  KVATHZ  didicerimus  p.  171 :  novem  voluminibus  complexum 
esseCRATETEM  Iliadem  et  Odysseam  coniunctas.  Ergo  non  corruptela 
litterulae  numeralis  «/»  sed  vestigium  distributionis  Crateteae 
delitescit.  Exquirentes  ubinam  dixerit  Homerus  sive  in  Odyssea 
sive  in  lliade  ro  nigiixov  tt}v  yftv  netzet  ro  jcltiarov  'Q/.eavov 
(hat  —  bac  enim  de  re  nunc  agitnr,  non  de  aqua  potabili  ex 
Oceano  haurienda  —  frustra  pervolutare  poetam  viderour.  Catullus 
quidem  64  v.  30  «Oceamisquc,  mari  totum  quiamplectitur  orbcm  , 
Orpheus  qui  dicitur  (fr.  220  Abel.)  *xvkIow  r'  axaparov  y.a'ri.tg- 
Qt'jov  'Qxeavolo,  ög  yaiav  divtjat  /regiB  ijfei  dftfpuUBag»,  Neopto- 
lemus  Parianus  « 'fixe  ovo  c,  rot  (vel  itdaa  mgiggxzog  ivdiderui 
X&&v*,  Herodotus  IV  36  Anaximandrum  Hecataeum  alios  cavillans 
yf)Jiü  di  ogiwv  yrtg  7iegi6dovg  ygdipavrag  rzoXXovg  f)örr  xai  oidiva 
voov  lyornog  i^i(yr^oafjevor.  rii  'QAeavov  rt  giorrct  ygiujovoi  Jttgi^ 
rr)v  yrjv  iovaav  xvxkotcgta  tag  latu  rogvov  x?A. ll)  Simile  cum  in 
Homero  desit,  videndum  est,  num  forte  Crateteo  explicandi  arti- 
ficio  queat  inferri.  Patiuntur  tale  quid  facile  lliadis  XVIII  versus 
606 — 7**),  ubi  finita  clipei  descriptione  legimus  baecce: 
lv  d'  Iri&et  ftorafiolo  ttfya  O&ivog  Qx&avoio 
avrtyct  nag  Jtvudzr.v  odxiog  rcixa  ,i  otriolo. 
Cui  clipeus  istc  exprimere  niundi  globosi  imaginem  videretur,  is 
cingi  et  roundum  et  terram  in  medio  mundo  positam  Oceano  con- 
ligere  paene  debuit.  Ita  olim  Porphyrius  ad  h.  1.  (I  p.  239)  in 
Codice  Veneto  A:  did  noiav  ahiav  ftovog  6  *Shuavog  ov  nagtort 
rfj  batXfjüla  nov  &etüv ;  $ijziov  dt  özi  Lizu  aivey.ziy.ov  %yti  zo 
toi  y.oauov  gtv(.ta.  rpijOt  ydg  ....  «Qy.euvog,  ,rdaa  usgiggi  zog 
hdtdtzai  y&iov».  Deesse  Neoptolemi  nomen  vidit  Meineke  p.  156 
'Analectorum'.  Ergo  supplemus,  quoniam  facilius  quam  nomen 
proprium  viri  post  ydg  excidisse  potest,  (o  Uagiavog).   Ita  etiam 


MJ  Aliter  paollo  comparata  sunt  adiectiva  uhaiiyuvoQ,  i.  e.  qIqqitoq. 
cf.  Musaeus  v.  45  ahornf  ttov  oyvQa  vi\otov  al. 

")  Achilles 'Iaag.'  p.  143  D  Aratum  dicit,  ut  horizontem  eundem  esse  atque 
Oceanum  contenderet,  lliadis  et  Odysseae  exemplo  perduetum  esse:  *t)ihoz  <s' 
ävögovot  hmuv  7iff}ixn).).tu  t.l/tvtjv  ovyuvbv  A:  rroAi'/«/->roi»  (Od.  III  v.  1), 
*iv  <J'  tTtea'  Qxfttr(j)  kuunQov  <faoc  t)f)Joio  t'/jtov  vvxzrt  fttkatvav  iltl  tti- 
dtogov  agoigav*  (II.  VIII  v  4S5— 6).    Cf.  schol.  Arati  p.  186  et  epimetrum. 


Digitized  by  Google 


186  AKATEA 

Posidonius  Piatonis  Timaeum  interpretans  apud  Macrobiam  Sat. 

I  23,  2:  Ideo  enim,  sicut  et  Posidonius  et  Cleanthes  adfirmant, 
solis  meatus  a  plaga,  quae  usta  dicilur,  nun  recedit,  quid  sub 
ipsa  currit  Oeeanus,  gut  terram  et  atnbit  et  divfdit,  omnium 
autem  physicorum  adsertwne  constat  calorem  humore  nutriri. 
Nam  quod  ait  Veoi  ö*  äua  sedveeg  tjcovxo*  (II.  I  v.  424) 
sidera  intelleg untur ,  quae  cum  eo  ad  occasus  ortusque  quoti- 
diano  impetu  caeL i  Je  r  untur  eodemque  aluntur  humore.  Veoig 
eu im  dieunt  sidera  et  Stellas  aub  xov  Üieiv  etc.  Denique 
aliud  de  eadem  re  ex  ipso  Ckatete  excerptuni  proponimus  schol. 
Arati  v.  26  akkiog]  'Li/.eavbv  kiyit  o  l'-fgaios  xov  boitoviu  noir- 
xixwg'  iori  di  bgiZwv  .  utti'  ov  ovdiv  ixt  ioxtv,  i/ceidr;  it  txxbi 
itükaooa  xal  utyäkit  llxtuvbQ  xaktirai ,  nag'  baov  toxeiog  gel. 
xixkfo  uiv  yag  ii]v  xail'  rjuag  jctoixtutu  olxovuiv^v  ||  avxov 
di  y.ai  f/c  avrov  alte  dioeig  mal  ävaxokal  ylvovxai ,  xafraxfg 
aul  Öurtgog  nokkuyov  ttQtr/.ev.  c  a  q  r  xo  kov-fr  r-xe  di  avxot 
ti/covri  Qxeavov    rbv  ogiZovia'  d  rj  u  to  c  gytft  yag  Iii 

II  ff  et  La  i  t;i  yg  rto  et  u  e  v  o  g  r  i]  g   1  yikkiiog  ao  iti  d  og ,  7;  v  v  n  t  - 

lt  ET  O  X  6  O  Ii  U  V  Hl  U  /;  U  et,  T  €  kt  t  X  (tlOV  X  b  V  f2x£  Ct  V  6  V  £  SCO  Ii]  OtV 

(II.  XVIII  v.  606 — 7).  o  de  flgi/docog  (IV  36)  ov  jcetgadtxtxui  xov 
Ll/.tetvuv,ib  aiftrcav  kiymv  n  jckäoitu  hivat  Jtou]i ixbv'  ^Axkavxixuv 
di  etvxb  jcekayog  (xakei).  Fabricam  Crateteam  ista  de  clipeo 
Acbilleo  iamiam  demoDStrat  allegoria.  Crates  igitnr  est  qui  ei 
Iliadis  XVIII  v.  606 — 7  Homero  Oceanum  idem  fuisse  atque  hori- 
zontem  conlegit.  Proinde,  ni  fallax  species,  in  tertio  Crateteae 
editionis  volumine  cum  alia  secundum  ordiuem  alexandriuum  tum 
duodevieesiraura  iuerat.  Constabit  ratio,  quattuor  libris  Iliadem 
Odysseam  quinque  complexum  Cratetem  esse  si  arbitrabimor. 
Odysseain,  quae  aliquaoto  minor  ambitu  est  Iliade,  ut  non  quattuor 
sed  quinque  partibus  divideret  -  ita  enim  statuendum  videtur  — , 
Telemachiae  fortasse  contiuuum  et  quasi  unum  ac  per  se  coDStans 
corpus  effecit:  aliam  enim  causam  quae  verisimilis  sit  non  extri- 
camus.  Igitur  singula  Volumina  Iliadis  Cratetea  circiter  4U0o 
versus,  Odysseae  3000  fere  babuerint.  Telemachia  2222  compre- 
henditv-).  Quae  tametsi  omnia  in  coniectura  nituntur,  proponenda 
nihilo  minus  erant,  rem  fingi  saltem  ita  posse  ut  perspiceretur. 

»*)  Com|iosuit  similia  Birtius 'Antikes  Uuchweaen'  p.  t62sqq. 


Digitized  by  Google 


IV.  DE  GRATETE  MALLOTA.  187 

Id  vero  demiramur,  quod  fIlias  parva'  Procio  teste  (p.  36  Kinkel) 
quattuor  libros  complevit,  'Nosti'  quinque:  nam  hoc  Cratetis 
Odysseae,  illud  Iliadi,  qualem  nobis  aninio  informabainus,  plane 
responderet2').  Quid?  quod  sanctus  enneadis  numerus  in  Cbatete  • 
altius  videtur  esse  repetendus.  Homero  enini  singillatim  inter- 
pretando  lucem  adferre  ista  de  novenario  numero  existimatione 
fuit  qui  conaretur  Pseudoplutarchi  'De  Homeri  vita  ac  poesf  II 
c.  145  p.  1 1S5  W.  auctor:  xai  tolg  uh  ovpuvioig  Öuiuoai  ia  ;ciQiooa 
a  covfitfi  (Homerus)'  8  it  yaq  Manag  Ilootidüu  fruit  iwtäxig 
ivvia  tavgovg  (Od.  III  v.  7)  ....  xai  ivvia  xvvüjv  uvuov  rolg 
dio  iußakkei  tij  uvg(t  (Achilles  II.  XXIII  v.  173),  iVa  xoig  iitta 
kavtiä  auo'hhttpai  .  .  uähoia  dl  nfi  tiäv  ivvia  (agi&uvt  xgt]tai)' 
<iug  vtUeoo'  o  yiQiov  toi  d'  ivvia  navttg  aviotav*  (II.  VII  v.  161) 
xai  'iwiitgoi  yag  toi  ye  xa<  ivvfasirjytig  rjoav  el'QOQ,  arag  ur]x6g 
yi  yevio&rjv  ivveogyiiot »  (Od.  XI  v.  311 — 312)  xai  *ivviiuag  luv 
ava  otgaiov  (f*X€J0  wj^«  frfoio*  (II.  I  v.  53)  xai  *ivvrjiaq  itiviooe 
xai  ivvia  ßovg  iignatv*  (II.  VI  v.  174).  tl  drjtt&r  oiv  ioziv  o 
tojv  Ivvia  aqi&uo^  tf/.e  tot acog ;  ön  iattv  euch  %oi  jtgiutov  ;ciqto- 
oov  xetgayiovog  xai  7cegiooäxtg  jitgtooog  tig  vgilg  dwttgovutvog 
tgiaöag'  ojv  ixaatt,  uäktv  tig  tgtig  uovädag  dtatqtitai^).  Cratete 
(quo  Pseudoplutarchum  usum  esse  denjonstravimus  p.  175)  per- 
digna  haec  ratiuncula.  Sed  nolumus  certi  quiequam  sine  argu- 
mentorum  adiumento  adfirmare.  Legas  Ioannis  Laurentii  Lydi 
'De  mensibus'  caput  7S:  friiog  o  tijg  ivveadog  agt&uog  ix  zgtwv 
tgtäöiov  ;thiQoiutvog  xai  tag  axgöti^ug  n]g  frtu/.oyictg  xuta  tt]v 
Xaköaixr)v  (ptloooy  tav,  otg  (fijüi  llogtpvgtog,  a/roGorUnv.  C RATES 
Chaldaeorum  scientia  astrologica  imbutum  Homerum  esse  voluit 
(Wachsmuth.  p.  41),  vel  natione  Cbaldaeum  mirifice  coutendit  Zeno- 
dotus  Crateteus:  sanetam  Chaldaeorum  enneada  applicas.se  ut  Por- 
phyrien Plotino  6)  ita  Homero  Cratetem  num  incredibile  omninoV 
Pergimus  ad  'Heracliti'  c.  49:  dtaxgißo/.oy^oäutrog  ö'  u;ctg 

a4)  De  carminum  Homericorum  divisiono  ct.  Birt  p.  47o  et  444  (ubi  rl,v 
TxoXvaxiyov,  seil.  iAOv6tltß).ov,  dictam  doeet  ut  libria  duodequiuquaginta  ohyo- 
oxlzoiq  opposita  sit)  et  Wilamowitz 'Horn.  Unters."  p.  3*VJ'7. 

**)  Notavit  Aristonicus  schol.  Ven.  A  ad  II.  VI  v.  174:  ^  SatXfj,  Ön  tvini' 
ffopoq  iaxi  TiQoq  xbv  ivvia  ätnftuov. 

*•)  'Vita  Plotini*  c.  24  1  p  24  Müller  ovrw  dij  xai  iyw  mvi^xoviu  iia- 
oaga  ovxa  tywv  xa  xov  W-otxivov  th-i)J.a  dttikov  /üv  eiq  ivitadai  xfj 
ztXiioxtjti  xov      nyiihtoi  xa)  Xfrf*  ivvhüotv  «utuvo^  tnnvyojv. 


Digitized  by  Google 


188  ARATEA 

twv  o/.ooxegwv  uatigwv  ta  xcrra  uegog  i;n(faveaxaxa  dedr]kwxev. 
ov  yag  rjdvvaxo  reavt'  aaxgokoyelv  {itavxA  QEokoyeiv  Codices: 
correxi),  waneg  Evdo&g  rj  "4gaxog,  'Duada  ygaq?wv.  Ne  in  tanta 
qaidem  brevitate  desiderantur  quae  arguant  extrinsecus  ad  'Hera- 
clitum'  illa  pervenisse.  Attendas  in  Pseudoplutarcbi  'De  vita  et 
poesi  Homeri'  commentatione  II  c.  106  p.  1142  W.,  cum  prae- 
dicatur  Homeri  cognitio  astrorum,  in  haec  verba  exiri:  ei  de 
navxa  tu  lieg)  xwv  aaxgwv  &ewgovueva  dieZfji&ev,  tuQ  "4gaxog  rt 
ak'/.og  xtg,  ov  xQr)  &avua~eiv'  ov  yag  xovxo  ngoexeiro  avrqi.  Deni- 
que,  ne  certo  auctore  nobis  carendum  esset,  Achilles  grammaticns 
in  'Isagogae  Arateae'  prooemio  de  Homeri  astronomia  verba  faciens 
Cratetis  protulit  sententiam  p.  123D  Petavii:  'i]g^oxxe  de  tieyah? 
uoirjxfi  scegi  ueyähov  ei/ieiv  'O^rjgw.  aXV  kneidr)  Y.axrjrteiye  xa 
'l/.taxa  ygaxpai  dg  hciaxgoqi)v  TWV  'EkXrjVwv  dia  rag  awexeig 
IjzavaOTaatig,  In  exehrjv  (ixelvwv  Codices)  wgur-ae  xr)v  t7co&eoiv' 
;cegte07ttige  de  xi  xai  ntgt  xwv  u't.wv  v.ai  /cegi  twv  aaxgwv  xiva, 
)Jywv  vregi  fiev  twv  o).wv  .  .  .  «Iv  /nev  yaiav  exev^' ,  iv  <5'  olga- 
vnv,  ev  de  &ükaooat>»  .  .  .  .regt  dt  aaxgwv  .  .  .  «fje'kiov  —  'Qglwvog* 
(II.  XVIII  V.  484 — 480)  .  .  .  ex  yag  xovxwv  Tag  7tgo(paoeig  ekaßov 
oi  vaxegov  ;iegl  xovxwv  7tQCtyfiCtrevOct[i€VOl.  wg  yag  xoig  Tgayixoig 
nagioxev  lOTogiwv  awoguag,  outw  xai  öia  xovxwv  vno&ioeig  xoig 
7iigi  aargokoylag  ygaipaoiv.  uagTvgovoi  de  KI*u4TH—  xai  IJjtIwv 
6  Jl/.eiaxovetxrjg,  oti  aOTgovöuog  "Ouqgog*1). 

Quinque  clipei  oris  totidem  cingula  exprimi  porro  exponit 
c.  50  p.  108  HeraclitU8  :  .  .  Tag  uev  uvwtütw  xaxa  xovg  a).ajH7teig 
uryolg  toi  xoauov  xti^iivag  dio  Cwvag  prorAx^  Tcgoaeixäaag  (ipvxQ<* 
yag  /;  vir]  xai  xgvovg  /tttai  (  '  Aeyet  yovv  higw&i  itov  II.  XX  V.  270 
«ipvygbv  d'  tke  /oA/ov  odovot»),  ti)v  dt  ///«>'  XQia*>v  T^lv  d/axfxm- 
fttv^v,  knuMjsctg  rt  Ttvgwdt.g  oioiu  y.ara  i t)v  XQuav  Iftfpegeaxaxr 
Xgi  aw,  «dvo  d'  tvdo&t  xaaatrfgoto* .  xag  tir/.gäxovg  v7toartiiaivwv' 
vyga  yag  tj  vh-  /«/  xtkliog  ti'nfAxog  !■  tov  xaootxe'gor,  dt*  rjg  xo 
rtegt  xag  Lwvag  ti.aqtg  rjuiv  xai  ua/.&atov  dedr}?.w/.ev.  Adscrip- 

")  De  Apione  quae  By water  in  "Heracbti  Ephesii  reliquüs'  p.  IX  ex- 
posuit  conferas  adsumpto  Schradero  'Porphyr.'  I  p.  405s.  —  Clemens  Alexan- 
drinus  'Strom.'  VI  p.  741  Pott,  ad  Ciiatktis  rationem  cxigendas  est:  ar{//'c  rt 
lOfo(nov  f.7<  t^c  'Ht/fctfJTOTti'xTov  (toTiido^  fixövjoc  <tv  fiiv  yaiav  —  fitya 
o&hvoQ  '<>xM:ro<n*  (sie)  *l't()txvdrtz  o  2t'(noc  Uyn  Z^c  notei  <pagog  fiiya  ti 
xai  xakov,  xai  tv  uit<:~>  noixi/J.ft  yitv  xai  'Siyijvov  xai  xit  'Siyt'jvov  &wnaxa>. 


Digitized  by  Google 


IV.  DE  CRATETE  MALLOTA. 


189 


simus  geminum  Probi  locum  p.  179,  unde  nc  tantillum  quidem  in 
'Heracliti'  ipsius  agello  crevisse  patefactum  est.  Reddimus  Crateti. 


Deinceps  de  'Homeri  geographicis*  quid  Crates  eensuerit, 
exponimus.  Qua  in  re  Strabonis  potissiniuni  leginius  vestigia. 
Is  p.  3  C  (Wachsmuth.  p.  46)  oxi  dt  —  inquit  —  xai  r)  7CQog  ra/V 
sigxxoig  iaxatia  naguixtavixig  Iotiv,  ovxutg  itvi^axo  thiuiv  ntgi 
rijg  Ugxxov  (11.  XVIII  v.  489,  Od.  V  v.  275)'' 

o/V;  d'  uujuogög  toxi  /.otxgiuv  'Qxeavoio. 
dia  tuv  ydg  xf>g  "Ag/.tov  xai  xrjg  l4iia£rtg  (v.  487)  xov  dgxuxov 
dr^oi'  oi-  ydg  av  xooovitov  doxlgiov  tv  xo't  aiioi  X100*'!'  ;ltQl~ 
qtgoutvojv  tt-i  dti  (favtgoi  'oi'^v  duuogov'  tint  ' Aotxgiov  'Llxtavoio  . 
war'  oix  tv  dittigiav  avxoi  xaxayivwoxovoiv,  log  uiav  l4gxxov 
dvxi  dvtiv  tidoxog.  oidt  ydg  tixog  rtw  xrjv  ixigav  rtoxgol>t- 
ir]o&ai ,  d).).\  a(p*  ol  oi  Ootnxtg  toijUtnnoavTo  xai  txgiövxo  ugog 
xov  /ckovv,  ;tagtAi>ttv  xai  dg  xovg  f'E'Ah]vag  rr}v  didxa^iv  xav- 
ii t v,  woit€Q  xai  tov  Btgtvix^g  jUoxauov  xai  xov  Kavutßov  fy&te 
xai  /rQoUji-  xaxunouaouivov,  uolioig  <V  txi  vvv  dviovvuoig  ov- 
xag,  xa&dntg  xai  l'-Zgarog  q-ttatv  (v.  145).  ovdt  KPATHI  olv  dg- 
&iug  ygdffti  *ol'  rjn)  d*  dftftogög  toxi  lotxgwv»,  tftvyiov  xa  ftt; 
tftvxxd.  (it).xiwv  ä*  'flgdx'/.ttxog  (fr.  XXX  Byw.)  .  .  .  dia  utv  drj 
xijg  "Jgxxov,  r]v  xai  "4uatav  xa/.ti  xai  xov  Qgliova  doxtvtiv  tf  tfii, 
xov  agxxixov  drtkoi.  did  dt  xov  Qxtavou  xov  oguovxa,  tig  ov  xai 
i't  ov  xag  dvotig  xai  xag  avaxo't.ag  jioitiTta  (e  Posidonio:  supra 
p.  170.   Cf.  p.  192). 

Seripsimus  •oi'  V]»  ex  Apollouii  Sophistae  lexico  Homerico 
8.  v.  auiwgog  (p.  29,  14  sqq.)'  o  dt  Kl'ATH—  ovxwg  avayivv'joxti 
x'  atxov  axgi(ftxai  xai  x'  £}glu)va  doxtvti»  utXQi  xoviov  xaxa- 
).iyu)v  «I?  d'  auuooog  toxi  Aotxoujv  ^ixtavolo»,  'i'va  xo  ovit^tir.xo^ 
ai'Xfi  xai  (l(p  add.  Wachsmuthius)  ixtgoig  xiov  aargotv  dxoi ' r{xai. 
Extremis,  quae  adnotavit  Apollonius,  consectarium  est,  de  tradita 
scriptura  a  novissimis  criticis  inscienter  esse  dubitatum.  Omnium 
vero  superavit  commenta  et  longo  post  se  intervallo  reliquit  Arthu- 
rins Ludwicbius  Regimontanus,  cum  *o'iuog  dt*  obtrudendum  Cra- 

*")  olog  Strabonis  Codices:  emendavi;  o'i/j  coni.  Thierse!  in ->  adstipulanto 
Wacbsmuthio  p.  46,  y  tt  xtv  Tollius,  'rj  re  xai  Heynius,  rjfif  xrd  Spitznerus. 
oifioq  <f'  (sie)  Ludwichius. 


Digitized  by  Google 


1 90  ARATEA 

teti  invito  esse  praesagiret  ('Aristarchs  Homerische  Textkritik' 
I  p.  435).  Quid?  Usum  citandi  penitus  illi  ignorabant  antiquis 
hominibas  neutiquam  insolentem,  velut  ad  Arati  v.  956  xai  r.oi- 
'/.^g  ftvgftrfy.tg  oyrjg  t$  lÜea  narret  Üaoaov  avqvtyxavro  baec  scho- 
liasta  Marcianus  snpra  iota»  attulit  inter  lineas:  ygäqtrat  xal 
*ta»,  i.  e.  «(fötf)  Icr».  Cf.  cap.  VI.  Et  meminimus  scbolia  Homerica 
conferentes  nos  idem  illud  concisae  brevitatis  Studium  baud  ita 
raro  animadvertisse.  Schol.  T  ad  II.  XXIV  v.  663  Jidvfiog  «<m/.a 
yag*,  ov  «di»:  plenius  Venetus  A  */tala  di;  sed  rectius  minime.") 
Apage  iam  mutationes!  Crates  «ilgUova  öoxevei  oi*  'sibi  Orio- 
nem  speculatur'  male  sed  fidenter  interpretatus  est  praeiudicato 
de  Homeri  scientia  siderali  iudicio.  Iam  Porpbyriam  inspicias 
Scbraderianum  (I  p.  225  sq.)  altera  Veneti  B  manu  servatum  ad 
II.  XVIII  v.  489  oh]  d'  auuogog  ton  kotrgiZv  'Qxtavoio]  aviorogr- 
iov  Ion  roito.  xarrjogoioi  fttv  yag  /.ata  rov  /ctgt  rfjg  sigyjoi 
koyov  (f  äaxovTog  «Ott]  — 'Qy.eavoio • '  y.a&ölov  yag  rcävra  ra  Ivty 
agy.ny.ift  urt  dvvftr.  kvotro  d*  ar  tx.  rfjg  avapogag  riuv  jigog  a 
tigrrai  dta  rrg  j.fBaog'  eigt^tivov  yag  «n).rttädag  —  Öoxtiti*  m 
«ol'jj  6'  auuogog  ton  Aoergiüv»  icgog  ravra  ra  grftivra  uorga 
y.ai  ra  ovyxarui.ty&tvra  tyti  rrjv  avaffogäv.  xav  diatgrjrat  dt 
«o/*»,  tha  *)]  6'  auuogog  lori  lotrgwv  Qxeavolo»,  xara  lf?i* 
/  J.votg  irrägyti. 

Omnino  Cratetis  'Ofugry.ä  inter  praecipuns  Porphyrii  fontes 
numeramns.  Quamquam  non  videtur  ipsa  suis  manibus  trivisse. 
Proferinius  novum  Porphyrii  exemplum  adsumpta  copiosiore  Stra- 
bonis  ecloga  Cuatetea: 

Strab.  I  p.  4:5.  Porphyr,  ad  Od.  XII  Schol.  Od.  XII 

v.  105  (II  p.  HO)30).  v.  105.  (Cf. 

ei  de   dig   rrtg  7taÄ.iggoiag  rg'ig  uiv  yag  r'  aviqOl  Schräder l.C.adn. 

yivoutvtg  xc(&'  txäonjv  fjfti-  — J  havrlov  rovro  rot  3  et  4). 

gar  xai  vixta  t/.t'ivog  *TQ(q*  avittg   dt]  oiftfiaivtiv 

tipiy.t   —  *tuiq  utv  yag  r  rrv  araggoijdt.Oir  t;ct 

avi^atv  lit    ijuan.  rg)g  d'  rfjg  roi  OövooivK ;tag- 

-")  Townleyani  Bcholium  cur  'miriticutn  et  obscure  dictum'  Ludwichiui 
vituperarit,  nunc  edoctus  videatipse.  Vituperandi  nulla  nec  causa  nee  facultas. 

*°)  Porphyriura  misere  contraxit  scholiasta  HQ  in  Od.  XII  v.  439  p.  555. 
ubi  1.  4  <y>  ante  yeviaHm  recte  expulit  Ludwichius  1.  c. 


Digitized  by  Google 


IV.  DE  CRATETE  MALLOTA.  191 

Strab.  I  p.  43.  Porphyr,  ad  Od.  XII  Schol.  Od.  XII 

v.  105  (II  p.  110).         v.  105.  (Cf. 
aragoißöei*  (Od.  XII  v.  105)  ovalag  cpdvai  (v.  431).  Schräder l.c.adn. 
—  XiyotT '  av  xori  OVttOQ*  ov  KPATH1    tih    ovv'         3  et  4). 
yaQy.cn  ayvoiavT^giCTogtag  *rgtg  utv  ydg  t'  dvirr  rtvtg   ro  *tQtg* 
vjzo'^Tixiov  kiyeo&at  rovro,  oiv  in  rjiart,  rglg  d*  dvrl    rov  nn'h- 
akka  rgaytodlag  xdgtv  xal  dvagotßdfii'(priafv(dv-  kdxtg. 
rfoßov,  ov  ij  Kigxr]  ftolvv  ri  rov  7tol).dxtg  Ho- 
Toig    üyotg    7tgoaTl&rtotv  merus)». 

CZ7COTQ07tf.g  XCtQlV,   lüOTB  ACt) 

ro  ipevdog  nagaulyvvo&at 
.  .  .  xal  uijv  ;cao£Tvx£  Tt  Tfj 
dvaggotßörjaa  6  'Odvooevg 
xal  ovx  ajciü/.£To,  tag  rprjOtv 
airog  «rj  /utv  avtggoißdroe 
&aÄdoorjg  aluvgdv  vdiog  — 
tag  ¥vkt£qIq*  (Od.  XII  v.  431 
— 433)*  ttra  negtuetvag  zd 
ravdyiaxai  kaßoutvog  7cdktv 
airojv  otjZerat,  uiOX  tipev- 
oaro  r)  Kigxrj.  wg  ovv  tolto, 
xdx.eivo  to  «Tgig  uh  ydg  t 
dvirtaiv  ttt  rjfiOTl*  ctvr) 
rov  dlg,  aua  xal  xrg  v/reg- 
ßolrjg  rrjg  Totavr^govvr^ovg 
näotv  ovarjg,  TgtCftaxagiovg 
xal  Tgtoa&Uoig  Uyövxwv' 
xal  6  7ioirtrr)g  «Tgtoudxageg 
Javaot»  (Od.  VI  v.  154)  xal 
<do7zaoirt  zgllltOTog»  (II.  VI  II 
v.  488)  «zgix&d  re  xal  T6- 
zgcrxöd»  (II.  III  v.  363.  Od. 

IX  v.  71).  iaiug  d'  av  rtg  udlkov  d'  av  c;ro  rrjg  autivov  dt  ro 
xal  drcb  rrjg  wgag  rexui]-  )JBeiog  Hotro,  ovx  ort  *ht  rjuari»  dvrl 
gaiTOy  ort  v7taiviTTtTal  Tzwg  to  tglg  (ov)  divaiut  tol  vvx&rjftiQov. 
ro  a'kr^4gm  udliov  ydg  av  örjlovv      /co'Ü.dxtg3'),  dt  oxrti  ydg  oj- 

")  Schol.  Ven.  A  II.  VIII  v.  488  tqMjotoq]  ort  r«  tgla  inl  xh'fiovz  tuooh. 
*  T(risJ.ioTo$^  ovv  nokvXiTttvevTog. 


Digitized  by  Google 


192 


ARATEA 


Strab.  I  p.  43.  Porphyr,  ad  Od.  XII  Schol.  Od.  XII 

v.  105  (II  p.  110).  v.  105. 

ifpaguoTTOt  rot  dtg  yevio&cti  aÄÄ'  ort  rjftag  Uyetai  qwv  yiverai  u 
tjJv  rtaUQQOiav  xata  %bv  %6  aiv  Tjj  vvxti,  olov  anaafwgtovida- 
ovvafifpu)  xqÖvov,  idv  i$  •  'evdmta  d*  r^iaxa  l>v-  tog,  wg'Odvoofig 
rituiQag  xai  vixrog,  rj  ti{i  rgig  nov  IxiQrtETO»  (II.  XXI  (prjaiv  (Od.  XII 
(ro)  tooovtov  xqövov  tuivat  v.  45).  oV  oxzio  d'  v.  431  sqq.). 
tu  vavayia  V7CO,iQvxia  at'k!  ioqiuv,  toixe,  yivtiai  6 

avaorcaoitog. 

Recte  Schraderus  in  Porphyrio  post  ovv  Cratetis  ipsius  verba 
incipi  sed  deficere  post  tyyot  statuit.  Lacunani  vero  insertis 
{a7C0TQ0Jci]g  x^Qlv)  e  Strabonis  loco  a  nobis  adlato  explere  vix 
recte  conatus  est.  Quid  enim?  Addita,  quae  ante  dvvatai  excidere 
potuit  perfacile,  negatione  (ol<)  ob  enuntiati  sententiam  perneces- 
saria  (cf.  cap.  V  adn.  4)  haud  iraprobari  ex  omni  quidera  parte  patet 
verbis  ovx  Oft  %o  rgtg  (ov)  dvvarat  dtjkoüv  * /co'ü.axig'  praenrissam 
interpretationem ,  sed  alteram  quae  statim  subiungitur  praestare 
simul  eontendi.  Ergo  in  solutione  Cratetis  inerat  idem  fere  qood 
in  priore  Strabonis  particnla  et  Crates  iam  a  comniuni  Strabonis 
et  Porphyrii  auctore33)  fuerat  desertus33). 

Plura  >i  cupias,  evolvas  quae  K.  Schmidtius  programmate 
scholastico  berolinensi  a.  1850  'De  Plutarchea  vita  Homeri'  ex 
scriptis  Porphyrianis  et  'Allegoriis  Heracliteis'  inter  se  scite  com- 
posuit  p.  21 — 24.  Quae  augenda  esse  sylloga  Dielesii  p.  95  sqq. 
adparet. 

Alterum  eclogarum  Cratetearum  genus,  quod  ad  geographiam 
Homericam  pertinet,  adumbrabimus.  Ac  cum  insignis  notae  frag- 
mentum  et  quod  propemodum  omnibus  ceteris  anteferendum  sit 
dilaceraverit  Wachsrauthius,  fontium  par  iuxta  adponimus: 

la)  Apollodorum  dicit  Schraderus  II  p.  III3.  Cogitare  eodem  vel  meliore 
iure  possis  de  Posidonio. 

3>l  Ludwiebios,  illud  Cratetis  frustulum  quod  et  interpretando  corrupit 
et  corrigpndoi1  Berliner  philol.  Wochenschrift'  1533  p.  1425  sq.),  satts  a  Schraden* 
refutatus  est. 


Digitized  by  Google 


IV.  DE  CRATETE  MALLOTA. 


193 


Strab.  I  p.  30  Cas.  .  .  .  tovg  de  yga^^atixotg  (Apollodorum 
Atheniensem  impngnat,  cf.  VII  p.  298)  fiijde  kiyovtog  ixeivov  (rprjui) 
alo&aveo&at  cuio  'Agiotagxov  yMl  K-PA  TUTO—  twv  xogvtpaUov 
h  tfi  lntotrjurt  tceVTfl.   elnövtog  yag  tov  not^tov  *Ai&io;cag,  toi 

5  diyßa  dedaiatai,  eoxatoi  avdge~>v»  (Od.  I  V.  23)  7tegi  tot  ircirpego- 
(iivov  Mftovg  öiarpe'govtai,  6  fiev  Aglatagyog  yga(pojv  <di  fiev  dvoo- 
Htvov  'Yrtegiovog,  oli  d'  avtovtog»  6  de  Kl*ATHZ  *r]ftev  dvoo^evov 
tY;riQiovog,  tjd'  avtovtog*  ovdev  diarpegov  rtgbg  tr)v  h.ategov  vtcq- 
&eoiv  ovtiog  rj  Ixeiviog  ygdrpeiv.   6  uev  yag  axolov&ujv  tolg  aa&i4- 

10  ftarixiäg  )Jyeo&at  doxovoi  trtv  diaxexavuivijv  Lujvrjv  xateyeottai 
<prtoiv  v:ib  tov   ilxeavov'   /tag'   kxätegov  de  tavr^g  elvat  trtv 
evxgatov,  tr]v  te  xa&'  ij/mc:  xai  trjv  Lri  Üaiegov  ut'gog. 
ovv  o'i  Trag'  rjulv  AlxHoxtg  oltoi  Uyoviai  oi  ;cgdc  [teorjufigiav 
xexUuevoi  nag'  olrv  trjv  oixovfttvrjv  toxavoi  tdv  allutv  nagoi- 

15  xovvreg  rov  'Qxeavöv,  ovtctg  oi'etai  Ötlv  xai  negav  tov  'Qxeavov 
votio&ai  tivag  Al&lorcag  kayatovg  növ  a/Muv  tiöv  iv  tt]  etigre 

I  Gemin.  p.  53  A  —  p.  54  Petav. 

V7i6  de  tr^v  dtaxexai  ttevip'  ±iuviv 
ttvig  ritiv  agyalwv  a;it(f i)vavto 
(luv  iort  xai  Kleavfrhg  o  oxou- 


evxgatot,  /cagoixovvtag  tov  av- 
tbv  tovtov'ilxeavdv'  dtiToig  de 
fhai  xai  dtx&a  dtddoitai  t  /co 
20  iov  'Qy.eavöv.    /tqooxeia&ai  de 


to  «r)uev  diootihov  'Ytcegiovog, 
t^d'  avtovtog;  on  tov  Zotdtav.ov 
xatu  xouvqrjv  oriog  dei  tot  lv 
rij  yft  ~ii>o*iaxiii ,  tovtov  d'  olx 
25  ixialvoviog  f£cd  tf.g  Aii>iö;totv 
ducpoiv  ti"  XoSwoetj  dvayv.t]  xai 


xog  tptlooofpog  II  p.  XIV  W.) 
v;coxtxio^ai  uetuSv  nov  tgo- 
jcixiov  tov'Qxeavöv.  olg  axahtv- 
Itug  xai  KPATH2  o  ygauua- 
tixug  tijv  ;r).äihv  tov  'Oövooeog 
öiataooojv  xai  trjv  oh]v  0(f  aigav 


trv  ;cagodov  tov  rJ.Lov  itaoav  trjg  yf{g  xaraygaff  oiv  roig  ogtZo- 

h  rtp  nXatei  tovtfj  voeio&at,  fiivoig  xi/J.ntg,  xaÖiüg  cgoetgi}- 

xai  tag  ctvatolag  xai  tag  öv-  xauev,  izoul  jtieraiv  to'tv  tgo.n- 

30  oeig  OVfißctlveiv  ivtavita  a  'Ü.ag  xvjv  tov'Qxtavor  xelfierov,  Uywv 

a/./.otg  xai    xat    akla  !■  a'Ü.a 

orjtela.    ei'gr-xe  fth  ovv  ovtwg 

aotgovofitxvjregov  vouioag  .... 

jtgog  (.uv  ovv  KV  ATIITA  na-  taiig    aXkotgla    loti    xai  tov 

35  xqov  )jöyov  dei  xai  lOiug  ovdev  fia&quanxov   xai  toi-  (f  iot/nv 

ovtog   ;cgdg  ta   viv.     Noverat  ).öyov,  xai  rag'  ovötvl  toßv  üo- 


äxo/.ovittog  tolg  f.iai>itHatixolg 
(ti]r)  trjg  ohtg  yijg  dtata^tv 
;tottioi>ai.    jj  dt   toiavtt]  dtä- 


32  aupplevi. 

Philolog.  Untorsuchunge»  XII. 


13 


Digitized  by  Google 


194 


ARATEA 


Posidonii  argumenta  adversus  %alutv  nui>i]fiaxixujv  xaxaxiymoi- 
Ckatetem  prolata  Strabo  II  aitivrjt  iug  anocpaivexai  KVA- 
p.  103  Öio  xai  a0^irtgov  ndvxag  THS,  fiexa^v  xtHv  rgo7xtxüv.  Iv 
Ifyovta  Alitiorcag  öfta  öie'ulv  yag  xolg  xa&'  r^täg  xQÖvoig  (6^  40 
•0%  fdv  övaouivov  'Y/regiovog.  xai  xaxiärcxfvxai  xai  evgrjai  xa 
ol  (5*  dviovxog»,  KPATHTA  itltioxa  oixi]OtfAa  xai  ov  nüäyti 
d'  ehayovxa  ir)v  ixlgav  oixov-  7idvxofrev  yiegtexo^eva  ...  xai 
fuivijv,  i}v  olxo}6tvr'0(.trigog,öov-  i)  negi  rovxatv  laiogia  ava- 
Xeveiv  vnolHoti  (dicit  Posido-  yeyga/txat  ötd  twv  iv  A'uSav-  45 
nius  cfJegi  'ttxtavov')'  xai  tön  dgeia ßaaUhov it^xaoft&vy.oöiv 
—  rpqol  —  ftexaygärpetv  ovxiog'  iptvdoöoSovoiv  oi  vouiLovrtg  xov 
*rjHhya7teQxofifrovuyYrtCQioYog»,  'Qxeavov  v7roxtyJoi>ai  luxali 
olov  a;tb  xov  ueor^tßgivov  naget-  twv  rgmcr/.wv.  ix  öe  xoixuv 
xUvovxog  x.xV.  tparegov,  oxt  xai  xo  öoBaLo^evov,  50 

oxi  do(xrjxog  ioxiv  r)  nexaSv  xu>v  xgotnxiöv  xetfitvr)  x^Qa  M 
iov  xavfiaxog  vn€gßolr]v  xai  ^iä).toxa  rt  irtgi  ^ia^v  xt)v  öiaxfxav- 
itivt]v  Lii)vrtv ,  xpivÖög  ioxtv.  oi  [UV  yag  ra  trtgaia  xi]g  öiaxt- 
xaif.Uvrtg  £tt>njg  oixoivxig  Al&ionig  etat  xaxd  xogv<pr)v  gjgomg 
iv  ralg  rgo7caig  rov  ijklOY.  ovo  yag  Alitiorrlag  ri]  (pioti  v:ioh-  55 
uriov  vxagytiv,  7cegi  re  xov  Ötgivdv  tgo/nxbv  xov  nag  r)utv 
xvxlov  olxovvxiov  (xiov)  Ai&iÖtuov  xai  7cegi  tov  tjfiiv  ftiv  xilt(€Ql~ 
vbv  xgonixov,  xolg  dl  dvxl/xoat  Ütgivvv.  xovxo  öi  (prjOt  KPATH2 
xai  tov  "Ourtgov  Myiiv,  iv  o'ig  (prjoiv  (Od.  I  V.  23—24)' 

AlxHofteSi  701  dix&a  dtdaiaiai,  toyonoi  avdgtöv,  <W 
oi  fdr  övoouivov  'Ysitgtovog ,  oi  ö'  dvtövxog. 

KPATH2  fikv  oiv  /cagadoEokoywv  xd  vq?  'Ofajgov  agyaixiög  xai 
idtxiog  elgxjfiiva  ntxäyu  /tgbg  xr]v  xai'  a/.rj&fiar  OipaigoTxoiiav. 
"Oui]gog  fäv  yag  xai  ol  agyalot  noir.xai  oyiohv  wg  ehteiv  Kör- 
rig uiintöov  {(f  ioxaixai  xt)v  yijv  xai  Qvvdnxovoi  x<<>  xogiuo  xai  ö 
xov  'Qxeavdv  xvxhit  ncgixeitttvov  xai  xi]v  xov  bgltovxog  ijcixovia 
xa*iv  xai  rag  dvaxo'/.dg  Ix  xov  'Qxeavov  (yiveo&ai)  xai  xdg  di- 

5"  ntQtoixovvxwv  editio  Petaviana:  vntQOtxoivxwv  coni  Petavius  |j  sup- 
plevi  ||  6:<  Idixiut;  dictum  ut  alibi  oixtlajg:  raale  Usenerus  coni  iSiwTixatg,  quod 
'imperite'  signiticat  apud  Gcminum  p.  60  D  Petav.  ||  66  xvx?.<v  ante  xov  & 
editio  Petavii:  traieci  ||  67  supplevi. 

,4)  övaofth'ov  altero  loco  Strabo.  Omisit  haue  varietatem  paullo  inferios 
itcratam  a  Strabonc  Wacbsmuthius  p.  47. 


Digitized  by  Google 


IV.  DE  C RATETE  MALLOTA. 


195 


<j£tg  eig  tov  Q/.eavov'  iöoxe  Tovg  7th.oiä'ZovTag  ti,  avaxokr  y.cd 

m  m  9  ^  W  ff  *  l 

tj  dvaet  Altiioiiag  viü.ä^tßavov  yiveo&at  /.aratO-of.t€vovg  vrcb 
tov  rjUov.  aiii]  dk  tj  Tigok^xpig  rfj  luv  irgoxitiüvij  diatü&i  axd- 
iovitog  lati,  rrjg  de  xara  qrvatv  Offatgo/coiiag  aJ.AoTgta.  r)  yag 
yij  fiiaq  xtiiai  tov  ai^navTog  xoopov  oijpelov  tä£iv  l/tizoioa, 
ai  ök  avato?Mt  tov  r)).tov  yivovTai  xat  ai  övotig  Ix  tov  ai&igog 
y.at  dg  tov  a/^^o ,  dia  jcavTog  tov  r)kiov  taov  a;cixovTog  Ttjg 
yr,<g.  o&ev  ai  pthv  ftgoetgt^ttvai  Aii>io:tiat  adiavöitiol  dotv ,  ai 
dt  vnb  ToiglvTOi  xoopot  TQOTitv.oig  xiiutvai,  ann  tg  i  räg/ovatv 
hei  tu  nioaTa  twv  öiaxtxaLftivwv  Uiovwv,  xoxa  (fvutv  e%ovaiv. 

Cratetis  Don  globurn  decempedalem  sed  sphaerographiam 
Homericam  tabula  expressam  diserte  Posidonius  (is  enim  communis 
anctor)  significavit,  ut  nullus  dubitationi  locus  relinquatur.  Nam 
ubi  'Magnum'  Oceani  Homerici  'mare'  inter  circulos  tropicos  po- 
suit,  ibidem  errores  Ulixis  ordinavit  aptissiuie").  Ergo  Homeri- 
cam terrae  formam  isto  libro  spectabat,  quo  rerum  scilicet  natu- 
ram,  qualem  animo  sibi  ipse  confinxerat,  nequaquam  discrepare 
evinceret.  Iam  vero  Vttqgtxä  cum  alia  tum  Cratetis  de  Oceano 
6enteDtiam  argumentis  fultam  continuisse  supra  novo  fragmento 
Genevensi  probatum  est.  'Oft^gtxä  igitur  Cratetis  sunt,  quae 
Posidouius  ex  Strabone  et  Gemino  quadamtenus  restitutus  im- 
pugnavit.  Item  papyri  verbis  'iog  tu  vctgi  oqatgo.tnlag  6  KY*A- 
TH2'  cum  Homeri  memoria  conexis  (0(.u]gixa  eadera  tangi  et  non 
globi  decempedalis  descriptionem,  ut  Wachsmutbius  arbitratnr, 
satis  tuto  nunc  statuimu6.  — 

Oceani  situm  ab  Ulixis  itinere  diiungi  non  posse  iure  anti- 
quis  visum  est,  utpote  Cimmeriis  Aeae  Tartaro  denique  Aethiopi- 
bus  propinquum.  Ab  Aethiopibus  profectus  Ulixi  Neptunus  navi- 
ganti  occurrit,  alia.    Hinc  de  nonnullis  etiam  aliis  Cratetis 


*»)  QuodGeminuB  njf  Odvoaiats  n?.urrjv  a  Cratbte  in  sphaeram  traduchtni 
esse  dixit,  snspectum  reddidit  Muellenhoffius  p.  25u*:  '  Uebrigens  leuchtet  tin% 
dass  der  Ocean  zwischen  den  Wendekreisen  nicht,  'wie  (reminus  Jaselt,  Jür 
die  Irren  des  Odysseus  in  Betracht  kommt,  wohl  aber  für  die  des  Menelaos. 
Nach  Strabo  p.  38  ist  mit  Recht  von  I.iibbert  angenommen,  dass  KR  AT ES  sich 
Menelaos  als  Weltumsegier  dachte,  der  von  Iberien  nach  Westen  schiffend 
über  Indien  und  durch  das  rote  Meer  heimkehrte.'  Ct.  «jliae  p.  l&lJsqq.  dispu- 
tavimus. 

13« 


Digitized  by  Google 


196 


ARATEA 


fragmentis  recte  iudicandi  datur  facultas.  Nam  firmiter  dicimus, 
non  commentario  in  Homerum  continuo  sed  'Ourjgtxolg  haec  omnia 
adsignanda  esse. 

Strab.  III  p.  157,4  ov  drj  -9-avfidCot  xig  av  ovre  tov  rtoupov 
Tot  iregi  Trtv  'Öövoaiiüg  7t).dvrtv  juv&oyQcuprjoavTog  tovtov  tov  xqo- 
7iov,  war1  e£io  OTtjkaiv  Iv  rtji  l4r),avTixf[i  nskayei  (id  Crates  vo- 
luisse  dicitur  apud  Gellium  XIV  6  =  p.  55  Wachsm.)  io  rtoüa 
dta&io&ai  tujv  Uyof.itviov  Ttegi  ovtov  (tot  yag  lOTogovpuva  kyyiz 
t)v  xai  (rolg  add.  Meineke)  xonoig  xai  rolg  alkoig  tiov  vn  tv.dvov 
neftXaüflivutv ,  wäre  ovx  ani&avov  tiiolei  xo  n  kauftet),  ovr  ä 
rtveg  aitalg  re  tavtaig  Talg  lUToglatg  mottvaavieg  xai  %f  rtolv- 
fta&eiq:  tov  noirpov  xai  ngbg  ijttuxr^uovixdg  VTTO&e'uetg  hgexpa* 
rrjv'OfiTJQOV  rtotyaiv,  xa&ctTteg  KPATH2  re  6  MakkwTqg  iitoirpt 
xai  akkot  rtvig.  o'i  d*  otrwg  aygoixtog  Ide^avto  ttjv  imxugr^ir 
ttjv  tuiavrqv,  looxe  ov  ftovov  tov  rtoiijvijv  uxartaviiog  r"  &egiotoi 
dixijv  ix  Ttaarfi  Tt;g  TOtavT^g  i/ctUTrjtqg  i^ißakov,  dkku  xai  loig 
&1ffa(iivOV$  Tr;g  ToiavT^g  TigayftaTetag  ftatvouhovg  v7T(kaßov  (Ari- 
starchei,  ut  Aristonicus,  cf.  infra  p.  203) 3a).  Atlanticum  igitur  mare 
ipsuni  esse  Oceanum  Homericum  Crates  'O^gtxwv  libro  altero 
locorum  et  argumentorum  copia  monstraverat.  — 

P.  23  A  commemorata  ex  Cratete  (Wacbsmutb.  cMus.  rben.' 
1891  p.  554)  Pytheae  de  plagis  brumalibus  opinione  Geminns 
pergit:  Ki*ATH1  de  6  ygau^aztxög  cprjut  twv  rortunt  tovtmv  xai 
"Opygov  fivrjiiovevoai .  iv  olg  tpqüiv  'Oövuuevg  (Od.  X  v.  82 — 86)' 
TijJLivtvkov  Aaiaxgvyovtr^v,  b&i  /cotftfva  ftoiurjv 
rj/cvit  eioikdiov,  6  öi  t '  eZekaojv  vscaxovet. 
ivita  x    avfivog  avijg  doioig  t^gaio  {itUxtovg,  h 
tov  filv  ftoixoAfiüv,  tov  ö    agyvtpa  ftrjka  voftevutv. 
tyyv£  yog  vvxxog  te  xai  i'^iarog  eiat  xtkev&ot. 
TXtgi  yag  Tolg  TOftOVQ  xovxovg  SCHOL.  in  ODYSS. 

yivofäv^g  fuyiOT^grj^ugag  wgwv    tov  yag  r\ktov  ovxog  iv  ^iqiyi-i 
xy  iorftegtvtüv  f]  vv$  fttxga  nav-     xgo/rtxot  xovg  dgxxi>)ovg  o^«J-  M 

E  codice  Anibr(osiano)  C  263  in  f.  8.  XV,  quem  usque  ad  p.  26  D  tin. 
Petavii  contulimus,  haec  enotamus:  5  xai  ä.  Arabr  (|  6  ägyvtfct  Codices  Od.: 
agyvga  Ambr  et  Petavii  editio  |  s  tuvtou;  add  Petavii  editio:  om  Ambr  Q  10  xy' 
Auibr  et  ex  coniectura  PctaviuB:  xa  Petavii  editio. 

M>  Strabonis  de  Homeri  scientia  iudicium  Polybianum  est:  C.  J.  Neumann 
Hermes'  XXI  (1886)  p.  136sqq.  Zimmermann  ib.  XXIII  (1888)  p.  125sq. 


Digitized  by  Google 


IV.  DE  CRATETE  MALLOTA. 


197 


xunaaiv  tlvai  a;cokii;c€zat  itigag, 
Sooft  ;thtoiaLuv  z^y  övoiv  zft 
dvcczoÄt],  uixgag  rzavzäjiaai  zrjg 
/tigicpegeiag  vtxu  zov  oguovza 
15  a  toXu^ßavo^iivrtg  v;io  zov  Üegi- 

VOV  zgOTllXOV.     61  Zig  OVV,  fpfjOl, 

divano  diaygvicvtiv  rag  TtjXi- 
xavzag  fyugag,  dtftiovg  i&ioizat 
[ito&ovg  *zov  fikv  tiovxo?Mov,  zov 
20  d'  agyvqa  itijla  voueviov  >.  eiza 
IrcHpigei  zi]v  altiav  uaVrtuazi- 
y.TjV  ovoav  xal  ovfupiüvov  zot 
■  OffaiQiwft  koyiii' 

lyyig  yag  vvxzog  [6  xal  ijjua- 

25  zog  üai  xi/.tv&oi. 

zovzo  ö'  iariv ,  özi  r)  övotg 
Jtagäxiizai  zjj  avazoXij. 

11  wo«,  Ambr,  copag  fiiäg  com 
Petavius :  wgwv  xqhüv  Petavii  etlitio  \ 
20  agyvff-u  Codices  Od.:  ägyvga  Ambr 
et  Petavii  editio. 


uovg  iuyiontv  zt)v  fotigav  tytiv, 
/.cd  Iii]  k'xuv  vvxza.  zrfv  yag 
vvxza  (.lövov  ftiag  wgag  diä- 
azr^a  elvai,  zovziozi  zr)v  t\iiigav 
tivai  xy  wgiov  .  .  .  7ztgi  zovzvav 
Kai  "OuijQog  züv  zojcvjv  (ivq- 
(.wvevet   vvv.     tp^al    yag  ozi 

*Tlj?J/CVÄoV     —     VOLIEVIÜV»  (Od. 

X  v.  82 — 85)'  (xa)i  yag  dvvazai 
zig  dou/.tvoai  (av)a  dvo  tjttigag 
(P).  -  KPATH2  6i  rpttoi 
xaza  zrtv  zov  Jgaxovzog  aiznvg 
xarr.ozf global  /.((pah]*1,  .itgi  f;g 
llgaxog  (v.  62)  tJyti '  xetvi;  uov 
y.f(pukr)  i  it  viootzat  (vttoeiai 
Codices,  cf.  supra  p.  47 — 49), 
ityi  rceg  uy.gut  inoyovnti  ovoitg 
zh  y.al  uvzolai  aXXrjXfiOiv*  xxV. 
(HV). 

13  Luebbcrtus  cum  hunc  scbolia- 
stam  ignoraret,  xy  et  cupa*  <jemhii 
depravata  esse  ex  x  et  <f  scholiastae 
Aratei  scripturis  intra  adscripti  censuit 
iniuria  1  Mus.  rben.'  1.  c.  p.  435  || 
19,  20  gupplevi  evanida. 

Est  Posidoniana  haec  argumentatio  non  integra  e  Cratete  ex- 
cerpta  (quae  Wachsmuthii  sententia  fuisse  videtur,  certe  fuit 
Muellenhoffii  p.  248),  sed  commatata.  Aliter  enim  Crates  ipse 
quam  Geniinus  et  scholiasta  sensit  de  ista  diei  uoctisque  divi- 
sione  schol.  ad  Arati  'Pbaen.'  v.  02:  a  de  Kl'ATHS  (prjoiv 

vrco  zov  ogiLovza  fiitig  af.i(poztgu)v  {Öuotiov  y.al  avavoXlov) 
ylvezai,  tag  xal  r'üiir>g<tg  «ty/ic  yag  rixzög  z£  xai  rj/aazog 

"I  Turbas  illud  scholiura  excitavit  Muellenboffio  1.  c.  et  Bergero  p.  117. 
Quid?  quod  illinc  vel  de  tempore,  quo  commentarius  in  Aratum  Cratetbls 
compositus  esset,  coniecturam  tentarunt?  Auch  würde  sich  dann  die  Annahme 
Muellenhojfs  empfehlen,  dass  zwei  verschiedene  Auf fasmnqren  de\  KRATES% 
die  eine  aus  dem  früher  geschriebenen  Aratcommentar  (V),  die  andere  aus  der 
nach  Kenntnissnahme  von  den  M'erkm  des  Pvtheas  und  f/i/>/>arch  be- 
arbeiteten Homerexegese,  vorhanden  gcvesen  wären. 


Digitized  by  Google 


198 


ARATEA 


doi  xt).tvi>ot»  (Od.  X  V.  80).  i/tti  yag  nag*  h.ttvotg  r)  ruiga 
ioqiuv  x\  i)  dt  vi£  d',  avvwttova^g  oaov  ovdiieta  tig  6V- 
atmg  tij  avarokf,  tvti>yu>g  ugr/.tv. 

Directam  oratiouem  Marcianus  servavit,  cum  apud  Bekkerum  ug 
post  <p>jOiv  iniectum  sit.  Diximus  p.  33  sq.  in  Universum  ab  inter- 
pretatione  Homerica  illam  Ckatetis  eclogam  dirimi  non  posse. 
Cuius  libri  sit,  tuto  nunc  demum  perspectum  est3*).  — 

De  Oceano  eclogam  adibimus,  emendatiorem  simul  proposi- 
turi  quam  edidit  p.  52  Wacbsmuthius  Strab.  I  p.  4  Cas.:  lloott- 
dujviog  6h  y.ai  ix  mv  oxoitilovg  (Scyllam  et  Cbarybdin  Od.  XII 
v.  101)  Xtyttv  tott  ulv  xa/.uttoftivovQ  tote  dt  yi  ttvoi  uivovg  wri 
t/.  toi  notauov  (farai  tov  Qxtavov  tlxaiti  io  ootodtg  avtov  ro 
/tigi  rag  /i/.t]Ujnvgidag  liufavltfiO&ai,  TO  fikv  ovv  jcgojrov  tv,  5 
io  dt  ÖiLitgov  ovx  'i/tt  t.öyov  (ovtt  yag  .lorautoi  ßtitiart  totxev 
r{  ti]g  :c/.tluuigiöog  i/ritiaOtg ,  ito'hv  dl  tia?./.ov  i]  uvayoigr^ig  ov 
lotaitij.  o  dl  toi  KVATY1TQ—  Xoyog  didäaxtt  ti  ;t  t&avitJtioov' 
€  {ict&i  ggoiv  ulv  yag  y.ai  '  aipoggov'  )Jyti ,  buoioig  61  y.ai  JtOTCf 
itöv'  tov  o'kav  fhttavov.  kiytt  öl  xai  ittgog  toi  'Qxtavoi  ti  l:tn-  Vi 
miiöv  y.ai  '  .loi  auoio  goov'  ov  toi  6'kov  a'k'ka  toi  uigovg,  otav 
ovtvi  (ff,  (Od.  XII  v.  1—  2)' 

aitag  Leu  jcoiauoio  klittv  göov  'Dxtavoio 
vijig,  a.co  d'  'ixtxo  xvtta  Va'käoorg  tigi  .cogoio. 

ov  yag  tov  okov,  a'k'ka  tov  iv  toi  Qxtavoi  toi  /cotattov  goot,  15 
ittgog  ovta  toi  'ilxtavoi,  ov  rfttotv  o  h  VA  TH2l  avayvoiv  ttvaxni 
xö/.7cov  i;ri  tov  votiov  ;rö'kov  auo  tov  %$ifi£QlV0V  tgontxoi  dir\- 
xorta.  toitov  yag  dvvait'  av  ttQ  ixktnwv  tri  tlvat  iv  tot  'Qxearü, 
tov  dl  okov  ixlt/iovta  tti  tlvat  iv  toi  oloi  ovy  olov  Tt.  "Oftr^nc 
di  yt  o'vtoj  (f  itoi  «.roiatioio  khctv  goov  ('Qxtavoio  vr>vg),  anb  d'  3u 
i'xtto  xifta  xfa/.äaa^g*  (ib.),  ijtg  ovx  «ÄA/y  tig  tottv  a)X  v/Qxia- 
vog.  ylvttat  oiv,  lav  a;rh~ig  d^y;^  'ixiag  ix  tov  'Qxtavov  i/Mev 
tig  tov  'ilxtavov' .  a).Xa  taita  itlv  uaxgottgag  iati  dtaiiu- 
Egisse  etiam  Cratetem  de  accessu  et  recessu,  quorum  causam 

&  dtscripsi:  rt  Codices  ||  *2n  supplevi  ||  21  aXk*  9  scripsi:  dk/.a  codias  [ 

22  unliäq  scripsi:  a)lw<;  Codices. 

■ 

3»)  Scripsit  contra  Chatetis  de  Oceano  sententiam  Seleucus  mathematiens 
Stob.  'Ed.'  I  p.  253.  Ct.  Möllenhoff.  I»  p.  249** 


Digitized  by  Google 


IV.  DE  CRATETE  MALLOTA.  199 

maris  anionaofwv  esse  volait,  Stobaeus  'Ed.'  I  p.  253  W.  auctor 
est39).    Liber  idem  erat,  'Oiiqgixa  inscriptus.  — 

Ubi  de  zona  tosta  ab  Aethiopibus  acculta ,  ibidem  de  frigida 
zona  et  de  septentrionalibus  Cimmerioram  sedibus  a  Cratete 
scriptum  exstitisse  quis  diffitebitur?  Per  Posidonium  illnd  quo- 
que,  quod  huc  facit,  fragmentum  num  in  Gemini  'Phaenomena' 
penetraverit,  dubitamus.  Erravit  certe  et  ipse  et  alios  in  errandi 
communionem  traxit  p.  51  Wachsmuthius,  cum  de  commentariolo 
Cratetis  ad  Od.  XI  v.  14  sqq.  proposito  cogitaret.  Deinde  cum 
Gemino  totum  componere  Eustathii  frustulum,  quo  adversarius 
nescio  quis  Crateti  obloquens  inducitur,  Wachsmuthius  debebat 
ad  Od.  p.  167t,  56.  En  Gemiui  excerptum  p.  23  E  Petav.:  ndgag 
d'  iozl  rig  yioga  laxen  tj  ngog  agxzov  xeifiivrj,  h  i)  6  piv  zcokog 
xaza  xogvqri]v  ylverai,  tov  di  j;>diaxov  xvxlov  to)  c'  ^dia  viuq 
tov  oQtLovxa  a7ioXa^(iävtrat ,       di  vnb  rov  bgi^ovza  ijiozi^ive- 

5  iat.  r]  ueylazt]  di  r)(.iigct  /tag'  avzolg  kia^vtaia  yivezai,  bitoUig 
di  xai  y  vv§.  xai  zovziov  de  tiov  touojv  doxei  iivitiiovevtiv  xa) 
6  ^Oitr^gog ,  ajg  rpqai  KI*yiTH2i  6  ygauuuTixög .  ozav  ;rtgi  tfjg 
Kiuutguov  oixr)atiog  t.iyfi  *iv\ta  di  —  figozoiot»  (Od.  XI  V.  14 — 19). 
zov  yag  jcüLov  xaza  xogv(fi]v  v/t ügyovzog  l^u(.iiiviaiuv  iitv  ijjttigav 

10  xal  zr]v  vvxtu  yiveo&ai  avitfiaivet.  Tgiu^vog  itiv  yag  yivezai,  iv 
OG([i  6  tjAiog  yqovttt  drto  zov  iar^ttgivov  xvxkov  (og  dt)  zrjv  zov 
bgiZovrog  iuiy&i  tü^iv)  hfl  tov  (tegivbv  %Q07Cixov  xvx).ov  Tzaga- 
yiverati  izlga  di  tgt/uijvog,  Iv  tj  aiiu  zov  fregivov  zgo/ctxov  k/tl 
tov  ogiCovia  xaravTct.    xal  scavra  zovzov  tov  ygövov  xaza  zovg 

15  vrckg  yijv  xvx/Lovg  itaga)j.i)kovg  iviy&rjoezai.  t/cti  di  ov/ufiaivei  zt)v 
oixt]Oiv  TavTTjv  iv  fttiofi  fjj  xaT  tipvyttivv,  xal  aotxijTt;t  urtiwy  ujtägyeiv, 

EUSTATH. 

avayxt]  dta  /tavzbg  vitptoi  xaz-  ...  ozi  vi$  xat  t)  /cvxvt)  vftfcj- 
lytodai  tov  totzov,  xall/rl  izoXh     oig,  r]v  xal  «riega»  (f  iiatv"Otuigog 

2  tS '  Ambr :  dt  Petavii  editio  j|  4  _£  di —  inoxtfivt tut  um  Ambr  ||  6  dltxtüv 
Ambr:  pev  xtöv  Petavii  editio  ||  10  yivtoüat  Ambr:  ytvtoüai  Petavii  editio  || 

14  xuiavzvL  (sie)  Ambr  Q  IS  vnftooi  Ambr 

____________  • 

39)  Macrobii  de  hac  re  excerptum  (comm.  in  Somnium  Scipionis'  II  9,  1» 
Cratetis  sententiam  (putamus  ex  Posidouio)  referre  observarunt  Luebbertus 
I.e.  et  Wachsmuthius  'De  Cratete'  p.  _4\  pluribus  persecuti  sunt  Muellen- 
boffias  p.  25t  sq.  et  Berger  p.  124  sqq. 


Digitized  by  Google 


9 


200  ARATEA 

ßä&og  ctlgog  oi  veorrptvai   ta    xaid  to  *Ztv  ndxeg,  a)la  av  20 
veq>i)  xai  (.ir  övvao&ai  rag  toi    gvoai  hu    rjigog  vlag  'Axaiüv 
f)tiov  avydg  öiaxomnv  rix  vt(priy    (II.  XVII  645),  oi  Ttakaioi  öi- 
woze  dkoywg  vvxza  dia  7tavx6g    kovat ,    Uyovztg   ozi   xai  roig 
tlvai  rcag*  avioig  (xai)  axozog.     hiftuegiotg  zoiaviq  vv^zezaiai, 

fjovv  Zoipüd^g  xazaazaaig,  ar.g  25 
üvüf  tkog,  ou  xa&agtft  r})M<j  i.ait- 
7töiuvog.  ov  f.ir]v  avz6ygr]ua  rvi 
xa#6kov,  u>g  6  KPATHS  vno- 
zl&tzai.    7ubg  ydg  {(paah)  li- 
yov  'Crjv;  » 
ozav  fikv  ydg  iictg  yt)g  vjcäoyi,  6  rfaog,  axöiog  iazi  Trag*  avioig 
öid  ziv  rta%V(iigeiav  zojv  vupiov.    oiav  61  vuo  zov  oguovza  o 
ijÄiog  fr  dta  zr{v  tpiatxrjv  dvdyxip'  vv$  iazi  nag    avzoig,  uhjji 
öid  .tavzog  d(fioztaiov  avxoiv  dvai  zi]v  oixi^atv.   zovzo  ovv  (if\oi) 
to  '/.työutvöv  iazi  vnb  zov  itmrjov  (Od.  XI  v.  15 — 16)'  » 

ovdt    for'  avzovg 
rjiktog  (patÖcov  uoitdtgxtzai  dxnvfoatv. 

23  vvxzbq  coni  Petavius  |]  24  suppl  Wachsmuthius  |]  31  yrjs  Ambr:  ;  r> 
Petavii  editio  ||  »2  nayvfdgtmv  Ambr:  mr/vfnglav  Petavii  editio  H  36  avtol; 
Ambr. 

Procedimus  amplius.  Aethiopes  etiam  Menelaus  adiit  Home- 
ricus.  Zrzovat  df .  ngog  rivag  rif/tv  ~4i&t07cag  ttX&tov  A\- 
yvrttov  .  .  ilveg  ze  oi  Stöovioi  .  .  zlveg  it  oi  'ligtufioi  (Od.  IV 
v.  84)  .  .  Agtazdvtxog  luv  ovv,  6  xa#'  nuac  yoauticntxoc.  Iv  zoiq 
Ifegi  Tttg  Mtvü.dov  ;ihävr>g  jcoßMov  avayeygarpev  avögiov  ano- 
tpdoeig  it€Q\  ixaarov  tuiv  htxtifiivtop  KBCpaXafutv'  fjttlv  d  ag/.iott. 
/.av  l;cii€utovTtg  /Jyojfuv.  oi  filv  rtXevOCU  (fioavreg  tig  rrtv 
At9io;ctav  o'i  itlv  /cegiicXovv  idv  (nör  Codices)  dta  Vadiiguiv 
fiiXQi  n]g  'Ivdtxijs  tioäyovotv  (Ckates:  cf.  Luebbert  p.  436— 
Berger  p.  IIS  sqq. >,  äua  y.al  rov  xgovov  %jj  7c?*anj  ovvor/.iioir- 
ifg,  ov  (fioiv  ort  «oydodtot  hfl  r?.d-0V*  (v.  82)  ....  ovji  o 
7iegl7tioig  drayxalog,  ov  KPATH2  ehaytt,  ov-/  wg  advvatog  il- 
vai (xai  yug  (ovd*)  q  OövoodtoQ  nlavrj,  a  Gratete  scilicet  con- 
stituta,  ddvracog),  «/./.'  ozt  oi  te  iCQag  rag  vitod-iotig  rag  uaVi- 
iiaTixdg  X(ftOifiO$  OVTt  Jigog  töv  ygovov  z))g  7c).ävtjg.  xai  yctQ 
axoiaioi  dungi  iai  /xaioyov  avrov  t/ro  övouKoiag  xr/.\  Strab.  I 


Digitized  by  Google 


IV.  DE  CRATETE  MALLOTA. 


201 


p.  37—38  Gas.  Iter  Menelai  Crateteuw  adeo  displicuit  Aristonico 
Aristarchi  discipulo,  ut  libruni  conderet  refutaturus.  In  quo  vel 
Ulixis  navigationem  respexit  secundum  Cratetis  placita  nec  in- 
credibilem  quidem  verum  improbabilem  iudicavit.  Et  divinamus 
ex  opere  de  Aristarchi  signis,  Aristarchi  maxime  interpretamentis 
iDsi8tentem  spretis  Crateteis  Homeri  etiam  geographica  Aristoni- 
cum  pertractasse.  Semel  Aristarchuni  de  Aethiopibus  Strabo  ante- 
status  est  Crateti  obsistentem,  recte  ut  Niesius  unicam  hanc  summi 
viri  commemorationem  aliunde  fluxisse  concluserit  ('Mus.  rhen/ 
1877  p.  270a).  Principium  disputatiunculae  illius  p.  193sqq.  Cra- 
tetis gratia  adposuimus.  Nunc  Aristarchea  sequantur  Strab.  I 
p.  31:  6  d'  APIZTAPXOZ  tavt^v  uev  hßdUet  ti]V  i;i6&eoiv 
(Cratetis),  diya  de  uefiegiauivoig  oietai  le'yeo&ai  toig  xa&'  fj/uag 
Ai&iorcag  tovg  totg  'EXXrjOt  ngog  ueortußglav  eayatovg.  tovtovg 
dk  ur)  ueueglatha  Ölya  wate  elvai  dvo  Ai&iosciag,  tr:v  uev  scgdg 
avntoA.r)vy  trjv  de  icgög  dvaiv.  a)J.a  uiav  uovqv  tr)v  /cgog  ueorju- 
fioiav  xeiuevr;v  toig  EHrjoiv,  idgvuevtjv  de  v.at  Ar/vjczov'  toito 
de  ayvoovvta  tbv  rtoirjtrjv  {waueg  xal  ra  a)J.a ,  oact  eigr(xev 
A;coXiJ)diagog  hv  %<ft  ' Ilegi  veiov  y.ataAoyov'  devtegio)  xataxpev- 
oao&at  tiüv  TÖitiov  ta  ur)  ovta.  Copiosani  ac  dedita  opera  in- 
stitutam  Aristarchi  illam  fuisse  quaestionem  haec  Strabonis  dicta 
probare  videntur  ibidem:  ugig  uev  ovv  K  PATHTA  ua/.gov  loyov 
del  xai  iO(og  ovöev  ovxog  ;cgbg  xa  vvv.  API2TAPXOY  de  tovto 
uev  htatvwuev,  dioti  tr{v  liPATHTElü  X  cupeig  v/tö&eoiv  deyo- 
uev^v  7co).).ag  evataaetg  negi  ti^g  fjuag  AiO-iontag  vjtovoei 

yeyovevai  tov  löyov  (cf.  Chrestom.  Strab.  1  vol.  III  p.  457  Kram., 
p.  47  Wachsm.).  Laudabiliter  egit  Aristarchus,  si  accurate  quantis 
Cratetea  opinatio  difficultatibus  ac  vitiis  laboraret  aut  interpre- 
tatione  scholastica,  ut  discipulorum  per  ora  eins  placita  ferrentur, 
aut  edito  in  Homerum  commentario  aut  peculiari  de  hac  re  dis- 
sertatione  dinumeravit.  Homeri  certe  et  geographica  et  astro- 
nomica  commentario  data  occasione  attigit.  Scholium  ad  Arati 
v.  28  ai  d*  r]xot  xerpaXag  uev  i-jc  t&ag  aih  iyovoiv  aMqltav, 
aiei  dl  xatiouädiai  rpogf'ovxai,  iurcahv  eig  uiuovg  xexguuuevtu] 
uhiveg  hü  tag  atärjliov  itvag  (rjyoiv  rag  ;r/.evgag)  tag  xeq>akaQ 
i'xovoi  ttigauuivag,  ovx  eiti  tag  altu.v,  lug  A PI2ZTA PX 0-  u 
yga^t^atixog  o\r^f{  tag  xeqaXag  aitwv  scgog  it]v  tdtav  itiv  ä;co- 
otgiff  eoitai  uaga  to  ffaivöuerov'  ugvtot  yug  /.ai  eig  tovu7tgooi>ev 


Digitized  by  Google 


202 


ARATEA 


xai  ovx  etoiv  a)./.i.kaig  avi€axgafi(.ihvai  (avaT€tgaf4f.tivat  codex) 
non  e  commentario  Arateo  (quod  Scbraderus  Porph.'  I  p.  43 T 
velle  videtur,  voluit  certe  I.  Bekker  post  Aratum  p.  158,  aliii,  sed 
non  aliter  quam  scholia  Aratea  p.  168  et  186  commemorata  e  scrip- 
tione  aliqua  Homeriea  provenit  ad  Od.  V  v.  273  vel  ad  II.  XVIII 
v.  487 ,  ubi  bodieque  ad  Aratum  relegatur.  Patet  Aratum  expli- 
cando  Homero,  Homerum  vel  in  boc  genere  Arato  servivisse  invicem. 
Potuit  fieri  facillime,  ut  Cratetis  studia  in  geograpbiam  et  astro- 
nomiam  Homeri  conlata  continuo  disputationum  tilo  Aristarchus 
redargueret.  Nobis  hoc  paene  certum  videtur.  Librum  Aristarchi 
novimus  ' Jltgi  Ihäöog  xai  'Odvooelag'  e  scholio  Veneto  A  ad 
II.  IX  v.  34  sq.  xai  di]  nixog  lÖti^s  xai  rjkaoe  Tarpgov  ht  alxt'i 
evQtiav  fieyalyv,  tv  dk  oxöko/cag  xatinr^iv]  Iv  no  'liegt  'lliaihg 
xai  'Odvooeiag  6  siPlSTAl'XOZ  7tgorf£geiat  *xai  rjkaaev  txio&i 
ruffQor»  y.ai  h  Tip  i§tjg  «7ttgi  dl  ox6Xo7cag  xariiti]^€v*.  üat  öt 
ovx  atoTiot  ai  ygatfai.  Quae,  cum  spectent  ad  castrorum  nava- 
lium  munimenta,  putares  a  coramentatione  ' IJegi  vavora&pov' 
Aristarchea  diagrammate  inlustrata  (Lebrs*  p.  224  —  227)  non 
esse  segreganda,  qua  acriter  ille  contra  Cratetem  dimicavU"». 
Adparet  quo  tendamns,  quamvis  ultra  probabilitatem  emergere 
nou  liceat41). 

Novit  Strabo  qui  Aristarcho  de  Aetbiopibus  disserenti  prorsus 
assentirentur  I  p.  33:  xavxa  xt  Örj  ;igog  xov  AP12TAPX0N  liyot 
av  xtg  xai  vigog  tovg  äxo/.oi  Oovvxag  avTtß  xai  akka  xovxiov  l.tui- 
xiotega,  a<p'  wv  xi]v  uoKK^v  ayvoiav  äcpatgtjaerai  xov  itoiljtoii 
xxV.  In  quibus  Posidonium  non  numerat,  unde  pleraque  ipse  habet 
Cratetis  excerpta.  Nam  etiamsi  in  Posidonii  argumentatione  in- 
sint  quaedam  ex  Aristarchi  mente  scripta  —  ex.  gr.  quod  de 
plana  orbis  facie  et  de  sole  sive  terram  subeunti  sive  occidenti 
dixit,  quod  Cratetis  scripturam  aspernatus  cum  Aristarcho 
agnoscit  «oV l  ftkv  di  :oojn£vov  Yictgiovog,  di  6  aviuvxog* — .  nihilo- 
minus  ceteroquin  sc  Aristarciieae  explicationi  non  addixit:  bic 
tinxisse  poetam  Aethiopes  duplices,  Aristarchus  de  iis  qui  reapse 

*°J  Pleraque  iraginenta  illinc  deprompta  Aristonicus  exbibet*77f(u  otjfin'tuv': 
cf.  Lebrs  1.  c. 

41 1  Noluimus  omuos  Cratktib  reliquias  Homericas  deserta  Wachsmutbii 
dispositione  ad  nostram  ratiouem  exigcre,  ne  etiam  longius  haec  commentatiun- 
cula  suo  itiuere  digrediatur.  Neoue  cuim  paucis  nec  facile  res  confici  potest. 


Digitized  by  Google 


IV.  DE  GRATETE  MALLOTA.  203 

Africam  meridionalem  tenerent  cogitavit.  Contra  adstipulatum  esse 
Aristarcho  Aristonicum  etiam  in  re  ipsa,  non  modo  Cratetem 
refellenti,  e  scholiis  in  Odyss.  IV  v.  556  V  v.  55  {:cQog  %a  'Jhgi  ritg 
n/.dvtjg  'Oduooivtg')  X  v.  190  (Lehrs-  p.  2 17  sqq.)  exploraturu  est. 
Cratetem,  qnae  continua  disputatione  sphaerographica  probasse 
sibi  videretur,  per  coflamentarios  Homericos  posuisse  pro  con- 
cessis  vel  concedendis  consentanenui  est. 

Exstant  inter  toig  'liegt  toi  nohov  awiaimtag  et  Crates 
et  Aristarchus  grarumaticus.  Cratetis  'OfiqQixa  tenemus.  Cui 
Aristaechum  de  Homeri  mundo  terraque  adversantem  ista  indi- 
eis  memoria  significari  necessario  eoncludimus. 

De  Cratetis  in  Hesiodum  et  Rhesum  pseudoeuripideum  coin- 
mentariis  et  de  lBoeotiacis'  quatenus  nobis  dissentiendum  a  vul- 
gär i  opinione  videatur,  capite  V  declarabimus. 


Digitized  by  Google 


Epimetrum:  De  Neoptolemo  Pariano. 


Neoptolemi  fragmentum  p.  185  commemoratum  Meinekius'Anal. 
Alex/  p.  357  e  Fulvii  Ursini  'Comp.  Verg.'  p.  325  (quod  opus  ipsi 
inspicere  non  potuimns),  is  haud  dubio  ex  Achillis  codice  Vati- 
cauo  191  de8umpsit.    Ubi  haec  leguntur  p.  143  C  Petav.: 

Xeyerai  de  bgtZwv,  ötöxi  oglCei  in  i.io  yr]v  xai  (to)  vnio 
yrjv  r)tiiO(paigtov.    iceg)  yag  xr)v  Offaigav  ZSvj&bv  oiv  rättr 
eyet  rov  'Qxeavov,  og  igwirev  /regt/.kvZet  ti)v  yrjv.  afp'  ov 
avurüj.etv  {ctvarileiv  M)  /.cd  eh  ov  dvveiv  doxei  ra  uotqu. 
Ö'/ev  xat  Seo/ctoleiio^  6  Tlagiavog  ev  ri]  '  Tgiyßovia  iprtah' 
«r<J  naoa  jcegiggiTog  evöeöinti  yih>'n*>.   o&ev  xai  "Ag(n% 
'Qxeavov  aliov  /.a'/.ei  dtct  re  JOVXLüv  xai  ttXkütv  ata. 
Torsit  'Terra  triplex '  Meinekium:  'Interim  suspicari  licet,  in- 
scripsisse  id  Neoptolemum  'Egtx&ovh  swe  malis  'Egtx&oviäg  . 
Apage  misellam  coniecturani ,  etsi  imposuit  aliis  etiam  de  hoc 
litterarum  genere  optime  nieritis,  velut  Susemihlio  I  p.  405  et 
Passowio  in  Lexico  s.  v.  Titulus '  Tgtyßovia  ,  seil,  yf)  (ut  Tgi/ioi.tc 
Tgi(pt  ).ta),  haud  dedecet  poetam  geograpbum  (scripsit  Hecataeas 
Ei  Qto.cf.v  /au  '~~/o ii     Mnaseas  Patarensis  Tlegi  Eigiösnic 
yltßvr^;  versibus  Alexander  Ephesius  et  Dionysius  Periegeta 
oinnes  tres  continentes  eomplexi  sunt)  et  adprime  ille  de  Oceauo 
versiculus  in  canuen  geographicum  quadrat.    Jion  otäda  alibi 
(Ath.  III  p.  82  D,  Meineke  'Anal.'  p.  357)  confecisse  Neoptoleruus 
cum  traditus  sit,  Baaoagt/.ä  idem  (ut  putamus)  Dionysius  scripsit 
('Geogr.  gr.  min.'  III  p.  XXVI  sqq.,  Ruehl.  'Mus.  rhen.'  1874  p.  85sq.). 
Dionysius  tametsi  semovit  in  Universum  historiam  fabularem  opere 
geographico  orbem  terrarum  comprebendens,  non  minus  sexieos") 

4S)  Cf.  Kuchl.  1.  c.  V.  57ii — 579  de  brumalibus  Bacchi  cultoribus  Brit&n- 
niae  propinquis,  v.  «J22  — 626  et  v.  1143 — 1165  de  Bacchi  Thebani  expeditione 
iudica.  v.  700  -706  de  Caspiis  Baccho  deditis,  v.  839-846  de  Lydis  MaeaDdri 
aecolis,  v.  M5-*)55  de  Kaccho  ex  Iovis  feraore  in  Arabia  edito  (cf.  hymnum 
'Homericum'  apud  Diod.  III  c.  66,  3 ;  'Herrn.'  1891  p.  178). 


Digitized  by  Google 


IV.  DE  CRATETE  MALLOTA. 


205 


accnrate  Dionysiaca  narrat  nonnulla  et  ad  Asiam  et  ad  Earopam 
spectantia.  Alia  cnm  ä>ficiant  inquirendi  argumenta,  notabilis  hic 
duplex  in  materia  consensus. 

Fat  um  su  u  in  habnit  Neoptolemi  memoria.  Nam  Athenaei  epi- 
toma  secundum  Meinekium  p.  337  'Analectorum'  KvnQtavoQ  e  11a- 
Qiavög  effecit*3):  quo  utimur  depravationis  genere  ad  Probi  inter- 
pretamentum  Vergilianum  emendandum.  Is  ad  'Georg.'  I  v.  244 
p.  42  K.  citatis  Mercurii  Eratosthenici  versibus  nonnullis  '  nam  qui- 
dam  —  inquit  —  ' orbem  terrarum  descripserunt  in  formam 
littcrae  Q  et  in  lineamenlis,  quae  per  circuitum  ambiunt  lit- 
teram,  formam  referunt  Oeeani  quem  rede  ZuOTrjga  tov  xoOfiov 
dixerunt,  ut  Parianus  {Cyrillus  codd.)  cum  ait  *'Sbteav6g,  <l> 
näoa  /ctglQQVTog  hÖ€(di)tai  yßiuv».  In  media  auf  cm  parte 
linea  quae  deducitur  Atlantic  um  Oc  Canum  fertur  transmit- 
tere,  quod  mare  traditur  subiectum  plagae  acquinoctiali ',  et 
sie  divisas  esse  duas  partes  orbis,  quarum  nus  habitemus  eam 
quae  sit  ab  Oriente  dexterior,  atque  esse  verisimile,  ut  adver- 
sam  pari  tractu  solidam  gens  alia  hominum  inhabitet \  Se- 
quuntur  adscripta  p.  179.  nAPIANOC  et  KYPIAAOC  (et  KYnPIA- 
NOC)  quantillum  (Iis tont,  manifestum.  Eget  correctione  etiam 
Anonymus,  quem  falso  dicunt  Achillem  (cf.  p.  16),  p.  168  Petavii: 
6  de  oqlZidv  kiyirai  (aiv,  t/rfidq  diogiCei  xara  rtkarog  ra  dio 
rfMOCfctigia  öiaCwOfiCt  utv  toi  ovgavov'  v.iitai  dt  iSto  lig  Offaigag, 
tag  TtQog  %i]v  t^iectgav  oxpiv,  %u>  6'  aly&ti  {xiö  ö'  aki^O-eg  codex) 
t<j)  vqi  avtnv  f'oiu  dei  7cagaka(itiv  xetuevov.  oi  de  itoirpai  £2/.ea- 
vov  avrov  xaXovaiv.  6  yovv  Evipogltov  (fr.  108  p.  155  M.)  ipi]oiv 
*Qy.€av6g,  toj  rcäoa  neglggvtog  ivdf'ditai  (udidi  rai  codex)  x&wv». 

o 

In  tanta  Anonymi  cum  Achille  similitudine  O  nAPIAN  pro  EY- 
0OPILUN  exspectamus.  [Sero  banc  coniecturam  vidimus  ab  Hillero 
('Eratosthenis  carminum  reliquiae'  p.  78)  occupatam-1 

Quaerenti,  quid  velit  sibi  'tvötdeTai*  imago,  fortasse  vide- 
bitur  Homerica  ob  Od.  XIII  v.  163  sq.,  ubi  Neptunus  Pbaeacum 
navem  *läav  tür^e  xai  iggiLowsv  h  to&ev  %Uq\  XCtTairQtjvei  ikaoag*. 
Qua  imagine  utebantur  Homerum  secuti  Callimachus  'Hyrnn.  in 
Delum   v.  53  sq.  *hl  reovre^  xiiiaotv  Alyaloio  rtodtüv  kvedrptao 

*a)  In  Rhesi  scholio  ad  ?.  342  non  Kagla  (quod  Gaedius  lDe  Dem.  Scepsio' 
p.  25  in  Ilaptavü  mutabat)  sed  \ioiu  codieibus  offerri  Schwartzii  editio  monstrat. 


Digitized  by  Google 


206 


ARATEA 


<>/,as»,  tanquam  pedes  insulae  fqui  etiam  v.  192  com  memo  ran  tu  r) 
radicibus  vel  vinculis  in  fundo  maris  alligati  essent,  idem  7.  34  sq. 
«xoi  ras  fikv  autc)  ßvooöv.   JV"  hciigoto  /.a&iüvtai,  ngtfivö&tv 
iggtuüoe**)*.  Apoll.  'Arg/  II  v.  731  sq.  «t£  <5'  vno  nitqat  hooädtc 
tggiuovtat  aUßgoyoi*.  Dionysius  Periegeta  v.  491  «Ifeiqs  <)'  t.-ri 
r/^at  (Apsyrti  insulis)  ^/tßvgvideg  iggiZiuvtat»,  denique  «rw>  Iggi- 
'Cnnttvwv  vrjcatv*  'Heraclitus'  c.  45  p.  96  Mehler.    Hinc  monumen- 
tum  Afrieanum  in  'Annalibus  instituti  arcbaeologici  germanici'  1S90 
p.  220  editum  putamus  inlustrari ,  in  quo  deus  marinus  ancoram 
gestans  sub  aqua  conspicitur  Delum  insulam,  ut  nobis  quidem  vide- 
tur"),  affixurus.  Attamen  secus  sentimus  de  Neoptolemo  et  a  Corona, 
non  a  radice,  metaphoram  esse  sumptam  arbitramur  ac  vertimaa 
'coronae  quasi  medium  tellus  universa  obtinet  Oceano  circumiW. 
Rem  ipsam  nihil  nunc  curamus  —  rotundum  multi  Oceanum  dixe- 
runt  — :  imaginem  illam  a  Neoptolemo  usurpatam  persequentes 
ita  iteratam  videmus  apud  Periegetam  Dionysium,  ut  provectiorem 
geographiae  scientiam  ostentans  studio  aperto  corrigeret  quodam- 
modo  v.  3—9.  11—42  (Geogr.  graeci  min.  II  p.  104.  106  Didot.): 
iivroouat  Qy.eavoio  ßathggoov'  iv  yag  txf/voy 
ic  u  o  a  ^'/cl  r,  a'rf  vi]  Oog  ö  :r  1 1  q  tr  os  -  £  oreq  avwTQl), 
5     ov  fitv  rtaOa  dia/cgo  nfgiögouos .  aXka  diafiffis 
oSvTfgi;  ßtßavia  ;tgos  rtKioto  xtiev&ovg, 
Offfvdövf,  tloi/.iia'   ulav  6i  f  xai.reg  loCoav 
av&gw/cot  rgtoo t]oiv  trc*  v.teigoioi  ddoavro, 
9     ngtorr^v  utv  ^lißirjv,  fwia  6'  Eigiörttjv  !Aoir~v  te.  — 
4t      ovTius  'ü/.ictvoQ  n tgidh)go[ie  yaiav  a;caoav 
zoiog  hav, 

Fundae  similem  Posidonius  mundum  praedicavit  (Eustatb.  ad  h.  I. 
Agathem.  1  2  [Geogr.  gr.  min.  II  p.  471])47),  Posidonii  auctoritate 
poetice  effatum  Neoptolemi  Dionysius  redarguit.  Percontaberis, 

44)  Imitatur  Callimacbura  Orphiciis' Argon.'  v  710:  <ßrooo&fv  ^pQi^oinTO' 
(Cyaueae).  Terrae  radices:  Diels  'Archiv  für  Geschichte  der  Philosophie' 
I  p.  15. 

*8)  Improbabiliter  raonumenti  editor  doum  portui  praesidentem  iatelleg^n- 
dum  credit.    Sunt  alia  quoque,  quae  minus  dextre  ille  administraverit. 

48l  Do  geographicis  Dionysii  auctoribus  passim  disputarunt  Muellenboffio? 
Deutsche  Altertumskunde *  P  et  A.  Goethe1  De  fontibus  Dionysii  Periegetae  • 
Gottingae  1875,  p.  5  sqq. 


Digitized  by  Google 


IV.  DE  CRATETE  MALLOTA. 


207 


Dum  Dionysiaca  sua  ex  Neoptolemo  sumpserit  Dionysius.  Respon- 
deri  qnaestioni  nequit  omni  fere  argumentandi  materia  destitutae 
praeter  boc  unum.  indicam  Baccbi  expeditionem  etiam  Neopto- 
lemum  videri  enarrasse.  Hinc  veremur  ne  decipiantur,  qui  inde 
ab  Enphorione  demum  Cbaleidensi  cani  coeptam  esse  Baccbi  de 
Indis  victoriaru  nuntiaveriDt.  Cautius  A.  Dietericbius  'De  bymnis 
orphicis'  (Marpurgi  1891)  p.  52  indicavit,  Neoptolemum  et  ipse  sive 
Don  curans  consulto  sive  ignorans. 

*7)  Cf.  v.  555  ti)j.ui  (iusulae)  ö'  'ilxtuvoto  napu  (töor  toxHfavvjrxai. 
Verbura  eadem  versus  scde  Uias  habet  XVIII  v.  4S5  iv  dh  tu  xelgta  Tiüvxa,  xü 
r'  ovquvoc  totfif  crct/Tai.  Cuius  versiculi  meminit  qui'Pliaen.'  v.  507  (cf.  p.  105) 
« 'Qxtavos,  tu  rt  7xo).).a  Ktgtotiqtftm  hol  kvtiö*  scripsit  pro  <7ifQtaxQttfExtu>.  — 
-oiQavbg  ivöttfxtu*  fecit  Leonidas  Tarentinus  lAnth.  Pal  '  IX  25. 


V.  DE  ARATI  SCRIPTIS  DKI'ERDITIS. 


l'hilolog.  Untersuchungen  XII.  14 


Digitized  by  Google 


1.  A2TP1KA. 


Aratum  A1TPIKA  composuisse  Tzetza  testis  est.  Cuins  testi- 
moninm  et  probae  notae  esse  et  antiquae  Cornutus  monstrabit 
iuxta  locatus. 


Tzetzes  in  Hesiodi  cOpp.'  p.  23  G. 

Ivvia  tiaiv  ai  Movoat,  ort  reroayotvog 
xai  attgtog  o  kvvta  laziv  agtfrftög.  toi- 
avzat  dt  xai  ai  yva'xjtig,  dwzi  6  Ivvia 
no'Ü.axig  izo'Ü.ä  iaztv  .  .  .  aXX'  lu'ur^.og 

j  pttv  o  Koglv&tog  (fr.  17  K.)  zgtig  tp^otv 
uvat  Movaag,    &vyaz£gag  '47i6)M»vog, 
Krßtoovv     !Aiio'k).ui\lda  Hogvo&tvtda, 
"iQttxog  dk  h  rjj  rcifirerij  twv 
KÜN  ztaaagag  Xiytt,  Jthg  zov  at&igog 

lo  tat  IJtegiag  vvftq>r{g,  «Ag/qv  (xcti)  Mtki- 
irtv  ('Kai)  GeX^ivörjv  xai  Aotdrjv*.  ztvtg 
dt  nivze  avrag  tlval  (paat  xai  uvöuaza 
l'/ttv  Tiov  reifte  aia&rtatojv.  'Hcixagttog 
dt  tv  T<ft  rijg  '"Hf!i]g  Topy    (fr.  p.  129 

15  aLorenzio  tractatum)  kizza  Xiyet,  Üvya- 
ttQag  IJugov  xai  Tlifintffiog  vv(.ufitg,  Nei- 


Cornutus  'Theol/ 
p.  14  L. 

ivvia  d  tlai  die)  zu 
rtzgayc'ivorg,  tag  (ft4al 
zig,  xai  ntgtzzoig  zoig 
jtQOoixovxag  avzaig 
asioztXtiv '  zotoizog 
yag  iaztv  6  iwv  kvvia 
agt&ttug,  aivtazäjuevog 
y.ara  zo  ttp'  iavzov 
yevio&ai  tov  /cgiozov 
and  trjg  uovadog  zeXtt- 
6zr]z6g  zivog  utzexttv 
doxovvza  agi&uov.  Xt- 
yovzai  dt  ;iaga  ztct 
xai  dvo  uovat  tivat. 
nag '  olg  dt  tgtig,  7tag 
oig  dk  zizzagtg, 


<  xti<ftaovv  vel  xrjyidovv  Gaisfordii  Codices,  xrj<pioioiv  Ruhnkenii  codex 
Opusc.'  II  p.  609  H  SoQVO&tvida  vel  ifjvaiktviöa  Tel  wgva»tvida  Gaisfordii 
Codices.  Ceterum  hinc  alterum  Eumeli  fragmentum  16  K.  discreparet,  si  modo 
nodum  Eumeli  nomen  ibi  intactum  est  ||  8,  9  'iuigixcüv  male  coui  C.  Frey  'Mus. 
rhen/  1S5S  p.  134  |j  10  []te^ag  tentavi  cf.  Hesiod. 'Opp.' v.  I:  nlovoia<;%  quod 
bexametro  respuitur,  Tzetzes  |  inserto  {xai)  duplici  versum  refecit  Grauertus 
Mos.  rhen.'  1S27  p.  343  ||  16  accusativos  ionicos  Ktpfioovv  'iawixovv  NhXovv 
neque  Eomelo  neque  Epicbarmo  (qui  tiuxbse  ipse  ista  Musarum  nomina  vide- 
tur  ut  Empedocles  Siculus  Genios  v.  393  sqq.  p.  81  Stein,  Diels 1  Sitzungsb.  der 
Berl.  Ak.'  18S4  p.  363,  Preller  lGriech.  Mythol.*  I»  p.  KIT,  cf.  G.  Herrnanni  et 
Buttmanui  commentationes  ad  1.  17  citatas)  sed  ei  vindicamus  auctori,  unde 
totus  ille  de  Muais  commentariolus  origioem  duxit,  cf.  iufra. 

14* 


212 


ARATEA 


kovv  TQiTiövrjV  iJoio/covv'EjrraKOQrjv  l4x€~     itQQ  olg  di  1/ttu  xi/..' 
Xuilda  jäXuatftovv  'Kai  Poölav.    /taget  dk 
'Hotoöoi  iv  Qeoyovla  (v.  76 sqq.)  ivvia 

kiyovrai   elvai   Kkeuo    QäjLtta  EütiQ7tt\  i) 
TeQipiyÖQi,  ligaiu  llokvftvta  Mek/tofiivtj 
Ovgavia  mal  Ka'/./u6;crr 

17  iniunÖQtiv  vel  kntanoiup  Gaisfordii  Codices:  illud  scribendum  Berg- 
kius  ad  Pindari 'Olymp.'  III  4  (I  p.  TU)  censuit;  cf.  G.  Hermanni  'Op.'  II  p.  29" 
et  Buttmanui  Wlyth.'  I  p.  274  |  18  tentavi  ex  Hesiodi  'Tbeogonia'  v.  34i». 
ut  aliquid  fieret,  riaxxwkovv  coni  G.  Hermannus,  Tixtunoiv  coni  Bergkius: 
xmonXovv  vel  uronkow  Gaisfordii  Codices. 

■ 

Pergit  Tzetzes  p.  21  G.:  Kai  tivtg  ^uv  ;räoag,  ag  iifaoav  Moi- 
aag,  /lag&tvoig  Üval  qaoiv,  rivig  6k  rag  loifiag  növag  g(ttg<$ 
tiüv  frag'  'HoioÖqi  ivvia.  Sequitur  Musarum  progenies,  in  qna 
Linus  Orpheus  Sireues  comparent.  Eodem  igitur  fönte  qui  hauserit 
tertius  seboliasta  Vergilianus  accedit  ad'Aen.'  I  v.  S:  Sane  Almas 
viulti  novem,  multi  Septem  dixe.ru nt . . .  Has  alii  virgines  per- 
hibent  (nam  ideo  et  poream  eis  sacrifieari  aiunt quod  mul- 
tum  pariat),  alii  eis  etiam  filios  dant \  (irpheum  Li/tum  Sh 
renes,  atii  /las  oeto%  ut  Athen is  visuntur,  alii  quattuor  dicunt. 
alias  Boeotias,  alias  Ai 'Hildas,  alias  Sie  u  las.  Has  A/usas 
Sieulus  Epieharmus  non  A/usas,  sed  ofwvooraag  dieit  (fr.  inc 
131  p.  292  Lor.j.  Aratus  cur  quattuor  Musas  numeraverit,  incog- 
nitum.  Nec  tarnen  putandus  est  arbitrio  suo  indulsisse:  Paus.  IX 
20,  2  oi  di  tov  *j4hoiiog  jtaidtg  toitruov  xe  Moioag  ivöfitoat 
tlvai  roeig  y.ai  ovöfiaia  avraig  M&evro  Mekktr-v  Kai  Jüvijftip  zßi 
!Aoidr]v.  Post  Aratum  Mnaseas  Musarum  numerum  quaternarinm 
dicitur  constituisse  ab  Arnobio  ('Patrol.  lat.'  I  5  p.  988  Migne),  at- 
tamen  iramerito,  schol.  in  'Iliad.'  II  v.  671  ('Anecd.  Oxon.'  I  ed. 
Cramer.  p.  277  —  h.  15  Mehler.):  ano  fiiäg  ai  uäoai  (Musae)  lh 
yovrai.  Mvaotag  di  <ft{otv,  ort  ai  /cäoai  tgeig  tioiv,  Aloioa 
dJia  'Yuvtü.  iv  fuv  OVV  lAiüdi  {U[tvi~oÖai  rf^g  &€ag  —  cffffW 
uetdt  Qea»  —  tv  dl  in  Odvootia  trg  Movorg —  *avÖoa  uoi  h- 
v€7tt  Movoa*  —  iv  dt  ti~  ITa'/MUiide{a  rr.g  'Yfjvoig  (p.  32  JLX 
Hinc,  etsi  niagnopere  verendum  est  ne  ipsum  scriptorem  vitio 
commisso  liberemus,  periclitanda  in  Arnobio  correctio  est:  Musas 
Alna seas  est  auetor  (fr.  16  M.)  filias  esse  Telluris  et  Caelu 


Digitized  by  Google 


V.  DE  ARATI  8CRIPTIS  DEPERDITIS. 


213 


Iovis  ceteri  praedicant  ex  Memoria  uxore  vel  Mente.  Has 
pudern  virgines,  alii  matres  fuisse  conscrtbunt.  Libet  e?iim 
iam  paucis  ctiam  tllas  partes  at fingere,  quibus  alius  aliud 
fadem  de  re  dicere  opinionum  diversitate  monstrammi.  Epho- 
rus  (fr.  162  Muell.)  has  igitur  nutner o  esse  /res  effert  (item 
vel  et)  Mnaseas\  quem  supra  diximus.  {Aratus)*)  quattuor, 
Myrtilus  indueit  Septem,  acta  asseverat  Crates  (p.  7 1  Wachsm.J, 
ad  extremum  Ilesiodus  f  Theogl  v.  76J  novem  cum  nominibus 
prodit,  diis  caelum  et  sidera  locupletans*).  Confidenter  Arnobium 
enarratori  Hesiodeo  et  Cornuto  et  scholiastae  Vergiliano  qnartam 
adnumeramu8.  Scriptorem  stoicam  indoles  eclogae,  tempus  illud 
monstrare  videtur,  quod  Cratetem  Mallotam  citari  vidit  Wachs- 
mnthins,  quamvis  obloquente  Hillschero4);  commonstrat  praeterea 

•)  Praeter  Patarensem  Mnaseas  exstitit  rerum  et  astronomicarum  et 
aliarum  scriptor,  cf.  titulum  saec.  p.  Chr.  I  Corcyraeum  185  in  Kaibelii  '  Epi- 
grammatis'.  qui  «  ftkv  xa  xöafxov  atßva.  xal  6i'  aoxtQwv  dtqJUta  xav  tivqwtiov 
al&tQOÖQÖfjitov  xthtv&ov,  a  de  xal  ytwfxoQOV  xtyvav  yQUßpaZotv  l/vtvxeiQaV 
fvöael  vot  xaxeiö"OnTtQOv  dti.xov  xxk!  Mehler  'Mnaseae  fragmenta'  (Bonn. 
1840)  p.  7. 

*)  Supplevimus  conlatis  ceteris  testibus. 

3)  Ali»  testimonia  comportavit  Kalkmannus  nec  vero  recte  in  usum  Pau- 
saniae  convertit  ('Pausanias  der  Perieget'  p.  258).  Nobis  Pausanias  IX  21),  1  -4 
cum  iis  sociandus  videtur,  quae  congessimus  "Deutsche  Litteraturzeitung' 
1887  p.  55. 

4)  Potuit  Crates  in  lBoEonACis>  (quem  librum  eripere  Crateti  non  debe- 
bant  nec  Wachsmutbius  p.  71  nec  Muellenhofifius  I  p.  248)  Musas  enumerare. 
Dixit  utique  alio  fragraento  ibidem  de  Permesso  fluvio  Crates  proxime  a  nemore 
Musarura  distanti  (Paus.  X  29,  5)  Dummodo  tutus  esset  a  dubitatione  Cratetis 
in  Uesiodum  commentarius,  posset  eodem  iure  de  scribendi  opportunitate  He- 
siodea  cogitari  (cf.  Nicander  lTher.'  v.  12).  At  secns  credimus.  Neque  enim 
nominatur  unquam  titulo  proprio  tale  quid  Cratetis  nec  cogunt  ulla  ratione 
quattuor  quae  adferuntur  frustula,  ad  illud  scribendi  genus  ut  referas.  Primum 
lp.  55  et  56  W.),  de  mundi  forma  quod  est,  ex  cosmographia  Homerica 
apte  derivabitur  (scho).  ad'Theog.'  v.  126),  alterum  de  divina  Cyclopum  natura 
item  cum  explicatione  Homerica  cohaerere  potest  (ib.  ad  v.  142),  tertium  (schol. 
ad  'Opp.'  v.  528  de  frigore  hiemali)  Boeotiacis  forsitan  debeatur,  quarto  (Ruehl 
'Mus.  rhen.'  XXIX  p.  82sq.)  prooemia  Homerica  Hesiodeis  praestare  dicuntur 
et  haec  reapse  esse  Hesiodeae  fabricae  negantur.  Vides  vel  talia  in  commen- 
tatione  aliqua  Homerica  potuisse  exponi.  Poterant  vero  etiam  in  Boeotiacis 
haud  absone,  quoniam  'Tbeogoniae'  exordio  ad  loca  nonnulla  Boeotica  spec- 
tatur.  Locum  adscribimus:  aQtxrj  6h  fiy  navxl  ctQuo^fiv  AvvaoÜai  {TiQooifitov), 
a/JUr  löiatf  ixtlvtp  xtü  xov  axonov  xul  xij<;  vnotitoetoq  oVn  xvyiw.  Adsumpto 


Digitized  by  Google 


214 


ARATEA 


auctor  Ciceroiiis  'De  natura  deorum'  III  54,  qui  cognitum  eondem 
de  Musis  habuit  commentariolum:  Iam  Musac  primae  qttattwr 
natae  Iove  alte.ro,  Thelxinoc  Aoide  Arche  MeUte;  secundae 
love  tertio  et  Mnemosyne  procreatae  novem ;  tcrtiae  Piero  natat 
et  Antiopa,  quas  Pieridas  ei  Pierias  solent  poeiae  appdlarc, 
lisdem  nominibus,  todem  nume.ro,  quo  proxime  super  wres. 
Ne  plura:  ad  Apollodoram  Atheniensem  quae  patent  vestigia 
omnia  redticunt.  Quem  iniecta  Arati  mentione  in  libro  (ri(oi 
&£wv'  de  Musis  scripsisse  existimamus.  Altero  igitur  ante  Chr. 
saeculo  A—Tt*lKA  Arati  circumferebantur. 

Idem  esse  AZTP1KA  atque  'AoiQOhoyUtv  xai  Aargolrtota*  n 
Snida  nominata  fuerunt  qui  suspicarentur,  etsi  de  voluminuni  du 
raero  definite  nihil  enuntiatur.  Alii  primam  'Pbaenomenoruni  pai 
teni,  quam  AoTQoirtotav  Marciani  librarius  scholio  ad  v.  450  vu- 
cavit,  cum  A2TPIK 0/-  copulare  malucrunt  (cf.  Bubleum  II  p.  457): 

Antimachi  exemplo  quod  vitetur  pergit  ita  euarrator  ille  Chisianus :  "Ofirjooc  & 
[yf  male  coni.  Ruehl)  ov  [scripsi :  6  codex)  toiovto$ ,  dk).d  zb  noool/iuor  ix 
Ttöv  7i(jay{i(xTti)V  XaßdtP  tvi>t(ug  tu  rt  xtydXaia  rijg  7iou'tatwg  nfntypd<f<ft 
to  {tu  Codices)  dir  tiuv  "E(tywv  xai  'Hfttouiv'Hotodov  [xai  Tt,g  dtoyovtaq]  ncoi,; 
lau  nyoTdiat  noitjüio^.  öib  xai  o  KndTtjg  [avra)  xard  Xoyov  r^hfi.  Saepta 
a  mente  Cratetis  abborrent.   Initium  l0perum'  (praeter  v.  10  haud  dubie  genui- 
iium)  unieuique  praefigere  possis  poemati,  'Theogoniae'  noo  item:  ibi  quae  ei- 
btant  persouam  Hesiodi  et  peculiare  scribendi  consiJium  tangunt  aliquo  modo 
ideoque  destiuata  esse  ipsi  illi  loco  putauda  sunt  (cf.  caput  VI  et  Arthurius 
Meyer  'De  comp.  Theog.  Hes.\  Berolini  IS^T,  p.  84 sqq.).    Cratetis  sententia 
eadem  erat  Aristarchi  et  antea  iam  Praxipbanis  (Proeins  apud  Gaisfordium 
'Poetae  min.  graeci'  III  p.  3,  Kzachius  in  editione  Hesiodi  p.  9");  eandem  poste* 
Pausanias  e  doctissimo  auetore  IX  31,  4  reeepit  aolito  more  obscuratam  (*D.  L.  Z.' 
1  c.l:  Hotwuöv  6h  ol  nfpi  Tov'Ehxunn  olxovxnfg  TtaQtüijfiftha  dö^j  Xtyovo», 
u>g  d).).o  Hoiodot;  noitjaai  oiöev  ij  tu  L^yu'  xai  tovtwv  dt  to      rac  Movoaq 
dfpaiQovot  TiQöot'juiov ,  UQ/itv  r//c  Tioirjoewg  to  tg  rag  Tipidas  Xtyovrtg'  xai 
fiOt  pohjböv  Ütlxvvaav,  iv$a  r)  nrjyt} ,  ra  no?J.a  vnb  tov  zqovov  Xt)xpiaG- 
fxtvov.  iyytyounTai  6h  uvtw  tu  "Eyya.  —  Etiam  Khp.81  commentarium  Crate- 
teom  addubitari  posse  sentiraus     Seholia  ad  v.  3  et  v.  524  (vol.  II  p.  340 
Schwartz,  p.  5'.»  Wachsm.)  versantnr  tota  in  explanandis  rebus  astronomicis  et 
in  mensura  temporis.    Quid?  quod  carmen  illud  eboricum  v.  52"  sqq.  in  cele- 
berrimis  veterum  de  caelo  testimoniis  vulgo  numerabatur  eratque  a  Parmenisco 
scriptione  quadam  astronomica  tractatum  (cf.  cap.  III  s.  v.).    Quodsi  Homeri 
Odysseae  XIV  v.  4S3  in  priore  Rhesi  scholio  habetur  ratio:  quin  versa  tice 
Rhesi  tragoediae  ex.  gr.  in  Cratetis  i<OfnjQtxolQ*  potaisse  saltem  rationem  haberi 
infitierour  praefracte?  Itaque  fW/o/zfv  de  Cratetis  in  Hesiodum  Rhesumque 
commentariis. 


Digitized  by  Google 


V.  DE  ARATI  SCRIPTIS  DEPERDITIS. 


215 


nt  qaiDqne  ac  pluribus  adeo  partibus  dissecta  unquam  fuissc 
Phaenomena'  Arati  quis  audivit,  nedum  ratiunculis  demonstrare 
conatus  est?  Futtilia  sunt,  quae  Grauertus  'Mus.  rben.'  1827  ex- 
cogitavit,  tanto  opere,  ut  Boeckhiuni  mirari  subeat  virnm  sumnium, 
qoinam  conlaudare  effrenatam  Grauerti  audaciam  potnerit  ('Kleine 
Schriften'  IV  p.  301).  'Canonem'  post  primam  'Pbaenomenorum ' 
partem  vi  intrusit  ille  p.  341  sqq.  nunteravitqne  praeterea  integri 
carmimsduasparticulas,  alteram  7ttg)  ovravarßiXovtwv  nal  ovynaza- 
dLomov  (quam  eandem  AXATOAH\  esse  dixit  perperam  p.  340, 
cf.  p.  160):  ' Wenn  wir  nun,  wie  gezeigt den  Umfang  des 
Araf eischen  Gedichtes  als  ursprünglich  viel  grösser  annehmen, 
so  erklärt  sich  eine  Anführung  des  Tzetzes,  die  sonst  höchst 
au  ffallend  ist  .  .  .   Sehr  willkommen  ist  uns  nun  hier  eine 

Nachricht  des  Achilles  in  der  Einleitung  c.  ig  Aqqtoc:  ?cfgi 

rj.iov  xai  atki^g  /rpoc  rtfi  jfJ.fi  u]q  /rnirjOeing  el;cev.  Denn 
dadurch  (?)  werden  die  Diosemien,  worin  die  Anzeichen  an 
Sonne  und  Mond  genannt  sind,  zum  letzten  Theile  der 
A2TP1KA  und,  was  wir  oben  der  sehr  ungelenken  (?)  Verbin- 
dung wegen  wünschten ,  von  den  0atvofi4*oig  gelrennt.  Dafür 
folgten  auf  diese  unmittelbar  andre,  fetzt  untergegangene 
Bücher,  worin  über  den  Lauf  der  Sonne  und  des  Mondes, 
die  Bahnen  und  Bewegungen  der  Planeten,  ihre  Relationen 
mit  den  andern  Sternen  und  den  Einßuss  aller  gesammt  au  f 
die  verschiedenen  Jahreszeiten  gehandelt  wurde,  kurz  der  Ka- 
tion (?) :  und  hieran  schlössen  sich  recht  passend  die  Wetter- 
zeichen.' Coniectaneorum  cumnlavit  acervum,  quorum  ne  unum 
quidem  nec  per  se  probabile  est  nec  comprobatnm  a  Grauerto. 
Neque  omnino  opus  est  pannoso  Grauerti  apparatu,  quoniam  certis- 
sima  aliunde  iamiam  suppeditatur  nobis  discriminis  ratio  ac  facul- 
tas '").  A2TPIKA  unam  de  compluribus  Seriem  (avnaBtv)  efficie- 
bant,  quibus  scripta  Arati  praeter  Phaenomena,  ut  videtur,  inclusa 
conieimus  (cf.  p.  223  sqq.).  Seriei  titulum  tenemus.  Quinto  awta&wg 
astronomicae  i.  e.  A2TPIKQN  volumine,  quod  cum  ceteris  fere 

*)  Les  preuves  abondent  en  faveur  de  la  these  de  Grauert  Couat  'La 
poesie  alexandrine'  p.  457*.  Addidit  Couatius  rationes  quasdam,  Grauerto  ut 
opitularetur,  aeque  perversas.  Omnino  adparet  facile,  infeliciter  in  Arato  rem 
Couatio  cecidisieuquod  semel  monemus  submolestam  singula  refellendi  operam 
gravati. 


Digitized  by  Google 


216 


AKATEA 


omnibus  hodie  deperiit,  Aratus  per  Carmen  aliquod  Musas  com- 
pellaverat.  Quinque  igitur  ad  minimum  monobibla  'Arateorum 
series  astronomica*  continebat.  Et  hodieqne  possumus  —  qnod 
casui  largimur  —  qninque  opuscula  iuxta  Pbaenomenorum  carmeo, 
fortasse  sex,  ad  sidera  pertinentia  ex  laciniis  indiculi  adferre: 
l.  AoiQoiteoiav  2.  'Aox^o't.oyiav  3.  JlOGJJfilaQ  4.  Kavova  ?el 
Kavovog  xaTtnoft^v    5.  Avaxoh]v. 

Iam  ipsa  videamus  fragmenta,  num  catalogi  fidein  adiu- 
tura  sint. 

I 

Ihme  (Equum)  Aratus  et  alii  complures  Pegasum,  AV/- 
tuni  et  Medusae  Gorgonis  filium,  dixerunt.    Qui  in 
II cli  com  Boeotiae  monte  ungula  feriens  saxum  fönt  au 
aperuit ,  qui  ex  eins  nomine  Htppocrene  est  adpellatus 
(Hygin.  'Astron.'  I  IS). 
Hoc  quoniam  in  'Phaenomenis'  desit  fcf.  v.  210),  rettulit  inter 
fragmenta  Arati  Buhlius  II  p.  456.    Boeckbius  in  calce  carminis 
servati  periisse  epilogum  quendam  poematis  coniecit,  in  quem  et 
Hygini  de  Equo  narrationem  ex  Arato  desumptam  et  Musarum 
recensum  Pegaso  coniunetarum  transtulit  perperam  in  commen- 
tatione  '  De  Arati  canone'  ('  Kleine  Schriften'  IV  p.  307).  A2TV0- 
(•JLZIAI  erunt  fortasse  qui  inserant,  etsi  Aratea  libri  origo  spon- 
deri  nequit.    Cf.  caput  VIII.    Titulum  e  librorum  tabulis  huic 
commentationi  subnexis  ut  plerosque  prompsimus.    Possit  vero 
etiam  fieri,  ut  testimonium  illud  Hygini  non  satis  accuratum  et  ad 
Phaenomena',  ut  ceterae  Arati  in  Hygino  memoriae,  revocan- 
dum  sit. 

II 

AZirOAüriAN  de  siderum  ad  homines  effectu  fuisse  iude 
concluseris,  quod  iuxta  Aoigoirealav  commemoratur.  Id  si  ve- 
rum est,  scriptionem  negamus  Arateam  esse.  Nam  quid  ex  ipsis 
'Phaenomunis'  poetae  apertius  quam  omne  rationum  astrologica- 
rum  fastidium?0)    Fragmenta  novimus  nulla. 

a)  De  Ai  'jQwnoyoviu  cf.  p.  226  'Oorokoylav  Arati  ut  recentiores  tingerent, 
vox  ÄatQoXoyla  a  Victorio  p.  lo*  male  lecta  au 8 am  dedit.  Couat 1  La  poesic 
alexandrine'  p.  456  sq. 


Digitized  by  Google 


V.  DE  AKATI  SCRIPTIS  DEPERUITIS. 


217 


III 

J102HMIA2  pioacograpbus  commemoravit  Achill,  p.  55  W. 
l'uius  libri  nullnm  vestigium  deprehendimus.  Ne  ipsani  esse'Phae- 
nomenornm'  partem  ultimam  iudieenius,  ea  obstant  qnae  p.  215 
disputaviinus.  Ergo  nihil  reliquuru,  nisi  ut  pravam  Buhlii  opinio- 
nem  quandani  refutemus  e  Saida  procreatam  8.  v.  yeifjultv  oqvi&Uxs 

1=  8.  V.  OQVl&iag)]    6  ijCl    TTJV   yt]V   TU    OQVICC   OTOQtVVVQ   V710  rrjg 

it'i-XQäg  nwoijQ,  toireoriv  6  ocfodgog,  iv  i>5  xai  ra  bgvea  (p&elge- 
xat  —  j.eyerai  de  y.ai  *ave/nog  ogvi&iag»  —  r?  ort  xa  ogvea  xavxa 
yeifuüvog  (futvexai,  tog  "Agaxog  (pijaiv.  Desiderari  haec  in  'Phae- 
nomenorum'  parte  ultima  ideoque  deperdito  alicui  libro  Arateo 
retribuenda  esse  Bnhlius  speciosius  quam  verius  edixit  II  p.  462. 
Verum  si  dixisset,  cogitares  sive  de  Jl OJSH  MI  Alanen  de  scriptione 
TlliPl  OPNEtiN,  cuius  memoria  e  Pselli  versibus  politicis  190 — 197 
vel  e  commentario  potius  in  Dionysinm  Thracem  ('Anecdota  graeca' 
ed.  Boissonade  III  p.  210)  cognita  est.  Praeplacuit  hoc  et  Bois- 
sonadio  et  Bernhardyo  (ad  Suidae  1.  c.),  quamvis  haesitaret.  Quid 
vero?  Errarunt(omnes,  quia  adnotationis  Suidianae  fontem  negle- 
xerunt.  Scholio  enim  ad  Aristophanis  f  Acharu.'  v.  876  sq.  woscegei 
yituuv  aga  ogviltiag  ig  xrjv  ayogav  tirjlv&ag  haec  adferuntur: 
ovTiog  6  oyodgog  yeiuwv,  *y  V  *«'  *"o  ogvea  dtafftietgaai'  ovtto 
de  y.ai  +  avtuog  ogvtÜiag»  6  hei  xi]v  yijv  ra  ogvea  oiogevvig  hno 
xftg  il'i/oag  7cvortg  (rijg  xov  ipvyoug  Codices,  cf.  Suid.  1.  c).  6  de 
Ziuuayog  •yeitauva  ogvi&lav*  axodlöiooi  dta  %o  yttuujvog  ra 
ogvea  xavxa  euafaivioSui ,  wg  nagu  Agaxot.  Symmachns  Aristo- 
phanem  interpretans  signis  Arateis  in  extremam  Phaenomenorum 
partem  conlatis  per  scholia  uti  assolet,  velut  ad  cPac/  v.  1067 
nr^eg  Oftov  o  /.e;cffog,  oi  uhivtjai  y.ai  Nr/.avögog  ('Alex/  V.  170) 
y.ai  "Agarog  (v.  916)  uegi  xiov  ötoar^uuov  ötaUyöiuvog  y.ai  KaX- 
Uuayog  iv  xolg  'laußoig  et  Vesp.'  v.  262,  ubi  Arati  v.  976,  977 
citavit;  denique  ad  cPac.'  v.  778  Kagy.ivog  correpta  vocali  /  ex  Arati 
Phaenonienis'  in  uuiversum  adsumpsit.  Instat  igitur,  ut  intra 
carminis  eiusdem  fines  illud  de  avibus  dictum  circamspiciamus. 
Et  redinveniri  potest  v.  1021  sqq.,  de  quo  loco  dnbitanter  (ut  alia 
tarnen  simul  temere  iaceret  s.  v.  Ug.)  cogitavit  Bernhardyus  1.  c: 
y.ai  yi]veg  yJ.ayyr^ov  i/cetyouevai  jigijuoio 
yeijaojvog  ftiya  ofjua,  y.ai  ivveayrga  y.ogtovi] 
VLy.Kgov  aeidoroa,  y.ai  o\i)l  ,ioiovxf  y.o/.otoi , 


218 


ARATEA 


x«/  ortivog  ft({>ct  OTti±iü\\  v.ai  ogvea  nana 

tM  rce/.äyovg  (pevyovxa  xrÄ". 
His  expeditis  fatemur  libere  istas  Arati 'Diosemias'  peculiari 
libro  comprehensas  in  suspicionem  a  nobis  vocari  eam  ob  cau- 
sam, quod  ötooij/tia,  vox  attica7),  ab  usu  Arateo  discordat  ofßa 
constanter  Aratus  terminum  ionieum8)  secutus  fere  quinquagieos 
nulla  exceptione  admissa.    Ergo  vix  Jioa^ittag  sed  Sypata  (ol- 
gavia,  al&tyta,  x€litt<^vlüV  vdatw  al.)  Arateum  futurum  foisse 
titulum  opperiniur.  Ita  v.  460  et  ipse  Aratus,  cum  absoluta  siderum 
descriptione ,  priusquam  ad  circulos  —  quibuscum  coortus  cooc- 
casusque  cobaerent  —  et  ad  diosemias  transgrederetur,  disposi- 
tionem  carminis  futuram  disertis  verbis  communicaret:  ot/fi< 
&aQOaktog  xelvwv  lyw  (quinque  planetarum)*  agxiog  etr<v  anixt- 
viiov  ta  rt  xt//.o  rä       atitigi  ofjftar'  btontiv').   dtoortftla  voce 
Dicaeopolis  in  ' Acharnensibus'  utitur,  ut  in  vulgi  ore  vignisse 
videatur  et  binc,  ut  tarn  multa,  iu  communem  sermonis  posteriori* 
copiam  traducta  esse.    Dionysius  Periegeta  scripsit  Jioorjiiag"), 
eodem  fere  tempore  tertia  carminis  Aratei  pars,  cum  antea  dici 
consuevisset '  Jluoyvwoeig  dia  oijuenov',  vocari  coepit  Jiooijuiai"): 
binc  Syminachus  modo  commcmoratus.   Diffidimus  igitur  aliquam- 
multum  Jioorjttiag  istas  integrum  Arati  fuisse  opusculum,  tametsi 

7)  'Tbeophrastus '  o/jfxüov  dicit  et  otj/butiveiv,  Item  ngoc^fialvttv  et  ngo- 
ytyiwoxtiv.    XQoyvtoottq  Uoetbus  (supra  p.  155).    Inde  Prognostica  Jatiui. 

}CIL*  XXII  v.  30sq.  xaxbr  ö£  xt  aijfm  xixvxxut  (Sirius  exoriens),  xci 
rt  ifiott  no).).bv  nvQtibv  du/.olat  ßporoiotv.  Archilochus  fr.  54  B.  du<jl  <T 
üx(ja  —  oq&ov  "oxuxut  vttpoq  oißia  '/tifiwvoq.  Panneuides:  vide  adn.  II. 
Sopbocles  in'Nauplio'  fr.  309,  3  N.8  ovxoq  d*  (Nauplius)  iyevgt  xtl/oq  kgytiar 
oxquxiö  axaO/müv  ctyitt/btuit'  xai  (jLt-xytov  ti'(»'t/iaxa  xd&tg  rt  xavxag  ov<mxvul 
xf  at,uuxa  i.  e.  non  astra  (male  ita  enarratores)  sed  sigiia  caelestia  vel  dio- 
semias sive  ab  astris  sive  aliunde  petitas. 

u)  Sectari  Parmenidem  videtar  v.  133  Mullach  :  ttoy  ö'  ßt»fp<V  xt  <fvct* 
xd  r*  tv  aiütQi  nüvxa  oi^axa  xul  xuÜctQÜq  twjyiot  Tjfktoio  IttpOtdSoq  tpy' 
uiötj/.u  xxL'  —  Sero  vidimus  Hugonem  Grotium  in  idem  incidisse  p.  24  *Nota- 
rum'  dubitantem:  Quarr  dubito  an  non  haec  Signa  (diosemias)  mtellexerit 
i>itf>ra,  cum  di.vit  rd  x'  aittioi  a^ucz'  trtonfiv,  ut  uno  versu  et  ea,  quae  ex 
Phaenomcnis  t estabant,  circulor um  nempe  tractationem  et  obiter  quibus  signij 
in  Zodiaco  orientibus  <juae  oriantur  quae  occidant,  et  ipsa  Diosemeia  prac 
significarü. 

,0I  Ruebl  'Mus.  rben.'  1874  p.  85. 

»')  Sctaol.  Marc,  ad  Arati  v.  733. 


Digitized  by  Googl 


V.  DE  ARAT1  SCR1PT1S  DEPERDIT18. 


219 


certi  nihil  sponderi  posse  facile  intellegimus.  Boethus  nihil  uti- 
que  praeter  signa  Arati  superstitia  cognovit,  cf.  p.  155. 

IV 

1.  Achilles'Isag.  p.  135B  zov  di  xviv  nXavrjxtov  Xöyuv  /cag^tr- 
aaxo  6  "Jgaxog,  oxav  %tyß  (v.  454,  5.  460 — 462). 

o'i  d   l/citu*  aXXot  7civx>  aoce'geg,  ovdkv  oftoloi, 
eu;caXiv  etdio'/.ojv  duoxaldexa  divevovxat  .  .  . 
5  oid*  ixt  &agoaXewg  xeivojv  eyw'  agxtog  et^v 

a-cXavitov  xa  xt  xvxXu  xa  x'  aiüegt  —  dtveioiotv. 
:cagatxeixai  di  dta  coXXag  ah  tag,  .xgwxov  axt  (futvoueva  i'j>e).itoe 
xai  7i6oi  avufftova  äeiSai  aoxga,  oliot  di  scoX"/.r)v  dtatfojviav 
i'xovoi  xal  oidi  naoiv  etat  (favegol.  kv  di  tot  litiyoaq ouivvt 
w  reltov  ' KAXOXf'  xov  /cegi  avxüjv  .cotoi  uevog  Xoyov  aguoviu  xtvi 
xai  ai  uqiüvla  uoiotxf  xag  xtvroetg  avxtüv  Xeyet  yeyovlvat. 

Idem  p.  136  A  negi  di  xi]g  evaguovioi  xivr]oeu>g  avxtuv  (septem 
spbaerarum)  ehcev,  tag  M<pqv,  "Agaxog  h  n{i'  KAXONI1  xal'Ega- 
xoo&evqg  h  xot  'Egui,  xai  'Yipixk^g  xai  OjgaovXXog  xai  "Adgaaxog 
15  Aqpgodiaieig'  ijgSavxo  di  xov  Xoyov  xovxoi  oi  TIv&ayoQatol' 
rravxa  yag  aguovla  xai  xdBei  Xe'yovot  xtveioltat,  xa&a  xal  iargoi 
lovg  otf  vyuoig,  xal  vytaivetv  ttev,  oxav  eicaxxvjot .  vooeiv  di,  oie 
dxdxxwg  xtvovvxat. 

1  xov  nl.  M  j|  15  Tl\  l>ttyoQixoi  V:  —  ttoi  L. 

2.  Idem  p.  138  C  JcoXXoi  xi'iv  e/cttpaveocegtov  /cegi  itXiov  xa) 
oeXr)vrjg  l7tgayuaxtvoavio,  idia  di  xai  /cegi  jojv  /cevre  8CÜ.  /cXa- 
vi]iuiv.    dtö  xal  "Agaxog  iditog  ttiv  /cegi  fjXlov  xai  oeXr]vitg  ngog 
nü  xiXei  xi'g  noirfieog  ehcev,   idia  di  /cegi  xwv  jcivxe  h  tü) 
'<>  IrciyQacf  ouivui  '  KANOM'. 

2  ISla  L. 

Canonis  fragmenta  qui  nobis  servavit  Achilles  simul  argu- 
mentum quäle  misset  declaravit.  Quod  ne  intellegeretur  primo 
obtutu,  impedivit  Boeckhianae 'De  Arati  Canone'  commentationis 
defectus,  cum  ibi  omissa  sint  verba  Ach  iiiig  xai  GguovXXog. 
Tbrasyllo  enim  usus  est  Theo  Smyrnaeus  'De  musica'  (p.  47  sqq. 
Hiller.)  eo  in  capite,  quod  est  /cegi  wtjg  xov  xavovog  xaxaxouig. 


Digitized  by  Google 


220 


ABATEA 


Itaque  Ära  tum  in  CANONE  sonor  um  musicorum  designa- 
tionem  et  cum  hac  sphaerarum  concentum  et  aliquid  fortasse 
de  motu  docuisse  liquet  ait  recte  Boeckbius  p.  303  multa  de  Arati 
harmonia  apud  scriptores  musicos  adhibita  coniciens.  Versibns 
Canonem  conceptuni  fuisse  non  patet  diserto  testimonio  et  prae- 
propere  a  Boeckhio  e  Germanici  'Arateis'  conclusum  est,  qni  de 
planetis  se  velle  posthac  dicturum  v.  444  sq.  subindicavit: 
Hoc  opus  arcanis  si  credam  postmodo  Musis, 
tempus  et  tpsc  labor,  patiantur  /ata,  docebit. 
Ineredibile,  haec  quoque  Germanicum  ex  Arato  vertisse,  cum  de 
illo  tertia  ut  par  est  utatur  persona  v.  1  sq.: 

Ab  Iove  prineipium  magno  deduxit  Aratus : 
carminis  at  nobis,  gcnitor,  tu  maximus  auctor. 
Opus  per  se  coustans  Achilles  Canonem  fr.  1  et  2  dixit,  adnectere 
'Phaenomenis'  velle  irrita  opera  erat  Grauerti  1.  c.  p.  341  sqq.  iu- 
dice  etiam  Boeckhio  p.  30ti  sq.  Recte  hic  Aratus  iuquit  tfse 
v.  460  sc  de  planetis  in  hoc  opere  'quod  superest)  non  dicturum 
Profite  tur : 

Ovö*  ttt  traooa'/Jog  /.(lnüv  iyio'  a£Xi0g  tir.v 
aTtXavioty  tu  ti  y.i/.Ka  ta  t'  al&fQi  arjtut  ivio/ceiv. 
Itaque  Aratus,  cum  ' Phaenomena  '  condebat,  imparem  se  CANO- 
NIS  argumenta  fassus  est,  neque  is  hoc  potuit  in  eodem  irperi 
tractare,  ntsi  obloqui  sibi  ipse  volebat.  Putaverat  Grauertus 
p.  342  duo  Germanici  Prognosticoruni'  fragmenta,  in  quibus  de 
tempestatibus  sub  singulis  Zodiaci  signis  accidentibus  agitur  et  de 
propriis  viribus  quas  planetarum  quisque  illa  signa  tenens  exerceat 
(p.  43  sq.  Breys.),  e  Canone  translata  esse.  Sed  postquam  CA- 
NONIS  argumentum  prorsus  aliud  et  maxime  musicum  ess( 
doeuimus,  quis  non  probabilius  dixent ,  Caesar  cm  illa  de  suo 
addtdisse,  non  vertisse  ex  Arato?  Boeckbius. 

V 

Thaotor  to  jciy  i  A?s  A  TÖ^iH-,  o  ff  aal  tivti;  ur)  ehat  ligä- 
tov,  all*  'HyrjOiavaKTOQ  (Vit.  II  p.  56  W.).  Itaque  quod  apnd 
Suidam  legitur  Avarofiq  emendamus  in  AXATOsiH,  non  contra, 
quod  Buhlio  placuit.  An  illa  inscriptione  singulare  Arati  opus 
denotetur,  valde  dubitans  partem  potius 'Phaenomenorum'  alteram 
ad  ortus  siderum  inde  a  versu  553  spectantem  sie  adpellari  Buh- 


Digitized  by  Google 


V.  DE  ARATI  SCR1PTI8  DEPERDIT1S. 


221 


lins  p.  458  falsissirae  arbitratur.  Hegesianacti  tribaere  Phaeno- 
menoram>  partem  cui  sano  venire  in  mentem  potuit?1*)  Quapropter 
titolo  illo  peculiarem  librum  comprehensum  fuisse  consectarium  est. 

Tantuni  de  fragmentis.  Ad  Acbillis  de  prooemio  Arateo  com- 
mentariolam  tandem  aliqnando  revertimur  p.  17  ex  codice  Vati- 
cano  editum.  Altius  baec  docti  interpretis  excerpta  repetenda 
esse  quam  vis  constet  abunde,  muniri  tarnen  illud  insuper  scbolio 
Marciano  ad  v.  733  ovy  dgäyg;  olfyij  ftiv]  /;  doxoioa  tirai  nqog 
Ttva  toi  köyot  anotaoig  ijiXctyiaoe  uoog  ro  «ovx  oga^tg»  h&ilvai 
to  elg  siyxXeiörjv  ytQooifiiov  avatf  eQo^uvov.  aXX*  ijyvorjoav,  ort 
7coirin/.6v  loxtv  t&og,  wg  xal  "OflijQOS  xtä.'  subindicavimus.  Ita 
qui  primug  de  prooemio  Arati  exposuit,  is  complura  poetae  anti- 
grapha  examinaverat  seu  nullo  seu  diversis  exordiis  instructa.  Ex 
uno  praeterea  versiculum  de  magno  anno  adscripsit  interpres.  Haec 
igitur  illinc  relicta  sunt: 

I.  afiipi  pol  rjeUoio  iviQixieitoio  xe  ftrjvrjQ 
io?cert  pot,  Movoai. 

II.  1)  'Ay/Lktidr^  %üviov  ieqov  &a).og,  u  d'  ayt  oiv  ftoi 

ovgavlrjv  tpavoeigg  'e/ci  xoißov"). 
2)  IWrqga  oiv  dexadeoot  jttoucXoiiiviov  Iviavrwv. 

III.  \4vxLyovs,  &iviov  Uqov  &a).og"). 

Ab  altero  incipiamus.  Negavit  verissime  p.  17  iuterpres,  illud 
ad  Anclidem  prooemium  'Pbaenomenis'  primitus  praefixum  fuisse, 

")  Frey  ('Mus.  rben  '  1S58  p.  132 sqq.):  Es  [Bi(fi  uvato)S,Q)  ist  nichts 
Anderes  als  die  besondere  Ueberschrift  des  dritten  Theiles  der  Fhaenomena 
von  Vers  553  an  .  .  denn  auf  den  Zusatz  der  Vita  o  aaüi  T/i'f?  fttj  tiviti 
'AquxoVi  a)J.'  lHyt]OidvaxTO$  dürfte  wo/  nicht  viel  (?)  zu  geben  sein.  In  tota 
Freyi  commentatione  Aratea  vix  quod  probum  sit  indagaveris.  Cf.  supra  p.  155. 
Quod  schol.  Eurip.  lPhoen.'  v.  1116  inter  lmxoh\v  et  dvaxoh]v  distiuxisse 
Aratus  dicitur,  ad  'Phaenomena*  pertinet 

*■)  Oppianus  lDe  venatione*  Dianam  facit  ad  poetam  v.  20 sqq.  dicentem: 
fypfo,  xal  TQtj/Huv  imottißm^ev  uraQnöv, 
xrtv  ntQonwv  ovnto  t/c  *&c  ^Tiärtjoev  öotöaig. 
Manilias  1  AstroDomicorum '  exordio  Caesarem  adlocutus  ire  per  tpsum  aera 
instituit,  ire  per  alta  astra  Pythagoras  apud  Ovidium  1  Met.'  XV  v.  147  (Scbmekel 
lDe  Ovidiaua  Pythau'.  doctr.  adumbr.'  p.  3 sqq.).  alia  nonnulla.  Casui  vero  bae 
dandae  sirailitudines,  nec  credimus  Romanorum  ulli  aliam  quam  nobis  patuisse 
Pbaenomenorum  formam  et  editionem. 

,4)  Oppianus  1.  c.  v.  3  Avaoviov  Ztjvbg  yXvxspov  itü/.oc:.  hvrwvivf. 


222 


ARATEA 


quandoquidem  in  ipso  hoc  carmine  raagnus  annus  dnodevicennalis 
dod  sine  aperto  quodam  studio  ac  consüio  effertur.  Intra  eiusdem 
poematis  terminos  tantam  admisisse  differentiam  vel  nescinm  astro- 
nomiae  aliquem  absurde  cogitatum  foret.  Alione  igitur  carmine 
ante  'Pbaenomena'  scripto  ita  censuisse  Aratum  putemus?  Hac 
utique  ratione  versuum  751  sqq.  quo  tendat  sententia  declararetur: 

aX'kog  d'  aXXolrtv  aatr^  l7tiöiQxe*ai  ijco. 

ytviuoxeis  raÖ€  xai  au'  ra  yag  ouvaeidetai  rjdrj 

Ivveaxaidexa  xvxla  (paeivov  rt€lloto, 

oaaa  t'  ct7ib  ZüivrjS  elg  to%atov  'Qolwva 

vhS,  licidivtixut.  Cf.  p.  18 sqq. 
Si  post  edita  'Phaenomena'  Carmen  ad  Anclidem  prodiit,  mirari 
satis  nequires,  quid  esset  quod  a  re  dudum  et  aliis  probata  et  ab 
ipso  Hbentis8ime  concessa  Aratus  in  errorem  reclinasset.  Iam  rem 
invertas.  Ille  quod  non  iaro  dubitari  de  Metonis  anno  solari  duo- 
devicennali  et  summam  esse  inter  astronomiae  studiosos  concordiam 
dixit,  dictumne  ita  accipiamus,  ut  erratum  a  sese  ipso  esse  tacite 
fateretur  correcturus?  Haud  facile  credimus.  Nihil  omnino  de  se 
sed,  ni  fallunt  omnia,  in  Universum  de  astronomis  Metoniano  cyclo 
iamiam  assentientibus  loquitur  poeta.  Ergo  quid  reliquum  nisi 
ut  illud  carmen,  unde  sumpti  isti  versiculi  sunt,  pro  subditicio 
iudicetur?  Idem  satis  antiquum  fuisse  videtur,  si  modo  ex  opinionis 
quarto  iam  saeculo  derelictae  antiquitate  discrimen  capere  licebit 
Eratne  ASTPOBESiA  (p.  216J? 

Venimus  ad  tertium  prooemii  exemplum  *AvTiyov€,  §tiwn/ 
Ugdv  &a'Ao(;».  Antigonum  versu  compellatum  regem  esse  cogno- 
miue  nondum  explicato  Gonatam,  Demetrii  Poliorcetae  filium,  baud 
cunctanter  et  succincte  edixit  Meinekius  'Philol/  1859  p.  19.  Et 
ipsi  ita  iudicanius,  non  quia  Gonatae  memoria  cum  Phaenomenis' 
conficiendis  arcte  copulata  fuit  (cf.  cap.  VII  et  VIII),  sed  quod 
*£elvtov  tegov  ^</a/.Oi,•»  summo  ille  iure  conlaudatur.  Experti  Pellae 
bospitium  regis  cum  alii  homines  litterati  tum  Aratus.  Verum  id 
est  absurdum,  et  regem  et  Anclidem  eodem  hospitalitatis  elogio 
ne  verbis  quidem  dissonantibus,  diversis  tarnen  exordiis,  ab  eodem 
efferri  poeta.  Iam  quadrat  quod  eum,  qui  Anclidem  affatus  est, 
minime  Aratum  fuisse  adparuit.  Iam  vero  de  Antigoni  memoria 
ac  versu  quid  fiet?  Cum  fecerit  Aratus  «efc  'AvTtyovov*  teste 
Suidae  biographo  infra  adscripto  carmen,  illud  libenter  eidem 


Digitized  by  Google 


V.  DE  ARATI  SCRIPTIS  PEPERDIT1S. 


223 


relinqueremus  Arato:  nisi  id  ipsum  obstaret,  qnod  versa  *\4vxiyovt, 
iehiüv  ttoov  itäkog»  prooemium  illud  ad  Anclidem  missuni  ex- 
primi  videtnr15).  Nam  apta  etiam  cetera  prooemii  Anciidei  parti- 
cula  est,  ut  fidenter  soppleas  'Avxiyovi,  ^eivwv  teoov  &äkog,  (d 
d*  aye.  avv  ftoi  oigavirjv  tyavaeiag  hu  rgifiov). 

Quod  primo  loco  attulinius  prooemii  frustuluni,  id  dubitavit 
Hugo  Grotius  p.  14  'an  non  ad  Diosemeia  servata  pertineret.' 
Itaqne  sibi  finxit  alteram  partem  Arateorum  peculiari  olim  exordio, 
quod  tarnen  differret  a  forma  tradita,  in  aliqua  editione  instrnctam 
fuisse.  Quod  cum  obstet  diserto  ioterpretis  testimonio  de  toto 
Phaenomenorum'  carmine  dicentis,  incredibile.  Cf.  cap.  VI  et  VIII. 

'*)  !Ayx).fi6rfi  «=  hvax).eiörj<;  auctore  Meinekio  I.  c.  Nomen  corruptum 
putat  Wilamowitzius  ex  kÄxdöt^  vel  kyxuuh^g  vel  simili  aliquo.  Patronymica 
vel  gentilicia  poeüs  certas  persona*  adloquentibus  usitata.  KijQVxldift  liaxov- 
ataötiq  AioiptAift  Epaa/novldr/i  XttQii.aoq  Archilochus. 


2.  IATP1KA. 

Testis  est  Pollux  II  37gq.,0>  Udlovv  d*  airag  (xag  n]g  xe- 
r/a/^g  yaffag)  tatoüiv  ;caideg  oxupavixidäg  xe  xal  "kaßdoeibttg  xal 
Ltnidoeideig  xal  ukka  toiaita  ovoftma,  xal  £<ptXorelxovv  sceol 
tov  7t).rt&ovg  avxiov,  eixe  ntvit  xpr  rag  $a<pag  aQi&ftelv  ein 
5  nltiovg  ehe  kkäxxovg,  nävri  iv  ftiv  oiiokoyovvuuv  ikäiiovg  (hat  rag 
tiov  yvvaixtUov  xfffakwv  oatfäg,  'Hooööxtn  de  (faoxorxog  (IX  c.  83) 
uexa  xov  h  JlkaxaiaiQ  qyövov  h  toig  iltootxoig  vt'AQoig  tugt&ijvat 

M)  Nihil  de  Pollucis  auctore  adtirmamus,  sed  Rufum  Epbesium  Un>l 
ovo/xaoiaq  xtüv  rot'  uvÜQwnov  fto^iwr  .  quem  in  altero  libro  concianando  ex- 
pilabat  (M.Haupt.  Opusc.'  III  2  p.  429  praeeuute  Casaubono),  posse  fuisse 
putamus  quamris  cum  alia  tum  ipsum  Arati  testimonium  in  Darembergü  et 
Rnellii  editione  Parisina  p.  135 sqq.  desideretur.  At  probaverunt  Rhodius  fPe 
Pollucis  fontibus'  p.  86  sqq.)  et  Voigtius  CDo  Sorano  Ephesio'  p.  29)  Rufum 
non  integrum  sed  bia  excerptum  ad  nos  pervenisse 


Digitized  by  Google 


224 


ARATEA 


y.erpakrjv  /Lti]Ö€^iav  txovaav  ga(pftg  ovfAßöh]Oiv .  tAyu  di  7tov  xd 

:'4gajog  iv  xoig  IATlJIK0I2' 

t]Ötj  yäq  710T    o7CU)7ta  xaQrjara  nohka  ftev  avTutg  10 
iieaoaTUtg  xogwff.g  (.iovvi]  oweegpiva  ga/nf.u], 
;io).Xal  <V  aggarpisg  x£</  aXat  näyev  avOgiÖ7coioiv. 

11  ovvftyyfitva  Codices  Pollucis:  correxi  ||  y^a^y  Codices  Pollucis  et  ob 
sententiam  (cf.  Pbaeo.  v.  465)  et  oh  laesam  productionis  ante  rautam  com  li- 
quida  regulam  Arati  corruptum  (Frey  'Mus.  rhen/  1858  p.  136):  correximus  et 
Vertunianus  et  ego  etsi  voce  insolenti  uovata;  at  coüfer&s  ygatifia  <\s  ypafmi, 
tixiynu.  'V  axtyfxi],  ay.uu       ttgfiöq,  xdiia^fia  <x>  xabag^toq.  alia. 

Idem  opus  dixit  Bublius  II  p.  455  IATPIKA  et  IATVIKAI 
AYNA3IKI2,  quae  a  biograpbis  et  alibi  commeraorantor,  satis 
inconsiderate :  i  1  la  isto  loco  ad  hominis  anatomiam  spectasse  frag 
mentum  evincit,  bae  pharmacologicam  ratiouem  peculiari  scriptione 
sectabantur.  avnahv  significari  vel  Seriem  medicinalem  titolo 
generali  nobis  persuasimus  in  monobibla  nonnulla  digestam,  qnae 
deinceps  recensebuntur. 

I 

Vita  III  p.  59  W.  oivayogeisi  de  avio)  (Hipparcho,  qoi  negabat 
astronomum  Aratum  esse)  xcu  Aiovvawg  Iv  %([ifTl€gi  ovyxQioetoi 
Agatov  xat  'üfirjQov   7cegt  iwv  tia&rtua%i/.wv ,  oo/teg  yt  q^air' 
ov  Jtih^tv  avrov  iaigbv  tivat  ygäxpavia  tag  IATP1KA~ 
JYNAMIA2,  aide  ^a^r^iaxr/.ov  ^i\aouev  ovölv  Bivor  ei- 
7c6vta  rtov  Evdo£ot\ 
Vita  II  iuxta  'Phaenomena'  'Canonem'  'OrtunT  ('Avatokrjr) 
^numerantur  lATL'lKAl  JWAME1Z,  ut  peculiarem  hanc  scri- 
ptiouem,  et  non  seriei  titulum,  fuisse  adpareat. 

II 

Suidae  Codices  l\N(-JlillN  (DATMAKilN  &HPIAK9.S 
ET11THJEIAN  (sive  imrrjdeia)  offernnt  in  librornm  indice. 
Distinxit  post  (paQftaxwv  Westermannus,  tanquam  verba  friigtaxur 
i/ziiidtia  novum  titulum  efficereut  et 'ex  theriacis  quae  sunt  salo 
bria'  remedia  designarent.  Supplemento  si  careri  potest  —  et 
fpag/uäxiov  proxime  ante  scriptum  exstat  —  quis  supplere  maluerit? 
'Antidota'  Galeni  inspicias  (vol.  XIV  Kuehn.):  discerni  intelleges 


Digitized  by  Google 


V.  DE  AR  ATI  SCKIPTIS  DEPERD1TIS. 


225 


(quod  nitro  elucet  cur  fieri  consueverit)  inter  (fäguaxa  &rtQtaxa 
quae  9a\äoiua  sunt  vel  6ith(trigta  et  quae  aya&d  wxka  i/cite- 
xevyuiva  (cf.  ex.  gr.  p.  151.  161.  171.  174).  Tarnen  ne  cognita 
qoidem  tituli  sententia  statim  patent  omnia.  At  patescent.  Unam 
certamque  dixerit  Aratus  mixturam  an  in  Universum  de  remediis 
*aluhriter  miscendis  exposuerit,  quamvis  provisuni  primitus  fuerit 
ne  haesitari  quiret,  nunc,  res  utut  se  habet,  per  se  dubitabile. 
Namque  iterum  Galeni  'Antidota'  evolvas:  p.  32  IdvÖQopaxov 
TiQiaßvTiQov  ^Qia/.i]  dt'  igtdy&r,  fj  nalovftirq  'Tttltjv^1 — multa 
nimirum  ex  viperis  alioquin  fiebant  medicamina  —  p.  149  t%Apr 
ßgoaia'  tbiüiutov  Ma/.Mvog  nqbg  rct  &avaotua  tiuv  (pagudy.atv 
y.ai  /taviog  loßoXov  nlrjyrjv'  rcoul  aal  ngbg  rag  hrog  öia&toetg, 
p.  1 59  c  Außgoola'  lAgxtßiav  iegd,  7tg6g  narret  rd  irrog  noiovüa 
i  ZQäpGi  (Galenus  ipse)  ,7j.  Et  sie  fere  omnia  certo  nomine 
indicantur  remedia  sive  proprio  sive  inventoris  sive  eins,  qui  uti 
illis  assolebat.  ltaque  'ovv&totg  (fagudxwv  &r^gtaxtüv  litinfieia 
inscriptum  fuerit  seriei  medicinalis  alicui  volumini,  quo  istiusmodi 
mixtnrae  (ovv&eza)  eomprebendebantur.  Idque  corroborat  Galenus 
De  Antidotis*  (vol.  XIV  p.  144sq.  K.):  ;ctgt  de  twv  ovviteiwv 
(iravaalutov  (fagf.tÜY.viY  seil.)  texlt^oerat.  e/.itÖta&ai  de  rag  xovtiov 

r|  Epigrammati  Callimacheo  ab  editoribus.  quoad  seimus,  nou  prorsus 
iutellecto  LII1  Wil.  salutem  parabiraus: 

hui  nü)uv,  BiXitBvut,  Avxatplöot  iX&h  xttXev*ifi 

fvAo/o?  todtvotv  tuöt  oir  tvtoxiy. 
t/s  rode  vvv  fjttv,  uvaaau,  xog/jg  vnty'  ctvü  Ah  nuiöoq 

vaitQOv  ewoötjc  ä).).o  ii  vijoq  t'yot. 
Cf.  Nossin4  Anth  Pal.'  VI  27:*.  Partu  filiae  gravidae  instante  Ilitbyiain  Lycacnis 
mater  implorat,  ut  subveniat  dolores  levatura  oi  v  tixoxlrj  Quod  cum  putarent 
i'lem  atque  evko/oq  wdivcuv,  praepropere  abBtulerunt  coniectando  et  Heckerus 
i  Comm.  crit.  in  Antb.'  p.  112)  et  Meinekius  post  editiouem  p.  291.  Nobis 
Evroxig  proprium  nomen  est  uec  diffeit  ab  berba  medicinali  ad  partum  idonea 
vel  remedio  Aq«jxo).ojUi  vel  \lxvxoxiov  alias  dicto.  Exempla  inferius  alia 
occasione  capite  VI  proposituri  sumus.  Callimacbum  vero  inlustrare  possu- 
mus  'Aeneide'  XII  v.  411-41!»  Venus  Aeneam  vuluere  defes&um  dictamno 
ldaeo  —  immixtis  Ambrosia  et  Panacea,  quae  certa  id  temporis  erant  remedia 
a  Galeno  in  'Antidotis'  totiens  et  a  scboliasta  Vergiliano  etiam  commemorata, 
qaidquid  recentiores  Aeneidis  enarratores  moliuntur  curat  ipsa  et  reticit: 
dutamnttm  genett  ix  Cretaea  carpit  ab  Ida  ...  detulit  .  .  .  inficit  occulte  me- 
duans  spargitque  saiubris  Ambrosia?  sueos  et  odoriferam  Panaceam.  Denique 
tavet  avv  praepositionis  usus:  cf.  'II.'  XVI  v.  &t>4  |lv  6ovQl-ßtßi]xu.  Ib.  II 
W,  alia.    Simile  invocationis  exemplum  exhibet  Tibulli  elegia  II  5. 

Philolog.  Untersuchungen  XII.  15 


Digitized  by  Google 


214 


AHATEA 


auctor  Cicerouis  'De  natura  deornni'  III  54,  qui  cognitum  eundem 
de  Musis  habuit  commentariolum:  lam  Musae  primae  quattuor 
natae  Iove  attero,  Thelxinoe  Aotde  Arche  Melete ;  secundot 
luve  tertio  et  Mnemosyne  proer  eatae  mrvem  ;  tertiae  Piero  nata< 
et  Antiopa,  quas  Pieridas  et  Pierias  solent  poelae  appellart, 
iisdem  noruinibus,  eodem  numcroy  quo  proxime  super  wres. 
Ne  plura:  ad  Apollodorum  Atheniensem  quae  patent  vestigia 
omnia  redueunt.  Quem  iniecta  Arati  mentione  in  lihro  Tlegt 
touiv1  de  Musis  scripsisae  existimamns.  Altero  igitur  ante  Chr. 
saeculo  AZTFIKA  Arati  circumferebantnr. 

Idem  esse  AZTPIKA  atque  AoTQokoytav  y.a)  AaTgo&taiat  a 
Suida  nominata  fuerunt  qui  suspicarentur,  etei  de  voluminuni  nu 
raero  definite  nihil  enuntiatur.  Alii  primam  'Pbaenomenorum  pai 
tem,  quam  IfOTQO&eolav  Marciani  librarius  8cbolio  ad  v.  450  ?o- 
oavit,  cum  A2TlJJliOI2 eopulare  maluorunt  (cf.  Bubleum  II  p. 457»: 

Antimachi  exemplo  quod  vitetur  pergit  ita  euarrator  ille  Chisianus :  r'0,u^pog  6t 
[yt  male  coni.  Ruehl)  ov  {scripsi:  6  codex)  TOtovrog ,  a).).a  rb  npoolfuov  ix 
riöv  m>ayfiär(ov  ).aßwv  trtibwg  tu  rf  xKfakata  ryg  noi^atwg  ?i((tiypäfu 
tb  (tu  Codices)  6h  növ  "Egyiov  xal  'Hftfpiöv'Hotdöov  [xal  rf^g  Gtoyovtag]  ncoi,: 
i'ou  TiQOid^ai  non]onog.  6tb  xal  b  KpattjQ  [avra]  xara  löyov  i{1rhft.  Saepta 
a  mente  Cratctis  abhorrent.  Initium  'Operum'  (praeter  v.  10  baud  dubie  genui- 
num)  unieuique  praefigere  possis  poemati,  'Tbeogoniae'  nou  item:  ibi  quae  ex- 
siant  personam  Hesiodi  et  peculiare  scribendi  consUium  tanguot  aliqao  modo 
ideoque  destinata  esse  ipsi  Uli  loco  putanda  sunt  (cf.  caput  VI  et  Artburius 
Meyer  'De  comp.  Theog.  Ups.',  Berolini  188",  p.  84 sqq.).  Cratetis  sententia 
eadem  erat  Aristarcbi  et  antea  iam  Praxipbanis  (Proclus  apud  Gaisfordium 
'Poetae  min.  graeci'  III  p.  S,  Hzachius  in  editione  Hesiodi  p.  97);  eandem  postea 
Pausanias  e  doctissimo  auetore  IX  31,  4  reeepit  solito  more  obscuratam  ('D.  L.  V. 
1.  c):  Hniwttöv  6h  ol  Titpl  rbv  Efoxona  olxovvrtg  naQtu.ijßuiva  öö§$  Xiyoiw, 
v)g  u  '/.lo  Hoio6og  noirjatti  ovörv  rj  t«  'Epya'  xal  tovtwv  6h  rb  £g  rüg  Movoac 
difftinovoi  npoolfttov,  uq/.>]v  T//C  noir'^otwg  to  tg  rag  ~E(>i6ag  ?J-yovreg'  xai 
ftot  fAOhßööV  {falxvwHXV,  Hvfhx  rj  nTjyj] ,  ra  no?.ka  inb  tov  /qovov  Xf?.vuaa- 
{tirov.  tyytyQttTiTtti  6h  uvtw  xa  "Eyya.  —  Ktiam  Rhksi  commentarium  Crate- 
teum  addubitari  posse  sentimus  Scholia  ad  v.  3  et  v.  524  (vol.  II  p.  34o 
Schwartz,  p.  5<»  Wachsm.l  versantnr  tota  in  explanandls  rebus  astronomicia  et 
in  mensura  temporis.  Quid?  quod  carmen  illud  eboricum  v.  527  sqq.  in  cele- 
berrimis  veterum  de  caelo  testimoniis  vulgo  numerabatur  eratque  a  Pannenisco 
scriptione  quadam  astronomica  tractatum  (cf.  cap.  III  s.  v  ).  Quodsi  Honen 
Odysseae  XIV  v.  4S3  in  priore  Khesi  sebolio  habetur  ratio:  quin  versa  rice 
Khesi  tragoediae  ex.  gr.  in  Cratetis  "üfoj^txoig'  potxiisse  saltem  rationem  haberi 
infitiemur  praefractoV  Iuque  inizW  de  Cratetis  in  Hesiodum  Rhesumquc 
common  tariie. 


Digitized  by  Google 


V.  DE  ARAT1  SCRIPTIS  DEPERD1TIS. 


215 


at  quinque  ac  pluribus  adeo  partibus  dissecta  unquam  I uisse 
Phaenomena'  Arati  quis  audivit,  nedum  ratiunculis  demonstrare 
eonatus  est?  Futtilia  sunt,  quae  Grauertns  'Mus.  rhen.'  1827  ex- 
cogitavit,  tanto  opere,  ut  Boeekhium  rairari  subeat  virum  summum, 
qainara  conlaudare  effrenatam  Grauerti  audaciam  potuerit  ('Kleine 
Schriften'  IV  p.  301).  'CanonenT  post  primam  <Pbaenomeno^um, 
partem  vi  intrnsit  ille  p.  341  sqq.  numeravitque  praeterea  integri 
carminisduasparticulas,  alteram  /rtgi  arrarareAlövriov  xal  ovyxara- 
övovrtov  (quam  eandem  ANATOAHPi  esse  dixit  perperam  p.  340, 
ef.  p.  160):  'Wenn  wir  nun,  wie  gezeigt  (?!),  den  Umfang  des 
Arateischen  Gedichtes  als  ursprünglich  viel  grösser  annehmen, 
so  erklärt  sich  eine  Anführung  des  Tzelzes,  die  sonst  höchst 
auffallend  ist  .  .  .   Sehr  willkommen  ist  uns  nun  hier  eine 

Nachricht  des  Achilles  in  der  Einleitung  c.  19  ^garrn:  neg\ 

tf/.toi  na}  oiKr^Q  uqoc  Tf/>  Tf  'Aet  t»~c  /rotrjOtitig  ehiev.  Denn 
dadurch  (?)  werden  die  Diosemien,  worin  die  Anzeichen  an 
Sonne  und  Mond  genannt  sind,  zum  letzten  Theile  der 
A2ZTPIKA  und,  was  'wir  oben  der  sehr  ungelenken  (?)  Verbin- 
dung wegen  wünschten ,  von  den  0mvo[i4pots  getrennt.  Dafür 
folgten  auf  diese  unmittelbar  andre,  jetzt  untergegangene 
Bücher,  tvortn  über  den  Lauf  der  Sonne  und  des  Mondes, 
die  Bahnen  und  Bewegungen  der  Planeten,  ihre  Relationen 
mit  den  andern  Sternen  und  den  Einjluss  aller  gesammt  auf 
die  verschiedenen  "Jahreszeiten  gehandelt  wurde,  kurz  der  Ka- 
non (?) :  und  hieran  schlössen  sich  recht  passend  die  Wetter- 
zeichen.'  Coniectaneorum  cnmnlavit  acervnm,  quornni  ne  unum 
quidem  nec  per  se  probabile  est  nec  comprobatum  a  Grauerto. 
Neque  omnino  opus  est  pannoso  Grauerti  apparatu,  quoniam  certis- 
sima  aliunde  iamiani  suppeditatur  nobis  discriminis  ratio  ac  facul- 
tas1). ASTPIKA  unam  de  eompluribus  Seriem  (ovvta&v)  efßcie- 
bant,  quibus  scripta  Arati  praeter  Phaenomena,  ut  videtur,  inclusa 
conieimus  (cf.  p.  223 sqq.).  Seriei  titulum  tenemus.  Quinto  orrzaSn  K 
astronomicae  i.  e.  A2TPIKQN  volumine,  quod  cum  ceteris  fere 

*)  Les  preuves  abondent  en  faveur  de  la  liu  de  Grauert  Couat  '  La 
poesie  alexandrine'  p.  457*.  Addidit  Couatius  rationes  quasdam,  Grauerto  ut 
opitularetur,  aeque  perversas.  Omnino  adparet  facile,  infeliciter  in  Arato  rem 
Couatio  cecidiBieuquod  semel  monemus  submolestam  aingula  refellendi  operam 
gravati. 


Digitized  by  Google 


216 


AKATEA 


omnibus  hodie  deperiit,  Aratus  per  Carmen  aliquod  Musas  com- 
pellaverat.  Quinque  igitur  ad  minimum  monobibla  'Arateorum 
series  astronomica*  continebat.  Et  hodieque  possumus  —  quod 
casui  largimur  —  quinque  oposcnla  iuxta  Phaenomenorum  carmeD, 
fortasse  sex,  ad  sidera  pertinentia  ex  laciniis  indiculi  adferre: 
l.  'Aoigoireoiav  2.  Aoryokoylav  3.  Aioar^Lao,  4.  Kavöva  ?el 
Kavovog  y.arctTOfirjv    5.  'Avaioh'^v. 

Iam  ipsa  videamus  fragmenta,  num  catalogi  fidem  adiu- 
tura  sint. 

I 

Hunc  (Equum)  Aratus  et  alii  complures  Pegasum,  Ntf- 
tuni  et  Medusae  Gorgunis  filiutn ,  dtxerunt.    Qui  in 
Helicone  Boeotiae  monte  ungut a  feriens  saxum  fontem 
aperuit ,  qui  ex  eins  nomine  Hippocrcne  est  adpellatus 
(Hygin.  'Astron.'  I  IS). 
Hoc  quoniam  in  'Phaenomenis'  desit  (cf.  v.  216),  rettulit  inter 
fragmenta  Arati  Buhlius  II  p.  456.    Boeckhius  in  calce  carminis 
servati  periisse  epilogum  quendam  poematis  coniecit,  in  quem  et 
Hygini  de  Equo  narrationem  ex  Arato  desumptam  et  Musarum 
recensum  Pegaso  coniunetarum  transtulit  perperam  in  commen- 
tatione  '  De  Arati  canone'  (  Kleine  Schriften'  IV  p.  307).  A2TP0- 
&  Ell  AI  erunt  fortasse  qui  inserant,  etsi  Aratea  libri  origo  spon- 
deri  nequit.    Cf.  caput  VIII.    Titulum  e  librorum  tabulis  hnic 
commentationi  subnexis  ut  plerosque  prompsimus.    Possit  vero 
etiam  fieri,  ut  testimonium  illud  Hygini  non  satis  accuratum  et  ad 
'Phaenomena',  ut  ceterae  Arati  in  Hygino  memoriae,  revocan- 
dum  sit. 

ü 

A-l'l'OAOriAN  de  siderum  ad  homines  effectu  fuisse  inde 
concluseris,  quod  iuxta  AoiQo&eolav  commemoratur.    Id  si  ve- 
rum est,  scriptionem  negamus  Arateam  esse.   Nam  quid  ex  ipsis 
Phaenomenis'  poetae  apertius  quam  omne  rationum  astrologica- 
rum  fastidium?6)    Fragmenta  novimus  nulla. 

6)  De  AviiQionoyoviu  cf.  p.  226  haxokoyUa-  Arati  ut  recentiores  tingerent, 
vox  Äotfjoloyta  a  Victorio  p.  10S  male  lecta  ausam  dedit.  Couat  lLapo£sic 
alexandrine'  p.  456  sq. 


Digitized  by  Google 


V.  DE  AR  ATI  SCRIPTIS  DEPERDITIS. 


III 

J102HMIA2  pinacographus  commemoravit  Achill,  p.  55  W. 
Cuius  libri  nulluni  vestigiuni  deprehendimus.  Ne  ipsam  esse'Phae- 
nomenorum'  partem  nltimam  indicemus,  ea  obstant  qnae  p.  215 
disputavimus.  Ergo  nihil  reliquom,  nisi  ut  pravam  Buhlii  opinio- 
nem  quandam  refutemus  e  Saida  procreatam  8.  v.  %Bt(iun>  ogvt&iag 
(=  8.  v.  oQvi&iag)]  o  Lei  rt)v  yrjv  tu  ogvea  axogevvvg  V7tb  Vtjg 
Wi'XQÖg  Ttvorjg,  xoixioiiv  6  oqodgog,  ev  v*  xal  ra  ogvea  rf&eige- 
rai  —  kiyerui  dk  y.ai  *av€fiO£  ogvt&iag»  —  tj  ort  ra  ogvea  raixa 
yeifttövog  (paivitai,  (og  'Agaxög  <fr\oiv.  Üesiderari  haec  in  'Phae- 
nonienorum'  parte  ultima  ideoque  deperdito  alicai  libro  Arateo 
retribuenda  esse  Buhlius  speciosius  quam  verius  edixit  II  p.  462. 
Verum  si  dixisset,  cogitares  sive  de  JI02HMIA /.2s  seu  de  scriptione 
IJEPI  OPNEUX,  cuius  memoria  e  Pselli  versibus  politicis  190 — 197 
vel  e  commentario  potius  in  Dionysium  Thracem  TAnecdota  graeca' 
ed.  Boissonade  III  p.  210)  cognita  est.  Praeplacuit  hoc  et  Bois- 
sonadio  et  Bernhardyo  (ad  Suidae  1.  c),  quamvis  haesitaret.  Quid 
vero?  Errarnnt^omnes,  quia  adnotationis  Suidianae  fontem  negle- 
xerunt.  Scholio  enim  ad  Aristophanis 'Acharn.'  v.  876  sq.  woxegei 
yeiuojv  aga  ogvtitiag  lg  tijv  ayogav  ü.r/u&ag  haec  adferuntur: 
ovnog  6  atfoögig  yeuuov,  ev  oi  y.ai  ra  ogvea  dtaqy&eigetai'  ovrio 
de  y.ai  *ave[iog  ogvittiag»  6  t/ci  ti]v  yijv  ra  ogvea  ozogevvig  bizo 
xrkg  ipvxQag  nvortg  (rrjg  toÖ  ipvyovg  Codices,  cf.  Suid.  L  c).  6  de 
2vft(ia%0t}  «yeiuiova  ogvtitiav*  a.Toöidoai  diu  to  yetftiorog  ia 
ogvea  xctvta  eicufaiveoöai ,  iog  uaga  'Agdxoß.  Symmachus  Aristo- 
phanem  interpretans  signis  Arateis  in  extremam  Pbaenomenorum 
partem  conlatis  per  scholia  uti  assolet,  velut  ad  'Pac.'  v.  1067 
fi'^&eg  Lföov  o  y.e/cffog,  ol  ftifinpai  y.ai  Nr/.ai>dgog  ('Alex.'  v.  170) 
y.ai  "Agarog  (v.  916)  neoi  xiöv  diootjutoiv  dialeyöftivog  y.ai  KaX- 
Uuayog  Iv  xoig  'id^loig  et  Vesp.'  v.  262,  ubi  Arati  v.  976,  977 
citavit;  deniqne  ad  'Pae/  v.  778  Kag/.ivog  correpta  vocali  i  ex  Arati 
'Phaenonienis'  in  Universum  adsumpsit.  Instat  igitur,  ut  intra 
carminis  eiusdem  fines  illud  de  avibus  dictum  circumspiciamus. 
Et  redinveniri  potest  v.  1021  sqq.,  de  quo  loco  dnbitanter  (ut  alia 
tarnen  simul  temere  iaceret  s.  v.  Ug.)  cogitavit  Bernhardyus  I.e.: 
y.ai  %tjveg  y.Layyrfiov  eneiyöuevai  figcjiioio 
yeiuiövog  {liya  aijfta,  y.ai  Ivveayr.gu  yogonr 
vvy.Kgov  deidoioa,  y.ai  o\he  Joutvre  y.o'/.oioi, 


Digitized  by  Google 


218 


ARATEA 


xat  ortivog  rottet  O/ti^iav,  xat  ogvea  navta 

ix  nekayovg  ipevyovta  xiA. 
Hiß  expeditis  fatemur  libere  istas  Arati 'Diosemias'  peculiari 
libro  coniprebensas  in  suspicionem  a  nobis  vocari  eam  ob  cau- 
sam, quod  ötoa^iia,  vox  attica7),  ab  usu  Arateo  discordat.  arua 
constanter  Aratus  tenninum  ionicum8)  secutus  fere  quinquagiens 
nulla  exceptione  admissa.  Ergo  vix  Jtooißäag  sed  2r}itata  {ov- 
Qävict,  al&iQia,  x^il^vlüV  vdazuy  al.)  Arateum  futurum  faisse 
titulum  opperimur.  Ita  v.  460  et  ipse  Aratus,  cum  absoluta  sideruin 
descriptione ,  priusquam  ad  circulos  —  quibuscum  coortus  cooc- 
casusque  cobaereut  —  et  ad  diosemias  transgrederetur,  disposi- 
tionem  carminis  futuram  disertis  verbis  communicaret:  ovnitt 
&aQOatiog  xeivwv  lyiö  iquinque  planetarum) '  aQxiog  ur-v  aiüa- 
viiov  to  rf  y.v/./M  tot  r'  aittt^t  ai'^tai'  ivtontiv9).  öioorjiia  voce 
Dicaeopolis  in  '  Acharnensibns'  utitur,  ut  in  vulgi  ore  vigoisse 
videatur  et  binc,  ut  tarn  multa,  in  communem  sermonis  posterioris 
copiam  tradueta  esse.  Dionysius  Periegeta  scripsit  JiooiJfUag,% 
eodem  fere  tempore  tertia  carminis  Aratei  pars,  cum  antea  dici 
eonsuevisset '  Ilyoyvwotig  dta  o^uetiov',  vocari  coepit  Jtooijtiat"): 
binc  Symmacbus  modo  commemoratus.  Diffidimus  igitur  aliquam- 
multum  Jtoar^tiag  istas  integrum  Arati  fuisse  opusculum,  tametsi 

7) 1  Theophrastus '  a/^tetov  dicit  et  or^uaivstv,  item  nqoonfMivHV  et  npo- 
yiyniaxtiv.    7i(>oyvi6otiq  Boethus»  (supra  p.  155).    Inde  Prognostica  latiiii. 

H)  XXII  v.  30sq.  xaxbv  di  rt  a^fia  xixvxttti  (Sirius  exoriens),  xci 
rt  yitjH  noU.bv  nvQttbv  dtt/.ocai  ßpototav.  Archilochus  fr.  54  B.  dft<fl  6* 
tcx(>u  —  oq&ov  'toxaxeti  vi'tfoc  oi/ftu  ytißtävoq.  Pannen i des :  vide  adn.  II. 
Bophoclea  in'Nauplio'  fr.  3'.»9, 3  N.2  oixoe  6*  (Nauplius)  iqtvQt  rtfgoc  kpyttmr 
oxquxv»  OTuft/möv  uqMijuüv  xul  [it-tQwv  tv^/naxa  Ta^f/f  xt  xaixag  ovfnlvic 
xt  oi]uaia  i.  e.  non  astra  (male  ita  enarratores)  sed  sigua  caelestia  vel  dio- 
semias  sive  ab  astris  sive  aliunde  petitas. 

u)  Sectari  Parmeuideui  videtur  v.  133  Mullach  :  ttarj  6*  (d&toirjr  xt  yvotr 
to  t'  £v  (uIHqi  nuvTu  ay/tara  xat  xalra(>üc  tvif/toq  r(t).ioto  McfxmvSoq  f ()j ' 
aiötj/.u  xtL'  —  Sero  vidimus  Hugonem  Grotium  iu  idem  incidisse  p.  24  *Nota- 
rum'  dubitantem:  Quart  dubito  an  non  haec  Signa  (diosemiai)  inte/ /exen.' 
mpra,  cum  di.xit  xd  V  uilh'{H  oi({uu'  tvtontiv ,  ut  uno  versu  et  ea,  quae  ex 
Pliaenojnenis  t  estabant,  cit  culorum  nempe  tractationem  et  obtter  quibus  signu 
in  Zodiaco  orientibus   quae  oriantur  quae  occidant ,  et  ipsa  Diosemeia  pra< 

significarit, 

'°>  Kuebl  lMus.  rhen.'  1874  p.  85. 
")  Schol.  Marc,  ad  Arati  v.  733. 


Digitized  by  Googl 


V.  DE  ARATI  SCKIPTIS  DEPERDITIS. 


219 


certi  nihil  sponderi  posse  facile  intellegimus.  Boethus  nihil  uti- 
que  praeter  signa  Arati  superstitia  cognovit,  cf.  p.  155. 

IV 

1.  Achilles 'Isag.'  p.  135B  xov  öl  xiöv  nlavrjXHJV  loyov  nagijr- 
oaxo  o  "Agaxog,  öxav  Xfyft  (v.  454,  5.  460—462). 

ot  d*  1/cif.ii^  a).kot  sievx'  doiegeg,  ovdev  bttoiot, 
eit-ia/.tv  etöiuktuv  ötoxatöe/.a  öiveiovxat  .  .  . 
r>  ovö    ext  fragoakeiog  xeivtov  eyio'  ag/.tng  ehtv 

dixXavitov  xd  xe  xvxXa  xd  r  ai^e'gi  —  ötveioi  oiv. 
nagaixeixat  öl  öta  ftoXXag  aixtag,  ngtoiov  ort  (fatvoueta  it!}e/.itoe 
xai  TtQOi  OvfMptata  öei$ai  doxga ,  ottoi  öl  ftoXXrjv  ötatf  oviav 
l'xovoi  xai  ovöe  itdoLv  etat  tfavegol.  tv  öl  xm  esiiyga<foitett;t 
l'1  (tvxov  ' KANONl  xov  ,cegt  avrtjv  noiovfuvog  Xoyov  dg/aovta  xtv) 
/.at  oi  LHf  iovlu  /noiOtxf  xag  xivi-oetg  avxiöv  )Jyei  yeyovevui. 

Idem  p.  136  A  siegt  öl  xi~g  Ivagttoviov  xivr]oeiaq  avxwv  (septem 
spbaerarum)  einer,  ughfitv,  "Agcnog  h  wtf'KASONI*  xat'Ega- 
ioo$evrtg  ev  xo>  'Egttt]  xai  'Ytyi/j.^g  xai  hgdot  -XXttg  xai  "Aögaorog 
Afpgoöiouig'  jjg^avxo  öl  xov  Xoyov  rot  tot  o\  llvÜayogtxDi' 
ndvxa  ydg  dguovia  xai  xdBet  Xeyovot  xtveio&at,  xa$a  xai  taxgot 
xoig  Off  lyitoig ,  xai  vytahetv  ttev,  ötav  eiiaxiojot ,  vooeiv  de,  bxe 
dxdxxiog  xtvovvxai. 

1  xov  szk.  M  ||  15  nv&ttyopixoi  V:  —  tioi  L. 

2.  Idem  p.  138  C  rtoXXol  xitiv  irtupaveaxigiov  siegt  \Xlov  xai 
oeXrjvr^g  ijtgayitaxevoavio,  iöia  öl  xat  siegt  nov  scevte  seil.  siXa- 
vi(xü)v.    öio  xai  'Agaxog  iöiiog  ftlv  siegt  rjklov  xat  oeXrjv^g  srgog 
wo  reXei  ri]g  7toir]oe(>jg  eistev,  iöta  öl  siegt  tuiv  siivxe  ev  xv) 
*  tsityQaipOjuhnt  '  KANON l '. 

2  löla  L. 

Canonis  fragmenta  qui  nobis  servavit  Achilles  simnl  argu- 
mentum quäle  fuisset  declaravit.  Quod  ne  intellegeretur  prinio 
obtutn,  impedivit  Boeckhianae 'De  Arati  Canone'  commentationis 
defectus,  cum  ibi  omissa  sint  verba  Ach  Ulis  xai  GgdovXXog. 
Tbrasyllo  enim  usus  est  Theo  Smyrnaeus  De  musica'  (p.  47  sqq. 
Hiller.)  eo  in  capite,  quod  est  siegt  xrtg  xov  xavovog  xaratniug. 


220 


ARATEA 


Itaque  Aratum  in  CANONE  sonorum  musicorum  designa- 
tionem  et  cum  hac  sphaerarum  concentum  et  aliquid  fortasse 
de  motu  doeuisse  liquet  ait  recte  Boeckbius  p.  303  multa  de  Arati 
harmonia  apud  scriptores  musicos  adhibita  coniciens.  Versibus 
Canonem  conceptuni  fuisse  non  patet  diserto  testimooio  et  prae- 
propere  a  Boeckhio  e  Germanici  'Arateis'  conclusum  est,  qui  de 
planetis  se  velle  posthac  dicturum  v.  444  sq.  subindieavit: 
Hoc  opus  arcanis  si  credam  postmodo  Alusis, 
tempus  et  ipse  labor,  paliaulur  /ata,  docebit. 
Incredibile,  haec  quoque  Germauieum  ex  Arato  vertisse,  cum  de 
illo  tertia  ut  par  est  utatur  persona  v.  1  sq.: 

Ab  luve  pruicipium  magno  dcdu.xit  Aratus : 
carminis  at  nobis,  genitor,  tu  maximus  auetor. 
Opus  per  se  constans  Achilles  Canonem  fr.  1  et  2  dixit,  adnectere 
'Phaenomenis'  velle  irrita  opera  erat  Grauerti  1.  c.  p.  341  sqq.  iu- 
dice  etiam  Boeckhio  p.  300  sq.  Recte  hic  Aratus  inquit  ipse 
v.  460  se  de  planet is  in  hoc  6>/v7vWquod  superest!  non  dicturum 
profitetur : 

ovö  tri  itaoaaltog  Ativwv  lyio'  clg/.iog  eitiv 
cticAavfiov  tu  re  At/J.a  ra  %'  aixTFQt  ciliar*  kvianüv. 
Itaque  Aratus,  cum  '  Phaenomena  '  condebat,  imparem  se  CANO- 
NIS  argumento  Jassus  est,  neque  is  hoc  potuit  in  eodem  open 
tractare,  nisi  obloqut  sibi  ipse  volebat.  Putaverat  Grauertus 
p.  342  duo  Germanici  'Prognosticorum'  fragmenta,  in  quibus  de 
tempestatibus  sub  singulis  Zodiaci  signis  accidentibus  agitur  et  de 
propriis  viribus  quas  planetarum  quisque  illa  signa  tenens  exerceat 
(p.  13  sq.  Breys.),  e  Canone  translata  esse.  Sed  postquam  CA- 
NONIS  argumentum  prorsus  aliud  et  jnaxime  musicum  esst 
doeuimus,  quis  non  probabilius  dixerit,  Caesarem  illa  de  suo 
(iddidisse,  non  vertisse  ex  Arato?  Boeckhius. 

V 

Thaoxov  to  ittQt  ANATOulHZ,  o  ff  aal  tiveg  fir)  elrai  'Aya- 
%ov,  all'  'Uy^oiüva/.Tng  (Vit.  II  p.  56  W.).  Itaque  quod  apud 
Suidam  legitur  Avaxauri  emendamus  in  A\ATOAH.  non  contra, 
quod  Buhlio  placuit.  An  illa  inscriptione  singulare  Arati  opus 
denotetur,  valde  dubitans  partem  potius  'Phaenomenorum*  alteram 
ad  ortus  siderum  inde  a  versu  553  spectantem  sie  adpellari  Buh- 


Digitized  by  Google 


V.  DE  ARAT1  3CR1PTI8  DEPERD1TIS.  221 

lins  p.  456  falsissime  arbitratur.  Hegesianacti  tribnere  'Phaeno- 
menorum'  partem  cui  sano  venire  in  mentem  potait?12)  Qnapropter 
titulo  illo  pecaliarem  Horum  comprehensnm  fuisse  consectarium  est. 

Tantum  de  fragmentis.  Ad  Achillis  de  prooemio  Arateo  com- 
mentariolum  tandem  aliquando  revertimur  p.  17  ex  codice  Vati- 
cano  edituni.  Altius  baec  docti  interpretis  excerpta  repetenda 
esse  quamvis  constet  abunde,  muniri  tarnen  illud  insuper  scbolio 
Marciano  ad  v.  733  olx  ogdyg;  6).iyrt  /luv]  t]  doxoCaa  tlvat  7cg6g 
riva  tov  Koyov  anoxaaig  ucXayiaae  ugog  to  «ovx  ogäqg»  iv&iivctL 
to  eig  ApÜL&l&fp  ugool^iiov  dvwftgö^evov.  dXV  t]yv6r{oav,  ort 
notrjZtxbV  iaziv  i'&og,  iog  xat  "OfiijQOQ  v.t)..'  subindicavimus.  Ita 
qai  primas  de  prooemio  Arati  exposuit,  is  coniplura  poetae  anti- 
grapha  examinaverat  seu  nullo  seu  diversis  exordiis  instructa.  Ex 
uno  praeterea  versiculum  de  magno  anno  adscripsit  interpres.  Haec 
igitur  illine  relicta  sunt: 

L  auffi  fioi  rjekloio  /cegtxiettoin  te  firjrqg 

lOrtiTi  fioi.  Movaai. 
IL  1)  ZiyxXeiÖT),  getvwv  teghv  itakog,  ü  d'  ayt  aiv  ftoi 
ovgavlrjv  tpaiaetag  e/ci  rgißov13). 
2)  titxaxa  avv  dexadeooi  jceguüo^ivinv  hiaviiöv. 
III.  'Avxiyovt,  i;tivwv  tegov  &akog"). 
Ab  altero  incipiaraus.  Negavit  verissime  p.  17  interpres,  illud 
ad  Anclidem  prooemium  'Pbaenomenis'  primitus  praetixum  fuisse, 

")  Frey  TMus.  rhen  '  1*5*  p.  I32iqq.):  Es  (llfpl  Jvarob'c)  ist  nichts 
Anderes  als  die  besondere  Ueberschrift  des  dritten  Theiles  der  l'haenomena 
von  Vers  553  an  .  .  denn  auf  den  Zusatz  der  Vita  o  qnai  ztrtC  tu,  flvtti 
AffäxoVt  üXX  'HyTjOtävaxrog  dürfte  tool  nicht  viel  (?)  zu  geben  sein.  Iu  tota 
Kreyi  commentatiooe  Aratea  vix  quod  probum  sit  iudagaveris.  Cf.  supra  p.  155. 
Quod  schol.  Eurip.  lPhoen.'  v.  III«  inter  imto/jv  et  dvaxoh]v  distinxisse 
Aratus  dicitur,  ad  'Phaenomena'  pertinet 

'»)  Oppianus  'De  venatione*  Dianam  facit  ad  poctam  v.  20 sqq.  dicenteni: 
eyiieo,  xul  TQTj/tluv  ^nmzu'^wiuev  uranxov, 
T//V  fitQOTKov  ovncu  uq  kyq  ^närr(atv  doiAaiq. 
Manilius  4 Astrooomicorum'  exordio  Caesarem  adlocutus  ire  per  tpsum  aera 
iustituit,  ire  per  alta  astra  Pytbagoras  apud  Ovidium  'Met.'  XV  v.  147  (Scbmekel 
'De  Ovidiana  Pytbag.  doctr.  adumbr.'  p.  3sqq  ),  alia  nonnulla.  Casui  vero  bae 
dandae  similitudines,  nec  credimus  Komanorum  ulli  aliam  quam  nobis  patnisse 
Pbaenomenorum  formam  et  editionem. 

'«)  Oppianus  1.  c.  v.  3  Avcovlov  Ztjvoq  y/.vxtpbv  ird/.oq.  'irzwilvf. 


Digitized  by  Google 


222 


ARATEA 


quandoquidem  in  ipso  hoc  carmine  magmis  annus  duodevicennalis 
non  sine  aperto  qnodam  studio  ac  consilio  effertur.  Intra  einsdem 
poematis  terminos  tantam  admisisse  differentiam  vel  nescium  astro- 
nomiae  aliquem  absurde  cogitatum  foret.  Alioue  igitur  carmine 
ante  'Phaenomena'  scripto  ita  censuisse  Aratnm  putemus?  Hac 
utique  ratione  versuum  751  sqq.  quo  tendat  sententia  declararetur: 

alkog  d*  akloirtv  uoirtQ  irudegnerai  i}to. 

yivojoxeig  rade  tat  av'  ra  yag  avvaeidetai  ijdr] 

hvecmaidena  xvxla  (paeivov  rjeUoiOj 

oaaa  t'  ctiio  ^lüvrjg  */t;  to%arov  '£2qUüvcc 

vv$"  Imdiveitat.  Cf.  p.  18 sqq. 
Si  post  edita  'Phaenomena'  Carmen  ad  Anclidem  prodiit,  mirari 
satis  nequires,  quid  esset  quod  a  re  dudum  et  aliis  probata  et  ab 
ipso  libenti8sime  concessa  Aratus  in  errorem  reclinasset.  Iam  rem 
invertas.  Ille  quod  non  iam  dubitari  de  Metonis  anno  solari  dno- 
devicennali  et  summam  esse  inter  astronomiae  studiosos  concordiam 
dixit,  dictnmne  ita  accipiamus,  ut  erratum  a  sese  ipso  esse  tacite 
fateretur  correcturus?  Haud  facile  credimus.  Nihil  omnino  de  se 
sed,  ni  fallunt  omnia,  in  Universum  de  astronomis  Metoniano  cyclo 
iamiam  assentientibus  loquitur  poeta.  Ergo  quid  reliquum  nisi 
ut  illud  Carmen,  unde  sumpti  isti  versiculi  sunt,  pro  subditicio 
iudicetur?  Idem  satis  antiquum  fuisse  videtur,  si  modo  ex  opinionis 
quarto  iam  saeculo  derelictae  antiquitate  discrimen  eapere  licebit 
Eratne  A2TPOQB21A  (p.  216)? 

Venimus  ad  tertium  prooemii  exemplum  *Avxiyovs,  ^eivcjv 
Uqüv  &ä/.og».  Antigonum  versu  eompellatum  regem  esse  cogno- 
mine  nondum  explicato  Gonatam,  Demetrii  Poliorcetae  filium,  haud 
cunctanter  et  succincte  edixit  Meinekius  'Philol.'  1859  p.  19.  Et 
ipsi  ita  iudicamus,  non  quia  Gonatae  memoria  cum  PhaenomemV 
eonficiendis  arcte  copulata  fuit  (cf.  cap.  VII  et  VIII),  sed  quod 
«fe/yo»»  hqov  üä).o<;*  summo  ille  iure  conlaudatur.  Experti  Pellae 
bospitium  regis  cum  alii  bomines  litterati  tum  Aratus.  Verum  id 
est  absurdum,  et  regem  et  Anclidem  eodem  hospitalitatis  elogio 
ne  verbis  quidem  dissonantibus,  diversis  tarnen  exordiis,  ab  eodem 
efferri  poeta.  Iam  quadrat  quod  eum,  qui  Anclidem  affatus  est, 
minime  Aratum  t'uisse  adparuit.  Iam  vero  de  Antigoni  memoria 
ac  versu  quid  fiet?  Cum  fecerit  Aratus  *dg  'Avxiyovov*  teste 
Suidae  biographo  infra  adscripto  Carmen,  illud  libenter  eidem 


Digitized  by  Google 


V.  DE  AR  ATI  SCRIPTIS  DEPERD1T1S 


223 


relinqueremus  Arato:  nisi  id  ipsam  obstaret,  quod  versa  *uirrtyovef 
ielviuv  iegdv  itäkog»  prooemium  illud  ad  Anelidem  in i 88 um  ex- 
primi  videtur").  Nam  apta  etiam  cetera  prooetuii  Anclidei  parti- 
cula  est,  ut  fidenter  suppleas  'Avxiyovt,  \üvwv  uqov  &üXog,  (ei 
d    ayi,  avv  fioi  oi-Qavlyv  tyavoeirtg  hti  XQifiov). 

Quod  primo  loco  attulimus  prooemii  frustuluni,  id  dubitavit 
Hugo  Grotius  p.  I  i  'an  non  ad  Diosenieia  servata  pertineret/ 
Itaque  sibi  finxit  alteram  partem  Arateorum  peculiari  olim  exordio, 
qaod  tarnen  differret  a  forma  tradita,  in  aliqua  editione  instrnctam 
fuisse.  Quod  cum  obstet  diserto  interpretis  testimonio  de  toto 
Thaenomenorum'  carmine  dicentis,  incredibile.  Cf.  cap.  VI  et  VIII. 

'*)  kyx).ti6r]S  —  'Avax'/.eldrjS  auctore  Meinekio  1.  c.  Nomen  corruptum 
pulat  Wilamowitzius  ex  ÄbctiÖtjq  vel  Ayxuiö^q  ve)  simili  aliquo.  Patronyniica 
vel  gentilicia  poetis  certas  persona«  adloqucntibus  usitata.  KqfVxtöqQ  Baiov- 
oiddrfi  AiaißiSrji  'Efjaofioviötfi  Ä'u(rt'/.ao$  Archilochus. 


2.  IATPIKA. 

Testis  est  Pollux  II  37sq.wJ  btalovv  ö*'  aixag  (rag  xi]g  xe- 
f/crÄrJg  $a(f(xg)  iaxgwv  :caidtg  öiixpuvixidag  xe  v.at  /.afidoeidfig  y.ai 
t.inidoeideig  v.al  a).Xa  rotavra  ovoftata,  x«/  i<f  t/.oveixovv  jcegi 
toi  /tkrj&ovg  avxwv ,  e'lxe  ntvxt  XQ*1  rag  ya(fctg  agtO-fuelv  eixe 
*  ttlitovQ  eixe  i/.axxovg,  navrvtv  ftiv  btiohtyovvuuv  ikaxxovg  tivai  xag 
nov  yvvar/.eUov  xfr/ot/wv  (>arrag,'llQodöxov  de  (faoxovxog  (IX  C.  83) 
utxu  xbv  iv  nkaxaiaic  (povov  h  xoig  JltQOt/.oig  vev.Qoig  evQtÜr;vai 

ie)  Nihil  de  Polluci8  auctore  adiirmamus ,  sed  Rufum  Ephesium  ' Htyl 
ovofiaoias  iwv  toi  uvQQatnov  ftopiatv*,  quem  in  altero  libro  concinnando  ex- 
pilabat  (M.  Haupt.  Opusc.'  III  2  p.  429  praeeuute  Casaubono),  posse  fuisse 
potamuB  quamna  cum  alia  tum  ipsum  Arati  testimoniura  in  Darembergii  et 
Ruellii  editione  Parisina  p.  135 sqq.  desideretur.  At  probaverunt  Rbodius  ("De 
Pollucia  fontibus'  p.  S6sqq.)  et  Voigtius  CDc  Sorano  Ephesio'  p.  29)  Rufum 
non  integrum  sed  bis  excerptum  ad  nos  pervenisse 


Digitized  by  Google 


224 


ARATEA 


/.€(pa).r)v  (iijdtfilav  fxovaav  $a(P*}S  Gvfißokyotv .  Xfyet  di  /cov  xai 

'^Qcttog  iv  xoig  lATPiKOiS' 

rjdtj  yüg  not    omoua,  xaQijara  no'k'ka  ptv  aivwg  \{) 
fi€OOaTirtg  xogvffijg  fnovvt]  avvBiQ^iva  ^afi^iij, 
to'Ü.ai  (T  aQoarf  f  eg  xtu  akai  7cäyev  avÜQv'ntoiOiv. 

11  ovvftoypha  Codices  Pollucis:  correxi  ||  ygafi^  Codices  Pollucis  et  ob 
sententiam  (cf.  Phaeu.  v.  4651  et  ob  laesam  productionis  ante  rautam  cum  li- 
quida  regulam  Arati  corruptum  (Frey  lMus.  rhen.'  1858  p.  136):  correximus  et 
Vertuniauus  et  ego  etsi  voce  insolenti  novata;  at  couferas  y^äfifia  <v>  ypaßfuj. 
oityfjtu  'V  atiy/ntj,  aQitu       ayfAÖg,  xaDayna       xattapfioc,  alia. 

Idem  opus  dixit  Buhlins  II  p.  455  IATVIKA  et  IATPIKJ2 
JYNAMW1,  quae  a  biographis  et  alibi  commeraorantur ,  satis 
inconsiderate :  illa  isto  loco  ad  hominis  anatomiam  spectasse  frag- 
mentum  evincit,  hae  pharmacologicam  rationeni  pecnliari  scriptione 
sectabantur.  avvta^iv  significari  vel  seriem  medicinalem  titulo 
generali  nobis  persuasimus  in  monobibla  nonnulla  digestam,  quae 
deinceps  recensebuntur. 

I 

Vita  III  p.  59  W.  avvayoQivtt  de  avuo  (Hipparcho,  qui  negaba* 
astronomum  Aratum  esse)  xai  Jwviotog  Iv  %v> ' JJtQi  ovyxQioewg 
Aqujov  xai  'OuijQOv    ;rt()i  iwv  na&i^iaxr/.vjv ,  oo/ceg  yi  qifiiv' 
ov  tld-Cftev  avTov  Iutqov  tlvat  ygäipavia  tag  IATVIKA2 
JYNA3IEI~,  ovöe  fia&rtftaTixov  &itooitev  ovdev  Btror  ei- 
jiovxa  Tiüv  EvOOSOV. 
Vita  II  iuxta   Phaenomena'   Canonem'  'Ortum  (Avaxoh)}) 
enumerantur  IATVIKA l  JYXAMEI2,  ut  peculiarem  hanc  scri- 
ptiouem,  et  non  seriei  titulum,  fuisse  adpareat. 

II 

Suidae  Codices  2YN&E2IN  (&AVMAKQN  GHVIAK^ 
En  ITH  J  EI  AN  (sive  inixi'fitui)  offerunt  in  librorum  indice. 
Distinxit  post  (f  ctQiiay.vn  Westermannus,  tanquam  verba  dr(Qtaxv9 
Inixifiaa  novum  titulum  efficereut  et 'ex  theriacis  quae  sunt  salu 
bria'  remedia  designarent.  Supplemento  si  careri  potest  —  et 
(fccQuaxwv  proxime  ante  scriptum  exstat  —  quis  supplere  malperit  r 
fAntidota'  Galeni  inspicias  (vol.  XIV  Kuehn.):  discerni  intelleges 


Digitized  by  Googl 


V.  DE  AKATI  SCRIPTIS  DEPEKD1TIS. 


225 


(qnod  nitro  elucet  cur  fieri  consueverit)  inter  (fugfiaxa  Öi^iaxd 
quae  öavaotfux  sunt  vel  dt^rtjgta  et  quae  dyaitd  xaXd  hate- 
Tfvyfih-a  (cf.  ex.  gr.  p.  151.  161.  171.  174).  Tarnen  ne  cognita 
quidem  tituli  sententia  statim  patent  omnia.  At  patescent.  Unam 
certamque  dixerit  Aratus  mixturam  an  in  Universum  de  remediis 
salabriter  miscendis  exposuerit,  quamvis  provisura  primitus  fuerit 
ne  haesitari  quiret,  nunc,  res  utut  se  habet,  per  se  dubitabile. 
Namque  iterum  Galeni  'Antidota*  evolvas:  p.  32  ^rdgo^tayoi 
HQiopiTtQov  ShjQtaxr]  dt'  l%idviüv,  f)  xaXovftivij ' Fairer/  — multa 
nimirnm  ex  viperis  alioquin  fiebant  medicamina  —  p.  149 
(igoaia'  (DiXirtnov  Maxedovog  scgog  zd  &avdoifta  nur  q>aQfiäx(ov 
v.ai  navtog  ioßoXov  /tXtji'tv'  ;ioui  xai  rtgog  rag  ivrog  dta&taetg, 
p.  1 59  c  AutiQoata  jiQfctßlov  hgd,  rtQog  scdvra  ro  ivrog  rcoiovüa 
l  Mwitai  (Galenus  ipse)'\).  Et  sie  fere  omnia  certo  nomine 
indicantur  remedia  sive  proprio  sive  inventoris  sive  eius,  qui  uti 
illis  assolebat.  Itaqne  'ovr&eotg  (fagftdxiüv  &r}Qiaxwv  Ifzirijdela' 
inscriptum  fuerit  seriei  medicinalis  alicui  volumini,  quo  istinsmodi 
niixturae  {oCr&eta)  comprebendebantur.  Idque  corroborat  Galenus 
De  Antidotis'  (vol.  XIV  p.  144  sq.  K.):  /itg)  dt  ruiv  avv&ixwv 
iltaraoiuiov  (fagud/.iov  seil.)  Xtyüi.öt tat.  ixti&eo&ai  dt  rag  zovnot 

r)  Epigrammati  Callimacbeo  ab  editoribus,  quoad  seimus,  nou  prorsus 
intellecto  LIII  Wil.  salutem  parabimus : 

hat  nühv,  Ei).tHhvtu,  Avxaividog  £).Üt  xa/.tiff^g 

tvkoyog  wMvoiV  a>öe  olv  tvTOxty. 
?/£  toöt  vvv  fAtv,  dvaaaa,  x6(jitg  imty'  dvil  61  naiöcg 
voitpov  ft'ojörjg  «/.Ao  ti  vrjbg  i-yot. 
Cf.  Nossin1  Anth  Pal.'  VI  2T.t.  Partu  tiliae  gravidie  instante  Ilitbyiam  Lycacnis 
mater  implorat,  ut  subveniat  dolores  levatura  oiv  tvroxhj  Quod  cum  putarent 
idem  atque  tvkoyog  wdivwv,  praepropere  abstulerunt  coniectando  et  Ueckerus 
l'Comm.  crit.  in  Antb.'  p.  112)  et  Meiuekius  post  editionem  p.  2'.*1.  Nobis 
Evroxig  proprium  nomen  est  nec  diß'eit  ab  berba  medicinali  ad  partum  idonea 
vel  remedio  AQiaxokoyiu  vel  'ilxxtoxiov  alias  dicto.  B^xempla  iuferius  alia 
occasione  capite  VI  proposituri  sumus.  Caliimachum  vero  inlustrare  possu- 
mus  'Aeneide'  XII  v.  411  -419  Venus  Acneam  vulnere  defessum  dictamuo 
biaeo  —  immixtis  Ambrosia  et  Pauacea,  quae  certa  id  temporis  eraut  remedia 
a  Galeno  in  'Antidotis'  totiens  et  a  scholiasta  Vergiliano  etiam  commemorata, 
qaidquid  recentiorps  Aeneidis  cnarratores  moliuntur  curat  ipsa  et  retieit: 
dictamnum  genet rix  Cretaea  carpit  ab  Ida  ...  detulit  .  .  .  inficit  occulte  tue- 
äuans  ipargitijue  sa/ubris  Ambrosiac  sueos  et  odoriferam  Panaceam.  Denique 
ta?et  avv  praepositionis  usus:  ei  lI!.'  XVI  v.  8(>4  giv  6ov{fl-tit(ti\xu.  Ib.  II 
y.  "87,  alia.    Simile  invocationis  exemplum  exhibet  Tibulli  elegia  II  5. 

Philolog.  Untersachunpen  XII.  15 


Digitized  by  Google 


22t) 


AKATEA 


O'/.evaotag  tioyi^r^öv  fiot  Öoxti,  xahceg  izokhov  imyeiq^oaYxum 
zotig  zoiTiov  otyypatfaig,  wv  ionv  1  Ogtftig  6  IrriTi/.rj&etg  &eo/.6yng 
(fr.  174  Abel)  xai  ßwiog  (  Qoog  editio  Kuehnii:  corr  nescio  quis 
in  exeniplari  Gryphiensi;  cf.  Susennhl.  I  p.  4S2)  o  Mtvdrtoiog  o 
vetureoog  mal  'HÄiodtogog  o  Ai>rtraiog  igayojdtujv  7COUtTr)g  xai 
Al'ATOS  xai  a'khn  xivlg  tc»j  roiovtütv  ovyygatpeig.  vovtovg 
ovv  av  ng  &OVfiaO£ttV  ktpftgiog  iiiiytigroavTag  xaig  negi  tovujv 
;cgayuaieiatg,  flifttpaiTO  iY  av  tvkoytog  dta  ia  scgayttata'  dtdn- 
oxeiv  yag  pakköv  toxi  xai  .tgooayuv  xoig  fiovXofttvovg  htl  xox<J 
xov  (8cripsi:  xo  Kuebnius)  nkrjolov  Lcr/etgeiv  tcüg  xoixiov  oxeca- 
olcttg.  ol  youv  twv  y.a/.iov  xoixiov  notr{fiat(ov  ovyygatpeig  xt]v  ;caQa 
xoig  7to)JMg  evXatio6/iieroi  xaxadgoft^v  tvagyj^ievoi  xrjg  xotiuv 
/cagadooetug  toig  tixei^oftevotg  ueLüetv  uttxeigovoiv,  wg  Owe  av 
ehtoav  ipavXoi  xo  rjitog  oide  xwv  xoiotxutv  (p&ooonoitüp  dida- 
üxaÄoi,  U)Ort€Q  xai  'H/.todwgov  h  xoig  ' flgog  NivMyayov  Anoii- 
xiv.oig  haoyofuvov  totiv  eigeiv  oi'uo  ygätpovxa  ml!  (Meineke 
'Anal.  Alex.'  p.  381  sq. . 

III 

AN&l'ttllOrONlAN  Suidas.  Ergo  hominis  originem  poeta 
raedicus  deseripsit,  ut  alii  medici  'liegt  yovr{g'  commentati  sunt. 
Pytbagoreorum  ratione  Varro  in  libro,  qui  vocatur  ' 'Tuben*  et 
infus  subseribifur  'De  origine  hu  in  a  na  egit,  astrologorum  in 
modum  'De  ratione  puerperii  niatura'  Ausonius  (p.  95  Peiper), 
multa  idem  ille  Censorinus,  unde  Varronis  opusculum  modo  nota- 
vimus,  in  libro  'De  die  natali'  e.  9  p.  15  H.  'Av&oumoyovio* 
Orphieam  Orphicorum  corpore  comprebensam  Lobeckins  inlnstravit 
'Aglaoph'.  I  p.  579  (A.  Dieterich  'De  hymnis  Orphicis'  p.  6sqq.'. 
Denique  Vitruvii  de  astrologis  Chaldaeis  locum  corruptnm  adle- 
rimus  'De  arebitectura'  IX  7,  2:  .  .  prirnusque  Berosus  in  in- 
sula  et  civitate  Co  consedit  ibique  aperuit  diseiplinam,  post  et 
studens  Antipatcr  iterumque  f  Ach  inapolus ,  qui  et  tarn  mn 
e  nascentta  sed  ex  coneeptione  genethlialogiae  rationes  ex- 
plieatas  reliquit.  Attulimus  locum,  quia  Coos  quosdam  astro- 
logos  continet  in  insula  illa  eodem  atque  Ära  tum  tempore  secundnm 
Berosum  ratiociuantes.  Kam  summa  iniuria  suspectum  reddere 
Berosi  apud  Coos  mausionem,  quotquot  de  loco  Vitruviauo  verba 
feceruut,  conati  sunt:  qui  causam  proferret  non  dieimus  verisimileru 


Digitized  by  Google 


V.  DE  ARATI  SCRIPTIS  DEPERDITIS. 


227 


sed  omnino  causam  vel  e  longinquo  speciosara,  nemodum  ex- 
stitit1").  Quorum  astrologorum  unus  1  IJegi  'Av&Qio7toyovLas  ut 
Aratus  librum  divulgavit.  Si  modo  de  Arateo  libro  constaret 
liqnido,  quaerendum  esset,  num  quo  vinculo  ac  relatione  Aratus 
cum  Cbaldaico  isto  astrologo  omnis  astrologiae  ipse  contemptor 
iungeretur.  Ceterum  Athenodorus  Roseus  mero  arbitrio  e  nominis 
depravatione  elicuit.    Cf.  caput  VIII. 


3.  KATA  AEnTON. 

1 K^4TA  AEI1TON  aü.a  ,  scilicet  poemata,  Aratuni  scripsisse 
legitor  in  Suidae  indice.  Quod  quid  esset,  explorare  nec  Meinekius 
in 'Vindiciis  Strabonianis*  p.  180  sq.  neque  Ungerus  in  r Annalibus 
pbilologicis'  a.  1876  p.  430 sq.  valebant').  Ita  ille:  Miras  sane 
et  mihi  quidem  vix  explieabilis  Aratei  carminis  titulus  est 
ra'KATA  y/ETITON'  .  .  Receptum  dicendi  usum  si  sequi mur, 
taf KATA  AEHTON'  carmiua  esse possint  subtiliier  et  accu- 
rate  elaborata.  In  hunc  fcre  sensum  ipse  Strabo  dixit  libro 
XVII  p.  787  idii]Oe  de  rfjg  in  axqißig  xal  /.ata  ke,ctbv 
diaiQiotiog,  et  Cicero  Episf.  ad  Atticl  II  18:  * Ne  forte 
quaeras  xaza  kemov  de  siugulis  rebus* .  Scd praesfat  docti- 
orum  homiuum  exspectare  sent enttarn.    Nibii  electa  baec  ad 

x*)  J.  P.  W.  Richter  4  De  Heroso  Chaldaeorum  historiae  et  astronomiae 
reteri  scriptore'  Lips.  1825  p.  17.  Magnum  de  Heroso  confusaneae  doctrinae 
volumen  Frauciscus  Lenormant  Parisiis  anno  1871  publicavit.  <' Fragments  cos- 
mojjoniques  de  Berosc'):  p.  4lo  quid  de  Vitruvio?  11  est  dijjictle  de  dire,  quelle 
est  la  valeur  reelle  de  ce  n'cit.  Patonius  'Ioscriptions  of  Cos '  p.  359  if  we  may 
trust  the  testimony  of  f  Uruvius  X  7,  9,  Berosus  in  Iiis  latter  years  established 
a  school  ofastrology  here  CtC  -  Plinius  'N.  H.'  VII  37  (—'F.  H.  G.'  II  fr.  25) 
ob  divinas  praedictiones  Athenienses  publice  in  gymnasio  statuam  inaurata 
Ungua  statuisse  Heroso  narravit.  Addubitarunt  cum  ceteri  tum  iidem  llichter 
et  Lenormant  1.  c.  Cf.  cap.  VIII. 

')  ümiserunt  cum  alia  haud  pauca  tum  Artemidorum  in  'Onirocriticis' 
I  p.  5,  20sqq.  Hercb.:  ij/ufts;  »J'  kxövTtQ  nu^xuf/tv  rr/v  nnu  uvriöv  f/c  ).t- 
mov  tgq'W  Arato  Itnxöq  e"st  ^debilis*  'exiguus',  ex.  gr.  v.  6u7  XnXtd 

xal  hnra  yaotoat. 

15* 


228 


ARATKA 


Ära  tu  in  (docebunt  reliquiae):  gravissima  vero  quae  pergit  Meinekius 
exponere:  Interim  hoc  unum  addo ;  memim  enim  nescw  quem 
scriptorem  citari  alieubi  lv  toig'Kata  figayj':' ,  quod  nun 
multum  difjerret  ab  Aratei  carminis  titulo*).  Exciderant 
Meiuekio  ex  memoria  Aristoxeni  'Conimentarii  minuti'  Athen. 
XIV  p.  619  E  (Unger.  p.  430):  lv  de  %oig  'Karo  ßga%v  v/rofivr^taan 
(F.  H.  6.'  II  p.  291)  6  ^AgiOTÖ&vog  "ifptx'Aog  ((f^a^'AgnaXi^r.v 
Igaaütioav  iTttgtidev.  ij  dt  Mtt^avev'  xai  yiverai  faz  aitij  rtag- 
Vhoig  aywv  dtörjg,  rjrtg  'Ag/tah'xr,  {(prjofv)  xakürai ».  Aristoxeni 
exemplum  nemodum,  ne  Ungerus  quidem,  qui  amissuni  a  Meinekio 
tandem  redinvenit,  in  Arati  usum  adhibnit,  quamvis  sit  non  modo 
luculentum  sed  etiam  facile  demonstratio  Etenim  opponuntar  'ra 
Kara  ftgayv  irtofivijtaxa'  aliis  hypomnematum  speciebns,  'iozogt- 
xolg  i;coLivi}itaoi  et  ZifiitUtoig  i  jcaitvi^taatv  (cf.  Muelleri  F.  H.  G. 
Up.  290),  quorum  argumenta  ampliore  ambitu  utebantur:  unam 
seriem  explevisse  tres  istos  hypomnematum  libros  cogitaveri*. 
Sunt  igitur  za  1  Kaza  lenzöv  exili  corpusculo  sive  minuta  carmina, 
de  ambitus  parvitate  et  non  de  qualitate  dicta.  'Vergilif  opuscula 
quae  'Kaja  le;cz(n>y  vocantur  ab  isto  Arati  genere  nomen  aeeepisse 
Ungerus  feliciter  suspicatus  est  assentiente  subtili  harum  rerum 
iudice  Knaackio  (Susemihl.  I  p.  292). 

Complures  'minutorum  carminum'  species  Aratum  reliquisse 
librorum  tabulae  commonstrant.  Quorum  Seriem  KATA  AET1TON 
num  recte  vocabimus?  Epigramwata  Hymnos  Elegias  Epicedia 
Paegnia  suntne  xara  X&trov  omnia  an  non  sunt?  Quaestionem 
provehet  Strabo  X  p.  486:  dtjlol  dt  tag  cutngtag  aitiov  (Gyariornm) 
y.ai  'Agazog  tv  zoig  '  KATA  AET1TON ' ' 

(0  Arjzoi,  oi  (Jtv  i't  itt  otdrjgttij  (DoXeyüvdgot 
ätt/J.v  fj  Fvago)  jtagtUi  otai  aizly  Ofjotijv*). 

a)  Diverso  sensu  Callimachus 'Epigr.'  XXVII  de  4  Pbaenomenorum '  sub- 
tilitate  diceus  'yaigtxt '  inquit  ' Xtnxal  (>t)aitq\  Hinc  item  de  'Phaenomenis' 
et  Ptülemaeus  rex  d)Mt  xb  1  Xtnxokoywv'  axttnxgov  Agaxog  tyei  (Achill,  p. 55 
West.)  et  Leonidas  Tarentinus  Anth.  Palat.'  IX  25,  1  y^a/nfia  xöd'  Agjxoio 
daij(tovo$,  og  ixoxe  ).t7ixy  (fgovxlöi  drjvaiovg  daxtgag  itfgdaaxo  (Diltbey  'De 
(  allira.  Cyd.'  p.  II2;  Knaack 'Herrn.'  iss:»  p.  28sq.).  Sensit  Meinekius  agenere 
KATA  AEI1TON  aliena  haec  esse.    Ungerus  denuo  omnia  permutavit. 

3)  Iteravit  haec  Strabo  p.  4*4:  dnb  <ti  xyg  "lov  ngbg  tantgav  lovxi  Ii' 
Xivog  xtt)  Auyoioa  xai  *t'o/iyav6(iog,  Ttv  Agaxog' aiötjgthjv'  ovofid^i  6iii  x\t 

Tfitr/VTljXCt. 


Digitized  by  Googlq 


V.  DE  ARAT1  SCRIPTIS  DEPERDITIS 


229 


Priore  versu  fluctuant  Codices  inter  ab  fievq  tie,  ai  fäveig  fte, 
oi  uh  olfiai,  altero  inter  deiljj  et  öeikr^v,  fluctuabat  Meinekius. 
Qai  in  'Vindiciis'  ai  ptv  ov       OiöijQety  O.  rj  öei/S,  r.  rt.  aixlx 
ouoirp  commendavit,  in  editione  praetulit  !j       illic  ita  sese  ipse 
interpretatur :  quae  Deli  insulae  verba  esse  mihi  fingebam  La- 
tonam  obtestantis,  ut  partum  apud  se  deponat ;  quodni  faciat, 
Pholegandro  et  Gyaro  se  similem  fore.   Quod  altero  loco  scripsi 
r  ÖttXjj  rvaQot,  satis  certum  videbitur  repulanti ,  qua  causa 
tstos  versus  attulerit.    Verisimile  et  nobis  videtur  illas  hymni 
reliquias  esse.  Id  si  pro  explorato  haberi  posset,  Callimacbi  gratia 
gauderemus  impense.  Commemoravit  Suidas^ymnornm'  syllogani 
in  laterculo,  ubi  perverse  tarnen  editar  vfivovg  eig  rdv  IJäva 
ortovdoyoQoig,  qnamvis  Achilles  habeat  elg  Ilava  v^ivov  p.  55 
West,  et  Theo  (Vita  III)  iniorafreig*)  ök  %i$  ßaatlei  noiorov  pkv 
avrov  noir^ia  avfyvio  rd  eig  rdv  Flava  rijg  Aoxadiag.  Diinncta 
scribas  Suidiana:  YMNO YS.    Eig  rdv  Ilava'  2ftovdo(poQovg*). 
De  bis  nihil  compertum,  hymnum  in  Panem  Arcadem  a  Mace- 
donibus  inter  deos  relatnm  devictis  anno  276  Gallis  ab  Antigono, 
vix  cnm  in  Macedoniam  venisset,  Aratns  composait0).  Attigit 
illud  Theocritus  in^halysiis'  v.99T).  An  rwv  KATA  AETITON 
Uber  'Hymnorum'  portiuncula  fuit? 

Idem  de  Eleous  quaerimus.  Sed  prius  fragmenta  conligenda 

sunt. 

I 

1.  Stephanus  Byz.  8.  v.  räoyaoa\  itd'ug  rjyc,*  Tgoßdöog  i/rl 
TT  tr*Qa  Tr]g  "ldtjg  .  .  ixei  xal  AinziLiog  6  AÖQafivtrtv6g  ididao/.e 
ygafifxara,  eig  ov  y^Qarog  eheev' 

aiäuu  Atoriftov,  og.  iv  /cerg^ai  xaxrtrrai 
FagyaQiojv  naioiv  ßfftu  xat  ahpa  tiyiov. 


*)  ovota&eis  coui.  Hemsterhusius. 

6)  Vel  üsenerus  in  Suida  v/avovq  dg  ibv  Ilävu  dispeseuit 1  Mus.  rhen/ 
XXIX  (1S74)  p.  43». 

•)  Usener  p.  44  sqq. 

7)  flauler  'De  Theocriti  vita'  p.  13sq.  Wilamowitz  'Antigonos  von  Ka- 
rystos*  p.  340. 


Digitized  by  Google 


230  ARATEA 

2.  Enarrator  Vergilii  'GeorgicorunT  apnd  Macrob.  'Saturn'. 
II  20,8  Arati  etiam  Uber  Jertur  ' UAETEIÜN\  in  quo  de 
Diotimo  quodam  pacta  sie  ait  <ala£w  —  liyiov».  Ex  Jus  verstbus 
etiam  civium  nomoi  innotuit,  quia  Gargares  i  lagyag^g)  vo- 
eautur.  Exstat  praeterea  idem  in  'Anthologia  Palatina'  XI  437 
e  Corona  Meleagri  sumptum  epigrarama  (cf.  IV  50).  Discrepantiaa 
adscribimus : 

4  JtÖTiftov  oq  Macrobii  et  Antbologiae  Codices:  ort  fxovvos;  Stepbani  Co- 
dices (1  5  Fttoyaotuiv  naiolv  etiam  Anthologiae  Codices:  naioiv  ruQyaotm 
Stepbanus. 

Videtur  Aratus  hos  versus  in  convivw  ex  tempore  ieeisse,  ut 
Diotimum  obscuro  loco  latentem  Antigono  regt  commendaret 
post  Heckerum  audacissime  Duebnerus  II  p.  394.  Nihil  enim  ne 
divinari  quidem  hodie  de  consilio  carminis  potest.  Antiquitos 
quid  cognitum  fuerit,  praeter  unam  patriae  Diotimi  significationem 
deperiit.  Adramytenum  enim  e  carmine  vix  agnoscere  quisqnam 
potuit. 

Ceterum  Meleager  haecce  poematia  quasi  'primitias'  Arati 
praedicat  diserte  'Anthol.  Pal.'  IV  l  v.  49 sq.: 

aoiQiuv  i'  i'dgiv  sIqcxtov  ofiov  flaXev,  otgavo/naxetg 
(poivixog  xetQug  scotüToyövovg  e/.r/.ag, 
(Meleager  in  'Coronam').    Utique,  antequam  'Phaenoniena'  com- 
ponerentur,  exstitisse  pusilla  ista,  si  trutina  Meleagri  dictum  exami- 
uares,  largiendum  esset.    Sed  tarnen  excedit  hoc  omnem  proba 
bilitatem. 

II 

!A  Qar  o  v. 

«  'Agytiog  0i).oyMig  yiqyet  xa'/.og»  ai  ts  KoQtv&ov 

ozi.hai  xai  Meyctgtiov  ravxa  fiowoi  xatfoi. 
ylyq(x7C%ctt  y.cti  f-ii^Qi  lottqiov  sifapiagdov, 

tag  xa?.6g.  akV  6'Uyov  yga^ijuaai  7t€i&6ft£ira. 
T<öd'  ov  yag  jchgai  Lti^iaQiiQeg,  akla  flQitpeig 
avrog  idwv'  hiQov  d'  lati  7teQtaa6teQog. 
'Anth.  Pal.'  XII  129  e  Stratoclis 'Musa  puerili'.  Petitum  forsitau 
ex  Elegiarum  libro  illud  videbatur  Buhlio  II  p.  458.  Potuit  vero 
etiam  Epigrammatis  adnumerari.  Conscripsit  igitur  Aratus  Carmen 
in  Philoclem  formosum  simul  celebrato  'Prienensi'  accuratissimo 


Digitized  by  Google 


V.  DE  AR  ATI  SCKIPTIS  DEPERDITIS. 


231 


pulchritudini8  spectatore,  cuius  iudicium  in  hac  causa  longe  prae- 
fert  omnibus  testimoniis,  quae  alibi  prolata  sunt.  Nec  Prienensis, 
qui  proprio  nomine  caret,  nec  Pbilocles  iste  Argivus  aliunde  co- 
gnitus.  —  V.  2,  3  quas  dicit  columnas  Coriuthias  sepulcra  Mega- 
ren8ium  Oropiorum  lavacra,  haec  omnia  versu  quinto  communi 
lapidum  beitrat)  significatione  complectitur;  neque  enim  testes 
producit  lapides,  sed  'Prienensem'  oculatum.  Non  putamus  epi- 
gram matographum  et  '  Prienensen] '  esse  eandem  personam:  si 
esset,  necessario  poematium  ab  Arato  Solensi  scribi  non  potuisset. 
—  V.  4  oktyoi  codex  Palatinus,  ö'/.tyoig  editores.  Nos  okfyov 
scripsimus  et  cum  Jacobsio  /cei^ö^eira  pro  kuftofie&a  'parum 
credimua  litteris  incisiV.  Negat  se  satis  confidere  litterulis  poeta: 
ocolis  fidendum.  Igitur  alterum  quendam  Philoclem  Argivi  co- 
gnominem,  sed  diversa  urbe  oriundum,  formae  virtute  praestare, 
cuius  pulchritudinem  spectaverit  Prieuensis.  De  'Prienensi'  cf. 
caput  VIII. 

Arati  arnores  Theocritus  'Thalysiorum'  v.  105  attingit  ek' 
a$'  Y)  y'  tan  Qhkivog  6  ftak&axog*),  tin  rig  allog  ac  Moloni  Arati 
aemulo  v.  125  diras  imprecatur,  ut  sese  suspeudat:  elg  d'  mco 
Tilade,  (pfQioie,  3l6kiuv  ay/otio  rcalaloTQag.  Ubi  scholiasta  Am- 
brosianus:  Möfoov  rt  Zii.uöv  !Aqq%ov  avteqaairg.  Inferri  in  textum 
ob  quantitatem  non  potest  lifHov,  tametsi  haud  defuerunt  qui  tarn 
lubricum  et  lailax  interpretandi  iter  ingrederentur.  Concludimus 
potius  doctum  quendam  poetae  enarratorem  antiquum  non  Molonem 
sed  Simonem  aemulum  in  probo  quodam  litterarum  mouumento 
nominatum  repperisse.  Cumque  Aratum  in  'Carminibus  minutis*, 
sive  Elegiis  sive  Epigrammatis,  coustet  de  amoribus  suis  et  rebus 
ipsum  locutum  esse,  haud  esse  incredibile  largieris,  illinc  Simonis 
provenisse  memoriam.  Irrita  igitur  Hilleri  dubitatio  in  H.  Fritzschii 
editione  p.  129:  Entweder  wurde  Simon  als  Nebenbuhler  Arats 
in  dessen  kleinen  Gedichten  genannt ,  sodass  man  vermuthen 
könnte,  er  sei  mit  dem  hier  erwähnten  A/olon  identisch,  oder 
{wie  Meineke  annahm  [p.  201  editionis])  Simon  war  eine  Cor- 
ruptel  im  Texte  unsrer  Stelle.  Ceterum  Möhov  breviata  nominis 
alicuius  forma,  cuius  pars  altera  a  Stirpe  /<oA  deveniat.  Altera 

*)  1  Hier  ist  der  Name  wol  mit  Bezug  auf  ipiXelv  gewählt  Fritzschius 
p.  127  perperam  coniecit.  Noa  dubium,  quiu  certa  persona  sit  (Haeberlin 
lCarm.  tig.'  p.  54» 


Digitized  by  Google 


232 


ARATEA 


dissimulatur  quidem,  sed  recuperari  poterit.  Nominis  ita  compositi 
exemplum  adhuc  pluriens  innotuit  *AyyuioXog  sivc  Ay%iu6/.tog. 
item  Ayx^coXtg  Ayxtakog.  Iam  poetam  memento  in  Dominum  usu 
ludere  libenter  et  veriloquia  captare  iocantem ,  velut  v.  99 8q. 
oldtv  'Agtottg  (Arati  delicias),  eo&kog  avr]g,  füy'  agtarog.  Quid 
igitur,  81  in  versu  eig  ö'  a;cd  raode,  (pigiate,  MoXiuv  ayxotxo 
ttaXaiOTQOQ9)  occultatur  AyxlftoXog  quidam  vel  'Ayxtpoltog  integro 
uomine  vocatus10)?  Breviata  personarum  nomina  diligit  Theo- 
critus:  'Aytortg  QiQOtg    Xgöing  Xafouav  Ar/iov  alia. 

Epigrammatum  conlectionem  uno  fortasse  volumine  conditam 
Vergiliano  exemplo  inter  i«  KATA  AETITOIS  repouimus.  Ac 
videtur  ita  Suidas  dispescendus:  ETIirPAMMATA.  I)  Eig 
Olkav  Tt)v  &iyaTt()a  uivttncaQOv ,  ywatxa  (?)  <$'  Avxiyovov' 
[AvaTOfir'jv ,  scribe  Aiaxolrjv ,  cf.  p.  220],  2)  Eig  IJavaaviav  xor 
Maxednva.  Cetera  omissa  compilatomm  vitio,  quorum  manibus 
tradita  haec  ad  Suidam  usque  pervenerunt.  Erratum  vero  est, 
Antigoni  uxorem  patre  usam  fuisse  Antipatro  —  Seleuco  Nicatoris 
filio  utebatur,  cf.  Achillem  p.  53  West.,  R.  Koepkium  'De  Arati 
Solensis  aetate'  progr.  Guben.  1S67  p.  21,  Usenerum  'Mus.  rhen/ 
1874  p.  42  —  ideoque  pqzfQa  olim  pro  ywatxa  exstitisse  opi- 
namur,  quoniam  Phila  Antipatri  filia  mater  Antigoni  erat:  quod 
excerptor  uescio  quis,  cum  unam  solummodo  Philam  Antigoni 
regiß  novisset  uxorem,  suo  Marte  propulsavit.  Aliter  ac  difficilins 
Usenerus  passum  esse  lacunam  locum  Suidianum  ratus  post  Avxt- 
rcaiQov  censuit  tale  quid  addendum  (jiijviQa  ds  Avxtyovov,  v.a\ 
dg  %rtv  SfiuivvnoVf  öiyaxtQa  fäv  Sefevxov)  ywatxa  d'  Avxtyövov. 

Item  addimus  Paegnia  (Suid.)  eodem  exemplo  permoti,  cnw 
vel'Priapea'  inter  ra  '  Kaxa  Uuxov*  Vergiliana  legantur.  Constat 
Philetam  et  ipsum  edidisse  ' Ilaiyvta' 


9)  Scholiasta:  egto&ev  rovto  tnufujvovoiv.   At  poeta,  ne  i^wStv  tsset  in- 
festa  aemulo  exc/amatio,  Jeder  at  operam  interserta  appellatione  amici.  Scripter 
1  lh(tl  vif'.'  33,4  cum  in  bueolicis  n).rtv  oJUywv  raiv  t§a>9er  Theocritum  feit- 
CÜrimum  iudieavit,  num  talia  habuit  in  animor  Buecbeler  'Mus.  rbeD.'  XXXLX 
(18S4I  p.  276. 

,0)  'Molouis*  nonien  etiam  in  Coorum  bistoria  i'abulari  exstat,  cf.  Dibbelt 
Quaestiones  Coae  mythologae'  (Grypb.  1S91)  p.  19.  29. 

")  Cf.  Bach  'De  Phileta'  p.  14.    Termious  nuiyvtov  rhetoribus  debetur. 

Hermes1  1881  p.  575  sq. 


Digitized  by  Googl 


V.  DE  ARATI  SCRIPTIS  DEPERDITIS.  233 

Denique  Epicedia  inserimus,  i.  e.  'carmiaa  funebria>,  unde 
haec  supersunt  vestigia. 

I 

EIS  MYPIN  TON  sUEAWON  ETJIKHJEION  Achill, 
p.  55  West. 

n 

EWKHJEION  KAEOMBPOTOY  Snid. 

III 

Ell  GEOnPOIION  Suid.  Quod  carmen  epicedium  vocat 
enarrator  Arati  ex  scbolio  Marciano  ad  'Phaen.'  v.  257  sqq.  et 
Veneto  A  ad  'IL*  XVIII  v.  486  a  nobis  refectus  in  'Analectis  Erato- 
sthenicis'  p.  49: 

Lxxa/cogoi  ör)  xai  ye  (Pliades)  fttx'  av&gwc ovg ,a)  idtovxat. 

t§  olai  7teg  toiaai  luötyiai  6ff&uAftolatv. 

ov  fitv  ;riog  wcökoj'/.tv  aitev&i.g  ix  Jiog  aorrjQ, 

l£  ov  xai  ytvttfttv  axoio/utv,  akt.u  pal'  avrwg 

ugtrai.    inxa  <$'  ixtlvat  t7tiggr]di]v  xaltovrat. 

8CHOL.  ARAT.  SCHOL.  Hom. 

xvjv  dt  Il/.tiaöojv  oioiov  hcxa 
icavv  a/navgog  6  tßöof^iog  aox^g 
Iotiv  ,  wg  fihv  ".Jgaxog  iv  tot 
1  xoixo  (v.  259)  noog  -xovg  ei-     EI2     GEOnrOlION  ETII- 
jxövxag  {wv  toxi  xai  avxog  iv  rot     KHzIElill qi]ol,  (diato)  Tgoiag 
EIS  QEOIJPOTION  7xoir^iaxi)    /cog&ovfte'vijg     xrtv  Jagöavov 
xijv  Hkexxgav    (pvyeiv  xai   fit)     H/Jxrgav  fiiav  ovoav  xiov  IJ/.ei- 
5  VTXOtitivai  idelv  ttjv  "lltov  akia-     aöwv  (f  vytlv  te  ti)v  xwv  adehfiov 
Wfdivrjv  xai  tovg  ixyövovg  övarv-     ovvodov  xai  tag  xofiag  kioa- 
XOvvxag.Tovyao  Jägöavov 7taida     aav  ivtoze  xoa^T^v  aariga  ffal- 
Ji6g  xai  *H).£xtgag  elgr]xaaiv.       rto&ai  xtL' 

l  rfq  scrip8i:  nQog  Venetus  ||  3  OtönQonov  Venetus  et  Suidas:  tod- 

npopov  Marcianus  ||  4  <fvytiv  Venetus:  tptvyeiv  Marciauus  l|  8  elgi/x  Mar- 
ianus, quod  esse  potest  et  el^xa/^ev  et  stgqxaoiv. 

'*)  fitr'  dv&gw7iovg  Marcianus  cum  scholiis:  /^r'  uvUqwtioioi  Pari- 
sinus A.  Utrumque  in  Arato  ferendum,  illud  utique  Homericis  exemplis  con- 
firmatur.  Cf.  T.  Mommsen  'Beiträge  zu  den  griech.  Präpositionen'  1S56  p.  191. 


Digitized  by  Google 


■ 


234  ARATEA 

duvaito  6  av  xai  V7vigßaxov  tlvai,  ' kitxärco^oi  otuat  xai  i;io- 
ipiai  6(p&aXuoioiv  6s  olai  —  7tagi  av&giojxoig  vdiovxai' '  xw 
yag  r  6vo(.iaxwv  )Jywv  xhv  xaxakoyov  ouvörfag  toxi  oqfiaivw 
rot  agi&fitji  rovt(;t  xai  ovrrt&i/ievog. 

Excerptoris  oratio  non  ita  accipienda  est,  quasi  quae  in  epi- 
cedio  fecisset  antea  ea  corrigere  voluisset  Aratus.  Itaque  obstaret 
nihil,  quominus  post  'Phaenomena'  demum  in  Theopropum  Aratcs 
Carmen  lngubre  scripsisse  putaretur.  Non  qnaesivimus,  Theo- 
propus  iste  quisnam  fuisset,  sed  ultro  oblatam  coniecturam  peri- 
torum  existimationi  committimns.  Menedemum  pbilosopham  Ere- 
triensem  Arati  consuetudine  gavisuni  esse  per  Antigonnm  Cary- 
8tium  constat  Diog.  Laert.  II  17,  10  (=  p.  97  Wilam.):  /;»■  di  tat 
cpilv7tödoyog  xai  öta  xo  voowdeg  tijS  Egexgiag  rtleitti  otvaym 
OVfiftoOia,  h  olg  xai  /cottjiwv  xai  fiovoixriiv.  r)o/iüZtxo  dl  tat 
'kgaxov  xai  Avxöifgova  xhv  xfjg  xgay<<>diag  7tott]xt)v  xai  xhv  'P6- 
öwv  l4vxayögav.  Hinc  posteriores  magistrum  Arati  Menedemam 
scripserunt  (Said.  s.  v.  l4gaxog).  Iam  vero  Menedemus  Clistheni» 
erat  filius  inv  xojv  Qeo7tgo7ci6iöv  xakovfiivwv ,  avdgog  evyerov$ 
tuv,  etgxixsxxovog  de  xai  7chijxog  (Diog.  Laert.  1.  c.).  Quid  mnlta? 
Gentiiis  Menedemi  Theopropus  fuisse  videtur  inde  a  conviction 
Eretriensi  Arato  cognitus'3).  Gentiles  uomen  conditoris  interdnm 
filiis  indidisse  numero  exemplorum  band  parvo  stabiliri  potest. 
Veluti  Alcmaeonida  erat  Alcmaeo  Atheniensis,  Lycomedes  Lyco- 
mida  (interponas  *At'xouog  abbreviatura).  Ceteruni  comparaveris 
non  inepte,  quod  Lycophro  fabula  quadam  satyrica  Meviö^uo; 
inscripta  ipsius  Menedemi  memoriam  celebravit  (Atb.  X  p.  420  A; 

sJXTirONON  (Said.)  cui  carminum  generi  adscribatur, 
obscnrum.  Quod  p.  222  e  prooemio  quodam  Arateo  frustulont 
attulimus  «l4vxlyovt ,  iieiviov  hgov  &aXog»,  hinc  segregandoni 
esse  nobis  persuasimus.    Cf.  caput  VIII. 

Gratiakum  libri  aut  duo  aut  plures  in  Helladii  cCbrestoma 
thia'  (Phot.  'Eibl/  cod.  279  p.  531  a  13 sqq.)  commemoraotor, 
postquam  in  iis  quae  autecedunt  grammaticus  de  vocula  «rmc» 

'•)  &ton$onoq,  fabularis  gentis  auctor,  1  vates  *  ftiit:  cf.  Ev,uoXni6aq  Kr,- 
Qvxuq  atticos.  Nomeu  compositum  est,  ut  AaonQOnoq- IfyfarlJUrOf.  Q«">J 
monemus  ob  Windischium  'Sitzungsber.  der  sächs.  Gesellschaft  der  Wiss.' 
Lipsiae  1892  p.  202  sq. 


Digitized  by  Google 


V.  DE  ARATI  SCRIPT1S  DEPERDITIS. 


235 


('11/  IV  v.  412)  disputavit:  xai  akka  64  toxi  &vlt,ovxa  h  xoig 
'OftrjQOv,  ftcx}' "OfitjQov  dl  ocuf  ij  xfj  XQ^on  yeyovoxa  xal  xr)v  kioiv 
xrjg  arcogiag  Ijtidi^äfuva.  xb  öe  «xtxxa»  ovÖlv  xoioixov  xi]g  dyvio- 
otag  xat  xov  /u»;  dit^taQxija^at  tSetiixo.  ov  xoivvv  *tixxa*  dei 
ygarftiv  akka  *xhka»,  tijg  i?ti  xtkovg  ovkkaßr)g  wcoxo/celoqg  xov 
'r«/.a^'.  v.ai  yao  toxiv  evoeiv  xb  ««da»  'Uyo^uvov  ;caga  dia- 
qöooig,  (og  y.ui  'sloaxög  rprtoiv  h  X^tPITilX  CQüJTfi  «xtxka  — ». 
Pertinet  eodem  Hesychius  8.  v.  xhka]  vrcofxeivov,  dvr/ov  monente 
M.  Schmidtio.  Quid  7CAPITE2  illae  sibi  vellent,  nec  Meinekius 
fVind.  Streb.'  p.  180*  nec  Knaackius  'Herrn.'  1883  p.  28  assecuti 
sunt'4).  Rettulimos  ad  'Minutornm'  seriem  de  argumento  e  Theo- 
criti  'Gratiis'  ad  Hieronem  niissis  aliqaid  divinari  posse  existi- 
mantes.  Item  Meleagrum  adhibemus  Antb.  Pal/  IV  3 sq.  äwae 
ftlv  Mekiayoog,  aoitäkoi  de  Jioxkei  f.ivafioavvov  xavxav  tSenovijOe 
%oqi*  et  Crinagorae  in  'Anacreonteorum'  volumen  eftatum  XXIX 
Rob.  ßißluiv  t]  ykvxeoi)  kvgmwv  ivl  xevyei  ttpdt  /cevxag  uui(.irixiov 
egya  (ftgei  Xagixiov16). 

,4l  'Musas'  historiae  Herodoteae  aevo  alexandrino  inscriptas  ne  neglegas 
neve 'Bacchus*  Philolai  (Boeckh  'Philolaos  des  Pythagoreers  Lehren'  p.  36). 

")  Scripsit  l/7f(>2  gaproc*  Dionysius  Transfuga  Laert.  Diog.  1X4,5. 
Cleanthem  idem  fecisse  mala  Casauboni  suspicio  est  e  depravata  Laertii  VII 
1, 14  (I  p.  XIX  W.)  scriptura  yulxov  derivata:  i$£xXtvi  Ü  tpaot  (Zeno)  xal  xb 
noi.vÖTffXiüde^  dtq  tn'  dxgov  xccOi^tottcu  rov  ßu&yov  xegdxdrojv  xb  yovv  {'xtyov 
fitpog  trjg  ivo%h]otu)<;.  ov  fjt^v  oidi  fifxit  nkttbvtuv  xüv  övo  xqiwv  ntQit- 
ndxeu  ivioxt  6s  xal  yutebv  tlatnfjuxxt  xobg  naoioxufxtvoii,  warf  dt  At  6  tag 
xb  öiöovai  [iij  tvoy'Mlv,  xadaneo  <frtoi  K/.tcivihjq  iv  t<j5  1  Ihyi  yateov'.  nkaio- 
vwv  Xf  7xtgtoxcivxatv  avxbv  öeigcg  tv  x£  axotj  x«t'  dxpov  xb  gihvov  7it(ti- 
<ftghg  xov  ßwixov  t<i'i  Menagius  pro  yateov  posuit  yoöroi  ,  Wachs- 

muthius  sine  causa  yotttüv  coniecit.    Probabilius  HPAK  i.  e.  ^l^axltixov  e 

XAA  elicueris.  xwv  lHfuxXtixov  igt/ytjaswv  xtaauQu  ftiji/Ja  Laertius  VII 
I,  174  IX  1,  15  attulit.  Neque  aliter  Uber  Boethi  Arateus  modo  1  flfpi  ÄqÜxov' 
modo  ^xijg  'Aquxov  i^tjyi]atwi  ßißkia'  citatur  (p.  152 sqq.).  Pronum  erat,  Stoi- 
cura  praesertim  —  Heraclitum  Stoici  amabant  —  Heracliti  in  plcbeculam  effata 
interpretautem  Zenoneum  vulgi  despicatum  conferre,  sicut  pbysica  utriusque 
eo  consilio  idem  Cleanthes  (II  p.  XII  W.)  composuit  ut  Zenonem  ab  Heracliteis 
placita  sua derivasse  monstraret  Wilamowitz 'Antigonos  von  Karystos'  p.  115". 
U.  Koehler'Mus.  rhen.'  1884  p.  21*7. 


Digitized  by  Google 


236 


ARATEA 


4.  EHI2T0AAL 

Duo  Epistulakum  Volumina  Suidas  distinxit  1.  'Enioxo'kttQ 
2.  'E/ttOrolaQ  oitoiutg,  xatakoyadrjv. 

Prior  igitur  Epistularum  sylloga  vereibus  continebatur,  ac 
possit  fieri  ut  quod  in  lexicographi  articulo  antecedit  HG  0110  HA^ 
ad  EIUZTO^A?.  spectet  quodammodo  (cf.  Bentley  'Phalaridea' 
p.  81  Ribb.).  Nihil  hinc  hodie  relictum.  Ignotum  hoc  altis  ÜU 
novavit  opus  de  Heroidum  suarnm  epistulis,  ad  Latinos  videlicet 
a  se  propagatis,  Ovidius  'Artis  amatoriae'  HI  v.  346  gloriatur. 

Epistulas  prosa  oratione  scriptas  fraudis  coarguit  Apollonides, 
Nicaenus  natione,  cognomine  Cepheus,  dixitque  Sabidii  Pollionis 
esse.  Quem  Pollionem  apud  Eusebium  ('Praep.  ev/  X  3,  23 
p.  167  Dind.)  Marcksius  repperit  iu  'Synibola  critica  ad  Epistolo 
graphos  graecos'  (Bonnae  1S83)  p.  7:  Iloülunog  httatokr  rtgog 
2wTi<Qidav  'liegt  tr]g  Ktrtoiov  x't.oit itg' '  tov  d*  avtov  xai  'Ilegi 
tr.g  'Hgodotov  xfacrjg1  loti  ßifiklov ,  xai  iv  t(p  i/ctyga(fo(iiv<;t 
"ixvevtai'  siokla  izegi  GeonöuTtov  Xiyetai.  Soteridas,  parens 
Pamphilae,  sub  Augusto  Romae  effioruit.  Iam  locos  qui  supersunt 
commemoramus. 

1.  Theo  Vita  III  p.  58  West.  ixexgi]to  v  "Jgatog  Zrjviavi  tö 
ütioixifi  (plXoootofflt  xai  yeygajttai  abtut  E111~TQ^1H  itgog  tovtor. 

2.  Achill,  p.  52  W.  aÖeltpovg  d*  i'oxe  ^geig,  Mvgiv  (xai)  Ka- 
/uovdav  (xakiövöav  codex)  xai  l4&rjv6öiügov  ofauvvftov  tri  ftcrtgi. 
ueuvrttai  d1  avtov  twv  adekrpwv  iv  tatg  elg  avtov  ava(fegouivai>; 
EJ1ISTOAAIS. 

3.  Achill,  p.  53  sq.  W.  (Antigonus  rex)  qpüoÄoyog  de  yevo^ieiog 
xai  icegi  tcoirjtxrv  ionovdaxdg  itegi  7toXXov  iuoirjaato  no'kloii 
juev  xai  al'/.ovg  twv  jcenaiötvitevwv  e'%etv  7tag*  altot  xai  drj  xai 
tov  Ü4gatov.  dg  naga  %{p  ßaoüei  yevoittvog  xai  evöoxifi^aag  fr 
te  tri  a/Mj  itokviia&eiu  xai  (rr;)  7C0iritixil  ugoetgänt]  Vit  altvi  5 
tu  0aiv6iiera  ygätpat,  tov  ßaoiXiwg  Evö6£ov  emygayofierov 
ßtßkiov  '  Katoxttgov*    ööviog  avtoi  xai  a^uoaavtog  ta  Iv  aiv} 

1  (piXoXoyoi;  6h  ytv.  Meineke:  i]v  6t  tfi).6).oyoq  ytv.  codex  ||  7  xgroxTfM 
codex:  corr  Scaliger;  "Evontgov  Theo  Vit.  III  p.  59,  31  West,  et  constanter 
Hipparchus,  cf.  cap.  VII. 


Digitized  by  Google 


V.  DK  ARATI  SCKIPT1S  DEPERDITIS. 


237 


xaraloyadr^v  Äex&ivta  itegi  tiuv  (faivoithiov  u£tqi>>  (lvT)üvai  v.ai 
uu1  ei;c6viog  tag  ^tvdoBoregov  noitig  top  EvdoSiov  Ivttivag  tu 
10  nag*  aviift  xf littva  ufrofo».  Sequitnr  teuiporis  definitio.  uiavijat 
tov  ' KazörtTgov'  EvdoSov  xai  Avziyövov  xai  l-Zle^avdgov  toi 
Ahat'toi  xai  tug  r^itj^i]  vrto  toi  jjaottitog  ygütyai  ir  taig  idtaig 
EMZTOAA1Z  'Agatog. 

8  suppl  Westennannus  e  1.  9 sq.,  ixttfivtu  coni  Scaliger,  tlvai  0.  Schunder 
'Nicandrea'  p.  9;  tfiutT^a  rivai  scripsit  Petavius  ||  9  ivöo^ntfQov  scripsit 
Buhle  II  p.  464  J  noitjOftc  coni  Scali«er,  Tiotjjg  ü.  Schneider  ||  ixulvag 
codex,  dxittlg  coni  Scaliger:  corr  Wostcrmann. 

Omnia  quae  exscripsimus,  ex  Arati  'propriis  epistulis'  proveuisse 
ultima  verba  ostendunt. 

4.  Ib.  Tag  d'  Agt'aov  E1112T0AA2,  wv  avwregio  eun]oOr^iuv, 
itdviviv  oxtdor  oiu(fwvoivtiov  rag  $ig  avtOP  uvacpfgouirag  ahoi 
livai  xai  6uoÄoyouvT(»v  yvrtalag  avrag.  (HOVOQ  A/rokkoßvidi^g  6 
Kr/ftig  iv  rul  t/  '  Tlegi  xotBlpet ouivttg  iatogiag'  oix  dvai  aitag 
Agarol-  (fr^oiv,  uKKu  ^afitÖtoi  llok/.iwvog'  tov  ö  airoi  toiiov 
(fiaiv  livai  (jag)  l/tiyeygauutvag  EvguciÖov  E;ciato).ag.  Attendas: 
Über  Eudoxi,  rex  Antigonus,  Alexander  Aetolus,  'Phaenomenoruni ' 
seriptio  —  omnia  baec  Arati  commorationem  Pellaeam  attinguut. 
De  rebus  igitur  Pellaeis  accuratiora  cum  aliquo  communieasse 
poetam  intellegitur  una  fortasse  epistula,  fortasse  vero  etiam  com- 
pluribus.  lam  epistulam  quandam  reputes  ab  Arato  ad  Zenonem 
datam  Athenas  esse  (cf.  1).  Zenonis  quanti  interfuerit  qua  ratione 
Pellae  degeretur  apud  regem  cognovisse,  propter  Persaeum,  quem 
in  Macedoniam  Aratus  comitatus  erat,  et  Pbilonidem  apertum  est, 
praesertim  cum  altero  certe  a.  Chr.  saeculo  exstiterit  epistula  ad 
Zenonem  Antigoni  itemque  Zenonis  ad  regem  responsum  (Apollonius 
Tyrius  Diog.  Laert.  VII  8  sqq.).  Quae  quidem  scriptioues  num 
indubitata  fide  utantur,  iurare  nolumus');  at  non  credimus  Aratum 
Pellae  epistulam,  quam  Theo  indicavit  in  Vita  tertia,  (sive  epistnlas) 
Zenoui  scripsisse  (cf.  4).  Potuit  vero  iv  taig  idiaig  EI111TO- 
AA12  Achilles  de  una  epistula  sylloga  inclusa  dicere  percommode. 

Hipparchum  epistulam  istam  Pellaeam  aut  non  vidisse  aut  pro 
ficticia  habuisse  capite  VI  exposituri  sumus.   Quam  rem  fac  con- 


M  Cl  Susemihl.  I  p.  2SH>' 


Digitized  by  Google 


238 


ARATEA 


cessam   esse  (concessit  inter  antiquos  Apollonides):  iam  notam 
temporis  requirimus.  Ac  suppeditavit  niateriam  quaerendi  quamvis 
exiguam  idem  Apollonides.    Is  epistulas  Euripideas  ab  eodein 
falsario  quo  Arateas  Tiberii  fere  aetate  confeetas  esse  asseveravit 
Deficientibus  causis  impeditur  iudicium,  nisi  quod  Euripidearnm 
epistularum  una  cum  Arateo  argumenta  epistolico  manifesta  simili- 
tudine  continetur.    Pella  et  illa  Athenas  mittitur,  dum  apud 
Arehelaum  versatur  Euripides,  ut  Aratus  apud  Antigonum.  At 
quae  a  personato  Euripide  narrantur  Cephisophonti  (p.  277  'Episto- 
logr.'  ed.  Hercher.) !  Specimen  dabimus  gustaturis.  xoi  atpixo/ne^a 
eig  Maxedovlav,  vj  (tiltiOTB  Ki/ftootfwv,  xo  re  aw^ia  ol  fnoy&^gvjg 
diare&tvTeg  xal  wg  olovre  [taXiora  rjv  bcteixwg  xofiitofitvoi  avr- 
Tütiiog,  xal  a.nÖiSato  ^tag  !Ag%^Xctog,  wg  eixög  je  r;v  xal  itgoot- 
doxwfittv  rjuig.  ov  dwgeaig  (torov,  wv  ovdh  ixgfcousv  foelg,  a)la 
xal  (fiXoygoovvaig.  wv  ovd'  av  tvSanö  tig  fuiZovg  rtaga  ßaaiXiwv. 
xal  xarUaßouev  KXehwra1)  tggwfiivov,  xal  tattv  rjfliv  ovv  ixeirn 
ta  jcoXXo  xal,  mar  x%,  ovv  ^X«*<ty  aft*H**OS  r)  Öiaywyi, 
cgog  re  toig  igyoig  ovökv  X(olv6fts9a  roig  xovxwv  yfyveo&at. 
aXXa  nötig  uev  eyxeirai  6  KXtfrwv ,  rtoXvg  dt  ml  6  !<4gxtXao£, 
txaotote  (fgovtltav  ti  xal  noulv  tvjv  elto&OTüiV  avayxa^ovttc. 
wart  fyotye  piO&ov  oix  arjörj  fih>  ovöt  anovov  doxei  'AgyUMo$ 
ava;rgoooeo&ai  rwv  re  dwgcwv,  wv  töwxi  fwi  ev&ig  CKftxofiivoi, 
xal  Ott  etOTta  fte  Xa^mgongov  t]  l^iol  (plXov  rtv  kxäat^g  rjugac. 
Vix  erit,  qui  talibus  oblectetur  subabsurdis.    Proxima  perinepta 
omnia  esse  luculenta  interpretatione  edocuit  Bentleyus  in  'Phalari- 
deis'  p.  557—574.  Fabrica  eadem  atque  in  litteris  Arateis  prodi- 
tur  inde,  quod  tenor  et  momenta  narrandi  concordant.  Igiturne 
commenticia  ista  de  Arato?    Nihildum  contendimus  praeter  hoc: 
sola  epistolographi  fide  (quae  non  dubia  sed  prorsus  nulla  est) 
eorum  inniti  sententiam,  qui  Arato  'Pbaenomenoruni'  ex  Eudoxo 
vertendorum  facultatem  et  imperium  detulisse  Antigonum  regem 
ad  taedium  usque  recoquunt.    In  Buhlii  'Arateis'  inopia  iudicii 
et  confusio  etiam  materiae  vituperatur  haud  immerito.    At  ille 
quanto  ceteris  rectius  dubitare  de  epistulae  veritate  coepit  saltemH 
Vellemus  in  coeptis  perrexisset! 

J)  Kkiitovtt  Codices. 

3|  II  p.  464  An  verum  Sit  in  epistulis  o/im  sub  Arati  nomine  circumjem 
solttis  traditum  et  ab  auctore  vitae  Arati  a  l  ictorio  et  Petavio  editae  repetitum, 


Digitized  by  Google 


V.  DK  ARATI  SCRIPTIS  DEPERDITIS. 


239 


Videamas  porro.  Ne  inde  quidem  accrescit  epistulae  auctori- 
tatis  aliquantuluuu,  quod  in  Arati  'Pbaenoniena'  lepide  Leonidae 
Tarentini  dictum,  ni  fallimur,  suum  in  usum  epistolographus  con- 
vertit.  Nam  cum  scribit  de  Arato  og  rcaga  T(p  ßaaikei  yevo/nevog 
/.ai  eidoxifii^aag  (v  t€  tjj  aklij  -colvfta&eicj  xa)  (tft)  icoirjzixf} 
xgoergdn^  in'  aviov  ra  Qictivöiuva  ygatfmt  .  .  wg  « evdo$6xtgov 
touig  tov  Evdo^oy,  Ivrelvag  zu  trag'  avtij»  Keifteva  nirgy»,  et 
^cientiam  Arati  et  virtutem  poeticam,  denique  dictionia  facetiam 
sumpsisse  ex  epigrammate  Leonidae  existimabitur  'Anth.  Pal.' 
IX  15?): 

rqaftfiia  tod'  Ag^xoio  öarjftovog,  og  uoxi  /.€/rti] 

(pgovxidi  öyvaioig  aoiigag  Irpgaoaro, 
üTikaviag  r'  afttpio  xai  ä).i^f.wvagi),  olatv  lvagyr'tg 

Ikioftevog  xvx/.otg  ovgavug  ivdedtzai*). 
aiveio&io  de  xctfuov  egyov  f.iiya  xai  Jiig  elvat 
devregog,  Öazig  iO-r{x    aatga  (paeivöztga. 
Iam  vero  ex  commenticia  epistulae  narratione  quid  ad  Arati  carmen 
iodicandum  eousequeretur?  Esset  consectarium,  ne  tantillum  qui- 
dem in  'Pbaeuomenis    reperiri,  quod  ab  Eudoxi  libro  alienum 
esset  et,  si  quae  poeta  immiscuit  e  fabulari  caeli  memoria,  Eu- 
doxea  ea  quoque  omnia.  Persequi  nolumus  haec,  cum  sint  band 
mediocriter  ridicula.    An  re  vera  credendumst,  etsi  credidere 
Donnulli,  Virginis  bistoriolam  Eudoxum  in  libro  mere  astronomico 
fere  ut  in  carmine  Aratum  enarrasse  et  alia  insuper?  Quae  capite 


Antigonum  iussisse  Aratum  Eudoxi  librum  prosa  oratione  scriptum  metro  condere 
citque  ita  Eudoxum  iviO$6t§QO  v  r edder e,  nostra  parum  refert  (?)  Licet  Inter- 
im de  fide  narratiunculae  huius  dubitare,  quoniam  Eudoxi  in1  l'haenomenis' 
iuis  plane  nulluni  mentionem  Aratus  iniecit:  quam  tarnen  poetam  facturum 
fuisse  suspicari  pos  umus,  si  Phaenomena*  quodantmodo  in  honorem  Eudoxi 
condita  essent.  Patonius lIns<ripti.»u8  ofCos'  p.  »5'J  'Pbaenomena'  Arati  apud 
Coüs  scripta  esse  nullo  addito  argumeuto  edixit. 

4)  Cf.  Laert.  Diog.  VIII  91  xovxov  dvii  EvÖofrv  'Evöofrv  txdkovv  öut 
x\v  kafingoxrjxa  xt'ti  <fi}firjq. 

4)  Planetas  obiter  tetigit  in  'Pbaenomenis'  Aratus.  Non  ponderavit  auri- 
ficis  statera,  quae  praedicaret  de  Arato,  Leonidas. 

•)  Ad  {röidtxat  Jacotaius  in  'Delectu  epigrammatum '  p.  113  Vergilii 
adäcripsit  1  Acn.'  IV  v.  4S2  maximus  Atlas  axem  humero  torquet  stellis  arden- 
tibus  aptum  (ubi  'axis'  ut  Ttokoq  pro  caelo  est,  ct.  p.  12b).  Nobis  Homericum 
tc  r'  ovgavoq  ioxKfuvwxai  convertere  uterque  voluisse  videtur  (cf.  p.  20747) 


Digitized  by  Google 


240 


ARATEA 


VI  composuimus7).  Nunc  prooemium  in  rationem  ducimus.  Eteuini 
si  quis  quae  alius  conscripsit  translaturus  tantae  et  gravitatis  et 
pietatis  quantae  Aratus  prooemium  promeret,  levis  impius  ab 
8urdus  esset  quam  maxime.  In  isto  vero  prooemio  quid  illeV 
Ifioi  ye  fihv  aoiioag  htiüv  i]  &ifiig  tvxoftivy  rexurjQart  naoav 
aoid^v  Musas  invocat.  A  musis  edoctum  sese  dicit.  Hinc  po- 
sterior aetas  Uraniam  Musam  Arateam  effecit:  ita  est  in  monn- 
mento  Trevirensi  nuper  reperto  'Antike  Denkmaeler'  I  tab.  47—49, 
ita  in  veteri  ae  probo  de  Musis  excerpto  (Studemund  'Jahrbuch  des 
d.  Instituts*  V  p.  1  sqq.).  S  u  a  igitur  cantUrus  est  Aratus  (etsi 
prompte  auctorum  quorundani  —  iuter  quos  praeminebat  Eudoxus 
utique  —  auxilio  sublevatus),  ipse  suapte  sponte  cyclum  Metonianum, 
et  non  Eudoxus,  praedicavit  versibus  p.  18  sqq.  adpositis,  alia. 

Quantas  vero  turbas  in  Diosemiis  illud  epistolographi  commen- 
tum  excitaverit,  ex  iis  metiaris  quae  Boehmius  nuper  'De  Theo- 
pbrasteis  quae  feruntur  llegi  arjfieluv  excerptis'  Halis  1SS4 
p.  2  sqq.  suo  Marte  periclitatus  est.  Ipsius  verba  proferimus: 
Tanta  enim  intercedit  simüitudo  inier  Araii  Dioscmias  et 
illum  Theophrasti  I  ihr  um,  ut,  cum  fere  omnibus  persuasum 
sit  Theophrasti  non  genuinum  librum  sed  excerpta  tantum 
exstare ,  ^lrali  editores  Dioscmias  ad  excerptorum  tllorum 
normam  castigarint  rati  ex  integro  Theophrasti  hbro  nunc 
deperdito  Aratum  peliisse,  quae  Diosemiis  tllustraret.  Verum 
per  ea,  quae  de  Arati  vita  et  scriptis  nobts  tradita  sunt,  minina 
licet  credere  e  Theophrasti  penpatetici  opere  Aratum  pactum 
um  (?)  Stoicorum  familiac  adsript  um  prompsissc  quae  versibus 
oniaret,  immo  vcrisi mite  est  cundem  liudoxum,  qui  in  Phacm  - 
mena  introduxit  pactum,  etiam  Diosemiarum  materiam  safpi- 
dt  lasse.  In  prima  enim  Arati  Vita  hacc  sunt  etc ").  OniDia 
baec  concidunt.   Cadit  vero  etiam  Boehmii  de  Eudoxea  Siguorum 

"')  Posuit  hoc  üratius  loco  intra  citando,  repudiavit  Franzius  Stud.  Ups ' 
1890  p.  :*:»S.   Cf.  cap.  VII. 

*t  l'.uhlo  II  p.  4<i7  meto:  proban  nequit  Aratum  praeter  J;,uJoxum  reterwi 
astronomorum  consu/uisse  neminem ,  praeserlim  cum  iile,  quod  Ii  ipparehu* 
tnonuit,  ±aef>ius  cum  Eudoxo  non  conspiret.  Teraere  Salmaaius  1  Exercitationes 
Plinianae  ad  Soiinum  '  p.  b'l*  Phaini  vestigiit»  institisse  putavit  Aratum.  Cf.  Pe- 
tavius  1.  c.  VI  9.  Ueminus  1.  p.  153  c.  non  dicit  iisdem  quibus  Aratum  siguis 
instruetum  fuisse  librum  Eudoxi,  sed  eodem  siguorum  genere.  Male  igitur 
Boehmius  p.  4. 


Digitized  by  Google 


V.  DK  ARATI  8CRIPTIS  DEPEKDITIS 


241 


'Theopbrasteorum'  origine  argumentatio.  Nam  quae  causatur  ille 
argumenta!  Vocis  i/xixoAr]  absentiam,  Eudoxeum  terminum  axgo- 
nyog  (at  iam  Hesiodus  axQoxverpaiog  'Opp.'  v.  567,),  anni  mensis 
diei  bipertitiones  Eudoxo  notas,  eiusdem  farinae  consimilia  Boehmius 
comportavit  non  frustra  quideni,  si  singula  persequentem  examina- 
veris,  sed  neutiquam  ita  ut  in  peripateticam  Signorum  'Theo- 
pbrasteoruni 1  originem  iactari  levissimam  suspicionis  um b nun 
existimandum  sitfl).  Peripateticus  igitur  is,  qui  'Theophrastf 
Signa  conlegit,  cum  aliis  regionibus  graecis,  insularibus  potissimura, 
tum  continenti  atticae  excerpta  sua  et  proprio  etiam  observata 
accommodavit.  Utraque  enim  dicimus  ideo,  quod  ita  ipse  voluit 
scriptor  in  'Signorum'  praefatiuncula  ('fffoi  a^ueiwv  vöäxtav  xat 
mtvftävutp  y.ai  %u§uaintiv  xal  evöiutv'  p.  3S9  Wimmer.),  unde  haec 
delibamus:  dio  xal  aya&oi  yeyev^vxai  xaxa  xöunvg  xivag  dozQOvo- 
uoi  ivwi,  olov  Maxgixixag  Iv  Mi]i>vuvi}%0)  dito  xov  Af/cexvuvov, 
xai  KkeöaxQaxog  iv  Teve'dot  drto  Trjg"[drjg,  xai  (Daeivog  ^itrjVijOLv 
ä;c6  xov  Aixairjxxov'  (og)  xcc  iteol  rag  xoo;cdg  ovveide,  7taq* 
ol  Metinv  c'xovaag  xov  tov  evog  deovva  er/.naiv  hiavxhv  owexaZev. 
tp  de  6  ftev  (Daeivog  ftitoixog  140-^v^oiv,  6  de  Mettov  l4$rivaiog. 
xai  ukhoi  de  xov  xqocov  xolxov  rjaroo/.öytjüavu).  Qaae  hi  ipsi 
siogillatim  observitaverant,  Peripateticus  (immixtis  suis  §  1)  coni- 
plexus  est  quadamtenus.  At  desideramus  inter  enumeratos  Eu- 
doxam!  Quem  oppressum  silentio  demiraremur,  si  modo  omnium 
praecipuus  fuit  scriptoris  fons,  et  fraudis  Peripateticum  fas  esset 
inculpari.    Vides  quo  Boehmii  trahat  opiniuncula! li) 


u)  Assentiri  non  debebat  Susemihlius  I  p.  29Ü76. 

lo)  Mat(f{o)-ixtxu<;^  ut  dlF(o)-ixltft$  —  Jixhxuz  (aliter  Wilaraowitzius 
'Kur.  Herakles'  I  p  63,5>  *Ant ).Uo)-ixhiuq  i«  \i7if).hxüv\  Fielt 'Griech  Eigen» 
namen*  p.  XVII)  *IIvH{o\-ixtXT)<;  UvOlxuiv  Dittt-nberger 'Sylloge'  370,  l»s  in  titulo 
Emhraeo.    [W.  Schulze  'Quaest.  ep.'  p.  5251. 

u)  Sensit  Boehmius  recti  aliquid  p.  «13:  Certe  offenrio  quaedam  inest,  quod 
de  obscurü  Ulis  hominibus  praeduat  senptor ,  astronornum  omnium  illustris- 
stmum  Eudoxum  omittit    At  si  nou  adhibuit  EudoxumV 

'*)  Diximus  1  Herrn.'  1.  c.  criticam  Arati  e  'Theophrasti  llt{A  otjftfiwv' 
libello  truetum  band  medioerem  pereipere.  Exemplum  proferimus,  ea  ut  snp- 
pleantur  qnae  diximus  p.  190 ,  Plutarchi  simul  locum  ad  hunc  usque  diem  et 
coDiecturis  et  interpretandi  ratiuuculis  vexatutn  omendaturi  'De  sollertia  aui- 
malium'  p.  967  Wytt.  xaq  de  twv  antQfxäxwv  öittlttoH;  xul  Siayv&ig  ixrog 
(formicarum I  vexov  nouiiat  atjueiov  6  *A(>avoq  (v.  «tr>6 sq.) * 

Philolog.  Untersuchungen  XII.  IG 


Digitized  by  Google 


ARATEA 


Egebat  olim,  nnde  capessi  iudicium  posset,  epistularum  Ära- 
tearum  reliquiis  Bentleyns  p.  558.  Unum  nunc  fragmentum  inno- 
tuit:  de  quo  quid  dicturus  fuisset  vir  surorous,  8i  cognosset  et 
ipse,  praesagire  videmur. 


Absolutis  8criptionum  seriebus  quae  nobis  videbantur  scrutemur 
monobibla. 

Ac  primum  quidem  de  ö  YTIK&1  dicendum  est.  Mentionem 
iniecit  Psellus  I.  c.  (cf.  p.  217). 

1«Ü       tau  xal  xoiotg  axgißr)g  avrrt  tcJv  noir^iatiov' 

ov  XQivei  ö\  el  ovyyeyganxai  xoeittovwg  ?*  x£1Qoviüc, 
aM.a  tiva  vevö&eiiai,  ilva  yv^aUag  exet' 
rto'kXa  yao  a/nq:ifiaU.£tai  twv  fCQOOvyyeyQafifteviüv, 
'Ofirjgov  fikv  na  Kv/cgia,  jioog  öh  xal  6  Magyir^g, 

195       !dg  drov  de  ta  BYTIKA  xal  ta  negl  'Ogviwv. 
xgivexai  de  uoir\uaxa  XQ°v(l}  yM^  tOTogiq , 
oixovofAia  ki^ei  te,  rc/.aa/^ari  xal  ovv&ioei. 

194  fAUftyuQirrjg  Codices  Paris.  ABC  ||  195  fhjXvxd  C  ||  rtüv  OQviov  A 


ij  xoibtf  fjtVQptfXtq  oyffi  f|  wea  nävxa 

Häaaov  uvrivtyxuvxo. 
xal  xiveg  ovx  'w'«'  yQafOvaiv,  aAA'  la"  (scripst:  dkXd  sive  dXX'  'Iva  Codices), 
lxovg  dnoxeifxivovq  xapnoig  oxav  (VQwxa  avvdyovrag  aio&aivxai  xal  fo/fy- 
ttwot  (füopav  xai  oijytv,  dvatftyovxai'  (scripsi:  dva<plQtiv  vel  dvutftQom»* 
Codices).  Cui  libeat,  molcm  is  sententiolarum  (titubavit  mirifice  vel  Rciskiusi 
adeat  a  Buhlio  exhibitam  I  p.  4ü4.  Ex  Bublii  conlectis  unum  id  commodo 
lucramur,  quod  teste  Leopardo  'Emendat.'  VII  c.  26  monet  riva  a  quibusdam 
codicibus  abesse.  Unde  «oAA*  ä»  diatraximus  cetera  quae  sequuntur  inter- 
pretationis  instar  babentes.  Rectius  fuisset  *wea»  et  *bd>,  sed  nota  vetercm 
in  citando  libertas.  De  supplementorum  omissione  cf.  p.  190.  Formicae  quo- 
tiens  aeruginem  praeseotiscunt  et  ob  id  ipsum  putredinem  vi  rentur,  sive  ova 
i  o  .i  >'{>,'"■ 1 1  ■  <■'*■'"■'  sive  graoa  condita  (ha)  aeri  exponere  solent.  Utramque  lectionen 
ex  Arati  editione  sua  Plutarcbus,  poetae  intcrpres,  cum  didicisset,  parapbrasi 
fxpressit.  Marcianus  eandem  servavit  acripturam  *t£  wea*  in  texto  (confertit 
etiam  Varro  Atacinus  in  'Ephemeride '  fr.  22  Baehrena  nec  tenuis  formica  cavis 
non  evehit  ova,  qui  a  Vergilio  'Georg.'  I  v.  379  adhibitus  eat  saepius  et  tectis 
penetralibus  extulit  ova  angustum  formica  terens  iter),  «(|£a>)  hd*  ioter  linea*. 
A  8implicitate  genuinius  illud,  et  ita  'Tbeopbrastus',  Arati  auetor,  §  22:  uvg- 
utjXtq  iv  xoikiu  /wp/w  titr  xa  uia  ix(fiQa>otv  ix  xr,g  tanfttjxtäg  ini  ti  (to 
codd.)  vxf>tj?.bv  yujyiov,  xöwq  atjuaivovaiv,  £dv  de  xaxa<feQatcivy  fvöiav. 


Digitized  by  Google 


V.  DE  AR  ATI  SCRIPTIS  DEPEIiDITlS 


243 


EMQYTIKON  Saidas  de  eodem  opusculo,  si  dis  placet,  Arateo. 
Esset  hoc  de  ture  cremando  (cf.  'Qodvztxd  Suid.  s.  v.  *Og(p.). 
(JYTIKON  est  de  sacrificiis  mactandis.  Habet  Plato  nonnnlla 
de  libellis  in  circulatoruni  usum  sacra  administrantinm  compilatis 
•  'De  rep/  II  p.  364  E;  Lobeck  'Agl/  I  p.  355.  371)»).  Ipsam 
hieroscopiam  iutellegimus,  quam  optime  inlustravit  Georgias  Schoe- 
maDDUs  ('Griecb.  Alt/  IP  p.  286) "). 

JWPOnilS  07  V^£/^Theonis  et  Suidae  Vitae.  JIOP- 
LAIAJQ2  Achilles  p.  54  W.:  ttvkg  de  (velut  Dositheus, 
cf.  p.  159)  avtov  eig  Zvgiav  ilrjlv&ivai  (paai  xai  yeyovlvai  ttaQ 
Aviiöxvi  xai  fjSuuO&ai  vn  avtov  wate  trtv  'ihäda  diog&vjoao&ai 
6ia  to  vnh  no'hlwv  kehfiüv&ai.  Versio  latina  p.  32  Breysig.: 
dtdicit  quidetn  et  Odysseam  ;  et  Gecraustius  inquit  quasi  praesi- 
dcns  ab  impcratore  et  Iliadem  scr/psisse  seu  Homerum  duigere. 
Hoc  fere  est:  diwy&woe  jitev  xai  'Odvoaetav '  o  ye  (vel  6  de)  Kagv- 
auog  keyei,  öti  t^iwutvog  vrto  (J*4yziq%ov)  tov  (iaoüUwg  eyoaipe  xai 
Duadog  öi6q&iüolv.  Susemihlius  6  de  Jwoi&eog  praetulit  propter 
Achillis  testimoniam.  Quae  coniectura  cum  nimis  a  traditarum 
litterularam  facie  discedat,  est  aliud  tentandum.  Et  uiemininius 
Antigonam  Carystium  uarrasse  in  Tirnonis  sceptici  vita  perse- 
qoenda,  qaod  facete  Arato  olim  Timo  de  emendandis  Homeri 
carminibus  interrogatus  responderat  Laert.  Diog.  IX  113  (p.  43 
Wilamowitz.)'8):  tpaoi  de  xal  'J-lgaiov  /tv&eo&ai  avtov,  7tw$  ti]v 
OurjQOi  7ioli)Qiv  aocpali]  xxr{oaito'  tov  de  eineiv,  ei  toig  agga/o*£ 
drtr/Qätfoig  lvtvy%avoi  xai  ut]  toig  ijdtj  diwQ&wuevoiQ.  Ergo 

IJ)  ßißkatv  öe  öfiudov  Ttaoeyovxat  <circulatore8)  Movaaiov  xal  'üo<ptw<;, 
JfÄijn;?  xe  xal  Movctöv  ixyovwv,  aiq  tpaoi,  xa.'l'  ag  dvrrttOkOVOi,  nelttovxtq 
»v  fiovov  löitaxaq  dXXä  xal  nöketg,  a>q  ap«  kvatig  xe  xal  xa&aguol  uöixrjftdxwv 
foa  ftvottüv  xal  naiötäq  rjöovwv  etat  fxev  tri  ^tüoiv,  dal  de  xal  xt).evxi]aaoiv, 
ört  xekexag  xaXovatv,  di  xwv  ixet  xaxwv  aifokvowttv  r/««f ,  jurj  iHoavxui 
<*s  faiva  nepiftevet.  Cf.  Empedoclis  1  KafhaQfxovs'  —  fivrinohxov  Suid.  8. 
V/.  'E&yrtxtxa:  'F.  H  G.'  I  p.  412,  Plutarch.  'Nie.'  c.  23.  Terminatio  -ix6q 
in  titulis  frequens  (Gvtn>oxQtxixu;  'Aoyixtxxovixoq;  Lobeck  'Agl.'  I  p.  354sq.; 
Laert.  Diog.  IX  7,  46). 

u)  De  fastU  non  cogitamus.  Si  cogites ,  ne  neglegas  Geminum  p.  33  B. 
15  B  Petavii. 

»J  Wachsmuth.  'Sillogr.'  p.  18. 


Digitized  by  Google 


244 


ARATEA 


rescripsimas  Kagtatiog  et  Antigonum  illum  statuimus  iuxta  Dosi- 
theum  in  vitae  tertiae  exemplari  pleniore  nominatum  fuisse,  unde 
biographus  alter  alterum  testem  descripsit. 

Ex  'PhaeDomenis'  de  dictionis  et  syntaxeos  Homericae  pro- 
prietatibus  quid  in  editione  Aratus  secutus  sit,  hic  illic  extricare 
licet.  Proposuimus  pauca  passim  per  capot  II,  plura  Loebias 
congessit  in  utili  libello  'De  Arati  Solensis  elocutione'  Halis  1364. 

Voeavit  non  ante  annutn  +  270  Aratum  ex  aula  AnbgoDi 
regis  sibi  adfinis  Antiochns  Seleuci  filius,  nt  apnd  se  Homeri 
recensionem  curaret,  Ptolemaeorum  exemplo  —  nisi  omnia  fallunt 
—  eommotus.  xai  xor/.£ircr/  rtg  dtoQ&ojoig  ovriog  ^QÜreiog,  w$ 
^4()i(jT(((>xetog  xai  IdQimoipavuoQ.  Editionem  igitur  perfecit  adpa- 
ratu  critico  inaedificatam ,  qnae  cum  alexandrinis  recensionibn* 
quadamtenu8  comparari  posset.  Quod  non  valuisset  Aratus,  nisi 
doctrinae  et  edendi  supellectile  commode  parata.  Et  cum  biblio- 
theca  Antiochena  ante  medium  alterum  a.  Chr.  saeculum  non  sit 
condita,  Antiochiae  vix  dixen'8  Aratum  regis  iusso  sategisse. 
Probabilius  vero  huc  trahendum  erit,  quod  in  Achillis  vita  Aratea 
p.  52  West,  occurrit:  l^ax/jj/ciad^g  d'  6  MvQ'teavdg  lv  rü  to 
'  Tltgi  VQ auftaTixwv  TctQOia  rp^al  ytyovivai  (Aratum),  alX  Ol 
—o)Ja,  KaXXlfiaxOV  jrohvioroQog  avÖQog  xori  a§t07iiorov  2oi.fa 
Äiyovtog  aitiv  ytyovivai  öta  tovtiov  «oÄAj  oxvf(o  ftn  ro  utti- 
XQotarov  iwv  i/tiiuv  o  SofevQ  cucEua^aio*  xcri  tujy  a/j.ojy  o%tbiv 
icdvTiüv").  Item  Alexander  Milesius  de  Cbrysippo  Solensi  statnit 
Diog.  Laert.  VII  179.  Das  muss  in  den  kilikisehen  VerhülU 
nissen  der  Zeit,  welcher  beide  angehören,  irgend  welchen  Grund 
haben  olim  edixit  Wilamowitzius  ('Antigonus  von  Kar.'  p.  III"). 

*•)  Pomponius  Mela  171p.  20  Partbey:  Deinde  urbs  est  olim  a  RhoJn: 
Argivisque,  post  piratii  Pompeio  adsignante  possessa,  nunc  Pompeiopolis,  tvnc 
Soloe.  Iuxta  in  parva  tumulo  Arati  poetae  monumentum  ideo  referenJum, 
quia  \ignututn  quam  ob  causam)  iacta  in  id  saxa  dissihunt.  lsaaccus  Yossios 
ad  h.  1.  (editionis  (iroiiovianae.  Lygd.  Bat.  1722,  p.  379):  Hoc  miraculum  nemo 
quod  sciam  a/ius  prodidtt.  In  vita  tarnen  inedita  Arati  Solis  sepultus  esse 
iraditur.  Hinc  forsan  factum,  ut  Solrnsis  creditus  sit,  nisi  potius  hoc  con- 
tigit,  quia  Soiis  habitarit.  Nos  Voasii  vit&m  ignoramus,  quae  fuerit.  Aratus 
apud  Antigonum  regem  mortuus  est  (Suid.l,  cum  e  Syria  esset  redux,  incertum 
quo  anno.  Nummi  Solensium  Arati  fortasse  capite  ornati :  Head'Historia  nutn- 
morum'  p.  612.    Cf.  inferius  cap.  VI. 


Digitized  by  Google 


V.  DE  ARATI  SCRIPTIS  DEPERDI TIS. 


245 


Verum  tale  quid  incompertum.  Quid?  si  Tarsi  potius  per  aliquod 
uterque  tempus  degebat,  pbilosopbiae  hic  ille  edendi  Honieri 
Studiosus?  Quamquam  de  solo  Chrysippo  sufficeret  quod  Iegitur 
iD  Strabonis  libro  XIV  p.  671  patrem  eins  Tarso  Solos  trans- 
migras8e.  Tarsi  litterarum  omne  genus  iam  tertio  saeculo  Seleuci- 
darnm  opera  ac  favore  effloruerat  In  illud  enim  tempus  haud 
cnuctanter  transferendum  censenius,  quod  de  primo  ante  Cbr. 
saeculo  ita  Strabo  adfirniavit  XIV  p.  673,  13:  %oaavvrt  de  toig 
iv&döe  av\}Qiü7Coig  ajcoiörj  /iQog  re  (pikoaofpiav  xai  ti]v  akXijv 
tiaidtiav  tyxvxXiOv  djcaaav  yiyovtv ,  wate  vrtfQfi^il^viai  xa) 
'A&itvag  xai  IrlXeBüvögetav  xai  ei  nva  akkov  xn.cov  övvazov  ei.ctlv, 
Iv  uß  oxoÄai  xai  öiatgtffai  (piAoaö(po)v  yeyövaaiv.  De  grammaticis 
quod  fere  sufficiat  Ahrensius  'Bucol.'  II  p.  XXXV — XL  docuit"). 
Addimu8  ipsi  Aristopbaneos  et  scholae  et  praeceptoris  intortunio 
ut  Tarsum  emigrarent  nobis  videri  compulsos,  ubi  etiam  Caesaris 
et  Pompei  aetate  Artemidorus  Aristopbaneus  bucolicis  recensendis 
operam  impendebat.  Aristophaneorum  nonnnlli  si  Tarsum  peti- 
verunt,  fecerunt  id,  ut  studiis  pergerent  incombere.  Ideoque  debe- 
bant  esse  certi,  nec  facultatem  neque  instrumenta  ad  grammaticam 
excolendam  ibi  sese  defectura.  Exstabat  igitur  Tarsi  tertio  iam 
saeculo  schola  grammatica lH).  Ac  possumus  aliunde  quoque  eius- 
dem  rei  documentum  nancisci.  Zenodotus  Mallota  e  Cilicia  oriundus 
Chaldaeum  fuisse  Homerum  voluit,  scientia  Chaldaeorum  praeditum 
eundem  dixerat  etiam  Crates  et  ipse  Mallota.  Ridebant  Alexaudrini 
Crateteae  disciplinae  adversarii,  rident  hodierni:  nemodum  aut 
iuquisivit  aut  quaestione  dixit  dignum,  qua  ratiociuandi  via  ac 
quibus  momentis  ad  tarn  mirificam  atque  adeo  inauditam  sen- 
tentiam  par  illud  criticoruni  perductum  esset  At  intra  Seleucidarum 
regmim  Cbaldaei  cum  permagna  Graecoruni  Asiaticorum  parte 
confusi,  graeca  studia  in  Babyloniam,  Cbaldaica  ad  Graecos  id 
temporis  translata.    Historiam  Assyriae  graece  scriptam  eidem, 

. ")  De  ceteris  litteratorum  generibus  cf .  Strab.  1.  c.  Alios  addidit  Cless 
in  Paulyi  'Encyclopaedia  reali'  8.  v.  p.  1024.  J.  Fr.  Breithauptii  'De  claris  Tar- 
sensibas*  (Gottingae  1748)  disputaüuucula  nullius  pretii  est. 

")  Arati  t rater  Atheoodorus  stoicus  erat  idemque  grammaticus,  qui  contra 
Zoilum  '  Ihpl  'OtiTjQov'  scripsit  poetam  defensurus  (Diog.  Laert.  VIII  1,72). 
Ubi  scripserit,  non  liquet.  An  Tarsi?  —  Digoum  meutione,  quod  Lyconem 
peripateticura  frustra  ad  se  Antiochus  arcessebat  Diog.  Laert.  V  67  (Wilamo- 
witz  'Antigonos'  p.  85,  Meineke  'Analecta'  p.  10). 


Digitized  by  Google 


246 


ARATEA 


qni  Homericam  editionem  Aratum  poposcit,  Antiocbo  Berosus  Beli 
sacerdos  dedicavit.  Tarsi  maxime  inde  a  proelio  ad  Ipsum  com- 
n)i880  paulatim  evenisse  videtur,  ut  graecae  litterae  com  AsiaticU 
concurrerent  ne  Iudaeis  quidem  exclusis.  Quodsi  Pergami  Cratetem 
et  Zenodotam  de  Homero  illud  arbitrio  finxisse  putamus,  rem  ab- 
surdam  stupere  satis  nequibimus ;  sin  aat  fictam  in  patria  (et  quid 
probibet,  quominus  Crates,  antequam  Pergamum  evocaretur,  Tarsi 
docaerit  et  ibi  habuerit  inter  discipulos  Zenodotum,  praesertim 
cam  stoica  fere  utriusque  philosophia  non  Pergami  sed  Tarsi 
Tigeret?)19)  aut  acceptam  ibi  statuemus  illos  recoluisse  tau  tu  in- 
modo  sive  in  ipsa  patria  sive  apud  Pergamenos:  ratio  constabit*. 
Disciplina  Aristophanis  Tarso  intermedia  Pergamum  usque  peue- 
travit,  dod  integra  tarnen,  sed  novis  aucta  elementis,  nounullis 
etiam  remissis.  Totom  de  litteris  Tarsicis  locum  non  possumus 
adpendicis  instar  tractare  qnamvis  necessariam  et  ?el  ad  infimae 
aetatis  stadia  percommoduni"). 

Arati  editio  mox  obscnrata  cum  ceterornm  Alexandrinorum 
laude  tum  Aristopbanis,  cuins  Homerum  attulerant  Tarsum  discipuli. 

Porro  Aratus  Achille  teste  p.  55  'IIEPI  OMHPOY*  pecaliari 
commentatione  egit  nescio  quid.  Conturbata  enim  Acbillis  oratio 
est:  lygcupt  de  xai  alla  Ttoir^taia'  ' Ilegi  te'O^qov  xat  'iktädog. 
oh  fwvov  r«  (DaivnfABva,  xat  !Aaxqo).oylay  xrXl  Aliena  quidem 
We8termannus  hoc  loco  contendit  \hq\  —  'Ihaöog.  Nos  aliter 
sentimus,  postquam  optimae  notae  portiunculam  istam  esse  inserto 
(dwQ&ootv)  vocabulo  cognovimus,  et  ita  locum  redintegrari 
eiectis  interpolamentis  censemus:  tyqaxpe  de  y.ai  a'ü.a  [noir^ata]' 

t9)  Ubi  Cratetem  Panaetius  audivcrit,  Tarsi  an  Pergami,  dubitabile. 
Schmekel  ('Philosophie  der  mittleren  Stoa'  p.  3}  Pergamum  adtirmavit,  cuius 
iudicium  nihil  a  Strabone  accipit  firmameuti  XIV  p.  676:  ivtti&fv  (Mallo)  6' 
i,v  KQaxtiq  o  ypafificcnxog,  ov  <pi}Oi  yfvtotitti  fjta^Tjtijg  [Javaiuoi. 

*°)  Philo80phorum  graecorum  (Democriti  et  Pythagorae)  ad  Chaldaeos 
Magos  Indus  usqne  itinera  si  non  commenta  est  baec  aetas  regioque,  effecit 
certe,  ut  fidem  facilius  adipiscerentur.  Cf.  Fr.  Schaefer  1  Quid  Graeci  de  origiüf 
pbilosophiae  a  barbaris  ducenda  existimaverint '  (Lipsiae  1877)  p.  31  sqq.  47.  50. 
a  quo  de  Alexandrinorum  studiis  placitisque  ad  originem  pbilosophiae  barbaris 
vindicandam  pertinentibus  dissentimus. 

")  K  Tarsensi  litterarum  sede  Sextus  Empiricus  proveoit,  HerodotiTw 
sensis  sectator  (Diog.  Laert  IX  12,  1161. 


Digitized  by  Google 


V.  DE  ARATI  SCRIPTIS  DEPERDITIS. 


247 


Ilegi  te  'O^qov  xai  'ikiadog  (dwgÜiooiv)  [ov  fiövov  ta  Oaivofieva] 
xai  'Aotgokoyiav  xtk!  Scripsit  I1EPI  OMHPO  Y,  ut  Athenodorus 
frater,  Cleanthes (JJegl  tov  noirjtov),  Zeuo{IIgoßlri^ata,0^rjgtxd)n). 
An  mir  um  hoc,  in  editore  praesertim? 


Librorum  Arati  laterculos  adponimus  aperta,  quatenus  id  fieri 
potest,  dispositione.  Maiusculis  titulos  serierum  designamus.  Unum, 
qnippe  qnod  tollat  cobaerentiam  ceterorum,  uncis  []  inclusimus  ut 
illa  sede  adventicium. 

1.  Saidas  8.  v.  'Agatog. 

2vpira£*  ök  ßißXia  tavta.    ta  Oatvopeva ,  wv  Öctiftaaiog 
rt  eioßotf  xai  6  ^rjlog'OfiijQixog.  —  YMNOYS'  Eig  Jl&va. 
—,tovöo(f6goig.  —  IIAJrNJA.  —  AaigoKoyiav  xai  Aotqo- 
Ittoiav.  —  ~vv&eoiv  (pagfiaxiov  iHjQtaxuiv  hcutfitiav.  Av&gio- 
noyoviav.  —  BftlSvTiXOV.  —  Eig  Qtoxgorcov.    Eig  Avtt- 
yovov.  —  'HSorcoiiag.  —  EIU2T0AA2.  —  EU  I  IT  AM- 
31ATA'  Eig  OÜ.av  trtv  &vyate"ga  Avtinätgov ,  ft^tiga (?) 
d'   'Avnyovov.     [Avatoh'jv.]    Eig  Jlavaaviav  tov  Maxe- 
öuva.  —  'Emxrjöeiov  KXeo^tßgotov.  —  Aiög&utoiv  'Odvooeiag. 
—  {EMZT0AA2  6/itouog  xataloyaöijv). 
Odo  priscnö  quadamtenus  dispicitur,  etsi  misere  confusus.  Quae 
ad  'Pbaenomena'  notantur  de  imitatione  Homeri,  Boethum  stoicum 
redolent  (cf.  p.  152sqq);  'admirabilem  exordii  artem'  apud  anti- 
quisaimos  Arati  interpretes  stoicos  p.  21  sqq.  (cf.  cap.  VI)  deprehen- 
dimns.   Possit  Boethus  catalogi  librorum  esse  compositor,  epistu- 
larum  Seriem  posteriorem  si  exemeris. 

2.  Achilles  p.  55  W. 

"Eygaipe  de  xai  aX'f.a  [notrjftata]'  liegt  te  'OftrjQOv  xai 
'D.iaöog  (ßtög&iootv ;  Odysseam  p.  54  commemoraverat)  \ov 
fiovov  ta  Oaivojueva]  xai  AotgoKoyiav  xai  latgiy.ag  dvvd- 
fiitg  xai  Eig  flava  ifivov  xai  Eig  31vgiv  tov  aöehpov 
t7Cty.rjöeiov  xai  Jioar^iiLag  xai  Qvtixov  xai  KATA  A  EU- 
TOS  a/.Aa.  Irtitetevyfttvwg  d  avttfi  lygä(f  it  ta  (Datvoueva 
.  .  .  {tag  ö*'  Agdiov  EÜI2T0AA2  .  .  cavtiov  oyebov  ovti- 
qwvovvtwv  tag  tig  avtov  ava<pegouivag  avtov  elvai  xai 


M)  Krische  'Lehren  der  griech.  Denker'  p.  433,  Wachsmuth.  I  p.  XVII. 


Digitized  by  Google 


248 


ARATEA 


o/noloyoivrwv  yvijoiag  avtag,  ftovog  slnoU.tüvldrtg  6  K^qevg 
Iv  xy  iq  'Tlegi  KOT€tpevafi4vtjg  ioxoQiag*  oix  elvai  aixag 
Ugaxov  (p^olv,  akka  JSaßidiov  UokkUovog.  xov  d'  aitov 
tovxov  (f  ^otv  e'ivai  (rag)  hityeyQafifiivaQ  Evqmldov  %u- 
oroXäg). 

Ultima  in  1  et  2  cur  simus  cancellis  complexi,  p.  23Ssqq.  legitar. 
Multo  magis  qnain  in  Saida  intellegis  genuinum  ordinem  in  Achillea 
congerie  evanuisse. 

3.  Vita  II  p.  56  W. 

Kai  toxiv  aixov  trsqa  ovvxaypaxa ,  a$ia  de  (tvhfiyg  d  ' 
ev  tu6v  'iaxgr/.wv  dvva/uetüv,  öeixegov  de  Kavovog  y.axarour^ 
xqixov  xa  0aivo^t€va,  xixaqxov  tb  Iltqi  l4vaxokrtg,  6  (paol 
xtveg  m)  elvai  l4qäxov,  cckV  tHyrtaiävay.xog. 
Tria  ultima  esse  e  serie  ASTPIKQN  attendas. 


Digitized  by  Google 


VI.  MEMORIAE  ARATE AE  ET  HESIODEAE. 


Digitized  by  Google 


I 

Prooeminm  A luteum  translatorea  latini')  Asclepiade»  Myr- 
leanug  Crates  Mallota  (p.  33)  noverant.  Legit  Manetho.  VI  (III) 
v.  737  rovde  ye  ftv&ov  ix^v  aggyrov  laaio  l,  2  %bv  ovöf/cur' 
avögec  twfiev  ixggrpov  contulit  Buhlius  ad  h.  1.  Quibus  addere 
multa  possis,  velnt  Man.  II  (I)  v.  3  Sorga  d'  ag1  xj/.i&a  iwgt 
h  ovgavy  toTrjQiXTat*)  ^  10  avxog  yag  ra  ye  oy/itar*  h  olgavu 
larigi^ev').  Legit  etiam  et  expressit  Aratum  quadamtenus  oratione 
pedestri  et  garrula  insoper  Aristides  rhetor  in  'Iovis  hymno', 
qni  syllogae  Aristideae  praefigitnr.  Nescimus  an  primi  rem  per- 
spexerimus,  perspectam  vero  confidimns  certissime.    Una  quasi 

•)  Lucretio  Arati  prooeminm  obversatura  esse  Kiesslingii  opinio  est,  cf. 
Sasemihlii  commentationem  academicam  Grypb.  1884  p.  V. 

')  Per  se  quidem  si  spectas  unum  illum  locura,  possit  ex  imitatione  Hesi- 
odea  provenisse,  cf.  infra. 

*)  Repetitur  hemistichium  II  (1)  v.  109  boov  ovgavov  iaxr]gixxai.  Tenen- 
dum  oranino  a 'Manbthonk'  Aegyptio  expilari  Aratum,  velut'Man*  v.üdi1 
ttttepog  aäv  aQT]Qtv  ankavia  <v>  22  a$wv  aikv  dgrj(tt v/Man.'  ib.  v.  24  KwoCOV 
g(öo;*Agxxovrv  182, 'Man.'  v.  134sq.  axa/ydq  t'  tv  xegol  (ftgovaa  Ila^btvoq 
tiv&gwnatv  yeveijv  no&tovoa  nakaiwv  oo  97  Uugltivov,  tj  g*  tv  %ti>ai  (ptgsi 
axaivv  alyh\tvxa  et  116  noütovaa  nakaiwv  rjtoa  kawv.  Manethonis  refert 
similitudines  Arateas  quotquot  sunt  —  et  multae  sunt  —  congeri,  Arati  non 
item.  Magnopere  poetae  Aegyptii  natione  exeunte  antiquitatis  tempore  'Phae- 
nomena  *  düexerunt.  Dionysium  Periegetam  Pbarium  infra  tractaturi  sumus,  in 
Normo  Panopoiitano  rem  monstravimus  lAnal.  Erat.'  p.  lOOsqq.  Quae  nihil 
nunc  Arati  gratia  attinet  augeri.  Nonni  vero  narratiunculae  ut  recte  aesti- 
mentur,  summi  sunt  momenti  flores  Aratei.  —  Lucillium  1  Anthol.  Pal.'  XI  136 
v.  1  <v  Arat.  v.  131  et  Greoorium  Nazianzenum  IV  v.  101  (p.  211  Dr.)  ~  Arat. 
v.  70  M.  Schneiden  diligentia  p.  94  notavit.  Cf/Berl.  philo!.  Wochenschrift 1  1SSS 
p.  1462.  —  Denique  Maximum  commemoramus  lÄ'«rap/«/'  v.  25  (cf.  v.  232. 
551  et  sapra  p.  104)  To&trxrjgog  iXcufgov  <v>  506,  Max.  v.  467  navxa  tftgtt 
xkvxa  i'gya  tfixtvlptv  i]d%  ßukto&at  ontiipuia  xui  orjxoiq  fvtyxtag  an<ti- 
nevfoftat  et  ?.  499  av  öi  iv  vttolat  ßdkoio  ontnfxaxa  ÜaQaaktux;  (ttlvcu 
r'  4vl  xXtjfMccTtt  yigoig  navxa  xe  öhdgta  xakd  ^  9  xai  tf  vxa  yvgwaat  xal 
onigpara  navxa  fiaktottat. 


Digitized  by  Google 


252 


AttATEA 


nota  fontem  ipse  notavit.  Dixerat  enim  Aratus  loco  celebri 
(.notal  de  Jtog  /caaat  niv  ayviui,  nSaai  d*  av&Qu>;ciiJV  ayoQai, 
tieorrj  de  trctkaooa  y.ai  iifteveg,  rtarrß  de  Jtog  xexQr.fie&a  rtantg. 
Aristides  ita  p.  10:  y.ai  hoytu  de  nana%ov  Jiog  fieoxa,  y.ai  näoiv 
ifp1  e/.aax^g  /toa^eiog  /cagidoixai,  tuöiceQ  01  dtdaoy.aloi  xoig  naioi 
y.ai  oi  rcagafiaxai  xolg  rtvtoxoig.  Totum  Aristidis  elogium  ex 
Stoicorum  et  theologia  et  pbysica  baustum  est,  ut  Corauti  de  Iove 
commentariolum  vel  quodlibet  stoice  scriptum,  imprimis  scholia 
Arati  p.  21  sqq.  a  nobis  adaucta  et  Firmiani  Lactantii  'Divinas 
institutiones'  I  ad  explicandum  apte  et  utiliter  usurpaverimus. 
lovis  et  veriloquia  et  epitheta  I  p.  9  et  10  Dind.  copiosius  et  in 
scholiis  et  Cornuto  c.  2  et  9  (p.  3.  9  Lang)  et  Lactantio  I  c.  11 
(p.  39  Brandt)  adferuntur.  Denique  allegoriae  Studium  denotamus, 
etsi  occultatum ,  p.  3  de  insidiis  a  Saturno  Iovi  paratis.  Locddi 
memoria  Arati  insignem  et  alia  de  causa  fere  unicum  adscribimuü: 
iftoinOQ  de  iiouhog  avxog  eavxov,  ov  Koi]xitg  (v  elotdeoiv  üyzqoi* 
TQCcrfeig,  otd'  ef.UkhjOev  aixov  Kqovog  yaianteiv,  otd'  a»r*  inehov 
/Uxrov  Y.azifiuV)  otd*  Ixirdvveioe  Zevg  oide  iitj  noxe  xirdvveioi,, 
ovd*  eoxt  sioeoßvxeoov  ovdevJiog,  ov  ^idklov  ye  rj  vleig  ze  naxeouv 
,tQtotivzeQ<>t  yevotvx'  av  y.ai  xd  yiyvo^eva  xwv  uoioivxvjv ,  du 
öde  toxi  stQMiög  je  xal  7roeoii{xaxog  y.ai  doxijft^g  xiuv  .ravxiür, 
aixog  l{  aixov  yevoftevog  y.xl!  Imitationem  Arateam  v.  33 sq. 
reperimus:  dUxvt  lv  eliodei  —  avxoot  lyy.axeirevxo.  Delectabilem 
vero  de  Iove  ex  se  ipso  progenito  sententiolam,  ut  tarn  multa  in 
illo  elogio,  stoicam  et  ipsam  dicimus.  Obstupnimus,  cum  stoicam 
istam  opinionem  explicando  Arato  admotam  in  commentario  vide- 
remus.  Hincne  Aristides  surripuit?  Surripuit  utique  Aviekus 
v.  25  sqq.  itidem  in  prooemio  Aratum  transferens  iuvante  eodem, 
cuius  in  Marciano  patefecimus  vestigium,  lovis  Aratei  enarratore: 
Hic  digestorum  speeiem  dedit,  tste  colorem 
imposuit  rebus  sexuque  immixtus  utroque 
atquc  aevi  panier  gemini,  simul  omnia  lusfratis, 
su /fielt  alternu  res  semine* 
Aevum  gcminum  et  sexuque  immixtus  utroque  stoica  sunt  et 
ad  *;cQoxeQit  yeier  *  referenda:  deus  ipse  se Jeett  ').  Iam  confidentias 
aliquanto  stoicum  Aristidis  Iovem  ex  Arati  commentario  provenisse 

*)  Sunt  Senecae  verba  apud  Lactantium  I  I.  c.  rExhortatioDum'  fr.  3 
Haase). 


Digitized  by  Google 


VI.  MEMORIAE  ARATEAE  ET  HESIODEAE.  253 


contendimus*).  Iustam  versus  de  Iove  Aratei  interpretationem 
capiti  VIII  inseremus. 

Dionysius  Periegeta  saeculo  p.  Cbr.  altero  ieiunam  geo- 
grapbici  carminis  simplicitatem  variis  Arateae  poeseos  flosculis 
decorare  et  distinguere  studuit.  Ac  primum  quidem  prooemii 
üsnm  in  'Periegesf  animadvertimus: 

Dionysius  v.  1170—1183.  Aratus  v.  10—16. 

1170  avro)  yag  y.at  nqtoxa  &e-  10  avrog  yag  ra  yt  Orrftar* 
ftet/.ia    JOQviüaavtn    (dii)    xat  I?  ovgavri  iCT^Qt^BV 

ßa&iv  olfiov  eöei^av  afierQr'jToio  aarga  dta/.gt'vag'  ioxitfJOto 
&a).aoortg'  avtnt  d'  eu/ceda  d    elg  Iviavjov 

7t  6l  v  %  (t  ßt(o  dteT€Y.ftt]QavTo  aozigag ,  (fi  xe  fta/.ioia  Tf  rvy- 
aorga  dtay.givavrig'  lyj.n-  ftfva  oi.iiatvottv 

QiüOaiTO  S  ixaOTM  ftoigav  fyftv  avdgaatv  togia  tv,  nrpg  eusrtda 
7znvTOto  y.at  r^rceigoio  (ia&etrtg.  rtdvTa  rpvonrat. 

1175  ro't  ga  y.at  a).).olrjv  (jvo-     r<;~>  fit*  ael  71Q(ütÖv  tc  y.at  voi a- 

liov  fft'atv  €?J.ax'  haart]   rnv  Ihto/.ovtat. 

al/.ai  d  aXXolai'  nag  yag  ftf'yag 
Iffgaaaro  Zevg*). 

Idem  prooemium  altero  ante  Cbr.  saeculo  Aristobulus  Iu- 
daeus,  vel  si  quis  alius 'Testamentum  Orphei'  conflavit  ab  Aristo- 
bulo  primo  ac  solo  lectum,  imitatus  est.  Elucet  rei  quid  sit.  tametsi 
ne  Valckenario7)  quidem  nec  Freudenthalio  ('Stnd.  heilenist/  I 

*)  Fugit  verum  quod  est  vel  Uugonem  Grotium,  praeclarum  Arati  Inter- 
pretern. Non  male  inquit  eo  possit  referri ,  quod  Juppiter  sit  Hol  nonnullis 
et  ngwroyoyog.  Capellae  fMartiani  versura  significat  II  185  p.  48  Eyss.  hinc 
prorsus  abhorrentem)  dicitur  prima  propago\  hoc  est  ad  verbum  tiqotIqu 
yfvtd.    Irarno  prior  propago  fuisset! 

6)  Dudum  est,  cum  Dionys»  imitationem  Arateam  persecuti  sumus.  In- 
terim et  Anhutius  Regimontanus  ('In  Dionysium  Periegetam'  1888  p.  12)  et 
M.  Schneiderus  ('Berliner  pbilol.  Wochenschrift'  1888  p.  1462)  excmpla  nonnuila 
Pionysiana  ad  Aratum  exegerunt.  Nihilo  tarnen  secius  protulimus,  quae  ipsi 
congcsseramus,  etsi  sunt  quae  docti  illi  viri  et  de  Dionysio  haud  dubie  meri- 
tissimi  occupaverint.  Velut  Anhutius  v.  1173  Dionysii  cum  prooemio  Arati 
p.  12  contulit  quidem,  sed  quod  inde  consectarium  esset  noluit  concludere. 

7)  'De  Aristobulo*  p.  13 sqq.  Aristobulum  fraudem  non  fecisse  ipsum  sed 
facta  fraude  deceptum  esse  inde  quispiam  opinatus  erit,  quod  Orpbici  carminis 
auctorem  Aratum  suapte  sponte  Aristobulus  attulit.  Non  solent  ita  falsarii 
nisi  aut  stulti  aut  protervi.  Denuo  Aristobulus  exspectat  iudicium.  Reliquias 
viri  conligi  et  enarrari  oportet. 


Digitized  by  Google 


254 


ARATEA 


p.  167),  barum  litterarum  inve8tigatoribu8  impigerrimis  —  qaoram 
coeptis  utinam  insisteret  aliqais!  —  suboluit,  e  fr.  6  Abel.  (= 
Euseb.  'Praep.  evang.'  XIII  c.  12,  5  p.  191  v.  29  Dind.):  avxog 
örj  {tiyav  avxtg  in  ohqavbv  kovqQiXKai  %Qvaiin  elvi  &q6vkj  de 
Deo  Aristobulus  ^  avxog  yaQ  ja  ye  at)fiar'  h  ovQawfi  lovr^ilty 
aoTQa  diay.Qivag  de  Iove  Aratus.  Praeterea  primos  novem  Arati 
versiculo8  Aristobulus  excerpsitOrphicorum  cum  fönte  similitudinem 
quasi  oeulis  subiecturus  (Euseb.  1.  c.).  Ceterum  poesin  stoicam  ad- 
amabant  cantores  Orphici.  De  Cleanthe  rem  adn.  10  notavimus. 
Aratum  'Argonauticorum'  poeta,  quem  tertio  fere  post  Chr.  saecolo 
vixisse  G.  Hermannus  evicit,  balbutiente  sermone  huncce  in  modum 
exprimere  instituit  v.  305 sqq.: 

Tijjiiog  (vi  7tQa/c(öeooiv  l{trjtiev  slXoovog  viög 

7ciotiv        f]Qiü€OOi  y.ai  (jgxia  ovv&eoiäiüv 

\}ia&ai,  ocpQ*  t/u/r  eda  n  avx  a  (pv).aaao  (.ibvoi  ntni- 

&OIVXO. 

Torsit  commentatore8  (f  vldooeo&ai  ad  accusativum  obiecti  quod 
aiunt  adplicatum  et  traxit  in  absurda,  ac  praeteriit  quod  poetam 
adlexit  Arati  de  Iove  prooeminm  v.  1 1  sqq. 

tOMipaxo  Ö'  elg  hiavtov 
aoiifjccg,  oY  xe  ^tdltara  rttvy^iiva  ai}ualvoiev 
dvÖQaaiv  logaiüv,  otfq'  tiuteda  itävxa  rpinoytat. 

Quod  suffuratus  est,  adaptare  carminis  sui  argumenta  homo  misellus 
uon  valuit").  Porro  Theocritus  in 'Ptoleniaeo'  (XVII  v.  Dutitur 
exordio  Arateo  «f'x  Jwg  d^xuiuoita  xal  £g  Jla  '/.rjyere  Moiocu»*), 
deuique  —  quod  fere  unicum  dixeris  —  Cleanthes  in  suum  de 
Iove  stoico  Carmen  convertit  II  p.  XVII  W. :  *U  ooi  yag  yhog 
loutv»  ille,  «to£  ydg  xal  yivog  elftiv»  Aratus10).  Utrumque  poetam 
stoicum  Paulus  apostolus,  cum  a  pbilosophis  potissimum  Atbeoi- 


*)  Cave  v.  1135  vvxxt«;  xt  xal  y/ara  owe^is  ttUl  ex  Arati  v.  2o 
tlerives.    Utrique  pracivit  üdyssea  IX  v.  74. 

u)  Observavit  enarrator  Ambrosianus  in  scholio  'A^axtla  6h  xtzQtjxat 
not-io/.\(,  item  Hugo  Grotius 

,0)  Plura  quae  Phaenomenorum  usum  proderent  indagare  in  reliqaiis 
Cleanthis  non  potuimus,  nisi  forte  quis  hymni  v.  7  sq. 

aol  Sri  nag  öde  xoofxoq  D.toaoßevog  negl  yatav 
n ti& ft«(,  £  xfv  ayys,  xal  exujv  V7tb  oeto  xgaxtltai 


Digitized  by  Google 


VI.  MEMORIAE  ARATEAE  ET  HESIODEAE. 


255 


ensibus  in  Areopagi  iudicium  vocatus  8ese  defenderet,  his  verbis 
designavit  'Act/  cap.  XVII  28 :  sv  avziji  yaQ  Cwpev  xai  xivov/ded-a 
xai  louiv,  tag  xai  ziveg  ztüv  xa&*  vftag  itozr\%üiv  elQrjxaoiv'  *zov 
yaQ  xai  yhog  ka^ih».  Qui  non  Aratum  tantummodo  sed  Cleanthem 
qnoque  tangi  ab  apostolo  verissime  iudicaverit,  unum  scimus 
Fabricium  Hamburgensem ,  cuius  sententiam  a  posterioribus  ob- 
scuratam  magis  qnam  provectam  ")  ipsius  verbis  adponimus: ' Neque 
forte  erraverit  qui  dixcrit  S.  Paulum  aposlolum,  cum  versi- 
culum  ov  yaQ  xai  yivog  iofiiv  commendavit  Athcmenstbus 
'Actor.'  XVII  28  addiditquc  utg  xai  ziveg  iwv  xa^'  vpäg 
xotTjTiuv  eigr;xaoi,  non  respexisse  ad  solum  populärem 
Aratum  Cilicem  sed  et iam  ad  Cleanthem,  qui  Athen is  vixerat' 
(  Bibl.  graec'  III  c.  14  p.  397  Harl.).  Hinc  artificium  Pauli  et 
rationem  dimicandi  ab  isto  poetarum  pari  repetita  declarari  pu- 
tanms.  Stoicos  nempe  poetas  elegit  ipsos  accasatores  suis  quasi 
armis  propnlsaturus  {ziv\g  xai  twv  'ErtixovQeiiov  xai  -  1  ioixwv 
(pL/.oa otfiüv  avvißaXXov  avz(p  .  .  kitiXaßouevoi  ze  avzov  Inl 
tov  sigeiov  idyov  ijyayov)  nec  dissimulavit  ipse,  modo  apostoli 
orationem  Lutbero  accuratius  interpreteris ,  Stoicos  cur  elegerit: 
tag  xai  Tiveg  zutv  xa&  vpag  rtoirjtiov  eiQr'jxaoiv  i.  e.  poetae  vestram 


ad  Arati  v.  265  sqq.  de  Pliadibus  scriptos  referat: 

t,qi  xai  tonioiai  [Zeig  <*'  airioq)  ttlloaovxai, 
o'?  a<ptai  xai  fripsog  xai  xtlfAUTog  agzontvoto 
orjfiaivEiv  ixilevofv  i7ispxofxivov  r*  uqotoio: 

qua  de  re  ad  liquidum  perveniri  vix  possit.  Nec  tarnen  sine  industria  eflfertur 
nüg  odi  xoapiog  kkiaoopevog  ntpl  yaiav:  Aristarchi  astronomi  Samii  adver- 
sarium  tenemus.  —  Cf.  porro  Cleanthis  v.  40  sq.  cv>  Callim.  Hymn.  I  initium. 
Ceterum  Cleanthis  v.  7  sq.  a  poeta  Orphico  expressi  sunt  III  3 :  Ovoavt  .  . 
xoauoxQaxoQ,  a<patgt]öbv  hhaaoutvoq  tkqI  yaiav.  De  hymnorum  Orpbicorum 
elementis  stoicis  cf.  Dieterich.  '  Abraxas'  p.  83  sqq. 

n)  WetBtenias  in  "Novi  Testament!'  editione  Amstelodaruensi  anno  1752 
post  Fabricii  bibliotbecae  editionem  priucipem  emissa  (vol.  II  p.  571),  qua  se 
ditare  solent  scripturae  sacrae  enarratores,  Cleanthis  versiculum  notavit  quidem, 
at  Urnen  obrutus  rndi  et  inepta  exemplorum  mole  delitesceret.  Nam  qui 
'CUanthes  ix  aov  yitQ  yivog  iofiiv.  Hieronymus  in  Galatas  IV*  scribit,  eum 
crederes  Hieronymum  aDteatari  velle  Cleanthis  causa.  Quod  secus  est  et  p.  389 
Mignei  (Patrolog.  lat.  ser.  I  vol.  XXVI)  et  p.  573.  Item  exscripto  Fabricio  con- 
tenti  erant  H.  A  W.  Meyer  et  Weiss  'Kritisch-exegetischer  Kommentar  zum 
N.T.'  HI*  p.  320  IV7  p.  3*. 


Digitized  by  Google 


25G 


ARATEA 


rationem  ac  quasi  fidem  professi Ergo  per  se  baec  tendere  am 
in  Universum  ad  Atbeniensium  poetas  aut  Stoicorum  aut  Epi- 
cureorum  aut  omnium  illorum  possent.  Vides  nunc  ad  solos  ten* 
dere  Stoicos  manifesto.  Tandem  locus  expeditus.  Apologetis  vero 
christianis  illud  eruditi  apostoli  ,3j  consilium  tantopere  arrisit,  aegre 
ut  queat  reperiri  qui  deseruerit.  Ita  Tatianus  'Ad  GraecW  c.  31 
(p.  31  Schw.):  ftaQTigag  de  ov  tovg  ot'xot  Jtagakrjipoftat,  ßoiflolc 
dk  ftakkov  c'E'kh]Oi  xaraxgroouat.  %b  /<*  v  yag  ayvwftov,  oxi  firdf 
tujp'  vftuiY  7cagaÖ£XTor,  ro  av  ajtoöetxvvrjtai  ftaifuaOTOv,  orcorav 
ifilv  dta  %wv  vfiewifftav  önkiov  ctvtegeldtav  awizofnovg  /tag'  vuwv 
roig  D.fyxovg  Xa^ßavio.  Quodsi  vetustissimi  testes  atque  adeo 
coaevi  poetae  'Phaenomenorum'  prooemium  non  modo  cognoverant 
sed  admirantur,  de  origine  genuina  dubitare  serio  nemo  audebif'j. 

Quid?  quod  ipse  ad  v.  6—15  tarn  liquido  relegavit  quasi 
digito  Aratus  v.  768—772 

uävta  yag  ov/tio 
Ix  Jtig  avxtgioiioi  yiviooxoftev,  ukk    kxi  tiokkä 
xfxgvm  at,  Tiov  e't  x    e&ekri  xal  iaavrUa  dtooei 
Zttvg'  o  yag  ovv  ytvtwv  avögiov  avatpavöov  otfikka 
navTOÜtv  eiÖoftevog,  nawri  ö'  6  ye  oi^tara  (faivtuv, 
ut  a  depravandi  couamine  prooemii  versum  11  sq.  tutari  possis 


IS)  Interpretes  paulo  aliter.    Der  euch  betreffenden,  d   i.  Eurer  dichte' 

Meyer  p.  321. 

,a)  Doctum  dicimus  Paulum  invitis  theologis.  Nam  philosophia  ac  poesi 
Stoicorum  imbutus  adco  erat,  ut  de  improviso  Stoicis  Athenieosibus  respoodere 
stoice  ac  poetice  simul  posset,  et  Menaudrum  pernoverat.  quamvis  ne  id  qui- 
dem  tanti  aestimcnt  quanti  debeant  theologi.  'Ad  Cor.'  I  15,  33  Paulus  n)xc- 
väo&e'  *ff-9elgovotv  tj&n  XQfjOTa  OfuXlcu  xuxai*  ex  comici  Thaide  citavit 
fr.  218  K.  Perspexit  hoc  Hieronymus.  Quid  hodierni  interpretes?  Dass  Paului 
den  Spruch  I.  Kor.  15,  33  nicht  in  der '  7'hais'  des  Menandtr  gelesen,  erhellt 
schon  daraus,  da*s  er  in  der  Wiedergabe  das  Metrum  zerstört  (!!),  also  sicht- 
lich nicht  weiss  (i),  dass  es  ein  Vers  ist  (!)  Meyer- Weiss  IV7  p.  3*!  Tarsi  in 
urbe,  ubi  Paulus  educatus  est,  grammaticorum  studia  primo  a.  Chr.  saecalo 
Hornisse  notum  est.  Hinc  aüquantum  ad  Paulum  quoque  redundasse,  etai 
omnis  Graecorum  scientiae  expertem  identidem  sese  non  sine  studio  et  consilio 
praedicavit  statuimus,  quidquid  moliuntur  interpretes  (Meyer- Weiss  L  c.  p  2sq.l 
Graeciensibus  Judaeis  accenscndus  apostolus 

MJ  In  Hesiodeo  'üperum'  exordio  simile  quid  factum  est  atque  in  Arateo: 
quod  item  erant  qui  resecare  vellent.  Kirchhoff.  'Hesiods  Mahnlieder  an  Perses 
p.  38—40.   Infra  hac  de  re  paullo  uberius  dicetur.   Cf.  p.  213  sq  adn.  4 


Digitized  by  Google 


VI.  MEMORIAE  ARATEAE  ET  HESIODEAE. 


257 


lar.ixpuxo  <5*  elg  htavxov  aoxigag,  oi  X6  ftä/.ioxa  leiiytifva  ar^iai- 
vouv  *%'k.  Ubi  «loxiipato*  irrepsit  in  Clementis  Codices  (LV 
Dindortii  III  p.  81  p.  709  PottlVnon  male',  quemadmodum  male 
censet  Grotius.  Nunc  satis  est  monuisse  verbis  scdvxo&ev  tiöo^vog 
initii  *Wi/>«ro  /.%).!  commonefieri.  Item  v.  742 sq.  ad  initium 
respicitur.  Denique  poetica  ars  quae  per  totum  Carmen  eadem 
in  prooemio  conspicua:  anaphora,  a?ro  xoivov  structura,  adlitteratio, 
enuntiatorum  membra  aequaliter  conformata,  alia'8). 


II 

Dionysium  Periegetam  persequentes  lumina  Aratea  con- 
ligimus:'7) 

Aratus. 

43  ueioTfQtj   yug  naaa  negt- 
axgitftxai  orgoffä/.r/yi. 


Dionysius. 

5S4   ko£oT€QTj  yUQ    TfJjUOC,'  L'Ci" 

oxghpixai  OTQOtfaUyyi  (cf. 
v.  618  -v  42). 

298  */J»;  d'  e$€ti)Q  IrttxiiXetat 
Ugdg  "lOTQOg, 

299  "lorgog  tg  avroUyv  xexga^- 
fihog  itXQi  0-a).daortg. 

926  htÜov  In  avrotirjv  te- 
iga^^ivog  uxqiq  'Ekaviov. 

1034  röaaov  Itc  ctvrolirjv  x€- 
xgafifUvoi  axgi  nvläiov. 


214  ufooö&ev    tt/nix6?.rjg  ;cegt- 
xi'kUxai  hgdg  "innog. 


632  xerf  %6  fth  lg  locftrv  xergatt- 
ftivov  u'/gt  /tag'  avxov  dvrtt. 


tJ)  Eodem  'Stromatum'  loco  Clemeus  *iuAt    ut  Achilles  supra  p.  42 sq. 

IS)  Criticae  Arateae  subsidium  haud  leve  ex  tigurarum  usu  petendum  est. 
Vide  3*7  <v  405-7,  417,  alia. 

")  Homerum  consulto  omittimus  (cf.  'II.'  XXI  v.  151  6vüri]va)v  6t  re 
naidtg  ifiw  fitvtt  dvxiötuaiv  f>J  ünusq.  de  monstris  marinis  6vOfi€via*V  rot 
zaidfq  k).toa6fifvot  ntgi  novxov  xelvois;  dvxtdot-iuv  uXul/utvot) .  item  Calli- 
maebum,  de  quo  composuit  nonnulla  O.  SchneideruB.  Etiam  Tbeocritus  in 
Dionysii  auetorum  numero  babendus  est.  Cuius  est  quod  Arato  addixit  Buecbe- 
lerus  ('Mus.  rhen.'  XXXIX  1884  p.  27tisq.)  v.  1  HO  <f  p/cZto  rf*  ix  xtlvov  xt-xgufi- 
fdvoq  av9tg  in'  "Agxxovq  Afyatw  növzoio  n/.tavv  wopov  <v  lThalys.'  v.  112 
'EßQov  nQoq  norccfiov  Texga/uftivog  iyyvttev  uqxxw.  Propius  enim  ad  Theo- 
critum  quam  ad  Arati  eos,  qui  huc  spectaut,  versus  accedit  Dionysius.  Alio- 
rum  inventa  quae  sibi  placerent  iterum  ac  saepius,  nonnulla  ad  taedium  usque 
(Calbmacbea  potissimum  et  Homericaj,  Dionysius  repetivit.  Cf.  p.  206. 
Philolog.  Untersuchungen  XII.  17 


Digitized  by  Google 


258 


ARATEA 


I70sqq.  vvv  dt  toi  rj/c&igov  nvxti}-  75S  sqq.  tot  xeivior  rtBitov^ao  . . . 

OOfiat  tidog  a/caoijgy  ^toy^og  utr  r'   6/Uyog,  10  dt 

oq>Qa  xai  ovx  loiötov  rttg  tytjg  (.ivglov  arrix  bvtiag. 

evtfoaazov  ujcot/c^y.  avxhg  ftev  tu  notüta  ouv'ntQoi, 

ix  toLÖ'  ar  ytgagög  re  xai  cd-  ev  dt  xai  aXlot 

doitotegog  tirtg,  nagtuiiov  ojv^obv,  vt  tyyvittv 

uvögt  /tag'  äyviuaoovn  uufut-  uigoge  ytiuuv. 

axotievog  ta  txaoia. 

176                 ..  ryi  utg  axgrr  01.231.          ..  i]/J  :itg  uxoat. 

Nec  desunt  alioquin,  quae  coguita  iaai  Dionysii  iaiitatione 
Aratea  adipiscamur  cognitionis  adiumenta.  Ita  v.  354  Dionysius 
de  Tiberi  tftegirjv  anoriftvevat  avdiya  'Pwprjv  praeennte  Arato, 
codicem  Parisinum  A  solum  si  sequimur,  ceteris  in  diversa  omoia 
abeuntibus,  v.  19.  Nam  cum  draconeni  fluvii  sectionem  ob  flexus 
praedicasset  v.  45 sq.  {tag  dt  dt  auyoTlgag  o/V;  nota^iolo  a:fogout; 
duizai,  fifya  &avua,  Jgäxwv),  semel  incohatam  iniaginem  Pari- 
sinu8  ita  coutinuavit:  avtag  6  y  aXXqv  nkv  vtatij  a;toiiu\nai 
ovgft  xt/..>  )  —  V.  440sqq.  Dionysius  'Cephiso',  inquit,  'adiacent 
Delphi,  ubi  serpentis  spirae  iu  templo  augusto  tripodi  advolvuntur. 
Ibi  saepenumero  Apollo  Mileto  vel  Claro  relicta  pharetram  solvit 
quieturus,  ctXX  o  fuv  ihy/.ot'  ob  64  uoi  Jiog  evverce  Moiaa  xr/.. 
(v.  4  IT)'9).  Propitium  Apollinem  hoc  loco  cur  invocet  poeta,  neuti- 
quam  e  poeuiate  liquebit.  At  vide  Aratum.  V.  637  Orionis  scelus 
adversus  Dianam  conimissum  dum  narrare  instituit,  ne  tantam 
referenti  impietatem  dea  irasceretur  comprecans  excusansqne  in 
haee  verba  erupit™):  1-igituig  i/.rjxof  ugottgiov  löyog,  o'i  fuv  tqavto 

ls»  Cf.  p.  65.  —  Anhutius  1.  adn.  t>  c.  Arati  v.  115  agyvgty  d'  6kiyt}  tt 
xai  ovxin  nüfinuv  bftolq  m/ilXtt  cum  v.  329  Dionysii  composuit  kvptg  tt 
7iv(wq  qi.oyi  ndfjnav  o/uoiog.  At  txoi^  Marcianus,  recentiores  6/uoitj  (Aratus 
y.  210:  ovd'tv  ofxoitjl 

l*J  Hymnus  in  Apoll.  Ilomericus  v.  105  «AA*  ciytfr'  ih]xoi  fuv  Uno/Ju»* 
ÜytifJtdi  cvv.  Vernum  ür,xtvai  perquam  rarum.  Cf.  Naeke  Opusc.'  II  p.  Wsqq. 
M.  Schneider  lBerl.  philol.  Wochenschritt '  ibSS  p.  1462. 

-°)  Fortasse  dixerit  quispiam  ad  eundcm  Arati  iocum  reterenduro  esse 
Callitnachuni 'Lavarr.  l'allad.'  v.  55 sq.  Qui  postcaquam  caTendum  feriautibui 
esse  monuit,  De  deae  simtilacrum.  dum  nudatur,  aspicerent,  invitam  Tiresi»e 
impietatem  narraturus  adtirmat  idi/ot;  d'  ovx  t/jtö^ ,  uXk'  hitgwr  —  nam  si 
rem  ipse  de  suo  excngitasse  videretur,  culpam  commis&urum  sese  fuisse  innmt 
et  poenam  meriturum  -  deinde  ex  Hierecyde  tabulam  proponit.  ConformtTit 


Digitized  by  Google 


VI.  MEMORIAE  ARATEAE  ET  HESIODEAE. 


259 


axÜ  Praecessit  eadem  excusandi  formula  adsumpta  Aratus  etiam 
Apollonio  IV  v.  9S3sqq.    Sub  insula  Drepana 

Atio&ai  öghiavov  (fäu$  —  'tkatt  Moioat, 
ova  i&4Xtav  hiftW  JCQOTtQiüv  t/cog  —  v)  ano  naxoüg 
ui\ötu  vf{Ataög  haut  Kgovog. 

Seqaitur  alia  fabnla  pio  poeta  ruagis  digna.  At  invocari  fas  erat 
dod  Mnsas,  sed  Saturnum ,  quippe  cuius  scelus  referre  poeta  in- 
ciperet;  conferas  (IV  v.  1381  sq.)*1): 

yiovoatov  oÖt  tiiitog'  iyw  ö'  vnaxovog  ätidiu 
TluQiöiüv,  auI  Ti'jVÖt:  /cavatQtxtg  t/.lvov  o/tufir  atL' 

Bene  igitur  Aratus,  perperam  illo  quidem  loco  Apollonias.  Ac- 
cedit,  qaod  verba  Aratea  idem  aucupatus  est  Apollonias.  Hinc 
res  patefacta. 

Theocritum  diximus  modo  ad  Aratum  respexisse.  Misso 
nunc  in  Panem  hymno  'Phaenonienorum'  v.  898  sqq. 

Aal  xol  fikv  Aakioviai  "üvoi,  uiooij  dt  rt  (Darry, 
rj  te  Aal  i^a/tlvrjg  uävxi)  Jtog  evöidovrog 
yivtr'  aqyaviog        "  toi  d'  ct/na  oitoio&tv  iovttg 
doriotg  aMajfaw  aitooxMv  ivöäk'kovrai. 
ova  h'hiyvi  yttuwvi  Tort  At.iZovtut  UQOVQCtl 

obversabantur  Tbeocrito  Dioscuroruni  tutelam  maritimam  celebranti 
XXII  ?.  19  sqq.  Qui  siniulatque  nautis  eomparuerunt  periclitantibns, 

allpa  Ö'  a7iohtyovT>  avtuoi.  kucaoa  dt  ya).ava 
au  nt/.ayog,  vtcft'/.at  dt  ditdguuov  aXlvdtg  «>.Äa*, 

igitur  in  eadem  re  pari  consilio  Seriem  cogitatorum  Callimachus  atque  Aratus. 
Sed  ne  hic  j  indem  artificii  auctor:  Eurip.  'HeL'  v.  513  ?.6yog  ydg  iaxiv  ovx 
ift6$,  ootfiüv  <5'  tnoq.  Attvfjs  'Avdyxtjg  ovöh>  la/itiv  txHov.  Idem  'Melanipp  ' 
fr.  4S4  xovx  ifxog  6  (xvitog,  dkk'  dftyg  pajtffb^  Ha(ftx,  wg  ovyavög  rt  yaid  r' 
rjv  ßOQ<fij  (tttt.  Philippus  Opuntius  'Epinom.'  c.  2  p.  975  A  ioxw  <J//  itQ&tOV 
ßh'  it  xfjg  dkkr]?.o<fccyiag  xwi  '^iötov  tjftä$  xiüv  /<tV,  <iug  6  fiillog  toti%  tb 
naffänuv  dnoax^caoa,  rtöv  itt  tig  x)kv  vontfiov  tdtodriv  xataoxr'toaoa  (tmoxi)^). 
Tuta  <J'  ijjulv  oi  TXQÖoittv  (homine8>  tiyodv  xt  xnl  tiaiv  dixivtg  ulv  yag  ovv 
<?  ovi  add.  Winckelmann)  tkiyoptv  Txyunnt  yiuQixwoav.  Formula  igitur 
solemnis.  -  Ceterum  M.  Schneiderus  docta  adnotatione  l.  c.  formam  IXtjxoi  ex 
Arato  habere  et  ipsam  putat  Dionysium. 

")  Prior  exstabat  in  Aetiia  Callimachi:  Reitzenstein  iudex  lectionum 
Roatoch.'  1890/9)  p.  13. 

17* 


Digitized  by  Google 


260 


ARATEA 


«t  d*  *l4q%xoi  t   eqpavijoav  "Ovcuv  x*  ava  fiiooov  ajiavQ^ 
<DctTvi],  otjuaivotoa  xa  ngog  ttXoov  evdia  uavxa. 

Sidus  illud  non  vulgi  ore*1)  sed  ab  astronomis  nomen  accepisse 
scholium  Arateum  tradidit  (vno  xwv  7iqox(qwv  (f  tXoooywv  ow« 
0axnj  /igooiiyogenai):  hinc  in  'Theophrasti'  qnae  dicuntur 'Signa' 
§  23  transiit").  Profait  Theocrito  qaaedam  Buecheleri  obsemtio 
('Mus.  rhen.'  XXXIX  1884  p.  276  sq.).  Quod  in  Edonis  Pan 
hibernare  dicitur  versu  '  Thalysiorum '  112  prope  Hebrum 
7iTQCtf.iuivos  ex  victnia  Ursae,  auf  valde  fallor  aut  umtatus 
Theocritus  Ära  tum  ludit ;  ccrte  quidem  tarn  frequcns  hutus 
vocis  est  in  ' Phacnomenis'  usus,  ut  Ära  tum  asseverare  aud-eam 
commodassc  cam  ccterts  poetis.  Quamquam  participium  ne  ab 
Hesiodo  quidem  alieoum  Opp.'  v.  727  arx'  7jf/./ot  xexgafttävoi. 
Idem  de  vocibus  qnibusdam  astronomorum  orationi  pariter  propriis 
Anhutius  iure  existimavit,  velut  elleirai  ioxrjQixxai  (tanietai  TL 
IV  v.  443  legitur  ovoavip  loxr.Q&e  /.ägi] ;  cf.  Hesiod.  'Theog/  v.  799, 
Hymn.  in  Merc.  v.  11),  aliis  p.  13.  Repetitum  pluriens  in  libris 
Sibyllinis  hemistichium  *avxog  sax^gi^»  (III  v.  27,  fr.  V  p.  23$ 
Rz. ,  al.)  ad  prooemium  Arateum  tuto  revocamus  v.  10:  >ovro$ 
yag  to  ye  ovjfiar*  h  ovgavo)  iaxi[QiBev». 

In  Callimacho  Ottonis  Schneideri  insignis  error  refellendus. 
Qui  II  p.  785  novura  Callimacbi  sese  eruisse  e  Plutarcbo'De  lside 
c.  38  p.  366  versiculum  gavisus  est:  xwv  x1  aoxoutv  xov  Itiotot 
"laiöog  vo(.tiCovoi  vdoayuiyov  dvxa  xal  xov  yiiovxa  xifiwoi  xai 
/<  üiKcüi  keovxtioig  xa  xwv  ieoiuv  &vQ(üUCtva  y.oofxovoiv,  oxi  ttknfir 
fivgei  Nel/.og  «r^Xlov  xa  /cgwxa  ovveQxofjiivoio  Atovxi*.  Quae 
verba  Schneiderus  ut  redderet  Callimachea,  subscripsit:  In  Leoni 
quamdiu  Sol  sit,  Nilum  evagari  etiam  Plin.  'N.  IL'  18,  167 
testatur.  Versum  autem  si  ex  Callimacho  petitum  affirmo, 
causa  haec  est,  quod  de  Nilo  eiusque  inundatione  idem  pacta 
etiam  fr.  445  et  182  dixit.  Arati  versus  est  'Phaenomenorum 
151  (supra  p.  56)  ac  novo  argumento  Hipparchi  et  Marciani  codieis 
in  scriptum  consensum  confirmat. 


")  Voluit  ita  Vossius  p.  157.   Cf.  Boebme  1.  c. 

u)  'Ev  xiü  KctQxivy  övo  aoTtptg  flolv  01  xalov/xtvoi  "Ovot,  wv  to  fxf Tߣ 

TO    Vt(ftklOV  l)   <l'<XTVtj  XU/.OVfltVtj. 


Digitized  by  Google 


VI.  MEMORIAE  ARATEAE  ET  HESIODEAE. 


261 


Fr.  ltl  Sehn,  mercator  effert  nanfragus  maris  expertes 

tj  navQiov  o'kßiog  eaai  peta, 
vavTiklrtg  ei  vrativ  i'xetg  ßlov.   alV  kung  aio>v 
xvpaoiv  alxhiyg  tiälkov  tootxiocno.**) 
Item  de  mercatoribns  nec  tempestatem  nec  frigns  brumale  extime- 
scentibus  loco  pulcherrimo  Aratus  v.  291  sqq.: 

ol  d*  akeyeivoi 
Trjfiog  IniQQrjOaovoi  v6toit  ouoxi  jltyoxtgri 
ovf.tq}ige%^  i.fkiog'  tote  de  xQvog  Ix  Jiog  Ioti 
vavTTj  f.takxi6wvri  xaxioTeQov'  akXa  xal  e'fi7crig 
Tjdri  7tävr    IviavTov  vnb  OTeiorjOi  &akaooa 
rcoQ(pi'Qei'  llxeXoi  de  xokv^ßiatv  ai&vi^aiv 
ttokkaxig  ex  vr^bv  ne'kayog  7tegnta7tTaLvovTeg 
rltue\}'  hi   alytakovg  Tergaft^evoi '  oi  ö*  eTt  ixögou) 
xkvLovTai'  bkiyov  de  dta  Bvkov  l'Jid*  Igvxei. 
Qnibns  versibus  scholiasta  aptissime  Callimacbi  frustulnm  adscrip- 
rit   Neque  enim  consimile  dieimus  Callimacheum ,  sed  ad  egre- 
giam  Arati  imaginem  expressum.  Uterque  in  re  eadem  eandem  com- 
parandi  occasionem  a  mergo  repetivit.  Subsistimus  paullisper.  Loci 
enim  Aratei  admirator  etiam  Quintus  exstitit  Smyrnaeus  VII 
?.296sqq.  Lycomedes  Scyrius  Achillem  adfatur  proficiscentem  *) : 
xal  7tu).euov  öeidoixa  jcixqov  xai  xvfia  ^akaaa^g 
XevyaXe'ov'  vavTcti  yao  aei  oxfdov  eioiv  bki&gov. 
akka  ov  öelöie,  Tixvov,  l/cr]v  it'koov  elaa(ftxrtai 
voxeQOV™)  rj  Tgoirj&ev  rj  akko&ev,  ola  Te  nokka, 
Trtiiog,  OT    Alyox  egrj  i  ovviQxeTCti  rjegoevTi 
r<£kiog  fiieroTtio&e  ßakiov  gvTrtga  ßeke^tvwv 
To^evTtjv,  bxe  xel(.iu  kvygbv  xkovfovatv  aekkai, 
ij  ojzot'  'Qxeavoio  xutcc  nkaTv  xe^fia  fpeQovTat 
uOTQa  xctTeQxofiivoto  noTi  xveyag  'Qgiwvog. 

u)  Meinekins  (post  Callimachum  p.  297)  de  mercatoris  nautae,  qui  nau- 
fragio  iam  periit,  umbra  cogitat.  Posses  etiam  morientem  intcllegere.  Et  ita 
Propertius,  impiger  Callimachi  sectator,  in  descriptione  persimili  IV  7.  —  Fr.  515 
<fuoov  inl  rf.vTcu  com  v.  299  supra  adscripto  scholiasta  Townleyanus  ad 
'11/  XV  v.  628  (vol.  VI  p.  144)  comparavit,  ut  lucem  ab  Arato  corrupta  illa 
verba  aeeipiant.   Attamen  de  restituendo  hemistiebio  desperamus. 

*»)  Adscripsit  Qainti  memoriam  Buhlius,  sed  praetermisso  versu  297  non 
integram.   De  simili  Homeri  versiculo  cf.  1  llegl  wpovq*  p.  22  Jahn. 

»•)  An  ZxvQÖ&ev  pro  votsqop? 


Digitized  by  Google 


262 


AKATEA 


Sagittarii  memoriam  alii  cuidam  Arati  versiculo  debet  301 :  (in  mari 
sufferes  mnlta,)  Tdfov  ot  i;f).tog  xaUi  xai  gvzoga  Tofot-.  Sed  ad 
Callimachum  redimus.  Dixerat  de  Ursa  sive  Plaustro  minore 
Aratus  v.  39  tjj  d*  aga  (boivtxeg  itlovvoi  uegöwot  xtcikaooav  'v  Calli- 
macbus  fr.  94  Sehn.  (=  Acbill.  p.  123  Petav.)  de  Thalete  xai  trg 
Aud^g  üJytto  OTaitfii]ouo&at  tovg  äotegioxovg,  it  n'hiotat  Ooi- 
vtxeg.  Nec  mirum:  lupvi^tai  yoiv  avtov  mal  Ka/.kifjaxog  wg  :tqt- 
oßvtiQOV  oi  iiövov  iv  toig  '  E7itygä(XLtaotvi  a/Äa  xai  kv  toig'TL^ii 
HgaBtqäri^' ,  ;cdvv  l/catvuv  avtov  wg  rtolvfiafrij  xai  uQtaror 
jcoiriTi)v  (Achill,  p.  54  West.  =  fr.  lüog  Sehn.)-7). 

Imitatns  etiam  Apollonius  est  Aratuni  in  'Argonauticis  .  Non 
modo  III  v.  138  hemißtichium  /cegi^yhg  etttooovtat  ille  ex  Arail 
v.  401  transsurapsit  integrum  et  I  v.  84  sq. 

tooaov  kxctg  liokyiov,  oooov  tf  /ceg  ijiÜoto 
itsoortfig  övoieg  %e  xai  dvto'/.ai  tloogöiovTat 
aperte  reddidit  'Phaenonienorum'  v.  62  tdoyoviat  diaiig  tf  xa) 
avxokai  rjetioto  (sive  ati.ihfiiv,  cf.  p.  48),  sed  v.  134  de  Iovis 
nutritione  loquens  in  proxime  antecedentibus  dvtgo)  lv  'Idaiy  hi 
vit;cta  xovgltovtt  (scilicet  u&vgua  7toir,ae  q>iXl}  rgotfbg  Adg^oiita) 
ad  ^Phaenomenorum,  v.  32sqq.  sese  adplieavit.  Ibi  Iovis  nutriees 
Kgi]tr^(v  xüvai  yi  Jtog  fteydlov  lötiji 
ovgavov  aloavtßitoav.  u  ittv  tote  xovgiLovta 
dr/.TO)  h  euwdei  ogtog  oytbbv  'Idatoto 
artgi'i  lyxatt&tvro  xai  ttgetfov  eig  htavtov 
Jtxtatot  KovQtjTtg"). 
Legit  igitur  bgeog  oyedov  Idaioto  Apollonius  baud  ita  multo  post 
edita  'Phaenomena'.  Legit  praeterea  Apollodorus,  Strabonis  auetor 
X  p.  478.*)    Id  si  reputasset  Grotius,  non  dnbitamns  quin  omni 
mutatione  abstinuisset  in  sana  praesertim  sententia.    Quid  enini 
ille?   Avxxt»)  h  evwdei  bgtog  oxtddv  Alyaioto  ex  Hesiodo  'Theog. 

a1)  Fuerunt  qui  testimonium  illud  in  suspicionem  vocarent  immerito.  velut 
liuresebius  Stud.  Ups.'  IX  \bH~t  p.  42:  cf.  fcmsemihl  1  p.  2S5. 

*8)  üppianuslCyneg.'  III  v  **sqq.  Arati  admonet:  Zrjvbg  Zaav  «pnrr>; 
.  .  vrpua%OV  Kovqtjtk;,  oxe  .  .  lPebj  xn/.noic  ivtnax&tXO  Kgr^g. 

")  (Praesi)  tb  xov  Jtxtaiov  dibq  tegov'  xtd  yag  t)  Jixtrj  nXqolor,  o\j 
otg  "Agttrog  *o(jtog  oytöbv  'löcioto».  xcd  yitg  yjllovg  Jlxrrt  r^g'IöfjC  ant/*' 
Idem  Strabonis  auetor  in  sebolio  Arateo  inferius  proposito  invenitur  (cf.  cap  IX) 


Digitized  by  Google 


VI.  MEMORIAE  ARATEAE  ET  HESIüDEAE.  263 


v.  4S  I  effecit,  quamvis  videre  facile  esset  nullam  Hesiodeae  narra- 
tiuneulae  cum  Arato  communionem  esse  aut  vinculum.  Tellus 
apud  Hesiodnm  gestavit  Iovem  icgunitv  lg  Aiv.xov  xgvtpev  de  e 
XtQOt  laßoiaa  avrgej  h  rjltfictrqt,  Lctitei-g  vrto  xtv&eot  yalrjg, 
Aiyaito  h  ogei  icemnaauh^  vtyevxi.  Partem  coniecturae  Gro- 
tianae  criticns  antiquns  nescio  quis  itidem  ex  Hesiodo  occupavit 
in  scholiis:  o%edov  'löaioio]  rivkg  ygäfpovot  «oyedov  Aiyaloio»  nag' 
'Hoiodov  j.afjovrfg  (paoxovTng  rgaffjjvcu  rov  Jlet  « Atyalot  tv  ogei 
nsfciv.aauhft  vXrjerct».  Saepius  vero  accidit,  ut  ex  Hesiodeis 
carminibus  Aratus  interpolaretur.  Quarum  interpolationum  uon- 
nullae  etiam  in  Marciano  reliquiae  inveniuntur.  Velut  v.  31  «Jwg 
ueyäkoio  htr^i»,  quod  pro  varia  lectione  in  margine  iuxta  «J. 
ufyakov  iÖTrjti»  exstat,  Hesiodeum  est  (  Opp.'  v.  4),  alia.  Praeterea 
fuerunt,  qui  v.  33  \ktvtp  mutare  mallent  Callimachi  quam  putaut 
imitatione  (  In  Iov.'  v.  47  sq.)  permoti,  Lenuepius  et  I.  H.  Vossius: 
oe  d'  Ixotuioev  Abgraxtiu.  /.ixuo  ht  xQvoitp,  At  nulla  hoc  quidem 
loco  similitudo  dispicitur  Callimachi.  immo,  quod  denuntiavit  ipse, 
discrimen  (hymnum  potius  in  Mercurium  v.  358 sq.  conferas:  h 
/Jy.voi  aujUhto  .  .  avrgtp  lv  rjegoerfi),  neque  adiuvat  coniecturi- 
olam  Germanicus  v.  34  sq.  quod  ßdac  comites  prima  incunabula 
magtti  fovcrunt  Iovis:  an  etiam  pro  «Jixtaioi  Kovgipeg»  Arati 
substituendi  •Dictaet  Corybantes*  Germanicei?  Interpretatione 
potius  expeditur  quae  offendit  difticultas.  Jixiov  esse  posse  montem 
suo  iure  negarunt  enarratores  quidam  antiqui  schol.  ad  h.  1.  (Lt]tovoi 
04,  rtvog  yagiv  trtv  JUrrv  (f  aoiv  eivai  uh.aiov  rov  'löaiov  bgovg. 
ton  yoQ  itot.v  jo  dtüoTi.fiu  .  .  idei  de  elneiv  *jfixTjt»)t  etsi 
perversam  solutionem  proposuerunt.  Porro  duplex  regionis  signi- 
ficatio  Jixtoi  —  ogeog  oyedov  Idaloio  in  monte  probe  noto  utique 
supervacanea  esset  admodum.  Dudum  omnem  haerendi  facultatem 
nobis  Zenodotus  Mallota  in  commentario  (cap.  III  p.  163)  sustulisse 
videtur  schol.  1.  c. :  Z.  dl  o  MaiMatqg  di/.iov'  if/.ovoe  to  xa/.ov- 
fievov  diAtafivov'  dia  zovio  y.ai  evwdeg  xovto  eigrjo\taiM).  Concisam 
gabstantivi  formam  iuxta  lougiorem  doctissimus  Strabonis  gram- 
maticus  Aristarcheus  —  Apollodorum  putamus  —  apud  Strabonem 
VIII  p.  364  comprobavit  exemplis  Miaar.  ^  Meoai^  ßgl  -v  ßgi- 
agov,  Q(j      g(tdiov,  Ii  v  Uav,  a?.(pi      alif  itov,  t)).  cv.  rfkog,  Igt,  cv 

*°)  Grotius  propter  niitSti  adiectivum  non  plane  sese  improbare  Zenodoti 
Interpretationen]  fassus  Aixxa>  pro  6ixr<p  nibilominus  suspicatur. 


Digitized  by  Google 


264 


ARATEA 


l'giov.  *elg  avetuov  dk  ta  7trtöd»  %a  7crtda?ua  "<4gaz6g  (pt^otv  (v.  155). 
Olebat  autem  dictamnum  gratissime  et  vim  salubrem  ac  pur- 
gatoriam  habere  videbatur31).    Plane  igitur  ut  Mercurius  hymni 

3l)  Herbam  Mxxufivov  sive  6lxxov  ob  vim  partu9  sublevandi  laudibus  ex- 
tulit  Apollodorus  Atheniensis  e  duabus  eclogia  reficiendus: 


Schol.  Arati  1.  c. 

6oxti  6s  ngbg  svxoxiav  o\  ußdlit aOai 
avxo'  (p  xai  rr/v  ED.st9viav  oxttfov- 
oiv.  xai  Tiov  in*  avxi]g  Evtfogtotv 
(fr.  79  Mein.)  *oxeyaiitrTj  &a?>tgoloi 
avvr^vxsxo  Stxxctjiivoioiv*. 


Schol.  Eur.  Hipp.  v.  73. 

yA7iolk66wQOQ  de  (in  libro lDe diis'i 
nagd  Kgijolv  ölxxafxrov  rt  aylvov 
sivui  ifrtoiv  avxrjg  (sc il.  xijg  kgxtfitdo;] 
xd  axf(fav(6,uaxa.  <fvso9at  6h  xb  di- 
xxa/uvov  iv  l\Qj]xt}  ftovg.  xovxo  xn) 
(üxvxoxiov  slvai'  6tb  xai  xaig  6ivxo- 
xovoaig  ölöoo&ai  ydgiv  xov  xcyiot; 
dnoxixzsiv. 

Alibi  vocatur  dgioxoloyja ,  velut  a  Theophrasto  'Hist.  Plant.'  IX  13,3  r,  & 
dgioxokoyia  xy  doifg^ott  fxhv  (vo6f/og.  xt~  6h  ytvott  nixga  0(f66ga,  xt]  iqoul 
6%  /nü.aiva.  yvexai  6h  iv  xolg  ogtoiv  t)  ße?.xioxt]  et  a  Galeno  (XIV  p.  2«»4 
Kuehn.)  in  antidoto  quodam  dgioxoXoyiag  Kgrjxixftg  fiaxgäg  a  (idem  medicus 
alibi  de  dictamni  G'reten&is  vi  loquitur  sexcenties).  Quodsi  puerperae  parturi- 
tionero  simulanti  maritus  Aristophaneus  7isgit}gyEx'  wxvxdxt'  wvovfts vog  CThes- 
mophor.'  v.  5ü4i,  aut  dictamnum  subindicari  putamuB  aut  radicem  cyclamini 
(Theophr.  9,  3  dya$t,v  6h  xijv  £ig«ry  —  cyclamini  —  xai  ivxvxoxiov  7xtgianxov\ 
Quae  8ubiecit  scboliasta  cum  ceteris  testimoniis  coniuncta  adponimus: 
Schol.  Arati  Plut.  4De  soll,  an.'  Aelian.  lV.  H.'  I  Schol.  Verg.  'Aen.' 
c.  20  p.  974  W.  c.  10. 

ul  6h  h'grjxtxalaiysg,    ot  Kgijxtg  tioi  xo- 
öxav  xb  öixrufivov    gtvttv  uyu&oi'  xai 
ifdytaaiv,  ixßdD.ov-    ovv    xai    xag  ai~ 
cat   xd   xo£ti\uuxa    yag  ßd/J.ovoiv  in' 
oai[xal]dgvx-    Qadlmg  xaxafiaftflv    dxgoig  vtiwfjhvag 
zovaai  avxai    xaig  iyxvoig  xijv  ßo-    xolg  ogtoiv.    at  6h    prium  herbaenomtn 
dnoßdU.ov-     tdvtjv  nagtoyov  ix-   ßXtj&tloai  nagaygij-    Haec  admota  zul- 
xai  XO  ßhlog.    xgwxtxitv     6vvafxiv    fxa    xt]g    öixxdfivov    neri,  in  quo  ferrum 
tyovoav'  in'  ov6sv    ßoxdvrtg  6itxguyoV    est,  extrahit ferrum 
yug  d).).o  xgattttioai    xai  dpa  xiü  ysvoa-    in  taut  um,  ut  am- 

ottai   o/.a  ixtivaig 
xu  ßiJ.rj  ixTilnxti. 


I  c. 

xai  xalg  atizl 
nooo(fi).iig  rj 
ßoxdvt] '  ßiXti 
yag  xgwtlft 


XII  v.  412. 

dictamnum]  kae^ 
herba  ,  licet  ubiqut 
nascatur ,  mclior  in 
Creta  est,  qua  Dicto. 
dicitur,    unde  pro- 


(ftgovxui  xai  ;,r/- 
xoi'Oi  xai  6iujxovoiv 
(rj)    xb  6ixxufxvov 

(=  'Gryll.'  c.  9 
p.  991  W.). 


malia  apud  Cretaw, 
cum  fuerint  vulm- 
rata ,  ad  harte  her- 
bam currant  eaqw 
depasta  Ula  corpore 
dicantur  excutere 
Haec  herba  haust* 
etiam  veneria  em- 
pöre exigere  dicitvr 


Digitized  by  Google 


I 


VI.  MEMORIAE  ARATEAE  ET  HESIODEAE.  265 

Homerici  versibus  modo  conimenioratis  lv  KvMqvfl  —  lv  ävxgqt  — 
iv  Uxvttt  iacelis  Iuppiter  Arateus  dUxot  lv  evwdei  (quod  est  quasi 
pro  incanabuli8)  —  ogeog  axedov  'löaioio  —  lv  avxgiti  describitur. 
Accedit,  quod  anaphora  öUxui  —  Jixxaioi  in  versuum  sive  mem- 
brorum  exordio  posita  figurae  studio  Arateo  convenit  adprime. 

'Argonauticorutn'  III  v.  1001  sqq.,  qui  sunt  de  Ariadna,  ex 
imitatione  Aratea  provenisse  contendimus: 

udxgi]v  KuttV  ol  ök  xai  avxoi 
d&dvaxoi  (pttavxo,  f^Uoo)  öi  oi  ai&egt  xixuag 
ctoxegoug  Sitffavog,  xov  xt  xkelovo*  !<4giddvi]g, 
ndvvvxog  ovgaviotg  IveÄiooetai  eidioXoiaiv. 
Ante  Apollonium  de  Corona  ita  Aratus  scripserat: 
avxov  xd/.eivog  —xüpavog,  xov  dyavov  i&rtx£v 
orjfi'  e/uevai  Jiövvoog  a7toi%o(Aivrtg  ^igiddv^g, 
viüT(r)  v7Cooxgerpexat  K&tfiliOtog  eldii'tJ.oio. 
Ad  sinnen  diis  praeterea  Arati  v.  616  hcovgavliov  eldioUav.  Vox 
enim  Arati  propria  döwkov  de  astris  figuram  conformantibus  fere 
deciens  usurpata")  «ayavov*  {Ztioravov)  respondet  adiectivo  Apol- 
lonii  *doxegoug»,  ac  facit  hoc  niomentum,  cum  varia  lectio  in 
Marciano  oflferatur « dyavog  »,  Bacchus  nimirum.  Adnotavit  Apollonii 
scholiasta  doctissimus  versus  Arateos,  recta  scriptura  «ayavov» 
ille  quoque  instructus,  ad  v.  997  p.  472  Keil. 

'Argonauticorum*  III  v.  658  maeret  Medea  ovde  xL  nu  jtäaaig 
irtinioyexai  aficpuiö'koioiv.  Flaccet  ndouig  tanto  opere,  quanto 
in  '  Iliadis    prooemio  avxoig  de  ihogia  xüyi  y.vveaaiv  otujvolai 


Novit  ipge  Vergiliu8  idem  illud  Apollodoreum  1.  c).  Plutarchi  Aeliani  scholia- 
stae  Vergiliani  fontem  ex  iis,  quae  insigni  commentatione  II.  Wellmannus  nuper 
exposuit  'Herrn.'  1891  p.  531  sqq.,  facile  adipiscimur  Alexandrum  Myndium 
Tiberii  coaevum.  Addendus  Arati  scholiasta  eorum  numero,  qui  Alexandro 
'llfgi  £tpa>v'  usi  sunt.  Ceterum  in  scholio  qua  scripaimus  auctore  Ungero 
isupra  p.  130"),  cum  quae  et  Codices  et  editor  etiam  recentissimus  intactum 
reJiquerint.  Certe  iu  graeca  oratione,  quam  latinam  scholiasta  reddidit  ut  potuit, 
t)  lectum  fuisse  putamus  (cf.  quae  1.  c,  exposuimus):  reddidit  i,.   Cf.  p.  225t7. 

31 )  ti6(o?.ov  Arato  et  ipse  obtemperans  Maximus  (viele  huius  capitis  adn.  3) 
de  gidere  utitur  vv.  24,  56,  143,  150,  293,  547,  item  Jtdyrojatg  xrtq  ri)uaxftq 
oifctigaq  xtäv  iß'  tlöükaiv  önwq  tv  txdozw  fiijvl  dxgt/iwg  /q),  SiaizäaHcu  in 
J.  CamerariPAstrologicis'  Norimbergae  1532  p.  lsqq.  promulgata,  alii  id  genus 
scriptores.  Maximum  haud  pauca  ex  Arati  dictioue  suseepisse  dilucidum  est, 
velut  ötvevuv  de  motu  siderum  usurpatum. 


Digitized  by  Google 


26<; 


ARATEA 


re  rtaoi.  Famularum  enim  omnem  societatem  deftigere  Medeam 
potuisse  haud  ita  verisimile").  Quanto  autem  aptius  Virgo  Aratea 
antiquam  morum  siniplicitatem  requirens  arabibat  sola  ovöi  «w 
l/ce^ilayeto  ^atliytoiatv  v.  119! 
Argonaatas  IV  v.  995  sqq. 

sik/Avoog  ).aoi  tt  Üvipco/UrjOiv  iövtag 
deidf'/ar'  aO;iaOttug-  Im  öi  oq>iOi  y.ayyaKaaöy.ir 
iiaaa  jtö'ug'  ifahfi  y.tv  lotg  l/il  naioi  yawo&at. 
Mal  d}  avrol  rjQwfg  uva  7tlr}dvv  y.eyägovto. 
Gestiebant  Phaeaces  de  Argonautis:  ob  filios  suos  exsultare  cre- 
deres!  Conveuientius  quanto  Aratus  de  Cassiepea  passis  bracchiis 
io  caelo  adparente  v.  196: 

q  airig  v.ev  aviäZtiv  hü  7taidi. 
IV  v.  14 15  sqq.  Argonautae  sitientes  Nymphas  aquatiles  pre- 
cantur: 

dtiliat'  le/.öoufvoioiv  iv  ton:  ad  ig  attui  (pavuaai 

ij  riva  JtitQalqv  yvaiv  vdatog  rj  tiva  yaujg 

ieoov  lyßXvovta^  &fat.  (wov. 
yvoiv  vdatog  eadem  versus  sede  Aratus  v.  393  locavit,  ubi  sab 
Aquario  obscurarum  stellarum  seriein  sitam  descripsit: 

ouj  ttg  t    öktyi]  yiotg  vdatog  ev&a  xai  i'v&a 

y.tdiaiuvov. 

■ 

Selegit  Aratus  imaginem  propter  Aquarium  (Ydgoyöov),  ab  Arato 
Apollonius  deprornpsit,  M.  Schneideruin  mirainur  inversa  relatione 
Apollonium  sua  suppeditasse  Arato  edixisse  1.  c.31) 


33j  Imitatoris  inopia  insignis  Apollonius.  Hymni  Callimachei  v.  17  in  Argo- 
nauticis  IV  v.  1311  convertit  imprudenter.  Hcroinas  Libycas  iuducit,  m  ttor 
'A&qVTp,  ijftoq  oV  tx  naxQoq  xe tftuS^  fAo'(*f  nafi<f  avotooti ,  dvxöufvai  T(* 
kdvoq  ty  '  vdttoi  y  vr  laiottvT  o.  bplendidam,  i.  e.  Bplendidis  armis  indotam 
secundum  Stesichorum  (scbo).  ad  h.  I  i,  cur  tandem  laverint  nyraphae  nobis 
non  liquct  et  laborat  insuper  grammatica.  yvrXcjaaa&ai  ?.ovaaaBat  xaimiQt- 
ottcu  sim.  est  lse  lavare,  purgare Abduxit  Apollonium  a  vero  Callimacbi 
auctoritas.  Etenim  post  partum  Jvbea  circuraspexit  $6ov  vdatog,  iy  xt  röxoio 
XvfMVU  yvilwaruro,  tfbv  d'  ivl  yj>onu  Xotoout.  Sese  pariendi  luto  purgatura 
est,  infantis  corpusculum  lautura. 

31 )  Omittimus  incerta,  velut  Apollonium  IV  v.  119$^  796.  Ursam  roaiorem 
inter  poetas  praeter  Epimenidem  (cf.  cap.  IX)  Aratus  dixit'Helicen':  dixit  Aratf' 
(ut  putamus)  obsccutus  Apollonius  quoque  11  v.  3(>u  III  v.  745.  1195.  Eudoxu» 
et  Hipparchus  fw/äb/v  Aqxtov  vocant.  Exempla  videas  in  cap.  II  et  VII.  - 


Digitized  by  Google 


VI.  MEMORIAE  ARATEAE  ET  HESIODEAE.  207 

Quater  Aratus  (v.  442.  606.  6 15.  720)  rtegaio&sv  'ab  imo  hori- 
zonte  orientali*  ante  caesuram  bucolicam  locavit,  semel  ibidem 
Apollonius  IV  v.  71  in  sententia  discrepans,  quam  volnit  esse  ca 
continenti'.  Idem  vero  paullo  ante  v.  54  Lunam  avtqxopivrjr 
negdxr^ev  facit,  nt  Aratus  v.  645  7t€gai6&€v  Igyoiiivoio  2xog- 
7iiov,  v.  670  itegax^g  ISigxerai,  v.  821  fx  7cegäxitg  avtövxi  (cf. 
v.  499.  869) M). 

Subnectimus  Nicandkitm.  Nam  cum  dixisset  Aratus  v.  14Ssq. 
71000t  6'  ojcio&oitgoioi  (Virginis)  jtitav  vno  y.aiu  tpailvu. 
i'v&a  luv  r)e).toio  Ötguxazai  eiot  v.tlev&oi, 

id  Nicander  'Ther.'  v.  469 sq.  imitatus  est: 

ijxot  ox'  fjeUoio  ütgtixctrii  'ioTavai  rt/.xig, 
ovgta  fiai(.ui')OOiov  i;civiootxui  oy.giotna 

(serpens  leoninus  Tbracius).  Tenenda  haec,  ne  aliis  duobus  exemplis 
Nicandreis  iniuria  fiat.  Locos  componimus  praeeunte  Bublio:  Arat. 
v.  921  Äevxrjg  yrjgeiov  axav&rtg  Nie.  'Ther.'  v.  329  yr]geia  *axa- 
ipijX&dvxog  axavÖ^g,  Arat.  v.  947  aviuütv  i$  vöaxog  /caxigeg 
ßooiooi  yvgiviuv  -v  Nie.  ib.  v.  620  aXl*  ijxoi  yegvvvjv  xavaxoi  7itgl- 
ati.a  xoxf^g  (iaxgaxoi  xxL'  Gravissimum  autem  studii  Aratei 
documentnm  in  Nicaudro  est  'Theriacorum'  exordium. 


Ceterum  Apollonius  III  v.  1195  etiam  alia  vocula  Aratea  insignis:  avxix'  tnei 
lEllxrtq  iviptyyioq  uoityti  "Ayxxov  txhittv  ~  Ar.  v.  518  £um/  tvtfty- 
ytog  '<>oiwvo$.  Eandem  adiectivi  in  versu  sedera  animadvortas.  —  Sero  in 
Susemihlii  quaedam  exempla  incidimus  I  v.  30  i&trfi  onyoujotv  <\j  Ar.  v.  372 
k&itjq  axiyowvxa  et  IV  v.  1374  <\>  Ar.  v.  445,  ubi  adverbium  jjvtxi$  uterque 
in  hexametri  fronte  posait.  Incertum  in  Apollonio  Ifiud  ,  num  Arateum  sit. 
Paullo  certior  eodem  Apollonii  loco  Callimachea  fortasse  imitatio.  Versus  con- 
lerimus:  Ap.  fttjxtQU  <>'  ovx  uUtjV  ngoxioaaoßai  q'J  nty  taxitv  vija  ntkeiv 
t,  yag  xaxu  vrjdvog  afi/xe  tfkyovoa  ?]vtxig  uy/ixtioiotv  oi^iti  xttfiaxoioiv  <x> 
Call.  Ilymn.  in  Dianam  v.  24 sqq.  öxxi  fit  xal  xixxovoa  xal  ovx  rjkytjOt  tpt- 
(tovaa  firjXriQ,  uXX   dfioyrjxi  (fiktov  unt'x>i'txaxo  yvt'wv. 

3b)  In  titulo  vasculi  Corinthii  ad  urbera  Corinthnm  eftossi  ('I.  G.  A.'  20,  5) 
legitur  ntgato^tv  (i.  e.  Titguiötitr:  Kretzschmerus  immerito  dubitabat  lK.  Z.' 
N.  F.  IX  p.  155)  'txoftfi;  e  poeta  aliquo;  ex  portu  cui  vulgo  nomen  fleigaioc 
seu  fleipcuov  Roehlius.    Immo:  le  transversa  parte'  vel  le  conrinenti'. 

*)  ümittimus  hic  quoque  nonnulla.  Velut  ipga&o  Arateae  transitum 
faciendi  formae  et  d  ireov  dubitativum  frequentia  per  Nicandrum  sunt ,  sed 
in  Arato  convenientius  plerumque  occurrunt  adhibita. 


Digitized  by  Google 


2G8 


ARATEA 


Arat.  v.  637  sqq. 

itqoxiqoiv  loyog,  oi  (.nv  upawo 
ihäjaai  nhtXoio,  Xltp  öxe  &rtgta 

jtävxa 

xagxtgdg  'QqIojv  axißagfj  hti- 

XO/lX€  XOQVVt], 

&r;Qt-g  agvvfievog  xetvot")  %<xqiv 

Olvonltavt. 

ij  di  oi  i^avxrjg  hcexüiaxo  #ry- 

qiov  ci'/j.o, 

vrtaov  avaQgrj^aaa  flioag  iv.a- 

t£Q&e  xo/.iovag, 
oxoqtcIov  ,  6g  qcx  fiiv  ovxa  y.ai 
(XTctve  tco'Ümv  lovxa 
7tk€i6t€Qog  7CQ0(pavelg,  htei  ^4q- 
xeuiv  rtY.a%iv  avxrjv. 


Nicander  "Ther/  v.  13  sqq. 

xov  de  xa/.afq'fVTa  xdpij  Titr/ig 

*  - 
avr'AS 

oxoqtiIov,   ix  xivxQoio  tt&rtf- 
fiivov,  rjfiog  InfyQa 
Boiwx(f)  tevxovoa  xaxov  fiögov 

Qaoiiovi, 

axQavrtüv  oxe  XBQOt  &tijg  lögä- 

%axo  nktlm* 
avxag  o  ye  axißagoio  xaxa  oyv- 
gov  ijlaoev  fornc. 
oxognlog  a7tQoiör)g  oXtytß  Vfto 

käi  koxr>oag' 
xov   de    xigag   /tegiorjtov  vn 
ctöxigag  a7t).avlg  avxMC 
ola  xvvqlaxiovxog  aeldelov  iovrj- 


gixtai. 

Ghiam  de  Scorpio  fabulam  uterque  ita  sectatur,  ut  possis  e  Ni- 
candro  Arateam  scriptoram  «tn(xel).axo»,  i.  e.  «avijxe»  exorientem 
fecit,  tutari:  qua  de  re  dixiraus  p.  66.  Accedit  «ioxrjgtxxai»,  quam 
proprio  Arateam  verbi  formam,  etsi  alibi  quoque  reperitur,  recte 
designavit  Anhutius  p.  13.  In  uno  dereliquit  Aratum  poeta  Colo- 
phonius,  ut  vero  vel  in  dissensu  auetorem  persentiscas.  Ingentem 
beluam  hiante  monte  exortam  alter,  alter  invisibilem  fere  sub 
exiguo  lapillo  latitantem  Scorpium  repraesentavit. 


Ultimo  loco  'Hesiodi'  quae  fertur  Astronomiam  tractabimos. 
Nam  Pseudohesiodeum  carmen  illud  dieimus  non  sine  criticorum 
quorundam  consensu.  Quod  vero  ulterius  progressi  Astronomiam 
fortasse  post  Arati  demum  tempus  conditam  esse  contendimus,  id 
discordare  seimus  tantum  quantum  potest  a  reeepta  nunc  sententia 
communi.    Etenim  non  modo  'Eratosthenem'  in  'Catasterismis' 


3T)  *xtiv(p»  cum  ceteri  Codices  tum  Marcianus.    Pro  *xfiv<p*  quod  rf 
ponam  hatsito,  *Xltp*  an  *x/.fiviö>,  quod  utique  cum  *xeivw    f/  ahbi  con- 

funditur  Buhlius  ad  b.  1.  Sed  perperam :  txelvqt*  est  'ei  qui  illic  versabatur , 
i.  e.  in  Chio  iosula  antea  commemorata.  « A'titp  »  (potius  Xltp)  Scaliger  coniecerat 
probante  Hugoue  Grotio. 


Digitized  by  Google 


VI.  MEMORIAE  ARATEAE  ET  HESIODEAE.  269 


ainnt,  sed  iam  Callimachum  et  Opuntiuni  Philippura  poematis 
antiqoitatem  testificari.  Quibus  obvertinius  'Catasterismos'  ne 
hodie  quidem  factos  esse  Eratosthenicos ;  Callimachum  vero  et 
Philippum,  epigrammate  in  Aratum  illum,  hunc  p.  990  A,  ad 
Hesiodi  'Opera'  et  non  ad  'Astronomiam'  respexisse.  De  Calli- 
macho  capite  VIII  videbimus.  Philippum  vero  interpretando 
Franzius  pervertit  'Stud.  Ups.'  1S90  p.  348-359.  Quapropter 
locum  adscribimus:  .  .  ooq?ioTctTov  avdyxr]  tov  alr^wg  aoTQovöfiov 
ävai,  firj  tov  v.a&'  'Hoiodov  düTQOvofiovvTa  xal  navTag  TOvg 
toiovrovg  t  olov  dvapiäg  T€  xai  dvaro).dg  hzeoxmiiivov,  akld  tov 

TlUV   6'ATU)    JtBQlÖÖlüV    TÜQ    kfCTCt    TtBQloÖOVg,    dl€*lOVOTjg   TOV  CtVTOV 

xixXov  tY.aOTqg,  ovTiog  log  0V7t  av  Qctötiog  jcotb  rcdoa  qpvaig  Ixavrj 
yivoiTO  &£ioQr}oai ,  /nrj  &av[ta<ttfjQ  /uerfxovoa  rpvoetog.  Quae  ad 
Opera  spectare  propterea  non  credam,  quod  in  Ulis,  etsi  ortus 
et  occasus  paucorum  siderum  commemorati sunt,  non  tractantur 
astronomica ,  sed  oblata  tantummodo  occasione  tanguntur,  ut 
non  faciU  liceat  ad  illorum  tanquam  exemplum  ac  principem 
eorum  provocare,  qui  data  opera ,  quamquam  sine  inferiore 
qualem  philosophus ßagitat  cognitione,  de  sidenbus  scripscrint. 
Qua  de  causa  Carmen  astronomicum  a  Philippo  designari  mihi 
persuasi.  Omnia  haec  funditus  caduca,  cum  vel  Franzio,  cur 
perbene  ad  'Opera  referantur  Philippi  verba,  suboluerit.  Nec 
debebat  idem  recte  sensa  novarum  rerum  cupiditate  interficere. 
Quid  ortuum  et  occasuum  observatio  emolumenti  habeat,  suo 
exemplo  in  'Operibus'  ita  praeiverat  Hesiodus,  ut  a  posterioribus 
'Signoruin  scriptoribus  quasi  signifer  et  princeps  praedicaretur. 
Id  Philippus  sine  ulla  dubitatione  voluit,  voluit  nostro  aevo  Ide- 
lerus  ('Abb.  der  Berliner  Akad.'  1830  p.  49),  cui  vix  quisquam 
assensus  est.3*)    Praeplacuit  plerisque  hariolari,  etsi  exacto  ad 

3,|  Philippus  .  unterscheidet  unter  denen,  die  bloss  nach  Art  des  Hesio- 
dus astronomisiercn  (er  meint  die  Auf-  und  Untergang*  der  Fixsterne  beob- 
achten, um  sie  für  den  Landmann  und  Seefahrer  in  Kalendern  zusammen- 
lustellen)  von  den  icahren  Astronomen ,  die  sich  mit  Erforschung  der  Be- 
legungen der  IVandelsterne  beschäftigen.  Bublius  II  p.  4M  Hesiodi  'Opera' 
Arati  fuisse  exemplum  putat  quidem  —  at  quomodo!  Placuit  poetis  illius  ae- 
tatis  imitari  Homer  um  praecipue  et  Hesiodum,  eoque  libentius  versati  sunt  in 
argumenta  quodam  docto  ad  exemplum  Hesiodi  poetice  exprimendo,  quo  promp- 
ter et  frequentior  inde  enasceretur  Ulis  Opportunität  non  solum  indolent  poe- 
ticam  ostende ndi,  sed  etiam  exquisitam  et  elegantem  doctrinam. 


Digitized  by  Google 


270 


ARATEA 


Hesiodi  Opera  Arato  rem  conficiendi  nulli  defuit  facultas.  Verum 
de  his  postmodo. 

Primus  Asclepiades  Myrleauus  saeeulo  ante  Chr.  primo  '  Astro- 
nomiam  Hesiodeam'  testatus  est,  sed  scriptorem  addubitavit  verbis 
o  titv  tig  ' Hotodov  uvurf  eQOfuvtjV  rtoiTjOag  ^/argovo/ttiav.  Ceteros 
auctores  praetermittimus,  quoniam  commode  omnes  consociavit 
Franzius.    Carminis  aetatem  ut  arctius  definiret,  novam  ille  viara 
ingressus  est.  Quid  enim?  Aratum  contendit  ex  ista  cA6tronomia' 
nonnulla  bausisse.  Quid  porro?  quod  iam  veteres  interpretes,  qui 
identidem  de  Arati  imitatione  Hesiodea  loquuntur,  ad  eundem 
librum  legentes  advertere  voluisse  Franzio  videntur?    Tota  de 
hac  re  disputatio  in  duobus  Arati  locis  consistit  cum  '  Astronoroia 
componendis.    Etenim  cum  Vergilius  'Georg/  I  v.  244  sq. 
maximus  hic  fiexu  sinuoso  elabifur  Anguis 
circum  penjuc  duas  in  morem  ßuminis  Arctos 
Aratum  expressisset  v.  45sqq.a'j 

zag  Öt  dt'  auffotf Qag  ohj  7Coia/noio  ujcoqqw* 

ti/.ciiat,  /ufya  Üaijtta,  Jyä/.iov,  ftlQi  t*  afd(pl  t'  layutg, 

ui  Qiog  AI/..  , 

Vergilii  euarrator  ad  verba  ///  morcm  flumims  adnotavit:  Hcsio- 
dus  <  ;ioiain;~i  {tt{i)ovii  ioixtaQ».  'Hesiodum'  ubicunque  scripsit 
versieulum  de  Dracone  caelesti  intellexisse  recte  fortasse  Franzius 
existimavit  ac  iure  eatenus  ratiocinatus  est,  quod  fragmentum  ex 
uberiore  caeli  descriptione  ceusuit  depromptum  et  'Astronomiae' 
band  male  retribuit.  Ceteroquin  obsistimus  neque  extricamus, 
quomodo  sibi  ille  tantum  ipsc  placuerit,  si  Aratum  faceret  'He- 
siodeo"  illo  bemistichio  utentem.  Consimile  fluvio  Draconis  sidus 
'  Hesiodus'  ob  aufractum  duobus  flexi bus  effectuin  ("  Phaen.'  v.  49  sqq.) 

35>)  Cum  Vergilius  et  Aratum  habuerit  et  Varrouem  Atacinuui,  qui  Aratum 
iu  multis  reddidit ,  nun  spouderi  Semper  queat  singillatim ,  utrum  adscivent. 
De  Atacini  'Epbemeride'  p.  242  adn.  exposuimus  quantum  sufficit.  Verum  etiam 
in  l(  horographia'  memoriae  Arateae  insunt.  Velut  fr.  12  (Baehrens)  z  iäit  et 
actkeno  mundum  torquerier  axe.  Aetherius'  identidem  Romanis  pro ' caelestis ' 
est  (Ct  ex.  gT.  Lucilli  tr.  1:  aetheris  et  terra?  j^cnitaüile  quarrer e  tcmpuiu 
Quodsi  caeli  axe  dicit  Varro  verti  mundum,  ex  Plutonis  Timaeo  (cf.  p.  12*».  130) 
discere  id  potuit,  multo  potuit  faciüus  ex  interpretatione  Aratea  ad  v.  22  «|ov 
c.ikv  ttQtjQtr.  t/K  d'  ilid'/.uvzov  unuviy  ^tooif/iq  yaluv,  mpi  d*  ovyavbv  err- 
tov  ayivH  Sic  Marciani  et  textus  et  iemma  scholii,  ipse  denique  scholiasta 
Cf.  p.  42—44. 


Digitized  by  Google 


VI.  MKMÜHIAE  ARATEAE  ET  HESIODEAE. 


271 


vix  probe  vocavit,  quoniam  multifariam  tiuvii  curvantur  ac  per- 
petoo.    Quanto  Aratus  verius  nir,  itotafi&to  «ttoqqw^,  tanquam 
desecta  amnis  portiuncula!  Cousensum  igitur,  qui  Hesiodum  inter 
et  Aratum  interest  reapse,  nisi  pulchre  Arati  effatum  non  bene 
ab  'Hesiodo'  redditam  esse  concltneris,  expediri  nequit.    Qaae  si 
recte  disputata  sunt,  Odofredi  Muelleri  de  alexandrina '  Astronomiae 
Hesiodeae'  origine  sententiam  fere  redintegravimus.   Arrisit  vero 
illnd  Vergilio,  ut  vidimus,  arrisit  Senecae  'Tbyest/  v.  870  sq.  qui 
medias  dividit  Ursas  fluminis  instar  lubricus  Atiguis ,  at  eodem 
uterque  vitio  nativae  Arati  veritati  offecit.  Vellemus  considerasset 
Franzius  enarratoris  Marciani  scbolium  ad  v.  45  <Phaenomenorum> 
adscriptum  quam  fecit  p.  358'  diligentius:  w§  mal  VfirjQog  (*IL' 
II  v.  755)      rvyog  vöuiog  tativ  a/co(jyu>$»,  tatÖQQOia  xai  a/co- 
arraaitcx  .  to  dt  «;toiauoio»  aitu  xai  ;tydg  to  uokvTiafi/ctg  tojv 
.loiaunuv  idatiur  xnri  7C(jog  %<>   iov  Joäv.ovtaQ  uivtt&OQ  .  xai  Iv 
Tovjto  de  Hoiodov"')  ^rkiüiig  cpalverai'  ovrog  yag  tiotauov  tixaoe 
ÖQaxovti  el/ctov'  «xa/  je  di'  EQyoutvov*1)  e\).iyutvogvl)  tioi  dgäxwv 
iSg»  ('Catalog/  fr.  65  Rz.)  .  oi-xog  ök  tovvavxiov  ÖQäy.ovtt  nora^iuv 
a  iei/.rtotv.    Perspicua  scholiastae  notula  est,  utpote  qui  Aratum 
e  rCatalogorum'  fragmeuto  derivasse  suam  similitudinem  denun- 
tiet.  Adparet  vero,  ne  hae  quidem  ratione  imitationi  'Hesiodeae', 
quam  cogitatione  satis  incousiderata  Franzius  effecit,  locum  relin- 
qui.    Quod  ille  damnum  ut  repararet  quomodocunque,  immanem 
coniecturam  insuper  tentavit,  cum  post  (paLvtzai  alterius  alicuius 
interpretis  adnotationem  incipi  et  a  praecedeutibus,  quae  ad  'Astro- 
nomiam'  tenderent,  esse  dirimendam  suspicaretur.    Quae  sibi  te- 
neat,  si  libuerit! 

Deinde  'Astronomiae  Hesiodeae'  e  mera  eoniectura  eodem 
plaudeote  Franzio  Marckscbeffelius  tres  de  Piiadibus  versus  ad- 
signavit  in  scboliis  Pindaricis  ad  fNem.'  II  v.  17  (fr.  12  Rz.)  traditos: 


*°)  Vidit  Ruhnkenius  locum  'Hesiodeum'  observatum  Apollouio  Rhodio 
esse  IV  v.  1541  sqq. 

utg  dt  öyaxwv  oxo/.nji'  ti/uyittvot;  tQyttcu  o'ifwv  .  .  . 

<u£  'Ayyw  Xlpvrn  aropta  vavnopov  i^tgtovoa 
dfi<ft7i(')?.ft  öqycubv  inl  /yovov. 
Cf.  Marckscheffel.  'Hesiodi  tragm.'  p.  2U9. 

4I)  öito/ofttvoi  Marciauus:  ct.  Strab.  IX  p  124, 
**)  i]nny(xhwq  Marcianus:  cf.  Strab.  1.  c. 


272 


ARATEA 


Trjvyirrj  t'  Igoeaaa  y.ai  'HktxrQrj  y.vavio/ag 
A.foiv6vrt  T€  Y.ai  ^dazego/rij  öii]  re  Ke'/.aivio 
Mala  t€  xai  Miq6;iriy  tag  yiivato  (paiötuog  ZitXag. 
Eadem  Pliadum  nomina  Aratns  v.  262  sq.  induxit: 
u4Xxvovt]  Mtgönr)  re  Kflaino  t*  >H).i/.rorl  te 
xai  2T£Q07cr}  xai  TiJvyHt}  xai  noxvia  Mala. 
Iiis  praeniissis  cum  Aratum  ex  'Astronomia  Hesiodea'  sese  ditasse 
praeoccupata  opinione  nuntiasset  Franzius,  Carmen  illud  Arato  esse 
vetustius  porro  edixit  protinus.  Scire  vellemus,  unde  illa  Pliadum 
nomina  non  ex  aliis  scriptis  'Hesiodi'  (velut  'Eoeis'  sive  'Cata- 
logis')  traxisse  originem  Franzius  cognoverit.   Redeunt  cum  pro- 
genie  sua  Pliades  et  in  'Catasterismis'  Pseudoeratosthenicis  p.  143 
et  in  'Bibliotheca*  quae  fertur  Apollodori  III  10,  1,  l  una  solum- 
modo  iniecta  differentia :  quo  fit,  ut  antiquum  Atlantidarum  recen- 
sum  additamentis  nonnullis  postea  adauctum  dicamus.  Neqne 
ignoravit  laterculum  Dionysius  Scytobrachio. ö)    Suscepit  igitnr 
Pliades  Aratus  e  proba  et  prisca  memoria,  fortasse  hesiodea', 
dummodo  ne  'Astronomiam*  obtendas. 


Delapsa  ad  Arati  fontes  scriptione  nonnulla  de  Hesiodo  subici- 
mus  longius  repetita.  'Operibus'  vero  statim  addemuscTheogoniam'. 
Monstrant  enim  usum  et  imitationem  Hesiodeam 'Opera' ,  common- 
strat  'Theogonia'  cum  Arati  fPhaenomenis>  comparata.  'Haiadov 
t6  r  cataua  xai  6  igö/iog. 

Ernestius  hymni  in  Dianam  Callimachei  versus  19  sq.  Arato 
obversatos  fuisse  v.  115  sqq.  de  Virgine  scribenti  suspicatus  est. 
Misso  mirifico  Ernestii  de  tempore  errore  ipsa  testimonia  eia- 
minemus. 

Callimachus.  Aratus. 

ostaovov  yau,  bt'  sigteutg  aoyvQi(i)  d'  6t.iytl  ts  xai  oixin 

aotv  xäteiOiv.  7taunav  izottir 

oiQEOiv  oixr{oio,  nohioiv  ö*  im-  wfiO.si,  rto&iovoa  Tcakaiaiv  rt&(a 

pel^o/iiai  ctvöoiov,  law*. 


4J)  Diodor.  III  60.  Ab  eodem  V  52  Hyades  enumeraotur:  4>iAia  A'op«- 
v(q  h/.fi.JJi.    Au  <PAia  —  lü.tLAi  Cf.  'Astron.'  Hes.  fr.  14  Rz.  4>ata:  4>mw 

» 


Digitized  by  Google 


VI.  MEMOKIAE  ARATEAE  ET  HESIODEAE. 


273 


fioivov  oV   o&lflOtv  mvn    ludt-     all*  tu:irtg  in  v.tivo  xat'  qq- 

veooi  yvva'r/.eg  yigeov  yivog  rtev. 

iHQÖfievai  y.a'/.fovoi  tiottf/öor.       r^ytxo  d*  ||  oyiiuv  licodetelog 

fixrjiviiüv 

iiovva£,  oidi  %up  Ineiiioyero 

ftetkiyjotatv. 

Iudicent  lectores.  Nobis  cogDatae  dictionis  parum  occurrit:  in 
argumento  dissentiunt  Virgo  Aratea  cur  e  montinm  solitudine 
veniat,  diximus  p.  138":  Diana  per  saltus  venatur.  Deest  in  Calli- 
macho,  qnod  apnd  Aratum  momenti  summi  esse  nobis  videtar, 
erepuscnluni.  Ac  recte.  deest»  oxt  oidtig  avxr]v  uÜQa  interpres 
antiquus  Marcianus  male  explicavit,  quoniam  crepusculnm  non  idem 
atque  box  est  tenebricosa.  Meminimus  in  tempore  proverbii  He- 
siodei:  •/icmaQutv  roi  vvxreg  taotv»  fOpp.'  v.  730 1  'noctu  ambiunt 
dii'.  Memoriam  igitur  ex  Arato  demptam  quaesivimns  frustra  in 
Calliniacho.    Margaritam  Hesiodeam  lucrabimur. 

'Theogoniae'  Hesiodeae  prooemium  e  versibus  1—4.  9—10. 
22-35  Ellgerns  ('De  prooem.  Theog.  Hes/,  Berolini  1873)  ita 
reconlegit,  nt  nnam  solam  rem  desereret  infectam.  Invocat  He- 
siodus  Ascraeus  v.  9  sqq.  Musas  in  Helicone  degentes, 

tvitiv  a/coQvvfuvat ,  mataXv^fiivai  r^i  uoÜS , 

hviyiat  oreixov  7t€Qc/.a).).ia  oaaav  tfioai . 

crV  vv  ;to&'  'Haiodov  xalrjv  idida^av  üoiör^v, 

agrag  Jiotiiuhovö'  'Blmwvog  iuu  Zaifioio. 
fNocta  in  Helicone  incedere  solebant  Musae.  Uac  euim  re  sola 
intellegimus,  qnomodo  fieri  potuerit,  ut  cum  üesiodo  sub  Heliconis 
iugo  greges  pascente  congrederentur'  Ellgerns  ait  p.  29  ipse  secum 
idemqne  cum  Hesiodo  discrepans.  Musae  enim  si  incedunt  in 
Helicone,  a  pastore  ad  montis  pedes  cum  pecore  commorante  mi- 
rum  quantnm  seiungnntur.  Sententia  postulat,  ut  decesserint  ad 
Hesiodum  deae  noctorno  tempore,  artem  poeticam  docturae:  ad- 
mittit  poetae  oratio44).   Ita  enim  duce  Arato  interpretamur:  'ab 

u)  Mox  accidit  —  tortasse  tertio  iam  saeculo  —  ut  non  modo  aliter  narra- 
retur  MuBarum  apud  Hesiodum  commoratio.  sed  ipsius  Hesiodi  dicta  inver- 
tereotur.  Epigramma  enim  lAnth.  Pal.'  IX  «54.  modo  Asclepiadi  modo  Archiae 
tributum,  utitur  materia  Hesiodea.  Bed  quomodo! 

uvtai  notfxalvovxu  niowftpiva  fdjkd  ot  Movoat 
Uquxov  £v  xQuvao'n;  ovQtOtV,  ^Holodt  xx'l. 
Thilolog.  Untersuehunvrtm  XII.  1  s 


Digitized  by  Google 


274  ARATEA 

Helicone  sede  sua")  profectae  noctu  tenebris  tectae  ire  solebant 
—  extra  Heliconem  aliquo.  Definitius  poeta  quo  iverint  e  vestigio 
subicit  v.  22: 

ai  vv  nai>*  'Holodov  xcrAiyv  iölÖa^av  aoidr^v, 
agvag  ;roifialvov&'  'Elt/.wvog  t/co  tad-ioio. 
Ad  homines,  dam  advesperasceret,  meabant:  inaxagiuv  rot  rittet 
taotv.™)  Bacchi  Cithaeronii  orgia  vvxtioq  t«  noü.ä'  afurorrt' 
IX"  oxorog  (Eurip.  'Bacch.'  v.  4S6).  Latona  Nvxia  Plataeensinm 
erat47);  Nycteus,  Celaenus  filius,  pater  Nycteidis  —  nomina  ani- 
madvertito  caliginem  omnia  indicantia  —  item  Cithaeronius  (0. 
Mueller.  'Orchom.'  p.  222).")    Itaque  per  Parasopiam  regionem 


Praepedivit  ne  iutellegeretur  sententiain  Jacobsius  adnotando:  ductum  ex  He- 
siodo  "  Theog.'  v.  2t.  '  Opp '  v.  658.  Nam  non  Bub  Helicone  sed  in  ipso  moute. 
nou  noctu  sed  meridie  Musae  Hesiodo  iamiam  adparuerunt  Novavit  vero 
'meridiem'  epigrammatographus  sive  anterior  aliquis  vitae  scriptor  (cf.  Vit.  I  W.t 
cum  illo  diei  tempore  deos  crederet  inter  homines  versari  (cf.  testes  a  nobis 
lDe  Lenaeo  et  Delphinio'  (iryph.  1891  p.  123  citatos),  novavit  locum,  cum  ne 
hac  quidem  in  re  Hesiodea  perspiceret.  Maximus  Tyriu8  biographo  utitur  He- 
siodi  'Diss.'  XXII  p.  224  Davisii. 

lOperum'  exordio  Pierides  Mosas  HesioduB  invocavit.  In  Pieria  cnim  nata? 
Heliconiae  sunt  matre  Cithaeronia 'Thcog.'  v.  53sq.:  rag  iv  IhtQly  KqovI^ 
tixe  nuiQl  foyttaa  Mviifioavvtj ,  yovvoloiv  'EXfvitijpog  fttAtovaa.  —  Aequius 
de'Operum*  exordio  recentioribus  plerisque  antiqui  quidam  critici  <ut  CalÜ- 
machus,  qui  tiguram  v.  3—4  expressit  eadem  occasione  in  hymni  in  Iov.  epi- 
logo  reit  d'  t^y/iura  t/'s  xtv  deldoi ;  ov  y£vet\  ovx  tozai'  tlg  xal  Jibq  fo;- 
fxat '  cttioEt;)  iudicabant;  recte  Kirchhoffius  lHesiods  Mahnlieder  an  Perse* 
p.  38  sq.  —  Mnemosyna  Musarum  mater  etiam  Athenis:  Polemo  in  schol.  Sopb 
'Oed.  Col.'  vtj<f(cha  ftbv  uq«  dvowtt  Mvtjftoavv^  Movaaig  'Hol  xiV  Lanren- 
tianuß  «Movoatq*,  quod  inde  a  Prellero  'Polem.  fr.'  p.  73  expellunt  inducta 
-  Movot  ■  coniectura.  Iovis  Mnomosyuae  Musarum  statuas  Eubulides  sacravit 
Paus.  I  2,  5 

**)  Cf.  p.  I384*.  'Theog.'  v.  129  ytt'ruzo  ö'  (JvQta  fiaxyd,  9für  yapt- 
tvtaq  ivavkovQ.  Cui  versui  qui  addidit  iVty/yj-W,  tfi  vaiovoiv  «V  ovQta  ßifi- 
arfeyta  poetae  vim  intulit. 

4e)  [Haec  postquam  dudum  scripta  sunt,  Schoemannum  vidimus  'Die  He- 
siodische  Theogonie'  p.  300  eundem  'Operum'  v.  730  adscivisse] 

47i  Plutarch.  lI)aed.'  V  l  p.  757  Reiske. 

,(t»  Soph.'Antig.'  v.  114(1-1152.  Pausan  I  40,  5.  Dianae  Upoorjäc;  i'De 
Leuaeo*  1.  c.)  iuvat  breviter  meminisse.  » i  c  <f/j?/  epicum  est  'sacra  nox'  ^is- 
sentimus  enim  a  G.  Schulzii  lQuaest.  epicae'  p.  215  docta  disputatione.  Cf. 
quae  ipsi  de  Uyoe  in  Brugmanni 'Studiis  indogermanicis*  I  p.  157  sqq.  di>se- 
ruimua). 


Digitized  by  Google 


VI.  MEMORIAE  ARATEAE  ET  HESIODEAE. 

> 


275 


Hesiodi  patriam4")  nocturaam  deorum  praesentiam  concreditam 
fuisse  elncet.  In  istorum  itinernm  aliquo  noctu  initoram  Musae 
com  Hesiodum  ad  montis  radices  petivissent,  maledicunt  ei  prisca 
et  genuina  morum  rusticitate,  deinde  gloriatae  arteni  baculo  laureo 
iü  manus  dato  inspiratum  deos  carmine  celebrare  iubent.  Eminet 
exordium  illnd  propria  quadam  simplicitatis  virtute  et  citata  nar- 
ratione  —  quod  vetustatis  indicium  nuntiamus  auctore  Lachmanno 
—  et  8e  admodnm  antiquis  hominibus  commendavit  (Ellger.  p.  9). 
At  quid  baec  ad  Aratum?  Nocta  etiam  Virgo  homines  argenteos 
frequentat,  sed  quid  factura!  Attendas  iteratam  referri  actionem 
v.  120  sqq. : 

aXX   otiÖt'  avi}Qi07tu)v  fitevdhag  nX^oaixo  xokiovag60), 
r^ceikei  dr)  erceua  xa&cuitoiievij  xaxottjrog, 
ovö'  e%  £(f¥j  HOiüTzog  l/.eioeo&ai  xakeovaiv' 
*o'i'rjv  xqvobioi  7ta%iQEg  yeverjv  eXi/tovzo 
XetQOTfQrjv.    upeig  de  /.axwTega  re§eieo&8. 
xat  öi]  nov  -jcokeftoi,  xat  dij  xat  avaootov  alua 
eaaerai  av&Qiüitoioi,  xaxov  ö'  l/ctxetoetai  ah/og». 
wg  ei/coto*  ooewv  kft$ftaieto9  toig  d'  aga  kuovg 
(ig  aizrjv  ht  ixävxag  eUtutave  jcuitraivovtag. 
Qaottidie  Virgo  Aratea  illud  conviciandi  consilium  singillatim  ex- 
eecuta  est  a  morum  malignitate  revoeatura  —  ad  satietatem  usque 
et  fastidium !  Simplicius  pulchriusque  Musae  Hesiodeae.  Descen- 
dunt  illae  quoque  e  montium  secretis  qnottidie,  ad  semel  com- 
parnisse  Hesiodo  satis  habent.    Hesiodi  studio  et  admiratione 
adductum  si  Aratum  sumpseris,  ut  superfluum  illud  et  intempesti- 
vum  deformitatis  exemplum  ipse  componeret:  plana  erunt  omnia. 
Iam  vero  ipsum  paene  prooemium  Hesiodeum  Aratus  citavit  v.220 
o\  de  vofirjeg  7tQÜxot  xetvo  notov  dtetf  ijutoav  cl/t7covxprjvr}v  :  hoc 
enim  Arati  loco  ipsi  Heliconii  pastores  nobilitantur.    Sensit  etiam 
scholiasta  ad  v.  215. 5I)    Ergo  statuendum  ita  esse  censemus,  ut 

40)  Multo  plura,  quam  prirao  obtutu  putaveris  putautque  enarratores  He- 
siodi ac  mytbologi ,  in  utroque  carmine  conticiendo  religioni  patriae  Hesiodus 
accepta  refert.  Puella  lTheog.'  v.  57üsqq.  a  Minerva  et  Vulcano  ex  argilla 
efficta  et  quasi  ad  nuptias  oniata  Semper  nobis  in  mentem  Daedalorum  Platae- 
ensium  cousueta  et  caerimonias  vocavit  (Plut.  1.  c.  p.  75«>sqq.i.  An  i'allimur? 

*°)  xolwvag  Aratus  dicit  'urbem  in  collibus  sitam.'  Cf.  v.  989. 

JI)  eilr(<fe  ö't  rijv  lazooiuv  nao'  Hoiööov  '  dw  (fr/aiv  loi  vo^fq  tcqwxoi 

ixHVO  TO  710XOV  'iTtnOVXQqVtjV  toVO/UCtOUV.' 

18* 


Digitized  by  Google 


276 


ARATEA 


significavimus.5*)  Profecto  'Howdov  to  r'  aetaua  xai  o  rgonocl 
Ultima  lustitiae  verba 'Operibus'  Hesiodeis  v.  201  sq.,  qni  de 
quinto  genere  sunt,  adeo  adpropinqnant,  ut  veriorem  scriptnram 
e  varietate  lectiouis  in  codicibus  obvia  eligere  possis:  «xazwr 
6'  hrttxBloexai  tüyog*  Marcianus  in  textu,  «xaxoy>  supra  lineam 
idem  über,  *xay.iöv  6'  oh.  iaaetcu  akv.i)*  recentior  in  Parisino  A 
raanus.  Quae  textus  variatio  et  ipsa  ex  Hesiodo  manavit  (v.  201 1, 
ac  perfacile  potest  fieri,  ut  «xaxwv»  illud  Marciani,  quippe  qood 
sensu  cassuni  sit  ideoque  scripturae  *xa/.6v»  postbabendum,  e  me- 
moria ista  Hesiodo  erepta  remanserit.  Arateum  «xaxo»-- aiyog* 
respondet  Hesiodo  «a/.yfa-  kiygd*  dicenti  atque  aliquantum  inde 
firmanuinti  accipit  (cf.  p.  263).  4 

Patent  alia  quoque  Hesiodea  in  eadem  Arati  narratione.  V.  H»2 
YßX&O  d'  ttV&QWrttav  xarfvavTtr. ,  ovdi  not'  dvögwv  ovöi  ;ror 
ugxaiiov  rjvrjvaia  (f  v/.a  yivatxvjv,  akk'  avafii£  Ixd&^ro  xai  a*rft- 
wmj  /ctg  iovaa  cv  fr.  216  Rz.  Bvvai  yag  tote  öaiteg  loa%\  h  roi 
de  &oiuy.oi  ä&uvdtoiot  &eoUJt  Kcrta\hn)totg  r'  dv&gwrrotg.  Monnit 
scholiasta  scagd  to  'Hotodaoy  Aratum  sua  formasse.  —  Raro  per 
argenteam  aetatem  vesperi  homines  adibat  Iustitia  /coiHovoa  :w~ 
kaitüv  q&ea  leunv  v.  116  'Operuni '  v.  222:  eadem  male  tractata 
ttttai  xkaiot  öa  iiukiv  xcri  ij&ea  Äautv  rjfgct  kaaa^Uvit  xorxor  m- 
Üoiojioiat  tf  tQOioa.  oi  ti  tur  lukdowai  xcri  oh  i&eiav  fvetfiar. 
— •  Praeterea  Opp.'  v.  236,  qui  sunt  de  iustis  bominibus,  toiat 
(fioti  luv  yaia  ttoluv  ßiov  .  .  .  8-dXXovOtv  d'  dya&oloi  diait^tQ^' 
oi  d'  Lei  vitiuv  viooovtat.  y.agjcov  61  (figei  ^idiogof;  agovga  con- 
tulit  Grafius  Stud.  Lips.'  VIII  (1885)  p.  48  cum  Arati  v.  111  xo< 
ßlop  oumu  vijtg  d.co/rgo&tv  r]yiv(0/.ov,  dkÄu  ßoeg  xai  agoxga  z«i 
avrtj  ;rmria  /.ctiöv  {tiota  /rärta  /rageix*  dhttl  ddixeiga  dixalwr 
(quibus  in  versibus  adlitterationem  attendas  nonnunquam,  ut  dixi- 


52 )  Quamquam  hac  quidem  in  parte  carmen  auetum  est  memoria  Simo- 
nidea  (cf.  supra  p.  et  Empedoclea:  Kmpedocles  v.  417  Stein,  oi'*' 

tjP  xtivmmv  "AftifC  Htng  otdi  KvAotuog  .  .  .  aXXtt  hvngig  ßaaikfta  Arttus 
v.  JOS  -  9  oi'ntu  ).nya?Jov  rort  Xtixt-oQ  i]7x!atavro  ovöh  .jtaxpiaiog  noixfitu 
<ptog  ovAh  KiAoiuov  Vidit  Mullachius  p.  75.  Clausula  *urd/.rtvtor  ehwtrtf1 
Empedoclea  v.  79  Stein,  Arat.  v.  22.  —  Kmpedocleum  (supra  p.  129)  <xtxiJt- 
axttut  äv9(Htj7ioion  »  transiit  in  Eratosthenem  'Mercur.'  fr.  IV  Hill  et  in 
anonymum  poetam,  sive  Musaeus  fuit  ille  sive  alius  ahquis,  in  'Cat&sterismis 
citatum  p.  102  *  Aiyio/oi;  x/x/  ^oxtreu  ih'ttint'tnouur  * :  cf  cap.  IX. 


Digitized  by  Google 


VI.  MEMORIAL  AKATEAE  ET  IIESIODEAE.  277 


mos,  in  'Phaenomenis*  conspicuam).  Vides,  quam  non  male  (etsi 
Don  ex  omni  parte  verum  est)  scholiasta  'totam  higtoriolam,  de 
Virgine  Aratum  accepisse  ab  Hesiodo  pronuntiaverit!  —  Dissident 
de  Virginis  origine,  vel  potius  ne  hac  quidem  in  re  dissidere  di- 
cendi,  v.  99  sq.  th'  ovv  Aaxgalov  Xf/*ij  yivog  ...  tixt  xti 
akkov,  i.  e.  Iovis  e  Themide  nata  secundum  Hesiodi  'Opera' 
v.  256  et  'Tbeog.'  v.  902. 

Aliae  succedant  similitudines  V.  5  o  d'  i],riog  avt/gio/toioi 
de^ia  atjiaivei  (Iuppiter)  'Tbeog.'  v.  407  i'^ciov  avitguntotoi  xai 
aüavaxoiai  &eoioiv  (Latonam).  —  V.  6  Xaovg  d*  irtl  tgyov  tytigei 
«Iuppiter)  '"v  'Opp.'  v.  2o  r\  xt  (Eris)  xoi  ayrakaftov  .ttg  o^wg 
i;t\  tgyov  tyeigsi.  —  V.  10  avxog  yag  tc  ye  oi^iax'  iv  ovgav<[> 
iox^gtStv  'Theog.'  v.  779  (Stygis  domus)  xtooiv  agyvgeoioiv 
ngog  ovgavov  ioxijgixxai.  —  V.  15  (.ity  av&giö.coioiv  ivtiag 
Opp.'  v.  822  (41)  t/xix&ovloig  ^iiy'  ovttug.  V.  118  sq.  fax*1" 
...uovva$,  ovdi  xtoj  hct^iioytxo  ntüixloioiv  (Virgo)  'Theog.' 
v.  801  sqq.  tivatxtg  dt  Ütwv  auautigtxai  ..  ovdi  it<n  lg  ßovXrtv 
t/ctfiiayerai  ovr'  tnl  duirag  (Styxj.  —  V.  154  tigtiui  iiot  agi- 
amttv  xoxt  vrjtg  Opp.'  v.  643  wJJ  6Xiyi]v  uhtiv,  (Aeyakfl  ö'  ivi 
tpogxia  itio&ai,  si  obtemperas  scholiastae  Arati.  —  V.  427  ftogiio 
dt  ixagaxgi&fj*3)  avi^tov  'ig  -v  Opp.'  V.  517  sq.  scwta  . .  .  ov  dia^öiv 
ig  avißov  ßogiiü.  —  'Chironis  praecepta  fr.  183  tvvtu  xoi  £wu 
ytvtag  /.ayJgu'^a  xogwvii  avdgutv  y^guixiov'  t/.atfog  dt  xt  xtxgu- 
xogiovog:")  ubi  y^gwvxotv  aut  (fltivövuov  aut  fjfiturrtav  testes  a 
Rzachio  subscripti.  Septem  igitur  viros  senescentes  cornix  videt, 
quattuor  cornices  cervus.  *yi}Qarwtv »  et  ipsi  anteponimus  Arato 
freti  v.  1022  xumuvog  iiiya  orjia  ..  ivvtay^ga  /.ogwv^,  ubi  ;to- 
tiyitga  scholium  explicavit.  Quod  compositum  fores  propulsavit 
Lobeckius  ('Phrynich.'  p.  538j  iuvante  Bekkero  in  editione  iussit- 
que  *ivvtävttgu*  novo  procuso  vocabulo  inferri.    Nobis  invicem 


*s)  iTtagaoTpiipfj  rlvifxoto*  Marcianus,  > nagaoxga%ff%  lalii  recentiorum 
.xa{tcT(te Vi  >)  uvifAOv  tfc»  Parisinus  A.  tov  (ioQtov  t)  dvvufu^;  £vawio$  ttp 
vt'ntp  nvtvouoa  (Uaaxognia^  ra  vtpq  paraphra-ta  Marcianus. 

54)  Ad  Hesiodi  exemplum  yt>ui\;  tQixoQ(itvo$  tictutn  est,  siro.  lloratins 
Ud.  III  17,  11  aquae  nisi  fallit  augur  annosa  cornix  magis  prodit  colorem 
Arateum  quam  sive  Euphorioneum  (fr.  65  M.  vtxofiavnq  ort  xgwiftt  xOQtoytj) 
sive  Nicandreum  ('Ther.'  v.  4u»i  *oo«|  r'  ö^iot^tu  xyioCiur).  Minus  recte 
Arnold-Fries  lGriech.  Stud.  des  Horaz'  p.  Ms<i. 


Digitized  by  Google 


278 


ARATEA 


sese  tutari  'Hesiodus'  et  Aratus  videntur.  Ausus  ille  est  creare 
seu  protrahere  e  tenebris  vocem  insolitam. 

« 

Fallax  Hesiodi  similitudo  'Opp/  v.  747  /uij  tot  k<ptCflpbi\ 
XQtotfi  ka/.iovta  y.oqujvt]  «x»  v.  1002  w^/;  iv  luTiegh]  XQtaBfi  (Mar- 
cianus :  y.qioCt)  recentiores)  rtohvq>uva  Kogwrtj.  Qaapropter  ratione 
ac  via  singillatim  corruptum  locum  persequamur  v.  999  sqq. 
xai  (f  '/Loyeg  fjovxicti  kv%viov  mal  vt/xrcp/iy  ykav^ 
rjavxov  aelÖovaa  (.taoatvoiiivov  xe/juan'os 
yivia&oj  tot  ofj[ia,  xai  vtovx<*  7COixli).ovaa 
wof-  iv  kG7teohj  y.Qtü±fj  /cokvfpwva  xogiüvi], 
xai  xogaxeg  ftovvoi  ftev  iorrftatot  ßoowvteg  xrA.' 
Indiget  «x^cJ^fl»  coninnctivus  ex  quo  pendeat.  Idcirco  Stephanus 
•  i)vlxa*  effecit  ex  «\\ovxct*  violenter,  violentias  et  etiam  absurde 
Hugo  Grotius  «x^wtwy»  e  «xpwj?;»  iuxta  «7tor/.lklovoa»  (nam  et 
apud  I Javier  um  sacpe  (?)  masculinum  pro  feminino  repcrias. 
xAt-T dg  'initodafiua  et  xrfsXvg  iigorj),  Lobeekius  probante  Bekkero 
pag.  41  ed.  «xai  el  Uya  xiottihovoa»  excogitavit,  eleganter 
quidem  attamen  vitiose.    Optime  Vossius  obtendit  et  scholiastae 
paraphrasiD,  qua  confirmatur  *i'tavya  notKÜlovoa*  scriptura,  et 
'Theophrasti'  exemplum  §52  sq.  ykavt  rjavxaiov  g>&€yyo^ivrt  h 
Xetiiwvi  evdlav  7TQoortttaivEi  xai  vvxtwq  x^tfiwvog  f)Oi>xaiov  (cdoi  oa 
. .  xai  xopai;  öh  ftovog  {thv  rjovxctiov  /.oätwv  . .  xai  xoqwvi,  tio&er 
ev&tg  iav  xpd£/;  tgtg  evdtav  xai  ea7c^gag  xei^twvog  rtavxaiov  qöotoa. 
Nihil  restat  nisi  ut  depravatus  ipse  sit  coninnctivus  «xpw^».  Et 
adparet  inde  eflficiendum  esse  accusativum  obiecti  a  *7coixiikovoa* 
suspensum,  ut  'Theophrastus'  §  16  x6ga^t  nokkag  ftsraßalift* 
ehüxriijg  (pwvag,  tovttov  iav  raxv  dlg  cpiriy^tjTai  xai  i/tiggoiL^ar, 
xai  T/raif/y  ta  7tttga  vötug  ör^tatvet.    xai  iav  vetuiv  ovttuv  TtoXkac 
f.tera(ia),ht  (ptovag  .  .  xai  iav  xogaS,  tvölag  firj  trjv  elojxtviav  (purr^ 
ifj  xai  IntQQOtß&jjt  vöwg  oi^iaivet.  Qnae  cum  ita  sint,  KPAYTHb 
e  KFÜBHl  vel  KPQZHl  restituimus.   Fortasse  locus  Hesiodeus 
in  causa  fuit,  ut  *XQ(6£fl*  rescriberetur  (cf.  p.  263  et  276). 


Digitized  by  Googl 


» 


VII.  EUDOXI  CNIDII  FRAGMENTA  EX  H1PPARCHO 

CUXLECTA. 


Digitized  by  Google 


Eudoxus  Cnidius  caelum  pedestri  oratione  descripsit.  At  re- 
cen8  exstitit,  qui  Carmen  de  sideribus  Eudoxum  condidisse  argu 
raentaretur,  Grafius  'Stud.  Lips/  VIII  1885  p.  52:  Credo  .  .  (de 
Virgine)  fabulam  ibi  inventssc  Aratum,  unde  /o/am  de  astris 
scien/iam  eum  haust sse  * anti</uisstmi  et  doctissimi  interpretes 
imprimis  Hifparchus  Bithynus,  afßrman/'  (vide  Ära/,  ed. 
Buhlt  vol.  Up.  464),  in  End oxt  Cnidii  '  Ettopfro* .  Nam  Car- 
men hoc  fuisse  Plutarchi  [* De  Py/htae  or!  18)  et  Sutdae  (s.  v. 
EvdoZng)  testimoniis  Consta/ ;  ita<jue  etttsmodi  fabula  tnter 
as/ronomica  apud  httne  quoqtte  bette  tnscri  poterat.  Oculis 
aegre  concredimus:  Meursiornm  Menagiorumque  commenta  de 
improviso  revixerunt  dudum  ab  Idelero  'Abb.  der  Berl.  Akad.' 
1S28  p.  19S  profligata.  /.al  taxe  /egog  aargoloytav  i7iegffvitg 
(Eudoxus)  fyqalpi  %t  7tXelatct  rov  etdovg  toirov  xeri  OxTcurrglda ' 
tu  dt  öY  intav  Lioxgovoiuuv  Suidas.  Plutarchus:  ovd*  aazgo- 
loylav  adoZoitgav  knolqoav  01  utgl  l4gimagxov  mal  Ttftöxagtv 
ml  sioioxv'M.ov  xal  'htuagxov  xtnaXoyadljV  ygafpovttg,  tv  tu  100 ig 
;tQ('ntQOV  EvdöSov  xeri  'Haiodov  xai  ('Jahn  ygarpovriuv ') .  tiye 
Qa/Stg  i;ioirtOtv,  tag  aktjxhag  ü.ctlv,  zip'  dg  etvtov  avay  ego/^iv^v 
Aa-igo'i.nylttv.  Certe  altero  p06t  Chr.  saeculo  inscriptum  ferebatur 
Eudoxi  nomine  poeticum  'de  caelo'  opusculum  ac  restat  hodieque 
e  papyro  aegyptio  editum,  sed  spurium  haud  dubie,  quamquam 
iam  altero  ante  Chr.  saeculo  coufectum.  Supersunt 'Phaenomeno- 
nun'  Eudoxeorum,  quae  Arato  suppetebant,  fragmenta  noti  pauca 
eaque  ad  verbum  descripta:  nonuulla  cap.  II  proposuimus  (pro- 
po8ituri  iam  sumus  cetera  Hipparchea):  an  adulterina  baec  ad 
unum  omnia?  Tarn  ignotus  et  ignoratus  ille  litterarum  campus  iacet! 

Item  de  Eudoxei  libri,  quem  in  usum  suum  Aratus  convertit. 
titulo  Grafius  protulit  falsissima,  tametsi  hoc  quidem  facilius  con- 

')  ytyyuvdTwv  coui     Uobertus  p  237.    At  cf.  ex.  gr.  ecl.  VI. 


Digitized  by  Google 


282 


ARATEA 


donamu8  in  tanta  errati  propagine.  Etenim  mirari  satis  non  pos- 
sumus,  quod  limpidos  adire  fontes  litteraruni  alexandrinarum  sro- 
dioßi  recusant.  Epistolographus  is,  qni  Arati  personam  indnit, 
'Karo/tTQov1  Eudoxi  in  versus  ab  Arato  redactum  esse  duplici 
fallacia  contendit.  Quid  enim  Hipparchus?')  Eclogae  quaecuo- 
que  huc  faciunt,  ut  sive  apertae  fraudis  sive  fraudulentae  inscitiae 
epistolographum  coarguamus,  adponendae  sunt  ad  fidem  codicom 
recognitae.    ftoy&og  fih  t    6/uyog,  ro  de  uvgtov  aviix'  bvetag. 

Seriem  reliquiarum  Eudoxi  quanta  ex  Hipparchi  commenta- 
riis  Arateis  capitur  confecturi  sumus.  Nihil  enim  nunc  quidem 
attinebat  omnem  molem  adportari,  quoniam  genuinam  Eudoxi  ora- 
tionem  et  quae  ad  Aratum  pertinerent  fragmenta  omnia  paene 
unus  servavit  Ilipparchus. 

De  partitione  operis  Eudoxei  dicemus  ad  eclogas  XIX  et 
XXXV. 

I 

I  173  C  Öti  fdv  ovv  ri]  EYJOSOY  scegi  tiov  ffaivofiivuv 
avaygafrf  xatrjY.o'/.ov&ijxev  6  HJgarog,  pa&oi  [tev  av  Ttg  ötä 
;iÄ€t6v(üv,  itaQati&ug  toig  ;ioirt^aoiv  avTOV  fiegl  h.aoroi  xwv 
ieyo/uevojv  rag  7taga  tiÖ  EYJOBQI  ).e$eig.  OVX  axQtjOTOv  de 
y.ai  vvv  di  okiyiov  v/cofivr;aai  dia  tu  dioräuofrat  xovxo  izaQa  roig  5 
7col).oig.  avaq (gerat  de  eig  tov  EYJOBON  dvo  tiitiUa  /regt  %w 
(paivofisviuv  OvpfpUiva  /.ata  itavta  oyedbv  aXXrjXoiQ  n).r)v  olr/iov 
0(p6dga.  tu  pev  ovv  ev  avttov  t  ciyoäipetat  ENOÜTPON,  ro  di 
eiegov  OAINO M ENA .  7tgbg  Ta  (DA I N O 31  ENA  de  rrtv  notier 
ovvtixayev.  kv  di)  tovnn  avvrayuart  EYJOB02Z  negl  per  toi  W 
Joay.ovtog  ovtw  ygäcpet.  Sequitur  ecloga  II  p.  64  adscripta. 

4  naija  uj>  Evio&p  scripsi,  cf.  ecloga  III:  negi  tov  evdö^ov  LV;  xtpi 
del  Victorius. 

t  t 

Liquido  adparet  (etsi  nemodum,  ne  Idelerus  quidem  nec  Boeck- 
hius,  pronuntiavit)  duabus  editionibus  Eudoxum  de  caelo  opus 
divulgasse,  ut  'Chronica'    Apollodorum  Atbeniensem3) ,  altera 


2)  Hipparchum  sequitur  Theo  (Vit.  III  p.  59,  31  West.) 

3)  Arniis  144  et  129:  cf.  Diels  'Mus.  rhen.'  1676  p.  5.    Notae  Arist&rehi 
TiQoixdoatq  et  tntxöootc  Homericae.   Cf.  de  Dinone  p.  154**,  alia. 


Digitized  by  Google 


VII.  EUDOXI  CNIDII  FRAGMENTA  EX  HIPPARCHO  CONLECTA.  283 

ENOJ1TPON  inscripta  i.  e.  Speculam,  qua  nos  et  ipsi  utimur 
imagioe4),  altera  0AINOMENA,  quae  vox  in  Universum  valet  de 
omnibus  caeli  adparentiis.  Confirmatur  Hipparchi  in  hac  re  testi- 
monium  iis  eclogis,  quae  eadeui  utrimque  exeerpta  continent, 
velut  HL  Eudoxi  OAINOMENA  Aratus  usurpavit  Bipparcho, 
qui  unus  comparationem  instituit,  iudice  gravissinio.1)  Hinc  con- 
stat  etiam  de  harum  eclogarum  ratione: 

II 

II  p.  225  A  Hipparchus  de  Oriente  Piscium  initio  dicens  6  dk 
EYJOS02,  inquit,  iv  filv  tot  ivt  avvräyuari  (o)  di.  xat  6  Ü4ga- 
tog  xcnaxoXov&ei  v.  707,  i.  e  Phaenomenis)  xai  tov  Tlegohog  Tt]r 
dcBtav  reioa  cruoiv  avare'/J.eiv,  Iv  öe  rt<i  EIS1  OIJTPS21  oKov  aviov 

h  cnaxtxa).xivo.i ,  tzK\v  fitxgov  Tivog,  tov  de  Ydgov  to  fityQi  fiQog 
tov  Kooccxa  dvveiv.  doxet  dt  uoi  6  EYJOZiO~  negi  tov  Tlegohog 
xata  tovto  uovov  diarfioveiv  7toog  to  qpaivouevov,  xa#'  oaov  qnrjülv 
avtov  (iövov  tr)v  de^iav  xeiQa  ovvavatitäetv  tut  'Ydgoxofti  .  .  . 
ßütiov  ovv  6  EYJOZ02Z  (quam  Aratus,  qui  porro  totum  Hydruni 

to  cum  Aquario  occidere  dicit)  auoqahetai  tiyiov  tov  "Ydgov  trtv 
nigav  eti  vjcoheijieo&ai. 

5  nlitv  V:  napa  L  ||  8  avzrjv  LV:  correxi  ||  iÖQtyow  L. 

in 

I  p.  IS7  D  7tä?.tv  de  naga  to't  EYJ OJzQl  avaotgiyetai  dir- 
uagn^evwg  negi  ti]g  xeyaXrjg  tftg  iieyä/.itg  yigy.tov ,  h  fuv  Ttft 
hl  avvrayftatt ,    o  erziygatf  etat   (DA  IIS' ü  31  EIS' A ,    tov  tgonoy 

TOVXOV ' 

1  avaozQ{(p*Ttti  est  'res  invertitur*  |  3  o  L:  w  V. 

V  Sachsenspiegel'.  Similiter  Heracliti  1  tleQl  tfvotwg'  Uber  a  Diodoto 
interprete  inscriptus  erat:  axpißig  olüxiofia  n^bc;  ozaünbv  ßiov  Diog.  Laert. 
IX  1,7. 

*)  Miro  errore  lapsus  est  Letronnius  'Sur  les  ecrits  et  les  travaux  d' 
Kodoxe  de  Cnide*  ('Oeuvres'  II  p.  5):  Aratus,  qui  nVtait  point  observateur, 
n'avait  fait  que  traduire  en  vers  l'un  et  l'autre  ouvrages  (EüOPTRUM  et 
Phaenomenai,  principalement  le  sccond.  Hipparchus  dixit  aliter;  neque  quic- 
quam  in  suam  sententiam  attulit  Letronnius,  etsi  p.  13  iteravit.  Ne  Scaliger 
quidem  <ad  Manilium  p.  54)  tulerat  recte  sententiam:  <Patv6/itva  Arati  nihil 
aliud  sunt,  quam  auf  <Ptuvo[ifva  auf  EvomQOV  Eudoxi. 


Digitized  by  Google 


284 


ARATEA 


vnb  öi  xov  Tligöta  xai  xt]v  Kaaoiiuuav  ov  /co/.v  öüyovoa  3 
laxiv  i)  x£(pakrt  x^g  peyakqg  ÜJgy.xov'  oi  öi  pexaÜi tovxm 
aoxigeg  eia\v  a/uavQol. 
iv  öi  n[i  ijciygayouivoj  ENOüTPQl  ovxwg' 

o/aoi/ev  de  lov  Tlegoewg  xai  naga  xa  iaxia  xijg  Kaoou- 
.mag  ov  /co'/.i  dta/Mtcovoa  rt  xerpakr,  xijg  neyühtg  'sIqy.iov  tu 
xelxat'  ol  öi  tueza$i  aoxigeg  eioiv  apavQoi. 
ovxt  yag  ymju  xi]v  KaooiLteiav  xat  xov  Ilegata  y.eixai  r)  y.ttfa^ 
xt]g  fieyahqg  jiqxxov  oiie  uixgbv  uvxojv  uitfygi ,   i)  ftiv  yag  Kao- 
aüsceict  iou  xara  xt)v  xujv  'ix&viov  ftoigav  tß'f  o  öi  Hegaus 
y.aia  t6v  Kgtov,  r)  öi  xaxa  xov  EYJOBON  xeifakr)  xi)g  fieyaiu  15 
'l4gxxov  xaia  xt)v  iti'  itoigav  xoi  Aiovxog  .  iyyiov  olv  rtv  tiuiv 
xbv  llegoiu  xai  xr]v  Kairo  te/cetav  xiio&ai  y.axa  a/.gav  xrjv  ovgav 
ttx  uiÄüäg  l'-/gy.xov.    xaCxt(g  yag  6   ioxaxog   xai  Äafi/tgötaios 
aoxi]u  y.tiiai  y.axa  xr\v  iq'  uoigav  iojv  Ix&uov,  a)g  öi  EYJOE02 
ötaigei  xov  u;töiaxbv  ya.xÄov,  y.axu  xt]v  xgixqv  fiolgav  xov  KqU>v.  Jü 

16  xu  ijf  fiootov  coui  Petavius  ||  i]v  V :  om  L  H  \>  xul  /.afiTigötuto:  V: 
om  L  I;  19  tß'  L  ||  wq  Petavius:  6  LV. 

IV 

II  p.  227  C:  öo/.ti  dt  f.iot  öirj/togrjo&ai  6  !sJgaiog  (cf.  ecl. 
XLIV  2  p.  109)  ;caga  xr)v  avxr)v  aixiuv}  nag'  \]v  xat  EYJOzü- 
<')  y.axtfY.o/.oi&ijXev  6  l'Jgaxog'  iv  /niv  yag  xoi  ovvxayfxaxi  xt>*  fttgl 
a'üv  OMENQN  ygäyet,  oxt  xoig  'ix&voi  ovvavaxü.ui  ta 

Ö€*ta  xov  riegüiiog,  waxe  xfg  agyi'g  *0V  hgiov  itgbg  wft  avaiol^ 
ovoqg  iß  öttia  fwvov  xoi  Ihgoeiog  fte'g^  xax'  avxov  vnig 
<(aiveottai,  iv  öi  xoi  izigot  oi  viäy^axi ,  0  Lctygay  txai  ES0I1- 

aixuv  0X0V  7t).i)V  öUyov  avvuvaxtü.uv. 
iv  naoiv  olv  OxeÖOV  xoig  rtegt  xag  avaxoAag  rwv  cloxgwv  Qvp<fW 
vOL  VXOiv  a/.b'^.otg  xiöv  övo  ovvzayuaxiüv,  jcegi  öi  xov  Tlegaiwg  Öiü- 
(fögov  xr~g  avaygaffrg  ouOitg,  ev/.oywg  6  '!4gaxog  ötujvogiöv,  coU: 
ng  y.axay.o/.oi  £frtüti  a/coff  äoet,  au(ft]giox6v  (ft^otv  elvai  xai  ötoiu- 
ioiuvov,  uöxegov  xal  r{  toii'/y  xov  Iltgoiiog  ftexa  xwv  wuwr  xoi 
xitg  y.(tfa/.r{g  xov  Kgiov  avaxfü.ovtog  (.texeujgog  ifaivetai  r,  toi 
Tai  goi  ava(f€QOfnivov,  tag  xb  f'xtgov  xiuv  xov  EYJ OZzüY  oinay- 
uaziov  sttgiiyti. 

Adnotatioueni  criticam  supra  p.  109  exbibuimas.  De  re  ip?a 
ab  Hipparcho  dissentiri  potest.   Nam  cum  diversis  teniporibus  ac 


Digitized  by  Google 


I 


VII.  EUDOXI  CNIDII  FRAGMENTA  EX  HIPPARCHO  CONLECTA.  285 

locis  etiam  distantibus  contraria  Eudoxus  de  eadem  adparentia 
docuerit,  dubitabilem  banc  ipsam  fuisse  reapse  perspicitur.  Cede- 
remus  Hipparcho  nihilosecius,  modo  utramque  editionem  Eu- 
doxei  operis  usurpasse  Aratum  aliunde  patefactum  esset  ab  Hip- 
parcho. Quod  secus  este).  Quapropter  eclogas  V  et  VI  protinus 
subicimus. 

V 

I  p.  198  D  Attali  fr.  20  p.  XVI  his  Hipparcbi  verbis  exeipitur: 
/ai  üit  ytvuai  xovxo  (solem  non  in  eodem  eirculo  conversioneni 
lacere  perpetuo,  sed  alias  australiorem  alias  borealiorem) ,  v.iü 
EYJOZOZ  rprtotv  Uyu  yoiv  [h  ttj>  HNOIITPÜI]  ovtiog' 
5  (faivetat  dl  ötcapooav  tiov  y.aza  zag  TQouag  toizüw  y.ca  6 

ij/.iog  TtoioLiitvog ,  adqkotiQav  dt  7toXXqi  mal  uctvtshZg 
oktytp . 

4  LV  Q  y'  otv  L  [|  .">  rac  post  xaxa  ora  V. 

E  Phaenomenis  Eudoxi  quoniam  bausit  Aratus,  eniblema 
ciecimus.  Cf.  ecl.  I  et  II.  Eiusdem  interpolatoris  manum  depre- 
bendemus  iterum  in  ecloga  VI.  Neu  tegitnr  interpolandi  causa  et 
origo.  Versus  Arateos  in  codicum  Hippareheoruni  archetypo  nie- 
raento  e  'Pbaenomenorum'  codice  aliquo  Marciano  adtini,  prout 
iudicaveris,  sive  correctos  esse  sive  corruptos,  quantumvis  para- 
phrases  Hipparcheae,  si  quae  forte  sunt,  repugnent.  Siuiile  quid 
iu  addendo  Enoptri  titulo  aceidisse  arbitramur.  Fingas  e  vita 
aliqua  Aratea  Pbaenomenorum'  exemplari  praetixa  librarium  cer- 
tiorem  factum  esse  de  epistolographi  quod  p.  237  sqq.  tractavimus 
(cf.  cap.  VIII)  commento:  poterat  idem  ille,  obstante  quidem  diserto 
Hipparcbi  ipsius  testimouio  ecl.  I  sqq.,  Enoptkum  Eudoxi  pro  fönte 
Arati  adferre7). 


•)  Quamquam  et  Fabricius  ('ßibl.  graec.'  ed.  Harles«.  III  p.  453)  et 
bublius  (II  p.  466)  Fabricium  secutus  adtirmant. 

')  Etiam  in  numerorum  computationibus  Hipparcheis  raamim  interpola- 
tricem  deprehendi  Mauitius  uuperrime  pronuntiavit  'Zu  Hipparchos  Commentar 
der  Phaioomena  des  Aratos  und  des  Eudoxos'  in  Jahnii  'Annal.'  vol.  CXLII1 
a.  1891  p.  792. 


Digitized  by  Google 


286 


AliATEA 


VI 

1  I  p.  177  E  X"?te  <W  rowroi»  (de  circulis)  /.ai  xb  a'Uuu  xm 
aooiiov  xavxb   x<{>  EYJOSSll  inoxt&erai  6  ^4gaxog-   x«/  yaq 

0  BYJ0502  [iv  nii  InygaxfOLiivo,  MNOIITPQi]  xbv  xqo- 
rctxov  xiuvtoÖai  (prtoiv  ovxwg,  luoxe  Koyov  fyeiv  xa  xiu]uaxa  rxgog 
uKK^Ka  xbv  avxov,  olov  xd  ;ihxt  7tgbg  xd  xgla  (=40° 54  5 
altitudinis  polaris  sive  latitudinis  geographicae,  cf.  Ideler  'Abb. 
d.  Berl.  Akad.'  1830  p.  53>.  uxi  uh  olv  EYJOBSll  LcuxoXox- 
frrtoag  6  'Jjgaxog  üvv%itcx%£  xa  * tfiaivo/ueva' ',  btavwg  oluai  du- 
v.vvvctt  diu  xtov  TtgoeiQtjfiivwv .    Sequitur  Attali  fr.  1  p.  V. 

2  ro  avxb  xw  em  Petavius:  tovxw  V,  xiö  L;  xai  xavxb  xupa  xiö  coni 
Scaliger  |j  3  primitus  pro  6  EvSo^o^  L  scripserat  o  'Agaxo^,  sed  ipse  expunxit , 
uncos  posui. 

2)  I  p.  17(J  A  drjkov  xotvvv  (argumentis  prolatis).  oxi  ov  6v~ 

vaxbv  Iv  xoig  /ctg}  xip>  'Ekkdda  xbv  /cgosigt-uivov  eivat  KÖyor 
(5  :  3)  xitg  iieyioxqg  rjiiegag  ;cgbg  xi)v  D.axioxr.v,  dkkd  udklov  h 
roig  rtgi  xbv  Ekkrjortovxov  rouoig.  y.alxoi  ye  6  tiiv  l'4gaxog  oix 
ctff'  tavxov  y.gtoiv  .ctgi  xiuv  loiovxiov  iigotptgoiievog  yfygatftr,  5 
dkkd  xfb  EYJOjzQI  /.ai  rtigi  xovxov  y.axa/.okov&rjOag.  ei  öl  /.ai 
«y*  lavxov  yfygct(f  (v,  ov  öiaöci(fi(aag  Iv  /coiotg  iaxiv  t)  rgoti- 
utjtfvi]  tyvMatg  xot  y.oouoi  .  rdya  av  y.aid  ye  xovxo  öia/.goioito 
rb  ty/j.ijia .  6  ftivxoi  yt  iJnuiog  bttokoyovfifviog  r)yvö(i.  kiyuv 
iv  xoig  ;rtgi  xr)v  'EIXaöa  xö/cotg  xr]v  iteyiaxi^v  ijugav  Jcgbc  xrtv  W 
().axi(Jxitv  koyov  tytiv.  ov  xa  nivre  .igbg  xd  xgta.  Sequitur  fr.  21 
(p.  XVI)  Attali.  ixt  61  ttdkkov  ttavtidoeuv  ov  xtg,  ;cibg  noxt  ovx 
trtioxqoe  (Attalus)  xov  EYJOBOY  h  xtft  hegot  avvxäy^uii 
I ENOPTRO  nimirum)  dtafpoQOjg  bt&tpivov  /.ai  ygatpovxog,  oxi  to 

1  /ceg  yrjv  xov  xgo/uxor  xur.iia  ycgbg  xb  htth  yi]v  Koyov  i'xd  ov  ra  Ii 
iß'  ;rgbg  xa  £'  f«»  42°l5'j,  biiolojg  dt  rovxto  /.ai  xwv  ;xegi  Oiun- 
cov  avayga(föv7(>v  /.cd  a/j.wv  tXu6vu»V .  rt/.r)v  i/ctovvxcxäxuoi 
ah'  ran  avvavaxoXag  rf  /.ai  üi  yxax  aÖiotig  xwv  aoxgiov  wg  h 
xoig  7f€gt  vnv  'E/./.äda  xo/rotg  TernQnfiivttiv  t  xaxa  dl  xb  fyxXipa 
xiov  xo.toiv  xovxoiv  dirjiagxivKaoiv .  /caga/ceuipavxeg  (oi  v)  xoixo  $ 
xb  ayvbrua  xr]v  b/.^v  avxv'jv  ot  vxaSiv  Lcea/.€ifjaf.ie&a  itgbgxovtr 
it]  'E/./.ddi   bgiZovia'    oiÖl  yag  (ptXaAföovg  a).Aa  /.(voOrtOVOW, 

13  tniott}Gtv  L  H  16  rot'rwv  V  !|  IS  om  L  |  19  tyxl^ut  V  |]  20  8U|>- 
plevi;  OjfUlg  orr)  ante  n«o«;r.  supplet  Petavius. 


VII  EÜDOXI  CNIDII  FRAGMENTA  EX  HIPPARCHO  CÜNLECTA.  287 


to  y.caa  jcccvtu  (ia%6(t6VOv  xj\  öuiptvouiv^  v/to&iosi  l;ci).aiißä- 
viotrai  altvjv ,  y.av  tvyj]  (ot)  OVftfptivtOQ  keyöfiera  zotg  Iv  zi~ 
23  'E).Actdt  (fatvotifvoig.  i  :to/.tto&Li>  öl  rt(.tiv  bgiiiuv  JtQog  rrjv  hci- 
oxeipiv  o  iv  'sHti^aig,  ol  iöriv  i]  uf/iar^  rjiiga  <oqojv  io^titgi- 
viuv  tö'  xorl  /  fce/n;i  ntuoQUtJv,  to  dt  tZagua  xov  nolov  ntgl  f^iotgag 
Cf.  p.  193  Pet. 

24  u)lu  ante  xäv  add  V,  om  L  ||  suppl  Scaliger. 

Ioterpolatum  esse  putamus  quod  cancellis  saepsimus.  Neque 
enim'ENOPTRo'  sed  'Phaenomenis'  Aratuni  sese  adplicayisse  Hip- 
parchus  ipse  ostendit.  Cf.  ecl.  I  II  et  inferius.  Ergo  ex  Eudoxi 
'Phaenomenis'  altitudinem  polarem  (5  :  3)  Aratus  habet,  ut  consen- 
taneum  est,  et  to  'iitoov  oivTay^ia  est  ' Enoptrum  ',  ubi  si  ita 
discessit  Eudoxus,  ot  42°  15'  metiretur,  cum  altero  libro  40°  54' 
numerasset,  australiorem  cum  fuissc  locum  consequitur,  quo  Phae- 
nomena ,  altero,  qao  edidit  Enoptrum.  Porro  si  et  Posidonius, 
Cleomedis  (p.  40,  20  Ziegl.)  auctor'),  et  Attalus  mathematicus'regio- 
nibus  graecis'  Arati  altitudinem  polarem  satis  respondisse  adfirina- 
baut  fortiter,  dissentiente  quidem  provectiore  Hipparchi  scientia,  e 
Graecia  ipsa  Phaenomena  Eudoxi  cur  emittamus  nullam  rationem 
proferre  possis.  Iudidem  ultro  derivaveris  septentrionaliori  alicui 
regioni  Enoptrum  aptum  esse:  eui  sese  Aratus  nou  addixit,  Hip- 
parchum  si  audiveris.  Scholam  Cyzici  Eudoxus  aperuit  ac  postea 
Coidi  observitavit.  Nonne  Cyzici  Enoptrum,  alteram  editionem 
coi  Phaenomena  inseripsit  Cuidi  promulgasse  censendus  Eudoxus 
in  paucis  ad  mutati  domicilii  et  regionem  et  condicionem  accom- 
lnodatamV  Aliter  de  hac  re  Idelerus  cogitavit  interpolato  Hipparchi 
textu  deceptus  fAbh.  der  Berl.  Akad/  1830  p.  53.  Nihilominus 
inventum  quoddam  Ideleri  concordat:  Was  Arat  iibereinstimmig 
mit  Eudoxus  (Hipp.  I  c.  b)  von  der  Lage  des  Kop/cs  des 
Drachens  im  äp/.tr/.fk  sag/ ,  passf  mehr  auf  die  Polhöhe  von 
Cnidos*).  Quibu8cura  egregie  Avicnus  conspirat.   Bis  ille  in  'Ära- 

Cf  cap  VIII  et  quaeM.  C.  P.  Schmidt ' Philol.'  XLII  p.  msqq.  dispu- 

tavit. 

»)  Repugnat  Balforeus  apud  Balduin  in  Cleomedis 'Circulari  doctrina'  p.  322 
de  I)raconi8  capite:  Hoc  etiam  arguit  non  esse  graccum  clima,  cum  maiorem 
nie  quam  in  graeco  climatc  pvli  elevationem  esse  oporteat.  Ubi  enim  Dracoms 
caput  et  Helices  pedes  priores  finientem  tangunt,  polus  supra  tum  uno  et 


Digitized  by  Google 


288  ARATEA 

teis'  Eudoxi  meminit,  semel,  nihil  ut  discas,  v.  102  sie  astrum 
(Ursam)  diei  Cnidius  dedit ,  iterum  v.  53  Cnidium  senem  Eu- 
doxum,  cum  'librum  ab  Arato  postea  translatum'  scriberet,  faisse 
significans.    Porro  Avienus  'Cariae'  clavem  dixit  v.  45f>  sq.  in  Cas- 
siepeae  siderc  conspienam  (de  qua  cf.  p.  81  j  innotuisse  favens 
memoriae  Eudoxi  Cnidit,    Nam  'Cnidus  Cariae  accensebatur 
raonente  Scaligero  ad  Mauilium  p.  54  editionis  Argentoratensis: 
lux  hebes  est  matri,  vix  qualem  Caria  quondam 
noverat  in  trautem  per  claustra  tenacia  clavem. 
Haec  quamvis  ab  Arafo  aceeperit,  uon  Eudoxu,  tarnen  mam- 
ncrat  Avienus  Aratum  ab  Eudoxo  aeeepisse  rectissime  Scaliger. 
Quam  Eudoxi  rerum  notitiam  ex  Arati  Vita  aliqua  haurire  Avienus 
eo  potuit  facilius,  quo  ferventius  in  prooemio  Eudoxi  merita  con- 
laudare  ipse  instituit  (cf.  cap.  VIII).  Cnidi l0)  igitur  iam  provectus 
aetate  'Phaenomena'  Eudoxus  promulgavif'j. 


quadraginta  plus  minus  gradibus  tollitui.  l'ide  praeter  Hipparchum  etiam 
Leontium  in'  Sphaera  Arati'  et  p,  321:  Non  tarn  ad  O'raeciae  quam  ad  Bellet- 
ponti  clima  '  Phaenomena '  sua  scripsisse  videtur  Aratus.  Statuit  ita  propter 
ilipparcbi  dicta. 

,0)  Diog.  Larrt.  VIII  8,  2  ivitiüiv  it  (ex  Aegypto)  yf-vtoüui  iv  hv^ixat  xä< 
rr~  IlaoTiovTtAt  ooq, tOtiVOVTtt  .  .  unnSfiyih)  dtj  iv  r£  nux^iiSi  fifyu't.oxium:. 
wg  to  yt  ntoi  avrov  yi'rf io/xu  ytVOpltVOV  dqXot  .  .  yyciipcxg  xolg  iSiutg  xoh- 
Trug  voftovg,  wg  "E^/uTinog  iv  xt-xrtyxrj  '  IhQt 

u)  Idcleri  verba  etsi  c  falsa  de  textu  Hipparcheo  existimatione.  dicta  ol» 
Idelcrum  adscribiraus  'Abb.  d.  Berl.  Ak.'  L830  p.  b'A:  Hipparchus  sagt  Ii  und 
5,  Eudoxus  habe  in  seinem  Enoptron  i?)  die  Neigung  des  Himmels  -  iyxKijte- 
xov  xoofxov  —  grade  so  bestimmt ,  wie  Aratus  497,  indem  er  nämlich  das 
Verhältniss  der  Segmente  der  vom  Horizont  getheiltcn  Wendekreise  durch 
5:3  ausgedrückt.  Wie  er  dies*  gefunden,  wissen  wir  nicht;  vermuthlich 
vermittelst  der  Dauer  des  längsten  Tages,  die  er  durch  eine  Art  von  Ciepsydra 
gemessen  haben  muss.  Es  folgt  hieraus,  wie  Hipparch  bemerkt,  eine  Tolhök: 
VOM  41"  lgenau,  r  Ton  40"  54').  Eudoxus  muss  diess  also  |?)  in  Cyzikus  ge- 
schrieben haben,  wo  er  lange  lehrte ;  auch  gilt  es  für  Makedonien,  wo  Aratus 
schrieb  (?).  Was  letzterer  dagegen ,  übereinstimmig  mit  dem  etsteren,  sn' 
Hipparch  I  (>  versichert,  7>on  der  läge  des'  Kopfes  des  Drachens  im  cuxt'/o. 
sagt  {v.  61,  2»,  passt  mehr  auf  die  Polhöhe  von  Cnidus  136"  42'», ■  denn  y,  der 
vom  Pol  entfernteste  dieses  Bildes,  hatte  damals  38'  8'  Polarabstand,  mussU 
mithin  den  Horizont  eines  Ortes  streifen,  dessen  Polhöhe  um  die  Horizontal- 
refraction  geringer  -war.  Sollte  also  Eudoxus  vielleicht  sein  "Evonx^nn  >" 
Cy-icus  und  seine  Phaenomena  in  Cnidus  geschrieben  und  Aratus  aus  letzterer. 
Werke  entlehnt  haben,  was  er  über  die  Lage  des  Drachenkopfes  sagtr  Diaer 


Digitized  by  Google 


VII  EUDOXI  CN1DII  FRAüMENTA  EX  HIPPAUCHO  CONLECTA  289 


Haec  omnia  si  solida  criticam  exercendi  ratione  enucleata 
sunt,  eircunispicienda  causa  est,  qua  Aratus  ut  Cnidiam  ac  non 
Cyziceuam  Eudoxi  editionem  sequeretur  commotus  sit.  Iure  id 
demirareniur,  Fellae  si  scripsisset  in  urbe  sub  eadem  propemodum 
altitodine  polari  qua  Hellespontus  sita;  si  vero  per  Graeciam 
scripsit  alicubi,  nulla  iani  relieta  niiratio.  Ac  dixit  illud  Attalu» 
fr.  21  p.  XVI:  dia  öi  rovtov  tpavegöv  noui,  diöti  ir)v  ö/.i.v 
icQayucneiav  iv  totg  rceg)  ttv  Ekkdöa  xonoig  7cenoirjxat'  nag' 
ixdiotg  yäg  laxiv  tt  fuctxgorax^  rjjiifga  ngog  xi]v  fity.goxaxr<v  wg 
ta  i'  ugog  xa  y'.  Ex  quo  cum  cetera  tum  hoc  Attali  fragmentum 
cognovinius,  de  Aratei  carmiuis  origine  ac  patria  a  vulgari  tra- 
ditioue  discedendum  esse  firmiter  nobis  persuasimus.  Reliquiae 
Attaleae  olim  a  nobis  conlectae  vel  ea  de  causa  dignae  quae 
percenseantur.  Dixit  idem  Hipparcbus  1.  c,  ut  disertius  non  po 
tuerit;  innuit  fprtasse  duabus  eclogis  etiam  Posidouius  apud  Cleo- 
ruedem  1.  c.ir)  ixai  av  xovxov  xov  xgoitov  uno  fttoitfiflgiag  itgbg 
iloxxov  iwv  Big  xo  'E/MjVtxov  xrtg  yrjg  atpUqtat  x'kliia,  icgbg  u  y.at 
ra  (Duivotttva  Xfji  li/gaxio  ftenoltpem ,  i(fäif.>€xat  avxot  xou  igi- 
-ovrog  rt  joi  Jqdxovxog  xetpafo)  xai  oi  xrjg  "EUx^g  nodtg)  et  apud 
Geminum  p.  16  C  Pet.:  xai  negag  toxi  x^Qa  lt$  KQOS  iiearhußgiav 
rulv  wufi4vrjy  iv  7t  ötyoxoiuixai  6  fagivog  xgo/ctxbg  /.v/log  vrtb 
toi  f.gl'Zovxog.  ivtav&a  dt  xiiivtxat  oviiog,  wart  tov  SXov  kvxXov 
öiaigovuivuv  eig  i/  ftgii  itvxt  ittv  xur^axu  b.cig  yt]v  cuco)MU{id- 
vio&ui,  igia  dt  hnb  yi]v.  itgbg  dt  louxo  t6  xllfta  duxti  mal  6 
llgaiog  ovvxttuxtvai  xr{v  xwv  Oaivoithwv  ngayfiartiav  v.xV.  Cf. 
cap.  II  p.  94.  E  sequentibus  consectarium  istum  locum,  cui  adap- 
tavisse  'Pbaenomena1  Posidouius  Aratum  iudicabat,  Rhodo  fuisse 
borealiorera.  Denique  eandem  rem  vel  invitus  confirmavit  inter- 
pres  Arati,  cum  adsumpta  epistolograpbi  fraude  novam  sed  dis- 
crepautem  in  se  ipsam  efficeret  uarratiuuculam  e  tribus  reliquiis 
nobis  reticiendani: 

Hypothese  ist  freilich  der  Unntand  nicht  günstig ,  dass  er  in  den  Phaeno- 
menis  (V),  wie  Hipparch  bemerkt,  jenes  Verhältnis  durch  12:7  ausgedrückt 
hatte ;  denn  hieraus  würde  gar  eine  Polhöhe  von  420  15*  folgen.  Kccte  haec 
refutavit  Letronnius  p.  19  eadem  de  causa  qua  sibi  ipse  diffidit  Idelerus.  Quod 
vero  idem  addit  Francocallus  ü  est  donc  encore  plus  sfir  de  rejeter  toutes  ses 
o^f/retices  sur  VtrrtUT  de;  Observation*,  uiüili  est. 

,s)  Tertia  apud  btrabunem  exstat  1.  p.  194  c  Res  in  Posidonio  uou  certa 
ob  ea.  quae  M.  C.  P.  Schmidt  1.  c.  disseruit. 

Philolog.  Cntersuchuns'on  XII.  19 


Digitized  by  Google 


290 


AUATEA 


Achilles  p.  159B. 

&toig  tig  toxi  /.aia 

TO  tEXh}07covriaY.6v 

xai  Tis  Maxtöovlag 

Y.J.ifta '    /taget  yag 

AvTiyövoj  öiargl- 

fJtov  Ülgarog,  Tiji  %ftg 

Jllaxeöoviag  ßaoi- 

%       %  i 
/.ei .    ngog  to  av- 

TO&l  xiifia  y.ai  ti)v 

ötöaaxa/.iav  tiüv 

(paivofAtviüv  7tenol- 


schol.  Marc,  in  'Pbaen/  v.  497. 
Tot'  nev  oaov  tcJ  7iQog       z([j  öi 


*ooov  n 


to  YM/iia  Tjj.rianovtov 
Kai  MaxtÖoviag  doxei 
drteiv  i  i;v  twv  cf  aivo- 
lUvLov  7cgayiiccT£lav' 
Kai  jJv  7ti\havöv,  Ivtia 
xai  öiirQißev,  h.ei  Tovg 
Xoyovg  7COUio&at.  av- 
riTtl/izei  {öl}  to  grj&ev 
avrol  «xeivv  7tov  xe- 


viaaetai  * 

c  c 


Itä'uaxa»  7tQooty.- 
t4op,  wgog&otgfytr 
dtjAol  yag  ftr)  <5*r>- 
Y.gißioO&ai  Iv  7t).n- 
tu  de  )Jyto9ai  tbv 
ctQi&finr  Tfjg  Öiat- 
gioewg ,  07iwc  urj 
ivo%kfjTai  o  Agaioc 
wg  ayvorjoag  Y.ai  to 
di  EXfajOftovtov 
xXifia  to  oV  Aiti,- 
vwv  ygdxpag. 


fpaM]  TT 

(v.  61),  to vriori v  €v7co 

TOV    dgXTIXOV  (ptQSTCtl 

xvx/.ov',  xo^*  o  xkiua 
r]  fieylarr>  r](.uga  <ugwv 
lorjfitQtvwv  tö'  xa)  y 
TteftTirrrfiOQiwv  wgag 
—  TovTtoxi,  /.afr1  ö 
Tag  A&ijvag  xai  Trjv 
E(f€Oov  xeio&ai  ti- 
yovai  —  xai  o  nniog 
i^rjgrrjTai  fiotgag  l 
Kai  <T  {corr.  fi). 

Ad  ficticiam  Arati  epistulam  revertimur  quaestionem  ibi  con- 
tinuaturi,  ubi  p.  238  desivimus.  Erravisse  de  libri  Eudoxei  titnlo 
dupliciter  epistolograpbum  apertum  est,  primum  quod  non  'Phae- 
nomena  dixit  sed  alteram  editionem,  deinde  quod  f  Kdro;ngor' 
et  non  ENOJ1TPON.  Ipse  Aratus  ita  errare  potuit  nunqoam. 
Quodsi  suo  arbitrio  illud  Sabidius  Pollio  contra  rerani  veritatem 
non  occlusam  sed  facile  apertam  comminisci  ansus  est,  nihil  fidei 
in  ceteris  narrationis  sive  elementis  sive  ornamentis  meretur. 
Apage  Antigonuni  regem  Eudoxeum  opus  Pellae  Arato,  ot  versi- 
bus  iteraret,  tradentem! 


Digitized  by  Google 


■ 


VII.  EUDOXI  CNIDII  FRAGMENTA  EX  HIPPARCHO  CONLECTA.  291 

VII 

I  p.  194  B  dij/.ov  ovv,  ort  zoig  vnb  to>  Aayioy  ctOTegag  Öei 
xüo&ai  fteraH  tov  IloTaftov  xai  tov  Tlrfiallov.  xai  EYJ0S02 
de.  wg  fjftrig  (paftev,  ovno  Uyei  fr  fiev  k{>  Ivt  avvrayftati  tov 
TQÖTtOV  zovtov' 

5  vfto  dl  t6  Kfjtog  6  Tlorafiog  /.eUai  dg^d/uevog  cctco  toi 

dgiotegov  noöbg  rov  'Qgiiovog  .  peraBv  de  rov  IJorafiov 
xai   tov  JJrjöatiov  zrjg  u4gyovg  vitb  tov  siayioov  Toicog 
ioTiv  ov  no/.vg  dftavgovg  darigag  exiov. 
h  de  T//5  tT^got  owToy/nazi  gmOtv  ovziog' 

10  ftBTaBv  de  (rov  T1oTaf.iov  xai)  tov  Trjg  uigyovg  üridakLov 

heb  tov  sJaywdv  dfiavgoig  darigag  eyiwv  Iotiv  ovgavbg 
ov  (liyag. 

Cf.  v.  367—370.    Seqaitur  Attali  fr.  17  p.  XIV. 

1  myw  L  ||  3  rov  om  V  ||  7  layw  V  I  8  nokv  L  |  IQ  supplevi;  itidem 
olim  Scaliger 

Nod  certura  est,  quo  ordine  duas  Eudoxi  editiones  Hippar- 
chus  posuerit.  Sed  videntur  priorem  tenere  locum  Piiaenomena:  cf. 
eclogas  II  III  IV  VI.  —  Aratus  'Fluvio'  Eudoxi  substituit  Cetum 
v.  36S  refragante  Hipparcho. 

SuccedaDt  ceterae  eclogae  Hipparcheae. 

VIII 

I  p.  172  D  ifi/ceigoTegov  de  EYJOjzOS  tt)v  aiir)v  T(p  !dgÜT<»j 
xegi  twv  ' Oaivof.ii.viov*  ovvta^tv  drayiygafpev.  ei?,6y  wg  ovv  xai 
«x  Tr)g  twv  ToaovTtov  xai  TrjktxovTwv  [ta&rjftavauav  ovfupwvlag 
ahöniOTog  f]  rtoltjOlQ  atrtoü  dtuAatj^averut.  y.ahoi  ye  toi  WgaTov 
i  fiev  lotog  ovx  a^iov  eydiiTeobm  xai  luv  ev  tiol  dictitlszTwv  Tvy- 
xdvfj'  tj  yag  EYJOEOY  ovvrd&i  KaraxokovxhrjoaQ  Tas0aw6(te*a 
yiygaqev,  d).V  ov  xar'  idtav  nagati^oag  rt  aa^/iar/xr}»-  xgloiv 
inayyeXloftevog  h  Toig  ovgavioig  ;cgo(figeo&at  xai  dia^agTdvwv 
Iv  aiTOig.   x<ooig  ^*  ™v  rjyvoijtirwv  Iv  TOigf  Oaivo^erotg3  i;cö  tc 

h  iav  ovo  L  |  8  inayyt).).ontvwv  L  [  nyotftQto&ai  scripsi  ex  oc).  VI: 
nQoaqtpeo&cu  LV  ||  8,9  diaixagxavwv  twv  ^V,  ötufiaQrcnövxwv  iv  L;  xai 
6i<i(iapTav6vTUiV  twv  iv  avtoig  coni  Victoriiis  et  Potavius,  xyioiv  xwvöt  inuy- 
yrtlouivtov  fiev  iv  xolg  ovpavhtc  ngoffigtalhtt,  6iaf/uQTUv6vTwv  Ai  iv  avrotQ 
Scaliger. 

19* 


Digitized  by  Google 


292  ARATEA 

EYJOBO  Y naitov  !Aqotov  xori  zou  ovvS7ciyQaq)o^iivov  xaig  (fäatoiv  10 
avziov  (Attali  fr.  3  p.  VI)  avayiyQaya  ooi  y.ai  tag  xorr'  aiiftiiar 
yivof.dvag  h.aatov  %wv  ankavuiv  aatQwv  avv  avxoig  toig  xairr 
OTtQiO(.uvoig  iß'   tutöloig  avvavatolag  xai   oiyxaTadvoetg  /.tu 
Cf.  eclogam  XLVIU. 

1»  £ntyiia<{,onhvov  L  g  12,  »  xaxr(OTT}Qiotxivoiq  V. 

Erat  Hipparchi  opinio  in  astrononiorum  modum  Aratum  nun- 
quam  observasse,  ceterorum  de  poeta  'Pbaenomenorom'  indiciis 
ad  uuum  omnibus  prorsns  adversis.    Cf.  cap.  VIII. 

IX 

I  p.  174  A  De  Ursae  custode:  X  p.  75. 

X 

I  p.  174  A  De  Virgine:  XI  p.  75. 

XI 

I  p.  174  B  De  Ingeniculo:  V  p.  66. 

XII 

1  p.  174  C  De  Corona:  VI  2  p.  68. 

XIII 

I  p.  171  D  De  Magna  Ur&a:  XVIII  1  p.  82. 

XIV 

I  p.  174  E  De  Auriga:  XIII  p.  76. 

XV 

I  p.  175  B  De  Cepbeo:  XV  2  p.  79. 

XVI 

I  p.  175  C  De  Cassiepea  et  Andromeda:  XVI  1  p.  79. 

XVII 

I  p.  176  A  De  Perseo:  VI  3  p.  68. 


Digitized  by  Googl^ 


VII  EÜDOXI  CNIDI1  FRAGMENTA  EX  HIPPARCHO  CONLECTA.  293 

XVIII 

I  p.  176  C  De  Avi:  VI  5  p.  69. 

XIX 

1.  I  p.  176  D  xtaglg  dk  xovxwv  (consensum  descriptionis  dicit 
multis  exemplis  in  anterioribus  demonstratum)  xai  r)  ätaigeoig  xüiv 
aOTQiov  (favegov  noiei  xo  7zgoxei(Aevoy.  xai  yag  EYJ()~()2 ,  wg 
xai  "4gaxog.  Ttgwxov  avaygmpei  xa  (togtunega  Sorga  xov  Zu>- 

5  diaxov,  htei&*  ovxwg  to  voxuoxega.  xai  zag  avvavaxoÄag  dk  xai 
avyxaxadvaeig  xoig  diodtxa  Zydioig  xiöv  alliov  aoxgiov  ofwlwg 
xixayiy  6  Zitgaxog  xif*  EYJOBÜl'  ittgi  dk  xiijv  aaxigiov  xiuv  Ini 
xov  Üfgivov  xai  xeiiugivoi  xgo/rtxov  (pego^ivwv ,  Ixt  dk  krtl  xov 
ior^gtvoC  6  pkv  EYJOB02:  xxL'  Cf.  ecl.  Hipp.  VI  7  p.  69, 
M  XXXIV  1  p.  102. 

2.  II  p.  209  A  Joig  itgottgr^iivoig ,  io  Aloxgl^v ,  negi  xiov 
\7io  sigcijov  xai  EYJOSOY  xaxayeyga(.if.uvutv  h  xotg  '(Daivo- 
ntvoig'  oivaipLü/uev  vvvi  xov  ' Jlegi  xftg  avvavavolfjg  xai  ovy- 
/.axadvoeiog'  xwv  aoxgiov  koyov,  vuodeixvvvxeg  ooa  xf  deövxiag 

15  vn   avxiov  ei'gtjxai  xai  Iv  olg  diaoarpovvxeg  ov  ngog  xa  fpaivo- 
fieva  xag  anocpäotig  nuioir^xai. 

3.  II  p.  228  E  a  fikv  ovv  Idöxti  uoi  %Q^Cifia  eivat  ruiv  vrco 
ligäiov  xai  EY40SOY  /.eyouiviuv  h  xoig1 <Daivo(.ilvoig'  l/ctoxi- 
ilfaa&ai  x€  xai  vixoygalpai ,  xavx'  eoxtv.    tBitg  dk  v/coxa^oj  ;itgi 

*}  ixaoiov  xfjjv  aitkavutv  aoxigwv  ini  x€q?aÄaiov ,  xlvi  xi  xiüv  ift' 
j(i)di(üv  avvavaxÜJ.it  xai  ovyxaxadivti  xx).! 

4  6  ante  Aq.  add  L  |  6  dnx^Qwv  L  ||  7  xtxtc/wq  L  fl  13  Tiyc  om  L|| 
17  zQrjcifAav  V  ||  19  xavxa  L. 

Aeschrio  frater  erat  Hipparchi  studiis  Arateis  dedirus.  Cf. 
prooemium  libri  I.  —  * &aw6fteva  in  ntraqne  ecloga  non  libro 
seil  primae  libri  parti  inscriptum  erat,  neque  id  solum  Arati  sed 
etiam  Eudoxi.  Tertio  loco  accessisse  ibidem,  si  parapegmatis 
Gemini  Varronis  Ptolemaei  fides  babenda,  "Sr;ft<na  videntur  (cf. 
p.  218).  Altera  pars  etiam  in  Eudoxi  Phaenomenis  1  Ihgi  xrjg 
avvavaxoh]g  xai  ovyxaxadvoto>g'  vel  brevius  ' 2vvavaxo).aC  dice- 
batnr,  quemadmodum  vidimos  p.  155  in  Arato. 


Digitized  by  Google 


294 

« 


ARATEA 


XX 

I  p.  179  E  ;cegi  fiev  olv  tov  Jouelov  icokov  EYJ0E02  ayvoii 
kiywv  ovtwg' 

eati  di  tig  aotito  [tivvjv  oei  v.ata  tuv  avtov  tö.cov.  Oitog 
de  6  uotro  no'/.og  eati  tov  xnaiwv. 
bei  yao  tot  TtoXov  ovde  elg  aatrtg  v.eitat  v.tl! 

XXI 

I  p.  ISO  A  De  Dracone:  II  2  p.  65.    I  p.  IS1  A:  IV  p.  66. 

XXII 

I  p.  181  C  e/ci  de  zoo  Eyyoviaoi  jcagewQav.evat  fiot  dov.oiotr 
ö  te  E  Yd  OS  02  v.ai  0  Uoatog  akl'  ov  dttjiaQtry.ivai,  ehiortig 
tbv  de^tbv  /ebda  hei  jitiaijg  tr.g  v.effa'krg  toi  Jgdxovtog  v.tioüut. 
Seqnitur  Attali  fr.  6  p.  VIII  et  eclogae  Hipparcheae  VI  1  p.  t3T 
XXI  p.  85. 

XXIII 

I  p.  183  A  De  Auguiteneute:  VIII  p.  72. 

XXIV 

I  p.  184  A  De  Ursa:  XVIII  2.  3  p.  83. 

XXV 

I  p.  185  B  dei  ovv  vivo  luv  ti]v  'Agv.tov  tbv  Aiovta  [wtov 
tetaxttai  .  .  •  kfyw  de  wg  twv  tqomv.wv  v.ai  iorjf.ieQi\üv  oi^eiiov 
ev  tuig  ctqzalg  twv  ZcjdUov  vuagybvii'jv.  ei  nivtoi  ye  ta  elgrjitra 
xata  jiieaa  ta  Zydia  xeitai,  wg  EYJO-02:  (pr^aiv,  iicb  uev  toi$ 
bsctoittovg  7cödag  ti]g  '1-lgv.tov  oi  tiv  Aiovta  edet  ri&ivai,  auu 
ti]v  UagÖevov.  .  .  dr]'/.ov  de  v.ai  ex  tiuv  eigirfiivwv  v.ai  dibti  iq 
oXtjv  ti]v  uigv.tov  v.ata  tbv  EYJOjElON  del  v.eio&ai  tbv  Kagv.ivor 
xai  tov  Aiovta  vui  ti]v  Uaoitivov  v.ai  tag  Xtj'/Mg. 

XXVI 

I  p.  186  D  De  Cepheo:  XV  p.  78. 


Digitized  by  Google 


VII.  EÜDüXI  CNIDII  FRAGMENTA  EX  HIl'PARCHO  CONLECTA.  295 


XXVII 

1  p.  203  D  dtalrj7triov  utvxoi  ye,  ott  10  uegi  tov  Kugxi\ov 
xai  tov  Aeovtog  xai  llagltevov  xai  tovg  tovr'ht:tov  rtodag,  eti 
de  /.ai  tu  uegi  tov  Jlegoea  xai  tu  ybvuta  tov  'Hviöyov  xai  tag 
xeyakag  tut*  Jidviuov  eti  icgöiegov  'Agutov  EYJOjzOS  avaye- 

5  yQayev,  r/5  xai  vouiCottev  xattfxoXovitiy.evai  tbv  Ü4gatov.  tov  (te'vroi 
yi  0<fiovyov  trtv  xetfaXr)v,  xai  ol%t  tovg  toiiovg  (ut  Aratus  v.  488), 
(fiaiv  EYJOSOS  hei  tov  tgoitixov  xeiaitai'  o/teg  loii  luv  xai 
avto  ipeväog.  ovveyyiZei  uevtoi  ftp  tgo/tixio  r)  xerpaXr]  ftaXXov  rj 
ol  oiuoi.    votuotega  yag  toxi  tov  üegtvov  tgoitixov  iioigug  wg 

lo  eyytatu  Z' .  tov  de  "Ogvii/og  6  EYJO-EO—  (prtai  tov  av/eva  xai 
xi v  aptotegav  ittigvyu  xeioltut  e/ti  tov  tgo/etxov,  r/k-  de  Avdgo- 
uidag  t))v  de^iuv  yeiga.  drjXov  ovv  ix  tiüv  eigr-tie'vtüv ,  i(p'  ilaov 
xai  ev  tovtoig  uäkkov  6  e'tegog  avtiov  ;taga  tov  etegov  diaXXattet. 
idia  de  o  EY  /Ü2~Ü—  tov  avyjva  tov  "Off  ewg,  ov  eyei  o  Ofpiov- 

15  %og.  xai  tr]v  de$iuv  yeiga  tov  'Eyyoivaai  (p^aiv  Lei  tov  tgo.tixov 
xeioitai'  oueg  xai  oweyytui  t<>i  ipatvouevot. 

2  naybtvov  L  ||  7  fcVrfosoc  L'V:  M^mQ  L  |  S  »/  V:  xid  L  |  <J  ol  V: 
om  L  ||  votuoxeQOQ  L  ||  10  tfrpiv  jiost  "ÜQVtHoq  L  |  15  £v  yovvaoi  L,  iv  yö- 
vam  V     Iii  önti)  tyyltn  L. 

Si  Aratus  nihil  nisi  transterre  Eudoxum  instituit,  cur  tandein 
nianifestam  illius  descriptionein  in  re  mere  astronomica  derelictam 
commutavit?  Si  autem  comniutavit,  quid  quaesunius  in  causa 
fuisse  aliud  potest  quam  certa  caeli  cognitio  ac  sui  uduciaV  Cur 
Eudoxum  ita  deseruit,  ut  factum  est  ecl.  XIX  in  circulis  eaelestibus 
describendis,  nisi  re  ipsa  commotus? 

XXVIII 

I  p.  204  C  post  eclogam  XXXIV  2  (supra  p.  102)  statim  baec 
subiciuntur:  itaXXov  ovv  tu  tteoa  rov  —xogstt'ov  e/ti  tov  xetiugivov 
tgojtixov  xeiiat  xvxXov.  o  ök  EYJQZzO—  tu  luv  uM.u  otioiiog 
tovtot  (Arato)  aitotpulvetai ,  tov  de  Iloiattov  tr)v  xafMfjv  cprjoi 
b  v.eioltai  irci  tov  tgoitixov  xai  tov  Kvvog  tovg  .codug  xai  tt)v 
ovgäv.  xeio&ut  d'  l;t  avtov  rpr<ot  xui  tb  Q^giov,  o  exic  0 
tuvgog.  ayvoel  de  xatu  tovto  '  .cokhii  yug  votiutiegov  eati  tb 
(•)rtgiov  tov  x^^^Qtvov  tgoitixov. 

4  rfrjot  om  L  J  5  xui  posterius  corr  Scaliger:  tni  LV  ||  i\  <fttaiv  L|J 
7  xitxii  V;  xai  L  j|  iaxiv  L. 


Digitized  by  Google 


296  ARATEA 

XXIX 

1  p.  205  C  Post  eclogam  XXXVIII  supra  p.  104  pergit  Hip- 
parchus:  o  de  EYJO£02  Ta  (.dv  akka  ofiohog  eiorjxe  (de  Aquila 
Aratea),  tojv  de  Xrjkiov  Ta  [leoa  (fr(aiv  in\  tov  iarjiiegivov  xeioVai 
tov  t  'AeTOv  rijv  agiOTegav  uTegvya,  tov  de  "initOV  xai  tt,v 
ooyvv,  xai  eri  twv  'ix&vwv  tov  ßogeioTegov  aitwv .  5 

2  eiQtjxfv  L  |  4  ri  L  |  cltrov  L,  ut  saepius. 

Non  dixeris  differre  Aratum  (v.  522  sqq.)  ab  Eudoxi  placito, 
sed  accuratins  signorum  quorundam  aequatorem  occupantium  partes 
et  membra  definivisse. 

XXX 

I  p. 206  A  xiogig  de  twv  eigi^uviov  tguöv  xvxkwv  o  EYJOIOZ 
xai  TOvg  Lei  tov  aov.Tiy.ov  xvxkov  xeiiievovg  aotegag  diaoayd  y.ai 
cfi]Oiv  in*  altov  xeiofrai  tov  Te  agiOTegov  uf.wv  tov  l-ig/.xoifi- 
kaxog  xai  Ta  uviotiev  tov  JSteqiavov  y.ai  Txtv  xfffakr^v  tov  dia  luv 
"4qatu)v  "Oy eilig,  tjJc  de  Avgag  xai  Trjg  deSiög  /cTegvyog  tov  5 
"Ogvi&og  Ta  nvia&ev,  tov  dl  Kr.rfeiug  to  OTi'ffog,  Tig  dl  Kao- 
OUTtelag  ta  avio&ev,  elta  (ro)  vjto  xovg  liutgooitiovg  rtödag  u\ 
ueyäkrtg  ÜJqatov  y.ai  tov  AiovTog  uvqi  ngog  tov  v/uov  tov  Aoxto- 
rpvkaxog. 

7  supplevi  ||  9  in  sequentibus,  quae  corrupta  sunt,  Hipparchi  ipsius  oratio 
continuari  videtur. 

XXXI 

I  p.  207  B  itakiv  de  6  EYJOZOZ  diaaaifel  y.ai  tovg  bf\ 
tiuv  xoXovqojv  keyoidvwv  xvxkiov  xeiiievovg  aöTegag  Aal  (ft^aiv  bt) 
uev  tov  evog  avtwv  xeio&at,  to  ueaov  Trjg  ueyäkrjg  !kgxTOv  xai 
tov  Kagxivov  to  fieoov  y.ai  tov  aiyiva  TOv('Ydgov  xai  Trjg  !Agyoi; 
to  uezaVv  Tt'g  Te  ;cgviivrtg  xai  tov  iotov ,  eha  {tera  tov  atfari,  5 
itökov  Trtv  ovgav  tov  votLov  Ix&iog  xai  10  f.ieoov  tov  Aiyoxeqw 
xai  to  pieoov  tov  \)iotov'  tov  de  "Ogvt&og  dia  tov  avxhog  m\ 
Tt]g  de$iug  nTigvyog  xai  dia  vijg  agiOTegug  x€lQ°S  *OÜ  Krjipiug 
ygä(feai>ai  at  tov  xai  dia  Trjg  xau/cijg  tov  "Oipeiog  xai  ttaga  t/> 
ovgav  ifg  {it/.oag  Agxrov.  uegi  idv  ovv  Tt';g  'Aoxtov  okooxtQwi  10 
äyvoei.   Sequitur  refutatio  Hipparcbi;  deiude  p.  208  A:  uegi  pir 

Ii  tov  ante  Ivbg  om  V  j|  0,7  tb  fttaov  L:  TOfOjV  V. 


Digitized  by  Google 


VII.  EÜDOXI  CNIDII  FRAGMENTA  EX  HIPPARCHO  CüNLECTA.  297 

toi  Tig  xau7cr]g  toi  "Otfeiog  xai  trjg  oigag  trtg  utxgag  Zigxtov 
oqÖüq  afteqrijvavo  (Eudoxus).  iv  de  ttj}  Itigio  xo'/.ovgo)  tpyal 
xeiaitat   i  üwtov  fjtev  tr;v  agtotegav  X€iQa  %°v  '4gxTO(fv?.axog  xai 

15  (ra)  uioa  avtov  xata  fiijxog,  eita  ta  tiioa  tüv  Xijfoov  xata 
tt/mtos  xai  tov  Kevtavgov  tr)v  deStuv  xElQa  *ai  ta  tungoo&ta 
yovaia.  ueta  de  tov  ctffavfj  nö'kov  xafurqv  te  tov  Jlotauov  xai 
KfjtOVQ  tijv  zetfa'/.rv  xai  tov  Kgtov  tu  vvna  xata  n'kütog  xai 
toi  Tlegoewg  Tt)v  xe(fali)v  xai  tr]v  deStuv  %€iQa.     i]   ttev  ovv 

2»  dgtotega  %eio  tov  L4gxto(fvluxog  vjioletnetat  rot)  eigi^uivov  xv- 
x/.or,  lug  r.ttiov  uigog  Lotdiov,  xai  ovx  Lr  aitoi  t feget  ai  tov  Öia 
Tiijv  larjugtvtov  orjteiiov  x(xlov,  u>g  EYdOSOS  (pqolV  6  yag 
lyoiuevog  ttuv  iv  avtt]  heftet  X^kwv  n'uiov  %  uotgag  vy  .  ayvoel 
de  /.ai  ueoov  ovtov  to  otoua  xaxa  utyxog  vnb  toi  eigijiivov  xvxkov 

25  teuveoltai  t.eyiov. 

15  snppl  Petavins  ||  ftioa  prius  V:  uiooK  L. 

Coluros  circulos  omisit  Aratus:  quod  qui  poterat,  si  modo 
transferendi  negotio  fangebatur? 

XXXII 

II  p.  211  E  ;cgoöieüi](fÖtu  de  ngvnov,  ort  tr]v  dtaigeotv  tov 
üpdtaxov  xvxkov  6  uev  Zigatog  ntnolrpai  anb  twv  tQontvuZv  te 
xai  iot(uegtvwv  orjfteitov  ccgxöttevog,  luote  tavta  ta  üijuia  agxag 
tivai  Uoäkov,  o  de  EYJOjZOJZ  ovtw  dt^gtpat,  wate  ta  eigrjuiva 
5  oyueta  uioa  etvat,  ia  ukv  tov  Kagxtvov  xai  tov  AiyoxBQOJ,  ta 
de  tov  Kgiov  xai  twv  XiJmv.  6  uev  ovv  jigaxog  diu  toi'twv 
udltota  ipavegog  yivetai  ta  elgijueva  ortueia  iv  Talg  agxaig 
Ti&eig  tojv  xata  tavta  diudexatritogiiov  ....  p.  212  E  oVl  dt 
EYJOjzO-  ta  tgo;nxa  orueia  xata  uioa  ta  £tt*Öia  ti&i;Oi, 
to  dijlov  ttouI  dia  tovtwv 

devtegog  de  Ioti  xi  xkog,   Iv  t}  Uegivai  tgortai  ytvovtai ' 
eati  d'  ev  routo»  ta  uioa  tov  Kagxlvov. 
xai  Ttähv  (prjah' 

tgitog  d'   loti  xvxkog,  ev  to  ai  ior^iegiai,  ytvovtai'  eatt 
II  de  ev  to vt iit  ta  re  tov  Kgtov  uiaa  xai  ta  tiov  Xi.ltüv. 

14,5  i<jTiv  ä*  L  ||  15  per^it  post  tovno  L  iteraDdo:  tu  fu'oa  tov  Kciy- 
tivov"  xai  Ttdhv  <frtaiv'  zyizos;  A'  toxi  xixkog,  iv  <j>  ai  larn-it^lai  ylvovtui' 
fort»  6 '  iv  Toi'xiy  tu  ze  tov  h'Qiov  ftioa  xai  tu  töjv  Xqläv  xtX? 


Digitized  by  Google 


298  ARATEA 

xeTagxog  de,  ev  w  %etiiegnai  xgoital  yivovtat'  eaxi  d'  iv 
tovxvt  xa  iieoa  tov  Alyoxegw. 
e/.(pavioxegov  ö'  eti  diu  xovxwv  u7codtäwoiv'  7cegi  yag  twv  r.oioi- 
gwv  Xeyotiivwv  XLxltov,  ot  ygaipovTai  diu  re  twv  icöXuiv  xai  dia 
twv  TQO/cr/Auv  xai  ioi^uegivwv  oijieiwv,  cpqolv  ovxwg' 

exegoi  d'  tioi  di'o  xvx'/.oi  ti^vovteg  uXh)Xovg  dl%a  xai  xoog 
ogi>ag  diu  twv  7x6Xwv  tov  xooftov.  eOTi  6'  ev  xoixotg 
aoxgu  Tcidt'  ixgunog  o  7c6kog  6  aei  opuvegog  tov  wOf-toi; 
elxu  to  uioov  ttjg  ^gxxov  xara  rckdtog  xai  tov  Kagxhov 
to  ueooi  .  Ü 
xai  f.iet'  oklyov  rpqolv' 

lq  T£  ol-Qct  tov  votiov  'l/i/vog  xai  to  fiioov  tov  Aiyöv.tgw. 
ev  de  Tolg  t$f:g  <pi<oivt  iv  Tifi  tTigoj  twv  diu  twv  jioLwv  /.vaKwv 
/.fiOxtcu  ovv  tolg   cikAoig,   olg  iiagt&ueiTui  (EuDOXUS),  xai  ta 
tieou   twv  XtjXtOV  /.aiu   Jtläxog  xai  tov  Kqiov  t«   vwTa  zara  *J 
jc't.üxog. 

10  eanv  LV  ß  18  unodidwot  V  ||  Ii»  tt  L:  xfjg  V  ||  22  post  ogtitq  lacuna 
4  litterarum  in  L  fl  tanv  6'  L  ||  24  xb  ante  nX.  add  V. 

XXXIII 

11  p.  214  B  Siguorum  initia  in  Oriente  versari:  XL  3  p.  107. 

XXXIV 

II  p  214  D  6  de  LYJUZOZ  i^ugi^iioC^vog,  öoa  eoxh  vx(Q 
yt'g  tov  Kugy.lvov  agxoftevot  uvaxek/.eiv ,  (pr(oi  tov  'Eyyo(v)vaai) 
ölov  elvai  (puvegov,  tov  de  -xetpavov  to  ijfitOV  xai  xrjv  tov  l4.gy.xo- 
(fvka/.og  xetpaXrjV  xai  ti]v  tov  'Otpiovyov  xeipuki^v  xai  ti]v  oigar 
tov  h/ouevov  'üfpewg,  twv  de  scgdg  votov  Qgiwva  o/.ov  xai  tot  i 
voxiov  l%i>vog  to  /igdg  xt]v  y.eipuh'.v.  6  fiev  ovv  —xeipavog  xaxa 
tov  l4guxov  eyytoxa  oviupwvei  .  .  .  xutu  fnivTOi  ye  tov  EYJÖEOS 
df.kovöxt  diaxpwvei,  e/cetsceg  i)  agxrj  tov  Kagx.h>ov  xar'  avTOt  aoxu 
ueoov  toxi  xo  twv  Jftdvfiwv  dwde/.aTjj(.wgiov.  ivct  de  ur4  otu 
ftavtog  Ircioriftaiviüfie&a  xovxo,  diaArj/cTeov  xa&ökov,  dioti  jWJ 

4  otfiov  V  ||  5  tov  dt  LV:  correxi;  itidem  olim  Scaliger  ||  röiov  l- 
vox"  V  [|  9  ioxlv  Li;  xb  V:  xov  L;  pioov  iaxl  xoC  KctQxivov  coni  Scalurer, 
6unhxut>iu6(Jiov  V:  —  iov  L  j|  10  nrt  Petavins:  pd/iT)  V,  ante  wi/  lacuna  4  litte- 
rarum in  L. 


Digitized  by  Google 


VII.  EUDOXI  CNIDII  FRAGMENTA  EX  HIPPARCHO  CONLECTA.  299 

ouoivjg  avaygärpovoiv  au<poiegoi(g)  ov  dvvatov  exategtt)  avtwv 
oiuifiuveiv  TO  (/aivouevov.  del  de  xa/.eivo  diei/.rjrpevai,  dum  jcavxa 
uev  ttltjv  okiywv  Tivuiv  buoUog  autpoTegoi  avaygmpovai  xa  negi 
tag  avaxo'käg  (o  yag  Ü4gaxog  xoig  vuo  tov  EYJOBOY  keyouevoig 
15  ipwt.ov&rtv.ev),  ovii'i  wvovoi  uivTOi  ye  ai  vji  ovtiüv  avayeygauuevai 
Givavarokai  vi}  y.axa  tov  Ü4gaxov  ualkov  tov  Zwdtaxov  diaigeaei 
ijtceg  xaxa  tov  EYJOJEON.  total  de  xovxo  (pavegbv  h.  tov  /.axa 
piigog  Tagt  avTüJv  QrjfrijOouiviov. 

11  suppl  Vktorius  ||  12  tov  V  ||  17  tineg  L. 

XXXV 

II  p.  215  C  tot  Öl  /cegi  tov  0(ptOV%OV  ovfHfwvuig  a.codidöaoi 
uf)  (paivouivip  ö  ts  !kgaxog  (v.  577)  xai  o  EYJ0Z02.  ol  uh 
yug  wiioi  Tolg  Jidvuoig  avxtAaTadvvovoiv ,  6  de  ev  t/J  x&paAf) 
dvvei  avaxeXXova^g  xrjg  ta  uoigag  tov  Kagxivov.  tov  d' "()(peiug, 
5  ov  f'x«  6  'Orpiovxog,  i)  ovga  uovov  vxeg  yrjg  eoxiv,  iug  b  EYJ0B02 
(fijoiv,  Aal  OV%  rj  xeyaki],  wg  6  "4gatog.  ij  uh  yag  xecpakrj  avxov 
dvvei  avaxe'Ü.ovxwv  uiotov  udlioxa  xwv  Jidvuwv,  6  de  ev  axga 
tfj  ovga  dvvei  avaxekkovarjg  xi^g  evaxrfi  uoigag  tov  Kagv.ivov. 

2  o  posterius  om  L  ||  4  de  L  ||  8  ivvaxr,<;  V. 

XXXVI 

II  p.  215  D  negl  de  tov  l4g/.TOipvlaAog  bkooxegwg  do/.oial 
uoi  ayvoelv'  (paai  yag  aUbv  xiooagoi  uodiotg  avTt/MTadvveiv 
Kgiol  T€  y.ai  Tavgtj  /.at  Jidiuoig  /.ai  Kagxivw.    6  uh  yag  Ü4ga- 
xog  .  .  .  (cf.  eclogam  XLVI  p.  III),  6  de  EYJ0B02  ygatpe, 
5  ovnog' 

otav  6  Kgidg  dvvrj ,  twv  uh  ugbg  ag/xoig  tov  l4g/.xo<pi- 
XuAog  oi  icodeg  dvvovatv,  twv  de  /tgbg  voxov  tov  OJr.giov 
to  Xoutov. 

kv  de  Tfj  agxfj  toi<  'Hegt  twv  avatokwv'  koyou  diek&tuv  öoa  hei 
10  dvoeiog  xai  avaTo)Stg  ioxiv  ag%ouevov  tov  Kagxivov  avaTek'heii' 
t&jS  fpfjOiv' 

otov  d  o  Kagxivog  avaTe)j.ir  tijv  uev  /coog  agxTot  g  ov&h 
rtvioxei,  twv  de  ugbg  votov  b  ylayiug  Kai  tov  Kvvng  xa 

5  o'vtcj  V  !|  6  or'  uv  L,  ut  infra  |  12  oBtv  V  ||  13  Xayybq  L  |  *a< 
ante  r«  add  V. 


Digitized  by  Google 


300 


ARATEA 


kflttQOQ&ia  y.ai  o  JIgo/.vvßv  v.a't  xov  "Ydgov  rt  xfyaÄiJ.  dvni 
dk  tüh  (iiev  Jtgbg  agxxovg  rj  xov  Agxxoqtkaxog  y.tffa).rr 
örjlov  oiv,  bxi  xara  xiv  EYJOBON  ia  /nkv  ngtüxa  uigj]  xov  !d(nno~ 
(fikctxog  avxixazadvvei  ftp  Kgu{>,  xa  dk  koyaxu  nft  Kagxlvtp  Xfi.' 
P  217  B  ov  fiovov  dk  6  "Agcciog  xai  b  EYJOSOZ,  aAÄa  xal  oi 
loucoi  ua&rjfiaTrAoi  rtavxeg  oyedov,  oooi  nsgl  xov  Bowxew  tÄyov 
7tenoirivxai,  otuoiiug  xovxoig  aTtosre/cAuvr^xai.  vofäCovxeg  xiaaagoi 
^yöloig  avrov  ovy/.aTadvvtiv.    Sequitur  Attali  fr.  24  p.  XIX. 

Quodsi  'omnes  astronomos'  de  Ursae  custode  errasse  Hippar- 
chus  cognovisse  sibi  videtur,  Arato,  utpote  qui  a  communi  errore 
non  immunis  esset,  Hipparchus  non  debebat  exscribendi  impru- 
dentiam  exprobrari.  —  h  agyt]  xov  'liegt  xiov  avaxoMöv'  löyoi 
alteram  <Phaenomenorum>  tripertitorum  partem  significat.  Cf. 
ecl.  XIX. 

XXXVII 

II  p.  218  E  De  Leonis  ortn:  XXI  4  p.  87. 

XXXVIII 

II  p.  219  C  Ü  De  ortu  Virginis.  cf.  XL  p  106.  Deinde  pergit 
Hipparchus  ib.  E:  Iv  ukv  oiv  xoig  aü.oig  avitfptovovoi  xoig  <fai\o- 
tuvotg  (Aratus  et  Eudoxus).  6  dk  'Otaxog  ov  uff  Aiovxi  am- 
xaxadvvft  fu'jvov,  a'Ü.ct  xcri  xvi  KagAiV(>t.  agyexat  ftkv  yag  divdf 
avaxeXXovottg  (U*}or{g  xi]g  ttidöur.g  tat  tUooxijg  /noigag  xov  Kagxivoi.  5 
h  ytt  dk  dvvetv  avax(/./.ovai^g  fuea^g  rrjg  devxigag  noigag  tov 
Aiovxog'  u  dk  cnzo  xov  *QqIwvoq  lloxafibg  ov  xu>  sUovxi  agyexai 
avxr/.azadiveiv ,  ojg  oi  ixegl  rov  EYJOBON  tpaoiv,  aXla  rjj 
rL(igÜivv). 

«  öi'viov  LV. 

XXXIX 

II  p.  221  B  De  Forficuui  ortu  (cf.  supra  p.  45  sq.).  Deinde 
pergit  Hipparchus  C:  tu  ukv  oiv  hoina  vnt  avxwv  vytvjg  etgipat 
(Arato  et  EüDOXO),  scsgi  dk  xov  liivxavgov  okoaxegvtg  rjyvoi^aatK 
ovre  yag  i]  ovga  aixov  ovxe  xa&oXov  xa  o/cio&ta  /cavxa  avatO.M(, 
a/./.a  6  agtoiegog  Wfiog  . .  .  x6  dk  I\rtxog  ov  xi]  nag&evy  agx^ot  5 

4  ovxt  x.  L:  xal  x.  V. 


Digitized  by  Google 


VII  EÜDOXI  CN1DII  FRAGMENTA  EX  HIPPARCHO  CONLECTA.  301 


ävttxatadvvetv ,  iog  ovToi  (paoiv,  a).Xa  tc;7  Aeovxi  ...  ov  (.iüvov 
de  xara  tovt'  ayvooioiv,  aXXa  xa&y  6  fpaoi  t/*  /TagtoVoj  avrt- 
taxadivetv  rr)v  x€(paXr)v  ovtov  xt).! 

6  avxoi  L     7  xaza  tovt'  scripsi:  xut'  avxoi  V,  xax   avxh  L. 

XL 

II  p.  222  B  De  Scorpii  ortu  post  eclogam  IIL  p.  1 1 4  adscriptam : 
o  de  EYJ0E02  za  iih  houta  ouoiiog  (Aratoj  uvayoaepet,  xrp  de 
xe(pa).t)v  rov  *0<piOV%QV  yoärpei  avare'Ü.ovoav  xai  ti)v  aoioxegav 
uövov  x*LQa>  *i}v  Ä  aXkrjv  xai  to  Qijoiov  ov  tov  2Zxog/thv  aXXa  rot 

5  To&iov  avatikkovxog  wzlg  yitv  i]drj  cpaiveo&ai.  xai  xa  uev  akla 
OVfi(p(6v€JQ  avayod(povoi  Toig  (paivoiievoig,  to  de  GtjQtov  oide  xaig 
Xijkaic,  ro  de  louxov  (Auguitenentis)  to)  (ze)  Zxogjciov  autiiari 
(xai)  xalg  Xr4Xaig  ovvavau; egeTai ,  iog  xai  o  EYJOS02S  (pitaiv. 
öi'lov  oxi  xai  Taig  XijXaig  fiigog  xi  avxov  del  xaxa  tov  EYJOBOK 

10  ovvavare'/Lleiv. 

5  TjSr]  scripsi:  xai  LV  ||  H  nagaygatpovat  L  ||  ovAe  scripsi:  ovxt  LV 
7,8  supplevi;  itidem  olim  Scaliger  ||  7  oxognl&Y  f  8  o  om  L  |  9  mtl  ed  Victo- 
rius,  hioc  cvvavaxeklet  com  Scaliger. 

XLI 

II  p.  222  C  De  Sagittarii  ortu:  XL VII  p.  112  sq. 

XLII 

II  p.  223  A  öiarpiuvovoi  de  (Aratus  et  Eudoxus)  ;coög  to 
rpaivöiievov  xai  Iv  Totg  icegi  tov  Krj<p4ojQ.  r]  tc  yag  xetpa'/.rj  avxov 
uovov  övvei  xai  avaxe'AXei.,  oi  de  touoi  xai  to  Otij&OQ  h  ti[)  aei 
<paveoo~>  T/nr]iiaTi  rptgorTai,  x°JQ^  %£  tovtlov  tlov  iv  Tit  xeipa'fS 
5  uvtov  aoregiov  6  ^kv  itgorjov(.ievog  tjj  dyäoi,  xai  eixooxf  uoigct 
tov  SKogrtlov  ovvavaTiX'Ui  .  .  .  o  de  Tlegoeig  oXog  to>  2xog;cio> 
avvavxtxaTadvveiy  xai  ovx,  ojg  ovxoi  (paoiv  (Aratus  v.  GS7  et 
Eudoxus),  6  öe$i6g  7coig  xai  to  de^iov  yovv  vtfi  ToSöxi]  avri- 
xura(pegeTai. 

B  r6ka>  V. 

XLIII 

II  p.  223  B  De  Argus  ortu:  II  2  p.  114. 


Digitized  by  Google 


302 


AR ATE A 


XLIV 

II  p.  223  D  ta  dl  y.ara  TOV  ÖQVl&a  r.yvöipai  uev  In  ctucpo- 
t4qwv,  ftä/.'/.ov  dl  ino  tov  'Aoatov.  6  ulv  yag  EY40S02  t$ 
Sxoonlfp  (pr(o\  avvavccriXXetv  titv  de&av  ntfqvya  tov  "OQvtttog, 
tut  dl  Tö%öxrl  to  louiov  avtov  oioua.  i§  tav  drj/.ov,  ort  rir 
detiiav  uttovya  tov  "Oovi&og  xara  tov  EYJOSON  dei  TOig  layä-  5 
Totg  fiigeoi  tov  Sxootciov  ovvava(fiQeo&ai.  o  dl  ZJgatög  qitoi 
nf)  TotoTfj  iwvov  OvvavctrikXeiv  avtov.  rjj  dl  akrfttia  ot  plv  h 
uy.qu  T/y  öe$t((  utiqvyi  tov  "Ogvt&og  tolg  loyatoig  uegtoi  nov 
Xi})aov  avvavatt'Ü.ovaiv  xtV. 

\  dr/z-ovoTt  V  ||  7  ovvararf/,?.ft  V. 

XLV 

II  p.  223  K  tov  dt  'YÖQoyoov  äqyo^dvov  avatik'utv  (fi-ai  (Ara- 
tus  v.  693  sqq.)  Owctvarerahihai  rtfi  Aiyoxioot  tov  "hcnov  trtv  u 
xt(fa/.rv  xa)  tovg  srödag,  dvveiv  dl  ta  onia^ta  tov  Kivtaigw 
xa)  tov  "Ydoov  ta  a/ro  trjg  xecfa/.rjg  iwg  Tijg  TtQioTrjg  oneioag. 
o  dl  EYJQB02  (f  i-ai  (Aquario  exoriente)  xa)  ti]v  Kaootintiar  h 
avaTf  /.keiv  xa)  tov  Jthflva.  a  ftkv  ovv  xoivf(  eiorjxaot ,  oyföov 
ovuqwvei  Toig  apaivoftfvoig,  n).i,v  otl  xt/..  Deinde  Attali  sequitar 
fr.  27  p.  XXII ,  qui  recte  Arati  dicta  interpretando  Hipparcho 
iudice  pervertit.  P.  224  D  o  dl  EYJOSOS  ayvoei  negi  re  trc 
Kaaotiiteiag  xa)  tov  Jtkyivog.    Sequitar  Hipparchi  refutatio. 

2  ff  om  L  ,  4  anfiQUQ  LVS:  kaniyw;  V. 

Adparet  melius  Eudoxo  Aratum  istis  versibus  de  Cassiepea 
et  Delpbiuo  existiraasse  ipso  auctore  Hipparcho.  Rem  pro  nostra 
astronomiae  inscitia  perquirere  nee  licet  ueque  opus  est.  Snfricit 
ne  Hipparcbum  quidem  tantum,  quantum  videri  possit,  a  laude 
Aratea  abfuisse.    Cf.  cap.  VIII. 

XLVI 

II  p.  225  B  rtyi  dl  tov  Keviavgov  ctuyÖTiooi  ayvooion 
(Aratus  et  Eudoxlsj.  ov  yag  o).og  avtididvxi  ttov  'Ix&vüjv  ap/o- 
fUvwv   uva<(  iotoüat ,   ai.K    tri   avtov   Ta  lunqoa&ia  vnlg  tot 

2  av  <5f'<Ji*fi   LV:  corr  Petavius. 


Digitized  by  Google 


VII.  EÜDOXI  CNIDI1  FRAGMENTA  EX  H1PPARCHO  CONLECTA.  303 


bguovTa  lonv.  i)  yag  xccpa/.i)  xoi  6  öeBiog  tu/uog  avxov  xoig 
b  'ix&voiv  avxixaxaöivei.  öiatfiarovai  ö'  afi(poxegot  7rg6g  xo  qpai- 
röfjfvov  xa)  Tieg)  xov  voxtov  *I%dvO£j  o'kov  aviov  iyyiaxa  tot 
'YÖqox^oj  VftoXafiftavovieg  avvavaxiXkeiv .  xovvavxlov  yag  to 
ic'/.fiov  avxov  ftegog  xoig  'ix&voi  avvavaq?igexat  xt'k.  —  7cegi  öl 
xrjg  sivögoiiiöag  oloa/jouig  r)yvor)xaOiv  afig?6xegoi'  ov  yag  tot 
lü'Ydooyoo)  xat  xoig  'ly&iai  ovvavaxflkei ,  tag  olxoi  ipaoiv ,  aÄÄa 
to)  Aiyö/.tgii)  xal  toi  'Yögoxooß  xr/.'. 

5  üvTixuxuivvtiv  coni  l'etavius  ||  7,  10,  11  iögtxöip  L. 

XLVII 

II  p.  228  B  De  Tauri  ortu:  XLV  p.  III. 

XLVIII 

II  p.  228  D  De  Geminorum  ortu:  LI  p.  115.  Deinde  con- 
cludit:  a  ovv  löoxei  fiot  xp/a/aa  elvai  xwv  vtco  Ligaxov  Kai 
EYJOBOY  /.eyofiiviov  Iv  toig  * OatvofiiivotQ3  iTtioxityaoital  xe 
mal  vTfoypaipca,  xavx'  i'axtv.    Cf.  ecl.  VIII. 

2  yortaifiaiv  V  ||  4  xavxa  L 

XLIX 

II  p.  206  E  iitl  öl  xov  üfi  a<pavovg  xvxkov  to  ji/fv  l;c  av- 
xov (pegofteva  aoxga  oi>%  bgäiai' 

tyyviaxo)  df,  (pijüiv  (EuDOXUS),  avxov  loxt  toi  xe  vöaxog 
tov  Jloxa^iov  xa  axga  xai  xijg  l4gyovg  xo  eöaipog  xa}  xo 
JIrjdaXiOv,  elxa  xo  OJ^giov  xa/  xo  Ovt:ttaxi]giovf  Ixt  öl  xov 
ToSoxov  xa  öeha  Oxilrj.  6  öl  t£  Atymtxov  ogwftevog  aoxrjg 
laxiv  Iv  aixift. 

Toixiov  öl  xu  tulv  aU.a ,  i/cei  xara  ovveyyioubv  etgrjat ,  ovx  av 
dtaxaLotxo,  6  öl  xa'tovuevog  '  Küviu7tog'  ov/.  bg&ojg  /Jyeiat  Iv 
10  airoi  xui  aq?avei  xvx/.o)  (pegeotiai.  toxi  yag  ovxog  6  voxiwxegog 
Xiüv  Iv  xo}  n^da/Uift  xa/  Xa^Jigög.  ct7ce'x€t  öl  ovxog  artb  xor 
tio'Kov  Ttegi  fiolgag  f\rjS\  6  öl  h  A&rjvaig  aeifpavrjg  xvxlog  ttlX&lU 
a:t6  xov  Ttblov  7itg}  ftoigag  II',  b  öl  Iv  'Poöut  Tieg}  [wlgag  /.^'. 

3  iattv  L  ||  Ki  torlv  L. 


Digitized  by  Google 


304 


AK ATE A 


drj.ov  ovv,  oti  6  aatitQ  ovtog  ßogetöi egog  iaxi  rot  Iv  tft  'E'üädt 
ctfpavovg  v.v/j.ov  xcri  övvatat  v/ckg  yitg  (pegofuevog  {i'hinta&ai.  tat 
drj  y.a't  Veiogeizai  h  toig  7cegi  jiv  'Podov  ro/coig. 

De  Canobo  (cuius  uomen  non  habuisse  videtnr  Eudoxns) 
capite  X  dicetur  uberius. 


Digitized  by  Google 


VIII.  DE  COO  POET A RUM  SODALICIO. 


Philo!«*   fntorsuchongoii  XII  2U 


Digitized  by  Google 


* 


De  Arati  scientia  ac  facultate  astronomiea  quid  Hipparcbus 
iudicaverit,  constat.  r]  yag  zwv  ftotrjftaTtop  yaQig  a^iomoxlav 
iiva  xotg  /.eyoftevotg  7ce(Jtxi&riaiv  xai  ixavxeg  oyedov  oi  xov  itoit]- 
tr)v  tovxov  l^yovutvot  ngooxifrevxai  xoig  vre  avxov  Äeyojttivoig 
ille  professus  est  p.  1 72  D.  Iudicavit  Hipparcbus  perinique  operae 
nihil  nisi  transferendo  Eudoxo  consumpsisse  Aratum.  Attamen 
semel  Hipparchus  a  sese  ipse  defecit  (cf.  cap.  VII  ecl.  XLV).  Nam 
si  vel  melius  Eudoxo  Aratum  et  seivisse  aliquid  et  dixisse  assevera- 
vit,  quid  aliud  ei  quam  caeli  haud  mediocrem  tribuit  peritiam? 
Hipparcho  etiam  iniquius  asseclae  Hipparcbei  existimabant.  Cogno- 
vimus  Dionysium  p.  224  et  Avienum  cap.  VII  ecl.  VI.  Excepit 
tale  quid  vel  M.  Tullius  'De  oratore'  I  15,  69  (e  Vita  Arati  nescio 
qua):  Qua  re  hic  locus  de  vita  et  moribus  totus  est  oratori 
perdtscendus.  Cetera  si  non  dtdierrit,  tarnen  poterit,  si  qtiando 
ofms  erity  ornare  dieendo,  st  modo  ad  tum  erunt  delata  et  ei 
tradita.  Etcnim  si  constat  inter  doctos,  hominem  tgnarum 
astrologiae  ornattssimis  atque  optimis  vrrsibus  Aratum  de 
caelo  stellisque  dixisse,  si  de  rebus  rusticis  hominem  ab  agro 
remotissimum,  Nicandrum  Colophonium ,  poetica  quadam  fa- 
cultate, non  rustica,  scripsisse  pracclare :  quid  est,  cur  non 
orator  de  rebus  iis  eloquenttssime  dicat,  quas  ad  certam  cau- 
sam tempusque  cognorit?  Eandem  sententiam  M.  Tullius  repe- 
tivit  in  librorum  'De  rep.'  primo  c.  XIV  22.  Addimus  Leontium 
mechanicum  'De  sphaera  Aratea'  (Buhle  I  p.  257  sq.):  ioxiov  04, 
oxi  to  7t£Qt  twv  aoxQiov  rot  u4gäxot  elottfiiva  ov  navv  vtakiog  ei- 
oytai,  tag  eoxiv  ex  t€  xiuv  fl7t7taQX«j  xoi  IJxoA€uai<;)  ovvxexayiitviüv 
u€Qi  touuüv  jua^reiv.  aixiov  dk  /cgioxov  uh,  heil  xai  xa  Evd6§Ov 
(olg  fxaXiara  rptolßv&qoe»  6  Üloaxog)  ov  Uav  oo&tug  elh]jtrai, 
bi Uta  di,  6xi  xai  ov  vcqog  %6  av.Qißig,  iog  fpTjOl  Zicogog  6  VTtOftnr}- 

20* 


Digitized  by  Google 


308 


AKATEA 


fjaztaiitg,  aXXa  HQog  to  ygiptuov  roig  vavti'Ü.oiifvoig  vaira  ot'r<# 
diayiygajcrai.  ehöttog  re  b'Kooxegiortgov  negl  tovzwv  diat.aujürtt 
Hipparcho  recentiores  omnes1)  inde  a  Scaligero  (ad  Manil. 
p.  53)  usque  ad  Buhlium  II  p.  465  et  ultra  —  in  paucis  eniui  ac 
modcste  per  editiouem  passim  oblocutus  est  Buttmannus  —  com 
assentiri  soleant:  inter  veteres  longe  gravissimi  auctores  nec  pauci, 
qui  et  ante  Hipparchum  et  postea  fuerunt,  aliter  censebant  Iacent 
hodie  aut  eontempti  aut  ignorati  aut  perperam  intellecti ,  ut  nunc 
et  congerendi  et  interpretandi  de  integro  labor  nobis  suscipiendas 
sit  necessario. 

Hipparchum  ipse,  acriter  si  aggressus  eris,  non  tarn  male, 
quam  videri  et  consuevit  et  voluit,  re  vera  de  Arati  cognitione 
caeli  sensisse,  si  quidem  vel  accuratius  Eudoxo  nonnulla  ille  sei- 
visset,  breviter  monuimus.  Praeterea  idem  Hipparchus  frequenter 
signifieavit  omnes  ante  se  'Phaenomenorum'  interpretes  Aratuua 
putasse  siderum  peritissimum.  Quodsi  ille  translatorem  dixit  Eudoxi 
et  ne  erroribus  quidem  vertendi  immunem  Aratum,  boc  novum 
primus  suo  fecit  et  periculo  et  auetoritate.  Percipi  non  posset 
tanta  Hipparcbi  in  scribendo  copia  et  tarn  industrie  quaesita  accu- 
ratio,  nisi  pervulgata  erat  iam  tum  laus  Arati  et  in  rebus  astro- 
nomicis  existimatio.  Vel  usum  Eudoxi  Arateum  primus  Hipparchus 
exstitit  qui  contenderet.  Non  perdimus  operam:  eclogas,  si  dit- 
fidis,  cap.  U  et  VII  prolatas  inspicias.  Ergo,  ante  Hipparchum 
quotquot  de  1  Phaenomenorum '  argumento  sententiam  tulerunt,  eos 
omnes  exspectamus  poetae  scientiam  caeli  reliquisse.  Sed  de  bis 
postea  pluribus. 

In  eandem  sententiam  Theo  astronomus  discessit  p.  59  W.: 
Z&ev  uvis  riiiv  aicaMüT€Q(üg  scgooegxofiiviov  talg  lBt]y(a€Gtv  tdoSur 
{iq  fia&rjf.iaTix6v  eivai  rov  uigaxov'  %7cikaßov  yag  fU^dtv  i'tegor 
%U)v  EidöBou  (Daivofiivmv  ;toir\aavxa  avtov  eig  to  ovyygaftfta 
ütivai.  Tavvqg  de  tijg  yvwftrjg  exeica  xeri  iTtuagypg  6  Bi&wog' 
Iv  yag  toig  ' llgog  Evöo^ov  xai  udgatov*   Jteigaicu  tovto  Q7i<r- 

M  Scmel  etiam  Scaliger  adnotavit  inique  Hipparchum  de  Arato  sensi^e 
ad  p.  l'JH  B  Petavii  (rap.  II  p.  t»0sq.)  He  Ära:  Hipparchus  hic  non  assequiiur 
mentem  Arati  non  enim  de  distantia  earum  stellarum  ab  Arctico  loquitur, 
red  ait  diutiui  Arcturum  esse  supra  terram  quam  Aram,  quae  stattm,  ut  orü 
est,  oeeuiit ,  utpote  quae  sit  propior  intersectioni  meridianae  i.  e.  tu»  ai;iUi» 
avtagxiixwrätw. 


Digitized  by  Google 


VIII.  DE  COO  POETARÜM  SODALICIO. 


309 


dsacrtvai.  owayogevei  öe  avtot  xai  Jiovvaiog  iv  wjt' Ilegi  avyxgi- 
oeiog  l4gaxov  xai  'Of-i^gov  7tegi  tluv  uairrjuaTixwv' ',  oOfttQ  yi  (pqoiv 
ol  ri&tiuv  alrbv  iargov  ehai  ygatyavTa  tag  1 'laxgixag  övvdustg', 
ovdl  na&tjtiaTiY.öv  frrjoo/uev  ovdh  ^ivov  eLcovra  rutv  Eidö^ov*. 
Jiä^oviai  d*  ov  pergtiog'  r)v  yag  xai  to  ddivai  uerarpgäoai 
tu/tetgiag  ua&rjuarixijg.  eigrjoouev  öe  avtav  xai  hciueUorfgov 
tu  71 ktioxa  tot  Evd6£ov  hcioxäuevov.  Item  Achilles  Vit.  I  p.55W.: 
hcirerevyuiviüg  d'  avrtft  lygacp^  ra  '  Oaivöiuva*  ,  uig  7iagevÖnxi- 
urtfrrjvai  Ttarzctg  vn  !Agaiov'  y.ai  yag  Ei'do^oc  6  KvldiOQ  h/gaipe 
* (Daivoueva'  xt/.'.  Longins  etiam  stoicus  Vitae  alterius  aactor 
processit  p.  57:  itoXXol  yag  xai  ak'Koi ' (Daivoueva'  tygaipav  (sequi- 
tur  indiculus  E  p.  141  sq.  editus,  in  quo  comparet  ipse  Hippar- 
cbus)*  aU.  ouiog  navtiuv  ).au7tg6%Egov  6  'Ldgazog  eygatyEv  xzk! 
Vel  Hipparcho  'splendidius'  rem  suam  Aratum  gessisse  adfirmat 
biograpbus! 

Vitruvii  astronomas  egregius,  quem  iam  p.  153 83  tractavimus, 
anteriorum  physicorum  invenia,  inquit  IX  c.  7,  secuti  siderum 
ortus  et  oecasus  tcmpestatiumque  significatus  Eudoxus  Eucte- 
mon  Callippus  Meto  Philippus  Hipparchus  Aratus  ceterique 
ex  astrolugia  parapegmatorurn  diseiptinis  invencrunt  et  eas 
posteris  explicatas  reliquerunt.  Quorum  scientiae  sunt  ho- 
mintbus  suspieiendae  t  quod  tanta  cura  fuerunt,  ut  etiam 
videantur  divina  mente  tempestatium  significatus  past  f  uturos 
ante  pronuntiare.  Quas  ab  res  haec  eorum  curis  studüsque 
sunt  concedenda.  Quodsi  in  excellentissimorum  astrononiorum 
uumero  Aratus  conspicitur,  certe  is,  cui  placuit  hic  ordo,  noluit 
artis  expertem  iudicare. 

Idem  in  Vergilium  nobis  cadere  videtur  'Ecl.'  III  v.  40  (cf. 
p.  270): 

in  media  duo  s/gna,  Conan  et  —  quis  fuit  alter, 
descripsit  radio  totum  qui  gentibus  orbem, 
tempara  quae  messor,  quac  curvos  arator  habe r et? 
Similiter  de  Arato  Cinna  verba  fecit:  cf.  inferius. 

Porro  refert  Vita  altera  e  fönte  optimo  p.  56,  5  West,  iv  xoig 
Xgdvoig  ö  lyeveio  y.ara  WÜMöthfov  ibv  tiaoi)Ja'  ovrrjxuaye 
6'  llke^avögto  xoi  ^hio/U»  y.ai  Qiihjq  xai  Jiovioicj  tut  (piko- 
aöffiit,  (x<p)  eig  r{dovdg  tuta&euiviiß,  ov  xa^iy/ijOazo  tu  uaitr}uatixa 
o  -Jgaxog.    Si  Aratus  in  astronomia  Dionysii  exstitit  praeeeptor, 


Digitized  by  Google 


lilO 


ARATEA 


scire  ipse  quod  satis  esset  debebat.  Quocum  concordat  Aristo- 
theri,  probati  astronomi,  niagisterium  Vit.  IV  p.  60,  22:  tviot  öc 
(paat  ruv  "Agaxov  Mvaoiov  7ia%Qog  ytyovivai,  *AQioto&rtQov  de 
iivog  pa&rjuaTixov  öiaxovaai.  Ac  notum  est  contra  Aristotherum 
de  planetis  libram  edidisse  Autolycam  (Wachsmuth.  fMus.  rhen. 
1865  p.  455sq.).a)  De  Aristotheri  et  disciplina  Arati  et  domicilio 
utinam  constaret!  Quod  cum  secus  sit,  ratiocinando  expleri  de- 
fectum  postbac  necesse  erit 

Paucis  interiectis  idem  pergit  biograpbus  scientissimus  1.  26: 
owt)x(.iaot  dt  Nixävdgut,  na&rjuaT  ixy  xal  avtu) ,  KoÄo(pwri({). 
ütQaittvovTi  äua  avtov.  Quoniam  <mathematicum>  ille  dicit  Ni- 
candrum,  ne  per  errorem  qaidem  poeta  saeculi  alterius  Colopho- 
uius  intellegi  potest,  quidquid  contra  molitar  0.  Schneidern 
'Nicandrea'  p.  8.  Praeterea  paullo  ante  eum  locum,  quem  ad- 
scripsimus ,  haec  leguntur:  .  .  wart  xat  x^QiÄov^itvov  iativ  vna 

TIVLÜV,    (hg    TjV    Y.CCTCC    TOV    dVTOV  XQOVOV  NlXCXVÖQtp  TU)  Kot.O(piüVUI 

Tt[)  Ta  &jjQicr/.a  ygäipai'Ti.  Xiyovral  T€  ngortivai  alkrjXoig  o  [liv 
!AgaTui  axtipao&ai  Ta  ' (Daivofutva  ,  o  ök  Nixdvdgy  Ta< Or^gtaxa  . 
tovto  dt  xarcKpaviug  Ioti  xptidog'  6  ydg  Nlxavdgog  iß'  olaig 
'Oh^ctaat  vtioTtgog  (faivtxai.  Ergo  cogitari  vel  bac  de  cansa 
nequit  Nicandrum  mathematicum  et  eum,  qui  Theriaca  composnit, 
esse  posse  eandem  personam.  Quodsi  occurrit  alicubi  tale  quid 
dictum,  personae  f'also  inter  se  commutatae  sunt,  praesertim  cum 
uterque  Colophonius  fuerit  natione.  Iam  legas  Vit.  II  p.  56.  12: 
ivioig  dt  dgioxei  Ü-igaTov  iaTgov  ytyovivai  Ttj  iTtiOTrjufl ,  (piiot 
Tt  C6/.OV  Tt  Codices:  corr.  O.  Schneidems)  ytyovoTa  yrrjoiov 
Nixavdgui  tu)  {ia&r]ftcenxsji  ygäipat  tu  QrjQiaxa  xal  dovvat  Ni- 
xävdgut  lafitiv  Tt  7tag  aiTOv  Ta  Wanofitva  xai  idioygaqirjaat.1} 
Adparet  Nicandrorum  homonymiam  cetera  errata  procreasse.  Iam 


a)  Susemibl.  I  p.  703.  —  Vel  una  Aristotheri  mentione  praeter  ceteros 
biographus  excellit  quartus,  ut  aestimare  possis,  quantilli  G.  Buschü  de  bio- 
grapbo  illo  commenta  facienda  sint  lDe  bibliotbecariis  alexandrinis'  p.  11.  Cui 
male  adstipulatus  est  Susemibl.  1  p.  2bi>~.  Verum  fere  dixerat  dudum  Wachs- 
mutbius  1.  c. 

Ä)  Recte  ante  uos  liuhlius  II  p.  453:  aequalis  Arato  .  .  Nicandcr  maihe 
maticus  Colophonius,  diverstis  a  Nicandro  poeta  itidem  Co/ophonio,  qui  AraU 
trat  recentior.  Geterum  scripsimus  idioygutfitoai,  i'dia  Ttpäqai  vel  iöitxGaoÜct 
coni  Westermanuus,  wq  l'öta  ygätpat  Iriartius  :  i'dta  ypdtpai  codex  Matriteosis. 


Digitized  by  Google 


VIII  DE  CÜO  POKTARUM  SODALICIO. 


311 


vero  si  Nicandros  duos  Colophonios  litteris  deditos  babemas  qua- 
draginta  fere  vel  quinqnaginta  annos  inter  se  diremptos,  verisimile 
'  illos  fuisse  avum  et  nepotem  ab  avo  denominatum.  Innotuit 
de  Nicandrorum  gente  nihildum  praeter  Anaxagoram  iunioris 
patrem 

Attalus  a8tronomus  Rbodius,  paullo  Hipparcho  antiquior,  Omni- 
bus propemodnni  Arati  de  caelo  placitis  subscripsit  tanquam  exi- 
miis  et  e  perfecta  et  consummata  sideruni  scientia  deductis.  Plura 
in  prooemio  academico  1  De  Attali  Rbodii  fragmentis  Arateis'  dis- 
putavinius. 

Leonidas  Tarentinus,  Arati  fere  aequalis,  non  modo  poeticam 
illius  facnltatem  sed  etiam  rerum  cognitionem  extulit  non  sine 
studio  quodam  et  admiratione  (Antb.  Pal.'  1-  p.  239  c.: 

ryctfifia  Jod'  !Aqt]zoio  öarj  [lovog,  og  /ioti  Afscit] 
<f  o  o  v  i  ld  i  di  vctiuvg  äoifung  (<p(ft'tOuio. 

'Cura  subtilis  versiculi  sunt,  Callimacbeo  exemplo  (de  quo  statim 
locuturi  sumusj  praedicati;  item  productio  in  "Idqr^og  Callimacbea. 
daruovog  igitur  aliorsum  spectabit.  Quid  multa?  Astronomum 
designat  Leonidas  Aratum  'caeli  perituin'  non  aliter  atque  Me- 
leager  'Anth.  Pal.'  IV  v.  49  aotgiov  iöqiv  "Aqqiov  postea  nomi- 
navit.    Cf.  p.  230. 

Denique  Callimacbum  producimus.  Instat  enim  nobilissimi  in 
Aratum  epigrammatis  explicatio  ab  errati  noxa  vindicandi.  Ecce 
versiculorum  Achillis  codice  Vaticano  oblatorum  exitus  p.  54  W.: 
Zatgere  u;tia)  t>i]oitg  l4qr;%ov  aiyyovog  ayQVffvl^g.  Ubi  «Jvytovoq» 
Anthologiae  über  Palatinus.  *ovyyovoi»  simplicissime  in  Acbille 
immutavit  Scaliger,  sed  cum  omuium  criticorum  dissensu.  Rubn- 
keuii  potius  editoribus  etiam  novissimis  coniectura  arrisit:  *ovfi- 
(ioAov*.  De  qua  priusquam  disseratur,  fata  traditarum  scripturarum 
et  bistoria  recensenda  sunt.  Utraque  enim  scriptura  ex  altiore 
antiquitate  repetitur.  •  avnotog  ayQvitvlrt*  fintenta  lucubratio*  sive 

4)  Ktituloiielphko(Cauerll)electus'  2p.20U).  Ergo  aliquo  modo  äAMAIOY 
depravatum  esße  ex  ANASATOPOY  iudicavit  Suseinihlius  I  p.  B91,  At  quid 
de  versu  Nicandri  «aivTjOtig  vnta  tio}.vuvi]otoio  iutxaiov»  statuendum,  qui 
quinque  nominis  proprii  syllabas  respuit,  in  scholiorum  Vita  p.  3  Schii.  fr.  HO 
p.  131?  Breviatam  formani  AXAZOY  pro  JAMAIUY  nstituimus.  Cf.  Alexos 
rsj  Alexandros,  alia. 


Digitized  by  Google 


812 


AKATEA 


'quod  inte nta  lucubratione  effectum  est'  Cinna  imitante  confinnatur 
(post  Catullum  L.  Muelleri  p.  87;  'F.P.  R.'  ed.  Baehrens  p.  324):*) 

Haec  Tibi  Arateis  multum  vigilata  lucernis 
carmina,  quts  ignes  novimus  aerios, 

levis  in  aridulu  mahne  descripta  libello 
Prusiaca  vexi  mutier a  navicula. 

Vel  nocturno  ad  lucernam  studio  elaborasse  Aratuua  et  elimasse 
'Phaenomena'  ingenti  industria  et  Cinna  credidit  et  Anthologus, 
qui  ad  communem  fontem  revocandi  sunt,  sed  vix  ad  'Coronam 
Meleagri.  Caeli  scientem  observatorem  necessario  negare  is,  qui 
ita  scriptos  versus  proferret,  et  Hipparcheae  de  Arato  opinioni 
accedere  debuit.  Iam  alteram  lectionem  examinemus,  num  aequius 
iudicium  et  laudem  Arati  contineat.  •ovyyovot  ayQV7tvirtg>  (vel 
*ay()V7tvhi*)  Aratei  versus  tunc  probe  dicentur,  si  modo  aygv 
nvh]  est  (et  potest  perbene)  'nocturna  caeli  observatio'.  Cal- 
limacbus  si  astronomiam  Arati  iuxta  poesin  celebrare  voluit,  tan- 
quam  gemellas  et  quae  dissolvi  iuter  se  nequirent  viri  hasce  vir- 
tutes  an  praedicasset  perverse?0)  ovvrfihjg  in  simili  cogitato 
Hesiodus  adhibet  'Theog.'  v.  229  sq.  Peperit  Eris  illic 
Neixeä  te  Wevöiag  re  Xoyovg  l4^i(füoytag  re 
JvovofAiijV  "dttjv  re,  ouvr.ireag  aXkrjloiaiv. 
Quicquid  igitur  dicere  vel  scribere  in  astronomia  Aratus  temptabat, 
versus  erat:  sponte  sua  Carmen  numeros  veniebat  ad  aptos. 
Iam  relegas  Theouem  (Vit.  III)  post  verba  modo  proposita  ita 
pergentem:  rfiq  xor/  6  Ka/Mfiaxog  oweyyiUov'1)  avrqi  y.ara  toic 
XQovovg'  «(/6;f)rcri  •)  (g^oisg)9)  ^grjTov10)  oiyyovoi  ay^tvo/ijs»") 
rf,g  xu)v  <Daivo[ihwv  xrewglag1*),  öia  trjv  Ttagar^g^atv.  Editores 
cum  ista  verba  corrupta  darent  coniecturis,  factum  est  ut  hodieque 
uesciatur  Achilleam  epigrammatis  scripturam  Theonis  consensu 


s)  Coutulerunt  Cinnam  Hugo  Grotius  p.  1  1  Notarum '  et  Düthe)  us  'De 
Call.  Cyd.'  p.  12*,  nee  tarnen  recte  usurparunt. 

6)  llyQvnviu  iuxta  'Emtitkttuv  persona  est  apud  Martianum  Capellam  II  145. 

7)  ovvtxilwv  A(mbrosianus)  B(arocciauus  119  fol.  116  s.  XV). 
B)  ü)  supplevi  et-tal  feci  ex  xov  codicum. 

,0)  'igäzov  Codices. 

n)  oxvxovov  dyfiimvinv  coni  Westermannus  pessime. 
lt)  tftg  —  UfwQtui;  AB:  zip  —  &ta)(tiuv  Codices  nescio  qui  apnd  Wester- 
manuum  p.  59. 


Digitized  by  Google 


VIII.  DE  COO  POETARUM  SODALICIO. 


313 


adprobari.  Unde  certissime  concludimus  iam  in  vetustiore  Vita 
atrique  communi  oiyyovog(-  01)  et  non  avvxovog  lectum  fuisse  et 
ad  caeli  cognitionem  revocatam.  Tertium  testem  adiungimus.  In 
fronte  'Isagogae  ex  aliis  scholiis  depromptae'  p.  165  Petav.  — 
de  qoa  cf.  p.  12  —  ideni  Callimachi  epigramnia  huncce  in  modum 
attingitur:  v.a'kbv  xara  tov  Kvg^vaiov  aueitpao&ai  ttft  loyio  tov 
Aoäiov  ;tGvov,  hv  l/tovtjOSV**) 

rjievog  (ouöe  oi  vjcvog  Lei  tf'/Mfctyoioiv  i  iinxsv 
JlÄ^döag  eiooQowvri")  y.al  oipi  Övovra  Boioxitv 
l-ig/.xov  &\  r]v  xai  IV/mijav  InlxXlJOlV  Aa'tiovoiv) 
vfüg  tov  *I&ay.rtatovu)  xvßegvrjrr^  (Od.  V  v.  271—273).    top  /utv 
'/ag  'stXixagvaoosV*)  oxa  a;ciox6xeoa  6(p&aXiiujv  zvyxavei  (I,  8), 
Agaxog  de  xrv  tta&^oiv  äita  xoig  luatv  i/cideUvvat  xoig  Ofipaüir. 
Quodsi  nunc  audiveris,  acenratissime  noctu  observitabat  Aratus, 
nt  versäum  faciendorum  ars  ac  diligentia  studiis  astronomicis 
aequipararetur.    Callimachi  Cyrenensis  versiculum  in  hanc  sen- 
tentiam  adsciscere  Anonymus  non  potuit,  nisi  idem  et  legit  in 
epigrammate  et  intellexit  atque  auetor  Theoni  et  Achill i  communis: 
*Ovyyovoi  ayQinvlrjg». 

Diximus  de  scripturae  varietate.  In  qua  id  ipsum  anteponen- 
dam  est,  quod  nativa  ac  primaria  specic  excellit,  reiculum  illud, 
qaod  secundarium  esse  possit  et  ex  altero  effectum  de  consilio. 
Tale  mutandi  consilium  capessi  potuit  ex  Hipparchi  de  Arato 
iudicio.  Hanc  igitur  causam  fuisse  arbitramur,  quod  genuinum 
tovyyovoi*  in  *ovrsovo$*  exeunte  altero  aut  ineunte  primo  ante 
Chr.  saeculo  commutaretur ,  ne  tarn  nobili  ac  probato  astronomo 
refragari  videretur  Callimachus.17)    Quamquam  qui  illud  instituit 

IJ)  inoirjoev  codex:  correxi. 

")  nhjidöag  eieogowvii  codex  ut  alii  testes,  cf.  Nauckii  editionem  p.  86. 

tov  itßäxrji;  xbv  codex:  correxi. 
16 )  ai.ixagvaao'i  codex. 

nj  Eadem  Uipparcbi  opinione  se  passus  est  infici  epistolographus.  Cuius 
fabula  novas  fraudes  progenuit.  lllinc  enim  ficticium  illud  prooemium  fluxisse, 
cuius  initialis  versus  erat  « \ivxiyovs,  $rfvwv  legbv  »dkog*  nunc  pro  explorato 
est.  Arato  qui  hoc  allevit,  vixerit  post  JSabidium  oportet;  allitum  qui  repu- 
diavit  interpres,  habendus  vel  posterior:  hinc  Achilles  et  scholiasta  Marcianus 
notitiam  suam  hauserunt.  Deniquo  monemus  in  Germanici 'Arateorum'  codici- 
bus  nonnullis  nobis  picturam  sese  obtulisse,  qua  Antigonus  repraesentatur 
Arato  vertendi  Eudoxi  deferens  negotium.   Quae  pictura  num  e  graecis  Arati 


314 


ARATEA 


minime  id  curavit,  quod  'inultifariam  eruditnm'  {7cokv^adrt  y.at 
aoiarov  rtotr/Vtjv)t  non  modo  (ptXoyQctf.iiia%ov  ut  Antigonus  Carystius, 
alibi  ipse  Aratuni  laudaverat  Callimachus  p.  54  W.  Qua  laude  etiam 
haud  mediocris  coutinetar  siderum  cognitio.  Neque  igitur  abnuit 
sed  ipse  flagitat  Callimachus  eam  epigrammatis  interpretationem, 
quam  et  veteres  plerique  et  dos  defensitamus. 

II 

Attalus  et  Qipparchus  nou  in  Macedonia  sed  in  regionibus 
graecis  Arati  'Pbaenomena'  esse  condita  adfirmabant.  Neutrius 
tenemus  omnia  argumenta,  quibus  ad  illam  seutentiam  perducti 
sunt,  verum  iis  quae  innotuerunt  plaudere  possis.  Inde  plausibile, 
ante  iter  Macedonicum  iam  confecta  fuisse  'Pbaenomena'.  Cui 
rei  adiungit  tidei  aliquid  Antigonus  Carystius  Laert.  Diog.  VII  167 
(==  Wilamowitz.  p.  126):  y.at  y.ai'  agyccg  ftkv  rpi/.oyoäuuaTos  uir 
jcaviodatioig  tic£ymeior(oe  tzoiijiaotv ,  ttteua  dt  y.ai  "4paiov  a/te- 
dfyero  uf/.iöv  avtöv.  Genus  litterarium  Carystius  dixit  illud,  in 
quo  postmodo  sese  exercuisset  Dionysius  Transfnga  stoicus  Arati 
exemplo  commotus.  Phaenomena'  quantum  Stoici  adamaverint, 
manifestum  (ei.  p.  163).  Adde  quod  in  rebus  astronomicis  Diony- 
sium  Aratus  et  ipse  erudivit.  Inde  ant  fallunt  omnia  aut  editis, 
priusquam  Dionysium  institueret,  'PhaenomeniV  gloriam  Aratus 
erat  conseeutus.  Et  Bübvenit  Avienus  v.  46  sqq.  in  prooemio  (quo 
prooemio  facile  est  videre  Lucretianum  Epicuri  elogium  imitando 
effingij: 

46        Denique  ne  long  um  inareeiitia  corda  iacercnt 

muiidatiique  ortus  mens  immemor  omnia  sensun 
vilia  coneiperet  neque  se  subduecret  unquam 

49  f  ontis  in  aeterni  primordia 

53        hie  (Iuppiter)  primum  Cnidii  radium  senis  intulit  astris 

mortalemque  loqui  doeuit  convexa  deorum, 
55       cur  Hyperionios  nepa  circumflecteret  ignes, 

libris  iu  Germauiceos  translata  sit,  dubitamu».  l'er  epistolographi  euira  tempus 
posset  aevi  romaui  id  fuisse  exemplar,  unde  hrfec  manarunt.  et  Germaako  in- 
lu8trando  destinatum.  —  In  Monoi  motmmento  Trevireosi  quod  senex  Aratus 
ab  Urania  globi  caclestis  dispositionell»  discit,  nihili  hoc  esse  ridetur  et  ab 
Kudoxo  sumptum,  qui  provectus  aetate  divulgavit  lPhaenomcna' :  cf.  cap.  VII 
et  inferius. 


Digitized  by  Google 


VIII.  DE  COO  PO  ET  AR  UM  SODALICIO. 


315 


auctumni  reditu  cur  sub  gelido  Capricorno 
bruma  pruinosi  iuga  tristia  solveref  anni, 
cur  spatium  lucts,  madidae  cur  tempora  noctis 
Libra  cclcrque  Arics  demenso  ponderc  Olymp! 
6u       aequare?it,  qua  parte  pulus  sublimior  alto 

cardinc  caeruleas  Thetidis  non  tangeret  undas, 

quis  polus  umbrifero  lateat  declivis  in  axe 

et  vaga  palanti  cur  Signa  errore  ferantur. 

Quae  rursum  ingenio  numerisque  Solensibus  idem  w) 

Iuppitcr  ejferri  melius  dedit,  incola  Tann 

Musa  ut  Cecropiüs  raperetur  et  Aonas  agros. 

Ale  quoque  nunc  simitis  stimulat  furor  edere  versu 

tempora,  cum  duris  versare  ligonibus  arva 

conveniat  etc. 

Poscit  narratio  Avieni,  ut  Athenis  aliquis  Aratum  sive  aeniulatus 
sit  sive  expresserit  'Phaenomena'.  Unus  ibi  Dionysius  —  qua- 
tenus  sciri  potest  —  Arateo  more  modoque  astronoraiae  poesin 
sociavit.  Dicimus  igitur  tangi  ab  Avieno  Dionysium  praeeipue. 
Ac  vide,  quam  nullo  uegotio  Avienus  illam  de  Dionysio  notitiam 
sibi  comparare  potuerit,  cum  vel  hodie  proposita  in  Arati  Vita 
inveniatur.  Multum  vero  in  isto  Avieni  versu  contra  codicum 
concordiam  sibi  criticorum  permisit  audacia.  Hugo  Grotius  ra- 
peretur non  intellectum  in  snperaret  deflexit,  Ungerus  peius 
etiam  repararet  coniecit.  Quos  iure  refutavit  Breysigius  p.  XVI 
editionis,  sed  rectam  interpretationis  semitam  ne  ille  quidem 
incessit 

Delectatum  esse  Eretriae  Menedemum  cum  Lycophronis  et 
Antagorae  tum  Arati  et  versibus  et  consuetudine  convivali  pro- 
didit  Antigonus  Carystius  (cf.  p.  231).  Ergo  nobilis  iam  poeta 
erat  Aratus,  cum  Menedemum  Eretriae  conveniret,  'Phaenomenis' 
(ut  didieimus  aliunde)  nobilitatus.  Factum  id  esse  patet  ante  an- 
num  +  272,  quo  lere  anno  Menedemus  Eretria  excidit,w),  vel  defini- 

M)  Numeros  lSolenaes'  dicit,  quia  Aratus  Cilix  erat.  Quocum  apte  con- 
tuHt  Scaliger  tad  Manü.  p.  53)  locum  Manilii  formosum  de  Canicula  I  v.  401  sq.: 
Hatte  quam  sttrgentem  primo  cum  redditur  ortu  montis  ab  excelso  speculantur 
vertice  Tauri  etc.  Substitut  poeta  romanus  pro'Ceis'  Apollonii  Khodii  II  v.  52b 
incolas  Tauri  montis',  Cilices.  in  gratiam  Arati  mouente  Scaligero 
")  Wilamowitzius  lDe  Lyc.  Alex.'  p.  4. 


Digitized  by  Google 


316 


AKATEA 


tins  etiam  ante  aimuin  276,  quo  Athenis  in  Macedoniam  denii- 
gravit  Aratu8.  Itaque  post  coinniorationem  apud  Coos  ac  studia, 
dum  Athenis  victum  litteris  erudiendo  quaerit,  pluriens  Aratum 
devertisse  Eretriam  contendimus. 

Proximum  est,  ut  Athenas  de  medio  tollamus.  Cuius  rei  ipso 
carmine  facultas  ac  materia  suppeditatur.  Versibus  1051—1059 
a  lentisco  signa  tempestatis  peti  iubet  Aratus: 

TQuüoa  ök  ox'ivog  xveet,  tgiaaai  6i  oi  al^ai 
ylvovzai  xagjcoio,  <p(gei  de  xe  oijfta&'  exdoTt} 
itjelyg  dgözw.    vmi  ydg  t   dgotrowv  (ogrjv 
%Qi7tX6a  fieigovrca,  ftiaa^v  xai  In    dfuföreg1  axga. 
ttgioiog  ftkv  /cgiätrjv  ixgooiv,  tueooog  dt  te  (iiaartv 
xag.cog  cniayyi'kUi,   cvf.idt^v  ye  //£v  i'oxazog  aXXuv. 
OfTiva  ydg  xdM.iota  /.oxait>  oxivog  agqtai, 
xehii)  y'  l£  akXiov  tigootg  7Co'kvh]iog  sttj, 
n[>  de  y'  dcpavgoiigty  o'kiyij,  fiioaut  de  re  fiiaarr 
Planta  ista  per  Atticam  et  continentem  rara30),  creberrima  per  marb 
aegaei  et  insulas  et  oram  orientalem.    Scatebat  Chilis"'  i,  Schi- 
nussa  (quae  nomen  inde  acceperat)  "j,  regio  Halicarnassia.  23)  Quid 
igitur  reliquumst,  quam  ut  lentisci  signum  tarn  pulcbre  et  copiose 
descripti  e  rerum  natura  receperit  poeta  sive  in  insula  aegaea 
scriptitans  sive  in  ora  asiatica?  Macedoniam  atque  Atticam  plantae 
Arateae  abundantia  et  bonitas  excipiunt.    Ulterius  penetrabimus, 
unum  si  adiecerimus.  Nihil  enim  fatemur  referre,  quod  in  'Theo- 
phrasti'  de  signis  sylloga  §  55  Aratea  fere  insunt  praecepta:  6  flß 
axivov  xagaog  o^/uahei  xovg  dgoxovg'   fy*1        %Q^a  ^91'  *ot 
im iv  6  itguixog  toi  ngunov  agoxov   or^eiov,  6    devregog  rot 
deiitgot,  6  igizog  tov  rgirov'  xat  tag  av  toviiuv  xUvfl  xa/JUofa 

*°)  a/lvoq  iuxta  oxogodct  Tr]via  Aristoph.  lPlut.'  v.  720.  'Theophrasti 
de  lentisco  disputatiuncula  nihil  ad  Atbenas. 

")  Dioscorides  lDe  materia  medica'  151,  90  Sprengel.  Hehn  'Culturpfl. 

p.  343. 

")  Bursian  'Geographie  von  Griechenland'  II  3  p.  510.  Alias  insul«. 
Cyprum  praesertim,  Kossius  'Inselreisen '  lentisco  plenas  passim  commemorst. 

M)  Herodo to  planta  patria  et  adeo  consueta  erat,  ut  lotum  libyctun  ad 
lentisci  similitudinem  exigeret  IV  177.  Cicero  de  lentisco  (quae  per  Italiam  men- 
dionalem  mediocri  bonitate  est:  Hehn  p.  340)  multis  modis  edoceri  potuit,  velut 
e  Boethi  Sidonii  coinmentario  Arateo. 


Digitized  by  Google 


VIII.  DE  COO  POETAUUM  SOD  ALICIO.  317 


xai  yhrjai  adgozaro^  ovrwg  (Bei  /«/  o  v.aza  zovtov  agoiog.  In 
landem  plantae  longam  Arati  exire  descriptionem  sentimus:  legas 
modo  versus  formosissimos  ac  relegas.  Hinc  tantum  conligitur, 
ubi  carmen  fecit  Aratus  ibi  lentiscutn  abundasse. 

Solensis  erat  Aratus,  ac  sive  Solis  sive  alibi  videtur,  ante- 
qnam  apnd  Coos  variis  vacare  studiis  pergeret,  primordiis  littera- 
ram  eruditus  esse.  Menecratem  Ephesium  ubi  audiverit  et  poetam 
et  grammaticum ,  pro  certo  nemo  facile  dixerit.24)  Hugo  Grotius 
sedecim  annorum  adulescentulus  Arati  Pbaenomena'  latine  con- 
vertit  et  partem  explanavit  praeclare.  Aratus  quidni  ante  mansi- 
onem  Coam  argumentum  astronomicum  versibus  tractare  potuit 
adulescens?  Nam  ue  id  quidem  in  propatulo  est,  quo  Aristotherus 
terrarum  referendus  videatur. 

Tandem  ipsa  prodeant  fPhaeuomena'  ubi  scripta  sint  ipsa 
testificatura !  Originis  notas  et  vestigia,  nisi  omnia  callide  sustulit 
poeta,  nos  redin venturos  confidimus.  Certa  vero  dabit  prooemii 
interpretatio.    A  cuius  exitu  incipiendumst  v.  15  sq.: 

%aiQt  /cartg,  tiiya  tiaufia,  füfy'  clv&otij;foioir  ovstaQ, 

avjog  mal  7t  gor  ig  i.  ytverj. 
Missa  facimus  recentiorum  commenta  8),  mittimus  pleraque  etiam 
antiquorum  recte  iam  a  scholiasta  refutata  (cf.  p.  22.  32).  'ioiog 
am)  tiüv  o;covdiöv,  rot  n]v  fitv  ngv'rx^v  ouovdi.v  tivai  (Jiog 
OiviiTttov  zor/)1*)  zutv  O-tiiv  tüji  'OAvfirtiwv,  öivttgov  dt  fjQtowv 
xai  Tgnrjv  Jtog  IwrrjQog  unus  e  veteribus  existimavit,  modeste 
ille  quidem  sed  omnium  verissime.  Heroes  ab  bominibus  non  di- 
?ersi  humanum  quod  nunc  est  genus  aetate  praecesserunt!  Dicit 
hoc  Aratus;  neque  aliter  Hesiodus  'Theog.'  v.  99—101  et  'Opp/ 
160  sq.27): 

*4)  Cf.  epimetram  I. 

is)  Hugo  Grotius  perperam  Solem  adscivit  p.  2  commentarii  (ct.  supra 
cap.  VI).  Buhle  I  p.  380  de  Grotiana  coniectura:  mihi  non  mfficit,  sed  potius 
arbitror  locum  esse  corruptum  et  pro  rulgato  legendum  esse  tcvtOlQ  Xttl  Tlfjo- 
ti(fT}  yfVt*i  ita  ut  totum  commatium  iungatur  cum  antecedenti  avi>Qiünotat  .  . 
qui  sunt  et  qui  ante  fuerunt  . 

")  äupplevinius  ex  Achille  1  c.  et  Polluce  VI  15,  quod  nou  licuit  in  edi- 
tinocula. 

s7)  Ante  deoB  Olympios  Titanes  fuisse  itidem  expressit  Hesiodus  1  Theog.' 
v.  424sq  :  Ttzrjoi  fieia  ngortgoioi  Öeoloiv.   Hinc  Antimachus  fr.  42  K.  (supra 


Digitized  by  Google 


318 


ARATEA 


avrag  aoiöog 
Movoäwv  Vegiaciuv  xkiea  ngorigiov  av&giüniov 
vftvqOfl  jnaxagag  re  &eovg,  oi  "Olvfinov  exovaiv.  — 
avdgiov  T]Qi>jiüv  Üeiov  yivog,  01  y.a)Jovrai 
i,ftl&€oi,    cgoTfgrj  yerer)  aclt    anelgova  yaiav. 

Recolnit  ita  beroum  memoriam  Theocritus  XVII  v.  5  sq.  136  sq., 

XVI  v.SOsq.: 

rtgiotg,  zoi  jcooo&ev  urp*  fjfit&ttüv  lyivovro, 
gi§avreg  y.aka  tgya  ooqpwv  Ixvg^aav  aoiöioy.  — 
yctige,  ava*  Tito Ktfi a ie '  oeSev  Ö    lyu  loa  xai  akliav 
uvdoouai  r^iixf'fiüv.  — 

tv  <T  aitotg  'Itgtov  jcgoxigotg  i'oog  rjgwiaat 
'Ziövvirai.  — 

Apollonius  'Argonaut.'  IV  v.  268  similiter: 

ftrjttjg  Aiyvicrog  ugoxtgiyytvfiüv  ai^uv. 

Denique  Sibyll.  III  v.  109  attendas:  « 

t£  oliceg  xaraxlLOftog  kiel  ngotegovg  yivtv'  ovögag. 
Coacervare  possis  multa  id  genus.  Ac  convenit  Arati  v.  14:  ly 
jitiv  atl  /cgiötöv  te  mal  loiutov  ihao/.oviai,  nou  Semper  quidem 
et  ubivis  terraruni  (haec  cogitatio  esset  inepta),  sed  sive  snppli- 
Gantes**)  sive  iurantes5*)  sive  in  conviviis  libantes. 30 )  CouvivU 
praemisso  in  Iovem  bymno  Aratus  <PhaenonienaJ  recitavit! 


p.  .i'2)  yqyevtag  rt  {leovq  Tuwztytjytvtctt;  TiTfjvctg,  ex  Antimacho  forta&se  Ciüi- 
macbus  ("ilymu.  in  lov.'  v.  öSsqq.,  ct.  cap.  IX)  vocem  sumpsit: 
xvt  zot  xai  yvwxoi  Tiyoztyriytvtfq  ntg  iovzeg 
ovftavov  ovx  IfxiytiQav  lyttv  imöalatov  olxov. 
Dicit  iratres  natu  maiores,  quibuscum  fama  ferebat  Iovem  de  mandi  partibas 
sortitum  esse.    Cf.  cap.  IX. 

2H)  l'recantur  Supplices  Aeschyleae  v.  25  sqq.  zmaxoi  ie  ittol  xai  ßagiu 
jitoi  yüdvtoi  8/'txttg  xaxh/ovztg  xai  Zeig  iom/p  zgtzog  obeotpvkag  oaitav  c»w 
dncüv,  diSuit}'  ixtztjv  tov  fhflvytvij  azokov  aldoito  nvtvpaxt  ywgag. 

MJ  'Revue  des  etudes  grecques '  IV  1891  p.  3bb  in  titulo  Cbersonesi  Taancw 
sacrameutum  legitur  ma^istratuura  uiunus  ineuntium:  opvvta  Jta  räv  Aher 
Ilafjiti  vov  (Tauricam  deam:  Dittenberger  lSyll.'  252,  Strabo  VII  p.  308)  fcf* 
'OXvfinlovq  xai  h'/.vunittg  zeit  ifOiuag,  '6a tu  nohv  xai  yttipav  xai  ftt£|  ^orf4 
Xtoaovixüv. 

»J  De  couvivarum  hbaüone:  cf.  Plat.  'Symp.'  c.  4,  Xeu.  ib.  II  1 ;  'Herrn« 
lb9U  p.  402.  410.  Multo  de  illa  melius  Beckero  ('Cbar.'  II  p.  262)  efitHugios 
ad  Plat  1.  c.  p.  IT«. 


Digitized  by  Google 


VIII.  DE  COO  POETARUM  SODALICIO. 


319 


In  nltimis  hymni  verbis  fyotye  fdv  aategag  dntiv  t]  &ifiig 
fiyoutvy  rt/M^gare  naaav  uoiörjv  non  forte  fortuna  accidit,  nt 
de  recitatione  agatur:  thctiv  Aratus,  scribere  versus  ex.  gr.  in 
simili  gimilis  poematis  exordio  Lucretius.  Ad  tbttiv  pertinere 
#j  Ötiii$  et  res  ip^a  monstrat  et  Cleanthei  in  Iovem  versus  fani- 
bigunt  interpretes):  vfivovvrtg  ia  oa  tgyu  dtqvexdg,  wg  tnioiy.t 
&vrtiov  iövr' ,  krte\  ovrt  ßgoioig  ytQag  uXko  ti  fxtiCov  ovte  frtoig 
?t  xoivov  ael  vöfiov  h  dUit  vuveiv.  Cum  recitandi  consilio  etiam 
eongruit  adlocutio  audientium  v.  1 : 

La  Jiog  QQ%vifteO&a'  rov  otöticot' ',  avögtg,  iiufttv 
aggitTov. 

Quid  multa?  Post  libationem  iu  convivio  olim  cum  sodalibus 
,Phaenomena,  Aratus  communicavit!  Cui  rei  elogio  in  Iovem  et 
Musarom  invocatione  praelnsit,  ut  Callimaehus  item  in  Iovem 
hymnom  tali  recitandi  destiuavit  occasionif  Hermes  1890  p.  402  sqq.). 
Dicitur  Apollonius  Rhodius  poetis  propinavisse  alexaudrinis  'Ar- 
gonautica'  priora  praesente  Callimacho3*)  Vit.  I  p.  50  W.:  rov- 
toy  dt  kiytxai  tri  ttpi^iov  ovzu  i/udtiZao&ai  ra  !Agyovav%vx.a 
/.at  xajtyvtoO&ai ,  ftt)  (figovxa  dt  trtv  aioyvvi^  twv  itokixwv  xeri 
tijv  üta'io/.t  v  xai  %o  ovtidog  iiov  a/.kiov  uoiiyhjjv  'Acaa).i7itiv  Ti]r 
xatglda.32)  Poetarum  igitur  sodalicium  tertio  ante  Chr.  saeculo 
exstitit  Alexandriae.  Porro  Sophoclis  cthiasnm'  poeticum  Athe- 
niense  qnis  ignorat?33)  Quis  denique  Goos  poetas  conlegio  socia- 


■»)  Callimaehus  anno  ±  260  in  hymni  Apolliuei  exitu  4  Argonauticorum ' 
III  v.  932  utrum  traduxerit,  an  versa  vice,  quemadmodum  et  Merkelius 4 Proleg.' 
p.  XVIII  et  0.  Schneiden«  'Call.'  I  p.  189  opinantur,  ex  epimetro  III  fortasse 
secreveris.    Alia  mittimus. 

")  Item  Vit.  II  p.  M  W.  Ludi  litterarii  publice  Alexandriae  Aristophanis 
demum  aetate  instituti  sunt:  Vitruv.  lDe  arch/  VII  praef. 

M)  Vita  Soph.  p.  130  W.  reu?  6h  Movaaiq  iriaoov  ix  xwv  ntnaidtvfxhwv 
awayaytlv  (Sophoclem  dicit  Ister).  Sauppe *De  collegio  artineum  scen.  att.' 
p.  4  (Gott.  1874),  U.  Koehler  'Mus.  rhen.'  1984  p.  295.  -  Vel  Romae  eiusmodi 
tiorebant  sodalicia  inde  a  Livii  Androuici  tempore.  Kefert  de  Accio  Valerius 
Maximus  III  7,11  (O.Jahn  lBer.  der  sachs.  Gesellschaft'  1856  p.  293» :  U 

luito  Caeswi  (Straboni) .  amplissimo  ac  f!t>rentissimo  viro,   in  eonle^ tum  poe- 
tarum vcmenti  nunquam  adsurrexit ,  non  mute  statt  v  eius  immemor ,  sed  ijuod 
m  comparatione  communium  studiorum  afit/uatifo  Sä  superiw  cm  esse  confuieret 
Quapr&pter   insolentiae  trimme  carvii,   quia  ibi  Vfi/ummum,   non  tmagtnum, 
Certamina  axercebantur. 


Digitized  by  Google 


320 


ARATEA 


tos?  Qnae  cum  ita  sint,  in  Co  insula  scripta  esse  'Phaenomena 
et  coram  sodalibus  solemniter  recitata  efficitur.3') 


Instituit  Aratum  rebus  astronomicis  Aristotherus.  Ubi  eru- 
diverit  iste,  ne  nunc  quidem  apertum  est.  Possis  enim  de  Co 
cogitare,  possis  de  Solis:  quidni  in  Cilicia  Aristotherum  audiverit 
Aratus?  Theocritum  consulamus.  Qui  ita  de  Arato,  cum  apud  Coos 
degeret,  narravit  'Thalysioruui*  v.  98  sqq. : 

tüQCttog  6  t  6  to  7cävra  WlXctllCttOS  CtviQi  ztjvot, 
rcatdog  vno  orz/.ayxvototv  tyei  7c6ihov.    oiötv  ^VP/-T/-. 
io&Xdg  avr)Q,  fUy'  uyiozog,  ov  ovöi  v.ev  aizog  aeidctv 
(Doitiog  olv  (foyiiiyyi  /cctga  tgiTzodeooi  fiiyatQoi. 
tag  h.  ;tuiöog  l'Jgaiog  v,c    oatiov  aide*1  tQtoTi. 

APIZT11S  verum  amici  Arati  nomen  fuisse  p.  232  intellexinms*), 
sed  e  composito  decurtatum  more  cousueto.  Quem  patet  in  Apol- 
linem  carmen  sive  carmina  panxisse.  Id  vero  uon  necessario  per 
se  quidem  poscitur,  ut  ipso  poetae  ille  quasi  muuere  apud  Coos 
vel  alibi  functus  sit.  Nam  et  Aratus  poeta  grammaticus  astrono- 
mus  medicus  erat  et  Nicias  Milesius  poeta  medicus  et  Callimaehus 
Zenodotus  Menecrates  Rbianus  poetae  grammatici,  item  alii.  Ergo 
Aristin  Arati  amicum  eundemque  poetam  ab  astrouomo  Arlstü- 
thero  praeceptore  seiungi  non  posse  putamus.  Novum  poetam 
gaudemus  poetico  Coorum  sodalicio  retributum  esse.  Fieri  queat. 
ut  Nicander  matbematicus  Colopbonius,  de  quo  buius  capitis 
principio  dictum  est,  apud  Coos  habuerit  cum  Arato  convictionem 
et  astronomiae  et  ipse  apud  Aristotherum  studuerit.  Accuratias 
vero  Meinekii  beneficio  et  acumine  de  Alexandro  Aetolo  edocri 
.sumus.  Qui  cum  in  Dapbnin  cecinerit  (scbol.  Ambr.  Theoer.  Villi), 
sub  Tityri  nomine  in  Thalysiis  delitescit.    Erat  igitur  cum  Arato 

34|  Musae  apud  Coos  cultae:  'Revue  des  etudes  grecques'  1S9I  p.  36t, 
1  Mittheilungen '  1S91  p.  406.  Idem  tituius  in  Co  insula  repertus  de  tpeculis 
ioxonalg)  nonuulla  habet  ad  observandos  thynnos  ibi  erectis.  Quod  ad  caraeu 
Theocriti  tertium  adniovemus  v.  2tf  Bvvwnq  oxomdZ,tzui  "Okmg  6  ypain;,  com 
KritzscbiuB  et  Hillerus  de  Sicilia  cogitandum  ob  thyunos  esse  edixerint.  Ve! 
Tityri  persona  (quam  induit  Alexander  Aetolus)  suadet,  ut  regionem  carminis 
apud  Coos  quaeramus. 

a>»  Cf.  Hilleri  adnotata  ad  b.  1. 


Digitized  by  Google 


VIII.  DE  COO  POETARÜM  SODALICIO.  321 

inter  sodales  bucolicos.  Idem  Alexander  versibus  sive  (Datvo- 
fieva  sive  ritgl  rov  rtolov  scripsit  (cap.  III  8.  v.).  Hinc  adparet 
Alexandrum  quoque  astronomiae  operam  navavisse  —  putamus 
apud  Aristotherum  Arati  magistrum.  Quodsi  ineunte  tertio  efflo- 
ruit  ante  Chr.  saeenlo  scbola  astronomoram  in  Co  insula,  vestigia 
etiani  postinodo  crederes  esse  relicta  ac  memoriam  raauifestam. 
Redimns  igitur  ad  Ptolemaei  latercalnm  p.  14"  non  satis  recte 
tractatum  (Lydus  'De  Ostentis'  p.  259  Wachsm.):  ave'ygaif'a  tag 
iiftoirftaoiag  xai  xarfraSa  xata  te  Aiyv.niovg  y.al  Jiooi&eov 
(Dü.mjiov  Kahkuntov  Evy.xrf.iova  ISUriova  Kovtova  Mrjgodutgov 
EiöoEov  Kaloaga  j]  rt(.wxgiTOv  l'l;i;iagyov.  lovtwv  öl  silyvntioi 
hrortaav  7cag'  i]iüv,  Jil~l£)EQ2£  di  iv  Ko/.iuvtia ,  (Di'hinuog  iv 
Ili/.o/covvi.oo)  xai  yloxgidi  xai  (Dioxid  i,  Kahkiunog  iv  'EkkrjOitovtto, 
Mittttf  xai  Evxtriiuov  !At}rtvi:üi  y.al  täte  Kvxkaoi  y.al  Maxedovta 
xai  GQqatfl,  KoYiov  de  mal  Mrpgödujgog  iv  Itakia  xai  —r/.ekiu, 
Ei  00*0$  iv  1401a,  Kaiaag  iv  —ixekiu  xai  Itakia ,  I/crtagxog  iv 
Bdhvla,  Jr^iwxgitog  iv  Maxedovia  y.al  0Jgäxfr  Pro  « Kokioveict», 
quod  nibili  est,  Bonaventura  translator  e  codice  nunc  deperdito 
assentientibus  Boeckhio  et  Wachsmuthio  invenit  *Ktft».  Quodsi 
Dositheus  in  Co  insula  observitabat,  ibi  durasse  astronomoruni 
scholam  et  diseiplinam  sive  ab  Aristothero  sive  iam  ante  euni 
apertam  perspieuum  est.1*)  Ac  vel  de  astronomiae  apud  Coos 
initiis  sciri  possunt  accuratiora.  Quinto  enim  certe  saeculo  signo- 
rniu  caelestiuni  cognitionem  a  medicis  Cois  fuisse  excultam  Cous 
Hippocrates  fidem  facit  cDe  aeribus  aquis  locis'  c.  2  (p.  58  Reinh.): 
(idiog  yag  tiüv  wgiiüv  jag  fuxafiokag  y.al  tiuv  aoigiov  i/tito'kag 
u  y.al  dvoiag,  xa&öti  txaotov  tovnov  ytyvetai,  /cgoeidtii,  av  to 
hog,  oxoiöv  ti  iWk'kei  yiyveo&ai.  oitwg  av  tig  igevvaifievog  y.al 
TtQoytyviüOxiüV  toig  xaigovg  iiäkioi'  av  eidei^  7ttgi  txaotov  xai 
to  rt/.elota  tvy%ävoi  tij$  vyitlitg  xai  xar*  og&dv  (figoito  oix 
ikaxiota  iv  tfj  tiy\n\.  ei  de  doxfoi  ng  tavta  fieteiugoköya 
tlvai,   iietaotaiii   av  tijg  yvi'jtitjg,  ti  uä&ot,   ott  oix 


*)  Possit  hic  Dositheus  is  esse  qui  mentionem  Arati  f'ecit  (p.  159).  Quod 
sero  perspeximus,  quamvis  ne  nunc  quidem  omnis  erepta  uobis  sit  dubitatio. 
Ceterum  eodem  fere  tempore,  quo  Dositheus  apud  Coos  observabat,  Herondas 
ibidem  'astrorum  speculatores '  commemoravit  III  53  sq  :  recc  t^dö/tag  t'  dutt- 
vov  fixu6«<;  r'  oUi  twv  aoxgodiffiwv  (puer  maleficus) 

Philolojr.  Untersuchungen  XII.  21 


Digitized  by  Google 


312 


ARATEA 


'quod  intenta  lucubratione  effectum  est'  Cinna  imitante  confirniatur 
(post  Catullum  L.  Muelleri  p.  87;  'F.  P.  R.'  ed.  Baebrens  p.  324):*) 
Ilaec  Tibi  Arateis  multum  vigilata  lucernis 

carmtna,  quts  ignes  novimus  aerios, 
levis  in  andulu  malvae  descripta  libdlu 
Prusiaca  vexi  munera  navicula. 

Vel  nocturno  ad  lucernam  studio  elaborasse  Aratum  et  elimasse 
'Phaenomena'  ingenti  industria  et  Cinna  credidit  et  Anthologus, 
qui  ad  communem  fontem  revocandi  sunt,  sed  vix  ad  Coronam 
Meleagri.  Caeli  scientem  observatorem  necessario  negare  is,  qui 
ita  seriptos  versus  proferret,  et  Hipparcheae  de  Arato  opinioni 
accedere  debuit.  Iam  alteram  lectionem  examinemus,  num  aequios 
iudicium  et  laudem  Arati  contineat.    *avyyovoi  ayQvrcvir^g»  < vel 
*ayQV7cvijj*)  Aratei  versus  tunc  probe  dicentur,  si  modo  aygv- 
/tvlij  est  (et  potest  perbene)  'nocturna  caeli  observatio'.  Cal- 
limacbus  si  astronomiam  Arati  iuxta  poesin  celebrare  voluit,  tan- 
quam  gemellas  et  quae  dissolvi  iuter  se  nequirent  viri  hasce  vir 
tutes  an  praedicasset  perverse?")    owr^g   in  simili  cogitato 
Hesiodus  adbibet  'Tbeog.'  v.  229  sq.  Peperit  Eris  illic 
Neixed  %e  Wevöiag  zt  koyovg  l4u(pUoyiag  re 
JvOVOfihjv  Zityv  if,  owr^eng  akArjAotair. 
Quicquid  igitur  dicere  vel  scribere  in  astronomia  Aratus  temptabat, 
versus  erat:  sponte  sua  cur mm  niimeros  veniebat  ad  aptos. 
Iam  relegas  Theonem  (Vit.  III)  post  verba  modo  proposita  ita 
pergentem:  rdi]  xcri  6  Ku)M^iaxog  ovveyyiZwv1)  avno  y.ara  roig 
XQOVOVQ'  «(/6;r)ra/\)  (grjOieg)9)  jigrjTOv10)  oiyyovoi  aygv/cvi^g»11) 
rrtg  twv  Oatvofitviov  xtetoglag"),  dia  trjv  Ttagaxr^üiv.  Editores 
cum  ista  verba  corrupta  darent  coniecturis,  factum  est  ut  hodieque 
nesciatur  Achilleam  epigrammatis  scripturam  Theonis  consensu 


*)  Coutuleruut  Cinnam  Hugo  Grotius  p.  1  ' Notarum '  et  Düthe) us  'De 
Call.  Cyd.'  p.  12*,  nec  tarnen  recte  usurparunt. 

fl)  kyyvnvia  iuxta  'Emuü.ttuv  persona  est  apud  Martianum  Capellam  11 145. 
')  ovvtxi^wv  A(mbro8ianus)  Biarocciauus  119  fol.  116  s.  XV). 
*)  u)  supplevi  et- ral  fori  ex  tov  codicum. 
I0)  'igdtov  Codices. 

")  axvrovov  dygvnvhjv  coui  Westermannus  pessime. 
")       —  HtwQiaq  AH  :  tijv  —  itewgiuv  Codices  nescio  qui  apud  Wester- 
nianuum  p.  5i>. 


Digitized  by  Google 


VIII.  DE  COO  POETARUM  SODALICIO. 


313 


adprobari.  Unde  certissime  concludimus  iam  in  vetustiore  Vita 
utrique  communi  ovyyovog{- ot)  et  non  avrtovog  lectum  fuisse  et 
ad  caeli  Cognitionen*  revocatani.  Tertium  testem  adiungimus.  In 
fronte  'Isagogae  ex  aliis  scholiis  depromptae'  p.  165  Petav.  — 
de  qua  cf.  p.  12  —  idem  Callimachi  epigramnia  buncce  in  modum 
attingitur:  y.akov  /.ata  tov  Kigrtvaiov  afuitpao&ai  xut  )J>yo>  xov 
l-lgätov  jcovov,  öv  l/tovijOtv™) 

riuvog  (ovde  oi  v/cvog  Lei  ßletpaQOlOiv  e.it/cxev 
n'kitüöag  eIooqoiovxi")  xai  oxpe  dvovra  Bolüx^v 
1-iu/jTov  &\       xai  Zä(ia%Bt»  irtixlrjOiv  xaXtovoiv) 
i'7t£Q  tov  *I&axrjoiovu)  xvßeQvrpriV  (Od.  V  v.  271  —  273).    til  (tb 
-/ctg  'jäkixaqvaooeV*)  olxa  a/ciaxoxega  6<p&aXfiwv  xvyxävei  (I,  8), 
1-lgaxog  dt  trtv  ud&^oiv  äua  xoig  wair  l;tiöelv.vvoi  xoig  ouuaoir. 
Quodsi  hunc  audiveris,  accuratissime  noctu  observitabat  Aratus, 
ut  versuum  faciendorum  ars  ac  diligentia  studiis  astronomicis 
aequipararetur.    Callimacbi  Cyrenensis  versiculum  in  hanc  sen- 
tentiam  adsciscere  Auonymus  non  potuit,  nisi  idem  et  legit  in 
epigrammate  et  intellexit  atque  auetor  Theoni  et  Achilli  communis: 
<avyyovoi  äyQntvivfi». 

Diximus  de  scripturae  varietate.  In  qua  id  ipsum  anteponen- 
dum  est,  quod  nativa  ac  primaria  specie  excellit,  reiculum  illud, 
quod  8ecuudarium  esse  possit  et  ex  altero  effectum  de  consilio. 
Tale  mutandi  consilium  capessi  potuit  ex  Hipparchi  de  Arato 
iudicio.  Hanc  igitur  causam  fuisse  arbitramur,  quod  genuinum 
•  ouyyovoi*  in  «oivxovog*  exeunte  altero  aut  ineunte  primo  ante 
Cbr.  saeculo  commutaretur ,  ne  tarn  nobili  ac  probato  astronomo 
refragari  videretur  Callimacbus.17)    Quamquam  qui  illud  instituit 


inoij;aev  codex:  correxi. 
"J  nhnuöaq  tteoooajvu  codex  ut  alii  testes,  cf.  Nauckii  editionem  p.  86. 
IS)  tov  IttäxTjs  tov  codex:  correxi. 
,e>  cüixuovaoo'i  codex. 

17j  Eadem  Hipparcbi  opinione  se  passus  est  infici  epistolographus.  Cuiua 
tabula  novas  fraudes  progenuit.  Illinc  euim  ficticium  illud  prooeniium  Üuxisse, 
cuius  initialis  versus  erat  « Avtlyove,  ^fivwv  ieobv  itdXog»  nunc  pro  explorato 
est.  Arato  qui  hoc  allevit,  vixerit  post  Sabidium  oportet;  allitum  qui  repu- 
diavit  interpres,  habendus  vel  posterior:  hinc  Achilles  et  scholiasta  Marcianus 
notitiam  suam  hauserunt.  Denique  monemus  in  Germanici  'Arateorum'  codici- 
bus  nonnulJis  nobis  picturam  sese  obtulisse,  qua  Antigonus  repraesentatur 
Arato  vertendi  Eudoxi  deferens  uegotium.   Quae  pictura  num  e  graecis  Arati 


Digitized  by  Google 


314 


ARATEA 


minime  id  curavit,  quod  multifariam  eruditum'  {jcoXv^ta&r  y.a\ 
aytorov  7CotrtTi]v)t  uon  modo  (pi).oyQauuatov  ut  AntigODUS  Carystins, 
alibi  ipse  Araturu  laudaverat  Callimachus  p.  54  W.  Qua  laude  etiam 
band  mediocris  continetur  siderum  cognitio.  Neque  igitur  abnoit 
sed  ipse  flagitat  Callimacbus  eam  epigrammatis  interpretationeni, 
quam  et  veteres  plerique  et  dos  defensitamus. 

II 

Attalus  et  Hipparebus  nou  in  Macedonia  sed  in  regionibus 
graecis  Arati  'Pbaenomena'  esse  condita  adfirmabant.  Neutrius 
tenemus  omnia  argumenta,  quibus  ad  illam  seutentiam  perducti 
sunt,  verum  iis  quae  innotuerunt  plaudere  possis.  Inde  plausibile, 
ante  iter  Macedonicnm  iam  confecta  fuisse  'Phaenomena'.  Cui 
rei  adiungit  tidei  aliquid  Antigonus  Carystius  Laert.  Diog.  VII  167 
(=  Wilamowitz.  p.  126):  xoi  xar  a^xag  ftkv  (pikoygü //ucrroc  w 
7cavToda7coig  i/cexetut^ae  irotijtaoiv .  t.ceua  dt  y.ui  u-iqaxov  uni- 
dV/«To  ^i])ai>v  airov.  Genus  litterarium  Carystius  dixit  illud,  in 
quo  postmodo  sese  exercuisset  Dionysius  Trausfuga  stoicus  Arati 
exemplo  commotus.  '  Pbaenom«  im  quantum  Stoici  adamaveriut, 
manifestum  (cd  p.  103).  Adde  quod  in  rebus  astronomicis  Diony- 
sium  Aratus  et  ipse  erudivit.  Inde  aut  fallunt  omnia  aut  editis, 
priusquam  Dionvsium  institueret,  'Phaenomenis'  gloriam  Aratus 
erat  consecutus.  Et  subvenit  Avienus  v.  46  sqq.  in  prooemio  (quo 
prooemio  faeile  est  videre  Lucretianum  Epicuri  elogium  imitando 
effingi): 

4«        Deniquc  ne  longum  marccntta  corda  iaccrcnt 

mundanique  ortus  mens  immemor  omnia  sensim 
vilia  coneiperet  ncque  sc  subduecret  unquam 

49       /otitis  tii  acterni  primordia 

53        hic  duppiter)  primutn  Cnidii  vadium  sems  intulit  astns 

mortalemquc  loqui  doeuit  convexa  dcorum, 
55        cur  Ilypcrionios  uepa  circumflcctcrct  ignes, 

Hirns  in  Gerroauiceos  trauslata  sit,  Jubiläums»,  l'er  epistolographi  euim  tempui 
posset  aevi  romaui  id  fuisse  exemplar,  unde  buec  manarunt.  et  Gerinanico  in- 
lußtrando  destinatum.  —  In  Monui  monumento  Trevireusi  quod  senex  Arttus 
ab  Urania  globi  caelestis  dispositionein  discit,  nibiii  boc  esse  videtur  et  ab 
Kudoxo  sumptum,  qui  provectus  aetate  divulgavit  'Phaenomena' :  cf.  cap.  VII 
et  inferius. 


Digitized  by  Google 


VIII.  DE  COO  PO  ETA  RUM  SODALICIO. 


315 


auctumni  reditu  cur  sub  gelido  Capriconw 
bruma  pruinosi  iuga  tristia  solveret  antri, 
cur  spatium  lucis,  madidae  cur  tempora  noctis 
Libra  celerque  Aries  demenso  pondere  (Jlympi 

&)       aequarent,  qua  parte  polus  sublunior  alto 

cardine  cacruleas  Thetidis  non  tangerei  undas, 

quis  polus  umbrifero  lateat  declivis  in  axe 

et  vaga  palanti  cur  Signa  errore  ferantur. 

Quae  rursum  ingenio  numerisque  Solensibus  tdemy%) 

65       Iuppiter  efferri  melius  dedil,  incola  Tauri 

Musa  ut  Cecropios  raperetur  et  Aonas  agros. 
A/e  quoque  nunc  similis  stimulat  furor  ederc  versu 
tempora,  cum  duris  versare  ligonibus  arva 
eonveniat  etc. 

Poscit  Darratio  Avieni,  ut  Athenis  aliqnis  Aratum  sive  aernulatus 
sit  sive  expresserit  cPbaenomena\  Unus  ibi  Dionysius  —  qua- 
tenus  sciri  potest  —  Arateo  more  modoque  astronoraiae  poesin 
sociavit.  Dicimus  igitur  tangi  ab  Avieno  Dionysium  praeeipue. 
Ac  vide,  quam  nullo  uegotio  Avienus  illam  de  Dionysio  notitiam 
sibi  comparare  potuerit,  cum  vel  hodie  proposita  in  Arati  Vita 
iuveniatur.  Multum  vero  in  isto  Avieni  versu  contra  codicum 
concordiam  sibi  criticorura  permisit  audacia.  Hugo  Grotius  ra- 
peretur non  intellectum  in  super ar et  deflexit,  Ungerus  peius 
etiam  repararet  coniecit.  Quos  iure  refutavit  Breysigius  p.  XVI 
editionis,  sed  rectam  interpretationis  semitam  ne  ille  quidem 
ince8sit. 

Delectatum  esse  Eretriae  Menedemum  cum  Lycophronis  et 
Antagorae  tum  Arati  et  versibus  et  consuetudine  convivali  pro- 
didit  Antigonus  Carystius  (cf.  p.  234).  Ergo  nobilis  iam  poeta 
erat  Aratus,  cum  Menedemum  Eretriae  conveniret,  'Pbaenomeuis' 
(ut  didieimus  aliunde)  nobilitatus.  Factum  id  esse  patet  ante  an- 
num  +  272,  quo  fere  anno  Mcnedemus  Eretria  exciditlu),  vel  defini- 

u]  Numeros  'Solenses'  dicit,  quia  Aratus  Cilix  erat.  Quocum  apte  con- 
toüt  Scaliger  (ad  Manil.  p.  53i  locum  Manilii  formosum  de  Canicula  1  v.  lolsq.: 

Hatte  quam  surgentem  frimo  cum  redditur  ortu  montis  ab  excelso  speculantur 
vertice  Taun  etc.  Substituit  poeta  romanus  pro'Ceis'  Apollonii  Kuodii  II  v.  526 
incolas  Tauri  montis",  Cilices,  in  gratiam  Arati  mouente  Scaligero 
»»)  Wilamowitzius'De  Lyc.  Alex.'  p.  4. 


Digitized  by  Google 


316 


ARATEA 


tius  etiam  ante  annuui  276,  quo  Athenis  in  Macedoniam  denii- 
gravit  Aratus.  Itaque  post  coinniorationem  apud  Coos  ac  studia, 
dum  Athenis  victum  litteris  erudiendo  quaerit,  pluriens  Aratum 
devertisse  Eretriam  contendimus. 

Proximum  est,  ut  Athenas  de  medio  tollamus.  Cuius  rei  ipso 
carmine  facultas  ac  materia  6uppeditatur.  Versibus  1051—1059 
a  lentisco  signa  tempestatis  peti  iubet  Aratus: 

tQuclöa  de  axivog  wiet,  Tgiaaai  de  ol  av^at 
ylvovjcu  xag/coio,  (peget  64  te  ai^ia^  h.aoti, 
£$elr<g  agörw.    xort  yag  t   agoT^atov  log^v 
Tgi/c'/.6a  fieigovtat,  f.tiooitv  xori  ht    auffOTeg'  axga. 
.cguivog  {iiv  /cQt  'itrjv  agoaiv,  fteaaog  di  te  itiao^v 
xag^cog  auayye'kkeu  7$v(tdt*tjV  ye  (.ilv  haxctTog  alkiuv. 
ovTiva  yag  xakiiöta  Äo^a/i,  axivog  agrjTai, 
xelnp  y*  1%  aXXtav  cigoaig  uokvh)iog  eirj, 
rip  de  y'  affaiQorigot  bkiyi],  uioout  de  re  fiioar{. 
Planta  ista  per  Atticam  et  continentem  rara30),  creberrima  per  inaris 
aegaei  et  insulas  et  oram  Orientalen).    Seat  e  bat  Chius  Schi- 
nussa  (quae  nomen  inde  aeeeperat) *),  regio  Halicarnassia. a)  Quid 
igitur  reliquumst,  quam  ut  lentisci  Signum  tarn  pulebre  et  copiose 
descripti  e  rerum  natura  reeeperit  poeta  sive  in  insula  aegaea 
scriptitans  sive  in  ora  asiatica?  Macedoniam  atque  Atticam  plantae 
Arateae  abundantia  et  bonitas  excipiunt.    Ulterius  penetrabimus, 
unum  si  adiecerimus.  Nihil  enim  fatemur  referre,  quod  in  fTheo- 
pbrasti'  de  signis  sylloga  §  55  Aratea  fere  insunt  praeeepta:  6  tr^ 
oxtvov  xag7tdg  Ot]fxaiv€t  tovq  agoxovg'   f/ft  de  tgla  fiigrj'  xai 
tat iv  b  uguttog  tov  ugunov  agörov   or^eiov ,  6   devxegog  tov 
öevrigov,  b  rgiiog  tov  rgirov'  xai  tog  av  tovtwv  aIIvij  xu)Mota 

iuxta  oxöyoöa  Tqpia  Aristoph.  lPlut.'  v.  720.  1  Theophrasti ' 
de  lentisco  disputatiuneula  nihil  ad  Athenas. 

3l)  Dioscoride8  lDe  materia  medica'  I  5!,  90  Sprengel.  Hehn  'Culturpfl. 

p.  343. 

"I  Bursian  1  Geographie  von  Griechenland'  II  3  p.  510.  Alias  insulas, 
Gyprum  praesertim,  Rossius  "Inselreisen '  lentisco  plenas  passim  commemorat. 

M)  Herodoto  planta  patria  et  adeo  consueta  erat,  ut  lotum  libycom  ad 
lentisci  similitudinem  exigeret  IV  177.  Cicero  de  lentisco  (quae  per  Italiam  meri- 
dionalem  medioeri  honitate  est:  Hehn  p.  340)  multis  modis  edoceri  potuit,  velot 
e  Boethi  Sidonii  commentario  Arateo. 


Digitized  by  Google 


VIII.  DE  CüO  POETAHUM  SODALICIO.  317 


x«/  yhrjai  ttÖQotaTog,  ovTwg  egei  y.a)  o  y.aia  tovzov  QQOTog.  In 
laudem  plantae  longam  Arati  exire  descriptionem  seutimos:  legas 
modo  versus  formosissimos  ac  relegas.  Hinc  tantnm  conligitur, 
nbi  Carmen  fecit  Aratus  ibi  lentiscam  abundasse. 

Solensis  erat  Aratus,  ac  sive  Solis  sive  alibi  videtur,  ante- 
qnam  apnd  Coos  variis  vacarc  studiis  pergeret,  primordiis  littera- 
ram  eraditas  esse.  Menecratem  Epbesinm  ubi  audiverit  et  poetam 
et  gramniaticum ,  pro  certo  nemo  facile  dixerit.  **)  Hngo  Grotius 
sedecim  annorum  adulescentulus  Arati  Pbaenomena'  latine  con- 
vertit  et  partem  explanavit  praeclare.  Aratus  quidni  ante  mansi- 
onem  Coam  argumentum  astrouomicnm  versibus  tractare  potnit 
adulescens?  Nam  ne  id  quideni  in  propatulo  est,  quo  Aristotherus 
terrarum  referendus  videatur. 

Tandem  ipsa  prodeant  'Phaeuoraena'  ubi  scripta  sint  ipsa 
testificatura!  Originis  notas  et  vestigia,  nisi  omnia  callide  sustulit 
poeta,  nos  redinventuros  confidinius.  Certa  vero  dabit  prooemii 
interpretatio.    A  cuius  exitu  incipiemiumst  v.  15  sq.: 

Xaige  /cdreo,  fifya  Üavua,  pfy'  dv&QübnotOlv  oveictQ, 
avrog  Aal  7iQoxiQit  yertr}. 
Missa  facimus  recentiorum  commeuta'6),  mittimus  pleraque  etiam 
antiquorum  recte  iam  a  scholiasta  refutata  (cf.  p.  22.  32).  i'oiog 
ano  tiov  o/covöwv,  rot  tr-v  //£>•  /cQtürrjV  0/covdi]v  eivai  (Jwg 
*0kvfi7ttov  zai)w)  to7v  Üujv  tujv  'OAv/usciiov ,  dtvregoy  dt  rjfjtüiov 
xai  tgirrjv  Jtog  SunijQog  unus  e  veteribus  existimavit,  modeste 
Ule  quidem  sed  omnium  verissime.  Heroes  ab  hominibus  non  di- 
versi  humanum  quod  nunc  est  genus  aetate  praecesserunt!  Dicit 
hoc  Aratus;  neque  aliter  Hesiodus  'Tbeog.'  v.  99—101  et  Opp.' 
160  sq.27): 

J4)  Cf.  epimetrum  L 

**)  Hugo  Grotius  perperam  Solem  adscivit  p.  2  commentarii  (ct.  supra 
cap.  VI).  Buhle  I  p.  380  de  Grotiana  coniectura:  mihi  non  sufficit,  sed  potius 
arbitror  locum  esse  corruptum  et  pro  vuigato  legendum  esse  uvtoiq  xai  1tpOm 
li{trt  ytVhr]  ita  ut  totum  commatium  iungatur  cum  antecedenti  (tvttQiünoiOt  .  . 
qui  sunt  et  qut  ante  juerunt  . 

*")  Supplevimus  ex  Acbille  1  c.  et  Polluce  VI  15,  quod  non  licnit  in  edi- 
tiuncula. 

J7)  Ante  deoB  Olympios  Titanes  fuisse  itidem  expressit  Hesiodus  'Theog.' 
v.  424 sq  :  Tixr\ai  fUta  nQoxiyoiot  Oeoion:  Hinc  Antimachus  fr.  42  K.  (supra 


Digitized  by  Google 


318 


ARATE A 


avrag  aoiöög 
Movoawv  &6QÜitwv  xieea  7cqot4qiuv  avitgiüizutv 
Vftvrjoj)  jtiäxagag  re  &eovg,  oV  "Olv^jtov  t%ovoiv.  — 
avdgwv  fjgojiov  &elov  yivog,  di  xatiovrai 
ilxL&eot,   cqotsqi]  yever)  v.a-t    anelgova  yaiav. 

Recoluit  ita  heroum  memoriam  Theocritus  XVII  v.  5  sq.  1 36  sq., 

XVI  v.SO  sq.: 

rgwtg,  toi  icgdaO-ev  aq>'  r)fii&fwv  lyivovio, 
gi^avreg  naXa  €gya  aofftüv  Ixvg^aav  aoidiov.  — 
yaige,  ava^  nTo'lejuaW  oi&ev  d*  lyio  loa  Kai  akhov 

{IVCtOOf-lCtl  rj/Xl&hüV.  — 

h  6*  avjoig  'ligwv  7tgoxigotg  i'oog  rjgwiaat 

UOVVVTCCl.  — 

Apollonias  'Argonaut.'  IV  v.  268  similiter: 

ftTjTijQ  Aiyvjtxog  7cgoitgriytrüov  al^iuv. 

Denique  Sibyll.  III  v.  109  attendas:  . 

ti;  oiicty  xatax/.cauog  utt  /cgozegovg  yever'  avÖqag. 
Coacervare  possis  multa  id  genus.  Ac  convenit  Arati  v.  14:  ry 
/itiv  äei  icQtüjuv  ze  mal  Lozarov  ('/.aoxovrai,  non  Semper  quidem 
et  ubivis  terrarum  (haec  cogitatio  esset  inepta),  sed  sive  suppli- 
cantes")  6ive  iurantes*9)  sive  in  conviviis  libantes.30)  Convivis 
praemisso  in  Iovem  hymno  Aratus  tPbaenomena>  recitavit! 


p.  32)  yrjytvtt«;  tf  Ueovg  n{>ox  trifft  vtaq  Tixijvaq,  ex  Antimacho  tortasse  Calli- 

macbus  i  Hymo.  in  lov.'  v.  öS  sqq.,  ct  .  cap.  IX)  vocem  sumpsit: 
xtü  xoi  xal  yvwtol  nyoxtQrjyevtfg  nep  iovxtq 
ovgavov  ovx  ijut'y^^av  tyuv  iniöaioiov  oheov. 

Dicit  iratres  natu  maiores,  quibuscum  fama  ferebat  Iovem  de  nmndi  partibos 

sortitum  esse.    Cf.  cap.  IX. 

»»)  Precantur  Supplices  Aescbyleae  v.  25  sqq  vnaxoi  xe  »toi  xal  ßcgixi 

poi  yßovioi  !h]xuq  xax^/oirt^  xal  Ztvq  2wt»/(j  xoixog  olxo<pvXa£  boiav  cV 

dotüv,  öbccai}'  ixhit/r  tbv  ittj/.vytv/j  oxoÄov  aldoiiu  nvevftaxi  yjogag. 

*9)  'Revue  des  etudes grecques'  IV  1891  p.  3b8  in  titulo  Chersonesi  Taoncae 

sacrameutum  legitur  magiatratuum  munus  ineuntium:  ofivvta  Jla  räv  '.V-tov 

Tlagttivov  (Tauricam  deam:  Ditteuberger  lSyll.' 252,  Strabo  VII  p.  308)  Btoi; 

"QXvfmlovg  xal  '(».ifinlaq  xal  ijQOMXG,  öooi  nökiv  xal  ywouv  xal  xdyf]  horti 

Xtyoovixäv. 

»|  De  convivarum  libatione:  cf.  Plat.  'Symp.*  c.  4,  Xen.  ib.  II  1 ;  'Hermes' 
IMHi  p.  4U2.  4lu.  Multo  de  illa  melius  Beckero  i'Cbar.'  II  p.  262)  etftHugias 
ad  Plat  1.  c.  p.  176. 


Digitized  by  Google 


VIII.  DE  COO  POKTARUM  SODALICIO. 


In  nltimis  hymni  verbis  i^ioiye  fikv  aarigag  ehcsiv  Mfiig 
uyouh<;>  re/.^rjQare  naoav  uoidr;v  non  forte  fortuna  accidit,  tit 
de  recitatione  agatur:  eutüv  Aratus,  scribere  versus  ex.  gr.  in 
simili  siniilis  poematis  exordio  Lucretius.  Ad  ehttiv  pertinere 
jj  xHptg  et  res  ip«a  monstrat  et  Cleanthei  in  Iovem  versus  (ain- 
bigunt  interpretes):  i/uvouvreg  xa  oa  igya  öiqvtxig,  tag  kneoixe 
&vr;j6v  iovr  ,  knei  ovre  ßgoroig  yigag  akÄo  n  (xtlCov  ovte  xreoig 
ft  tlolvov  at\  voftoy  h  dUrt  uuvüv.  Cum  recitandi  consilio  etiam 
eongruit  adlocutio  audientium  v.  1 : 

h.  Jibg  oQxüiuo&a'  vor  ovöhcot' ,  avögeg,  hüjuev 
aggipov. 

Quid  multa?  Post  libationem  in  convivio  olim  cum  sodalibus 
,Phaenomena,  Aratus  communicavit!  Cui  rei  elogio  in  Iovem  et 
Musarum  invocatione  praelusit,  ut  Callimaehus  item  in  Iovem 
bymnum  tali  recitandi  destinavit  occasionif  Hermes  1890  p.  402  sqq.). 
Dicitur  Apollonius  Rhodius  poetis  propinavisse  alexaudrinis  'Ar- 
jionautica'  priora  praesente  Callimacho31)  Vit.  I  p.  50  W.:  rov- 
xov  de  kiyerai  hi  %<pr$ov  ovta  LciöeiSaoircu  ta  !Agyovavxvi.a 
y.ai  y.areyvaiaxrai ,  /u»;  cptgovra  6h  trjv  aioyvvrtv  ttov  itokizuw  XCrj 
%rtv  öiaßo/.rjv  xai  %6  bveiöog  iiüv  akkiov  noupüv  '/.cttakitceiv  %vjv 
nargida.32)  Poetarum  igitur  sodalicium  tertio  ante  Chr.  saeculo 
exstitit  Alexandriae.  Porro  Sophoclis  'thiasum'  poeticum  Athe- 
nien.se  quis  ignorat?33)  Quis  denique  Coos  poetas  conlegio  socia- 


*')  Callimaehus  anno  ±  260  in  hymni  Apolliuei  exitu  1  Argonauticorum ' 
III  t.  932  ut i uii!  traduxerit,  an  versa  vice,  quemadmodum  et  Merkelias' Proleg. ' 
p.  XVIII  et  0.  Schneiderus  'Call.'  I  p.  1S9  opinantur,  ex  epimetro  III  fortasse 
secreveris.   Alia  mittimus. 

3S)  Item  Vit.  II  p.  hl  W.  Ludi  litterarii  publice  Alexaudriae  Aristophaois 
demum  aetate  instituti  sunt:  Vitruv.  'De  areb.'  VII  praef. 

M)  Vita  Soph.  p.  130  W.  talq  öh  Movaaiq  iriaaov  ix  tiöv  ntTxaiötv/uivtuv 
awayayelv  (Sophoclem  dicit  Ister).  Sauppe 'De  collegio  artiticum  scen.  att.' 
p.  4  (Gott.  1874),  U.  Koehler  'Mus.  rhen.'  lSi>4  p.  295.  -  Vel  Romae  eiusmodi 
tiorebant  sodalicia  inde  a  Livii  Androoici  tempore.  Refert  de  Accio  Valerius 
Maximus  III  7,11  (O.Jahn  'Ber.  der  sächs.  Gesellschaft'  185ti  p.  293):  Is 

Julia  Caesar/  ( Straboni) .  atnplissimo  ac  florentissitno  viro,   in  conlejjturn  pue- 
larum  venienti  nunquam  adsurrexit ,  non  maiestatis  etus  immemor ,  std  quod 
in  compnratione  communium  stitdiorum  aliquanto  se  superiwem  esse  conßderet 
Quapt  opter  insolentta?  crimine  carutt,   qttia  ibi  voluminum .   non  imaginum, 
certamina  exercebantur . 


Digitized  by  Google 


310 


ARATEA 


scire  ipse  qnod  satis  esset  debebat.  Quocnm  concordat  Aristo- 
theri,  probati  astronomi,  magisterium  Vit.  IV  p.  60,  22:  eviot  de 
(paai  zov  "Agazov  Mvaoiov  nazgdg  yeyovivai,  'Agiozoitißov  64 
zivog  na&rjuauxov  diaxovaai.  Ac  notum  est  contra  Aristotherum 
de  planetis  librum  edidisse  Autolycum  (Wachsmuth.  'Mus.  rhen.' 
1865  p.  455 sq.).')  De  Aristotheri  et  disciplina  Arati  et  domicilio 
utinam  constaret!  Qnod  cum  secus  sit,  ratiocinando  expleri  de- 
fectum  posthac  necesse  erit 

Paucis  interiectis  idem  pergit  biographus  scientissimus  1.  26: 
owrjxfiaoe  Öi  Nixavögot,  /iia&rjinazix(j}  xal  avzut ,  Ko  'kotpiüviy, 
&EQctJcevov%i  äfita  avzov.  Quoniani  'njathematicum'  ille  dicit  Ni- 
candrum,  ne  per  errorem  quidem  poeta  saeculi  alterius  Colopho- 
nius intellegi  potest,  quidquid  contra  molitar  0.  Schneiderus 
'Nicandrea'  p.  8.  Praeterea  paullo  ante  eum  locum,  quem  ad- 
scripsimus,  haec  leguntur:  .  .  woze  xai  -trgtkovfievov  eaziv  vno 
zivwv,  ihg  r]v  xaza  zov  avzov  %govov  Nixävögui  zui  Kotätf  lovu'j 
z(f>  za  &t}Qiaxa  ygaifjavzi.  Xiyovzal  ze  ngozeivai  ah).r<koig  o  pev 
!Aqcl%{{)  oxeipao&ai  ra  Qatvöfieva  ,  6  dk  Ntxävdgip  io' Gtjgiaxä *. 
zovzo  öe  xazacpaviug  eazi  ipevöog'  6  yag  Nlxavögog  iß'  ö)jxig 
'O'ß.vuiciäot  veüzegog  tpalvezai.  Ergo  cogitari  vel  hac  de  causa 
nequit  Nicandrum  mathematicum  et  eum,  qui  Theriaca  composuit, 
esse  posse  eandem  personam.  Quodsi  occurrit  alicubi  tale  quid 
dictum,  personae  falso  inter  se  commutatae  sunt,  praesertim  cum 
uterque  Colophonius  fuerit  natione.  Iam  legas  Vit.  II  p.  56,  12: 
hioig  öe  ägeaxei  Agazov  iazgov  yeyovevai  zfi  in;iozi]pT],  (piÄov 
ze  (ö/.ov  ze  Codices:  corr.  O.  Schneiderus)  yeyovoza  yvrjoiov 
Ntxävdgo)  z([)  pa&rjiiarixio  ygdipai  zu  Gtjgiaxd  xal  öovvai  Ni- 
xavögot  kafteiv  ze  7tag*  avzov  za  Oaivöueva  xal  iöioygaqprjoai.1) 
Adparet  Nicandrorum  homonymiam  cetera  errata  procreasse.  Iam 


2)  Suscmibl.  I  p.  703.  —  Vel  una  Aristotheri  mentione  praeter  ceteros 
biographus  excellit  quartus,  ut  aestimare  possis,  quantilli  G.  Buschii  de  bio- 
grapho  illo  commeuta  facienda  sint  lDe  bibliotbecariis  alexandrinis'  p.  11.  Cui 
male  adstipulatus  est  Susemihl.  1  p.  2bf»7.  Verum  fere  dixerat  dudum  Wacbs- 
mutbius  L  c. 

ä)  Kecte  ante  nos  Buhlius  II  p.  45:*:  aequalis  Arato  .  .  Nicander  mathe- 
maticus  Colophonius,  diversus  a  Nicandro  poeta  itidem  Colophonio,  qui  Arato 
erat  recentior.  Ceterum  scripsimus  l6ioy{JC«fi/oai,  t'dia  npägai  vel  iötaoaoitat 
coni  Westermannus,  w$  t'Sta  yQtiwcti  Iriartius:  l'6ia  yQ(t\i<<xi  codex  Matritensis. 


Digitized  by  Google 


VIII  DE  CÜO  PüETARUM  SODALICIO 


311 


vero  si  Nicandros  duos  Colophonios  litteris  deditos  babemus  qua- 
draginta  fere  vel  quinquaginta  annos  inter  se  diremptos,  verisimile 
*  illos  fuissc  avuni  et  nepotem  ab  avo  denominatum.  Innotuit 
de  Nicandrorum  gente  nihildum  praeter  Anaxagoram  iunioris 
patrem4). 

Attalus  astronomus  Rhodius,  paullo  Hipparcho  antiquior,  Omni- 
bus propemodum  Arati  de  caelo  placitis  subscripsit  tanquam  exi- 
miis  et  e  perfecta  et  consummata  sideruni  scientia  deductis.  Plura 
in  prooemio  academico  1  De  Attali  Rhodii  fragmentis  Arateis'  dis- 
putavimus. 

Leonidas  Tarentinus,  Arati  fere  aequalis,  non  modo  poeticam 
illius  facultatem  sed  etiam  rernm  cognitionem  extulit  non  sine 
studio  quodam  et  admiratione  (Antb.  Pal.'  1.  p.  239  c.: 

r^äiiua  töö '  -AQTjioto  d a  rj  ft  o  v  o  (i ,  oc:  non  Kt  ui  ij 
(fQOvttdi  di.vatovg  aoifya^  Mfyaüaio. 
'Cura  subtilis  versiculi  Mint,  Callimacbeo  exempio  (de  quo  statim 
locutnri  sumusj  praedicati;  item  productio  in  jiqr\xo^  Callimacbea. 
durjtovog  igitur  aliorsum  spectabit.  Quid  multa?  Astronomum 
designat  Leonidas  Aratum  'caeli  peritum'  non  aliter  atque  Me- 
leager  'Antb.  Pal.'  IV  v.  49  qot{müv  iöqiv  "Aquiov  postea  nomi- 
navit.    Cf.  p.  230. 

Denique  Callimacbum  producimus.  Iustat  enim  nobilissimi  in 
Aratum  epigrammatis  explicatio  ab  errati  noxa  vindicandi.  Ecce 
versiculorum  Achillis  codice  Vaticano  oblatorum  exitus  p.  54  W.: 
yatgttt  u.nal  ^atfg  iJotjiov  avyyovog  aygucvii^.  Ubi  *ovv*OPOQ* 
Anthologiae  Uber  Palatinus.  «ovyyovoi»  simplicissime  in  Achille 
immutavit  Scaliger,  sed  cum  omnium  criticorum  dissensu.  Rubn- 
keuii  potius  editoribus  etiam  novissimis  coniectura  arrisit:  «oY|U- 
fioiov».  De  qua  priusquam  disseratur,  fata  traditarum  scripturarum 
et  bistoria  recensenda  sunt.  Utraque  enim  scriptura  ex  altiore 
antiquitate  repetitur.  *ovvtovog  ayQVjeviq*  'intenta  lucubratio  «ive 

«)  fctitulode]pbico(CauerlDelectus'ap.20ü).  Ergo  aliquo modo  JAMAIOY 
depravatum  esse  ex  AXAZAIOl'O  Y  iudicavit  Susemiulms  I  p.  991.  At  quid 
de  versu  Nicandri  <ctivtjOttq  vif,«  TtoXv^vr^oxoto  dapalov»  statuendum,  qui 
quinque  nominis  proprii  uyllabas  respuit,  in  scholiorum  Vita  p.  3  Sehn.  fr.  1 10 
p.  131?  Breviatam  formam  AXAZOY  pro  JAMAIOY  restituimus.  Cf.  Alexos 
f>j  Alexandros,  alia. 


Digitized  by  Google 


ARATEA 


1  ij  lk  kI  intenta  lucubratione  efifectum  est'  Um  na  imitante  confirmator 
(post  Catullum  L.  Muelleri  p.  87;  'F.P.  R/  ed.  Baehrens  p.  324):J) 
Haec  Tibi  Arateis  multum  vigilata  lucernis 

carmi/ia,  quis  ignes  novimus  aerios, 
levis  in  aridulu  mahne  desertpfa  libello 
Prusiaca  vexi  munera  ?iavicula. 

Vel  nocturno  ad  lucernam  studio  elaborasse  Aratum  et  eliniasse 
'Phaenomena'  ingenti  industria  et  Cinna  credidit  et  Anthologie, 
qui  ad  communem  fontem  revocandi  sunt,  sed  vix  ad  'Coronani 
Meleagri.  Caeli  scientem  observatorem  necessario  negare  is,  qui 
ita  scriptae  versus  proferret,  et  Hipparcheae  de  Arato  opinioni 
accedere  debuit.  Iam  alteram  lectionem  examinemus,  nnm  aequios 
iudicium  et  laudem  Arati  contineat.  «ovyyovoi  ayovnvi^g»  (vel 
*ayQV7tvifj>)  Aratei  versus  tunc  probe  dicentur,  si  modo  ayov- 
7tvlij  est  (et  potest  perbene)  'nocturna  caeli  Observation  Cal- 
limachus  si  astronomiam  Arati  iuxta  poesin  celebrare  voluit,  tan- 
quam  gemellas  et  quae  dissolvi  iuter  se  nequirent  viri  hasce  vir- 
tutes  an  praedicasset  perverse?6)  owij&i^  in  simili  cogitato 
Hesiodus  adhibet  'Theog.'  v.  229  sq.  Peperit  Eris  illic 
Nelxea  re  Wevdsag  %t  kvyovg  l4u(pu.oyiag  re 
Jvavofib)V  ZiTtjv  re.  ovvtj&eag  akkrjkotoiv. 
Quicquid  igitur  dicere  vel  scribere  in  astronomia  Aratus  temptabat, 
versus  erat:  Spante  sua  Carmen  numeros  v aufhat  ad  apfos. 
Iam  relegas  Theonem  (Vit.  III)  post  verba  modo  proposita  ita 
pergentem:  tjdt]  xor/  o  Kakkifiaxog  ovveyyiUuv1)  avnft  y.ata  tok' 
ygovoig'  «(Ä£/r)rcr/ \)  (g^dieg)9)  ^grjov10)  avyyovoi  ayov/tvltjg*") 
rrtg  twv  fDatvoftiviov  xtetuglag**),  dia  ttjv  Ttagat^g^aiv.  Editores 
cum  ista  verba  corrupta  darent  coniecturis,  factum  est  ut  hodieqne 
nesciatur  Achilleam  epigrammatis  scripturam  Theonis  consensu 


5I  Coutulerunt  Cinnam  Hugo  Grotius  p.  1  1  Notarum '  et  Diitheyus  'De 
Call.  Cyd.'  p.  12*,  nec  tarnen  recte  usurparunt. 

°)  kygvnvia  iuxta  'Entpitetav  persona  est  apud  Martianum  Capellam  II  145. 

7)  owexlt&v  A(mbroBianus)  Biaroccianus  119  fol.  116  s.  XV). 

8)  a)  supplevi  et- rai  feci  ex  rov  codicum. 
I0)  'igäzov  Codices. 

*')  ovvtovov  dyQvnvitjV  coni  Westermannus  pessime. 
")  rt]g  —  temfiaq  AH:  xrtv  —  totup/av  Codices  nescio  qui  apud  Wester- 
m an u um  p.  59. 


Digitized  by  Google 


VIII.  DE  COO  POETARUM  SODALICIO. 


313 


adprobari.  Lude  certissime  concludimus  iam  in  vetustiore  Vita 
ntrique  communi  aiyyovog{-  ot)  et  non  aivrovog  lectum  fuisse  et 
ad  caeli  cognitionem  revocatam.  Tertiura  testem  adiungimus.  In 
fronte  'Isagogae  ex  aliis  scholiis  depromptae*  p.  165  Petav.  — 
de  qua  cf.  p.  12  —  idem  Callimachi  epigramma  buncce  in  moduui 
attingitur:  TcaXov  y.ara  %6v  KiQttvaiov  afuitpaa^ai  )joyvi  %bv 
Aqaxov  ;covov,  ov  i/i6rrtoev,a) 

rjuvog  (ouöi  ol  wevog  t  ri  ßleqxxQOtoiv  htimev 
nkfiadag  eiooQowvrt")  y.ai  ölfse  Övovtu  BoujTttv 
ZIqv.tov        r{v  xai  L'-lua^av  btUhjaiv  xakiovatv) 
ixtQ  t6v  'I&av.r'otov  I5)  mßeQvr^^v  (Od.  V  v.  271-273). 
yaQ  tu4).ixctQvaoo€ilt)  ilra  ascioroTega  öfp^ak^üiv  xvyxävei  (I,  8), 
l-loaxog  de  rrtv  fiä^^aiv  äua  toig  tüOtv  ijciöeUvvai  xolg  ottftaoiv. 
Qaodsi  bunc  audiveris,  accuratissime  noctu  observitabat  Aratus, 
Dt  versäum  facieudorum  ars  ac  diligentia  studiis  astronomicis 
aequipararetur.    Callimachi  Cyrenensis  versiculum  in  banc  sen- 
teutiam  adsciscere  Anonymus  non  potuit,  nisi  idem  et  legit  in 
epigrammate  et  intellexit  atque  auctor  Tbeoni  et  Achilli  communis: 
'Ovyyovoi  ayQU7tvlrtg*. 

Diximus  de  scripturae  varietate.  In  qua  id  ipsum  anteponen- 
duru  est,  quod  nativa  ac  primaria  specie  excellit,  reiculum  illud, 
quod  secundarium  esse  possit  et  ex  altero  effectum  de  consilio. 
Tale  mutandi  consilium  eapessi  potuit  ex  Hipparchi  de  Arato 
iudicio.  Hanc  igitur  causam  fuisse  arbitramur,  quod  genuinum 
oiyyovoi»  in  «oivzovog*  exeunte  altero  aut  ineunte  primo  ante 
Chr.  saeculo  commutaretur ,  ne  tarn  nobili  ac  probato  astronomo 
refragari  videretur  Callimacbus.17)    Quamquam  qui  illud  instituit 


t3)  inohfifv  codex:  correxi. 

M)  n/.yüöug  tteoQÖiuvii  codex  ut  alii  testes,  cf.  Nauckii  editionem  p.  86. 
n)  tov  t(täxT]<;  xbv  codex:  correxi. 
u)  a/.ixagvaaa'i  codex. 

n)  Kadern  Hipparchi  opinione  se  passus  est  infici  epistolographus.  Cuius 
iabula  novas  fraudes  progenuit.  Illinc  enim  ficticium  illud  prooemium  fluxisse, 
cuius  initialis  versus  erat  *'Avriyovc,  4eivwv  isqov  itdXos»  nunc  pro  explorato 
est.  Arato  qui  hoc  allevit,  vlxerit  post  Sabidium  oportet;  allitum  qui  repu- 
diavit  interpres,  habendus  vel  posterior:  hinc  Achilles  et  scholiasta  Marcianus 
notitiam  suam  hauserunt.  Denique  monemus  in  Germanici  'Arateorum'  codici- 
bus  nonnullis  nobis  picturam  sese  obtuiisse,  qua  Antigonus  repraesentatur 
Arato  vertendi  Eudoxi  deferens  negotium.   Quae  pictura  num  e  graecis  Arati 


Digitized  by  Google 


ARATEA 


minime  id  curavit,  quod  'multifariam  eruditurn'  (/toAvua&rt  xai 
aoiarov  Ttoir/Tijv),  non  modo  (ptkoyQnuuaiov  ut  Antigonus  Carystius. 
alibi  ipse  Aratum  laudaverat  Callimachus  p.  54  W.  Qua  laude  etiam 
baud  mediocris  continetur  siderum  cognitio.  Neque  igitur  abnuit 
sed  ipse  flagitat  Callimachus  eam  epigrammatis  interpretationem, 
quam  et  veteres  plerique  et  nos  defensitamus. 

II 

Attalus  et  Hipparcbus  non  in  Macedonia  sed  in  regionibus 
graecis  Arati  'Pbaenomena'  esse  eondita  adürmabant.  Neutrias 
tenemus  omnia  argumenta,  quibus  ad  illam  sententiam  perducti 
sunt,  verum  iis  quae  innotuerunt  plaudere  possis.  Inde  plausibile, 
ante  iter  Macedonicum  iam  confecta  fuisse  'Phaenomeua'.  Cui 
rei  adiungit  fidei  aliquid  Antigonus  Carystius  Laert.  Diog.  VII  167 
(=  Wilamowitz.  p.  126):  v.ai  zerr'  aqyag  fthv  (pi^oygctfiuarog  wv 
7cavTodct7i:oig  e/reyeiü^ot  Ttotijtaaiv .  i.ieirct  di  y.al  l4qaTov  uxi- 
öty&ro  uj/auv  avtov.  Genus  litterarium  Carystius  dixit  illud,  in 
quo  postmodo  sese  exercuisset  Dionysius  Transfuga  stoicus  Arati 
exemplo  commotus.  '  Phaenomena'  quantum  Stoici  adamaverint, 
manifestum  (ef.  p.  163).  Adde  quod  in  rebus  astronomicis  Diony- 
sium  Aratus  et  ipse  erudivit.  lüde  aut  fallunt  omnia  aut  editis, 
prinsquam  Dionysium  institueret,  Phaenomenis  gloriam  Aratum 
erat  cousecutus.  Et  subvonit  Avienus  v.  46  sqq.  in  prooemio  tqoo 
prooemio  facile  est  videre.  Lucretianum  Epicuri  elogium  imitando 
effingi): 

4«       Dentque  ne  longum  marcentia  corda  iacercnt 

mundanique  ortus  mens  unmcmor  omnia  sensim 
vilia  concipcret  ncque  sc  sabduccrct  unquam 

49  f oiitis  in  actcrni  primordia 

53        hic  duppitcr)  primum  Cnidii  radium  settis  intultt  ustns 

mortalemqitc  loqui  docuit  convexa  d cor  um, 
55       cur  Hyperionios  ncpa  circumßcctcrct  igncs, 


libris  in  Germaniceos  trauslata  sit,  dttbitainiik.  f  er  epistolographi  enim  tempus 
posset  aevi  romani  id  fuisse  exemplar,  unde  la'ec  manarunt,  et  Germanico  in- 
lustrando  destinatum.  —  In  Monni  monuinento  Trevireosi  quod  senex  Aratus 
ab  Urauia  globi  caelestis  dispositionein  discit,  nihiii  hoc  esse  videtur  et  ab 
Kudoxo  suniptum,  qui  provectus  aetat«'  divulgavit 'Phaenomena' :  cf.  cap.  VII 
et  inferius. 


Digitized  by  Google 


VIII.  DE  COO  POETARUM  SODALICIO. 


315 


auctumni  reditu  cur  sub  g diclo  Capricorno 
bruma  pruinosi  iuga  tristia  solveret  annt\ 
cur  spatium  tucis,  madidae  cur  tempora  noctis 
Libra  celerquc  Arles  demenso  pondere  Olympi 

6ü       aequarent,  qua  parte  polus  sublimior  alto 

cardine  cacruleas  Thetidis  non  tangeret  undas, 

quis  polus  umbrifero  lateat  dcclivis  in  axe 

et  vaga  palanti  cur  signa  error e  ferantur. 

Quae  rursum  ingenio  numerisque  Solensibus  idemx*\ 

65       Iuppitcr  efferri  melius  dedit,  incola  Tauri 

Musa  ut  Cecropios  raperetur  et  Aonas  agros. 
Ale  quoquc  nunc  similis  stimulat  furor  edere  versu 
tempora,  cum  duris  versare  ligonibus  arva 
conveniaf  etc. 

Posch  narratio  Avieni,  ut  Athenis  aliquis  Aratum  sive  aeniulatus 
sit  sive  expresserit  fPhaenoniena\  Unus  ibi  Dionysius  —  qua- 
tenus  sciri  potest  —  Arateo  more  niodoque  astronomiae  poesin 
gociavit.  Dicimus  igitur  tangi  ab  Avieno  Dionysium  praecipue. 
Ac  vide,  quam  nullo  negotio  Avienus  illam  de  Dionysio  notitiam 
sibi  comparare  potuerit,  cum  vel  hodie  proposita  in  Arati  Vita 
inveniatur.  Multum  vero  in  isto  Avieni  versu  contra  codicum 
concordiam  sibi  criticorum  permisit  audacia.  Hugo  Grotius  ra- 
peretur non  intellectum  in  superarct  deflexit,  Ungerus  peius 
etiam  repararet  coniecit.  Quos  iure  refutavit  Breysigius  p.  XVI 
editionis,  sed  rectam  interpretationis  semitam  ne  ille  quidem 
incessit 

Delectatum  esse  Eretriae  Meuedemum  cum  Lycophronis  et 
Antagorae  tum  Arati  et  versibus  et  consuetudine  convivali  pro- 
didit  Antigonus  Carystius  (cf.  p.  234).  Ergo  nobilis  iam  poeta 
erat  Aratus,  cum  Meuedemum  Eretriae  conveniret,  'Phaenomeuis' 
(ut  didicimus  aliunde)  nobilitatus.  Factum  id  esse  patet  ante  an- 
num  +  272,  quo  fere  anno  Menedemus  Eretria  excidit'9),  vel  defini- 

*•)  Numeros  'Solenses'  dicit,  quia  Aratus  Cilix  erat.  Quocum  apte  con- 
tuiit  Sartiger  (ad  Manil.  p.  53»  locum  Manila  formosum  de  Canicula  1  v.  4ol  sq. : 

Hatte  quam  surg  entern  primo  cum  redditur  ortu  tnontis  ab  excelso  specvlantur 
vertice  Tauri  etc.  Substituit  poeta  romanus  pro'Cdl'  Apollonii  Khodii  II  v.  526 
iocolaa  Tauri  montis',  Cilices.  in  gratiam  Arati  monente  Scaligero. 
»•)  Wilamowitzius'De  Lyc.  Alex.'  p.  4. 


Digitized  by  Google 


ARATEA 


tius  etiam  ante  annuui  276,  quo  Athenis  in  Macedoniam  demi- 
gravit  Aratus.  Itaque  post  commorationem  apud  Coos  ac  studia, 
dum  Athenis  victum  litteris  erudiendo  quaerit,  pluriens  Aratum 
devertisse  Eretriam  contendimus. 

Proximum  est,  ut  Athenas  de  medio  tollamus.  Cuius  rei  ipso 
carmine  facultas  ac  materia  suppeditatur.  Versibus  1051— 105V» 
a  lentisco  signa  tempestatis  peti  iubet  Aratus: 

rgt/ckoa  ök  axivog  xveei,  rgiooai  de  oi  av^ai 
yLvovxat  Aagitoioy  cpigei  64  re  arjfiad-1  h.äoni 
eBei^g  agoxut.    Aal  yag  x    agox^atov  iogt]v 
xgi/ckoa  fuigovrai,  ^tiaattv  xai  hl    auyoxeg  axga. 
;cgiuxog  fiter  nQvivfjv  agoaiv,  ftieaoog  di  te  fieooyv 
/.ag.cdg  ctJtayyek'kei,  .cvfiatrjv  ye  (aIv  eoyaxog  cikkwv. 
ovTiva  yccg  xakkiora  koxab-  axivog  agrjxai, 
xeivtp  y   1%  akkiov  agootg  }tokvh)iog  eirit 
nf)  64  y'  auf'Ctt -gotegot  öki'yrj,  f.uaauj  de  re  fieoor^. 
Planta  ista  per  Atticam  et  continentem  rara"),  creberrima  per  mari* 
aegaei  et  insulas  et  oram  orientalem.    Scatebat  Chius"),  Schi- 
uussa  (quae  nomen  iude  acceperat)  **),  regio  Halicarnassia. M)  Quid 
igitur  reliquumst,  quam  ut  lentisci  signum  tarn  pulcbre  et  copiose 
descripti  e  rerum  natura  receperit  poeta  sive  in  insula  aegaea 
scriptitans  sive  in  ora  asiatica?  Macedoniam  atque  Atticam  plantae 
Arateae  abundantia  et  bonitas  excipiunt.    Ulterius  penetrabimus, 
unum  si  adiecerimus.  Nihil  enim  fatemur  referre,  quod  in  cTheo- 
phrastf  de  signis  sylloga  §  55  Aratea  fere  insunt  praecepta:  o  riß 
a%ivov  xag7c6g  Otjfialvet  rovg  agozovg'  e'xet  ök  tgla  fiigrj'  xci 
tax iv  6  /cgiüTog  xov  7tgunov  agoxov   arjteiov,  6   öevxeQog  tov 
öevxigov,  6  tgixog  tov  tgixov  y.ai  wg  av  tovtiov  xXm;  xukktoxa 

*°)  oylvoq  iuxta  oxoyoöa  Tr(vta  Aristoph. 'Plut.'  v.  720.  '  Theophrasti ' 
de  lentisco  disputatiuncula  nihil  ad  Athenas. 

sl)  Dioscorideg  lDe  materia  medica'  I  51,  90  Sprengel.  Hehn  'Culturpfl. 

p.  343. 

")  Bursiau  'Geographie  von  Griechenland1  113  p.  510.  Alias  insnlas, 
Cyprum  praesertim,  Rossius  'Inßelreisen'  lentisco  plenas  passim  commemorai 

M)  Herodoto  planta  patria  et  adeo  consueta  erat ,  ut  lotum  libycum  ad 
lentisci  similitudinem  exigeret  IV  177.  Cicero  de  lentisco  (quae  per  Italiam  meri- 
dionalem  mediocri  bonitate  est:  Hehn  p.  340)  multis  modis  edoceri  potuit,  velot 
e  Boethi  Sidouii  commentario  Arateo. 


Digitized  by  Google 


VIII.  DE  COO  POETARUM  SODALICIO.  317 


xat  yfvrrat  «dooTarog,  ovtujg  £|«  y.a)  o  xnra  tovtov  ayoiog.  In 
laudem  plantae  longani  Arati  exire  descriptionem  sentimus:  legas 
modo  versus  formosissimos  ac  relegas.  Hinc  tantum  conligitur, 
nbi  Carmen  fecit  Aratus  ibi  lentiscuni  abundasse. 

Solensis  erat  Aratns,  ac  sive  Solis  sive  alibi  videtur,  ante- 
qnam  apud  Coos  variis  vacare  studiis  pergeret,  primordiis  littera- 
ram  eruditus  esse.  Menecratem  Ephesium  nbi  audiverit  et  poetam 
et  grammaticum ,  pro  certo  nemo  facile  dixerit.*4)  Hugo  Grotius 
sedecim  annorum  adulescentulus  Arati  I  nomena  latine  eon- 
vertit  et  partem  explaoavit  praeclare.  Aratns  qnidni  ante  mansi- 
onem  Coam  argumentum  astronomicnra  versibus  tractare  potuit 
adulescens?  Nam  ue  id  qnidem  in  propatulo  est,  quo  Aristotherus 
terrarum  referendus  videatur. 

Tandem  ipsa  prodeant  (Phaeuomena'  ubi  scripta  sint  ipsa 
testificatura !  Originis  notas  et  vestigia,  nisi  omnia  callide  sustulit 
poeta,  nos  redinventuros  donfidimns.  Certa  vero  dabit  prooemii 
interpretatio.    A  cuius  exitu  iucipiendumst  v.  15  sq.: 

Xctloe  rtdreQ,  uiyu  itavua,  ftfy'  avÜQiörroioir  ovewtQ, 
ccvxlg  xai  jcgorig^  ycverj. 
Missa  facimus  recentiorum  commenta15),  mittimus  pleraque  etiam 
antiquorum  recte  iam  a  scholiasta  refutata  (cf.  p.  22.  32).  i'oijg 
ano  T(üv  a/covöuiv,  toi  ri.r  fttr  7t{Hutqv  o/tovdiv  eivcu  (Jiijg 
'OXvfiftlov  xcri)w)  nov  &eiov  rwr  'O/.uuftiujv ,  ötvttgov  df  ijqioojv 
xoi  zQtrrjV  Jiog  SunrjQog  unus  e  veteribus  existimavit,  modeste 
ille  quidem  sed  omnium  verissime.  Heroes  ab  hominibus  non  di- 
versi  humanum  quod  nunc  est  genus  aetate  praecesserunt!  Dicit 
hoc  Aratus;  neque  aliter  Hesiodus  'Theog.'  v.  99—101  et  Opp.' 
160  sq.27): 

i4)  Cf.  epimetrum  I. 

ls»  Hugo  Grotius  perperam  Solem  adscivit  p.  2  commentarii  (ct.  supra 
cap.  VI).  Buhle  I  p.  380  de  Groüana  coniectura:  mihi  non  sufßcit,  sed  potiu* 
arbitror  locum  esse  corruptum  et  pro  lu'gato  legendum  esse  aviolo,  xtä  7i(JO' 
rf'oij  ytVff't  zfa  ut  totum  commatium  iungatur  cum  antecedenti  uvlrQwnoiOi  .  . 
'  qui  sunt  et  qui  ante  fuerunt  . 

m)  Suppkvinms  ex  Achille  1  c.  et  Polluce  VI  15,  quod  non  licuit  in  edi- 
tiancula. 

")  Aute  deos  Olympios  Titanes  fuisse  itidem  expressit  Hesiodus  'Theog.' 
v.  424sq  :  Tixijot  fiträ  nQOitQOtoi  Oeoiotr.  Hinc  Antimachus  fr.  42  K.  (supra 


Digitized  by  Google 


318 


ARATEA 


avtag  aoidög 
Movaawv  itegü/ttov  x/f'ea  7cgotigiov  av&gumiuv 
ijttvrjOfi  näxagag  re  deovg,  di  "Olv/u/tov  t%ovoiv.  — 
dvdgwv  fjQOJiov  &elov  yivog,  di  xatiovrai 
IfAl&eoi,   cgotigjj  yevar)  xaz'  drteigova  yaiav. 

Recoluit  ita  beroum  memoriam  Theocritus  XVII  v.  5  sq.  136  sq., 

XVI  v.  80  sq.: 

rtQU)lQ,   TOI   JXQüOxteV   Ctff'    TJ^ll&fütV  lySVOVTO, 

$£*avTeg  xa/La  sgya  ooqpiov  exvQtjOav  aoidojv.  — 
Xaigt,  ova^  ÜToXtfiale'  oi&ev  d*  lyut  loa  xori  a't.hov 

Iv  6*  avToig  'ligwv  ngoiigoig  i'aog  r)giüEOOi 
uövvvtat.  — 

Apollonias  'Argonaut.'  IV  v.  268  similiter: 

ItrjTtjg  AtyvTVtog  ugoTtgr{yiv(iov  al^iov. 

Denique  Sibyll.  III  v.  109  attendas:  . 

IB  olictg  Katcnttoopdg  kiXl  /cgozigovg  yivez'  avögag. 
Coacervare  possis  multa  id  genus.    Ac  convenit  Arati  v.  14: 
jttiv  dti  /cgiÜTov  rt  xal  lotutov  ikäay.oyjat,  non  Semper  quidem 
et  ubivis  terrarum  (baec  cogitatio  esset  inepta),  sed  siye  suppli- 
cantes**)  sive  inrantes*9)  sive  in  conviviis  libantes.30)  Convivis 
praemisso  in  Iovem  bymno  Aratus  'Pbaenomena'  recitavit! 


p.  32)  ytjyevtut  xt  O'SOVQ  n(toxt{?tr/tvtaq  Ttxrjvag,  ex  Antimacho  tortasbt*  Calli- 
machus  l'Hymn.  iu  lov.'  v.  öS  sqq.,  cf.  cap.  IX)  vocem  sumpsit: 

tiö  xoi  xal  yvatxol  nitoxt^rjytvtei;  nty  iövx«; 

OVQOVOV  OVX  iixt'ytjgav  tytiv  inidaiatov  obeov. 
Dicit  fratres  natu  maiores,  quibuscum  faraa  ferebat  Iovem  de  mundi  partibus 
sortitura  esse.    Cf.  cap.  IX. 

u)  Precantur  Supplices  Aescbyleae  v.  25sqq  vnaxoi  xe  Veol  xal  ßagvri 
uoi  yßöviot  Ü^xag  xaxf/uvxtg  xal  Ztx  q  Zcuxtu»  xgixoq  oixotfikaij  oclwv  cV 
d'jtiiv,  dk^aitt   heitnv  xl»v  ittj/.vytvrj  oxokov  aiöoiw  nvtvftaxi  ytuQuq. 

**)  'Revue  des  etudes  grecques'  IV  1891  p.  388  in  titulo  Cbersonesi  Tanncar 
sacrameutum  legitur  magistratuura  munus  ineuntiuro :  nur  reo  Jia  Väv  Ahor 
llaytitvov  (Tauricam  deam:  Ditteuberger 'Syll.' 252,  Strabo  VII  p.  3()8)  fcok 
O/.vuniovg  xal  Yjkvftm'ag  xal  tj/itoag,  öaot  nohv  xal  *a>p«v  xal  «tjri  horti 
Xt<JOovixäv. 

3")  De  convivarum  libatione:  cf.  Plat.  *Symp.'  c.  4,  Xeo.  ib.  II  1;  'Hermes' 
L690  p.  402.  41U.  Multo  de  illa  melius  Beckero  ('Cbar.'  II  p.  262)  e# it  Hagius 
ad  Plat  L  c.  p.  176. 


Digitized  by  Google 


VIII.  DE  COO  POETARUM  SODALICIO 


319 


In  nltimis  hymni  verbis  tpoiye  uh  aaregag  elneiv  j]  triftig 
evzopivy  re/.urjQttre  naoav  aoiörjr  non  forte  fortnna  accidit,  Dt 
de  reeitatione  agatur:  ihcelv  Aratus,  scribere  versus  ex.  gr.  in 
simili  siniilis  poematis  exordio  Lucretius.  Ad  elneiv  pertinere 
/j  &iptg  et  res  ip«a  monstrat  et  Cleanthei  in  Iovem  versus  (am- 
bigunt  interpretes):  l^vovneg  10  aa  i'gya  diqvexig ,  wg  eneoixe 
xtvrjTov  lorr' ,  irtei  ovre  ßgorolg  yegag  a'l'ko  ri  pelCov  ovte  &eoig 
n  y.oiv6v  ael  vouov  Iv  dix-r,  iitvelv.  Cum  recitandi  consilio  etiam 

4  •  #/  r 

congrnit  adlocutio  audientium  v.  1: 

ix  Jiog  og^iö^teoira'  tov  ovöhcot1 ,  avögeg,  hdftev 

CtQQIjTOi'. 

Quid  multa?  Post  libationem  in  convivio  olim  cum  sodalibub 
'Phaenoniena*  Aratus  communicavit!  Cui  rei  elogio  in  Iovem  et 
Musarum  invocatione  praelusit,  ut  Callimachus  item  in  Iovem 
bymnum  tali  recitandi  destinavit  occasioniC  Hermes'  1890  p.  402  sqq.). 
Dicitur  Apollonius  Rhodius  poetis  propinavisse  alexaudrinis  'Ar- 
tfonautica'  priora  praesente  Callimacho31)  Vit.  I  p.  50  W.:  rov- 
rov  de  Uyeiat  ht  e(pijtiov  ovxa  ijctdeiSao&at  ra  Idgyovavtixa 
tat  xareyvaio&cu ,  ftij- (pigovra  de  ir;r  aioxvvqv  tiov  icoKixmv  xal 
tt}v  diaßoAijv  xai  zb  oveidog  xtov  akÄiov  itoii]twv  xaraÄiTteiv  tjjv 
;tatglöa.zx)  Poetarum  igitur  sodalicium  tertio  ante  Chr.  saeculo 
exstitit  Alexandriae.  Porro  Sophoclis  'thiasum'  poeticum  Athe- 
niense  quis  ignorat?33)  Quis  denique  Coos  poetas  conlegio  socia- 


ti)  Callimachus  anno  ^  260  in  bymni  Apollinei  exitu  lArgonauticorum ' 
III  f.  932  utrum  traduxerit,  an  versa  vice,  quemadmodum  et  Merkelius' Proleg. ' 
p.  XVIII  et  0.  Schneiden«  'Call.'  I  p.  IS9  opinantur,  ex  epimetro  III  fortasse 
secreveris.   Alia  mittimus. 

3a)  Item  Vit.  II  p.  hl  W.  Ludi  litterarii  publice  Alexandriae  Aristophanis 
demum  aetate  instituti  sunt:  Vitruv.  "De  arch.'  VII  praef. 

M)  Vita  Soph.  p.  130  W.  taig  öh  Movaaiq  üiaoov  tx  twv  ntnutdtvixhwv 
owayayelv  (Sophoclem  dicit  Ister).  Sauppe 'De  collegio  artincum  scen.  att.' 
p.  4  (Gott.  1874),  U.  Koehler  'Mus.  rhen.'  1884  p.  295.  —  Vel  Romae  eiusmodi 
florebant  sodalicia  inde  a  Livii  Andronici  tempore.  Refert  de  Accio  Valerius 
Maximus  III  7,11  (O.Jahn   Hör.  der  sächs.  Gesellschaft'  1856  p.  293):  Is 

Julia  Caesa  '  liStral'oiiii .  amp/issimo  ac  ßorentissimo  viro,  in  conle:;ium  poe- 
tarum vententi  nunquam  adsurrexit ,  nun  maiestatis  eius  immemor ,  sed  (/und 
in  comparatione  communium  studiorum  aliquavto  st  superiofem  esse  conßderet. 
Quapt  opter  insolentme  crimine  caruit,  (juia  ibi  volumtmtm,  non  imaginum, 
certamma  exercebaniur . 


Digitized  by  Google 


320 


AKATEA 


tos?  Quae  cum  ita  sint,  in  Co  insula  scripta  esse  'Phaenouiena 
et  coram  sodalibus  solemniter  recitata  efficitur.31) 


Instituit  Aratum  rebus  astronomicis  Aristotherus.  Ubi  eru- 
diverit  iste,  ne  nunc  quidem  apertum  est.  Possis  enim  de  Co 
cogitare,  possis  de  Solis:  quidni  in  Cilicia  Aristotherum  audiverit 
Aratus?  Theocritura  consulamus.  Qui  ita  de  Arato,  cum  apud  Coos 
degeret,  narravit  'Thalysiorum'  v.  08  sqq. : 

togazog  d' ,  o  tcc  7cavra  </ iKaitacog  ctvigi  ti]vo>, 
naidog  v/cd  orc'/.äyxvoton  tyai  uoitov.  oidev 
to&Aog  avry,  fUy'  uyioiog,  ov  ovöi  y.ev  avzog  äeidttv 
(Doiiiog  oiv  rpoQfiiyyi  /caga  tQi/cööeaat  f.uyalQoi, 
wg  Iv.  scaidig  Ü-Jgatog  v/c'  oattov  ail/et'  iqwti. 

jfPISTlN  verum  amici  Arati  nomen  fuisse  p.  232  intellexinms34), 
sed  e  composito  decurtatum  more  cousueto.  Quem  patet  in  Apol 
linem  carmen  sive  carmina  panxisse.  Id  vero  non  necessario  per 
se  quidem  poscitur,  ut  ipso  poetae  ille  quasi  muuere  apud  Coo8 
vel  alibi  functus  Bit  Nam  et  Aratus  poeta  grammaticus  astrono- 
mus  medicus  erat  et  Nicias  Milesius  poeta  medicus  et  Callimachos 
Zenodotus  Menecrates  Rbianus  poetae  grammatici,  item  alii.  Ergo 
Aristin  Arati  amicum  eundemque  poetam  ab  astronomo  Aristo- 
thero  praeceptore  seiungi  non  posse  putamus.  Novum  poetani 
gaudemus  poetico  Coorum  sodalicio  retributum  esse.  Fieri  queat, 
ut  Nicander  niathematicus  Colophonius,  de  quo  buius  capitis 
principio  dictum  est,  apud  Coos  habuerit  cum  Arato  convictionem 
et  astronomiae  et  ipse  apud  Aristotherum  studuerit.  Accuratins 
vero  Meinekii  beneficio  et  acumine  de  Alexandro  Aetolo  edocti 
samus.  Qui  cum  in  Dapbnin  cecinerit  (schol.  Ambr.  Theoer.  Villi), 
sub  Tityri  nomine  in  Thalysiis  delitescit.    Erat  igitur  cum  Arato 

34)  Mu8ae  apud  Coos  cultae:  lKevue  des  etudes  grecques'  1S91  p.  961, 
'Mittheilungen1  1891  p.  406.  Idem  titulus  in  Co  insula  repertus  de  speculis 
ioxonalq)  notiDulla  habet  ad  observandos  tbynnos  ibi  erectis.  Quod  ad  carraer. 
Theocriti  tertium  admoyemus  v.  2tf  itvvvvoq  oxomaZtzcu  "Oknig  6  y^inn;,  cum 
KritzschiuB  et  Hillerus  de  Sicilia  cogitaudum  ob  tbynnos  esse  edixerint.  V>l 
Tityri  persona  (quam  induit  Alexauder  Aetolus)  suadet.  ut  regionem  carmints 
apud  Coos  quaeramus. 

Cf.  Hilleri  adnotata  ad  h.  I. 


Digitized  by  Google 


VIII.  DE  COO  POET  ARU  M  SODALICIO. 


321 


inter  sodales  bucolicos.  Idem  Alexander  versibus  sive  Oaivö- 
fteva  sive  IJigl  zov  rzolov  scripsit  (cap.  III  s.  v.).  Hinc  adparet 
Alexandrum  quoque  astronomiae  operam  navavisse  —  putamus 
apud  Aristotherum  Arati  magistrnra.  Quodsi  ineunte  tertio  efflo- 
roit  ante  Chr.  saecnlo  schola  astronomornm  in  Co  insula,  vestigia 
etiam  postmodo  crederes  esse  relicta  ac  memoriam  raanifestam. 
Redimns  igitur  ad  Ptolemaei  laterculnm  p.  14"  nun  satis  reete 
tractatum  (Lydns  'De  Ostends*  p.  259  Wacbsm.):  aviygatya  zag 
ImOTjftaolag  y.al  y.ariza$a  xata  ze  Aiyvriiovg  y.al  Jtoot&eov 
OIutzuov  KaXXtrtrtOV  Evy.zrjiovu  Mizmva  Kovwva  Mi]zg6öiogov 
Evöotov  Kaiöaga  Jr.uoygizov  "I;c;tagyov.  zovziov  Öl  Aiyviizioi 
hr.g^aav  ■stag'  rj/tiiv,  JLl~l(dE()~  dl  iv  KoXvjveia,  OD.tszjcog  iv 
Ih/.Ojiorvt[aot  xcri  Aoxgidi  y.ai  0ütxldi,  Kakkuiiioo,  iv  (E/j.r,o/c6vz<'i, 
Mtziov  y.ai  Evy.xrif.ivn'  jfdfjvnOt  y.ai  zaig  Kvxkaoi  y.ai  3Jaxedovta 
y.ai  (•Jgqy.fi ,  Kovwv  de  mal  M^zgödwgog  iv  Izak'ut  xal  —ixekly, 
EvdoSog  Iv  !doiq,  Kaioag  iv  SuieXia  xal  Iza'kia,  "imiagyog  iv 
Biütvla,  Jrjwxgizog  Iv  Mcaudovtu  xai  Qgfatj.  Pro  « Kokaveia», 
quod  nihili  est,  Bonaventura  translator  e  codice  nunc  deperdito 
assentientibus  Boeckhio  et  Wachsmuthio  invenit  «Ky».  Quodsi 
Düsitheus  in  Co  insula  observitabat,  ibi  durasse  astronomorum 
»cbolatn  et  disciplinam  sive  ab  Aristothero  sive  iam  ante  eum 
apertam  perspicuum  est.30)  Ac  vel  de  astronomiae  apud  Coos 
initiis  sciri  possunt  accuratiora.  Quinto  euim  certe  saeculo  signo- 
rum  caelestium  cognitionem  a  medicis  Cois  fuisse  excultanj  Cous 
Hippocrates  fidem  facit  fDe  aeribus  aquis  locis'  c.  2  (p.  58  Reinh.): 
ttdvpg  yag  tiov  togtiov  zag  utzatiokag  y.al  ztuv  aozgwv  l  nzo'/.ag 
zi  yja\  dvoiag,  xa&özt  r/.aazov  zovziov  yiyvezai,  rcgotidtii,  av  zo 
hog,  oxoiov  %i  fukkei  yiyveoÜai.  ovzwg  av  zig  igevvwuevog  y.al 
nQoyiyyioo/.iüv  zolg  y.aigoig  ftultoz'  av  eldeltj  ittgl  i/.äazov  y.al 
to  nkiioza  zvyxüvoi  zt]g  vyulitg  y.al  xaz  og&dv  ytgoizo  OVX 
ti.ä%ioza  iv  zfj  zex^lr  *l '  ^*  öoy.ioi  zig  zavza  uezeüjgoköya 
ilvat,   fiezaozat  tt    av  zrjg  yviojiirjg,   ti  ua&oi ,   uzt  ovy. 


*>  Possit  hic  Dositheus  is  esse  qui  mentionem  Arati  fecit  (p.  151*1.  Quod 
sero  perspeximus,  quamvis  ne  nunc  quidem  omnis  erepta  uobis  sit  dubitatio. 
Ceterum  eodem  fere  tempore,  quo  Dositheus  apud  Coos  observabat,  Herondas 
ibidem  'astrorum  speculatores '  commemoravit  III  53  sq  :  rac  kßSofittq  t'  a,ufi- 
vov  fixüdag  t'  oUt  tiüv  doigoöi<fhu>v  (puer  nialeficus). 

Philoloy.  Untersuchungen  XII.  21 


Digitized  by  Google 


322 


ARATEA 


D.äxior ov  fiiqog  £v(tßakkeTat  uoxQovotiii]  kg  i^xQix^y, 
a  'U.rt  TCOtW  u leiax ov.  cifta  yag  xf(atv  wQ^ot  y.ai  ai  v.oritai 
f.iexaliä'Ü.ovxai  toiaiv  avitoioitotoiv.  — 

Revertiuiur  ad  sodalicium.  Rhianus  poeta  Cretensis  puero- 
ram  quorundaui  formositatem  lascive  quidem  sed  lepide  simnl  et 
ornate  descripsit  ut  assolet  'Anth.  Pal/  XII  93  (p.  207  'Analecto- 
rurn*  Meinekii): 

Oi  ;caidtg  ka(ivQiv&OQ  avtSodog'  t]  yag  uv  ou^ta 

QltyflS,  (tfg  l§tji  xoixo  /CQOOatmixetai. 
xi  utv  yag  (-Mööogog  ayu  .toxi  jttovu  augy.ög 

a/.urv  y.ai  yiiiav  av^og  axrjgaOtov, 
xfj  de  Q>  i'/LoTÜijog  xgvoeov  §i&OQ,  ooxt  xa#'  vtyot; 

ov  //f'/oc,  ovoavit]  d'  aiuftx4frtf/.e  x^gtS- 
tjv  ö1  im  Aziixhiu)  arüfip^g  öfuag,  ovxixi  yvia 

y.tvitotig,  ah'it)  ö'  wg  aöduavxi  uhetg  xr/.'. 

Ipsius  Veneris  epitheto  solemni  'auream'  Philoclis  pulchritudinem 
Rhianus  ut  extulit  cupide,  ita  puerorum  amori  et  admirationi 
omnino  ferebatur  deditus  iuter  paucos  ac  Studiosus.  Philocles 
vero  etiam  Arato  erat  in  deliciis,  et  provocavit  ille  ad  experti  cuius- 
daui  iudicis  sententiam  iocabundus.  Qui  horao  Aratei  carminis 
p.  230  adscripti  codice  Palatino  perperatu  vocatur  flgtr^eig:  immo 
proprium  noiuen  requirimus.  Et  postquam  aetas  Rhiani  nuper 
ad  priorum  Ptolemaeorum  tempus  feliciter  evecta  est37),  facile 
facto  periculo  'Pir;v6g  reposuimus3")  ionice"),  utpote  in  sermoniä 
ionici  poematt',  ac  provocasse  Aratum  vel  respexisse  existimamos 
ad  ipsa  illa  Rhiani  de  Philocle  effata.  *°)  Si  licebit  proferre  gres* 
sum  et  Phil  in  um  inv  ua/.üa/.6v  Arati  in  Thalysiis'  amores 
statuere  a  Philocle  non  diversum  (quod  per  nominis  foraiam 


")  Wilaniowitzius  'Kurip.  Herakles'  I  p.  310*>  (obloqueute  Susemihlio  I 
p.  3t»!>">). 

3»>  Saepe  "Piaroi  corruptum  abiit  in  ItQQtavos  vel  !i(uav6g  alia:  cf. 
Meinekii  syllo^am. 

3J>  a  proilucto  utitur  Meleager  lAnth.  Pal.'  IV  1, 11:  oüuyiyov  <x%  «6- 
nidoto  'Piuvoi. 

•°)  Etiam  Diotimum  poetam  epiurammate  Aratu9  commemoravit  (p.  299): 
et  Wilamowitzius  ib.  I  p.  31u7* 


Digitized  by  Google 


VIII.  DE  COÜ  POETARUM  SODALICIO. 


323 


bypocoristicani  concessum  est)*1):  in  Co  insula  olim  Rhianum  cum 
Arato  vixisse  adparet.  Sin  minus  licebit,  ne  tunc  quidem  Coa 
amborum  convictio  per  se  veri  dissimilis.  Quamquam  Alexandriae 
Meinekio  Rhianus  aliquamdiu  degisse  videbatur  p.  174:  Natu 
cum  eius  studio,  grammatica  maximc  ad  crisin  cur  min  um 
Homcricorum  pcrtinercnt non  potuit  alw  /adle  loco  ca  sihi 
cumpararc  subsidia  doctrinae  studiorumque  adminicula,  quae, 
nisi  eum  sine  veteribus  exemplis  temcrario  quodam  arbitrio 
in  Homer o  recensendo  grassatum  esse  crcdas,  prorsus  neces- 
sarta  erant.  Potuit  ille  apud  Coos  egregie  (praetervidit  hoc 
Meinekius)  et  paravit  ibi,  si  non  simul  alia,  magistro  Phileta  sihi 
criticam  utique  et  etiam  poeticam  fortasse  facultatem.  — 

Sollicitavit  editores  Vitae  Arateae  IV  ecloga  p.  60  W.:  aw^x- 
fiuüi  6  uJkeZavdgio  r<ö  sfhiühti  xai  Ka).t.t/itay<>t  xai  I\l €  v  a  vd q  (i) 
/.ai  Oikr^iic  (Aratus).  In  Vita  II  Alexander  Aetolus  Philetas  Dio- 
nysius Transfuga  componuntur,  et  habet  consimilia  Achilles.  Proinde 
manifestum  non  modo  coaevos  sed,  quibuscum  consuetudinem 
Aratus  habuerit  sive  in  Co  insula  sive  Athenis  seu  alibi,  recenseri. 
Edidit  *MtvavÖQM*  e  Palatino  libro  Westermannus  obstantibus  et 
codicibus  Matritensibus  N  67  (J  Westermanni)  et  61 4i),  quorum  ille 
«ftekayxQti'f*,  hic  *iut>avxQtuj»  exhibet,  et  Menandri  comici  tem- 
pore. Quapropter  *MaiavÖQivj*  Meinekius  in  Westermanni  edi- 
tiuncula  mutavit  et  historicum  intellexit  Maeandrium  Milesium 
Callimacho  anteriorem,  cuius  fragmenta  Muellerus  congessit  'F. 
H.  G.'  II.  i3j  Viri  summi  coniectura  libri  Parisini  A  2403  varietate 
<ue'/.avdQÜ>i»  stabilitur  aliquammultum.  Nam  codicis  bonitas  vel 
inde  elucet,  quod  post  verba  lovöuaotai  ö*  fj  nöhg  (Soli;  iuto 
lokmtog  tov  Atvdiov  in  eo  additum  invenitur:  lög  (fijoiv  !Aqioxo- 
Ulrjg.  Postremo  monemus  Milesium  natione  Niciam  quoque  me- 
dicum  fuisse,  Theocriti  (et  Arati)  in  Co  insula  commilitonem  et  ipsum. 


")  Cf.  Sxaaivoq  A{>ztivo<;  UitOlvo$  KiOj.ivoq  MaxQiroz  hypocoristica  <v> 
velut  —TT]oi/oyoq  kyxzo<fv).a$  [Itiöuvdyoq  K(c/J.tolttrrj$  M«X(j6{itoq.  A'r //<?/- 
xkitf  Kxtfiivov.  BecbterThasiscbe  Iuschr/  p.  3.  [Pbiloclem  Arati  et  Theocriti 
Philinum  coniunxit  ante  nos  Knaackius  in  'Ann.  phil.'  1891  p.  770]. 

**)  Hanc  Vitam  nobis  coutulit  Bcthius. 

'*)  MxavÖQoq  Ritachelius  et  O.  Scbneiderus  'Nicandrea'  p.  11  sq.  At 
nwipnaat  6i  ft'ixdv4(jo>  succfdit  1.  26. 

21* 


324 


AKATEA 


III 

Vestigia  Coa  si  quae  sive  in  Arato  patent  sive  in  cetera 
astronomorum  memoria  fabulari  persecuturi  Hyginum  ('Astr.'  1116 
p.  55  Bunte)  primum  accedimus,  qui  de  Aqnilae  sidere  ita  ex* 
posuit:  Nonnulli  etiam  dixcrunt  Meropem  queudam  fuisse, 
qui  Con  insulam  tenuerit  regno  et  a  filiae  nomine  Con  et 
homincs  ipsos  a  sc  Meropes  adpellaret.  Hunc  autem  habuisse 
uxorem  quandam  nomine  Echcmcam*')  geriet e  Nympharum 
procreatam.  Quae  cum  desierit  colcre  Diana  mt  ab  ea  sagütis 
figi  coepit.  Tandem  a  Proserpina  vivam  ad  in/eros  abreptam 
esse.  Meropem  autem  desiderio  uxoris  permofum  mortem  sibi 
consciscere  voluisse.  Junonem  autem  misertam  eius  in  aqux- 
lam  corpus  eius  convertisse  et  inier  sidera  coustiluisse,  ne,  st 
hominis  effigie  cum  constitueret ,  hominis  memoriam  tenens 
coniugis  desiderio  movere  für.  A  Coo  aliquo  astronomiae  perito 
putare  licebit  Coam  narrationem  ad  caelnni  relatam  esse.  Schol. 
T  ad  *  11/  XXIV  v.  293.  - 

Aratus  v.  30  sqq.  de  Ursis:  ei  ittov  dij,  Korj-irfitv  xeivai  y( 
Jwg  fttyakov  lovqrt  ovoavov  tioavfßrjoav.  Haesitando  Cretica 
Iovis  incanabula  Aratus  adseivit,  cum  altera  pariter  probabilia 
novisset.  An  Arcadicam  fabulam  mente  tenuit,  ut  primo  hymno 
Call i mach  u.-> ?  Refelli  id  nequiret  nec  comprobari.  Sed  alterum 
in  promptu  per  se  baud  improbabilius.  Coam  enim  de  Iovis  Da- 
talibus fabulam  felici  successu  nuperrime  Dibbeltius  noster  resus- 
citavit.45j    Quid?  si  Coam  reminiscebatur  illa  scribens  Aratus?**) 

Etiam  incertius  aliud  exemplum.  Aevi  alexandrini  titulo 
quodam  Coo  p.  320 14  commemorato  Neptunus  una  cum  Coe  et 
Rhodo  insularum  heroinis  sacris  publicis  colebatur.  Quod  reli- 
gione  insulae  constabat,  id  olim  fabularum  memoria  susteutatam 
fuisse  opperimur.    Ac  fertur  Rbodus  Ampbitritae  e  Neptuno  filia 


*■')  De  uominis  forma  in  codieibus  plerumque  corrupta  cf.  Dibbeltii '  Quaest 
Coae  myth.'  (Gryph.  im)  p.  lti. 

4i>  Ibidem  p.  lo sq. 

hinter  sodales  Coos  Cretensis  Dosiades  erat:  cf.  Wilamowitzius  De 
Lyc.  AI/  p.  13. 


Digitized  by  Google 


VIII.  DE  COO  POETARUM  SODALICIO. 


325 


(Apollod.  I  4,  6).47)  Quodsi  nuptiae  Amphitritae  et  Neptuni  (si 
non  prius  iam,  quod  ob  Solis  religionem  credere  par  est)  tertio 
ntique  a.  Chr.  saeculo  ad  Coos  perlatae  sunt,  potnit  evenire  — 
nihil  dicimns  ultra  — ,  ut  Delphini  sidns  ad  nuptias  istas  nobili- 
tandas  a  Coorum  nescio  quo  sive  astronomo  seu  poeta  caeli  stu- 
dioso  advocaretur.  Iam  'Catasterismi'  ita  fere  p.  158  de  Delpbino: 
' Amphitritam ,  ut  virginitati  provideret,  Neptuni  coniugium  ad 
Atlantem  usque  defugisse,  sed  a  delphino  dei  iussu  redinventam 
esse.  Qua  ad  suam  voluntatem  perducta  maximos  delpbino  bo- 
nores  et  in  mari  tribuisse  Neptnnum  et  astris  piscem  intulisse/ 
ooot  6'  av  avTtti  tut  Tlooeiöiüvi  yaoloaoüai  Ütkiuoiv,  iv  rfj  %eiQl 
Jtoioioiv  txovra  tov  öthfiva,  trjg  evsoyeolag  ueyioTrjv  do^av  aitot 
a/cov€ftovT€g.  kiyei  de  7cegl  ai  xou  mal  uigxtn  IdutQOQ  ev 
r  aig  'Ekeyeiaig  raig  negi  tov  "Egioxog  avjot  rtenoir}- 

47)  AUbi  Solis  et  Amphitritae  tilia  Rhodus  dicitur.  Sol  apud  Coos  cultus: 
Agclepiades  schol.  Pind.  'Ol.'  VII  v.  24,  Dibbelt,  p.  4 sqq.  68.  —  AfiuptTQUrj 
'dea  utriusque  maris'  est:  igtxw]  favfitt  Hesych.  Ncque  igitur  recte  4Circum- 
lluam'  Schoemannus  vertit  4Op.'  II  p.  167  Bq. ,  quod  esset  ntQlggvxoq.  Signi- 
iicationem  Hominis  si  spectas,  nihil  dififert  AfAtpiQu*  Oceanina  (Hesiod.  4Theog.' 
v.  360).  Praeterea  din<f,laXog  comparamus  Ithacae  epithetum  in  Odyssea  solemne 
utrimque  mari  circumfusae  \  lbimarem  Corinthum'  Horatii,  *dpi<piu).oioi  Ilotei- 
öävog  T£&/jiotoiv>  Pindari  4 Ol.'  XIII  v.  57,  Afjupfnofov  Thucyd.  IV  l<i2,  alia. 
In  Iatbmo  Corinthio  simul  cum  Neptuno  illa  dea  colebatur  (Paus.  II  1,7);  in 
tasculis  vetustis  Corinthiis  Amphitrita  et  Neptunus  frequeutissimi  ('Antike 
Denkmaeler'  I  tab.  7—8).  Hinc  et  Rhodum  et  Lesbum  et  alio  perducta.  Hinc 
Solis  quoque  et  Amphitritae  coniugium  perbene  potest  repeti  (schol.  Pind.  1.  c), 
indidem  artium  litterarumque  memoria  (erravit  Schoemannus  p.  168  de  Odysseae 
usu  kf*<f  a girr/s  metonymico).  ludicamus  igitur  AmftXQixtjv  primitus  ac  proprio 
'Saronici  et  Corinthii  maris'  potissimum  deam  fuisse.  Erat  vero  in  templo 
Isthmio  iuxta  Amphitritam  ratfvrjg  statua.  Quid  Hesiodus  4Theog.'  v.  252? 
.  .  KvfiOÖoxj)  #',  t}  xv/nax'  iv  i}tQOtiöti  novxy  nvotdq  xe  "Qaiwv  dvifiwv  avv 
KvfittToltjyy  QEta  ngrjvvfi  xal  ivaif  vgoj  AfufLxgir^.  Adde  quod  Trito,  Neptuni 
et  Amphitritae  tilius  apud  Hesiodum  ('Theog.'  v.  930),  Palaemoni  4luctatori 
marin u quem  item  in  Isthmo  Corinthii  venerabantur,  respondet,  quodque  He- 
siodus  1.  c.  Tritonem  narravit 4  apud  parentes'  babitare.  —  In  simili  nomine 
erratum  nuperrime  esse  videmus.  vA{i<fio$,  qui  modo  ad  Percotam  modo  ad 
Paesum  locatur  in  Iliade,  is  est 4 qui  utrimque  versatur'  (Hellesponti?),  ut  A(jl- 
<f  ivofxo<;  4qui  utrimque  possidet'  (cf.  Ilov?.w6ftrj,  Evgvvö/XTj).  Exsultavit  frustra 
Bethius  'Thebanische  Heldenlieder'  p.  65  Useneri  quodam  commento.  Con- 
simile  Ayylßioloq  4qui  in  vicinia  habitat'  {Ayyifxog  Ulixis  comes  Pherecyd. 
schol.  4 Od.'  XII  v.  257),  Ayytoc  Centaurus  in  Pholoa  raonte  item  'ricinus'. 
Male  Roscher  4  Lex.'  s.  v.  mutabat  Agxxoq. 


Digitized  by  Google 


326 


ARATEA 


iiivaig.  Artemidorum  quendam  inter  'Pbaenomenorum'  sive 
scriptores  sive  poetas  rettulit  biographus  supra  p.  142.  Itaque 
praeter  notum  geographum  hnnc  elegianim  amatoriarum  poetam 
prorsus  ignotum  omittere  non  debebamus  p.  152.  Quid?  si  forte 
in  Coorum  poetarum  numero  Artemidorus  habendus  erit? 

IV 

Bipertito  vel  hodie  Aratus  ita  divisisse 'Phaenomena'  putatar, 
ut  siderum  positionem  adpendicis  instar  exeipiant  Diosemiae.  Ista 
opinione  nihil  iuiustius  aut  perversius  fingitur.  Poeticam  carminis 
Aratei  facultatem  copiamque  veteres  admirati  sunt:  quid?  tolerasse 
illos,  qnod  manifesto  vitiosnm  est,  'Phaenomena*  in  partes  dnas 
dilabentia  vel  tenui  filo  consuta?  Credi  hoc  in  Callimacho,  iudice 
subtili,  nequit  neque  aliter  de  ordiue  deque  relatione  partium 
existiiuasse  illum  arbitramur,  ut  nos  ipsi  facimus.  'Howdov  to 
r'  aitofta  xoi  o  too.iog'  oi  rnv  aniöwv  toxatov.  a'kV  oxrho.  /<ij 
to  fa'/.txQorarov  rotv  l/tiiov  b  Solevg  aVf£/<aifaio.  'Astronomiani' 
Pseudohesiodeam  tetigisse  Callimachum  fortiter  nuntiant  hodierni. 
Quos  redarguere  quid  attinet?  Multo  id  aptius  fore  Franzius  'Stad. 
Lips/  1890  p.  358,  qui  omnium  audaeissime  Callimachi  epigramma 
aggressus  est,  edixit,  si  non  ad 'Opera'  referretur:  'AstroDomiam' 
dici.  Nam  tum  dem  um  aeiOfta  et  xotmng.  vocabula  suam  utrum- 
t/u(  habent  vun.  Cui  respondemus  breviter  quod  verum  est:  et 
singillatim  (quod  exposuimus  cap.  VI)  et  generatim  'Opera'  He- 
siodi,  in  singulis  nonuullis  etiam  'Tbeogoniani',  expressisse  cPhae- 
nomenis'  Aratum.  Quod  'Signis'  Aratus,  id  'Operibus'  Hesiodus 
erat  exsecutus;  caelum  vero  antea  Aratus  eo  descripsit  cousilio, 
ut  signa  ibi  et  inveuiri  facilius  et  pereipi  possent. w)  Pudet  de  re 
aperta  et  quae  recentiore  deiuuni  litterarum  Aratearum  aetate*1) 
oblitterari  coepta  est  disputare  pluribus  velle.  — 


••j  Gcrainus  tnl  näai  r»Jc  öh^  ovvrä^twq  4post  finitum  totum  opu* 
'Signa   Aratea  exstare  cum  dicit  (p.  152),  adpendicis  instar  et  ipse  subneu 
illa  esse  falso  (ut  omnes  ceteri)  putavit. 

**)  Vossius  post  Melam  Gronovii  (Lugd.  Hat.  1722)  p.  379:  Carmen  UhU 
(Callimachi)  scriptum  est  non  in  Aratum  sed  in  Ifesiodum,  cuius  Aotqixi,  ßißio« 
hic  laudatur.    Dicit  x-ero  Callimachum  dijjtcilia  illa  minimeque  jlorida, 
Httiodus  omisisict ,  Aratum  pcrfccissc ,  ideoque  iubet  valere  tetrteas  istas  tt 


Digitized  by  Google 


VIII.  DE  COü  POETARUM  SODALICIO. 


327 


Aratum  vptnor,  ut  de  sideribus  scriberet,  praeter  Antigoni 
iussum  imprimis  Sfoicoru/n,  quarum  diseiplinae  illnm  deditam 
Juisse  constat,  tllud  movit  xa).6g  di  o  y.uafiog'  öij.ov  ö*  h  tov 
oyrruaTm;  xal  tov  xQll)tiaTf>£  *al  T0'^  f*ey4&0V£  mal  njg  ueq)  tov 

/.nOf^lOV   Tl'iV  aOTEQMV  TlOlXtXlaQ  .  .  intXiUi  TO   XO/.ÄOtJ  TOV  Y.OOftOV 

y.ai  ror  (fcttvo'fteva  .  .  ü.atio^uv  d'  bt  tovtov  Evvotav  &eov  Ro- 
bertos ait  'Cataster.'  p.  246.  Actumst  de  Antigono.  Disciplina 
Arati  proprie  stoica  si  quae  est  e  'Phaenomenis'  quadamtenus 
perspicua,  quandoquidem  in  Co  insula  ante  commorationem  atti- 
eam  Carmen  perfecit:  non  licebit  in  posterum  Stoicorum  Athenien- 
sium  usum  et  consuetudinem  arguere.  Dummodo  in  describendo 
caelo  substitisset  neve  signa  potissimum  ad  vitam  bominnm  salu- 
taria  spectasset,  in  Roberti  opinione  nobis  acquiescendum  putare- 
mus,  nisi  quod  etiamtunc  rationes  stoicas  e  patria  Arn  tum  Stoi- 
corum quasi  provinciae  et  origini  yicina  reportasse  existimaretur. 
Nunc  vero  alia  et  diversa  fuerint  oportet  scribendi  consilium  Arati 
ac  momeuta.  Semper  summuin  est  in  litteris  ac  primum  quid  quis 
toto  scripto  voluerit  explorasse.  Quo  explorato,  quousque  nobis 
adnitendum  sit;  quantum  et  interpretando  et  arte  critica  factitanda 
possit  auderi,  ultro  patescit.  Nihil  vero  ne  tantilhim  quidem  ra- 
tionum  astrologicarum  per  Arati  Carmen  unquam  observatum  est. 
Diximus  p.  216  et  227,  cum  tacet,  clamare  poetam  omnem  astro- 
logiam  abominatum.  Qui  dum  in  Co  insula  litteris  vacat,  scbolam 
astrologicam  Berosus  Cbaldaeus  ibidem  aperuerat  haud  ignobilem. 
Nihil  magis  inter  se  bo8tile  mente  fiugi  possit  et  abhorrens  quam 
Arati  ratio  et  Berosi.  Hostiiis  igitur  Aristotheri  disciplina  astro- 
logis  Berosianis  eoque  fuerit  hostilior  oportet,  quo  hi  magis  in 
Graeciam  sese  insinuarent  et  sectatores  multos  (velut  inter  Stoicos) 
adipiscerentur.*")  Athenienses  statua  Berosum  ornarunt:  inde  aucto- 
ritatem  viri  aestimamus.  Hinc  originem  et  ansam  'Phaenomeno- 
rum'  Arati  (et  fortasse  Alexandri  Aetoli)  nobis  persuasimus  esse 
petendam.  Nec  videntur  omnia  Chaldaicae  diseiplinae  vestigia 
in  Co  insula  prorsus  exstineta  esse.  Ab  'Assyrio'  hospite  mulier- 


inmeundas  vigilias  (!).  Salmasius 4  Exerc.  Pliu.  ad  Solinuin'  p.  747:  Totum  opm 
Arati  Tut v  4'tuvofitvwv  vettres  critici  ex  libro  Hesiodi '  De  asttis  imitatum 
Juisse  testati  sunt.    Ccrtc  Callimachus  id  testatum  reliquit 
*°)  Schoemann.  'Griech.  Altertbuemer'  II3  p.  2v>sqq. 


Digitized  by  Google 


AHATEA 


328 


cula  Tbeocritea  venenum  quaesitura  est  (II  v.  159):  magiae  et 
veneficio  astrologia  sociata81». 


Epimetrum  I:  De  Jlenecrate  Ephesio. 

Aratus  v.  257  de  Pliadibus  Lctduogoi  öriy  inquit,  tai  yi  (ux 
av&Qcirtovg  Idiovtat.  Septem  mulierum  noniina  unde  accepi6set7 
uon  sine  veri  specie  statuere  nobis  videbamur  cap.  VI.  ucxäno^m 
adiectivum  insolitum  cum  item  de  Pliadibus  celeberrimo  apod 
astronomos  loco  'Rhesus'  psendoeuripideus  habeat  v.  527  sqq. 
tivog  a  (pviaxd;  ttg  d^uitiit  tdv  ludv;  /cgiota  övetai  Oijuiia  xci 
imänogoi  Rkeuxdeg  aiOigiai,  (itoa  d'  Alizog  olgavov  uotazui. 
lygeo&i,  %i  (tiM.it  e  vix  dubium  quin  e  'Rheso'  illud  Aratus  mu- 
tuatus  sit.*)  Diu  ac  multum  iidem  'Rhesf  versus  et  interpretes  et 
leetores  cruciaverunt.  Velut  Menecrates  illud  nascentis  diei 
Signum  ('Rheso'  ut  putamus  invitatus)  tractavit  alicubi  schol.  II 
p.  341,  7—11  Schw.  iwv  ;tiQ\  MENEKPATHN  h  Jtdvfiotgtw 
rtXiov  iiyovtwv,  iv  $  td  tr]g  xataoiüouog  jiov  ipanouiviuv  onus; 
(%ii  u{>6v.inaix),  eialv  oi  (paoi  cigi  tag  iaxdiag  (toigag  toi 
Kag/Uvov  ilvai  ruri  rov  ijhov  Aih  .  Contendimus  hunc  ipsom 
esse  Ephesium  Menecratem,  Arati  praeceptorem.  Qui  et  gram- 
maticus  erat  (Suid.)  et  poeta  epicus:  Etym.  Magn.  s.  v.  r'tyio» 
p.  422,  84  MEN EKl*ATH2i  iv  "Egywv  a  '  •rjfyqi  dl  ngoTtägoi- 
friv  ä(fagnuui  viov  uiii  difgöv».  'Operibus'  igitur  ille  Hesiodeo 
exemplo  compositis  cum  alia  complexus  est  tum  apum  nutrien- 


M)  'Anchimolum'  si  recte  e'Thalysiis'  elicuimus  Arati  aemulam,  apad 
Vitravium  IX  7  (p.  231  sq.)  pro  Achinapolus  tentare  possis  Anchimolus  et  litte- 
rarias  Arati  inimicitias  'Thalysiorum'  certamine  amatorio  expressas  suspicari. 
AVXl MOAÜX  apud  Eleos  sophistam,  Arati  coaevum  Ath.  II  p.  44  C,  Codices 
Diog.  II  IT,  2  ArXIHYAON  exarant  mendose.  Haesitabat  de  anteferend* 
scriptura  Wilamowitziua  'Antigonos'  p.  95  adn. 

*)  lnTan(')(JOi  -  llfltiadog  Eurip.  'Or.'  1005. 

')  önws  TifioxHxut  il/t  codd.:  corr.  Wilamowiuius  in  Schwartzii  ediüone. 


Digitized  by  Google 


VIII.  DK  COO  POETARüM  SODALICIO.  329 

durum  praecepta  explicavit  (0.  Jahn  'Philol.'  I  p.  649). a)  Addidit 
Oder  sc  Indium  ad  Nicandri  'Alexipharmaca'  v.  172  öti  de  öov- 
/.evei  r\  &ä).aooa  xat  %o  niq  avt^ioig,  xcrra  &eiov  vof.wv  ötfkovozi, 
jovto  xai  'JfyaxJUtTOg  /.ai  MENEKPATHS  eigt^ev.  Hinc  Me- 
necrates  Ephesius  et  ipse  Heracliti  placito  physico  sese  addixisse 
in  cannine  arguitnr  moneute  Odero.  Poeticam  Menecratis  ratio- 
nem  ac  Studium  Hesiodi3)  sua  fecit  Aratus  discipulus.  Ac  me- 
moria teneas  Zeuodotum  et  ipsum  fuisse  et  Epbesium  natione  et 
epicum  poetam4)  et  Hesiodi  editorem.5) 

Novum  Menecratis  fragmentum  'e  Rhesi'  scholiis  protractura 
'Operibus'  reddendum  censemus,  ubi  de  mature  surgendi  signis 
aptissime  exponi  potuit.  Item  paucis  antea  Cleostrati  Tenedii 
carmen  astronomicum  ab  eodem  scholiastae  auctore  (fortasse  Par- 
menisco  cf.  p.  1(52;  excitatur. 

»)  Varro 'De  re  rustica*  III  16,  IS.  Plin.  XI  IT,  alibi.  Oder  apud  Suse- 
mihl.  I  p.  2S4S. 

3)  Varro  in  scriptorum  catalogo  de 'He  rustica'  I  1,9.  Ille  catalogus 
exemplis  p.  144-  148  conlectis  necessario  addendus  est.    Ita  enim  Varro: 

Qui  graece  scripserunt  dispcrsim  alius  de  alia  re,  sunt  plus  L.  Iii  sunt, 
quos  Tu  habere  in  consilio  poteris,  cum  quid  consulere  voles : 

1.  Hieran  Siculus  et  Attalus  Philometor  ; 

2.  de  philosophis :  Democritus  physicus,  Xenophon  Socraticus,  Aristoteles 
et  Theophrastus  pcripatetici,  Archytas  Pythagureus ; 

3.  item  Ampiiilochus  Atheniensis,  Anaxipolis  T/iasius,  Apolludorus  Lern- 
mus ,  Aristophanes  Mallotes,  Antigonus  Cymaeus,  Agathoclcs  Chms, 
Apollonius  Pergamenus ,  Aristandros  Atheniensis ,  Bacchius  Milesius, 
Bion  Soteus,  Chaeresteus  et  Chaereas  Athenienses,  Diodorus  Prieneus, 
Dion  Colophonius ,  Diophanes  Nicaecnsis,  Epigenes  Rhodius,  Euagon 
Thasius,  Euphromi  duo,  unus  Atheniensis,  Amphipolites  (alter),  Hege- 
sias  Maronitts,  Menandri  duo,  unus  Prieneus,  alter  Heraclcotes,  Nice- 
st us  Maronites,  Pythion  Rhodius; 

4.  de  reliquis,  quorurn  quae  fuerit  patria  non  accepi,  sunt  Androfion, 
Aeschrion ,  Aristomenes,  Athenagoras,  Grates,  Dadis ,  Dionysius,  Eu- 
phiton,  Euphorion,  Eubulus ,  Lysimachus ,  Mnaseas ,  Mcnestratus, 
Plentiphanes  (?),  Persis,  Theophilus. 

Hi  quos  dixi  omnes  soluta  oratione  scripserunt; 

5.  easdem  res  etiam  quidam  versibus ,  ut  Hesiodus  Ascraeus ,  MENE- 
CRATES  Ephesius  etc     Oder  apud  busemihlium  I  p.  829 sqq. 

'  *t  Öchol.  Hesiod.  'Theog.'  v.  5,  Suscmihl.  I  p.  333. 
Suid.  8.  v.  ZrivoAozoq. 


Digitized  by  Google 


330 


ARATEA 


Epimetrnm  II:  De  Rkiano. 

Postquam  non  Alexandriae  sed  apud  Goos  Rhianum  studiig 
vaeasse  compertum  est,  omnis  simul  causa  nobis  sublata  videtur,  cur 
quis  Rhianum  et  carmina  suafecisse  et  editionem  Homericam  Alexan- 
driae existimare  cum  Meinekio  pcrgat.  Ubi  fecerit,  dissimulamor, 
nisi  argumeuti  quid  e 'Messeniacorum'  forte  consilio  erit  capessen- 
dum.  Ubi  quoniam  de  rebus  quibusdam  Rbodiis  Rhianum  liqoet 
exposuisse'),  verissime  id  cum  praecipua  Aristomenis  in  carmine 
persona  cum  alii  tum  Meinekius  copulavit  et  ad  Rhianum  rettulit 
Pausanianae  narrationis  exitum  IV  24:  Ja^ayr^n^  de  'Poöiot  ßaoi- 
/.evovzi  ev  'lakuotft,  zoze  de  i/.ovzi  uaga  tov  j4.it6Xi.wva  y.ai  Igw- 
tiovti,  b/tö&ev  ayayto&ai  %gi}  ywai'/.a,  lyg^oev  n  TJv&ia  Hvya- 
ztga  avögog  twv  <EkXitvwv  iov  agiatov  f.afieiv.  o  öe  —  i]v  yaq 
y.ai  zglzt]  L4giazof.iivti  9vy<xZflQ  —  yafiei  zavzr;v,  'EÄkrvtDV  xaJr 
zoze  exeivov  uaygot  drj  ztvi  agiozov  voutLtov.  Agiazouev^g  dt 
lg  ftiv  zrjv  'Podov  a(ply.ezo  avv  Tfj  -d-vyazgl  .  .  .  zeXevz^oavzi  ö\ 
avtta  /Jauäyitiog  y.ai  ol  'Pcdiot  uvfjua  ze  f/cifpaveg  iTioirfiav  zcri 
eve/tov  aizo  h.etvov  riudg.  za.  piev  örj  '/.eyöfieva  ig  zovg  Jiayo- 
gi&ag  y.akovfifvoig  tv  'Pödot,  yeyovozag  de  aito  Jiayogov  tov  Ja- 
fiayr;zoi  tov  Jiogte'wg  tov  Jafiayrjzov  ze  xal  rrjg  ^gtozonivoig 
y-vyazQÖg.  uagif/.a,  firj  ov  y.aza  y.aigbv  öo/.ohjv  ygaqreiv  (quae  hoc 
loco  Pausanias  omisit,  ea  ex  parte  VI  7  inseruit).  Quodsi  Rhodi 
mortuum  esse  Aristomenem  voluit  Rhianus,  est  manifestum,  quid 
de  altera  traditionis  Aristomeneae  conformatione  idem  ille  iudi- 
caverit  Steph.  s.  v.  !dvdavla]  .  .  h.  zavzrtg  ^giazof.iev^g  iyertro, 
htupavlozaiog  ozgazrjyog.  zoizov  ol  Aaxedaiuovioi  7ro)j.är.ig 
avzoig  vixr^oavza  &avuaoavzeg,  tog  ftoAig  Ugaz^oav  h  zoig  Jho~ 
otjviaxoig,  avazejuövieg  ioy.onovv,  ei  7iaga  zovg  Xoucovg  toxi  n. 
y.ai  elgov  oit't.äyyyov  e^kkayuevov  y.ai  zr^v  y.agdiav  daaeiav ,  ik 
'Hgodozog  y.ai  W.ovtagxog  xal  'Piavog  (Meineke  p.  195 sqq.).  Nulla 
vero  alia  de  causa  alterum  illud  memorasse  Rhianum,  quam  ut 
id  falsum  esse  doceret,  merito  coniecit  Naekius  (apud  Saaliom 
'Rhiani  quae  supersunt',  Bonnae  1831,  p.  29).  Cuius  interfuerit  si 
quaerimu8,  refutata  de  occiso  Aristomene  'fabella'  ad  Rhodum  in- 

')  Steph.  8.  v.  'AtaßvQiOV. 


Digitized  by  Google 


VIII.  DE  COO  POETARUM  SODALICIO. 


331 


sulam  eins  transferri  et  mortem  et  memoriam:  ipsi  Khodii  vel 
accuratius  Diagoridae  Ialysii  nitro  offeruntur,  quae  gens  ab  Ari 
stomene,  'Graecorum  et  fortissimo  et  optimo',  perpetua  continuitate 
sese  deduci  gloriabatur.  Rhodi  si  non  pepigisse  carmina,  certe 
versatus  esse  per  temporis  aliquantuni  Rhianus  nobis  videtur.  E 
servo  ille  et  über  et  apud  Coos  litteratus  vir  cum  prospere  eva- 
sisset,  qua  ratione  postmodo  quaesierit  victum,  divinamus.  Ac 
praestautissimum  quod  superest  fragmentum  (p.  199  M.)  noune  ob- 
tuenti  incertam  poetae  prodit  eondicionem  vitae  atque  inopiam'? 

,itÖToto  uir  og  •/.'  l,ndiuitg 
OTQVHfiiTai,  fiay.ÖQiaoiv  in)  tpoyov  alvov  Iomtu 
dxvvutvog,  otffxiQ^v  d'  ayeriv  /.a)  &vuov  dtuft. 
oidt  n  Vagoa/Jvg  voieiv  (.mg  oiöi  tt  £f>ort2), 
iQQtya'ig.  0Ü1  t'  uvÖQtg  ixr/.iiavoi  ragiujair' 
y.ai  ot  frvuov  tdovoi  xairiff6ltl  /.ai  otLvg. 
Ithomae,  Messeuiae  in  urbe,  degit  fortasse  aliquaudo  Rhianus, 
siquidem  Ithomatani,  civem  Messeniacum,  eum  sive  alii  sive  se 
ipse  (nescimns  ubi)  nominaverat.  Alius  porro  domicilii  vestigium 
in  biograpbi  Vita  delitescit: 

SuiD.  S.  V.  STEPH.  8.  V.  Hrvrr 

Fiavög.  o  y.at  liQijg,  luv  Hrvalog.  to  t&vt/.ov  liitvaiog.  'Ptarog  ydg 

xivtg    öl   Keoattqv,    aXXot    dl  6  iroiijT^s  Brti inag  i]v  r  hegeä- 

'Id-wurfi  tijg  3l€00rivrig   avtov  t^g  rt  Korjg. 

Quid  de  KeoaUtjg  sive  Ktotuirg  >*  Koijg  faeienduni  esset,  sibi 
suboluisse  Meinekius  dixit  p.  172 sq.  Ex  gentiliciis  Ulis  htgairrg 
et  tifofdr^g.  alter  um  ad  htout,  illud  au  fem  ad  Kiguta  ducit 
.  .  KeQea  nomen  non  injuria  dixerit  quisfiam  commendari  ei 
fuleiri  eo  <]uod  Tansanias  VIII  34,5  Apollinem  A^/«rn  cotn- 
memoral,  drum  ab  Arcadibus  eul/u/u,  quibus  cum  Crelensibus 
mir  um  ut  in  aliis  rebus  ita  etiam  in  eis,  quae  ad  dearum  cultum 
spectant ,  cause us um  fuissc  sci/uus.  Lubricum  illud  Meinekii 
argumentum  et  mirifice  incertum.  Quid  enim  Pausanias  V  tovttp 
ftev  dij  (Carnioni  fluvio)  ai  sci.yai  yrjg  etat  rrg  Aiyvziöog  V7c6 
rov  !A;c(jk).u)vog  tov  Ktgeära  to  itQov.  His  pro  certo  nemo  eli- 
cuerit  Kegedrag  cognomen  deo  ab  urbe  inditum  fuisse.  Quid? 

2)  Cf.  Arat.  v.  460  ovA'  txt  Itapocttiog  xtivatv  iyä  (supra  p.  52). 


Digitized  by  Google 


332 


ARATEA 


si  nihil  subest  aliud  quam  J\t(ö)g€arrlg?  Diana  Ktögtärtg  erat 
Orchomeniorum  Arcadiae  (Paus.  VIII  13,  2  idgvxat  dt  lv  *iögio 
(UyaXtß,  xai  ji)v  iteov  ovofiaCovaiv  ano  tr]g  xiögov  Kedgeativ). 
Pergit  Meinekius:  Neque  veri  dissimile  est  apud  Puiybium, 
qui  lib.  IV  cap.  53  int  er  Arcadum  soews  praeter  Polyrrhenos 
et  Lampaeus  et  tarn  liegirag  ad/ert,/artasse  Kegearai  sertbendum 
esse.  Immo  Ktgafoai,  monente  Schweigbaeusero  neque  ipso  ni- 
mium  refragante  Meinekio.  Qui  cum  Kegatav  urbem  Cretae  in 
nummis  inveniri  vidisset  (cf.  Headii  'Historia  nummorum'  p.  3SS), 
Kegatnjg  Suidianum  in  Stephanum  inferendum  esse  censuit.  Duobus 
autera  incommodis  Meinekii  coniectura  laborare  nobis  visa  est, 
primum  quod  in  Suida  nititur,  Stephano  posthabito,  deinde  quod 
verba  Ij  Kq(s  in  Stephano  sequentia  non  simul  eadem  curantur 
medela.  Itaque  *K€(d)g€atrig  ri;g  Haging»  tentavimus  ipsi  et  de 
urbe  ad  sinum  Ceramium  sita  cogitamus:  Xenoph.  Hellen.  II  1, 15 
(de  Lysandro)  arrpedy  rrg  Kagiag  etg  tov  Ktgafxeiov  v.öItiov.  x«i 
;cgooticüiov  jcüUi  t(~>v  Aitipaiuw  oiuiiayo)  ovoiia  Kedgeiaig  xj, 
ioxeuaiu  Tiara  /.gdxog  aigei  xai  bSrjvdga/iödtoev.  qoav  ök  uiio- 
ßdg{iugoL  ot  ivor/.oivitg.  Fingi  possit,  non  natu  fuisse  Rhianum 
Benaeum,  sed  factum  civitate  postea  aeeepta,  cum  Cedreis  Cariae 
esset  oriundus. 


Epimetrum  III:  De  Argon auticomm  recitatione. 

Apollonii  et  Callimachi  discidium  tot  et  tarn  eximü  critici 
tractarunt,  ut  verendum  paene  sit,  ne  rem  et  actam  et  satis  per- 
spicuam  iteratione  supervacanea  returbare  velle  censeamur.  Per- 
feremus  vero,  si  quid  imminebit,  donec  quaerentibus  nobis  respon- 
sum  erit.  Quae  quaeramus  primum  explicaturi  proficiseimur  quasi 
a  concessis  inde,  1.  quod  poeta  Callimachus  Apollonio  poetae 
acerbus  exstitit  adversarius  ac  contempsit  'Argonautica',  2.  qnod 
Apollonius  duas'Argonauticorum'  editiones  baud  valde  discrepantes 
paravit,  3.  quod  carminum  in  sodaliciis  recitandorum  consuetndo 
cum  alibi  tum  Alexandriae  id  temporis  increbuerat.  Comperiaotur 
haec  non  ex  Apollonii  biographo,  sed  ex  ipsis  quae  manibus 
teruntur  utriusque  poematis  et  scholiis  antiquis  et  aliunde.  Iis, 
quae  quasi  nova  e  biographo  adseiscuntur,  coneiliari  fides  a  recen- 


Digitized  by  Google 


VIII.  DE  COO  POETAKUM  SODALICIO.  333 

tioribus  aevi  alexandrini  investigatoribus  idcirco  consnevit,  qaia 
illinc  haec  non  modo  non  discedant  sed  tantuni  concordent  quantuni 
possint  omnino.  Non  liceret,  etsi  vellemus,  esse  brevibiis  et  suc- 
cincto  uti  genere  disputandi.  Itaque  Vitarnm  eclogas  ad  unnm 
euudemque  fontem  revocandas  consociamus: 

A  Vita  I  p.  50  W.  B  Vita  II  p.  51  W.        C  Suidas. 

xoviov  öh  AiytTai  tri  t(f>if-  .  .  ovna*ag  ravta  ta  7toirt- 
ftov  ovia  e/tideiBao&ai  %a  fiata    ('Arg.')  tutdtiSato. 
l^Qyovavrr/.a   Kai    KOTS-  üifddga   d'    a;toivyiov  Kai 
yvwo&at,  /Uij  tpigovta  dt  iov&Qiuoag   icaQtyivuo  Iv 
rrjv  aloxyvttv  tiuv  noKt-  PoSot  y.ay.ei  htot.ttevouio, 
Ttov  xat  titv  diaßoXttv  Kai  y.at   aoqtarti  tt  QijOQiY.ovg 
to    ovnöog   twv    a)./.iov  koyovg'  ö&ev  y.ai'Pöötov  au- 
iCOir.Tiüv  *uTa).i;ttiv  tt:v  %ov   auv/.at.toav.  IrraCJa 
.carglda    xcri    uiiü.v^.v-  zolvvv  öiaywv  y.at  l/n^ioag 
tffvai  tig  'Pödov,    yaxei  avtov  ra    /coiijiata ,  alz' 
t'ixa  i.ctBfoavta  dtoQ&iH-  LndetSättevog  otfödoa  &tdo- 
aat  Kai  ovnog  htidti^aO-  y.itt^aiv,  lug  y.at  n'g  'Poditor 
Üai  xai  usi£üivdoY.iur]uat.  äStttjfrrvai    itohitiug  y.at 
dto   mal  'Pöötov  tuLzoy  Ttfiijg. 
Iv  roig  noir^iaaiv  ava- 
yycKftt.  t/caidevat  xe  IttU- 
coiog  h  avvft    y.at  tfjg 
'Podiwv  nohteiag  Kai  tt- 
itrg  t]tnuÖir 

tu  ig  df  (faotv.  ort  i/tavr)- 
Ütv  tlg   ^IhSctvdoitav  Kol 
avi/tg  ly.iiut  l/rtdet^ättevog 
tig  ay.Qov  ti doxtuitO€v,  utg  .  . .  y.at  diu- 
y.at   ruh'  ßißteO&qiUtiv    mi   öoyog  'Equ- 
MovaUov  a£iw&fjvai  avtov  roo&ivovg 
y.at  laifivat  öt    ovr  «ith  yiyö^tvoc 
n[t  l\aü.t{täxnt.  h  tft  /rgo- 

ataoiit  ti*c 

h  xui- 

avdotiq 
ßt,i'AtoVrr 

Krtg, 


Digitized  by  Google 


334 


ARATEA 


Quae  e  laciniis  conglutinavimus,  ea  unius  eiusdenique  historiae 
tenorem  censenda  sunt  efficere.  Adulescentulus  poeta  inlusus  ab 
Alexandrinis  ex  nrbe  secedit  iratus,  Rbodi  cum  secundis  curis 
deinde  elimasset  ac  recitasset ' Argonautica'  conlaudatus  et  civitate 
donatus  est;  denique  facto  iterum  periculo  Alexandriam  redux  ab 
iisdem  poetis  tam  est  honorifice  exceptus,  ut  non  modo  praeponere- 
tur  bibliothecae  administrandae  sed  etiani  cum  Callimacho  sepul- 
creti  communionem  nancisceretur.  Gradatim  a  summa  Apollonii 
cootumelia  ad  extremam  laudem  et  vel  apud  invidos  celebritatem 
ita  sentimus  paullatim  procedi,  ut  ex  tam  arcta  membrorum  cohae- 
rentia  removere  neque  ultimum  permittatur  nec  primum  oec  cete- 
rorum  quodlibet.  Fidem  iis  quae  traduntur  habeas  aut  omnibos 
aut  omuia  repudies.  Simplex  haec  nostra  et  iusta  senteutia  est, 
sed  sumus  soli.  Dissecare,  etsi  illud  indissecabile  est  et  unum, 
omnibus  quotquot  verba  fecerunt  praeplacuit.  Etenim  exeunti 
quidem  narrationi  (inde  a  uveg  de)  nescimus  qui  assentetur.  Immo 
tribus  de  causis  reiciendam  esse  iure  conspirant,  1)  cogitari  dod 
posse  eosdem,  qui  despieatui 1  Argonauticorum'  Carmen  babuissent, 
tempore  interposito,  postquam  de  gravissimis  poematis  sive  in- 
commodis  seu  vitiis  fere  nihil  sublatum  est,  non  suspexisse  tantuui 
sed  summo  honore  idem  illud  prosecutos  esse,  2)  ob  temporis 
differentiam  certius  nihil  esse  quam  Apollonium  Alexandrinae 
bibliothecae  praefuisse  nunquam,  3)  prorsus  esse  incredibile,  acerri- 
morum  inimicorum  par  eodem  sepulcro  esse  conditos.  Qaodsi 
ultima  biographi  particula  recte  sine  dubio  commenticia  iudicator, 
de  tota  Vita  actum  est  pernecessario. 

Sed  condonabimus  aliquid  et  ceteris  narrationis  elementis 
partibusve  singillatim  auctoritatem  derogabimus.  Quod  perfici  potest 
facillime.  Nam  vide:  eo  inclinat  fabula  biographi,  ut  poema  ab 
Alexandrinis  contemptum  Apollonius  censeatur  intento  studio  fuo- 
ditus  renovasse.  Id  yero  nequaquam  praestitit  ille,  quatenus  e  reli- 
ctis  vestigiis  dispicitur.  Redeunt  partim  haec  ad  ea  quae  modo  teti- 
gimus.  Sed  novum  accedit.  Voluntas  est  scriptoris,  unde  duplex 
'  Argonauticorum'  editio  explicanda  sit,  monstrare.  Priorem  cod- 
tendit  semel  Alexandriae  recitatam  fuisse,  alteram  et  Rhodi  postea 
et  etiam  posterius  Alexandriae.  Qua  in  re  mendum  ratiocinandi 
non  latet  sed  apertum  est.  Si  enim  tam  male  res  Uli  ceciderat 
recitato  carmine,  cur  edidit  quaeso  e  vestigio,  antequam  accurate 


Digitized  by  Google 


VIII.  DE  COO  POET A RUM  SODALICIO. 


335 


retractasset?  Edituni  —  inqaies  —  et  iam  divulgatum  recitavit 
armen,  ut  nequiret  emissa  exemplaria  revocare.  Conveniret  ne 
id  qaidem  in  consilium  scriptoris,  qaippe  qai  nun  nota  sed  illac 
nsqne  inaudita  cum  Alexandrinis  comrounicasse  liquido  vellet 
Apolloniura.  Manet  igitur  quod  diximus,  carminis  nondum  editi 
recitationem  'editionis'  nomine  perperam  significari.  Immo  cnm 
'eliniatum'  carmen  Rhodi  promulgaret,  prima  haec  fnit  editio,  et 
uon  secunda. 

Denique  biographi  ingens  Vitium  repperit  Diltheyus.')  Nam 
quod  artem  oratoriam  Apollonias  Rhodi  exercuisse  fertur  in  B, 
Molonis  Apollonii,  primi  a.  Chr.  saeculi  rhetoris  Rhodii,  id  esse 
luce  clarius  est.  Sive  inscienter  commiscuit  seu  proterve  narra- 
tiunculae  compositor,  quae  vel  pueri  inter  se  sciunt  abhorrere. 
Abhorret  et  universa  historiola  et  singulae  eins  particulae  a  veri- 
tate  tantum,  quantum  capi  mente  vix  potest.  Itaque  ad  inferiorem 
aetatem  impostoris  tempus  detrudimus.  Si  quid  hariolari  licet, 
biographus  Apollonii  carmine  interpretando  occupatus  rerum  ad 
vitam  viri  pertinentium  inopiam  ita  explere  fidenter  conatus 
est,  ut  e  quibusdam  quae  diximus  elementis  sed  paucis  fabellam 
de  suo  conficeret  penitus  noviciam. 

Satis  actumst  de  biographi  fraudibus.  At  habent  Vitae,  quod 
excellat  bonitate,  in  initio: 

Vita  I  W. 

L47to).Xwvtog,  o  zwv  'Aqyuvaiu- 
y.tüv  7coiiiirg,  ta  uev  yivog  J^/f5- 
aydoeig,  viog  de  SiKUtttg,  wg 
d£  xivtg  'iXXiütg,  rpvkfjg  Mxot.t- 
fiätdag.    lyivwo   ö'   hu  tiZv 

nro/.e^aivn;  ha'/Mudyov  uai>ir 
ii\g ,  to  fiev  rtQtutov  oivwv 
KaXktfta%<it  t([>  tdi<;>  dida- 
a-AuKu*,  öipe  de  e  tt  i  1 6  ft  0  i  - 
eiv  reo  ir]uut  a  er  gä  jc  ex  o. 
Quae  diductis  litteris  impressa  sunt  ea  ferebant  aegerrime  inter- 


V)  Linde  'De  diversis  recensionilms  Apollonii  Rhodii  Argouauticon ',  Got- 
tingae  1S85,  p.  51. 

*)  fiathjTriq  KaXhftdxov  etiam  Suidas. 


VlTA  II  W. 

'A.co'ti.it'niog  o  icoujrg  xo  uev 
fivog  jj*  ^/.eiaid^ei'g,  /caxodg 
de  2tl'/Jiog  /"  lÄ/Jiog,  ui^oog  de 
'/'<><)/  g,  ovxog  efta^rjrtioe Ka'/.ki- 
fiayot  h  !A).e*avdotiu  ovxt  "/Qctfi- 

(iarauji*). 


Digitized  by  Google 


336 


ARATEA 


pretes,  quotquot  exstiterunt.  Cur  vero?  Qnoniam  neque  ad  ea, 
qnae  de  ephebi  recitatione  postea  leguntur,  neqne  ad  ea,  qnae 
antecedunt,  adgregari  possent.  Sunt  ineptissima ,  auibus  no?i 
omnino  nihil  additur,  ut  in  brevius  esse  Contracid  a  biographo 
videantur,  qnae  ipse  integra  Jegerit  apud auctorem  suum  (Bn*ch 
'De  bibliotheeariis  Alexandrinis'  diss.  Rostoch.  1884  p.  31).  Se- 
ducti  semel  ad  haue  sententiam  certatim  operam  novissimi  de- 
derunt  critici,  ut  quid  priniitus  exaratum  fuisset  in  comranni  Vi- 
tarum arcbetypo  definirent  accuratius.  Ac  cum  diutius  in  diverea 
omnia  discessissent,  hodie  valet  fere  et  irapense  commendatur  Lindii 
quaedam  suspiciuncula,  velnt  a  Susemiblio  I  p.  384":  Dass  das 
Ut  fif  tßov  ovta  richtig,  das  m>>f  falsch  ist,  liegt  auf  der  Hand. 
Aber  erst  Linde  hat  wahrscheinlich  gemacht,  woher  der  Wider- 
spruch stammt,  nämlich  aus  der  Flüchtigkeit  des  Excerpiercns, 
indem  m  der  ursprünglichen  Biographie  vielmehr  ehva  folgen- 
des gestanden  haben  dürfte:  fyheto  l;r)  rtöv  riro/.iuaiiuv 
TO  iifv  7routtov  ovvüjv  Ka'/M^aym(j  nf>  idtot  dtÖaoy.ä/.oi,  l/f(td!t  dt 
vortQov  Lei  t6  Jtoulv  itotiiitaxa.  iToijtVTO  an  avtov  atfiOTÖ- 
ti€vog,  xai  :co'/.b)v  eig  tx&QCtv  ijk&ov  a/j.rj'/Loig.  '/Jyerat  dk  rotrov 
tTi  (cf  titiov  xt/J  Facile  et  libenter  haec  praetermittimus  et  in- 
vadi  in  traditoruru  verborum  integritatem  vetamu«  atque  acquie- 
xcimus  in  ipso  eo,  quod  duorum  testium  facile  dinosci  dissensum 
adparet.  Id  fieri  ita  in  hoc  litterarum  genere  consuevit.  Post- 
quam  igitur  a  Callimacbo  grammaticam,  non  poesin,  Alex- 
andriae  didicit  Apollonius3),  intermisso  longiore  temporis  spatio 
digressus  iam  a  praeeeptore  in  Rhodiorum  rempublicam  litteris  tone 
florentissimam  ad  carmina  Rhianeo ')  fere  exemplo  pangenda  aese 

3)  Poeticam  artem  Callimachus  tradidisse  Apollonio  in  Vitis  nou  dicitur: 
grammaticam  dicitur.  Erravit  igitur  Gcrckius  in  hac  quidem  re,  8ed  cetera 
multo  omnibus  frre  rectius  iudieavit  nec  meretur  tarn  iniquam  quam  ei  con- 
tigit  censuram:  'Mus.  rhen.'  1589  p.  240 sqq. 

*)  Cf.  Meinekii'Anal.  Alex.'  p.  20(1.  Cui  novum  aliquid  addere  in  animo 
est.  Apollonius  in  'Anjonauticis'  Boreadas  ab  Hercule  in  Teno  insola  ideirco 
occisos  esse  narravit.  quia  ille  cum  quaereret  Hylam  ut  deaereretur  in  Mysia 
auetores  exstitisseut  I  v.  1298 sqq.: 

xai  vv  xtv  a\p  oniow  Mvotüv  im  ycüav  (ixovxo 

?Mtifiu  ßtrjouutvot  dvtuov  r'  atärjxrov  iwrtv , 

tl  pti,  tiQi\ixtoto  6vw  wf$  JioQtao 

Ataxldw  /ti't.tnoToiv  toTjivtGxor  i'ntaaiv. 


Digitized  by  Google 


VIII.  DE  COO  POETARÜM  SODALICIO. 


337 


convertit  Circumspiciendum  erit  deinceps,  quäle  potissimum  con- 
silium  Apollonias  faciendis  'Argonauticis'  sit  Rbodi  persecutus. 
Id  ex  ipso  carmine  exploraturo  opus  est  altiore,  quam  institoi  nunc 
quidem  possit,  indagine. 

axir/uot '  t]  z>  o<ftv  axvyt^  xioig  tn?£i '  dniaaw 
X*Qoiv  i«f '  'HyuxkitOi,  d  fxiv  öl%eo9ai  tpvxov. 
dO/.iuv  yicg  Ihkiao  dtöovnoxoq  uxp  dviovxag 
TffVtp  iv  dfi<ftpvxy  niipvtv,  xal  dfiyouxo  yalav 
dfJLtp '  avxotq,  oxtjkag  xt  ovo*  xa&vntpHfv  hfvgfv, 
wv  1 1  in it,  &dfjtßog  TifQuooiov  dvdodoi  favooftv. 
xtiTxat  ifojjfiToc  vixb  nvotjj  Booiao. 
xal  xa  fihv  w>  ^ftiXXt  fxtxd  xpövov  ixxtXif altai  xx/..' 
At  cooünuo  po&t  vel  Glaucus  deus  marinus  emergens  admonet  Minyas,  ne  am- 
plius  Herculem  anxii  desiderent  v.  1316  sqq. : 

*Apyu  ol  ftoio'  toxlv  dxao9d).o>  Er\ivcfh'tt 
dxni.fjOai  fioytovxa  dvwöexa  ndvxag  dt9?.ov<;, 
vaitiv  ö'  d&avdxoiai  awiaxiov,  h  x'  hl  naipovg 
ifan&fl.    Tip  ari  zi  no&i  xthoio  nekiofrat. 
Duplex  igitur  consilium  erat  sine  Ilercule  proficisceudi,  alterum  Boreadarum, 
Glauci  vatis  alterum  idque  gravius  multo:  hoc  in  futurarum  rerum  scientia 
oitebatur,  illud  foituitum  et  inops  ratioüis  eo  magis  putandumst,  quod  neci 
tale  quid  in  quempiam  decernendae  non  sufficit.  Nex  Zetbi  et  Calaidis  e  Tenio- 
rum  fabula  provenit,  qui  adgressos  esse  quondam  Herculem  Boreadas  ferebant 
(acbol  Apollon.  1.  c).    Causam  et  originem  inimicitiae  manifestum  est  Apol- 
lonium  de  suo  perperam  novavisse,  ut  assolet.    Genuinam  narrationis  formam 
exquirenti  Knaackius  fortiter  succurrit 'Herrn.'  1SS3  p.  136':  Man  hat  noch 
nicht  beachte',  dass  die  Verfolgung  des  Hylas  durch  die  Boreaden  bei  Properz  I 
20,2Sjf-  deswegen  erfunden  ist,  um  die  spätere  Bestrafung  derselben  durch 
Herakles  tu  motivieren:  das  war  also  in  der   Vorlage  des  Properz  erzählt, 
und  die  Verse  iind  nur  im  Zusammenhang   mit  andern  Heraklestaten  ver- 
ständlich.   Amplius  procedere  licebit,  postquam  Propertii  versus  cognovimus. 
Ita  enitn  ille,  cum  asseverasset  se  relata  referre  v.  IT,  perrexit: 
Hunc  (Hylam)  duo  sectati  fratres ,  Aquilonia  proles, 

hunc  super  et  Zetes,  hunc  super  et  Calais, 
oscula  suspensis  instabant  carpere  palmis, 

oscula  et  alterna  ferre  supina  fuga. 
ille  sub  extrema  pendens  secluditur  ala 
et  volucres  ramo  submovet  imidiai. 

Osculando  araorem  puero  testabautur  Boreadae!  Accedit  quod  dodecathlum 
recte  Ktaackius  ab  eo  poeta  enarratum  fuisse  conclusit,  a  quo  et  Apollonias 
et  Propertius  sua  mutuati  essent.  Rhiani'Heracleam'  utrique  conieimus  praesto 
fuisse  ob  puerilem  amorem  vel  in  beroum  vita  moiibusque  a  Khiano  expressum. 
Cf.  Wilamowitz  'Herakles*  I  p.  31 0"  et  supra  p.  322. 

Philolog.  Untersuchungen  XII.  22 


Digitized  by  Google 


338 


AKATEA 


Epimetrara  IV:  De  picturis  Arateis. 

Diximn8  de  picturis  Arateis  adn.  17.  Sed  interea  obtigit  biblio- 
tbecae  Basileensis  liberalitate,  ut  Germanici  vetustus  codex  A.  N. 
IV  IS  Gryphiswaldiam  nobis  transmitteretur :  unde  de  pictnris 
Arateis  promere  nonnulla  stataimus,  ne  pergant  sive  in  libris  mano- 
scriptis  latere  sive  in  Hugonis  Grotii  (cains  codex  nondam  inao- 
tuit)  fSyntagmate  Arateo*,  perraro  libro,  obscuratae.  Et  ea  quidem 
exempla  Basileensia,  quae  Zodiaco  inserviunt  inlustrando,  vix  dif- 
ferunt  a  pictis  calendariis:  vide  Strzygowskii  librum  'Die  Calender- 
bilder  des  Chronographen  vom  Jahre  354*  Berolini  1SS8  emissum. 
In  ceteris  quoque  facile  indagaveris,  quae  e  vetere  artis  conforma- 
tione  desumpta  sint.  Omnium  vero  luculentissima  Ingeniculi  Basi- 
leensis pictura  est  Herculem  exprimentis,  dum  anguem  interficit, 
in  sinistrum  genu  prolapsum.  Vasculi  Cyrenaei  antiquissimi  ima- 
ginem  intueri  nobis  videbamur:  cf.  Studniczkae 'Kyrene'  p.  33. 
Nonnulla  picturarum  Basileensium  exempla  arte  photograpbica 
nobis  reddidit  prompta  voluntate  Victor  Schulze  conlega.  Exop- 
tamus  vehementer,  ut  quanta  Calendariis  tanta  Arateis  pictnris 
mox  cura  impertiatur.  Enumeravit  Germanici  Codices  pictos  Brey- 
sigius  in  'Arateorum  praefatione.  Item  tyüyQatpovg ,  qui  maltam 
sphaerae  Arateae  nocuissent,  identidem  per  Arateas  litteras  memi- 
nimus  memoratos.1)  Denique  in  libro  Germanici  Matritensi  com 
cetera  monemus  tum  Antigonum  regem  Arato  scriptionem  'Phaeoo- 
menornm'  demandantem  conspici  teste  Bethio.    Cf.  supra  1.  c. 

»)  Exscripsimus  potissima 'Aoalectorum  Eratostheoicorum '  p.  33  s<j. 


Digitized  by  Google. 


IX.  EPIMENIDEA  ET  ARCHILOCHEA. 


22* 


Digitized  by  Google 


Reviviscere  nuper  e  diuturna  oblivione  Epinienidis  coepit  me- 
moria.  Novam  testem  prodncimus : 

ei  de  toi  'Hvloxov  %e  xal  aotigag  'Hvinxoio 
oximeo&at  öoxiei  xal  tot  (porig  ij/.v&ev  Aiyog, 
avtr^g  r}d*  'Egifpwv,  o\'  t'  eiv  all  scogiftgovarj 
/tollaxtg  loxtxpavto  xedaio^ivovg  ctv&gw/tovg, 
avrov  piv  (.uv  uuavxa  (äyav  Jiöv^uov  Lei  laut 
xexli^iivov  drteig'  'BXixqQ  de  oi  axga  xagtjva 
avtia  öiveiei.    axaun  d*  l/ielrjlarai  uifttp 
Ai§  iegrj,  *t)v  ftiv  te  loyog  J ti  iiaCov  inioxtiv1) 
wlevlr^v  di  (.tiv  Alya  Jiog  xaliovo*  Vftoq>rjjai. 
cell*  rt  uev  nollr]  ze  xal  aylar],  oi  de  ol  avjov 
lezcza  (faetvovrai  "Egufoi  xag7tov  xaxa  x{lQog 
Aratus  v.  156—166.  Haedos  Cleostratus  demum  nominavit.  Proinde 
Capram  iam  antea  notam  fuisse  Robertos  conclusit  p  245  rectis- 
8ime.    Quod  sidus  qui  primi  in  caelo  investigarent  —  pendet  ah 
illis  aliquo  modo  etiam  Cleostratua  —  Alya  non  de  'Capra*  sed 
de  'Procella'  a  radice  cux  (aiaow)  dictum  existimarunt  Merito 
ita  olim  statuit  Buttmannus.*)   Quam  cum  'cubitalem'  {io'uvLiv), 
in  Aurigae  cnbito  sitam,  cIovis  sacerdotes*  scripsissent,  correcturus 
Aratns  sinistro  Aurigae  humero  attribuere  maluit  provectiore  sci- 
licet  caeli  seientia  sibi  visus  adiuvari.  Saeerdos  is  quem  correxit 

M  *imoxtfv*  etiam  Strabo  p,  387  (L  e.  Apollodorus):  Ai'yiov  (Achaiae) 
6k  be&vüig  olxtfxai'  laxo^oiai  6'  ivxav&a  xbv  äla  VJl  aiyog  ävat Qa^vai , 
xa&dntQ  <prjol  xal  Agaxog  «Ät$  hptj,  xijV  fiiv  xe  Xoyo<;  dd  pa^bv  imayelv^. 
i-ntUyei  6  h  xal  öxi  ''StleviTjv  dt  fuv  Alya  dtbq  xakiova'  [no(pjixat>  (fyAcüv 
xbv  xonov,  6ioxt  nkrjolov  '£>?Jvt]  .  .  .  Aiyie'wv  6i  toxi  xal  .  .  .  'EMxtj  xal  xb  xov 
dib<;  äkaoq  xb  Aftagtov  xtX.'  Vossius  »vnooxelv»  ex  Etonensi  (n)  et  Pari- 
tiensi  (o)  codieibus  protraxit  (cf.  Krameri  praef.  vol.  I).  Cetera  quoque  Aratea 
Strabo  aliunde  aeeepit:  II  p.  103  (cf.  p.  194)  X  p.  47$  (cf.  p.  262).    Pag.  228. 

*)  '.Entstehung  der  Steninamen  auf  der  griechischen  Sphaere'  (lAbh.  der 
Berl.  Akad.'  1H26)  p.  2$. 


Digitized  by  Google 


342 


ARATEA 


Iovis  infantiam  enarrans  capram  induxerat  dei  nutricem:  exspec- 
tamus,  in  sacerdote  potissimum,  fabulam  e  certa  religione  de- 
promptam.  Eandem  iterum  Aratum,  si  modo  Iovis  denuo  attigit 
memoriam  fabularem,  respexisse  per  8e  consentaneum  est  Ac 
tetigit  reapse  initio  v.  30  sqq. : 

el  exeöv  ört, 

KgxjXi^ev  xeivai  ye  Jiog  ueyukov  loxrpi 

ovQaviv  elaave'ßqaav,  o  piv  noxe  /.oiQltovxa 

div.xut  Iv  evwöei  oQeog  axednv  'löaloio 

aiTQ(»  tyxazi&evto  xai  etgerpov  eig  htavrov, 

Jtxxaioi  Kovyqxeg  Öxe  Kqovov  lipeidovxo. 

xoi  xrjv  /*ev  Kvvooovgav  hcUh^oiv  xa/Jovoiv, 

tTjV  d*  irigtjv  'EUxri*. 
Aratum  Creticam  de  Iovis  pueritia  famam  dubitanter  secutum  esse 
diximus  cap.  VIII.  Quadrat  illuc  capra  lac  praebens  quod  infauti 
daretur,  ni  fallimur,  eximie.  Sacerdoti  igitur,  cui  Capram,  eidem 
Cynosuram  et  Helicen  puerulum  in  monte  Ida  deberi  educautes 
persuasissimum  est.  Hiuc  Idaei  Iovis  sacerdos  is,  de  quo  agitur, 
scriptor  fuerit  necesse  fit.  Age  Capricorni  historiolam  'Catast' 
XXVII  p.  148  R.  proferamus:  fot(ttj%hq  de  dta  xo  oivxQoyov  elvai 
%([)  Jii,  y.a&  d  je  e  q  *Eti  t  (  v  id  qg  6  xa  KQqzixa  ioxoqiov 
(prjOiv,  oxi  iv  xft  lör,  avvijv  avttj},  oxe  Itzi  xotg  Tixavag  Iotqö- 
zevoev,  iv  (ft  xoig  av/jfiaxovg  Y.ad-w7c).iCev.  naQakaciwv  de  xiv 
c*QX,]v  *v  T0L$  aaxQotg  avxov  edrtxe  xcri  xrjv  si lya  xrtv  f.tr(x  ig  ct.*) 
Ceteros  testes  adposuit  Robertus.  Epimenides  igitur  Cretensis, 
Cretici  —  'Idaei'  nunc  dicemus  accuratius  —  Iovis  et  Rheae 
sacerdos,  Capram  Capricorni  matrem  simul  cum  filio  in  sideribus 
constitutam  narraverat.  In  Epimenidem  vero  etiam  convenit ,  at 
melius  non  possit,  dictamni  mentio  Aratea  (3tV.ro>  Iv  euwdet,  de 
cuius  salubritate  et  vi  purgatoria  cap.  VI  expositum  est  accuratius. 
Lustrationes  C  Ka&<*QH°v$')  ferebatur  ille  inde  a  quinto  saeculo 
conscripsisse ;  dicitur  idem  giCoxöfiog.*)  Itaque  Epimenidem  Aratus 

3i  Fidem  Kernius  p.  78  Epimenidis  fragmentia  iis,  quae  in  'Catasterisnus 
servata  sunt,  derogavit.  Cui  iure  refragati  sunt  Bethius  (Hermes  1859  p.  410) 
et  Wilamowitzius  (Kurip.  Hippolyt,  p.  224). 

4)  Scbultess  'De  Kpimenide'  p.  19.  Dormivit  in  antro  Idaeo:  cf.  infra  et 
Suidas  8.  v.  6itxnan)oat]  rov  nuxov  ntt(Jt£t).Htiv.  Xiyovciv  'timttfvldtiv  /po»oi; 
tva  öitxnaxiiaai  da/olotfxtvov  nt(u  gitoiofiluv.   ygövov  i'va  'unum  annum 


Digitized  by  Google 


IX.  EPIMKNIDEA  ET  AKCHILOCHEA. 


343 


usurpavit  certissime.  Quaerimus  librnm  Epimenideuni :  'Theogonia1 
nitro  offertnr.  Quae  inde  a  quinto  ineunte  saeculo  vel  exeunte 
sexto  adscribi  Epimenidi  coepta  est8). 


Dubitaverat  de  Epimenideae  fabulae  fide  ac  veritate  Aratus. 
Nulluni  dubitationi  locum  relinquendum  esse  et  fraudem  adgnoscen- 
dam  professus  est  item  in  pueritia  Iovis  describenda  Callimacbus. 
At  quo  ille  auxilio  et  firmamento!  Haud  inlepide  ipsius  Epime- 
nidis  sententiolam  adsumpsit  suis  adversarium  armis  repulsurus: 
Zil,  de  fxiv  Idaioiatv  Iv  olgeoi  (f  aoi  yevia&cu , 
Zev,  oh  <5'  Iv  LäQV.adhj'  noteQoi.  /tdreg.  Itl'evoavro; 

Epimenidis  gratia  (fr.  5  K.)  si  quis  Callimachnm  putaret  hymni 
exordium  ita  constituisse  ut  fecit ,  vim  et  iniuriam  subtili  poetae 
ingenio  inferret  ac  consilio.  Subtilitas  vero  cogitandi  patefacta 
uobis  videtur,  dummodo  Aratum  perpendas  iam  et  ipsum  haesi- 
tasse  {d  heov  drj).  'Phaenomena'  amici  Cretensium  castigans 
mendacia  strinxit  Callimachus. 

'Oraculis'  perperam  Kinkelius  versum  inseruit.  Quo  facile 
refutato  ad  'Catharmos'  potius  sibi  redeundum  Dielesius  ratus, 
vir  summus,  ubi  civibus  abstinentiam  commendavisset,  ibidem 
Epimenidem  iecisse  in  Cretenses  vituperium  illnd  p.  395  ita  doce- 
bat:  Auf  diese  Enthaltsamkeitspredigt  beziehe  ich  auch  den 
berühmt  gewordenen  Vers  Kgrjves  ati  tpevarai,  xaxa  #qp/a,  yaoxi- 
[>hc  u{jyui.  Ein  Orakel  ist  es  nicht,  die  starke  Jnvective  passt 
auch  kaum  in  den  Orakelton.  Dagegen  lässt  sich  wol  ver- 
slehn,  wenn  der  Epimenides  der  *  Katharinen  seine  in  Sünde 
verstockten  Landsleute  durch  die  Empfehlung  der  orphischen 


signitic&t  (Valckeiiarius  'Diatriba'  p.  140  et  supra  p.  124):  male  ad  aliquod 
tempus  Bernbardyus,  deeeptus  fortasse  Laertii  Diogenis  loco  I  tu,  7 :  üal  <T 
oi  fit,  xvt^Oi'ivat  attov  tiyovoiv,  u/J.u  /(tövov  tivu  txnartjoui  daxoÄov/jevov 
Ufpl  fäptopiav.  Uioc  est,  quod  berbae  nonnullae  vocantur  'Emfitvlöttoi: 
Theophr.  lrlist.  plant.'  VII  12,  1  (iömöißot)  i,  xov  äa<fo6t).ov  (Jt£a  xai  ij  tr]q 
oxi/J.qq,  nkijr  ov  nuar\q  d).).it  Tt/q  Entfuvideiov  xai.ovßiv^q .  i]  dnh  tijq  ypij- 
otatq  tytt  ttjv  npoorfyoyitcv.  De  troebiscis  Epimenideis:  Scbultess.  p.  5U5. 
Ct.  Wilamowitz.  1.  c. 

•J  Ü.  Kern   De  Orpbei  Epimenidis  Pberecydis  TheogonuV  p.  67  sqq., 
Diels  'Sitzungsber.  der  Berliner  Akad.'  1891  p.  3s7— 403,  Wilamowitz  I.  c. 


Digitized  by  Google 


344 


ARATEA 


Askese  wie  Empedokles  auf  den  Pfad  der  Tugend  lenken  und 
wie  jeuer  (v.  444  St.)  vermahnen  will:  v^arei  oai  y.ay.örrjog. 
Dielesii  series  cogitatorum  incerta  condicione  laborat.  Nam  si  res 
ad  coniecturam  semel  devenit,  e  pluribus  seligemus  eam  quae  ab 
expressi  exempli  Tadimonio  ac  fide  ceteris  tutius  commendator. 
Imitatus  est  Epimenides  utique  Hesiodeum  Theogoniae  exordium 
v.  26  sqq. 

rtoifiiveg  aygavlot,  xox'  Itiyxea,  yaorigeg  olov. 
löuev  ipeiöta  /colla  kfyeiv  hvfiotffiv  b^oia. 
tö^iev  ö\  tvt*  i&iliouev,  ahftia  yr^voctotiat. 

Sabrustica  impudentia  pastores  vel  unum  potius  pastorem  Hesio- 
dum  adfatae  iostrnnnt  Musae  deorum  origines  carmine  explicatn- 
rum.  Quid?  si  in  Epimenide  consimilis  adloquendi  erat  occasio, 
una  intercedente  ea  diflferentia,  ut  verax  apud  Epimenidem  per- 
sona adlocutrix  (vel  personaej  videri  vellet,  Musae  Hesiodeae  simnl 
etiam  'mendaces?  Prona  suspicio,  deurn  nescio  quem  (vel  deos) 
Epimenidi  non  aliter  atque  est  in  Hesiodo  scribendi  negotium 
detulisse  de  certis  rebus  tunc  ipsum  edocto.  Consopitum  se  facias 
Epimenidem,  ut  esse  solet  in  fabulis,  finxisse  et  ad  deos  duetnm 
per  somnum6)  didicisse  nova  mira  inaudita!  Finxit  re  vera  tale 
quid  Epimenides  in  'Catharmis'.  Quod  cum  bene  coniecisset  Die- 
lesius7),  nuntiari  vidimus  idem  postea  ab  eo  biographo,  cui  sua 

•)  Profundi  somni  documentum  miritica  diuturnitas  (cf.  Cic.  'Sonmium 
Scipionis'  c.  10).  Spatium  quinquaginta  septem  annorum,  quae  est  Theopompi 
Dumeratio  (Schultcss.  p.  53),  e  temario  magni  anni  undevicennalis  numero  ex- 
plicatur  (3x19  =  57).  Quod  cum  iure  couclusissent  cum  alii  tum  Schultessius 
p.  52,  illud  hic  omniuo  Deglexit,  quod  non  Meto  demum,  sed  iam  Phainus  Me- 
tonis  magister  circa  a.  450  solarem  anuum  undevigiuti  annis  lunaribus  circum- 
scripsit.  Cf.  p.  241  et  huius  capitis  adu.  4,  ubi'unum'  aunum  dormivisse  Epi- 
menidem  cumperimus.  'Unum'  annum  Iuppiter  Callimacbeus  aCuretibus  educauir. 

7|  Wie  Kallimachos  im  Prolog  der  .litten  seine  Dichtung  als  Traun' 
eingebung  dargestellt  hatte,  wie  es  ferner  die  allgemein  und  ofßciell  geübte 
Sitte  der  Incubation  griechischem  Denken  nahe  legte,  so  begreift  man  lacht, 
auch  ohne  dass  man  die  Legende  der  Siebenschläfer  und  andere  zahlreiche 
Varianten  bemüht  (Kohde  Rhein.  Mus*  35,  157^,  dass  auch  dieser  Epimenides 
redivivus  sich  als  envacht  aus  langem  Schlafe  und  nun  mit  -wunderbarer 
Weissagung skunst  behaftet  ausgibt  und  seines  Geistes  Reichthum  auszustellen 
bt ginnt  So  stellt  sich  auch  Lukian  (Timon  c.  6)  .  .  das  Werden  des  Pro- 
pheten vor.  Luciauus  nihil  nisi  diuturnam  dormitiouem  commemoravit  e  narra- 
tionis  conexu  solutam.    De  Callimacho  cf.  'Anth.  Pal.'  VII  42. 


Digitized  by  Google 


IX.  EPIMENIDEA  ET  ARCHILOCHEA. 


345 


debet  Maximas  Tyrius  'Diss.'  c.  22  p.  224  Davisii  (Cantabr.  1703) 
rt).itev  l4&ijpa(ß  y.ai  a/.Xog,  Koi^g  avrt(>,  ovo^ia  *Brtifievldj}Sm  ovdk 
ovtog  eoxev  d/teiv  avtot   didäo/.a/.ov'   all*   rtv  öetvdg  ta 

&tla,  wate  xr\v  twv  'AS^vaLiov  no'Uv  xay.öifiivqv  ?.oifit>i  y.a\  araaet 
öuawaaro  ix&voafievog'  öeivdg  de  rjv  r avta  ov  f.ia&wv,  aXV 
vrtvov  avTttj  öirjyeijo  ^axgov  xal  ovblqov  ö tödaxalov 
et  C.  2S  p.  286  acpixero  7toie  dvt)Q  KQrjg  l4&rjvau  ovoua  'Erti- 
fieviö^g  xopiUov  Xoyov  ovxwol  §q&4v%a,  TtioteveoÜai  %aU;tov. 
fjfiiQag  h  Jixtaiov  (immo  'idaiov:  Rohde  'Psyche1  p.  1203)  Jihg 
avtQnt  xeliuvog  vttvw  ßa&ei  cziy  avxva  bvctQ  erpi^  ivtvxtiv  avrog 
&£Oig  xai  x^twv  /.öyoig  xai  Akr^eLq  xai  Jiixrr  toiavta  äita 
öia{iv9oXoyiüv  ij  vLttgto  ,  olftai,  6  TBttifiWldtjQ ,  wg  aqa  6  Iv  yij 
fjiog  talg  tujv  av&QtMtwv  xpvyaig  oveigari  kotxe  y.ai  7CoXvexei. 
Esse  vidimas,  qui  non  dormiisse  sed  herbis  salutaribus  occupatum 
faisse  conligendis  Epimenidem  asseverarent  (adn.  4).  Novo  igitur 
testimonio  id  ipsum,  qaod  pragmatice  interpretando  conatur  tollere, 
Maximas  stabilit  invitus.")  Addimas  breviter  de  persona  adlocu- 
trice  ex  eodem  Maximo  noanulla.  Deos  enim  universos,  Veritatem 
et  Iustitiam  imprimis,  se  vidisse  <Catharmorum>  exordio  et  audi- 
visse  rettalit  Epimenides.  Illad  «Kgrjzeg  dei  ipevoiai*  si  ad  Veri- 
tatem revoeaveris  adfantem,  acrimoniam  singularem  persentisces ; 
si  minus,  in  ipevotai  rationem  et  relationem  requires.  Statuimus 
igitar  ita  probabiliter,  sed  nihil  eerti  spondemus.  Quid  ergo?  Arati 
causa  Callimachus  Epimenideam  fabellam  Epimenidis  ipsius  versa 
redarguit.  Hymnus  in  Iovem  Callimacheus  cum  +  280  confectus 
sit,  iam  ante  illud  tempus  'Phaenomena1  Alexandriae  innotuisse 


•)  Wilamowitzius  in  Epimenidis  'Theogoniam'  convicium  illud  relegavit 
Eurip.  'Hippolytos*  p.  224')  ''Den  Hcsiod  -weihen  die  Musen  auf  dem  Helikon 
(immo  ad  radices  montis,  cf.  p.  274)  und  beginnen  mit  dem  Scheltwort « izotfiiveg 
uyyctvi.ot,  xäx  &X4yZtCti  yaoti(jt-q  otov».  Epimenides  war  bei  den  letaeischen 
Nymphen  gewesen  und  verkündigte  die  Wahrheit  mit  dem  Scheltwort  «  K'jfjTtc 
dtl  tpfvotat,  xaxu  {rrjftiu,  yaoxtQtq  üyyat».  Pag.  224:  Die  Theogonie  führte 
als  poetisches  Motiv  den  Schlaf  in  der  Grotte  ein.  Opponimus  quae  supra 
prolau  sunt.  Nymphis  templum  exstruere  Epimenidem  voluisse  sed  voce  e 
caelo  audita  Io?i  dicasse  Tbeopompus  (Laert.  Diog.  1.  c)  narravit.  Nihil  de 
Nymphis  exstat  amplius,  quoad  seimus.  —  Etiam  de  Callimacbo  paullo  aliter 
Wilamowitzius  iudieavit.  De  quibus  ambigere  licet,  postquam  Callimacbeae 
relationis  acumen,  ni  fallimur,  dispeximus. 


Digitized  by  Google 


346 


ARATEA 


consequitur.  Vel  hinc  quaestio  de  'Phaenomenis'  cbronologa  pro- 
fligata  est. 

«Kgi^zeg  aei  ipevozai*'  xal  yag  zä(pov,  tu  ava,  oeio 
Kgijzeg  ezexzrjvavzo'  av  d'  ov&aveg,  eaat  yug  atei. 
Efficitur  copalatione  causali,  Epimenidem  ipsum,  ntpote  caias  frans 
et  fallacia  reprehendatur,  de  Iovis  et  morte  et  sepulcro  locutum 
esse  in  <Theogonia,°)  et  proinde  humanam  quadamteuns  deorum 
summo  addixisse  natnram. 


Altius  Cretensium  de  Iove  fabulam  repetentibus  narratio  occunrit 
Anonymi  Ambrosiani  in  Studemundii  'Analectis  variis'  I  p.  224sq. 
impressi  genuinae  antiquitatis  laude  et  raritate  excellens: 

duv.zv'hog  de  tx/j^r;  ano  zwv  JaxzvXwv,  ovg  t:rUaßofiivtt 
vijs  yfjs  avrj/.ev  i)  TVcr.  tj  de  lazogla  zovzov  Ix*1  tov  TQ°~ 
Ttov.  ftavzevoftevog  6  Kgovog  7cegi  tujv  (utäovtütv  avz<>~>  <Jt/<- 
fifjvcti  if/.ovoe  icaga  zov  fiavzewg,  ozi  elg  zwv  7taidiüv  av- 
rov  /neklei  zfjg  ßaoikeiag  avzov  exßakeiv'  eukaßovfievog 
ovv  to  zixzofieva  ßgi(fr{  xaze/nvev.  Xvfcovfiivi)  de  ngog 
zovzo  i]  zov  Kgovov  yvvr) ,  oze  ekaßev  ev  yaozgi  zov  Jia. 
etfvyev  elg  zt)v  "idtjV  (ogog  de  zovzo  zijg  Kgt']zrtg)  y.axeioe 
diezgtße  zrjv  oigav  zov  zoxezov  7cegi/nevovaa.  iog  Ö*  r/.fr 
tj  7CQO\feG(.iLa  y.at  ai  zwv  lodivwv  i7tix.eivzo  ßaoavoi,  fiv 
ffigovoa  zag  a),yr>d6vag  uceazrigi^e  y.aza  zov  ogovg  tag 
Xtigag'  to  de  ogog  ev&ig  ioagl&ftovg  tujv  dcrAzv/.iov  lyiv- 
vr\oe  dattiovag,  oniveg  7cegtozavzeg  avzitv  euaiwoavio.  I 
de  yevvt'oaoa  U&ov  f.iev  avrt  zov  7caidog  O7iagyavwaa0a 
zo)  Kgövot  7tgoOT]veyy.ev  (o  de  y.ai  zovzov  y.azinuv),  zvi  df 
ßgecf  ei  didtoai zgoq?6v  aiya  /cdoi  uevrjv  ^ifia/.&etav.  y.ai  rok 
eigitiievoi  g  de  7cegieozi;oe  daiftovag'  olzoi  ovv  loxertov  u 
zb  ßgifpog  y.ai  /cegi  avzb  xoofrorT«;  ezxmzov  zag  aontdag 

")  Auf  dasselbe  Gedicht  (Epimenidis  'Theogoniam  'l  möchte  ich  auch  du 
Tradition  vom  Zeusgrabe  bezieh»,  denn  nicht  wol  könnte  Kallimachos  sie  den 
Kretern  zuschreiben ,  wenn  erst  Euhemeros  sie  erfunden  hätte,  wie  Rohdt 
meint  (Psyche  p.  ;  dagegen  ist  der  Witz  viel  besser,  wenn  Kallimacka 
den  Spruch  des  Epimenides  von  der  k  retischen  Verlogenheit  gegen  ihn  selbst 
wendet  Wilamowitzius  1.  c. 


Digitized  by  Google 


IX.  EPIMENIDEA  ET  ARCHILOCHEA.  347 

evxöoftiog  xai  anexe'/.ovv  gv&fiiov  evag/növiov  qdovxeg  xai 
fiilri  xtva,  xai  ov  aweyiogow  axoioat,  xbv  Kqovov  ylaiov- 
xog  tov  naidög.    xovxo  öi  fprjat  Kakkif.iaxog  (v.  53 sq.)* 

ha  Kgovog  ovaoiv  rjjv 
aartidog  elaatoi  xai  pir]  aeo  xovgCovxog , 
o  iaxi  tov  Jwg.    t6  alt 6  de  eine  xai  "4gaxog  (v.  35)* 

Jixxaloi  KovQtjxeg  oxe  Kgovov  ixpevdovxo. 
.  .  r\Oav  de  oi  ;cgoeigrtuevot  daifioveg  di/.a  tov  agi^^iov  xai 
exa/.ovvio  <daxxi).ot  Idaiot  xat  Kovgrtxeg  xai  Kogvßavxeg, 
Jäxxv).oi  {.uv  1 'löaiot  a;ro  trtg  "lä^g  tov  ogovg  tov  Kgqxt- 
xov  xai  xwv  tfg  'Peag  daxti'/unv.  Kovgrjxeg  de  dia  xo  itegi 
tov  Jia  xovgov  ovxa  elXelO&ai,  Kogvßavxeg  de  dta  to  ;cegi- 
,iaivetv  Tip  xovgoi  xai  astaxüv  tov  Kqovov  tolg  aOftaaiv. 

Indidem  prompsit  Nonnas  XIV  v.  23—35,  at  vero  plus  exhibeat: 

xai  (i).ooiQoi  Kg^xr^ev  aolUZovxo  ftay^tai 
Jaxxv't.ot  'Idaiot  y.gavai-g  vatn]geg  egi/cvqg 
yryevieg  Kogvtiavxeg  ouijkvöeg,  ojv  7tote  lPeii( 
ex  x^ovog  avxoie/.eoxog  avtß'f.äax^ae  yeveO^/.rj' 
o'i  ftgeaog  agtitjuxtviov  ae^txöxoi  7iaga  /cexQfi 
Zijva  (fegeaoaxeeaatv  efttxgiuaavxo  xogeiatg, 
xtüiAov  avaxQovovxeg  ogixxvTxov  ri7iego7cvla, 
xiiga  ßaxxevovxeg'  agaaao/nevoio  öl  ymaJLxov 
ayxtvetfitg  Kgoviototv  e/ieiige(.tev  ovaoiv  y%ut 
xovgoovvtjV  KgovUovog  V7Cox/.e\ciouoa  Joeiatg' 
xai  rtgotiog  i]ye^6veve  xoQor       iüV  Kogvjävxiov 
Higgiyog  löaiog  xe  aa/.4o:ca).og,  olg  aua  fiaiviuv 
Kvwaatog  aioka  <fv).a  /tugiuvi  uog  lo/i'/.toe  Kvg.iag. 

Recens  quidem  testium  memoria,  at  fabulae  elementa  vetustis- 
sima.  Quae  res  Stesimbroti  adiumento  monstrari  potest.  Kam 
cum  Apollonius  f  Argonauticorum'  I  v.  1126  sqq.  Minyas  narrasset 
et  Rheam  Dindymenam  evocasse 

Ttxirtv  &'  äfia  Kv)lrtv6v  xe, 
oi  jnoivoi  noXüuv  jiioigrjexai  r]öe  7tägtögoi 
Mijigog  'ldahtg  xexh\axai,  6'oaoi  iaütv 
Jaxxv't.ot  'idaiot  Kgtjxaieeg,  ovg  7C0te  vi^uf  it 
ui'/Xiah]  Jtxxaiov  uva  o/ieog  afKfoxegrjOi 
dga$a{ievrt  yaittg  OiaZtdog  t(i/.äaxi.oev 


Digitized  by  Google 


348 


ARATEA 


scholiasta  ad  h.  1.  notavit:  on  de  vififft]  tig  Oia^löog  yrjg  ÖQa^a- 
fii vij  xovg  xaÄOL  uh  oi  q  '[daiovg  Jaxzvkotg  bcoi^ae,  traget  Jrijai/tt- 
>igÖTov  eV^qev.  Diiunxit  igitur  a  Rhea  Anchialam  praeeunte  Steaim- 
broto  Apollonias.  Sive  idem  ille  sive  Maeandrias  Milesius  (quem 
praetulit  doctissimus  Apollonii  interpres)  Apollonio  nomina  Daety- 
lorum  e  religione  Milesiorum  profecta  suppeditavit    Sunt  autem 
in  ista  narratione  quae  attendas  duo.    Ac  primum  quidem  quod 
deae  Cyzicenae  sive  Milesiae  Cretenses  Dactyli  famulantur,  id  e 
vetere  ac  nota  iam  Mileti  cum  Creta  insula  relatione  apte  ni  falli- 
mur  expediveris.10)  jiyiiafap  vero  Dactylorum  matrem  fmari  pro- 
pinquam'  vocatam  putamus  eadem  de  causa,  qua  'AUag  'feminas 
marinas'  Placianae  Rheae  et  comites  et  cultrices  'C.  L      II  3657 
(cf.  Kirchneri 1  Att.  et  Pelop/  p.  45l).  Quae  eo  consilio  disseruimus 
paullo  uberius,  ne  ante  Milesiacam  fabulam  quinto  saeculo  anti- 
quiorem  exstitisse  Creticae  narrationis  elementa  ignoraretur"). 

In  Idam  montem  parturiens  Rbea  sese  confert  (Anonymus), 
partum  ogeog  oxtöov  'idaioio  Curetes  custodiunt  cum  nutricibus, 
Rheae  matri  scilicet  vicini  (Aratus).  Inter  se  haec  vides  arcte 
conexa  esse.  Itaque  obstare  vix  quicquam  dixeris,  quin  Epimenidi 
hoc  quoque  retribuas.  Et  ne  Dactylorum  quidem  significatio  ab- 
horret.  'Idaef  Anonymo  Uli  sunt,  Arato'Dictaei',  etsi  mille  stadia 
inter  Idam  et  Dictam  montes  interiacent  (cf.  p.  262w).  Res  ita  se 
habebit.  *Jixraioi  Kotgrjteg»  Aratus  versum  exordiens,  cum 
deberet  «löaiot».  dixit  anaphorae  studio  ductus  ob  versus  ante- 
cedentis  initium  «öUtiri  h  duldet»  quaesitae,  idque  eo  facilius 


,0)  Simile  quid  Olympiae  accidit.  Iovem  in  Elide  natum  Rhea  commisit 
Olympiae  lolq  'idcuoig  Juxti/.oig,  xcüoifihoiq  di  tolg  uttolq  toitoig  xai  A'ov- 
pTjoiv.  difixtoitui  6'  ttivobc  i£  "ldr]<;  r^g  h'gijrtxfj^  xt).?  Cf.  'Hermes*  1*>9() 
p.  4U0sqq. 

w)  Fortasse  redundabit  alter  um.  Epimenidem  xai  nuiÖa  vitiffiS  6vo/ua 
bäkiw  xai  KoifjTjTa  rt'ov  coaevi  adpellabant  (Plut.'Sol.'  c.  12).  Depravatum 
et  Bdktrtq  et  Bluaxaq  Suidiauum  s.  v.  'ErufL  Cum  de  Cretica  nympha  bio- 
graphus  quisquis  fuit  utrique  communis  loquatur,  subabsurde  Bkaxxaq  (quae 
Attica  erat)  fuit  qui  excogitaret.  Fac  vero  bac  quoque  in  fabula  Curetes  — 
inter  quos  Epimenides  numerabatur  —  fuisse  eosdem  ac  Dactylos  Idaeos:  lAn- 
chialae'  nympbae  et  Haliarum  memineris  et  e  B).äoxa$-  Bäkxtjs  eliciendum 
forte  esse  lA?.iag  ceusebis.  $ed  ambiguam  iatemur  nobis  et  ipsis  propositae 
coniecturae  tidem  videri,  dummodo  rationem  redinveniendi  veri  ac  regionem 
monstraverimus,  conteuti. 


Digitized  by  Google 


IX.  EPIMENIDEA  ET  ARCHILOCHEA. 


349 


potnit,  quod  in  aliis  narrationibus  Creticis  ne  Dicta  quidem  a  Iovis 
natalibus  seioncta  erat.12)  Denique  Dactylos  Idaeos  Rheae  dixit 
obstitores  Anonymus:  7ceQioravTeg  avxr^v  ifiatoiaavto.  Medici  igitur 
dii  pntabantnr  illi;  et  innnunt  tale  aliqnid  etiam  propria  Dacty- 
lornm  nomina:  Hercules  (nimirum  '^Xe^ixaxog)19),  llauünog, 'Etu- 
iriörtg,  'laoutg,  "löag.  Proinde  obstetricium  Dactylorum  officium 
inter  genuinae  religionis  Creticae  vestigia  censemus  nec  demimus 
Epimenidi.  Ac  fortasse  de  Dactylorum  etymo  bac  eadem  ratione 
edocebimur  quid  sibi  velit.  Quid?  si  /eigoyovoi  credebantur  et 
digitis  placide  von  tri  immissis  contrectando  efficere,  ut  pare- 
rent  parturientes?  E?sent  igitur  JaxxvLoi  —  Jarxtvkoyövoi ,  ut 
Kovgrjteg  =  KovQovooyoi  (*De  Aeschyli  Supplicibus"  p.  Illsqq.j. 
Coniectura  baec  est,  nihil  amplius. 

Composuimus  Epimenidea  quae  in  Anonymo  Ambrosiano  nobis 
inesse  viderentur  elementa.  A  quo  quod  alienum  sit,  nobis  nihil- 
dum  sese  obtulit.  Iam  faciamus  periculum  num  satis  tuto  argu- 
mentati  simus,  et  Pseudoeratostbenem  et  Diodorum,  qui  nonnulla 
babent  ex  eodem  Epimenide,  ad  Anonymum  exigamus.  Quod  ut 
bene  cadat,  pro  explorato  tenendum  est,  Diodorea  libri  V  capita 
70  et  71  e  duobus  utique  scriptoribus  contaminata  esse,  quorum 
alter  ad  Callimachi  bymnum  primum,  alter  proxime  ad  ipsum 
accedat  Anonymum.    En  Callimachus  v.  57—67: 

akl'  exi  naiövog  luv  irpgäooao  itavxa  xe't.eia' 
tot  xoi  xai  yvwxoi  7tgoxegr{yevieg  Tieg  lövxeg 
olgavov  ovx  ifi4yr{gav  *xeiv  Imduioiov  olxo  V. 
dr.vaioi  6'  ov  itofmav  ahftieg  rjoav  aoiöui' 
(pavro  7CüÄov  Kgovtditot  ötaxgixa  öiüjnaxa  ve't(xai ' 
rig  öi  x'  in    Ovlv/intp  xe  xai  jiidi  xXftgov  igvooai, 
og  fiala       veylrjkog;  hc   ioai;t  yag  eoixe 
rxrjXaO&at'  xa  de  xoooov  ooov  dta  nXtUtTOV  fyoiöi»-. 
tpevöoifi^v,  atoyxog  ä  xev  7ce;ct&oiev  axovrjv. 
ov  oe  xtecZv  looijia  .takoi  &ioav,  egya  de  xtl&("r' 
Oi\  xe  ßirt  ro  xe  xagxog,  o  xai  vce/.ag  uoao  diygov. 

Quibus  si  admoveris  Diodorum  V  c.  70,  1  Jttgi  di  tf4g  xoi  Jiig 
yeveoeiog  %e  xai  tiaoiXe(ag  diatfwvtitaC  xai  tireg  ftiv  yaoiv  aixov 

")  Lobeck.  'Aglaopbamus'  II  p.  1121. 
'»)  Lobeck.  ib.  p  1169. 


Digitized  by  Google 


350 


ARATEA 


ftera  zt]v  cxv&qiühwv  zov  Koövov  ftezäozctoiv  eig  &eovg  öia- 
di£,aoücn  zi{v  {iaoikelav,  ov  ßtq  xazioyvoavza  zov  itazioa,  vopi- 
fiwg  öe  xat  Öixalwg  d$iiü9e'vza  zauzr^g  zi'tg  ziftrjg  et  praeterea 
capitis  71  initium:  has  certe  Diodoreae  narrationis  partes  segre- 
gandas  a  ceteris  esse  liquebit  Cetera  enim,  si  non  omnia  utique 
nonnulla,  ita  comparata  sunt,  ut  Anonymum  nobis  iteratum  audire 
videamur:  zivkg  de  fiv&okoyovot  ziii  Kq6v(,j  yevea&at  köytov  kiqi 
zijg  zov  Jiog  yevtoeutg,  özi  /cagaiorjoezai  zrjv  ßaaiketav  avzoi 
ßiaiiog  6  yevvrt&elg  7taig.  dtö/ceo  zov  pev  Kqovov  %q  yevvuttieva 
itaiöia  7ckeovdxig  dqraviLeiv.  zrjv  de  'Peav  ayavaxzi\oaaav  xai  //in 
övvauivijy  fjeza&eivai  zrv  7CQoaiQ£Oiv  zdvöoog,  zov  Jla  zexovoar 
iv  rfi  nooaayoQevoiihri  Jixzi],  xkeipai  ml  öovvai  kä&Qit  zoig  Kov~ 
o^oiv  ix&geipai  znig  xazor/.ovoi  7th]oLov  ooovg  zrjg  "förtg'  vovxovg 
de  dvceveyxavzug  eig  zt  avxoov  /zagaÖoivat  zaig  Nv^igiaig  .  .  .  orr- 
zai  de  fiiki  xai  ydka  f.iiayovoai  %6  ixaidiov  %&oeipav  xai  zrjg  cdyoc 
zi'g  ovofna^Ofiev^g  '^(.tak^eiag  tov  uaozov  eig  öiaxQoqprjv  itagü- 
yovzo  xzk!  Pseudoeratosthenem  superius  adscripsimus.  Quem  recte 
olim,  quamvis  Bethius  'Herrn/  1SS9  p.  410  dissentiat,  cum  Diodoro 
V  70,  6  Robertus  comparavit  p.  241 :  zjj  ügetpaotj  ö'  aiyi  ztfiug 
ze  zivag  akkag  dnoveifiai  xai  %r)v  emovifdiav  asc'  av%rtg  kaßel*, 
Alyloyov  Inovouao^evza:  ad  caelum  nimirum  Capram  rettulit 
Iuppiter. 

Factum  nobis  est  periculum,  ni  fallimur,  feliciter. 


Coronam  Aratus  v.  71  commemoravit: 

avzov  xdxeivog  Zzecfavog,  zov  dyavov  e&rjxev 
arji1  euevai  Jiövvoog  dnoixopiiv^g  ^Qiddvrjg. 
vtüzoi  vTtoazQecfezui  xe/.ui;6zog  Eiäiokoio. 

Historiolam  illam  esse  Epimenideam  'Catasterismf  p.  67  et  243 
testantur  diserte. 


Leonidas  Tarentinus,  paullo  iunior  Arato,  in  'Phaenomena' 
epigramma  ita  incobavit: 

roäftua  zcd'  l4ortzoio  dai)iiovog,  ög  itoze  k&txf) 

(fyovzidi  dijvaioig  dozegug  iffgäoazot 
äickaviag  t'  aiufio  xai  dk^uovag. 


Digitized  by  Google 


IX.  EPIMEN1DEA  ET  ARCHILOCHEA 


351 


Aeternitatem  stellarum  extulit  poeta  ornamenti  causa"),  nec  di- 
cendum  erit  Arati  vereuni  99  obversatum  esse  Tarentino  (de  Virgine): 

€it'  ovv  Idoigalov  mein}  yivog,  ov  ga  ti  (paoiv 
aotgiov  agxaiov  ;rareg'  ?/</ifvat,  eire  tev  ak'kov. 

+ agxaiov*  Marciauus  servavit  et  scholio  firmatus  et  Hesiodeae 
'Theogoniae*  v.  378,  nbi  Astraeo  Aurora  peperisse  astra  fertur. 
Recentiores  vero  Codices  «agxaLuv*  habent,  ut  Parisini  AC  a  nobis 
conlati.  Superflua  autem  coniectura  «agzaiiov»  illud  novatum  esse 
concludiraus.  Adde  quod  Nox,  quippe  quae  'signa  siderum  posu- 
erit',  *agxairj»  est  v.  408;  «agxatiov  yvvaixiov»  v.  103. 

Prior  originatio  cuius  sit,  adhuc  nescitur.  Liorigiog  —  !da%e- 
giiov  et  heros  pernobilis  Cretensis  et  Cretici  lovis  quoque  epithe- 
tum  solemne  (Preller  IP  p.  116,  Roscher  s.  v.),s).  Ostendi  nequit 
sed  verisimile  admodum  est,  Creticam  fabulam  esse  illam  et  eodem 
Epimenidis  scripto  propagatam.  Artifices  pergameni  cum  non  modo 
JUr^-nag&hov,  ut  Aratus  coniunctis  Eudoxi  et  Hesiodi  denomi- 
nationibus,  sed  etiam  quasi  diversam  personam  Q^uv-TIagMvov 
inter  deos  siderales  referrent,  hanc  aliunde  eos  mutuatos  esse  patet. 
Vix  igitur  admittitur,  eum  qui  iuxta  &i[uv  in  gigantomachiae  per- 
gamenae  anaglyphis  proelians  repraesentatur  Hesiodeo  nomine 
velle  adficere:  quemadmodum  Puchsteinius,  longe  omnium  felicis- 
simus  et  ingeniosus  arae  pergamenae  interpres,  instituit.  Cuius 


M)  Sensit  rem  in  Leonida  Jacobsius.  Arati  v.  116  ne  opponas  no&tovoa 
naXaiwv  ij&ea  lawv  aut  Asclepiadis  (sive  Arcbiae)  de  Hesiodo  versum  yhoq 
agyaitav  tygcupez  ijfxtblwvK Anth.  Pal.'  IX  64  aut  Rhiani  (p.  186  Meinekii  *Ana- 
lectorum ')  IlvggtjS  JtvxuUutvoq  an  dgyait(q  dko/oto  aut  Euphorionis  fr.  dub.  V 
i-fiticav  xoxvyat  xaf>eifitvrj  dg/aigoiv.  —  In  Leonidae  carminibus  nihil  inveni- 
mus,  quod  Arateam  imitationem  redoleat,  nisi  forte  'Antb.  Pal.'  IX  107  (quod 
Antipatri  Thessaloniccnsis  dixit  esse  Planudesl  ad  'Pbaenomenorum'  v.  154  sq. 
spectat.    Sole  cum  Leone  cueunte 

evgtieti  ptoi  dytoxouv  tots  vfjtq, 
eiq  dvffiov  dt  td  Tttjdu  xvßegvTjTfjgeg  txouv 
Aratus.    Leonidas  tanquam  oblocuturus  v.  3—6: 

fiocc/v  (ihr  <Jxä<f  O<;,  d?J.d  &a).aoay 
nüv  i'aov  ov  fitrgtov  rt  xgiaiq,  d/J.ct  ivy.nS- 
taxut  7irt6a).io«;  k^gg  nkt'ov  {uk).o  ydg  uMjj 
Üdgaoq),  £yu>  d'  Hrjv  dcdfxoai  ooj^ofxivrj. 
»*)  Aotw  gigas  atticus  a  Minerva  necatus:  Aristoteles  schol.  Aristid. 
p.  105  Frommeiii. 


Digitized  by  Google 


352 


AKATEA 


disputatorum  haec  fere  summa  ('SitzuDgsber.  der  Berl.  Ak.'  t8S9 
p.  339):  Alatum  quendam  et  barbatnm  deum  aetate  provectnro, 
miti  facie  insignem,  iuxta  Qifttv  (Doifirjv  !AoiiQutv  'caeli  qnasi 
reginam*  repositum  esse.  In  cuius  ala  sinistra  (refracta  enim  dextra 
est)  oculum  CMispici.  'Alle  diese  Eigenschaften  des  fraglichen 
Gottes,  sein  Platz,  seine  Formen,  die  Augen  auf  den  Flügeln, 
führen  mit  grössler  Wahrscheinlichkeit  darauf,  dass  es  dir 
ithw7t6gy  bez.  aazegwieog  Uranos  sei ,  freilich  nicht  der  Sohn 
von  Aither  und  Hemera,  sondern  der  Vater  von  Themis  um1 
Phoibe  [Hesiod.  'Theog.'  v.  133]  und  all  der  andern  von  den 
erdgebornen  Giganten  bedrohten  Titanen  und  Olympier,  der 
als  Pendant  der  Ge  auf  Seiten  der  Götter  um  so  weniger 
fehlen  kann,  als  ihm  besonders  der  Angriß  der  übermüthigen 
Erdensöhne  gilt!  An  Astraeus,  quem  vetustum  astrorum  parentem 
1 1 1  siodus  v.  378  praedieavit,  dicendus  ille  et  ex  ßpimenidis  'Theo- 
gonia'  aevo  alexandrino  notissima  repetendus  est?  Certe  ioniea 
vel  poetica  potius  nominis  >Aonqht  terminatio  in  anaglypbis  perga- 
menis  iuxta  formas  atticas  conspicua  sie  apte  explicaretnr.  Sed 
res  incerta  est  ac  fortasse  manebit. 


II 

I.  Bekkerus  p.  144  editionis  Archilochi  frustulum  neseimns 
e  quo  libro  divulgavit:  v.ai  uoq'  AqxO>6xii*  (fr.  H2tyB.)  *vf  r>öo- 
vrg  aaUtOftiri}  xoqiüvij*.    Quantum  vero  exsultabamus ,  com  in 
Marciano  et  eins  apographis  tres  fere  Archilochi  versus  primi 
investigaremus  hueugque  incognitos!  Sed  antea  Arati  locum  totum 
adponimus  v.  1003  sqq.  Signum  igitur  sunto  auetore  Arato 
y.ai  XQQcnug  uoivoi  ufv  lor^aiot  ßoowviag 
öiooüxig,  aiiuQ  Ii. nna  uiy   utrooa  y.exÄrjyotTsg' 
UH)5        ttliioTtooi  ö*  aythfiöv,  Lcrjv  xoixoio  fuidioviai. 
ffwv^g  'iiAicleioi'  xaiQtiv  v.i  ztg  wioaizo, 
ola  za  uev  ßoowot  hyatvouivotatv  b^oia, 
;to).).ct  Öl    dtvögeioio   xaza   (plöov,    cr/.Äor'  l?l 

avtov, 

itXi  t€  xttovoiv  xort  v;tozQo;toi  u ,%  %  e  q  v  ovzai. 


Digitized  by  Googl 


IX.  EPIMENIDEA  ET  ARCHILOCHEA. 


353 


Adscripsit  v.  1009  scholiasta  Marcianus:  rjxi  te  xeiovaiv-]  Iv  u> 
crvÄtLOvrai  xai  xa&^ovrat,  an  avrov  nakiv  aigovTai,  xai  uegt- 
TTcrao&evTa  jtähv  In  atTo  ei  wcooTgifpoiev  eväivdv  to  7tegi  tov 
dega  xaraai^aa  yiviaoxe'  xaigövriov  ydg  at  TOiavTai  (piovai  xai 
xtvroetg,  h^aga^advriüv  zf  xa&ttgoTTpi  tov  deoog.%  ovnog1*). 
d^kwoat  7]&ilr;oe,  uolov  divdgov  eigrpf.ev.  Uyei  yaQ  1  oitov  tI- 
xrovoiv',  and  tov  Texeiio  grjitaTog  [onov  tIxtoi aiv] t/uoi  de 
doxel  ftaXXov  «xeiovoiv»")  dvri  tov  xoi^auvrai,  and  tov  xelui'  6 
de  Ti  ovvdeofiog,  tv'  ?;  'finov  xai  xijv  xoitrjv  eyovot  xai  [okoi/]  avli- 
Lovrai  xai  Trjg  nTrjaewg  navovrai '.  to  ydg  «d/CTegtovrat»  oiovei 
(.cirovTai)19)  tu  nzegd  yaXaaavreg.%  ij  to  *dnTegvovrai»  dvri 
tov  diaaelovoi  Tag  nTegvyag  v7toaTgi\pavieg'  diaxtvjovai  ydg  Tag 
rcTigvyag  t^toi  v(p*  ijdovfg,  Ttjv  xoIt^v  xaTakafiovreg,  iy  rrv  ix  tov 
de'gog  diaTivaaaovTeg  ix/ndda.  xai  nag  lAgxiXön'*  tj  vq?'  fjdovrjg 
aakevouevr]  xogiovrj,  woneg 

x^gvlog, 

7chgrig  ini  ngoßJSjog  dnTegvooero30). 

to  de  *vnoTgonoi*  anb  tov  voy.ov  nd'Uv  wg  ini  Tyv  xoiTtjv.% 
Ö7CTegvoviai]ix)  ngooe&rtxe  to  a  did  to  fdhgov.  7CTegvaaeiv  de 
hTvuo't.oyelTai  oiovei  jciegooeuiv.  Coniecit 'in  Archilocho*  *aalev- 
uevri»  Meinekias  inatiliter,  qui  noimisi  Bekkerianurn  noverat  fru- 
stulunj  plaudente  Bergkio.  Nos  ferendam  orationem  esse  rati 
nihil  traditae  verborum  faciei  detrahere  yolnimus.  Id  autem  con- 
t*  stirn  patescit,  Are  hi  lue  Iii  fragmento  141  Bergkii  ipsam  eam  quam 
felicissime  recuperavimus  attingi  memoriam.  Exstat  illud  in  eradita 
Aeliani  disputatiuncula  H.  A/  XII  9:  6  de  xlyxkog  uoov  ioti  7cirjv6v 
ao&eveg  Ta  xat07Civ  .  .  .  xivel  de  ia  ovgaia  7t%egd,  < ■In.  reg  ovv 
6  Tiaga  t<>1  l4gxuöx(i>  xi]QvÄog.  Praeterea  apud  Hesyckium  post 
glossam  anTavThag  haec  ordine  leguntur:  d/cragvooerai]  itito- 


»•)  ovtwg  scripai  et  a  aequentibus  discrevi:  ovxoq  Marcianus. 
")  Interpolata  seclusi. 

>•)  Addendum  hoc  exemplum  est  üb,  quae  p.  190  et  241  »  persecuti  sumus. 
,9)  Supplevi  ex  Hesychio  8.  v.:  cf.  inferius. 
ao)  Cf.  Archilochi  epigr.  XIX  B. : 

avxfj  nstgairj  7to?J.ctq  ßdoxovoa  xoqwvuq, 
evj'ifhjq  gtivwv  StxTQiu  Ilaaupiktj. 
3I)  Seiunxi  lemroa. 

Philolog.  Untersuchungen  XII.  23 


Digitized  by  Google 


364 


ARATEA 


tat.  —  l4nraQeig\  6  ct/co  Koi}tt}$.  ui/rct(eg)an)  yag  7cölig  A'pi- 
riß.  —  amiga]  iao7Ctega  etc.  Corrigimus  cntttgiaaexai  et  linu- 
Qugn)  atqae  Archilochi  esse  glossam  arbitratnur ,  unde  praesens 
*u7t%tQvaoe%ai  *  neseimus  utrum  sit  in  poetae  versa  an  contra  re- 
scribendum.  Denique  'Theophrastum'  dicimus  e  carmine  Archi- 
locheo  prompsisse  §  16  p.  391  Wimmer.:  xopwvi?  hc i  stttQa; 
xoQvooofiivi],  ijv  xvfia  xcrr  axlvtei ,  vöiog  OtjftalvW  xai 
xo'kv^ßwaa  itolkäxtQ  /.at  neQtnetOfiirr)  v6(uq  arjftaivei.  Einendes 
*jtt€Qvoooftiyrj>,  quoniam  *xoQioooutrt]*  nihili  videtur:  Archilochi 
habes  sive  verba  ipsa  sive  verborum  eins  paraphrasin.  Hinc  tuto 
conligas  Arcbilochum  et  ipsum  a  cornicis  natnra  tempestatis  fioien- 
dae  Signum  petivisse.  Saepius  autem  per  carmina  Archilochus 
maris  pericula  descripsit,  velut  fr.  23  B  ipvxag  ^ovreg  xv^äxm 
h  ayxakaig.  Etiam  saepius  idem  poeta  a 'Theophrasto'  ad  con- 
cinnandam  'Signorum*  syllogam  videtur  adhibitus  esse,  quamquam 
diserte  semel  commemoratur  §  45  p.  396  W.  (=  fr.  54  ß.,  supra 
p.  218'). 

Accepto  novo  Archilochi  fragmento  simul  nacti  sumus  egre£iuo3 
Aratei  loci  et  auctorem  et  exemplum.  Obsoletum  enim  verbom 
Archilocheum  «a/cregvoofro»  Aratus  continet,  nisi  quod  numeroram 
causa  non  anxsgvoaovtat  sed  •arcreQvovtai»  scribere  ille  debuit, 
et  eodem  praeeunte  Archilocho  de  cornice,  quae  e  pastu  rednx 
prae  laetitia  alas  quasset"),  loquitur  ibidem.  Porro  band  contem- 
nendum  indidem  redundat  rei  criticae  emolumentum.  Nam  cum 
Marcianus  a/rifgQÜovTat  exhibeat  et  rectius  paullo  afCxtQvorcai 
et  lemma  et  scholium  Marciani  (quae  attulimus),  avr'  Igvonat 
recentiores  propagant  nonnulli  Codices  et  etiam  editoribus  praeter 
Bekkerum  et  Buttmannum  male  imposuerunt,  praesertim  Vossio. 
Structuram  vero  oblitteravit  Buttmannus,  postquam  'xai  copolae 


">  Supplevi:  'Anxava  editores. 

")  Nomen  urbis  in  nummis  et  "Ante ou  et  "Amapa  scribitur  (Head  'H.  K  ' 
p.  380).   AnztQctloi  a  nxtgov  derivati:  Pausan.  X  5,  9aq.  Strab.  X  p.  479,  13. 

2I)  Aliter  Leutschins  lPhilol.'  II  p.  22:  Es  muss  wohl  der  xtjQvio;  von 
Archilocho*  ähnlich  dem  xiyx/.oc,  ange-.oandt  sein,  und  da  liegt  bei  der  aus 
den  Komikern  (cf.  Aciiani  l.  c.\  bekannten  Wtise  des  xiyxhtQ  nichts  näher, 
als  es  habe  Archilochos  in  den  Schrnähgedichten  auf  Neobule  den  xr^vio: 
zu  irgend  einer  obscoenen  Bezeichnung  benutzt.  Liebelius  4Arch.  fr.' p.  245 
de  Ceycli  fabula  ab  Archilocho  expressa  cogitabat. 


Digitized  by  Google 


I 

IX.  EPIMENIDEA  ET  ARCIIILOCHEA. 


355 


in  versa  1009  commodam  rationem  reddi  posse'  negavit  p  rae- 
propere, et  xa/xeiovoiv  pro  xeiovot  xai  substituit:  e  pastu  ad  cubile 
nduces  circa  arborem,  et  in  tlla  ipsa  considentes ,  alas  con- 
cutiunt.  Mutandi  periculo  absterrere  debebat  vel  ea  res  Butt- 
mannum,  quod  antiqui  interpretes  scripturam  traditam  consensu 
suo  firmaverunt.  Itaque  iusta  opus  est  interpretatione.  En  loci 
partitin:  gregatim  cubitum  advolantes  cornices  Aratus  cum  mon- 
strasset,  partem  iaraiam  per  arboris  frondem  dicit  latitantem  (dev- 
dgeiow  xcna  (plöov\  partem  in  ramis  eonsidentem  {bi  avxov)\  huc 
v7t6%QOJtoi  (reversae)  a/cteQvonai,  illuc  iji  xeiovot  pertinet.  Ne- 
qne  aliter  qoondam  Vergilius  Aratum  intellexit  'Georg/  I  v.  411  sqq. 

(corvi)  saepe  cubilibus  altis 
nescio  qua  praeter  soll  tu  m  dulcedine  laeti 
int  er  se  in  fuliis  strepitant ;  luvat  imbrtbus  actis 
prugemem  parva/n  dulcisque  revisere  nidos. 
Qua  re  cognita  exspectamus  alterum  quoque  Archilochi  Signum 
celebre  et  ipsum  Arato  placuisse  adeo,  ut  aliquo  modo  in  carmine 
respiceret    Itaque  'Theophrastum*  1.  c.  lav  htl  xoQvxfi-g  ooovg 
veqpog  6q$6v  a%ft  x*llll*,va  or^iaLvei'  O&ßv  xai  *A  QX^°X°9  Inol- 
tjoev 

rkaix  ,  OQa'  (iaxrig  yao  rjÖrj  xifiaoiv  ra^dooetai 
itoviog,  (iitif  i  d'  axgct  Vvoiiov  oq&ov  'ioxatai  viffogt 
oijita  xeinwvog'  (xixävei  d'  1%  aehczlijg  (foftog) 
conferimus  cum  bis  Arati  versibus: 

orjfia  de  toi  aveuoio  mal  olöalvovoa  frälaooa 
yiveo&oj  (909 .  910). 

rj  veq?ehi  oyeog  ft^xiverat  iv  xoyvqjroiv  (920)"). 
Hactenus  Archilochea. 

*•)  C&llimachum  Archilochi  Imitatoren)  ostendit  nuper  Reitseosteinius  *  Ind. 
lect.  Rostoch.'  1890/1  p.  12». 


Digitized  by  Google 


X.  DE  APOLLONII  CANOBO. 


Digitized  by  Google 


V  idetur  dernonstrari  posse  Apollonium  Rhodium,  quem  eun- 
dem  et  fuisse  grammaticum  et  noniinatum  esse  constat,  tzeq\  nokoi 
cannine  quodam  Kavwfiog  ingcripto  singillatim  nonnulla  protulisse. 
Nec  tarnen  ampliore  commentatione  supersedebitur. 

Duo  'Canobi'  Apolloniani  fragmenta  Stephanus  servavit  By- 
zantins,  quae  quo  spectarent  non  divinavit  nec  Meinekius  (post 
Lachmanni  Babrium  p.  169 sq.)  nec  Michaelis  (De  Apollonii  Rhodii 
fragmentis'  p.  6 sqq.).  Et  alteri  quidem  fragmento  geographus  sub- 
scripsit  !A!co'khoviog  iv  k[>  Kctvwßfp,  alteri  autem  'AunlXioviog  6 
'Podiog  KavujTco)  devrigot,  i.  e.  ad  corrigendam  nominis  termi- 
nationem  adiectum,  quemadmodum  feliciter  extricavit  Meinekius. 
•  Krlaeiov  syllogae  Apolloniauae  perperam  illud  quoque  Carmen 
inseri  paene  consuevit.  Qua  de  re  Michaelis  'nihil'  inquit  'obs/are 
mihi  vide/ur,  quominus  Kxloiv  fuisse  hunc  quoque  librum 
ludicemus ;  laudatur  quoque  iv  Kaivoi  pro  iv  Kavvov  rxioul 
At  non  modo  favet  nihil,  sed  impedimento  esse  diversitatem  nume- 
rorum  firmiter  contendimus.  Urbium  conditiones  et  Argonautica 
bexametris  dactylicis,  choliambis  'Canobum',  ut  Uerondas  sua  et 
nonnulla  Callimachus  sed  pusilla'),  tractavit  Apollonius. 

Canobi  herois  fata  sibi  narranda  Apollonius  proposuerat.  Vidit 
hoc  nemodum:  at  manifestam  rem  probabimus  adiutore  Nicandro. 
Nam  cum  serpentis  cuiusdam,  qui  aifWQQotg  vocabatur,  morsum 
Nicander  hisce  verbis  descripsisset  'Theriacorum'  v.  298  sqq. 
29b         vv%uati  d'  ctQxoutvet  tih  i/rirgex61  axgoov  oldog 

y.vüviov'  xgadiij  df  ymxov  7cegtiitgo(fev  a/.yog' 
SOü         yaanjQ  ö'  idaröfoaa  diioovto,  vvxti  ök  /cgwTf, 
alua  öibt  (tiviov  tt  ml  avxivog  fjdk  oV  umov 
rzidvexai,  xokötvti  viov  jctipoQvy^hov  ior 


•)  Egit  cx.  gr.  Callimachus  carmiue  choliambico  de  Thalete  astronomo: 
cf.  Bupra  p.  262. 


Digitized  by  Google 


360 


ARATEA 


ovga  Sk  qoivioaovra  Ttagedgavtev'  ai  <5'  frei  yvioig 
wt eiXai  g  tjyvv  vr  a  i  Irteiyöuevat  ygoog  cmj. 
305         jm]  7toxe  toi  &r)Xet'  aipoggoig  luv  eveit]' 

Ti]g  yag  oda^afiiev^g  %a  tiev  a&goa  itipLngarai  ovXa 
gi±6&ev,  l£  ovvxiov  Sk  xareißeTai  cearayig  aifta. 
oY  Sk  (povot  (xvööevreg  avaizXeiovoiv  odovttg 
seboliasta  ad  v.  303  adnotavit  ai  ö*  vnb  yvioig]  ai  Sk  vno  toi; 
uiXeoiv  wxeiXai  ßijyvvvTat,'  eine  yag,  oxi  6Xov  %b  OWfia  TteXiSvoi- 
tat  xai  wTtifojJv  7tXrtgovTai.  utTeiXai  de  ai  ftXlffal  eiaiv.  xai 
liuoXXiov  tog  Si(pi\ai  %d v  it X^yevTuiv  vitb  aifioggoiöog 
grjyvvo&ai  Kai  rag  wTeiXäg.  Itaque  idem  iisdem  verbis  de 
re  eadem  Nicander  scripsit  quam  ille  quisquis  fuit  Apolloiius. 
Apullunium  scholiasta  Nicandri  alium  nun  nominat  nisi  cum, 
<jui  Ilegi  ßoTavtov  scripsit  fad  '  Theriacurum  v.  559,  ubi 
Codices  modo  'AnoXXag  modo  ArcoXXiovwg).  Itaque  quoniam 
Apullunii  et  Apollodori  nomina  saepius  inveniuntur  cun/usa, 
exurta  mihi  suspicio  est  schul 'instant  xai  !ä txoXXö  ö  10 gog  di 
(pi]Oi  scripsisse.  Conlabitur  suspiciuneulae  fundamentum:  Rbodii 
Apollonii  carminibus,  in  quibus  data  occasione  etiam  de  animalinm 
quorundam  proprietatibus  expositum  fuit,  seboliasta  quoque  Nican- 
dreus  utitur,  velut  ad  'Tber/  v.  11:  riegi  yovv  trjg  zwv  Saxvov- 
tiüv  \>vtgiiov  yeveoewg,  oti  Iotiv  ex  twv  Tiraviuv  tov  a'ifiarog, 
rcaga  f.iev  toj  'Hoioöq)  ovx  eOTiv  evgeiv  ..  'Atzo XXiuv  10g  de  0 
'Po  Stög  ev  vi.  Tijg  !dXe^avSgelag  XTiaei  anb  tüjv  OTayoviav  tov 
Trtg  Fogyovog  ai^iaTog  (cprjai  navTa  Ta  SaxvovTa  yevead-at).  Dnm- 
modo  locus  et  facultas  de  aif.ioggo"iSog  morsu  scribendi  idonea  ex 
aliquo  Apollonii  carmine  proferatur,  Rhodius  Apollonius  retinendus 
est  omni  mutandi  misso  conamine.  Ergo  p roxi  mos  Theriacorum' 
versus  cum  alio  quodam  testimonio  paullo  longius  adscito  iunetos 
subieimus  309—319: 

ei  S'  eTVftov,  Tgoiiftev  lovo'  exaXiiparo  (pvXoig 
310         AiveXevrj,  ote  vrja  TtoXvOTgotßov  vtaga  NeiXov 
eOTijOav  ßogiao  xaxijv  /cgorpvyovTeg  oitoxXijv, 
ijfiog  aTtoxpvxovTU  xißegvi{Ti]ga  Kävwßov 
&ionog  ev  ipafAa&oig  u&grjoaro.    Tvtpe  yag  eivij 
aljev'  a/to&Xupireloa  xai  ev  ßagiv  rjgvyev  iov 
315         ai^iogoig  ÖqXeia,  xaxov  de  oi  exgete  aoItov. 

to>  d1  'EXivii  ueaov  oXxov  eveirXaoet  &gaioe  6'  axä>frrtg 


Digitized  by  Google 


X.  DE  APOLLONII  CANOBO.  361 

öta^iu  :c€Qt>  vvnaut,  gäxig  d*  i&doafie  ytiiov. 

i^od-tv  aifiogöot  oxokto-st'kavieg  tb  xeguotai 

oioi  %iaXsvovüi  xaxt)ft*Xlfi  fiagv&ovteg. 
Aegerrime  tulisse  Helenam  Canobi  necem  etiam  alio  auctore  constat: 

Et.  M.  s.  v.  'Ettvuov.  Plin.  N.  H.  XXI  59. 

doiavrj  rt  iv  !AXe%avdgti«  yevo-    Hdenium  e  lacrimis  Helenac 
Jim;.    eXqrpcti,  on  ix  rwv  da-    dicitur  natum  et  ideo  in  Helena 
xgvwv  rrtg  'Eliv^g  aveifvr-,  ote    insula  laudatissimum  (seil,  ad 
Isti  Kavwti(ü  %u>  xvßegvtjt^  l/eve-    oram  Aegypti). 
t.äov  (correxi:  —  og  codd.J  iöd- 
xgvatv  v/cd    auioggoidog  aico- 
Üavovtt, 

'Canobi*  Apolloniani  dos  meniinimns  in  tempore.  Ex  quo  argu- 
menti  aliquantum  offerri  a  Nicandro  concludimus,  quoniam,  quod 
seboliastae  beneficio  ex  Apollonio  cognitum  est,  id  ipsum  fere  ad 
yerbum  in  Nicandreis  versibns  iteratnr:  utzeuai  griywvtai.'1)  Ac- 
cedit  confirmatio  ab  eodem  Nicandri  interprete,  qui  Apollouii  illnd 
servavit  fragmentnm,  suppeditata.  Is  enim  ad  v.  309  hanc  histo- 
riolam  reeepit: 

iatiov  64,  ort  a Tio  Tgoiag  L/toatQiquüv  6  Mevi).aog  avv 
rfj  'EÄivfl  ijckavrjO-ti  /.ai  rjk&ev  eig  Ar/vntov.  o  yovv 
Y.VjieQvinjrig  avtov  käviodog  i$£k&tiiv  \xotttrfrtvat]2)  iv  tt"> 
aiyiaU\i  axiov  a/cexotuv^i]  '/.ai  i/ciTci/crwxev  aiitoogotöi, 
rtrtg  0-).upi^eiaa  vre'  avtov  tov  av%iva  /.ai  ödvvrj&eioa 
i$e).&ovoa  idaxev  avtov.  ^v^axovra  ovv  Vit  avtr^g  tov 
xvßsQvriTr;v  ^ewg^oaoa  rj  'Ekevr^  xai  ogyia&eioa  taig  al- 
uoQQö'ioiv  ixlaae  rfv  axav&av  avTrjg  xai  i&ßals  tovg 
tt]g  $ax£l°S  ovrrjs  O7covöv).ovg '  xai  ixt ote  ai  ai/uoogotdeg 
xai  ot  axokioi  xai  ol  /t'käyioi  xatd  vr]v  nogeiav  xegdarat 
xe/.Kaa^ivoi  elai  tag  ^dxetg.  xai  r;  ftev  iatogla  ovziog. 
Non  recte  Wellmaonus1)  nihil  isti  historiolae  inesse  nisi  Nicandrea 

»)  A  Wellmanno  ('Hermes'  1691  p.  323-325)  discedimus,  qui  haud  recte 
Apollodori  iologi  copiis  isto  loco  Nicaodrum  sese  ditasse  credit.  Quantum 
isi  forte)  nostra  ratio  ad  Apollodorea  valeat  non  augenda  sed  minuenda,  ipse 
viderit  Wellmannus.  Aelianus  nobis,  quae  de  atjuoypoiöi  habet,  e  Nicandro 
et  scholiis  Nicandreis  consutsse  videtur  'H.  A.'  XV  13. 

*)  Seclusimus  interpolamentum. 

*)  Cf.  locum  adn.  2  citatum. 


Digitized  by  Google 


362  ARATEA 

putavit,  si  quidem  in  vi  tum  obdormivisse  Canobum  tacet  Nieander. 
Nec  superfluum  aut  leve  id  censemus  Canobi  gesta  persequenti, 
poetae  praesertim,  qui  :  lud  theriacum  sectaretur  non  ipsius  causa, 
nt  Nicander  fecit,  sed  eum  ad  finem,  ne  mortis  Canobi  causa  ac- 
curate  descripta  requireretur.  Qui  si  invitus  in  littore  cepit  som- 
uum,  negotio  aliquo,  quod  in  gubernatorem  conveniat,  defatigatam 
arbitramur:  Palinurum  modo  Vergilii  reminiscere.  Fiugi  mente 
plura  possunt:  reficiendis  nayium  fracturis  occupatum  novo  infra 
testimonio  sumus  cognituri.  Denique,  ne  amplius  quid  dubites, 
in  eandem  iterum  atque  saepius  incidimus  bistoriolam,  sed  copio- 
sius  excerptam.  Ecce  Cono  Pbotii  VIII  p.  S  editionis  Hoeferi 
(Gryph.  1890): 

Kavojßog  rt  0eovörr 
i)  oyööt]  dirjyelzai  ra  neoi  IlgioThog  rot  Alyvuxioi  [löt- 
reuig,  ov  r;  &iyatr:Q  fytovöi;  igaoitüaa  Kavv'tßov  (r,r  d' 
ovtog  xvßeQvt'^^g  Mtve't.aov  xov  Idtoiwo)  aTtoxvyyavti.  xai 
ojg  o  Kävoißog  xakdg  xa)  viog  anaioovxog  Mevikdov  ax' 
Alyinxov  xai  'E/Jv^g  xai  7CQOOOüf.naafiiviüv  tf-  yft  i:tb 
Ixidv^g  di.y&eig  xai  ocuiug  xo  axiÄog  uer*  ov  nolv  ihrr- 
oxei.   xai  Mevikaog  xai  Ekivrj  &a7txovaiv  avxbv  hi  A\- 
yvjixov ,  ov  vvv  i7ccövvftog  inxioxai  noktg.    xai  tüv  toi 
Nei).ov  oxouaxwv  to  xtkivxaiov  6  Kävtußog  rj  Kavioßixov 
Ix  xov  xv,ifovr)xov  im1  ovouaoiav  t/.xet. 
Apollonii  carmini  utramque  vindicamus  eclogam  eo  libentius,  quod 
et  Conoa)  et  Nicandri  interpres  aliorum  Apollonii  carminum  sive 
argumenta  sive  fragmenta  exbibent.  Canobum  igitur  Apollonianaoi 
Tbeonoe  Protei  filia  adamavit.  Quod  credimus  contra  disertum  Euri- 
pidis  te8timonium  non  sine  consilio  potuisse  obverti,  qui'Helenae' 
v.  1006 sqq.  Theonoam  ipsam  haec  dicentem  inducit: 

i]  Kinoig  d*  kuot 
ileiog  filv  lii],  avußiß^xe  ö'  ovöauov' 
jtEioäoouai  de  jcaQ&hog  ueveiv  aet*). 
Amavit  frustra  Tbeonoe,  vel  potius  —  acriter  si  intueare  Conoois 
verba  —  tulit  repulsam  {aTtoxvyyarei).  Numinis  igitur  vel  mulieriß 

*)  Knaack  'Callimachea'  (Progr.  d.  Marienstlftsgymn.  zu  Stettin) 
p.  14 -  16;  Hermes         p.  141. 

•)  Ultinius  versiculus  pro  spurio  haberi  solet. 


Digitized  by  Google 


X.  DE  APOLLONII  CANOBU. 


363 


ipsius  vindictam  quis  est  qnin  exspectet?  Solent  dii  bestiarum 
in  nocentes  uti  sive  morsu  sive  ictu,  velut  Diana  contra  Orionem 
excitat  scorpiom.  Ergo  angnem  Canobo  ant  numinis  alicuius  ant 
ipsius  Tbeonoae  voluntate  et  iassn  immissum  efticiendum  esse 
facile  nobis  persuasimus. 

Verum  ad  Apollonii,  inquies,  'grammat'ci'  ***1fl  nöXov  scrip- 
tionem  quid  Apollonii  Canobus  quamvis  ex  parte  restitutus? 
Canobus  etiam  stellae  nomen!  De  qua  quid  fabulati  sint,  Posi- 
donius  (hunc  enim  auctorem  statuimus)  subindicat: 

Geminus  p.  13  D.     schol.  Marc.  Arat.   Eustath.  ad  Dionys. 

v.  351.  v.  11  p.  219  M. 

6  de  ev  axgo)  xot  Iii}-    kit     axgov    de    toi  ex  de  tov  Kaviößov 

öali<i)    rijg   !dgyovg    IIrjda/.lov  xeUai  pi-  ixeivov  tov  xvßegvrr 

xeitievog       ).aii7tg6g   yag  aOTi]g  irttovv-  tov  xal  aOTr-g  e/.ei 

aOTrjg  Kävwßog  ovo-    ttog  tov  Kaviößov  7tov  (paivoitevog  Kü- 

iiäteTai.     ovTog  itev    tov     xvß egv  j)to  v  vwßog  bcwvofiaOTat, 

kv  'Poöot  öio&eojQr]-    MeveÄaov.  OV  uvr]-  a(pavi)g  Ith  Toig  ev 

rog  Iotiy,  rj  navze-    ftovevet  de  tov  ctOTi-  vtp'ElXadtxtji  xltLictT i, 

Xiüg  afp'  vifnjltap  t6-    oog  6  yigaTog'  oide  ct7io  de  'Podov  agxo- 

retav  bgaTai'  iv  'Ale-    yag  xata  Toig  ;cegi  tuvog  cpaiveo&ai,  og 

^avdgeia     di     eoTi    ttjv  'E/J.äda  xrntovg,  ev    toi  (.ieaovgaveiv 

Ttavre'uog    eit(pavr}q'    ovde  Toig  tri  ßogei-  Tghov   (corrigas  Ti- 

oxedov  yag  TeTagtov   oregovg    knfyei   to-  TagTov,    cf.  Gemini 

itigog    tov    tvidiov   novg,     aX/.*     Iotiv  eclogam  et   adn.  7) 

OLTcb    tov    bgiCovTog    acfav^g,     vub     yr\v  t.eyexai  Kqtdiov  uegog 

fiereiogioitevog  (pal-    (f egöuevog.  (faiverat  e/texetv. 
vercu.                         de  izgunov  a.cb  Pcdov 

Toig    hi  Aiyv.cTov 

rikiovoi  xal  rolg  r(dfi 

xctTaigovoiv  eTi  uäk- 

kov   [Toig]    dia  tov 

Net/.ov  jcgbg  AlÖio- 

nag  avioloiv. 

Quibus  ipsius  Posidonii  subicimus  eclogam  Strab.  II  p.  II 9,  14: 
Tlooeidotviog  d*  ex  Tivog  vipt^g  oixiag  ev  uoKei  (Rhodiorum) 
dtexovarj  tojv  tokoiv  tovtidv  ooov  TeTgaxoolovg  OTadiovg  u?i]o)v 
ideiv  aOTiga,  ov  Texiiaigeo&aL  tov  Kävwßov  ai'Tov  ex  tov  Te  ut- 


Digitized  by  Google 


364 


ARATEA 


xgbv  ex  xrjg  'lßrtgiag  Ttgoel&övxag  ItzX  xrjv  ^ear^ißgiav  opoloytiv 
cupogav  avxov  xai  jx  xrjg  iaxogiag  xi]g  h  Kvidtp.  xr)v  yag  Ev- 
öo^ov  o*.0Jtr)v  ov  7Colv  xojv  oUijoeiov  viprj'Aoxegav  elvai,  iiyeo&ai 
6'  6x 1  Ivxev&ev  exelvog  dqpeojga  xov  Kavwßov  aoxiga,  elvai  <J' 
Lei  xov  'Podiaxov  yM^taxog  xi]v  Kvldov ,  kqp*  ov  y.ai  xa  rädeiga 
xeri  r]  xaixt]  nagaXta.  Accuratius  paullo  quam  Eudoxus  et  Posi- 
donius  de  huius  stellae  regione  Hipparcbas  exposuit:  cf.  cap.  VII 
ecl.  XLIX7).  Canobus  igitur  iam  et  Cnidi  vieibilis  erat  Graecis 
et  Rhodi,  sed  circa  Aegyptum  notissimus.  Inde  est,  quod  heros 
ille  aegyptius  a  Graecis  loca  ista  incolentibus  suseeptus  et  ad 
caelum  (neseimus  quando,  sed  non  ante  Eudoxi  tempora:  cf.  ecl. 
XLIX)  relatus  est.  Quae  cum  ita  sint,  catasterismum  Canobi  nonne 
carmine  patescit  Apollonium  tractavisse? 

Tandem  ad  Dionysii  Periegetae  interpretem  accedimus: 

schol.  p.  432  M.  Eust.  p.  219  M. 

6  de  Kavwßog  xvßegvrj-  b'xi  ftexa  (I)gövxidog  d-ävaxov  (xvßeg- 

xyg  r)v  Mevekaov.    fiexa  vrjx^g  de  agioxog  Mevekaov  6  (Dgövxig, 

yag  xi)v  xrjg  Tgoiag  alto-  viög  'Ovr'jXogog)  l%ioo&ivxeg  aviiio)  ßog- 

oiv  xov  Meveldov  areo-  g$  oi  reegi  xbv  Mevekaov  ugoalaxovoi 

/ekavrt&ivxog    [/egbg    xcc  xf/Pödot  heb  xvßegvrjxrj  ovxeg  xtji  !dfiv 

xr)g  Alyvuxov  (*egttY)  xai  /lau»  Kavioßoi.    xwv  de  'Podtwv  xr'g 

xov    avxov     xvßegvrjxov  'Ekevrjg  xaxadgaiwvxwv  (negir]).9e  yao 

ttjeonviyevxog,  xov  ®göv-  avxoig  ^vrj^it]  wv  ev  xfj  Tgola  xaxwv 

7l  Falso  igitur  Manilius  quoque  I  v.  21 5 sqq.: 

ideirco  terris  non  Omnibus  omnia  signa 
conspieimus.    nusquam  invenics  fulgtre  Canopum, 
donec  Niliacas  per  pontum  veneris  oras. 
[Sero  altera  ipsius  Posidonii  ecloga  nobis  sese  obtulit  apud  Cleomedetn  p.  92 
Ziegl. :  .  .  ifijaiv  o  llooeiöwvioq ,  ort  (o)  Kuvcoßoq  xaXovptvoq  doxtjQ  toft- 
nyoxaxöq  ioxi  Tiobg  tu  <>  .•  ußytav  wq  inl  zip  IJrjdakiw  xrjg  'Agyovq.    ovxog  iv 
''ED.döi  ovd'  ölwq  bgäxat'  ö'Jev  ov6'  b  Aguxoq  iv  zolq  <Patvo^ivoiq  jut#»V 
oxexai  avxov.    dnb  de  zwv  dyxzixwv  wq  Ttgbq  fieorjfißglav  tovotv  dgxhv  zoi 
byüo&ai  iv  lPböw  lafxßavei  xal  d<f  ()elq  inl  xov  bgl^ovxoq  sv9i<oq  xaxa  xrjv 
oxpoiptjv  xov  xöo/uov  xaxaövfxai.   bixoxav  dh  xohq  unb'Poiov  nfvxaxio%üdov; 
oxudlovq  ötanXtvottrxtq  iv  k?.tqavÖQfU(  yfvwfxe&a,  evgloxfxai  b  dcxr^Q  ovxo; 
iv  A).t£avö()tUc  vy.'oq  aniywv  xov  bolu,ovxoq,  ineiöttv  axgißwq  fieoovocv^Ofi. 
xtxapxov  Zwölov  xxL  Addidit  alia  testimonia  Bakius  4Posid.  Hhodii  reliquiae' 
p.  75sq.] 

8)  SeclusimuB  interpolamentum. 


Digitized  by  Google 


X.  DE  APOLLOKII  CANOBO. 


365 


tidog,  diad^x^oiTrjvvavv  'inaitov  dt  avrrjv)  (pevyovoi  per  Ix 
Kdvioßog,  dang  Aal  noXla  rr]g  lP6dov  01  ctfifpi  tov  MeviXaov, 
diazgixpaQ  h  AlyvitToj  xaiayonai  dk  eig  (DoivUrtv ,  b&ev  (ig 
vav/crjywv  ta  oxd(frj  vnb  A'iyvrtTOV.  ol  drj  dy.eadftevoi  ra  oxd(pt] 
o<peiog  7ckrjy€tg  tekevrq.  xctfiovra  vjj  dvoxtgeiy  tov  it'kob  diizgi- 
6v  &dlpag  o  Mevtlaog  ßov  ygovov  rtvd,  h  oj  Kdvioßog  dno- 
noliv  (lg  ovopa  cxvtov  SyfaKSi.  ov  &dipag  ivrlfiwg  6  Mevilaog 
tdgvoazo,  Idaag  to  dxgBt-  avvotxlut  noXiv  hii  rot  pvr^iari  Tovg 
ötatov  xov  aigarov  Ltigog  dxgewidrovg  tov  azokov  dcpeig  fiivßtv 
olxeiv  tt]v  noKiv  xaitivag  Ixei  v.ai  tt)v  no'Uv  kft  avto)  Kdvwßov 
Aiyvjixioxg.  ovoudCei. 

Canobnm  elacet  non  inde  ab  ora  Troiana  sed  band  ita  multuni 
ante  Rbodi  portnm  mortuo  in  ipso  itinere  Phrontide  navem  guber- 
nandam  accepisse.  Phrontin  ubi  amissum  fecerit  eclogae  auctor, 
non  liqnet.  Odysseam  vix  fuerit  secutus,  quippe  quae  prorsus 
aliam  Menelai  itineris  regionem  contineat  III  v.  278 sqq.")  Guber- 
navit  Canobns,  donec  in  littore  Aegyptio  (serpentis  morsu  band 
dubie,  etsi  non  dictum  est)  moritur  repente.  Iam  vide:  plane  ut 
gubernator  Menelai  navem  inde  a  regione  Rhodia  in  Aegyptum 
direxit,  ita  quasi  dux  Canobus  Stella  eos  comitatur,  qui  Rhodi 
relicta  petunt  Aegyptum.  Contendimus  igitur  fabellam  interpretis 
Dionysiani  e  stellae  positione  caelesti  et  natura  effictam  et  in 
catasterismum  primitus  terminatam  fuisse  (quae  subiecit  ipse  Eu- 
stathius  de  Stella,  ea,  etsi  egregie  quadrarent,  videntur  referenda 
tarnen  esse  ad  Posidonium;  vide  superius)  nec  dubitari  posse  puta- 
mus,  quin  coniungendae  hae  eclogae  sint  cum  ceteris,  quas  ad- 
posuimus.  Hinc  igitur  Apolloniani  carminis  narratio  quadamtenus 
red  Integrator10). 


")  alX  dxs  Sovvtov  ipbv  ttputOfttl}' ,  Üxqov  li^vhov, 

£vda  xvßfQVtjtrjV  MfV£?.aov  <I*oTßoq  kno/J.wv 

oig  dyavoig  ßt?Jeootv  (,7iot%6tufvo<:  xnxtnt^vtv , 

Ttrfoxhov  fifTu  %t(>ol  ittovor^  vrjög  hyovxa, 

<Poövxiv  'OvtjxoqIötiv. 
Sunii  Phrontin  sepelivit  Menelaus.   Hecataeus  unum  Canobum  inde  a  littore 
Troiano  exstitisae  Menelai  gubernatorem  videtur  dixisse:  cf.  Diels  1.  infra  c. 
De  Stella  apud  Hecataeum  nihil   erat  dictum. 

w)  Plut.  'De  Iside  et  Oairide'  c.  22  p.  359  E  xvßeQvrjxTjv  Kuvwßov  {ovo- 
liaQovötv),  ov  fpaaiv  intuwßov  yeyovtvai  xov  doxtpa.    Ceteros  de  Canobo 


Digitized  by  Google 


:36ü 


ARATEA 


Tantum  de  excerptis.  Iam  vero  tentandum,  ut  tres  'Canobi' 
versiculos  a  Stephano  traditos  videanius  quo  pertiueant.  Et  primus 
quidem  de  herois  fortasse  sacro  dictum  erit  Steph.  s.  v.  K6qiv9os\ 
.  .  xcri  ovv&tiov  xoQiv&iovgyrjst  iu<j  ajtixovgyrjg.  yinokhoviog  b 
'Podtog  ' Kavutßv/  '  txoyiv&ioiQyig  lari  xiovwv  a^/cr».  Nam  monu- 
mentum  Canobi  in  ea  insula,  cui  dedisse  nomeu  ferebatur,  exsti- 
tisse  et  in  ipsius  Apollonii  eclogis  et  in  Dionysio,  Periegeta  Phario, 
v.  13  legitur:  «xcri  tifnvog  /teghcvozov  lAuvxlaLoio  Kavtußov». 
Ceteros  versus  ad  stellam  uautarum  ducem  ab  Aegypto  septen- 
trionem  versus  in  regionem  Rhodium  vectantium  spectare  dixeri- 
mus:  Steph.  s.  v.  X"fQa]  •  •  JfW$fo?&  Cüff  arto  rov  föga  idgltyq . . 
xal  iJaoAMüviog  Iv  rot  '  KavwßoS 

rigipei  de  vr.wv  6  ykvxvg  ae  %t*>Qivjfi 
rcJLoog  ko^ium  öwga  /t/.ouoioc  NtiÄov. 

•XtaQlTijs*  Codices,  emendavit  Meineke,  quamvis  suam  ipse  emenda- 
tionem  nobis  videtur  non  recte  interpretatus  esse,  xu>gi%rts  cterre- 
stris*  oppositus  ei  est,  qui  in  mari  versatur.  Is  igitur  quem  de 
lectat  o  ykvxifQ  ztoghijg  n/Loog  xoj.iitwv  dioga  nkovaiov  NeiXov 
navigat  neqne  immoratur  in  terra  amplius.  Hinc  Meinekii  ex- 
plicationem  aberrare  a  probabilitate  iudicabis:  Oblectabit  te,  in- 
quit%  in  contincnti  Uttore  versantem  iucunda  navtum  trans- 
vcctio  Nili  adportans  munera.  Describerc  videtur  Canobui 
ostium  prospectum  navigiorum  transvectione  prae  cetcrts  NiU 
ostiis  frequentati.  V.  Strabon.  p.  8oi.  Si  quis  *%u»gttt^  retinere 
maluerit,  is  xvjgitrp  uhn  v,  eum  qui  in  Nilo  fit,  opponat  necesse 
est  tot  &akaooity  et  de  Canobi  cogitet  non  Stella  sed  persona  in 
urbe  cognomine  constituta. 

locos  (unde  nihil  discas)  Noackius  indicavit 'lliupersis',  Gissae  1890,  p.  93  adn. 
Fabulae  formam  quae  apud  Hecataeum  fuerit,  Dielesius  'Hermes'  1987  qnae- 
sivit.  —  Disci  ictu  Menelai  culpa  occubuit  Heraclidi  leschographo  Canobos: 
quod  ad  Hyacinthi  exeraplum  novatum  esse  vidit  Meinekius  4Aoal.  Alex.'  p.  3S0. 
-  Quae  Et.  M.  s.v.  </>«po?  tradidit  (o  Se  %ÜQoq  kiyti.  ort  r£  Kagia  ngoa- 
itltictxvxot;  klf$av6gov  7)  'E/.tvtj  na^txäkei  *Puqov  uvii  'xvßeQVqtqv ,  A'apc 
rip  yitti,  AtuavHJUt  avi^v  fiq  *1axt6aifiova'  xal  xovxov  avakaßovxa  aiti}* 
ÜTtoQQKf^vai  f-iq  Ai'yvnxnv  tvfta  vn'  ö<pscuq  nkrjytvza  ano&avdv.  Üaycoe 
rf'  avtov  an'  uvtov  <1><xqov  wvofiaoev)  dempta  Canobo  et  ad  Pharum  trans- 
lata  videntur.  Fortasse  cum  Etymologo  Aelianus  lH.  A.'  IX  cap.  21  et  Hesy- 
chius  s.  v.  'E/jviov  copulandi  sunt.    Cf.  Wellmann.  p.  343. 


Digitized  by  Google 


X.  DE  APOLLONII  CANOBO. 


367 


Canobus  nominari  Stella  non  potuit,  antequam  fluvii  sidus, 
cuius  illa  est,  Nilus  adpellaretur:  'Catast.'  p.  178  i>rc6xei*at  de 
aizv't  y.ai  6  xakoCfievog  aor^g  Kävuißog,  og  eyyuei  zutv  mfiatiiov 
xftg  ^igyoig.  tovtov  de  oldev  aatgov  xarwtegov  (faireren"  dio 
xai  neQiyeiog  xaleiicu.  exei  de  aoiegag  .  .  .  etil  wtti  tgitrjg  (xo//- 
;a]g)  eug  nov  eaxdiüjv  L,  a  (paoiv  elval  tu  oxöuaxa  xov  Neikov"). 
Eudoxus  non  Nilum  sed  Fluvium  {Tlova^inv)  cum  illud  sidus  vocaret 
(cf.  cap.  VII),  ne  'Canobf  quidem  cognovisse  significationem  cen- 
ßendus  est.  Ac  reapse  dixit  in  ecloga  XL1X  cap.  VII  exscripta 
proprio  nimirum  nomine  deficiente:  *6  e$  Alyvnxov  ogwftevog 
aaxtjg».  Vel  hinc  manifestum,  quod  elucet  nitro,  Aegyptiorum 
sive  ipsorum  sive  graecissantium  vel  Rbodiorum  solemnem  sed 
recens  ortam  denominationein  Apollonium  excepisse.  Probabilius 
vero  anetores  dicemus  Rkodios,  si  quidem  per  Rhodios  fere  scrip- 
tores  ad  posteros  nomen  illud  propagatum  est:  Apollonium  Hip- 
parebnm  Posidonium.  Alexandrini  ' Iho/.e^aiov'  potius  vocasse 
stellam  videntur:  cf.  scbol.  German,  p.  175  Breys.,  Martian.  Capell. 
VIII  838  p.  310  Eyss. 

Sed  insunt  in  narratione,  quae  ipse  de  suo  periclitatus  esse 
iudicabitnr.  Aegyptum  Helenam  cum  Menelao  adiisse  notnm  est 
ex  Odyssea,  at  Rhodo  profectam  nemo  praeter  Apollonium  est 
qui  noverit  Quid?  quod  Rhodia  quaedam  ferebat  fabula,  necatam 
Helenam  a  Rbodiis  obiisse  in  insula.  Id  ex  parte  retinuit  ipse 
Apollonius.  Ita  ille  in  ecloga  Eustathiana:  rwv  de  'Podiwv  rijg 
'Ekevr^g  y.axadgafiovx('iv  (;tega]kl/e  ydg  airoig  ttvrjiit]  luv  ev  xft 
Tgoia  y.axüv  eitai>ov  öi'  avxrjv)  (fevyoioi  fih  ht  rrjg  'Pödov  ol 
aft(f  t  xov  Mevikaov  y.xk!  Iam  vero  Pausaniam  conferas  III  19,  9  sqq.: 
'Poöioi  de  o&X  ouokoyovvxtg  Aamdai^ovtoig  (faaiv  'Ekevqv  Meve- 
kaov  xekeixrjoavxog,  'Ogeoxov  dl  exi  nkavunUvov ,  xr{vty.aixa  v:to 
Niy.oaxgdxov  xal  Meya7civi>ovg  duox&eioav  eg  'Podov  d<f  tyJo&ai 
IlokvSol  xij  Tky/iokeuoi  yvvai/.i  tyovoav  hur^deltug'  elval  ydg 
tat  TlokvZui  to  yevog  'Agyeiav,  Tkr^iokeuoi  de  ext  ;igöiegov  Gvvoi- 
xoioav  rfiyfjg  tiexaoyeiv  trjg  eg  'Födov  y.ai  vrjg  vrjaov  xt<vixaixa 
agyeiv  vnokei7TOfievr{v  irtl  ögcpavoi  naidt.  xai)%i]v  xrtv  Tlokv^iü 
rpaaiv  l7ziih)f.iovoav  TtfitoQtjOao&ai  xekevxr;g  xt]g  Th]7to)Juov  rote, 
ug  ekaßev  vuoxeigiov ,  kntndfilffat  ol  kovo^tevij  Ütgaitaivag  *Egt- 


")  Cf.  'Analecta  Eratosthenica '  p.  136 


Digitized  by  Google 


368 


AKATEA 


vvoiv  ä/.aouhag.  xai  airai  diakafiovoai  rr)v  'Etiriv  at  yi- 
vaUeg  anayxovoiv  ini  öivÖQov.  xoi  htl  tovto>  'Podioig  'Etivqs 
ieqov  loxi  'Jerdoiiidog'S')  Novicia  narrationis  involucra  si  de- 
traxeris:  Polyxena  (Orci  at  putamus  regina)  non  personatis  sed 
ipsis  Erinysi  interficiendani  Helenam  Rhodi  oliiii  curavit.  Mortuam 
Rhodii  et  'Aitayymitvr^  et  Jeidgindog  nomine  colebant  religiöse.13) 
Sed  haec  in  transcursu.  Rbodiam  fabnlam  cum  epica  Apollonias 
ita  commiscuit,  ut  tertiam  crearet  eamque  ad  inlustrandum  Canobi 
cata8teri8mnm  aptissimam.  Rhodi  igitur  com  ille  versaretur,  pu- 
tandus  est  choliambicum  de  Canobo  Carmen  composnisse.  Poterat 
ei  praeter  Aratum  exemplo  esse  Berenica  Callimachi.  Erigonam 
vero  Eratostbenis  insequens  demnm  tnlit  aetas.  Ignoti  poetae 
Phaethontem  Apollonii  fere  tempori  recte  vindicavit  Knaackius"). 

Illnd  penitns  compertum  est,  inter  rovg  vcegi  tov  tcoAov  ovv 
idBavtag  'Apollonium  grammaticum'  Rhodium  posse  iure  recenseri. 
Ergo  catalogi  a  nobis  capite  III  refecti  fidem  denuo  sumus  ex- 
perti  luculenter. 

Argumentum  Canobi  Apolloniaui  erat  hocce:  Phrontide  Menelai 
gubernatore  undis  hausto  Canobus  Amyclaeus  suffectus  Rhodi  navem 
adpellit,  ubi  Helenae  Rhodii  instigatrice  Polyxena  Tiepolemi  uxore 
insidiati  in  mare  reiciunt  advenas.  Post  varios  i  11  i  errores  orara 
Phoeniciam  transvecti  tenente  gubernaculum  Canobo  tandem  Nili 
ostia  nanciscuntur.  Egressi  in  terram  apud  Thonin  Aegyptioruin 
regem  sese  e  diuturno  labore  recipiunt.  Tum  Canobi  amore,  per- 
pulchri  iuvenis  sed  fastidiosi,  Theonoe,  Protei  vatis  filia,  capitnr: 
nec  tarnen  voti  fit  compos,  sed  süperbe  repellitur.    Hinc  uumiuis 

«)  Ptolemaeus  Chennus  cum  dicit  IV  p.  189  West.  tmqI  xi]q  fömfo 
jioxuvt}q,  i]  iv  lP6öip  tf  i'etai ,  ort  rt  dnb  xt,g  lE)Jvrjg  tnwvofxäa^rj  (napi:  j'ccp 
rrjv  öqvv  wtfihj  tfVfloa,  a<p'  r/£  kuvr^v  anijy&v  lE/.tvr))  xai  ol  (fayövxt; 
uvrfjg  TCttVttog  tlq  t(uv  xafflotavxeu,  praeter  solitum  fere  tradidisse  verum  hoc 
certe  loco  putandus  est.   Perraro  id  ille  fecit. 

")  hnayyo/iivijv  quid  sibi  velle  dicant  recentiores,  exposuit  Immerwabrius 
lL)ie  Kulte  und  Mythen  Arcadiens*  I  p.  159.  Nobis  et  Helena  et  Diana  lsuf- 
tocata'  vocari  videtur  ideo,  quod  'suffocatrix'  utraque  credebatur.  Errarit 
Immerwabrius  1.  c. 

,4) 'Quaestiones  Phaethonteae '  p.  65sq.  Sol  Phaethontis  pater  Rbodios 
videtur  esse.  Itaque  Apollooium  kPo6ov  xriatv  versibus  coufecisse  in  tempore 
fortasse  meminimus. 


Digitized  by  Google 


X.  DE  APOLLONII  CANOHO. 


369 


ira  oborta.  Itaque  Canobus,  dum  reparandis  navibus  operam  in 
littore  impendit,  opificio  defessus  indormiens  alfioQQotdog  morsu 
occumbit  repente.  Vebementi  antem  dolore  Helena  oppressa  spinam 
fregit  serpenti,  ne  moveri  in  posterum  citatins  posset.  Evenit  in- 
super,  ut  belenium  herba  e  lacrimis  Helenae  tunc  euata  remedium 
veneno  fieret  idoneum.  Monumentum  Menelaus  gnberaatori  ex- 
struxit  in  ea  insnla,  cui  ille  nomen  commodavit,  columnis  ornatnm ; 
ipsnm  Canobum  Inppiter  —  vel  si  quis  fnit  alter  —  inter  Stellas 
constituit,  ut  lucem  praeferret  Rhodo  Aegyptum  petentibus,  non 
aliter  quam  Canobus  iter  Menelao  et  Helenae  per  easdem  olim 
regiones  monstraverat  gubemans. 


Philolofr.  üntennichaiuren  XII.  24 


Digitized  by  Google 


XI.  ANECDOTA  BASILEENSIA  ET  LAURENTIANA. 


24» 


362 


AKATEA 


putavit,  si  quidetn  in  vi  tum  obdorrnivisse  Canobum  tacet  Nicander. 
Nec  superfluura  aut  leve  id  censemus  Canobi  gesta  persequenti, 
poetae  praesertim,  qui  illud  theriacum  sectaretur  non  ipsius  causa, 
ut  Nicander  fecit,  sed  eum  ad  finem,  ne  mortis  Canobi  causa  ac- 
curate  descripta  requireretur.  Qui  si  invitus  in  littore  cepit  som- 
uum,  negotio  aliquo,  quod  in  gubernatorem  conveniat,  defatigatam 
arbitramur:  Palinurum  modo  Vergilii  reminiscere.  Fingi  mente 
plura  possunt:  reficiendis  navium  fracturis  occupatum  novo  infra 
testimonio  sumus  cognituri.  Denique,  ne  amplius  quid  dubites, 
in  eandem  iterum  atque  saepius  incidimus  bistoriolam,  sed  copio- 
sius  excerptam.  Ecce  Cono  Photii  VIII  p.  &  editionis  Hoeferi 
(Gryph.  1890): 

Kävvißog  i]  &eovorr 
i)  oydotj  öi^yeitai  rd  neoi  JlQWTiujg  zov  Alyvmlov  \iax- 
reuig,  ov  rj  ^lydx^g  Geovor;  igao&eioa  Kavwßov  {lv  d' 
ovtog  xvßegvij^g  MeveXdov  rov  litgiiug)  drtoxvyyavei.  xai 
tug  6  Kdvoißog  xakdg  xai  viog  drtalgovTog  IHeveXdov  dx' 
Alyvuxov  xai  'Ekevt]g  xai  7cgooog^ioajLievwv  tij  yjt  wto 
txidv^g  dij&eig  xai  oa/reig  rd  oxekog  iter*  ov  nokv  9w~ 
oxet.   xai  Mevikaog  xai  'EXivi]  &drtrovoiv  avrdv  Itt  Al- 
yv/i  rov .  ov  vvv  l:ciovvfiog  vixioiai  rvöÄig.    xai  növ  toi 
Ne'ü.ov  OTOitdrwv  rd  rekevraiov  o  Kdvioßog  ^  Kavioßixov 
ix  xov  xvßegvrjrov  %ttv  dvouaotav  ekxei. 
Apollonii  carmini  utramque  vindicamns  eclogam  eo  libentius,  qaod 
et  Cono1)  et  Nicandri  interpres  aliorum  Apollonii  carminum  sive 
argumenta  sive  fragmenta  exhibent  Canobum  igitur  Apollonianum 
Theonoe  Protei  filia  adamavit.  Quod  credimus  contra  disertum  Euri- 
pidis  testimonium  non  sine  consilio  potuisse  obverti,  qui 'Helenae' 
v.  1006  sqq.  Theonoam  ipsam  baec  dicentem  inducit: 

i]  hingt  g  d*  euot 
tietag         ti'i],  avftß^ßrfxe  6'  olöauov' 
jcetgdoouai  de  ;tag&ivog  ueveiv  äei*). 
Amavit  frustra  Theonoe,  vel  potius  —  acriter  si  intueare  Cononis 
verba  —  tulit  repulsam  (drtoTiyzdrei).   Numinis  igitur  vel  muiieris 


»)  Knaack  * Callimachea '  (Progr.  d.  Marienstiftsgymn.  zu  Stettin)  1SST 
p.  14-16;  Hermes  1SS8  p.  141. 

•)  Ultimu8  versiculus  pro  spurio  haberi  solet. 


Digitized  by  Google 


X.  DE  APOLLONII  CANOBO. 


363 


ipsiü8  vindictam  quis  est  quin  exspectet?  Solent  dii  bestiaruni 
in  nocentes  uti  sive  morsu  sive  ictu,  velut  Diana  contra  Orionem 
ex  ei  tat  scorpium.  Ergo  anguem  Canobo  ant  numinis  alicuius  ant 
ipsins  Theonoae  voluntate  et  iussu  immissuni  efficiendum  esse 
facile  nobis  persuasimus. 

Verum  ad  Apollonii,  inquies,  'grammatici*  Jtegi  7cö).ov  scrip- 
tionem  quid  Apollonii  Canobus  quamvis  ex  parte  restitutus? 
Canobus  etiam  stellae  nomen!  De  qua  quid  fabulati  sint,  Posi- 
donius  (hune  enim  auctorem  statuimusj  subindicat: 


GEM1NU8  p.  1 3  D. 

6  öl  ev  axgy  xvt  Tlr;- 
öaUo)  xijg  !Agyovg 
xel(.uvog  hafirtgog 
aorrjQ  Kavioßog  ovo- 
fiaZexat.  ovxog  pev 
h  'Pööot  dvo&evjgi]- 
xog  iaxiv,  r  7tavxe- 
hug  afp*  viprtkwv  xo- 
tvojv  oQcrtai'  iv  l4).e- 
^avögeta  di  iaxi 
narreMüg  efirpav^g' 
o%eddv  yag  xexagiov 
fxigog  xov  tejdiov 
ctito  xov  bgltovxog 
HexeioQionivog  <pai- 
vexai. 


sciiOL.  Marc.  Arat. 
v.  351. 

In  axgov  de  toi 
IJ^daUov  xeixai  nt- 
yag  aoxrtg  irtiovv- 
liog  toi-  Kavtößov 
xov  xi  ß egv  isx ov 
Mevekdov.  o v  tt vrj- 
uovevei  de  xov  ctoxt- 
oog  6  l4gaxog'  oidi 
yag  xaia  TOVQ  ;ceo\ 
ttjv  EXXada  lörrovg, 
ovÖe  xoig  ext  ßoget- 
oxfQovg  Lir/ei  xo- 
rtovg,  a).V  iaxiv 
a(pavi\g,  v/to  yrjv 
tf egouivog.  (/aivixat 
de  rtgvixov  a.cd'Pcdov 
xoig  i;t  Aiyucxov 
nkeovoi  xai  xoig  i'ör{ 
xaxaigovoiv  exi  (i&X- 
kov  [xoig]  dia  xov 
NelXov  jiQog  Al'Jio- 
7t ag  avtoioiv. 


Eustath.  ad  Dionys, 
v.  11  p.  219  M. 

ix  de  xov  Kavwßov 
ixetvov  xov  xvßegvrt- 
xov  xal  aoxrg  hei 
7tov  (paivofterog  Kä- 
rutfiog  Ittunroftaotat, 
(Kpavi.g  fithv  xoig  iv 
xvi  'EkkadiYjtl  yj.ijuaxi, 
aito  de  'Podov  agxo- 
fttvog  cpaiveo&ai,  og 
iv  T(o  jiteooi  gaveiv 
xgtxov  (corrigas  xe- 
xagxov,  cf.  Gemini 
eclogam  et  adn.  7) 
Aeyexat  tutdlov  uegog 


Quibuß  ipsius  Posidonii  subicimus  eclogam  Strab.  II  p.  119,  14: 
Tloaeidvjvtog  d*  ix  xtvog  viptj'/.ijg  oixlag  iv  noXei  (Rhodioruni) 
die%ovOfl  xüjv  xöjtiov  xovxojv  ooov  xexgaxooiovg  axadiovg  ip^aiv 
iöeiv  aoxega,  ov  xexuaigeoüai  xov  Kävwßov  avxov  ex  xov  xe  ut- 


Digitized  by  Google 


364 


ARATEA 


mgov  km  zrjg  'ißqgiag  7igoe'k&6vtag  Irel  zr)v  ^ua^ußgiav  oftokoyeiv 
a<pogav  avzov  mal  im  zijg  iozogiag  zi]g  Iv  Kvidio.  zr)v  yag  Ev- 
öo^ov  omonr)v  ov  /eokv  twv  oimijoewv  v\pt]kozigav  elvai,  Xiyta&ai 
ö'  ozi  ivzev&ev  Imeivog  aq?eojga  zov  Kavwßov  aoziga,  elvai  d* 
bei  zov  'Podiamov  mliuazog  zi]v  Kvtöov,  iqp'  ov  mal  za  räöiiQa 
mal  f}  zavzv,  nagakia.  Accuratius  paullo  quam  Eudoxus  et  Posi- 
doniuß  de  huius  stellae  regione  Hipparehus  exposuit:  cf.  cap.  VII 
ecl.  XLIX').  Canobu8  igitur  iam  et  Cnidi  visibilis  erat  Graecis 
et  Rhodi,  sed  circa  Aegyptum  notissimus.  Inde  est,  quod  heros 
ille  aegyptius  a  Graecis  loca  Uta  incolentibus  suseeptus  et  ad 
caelum  (nesciinus  quando,  sed  non  ante  Eudoxi  tempora:  cf.  ecl. 
XLIX)  relatuß  est.  Quae  cum  ita  sint.  catasterismum  Canobi  nonne 
carmine  patescit  Apollonium  tractavisse? 

Tandem  ad  Dionysii  Periegetae  interpretem  accedimus: 

schol.  p.  432  M.  Eu8T.  p.  219  M. 

6  dt  Kcivwßog  mvßtgvt]-  8z  i  fuza  Üigövziöog  Savazov  (mvßeg- 

zrjg  r]v  llevüdov.    pezer  vr'jz^g  dk  agiozog  Mevüäov  6  <t>gövzig, 

ydg  zr)v  tijg  Tgotag  alw-  rtog  'Ovr-zogog)  kg'ioo&ivxeg  avl^o  ßog- 

otv  zov  Mevelaov  ct/eo-  gq  oi  vesgl  zov  Mevikaov  ngooloxovoi 

iekavi]&ivzog    [iegog    zd  zij'Podw  viel  mvßegvrjZfl  ovzeg  zip  !Apv~ 

zrjg  Aiyviezov  f-iig^]9)  mal  mkaltp  Kavioßw.    tiov  61  'Podiwv  tftg 

zov     avzov     mvßegvrjzov  'E/Jvrjg  mazaögaitovzwv  (7eegtrj/.&€  yäg 

ct;eo7CViyivzog,  zov  (Dgov-  avzolg  fivrjftt]  (ov  Iv  zij  Tgotq 


')  Falso  igitur  Main lms  quoque  I  v.  2t 5 sqq. : 

ideirco  terris  non  omnibus  omnia  signa 
conspieimus.    nusquam  invenics  fulgere  Canopum, 
dorne  Niliacas  per  pontum  veneris  oras. 
[Sero  altera  ipsius  Position ii  ecloga  nobis  sese  obtulit  apud  Cleomedem  p.  92 
Ziegl. :  .  .  tf  ijoiv  6  Hoottöwvtoq ,  özi  (<*)  Kuvtoßog  xakov/xsvoq  dozijg  Ae/*- 
ngozazog  iozt  ngbg  f/forjftßgtav  wg  inl  z(j>  UnSaklw  tijg  'Agyovq.  oi-zog 
'E/J.dSi  or'd'  ö).tog  oQÜzai '  oHtv  oiS*  6  Ugazog  iv  xoTg  <f>uivofin  <>i,  '/.m; 
oxezai  avzov.    dnb  de  zu/v  dgxxtxtüv  u)g  ngbg  fitoqfjißgiav  tovotv  dgxkv  10* 
bpclo&ai  tv'Poöa}  lapßdvti  xal  dtfOelq  inl  zov  ogi^ovzot  ev&4a>g  xaza  xr,v 
ozpotfijv  zov  xöo/xov  xcczaövfzat.   onozetv  6h  zovg  unb^Poiov  ntvzaxioiiMOX^ 
ozaSlovg  öiaxXtvoavzEq  iv  Äkf$avögttq  yevwpt&a,  eigloxfzai  6  dozrjg  ovzo; 
iv  *Akt£avdgtlq  vtpog  dni/wv  zov  bgl^ovzog,  inetöitv  dxgtßwg  fitoovgcv^ai. 
zizttQzov  t,iüdlov  xzk.  Addidit  alia  testimonia  Bakius  'Posid.  Kbodii  reliquiae' 
p.  "5  sq.] 

•)  Seclusimus  interpolamentum. 


Digitized  by  Google 


X.  DE  APOLLOXII  CANOBO. 


365 


ztdog,  diaö^x^oiTrjv  vaiv  hta&ov  6V  avrr]v)  rpevyovoi  fikv  Ix 
Kavujßog.öoTtg  xai  7cokka  zijg  'Pödov  01  a[4(pt  tov  Mevilaov, 
diazglxpag  Iv  Aiyvitxy  xazdyovzai  ök  eig  Ooivixrjv ,  ö&ev  elg 
vav;triyuv  ra  oxdffrj  vfto  Aiyvrtxov.  01  ör)  dxeoctfitevoi  ra  oxayt] 
otpeiog  7tXrjyetg  te).€vtcc.  y.ctftovza  r/}  dvoxeoety  tov  7t  Xov  ÖUtqi- 
6v  &dipag  6  MtviXaog  ßov  %qovov  rivct,  iv  ftJ  Kdvwßog  dito- 
noXiv  €tg  ovo/na  ovtov  &vr'oxei.  ov  &äipag  ivrlfiiog  6  MeviXaog 
lÖQvoaro,  tdoag  %b  ctxoei-  ovvoixlLei  noXiv  in\  rt[t  fivrj^tart  Tovg 
otcctov  xov  aiQcnov  pigog  dxgeiozdzovg  tov  otoXov  dfprig  jueveiv 
oixtiv  zt]v  uöXiv  KCtl  zivag  Ixei  xai  zr)v  noUvkiz  avro)  Kdvajßov 
Aiyvntioig.  ovo^taCei. 

Canobum  elacet  non  inde  ab  ora  Troiana  sed  baad  ita  multum 
ante  Rbodi  portum  mortuo  in  ipso  itinere  Phrontide  navem  guber- 
nandam  accepisse.  Phrontin  ubi  amissum  fecerit  eclogae  anctor, 
non  liqnet.  Odysseam  vix  fuerit  secutus,  quippe  quae  prorsus 
aliam  Menelai  itineris  regionem  contineat  III  v.  278 sqq.9)  Guber- 
navit  Canobus,  donec  in  littore  Aegyptio  (serpentis  morsu  haud 
dnbie,  etsi  non  dictnm  est)  moritur  repente.  Iam  vide:  plane  ut 
gubernator  Menelai  navem  inde  a  regione  Rhodia  in  Aegyptum 
direxit,  ita  quasi  dnx  Canobus  Stella  eos  comitatur,  qui  Rhodi 
relicta  petunt  Aegyptum.  Contendimus  igitur  fabellam  interpretis 
Dionysiani  e  stellae  positione  caelesti  et  natura  effictam  et  in 
catasterismum  primitus  terminatam  fuisse  (quae  subiecit  ipse  Eu- 
stathius  de  Stella,  ea,  etsi  egregie  quadrarent,  videntur  referenda 
tarnen  esse  ad  Posidonium ;  vide  superius)  nec  dubitari  posse  puta- 
mus,  quin  coniungendae  bae  eclogae  sint  cum  ceteris,  quas  ad- 
posuimus.  Hinc  igitur  Apolloniani  carminis  narratio  quadamtenus 
red  Integrator10). 


")  aXX  oze  Sovvtov  Igbv  d(ftx6tuti}' ,  ccxgov  l-itittvttov, 

BP&tt  xvßtQv^x^v  Mev£?.üov  4>olßo<;  Äno/.'/.wv 

oig  uyavolq  ße/Jeooiv  tnoi/ö/utvog  xaxt7tt<fvtv , 

nrjdähov  fifxa  Zfgoi  iteovotjq  vrfoq  k'/ovra, 

4>o6vziv  'OvrjzoglÖTjV. 
Sonii  Phrontin  sepelivit  Menelaus.   Hecataeus  unura  Canobum  inde  a  littore 
Troiano  exstitisse  Menelai  gubernatorem  videtur  dixisse:  cf.  Biels  1.  infra  c. 
De  Stella  apud  Hecataeum  nihil   erat  dictum. 

w)  Plut.  4 De  Iside  et  Osiride'  c.  22  p.  359  E  xvß(QvriZrtv  Kdvwßov  (ovo- 
fid^ovoiv),  ov  tpaoiv  indwiiov  ytyovivui  xov  doziga.    Ceteros  de  Canobo 


Digitized  by  Google 


366 


ARATEA 


Tantum  de  excerptis.  Iani  vero  tentandam,  ut  tres  'Canobi' 
versiculos  a  Stephano  traditos  videamus  quo  pertineant  Et  primus 
qnidem  de  herois  fortasse  sacro  dictum  erit  Steph.  8.  v.  Kogiv&og] 
.  .  xai  avv&eiov  KOQiv&tovgyrjg,  wg  aTTtxovQyrjg.  lirtolXtaviog  6 
'Fodiog'Kavwßy  ■  *xoQiv&ioiQytt;  lati  xiovwv  axfjfta».  Nam  monu- 
raentuni  Canobi  in  ea  insula,  cui  dedisse  nomen  ferebatur,  exsti- 
tisse  et  in  ipsius  Apollonii  eclogis  et  in  Dionysio,  Periegeta  Phario, 
v.  13  legitur:  «xcri  tiuevog  /tegLcvotov  lipvxkaioto  Kavwßov». 
Ceteros  versus  ad  stellam  nautarum  ducem  ab  Aegypto  septen- 
trioDem  versus  in  regionem  Rhodiam  vectantium  spectare  dixeri- 
inus:  Steph.  8.  v.  xu'Qa]  •  •  X<°QiT,t9>  ™t(>  %ov  iÖQa  iÖQlrrtg  . . 
xai  l4:inUAüviog  h  Up  ' Kapiußtp' 

Ttyipti  de  vi^utv  o  yXvxvg  ot  xtüQ^r!j9 
ttXoog  xo^iiLtuv  dwQa  rthovatov  NeIXqv. 

iXiüQixifi»  Codices,  enieudavit  Meineke,  quamvis  suam  ipse  enienda- 
tionem  nobis  videtur  non  recte  interpretatus  esse.  ywQ^rfi  'terre- 
stris'  oppositus  ei  est,  qui  in  mari  versatur.  Is  igitur  quem  de- 
lectat  6  ykvxig  xwQltrfi  nloog  xo^itiov  öioga  7i)jovaiov  NeUot 
navigat  neque  immoratur  in  terra  amplius.  Hinc  Meinekii  ex- 
plicationem  aberrare  a  probabilitate  indicabis:  ObUctabit  te,  in- 
quit ,  in  conti ne nti  littore  versantem  iucunda  navium  trans- 
vectio  Nili  adportans  mutier a.  Describere  videtur  Canobicx 
ostium  prospcctum  navigiorum  transvectione  prae  ceteris  NiU 
ostiis  frequcntati.  V.  Straboti.  /.  8oi.  Si  quis  *xiooiri^*  retinere 
maluerit,  is  gupta?»  rtlovv,  eum  qui  in  Nilo  fit,  opponat  necesse 
est  T(ft  trai.aooü>>  et  de  Canobi  cogitet  non  Stella  sed  persona  in 
urbe  cognomine  constituta. 


locos  (und*  nihil  discas)  Noackius  indicavit'Iliupersis',  Uissae  1890,  p.  93  adn. 
Fabulae  formam  quae  apud  Hecataeum  fuerit,  Dielesius  'Hermes'  1887  qnae- 
sivit.  —  Disci  ictu  Menelai  culpa  occubuit  Heraclidi  leschographo  Canobus: 
quod  ad  Hyacinthi  exemplum  uovatum  esse  vidit  Meinekius '  Anal.  Alex.'  p.  380. 
-  Quae  Et.  M.  s.  v.  <Papo$  tradidit  (6  öh  !<2(>o?  Uyti ,  oxi  r£  Kapia  npoc- 
nltiattvxoq  ]\).t$uvÖQOv  r)  'Eh'vt(  nuptxäktt  *1>Üqov  nvu  xvßtpvijxijv,  Küpe 
riü  yixti,  öiuawaat  avti{v  eig  Aaxtöulfxova'  xai  xovxov  dva).aß6vxa  avxrtr 
änopQi<f  i)vui  ti$  Ai'yvnxov  i-vita  vn  <<<t  .<■<;.  nkrjytvxa  dno&aveiv.  üätpaoe 
d*  avxov  an*  ervroü  <Puqov  wvofxaatv)  dempta  Canobo  et  ad  Pharum  trans- 
lata  videntur.  Fortasse  cum  Etymologo  Aeliauus  lH.  A.'  IX  cap.  21  et  üay* 
chius  s  v.  "Ekiviov  copulandi  sunt.   Cf.  Wellmann.  p.  343. 


Digitized  by  Google 


X.  DE  APOLLONII  CANOBO 


367 


Canobus  nominari  Stella  non  potnit,  antequam  fluvii  sidus, 
cuius  illa  est,  Nilus  adpellaretur:  'Catast/  p.  17S  vnoxsttai  de 
aixvt  xcri  o  y.akov^ievog  aor^o  Kavwßog,  ög  iyyiZet  nov  nrjöaliiov 
Trtg  l4gyoig.  xovxov  de  ovdev  aatQov  xatiotegov  (paivetaf  dio 
xcri  Ilegiyeiog  xakelrai.  exet  de  aoiegag  .  .  .  enl  ifg  TQlrrjQ  (xa^u- 
;a]g)  emg  xüv  io^äxujv  L  ,  a  (paoiv  e'ivai  ra  atöftara  roi  Neikov 
Eudoxus  non  Nilum  sed  Fluvium  (rioTatwv)  cum  illnd  sidus  vocaret 
(cf.  cap.  VII),  ne  'Canobi'  quidem  cognovisse  signiücationeui  cen- 
sendus  est.  Ac  reapse  dixit  in  ecloga  XL1X  cap.  VII  exscripta 
proprio  nimirum  nomine  deficiente:  «o  l§  Alyvuxov  ogwfievog 
aat^Q*.  Vel  hinc  manifestum,  quod  elucet  nitro,  Aegyptiorum 
sive  ipsorum  sive  graecissantium  vel  Rhodiorum  solemnem  sed 
recens  ortam  denominationem  Apollonium  excepisse.  Probabilius 
vero  anctores  dicemus  Hhodios,  si  quidem  per  Rhodios  fere  scrip- 
tores  ad  posteros  nomen  illud  propagatum  est:  Apollonium  Hip- 
parcbum  Posidonium.  Alexandrini  ' Iltokefiaiov'  potius  vocasse 
stellam  videntur:  cf.  schol.  German,  p.  175  Breys.,  Martian.  Capell. 
VIU  83S  p.  310  Eyss. 

Sed  insunt  in  narratione,  quae  ipse  de  suo  periclitatus  esse 
iudicabitur.  Aegyptum  Uelenam  cnm  Menelao  adiisse  notum  est 
ex  Odyssea,  at  Rbodo  profectam  nemo  praeter  Apollonium  est 
qui  noverit.  Quid?  quod  Rbodia  quaedam  ferebat  fabula,  necatam 
Helenam  a  Rhodiis  obiisse  in  insula.  Id  ex  parte  retinuit  ipse 
Apollonius.  Ita  ille  in  ecloga  Eustatbiana:  tiöv  de  'Podiwv  trjg 
'Ekiv^g  /.aiaÖQaiitovTiüy  (;reou]kÜe  yag  airoig  itrrjttt]  luv  ev  tjj 
Tgoiq  xaxwv  ena&ov  di'  avirjv)  (fevyovoi  fiev  ix  jrtg  'Pödov  oi 
au(f  i  %ov  Mevikaov  xxk!  Iam  vero  Pausaniam  conferas  III  19,  9  sqq.: 
'Pödioi  dl  oix  bf.iokoyovvtig  siaxedaiftoviots  (paatv  'EXivtjv  Meve- 
küou  zeÄeiTTjOavTog,  'Ogeoiov  dt  exi  nkavw^ivov ,  rt]viy.aiza  Leo 
Niy.oargatov  xcri  Meyartiv&ovg  duox&eioav  lg  'Pödov  aytxto&ai 
JJoXv^oi  tij  Tkrrrtokifiov  yvvai/t  eyovaav  htnrfietntg'  elrat  yag 
y.a't  TloXvhit  to  yevog  'Agyeiav,  Tkr^cokefiot  de  tri  ;cg6ngov  avvoi- 
y.oiaav  tpvytjs  fteraaxelv  tftg  ig  'Bodo*  xai  rrjc  vrjaov  xi.vixaita 
aQxetv  iTCokei7tofievt]v  ein  ogrpavot  7taidi.  ravtijV  xrjv  IJokv^iü 
(paotv  ifzi&vftovoay  TtfuaQijaaa&ai  tekevtrjg  ti]g  Th]to)Jfiov  rare, 
uig  ekafiev  inoxeigiov ,  iuuie^xpat  oi  lovofiivfl  Üegaitalvag  'Egi- 


»»)  Cf.  'Analecta  Eratosthenica*  p.  136"°. 


Digitized  by  Google 


368 


AKATEA 


%va iv  uxaoiävag.  xai  alrai  dta/,atiovoai  dr)  rr)v  'E'/.urv  ai  yt- 
val/.eg  drtdyyovaiv  tut  divdQou.  xai  bei  tovt(;>  'Podioig  'Etivrfi 
i£qöv  kort  ' Jtvöoixidog,' :*)  Novicia  narrationis  involucra  si  de- 
traxeris:  Polyxena  (Orci  ut  putamus  regina)  non  personatis  sed 
ipsis  Erinysi  iuterficiendani  Helenam  Rhodi  oliiu  curavit.  Mortuam 
Rhodii  et  ^Tcay/ouirrg  et  Jevdghiöog  nomine  colebant  religiöse.15) 
Sed  haec  in  transcursu.  Rbodiam  fabulam  cum  epica  Apollonia 
ita  commiseuit,  ut  tertiam  crearet  eamque  ad  inlustrandum  Canobi 
cata6teri8mum  aptissimam.  Rhodi  igitur  cum  ille  versaretur,  pu- 
tandus  est  choliambicum  de  Canobo  Carmen  composuisse.  Poterat 
ei  praeter  Aratum  exemplo  esse  Berenica  Callimachi.  Erigonaoi 
vero  Eratosthenis  insequens  demum  tnlit  aetas.  Ignoti  poetae 
Pbaethonteni  Apollonii  fere  tempori  recte  vindieavit  Knaackins14). 

Illud  penitus  compertum  est,  inter  rovg  rcegl  tov  noXov  oi-r- 
tdBavtag  'Apollonium  grammaticuni '  Rhodium  posse  iure  recenseri. 
Ergo  catalogi  a  nobis  capite  III  refecti  fidem  denuo  sumus  ex- 
perti  luculenter. 

Argumentum  Canobi  Apolloniani  erat  hocce:  Phrontide  Meuelai 
gubernatore  undis  hausto  Canobus  Amyclaeus  suffectus  Rhodi  navem 
adpellit,  ubi  Helenae  Rhodii  instigatrice  Polyxena  Tiepolemi  uxore 
insidiati  in  mare  reiciunt  advenas.  Post  varios  Uli  errores  oram 
Phoeniciam  transvecti  tenente  gubernaculum  Canobo  tandem  Nili 
ostia  nanciscuntur.  Egressi  in  terram  apud  Thonin  Aegyptiorum 
regem  sese  e  diuturno  labore  reeipiunt.  Tum  Canobi  amore,  per- 
pulchri  iuvenis  sed  fastidiosi,  Theonoe,  Protei  vatis  filia,  capitur: 
uec  tarnen  voti  fit  compos,  sed  süperbe  repellitur.    Hinc  numinis 

,a)  Ptolemaeus  Chennus  cum  dicit  IV  p.  tS9  West.  Tttpi  t»Jc  Ei.tvtiov 
ßoxdvtje,  ij  Iv  'PoStp  tfx  txai ,  on  rf  dnb  rftg  <E?Jvqq  inwvoixdoth)  (nage  ycf) 
iqv  öyvv  tutpihj  (f  vslaa,  u<f>'  r/£  tavzijV  dntjy&v  ^E/Jrrj)  xai  tog  ot  <fayönf: 
cwtijg  ndvruj;  eig  e\nv  xaiHotavxai,  praeter  so  Ii  tum  fere  tradidisse  verum  hoc 
corte  loco  putandus  est.    Perraro  id  ille  fecit. 

")  !Anay/o,utvtjv  quid  sibi  velle  dicant  recentiores,  exposuit  Immerwahrius 
4  Die  Kulte  und'  Mythen  Arcadiens'  I  p.  159.  Nobis  et  Helena  et  Diana  lsuf- 
focata'  vocari  videtur  ideo,  quod  'suffocatrix*  utraque  credebatur.  Errarit 
Immerwahrius  L  c. 

M)  lQuaestiones  Phaethonteae '  p.  65 sq.  Sol  Phaetbontis  pater  Rhodius 
videtur  esse.  Itaque  Apollonium  lPo6ov  xrloiv  versibus  confecisse  in  tempore 
fortasse  meminimus. 


Digitized  by  Googl 


X.  DE  APOLLONII  CANOBO. 


369 


ira  oborta.  Itaque  Canobus,  dum  reparandis  navibus  operam  in 
littore  impendit,  opificio  defessus  indormiens  alfiOQQotdog  morsu 
occnmbit  repente.  Vebementi  aatem  dolore  Helena  oppressa  spinam 
fregit  serpenti,  ne  moveri  in  posterum  citatins  posset.  Evenit  in- 
snper,  ut  belenium  berba  e  lacrimis  Helenae  tunc  enata  remedium 
veneno  fieret  idoneum.  Monnmentom  Menelaus  gubernatori  ex- 
struxit  in  ea  insula,  cui  ille  nomen  commodavit,  columnis  ornatnm ; 
ipsum  Canobum  Iuppiter  —  vel  si  quis  fuit  alter  —  inter  Stellas 
constituit,  ut  lucem  praeferret  Rhodo  Aegyptnm  petentibus,  non 
aliter  qnam  Canobns  iter  Menelao  et  Helenae  per  easdeni  olim 
regioneß  monstra?erat  gubernans. 


Philolojr.  üntemichunaren  XII.  24 


Digitized  by  Google 


* 


XL  ANECÜOTA  BASILEESSIA  CT  LAURKNTIANA. 


24* 


Digitized  by  Google 


Libro  absoluto  latinas  in  Germanici  Aratea  praefatiunculas 
nondum  impressas  e  membrana  vetusta  Basileensi  tandem  cogno- 
vimus.  Deterruerat  antea  ab  his  opusculis  et  editores  Germanici 
et  codicum  conlatores  ad  nnnm  omnes  hodieque  deterret  sermo 
non  latinus  sed  barbare  balbutiens,  ac  ne  id  quidem  adlexit,  quod 
pretiosam  Arati  Vitam  in  eandem  fere  barbariem  conversam  pri- 
mnm  Iriartius  bibliothecarius  Matritensis  e  Matritensi  Germanici 
libro,  post  enm  optime  aliis  quoque  codicibus  adsumptis  Brey- 
sigius  in  programmate  Erfordiano  a.  1870  promulgarunt  Invasi- 
mns  nos  illnd  translationis  monstrum  imperterriti  et  omnia  tria 
capita  Basileensia  ad  finem  usque  descripsimus  primum  taedio 
victi  et  fastidio,  exhilarati  paullo  post  quodam  impensi  laboris 
eventu,  postremum  novis  nonnullis  repertis  obstupefacti  et  paene 
oppressi.  Promimns  ex  apographo  nunc  ea,  qoae  longe  gravis- 
sima  sunt  et  huius  libri  argumento  apta  omnino,  ut  simul  codicum 
Germanici  quoscunque  simile  quid  complecti  constat  —  enumeravit 
plerosque  in  editione  Breysigii  diligentia  —  facilius  perscrutan- 
dornm  aliis  praebeamus  materiam.  Rogamus  enim  vehementer,  ne 
amplius  ista,  qui  in  bibliotbecis  conferendis  codicibus  occupantur, 
contempta  praetereant. 

Codicem  Germanici  Basileensem  saeculo  octavo  olim  tribuit 
M.  Hertzius,  cum  et  Carmen  Caesaris  et  scbolia  tractaret. ')  Prae- 
fixa  haec  sunt  carmini:  1)  Fol.  2a  Alia  dt  Script io  pracfationis. 
Continet  alternam  siderum  positionem.  Qua  fol.  3»  absoluta  Erato- 


«)  Cf.  Breysigii  lDe  P.  Nigidii  Figuli  fragmentis  apud  scholiastam  Ger- 
manici servatih '  dies.  p.  6  et  editionis  Germaniceae  pracfationom  p.  XIII sqq., 
denique  Eyssenhardt.   Martian.  Capell.  praef.  p.  LXIIsqq. 


Digitized  by  Google 


874  ARATEA 

sthenica  et  Hipparchea  siderum  eoumerationes  adhuc  ineditae  ex 
parte  subiciuntur.  2)  Fol.  3b  Praefatio  in  Aratum  titülo  de- 
stituta  a  verbis  ostcnsionem  quoque  de  quibus  videntur  opor- 
tet ficn  incipiens.  Initium  Breysigius  adscripsit  p.  XIV  sq.  et 
cum  graeco  exemplari  e  codice  Vaticano  191  (V;  cf.  p.  9  sqq.) 
fol.  207  apud  Victorium  et  Petavium  edito  comparavit*)  'Eqoto- 
o&ivovg,  lv  akh:>  'irtrtaQx01  *k  %a  'Agäxov  Oatvo^ieva  inscripto. 
Sed  facile  perspicitur,  interpretem  latinum  ob  argumenti  copiam 
iis  praestare,  quae  publici  iuris  facta  sunt3).  Ineditum  igitur  ad- 
hibebimus  graecae  disputatiunculae  exitum  compluribus  receotis 
memoriae  codicibus  servatum: 

1.  Laurentiano  LXXXVII  10(Lb) saec.XIV  fol.  182—1*3'; 
sine  titulo  libellum  exhibet.  Ct. 'Hermes'  1884  p.  10*. 

2.  Laurentiano  XXVIII  37  (Lc)  saec.  XV  fol.  1;  %w 
l4gd%ov  OaivofUvwv  7cgooiutov  titulas. 

3.  Bakocciano  119  (B)  saec.  XV  fol.  1 1 3» — 116*;  eig  rö 
toi  lAgcrtov  Watvousva  titulus. 

4.  Matritensem  67  Iriartii  ('Catalogus  codicum  graecoram 
bibliotbecae  Matritensis'  p.  239)  ipsi  non  vidimus:  cf. 
Westermanni  'Biogr.'  p.  IX  et  Bergkii  'P.  L.  6.  4  III 
p.  175. 

ergo  in  id  ipsum  totam  terra/n  oi  vdyeo&ai  ovv  hei  tl  aiii 
stadiorum  dena  milia  XXV.  olrtg  rrjg  yrjg  oradkuv  pvoiddac 
et  hoc  *verbuw  a  patribus  ter-  xt  xai  xai  räd\  *atg  loyog 
minatum*  secundum  Alcaicum,  ix  rtaTtgiov  ogioge*  xard  tov 
et  ita  habere  Consta t.  \4kxalov  (fr.  71  B.),   xai  ovrwg  * 

quae  ergo  demonstrata  sunt    ^o»Ta  tvyxdvei:  — 
mihi  de  quibus  videntur  inet        rd  iikv  ovv  vneax^uiva  ftoi 

3   /?  y.  h  Lb  1  tu  a   w  loyoq  Lb  ||  7  vTtta/rjfiaxiaßtva  IA 


3)  Duo  errata  Breysigü  apographum  obsident :  p.  XV  1.  4  post  terminal 
inseras  cireuit  autem  sub  quo  terminatur  (quod  graecis  respondet  ntplxtxcu 
Ss  vno  rov  ogi^ovrof)  et  1.  12  caput  scribas  pro  capud. 

3)  Vitam  Vossianam  in  aliquo  Gennanici  codice  nos  latere  putamus. 
tortasse  in  Puteaneo,  qui  Parisiis  asservatur.    Cf.  p.  244 10  et  Breysigü  de  Ni- 
gidio  libellum  p.  'tf'A  adnotatiuneula  1  commemoratum.  Apographum  Puteauei 
Heinsiauum  BerolinenBe  linter  Dizianos  Codices  B  Sant.  94)  'Arati  Genere 
Puteaneo  caret. 


Digitized  by  Google 


XI.  ANECDOTA  BASILEENSIA  ET  LAURENTIANA. 


375 


collectiu  haec  est.  st  autem  neo\  xi]g  xtüv  Oaivofiiviov  eioa- 
constiterit  ratio,  et  caeterorum  yuyrjg  xavx'  eaxiv.  ei  de  nqoo- 
10  hutus  facturae  adimplebo  ver-  neaoi  xb  avYia^ldiov ,  xai  xov 
bum,ut dixiySecundum  factoris  üzrjg  xov  /toirjfiaxog  nooaarto- 
f  undament um,  ut nihil te  latt  re  diuow  Äoyov,  tag  fy^y,  xara  xb 
posstt,  quorum  ab  eo  duta  sunt,    xov  noir^xov  öenikiov,  önwg  ny- 

ae  Xav&avtj  xuiy  naq  cd- 
xov  eior^/ueviuv. 

8,  9  ovvaywyfjS  Lb  U  9,1t»  noocntott  Lb  \  10  owrageMiov  BLC,  ovvzd$ei 
öiov  Lb  0  12  tov  BL*  L<  ||  14  /.av&avr]  BL«  ||  14,  5  avx<Ö  IA 

Bis  verbis  olim  interpretis  Aratei  opusculum  conclusum  est.  Nam 
pollicetur  scriptor,  si  modo  placuerit  Isagoga  (ei  iioooniooi  xb 
ovvxat-idiov),  ordine  postmodo  sese  Carmen  ipsum  enarraturum. 
Recte  igitur  in  verba  ista  com  graeca  exeunt  in  iis,  quos  enume- 
ravimus,  qnattnor  codicibus,  tum  latine  translata.  Praeterea  qnae 
proxime  subinduntur  in  libro  Basileensi,  etsi  ne  linea  qnidem  inter- 
rnpta  continuantur,  aperte  tarnen  ceteris  aliena  snnt.  Atque  ex- 
stant  eadem  praemissis  longo  aliis  quibusdam  iterata  in  prioris 
praefatiuncnlae  Basileensis  fine:  vel  hinc  manifesto  res  confecta. 
Unas  Vaticani  librarius  non  modo  semo?it  qaae  modo  adposuimus 
sed  adinnxit  quoqne  bene  nexo  dispntandi  filo  capita  nonnnlla  in 
ceteris  codicibus  praetermissa,  quae  apud  Victorium  et  Petavium 
illinc  impressa  invenies.    Quibus  perpensis  existimamns 

1 )  duo  esse  genera  codicum  discernenda,  qnornm  tarnen 
nentro  opuscnlnm  continetur  plane  integrum; 

2)  alterius  generis  (quod  multis  est  codicibus  traditum) 
esse  quidem  interpretem  latinum,  sed  propius  ad  Lb 
libri  varietatem  scripturae  quam  ad  ceteros  accedere, 
ut  hoc  fere  stemma  tuto  conficias: 


latinus 


Digitized  by  Google 


37G 


ARATEA 


Isagogam  Anonymi  falso  sive  Eratostheni  sive  Hipparcbo  in- 
scriptam  genuinae  et  eximiae  quaedam  Eratosthenis  et  Hipparchi 
eclogae  (I»b)  excipiunt,4)  deinde  varia  Aratea  itidem,  ut  leguntur 
in  codice,  simul  cum  prioris  praefationis  excerpto  (II)  nobis  edenda. 
Solam  niutavinius  interpunctionem.  Quibus  fontes  et  graeca  exem- 
pla  si  qnae  noveramus  addidimus.  Nonnnlla  cam  alibi  nasqnam 
reperiantur,  ot  sunt  scripta  barbare,  non  valuimus  intellegere.  In 
his  igitur  opperieudum  erit,  dum  nova  interpretationis  adminicnla 
contigerint. 

Singulare  vero  et  unicum  nobis  edendi  prioris  anecdoti  sub- 
sidium  in  codice  occurrit  Laurentiano  LXXXVII  10  (Lb).  Ubi  cnm 
post  absolutam  de  Arato  disputatiunculam,  ex  qua  nonnulla  modo 
attulimus,  fol.  183»  subnecti  olim  enotassemus  nullo  spatio  inter- 
posito  nomiDa  siderum  in  utroque  hemispbaerio  visibilium,  sed 
non  exscripsissemus:  inventis  nunc  Eratosthenis  et  Hipparchi  cata- 
logis  statim  oborta  nobis  est  suspicio,  sive  cum  altero  utro  indice 
sive  cum  utroque  V  aliquo  modo  coniungendum  esse.  Igitur  sine 
mora  rogatus  a  nobis  Susemihlius,  dum  Florentiae  versatur  naper- 
rime,  Hieronynii  Vitellii,  viri  inter  paucos  experti  prompti  offi- 
ciosi,  apographum  transmisit  diligentissime  confectum.  Ne  plura: 
mutilam  Basileensis  barbariem  supplevimus  emendavimus  intel- 
leximus  Laurentiani  adiumento.  Sed  etiam  Basileensis  vel  utilior 
nunc  quidem  nobis  videtur,  quam  visus  est  antea,  quoniam  non 
modo  habet  quae  socordia  scribarum  hodie  patet  illic  suppressa  esse 
sidera,  verum  unus  idem  praescripta  Eratosthenis  et  Hipparchi 
nomina  et  auctoritatem  servavit.  Consociatis  Basileensibns 
et  Laurentiano  anecdotis  siderum  indices  Eratosthe- 
nis et  Hipparchi  genuini  quadamtenus  renovabuntur. 


*)  Hinc  falsa  fortasse  explicatur  Vaticani  inscriptio.  De  qua  mira  molitus 
est  C.  Manitius  "Des  Geminos  Isagoge'  in  'Commentationibus  FleckeiseniauU' 
p.  103.  Scriptor  lIsagogae'  mathematicus  erat  Arateis  studiis  deditus  receutioris 
aetatis,  Theoni  aequiparandus :  cf.  Herrn.  1.  c.  'Analecta  Eratosth.'  cap.  I  passim. 


Digitized  by  Google 


XL  ANECDOTA  BASILEENSIA  ET  LAÜRENTIANA. 


Laurentianus. 


5  ßogua' 

"4qaio$  fteyaXij,  '.'4gy.Tog  inyga, 
"Off ig  6   di    atHpoTfQiüv  ttöv 

"4q/.th)v  ,  4.  Kr}(f€vg,  ITtgoeig, 

'{vÖQOLudu,  Kaooil/ttta'Ogvig. 
9.  sivgct,  'Evyövaoi,  —i€(f  ((vog, 

Agy.TO(fv/.a$; ,  'Hvioyog  k<p  <o 
Ai£"Egi(poi,  Je/.TioTÖv,  'ht- 
nog,  'OtOTÖg,  *4(i6g,  Otfioi-yog, 
Ilgoy.viov,  Kagy.tvog,  Atwv,  Ilag- 
15  irivog,  Xylalf  ~AOQ;ciog,  To- 
£otij£,  yHyöy.tgiog^Ydgoyoogy '[%- 
frvtg,  Ttri'Qog,  Kgiög,  Jtdi  uoi. 

vöna  öf' 

'ügiwv.  Krjtog,  Jthf  ig,  "Ydoog 
Ä)  tf'  $  Kgatrtg  y.ai  6  Köga$. 
Kv(jy,  öt-T rigiov,  Kiviavgog 
i(f*  C-)itglov ,  stayioög,  Ag- 
yiü,  Tloraitog,  [yitifg,  uatigtg 

>ffVT£  7C?.CtV>~TUl. 

16,1  tyßiiq  codex  j|  24  frdvc  codex. 


377 

Basileensis  Ia  fol.  6a. 
Eratosthenis  ' De  circa  exorna- 
tione  stellarum  et  ethymologia 
de  quibus  videntur  . 
haec  autem  sunt  ad  aquilonem  ; 

1.  Sepien  trio  maior,  Septen- 
trio  minor,  Serpens  int  er  Ur- 
sas  que  Seplentriones,  1.  Cae- 
phrus,  Perseus,  Andromeda, 
Cassiepia,  Cycnus,  9.  Fidicula, 
Ingenu,  Corona,  Arcturi  cu- 
stus,  Agitator, 
Del  tot  on,  Equus,  Tela,  Aquila, 
Serpentarius,  Anlecanis,  Can- 
cer, Leo,  Virgo,  Librem,  Scor- 
pio,  Sagittarius ,  Capricor- 
num,  Aquarius,  Pisces,  Tau- 
rus.  Gemini. 

favonii: 

Incolo,  Ca  et  us,  Delfinus,  Hy- 
drus  in  qua  Urceus  et  Cor- 
vus,  Canis,  Bestia, 
Centaurus,  Laepus ,  Navis, 
Fluvius,  Pisces,  V  stellae  er- 
raticae. 

1  erat  osthtnis  ||  4  vertit  tuös  || 
5  septentrione  transfixis  ne  Htterulis  || 
10,  11  dicit  Arcturum  ||  12  Tela  est 
<naxö±  cum  6  toro;  confusum  ||  19  In- 
colo:  ct\  p.  379"  ||  19,20  ylidris. 


Digitized  by  Google 


378 


ARATEA 


8 


!5 


i—i 

Ed 

tu 

E» 
< 

CO 

CO 


1 

8 


Vj 

.5t 
V>  >3 


3  st 


«1 


i 


^       ^  V- 

■|  «SS  * 

1  SS-M 


,  k  Ol  Q 
5  'S 


.5 


V- 


.Vi 


*»  «  s 

R  S  ij 
<0  <&  £  S 

-  **  ^  *!  <L 

•S  «o  Co  'S  5 

.  g  Co  •  §  •§ 

*  vT  -  5 
^  *     £  ^ 


a 


I 
1 

H 


CS 


■  ■ 

1-8 


.5 


•5 


>  -et 


■- 

Vj 


Vi 


*<1 


8 


■2<J 


g 

ff.S:ä 

i  <  N 

-  Vw 

-CS 

5,VJ  Vj 


.  ^     ^  vu  ^* 


'S- « 


II 

•2 

?  ^ 
3  5^ 


s 

Ii 
St 
Ii 

-  s 

1  * 

o| 

ß 

—  c 
£ 


< 
+1 


c_  2  *S  £  Q 


-  ^  v.p  §  §  2 

Ö  ZT  O       O  5  * 
5   X    »T  XV?"C 


1! 

3  ^ 

21 


-  K 

8  « 

ja  3 
o  •* 

=  XM 


Ii 


Digitized  by  Google 


XI.  ANECDOTA  BASILEENSIA  ET  LAUKENTIANA 


379 


■ 

5: 


Vj  - 

■«.«3 


£  $  «  3 


S  1  5 

S  St  - 

J  I  *, 


■v.  <3.3t 


•c 

h 

n 

■ : 


2 
4 


8 


&  st 

0<ü 


•2 
*St 


8^3  £ 


8 

5S 


8  >t  ^ 


8  »*\  «*> 


*>»  "V. 


8 


«C  5  £  N 


2:  a 

*2  ~-  8  S, 


•2 

Vj 

SS 

Vi 
8 

3 
8 

'S 


Vi 


V> 


S-5  1 


v> 

V> 

8 


s: 

5  P  »:  *  *» 


J53 


•2 


6 

—  o  - 


CA  *. 

S  w 

I"4 


z°  S 

"Sc  $ 
-St 

00 

•=  •  X 

B  •  & 

5  -2  S 
?  • 


S 

=  s 

a 

X) 

Q 

d 
►ja 

c 


i 

e 


B 


3. 


I  I 


k*  SL 


JJ/,  Ä 


■9  £ 


u       s  S>^<     -  > 


öS«  2  R     §  - 

r«*  o<  q/k 
8 


Q 
O 


i 


o 

^  o 


XS.  ff 

8 


2 

X  MJ 

•   S  *  C 


V, 

8  - 


c 


'J. 


<< 


^  5. 

•  -  _  - 

.g  ^ 

'-ri  •  c:  o 

-2  ^  ^ 

«  *- 

x  °  - 

J  8  ^ 

.  8  - 


X  X  x 

_  -  i. 

3 


c  o  <u 


s, 

s 


3!  ^ 


C>  8 
=  v  1 

^  ^  c 

■  x  S  9 
.1^  5.3 

Im  C  *  5" 

«*  s  «-* 


- 


g 


Digitized  by  Google 


380 


ARATEA 


Titulos  librorum  facile  recuperamus,  dummodo  barbaram  ?er- 
tendi  consuetudinem  anxie  secteris.  quae  videntur  graece  est 
(fcttvouEva,  de  exornaiione  atgl  xoofiov.  Quid  semel  dixerit 
ethymologiam,  herum  Proprietät  em,  potest  per  se  dubitari:  noiö- 
irpa  oly.euki]ra  iöioTija  proponimus.  sermonum  nobis  monstri 
instar  est,  et  accidit  prospere  ut  non  repetitum  sit  Ergo  scriba 
videtur  exprimere  voluisse  liberius  quod  accurate  et  ad  verbum 
nequiret    Totam  inscriptionem  iamiam  ita  refingimus: 

iy.  tiov  'Egatoo&tvovg,  «liegt  xooftov  xai  11016x^x00,  xdv 
ffatvofiiviüv»  Kai  litnagyov  «liegt  f*eye&ovg  xai  ovvia- 
£ewo,  itüv  a/cXavtov  aoxigiov*. 

Haec  in  Universum  scito  copiosiori  quondam  eclogarum  ex  utro- 
que  astronomo  excerptarum  syllogae  praefixa  fuisse.  Quod  hodie 
subsequitnr,  id  solummodo  ad  primam  quae  una  remansit  in  II 
particulam  pertinet  Hipparcheam.  Manifesta  igitur  seclusa  inter- 
polatione  baec  assecuti  sumus: 

Tieg)   ruiv  7ceguxo^iviovi)   xa#*  "imtagyov    [xai  'Ega- 

Miros  primum  nos  habuit  Eratosthenis  titalas  «üegi  y.6- 
Of.tov  xtä.»,  sed  mirari  mox  desivimus  exemplis  edocti.  Neque 
enim  nudam  sed,  ut  ad  primarium  et  latiorem  signiticatum  acce- 
deret  propius,  genetivo  auctam  xooftog  vocem  posuit  Eratosthenes. 
Solent  ex  parte  ita  antiqui.  iv&ad'  b  nkeZarov  afaj&eiag  int 
xigua  jtegrtoag  ovgavlov  XOüfiOV  xeixat  !dva£ayögag  poeta  apud 
Aelianum  CV.  H.J  VIII  19.  /;/  quo  si  accurate  rem  perpendas, 
vox  ywoiiov  non  tarn  mundum  quam  sensu  antiquo  ordinem 
signißcare  potest ,  sicut  in  Euripidis  fr.  ine.  p.  20  Valck. 
(=  fr.  910  N.'2,  quod  est  de  eodem  Anaxagora):  a&avaxoi  xa&- 
ogvjv  wvoetag  xoouov  ayrjgwv,  7f/~  xe  oweoxrj  xai  oinj  xai  otzmq 
Naekius  'Opusc/  I  p.  21.  Mundus  caeli  vastus  constitit  st  lentis 
Ennius  fr.  467  B.  Operis  nobilissimi,  quod  de  caelo  condidit 
Eratostbenes,  titulum  adhuc  ignorabamus:  tandem  e  tenebris  luci 
redditus  lucem  et  ipse  adferendo  litteras  adiuvabit.  Inferiua 
praeter  voluntatem  nobis  ad  vindicanda  'Analecta*  nostra  venien- 

5)  Tttgitgyofi&YtDV  convertit  latinug,  cum  ante  oculos  baberet  nsgteyofuvwv. 
Fecit  id  identidem,  velut  adn.  2.  Ita  legendo  commiseuit  oiatoq  et  o  iaz6; 
alia. 


Digitized  by  Google 


XI  ANECDOTA  BASILEENSIA  ET  LAURENTIANA.  381 

dam  est,  si  de  latina^Hipparchei  libri  inscriptione  pauca  dixeri- 
mus.  De  qua  ita  Ptolemaeus  VII  1  (p.  164  ed.  Basil.  1538):  rag 
tov  'ifcndgxov  jceQi  Tdv  uii).aviov  avayQcupdg ,  7tQog  ag  fiakiora 
;i€7toirjfi£^a  tag  auyxgiaeig.  Argumentum  igitur  adumbrasse  Pto- 
lemaeo  suffecit.  Accuratius  Suidae  biographus,  sed  ut  ne  ille 
quidem  plane  com  anecdoto  Basileensi  concordet:  ^JJsqI  tijg  twv 
ä:ckaviov  awrä^eug  xal  zov  y.aTaartQtaftov*.  Utile  est  videre 
quod  xoonov  Eratosthenem  idem  Hipparcbom  ovitc^iv  vocasse: 
unde  exortus  postmodo  Ptolemaei  titulus  *Meydht  SvvraZtg». 
Sed  haec  hactenus. 

Eratosthenem  stellarum  catalogum ,  qualem  Catasterismi 
p8endoeratosthenici  continent,  non  confecisse  ante  hos  decem  annos 
abunde  diximns  ita,  ut  ne  hodie  quidem  nec  detrahere  quicquam 
neque  adiungere  commentationi  illi  velimus.  Ordinem  siderum 
et  seriem  ratione  certa  constitutam  in  genuino  Eratosthenis  opere, 
quo  praeivit  ille  et  Hipparcho  et  Ptolemaeo,  fuisse  probabile  est 
suapte  sponte,  nec  nos  debebamus  hoc  simul  cum  priore  illo  aver- 
tere  cupidins:  hanc  unam  rem  nos  tunc  scripsisse  in  'Analectis' 
paenituit.  Quodsi  de  Cepheo  in  'Catasterismis'  legitur  XVUDB  locum 
obtinenti  ovrog  iv  raZei  ziitx/.xui  tiragrog  et  de  Lyra,  quae  est 
XXIV*,  avtr(  kvuxii  xeiTai  iv  toig  aozQoig,  per  se  quidem  possit 
prior  ad  quem  bis  provocatur  ordo  verus  esse  Eratosthenicus, 
poterat  idem  vero  etiam  pro  tanta  iudicandi  supellectilis  quanta 
tunc  tenebamur  penuria  Hipparcho  accenseri.  Cum  igitur  optione 
data  nos  non  sine  consilio  posterius  illud  praeoptavissemus  p.  29, 
vel  apud  adversarium  queudam,  qui  cetera  nostra  despicatui  habe- 
ret,  plausum  non  meritum  tulimus  inopinati.  Audacule  vero  alii 
abutebantur  adparatu  nostro  a  nobis  laboriose  conlecto,  cum  usque 
ad  hunc  diem  quod  esset  aliquid  ipsi  elicere  non  valerent.  Vete- 
rem  controversiam  interim  cum  ira  et  studio  sed  irrito  discepta- 
tam  ipsi  nunquam  —  nos  moveat  cimex  Pantilius?  —  repeti- 
vissemus,  nisi  ineditae  eclogae  Basileensis  auxilio  iustis  simul 
exsequiis  persolutis  sepeliri  nullo  posse  negotio  videremus  haud 
inviti.  Genuinus  igitur  Eratosthenis  über  est  is  habendus.  cuius 
siderum  ordinem  spectant  'Catasterismi':  Lyra  ibi  nono  loco, 
quarto  Cepheus  conlocatur.  Nec  mirabile:  'Catasterismis'  enim 
genuina  inesse  Eratosthenica  nonnulla  Erigonae  elegiae  exemplo 
ipsi  nobis  videmur  bodieque  probavisse,  nec  curamus  hominis 


Digitized  by  Google 


382 


ARATEA 


neseio  cuius  tumaltnm  perditam  reficiendo  Eratosthenis  poematio 
operam  a  nobis  insumptam  vociferantis.  Ipse  nempe  iste  cam 
de  suo  nihil  haberet  quod  propinaret,  disputatiunculae  inopiam 
et  tristem  exilitatem  sublevare  si  posset  in  aliena  involando  et 
distinguere  apud  se  constituerat.  Neque  fecit  quicqoam  alind, 
nisi  ut  copiam  nostram  diuturno  studio  ordinatam  violenter  et 
temere  discinderet  denuo  in  pristinamque  perturbationem  intentis 
nervis  omnia  reiceret  Assecuti  nanc  genuini  Eratosthenis  libri 
ti  tul  um  genuin  um  actum  st  (aestimabis  ipse)  in  sempiternum  de 
'Catalogis'  et  constabit  quod  in  'Analectis*  dudum  eontendimus, 
'Catalogorum'  significatione,  quae  semel  in  scholiis  Homericis 
ub via  est,  consueta  veterum  citandi  licentia  ipsam  superstitem  in- 
dicari  tCatasterismorum>  syllogam.  Tantae  frugis  insperato  ex- 
cerptum  illud  Basileense! 


Deinceps  'varia  Aratea'  adscribimus  Basileensia  cum  fonti- 
bus,  quateuus  fieri  id  potest,  comparata. 


Hasileensis  fol.  6». 

quib us  Ar ati  videntur  qucdam 
sunt  secundum  caelum  Stella- 
rum  ecce  sie  videntur  dicta  sunt, 
de  sub  caelo  autem  et  quibus 
5  olitn  dicta  sunt  transgrediamur 
item  videntur  secundum  astro- 
nomicum  poni  locum  de  qui- 
bus  et  reecnsare  consideravi. 

lü  quum  mathematicis  co?istat  in 
duobus  conditoris  conscriptio 
quaedam  in  quibus  videntur 
et  in  stellar  um  ratiune  expo- 
sila,  quaedam  in  alia,  mitlere 

15  tibi  proveni  haec  quae  viden- 
tur Arati  der  ig  er  e  et  meam 
conscicntientiam ,  umquam  de 

3  sie  H  8  sequentia  diiunxi. 


Laur.  87, 10  saec.  XIV  fol.  183b. 

Tiuv  14q<x%ov  (Daivo^iivvjv  xa  fiif 
küft  7t£Qi  tw~v  xcct  1  ovQavbv 
aOTQiov  xa*  IöUuq  Qaivoueva 
leyetai,  to  6h  rtsoi  twv  vfto  tov 
ovoavov  xal  rwv  ;ta).ai  Xeyofiivwv  i 
H£TaQoiu)v[iOTi\  (faivöfieva  xara 

TOV    aGTQOVOUr/.OV  ThaXTCU  t6- 
;cov,  vjcIq  üjv  X<z\  To)  IBijrjua 
;ce/cQayiiaT€irTai : 
on  t([)  /uad-rtfictTiMt)  eig  övo  ;iqoQ-  ü 
t\vLti  To  tov  7toti]Tov  otyyoaf.iua 
to  iitv  sig  toc   (faivofuva  /.ai 
uOTQO/.oytyuoQ  l^ivrtvty(.Uva ,  to 
dt  tlg  tcc  tTEQa,   nifiipat  ooi 
rtQorjx*h)V  tu  Q>aiv6^itva  Aga-  Ii 
tov  dioQ&io&rjvai  Kai  xrjy  eurjv 

16   AioQ&at&lvza   xttra  emendaii 
Herrn.'  1884  p.  108. 


Digitized  by  Google 


XI.  ANECDOTA  BASILEENSIA  ET  LAI'RENTIANA.  383 


hoc  directione  tradita.  excm-  yvw^v,  ovö4tciü  t%  öiog&woeüjg 
plum  vero  utens  me  signis  quo-  ravrtjg  ixdedo^ivrjg.  io&i  de 
que  et  Indiens  de  sexcentcsimo  xQ^^ov  arjfteioig  xkttOLQOi 
et  duploet  utrum  etstellantium  ri<)  %e  x  xa*  *f]  öinkt]  xal  ttf 
5  pavimento.  Script  am  autem  st  afiyi  xai  aar  tot  h  xtji  löa- 
videris  versum  minus  positum  yet'  yQaqyv  6'  av  tdfls  o*l>X<p 
aliquid  de  quibus  praedictum  i  agaxelfitvov  %v  ti  %wv  nooei- 
est  signorum.  et  sub  pagmem  ortfiiviov  oijiteiiov, 
hoc  in  fronte  /////  scirc  oportet,      fc  ,  comipU ;  rf  ibidem 

lü  quia  secundum  Signum  scrip- 
tae scrip/urae  ad  alias  quasque  credit  OS.    herum  autem  ex- 
positio  in  memoria  veniunt  et  tamquam  nun  in  peccato.  in 
quo  autem  est  secundum  pavimento  intuenda  adque  narranda 
hyemaltum,  quae  quidcm  melius  secus  pavimento  ferentur.  Hoc 

15  adducitur  in  praefatiune  illius  ipso  incoante  ad  Anclidem*), 
unum  de  socios ,  qui  verbum  fecerat.  quidam  autem  puta- 
verunt  sie.  quidam  vero  uon  aestimant  hoc  Arati  esse  pro- 
verbium,  quod  principium  *a  Iove  ineuamus » ,  sed  haec  au/e- 
rentes  proverbia  alia  praeeipiunt.    isla  sunt  autem  *  Anclidis 

Vi  ostensio  sacrum  praepositum  itaque  caelestem  vi  tarn  peragens* 
et  cetera?)  quidam  tarnen  sie  et  alii  aliter  profanant.*)  hii 
quidem  ut  apatus  faciunt  per  totam  creaturam  ad  quendam 
locum  depinxerunt  hos  versiculos,  ut  cognoscatur ,  ad  quem 
est  eorum  suggestio.   hoc  quidem  est  bene  compositum  factura 

%  consuetudo.    etenim  Homerus  übt  dicit  nuneupare  hos  apices 
altero  tris  hoc  est  vocare  et  malus  in  quibus  non  est  mani- 
festum scireprout  scias  quisnam.  quantum  enim  polest  nunc  hoc 
scire  quisnam  et  rursus  nuneupare  et  Zacynthum  extentum*) 

*)  cf.  p.  17 ;  andidem  scripsit  semper. 

7)  Ib.  Ayxk(l6fjy  geivatv  tfpbv  ^a'Aoc,  el  6'  äys  avv  um  ovoavlrjv  xpavaeiag 
inl  xoißov.   Hemisticbium  tf  ö*  äye  ovft  ftoi  etiam  Callimacheum  'Epigr.'  I  5. 

■)  Achill,  p.  272  A  Petav.  iki/urjvav  6h  notäol  xovxo  xb  nolrjfta  Z,a>ypa(poi 
xal  aaxpovofiot  xai  ypaftfiaxixol  xal  ytto/tlxpai. 

9)  Cf.  schol.  in  Dionys.  Tbrac.  p.  S15,  29  .  .  6  "Omqos  xb  $  ov  xax' 
intxxaoiv  Äafißdvst,  olov  *ofl  xt  Zäxvv&ov  ivaiov»  (lH.'  II  v.  634)  et  scholium 
Theonis  Marcianum  a  nobis  'Herrn.'  1*84  p.  107 sq.  editum  ad  v.  413  xw  ßtj 
fioi  nthxytt  vf<pea>v  tÜLVßS vov  a)J.a>v]  ^xtü  /uij  ftot  «V.i^'vcwv'  tjv'  akka  Sia  xb 
ßtxQov  ov  loxlv  Sib  xb  atjfxfiov  i/et  6  oxiyog.  De  aliis  editionis  csignatae' 
in  Marciano  vestigiis  ibidem  diximus  quod  satis  est. 


Digitized  by  Google 


384 


ARATEA 


decorum  esse  prout  nuncupafur  quisnam  absque  nisi  et  Home- 
rum  nuncupare  quidem  clamare  aliquem  quia  et  nuntiatio 
praefationis  quid  faciat  adloquitur  ante  septuaginta  annos 
dicit  adnuntiatum,  quasi  nihil    to  de  anb  toi'  «^dy/Midr^  /.ai 
dicat.     quam   ergo    recalum-     twv  iBr)g  ag/eo&cu  ;cqo$      dia  * 
niantes     inquict     apud    nos     y.av.oZi-Uav   h.rpiyüv  raira  ta 
praefationem  habens  quaedam     %nri  xbv  *Aqo%Mjov  xaQuyTliQa  >ftl 
litigiosa  quid  facti.  Dicit  cnim    xai  havrlwua  fy*1  rt>  ohairai 
in  ipsa  pracfationc  quia  Iup-     Ißöouty/.ovTaer^Qidu    fivai,  h 
piter  Stellas  hominibus  Signa     i]  u/iOY.airiotaxat  6  tjXtog  arro  10 
constituit  sie  quoque  et  factu-     aruüov  Irrt  (Jr^fneioV  üj[«  yag  to 
ram  iudicio  fugiens  hominis     /Mxftpaouivov  jrgont^inv  ovnoi' 
malitiam  veniens    in  caelum     *%uxw/jt  avr  dtv.üdiooi  /cegtri-o- 
stella  fieri,  undc  tarn  non  Iup-    uirwv  ivtatxwv*  Achill,  p.  17. 
piter  otnnes  Stellas  constituit.     sunt  quidem  bene  compostta  15 
cor  um  verba.   Stellas  cnim  constituit  et  fundavit  deus,  nonuna 
vero  et  signa  postea  et  astrologiam  peritissimi  addidernnt  eis 
et  fabulas  condiderunt  //////////////////  proprias.    nihil  tarnen  frv- 
ibet  conditorem  et  factorem  dicere  deum.  dicionem  autem  qua- 
dam  ab  ipsis  nuneupari ,  quibus  stellar  tun  rationetn  dixerunt  20 
quia  sie  fabulas  hoc  dicit  Aratus  «7'erbu?u  quidem  currit  sed 
human us r> ").    simili  mvdo  et  de  Corona")  Ariadnes.  haue 
cnim  per  Dionysum  quasi  exornata?n  in  carmine  suo  et  HU 
Coronam  manifeste,  quod  fabulationem  primus  reddidit.  talcm 
constitutionem  stellar  um  homines  committunt,    non  qualem  25 
Juppitcr  praeeipit.    isfas  cnim  appellationes  et  significationcs 
stellar  um  postea  aliquando  BEROSSUS  ait  in  1  Proer ea  Hone'11) 

6  inquid  primitus  scripsorat  ||  21  h  c  ut  p.  3S2  1.  3  ||  22  Aomanuj  (j  24  et  aUm. 


ll)  'Phaen.  v.  luO  ).6yoq  yf  fxhv  ivxptytt  a/./.oc  dv^Qwnotc. 

ts)  V.  71  sq.  ^Tiffavoc,  tbv  ayavbv  ttttjxfv  ai,fiy  Vfitvai  Jiovvooc  ärtot- 
yaphvtjt;  AfXudvrfi. 

,3»  Ximirum '  Htol  xoaßoyovSaq ' :  cf.  p.  226;  Mueller  'F.  H.  G.'  II.  Fortasse 
huc  adhibemlus  Achillos  p.  1 <>3  E  sq. :  6ib  xai  £v  6ta<fOQOic  eOveat  6ia<foga  xai  tc 
ovöuata  twv  datQO)v  (L-  aGTtpwv  V)  J'ariv  fipEtv.  tv  yovv  xf,  twv  Aiyi- 
Titian-  ü<faiQ(f  otTt  o  JqÜxwv  tau  vofja^ofitro^  i]  ovo^ta'Cofitvog  ovtf  Aoxtot 
oitf  Kr^tic,  akk  t'tf-Qa  ay^fiatn  flöw/.wv  xai  ovo/ucctu  ttS-fifitvtz.  ovtw 
6h  xai  £v  ty  twv  A'ct/.öuiwv.  "E/./.rjVf<:  6h  ruixa  tu  ovofittta  K§t\to  to'u; 
aOTootq  anb  ^Titor'^ojv  {qwwv  txqoq  to  tvxfitdlrjntct  ttrat  xai  riyvwotu. 


Digitized  by  Google 


XI.  ANECDOTA  BASILEENSIA  ET  LAURENTIANA. 


385 


ita  significans  exposuit  nihil  ad  Constitutionen*  mundi  ab  eo 
facta m.  talia  q nippe  aliqua  EUDORUS  dicit.li)  amplius 
quidem  nos  artificiose  expusuimus  anni  creationem. 

Theo  Vit.  III  p.  59  West,  trjv  dl 


dicitur  autem  simili  modo,  quo 
h  quasi    prae/atur  Antigonus 
hanc  expositionem  Arati  tra- 
ditam  nondum  esse  et  astro- 
logus  refert  dare  Euduxu  re- 
scripiu.    et  iubet  hoc  per  Car- 
lo mine  ad  nuntiat  e  quasi  fac- 
torem    manentem  inperitum 
autem  astrologiae.  haneexcepit 
gloriam  IPPARCHUS  quo- 
que  Bithyneus  '  Apud  Aratum 
15  et  Eudoxum  et  DIONYSUM, 
manifeste  potius   Thrax ,  et 
PO  SI  TONI  US  in  'Pracdica- 
tione    Homert   et    Arati  de 
mathematicis' .     sunt  quidem 
20  amnes  benivoli.   effiecret  enim 
Aratum  demonstrare  perfec- 
turn  astroiogum,  eist  nihil  dif- 
ferri  dixisse  de  Eudoxum,  qui 
ea  ipsa  communicanti  per  com- 
25  mentum  dianae  nihil  aratione 
excessisse.     impossibile  enim 
quendam  hoc  face re  non  prae- 


T(u>-  0aivofi€vwv  vno&eQiv  nrtqe- 
ßalev  ainji  6  'Avtiyovog  öovg 
%b  Evöo^ov  aiyygauua  xai  xe- 
ievaag  ejceo&at  avxij).  oirev 
nveg  tiüv  a7takwriQwg  tiqooeq- 
Xouiviov  xaig  IZrjqoeoiv  edogav 
/<»}  uafrrjuaxixbv  eivai  xov  Ikga- 
iov.  v/ii).aßov  yixQ  uijdiv  exeQOv 
twv  Evöö^ov  (DatrouivüJV  uoti\- 
oavxa  avxbv  eig  tu  ai'/ygafi- 
ua  xteivai.  xavxrtg  de  xrjg  yvw- 
urtg  exexai  xai  htitaqypg  6  Bi- 
&vvog.  iv  yaQ  xoig  ' Jlgog  Ev- 
doBov  xai  stQaxov*  iCeiQCtTai 
xovxo  auodeixvvvai.  ovvayo- 
Qtvei  de  avxtft  xai  Jiovvoiog 
iv  x<ß  '  IIiql  avyxglaewg  siqa- 
xov  xai  'Ouißov  negl  iwv  uaO-r- 
uaxixiov*  .  .  .  (cf.  p.  309).  ßiä- 
Lorxai  ö1  ov  uergiwg'  i]v  yag 
xai  xu  eidevai  ueraygaoai  ifi- 
jxuQiag  ua&i]uaic*i}g.  evQijao- 
uev  de  avxov  xai  Lciue'keoteQov 
xa  ukelaxa  xou  Evöo&v  e/tt- 
axä^ievov. 


ceptorem  esse. 

tanta  quidem  apud  eosf  qui  sine  praefatione  conantur  facturam 
BD  declarare.  quidam  autem  aiunt  et  hoc  postea  repositum  ab 
eodem  praenominato  Antigono  imperatori  priori  amico  Arati. 
de  praefatione  autem  quod  esset  Arati  et  quum  in  Macedoniam 
est  inventum  in  Anligoui  bibliothecarn  quidam  in  membranisy 

9,  10  £  carmine. 


»')  Cf  p.  160. 

Philolog.  Unter^uc-hirngen  XII. 


25 


Digitized  by  Google 


I 

386 


ARATKA 


quidam  in  tabulas,  alii  vero  in  Samo  de  carmine  hoc  inven- 
tum  esse  ubi  et  ülud  aliud  quia  simili  modo  in  ipsum  sug- 
gerunt  (fol.  7bj 

Theonis  Vitam  Arati  novis  nonnnlüs  rebus  insignem  translator 
usurpavit  latinus.  Et  primum  quidem  Dionysum  ille  scripsit  per- 
peram,  com  deberet  Dionysius  •  deinde  manifeste  pottus  Thrax 
nihil  graece  potest  esBe  nisi  dt}kovoTi  6  &q$S.  Iam  vide,  qnan- 
tom  simus  luerati.  In  graeco  enim  exemplari  praeter  proprium 
'Dionysii'  nomen  nihil  traditum  est  nec  ßnpplebile  per  se  neqae 
anquam  suppletuni.  Si  qnis  tentare  aliqaid  coniectando  nibilo 
8eciu8  decresset,  in  'Thracem>  Dionysium  ille  ne  tunc  quidem  in- 
cidieset  facile.  'Thrax'  iam  Dionysius,  qui  ut  antea  Hipparcbna 
Rhodi  docebat,  Hipparcheo  de  Phaenomenis  iudicio  subscripserat, 
fortasse  in  libro  'Ihgi  'Poöov',  quem  Stepbanus  Byzantius  s.  v. 
Tagaög  comniemoravit:  Ltiar^ioTÖti]  izoktg  Kikixlag  .  .  .  Jto- 
vvoiog  de  ö  Uoyg'  kv  t^J  c liegt  'PoÖov  a/to  ri]g  tov  BeXtegoyor- 
tov  icitüoeiog.  ^egog  yag  ti  tov  nodog  zaoodv  xakeio&ai,  iig 
famivov  xw^*'aS  v/cdtivrjia  ;coiov(.iivu)v  twv  agxaiojv.  Quouiam 
Solensium  urbs  Arati  patria  Lindiorum  colonia  erat.16)  adparet 
qnemadmodum  liber  de  Rhodo  scriptus  celeberrimi  Solensis  me- 
moria ornari  potuerit  aptissinie.  Dionysii  verba  adferri  acibuc 
credidimus  non  arbitratu  nostro  sed  perspicua  Theoneae  orationis 
sententia  coacti.  Nunc  demum  intellegimus  mutilaui  Theoois 
Vitam  esse  deficiente  Posidonii  mentione  nec  mediocriter  illioc 
sollicitamur.  Posidonii  enim  sunt  e  commentatione  'Ilegi  avy- 
y.Qiüetog  Idgätov  xcri  lOfu)gov  negi  twv  ftaxhjficctixaiv'  verba 
proxime  subiecta,  non  Thracis  Dionysii,  ac  propter  studiorum  ra- 
tionem  magis  multo  tale  quid  ndiuius  in  Posidonium  con venire  quam 
in  grammaticum  Dionysium.  Id  tarnen  improbamus,  si  quis  pecuiiare 
Posidonii  opus  opinabitur  designari,  sed  in  libris  sive  'liegt  to- 
anov  &i\e'llegi  ueteujgwv  accurate  vetustiorum  placita  et  dietainter 
se  comparasse  eum  putamus  et  iudicavisse,  ut  Polybium  de  bisto- 


,6)  Sequitur  spatium  vacuum  imagini,  qua  Antigonus  rex  ad  Aratom  Eq- 
doxeum  opus  deferens  couapiciebatur  icf.  p.  313  ,7),  ut  putamus  adpingeodae 
olini  relictum 

Cf.  Vit.  11  et  III  (p.  323),  Strab.  XIV  p.  671,  b. 


Digitized  by  Google 


XI  ANECDOTA  BASILEENSIA  ET  LAURENTIANA. 


387 


ricis,  de  omnigenus  scriptoribus  Dionysinm  Halicarnassensem  et 
Quin  ti  Hanum.  AHae  Posidonii  indidem  reliquiae  uum  exstent, 
indagare  nunc  qaidem  non  vacat  Sed  id  lace  clarius,  Hipparcbi 
de  Arato  iniquitatem,  cum  Dionysias  et  Posidonius  facti  et  ipsi 
Rhodii  tantaeqne  anctoritatis  ?iri  adprobassent ,  sensim  esse  ad 
alios  quoque  perlatam. 

Dabanius  in  üniversitate  Gryphiensi,  23.  VI.  1892. 

Ernestus  Maass. 


25* 


Digitized  by  Google 


XII.  INDICES. 


Digitized  by  Google 


380 


ARATEA 


Titulos  librorum  facile  recuperamus,  dammodo  barbaram  ver- 
tendi  consuetudinem  anxie  secteris.  quae  vidcntur  graece  est 
(paiv6f.uva,  de  exomatione  /cegi  xöofiov.  Quid  seruel  dixerit 
ethymologiam,  iterum  proprütatemt  potest  per  se  dubitari:  71016- 
Tt]Tct  oheunr^a  idiorrja  proponinius.  sermonum  nobis  monstri 
instar  est,  et  accidit  prospere  ut  non  repetitum  sit.  Ergo  scriba 
videtur  exprimere  voluisse  liberius  quod  accarate  et  ad  verbum 
nequiret    Tntam  inscriptionem  iamiam  ita  refingimus: 

t*    TtüV  'EQCtTOO&fVOUS    *ritQl    MOftOV   Xtt/    KOWTIjTOg  TüßY 

(faivofiivwv*  xcri  'imtaQXOv  «Ji*pi  /ueyi&ovg  XCtl  otvra- 
*tui(;  iwv  a;c).avwv  aortQov». 

Haec  in  Universum  scito  copiosiori  quondani  eclogarum  ex  utro- 
que  astronomo  excerptarum  syllogae  praefixa  fuisse.  Quod  bodie 
subsequitur,  id  solummodo  ad  primam  quae  una  remansit  in  11 
particulam  pertinet  Hipparcbeam.  Manifesta  igitur  seclusa  inter- 
polatione  baec  assecuti  sumus: 

Tlegt    zdiv   fceguxoptvow*)   xa&'  "imcaQXoy    [xcri  'Eqo- 

Miros  prinium  nos  habuit  Eratosthenis  titulus  «Ilegi  xö- 
ajtiov  xzL»,  sed  mirari  mox  desivimus  exemplis  edocti.  Neque 
enim  nudam  sed,  ut  ad  primarium  et  latiorem  signiticatum  acce- 
deret  propius,  genetivo  auctam  xöapwg  vocem  posuit  Eratosthenes. 
Solent  ex  parte  ita  antiqui.  lv&ad>  6  n'ularov  akr^eiag  int 
riQiia  ittQ^aug  ovgaviov  KOOfiOv  xeirai  !Ava$ayngag  poeta  apud 
Aeliauum  'V.  H.'  VIII  19.  In  quo  si  aecurate  rem  perpendas, 
vox  y.öüuol  nun  tarn  mundum  quam  sensu  antiquo  ordinem 
sigruficare  potest ,  sicut  in  Euripidis  fr.  i?ic.  p.  26  VaUk. 
(=  fr.  910  N.2,  quod  est  de  eodem  Anaxagora):  axravärov  xa#- 
oqiüv  (f  vattog  y.öafuov  ayrjQvtv ,  7cft  re  ovvtottj  xai  orti]  xai  $ft(0$ 
Naekius  rOpusc.'  I  p.  21.  Mundus  caeli  vastus  constittt  silcnti<> 
Ennius  fr.  467  B.  Operis  nobilissimi ,  quod  de  caelo  condidit 
Eratosthenes,  titulum  adbuc  ignorabamus:  tan  dem  e  tenebris  luci 
redditus  lucem  et  ipse  adferendo  litteras  adiuvabit  Inferins 
praeter  voluntatem  nobis  ad  vindicanda  'Analecta1  nostra  venien- 

5)  7it(jieQ/ofxt:Y(ay  convertit  latinus,  cum  ante  oculos  baberet  ntQifxot**ra,v- 
Fecit  id  identidem,  velut  adii.  2.  Ita  legendo  commiscoit  610x6s  et  o  ioto; 
alia. 


Digitized  by  Google 


XI  ANECDOTA  BASILEENSIA  ET  LAURENTIANA.  381 

dam  est,  si  de  latina^Hipparchei  libri  inscriptione  pauca  dixeri- 
mus.  De  qna  ita  Ptolemaeus  VII  1  (p.  164  ed.  Basil.  1538):  rag 
rov  'iTtnügyov  neQi  tüv  anXavüv  avayQCKfdg ,  ngog  ag  ftakiara 
yte/toirjueöa  %dg  ovyxoioeig.  Argumentum  igitur  adumbrasse  Pto- 
lemaeo  suffecit.  Accuratius  Suidae  biographus,  sed  ut  ne  ille 
quidem  plane  cum  anecdoto  Basileensi  concordet:  *I1sqI  trjg  twv 
aitXavoiv  ovvra&iüg  xal  rov  xaraoregionov:  Utile  est  videre 
quod  Ttuofiov  Eratosthenem  idem  Hipparcbum  avvra^tv  vocasse: 
unde  exortus  postmodo  Ptolemaei  titalas  «MfyaA/;  ZvvtaEig». 
Sed  haec  hactenus. 

Eratosthenem  stellarum  catalogum ,  qualem  Catasterismi 
pseudoeratosthenici  continent,  non  confecisse  ante  hos  deeem  annos 
abonde  diximus  ita,  ut  ne  hodie  quidem  nec  detrahere  quicquam 
neque  adiungere  commentationi  illi  velimus.  Ordinem  siderum 
et  seriem  ratione  certa  constitutam  in  genuino  Eratosthenis  opere, 
quo  praeivit  ille  et  Hipparcho  et  Ptolemaeo,  misse  probabile  est 
suapte  sponte,  nec  nos  debebamus  hoc  simul  cum  priore  illo  aver- 
tere  cupidius:  hanc  unam  rem  nos  tunc  scripsisse  in  'AnalecuV 
paenituit  Quodsi  de  Cepheo  in  'Catasterismis'  legitur  XVum  locnm 
obtinenti  olrog  tv  räSii  xkra/.xai  tirngTog  et  de  Lyra,  quae  est 
XXIV*,  avTij  ivarij  xeitai  Iv  roig  aotQoig,  per  se  quidem  possit 
prior  ad  quem  bis  provocatur  ordo  verus  esse  Eratosthenicus, 
poterat  idem  vero  etiam  pro  tanta  iudicandi  supellectilis  quanta 
tunc  tenebamur  penuria  Hipparcho  accenseri.  Cum  igitur  optione 
data  nos  non  sine  consilio  posterius  illud  praeoptavissemus  p.  29, 
vel  apud  adversarium  quendam,  qui  cetera  nostra  despicatui  habe- 
ret,  plausum  non  meritum  tulimus  inopinati.  Audacule  vero  alii 
abutebantur  adparatu  nostro  a  nobis  laboriose  conlecto,  cum  usque 
ad  hunc  diem  quod  esset  aliquid  ipsi  elicere  non  valerent.  Vete- 
rem  controversiam  interim  cum  ira  et  studio  sed  irrito  discepta- 
tam  ipsi  nunquam  —  nos  moveat  cimex  Pantilins?  —  repeti- 
vissemus,  nisi  ineditae  eclogae  Basileensis  auxilio  iustis  simul 
exsequiis  per»olutis  sepeliri  nullo  posse  negotio  videremus  haud 
inviti.  Genuinus  igitur  Eratosthenis  über  est  is  habendus,  cuius 
siderum  ordinem  spectant  r  Catasterismi ' :  Lyra  ibi  nono  loco, 
quarto  Cepheus  conlocatur.  Nec  mirabile:  <Catasterismis>  enim 
genuina  inesse  Eratosthenica  nonnulla  Erigonae  elegiae  exemplo 
ipsi  nobis  videmur  hodieque  probavisse,  nec  curamus  hominis 


Digitized  by  Google 


382 


ARATEA 


nescio  cuius  tumultum  perditam  reficiendo  Eratosthenis  poematio 
operam  a  nobis  insumptam  vociferantis.  Ip8e  nempe  iste  com 
de  suo  nihil  haberet  quod  propinaret,  disputatiunculae  inopiam 
et  tristem  exilitatem  sublevare  si  posset  in  aliena  inyolando  et 
distinguere  apud  se  constituerat.  Neque  fecit  qnicqaam  aliud, 
nisi  ut  copiam  nostrani  diuturno  studio  ordiuatam  violenter  et 
temere  discinderet  denuo  in  pristinamqne  perturbationem  intentis 
nervis  orania  reiceret  Assecuti  nunc  genuini  Eratosthenis  iibri 
titulum  genuinum  actumst  (aestimabis  ipse)  in  sempiternum  de 
'Catalogis'  et  constabit  quod  in  'Analectis*  dudum  contendimos, 
'Catalogorum'  significatione,  quae  semel  in  scholiis  Homericis 
obvia  est,  consueta  veterum  citandi  licentia  ipsam  superstitem  in- 
dicari  tCatasteri8morum>  syllogam.  Tantae  frugis  insperato  ex- 
cerptum  illud  Basileense! 


Deinceps  varia  Aratea    adscribimus  Basileensia  cum  fonti- 
bus,  quatenus  fieri  id  potest,  comparata. 

Basileensis  fol.  6».  Laur.  87, 10  saee.  XIV  fol.  183*. 

quibus  Arati  videntur  quedam  tiov  14qÖzov  Oaivofiivwv  ra  uh 

sunt  secundum  caelum  Stella-  lari   uegi   raiv   xcrr '  ovQavor 

r um  eece  sie  videntur  dicta  sunt,  aazQiuv  xat    iöiiog   (Datvöfif  va 

de  sub  caelo  autem  et  quibus  Xtyerai,  tu  de  7ceoi  twv  v:to  tov 

5  olim  dicta  sunt  transgrediamur  QVQCtvo  v  xai  tojv  ;ia).at  leyo^eymv  j 

item  videntur  secundum  astro-  ^utagolu)v[tOT\\  (faivöfieva  xorro 

nomicum  poni  locum  de  qui-  tov  clotqovoiuy.ov  rltaxiai  jo- 

bus  et  reecnsarc  eonsideravi.  .tov,  v/tkg  tav  xai  ra  iSr^/r^aa 


.rt7CQay(.ia%£vxai : 


lo  quum  mathematicis  eonstat  in 
duobus  conditoris  conscriptio 
quaedam  in  quibus  videntur 
et  in  stellarum  ratione  expo- 
sita,  quaedam  in  alia,  mittere 


Ott  nft  pa&ijuctTi/jiß  eig       '^QOO-  W 


/;/.£t  to  tov  7ioirpov  oiy/oaufia 
to  ithv  £ig  Ta  watvofUva  xa< 
üOTQoXoYtxriki  Itevijveyjuiva ,  to 

Öl    elg    Ta    &T€QCt ,     7lt(.l\pul  001 


ttQ07)X%hiV  tu  (Daivöfjeva  Aga-  U 


Digitized  by  Google 


XI.  ANECDOTA  BASILEENSIA  ET  LAl'RENTIANA. 


383 


hac  directione  tradita.  exem-  yvu>urjv.  oidinio  %rtg  dioQ&wosujg 
plum  vero  utens  nie  signis  quo-  zaift^g  ixdedoiiivqg.  to&t  de 
que  et  indtens  de  sexcentcsimo  xQwpwov  ue  ar^eloig  ziztagot 
et  duplo  et  utrttm  et  stellaiitium  ttji  ze  x  *«*  Vi  dntUt  >««  *<$ 
5  pa7"'mento.  scriptum  autem  si  auyi  xai  zt[t  aaiigi  Iv  ztft  iöä- 
videris  versum  minus  positum  <pef  ygaiprjy  <T  av  idr^g  orlxq* 
aliquid  de  quibus  praedictum  nagaxeifievov  iv  zi  zwv  ngoei- 
est  signorum.  et  sub  pagittem  grjUvwv  a^ieliov. 
hoc  in  fronte  /////  seire  oportet,       y  ,  ^ .  rf  ibidcm 

10  quta  secundum  Signum  scrip- 
tae scripturae  ad  alias  quasque  creditas.    horum  autem  ex- 
positio  in  memoria  veniunt  et  tamquam  non  in  peccato.  in 
quo  autem  est  secundum  pavimento  tntuenda  adque  narranda 
hyemalium,  quae  quidem  melius  secus  pavimento  ferentur.  Hoc 

t&  adducitur  in  prae/atwne  illius  ipso  incoante  ad  AncHdcm"), 
Uttum  de  socios ,  qui  verbum  fecerat.  quidam  autem  puta- 
verunt  sie.  quidam  vero  non  aestimant  hoc  Arati  esse  pro- 
verbtum,  quod  prineipium  *a  Iove  incoamus*,  sed  haec  aufe- 
rentes  proverbia  alia  praecipiunt.    isla  sunt  autem  <  Anclidis 

20  ostensio  sacrum  praepositum  itaque  caelestem  vitam  peragens» 
et  cetera?)  quidam  tarnen  sie  et  alii  aliter  pro/anant.*)  hii 
quidem  ut  apatus  faciunt  per  totam  creaturam  ad  quendam 
locum  depinxerunt  hos  versiculos ,  ut  cognoscatur ,  ad  quem 
est  eorum  suggestio.   hoc  quidem  est  bette  compositum  factura 

25  consuetudo.    etenitn  Hontems  übt  dicit  nuueupare  hos  apices 
altero  tris  hoc  est  vocare  et  malus  in  quibus  non  est  mani- 
festum scire prout  scias  quisnam.  qua  n  tum  enim  polest  nunc  hoc 
scire  quisnam  et  rursus  tiuticupare  et  Zacyttthum  extetttum9) 


•)  cf.  p.  17;  andidem  scripsit  semper. 

7)  Ib.  liyxXflÖTi,  J.«  ix  cn  lepov  fhxlog,  ei  ö'  aye  ovv  ftoi  ovpavirjv  ytavoiutf 
inl  tQlßov.   Hemisticbium  ei  ö'  ays  avfx  ftot  etiam  Callimacbeam  'Epigr.'  I  5. 

*)  AcbiU.  p.  272  A  Petav.  i?.ifxtjvav  de  noXXol  xovxo  xb  nolrjixct  ^utygaqxH 
xai  daxgovouot  xai  yoauuaxtxol  xai  yttofdxgai. 

•)  Cf.  schol.  in  Dionys.  Ttarac.  p. 816, 29  .  .  6  "OfxriQoq  xb  £  ov  xax* 
intxxaotv  kapßdvet,  o'lov  «o?  xe  Zaxvv&ov  tvaiov  ('II.'  II  v.  634)  et  scholium 
Tbeonis  Marcianum  a  nobis  'Herrn.'  1SS4  p.  107  sq.  editum  ad  v.  413  rw  uij 
fiot  ntXüyti  vf<pea)v  tD.vuivov  akka>v\  *toJ  /zij  fioi  tlkvfdwmv'  tjv  dX).a  <f«x  xb 
uitQov  ov  iaxtv  ötb  xb  atj/ztlov  tyu  6  axlyoq.  De  aliis  editionis  ""signatae' 
in  Marciano  vestigüs  ibidem  diximus  quod  satis  est. 


Digitized  by  Google 


384  ARATEA 

decorum  esse  prout  nuncupatur  quisnam  absquc  nisi  et  Home- 
rum  nuncupare  quidem  elamare  aliquem  quia  et  nuntiatto 
praefationis  quid  faeiat  adloquitur  ante  septuaginta  annos 
dicit  adnuntiatum,  quasi  nihil    ro  di  nno  toi;'  «siyAXtidrt*  xai 
dicat.     quam    ergo    recalum-     twv  IBrjg  ag/ea&ai  Jtgbg  tvi  öia  ä 
niantes     inquiet     apud    nos     /.a/M^tMav   lyjpvyüv  tavta  ta 
praefationem  haben s  qua  cd  am     fVrij  thv  l4gätnov  yagay.tvga  tu 
litigiosa  quid  facit.  Dicit  enim    xai  Ivavzüaua  t'ytt  TO  o'uoüai 
in  ipsa  praefatione  quin  lup-    l,idofu-y.ovTaert]gida    ehai,  h 
fiter  Stellas  hominibus  Signa     t]  a;roxa&iotatai  6  fy.iog  arrö  10 
eonstituit  sie  quoque  et  faetu-     aijtfioi  bn  ur^ulov  eyet  yag  ro 
ram  iudicio  fugiens  hominis    /Mtttyevofifvor  ftgoolpioy  OvrutQ' 
malitiam  veniens    in  eaelum    «trrtaya  avv  dexädtooi  ^egifrlo- 
Stella  fieriy  undc  iam  non  lup-    itevwv  Ivtavtwv»  Achill,  p.  17. 
piter  omnes  Stellas  eonstituit.     sunt  quidem  bene  compostta  15 
eorum  verba.   Stellas  enim  eonstituit  et  fundavit  deus,  nomma 
vero  et  signa  postea  et  astrologiam  peritissimi  addiderunt  eis 
et  fabulas  condiderunt  //////////////'///  proprias.    nihil  tarnen  pro- 
ibet  eonditorem  et  factorem  dicere  denm.  dicionem  autem  qua- 
dam  ab  ipsis  nuneupari ,  quibus  stellarum  rationem  dixerunt  » 
quia  sie  fabulas  hoc  dicit  Aratus  *verbum  quidem  currit  sed 
humanus»").    simili  modo  et  de  Corona™)  Ariadnes.  hanc 
enim  per  Dionysum  quasi  exornatam  in  carmine  suo  et  tili 
Coronam  manifeste,  quod  /ab  ulaf tönern  primus  reddidit.  talcin 
eonstitutionem  stellarum  homines  eommiltunt,    von  qualcm  S 
Juppiter  praeeipit.    istas  enim  appellationes  et  sigyjificaticmes 
stellarum  postea  aliquando  BEROSSUS  ait  in  '  Proer eafionexi) 

6  inqitid  primitus  scripsorat  ||  21  si  c  ut  p.  3<*2  1.  3  ß  22  homanus  |j  24  et  aUm. 


n)  'Phaen.  v.  100  loyoq  yt  f*iv  ivxQh/si  ii/./.oc  uvÜQtbnoic. 

*»)  V.  71  sq.  Zti'<pavo£,  xbv  dyavbr  tütjxfv  or>'  Vfxtvat  dtötvooq  änoi- 

,3i  Nimirum '  n?gi  xooßoyoviac' ':  cf.  p.  220;  Mueller  4F.  H.  G.'  II.  Fortasse 
huc  adhibendus  Achillos  p.  163  Esq. :  dtb  xai  iv  Stayopoic  tbvtat  öid^oga  xai  xc 
nvönaxu  xojr  dargotv  (h'  dozlgwr  V»  Toxiv  fiktiv.  £v  yovv  rj  twv  Atyt' 
nxi cor  a<j  aiga  otxt  o  Jgaxtur  toxi  vofjiit.niitvoq  rt  dvoufctöfifvoc  ovte  sipxtoi 
ovrf  AV//n'c,  (l'/J.  hTf-ga  oyfifiara  eldto&WP  xai  oröfiara  Tf&ftfitva.  oito 
di-  xai  tv  xy  T<öv  Xa).6aUor.  "jJl/.tjvec  öe  Tatra  ra  ovoprzxa  l&tvxo  MÜS 
dax'jmQ  dnb  tniowtojv  t^uüwv  ngoz  rb  tixnxd).Tjnxa  ehat  xai  evyratoxu. 


Digitized  by  Google 


XI.  ANECDOTA  BASILEENSIA  ET  LAURENTIANA. 


385 


ita  significans  exposuit  nihil  ad  Constitutionen*  mundi  ab  eo 
facta  m.  talia  quippe  aliqua  EUDORUS  die  it. n)  amplius 
quidem  nos  urtificiose  exposuimus  anni  creationem. 

Theo  Vit.  III  p.  59  West,  trjv  de 


dicitur  autem  simili  modo,  quo 
5  quasi   prae/atur  Antigonus 
hanc  expositionem  Arati  tra- 
ditam  nondutn  esse  et  astro- 
logus  refert  dare  Eudoxu  re- 
scriptu.   et  iubet  hoc  per  Car- 
lo mine   aduunliare  quasi  fac- 
torem    manentem  inperitum 
a utem  astrologiae.  hanc  excepit 
gloriam  IPPARCHUS  quo- 
que  Bithyneus  1  Apud  Aratum 
15  etEudoxum  et  DIONYS  UM, 
manifeste  potius    Thrax,  et 
POSITONIUS  in  ' Praedica- 
tione    Homert   et    Arati  de 
mathematicis' .     sunt  quidem 
20  omnes  benivoli.  efßceret  enim 
Aratum  demonstrare  perfec- 
tum  astrologum,  etsi  nihil  dif- 
ferri  dixisse  de  Eudoxum,  qui 
ea  ipsa  communicanti  per  com- 
25  mentum  dianae  nihil  aratione 
excessisse.     impossibile  enim 
quendam  hoc  face  re  non  prae- 


ttov  Oaivouhtov  inu&eoiv  nage- 
ßakev  atzfp  o  l4vtiyovog  dovg 
to  Evdo^ov  ovyygapfta  xal  xe- 
Uioag  e\teo&ai  auztjj.  oirev 
riveg  twv  wiaXioxigiog  ngooeg- 
XOfUvutv  vaig  l£rtyi)oeoiv  edo^av 
ui}  nairrjfiazixov  elvai  tov  Ikga- 
%ov.  v7ci).aßov  yag  uitdev  eieqov 
nov  Evdo^ov  Oairoueviuv  noir}- 
üavta  airov  eig  to  oiyygau- 
ua  &eivai.  *trv*t]Q  de  trjg  yvio- 
urtg  e%exai  xal  "htitaqxog  6  Bi- 
dvPOQ.  h  yag  toig  '  JJgog  Ev- 
öo±ov  xal  sigaxov  jceigärai 
tovto  auodeixvvvai.  ovvayo- 
gevet  de  avT($  xal  Jtovvatog 
ev  Ho  ' Ilegl  ovyxQiaeiüg  Idgä- 
tov  xal  0[iitQOv  rtegl  tljv  (.laitr- 
(xa% c/.bjv*  .  .  .  (cf.  p.  309).  ßta- 
Lovzai  d  ov  uezgiwg'  i<v  yag 
xal  to  eldivai  neracpgaoat  ku- 
/ceigiag  /na^/naTixijg.  evgrjoo- 
uev  de  avzdv  xal  Ijci^ieXeoTegov 
tu  u'heiOTa  tov  Evdö^ov  ini- 
ozafievov. 


ceptorem  esse. 

tanta  quidem  apud  cos,  qui  sine  prae/alione  conantur  Jacturam 
30  declarare.  quidam  autem  aiunt  et  hoc  postea  reposttum  ab 
eodem  praenominato  Antigono  imperaton  priori  amico  Arati. 
de  praefatione  autem  quod  esset  Arati  et  quum  in  Macedoniam 
est  inventum  in  Antigoni  bibliothecam  quidam  in  membranis, 

9,  10  j>  carmine. 


>*)  Cf  p.  160. 

Phile-los.  Untersuchungen  XU. 


25 


Digitized  by  Google 


386 


ARATKA 


quidam  in  tabulas ,  alii  vero  in  Samo  de  carmine  hoc  inven- 
tum  esse  ubi  et  illud  aliud  quia  simili  modo  in  ipsum  sug- 
gerunt  (fol.  7b) 

Theoni8  Vilam  Arati  novis  nonnullis  rebus  insignem  translator 
usurpavit  latinus.  Et  primum  quidem  Dionysum  ille  scripsit  per- 
peram,  cum  deberet  Dionysius  •  deinde  manifeste  potius  Thrax 
nihil  graece  potest  esse  nisi  öi)Kov6xi  o  &q^.  Iam  vide,  quan- 
tum  simus  lucrati.  In  graeco  enim  exemplari  praeter  proprium 
'Dionysii'  nomen  nihil  traditum  est  nec  supplebile  per  se  neqae 
unquam  suppletum.  Si  quis  tentare  aliquid  conieetando  nihilo 
secius  decresset,  in  'Thracem*  Dionysium  ille  ne  tunc  quidem  in- 
cidisaet  facile.  'Thrax'  iam  Dionysius,  qui  ut  antea  Hipparchtu 
Rhodi  docebat,  Hipparcheo  de  Phaenomenis  iudicio  subscripserat, 
fortasse  in  libro  'llegi  'Poöov' ,  quem  Stephanus  Byzantius  8.  v. 
Taoaog  commemoravit:  l/ciar^toTarr}  7t  6  Mg  KiXtxlag  .  .  .  Jto- 
vvoiog  de  6  tooql;  h  rrtJ  IIbqX  'Pödov'  artb  rijg  tov  Beltegorfot- 
rov  rctwaewg.  jueoog  yag  ri  tov  Ttoöog  tccqoov  xaktioSai,  xrfi 
kxslvot)  %(aX&l<x£  vji6(.ivr{f.ta  /toiovuiviüv  twv  apxa/wv.  Quoniam 
Solensium  urbs  Arati  patria  Lindiorum  colonia  erat  .1  adparet 
quemadmodum  über  de  Rhodo  scriptus  celeberrimi  Solensis  me- 
moria ornari  potuerit  aptissime.  Dionysii  verba  adferri  adhuc 
credidimus  non  arbitratu  nostro  sed  perspiuua  Theoneae  orationis 
sententia  coacti.  Nunc  demum  intellegimus  mutilam  Theoois 
Vitam  esse  deficiente  Posidonii  mentione  nec  mediocriter  illinc 
sollicitamur.  Posidonii  enim  sunt  e  commentatione  '  Ihul  ovy- 
y.Qiaeiog  .Aqäxov  xai  ((JjLii)QOv  negl  zwv  [iaxhjuattxüiv1  verba 
proxime  subiecta,  non  Thracis  Dionysii,  ac  propter  studiorum  ra- 
tionem  magis  multo  tale  quid  fidimus  in  Posidonium  convenire  quam 
in  grammaticum  Dionysium.  Id  tarnen  improbainus,  si  quis  peculiare 
Posidonii  opus  opinabitur  designari,  sed  in  libris  sive  ' IUq)  xo- 
opov  sive' fltgl  ^ezeujQüJv  accurate  vetustiorum  placita  et  dictainter 
se  comparasse  eum  putamus  et  iudicavisse,  ut  Polybium  de  histo- 


,s)  Sequitur  spatium  vacuum  imagioi,  qua  Antigonus  res  ad  Aratum  En* 
doxeum  opus  deferena  coDspiciebatur  icf.  p.  313  l7),  ut  putamus  adpingeodae 
olim  relictum 

'«)  Cf.  Vit.  11  et  III  (p.  323),  Strab.  XIV  p.  671,  &. 


Digitized  by  Google 


XI  ANECDOTA  BASILEENSIA  ET  LAURENTIANA. 


387 


riciB,  de  omnigenus  scriptoribus  Dionysium  Halicarnassensem  et 
Quintilianum.  Aliae  Posidonii  indideni  reliqniae  num  exstent, 
indagare  nunc  quidem  nun  vacat.  Sed  id  luce  clarius,  Hipparchi 
de  Arato  iniquitatem ,  cum  Dionysius  et  Posidonius  facti  et  ipsi 
Rhodii  tantaeqne  aactoritatis  Tin  adprobassent ,  sensim  esse  ad 
alios  quoque  perlatam. 

Dabamos  in  Universitate  Gryphieusi,  23.  VL  1892. 

Ernestus  Maass. 


25» 


Digitized  by  Google 


XII.  INDICE& 


Digitized  by  Google 


Sigla: 

Achiilles) 

Attfalus)  e  commentatione  academica  lDe  Attali  Rhodii 

fragmentiß  Arateis'  Gryph.  1888  citatus 
Getnin(us) 
Hi(pparchus) 
expl(icatus) 


Digitized  by  Google 


1.  Versuum  laterculüs. 


1—18  expl  p.  317-319  1-9  Aristobulus  (Euseb.  Praep.  ev.  XIII 
c.  12)  p.  254  1—2  Manetho  VI  (III)  737  p.  251,  schol  Uerm  p.  26  1  expl 
p.  319;  Tbeocritus  XVII  1  p.  254.  Ach  p.  22.  28.  29  2  Aristides  fln  Iovem'  I 
p.  10  Dind.)  p.  252,  Ach  p.  26.  29  3  Ach  p.  26.  29  4  Ach  p.  29  5  ex 
Hesiodi  Theog.  407  p.  277;  Cleanthes  (II  p.  XVII  W.)  p.  254,  Acta  Apostol. 
(XVII  28)  p.  255,  schol  Paris  p.  36,  Ach  p.  30  6—15  expl  p.  256  6  ex 
Hesiodi  Operibus  20  p.  277 ;  schol  Paris  p.  36  sq.  7  Ach  p.  30  8  schol 
Paris  p.  37,  Ach  p.  30  9  schol  Paris  p.  37,  Maximus  Aar.  467  et  499  p.  251, 
Ach  p.  30  10-  14  Dionysius  Periegeta  1170-1183  p.  253  10  expl  p.  43; 
ex  Hesiodi  Theog.  779  p.  277;  Testamenti  Orphici  falsarius  p.  254,  Sibyllistae 
pluriens  p.  260,  lPlutarchus'  Plac.  II  19  p.  43,  Clemens  Alex.  (p.  709  Pott) 
p.  257  »•  Manetho  II  (I)  3  p.  251,  schol  Paris  p.  38,  Stobaeus  Ecl.  (p.  206,  15  W.) 
p.  43,  Ach  p.  30 sq.  42.  43  11  exp)  p.  256 sq.;  schol  Paris  p.  38,  Ach  p.  42. 
43  12  expl  p.  43;  'Plutarchus*  Plac.  II  19  codex  Bib.,  Stobaeu«  1.  c.  ib., 
Ach  p.  42.  43  13  Orpheus  Arg.  307  p.  254,  schol  Paris  p.  39,  Ach  p.  31 
14  expl  p.  318  15  ex  Hesiodi  Operibus  822  (41)  p.  277;  Ach  p.  31  16  expl 
p.  253».  317  sq.;  ex  Hesiodi  Operibus  161  p.  317;  schol  Paris  p.  39,  Ach  p.  31. 
32  17  expl  p.  319;  Ach  p.  32  18  expl  p.  32".  319;  Ach  p.  32.  33 
19  schol  p.  18,  Ach  p.  17       20  expl  p.  254";  ex  Od.  IX  74      21  Ach  p.  41 

22  ex  Empedocle  (79  St.)  p.  276  M;  Manetho  II  (I)  9  p.  25t,  Anonymus 
lsag.  p.  41,  Ach  p.  41  bis  23  expl  p.  41.  2703";  Varru  Atacinus  fr.  12 
p.  270 M,  schol  p.  41,  Etym.  Magn.  s.  v.  dytvw  ib.,  Ach  p.  41  bis  24  Ach 
p.  44  25  Acb  p.  44  26  expl  p.  44;  Ach  p.  44  27  expl  p.  44;  Ach 
p.  44  29  Ach  p.  44  30-37  ex  Epimenidis  Theog.  p.  342 sq.  30-  32  expl 
p.  324  30  expl  p.  343.  345;  Ach  p.  44  .  50  31-35  Apollonius  I  134 
p.  262  81  expl  p.  51;  ex  Hesiodo  interpolatus  p.  263;  schol  ib.,  Ach 
p.  50  33  expl  p.  263.  265.  342.  348;  ex  Hesiodo  interpolatus  p.  263;  Apollo- 
dorus  (Strab.  X  478)  p.  262 Aristides  (lIn  Iovem'  p.  3  Dind.)  p.  252 
34—35  fortasse  Oppianus  (Cyneg.  HI  8  sqq.)  p.  262 18  35  expl  p.  263.  265. 
348;  Anonymus  metricus  (Studem.  Anecd.  I)  p.  347  39  Callimachus  (fr.  94 
8chn.)  p.  262  42  Dionysias  P.  618  p.  257  43  Dionysius  P.  584  p.  257 
45  expl  p.  271;  ex  Hesiodi  Catalogis  (fr.  65  Rz.)  p.  271;  Astronomia  'Hesiodea* 
(fr.  226  Rz.)  p.  270,  Vergilius  Georg.  I  244  p.  270,  Seneca  Thyest.  870  p.  271, 
schol  ib.      47  expl  p.  64;  Hi  p.  64      48  expl  p.  270      49  expl  p.  65.  270; 


Digitized  by  Google 


392 


VERSUS. 


Hi  p.  64,  Dionysius  Periegeta  354  p.  258  50  expl  p.  97.  110.  270;  Hi  p.  64 
51  Hi  p.  64  52  Hi  p.  64.  65  bis  53  Hi  p.  65  ter  54  Hi  p.  65  58  Att 
p.  VII,  Hi  p.  66  59  expl  p.  66;  Att  p.  VII,  Hi  p.  66  60  expl  p.  45;  Att 
p.  VII,  Hi  p.  66  61  expl  p.  49;  Apollomus  I  85  p.  262,  Att  p.  VII,  Hi  p.  49, 
Dionysius  P.  176  p.  258  (cf.  infra  v.  231),  schol  p.  49,  Ach  p.  47  bis.  48 
62  expl  p.  48;  Att  p.  VII,  Hi  p.  49,  Cic  p.  48.  49,  Germ  p.  48.  49,  Avien  p.  4*.  49, 
Ach  p.  47  bis.  48  69  Att  p.  VIII,  Hi  p.  67  bis  70  Att  p.  VIII,  Hi  p.  67 
bis,  Gregorius  Naz.  IV  101  p.  251  71 — 73  ex  Epimenidis  Theogonia  p.  350; 
Apollonius  III  1001-1004  p.  265,  schol  Apollon.  III  997  ib.  74  expl  p.  70; 
Hi  p.  67.  68  75  Hi  p.  67.  68  77  Hi  p.  80  78  Hi  p  80  79  expl  p.  Tl. 
82 ;  Att  p.  VIII.  IX,  Hi  p.  71.  80  80  expl  p.  71 ;  Att  p.  VIII,  Hi  p.  71  82  expl 
p.  72;  Att  p.  IX,  Hi  p.  71  85  expl  p.  72;  Hi  p.  72  86  Hi  p.  72  90  expl 
p.  74;  Attp.  IX,  Hi  p.  73  91  Hi  p.  75  92  Hi  p.  75  96  expl  p.  75;  Hi  p.  75 
97  Hi  p.  75,  Manetho  II  (I)  134  p.  251  98  expl  p.  43;  Ach  p.  32.  43  bis 
99  ex  Hesiodi  'Operibus'  256  (lTheog.'  378.  902)  p.  277  et  351;  Ach  p.  31 
43  bis;  cf.  Leonid.  epigr.  Anth.  Pal.  IX  25  p.  351     100  Anecd  Basil  p.  384 

102-4  ex  Hesiodi  fr.  216  p.  276      109  ex  Empedocle  (417  Stein.)  p.  276" 
111—113  expl  p.  276  sq.;  ex  Hesiodi 'Operibus'  p.  276 sq.      115-119  expl 
p.  272  sq.     115  expl  p.  258  18     116  ex  Hesiodi  'Operibus'  222  p.  27b;  Manetho 
U  (I)  p.  251      118  ex  Hesiodi  Theogonia  801  p.  277     119  Apollonius  Hl  658 
p.  265  sq.       120-128  ex  Hesiodi  Theogoniae  prooemio  p.  275      126  expl 
p.  276;  ex  Hesiodi  'Operibus'  201  p.  276      127  expl  138*»      131  Lucilüus 
'Anthol.  Pal/  XI  136  p.  251       143  expl  p.  84;  Hi  p.  83  bis       144  Hi  p.  83 
bis     145  Hi  p.  83     147  expl  p.  83;  Att  p.  IX,  Hi  p.  83  bis     148  Att  p.  IX, 
Hi  p.  83  bis      149  Nicander  Ther.  469  p.  267,  Hi  p.  55      150  Hi  p.  55 
151  expl  p.  56 ;  Hi  p.  55,  Plut'De  Iside'  366  p.  260,  schol  p.  56,  schol  Apollon  II 
498  p.  56      152  schol  Apollon  p.  56      153  schol  Apollou  p.  56      154  ex 
Hesiodi  Operibus  643  p.  277      155  Apollodorus  Strab.  VUT  364  p.  263  sq. 
156—166  ex  Epimenidis  Theogonia  p.  341  sqq.       161  Hi  p.  76       162  Hi 
p.  76      163  Apollodorus  ap.  Strab.  p.  341 1      164  expl  p.  341 ;  Apollodorus 
ib.      174  Hi  p.  76.  77      175  expl  p.  77;  Hi  p.  76.  77      176  Hi  p.  76.  77 
177  Att  p.  X,  Hi  p.  78       17b  Att  p.  X,  Hi  p.  78        182  Manetho  II  (I)  24 
p.  251      184  expl  p.  78;  Iii  p.  78.  79      185  Hi  p.  78.  79      186  Hi  p.  79 
187  expl  p.  79 ;  Hi  p.  79      188  expl  p.  80.  81 ;  Hi  p.  79.  80      189  Hi  p.  79. 
80      190  expl  p.  80.  81 ;  Hi  p.  80      196  Apollonius  IV  997  p.  266      197  Hi 
p.  79     198  expl.  p.  81.  82;  Hi  p.  79.  80     199  Hi  p.  80      200  Hi  p.  80 

201  Hi  p.  80  206  Hi  p.  80  207  Hi  p.  80  214  Dionysius  P.  29S 
p.  257  220  ex  Hesiodi  Theogoniae  prooemio  p.  275  223  schol  Germ 
p.  24  224  expl  p.  51;  schol  T  II  XXI  444  p.  51,  schol  Germ  p.  24,  Ach 
p.  24.  28.  50  225  Hi  p.  84  228  Hi  p.  84  229  Hi  p.  80.  84  230  Att 
p.  X,  Hi  p.  80.  84  231  Att  p.  X,  Hi  p.  84,  Dionysius  P.  176  p.  258  (cf. 
supra  v.  61)  232  Att  p.  X,  Hi  p.  84  233  expl  p.  85;  Hi  p.  84  235  Hi 
p.  84  236  Iii  p.  84  237  Hi  p.  84  238  Hi  p.  84  239  expl  p.  85; 
Hi  p.  85  240  Hi  p.  85  242  expl  p.  65  246  Hi  p.  SO  247  expl 
p.  75;  Hi  p.  80      248  Hi  p.  68      249  Hi  p.  68       251  Hi  p.  68  bis 


Digitized  by  Google 


VERSUS. 


393 


252  Hi  p.  68  bis  254  xpl  p.  Tu;  Att  p.  XI,  Hi  p.  67.  68  bis,  schol  p.  70 
255  AU  p.  XI,  Iii  p.  67.  68  bis  257  fortasse  e'Kheso'  530  (Eur.  Orest.  1005) 
p.  328;  Att  p.  XI  258  Att  p.  XI  261  Hi  p.  82  262  Hi  p.  82 
262—263  ex  Hesiodo  fr.  12  p.  272  265  -  267  Cleanthes  hymn.  in  Iov.  7 
p.  255  271  Hi  p.  85.  86  272  Hi  p.  67.  85  273  Hi  p.  85  276  expl 
p.  87;  Hi  p.  87  277  Hi  p.  87  279  Hi  p.  68.  69  bis  280  expl  p.  70; 
Hi  p.  68.  69  bis  281  expl  p.  71;  Hi  p.  69  bis  291-299  Callim  fr.  111 
Sehn  p.  261,  Quintus  Smyrnaeus  VII  296-304  p.  261 

301  Quintus  Smyrnaeus  VII  3()0  p.  262      303  Att  p.  XII,  Hi  p.  88 
304  expl  p.  «9;  Att  p.  XII,  Hi  p.  88    805  expl  p.  89;  Att  p.  XII,  Hi  p.  88 
:M>6  Att  p.  XII,  Hi  p.  88      307  Att  p.  XII.  XIII,  Hi  p.  88      308  Att  p.  XII. 
XIII,  Hi  p  88.  89       309  Att  p.  XII.  XIII,  Hi  p.  88.  89       810  Att  p.  XII. 
XIII.  Hi  p.  88       319  Ach  p.  51  ter       320  Ach  p.  51  bis       348  expl 
p.  95       849  Hi  p.  88       350  Hi  p.  89       358  Hi  p.  90       367  Att  p.  XIV, 
Hi  p.  90      368  Att  p.  XIV,  Hi  p.  90     369  Att  p.  XIV,  Hi  p.  90     370  Att 
p.  XIV      371  Att  p.  XIV      372  Apollonias  I  30  p.  267  adn.,  Att  p.  XIV 
373  Att  p.  XIV      874  Att  p.  XIV      375  Att  p.  XIV.  Hi  p.  90      376  Att 
p.  XIV      377  Att  p.  XIV      378  Att  p.  XIV      379  Att  p.  XIV,  Hi  p.  90 
SSO  Att  p.  XIV      881  Att  p.  XIV      382  Att  p.  XIV     883  Att  p.  XIV 
384  Att  p.  XIV      385  Att  p.  XIV       387  expl  p.  257  »«      393  Apollonius 
IV  1416  p.  266 

401  Apollonius  III  138  p.  262  402  Att  p.  XV,  Hi  p.  00.  Ol  403  Att 
p.  XV,  Hi  p.  90.  91  404  Att  p.  XV,  Hi  p.  90  405-7  expl  p.  257'* 
405  Att  p.  XV,  Hi  p.  90  406  expl  p.  91;  Att  p.  XV,  Iii  p.  90  407  expl 
p.  91.  97;  Att  p.  XV,  Hi  p.  90  417  expl  p.  257»«  427  expl  p.  277";  ex 
Hesiodi  'Operibus'  517  p.  277  481  expl  p.  90;  Iii  p.  <)s  bis  432  Hi  p.  98 
433  expl  p.  99;  Hi  p.  98  434  Hi  p.  98  435  Att  p.  XVI,  Hi  p.  9S  436 
Att  p.  XVI,  Hi  p.  98  437  Att  p.  XVI,  Hi  p.  98  438  expl  p.  99;  Hi  p.  98 
439  Hi  p.  91  440  expl  p.  91;  Hi  p.  91  445  Apollooius  IV  1374  p.  267 
adn.  454  Ach  p.  52.  219  455  expl  p.  52;  Germ  p.  52,  Avien  p.  52,  Ach 
p.  52  bis.  219  460  expl  p.  52;  cf.  Rhianus  p.  331»;  Ach  p.  52.  219  461 
expl  p.  53;  Anon  Isag  p.  53,  Ach  p.  52.  219  462  Ach  p.  52.  219  467  expl 
p.  93;  Att  p.  XVI,  Hi  p.  91  468  Hi  p.  91  476  expl  p.  53;  Ach  p.  53 
477  Hi  p.  99  478  Hi  p.  99  479  expl  p.  100;  Hi  p.  99  480  Hi  p.  100 
4SI — 496  a  Planude  expulsi  p.  71  481  Hi  p.  70.  100  482  expl  p.  100;  Hi 
p  70.  100  483  Hi  p.  70.  77  484  expl  p.  77;  Hi  p.  70.  77.  100  485  expl 
p.  110;  Hi  p.  70.  100  486  Hi  p.  70  487  Hi  p.  69.  70  488  Hi  p.  60. 
70.  101.  295  489  expl  p.  101;  Hi  p.  101  490  Hi  p.  101  491  expl 
p.  101;  Hi  p.  101  492  Hi  p.  101  493  Hi  p.  101  494  Hi  p.  101  495  Hi 
p.  101  496  Hi  p.  101  497  Att  p.  XVII,  Hi  p.  92.  93,  Gemin  p.  94,  Anon 
Isag  p.  94  498  expl  p.  93.  94;  Att  p.  XVII,  Hi  p.  92.  93,  Gemin  p.  94,  Anon 
Isag  p.  94,  Ach  p.  93  499  Att  p.  XVII,  Hi  p.  92.  93,  Gemin  p.  94,  Anon 
Isag  p.  94,  Ach  p.  93 

501  Hi  p.  102  bis  502  Hi  p.  102  bis  503  Hi  p,  102  bis  504  Hi 
p.  102  bis      505  expl  p.  102;  Hi  p.  102  bis     506  expl  p.  103;  Hi  p.  102  bis, 


Digitized  by  Google 


394 


VERSUS. 


Maximas  hat.  25  p.  251  509  expl  p.  97  513  Hi  p.  92  514  Hi  p.  92 
516  expl  p.  103;  Hi  p.  103  516  Hi  p.  103  517  Apollonia  III  1308  p. 
103,  Hi  p.  103  518  Apollonius  III  1195  p.  267  adn  Hi  p.  103  519  Hi 
p.  104  520  Hi  p.  104  bis  521  expl  p.  104;  Hi  p.  104  522  expl  p.  104; 
Att  p.  XVIII,  Hi  p.  104  523  expl  p.  105;  Att  p.  XVIII,  Hi  p.  104  524  Att 
p.  XVUI,  Hi  p.  104  634  expl  p.  55;  Hi  p.  55  686  Hi  p.  55  636  Hi 
p.  55  537  expl  p.  55 ;  Hi  p.  55,  Qemin  p.  54,  Ach  p.  54  bis  538  expl 
p.  55;  Hi  p.  55,  Gemin  p.  54,  Ach  p.  54  bis  539  Hi  p.  55,  Geroin  p.  54, 
Ach  p.  54  bis  540  Gemin  p.  54  541  expl  p.  95  sq.;  Hi  p.  92,  Cleomedes 
p.  96  542  expl  p.  96  sq.;  Hi  p.  92,  Cleomedes  p.  96  543  Hi  p.  92,  Cleo- 
medes p.  96  563  expl  p.  97  ;  Hi  p.  92  564  expl  p.  97 ;  Hi  p.  92,  Gemin 
p.  97  555  expl  p.  97 ;  Hi  p.  92,  Gemin  p.  97,  Ach  p.  51  656  Hi  p.  92 
567  Hi  p.  92,  Gemin  p.  98  558  Hi  p.  92  669  Att  p.  XVIII,  Hi  p.  105 
560  expl  p.  106;  Att  p.  Will ,  Hi  p.  105  561  Att  p.  XVIII,  Hi  p.  105 
562  Att  p.  XVIII,  Hi  p  105  563  Att  p.  XVIII,  Hi  p.  105  564  Att  p. 
XVIII,  Hi  p.  105  565  expl  p  106;  Att  p.  XV11I,  Hi  p.  105  566  Att 
p.  XVUI,  Hi  p.  105  667  expl.  Iu6,  207;  Att  p.  XVIII,  Hi  p.  105  568  Att 
p.  XV1H,  Hi  p.  105  572  —  598  Hi  p.  86  572  Hi  p.  86  675  Hi  p.  74 
576  Hi  p.  74  677  Hi  p.  299,  Ach  p.  44  578  Ach  p.  44  579  -  591  Att 
p.  XIX  579  Hi  p.  1 12  580  Hi  p.  74.  112  581  expl  p.  112;  Hi  p.  112 
582  Hi  p.  74.  112  583  Hi  p.  74  590-595  Hi  p.  87  591  Hi  p.  86 
592  Hi  p.  86  593  expl  p.  87;  Hi  p.  86  594  Ach  p.  44  595  Ach  p.  44 
596  Hi  p.  107  597  Hi  p.  106.  107  598  Hi  p.  106  599  expl  p.  95.  10S; 
Hi  p.  107 

600  Hi  p.  107  601  Hi  p.  107  602  Iii  p.  107  603  -  606  p.  107 
603  Hi  p.  107  bis  604  expl  p.  108;  Hi  p.  107  bis  605  Att  p.  XX.  XXI, 
Hi  p.  107  bis  606  Att  p.  XX,  Hi  p.  107  bis  607  Att  p.  XXI,  Hi  p.  73. 74 
608  Att  p.  XXI,  Hi  p.  73.  74  609  Att  p.  XXI,  Hi  p.  73.  74  610  Att 
p.  XXI  612  Hi  p.  85  613  Hi  p.  85  614  Hi  p.  85  616  Apollonias  10 
1004  p.  265,  Ach  p.  56  617  Ach  p.  56  618  expl  p.56;  Hi  p.45,  Ach  p.56 
619  Hi  p.  45  620  Hi  p.  45  621  Hi  p.  45.  1 13  622  Hi  p.  45  625  expl 
p.  45;  Ach  p.  44  626  Ach  p.  44  627-  33  Hi  p.  46  632  expl  p.  46; 
Hi  p.  46,  Dionysius  P.  299.  926.  1034  p.  257,  Ach  p.  44  638  expl  p.  45. 
Ach  p.  44  637  —  642  Nicander  Tber  13-20  p.  268  637  Apollon.  IV 
983  sqq.  p.  259,  Dionysius  P.  447  p.  258  640  expl  p.  268  641  expl  p.  66;  Ni- 
cander Ther  13  p.  268  645  Apollonius  IV  54  p.  267  647-  668  Hi  p.  113 
649  Ach  p.  48  650  Att  p.  XXI,  Hi  p.  49,  Ach  p.  48  651  expl  p.  50;  Att 
p.  XXI,  Hi  p.  49,  Ach  p.  4b  652  expl  p  50;  Att  p.  XXI,  Hi  p.  49,  Ach  p.  48 
667  Hi  p.  114  668  Hi  p.  114  669  -  682  Hi  p.  112  672  Hi  p.  113 
673  expl  p.  113;  Hi  p.  113  685  -  692  Hi  p.  114  686  Hi  p.  114  687  Bi 
p.  301  693  sqq.  Hi  p.  3o2  693  expl  p.  46;  Att  p.  XXII,  Hi  p.  46,  Ach 
p.  45      694  Att  p.  XXII,  Hi  p.  46.  115,  Ach  p.45      696  Ach  p.45 

703  expl  p.  97  704  Hi  p.  108  706  Hi  p.  108  706  Hi  p.  U>S 
707-713  Att  p.  XXIII  707  expl  p.  110;  Hi  p.  108. 109  708  Hi  p.  108. 109 
709  Hi  p.  los.  109       710  Hi  p.  109       711  Hi  p.  109       712  Att  p.  UBL 


Digitized  by  Google 


VERSUS. 


395 


XXIV,  Hi  p.  109.  110  713  expl  p.  111;  Att  p.  XXIII  bis,  Hi  p.  109  bis.  HO 
714  Att  p.  XX11I  714  720  Hi  p.  111  716  expl  p.  112  718  Hi  p.  78 
719  Hi  p.  78  721  expl  p.  112;  Hi  p.  112  722  expl  p.  112;  Hi  p.  112 
724-  729  Hi  p.  115  725  Hi  p.  115  738  expl  p.  57;  Ach  p.  57  742— 
743  expl  p.  257  762-55  expl  p.  18-20.  222  752  Ach  p.  17.  18  753  Ach 
p.  17.  16  754  Ach  p.  17.  18  755  Ach  p.  17.  18  758-763  Diony- 
sius P.  170-  173  p.  258  768  —  772  expl  p.  256  sq.  796  Apollonia  IV 
1198  p.  266" 

816  Ach  p.  57  864  Ach  p.  58  866  Ach  p.  58  898-902  Tbeocr 
XXII  19  sqq.  p.  259  sq. 

909-10  cf.  Archilochi  fr.  54  B.  p.  355  916  Symmacbus  (schol. 
Aristoph.  Pac.  1067)  p.  217  920  cf.  Archilochi  fr.  54  B.  p.  355  921  Nicander 
Ther  329  p.  267  926  Ach  p.  58  936  expl  p.  76  947  Nicander  Ther  620 
p.  267  956  expl  p.  190.  241»;  Varro  Atacinus  ('Ephem.'  fr.  22  B)  p.  242, 
Vergilius  'Georg.'  I  379  p.  242,  Plut.  'De  soll,  anim/  967  p.  241  976  Sym- 
m ach us  (schol.  Aristoph.  Vesp.  262)  p.  217  977  Symmacbus  (schol.  Aristoph. 
Vesp.  262)  p.  217       999-1003  expl  p.  278 

1002  expl  et  emend  p.  278;  e  Theopbrasto  §  52  p.  278;  ex  Hesiodo  for- 
tasse  interpolatus  p.  278  1003-1009  ex  Archilocho  p.  352  sqq. ;  schol.  p.  353 
1009  expl  p.  354  sq.;  Vergilius  Georg.  1411  p.  355  1021-1022  8ymmachus 
(schol.  Aristoph.  Acharn.  876  —  Suidas  s.  v.  ogvi&taq  et  2«^v  ogvt&taq) 
p.  217  1022  expl  p.  277;  ex  Hesiodi  'Chironis  praeceptis'  fr.  183  p. 
277  1024  expl  p.  94  1051-1059  expl  p.  316  1060  expl  p.  95 
1107  expl  p.  133". 


Digitized  by  Google 


2.  NOTABILIOEA. 


Acciua  poeta  thiasota  319 

-  Achill,  fr.  XXII  12« 

Achilles  grammaticuB;  <p.  123  Petavii) 

p.  43.  18S,  (p.  132)  p.  51,  (p.  134) 
p.  42,  (p.  135)  42.  52.  219,  (p.  136) 
p.  219,  (p.  138)  p.  152".  219,  (p.  139) 
p.  14.  18.  58,  (p.  141)  p.  56,  (p.  143) 
p.  48.  54.  185*».  205,  (p.  144)  p.  54, 
(p.  1451  p.  12.  51.  52,  (p.  147)  p.  53, 
(p.  148)  p.  53.  93,  (p.  151)  p  40  sq., 
(p.  1521  p.  12.  44,  (p.  158)  p.  57, 
(p.  159)  p.  290,  (p.  100)  p.  47,  (p.  161) 
p.  44,  (p.  163)  p.  56.  384*1,  (p.  271) 
p.  51,  (p.  272)  p.  17.  21-23.  383«, 
(p.  274)  p.  50,  |p.  276)  p.  43. 

—  Arati  vita  16.  159.  236.  243.  244.  247 


—  versus  Aratei  58  sq. 

—  de  Arato  iudicium  309 

—  de  Arati  prooemio  ....  17.  221 

—  Codices  9.  11.  121 

—  falso  dictus  16.  205 

—  fontes.  21.  40 

—  fontis  cuiusdam  aetas  ....  313" 

—  interpolationes  57.  58 

—  de  Iove  173 

—  cum  Marciano  adfiuitas  40.  41 as 

—  IltQi  GtfulQUi;  159 

Achinapolus'   corruptum  226.  328 51 

adlitteratio  ngura  Aratea  ...  276  sq. 


Aegyptii  poetae  Arati  amatores  251 3 
Aelianus  H.  A  IX  21  ...  306  adn. 


 XV  13  fons  361  s 

—  V.  H.  I  10  fons   264 31 

Aescbrio  Hipparchi  frater  ....  293 
Aeschyl.  Proin.  429    124 

—  Suppl.  25sqq  318" 


aetherius=  caelestis   270» 

Aethiopes  Homerid  199  sqq. 

Agathemerus   144.  206 

agrimensorum  index  122 

ayQvnvb]  nocturna  caeli  observatio  312 

—  persona  312 

Alyoxegwg  -yos  54 

Ali;  veriloquium  .  .   341 

ai^Q  et  rtfe  apud  Aratum  ....  53 
uxpöwyoq  et  axQOxvtif  ctloq  .  .  .  241 
Alexander; 

—  Aetolua  149 

—  Aristotheri   fortasse  discipu* 
lus   320  sq. 

 de  Daphni  ib. 

—  —  Tityrus  Theocriü  ib. 

 IlfQi  nokov  ....  149.321.327 

—  Ephesius  149.  159 

—  incertus  150 

—  Lycaita   149.  150 

—  Myndius   265  adn. 

Alexis  fr.  261  K  125 

«XX*  rj  et  dUd  permutata  ....  19S 

Ambrosia  reniedü  nomen  225 

Ammianus  XXV  10,  2  126 

dfi<flu/.og  325 4" 

'.ifjiy tvofxoq   ....  ib. 

"A/Hftot;  Homericus  falso  ad  Uiuftcoco; 

relatu8  ib. 

'A/LHfiyw    325 47 

Amphitrite; 

—  in  monumentis   325 n 

—  religio  ib. 

veriloquium   .  ib. 

Anacreo  alexandrinus   .150 

anaphora  apud  Aratum  265 


Digitized  by  Google 


NOTABILIORA. 


397 


uvaaxQt<p(zai  lres  invertitur' .  .  .  283 
AnaxagorasClazomenius  de  polo  130  sq. 
 de  terra  143 

—  Nicandri  pater  311* 

A  oax os   *v   Anaxagoras   pater  Ni- 
candri   311* 

Anchiale  34S 

'Ay%ffio<;   325 47 

"Ayyjoq  Centaurus  ib. 

Andromedae  sidus  82 

ävi/jeoftat       avtpxo/Ltai   113 

'AyzifiOkog  rv>  MoXwv  232.  325".  328»' 

Uyxkdötjg   17.  222.  223».  383 

annosa  cornix   277"*) 

annus  solaris  14.  17  sqq.  342 4 

Anonymi  Isagoga  Aratea  16.  140.  374 

—  Isagoga" ex  aliis  scholiis  deprompta' 

12.  313 

Anonymus  poeta  alex  125 

—  metricus:  vide  s.  v.  Studemund. 
Anthologia  Palatina; 

1 V  1  2!30 
IX  64    273 

XI  437    230 

XII  93    322 

XII  129    230 

avxla  et  avtlxa  in  antithetis  ...  55 
Antigonus ; 

—  Carystius  de  Arato  ....  243.  314 

—  Gonatas  17.  222 

 et  Aratus  222  sqq.  236  sqq.  244. 

290.  327.  338.  3H5 

—  grammaticus  150 

—  Nicandri  interpres  ib. 

Antimachus  fr.  42  K  32.  317" 

—  fr.  52  72 

—  fr.  Mus.  rhen.  XXIX  p.  82  .  .  214 
Antiocbia  studio  mm  gedes  ....  244 
An ii och ii s  Seleuci  f.  et  Aratus  .  .  244 

avxionaaiAoq  maria  19S  sq. 

anufitiQOfiai  r\>  anofielQOfxai  .104 
Änt'üaxtöv   breviatum    ex  Antkli- 

xtzrjQ   241'° 


Apio  de  Homeri  astronomia  ...  168 
Apollinaris  canonographus  .  .  .  143 
Apollo  Kegfätrjg  oo  Keögfatrjg  .  331 
'Apollodori'  Bibl  126 

—  Hesiodo  usa  272 

ApoUodorus  Ath.; 

—  Chronica   282» 

—  de  dictamno    264 31 

—  apud  'Heraclitum'  182" 

—  de  Musis  211-214 

—  de  nominibu8  concisis  263 

—  Strabonis  auctor   262»9.  263 

ApoUodorus  lh(A  noXov   150 

ApoUodorus  IIsqI  ßoxuvtöv  .  .  360  sq. 
ApollonideB  Cepheus  fortasse  Nicae- 

nus   236  sqq. 

Apollonius  Molo   335 

Apollonius  Pergaeus   150 

Apollonius  Rhodiua  Argon. 

—  I  30    267  adn. 

—  I  84  sq  262 

—  I  134    262 

—  I  1126  sqq.  (e  Stesimbroto)  .  347 

—  I  1298  sqq.  (contaminavit)  336  sq. 

—  II  670,  1    71 

—  II  731   206 

—  III  138   262 

—  III  161—163    132—3 

—  III  658    265 

—  III  1001    265 

—  III  1035    75 

—  III  1195    267  adn. 

—  III  1204   HO 

—  IV  54    267 

—  IV  71  267 

—  IV  113  132 

—  IV  268    318 

—  IV  983    259 

—  IV  995    266 

—  IV  1198    266 

—  IV  1311    266" 

—  IV  1381    259 

—  IV  1415  sqq   ...  266 


*)  Cf.  'annosum'  Boetbi  artificis  anserem'  Plin.  XXXIV  84  et  yeQovxa 
ZTjVakwnexa  Herond.  IV  v.  30  sq.  cum  egregia  Buccheleri  nota. 


Digitized  by  Google 


398 


NOTABILIORA. 


Apollonias;  Argooauticorun)  consilium 

337 

 cditiones  duae   332  Bqq. 

 recitationes   332  sqq. 

—  Callimachi  in  grammatica,  uon  in 
poesi  discipulus   332  sqq. 

—  'Canobuß'   359—369 

—  fabulas  c  »ntaminavit  .  .  3364.  36$ 

—  '  grammaticus'  ....  150.363.368 

—  imitaudi   exemplum  Manilio  (II 
526)    315»» 

—  imitandi  inopia  f   266" 

—  imitator 

 Arati.  .  .  259  Bqq.  262  sqq.  266S4 

 Callimachi    26631 

 Hesiodi  271*° 

 Rhiani   336*sq. 

—  Kxioeig  359 

—  lhQi  nöXov  .  .  .  150.359.363.368 

—  Rhodia  commoratio  .  334 sqq.  368. 

—  'Poöov  xxiaiq   368'« 

—  theriaca  nonnulla  carminibus  im- 
miscuit   359  sqq. 

—  Vitae   333  sqq. 

Apollonia  Sophista   189 

u7zoqqi6§  'desecta  portio'  271 

anoztivfo&ai    65 

—  <\j  dnoxtfjLVtoÜat  95 

%nxt  *ja  et  'Ämtufu   .  .  354 

dnxtgvaaofxui  et  dnxtyvofiui   353 sq. 

—  vide  s.  v.  xoQt  ooo/uat 

aquilae  delpbicae  177" 

«(>«  epicum  .    101 

Aratus 

—  et  Antigonus  .  .  .  cf.  s.  v.  Autig. 

—  astrologiae  coutemptor  .  .  216.  327 

—  et  Callimachus  .  .  .  cf.  s.  v.  Callim. 
et  259*°.  262.  272  sq.  31 1  sqq. 

—  astronomus    ...  291-314 passim 
Codices 

Marcianus  passim 

Matritensis  .  .  cf.  s.  v.  Arat.  Vit. 

Parisinus  A  81'.  973 

(Clcomedem  contineos)  152ÄI  351 
Parisinus  C  351 


interpolati  ....  87.  88.  passim 

cap.  II 

—  Diosemiae   Phaenomenorum  pin 
primaria  215.  217  sqq.  326 

—  editio  xaxa  owtd&ig  216 

—  Eudoxi  I'haenomena  adhibuit,  ooo 
sive  Enoptrum  sive  Catoptrum  .  .  . 

passim  cap.  V  VII  VIII 

—  Eudoxum  uon  vertit   297. 

passim  cap.  VII 

—  Eudoxo  accuratior  302 

—  cum  Euripide  conlatus  23$ 

—  imitandi  exemplum 

—  Apollonio  .71.  259.  262  sqq. 

—  Callimacho  .  260 sqq.  272  sq 

—  Dionysio  P.,  aliis  .  .  251  sqq. 

—  imitator 

 Arcbilochi  cap.  IX 

 Empedoclia   276" 

 Epimenidis  cap.  IX 

 Hesiodi  101. 110.  269  sqq.  271  sqq. 

326  sq. 

 Homeri  71  sq.  154 

 Parmenidis  21 S' 

—  male  imitatur  Hesiodum  ....  275 

—  non  imit.  Hesiodum  262  sq.  270. 278 

—  interpolatus  103 

 ex  Hesiodo   263.  27S 

—  libri  deperditi 

 Avuxoh)   2  1  6.  220  sq. 

—  —  kvaTOftT]  22o 

—  —  kv&Qtonoyoviu  .  .  226 

 Aax0,xci  211—223  248 

 Aüioolhaia  .  .  .  214.  216.  222 

 koxQoloyia  214.  216 

 JtooijtAiat  217  sqq. 

 dubii  216.  218.  242 

—  —  'EntyQctunaxu  230  sqq 

 *EXtyitUu   229  sqq. 

 *Em9vtae6»  243 

—  'Entxrjdfia   233  sq. 

 'Emaxo).ai  236  sqq.  passim  ap 

VIT  vin 

—  —  —  ex  Hipparcho  pendeut  .  313 
—  a  biographo  probatae  2*9  sq. 

—  —  Gvxtxov   ...  241 


Digitized  by  Google 


NOTABILIORA. 


399 


Aratas ;  libri ;  U  rgixu  ....  223  sqq. 

—  -  'iarptxal  övvtcfifig  224 

—  -  Kavwv  21 5 sq.  219  sqq. 

 'Orioov  diOQQoHJtq  .  .  243—246 

—  —  nt qI  OfJij'tQOV  240  sq. 

 ntgl  'Ogvtwv  ....     217.  242 

—  —  'Oozokoyitt  216° 

—  —  rictiyvta  232 

 *Ypvoi   228  sq. 

 XäyiTtq  234 

—  Iti8us  vocum  266 

 313".  319 

—  —  coDsilium  326 

—  —  dispositio  155.  215.  217  sqq.  326 

—  —  partium  numerus  ....  155.  326 

 inscriptio  152"1 

 tempus.  .  .  .  314—320.  345  sq. 

 prooemium.  240.  256.  317— 32u 

 interprete«   34 

— -  —  —  teste s  et  imitatores  251  sqq 

—  —  pr.  spuria  .  .  .  17.  221  sqq.  383 

—  —  —  —  uuum  ex  Hipparcbo  pen- 
det  313" 

—  de  planetis   2395 

—  Roraanis  lectus  221»  251 

.  .  vide  s.  v.  Scholia 
 314  adn. 

—  sepulcrum    244" 

—  sermo  epicus   45.  244 

—  stoicus  327 

—  a  stoicis  Atheniensibus  non  instru- 
Ctufl   327  sqq. 

—  Stoicis  lectus  .  .  .  vide  s.  v.  Stoici 

—  studiorum  locus  314.  317 

—  Vitae  .  .  139  sqq.  144.  149.  154  sq. 
159sq  236 sqq.  243.  247 sqq.  2S22. 
308  sqq.  312.  319.  323  et  passim 

—  Vitae  IV  praestantia  310* 

—  —  ignotae  excerptum  Vossianum 

244».  3743 

—  Vita  Matritensis  altera  ....  323«* 


Arcbilocbus; 

—  fr.  23    354 

—  fr.  54  B  218».  355 

—  »r.  120    352-355 

—  fr.  141  353 

—  novum  fr  ib 

—  Arati  auctor   ib. 

—  Callimachi   355*»*) 

—  *  Theopbrasti'  353 

Aristarcbus  erammaticus ; 

—  de  Hesiodi  prooemiis  .  .  .  214  adn. 

—  HiqI  'D.itxöoq  xal  'Od.  172.  201  sqq. 
 vavozcilttxov  202 

—  nökov  151 

Aristarchus  Samiua  140.  151 

—  vide  s.  v.  Cleantb 

Aristides  in  '  Hymno  in  Iovem '  Arato 
et  scholiis  usus  251  sqq 

—  Stoicorum   pbysica    et  tbeologia 
usus  252 

Aristobulus  Iudaeus  vix  ipse  falsa- 
rius  253 

—  testamenti  Orphici  testis  antiquissi- 
mus   253  sq. 

Aristonicus  llepl  xfj$  nkdvrjg  'Oöva- 
aiwq   196.  202  sq. 

—  IUqI  otjuuwv  2U24Ü 

Aristophan«>s; 

—  astrologus   ...151 

—  Byzautius  IIeqI  noXov  151 

—  comicus 

 Aves  v.  173  —  192  .  .  134-138 

 v.  670    137» 

 v.  997    14.  136 

 v.  1000  sqq  138 

 v.  1217  138" 

—  —  Daetal.  novum  frg   13 

 Geryt  frg.  163  13.  125 

 Tbesm.  v  504    264»1 

 diversas  notioues  miscet  .  .  137 

keiorolo/iu   225".  2643' 


*)  Apollonius  Rhodius  peculiarem  de  Arcbilocbo  librum  condidit:  Ath. 
X  451  D. 


Digitized  by  Google 


400 


NOTABILIORA. 


Aristotheru8  astronoraus; 

—  Arati  magister  310.  317 

—  =  AristiB  Theocriti  ....   320  sq. 

—  et  Berosus   327 

—  etiam  poeta   .  320 

—  ubi  fuerit  ib. 

Aristoxeni  commentarii  minuti .  .  226 
Aristylli  georaetrae  Tleglnokov  .  151 
Arnobius  p.  988  Migne  212 

—  fons  stoicus  ib  213 

—  suppletur  213 

Arteraidorus  Eph  144".  152 

—  Onirocr  12  146 

 I  p.  5,  20    227» 

—  poeta  elegiacus   325  sq. 

[cf.  Rohde  'Gr.  Rom.'  p.  91«.  544] 

Asclepiades; 

—  in  Arati  prooemium  coniectura  30. 

33.  251 

—  de  lHesiodi'  Astronomia  ....  270 

lAottQlt)  pergamena  352 

kaovgtot;  &vo<;  Theocriti .  .  .  327  sq. 
ÄoxtQiwv  hcroß  Cretenßis  et  Iovis  Cre- 

tici  epitheton  351 

darr'jQ  rsj  äoxQOv  12.  38 

Astraeus   Arati  fortasse  ex  Epime- 

nide  351  sq. 

koxpixd  Arati  211 

datQodtiftli  Coi  321 39 

astrologiae  iastidium  Arati  .  ...  216 
Astrologica  Caraerarii  ....  265  adn. 
aBtronomorum  laterculus  Ptolcmaei 

14»'.  321 

doxQO%ixwv  125 

Athenaeus  XI  p.  47S  A  corruptus  161 

—  XIV  p.  619  E  226 

Athenodorus  (?)  227 

—  Arati  f rater   245"*.  247 

Atlantidarum  catalogus  Hesiodeus  272 
AttaluB  63.  152 

—  de  Arato  iudicium  311 

—  de  Phaenomenorum  loco  et  scri- 
ptione  2S9.  314 

—  fr.  27   46 

Ausonius  1  De  puerperio'  p.  95  Pei- 

per  226 


avxovv%el  et  -t   56 

Avienus   48.  52.314.  315 

—  de  Arato  307 

—  Arati  scholiis  usus  252 

—  Arati  Vita  usus  315 

—  de  Eudoxo   287  sq. 

—  Lucretium  imitatur  314 

Ax ioch us  c.  12  127 

—  aetas  et  tempus  127*' 

—  fons  ib. 

—  philosophia  ib. 

axis  vertens  an  versus  41 

—  torquet  mundum   270" 

Bacchus  Citbaeronius  274 

Bdkxri  —  B)Aoxa  Epimenidis  mater 

34*» 

Bentleyus  'Phalaridea'  .  .  .  238.  242. 

Berosus  apud  Antiochum  246 

 Atheuiense8    227" 

 Cooa  226.  227".  327  sq.  vide  L 

v.  Aristotberus 

BXavxa  berois  attica  34$" 

ßißhifxai  <v  fitßoljjiiai  .  .  74  sq.  101 

ß^kog  Oj  ßr}?.6q  177» 

Boeckhius  de  Octaßteride   14 

Boetbus  stoicus; 

—  Arati  interpres   Romanis  lectoi 

153.  157.  219.  235» 

—  —  librorum  tabula  247 

 Vita  155 

—  Chrysippo  usus  153" 

—  Ciceronia  fons  156sqq. 

—  IIsqI  tlfxaQuivrjq  153" 

—  Pliuii  lous  156 

—  Ihyl  tzo/.ov  155*T 

—  Il(>oyvtoaet!;  155.  218' 

—  ubi  8cripserit  152M 

ßoh]  cv  ßoUg  95 

Bolus  Mendesius  226 

Boreadae  ab  Hercule  puniti .  .  336  sq. 

xaxd  ßpayv  228 

bucolici  Coi   320$q. 

Bublii  de  epistulis  Arateis  iudicium  238 

—  de  prooemii  interpretatione  .  .  317 
Buttmann  20.  95.  106.  308.  341.  354sq. 


Digitized  by  Google 


NOTABILIORA. 


101 


Caesura  ante  txnesin  76 

calendarii  15 

—  Gemini  124.  143 

—  flipparchi  (?)  143 

—  picti  338 

—  Plinii  (Varronis)  143 

—  Ptolemaei  124.  143 

Callimachua; 

—  Tide s.  v.  Apollonias  Rhodius,  Aratus 

—  et  Aratus  .  .  .  260—262.  311-314 

—  de  Hesiodo  269 

—  imitandi  exemplum  OrphiciB  2o644 


 AeÜa   259«» 

 Choliambi   359' 

 Coma   158. 36$ 

 Epigr.  XXVII   ex  Hipparcho 

interpolatus  313 

 expl.  .  .  228*.  311—314 

 Uli   225" 

—  Frg.  94   .262 

 100g  .262 

 111  261  et  adn.  24 

 515  261»* 

—  spurium  (II  p.  785  Sehn.)  260 

 Hymni; 

 ,  in  Apoll  319" 

 Delum.  .  .  .  205  sq.  229 

 Dianam  267  adn.  272  sq. 

 Iov.  .  263.  266".  349  sq. 

 aetas   345  sq. 

—  Antimacho  usus  3 1 8  adn. 

—  —  —  —  — Aratum  tangit  343.  345 

 —  recitatio   319 

 Lavacr   25$*« 

—  —  IJlvaxfi;  147 

—  de  Thalete  158.  359' 

—  somnium  344.  345* 

Callistratus  Aristopbaneus  14 

Canobus  Apollonii   359—369 

—  Hecataei   365" 

—  Heraclidis  leschographi .  .  366  adn. 


—  heros  et  Stella   359—369 

—  monumentum  366 

—  a  Rhodiis  scriptoribus  memoratus 

364.  367 

—  scriptura  nominis   303.  359 

—  Stella  inde  a  Rhodo  visibilis  303. 

363 sqq. 

—  stellae   oomen    Eadoxo  ignotum 

303.  367 

—  Stella  cum  Nili  sidere  cobaerens  367 

canonographi   140 

Caprae  sidus  quando  pernotuerit  341 
4Catasterismi'   342.  cap.  XI 

—  fons  272 

—  p.  158    325 

—  Cretici  324 

KäxonxQOv  falsus  Eudoxi  titulus  .  .  . 

236 sqq.  282 sqq. 

Catullus  c.  64  y.  30  185 

Cauer  Delectus*  p.  209    311 

Cedrea  Cariae  urbs  331  sq.*) 

xhvoq  lqui  illic  versatur'  .  .  .  -.  268" 

xexaafuvog   82 

Censorinus  'De  die  nat.'  18,4.  .  .  15 

—  ratio  astrologica  226 

KtQuixui  Cretenses  332 

xtiQvXos  mspvooofitvo*  ....  353  sq. 
Cbaldaeorum  astrologia  187 

—  enneas  ib. 

—  cf.  s.  v.  Berosua 

zä(jae<;  poemata  235 

—  titulus  librorum  ....  ib.  adn.  15 

Cbia  Scorpii  fabula  268 

XQÖvoq  annus   342* 

%vx).waao&cti  verbo  abutitur  Apollo- 

nius    266» 

*cM(*tr»}i  'qui  sive  in  terra  est  sive  in 

fluvio  navigat'  366 

Cicero ; 

—  Aratea  48.  156 

—  De  divinatione  156 

—  de  lentisco  316" 


*)  lCedreatae  Rbodi  sepulti  pluriens  titulis  pernotuerunt:  Bull,  de  corr.  hell. 
X  426.  430,  Arch.-epigr.  Mitth.  aus  Oesterreich  VII  117  nr.  17'  W.  Schulze. 

Philolog.  Cntereuchanijen  XII.  26 


Digitized  by  Google 


402 


NOTABILIORA. 


Cicero  De  natura  deorum  III  54  .  214 

—  De  oratore  I  15,  69   307 

—  De  re  publica  XIV  22    307 

China  de  Arato   309.  312 

citandi  usus  liberior  190.  242.  353" 
citata  narratio  vetustatia  indicium  275 

clavis  cae]esti8  81.  288 

Cleanthea; 

—  Arati  imitator  254 

—  in  Aristarchum  Samium  ....  255 

—  Callimachi  imitator  ....  255  adn. 

—  ne(ü  lHpxxteixov   235»» 

—  hymnus  in  Iovem  .  .  127.  255.  319 

—  p.  X  Wachsm   13230.  133 

—  p.  XVII  254 

—  IUqI  9eüv  154" 

—  librorum  series  ib. 

—  Mvbixd  ib. 

—  ab  Orphicis  expressus  255 

—  <Pvoixu   1546* 

—  IUqL  zabcov   235" 

Kteldrj  —  KXela   272" 

Clemens  Alex.  VI  p.  741  ....  18S17 

Cleombrotus  233 

Cleomedes  p.  92  Z   3647 

—   96.  973.  289 

—  cod.  Paris,  redinventus  .  .  .  .  973 

Cleostratus   158.  329.  341 

clipeus  Achillis  allegorice  expl  179.  185 

—  Agamemnonis  180 

xreudag  131 

Codices ; 

—  Achillis  9.  121 

—  Ambrosianus  Arati  Vit  ....  312 
 üemini   160.  196  sqq. 

—  Arcerianus  Gromaticorum    .  .  122 


—  Baroccianus  Arati  Vit  312 

—  Basileensis  Germanici .  .  .  cap.  XJ 

—  Hipparchi  .  .  10 

—  Lanrentianus  Arateorum  .  cap.  XI 

—  Matritc n ses  duo  Arati  Vit.  .  .  323 

—  Parisinus  A  152««.  233.  277".  323 
 C  34 

—  Vaticanus  gr.  381  121 

Coi  astronomi  321  *qq. 

—  catasterismi   324sqq. 

—  lovis  ineunabula  324 

—  medici  321  «qq. 

xoXtävai  urbs  in  collibus  sita  .  .  275** 
Kokwvn'a  e  Kiüs  corrnptum  ...  321 

Colonus  forensis  13  sq. 

coniunetivus  sine  äv  97 

Cono  narr.  VIII  Apoiionio  usus  .  .  362 

convivia  318 

Cornutus  c  9  et  11  34.  252 

—  p.  14  211 

'coronari'  de  insulis  206 

 sideribus   207" 

xoQvooofxat  in   nxegvaao/xai  corru- 

ptum   354*) 

Cos  ins w la  .  . .  passim  per  caput  VIII 
Cos  et  Rhodus  Neptuni  ßliae   324 sq. 

xooftoq  vox  126 

Crates  comicus  fr.  52  K  35 

Cr.  Mallota  32.  33 

—  commentarius  in  Aratum  23.  33. 

168  sqq.  197.  201  sq. 

—  astronomi  ca    Homeri  interpreta- 
tio  168.  188 

—  'Boeotiaca'  21 3 4 

—  fragmenta  denuo  ordinanda  202 41 

—  'Heracliti'  fons  176  sqq. 


*)  Ita  statuimus,  etsi  xoQvoao/xai  de  bestiis  usurpatur  ad  pugnam  sesc 
parantibus  Ath.  III  127  A:  oqwv  yup  launQOxäxrjv  öelnvov  naQaoxfvijV  ßov- 
/.oiita  oe  öixrjv  utexTQvovog  i-?«f  optj&tvxa  tov  %6vöpov  xopvgao&cu  xul  Arfct" 
cxttv  i/fxäg  XtA?  (ubi  adnotavit  Sckweighaeuserus  ad  galli  gallinacei  modum 
erecta  crista  ad  pugnam  sese  comparare),    Antoninus  Liberalis  (e  Boeo)  C  7 

 xoqx&öv,  ort  ixoQvaotxo  TCQoq  retc  'innow;  ^/.oßivtj  negl  xov  nci- 

66g  veriloquium  captat.  Loco  Theopbrasti'  anobis  supra  emendato  de 
agitur  ad  quietem,  non  ad  pugnam  properanti. 


Digitized  by  Google 


NOTABILIORA. 


403 


Crates ;  in  Hesiodum  commentarius  falso 
adscriptus  213* 

—  de  Hesiodi  prooemiis  ib. 

commentarii    167.  170». 

171  sqq.  199 

 170  sqq.  184  sqq. 

 placitorum  laterculi  ....  174 

—  lOptrtQixd  (  —  rttQi  nokov)  167.  184. 

195.  198.  20t.  203 

—  in  Rhcsam  commentarias  ...  214 

—  —  ogxtiponoia  168.  195 

—  an  Tarsi  docuerit   245  sq. 

Arch.  fr.  7  13o2« 

leonim   273  sqq. 

Cretenses  mendaces  in'CatharmiV  ab 

Epimenide  dicti  .  .  .  345 

Crito  Kaxius   16 

cnlinarii  (Atb.  XII  516  C)  147 

xvxkioxo/uu  falsum  129 

Kvngutvo^  -v  IJaptavog  205 

hvpiVAQ  ib. 

Dactyli  Cretici; 

—  nomina  medica  349 

—  nominis  veriloquiam  Ib. 

Jafxaloq  ex  *Ava§oq  corruptum  311 4 

dtivwzoq  cv  ötviorög  91 

Seinevvkov  (?)  48 

Delphini  sidus  325 

Delas  ab  Arato  cantata  229 

—  a  Callimacho  ctntata  ib. 

Deinocritu8; 

—  epistolae  falsae   131»» 

—  Ilo).oypa(pltj  ib. 

—  de  terra  143 

dt  Tf  100.  102 

Diana  guffocatrix   368 " 

Diagoridae  Rhodiornm  gens  ...  331 

Diana  Ksögeüztq  332 

Didymns  Claudius  158 

—  Cnidius  ib. 

—  TIovtiqoc  ib. 

—  XateivtEQoq  ib. 

daeixaq  —  Aifo-ixbxuq  241 10 

kxXis  laconica  Sl.  2S8 


Jixta  mon8    262  sqq. 

—  Iovis  iocanabula  348 

dlxtauvov  herba   163.  264 31 

dlxxov  herba   263  sq. 

Diels  Dox.  p.  563.  589  ...  .  130.  131 

dii  stellae  186 

diveiat  Arateum  de  stellig  53.  265  adn. 
Diodorus  V  70-71  e  duobus  fontibus 

conflatus   349  sq. 

Diodorus  Alex   34.  70.  159 

Diodotus  stoicus  159 

—  Boethi  perip.  frater  160 

—  grammaticus  ib.  adn. 

Diogenes  Apolloniata   138 48 

Diogenes  Laertius  VII  L,  4  emend 

235  »* 

 VII  74  expl  153 

 IX  113  243 

Dionysius  Periegeta; 

—  HaaauQixa  .  204 

—  Dionysiaca  204 

—  imitator; 

 Apollonii  133".  cf.  366 

 Arati   253.  257  sq. 

 Callimaehi   257  " 

 ■  Homert   257  17 

 Xeoptolemi  Pariani  206 

 Theocriti   257  » 

—  Posidonio  usus  206 

—  Vita  Chisiana  emendatur .  .  .  .  214 

—  vocum  xuonoQ  et  noXoq  usug  126 
Dionysius  Scytobrachio  (Diodor.  III  60. 

V  52)  emendatur   272 43 

—  Thrax  de  Arato   224.  307.  309. 

cap.XI 

—  Transfuga  Arati  discipulus  309  sqq. 

314sq. 

&6?&<u<}lq  editio  emendaU  ....  17  t 

Dioscorides  I  51,90  Spr  316«' 

ötoatinlai  attica  tox  218 

—  non  Aratea  ib. 

—  Arati  passim 

 non  adpendicis  instar  habenda 

327 

—  Dionysii  Perieg  218 

26* 


Digitized  by  Google 


394 


VERSUS. 


Maximus  Aar.  25  p.  251  509  expl  p.  97  513  Hi  p.  92  514  Bi  p.  92 
515  expl  p.  103;  Hi  p.  103  516  Hi  p.  103  517  Apollonius  HI  1308  p. 
103,  Hi  p.  103  518  Apollonius  III  1195  p.  267  adn.,  Hi  p.  103  519  Hi 
p.  104  520  Hi  p.  104  bis  521  expl  p.  104;  Hi  p.  104  522  expl  p.  104; 
Att  p.  XV11I,  Hi  p.  104  523  expl  p.  105;  Att  p.  XVIII,  Hi  p.  104  524  Att 
p.  XVIII,  Hi  p.  104  534  expl  p.  55;  Hi  p.  55  585  Hi  p.  55  536  Hi 
p.  55  537  expl  p.  55  j  Hi  p.  55,  Gemin  p.  54,  Ach  p.  54  bis  538  expl 
p.  55;  Hi  p.  55,  Oemin  p.  54,  Ach  p.  54  bis  539  Hi  p.  55,  Gemin  p.  54, 
Ach  p.  54  bis  540  Gemin  p.  54  541  expl  p.  95  sq.;  Hi  p.  92,  Cleomedes 
p.  96  542  expl  p.  96  sq.;  Hi  p.  92,  Cleomedes  p.  96  543  Hi  p.  92,  Cleo- 
medes p.  96  553  expl  p.  97 ;  Hi  p.  92  554  expl  p.  97;  Hi  p.  92,  Gemin 
p.  97  555  expl  p.  97 ;  Hi  p.  92,  Gemin  p.  97,  Ach  p.  51  556  Hi  p.  92 
557  Hi  p.  92,  Gemin  p.  98  558  Hi  p.  92  559  Att  p.  XVIII,  Hi  p.  105 
560  expl  p.  106;  Att  p.  XVIII,  Hi  p.  105  561  Att  p.  XVIII,  Hi  p.  105 
562  Att  p.  XVIII,  Hi  p  105  563  Att  p.  XVIII,  Hi  p.  105  564  Att  p. 
XVIII,  Hi  p.  105  565  expl  p  106;  Att  p.  XVIII,  Hi  p.  105  566  Att 
p.  XV1U,  Hi  p.  105  567  expl.  106,  207;  Att  p.  XVIII,  Hi  p.  105  568  AU 
p.  XVIII,  Hi  p.  105  572  —  598  Hi  p.  86  572  Hi  p.  86  575  Hi  p.  74 
576  Hi  p.  74  577  Hi  p.  299,  Ach  p.  44  578  Ach  p.  44  579-591  Att 
p.  XIX  579  Hi  p.  112  580  Hi  p.  74.  112  581  expl  p.  112;  Hi  p.  112 
582  Hi  p.  74.  112  583  Hi  p.  74  590-595  Hi  p.  87  591  Hi  p.  86 
592  Hi  p.  86  593  expl  p.  87;  Hi  p.  86  594  Ach  p.  44  595  Ach  p.  44 
596  Hi  p.  107  597  Hi  p.  106.  107  598  Hi  p.  106  599  expl  p.  95.  108; 
Hi  p.  107 

600  Hi  p.  107  601  Hi  p.  107  602  Hi  p.  107  603  -  606  p.  107 
603  Hi  p.  107  bis  604  expl  p.  108;  Hi  p.  107  bis  605  Att  p.  XX.  XXI, 
Hi  p.  107  bis  606  Att  p.  XX,  Hi  p.  107  bis  607  Att  p.  XXI,  Hi  p.  73.  74 
608  AU  p.  XXI,  Hi  p.  73.  74  609  Att  p.  XXI,  Hi  p.  73.  74  610  Att 
p.  XXI  612  Hi  p.  85  613  Hi  p.  85  614  Hi  p.  85  616  Apollonins  HI 
1004  p.  265,  Ach  p.56  617  Ach  p.  56  618  expl  p.56;  Hi  p.45,  Ach  p.56 
619  Hi  p.  45  620  Hi  p.  45  621  Hi  p.  45.  1 1 3  622  Hi  p.  45  625  expl 
p.  45;  Ach  p.  44  626  Ach  p.  44  627-33  Hi  p.  46  632  expl  p.  46; 
Hi  p.  46,  Dionysius  P.  299.  926.  1034  p.  257,  Ach  p.  44  633  expl  p.  45, 
Ach  p.  44  637  —  642  Nicander  Ther  13-20  p.  268  637  Apollon.  IT 
983  sqq.  p.  259,  Dionysius  P.  447  p.  258  640  expl  p.  268  641  expl  p.  66;  Xi- 
cander  Ther  13  p.  268  645  Apollonius  IV  54  p.  267  647-668  Hi  p.  113 
649  Ach  p.  48  650  Att  p.  XXI,  Hi  p.  49,  Ach  p.  48  651  expl  p.  50;  Att 
p.  XXI,  Hi  p.  49,  Ach  p.  48  652  expl  p  50;  Att  p.  XXI,  Hi  p.  49,  Ach  p.  48 
667  Hi  p.  114  668  Hi  p.  114  669  -  682  Hi  p.  112  672  Hi  p.  113 
673  expl  p.  113;  Hi  p  113  685  -  692  Hi  p.  114  686  Hi  p.  114  687  Hi 
p.  301  693  sqq.  Hi  p.  302  693  expl  p.  46;  Att  p.  XXU,  Hi  p.  46,  Ach 
p.  45     694  Att  p.  XXII,  Hi  p.  46.  115,  Ach  p.45      695  Ach  p.45 

703  expl  p.  97  704  Hi  p.  108  705  Hi  p.  108  706  Hi  p.  l«8 
707-713  Att  p.  XXUI  707  expl  p.  110;  Hi  p.  108. 109  708  Hi  p.  108. 109 
709  Hi  p.  108.  109       710  Hi  p.  109       711  Hi  p.  109       712  Att  p.  XXIIL 


Digitized  by  Google 


VERSUS 


395 


XXIV,  Hi  p.  109.  110  713  expl  p.  111;  Att  p.  XXIII  bis,  Hi  p.  109  bis.  110 
714  Att  p.  XX11I  714  720  Hi  p.  III  716  expl  p.  112  718  Hi  p.  78 
719  Hi  p.  78  721  expl  p.  112;  Hi  p.  112  722  expl  p.  112;  Hi  p.  112 
724-729  Hi  p.  115  726  Hi  p.  115  738  expl  p.  57;  Ach  p.  57  742— 
743  expl  p.  257  752-55  expl  p.  1 8-20.  222  752  Ach  p.  17.  18  753  Ach 
p.  17.  18  754  Ach  p.  17.  18  755  Ach  p.  17.  18  758  -  763  Diony- 
sius P.  170-  173  p.  258  768  —  772  expl  p.  256  sq.  796  ApolloDius  IV 
1198  p.  266«4 

816  Ach  p.  57  864  Ach  p.  58  865  Ach  p.  58  898-902  Theoer 
XXII  19  sqq.  p.  259  sq. 

909  —  10  cf.  Archilochi  fr.  54  B.  p.  355  916  Symmachus  (schol. 
Aristoph.  Pac.  1067)  p.  217  920  cf.  Archilochi  fr.  54  B.  p.  355  921  Nicander 
Ther  329  p.  267  926  Ach  p.  58  935  expl  p.  76  947  Nicander  Ther  620 
p.  267  956  expl  p.  190.  241»;  Varro  Atacinus  ('Ephem.'  fr.  22  B)  p.  242, 
Vergilius  'Georg.'  I  379  p.  242,  Plut.  'De  soll,  anim.'  967  p.  241  976  Sym- 
machus  (schol.  Aristoph.  Vesp.  262)  p.  217  977  Symmachus  (schol.  Aristoph. 
Vesp.  262)  p.  217       999-1003  expl  p.  278 

1002  expl  et  emend  p.  278;  e  Theophrasto  §  52  p.  278;  ex  Hesiodo  for- 
tasse  interpolatus  p.  278  1003—1009  ex  Arcbilocho  p.  352  sqq. ;  schol.  p.  353 
1009  expl  p.  354  sq.;  Vergilius  Georg.  1411  p.  355  1021-1022  Symmachus 
(schol.  Aristoph.  Acharn.  876  -=  Suidaa  s.  v.  oQV&laq  et  ^f^v  oQVt&lae) 
p.  217  1022  expl  p.  277;  ex  Hesiodi  'Chironis  praeeeptis'  fr.  183  p. 
277  1024  expl  p.  94  1051-1059  expl  p.  316  1060  expl  p.  95 
1107  expl  p.  133". 


Digitized  by  Google 


2.  NOTABILIOHA 


Accius  poeta  thiasota  319 

—  Achill,  fr.  XXII  126 

Achilles  grammaticus;  (p.  1*23  Petavii) 

p.  43.  189,  (p.  132)  p.  51,  (p.  134) 
p.  42,  (p.  135)  42.  52.  219,  (p.  136) 
p.  219,  (p.  138)  p.  152".  219,  (p.  139) 
p.  14.  18.  58,  (p.  141)  p.  56,  (p.  143) 
p.  48.  54.  I85aa.  205,  (p.  144)  p.  54, 
(p.  145!  p.  12.  51.  52,  (p.  147)  p.  53, 
(p.  148)  p.  53.  93,  (p.  151)  p  40  sq., 
(p.  152)  p.  12.  44,  (p.  158)  p.  57, 
(p.  159)  p.  290,  (p.  100)  p.  47,  (p.  161) 
p.  44,  (p.  163)  p.  56.  3S4,,)  (p.  271) 
p.  51,  (p.272)  p.  17.  21-23.  383», 
<p.  274)  p.  50.  (p.  276)  p.  43. 

—  Arati  vita  16.  159.  236.  243.  244.  247 

—  versus  Aratci  58  sq. 

—  de  Arato  iudicium  309 

—  de  Arati  prooemio  .    .  .  .  17.  221 

—  Codices  9.  11.  121 

—  falso  dictus  16.  205 

—  fontes.  21.  40 

—  fontis  cuiusdam  aetas  .  .  .  .  313" 

—  iuterpolationes  57.  58 

—  de  Iove   173 

—  cum  Marciano  adfinitas  40.  41 53 

—  //*(><  affitlQu*;  159 

Achinapolus*   corruptum  226.  328 M 

adlitteratio  figura  Aratea  ...  276  sq. 
Aegyptii  poetae  Arati  amatores  251 3 
Aelianus  Ii.  A.  IX  21  ...  366  adn. 
 XV  13  fous  361  2 

—  V.  H.  I  10  fons   264 31 

Aeschrio  Hipparchi  frater  ....  293 
Aeschyl.  Prom.  429    124 

—  Suppi.  25sqq  31  hS8 


aetherius=  caelesüs   270" 

Aethiopes  Homerici  199  sqq. 

Auathemerus   144.  206 

agrimensorum  index  122 

dyQvxvir]  nocturna  caeli  observatio  312 

—  persona  312 

AiyoxtQtoq  ijoq  54 

Ali;  veriloquium  341 

a&7/(j  et  rtt]Q  apud  Aratum  ...  53 
axQÖwyoi:  et  axQOxvttfcüoq  ...  241 
Alexander; 

—  Aetolus  14U 

—  Aribtotheri  fortasse  discipu- 

lus   320  sq. 

—  de  Daphni  ib. 

 —  Tityrus  Theocriti  ib. 

 77f(>/  Tiö/.ov  ....  149.321.327 

—  Kphesius  149.  159 

—  incertus  150 

—  Lycaita   149.  150 

—  Myndius   265  adn. 

Alexis  fr.  261  K  125 

a'AA'  r;  et  «AAa  permutata  ....  19$ 

Ambrosia  remedii  nomen  225 

Ammianus  XXV  10,  2  126 

ufHfiakoq   325" 

Apy ivofjoq  .    ....  ib. 

\Amioq  Homericos  falso  ad  'AutfiaQco; 

relatus  .  ib. 

AfxtftQiä    325" 

Amphitrite; 

—  in  monumentis   325" 

—  religio   ib. 

—  veriloquium  ib. 

Anacreo  alexandrinus   150 

aiiaphora  apud  Aratum  265 


Digitized  by  Google 


NOTABILIORA. 


397 


uvaaxo4<p(xtti  *res  invertitur' .  .  .  283 
AnaxagorasCIazomenius  de  polo  130  sq. 
 de  terra  143 

—  Nicandri  pater  311  * 

Anaxos   <v   Anaxagoras   pater  Ni- 
candri   311 4 

Anchiale  349 

'Ayyjßoq   325« 

'Ayytoq  Centaurus  ib. 

Andromedae  sidus  82 

dvd/jcoftat       dvipzofitxi   113 

'Ayyitioioq  fV  MoXa>y  232.  325".  328»» 

'AyxXtiöfjg   17.  222.  223  ».  393 

annosa  cornix   277***) 

arm us  solaris  14.  17  sqq.  342* 

Anonymi  Isagoga  Aratea  16.  140.  374 

—  Isagoga 'ex  aliis  scboliis  deprompta" 

12.  313 

Anonymus  poeta  alex  125 

—  metricus:  Tide  s.v.  Studemund. 
Anthologia  Palatina; 

IV  1  230 

IX  64    273 

XI  437    230 

XII  93    322 

XII  129    230 

arxla  et  ttvxlxa  in  antithetis  ...  55 
Antigonus ; 

—  Carystius  de  Arato  ....  243.  314 

—  Gonatas  17.  222 

 et  Aratus  222  sqq.  236  sqq.  244. 

290.  327.  338.  385 

—  grainmaticus  150 

—  Nicandri  interpres  ib. 

Antimachus  fr.  42  K  32.  317  *' 

—  fr.  52  

—  fr.  Mus.  rhen.  XXIX  p.  82  .  214 
Antiochia  studiorum  sedes  ....  241 
Antiochus  Seleuci  f.  et  Aratus  .  .  244 

dvxtanaafiöq  maris  198  sq. 

(■  um  inoiitu  <v  dno/xfiftofiai  .  ■  104 
Antlkixmv   breviatum   ex  'inekAi- 

xtxtjq  24 1 10 

♦)  Cf.  'annosum'  Boetbi  artificis 
Mvakwnexa  Herond.  IV  v.  30  sq.  cum 


Apio  de  Homeri  astronomia  ...  188 
Apollinarias  canonograpbus  .  .  .  143 
Apollo  KfQfdrrjg  oo  KsögedxTjt;  .  331 
Apollodori'  Bibl  126 

—  Hesiodo  usa  272 

Apollodorus  Ath.; 

—  Chronica   282* 

—  de  dictamno    26431 

—  apud  'Heraclitum'  182" 

—  deMusis  211-214 

—  de  nominibus  concisis  263 

—  Strabonis  auctor   262".  263 

Apollodorus  IUqI  nokov   150 

Apollodorus  [legi  ßoxavwv  .  .  360  sq. 
Apollonides  Cepheus  fortasse  Nicae- 

nus   236  sqq. 

Apollonia  Molo   335 

Apollonius  Pergaeus   150 

Apollonias  Rhodius  Argon. 

—  I  30    267  adn. 

—  I  84  sq  262 

—  I  134    262 

—  I  11 26  sqq.  (e  Stesimbroto)  .  347 

—  I  1298  sqq.  (contaminavit)  336  sq. 

—  II  670,  1    71 

—  II  731   206 

—  III  138   262 

—  III  161—163    132—3 

—  III  658    265 

—  III  1U01  265 

—  III  1035    75 

—  III  1195    267  adn. 

—  III  1204   110 

—  IV  54    267 

—  IV  71  267 

—  IV  113  132 

—  IV  269    318 

—  IV  993    259 

—  IV  995    2R6 

—  IV  1198    266 

—  IV  1311    .  266« 

—  IV  1381    .  .  259 

—  IV  1415  sqq  266 

anserem'  Plin.  XXXIV  84  et  ysQovxa 
egrcgia  Buccheleri  nota. 


Digitized  by  Google 


39S 


NOTABILIORA. 


Apollonius;  Argoaauticorum  consilium 

337 

 cditiones  duae   332  sqq. 

 recitationes   332  sqq. 

—  Callimachi  in  grammatica,  oon  in 
poesi  discipulus   332  sqq. 

—  'Canobus'   359—369 

—  fabulas  contamina?it  .  .  336*.  36S 

—  1  graramaticus'  ....  150.363.369 

—  imitandi   exemplum  Manilio  (II 
526)    315" 

—  imitandi  inopia   26633 

—  imitator 

 Arati.  .  .  259  sqq.  262  sqq.  266S4 

 Callimachi    266" 

 Hesiodi  27 1<° 

 Rhiani   336«sq. 

—  Kxlotiq  359 

—  IltQi  nöXov  .  •  .  150.359.363.368 

—  Rbodia  commoratio  .  334sqq.  368. 

—  Poöov  xxiaiq   368" 

—  theriaca  nonnulla  carmmibus  im- 
miscuit   359  sqq. 

—  Vitae   333  sqq. 

Apollonius  Sophista  .189 

cc7ioqqu>$  'desecta  portio'  ....  271 
unozeivfoitai  65 

—  <V/  anotif/veoHat  .  95 

Anxe oa  et  Anxa^u  354 

dnxtQvoaonui  et  anxe^vo/xai   353 sq. 

—  vide  s.  v.  xoyioaofxctt 

aquilae  delpbicae  177 11 

aQd  epieum  101 

Aratus 

—  et  Antigonus  .  .  .  cf.  s.  v.  Antig. 

—  astrologiae  contemptor  .  .  216.  327 

—  et  Callimachus  .  .  .  cf.  s.  v.  CalHm. 
et  25910.  262.  272  sq.  31 1  sqq. 

—  astronomus    ...  291-314 passim 
Codices 

Marcianus  passim 

Matritensis  .  .  cf.  s.  v.  Arat.  Vit 

Parisinus  A  81'.  973 

(Cleomedem  continens)  15261  351 
Parisinus  C  351 


interpolati  ....  87.  89.  passim 

cap.  II 

Dioscmiae   Phaenomenorum  pars 

primaria  215.  217  sqq.  326 

editio  xaxa  ewta&iQ  216 

Eudoxi  Phaenomeua  adhibuit,  non 
sive  Enoptrum  sive  Catoptrum  .  . . 

passim  cap.  V  VII  VIII 

Eudoxum  non  vertit  297. 

passim  cap.  VII 

Eudoxo  accuratior  302 

cum  Euripide  conlatua  23* 

imitandi  exemplum 

 Apollonio  .  71.  259.  262  sqq. 

 Callimacho  .  260 sqq.  272 sq. 

 Dionysio  P.,  aliis  .  .  251  sqq. 

imitator 

—  Arcbilochi  cap.  IX 

—  Empedoclis   276" 

—  Epimenidis  cap  IX 

—  Hesiodi  101. 110.  269  sqq  271  sqq. 

326  sq. 

—  Homeri  71  sq.  154 

—  Parmeuidis  21 8* 

male  imitatur  Hesiodum  ....  275 
non  imit.  Hesiodum  262  sq.  270.275 
interpolatus  103 

—  ex  Hesiodo   263.  278 

libri  deperditi 

—  Avaxoh)   216.  220  sq. 

—  Avaxofxi)  22D 

—  AvitQwnoyovia  226 

—  Acxq,xu  211—223. 249 

—  AfJXQO&saia  .  .  .  214.  216.  222 

—  AoteoÄoyia  214.  216 

—  Jiooijuiai  217  sqq. 

—  dubii  .......  216.  218.  242 

—  'EntyQaufinxa   230  sqq 

—  'M.fytuu   229  sqq. 

—  'Em&vrtxov   243 

—  'EntxtjöHa   233  sq. 

—  'Enioxokai  236  sqq.  passim  cap 

m  viii 

—  —  ex  Hipparcho  pendent  .  313 

—  —  a  biograpbo  probatae  2^9  sq. 

—  Gvxixov   .  .  242 


Digitized  by  Google 


NOTABILIORA. 


399 


Aratus;  libri;  'iarpixu  ....  223  sqq. 

—  —  'latQixai  öi-vttfifig  224 

—  -  h'avciv  21 5  sq.  219  sqq. 

 'Omqov  6i6<#woiq  .  •  243—246 

—  —  nsQl  ü/jit/pov  246  sq. 

 ntgl  'ÜQVtwv  ....     217.  242 

 'OozoXoyla  216« 

 IJaiyvta  232 

—  —  "Yfivoi   226  sq. 

 Xäeireg  234 

—  luaus  vocum  266 

—  et  Musä  313».  319 

—  Phaenomena; 

—  —  consilium  326 

—  —  dispositio  155.  215.  217  sqq.  326 

—  —  partium  numerus  ....  155.326 

 inscriptio  152B1 

 tempua.  .  .  .  314— 32U.  345  sq. 

 prooemium.  240.  256.  317-32U 

—  —  —  interpretea   34 

—  —  —  testea  et  imitatores  251  sqq 

—  —  pr.  spuria  .  .  .  17.  221  sqq.  383 
—  —  uuum  ex  Hipparcbo  pen- 

det  313" 

—  de  planetis   2391 

—  Romanis  lectua  221»  251 

—  scholia  vide  s.  v.  Scholia 

—  senex  314  adn. 

—  sepulcrum    244" 

—  aermo  epicus   45.  244 

—  stoicus  327 

—  a  stoicis  Atheniensibus  non  instru- 
ctus   327  sqq. 

—  Stoicis  lectus  .  .  .  vide  s.  v.  Stoici 

—  studiorum  locus  314.  317 

—  Vitae  .  .  139  sqq.  144.  149.  154  sq. 
159sq.  236 sqq.  243.  247 sqq.  2822. 
308  sqq.  312.  319.  323  et  passim 

—  Vitae  IV  praestantia  310« 

  ignotae  excerptum  Vossianum 

244»«.  3743 

—  Vita  Matritensis  altera  ....  323« 


Archilocbus; 

—  fr.  23    354 

—  fr.  54  B    218».  355 

—  fr.  120    352-355 

—  fr.  141  353 

—  novum  fr  ib 

—  Arati  auctor   ib. 

—  Callimacbi   355*8*j 

—  '  Theopbrasti '  353 

Aristarcbus  grammaticus; 

—  de  Hesiodi  prooerniis  ...  214  adn. 

—  flspl  'lltäfioq  xal'Od.  172.  201  sqq. 

—  —  vavotältuov  202 

 nöXov  151 

Aristarchus  SamiuB  140.  151 

—  vide  8.  v.  Cleanth. 

Aristides  in  1  Hymno  in  Iovem '  Arato 
et  scboliia  usus  251  sqq 

—  Stoicorum   pbysica    et  tbeologia 
usus  252 

Aristobulus  Iudaeus  vix  ipse  falaa- 
rius  253 

—  testamenti  Orpbici  testis  antiquissi- 
mus   253  sq. 

Aristonicus  [Itpi  rfjg  nkavt^  'Oövo- 
aitoq   196.  202  sq. 

—  IleQi  otjfitiwv  2U24Ü 

Aristopbanes; 

—  astrologus   151 

—  Byzautius  Ile^l  noXov  151 

—  comicua 

 Aves  v.  173  —  192  .  .  134-138 

 v.  670    137« 

 v.  997    14.  136 

 v.  1000  sqq  136 

 v.  1217    1384N 

 Daetal.  novum  frg   13 

 Geryt  frg.  163  13.  125 

 Thesm.  v.  504    264*» 

 diversas  notiones  miscet  .  .  137 

ÄQiüTokoziu   225».  26431 


*)  Apollonius  Rhodius  peculiarem  de  Arcbilocho  librum  condidit:  Ath. 
X  451  D. 


> 


Digitized  by  Google 


400 


NOTABILIORA. 


Aristotherus  astronomus; 

—  Arati  magister  310.  317 

—  —  Aristia  Tbeocriti  ....   320  sq. 

—  et  Beroaua   327 

—  etiam  poeta   .  320 

—  ubi  fuerit  ib. 

Aristoxeni  commentarii  minuti .  .  228 
Aristylli  geometrae  Tleglnokov  .  151 
Arnobius  p.  988  Migne  212 

—  ions  stoicus  ib   213 

—  suppletur  213 

Artemidorus  Eph   14  4  55.  152 

—  Onirocr  12  146 

 I  p.  5,  20    227» 

—  poeta  elegiacus   325  sq. 

[cf.  Rohde  4Gr.  Rom.'  p.  91«.  544] 

Asclepiades; 

—  in  Arati  prooemium  coniectura  30. 

33.  251 

—  de  'Hesiodi*  Astronomia  ....  270 

karegitj  pergamena  352 

koovpioq  gtvoq  Tbeocriti .  .  .  327  sq. 
AoxtQiwv  heroa  Cretensis  et  Iovis  Cre- 

tici  epitheton  351 

uan'jQ  rv  doxgov  12.  38 

Aatraeus   Arati  fortasse  ex  Epime- 

nide   ....  351  sq. 

katQixa  Arati  211 

dox  yoÖHfüq  Coi  321 n 

astrologiae  fastidium  Arati  ....  216 
Astrologica  Camerarii  ...  265  adn. 
astronomorum  laterculua  Ptolemaei 

14»'.  321 

daxQoyixmv  125 

Atbeoaeus  XI  p.  478  A  corruptus  161 

—  XIV  p.  619  E  228 

Athenodorus  (?)  227 

—  Arati  frater   245".  247 

Atlantidarum  catalogus  Hesiodeus  272 
Attalus  63.  152 

—  de  Arato  iudicium  311 

—  de  rhaenomenorum  loco  et  scri- 
ptione  2S9.  314 

—  fr.  27   46 

Ausonius  1  De  puerperio'  p.  95  Pei- 

per  226 


axxowyfi  et  -/  56 

Avienus   48.  52.314.315 

—  de  Arato  307 

—  Arati  acholiia  oaua  252 

—  Arati  Vita  usua  315 

—  de  Eudoxo   287  sq. 

—  Lucretium  Imitator  314 

Axiochus  c.  12  127 

—  aetas  et  tempua  127" 

—  fons  ib. 

—  pbilosophia  ib. 

axia  vertens  an  versus  41 

—  torquet  mundum   270  * 

Bacchus  Cithaeroniua  274 

Bdlxri  —  BXdoxa  Epimenidis  mater 

348» 

Bentleyua  'Phalaridea'  .  .  .  238.  242. 

Berosua  apud  Antiochum  246 

 Atbeniensea   227 11 

 Cooa  226.  227 »».  327  aq  ride  g. 

v.  Aristotherus 

BXaixa  beroia  atüca   348" 

ßiß/.tjfiat  cv>  ßtß6).rjnai  .  .  7 4  sq.  101 

ßfjkoq  oj  ßrj/.oq  177» 

Boeckbius  de  Octaeteride   14 

Boetbus  stoicus; 

—  Arati  interpres   Romanis  lectas 

153.  157.  219.  235» 

 librorum  tabula  247 

 Vita  155 

—  Cbrysippo  usus  153" 

—  Ciceronia  fons  156aqq. 

—  /7t  gl  tlfictQfiivijs  153" 

—  Plinii  Ions  156 

—  IltQi  nö).ov  155" 

—  IJgoyvwofiq  155.  21ST 

—  ubi  scripserit  152" 

ßoh\  rc  ßoXlq  95 

Bolus  Mende8iu8  226 

Boreadae  ab  Hercule  puniti .  .  336  sq. 

xaxit  ßgayv  228 

bueolici  Coi   320  iq. 

Buhlii  de  epiatuns  Arateia  iudicium  238 

—  de  prooemii  interpretatione  .  .  317 
Buttmann  20.  95.  106.  308.  341.  354iq. 


Digitized  by  Google 


NOTABILIORA. 


401 


Cacsura  ante  tmesin  76 

calendarii  15 

—  Geniini  124.  143 

—  Hipparchi  (?)  143 

—  picü  338 

—  Plinii  (Varronis)  143 

—  Ptoiemaei  124.  143 

Callimacbus ; 

—  Tide s.  v.  Apollonias  Rhodius,  Aratus 

—  et  Aratus  .  .  .  260-  262.  311-314 

—  de  Hesiodo  269 

—  imitandi  exemplom  Orphicis  2o644 

—  libri; 

 Aetia   259«» 

 Choliambi  359' 

 Coma  158.368 

 Epigr.  XXVII   ex  Hipparcho 

interpolatus  313 

 expl.  .  .  228».  311—314 

 LIII   225«' 

 u  Frg.  94    262 

 100g  262 

 111  261  et  adn.  24 

 515  261»* 

—  spurium  (II  p.  785  Sehn.)  260 

 Hymni; 

 ,  in  Apoll  319" 

 1  »fluni.  .  .  .   205  sq.  229 

 Dianam  267  adn.  272  sq. 

 Iov.  .  263.  266M.  349  sq. 

—  —  aetaa   345  sq. 

—  Antimacho  usus  3 1 8  adn. 

 Aratum  tangit  343.  345 

 —  recitatio   319 

 Lavacr   258» 0 

 Ilivaxsi  147 

—  de  Thalete   158.  359 1 

—  somnium   344.  345* 

Callistratus  Aristophaneus  14 

Canobus  Apollonii   359—369 

—  Hecataei   365u 

—  Heraclidis  leschographi .  .  366  adn. 


—  heros  et  Stella   359—369 

—  monumentum  366 

—  a  Rbodiis  scriptoribus  memoratus 

364.  367 

—  scriptura  nominis   303.  359 

—  Stella  inde  a  Rhodo  visibills  303. 

363 sqq. 

—  atellae   nomen    Eudoxo  ignotum 

303.  367 

—  Stella  cum  Nili  sidere  cohaerens  367 

canonographi   140 

Caprae  sidus  quando  pernotuerit  341 
'Cataaterismr   342.  cap.  XI 

—  Ions  272 

—  p.  158    325 

—  Cretici  324 

KaxontQov  falsua  Eudoxi  titulus  .  .  . 

236sqq.  282 sqq. 

Catullus  c.  64  t.  30  185 

Cauer  Delectus»  p.  209    311 

Cedrea  Cariae  urbs  331  sq.*) 

xeivog  \m  illic  versatur'  .  .  .  •.  26S*7 

xexaa/xivog   ...  82 

Cen8orinus  lDe  die  nat.'  18,1.  .  .  15 

—  ratio  astrologica  226 

KffjaXiai  Cretenses  332 

xt]qv?.o<;  mfQvaaofxtvoi  ....  353  sq. 
Chaldaeorum  astrologia  187 

—  enneas  ib. 

—  cf.  s.  v.  Berosus 

X«p<Tfs  poemata  235 

—  titulus  librorum  ....  ib.  adn.  15 

Chia  Scorpii  fabula  26S 

X^ovog  annus   342* 

%vT).töouo&ai  verbo  abutitur  Apollo- 

niua    266 M 

ZQjyixn*;  lqui  sive  in  terra  est  sive  in 

fluvio  navigat'  366 

Cicero ; 

—  Aratea  48.  156 

—  De  divinatione  150 

—  de  lentisco  316» 


*>  lCedreataeRhodi  sepulti  pluriens  titulis  pernotuerunt:  Bull,  decorr.hell. 
X  426.  430,  Arch.-epigr.  Mitth.  aus  Oesterreich  VII  117  nr.  17'  W.  Schubse. 

Philolog.  Untersuchungen  XII.  26 


Digitized  by  Google 


402 


NOTABILIORA. 


Cicero  De  natura  deorum  UI  54  .  214 

—  De  oratore  I  15,  «9  307 

—  De  re  publica  XIV  22    307 

Cinna  de  Arato   309.  312 

citandi  usus  liberior  190.  242.  353" 
citata  narratio  vetustaüs  indicium  275 

clavifi  caelestis  81.  288 

Girant  hes; 

—  Arati  imitator  254 

—  in  Aristarchum  Sannum  ....  255 

—  Gallimachi  imitator  ....  255  adn. 

—  IJfQl  HQtxxteltov   235»» 

—  bymnus  in  lovem  .  .  127.  255.  319 

—  p.  X  Wachsm   13230.  133 

—  p.  XVII  254 

—  llffjl  tewv  154M 

—  librorum  seriea  ib. 

—  MvHtxd  ib. 

—  ab  Orphicis  expressus  255 

—  *Pvaixd  15464 

—  IJfQl  z<*Äxov   23514 

Kletör]  —  KXtla   272" 

Clemens  Alex.  VI  p.  74t  ....  18b*7 

Cleombrotus  233 

Cleomedes  p.  92  Z   3647 

—  96.  973.  289 

—  cod.  Paris,  redinventus  ....  97 3 

Cleostratus   158.  329.  311 

clipeus  Achillis  allegorice  expl  179.  185 

—  Agamemnonis  180 

xvaiöa$  131 

Codices; 

—  Achillis  9.  121 

—  Ambrosianus  Arati  Vit  ....  312 
 Gemini  ltiü.  196  sqq. 

—  Arcerianus  Gromaticorum    .  .  122 


—  Baroccianus  Arati  Vit  312 

—  Ba8ileensis  Germanici .  .  .  cap.  XI 

—  Hipparchi  10 

—  Laurentianus  Arateorum  .  cap.  XI 

—  Matritenses  duo  Arati  Vit  .  .  323 

—  Parisinus  A  152«1.  233.  277".  323 
 C  34 

—  Vaticanus  gr.  381  121 

Coi  astronomi  321  sqq. 

—  catasterismi   324  sqq. 

—  Iovis  incunabula  324 

—  medici  321  sqq. 

xoktövai  urbs  in  collibus  sita  .  .  2T540 
Kokwvtia  e  Kcüg  corruptum  ...  321 

Colonus  forensis  .  .  .  .  13  sq. 

coniunctivus  sine  äv  97 

Cono  narr.  VIII  ApolJonio  usus  .  .  362 

convivia  3  IS 

Comutus  c  9  et  1 1    34.  252 

—  p.  14  211 

'coronari'  de  insu  Iis  206 

 sideribus   207" 

xopvooofxai  in   nxtQvaoopai  corru- 
ptum  354') 

Cos  insula  .  .  .  passim  per  capot  VIII 
Gos  et  Rbodus  Neptuni  filiae  324sq. 

xöofxog  vox  126 

Crates  comicus  fr.  52  K  35 

Cr.  Maiiota  32.  33 

—  commentarius  in  Aratum  23.  33. 

168  sqq.  197.  201  sq. 

—  astronomica    Homeri  interpreta- 
tio  168.  18* 

—  'Boeotiaca'  213* 

—  fragmenta  denuo  ordinanda  202" 

—  I  leracliti '  fons  176  sqq. 


*)  Ita  statuimus,  etai  xopvaoo/xai  de  bestiis  usurpatur  ad 
parantibus  Ath.  III  127  A:  ogtüv  yap  hauTiQOxdxrjV  äeinvov  napaoxfvijV  ßoi- 
/.Oftai  as  dtxtjv  u)J:XXQv6voi  ift(fV(>Tj!}{vxa  xov  xördpoi>  xoov§aoi}at  xal  ötdc- 
axtiv  it(iä$  xxl?  (ubi  adnotavit  Schweigbacuserus  ad  galli  gallinacei  modum 
erecta  crista  ad  pugnam  sese  comparare).    Antoninus  Liberalis  (e  Boeo)  c.  7 

 xoQidöv,  ori  txoQvaotxo  tt^oc  xuq  "nnove  fiaxofiivrj  negl  xov  nci- 

öoq  veriloquium  captat  Loco  Theophrasti '  a  nobis  supra  emendato  de  cornice 
agitur  ad  quietem,  non  ad  pugnam  properanti. 


Digitized  by  Google 


NOTABILIORA. 


403 


Crates ;  in  Hesiodum commentar  ins  faiso 
adscriptus   213  * 

—  de  Hesiodi  prooeroiii  ib. 

—  Homeri   commentarii    167.  170». 

171  aqq.  199 

—  —  editio   170  8qq.  184  sqq. 

 placitomm  laterculi  ....  174 

—  lOurtQtxä  (—  /7fpt  nolov)  167.  184. 

195.  198.  201.  203 

—  in  Rhesum  commentarius  ...  214 
 atfttinonatu  168.  195 

—  an  Tarsi  docuerit   245  sq. 

Cratinns  Arch.  fr.  7  130** 

crepusculnm  deornm   273  sqq. 

Crctenses  mendaces  in'Catharmis'  ab 

Epimenide  dicti  345 

Crito  Kaxius   15 

cnlinarii  (Ath.  XII  516  C)  147 

xvxMoxo/uu  falsum  129 

KxvcQtavoq       TluQiavoq  206 

KxQt)Ju>q  ib. 

DactyH  Cretici; 

—  nomina  mcdica  349 

—  nominis  veriloquinxn  ib. 

Ja/ucüoq  ex  "Avagoq  corruptum  311* 

öfivutxnq  cv  6ivtox6q  91 

SeatttvUov  (?)   48 

Delphini  sidns  325 

Dein*  ab  Arato  cantata  229 

—  a  Callimacho  cantata  ib. 

Democritus; 

—  epistolae  falsae   131»» 

—  noXoygutftT]  ib. 

—  de  terra  143 

6t  ts  100.  102 

Diana   suffocatrix   368" 

Diagoridae  Rhodiorum  gens  ...  331 

Diana  Kiögtäxtq  332 

Didynius  Claudius  158 

—  Cnidins  ib. 

—  JJoyijQoq  ib. 

—  XateivxtQoq  ib. 

dtxix<xq*>*  JtfO'ixbTttq  241 10 

6ix).iq  laconica  81.  288 


dlxxa  mons   262  sqq. 

—  Iovis  incunabula  348 

6lxxauvov  herba   163.  264'1 

6ixxov  herba   263  sq. 

Diels  Dox.  p.  563.  589    130.  131 

dii  stellae  186 

öivtioj  Arateum  de  stellis  53.  265 adn. 
Diodorus  V  70—71  e  duobus  fontibui 

conflatas   349  iq. 

Diodorus  Alex.   34.  70.  159 

Diodotus  Btoicus  159 

—  Boetbi  perip.  frater  160 

—  grammaticus  ib.  adn. 

Diogenes  Apolloniata  138" 

Diogenes  Laertius  VII  1,  4  emend 

235  » 

 VII  74  expl  153 

 IX  113  243 

Dionysius  Periegeta; 

—  Baaaagtxd  .  204 

—  Dionysiaca  204 

—  imitator; 

 Apollonü  1 33  **.  cf.  366 

 Arati   253.  257  sq. 

 Callimachi   257  17 

—  —  Homeri   257  17 

 Neoptolemi  Pariani  206 

 Theocriti   257  " 

—  Posidonio  usus  206 

—  Vita  Chisiana  emendatur .  .  .  .  214 

—  vocum  xoof/oq  et  nökoq  usus  126 
Dionysin s  Scytobracbio (Diodor.  III  60. 

V  52)  emendatur   272 43 

—  Thrax  de  Arato   224.  307.  309. 

cap.XI 

—  Transfuga  Arati  discipulus  309  sqq. 

3 14  sq. 

6toQ^QtaiQ  editio  emendata  ....  171 

DioBcorides  I  51,  90  8pr  316 11 

6ioarjfj.lai  attica  vox  218 

—  non  Aratea  ib. 

—  Araü  passim 

 non  adpendicis  instar  habenda 

327 

—  Dionysii  Perieg  218 

26* 


Digitized  by  Google 


404 


NOTABILIORA. 


dtoafjßlat;  Eudoxi  293 

—  ionice  sonat  ot)(iuxa  218 

—  peripateüce  arjfitla  ib. 

^-  stoice  nQoyvoiaeii  218' 

—  latine  prognostica  ib. 

Diotimus  poeta   229  sq.  322«° 

6(oAtxäq  =  öutöexaxtjfxogiov  ....  97 

Dosiades  Cretensis  324*" 

Dositheus  astronomus  14".  15 l5.  159 

—  apud  Coos  observabat  321 

—  male  pro  Kapvoxiog  novatus  243 
draco  cum  Üuvio  conlatus  ....  270 

—  caelestis  noxafiolo  anoggto^  270 
Duris  (Ath.  XII  535)   125 

Echemea  Coa   324« 

tiaxat   »* 

ii6o)).ov  de    astris  Arati  proprium 

265  adn. 

d  iitbv  6?i  formula  .  .  267".  342  sqq. 

ttXtlxai  Arateum  260 

elowTiuq  ;v  townog  82 

iXwpQoq  de  sideribus  103 

elementa  Aristotelis  175  sq. 

—  Homeri  175  sq. 

Eleorum  de  Iove  tabula  e  Cretensi 

coorta   348 10 

Eleuther  Eleutherensis .  .  .  .  274  adu. 
Empedoclcs  (Stob.  Ecl.  I  424)  ...  129 

—  ab  Arato  expressus   276" 

—  'Cathanni'   243  sqq. 

—  ab  Eratosthene  expressus  .  .  276" 

ivöidexai   20  7  47.  239« 

iv6iaot(>h<ptoi>ui  94 

Endymio  134*7 

tjvtxfc   267  adn. 

Evouxqov  genuinus   Eudoxi  titulus 

236.  282  sqq. 

tvvtuynQtt  'X,  ivvfdvttQa  277 

Epicharmus  de  Musis  211  sq. 

Epicurus  de  polo  131 

imyowlq  70 

Epigr.  Kaibel.  n.  185  213 

 p.  438,  31    126 

inuehloete  Iovis   29.  173.  252 


Epimenides; 

—  Uktf&eia  persona  345 

—  Arati  auctor  cap.  IX 

—  1  Cathanni '   342  sqq. 

—  dormiens   342*.  544 

—  Hesiodo  usus  *  344 

—  Idaei  Ioris  sacerdos  ...  341  sqq. 

—  de  Idaei  Iovis  infantia  ....  342 

—  cum  Nymphig  relatio  ....  345* 

—  'Oracula'  343 

—  <^oro>c   342.  345 

—  lTheogonia'  in  'Catasterismis'  ex- 
cerpta   342  sqq.  349 

—  Vita  apud  Maximum  Tyr.  344  sqq. 
inl  fiolpg  w« 

—  vixxl  .  .  W 

Epiphanias' Adv.haer/  interpolatus  130 
imxtlvto&ai  ~  dmxik)*oftai  .  65  sq. 

sWoAij  vox  241 

Eratosthenes; 

—  1  Catasterismi '  39.  cap.  XI 

—  —  novum  frg  180** 

—  grammaticus  IM 

—  'Isagoga  Aratea  '  Usq 

—  IltQi  xoaixov  .  .  cap.  XI 

—  in  Mercurio  Empedocle  usus  276" 

—  'OctaeteriB*  14.  18 

—  siderum  nomina   cap.  XI 

—  de  terra  

ipeiöeoitai  132  sq. 

iaxt'jQixxai  et  lanfffft  1S3.251.26U.26S 

Etym.  M.  s.  v.  yvQwaai  3») 

 —  kliveiov  emendatur  361 

 <Pa9oi   366  adn. 

Euaenetus  160 

Euclides  Siculus  122 

Euctemo  canonographus  1*3 

Eudorus  alex  16o.  cap.  XI 

Eudoxus ; 

—  Arati  auctor   238  sqq. 

—  dictio  132 

—  editiones  duae  Phaenomenorum  282 

—  "Evöoqos   239' 

—  libri  genuini  281  sqq. 

—  Octaeteris  lalsa  14  sqq. 


Digitized  by  Google 


N'OTABILIORA. 


Eudoxus;  Pbaenomenorum  tripertitio 

292.  293.  300 

—  TIoXov  evrcafa  falsa  123  sq.  143»°. 

281 

—  senex   288.  314  adn. 

—  tituli  genuini  281  sqq. 

—  ubi  observaverit  285 

Enbemerus  127 *» 

Eamelus  de  Musis  211 

Euphorio  fr.  65  M   277  34 

—  fr.  108  Neoptolemo  vindicatur  205 

—  corruptum  ex  6  Ilaptavoi  .  .  205 


—  Dionysiaca   207 

Earipidea; 

—  Andr.  v.  929   13" 45 

—  Chrys.  fr.  839    125.  135 

—  Epigr.  2  125 

—  Epistulae  falsae   237  sqq. 

—  Hei.  v.  513    259  adn. 

 v.  1006  sqq   362« 

—  Ion.  v.  1168  124 

—  Med.  v.  825    36 

—  Melan.  fr.  484    259  adn. 

—  Or.  v.  1683    124 

—  Pirith.  fr.  594    125 

—  fr.  941    24.  173 

Eusebius  lPraep.   evang.'  X  3,  23 

p.  467   236 

En s tat b ins  in  Dionysium  P.  144.  363 sq. 

—  in  Homer  um  168.  199 

Evtoxia  et  'Sixvzdxiov   225 17 

iqtzvTffq  66 

Firmicus  Maternus  .  .  ,   20 

Freudenthalius   253  sq. 

TaXa  pro  ra).a&as  53 

rahqvtf  Kvfiaxohljyrj   32547 

Galenus  Antidota  (XIV  K.)  224sq.  264»» 
Gecraustius  in  Kapioxioq  ruutan- 
dum  243 


405 

ye  fiiv       6&   70 

Geminus  (p.  13)  363,  (p.  16)  94.  289, 
(p.  23)  196.  199,  (p.  28)  54,  (p.  33) 
57.  24314,  (p.  34)  14,  (p.  35)  243,  (p  53) 
193 ,0.  193sqq.,  (p.  60)194,  (p.  61)  152. 


154«*.  326« 

—  aetas  54" 

—  caput  de  signis  152*'.  154 

—  codex  Ambros  160 

—  fontes  .  54* 154.  170 sqq.  172.  363 

—  Pbaenomenorum  titulus  ....  160 
 exitus  140 

—  nQoyvtoaetq   153.  240» 

geograpbia  Homeri  189  sqq. 

geograpborum  index  144  sq. 

geometrae  XXXII  122 

Germanicus  48.  52 

—  v.  444  sq  220 

—  v.  34    263 

rov/i  in  titulis  226 

Gregorius  Nasianzenus  Arati  imita- 

tor  251» 

Gromatici  Arceriani  22  122 

Grotii'Syntagma  Arateum'  263.  26837. 

3125.  315.  317 

—  picturis  ornatum  338 

gubernatores  fabulares  ....  362  sqq. 

Haedorum  denominatio  341 

ttlfjLOQQöiq  serpens   359  sqq. 


"Attai  Rheae  Placianae  faroulitium  348 
"Ahaxfiia  Musa  (e  coniectura)  .  .  212 
Halicarnassia  regio  lentisco  abuudans 

316*) 

Halieutici  (Atb.  I  13  B)  146 

un).tö<;  et  aX).(oq  permutata  ....  1 98 
Hegesianax;  Carmen  160 

—  IJf  ?2  dvaiokft<;  ib.  220  sq. 

Helena  passim  per  cap.  X 

—  knuyzofxivTi   368 13 

—  JevÖQluq   368 


*)  Hinc  Zzivovotoq  Halicarnassensis  nomen  accepit  Dittenberger.  lSyUog.' 
p.  15. 


XOTABILIORA. 


406 

Helena;  Rhodia  religio  ....  367  sqq. 
Heiice  sidus  dictum  ab  Epimenide  et 


Arato   266»« 

kUxtotp;  antiquum  veriloquium  .  .  168 
Heliodorus  Ilpbg  JSoco/xaxov  ...  226 

—  stoicus  16ü 

Tjkoipomov  Atheniense   13 

—  Ionum  inventio  132 

—  noloc  132 


Helladius  '  Chrestom.'  p.  531  a  13.  234 
Heraclides  leschographus  de  Canobo 

366  adn. 


Heraclitus  Eph.; 


Heraclitus  falsus; 

"        23  •*.*.•.. 

.  .  .  .   173  sqq. 

 27  

 43—51  

45  ........ 

.  .  .  .  128.  206 

 57  

—  allegoriarum  corpore  usus  172 sqq. 

182 

—  dictio  

Herculanensia  volumina  .  .  168.  170» 
Hercules  anguem  interticiens  ...  338 

G.Hermann  llüsq.  1254.  211 

Hermippus; 

—  ßerytius  in  'Somniorum  historia' 

146. 162 

—  Artemidori  fons  14b 

—  Callimacheu8    .  161 

—  IJsqI  nokov  ib. 

Herodotus  (?)   25  adn. 

—  II  109  132 

—  IV  36  185 

—  IV  177  316 


Herondas  1  Mimiambi '  359 

 III  53    321" 

—  vide  8.  v.  annosa  condx 
Hesiodus;  cf.  8.  v.  Aratus 

—  1  Astronomia*  falso  adscripta  2tosqq. 

 aetas  alex  270  sqq. 

 Arato  usa  271 

 testes  270 

—  Opera; 

 prooemium   214  adn.  25614.  274 

 v.  10  214  adn 

 v.  20    277 

 v.  160  Bq  317  sq. 

 v.  201  276 

 v.  222    2T6 

 v.  236    276 

 256    277 

 v.  267    25 

 v.  291    138« 

 v.  517  277 

~~*  —    \»  643  »••••••■  •  •  .  •  .  2  <  j 

 727  ;  260 

 v.  747  ...  .   278 

 T.  822    277 

—  Theog; 

 prooemium   273  sq. 

 v.  9  2T3 

—  -  v.  26-28    344 

 v.  99—101  317  sq. 

 v.  129    274 

—  —  v.  130  ib. 

 v.  229    .312 

 v.  252    325" 

 v.  407    277 

 v.  424 sq  3I7*T 

 v.  484   262  sq. 

 v.  570   m" 

 v.  779    277 

 v.  801    277 

 v.  902   277 

—  Scutum  v.  255    179  adn. 

—  fr.  12  271  sq. 

  14    272« 

  65    271 


Digitized  by  Google 


NOTABILIORA. 


407 


Hesiodus ;  Scutum  216  276 

  226    270 

—  Apollonü  exemplum  271*° 

—  CaUimachi      „       ...  274  adn. 

—  editio  antiqua  179  adn. 

—  patria  275 

—  persona  fabulis  obscurata  2  14.  27  344 

—  religio  et  fabulae  per  cannina  ob- 
viae   275" 

—  'Signorum'  scriptor  269 

—  Vitae  scriptores   274  adn. 

Hesych.  s.  v.  dnafttigerat   ....  105 

 anrapvaaetat-änrsQa  353  Bqq. 

 Mvtov   366  adn- 

 noXoq  128«*.  133 

 tqitw  325« 

betaerarum  scriptores   (Ath.  XIII 

567  A)  147 

UQÖq  et  Upog   2744' 

iXqxivat  rar  um   258 19 

Hipparcbus  astronomus; 

(p.  172  Petavii)  p.  291.  307,  (p.  173) 
p.  64.  292,  (p.  174)  p.  66.  68.  75  bis. 
76.  82,  (p.  175)  p.  79  bis,  (p.  176)  p. 
68.  69  bis.  293,  (p.  177)  p.  102.  296, 
(p.  179)  p.  93,  (p.  179)  p.  286.  294, 
(p.  180)  p.  64.  65.  66,  (p.  191)  p.  49. 
67  bis.  294,  (p.  192)  p.  85,  (p.  183) 
p.  71.  72.  73,  (p.  184)  p.  65,  (p.  185) 
p.  78.  294,  (p.  186)  p.  78.  86,  (p.  187) 
p.  80.  283,  (p.  188)  p.  84,  (p.  189)  p. 
68.82.84,  (p.  190)  p.  87.  88,  (p.  191) 
p.  89,  (p.  193)  p.  49.  88.  89.  287, 
(p.  194)  p.  291,  (p.  195)  p.  90,  (p.  196) 
p.  90.  308',  (p.  197)  p.  98,  (p.  198)  p. 
91  bis.  285,  (p.  199)  p.  92,  (p.  200) 
p.99,  (p.  201)  p.  77.  100,  (p.  202)  p. 
69. 100. 101  bis,  (p.  203)  p.  295,  (p.  204) 
p.  102.  103  bis.  295,  (p.  205)  p.  104  bis. 
296,  (p.  206)  p.  296. 303,  (p.  207)  p.  296, 
(p.  209)  p  105.  293,  (p.  211)  p.  297, 
<p.  212)  p.  54.  297,  (p.213)  p.  107.  108, 
(p.  214)  p.  86.  298,  (p.  215)  p.  III- 
299  bis,  (p.  216)  p.  73,  (p.  218)  p.  87, 
(p.  219)  p.  106.  300,  (p.  220)  p.  45. 


107,  (p.  221)  p.  300,  (p.  222)  p.  112. 
113.  114.  301,  (p.  223)  p.  47.  114  bis. 
301.302,  (p.  224)  p.  46.  114.302,  (p. 
225)  p.  109.  283.  302,  (p.  227)  p.  109. 
284,  (p.  228)  p.  111.293.303 

—  de  Arato  iudicium  .  .  81.  307.  308 

—  de  Canobo   303  sq.  364 

—  Codices  63  sq. 

 Aratei  ....  67.  cap.  II  passüs 

—  coraputationnm  nomeri  .  .  .  2857 

—  dictio   129.  130.  132 

—  interpolatio  72.  74.  77  sq.  84. 96  sqq. 
100.103.  106.112.  113  bis.  285  sqq. 

—  Isagoga  in  Aratum  H.  falso  ad- 
scripta   11 

—  über  [Je gl  tttyi&ovq  xal  ovvid&a>q 
zwv  dnkavwv  dottQwv  •  .  cap.  XI 

—  libri  genuini  162 

—  cum  Marciaoo  conlatus  115  —  117 

—  parapbrasis  45  passim 

—  de 1  Pbaenomenorum '  Arati  regione 

314 

—  siderum  nomina  cap.  XI 

—  Victorii  11» 

Uippocrates  11:  ol  digtov  c.  2  .  .  321 
ol  Arateum  110 

Homerus; 

—  IL  VIII  v.  503  (?)    28 

 XI  v.  757    129 

 XIX  v.  357    23.  24.  27 

—  Od.  IV  v.  149    95» 

 V  v.  271—3  313 

 V  v.  33 1  sq   85 

 VI  v.  127   87 

 XXIV  t.  402    31 

—  Arateus   244  sqq. 

—  Chaldaeus  245 

—  scriptores  de  H  148 

—  a  Stoicis  explicatus  158" 

HoratiusOd.ni  17, 11  sq.  exArato  277M 

horologia  13. 125 

vjontQ  einoi  Ttg  1 36  sq. 

ovt vj z  intercalatum  176 

Hyacinthus   366  adn. 

Hyadum  nomina  corrupta  ....  2724' 


Digitized  by  Google 


NOTABILIORA. 


408 

'Yöqixoos  Bcriptum  iuxta  lY6gox6o<; 

47.  alibi 

—  lusus  in  vocis  uau  266 

Hyginus  Astr. 

—  1  18  216 

—  II  6  150 

—  II  16  324 

—  II  21  150 

Hylas  et  Hercules  Rhianei  .  .  336  sq. 
Hymnus  Hom.in  Apollinem  v.  165  25819 

—  in  Cererem  v.  157    45 

—  in  Merc.  v.  538    263.  265 

vnoTpixto  *n>  vnfxxQtyw  ...    96  sq. 

vnotpfjTac  Jide  341 

n.  vyw  33,  4    232 

Ideler  ,  132.  136 

—  de  Eudoxo  .  .  .  281.  288  adn.  11 

—  de  Hesiodi  Operibus  269 

iöioyQa(prtam  3t  ü3 

IStwnxwq  <x>  tiixüq  194 

I.  G.  A.  20,  5    267» 

Uiadis  parvae  libri  IV   187 

incolo  summeiulu8  379 

inventorum   index  (Gem.    Strom.  I 

p.  364  P.)  148 

ionicae  voces  1 3 1  sq . 

Isagoga  Aratea:  vi  de  Anonymus 

Isidorianus   20  sq. 

luppiter  e  se  ipso  progenitus  .  .  252 

—  infantia  cap.  IX 

Iustitia  351 

Lactantius  Firmianus  'Divin.  iDstit.9 1 

c.  1 1  %  252 

Lasus  Magnes  liegt  nökov  ....  162 

Latona  iVt#/a  274 

Laurentius  Lydus  De  mens.  7?>  .  .  187 

?Äyeiv  idem  ac  otjftaiveiv   37 

Leonidas  Tarentinus   207" 

—  de  Arato  (Antb.  Pal.  IX  25)  226». 

239.  311.  350 

—  Callimacbo  utitur  311 

—  epistula  ps.-aratea  utitur  ...  239 


Leontius  mechanicus  de  spbaera  Ara- 


tea  307 

temoQ  apud  Aratum   .  22" 1 

xaxä  XttCtOP   227  sqq. 

Letronne  de  Eudoxo  .  283».  289  adn. 

libatio  convivalis  318*° 

libri  sacrificales  243 

licentia  poetica  36 

Livius  Andronicus  319 

Livius  Patavinos  VIII  19,  4  .  .  130** 

Lobeckins  277 

Lucianus  •  .  .  126 

Lucilius  fr.  1    270« 

Lucillius  lAnth.  Pal.'  XI  136  .  .  251* 

Lucretius  127.  319 

ludi  litterarii  alexandrini  ....  319" 
Lyco  peripateticus  ab  Antiocbo  inri- 
tatus   245" 

Mac  robius  de  Iove  34 

—  de  Oceano  Horn.  .  .  •  183 

—  de  polo  124 

—  I  17,9  129*4 

Madvig  Emend.  Liv  130 

Maeandrius  Milesius  Arati  coaevus  323 

—  Milesiaca  ab  Apollonio  adbibita  348 
Manetho  126 

—  Arati  imitator  251 

Manilius  221».  315" 

—  1  v.  215  sqq   364T 

—  Apollonio  Rbodio  usus  .  .  .  315" 
Martianus  Capeila  II  145  ...  .  312* 

—  Vm  838    367 

Mazgtxirag  241 

Maximus   astrologus   Arati  dictione 

utitur   251*.  265  adn. 


—  Tyrius  Epimenidis  Vita  utitur  XXII 

344  sq. 

  Hesiodi  Vita  utitur  ib.  274  adn. 

Me kdyxQtoq  vel  MeXävÖQioi  ex  Met- 


ävSgtot  corruptum  323 

Meleager; 

-  Anth.  Pal.  IV  1,  49.  .  .  .  230.  311 

-  'Corona'  312 


Digitized  by  Google 


NOTABILIORA. 


MivavÖQOi  ex  Maittvögtoq  corruptum 


323 

Menecrates  poeta; 

—  Arati  magister  329 

—  grammaticus  329 

—  Heracliti  Studiosus  329 

—  novum  fr  328 

—  poeta  Operum   317.  328 sq. 

Menedemus  Eretriensis  Arati  Lyco- 

phronis  Antagorae  bospes,  non  ma- 
gister   234.  315 

—  quando  fere  316 

Menodotus  fligl  nökov  162 

Menophantus   70 

Merops  Cous  in  caelo  conlocatus  324 

piatpa   108 

Uftit  cum  accus   2331» 

Meto  13.  18sqq.  135 sqq.  222 

—  apud  Aratum  18  sqq.  240 

ol  (Atta  Mhatva   19 

metrica  Hilbergii  lex   94 

Milesiorum  de  Iovis  infantia  fabula 

e  Cretensi  coorta  348 

Mnaaeas  Corcyraeus  2131 

—  Patarensis  de  Musis  (fr.  15.  16  M.) 

212 

Mnemosyna  Attica   274  adn. 

Molo  Arati  aemulus  231 

montes  deorum  receptaculum  138". 

274  adn. 

monumenta; 

—  Africanum  206 

—  Trevirense   240.  314 

—  vasculum  Cyrenense  338 

Musa  Arati  magistra  240 

Mnsae  Arateae  211  sqq. 

—  Atticae   274  adn. 

—  Coae  320 

—  indices  211  sq. 

—  nomina  facta  ib. 

—  Pieriae   274  adn. 

—  tbiasus  Sopbocleus  31933 

Musaeus  v.  45  185 

—  v.  94   953 

—  Catast.'  p.  102    276&a 


409 

Myris  Arati  frater  233 

Negatio  adfirmativo  enuntiati  membro 

addita  104  sq. 

Neoptolemus  Parianus  1 85 

—  Dionysias  204 

—  Dionysü  Periegetae  auctor  204-207 

—  nomen  corruptum  205 

—  1  Trichthonia*   204—207 

Nicander  astronomus  Arati  amicus 

apud  Coos  310  sq.  320 

—  a  poeta  Colopbonio  diversus  .  ib. 
Nicander  poeta  Arato  usus  .  .  267  sq. 
 oblocutus  268 

—  fr.  110  emendatur   311* 

—  'Theriaca'  v.  406    277»« 

 v.  298  —  319  (Apollonio  utitur) 

359—361 

Nicias  Milesius  323 

Niese  de  Apollodoro   201 

nomina ; 

—  cum  ayxi  composita  .  .  .  232.  325 

—  cum  Jfi<pl  composita  325 

—  breviataapudTheocriturain./S  232 
 in-wv  231  sqq.  241.311. 

—  concisa   263.  320.  325 

—  gentilicia  apud  poetas  .  .  .  .  2231* 
 pro  propriis  234 

—  hypocoristica   32341 

—  cum  bctxuq  composita  241 

—  remediorum  225 

Nonnus  126 

—  Arati  imitator  251 3 

—  Epimenidea  refert  (XIV  23— 35)  347 
Nossis  (Anth.  Pal.  VI  273)  .  .  .  225 17 

Nostorum  libri  V  187 

novenarius  numerus  .  .  171.  187  adn. 
nox  deorum  tempua  ambeundi  273. 

274".  275 

—  prisca  351 

—  sacra   2744' 

Numeniusgrammaticu8/7f()2n:oAot;  162 

nummi  131*» 

nuptiae  Amphitritae  325 

Nycteus'Nocturnus'  274 


Digitized  by  Google 


410 


NOTABILIORA. 


Obstitores  et  obstetrices  349 

Oceanus  Homericus  mare  174. 183  sqq. 

195.  198 

—  xolloq   97 

—  xotvog   97 

(oUvirj  et  'Qltvlt!  341 

Onirocritici  145  sq. 

'Otpiovzos  <x>  'OipiovzEvq  87» 

Oppianus  1  Cyneg\  III  v.  8  sqq.  262" 

—  'De  ven.'  v.  3  221" 

 v.  20    221" 

optativas  pro  imperativo  ap.  Apollo- 

nium  75.  76 

 Aratum   75 

—  [Nicandr.  lAlex.'  ?.  715) 
Orphici; 

—  .4  v9qw7Z  oyovia  226 

—  Aratum  exprimunt  254 

—  'Argon.'  v.  305 sqq  254 

 v.  513   125' 

 v.  710    206" 

 v.  1135  (exOdyssea)  .  .  .  254» 

—  fr.  220  Ab  185 

—  passim  126 

—  stoicam  poesin  amaot  254 

—  'Testamentum'  131 

Ovidius;  Epistulae  236 

—  (Met.  XV  v.  147)   221" 

Pacuvius  (fr.  inc.  XIV)  133»* 

üalyrta  rhetorica   232" 

—  poetica  232 

TIaxxüi?.<ü  Musa  (e  coniectura)  .  .  211 

Palaemo  Isthmius   32547 

Pan  Arateus  229 

Panaetius  de  divinatione  158 

—  num  Tarsi  fuerit   246" 

Pandora  Hesiodea  e'Daedalis'  Platae- 

ensibus  intellegitur   2754a 

7ittQCtx?.iv(ü  naQeyxUvat  naQexx).lv<a  57 

TlaQ&ivo^  dea  Taurica  3181U 

Pannenides   162 

—  v.  133  Mull.  Arati  exemplura  218» 
Parmeniscus  Ilepl  nokov  162 

—  de'Rhesi'astrouomicis  2l4adn.  329 


Patonius  1  Inscript  of  Cot'  .  239 
Paullus  apostolus; 

—  dimicandi  ratio  256 

—  doctus  graece   255".  256" 

PauluB  Silentiarius  (Anth.  Pal.  IX  782) 

126 

Pausamas  12fr 

—  III  19,  9  367 

—  VIII  34,  5  emendatur  331 

—  IX  20,  3  expl  133 

—  IX  29,  2  212 

—  IX  29,  1-4  (fons)  213 

—  IX  31,  4  (fons)  214  ada. 

IletQaioi  portus   267* 

nikio  ^  rtkkw  134» 

nenovelcttai  'x>  7t£7tovtjarai  ...  "2 

7Tf pato&ev  'Ixoutq   267 M 

pergameua  philologia  e  Tarsensi  deri- 

vata  246 

pergamenae  arae  anaglypha  .  .  351  sq. 
nsQiyktjiW  et  nvQty/.rjvos  53 

TCfQtOT :-'>/  ottai  r\j  JiEQtOTQtfOfXai  106 

xsyiTÜ.?£0&cu  <\>  ixfQitifxvto&w  97 

FlfQoiws  <v  -fjos  77 

'Phaetho'  ignoti  poetae  Carmen  fortasse 
Rhodium    368'* 

<l>aiv6,ueva  Eudoxi  et  über  et  libri 

pars   293.  303 

Phari  fabula  ad  Canobianam  facta 

366  adn. 

<P<xzvtj  sidus   259 sq. 

Pherecydes  de  TireBia  258" 

—  Syrius  a  Cratete  citatus  .  .  .  1S81T 

Phila  Seleuci  f  232 

Philemo  fr.  91  K  25  sq.  33.  173 

4>ikla  —  4>aia  272 

Philippus  canonographus  143 

Philippus  OpuntiuB; 

—  975  A   259  adu. 

—  977  B  127 

—  986  B  132 

—  990  A  269 

—  1  Opera'  Hesiodi  tangit  ib. 

Phüo  Berytius  146 

Philochori  error   1* 


Digiti; 


ed  by  Googl 


NüTABILIORA. 


411 


Philocles  Arati  amores  a  Rhiano  lau- 


datus  322 

—  idem  ac  Philinas  .  230  sq.  322  sq. 

—  alter  Argivus   230  sq. 

philosophorum  itinera  orientalia  2 Iii-" 

pblyacograpborum  indices  147 

Phrontis  ApoUonii  365 

—  Homert   ib. 

pictores  Arato  nocentes  338 

picturae  Arateae  Basileenses    .  ib. 

 Matritenses   ib. 

 unde  provenerint  313" 

pictura  vascularis  Cyrenensis  .  .  338 
IIitQla  'v  nXovaia  Musae  mater  211 
Pindarus;  Ol.  I  5-10  12.  38 

—  Nem.  II  1—3   22 

-  IX  41  129 

—  Pyth.  IV  6  177«» 

—  fr.  107,  2   38 

planetarum  motos   52 

Planudis  Arati  recensio   10 

—  Anthologiae  codex  .......  11 

Plato; 

—  Cratylua  4U5  C  emendatur    128  sq. 

—  Leges  IV  715  E   22 

—  Phaedo  107  C  129 

—  de  polo  130 

—  Rcp.  II  364  £  X  617  A  243".  52 

—  Tim.  2S  B  127 

 40  B  128 

Pliniua  N.  H.  VII  195    130" 

—  XVllj  87,  361    157" 

—  XXI  59    361 

Plotini  Knnea  des  187 

—  4  De  pulchrit.'  p.  162    95» 

Plutarchus; 

—  Arati  interpres   241«» 

—  4  De  fato'  153«» 

—  4  De  Homeri  poesi'    172  sqq.  175. 

1S7  sq. 

—  'De  sollertia  animal.'  241«».  264" 

—  l8olo'  c.  12  34b'» 

Pnyx   14 

poetae  augustei  de  1  polo*  126 

poetarum  sodalicia  319 


nouciXXat  nun  intransitive  usurpatum278 


Polemo  fr.  p.  73  Pr  274 

noXixtxoq  noXixfvüafitvoq  ....  159 

Pollux  II  38  (nöXog)  133 

—  II  37  sq.  emendatur  ....  223  sq. 

—  VI  15  317»« 

—  Rufo  usus   223" 

noXelv  135«  136 

nöXog  in  Aristophane   12 

—  axis  128  sqq.  239« 

—  caelum   124—128 

—  in  Colono  attico  13.  135 

—  feminin  um  13.  136 

—  insigne  regum  126» 

—  =  xvxXog  134»« 

—  rv  modius  133»» 

—  Observatorium  13.  136 

—  OQvi9<t)v  136 

—  «v»  noXig  137 

—  in  nohg  corruptum  133" 

—  scriptores  nt^l  n  141  —  142 

—  significatio  triplex  131 

—  statuarum  133 

—  *\>  o<pai(Ht  159 

—  in  titulis  123.  139 

—  veriloquium  134** 

Polybius  de  Homero   19636 

—  IV  53   332 

Pompouius  Mela   244" 

Porphyrius  Gratete  usus  172.  182  sqq. 

188.  190  sqq. 

—  suppletur  185.  192 

Posidouius; 

—  de  Canobo   363  sq. 

—  Cleomedis  auctor  ....  289.  364T 

—  Dionysii  Perieg.  „  206 

—  Gemini   197.  289 

—  Macrobii  w  199»» 

—  'Meteorol.'   34.  97.  170 

—  de  Oceano  192»» 

—  in  Plat.  Tim  186 

—  schol.  in  Dion.  P.  auctor  .  .  .  206 

—  de  signis   154.  157  sq. 


—  Strabonis  auctor  189.  192  sqq.  199. 

202.  363 


Digitized  by  Google 


412 


X0TAB1LI0RA. 


Praxiphanes  de  Hesiodo  214 

Probus  in  Vergilium  174».  179.  189.  205 
JlQoyv(oo€iq  *v  Prognostica  .  .  155  sq. 
Propertiaß  I  20,  17  sqq.  Rhianum  se- 
quitur   337  adn. 

—  IV  7  261 

nyootoTiu  et  fxixwna   57 

7iqoz£()(ov  koyoi   258s0 

TCQOztpr]  yevtij  sim  317  sqq. 

ngötepoi  Btol  ib. 

nQVfxva  <\#  nQVfivri  108 

Psellus  (Boisson.  III  p.210)   217.  242 

Psilosis  176 

'Ptolemaeus'  Stella  367 

Ptolemaeus  Cheonus  IV 1 89  West.  368 1 2 
Pyrrhus  Magnes  Arati  interpres  22. 

122.  162 

Pythagorei  127 

IIvMxwv  241 10 

Quintus  Smyrnaeus  VII  296-304  ex 
Arato   261 

—  emendatur  ib  ib.  adu.  26 

—  XIII  v.  483    177»1 

Tadices  Deli  206 

—  insularum  205 

—  terrae   206" 

fannn  vox  solitaria  224 

recitatio  Apollonii  ficta  319.  332  sqq. 

—  Arati  318 

—  Callimachi  319 

rei  rusticae  scriptores  Varroniani  3293 
folovTt  pseudobesiodeum  ....  270*) 
RbianuB; 


—  Apollonii    et    Propertii  aactor 

337  adn. 

—  Antb.  Pal.  XII  93    322 

—  Arati  amicus  ib. 

—  Cedreata  fortasse  331  sq. 

—  apud  Coos,  vix  Alexandriae  323.  337 

—  Messeuiaca  330 

—  pnerorum  laudator  .  322.  337  adn. 

—  nomen  corruptum  322 

—  cum  Rhodiis  relatio  ....  330  sq. 

—  victum  quaerens  331 

RboduB  Amphitritae  f.  (cf.  .Cos)  324  sq. 
Rhodia  Apollonii  mansio  .  .  332—337 
Rufus  Ephesius  fons  Polluc  :ia  .  .  223 

Sabidius  Pollio   236  sqq. 

aakivfxtvrj  falso  fonnatum  ....  353 

Salmasius  de  Arato   327  adn. 

Scaliger; 

—  de  Arati  astronomia  indicium  308 

—  de  Arati  fönte  iudicium  ....  283 

—  emendationes  in  Achillem  ...  9 

—  de  epigr.  Callim.  XXVII ....  3t  1 

—  exemplar  Vinariense   9 

ozrinaxa  syntactica  23.  45 

axlvoq  ubi  abundet  316 

Scbinussa  iusula  prope  Delum  316**) 
Scboemanuus  125.  IM«1.  135 

Scholia; 

—  Arati  16.  18.  19.41.  49.  56.  65.  66. 
70.  71.  72.  80.  81.  82.  85.  88.  8«. 
93.  95.  96.  97.  101.  105.  106.  HL 
112.  167.  168.  186.  190.  197.  221. 
233.  263.  264».  271.  275.  277.  290. 
317.  353.  363 


*)  Certatim  Nauckius  (M61.  grecorom.  IV  397  V  149)  et  Sitteliua  ("Wiener 
Stud.'  XII  p.  48)  illud  hemistichium  repudiarunt,  cum  depravatum  ex  Uomerico 
nozafxtji  nbjOovit  ioixioq  dicerent.  Adiuvat  vero  nostram  de  fragraenti  origioe 
coniecturam  •^elovxi»  illud  Homero  ignotum  et  e  prava  Homeri  imitatione 
procusum:  W.  Schuhe  'Quaest.  ep.'  p.  277.  Sittelium  in  multis  insto  iniqniof 
Hesiodi  fragmenta  ibidem  tractavisse  nobis  adparnit. 

l2xivoiii  Deli  locus  (Bull.  corr.  hell.  VI  26,  217:  xolq  x^oig  rofc  h 
2%ivovvri)y  W.Schulze.    Lentiscus  Creticus:  Callim.  Hymn.  in  Dian.  v.  201. 


Digitized  by  Google 


NOTABILIORA. 


413 


—  —  post  Sabidium  composita  31317 
 Marciana  prooemii  21—33.  173. 

317. 

 latina  prooemii  .  27  sqq.  cap.  XI 

 Aristarcho  utuntur  .  .  201  sqq. 

 Cratetis'Homericis' utuntur  186. 

passim  cap.  IV 

—  —  Posidonio  utuntur  363 

—  Aristophanis  Acharn  217 

 Av  13.  124.  135 

—  Basilii  Barocciana  .  .  21.  139.  144 

—  Dionysü  Periegetae  .  .  144.  363  sqq. 
 Thracis   217 

—  Euripidis  Hipp   264" 

 Phoen  221" 

—  1  Euripidis'  Rhes   205«.  328 

—  Uermanici   23.  367.  cap.  XI 

—  Hesiodi  Oper  213 

 Theog.  .  .  174».  178'».  179.  213« 

—  Homeri  II.; 

 Genevensia  .  .  .  172.  183  sq. 

 Lipsiensia  168 

 Parisina  ....  181. 182.212 

 Townleyana  .  .  176.  179.  190 

 Veneta  A  176.  178.  190  sq.  202 

 Veneta  B  178'».  190 

 Od  180".  181.  190.  191  sq.  196 

—  Iuvenalis  Sat.  I  33  160 

—  Nicandri  Ther   360  sq. 

—  Theocriti  VII  105    231 

—  Vergilü  Aen.  18  212 

 XII  402  .  .  .  264».  265  adn. 

 Georg.  1  244    270  sq. 

 ap.  Macrob.  II  20,  8  .  .  230 

Seleucus  mathematicus  contra  Crate- 
tem  scripsit  198" 

oeneca, 

—  de  polo  passim  127 

—  Exhort.'  fr.  3    252« 

—  1  Phaedr.'  961  13()aT 

Serviua  Aen.  XII  412  130" 

Sextus  Empiricns  VIII  331  ...  .  149 

 IX  339    180'« 

 X  50.  93    131 

—  Tarsi  studuit   246" 


Sibyllistae  Aratea  dictione  utuntur  260 

—  n  6Xo$  vox  126 

Simo  Arati  amores  231 

Simonides  fr.  58  B.  emend.  .  .  .  1384« 

8minthes  Iltgl  nokov  162 

Sodinon  *v  Sudines  143 

Solenses  numeri  315" 

Soli  Ciliciae   244'» 

—  nummi  ib. 

Solis  religio  Rhodia  325 

 Coa   325« 

—  antrum  134 

Sophocles; 

—  fr.  399  v.  3   218« 

—  fr.  1017    25 

—  Trach.  v.  636    129 

—  thiasi  conditor  319 

Sophro  fr.  51  Botz  35 

Sotio  de'Octaeteride1  15>» 

onovöotfOQOi  (vfivot)  229 

Sporns  o  vnofxvrjfiariaxriq  .  .  95.  307 
Stephanus  Apotel  126 

—  Byzantius  s.  v.  Tapragog  179  adn. 

 s.  v.  Brjvt]  331 

Stesimbrotus  emendatur  176 

—  de  vita  Homeri  176'» 

—  de  Anchiala  .........  347  sq. 

Stobaeus  Eclog.  p.  39  et  120  W.  26 

Stoici; 

—  Arati  studiosi  158.  164 

—  fatum  153" 

—  Heraclitum  explicarunt  et  ediderunt 

155".  235 

—  Hesiodi  et  Homeri  studiosi  .  .  15S 

—  de  Iove   34 

—  xöopoq  137" 

—  ntgl  tov  navxoq  155" 

—  Ttoloq  127 

—  ovvzdqfig  154" 

—  vor is  dehnitio  26 sq. 

Strabo; 

—  I  3  189 

—  I  4  198 

—  I  30    193  sq. 

—  1  37    200 


Digitized  by  Google 


NOTABILIORA. 


414 

Strabo  I  43    190  sqq. 

—  II  103    289« " 

—  II  116  169 

—  II  119   363  sq. 

—  III  157  196 

—  VIII  3Ü4  263 

—  Vm  387    341 1 

—  X  478    262 

—  X  484.  486    228 

—  fontes    ....  170  sqq.  172.  passim 

cap.  IV 

Studemund  1  Analecta  varia  I  224  cum 
Diodoro  conlatus   346  sq. 

—  ex  Epimenide  ib. 

Saidas  s.  v.  jipaxog   245  sqq. 

—  —  daxr'iQ  180 16 

 Kpaxtis  HO.  1717.185 

 opvi&iaq  217 

—  —  lPiav6q  331 

—  —  yeifiwv  oQVt&las  217 

Sunium  Phrontidis  Menelai  guberna- 

toris  sepulcrum   365*) 

Symraacbus  Aristophanis  interpres  'Si- 

gnis'  Arati  usus  217 

Symposiaci  (Atb.  I  5  A)  146 

ffvv  constructum   225 17 

owaElöso&ai   18  sq. 

Svvavaxolal  titulus  73.  75 

avyyovoi  dyQvnvitjq  ip^ouq)    311  sqq. 

avfißokov  dyQvnviqs   ib. 

aivxovog  dyQvnvitj   ib. 

avvta&t  Uber  154" 

—  librorum  series  ib. 

—  =  xöopoq  cao.  XI 

• 

Tarsus;. 

—  au  Aratus  ibi  degerit  .  .  244  sqq. 

—  Chrysippi  patria  ib. 

—  an  Crates  et  Zenodotus  Maliotae 
ibi  degerint  ib. 

—  studiorum  sedes  ib. 


Tela  sidus  cap.  XI 

Telemacbia  186 

Teniorum  Herculis  fabula  .  .  337  adn. 

TertulliaouB  De  anima  145  aq. 

rezQa^itroQ  Arateum  etHesiodeum2tiO 

r^rra    234  sq. 

Tbales  astronomus  ex  Homero  edoctus 

158.  161  174« 

&apoaX4og  cum  genetivo  52 

Theo  Arati  biographus  et  interpres  10. 

1394»  159.  236.  243.  282* 

—  de  Arato  iudicium  308 

—  emendatur  et  suppletur  .  .  .  .  312 

—  Smyrcaeus  149.  219 

TheocritUB; 

—  II  159    328 

—  111  26    320 

—  III  ubi  agatur  scena  ib. 

—  VII  98—102  ....  257».  260.  320 

—  XVI  80  .318 

—  XVII  1.  5.  136  ...  .  22.  254.  318 

—  XXII  19  259 

—  xxiv  77  m 

—  Arato  usus   259  sq. 

—  cf.  s.  v.  Dionys.  Perieg. 
Theonoe  Apolloniana  ....  362 sqq. 

—  Euripidea  362 

Theodoras  Cyrenensis  163_ 

^Theopbrasti'  Signa  143  ■ 

—  Arati  fons   240sqq. 

—  ad  Arati  crisin  utilia  ....  241 1  * 

—  non  Eudoxea   240  sqq. 

—  fontes   241.  354 

—  origo  24t 

—  §  16    278.  354 

—  §  22    242adn. 

—  §  23    260 

—  f  40    157" 

—  §  45    355 

—  5  52    27S 

—  §  55  316** 


*»  Coniungimus  cum  attica  illa  Phrontidis  memoria  'Helenam'  insulam 
Strab.  1X  399:  npoxtixat  6h  xfjq  napallag  xavxrjq  tcqo  (*hv  xov  ßoputoi  xd 
xov  Zovviov  vtjooq  'Elity  xpayua  xal  Igr^oq  xxa.' 


Digitized  by  Google 


NOTABILIORA. 


415 


Theopropus  Arati  amicus  233 

-  Hominis  veriloquium  234 

Theopropidae  gens  Eretriensis  233  sq. 
Thrasylli  IltQl  tijg  xov  Kavövoq  xa- 

TUTOjUrtQ  219 

thynoorum  specalae  Coae  ....  32034 

Tibulli  elegia  II  5    225" 

Timotheus  fr.  13  125 

-  TltQl  tioXov  163 

tituli  librorum  a  diis  petiti  .  .  .  235» 

-  in- ixof   243" 

-  Chersonnesi  Tauricae  ....  316*8 

-  vide  8.  v.  I.  G.  A. 

tmesis   76 

Tragic.  fr.  adesp.  43  N. 2   29 

Tgt/^ovia  titulus   204  sqq. 

XQixoQtovoz  ygavq  277" 

Triphiodorus  v.  116  95* 

Trito  Isthmius.  .  ,   325" 

Turci   11 

Tzetza  in  Hesiodum  p.  17  G.  179adn. 
 p.  24  G  2l2sqq.  215 

Valerius  Flaccus  Arg.  I  616sqq.  129»5 

 IV  90—97    134 

Varro  Atacinus  Arato  usus  fr.  12.  22  B. 

242.  27 039 

Varro  (Terentius); 

-  Ephemeris  navalis  157«« 

-  fons  PHnii  XVIII  312  ....  14350 

-  ap.  Gell.  III  10  130* 7 

-  de  lingua  lat.  VII  14  ib. 

Vergiliu8 ; 

-  Aen.  IV  482   239« 

 XII  411-419    225" 

-  Catalepton  228.  232 


—  Ecloga  III  40    309 

—  Georg.  I  244    270 

 I  411  sqq  355 

 Varrone  Atacino  et  Arato  usus 

270" 

versio  scholiorum  Ar.  latina  .  22  sqq. 

—  vitae  Ar.  latinae  .  .  243  sq.  cap.  XI 
Victorius ; 

—  Achill is  editio  9.  17 

 codex  Medic  9 

 Vatic   10.  121 

—  Hipparchi  editio   11 

Virgo  Aratea  cx  Hesiodo  et  Epimenide 

275.  351 

—  vide  s.  v.  Simonides 

Virtus  Arati  13S4« 

—  Simonidis  ib. 

Vitruvius  IX  7  153«».  226.  309.  328" 
J.  H.  Voss  de  Arato  77.  87.  88.  89. 

106.  111.  112.  326«.  341».  354 

Xenopho  Oec.  IV  6  129 

&eiv  et  &eiv   48 

Zeno  Citiensis    163.  174« 

—  popnli  contemptor   235' 5 

—  et  Antigonus  rex  ib. 

—  et  Aratus    237  sqq. 

Zenodorus  HeqI  nokov  163 

Zenodotus  Aetolus  34".  163 

—  Epbesius  poeta  .  .  .  163.  320.  329 

—  Mallota  Arati  interpres  .163.  263 

 num  Pergami  fuerit  .  .  .  245 »q. 

Zevq\  etymologiae  veterum  ....  24 

—  idem  ac  Sol   25 

zodiacale  opusculum  11  sq. 


Digitized  by  Google 


3.  Index  capitum. 


I.  De  Achille  grammatico  Arati  interprete   7 

II.  De  Arati  eodice  Hipparcheo   61 

III.  De  Arati  interpretum  qui  fertnr  catalogo   119 

IV.  De  Cratete  Maliota   165 

Epimetrum:  De  Neoptolemo  Pariano   204 

V.  De  Arati  scriptis  "deperditis   2u9 

VI.  Memoriae  Arateae  et  Hesiodeae   249 

VII.  Eudoxi  Cnidii  fragmenta  ex  Hipparcho  conlecia    .    .  279 

VIII.  De  Coo  poetarum  sodalicio   3ft5 

Epimetrum  I:  De  Menecrate  Ephesio  poeta.    .   .  32S 

„       II:  De  Rhiano   33u 

„     III:  De  Argonauticorum  recitatione  .    .  332 

„     IV:  De  picturis  Arateis   33$ 

IX.  Epimenidea  et  Archilochea   339 

X.  De  Apollonii  Canobo   357 

XI.  Anecdota  Basileeaaia  et  Laarentiana   371 

(Eratosthenes  —  Hipparchus  —  Dionysius  Thrax  —  Posidouius  —  KuUorusi 

XII.  Indices  .   .    .   3S9 


Lipsiae,  typis  I.  B.  Hirschfeldi. 


Digitized  by  Google 


NOTABILIORA. 


408 

'YÖQtxöoQ  scriptum  iuxta  'Yöqoxooq 

47.alibi 

—  Iusub  in  vocis  usu  266 

Hyginus  Astr. 

—  I  18  216 

—  II  6  150 

—  11  16  324 

—  II  21  150 

Hylas  et  Hercules  Rhianei  .  .  336  sq. 
Hymnus  Horn,  in  Apollinem  v.  165  258IB 

—  in  Cererem  v.  157    45 

—  in  Merc.  v.  538    263.  265 

vnoxQtx**>      vntxxQiyw  ...    96  sq. 

vTKHpijTai  dioq  341 

n.  vtpovg  33,  4    232 

Ideler  .  .  .  .  ,  132.  136 

—  de  Eudoxo  .  .  .  281.  288  adn.  1 1 

—  de  Hesiodi  Operibus  269 

iöioyQatp^aai  3103 

lötwxixäiq  rsj  ISixätq  194 

L  G.  A.  20,  5    2673S 

Iliadis  parvae  libri  IV   187 

incolo  summeiulus  379 

inventorum    index  (Clem.    Strom.  I 

p.  364  P.)  148 

ionicae  voces  131  sq. 

Isagoga  Aratea:  vide  Anonymus 

Isidorianus   20  sq. 

Iuppiter  e  se  ipso  progenitus  .  .  252 

—  infantia  cap.  IX 

Iustitia  351 

Lactantius  Firmianus  'Diyin.  instit.'  I 

c.  11  252 

Lasus  Magnes  riepl  nölov  ....  162 

Latona  N\  //«  274 

Laurentius  Lydus  De  mens.  7*S  .  .  187 

At'yetv  idem  ac  a^fialveiv   37 

Leonidas  Tarentinus   207 47 

—  de  Arato  (Antb.  Pal.  IX  25)  228». 

239.  311.  350 

—  Callimacbo  utitur  311 

—  epistula  ps. -aratea  utitur  ...  239 


Leontius  mechanicus  de  sphaera  Ara- 


tea  307 

linxoq  apud  Aratum   227» 

xaxa  Xenxov   227  sqq. 

Letronne  de  Eudoxo  .  283».  289  adn. 

libatio  couvivalis  31 SM 

libri  sacrificales  243 

licentia  poetica  36 

Li  vi us  Andronicus  319 

Livius  Patavinus  VIII  19,  4  ..  130" 

Lobeckius  277 

Lucianu8   .  .  126 

Lucilius  fr.  1    270M 

Lucilüus  'Anth.  Pal.'  XI  136  .  .  251» 

Lucret  ms  127.  319 

lud!  litterarii  alexandrini  ....  319a* 
Lyco  peripateticus  ab  Antiocho  invi- 
tatus   245" 

Macrobius  de  Iove  34 

—  de  Oceano  Horn.  .  .  •  183 

—  de  polo  124 

—  I  17t9  129" 

Madvig  Emend.  Liv  130 

Maeandrius  Milesius  Arati  coaevus  323 

—  Milesiaca  ab  Apollonio  adbibita  348 
Manetho  126 

—  Arati  imitator  251 

Manilius  221".  315" 

—  I  v.  215  sqq   364T 

—  Apollonio  Rhodio  usus  .  .  .  315'» 
Martianus  Capeila  II  145  ...  .  312» 

—  Vm  838    367 

Maxgixixaq  241 

Maximus   astrologus   Arati  dictione 

utitur   25 13.  265  adn. 


—  Tyrius  Epimenidis  Vita  utitur  XXII 

344  sq. 

 Hesiodi  Vita  utitur  ib.  274  adn. 

MtluyxQioq  vel  Me)uxv6Qtoq  ex  Mm- 


dvÖQtoq  corruptum  323 

Meleager; 

-  Anth.  Pal.  IV  1,  49.  .  .  .  230.  311 

-  'Corona'  312 


Digitized  by  Googl 


N0TABIL10RA. 


Mivavdpos  ex  Maiavigioq  comiptum 


323 

Menecrates  poeta; 

—  Arati  magister  328 

—  grammaticus  329 

—  Heracliti  Studiosus  329 

—  novum  fr  328 

—  poeta  Operum   317.  328 sq. 

Menedemus  Eretriensis  Arati  Lyco- 

phronis  Antagorae  hospes,  non  ma- 
gister   234.  315 

—  quando  fere  316 

Menodotus  riepl  nokov  162 

Menophantus   70 

Merops  Cous  in  caelo  coolocatus  324 

fiictpa   108 

fistä  cum  accus   233,s 

Meto  13.  18sqq.  135 sqq.  222 

—  apud  Ära  tum  18  sqq.  240 

ol  fjutit  Mteatva   19 

metrica  Hilbergii  lex   94 

Milesiorum  de  Iovis  infantia  fabula 

e  Cretensi  coorta  348 

Mnaseas  Corcyraeus  213* 

—  Patarensis  de  Musis  (fr.  15.  16  M.) 

212 

Mnemosyna  Attica   274  adn. 

Molo  Arati  aemulus  231 

montes  deorum  receptaculum  138". 

274  adn. 

monumenta; 

—  Africanum  206 

—  Trevirense   240.  314 

—  vasculum  Cyrenense  338 

Musa  Arati  magistra  240 

Musae  Arateae  211  sqq. 

—  Atticae   274  adn. 

—  Coae  320 

—  indices  211  sq. 

—  nomina  facta  ib. 

—  Pieriae   274  adn. 

—  tbiasus  Sopbocleus  3 19" 

Musaeus  v.  45  185 

—  v.  94  95* 

—  Catast.'  p.  102    276» 


409 

Myris  Arati  frater  233 

Negatio  adfirmativo  enuntiati  membro 

addita  104  sq. 

Neoptolemus  Parianus  1 85 

—  Dionysias  204 

—  Dionysii  Periegetae  auctor  204-207 

—  nomen  corruptum  205 

—  4  Trichthonia'   204—207 

Nicander  astronomus  Arati  amicus 

apud  Coos  310  sq.  320 

—  a  poeta  Colopbonio  diversus  .  ib. 
Nicander  poeta  Arato  usus  .  .  267  sq. 
 oblocutus  268 

—  fr.  110  emendatur   311* 

—  'Theriaca'  v.  406    277»« 

 v.  298  —  319  (Apollonio  utitur) 

359-361 

Nicias  Milesius  323 

Niese  de  Apollodoro   2U1 

nomina ; 

—  cum  äyxi  composita  .  .  .  232.  325 

—  cum  Jfitpi  composita  325 

—  breviataapudTheocritumhwc  232 
 in-a»v  231  sqq.  241.  311. 

—  concisa   263.  320.  325 

—  gentilicia  apud  poetas  ....  223" 
 pro  proprÜB  234 

—  hypocoristica   323" 

—  cum  befrag  composita  241 

—  remediorum  225 

Nonnus  126 

—  Arati  imitator  251 3 

—  Epimenidearefert(XlV23— 35)  347 
Nossis  (Anth.  Pal.  VI  273)  .  .  .  225" 

Nostorum  libri  V  187 

novenarius  numerus  .  .  171.  187  adn. 
nox  deorum  tempus  ambeundi  273. 

274".  275 

—  pri8ca  351 

—  sacra   274" 

Numenius  grammat icus  lhgln okov  162 

nummi  13128 

nuptiae  Amphitritae  325 

Nycteus 1  Nocturnus'  274 


Digitized  by  Google 


410 


NOTABILIORA. 


Obstitores  et  obstetrices  349 

Oceanus  Homericus  raare  174. 183  sqq. 

195.  198 

—  xolXoq   97 

—  xoivog   97 

wIevLti  et  'Site  vir)  341 

Onirocriüci  145  sq. 

'(kpiovxos  <\>  '0<pu>vxEv<;  87* 

Oppianus  '  Cyneg'.  III  v.  Seqq.  262" 

—  'De  ven.'  t.  3  22P« 

 v.  20    221» 

optativua  pro  imperativo  ap.  Apollo- 

nium  75.  76 

 Ära  tu  tu   75 

—  [Nicandr.  'Alex.'  v.  715] 
Orphici ; 

—  kv&pwnoyovla  226 

—  Aratum  exprimunt  254 

—  'Argon.'  v.  305  sqq  254 

 v.  513  1257 

 v.  710    206" 

 v.  1135  (exOdyssea)  .  .  .  254» 

—  fr.  220  Ab  185 

—  passim  126 

—  ßtoicam  poesin  amant  254 

—  'Testamentum'  131 

Ovidius;  Epistulae  236 

—  (Met.  XV  v.  147)   221«' 

• 

Pacuvius  (fr.  inc.  XIV)  133" 

üaiyvta  rhetorica   23211 

—  poetica  232 

Jlaxxüiliö  Musa  (e  coniectura)  .  .  211 

Palaemo  Isthmius   32547 

Pan  Arateus  229 

Panaetius  de  divinatione  158 

—  num  Tarsi  fuerit   24619 

Pandora  Hesiodea  e'Daedalis'  Platae- 

enBibus  intellegitur   27 549 

TxaQctxXiva)  TiaQtyx/Jvut  naQtxx).ivw  57 

IJttQ^tvog  dea  Taurica  318* 9 

Parmenides   162 

—  v.  133  Mull.  Arati  exemplura  218" 
Parmeniscue  Ilegl  nökov  162 

—  de'Rhesi'astronomicis  214adn.  329 


Patonius  1  Inscript  of  Cos '  .  239  adn. 
Paullua  apostolus; 

—  dimicaDdi  ratio  256 

—  doctus  graece   255".  256,s 

Paulus  SUentiarius  (Anth.  Pal.  IX  782) 

126 

Pausanias  126" 

—  III  19,  9  367 

—  VIII  34,  5  emendatur  331 

—  IX  20,  3  expl  133 

—  IX  29,  2  212 

—  IX  29,  1—4  (fonsi  213 

—  IX  31,  4  (fons)  214  adn. 

JleiQatög  portus   267M 

Tiikoj  ^  rt/J.cu  134» 

Titnovtiaxai  *>o  Tienorfarai  ...  "2 

7tfQai6&ev  ixoueg   267 K 

pergameua  philologia  e  Tarsensi  deri- 

vata  246 

pergameuae  arae  anaglypha  .  .  351  sq. 

ftepiyAtptjc  et  m^y/jyvoc  53 

■nfQiaxiifOfiat  *v  iifQioxpttpofiai  106 
xtpiTt?.teo&at  f\j  nfpaiftveofkii  9" 

Flf (>at<jjg  <x>  -ijos  77 

'Phaetho'  ignoti  poetae  carmeu  fortasse 

Rhodium   36$'* 

<Pcuv6fieva  Eudoxi  et  über  et  libri 

pars   293.  303 

Pliari  fabula  ad  Canobianam  facta 

366  adn. 

<PctTvrj  sidus   259 sq. 

Pherecydes  de  Tiresia  258s* 

—  Syrius  a  Cratete  citatus  .  .  .  1SS17 

Phila  Seleuci  f.  232 

Philemo  fr.  91  K  25  sq.  33.  173 

<Pi).ia  —  4>aia  272 

Philippus  cauonographus  143 

Philippus  Opuntius; 

—  975  A   259  adn. 

—  977  B  127 

—  986  B  t32 

—  990  A  269 

—  'Opera'  Hesiodi  taugit  ib. 

Philo  Berytius  146 

Philochori  error   14 


uigi 


:ed  by  Google 


NOTABILIORA. 


411 


Philocles  Arati  amores  a  Rhiano  lau- 
datus  322 

—  idem  ac  Philinus  .  230  sq.  322  sq. 

—  alter  Argivus   230  sq. 

philosophoram  itinera  orientalia  246»° 

phlyacographorum  indices  147 

Phrontia  Apollonii  365 

—  Homeri   ib. 

pictores  Arato  nocentes  338 

picturae  Arateae  Basileenses  .  ib. 
 Matritenses   ib. 

—  —  unde  provenerint  313" 

pictura  vascularis  Cyrenensis  .  .  338 
IhtQla  <v  nkovola  Musae  mater  211 
Pindarus;  Ol.  I  5-10  12.38 

—  Nem.  II  1—3   22 

 IX  41  129 

—  Pyth.  IV  6  177' * 

—  fr.  107,  2   38 

planetarum  motas   52 

Planudis  Arati  recensio   10 

—  Anthologiae  codex  .......  11 

Plato; 

—  Cratylus  405  C  emendatur    128  sq. 

—  Legea  IV  715  E   22 

—  Phaedo  107  C  129 

—  de  polo  130 

—  Rep.  II  364  E  X  617  A  243»».  52 

—  Tim.  28  B  127 

 40  B  128 

Plinius  N.  H.  VII  195    130»« 

—  XVIII  87,  361    157" 

—  XXI  59    361 

Plotini 4  Enneades  *  187 

—  4  De  pulchrit.'  p.  162    95* 

Plutarchus; 

—  Arati  interpres   241'» 

—  lDe  fato*  153« 

—  lDe  Homeri  poesi'   172  sqq.  175. 

187  sq. 

—  lDe  sollertia  animal.'  241".  264" 

—  'Solo'  c  12  34b11 

Pnyx   14 

poetae  augustei  de  'polo'  126 

 319 


noixikXto  non  intransitive  usurpatum278 

Polemo  fr.  p.  73  Pr  274 

noXirixog  nohxtvottfjitvoq  ....  159 

Pollux  II  38  (nokoq)  133 

—  II  37  sq.  emendatur  ....  223  sq. 

—  VI  15  317*« 

—  Rufo  usus   223»« 

noXttv  135*°.  136 

noloq  in  Aristophane   12 

—  axis  128  sqq.  239« 

—  caelum   124—128 

—  in  Colono  attico  13.  135 

—  femininum  .....13.  136 

—  insigne  regum  1269 

—  =  xvxloq  134" 

—  <v  modius  133" 

—  Observatorium  13.  136 

—  opvl&wv  136 

—  t\j  n6).ii  137 

—  in  7töh;  corruptum  133" 

—  scriptores  nep  n  141  —  142 

—  signiticatio  triplex  131 

—  statuarum  133 

—  f>j  oipaiQa  159 

—  in  titulia  123.  139 

—  veriloquium  134" 

Polybius  de  Homero   196" 

—  IV  53   332 

Pomponius  Mela   244" 

Porphyrius  Gratete  usus  172.  182  sqq. 

188.  19ü  sqq. 

—  suppletur  185.  192 

Posidonios; 

—  de  Canobo   363  sq. 

—  Cleomedis  auctor  ....  289.  364* 

—  Dionysii  Perieg.  206 

—  Gemini  .   197.  289 

—  Macrobii  B  199" 

—  'Meteorol.'   34.  97.  170 

—  de  Oceano  192" 

—  in  Plat  Tim  186 

—  schul,  in  Dion.  P.  auctor  .  .  .  206 

—  de  signis   154.  157  sq. 

—  Strabonis  auctor  189.  192  sqq.  199. 

202.  363 


Digitized  by  Google 


NOTAIULIORA. 


412 

PraxiphaneB  de  Hesiodo  214 

Probus  in  Vergilium  174».  179.  189.  2U5 
HQoyvwoeiq  o*  PrognoBtica  .  .  1 55  Bq. 
Propertiu8  I  20,  17  sqq.  Rhianum  se- 
quitur   337  adn. 

—  IV  7  261 

nnüOto.lc  et  uiuu.lt:  .  .   57 

tiqot{q(ov  Xoyoi   258 J0 

ngoxigrj  yeverj  sim  317  sqq. 

ngoxtgoi  Seol  ib. 

ngvfiva  ck>  nQVfivri  108 

Paellus  (Uoisson.  ni  p.  210)   217.  242 

Psilosis  170 

'Ptolemaeus'  Stella  367 

Ptolemaeus  Chennus  IV 1 89  West.  368  >  * 
Pyrrbu8  Magnes  Arati  interpres  22. 

122.  162 

Pythagorei  127 

nv&lxmv  241 10 

Quintus  Smyrnaeus  VII  296  —  304  ex 
Arato   261 

—  emendatur  ib  ib.  adn.  26 

—  XIII  v.  483    177" 

Tadices  Deli  206 

—  insularum  205 

—  terrae   20644 

fafiptri  vox  8olitaria  224 

recitatio  Apollonii  ficta  319.  332  sqq. 

—  Arati  318 

—  Callimachi  319 

rei  rusticae  scriptores  Varroniani  3293 
fahret  paeudohesiodeum  ....  270*) 
Rhianua; 


—  Apollonii    et    Propertii  auctor 

337  adn. 

—  Anth.  Pal.  XII  93  .......  322 

—  Arati  amicus  ib. 

—  Cedreata  fortasse  331  sq. 

—  apud  Coos,  vix  Alexandriae  323.  337 

—  Messeuiaca  330 

—  puerorum  laudator  .  322.  337  ado. 

—  Kinnen  corruptam  322 

—  cum  Rhodiis  reiatio  ....  330  sq. 

—  victum  quaerens  331 

Kbodus  Amphitritae  f.  (cf.  .Cos)  324  sq. 
Rhodia  Apollonii  mansio  .  .  332-337 
Rufus  Ephesius  fons  Pollucia  .  .  223 

Sabidius  Pollio   236  sqq. 

oatevfiivij  falso  fonnatum  ....  353 

Salmasius  de  Arato   327  adn. 

Scaliger; 

— -  de  Arati  astronomia  iudicium  308 

—  de  Arati  fönte  iudicium  .  .  .  .  2S3 

—  emendationea  in  Achillem  ...  9 

—  de  epigr.  Callim.  XXVII ....  3t  l 

—  exemplar  Vinariense   9 

ax*iftaxa  syntactica  23.  45 

oxtvog  ubi  abundet  316 

Schinussa  insula  prope  Del  um  316**) 
Schoemannus  125.  13 1M.  135 

Scholia; 

—  Araü  16.  18.  19.  41.  49.  56.  65.  66. 
70.  71.  72.  89.  81.  82.  85.  88.  89. 
93.  95.  96.  97.  101.  105.  106.  HL 
112.  167.  168.  186.  190.  197.  221. 
233.  263.  264'«.  271.  275.  277.  290. 
317.  353.  363 


*)  Certatim  Nauckius  (Mel.  grecorom.  IV  397  V  149)  et  Sittelius  ('Wiener 
stuil.1  XII  p.  48)  illud  hemistichium  repudiarunt,  cum  depravatum  ex  Homerico 
norafitp  nX*}9ovxi  ioixuHg  dicerent.  Adiuvat  vero  nostram  de  fragmenti  origine 
coniecturam  tfaiovxi*  illud  Homero  ignotum  et  e  prava  Homeri  imitatione 
procusum:  W.  SchuUe  lQuaeat.  ep.'  p.  277.  Sittolium  in  multis  iuato  iniquiui 
Hesiodi  fragmenta  ibidem  tractaviaae  nobis  adparuit. 

*•)  k2ziv°ü<:  Deli  locus  corr-  bell.  VI  26,  217:  xolg  *a>p/o<s  xolq  h 
2x<vovvxi)'  W.Schulze.   Lentiacus  Creticua:  Callim.  Hymn.  in  Diao.  v.  201. 


Digitized  by 


NOTABILIORA. 


413 


—  —  post  Sabidium  compoBita  31 317 

—  —  Marciana  prooemii  21—33.  173. 

317. 

 lati na  prooemii  .  27  sqq.  cap.  XI 

 Aristarcho  utuntur  .  .  201  sqq. 

 Cratetis'Homericis'  utuntur  186. 

passim  cap.  IV 


—  —  Posidonio  utuntur  363 

—  Aristophanis  Acharn  217 

 Av  13.  124.  135 

—  Baailii  Barocciana  .  .  21.  139.  144 

—  Dionysii  Periegetae  .  .  144.  363  sqq. 
 Thracis   217 

—  Euripidis  Hipp   264" 

 Phoen  221" 

—  1  Euripidis'  RheB   205".  328 

—  üermanici   23.  367.  cap.  XI 

—  Hesiodi  Oper.  213 


 Theog.  .  .  174».  178".  179.  213« 

—  Homeri  II.; 

—  Geneven  sia  .  .  .  172.  183  sq. 

—  —  —  Lipsiensia  16S 

 Parisina  ....  181. 182.  212 

 Townleyana  .  .  176.  179.  190 

 Veneta  A  176.  178.  190  sq.  202 

 Veneta  B  178".  190 

 Od  190".  181.  190.  191  sq.  196 

—  Iuvenalis  Sat.  I  33  160 

—  Nicandri  Ther   360  sq. 

—  Theocriti  VII  105    231 

—  Vergiiii  Aen.  18  212 

 XII  402  .  .  .  264".  265  adn. 

 Georg.  I  244    270  sq. 

 ap.  Macrob.  II  20,  8  .  .  230 

Seleucus  mathematicus  contra  Crate- 
tem  scripsit  19S" 

Seneca; 

—  de  polo  passim  127 

—  1  Exhort.'  fr.  3    2524 

—  *  Phaedr.'  961    13027 

Servius  Aen.  XII  412  ......  130*« 

8extus  Empiricus  VIII  331  ...  .  149 

 IX  339   ISO" 

 X  50.  93    131 

—  Tarsi  studuit   246" 


Sibyllistae  Aratea  dictione  utuntur  260 

Simn     Amt!  DmAMC 

TW 

Simonides  fr.  58  B.  emend.  .  . 

.  138" 

8minthe8  Ilt noXov  

.  .  162 

1 1 A  IS 

ib. 

Solis  religio  Rhodia  

325 

325«7 

—  antrum  . 

134 

Sonhoeles  • 

—  fr.  399  v  3  .  .  . 

218» 

  fr  1017 

25 

—  Trach.  v.  636   

.  .  129 

Sporus  6  vnonvr)naTtGxrt<;  .  ■ 

95.  307 

,  .  126 

—  Byzantius  s.  v.  TuQtaQoq  179  adn. 

347  sq. 

Stobaeus  Eclog.  p.  39  et  120  W.  26 

Stoici; 

—  fatum  

.  153«» 

—  Heraclitum  explicarunt  et  ed 

iderunt 

155".  235 

-  Hesiodi  et  Homeri  studiosi 

.  .  158 

.  154" 

Strabo ; 

193  sq. 

Digitized  by  Google 


NOTABILIORA. 


414 

Strabo  I  43    190  sqq. 

—  II  103    289'» 

—  II  116  169 

—  II  119    363  sq. 

—  III  157  196 

—  VIII  304   263 

—  VIII  387    341» 

—  X  478    262 

—  X  484.  486    228 

—  fontes    ....  170  sqq.  172.  pasaim 

cap.  IV 

Studemund  'Analecta  varia'  I  224  cum 
Diodoro  conlatua  .......  346  sq. 

—  ex  Epimenide  ib. 

Saidas  s.  v.  "Aftatoq   245  sqq. 

 doti'jQ  18018 

 Kedtris  na.  m*.  185 

 ogvi&ictq  217 

 lPictv6q  331 

—  —  yeifiwv  ogvt&laq  217 

Sunium  Pbrontidis  Menelai  guberna- 

toris  sepulcrum   365*) 

Symmachus  Aristopbanis  interpres  'Si- 

gnis'  Arati  usus  217 

Symposiaci  (Ath.  I  5  A)  146 

<jvv  constructum   225 17 

owaelöfCxtai  18  sq. 

2vvavaTO?Ml  titulus  73.  75 

avyyovoi  dyQimvitjq  (prjOteq)    311  sqq. 

avfxßokov  dyQvnvirjq   ib. 

avvtovoc  aygvnvit]   ib. 

atrial  über  154« 

—  librorum  series  ib. 

—  =.  xooixoq  cap.  XI 

Tarsus;. 

—  an  Aratus  ibi  degerit  .  .  244  sqq. 

—  Chrysippi  patria  ib. 

—  an  Crates  et  Zenodotus  Mallotae 
ibi  degerint  ib. 

—  studiorum  sedes  ib. 


Tela  sidus  cap.  XI 

Telemacbia  1S6 

Teniorum  Herculis  fabula .  .  337  adn. 

Tertullianu8  De  anima  145&q. 

tst  gafxuivoq  Arateum  etHesiodeum260 

xitxa    234  sq. 

Thaies  astronomus  ex  Homero  edoctus 

158.  162.  174» 

»agcakioq  cum  genetivo  52 

Theo  Arati  biographus  et  interpres  10. 

1,394S».  159.  236.  243.  2S2S 


—  de  Arato  iudicium  308 

—  emendatur  et  suppletur  ....  312 

—  Smyrnaeus  149.  219 

Theocritus ; 

—  II  159    328 

—  III  26    320 

—  III  ubi  agatur  sceua  ib. 

—  VII  98—102  ....  257».  260.  320 

—  XVI  80  313 

—  XVII  1.  5.  136  ...  .22.  254.  318 

—  XXII  19  259 

—  XXIV   77  125 

—  Arato  usus   259sq. 

—  cf.  8.  v.  Dionys.  Perieg. 
Theonoe  Apolloniana  ....  362sqq. 

—  Euripidea  362 

Theodoras  Cyrenensis  161 

'Theophrasti'  Signa  143*° 

—  Arati  fons   240 sqq. 

—  ad  Arati  crisin  utilia  ....  24 1" 

—  non  Eudoxea   240  sqq. 

—  fontes   241.  354 

—  origo  241 

—  §  16    278.  354 

—  §  22    242adn. 

—  §  23  260 

—  §  40    157" 

—  §  45    355 

—  §  52    278 

§  55  316-» 


*)  Coniungimus  cum  attica  illa  Pbrontidis  memoria  'Helenam'  insnlam 
Strab.  IX  399:  nQOXstzat  6h  t?e  nagaliaq  tavtrjq  ngo  fib>  rov  ßopixoi  xd 
tov  Sovviov  vrjaoq  'Ektyrj  xgaxtla  xal  tgtjfioq  xrk.' 


Digitized  by  Google 


NOTABILIORA. 


415 


Tbeopropus  Arati  amicus  233 

—  nominis  Yeriloquium  234 

Theopropidae  gens  Eretriensis  233  sq. 
Thrasylli  TltQl  trjs  rov  Kavövoq  xa- 

xaTOfAtjQ  219 

thynnonim  speculae  Coae  ....  32034 

Tibulli  elegia  II  5    225' 7 

Timotheus  fr.  13  125 

—  Iltgl  nokov  163 

tituli  librorum  a  (Iiis  petiti  .  .  .  235» 

—  in -i*o?   243»» 

—  Chersonneai  Tauricae  ....  3 IS«9 

—  vide  s.  v.  I.  G.  A. 

tmesis   "6 

Tragic.  fr.  adesp.  43  N. 5   29 

Tpt/ßovia  titulus   204 sqq. 

TQtxoQtovoz  ypavg  27  7  54 

Tripbiodorus  v.  116  952 

Trito  Isthmius.  .  ,   32547 

Turci   11 

Tzetza  io  Hesiodum  p.  17  6.  179adn. 
 p.  24  G  212sqq.  215 

Valerius  Flaccus  Arg.  I  6l6sqq.  129»» 

 IV  90—97   134 

Varro  Atacinus  Arato  usus  fr.  12.  22  B. 

242.  2703ü 

Varro  (Terentius); 

—  Ephemeris  navalis  157" 

—  fons  Punii  XVIII  312  ....  14350 

—  ap.  Gell.  III  10  130*' 

—  de  lingua  lat.  VII  14  ib. 

Vergilius; 

«   —  Aen.  IV  482   239« 

 XII  411-419    225'7 

—  Catalepton  22S.  232 


—  Ecloga  III  40    309 

—  Georg.  I  244    270 

 I411sqq  355 

—  —  Varrone  Atacino  et  Arato  usus 

270" 

versio  scholiorum  Ar.  Iatina  .  22 sqq. 

—  vitae  Ar.  latinae  .  .  243  sq.  cap.  XI 
Victorius; 

—  A chi Iiis  editio  9.  17 

 codex  Medic  9 

 Vatic   10.  121 

—  Hipparchi  editio   11 

Virgo  Aratea  ex  Ilesiodo  et  Epimenide 

275.  351 

—  vide  s.  v.  Simonides 

Virtus  Arati  136" 

—  Simonidis   ib. 

Vitravius  IX  7  153".  226.  309.  329" 
J.  H.  Voss  de  Arato  77.  87.  88.  89. 

106.  111.  112.  326".  341«.  354 

Jpho  Oec.  IV  6  129 

§vtiv  et  &ttv   48 

Zeno  Citiensis    163.  174* 

—  populi  contemptor   235* 5 

—  et  Antigonus  rex  ib. 

—  et  Aratus    237  sqq. 

Zenodorus  riegl  nokov  163 

Zenodotus  Aetolus  34".  163 

—  Ephesius  poeta  .  .  .  163.  320.  329 

—  Maliota  Arati  interpres  .  163.  263 

 num  Pergami  fuerit  .  .  .  245  sq. 

Zevq\  etymologiae  v Kerum  ....  24 

—  idem  ac  Sol   25 

zodiacale  opusculum  11  sq. 


Digitized  by  Google 


3.  Index  capitum. 


I.  De  Achille  gramraatico  Arati  interprete   7 

II.  De  Arati  codice  Hipparcheo   61 

III.  De  Arati  interpretum  qui  fertur  catalogo   119 

IV.  De  Cratete  Maliota   165 

Epimetbum:  De  Neoptolemo  Pariano   204 

V.  De  Arati  scriptis  'deperditis   209 

VI.  Memoriae  Arateae  et  Hesiodeae   249 

VII.  Eudoxi  Cnidii  fragmenta  ex  Hipparcho  eonleeta    .    .  279 

VIII.  De  Coo  poetaruru  sodalicio   305 

Epimetbum  I:  De  Menecrate  Ephesio  poeta.    .    .  328 

II:  De  Rhiano   33u 

„     III:  De  Argonauticorum  recitatione  .    .  332 

„     IV:  De  picturis  Arateis   33S 

IX.  Epimenidea  et  Archilochea   339 

X.  De  Apollonii  Canobo   357 

XI.  Anecdota  Basileeusia  et  Lanrentiana   371 

(Eratosthenes  —  Hipparchus  —  Dionysius  Tbrax  —  Posidonius  —  Ludorusi 

XII.  Indices  .    .    .  •  *   3S9 

•  ■ 


Lipsiae,  typis  I.  B.  Huschfeldi. 


Digitized  by  Google 


Verlas  der  Weidmannschen  Buchhandlung  in  herlin. 

FLAVII  TOSEPHT  OPERA 

KDIÜIT 

ET  APPARATU  CKITICO  INSTKUX1 

BENEDICTÜS  NIESE. 

Vot     I   Antiquitatum  Iudaicarum  libri  I    V.    Pnis  14  Mark. 
Vol.  II.  „  libri  VI    X     Preis  12  Mark 

Vnl  Hl.  .  ,        libri  XI— XV.    Preis  16  Mark 

Vol.  IV  -  -         libri  XVI    XX  et  Vita     Preis  1  1 

Vol. 11  V.  De  Iudacorum  Votustate  sive  rnntra  Anionera  libri  II     5  Ma 


Q.  HORATH  FLACCI  CARMIJN 

ET  APPARATU  CRITK'O  SELEOTO  [NSTRUJ 

MARTINUS  HERTZ. 

s".    (VI  u  ZW  S.)   Preia  2.40  Mai 


LÜCIANI  8  AM  OS  AT  EN  S  IS 

LIBEL.LUS  QUI  IXsntllllTfB 

IIKPKPPIXOY  I  KAEYTl 

RECKKS1  IT 

LIONELLO  LEVX 

..i  im.i  I.  \         W.M-:  lUMLIOTHKr.U.  i'nDHHMS  r.\,  ■. .    ;    maK«  < 

M  NC  1'KIMI  M  IXSPECTtS 

i.Vl  S  >    Preis  1.811  Mar'  . 


CVLEX 

(ARMEN  V  ERG  ILIO  ASCRIPH 

UIXENSVIT  ET  KNARR  AVIT 
FRIDERICUS  LEO 

AC  CEDIT   COPA.  ELEGlA 

^"    <  \  T1  S  i    Pn:is  '•  Mai  k 


Aus  der  Anomia. 

Archäologische  Beiträge, 
l'arl  Hubert  zur  IC  ri  im  er  uns;  an  Herl  in  darge 

■jr.  <      iL»  11  S  i    Mit  :t  Talrln     Preis  T  Mark. 


PHILOLOGISCHE 

N T EBSUCHÜNGEN 

HERAUSGEGEBEN 

VON 

\.  KIESSLING  i  m,  ü.  v.  W IL A M 0 W I T Z - M 0 E L LE N DO RFF. 


DREIZEHNTES  HEFT: 

»IMAIOS'  GEOGRAPHIE  DES  WESTENS 

JOHANNES  <■  EFFCK  EN. 


BERLIN 


VVEIDMANNSniK  I'f«  11 J!  ANDLUN« 


O 


PHILOLOGISCHE 

UNTERSUCHUNGEN 

HERAUSGEGEBEN 

VON 

A.  KIESSLING  u*d  ü.  v  W1LAM0WITZ  MOELLENDORFF. 


DREIZEHNTES  HEFr: 

TIMAIOS»  GEOGRAPHIE  DES  WESTENS 

VON 

JOHANNES  GEFFCKEN. 


BERLIN 

W  E I D M  ANNSCHE BUCHHAND L U  X 0 

1892. 


Digitized  by  Google 


TIMAIOS 


GEOGRAPHIE  DES  WESTENS 


VON 


JOHANNES  GEFFCKEN. 


BERLIN 


WEIDMANNSCHE  BUCHHANDLUNG 

1892. 


Digitized  by  Google 


HEBMAMO  SCHULTZ 


SOCERO  DILECTISSIMO 


RECTE  VIVENDI  SEMPER  AVGTORI 


S. 


Digitized  by  Google 


Vorbemerkung. 


Das  vorliegende  Buch  dankt  seine  Entstehung  einer  Anregung 
meines  hochverehrten  Lehrers,  Professor  von  Wilamowitz- 
Möllendorff,  nicht  minder  aber  auch  seine  Förderung.  In 
währender  Arbeit  habe  ich  von  dieser  Seite  so  vielfache  gütige 
Hülfe  und  lehrreiche  Unterstützung  empfangen,  dass  ich  mit 
Freuden  die  Gelegenheit  ergreife,  an  dieser  Stelle  meinen  Dank 
dafür  auszusprechen.  Da  das  Buch  unter  meines  Lehrers  Aegide 
erscheint,  so  blieb  ein  anderer  Ausdruck  meines  Gefühls,  der  mir 
persönlich  näher  gelegen  hätte,  aus  begreiflichen  Gründen  aus- 
geschlossen. —  Mein  zweiter  Lehrmeister  ist  K.  Müllenhoff 
gewesen.  Dass,  wer  über  Timaios  schreiben,  überhaupt  mit 
antiker  Erdkunde  sich  beschäftigen  will,  den  ersten  Band  der 
,Deutsehen  Altertumskunde4  gelesen  haben  muss,  scheint  selbst- 
verständlich. Aber  das  Natürliche  ist  in  der  Wissenschaft  nicht 
immer  das  Gewöhnliche.  Eine  kurze  Musterung  der  Litteratur 
zeigt  leider,  dass  Müllenhofls  Beispiel  noch  viel  zu  wenig  ge- 
fruchtet hat.  Was  hilft  es,  fortwährend  Timaios'  Darstellung  der 
sicilischen  und  italischen  Verhältnisse  in  historischer  Zeit  er- 
mitteln zu  wollen,  immer  den  zweiten  Schritt  vor  dem  ersten  zu 
versuchen?  Erst  gilts,  auf  Grund  dessen,  was  Müllenhoff  ge- 
wonnen, weiter  zu  bauen,  erst  die  zwei  ersten  Bücher  des  Ti- 
maios wiederherzustellen.  Einen  glänzenden  Vorgang  hat  uns 
der  grosse  Germanist  geschaffen:  Diodor,  Strabon,  Plinius,  Dionys- 


Digitized  by  Google 


Scholien,  Isidor,  moderne  Naturkunde  und  antike  Mathematik, 
mit  all  diesem  wirtschaftet  MüllenholT,  in  sicherem,  kräftigem 
Griffe  das  Richtige  packend,  immer  jede  Quelle  als  Persönlichkeit 
erfassend.  Es  heisst  hier  ein  Ganzes  zu  gewinnen;  denn  mit 
Einzeluntersuchungen,  wie  »Timaios  bei  Vergil«,  »Timaios  bei 
Cicero«  kommt  man  nicht  weit,  das  ist  veraltete  Methode.  Das 
Material,  schon  lange  bekannt,  nur  noch  nicht  völlig  verwertet, 
ist  ja  reich  genug.  Wir  haben  Lykophron,  Diodor,  die  davpaoia 
äxovafiata,  dann  die  Römer.  Schön  ists,  wenn,  wie  in  unseren 
Tagen,  die  Grüfte  neues  Leben  spenden  und  es  wieder  heissen  darf: 

Es  schreiten  die  alten  Meister 

In  hehrem,  stolzem  Gang  — 
aber  auch  die  mühsame  Rekonstruktion  des  Verlorenen  ist  not- 
wendig, und  wir  können  hier  mehr  als  einen  Schatten  beschwören. 


Digitized  by  Google 


LYKOPHRON. 


Der  erste  Teil  dieser  Schrift  war  abgeschlossen,  als  mir  die 
vortreffliche  Dissertation  Günthers1)  zu  Gesicht  kam.  Von  vorn- 
herein liess  sich  erwarten,  dass  wir  auf  vielen  Punkten  überein- 
stimmen würden;  handelte  es  sich  ja  doch  um  Dinge,  welche 
ge wissermassen  in  der  Luft  lagen,  von  jedem,  der  sich  an  die 
Untersuchung  machte,  unbedingt  gefunden  werden  mussten. 
Gleichwohl  schien  mir  der  Stoff  in  keiner  Weise  völlig  erschöpft; 
manches  war  nur  angedeutet,  was  eingehende  Prüfung  verdient 
hätte,  anderes  unentschieden  gelassen,  wo  die  Beherrschung  des 
ganzen  Materials  das  Urtheil  vorzeichnete,  zuweilen  waren  wirkliche 
Schwierigkeiten  auch  gar  nicht  bemerkt  worden.  Zwar  hat  Günther 
sich  mit  Glück  in  die  9av(iäaia  äxovofiata  hineingearbeitet  und 
sich  bestrebt,  eine  Analyse  derselben  zu  entwerfen,  aber  auch 
die3  ist  mehr  in  transcursu  geschehen.  So  halte  ich  denn  eine 
neue  eingehende  Untersuchung  in  keiner  Weise  für  unnütz,  ihr 
Gang  wird  hoffentlich  zeigen,  dass  ich  mich  nicht  etwa  aus  Aerger, 
durch  einen  Anderen  mir  manches  vorweggenommen  sehen  zu 
müssen,  zu  einer  unbegründeten  Gegnerschaft  habe  verleiten 
lassen. 

Ueber  die  Persönlichkeit  Lykophrons  brauche  ich  mich  hier 


')  De  ea,  »juae  inter  Timaevm  et  Lycophronem  intenedit,  ratione.  Diät, 
inaug.  Lipsiae  188U. 

Philolog.  Untersuchungen  XIII.  1 


um  so  weniger  zu  verbreiten»  als  ich  schon  an  anderer  Stelle1) 
Beiträge  zu  seiner  Charakteristik  zu  liefern  versucht  habe.  Es 
gilt  hier  die  höchste  Vorsicht  zu  beobachten,  üble  Erfahrungen 
an  diesem  Proteus  kann  man  durch  das  ganze  Gedicht  machen,  es 
heisst,  weder  antiken  noch  modernen  Erklärungsversuchen  völliges 
Vertrauen  zu  schenken,  nur  mit  eignen  Augen  dürfen  wir  sehen. 

Dass  Lykophron  seine  Quellen  ausserordentlich  kontaminirt 
hat,  dürfte  bekannt  sein.  Diese  Tatsache  erschwert  die  Quellen- 
bestimmung überall  da  sehr  wesentlich,  wo  eine  reiche  Ueber- 
lieferung  vorliegt,  d.  h.  auf  dem  Boden  der  griechischen  und 
kleinasiatischen  Sagen.  Dürftig  im  Ganzen  flössen  die  Quellen 
über  den  Westen,  hier  musste  sich  der  Dichter  an  das  Neueste, 
das  Vollständigste  halten,  an  Timaios,  der  weiter  als  andere 
Forscher  vor  ihm  gekommen,  sorgfaltig  alle  Nachrichten  über 
die  Wunder  des  Westens,  seine  feuerspeienden  Berge,  heissen 
Quellen,  seine  merkwürdigen  Völker  gesammelt  hatte.  Denn  mit 
der  Lykos-Hypothese3)  ist  nicht  viel  anzufangen,  hier  wie  bei  den 
anderen  Rekonstruktionsquellen:  das  werden  wir  im  weiteren 
Verlaufe  der  Untersuchung  noch  im  einzelnen  genauer  erkennen. 

Die  nächste  Handhabe  für  den  Beweis  der  Benutzung  bieten 
die  Scholien,  die  den  Schriftsteller  fünfmal  an  teilweise  ziemlich 
aus  einander  liegenden  Stellen  citiren.  Zu  vv.  615  ff.  werden 
für  die  Diomedessage  Timaios  und  Lykos  im  dritten  Buche,  zu 
633  Timaios  über  die  Böoter  auf  den  Balearen  angeführt,  732 
Diotimos'  der  Parthenope  dargebrachtes  Opfer,  1138  die  Tracht 
der  daunischen  Mädchen,  1155  die  Sage  von  den  lokrischen  Jung- 


')  Hermes  XXVI  33—42.  567-579. 

Sehr  ungerecht  lautet  noch  das  Urtheil  W.  Christa  über  Lykophron 
(Geschichte  der  griechischen  Litteratur  bis  auf  die  Zeit  Justinians  463): 
„Das  abstruse  Gedicht  mit  seiner  barocken  Sprache  und  seinen  versteckten 
Anspielungen  ist  nicht,  wie  es  verdiente,  unbeachtet  geblieben, 
sondern  hat  schon  im  Altertum  viele  und  ausführliche  Erläuterungen  ge- 
funden M  —  Als  vortrefflichen  Kenner  Lykophrons  wie  der  ganzen  italischen 
Sagenwelt  erweist  sich  Klausen  in  seinem  tollen,  aber  mit  unendlicher 
Gelehrsamkeit  geschriebenen  Buche:  Aeneas  und  die  Penaten. 

*)  Wie  sie  Müllenhoff  für  die  &av(t.  dxovcfiara  aufgestellt,  Günther 
p.  39  —40  für  Lykophron  nicht  unzulässig  gefunden  hat. 


Digitized  by  Google 


-    3  — 


frauen  aus  Timaios  belegt.  Dazu  kommen  noch  andere  Fragmente. 
Beim  Platonscholiasten  (337  A)  lesen  wir,  dass  Timaios  vom 
Brauche  der  Sarden,  die  alten  Eltern  zu  töten,  geredet  habe, 
darauf  spielt  Lykophron  796  an,  wenn  er  Odysseus  von  Sohnes 
Hand  mit  dem  Stachel  des  sardonischen  Schwertfisches  getötet 
werden  lässt1),  Kerkyra  heisst  761  dem  Kronos  verhasst,  weil  dort 
die  entmannende  Sichel  begraben  wurde  (fr.  54),  1274  haben 
wir  wie  fr.  6  den  Hafen  Aietes,  und  ebenso  erscheint  die  von 
Pollnx  II  29  aus  Timaios  angeführte  'ExtoQeiog  xopy,  wie  Günther 
bemerkt  hat,  bei  Lykophron  1133  wieder.  Nächst  den  Gitaten 
haben  wir  die  &avftd<na  axava/iaia,  die,  wie  Müllenhoff  unwider- 
leglich bewiesen  hat,  Timaios  ausschreiben,  und  wie  wir  sehen 
werden,  in  noch  weit  höherem  Grade,  als  es  selbst  Müllenhoff 
noch  annehmen  wollte.  Die  Belege  finden  sich  leicht.  Kapitel  95 
des  Wunderbuchs  nennt  die  Sibylle  Melankraira,  103  die  Namen 
der  Sirenen,  105  redet  von  den  otXeyyiotxata  der  Argonauten, 
107.  108  von  Philoktet  und  Epeios:  dasselbe  bietet  Lykophron 
v.  1464.  720—726.  874.  911-950,  ja  an  letzterer  Stelle  ist  sogar 
die  Reihenfolge  der  Helden  dieselbe  wie  in  den  üaviiüaia 
äxovafiaia.  Als  drittes  Beweisglied  schliesst  sich  Diodor  an,  der, 
wie  man  weiss,  Timaios  nicht  nur  hier  und  da  citirt,  sondern 
sehr  eingehend  benutzt  hat.  Auch  er  deckt  sich  an  einzelnen 
Stellen  mit  Lykophron.  Herakles'  Steindamm  erscheint  IV  22 
wie  bei  diesem  697  f.,  den  Kampf  des  Helden  mit  Eryx,  der 
Aphrodite  und  des  Butas  Sohn,  erwähnt  Diodor  IV  23  (83), 
deutet  an  Lykophron  866  f.,  die  Ausrüstung  und  Sitten  der 
BaJearen  beschreiben  beide  (V  18.  635—641)  in  naher  Ueberein- 
stimmung.  Daraus  gewinnen  wir  die  Regel:  stimmen  zwei  Zeugen 
genau  überein,  so  stammen  beide  aus  Timaios,  und  dieser  liegt 
uns  dann  vollständig  vor,  hat  einer  oder  der  andere  etwas  mehr, 
so  spricht  dies  nicht  gegen  ti maische  Quelle,  sondern  zeugt  nur 
für  die  mehr  oder  minder  genaue  Arbeit  der  Excerptoren. 

Wie  sehr  der  Dichter  von  seiner  Vorlage  beeinflusst  wurde,  wie 
im  zweiten,  mit  v.  592  beginnenden  Teile  des  Gedichtes  vor  dem 
antiquarischen  Elemente  der  eigentliche  Plan  des  Gedichtes  stellen- 


')  Erkannt  von  Klausen  a.  a.  0.  II  579. 

1* 


Digitized  by  Google 


—  4 


weise  in  den  Hintergrund  tritt,  dafür  nur  zwei  Beispiele.  Lyko- 
phrons  Alexandra  will  Ton  den  unseligen  Nostoi  der  Achäer  er- 
zählen. Auch  die  Böoter  sind  verschlagen  worden  (no&ovvteg  645), 
sie  gelangen  zu  den  von  Iberern *)  bewohnten  Balearen  (642—647). 
Diese  aus  Timaios  genommene  Angabe  ist  aber  eigentlich  nur  ein 
Nachtrag  zu  einer  Sittenschilderung  der  flausbekleideten  Barbaren, 
die,  wie  v.  634  ohjvqvoSvioi  —  ncnXmxott-e  zeigt,  in  ganz  törichter 
Weise  mit  den  griechischen  Ankömmlingen  identificirt  werden.*) 
Das  historisch-ethnographische  Interesse  wiegt  also  vor. 

Aehnliche  Erfahrungen  machen  wir  bei  der  Odysseus-  und 
Menelaossage.  Beide  Helden  sind  in  den  Westen  gekommen, 
Odysseus  nach  Sicilien  und  Gampanien  (650  f.  670  ff.  1030  ff. 
1181  ff.),  nach  Iapygien  und  vielleicht  Sicilien  Menelaos  (852  ff.). 
Aber  es  ist  ganz  undenkbar,  dass  sie  alles  das  geschaut  haben, 
was  der  Dichter  sie  sehen  lässt:  mit  der  Erzählung  von  ihren 
Abenteuern  im  Westen  hat  er  in  alexandrin ischem  Stile  die 
Spezialschilderungen  der  einzelnen  Teile  des  Westens  verbunden, 
beides  aus  gleicher  Quelle  entnehmend.  So  ist  es  uns  denn  ge- 
stattet, in  häufigen  Fällen  die  einzelnen  Heldenfahrten  von  den 
Lokalmythen  zu  trennen  und,  die  Ordnung  des  Gedichtes  durch- 
brechend, durch  Zusammenfassung  grösserer  Sagenkreise  den 
nach  Günther  noch  noth wendigen  Erörterungen  wenigstens  eine 
gewisse  Einheitlichkeit  zu  geben. 


')  Die  Bslearen  sind  von  Iberern  bewohnt,  das  klingt  nicht  wunderbar. 
Aber  man  muss  diese  Nachricht  mit  anderen  ausammenhalten.  Auf  Korsika 
herrschte  der  merkwürdige  Brauch  des  Männerwochonbettes  (Diod.  V  14). 
derselbe  fand  sich  auch  bei  den  Iberern  (Strabon  165.  Poseidonioe),  wo  er 
sich  bis  auf  die  Neuzeit  im  haskischen  Volke  erhalten  hat.  Daraus  erschloß 
Nissen  die  Stammeseinheit  der  Iberer  und  Korsen.  Da  nun  auf  Korsika 
Ligurer,  wie  wir  noch  weiter  unten  sehen  werden,  erscheinen,  auf  Sicilien 
aber  neben  Iberern  Lignrer  genannt  werden  (Thuc.  VI  2.  Philist.  fr.  3. 
Wilamowita:  Euripides'  Herakles  I  281,  36),  so  waren  beide  Volksstamm« 
ursprünglich  verwandt.    Anders  Möllenhoff:  D.  A.  III  171—173. 

■)  Auch  Varro  scheint  von  den  Balearen  ausführlicher  geredet  zu 
haben.  Hieronymus  i'omm,  ep.  ad  Gal.  II  p.  426  Migne:  item  imnlae 
Aphrodisiades  et  Gymncsiae,  ffiiae  vocantnr  Haieares,  nonne  Graeei  $erm<mt 
indicia  demonstrantf 


uigiiizeo  Dy  Vjüu 


—  5 


Daunische  Gruppe. 
Da  haben  wir  also  zuerst  einmal  die  daunische  Gruppe, 
zunächst  Diomedes  (592—632)  und  seine  Genossen  (1056—66). 
Das  Scholion  615  nennt  Timaios  und  Lykos  im  dritten  Buche. 
Wer  antike  Gitirweise  kennt,  weiss  im  Voraus  schon,  was  solche 
Anführung  bedeutet.1)  Nach  Troias  Einnahme  also,  sagt  das 
Scholion,  braucht  Diomedes  Steine  aus  der  Stadtmauer  als  Ballast 
für  seine  Schiffe.  Aus  Argos  vertreibt  ihn  die  buhlerische  Aigialeia, 
im  Lande  der  Phäaken,  d.  h.  auf  Kerkyra,  findet  er  den  kolchischen 
Drachen,  der  das  Vliess  sucht,  mit  Glaukos'  Goldschilde  bewehrt 
tötet  er  ihn,  errichtet  —  natürlich,  wie  Lykophron  615  zeigt, 
in  Italien  —  eine  Siegessäule  aus  Ilions  Steinen,  offenbar  als 
Denkmal  seiner  Erfolge  über  die  Daunier.3)  Tzetzes  hat  nun  noch 
mehr  auf  Timaios1  und  Lykos*  Namen  gesetzt.  Daunos  tötet 
Diomedes,  wirft  seine  Säulen  in  das  Meer,  diese  aber  kehren 
immer  .wieder  an  ihre  alte  Stelle  zurück.  Es  ist  wohl  ausge- 
schlossen, dass  Tzetzes  ein  sehr  viel  grösseres  Scholion  benutzte; 
hier  wie  sonst  hat  er  die  Scholien  vereinigt  und  den  Autor- 
namen, den  er  in  einem  fand,  auf  das  ganze  Konglomerat  ge- 
setzt. So  wenig  uns  dies  nun  auch  hindern  kann,  in  Lykophrons 
ganzer  Diomedessage  Timaios  zu  finden,  so  sicher  ist  doch,  dass  die 
Scholien  hier  durchaus  nicht  nur  Timaios  benutzen.  Wir  lesen 
zwar  zu  v.  592,  wie  Diomedes  zum  Könige  Daunos  kommt,  ihm 


')  Z.  B.  Steph.  Byz.  s.  v.  'Aqyvolvot  .  .  .  «Jf  Tipatoc  xai  Hf'wr.  Theon 
citirt  Timaios.  Das  Citatenverhältniss  wiederholt  sich  für  Timaios  und  Lykos 
bei  Porphyr,  vita  Pyth.  4.  5. 

*)  Das  Scholion  ist  dürftig  und  hat  zu  Misdeutungen ,  der  Annahme 
einer  daunischen  Phaiakis,  Anlass  gegeben.  (Seeliger  bei  Roscher  524.) 
Aber  Timaios  hatte  selbst  ja  deutlich  (fr.  7.  8)  das  Phäakenland  in  Kerkyra 
gefunden.  Die  richtige  Interpreiation  des  Scholions,  das  mit  seinem  unbe- 
stimmten rtjytxaSrtt  nur  Verwirrung  stiftet,  gewinne  ich  aus  dem  Aristoteles- 
auszug des  sogenannten  Herakleides  Pontikos  56  Kose:  KopxvQatot  MouyU;v 
intxaltouvio-  xai  roy  nap'  avtole  dpäxoyra  änixiturttr  olc  xai  «wmi^f  otoA*j 
ftoll£  #fc  •lanvyuiv  Mhoy  noltuoroi  Bptvit*iov?  xai   UfitSy  nvyjv.  — 

Vgl.  Klausen:  Aeneat  und  die  Penaten  II  //.54  und  liH8  und  das  Pro- 
gramm Lübberts:  commentatio  de  Diomede  heroe  per  ltaliam  inferiorem 
diüinü  honoribus  culto.  Bonn  1889/90,  aus  dem  nicht  viel  zu  lernen  ist.  — 
Beim  schol.  615  ist  nach  dyjptäyra  aus  Tzetzes  iavtov  zu  ergänzen. 


Digitized  by  Google 


gegen  seine  Feinde  beisteht,  wir  erfahren  vom  Truge  des  Alainos, 
von  Diomedes'  Fluche  *),  dem  Wunder  der  Grenzsäulen,  bis  dahin 
alles  in  guter  Uebereinstimmung  mit  dem  Dichter  selbst.  Aber 
nun  gehen  beide  weit  auseinander;  denn  das  Scholion  berichtet: 
„später  aber  fand  Diomedes  durch  Daunos  den  Tod,  seine 
Freunde  jedoch  wurden  den  Helden  beweinend  in  schwanen- 
ähnliche  Vögel  verwandelt".  Also  nach  dem  Tode  des  Diomedes 
erfolgt  dies  Wunder.  Ganz  anders  Lykophron:  „er  aber  wird 
Argyrippa,  das  ganze  Erbe  der  Daunier,  bauen  bei  dem  ausoni- 
schen  Phylamos2),  nachdem  er  das  bittere,  beflügelte,  vogel- 
verwandelte Loos  der  Gefährten  gesehen"  —  der  Unterschied  ist 
klar.  Also  muss  entweder  Lykophron  oder  das  Scholion  anderer 
als  timäischer  Ueberlieferung  folgen,  denn  mit  Tzetzes'  byzantini- 
schem Kniffe  ist  nichts  anzufangen,  mit  so  ärmlicher  Ausflucht 
entgehen  wir  nicht  dem  idtav.3)  Nein,  es  giebt  noch  eine  andere 
wichtige  Ueberlieferung  bei  Vergil  (Aen.  XI  271  ff.,  woraus  Ovid 
Met.  XIV  497  ff.)4),  die  Lykophrons  Version  bestätigt.  Die  Quelle 
Vergils  ist  wie  oft  Varro;  das  scheint  mir  Augustins  (de  civ. 
dei  XVIII  16)  Citat  zu  zeigen.  Ich  muss  die  Stelle  ganz  hieher 
setzen:  Nam  et  Diomeden  fecertmt  deum,  quem  poena  divinitus 
inrogata  perhibent  ad  sitos  non  revertisse  eiusque  socios  in  volucres 


')  Schol.  Lye.  592  hat  TQta  xaTtjQtiaaTo,  bietet  aber  eigentlich  nur  zwei 
Prophezeihungen.  Der  »chlecht  erhaltene  und  schlecht  edirte  Text  ist 
teilweise  au»  Tzetzes  zu  vervollständigen  und  zu  verbessern:  finita 
dvvao&at  entiQttv  irp  yqf  <  [tqdi  anttQOfiH ■>;>'  ayadtdövnt  xagnovc  >  *i  uj  nra 
anö  iov  yivovg  avioZ  ovhc  xai  pnnxtv^aat  (cod.  fitraxn^«tts)  lüg  einlas  tchoi 
(/ui/dira  Jvvaoitat)  .  .  .  Ausgefallen  ist  vor  den  folgendon  Worten  des 
Scholion«  Seit}  Ini  lavio  (cod.  roDro)  der  Inhalt  dessen,  was  daa  schol.  625  sagt. 

*)  Nur  beim  Paraphrasten  als  italisches  Volk  genannt. 

3)  To  di  o/fj im.  xttxönhaaiöy  tarn-.  ttno&avovTog  yaq  Jto/uijdovg  ifpotd—i 
ytyovaatv.  ntHg  olv  tftjotv  „Idoiv" ;  xaXtUat  dt  To  oy^uu  rovio  t  u>.  i/o»  xai 
tidtokontnoujfAivov. 

•)  Beide  Dichter  haben  fast  denselben  Vers:  Aen.  XI 259  =  Met  XIV  474. 
s.  auch  Lübbert  a.  a.  O.  p.  XII.  Der  Hinweis  fehlt  bei  Zingerle:  Omdht* 
und  sein  Verhältnis*  zu  den  Vorgängern  und  gleichzeitigen  römischen  Dichtern 
II  53.  Kothe:  Vergil  und  Timaios.  Jahrb.  1889  p.  358  ff.  dringt,  da  er 
nicht  die  ganze  tiinäische  Tradition  berücksichtigt,  nicht  tief  genug  in  die 
Sache  ein. 


Digitized  by  Google 


—    7  — 

fuisse  conversos  non  fabuloso  poeticoque  mendacic,  sed  historica 
adtesiaHone  confirmant,  quibus  nee  dem,  ut  putant,  factus  humanam 
revorare  naturam  vtl  ipse  potuit  vel  certe  a  Jove  suo  rege  tamquam 
caelicola  novicius  impetravü.  quin  eiiam  templum  eins  esse  aiunt  in 
insula  Diomedea,  non  lange  a  monte  Gargano,  qui  est  in  Apulia 
et  hoc  templum  circumvolare  atqtte  inrolere  has  alites  tarn  mirabili 
obsequio,  ut  aqua  [aquam  eodd.J  impleant  et  aspergant  et  eo  si 
Graeci  vener  int  vel  Graecorum  Stirpe  prognati,  non  solum  quietas 
esse,  verum  et  inmper  adulare,  si  autem  alienigenas  viderint,  sub- 
volare ad  capita  tamque  gravibus  ictibus ,  ut  etiam  perimant, 
vulmrare,  nam  duris  et  grandibus  rostris  ad  haec  proelia  perhibentur 
armutae.  Hoc  Varro  ut  astruat  q.  s.  Geht  auch  aus  dem  Citate 
nicht  zwingend  die  Reihenfolge  der  Metamorphosen  hervor,  so 
leitet  doch  die  Uebereinstimmung  Lykophrons  mit  Vergil  einer- 
seits, andererseits  die  Thatsache,  dass  Varro  die  Sage  erzählt 
hat,  sicher  auf  timäisch-varronische  Tradition  hin. 

Indessen  finden  sich  noch  weitere  Belege.  Noch  bleibt  uns 
ja  die  Betrachtung  der  Vögel  selbst  und  ihrer  Stadt.  Das 
schol.  601  freilich  nützt  hier  nichts,  es  steht  unter  dem  Banne 
einer  anderen  Ueberlieferung;  von  dem  „Philhellenenthum"  der 
diomedischen  Vögel  fällt  hier  kein  Wort.  Volles  Gewicht  darauf 
legt  Lykos  bei  Kallimachos  (Antig.  Kar.  172),  doch  ist  der  Aus- 
zug zu  kurz,  um  eingehende  Vergleichung  zu  erlauben.  Viel 
mehr  erfahren  wir  durch  die  Qavudtna  dxovauaia  79.  Wie  bei 
Varro  wird  die  Stärke  der  Schnäbel  hervorgehoben,  das  feind- 
selige Gebahren  der  Vögel  gegen  Fremde  betont,  ja  sogar  wört- 
liche Anklänge  lassen  sich  bemerken.1)  Wie  es  immer  bei  ver- 
schiedenartigen Auszügen  aus  einem  Schriftsteller  zu  geschehen 
pflegt,  dass  der  eine  diesen,  der  andere  jenen  Zug  für  wichtiger 
hält,  so  hat  auch  hier  Lykophron  Diomedes'  Tod  durch  Daunos, 


>)  'JEttf  fti*  "EXXijfig  itnoßaiviactv  fis  tov  rönov,  i$<ji>/»«»'  fjfW  vgl.  Varro: 

*»'  Gratet  venerint  non  solum  quietas  esse  — .    Dabei  ist  freilich  der 

Thaumasiograph,  wie  man  sieht,  etwa*  kürztr.  Durch  diese  Zusammen- 
Stellung  werden  auch  Günthers  (39)  Zweifel  an  der  Vereinbarkeit  von 
Pseudoaristoteles  und  Antigonos  beseitigt. 


Digitized  by  Google 


welchen  das  Wunderbuch  berührt1),  nicht  ausdrücklich  angeführt, 
doch  lässt  sich  dieses  Moment  leicht  aus  dem  Berichte  über  die 
aitolische  Gesandtschaft  (v.  1056—1066)  und  des  Daunos  sonst 
unerklärliche  Grausamkeit  gegen  dieselbe  ergänzen.  Der  Verfasser 
der  Thaumasia  hat  seinerseits  die  Schilderung  der  ganzen  Vogel- 
stadt, wie  sie  bei  Lykophron  vorliegt,  seinem  Excerpte  nicht 
eingereiht,  während  wieder  Varro,  so  weit  er  bei  Augustin  erhalten 
ist,  als  neues  Moment  die  Reinigung  des  Tempels  durch  die 
Vögel  anführt.2)  Aber  noch  weiter  können  wir  gehen.  Noch  ein 
Bericht  ist  unbenutzt  geblieben,  der  Jubas  bei  Plinius  X  126.s) 
Wir  finden  Aehnlichkeit  mit  Lykophron  auf  der  einen  Seite,  indem 
die  höhlenbauende  Thätigkeit  der  Tiere  berührt  wird,  Ueberein- 
stimmung  mit  Varro  auf  der  anderen  Seite  in  der  Hervorhebung 
der  Tempelreinigung:  Grund  genug  für  uns,  trotz  einiger  Ab- 
schwäch un  gen4)  den  Bericht  im  Grossen  und  Ganzen  auf  Varros 
Rechnung  zu  setzen  und  daraus  unseren  Timaiostext  zu  ver- 
vollständigen. 

In  engem  Zusammenhange  mit  diesen  Geschichten  steht,  wie 
schon  gesagt,  1056 — 1066.  Ein  Tag  der  Klage,  beisst  es,  wird 
den  Gesandten  der  Aitoler  erscheinen,  wenn  sie  im  Lande  der 


>)  Natürlich  igt  das  törichte  Alvtiov  des  Laurontianus  60,  19  in  Javn» 
zu  ändern,  wie  schon  lange  geschehen  ist. 
s)  Dieser  Zug  auch  bei  schol.  Lyc.  601. 

8)  Plin.  X  126  =  Solin  2,  45.  p.  46  M.  Juba  Cataracta*  vocat  et  ei*  e$u 
dentes  oeulosque  igneo  colere,  cetero  candidis,  tradens.  duo*  semper  hi*  ducet, 
alterum  ducere  agmen,  alterum  cogere.  »crobes  excavare  rosiro,  inde  crate 
contterncre  et  operire  terra  quae  ante  fuerit  egesta.  in  hü  fetißcare.  fort*  bina» 
omnium  scrobibu».  orientem  spectare  quibus  exeant  in  pascua,  occasum  quibus 
redeant.  aloum  exoneraturas  subvolare  semper  et  contrario  flatu.  uno  hat  in 
loco  totius  orbis  visuntur,  in  tnsula  quam  diximus  nobilem  Diomedis  tumuJo 
atque  delubro,  contra  Apuliae  oram,  fuliearum  similes.  advenas  barbarot 
clangor e  infestant,  Graecis  tantum  adulantur  miro  discriminc,  velut  generi 
Diomedis  hoc  tribuentes,  aedemque  eam  cotidie  pleno  gvtture  madenlibu*  pennit 
perluunt  atque  purifocant,  unde  origo  fabulae  Diomedis  socio*  in  earum  eftgies 

*)  Die  xvxro*  werden  fulicae,  die  Katarakten  erheben  beim  Anblick  der 
Barbaren  nur  ein  Geschrei.  Vgl.  übrigens  noch  Serv.  Aen.  XI  271.  Ante». 
Lib.  37.  Das  Grab  des  Diomedes  auf  jener  Insel  nennt  auch  Peplot  14. 
Rose:  Aristotelis  frgra.  p.  399.  Wellmann:  Hermes  XXVI  558. 


Digitized  by  Google 


—    9  — 


Salanger  und  Angäsen1)  das  Landloos  ihres  Herrschers  fordern. 
Lebend  werden  sie  ins  dunkle  Grab  eines  Erdspaltes  gestossen, 
ein  Steinwall  über  ihnen  aufgethürmt:  so  haben  sie  die  verlangte 
Erde.  Wir  lasen  oben  den  Fluch  des  Diomedes,  Apulien  solle 
nur  unter  aitolischer  Hand  Frucht  bringen:  so  erklärt  sich  die 
Anwesenheit  der  Gesandtschaft  bei  den  Dauniern,  wie  die  Scholien 
es  noch  im  Einzelnen  ausführen.  Trogus'  ähnliche,  jedoch  durch- 
aus nicht  in  allen  Zügen  übereinstimmende  Erzählung  (XII  2,  7— 10) 
werden  wir  weiter  unten  noch  berücksichtigen. 

Die  italische  Podaleiriossage  (1047—55)  hat  Günther  mit 
leichter  Mühe  als  timäisch  erwiesen.  Es  ist  ein  kolophonischer 
Mythos,  wie  aus  Podaleirios'  Verbindung  mit  dem  unten  noch  zu 
besprechenden  Kalchas  hervorgeht.2)  Ebenso  kurz  darf  ich  über 
die  daunischen  Jungfrauen  (1126 — 1138)  sein,  denn  deutlich  liegt 
die  Quelle  vor  Augen.3)  Nur  ein  paar  Worte  zur  näheren 
Charakteristik.  Vor  widerwärtigen  Freiern,  sagt  Lykophron, 
fliehen  die  Daunierinnen  in  der  Kassandra  Tempel,  sie,  die  doch 
das  beste  Schutzmittel  gegen  die  Ehe  in  ihrem  furienhaften  Aus- 
sehen besitzen.  Es  ist  ganz  offenbar,  dass  Lykophron  hier  sehr 
genau  excerpirt  und  uns  damit  einen  Spass  des  Timaios  über- 
liefert hat.   Der  Vergleich  mit  den  Rachegöttinnen  hat  übrigens 


')  Von  beiden  nur  Salanger  bezeugt,  Steph.  Byz.  s.  v.,  doch  wohl  nur 
aus  den  oft  benutzten  Scholien.  —  Timaios  wurde  als  Quelle  hier  schon 
von.  Klausen  a.  a.  O.  II  1181  vermuthet,  der  den  goldgerüsteten  Dioinedes 
phantastisch  mit  dem  indischen  Goldvolke  der  Salanger  (Nonnos  26,  61)  in 
Verbindung  brachte  Tydeus  wird  bei  Lykophron  als  Eber  bezeichnet, 
vgl.  Apollod.  III  6,  1.  Hygin.  69.  Stat.  Theb.  II  541.  583.  Zum  Eber  auf 
den  Münzen  der  Diomedesstädto  Arpi,  Salapia,  Venusia  vgl.  Head:  A  cata- 
logue  of  the  greek  coins  in  the  british  Museum.    Italy  p.  148  f.  130,  4. 

3)  Günther  p.  36.  Dass  Podaleirios  nach  Lykophron  in  Italien  nicht 
gestorben  ist,  beweist  das  tf*vJitfjiioy:  die  Scholien  irren.  Asklepios, 
Podaleirios'  Vater,  heisst  "um«*,  seine  Gemahlin  'Hmavti.  Vgl.  schol. 
Lyc.  1050  und  Et.  M.,  wo  2*£tkoy  zu  lesen  ist.  (Wilamowitz:  Euripides' 
Herakles  I  192  Anm.  145  a.)  Tzetzes  1050  kontaminirt  Et.  M.  und  die 
Scholien  (Wilamowitz:  Isyllos  von  Epidauros  50  Anm.  15).  Vgl.  Überhaupt 
Apollodori  epit.  Vat.  ed.  R.  Wagner  p.  70.  74.  Apollodori  frg.  8abbaiticum 
ed.  Papadopulos-Kerameus.    Rh.  Mus.  XXXXVI  174. 

8)  Günther  30—32. 


Digitized  by  Google 


10  — 


Nachfolger  gefunden,  auch  Poseidonios l)  wendet  ihn  auf  die  Be- 
wohner der  Zinninseln  an,  zum  deutlichen  Zeichen,  dass  er  nicht 
nur  oft,  wie  wir  sehen  werden,  den  Stoff  seiner  Beschreibungen, 

JQ__  J-      IT»   _L.  Ä   »T»;__-    _   „-Ii*  L, 

MJIlUcril  aULU   Ute   r  dl  LI L    1  IUUllUa   LI1L11LI1 . 

Nireus*  und  Thoas'  Abenteuer  behandeln  die  Verse  1011—1026. 
Innerhalb  dieser  Episode  haben  wir  einmal  (1017—1018)  deut- 
liche Berührung  mit  Timaios  (fr.  43),  und  auch  die  Kolchersage 
von  Polai  weist  auf  gleichen  Ursprung  hin.2)  Aber  dies  sind  nur 
wie  gewöhnlich  bei  Lykophron  Lichter,  die  er  seiner  Schilderung 
aufsetzt,  die  Quelle  der  eigentlichen  Sage  helfen  sie  uns  noch 
nicht  erkennen.    Nireus  und  Thoas  gelangen  nach  Libyen,  von 
dort  nach  Epirus,  wo  sie  ein  schweifendes  Leben  führen:  hier 
bricht  die  Geschichte  ab.    Aber  sie  lässt  sich  vervollständigen, 
nach  Italien  hin  verfolgen.  Epirus  gegenüber  liegt  Apulien.  Nun 
lesen  wir  bei  Silius  Italicus  im  neunten  Buche,  das  bekanntlich 
die  Schlacht  bei  Cannä  enthält,  v.  99  von  dem  nahe  bei  dem 
Schlachtfelde  gelegenen  Grabmale  des  Aitolers  Thoas.  Gewiss 
stammt  diese  Notiz  aus  dem  nicht  selten  benutzten  Varro,  der 
Timaios  ja  vielfach  herangezogen  hat.    Thoas  ist  gleich  seinem 
Landsmann  Diomedes  auch  sonst  in  Italien  heimisch3);  die  noth- 
wendige  Ergänzung  seiner  Erzählung  hat  Lykophron  einfach  aus- 
gelassen.   Die  timäische  Quelle  der  apulischen  Sagen  leidet  somit 
keinen  Zweifel. 

Sagen  des  äussersten  Südens. 

Von  den  Mythen,  welche  in  Japygien  und  der  Südspitze 
Italiens  lokalisirt  sind,  wollen  wir  gleich  einmal  den  schwierigsten 
vornehmen.  Lokris'  Städte  bezahlen  Kassandra  Busse;  ich  muss 
die  dunkle  Stelle  ganz  ausschreiben: 

')  Den  man  unbedingt  bei  Strabon  175  verstehen  muss.  Vgl.  übrigens 
auch  Athenaios  523  b. 

■)  Gunther  61—64.  Ganz  unklar  bleibt  aber  auch  mir  v.  1021.  Sicher 
ist  die  Anlehnung  des  Kallimachos.  Von  anderen  Stellen  sind  anzuführen 
Mela  II  57  Trogus  32,  3,  13.  Kolchische  Kolonien  gab  es  auch  sonst  in 
Illyrien,  wie  Olcinium  (Plin.  III  144).  -  Aietes  heiast  bei  Lykophron 
König  Korinths,  wie  bei  Epimenides  (schol.  Ap.  Rh.  III  242)  und  Eumelos 
(schol.  Pind.  Ol.  13,  74  =  Tzetzes  Lyc.  1024). 

3)  Strabon  255  führt  Temesas  Gründung  auf  Thoas  zurück. 


Digitized  by  Google 


—  11  - 

'K/UCK  Bfidiv  txazi  dv<Httߣv  yäucov 

notvag  rvyaia  ffott'  'AyQtoxa  Seq. 

to»  xikitDQOv  tag  ävvpqxvtovc  %qovov 

ndXov  foafaUut  rnQoßoaxovaat,  xoQag. 

alg  dxtiQitnog  sv  gfrg  $ivaig  tdtpog  1155 

ipdfifitp  xXvümvog  Xvnqbg  ixxXvc&ijoetai, 

ozav  d'dxaQTtoig  yvla  avfitfXe^ag  tpviolg 

"lltfcuaiog  cig  &dXa<toav  ixßQaajß  ortodöv 

trjg  ix  Xoywv  TgaQa>vog  ((p&ixwfie'vrjg. 

äXXai  de  vvxxwq  talg  ^avovfiivaig  laat  1180 

Icittvvog  eig  ÖvyaxQÖg  Y^ovxai  yvag, 

Xa&Qaia  xax  xeXevda  TxarxtaXufievai, 

euig  äv  ei<Ji>Qel;(DOiv  *AfXfpeiqag  döfxovg 

XixaTg  S&iveiav  Xxxtdeg  yowovuevat. 

9eäg  fotfeXxQevaovoi  xoo/xovoai  nidov  1165 
Sqöooj  xe  (poißdaovmvi  daxBQyrj  %6Xov 
daxwv  <pvyovaai.  nag  yitQ  ylXievg  dv^Q 
xoQag  Soxbvobi,  nixQOv  iv  xeQOw  e"xwv 
ft  (fäoyavov  xeXaivöv  rj  tavQoxiovov 

aitQQav  xvßfjXiv  rj  OaXaxQalov  xXddov,  1170 

uaiuoiv  xoytaaai  X&Qa  äiU'ojanv  tfOVOV. 

Srjftog  d'dvaxsi  tdv  xtavovx*  inawiaet, 

teO'fno)  xcQd^ag  toO/xiXtoßrjxov  yivog. 
Ueber  wichtige  Einzelheiten  dieser  Stelle,  deren  Deutung 
Scheer1)  nicht  gelungen  ist,  habe  ich  wie  über  vieles  erst  durch 
Prof.  Wilamowitz  Aufschluss  erhalten.  Die  Hauptsache  freilich 
ist  klar.  Die  lokrischen  Städte  müssen  wegen  Aias'  Freveltat 
tausend  Jahre  lang  jährlich  zwei  Jungfrauen  nach  Ilion  senden. 
Grosse  Gefahren  harren  der  Mädchen,  denn  alles  lauert  ihnen 
auf;  Stein,  Schwert,  Axt,  Keule  hält  jeder  ilische  Mann  für  sie 
in  Bereitschaft,  und  altem  Herkommen  gemäss  wird  Straflosigkeit 
dem  zu  Theil,  der  einen  tödtlichen  Streich  gegen  sie  führt.  Ent- 
kommen aber  die  Mädchen  auf  heimlichen  Pfaden,  so  fliehen  sie 
in  den  Tempel  der  Athene,  dienen  der  Göttin,  schmücken  und 
reinigen  ihr  Heiligthum.  —  Hier  fehlen  also  noch  in  der  Inter- 


')  S.  praef.  XV  und  die  Ausgabe  »elbst. 


Digitized  by  Google 


—   12  — 


pretation  1155—61.  Zunächst  gilt  es  1160  f.,  besonders  dem 
&avov[i£rai$  hat.  Wenn  die  Mädchen  getödtet  oder  gestorben 
sind,  so  ist  Ersatz  nöthig:  das  sagt  das  Scholion  1155,  deutet 
das  aklai  an.  Bedenken  wir,  dass  der  Dichter  täuschen  will. 
Um  diesen  Zweck  zu  erreichen,  hat  er,  da  der  Tod  der  Mädchen 
für  Kassandra  in  der  Zukunft  liegt,  das  Futurum  für  ein  dem 
Tempus  des  Hauptsatzes  relatives  Tempus  zu  setzen  gewagt: 
»und  andere,  ebensoviel  als  die  da  sterben  sollen,  werden 
kommen  .  .  .c  Viel  schwieriger  sind  die  vorhergehenden  Verse. 
Timaios  in  schol.  1155  bezeugt  uns,  dass  die  Mädchen  im  Tempel 
dienten;  starb  eine,  so  musste  eine  andere  erscheinen,  die  erste 
wurde  aber  nicht  ehrlich  bestattet,  sondern  von  den  Troern  mit 
wildem  Holze  verbrannt,  ihre  Gebeine  ins  Meer  geworfen.  Dies 
hilft  uns  aber  nicht  sehr  weit,  erklärt  weder  die  Satzkonstruktion 
von  Vers  1157  f.  noch  besonders  v.  1159.  Ueberliefert  ist  otav  6' 
in  der  besten  Handschrift;  zu  dem  Temporalsatze  aber  fehlt  der 
Hauptsatz.  Um  Zusammenhang  zu  schaffen,  haben  schon  die 
schlechten  Handschriften  Si  gestrichen  und  otav  äxäonoig  y.  a.  y. 
mit  metrischem  Fehler  geschrieben;  dafür  setzt  —  im  Grunde 
nicht  besser  —  Scheer  enijv.  Aber,  wenn  wir  so  Verbindung 
schaffen,  so  erwarten  wir  doch,  dass  dann  nicht  von  der  ins 
Meer  gewirbelten  Asche  einer  einzigen  auf  dem  Traron  ge- 
tödteten  geredet  wird,  naturgemäss  beziehen  wir  diese  Bestattung 
auf  alle,  von  denen  im  Satze  als  —  ixxXvoihijaetai  gesprochen 
wurde.  Ebensowenig  hilft  uns  der  Paraphrast  mit  seinem  otav  dt 
und  dem  Konstruktionsversuche  ixQttyet  für  ixßodoTß.  Nein,  es 
bleibt  nichts  anderes  übrig:  hinter  1158  fehlt  etwas.  Was  dies 
gewesen  ist,  wie  wir  sowol  den  Folgesatz  ergänzen  als  auch 
1159  verstehen  müssen,  sagt  am  besten  schol.  1159.  »Es  begab 
sich,  dass  eine,  die  von  Lokris  gesandt  wurde,  auf  einem  Hügel 
Troias,  Traron1)  genannt,  getödtet  wurde.    Darauf  begruben  die 


>)  Von  selbst  versteht  sich,  dass  schol.  1141  mit  der  Bemerkung,  dass 

die  Troer  jedesmal  die  Gebeine  der  Getöteten  von  der  Traronhöhe  im 
Meer  warfen,  mit  1159  in  Widerspruch  steht.  Ich  kann  in  dieser  Stelle 
nur  falsche  Interpretation  sehen.  Die  Fassung  des  Kallimachoscitates  be- 
dingt nicht  mit  Notwendigkeit,  dass  der  Dichter  die  Geschichte  genau  *o 
wie  der  Scholiast  wiedergegeben  habe. 


Digitized  by  Google 


—    13  — 


Lokrer  diese,  verschwiegen l)  die  Sache  und  schickten  die  Mädchen 
nicht  mehr,  indem  sie  sagten,  die  tausend  Jahre  seien  voll.  Da 
nun  Miswachs  aufs  Neue  sie  traf,  so  schickten  sie  nur  eine,  nicht 
mehr  zwei,  in  der  Meinung,  nun  sei  es  genug  mit  der  Rache. 
Der  Orakelspruch  indessen  hatte  keine  bestimmte  Zeit,  sondern2) 
bedeutete,  man  solle  für  den  Frevel  an  der  Kassandra  zwei 
Mädchen  senden. t 

Aus  dieser  Geschichte,  die  leider  auch  nicht  ohne  Unklarheiten 
ist3),  geht  eins  deutlich  hervor,  dass  man  in  historischer  Zeit, 
als  man  die  tausend  Jahre  verflossen  glaubte,  des  Brauches  in 
Lokris  überdrüssig  wurde.  Er  bestand  noch  zu  Aeneas  Taktikos' 
(p.  72  Hug)  Zeiten,  hörte  auch  nicht,  wie  man  Tzetzes'  falschem 
Timaioscitate4)  geglaubt  hat,  nach  dem  Phokerkriege  auf,  sondern 
blieb  noch  lange  Jahre,  vielleicht  Jahrhunderte  danach  in  Kraft.6) 
Freilich  nicht  ohne  Unterbrechung.  Was  uns  das  Scholion  vom 
Ueberdrusse  der  Lokrer  sagt,  bestätigt  uns  auch  die  Erzählung 
Ailians  (fgm.  47).  Die  Lokrer,  heisst  es  hier,  hätten  die  beiden 
Mädchen  altern  lassen  und  keinen  Ersatz  geschickt.  Aber  der 
Rachegeist  ruhte  nicht;  die  Weiber  brachten  Misgeburten  zur 
Welt,  und  es  half  nichts,  man  musste  vor  Apollo  treten.  Der 
Gott  aber  warf  den  Lokrern,  nachdem  er  sie  zuerst  von  sich  ge- 


•)  cHanrjaat  scheint  verderbt. 

*)  Da»  Scholion  ist  aus  Tzetzes  zu  ergänzen:  i  di  xQtjGftog  ovx 
u>QiauivQv  XQovoy  ulk'  «it*         ädtxittc         KaadvdQae  i<Ji]lov  axilluv  dvo 
xoQtts  (schol.:  «Ii'  flg  (fvo  tivri  r.  tt.  n)?  Kitaävdgav.). 

s)  Denn  es  wird  nicht  deutlieh,  warum  die  Lokrer  gerade  bei  dieser 
Gelegenheit  Ersatz  zu  schicken  sich  weigerten.  Auch  fehlt  der  Erzählung 
der  Schluss,  welcher  darüber  Erklärung  geben  mUeste,  ob  der  Gott  sich 
mit  der  einen,  die  man  zum  Ersatz  sandte,  zufrieden  gegeben. 

*)  Tzetzes  ad  Lyc.  1141  hat  viel  Schaden  gestiftet.  Der  Interpret  hat 
Scholien  und  Apollodor  (Wagner  epit.  Vat.  p.  75)  kontaminirt  und  setzt 
auf  das  Ganze  Timaios'  Namen.  Das  Citat  verführte  Hug,  bei  Aeneas 
a.  a.  O.  Interpolation  ans  Timaios  anzunehmen  (vgl.  desselben:  Aeneas  v. 
Stymphalos  verführte  Thrämer:  Hermes  XXV  58  zu  seinen  falschen 
Berechnungen,  ebenso  Haubold:  De  rebus  Jtiensium.  diss.  Ups.  1888p.  80.  3h 

6)  Plutarch:  de  sera  num.  vind.  557d  sagt,  der  Brauch  habe  noch 
nicht  lange  aufgehört,  Seine  Quelle  sieht  Prof.  Wilamowitz  in  Posei- 
donios. 


Digitized  by  Google 


-    14  - 

wiesen,  ihren  Fehl  vor.  Die  Sache  kam  schliesslich  an  König 
Antigonos,  und  dieser  bestimmte  nun,  man  solle  durch  das  Loos 
entscheiden,  welche  Stadt  den  Tribut  leisten  müsste.  So  dürfen 
wir  das  Scholion  also  zur  Interpretation  und  Vervollständigung 
unserer  der  grammatischen  Richtigkeit  wie  des  Sinnes  entbehrenden 
Stelle  verwenden.  Hinter  1158  fehlt  demnach  ein  Vers  des  Inhaltes 
etwa:  so  würden  sie  auch  nach  Jahrhunderten  vergeblich  glauben, 
dem  Spruche  genügt  zu  haben.1) 

Die  Quelle  ist  nach  diesem  leicht  ermittelt.  Timaios  in 
schol.  1155  bestätigt  1155—58,  dann  1163-1167 3),  also  auch  die 
übrigen  davon  untrennbaren  Verse,  und  da  wir  nur  mit  Hülfe 
des  schol.  1159  die  fragliche  Stelle  erklären  konnten,  steckt  auch 
hier  ungenannt  Timaios.  Von  dem  eigenthümlichen  Brauche  war 
die  Rede  bei  der  Gründungsgeschichte  des  epizephyrischen  Lokroi, 
das  auch  von  einigen  Frauen  besiedelt  wurde,  die  zu  den  »hun- 
dert Häusern  c,  den  zum  Loosen  bestimmten  Familien  gehörten 
(Polyb.  XII  5).  Im  Anschlüsse  an  Timaios  scheint  auch  Kalli- 
machos  die  Sage  behandelt  zu  haben.8) 

SiritischeSagen  haben  wir  978 — 992.  Die  Geschichte  vom 
italischen  Kalchas  und  dem  dorischen  Tölpel  Herakles  (978 — 982), 
näher  noch  in  den  Scholien  ausgeführt,  findet  ihr  Seitenstück  in 
den  bekannten  Versen  der  Melampodie4),  nur  dass  hier  Kalchas 
mit  Mopsos  kämpft.  Die  Sage  ist  in  Kolophon  zu  Hause, 
hier  stirbt  Kalchas,  besiegt  von  Mopsos.6)  So  erledigt  sich  auch 
die  Frage  nach  dem  Ursprünge  des  Mythus.  Siris,  der  Tradition 
gemäss  Troias  Tochterstadt,  wurde,  wie  Aristoteles  und  Timaios 


*)  Bei  Ailian  haben  wir  also  das  Endstadium  der  Geschichte,  bei 
sehol.  Lyc.  ist  sie  noch  in  vollem  Gang. 

»)  Auch  bei  Jamblich  v.  Pyth.  42  liegt  Timaios  vor.  Rothe:  de  Tinato 
Tawromenitano  7. 

*)  Knaack:  Caüimachea.  progr.  Stettin.  1H87  p.  Ii.  Euphorion,  wenn 
er  anders  bei  Plutarch  a.  a.  O.  in  den  namenlosen  Versen  erkannt  werden 
darf,  stimmt  gut  mit  Apollodor.  Vgl.  Wagner  a.  a.  O.  892.  Ueber  Strabon 
601  (Demetrios  Skepsios)  s.  unten  das  Schlusskapitel. 

«)  Strabon  642. 

»)  Vgl.  Lykophron  424.  Die  K^xäyov  väna*  sind  bei  Kolophon  sn 
suchen. 


Digitized  by  Google 


-  15 


(Athen.  523  c)  erzählen,  neu  von  Kolophon  besiedelt.1)  Der  luka- 
nische  Kalchas  bestätigt  sich  noch  aus  Plinius2)  d.  h.  Varro, 
was  hingegen  Strabon  von  einem  daunischen  Kalchas  be- 
richtet, geht  auf  Verwechslung  mit  einem  Lokalheros  Kalchos 
zurück.8) 

Den  Namen  Leuternia  (978)  erwähnt  neben  Lykophron  auch 
noch  Strabon  (281).  Er  redet  hier  von  einer  Quelle,  deren  Wasser 
durch  das  Blut  der  von  Phlegra  her  flüchtenden  und  hier  von 
Herakles  vernichteten  Giganten  dauernd  verdorben  sei  und  infolge 
dessen  einen  entsetzlichen  Geruch  ausströme.  Eine  sehr  ähnliche 
Geschichte  weiss  das  Wunderbuch  (97)  zu  berichten,  nur  dass 
hier  der  Gestank  das  ganze  Meer  unnahbar  macht.  Die  Quelle 
Strabons  steht  also  offenbar  timäischer  Tradition  nahe,  deckt 
sich  jedoch  nicht  mit  ihr.4) 

Eine  wahre  crux  interpretum  von  den  Alten  bis  auf  Scheer, 
Enmann5),  Günther  sind  die  Verse  984 — 992.  Man  höre  auch  nur: 
»nachdem  die  Unglückseligen  eine  Ilion  gleiche  Stadt  gebaut  haben, 
werden  sie  die  Athene  betrüben,  indem  sie  die  Xuthossöhne, 
welche  früher  den  Boden  bewohnten,  im  Tempel  der  Göttin 
morden.    Der  Göttin  Bild  schliesst  die  thränenlosen  Augen, 


*)  So  erklären  sich  Theinistokles'  bisher  nicht  verstandene  Worte  bei 
Herodot  VIII  62  Zigiy  .  .  . .  tj  mg  i^um'm  rt  teil  Ix  nalamv  fit.  Kolophon 
war  ja  attische  Gründung.  —  Der  von  Lykophron  982  erwähnte  Fluss  Jttytc 
widerlegt  durch  seine  heutige  Form  Sinni  alle  neueren  Anähnelungs versuche 
*n  den  Namen  der  Stadt.  —  Die  Scholien  (978)  erkennen  den  Sinn  der 
Kalchassage  nicht. 

»)  Plin.  III  104:  Lucani  subacti  a  Calchante.  Vgl.  auch  F.  Lenormant: 
La  Grande-Grece  I  120. 

•)  Kalchos  bei  Parthen.  12.  Nicht  unmöglich,  dass  hier  eine  doppelte 
Verwechslung,  erstens  zwischen  Kalchas  und  Kalchos,  zweitens  zwischen 
dem  inkubatorischen  Gottesdienste  des  Podaleirios  und  dem  Kalchaskult 
stattgefunden  hat.   Dass  Timaios  aber  nicht  benutzt  ist,  sieht  jeder. 

«)  Aehnlich  Vibius  Sequester  p.  147  Biese.  Der  Schriftsteller  berührt 
sich  nicht  selten  mit  timäischer  Tradition:  Alpheus  p.  146,  Alabon  p.  146 
vgl.  Diod.  IV  78,  Crathis  p.  147,  Eridanus  p.  148,  Avernus  p.  158.  Sogar 
der  Vesuv  behält  seinen  griechischen  Namen  Besbius  p.  155. 

*)  Scheer:  Programm  von  Ploen  1880  p.  3—5.  Enmann:  Untersuchungen 
über  die  Quellen  de*  Pompeius  Trogus  für  die  griechische  und  sicilische  Ge- 
schichte. 


Digitized  by  Google 


16  - 


schauend  den  Frevel  der  Achäer,  an  Ionern  vollbracht,  und  den 
Brudermord  der  wilden  Wölfe,  wenn1)  der  Priester,  der  Priesterin 
Sohn,  mit  schwarzem  Blute  den  Altar  besprengt«.   In  der  Inter- 
pretation dieser  merkwürdigen  Stelle  berühren  sich  Alterthum  und 
Gegenwart,  beide  irrend.   Die  Scholien  (984)  wie  Günther  setzen 
ein  Bündniss  zwischen  Troern  und  Achäern  gegen  die  loner 
voraus.    Dazu  sind  wir  in  keiner  Weise  berechtigt,  dem  wider- 
spricht die  Trogusstelle  (XX  2),  welche  als  gleicher  Quelle  ent- 
sprungen mit  Recht  schon  oft  herangezogen2),  nur  vom  Kampfe 
der  Ioner  mit  den  Achäern  Metaponts,  Sybaris',  Krotons  redet. 
»Die  einzigen  Frevler  sind  die  Achäer",  hat  Enmann8)  mit  vollem 
Rechte  gesagt,  aber  die  Erklärung  des  Widerspruchs  ist  auch 
ihm  nicht  ganz  gelungen.    Im  Eingange  dieser  Untersuchung 
hatten  wir  bemerkt,  wie  Lykophron  v.  634  die  Balearen  mit  den 
besiedelnden  Hellenen  identificirt  hat.    Hier  liegt  ein  gleicher 
coup  des  Dichters  vor:  erste  und  dritte  Besitzer  der  Stadt  hat 
er  vereinigt,  und  glänzend  ist  ihm  der  Täuschungsversuch  ge- 
lungen. —  Ebenso  wie  Trogus  ist  von  den  Auslegern  auch  cp.  106 
des  Wunderbuchs  zur  Erklärung  der  Geschichte  herangezogen 
worden.  Troer,  heisst  es  hier,  wie  ähnlich  bei  Timaios  (Ath.  523c), 
waren  die  ersten  Bewohner  von  Siris,  es  folgten  Ioner,  welche  der 
Stadt  den  Namen  Polieion  gaben,  dann  kam  die  Herrschaft  der 
Tarentiner,  die  im  Lande  Heraklea  gründeten.4)    Die  Besiedlung 
durch  Achäer  ist  hier,  wie  ja  jeder  Excerptor  naturgemäss  anders 
ausschreibt,  ausgelassen.«6) 


')  Lykophrons  bekanntos  nachschleppendes  5t«»'. 

")  Besondere  Wichtigkeit  hat  die  in  beiden  Quellen  erwähnte  Notix 
vom  Priester  der  Göttin,  welcher  mitfallt. 
*)  A.  a.  O.  161. 

4)  Das  fälschliche  Hyttov  ist  längst  in  JStQtr  verbessert  worden,  Scheer 
hat  a.  a.  0.  6  aus  flkttoy  llokinov  hergestellt.  Sonst  hat  er  die  [Lykophron- 
stelle  nicht  mit  Glück  interpretirt,  wenn  er  hei  Trogns  die  achte,  bei 
Lykophron-Timaios  die  fabulistisch  entstellte  Ueberlieferung  erkennen  will. 

5)  Die  Athenaiosstelle  (523c)  Ändert  Wachsmuth  bei  Günther  p.  55: 
vattQoy  cToi  dnd  Koko^uiyog.  —  Strnbon  (264)  erzählt  die  sonderbarsten  Dinge. 
Nachdem  er  von  Lagaria  und  Epeios  ganz  wie  Lykophron-Timaios  ge- 
sprochen, von  Uerakleias  Anlegung  und  Siris  in  willkommener  Ergänzung 
des  Wunderbuches  geredet,  lässt  er  den  Tompelmord  von  Ionern  an  Troern 


Digitized  by  Google 


-    17  — 

Was  bei  Lykophron  allein  ohne  weitere  Aufklärung  bleibt, 
ist  der  Zusatz  iQeiag  oxvXag.  Ein  Dichter,  welcher  soviel  in  ein 
Wort  zusammenzupressen  vermag,  setzt  nie  etwas  üeberflüssiges. 
Auch  hier  verbirgt  sich  sicher  eine  ganze  Geschichte,  aber  das 
Dunkel  wird  sich  wohl  niemals  lichten.  Ebensowenig  lässt  sich 
über  die  von  Timaios  (Ath.  523d)  genannte  Siris,  welche  der 
Stadt  den  Namen  gegeben  haben  soll,  Näheres  sagen.  Siris  heisst 
sonst  Metaponts  Frau1),  oder  Morges'  Tochter,  Skindos'  Ge- 
mahlin2), aber  alles  dies  hilft  uns  nichts  zur  Vervollständigung 
des  tiraäischen  Bruchstücks. 

Ins  Land  der  Iapyger  soll  Menelaos  gekommen  sein  (852  ff.). 
Er  weiht  hier  der  Athene  einen  kyprischen  Dreifuss,  seinen  Schild 
und  die  Schuhe  der  Helena.  An  die  weitere  Fahrt  des  Helden 
knüpft  der  Dichter  ein  paar  Bemerkungen  über  Lukin ion,  wo 
Thetis3)  der  Hera  einen  reichen  Garten  angelegt  hat,  wo  die 
einheimischen  Weiber  in  fortwährender  Trauer  um  Achilleus 
nicht  Goldschmuck  noch  feines  Gewand  tragen.  Die  Quelle 
dieser  wenig  bekannten  Dinge  ist  unschwer  ermittelt.  Einer- 
seits erzählt  das  Wunderbuch  (106)  von  dem  Opfer,  das  in 
Tarent  den  Atreiden  neben  Tydiden,  Aiakiden,  Laertiaden 
und  Agamemnoniden  dargebracht  wird,  *)  sowie  von  einem  dortigen 
Achilleustempel,  andererseits  erhält  die  Geschichte  vom  Thetis- 
garten  aus  schol.  Aen.  III  552  ihre5)  Bestätigung,  d.  h.  wir  haben 
timäisch-varronische  Tradition. 


begangen  werden.  Entweder  also  liegt  hier  Abänderung  ursprünglich 
timilieeher  Ueberlieferung  oder  sehr  alte  Tradition,  vielleicht  Antio- 
choH,  vor. 

»)  Schol.  Dion.  Per.  461. 

2)  Et.  M.    Vgl.  Scheer  a.  a.  0.  4n.  2. 

*)  Die  ifQ*ig  ist  Thetis.    Wilamowitz:  index  Uryp/i.  1883  p.  14. 
♦)  Vgl.  Günther  48—49. 

»)  Die  Stelle  ist  verderbt.  F.  Schöll  vermuthet:  in  quo  anU  Trokum 
Mlum  tempium  .  .  Thilo:  M  quo  temylum  quod  ...  Die  Verbesserung 
der  Stelle  ist  eigentlich  unwesentlich,  da  über  den  Sinn,  der  die  Er- 
wähnung eines  Tempels  fordert,  Zweifel  nicht  obwalten  können.  —  Auch 
in  Elis  bestand  ein  gleicher  Achilleuskult.  Paus.  VI  23,  3  vgl.  Philostr. 
Her.  739. 

l'hilolog.  Untersuchungen  XIII.  2 


ogle 


—   18  - 

Ueber  den  italischen  Philoktet  und  Epeios1)  (911— 950)  können 
wir  uns,  da  Günther  durch  Vergleichung  des  Wunderbuches 
(107.  108)  die  Quelle  erwiesen  hat,  weiteres  ersparen.  Ein  Hin- 
weis jedoch,  wie  unbedingt  nothwendig  die  Ergänzung  Lykophrons 
durch  den  Paradoxographen  und  vice  versa  bleibt,  hätte  eigentlich 
nicht  ausbleiben  dürfen.3)  Aus  der  Zusam mensch weissung  beider 
erhalten  wir  demnach  über  Philoktet  diese  Sage:  der  Held  landet 
im  Gebiete  Krotons8),  gründet  Makalla  am  Nauaithos,  hundert- 
zwanzig Stadien  von  Kroton  entfernt,  weiht  dort  in  des  Apollon 
Alaios  Heiligthum  den  Heraklesbogen,  den  später  Kroton  in  der 
Zeit  seiner  Hegemonie  an  sich  nimmt.  Er  fällt  bei  Sybaris 
im  Kampfe  mit  Auswanderern  von  Pellene4),  zur  Hülfe  ge- 
rufen von  Tlepolemos  und  seinen  Rhodiern,  die  nach  Italien 
gekommen  sind.  In  Makalla  erhält  er  ein  Heiligtum.  Auch  in 
anderen  Sagen  lesen  wir  bekanntlich  von  Philoktets  Anwesenheit 
auf  italischem  Boden5),  woraus  ersichtlich  wird,  dass  Timaios 
nur  einen  Mythos  aus  einer  ganzen  Reihe  herausgegriffen  hat.  — 
Epeios'  Stadt  Lagaria  selbst  heisst  nach  der  Mutter  des  Gründers*), 
auch  Strabon  erwähnt  (263)  ihren  Ursprung.  Sehr  bezeichnend 
weiht  der  Held  sein  Handwerkszeug  der  Athene,  die  ihm  beim 
Baue  des  hölzernen  Pferdes  geholfen.    Die  Sage  erscheint  auch 


')  914 — 918  bilden  natürlich  wieder  eine  Abschweifung.  Athene  heisst 
SakntyS  hier  wie  bei  Pausan.  II  21,  3  und  Hesych.  Wentzel:  de  grammaticis 
graeeis  quaestiones  selectae  I  cp.  VII  13. 

*)  So  wird  Makallas  Lage  aus  beiden  Zeugnissen  ziemlieh  genau  be- 
stimmt: 1)  120  Stadien  von  Kroton,  wie  man  das  Wunderbuch  interpretirea 
muss.  2)  Am  Nauaithos  (Lykophr.  920.  921).  Hätten  wir  nicht  die 
«x.,  so  könnte  man  zweifelhaft  sein,  wo  dio  Sage  das  Grab  des  Philoktet 
nennt,  denn  Lykophron  ist  mehr  als  zweideutig:  ohne  Frage  findet  sich  in 
Makalla  nur  ein  Kenotaph. 

*)  Das   bedeuten  Aloaqov   fal&Qtt  und  ßQaxvnnltf  OlvtnQiac  yifc  — 

*)  Von  Pellenäern  in  Italien  wissen  wir  sonst  nur  durch  Tsetzee  922. 

•)  Makalla  wurde  auch  abgeleitet  dnd  rov  /ualwuc&ijya*  ty  mvrp  4>Um^. 
St.  Byz.  s.  v.  Et.  M.  schol.  Thuc.  I  12  vgl.  Martial.  U  84. 

•)  Cf.  schol.  V  665,  verbessert  von  Meineke  ed.  St.  Byz.  405,  der  unter 
Zustimmung  Günthers  das  handschriftliche  raQyoQtay  des  Wunderbuches 
in  JayttQittv  geändert  hat. 


Digitized  by  Google 


-    19  — 

* 

bei  Simias.1)  Als  Zeugen  der  Epeiossage  des  Westens  bieten 
sich  dann  noch  Trogus  und  Vellerns2)  dar. 

In  einer  Abschweifung  über  Epeios'  Vater  begegnet  der  Name 
des  italischen  Mamers  (938).  Es  ist  des  Dichters  Art,  seine  Dar- 
stellung nicht  nur  mit  anderen  Quellen,  sondern  sogar  mit 
anderen  Teilen  derselben  Quelle  zu  kontaminiren.  So  stammt 
denn  auch  Mamers  aus  Timaios.  Man  könnte  nun  wol  auf  den 
Gedanken  kommen,  auch  das  Epitheton  des  »kriegerischen  Wolfesc 
(938)  deute  auf  des  Mamers  heiliges  Tier  hin.  Aber  dem  ist 
nicht  so,  »Wolf1  ist  eins  der  stehenden  Beiwörter  aus  der  dürftigen 
dichterischen  Rumpelkammer  Lykophrons.8)  Wichtiger  noch  ist, 
dass  v.  1417  in  absolut  nicht  timäischer  Darstellung  als  Beiname 
der  Athene  »Mamersa«  genannt  wird.  Man  kennt  die  sabinische 
Nerio,  des  Mars  Gemahlin,  die  Schutzgöttin  der  Ehe.  Sie  wurde 
später  mit  Minerva  identißcirt.  Die  relativ  späten  Zeugnisse  für 
die  Gleichstellung  beider  Gottheiten  gestatteten  bisher  keinen  allzu 
weiten  Rückschluss.  Aber  die  Lykophronstelle  fordert  unbedingt 
die  Annahme  einer  schon  früh  eingetretenen  Verschmelzung. 
Timaios  sah  keinen  rechten  Unterschied  mehr  zwischen  der  Nerio 
und  der  Menerfa;  so  ward  die  Gattin  des  Mamers  bei  ihm  zur 
Mamersa -Athene.4)  Gewiss  führte  die  Göttin  niemals  diesen 
Namen,  aber  der  Grieche  war  stark  in  Timaios,  und  selbsttätige 
Umwandlungen  bildeten  seine  Liebhaberei.  Das  hat  denn  Lyko- 
phron  gleich  übernommen  und  an  unpassender  Stelle  eingeschaltet. 


»)  Carmina  figurata  ed.  Häberlin  ed.  altera  p.  70.  Knaack:  Hermes  XXV  85. 
Die  richtige  Leeart  Eiktrias  bei  »avp.  108  ist  ja  nun  endlich  von  Günther 
festgestellt  worden.  Vgl.  auch  Niketas  lrü&*t«  Mr.  Westermann:  Mv9oye. 355. 
Wentzol  a.  a.  0.  VII  45. 

»)  Justinus  XX  2,  1.  Vell.  I  1,  wo  Epeios'  Name  zu  erganzen  ist. 

»)  Hermes  XXVI  86. 

4)  Ueber  Nerio-Minerva  und  Mars  vergleiche  Useners  schönen  Aufsatz: 
„Italische  Mythen"  im  Rh.  Mus.  XXX  221  ff.  Preller-Jordan :  Rom.  Myth.  1 841  ff. 
,Nerf  auf  den  iguvinischen  Tafeln  bedeutet  nach  Bachelor:  TJmbrica  58  so- 
viel wie  magistratus;  die  Göttin  Nerio  identißcirt  er  gestützt  auf  Hesych: 
k«^  *  Hßn  mit  der  Hebe.  -  Die  rätselhafte  pränestiner  Ciata,  die  Mars 
in  enger  Verbindung  mit  Minerva  zeigt,  ist  neu  besprochen  von  F.  Marx: 
Archaol.  Zeitg.  1885.  3.  Heft.  170-180. 

2« 


Digitized  by  Google 


20  - 


Aus  gleicher  Quelle  ist  ihm  auch  der  italische  Name  Poseidons  be- 
kannt geworden.1) 

Auch  die  Amazonen  sind  nach  Italien  gekommen  (993 — 1007). 
Bei  den  unzugänglichen  tylessischen  Hügeln  und  des  Linos  hohem 
Vorgebirge2)  werden  andere  das  Joch  einer  Sklavin,  Penthesi- 
leias  Dienerin ,  der  meerverschlagenen  Amazone  Kleite,  auf  sich 
nehmen.  Die  Krotoniaten3)  aber  töten  die  Amazone,  nachdem 
sie,  der  Laurete  Abkömmlinge,  in  hartem,  verlustreichen  Kampfe 
die  Stadt  erobert  haben.  —  An  selbständigen  Parallelberichten 
zu  dieser  Sage  haben  wir  nur  wenige  zu  verzeichnen.  Die 
Scholien  zu  996  erzählen  uns,  Kleite,  der  Penthesileia  Amme, 
sei  ihre  Herrin  suchend  auch  nach  Italien  geraten,  habe  dort 
eine  Stadt  gegründet,  deren  nachfolgende  Herrscherinnen  man 
mit  demselben  Namen  geheissen.  Dann  seien  viele  Generationen 
später  die  Krotoniaten  gekommen,  um  die  letzte  Kleite  zu  töten, 
die  Stadt  zu  zerstören.  Schon  oben,  gelegentlich  der  Kalchassage 
und  des  Mythos  von  den  Lokrerinnen  bemerkten  wir,  wie  nicht 
selten  Lykophron  das  nur  andeutet,  was  die  Scholien  aus  der- 
selben Quelle  ausführlicher  berichten.  Derselbe  Fall  liegt  auch 
hier  vor.    Denn  eine  willkommene  Bestätigung  der  italischen 


*)  Die  Amazonon  heissen  naQ$ivot  NtntovyiJog  (1332).  Das  Scholien 
deutet  Ntmovvis  auf  Hippolyte.  Die  Erklärung  kann  ich,  künstlich  den 
künstlichen  Dichter  deutend,  nur  darin  finden,  dass  Hippolyte  des  Neptuus- 
sohnes  Thcseus  Gemahlin  ist. 

■)  Steph.  Tvkysaös,  ÖQog  'Irakias,  ausgeschrieben  von  Eustath.  Horn.  293, 44. 
Entschieden  falsch  ist  die  Berufung  auf  diese  Stelle  bei  Dittenberger: 
Sytl.  320  zu  CIG  1840.  Ein  kretisches  Tylissos  nennt  Plin.  IV  bd  (codd.: 
ffitisos  gylisos  agylioso»  =  Solinus  p.  80,  17  M.  codd. :  cycluson  cylioson  u.  i.\ 
und  auf  dem  kerkyräischen  Stein,  um  den  es  sich  handelt,  erscheint  der 
Tylesier  Hermon  unter  drei  Kretern,  Landsleuten  von  Knossos,  Aptera, 
Phaistos.  Was  Aivov  Jn^aia  &xqu  ist,  bleibt  dunkel.  Tzetzes  und  der 
Paraphrast,  also  wol  die  älteren  scholl.,  nennen  es  ein  italisches  Vor- 
gebirge. 

»)  Denn  999-1001  lasse  ich  als  nicht  hieher  gehörig  aus.  Die  Ge- 
schichte von  Thersites,  der  Penthesileia  ein  Auge  ausschlägt,  auch  noch  bei 
schoi.  Soph.  Phil.  445. 

*)  Aus  dem  Scholion  Et.  M.  und  wol  auch  Stephanos  8.  v.  'Afut&rK' 
Eine  ganz  andere  Sago  über  die  Ursache  der  Einwanderang  nach  Italien 
bei  schol.  1332. 


uigiiizea  Dy  uuu 


-   21  - 

Amazonensage  bietet  der  Vergilkommentar  (Aen.  III  553),  dessen 
Angabe:  oft»  a  Caulo  Clitae  Amazonis  filio  condütim  (sc.  Cau- 
ionem)  tradunt  gewiss  auf  Varro  hinweist.1)  Ueber  die  Laurete 
endlieh  gibt  wieder  nur  das  schol.  1005  Auskunft.  Dasselbe 
nennt  sie  eine  Tochter  des  Lakinios,  Gemahlin  das  Kroton, 
nach  dem  die  Stadt  genannt  wurde.  Damit  sind  wir  aber  auf 
timäischem  Gebiet:  die  Namen  kehren  wieder  bei  Diodor  (IV  24) 
und  Jamblich  (v.  P.  50),  welche  beide  Timaios  benutzen.3)  So 
haben  wir  also  zweimal  hinter  einander  timäisches  Gut  in  den 
Scholien  gefunden. 

Mit  dem  oi  Si  des  nächsten  Verses  sind  naturlich  nur  die 
Krotoniaten  gemeint,  die  auch  an  anderen  Stellen  Terinas  Grunder 
heissen;  so  nennt  sie  Skymnos  306  f.,  der  wol  zuweilen  in  Timaios 
hineinsieht,  Plinius  III  72,  d.  h.  wahrscheinlich  Varro,  endlich 
Phlegon  bei  Stephanos.*)  — 

Ueber  die  Phoker  Schedios  und  Epistrophos  (1067 — 1074) 
und  ihre  Gründung  Temesa6)  muss  hier  die  Nähe  timäischer 
Sagen  entscheiden.  Vorhergeht  die  Geschichte  vom  Ende  der 
daunischen  Gesandten,  der  Mythos  von  den  durch  die  Troerinnen 
verbrannten  griechischen  Schiffen  folgt.  Setaia,  des  Frevels  An- 
stifterin, wird  in  Glieder  fesselnden,  ehernen  Banden,  die  Hände 
ausgestreckt6),  am  Pfahl  sterben,  den  Geiern  eine  Beute.  Die 
Sage  hat,  wie  schon  Strabon  (264)  andeutet,  keine  eigentliche 
Heimath,  sie  wird  an  verschiedenen  Orten  erzählt.  Hellanikos 
lässt  Rom  nach  der  Troerin  Rome  genannt  sein,  ihm  folgt 
Damastes,  Aristoteles  bezeichnet  nur  allgemein  Latium  als  Ort 


*)  Plin.  III  95  Cavlon  genannt  nach  vorausgehendem  Varrocitat. 

*)  Dass  Jamblich  mittelbar  Timaios  benutet,  bemerkt  Rohde:  Rh.  Mus. 
XXVII  27.  vgl.  Rothe:  de  Timaeo  Tauromenitano.  diss.  Vratisl.  1874  p.  6 ff. 
Enmann:  a.  a.  O.  163 ff.  In  dorn  Verzeichnisse  der  Stellen  fehlt  die  obige, 
besonders  wichtige. 

*)  Andere  Sagen  bei  schol.  Theoer.  IV  23  Ovid  met.  XV  17. 

*)  Günther  hat  Lykophron  nicht  richtig  verstanden. 

*)  Der  italische  Berg  Lampetes  ist  unbekannt,  Polybios  (St.  Byz. 
«.  v.),  Plin.  III  72,  Mela  II  69,  kennen  nur  eine  Stadt  Lampeteia,  resp. 
Clampetia. 

•)  Schol.  Lyc.  1075  bedeutet  nicht  Interpretation,  sondern  ist  selbständige 
Quelle,  wie  ich  denke,  Timaios.    Daraus  E.  M.  und  Stephanos  Byzantios. 


Digitized  by  Google 


22  - 


der  Sage,  andere  haben  das  Abenteuer  am  Nauaithos,  in  Skione, 
Pisa  gesucht.1)  Für  Setaia  fehlen  freilich  direkte  Zeugnisse,  doch 
lässt  sich  die  Geschichte  ganz  leicht  als  timäisch  aus  dem  Wunder- 
buche erweisen.  Timaios  weiss  (schol.  1138)  von  der  schwarzen 
Tracht  der  Daunierinnen  zu  erzählen.  Den  Grund  dieser  Trauer- 
kleidung findet  cp.  109  der  &avp.  dx.  in  der  Tat  der  Troerinnen. 
Nun  liegt  der  Krathis  zwar  nicht  in  Daunien,  aber  das  Wunder- 
buch dehnt  den  Brauch  auf  die  ganze  Nachbarschaft  des  Landes 
aus,  so  dass  wir  trotz  Möllenhoffs  Widerspruch  mit  Fug  und 
Recht  hier  Timaios  erkennen  dürfen.2) 

Sehr  dunkel  sind,  ganz  mystisch  klingen  die  Verse  1083 — 86. 
Die  Pelasger  resp.  Thessalier  kommen  zu  dem  bruttischen  Flusse 
Lametos.  Sie  müssen  irgend  ein  anderes  Land  als  Thessalien 
inzwischen  bewohnt  haben,  daraufhin  deutet 

vfjoov  te  Kegvsäuv  ixnenX<ox6te(.9) 
Der  Name  Membles  hat  phönikischen  Klang.  Melos  hiess  Memblis 
oder  Mimblis  und  empfing  phönikische  Ansiedler4),  die  Insel 
Anaphe  führte  den  phönikischen  Namen  Membliaros5),  aber 
das,  hilft  uns  nicht  viel  weiter.    Nicht  anders  steht  es  mit 


')  Hellanikos,  Damastes,  Aristoteles  bei  Dionys  I  72.  An  den  Tiber  ver- 
legt auch  Plutarch  mtä.  virt.  T^wcfff  243  E  (Polyaen.  VIII  25,  2)  die  Ge- 
schichte. Vom  Nauaithos  reden  Apollodor  bei  Tzetzes  Lyk.  921.  1075  (vgl. 
Wagner:  ep.  Vat.  281),  schol,  Lyc.  921  =  E.  M.,  schol.  Theoer.  IV  24, 
Strabon  262,  von  Palleno  Strotan  330,25,  Steph.  Byz.  s.  v.,  Polyaen  VII 47, 
Eonon  XIII  (wo  der  Name  der  AiVtylla  mit  Tzetzes  921  und  1075  stimmt), 
von  Pisa  schol.  Aen.  X  179,  wo  des  Epeios  Schiffe  verbrennen.  In  Sicilien 
lassen  des  Aeneas  Flotte  dies  Schicksal  erleiden  unbekannte  Gewahrsmänner 
bei  Dionys  I  52  und  Vergil  Aen.  V  613;  aus  beiden  ist  vielleicht  Varro  iu 
rekonstruiren.  Ueber  die  ganze  Sage  vgl.  Sch wegler:  Rom.  Gesch.  1404,29. 
Nissen:  Jahrb.  f.  Phil.  91  p.  380. 

s)  Möllenhoff5  435.  Ueber  den  Eingang  des  cp.  109,  die  philhellenischcn 
Hunde  betreffend,  braucht  man  sich  keinem  Zweifel  hinzugeben.  Es  war 
Timaios  unverwehrt,  verschiedene  ähnliche  Sagen  anzuführen. 

3)  Der  Scholiast  sieht  in  Membles  einen  italischen  Fluss,  indem  er 
falsch  das  Particip  mit  tifi<?i  M.  q.  als  dem  Ziel  der  Fahrt  verbindet. 

«)  Plin.  IV  70.  Hesych.  s.  v. 

»)  St.  Byz.  s.  v.  uud  Atxiw.  vgl.  Herodot  IV  147,  wo  Membliaros 
Thera  besiedelt. 


Digitized  by  Google 


—   23  — 

der  Kerneatischen  Insel.  Hanno  hatte  Kernes  Lage  als  ausser- 
halb der  Heraklessäulen  bestimmt,  Ephoros  sie  im  roten  Meere 
gefunden,  Lykophron  selbst  bezeichnet  an  anderer  Stelle  ( v.  18) 
mit  ihrem  Namen  nur  den  äussersten  Osten,  Strabon  endlich 
leugnet  im  Gegensatze  zu  Eratosthenes  ihre  Existenz.1)  Auf 
Lykophron  bleibt  aber  nie  Verlass.  Ist  ihm  v.  18  Kerne  nur  ein 
unbestimmter  Begriff  für  den  Osten  überhaupt,  so  kann  hier,  wo 
es  sich  um  den  Ausgangspunkt  der  pelasgischen  Ansiedler  handelt, 
weder  ein  unbestimmter  Ort  angegeben  noch  überhaupt  der  Osten 
gemeint  sein.  Ich  selbst  vermag  hier  nur  eine  etwas  kühne 
Kombination  vorzuschlagen.  Auf  der  Insel  Kerne  Hess  der  Ratio- 
nalismus die  Gorgonen  herrschen,  ihr  Vater  Phorkys  war  ein 
Kernäer.a)  Mit  dem  Haupte  der  Kernäerin  kommt  Perseus  nach 
Seriphos,  wo  er  den  Polydektes  versteinert,  der  mit  Diktys  von 
dem  Aiolossohne  Magnes  abstammte,  d.  h.  wir  haben  damit  eine 
Kunde  der  thessalischen  Nationalität  der  Seriphier.8)  Das  ist  alles, 
was  ich  hier  sagen  kann. 

Sicilische  Mythen. 

Wir  kommen  zu  den  sicilischen  Sagen.  Menelaos  soll  auf 
seiner  Fahrt  den  Ringplatz  des  Eryx4)  geschaut  haben  (866 — 868). 
Die  Quelle  dieser  Sage  ist  schon  oben  ermittelt.  Dann  wird  die 
Harpe  des  Kronos  genannt.  Kallimachos  (fr.  22.  172)  liess  die- 
selbe bei  Zankle  ruhen.    Aber  es  däucht  mich  höchst  unwahr- 


')  Hanno  peripi  8.  vgl.  Skyl.  112.  Ephor.  fr.  96  a.  Nonnos  33,  183. 
36,  6.  38,  287.  Strabon  47.  vgl.  Berger:  Die  geographischen  Fragmente  des 
Eratosthenes  p.  91.  208.  212.  Polyb.  34,  15,  9.  Dionys  Per.  219  und  schol. 

*)  Vgl.  Dionysios  Skytobrachion  bei  Diodor  III  54.  Palaiph.  32. 

*)  Bnrsian:  Goographio  von  Griechenland  II  477.  Ganz  ohne  Grund 
wollte  Grotefend:  Zur  Geographie  und  Geschichte  von  Alt-Italien  2.  Heft 
S.  35  hier  Kyrnos  finden. 

*)  Eryx  ist  der  Aphrodite  Sohn.  Lykophron  nennt  v.  868  die  Göttin 
xnnovoa  Aoyyovqov  uv  ■/<.:»•.  Welcher  Ortsname  hier  steckt,  bleibt  dunkel. 
Die  Scholien  nennen  AoyyovQO(  einen  sicilischen  Hafen.  Eine  Stadt  Aoyyutvtj 
kennen  wir  aus  Philistos  bei  Stephanos  Byzantios  8.  v.  Aoyytjyalot  als 
Gentilname  bei  Kaibel:  tnscr.  grate.  Ital.  n.  594  \  ein  Fluss  Aoyyavof  bei 
Polyb.  I  9,  7.  Die  Eryxsage  bestätigt  wieder  Varro  bei  Serv.  Aen.  V  411 
vgl.  I  670.  Lactant.  inHit.  div.  I  17.  vgl.  St.  Byz.  b.  v.,  letzterer  aus  selb- 
ständiger Quelle,  vielleicht  Timaios. 


Digitized  by  Google 


—   24  - 

scheinlich,  dass  Timaios  den  gleichen  Ort  angenommen  hat.  Wir 
befinden  uns  bei  Lykophron  auf  westsicilischem  Boden:  von  Eryx 
und  Sikania  ist  die  Rede.  Zudem  leitet  Diodor  (IV  85),  offenbar 
aus  Timaios  schöpfend,  Zankle  von  Zanklos  ab.  Es  ist  nun  ganz 
ausgeschlossen,  dass  Timaios  beide  Versionen  angeführt  und 
dann  Lykophron  sich  an  die  eine,  Diodor  an  die  andere  ge- 
halten hat.  Nein,  die  Sage  von  der  Harpe  muss  nach  Drepana 
verlegt  werden.  Es  blieb  Timaios  unverwehrt,  die  Kronossichel 
sowol  hier  als  auch  auf  Kerkyra  zu  finden  (vgl.  Lyk.  761),  die 
Gestalt  dieser  Insel  sich  nach  dem  Instrument  bilden  zu  lassen  im 
Gegensatze  zu  Aristoteles,  der  an  die  Sichel  der  Demeter  gedacht 
hatte.1)  Diese  beiden  Versionen  schliessen  sich  nicht  aus.  Timaios 
ist  ja  nicht  Mytholog,  dem  es  auf  Einheit  der  Sage  ankommt, 
er  sammelt  nur  die  alten  Volksmythen:  warum  heisst  er  sonst 
YQaoavllexzQia?  In  häufigen  Fällen  musste  er  Widersprechendes 
berichten,  an  dieselbe  Persönlichkeit  hefteten  sich  fast  in  jeder 
Landschaft  andere  Erzählungen.  Hätte  er  Widersprüche  ge- 
scheut, so  wäre  es  besser  gewesen,  überhaupt  von  mythologi- 
schen Dingen  zu  schweigen,  ganz  abgesehen  davon,  dass  auch 
der  Meister  seiner  Schule,  Isokrates,  Einheit  mythologischer  Er- 
zählung verschmähte.3) 

Aus  gleicher  Quelle  muss  denn  auch  die  Notiz  von  Gonusa- 
und  Koncheia,  vom  sicilischen  Heraklestempel,  den  die  Argonauten 
erbaut,  stammen.3)  Da  der  Dichter  nun  einmal  bei  diesem  Thema 
steht,  so  benutzt  er  die  Gelegenheit  zu  einem  Abstecher  auf  die 
Argofahrt,  wohin  wir  ihm  einen  Augenblick  folgen  müssen.  Hier 
(874—876)  lesen  wir  das  Paradoxon  von  den  fettglänzenden 
Steinen,  welche  die  Spuren  der  argonautischen  öiXeyyiopaja  be- 

')  Da«  Aristotelescitat  (schol.  Ap.  Rh.  IV  984)  war  schon  von  Timaios 
gemacht  worden.  Er  lehnte  sich  an  die  alte  von  Alkaios  und  Akusilaos 
erzählte  Sage  (schol.  Ap.  Rh.  IV  992)  an,  dass  die  Phäaken  aus  den  Bluts- 
tropfen des  entmannten  Uranos  entsprungen  seien.  Vgl  über  die  ganxe 
Sage  Reitzenstein :  ind.  Uct.  Rost.  1890/91  p.  12,  berichtigt  von  Rossbach: 
Jahrb.  für  Philol.  143  p.  93. 

*)  Vgl.  die  Widersprüche  Paneg.  58.  Panatii.  171. 

s)  Gonusa  nur  bei  Tzetzes  eine  lipvti  Jtxtliae,  Koncheia  ganz  unbe- 
kannt. Tzetzes  871  verlegt  den  Tempel  des  Herakles  nach  Libyen,  offenbar 
schon  unter  dem  Einflüsse  der  folgenden  afrikanischen  Sage  Pindars. 


Digitized  by  Google 


—   25  - 

wahren.  Der  Scholiast  hat  sich  täuschen  lassen  und  sucht  das 
Lokal  auf  Sicilien.  Aber  es  ist  klar,  dass  man  nur  an  Aithaleia 
(»avfi.  dx.  105)  zu  denken  und  daher  mit  Günther  timäische 
Quelle  anzunehmen  hat. 

Andere  Helden,  Guneus,  Prothoos,  Eurypylos  (v.  877 — 908), 
werden  dorthin  verschlagen,  wo  Mopsos  bestattet  ist,  wo  die  ab- 
gebrochene Schiffsstange  des  Sehers  Grab  bezeichnet,  d.  h.  nach 
Libyen.  Die  Sage  vom  Tode  des  Mopsos  in  Afrika  ist  auch 
sonst  bekannt,  von  seiner  göttlichen  Verehrung  wissen  Apuleius 
und  Ammian,  weiss  auch  Tertullian,  der  wie  fast  alle  lateinischen 
Kirchenväter  vielleicht  aus  Varro  schöpfte,  zu  erzählen.1)  Woher 
der  Mythos  stammt,  ist  mir  unbekannt;  aus  Varros  nur  ver- 
muteter Erzählung  wie  aus  der  Häufigkeit  timäischer  Argonauten- 
sagen gleich  auf  unsere  bisherige  Quelle  zu  schiiessen,  scheint 
mir  vom  methodischen  Gesichtspunkte  aus  wenig  ratsam  und 
wird  auch,  wie  ich  glaube,  durch  die  folgende  sicher  nicht  aus 
Timaios  (Diod.  IV  56)  stammende  Tritonsage  verboten.2)  Auch 
über  die  oben  genannten  Heroen,  Guneus,  Prothoos,  Eurypylos 
ist  nichts  Sicheres  zu  ermitteln.   Apollodor  lässt,  wie  Tzetzes, 


')  Ap.  Rhod.  IV  1500.  Apuleius  de  deo  Socratü  p.  148  Hildebr.  Am- 
mian. XIV  8,  3.  Tertullianus  ad  nat.  II  7. 

*)  Lykophron  benutzt  Herodot.  freilich  nicht  ohne  Ausschmückungen. 
Der  Unterschied  zwischen  XQm^g  und  tQirtovs  scheint  mir  zwar  gleich- 
gültig, wichtiger  ist  schon,  dass  Herodot  von  einem  ehernen,  Lyko- 
phron .von  einem  goldenen  Gefasse  spricht.  Die  richtige  Wortstellung 
bei  Wilamowitz:  ind.  Gryph.  14.  —  Die  Sage,  vielleicht  zuerst  von 
Hesiod  (schol.  Ap.  Rhod.  IV  259  vgl.  Kirchhoff:  Die  homer.  Odyssee 
324)  behandelt,  findet  sich  dann  bei  Pindar  {Pyth.  IV).  Ob  sie  bei 
Kallimachos  gestanden,  bezweifle  ich.  Die  Rückkehr  der  Argonauten 
hat  er  gewiss  besungen,  die  Nennung  Ausigdas  (fr.  548)  könnte  auf 
Mopsos'  Grab  hindeuten,  aber  sicher  ist  das  natürlich  nicht.  Auch  fr.  112 
hat  keine  Beweiskraft,  wir  erhalten  weder  aus  Strabo  837  noch  aus  347 
einen  Fingerzeig  dafür,  dass  Kalliste  oder  Thera  aus  der  Erdscholle  des 
Triton  entstanden  sei,  ja  die  zweite  Stelle  spricht  deutlich  dagegen.  Der 
Triton  wird  ausser  bei  Apollonios  (IV  1549  ff.)  noch  von  Historikern,  die 
sich  über  Kyrene  und  Libyen  verbreitet  haben  (schol.  Ap.  IV  1552)  z.  B. 
Akesandros  (F.  //.  O.  IV  285,  3)  genannt.  Die  «p*«*«  ygä/ipma  endlich 
bei  Diod.  IV  56  scheinen  ein  konventioneller  Zug  zu  sein.  Dion.  Hai. 
I  19,  3.  51,  1.  3. 


Digitized  by  Google 


-   26  - 

der  ihn  noch  vollständiger  last  erzählt1),  Guneus  nach  Afrika 
kommen,  Prothoos  hingegen  am  Kaphareus  scheitern.  Eurypylos 
gehört  in  die  kyrenäische  Sage,  wie  Pindar  (Pyth.  IV  33)  und 
Akesander  zeigen. 

»Dubia  et  incertac  nur  bedeutet  für  Günther  trotz  Timaios 
(fr.  104)  die  Sage  von  Laomedons  Töchtern (951— 977  vgl.470— 475). 
Aber  man  kommt  auch  hier  —  so  ergiebig  ist  das  Material  — 
über  den  Zweifel  hinaus.  Phoinodamas2)  rät  in  der  Troer  Ver- 
sammlung, die  Hesione  dem  Meeresungeheuer  zu  opfern.  Der 
König  rächt  sich  und  lässt  die  Töchter  des  kühnen  Sprechers 
an  Siciliens  Küste  aussetzen,  von  Aphrodite  beschützt  entgehen 
sie  ihrem  Schicksale  und  bauen  ihrer  Retterin  einen  Tempel. 
Mit  der  einen  erzeugt  der  Flussgott  Krimisos  in  Hundsgestalt  den 
Aigestos,  der  später  drei  Städte,  Aigesta,  Eryx,  Atalla  gründet.1) 
In  Aigestos'  Geleite  kommt  Elymos,  des  Anchises  unehelicher 
Spross,  nach  der  dreispitzigen  Insel.4)  Lange  noch  betrauert 
Aigesta  den  Fall  der  Mutterstadt,  in  Sack  und  Asche  pflegen  die 
Einwohner  der  Klage.6)  —  Die  meisten  Tatsachen  dieser  merk- 
würdigen Sage  erhalten  ihre  Bestätigung  aus  einem  Vergilschoüon, 


')  Zu  902.  vgl.  440.  921.  vgl.  Apollod.  frg.  Sabb.  ed.  Papadopuloe-Keri- 
meus.  Rh.  Mus.  46  p.  174.  und  Wagner:  Epitoma  Vaticana  ex  Apolioderi 
bibliotheca  p.  280. 

*)  Fälschlich  hat  Ellis  in  Ovids  Ibis  383  für  Tkerodamanteot  hincm 
konjicirt:    Phoenodamanteos.    Die    besseren    scholl,  im    cod.  Phillippkns 
s.  XI II— -XIV  bieten  T/ierodamantos ;  zu  den  Löwen  passt  der  Name  des 
„Tierbändigers". 

3)  Die  Scholien  nennen  zuerst  952  Stylla,  dann  964  Atalla  unter 
den  drei  von  Aigestos  gegründeten  Städten.  Beide  bedeuten  natürlich 
nur  eine  Stadt;  man  muss  wol  mit  Roscher  bei  Wörner  in  Roseben 
Lexikon  143  Enteil«  darunter  verstehen.  Es  handelt  sich  am  Wert 
sicilien,  darum  ist  eine  Konjektur  wie  Jtvtkka  (St.  B.  s.  t.  und  *  Y/Ii»  > 
ausgeschlossen. 

*)  Scheers  Emendation  ^rjxrtjgiag  anstatt  des  Überlieferten  Jtfia^tcr 
führt  die  Inael  der  Demeter  (v.  1391)  ein. 

*)  Günther  13.  14  will  in  v.  968  ff.  auch  noch  eine  Andeutung  auf 
Egestas  Zerstörung  durch  Agathokles  (307)  finden  und  entdeckt  darin  ein« 
neuen  Anhalt  für  die  Zeitbestimmung  des  Gedichtes.    Dieee  Sache  steht  so 
in  der  Luft,  dass  man  weder  für  noch  wider  auch  nur  das  Geringste  ent 
scheiden  kann. 


Digitized  by  Google 


—   27  — 


dessen  Worte  ich  hier  anführen  möchte.  Es  sagt  V  30'): 
eUH  dicunt  Laomedontem,  cum  sicut,  narratum  est,  propter  ßiam 
suam  seditionem  a  civibus  pertulisset,  unum  de  Troianis,  audoretn 
seditionis,  occidisse  filiasque  eius  mercatoribus  exponendas  dedisse, 
a  qttibus  illae  in  Sicilia  pvope  Critnisum  atnnctn  relictae  sunt, 
qttarum  Ule  unam  in  canem  converms  compressit  —  —  und 
V  73:  alii  Anchisae  nothum  ftlium  (sc.  Elymum)  tradnnt.  Dies 
sind  die  einzigen  Zeugnisse  t  die  sich  mit  unserer  Geschichte 
decken*),  wenige,  aber  sie  wiegen  schwer  genug;  denn  woher 
der  Bericht  stammt,  kann  nach  alledem,  was  wir  schon  gesehen 
haben,  kaum  zweifelhaft  sein:  es  ist  Varro,  der  wie  oft  auf 
Timaios  zurückgeht.  Dass  diese  Erzählung  aus  alter  Volksüber- 
Keferung  geflossen  ist,  bezeugen  am  besten  die  mit  dem  Bilde 
des  Hundes  geprägten  Münzen  Egestas3),  eine  Thatsache,  auf  die 
schon  das  Vergilscholion  (V  30  init.)  aufmerksam  gemacht  hat. 
Nur  die  Klage  Egestas  um  Troias  Untergang  bleibt  neben  dem 
Namen  des  Phoinodamas  ein  sonst  unbezeugtes  Moment  der 
Sage,  beides  für  uns  hinsichtlich  der  Quellenbestimmung  in  keiner 
Weise  von  schwerwiegender  Bedeutung.  Schliesslich  kann  —  um 
dies  noch  hinzuzufügen  —  auch  von  einem  Widerspruche  zwischen 
Diodors  Eryxsage  (IV  23)  und  der  Erzählung  Lykophrons  resp. 
seines  Scholiasten  von  den  drei  durch  Aigestos  gegründeten 
Städten  Aigesta,  Eryx,  Atalla  nicht  gut  die  Rede  sein.  Aus- 
drücklich* nennt  der  Dichter  den  Helden  (964)  tQtaauv  avroi- 
xiatijQa  xal  xrwmjv  %6nwv;  Aigesta  und  Atalla  hat  er  selbst 
gegründet,  Eryx,  das  schon  vorher  so  hiess,  nur  neu  be- 
siedelt.*) 

')  Denn  die  etwas  konfuse  Geschichte  zu  I  550  folgt  anderer  Quelle. 

•)  Eine  ffttia*  zu  Laomedons  Zeit  bezeugt  auch  Piatons  12.  Brief  p.  359  D 
in  Archytas:  oho»  J'rjoay  n3r  inj  JaoftiJortog  l£ttvaciävitov  Tgtotoy.  —  Die 
Quelle  der  längeren  rationalistischen  Erzählung  bei  Dionys  I  52  ist  mir 
unbekannt. 

s)  Catalogue  of  greek  coins  in  the  brit.  Museum  Sicily  130  ff.  Man 
hat  zwar  auch  auf  die  das  Bild  des  Hundes  tragenden  Münzen  von  PanormoB 
and  Motye  hingewiesen,  aber  die  Häufigkeit  des  egestäiachen  Embleme* 
spricht  doch  für  Krimisos. 

«)  An  Eryx'  Stello  nennt  schoL  Aen.  V  73  als  von  Elymos  gegründet: 
A$cam,  woraus  Cluver  (Sicilia  antiqua  35,  31)  zu  kühn  Erycem,  Unger 


Digitized  by  Google 


—  28  — 


Es  bleiben  nur  noch  ein  paar  Glieder  des  sicilischen  Sagen- 
kreises. Odysseus  kommt  auf  seiner  weiten  Irrfahrt  auch  zu  den 
Lästrygonen,  »dem  Rest,  der  von  Herakles  Bogenschüssen  ge- 
bliebene (662).  Hier  kann  nur  das  Scholion  helfen,  das  mit 
seiner  Erzählung  vom  Angriffe  der  Lästrygonen  auf  den  seine 
Rinder  treibenden  Heros  gewiss  das  einzig  Richtige  bietet.  Herakles 
hatte  ja  überhaupt  mit  der  Geryonesbeute  viel  Plackerei.  Von 
Kakos  weiss  jeder  Sekundaner  zu  erzählen,  aber  Timaios-Lyko- 
phron  sucht  sich  entlegenere  Fabeln  zusammen.  Auch  die  Skylla 
hatte  es  auf  die  schöne  Heerde  abgesehen  (v.  44  ff.  und  schol.) 
und  wagt  einen  Raubversuch.  Dafür  tötet  sie  der  Held,  aber 
ihr  Vater  Phorkys  erweckt  sie  wieder  (vgl.  651  ).*) 

Lykophron  wiederholt  sich  gern:  das  ist  bekannt.  Im  Allge- 
meinen kann  man  froh  sein,  wenn  er  an  zwei  Stellen  nicht 
geradezu  Widersprechendes  vorbringt,  sondern  Ergänzungen  mög- 
lich sind.  So  steht  es  auch  mit  einer  neuen  Odysseussage. 
die  man  aus  zwei  Stellen  (1027—33.  1181  fif.)  zusammensetzen 
muss.2)  Der  Held  muss  der  Hekabe,  weil  er  auf  sie  den  ersten 
Stein  geworfen,  vor  Hekates  Zorn  bangend,  ein  Kenotaph  bauen. 


(Philol.  35,  213)  Alicya»  gemacht  haben,  während  Holm  (Geschichte 
Siciliens  I  376)  Ascam  beibehält.  Wieder  eine  andere  Veraion  gibt 
Apollodor  (Str.  254),  der  einige  Begleiter  des  Philoktet  mit  Aigestos  die 
Stadt  Egesta  erbauen  lässt.  Troisebe  Ansiedler  in  Westsicilien  um  Km 
und  Egesta  nennt  schon  Thukydides  VI  2  (Antiochos?),  ihre  Flüsse  hieseen 
Simons  und  Skamandros  (Str.  608),  Aeneas  sollte  die  Gegend  besiedelt 
haben  (Str.  608.  Cic.  Verr.  IV  72).  —  Ueber  die  Verwandtschaft  der  Eljnier 
mit  den  Ligurern  vgl.  Nissen:  lt.  Landeskunde  I  469.  546,  über  die  gaiue 
Sage  Wilamowitz:  Euripides'  Herakles  I  281.  Heisterbergk :  Fragen  der 
Ältesten  Geschichte  Siciliens  66. 

')  Vgl.  schol.  fi  85.  taviijv  Uymm  idr  '  Uouxtitt  hnört  räg  r^rÖKor  ß«r< 
yytv,  (&(  rfötv  ttnlriartvofdiviiv  ävtltiv,  rdv  di  nttiiQ«  iftä  nvgog  dvayxäeat  nähr 
ai  irv  uiuc^rcai.  17  di  ieiooi(<  naQtt  Jtovveiia  (dem  Kyklographen).  Bei  Servia* 
Aen.  III  420,  wo  Charybdis  die  Heerdenräuberin  ist,  muss  eine  Verwechse- 
lung vorliegen. 

*)  Vorhergeht  jene  bekannte  Verwechselung  des  illyrischen  Melite  mit 
Malta.  Wilamowitz:  ind.  lect.  Oryph.  1883  p.  12.  Aus  Lykophrons  Irrthnm 
erklärt  sich  auch  noch  ein  anderes  Versehen  seines  Scholiasten  bei  Steptu- 
nos  s.  y.  'O&Qütyoe,  116 Jus,  ol  di  vrjaor  noo;  votov  Jüx$)uaf.  Ebenso  falsch 
landen  alte  Erklärer  (schol.  1017)  ein  keraunisches  Gebirge  in  Italien. 


Digitized  by  Google 


-    29  - 

Der  sicilische  Odysseushafen  ist  aus  einem  Zeugnisse  der  Timaios 
nahestehenden  varronischen  Tradition,  die  ich  bei  Plinius  (III  89) 
erkenne,  das  Odysseuskap  auch  sonst  bekannt.1)  —  Die  Quelle 
dieser  letzten  Mythen  lässt  sich  zwar  nicht  mit  bindender 
Gewissheit  bestimmen,  aber  die  Wahrscheinlichkeit,  dass  inner- 
halb lauter  timäischer  Sagen  nicht  andere  Ueberlieferung  ver- 
treten sein  wird,  ist  hier  gleich  der  Gewissheit. 

Kampanien. 

Sehr  ausführlich  war  Timaios  über  Kampanien.  Mit  Lyko- 
phrons  v.  688  betreten  wir  die  Region  der  kampanischen  Wunder. 
Odysseus  kommt  zur  flammenden  Giganteninsel,  die  auf  Typhon 
lastet  und  den  Himmelstürmern  zum  Schimpf  Affen  als  Bewohner 
empfing.  Das  sind  jene  alten  Wundergeschichten  der  Einwohner, 
welche  Timaios  im  Eingange  seiner  vortrefflichen  Schilderung 
des  Epomeoausbruches2)  anführt,  von  denen  er  als  Historiker 
Notiz  nahm.  Auch  Varro,  der  wöl  bei  schol.  Aen.  IX  712  vor- 
liegt, scheint  diese  Sage  aus  Timaios  schöpfend  neben  anderen 
angeführt  zu  haben.  —  Ueber  Baios,  die  Kimmerier,  die  ganze 
Umgegend  Kymes  hat  Günther  nicht  abgeschlossen,  da  kann  man 
noch  viel  mehr  finden.  Indem  ich  dabei  vorläufig  einmal  Strabon8) 
unberücksichtigt  lasse,  dem  ich  eine  eingehende  Besprechung 
weiter  unten  zu  widmen  gedenke,  möchte  ich  gleich  darauf  auf- 
merksam machen,  dass  von  vornherein  schon  die  timäische  Her- 
kunft der  Baiossage  bei  Lykophron  (694)  durch  ein  Zeugniss  des 
Varro4)  ausser  Zweifel  gesetzt  wird.  Aus  ihm  hat  dann  wieder 
Silius5)  geschöpft.  Aber  soweit  ging  Varro  nicht,  auch  Misenos 
zu  Odysseus'  Gefährten  zu  rechnen,  wie  Lykophron  (737)  es  zu 
thun  scheint:  da  trat  die  jüngere  Aeneasfabel  schon  in  ihre 
Rechte.6)  —  Aufs  Neue  erscheint  Herakles  mit  seinen  Rindern. 


')  Cicero  Verr.  V  87.  Ptolem.  III  4,  7.  Da«  Scholion  zu  Lykophron  1030 
bat  keinen  selbständigen  Wert. 

')  Strabon  248.  Nissen:  It.  Landeskunde  I  252.  Beloeh':  Cainpanion  204. 
a)  245  vgl.  26. 

♦)  Schol.  Aen.  IX  707  vgl.  Serv.  Aen.  III  441.  VI  107. 
»)  XH  114.  115. 

«)  Wenn  ich  Solin  2,  13  (p.  37,  16  IL)  mit  Recht  au«  Varro  ableite. 


Digitized  by  Google 


Von  seinem  berühmten  Damme  lesen  wir,  wie  oben  bemerkt,  auch 
bei  Diodor  IV  22,  2.  Aber  dieser  Schriftsteller  hat  hier  ungemein 
flüchtig  excerpirt.  Denn  nicht  der  Avernus,  sondern  erst  der 
Lucrinus  öffnet  sich  ins  Meer,  und  so  hat  nicht  jenen,  sondern 
diesen  Herakles  vom  Meere  abgedämmt.1)  Wol  mochte  damals, 
wie  heute,  der  Avernus  einen  schmalen  Abfluss  nach  Süden 
finden  und  somit  Timaios-Lykophrons  Vergleichung  des  Sees 
mit  einer  Schlinge  vortrefflich  passen,  das  schützt  aber  nimmer- 
mehr Diodor  vor  dem  Vorwurf  oberflächlicher  Kompilation.  Doch 
ist  Lykophrons  Quelle  natürlich  bestimmt,  und  wir  sehen  leicht, 
wie  falsch  sein  Gegner  Artemidor  (Strab.  245)  Avernus  und 
Lucrinus  gleichsetzte.  —  Desgleichen  sind  die  Nachrichten  von  den 
Kuiutowv  enavla  (695)  und  vom  acherusischen  See  timäisch. 
Wer  Kampaniens  Natur  dem  griechischen  Leser  vorführte,  der 
konnte  auch  an  den  Höhlen  der  Kimmerier  nicht  vorübergehen. 
Schon  Ephoros  hatte  von  dem  unheimlichen  Volke  der  Erd- 
bewohner gesprochen2),  hier  fanden  in  grauen  Zeiten  die  chal- 
kidischen  Seefahrer,  wie  oft  bemerkt  worden  ist,  die  Haine 
der  Persephone,  den  Schauplatz  der  Odysseusfahrten,  hier  ent- 
deckte man  den  acherusischen  See,  er  erhielt  denselben  Namen 
wie  das  thesprotische  Gewässer,  welches  die  Chalkidier  auch  auf 
der  Westfahrt  besucht  haben  müssen.8) 

*)  Vgl.  Deecko:  Ueber  die  Gestalt  des  Lukriner  Sees  vor  dem  Aus- 
bruche des  Mte.  Nuovo  im  Jahre  1538.  Separat- Abdruck  aus  dem  III.  Jahr**- 
bericht  der  Geographischen  Gesellschaft  zu  Greifswald  1887/88.  Die  bei- 
gegebene Karte  dos  italienischen  Generalstabs,  in  welche  Deecke  den  portus 
Julius  eingetragen  hat,  ist  recht  belehrend.  —  Von  dem  sogenannten  Herakles- 
damme finden  sich,  wie  es  scheint,  noch  jetzt  submarine  Spuren  bei  den  Stufe 
di  Tritoli  am  Westende  der  heutigen  Lagune  in  der  Richtung  auf  Punta 
Caruso.  Den  richtigen  Sachverbalt  über  die  Abdämmung  de«  Lukrinersees 
zeigen  Strabon  245  und  Silius  XII  117.  118,  letzterer  aus  Varro.  —  Merk- 
würdig ist,  dass  auch  die  unterseeischen  Riffe  zwischen  Cadix  und  C.  Tra- 
falgar  als  Damm  des  Herakles  galten.  Avien.  or.  mar.  326.  Möllenhoff1  a.  a.  0. 
I  142.  Berger:  Geschichte  der  wissenschaftlichen  Erdkunde  der  Griechen  II  67. 

*)  Strabon  244.  245  vgl.  Skymn.  239. 

s)  Der  thesprotische  Acheron  hatte  wie  der  kampanische  ein  Toten- 
orakel (Herod.  V  9*2),  Baia  heisst  bei  Steph.  s.  v.  ein  Berg  KephaJlenias, 
von  Odysseus'  Gefährten  benannt.  Auch  in  Thesprotien  ist  ja  Odysseus 
heimisch.   Wilamowitz:  Homerische  Untersuchungen  187—191. 


Digitized  by  Google 


—   31  - 

Ohne  Polemik  aber  ging  es  natürlich  bei  Timaios  nicht  ab. 
In  den  beiden  Auszügen,  die  wir  von  seiner  Schilderung  des 
Avernus  besitzen,  bei  Antigonos  152  und  Savfidaia  dxovofiata  102, 
lesen  wir  eine  Widerlegung  derer,  welche  den  merkwürdigen  See 
den  >  vögellosen«  nannten.1)  Timaios'  bessere  Kenntniss  von  der 
Sache  beruhte  auf  Autopsie;  wen  mochte  er  angreifen?  Ich  denke, 
seinen  alten  Freund  Ephoros.  Dem  flickt  er  bekanntlich  gern 
am  Zeuge,  freut  sich  sogar,  ihm  einen  Rechenfehler  nachgewiesen 
zu  haben.  Nun  erzählt  Strabon  (244)  die  alte  von  Lykophron 
bekämpfte  Sage,  und  gleich  darauf  folgt  das  Ephoroscitat  über 
die  Kimmerier.  Nicht  unwahrscheinlich  bleibt  es  also,  dass 
Timaios'  Kritik  sich  gegen  Ephoros  gerichtet  habe.  Freilich  ohne 
Erfolg;  denn  ein  gar  zu  günstiges  rhetorisch -poetisches  Motiv 
blieb  dennoch  der  traurig  öde,  vögellose  Höllensee;  auch  Varro 
konnte  sich  nicht  entschliessen2),  seiner  häufig  benutzten  Quelle 
Timaios  und  damit  dem  Rufe  nüchterner  Wahrheit  zu  folgen; 
gleich  ihm  dachten  alle  Poeten  Roms,  welche  den  Stoff  be- 
handelten.3) ' 

Mit  Lykophrons  xfv/ua  Kwxviolo  XaßQw&iv  cxonp  weiss  man 
zuerst  nichts  rechtes  anzufangen.  Aber  Silius  oder  vielmehr  der 
von  ihm  benutzte  Varro  hilft  (XII  116): 

Ast  hic  Lucrino  mansisse  vocabula  qtiondam 

Cocyti  memorant 
und  wir  erkennen,  mit  welchem  Rechte  Lykophron  die  Lagune 
als  »vom  Dunkel  verschlungen*  bezeichnet  hat. 

Hier  also  war  für  die  kampanischen  Griechen  die  Hölle,  wie 
für  Alt-Griechenland  in  Epirus  (Paus.  I  17,  5);  wer  diese  Gegenden 
beschrieb,  musste  auch  die  Sage  aufzeichnen,  die  schon  Hesiod 
anführte  (Theog.  383  flf.),  dass  Zeus  im  Begriff  mit  den  Giganten 
zu  kämpfen,  den  Göttern  die  Gewässer  der  schwarzen  Styx  als 
Schwurort  gesetzt  hatte,  weil  die  dunkle  Göttin  als  erste  sich 
zum  Kampfe  gestellt.4) 

>)  Natürlich  ist  darum  auch  Lykophron  704  nicht  ooqw  sondern  'jiogyov 
mit  der  hosten  Handschrift  zu  schreiben.   Günther  42,  1. 
*)  Plin.  XXXI  22. 

»)  Lucret.  VI  738  sqq.   Verg.  Aen.  VI  239.  Sil.  XII  123. 

*)  Prof.  Wüamowits  lehrt  mich  durch  richtige  Verbindung  die  bei 


Digitized  by  Google 


—   32  — 

Zwei  Berge  bezeichnen  die  Hölle,  der  noXvSeyfxmv  Xoipog 
und  der  A*i$aiwv.  Was  wir  darunter  verstehen  sollen,  ist  nicht 
ganz  klar.  Des  Lethaion  hohes  Bergeshaupt  mag  immerhin  der 
Vesuv  sein,  die  Bemerkung,  dass  aus  dem  Polydegmon1)  alle  Ge- 
wässer Ausoniens  strömen,  kann  wol  nur  auf  den  Apennin  hinweisen, 
den  dann  erst  wieder  Polyb  die  Wasserscheide  Italiens  nennt 
(III  110,  9),  nicht  also  ohne  Vorgänger.2)  Schwerlich  aber  dürfen 
wir  in  Lykophrons  Worten  eine  ganz  genaue  Wiedergabe  des 
Timaios  erkennen,  in  dessen  Absicht  es  doch  nur  lag,  die  kam- 
panischen Höllenberge  in  Zusammenhang  mit  dem  Apennin,  der 
grossen  Wasserscheide,  zu  setzen,  der  aber  doch  nimmer  einen 
derselben  direkt  als  alleiniges  Quellgebiet  der  italischen  Wasser- 
läufe bezeichnen  konnte.  Ganz  dunkel  vollends  bleibt  der  Berg 
Ossa  (697),  das  Zeugniss  des  Skepsiers  Metrodor  beim  Schoiiasten 
zeigt  uns  nur,  dass  bei  Lykophron  sich  nichts  hinter  dem  Namen 
verbirgt;  man  muss  den  Berg  gelten  lassen,  wohl  oder  übel. 

Ebensowenig  kann  man  über  die  Herkunft  der  Sirenenfabel 
(712 — 737)  zweifelhaft  sein.  Dazu  gehört  dann  aber  noch  670 
und  schol.,  wo  wir  von  der  Tötung  der  Kentauren  durch  die 
Sirenen  lesen.  Das  cp.  103  des  Wunderbuchs,  das  zum  Ver- 
gleich herangezogen  werden  muss,  lehrt  uns,  dass  Timaios  über 
die  Lage  der  Inseln  allerdings  irrte,  wenn  er  sie  direkt  vor 
der  Landspitze  Punta  della  Campanella  fixirte.  —  Die  Sirenen 
sind  Töchter  des  Acheloos  und  der  Melpomene,  nach  den  Scholien, 
die  hier  wie  auch  sonst  einer  anderen  Ueberlieferung  folgen,  der 
Terpsichore.8)  Die  ältere  Zeit  kannte  nur  zwei,  die  Kunstwerke 
einer  späteren  Periode  zeigen  drei.  Der  erste  Zeuge  in  der 
Litteratur  für  die  Dreizahl  ist  Lykophron,  er  nennt  zuerst  Par- 


Scheer  noch  unverständliche  Stelle  Lyk.  706.  707  verstehen:  Zivyoe  wicir?» 
%'ttOfibv  $v&a  TfQftMvs  |  oqxuiftoiovg  iitv$tv  d<f>9irotg  Afp«?. 

l)  Hades  ist  bekanntlich  nolvJiyfttav  (Horn,  hynin.  in  Cer.  17.  31). 
Tryphon  bei  Tzetzos  v.  700  soll  den  Hölleuberg  den  Mittelpunkt  des  Hades 
(6firpaMs  joS  tidov)  genannt  haben. 

*)  Der  Apennin  zuerst  erwähnt  von  Peisander  (Steph.  Byz.  s.  v). 
Doch  ist  hier,  wie  ich  durch  Prof.  Wilamowitz  weiss,  nicht  der  Kamiräer, 
sondern  der  Sohn  des  Nestor  aus  Laranda  zu  verstehen. 

»)  Vgl.  auch  Ap.  Rh.  IV  894.  Nonnos  XIII  313. 


Digitized  by  Google 


-    33  — 


thenope,  Leukosia,  Ligeia.1)  An  seine  Darstellung  erinnert  auch 
die  bekannte  Vase  von  Vulci,  dem  fünften  Jahrhundert  ent- 
stammend2), auch  hier  stürzt  sich  die  eine  der  drei  Sirenen  in 
das  Meer.8)  Die  Parthenope  also  treibt  zur  (PaXrjQov  %vqc^  und 
zum  Glanis  (Clanius).  Natürlich  hat  dies  nie  so  im  Timaios  ge- 
standen; denn  wenn  Parthenope  besonders  in  Neapel  verehrt 
ward,  so  wird  sie  nicht  nördlich  von  der  Stadt  angetrieben  worden 
sein.  Beide  lokale  Bezeichnungen  sollen  nur  wieder  nach  alter 
Weise  Lykophrons  die  Sache  umschreiben.  Die  <PaAij(>ov  tvQaig 
hat  Mommsen  (CIL  X  1,  170)  mit  dem  ager  Falernus  in  Ver- 
bindung gesetzt4),  aber  der  ager  Falernus  liegt  doch  viel  zu 
nördlich,  und  zudem  redet  ja  Lykophron  deutlich  von  einem 
Kastell.  So  wird  man  eher  unter  Phaleron  ein  befestigtes  weiss- 
glänzendes  Kap  auf  neapolitanischem  Gebiet  erkennen  müssen. 
Noch  bleibt  zu  beachten,  dass  der  athenische  Admiral  Diotimos 
der  Parthenope  als  der  avyyovmv  i>e$  (732)  opfert.    Das  Timaios- 


')  Ueber  dio  Sirenen,  ihre  Bedeutung,  ihren  Kult  ist  zu  vergleichen 
die  eingehende  und  scharfsinnige  Abhandlung  von  II.  Schräder:  Die  Sirenen 
nach  ihrer  Bedeutung  und  künstlerischen  Darstellung.    Berlin  1868. 

*)  Ueber  das  Alter  der  Vase  schreibt  Dr.  Paul  Herr  mann  in  einer 
Privatmittheilung:  „Die  Vase  ist  dem  Stile  nach  attiseh,  die  Form  ähnelt 
am  meisten  der  des  Stamuos,  obwol  sie  etwas  schlanker  als  die  mir  sonst 
bekannten  Exemplare  ist,  namentlich  der  Hals  auffallend  hoch.  Doch  er- 
lauben die  horizontal  stehenden  Henkel  keine  andere  Benennung,  bei  einer 
Amphora,  wie  noch  Bolte:  Monumenta  ad  Odysseam  pertinentia  p.  26  an- 
giebt,  waren  sowohl  die  horizontal  stehenden  Henkel,  wie  auch  das  nach 
iun«  n  geschwungene  Profil  des  Halses  etwas  unerhörtes.  Wir  haben  es 
also  mit  einem  rotfigurigen  attischen  Stamnos  zu  tun  und  zwar  noch  strengen 
Stiles,  obwol  die  Vase  ziemlich  am  Ausgangspunkt  dieser  Periode  zu  stehen 
scheint;  das  Augo  der  rechts  oben  sitzenden  Sirene  z.  B.  steht  schon  recht 
hübsch  im  Profil.  Den  strengen  rotfigurigen  Stil  müssen  wir  jetzt  seiner 
wesentlichen  Dauer  nach  in  die  erste  Hälfte  des  5.  Jahrhunderts  setzen; 
denn  seine  Anfänge  roichen  noch  in  das  6.  Jahrhundert.  Die  Vase  wird 
also  keinesfalls  Uber  die  Mitte  des  5.  Jahrhunderts  herabgehen,  aber  um 
diese  Zeit  wird  sie  entstanden  sein.*  —  Siehe  auch  die  Abbildung  in  Bau- 
meisters Denkmälern  1643. 

8)  Ausser  den  bei  Schräder  a.  a.  O.  citirten  Stellen  s.  noch  das  sabbaiti- 
Bche  Apollodorfragment  Rh.  Mus.  XXXXVI  178  und  Orph.  Arg.  1285—1290. 

*)  Die  Scholien  faseln. 

Philolog.  Untersuchungen  XIII.  3 


Digitized  by  Google 


34  - 


citat  des  Scholiasten  hilft  uns  da  nicht  viel,  erklärt  den  Zusammen- 
hang nicht.  Aber  wir  wissen,  da«  etwa  im  Jahre  444  eine 
athenische  Kolonie  nach  Neapel  geführt  wurde,  wissen  es  durch 
Strabon  246,  der  hier  ganz  sicher  einer  ursprünglich  aus  Tiraaios 
stammenden  Tradition  foljrt,  und  d  e  Münzen  der  Stadt,  welch-- 
seit  Mitte  des  5.  Jahrhunderls  mit  dem  Pallaskopfe  prägen  !)  — 
Die  zweite  Sirene  Leukosia  wird  zum  Vorgrbirtre  dos  Enipeus,  wo 
Is  und  Laris  münden,  getrieben,  zum  Kap  Poseidion,  noch  heule 
Punta  di  Licosa  geheissen.  Aehnliches  berichten  Strabon  252, 
Plinius  III  852),  letzterer  wol  aus  Varro.  Der  Is  kommt  nur 
noch  einmal8)  sonst  vor,  Laris  ist  unbekannt.  Lisreia  gelangt 
nach.  Terina  und  erhält  hier  ein  Grab  von  Kieselsleinen  am 
Meerestrande  nahe  bei  des  Okinaros4)  Strudeln.  Den  Okinaros 
nennt  nur  noch  Suidas;  von  der  Sirene  redet,  wol  aus  Varro 
schöpfend,  noch  Solinus  35,  18  M.  ign.  auct.)5j. 

Eis  ist  von  Interesse,  bei  dieser  Gelegenheit  einmal  zu  seh^n, 
wie  sich  Strabon  zu  der  Lokalisirung  der  Sirenen,  zur  kampani- 
schen Sagenwelt,  zu  Timaios  überhaupt  gestellt  hat.  Soeben 


')  Beloch':  Campanien  30.  —  A.  Enmann:  a.  a.  0.  138—140. 
»)  =  Mart.  Cap.  VI  645. 

»)  Parthax  bei  Herodian  n.  p.  X.  19.  Lentz  II  2.  925. 

*)  v.  730  ist  das  rrpifc  von  dem  Scholiasten  mis verstanden,  einige  haben 
es  in  "J?(>i7ff  oder  'EQtg  verändert,  mit  der  wolfeilen  Erfindung:  <?mt«  7<*f 
notttjuoi  ntQ$  TiQHvttv.  Schoer:  Programm  von  Plön  1876  p.  25.  26  hat  be- 
merkt, dass  f'Q>',c  aus  der  Homerexegese  [E  31  AB]  stammt. 

*)  Man  hat  in  älterer  und  neuerer  Zeit  versucht,  die  Sirene  als  Stadt- 
wappen Neapels  und  Torinas  auf  verschiedenen  Münzen  zu  entdecken  and 
zu  wenig  auf  Schräders  abmahnende  Stimme  gehört  (Sirenen  53.  54), 
welcher  im  Gegensatz  zu  Avellino,  Garrucci,  Minorvini  und  Wieseler  hervor- 
gohobon  hat,  dass  jenes  weibliche  Haupt,  in  welchem  man  die  Parthenope 
sah  (vgl.  z.  B.  Head:  Catalogue  of  the  greek  coins  in  the  brit.  Mas.  Italy 
p.  94,  11.  12.  96,  25.  98,  46.  103,  89.),  häufig  auf  Münzen  von  Hyrion,  Po- 
seidonia,  Pandosia,  Kroton,  Tarent  vorkommt.  Die  vermutliche  Sirene  von 
Torina  findet  man  deutlich  als  Nixa  auf  anderen  Münzen  bezeichnet  — 
Sehr  hübsch  hat  Ettore  Pais:  "Maxra.  Questione  di  storia  Italiota  e  Siciliota 
(nnn.  delle  Universitä  Toscane)  p.  13—25  über  Terinas  Geschichte  ge- 
sprochen. Er  unterscheidet  eine  Terina  montana,  das  heutige  Tiriolo,  nnd 
eine  Terina  marittima.  Ersteros  sank  später  zu  einem  vicus  herab,  in  SC  d* 
Bacchanalibus  erscheint  es  als  ager  Touranus. 


Digitized  by  Google 


diente  er  uns  zur  Erklärung  der  avyyovwv  9td;  er  erzählt  auch 
<252)  vom  Schicksale  der  Leukona,  dem  Gigantenkampf  in  der 
Phlegraia  (243),  dem  Totenorakel  (244),  dem  Heraklesdamme, 
Baios  (245).  Wichtiger  fast  noch  ist  eine  kurze  Stelle  im  ersten 
Buche.  Dies  enthält  bekanntlich  eine  Polemik  gegen  Eratosthenes. 
Wie  Strabon  dabei  zu  Werke  gegangen,  hat  Möllenhoff  mit  seiner 
scharfen  Art,  die  in  jeder  Quelle  gleich  das  Wesen  einer  Per- 
sönlichkeit erfasst1),  vortrefflich  erläutert  und  Berger  in  seinem 
Buche  über  Eratosthenes2)  noch  weiter  auszuführen  gesucht. 
Strabon  nimmt  gegen  Eratosthenes  seinen  geliebten  Homer  eifrig, 
aber  unglücklich  in  Schutz.  Homer  ist,  wie  auch  Hipparch  be- 
hauptet hat,  der  Archeget  der  geographischen  Empirie  (1),  Era- 
tosthenes muss  den  Vorwurf  dulden,  er  sei  in  den  geographischen 
Teilen  seines  Werkes  Mathematiker,  in  den  mathematischen 
Geograph  (*.)4).  Auch  dies  ist  vielleicht  nur  ein  Wort  Hipparchs; 
denn  was  verstand  Strabon  viel  von  Mathematik?*)  Strabon,  der 
sich  wolweis-lich  erspart,  auf  Hipparchs  dritte  wesentlich  mathe- 
matisch gehaltene  Schrift  gegen  Eratosthenes  einzugehen,  der, 
wie  Möllenhoff  auseinandersetzt,  in  seiner  Polemik  gegen  Era- 
tosthenes sich  die  schlimmsten  Schnitzer  zu  Schulden  kommen 
lässt.  Eratosthenes,  der  einem  kahlen  prodesse  der  Dichtkunst 
sein  delectare  entgegenstellt,  die  ipvxayoiyia  gegenüber  der  dida- 
oxaXia  betont,  leugnet  die  Berechtigung  einer  Homerexegese, 
welche  den  Dichter  mit  Bewusstsein  die  Irrfahrten  des  Odysseus 
in  Italiens  und  Siciliens  Gewässer  verlegen  Hess;  seien  sich  doch 
die  Erklärer  selbst  uneins,  zeigten  sie  doch  ihren  Irrthum  darin, 
dass  sie  z.  B.  die  Sirenen  teils  auf  dem  Vorgebirge  Peloron  teils 
auf  den  Sirenusen  mehr  als  2000  Stadien  davon  entfernt  loka- 
lisirten  (22).  In  Wahrheit  seien  sie  ein  dreigipfliges  Riff,  welches 
den  Golf  von  Kyme  und  Poseidonia  trenne.  Damit  dass  Strabon 
nun  aus  Selbstanschauung  belehrend  diese  geographische  Angabe, 
die  ähnlich  auch  bei  Timaios  sich  findet,  berichtigt  und  die  Lage 


')  313  ff. 
')  S.  11  ff. 

3)  Borger:  Geschichte  der  wissenschaftlichen  Erdkunde  der  Griechen 
III  79. 

3* 


der  Sirenusen  genauer  bezeichnet,  ist  natürlich  Eratosthenes' 
Anschauung  in  keiner  Weise  erschüttert.1) 

Aherf  fährt  Strabon  in  seiner  töricht  spitzfindigen  Auseinander- 
setzung fort,  auch  wenn  die  Quellen  nicht  übereinstimmen,  darf 
man  darum  doch  nicht  die  ganze  Kunde  in  Bausch  und  Bogen 
verwerfen.    Der  Eine  findet  die  Sirenen  in  Pelorias,  der  Andere 
auf  den  sogenannten  Sirenusen,  beide  aber  stimmen  mit  dem 
überein,  der  die  Irrfahrt  in  Siciliens  und  Italiens  Umgegend  ge- 
schehen lässt.  Noch  mehr  Sicherheit  gewinnt  man  dadurch,  dass 
keiner  ein  ausseritalisches  oder  aussersicilisches  Lokal  angibt. 
Ja,  immer  grösser  wird  unser  Vertrauen,  wenn  jemand  hinzu- 
setzt, dass  man  in  Neapel  das  Denkmal  der  Sirene  Par- 
thenope  zeigt.    Strabon  formulirt  schliesslich  seinen  homeri- 
schen Glaubenssatz  dahin:  völlige  Genauigkeit  suchen  wir  nicht 
bei  dem  Dichter,  ebenso  wenig  aber  dürfen  wir  von  ihm  ein 
leichtsinniges  Rhapsodiren  erwarten:  der  Schriftsteller  überlässt 
uns  dabei  die  Uebcrlegung,  wann  wir  im  einzelnen  Falle  den 
Dichter  auf  dieser  poetischen  Mittelstrasse  finden.  —  Nach  einem 
kurzen  Blicke  auf  Hesiod  wird  nun  die  Ansicht  Polybs  entwickelt, 
der  die  Lebenswahrheit  der  homerischen  Verse  von  der  fischenden 
Skylla  (ju  95)  aus  der  noch  jetzt  am  Skyllaion  üblichen  Fang- 
weise zu  erweisen  suchte.    Dies  findet  Strabons  Billigung,  dass 
Polyb  aber  ein  Gegner  des  Exokeanismos  der  Odysseusfahrlen  ist, 
gefällt  ihm  wenig  (26):  tdas  ist  also  nicht  richtig;  hingegen  dass 
die  Irrfahrt  um  Sicilien  und  Italien  geschah2),  ist  richtig.  Denn 
welcher  Dichter  oder  Historiker  möchte  wohl  die  Neapolitaner 
bereden  von  einem  Denkmal  der  Sirene  Parthenope  zu 
sprechen,  oder  die  Leute  in  Kyme,  Dikaiarcheia,  am 
Vesuv  vom  Pyriphlegethon,  dem  Acherusischen  See, 
vom  Totenorakel  am  Aornos,  von  den  Odysseusgefährten 
Baios  und  Misenos?    Ebenso  steht  es  mit  den  Sirenusen, 
mit  der  Meerenge  [bei  Sicilien],  der  Skylla,  Gharybdis,  dem 
Aiolos.«    Alles  dies,  schliesst  Strabon,  dürfe  man  weder  ganz 
genau  prüfen  noch  als  Fabel  von  vornherein  in  Bausch  und 


')  Uebor  alloH  dius  s.  Berger:  a.  a.  O.  III  60f. 
>)  Wie  Polyb  (Str.  23  ff.)  behauptet  hatte. 


Digitized  by  Googl 


37 


Bogen  verwerfen;  der  Dichter  fusse  im  Grossen  und  Ganzen  auf 
dem  Boden  der  Wirklichkeit,  ohne  freilich  ganz  genaue  Sach- 
kenntnis zu  besitzen,  manches  habe  er  auch  inl  td  deivoteQov 
xai  t6  tBqa%o)diax6Qov  darstellen  dürfen.1)  —  In  den  hervor- 
gehobenen Worten  Strabons  erkennt  man  nun  deutlich  eine  Be- 
ziehung auf  die  von  Timaios  berührten  Volkssagen.  Er  hatte 
von  dem  Grabmale  der  Sirene,  vom  Avernersee,  Pyriphlegethon, 
dem  Acherusischen  See  geredet,  auf  Timaios  durften  wir  den 
Namen  der  Odysseusgefahrten  Baios  und  Misenos  zurückführen: 
die  Sache  kann  kaum  klarer  sein.  Aber  nur  ganz  geringe,  ver- 
schwindende Wahrscheinlichkeit  hat  die  Annahme  direkter  timäi- 
scher  Quelle;  hier  wie  an  vielen  anderen  Stellen  wird  Polybios 
vorliegen. 

Denn  überhaupt  bleibt  es  sehr  fraglich,  ob  Timaios  wirklich 
von  Strabon  benutzt  worden  ist,  ja,  ich  stehe  nicht  an,  die  Frage 
geradezu  zu  verneinen.  Betrachten  wir,  um  der  Sache  auf  den 
Grund  zu  kommen,  zuerst  einmal  die  sieben  Citate  (183.  248. 
260.  271.  600.  640.  654),  so  finden  wir,  dass  drei  davon 
schon  (183.  600.  640)  nicht  direkte  sind,  sondern  innerhalb 
anderer  Citate  stehen.  Dies  weckt  schon  Zweifel  an  einer 
durchgehenden  Benutzung.  Ueber  sein  eigenes  Vaterland  Sicilien 
hatte  sich  Timaios  besonders  ausführlich  vernehmen  lassen. 
Welche  Quellen  befolgt  nun  Strabon  in  diesem  Teile  seiner 
Darstellung?  Poseidonios,  Polybios,  Antiochos  werden  oft  citirt, 
dazu  kommt  Artemidor,  Ephoros,  der  Chorograph,  einmal  nur 
Timaios  zusammen  mit  Pindar.  Sehr  wichtig  ist  eine  andere 
Stelle,  wo  Timaios  gewissermassen  versteckt  citirt  zu  sein 
scheint.  Artemidor  stimmt  (267)  nicht  »mit  dem,  der  die  Ent- 
fernung zwischen  Alpheios  und  Pachynon  auf  4000  Stadien  be- 
rechnet hat«.  Das  ist  Timaios'  Messung,  wie  Polyb  (XII  4d  5) 
sagt,  aber  wieder  keine  direkte  Benutzung;  die  Stelle  stammt 
wie  183  aus  Polybios.2)    Aehnlich  steht  es  mit  den  anderen 


l)  Aehnliche  Ausführungen  p.  224.  Vgl.  auch  Neumann:  Herme«  XXI 
p.  134  ff. 

')  Denn  daas  Artemidor  hier  selbst  Timaios  citirt  und  bekämpft  habe, 
macht  mir  der  Wortlaut  bei  Strabon  unwahrscheinlich. 


uigiiizea  oy  uüü 


—   38  — 

Landern  des  Westens.  Gut  unterrichtet  sind  wir  ja  auch, 
wie  Müllenhoff  erwiesen  hat,  über  Timaios'  Schilderung  der 
Balearen.  Aber  über  diese  Inseln  benutzt  Strabon  ihn  nicht  r 
ähnlich,  doch  nicht  gleich  ist  seine  Darstellung  (168),  d.  h.  ihm 
liegt  der  über  den  ganzen  iberischen  Westen  befolgte  Po- 
seidonios  vor,  der  oft  sich  an  Timaios  anscliloss,  nicht 
selten  ihn  modificirte.  So  nennt  Strabon  denn  auch  über 
Erytheia  nicht  Timaios  (Plin.  IV  120),  sondern  Eratosthenes 
und  Artemidor  (148).  Dasselbe  Resultat  ergibt  uns  die  Be- 
handlung Galliens;  Quellen  sind  Poseidonios,  Artemidor,  Polyb. 
Noch  die  meisten  Berührungen  mit  Timaios  scheint  Italiens  Be- 
sprechung zu  zeigen:  hier  haben  wir  die  Sage  von  Aithaleia, 
hier  die  kampanischen  Wundergeschichten,  Tolenorakel,  Baios, 
Sirenen,  das  Citat  über  den  Cpomeoausbruch  (248).  über  die 
rheginischen  Cicaden  (260),  die  Epeiossage  von  Lagaria,  den 
Gigantenmythos  von  Leuternia;  anderes  wird  sich  weiter  unten 
noch  finden.  Aber  das  Vorhandene  genügt  durchaus.  Denn 
gegen  die  Annahme  timäischer  Primärquelle  steht,  dass  z.  B. 
über  Phaethon  und  Eridanos  (215 1  ganz  in  Polybs  (II  16,  13) 
Sinne  geredet,  dass  über  die  Möglichkeit,  Sardo  und  Kyrnos  vom 
Festlande  aus  zu  sehen,  wie  über  die  adriatischen  Gegenden  (47} 
nur  Eratosthenes  citirt,  dass  der  Mythos  vom  »vögellosen«  See 
nicht  widerlegt,  über  den  Gegenstand  nur  Artemidor  angeführt 
wird,  überhaupt  von  Autoren  neben  dem  genannten  zumeist  nur 
Polyb,  Poseidonios,  Antiochos,  Ephoros,  der  Ghorograph  er- 
scheinen. Ueber  wichtige,  mehrfach  bezeugte  Dinge  hat  also 
Strabon  Timaios  nicht  benutzt.  Drei  Citate  haben  wir  eliminirtr 
271  liegt  paradoxographische  Quelle  vor,  wie  Kalkmann  ge- 
zeigt hat,  die  Gicadengeschichte  (260)  stand  wol  in  mehr  als 
einem  Wunderbuche1),  654  endlich,  nicht  einmal  richtig8), 
handelt  wieder  von  den  Balearen,  über  die  Strabon  Timaios 


■)  Vgl.  Kalkmann:  Pausanias  der  Perieget  3*.  36.  Wellmann:  Herrn» 
XXVI  556.  Strabona  (260)  Uebereinstimmung  sowol  mit  Antigonoa  1  als 
mit  Konon  5  ist  sehr  gross. 

*)  Insofern,  wie  Möllenhoff*  463.  464  zeigt,  Sardo  hier  vor  Sicilien  den 
ersten  Platz  einnimmt. 


Digitized  by  Google 


—   39  — 

nicht  benutzte:  d.  h  Struhon  hat  Timaios  überhaupt  nicht  ein- 
gesehen und  auch  248  nur  mittelbar  benutzt.1) 

ROM  und  ETRURIEN. 

Von  Rom  und  Aen<as  reden  die  berühmten  Verse  1226—1280: 
/Yroi't  de  nd.tnov  i»%  fptfa  at&ig  xXeog 
/if'ytatoY  aiUii<*ovmr  amauoi  rtote 
aixfiaU  iö  notutt'.Xm$v  ayavteg  outyoc, 
yijV  xai  i/alaanr^  axijuoa  xai  fiovuQxiav 
Xajovieg.  uvi*  aurij^Mir,  diMa  naiQig,  1230 
xvdoc  ua^avitiv  t }  xnn r/o vij >h  [6<J(p. 
lu.offiä*  ffiög  tig  ai'yyoioc  Xtityei  dtnXovg 
oxi'fitoi's  Xt'unag,  hfytxov  frSfifl  yf'vog, 
6  KnCtviag  if  tilg  Tny^ddug  yovog, 

1 0ll 

ßuvXuig  äytGioc  oiW  ovoaiög  f'v  f  taxaig. 
oc  tiqwiu  /uiv  'Paixr^tv  uixtj<iei  poXutv 
Kmauv  nay  ui/ivt  ngiCva  xai  Aayvox'wg 

xtyttfH/  öyiH't  yt  <vaixag.  f*  <T   AX/JU  liag 

naXifinXavt'fitiV  dfZt-iat  TvQ<n\via 
Avyxevg  is,  &£Qfi">v  feiitnov  exftQdoowv  noiwv, 
xai  ÜZn  ' AyvXXifr      ai  noXtg^vot  vdnai. 
cvv  6e  0(fi  fistlet  (ftXiov  fx&Qog  «£*  o%qaiov} 
oyxuig  xqaiijnag  xai  Xttalg  yovvaandtwv, 
Ndvog,  nXdraiai  nun*  f'gt-vrriaag  uiyuv 
dXög  te  xai  yi^g.  wv  de  dinivxoi  16x01 
MvdiZv  ävaxiag.  ov  not'  Oixovoög  66  gv 
yvdfiipei  Qfotvoc  yvla  cvvSijaag  Xvyoig, 
Tdox<*>v  ie  *a*  Tv{tartv6gt  al^iuveg  Xvxot, 
tuiv  'HvaxXeiwv  exytyulieg  cu/idiuiv. 

ivita  lodmtav  tiSdtutv  nXtjgtj  xi%wv,  1250 
trjv  voieoov  ßquiÜtirtav  e£  önuövtov 
fivtjutiv  naXaiwv  Xijtpeicu  Oeoniopdiaiv. 
xtüet  di  jfu>eav  iv  xCnotg  Booeiyovwv 
vneo  Aaiivovg  Aavviovg  t'  ujXMr/ifvqv, 


1 )  Damit,  denke  ich,  sind  Hunraths  Ansichten  über  Timaios  (Die  Quellen 
StraboB  im  sechsten  Buch.  Cassel  1879)  erledigt. 


Digitized  by  Google 


I 


—   40  — 

nvQyovg  xqidxovx\  e^aQi^fJitjaag  yovdg 
<fvög  xeXaivi[g,  rjv  dn  *töaia>v  %6g>a>v 
xal  JaQSaveCwv  ix  xonwv  vavattXriaexai, 
ioriQid'poov  ÖQeriieiQav  iv  xöxotg  xdnqmv' 
rjg  xal  7id/.  I  i  deixijXov  dv&ijaei  fiia 
1260  %aXxw  xvnijaag  xai  xexvmv  yXayoxQÖgimv. 

feipaq  de  örjxov  Mvvdia  naXXrjvidi, 
natQ^  dydXpax'  iyxaxoixtel  &£(dv, 
a  Sri,  naQaiaag  xal  ddpaQxa  xal  xixva 
xal  xzrjaiv  aXXriv  dpnviav  xeifArjXtmv 
1265  avv  1$  y£Qau$  naxQl  nqeaßeiwüexa^ 

ninXotQ  neqitsxdov,  ypog  alxurjini  xvveg 
xd  ndvxa  ndxqag  <wXXa(pv£avxeg  näX(p, 
xovxy  fiovfp  nöqwciv  aXqetsiv  doixoav 
Xaßelv  o  XQVC€l  xdneveyxao&ai,  ddvog. 
1270  %(£  xal  naq*  ex&QOig  evaeßiaxaxog  xqi&eig 

xijv  nXeZoxov  vfxvrideXcav  iv  xdqfJ-aig  ndxqav 
iv  öiptxexvoig  oXßiav  6wurtceiai , 
xvqoiv  fiaxedväg  dftg>l  Kiqxaiov  vdixag 
'Aqyovg  xe  xXeivöv  oq/aov  Airjxriv  jxiyav 
1275  Xifivrig  xe  Qoqxtjg  Maqtfuuxidog  noxd 

Ttxtoviov  xe  xet//ua,  xov  xaxd  x#ovoc 
Svvovxog  eig  dtpavxa  xev&iutävog  ßd&rj, 
ZaxnriQLOv  xe  xXixvv,  evüa  naq&evov 
üxvyvöv  ZißvXXyg  iaxlv  oixyxifetov 
yqajvQ  ßiqe&qov  cvyxaitjqe(peg  öt/yjy.1) 
Aeneas  also,  wenn  wir  einmal  eine  kurze  Inhaltsangabe  des 
Abschnittes  in  der  für  uns  natürlichen  Reihenfolge  der  Begeben- 
heiten versuchen,  lässt  seine  Frau,  Kinder  und  Habe  fahren  und 
rettet  mit  dem  Vater  die  Penaten,  sorgsam  mit  dem  Gewände 
sie  deckend;  seine  Frömmigkeit  gewinnt  den  Feinden  Ehrfurcht 
ab,  sie  lassen  ihn  ziehen  und  gestatten  ihm,  aus  dem  Hause 


•)  1236  'Paixqloy  codd.  et  Arist.  Ut.  noL  XV  p.  15,  10  Wilara.-Kaib. 
1254  Jaxiov  Javviov  o  Steph.  Byz.  s.  v.  Javytoy  iniur.  rec.  Scheer.  \'2"o 
*ooxifi  Scbeor.    1276  nnwrtw  Orotefend  e  Plinio  XXXI  41  rcstitaendom 
^8se  cenaet.  .  . 


Digitized  by  Google 


—    41  — 

mitzunehmen,  was  er  will.1)  Im  Rate  der  beste2),  nicht  unnütz 
in  der  Schlacht,  wird  der  Sohn  der  Aphrodite  Kastnia3)  zuerst 
nach  Hhaikelos4)  beim  Kissosberge*)  und  den  hörnertragenden 
Bakchen  kommen.  Von  Makedonien  wendet  er  den  Lauf  nach 
Tyrrhenien,  zu  des  Lynkeus'  warmen  Fluten,  nach  Pisa  und  den 
schafreichen  Waldschluchten  Agyllas.  Einen  Bund  wird  mit  ihm 
schliessen,  durch  Bitten  ihn  gewinnen  der  vielgewanderte  Nanos, 
der  sonst  ihm  feind  gewesen;  helfen  werden  ihm  Tarchon  und 
Tyrsenos,  die  Telephiden,  die  Nachkommen  des  Herakles.  Dort 
empfängt  er  den  Tisch  voll  von  Speise,  den  dann  seine  Genossen 
verzehren,  und  wird  sich  so  der  alten  Schicksalssprüche  erinnern. 
Ein  Land  wird  er  besiedeln  im  Gebiete  der  Boreigonoi,  oberhalb 
der  Latiner  und  Daunier,  dreissig  Burgen  anlegen,  die  Zahl  nach 
den  Jungen  der  schwarzen  Sau  bestimmend,  welche  er  von  des 
Ida  Gipfeln  und  Dardanias  Fluren  zu  Schiffe  mit  sich  geführt  hat. 
In  einer  Stadt  wird  er  ihr  und  den  Jungen  ein  Bild  weihen. 
Der  Athene  baut  er  einen  Tempel  und  stellt  dort  die  Statuen 
der  heimischen  Götter  auf.  Er  wird  zwei  junge  Löwen  hinter- 
lassen, durch  Kraft  hervorragend,  ein  Vaterland  schaffen,  das 
einst  in  späten  Nachkommen  grosse  sangeswerte  Taten  voll- 
bringen, das  zu  Lande  und  zu  Wasser  unumschränkt  herrschen 
wird,  eine  Stadt  in  der  Nähe  der  kirkeischen  Waldschluchten, 
des  Argohafens  Aietes,  des  Sees  der  Phorke,  der  titonischen  in 
die  Erde  versinkenden  Flut,  des  Apollohügels  bei  Kyme,  wo  die 
schauerliche  Stätte  der  jungfräulichen  Sibylle  ist. 

Bekannt  ist,  dass  diese  Episode  lange  Zeit  unter  den  Ge- 
lehrten als  Interpolation,  sonderbarer  Weise  aber  als  aus  dem- 
selben von  Lykophron  so  reich  benutzten  Timaios  entnommen 
galt.  Mit  diesem  Dogma  brach  gründlich  Wilamowitz  in  seinem 
Greifswalder  Programm  1883/84;  der  Widerspruch,  der  sich  da- 
gegen erhoben,  entbehrt  jeder  Berechtigung.6)    Die  geographische 


•)  Erste«  Beispiel  dieser  Erzählung  Xenoph.  Cyneg.  I  15 

>)  Homerisch:  E  180  vgl.  Philostr.  Her.  723. 

»)  Vgl.  403  und  Kallimachos  fr.  82  b. 

4)  Thrakischer  Ort  vgl.  Aristoteles  a.  a.  O. 

*)  Nikander  Tber.  804,  wo  Schneider  Kaaiotc  schreiben  möchte. 

•)  Die  Cauerschen  Ansichten  (Rh.  Mus.  XXXXI  387  und  Jahrbb.  für 


Digitized  by  Google 


—   42  — 

und  historische  Anschauung  von  Rom  gehören  nur  in  Timaios* 
und  Lykophrons  Zeit,  ganz  abgesehen  davon,  dass  der  aus  Diodor 
(IV  56)  bekannte  Hafen  Aietes  erscheint,  dass  Einfalle  wie 
Titonion  und  die  Mfivrj  (Pögxr^g  aufs  Haar  dem  gleichen,  und 
Varro,  wie  wir  sehen  werden,  Lykophron  nicht  selten  bestätigt 
Rom  liegt  im  Lande  der  Boreigonoi,  oberhalb  der  Latiner  und 
Daunier,  die  als  Nachbarn  im  Südwesten  und  Sudosten  sitzen. 
Vom  Tiber  ist  Timaios  nichts  bekannt:  das  kann  man  mit  Sicher- 
heit sagen.  Wer  Lykophron  mit  Aufmerksamkeit  gelesen,  weiss, 
wie  gern  der  Dichter  die  Lage  einer  Stadt  durch  Angabe  des  bei 
ihr  mündenden  oder  auch  in  einiger  Entfernung  vorbeiströmenden 
Flusses  bezeichnet,  nicht  selten  sich  selbst  kopirend  (1009.  1240. 
731).  Hätte  Timaios  den  Tiber  erwähnt,  so  würde  sicher  Lyko- 
phron ihn  etwa  mit  den  Worten  ev&a  GvfißQios  \  <polfi  1*  ita- 
kaooav  i$6Q€vye%ai  notd  eingeführt  haben.  Das  argumentum  ex 
silentio  hat  also  hier  einmal  sein  volles  Recht.  Wie  aber  Stents  mit 
den  BoQeiyovoi  ?  Es  liegt  nahe,  hierin  eine  timäische  Etyraologisi- 
rung  der  Aboriginer  ganz  in  dem  Sinne  von  Aietes-Kaietes  zu 
finden.  So  hatte  man  wenigstens  bisher  geschlossen.  Mit  Recht 
hat  jedoch  neuerdings  Zielinski1)  die  Priorität  des  Namens  der 
Boreigonoi,  die  spätere  Entstehung  des  Wortes  ,Aborigines4  be- 
tont und  darauf  hingewiesen,  dass  jenes  Orakel,  das  den  Pelasgern 
Wohnsitze  in  saturnischem  Lande  verheisst,  bezeugt  von  Dionys  1 19, 
Stephanos  Byzantius  s.  v.  und  Varro  bei  Macrobius  (I  7,  28).  an 
letzter  Stelle  von  den ' AßoQeiyeveig  spricht,  d.  h.  da  solche  Form 


Pbil.  Sappl.  XV  S.  128  ff.)  zeigen  nur  zu  deutlich  Unkenntniss  Lykophrons. 
Der  Dichter  soll  troische  Sagen  in  Sicilien  und  Unteritalien  fast  ignorirt 
haben,  so  konnte  er  unmöglich  die  damit  zusammenhängende  Aeneassage 
erzählen;  v.  978  gründen  Achäer  Siris,  921  wird  die  Troerinnensage  vom 
Neaithos  nicht  erwähnt,  Kampanien  an  Odysseus,  nicht  an  Aeneas  ange- 
knüpft. —  Die  Abwehr  ist  leicht.  Troer  gründen,  wie  wir  gesehen,  Siris, 
1075  liest  man  die  Sago  von  den  Brand  stiftenden  Troerinnen  —  alles 
braucht  doch  bei  Lykophron  nicht  zweimal  zu  erscheinen  — ,  Aeneas  in 
Kampanien  ist  erst  ziemlich  späten  Datums.  Diesen  Einfällen  sind  die 
anderen  gleich. 

')  Xenien  der  41.  Versammlang  deutscher  Philologen  und  Schulmänner 
in  München  dargebracht  vom  historisch-philologischen  Verein.  München 
1891  p.  41-46. 


Digitized  by  Google 


-   43  - 


unmöglich  ist,  ein  ursprüngliches  BoQsiyeveis  notwendig  macht. 
Die  Sache  ist  allerdings  nicht  anders:  »Aborigines*  ist  nur  ein 
Mittel,  ein  älteres  unverstandenes  Wort  zu  erklären.  Die  Aboriginer 
sind  nämlich  gar  nicht  allgemein  als  Autochthonen  bekannt  Nur 
eine  Version  bei  Dionys  (I  10)  nennt  sie  ein  yevoe  av%6  xa£' 
iawö  yevöpevov,  andere  Autoren  sahen  in  ihnen  vielmehr  die 
Unstäten,  die  Wanderer,  die  'AßeqQiytvee,  sie  werden  sogar  direkt 
als  Abkömmlinge  der  nördlichen  Ligurer  (Dion.  ibid.)  bezeichnet. 
Für  Cato  und  Sempronius  (Dion.  I  11)  waren  sie  nur  in  be- 
schränktem Sinne  Autochthonen,  da  beide  sie  aus  Griechenland 
seit  unvordenklichen  Zeiten  einwandern  lassen.  Der  Charakter 
der  Einwanderer  haftet  ihnen  also  an,  und  wenn  ihre  Wohnsitze 
vielleicht  ursprunglich  in  Ligurien  lagen,  so  sind  sie  eben  die 
»Nordleutec1)  Nicht  aus  einem  abstrakten  lateinischen  >Von- 
anfanganer«  konstruirte  Timaios  die  Boreigonoi  oder  Boreigeneis, 
sondern  aus  ältester,  bester  Ueberlieferung  gab  er  dem  Volke 
den  Namen  und  erst  der  stammelnden  Etymologie  der  Römer 
war  es  vorbehalten,  mislungene  Deutungsversuche  des  unverständ- 
lichen Wortes  zu  wagen. 

Aber  was  tut  man  mit  Kallias?  Hat  er  nicht  zuerst  die 
Aboriginer,  ihren  König  Latinos  genannt  (Dion.  I  72)?  Er  lebte 
in  Timaios*  Zeit,  römische  Etymologen  gabs  noch  nicht:  ist  nicht 
also  der  Name  ,Aborigines4  doch  vielleicht  recht  alt,  Boreigonoi 
jünger?  Die  Antwort  darauf  ist  nicht  schwer.  Wir  wissen  in 
keiner  Weise,  aus  welcher  Hand  Dionys  seine  Citate  (I  72)  hat. 
Schon  oben,  wo  Varro  die  Form  'AßoQeiyeveig  bot,  zeigte  Dionys 
die  herkömmliche,  römische.  Nicht  anders  wird  es  hier  stehen, 
auch  hier  haben  wir  Angleichung  an  die  fest  gewordene  Tradition. 

Sonst,  lehrt  uns  diese  Episode,  ist  Timaios  die  etrurische 
Küste  bekannt,  von  Agylla  bis  Pisa,  auch  die  Erzeugnisse  des 
Landes  (1241)  fehlen  nicht.  Bekannt  sind  die  Thermen  Süd- 
etruriens,  vom  Marserlande,  dem  Fucinussee  und  der  ihn  durch- 
strömenden Quelle  Pitonia,  die  später  in  die  Erde  versinkt 


l)  Nur  so,  glaobe  ich,  kann  man  den  Namen  erklären.  Zielinekia  „Volk 
hinterm  Berg-  {fi6p><  =  oqo()  däucht  mir  nicht  wahrscheinlich. 


Digitized  by  Google 


—   44  — 


(Plin.  XXXI  41),  hat  Timaios  wenigstens  die  Glocken  läuten 
gehört. 

Dem  geographischen  entspricht  der  historische  Horizont  Die 
frühere  Abhängigkeit  Roms  von  Etrurien,  wie  sie  gewiss  auch 
die  kymäische  Chronik  berichtete,  spiegelt  sich  wieder  in  Aeneas' 
Unterstützung  durch  Tarchon  und  Tyrsenos,  die  Telephossöhne;1) 
dagegen  fehlt  das  Bündnis  mit  Latium  noch,  wenn  auch  die 
dreissig  Lattnerstädte  als  Aeneas'  Gründung  erwähnt  werden. 
Dann  vereinigt  sich  Aeneas  noch  mit  Ndvog.  Die  Scholien  sehen 
m  diesem  Worte  die  etruskische  Bezeichnung  des  vielgewanderten 
Odysseus.  Aber  dem  ist  nicht  so.  Hellanikos  erzählt  uns 
(Dion.  I  28),  dass  die  thessalischen  Pelasger  unter  Führung  des 
Nanas  am  Spinesflusse  sich  niederliessen  und  Tyrsenia  be- 
siedelten. Damit  stimmt  vortrefflich  sowohl  was  bei  Stephanos 
von  Byzanz  über  Agylla  (s.  v.)  sicher  aus  anderer  als  straboni- 
scher2)  Ueberlieferung  erzählt  wird  als  andererseits,  was  Lyko- 
phron  1351 — 61  selbst  von  dem  Einbrüche  der  Lyder  zu  sagen 
weiss.  Das  wilde  Volk  stürmt  herein  nach  Agylla,  kämpft  mit 
den  Ligurern,  mit  den  Abkömmlingen  sithonischer  Giganten, 
erobert  Pisa  und  alles  den  Umbrern  und  dem  hohen  Gebirge 
der  ,Salpien4  benachbarte  Land.  Die  Nachkommen  der  thrakischen 
Giganten  sind  aber  Pelasger,  denn  die  wohnten  auch  in  Thrakien. 
Nanos  —  das  Wort  ist  entweder  Nebenform  von  Ndvag  oder 
korrupt  —  ist,  wie  Lykophron  sagt,  vielgewandert,  gehört  also 
mit  Fug  und  Recht  zu  dem  Volke  der  nXdvti%Bs  del  (Strabon  221). 


')  Ein  direkter  Widerspruch  Lykophron»  mit  Timaios  fr.  19  Lgttos  ex 
Atia  transvenaM  in  Hetruria  consedäse,  ut  Timaeus  refert,  duee  Tyrrheno, 
qui  fratri  suo  cesserat  regni  conientione  ist  wohl  nicht  vorhanden;  Tyrrhenos 
ist  der  Führende,  der  Eponymos  des  Tyrrhenerstammes,  den  das  Fragment 
darum  mit  vollem  Rechte  in  den  Vordergrund  gestellt  hat.  Vgl.  auch 
Steph.  Byz.  s.  v.  TaQxüvw.  — •  Den  direkten  Anlass  su  der  Sage  mag 
Cäres  Vertrag  mit  Rom  gegeben  haben,  wie  ja  auch  das  enge  Bündni» 
«wischen  Rom  und  Kapua  Ausdruck  findet  in  der  Sage  von  der  Gründung 
beider  Städte  durch  Remus.  Dion.  I  73.  vgl.  Niese:  Die  Sagen  von  der 
Gründung  Roms,  in  Sybels  Zeitschrift  1888  p.  490  ff. 

')  Strabon  220.  Stephanos  würde,  wenn  er  Strabon  benutzte,  wörtlicher 
ausschreiben.  Seine  Kenntnis  verdankt  er,  wie  Prof.  Wilamowitz  meint, 
einem  Lykophronscholion. 


)gle 


—   45  — 

Somit  haben  wir  die  Mischung  der  Pelasger  und  Etrusker  durch 
Timaios  bezeugt.1) 

Die  Römer  sollen  die  Herrschaft  zur  See  und  zu  Lande  in 
Händen  haben.  Wie  man  an  der  Berechtigung  dieses  Wortes 
in  jüngerer  Zeit  hat  zweifeln  können,  ist  völlig  unverständlich. 
Noch  unter  römischer  Herrschaft  wagt  es  Antium,  am  Seeraube 
der  Etrusker  Theil  zu  nehmen.  Alexander  machte  Vorstellungen, 
Demetrios  Poliorketes  erneute  sie.  Höflich  sandte  er  die  ge- 
fangenen Seeräuber  den  Römern  zurück,  mit  dem  Hinweis  auf 
die  Verwandtschaft  zwischen  Griechen  und  Römern.  Wenig  aber 
zieme  es  sich,  meinte  er,  dass  die  Führer  Italiens  Kaperschiffe 
ausrüsteten  gegen  das  Vaterland  der  Dioskuren,  deren  Tempel 
auf  dem  Markte  Roms  stände  (Strab.  232).  Befleissigte  sich  der 
Seekönig  Demetrios  noch  eines  so  höflichen,  mehr  als  Vorstellung 
gehaltenen  Tones,  so  hatte  das  wol  seinen  Grund;  Rom  war  in 
jener  Zeit  schon  nicht  nur  zu  Lande,  sondern  auch  zu  Wasser 
mächtig  und  als  Seemacht  von  Seemächten  anerkannt. 

Richtiger  aber  als  Demetrios,  dem  wie  Herakleides  Pontikos 
Rom  noch  die  noXiq  'EXXfjfHq  ist,  sehen  wir  Timaios  gleich  Kallias 
mit  griechischer  Einwanderungssage  brechen.  Er  knüpfte,  gewiss 
zu  Aristoteles  in  direktem  Gegensatze,  ebenso  wie  in  der  Nanos- 
sage  wieder  an  Hellanikos  an2)  (Dion.  I  72). 

Nach  der  Zahl  der  Ferkel  werden  dreissig  Latinerstädte  ge- 
gründet. Auch  hier  haben  wir  noch  ältere  Sage;  erst  die 
Späteren  bezogen  die  dreissig  Ferkel  auf  die  Jahre  bis  zu  Albas 
Gründung.3)  Noch  ist  nicht  von  der  alba  sus,  sondern  von  dem 
schwarzen  Mutterschwein  die  Rede.  Aeneas  hat  es  mit  aus 
Troja  gebracht.  Hier  steckt  ein  altlatinisches  Wort  in  griechi- 
scher Deutung.  Die  troia  sus,  die  ,kreissende  Sau4,  von  der  die 
Eingeborenen,  aus  deren  Munde  Timaios  nach  eigener  Angabe 
(Dion.  I  67)  von   latinischen  Altertümern  vernahm,  erzählen 


')  Bei  seiner  Deutung  des  Nayot  auf  OdyBseus  hatte  der  Scholiaat 
Sagen,  wie  z.  B.  Festus  *.  t\  Saturnia  Italia  322  M.  sie  erzählt,  vor  Augen. 

*)  Dazu  könnte  man  auch  den  Aufenthalt  des  Aoneaa  in  Thrakien 
reebnen.   Hellanikos  bei  Dion.  I  47.  48. 

*)  Sehwegler:  Röm.  Geschichte  I  323.    Wilamowitz:  ind.  Gryph.  11. 


Digitized  by  Google 


-   46  - 

mochten,  versteht  man  nicht,  man  verwandelt  ;sie  in  das  troische 
Schwein,  und  spätere  römische  Etymologen,  der  alten  Sprache 
ihres  Volkes  unkundig,  entdecken  z wichen  porcus  und  equus 
troianus  verwandte  Beziehungen.1)  Wie  wir  Timaios  das  Oktober- 
ross  mit  dem  troischen  Pferde  zusammenbringen  sehen,  so  fand 
er  auch  in  der  Sage  von  der  troia  sus  willkommene  Gelegen- 
heit zur  Anknüpfung  an  die  Heimat  der  Römer.  Die  Ge- 
schichte vom  Standbilde  der  Sau  und  ihrer  Ferkel  hat  dann 
wieder  Varro  aus  Timaios,  freilich  nicht  ohne  Aenderung  über- 
nommen.2) 

Aehnlich  stand  es  mit  dem  Orakel  von  der  Verspeisung  der 
Tische.  Auch  hier  lag  in  den  mensae  paniceae  ein  unerklärlicher 
Brauch  vor,  den  man  künstlich  genug  von  einem  alten  Spruche, 
der  dem  Aeneas  einst  gegeben  sei3),  ableitete.  So  sehen  wir 
denn,  wie  die  Aeneassage,  die  sich  auf  Latiums  Boden  nimmer- 
mehr ohne  den  Einfluss  der  griechischen  Sage  entwickelt  hat, 
mit  nationalen  Zutaten  sich  so  innig  verband,  dass  sie  forschenden 
Griechen  gleichsam  neu  wieder  als  Erklärungsproblem  entgegen- 
treten konnte. 

In  Lavinium  waren  die  troischen  Penaten  aufgestellt,  wie 
Timaios  erzählt  hatte.4)    Nach  Lykophron  haben  die  nar^c» 


*)  Das  ganze  Verhältnis  trefflich  beleuchtet  von  Klausen  a.  a.  0.  II  827- 
Dagegen  erklärt  sich  Diez:  Etymologisches  Wörterbuch  der  roman.  Sprachen 
I  329  f.,  indem  er  aus  der  späteren  Grammatikererklärung  des  porct* 
Troianu»  (M aerob.  III  13,  13)  ein  anfänglich  romanisches  porco  di  Troja 
ableitet,  aus  dem  das  »panische  troyeu,  froya,  das  sardischo  Adjektiv  troj*, 
,schmutzig'  geworden  sei.  Tatsächlich  ists  gerade  umgekehrt:  die  Gram 
matikererklärung  setzt  an  das  nicht  mehr  verständliche  Volksidiora  an.  Ab 
altlateinisches  Wort  hat  es  denn  auch  Gröber  in  Wölfflins  Archiv  VI  1^ 
p.  134  in  sein  Recht  wieder  eingesetzt. 

s)  De  r.  r.  II  4,  18.  Varro  theilte  die  gemeinrömische  Anschanans: 
tlber  die  Bedeutung  der  Ferkel. 

s)  Varro  hat  diese  Sage  ebenfalls  aus  Timaios.  Serv.  Aen.  III  256. 
Fraglich  bleibt  mir  nur,  wo  Timaios  dasselbe  dem  Aeneas  ertheilt  werden 
Hess;  an  Varros  Epims  möchte  ich  nicht  donken,  weil  Lykophron  davon 
schweigt,  seine  ittoniouara  gehen  eher  auf  die  Sprüche  der  erytbnli 

sehen  Sibylle.    Dion.  I  55. 

4)  Wissowa  vergleicht  (Hermes  XXII  41)  richtig  Varros  (schol.  Veron. 
Aen.  II  717  p.  91  Keil)  den«  Penaten  [e]  lignei*  siffillit  vet  lapidei*  terreui* 


Digitized  by  Google 


—   47  - 


&eoi  im  Heiligtum  der  Pallas  gestanden.  Auch  dies  ist  ältere 
Sage,  erst  in  späterer  Zeit  bezog  man  das  Aphrodision  bei 
Lavinium  auf  den  Aphroditesohn  Aeneas.1)  Zum  Pallastempel 
in  Lavinium  gehört  natürlich  auch  das  Palladion,  das  Varro8) 
Aeneas  nicht  mitbringen,  sondern  erst  von  Diomedes  empfangen 
liess. 

Aeneas'  Kinder  sind  Romos  und  Romylos.  Das  Scholion 
1226  nennt  sie  die  Söhne  der  Kreusa,  ihre  Mitgründer  die  Hekto- 
riilen  Astyanax  und  Sapernios.  Welche  Frau  aber  dem  Aeneas 
bei  Timaios  Romos  und  Romylos  gebar,  lässt  sich  nicht  mehr 
ermitteln.8) 

Auffallen  kann  das  Fehlen  des  Didoromans  in  dieser  Form 
der  Aeneassage.  Hätte  Lykophron  in  seiner  Quelle  von  dieser 
Episode  gelesen,  er  würde  sich  gewiss  nicht  besonnen  haben, 
sie  wenigstens  mit  einem  einzigen  seiner  charakteristischen  Worte 
zu  markiren.  Aber  das  argumentum  ex  silentio  besagt  hier  wie 
bei  Trogus  XVIII  4  allein  zu  wenig.  Mommsen  hat4)  aus  Timaios' 
fr.  21,  welches  Roms  und  Karthagos  Gründung  in  dieselbe  Zeit 
setzt,  geschlossen,  dass  der  sicilische  Historiker  die  Sage  von 
dem  Liebesverhältnisse  zwischen  Dido  und  Aeneas  vernommen 
und  darum  das  ihm  nicht  überlieferte  Gründungsjahr  Roms  dem 
Karthagos  gleichgesetzt  habe.  Weil  Timaios  die  Didofabel  (fr.  23) 
erzählte  und  die  tyrische  Königin  Karthagos  Gründerin  nannte, 
hält  Mommsen  es  für  unabweisbar,  dass  die  Geschichte  von  der 
gleichzeitigen  Gründung  der  beiden  Nebenbuhlerstädte  mit  der 
Aeneasfabel  zusammenhängt.  Freilich  setzt  Timaios  Trojas  Zer- 
störung 417  Jahre  (Gensorin  21),  Roms  Gründung  dagegen  38  Jahre 
(Dion.  I  74)  vor  die  erste  Olympiade,  aber  die  letztere  Datirung 


mit  Timaios  (Dion.  I  67)  xtjgvxta  oidtjQn  xat  /pwn?  xai  xtQttpov  Tqohxöv.  Die 
ganze  Erzählung  Varros  an  dieser  Stelle  ist,  wio  der  Vergleich  mit  Diodor 
VII  4  und  Lykophron  zeigt,  timäisch. 

')  Dass  die  Nachrichten  über  die  Aphroditohoiligtttmer,  die  Aeneas  ge- 
stiftet haben  soll,  erst  jüngeren  Datums  sind,  sagt  auch  Niese  in  Sybela 
Zeitschrift  1888  p.  492.  493. 

*)  Serv.  Am.  II  166  vgl.  III  407.  V  81. 

*)  Vgl.  sonst  Wörnor  in  Roschers  Lexikon  182. 

«)  R  Chronologie»  135  f.  vgl.  R.  G.  I  467. 


Digitized  by  Google 


48  - 


soll  sich  zunächst  auf  Karthagos  Gründungsjahr  beziehen  und 
aus  karthagischen  Quellen  stammen,  die  Akkommodirung  an  die 
hellenische  Mythenchronologie  dann  versäumt  worden  sein.  Die 
Sache  ist  ziemlich  schwierig.  Was  zunächst  Timaios'  Erzählung 
von  Dido  betrifft,  so  lässt  sich,  wie  meines  Erachtens  mit  Recht 
Nissen  l)  bemerkt  hat,  aus  dem  Wortlaute  des  fr.  23  eine  Ver- 
bindung Didos  mit  Aeneas  schlechthin  nicht  erweisen.  Dido 
bleibt  ihrem  ersten  Gemahle  treu,  rettet  sich  vor  der  drohenden 
Heirat  mit  dem  libyschen  Fürsten  durch  den  Feuertod:  da 
bleibt,  wie  Meitzer  und  Kothe2)  betonen,  kein  Platz  für  Aeneas, 
der  hier  also  ebenso  wie  in  Trogus'  verwandter  Erzählung 
(XVIII  6)  fehlen  muss.  Und  schwer,  dünkt  mich,  wiegt  auch  die 
bei  Hieronymus  adv.  Jovin.  I  310  M.  einem  Timaiosfragmente  ähn- 
liche Erzählung,  die  von  Aeneas  bei  Dido  nichts  weiss.8) 

Aber  wenn  auch  Dido  fallt,  der  Widerspruch  zwischen 
Aeneas'  Söhnen  Romos  und  Romylos,  den  Gründern  der  Stadt, 
und  dem  Jahre  814  als  Gründungstermin  bleibt  natürlich  be- 
stehen.4)   In  gleicher  Schärfe  wiederholt  sich  die  Inkongruenz 

l)  a.  a.  0.  380. 

")  Meitzer:  Geschichte  der  Karthager  I  114.  115.  463.  4C4.  Kothe: 
.lahrbacher  für  Philol.  139  p.  358  f. 

*)  308  steht  die  Geschichte  der  lokrischen  Jungfrauen,  309  das  Timaios- 
eitat  über  Pythagoras'  Tochter  (  =  Porphyr.  t\  Pytli.  8),  310  liest  man 
Dido  soror  Pygmalionis  tnulto  auri  et  argenii  pondere  congregaio  (—  Tim. 
fr.  23  fy^ffiffq  tu  x^Wnia  *fr  o*«fog)  in  Africam  navigavü  ibique  urbem 
Carthaginem  condidit  et  cum  ab  Ih'arba  rege  Libyae  in  coniugium  pd er  eher, 
paulisper  distulit  nuptias,  donec  conderet  civitatem.  Nec  multo  post  extructa  in 
memoriam  mariti  quondam  Sychaei  pyra  tnaluü  ordere  quam  nubere.  308  und 
310  aus  Ps.  Aristoteles  de  matrimonio. 

*)  Timaios'  chronologische  Fixirung  der  Troika  erfordert  noch  ein  paar 
Bemerkungen  Müllers  Ansetzungen  (F H  O  I  p.  LVI)  sind  mittlerweile 
veraltet,  wir  wrissen,  wie  oben  schon  bemerkt,  dass  Tzetzes  (Lyc.  1141) 
Timaios  mit  Apollodor  kontaminirt.  Es  bleiben  uns  demnach:  1)  Censorinus 
cp.  21  (Varro).  Es  gibt  drei  Zeitabschnitte,  die  erste  Periode  geht  von  der 
Erschaffung  des  Menschen  bis  zur  ersten  Sintflut,  die  zweite  von  da  bU 
zur  ersten  Olympiade,  von  dort  bis  zu  unserer  Zeit  haben  wir  die  dritt*. 
Unbestimmt  bleibt  die  orste,  die  zweite  zählt  ca.  1600  Jahre:  a  prhrt 
scilicet  cataclysmo,  quem  Ogygium  dicuni,  ad  Inaciu  regnum  anni  circiter 
(XXX',  hinc  ad  Olympiadem  primam  paullo  plus  CCCC.  Diese  letztere  haben 
nun  einige  genauer  bestimmen  wollen,   Sosibios  auf  395,  Eratosthen« 


Digitized  by  Google 


-    49  - 

bei  Ennius,  der  fr.  XXXIII  Vahl.  Romulus  des  Aeneas  Enkel 
nennt  und  doch  fr.  XLII  Rom  vor  ca.  700  Jahren  gegründet 
werden  lässt.  Man  muss  beide  Autoren  zusammen  betrachten, 
wenn  man  zu  einiger  Klarheit  kommen  will.  Was  wollen  beide 
in  ihren  ersten  Büchern?  Offenbar  die  alten  Sagen  wiedergeben. 
Im  Jahre  296  setzen  die  Oguinii  der  Wölfin  eine  eherne  Statue, 
in  dieser  Zeit  dringt  auch  die  Aeneaslegende  durch.1)  Viele 
griechische  Städte  auf  italischem  Boden,  sogar  solch'  ein  Nest 
wie  Krimisa,  rühmten  sich  eines  Helden  aus  troischem  Sagen-  - 
kreise  als  ihres  Gründers:  warum  sollte  Rom  zurückbleiben? 
Die  Aeneassage  wird  spätestens  zu  Anfang  des  3.  Jahrhunderts 
übernommen,  mit  einheimischen  Vorstellungen  verbunden.  Von 
griechischer  Chronologie,  von  der  Zeit  der  Troika  liess  man  sich 
damals  in  Rom  noch  nichts  träumen;  man  konnte  die  Aeneas- 
Romulussage  ruhig  mit  der  Annahme  des  9.  Jahrhunderts  als 
Gründungszeit  der  Stadt  in  Verbindung  setzen.    Nun  kommt 


auf  407,  Timaios  auf  417,  Aretos  auf  514  Jahre.  Man  sieht  deutlichr 
das»  nach  den  400  Jahren  bis  zu  Inachos'  Regierung  in  der  Rechnung 
800  Jahre  ausgelassen  worden  sind,  das**  das  hinc  ad  (Mympiadem  primam 
eine  Beziehung  auf  Troja  enthalten  muss.  Nach  Eratosthenes  erhielten 
wir  somit  für  Troja  das  Jahr  1183  (cf.  Eratosth.  fr.  3),  nach  Timaios  1193. 
Dies  verwirft  aber  Müller  im  Hinblick  auf  2)  Clem.  AI.  ström.  I  403,  S 
Ozon.  ed.  .  .  .  dno  rovrov  (sc.  * Hgaxktufüiy  xaSodov)  tni  Evaivnoy  ÜQ^ovia,  l<p 

ov  ijccnv  'Ali^aydooy  n\'  lijy  'Aakty  Jtaßqyat  (334),  wf  Tipatos  xai  Kfoira(>xog 

oxiaxöcK  nxoai-  tf*  'EQttToo9tyii$  imax6a$a  ißdoftqxoyra  liaattqa  d.  h.  die 
dorische  Wanderung  soll  Timaios  1 154  gesetzt  haben.  Troika  und  dorische 
Wanderung  wären  somit  bei  Timaios  nur  ca.  40  Jahre  auseinander:  quod 
nullo  modo  ferri  potett,  sagt  Müller.  Warum  dies  nicht  gehen  soll,  ist  mir 
nicht  recht  verständlich.  Auch  Diodor  IV  58  spricht  nur  von  50  Jahren,, 
die  seit  Hyllos'  Tode  im  Kampfe  mit  Atreus  und  Echemos  bis  zur  Rückkehr 
der  Herakliden  verstrichen  seien:  die  Zeitrechnung  pasat  also  recht  gut  zu 
der  timäiachen.  Sehen  wir  nun,  wie  das  Eratosthenescitat  über  die  Troika 
bei  Censorin  mit  dem  bei  Clem.  AI.  ttr.  I  21  vortrefflich  stimmt,  bo  ist 
eigentlich  kein  Grund  vorhanden,  an  der  gleich  guten  Erhaltung  der  Timaios- 
»telle  zu  zweifeln.  Verdächtig  ist  mir  nur  3)  schol.  Ap.  Rh.  IV  1216:  Ti- 
fuuog  Je  ytpt  find  ff]  Üaxöcux  rüy  Tomxüy  XiontxQattj,  dnoyovov  tüy  Baxjia- 
tfuiy,  xanoxijxiyat  tqy  vtfiov.    Leicht  kann  hier  Y  mit  X  verwechselt  sein. 

•)  Vgl.  u.  A.  Niese  im  Handbuch  der  klassischen  Altertums-Wissen- 
schaft  III  577  ff. 

Philolog.  Untersuchungen  XIII.  4 


Digitized  by  Google 


-    50  - 

Timaios,  er  forscht  in  der  geographisch-mythologischen  Grund- 
lage seines  Werkes,  den  beiden  ersten  Büchern,  nach  den  ältesten 
Sagen,  erzählt  uns  von  Makalla,  Siris  und  ihren  uralten  Ktisten, 
überall  der  einheimischen  Ueberlieferung  folgend.  So  muss  er 
auch  über  Rom  das  berichten,  was  ihm  der  Volksmund  erzählte, 
die  ursprünglich  griechische  Sage  in  ihrer  neuen  römischen  Dar- 
stellung. In  späteren  Büchern  aber  schwindet  das  Sagenhafte; 
da  tritt  die  Chronologie  in  ihr  Recht,  da  wird  die  Gründung 
.Roms  zeitlich  fixirt,  freilich  nicht  ohne  synchronistische  Spielerei 
der  Karthagos,  der  Nebenbuhlerin,  angeglichen.  Und  ebenso 
stehts  bei  Ennius.  Auch  seine  Annalen  müssen,  bevor  sie  zum 
Licht  der  Geschichte  durchdringen,  die  Nebel  der  alten  Volks- 
und Priestersagen  teilen.  Sein  Gründungsjahr  gehört  sicher  alter, 
noch  recht  unvollkommener  Berechnungsweise  an,  das  zeigt  die 
ganz  ungefähre  Art  der  Angabe:  paullo  plus  aut  minus.  Seine 
ganze  Zeit  war  sich  ja  noch  keineswegs  klar  über  ein  konventio- 
nelles Gründungsjahr  geworden.1) 

Damit  schliesst  für  uns  die  Untersuchung  des  unerfreulichen, 
aber  stoffreichen  Gedichts.    Im  Ganzen  haben  wir  ein  reinliches 


0  Ich  stütze  mich  auf  Soltaus  (Jahrbücher  für  Phil.  181  p.  553 ff.  and 
Rom.  Chronologie  272  vgl.  420.  421)  Interpretation  von  Dionys  I  74.  Als 
Catos  Jahr  für  die  Gründung  Roms  wird  hier  nicht,  wie  man  unmethodisch 
getan,  751  angenommen,  sondern  vielmehr  744  erwiesen.  —  Mit  L.  Müllers 
(Q.  Ennü  carminum  reliquiae  p.  XXIII  sq.)  Ideen  über  Ennius'  und  Ninas" 
notwendige  Ergänzung  aus  einander  kann  ich  mich  nicht  befreunden. 
Beide  stimmen  ja  wiederholt;  das  lässt  sich  nicht  leugnen.  Aber  man  darf 
die  Ucbereinstimmung  zweier  aus  frischer  Phantasie  schöpfender  Dichter 
nicht  allzu  weit  ausbeuten.  Für  Didos  Erwähnung  bei  Ennius  haben  wir, 
wie  Vahlen  (Ennianae  poesi*  rel.  p.  XXV)  betont,  nicht  den  geringsten 
Anhalt.  Den  Grund  für  das  Jahr  880,  das  doch  nur  eine  ungefähre  Zeit 
bezeichnet,  sieht  L.  Müller  eben  nur  in  der  Vereinigung  der  Ursprünge 
Roms  und  Karthagos.  Auch  damit  lässt  sich  nichts  anfangen.  Bei  Näviua 
weilt  zwar  Aeneas  bei  der  Dido,  der  Gründerin  Karthagos,  aber  er  selbst 
gründet  doch  nicht  Rom,  sondern  erst  sein  Enkel.  Rückt  die  Grtindangs- 
zoit  der  beiden  Städto  aber  mindestens  30  Jahre  auseinander,  dann  ver- 
schwindet doch  auch  die  Pointe  des  Synchronismus.  Die  ominöse  Ver- 
bindung zwischen  Rom  und  Karthago,  die  Timaios  noch  in  den  Griindangs- 
daten  fand  oder  finden  wollte,  schuf  Nävius  poetischer  in  den  Personen 
der  Gründer. 


Digitized  by  Google 


-    51  - 


Resultat  erhalten,  zumeist  konnten  wir  mit  bindender  Gewissheit 
die  Quelle  bestimmen.  In  ziemlich  wirrer  Ordnung  wechseln  die 
Sagen,  aber  im  Grossen  und  Ganzen  bleibt  ein  Plan  doch  un- 
verkennbar: vom  daunischen  Diomedes,  d.  h.  von  Ost-Italien, 
geht  es  über  Kroton  und  den  Süden  nach  Rom,  Etrurien,  Ligurien. 
Das  müssen  wir  vorläufig  einmal  festhalten;  welchen  Nutzen 
diese  Beobachtung  uns  bringen  soll,  werden  wir  unten  noch 
sehen. 


Digitized  by  Google 


II. 

HISTORIKER,  MYTHOGRAPHEN,  ANTIQUARE. 

L 

DIODOR  IV  und  V. 

Für  Timaios  bei  Diodor  sind  vortreffliche  Vorarbeiten  ge- 
leistet worden,  Müllenhoff,  Sieroka  *),  Bethe2)  haben  eine  Menge 
gesicherter  Resultate  gewonnen.  Während  indessen  Müllenhoff 
in  Diodors  viertem  Buche  mit  Ausnahme  von  cpp.  21,  26,  56 
wesentlich  einen  Auszug  aus  Dionysios'  Skytobrachion  sah  und 
in  Folge  dessen  nur  das  fünfte  Buch  einer  genauen  Quellen- 
analyse unterwarf,  haben  Sieroka  und  besonders  Bethe  das  Unter- 
lassene mit  Geschick  nachzuholen  gewusst.  Doch  wird  auch  hier» 
hoffe  ich,  die  Untersuchung  in  grösserem  Zusammenhange  unter- 
nommen nicht  zur  reinen  Wiederholung,  sondern  vielmehr  zur 
Erweiterung  und  Vervollständigung  des  Gewonnenen  führen,  zu 
Ergebnissen,  die  jedem  Bröckerschen  Pessimismus  Stand  halten 
werden. 

Kapitel  21—24  ist  eine  Episode  für  sich;  nach  Herakles' 


»)  Die  mythographischen  Quellen  für  Diodors  drittes  und  viertes  Bach 
mit  besonderer  Berücksichtigung  de»  Dionysios  Skytobrachion.  Programm 
von  Lyck  1878.  Man  hat  der  Schrift  mit  Recht  die  Vemachläsuignng 
Müllenhoifs  zum  Vorwurfe  gemacht.  —  Vgl.  sonst  auch  Hölzer:  Matris,  ein 
Beitrag  zur  Quellenkritik  Diodors.    Tübing.  Gymnasiaiprogramm  1880,81. 

*)  Quaealione*  Diodoreae  mythographae  33  »qq.  68.  69. 


Digitized  by  Google 


53  — 


Taten  in  Spanien  und  Gallien  in  den  poseidonischen  cpp.  19.  201) 
folgt  sein  Zug  durch  Italien  und  Sicilien.  Zweimal  wird  Timaios 
hier  citirt  (21,  7.  22,  6),  für  die  Bekämpfung  der  phlegräischen 
Giganten,  die  üeberschreitung  der  Meerenge  von  Messina.  An 
anderen  Stellen  haben  wir  üebereinstimmung  mit  sonstigen  timäi- 
schen  Fragmenten,  wie  in  der  Schilderung  des  Aornos  und  seiner 
Umgebung  (22,  1.  2)  und  in  der  Erzählung  von  den  rheginischen 
Cicaden  (22,  5),  wo  Diodor  recht  flüchtig  excerpirt  hat2),  oder 
Üebereinstimmung  mit  timäischer  Tradition,  wie  in  der  Eryx- 
sage  (23,  2  vgl.  cp.  83.  =  Lyk.  866),  dem  Bericht  von  der 
durch  Herakles  eingesetzten  syrakusanischen  Panegyris  (23,  4 
vgl.  V  4,  58),  dem  Mythos  von  Lakinios  und  Kroton  (24,  7), 
den  wir  oben  schon  auf  seine  Quelle  zurückgeführt  haben.  Nach 

«)  Seit  Heyne:  de  fontibws  et  auctoribu»  hiUoriarvm  Diodori  p.  XCIII 
Dind.  ist  kein  Zweifel  über  Poseidonios'  Benutzung  in  cp.  20.  Dass  cp.  19 
nicht  derselben  Quelle  entstammen  sollte,  halte  ich  gegen  Betho  p.  37  für 
unwahrscheinlich.  Die  hior  erzählte  Gründung  Alesias  kehrt  wieder  in 
dem  Poseidoniosoxcerpt  V  24 ;  dass  hier  noch  andere  Dinge  erzählt  werden, 
kann  bei  Diodor  nicht  Wunder  nehmen.  So  wird ,  wie  wir  gleich  noch 
sehen  werden,  IV  29  Daidalos  auf  Sardo  genannt,  nieht  aber  V  15,  IV  30 
kehrt  Iolaos  nach  Hellas  zurück  und  geht  von  da  nach  Sicilien,  V  15  nennt 
nur  Hellas,  IV  56  wird  Aithalia  mit  dem  Argohafen  genannt,  V  13  fehlt 
derselbe. 

*)  Diodor  las  in  seiner  Handschrift  dyayfic  für  djoiyovc,  benutzte  dann 
aber  seinen  Timaios  nicht  mehr  weiter,  sondern  setzte  frischweg  dem- 
entsprechend den  Schlnsssatz,  dass  keine  Cicade  fortan  mehr  in  der  Gegend 
erschienen  wäre,  aus  eigener  Erfindung  hinzu.  Freilich  schreibt  mir  Prof. 
Wilamowitz  in  einer  freundlichen  I  Vivatmitteilung:  „Diodor  IV  22,  5  ist 
doch  nicht  er,  sondern  Schreiber  und  Herausgeber  zu  schelten,  weil  sie 
die  Corrnptel  dyaytn  halten.  Oefter  emendirt,  z.  B.  von  R.  Köpke: 
De  Antiyono  CaryHio.  These  9."  Dem  gegenüber  gebe  ich  zu  bedenken, 
dass  wenn  Diodor  selbst  dq-utyovg  wie  Antigonos  1.  2  geschrieben  hätte,  die 
folgende  Steigerung,  dass  später  alle  rheginischen  Cicaden  verschwundon 
seien,  geradezu  gegen  Timaios,  der  doch  nur  von  der  Stimmlosigkeit  der- 
selben wusste,  sprechen  würde.  Schrieb  er  hingegen  dtpaytlf,  so  stimmt 
dies  völlig  zu  den  Worten  dklit  xai  xard  i6v  Vartgoy  /poroK  innvtu  puderet 
Ttrrvya  fwyta&at  xaw«  rijy  xil'Q'u-  Aueh  Dorieus'  Tod  hat  ja  Diodor  anzu- 
führen vergessen.  Bethe  35.  36.  -  Noch  Granius  Licinianus  (Solin  44,  17  M.) 
erzählte  die  Geschichte  wie  Timaios.  Vgl.  überhaupt  Wellmann:  Hermes 
XXVI  556. 

«)  Wenn  auch  hier  Herakles'  Name  fehlt. 


Digitized  by  Google 


-    54  — 

diesem  gilt  es  also  nur  noch  cp.  21,  1—4  und  22,  3 — 5.  In 
ersterem  Abschnitte  handelt  es  sich  um  die  rationalistische  Deu- 
tung der  römischen  Kakossage.  Mit  Recht  darf  man  euheme- 
ristische  Mythen  auf  Timaios  zurückfuhren,  mit  Unrecht  hat  man 
diesen  timäisch  genannt.  Denn  es  ist  ganz  unmöglich,  aus  Diodors 
Erzählung  einen  festen  Kern,  den  ihm  seine  Quelle  geboten, 
herauszuschälen,  er  hat  die  Sage  auf  Verhältnisse  seiner  Zeit 
angewandt.  Dass  der  Tiber,  den  Timaios  nicht  kennt,  erscheint, 
will  zwar  noch  nicht  viel  bedeuten,  aber  die  Beziehung  auf 
Oertlichkeäten  und  Personen  der  Gegenwart,  auf  das  Palation, 
die  >jetzt  hochan gesehenen c  Pinarier,  die  Berufung  auf  die  jetzt 
erfüllten  d.  h.  natürlich  jetzt  erst  fabricirten  Prophezeiungen  des 
Herakles  zeigen  deutlich,  dass  Diodor  an  Ort  und  Stelle  nach- 
geforscht hat.1) 

Ganz  anders  stehts  natürlich  mit  22,  3 — 5,  einer  Geschieht e, 
die  von  timäischen  Erzählungen  umschlossen,  in  ihrer  ganzen 
Tendenz  auf  den  frommen  oder,  wie  Polyb  will,  abergläubischen 
Sikelioten  zurückweist.  Ein  kampanischer  Nimrod,  im  Lande 
der  Poseidoniaten,  pflegte  die  Köpfe  und  Füsse  der  erlegten 
Tiere  der  Artemis  zu  Ehren  an  die  Bäume  zu  nageln.  Einst 
hatte  er  einen  ungefügen  Eber  gefallt,  voll  Stolz  über  die  herr- 
liche Beute  weihte  er  das  Tier  sich  selbst.  Nachdem  er  seiner 
Gewohnheit  entsprechend  den  Eberkopf  an  einen  Baum  gehängt, 
legte  er  sich  an  dessen  Wurzeln  nieder.  Die  Rache  der  Göttin 
blieb  nicht  aus:  von  selbst  fiel  das  Beutestück  herab  und  tötete 
den  Verächter  der  Gottheit.  »Darüber  möge  sich  nunc,  fahrt 
Diodor  oder  vielmehr  der  gläubige  Timaios  fort,  »Niemand 
wundern,  denn  vielfach  erzählt  man,  wie  diese  Göttin  die  Frevler 
bestraft  hat.    Dem  Herakles  aber  geschah  wegen  seiner  Frömmig- 


')  Die  Sage  selbst  kam,  wie  das  kapuaniache  Gefass  zeigt  (Roschen 
Lexikon  2275),  wohl  aus  Kampanien.  Merkwürdig  genug  bietet  der  erste 
Zeuge  der  Sage  vor  Diodor,  Cn.  Gelliu»  (Solin.  7,  13  M.),  ebenfalls  eine 
rationalistische  Erzählung.  Erst  unter  Augustus,  nicht  ohne  Varros  Ein- 
flusa,  finden  wir  die  einfache  historische  und  poetiache  Fixirung.  Dion.  I  41 
Propert.  V  9.  Vergü  Aen.  VIII  193.  Ovid  FasL  I  548  (vgl.  besonders  Ae*. 
VIII  193=  Fast.  I  555.  195-197  =  557  -  558.  227  =  563).  Auch  das  Gellios- 
citat  bei  Solin  ist  wol  varroniach. 


Digitized  by  Google 


55  - 


keit  das  Gegenteile  —  folgt  die  Geschichte  von  den  Gicaden.1) 
Herakles'  Frömmigkeit  und  Tugend  ist  ja  überhaupt  das  Leit- 
motiv des  ganzen  Abschnittes:  seiner  Kraft  stellt  er  nur  menschen- 
freundliche Ziele,  er  schafft  neue  Kulte,  lässt  sich  wol  auch  selbst 
schon  göttliche  Ehren  gefallen  (24,  2).  Auch  der  Gelehrte  Timaios, 
der  Sagenforscher,  tritt  deutlich  hervor  in  dem  Mythos  von  der 
Besiegung  der  sikanischen  Häuptlinge,  von  denen  Leukaspis  seine 
inschriaiiche  Bestätigung  findet,  Pediakrates  nur  noch  einmal  ge- 
nannt wird,  die  übrigen  aber  nur  an  dieser  Stelle  erscheinen.2) 
Somit  kann  an  dem  timäischen  Ursprünge  dieses  Stückes  ein 
Zweifel  nicht  mehr  obwalten. 

Etwas  schwieriger  fallt  die  Entscheidung  über  cpp.  29.  30, 
welche  uns  von  Iolaos  und  den  thespiadischen  Heraklessöhnen 
Kunde  geben.  Möllenhoff8)  hat  diese  Geschichte  Timaios  abge- 
sprochen, zugeschrieben  Sieroka,  Bethe  ist  eher  wieder  auf 
Möllenhoffs  Seite  getreten.  Nicht  zu  trennen  ist  von  dieser 
Untersuchung  cp.  82  über  Aristaios  auf  Sardo.  Ueber  die  ver- 
schiedenen Ansiedelungen  auf  Sardo  liegen  uns  viele  Berichte 
vor,  Diodor  IV  29.  30.  82.  V  15.  Gav/idata  äx.  100.  Schol.  Dion. 
Per.  458.  Sallust  fr.  hist.  II  2—8  und  daraus  Solin  p.  50,  10  M. 
sicher  und  p.  18,  22  M.4)  wahrscheinlich  schöpfend,  Silius  XII 355, 
endlich  Pausanias  X  17,  allenfalls  noch  Strabon  225.  Zwischen 
den  einzelnen  Gliedern  dieser  Reihe  finden  sich  mannigfache 
Uebereinstimmungen,  völlig  deckt  sich  kein  einziges  Paar;  auch 
Diodors  Berichte  in  Buch  IV  und  V  zeigen  einige  Verschieden- 
heiten, bald  ist  hier  etwas  weggelassen,  bald  dort  etwas  zuge- 


»)  Soviel  ich  sehe,  gibt  es  zu  dieser  Geschiente  nur  eine  Parallelstelle: 
Ovids  Ibis  505:  lsque  (sc.  aper)  vet  exanimis  faciat  tibi  volnus  ut  HU  |  Ora 
super  fixi  quem  cecidere  suis,  welchen  Jäger  Conradus  de  Mure  in  seinem 
1283  geschriebenen  Repertoriutn  Vocabuiorum:  Driamas  nennt.  Vgl.  Ellis 
in  seiner  Ausgabe. 

*)  Leukaspis  auf  syrakusanischen  Münzen:  Catalogue  of  the  greek  coins 
in  the  british  Museum.  Sicily  p.  169,  162.  180,  226  ff.  Der  Kult  desselben 
erstreckte  sich  al»u  nicht  nur  über  Sikanien.  litJtaxqätiK  nennt  auch 
Xenagoraa  bei  Macrob.  V  19,  30.  Hera  h  nsJUp,  U«f »ai  bei  Kaibol:  Inscr. 
graec.  Sic.  lt.  643.  595.  596. 

»)  455-460. 

4)  Von  Müllenhoff  übersehen;  vgl.  übrigens  Mommsens  praef.  XVIII.  XIX 


Digitized  by  Google 


fügt.  Direkte  Widersprüche  fehlen  indessen  fast  ganz,  und  so 
muss  man  in  den  meisten  Fällen  eine  Stelle  durch  die  andere 
ergänzen.1)  Ausgehend  von  der  unbewiesenen  Annahme,  dass 
bei  Diodor  IV  29.  30  Dionysios  Skytobrachion  vorläge,  folgerte 
nun  Müllenhoff,  das  ähnliche  15.  Kapitel  des  5.  Buches  könne 
nicht  aus  Timaios  stammen;  doch  sah  er  sich  zu  dem  Einge- 
ständnisse veranlasst,  dass  der  Anfang  des  cp.  lö  sich  wenigstens 
in  einem  Punkte  mit  Timaios  (fr.  30  =  V  17)*)  berühre,  was 
immerhin  schon  ein  Präjudiz  über  die  Gesammtquelle  hätte  nahe 
legen  müssen.  Ebenso  wenig  war  es  ihm  entgangen,  dass  die 
Erzählung  von  den  sardischen  Nuraghen  in  dem  von  ihm  selbst 
als  timäisch  bezeichneten  cp.  100  der  Öaundaia  eine  Bestätigung 
durch  Diodor  IV  30  und  V  15  findet.  So  verwickelt  ihn  das 
nQwtov  ipevdog  von  der  dionysischen  Quelle  in  Widersprüche, 
die  es  für  eine  spätere  unbefangene  Nachprüfung  nicht  mehr 
gibt.  Betrachten  wir  denn,  um  der  Sache  auf  den  Grund  zu 
kommen,  vorläufig  einmal  nur  den  Thaumasiographen  und  die 
drei  Diodorkapitel.  Aufs  trefflichste  hat  Müllenhoff  aus  cp.  100 
des  Wunderbuchs  die  Reihenfolge  der  Besiedelungen  dargelegt. 
Sardo  ist  wüst  und  leer,  nur  von  grossen  Vögeln  bewohnt  und 
heisst  in  alter  Zeit  Ichnusa.8)  Da  erscheint  der  Feld-  und 
Waldgott  Aristaios  und  macht  die  Insel  fruchtbar.  Ganz  dasselbe 
erzählt  in  der  Aristaiossage  Diodor  IV  82,  4  mit  den  Worten 
(pvxevaai  6k  avt^v  xai  tö  TtQÖteQov  i^yQtaj^ev^v  ijueQÖioai.  War 
der  frühere  Name  Ichnusa  gewesen,  so  rnusste  nun  der  jetzige, 
Sardo,  eine  Erklärung  finden.  Weder  Diodor  noch  die  Savpiäaa 
bieten  sie:  in  die  Lücke  tritt  ein  schol.  Dion.  458  mit  seiner  Er- 


')  Ebenso  wie  oben  V  4,  5  aus  IV  23,  4.  Es  könnte  so  scheinen,  als 
ob  IV  29,  6  ifyfitQiöaaf  —  mptfitixtror  (vgl.  V  15,  2)  mit  IV  82,  4  in  Wider- 
spruch stände.  Doch  ist  nicht  zu  vergessen,  dass  auf  die  Niederlassung 
des  Aristaios  wieder  barbarische,  libysche  und  iberische  Einwanderung 
folgte,  eine  wirkliche  planmässige  und  dauernde  Cultivirung  der  Sage  nach 
erst  durch  die  Iolaior  erfolgte. 

*)  Fr.  30  leidet  durch  einen  Irrthum  Strabons  an  einem  Fehler  der 
Rangordnung:  Sardo  muss  nach  Sicilien  stehen.    Müllenhoff*  463.  464. 

•)  Dass  bei  Plinius  III  85  in  der  Stelle  Uber  die  Benennung  der  Insel 
«ine  Verwirrung  der  Citate  vorliegt,  hat  Müllenhoff  456  erwiesen. 


Digitized  by  Googl 


I 


—   57  - 

Zählung  vom  Heraklessohne  Sardon  =  Sallust  fr.  hist.  II  4.  Da 
dasselbe  Scholion  aber  auch  von  Iberern  als  dritten  Ansiedlern 
redet,  so  muss  mit  grosser  Wahrscheinlichkeit  auch  der  von  Solin 
(=  Sallust)  und  Pausanias  genannte  Norax  hierher  gezogen 
werden.  Auf  diese  Einwanderung  folgt  nun  der  Zug  des  Iolaos 
mit  den  Thespiaden.  Wir  erinnern  dabei  an  die  Tatsache, 
dass  Tiniaios  auch  die  Balearen  von  Böotern  hatte  besiedelt 
werden  lassen.  Iolaos  baut  nach  der  Thaumasien  sehr  sum- 
marischer Erzählung  jene  althellenischen  Rundbauten.  Aus- 
führlicher ist  Diodor.  Die  Gebäude  entstehen  auf  des  Iolaos 
Wink,  aber  nicht  als  Schöpfungen  seines  Geistes,  er  ruft  den 
Meister  althellenischer  Kunst,  Daidaios.  Auch  hier  also  kein 
Widerspruch,  nur  Vervollständigung.  Die  Insel  dankt  ihre  ganze 
Kultur  dem  Iolaos,  ihm  werden  göttliche  Ehren  erwiesen  =»  Solin 
p.  18,  23 fF.  M.  ign.  auet. ,  der  wieder  als  neu  Olbias  Gründung 
anführt.  Frei  bleiben  die  Ansiedler  Sardos  und  ihre  Nachkommen, 
denn  das  Orakel  hat  es  ihnen  so  geweissagt  (Diodor),  die  Insel 
gehört  ihnen,  weil  Herakles  den  ganzen  Westen  bezwungen  hat 
{i^avu.  dx.):  beide  Berichte  reden  in  verschiedener  Form  von 
dem  Segen,  den  Herakles  seinen  Nachkommen  verleiht.  Von 
grösster  Wichtigkeit  ist  ferner  der  im  Wunderbuche  hervortretende 
heftige  Jlass  gegen  Karthago1),  das  die  Verödung  der  Insel  be- 
wirkt haben  soll;  wichtig  ist  auch  die  Nichterwähnung  der  Römer, 
«in  Umstand,  der  auch  für  timäische  Quelle  im  Dionysscholton 
spricht.  Ist  so  die  Ableitung  der  Diodorkapitel2)  im  Allgemeinen 
klar,  so  darf  schliesslich  auch  nicht  unberührt  bleiben,  dass  die 
Nennung  der  sonst  ganz  unbekannten  Aristaiossöhne  in  cap.  82,  4, 
Charmos  und  Kallikarpos,  völlig  in  Timaios'  Sinne  ist,  dem  wir 
ja  vielfach  schon  obskure  Sagen,  von  denen  wol  nur  das  Volk 
wusste,  haben  vindiciren  müssen.  Nach  allem  diesen  dürfen  wir 
auch  die  Nachricht  von  der  Auswanderung  späterer  Thespiaden- 


>)  Meitzer:  Geschichte  der  Karthager  I  426.  427. 

*)  Die  Erzählung  bei  Diodor  ist  sehr  ungeschickt.  §  3  kehrt  Jolaos 
nach  Hellas  zurück,  wandert  von  dort  nach  Sicilien  und  geniesst  hohe 
Ehren.  Dann  wendet  sich  der  Schriftsteller,  ohne  es  auch  nur  anzudeuten, 
wieder  nach  Sardo,  wie  aus  der  Uebereinstimmung  mit  Savp.  100  hervorgeht. 


Digitized  by  Google 


geschlechter  nach  Kyme,  auch  wenn  sie  sonst  keine  Bestätigung 
findet,  auf  Timaios  zurückführen.  Und  damit  nicht  genug:  von 
Aristaios'  Ansiedlung  auf  Sardo  ist  untrennbar  sein  in  cp.  81 
erzähltes  Vorleben,  das  auch  Sallust  bei  dieser  Gelegenheit 
berührt  hatte.  Timäische  Quelle  hat  hier  schon  Bcthe  vermutet. 
Aber  ich  glaube,  man  kommt  noch  über  die  blosse  Vermutung 
hinaus.  Man  weiss,  welche  geheimnisvollen  Fügungen  Timaios 
in  der  Menschen  Geschick  wahrzunehmen  bestrebt  war.  In  diesem 
Sinne,  in  dem  Sinne  seiner  Quelle  bestaunt  Diodor  das  Wunder, 
to  nennet eiac  tdtnv1).  dass  Akteon  von  den  Hunden  zerrissen 
wurde,  sein  Vater  Aristaios  aber  der  Macht  des  pestverbreitenden 
Hund stemes  Einhalt  gebot.  Dieser  Gedanke,  zu  dem  sich  noch 
unten  ein  Zwillingsbruder  finden  wird,  entspricht  so  ganz  und 
gar  nicht  einem  einfachen  und  etwas  beschränkten  Kopfe,  wie 
Diodor,  ist  das  echte  Kind  timäischen  Geistes,  passt  völlig  in  die 
Reihe  seiner  anderen  pfiffigen  Einlalle. 

Mit  Diodor  und  den  Thaumasien  steht,  wie  wir  schon  be- 
merkten, das  Dionysscholion  in  enger  Verbindung;  ja,  so  gering 
sein  Umfang  ist,  spezialisirt  es  doch  noch  eine  etwas  summa- 
rische Angabe  des  ersteren.  Nach  Diodor  IV  29,  5,  V  15,  1 — 2 
beteiligen  sich  an  der  Heerfahrt  auch  noch  andere  Griechen  und 
Barbaren.  Von  Barboren  schweigt  das  Scholion,  von  Griechen 
aber  nennt  es  Kadmeer,  Aitoler,  Lokrer.  Letztere  hat  dann 
wieder  Sallust  bei  Solin  eingeführt,  aus  den  Barbaren  sind  in- 
dessen Ilienser  gemacht  worden,  wie  bei  Pausanias  und  Silius. 
Wir  sehen,  dass  Sallust  nicht  weniges,  den  früheren  Namen  der 
Insel,  die  Ableitung  von  Sardon,  die  Noraxsage,  die  Fahrt  des 
Daidalos  von  Sicilien  nach  Sardo,  den  Iolaosmythos,  die  Nennung 
der  Lokrer  und  vielleicht  auch  die  Uebersiedlung  des  Daidalos 
von  Sardo  nach  Kyme  dem  Timaios  entlehnt;  da  aber  ein  echter 
Historiker  nicht  eine  Quelle  nach  der  anderen  ausschreibt,  son- 
dern mehrere  verarbeitet,  so  fehlen  in  Sallüsts  Darstellung2), 

»)  Diodoreischer  Ausdruck.  IV  9,  7. 

«)  Dass  Sohns  aus  Sallust,  wie  das  Citat  kur*  vorher  besagt,  schöpfende 
Darstellung  eine  sehr  summarische  ist,  beweisen» die  Worte:  „Doch  wir 
woüeu  dies  und  Iolaos,  der  auch  in  dieser  Gegend  sich  niederliess,  ferner 
die  ilienser  und  Lokrer  fahren  lassen  — M. 


Digitized  by  Googl 


-    59  - 

wenn  die  Quellen  uns  richtig  bescheiden,  auch  von  Timaios  ab- 
weichende Züge  in  keiner  Weise:  Daidalos  und  Aristaios  sind 
Zeitgenossen,  Aristaios  siedelt  sich  nach  Sardus  und  Norux  auf 
Sardo  an,  die  Ilienser  sind,  wie  Müllenhoff  nachweist,  spätere 
Erfindung,  um  den  Volksnamen  der  sardischen  Ilienser  zu  er- 
klären. —  Die  Darstellung  endlich  des  Pausanias,  um  von 
Silius'  oberflächlicher  Behandlung  des  Gegenstandes  überhaupt 
zu  schweigen,  ist  eine  oft  abweichende,  ein  Konglomerat.  An 
vier  Stellen  I  29,  5,  VII  2,  2,  IX  23,  1,  X  17,  5  lässt  er  Athener 
an  Iolaos'  Zuge  Theil  nehmen,  dem  Sardos  folgt  Aristaios,  da- 
nach Norax,  Iolaos  mit  Atlikem,  der  wie  bei  Solin  Olbia  gründet, 
endlich  Ilienser.  Die  Fabel  von  Daidalos  verwirft  Pausanias  aus 
chronologischen  Gründen.  Später  kommen  die  Libyer  noch  ein- 
mal, d.  h.  doch  wol  Karthager,  und  die  Troer  ziehen  sich  ins 
Gebirge  zurück.  Mit  ihnen  erwehren  sich  der  Karthager  korsische 
Ansiedler  der  Insel.  Schliesslich  entrinnen  noch  libysche1)  und 
iberische  Söldner  Karthagos  ins  Gebirge.  So  finden  sich  wol 
vereinzelte  Anklänge  an  Timaios,  aber  noch  mehr  Widersprüche; 
ob  die  Quelle  sich  überhaupt  erraten  lässt,  scheint  mir  demnach 
sehr  zweifelhaft.2) 

Ebenso  wenig  wage  ich  über  Strabon  225  auch  nur  eine  Ver- 
mutung zu  äussern.  Neu  ist  die  tyrrhenische  Nationalität  der 
Ureinwohner  Sardos.  Das  kann  nach  allem  Vorherbemerkten 
nicht  aus  Timaios  stammen,  sondern  höchstens  Poseidonios  be- 
deuten. 

Da  ich  über  Timaios'  Erzählung  der  Argonautenfahrt  bei 
Diodor  IV  56  weiter  unten  in  der  Besprechung  des  Wunder- 
buches das  Nötige  erbringen  werde,  so  wende  ich  mich 
gleich  zu  der  Daidalosepisode  in  cp.  77  ff.    Hier  ist  die  Ent- 


')  Diese  müssen  »ich  mit  den  Diensern  im  Gebirge  vermischt  haben; 
denn  nur  so  wird  Pausanias'  Satz  X  17,  7  Mßvot  —  loixttciv  verständlich. 

f)  Im  Widerspruche  mit  Timaios  fr.  28.  29  (vgl.  noch  F.  IL  O.  IV  640) 
steht  besonders  die  Schilderung  Sardos  §  12  und  13,  die  au  Silenos  fr.  9 
erinnert.  S.  Müllenhoff  458.  Vergleiche  übrigens  Kalkmann:  Pausanias 
der  Perieget  166  Anm.  3. 


Digitized  by  Google 


—    60   —  • 


scheidung  keine  leichte,  Bethe  hat  sie  überhaupt  abgelehnt  Von 
vornherein  ist  soviel  klar,  dass  Timaios  das  Wirken  des  ge- 
schickten Künstlers  auf  Sicilien  unmöglich  übergehen  konnte, 
dass  ferner  Diodor,  der  über  seine  heimische  Insel  fast  immer 
auf  Timaios  zurückgriff,  schwerlich  andere  Quellen  zu  Rate  ge- 
zogen haben  wird.1)   Auch  sehen  wir  bald,  dass  die  Retouche 
Diodors  in  keiner  Weise  die  ursprünglichen  Züge  verwischt  hat. 
Es  ist  bekannt,  wie  oft  Timaios  geheime  Beziehungen  da  ent- 
deckte, wo  gewöhnlichen  Sterblichen  der  Sinn  für  so  wunderbare 
Fügungen  verschlossen  blieb;  man  erinnere  sich  u.  A.  der  un- 
sinnigen Einfalle,  die  zwischen  dem  Hermokopidenfrevel  und 
Hermokrates,  zwischen  Nikias  und  der  Sieglosigkeit  Athens 
im  sicilischen  Feldzuge  Verbindung  schaffen  (fr.  103.  104).  Kamen 
mehrere  solcher  Albernheiten  schon  in  einer  einzigen  Episode 
vor,  wieviel  derartiger  Einfalle  mochten  dann  wol  im  ganzen 
Werke  gezählt  werden!  Und  einen  ähnlichen  finde  ich  gleich  in 
der  Daidalossage.    Wir  lesen  die  bekannte  Geschichte  von  der 
Eifersucht  des  athenischen  Meisters  auf  Talos,  den  Erfinder  der 
Säge,  und  ihrem  blutigen  Ausgange.    Der  Oheim  begräbt  die 
Leiche  des  ermordeten  Neffen,  dabei  betroffen,  gibt  er  vor,  eine 
Schlange  zu  begraben.    »Man  möchte  aberc,  fährt  Diodor  fort 
(76,  6),  »wol  das  Wrundcr  bestaunen,  dass  er  wegen  des  Tieres, 
dessen  Verwendung  zur  Säge  er  bemerkt  hatte,  als  Mörder  er- 
kannt wurde.  <    Dieser  pfiffige  Gedanke  ist  echt  timäisch,  und 
damit  dürfte  man  auch  die  Geschichte  des  Daidalos  vor  seiner 
Ankunft  auf  Sicilien  dem  sicilischen  Schriftsteller  vindiciren. 
Und  nicht  genug,  bald  darauf  begegnen  wir  einer  zweiten  Stelle, 
die  in  anderem  Sinne  nicht  minder  charakteristisch  ist.  Daidalos 
kommt  nach  Kreta,  dort  erlebt  er  seine  bekannten  Abenteuer 
mit  Pasiphae  und  Mino?.    Dann  folgt  eine  rationalistische  Deu- 
tung seiner  luftigen  Flucht2),  und  daran  schliesst  sich  die  poetische 
Sage  von  seinem  Fluge  mit  Ikaros.    »Wenn  auchc,  schliesst  nun 
Diodor,  »der  Mythos  paradox  erscheint,  so  hielten  wir  es  doch 


')  Sieroka  19.  Die  Ableitung  der  Kokalossage  aus  Antiochos  halte  ich 
selbstverständlich  mit  Bethe  39  für  einen  sehr  unglücklichen  Einfall. 
»)  Vgl.  Pausan.  IX  1 1,  4. 


Digitized  by  Google 


—   61  — 

für  richtig,  ihn  nicht  zu  übergehen. t  Dies  könnte  nun  eine 
Entschuldigung  Diodors  selbst  sein.  Aber  wunderbarer  Weise 
kehrt  eine  völlig  gleiche  Bemerkung  auch  in  vtau/u.  cp.  101 
welches  sowol  einem  oben  als  timäisch  erwiesenen,  dem  über 
Sardo,  folgt,  als  einem  timäischen,  über  den  Aornos,  vorhergeht, 
wieder.  Und  diese  beiden  Bemerkungen  stimmen  nicht  nur  unter 
einander,  sondern  principiell  völlig  mit  dem,  was  wir  bei 
Strabon  248  lesen:  xal  Tiftawg  dt  neQl  tuJt  fh{hjxoi>cwv  (ptjdiv 
vnö  tüv  naXaiwv  nokkä  naQado%oXoyet<r&(H  —  d.  h.  er  giebt  die 
alten  Erzählungen  unter  Vorbehalt,  mit  der  Formel  des  Isokrates2) 
{Paneg.  28),  als  Historiker  gewissenhaft  berichtend,  wieder.  Ein 
enger  Zusammenhang  zwischen  den  drei  Stellen  ist  unleugbar 
und  damit  ein  weiteres  Moment  für  die  Bestimmung  der  Quelle 
gewonnen.  Diodor  verändert  sich  mit  seinen  Quellen,  wird  mit 
Duris  pathetisch,  mit  Euhemeros  und  seiner  Schule  Rationalist: 
wie  sollte  er  sich  nicht  auch  in  den  Sonderling  Timaios  ver- 
wandeln können? 

Sprechen  nun  diese  beiden  Bemerkungen  deutlich  genug  für 
den  timäischen  Ursprung  der  athenischen  und  kretischen  Daidalos- 
sage  Diodors,  so  kann  auch  für  den  Schluss,  den  sicilischen 
Teil  des  Mythos  (78.  79),  eine  andere  Ableitung  nicht  versucht 
werden.  Denn  die  Ausrede,  dass  auch  Diodor  Sikeliot  war,  ist 
ganz  nichtig  Der  gibt  sich  ja  nicht  selten  das  Air,  aus  eigener 
Anschauung  zu  sprechen,  wo  sein  Betrug  doch  auf  der  Hand 
liegt.8)  Zudem  bestätigen  zwei  Zeugnisse  aus  einer  Tradition, 
die  Timaios  nahesteht,  einzelne  sonst  unbekannte  Dinge,  welche 
Diodor  anführt.  Die  erste  Stelle  über  den  Fluss  Alabon  aus 
Vibius  Sequester  (p.  146,  14  R.),  der  sich  nicht  selten  mit  timäi- 
scher  Ueberlieferung  berührt,  habe  ich  oben  schon  angeführt. 
An  zweiter  Stelle  aber  macht  Poseidonios  (Plut.  Marc.  20)  wieder 


,)  Die  nicht  auf  den  Thaumasiographeu  selbst  zurückgehen  kann,  der 
sich  über  viel  Sonderbareres  nicht  wundert. 

*)  Vgl.  Paneg.  179  mit  Tim.  fr.  134.  Rothe:  Jahrb.  f.  Phil.  137,  p.  823. 
Programm  des  Matthias-Gymnasiums  von  Breslau  1887  p.  III. 

3)  I  69.  vgl.  III  41,  1  (noonQ^xafity  aus  der  Quelle.  Müller:  Geogr.  gr. 
m.  I  174.).  IV  20,  2  ist  das  xa&'  tj/uäe  aus  Poseidonios  übernommen. 


Digitized  by  Google 


—   62  — 

für  Diodor  IV  79,  7  betreffs  der  kretischen  Mütter  die  Annahme 
timäischer  Quelle  notwendig.1) 

Auf  das  von  uns  als  timäisch  erwiesene  cp.  83,  1 — 2  dvo- 
fAaa&ijvat  folgt  ein  Stück  von  Diodors  eigenster  Arbeit,  dann  in 
cp.  84  die  bekannte  Daphnissage,  deren  timäische  Herkunft 
Sieroka  leicht  erkannt  hat  Kapitel  85,  1  wird  ebenso  höchst 
wahrscheinlich  gleichen  Ursprungs  sein,  wenn  sich  auch  ein 
strikter  Beweis  nicht  führen  lässt.  Dann  haben  wir  Halt  zu 
machen.  Denn  das  Referat  über  die  Naturereignisse,  die  Sicilien 
von  Italien  trennten,  über  Rhegion  =  Riss,  sowie  besonders 
das  Hesiodcitat  über  Orion  bedeutet  mythographische  Quelle, 
d.  h.  das  Handbuch. 

Ebenso  erledigt  sich  der  Rest  des  Buches:  ein  Homercitat 
kann  man  Diodor  wol  aus  eigener  Kraft  machen  lassen. 

V. 

Im  fünften  Buche  haben  die  Untersuchungen  Müllenhoflfs 
einen  so  festen  Grund  gelegt,  dass  man  nur  mit  seinen  Ergeb- 
nissen zu  rechnen,  verhältnismässig  wenige  nachzutragen  hat.  Es 
kann  demnach  kein  Zweifel  darüber  obwalten,  dass  zunächst 
Diodors  Bericht  (cp.  2—6)  über  Sicilien,  dessen  älteste  Geschichte, 
die  Verehrung  der  Demeter  und  Kore,  die  damit  zusammen- 
hängenden Sagen,  die  Schilderung  der  Liparen  aus  Timaios,  der 
auch  hier,  wie  wir  schon  einmal  gelegentlich  Lykophrons  bemerkten, 
sich  an  Hellanikos  anlehnt,  stammen.2)  So  bleiben  denn  nur 
noch  ein  paar  Bemerkungen  zu  dieser  Episode  übrig. 

Die  Scholien  zu  Pindar  haben  uns  eine  Anzahl  Timaios- 
fragmcnte  erhalten.  Aber  auch  da,  wo  der  Autorname  nicht 
mehr  gelesen  wird,  liegt  Benutzung  vor.    So  erzählt  uns  schol. 


')  Vgl.  Bethe  a.  a.  O.  40  A.  52a.  Das  Timaiosexcerpt  hört  auf  mit 
cp.  79  fin.,  mit  80  setzt  eino  neue  Quelle  ein. 

»)  In  der  Wanderung  der  Sikeler  nach  Sikania  (fr.  51.  53).  Der  Streit, 
ob  die  Sikaner  Autochthonen  oder  Iberer  gewesen,  den  Timaios  gegen 
Ephoros  und  Philistos  führte,  war  gegenstandslos:  der  grösste  Teil  Süd- 
europas hatte  in  alter  Zeit  iberische  Bewohner,  die  somit  gewisßermass^n 
als  Autochthonen  auf  Sicilien  sassen. 


Digitized  by  Google 


-    63  - 


Nrtn.  I  2  p.  19  Ab.  von  den  heiligen  Fischen  der  Quelle  Arethusa, 
wie  Diodor  (3,  6),  der  sich  hier  wie  oft  den  Anschein  gibt  aus 
eigener  Kunde  des  Landes  zu  schöpfen. 

Schon  oft  bemerkten  wir,  wie  nahe  sich  Timaios  und  Varro 
stehen.  Für  die  timäische  Quelle  der  cpp.  7 — 9,  die  an  sich 
kaum  bezweifelt  werden  dürfte,  gibt  Varro  bei  Serv.  Aen.  I  52 
neues  Material.  Hier  findet  sich  dieselbe  rationalistische  Deutung 
der  Sage  vom  Windebeherrscher  Aiolos  wie  bei  Diodor.  Diesem 
Citate  folgt  ein  älte  es  Scholion,  welches  uns  die  übrigen  Be- 
richte Diodors,  Aiolos'  Abstammung  von  Hippotes,  Liparos' 
feindliches  Verhältniss  zu  seinen  Brüdern,  Aiolos'  Verbindung 
mit  dessen  Tochter  Kyane,  so  genau  bestätigt,  dass  wir  leicht 
die  ganze  Sage  auf  Varro-Timaios  zurückführen  können.2)  Dazu 
kommt  noch  Plinius  im  dritten  Buche  (§  93),  welches  nachweislich 
Varro  stark  benutzt  hat.  So  leidet  die  timäische  Quelle  keinen 
Zweifel,  und  es  ist  demnach  auch  gestattet,  was  Plinius  mehr 
bietet,  auf  den  gleichen  Ursprung  zurückzuführen  *)  Und  noch 
eine  interessante  Notiz  Diodors  bestätigt  sich  aus  derselben 
Tradition.  Solinus  hat,  wie  Mommsen  ausführt,  p.  53flf.  vielfach 
«ine  ältere  Chorographie  benutzt,  die  u.  a.  über  den  Raub  der 
Persephone  (p.  55,  17  ff.)  völlig  mit  Diodor  stimmt.  Diese  be- 
richtet nun  auch  (p.  59 — 60)  über  den  Zusammenhang  zwischen 
dem  Aetna  und  den  liparischen  Inseln  ganz  das  gleiche  wie 
Diodor,  und  da  letzterer  hier  als  Quelle  nicht  wahrscheinlich  ist, 
so  bleibt  nur  der  öfter  von  Solin  citirte  Varro. 

Die  Namen  der  cp.  8  aufgezählten  Aiolossöhne  finden  sich 


')  Vgl.  Busolt:  Griechische  Geschichte  II  250  Anm.  4. 

a)  Das  Vergilscholion  scheint  genauer  und  gestattet  sogar  Verbesserung 
Diodors.  Aiolos  empfängt  demnach  mit  Kyane  nicht  Lipara,  sondern  erst 
Strongylc  und  beherrscht  dann  nach  Liparos*  Abzüge  nach  Italien  das* 
Inselreich. 

»)  Nämlich  die  Nachricht  vom  älteren  Namen  der  Insel,  Meligunit. 
Derselbe  findet  sich  auch  bei  Strabon  275,  wo  Poseidonios  benutzt  soin 
wird.  Ebenso  lässt  sich  bei  Stephano»  418,  8,  weil  timäisches  folgt,  Ti- 
maios als  Quelle  vermuten.  Dass  Plinius'  qui  succesait  Aeoio  aus  Solin 
60,  3—4  M. ,  der  hier  wol  nicht  Plinius,  sondern  die  Chorographie 
<(p.  XVIII  Momms.)  resp.  Varro  bedeutet,  zu  bessern  ist,  hat  Miillenhoff*  451 


Digitized  by  Google 


in  dieser  Zusammenstellung  nirgends *);  Pheraimons  Herrschaft 
auf  Sicilien  erhält  indessen,  wie  nicht  selten  Timaios'  Angaben, 
ihre  inschriftlichc  Bestätigung:  Münzen  von  Messana2)  zeigen  uns 
den  Namen.  Das  ganze  Kapitel  weist  aber  auch  sonst  durch 
seinen  Zusammenhang  deutlich  auf  timäische  Schilderung  zurück. 
Timaios  erzählte  von  den  Urzuständen  Siciliens,  von  dem  feind- 
lichen Verhältniss  zwischen  Sikanern  und  Sikelern.  Dies  kehrt 
cp.  8,  1—2  wieder,  untrennbar  davon  bleibt  die  Angabe  von 
der  Unterwerfung  beider  Völker  unter  die  Herrschaft  der  ge- 
rechten Aiolossöhne,  der  Erben  ihres  Vaters  in  allem  Guten. 
Daran  schliesst  sich  in  cp.  9  die  Geschichte  der  liparischen  Inseln. 
Auf  Timaios  deutet  die  genaue  Zeitbestimmung  der  Ansiedlung 
unter  Pentathlos  hin,  wie  Müllenhoff  bemerkt  hat.  Wir  könnten 
uns  mit  diesem  Indiz  begnügen.  Aber  wir  haben  noch  einen 
weiteren  Anhalt.  Theod.  Reinach  hat  in  der  Revue  des  etudes 
grecques  1890  p.  86 — 96  eine  vortreffliche  Untersuchung  über 
den  Kommunismus  der  liparischen  Inseln  gegeben.  Die  von 
Diodor  geschilderten  eigentümlichen  Bräuche  verschwanden  mit 
dem  Jahre  251  (Polyb.  I  39.  Diod.  XXIII  20),  als  die  Römer 
das  liparische  Gemeinwesen  aufhoben.  Wenn  nun  Diodor  noch 
von  dem  bestehenden  Brauche  des  Landverteilens  redet,  so 
spricht  er  eben  von  einer  entschwundenen,  nicht  von  der  gegen- 
wärtigen Zeit,  schreibt  also  eine  Quelle,  d.  h.  Timaios  aus,  der 
hier  —  darin  stimme  ich  nicht  mit  Reinach  —  Antiochos  ver- 
bessern will.8) 


bemerkt.  Ueber  Varro  bei  Plinius  Reitzenstein :  Hermes  XX  536,  Ober 
Liparaa  und  Sorrents  Zusammenhang  Beloch :  Campanien*  435.  —  Dionysioa 
Per.  465  auf  Timaios,  wie  Müllenhoff»  449  will,  zurückzuführen,  halte  ich 
für  bedenklich. 

')  Schol.  x  2  nennt  Xuthos,  Androkles,  Pheraimon,  Phalakros,  Chry- 
nippos,  dazu  die  Namen  der  sechs  Töchter. 

■)  Cataloguc  of  the  greek  coins  in  tho  brit.  Mus.  Sicily  p.  106,  58.  59. 
Vgl.  Holm:  Geschichte  Sieiiiens  im  Altertum  I  353. 

»)  Denn  Antiochos  bei  Pausanias  X  11,  8  und  Diodor-Timaios  decken 
sich  nicht.  Bei  ersterem  verlassen  die  Knidier  gedrängt  von  Elymprn  und 
Phoinikern  Sicilien,  bei  letzterem  erscheinen  dieselben  als  Feinde  der 
Egestäer  und  Bundesgenossen  der  Selinuntier,  mit  denen  sie  gesehlagea 
werden.    Timaios  Gegner  des  Antiochos:  Josephus  adv.  Apion.  I  3. 


Digitized  by  Google 


-    65  — 

Die  barbarichen  Zustände  der  Selbsthülfe  gegen  Seeraub,  die 
wol  manchmal  in  selbsttätige  Piraterie  übergegangen  sein  mag1), 
gestatten  natürlich  nicht  die  Entfaltung  des  Badelebens,  von  dem 
cap.  10  redet.  Dies  und  die  Nachricht  von  der  Ausbeutung  der 
Alaunbergwerke  durch  Staatspächter  setzt  römische  Herrschaft 
voraus,  ist  also  aus  Diodors  eigner  Feder  geflossen. 

Für  cp.  11  und  12  fehlen,  wie  Möllenhoff  sagt,  alle  äusseren 
Zeugnisse,  nur  die  Wahrscheinlichkeit  spricht  für  Timaios.  Einen 
kleinen  Schritt  weiter  dürfen  wir  indess  doch  tun.  Wir  sahen 
oben,  bei  Gelegenheit  der  Thespiaden  auf  Sardo,  mit  welchem 
Nachdruck  cp.  100  des  Wunderschriftstellers  die  Gesinnung 
ausspricht,  dass,  wo  karthagischer  Fuss  hintrete,  kein  Gras 
mehr  wachse.  Diese  dumpfe  Tyrannei  wird  auch  von  Diodor 
als  naQavofAia  mit  rechtem  Namen  genannt,  ein  Wort,  das  weniger 
aus  eines  späteren  Schriftstellers  als  aus  Timaios'  Sinne  war, 
der  jeden  Frevel  der  punischen  Bedränger  zu  brandmarken,  jede 
ihrer  Niederlagen  mit  Genugtuung  als  göttliches  Strafgericht  zu 
feiern  pflegte.  Da  nun  die  Annahme  seines  Berichtes  auch  hier 
die  meiste  Wahrscheinlichkeit  hat,  cp.  13  u.  ff.  aber  sich  auf  die- 
selbe Quelle  zurückführen  lassen,  teilweise  schon  zurückgeführt 
sind,  so  darf  der  gleiche  Ursprung  auch  für  cp.  12  vorausgesetzt 
werden. 

Für  cp.  13  hat  Müllenhoff  wieder  das  alte  Princip  von  der 
Quellenbenutzung  geltend  gemacht.  Diodor  und  &avfi.  93  decken 
sich  zwar  in  der  Beschreibung  der  Lage  Elbas,  die  Erwähnung 
aber  der  nachwachsenden  Erze  fehlt  bei  jenem.  Auf  das  erste 
Moment  ist  vielleicht  weniger  Gewicht  zu  legen,  denn  schwerlich 
konnte  die  Oertlichkeit  anders  als  durch  die  Beziehung  auf  das 
nahe  gelegene  Populonia  fixirt  werden;  deutlicher  beweist  die 
gleiche  Quelle  die  Uebereinstimrnung  Diodors  §  2  xal  noiovöt  — 
navtodand  und  des  ähnlichen  Satzes  beim  Wunderschriftsteller 
Z.  16  f£  ov  — firai.2) —  Die  Schilderung  Korsikas  in  cp.  13,  3 — 5 
und  14  ist  ganz  offenbar  nicht  eigener  Anschauung,  sondern 
einer  Quelle  entnommen.  Denn  wenn  Strabon  auf  Roms  Sklaven- 
markte einen  so  wenig  angenehmen  Eindruck  von  der  korsischen 

TLWius  V  28. 
2)  Vgl.  sonst  Nissen:  It.  Landeskunde  1  3G8. 

Philolog.  Untersuchungen  XIII.  5 


Digitized  by  Google 


-   66  - 

Kace  gewann  (224),  Diodor  aber  in  seiner  sentimentalen  Be- 
schreibung der  Insel  gerade  die  Sklaven  Korsikas  rühmt,  90  ist 
klar,  dass  er  nicht  mit  eigenen  Augen  gesehen,  sondern  eine 
ältere  tendenziöse  Schilderung  benutzt  Der  ganze  Ton  erinnert 
nun  aufs  lebhafteste  an  jene  Richtung  sentimentaler  Ethnographie 
im  4.  und  3.  Jahrhundert,  die  in  der  Naturkraft  unverdorbener 
Völker  ihr  Ideal  fand.  Noch  Theopomp  hatte  seine  »Meropis< 
in  fabelhafte  Gegenden  verlegt,  ebenso  verfuhr  Hekataios  in  der 
Schilderung  der  Hyperboräer,  Euhemeros,  wenn  er  von  der 
heiligen  Insel  der  Panchäer  redet.  Dieser  Stimmung  entspricht 
der  ethnographische  Hymnus  auf  Korsika  und  seine  gerechten 
Bewohner,  d.  h.  er  ist  aus  der  Feder  des  Timaios  geflossen l), 
dessen  Darstellung  sich,  wie  Möllenhoff  mit  Recht  erklärt,  zwar 
nicht  mit  Polyb  XII  3  deckt,  aber  ihm  auch  nicht  widerspricht. 
Wir  bemerken  hier  indess  ein  völlig  neues  Moment:  aus  der 
romanhaften  geographischen  Utopie  hat  die  Sentimentalität  das 
Ideal  in  greifbare  Nähe  gerückt.2) 

Kapitel  15  ist  oben  erledigt;  17,  18  sind,  wie  man  schon 
lange  weiss,  timäisch,  innerhalb  dieser  Tradition  wird  16,  für 
dessen  Herkunft  sonst  nur  chronologische  Gründe  sprechen3), 
gleichen  Ursprung  in  Anspruch  nehmen  dürfen.  Nicht  anders 
ist  es  mit  19.  20:  beiden  Kapiteln,  die  in  demselben  Tone  wie 
Korsikas  Schilderung  gehalten  sind,  wird  eine  notwendige  Er- 
gänzung durch  das  Wunderbuch  (84)  zu  Theil,  d.  h.  über  die 
(Quelle  können  Zweifel  nicht  mehr  herrschen.4) 

')  Den  auch  Nissen  a.  a.  O.  p.  365  A.  8  als  Quoll»»,  freilich  noch 
zweifelnd,  annimmt. 

a)  Es  versteht  sich  von  selbst,  dass  auch  die  Geschichte  von  der  Sklavin 
Kor.se,  die  der  Insel  den  Namen  gegeben,  durch  die  Uebereinstimmung  des 
»Stephanos  Byz.  und  Sallusts  {hüt.  fr.  2,  13.  14  vgl.  Isid.  or.  XIV.  (j  p.  51*  M« 
als  timäisch  erwiesen  wird.  Möllenhoff*  453,  der  auch  RutiKns  Namatiamu 
I  435 ff.  anführt. 

3)  Die  Zeitbestimmung  der  karthagischen  Ansiedlung,  1  (X)  Jahre  nach 
Karthagos  Gründung,  macht  es,  wie  Möllenhoff5  461  nnd  Meitzer:  Geschichte 
der  Karthager  I  10b'  meinen,  wahrscheinlich,  dass  nach  tinniischfr  Aer* 
gerechnet  wird. 

*)  Rohden  Einwendungen  (Griechischer  Roman  S.  215  Anns.  4)  habeu 
mich  nicht  überzeugt.  Dass  der  Wnnderechriftsteller  nur  von  Karthagern 
als  Entdeckern  der  Inseln  redet,  Diodor  zuerst  von  Phoinikern,  dann  aber 


Digitized  by  Google 


-    07  — 

Die  wichtige  Schilderung  Britanniens  und  der  deutschen 
Nordseeküste  (21—23)  hat  Müllenhoff  so  glänzend  besprochen, 
dass  jedem  Nachprüfenden  nur  eine  kärgliche  Aehrenlese  bleibt. 
Dass  dieser  Abschnitt  aus  Timaios  ist,  kann  trotz  Gutschmids 
Zweifel1)  wohl  nicht  bestritten  werden.  Freilich  scheint  das 
Timaiosfragment  bei  Plinius  (IV  104)  dagegen  zu  sprechen.  Hier 
soll  Iktis  die  Zinninsel  sein,  bei  Diodor  ist  es  nur  Depot  für  das 
Metall.  Von  den  beiden  Zeugen  verdient  Diodor,  obwol  sonst 
auch  nicht  immer  sehr  zuverlässig,  den  Vorzug.  Plinius  versteht 
sich  auf  Verwechselungen,  wie  kein  anderer.  Ausser  den  schon 
bemerkten  will  ich  hier  noch  ein  anderes  schlagendes  Beispiel 
anführen.  Theophrast  (Priscian.  Lyd.  97,  21  Byw.  =  'tarn.  148) 

auch  von  Karthagern,  kann  nicht  viel  bedeuten.  Ebenso  wenig  steckt,  wie 
Prof.  Wilamowitz  mich  belehrt,  ein  Widerspruch  in  dem  »ttknaaoxqtnovviai 
und  dem  6locx*Q*S  m«lafttt\  denn  für  Timaios  blieben  die  Karthager  immer 
Herren  der  See,  er  hatte  ja  nur  Agathokles  erlebt.  Es  kann  hier  nur  so- 
viel zugegeben  werden,  das*  Diodors  Darstellung  oder  sein  Text  lückenhaft 
ist.  Die  Karthager  entdecken  die  seligen  Inseln,  aller  Welt  wird  ihr  Reich- 
tum —  nicht  ihre  Lage  —  bekannt  gemacht.  Auch  die  Tyrrhener  hören, 
da**  draussen  irgendwo  im  Meere  das  Land  des  Segens  und  der  Füll«* 
liegt,  sie  wollen  «ich  auf  die  Entdeckungsfahrt  machen:  Karthago  hindert 
sie.  Nun  aber,  vor  Diodors  Worten  tifttt  piv  muss  etwas  fehlen,  woraus 
dif  Besorgnis  der  Karthager  vor  einem  allzu  intensiven  Besuche  der  Inseln 
durch  ihre  Mitbürger  gerechtfertigt  wird,  und  diese  Ergänzung  bietet  uns 
eben  das  Wunderbuch  mit  seinem  Satz:  iv  jj  (nt/Lttcyoutt'ioy  uov  k,  ,y,  - 
«Joeüue  nokkt'txig  (f$a  tt  <)  ciunrirr.  ivwov  yt  urr  xtei  oixovtuttv,  roi'v  nootGiio- 
tug  nov  KttQxtpfovitov  uvtimtoSm  (codd.  üntinaa9<tt,  corr.  Rohde)  &«v<<ni> 
tq/UOV*  iovs  «fr  avrqv  nkfvao/utvovg,  xtti  Joi>g  tvotxot'vuti  mir  jus  «furicat,  Tra 
p\  JtttyytUuaot.  Der  folgende,  zwar  etwas  korrupte,  aber  dem  Sinne  im 
Owen  und  Ganzen  nach  verständliche  Satz  des  Wunderbuches  /o/d> 
7ilr,9o(  —  iirfiltjiui  führt  genauer  aus,  was  Diodor  mit  tf*<<  irty  ÄQutjr 
pHticiwatv  sagt.  So  haben  di»«  Karthager  zwei  Motiv««  ihres  Vorgehens: 
1.  Die  Nachbarn  sollen  nichts  davon  wissen,  damit  si«'  nicht  entweder 
gleich  hinfahren  «»der  spater  den  Karthagern  den  Weg  verlegen,  wenn  die 
Stadt  in  schwerster  Bedrängnis  ist.  2.  Die  Volksmenge  soll  nichts  hören, 
weil  sonst  leicht  dort  ein  neues  Karthago  entstehen  könnte. 

•)  Literarisches  Centraiblatt  1871  Nr.  21  in  seiner  vorzüglichen  Be- 
sprechung des  Müllcnhoffschen  Buches.  Sonderbarer  Weise  vindicirt  Berger: 
Die  geographischen  Fragment»'  des  Eratosthenes  372tV.  den  Abschnitt  dem 
Eratosthenes,  allerdings  nicht  sehr  zuversichtlich.  Vgl-  jetzt  desselben  Ge- 
schichtc  «ler  wissenschaftlichen  Erdkunde  der  Griechen  III  3.r>. 

5* 


Digitized  by  Google 


68  - 


kennt  in  Italien  und  Sicilien  giftige  Eidechsen  mit  tätlichem  Bisse, 
gerade  das  Gegenteil  weiss  Plinius  (VIII  111)  unter  Theophrasts 
Namen  zu  berichten.  Ich  denke,  dies  genügt,  und  wir  verlassen 
uns  deshalb  lieber  auf  Diodor.  Seine  Uebereinstimmung  mit 
Casar  sowie  die  Unterschiede  beider  zeigen,  dass  der  Römer 
Poseidonios  benutzte,  aber  auch  wol  verbesserte.  —  Dass  Timaios 
auf  Pytheas  zurückgriff,  ist  bekannt.  Aber  wieder  kommt  uns 
hier  Plinius  in  die  Quere.  Zwei  bei  ihm  erhaltene  Pytheas- 
fragmente  stimmen  nicht.  Ich  setze,  damit  die  Sache  deutlicher 
wird,  die  drei  Stellen,  um  die  es  sich  handelt,  her: 

IV  94.  IV  95.  XXXVII  35. 

insulaecompluressine  Xenophon  Lamp-  Pytheas  Gutonibus 
nominibus  eo  situ  tra-  sacenus  a  litore  Scy-  (Müllenh.  Teutonibus) 
duntur,  ex  quibus  ante  tharum  tridui  naviga-  Germaniae  genti  ad- 
Scythiam,  quae  appel-  tione  insidam  esse  im-  coli  aestuarium oceani, 
latur  Baunonia,  unam  mensae  magnitudi?iis  Metonowon  nomine, 
abesse  diei  cursu,  in  nomine Abalciam(corr.  spatio  stadiorum  sex 
quam  veris  tempore  Müllenh.  eSolino  105,  milium.  ab  hoc  diei 
fluctibns  electrum  ei-  4M.)  tradit;  eandem  navigatione  abesse  in- 
ciatnr,Timaeuspro-  Pytheas  Basiliam  stdam  Abalum:  Ufo 
didit.  nominal.  per  ver  fluctibns  advehi 

(sucinum)  et  esse  con- 
creti  maris  purganien- 
tum.  incolas  pro  ligno 
ad  igttem  ttti  eoproru- 
misque  Teutonis  rcn- 
dere.  huic  et  Timaeu s 
credidit,  sed  insulam 
Basiliam  vocavit. 
Den  offenbaren  Widerspruch,  welchen  IV  95  und  XXXVII  35 
zeigen,  hat  Müllenhoff  in  der  Weise  zu  lösen  gesucht,  dass  er 
an  ersterer  Stelle  schrieb:  eandem  Pytheas  Abalum,  Timaeus  Ba- 
siliam nominal.   Freilich  sieht  er  sich  dann  zu  dem  Eingeständnis 
genötigt,  dass  der  Grund  einer  solchen  Vertauschung  des  barba- 
rischen Namens  mit  einem  hellenischen  nicht  recht  ersichtlich 
sei.  Darin  liegt  auch  das  Bedenkliche  der  Konjektur.  Wir  wissen, 
dass  Timaios  ein  unausstehlicher  Besserwisser  war,  aber  wenn 


Digitized  by  Google 


—   09  — 

er  seine  überlegene  Weisheit  vorbrachte  f  so  konnte  ei!'—  das 
rausste  ihm  jeder  zugestehen  —  sich  immerhin  auf  ein  reiches 
Material  berufen.    Aber  wo  gab  es  bei  Britannien  ein  Material, 
wo  demnach  ein  Besserwissen?  Pytheas  macht  seine  Wunder- 
fahrt, Timaios  glaubt  an  ihn,  benutzt  seine  Berichte:  die  Tatsache 
steht  fest.    Sehen  wir  nun  einmal  die  zweite  Stelle  an.  Woher 
konnte  Plinius  wissen,  dass  Xenophons  Abalcia  dasselbe  sei  wie 
Pytheas'  Ahalus,  wie  wir  vorläufig  einmal  mit  Müllenhoflf  schreiben 
wollen?  Die  Schilderung  des  Landes  bei  beiden  war  ganz  ab- 
gesehen vom  Namen  verschieden  genug.    Nur  Xenophon  selbst 
konnte  es  ihm  sagen.    Pytheas  hatte  sein  Wunderbuch  ge- 
schrieben; ihn  zu  überbieten,  aber  in  Anknüpfung  an  den  grossen 
Reisenden,  verfasst  Xenophon  seinen  ethnographischen  Roman. 
Er  muss  Pytheas  nennen,  an  Abalus  anknüpfen,  um  seinerseits 
noch  Wunderbareres  auszukramen,  ganz  im  Sinne  eines  echten 
Schwindlers:  was  der  euch  berichtet,  ist  alles  ganz  schön,  aber 
ich  habe  noch  viel  Tolleres  gesehen!    Hier  also  hat  Plinius 
Pytheas  schwerlich  selbst  nachgeschlagen,  dies  erweckt  scho 
Verdacht  bezüglich  der  dritten  Stelle.    Pytheas  und  Timaio 
werden  beide  citirt,  Timaios  benutzt  den  ersteren,  beide  Namen 
stehen  im  Autorenverzeichnisse  des  Buches,  ebenso  wie  die  des 
Xenophon  und  Pytheas  im  vierten,  in  engster  Verbindung  bei 
einander:  das  sieht  nicht  wie  zwei  Gitate  aus,  sondern  wie  eins 
im  anderen.   Auch  Müllenhoff  nimmt  nicht  mit  Sicherheit  eine 
direkte  Benutzung  des  Pytheas  an,  spricht  sich  aber  über  die 
Vermittlung  des  Citates  nicht  weiter  aus.    Timaios  —  so  erkläre 
ich  demnach  die  Sache  —  fand  die  Insel  mit  zwei  Namen,  dem 
griechischen  und  barbarischen,  bei  Pytheas  erwähnt.    Er  führte 
sie  gleich  als  Basileia  ein  und  nannte  dann  im  weiteren  Verlaufe 
auch  noch  den  zweiten,  von  Pytheas  citirten  Namen.    Dies  mis- 
verstand  Plinius  oder  seine  Quelle  und  entdeckte  in  der  Angabe 
fälschlich  einen  Gegensatz  des  Timaios  und  Pytheas.1) 

')  Sehr  künstlich  ist  Gutschmids  Hypothese  a.  a.  O.  Neben  "AßaXog 
brauchte  Pytheas  die  Bezeichnung  §  'Aßalrpitt  vJjoof,  dies  wurde  verstümmelt 
xu  Baüaia,  verlesen  in  BttatkUt  oder  auch  Balxkt.  Plinius'  Notiz  aus  Ti- 
maios (IV  104):  ..  .  dicit  inndam  Ictim,  in  qua  candtdum  plumbum  proventat; 
ad  eam  Britanno*  vitüibu»  navigiis  corio  circumsutit  namgare  vertrftfft  sich 


Digitized  by  Google 


Völlig  also  brach  Timaios  mit  der  alten  Eridanoslegende  und 
erwähnte  sie  nur  (Diod.  V  23),  wie  Müllenhoff  nachgewiesen,  um 
sie  zu  verurteilen.1)  Für  unsere  Schätzung  des  Mannes  ist  dies 
von  grösstem  Werte.  Mit  dem  Worte,  das  so  oft  Polybios  nach- 
gesprochen zur  Abfertigung  des  Timaios  hat  dienen  müssen,  mit 
der  »Märchenfrauc  erschöpfen  wir  sein  Wesen  nun  und 
nimmermehr.  Wer  den  Wert  des  Pytheas  erkannte  und  den 
vielgeschmähten  Forscher  in  Schutz  nahm,  betätigte  entweder 
einen  bedeutenden  kritischen  Scharfblick  oder  wenigstens  einen 
ungewöhnlichen  Instinkt  für  das  relativ  Richtigste.8) 

Soweit  Timaios  bei  Diodor.  Was  von  cp.  24  an  folgt,  ist 
Poseidonios.   Nicht  selten  stimmt  dieser  mit  Timaios,  wie  noch 

übrigens  ganz  gut  mit  Diodor  V  22,  2,  der  das  Zinn  bei  Ebbe  auf  Wagen 
von  Britannien  nach  Iktis  kommen  Iässt:  die  Lederschiffe  brauchten  sie 
eben  zur  Fintzeit. 

')  Müllenhoff'  474,  wo  auch  die  bekannte  Polybiosstelle  II  16,  13—15 
richtige  Beleuchtung  empfängt.  Eine  ähnliche  Invektive  entweder  au* 
Polybios  oder  Poseidonios  findet  sich  bei  Strabon  215,  von  Hunrath:  Die 
Quellen  Strabons  im  sechsten  Buch.  Kassel  1879  p.  30  allzu  unvermittelt 
auf  Timaios  zurückgeführt.  —  Neuerdings  hat  H.  Rothe  (Jahrb.  f.  PhiJ. 
141  p.  184—186)  Möllenhoffs  Verbesserung  des  tiberlieferten  Gutonikn*  in 
Teutonihu»  angefochten.  Gutonibu*  an  erster,  Teutonis  an  zweiter  Stelle 
soll  sich  halten  lassen,  unter  den  Goten  muss  man  nur  nicht  das  spätere 
Wandervolk,  sondern  die  Bewohner  des  heutigen  Gotland  verstehen.  Weiter 
bedeutet  das  grosse  aentuarium  Skagerrack  und  Kattegat,  Abalus  ist  Falster, 
liaunonia  Bornholm:  beide  Inseln  sind  zwar  nicht  Fundstätten  des  Bern- 
steins, konnten  aber,  wie  Iktis  ftir  den  Zinn,  so  für  den  Bernstein  als  eine 
Art  Depot  dienen.  Der  preussische  Bernstein,  schon  in  den  Gräbern 
Mykenäs  gefunden,  kam  sowol  auf  dem  Landwege  nach  dem  Süden  als 
auch  au  Schiff  via  Holstein  den  Mittelraeervölkern  zu.  —  Die  Hypothese 
klingt  schon  künstlich,  ist  künstlich.  Wie  man  dazu  kommen  sollte,  den 
Bernstein,  der  auf  dem  uralten  und  bis  in  die  Römerzeit  ausschliesslich  ge- 
brauchten Landwege  (Genthe:  Verhandlungen  der  36.Philologenversammlnng 
in  Karlsruhe  1882  p.  17 — 31)  in  den  Süden  kam,  nun  einmal  zur  See  und 
zwar  nicht  der  Küste  entlang  fahrend,  was  doch  am  nächsten  gelegen  hätte* 
auszuführen,  also  gewissermaasen  gegen  den  Nordsee-Bernstein  ein  Ron- 
kurrenzunternehmen zu  gründen,  wird  nicht  klar. 

2)  Den  scheinbaren  Widerspruch  zwischen  Timaios  und  Pytheas  über 
Ebbe  und  Flut  (Ptac.  phil.  III  17.  Diels:  Doxogr.  383)  hat  Müllenhoff2  366 
aufs  trefflichste  erledigt,  Vgl.  Uberhaupt  Berger:  Geschichte  der  wissen- 
schaftlichen Erdkundo  der  Griechen  III  1 — 11. 


Digitized  by  Google 


71 


die  Zahl  der  Rhonemündungen  beweist,  aber  einen  Wert  für  die 
Rekonstruktion  besitzt  er  nicht  Noch  zweimal  in  den  nächsten 
Büchern  kehren  Benutzungen  des  Timaios,  die  für  diese  Unter- 
suchung wichtig  sind,  wieder:  VII  4  über  Aeneas'  Abzug  von 
Troia,  was  oben  erledigt  wurde,  und  XI  89  über  den  See  der 
Paliken,  wozu  Volquardsen  in  seinem  Buche  über  die  Quellen 
der  griechischen  und  sicilischen  Geschichten  bei  Diodor  das 
Nötige  erbracht  hat. 

2. 

TROGÜS. 

Enmanns  eingehende  Untersuchungen  über  die  Quellen  des 
Pompeius  Trogus  für  die  griechische  und  sicilische  Geschichte 
lassen  keinen  Zweifel  an  häufiger  Benutzung  des  Timaios  auf- 
kommen. Schon  bei  Gelegenheit  der  siritischen  Tempellegende 
wurde  bemerkt,  wie  für  die  Erklärung  der  schwierigen  Lykophron- 
stelle  Trogus  wichtige  Hülfe  leistet.  Solche  Uebereinstimmung 
gestattet  weitere  Schlüsse;  es  versteht  sich  von  selbst,  dass  wir 
die  von  dieser  Sage  untrennbare  Erzählung  über  die  Sühne  des 
Fluches  auf  Timaios'  Rechnung  setzen,  und  da  mit  diesem  Stück 
Krotons  Kampf  gegen  Lokroi  eng  zusammenhängt  (XX  2,  9—3), 
für  Pythagoras'  Aufenthalt  in  derselben  Stadt  (cp.  4)  aber  eben- 
falls timäische  Quelle  ermittelt  ist1),  so  ist  eine  feste  Grundlage 
für  die  Untersuchung  gewonnen. 

Den  nächsten  Platz  nach  der  siritischen  Sage  beansprucht 
die  schwungvolle  Schilderung  Siciliens.  Schon  die  angeführten 
Namen  der  Insel,  Trinakria  und  Sikania  (IV  2,  1),  sind  timäisch. 
Mit  bestem  Recht  hat  man  ferner  auf  die  grosse  Uebereinstimmung 
zwischen  Trogus  und  dem  Wunderbuche  cp.  130  in  der  Schilde- 
rung vom  Kampfe  der  Gewässer  am  Faro  aufmerksam  gemacht. 
Auch  in  der  Hervorhebung  der  grösseren  Kraft  des  mare  mperum, 
das  in  mächtigen  Wogen  in  die  Enge  hineinschlägt,  tritt  nahe 
Berührung  hervor.8) 

')  Rohde:  Rh.  Mus.  XXVII  27 f.  Rothe:  de  Timaei  Tauromenitani  vita 
et  scriptis.   Vratisl.  1874  p.  6—7.  vgl.  Enmann  a.  a.  O.  164. 

a)  Eratoethenes  ist  noch  derselben  Ansicht.  Strab.  55.  Anders  dachte 
über  die  Ursache  des  Risses  Theophrast.  [Philo]  de  aet.  mundi  26.  Diels: 
Doxogr.  4*9. 


Digitized  by  Google 


-    72  — 

Timaios  hatte  (fr.  5)  ferner  die  Plankten  in  die  Meerenge 
von  Messina  verlegt.  Diese  Notiz  ist  kurz  genug;  erfreulicher 
Weise  gibt  uns  Trogus  die  weitere  echt  timäisch-rationalistische 
Ergänzung  (IV  1,  16—18).  Die  Fabel  von  den  Plankten  hat 
einen  wirklichen  Grund:  Sicilien  und  Italien  stossen  hier  mit 
hohen  Vorgebirgen  fastauf  einander;  wer  aus  der  Ferne  kommt, 
glaubt  einen  Busen,  nicht  eine  Enge  vor  sich  zu  sehen,  erst  in 
grösserer  Nähe  weichen  die  Vorgebirge  wieder  auseinander. 
Wenn  wir  nun  oben  bei  Diodor  die  merkwürdige  Anschauung 
vom  unterirdischen  Zusammenhange  des  Aetna  und  der  lipari- 
schen  Inseln  lasen,  eine  schwache  Spur  davon  auch  noch  bei 
Trogus  (cp.  1,  12)  erkennen  können,  ferner  die  Notiz  von  den 
vielen  Höhlen  der  Insel  (cp.  1,  2)  an  Strabon  (274  z.  E.),  der 
Poseidonios  benutzt  *),  erinnert,  so  kann  offenbar  kein  Zweifel  an 
durchgehend  timäischer  Quelle  vorwalten,  und  damit  hätten  wir 
dann  auch  Trogus'  interessante  Ideen  über  den  Vulkanismus  auf 
ihren  eigentlichen  Ursprung  zurückgeführt. 

Aber  leider  ist  Trogus  nicht  mehr  Trogus,  sondern  nur  noch 
Justin.  Das  tritt,  stellenweise  schon  bei  Sicilien  fühlbar,  merk- 
licher noch  in  Italiens  Darstellung  (XX)  hervor.  Die  Behandlung  ist 
hier  ganz  ungleichmässig.  Mit  gehäuften,  schnellen  rhetorischen 
Fragen  werden  wichtige  Komplexe  griechischer  Kolonisation  ab- 
getan, anderes,  nicht  so  bedeutendes,  erhält  eingehendere  Be- 
rücksichtigung. Aber  der  Epitomator  hat  nicht  entstellt.  Denn, 
wenn  er  Epeios'  Gerät  nicht  in  Lagaria,  sondern  in  Metapont, 
den  Heraklesbogen  nicht  in  Makalla,  sondern  in  Thurioi  liegen 
lässt,  so  geht  diese  Ersetzung  verschollener  Flecken  durch  be- 
nachbarte bekannte  Städte  auf  Trogus  selbst  zurück.  Metapont 
nennt  nämlich  auch  Velleius  (I  1,  1)  Epeios'  Gründung.  Das 
kann  nicht  zufallig  sein,  die  Nachricht  muss  aus  Trogus  stammen. 
Liegt  nun  in  diesem  einen  Falle  seine  Behandlung  der  alten 
Quelle  deutlich  vor  Augen,  so  muss  dasselbe  Verhältnis  auch 
für  den  anderen  Fall,  für  Philoktet  und  Thurioi  gelten.  Hier 


')  Hunraths  und  Enmanns  Annahme,  Timaios  liege  bei  Strabon  direkt 
vor,  betrachte  ich  als  oben  erledigt.  Siehe  überhaupt  Nissen:  It.  Larob-s- 
kunde  I  277.  278.  2dl. 


Digitized  by  Google 


-    73  - 

also,  wo  wir  Timaios  haben,  ist  uns  Trogus  nur  um  seiner 
eigenen  Methode  willen  interessant. 

Anderes,  wie  die  lydische  Abkunft  der  Etrusker,  die  troische 
der  Veneter,  die  Gründung  Arpis  durch  Diomedes  entspricht  durch- 
aus der  Vulgärtradition  und  ist  darum  gleichgültig.  Wichtiger 
sind  die  griechischen  Kolonien  in  Etrurien.  Oben  hörten  wir  schon 
von  Gare  (Agylla)  und  Pisa  bei  Lykophron-Timaios;  hier  treten 
noch  Tarquinii,  Spina,  Falisci,  Perusia  hinzu.  Von  gleicher  Be- 
deutung sind  die  Notizen  über  Abellas  und  Nolas  chalkidischen 
Ursprung1),  alles  ohne  Zweifel  timäischer  Quelle  entnommen.  — 
Von  ursprünglich  sicher  timäischem  kommen  wir  nun  zu  ihrer 
Quelle  nach  sehr  zweifelhaften  Nachrichten.  Wir  müssten  wenig- 
stens der  Tätigkeit  des  Epitomators  schon  eine  sehr  weitgehende 
Rücksicht  angedeihen  lassen,  wenn  wir  es  Meitzer2)  zugeben 
wollten,  dass  die  Quelle  für  Trogus'  Didosage  (XVIII  4—6)  Timaios 
sei.  Zwar  finden  sich  bei  Trogus  und  fr.  23  Uebereinstimmungen 
genug:  Dido  flieht  mit  ihren  Schätzen,  mit  mehreren  Bürgern 
{fitfd  t*v(ov  no/.tzwv  =  comites  fugae),  die  Irrfahrten,  nach  denen 
sie  bei  Timaios  die  , Vielgewanderte4  heisst,  erzählt  uns  Trogus 
ausführlicher,  der  Fund  des  Ochsen-  und  Pferdekopfes  erscheint 
auch  hier  wie  in  der  sicher  timäischen  Tradition  bei  Stephanos 
s.  v.  KaQXTjdwv,  und  es  stimmt  schliesslich  auch  die  Werbung 
des  Hiarbas.8)  Aber  in  dem  Timaiosfragraente  wirft  sich  Dido 
von  der  Höhe  ihres  Hauses  in  den  flammenden  Scheiterhaufen, 
und  auch  das  Gründungsjahr  Karthagos  stimmt  nicht  mit  dem 
timäischen.  Bedenken  wir,  dass  Justins  Excerpt  sehr  viel  aus- 
führlicher als  das  Tiraaiosfragment  ist,  so  lasst  sich  nicht  der 
*~~         ~~  .        .  •    ■  ■ 

•)  Vgl.  Beloch1:  Kampanicn  390.  411.  Trogus  über  Nola  scheint  von 
Silins  XII  161  ausgeschrieben  zu  sein. 

s)  In  seinem  schönen  Buche:  Geschichte  der  Karthager  I  111.  461. 

*)  Stephanos  muss  ergänzt  werden  aus  Eust&thios  zu  Dionys  195 
p.  251,  30  M.  vgl.  meine  Schrift  de  Stephano  Hyzantio  1889  p.  18.  Die 
Geschichte  stammt  aus  bester  Quelle:  Ross  und  Paline  sind  karthagische 
Münzembleme.  Meitzer  a.  a.  O.  139.  470.  Vergil  Aen.  I  444.  Sil.  It.  II  41Ö 
ist  Varro,  der  wie  oft  Timaios  bonutzte.  In  Justins  Erzählung  fehlt  die 
Palme.  Hiarbas*  Name  ist  für  Timaios  aus  Hioronym.  adv.  Jwin.  310  zu 
ergänzen.  Woher  Serv.  Aen.  I  443  stammt,  weiss  ich  nicht,  vielleicht  ist 
es  Varro. 


Digitized  by  Google 


-  74 


geringste  Grund  ausfindig  machen,  warum  gerade  die  Tätigkeit 
des  Excerptors  dem  Berichte  seine  jetzige  Fassung  gegeben  haben 
soll.  Der  Schluss  der  Erzählung,  der  vergilischen  angeglichen, 
und  die  Jahreszahl  sind  nicht  timäisch:  also  kann  auch  in  den 
übrigen  Teilen,  wo  das  Fragment  nicht  hilft,  ebenfalls  Bearbeitung 
vorliegen.1) 

Schliesslich  bleibt  uns  noch  eine  Geschichte,  die  nur  von 
fern  an  Timaios  erinnert:  das  Ende  der  aitolischen  Gesandten 
in  Daunien  (Xll  2,  7—11).   Ausführlich  erfuhren  wir  von  dieser 
Sage  durch  Lykophron.    Anders  ist,  was  hier  erzählt  wird. 
Alexander  von  Epirus  kämpft  mit  den  Apulern,  da  hört  er  von 
dem  Schicksale,  das  einst  die  Aitoler  in  diesen  Gegenden  gehabt. 
Dem  Diomcdes  folgend  hatten  sie  Brundisium  gegründet,  aber 
waren  von  den  Ureinwohnern  wieder  vertrieben  worden.  Das 
Orakel  beschied  sie,  ewig  würden  die,  welche  das  Land  gefordert, 
es  auch  besitzen.   Eine  aitolische  Gesandtschaft  verlangt  nun  die 
Herausgabe  Brundisiums,  aber  die  Apuier,  des  Götterspruches 
inne  geworden,  töten  die  Gesandten  und  begraben  sie:  so  erfüllt 
sich  an  ihnen  die  Weissagung.    Das  vernimmt  Alexander  und 
antiqiätatis  faia  veneratm  schliesst  er  mit  Daunien  Frieden.  — 
Die  Geschichte  ist  offenbar  jünger  als  die  bei  Lykophron-Timaios, 
aber  nicht  ohne  Beziehung  auf  eine  ältere,  der  timäischen  ähn- 
liche Sage  entstanden.    Schon  einmal  waren  griechische  Ein- 
wanderer durch  die  wilden  Daunier  vernichtet  worden:  diese 
Tatsache  spiegelt  sich  in  der  älteren  Diomedessage  ab.  Ein 
späterer  Kriegszug  hat  ebensowenig  Erfolg,  Alexander  schliesst 
Frieden  mit  dem  kriegerischen  Volke:  da  beruft  man  sich  wieder 
auf  den  alten  Mythos,  dessen  Form  hier  allerdings  ziemlich 
anders,  also  nicht  timäisch  ist. 

3. 

VARRO. 

Schon  häufig  begegneten  wir  im  Verlaufe  der  Untersuchung 
Varros  Namen.   Dass  er  Timaios  benutzt  habe,  sagt  er  uns  selbst 


l)  Alles  Herumrechnen  an  der  bei  Justin  XVIII  6,  9  überlieferten  Zahl 
LXXII  hat  gar  keinen  Zweck.  —  Ueber  Timagenes  bei  Trogus  vgl.  Wachs- 
unuth:  Rh.  Mus.  XXXXVI  466ff. 


Digitized  by  Google 


-    75  — 


(de  r.  r.  II  o,  3);  gleich  die  erste  timäische  Sage  bei  Lykophron, 
der  Diomedesmythos ,  zeigte  den  nahen  Zusammenhang  beider. 
Trotzdem  gilt  es,  mit  der  Zuweisung  des  Materials  vorsichtig  zu 
sein.  So  sicher  die  Trümmer  unserer  Ueberlieferung  noch  die 
nahe  Berührung  mit  Timaios  erweisen,  bedeutet  doch  die  Ueberein- 
stimmung  zweier  Zeugnisse  aus  varronischer  und  timäischer  Tra- 
dition noch  lange  nicht,  dass  der  römische  Polyhistor  die  Ansicht 
des  Timaios  unbedingt  vertreten  habe.  Es  entsprach  nicht  dem 
innersten  Wesen  einer  so  ausgeprägten  schriftstellerischen  Per- 
sönlichkeit, ohne  Kritik  das  Ueberlieferte  hinzunehmen.1)  Varro 
führt  gern,  wie  die  erhaltenen  Schriften  zeigen,  eine  Anzahl  An* 
sichten  ins  Feld.  Darum  belehren  uns  kurze  Citate  aus  ihm  nie- 
mals genügend  über  seine  wahre  Meinung.  Das  lässt  sich  noch 
an  einem  lehrreichen  Beispiele  nachweisen.  Es  handelt  sich  um 
seine  Meinung  über  die  Salier;  ich  muss  die  Citate  ganz  aus- 
schreiben : 

Isid.  or.  XVIII  50.      Fest.  p.  326.  329.     [Varro  de  l.  I.W  85. 

Saltatores  autem  no-     Saltos  a  saliendo  et     Salti   ab  salitando 
minatos  Varro  dicü  saltando  dicios   esse  quod  facere  in  comüiis 
ab  Arcade  Salto,  quem  quamvis  dubitari  non   in  sacris  quotannis  et 
Aeneas  in  Jtaliam  se-  debeat,  tarnen  Pole-  solent  et  debent] 
cum  adduxit,  quique  monait  Arcadaquen- 
prinmm  docuit  Roma-  dam  fuisse  nomine  Sa- 
ttos  adtdescentes  nobi-  lium,  quem  Aeneas  a 
Us  saltare,  Mantinea  in  ltaliam 

Italicos  ivonXtov  sal- 
tationem  doeuerit.  At 
Critolaus  Saonem  ex 
Samothracecum  Aenea 
deos  Penates  qui  La- 
vinium  transtulerit,  sa- 
liare  genus  saltandi 
institume,  a  quo  ap- 


')  Man  vergleiche  die  Gesehichte  von  der  troisehen  Sau  bei  Lykophron- 
Timaios  und  Varro. 


Digitized  by  Google 


76 


pellatos  Saltos,  quibiis 

peromnis  dies,ubicun- 
r  que  manent,  quia  am- 

plae  ponuntur  cenae, 

$i  qtiae  aliae  sunt,  sa- 

liares  appellantur. 
Man  sieht  sofort,  dass  nur  bei  Festus  sich  die  wahre  Mei- 
nung Varros  erhalten  hat,  Isidor  nur  ein  Citat,  das  jener  selbst 
gemacht,  reproducirt.    In   diesem  Falle  war  sich  Varro  des 
Richtigen  wol  bewusst,  an  anderen  Stellen  verschmähte  er  aber 
auch,  wie  de  1. 1.  V  53  zeigt,  jedwede  genauere  Entscheidung.  Wie 
er  Timaios  zuweilen  nur  teilweise  benutzte,  seine  Angaben  mit 
anderen  kontaminirte,  so  führte  er  ihn,  wie  wir  sehen  werden, 
wol  auch  an  anderen  Stellen  an,  um  ihn  ausdrücklich  zu  ver- 
werfen.  In  einem  langen  Leben  ferner  verschob  sich  auch  bei 
ihm  wie  bei  jedem  nicht  ganz  einseitigen  Gelehrten  hie  und  da 
wol  eine  Ansicht,  wie  es  sich  noch  erkennen  lässt.1)    Das  sind 
Momente,  welche  für  die  Quellenfrage  von  vornherein  grösste 
Vorsicht  zur  Pflicht  machen.    Dies  vorausgeschickt  versuche  ich 
in  Kürze  zusammenzustellen,  was  sich  noch  aus  den  Quellen, 
die  zu  Varros  Rekonstruktion  herangezogen  werden  müssen, 
neben  dem  schon  Gefundenen  ergibt.    Beginnen  wir  demnach 
mit  Festus.    Wir  haben  dieselbe  Ableitung  des  Namens  Italien 
(106)  wie  bei  Timaios,  gelegentlich  der  Diomedis  campi  (75)  wird 
der  Landesteilung  zwischen  Daunus  und  Diomedes  gedacht,  die 
lydische  Abkunft  der  Etrusker,  die  Sage  von  Tyrrhenus  erscheint 
(322)  in  der  seit  Timaios  bekannten  Form2),  aber  wie  Misenum 

•)  Es  ist  ganz  offenbar,  dass  die  Erklärungen  und  mythologischen 
Deutungen  des  Wortes  Palatium,  wie  bei  Festus  p.  220  M.  (Dionvsios 
I  43),  Servius  {Aen.  VIII  51),  wo  Varro  eitirt  wird,  die  teilweise  mit 
de  1. 1.  V  53  stimmen,  teilweise  aber  auch  widersprechen,  nur  eine  Sammlung 
von  Citaten  bedeuten,  die  Varro  in  den  res  humanae  anführte.  Ebenso 
haben  wir  de  l.  I.  VII  36  und  schol.  Aen.  III  443  über  das  Wort  vates  ver- 
schiedene Ansichten,  beide  sind  eben  zeitlich  getrennt.  Dass  Varro  über 
dieselben  Dinge  in  verschiedenen  Schriften  etymologisirte,  zeigt  seine  Ab- 
leitung des  W'ortes  Italia  de  r.  r.  II  5,  3  vgl.  de  1. 1.  V  96  und  Gellius  XI  1. 

f)  Vgl.  noch  Bchol.  Aen.  I  67.  Serv.  II  781.  VIII  479.  Timaios  fr.  19 
bei  Tertullian  de  spect.  139,  28  ist  natürlich  auch  aus  Varro. 


Digitized  by  Google 


-    77  - 

an  Aeneas  und  nicht  an  Odysseus,  so  wird  Leukosia  nicht  an 
die  Sirene,  sondern  an  eine  Verwandte  des  troischen  Helden 
angeknüpft  (115). J)  Ebenso  muss  sich  Varro  gegen  Timaios' 
törichte  Meinung  vom  Oktoberross  ausgesprochen  haben.  Bei 
Paulus  (81)  freilich  steht  noch  die  Erklärung  des  Timaios  als 
möglich  angeführt,  aber  im  eigentlichen  Festus  (178.  181)  findet 
sich  eine  ausführlichere,  jene  erstere  verwerfende  Deutung  des 
Brauches.  Ueber  andere  Dinge  will  ich,  da  sie  ihrer  Natur  nach 
mir  als  zu  zweifelhaft  erscheinen,  keine  gewagten  Hypothesen 
äussern.2)  —  An  einigen  wichtigen  Beispielen  wurde  schon  oben 
bemerkt,  dass  auch  in  Solins  Ghorographie3)  nicht  selten  varro- 
nisch-timäische  Ueberlieferung  zu  Tage  tritt.  Nur  darauf  können 
wir  die  Erwähnung  der  Sirene  Ligea  (35,  18  M.),  die  Stelle 
über  die  Paliken  (52,  5  M.),  wenn  auch  der  Schauplatz  des 
Wunders  fälschlich  von  Sicilien  nach  Sardinien  verlegt  worden 
ist,  beziehen.  Ebenso  gehört  die  Fabel  von  den  » Frommen c 
(56,  2  M.)  hierher.  Sie  folgt  auf  die  sicher  ursprünglich  timäische 
vom  Raube  der  Kore,  auch  Poseidonios4)  (Str.  269  vgl.  Konon  43) 
nennt  die  Namen  Anapias  und  Amphinomos,  und  wenn  bei 
Solin  das  syrakusische  Heimatsrecht  der  evüsßetg  betont  wird,  so 
darf  man  darin  gewiss  einen  Nachklang  des  timäischen  Lokal- 
patriotismus erkennen.  In  anderen  Stücken,  wie  z.  B.  der  Schilde- 
rung des  Schlammvulkanes  Maccaluba5)  (58,  10  M.),  ist  es  kaum 
möglich  mit  einiger  Gewissheit  die  Urquelle  zu  erkennen. 

Noch  bleiben  einige  Nachträge  aus  den  Vergilscholien.  Wir 
finden  u.  a.  dieselbe  Ableitung  des  Namens  Italien  (Am.  I  533), 
die  Autochthonenschaft  der  Sikaner  neben  ihrer  iberischen  Ab- 
kunft (Aen.  I  557)  angeführt,  wir  lesen  von  Lacinius  (III  552), 

■)  Dion.  I  53  =  Solin.  37,  IG  M. 

2)  Festus  p.  18  Bf.  leitet  Ausonien  von  Auson,  des  Odysseus  und  der 
Kiilypso  Sohn,  ab,  wie  Hchol.  Aen.  III  171  und  griechische  Berichte  (schol. 
Ap.  Rh.  IV  553.  Skymn.  230.  Suid.  s.  v.  AvcovUav).  Ueber  andere  Ab- 
leitungen 8.  Roschers  Lexikon  734.  Die  Uubereinstimmung  des  Festus  mit 
schol.  Aen.  und  Skymnos  könnte  Timaios  bedeuten,  der  Auson  genannt 
hatte.    Diod.  V  7. 

a)  Reitzenstein :  Hermes  XX  546  ft*. 

«)  Höfer:  Konon  p.  82.  83. 

*)  Nissen:  It.  Landeskunde  I  275. 


Digitized  by  Google 


-   78  - 

der  Quelle  Arethusa  (III  694  vgl.  Buc.  X  4),  die  Erklärung  des 
Namens  der  Pithekusen  kehrt  verbunden  mit  mehreren  anderen, 
die  Varro  nach  seiner  Gewohnheit  zugleich  angeführt  haben  mag, 
IX  712  wieder,  dass  sie  aber  nur  angeführt  wurde,  um  bekämpft 
zu  werden,  zeigt  Plinius  (III  82).  Varro  redet  (X  174)  von  Elbas 
Metallreichthum,  verlegt  aber  die  Bearbeitung  des  Erzes  nach 
Populonia,  wie  solches  auch  Diodor-Timaios  andeutungsweise 
(V  13)  getan.  Die  grosse  Aehnlichkeit  endlich  mit  Timaios  in 
dem  kurzen  Bericht  über  die  Balcaren  {Georg.  I  309)  lässt  das- 
selbe Quellen verhältniss  erkennen,  den  gleichen  Schluss  auf  Varro- 
Timaios  gestattet  über  Pompeis  Namen  die  Uebereinstimmung  des 
Servius  (Aen.  VII  662)  mit  Solin  (34,  10  M.),  und  wir  werden  nicht 
irren,  wenn  wir  auch  Herakleas  Gründung  bei  Dionys  I  44  auf 
Varro-Timaios  zurückführen.1)  Ebenso  endlich  wie  Timaios  be- 
richtet über  die  Abkunft  der  Illyrier  von  lllyrios,  dem  Sohne  des 
Polyphem  und  der  Galateia,  Apronianus  zur  Aeneis  VIII  7.2) 
Alles  dies  darf  uns  gleichwol  nicht  verleiten  unvorsichtig  zu 
werden.  In  einigen  Fällen,  z.  B.  im  Aiolosmythos,  konnten  wir 
Diodor  aus  den  Vergilscholien  nicht  nur  bestätigen,  sondern  auch 
ergänzen.  Aber  unrichtig  wäre  es,  den  Schluss  der  Daphnissage 
im  Sinne  des  schol.  Buc.  V  20  zu  gestalten.  Die  beiden  griechi- 
schen Berichte,  Diodor  und  Parthenios,  schweigen:  damit  haben 
wir  uns  zufrieden  zu  geben. 

Mit  Reitzenstein8)  bin  ich  ferner  überzeugt,  dass  bei  Plinius  III 
wesentlich  Varro  vorliegt,  teilweise  in  Uebereinstimmung,  teil- 
weise im  Widerspruche  mit  Timaios.    Die  Rhonemündungen  sind 


')  Von  Solin  34,  10  M.  misverstandcn. 

»)  Ihm:  Rh.  Mus.  XXXXV  U29  vgl.  Timaios  bei  E.  M.  *.  r.  J'«i«r*ia, 
zu  ergänzen  aus  Appian  lUyr.  2. 

3)  A.  a.  O.  .">36.  Dagegen  Schweder:  Philologus  XXXXV1  276—321, 
den  ich  nicht  bekämpfen,  dessen  Ergebnissen  iclt  nur  ineine  auf  anderem 
Wege  gewonnenen  gegenüberstellen  will.  Auch  er  gibt  ja  zu,  da«s  trot» 
der  Uebereinstimmung  zwischen  Plinius,  Mela,  Strabon,  die  auf  eine  „Choro- 
graphie*  hinweist,  bei  Strabon  auch  wol  Zusätze  aus  Polvb  und  Poseidonir»* 
sich  fänden.  Warum  nicht  ähnliches  für  Plinius  und  Mela  konstatiren? 
Wenn  ich  einerseits  tadeln  muss,  dass  Müllenhoffs  deutsche  Altertumskunde 
hier  wie  bei  manchem  Philologen  keim*  Beachtung  gefunden  hat,  so  bin 
ich  andererseits  mit  der  Abfertigung  Hunraths  sehr  einverstanden. 


Digitized  by  Google 


—    79  - 

drei  (33),  nicht  fünf,  die  Etrusker  stammen  vom  Lyderkönig 
Tyrrhenus  (50),  bei  Neapel  liegt  die  Sirene  Parthenope  (62),  wie 
Strabon  252  (Poseidonios)  nennt  Plinius  (70)  den  von  Jason 
geweihten  Tempel  der  argi vischen  Juno,  Krotons  Kolonie  ist 
Terina  (72),  die  Balearen  hiessen  einst  Gymnesien  (77),  Timaios' 
Pithekusenfabel  wird,  wie  schon  bemerkt,  angegriffen  (82),  es 
folgt  jenes  falsche  Citat  über  Sardo-Ichnusa,  die  Erwähnung  der 
Sirene  Leukosia  (85).  Trinakria  hat  von  seiner  Gestalt  den 
Namen  (86),  der  Hafen  des  Ulixes  (89)  ruft  uns  Lykophron  1030 
ins  Gedächtniss,  die  liparischen  Inseln  (93—94)  Diodors  und 
Strabons  (275)  gleichartige  Erzählungen.  Weiter  lesen  wir  von 
Daun us.  Diomedes'  Schwiegervater  (103),  wie  bei  Ovid  {Fast. 

IV  76),  dem  süditalischen  Kalchas  (104),  dem  kolchischen  Pola 
(129).  Einiges  tritt  noch  aus  Mela  hinzu.  Ausführlicher  als  bei 
Plinius  (III  34)  und  Solin  (34,  11)  hören  wir  hier  (II  78)  von 
den  »steinernen  Feldernc,  in  denen  Herakles  gegen  Alebion  und 
Derkynos  kämpfend  durch  den  Steinregen  des  Zeus  unterstützt 
wurde,  eine  Erzählung,  die  natürlich  nur  als  Volkssage  von  Ti- 
maios angeführt  worden  sein  mag.1)  Auch  von  Arethusa  wird 
(II  117)  erzählt,  der  fortgesetzten  Tätigkeit  Hieras  und  Strongyle 
gedacht  (II  120  =  Diod.  V  7),  Britannien  wie  bei  Timaios  (Diod. 

V  21)  mit  Sicilien  verglichen  (III  50)2).  Auch  über  die  Nordsee- 
inseln hat  Mela  (III  f>4)  einen,  wenn  auch  vielleicht  nicht  Varro 
entnommenen,  so  doch  Timaios-Pytheas  nahe  stehenden  Bericht 
benutzt  (Diod.  V  22). 

Aus  Vergil  haben  wir  für  Timaios  schon  allerhand  ge- 
wonnen. Dem  Gefundenen  füge  ich  noch  einiges  hinzu.  Acestes 
wird  von  troischer  Mutter  dem  Krimisus  geboren  (V  38),  an 
Herakles'  und  Eryx'  Faustkampf  wird  erinnert  (V  391—414),  wie 
bei  Sallust  Dädalus'  Auswanderung  nach  Kyme  angeführt  (VI  14). 
Freilich  bleibt  Vergil  Dichter,  unabhängig  von  seinen  gelegentlich 
benutzten  Vorbildern.   Nur  äusserlich  benutzt  er  das  Motiv  vom 


»)  Aristoteles  und  IWidonios  (Str.  182.  183)  suchen  wne  naturwissen- 
schaftliche Krklürung  zu  geben.  Ob  Poseidonios  hier  Timaios  folgte  oder 
ihn  bekämpfte,  lftsst  sich  nicht  mehr  erkennen. 

?)  Vgl.  Miillenhoff'  490. 


Digitized  by  Google 


-   80  - 

Tischorakel,  indem  er  es  der  Harpyie  Celano  in  den  Mund  legt, 
während  Varro  dasselbe  in  Epirus  gegeben  werden  lässt.  üeber 
die  Gründer  der  italischen  Städte  enthalte  ich  mich  jedes  Urteils, 
glaube  aber  doch,  dass  die  teleboische  Gründung  auf  Kapri 
(VII  733)  Timaios  nicht  fernsteht. 

Auch  Silius  Italicus  darf  hier  nicht  fehlen.    Zumeist  nur 
auf  seine  Quellen  im  zweiten  punischen  Kriege  untersucht,  hat 
er  auf  dem  Gebiete  des  mythographisch- antiquarischen  noch 
nicht  genügende  Würdigung  gefunden.    Er  benutzt  hier  einer- 
seits uns  noch  vorliegende  Quellen,  wie  Ovid1),  Trogus2),  Sallust,)f 
von  Vergil  natürlich  gar  nicht  zu  reden,  andererseits  verlorene 
Schriftsteller.   Wie  dispositionslos  er  dabei  verfahren  kann,  bewies 
uns  oben  schon  seine  konfuse  Schilderung  der  Besiedlung  Sardos. 
Wir  bemerken  nun,  um  einige  Beispiele  anzuführen,  eine  sehr 
deutliche  Uebereinstimmung  zwischen  VIII  412 — 423  mit  Cato 
(fr.  50  P.),  ebenso  Berührung  mit  diesem  (fr.  70)  in  XII  432,  An- 
klänge an  Gellius  (fr.  8.  9  P.)  in  der  Sage  von  Angitia,  den 
marsischen  Zaubermitteln  und  Marsyas  (VIII  498)4),  dies  alles 
wahrscheinlich  Zwischenquellen  entnommen.    In  erster  Linie  ist 
der  Archeget  italischer  Altertumsforschung,  Varro5),  benutzt.  Da 
steht  V  9 ff.  die  Geschichte  von  des  Tyrrhenus  Fahrt  nach  Italien, 
VI  633  wie  bei  Ovid  (Fast.  II  237.  ex  Pont.  III  3,  100)  die  Sage 
vom  Heraklessohne  Fabius,  VIII  539  und  XII  114.  115  wird  von 
Baius,  XIII  51  ff.  vom  Palladium,  das  Diomedes  in  Italien  dem 
Aeneas  wiedergibt,  in  völliger  Uebereinstimmung  mit  Varro  bei 
Servius  Am.  II  166  erzählt.    Diese  Ergebnisse  gestatten  weitere 
Schlüsse.    Schon  oben  fand  Lykophrons  Kokytos  (705)  durch 
eine  Stelle  des  Silius  Erklärung,  die  Thoassage  ihren  richtigen 


»)  Z.  B.  diu  Annalegende  VIII  28  ff.  Ovid  Fast.  III  523  ff.  Sulmo  von 
Solymus  IX  73.  Fa*t.  IV  79. 

*)  Darüber  Schlichteisen :  de  fide  historica  Silii  Italici  quaestiones  hittoricae 
et  phiioiogicae.  Reyim.  Pruss.  1881  p.  55;  ausgelassen  ist  die  chalkidische 
Gründung  Nolas  XII  161  =  Just.  XX  1,  13. 

a)  Wezel:  De  C.  Silii  Italici  cum  fontibus  tum  exemplis.  diss.  Ups.  1873. 
10 1-102. 

*)  Vgl.  Schol.  Aen.  III  359.  Serv.  VII  750.  Gell.  XVI  11. 
»)  Schlichteisen  p.  21  zu  kurz. 


Digitized  by  Google 


-   81  - 


Schluss;  XII  33.  117. 143  ferner  berichten  uns  von  der  Parthenope, 
vom  Herakleswege  und  vom  Gigantenkampf,  XIV  53  von  der 
fischreichen  Arethusa,  204  von  Entella  und  Acestes.  Woher 
Silius  dies  hatt  leuchtet  ein.  Ebendahin  gehört  wohl  auch  die 
Geschichte  der  Pyrene.  Pyrene,  des  Bebryx  Tochter,  von  Herakles 
schwanger,  wird  von  wilden  Tieren  zerrissen,  nach  ihr  erhält 
das  Gebirge  den  Namen.  Die  Sage  wird  nur  von  Plinius  im 
dritten  Buche  (§  8)  gleich  nach  einem  Varrocitate  angedeutet; 
damit  ist  die  Quelle  wol  ermittelt,  und  ein  Schluss  auf  Timaios, 
der  überall  Herakles'  Spuren  fand,  bleibt  vielleicht  nicht  allzu 
kühn.  Eine  andere  Heraklessage  knüpft  Silius  an  Bauli:  der 
Ort  soll  von  den  Hürden  der  Heraklesrinder  den  Namen  erhalten 
haben  (XII  156).1)  Diese  Ableitung  kehrt  wieder  bei  Servius 
(Aen.  VI  107),  der  kurz  vorher  die  varronisch-ti maische  Sage 
von  Baios  erzählt  hatte,  und  Symmachus  (epist.  I  1):  der  Ursprung 
ist  klar  und  damit  neues  Material  für  Timaios  gewonnen.2)  Andere 
Erzählungen  sind,  wie  die  Erwähnung  der  Diomedesstadt  Tyde 
(XVI  369),  die  Sage  von  Agylla  und  Thrasymennus  (V  8)3)  oder 
endlich  die  sonderbare  Geschichte  krotonischer  Thespiaden  (XI  17) 
unkontrollirbar4),  oder  betreffen  Dinge,  um  derentwillen  man  da- 
mals gewiss  kein  Buch  aufzuschlagen  brauchte,  die  man  aus  der 
Schule  wissen  konnte.6) 

Dazu  möchte  ich  endlich  noch  einen  kleinen  Nachtrag  aus 
den  Lucanscholien  liefern.  Zu  II  609  berichtet  uns  der  Interpret 
von  der  Abstammung  der  Japyger.  Ihr  Eponym  ist  Japyx,  Dai- 
dalos'  und  Kressas  Sohn.  Im  Anschlüsse  daran  wird  uns  des 
Minos  Fahrt  nach  Kreta  und  sein  Untergang  durch  Kokalos  er- 


')  Beloch:  Campanien"  177. 

*)  Auch  sonst  müssen  auf  andere  griechische  Quellen  zurückgehende 
Berichte  benutzt  sein,  so  die  Besiedelung  der  Balearen  durch  Rhodier  unter 
Tlepolemos  (III  364).  Ob  dies  auch  aus  Varro  stammt,  wage  ich  nicht  zu 
entscheiden. 

*)  Schlichteisen  36. 

•)  Die  Thespiaden  in  Kreton  möchte  ich  fast  für  ein  Versehen  halten. 

»)  So  die  Iberer  in  Sicilien  (XIV  35),  die  Trennung  der  Insel  vom 
Festlande  (XIV  14),  die  „Frommen-  von  Katane  (197),  den  Himeras  (233) 
und  sonstige  bekannte  sie i lischt'  Lokalsagen. 

Phüolo«.  Untersuchungen  XIII.  6 


Digitized  by  Google 


-   82  — 

zählt,  worauf  noch  andere  Versionen  folgen.  Dies  bestätigt  sich 
auch  von  anderer  Seite.  Bei  Plinius  in  dem  vielgenannten  dritten 
Buche  (§  102)  haben  wir  Aehnliches  in  kurzem  Auszuge,  das- 
selbe ausführlicher  bei  Strabon  (279):  nach  den  bisherigen  Er- 
fahrungen wissen  wir,  was  dies  zu  bedeuten  hat. 

Noch  einmal  werden  wir  in  der  folgenden  Untersuchung  ein 
Zeugniss  timäischer  Tradition  aus  varronischer  sich  bestätigen 
sehen.  Wir  bemerken,  wie  reich  das  Material  ist,  wie  es  fast 
von  allen  Seiten  zuströmt;  aber  nur  in  verhältnismässig  wenigen 
Fällen  darf  die  Bestätigung  auch  zur  Vermehrung  timäischen 
Gutes  führen.  Reifer  wird  unser  Urteil  in  dieser  Frage  allerdings 
erst  dann  werden,  wenn  einmal  Varros  Schriften  in  umfassender 
Rekonstruktion  vor  uns  liegen. 


• 


Digitized  by  Google 


III. 

DER  PARADOXOGRAPH 


Am  Schlüsse  seiner  inhaltsvollen  Untersuchung  über  die 
Auetoren  der  Mirabiles  Auscultationes  spricht  Möllenhoff  die  ge- 
wichtigen Worte:  »Es  sollte  hinfort  keinem  Herausgeber  solcher 
Bücher,  die  eine  Zerlegung  verlangen  und  gestatten,  die  Aufgabe 
erlassen  sein,  nachdem  Mommsen  am  Solin  gezeigt  wie  sie  auf- 
zufassen und  auszuführen  ist,  da  jeder,  der  sich  berufen  fühlt 
ein  Buch  herauszugeben,  damit  auch  die  Verpflichtung  über- 
nimmt, es  so  nutzbar  zu  machen  als  möglich.  <  Diese  Mahnung 
ist  nicht  befolgt  worden;  davon  zeugt  die  Ausgabe  0.  Apelts1), 
die  nicht  den  geringsten  Fortschritt  gebracht  hat.  So  muss  denn 
eine  neue  Besprechung  des  Wunderbuches  an  die  Einzelunter- 
suchungen V.  Roses,  Schräders,  Möllenhoffs,  Enmanns  und  Gün- 
thers anknüpfen.  Wir  begegnen  hier  verdienten  Namen;  dass 
aber  der  Stoff  noch  nicht  erschöpft  ist,  glaube  ich  durch  die 
folgenden  Auseinandersetzungen  erweisen  zu  können.  Es  handelt 
sich  dabei  natürlich  nicht  allein  um  die  Kapitel,  in  denen  Timaios 
benutzt  ist,  wir  müssen  vielmehr,  soweit  es  möglich  ist,  den 
Charakter  der  ganzen  Sammlung  kennen  lernen,  um  auf  diese 


*)  Die  Citato  der  Weatermannschen  Ausgabe  sind  einfach  übernommen, 
natürlich  auch  die  Fehler,  z.  B.  161,  wo  Weatermann  anführt:  Theophr.  de 
cams.  plant,  ft  22.  Dass  dies  Werk  in  einzelne  Bücher  zerfallt,  scheint  er 
nicht  zu  wissen.  Heranzuziehen  waren  höchstens  I  11,  3.  I  18r  4 

6* 


Digitized  by  Google 


Erfahrungen  gestützt  die  gesuchte  Quelle  ermitteln  zu  können.  — 
Wie  man  weiss,  war  für  V.  Rose1)  das  Exempel  ziemlich  einfach: 
cp.  1—77  sollten  mit  Ausnahme  von  51—60,  Excerpten  histori- 
schen Inhalts,  aus  Aristoteles  oder  Theophrast  stammen,  78—114. 
130—136  timäisch  sein,  137. 115—129. 138  bedeuteten  Theopomp, 
139—151  dann  wieder  Theophrast  oder  Aristoteles.  Diese  An- 
ordnung versuchte  Schräder2)  wesentlich  zu  modificiren,  indem 
er  einen  viel  häufigeren  Wechsel  der  Autoren  annahm  und  ün 
Gegensatz  zu  Roses  Verfahren  die  einzelnen  Quellen  nur  sehr 
vorsichtig  zu  bezeichnen  wagte.  Dagegen  behauptete  Müllenhoff 
mit  Recht3),  dass  jede  zusammenhängende  Reihe  auch  eine  ge- 
meinsame Quelle  haben  müsse,  eine  Beobachtung,  welche  durch 
unsere  Untersuchung  nur  Bestätigung  finden  kann.  Nach  Müllen- 
hoff folgen  demnach  auf  15  aristotelische  ebenso  viele  theo- 
phrastische  Excerpte,  cp.  31.  32  sind  unbekannten  Ursprungs, 
33 — 77  haben  wir  mit  Ausnahme  von  53—57  (Phanias?)  wieder 
Theophrast.  Von  78  an  bis  136,  mit  Ausnahme  von  115  —  129 
(Theopomp),  83  und  99,  teilte  er  das  Material  zwischen  Timaios 
und  Lykos;  ersterem  sollten  82.  84-98.  100—103  gehören,  für 
Lykos  wurden  78-81.  104—114.  130—136  in  Anspruch  ge- 
nommen: eine  Hypothese,  die  nirgends  bei  Berufenen  Beifall  ge- 
funden hat.4)  Günther  endlich  hat  sich  unter  Hinweisung  auf 
die  bei  aller  Konfusion  doch  deutlich  hervortretenden  einheitlichen 
Excerptreihen  wieder  mehr  an  Rose  angeschlossen  und  79 — 114. 
130—136  für  timäisch  erklärt6) 

So  etwa  steht  die  Frage.  Versuchen  wir  einmal  uns  einen 
möglichst  unbefangenen  Ueberblick  zu  verschaffen.    Der  erste 


')  Aristoteles  Psevdepigraphus  280.  281  vgl.  noch  AristoUlis  fragmenta. 
Lipsiae  1886  p.  205  fr.  255. 

*)  Jahrbücher  f.  Phil.  u.  Plldag.  1868  p.  217-232. 
3)  Deutsche  Altertumskunde  *  I  426. 

*)  Gutschmid  in  seiner  Recension  der  deutschen  Altertumskunde:  Literar. 
Centraiblatt  1871.  21,  der  mit  Recht  Lykos  von  Timaios  citirt  werden  lisst. 
Ebenso  urteilt  Rose:  Aristotelis  frgm.  255  p.  205.  vgl.  Busolt:  Griech.  Ge- 
schichte I  225  Anm.  2. 

»)  Vgl.  noch  Susemihl:  Geschichte  der  griechischen  Litteratur  in  der 
Alexandrinenteit  I  478.  581. 


Digitized  by  Google 


—  85  — 

Eindruck,  den  man  von  der  Sammlung  empfängt,  ist  der  einer 
nicht  geringen  Unordnung;  bemerkt  man,  wie  kaum  eine  Hand- 
schrift mit  der  anderen  in  der  Anreihung  des  Materials  völlig 
stimmt,  wie  bald  dies,  bald  jenes  fehlt,  erfahrt  man  zudem  aus 
Stephanos  von  Byzanz1),  dass  wir  nicht  einmal  alles  mehr  lesen, 
was  die  Alten  hatten,  so  empfindet  man  einen  gelinden  Ekel 
vor  diesem  Wust  Aber  es  lässt  sich  doch  wenigstens  eine  gewisse 
Ordnung  stiften.  Freilich,  ein  Teil  der  Sammlung  ist  schon 
längst  preisgegeben:  cp.  152 — 178.  Man  hat  Recht  damit  getan, 
aber  trotz  des  viel  benutzten  Ubellm  de  fluviis,  trotz  des  raschen 
Wechsels  der  Quellen2)  ist  man  etwas  zu  radikal  vorgegangen, 
hat  das  Kind  mit  dem  Bade  ausgeschüttet.  So  können  die  Kapitel 
172  und  178  nicht  ganz  zum  Abfall  zählen;  erst  er  es  schöpft  aus 
gleich  guter  Ueberlieferung  wie  Priscianus  Lydus  p.  70 — 71  Byw., 
letzteres  bietet  immerhin  einen  interessanten  Parallelfall  zu  der 
in  cp.  31  erzählten  Geschichte.  —  Ganz  so  schlimm  steht  es  auch 
mit  der  handschriftlichen  Anordnung  nicht;  stellenweise  ist  hier 
die  Verwirrung  geringer  als  in  den  Ausgaben.  Die  Kapitel  4 
und  9,  von  Ziegen  handelnd,  lassen  vier  Codices,  J,  B,  C,  Ls),  un- 
mittelbar auf  einander  folgen,  eine  Ordnung,  die  völlig  durch 
Valerius  Maximus  (I  8,  18)  bestätigt  wird;  auch  ist  mit  vollem 
Recht  die  handschriftlich  noch  erhaltene  Verbindung  zwischen 
114  und  130  für  die  Quellenbestimmung  nutzbar  gemacht.  Jedoch 
wäre  eine  Anordnung  nach  dem  Inhalte  der  Kapitel  zwecklos,  da 

')  b.  v  tHQfÄaQtt.  Die  Geschichte  stammt  aus  Eudoxos.  Apoll-  mir.  24. 
Bei  Stephanos  Byz.  s.  v.  rtktovö$  ist  für  nifutp  mit  Xylander  zu  lesen  ntQi. 

*)  164  stimmt  mit  Nikander  Ther.  145,  165  mit  demselben  v.  129  vgl. 
Schneider:  Nicandrea  138.  139.  Fraglich  ist,  wie  mich  Prof.  Wilamowitz 
belehrt,  ob  Nikander  selbst  vorliegt,  wahrscheinlicher  ist  die  Annahme 
irgend  eines  Iologen.  Vgl.  über  diese  Dinge  Wellmann:  Hermes  XXVI 
321— 360.  —  Cp.  170  ist  nicht,  wie  Schräder  a.a.O.  218,  3  mit  Berufung  auf 
Plin.  XXXI  13  will,  Eudoxos,  sondern  Strabon  449.  Bei  PI  in  ins  steht 
gerade  das  Gegenteil.  —  Das  Eudoxosoitat  (178),  das  ich  geneigt  war,  für 
echt  zu  halten,  verwirft  Prof.  Wilamowitz  unter  Hinweis  auf  die  Aehnlich- 
keit  mit  Ps.  Plut.  de  ßuv.  10.  Der  nennt  zwar  als  Quelle  Agatharchides, 
aber  angesichts  der  Differenzen,  die  der  Text  der  /u$xqA  naQdlXi}la  in 
unseren  codd.  und  bei  Stobaios  bietet,  ist  keinem  von  beiden  Autoren  zu 
glauben. 

■)  Nach  Westermann  p.  II.  III. 


Digitized  by  Google 


-   86  — 

offenbar  das  Ursprüngliche  längere  Autorenreihen  gewesen  sind, 
die  man  dann  vielfach,  um  inhaltsähnliche  Reihen  zu  gewinnen, 
auseinandergerissen  zu  haben  scheint,  bis  schliesslich  neue  Ver- 
wirrung das  schuf,  was  wir  in  unserer  Sammlung  vor  uns  sehen. 

Wann  die  Sammlung  1—151  abgefasst  ist,  scheint  mir  schwer 
zu  bestimmen.  Die  Erwähnung  einer  lukanischen,  resp.  samniti- 
schen1)  Herrschaft  in  Kyme  (95),  des  karthagischen  Regimentes 
auf  Sicilien  (113),  den  Balearen  (88),  den  glücklichen  Inseln  (84), 
auf  Sardo  (100)  gäbe  allein  keinen  rechten  Anhalt;  diese  Nach- 
richten können  leicht  von  einem  späten  kritiklosen  Excerptor 
einfach  übernommen  worden  sein.  Eher  scheint  mir  für  das 
höhere  Alter  eines  ursprünglichen  Kerns  der  Zustand  der  Samm- 
lung selbst  zu  sprechen:  an  dieser  Konfusion  müssen  lange  Zeiten 
gearbeitet  haben.  Jedenfalls  ist  mit  dem  Pantheion  in  cp.  51 
nichts  zu  machen.  Das  hadrianische  Pantheion  lag  in  der  Stadt 
Athen,  der  hier  genannte  Ort  ist  60  Stadien  vom  Iiisos  entfernt  und 
vor  allem  kein  Tempel.2)  Nur  soviel  ist  sicher,  dass  die  Samm- 
lung von  Isigonos,  der  Gitate  von  cp.  29 — 125  bietet,  benutzt 
worden  ist,  von  anderen  Gitaten  keins  vor  cp.  12  einsetzt,  keins 
über  139  hinausgeht.3)  Von  einer  »PersönlichkeiU  des  Sammlers, 
wie  sie  doch  noch  in  einigen  selbständigen  Bemerkungen  des 
Antigonos  hervortritt*),  ist  hier  natürlich  keine  Rede.  Die  häufigen 
Flüchtigkeiten  und  Verstümmelungen  können  ja  nicht  dem  ersten 
Autor  der  Sammlung,  sondern  nur  dem  fortgesetzten  Wirken 
der  Epitomatoren  zugeschrieben  werden.5) 


')  MüllenhofP  441. 

s)  Einer  Anregung  meines  Lehrers  Prof.  Wilamowitz-Müllendorff  folgeud 
möchte  ich  darauf  aufmerksam  machen,  dass  nach  den  einleitenden  Worten 
der  Baum  im  Pantheion  steht.  Wäre  dies  der  Tempel,  so  hätte  die  spätere 
Bemerkung:  ntQuoxotiofitpa*  dt  keinen  Sinn.  Der  heil.  Oelbaum  ist  umfriedet 
worden,  wie  unsere  Friedenseiehen.  Das  Kapitel  des  Wunderbuche«  wird 
citirt  von  schol.  Ar.  Ptut.  586,  wo  60  Stadien  genannt  werden,  und  schol. 
Theoer.  IV  7,  das  fälschlich  nur  von  8  redet. 

3)  Stephanos  citirt  18.  22.  30.  33.  35.  57.  80.  81.  94.  103.  115.  128. 
TrophUos  12.  66.  77.  139.   Athenaios  (541  a)  96.    Schol.  Ar.  (Ptut.  586)  51. 

*)  Wilamowitz:  Antigonos  v.  Karystos  22. 

*)  Cp.  2  fehlen  nach  imfitktjjijy  die  Worte  xrtv  ^tiga,  68  fehlt  lx*i  Tor 
vvTttg,  109  ist  vor  ovofAa^öfttvoy  eine  Ortsbezeichnung  ausgefallen,  103  werden 


Digitized  by  Google 


-  87  - 

Wenden  wir  uns  nun  nach  diesen  einleitenden  Bemerkungen 
zur  Quellenfrage  im  Einzelnen.  Von  vornherein  ist  soviel  klar, 
dass  cp.  1—15  nicht  mit  Möllenhoff  aus  Aristoteles  allein  ab- 
geleitet werden  kann;  der  Zusätze  finden  sich  zu  viele.  Mit 
Aristoteles  fallen  zusammen  nur  2.  4.  8.  13,  die  anderen  Kapitel 
zeigen  entweder  freiere  Bearbeitung  mit  ziemlich  unwesentlichen 
Zusätzen,  wie  1.  7.  121),  oder  aber  solche  Erweiterungen,  die 
sich  ganz  unmöglich  nur  aus  Glossemen,  wie  noch  Heyne  wollte, 
erklären  lassen.  So  ist  cp.  8  ähnlich,  aber  nicht  gleich  Aristoteles 
618  a  8,  cp.  6  fügt  zu  Aristoteles  612a  7  noch  eine  genauere  Orts- 
bestimmung hinzu,  in  cp.  15  ist  alles,  was  nach  nqoteo&at,  steht, 
Zusatz,  der  in  keiner  Weise  aus  Aristoteles  617  a  11  Erklärung 
findet.  So  liegt  denn,  da  cp.  16—22  den  Eindruck  theophrasti- 
scher  Quelle  macht,  dazu  cp.  9  durch  die  Vergleichung  mit  AUian 
III  32*),  wo  kurz  vorher  Theoph rast  citirt  war,  sehr  für  dieselbe 
Quelle  spricht,  die  Vermutung  ,nahe,  dass  auch  1 — 15  gleichen 
Ursprungs  ist.  Theophrasts  Schriften  gingen  auch  unter  Aristo- 
teles' Namen,  er  adoptirte  oder  verbesserte  seine  Ansichten.8) 
Kapitel  16,  wozu  sich  Parallelstellen  sonst  nicht  finden,  kann 
natürlich  nicht  von  17—22  getrennt  werden,  17—19  stimmt  aber 
mit  Ailian  V  42  in  den  Worten  und  der  Anordnung  des  Stoffes 
so  überein,  dass  entschieden  eine  gemeinsame  Quelle,  Theophrast, 


die  Sirenen,  von  denen  das  ganze  Kapitel  handelt,  gar  nicht  genannt,  cp.  11 
wird  tk  zu  nolXovg  erweitert,  cp.  5  was  Aristoteles  von  einem  Spiesser 
(«j^oij'iyf)  gesagt  hatte,  auf  die  achRischen  Hirsche  bezog»*». 

l)  1 :  $xH  Y"0  —  6y!tak[4t5y  etwas  anders  als  bei  Aristoteles  ßa9tla  — 
tQHüJr;.  7:  r«i  auQxüt  — i$ikxovia<;  Zusatz.  12:  oi>/  S/uotoy  rft  qvatt  wv  komüv 
Zytay,  tiila  aitQtor  Jtü  nanog  otov  Zusatz;  die  nach  6aiovy  folgenden  Worte 
scheinen  mit  Trophilos  1  (p.  193  West.)  verglichen  Glossem.  8  ist  nur  freier 
in  der  Form.  Dunkel  bleibt  mir  cp.  14,  das  mit  Antig.  41  (*fro  ovitat  .  .  .) 
mehr  äussere  Berührung  als  mit  Aristoteles  614  b  26  zeigt. 

s)  Kose  a.  a.  O.  331.  Dagegen  Schräder  222,  dem  diese  Ailianstelle 
entgangen  zu  sein  scheint.  Ailian  benutzt  nach  Wellmann:  Hermes  XXVI 
.r>öö — 566  eine  paradoxographische  Compilation  aus  Aristoteles,  Theophrast, 
Eudemos,  Amyntas  u.  A. 

•)  Dafür  noch  Beweise  in  den  Wunderbüchern:  Antigonos  20  (Aristo- 
teles) =  Theophr.  fr.  175.  -  25  vgl.  Theophr.  172,  2  =  »avfi.  30.  Rose  364  sq. 
Andere  Beispiele  ergeben  sich  noch  unten. 


Digitized  by  Google 


-   88  - 

angenommen  werden  muss.  Für  21  findet  sich  eine  Parallelstelle 
neben  Aristoteles  623  b  20,  626  a  26  bei  Theophrast  d.  c.  pl. 
VI  6,  1 ;  20  und  22,  verwandten  Inhalts,  entstammen  naturgemäss 
derselben  Quelle  und  das  gleiche  Princip  lässt  sich  auch  für  die 
folgenden  Kapitel  geltend  raachen.  Da  23,  25,  26,  27,  28,  30 
Theophrastfragmenten  entsprechen 1),  so  kann  24,  für  das  Parallel- 
stellen fehlen,  von  dieser  Reihe  nicht  ausgeschlossen  werden. 
Kapitel  29  passt  seinem  Inhalte  nach  nicht  zu  der  Reihe  der 
Tiergeschichten,  sondern  eher  zu  53 — 57.  Ueber  31.  178.  32, 
wie  die  Ordnung  herzustellen  ist,  sind,  soviel  ich  weiss,  noch 
keine  Vermutungen  geäussert.  Die  merkwürdige  Erfahrung,  dass 
plötzlich  verrückt  gewordene  oder  von  unerklärlichen  Zuständen 
befallene  Menschen  nachher  zum  Bewusstsein  zurückgekehrt  sich 
gern  an  die  Zeit  ihres  Leidens,  das  ihnen  gar  nicht  als  solches 
erscheinen  will,  erinnern,  hatte  Herakleides  Pontikos2)  in  seinem 
Buche  hbqI  ydovijs  durch  ein  den  hier  erzählten  Beispielen  ähn- 
liches erläutert.  Auch  Theophrast  schrieb  neQt  ftdovrjs  (fr.  84 — 86), 
und  wenn  er  hier  (85)  die  Existenz  eines  falschen  Vergnügens 
bestreitet  und  die  Subjektivität  der  Lustempfindung  betont,  so  lagen 
Beispiele  wie  die  angeführten  sehr  nahe.  Wie  es  allerdings  mit 
32,  das  eine  andere  Pointe  enthält  —  vorausgeseszt,  dass  hier 
nichts  fehlt  —  steht,  weiss  ich  nicht  zu  sagen.  Immerhin  ist 
es  von  Wichtigkeit,  dass  schon  mit  dem  zweiten  Teile  des  cp.  33 
ein  neues  Theophrastfragment  (rrcoi  A&.  II  2,  12)  wiederkehrt, 
wozu  cp.  41  =  Theophr.  a.  a.  0.  die  Ergänzung  liefert.  Zu 
cp.  34,  35,  37—40  finden  sich  dann  keine  Parallelstellen,  die 
Gleichheit  des  Stoffes  lässt  indess  auch  auf  den  gleichen  Ursprung 
wie  bei  den  vorausgehenden  schliessen.  Kapitel  36  endlich  ge- 
hört kaum  hieher3),  sondern  zu  127  in  die  Theopompreihe. 
Kapitel  42—50.  52.  58.  59.  61.  62  hängen  wieder  zusammen, 


»)  23  =  Theophr.  fr.  174,  6.  —  25  =  Theophr.  174,  8.  Plin.  VW  222. 
Antigonos  18  und  Ail.  V  14  nennen  Aristoteles.  — 26  =  Theophr.  bei  Plin. 
VIH  222.  Rose  334.  —  27.  28  =  Theophr.  bei  Ael.  XV  26. —  30=  Theophr. 
172,  2. 

l)  Athen.  554 e  -  Ael.  ü.  h.  IV  25.  Ein  unserer  Fabel  ähnlicher  Fall 
aus  Argos  steht  bekanntlich  bei  Horaz  epüt.  II  2,  128. 

3)  Bei  Theophr.  ntQi        II  2,  17  sind  andere  Oertlichkeiten  anheben 


Digitized  by  Google 


—   89  — 

man  kann  hier  nicht,  wie  Rose  will,  51—60  als  historischen 
Ursprungs  aussondern1):  cp.  58  =  Theophrast  (Antig.  131)  ent- 
scheidet für  den  ganzen  inhaltsähnlichen  Stoff.   51  ist  aus  un- 
bekannter Quelle,  wie  oben  gesagt,  29.  53—57  bilden  Bemerkungen 
über  wunderbare  Wassererscheinungen,  teilweise  aus  Phanias  (53) 
und  Eudoxos  (54.  55  ?2).   Wenn  nun  Phanias  öfter  genau  mit 
seinem  Mitschüler  und  Landsmann  Theophrast  stimmt  (z.  B. 
fr.  26.  28),  somit  eine  Benutzung  durch  Theophrast  nicht  aus- 
geschlossen ist  und  auch  ein  direktes  Excerpt  des  Eudoxos  nicht 
vorzuliegen  scheint,  so  darf  man  vielleicht  auch  hier  auf  die  bis- 
herige Quelle  schliessen.   Kapitel  60  verrät  dann  wieder  einige 
Aehnlichkeit  mit  Aristoteles  563  a  5,  615  a  8  sqq.,  grössere  mit 
Plinius  X  11,  dessen  Autorenverzeichniss  zu  Buch  X  neben  Aris- 
toteles Theophrast  nennt:  auch  dies  kein  geringes  Indiz.  63 — 77 
sind  dann  wieder  sicher  Theophrast,   nicht  ohne  Anklänge 
an  Aristoteles.3)  —  Es  folgt  dann  die  Reihe  78—114.  130—136, 
die  im  Nachstehenden  ihre  Erledigung  finden  soll.  Unterbrechungen 
derselben  bilden  83,  welches  die  Vergleichung  mit  Priscianus 
Lydus4)  als  theophrastisch  erweist,  dann  99  und  131,  beide  von 
unbekannter  Herkunft;  115.  117.  119—123.  125—129  haben  wir 
Theopomp  und  die  Wahrscheinlichkeit,  dass  auch  das  mit  115 
eng  verbundene  116,  ferner  118  (vgl.  Plin.  X  23)  und  124  aus 
derselben  Quelle  stammen,  ist  unabweisbar.0)    Kapitel  139—151 
endlich,  beginnend  mit  einem  der  boshaftesten  unter  den  ddxeta 
xal  ßXnuxd,  dem  Skorpion,  ist  wieder  Theophrast,  woran  die 


>)  Vgl.  Mallenhoff3  427  Anm. 
»)  Möllenhoff*  366. 

*)  Schräder  a.  a.  O.  p.  223;  denn  63  z.  E.  66.  67.  69-77  =  Theophrast, 
also  auch  das  damit  Verbundene.  Zu  68  vgl.  Aristoteles  606  a  6  vgl.  Antig. 
66,  au  75:  611a  29. 

*)  p.  92,  25  Byw.  vgl.  Ael.  V  2.  Plin.  VIII  227.  Diod.  IV  17,  wo 
Rose  381  Timaios  erkennen  will.   Richtigor  Bethe  a.  a.  O.  p.  38. 

•)  119  sieht  Schräder  a.  a.  O.  227  Theopomp  und  Lykos,  Günther  26 
nur  Lykos.  Ailians  Auszug  (n.  au  im.  XVII  16)  ist  ausführlicher  als  die 
vorhandenen  Wunderböcher,  stammt  also,  wie  Wellmann  a.  a.  0.  558  mit 
Recht  bemerkt,  aus  einer  Quelle,  die  wie  Antigonos  173  die  SavpattM  des 
Kallimachos  benützt  hat.  -  129  ist  Theopomp,  wie  die  Vergleichung  mit 
fr.  43  ergibt. 


Digitized  by  Google 


* 


-    90  - 

Tatsache  nichts  ändert,  dass  wir  für  die  149  und  150  erzählten 
Dinge  bei  Plinius  VI»  229  Aristoteles  citirt  finden.1) 


Mit  cp.  78  konstatirt  Möllenhoff  einen  ganz  anderen  Charakter 
der  Sammlung.  Ein  vollberechtigtes  Urteil  und  doch  im  einzelnen 
nicht  mit  treffenden  Gründen  entwickelt.  Denn  nicht  das  Geo- 
graphisch-Periegetische  allein  verleiht  der  folgenden  Reihe  Be- 
deutung und  Werth,  sondern  das  Hervortreten  des  Subjektiven, 
eines  persönlichen  Elements.  Nicht  folgt  mehr  in  trockener  Auf- 
zählung Wundergeschichte  auf  Wundergeschichte,  schon  fallen 
Worte  der  Kritik  über  Vorgänger,  energisch  sehen  wir  alte  Wahn- 
vorstellung zurückgewiesen,  wir  lesen  eine  merkwürdige,  in  ein 
Wunderbuch  eigentlich  gar  nicht  passende  Aeusserung  von  der 
Pflicht  des  Schriftstellers,  die  auch  Unglaubwürdiges  der  Voll- 
ständigkeit halber  anzuführen  gebiete  :  auf  wen  dies  zurückweist, 
lehrte  uns  frühere  Betrachtung.  Starker  Karthagerhass  spricht 
zu  wiederholten  Malen  aus  den  Zeilen  dieser  Reihe,  mit  Wärme 
gedenkt  der  Autor  Siciliens  gewaltiger  Natur,  seines  gesegneten 
Bodens:  alles  Züge,  welche  die  Hand  des  Excerptors  nicht  hat 
verwischen  können,  die  uns  das  Antlitz  eines  Patrioten,  eines 
polemischen  Gelehrten,  des  Timaios,  zeigen.  Versuchen  wir 
nun,  den  Beweis  im  Einzelnen  zu  führen. 

Als  Timaios'  Eigentum  haben  Lykophron,  Diodor  und  Trogus 
uns  bisher  kennen  gelehrt  79.  84.  88.  93.  95.  100-103.  106—109. 
111.  130.  Da  nun  in  dieser  Reihe  einige  Kapitel  erscheinen,  die 
Müllenhoff  unbedingt  auf  Lykos  zurückführen  wollte,  so  ist  damit 
die  ganze  Lykoshypothese  entwurzelt.  Der  Stoff  selbst  stammt 
allerdings  häufig,  wie  schon  bemerkt,  aus  Lykos,  denn,  wenn 
Timaios  auch  z.  B.  Kampanien  aus  Autopsie  kannte,  so  hat  er 
doch  schwerlich  Daunien  aus  eigener  Anschauung  geschildert.*) 

Verfolgen  wir  nun  einmal  die  Kapitel  polemischen  Inhalts. 


M  Das  Citat  fängt  zwar  erst  etwas  später  an,  aber  hat  rückwirkende 
Kraft.  Vgl.  Apollon.  XII.  wo  dicht  vorher  Aristoteles  iv  yofti/uo*g  (kiQßttp*- 
xoig  citirt  wird  =  Plin.  VIII  229.    Auch  cp.  148  erinnert  an  Aristoteles 

607  a  26. 

a)  9avf4.  102  redet  zwar,  wie  es  scheint,  von  anderen  Augenzeugen,  ist 
aber  aus  Antig.  152  zu  ergänzen. 


Digitized  by  Google 


-   91  - 

Gleich  das  Stück  der  Sammlung,  welches  am  sichersten  timäisch 
ist,  cp.  102,  zeigt  deutlich  polemischen  Charakter.  Aber  das 
Lebenselement  des  streitbaren  Gelehrten  tritt  auch  noch  an 
anderen  Stellen  zu  Tage.  Mehrfach  begegnet  die  Bekämpfung 
Theopomps.  Von  cp.  80,  über  des  Polandes  Fruchtbarkeit,  die 
der  Schriftsteller  nicht  aus  Autopsie,  nur  aus  Theopomp1)  kannte, 
zu  schweigen,  haben  wir  sicher  cp.  81  Polemik  gegen  Theopomp 
bei  Skymnos  374.  392.  Die  Erwähnung  der  von  Timaios  ver- 
worfenen Phaethonsage  hat  dabei  nichts  Auffallendes.  Eingeleitet 
durch  ein  »die  Eingeborenen  sagen«  bestätigt  diese  Erzählung 
ja  nur  die  gewöhnliche  Haltung  des  Schriftstellers  solchen  Volks- 
sagen gegenüber;  der  Historiker  referirt,  um  nachher  anderes, 
Besseres  zu  bringen,  für  den  Zweck  des  Wunderbuches  aber 
genügte  das  Referat  der  Fabel.2)  Aber  noch  weiter  geht  die 
Bekämpfung  desselben  Autors.  Kapitel  104  wird  durch  eine 
Geschichte  eingeleitet,  welche  sich  an  ein  Theopompcitat  (Strabon 
317)  anlehnt.  Aber  gleich  darauf  folgt  eine  bedeutende  Differenz; 
das  Vorkommen  des  lesbischen,  chiischen,  thasiscben  Thon- 
gerätes an  den  adriatischen  Küsten  wird  ganz  anders,  rationeller 
als  bei  Theopomp  erklärt.  Mithin  sind  jene  einleitenden  Worte 
nur  ein!  Theopompcitat  in  Timaios'  Munde.3)  —  Völlig  aber  in 

J)  Theopomp  bei  Skymnos  367  ff.  Müllcnhoff  entdeckt  im  Wunder- 
buch Polemik  gegen  Theopomp,  der  das  adriatische  Vieh  nur  zweimal  im 
Jahre  werfen  lasse,  während  itttvfj.  t\x.  von  drei  Würfen  und  noch  von  der 
Fruchtbarkeit  der  Weiber  spräche.  Aber  der  Unterschied  ist  doch  für 
eine  Polemik  zu  geringfügig,  und  es  steht  ja  auch  nicht  fest,  wie  genau 
Ps.  Skymnos  excerpirt  hat.  Da«  beweist  auch  die  vollständigere  Erzählung 
bei  Stephanos  Byz.  s.  v.  UJgia,  wo  Nissen  (It.  Landeskunde  I  7,  1.  444,  1) 
und  Diels  (Herines  XXII  428)  im  Widerspruch  mit  Meineke  und  Niese 
(Gott.  gel.  Anz.  1885  p.  244)  Hekataios  erkennen  wollen.  Dass  in  den 
Mirabilien  der  Naine  Adria  nicht  genannt  wird,  kann  doch  nicht  schwer 
wiegen,  auch  der  an  ionische  Art  erinnernde  Schlussatz  bei  Stephanos,  be- 
sonders das  fi*yi&t*  —  fitxQortQag  gibt  keinen  Ausschlag.  Vgl.  frav/u.  dx.  79. 114. 
Diod.  V  lü,  3.  11,  1.  Dass  nach  dem  Hekataioscitat  die  Quellenangabe 
aus  dem  Wunderbuche  bei  Stephanos  fehlt,  hat  schon  Wilamowitz:  Aus 
Kydathen  78  bemerkt. 

2)  Enmann  197. 

3)  Enmann  199  glaubt  nicht,  dass  Tbeopomp  wirklich  vom  Thongerät 
aus  dem  Osten,  das  durch  unterirdische  Kanäle  nach  dem  Westen  gespült 


Digitized  by  Google 


Uebereinstiramung  mit  Theopomp  (fr.  140)  befand  sich  Timaios 
über  die  Gabelung  des  Ister.  Dies  zeigt  uns  eine  eingehende 
Interpretation  des  schwierigen  cp.  105  und  der  sonstigen  dazu 
gehörigen  Nachrichten,  die  mir  nur  durch  Prof.  Wilamowitz' 
gütige  Unterstützung  gelungen  ist.  Das  Kapitel  beginnt  mit  den 
Worten:  >Es  heisst,  dass  auch  der  Ister  auf  dem  herkynischen 
Waldgebirge  entspringend  sich  spalte  und  teils  in  den  Pontos, 
teils  in  den  Adrias  sich  ergiesse.  Ein  Zeichen  aber  haben  wir 
nicht  nur  in  unseren  Zeiten,  sondern  besonders  auch  in  denen 
der  Alten  gesehen  olov  tri  ixel  änXmta  eivcu:  mit  anderen  Worten 
gerade  das  Gegenteil  dessen,  was  man  als  Gegenstand  des  Be- 
weises erwartet.  Der  Widerspruch  indessen  löst  sich  leicht, 
wenn  man  schreibt:  dXXä  xal  ini  iwv  dgxa^v  fidXXov  otov tat 
ixelva  nXmtd  eivcu,1)  So  ist  wenigstens  innerhalb  des  Kapitels 
selbst  eine  richtige  Gedankenfolge  hergestellt:  »Der  Ister  spaltet 
sich,  das  wissen  wir,  das  war  schon  in  alter  Zeit  klar,  sonst 
hätte  ja  Iason  auf  seiner  Flucht  keinen  Ausweg  gewinnen  können; 
denn  durch  die  Symplegaden  ist  er  nicht  gefahren,  auf  diese  passt 
die  homerische  Beschreibung  (fi  67)  nicht,  sondern  nur  auf  die 
Plankten  in  der  Meerenge  von  Messina.  Auch  hat  ja  Medea  auf 
einer  Adriainsel  ein  Heiligtum  gestiftet,  finden  sich  doch  auf 
Elba  in  den  bunten  Steinen  noch  die  aiXerriofiaxa  der  Argo- 
nauten.« —  Timäisch  ist  hier  die  Verlegung  der  Plankten  in  die 
Meerenge  von  Messina,  bei  Timaios  stand  die  Erklärung  der 
bunten  Steine,  aber  dem  ostwestlichen  Sinne  der  Fahrt  im 
Wunderbuche  widerspricht  Timaios  bei  Diodor  (IV  56)  ent- 
schieden. Durch  den  Tanais,  heisst  es  hier,  dringen  die  Argo- 
nauten bis  zu  den  Quellen  des  Flusses,  schleppen  das  Schiff  bis 
zu  einem  anderen  in  den  Ocean  sich  ergiessenden  Strom  und, 
das  Land  zur  Linken,  fahren  sie  von  Norden  nach  Süden,  passiren 
Gadir  und  gelangen  endlich  ins  Mittelmeer.  Beweis  für  die 
Okeanosfahrt  ist  der  Dioskurendienst  der  Kelten;  Spuren  der 


»ei,  geredet  habe.  Aber  wie  war  es  mit  der  Quelle  Arethusa,  bat  man 
nicht  lange  auch  dies  Märchen  geglaubt? 

')  Der  Wahrheit  näherte  sich  schon,  wenn  auch  noch  unmethodisch, 
Casaubonus  mit  seiner  Conjektnr  to5  ia  iKtl  änlutta  ft  ij  tfrat. 


Digitized  by 


-   93  - 

Argonauten  finden  sich  im  Mittelmeer,  Aithaleia  mit  seinem 
Argohafen,  Telamon,  Aietes.  Da  nun  eine  Sage  die  andere  aus- 
zuschliessen  scheint,  so  kann  uns  allein  eine  Uebersicht  über  die 
verschiedenen  sonstigen  Erzählungen  Klarheit  schaffen.  Da  lesen 
wir  also 

1.  Hipparch  (Strabon  57)  hat  den  manchen  vor  ihm 
eigenen  Irrtum  geteilt,  an  die  Gabelung  des  Istros  geglaubt,  die 
Argofahrt  durch  denselben  gehen  lassen:  also  hat  auch  Timaios 
wol  so  geurteilt. 

2.  Auch  Kai  lim  ach  os  (Strabon  46),  der  nicht  selten  Be- 
rührung mit  Timaios1)  zeigt,  wusste  von  der  Isterfahrt,  er  lässt 
die  Kolcher  Polai  gründen. 

3.  Apollonios  Rhodios  im  vierten  Buche.  Hier  finden 
wir  Benutzung  des  Timaios,  umfangreicher,  als  sie  bisher  ange- 
nommen worden  ist.  Die  Scholien  mit  ihren  Citaten  deuten 
schon  darauf  hin:  die  Argonauten  fahren  durch  die  sicilischen 
Plankten  (vgl.  schol.  IV  786),  nach  Timaios,  der  allein  bei  schol. 
IV  984  vorliegt,  führt  Apollonios  beide  Versionen  des  oben  schon 
besprochenen  kerkyräischen  Mythos  an,  lässt  die  Hochzeit  Jasons 
und  Medeas  auf  Kerkyra  sich  vollziehen  (vgl.  schol.  1153.  1217), 
Kolcher  sich  in  Epirus  niederlassen  (vgl.  schol.  1216).  Aber  wir 
kommen  noch  weiter.  Auch  Timaios'  Hyllossage  (fr.  42)  kehrt 
IV  538  ff.  wieder,  und  da  hier  auch  von  Hyllos'  Mutter  Melite 
die  Rede  ist,  so  dürfen  wir  mit  Recht  darin  dieselbe  Quelle  er- 
kennen. Desgleichen  darf  595  ff.  die  Phaethonsage  des  Eridanos2) 
mit  Timaios  in  Beziehung  gesetzt  werden.  Wie  stellt  sich  nun 
Apollonios  zur  Rückfahrt?  Die  Helden  fahren  durch  den  Ister, 
dann  südwärts,  auf  weiterer  Fahrt  wieder  nach  Norden  ver- 
schlagen biegen  sie  in  den  Eridanos  ein,  der  sie  in  den  Rhodanos 
führt  Nach  ferneren  Abenteuern  gelangen  sie  durch  einen 
Rhonearm  zu  den  Stoichaden,  gerettet  durch  die  Dioskuren, 
welche  von  den  Kelten  verehrt  werden,  laufen  sie  Aitha- 

')  Knaaek:  CalUmachea  10.  11. 

')  Es  scheinen  andere  Züge  hereingemischt  zu  sein.  Dass  den  Eridanos 
kein  Vogel  überfliegen  kann,  ist  gewiss  nicht  timftisch.  Die  andere  Sage 
der  Kelten  von  Apollos  Thritnen  mag  ich  darum  auch  nicht  auf  Timaios 
zurückführen.   Knaack:  (jvaeHionea  Htaetlwnteae  12. 


Digitized  by  Google 


-    94  - 


leia  an,  wo  die  dnoaxXeyyiafiata  und  der  Argohafen  an 
ihre  Anwesenheit  erinnern. 

4.  Strabon  224  (Poseidonios).  Bei  Aithaleia  ist  der 
Argohafen.  Dorthin  kam,  Kirkes  Behausung  suchend,  Iason, 
weil  Medea  ihre  Tante  {9eiav  Wilam.  9eäv  vulg.)  sehen  wollte. 
Noch  sind  in  den  bunten  Steinen  die  Spuren  der  dnootXsyyiouaia 
erhalten. 

Mit  dem  Wunderbuch  zusammengehalten  drängen  diese  Nach- 
richten geradezu  darauf  hin,  für  Timaios  die  Isterfahrt  zu  be- 
anspruchen. Aber  wie  soll  man  das  mit  Diodor  versöhnen?  Ich 
denke,  die  Vereinigung  ist  möglich.  Diodor  führt  die  Kunde  von 
der  Tanaisfahrt  zurück  auf  einige  ältere  und  neuere  Schriftsteller, 
unter  denen  auch  Timaios  sei,  d.  h.  nur  durch  Timaios  wusste 
Diodor  über  die  Literatur  Bescheid.  Nach  dem  Bericht  über  die 
Sage  folgt  dann  die  Bemerkung  (§  7),  die  Version  von  der  Ister- 
fahrt dürfe  hier  nicht  unberücksichtigt  bleiben,  die  Zeit  habe  sie 
widerlegt,  der  Krieg  der  Römer  gegen  die  Istrier  Klarheit  über 
die  Quellen  des  Flusses,  hinsichtlich  derer  die  Schriftsteller  geirrt, 
verschafft.  So  gewinnt  es  den  Anschein,  dass  Diodor  beide  Ver- 
sionen, sowol  die  Isterfahrt  als  den  Exokeanismos  der  Argonauten, 
bei  Timaios  angeführt,  erstere  aber  bevorzugt  fand,  und  diese 
als  die  von  vielen  aeeeptirte  widerlegte.  Diese  Wahrscheinlich- 
keit steigert  sich  zur  Gewissheit,  wenn  wir  uns  erinnern,  wie 
Apollonios  die  Sage  behandelt  hat.  Er  schildert  die  Isterfahrt 
und  erwähnt  doch  den  keltischen  Dioskurendienst,  mithin  hat  er 
die  beiden  Versionen  verbunden  durch  die  törichte  Fiktion  der 
Eridanos-Rhodanosfahrt.  Timaios  hatte,  wie  aus  Strabon-Posei- 
donios  hervorgeht,  die  Argonauten  auf  Medeas  Wunsch  zur  Kirke 
kommen  lassen,  sie  fahren  dahin  durch  die  Plankten,  dann  nord- 
wärts. Apollonios  verändert  den  ganzen  Sinn  des  Zuges,  lässt 
die  Argonauten  von  Norden  kommen,  überträgt  den  Dioskuren- 
dienst der  oceanischen  Kelten  auf  die  Anwohner  des  Mittelmeers, 
in  umgekehrter  Reihe  wie  bei  Timaios  folgen  dann  Kirke,  die 
Plankten,  Kerkyra.  Diese  Erklärung  beseitigt  auf  das  einfachste 
die  vorhandenen  Schwierigkeiten. 

Neben  Theopomp  hatte  Timaios  u.  A.  Kallisthenes  bekämpft. 
Tadelnd  nennt  ihn  auch  das  Wunderbuch  (132).    Es  enthält 


Digitized  by  Google 


—   95  - 

zugleich  einen  giftigen  Angriff  auf  die  verhassten  Phöniker,  deren 
Volksnamen  eine  gesucht  boshafte  Deutung  im  Stile  jener  be- 
kannten unsinnigen  griechischen  Etymologien  gegeben  wird.  Die 
Quellenbestimmung  leidet  somit  keinen  Zweifel.  Der  Schluss 
des  nächsten  Kapitels,  die  Existenz  Erytheias  bestreitend,  muss 
aus  Timaios  fr.  351)  ergänzt  werden:  die  Insel,  auf  der  Gades 
lag,  nannten  Ephoros  und  Philistides  Erytheia,  Timaios  und 
Seilenos  Aphrodisias;  in  diesem  Sinne  konnte  es  heissen,  dass  ein 
Erytheia  überhaupt  nicht  existire.  Das  Verhältnis  beider  Stellen 
erweist  den  Ursprung  unseres  Kapitels,  das  hier  nur  noch  mit 
ein  paar  Worten  erläutert  werden  muss.  Herakles  war  in  das 
ferne  Westland  gezogen,  für  die  Griechen  alter  Zeit  bedeutete 
dies  Epeiros.  Hier  gab  es  einen  Ort  Erythos,  an  den  man  den 
Herakleszug  anknüpfte,  von  diesem  Mythos  wusste  Hekataios 
(fr.  349).  Später,  als  der  geographische  Horizont  sich  erweitert 
halte,  Hess  sich  die  Tradition  nicht  mehr  halten,  durch  schlaue 
Fälschung  aber  schloss  man  zwischen  Altem  und  Neuem  einen 
Kompromiss,  indem  man  nun  den  Heros  aus  dem  fernen  Westen 
über  Epeiros  seinen  Weg  nehmen,  dort  von  Erytheia  ihm  einen 
Sohn  geboren  werden  Hess.2) 

Die  Reihe  85-87.  89—94  könnte  durch  ihre  vielfache  Be- 
rührung mit  Poseidonios  oder  Strabon,  wo  er  Poseidonios  aus- 
schreibt, Zweifel  erwecken.  Vom  Keltengifte  (86)  redet  Strabon  199, 
wie  in  der  ganzen  Beschreibung  Galliens  aus  Poseidonios  schöpfend, 
von  den  iberischen  Silberbergwerken  Poseidonios  (Strabon  147  = 
Diocjor  V  35)  in  fast  wörtlicher  Uebereinstimmung  mit  dem 
Wunderbuch  (87);  derselbe  bestätigt  (Strabon  165)  ferner  durch 
ein  Beispiel  das,  was  jenes  von  allen  ligurischen  Frauen  erzählt 
Zu  Kapitel  92  führen  die  Herausgeber  mit  Recht  Strabon  222  an, 
für  93,  94  ist  224,  223  verglichen  worden.  Diese  Anklänge 
zeigen  aber  nur  aufs  Neue,  dass  Poseidonios  Timaios  benutzte. 


l)  Plin.  IV  120.  Das  Thnaioscitat  stammt  wahrscheinlich  aus  Varro, 
der  nach  seiner  Gewohnheit  mehrere  Quellen  anführte. 

*)  Zu  dem  Epigramm  vgl.  die  ähnliche  Fälschung  im  Wunderbuche 
cp.  131.  Prof.  Wilamowitz  macht  mich  darauf  aufmerksam,  dass  Timaios 
demnach  auch  an  die  von  Herodot  V  59.  60  citirten  Inschriften  im  Ismenion 
glaubte.    Vgl.  auch  Th.  Preger:  intcriptioneg  qraecae  metricae  79 — 81. 


Digitized  by  Google 


Dafür  nur  ein  paar  Belege.  Die  deutlichste  Berührung  tritt 
zwischen  cp.  87  und  Poseidonios  hervor.  Aber  dieser  spricht 
nur  von  einem  alten  Mythos,  dem  man  Glauben  schenken 
dürfe,  benutzt  also  eine  ältere  Quelle,  die  noch  nicht  einmal 
die  Ausbeutung  der  Silbergruben  von  Seiten  Karthagos,  sondern 
nur  durch  Massalia  kannte.  In  Kapitel  92  erzählt  das  Wunderbuch 
von  einem  merkwürdigen  ligurischen  Flusse,  es  ist  der  Arno, 
wie  Strabon-Poseidonios  (222)  zeigt;  mithin  liegt  bei  Bavp.  d*. 
eine  ältere  Quelle  vor,  die  von  dem  etruskischen  Flusse  noch 
nichts  weiss.  Schliesslich  stimmt  cp.  94  mit  Strabon  (223)  doch 
wenig  überein;  bei  ersterem  müsste  man  in  der  fabelhaften  Stadt 
Oinarea  (Oina  bei  Stephanos)  Volsinii  verstehen,  wogegen 
Slrabons  Volaterrä  spricht.  Wir  haben  also,  wie  es  besonders 
die  fabelhafte  Angabe  der  Höhe  des  Berges  bei  Qinarea  (30  Stad.  = 
5550  m.)  zeigt,  in  diesen  nördlichen  und  westlichen  Gegenden 
noch  den  unsicheren  Horizont  des  Timaios,  anstatt  der  klaren 
Darstellung  des  Poseidonios,  der  nur  das,  was  er  als  brauchbar 
bei  Timaios  erkannte,  beibehalten,  sich  auch  selbst  an  Ort  und 
Stelle,  wie  in  Massalia,  unterrichtet  hat. 

Mit  den  noch  übrig  bleibenden  Stücken  ist  nun  leicht  auf- 
geräumt. Kapitel  95  kennen  wir  schon  als  timäisch1),  inmitten 
lauter  timäischer  Sagen  steht  96,  vom  Sybariten  Alkisthenes2) 
handelnd.  In  Timaios'  siebentem  Buche  war  von  sybaritischer 
Ueppigkeit  die  Rede.8)  Hieher  allein  passt  dies  Kapitel.  Wir 
sehen  bei  der  Gelegenheit,  dass  die  Timaioscitate  nicht  nur  aus 
den  beiden  ersten  Büchern  genommen  sind.  —  Kapitel  110  hatte 
Müllenhoff  dem  Timaios  abgesprochen,  weil  derselbe  unmöglich 
Agathokles  König  der  Sikelioten  nennen  und  ihm  die  Ehre  der 
Jagdgeschichte  hätte  geben  können.  Doch  bemerkt  Enmann, 
dass  die  Bezeichnung  des  Agathokles  als  König  für  die  letzten 


')  Der  Flu-  Kitos  wird  als  Silarus  erwiesen  durch  Strabon  251  (Po- 
seidonios), Silius  VIII  580  (Varro).  Zu  dem  Epitheton  nokvxQovKainriiy  der 
Sibylle  liefert  die  Ergänzung  Servius  Aen.  VI  321  d.  h.  Varro.  Maasa: 
De  Sibyllarum  indicibus  p.  35-37. 

f)  Die  beste  Handschrift  Laur.  60,  19  hat  an  zweiter  Stelle  wie  Athe- 
naios  541  b  'Akxustevrfi.    Dunkel  bleibt,  warum  Apelt  Ulxtfiivifi  schreibt. 

3)  Fr.  58-62. 


Digitized  by  Google 


-   97  — 

Lebensjahre  des  Tyrannen  nichts  Auffallendes  habe,  ebenso  gut 
aber  auch  vom  Excerptor  herstammen  könne.  Mit  vollstem  Recht 
weist  er  auch  auf  das  die  eigentliche  Wundergeschichte  einleitende 
uvtinhr/uuu  ,  welches  wieder  so  ganz  in  Timaios'  Weise  eine 
nur  im  Volksmunde  lebende  Erzählung  charakterisirt,  hin.  Dass 
schliesslich  eine  besondere  Ehre  für  Agathokles  in  der  Geschichte 
liege,  kann  auch  ich  Müllenhoff  nicht  zugeben.  —  Was  zum  Preise 
Siciliens,  der  hohen  Göttinnen  Eigentum,  dient,  das  darf  man 
eo  ipso  auf  Timaios'  Rechnung  setzen;  so  erledigt  sich  111,  das 
Pelorias'  Reichtum  an  Safran  rühmt,  wie  82  Ennas  Blumen- 
schmuck. —  Demnach  bliebe  uns  noch  134—136.  Mit  132.  133 
bilden  diese  Kapitel  die  phönikisch-karthagische  Reihe.  Der  An- 
fang derselben  ist  als  timäisch  erwiesen.  Kapitel  134  bestimmt 
Utikas  Gründungszeit  mit  der  bekannten  timäischen  Genauigkeit 
in  chronologischen  Angaben1),  im  gleichen  Thema  fortfahrend 
dürfen  deshalb  135  und  136  nur  den  Namen  des  Timaios  tragen.2) 
Können  wir  nun  am  Ende  der  Untersuchung  eine  planvolle 
Reihenfolge  der  Timaioskapitel  erkennen  und  daraus  vielleicht 
einigen  Anhalt  für  den  Gang  der  ganzen  Periegese  gewinnen? 
Ich  denke,  ja.  Reste  eines  alten  Planes  finden  sich  hier  wie  in 
den  anderen  Teilen  der  Auscultationes,  wenn  auch  natürlich  in 
recht  bunter  Ordnung.  So  wird  offenbar  79—81  [zu  lesen: 
81 — 79]  der  Osten  Italiens  behandelt,  in  Zusammenhang  stehen 
102,  103.  104,  105.  106-110.  132-136.  Weit  wichtiger,  von 
entscheidendem  Werte  geradezu  ist  84—94.  Diese  Reihe  führt 
uns  von  dem  Meere  jenseits  der  Heraklessäulen  nach  dem  Herakles- 
wege (85),  zu  den  Kelten,  von  dort  nach  Iberien,  den  Balearen, 
Massalia,  Ligyen,  Tyrrhenien.  Ordnung  scheint  nicht  vorhanden, 
aber  sie  kann  mit  einem  Schlage  geschaffen  werden.  Denn  eng 
zusammen  gehören  offenbar  cpp.  85—88,  die  uns  auf  dem 
Herakleswege  von  Italien  nach  Gallien  und  Iberien,  dann  zu  den 
Balearen  weisen.  Dass  dies  die  ursprüngliche  Richtung  der 
Periegese  war,  beweist  klärlich  85:  ix  trjg  *ItaXiaq  (paalv  emg  xrf$ 

')  Meitzer:  Geschichte  der  Karthager  I  106-108.  459.  460.  Müllen- 
hoff» 429.   Das  »<xvuuou>y  auch  bei  Plin.  XXXI  81. 

*)  Müllenhoff1  78.  93  noch  für  Timaios  hat  426  Anm.  u.  489  seine  Mei- 
nung geändert  und  nimmt  Lykos  aln  Quelle  an. 

Pbilolog  Untersuchungen  XIII.  7 


Digitized  by  Google 


-   98  - 

Kekuxijs  xal  KeXtoXtyvwv1)  xal  'IßrjQwv,  welche  mit  Polyb  XII  28  a 
zusammenfallen,  wo  Timaios  von  sich  selbst  sagt,  dass  er  nolv- 
nQayfJiovijöat  %a  Aiyvwv  eör\  xal  KeXtwv,  afia  6i  tovxotg  7pfij'oa>f. 
Und  nun  erinnern  wir  uns,  wie  Lykophron  begann.  Zuerst 
hörten  wir  von  Daunien  und  Diomedes,  in  der  Mitte  hatten  wir 
den  Süden  Italiens,  zum  Schluss  Rom,  Etrurien,  Ligurien.  Hier 
schliesst  nun  Pseudoaristoteles  an.  Auch  er  beginnt  mit  dem 
Osten  Italiens,  Philoktet  und  Epeios  stehen  wie  im  Wunderbuche 
zusammen.  Aber  eben  dieses  letzte  Beispiel  zeigt,  dass  wir  eine 
strikte  Ordnung  nicht  pedantisch  herstellen  dürfen:  Epeios'  Grün- 
dung Lagaria  folgt  in  beiden  Excerpten  auf  die  Erzählung  vom 
südlich  gelegenen  Sybaris,  resp.  Makalla.  Im  Grossen  und  Ganzen 
ist  jedoch  der  Plan  ermittelt.  Mit  Sicilien,  seiner  Heimat,  wird 
der  Schriftsteller  begonnen  haben,  dann  behandelte  er  Illyrien, 
die  Nordostküste  Italiens,  Umbrien,  Daunien,  Bruttium,  Kampanien, 
Rom,  Tyrrhenien,  Ligurien.  Es  folgten  das  Keltenland,  Iberien. 
die  Balearen.  Ausserhalb  der  Säulen  lagen  Britannien,  die  seligen 
Inseln.  Dann  kam  Libyen  und  Karthago,  Sardo,  Korsika  Und 
mit  dieser  Konstruktion  stimmen  vortrefflich  die  Fragmente, 
welche  im  ersten  Buche  Tyrrheniens  (18),  im  zweiten  Libyens 
und  Korsikas  Schilderung  (26)  bieten.2)  Diese  beiden  Bücher, 
deren  Teilung  natürlich  nicht  mehr  durchzuführen  ist,  enthielten, 
wie  die  Reconstruktionsquellen  zeigen,  wesentlich  nur  geographi- 
sches und  mythologisches  Material,  geschichtliche  Tatsachen  wur- 
den nur  als  Beiwerk  angeführt.  Von  den  historischen  Gründungen 
sprachen  erst  die  folgenden  Bücher,  die  eigentliche  TtQayfiateta.3)  — 


')  Nachlässig  cxcerpirt:  Ktkiokyvtov  muss  voranstehen. 

*)  Dass  ich  dabei  Epimenidcs  (45)  und  Empedokles  (88)  im  zweiten 
Buche,  abgesehen  von  Chromios  und  Gelon  (84),  die  wol  ins  zehnte  Buch 
gehören  (Beloch:  Jahrbb.  f.  Phil.  123  p.  703),  nicht  recht  unterzubringen 
weiss,  gebe  ich  gern  zu. 

*)  Gegen  Belochs  Auffassung  a.  a.  O.  kann  ich  mich  natürlich  nicht  in 
weiterer  Ausführung  wenden,  da  er  fast  nur  von  den  Fragmenten  ausgeht 
und  meine  Darstellung  sich  auf  ganz  anderer  Grundlage  erbaut.  —  Schliess- 
lich bemerke  ich  noch,  dass  ftavp.  94  nicht,  wie  es  wohl  zuerst  scheinen 
möchte,  eine  noch  genauere  chronologische  Datirung  des  timäischen  Ge- 
schichtswerkes gestattet,  da  die  hier  erzählten  Dinge  sonst  nur  in  römi- 
schen Berichten  vorliegen.   Müller-Deecke:  Die  Etrusker  I  120.  354. 


Digitized  by  Google 


-    99  — 


Noch  mit  einem  Worte  möchte  ich  berühren,  dass  in  der 
folgenden  Ausgabe  einiges  vermisst  wird  und  fehlen  muss.  Es 
ist  selbstverständlich,  dass  Timaios  vom  iv  Tefiic^  ifea*1),  von 
Adranos,  den  sicilischen  Flüssen  Amenanos,  Pantagias,  Himeras, 
von  Kamarina  geredet  hat.  Gleichwol  konnte  ich  mich  nicht 
entschliessen ,  die  Bahn  reiner  Vermutung  zu  betreten  und  Er- 
gänzungen vorzunehmen.  Erkennt  man,  wo  andere  Belege  und 
Quellen  fehlen,  in  einer  anonymen  Erzählung  nicht  ganz  besondere 
Timaios  indicirende  Merkmale,  so  muss  man  sich  hüten,  sie  mit 
seinem  Namen  zu  stempeln. 


')  Darüber  Ettore  Pais:  "Ataxttt.  Qvestioni  di  Moria  Italiota  e  Siceliota. 
annali  d.  univ.  Tose.  Pisa  1891  p.  27—38,  der  die  Fragen  nach  der  Quelle 
dieser  Berichte  nicht  eingehender  untersucht  hat. 


7* 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


TIMAEI  LIBRORUM  I  et  II 


QUAE  SUPERSUNT. 


SIGNA. 


Aeteriscus  fontis,  unde  Timaeum  restitui,  nomini  praefixus  nonnulla  v«rbar 
quae  ad  «criptorein  refingendum  valere  non  videntur,  omissa  esse 
dorn  Ods  trat. 

Aateriscus  verbis  ipsis  praefixus  de  origine  Timaeana  dubitari  posae 
docot. 

Litterae  diductae  verba  scriptoris  ipsius  allata  indicant,  e.  g.:  ANTIG.  1. 
Codicum  lectionibus  usus  sum 

1.  in  Diodoro 

IV.  V:  1.  Hb.  Vindobonensis  s.  XI  =  D  (Vogel) 

2.  „    Vaticani  s.  XII      =  C 
XI  (cp.  89): 

3.  Hb.  Patmiis.  X  vel  XI  =  P. 

2.  in  MirabiHbus  auscultationibus : 

Hb.  Laurtntiani  60,  19  =  S*  (Bekker). 

Lycophronem  fere  ubique  verti.   Verba  scriptorum  Romanorum 
litteris  inclinati*,  mea  rectis  exhibui. 


Digitized  by  Google 


'S  I C I  L I A. 


(Kai  xavxqv  xijv  ßißXov  tmyodtfovxtg   vtjo'i<axixriv   uxo-  y1®*^ 
Xovi/cog  xfi  ygatf^)  ntqi  7iQa>xqg  xfjg  2ixtXiag  toovfuv,  inei 
xai  xqaxizstti  xwy  v^autv  iaii  xai  xjj  naXaib  tut  xuif  (iv&oXo- 

yOV[l€VCüV  7Tt7TQ(ÜX£VXfV. 

'>        'H  yuQ  vfjcog  xo  naXatbv  änb  plv  xov  Gxrjfwcxog  Toiva- 
xQta  xXfi&tlaa  ||  öxi  xqtXg  axqag  I/«  ||  and  di  x&v  xaxoixfjGav-  ^p*1^* 
xtav  avtijv  2ixuv<5v  Sixavia  nqoaayoqivütlGa  xb  xefavxalov    1V  965 
dno  zu,r  -txfXaiy  x&v  sx  iiz  JZtxfXtog  navdttfuX  nsqaito&ivxwv 
unö'Kcazui  ItxtXUt.    taxt  cT  avirjg  t}  neqifiexqog  Gxadizav  tag 

10  Tzi(j((xi(jyi/i.tüU'  xqiaxooitav  tXijxoyxa'  xzZv  yäq  xqtolv  nfevquiv 
1}  piv  äno  xrtg  IJsXwqtddog  ini  %6  AiXvßatov  vndqxn  öxadizav 
yt'/Aun'  intaxoaiiav,  tj  6*  dno  siiXvßaiov  pe'xq*  llaxvvov  xtjg 
2vQCtxo<Jiag  %doQug  GiadUov  yj/.ii»v  xai  neyxaxoöiiay,  ij  6' dno- 
Xtmutn).  /   Gxadizav  x*A*fc>i>  txaxbv  i^xovxa.   ol  xavx^v  olv 

15  xaxoixovvxeg  StxsXnZxat  naqedfoaöt  naqu  xolv  nqoyovtav, 
ad  zijg  (pfayg  i%  atävog  naqadidofityrjg  xotg  ixyovotg  Uqav 
vnuQ%(iv  xrjv  vytiov  Jtjfiijxqog  xai  Kbqijg'  sphh  dl  x<ay  noitj- 
xdüy  pv&oXoyovto  xaxä  xov  xoü  JlXovxuvog  xai  Ofqtezfbvtjg 
ydpoy  vnb  Jibg  dvaxuXvnxqa      vvptfii  dedoo&at  xavxtjv  xijy 

20  vrtaov.  xovg  o*i  xaxotxovvxag  avxtjy  xo  naXuibv  ~ixavoi>g 
afaoxDovag  tlyai  (paütv  ol  *yofHfi(axaxot  xwv  cvyyqazfizav ,  xai 
xdg  xe  nqonqt][i*vag  &eäg  Iv  xavxy  [xfi  vjycw]  nqzatzag  zfavr^vat 
xai  xov  xov  aixov  xaqnbv  xavifjv  nqatitjv  antrat  dtä  xi\v 

5.  «chol.  Ap.  Rh.  IV  965  Tfuniof  SQtvaxiav  (ftpl  xaXüo9at.  .  . 
7.  tu  itXttrttüov  Madvig,  itXttnaloy  di  codd.  14.  itaattQtixovta  codd. 
21.  ikXoytfioirajoi  tentat  VVil.    22.  tji  yqcu  del.  Wil.  cum  dett. 


Digitized  by  Google 


—    104  — 

aQ€Ttjv  xijg  xüiQl<^  *«*  xov  imyaviazazov  ztav  tioitj- 

z<5v  uaqzvqeXv  Uyovza  (i  109) 

dXXd  xd  y  aGnaqza  xal  dvyqoza  vcdvza  tpVOVTCU 
nvqol  xal  xqt&ai,        apneXot,  alzs  qiqovatv 
olvov  iqundyvXov,  xai  a<ptv  Jtog  öfißqog  <&|».  5 
iv  xt  ydq  xw  Aiovxivv*  nediq)  xal  xaxd  noXXovg  äXXovg  xonovg 
Ttjg  JZtxeXtag  fidxQ*  %°v        (pvsti&cu  xovg  dyqiovg  d^ofia^o^- 
Uä^2   vov$  nvQ°vg  ||  ovxf  toXg  iyxoqiotg  bpoiovg,  otg  XQ<**vrai>  °vft 
dXXoig  inttodxxoig,  dXX'  idioxqxd  xwa  (jtsydXtjv  ixovtag.  \\  xa&- 
6Xov  d&  [stqö  xr\g  fvqiastag  xov  ßixov]  £ijxov(i€vov  xaxd  noiav  10 
f /~s  olxovfjrfvqg  ytjv  nq&zov  tydvijffatr  ol  nqoetqtjfiiyot  xaqnoi, 
eixog  iotiv  an odidoaitat  xd  nqtaxeXov  xf\  xqaxi<fzi\  X^Qa'  xai 
zag  faag  di  rag  tvqovaag  dxoXov&wg  %olg  tlq^pivoig  oqäv 
DIOD.  v  ?,  4(ju  fiaXtüva  uu (Uli wccg  naqa  toXg  StxeXtühatg*  xal  zqv  dqna- 

ytjv  zi\v  xata  zi\v  Äog^v  iv  xavxrj  ytvoiuvrjy  dnodttlSitv  tlvat  15 
X&yovat,  (favtqooxdirjv  öxi  zag  dtaiqißdg  al  &tal  xata  zavzqv 
xtjv  vt\cov  inotovyxo  dia  xb  Gziqyso&a*  pdXiGza  naq'  avxaXg 
zavztjv.  yfvta'htt  di  pv&oXoyovto  ztjv  dqnayijv  ztjg  Koqyg 
iv  zoXg  Xf-tuoim  zolg  xazä  zijvvEvvav  «m  d'  6  zonog  olzog 
TiXrjaioy  fjUv  ztjg  noXetag,  totg  di  xai  xoXg  aXXoig  äv&tm  20 
navzodanoXg  ixnqfnyg  xal  [xijg]  %HetQ  ä£iog*  duz  di  xrp  dnö 
züjv  tf  voiiivtüv  äy&üiv  ivwdiav  Xiyezai  zovg  xvvtiyiXv  it(ü&6zag 
xvvag  fiij  dvvaö&ai  azißfvetv,  ipnod£ofji4vovs  xtjv  yvctxijv 
ata&q&v.  iaxi  d'  6  nooHor^tivog  Xapwp  äv(ü&ev  piv  opaXog 
xal  navztX&g  svvdqog,  xvxXo)  d'vtptjXög  xal  navzaxö&tv  25 
xQtjfivoXg  dnozofiog.  doxtX  6'iv  fiitJM  xtXa&ai  zrtg  öXrjg  vfjöov, 
Oi»  xai  2txtXtag  dfjufaXog  vno  zivwv  nqoaayoQtvezai.  i'yst  6i 
xal  nXrjaiov  aX<$i\  [Xitfiuivag\  xal  nun  zavza  iXy,  xal  ant}- 
Xaiov  fVftsysxJ-eg,  i"xov  X^0/*^  xocxaystov  nQog  xijv  aqxxov  vsvtv- 
xog,  di  ol  n  '  »/.oyovci  xov  IJXovxiava  aopaxog  intX-  30 

&6vxa  nottiaaGd-ai  xi\v  dqnayfyv  xtjg  KÖQijg.  xd  di  ia  xal  xtav 
dXXtav  dv&üiv  xd  naoexop*1'**  %hv  ^vatdiav  naQadoSwg  dt' 
SXov  TOtJ  ivtavxov  naQafjiiystv  ÖdXXoyxa  xal  xtjv  öXyv  nqofsoipiv 
dvitfiqdv  xal  tn%xiqnri  naQSxbfifva.  pv&oXoyovto  di  (itxd  xrtg 

10.  Tipo  —  aiiov  del.  Wil.  12.  *t»oiwf  D.  U.  dgnayfc  — 
ytvofiivv  codd.  ein.  Hortlein.  21.  w  9täS  D.  28.  kttfiiZvae  D.  xai  *. 
vel  plura  U.-tt.   30.  cT»6  D. 


Digitized  by  Google 


—    10f>  — 


Koqyg  zag  zyg  öpoiag  naqÜ-eviag  ^icopivag  yAx>rivdv  ze  xal 
"Aqttpiv  avviQKfoiuriti  Gvvdyiiv  fuz'  adzijg  zd  av&ri  xal 
xazaöxiva^HV  xoivj  zß  naxql  Jtl  zov  ninXov.  öid  di  tag 
dXXyXcov  dtaxqtßdg  zs  xal  t6fuXiag  dndaag  axdq%ai  zr\v 
6  vfjOov  zavtyv  pdhöxa  xal  Xa%tXv  ixdGxyv  avxüv  yüuuv,  zijv 
piv  'AÖrjvdv  iv  zoXg  niql  xov  *lpiqav  piqtciv,  iv  olg  tag  piv 
vvfkifag  x^q^ofisvag  \i&/]vä  tag  tcüv  foqp<5v  vödxtav  dvelvat 
nijydg  xaid  zijv  'HqaxXiovg  naqovöiav,  zovg  d'  t  yyooiovg  noXtv 
a&rtj  xafrttQtoöa*  xal  /wo<<r  zyv  ovofKt^ofxivtjv  ."^/^  zov  vvv 

lO*A&ijvatov'  zyv  d'  "Aqxepw  ztjv  iv  zaXg  Svqaxovtiaig  vtjüov 
XaßeXv  rxaqd  %m>  famv  zrjv  dn'  ixfivtjg  ^Oqzvyiav  vno  zs  ztav 
XqtjafuSy  xal  ion>  dviyqumviv  vvofiaü&tXöav.  6fiot(ag  öi  xal 
xazd  zijv  vTfiov  zavxtjv  dvtivat  zag  Nvfiffag  [xavxag]  %aqt±o- 
pdvag  ijj  Aqziftidt  fityiazijv  nyyyv  zijv  dvofia^ofiivtjv  'Aqi- 

15  &ovöav. 

Otjol  (sc.  Timaeus)  zotyaqovv  zriv  'AqtO-ovcfav  xqtjvnv  pol.  xn 

*  zijv  iv  zalg  ~vqaxovaaig  ym-  zag  7Ttjydg  ix  zov  xaxd  IJfXo- 
novvtjo'ov  Std  zt  zijg  \4qxadiag  xal  diä  zijg  *OXvfiniag  qiovxog 
nozupov  *AX<pttov'  ixtXvov  yäq  dvvxa  xaxd  yqg  <xcr*>  ztzqa- 

20  x$ax^oifg  axadiovg  imb  zb  2Zix*Xixbv  ivtx^ivxa  nsXayog  dvaöv- 
vttv  iv  zatg  Svqaxovaaig ,  yevdo&at  öi  zovxo  dijXov  ix  zov 
xazd  ztva  xqovov  ovqaviwv  öfißqtav  qaydvxwv  xaxd  zov  xdiv 
X)Xvfi7ii(üv  xatqbv  xal  zov  noiapov  zoig  xazd  zö  zd^vog  im- 
xXvaavxog  zbnovg,  öv&ov  zs  nX^og  dvaßXvfav  zyv  'AqdVovaav 

25  &  zmv  xazd  zijv  navyyvqtv  Ovopdvw  ßooiv  xal  (fidXqv  XQvtfv 

dvaßaXsXv,     imyvovzsg  tdiav  if(  hqzfjg  dveiXovxo.  ||  zavztjv.  . .  »DIOD.V 
$X<hv  f**ydXovg  xal  noXXovg  tx&vceg . .  Uqovg  bvzag  xal  dMxxovg 
dv&qobnotg-  i%  &v  noXXdxtg  ztvüv  xaxd  zdg  noXcfjuxdg  ntqt- 
axdteig  aayovxmp ,  naqado$(M>g  i7X£Cijpf]V£  zo  ötlov  xal  fif- 

30  ydXaig  avfnpoqaXg  ntqifßaXe  xovg  zoXfiyöavxag  nqoötvtyxaaOai  • 
.  .  .  ofxoicog  di  zaXg  nqouqr^ivuig  öval  ÜeaXg  xal  zijv  KoqrjV 
Xax^Xv  zovg  ntql  zi]t>  "Evvav  Xitfuayag'  nfiy^v  di  fAeydXqv 
(-viJ  y.a'hf-QU)^Ttf(a  iy  i  f(  2vqaxooiq  zi]V  di'oinc^O'in  /  r  KvdvfjV. 
zoy  ydq  HXovxwva  fiv&oXoyovct   zrp>  dqrcayriv  notycrdfiwQv 

'      ■  1  '  !  ■  1  ■"■ 

1.  tag  rfc )  i€tit*ts  D.    6.  inv'lft.  (fett    18.  fitut  del.  Wil.    la  JMi 
adtl.  Spengel.    20.  avndvHv  cod.  cqrr.  Naber.    29.  (ntettua$v(  D. 


V  4 


Digitized  by  Google 


dnoxofiiaat  xtjv  Koqfjv  itp*  äq/iaxog  nXfjaiov  xßv  Svqaxovawv 
xal  xr\v  yijv  ävaqqföavxa  aixov  ph  fittä  xijg  aqnaytiaijg  dvvcu 
xa&'  äöov,  nyyijv  d'  dvfTvat  i^v  dvopaZopivijv  Kvcevtiv,  nqbg 
jjj  xai'  ivtavibv  ol  Svqaxoaioi  nav^yvqtv  imqpavy  avvxeXovai, 
xal  Pvovatv  ol  piv  tdtmxtu  xd  iXdxxco  xüv  UqeUav,  dijpooiq  5 
6i  xavqovg  ßvxHtovtiw  hß  x$  Xipvy,  xavxtjv  xyv  SvaUxv  xaxa- 
dtfäavxog  'HqaxXiovg   xa&'   8y  xatqdv  xag  rtjqvovov  ßovg 
iXavvtav  neqrfX&e  naaav  JSuteXkev»    fuxa  di  xyv  xtjg  hok>r; 
dqnaytjv  pvfroXoyovat  xyv  Jypyxqa  firj  dvvapivfiv  ävtvqiTv 
xtjv  &vyaxiqa  Xapnddag  ix  xtäv  xaxa  x^v  Atxvijv  xqaxijqatv  10 
dyatpafi4ytjy  insX&tTv  hfl  noXXd  fUqri  x$g  olxovpivyg,  xwv  S' 
dv&qumonv  xovg  pdXtOx*  avxijv  nqoadslfrtpivovg  eveqytxijaat 
xov  x<2v  nvqtäv  xaqnov  dvx$dcoqt]aaiA4vi]v.  (ftXav&qtonoxaia 
dt  t(3y  ^AdyvaUov  vnods^afiivujv  xijv  -freov,  nqmxotg  xovxotg 
fittu  xovg  2ixeXiunag  dwqijaaa&at  xov  xtav  nvqtSv  xaqnov.  15 
dv&'  iav  6  dypog  ovxog  neqtxxoxfqov  xuiv  aXXtav  ixifirjaav  xyv 
&eov  O-vaiatg  x}  inupavsaxdxaig  xal  xotg  iv  'EXfwrTvt  fjtvaxtj- 
qtoiz,  &  Stet  xtjv  vneqßoXyv  xijg  dqxatoxtjxog  xal  dyvttag  iyivrxo 
näatv  dv'JpoiTi  otc  neqißoijxa.  naqd  di  xwv  ^Ad^vaioav  noXXol 
ptxaXaßovxsg  xyg  ix  xov  aixov  atXav&qtaniag  xal  xotg  nXq-  20 
moxwQOig  fiftadidovxfg  xov  aniqpazog  inXjqütaav  näaav  xijv 
olxovfiivijv.    ol  di  xaxa  xyv  ZtxeXUzv,  d$d  xijv  xtjg  J^urjoog 
xal  Köqfjg  nqdg  aviovg  oixfwxfjxa  nqtSxot  xijg  fvqiattag  xov 
aixov  pexaXaßovxtg,  sxaxiqq  xtav  &t<5v  xaxidtt^av  dvaiag  xai 
TTavrjyvQftg,  intavvpovg  atixaTg  noiyaavxsg  xal  rw  -/oovm  dta-  25 
ar^vavxtg  xag  dofaiaag  dtaqhdg.    xtjg  piv  ydq  K6ortz  rifv 
xaTaytayijv  inottjöavxo  nfQl  xov  xatqbv  iv  &  xov  xov  aixov 
xaqnov  xeXtatovQyito&at  avvißatve,  xai  xavxyv  xrjv  xtvaiav 
xal  navyyvqtv  fitxa  xoaavxyg  ayvdag  xal  anovd^g  intxtXovctv 
öatjg  slxog  iavi  xovg  xff  xqaxlaxr}  duwtü   nqoxqi&ivxag  xmv  30 
aXXtov  ävü-qutnuiv  änodtdövat  xag  %aqixag*  xtjg  di    fi/n  u,<>- 
xöv  xatqöv  xijg  Ovaiag  nqotxqtvav  iv  iS  xyv  dqx^v  6  anoqog 
tov  aixov  Xanßctva,  ini  ö'  tjfttqag  dixa  nav^yvqtv  äyovatv 
incovvfiov  xyg  &eov  xavxqc,  xfj  xe  Xafinqoxijxi  xrtg  naqaaxfvijg 
fityaXonqtneaTaxijv  xal  xq  dtaaxtvfi  /.uiioititvoi  xov  äqx<**ov 


1,  äguttot  D.    30.  Sattf  Hertlein,  Soijv  codd. 


Digitized  by  Google 


-    107  — 

ßiov.  Wog  6'  ioxiv  atxotg  iv  xavxaig  xalg  tjfidoatg  aloxQoXo- 
yttv  «error  rag  nqog  aXX^Xovg  optXlag  dtä  to  ttjy  0(6v  inl 
x"  xyg  KÖQtjg  itQTTttyl  Xvnovptyijy  yeXaam  dta  tqv  atoxQO- 
Xoyiav. 

5  Iltoi  di  xyg  xaxd  xrjv  Kootjv  apnayfjg,  öx*  yiyovev  tag  nooti-  v  t 
Qrtx«p*v.  noXXoi  xeöy  ttQxaiwr  6vyyoa(fkov  xai  nottixüv  pc- 
(UtQXVQfjxaOt.  Kaqxivog  fUv  yccQ  6  röiv  TQaywdtüv  TXOHftyg, 
TrXfOvdxtg  iv  xalg  JZvQaxoixfcug  naocrndtd^fi^xtag  xal  xipr  x&v 
tyXü)oto)i>  xe&sapiyog  (T'iorth.r  <?/ r>  TTfoi  tag  frvoUtg  xal 
10  rueyryyvoz-u  xijg  xt  Jt}fif]tQog  xai  KÖQfjg,  xaxtx^9tG(V  ^y 
rruirjuaat  xovdde  xovg  Oxlxovg' 

Xdyovüt  ./yfAi]XQog  not*  aooyxov  x6qf\v 
TlXovxwva  x(jv(fioig  aqnasaai  ßovXtvfuxm 
dvval  xe  yaiag  dg  fuXafjufatXg  ftvxovg' 
15  '  Tcoöta  dk  prytto'  yyavtCfAävtjg  xÖQfjg 

fiaoifo'  insXitelv  näaav  iy  xvxXy  yflova. 
xai  yijy  fUv  Alxvaioiai  ZixcXiag  naymg 
nvQÖg  yipovaav  vt-vnaatv  dvotfißöXotg 
näaav  aitvazia,  7iiv&t(Siv  di  nao&ivov 
20  otxuy  äiMHQOv  du>%Q*<plg  <f  &ivnv  yivog. 

6&tv  &edg  TiuiöfTty  dg  tä  v€y  hi. 
ovx  tt&ov  di  naqaXmtXv  xtjg  &eov  xavxijg  xitv  vntqßoXtjy  xfjg 
tig  xovg  äv&Qwnovg  svtoytaiag'  x^qU  jVS  tvqi(St<ag  xov 
cixov  xryv  xe  xaxtoyaaiav  adxov  xovg  äv&Qtonovg  idida^e  xai 
25  vopovg  tloijytjcaxo  xa&  oüg  d$xai07xoayeX>>  ii&Ur&tjoav,  d»'  %v 
ah  luv  (faoiv  uvzrjv  xrsopoq  oqov  i7Tovofuta&fjvat'  xovxcov  di 
xwy  fVQijfHxxatv  ovx  äv  xtg  ixiqav  eveqyeoiav  fi  ooi  fuuova-  xai 
yaq  xö  £yy  xai  xo  xaX&g  £ijy  TitqUxovai.  — 

Urbs  illa  praeclara  [sc.  Syracusae]  quam  ait  Timaeus cicderep. 

30  Graecarum  maximam,  omnium  autetn  esse  pulcherrimam  

fleqi  (U  x&v  xaxoixijtiavxtav  iv  adxfj   Towrwr  JSixaywy  «diod. 
.  .  .  0 1  /.  t  <7 1  o  c  fUv  <f  rtdiy  h^lß^otaz  aüxovg  aTTOixiG&ivxag  xaxoi- 
xyoat  xijy  vtjooy,  aixö  xtyog  JStxayov  noxafiov  xax'  *Ißijoiav 
öyxog  xixtvxöxag  xavxfjg  xifg  rtqoarjoqutc,  Tifiatog  6i  t^v 


0.  rijv  addendum.  17.  yn v )  irtv  vulg.  corr.  Nauck:  fr.  tr. 
ffr.*  799., 


Digitized  by  Google 


—  108 

dyvotav  xovtov  tod  avyygatfiwg  iXiy^ag  dxgtßüg  dnotfaivsxat 
xovxovg  avxox&ovag  thcw  noXXdg  d'  avxov  (figovxog  ano- 
dei&tg  xijg  iovxmv  dgxatbxtfxog ,  o$x  dvayxaXov  yyov/u&a 
ntgi  xovxojy  dit&ivm.  o\  d'  ovv  Stxavoi  xb  naXatbv  xomq- 
dbv  qixovv,  ini  xuy  öxvgwxdtw  Xbffm'  xdg  nohtg  xaxaoxev-  5 
d£oyxe$  dtd  xovg  Xyaxdg*  od  ydg  faav  vnb  phtv  qyff*oviav 
ßaiftXivg  mtt)  tnnn.  xaxd  nbXtv  di  rxdöitjrtig  ljt>  o  dvvattuvmv. 
xai  xb  fdv  nguixoy  anctuav  xi\v  vyaov  xaxüxovv  xai  xyv  xo>efn' 
igya^bfisvoi  rag  xgoopdg  *?xov  vnxtgov  di  xijg  Alzing  iv  nXeioai 
tonoiq  äya<pvojjpaia  nvgbg  dveiayg,  xat  noXXov  xatd  %qv  />'>n«r  10 
Qvaxog  ixxv&ivtog,  avvißij  y&agyvat*  trjg  yijg  im  noXvv  tbitov. 
in'  itt]  di  nXtita  xov  nvgbg  imveftofiiyov  noXXijv  /oi^ay,  (foß^- 
d-ivxeg  tä.  ft&v  TiQÖg  Ico  xtxXtfiiva  ttjg  StxeXUxg  i^iXinov,  tig 
di  td  TQog  dvapag  v$vovx«  ptxuixtiaav.  xo  di  xtXsvxatov 
noXXaXg  yevtalg  vöxtgov  ix  ,xtjg  yIxaXtag  xb.  xwv  2ZiXfXu)V  f&yög  13 
naydtjfuj  nfgatorfiv  etg  xtfv  SixeXUtv,  x^v  vnö  tun-  ~ixavü>v 
ixXeufd-tTactv  yuuHxv  xcduix/joai'.  dei  di  tjj  nXfoveg"iq  ngoßat- 
vövxuiv  xöiv  Zixf-Xoii'  xai  xyv  ouooov  nogfrovvxbav ,  iyivoito 
nöXtpot  nXtovdxtg  avtoXg  ngbg  tovg  2txavovg,  iwg  avv&ijxag 
nottjodfitvot  övnytavovg  ögovg  tS-evto  tyg  yunwg  ....  vaxata  20 
ö'  dnotxiat  tujy  'EXXyvwv  iyivovxo  xcctd  xyv  StxtXiav  d^ioXo- 
yot  xai  nbXetg  nagd  &dXaxxav  ixxia^^aav.  dvafHyvvpevoi 
d'  dXXyXotg  xai  dtd  tb  nXij&og  xJäv  xaxanXtbvxuiv  tEXXtivw 
xyv  xe  didXtxxov  adxuiv  epa&ov  xai  xatg  dyuayaXg  avvxgatfivxfg 
to  xeXsvxaTov  ttjv  ßdgßagov  StdXextov  dpa  xai  trjy  ngoG^yogiav  IS 
yXXd^avto,  2txfXt<ata*  ngoGayogsviUvtsg.  — 

ZX.  AVK  'O  'HgaxXijg  tag  rtjgvovog  ßovg  iXavvtav,  <ag  iydvtto  xaxd 
xov  nog&pbv  (Mxa%v  'ItaXlag  xai  2txtXiagf  dnixTUP*  tyv 
SxvXXav  dgnd^ovaav  xwv  xavgtav  dt>fZm7tvgt}0€  di  avtr(v 
Oogxvg  b  natrjg  afaijg  xavaag.  ») 

DlOD.  iv        'O  d'  *HgaxXrsg  xatavtiicag  ini  tbv  nog&ubv  xaxd  xo 
axsvoxaxov  xi\g  &aXdxxijg,  xdg  fiiv  ßovg  imgaloiaev  ffg  xijv 
—ixtXhcv,  avxbg  di  xavgov  xdgoag  Xaßopsvog  duvföaxo  xov 
nbgov,  övtog  xov  diaaxijfiaxog  cxadimv  tgttäy  xai  ddxa,  wg 
IV  23,  x    Tifiatog  <ft]Cti>.    fitxd  di  xavxa  ßovXbfiwog  iyxvxXta&ijvat 


9.  Iv  ora.  D. 


Digitized  by  Google 


-    109  — 

nacctv  Zixf/Mtv,  inotelxo  xijv  ttoqhuv  and  xtjg  /leXuoiddog 
inl  xov  "Eqvxa.  du&ovxog  6'  avxov  xyv  naqdXtov  xrfi  vyüoVj 
pv&oXoyovct  rag  Nvfufag  ävtJvat  foofid  Xovxqd  nqog  xyv 
dvdnavotv  xyg  xaxd  xyv  odomooiav  avxta  yevopivyg  xaxona- 
5  faiag  •  x ovxtav  ö'  ovxmv  dixxüv,  xä  füv  'lut-ouuc,  xä  <f  AlytmaXa 
npoGayootmxat,  xijv  ovoftaaiav  %%ovxa  xavxi\v  dno  xolv  xoncov. 
xov  6'  'HoaxXt'ovg  nXtjotdaavxog  xotg  xaxd  xöv'Eovxa  xonotg, 
nqotxaXiaaxo  adxöv  vEqv%  tfg  ndXyv,  v\bg  [füv]  tSv  *A<foo- 
dixfjg  xal  Bovxa  xov  xöxe  ßaaiXtvovxog  xtav  xonwv.  ||  xxiam  %$™u 

10  dt  [Kr yc ein]  xal  noXtv  d^toXoyov  ötuorvuov  avxot,  xttun  rti 
ini  xtvog  i '•<:  'stjXov  xonov  xaxd  dt  xrtv  dxqav  utv  iv  xtj  noXft 
xttg  ihffxqog  Uqov  tdqvoaa&ai  xal  xoifpijo'ai  rjg  xe  xaxaGxevji 
xov  vh»  xal  xu)  nXtj&et  x<av  dva&tjfuatav.  ir;v  dt  xhbv  diu  xe 
xyv  dno  xwv  iyxwqitav  eüoißetav  xal  diu  xyv  dnb  tov  xexveo- 

15  &4vxog  vlov  xtfiyv  dyantjoat  neqtxxoxeqov  xi\v  nöXtv  dtoneq 
avxyv  \i(fQodiirtv  'Eqvxivtjv  ovofiao&ijvat.  ||  yevopdvfjg  dk  xtjg 
(pfXoxtpiag  fiexd  nqoaxi^ov,  xal  xoB  ftiv'Eqvxog  dtdovxog  xijv 
■/uhhcv,  xov  6'  'HqaxXdovg  xdg  ßovg,  xo  [üv  nqcÜrov  ayavaxxetv 
xov  "Eqvxa,  dtoxt  noXv  Xeinovxai  xtjg  ä^iag  ai  ßoeg,  ovyxqtvo- 

20  f^vtjg  xyg  xw^a?  7iQÖ$  avxdg'  nqbg  xavxa  dt  xov  'HqaxXeovg 
dnoyatvofidvov  dtoxi,  xavxag  äv  dnoßdXfj,  cxeqyaexat  xtjg 
ä&avao-Uxg,  evdoxytiag  6  ~Eqv%  xtj  avvdyxji  xal  naXaiaag 
eXely&tj  xal  xtjv  jo^ay  anißaXtv.  6  6'  'HqaxXyg  xyv  (xiv 
ytoouv  naqi&exo  xolg  £yx<»Qtotg,  ovy%wq^aag  avxotg  Xapßdvetv 

25  xovg  xaonovg,  pexQ'  dv  xig  xuv  ixyovuv  avxov  naqayetfo^f- 
vog  dnanfon  •  öneq  xal  ovvdßij  ytvio&at.  noXXatg  ydo  vax&oov 
ycvKttg  -/wmfre  6  Aaxtdatpövtog  xaxavx^aag  tlg  xtjv  ZtxeXiav 
xal  xt\v  yowav  dnoXaßcbv  sxx$ff€  noXtv  'HgdxXetay.  xa%v 
6'  avxr{g  av^Ofidvijg ,   o\  Kaoxnüovioi  <p&ovtjOavxeg  dpa  xal 

30  (foßrjfri'vTeg  ptjnozt  nXiov  iaxvoaaa  [xtjg  Kaqx^övog]  d(f>tXijxat 
xwy  0otvixu)v  Tjyv  fjyepoviav,  ffxoaxsvoayxtg  in1  avx^v  fityd- 
Xatg  dvvdfieüi  xal  xaxd  xqdxog  eXovxeg  xaxiaxaipav.  .  .  rörc 
d'  ö  'HoaxXtjg  iyxvxXovfuvog  utv  2txfXiaVj  xaxavtyoag  eig  xi\v 
vvv  ovecev  xwy  2vQaxooia)v  noXiv  xal  nv&optvog  xd  pv&o- 


5.  AiykGttä«  scripsi  Lycophronis  968  optimos  libros  aecutus; 
'EytffTtün  Diod.    8.  pi»  del.  Bekker.    30.  t?c  Kaqx>^^  del.  WU. 


Digitized  by  Google 


—    110  - 

Xoyovpsva  xazd  zijv  zfjg  Koqijs  donayyv,  tfrvai  zt  zaXg  xteaXg 
IttyaXojiQtnmg  xai  tfg  zijv  Kvdvijv  zov  xaXXtazsvovza  ztäv 
nn'^on-  xa&ayUrac  xaztdtt&  Üvetv  zovg  iyx<*>oiovg  xat*  iviavzöv 
zfj  KÖQt}  xai  nqog  zfj  Kvdvfj  Xapnouig  aytiv  navjjyvoiv  zt  xai 
&voiav.    avzog  öi  ptzd  ztov  ßomv  diä  zyg  fitaoyeiov  di*hu>v,  5 
xai  zaiv  iyx<OQtox  Ztxavuiv  ptydXaig  dvvdfitaiv  dvziza^afjuvmv, 
hixrjOev  intqpavtX  nagazdl^a  xai  noXXovg  dnixzetvev,  iv  olg 
pv&oXoyovoi  ztveg  xai  (fzoazyyovg  imtpuviXg  ysyevija&at  zoig 
f^XQ1  z0*>  vvv  yqoHXfjg  vifA^g  zvyxdvovzag,  sttvxaamv  xai 
flediaxodzfjv  xai  Bovtfovav  xai  rXvxdzav,  ro  di  Bv-  10 
Tat'ay  xai  K  qvzidav. 
iv  24  Mtxä  di  zavza  SttX&tav  zd  AtovzXvov  ntdlov ,  zo  piv 

xdXXog  zfjg  i&avfiaae,  nqog  di  zovg  nfuovxag  aüzov 

olxeUag  diazi&dfitvog  änihnt  naq'  avzotg  d&dvaza  (ivrj/JtXa 
i?g  savzov  jzaqovtiiag*  idtov  di  zt  avvtßtj  ytvtalha  ntoi  zijv  15 
noXiv  zmv  *Ayvqtvainv.  iv  zavzij  ydq  ztprj&eig  in1  lütjg  zoXg 
Ölvfinioig  -9-eoXg  Travtjyvqföt  xai  dvoktig  XapnqaXg ,  xatTTtq 
xazd  zovg  fynqoo'fov  XQ°V0V$  otidtplav  Övötav  nqoödfxofitvog, 
zozb  nqtaztag  GvvevddxTjGf,  zov  (hcuo)  ( 0 v  zijv  ä&avaoiav  aiVa» 
nqooijfiaivovzog.  odov  ydq  ovarjg  ovx  a7r(o&ev  zijg  noXsmg  20 
nszqwdovg,  al  ßoeg  zd  ixvrl  ini  xrjqov  zivog  drzezv- 

novvzo.  öpokog  di  xai  adzui  zw  'HqaxXsX  zovzov  cvpßaivov- 
zog,  xai  zov  ä&Xov  dexdzov  ztXovpivov,  vofiüag  ijdtj  zt  Xap- 
ßdvetv  zyg  d&avaciag,  nqootdix*™  zag  ztXovpdvag  imö  ztZy 
£yX<*>oi(av  xaz'  ivtavzov  Üvolac.  dtoneq  zolg  evdoxovptvotg  25 
zag  %d()iu<g  dnodtdovg  ,  nqo  fiiv  zrjg  noXstog  xazsaxtvaa 
Ufivtjv,  fxovaav  zov  ntqißoXov  azaSitav  zezzdotav,  $v  inti- 
wuov  avzoi  xaXeto&at,  nQoaiza&v  daavztag  di  xai  x&v 
ßomv  zoXg  dnozvnta&sTotv  Xxvfüt  zyv  i(f>*  iavzov  noocrjot/iav 
tm&eig,  zifievog  xazeüxevaüev  ijouu  rijQv6vrjt  8  (nxv1  ^o*"  vvv  so 
ztfützai  naqd  zoXg  tyyoiQtoic ,  '/oXdov  ze  zov  ddeXtf  tdov 
avaxqazsvovxog  zipxvog  a^ioXoyov  inoiijffe  xai  ztpag  xai  &vaiag 


3.  x«»«yi««r«f  D.  iü.  mJuaxqaw  cod.  Paris.  Macrob.  V  19.  30 
(Xenagoraa).  17.  xaintg}  xai  C  D.  25.  fddoxiftovfiit'o^  vulg.  corr. 
Vogel.  28.  «t)r<3  vulg.  corr.  Wil.  30.  xtataxtittctv  D,  xa9ifQ*onn 
Uett. 


Digitized  by  Google 


-  111  - 


xatidti^iv  avtü  yivtaÜai  xat'  ivtavtov  tag  fw'xe»   iov  vvv 
TrjQOVf^yag'  ndvteg  ydq  ol  xatd  tavt^v  tiyv  nöXiv  oixovvteg 
ix  yfvctrjg  tag  xopag  Uodg  '/oXdtp  iQtcfovm,  ftixQ*  ^rov 
ftvaicug  ftfyaXonQtnim  xaXXttoyöavteg  tov  &sov  iXstav  xata- 
5  (SxtvaauHii.    toaavtrj  d'  iativ  dyveia  xal  üffiyottjg  ntol  tö 
tipfvog  (S<rtf  tovg  fiij  ttXovvtag  tag  eifruffitvag  &v<siag  naXdag 
atfwvovg  ytviöfrai  xal  toXg  ifuin  ny.öatv  öpoiovg.  <(/./.'  oltot 
fUVj  ötav  tv^tjiai  tig  dnodtaöHV  tf\v  -frvaiav  xai  ivixvoov  tijg 
O-voiag  dvadt'Cg~t\  tot  i>tw ,  naQaxQtjpa  dnoxaO'iütaüt^ai  <f>a<ft 
10  tovg  tfl  nQOUQrjfidyfi  vootA  xattyp\Uvovg.    ol  <T  ovv  ty/üoim 
tovtotg  axoKoi  'hoc  utv  um1  nvXf(V ,  nqog  /,  tag  anavtr^oiig 
xai  itvaiac  tm   'h-io  naqioifiGav ,  '  HqaxXtiav  nqoütjyöqfva'ay , 
äywva  di  yvfivtxov  xai  Inmxov  xai>'  Ixaatov  itog  peta  näatjg 
nqo&vfuag  ;roiovni,   navdfipov  di  tijg  dnodox^g  iXsv&iqtav  te 
15  xai  dovhay  ysvofjtdytjg,  xatidt^av  xai  tovg  olxitag  idiq  tt- 
fttöytag  tov  faov  Üidaovg  te  avvdynv  xai  avvrivtag  ev&xiag  te 
xai  &vcktg  tut  avvttXttv. 

Drepana  a  falce,  qua  Saturni  pudenda  exsecta  sunt,  ^yk.  U9 
appellata  esse  dicuntur. 
20       Herculi  etiam  Iason  cum  quinquaginta  socüs  in  Sicilia 
templum  vovisse  dicitur. 

Qotvoddpagug  Tqwg  avvtßovXtvöe  totg  Towaty  ix&tlyai  £X  iYK 
tijv  'Haiovijv  tw  xytH,  fdXaßovptvog  neqi  t&v  Üvyattqaiv  i»52 
avtov  twv  touSy  f*i]  atitäg  ix&toat,  xai  snertw  6  di  Aaofit- 
25  S<üv  ptjVHäv  tm  Qotvodapavii  sötaxt  tag  tqtlg  adtov  &vya- 
teqag  vatrtaig,  Iva  ix&üaw  afoag  £v  ~ixeXiq  Öijqioig  ßoqdv  xai 
tovtov  ytvofiivov  xatä  yvtofAijv  *A(fqoditrjg  iaiaihio'av  ||  quam-  dYK. 
obrem  deae  templum  voverunt  || .  &v  tjj  niü  tixaa&eig  xvvi 
b  Kqiuiooq  notafiög  avvijX&eif  rj  Si  it*xt  tov  Alyict^v.  ög 
30  ixtidt  tqetg  rroXttg  iv  ZtxeXiq,  trjy  dtp'  iavtov  Alytatav, 
"Eovxa,  "AtaXXav  tyrjfM  di  ovtog'AtaXXav.  ||  6  Aiyeatijg ...  * 
vo&ov  *Ay%Usov  v\bv  "EXvpov  xaXovpevov  fyyaytv  tig  2:tx£-       '  145 
Xiav.  ||  Neque  oblita  est  Aegesta  originis  Troianae ;  longum  ayk. 

W~  sqq. 

3.  xöfif<s  ItQtif  dott.  7.  ohot  pi*  suspcctum:  tvQOfAtv  Wil.  9.  <fnai 
om.  C  dett.  22.  ix9üvm\  Ixti&tv  tlvat  Marc  29.  KQtfArfibq  Marc. 
31.  "AjaXXav)  JtvUttv  Marc,  e  »cholio  964  nomcn  rostitui. 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


TIMAEI  LIBROßüM  I  et  n 

QUAE  SUPERSÜNT. 


Digitized  by  Google 


SIGNA. 


Asteriscus  fontis,  unde  Timaeum  restitui,  nomini  praefixus  nonnulla  verba, 
qaae  ad  scriptorem  reiingendam  valere  non  videntur,  omissa  esse 
demonstrat. 

AeteriBcua  verbis  ipsis  praefixus  de  origine  Timaeana  dubitari  posae 
docet. 

Litterae  diductae  verba  scriptoris  ipsius  allata  indicant,  e.  g.:  ANTIG.  1. 
Codicum  lectionibus  usus  sum 

1.  in  Diodoro 

IV.  V:  L  Hb.  Vindobonensü  s.  XI  =  D  (Vogel) 

2.  „    Vaticani  s.  XII      «  C 
XI  (cp.  89): 

3.  Hb.  Patmus.  X  vel  XI  =  P. 

2.  in  Mirabilibus  auscultationibus: 

Hb.  Laurentiani  60,  19  =  S*  (Bekker). 

Lycophronem  fere  ubique  verti.   Verba  scriptorum  Romanoruro 
Htteris  inclinatis,  mea  rectis  exhibui. 


Digitized  by  Google 


S I C I L I A. 


(Kai  tavxyy  xrtv  ßißXov  imyoaaoyxeg   yqGHaxixrjV  dxo-  y1^* 
Xovltwg  tfi  yQayfi)  7T€Q&    ujioTt.:  xijg  2ZixtXiag  iqov[i*y,  inel 
xai  ■/.iuiii(jul  xüy  ytjatay  icxl  xai  xj\  nuXcuotrju  xuiy  fiv&oXo- 

/OVftiVUP  7l€7lQ<6xtVXSy. 

5        'H  ydg  vfjßog  xo  tiuXmiov  und  /u*V  xov  Gxrtfiaxog  Tqiva- 
xqia  xXri&ttaa  \\  öu  xqtfg  äxqag  fgff  ||  ano  dk  xtSy  xaxotxrjaüy-  ^pHj^ 
xwy  avx^v  lixcevutv  Sixavia  nqooayoqtv&tXo'a  xo  xeXsvxaTov    lv  965 
ano  xtav  -ixttäv  x<5y  ix  xrjg  StxtXSag  navdtjpel  nsqawd-evxuv 
liröfictcxat  ZtxsXia.   iatt  d'  avxijg  ij  7rtqi(A€tqog  cxadioav  dg 

10  xtxqaxitixtXiuiv  xqtaxoaitap  ityxovrcr  xt3v  yäq  xqiun  n'tevqaiv 
j}  fiiv  und  xfjg  lleXtoqiadog  inl  xo  Aävßutov  vnaQx**  axad'uav 
■/i/.iüjv  tnxaxooiwv,  ij  ö'  änö  AtXvßaiov  /ue'xe»  IJaxvvov  xyg 
Zvqaxoalag  x**QaS  (SzudiitiV  yjXitav  xai  ntvxaxo<Si<av ,  if  6'  äno- 
XfiTio^ivri  axaditav  yiliüav  ixaxov  i^xovxa.   ol  xavxyv  ob*v 

15  xaxonovvxeg  SixeXi&xai,  7Taq(tXr{if>a<ft  naqä  x&v  nqoyovtav, 
uei  x^g  (f  fayg  £|  aldivog  7xaqadtdofMVt]C  xoTg  ixyovotg  Uqäv 
vjzuQXttv  tijv  vr^Cov  Jyptyxqog  xai  Köqyg*  svtoi  dt  xwv  nonj- 
tw*>  nv&oXoyovai  xaxä  xov  xov  UXovxuivog  xai  0*Q(te(f6vfjg 
ydfiov  V7xö  /iiog  avuxüXvnxqa  xfi  vvfupri  dedoo&ai  xavxtjv  xrjy 

20  vrfiov.  xovg  di  xaxotxovyxag  avxijy  xo  nuXaiov  ~ixavovg 
(t\  ivy  Dovicc.  ttvai  tpadty  ol  *yopi[jUibxaxoi  xuiv  avyyqcaftcov,  xai 
xdg  xe  7XQ0€iQt]fi4yag  \}tag  iv  xavxq  [xfi  vrjao)]  nquiitag  (favijvat 
xai  xov  xov  alxov  xaqnöv  xavxyy  Tiqwxtjv  üvhlvai  6tu  xqy 


5.  gchol.  Ap.  Rh.  IV  965  Tip«toe  HQtvaxittv  fqA  x«kHo9at.  .  . 
7.  to  Ttktvntioy  Madvig,  ifXfvjaioy  tfi  codd.  14.  Jtaaftgüxoyra  codd. 
21.  ttXoytuüittiot  tentat  Wil.    22.      yjatp  del.  Wil.  tum  dott. 


Digitized  by  Google 


—    104  — 


ägtxijv  xijg  X°*QaSj  n€Ql  ™v  initpaviGxaxov  xcäy  noirj- 

xäv  ftagxvgetv  Xiyovxa  (t  109) 

äXXä  xct  y*  äanagxa  xai  ctyfjgoxa  ndvva  yvovxat 

nvgoi  xai  xgt&at,  jjd'  apneXot,  aixs  qigovatv 

ofyov  igtotdg,  vXov ,  xcu  acfiv  Jtog  öftßgog  äd&i.  5 

iy  xe  ydg  xc3  Aiovx'tvin  nedlo)  xcu  xceiä  noXXovg  äXXovg  xönovg 

xtjg  StxeXiag  u4xgt  x°v  vvv  (pv£6&at  xovg  dygtovg  dvoua^ofU- 

vov*  nv^°^  II  °vte  t0*$  tyx**Qio*G  opotovg,  otg  xqwvicu,  ovxt 
dXXotg  inttadxxotg,  dXX'  Idtoxtjxd  xiya  ptydXrjV  sxovxag.  \\  xa%>- 
6Xov  di  [ngo  trjg  evgiaswg  xov  atxov]  ^tjxovfjtiyov  xaxd  noiav  10 
xijg  olxovfrfvtjg  ytjv  ngßxov  itpdvrjcav  ot  7Tgo6tgtjtu4i>oi  xagnof, 
ehog  iaxtv  dnodidoa&at  xo  ngtaxelov  xfj  xgaxttfitj  x^Q'  xat 
xäg  &edg  di  xctg  tvgovöag  ctxo/.oi  'hoc  xoTg  tlgtjfiivoig  ogctv 
DIOD.  V  3  fou  fxdXtaxa  xtfitopivag  nagd  xolg  StxeXionatg'  xcu  xrtv  dgjra- 

yijV  xijv  xaxd  xyv  Kogijv  fa  xavxtj  ywo^yfjp  dixodsi^tv  tlycu  15 
Xiyovat  (favtgtüxdxrjv  oxt  xdg  dtatgtßdg  ai  facti  xaxd  xavxfjv 
xijy  vfjaov  inotovvxo  dttt  xö  axsgyso&at  fiaXtaza  nag'  ccvxaTg 
zavxrjv.    yevia&at  d&  [tv&oXoyovGt  xijv  dgnayijv  xijg  K6gyg 
iy  xoXg  X&tptäo't  xolg  xaxä  xrjVvEvvav  iffxt  <T  6  xonog  ovxog 
nXijaiov  p£y  xijg  noXemg,  iotg  di  xai  xoXg  aXXoig  äv&fGt  20 
nctyxodanoTg  Ixngtnijg  xai  [xijg]  &4ag  o£iO£*  dtd  di  xrjv  anö 
xwy  ((  von  n  un1  äy&aiy  tvcodiay  Xiyexat  xovg  xvyijytTy  tita&oxag 
xvyag  pij  dvvaoSat  Gxtßtvttv,  ifAnod^Ofiiyovg  xijv  yvotxijv 
aiedyaty.    Hext  6'  6  ngoetgtjfiivog  Xeifttav  ävta&ev  piv  öuaXog 
xai    navxeXaig   tvvdgog,   xvxXo)    d'vi/jtjlög   xai   nayxaxo&ty  25 
xgtjfjiyolg  dnoxofiog.  doxtl  d'iv  fiiaai  xtiadat  xijg  6Xrjg  vyäov, 
dtö  xai  2txeJUag  dfufakog  vno  x$y<av  nqoöayogtvexat.  d$ 
xai  TiXtjaioy  äkctj  [Xtifiüiyag]  xai  negi  xavxa  tty,  xai  any- 
Xaioy  cvfieyefog,  %xov  fde^a  xaxaysiov  ngög  xijy  agxxov  vsvev- 
xog3  dt  ol  fiV&oXoyovGt  xbv  ffl.ovxutva  ft£&'  ägfiaxog  hnX-  30 
Öövxa  notijaao'&ai  xi\v  ägnayyy  xijg  Kogyg.  xct  öi  ta  xai  xüv 
äXXtoy  äy&aiy  xct  nagfxöfieya  x^y  evtadtay  nagad6%(ag  dt' 
SXov  xo€  iytavxov  nagapiveiv  &dX).oyxa  xai  xijy  SXtjy  ngoaoipty 
ay&ijgcty  xai  imxegnij  namyonna.  pv&oXoyovet  öi  fitxä  xrtg 

10.  ttqo  —  aixov  del.  Wil.  12.  tlxittoq  D.  14.  rije  ägnay^g  tijg  — 
ytyofityijs  codd.  cm.  Hertlein.  21.  t?c  9tag  D.  28.  kufivivnt  D.  xai  a. 
vel  plura  dett.   30.  cf*o  D. 


Digitized  by  Google 


—    105  — 


Kooqg  xäg  xijg  opoiag  nao&evtag  fäiu>iiivag  *A&tjväv  xe  xai 
"AQXffxtv  avvxotq  o u±i  et;  avväyttv  fitz'  aixijg  xä  ävl>i\  xai 
xaxaaxsvä^ftv  xotvjj  xm  naxqi  Jii  xov  n&nXov.  dtä  dt  xäg 
/Kt'  äXXyXuv  dtaxqtßäg  xe  xai  td(uMag  ärxäaag  ciio^at  xijv 
5  Vfjaov  xavxi\v  fuxhffxa  xai  XaxtXv  txdoxtjv  avxüv  /a^av, 
(jUv  yA&yväv  iv  xoXg  ntgi  xov  'Iptoav  piosaiv,  iv  otg  tag  ftiv 
rvfkif  ag  /aut^ofUvag  \i&qvu  tag  xcav  'ttpfiüiv  vdüitav  ävtXvat 
nrjyäg  xaxä  xqv  'HqaxXiovg  naoovaiav,  xovg  6'  iyxtaoiovg  noXtv 
adtjj  xa&UQUrtai  xai  x<üoav  xijv  ovofia^Ofjtivtjv  pixQ*  %°v  v*>v 

10  *A&yva*ov  xijv  d'  "Aqxeptv  xrjv  iv  xalg  2vqaxovaatg  vijcov 
XaßeXv  naqä  xm'  \>tu>v  xrjv  an'  ixeivrjg  \)oxvyiav  imo  xe  x<5v 
XQ^CfitSv  xai  ioiv  äv&qamoiv  övofiao9tXo'av.  Ofioiag  öi  xai 
xaxä  irtv  vtjGov  xavxqv  dveivat  tag  Nvfiqpag  [xavxag]  xaQl*°~ 
pivag  xy  'Aoxifitdt  peyiaxtiv  ntjytjv  xijv  dvofia^ofiivrjv  "Aoe- 

15  &ovaav. 

0qoi  (sc.  Timacus)  xotyaoovv  xhv^Aqi^ovtfav  xq^vnv  pol. xn 

•  zyv  iv  xaXg  ~vqaxovoaig  sxtiv  zag  Tiyyäg  ix  xov  xaxä  fleXo- 
novvrjöov  did  xe  xtjg  *Aqxadtag  xai  dtä  xqg  ^OXvfintag  qiovxog 
nozuuov  ^AXtpetov'  ixtXvov  yäq  dvvia  xaxä  yijg  (xaiy  xexqa- 

20  xtcx'Xiovg  öxadiovg  imo  xo  StxeXtxöv  ivex^ivia  niXayog  ävadv- 
vtiv  iv  xaXg  JSvqaxovaatg  t  ytvia&at  6i  xovio  dftXov  ix  xov 
xaxä  xtva  XQOVOV  ovqavimv  öfißqiav  qayiviwv  xaxä  xov  x&v 
X>Xvfinton  xatoöv  xai  xov  noxapov  xovg  xaxd  xo  xifitvog  im- 
xXvüavxog  xonovg,  öv&ov  xe  nXrj&og  ävaßXv&tv  xijv  'Aqe&ovcav 

25  ix  xüjv  xaxä  xijv  navqyvqtv  Ovopivtav  ßotav  xai  (ftäXyv  XQVGVV 

dvaßaXtXv,     imyvovxeg  Idiav  xqg  togxfjg  äveiXovxo.  ||  xavxtjv. . .  »diod.  v 
£X*iv  ft*yäXovg  xai  noXXovg  ix^vag . .  Uoovg  bvxag  xai  a&txtovg 
äv&Qwnotg'  i%  &v  noXXäxig  man  xaxä  xäg  noXeptxäg  neot- 
axaCftg  (fayövxcov,  naQado^vag  >  ;,••..><./..'  xo  &*Xov  xai  /t«- 

30  ydXaig  ovfJKf  OQaXg  ntQtfßuXt  xovg  xoXfiyßavtag  nooGeviyxaGOai  ■ 
.  .  .  oftoteog  <)t  xaXg  TXQoetQtjfiivaig  dvai  &taXg  xai  zqv  Kögijv 
Xax*Xv  xovg  txbqi  xrjv  "Evvav  XiifAuivag'  nqytjv  di  fJsyäXqv 
ci  i  T  xatht{>o)!t7tvi(i  iv  xff  ^voaxoffta  irtv  övofuc^ofiiv^v  KvävijV. 
xov  yäq  IlXovttava  pv&oXoyovGt  xijv  äQnaytjv  no^aä^tvov 

• — — —  !  — — '  —  —  ■  1  1   ■ 

1.  T«fTfr]  r«t-rjTcD.   6.  w  '#//.  dott.    13.  ratar;  dol.  Wil.    l*.  xiti 
add.  Spengel.    20.  avaövnv  cod.  corr.  Naber.    29.  inunjutayt  D. 


V  4 


Digitized  by  Google 


-    106  - 


dnoxofiiaat  xyv  Köqtjv  i<p'  ÜQ/uatog  nXfjaiov  xäv  2vqaxovawv 
xal  xrjv  yijv  uvaqq^avxa  avxöv  plv  ptxä  xijg  dqnayeiarjg  dvvm 
xait'  ädov,  nrjrriv  d'  dvtXvat  xtjv  dvofiaZofjivtjv  Kvdvtjv,  nqog 
fj  xai  ivtavxöv  ol  Zvqaxoatot  navjyvqtv  imyavij  avvxeXova*, 
xal  övovatv  ol  ftlv  idtmxai  xd  iXdxxu  xiav  leqeUav,  dypookt  5 
dl  xavqovg  ßvfri^ovatv  iv  x$  Xipvy,  tttVtlJV  tf^V  xHtöictV  X(CIU- 
ötii'avxog  'Hqaxliovg  xa&*  8v  xatqov  tag  r^qvovov  ßovg 
iXavvtav  neqtijX&e  naaav  StxtlUxv.  (itxd  dl  ttjv  %fjg  KoQijg 
dqnay^v  pv&oXoyov'ot  ttjv  Jtjfiifxqa  /ujy  dvvafiivfjv  dvtvqttv 
xijv  üvyaxiqa  Xapnddag  ix  xüv  xaxd  tfjv  Aitvtjv  xqaxt jqtov  10 
dvaipaflil >rtr  insX&itv  inl  noXXd  uHjt:  %ijg  oixovütrrc ,  tdäv  (T 
dv&q<a7i(üv  tovg  fiäXtax'  avxijv  nqoade^apivovg  ivsqyrxijaa* 
töv  /wc  nvgtäv  xaqnov  dvxtdcoqtjaafiivijv.  <ptXav&q<o7x6xaxa 
öl  xdäv  *A&rjvai(ov  v7Tode%afjUv<av  ttjv  -9-tov,  nqwioic  rovrotg 
fifxä  tovg  StxeXuoxag  daqyaaa&at  tbv  ttSv  7xvqt5v  xaqnov.  15 
dv\>'  tav  6  öfjfiog  ovtog  neqixxoxtqov  x<av  äXXcav  ixifitjaav  xtjv 
&f6v  &vaiatg  x*  im<f>avsaxdxatg  xal  xoXg  iv  'EiUwrtVi  pvaxfj- 
qioig,  &  dtä  xr{v  imsqßoXrjv  xijg  dqxcttoxtjxoc  xal  dyvtiag  iyivexo 
nuaiv  äi'V oi»:i oi c  TTSQtßotjxcc.  naqu  61  xßv  *AfrqvaUav  noXXot 
ptxaXaßovxtg  xyg  ix  xov  aixov  iftXavfrqtüTiiag  xal  xolg  nXy-  20 
mox<*>Qotg  pfxadtdovxsg  xov  cniqpaxog  ijrXijq<aaav  naaav  xrtv 
otxovpivfjv.  ol  dl  xaxd  xijv  StxsXiav,  dtä  xrjv  xyg  J/ur^oog 
xal  Koqrjg  nqog  avxovg  otxetoxijxa  nqtSxot  xijg  tvqiüHag  xov 
aixov  pmatjaßövxeg,  ixaxiqa  xctv  &&3v  xaxidetg'av  &vaiag  xal 
navijyvqug,  intavvpovg  avxaTg  noi^aavtsg  xal  rw  xqovm  dia-  25 
atjfiyvavxfg  tag  do&eiaag  dwontq.  xrtg  plv  ydq  Koqqg  t^v 
xaxaywyrjv  inotrio'avxo  ntql  xov  xatqov  iv  m  xov  xov  aixov 
xaqnöv  xeXeaiovqytto&at  avvißatvc,  xal  xavxyv  ttjv  övaiav 
xal  navyyvqtv  pttä  xooavrijg  äyvsiag  xal  a7xovdfjg  imxeXovaiv 
öatjg  eixog  iaxi  xovg  xt[  xqaxiaxt[  dotqtqi  nqoxqt&ivtag  nZv  SO 
üXXav  dvd-qtamav  anodtdövai  xag  yuouug-  xijg  dl  ./iitr^ooc 
xov  xatqov  xtjg  \hiatag  Ttqotxqtvav  iv  <5  xr^v  äqxqv  o  anoqoc 
xov  aixov  Xafjtßdvft,  inl  d'  rt{iiqag  dhta  navfjyvqiv  äyovatv 
i7it6vvfiov  xijg  &eov  xavxtjg,  xf\  xt  XafiTrqoxijtt  zyg  naqaaxtvyg 
fAfyaXonqeneaxaxrjV  xal  xrj  dutoxsvfi  fufwvpsvot  xov  dox«'ov 


1.  Uq fittat  D.    30.  S<rt]f  Hertlein,  codd. 


Digitized  by  Google 


-    107  — 

ßiov.  i&og  d'  iezlv  adxoXg  h  xavxatg  xaXg  ^fidqatg  aloxQoXo- 
ytXv  xaxd  xdg  nqog  dXXyXovg  dfuXiag  dta  tö  t^v  &tbv  inl 
x"  xrtg  Koqrjg  ctqnayrj  Xv7rovpdvijv  yeXaaai  dta  tqv  alaxqo- 
Xoytav. 

5  Iltql  di  xijg  tatet  vi}*  Koqtjy  dqnaytjg,  6xt  yiyovev  tag  nqost-  v  i 
Qrxctfit-y,  noXXol  xwv  uofitiun  (TvyyQdif ton'  xui  rrotrjün'  fie- 
iKtijivQTjxuai.  Kaqxivog  ftiv  ydq  6  roiv  iqaytadtüv  nonjt^g, 
nXeovdxtg  iv  xaXg  Siiqaxovoatg  naqentdedrjfirjxcag  xal  irtv  xwv 
ty/ü)oLon>  if-'/nciut  aTxovdrjv  O^')  ffi)l  rc*S  &wrtag  xal 
10  navfjyvQttg  xijg  xe  I^uriooc  xal  Köqtjg,  xaxexfoqtoev  &  t(*Xg 
notijfjtaot  xovo~de  xovg  Gxtxovg' 

XiyovGt    /rjfiTjiQog  nox*  aqqijtov  xöqtjy 
TlXovxtaya  xqvtftotg  uqnanai  ßovXevfUXOt 
dvyai  xe  ya'tag  eig  fuXafupaeXg  pvxovg* 
15  '  Tzo&ta  di  pyxiq'  jtfaytcpeytjg  xoqrtg 

ultra 7ty  ineXihXv  naoav  iv  xvxXta  %&6va. 
xal  ytjy  piv  Alxvatotct  StxeXtag  nayotg 
Ttvqög  ytuovciuv  {tev/uxav  dvöepßoXotg 
näaay  ai*vit£cu,  niv&eötv  di  naq&ivov 
20  atxcoy  äfwiQoy  dtoxqe<fig  (f&iyetv  yivog. 

oirev  &edg  xtfitaoty  ig  xä  vvv  ixt. 
ovx  a£tov  di  naqaXtneXy  xtjg  &eov  xavxyg  xip  imeqßoXriv  xtjg 
tig  xovg  dy&qwnovg  eveqyeatag*  x<aqlg  yäq  xijg  evqioetog  xov 
a'txov  xrp  xe  xaxeqyaaiay  afoov  xovg  dy&qtonovg  edtda^e  xal 
25  vofjkovg  ffofiytjaaxo  xai?  oCg  dtxatonqayeXv  eiMo&f}<ravt  dt' 
atxiav  (faolv  avxtjv  xhaiuxfonov  i7TOVopa<Jx>ijvai'  xovxtov  di 
xüiV  tvort<i(cuoy  ovx  dv  xtg  exiqav  eveqyeolav  e$qot  fiel£ova*  xal 
ydq  xo  £yv  xal  xö  xaX&g  £q¥  TieqtixovGt.  — 

Urbs  Uta  praeclara  [sc.  Syracusac]  quam  ait  Ti maeusc ic.derep. 

30  Graccarum  maximam,  omnium  autem  esse  pulcherrimam  

II* ot  di  x&v  xaxotxfßavxiav  iv  (crn~  nqarttäv  2txay<ay  *DIOD. 
. . .  OiXtaxog  fiiv  ytjo'tv  i% '/ßijqiag  atixovg  ajrotxttr&i'vxag  xaxot- 
xtjaa*  xijv  vr^Gov,  dito  xtvog  —ixuvov  noxafjtov  xax'  'fßijqiav 
dvxog  xexevxöxag  tavxtjg  xijg  nqocqyoqiag,  Tifiatog  di  xijv 


9.  rijv  addendum.  17.  yjr]  nyK  vulg.  corr.  Nauck:  fr.  tr. 
ffr.*  799., 


Digitized  by  Google 


108  - 

ayvoiav  tOVtOV  to€  üvyygatf  iitiq  iXiygag  dxgiß&g  a7lQ<faU>ftCU 
tov tovg  avTQX&ovaq  etvcw  noXXdg  d'  avtov  (pigovtog  ano- 
dei^ttg  tijg  tovttav   dgxatotytog ,    ovx  dvayxaSov  fjyovpiSa 
negi  tovtm  dte^tiyai.    o\  6'  01V  Zwavol  to  naXaiöv  xw/jii;- 
dop  üxovv,  ini  tmv  dxvgiatdtoav  Xoyow  tag  noXetg  xatacxsv-  5 
d^ovteg  di«  tovg  Xfiezag-  ov  ydg  yaav  imö  ptav  rrftpoviav 
ßatoXiwg  ttiayfiwot,  xaxä  noXtv  dk  ixdötyvttg  %v  6  dvraattvmv. 
xai  to  i*kv  ngätov  anaaav  %f\v  vijaov  xatomow  xai  t^v  yutgai 
igyatopevot  rag  rgotpäg  ffyov  vovegov  dk  tyg  AUvi\giv  nXtioot 
tonoig  ävcc(f  vojjp€tw  nvgög  dvtiayg,  xai  noXXov  xaxä  tijv  ywgai  10 
gvaxog  ixxv&ivtog,  avvißti  (f&agfjvai*  ttjg  ytjg  ini  noXvv  tonov. 
in'  hfi  dk  nXitta  tov  nvgog  intvtponivov  noXXr\v  x**H!av>  <foß*j- 
Sivttg  xä  ph'  ngog  fw  /.t-  x/.i  niva  tijg  JStxtXiag  i^iXinov,  tig 
di  tä  ngog  dvöfiag  vtvovta  futtpxyaav.    to  dk  tt)*vtatov 
noXXatg  yeveaTg  vategov  ix  .Tijg  *ItaX(ag  to.  twv  —txfXwv  f&vog  15 
navdtjfid  TTfoauo&tv  tfg  tijv  ~ix(Xiav,  ti)v  vnö  tan  JStxai'div 
ixXeuffrttaay  yuwav  xai  fix r aap.   ad  di  tfj  nXeovttyq  ngoßat- 
vovttav  %&v  StxsXüv  xal  wj*  öpoqov  nogff-ovvttav^  iyivovto 
noXffiot  nXtovdxig  av\xoXg  ngog  tovg  Stxavovc,  i<ag  avv&ijxag 
noiyadfifvoi  avfufüvovc  ögovg  tfrsvro  ryg  ycogag  ....  vatata  20 
6'  dnotxiat  iwv  'EXXyvwv  iyivovto  xatä  tt)v  StxsXlav  ä^iöXo- 
yot  xai   noXttg  naget  &dXattav  ixtta&yo'av.  dvaptyvvptvot 
d'  äXXyXotg  xai  Std  to  nXij&og  tmv  xatanUovttav  EXXrtva>v 
tt[V  ts  dtäXfxtov  ainüv  ifta&ov  xai  talg  dytayaTg  cvvtgaffiyteg 
to  teXevtatov  typ  ßägßaqov  didXextov  opa  xai  t^v  ngoarjyog'uty  25 
yXXdg'ano,  ^ixeXnatat  ngoGayogev&dvtsg.  — 

2X.  ÄYK  'O  HgaxXfjg  tag  rtjgvovog  ßovg  iXavvutv,  <ag  iyivtto  xatä 
top  nog&pov  n*ta%v  'haXkxq  xai  liXfXiag,  dnixistvt  t^v 
2xvXXat>  dgnä^ovaav  twv  tavgw  dve^tamg^ae  6i  avirjy 
Qogxvg  6  nat^g  avtijg  xavaag.  30 

^>1mJ>6IV  ^'  HgaxXijg  xatavtyaag  ini  tov  noq&fiov  xatd  rö 

Gttvotatov  tijg  &aXdttt]c,  tag  utr  ßovg  intgaimatv  tfg  ttjv 
HixtXiav,  avtög  dt  tavgov  xigtag  Xaß6ft*vog  diev^ato  töy 
nogov,  ovtog  tov  diaotrifiatog  atadionv  vgtiov  xai  dixa,  tag 
iv  83,  i   Tifiaiog  (fijGtv.    fitta  dk  tavta  ßovXofuvog  iyxvxXtafHjvat 


9.  iv  om.  D. 


Digitized  by  Google 


-    109  — 

näoav  ZtxfXtav,  inouTxo  xtjp  noqtlav  dno  xtjg  fltXaqiddog 
inl  xov  "Eqvxo.  dtt&ovxog  d'  ccdxov  xtjv  naqc'diov  xrtg  vyaoVj 
pv&oXoyovat  xdg  Nvpyag  dveTvai  foqfid  Xovxqd  nqog  xyv 
dvdnavoiv  xyg  xaxa  xyv  ödomoqiav  avxm  ysvofidvtjg  xaxona- 
5  faUxg '  xovxeav  d'  ovxcov  dixiüv,  xd  plv  'IfjuqaTa,  xd  cT  Alytmala 
nqooayoqivtxai,  xtjv  ovoftaaiav  fx0VTa  dno  xiav  xoniav. 

xoB  d*  'HqaxXdovg  nXtjOidoavxog  xotg  xaxa  xov  vEqvxa  xonotg, 
rxqofxaUoaxo  atixöv  vEqv%  tig  ndXyv,  vtig  [plv]  <2v  yyi(fqo- 
di  i  yg  xal  Bovxa  xov  röte  ßaotXtt'ovrog  xmv  xontav.  j|  xxloai  M  nr 

10  dl  [Erycem]  xal  noXtv  d^töXoyov  opwvvfiov  avxoi,  xetfiivyv 
ini  xivog  viptjXov  xonov  xaxa  dl  xrtv  axqav  xqv  iv  xfj  noXti 
xttg  ptfXQoc  Uqov  ldqvo"ao9ai  xal  xo(ff*fj<rat  Xfj  xt  xaxaoxtv^ 
xov  rtu)  xal  xtä  nXtjdsi  xtav  äva&rjfiaxmv.  xr\v  dl  tttov  did  xe 
xrjv  dno  rwr  iyxwqtcov  tüaißttav  xal  diu  zttv  dno  xov  xtxvto- 

15  &ivxog  viov  xtpijv  dyanijoat  ntqtxxoxeqov  xijv  noXtv  dtontq 
avxrtv  'siqoodixtjv  'Eqvxivtjv  ovopao&i{vai.  ||  ytvopivijg  dl  xtjg  M* 
tptXoxtfJtiag  [i&xa  nqooxipov,  xal  xoO  ptvvEqvxog  dtdövxog  xtp 
Xt*Qay,  xov  6'  'HqaxXiovg  xäg  ßovg,  xo       nqiaxov  dyavaxxrtv 
xov  "Eqvxa,  dtoxt  noXv  Xsinovxat  xijg  d^iag  al  ßotg,  ovyxqtvo- 

20  pdvfjg  xijg  %u>qag  nqog  avxdg'  nqog  xavxa  dl  xov  'HqaxXdovg 
dnotpatvoftdvov  rf*<m,  ja viag  av  anoßäXji,  cxiqrßtxai  xtjg 
d&avaoiag,  tvdoxy(fag  6  ~Eqv%  tJ}  ffvv&yxfi  xal  naXaioag 
iXti(f  #tj  xal  xrjv  yüuuv  dnißaXtv.  6  d'  'HqaxXijg  xijv  piv 
X**oav  naqd&exo  xolg  iy%u>Qiotg,  ovyxooQtjcag  avxolg  Xafißavtty 

25  Tovg  xaonovg,  p^XQ*  Tl?  ™v  ixyovtav  avxov  naoayevofu- 
vog  änatxyöfi'  6nfQ  xal  avvtßri  yfvio&ai.  noXXalg  yäq  voxfqoy 
ytvscßg  J(t)otn  Q  6  siaxtdatpoyiog  xaxavxyaag  tig  xijv  ZixtXiay 
xal  xi\y  x^qw  anoXaßwy  ixxtos  noXiv  'Hqdx Xttav.  xaxv 
6'  avxrfi  av^oftdy^g ,   ol  KaqxijdSyto»  <f  ttov^auvitc  &fxa  xal 

30  yoßri&ivxtg  pynoxe  nXtov  iaxvoaoa  [xijg  Kaqxrjdoyog]  ä<piXt(xai 
xtjöy  0otvixa>v  xi\v  fjyepoviav,  Gxqaxivoayxtg  in1  avxijv  fttyd- 
Xatg  dvruutm  xal  xaxa  xqdxog  iXovxtg  xaxiaxaipav.  .  .  röre 
d'  6  'HqaxXf^g  iyxvxXovfuvog  x^v  2txtXiav,  xaxavirtaag  tig  xijv 
vvv  oloav  x&v  ZZvqaxoa'mv  noXiv  xal  nv&optvoq  xa  pv&o- 


5.  jiiytotttta  scripei  Lycophronis  968  optimos  Iibros  secotue; 
Eytvtaia  Diod.    8.  pi»  de).  Bekker.   30.        Kaqxytoyoe  del.  VVU. 


Digitized  by  Google 


—    110  — 

Xoyovftsva  xata  tijv  tijg  hoyrt:  dqnayijy,  f&voi  tt  tatg  &taXg 
fityaXonqtmäg  xal  tfg  tijy  Kvdvijv  tov  xaXXiGttvovxa  täv 
tavqoav  xa&ayiaag  xattöet^t  \rvuv  zovg  iyx^qlovg  xat  ivtavtov 
zy  KoQfi  xal  nqog  tfj  Kvdvfi  Xafinqwg  dyttv  navijyvqiv  zt  xcu 
xh>oUxy.    avzog  dt  fitzd  rüiv  ßowv  öid  tijg  fitooytiov  dithutv,  5 
xal  tav  lyxwQtujy  2ixavwv  fAtydXatg  dvydptGiv  äytitalg'afityttv , 
iyixyatv  inupavtT  naoatd^tt  xai  noXXovg  unixxttyty,  iy  olg 
pv&oXoyovo'i  uytg  xal  azqaztiyovg  imtpavtXc  ytytyijo&ai  zovg 
lUXQ*  zov  vvv  ijQUHXfjg  npyg  zvyxdvovzag,  Atvxactniv  xal 
nedhaxoäzfiv  xal  Bovifdvav  xal  TXvxdzav ,  ez$  di  Bv-  10 
tai ca  xal  Kqvziöay. 
IV  34  Mtzd  6i  zavza  ditX&utv  zö  AtovzXvov  ntSiov,  to  piv 

xdXXog  zyg  yo')qag  i&avfiaGe,  tcqoq  di  tovg  ztfiwyzag  av*z6y 
olxtitag  <ht(j i&iptvog  dniXmt  naq'  avxoXg  d&dvaza  fivtjfjeUz 
tfjg  iavzov  naqovüiag.  Xdioy  öi  u  övvißij  ytvio&ai  ntql  r  m  15 
noXiv  z&y  ^Ayvqtvaitav.  iy  zavztj  ydq  nur^nc  in''  uSqg  zoXg 
XtXvpnioig  &toXg  nayijyvqtot  xal  xtvoiaig  XapnqaXg,  xaineq 
xata  tovg  ipnqoafrtv  XQoyovg  otidtpiav  Üvöiav  nqoodtxofttvog, 
tote  nqutzcag  avvtvdoxtjae,  zov  datpoviov  zi\v  ä&avaoiav  avtä 
nqoGijfAaiyoyzog.  odov  ydq  ovöijg  odx  ämo&ty  zyg  noXttag  20 
ntzqtadovg,  al  ßotg  td  %xVfl  xa&dntq  inl  xyoov  tivog  dntzr- 
novvzo.  bpoUag  di  xal  aöxtö  zß  'HqaxXtX  zovzov  cvpßcuvov- 
tog,  xal  tov  a&Xov  ötxdzov  ztXovfitvov,  vopUsag  ydy  zt  Xap- 
ßdvnv  tijg  d&avaaiag,  nqoatde'xeto  tag  zeXovfävag  vnö  zuv 
iyXMQicoy  xat"  iy  iavtov  frvoiag.  Stontq  toXg  tdöoxovfuvo*g  -j:, 
tag  %dqnag  dnodtdovg ,  nqb  piv  tijg  noXttag  xaztcxtvaai 
XifjLVtjv,  txovaav  ™v  TttqißoXoy  atadtov  itndoon-.  fjv  inti- 
Wfiov  avto)  xaXtXa&at  nooaezag'sv  (acavtag  di  xal  i<*v 
ßoüy  toXg  dnotvnatfcXoty  \yyn,i  zip  i<f*  eavtov  nQOötjyooiay 
im&Blg,  tifjuvog  xateGxevacfsv  fjom  ryovoyri,  8  pixQ'  %0*  ™v 
uuc(T((t  tt ((o(\  toXg  tyyo)Qtotc ,  *IoXdov  tt  TO0  fidtXfftdoi 
avoiqai&voytog  tiptvog  d^ioXoyov  inoi^Gs  xal  rittäg  xal  &vaiag 


3.  xa»ttyuiat((  D.  10.  IltdttoxQttTtt  cod.  Paris.  Macrob.  V  19.  30 
(Xenagoras).  17.  xctintQ]  x«i  C  D.  25.  rtdoxipovpit'otg  vulg.  corr. 
Vogel.  28.  «i)fi3  vulg.  corr.  Wil.  30.  xnncxtvaatv  D,  xa$üqt»<itr 
dott 


Digitized  by  Google 


-  111  - 


xaxid*t%tv  avtü  yinoVai  xat1  ivtavtov  tag  uf/ut  iov  VVV 
tqoovftivag-  ndvttg  yccQ  ol  xatd  tavttjp  tijv  noUv  olxo  vvteg 
ix  ywttijg  tag  xöua;  Ugäg  *loXdw  tqi(foimy  utyoi  äv  ötov 
Üvakug  iMyaXonoenioi  xaXXtfoyaavtcg  tbv  O-tov  %Xta*v  xaxa- 

5  axfvd<ra>at.  toaaviTj  6'  iatlv  dyvtia  xal  aepvot rjg  ntol  tb 
tipfvog  (5<Ttt  tovg  fiy  teXovvtag  tag  ei^uffieyac  &voiag  natdag 
dtftavovg  ytvto&ai  xal  toXg  teteXsvttjxötov  öpoiovc.  dXX'*  oltot 
piv,  ötav  tv^tjtai  ttg  dnodwativ  tijv  &volav  xai  ivixvoov  ttjg 
Uvaiag  dvadtQij  tu)  ^tw,  nuatcyin^ut  änoxa&ttiiaattai  tfaat 

10  tovg  tfi  nQOf^fiäyfi  voow  xattxofitvovg.  ol  <T  otV  tyyojoim 
iovioig  dxoXov&wg  ttjv  fUv  nvXqv,  noög  y  tag  dnavti\a*ig 
xal  O^vciag  ?w  'hm  naqeo'irjo'av,  ' HqaxXfiav  nooo'fjyoQtvo'av , 
dyüva  dt  yvfivixbv  xal  Innwbv  xat>'  IxaCtov  itog  futu  ndar(g 
noo&vfjUag  noiovto.   navdripov  di  ttjg  dnodoxyg  iXevO-dotov  ti 

15  xai  dovXtav  yevofidvijg,  xatiöt^av  xal  tovg  olxitag  löia  tt- 
H&vtag  tbv  fabv  &tO0OVg  te  awdynv  xal  GWibvtag  s\m%iag  te 
xal  övaiag  tut  ovvtsXttv. 

Drepana  a  falce,  qua  Saturni  pudenda  exsecta  sunt,  ^yk.  m 
appellata  esse  dicuntur. 

20        Herculi  etiam  Iason  cum  quinquaginta  sociis  in  Sicilia 

templum  vovisse  dicitur.  s,IS4q* 

0oivoödfAag  tig  Tqtag  avvtßovXtvdt  tolg  Totaoiv  ixfolvai  vx  /yR 
tyv  'Htitovtjv  tut  xyta,  fMaßovptvog  nsql  tu>v  Üvyatiqtav  W 
avtov  t<2v  xquSv  fiij  afadg  txlhöm,  xal  intrttv  6  di  Aaopi- 

25  ö<av  pi\viäv  tot  (Dotvoddpavt*  edtaxe  tag  tqetg  adtov  övya- 
itgug  vavuug,  Iva  ix&ßo'tv  avtdg  iv  2ZixeXkt  'hjoiotc  ßoodv  xal 
tovtov  yevofuvov  xatä  yvtafi^v  ^Ayqodlttjg  iatbfryo'av  ||  quam- 
obrem  deae  templum  voverunt  ||  .  wv  tjj  >uu  eixac&tlg  xvyl  *8sqq' 
6  KotftHSog  notafiög  GvvfjX&fv      Si  euxs  tbv  Alyiüt^v.  Sg 

30  txtioe  rotic  noXtig  $v  JSixtXiq,  tr\v  dtp'  tavtov  Alytata  v, 
"Eqvxu,  vAtaXXav  tyfjfM  di  ovtog'AtaXXav.  ||  6  Alyiüttfg ...  * 
vo&ov  *Ay%Usov  v\6v  "EXvfiov  xaXovpevov  fiyayev  dg  l'txt-  ,YK' 965 
Xiav,  ||  Neque  oblita  est  Aegesta  originis  Troianae;  longum  ayk. 

J67  sqq. 

3.  xiftag  i(Q€tg  dott.    7.  oviot  fiir  suspcctum :  tSpfttr  Wü.  9. 
ora.  C  dott.    22.  {x»tl»at)  ixtiOty  tlvtt*  Marc.    29.  KQtfttjabq  Marc 
31.  "AtttUav}  StvXXav  Marc,  c  scholio  964  nomen  rpstitui. 


Digitized  by  Google 


-    112  — 


enim  per  tempus  patriae  excidii  memores  incolae  veste  atra, 

«Two  crinibus  intonsis  luctum  significabant.   Koy%tla<;  tdutq-  /b- 
vovau. 

*  2X.  Tovtovg  (sc.  Laestrygones)  .  .  6  'HqaxXtjg  xatet61*ciHfcv, 


659 

i.vr/A<  fjXavvt  tag  ßovg  tov  rtjqvovog,  öte  infxtiqtjGav  xar'  5 
adtov  noXtfiov. 

diod.jv  *  JaldaXog  f)v  tö  piv  yivog  ^sid-tjvalog,  tlg  tmv  *Eqfx&a- 
dtav  dvofia£6fifVog'  lkv  ydq  viög  Mfjriovog  tov  EvnaXdfiov 
tov  j6Sg#x«%o>?*  tpvöet  di  7toXv  tovg  äXXovg  anavtag  vnfqaiquv 
i£f)X<aae  td  tt  Ttfoi  tf)v  textovtxr)v  ttyytiv  xal  tf)v  tcov  dyaXftd-  10 
tcov  xatao'xfvijy  xai  Xt&ovqyiav.  eöqrcijg  yevofifvog  :i  o/JLm> 
ttav  avveqyovvtcov  dg  tr\v  tiivf\v  xateaxfvaüev  eqya  xhxvfia^o- 
peva  xoctä  noXXovg  tönovg  tfjg  olxovpivijc.  xcctd  6i  tijv  t(äv 
dyaXpdttav  xataaxtvf)v  toGovto  twv  dndvtwv  dv&qwntav  d^- 
vtyxtv  <Sfft£  tovg  fittayevtotiqovc  fiv&oXoyfjüat  rtfql  avtov  15 
dion  td  xataaxfva£6peva  ttav  dyaXfidtfav  opoiotaia  tolg 
iftipvxotg  VTiaQX*1'  ßXintiV  ts  ydq  avtd  xal  ntqtnccttXv ,  xal 
xa&6Xov  tfjqtXv  ttjv  tov  öXov  (TMiKcto;  dtdfreciv,  tSatf  dox*Xv 
tfvai  tö  xataaxevaa&kv  ifityvxov  £owv.  nqütog  <T  opuatiatsag 
xal  dmßtßrjxota  td  GxiXi\  noifjdag,  Xu  dk  tag  x^Qa?  dtatfta-  20 
fiivag  noitÄv,  dxotmc  i&avpd&to  naqd  toXg  dv&q(ü7totg'  oi 
ydq  nqo  tovtov  Tarier»  xate0x*va£ov  td  dydX/Jtata  toXg  ftiv 
ofipaüi  fi€fivxota,  tag  di  %X0V%tt  xa&€tf»4vag  xal  tdlg 

TrXsvoatg  xexoXXfjftivag.    6  <T  olv  JaldaXog  xatd  ttjv  <{  <Xo- 
tsxvkxv  &avfux^6fi(yog  fyvytv  ix  tfjg  nazoidog,  xatadtxaff&sig  25 
inl  tpoytö  dtd  touxvtag  aitktg.    tfjg  ddtXtfijg  tfjg  JatddXov 
ysvoptvog  vibg  TdXmg  inatdtveto  naqd  JatddXto .   naXg  &v 
tijv  f)Xixiav  fvtpvtotfQog  d'  cov  tov  öidaöxdXov  tov  te  xtga- 
fitvttxov  tqoxbv  mW  xal  Giayovi  ntqitvxwv  öqtwg,  xal  tavif\ 
%vXfj<ftov  fitxoöv  dianqiaag  t  iftifiijtfato  tf)v  tqaxvttjta  tßv  50 
dd6vtd&v  dtontq  xatatixtvaadfievog  ix  mdyqov   nqiova,  xal 
ötd  tovtov  nqi^tov  ti\v  iv  toXg  tqyoig  ^vUvf}V  vXfjv,  fSo^sv 
tvxqfjo^oy  tvqrjxevat  ftiya  nqog  tijv  ttxtovtxi\v  tix^fjv.  opoimg 
dk  xal  tov  töqvov  (i*qu>v  xal  frfqd  ttva  <\  i/.oibyvinuia,  do%av 
dnfjviyxato  (jtfydXtjV.    6  di  JatdaXog  <f  &ovf)cag  tm  rratdi,  35 
xai  von'^uiv  avTÖv  noXv       do£f\  nqoi&iv  tov  dtdaaxdXov, 
tov  nulda  idoXoaovyae.   &dnt<ov  <P  adtöv  xal  nfqixatdXfjttTog 


Digitized  by  Google 


-    113  - 

ytvofuvog,  intjqioxföfj  xiva  ödnxtt,  xai  tiptjßiv  otfiv  xaxa- 
Xwvvvnv.  Öavfidaai  6'  äv  xtg  xö  naqd6o%ov,  öxi  6id  tö  £uiov 
«5  ol  tov  nqiovog  ivsitviiför}  tijv  xataffxtvyv,  6td  xovxo  xal  xov 
tfövov  xijv  iniyvtoCtv  cwißt]  yevia&ai.  xatfjyoqijfaig  6k  xai 
o  xata6txaofoig  vno  twv  ''Aqtonuyn&v  (fovov,  tö  fiiv  nqwtov 
iif  vysv  slg  Iva  twv  xatä  tijv  ^Attixijv  drjfjcov,  iv  o>  tovg  xatot- 
xovvtag  an'  ixt'tvov  Jai6aXi6ag  ovoiiaa&tjvai.  p*rä  6k  xavia  IV  77 
diaÖQag  tig  biqr{i  itv  xai  6ut  tijv  ini  x-jj  xiyvi^  66%av  öavfjiayo- 
fitvog,  (fiXog  iyivtto  Mlvaiog  xov  ßaatXiuig.  xatu  6k  xbv  naqa- 

10  6*6otutvov  (iv&ov  JIa(fi(f  äijgxr}g  Mivtaog  yvvatxog  iqaßO-fto'qg  tov 
tavqov,  pfiyävi]\xu  noirjaag  (Ofiotcoiin  <>>  ßoi  Gvvyqytjo'e  ty  flaat- 
(fäfl  nqog  tijv  intiht'ftlav.  fiv^oXoyovfft  ydq  nqö  xovxojv  tcüv 
Xqovcov  Uircoa  xax'  iviavtöv  avvij&tog  xaSitqovv  xov  xdXXtatov 
twv  ytvofAtviav  tavqtav  tut  IIoatt6(Zvt  xai  &vstv  tovtov  rw 

15  ytvopivov  6k  xots  tavqov  xdXXti  6ia(fiqovtog  Zteqov  twv 
tjttovwv  tavqcov  O-vaat'  xov  6k  IToG€i6u)va  pfjvlöavxa  tot 
MIvm  notf/o'at  tr^v  yvvaXxu  adtov  IlaCKfdfjv  iqaffOijvat  xov 
xavqov.  6td  6k  tijg  tovtov  yiXoz&xvtog  lyv  Jlaaufdijv  (uytTüav 
toi  xavqM  ytvv^at  tov  nv&oXoyovfuvov  Mivcoxavqov.  xovxov 

20  6t  <faGi  6ufvij  ytyovivai  xai  xä  pkv  dvtoxtqa  piqtj  xov  Gupaxoc 
äxqt  t(Sv  itifiwv  *%HV  xavqov,  xä  6k  Xotnd  dv&qunov.  xot  6k 
tiqan  tovtM  nqog  6tatqotf  fjv  Uyttai  xataaxtvdcat  Jaidalov 
Xaßvqtv&oVj  tag  6u$66ovg  axoXtdg  £xoyta  *»'  T°rf  dnttqotg 
6vü£vqttovg,  iv  $  tqttfopevov  tov  Mn'tätavqov  tovg  i£  3A^tj- 

25  vüv  unoattXXofuvovg  intd  xoqovg  xai  xoqag  xattaVmv  .... 
xov  ovv  Jai6aXov  nv&optvov  tijv  dntiXijv  xov  Mivioog  6td 
xyv  xazaaxevftv  xi\g  ßoog  yaai  (f  oßtj&dvxa  xijv  oqyijv  xov  ßaai- 
Xdcog  ix  tfjg  Kqtjtqg  ixrrXtvo'at,  avveqyovoqg  tijg  IlaOKfdijg  xal 
nXoXov  6ovötjg  nqög  tov  exnXovv.    fitid  6k  tovtov  xov  vlöv 

30  "Ixagov  (fvyovxa  xatfVixMj*'01  Tiqog  ttva  vijüov  nsXayiav,  nqog 
^  tov  vlxaqov  naqaßoX&g  dnoßaivovta  ntcitv  fig  O-dXaxtav 
xai  xsXevxqoaij  d(f'  ov  xai  to  niXctyog  *Ixdqtov  ovofjtaofrijvai 
xai  xijv  vqöov  ^Ixaqiav  xXq&rjvai.  xov  6k  Jai6aXov  ix  xtjg 
vijGov  xavzijg  ixnXtvaavta  xattvex&yv"*  rfs  SixtXiag  nqog 


3.  Tovtov  todd.  em.  Wil  8.  iv  eodd.  ini  Wil.  IG.  uuqujv]  rott 
add.  ü.    31.  nuQaßöXoi?  (irtoßttivoyi«  J  nuQttßaivovut  D. 

Pbilolog.  Untersuchungen  XIIT.  8 


Digitized  by  Google 


114  - 


Xwoav,  t]C  ßaütXfvovta  KmxaXov  dvaXaßtXv  tov  4ai6aXov,  xa\ 
6id  trjv  tfrfvtav  xai  66$av  notfio'aü^at  qiXov  ini  nXtov. 
Ttvlg  di  ftv9oXoyovGi  xaid  Tfjv  Koqrtjv  sti  fai6dXov  duttQt- 
ßovtoc  xai  vnö  Ttjg  Ilao'iqpdtjg  xqvtt to fiivov,  Mivwu  [Uv  TOP 
ßaötXia  ßovXdfuvov  iifto)ouec  a&aiaat  tov  /faidaXov  xai  ur)  ;> 
6vvdfifVOV  tvoeXv,  td  tf  nXoXa  ndvia  td  xata  trjv  vtjaor 
fQtvvav  xai  xQrllll^T(av  nXy&og  irrayyiXXco'&ai  <Swanv  r<£}  rör 
,/a(6aXov  dvtvQOVTt.  ivTati&a  tov  /laidaXov  dnoyvovza  tov 
dia  tcöv  nXo'uav  doartftov,  xataaxtvaaai  7Taou66<£<ag  ntiqvyag 
nnfiXo%tyyti[Uvaq  xai  6td  xtjQov  xtavpaGidüc  ^axrjfUvag.  im-  lü 
&ivta  6i  tavtag  tta  tf  tov  vlov  awuctrt  xai  zw  iaviov  naqa- 
66\wg  ixnsTaaSrjvat  xai  diaöqävai  to  nX^alov  Ttjg  [Kq^t^z] 
vrjcov  niXayog.  xai  tov  [iiv  "Ixaqov  ötä  tt)v  vtOTtjia  </.>  riatgov 
trjv  ntipiv  7iotovfifVov  nttoXv  tlg  to  niluyog,  Taxtviog  6id 
tov  ijXwv  tov  (fvvixovtoc  tag  nttQvyag  xt\oov,  avtöv  61  nagd  Ii 
tijv  xtdXuitav  7T(i6ii tvov  xai  nao'  txaßtov  liyyovta  tdg  nti- 
Qvyag  öiaam^vat  naoado^tac  *fg  tt)v  ZixsXiav.  dXXct  ntQi 
p$p  tovtütv  d  xai  naod6o%6g  iativ  o  pv&og,  öfi&c  ixoi- 
lv  ls  vafuv  fit)  naqaXtndv  avtov.  /laidaXog  6i  nagd  [rf]  r« 
Ka)xdXM  xai  toXg  ZixavoXg  diitoixpt  ixXf'ua  %oovov ,  Üavpalo 
fitvog  inl  tjj  xai  *  tr)v  tiyyr{V  imfoßoXtj.  xattaxtvaaf  6'  ir 
rfi  vifiM  tavifi  uvu  taiv  eoywv  ä  fdxQt  tov  vvv  6iafi4vfi. 
nXtjfjiov  [iiv  ydg  trjg  Mtyaoidog  ytXotixvioc  ijroifjte  Tqp  6vo- 
fjiaZofitvtjv  xoXvfißijfrgav,  i'£  yg  fiiyag  notafivg  dg  tijv  nXqotor 
ihtXattav  i&qfvyttat  xaXov/tfi'og  ^AXaßwv.  xata  61  trjv  vvv  85 
\4xoayavtivyv  iv  tot  Kafitxo)  xaXovtu*vw  rroXtv  irrl  Tritoag  o^aav 
TiaGoiv  u%VQU)tdirjv  xattaxtvaCf  xai  navifXiag  ix  ßlag  dvd).(o- 
tov  (Tifvijv  yaQ  xai  axoXtdv  trtv  dvdßaatv  aütijg  (f  fXottx^^^ 
inoiqGf  6vvaß&ai  6td  tgtuiv  fj  ifttaQtov  av&Qtaniav  (f  vXdTtf-ö~&at . 
6t6nt-Q  6  KwxaXoz  iv  tavrtj  Ttoiijaag  td  ßaoiXfta  xai  td  XQ^~ 
{iara  xatau&ifitvog  rtvd)Miov  f?x(v  avtrtv  6td  tijg  imvoiag 
rov  «/Wtor.  tqitov  6i  G7ryXaiov  xata  tijv  ~fXtvovvtiav 
XMQav  xaifGxevaasv,  iv  $  tijv  dtfitda  tov  xaz*  crthiji'  m'QÖg 
oviutg  fvöTOxwg  i^tXaßtv  warf  6td  tyv  ftaXaxotfjta  tijg  &*q- 

8.  ti/QÖtn  D.  12.  dtutfQuaat  codd.  corr.  Dind.  Kgnr^  del.  WH. 
19.  r#  codd.  om.  mlg.  21.  /»'  codd.  im  Vogel.  22.  v^<rto]  rtyrij  I>. 
31.  toytr  codd.  cm.  WH.    w  (mvoutv  C. 


Digitized  by  Google 


V 


-    115  — 

fiaoiag  i^idqovv  X*Xythrta>g  [xatd  pixqov]  tovg  Ivdtatqißovtag 
xai  fitza  ttq^ftiag  öeqantvttv  rd  atapata  fjttjSiv  rraqtvoxXöv 
pivovg  vttö  tijg  &o/Jorf?ro?.  xazä  di  tbv  vEqvxa  nitqag  ovayg 
änotopddog  dg  vtpog  i^aidov  xai  tyg  xarä  to  Uqdv  ttjg 
*i  ^rfqodittig  aievoxtaqlac  dvayxa^ovcrjg  ini  tb  tijg  nitqag  ano- 
xqypvov  noitjaaCxhct  tijv  olxodofiiav,  xattaxfvaatv  in'  avtoP 
to?  xoitfivov  zo%xov,  nqoßtßdüag  naqado^tag  to  vnsqxslfuvov 
tov  xqrjfivov.  xqvaovv  tt  xqibv  tfj  yA<fqoditf\  ty  *Eqvxivi\ 
<faa\v  avtbv  qtXotfxvyOai  nfqtttoic  dqyaäfi^vov  xai  ttS  xat' 

10  dXyO-ftav  [xqi<S]  änaqfyxtiqitoig  wftonofi4vov.  dXXa  tf  noXXd 
tfactv  adtbv  q>iXoxt%v^üai  xatä  tijv  2txfXiav,  ä  dtd  to  nXijdog 
tov  xQ°yov  dUtf&aqtai. 

Mivwg  6'  6  t(3v  KqtjtdSv  ßaatXfvg  ihxXattoxqatüiv  xat'    i\  79 
extivovg  tovg  xQovor?        nvO-opfvog  tijv  /tatddXov  tfvytjv 

15  dg  2iixtXiav,  fyvta  atqattvHV  en'  aütov.  naqaaxsvaadfJHvog 
<f*  dvvaftiv  >  <(>  ny.)ti  äfitbXoyov  ^(nXtvatv  [ix  ttfg  Kq^tfjg], 
xai  xarrjQf  tyg  'Axqayavtivyg  dg  titv  an*  ixtivov  Mivvtav 
xaXov  n  >  i .  aTioßißdüag  di  tyv  övvafuv  xai  nipxpag  dyyiXovg 
riQÖg  KwxaXov  tbv  ßaötX&t  itifjtet  tov  JaidaXov  dg  ttfuaqUxv. 

20  o  öl  ktaxaXog  dg  cvXXoyov  7TqoxaXead(ifvog  xai  ndvta  notyGftv 
tTzayynXzfXfVog  ini  tä  Sivia  naqdXaßf  tbv  Mivu>.  Xovfidvov 
d'  avtov,  hioxaXog  piv  naqaxataax^v  nXftova  xQovov  iv  toi 
Vtqfiw  tbv  Mivw  dUtf&aqf,  xai  tb  ctäfta  a7t£d(ax€  toTc  Kqfjtfi, 
nqoyaötv  ivtyxav  tov   &avdtov  dtuti  xatd  tov  Xovtqöiva 

25  oiXiafo  xai  nfGotv  dg  tb  Otqpbv  fdwq  iteXevttjfff.  p*ta  di 
tav&  oi  avvftitqatfvfidvoi  tb  awfjta  tov  ßamXiaig  I&ayi>av 
fifyaXonqtnßc,  xai  dmXovv  tdtfov  oixodofjijo'avttg  xatd  fiiv 
tbv  xfxqvfiptvov  tonov  tthtiav  td  öVrcr,  xatd  Si  tbv  dvfotyfi*- 
vov  iixoi^cav  *A<fqodtt  rjg  Vfriv.    ovtog  6'  tni  ytvtdg  TwXttovg 

30  itifiutOj  &vovt(av  tü>v  eyxutqtwv  tag  ^yi(fqo6itrjg  ovtog  rof 
vttö'  xatd  Si  tovg  vfwtiqovg  xatqovg  xttG&tlat}g  piv  tfjg  totv 
\4xqayavttvmv  nöXf(ag,  yvwti&fiöqg  di  tfjg  taw  offt(Sv  O-itftuK, 
ovvißfj  tbv  fiiv  tdyov  xafraiqe&yvat,  td  6'  data  toTg  Kqrjöiv 

1.  xai  xttiü  fitXQitv  t.  friT.  f*n.  i.  codd.  corr.  Vogel.  xr^ior  d<  tt. 
10.  Xftitp  dctt.  xqu5  del  WH.  proptcr  hiaturo.  16.  fx  om.  D.  Ix  r.  K. 
deL  Wil.  21.  tn«yy*lUfitvos  D.  25.  tilic^xt  xai  I).  t\han,)<f,t<;  x«; 
•Iftt.  corr.  Wil.  •  'i 

8* 


Digitized  by  Google 


—    116  — 


uTxodo&lvai ,  G^umvoc  dvvao'tevoytog  tuv  *Axqayaviiva>v.  ov 
pyv  dXX'  ol  xaxd  xijp  —ixtXiav  Kqttxtg  fistd  tyv  Miviaog  ttXev- 
tyv  icxaaiacav  did  tqv  dvaqx*av,  ttav  di  vt&v  vnb  x&v  nsqi 
tov  K<axa).ov  2Uxat>itiv  ifinvqta&HCfäv  ti\v  p&v  dg  tag  naxqi- 
dag  indvodov  dniyviaöav,  xqtvavxeg  d'  iv       2iXtXiq  xatoi-  5 
x**V,  ol  fitv  lvxavl>a  nokv  oixtöav  ijv  dnb  tov  ßa<nidiog 
athüi   Mivt*av  uvofiaaav,  ol  di  duz  tijg  fisaoyeiov  nijuvrr 
divteg  xai  xaxaXaßö^i  01    /wmor   o/voor  exxtoav  noXtv  f* 
dnb  tfjg  iv  rij  noXsi  qtov<ft]g  ntjyijg  (avopaaav'Ey yvov.  Jtat- 
qov  di  fiexd  tijv  xrjg  Tqoiag  dXmatv  Myqtövov  tov  Kqijtbg  10 
npoasyexMvrog  t}{  StxtXiq,  nqocidi^avxo  tovg  xaxanXevaavtag 
hui  i  ctg  did  t^v  Gvyyivtiav  xai  tijg  noXtxtiag  fitxidoo'av,  bq- 
ntvn.'  voL  «T      oxvoag  noXtmg  xcu  xaxajxo/.^i'  >  uvxig  xivag  xmv 
ntqiolxcov  Ixavijp  xaxexxtjoavxo  %ü)qav.    dtl  dt  paXXov 
fMVOi ,  xai  xaxaGxfvaGapxsg  Isqbv  ttav  Mijx*q<üv,   dtaqpöqtog  15 
ixtfuav  tag  &fdg,  dvaO-ijjjuxo't  noXXoTg  xoo'fjtovvxeg  xo  Uqov 
avnav.    xavxag  d'  dyidqv&ijvai  (fctoiv  ix  xtjg  Kqtjiyg  dtd  xb 
xai  jiaqd  xoXg  Kqrjoi  xtfiao'Otct  tag  xttdg  xavxag  diatffqbvxwg. . 
byz1»1^  ^cr"  xa*  ~ ^Axaßvqiov  tag  Tifiatog.   xexXijtat  di  id 
'Aiäßvqov  fgj         tivog  TtXxtvog  'Axaßvqtov.  ||  20 
Dvili52L9A         ^  ylxo*  Tlfiatog  iv  xj[  7rqtatt}  xai  dtvreqa —  noXXdxtg 
(66)    ydq  avxov  [AvijfjLOVtvft  (sc.  Empedoclis)  —  (ftjalv  tvavxiav  xtt 
noXtxfUc  €(fxfjxeyai  yvwptjv  avxov  (paivtaVat  •  bnov  di  dXa^ova 
xai  (fiXavxov  iv  xf\  noiyaet  [*«fo»  ttg  äv]*  (pyal  yovv 

Xaiqtx'-  iyw  ö'  vpfiiv  &*6g  dfißqoxog,  ovxdxt  &vijx6g  25 

ntoXevpai  — 

(60  [xd  ö'  avxd  (sc.  Empedoclera  dominationis  non  fuisse  cupidum) 
xa»  Tipatoc  Hqyxs,  xijy  alxiav  dna  naqaxt&tpsvog  tov  dq- 
[loxixov  tlpab  top  avdqa,  (f  qal  ydq  8xt  xXtj&tlg  vno  xwog 
%<äv  dqxovxw  xai  nqoßaivovxog  tov  noxov  <ig  to  dhXrxvov  30 
ovx  datqeqsxo,  xtZv  6'  d)Jhav  tj6vx<xtovxiav  iMConovriqmg  diaxt- 
ötlg  ixdXtvöey  Haytqtw  6  dt  xexXfjxag  dvafjUvuv  sqq  tov 
i  >tc  ßovXijg  VTxrjqhijv.  (og  6i  naqtyiveto,  iyevyfrti  GvftTxooiaq- 
Xoc,  tov  xtxXtjxoxog  drjXovott  xaxaax^cavtog,  Sg  vneyqdqfto 
tvqavvidog  dqxvv.    ixiXevce  ydq  ij  nivttv  f\  xazaxtfo*&at  xrtg  35 


9.  Ji(tQQtovo>}C  l).    10.  xata  libri,  corr.  Eichstftd 


Digitized  by  Google 


-    117  - 

x*(fa?S;c.    xoxs  plv  ody  6  ^EfinfdoxXfjc  tjavxao*'  xj  <T  $m-> 
qatq  fiffayaywy  tig  dtxaax^qtoy  antxTHVf  xai adtxdaag  du<f<> 
xiqovc,  xov  xe  xXyxoqa  xai  xov  avfinoaiuqxoy.] 

*Odv<r<f6ia  forty   äxqa  xaXov^ytj  nXfjtftoy  na%vvov  * 
b  tvÜxt  6  \)dv<rrrevg  ....  Idqvaaxo  Uqdy  'Exäztjg  eavxov 
xijy  6xqav  xaXieag  yOdvo~öftay  dvtotyoe  di  xai  xtyoxäytoy 
ixfTfff  ||  xrtg  'Exaßtjg,  du  jucn  ov^ryog  im'  afatjc  Sv  xaTg  vv%l,  ZX- 
diu  xö  nqüixov  ai)xöv  xaxäq^at  xov  xaxaXsvGfiaxog   %ov  (lg 
aviijy  vnö  'EXXtjytöV  ytyovoxoc.  (| 

10         *En(i  6$  7t(qi  x&v  &(tav  t othwv  [sc.  flaXiX&v]  ifiytjofhj-  xi°«9 
ft*y  ovx  ähöv  itixi  naqaXin(Xy  xijy  7ifqi  xo  Uqoy  dqxatoxrjxä 
xt  xai  [xijy]  äytaxrfay  xai  xö  cvvoXov  xö  nfqi  xovg  dvoftafco- 
fxivovg  xqaxtjqag  Idioö^a.    (JV&oXoyovGi  yäq  xo  xifktvog  xovxo 
<)i(<<[fQfty  xwy  äXXtay  dqxaiöxrjxi   xai   tifßarjuw,   noXXcäv  iv 

15  avxoi  naqadöxoay  7iaqad(do(iiy<av.  nqtSxoy  /ufV  yäq  xqaxfjq&g 
elfft  xoi  fityifrn  fily  ovx  äyay  fi+yaXot,  *nijyäg  6'  ügatfftovg 
dyaßäXXovxtg  äfiv&yxov  [xe]  ßvfrov  xai  naqanXrjGiov  txovxeg 
xijy  (finitv  xoTg  XißrjGi  xoTg  vnö  nvqög  noXXov  xatofiiyotg  xai 
xo  $d<oq  dtdnvQoy  äyaßdXXovötv.    €fj<paaty  pty  ovv  «x«  xo 

20  avaßaXXoiifyoy  tidaq  dg  vnaq%t%  Sidnvqov,  ov  fwjv  dxqißfj 
xijy  iniyytdüiy  i%tt  dtd  xo  [itjdsya  xoXfiäv  ätpaa&af  xovtov 
xrjkxavxrjv  yäq  fjf«  xaxänXrjg'tv  rj  xwv  vyqm>  dyaßoXij  fSoxe 
dox(tv  imo  xrriag  xtyög  dydyxtig  yevia&at  xo  ovpßaTyoy.  xo 
piy  yäq  vdcaq  &tiov  xaxdxoqoy  xijy  öatfqtjo'ty  ex«,  xo  <te  %aa\ia 

25  ßqopoy  noXvy  xai  qoßfqöy  i^ifjtfr  xo  di  toi'twv  naqado^oxt- 
qoy,  ovxb  v7Xfqfx%ifxat  xo  vyqoy  ovxt  änoXtintt,  xiv^aty  Si 
xai  ßiay  qtvfiaxog  (lg  i't/jog  i^aiqöfdfyoy  «/f»  xhtvfiao'tov. 
xotavxijg  di  &tonqi7itiag  oröfjg  7Tfo#  xö  x4(t*vog,  ol  p4yiGxot 
x£y  ßqxioy  iyxav&ec  tfvyztXovyxat,  xai  xoTg  imoqxqoxtat  cvvxo- 

30  pog  q  trof»  datpoviov  xoXaötg  axoXovd'tt'  xtyig  yäq  xyg  öqä- 
ffetag  cxtqy&dyxig  xijy  ix  xov  xtpiyovg  ayodov  nowvyxm. 


5.  poat  'Od vaistvq  secantur  verba  dnfimoipkvtK  xo*'  i>nrovc.  12.  nj»' 
del.  Wil.  untcrtay  codd.  corr.  Wil.  15.  n«qndtdopivitiv)  cum  non- 
nolli8  libris  ytytvnfiivtov  Dind.  16.  nqyae  P  amv9^qa^  vulg.  utrumque 
glossema  est  pro  voce  quadain  doperdita:  Wil.  17.  n  P.  dt  vulg. 
del.  Wil.  24.  yäq  P.  om.  cett.  xataxdqmv  codd.  cm.  Hemsterhuya  in 
Steph.  The».  8.  v.    27.  t$«iqoitiriiv  codd.  i-moouivov  Reiske.  corr.  Wil. 


Digitized  by  Google 


118  - 


fit;  dX ifi  <T  ovöijg  öftatduttkoviu:,  o\  tag  dpyrtßtjxyaug  exovx*g, 
öxuv  vno  xivog  imtqoxyg  xaxhOxvwtcu ,  xtj  did  xw  öqxotv 
xovxtav  dvaxqictH  xqivovxat.   ecu  di  xovio  xo  xtpfvog  ix  xtifa»> 
XQovm  äovloy  zeztjqtjfuvov,  xai  xoTg  dxvxovdn'  oixixatg  xal 
xvqiotg  ayviapoGi  neqmenxuixooi,  noXXrjv  naqix**™  ßoyfotav  5 
xovg  ydq  tig  xovio  xaxayvyovxag  otix  txovaiv  i£ovatav  04 
deanöxat  ßtaictg  dndyav,  xal  f**xot  tovvov  dtaptvowriv  dat 
vttg,  [u-/Qi  äv  inl  dußqiapdvotg  <f$Xav&q<anoig  ntUsavitg  o't 
xvqiot  xai  dövxeg  dta  x&v  öoxcor  rag  neqi  x&v  opoloytiäv 
maxetg  anaydy&a*.     xai  otidtig  UnoqeTxat   xwv  dedtoxoxar  10 
%oXg  olxtkaig  nioxtv  xavxijv  naqaßdg-  o$xa>  ydq  ij  züv  1>hZv 
dttaidatpovla  xovg  opoaavxag  nqog  xovg  dovXovg  matov; 
nouT.    6<Jtt  6i  xai  xo  xipevog       nsdiia  Ofonqfntl  xtiptroi' 
xai  oxoalg  xai  xaJg  dXXatg  xaxaXvotaw  \xavtag  xexoo~p  tt  pdvoi  . 
solix         ItUer  Catinam  et  Suracusas  certamen  est  de  inlustrium  13 

p.  56  M.  ... 

Ugn.;    fratrum  memoria,  quorum  nomina  sibi  diver  sae  partes  adoptant: 
si  Catinemc8  audiamus,  Anapius  ftiit  et  Amphinomus:  si  quod 
/nahmt  Sgracusae,  Emantiam  putabimus  et  Crüonem:  Cati- 
netisis  tarnen  regio  causam  dedit  facto,  in  quam  se  cum  Actnac 
incendia  protulissent,  iuvenes  dm  sublatos  pat  entes  ecexerunt  20 
inter  flammas  inlaeai  ignibus.  Horum  memoriam  ita  posteritas 
munerata  est,  ut  sepulcri  locus  nominaretur  campus  piorutn. 
diüd.  iv         Nvvi  di  mqi  Jdtpvidog  Tntoaoops&a  duX&ttv  xd  pv&o- 
Xoyov^tva.   'Hqula  ydq  oqt]  xatd  zy»  2tx*X$av  iaxtv,  «  tfaoi 
xdXXet  xe  xai  avaet  xai  xoniav  idiöttju  nqog  x^tqiv^v  drtair  25 
xai  dnoXavaiv  tv  neyvxivai.    noXXdg  xe  ydq  ntjydg  f%etv  rj 
yXvxvxtjx*   xw»   vdduav   diayoqovg   xai   divdqtto  navzoioig 
TienXrjqwaOtci.    tfoat  di  xai  dqvüv  pfydXoap  nXrjfroc,  tftqov- 
oüv  xaqnov  iw  ptyefot  dutXXuxtovxa,  dtnXaatdfrrta  x<5y  iv 
talg  äXXatg  x^a^  yvopdmv.   $x**v  <M  xai  xüv  qpiqwv  xaq-  30 
Tiwy,  avxopdttag  dpntXov  xt  noXX^g  (fVop4^g  xai  ui/.u)) 
dpvMjzov  TiXyi/ovg.    diu  xai  axqaxonedöv  noxe  Kaqxydov'mr 
vno  Xifiov  mt£6(i£VOV  dia&qdtfjai,   Ttaqtxopdviüf   itöv  SqiSr 


3.  üvatQtatt  codd.  cm.  Madvig.  8.  ol  xvQtot  —  nicinq  om.  I*. 
10.  ünnlXayvkt$  codd.  em.  Madvig.  25.  idtörijotv  D.  iViör^i*  vulg. 
28.  7*^0^0»^  D.    30.  */*  d*  Wil.    31.  uvtoiiütutv  codd.  ein.  Wil. 


Digitized  by  Google 


-    119  - 

noXXalg  pvotdot  xo^iav  tlg  XQOtpijV  dvixXttnxov.  iv  xavxt} 
öJ  ovv  tfj  avvuyxtiag  divdqtav  otfolys  feonqenovg  xai  Nv/i- 
qutg  dXdovg  uvttpdvov  ftv&oXoyovOi  ytwtjfrijvai,  xov  övopa^ö- 
ptvov  Jdxpviv,  'Equov  fiiv  xai  NvfHptjg  vlov,  dno  di  xoü 
5  nXq&ovg  xai  xyg  nvxvoxyxog  xtjg  (fvopJvtjg  ddtfvqg  (avofidtJ^at 
Jdyviv.  xovxov  d*  vnb  Nvpifüv  xqatpdvxa  xai  ßotav  dyiXag 
nufiTiXtj&tlg  xtxxfipivov ,  xovxmv  nouTa&at  noXXyv  im/u- 
Xttav,  }|  ßovxoXtäv  di  xaxd  xqv  Aixvijv  ytifjuxxog  xs  xai  friqovg  then. 
rjquvXti.  ||  atf  yg  aixiag  ßovxoXov  avxov  dvofiaotHjvat.  (fvati  XXIX 

10  di  dicufüoM  nqog  svpiXftav  xtxoqt^yfjpivov  i^tvqtTv  xo  ßovxo- 
Xixöv  Tioiqiia  xai  uiXog,  S  pixQ1  xov  vvv  xaxd  xqv  2txtXiav 
zvyxdvti  diapivov  iv  dnodoxfi-  pvO-oXoyovai  di  xov  Jdyvtv 
(Litiü  if(g  '. iqi epitdog  xvvqyttv  vnr^qtxovvxa  xrj  Ittü)  xtxaqiGfjiivwg, 
xai  dtd  xqg  avqtyyog  xai  ßovxoXtxyg  ptXwdlag  xiqnttv  avxijv 

lö  diaytqovxiag.  Xtyovoi  d'  avxov  fiiav  xfiv  JSvynfmv  ||  *Extvaida  j  thbn. 
iquG&tTGuv  TTqottntXv ,  idv  äXXrt   xivi   nX^atdc^  oxsqqGto'd-ai 
iqg  öqaGtaig'  ||  6  di  xqövov  pev  xiva  xaqitquig  dvxttxtv  xaintq  THEN. 
ovx  öXiywv  t  TripaivofUyiov  avxoi,  voxtqov  di  pla  xcov  xaxä 
irtv  ^txtXtav  ßaoiXidtav  oXva>  noXXü  d^XyGapivt]  avxov  fyaytv 

20  dg  tm&vfiiuv  avxjj  ptyijvat.  xai  ovx<ag  ix  xovds  öpoicog 
(Oauvqa  it*i  Oqaxi  dt'  u<fqoGvvfjv  intn^quixo. 

(frtjoiv  tlvai  6  I/oXvxqixog  6  xä  ZtxtXixd  ytyqayiag  iv  &aym. 
tTitGiv  sv  uvi  xonta  itjg  utGoytiov  Xipviov  u  exov  5aov  dani-  A  ' 112 
dog  xo  Titqtpttqov ,  xovxo  d'  i'xti  vdcoq  diavyig  /itV,  (.uxqu) 

25  di  ÖoXtQuhfoov.  tig  xovx'  olv  üv  xig  tlaßji  XovGua&at  xqtiav 
fxav>  ctv^txut  dg  tvgog,  iuv  di  xai  dtvxtoog,  päXXov  nXa- 
ivvtxur  xo  di  ntqag  lag  tig  7itvx{\xovxu  uvdq&v  vnodo%iyv 
fiti^ov  ytvoptvov  dttvQvvta&at.  intidäv  di  xovxov  xov  äoi&fiov 
Xdßfi,  ix  ßd&ovg  71u)av  uvotdovv  ixßuX/MV  ptiivoqu  xä  atafiora 

30  xwv  Xovofitviüv  «£w  ini  xo  tdayog'  tog  d'  dv  xovxo  yivrjzai, 
tlg  xo  dq%ulQV  na)uv  ox^fia  xijg  ntQiptzoov  xaO-tGiaxai.  ov 
fiovov  d'  ini  dvi^QtartuiV  xovxo  ntqi  adiö  yivtxut,  dXXd  xai 

X.  xogtyiKS  D.    2.  J*  codd.  tF  ovy  Wil.    0.  Parthen.  29  aiqtyyi 
if  dij   dt$tos  XQ*iattC'Jai  xtti  ttftav  ixnQtnrji.     14.  ttMv  D. 

20.  avnp  cod.  uvtji  Heyne,  ovroc  cod.  oviwg  Heyne.  22.  tlvat  oni. 
S%  idera  serinonein  Timaei  fingit  rectum.  20.  tfuuQoy  codd.  eorr. 
Sylbnrg. 


Digitized  by  Google 


120  - 


H8     av  xt  xexgdnovv  ffoßfl,  xo  avzo  Tidtix***  —  iv  dl  xfj  im- 
xgaztia  zcüv  Kagxrjdoviwv  yaalv  ögog  tfvat,  8  xaXttxat  Ovqd- 
rtov,  Tiavxodan^g  plv  vXyg  yipov,  noXXolg  dl  dtantnotxtX- 
pivov  üv&tatv,  (Saze  xovg  Gvvex&g  xoTzovg  inl  noXv  ptza- 
Xapßdvovzag  zqc  tvwdtag  avzov  fjdiazyv  ztvd  xolg  odotnogovm  5 
ngooßdXXttv  xyv  ävanvoijv.    nqög  dij  xovxov  xov  xojzov  xqrr 
vr\v  iXatov  qaolv  that}  zi\v  dl  dcpijv  6%nv  xyg  xtdqov  xoig 
aTxonzio'pao'tv  opoiav.     dttv  di  ifaat  xbv  ngoatovza  ngbg 
avrtjv  dyvov  t?vat,  (Sffxe  datpaXwg  dqvto'frat,  xat  xovxov  ytvo- 
ptvov  nXtJov  dvaßXv^ttv  axrtrjv  xö  tXatov.    pari  xal  xavxtig  10 
xttg  xgrjvtjg  nXyaiov  ttvai  xtva  nixgav  avxoyvtj,  ptydXtjv  r<5 
ptyi&tt.    zavztjv  ovv  XtyovGtv,  inttdav  plv  fi  &tqog,  (fiöya 
avanipnttv  nvgog,  ^fijuxoroc  dl  ytvopivov  ix  zov  avzov  zonov 
xgovvöv  vdazog  dvaggaivttv  oinw  xpvxgov  ia<fxt  ^ioV#  Gvp- 
ßaXXoptvov  ptjdlv  dtatfigttv.   xal  xovxo  qaatv  o$x  aTröxgvyov  15 
ovdl  ptxqbv  zqovov  ifaivtattat,  dXXct  xo  plv  nvQ  antrat  xyv 
&tgtlav  öXtjv,  xo  dl  tidtaq  Tzdvza  xov  xtipaiva. 
DIOD.  IV  'Sigitavog  xa  pv&oXoyovptva  vvv  dts%tpiv. 

Uytxat  ydg  xovxov  cwpazog  ptyi&tt  xal  gwptj  noXv  xtäv 
pVTjpovtvop£vü>v  jjQüwv  vTi&gdyovza  tftXoxvvyyov  ytvta&at  xcu  20 
xaxaaxtvatiat  ptyaXa  Igya  dtd  xtjv  iaxw  xal  qtXodo^tav. 
xaxd  plv  ydg  xijv  ZtxtXtav  xaiaaxtvdaat  ZdyxXw  xoj  x&ze 
ßaatUvovit  zrjg  zozt.  plv  an'  avzov  ZdyxXfjg  vvv  dl  MeGay- 
vyg  dvopa£op£vt]c  ä).Xa  ze  xal  zöv  Xtpiva  ngoaxwGavxa  xrtv 
dvopatopdvrjv  yAxxi\v  Trotijaat.  25 

Sicüiam  ferunt  angustis  quondam  faucibus  Italiae  ad- 
haesisse  diruptamque  velut  a  corpore  maiore  impetu  sttpei-i 
maris,  qttod  toto  undarum  onere  Mite  veliitur.  Est  autem 
terra  ipsa  tenuis  ac  fragtfis  et  cavernis  qnibusdam  fistulisque 
ita  penetrabilis,  ut  ventorum  tota  ferme  flatibus  pateat;  nec  30 
non  et  ignibus  gener andis  nutriendisque  soll  ipsius  naturalis 
materia.  Quippe  intrinsecus  Stratum  stdphure  et  bitumine 
traditur,  quae  res  facit,  ut  spiritu  cum  igne  inieriore  luctante 


9.  Arr*  da?,  oq.  post  ttvriiv  r.  Ii.  codd.  transposuit  Wfl.  16.  <y«i- 
vto&at]  yirta&at  Wil.  27.  direptamgue,  direm[p]tamque  codd.  corr. 
Scheffer.    33.  interiora,  in  interiora,  inter  interiora,  inter  interna  codd. 


Digitized  by  Google 


-    121  - 

frequtnter  et  compluribus  locis  nunc  flammas,  nunc  vtiporetn } 
nunc  fumum  eructet.  Jnde  denique  Aetnae  montis  per  tot 
saecula  durat  incendium.  Et  ubi  acrior  per  spiramenta  caver- 
tutrum  ventus  inettbuit,  harenurum  tnoles  egeruntur.  Proximutn 

S  Italiae  jrromuntorium  Reg  tum  dicitur,  ideo  quia  Graece  ab- 
rupt um'  hoc  nomine  pronuntiatur.  Nec  mir  um,  si  fatndosa  est 
loci  huius  antiquüa8,  in  quem  res  tot  coiere  mirae. 

Jltoi  di  tov  nopO-fiov  xijg  2txeXiag  xai  äXXoi  uit>  nXtiovg  »aym. 
ytyoatpafo  xai  olxog  [seil.  Polycritus]  dd  tpijöt  avpßaivtu    A  '  150 

10  xfoaxtadeg,  ix  yceo  tov  Tvpqijpixov  ntXayovg  noXXtä  Qoi^ot 
(ffQÖfievov  tov  xXvdowa  nooaßaXXav  nqog  ufufoxeoa  xa  oxqw- 
TijQta,  t6  fiiv  xf{g  SixtXiac,  xö  d&  xyg  '/xaXiag,  xo  noooayooevo- 
fi-evov  'Pyyiov,  xai  tftqofievov  ix  ptydXov  .n-/.«yovc  t-ig  ortvov 
frvyxXf-Ua.'/at,  xovxov  di  yivapivov  xvfia  fieximgov  cuqhv  o*tV 

15  teoVm  ßQÖfitA  *ini  nävv  ttoXvv  xotiov  xijg  dtvayooäg,  uiGif 
totg  iiuxQttr  anixovai  üvvonxov  tlvm  xov  pixHao$(ftuov,  o$x 
öpoiov  <f«iy>6pivov  x^aXaaatjg  avayooä,  Xtvxöv  di  xai  äupo&dtg, 
n aQanXtjctov  dt  xolg  avqpoXg  totg  ywoftivoig  iv  xolg  avvneo- 
ßXyxo*g  y/indiat.   *«*  nox$       äXXijXotg  tivpninxtiv  in  afifpo- 

20  rtpwv  x£v  äxQfatrjqUüv  xovg  xXvdtavag,  xai  noteJv  avyxXvüfwy 
emtaxov  piv  dtijyila&at,  avvnop6vi]xov  di  x7\  ötptt  &£ao'ao'9at' 
noxk  di  dtKfxapivotc  ix  xfjg  nqog  aXXrtXovg  <fvqqa£e<ag  ofata 
ßa&ftav  xai  (fqixcadtj  tt}V  anoxptv  noutv  xolg  &  dvayxr(g 
öttapum;   wjxt  noXXovg  [piv]  pij  xqaxtTv  iavxwv,  dXXa  nin- 

25  Ttiv  Gxoxovpivovg  VTfd  diovg.  inttdäv  dl  nqoaneoöv  xo  xvpa 
nqog  OTioxf-qovovv  x<*v  xonwv  xai  p*xt<aqto-&iv  f»£  xüv  axqmv 
riaXtv  tlg  Ttjv  vnoqqiovoav  &dXa<rßav  xanvex^Üf  tot*  naXtv 
avv  TtoXXvl  <nv  ßovyrj'/ntö,  ptyaXatg  dt  xai  laytiatc  divaig 
xi\v  xtaXatiaav  ävafatv  xai  fuxttoQifco'&at  xvxiafUv^y  ix  ßv&wv, 

30  Tiavxodanäg  di  XQO01^  fitxaXXccffOHV  notk  fiiy  yäo  £o(f£(>av, 
noxi  di  xvavijv,  noXXdxig  d&  TzoQ(fVoi£ovGav  (patvtG&at. 
xbv  di  ßqopov  xai  xo  fiyxog  aüxijg,  ixt  dt  noog  xovroig  xijv 

2.  inde  —  inendium  del.  Nippordey.  5.  abruftta  codd.  corr.  Rühl 
cx  leid.  or.  XIII  8,  3.  15.  uvio*fOQ«<;  cod.  edd.  locus  certe  corruptus 
est.  17.  «7(^5  naQanhjctoy  ir  di  ro»f  anauolg  S*.  20.  jco»«»»'  nori 
fär  S:  24.  f*iv  del.  Wil.    31.  cod.  corr.  Wil.  32.  dptuov 

cod.  em.  Wil. 


Digitized  by  Google 


—    122  — 


üydqqoiay,  ovtt  axovtty  ovöiy  ionetoy  ov&'  ooay  imopivHv, 
tfsvyuv  di  ndyta  nqog  tag  vntQxtiuiyag  vntaQttag.  Xyyoytog 
dt  tov  xXvötayog  tag  diyag  ^tit-ojQOvg  <pi(>ea&a*  noixi/xt;  ovtut 
tag  ävaatQoyag  notovfiiyag,  cfcrre  öoxtTv  n<pjatyQ4*y  ij  um* 
äXXtay  usyäXtay  otfewy  anetoapaai  naoofAoiovg  tag  x$yy6etg  b 
unoieXtly. 

1Vi?n-iJV       Accedunt  vicini  et  perpetui  Aetnae  mortis  ignes  et  in> 
sularum  Aeolidum,  velid  ipsis  undis  alatur  incendium;  neque 
mim  in  tarn  angustis  terminis  aliter  durare  tot  saeculis  tantus 
ignis  potuisset,  nisi  et  humoris  nutrimetUis  alerettir.    Hinc  10 
igitur  fabulae  Scyllam  et  Charybdin  peperere,  hinc  latratus 
auditus,  hinc  monstri  credita  simulacra,  dum  navigante* 
magnis  verticibus  pelagi  desidentis  exterriti  lairare  ptäant 
undas,  quas  sorbentis  aestus  vorago  conlidit.    Eadem  causa 
etiam  Aetnae  montis  perpetuos  ignes  facit.    Nam  aquarum  w 
ille  concursus  raptum  secum  spiritum  in  imum  fundum  traliit 
atque  ibi  suffocatum  tarn  diu  tenet,  donec  per  spiramenta  terrae 
diffusus  nutrimenta  ignis  incetulat.   Jam  ipsa  Italiae  Sicilicte- 
que  vicinitas,  tarn  promuntoriorum  altitudo  ipsa  ita  similis 
est,  ut  quantum  nunc  admiratimm,  tantum  antiquis  terroris  *Q 
dederit,  credentibus,  coeuntibus  in  se  promuntoriis  ac  rursum 

ap?rh  Yv  discedmtibus  solida  intercipi  absumique  navigia.  ||  JlXayxtai 
nitoai  iy  t<Z  :i<>u;>Hi7i  datv,  <ag  Tifiatog  .  .  .  ||  Neque  hoc 
ab  antiquis  in  dülcedinem  fabulae  compositum,  sed  metu  et 
admiratione  transeuntium.  Ea  est  enim  procul  inspicientibns  25 
natura  loci,  ut  sinum  maris,  non  transitum  ptUes,  quocum 
accesseris,  discedere  ac  seiungi  promuntoria  quae  ante  iuncta 
fuerint  arbitrere. 

GJYM-  %gy       axQa  tyg  StxeXiag  ttj  xaXovu4yij  /7eX(aotdSi  to- 

aovtoy  yivtaJai  xqoxoy,  (Sats  rragä  tust  per  t&v  w  ixtiyoic 
toXg  tönotg  xatotxovvttov  yvtooi&a&ai  'EXXyyt*y  notoy  t'% 
iati  to  uyitoc,  ix  di  trtg  IhXwQtttdog  üuagag  xaraxopiCfiy  pf- 


1.  ovtfi  —  oviT  cod.  ein.  WH.  2.  unoxt*/uivas  cod.  em.  WU. 
3.  7«*Vw»«i  S*.  5.  antiQdftan  cod.  em.  Sylburg.  32.  tni  cod. 
corr.  Wil. 


Digitized  by  Google 


—    123  - 

tovg  ßovXofiivovg ,  xai  xaxä  xijv  iaq$vyv  taqav  tag 
■:uo(nui  ((c  xai  tag  axrjväg  ix  xqoxov  xaza<rxtvdtnv. 

Aoyyovqog  .  .  Xtfjtijv  SmtXiag.  *  £X. 

1\  K..  86t> 


AEOLIDES 
10         *  et  circumiacentes  insulae. 


.Iii tu  (sc.  Aeoiides)  d'  tloi  tov         äqi&pov  intd,  MOD.Vi 
nqoGfjyoqlag  d'  t'/ovot  xavxag,  2 /  o  <>  y  y  v  /.  rt  xai  Ev  tavvfiog, 
Iii  di  Jidv\ki\  xai  0o  i  n  xuj  dfjg  xai  'Eqtxaidtjg,  nqog  di 

15  xovtotg  lJsqd  ' // <) •  << iotov  xai  Atndqa,  xai)-'  ijv  6[*u>vvfi>og 
nöXtg  xalttdqvtat.    x&Xvtai  d'  avxai  futa^v  ~ixtXiag  xai  'Ita 
klag  in'  ev&tiag  dnö  noq&ftov  [xai  tijg  nqog  &oJ  nqog  dvoiv. 
untxovai  di  tijg  —ixtX'utq  mg  ixatov  nsvtyxovxa  atadiovg,  xai 
rö  (iiye&og  (lotv  äXXy?.aig  naqanXtjGtat-  ij  di  fuyioty  avxtav 

20  iaxi  xijv  neqipttqov  oxadiwv  <ag  ixaxbv  nevxyxovxa.  abtai 
di  näxfat  nvqög  iüx^xaOiV  ävayvotjpata  ptydXa,  uv  xqat^qtg 
ot  yfyevf^Uvoi  xai  tä  axopia  fiixQ*  tov  vvv  tfoi  (fanget,  iv  di 
tij  ZtqoyyvXtj  xai  tfj  'hqtf  pixQ*  tov  vvv  ix  xüv  xuaputuv 
ixninxn  nv&vpatog  fiiye&og  xai  ßqöfiog  i%aiawg*  ixifvoäxai 

25  di  xai  äfipog  xai  Xifrtov  dtanvquv  nXtj&og,  xa&dneq  latxv 
oqdv  xai  nsqi  tyv  AhvtjV  ytvo/juvov.  Xiyovai  ydq  ttvtg  ix 
tovxwv  tmv  vti&av  vnovofiovg  ttvat  xaxä  yijg  f*ixqi  tyg  Atxvijg 
xai  tovg  in'  d^ifoxtqa  oioptoig  ovvtjpfiivovg'  diö  xai  xatä 
ib  nXtloxov  iva/.Xd%  xdtaÖai  tovg  iv  xavxatg  tatg  vyootg 

30  xqaxjjqag  t(Sv  xatä  tijv  Atxvtjv.  (faoi  di  tag  AioXov  vyGovg 
tö  piv  naXatöv  iqijftovc  yeyovivai,  utid  di  tavxa  tov  övo- 
pa±6[AfVOV  Ainaqov,  Avtiovog  övxa  tov  ßaat/Jwg  vlov,  vno 
twv  ädsXyuiv  xataaxao'iaa^vaij  xvqtevoavra  di  vaZv  fiaxqwv 
xai  Gxqaituttmv  ix  xrtg  y/xaXiag  (fvytXv  tlg  xijv  and  xovxov 

17.  x«*       TrpoC  ?w  glossema  videtur  e»»o.    20.  dg  ixarif  mvrfi- 
xoynt  araöiiiif  D.  de  numero  iure  dubitat  Wil.  collato  priore  1.  18. 


Digitized  by  Google 


^yzl1  Atndqav  dvopuG&tJaav  \\  ijf  MtUyovvlg  ixaXttxo'  \\  tavtfi 
di  tijv  inowvfiov  avtov  nohv  xxlaai,  xai  tag  äXXag  vyaovc 
tag  7xqotiqf}p4vag  ytcaqyijo-at.  tovtov  di  yfyfjqaxoxog  AloXov 
xov  'Innoxov  u*xd  xtvtav  naqaßaXovxa  elg  tqv  Atndqav  xt)v 
xov  Amdqov  &vyax£qa  ytjfim  Kvdvtjv  xai  xovg  ?MOvg  xotvfl  b 
pexd  ttav  iyxiaq'nav  noXixtvea&ai  nottjaac  tßaaiXtvot  xrjg  vt)aov. 

a!nH?w  Aeolus  Hippotae  .  .  .  filius.  qui  cum  immineret  bellum, 
quo  Tyirhenus,  Lipon  frater,  Pehponnemm  vastare  pro- 
posuisset,  missus  ab  Agamemnone,  ui  freta  tueretur,  pervenit 
ad  Liparum,  qui  supra  dictas  insulas  regebat  imperio,  factaque  10 
amicitia  Ctjanam  jiliam  eius  in  matrimonium  sumpsit  et 
Strongylam  insidam  in  qua  maneret  aceepit. 
Diop.  TV>r  di  Amdqov  xijc  'fxaXiag  im&vuovvxog  avyxaxeGxsva&v 

aVtM   TOVg    TTfQt    XO  —  VqqfVXOV    TOTTOVC,    07TOV  ßattiXtlVTaC  XCti 

jjjycL/.rjg  dnodoyrjg  ivywv  irfXtvxfjae'  xaipttg  di  ptyaXonqtnag  15 
xtpoiv  ixvyfv  yqonxoiv  naqd  ioXg  iyxt^qiotg.     6  d'  AloXog 
ovxog  Am  nqog  9p  uv&oXoyovo*  xov  *OdvGGia  xaxa  xt)v  nXd- 
dSion°46i  Vflv  <*(f  **£(J&at'  ||  AloXog  dvrtq  iyiveto  noXvxqbviog  .  .  ||  yfv£6&m 
d*  adxov  (paatv  edatßij  xai  dixmov,  ht  di  xal  nqog  tovg 
Sivovg  <fiXdv&q<anov  nqog  di  xovxoig  xijy  xtov  Urxioov  yof-ia>  20 
totg  vavxtxolg  tnftatjyrjaaa&ai,  xai  and  [xijg]  xov  nvqöc  nqoo"rj- 
fiuaiag  naqax&Trjqrjxoxa  nqoXiynv  xovg  iyxo>qiovg  dvipovg  tt)- 
6xox<ag,  it  ov  xapiav  avxöv   tlvat  xtav  dvipwv  6  pv&oc 
avidtfa-  dta  di  xt)v  vnfqßoXijv  xt)g  fvfftßdag  tpiXov  xtay  &fdv 
Svouao&ijvat.  25 
v  8  Tov  d'  AloXov  vtovg  yevia&at  xov  dqt&fAov  f£,  'Aatvoxov 

xai  Bovtt-ov  xal  *AvdqoxX4a,  nqog  di  xovxotg  0eqaipova  xai 
*Ioxacrxov  xai  *Aya&vqvov  ndvxag  di  tovtovg  dta  te  tyy  tov 
naxqog  do$av  xai  dta  xdg  dqstag  dnodoxyg  ftfydX^g  tvx&v 
tovttav  d'  *loxaoxog  piv  t%g  ^ItaXlag  äyttxofiBVog  ißaaiXevot  30 
tijg  naqaXlag  fi^XQ*  xaxa  to  'Pijytov  \\  noXtv  ixqto^v  *Eqv- 
&qäv  xaXovpiytjy  ||  xontoy,  0tqal[iay  di  xai  *AvdqoxXijg  idv- 


4.  xi\v  rt  D.  rriv  r#  tov  ,t.  y.  Kvdvqv  xai  r.  L  x.  p.  r.  n. 
nonjaayia  ßaotktvaat  Wil.  addeng:  „nisi  in  excerpendo  peccavit 
Diodoruß.4*  13.  r?) .  .  Mnaoio  .  .  tnt&vjuovrrt  codd.  em.  Vogel.  31.  rfc 
de!.  Wil. 


SCHOL. 
DION.  461 


Digitized  by  Google 


—    125  — 

vdoxtvoav  Ttjg  ~txeXiag  and  [tov]  noQ&pov  fityqi,  xtäy  xaiu 
to  AtXvßatov  Tonmv.  tavifjg  dt  Ttjg  xü,Q<(^  l(c  pi» 
xtxkfUva  itnjt;  xazMxovv  SintXol,  td  6i  7106g  dvöpdg  Zixavoi. 
tu  via  6i  %d  i&vtj  ttqös  äXXtjXa  d*<fioQV%o,  tolg  6'  AioXov 
5  nmöi  votg  nQOtiQtjfuvoig  ixovaiwg  imijxovov  dtd  is  t^v 
tov  nctToog  AioXov  dtaßtßofjfiivrjv  edaißtiav  xal  dtd  tijv 
ccvttSy  ixtivuv  InuixHctv.  dßaoiXsvat  öi  xal  Szov&og  Ttjg  ntoi 
Tovg  Afovüvovg  yug  an  ixtivov  (*€XQ*  T0$  v$v  toovov 

Zur  Via  nooaayoQtvsTat.    'AydÜvovog  di  ßaoiXtvaag  Tt/g  vvv 

10  ovopaZofAtvyg  ^Aya&voviTtdoc  x^Qctg  sxnai  nöXw  tijv  dn' 
avTov  xX^ötlaav  yAydi>vqvov.  *Actvoxog  di  Tijg  Amüoag 
fox€  TVy  fiyfpoviav.  ndvteg  d*  ovto*  fitfitjoäfifrot  vijv  tov 
nur o<k  evGtß&idv  T£  xai  dtxuiuiii  r /  r  (isydXtjg  ti  vy/ui'ur  dno- 
<]° /'"-'•    ^  n  noXXdg  di  yevedg  räiv  ixyövcov  ötadexo^iviav  Tag 

15  dvvaßvtiag,  to  TtXevtaTov  ol  an  AioXov  ytyovoreg  ßacrtXttg 
xard  Tyv  ~txfXiav  duXvihiGav. 

Merd  di  Tavxa  ol  piv  ~ixsXol  xolg  doicxoig  T(äv  dvdodiv      v  9 
xäg  ijyfpoviag  tvtxt'm*'*ov >  °*       —ixuvoi  ntqi  TTtg  dvvaöTelag 
ducqt-Qouti  ui  nqog  d/J.ijXovg  inoXspow  ini  noXXovg  XQO^ovg. 

20  fJUTa  di  Tatra  noXXolg  hsatv  vcrfQOV,  ndhv  Ttav  vyöwv 
i&orrfiovun  wr  dii  xai  fiaXXov,  Kvidioi  Ttvtg  xai  ' Pödtot 
dvGaQ*Giit<SavTeg  Ttj  ßaevTtjTi  iwv  xard  Ttjv  \lma%-  ßaCtUnv 
iyvwcav  dnoixiav  hnifinnv ,  [dionto]  nQOor^odfifvot  atfmv 
aiitäv  yyffiova  IlivTa&Xov  [tov]  Kvidiov,  8g  yv  uvatfiqtav  to 

25  yivog  tig  ' InnÖTtjv  tov  ä<f'  'HoaxXiovg  ytyovoTu,  xard  Tfjv 
dXvpntdda  rijv  ntvi  yxoffi  tfv ,  rjv  ivixa  azdötov  ^EntvtXidag 
AdxiAv.  ol  d'  01V  neoi  tov  UivTaSXov  nXtvöavxfg  Tijg  2ixtXtag 
tig  toig  xard  to  AtXvßatov  xonovg  xariXaßov  AiytOtaiovg 
xai  Ithvovviiovg  SfanoXtfAOVvtag  noog  dXXyXovg.  ntto-^tvieg 

30  di  Totg  01  viini^  oyiiutcx^r  noXXovg  dnißaXov  xard  xr\v 
futxyv,  iv  otg  i\v  xai  avx  g  6  IltVTa&Xog.  dtontg  ol  ntoi- 
foupd-ivx&g,  inndii  xaTenoXt^&ijoav  ol  J^XtvovvTtot,  dUyvta- 
<Sav  dmivai  ndXtv  in'   oixov    iXüutvoi    6'  r^sfiovag  Tovg 


1.  Tov  om.  D.  21.  A'»'«f»o»f  nv<is  xai  '  PoJioie  dvaapfOTqaayTtts  D. 
23.  <f*6n*Q  del.  Keiske.  24.  1^  del.  WU.  28.  Kytejaiov^  codd.  et 
editt 


Digitized  by  Google 


otxtiovg  xov  IIa  lu't/.ov  Toqyov  xal  Oiaxooa  xal  ''Ent&tQGi- 
dtjv,  dninXiov  dtd  xov  Tvooijvtxov  nfXdyovg.  nooönXevo'dv- 
itav  6'  atixwv  xj\  Am  ('um  xal  <piX6(f>oovog  dnodoxfjg  %v%6nmv, 
intUsdytiav  xo*Hy  fitxd  xulv  tyxu)Qu>n>  xcu  oixtjaai  xyv  Atndqav, 
övttav   xt5v   an'  AioXov   neQiXtXttpfkiv&v   tag   n$vxaxooia>v.  5 
vaxtqov  ü  xv>v  TvQQtjvßv  Xtj(fxev6vxo)v  xd  xaxä  ÖdXaxxav 
nokfAOVfin ■(>,  xaxsaxtvdaavto  vavxtxov,  xal  duXoptvoi  0<fac 
afcovg  ol  fUy  iyttooyovv  xdg  vyaovg  xoivdc  notyaavxeg,  ol  dt 
noog  xovg  Xt\Oxdg  dvxtxdxxovxo'  xal  xag  ovoiac.  dl  xoivdg 
-Totrjcrctun'ot  xal  t&vxtg  xaxä  tivacixia,  duxiXsöav  ini  xivag  10 
Xqovovg  xoiyo)vtxu)c  ßiovvxtg.    tiaxtoov  di  xyv  ftiv  Amoclav, 
xaf?  <tfp  xal  tj  noXig  yv,  dttvfifiavxo,  tag  S'  äXXag  iysoioyovv 
xoivfi.    xb  dl  xtXtvxaXov  ndcag  tag  vtjo'ovc  fig  hxoüi  itq 
öuXofKVOt  ndXtv  xXtjQOVXovtiiv ,  bxav  6  xqovoc  otixog  StdX&tj. 
fisxä  öl  xavxa  noXXaXg  vavpaxtceK  ivtxtjffav  tovg  TvQQijvovg,  15 
xal  and  x&v  Xatfvqoav  nXfovdxtg  d&oXoyovg  Sfxäxag  ävi&fGav 
*ic  AfXtfovg. 

Ij^'oi  ^V  P'*^  T^  *nta  vi\(Smv  xmv  AioXov  xaXovfjrfviav,  fj 

xaXtXxai.  Atnaga,  xdqov  tfvat  fiv&o?.oyovci,  ntql  ov  xal  äkXa 
fi*v  noXXd  xal  xfoattadt]  XJyovoi,  xovxo  <F  6xi  ovx  da<f*xXdg  20 
«m  nqotSfX&tlv  nqog  ixtXvov  xov  xonov  xtjg  vvxxog  avuifta- 
vovmv  ügaxovföVai  ydq  xvfjtndvojv  xal  xvfjßdXtov  fjxov  Y*~ 
Xwxd  xc  ptxä  Üoqvßov  xal  xqoxdXiov  ivaqyalg.  Xiyovai  6*4  xi 
itqaxwdiaxfQov  yfyovfrai  nfql  tö  onyXatov  nqb  yfrfqag  ydq 
tyxotfiyttfjvai  xiva  iv  avxtji  o)vu)fi(voPf  xal  rotvov  vnb  xüv  25 

iXfxtSv  ^tjxovfisvov  i(f'  tjfitoag  xqtXg  dtatfXdcat,  % jj  ök  xexotQxrt 
tvQeMvta  <ag  vsxqov  änoxoiiKT&tjvai  imb  xow  olxeiav  eig  xöv 
idtov  xdtfov,  xal  xutv  voftt^ofUy(ap  xvxovxa  ndvxiav  i^aUfytfg 
uvaaxijvai  xal  dnjytta&ai  xd  xa&'  tavxov  üvfißfß^xoxa.  xovxo 
fUv  olv  jf.uf*'  (faivfxat  pv&(ad£axfQov  dfitog  jiiivro*  fit;  M 
TragaXiTitTy  dfivtjfiovfvxov  afxo.  xutv  ntql  xov  xonov  ixttvor 
xi]V  dvayqatfiiv  7rotovfie%'ov. 

''Ev  [ittt  xolv  AioXov  TTQOffayoQfVoptvtav  vtjocdv  nXy&og 
ti  (faßt  yfvid^ai  r/oin'xwr,  oO-fv  xal  0oi  vtxmdtj  xaXttG&at. 


3.  fftXofQÖvM$  <odd.  corr.  Bokkcr.  15.  to«V  «in.  I)  C.  .34. 
xotaaav  malelmt  Sylhurjr. 


Digitized  by  Google 


-    127  — 

ovx  &v  ovv  c*f  xb  Xtybptvov  vno  KaXXtö&ivovg  dXtj&tg, 
Sit  dnb  Qoivixwv  rijc  Zvqiag  xtav  xrjv  naqaXiav  olxovvxuv 
t6  yvxbv  eXaße  xijv  7tqoGi\yoqUxv  dXXd  xal  adxovg  xoig 
<1>o'n>txuc  vno  twv  'EXXyvwv  (pari  xtvtc  7rqooayoqtv&ijvat  dtd 

4  .">  t6  7xqmxo\>g  nXiovxag  xqv  &dXaGoav,  fj  uv  dnoßaitjo'av,  ndvxag 
rtnoxxtivttv  xal  yovtvftv.  xal  xaid  yXmo'Oav  <T  itfxl  xijv 
fJtqqatßiäv  TO  a'iua'iai  (fotvt'iat. 

Meid  di  xijv  Amdqav  tfg  xb  nqbg  dvOfidg  p4qog  vyüog  üiod.vii 
ioxt  rxtXayla,  uixqd  fih'  xo  (jrfyf&oc,  iqijuoc  dt  xal  did  xiva 

10  nfqmixttav  X)oxf(adyg  oVo/w«£o/k*V^.  xaO-'  Sv  ydq  xatqbv 
hcwyjdovim  nqbg  ~vqaxoolovg  dianoXtpovvxtc  noXXovg  xai 
/uydXovc  noXtpovg  dvvdpttg  ffyov  d£toX6yovg  nf£dg  xt  xai 
vavxtxdg,  ntql  [cte|  xovxovg  xovg  xaiqovg  [uti&oföqav  övxwv 
naq'  avxotg  noXX&v  xal  navxodan&v  xoTg  i&veoiv,  ofaot  di 

15  jaoa/ouhig  övxtg  xal  noXXdg  xal  fisydXag  ffxdottg  tlo)&bxtg 
noula&ai,  xal  fidXt<rxa  vxav  xovg  fiMt&ovg  tvxaiqtag  fifj  Xap- 
ßdvtaotv ,  ixQyOaVTO  xal  xoxt  xij  tfVvjj&H  qqdtovqyiq  xt  xai 
xbXfir[.  övxtg  ydo  xov  dqtO-ftbv  tag  t£axi0xiXiot,  xal  xovg 
fjtffO-ovg  oiV  änoXapßdvovxtc ,  xb  fUv  nqwxov  awxqtxovxtg 

20  xaxtßoon  xoiv  (Txqaxtjyöiv,  txftvwv  6'  dnoqovfitvotv  XQW**™1' 
xal  rroXXdxig  dvaßaXXo{i*v(av  xdg  dnodootig,  yntiXovv  xoTc 
ötxXoic  dfivvtlü&ai  xovg  KaQxrjdovtovg,  xal  xdg  x**Qa$  ixqoot- 
tftqov  xolg  tjyffioOi.  xfjc  dt  yeqovoiag  tyxaXoivtjg  xal  xtjg 
duxyoqdg  dtl  ftäXXov  txxaopfvtjg,  y  piv  ytqovoia  xotg  Gxqaxtj- 

25  yotg  iv  dnoqq^xotg  nqootxa^tv  dtpavicai  ndvxag  xovg  iyxaXov- 
\xivovg'  ol  dt  Xaßovxtg  xdg  ivxoXdg ,  xal  xovg  fitG&oqoqovg 
ifißtßdaavxtc  ttg  xdg  vavg,  Ü^inXtvoav  wc  tni  xiva  noXffitxijv 
yoiiav.  nqoon'tevGavxtg  dt  xij  nqotiqripivj]  vijao),  xal  Tidvxag 
xovg  ffia  'to<f  (ujorc  dnoßißaOavttg  tfg  avi^v,  dntnXtvüav  xaia- 

30  Xmovxtg  iv  ctvxjj  xovg  tyxaXovfiivovc.  ol  dt  fim&oyÖQOi 
TTtQtaXytTc  övxeg  xfj  ntqiaxdüH  xal  dwafitvoi  xovg  Kaqxy- 
doviovg  dpvvao&at,  Ai/iw  dity&dqijOav.  *V  v^üm  dt  fiixqft 
xoGovxtav  aix(jaXo)xo)v  xfXtvxtjffdvxiav  o'vvtßtj  xov  xonov  oXiyov 
ovxa  7xXt]qo)&tjvai  xun'  baxolv  d(f'        ahiag  jj  vtjGog  tcvxf 

35  xf/c  nqooqyoqiag.   ol  /i*V  ovv  /tto&otfOQOi  xoviov  xov  iqorrov 


12.  :r*Cixf?s  rr.d.l.     ia.  di  «Irl.  vel  dij  conir.  Wil.    20.  XQ*ittnat  0. 


Digitized  by  Google 


—    128  — 


naqavoiiti&tyttg  xfjg  fityi<fxijg  cvpifoqag  itvxov,  ivötiq  too<pftg 
dia<f&aqivxtg. 

'HfifTg  d'  inel  xd  ntql  tag  AioUdag  yqöovg  di^k&o^v, 
ii>  fuga  tag  ix  Öati'qov  fjjqovg  vyöovg  xftfiivag  dvayqaipyg 
ä"§i<aCOfMV.    tijg  ydq  2ixfXiag  ix  xov  xaxd  fuaTjiißgiav  fUQOvg  5 
v^coi  xqtXg   nqoxfiviat   ntXdyuxi,   xai  xqviiüv  kxäfSit}  nohv 
l^f*   xal   Xtfiivag    dvva^ivovg    xoXg   XHpa£op&Oii  öxätptot 
naqtxtG&cu         aGifdXhiav.    xal  nqtattj  fttv  iffuv  fj  nqorfa- 
yoQevofiiftj  MeXlxti,  xmv  Zvqaxovouiv  uniyovaa  ffxadiovg 
wg  dxxaxoaiovg,  xal  XifUvag  ptv  ixft  noXXovg  xal  duxtfoqovg  10 
xuTg  svxQijaxiaig,   xoig  dt  xazotxovvxag  xaXg  ovaiaig  tvöai- 
povag'  xtx^Tag  xe  ydq        nayioöanovg  xaXg  iqyatsiatg,  xqa- 
xidxovg  öi  xovg  o&ovia  noiovvxag  xij  xs  X£7rx6xf]xi  xal  rjj 
;i«).axorrtit  dtanQfTTrj ,  xdg  xs  olxyostg  d^toXöyovg  xal  xaxf- 
axtvaG^tivag  (ft?.otlfi(ag  ytiötug  xal  xoviüfAaci  nt-qixxottqor.  IS 
iön  6'  r\  vtjcfog  aöxrj  (froivixtitv  änotxog,  oi  xaXg  ifinoqiatq 
ducxslvovitg  fJ^XQ1   T°v  xatd  xi\v  dvöiv  (axtavov  xaxaff  vyqv 
ffyoy  xavxyv,  tvXifitvov  ovüav  xal  x&ifisvrjv  mXayiay  di 
aixiav  ol  xatoixovvxtg  avrijv  tvxqi}<ftovp(:VQi  xatä  noXXxt  dtä 
xovg  ipnöqovg  xaxv  xoXg  xe  ßiotg  dvtdqapov  xal  xaig  do^aig  20 
tjvigrj&qo'av.  —  (Jtsxd       xavttjv  xijv  vqcöv  icftiv  txdqa  xiqv  ^uv 
nqoarjyoqiay  £xovna  ravöog,  ntXayia  dl  xal  Xifitatv  fv'xat- 
qoig  x6xoatur]fj,4i>T],  (Dotvixtav  änoixog.  —  i%qg  6'  ictl  Keqxiva, 
nqdg  xi\v  Aißvqv  vtvivxvXa,   noXiv  exovaa  avfififxqov  xal 
Xtptvag  ei>xqf](ftoxaxovg}  ov  /iöVo»>  xaXg  innoqoig,  dXXd  xal  26 
xaXg  paxqaXg  vavctv  evfoxovvxag. 


6.  ntkaytot  codd.  em.  Vogel.  10.  om.  D.  15.  yticot$)  yqmim 
D  xai  :ttut/.t»iy-  add.  C.  yfiootg  xtci  ftfutXioig  xui  xovttifiaat  7itQ$rjojtQoii 
suadct  Wil.  22.  r«vko<;  Diodorus  et  Romani.  ef.  CIL  X  2  p.  774 sq. 
Plin.  III  92.  V  42.  At  Timaeum  ravdos  scripsissc  docont  Callim. 
fr.  524  et  Strub.  44.  277. 


Digitized  by  Google 


-    129  - 


ILLYRIA  CUM  LIBURNIA 

et  regionibus  Istrianis. 


l'E$tjs  d&  ftsydXy  xm^aog  'YXXixq,  S^sY»?tlN 
Hoog  %tji>  IhXonovv^aov  xi  i&oovftävi]' 
noXtig  6'  £v  av'xf  <faat  nivtB  xai  dixa 
"  YXXovg  xaxoixtTv,  ovxag  'EXXyvag  yivtt 
10  Tov  'HqaxXiovg  ydq  "YXXov  oixiaiity  XaßdVj 

ixßct(>ßaQ<aOyvm  di  zoviovg  zw  '/{>üyo> 
zolg  £&£6tv  IczoqovGi  xolg  xwv  7iXi}Giov, 
tag  ipctßi  Tinning  Xt  xteocc  i  ocfltt  y  f. 
vijaog  xax*  adxovg  <T  iaxtv  vIaaa  Xtyopivri 
15  SvQCtxocUav  exovoa  xijv  dnotxiav. 

MäxQig  tö  naXatöv  ittytxo  ^  Ixf?'a^  (avof*afffiev^  an  6 
zrtg  Jtovvaov  tQOifov.  evita  (pyoi  zov  'HqaxXta  naqayBvofuvov,  lv  540 
zov  jüiy  naidcov  avzov  (fövov  xa&ao{h}06(MVOVj  MfXiztjV  xi\v 
Aiyaiov  xov  noxapov  ^vyaxiqa  yeyapyxbvcu,  i%  %g  s<s%B  tov 
20  "YXXov,  6g  dxftdoag  ovx  qiUXtjce  iw  NavöMta  vnozaytjvai, 
dXXd  zovg  0aiaxag  awrjyaytv  tig  zijv  Kqoviav  &dXaaöav  xai 


scHor* 

AP.  RH. 


.  /  ,  Bzai  dk  fuza^v  zijg  Mtvz  oqtxijg  xai  ztjg  yfazqtavtjg  ^YJ^ 
ooog  t*  tlvai  zo  xaXovfuvov  JtXytov,  fyov  koyov  vipijXov. 

25  inl  xovxov  xov  Xoifov  öxav  dvaßaiviaatv  o*  Mtvxoqtg  ol  ini 
zov  ^Adqiov  oixovvtfg,  dnofewqoitHv ,  tag  Xoixt,  xd  (ig  xov 
Jlovzov  ttonXtovxa  nXola.  dvat  d£  xai  xiva  xonov  iv  xolg 
dvd  fjt-<:ny  dtaoxfjfiaav,  dg  Sv  dyoqäg  xotvfjg  ycvofievijg  niu- 
XfTa&ai  ucwa  tit-y  xwv  ix  zov  Ilöviov  ipnöqwv  dvaßatvovxutv 

80  xd  Aiaßta  xai  Xla  xai  Qdmat  naqd  di  x&v  £x  xov  ^Adqiov 
xovg  Kfqxvqa'ixovg  ufufoqtic. 

Ovx  öXiyo*  ydq  xdov  xt  dq/aiwv  avyyqayitav  xai  xwv  iv1^,1» 
fuzaytvtcxiqwv,  wv  iazt  xai  Tifiatog,  <paai  xovg  \4qyovavzag 
fuxd  xitv  xov  diqovg  dqnayijv  nv&üfUvovg  vn'  Altjxov  nqo- 

6-10  Apollodori  »unt  coli.  fr.  119.    7.  »]  r*f  Meineke.    13.  xui 
EpiT.  cod.  em.  Meincke.    28.  Jtaotiuoau".  de  voce  dubitat  WiL 
PhUolog.  L'ntersutliungen  XIII.  9 


Digitized  by  Google 


—    130  — 

xaiuXijyÜat  vaval  16  atöpa  toü  I/ovtov,  npä^tv  imttXiaa- 
ts&ai  naqddo^ov  xai  (AVtjf*t]g  d^iav.  dvanXevtiavxag  ydp  avxovg 
dtd  tov  Tavdtdog  notafiov  ini  iccg  nyydg,  xai  xatd  tonov 
tivd  lijv  vavv  duXxvffavtag,  xa&'  hiqov  ndXiV  notafiov  ryf 
gvotv  ixovtog  tig  tov  dxfavov  xaxanXtvöai  ngög  xyv  frdXaxxav,  ö 
dno  dt  t(äv  dqxioiv  ini  tijv  dvfftv  xoptaihqvai  tijv  ytjv  ^xovxag 
il£  tdtovvfiiüv,  xai  nXrjoiov  yfVOfiivovg  radtigwv  tig  tt)v  xafr' 
ijfidg  ttaXaxxav  eianXt-vüai.     ditodei^fig  di  xovxcov  ifiqovdty 
deixvvvtfc  tovg  naqd  tov  taxtavov  xatoixovvtag  K&Xtovg  Gfßo- 
fiivovg  fidXidia  xt3v  x^tiav  tovg  ./tocxöqovg'  naqaddatiiov  ydq  l»> 
avxovg  *x*ty  ^*  naXatdiv  xqovwv  tijv  tovttav  xwv  &f(5v  naqov- 
aiav  ix  xov  wxtavov  ysyfvrjfiivtjv.    flvai  dt  xai  xijv  naqd  xov 
oixtavbv  xiaqav  odx  oX'tyag  i%ov<fav  nqoütjyoqtag  and  Vi  xotv 
y  ^iqyovavx&v  xai  tuiv  Jiogxoqwv.    naqanXrjfftotg  dt  xai  trtv 
ivibg  Tadtiquiv  tjnnqov   exttv   ifiqavy  atjiitta    xrjg   xovttav  lö 
dvaxofiidijg.     ntqi  fitv  ydq  xi\v  TvqqtjvUxv  xaxanXtvGavtag 
av*xovg  tig  vfjüOP  xrtv  dvotia±oiiivt]v  Al&dXtiav  tov  iv  avtft 
Xitutva,  xdXXrttov  ovta  xoiv  iv  ixt ivoig  xoTc  xonotg,  \4qyoior 
dno   trtg  vtwg  nqortayoqttffai,  xai  (texQ1  tmvSt  xwv  XQ^yüil' 
dtapivttv  aihov  xitv  nqo(Tt}yoqiav.   napctnXrjtrlwg  dt  xotg  iiqrr  20 
itevoig  xatd  piv  tr{v  Tvqqtjvtav  dno  (ftadtcov  oxtaxoamv  tr,g 
Pwptjg  dvopdaai  Xtiuva  TtXapdiva,  xatd  dt  ffioqiiiag  i»"c 
y/iaXiag  Alqtqv  tov  v"v  Kaitjxtjv  nqoaayoqfvofitvov  npög  dt 
lovxotg  vn    dvipuiv  avxovg  ixqufivxac  tig  xug  2i*oxtic  xai 
fiattuvtag  naqd  Tqitoivog  tov  tote  ßaffiXevovtog  tijg  ^tßirtz  iö 
tijv  idiötrjia  tijg  i>aXdttrtg  xai  tov  xtvdvvov  ixtf  vyovtag,  dw- 
Qtjrtaa&ai  ;jaAxoiV  tQtnoda  tov  agyaloig  tutv  xfxapaynivov 
ypdnjiaffi,  piXQ*  vfüittQwv  XQ°*'Mlf  dtafitivavta  napa 

tolg  Evetintpitaic.    \ov  napaXttnttov  6'  ijfiTv  dvtStXf-yxiov 
tijv  iatoqiav  ioiv  dnoffijvafi-ivtav  tovg  \ipyovavtag  civd  tov  30 
v/fttqov  nXtvrtavtac  f'^XQ1  tl'H'   nijydiv  xatfvtx^vai  did  tqg 
dvtmQOfJwnov  (tvdt-oyg  nqbg  tov  '--idpmtixov  x6Xnov.\ 

0arji  dt  xa)  tov  "ffftpov   otovta  tx  twv  'Epxvvtwv 


17.  AUHtlittv  C  I>.  'J:5.  Kufa^  I).  29.  oi-  n«Qrdnmiov  -  32.  *6i- 
rroi'  H<Ulidi,  ut  Dio<lori  <  t  Mirahilium  Huscnltationum  njurationos  <{n,»- 
<liim  nio<lo  ossrnt  n«'xa«-. 


Digitized  by  Google 


—    131  — 

xaXovfiivo>v  dov/icot  (fx&a&eti  xal  fdv  tig.  tov  Flovtov 
^ttv,  %fi  di  dg  tov  *Adqiav  ixßdXXfW.  öijpttov  di  ov  fiovov 
iv  Totg  v$v  xcuqoTs  itaodxapfv,  dXXd  xal  inl  toiv  äoyaiuv 
pdXXov  oiovtat  ixtTva  nXiatd  (hat'  xal  ydq  y/daova  tov  piv 

5  *Xö7iXovv  xatx  Kvaviag,  tov  d'  ix  tov  JJovtov  fxnXovv  xaid 
tov  "latqov  notjjaao&ai  qaai  •  xal  ffiqovötv  äXXa  ts  tsxfA^qia 
oiV  dXiya  xal  xatd  piv  tijv  %u>{iav  ßtafiovg  vno  tov  'fdcovog 
üvaxtifuvovg  dttxvvovtiiv,  iv  di  ttav  vyßcov  jojv  iv  tui 
*Adqia  noXvtfXig  Uqöv  iqx spt dog  vno  Mijdtiag  Idqvfiivov.  » 
$t$  di  )Jyovüiv  tag  odx  dv  naqi7rX*vGe  tag  flXayxvdg  xaXov- 
pivag,  fi  ixtJfcv  unlnXt*.  xal  iv  tf\  Al&aXeiq  di  vyffoy, 
■fij  xHfiivtj  iv  tu)  Tvqqrjvixw  7rsXdyti  äXXa  tb  dnxvvovüi  ftvfj- 
fi*Ta  tüjv  «oiatiwv  xal  tö  inl  tiSv  yjtj(pav  di  XfydfMvov  naqä 
ydq  tov  alyiaXöv  iptjyovg  <f>aalv  ttvat  notxtXac    taviag  d'  o» 

15  "EXXyvfg  ol  %i\v  vrjaov  oixovvttg  Xiyovai  zip  xQ°*dv  Xaßtlv 
und  rajv  atXfyytafukiav  mv  inotovvto  aXfitfOfiBVor  [dno]  ixti- 
vtav  ydq  tolv  XQ0VU>V  ohtf  nqotfqov  iwqäoVui  fiv&oXoyovdi 
i  out  Ving  (fyyovg  tdtfqov  intytvofiivag.    itt  di  tovtmv 

(favfQtattQU  atjfuTa  XiyovGiv,  ön  ov  did  toiv  -<  fi  rrXfjyddiav 

20  iyivtxo  o  fxnXovg,  avrta  toi  notfjttj  iv  ixtivoig  tolg  tonoig 
fxdqtvqi  XQO>fJ*voi.  r^v  ydq  dvaxiquav  tov  xtvdvvov  ipifa- 
v£ovia  Xiynv  ött  o$x  tau  naqanXtvaui  tov  tonov  (fi  67) 

uXXd       öfiov  nivaxdg  it  vttöv  xal  aojfiaia  qunöov 
xifiaV  dXog  (fooiovai  nvQÖg  t'  oXooTo  üvtXXat. 

25  ntgl  fiiv  ovv  tag  Kvaviag  ov  Xiyftat  nvq  dvdntftv,  ntot  di 
tov  rtoo&ttov  tov  dtaXafißdvovta  ttjv  SixtXiav,  iif  ixartga 
xftfjMVtoV  ttav  tov  nvgög  dvayvOtjtidtMV,  xal  rrjc  tt  vyo'ov 
avvtx*»?  xatofiivijg,  xal  tov  ttfqI  tijv  AUvrp  favpatog  noXXd- 
xig  tijv  x^Qav  imdedoaittjxotog. 

30        'Extlüf  (sc.  llvam)  ydq  nXtvdai  tyv  t^g  Kigxtjg  oix^tv  s™*m) 
Zytovvta   tov   yfdoova ,    trtg    Mtjdfiag   i&fXovatjc   tdtlv  tyv 
teiav. 


4.    olov  tu    ixtl    ün/AOTd  tit'i'.t    eocld«   «-in.    Wil.       11.  Atytukti« 
11».  yuQ  txtivu»'  <lno  B«-kk<  ri.  ixtiiw  yi>Q  c«  tt.  IrM-um  trftlML 
forroavit  Wil.    19.  <fmtQo'nuiu  ood«l.  mir.  H<  kk<«r.    25.  üvümnv  dun 
rodd.   ttvaniunnv  c.-tt.   31.  vulfr.  «  in.  Wil.  .  •  -  « 

0* 


Digitized  by  Google 


-    132  — 


*  2X.  lloXai  .  .  rro/.u  .  .  vjib  Ko/.ytov  xitoftriG((  xüv  xata- 

dtKAW  t^^w  %ip  Mfaw  ^  ^  xaxaXaßovxov  avxyv  xal  d*a 
tf  oßov  ivxav&a  xaxoixy<idvTa>v  xal  xxtödvxaav  nohv,  f  %tg  «j 
ho/r/idi  <pü)vfj  IloXat  xcdtlrat,  Crjfuuvovtog  tov  dvdfutxog  xovg 
(fvyddag  .  .  ;> 

APHKHL  *  *  K*Q*vQa-     aV*V    ^QOXfQOV  ^— ****  07X0- 

IV  ys4  Jidwöt  di  xyv  alxiav  *Aoi<SxoxiXrig  iv  tfj  Keoxvoaiwv  nohxtiq, 
(f >/>'  ydq  xijv  .//a/^oa  tpoßovpdvijv  uij  ol  ix  tijc  i]ritioov 
tQXOfuvot  :toiajjüt  ir'uinoi-  adxijV  notfouHft  detjitfjvtu  tov 
floaeidcavog  dnoctoitpat  xd  x<av  noxa/juav  fevftencc  ima^s-  10 
&4vxcov  ovv  xovtiav  dvx*  jQsndv^g  1/tQiav  ovoiuto'xHjvaf 
(Jotndvn  di  ixaXtUo  did  to>  %i\v  Jjjfiijtaa  ahficaftiv^v 
dQ€7xdvijv  nag'  'Htpaioxov  xovg  Ttxavag  dtddlSa*  d-tQ&iv,  sha 
(cri yv  xQvipcti  sig  to  nagaOtcXdo'o'tov  fUqog  i[c  vytiov.  ngoiS- 
xXv^ovrrtjg  di  xqg  \htXoHSatiq  ^Soiioio)'^rtrca  xyv  xHtfiv  Ttjg  yijg  1> 
dQf7idvf}.  Tipaiog  &4  fftqUv  y  $  i&ttyt-r  tov  Ovqavov  rj  tov 
Kgovov  td  aidota  6  2kvgt  tovto  xtxQvip&at. 

aS\rh.'         Ttpaiog  nsgl  Ttjg  ttvalac  ItfrogtT  frt  xal  vvv  Xtytav 
iv  UM?    üyf(f^ai  xai>  iyutvtOV  Mtjdtiag  noüxov  &vödafjg  iv  tw  *An6X- 

tMVog    Uqo)'  <xa»  ßotfiovs  di  </^(ft>  (iVijfieTa   Tütv   ydfuav  20 
IdqvüatSxkxi,  (fvvtyyvg  fiiv  xijc  Üaldaatjs ,  od  ftaxodv  di  trjg 
TTÖXciaq.   ovoftd^ovm  di  tov  fiiv  NvfMpwv,  tov  di  NtiQqldiav. 

Wa^m  ^V         yH^sxxQi(S*  vyaotg,  aV  xbTvtcu  iv  tm  <n  /ü>  tov 

*Adgiov  tfadv  sh'm  dvo  avdgtdvtag  dvccxdfiivovg ,  tov  pht 
xaaatxdQtvov  tov  xakxoüv,  tigya<tf^dvovg  tvv  tar/tdov  tqotxov.  '2* 
keytiai  xovxovg  JaiddXov  eh'ai  ¥oya,  vnopvijfuz  xcav  ndÄat, 
öxs  Mivca  <ptvywv  ix  SixtXiag  xal  Koyxijg  flg  xovxovg  xoi>g 
xonovg  nagtßaXf.  xaviccg  di  xdg  vjjaovg  <f>ao\  ■nooxFyiDxivcci 
xbv  *Hgtdavöv  noxccpov.  Sffn  di  xal  Xifivi],  tag  sotxs,  nXyaUiv 
tov  noxafiov,  vdwQ  sx0V(fa  &*Qtiov  öüfiij  d'  an*  avxyg  ßa-  30 
Qtla  xal  xahntj  unonvtJ,  xal  ovts  £mov  ovdiv  nlvtt  i£  avrqg 
ovif  ögvfov  xneqiTiTaxat,  dXXd  ninxti  xal  drto^vfjaxfi.  fy*' 


1.  post  tiöUs  omisi  Hntigov.  5.  post  tpvytidas:  uit  yqot  Kalli- 
f*«X°S  omifli.  11.  6vofiaofrijyai  tf»o  Laur.  orofittodijvat.  jQtnärr;  di 
ixaXtiro  dut  ja  Flor.  Tar.  20.  itg<p  urrjutla  Laur.  Uq$'  xtti  ßmfiois 
Ji  ffffit  ftviifuUt  Flor.  Par.    24.  U&fkt  S* 


Digitized  by  Google 


—    133  - 

<te  xiv  piv  xtixXov  ütaSioav  diaxoaiiav,  xö  M  evoog  dixa. 
fivUfi'orai  61  xal  oi  i;  y<ootoi  Oaifrovta  xtQavvm&svxa  nttfdv 
€ig  tavxfjv  xtjv  Ufivyv.  fivat  iv  avxjj  aiyeiqovg  noklag, 
i%  &v  ixnintftv  t6  xaXovfjuvov  ijX*xxQOV.    xovxo  Uyovmv 

o  öpowv  tlvai  xnitui,  änwrxXiiQvv*o9at  di  <&6av*l  Xi&ov,  xai 
avXXtyöptvov  vnö  xtav  $yx<*>olu>v  diayioiffxhu  tlg  xovg  "EkXtivag. 
eig  xavxag  o$v  tag  vijoovg  taidaXov  tpadtv  iX&sTv,  xal  xaxa- 
a%6vxa  avxag  äva&sJvat  iv  fiic?  avxtäv  xijv  avxo€f  &lxova,  xai 
xip  jüv  vlov  ly.aoov  iv  xr\  exiga.    vüxcqov  6'  imnXttHfavxuv 

10  in*  afoovg  IJfXaaywv  *<2v  ixnsüovxwv  %  "Aoyovg  yvyelv  xov 
JaidaXov  xai  ao?txi<f&ai  tig  "ixaqov  xyv  vyaov. 


15  I  T  A  L  I  A. 


Graecia  enim  antiqua,  ut  scribit  Timaens,  tmiros  vocabat  varro 

Tm    Tm    XX    5i  3 

italoSy  a  quorum  mitltitudine  et  pulchritudine  et  fetu  Wktionm 
20  Jtaliam  dixerwtt. 

*Adqia  .  .  .  fi  %(aqa  xoTg  ßoGXfjpaittv  idxtv  dya&fj,  tag  B8TEPH^ 

öig  xlxxetv  ioy  evtavxbv  xal  drfvfAtjxoxtTv,  noXXax$g  xal  xosfg 

xal  xiaöaoag  iotyovg  xi*xnv,  ivia  dt  xal  ntvxf  xal  nXtiovg. 

xal  tag  aXexxoqidag  ö)g  xixxstv  xtjg  ypioag,  xß  di  fityi&tt 
25  navxtav  sfvat  ^txqoxioag  xtSv  oqvi&nv.  ||  ttvm  dk  xal  tag  haym. 

yvvaixaQ  noXvyovovg  xal  anavitag  tv  xixxuv,  tag  di  nXtiaxag   AK- 80 

dvo  xal  xqla.  \\ 

Ol  Qaiaxeg  (fißovöt  xov  .1  /  o  , <  A  ,  v  oHivig  efoi  ntoi  ZX.JTK. 
xo  lovtov  nikayog'  avxog  yäq  xov  doaxovxa  avtfXfV  ixttös 
30  iX&ovxa  ix  K6Xx*>v  nqog  ^tfjatv  xov  xqvoov  diqoiK.  — 

'AXovötfg  xfjg  *iXtov  s/foptjdijg  dyxl  xov  tüfmxog  ix  xov  zx.jyk. 
tHxpvg  täv  TQ<ätav  Xt&ovg  dg  xtjv  vavv  ißaXtxo'  naoaysvo- 
ptvog  d*  fig  vAqyog  xal  iXa&tig  ünö  AiytaXeiag  naqtyivsvo 
tlg  *haXlav    §fy&v  öi  xqvixavia  xov  iv  xy  2xv&iq  dqa- 

1,  t^i«»o«io»'         tiati  S»     2.  <K  **l  oi  S?    di  oi  cett.     3.  (tirtü 
9.  tv  r,5  hie?  om.  S*     23.  indicant  codd.  em.  Meineke. 


Digitized  by  Google 


—    134  — 

xovxa  Xviimvöfuvov  xi\v  0aiaxida,  dtttffctqt  xovxov,  xijv  xov 
rXavxov  yfWfP  danida  xaxixwv,  vofüoavxog  xov  dqdxovxog 
xö  XQvC0^v  ^ioog  tlvat,  xov  xqtov'   uur^nic  o*i  inl  xovrm 
tzetz.    ctfodqa,  ävdquxvxa  \\  eavxov  \\  xaxeoxfvaotv  xal  iöqvcaxo  ix 

x<ov  Xl&av  x&v  ix  xqg  IXiov.  Urxoqet  dt  xovxo  Tipuiot  xal  5 
Avxog  iv  rw  iqixw. 

*  .  ...  6xi  Jtofiydrjg  dneXaMg  <»*f*o  *k  ^IxaUav  tig 
JYK  m  to  Javvnv  e&vog  iv  ßaqßdqotg-  &v  IflattÜMVe  Javvog,  öcxig 

noXtoqxovfAtvog  id&jthj  Jiofiydovg  ßorj^om  ainw,  vnooxö- 
ptvog  adxo)  dwtttv  xijg  yrjg  pdqog.    6  di  ßotj&ijaag  *al  itjv  10 

ayk.  vixtjv  nagatixiav  Javviotg  ixxiae  nohv  ||  Txaq*  AdGovixyv 
*®vXafiov  r\vxivu"lmxiov~AoYog  ixaXetitv  vaitqov  <T avx& 
TtQoai&exo  6  Javvog,  ei  ßovXono  xyv  Xtiav  xov  noXtpov, 
Ij  Trtv  ytjv  näaav  xal  xqntjg  xovxov  iyivexo  "AXatvog  v69oc 
tav  xov  Jiopydovg  ddeXopog,  öo*ug  fjqdailri  xijg  Javvov  &vya-  15 
iQÖg  Evinnqg,  xal  dl«  xovxo  ixqive  xov  Javvov  $xhv  xip 
yr(v.    i(f>*  o5  JiOfAijdijg  dqyt<J&Hg  xqta  xaxyqdo'axo ,  uydiva 

TZETZ.   övvaoltai   öneiqtiv  xyv  yyv  \\  firjöt   ant-iQoutvyy  dvadtdovat 
xaqnovg  J,  fi      xiva  dnö  xov  yivovg  avxov  ftvxw  xal  fuxa- 

TZETZ.   xivrjGai  Tag  attjlag  avxov  \\  (iijdiva  dvvaü&ai  \\  *  *  *  #0**17  inl  20 

*  ZX.  xavxom  üoreqov  o*£  6  Jio^örig  naqd  Javvov  dvrjqd&i]'  ||  xov 
AYK.  6.'..  jt0pq$0Vg  axti'lag  noiytiavxog  neql  öXov  xö  nediov ,  fjvixa 

uTiitktv*,  Javvog  ißovXijd^i  xavxag  xaxaixovxUsat'  al  dt  qnpfloai 
nüfav  ix  xov"  tdaxog  dvrjX&ov  xal  evoi^ffav  iv  xü  av*i<~>  xony 
iciiptvtat  6&tv  xal  in^qd^aav.  ...  25 
HAYM.  *Ev  xfi  JtontjdeUc  vq<f(r),  fj  xtXxat  iv  xoi*Adqiq,  tpaolv 

AK'  ' '■'   Uqov  **  elvai  xov  Jtofitjdovg  &avitaax6v  x&  xal  dyiov,  Jieql  di 
to  Uqov  xvxlta  7T6qtxafrij69ai  öqv*&ag  fifydXovg  xolg  tifyi&töt, 

*  ZX.    xal  qvyxrj  ixo^ag  ptydXa  xal  (TxXrjqu.  ||  elcl  di  (sc.  öqvta) 
AYK.  >m  g^0M  xv-Xy0tg)  oixtveg  dtdyovöiv  iv       Jtoptjdovg  vija<a  ...  30 

oixovüi  <M  ohxoi  ol  öqvtfrfg  fSönsq  noXtv  vno  yaq  xov  öq&qov 
ßq4%ov<H  xov  Tonov  Tatg  nriqv&  xal  (civovot  naXtv  ßqixovttg- 
fha  tig  üyqav  noqevovtat  xal  tu  XrpfMvxa  Mvxeg  6ftov 


4.  xni  add.  Kinkel.  1*2.  tt»vXttfMV  Lob<?ck  proll.  156  'Pvlct/uor 
«•<xld.  «  t  edd.  praeter  Scheerinm.  ||  J'  add.  Kinkel.  19.  fjnax*rrso«$ 
jus  <nr)k«<;  uvtov  iaitj  ini  iovjo  Marc.    31.  6q&qov]  ßö&Qov  Marc. 


Digitized  by  Google 


-    135  - 


dutiqovGiv  utli^.otQ.  ||  tovtovg  Xdyovtnv,  idv  piv'EXX^vtg  \\  vel  &aym. 
(iraecorum  Stirpe  prognati  \\  dnoßaivtatov  tlg  tov  tonov  ||  varro 
W«w  fpiiäas  esse  verum  et  insuper  adulare  ||  sinui  eorum  se  gjjjlroi 
applicantes  et  blandis  vocibus  polentas  micasque  panis  e  raa-  varro u. 
nibus  arripientes,  humani  cibi,  quo  olim  utebantur,  memores. 

Duos  semper  his  duces,  alterum  ducere  agmen,  (dterum  (P,{,y^Am 
cogere.  scrobes  excavare  rostro,  inde  crate  constemere  et  operire 
terra,  quae  antea  fuerit  egesta.  in  his  feiificare.  fores  binm 
omnium  scrobibus.  orimtem  spectare  qtttbus  exeant  in  pascua7 

lu  occasum  quibus  redeant.  cdvum  exoneraturas  subvolare  semper 
ft  contrario  flatu.  .  .  . 

Mvfoverat  di  tovtovg  ysvio&at  ix  tüv  haiqtav  t&v  tov  »AYM. 
./lourjdovg  vavayfjßdvtav  pkv  avtuv  ntoi  tijv  vtjaov,  tov  di  AK'  L  L 
Jwpjjdovg  doXoifovfi&ivtog  vnö  [tov~\  Javvov  tov  tott  ßaoi- 

15  Xtiag  tdiv  tonutv  ixtivmv  yivopivov. 

Jioptjdtjg  xataqaod^vog  tijv  tun   dawitav  yu'wc<y  pij  /VK. 
xctQTiotf  "i>  Facti  not e,  d  pij  Ttaq*  AhwXov  iqydXotto,  ol  Javvioi 
rraqayevoptvot  (ig  AhiaXiav  ixi\qv%av  tovg  ßovXopivovg  iXfaTv 
xul  unoXaß&v  to  tov  Jiopydovg  pioog  ti}g  ;  fc-  iX&ovttav 

20  öi  t&v  AfotaXwv  elg  tijv  tav  Aavvttav  xü)Qay  *«*  dnaitovvtmv 
tr{v  yqv,  ol  davvtot  Xaßovtfg  xattxortav  avtovg  ±ü>vta$, 
Xiyovttg  »dnsiXrjOpate  tov  xXtjoov  tijg  yqg  vpdäv*. 

Aiyetai  ntqX  tov  dvopa^öpsvov  tijg  Javviag  tonov  Itqov  &AYM. 
tlviu  'Atyväg  ^Axaiag  xaXovpivov,  iv  $  dij  TifXixtig  x°Xxovg    A  *  109 

25  xai  önXu  toiv  Jiop^dovg  hcdocov  xäi  avtov  dvax*tai>tu.  iv 
tovtta  toi  TÖ7TW  tpaoiv  ttvat  xvvag,  oi  tovg  ä<pixvovp4vovg 
i(Sv  'EXXyvuv  ovx  ädtxovfftv,  äXXd  Gaivovaiv  wOTtfo  tovg 
ovvqfrttrtätovg.  —  ndvttg  di  ol  Javvtoi  xai  ol  7iXf]Oi6x(0QOt 
ctvtotg  fif/uzvttpovovüt,  xai  avdqtg  xai  yvvaixtg,  diä  tavtyv, 

30  ujg  ioixt,  tijv  ahiuv.  tag  ydq  Tqoiddag  tag  /.  fjq  9  tdag  aixpa- 
Xtatovg  xai  sig  ixtivovg  tovg  tonovg  äcptxopdvag,  tvXaßrjfotaac 
prt  Tnxqäg  dovXttag  tvxbmv  %™v  iv  taTg  natoiot  itqov- 

naQxovOfäv  tolg  \4xtuolg  yvvaixwv,  Xiyttat  tag  vavg  avtwv 

• 

3.  adolare  Monae.  codd.  G259.  6267.  atlcolare  Mon.  3831.  13.  &i 
om.  S*  14.  rot!  del.  Wil.  ||  Javvov]  Aivtioo  S»  corr.  Heyne.  23.  ante 
i»'0/ua£o/u#»'o*'   nomen  videtur  dee*8e.     32.  rot(  nur^ici  rotg  «/«»o«\- 


Digitized  by  Google 


.YYA'. 
UM  sqq. 


-    136  — 

ifA7tQri<Jout  fv'  auu  ii ff  rrtv  rr oortdoxwnh'^v  dovXcUxv  fxffvycünn  . 
dpa  cT  ovtüh;  [jt*«r*]  ixeivcov  fiivnv  avayxaO&ivrmv  ffvvagpo- 
tr&dkftiu  xaxaG%iJiK$iv  adtovg  avSgag.    ndw  6i  xal  rw  Trorqr? 
xalwg  neygacficci  nfgl  crtVwv  kh&mninXovg  y^g  *«'  fl*9v 
xoXnovg  xaxeivag,  tag  toixtv,  idtXv  sgtiv.  ö 
MX^nTJL        Avvfi  ij  2/,  i  ata  füatüii'  Tgtpddtav  $vf  yrtg  tfvvcßovltvtlf 
tatg  aXXaig  Tnroc'er/i  xcennf/.bhu  tag  vavg  twv  dtönotmv  (tix!'( 
Xtarog  dyofiivfj,  Öre  eyivfro  mgi  Svßagtv,  TaXg  dXlatg  Tgudon' 
vno^fftsytl  tu  iv  'EXXddt  [iiXXovra  avraXg  (TVjitßr^at  xaxd.  neu 
tüvrov  ycvofisvov  ol  "EXl^veg  Xaßovttg  a^vijv  avtarargmaav  10 
xai  ngoariXuxfav  avxtjv  ngög  nhgav. 

Dauniorum  autem  praceres  prope  paludem  Salpes  et 
Dardani  oppidi  incolae,  qui  paludi  Uli  vicini  sunt,  templum 
voverunt  Gasandrae.  Quo  quidem  virgines  se  reddunt 
procos  fugientes  turpes  vel  infames,  qui  Hectoreo  illo  ca-  U 
pitis  eultu  insignes  crines  circum  frontem  tondent,  pro- 
mittunt  in  cervicem.  Optima  autem  tutela  nuptiarum  eis 
habitus  corporis  ipse  est. 
j^^'im  ^i  Tipatog  opfpiv  6tt  "EXXrjveg  ineiddv  dnavt^amm 

tatg  Javviaig,  vnforaXfiivatg  fiiv  io*&fjra  (fauxv,  i£<a6$tivais  -0 
6i  xaiviaig  nXazeiatg,  imodtdtnivatg  dl  r'  xoXXa  x&v  vno- 
druKfoir,  i%ovo~aig  d&  iv  %aig  Xi0(Si  fadßdov,  vTraXtjXtfifiivat; 
di  t6  ngoötanov  xaO-ansg  nvggtä  Tivt  ygiotiari,  TtSv  Iloivmv 
evvotav  Xafißdvovüt  xdav  Tgaytxtäv. 
2X.  ElctöaGtv  ol  Jaimoi  iv  fitjXwTaXg  xa&tvdttv  iv  t«  tct^w  25 

1  '  10511  tov  JJodaXeigiov  xal  xafr'  vnvovg  Xafißdvttv  yßjyff/uors  ^> 
adrov*  tloofrato  Sf  xal  iv  tm  nXtjffiov  noTa^M  *AX&aivu 
änoXomö&at  xai  avTol  xai  Ta  Ögififiara  afaüv  xai  int- 
xaX*Xa!>ai  xov  IlodaXttgtov  xal  vyid£erj&af  &&§v  xal  6  noxa- 

'ÄJ  »*  **«  II  **  «         « •* 30 

iv  avrw  XovofUvMV.  \\ 
dtK,         Salanges  et  Angaesi  Dauniorum  gentes. 
ayk.  (Nireus  et)  Thoas  post  Troiae  excidium  in  Libvam. 

1017 

2.  Knuts  eodd.  corr.  Wil.  ]|  /m'  dol.  WU.  6.  ^«jrf  cod.  19.  nna- 
r^atact  cod.  corr.  Waehsmuth  apud  Guonthernm  1.  1.  p.  30.  33.  Do 
Nireo  non  convtat. 


Digitized  by  Google 


-    137  — 

ad  Argyrinos  ||  Wvog  *HnuQ<*Tix6v,  üTifiatog..  \\  mon-  ^J'tt 
tesque  Ceraunios  delati  sunt. 

(Solimus  post  pugnam  Gannensem  fratris  corpus  sepelit:)  s,^iT99lx 

sepulcro 

5  Aetoli  condit  membra  occtütata  Thoantis. 

'Ev  dl  tolg  //nxetivotg  #W  rpatov  'Aftifudoq  Uoov,  iv  #AYM. 
&  xffv  SiMi-onacubi'rju  h  ixeivotg  toXg  tonoig  %aXx^v  tXtxa  AK'  110 
«vctxiidlha  Hyovoiv,  exovGccv  iniyqaiipa  „Jiofiydyg  'Aortfudt". 
pv&oXoytXtai  d'  ixtXvov  tXäym  rregl  tov  nn'cx^ov  neot&eXvai, 

10  VtjV    dl    7TfQHpVV€tt ,    Xai    TOVtOV    XOV  TQ07TOV  €VQi(tXOfl€V^y  V7TÖ 

*Aya&oxX£ovg  vaztqov  tov  ßaötJUtag  ^«/.iwfwr  ttg  ro  [tof 
fioc]  leqov  dvatstHjvai  g>amv. 

^Idnvyag  dl  jU^^va»  ndvxag  tparsl  pixQi  tijg  Aavviag  ST^B- 
dno  ^idnvyog,  Sv  ix  horarrr^  yvvatxög  AatddXw  ytvta&cti  ff  aal 
15  xtu  fjyyGaofrcu  xwv  Koyrtav. 

Apud  Iapyges  templum  est  Minervae,  quo  cum  venisset  iyk. 
Menelaus,  cratera  Tamasium  clipeum  Helcnaeque  calceos 
deae  vovisse  fertur. 

Jleqi  tfjv  axgay  %r(v  ^Ianvylav  tfaoiv  (x  ttvog  tinov,  iv  &JYM. 
20  o>  ffvvißf]  ytvitfSxti,  dg  [AvfroXoyovGiv,  'HqaxXtX  nqog  yiyaviag    4  '  97 
pajpiv,  (ttly  lyuHHt  noXvv  xal  toiovtov  (Sme  dtd  to  ßcrgog  tt^g 
orfpjjg  anXovv  tlvai  tyv  xatä  tov  iotzov  &dXa<JGav.  \\  iiv&evova±  '  SJBAB. 
d*  or*  rovg  nsQiltupMvtag  i(5v  yiydvtow  fr  zff  xatä  Kaii- 
naviav  QXtyoq  AsvttQviovg  xaXovpfrovg  'HoaxXijg  i&Xtkrtit, 
25  xarayvyovttg  [61]  dfvoo  vno  yyg  nBOttnaXtUv  .  .  .  d#a  tovto 
dl  xai  %fp  naqaXiav  tavttjy  Atvxiovktv  nooaayoQfvovav. 
Xtyoxm  dl  noXXaxov  rtjg  yfraXiag  lHoax)Jovg  tfvat  noXXä 
lirtipoövpa  fr  talg  odoTq,  &g  ixtXvog  inoQtv&t}.    ntqi  dl 
TiavdoGiav  xtjg  '/anvylag  txvfl  %°v  deixvvrat,  i(f'  & 

30  ovdm  emßaitov.  £(Tii  xai  rxtqi  dxqav  'lanvyiav  XMog 
(tft(th(t7oc,  öv  vny  ixsivov  txQ&ivta  pfiaift/^xci  (fatitv,  äq' 
evog  dl  daxtvXev  xivettffrat  (Tvfjßdfifjxfv. 

jEv  Tdqavxi  ivayt^tiv  xaxd  %%vag  %oovovg  qadiv  *A%qil-  SÄYM. 
daig  xai  Tvd*idaig  xai  Aiaxidatg  xai  Aatonadaig,  xai  *Aya- 

6.  nufxtvriyo^  S»  11.  ro?  Jid?  dolendum,  nisi  intorcidit  Api- 
thoclem  illud  Syracusas«  asporta^so:  Wil.  25.  öi  inserit  Coraos. 
26.  JtvtftQyiay  Lyc.  978. 


Digitized  by  Google 


—    13S  - 


p*pvovtdatg  di  zwoig  itvaiav  imttXtlv  iv  äXXfi  ^piqu  tdia, 
iv  $  voptpov  tlvut,  lalg  yvvat^i  py  ytvaaa&at  rm>  ixtiy<ng 
üvopivviv.  tau  di  xai  \4%t'/j.iu>±  vttag  naq*  avtolg.  X&ytxat 
dl  xai  fjiti  '  tö  naQaXaßttv  c  '/Wo'nVorc  '  H  odxXt  1a  v  %6r 
tönov  xaXtta&ai,  öv  vvv  xatotxoüaw,  iv  di  tote  avta  xoovoig  5 
tuty  >lu)VtAV  xiut-yo <n w)1  floXittov  er»  di  ixtirxav  sprtqoa ■'>/•»■ 
VTio  to>y  Tqvhav  ißv  xaxaaxQvnav  ctvifjv  —ioir  utyopaa&ai 
*A523d'N  ^V  Ttputös  (fqaty  .  .  .  änö  yvyaixog  uyog  2ig$dog.  , 
ATHEN.  fcui  0't  SIqiv        xuiotxovyi tg .  ijy  ttqÜioi  xatta%oy 

o\  and  Tqoiag  tXt>6vi*g,  vattqov  d'  imö  KoXogmyUnv  .  .  10 
tag  tfyai  Ttpaiog  xai  ^AotaxoitXtig ,  tig  TQVtfyv  i^axttXav 
IV|T^\,xxorx  tjo'aov  Zvßaptnäv.  ||  Sed  prineipio  originum  Metapontini 
<  um  Sybaritanis  et  CroUmiensibus  pellere  ceteros  Graecos  Italia 
statuertmt.    Cum  primum  urbem  Sirim  cepissent,  in  expug- 
natione  eins  quinquaginta  iuvenes  amplexos  Minervae  simtda-  15 
jyk.  m  crum  sacerdotemque  deae  ||  cuius  mater  eadem  sacerdos  fuerat 
ayk.        velatum  Ornamentik  inter  ipm  aitaria  trucidavernnt.  ||  At 
simulacrum  caedis  propter  atrocitatem  oculos  operuisse 
»licitur.  ||  Ob  haec  cum  peste  et  seditionibus  vexarentur,  priores 
Crctomenses  Delphicum  oraexdum  adierunt.    Eespotisum  his20 
est,  finem  malt  fore,  si  violatum  Minervae  numen  et  inter- 
fedorum  manes  placassent.  ltaque  cum  statuas  iuvenibus  iustae 
magnitudinis  et  in  primis  Minervae  fabricarc  coepissent,  Meta- 
pontini  oraculo  cognito  deorum,  occupandam  tnanium  et  deae 
pacem  rati,  iuvenibus  modica  et  lapidea  simulacra  ponunt  et  25 
deam  panifieiis  placant.    Atque  ita  pestis  ntrubique  sedata 
est,  cum  altert  magnificentia,  alteri  velocitate  certassent. 
£S')/?K'  'HQBxMovg  rag  rijQVorog  ßovg  ZXavvovxoc  xai  Idovtog 


4.  (Uta  16]  7tf)6  tov  malehat  Sylbnrg.  f|  na^aflaltir  Casaubonn*. 
post  TaquiiUovg  ioBerendum  ess»'  censot  Schee*  (progr.  Ploen.  1880 
p.  4)  rqv  Ttöhv  fitittcutti •,*•<' i  lovt  t-i  otxovrtag  xai.    6.  UokUtor]  lliüw 
ootld.  corr.  Saltnasiiia.     7.  -27p*»']  2iynot>  codil.  corr.  Salmwius  «'t 
Holsten.     10.  vciiqov  d"  vnü  KohoifütvUav  cod.  addidit  Niebuhr:  ix- 
ßki}9ivttf.    i'aitfioy  iT  vnu  <  tvJ'<5v  txrttaovitg)  Kokofoit'tot  tlkov  Seiner 
1.  1.  p.  5,  1.    (fifTot'Of4(taftHat(y  llokitiov)   Kaibel.    ol  urto  h.oi.<»f<~» 
Wachsmuth.     23.  post  fabricart  inserit  Kohdo:  tx  atre  vel  aereas. 
it  Mtta^ontini  nonnulli  codd. 


Digitized  by  Google 


—   139  — 

töv  KdX%avxa  xovtov  vnö  xtva  iqtvtöv  xa&ijfMVOv ,  Qvvißt} 
>ou>iiu(ci  uvioy  önötiovg  oXvvOovg  £%n  6  iqivföt.  6  di  tifrlt 
dixa  [tfdiuroi v  xai  iva  öXvv&ov,  dtoxe  juij  övvuaihu  intxt- 
tttfuvov  %(aqijoai'  xov  dt  ' HquxXiovg  dvaf*exqyOuvxog  xal 
5  noXXd  ßux^ofiivov  xov  iva  6Xvvd-ov  Tteqtatiöv  imxt&ivat  toi 
UfTQM  xal  fti]  övvapivov ,  6  KdX%ag  xaxeydXa  atVoi"*  6  di 
TiaxäSag  uvxöv  xovdvXo)  un&txetvt  xal  i&aipev  udxöv  naqu 
töv  dqtvtov  ||  ubi  Sinis  flumen  pinguera  Ghoniae  terram 
perfluit  jj. 

10         Tlaqu  di  xoJg  2Zvßuqixuig  Xdyexat   (DiXoxx^xf^v  Xi-   Y/c.  107 
ftda&ar  xaxoixtoat  ydq  avxöv  ix  Tqoiag  dvaxo^o^dvxa  ||  et  'y*- 
prope  Aesarum  et  Crimisam  oppidulum  appulsum  ||  xd  3 
xaXovfKva  MdxaXXa  xtjg  Kqoxiavidudog ,  ä  aaoiv  &nix**v 
ixaxöv  tixoat,  öxadtwv  (sc.  a  Crotone)  ||  prope  Neaethum  *YR*  8,1 

15  flumen  sita  ,  xal  dva&ttvat  UrtoQova  xu  xo$a  xd  'HqäxXttu 
avxöv  tlg  xö  xov  *An6XXtavog  xov  *AXaiov.  iutt&tv  di  ipaoi 
tovg  KQOx<a»Htxac  xaxd  xijv  imxqdxeiav  dva&tTvat  avxd  tfg 
16  \tnoXXojvtov  xö  naq'  avxolg'  Xiyeiat  di  xal  xeXtvxtjaavxa 
txtl  xttti&at  avxöv  naqd  xov  noxapöv  xov  Svßuq  tv>  ßoyxHj- 

20  aavta  *Podioig  xoXg  (i*xd  TX^noXtpov  dg  xovg  ixtt  xönovg 
c.  -rfj>/.'/.Mo/  xal  fidxijv  GvvdipaGi  nqög  xovg  ivoixovvxag  xtäv 
ßuqßdqtav  ixtivyv  xyv  paqw  ||  prope  Pellenen  Achaeorum  *YK- 
coloniam  |j. 

/hol  di  xtjg  ^/xctXlag  xi\v  xaXovftivrjv  Aayaqiuv  iyyvg  **aym. 

20  Mtianovxiov  ||  et  Giris  Cylistanique  fluminum  ,  *Adyvug  tYK.M 
Uqöv  tlvai  (paatv  Etkviag,  ev&a  xu  xov  *En*tov  Xdyovatv 
itvaxtta&at  öqyuvu,  olg  xov  dovqtiov  Xnnov  inoirjGfv,  ixtlvf} 
iijy  inowvptav  imO-evxog.  (pavxaZofMvqv  ydq  avxat  xfjv  *A^f}- 
tuv  xaxd  xov  vnvov  ugiovv  dvaiHTvai  xu  öqyava,  xal  dut 

30  xovxo  ßqadvxiqag  xvy%dvovia  x^g  uvaytoyrfi  tlXtlo&ut  iv  rw 
ro7n»,  f«p  dvvdfjuvov  txnXtiffaf  6!Hv  ElXtviag  \4^i\väg  xö 
Uqöv  nqoaayoqtvtCÜai. 

13.  Mäxnkku  Sa  Mukux«  alii.  16.  'Akiov  codtl.  eorr.  Woincling. 
'J4.  7t«A»'«»'  codd.  «*m.  Sy Iburg.  ||  VuqyttQiuv  codd.  ein.  Meineke  (St. 
Byt.  405).  26.  'EXXqviac  codd.  eorr.  Hemsterhuis«.  27.  txtirov  codd. 
corr.  Wil.  &  *if  codd.  em.  Lipsius.  30.  tiktlo&M  32.  nqocayo- 
an  trat 


Digitized  by  Google 


—    140  — 


ANiM  <i'         Tipctiov  6i  x<Zv  iy  'hattet  noxaftioy  ioioofTy  Kqä&tv 
i"«r///s7n'  xeeg  xqixag. 
JfX.  4YK.        KXfttrj   pia  xdav   *A[4a£6vuty  f    iqoqög   6  k  I/ey&Mft/Mag, 
(hrXtvtfc  ^rjtovüa  aik^y  xal  %XS>tv  iy'IxaXia  ||  prope  Tylessios 
jyk.  Ȋs  colles  invios  Linique  promuntorium  ,  xal  ixet  xxUfaaa  ttoAiv  5 
ißaoiXtve  rwi>  %6nw  anö  6i  xavxtjg  rta<rat  al  ßaGiXsvffaaa» 
KXftxat  ixa/.ovvro'  ptxä  ysvtag  6k  nokXag  im<nqaxtvGavxt$ 
Kqoxwvtaxat  ävttXoy  xyy  KXsixyy  xyy  ixiiiqav. 
AEN°ift  a  ßwfo  Clitae  Amazonis  filio  conditum  tradunt  <sc. 

553     GauIonem>.  10 
*Xld?K'        Aavqijxtj  Ovyaxtjq  Aaxiviov ,  mtf  oh  xö  iy  yfxaXiq 
axqwxyqtov  avxfj  iyafjt^&fj  Anorww,  a<f'  ol  ij  noXtg  A  q  oitav  jy. 

•DJOD.1V  ^   d,  <Hgax)J}g  yira    tAv    ß0Üy    „sgatuMg    fig   j^y  ha. 

Kay  (sc.  e  Sicilia)  nqof/yt  61a  xijg  naqaUag  xal  Aaxiviov 
iamblich.^  xunTOyra  Tßv  ßowävfTlf,  hqoxcoya  6k  II  ßotj&oCyxa  xjg  15 

vvxtbg  naqd  xijy  ayvotav  de  ovta  xßy  noXfpi&y  ||  änoxxeiva^ 

&aip€  itfyaXonqtnmg  xal  iccyov  avxov  xctTiaxfvam  •  nootlnt 

6k  xal  xotg  iyxMoiotg  öxt  [xa#]  xaxa  xovg  vöztqov  xqovovg  ftrrai 

716hg  intofjfiog  6fi(6yvftog  t«3  xexcXtvxiptoxi. 
^f^'^        (Aaxfyioyy  jj  Sixtg  ayedyxf  xfjnov  xfj  *Hoq  iy  Kqo-  20 

xmvi  .  .  .  iy&a  xal  al  yvyatxfg  nsy&ov<fi  xoy  *Ax*XX4a,  nev- 

Stxa  luäua  (fOQOVGai. 

x'ool-io        Grotonienses  autem  Terinam  prope  Ocinari  flavum 
flumen  condiderunt. 
^^jjkjjjj        Tipaiog  UfxoqtJ,  öu  al  naqayevofityat  naoSivoi  <sc.  25 
Locrenses>  i6ovtevov  iy  tc3  Uqo)  xrtg  'A&ijvag,  6vo  olöar 
ei  6i  tig  dno&ayot,  ixiqay  naqayivtG&at  ayx'  ad  xijg,  ixtivyv 
6k  ov  xhxnxBG&at  vno  x&v  Tqriioy ,  dtXXä  xait<J$ai  ayqtoi$ 
IgvXoig  xal  xa  tota  aMjg  f>tmsö&ai  tig  xtäXaaaay. 
sx.  4YK.        •  .  •  *Eixtxixqan%Q  6k  xoTg  Tfmrf,  xal  yvlxa  $<r&oyxo  30 
1157     naqaytvofisyag  atixag  ix  Aoxq(6og,  XMovg  ixoyxtg  xal  |fff  | 
jyk.    et  secures  et  fustes  ||  int^day  avxatg-  6m  xovxo  olv  ednev- 
iib»  -7ü  ßw  fäfrqq  xai  v£XT(t)Q  tfoeQXfG&at,  dmovdai  6k  ixa&i±ovio 

\xtxi6tg  int  xov  Ugov  zqg  'A&tjvag-  Sxay  6i  ovxcog  xaxiXfvtsav, 
fxatov  aüzüg  xal  iQqinxovv  etg  irjy  y>dXad(Sav.  35 

8.  KXrjq  Lycophronia  rodd.  |j  efe  add.  Kinkel.     18.  dt  xai]  dt 
vulg.  II  xai  del.  Vogel.    34.  xatikvmtr  cod. 


Digitized  by  Google 


-    141  - 

Svrifa  fu?  oit/Uo/uvt}  ix  Aoxqidoq  diutftHxQfjvat  ini  woc**. 
Aotfov  xrjq  Tooiaq  xaXovpdvov  Todqtüvoq'  *ha  xovq  Aoxqovq 
tiiv  füp  O-ätpat,  <ruü7irj(fcu  dt  xal  ptpUtt  nipnuv  xaq  naldaq, 
(pdtjxoyrag  71  tnXtjQÜaÜxxt  xov  xmv  hßv  yooi  ov  auuxqniaq  di 

5  xataoxovotjq  avxovq  ndXtv  nipnetv  ovxht  dvo,  aXXa  piav, 
ctqxoikfav  thcu  doxovvxaq  xyv  nfiotglay  6  dl  ynTjauo;  ovx 
tfx*v  (*>QHtpevot>  x&>vov'  **2JC  II  dvtl  xqq  adutiuq  xyq  Kaffavdqaq  tjsrtz. 
idrjlov  GtilXiiv  dvo  xooaq  ||  . 

Tipaioq  6  xaq  SutsXutttf  loxoqiaq  avyysyqa(f>wq  iv  'Pij -  ANTIG.  1 

10  Y*c,i  'f  101  -  stoxoovq  xal  xovq  ' P^yivovq  OQt^ovxoq^AXiixoq 
xaXoVftivov  notapov  xmv  xtxxiyiav  tovq  piv  iv  nt  AqxqixJ, 
qdsiv,  tovq  dt  iv  t$  '  Fi ,; ivutv  ätpwvovq  t-ivut.  Xtytxai  di  u 
xovxov  nvlh<n)tc!Ttoov  ätfiXOfiivav  yaq  tiq  sftXfpovq  xtfragia- 
ddöv  \tinc>iu)vo^  /in-  ix  'Pijyiov,  naoä  61  AoxqiZv  EtVö/aor, 

l'i  xal  ntql  iov  xXijqov  nqöq  iavxovq  tlq  ävxtXoyiav  iX&ovxtav, 
6  fdv  ov*x  «wo  detv  iXaxxovo&at,  xyq  öXrjq  ' Pyyivtav  anoixiaq 
ix  JkXy&v  xal  naqd  xov  &eov  ytyevtffAtVfjq,  6  di  xatixq(x*v, 
Sxt  xo  naqdnav  ovdi  xi&aqmd*Xv  xathjxst,  naq'  otq  ovo*'  o't 
xixxiyeq  qdovtov.    ivij^qtjOavxoq  yovv  xov  "Ptjylvov  h  tw 

SO  äyüvt,  ivixijttv  Evvopoq  6  Aoxqöq  naqu  xotafatjv  alxiav 

ctdovxoq  avxov  p*xa$v  \\  fuaq  x&v  xoqö&v  qaysioijq  ||  xixxt^  ST«AB(> 
inl  %i\v  Xvqav  imnxäq  $dtv,  tj  di  navrjyvqiq  äveß6tj0*v  inl 
xm  ytyovöxi  xal  ixiXevotv  iav. 

Kai  aXXo  di  naqä  xolq  'Pyytvoiq  xoiovxov  u>q  pv&ixov  n 

25  ittoQilxai,  öxt  lHQaxXtjq  h>  xtvi  xonta  xyq  /w(i«c  xaxaxotfttj- 
&eiq  xal  ivoxXov^voq  vno  xav  xtxxiyiav  ifi%axo  avxovq  ätpto- 
vovq  ytvia&at. 

OK  d'  av  TlsXaOywy  apyl  MhftßXtjxoq  qoäc  .4YK. 
v^odv  xe  Ktgvfüxtv  ixixenXiaxoxeq 
30  vnio  7x6qov  Tvqürjvov  iv    f<     '  cia$c 

divatOiV  olxi\GQVOiV  sitvxavüiv  nXdxac. 
TdpeOCa  nöhq  'ixaXiaq,  sv&a  fxtxa  xijv  aXmOtv  xov  *IXiov  IX.  AYK. 

 1067 

2.  TÖQuiyos  cod.  3.  atton^am ]  vox  videtur  corrupta  esso.  4.  7«- 
oxovtts  cod.  7.  tiW  #iV  dvo  tivii  iijg  üdtxiui  iqy  Kttoüt'ö quy 
»chol.  22.  imatüs  Beckmann  e  Strabone  2G0;  tuetur  Immae  Co- 
non  5.  23.  Ixiktvat  vtxtiy  Heyne.  32.  TtfueUt  schol.  Tipfootty 
Lyc.  1067.  cf.  Tz.  ibid. 


Digitized  by  Google 


-    14*2  - 

2Sxtdiog  xal  'Entaiooifog  ol  tov  yI<fttov  tov  NavßoXov  natdig 


iyk.  \m       Oppidum  autem  iacet  prope  Lampeten  montem  ex  ad- 
verso  Hipponii  oppidi  situm. 

sTHAHu         (Metä  di  to  tftopa  tov  SiXdgtdog  Atvxav'm  xal)  to  rfc 

"Hoag  'hqov  itjg  \4oytaag,  Idaovog  'idqvfta  .... 
•DJpD.iv        Q  #  ot%,  HQaxXiji  (äno  tov  Tkßiosmg  dva&v%ag  xal 
dif^uav  trjv   i  agdXtoi  tf\g  vvv  'ItaXiag  ovofjux^oftivfjg)  xatqv- 
ir\<fov  dg  to  Kvfiatov  nedlov,  iv  m  [iv&oXoyovötv  avdqug 
ytvitiüai  taXg  tt  gtüfiatg  nQoixovtag  *<"  *>;7'  naoavopiq  diu-  10 
vofuxßfiivovg,  08c  ovopd Zia'hti  yiyavtag.    o)vofido*&ai  dt  xai 
to  möiov  iov  10  <I> Xtyoaio  v  dno  tov  Xotfov  tov  to  na'Juutöv 
ixfpvGßviog  dnXatov  nvg  nuouu/.i/func  tfj  xatd  tiqv  —ixiXxav 
Altvij.  .  .  .  tovg  <T  ovv  yiyavtag  nvlto\ihvovg  tt)v  'HgaxXiovg 
naoovaiav  d&Q0t6%Hjvai  ndvtag  xal  nagatd^atitHu  iw  nQOfi-  r, 
oruivM.    xtavfictOTyg  dt  yevopivyg  ficcy^c  xatd  te  tt)v  uu>[itjv 
xal  tijv  dXxtjv  taiv  yiydvtwv,  (faal  tov  'hoaxXia,  cv[tfMzxovviuiv 
aihw  tmv  %H(5v,  xoatSjoa*  tf\  fiäxti*  *Ä*  T0,f  irfctatovg  dvtXovta 
tijv  x^Qav  QfjptQwrtai.  [AvVoXoyovvtat  <T  oi  ylyavttg  ytjyevttg 
yeyovivai  dtä  tr\v   vnegßoXtiv  tov  xatä  to  oüfxa  fuyt^ovg.  20 
xal  negl  fUt>  tuv  iv  OXiygq  (fovtvMvmv  yiydvttav  toiavta 
pv&oXoyovoi  rtvtg,  ote  xal  Tifiatog  o  avyygatftvg  rjxoXoi 
tttjafv. 

n  'O  d'  'HgaxX^g  ix  tov  (PXtygatov  nedlov  xattXtiwv  im 

ti\v  ÜäXatxav  xaiitixfvaa&v  tgya  ntgl  tijvvAoqvov  6vopa£o-  2$ 
jidvyv  XlfAVtjv,  Ugdv  dt  0fgtJ6(f6vijg  vofit^Ofiivijv.    xtTtai  fiir 
ovv  tj  Xlftvt]  pttalgv  Mtaijvov  xal  .  Iixui  a  q  %  t  <  "> v,  nXtyaior 

.jjjj'jjjj  1™V  ütqu&v  vdaxtav  |]  avtij  ftiv,  (*)g  foixev,  ovx  ixovact  tt  &av- 
fiaaröv  TifQtxt-Tol/ai  yäq  Xiyovtii  ntoi  cahijV  Xotfovg  x\-xXo>, 
to  vtpog  ovx  iXaOGove   rotiav  ßtaö'nav,   xal  avttjv  tfvat  rw  oO 
(TX^fian  xvxXotfQrj ,  to  (tä&oc  sxovaav  avvTrioßXtjtov.  ixtiro 
dt    'ß-avftdffiov    (f  aivttat '    vTTfQXftfifVdov   yuq    avtij  nvxi'täv 

ANrJ'     dsvdqm*  xal   TiVtoV  iv  aviTt    xaTaxfxXtjjivujv  j|  xal  itoiXotv 
xXudwv  xal  ffvXXo)V  dta  td  7ivtvfiata  tiav  (ÜV  xataxXojpinav, 

1.  \avßovkov  co<l.  3—4.  Lyooplironis  intPipretatio  vaMe  «lubi.» 
♦•st.  13.  ankiiror  tiSq  (x</ taüi'io;  vulp.  14.  Tqr]  Tijr»'  t*9  XVÜft.  25.  ro- 
ptZoiury  Stcijhanns,  ovoimZouifw  lil.ri. 


Digitized  by  Google 


-    143  - 


imv  dl  äno<SHopdv*v  \\  ovdiv  iauv  iötlv  tfvilov  ini  tov  *-?r.w. 
vdatos  iff  Miyxog,  aXX'  ovtia  xa^agiatatoy  iatt  %6  vSiag  taote  AK  1  1 
tovg  &*(0[i4vov<;  &avpate$w.  ||  t%9Vfta  yäg  tidmg  xaitagwTatov  D10D  1 
if  obstat  rJi  xQoa  xvavovv  did  vntQßokr^  tov  ßäfrovg.  \ 

b  ntqi  6k  %i\v  dnixovdav  i  icigov  athrjg  ov  nokv  fogpov  tdatg  H4Y%1 
7ioMxtx6&tv  exnintft  xai  otonog  änag  xaltltat  TlvgitfXtyi-   AK' 1  L 
0<av.  ött  Si  ovdlv  dUntatai  ögvfov  avxyv  tytvdog'  ||  tä  nkttüta  a^Y*'- 
ydg  wenaw%üv  (sc.  Timaeus)  %<av  tltiiapivtav  nag'  adrj 
dianäalhtu  •  ||  nXyfrog  t%  xvxvatv    •  pv&oXoyovo'i  di  tö  fiiv  ••f* 
10  nakaiöv  yfy£vi]0frat  vtxvofAatnttop  ngög  OVrjf,  ö  tolg  vtftfgov  imn">.  I.  L 
XQÖvoiq  xaia/uXvöf/ai  qaaiv. 

Ast  hic  Lucrino  mansisse  vocabula  quondam  SIL.  it.  Xil 

Cocyti  memorant  — 
ubi  Iuppiter  contra  Gigantes  Titancsque  pugriaturus  lympha  tru.  ioi 
15  aureis  scyphis  hausta  constituit  tri  per  Stygem  dis  iurandum 
esset. 

^Avarnntapiv^g  di  tijg  Xtpvyg  *tg  t^v  ÖaXattav ,  tov  MoD.  1*  l 
'HgaxXea  XtyfTat  top  ptv  sxgovv  £yx<Saat ,  tijv  &  ödov  ttjv 
vvv  oloav  nagä  ÜdXattav  xatatfxevdcat,  tyv  dn'  ixtivov 
20  xaXovpivt  i  7/  gaxXttav. 

Vcniens  autem  Herades  de  Hispania  per  Campaniam  in  >l  i^]  ^:>s- 
quadam  Campaniae  civitate  pompam  triumphi  rnti  e+chibuit: 
trnde  Pomp  ei  dicitur  civitas. 

.  . .  Bauli,  locus  HerctiUs  dictus  quasi  Boatdia,  quod  Uli  * 
&  habuit  animalia,  quae  Oeryoni  detracta  ex  Hispania  nd-   vi  ioi 
duxerat. 

'Hgax/.rjg  (<T  tnt-i  td  it-  xaid  tfjv  'haXiav  unavta  tag  oionys.  i 
ißovXsto  xaTtatrjoaro  xai  6  vavtixög  adtoi  ctgatog  awog  rVARBO] 
'/(ttjoiag  ätpixtio,  ftvöag  zolg  OsoTg  tag  dexäiag  twv  Xaqvquiv 
■30  xai)  noÄixijV  inuivvpov  aixov  xiiüag,  (trO^a  6  rtroXog 
avrw  ivarXoxtt ,  %  xai  vvv  vnö  ' Ponpa'nav  olxovpfvrj  iS'tag  noktwg 
xai  Jlopnrilag  iv  p*(J(»  xfttat  hptrag  tr  navii  xaigio  ßtfiaiovg 
tyovüä),  <Jö$^5  ff  xai  ±ijkov  xai  Titian'  itio&tmv  naga  ftcufiP 
ToTg  oixovo'iv  iv  *haXtq  rtfjMV  ant]g*v  n'g  ±'ixf)Jar. 

8.  x«»«  xixn*  cod.  haiifoe.  Bavtoae,  Jiaulio.  Hautyae  coeld. 

coniocit  Rttvloi  Thilo.     27.  Unris  im-lusi   quae  certe  Tima»  i  aou 
ridentur  cp».«. 


Digitized  by  Google 


—    144  - 


8?«  Tavta  uh'  ovv  enqa^e  ntqi  buivovq  tovg  tönovg. 

ttvtify  d'  dva^ev^ag  xtt%i]vxr\<K  ttfi  Ilo6£id(av$ati5v 


TtQog  tiva  ndtqav,  nqog  §  pvdvXoyov<ftv  tdwv  r* 
xai  naqddo^ov.   twv  ydq  iyxuoUov  tiva  xvvtjydv  ini  rolfc  xard 
tijV  &j<>av   uydoityuDi.ixaair   dtatVOfMXG^VOV  4v   fitv   totg  ip- 
TTQOGfav  xqövoiq  tlta&ivai  tüv  Xfjfpd-ivtmv  ütjotov  tag 

nodag  dvattiHvat  tj\  'yigtf/uSi  xai  nqoa^Xovv 
dtvdqem,  töte  cT  otiv  vmqyvtj  xdnqov  x^taadfitvov  xai  tqg 
x%ov  xutatpqovyaavta  eintXv  6u  tijv  xeyaXtjv  tov  fyqiov 
eavtß  dvati&tjo't,  xai  totg  Xoyoig  dxoXoi>&(ag  ix  ttvog  öivöqov  10 
xqtfido'ai  tavtrjv,  avtöv  öS,  xavfuxtadovg  ntQHTrämtac  ovGtfg, 
xutd  uf-frr.;ijioi(cy  tlg  vtivov  tqanfjvat*  xa&'  öv  XQoyoy  T0'* 
(hrfiior  Xv&tvtog  <(i  f  OfJtdt  tag  ntGtlv  rrty  XfqpaXtjV  tni  TOV  xoi- 
uü')[u-yoy  xai  diatftttlqai.  dXXd  ydq  ov*x  av  tig  x^av/MxtrtiS  to 
yt-yoyöc,  ött  tyg  ''ulg  tavtrjg  noXXai  7tequndatig  fAV^fAOVivovrat  15 

7T€QUX0V(*at  xhV  xaTa  1(*>y  d(Jfßü)V  TlflitiQtaV. 

H.4YM.  0aoi  rag  ^etqtjvova«  $  xtta^at  fUv  iv  ttj  ItaXiq  rttqi 
AK.  io3  ^  noq&nbv  in'  adtijg  tqg  äxqag,  nqojzenttoxotog  tov  rortov 
xai  diaXapßdvovtog  tovg  xoXnovg  tov  tf  :noiiyoviu  tijv  Kv- 
Hqv  xai  tov  dt(iXij<p6ta  tqv  xaXovpivyv  IJoaudtaviav  h  »  20 
xai  i  ftog  avttüv  [sc.  Sirenum]  tdovtai  xai  ttfiwvtat  xa&' 
vTTeoßoXyv  tmö  tiav  ntotoixwv  DvaUug  imptXwgm  &v  xai  td 
ovofutta  uvrjuovtvovttg  xaXovto  tyv  piv  IJ  aq&tvon  rtv ,  ty* 
di  A*  vxutaia  v,  ti\v  dl  tqitijv  Aiyetav. 

*  <SX.  ...  o»  Kivtavoot  (psvyovteg  dno  BtOüaXiag  tov  'HqaxXta  25 

-/y    •  670  ^l&oy  flg  t£y  ^HQljvCÜV  VtjöOV,   xttXyOfltVOl  Öt  V7TO  tOVXtAV 

dnüXovto. 

jyk.         Sirenes  autem  filiae  erant   Acheloi  et  Melpomenes. 

fusqq    Quarum  cum  scopulos  Ulixes  incolumis  esset  praetervectas. 

ipsae  se  de  rupe  in  mare  proiecerunt.  Ac  Parthenopen  » 
quidem  in  regionem  Neapolitanam  versus,  ubi  0aXyoov 

1.  Ixtivovq  D  joviovs  cott.  4.  ini]  iv  codd.  corr.  Wil.  12.  *mü 
fifatjußQiuv  D  xattt  ii)v  fita.  eett.  18.  post  uxqag  cod.:  xmo* 
ngo.  cum  Salmasio  verba  omiai  Stvphano  Byzantio  collato.  ||  n$o~ 
TifTiibixöios  iov  rönov]  tov  nqonnTttaxöioc  lönov,  tov  itm.  tön.  codd. 
roS  änontmotxöios  libri  Stephani  Byz.  19.  roif  xöXnoif  codd.  Steph. 
corr.  tarnen  ianduduin  Salinasius. 


Digitized  by  Google 


—    145  - 


xvqaig  est  et  Glanis  flumen  se  effundit,  delatam  eique  sacra 
annua  cum  statua  decreta  esse  narrant.    ytjai  Tipaiog  *X 
Jtoitpov  xov  'A&qvalatp  vavaqxov  naqaytvöpxvov  ig  Neänobv       '  m 


XQflCftQp  &v<fa$  x%  naq&evonii  xai  ÖQopov  noty&u  Xap- 
5  nädvv,  d$6  xai  vvv  xov  x^g  Xapnddog  dy&va  yivt<S&cu  naqd 
xoXg  NeanoXizatg. 

Leucosia  autera  abrupta  esse  dicitur  ad  promuntorium  ****  *** 
Enipeum,  ubi  vertiginosus  Is  et  Laris  in  mare  se  proiciunt 
Ligea  vero  Terinam  ablata  ibique  prope  Ocinarum  a  nautis 
10  sepulta  esse  raemoratur.  ||  itisula  Ligea  appellata  ab  eiecto  s0}j8Im. 
ibi  corpore  Sirenis  ita  nominatae.  || 

Mtzd  öi  Jixcuäqx*iäv  iozt  NednoXtg  Kvfiaiiav  —  STft?° 
C'Oreqov  öi  xai  XaXxidelg  imax^Cav  xai  flt&rjxovo'aitav  rtvtg 
xai  *AfrijvaUov,  ö>nn-  xai  Ntdnohg  ixXti&fj  dtä  xovxo  —  .... 
16  ...  (inti)  %ig  Snttas  Trot^xr/g  rj  üvyyqatpsvg  NtanoXlzag  8T^B0 
piv  Xdyetv  py^fux  Haqi^fvon^g  zijg  -uoi^oc,  xovg  di  £v  Kvpij 
xai  .  /ixKiao/t-ite  xai  Htai'no  I 1 roicf  Xfyi&oi  zu  xai  yAx*QOV(fiav 
/.ini  m  xai  vexvopavxtXov  xo  iv  xm  *Aoqv(p  xai  Bmov  xai 
MiG^vov  xüüv  X)dwraeag  ixaiqon  xivdg; 

Oebalu8  filius  est  Telonis  et  nymphae  Sebethidis.  haec^y^  ^' 
est  iuxta  Neapolim.  sed  Telo  diu  regnavit  apud  Ca- 
preas,  imtdarn  contra  Neapolim  sitam.  ßius  vero  eiusfpatriis 
non  contentus  imperiis,  transiit  ad  Campaniam  et  mxdtis  po- 

suum  dilatavit  Imperium. 
25        Quirns  vocaverunt  <sc.  Ghalcidenses>  .  .  dno  xüv  *v-aenEuuu 


.  .  .  . 


Gimmerii  Cumis  fuisse  feruntur.  AOL  695 

!Ev  xjj  Kvprj  xjj  ntqi  xijv  ^IxaUav  ÖHxwxal  zig,  tag  iotxi, 
■frdXafAog  xaxdyttog  \\  cavo  tecto  constrata  |  SißvXXtjg  xijg  x^o/*o-  jyk.  i»w 
80  Xoyov,  fy  7foXvxqovHazdxi]V  yevoptvriv  naq&ivov  diaptlvai 
(faotv,  ovcav  p£t>  "EovÜoaiav,  vni  de  xwmv  xqv  'haXiav 
xaxotxovyxcav  Kvpaiav  MtXdyxqaiqav  xaXovp4vyv»  zovzov 
dk  xov  xonov  Xiyszat  xvquvso^at  vnö  Asvxavüv.  tlvai  6i 
Xtyovaw  iv   ixtivotg    zotg  xonoig  ntqi   xr{v   Kvutjv  noxa- 

10.  abiecto  libri  corr.  Salmaaius.    31.  inö  uytoy  di  r.  7.  x.  K.  vnd 
di  ttyuty  M.  codd.  em.  Wil. 

Philolog.  Untersuchungfn  XIII.  10 


Digitized  by  Google 


-    146  - 


pov  xtva  Kexöv  6fOfia^6fi€roy,  flg  öv  <fato  [xov  nXeia>  XQOvov] 
xo  ipßXri&iv  ngwxov  ntgHpveo&ai  xai  teXog  anoh&ovG&ai. 

serv.aen.       Sibyllam  Apollo  pio  amore  dilea.it  et  ei  obtulit  poscendi 

quod  vellet  arbitrium.  itta  hausit  arenam  manibus  et  tarn  5 
Ungarn  vitam  poposcit.  cid  Apollo  respondit  id  posse  fieri,  si 
Erythraeam,  in  qua  habitabat,  instdam  relinqueret  et  eam 
nunquam  videret.  profecta  igitur  Cumas  tenuit  et  Ulk  defecta 
corporis  viribus  vitam  in  sola  voce  retinuit.  quod  cum  cices 
eius  cognovissent ,  sive  invidia,  sive  miseratione  commoti,  ei  [Q 
epistolam  miserunt  creta  antiquo  more  signatam:  qtta  visa, 
qtiia  erat  de  eius  insula,  in  mortem  soluta  est. 

*X\£YK'        vOo(fct  ögog  'fxaXiag  fiiyiaxov  

4YK  —  evfra  dvcßaxog 

t«V#i  ngög  ai&gav  xqaxa  TloXvdiy ptav  Xoqog,  15 

ov  xa  navxa  xv*Xa  xai  näcat  uv%m> 
ntjyai  xaxy  AÜGovluv  iXxovxai  x&ova  — 
—  —  —  —  Atj&auavog  vxpfiXbv  xXitag. 

stuabm        £ai  Tipcciog  di  negi  xüv  /li&tjxovatüv  <f,tjmv  vtxo 

xwv  JiaXaiMv  noXXa  nagado^oXoytta&ai,  fttxgöv  di  nqo  eavtov  20 
xbv^Enw^ia  Xotfov  h  fidctj  jj}  vtjffq)  xivayivxa  imo  atuspmv 
ävaßaXtiv  nvq  xai  xo  (itxal=v  «rrof»  xai  xtjg  &aXokxrjg  i^töüat 
int  tö  niXayog,  xo  d*  ixxtqqia&iv  zfjg  ytjg  utxewqtOfiov  Xaßöv 
xaxatixrjtpai  ndXtv  xv(f(ayofidcog  tlg  xyv  vrpov  xai  ini  iqttg 
tjjv  Sakatxav  avaxtoqtjaai  axadiovg,  ävax<*>qtj6aöav  di  fitx'  ov  25 
tioXv  imoGxqiipai  xai  x%  naXiqqoia  xaxaxXvöat,  xtjv  vfjaov  xai 
yevia&ai  aßdatv  xov  £v  avxfi  nvqog*  and  di  xov  ijxov  xoi^g  ir 
xfl  rfneiqo)  qvytlv  ix  xrtg  naqaXiag  fig  xtjv  Kaunavlav.  — 

sx.  JTK.        Tavxag  di  mxovv  nowxov  Hyavxfg  ||  in  his  Typhon  • 

JTK.  sn  vffxeqov  di  6  Zsvg  xHQwa^llfV0^  afaovg  indfrqxfv  avxotg  xcg  30 
rjyffot'S*   xai  yaq  £x*7  xaxomüf  m&yxovg  nqöc  axtpiav  xai 
alax^v1iv  ™v  Tiyavxiav. 
9AYM.  Atytxai  di  ntqi  r^v  *haXlav  iv  rw  Ktgxaio)  ogtt  qao- 

1.  Knov]  xdnay  pr.  axtxov  rc.  S*  rer  —  XQ°*'oy  d«L  Wil. 
13.  o»?  wot  MrjiQoiJtaQog  post  fiiyunov  omisi.  21.  Emonin  Oraes. 
Nisfen:  Ital.  Landeak.  I  252.  22.  t$t5cm  ntiktv  (ni  oodd.  ixühr  <lel. 
Kimmer.   28.  rijv  tivu  K.  nonnulli. 


Digitized  by  Google 


-    147  — 

<u<xoy  %h  (fvsc&at  tiavactfiov,  d  zoiavztjv  ijfßt  zijv  dvvaptv 
(Störs,  äv  nQoaqav&fi  uyi,  naQaxQijpcc  ninzm  nout,  xai  zag 
tgixag  rag  h  to>  orifuzzi  änopadäv,  xai  zö  avvoXov  zov  Ga>- 
funog  dmqqtXv  za  fiütj,  m<ne  zip  inupäveiav  zov  aupcnoq 

5  ilvat  twv  d  noXXvfUvmv  ihnv^v  zodzo  di  tpam  ptXXovzag 
dMwu  KXtiovvfjiq)  zw  Znaoziäzji  AlXov  zov  ütvxicziov  xai 
Tatov  tfoaqa&yvai  xai  QszaOxHvtag  tmb  Taqavzivuv  Üava- 
zajfrrfvat.  »CHOL. 
Tipatog  öi  (ptjaw,  nediov  £v  KoXxoig  tlvai  Kiqxaiov.  A{J- ™L 

lü         fhi  zyg   t'uuiag  aXovatjg  Alvt'utg  ptzd  zwtav  xazaXaßo-  l)lü^-  V11 
ftevog  iiwüs   rijg  noXuog  zovg  imovzag  rjpvvtzo.     tön>  öi 
'EXXrprwv  vnoanovdovg  zovzovg  äqiivziav  xai  Gvy/üwttOih>iun- 
ixätrtM  XaßtXv  öaa  dvvatzo  zw  idiwv,  oi  fUv  äXXoi  navztg 
aoyvQOV  f  xqvüqv  fj  ziva  zijg  äXXfjg    TtoXvztXeiag  iXaßov, 

15  Ai\  nag  öi  zov  naziqa  yfyyoaxoza  isXewc  ugctfisvog  ini  tovg 
üfiovg  6$rtveyx£v.  ttp'  J>  &avpaafaig  vno  zwv  'EXXijv(av  iXaßtv 
t^ovaiav  nähv  8  ßovXono  t<Sv  oXxo&tv  ix/J%aG&ai.  ävtXo- 
pdvov  di  adzov  zä  Uqu  zu  nuzoüke,  noXv  fiüXXov  dnaivtOyvat 
Gvvißfi  zi\v  aQ€ifjy,  xai  naoä  noXtpitav  imaiipaaiag  zvyxa- 

20  vovaav.  iyalvtzo  yaq  6  ävr,Q  iv  loXg  ptyiazotg  xwdwoig 
nXtifSzriv  (pQoyzida  ntno^ivog  ffg  it  nqog  yovtXg  dotozqzog 
xai  zfjg  nqog  faovg  tÜGtßtiag.  diöntq  ifaoiv  adzta  avyx^n- 
Oijvat  fuzä  zw»  imoXti<f  i>ivztav  Tqtoav  ixxoaqtjGai  zrjg  Tqmidog 
fitza  nädijg  ädyaXtiag  xai  önoi  ßovXezat. 

2.)        Ac  primum  quidem  in  Macedoniam  delatus  est  <ibique  jyk. 
oppidum  condidit  quod  ex  suo  nomine  Aeneam  appellavit>. 
Deinde  in  Italiam  profeetus  classe  ad  Etruriam  appulsa 
Nanum  offendit,  qui  suppliciter  Aeneae   fide  implorata 
societatem  cum  eo  fecit.  Nec  non  Tyrrhenus  et  Tarcho 

30  Herculis  filii  natione  Lydi,  cum  duce  Troiano  foedus  icisse 
feruntur.  Quo  quidem  tempore  cum  forte  ipse  sociique 
eius  cenantes  adoreis  libis  pro  lancibus  usi  essent  atque 
postremo  etiam  mensas  illas  paniceas  comedissent,  evenisse 
cognitum  est,  quod  oraculo  olim  eis  nuntiatum  erat,  tum 

6.  Avlor]  ÜQovy  rc.  S*  lltvxiynov  S*  19.  xuintq  vno  noltftmy  iod. 
corr.  Reiske.  24.  bnov  cod.  von.  Krebs.  25.  ibiqqe  —  appei/acä  uncia 
inclnsi,  narrntio  enim  indieatur  tantum  a  Lycophronc,  non  explicatur. 

10* 


Digitized  by  Google 


-    148  - 

demum  laborum  venturum  fuisse  fincm,  cum  fame  coacti 
etiam  mensis  non  pepercissent.  In  finibus  autem  Boreigro- 
norum,  supra  Latinos  Dauniosque  incolentium  triginta 
condidit  arces  e  numero  porcellorum  illorum,  quos  Troia 
sus  pepererat,   quorum  cum  matre  simulacra  aenea  in  5 
oppido  quodam  excudenda  iussit.    Minervae  deinde  templo 
dion.  1  Lavinii  aedificato  penates  Troianos  iraposuit.    <t)pfraw£  dl 
xai  iiooiftc  avttüv  nsqi    I  tnatog  plv  6  avyyqaytvg  coöf 
anoyaivttar  xyqvxia  todijqä  xai  %aXxä  xai  xdqapov  Tqwtxöv 
efwu  tä  iv  rolg  ädvtotg  totg  iv  Aaov'ivU»}  xtiutva   IsQtx,  10 
nvü&j&ai  dl  adtög  tawa  nagä  twv  imxwQiW'  Tum  Rom  am 
ipsam  condidit,  arcem  prope  Circaei  valles,  Aieten,  portum 
Argus,  paludem  06qxtjg  Maqaioittdog,  Titoniam  aquam, 
quae  terra  hauritur  sedemque  Sibyilae  sitam.  Duplicem  autem 
reliquit  prolem,  Romylum  et  Romum;  gens  ipsa  victorüs  15 
splendidissimis  insignis  terra  marique  longe  lateque  imperium 
ac  dominationem  tenet 
VTLL1AM       Lydos  ex  Asia  tran&venas  in  Hetruria  comedisse,  tä 
d\wtV'  Timaeu8  refert,   duce  Tyrrhcno,  qui  fratri  suo  cesserat 

regni  contentione  ...  20 
•STEP»         "AyvXXa  .  .  .  fori  dl  xtiafia  tuv  ix  GettaXSag  mkzay&v, 
fjKT(avofAa<f&fj  dl  Katqe.    QetiaXiäv  yäq  xqaxovtncav  ife  no- 
Xewg  TtqoGeld-mv  %tg  räv  and  Avdiag  fjtetatx^avtiay  Tvqqy- 
V&V  fjqma  ti  &v       tö  ovo/u*  trtg  noXeng,  vlg  dl  avtl  rfc 
anoxqidiiag  xb  ,xa%q*'  tlnsv.     ü^bv   Tvqqyvol    xqa%rtaavreg  23 
Katq€  nqo<fijyoqtV(fay. 
jyk.         Agyllam  Etrusci  ceperunt,  cum  Ligustinis  et  Pelasgis 
ijiösqq.  manuin  conseruerunt.  Pisa  autem  capta  omnibusque  prope 
Umbriam  regionibus  occupatis  imperium  usque  ad  SaXnimv 
altissimos  montes  protulerunt.  3ü 
jyk.  1241       Agylla  plena  ovibus  est. 

Vx8)TIn'  ^  Pi*ae  in  Liguribus  Graecos  auctores  habent  et 

in  Tuscis  Tarquinii  .  .  .  Perusini  quoque  originem  ab 
Achaeis  ducunt. 

8.  tni?  Attxiov  Jatt  iov  Stepb.  rec.  Scheer.     13.  4*ovxtf  coniec 
Scheer.    Schol.  1274:  *l>i>Qxn  .  .  «*«>owm  'Pu>/uk  oia<Jiov<; 
fortaase  Timaei  doctrinam  prae  »e  fert. 


Digitized  by  Google 


-    149  — 

Avyxt  vg  .  .  nota^og  "ItaXiag  (sc.  Etruriae)  #*p,u«  Mottet  * 

w  i}  K.  1240 

Tfc  yctg  Tvqqriviag  xatet  trtv  oyofta^ofiivtjv  noXt v  üonXta-  Iy10,^- 
vtov  yt/Gog  iattv,  ljv  Syoftd^ov<ftv  AtöaXftav.    ctttti  <ft  t^g 

5  nagaXiag  änixovaa  aradiovg  tag  ixatov  Ttjy  \dv  Trgoüfjyogiav 
ttXtUptv  ano  tov  nXq&ovg  tov  xafr  avTTtv  al&dXov.  nitqav 
ydg  ixet  noXXtjv  atdtjgTTtv,  ljv  ituvovan'  inl  Ttjv  xwvrfctv  xal 
xataoxevrjv  tov  mdqgov,  TtoXXyy  SXoyrsg  tov  n&TctXXov  datpS- 
Xstav.    ol  ydg  raTg  igyaaiatg  TxgoatdgtvovTtg  xontovat  Ttjy 

10  niiqav  xal  tovg  tpq&ivtag  X'tOovg  xdovctv  iv  ttfft  (ftXoTixvotg 
xapivotg-  iv  di  tavtatg  tm  irXifttt  tov  nvgog  ryxovteQ  Toig 
Xl&ovg  xatafUQ^ovffiy  sfg  pfyi&i]  avunttqa,  7TaqanXtjaia  Talg 
lötatg  (AtyaXotg  cnoyyotg.  TavTct  övyayood^ovTtg  ifijtogot  xal 
f*staßaXX6fAtyot  xofjtt*ovGtv  f7g  t€  Jtxaidqyttav  xal  etg  T&XXa 

15  ipnoQta.  tavta  dt  td  yogiia  ttvtg  o)vov[ttvot  xal  r^wrwi' 
XaXximv  nXtj&og  ä&qoi±ovTtg  xatsgya^ovrat ,  xal  notovoi  rtt- 
dygov  nXaofiaTa  TTavtodand.  tovttav  di  td  fjtiv  dg  dgviwv 
tvnovg  xa)Atevovat,  td  dl  ngog  dtxt'/.Xun  xa\  dgendvtov  xai 
tCav  dXXtav  igya)Mmv   tv*&itovg   tvnovg  (ftXoteXvovatv  d)y 

20  xopttofiiytov  vno  ttav  ipnoQtav  tig  ixdvta  tönov  noXXd  ftigtj 
tijg  oixovfiiytjg  [itraXafißdvtt  t7>g  ix  tovttav  t^xg^iag. 

*Ev  di  tfj  Tvggrjvta  Xiytrai  Ttg  vrjcog  Al&aXtta  ovo-  fj^*"*" 
patofiivrj,  iv  jj  ix  tov  avrov  fttTaXXov  TTgoregov  filv  xa*-*<>S 
wovaesto,  i£  oi>  tfam  ndvta  <r«>  xtyalxtvfiiva  nag'  afitotg 

25  ffyatj  snetta  (t^xiu  tvglcxta&at ,  XQ°V0V  ^  dttX&ovtog  noXXov 
(favrjyat  ix  tov  aihov  fitTaXXov  ötdtjgoy,  <5  vvv  ht  XQÜ»'Tat 
Tvqgtjvol  ol  td  xaXovtitvov  TlonXwvtov  oixovvttc. 

J'EöTt  64  ttg  iv  tfi  TvqgfjvUc  noXtg  Glvaqta  xaXovfjiyrj,  H 
jjV  imegßoXtj  yaotv  dxvqdv  that*   iv  yctg  uteri  avijt  Xotfog 

80  iorlv  vipfiXog  tgutxovTa  Gradiovg,  avta  xal  xdita  f'Xqv 

Travtodanijv  xal  fdara.  tfoßovftiyovg  oh'  tovg  ivotxovvTag 
Xiyovöt  /ijj  ttg  tvgavvog  ysvrjtat,  nqot<rtaa&at  avtwv  tovg  ix 


7.  tH<fr#iTijv  D.  14.  Jixtuaoyi€tv  codd.  17.  hqvlm  codd.  inhav 
Bezzel,  rÖQrtov  Wurm,  oyxnv  Madvig.  24.  r«  insorondum.  27.  ol  om. 
S".  |  nonixviov  S*  corr.  Yktorius.  28.  OiV«  Stcph.  Byz.  OiXtttigff* 
Victoriiis.  30.  th'iytav  codd.  locnm  om.  Wil.  32.  npoi<rr«i'«*  Vic- 
toriua. 


Digitized  by  Google 


tiäv  oixuow  qltv&eQCOftivovg-  xal  ohrot  aQ%ovaiv  afawv,  xai' 

tvtaviov  6'  äXXovg  dvxtxa^tardvat  TOtovvovg. 
ATi?3dN  Ttfiatog  6'  iv  tfj  ngoort,  xüv  'miogiwv  xal  tag  9eoa- 

na'tvag  (ftjal  7zc(q'  afootc  [*tXQ*  0*>  "v  «vty&taüt  yvpvag  6ta- 

xovetG&at. 
JYK.  im        ■  •  Mcifisgtog  6  "AQtjg. 

•Jrk?       Neptun  us. 

133-.' 


10 

LIGÜRIA  GALLIA  HISPANIA. 


SCYMN 
801  iqq. 


GAYM.         *Ex  xijg  *ltai.iag  tfaalv  2<ag  trjg  Kekxtxijg  xal  KfltoXtyvuv 
AK'  M   xal  Jßyotav  hlvai  xiva  bdbv  %HodxXetav  xalovft4y^v,  dt  %g  15 
luv  te  "EXXfjy  iäv  te  iyx^Q*^  u?  noofvtjvat,  TtjotTa&at  vnö 
xw  naootxovvKav ,  ontag  prjdtv  adtxtjfrjj'  tijv  ydq  ±rtuiav 
ixxivHV  xafr'  oVg  &v  yipfitak  tö  adixqfMt. 

Instxa  naoadxxXdx\  ioi  xdxw 
Aiyvtg  sxoviat  xal  noUtg  'ED.tjvt6eg,  20 
äg  MaGGalttaxat  Owxaelg  dnwxtGav 
nQtort]  p&  'EiinoQtov,  'Pödiy  öi  devxioa- 
xavxqv  dt  ttqIv  vaüv  xQaxovvxtg  exxtaav 
'Päd tot.  ovg  iXfrovtfg  dg  *IßriQtav 

ot  MaöGaXiav  xxidavxeg  ta/ov  OtaxatXg  25 
^styaÖ-rjv  ' Podavovaiav  te,  'Podavög  f**yag 
Ttotctft-og  :i((o((ooh  ,  MaGGaX'ta  6'  i<fx'  tyoubi  t- 
noXtg  iny  'tm  /  ,  (frwxaewv  anotxia. 
tt>  ff  Atyvaxtxtj  dk  xavxtjv  fxxtoav 

noo  xrjg  ndxqg  xijg  it>  2aXafitvt  yevofjkdvrjc  30 
Ittatv  nQOTfoov,  tag  tpaatv,  txaxöv  ffxoat. 
Ttpatog  ovxtag  IgxoqsI  dl  tff  xxiGtv. 


2.  rovroif  malebnt  Sylburg.  8.  Non  de  Neptuno  dtciC  Lycopbron, 
at  nomen  dei  e  versu  1332  utique  eliciendum  esse  putavi.  cf. 
supra  p.  20,  1.  14  —  15.  Ordinem  gentium  turbatum  esae  doeere  mihi 
videtur  Polyb.  XII  28a.  24.  ißijgiay  videtur  corruptum  esae,  am 
forte  vox  occidentetn  regionem  omnino  indieat. 


Digitized  by  Google 


Ttfiatog  öi  (fyaw  öit  nqoanUwv  6  xvßtQvyxtjg  xai  idwv 
aA*«a  ixdXtvoe  pdcoai  xö  änöyetov  o%oiviov  iiüaacu  yaQ  xö  Maooa- 
dtjdui  ftmv  AloteXg-  änö  yovv  xov  ttfotwg  xai  xov  fidoaat 
tovofiaaxai. 

b        *E»  zfi  tw  Maacahtüxüv  x^qa  n&qi        Atyvcxixyv  haym. 

quaw  tJvai  xtva  Xipvqv,  xavxfjv  6k  dvaltXv  xai  vntQxeXo&ai,    4K'  89 

x«*  xoaovxovg  Ix&vag  ixßdXXtty  xö  nX^&og  (Säte  maxeiwy. 

*7induv  6k  ol  ixtjaiat  nvtvGtaoiv  3  imxuvvvo&ai  *tö  £6a(pog 

in'  av%f\Vy  xai  *xowvxov  xovioqtöv  yiyta&at  avxö&i  xai  dno- 
10  CTeqtovafrai  xrtv  imcfdveuxv  avxtjg  loouvti  iöatpog.    xoXg  6k 

füiodui'fji   dtaxonrovrag  xovg  iyx<*>Qiovg  ixolfiwg  öaovg  av 

ßovXwyxai  tx&vag  SlgaiQfw  i£  avxqg. 

*Alioqui  Utas  iyiwbile  est,  lapideum  11 1  vocant,  in 

quo  Herculem  contra  Alebiona  et  Dercynon  Xeptuni  liberos 
16  dimicantem  cum  tela  defecissent  ab  invocato  love  adiutum 

imbre  lapidum  ferunt.  credas  jduvisse,  adeo  muUi  passim  et 

tote  iacent. 

Aiytxai  öi  xivag  twV  Atyvwv  ovxoa  ü(ftvöoväv  sv  (Stixe,  SAYM. 
oxav  nhiovg  Xöuhiiv  ÖQVt&ag,  öuQtiH&GÖai  nqög  uXXijXovc 

20  noXov  ixaaiog  nctQadxevd&xai  ßaXtty,  dg  kxoifiutg  dndvxm' 
xtv^opivoav.  löiov  öi  yaai  xai  xovio  nao'  avroXg  *?vaf  a\ 
yvvaXxeg  äfia  ioya£öfi*vai  xixxovctv,  xai  xö  natötov  vöait 
neoixXvaaaai  naQaxq^a  axanxQVGi  xai  axdXXovat  xai  täXXa 
oixoyofjwvaw,  ä  xai  fitj  xixxovöaig  avxaXg  /r  noaxiiov.  iyavpu 

25  6k  xai  xovxo  tzuqu  xoXg  Aiyvüi'  tfaoi  yaQ  naq'  adxoXg  noxa- 
ftoy  ttytJUj  0$  xö  qevfia  aXqexai  fifxiiaqov  xai  QtX,  fiaxf  xovg 
niqay  (uiy  öqärf&at. 

I/o/,  i  <f  ?  11«)  ...  rw  KvxXtam,   xai   raXaieia   KeXxöv  /f]^*' 
xai  *JXXvqtöv  xai  raXdxyv  naXöag  oviag  i^oofitjoat  2 ixt-  c{-  J*  M* 

30  Mag  xai  aQ^at  xwy  6t  avxovg  KtXxüv  "IXXvqhüv  xai  raXa-^'^ia. 
xiäy  X*yofUv<av. 

Tltqi   6k  xwv  xov  *Po6avov  oxopditay  lloXvßiog  fUv  ST^B0 
imvi^q  Ttpaiw  (ftpag  tfoat  ^  ntvxdaxo^ov  u)lä  diaiopov 


2.  xtkvcfu  codi].  Ixikvct  Eust.  ad  Dion.  75.  2.  et  3.  fi&aut  codd. 
corr.  ex  Eustathio.  8.  et  9.  locu»  eorruptus.  12.  itatpüv  Sylburg. 
14.  albiona  et  leryyon  cod.  Vat.  corr.  Bursian.  24.  9ttvfdüoiov  pr. 
S*.    29.  Fiktiv  Appianu^.  corr.  ex  Et.  M. 


Digitized  by  Google 


-    152  - 

Sj4TM.  Oadl  dl  naoa  toTg  KfXtolg  (fäqpaxov  faaQ%M  to  xa- 

AK'  m  Xovptvov  vti'  avrmv  Tofyxov  6  Uyovmv  otirat  layttay  nouXv 
Tfjv  (f'tooav  wart  t&v  Ks Xtüv  rovg  xvvtjyerovvrag,  ötav  sla- 
(fov      äXXo  r*  Zwov  TO^tvG(aGiv,  Imxqixoviaq  ix  onovdfe 
ixripvciv  rrjg  öaoxog  to  TttQ(ap4vov  nqo  rot"  to  (focQpaxov  b 
duxdvvcu,  äfta  piv  rfjg  nooGifOQag  ivsxa,  &ua  d&  Anbog  fiij 
aanfi  to  ±mov.    ri>ofj<f&m  dt  tovtw  Xsyovötv  avttopdQpaxov 
%6v  rfjg  dovög  (fXotov  ol  6*  Urfoov  u  yvXXov,  ö  xaXovöi 
xogdxtov  dtd  to  xaTavoij&yvM  vn  avtmv  xooaxa,  y t-vGapevov 
tov  (fctQfiaxov  xcu  xaxöyg  dtan&ipevov,  ini  to  tf-vlkov  oopij-  10 
Gavict  tovio  xat  xcttctmovta  navo'ao'd-ut  tf{g  äXyydovog. 
wLm-44i      *  -ZVwwöfl  Bebrycia  duxere  a  virgine  colles, 
Hospitis  Alcidae  crimen,  qui,  sorte  laborum 
Geryonae  peteret  cum  lonoa  tricorporis  arva, 
Possessits  Baccho  saeva  Bebrycis  m  u«t#  15 
Lugendam  forma*  *ine  virginitate  reliquit 
Pyrenen,  letique  deus,  si  crederc  fas  est, 
Causa  fuit  leti  miserae  deus.  eumit  alvo 
Namqm  ut  serpentem  patriasque  exhorruit  iras, 
Confestim  didcis  liqnit  turbata  penates.  20 
Tum  noctem  Alcidae  solis  plangebat  in  antris 
Et  promissa  viri  silvis  narrabat  opaeis, 
Donec  maerentem  ingratos  raptoris  amores 
Tendentemque  manus  atque  hospitis  arma  vocantem 
Diripuere  ferae.  laceros  Tirynthius  arttis,  25 
Dum  remeat  victor,  laciimis  perfundit  et  amens 
Palluit  invento  dilectae  virginis  ore. 
At  voce  Herculea  percnssa  cacumina  montis 
Inh-etnuere  iugis:  maesto  clamore  ciebat 
Pyrenen,  scopulique  omnes  ac  Iwtra  ferannn  80 
Pyrenen  resonant.  tumido  tum  membra  reponit. 
Supremnm  Hlacrimans;  nec  bonos  intercidet  aevo 
Defletnmque  tenent  montes  per  saecida  nomen. 

4.  TosH'afotv         8.  et  10.  fvkkov )  ipvrov  Sylburg.    10.  im  to  yäili» 
om.  S?  ;  ÖQovaavrtt  11.  xaittmövT«  tovto  S*    17.  fietiquc  diu  Botho. 

18.  müeraf,  deiis  edidit  alvo.   Samque  vulgo  corr.  Heinsius.    32.  intrr- 
cidit  vulgu. 


Digitized  by  Google 


—    153  - 

'Ey  tfl  ^ißfjQia  Xdyovm  %m>  dovitöiv  £[i7TQriG&£vi<0V  vno  &aym. 
ui'ioi'  noipivwv  xai  rijg  yfjg  dia&eQttav&fio'tjg  vno  tijg  fXrjgr    AR'  87 
tpavtQtag  icoyvgtA  Qfvrtai  tijv  x<*Qav,  *««  /«*a  XQ&V0V  Gticiptav 
intytvoiAivoav  xai  %wv  töncov  §ayivxt*v  ndfinXri&eg  avvax&ijvcu 
5  ä^yvotov,  S  dii  xai  tolg  MacoaXtrivatc  nqoaodov  inoiytev  ov 
tfjv  tvxovoav. 

Vocatur  <sc.  altera  insula,  in  qua  oppidum  Gadium  PLJ3IJ1V 
fuit>  ab  Ephoro  et  Philistide  Ery  theo,  a  Timaeo  et 
Sileno  Aphrodisias ,  ab  indigenis  lunonis. 

10        Kouvovtsa  fiiv  ixaMlto  to  nqoTsoov  vno  %<2v  <Voi-  i§0B?iii 
xovv%i*v>  diu  t6  noXXovg  sivat  xoiivovg  iv  aviy  ij  dyouXaiag, 
vCtsQoy  cM  vno  zuiv  &oivix(av  y,-u»ru'täa>/tj  rüdttqu  dtä  n.y 
ttWOTfra,  olov  ytjg  dttgd  ävtl  %ov  Tgdx^Xog  yyc. 

Tyg  xaXovptvqg  Aivtaxrtg  x^Qa^  7r*^  övopatopivqv 

15  'Y'nattjV  Aiyfiai  naXaid  ng  öttjXtj  svotltrivat,  Jyi>  o\  Aivtüveg 
xivoq        tldtvat  ßovXöpttvot ,    txovaav  Intyqayijv  dgxaiotg 
ygapHaGiy,  äniaxstXuv  tig  *Ai>i\vag  riväg  xofi^oyvag  avrqv. 
i  <><  rofuvcoy  di  dtä  ifa  JJotuniag  xai  Tttit  iun>  gtywy  vniq 
jijg  änodrjfiiag  umxotvovpiivüiv ,  Uytiai  avtovg  *loax&ijvat 

20  fig  to  xaXovfievoy  *ittpqyMn>  iv  Qrßaig'  ixtl&tv  yäg  (idXtdia 
äv  (VQ£&ijyai  ttv  t(3y  ygappdrm'  intygayqv,  Xkyovitg  cfycU  itra 
dya&ypara  dfioiovg  ZxoVTa  rovg  gv&povg  tuw  ygafi/nditay dgxuTa. 
ö&tv  av*T0vg  tfaGtv  dnö  t&v  yvtagt^opLtvtav  t^v  tvgsütv  notr^aa- 
[itvovq  tüv  im^tiTOVfxivuiV,  dvaygäifwt  Tovtidt  Tovg  öztxorc' 

25  'HgaxjJijg  xfyiiviaaa  Kvi/yga  IJaCKfaiaari 

r^gvovBtag  äyiXag  rtö'  'Eqv&etav  üyiav, 

10.  Plinii(lV  12ü)  codd.  praebont  potinusam  a  puteis,  conncit  DftfofMO 
Potimvsam.  Re  vera  .scripsissui  Plinium  Potinusam  a  puttis  verisimiU'  mihi 
<|ui«lem  vidctur;  alitor  iudicat  Muellcnhott"''  D.  A.  I  133  not.  12.  uno 
cod.  22.  bjioioi'c  om.  25  —  4.  Epipramma  illud  nondum  perpolituin 
dcdi  roconsioiH»  G.  Hermanni  (op.  V  179—181).  Quae  P.  Ungor  (progr. 
Altenburg.  1887,  1  —  12)  protolit,  vana  tan  tu  in  figmonta  sunt.  Xujxt 
de  versibus  ogit  nova  eollationo  codicis  S*  adhibita  Th.  Preger:  inscript. 
ijraec.  metrica?  es  «criptorihus  praeter  Antholoijiam  colltctae  p.  79  —  81. 

25.  r,öuy.Uo:.  guprascriptum  ^gaxlioi^  itpitviae  S*  rtuiytoot  Bokk»  r, 
corr.  Hermann,  i  'ftQotfnaoüi]  nQOtf  anari  cett.  em.  Horm.  20.  yygvo- 
r*ktf  S*  et  Bokker  em.  Herrn,  tlyikttq  dyikay,  nyiltov  alii,  Ayik*jv  Aid.  || 
post  dyiXttg  codd.  inserunt  ttätoy,  quod  eiecit  Welcker.  f|  igvfrov  8» 


Digitized  by  Google 


—    154  — 


SJYM. 
'AK.  13S 


zag  11'  {■'<)<(; ucGGt-  n 6! ho  JlafSKfattsaa  &ed. 
tflde  (U  ii oi  ztxvoX  rr ah)'  ^Egv&ovza  ddpag 
vvixtfoytvyg  ''EQV&rj'  ztt  zöd'  Zdtaxa  n&dov, 
fivafwövvov  ydktg,  yijyo)  vnö  axuga. 

tovTW  tw  irnygappan  intXMQW*  *«*  b  zonog  IxiXvog  "Eqv&os  5 
xakovptvog  xai  fizi  ixtT&sv  tag  ßovg  xal  otix  i%  *Eqv&*iag 
fjyayev  ovdi  ydg  fo  zoXg  xaid  Aißvy  xal  'Ißrjgiav  zorroig 
ovdafiov  to  ovofid  tpaat  Xiyea&at  zfg  'Eov&fiag. 

Tovg  7iQ<azovg  z&v  Ooiyixuty  inl  Tagt rjatrdv  nXfvöarrag 
Xtyfzat  zoäovzov  agyvgov  dyziqogTiGaGdzxt,  tXatov  xal  a)J.oy  10 
vavtixöv  gamov  tlaayayöviag ,  (8<Tt£  [itjxizt  e^fiv 
fArjök  imd£%ao*frai    zbv  agyvgov ,    dkl'  dvayxaa&^vat  fhro- 
nlioviag  ix  z£v  zoncav  zd  Zf  äkka  ndvza  dgyvga,  otc 
iXQ&vzo>  xaiaaxsvcttSarsttai,  xal  dij  xal  zag  dyxfyag  ndaag. 

D10,6'  V         Mtzd  yaQ  zag  Tzgottgyph'ag  vtjcfog  löziv  dvofia£op4vrt  piv  13 
IJizvovtia ,  zijv  dl  ngoarjogiav  e%ovaa  und  zov  nXy&ovc 
rtüv  xai  aözijv  (fvofitvwv  mzvwv.    n&)jayla  6'  ofoa  diiGiqxtv 
uTTÖ  [iZv  'Hgaxkiovg  Giykuiv  nlovv  jjftfgmv  zgaZv  xal  zcav 
iötav  vvxz&v,  dno        Atßvqg  !jf*£gag  xal   vvxzog,  an 6  6' 
'fßqglag  faag  iifiigag'  xatd  61  zo  fiiyfd-og  nagankyo'iog  io~zt  20 
Kogxvga.    xuzd  öl  ztjv  dgezrjv  ovo~a  fi&zgia  zt^v  piv  äfiTTtlo- 
(fvtov  %(ügav  d?.iyfjv  6XH>  T<*£  ^'  Hcticeg  £fi7Tt(fvztVfi4vag  hf 
zoXg  xoztvotg.    zwv  d&  (fvopivwv  £v  a^rtj  xalltffzfvav  qaal 
zi-y  fia?xt*6zr]za  zcav  tgitav.  ditil^ftfiiv^  dt  nsdiotg  dholoyotg 
xai  ytwköqoig  noltv  %xfl  typ  dvo}ia±oii4vt]V* Eßsöov ,  änotxov  25 
Kagxqdovtcov.    fy«   M  lifitvag  d^ioloyovg  xal  m/uV 

xaraffxsvdg  etfjfytäfig  xal  olxiwv  nktj&oc  tv  xazeaxtvafffUytay. 
xazotxovai  d'  avzijv  ßdgßagot  navzodanoi,  n\iX<szo%  dh  0>oi- 


1.  ut(  Jäfiaacf  S*  t«c  piy  (Japccoof,  ras  cT  tddpaea*  alii.  ro?  i 
öi'tjuaoot  Bokker  coit.  Herrn.  2.  iixv<p  codd.  corr.  Jacobs.  ||  iu>cT  Iqp- 
Oovtt  dttjurtQ  T^p  <T  'KQvSovn  Jü/uuq,  rtji  <P  "Egv^ovtt  däfiagn  alii. 
fct'f)vfh>v  via  dtifdag  Welcker.  3.  yt'fiftjytyrjt  S*  '  ' Eqv&ij  dij  'üop^jj' 
ip  Welcker  et  Hermann,  rjj  ad  Venerem  provocandum  esse  censet 
Preger.  4.  fftkörac  S»  fitrc  S*  cum  nonnullis,  v>jiä,  <fvyä  alii.  corr. 
edd.  vett  ||  axng«  10.  «Qyvpov  codd.  em.  WU.  11.  rcrw*«5y  8?  G 
(ff»'«c»rti  delendum.   12.  pin  eodd.  »«in.  Wil.  |  ro  ügyvQtoy  S» 


Digitized  by  Google 


-    155  — 

vtxeg'  6  d'  dnotxtafjtbg  avxtjg  yiyovtv  vGifoov  htar  ixaxby 
terxovxa  %ftg  xatd  trtv  haoy^dor«  xxUsetag. 

Tlfiaiog  xovg  ipßdXXovxag  noxapovg  ek  xtjy  *Axktvx%-  J| lvt.j 
xrjv  did  rijs  KtXxtxijg  ÖQHVijg  ahidxat  nootofrovvxag  fUv  xaXg  IJ>,H1}Lj 
5  iqodotc  [xai  nX^ftftVQav  nowCvxag]  vqtXxovxug  dt  xalg  dva- 
navXatg  [xai  dfinwxidag  xaxa<rxivd£ovxac]. 

\4XXat  d%  VTiaQxovffi  vrtaot  xax*  dvxtxov  xijg    IßtjQiag,  y1®®' 
V7i6  fi*v  tüiv  'EXX^Viov  ovofia^öfjfyat  /  i  n  i  /    t  <c  i  did  xb  xovg 
tvotxov'r'xag  yvfivovg  xqg  dd&rjtog  ßiovv  xcttä  tiJi'  xov  &fgovg 

10  tontet1   ...  II  Ttfiatog   di  (ftjdty  fig   xavxag   rag  vfoovg  **3t 
iX9*Tv  xwag   xuw   Bomxtav  ...    OiXxiag    di    iv  xoixw 
Nahax&v  BaXtaqldag   tfrfiiv  avxdg  vaitQov  dvoiiaö&tfvai  || 
drro  xov  ßdXXfiv   xaTg   ctywdovaig   Xt&ovg  p*ydXovg   xdX-  DIOD- L  1 
Xiaxa  xmv  ändvxbav  Av&Qianaiv.     xovnav  6%  17  [iti^wv  ps- 

15  ytort]  naaüv  iaxi  pexd  xdg  enxd  vijtrovg,  SixtXlav,  Zaodtü, 
Kvttqov,  KoyTtjv,  Evßoiav ,  Kvqvov  ,  Atoßov ,  dnix^  di 
xrtg  *IßtjQktg  nXovv  qpfQfaov  ij  d'  IXdzxbav  xixXixai  fiiv 
TTQÖg  xqv  fa>,  xQiifH  di  xxtjvq  noXXd  xai  navxodana, 
pdhaxa  d'  tjfitovovg,  pfydXovc  piv  xoXg  dvaox^pamv3  ünfQd- 

20  yovxag  di  xatg  gtopaic.  dpufoxfQai  6'  al  vyffot  x^oav  l/ot'ö'iv 
ciya&rtv  xagnotfogov  xai  nXij&og  tuw  xaxoixovvxwv  vniq  xovg 
xQKTfiVQiovg,  x&v  6h  TTQog  xr\v  xQotftjv  yfvyyfidxoav  oh'ov  piv 
öXoaxfQüüg  od  (fiQOVfff  dtö  xai  ndvxtg  tioiv  vntQßoXfi  ngbg 
xöy  oh'ov  fvxardrjOQOtf  dtd  xb  anav&iv  nao'  afaoXg*  iXalov 

25  dl  izavxtXwq  öTrayi^ovreg  xazaaxtvd£ovGiv  ix  xyg  csxivov  xai 
ptyvvvxtg  ftla  Gxtaxi  xd  atouai«  avxuw  dhiyovci  xovxw.  \ 
Xtyovat  dt  oi^rw  xovg  olxovvxag  atxdg  '/ßtjoag  xaxayvvovg  ?£?M^ 
tfvat,  toGie  II  özav  xivlg  yvvaXxsc   vnb  xßv  nQoan'teovxoav 
Xtiaxm*  dXüaiv,  dvii  fitäg  yvyaixog  xoetg  ij  xivxaqag  avdQag 

30  dtdövrtg  Xvxoovvxai.     olxovai  d'  vtto  xaTg  xotXdm  ntxoaic 


1.  yiyov*r  ftvtfc  D.  5.  xtti  —  noioifi«(  et  6.  xai  —  xt>.i(taxtv«!,or- 
Ttrc  unci»  inclunit  Di«»!»:  hoxogr.  tjr.  383.  Dnxojrraphos  Timaei 
»ive  Pytheae  sententiam  non  intellexisse  docet  Muellf nlioff 5  D.  A. 
I  366  n.  8.  rvftvrfiim  codd.  21.  iov(  om.  D.  25.  (x  <Ji  tije  rtg- 
ftivSov  HAYM.  'AK.  88.  21».  TQtis  y  rnraffftf]  ihiaoit  xai  nint  ctof*ata 
fiAYM.  'AK.  88. 


Digitized  by  Google 


—    156  — 

xal  naqä  xovg  xgtjitvovg  dgvyfiaxa  xaxaGxtvä^ovxtg  xal  xa- 
&6Xov  noXXovg  xoitovg  vnovöfiovg  noiovvxeg  iv  xovxotq  ßioinnv, 
uiia  tijv  i%  tcinor  dxinyv  xal  uGifäXtiav  &t]ga>ptvot.  ägyvgui 
dl  xal  xqvcü  voniotian  to  nagänav  ov  fßA/tm  xal  xa&öXov 
xavxa  naäyttv  tig  tyv  vyGov  xuXvovGiv  ahiav  dl  tavxrp  5 
inuf'iqovatv,  öti  to  naXatöv  'HqaxXyg  iaxgattvGtv  im  r^gvö- 
vtjv,  övta  XgvGaoqog  piv  vlov,  nXtTGxov  dl  xtxxtjpivov  ägyv- 
gov  t€  xal  xQvaw*        ovv  ävtmßovXtvxov  e/wcr*  t^v  xxijGtv, 
ävenipixtov  tavxotg  inoU\Gav  xov  i%  ägyvgov  xt  xal  %gvGov 
nXovxov.    dtontg  äxoXov&tag  xavtfi  tfi  xq'iGH  xatä  rag  ytyt-  lö 
vt] fi  t  vag  ndXai  txoxI  Gxgaxtiag  ~ic.au  Kaqxndovioig  xovg  tutG\tovg 
ovx  äntxdfii^ov  tig  zag  naxgidag,  dXXy  a)vov(ttvot  yvvaixac 
v  18     xal  otvov  äixavxa  xov  (.ug&ov  tig  xavxa  xaxexootjyovv.  rxagä- 
do$ov  dt  1*  xal  xaxä  xovg  yüfiovg  vofiiiiov  nag  aOxoTg  icxiv 
iv  ydo  tuTg  xaxä  xovg  yäfiovg  tviaxiatg  oixti<av  xt  xal  ffiXcov  15 
xaxä  xqv  tjXtxiav  6  n out  10g  ätl  xal  6  dtvxtgog  xal  ol  Xot'xoi 
xaxä  xö  t$yg  tuGyovxat  xalg  vvfupaig  ävä  ftigog,  iaxdtov  rot 
vvfiifiav  xvyxävovxoq  xavxqg  xyg  xturjg.    l'dtov  dt  xi  notovGt 
xal    navxtXüg   i'gijXXayfiivov   TXtgl    xäg  xm>  xtxtXtvxtjxoxutr 
ta(fäg'   Gvyxoipavxtg  yäg  $vXotg  xä  (tiXtj  xov   Güifiaxog  tig  30 
dWK.  634  £yrttop  ipßcjXXovci  xal  Xi&ovg  davmhig  imu&iatov.  ||  Vestis 
eis  sisurna  est  ||  6/iXiGfidg  d'  iGxlv  avralg  xgtlg  Gyevdövat, 
xal  xovxcov  fiiav  plv  ntol  xrjv  xt(faXitv  txovGiv,   uXXqv  dt 
ntol  xr\v  yaGxtoa,  xgixrjv  <f  iv  xatg  x*0(Si'  ^*  rxoXt- 

[uxäg  XQ(*ct€  ßdXXovGi  Xi&ovg  txoXv  }iti±ovg  xtav  äXXaiv  ovroag  25 
tdxovwg,  (oGtt  doxtTv  xö  ßXrftlv  äixo  xivog  xaxantXxov  qtot- 
G&ui'  diö  xal  xaxä  xäg  xttxOfJtax*a<*  ra'£  TtqoGßoXaU 
tvnxovxtg  xovg  inl  xmv  inä).^to)V  iytGtüixag  xaxaxoavfia- 
xi^ovütv,  iv  dl  xalg  Traoaxd^tGi  xovg  xt  &vo*ovg  xal  xä  xgärf} 
xal  jzäv  GxtTxaGxijQtov  ötxXov  GvvxotßovGi.  xaxä  dl  xrtv  tt'Gro-  30 
Xtav  ovtmg  uxgißtTg  tiGtv,  uiGtt  xaxä  xö  TiXtiGxov  fiij  äpagxävtiv 
xov  nooxtifitvov  gxotxov.  ahiat  dl  xovxwv  al  GvvtxtU  ix 
naidtav  fitXixai,   xa&  äg  vno   xm>  firjrtoaiv  ävayxä^ovTat 


9.  rt  om.  D.  10.  Out  oofld.  xtttA  Dind.  13.  xarfftüptZor 
cod«l.  xrtrfxoQtjyovv  Madvig.  19—20.  t?,-  —  i«'fn$  codd.  em,  Dind. 
31.  «/»'«*  D. 


Digitized  by  Google 


-    157  - 

natd*g  ovxtg  <fvvt%to<;  atftvdovav  7zooxti[i4vov  ydq  tfxonov 
xaxa  x%  *%vXov  fjQzritiivov  dqxov,   ov   nooxfQOV  dtdozca 
ptXexüvxt  tpayilv,  lux;  av  tv%mv  xov  ägxov  avyx^QOVfisvov 
Xdßy   uaja  xijg  ft;iQo<  xaxayaytlv  xovxov. 
5         Aiyows*  xovg  0oivtxag  xovg  xaxotxovvxag  xd   rüdfioci  &AYM. 
xaXovfifva,  6%<o  nXiovxag  'HoaxXtUnv  oxfjXtav  a7Zf\)AiAXf[  dvifm  ^  lM 
fjfzdoag    nintotc ,   7TctQCcytv£(f&at  ttg  xtvag  xonovg  tQrjuorc, 
&qvov  xai  yvxovg  TiAy qng,  ovg  öxav  ft£v  (tpntaxtg  g 
ßanxi^to&ai,  öxav  öi  nX^fjfzvoa ,  xctTctxkv&G&ai ,  <*>v 
10  *vqiGxsa&ui  v7zeqßd).Xov  &vvv(av  trMjd*f*  *«'  *olg  ftsytäeötv 
anunov  xai  xotg  naxfOtv,  6zav  inoxelXuHfw  oPg  xaQ$xfvovxsg 
xai  Gvvxi&ivztg  tlg  dyyda  dtaxopitovatv  tig  Kagxrjdöva.  &v 
KaQxydovioi  ftovatv  od  notovvxai  xtjv  i^ayuty^v,  dXXd  dut  xijv 
do€xtjv>  !jv  exovoi  xaxa  xyv  ßowdtv,  avxoi  xaxavaXioxovOfV. 

15         Kaxa  yäo  xijv  Aißvvp  ||  «£a>  'HgaxXt'mv  azijXo'i  ||  /.f  licet  Dl0^'  Y 
[/u^v]  ntXaykt  vtjaog  dhoXoyog  piv  zä  fifye&ft,  xzifi^vrj  dt  .^T^* 
xazd  tov  (oxfavov  anix**  izXovv  uno  xftg  Aißvqg  f][*eQ(av 
nXeiovtav y  xtxXtpivt]  nqog  zrtv  dvoiv.  dt  x^ocev  xagno- 

iföoov,  :ioXXrtv  fitv  ogtivijv,  odx  oXlytjv  dt  ntdidda  xdXXti 

20  <)t(t(f  Hjovcct .  diaqgfofiivrj  ydg  nozapoTg  nXmzoTg  ix  xovxiav 
dgdt-vtxat,  xai  jzoXXoig  fitv  fjf«  nagadfiaovg  xaxatfvxovg 
7iavtoiotg  dtvdgtto,  TTafinXijMg  dt  xtjntiag  dtfiXiffifiivag 
vdaoi  yXvxtotv  inavXetg  xs  noXvxcXttg  xaTg  xazctaxfvatg 
vndgxovoiv  h  ttvzjj  xai  xaxa  xag  x^mlag  xazeaxtvaofiiva 

25  xui&tovtoxriQta  xijv  did&tffiv  äv&ijoäv  Ixovxa,  Iv  ofg  ol  xaxo*- 
xovvxeg  xaxa  xijv  foowijv  wqov  ivdtaxotßovfo,  daiptXcög  xijg 
Xt*>Qag  xoQijyovoijg  xd  nqog  xr\v  dnoXavfftv  xai  xoixffjv.  ij  xs 
OQtivi]  dovfiovg  ix€l  nvxvovg  xai  fisydXovg  xai  divdga  navxo- 
dajzd  xaQ7tO(f6qa  xai  nqog  xag  Iv  xoTg  oqfOi  dia'txag  lxovxa 

80  cvvctyxeiag  xai  nr^ydg  noXXdg.  xa&6Xov  d'  ij  vtjffog  avztj 
xazdqqvzog  ioz%  vafzaztaiotg  xai  yXvxitiw  Döaoi  ,  di  Jiv  ov 
fi,6vov  dnoXavatg  imzeq7irtg  yivtzai  zotg  ifißtovo'tv  iv  avxtj, 
dXXd  xai   nqog    vyUtav    oiafidtuiv  xai  qto^v  GvpßdXXtxat. 


1—4.  Verba  online  turbata  scatont  hiatibas:  Wil.  1.  ffw*/taf 
om.  D.  j]  y«Q]  </*  vulg.  13.  ftoyov  ov  pövov  16.  piv  del.  Bekker. 
17.  duz/n  D  anix*  <fi  eeü    29.  lyotna  del.  Madv. 


-    148  - 

demum  laborum  venturum  fuisse  fincm,  cum  fame  coacti 
etiam  mensis  non  pepercissent.  In  finibus  autem  Boreigo- 
norum, supra  Latinos  Dauniosque  incolentium  triginta 
condidit  arces  e  numero  porcellorum  illorum,  quos  Troia 
sus  pepererat,  quorum  cum  matre  simulacra  aenea  in  5 
oppido  quodam  excudenda  iussit.  Minervae  deinde  templo 
dion.  1  Lavinii  aedificato  penates  Troianos  imposuit.  ayijutioc  Si 
xai  (JiOQ(fr}?  avtäv  ttsqi  Ttpatog  fiip  6  üvyyqa<ftvg  a»<fc 
anoifaivbta%'  xrjQVtua  GidrjQÜ  xai  %aXxä  xcu  xsoapoy  Tomxbv 
th'ia  xä  iv  toTg  advtoig  tolg  h>  Aaov'iviw  xtlfA^va  Uqcc,  10 
:i  r-'ttc'ha  di  adtog  tavza  naqa  twv  t.itywmou1.  Tum  Romam 
ipsara  condidit,  arcem  prope  Circaei  valles,  Aieten,  portum 
Argus,  paludem  Oooxfjg  Maoanatidog,  Titoniam  aquam, 
quae  terra  hauritur  sedemque  Sibyllae  sitam.  Duplicem  autem 
reliquit  prolem,  Romylum  et  Rom  um;  gens  ipsa  victoriis  15 
splendidissimis  insignis  terra  marique  longe  lateque  imperium 
ac  dominationem  tenet. 

fVLLiÄM  Lydos  ex  Asia  transvenas  in  Hetruria  conseilisse,  ut 
d\{fiV'  Timaeus  refert,   duce  Tyrrhetto,  qm  fratri  mo  cesserat 

regni  contentionc  ...  20 
*8byzH         "JiyvlXu  .  .  .  lor*  dk  xxiöpa  twv  ix  OsttaXiag  IleXaoyuv, 
fAtTWopäff&tj  dt  Kalo*.    0tttaXcay  yag  xqotovvx&v  %^g  no- 
Xetag  nqoaeX&^v  wg  %u>v  dno  Avdiag  fAtTOtxtpfavTfov  l\>0Qij- 
vwv  t]oMii(  it  &v  eXf}  t6  övoiHx  tfjg  noXsag,  r\g  dt-  avri  %ijg 
anoxQiatuig  to  ,%ctto*(  e?7tsv.     öfter   TvQQyvoi   XQaryoavTtg  2-3 
Kalo*  7iQO0yy6o*v<rav. 
'SYK-         Agyllam  Etrusci  ceperunt,  cum  Ligustinis  et  Pelasgis 
m"w  manum  conseruorunt.  Pisa  autem  capta  omnibusque  prope 
Umbriam  regionibus  occupatis  imperium  usque  ad  SaXnimp 
altissimos  montes  protulerunt.  30 

jyk.  1241       Agylla  plena  ovibus  est. 

*x?8iTIn  Sed  **  Pime  in  Liüuriblls  Graecos  auchres  kabeni  et 
in  Tuscis  Tarquinii  .  .  .  Perusini  quoque  originem  ab 
Achaeis  ducunt. 

3.  önig  Anxiov  Jrtvriov  Stepb.  rec.  Scheer.  13. 
Scheer.    Schol.  1274:  *l*oQXfj  .  .  «rrf/ow«  '/tyu?c  ctadiovt 
fortasse  Timaei  doctrinam  prae  s*e  fert. 


)igitized  by  Google 


-    149  — 

Avyxtvg  .  .  norapöq  *lxaXtag  (sc.  Etruriae)  tdaxa    *  f 

«  .4\  K..  1240 

Tfc  ^  Tvggyviag  xaxd  trtv  ovofia^ofiivtiv  noXi v  llonXw- 
vtov  vtjtfog  i<fnv,  Ijv  Svofid^ovüiv  Al&dXttav.    apxrj  d$  xfjg 

5  nagaXiag  änixovaa  Gxadtovg  (og  exaxov  xi\v  für  ngotirjyogiav 
«w/M//r  ano  xov  nXföovg  xov  xa&  avxitv  ai&dXov.  rxixgav 
ydg  s%h  noXXr)v  giöijqTtiv,  Vtv  xifivovatv  $7t\  xr)v  xtttvfay  xal 
xaxaaxtvi)v  xov  atdijgov,  noXXrtv  exovxtg  xov  ft-fxdXXov  daipi- 
Xstav.    oi  ydg  xaXg  igyaaiatg  ngoGfdgfvovxfg  xotxxovGi  xi\v 

10  rxirgav  xal  xovg  xfjrtj&ivxag  Xi9ovg  xdovctv  Mv  tiai  (fiXoTfyvoig 
xttitivoig-  iv  di  xavxatg  xm  irXiftd  xov  rxvgög  xrjxovxfg  xovg 
Xi&ovg  xaxafugi^ovGiv  stg  fityi&t]  avfufiexga,  naganX^Gia  xaTg 
löiaig  fjitydXotg  anoyyotg.  xavxa  awayogd^ovxfg  iku7xooot  xal 
ugraßaXXo^fVOt  xopfcovotv  ftg  xe  Jtxatdgxfiav  xal  tig  x&XXa 

15  ipnogia.  xavta  6i  rd  qogxia  xivig  ohov/uvot  xal  xt/vixMV 
XaXximv  nXr]&og  ax>go£ovxtg  xaxtqyd*ovxai ,  xal  notovai  rri- 
dygov  nXdofiaxa  navxodand.  xovxwv  d£  xd  piv  dg  dgviwv 
xvnovg  x<*Xxtvovüi,  xd  di  ngog  dtxtXXoiv  xal  ögendviav  xal 
xwv  äXXiav  igyaXs'uav   «Wrorc   xvnovg  (fiXoxexvovatv  c5r 

20  y.oiu'Contvv>v  v7xö  xm>  iimogoav  fig  ndvxa  xonov  noXXu  fiigtj 
xijg  oixovfiivtjg  fjtxaXaitßdrn  xtjg  ix  xovxcov  fi'xgyöxictg. 

Bv  dt  xfj  Tvggrjviq  )Jytxai  xig  vrtaog  AlO-dXna  ovo- 
fHxtofiivtj,  iv  ji  ix  top  aPxov  ißtxdXXov  ngoxtgov  f*h>  xa^*o$ 
(agvCGexo,  il:  0$  tfaai  Txdvxa  <ra>  xf/cf/.xfi'/i&'a  nag*  aPxolg 

25  tlvat,  enttxa  jir\x£xi  fvgltixfü&ai,  xgovov  di  duX&ovxog  noXXov 
(payyvai  ix  xoP  athoP  }ttxdXXov  (ridtjoov,  c5  vPv  Irl  xQ^VTat 
Tvggyvoi  ol  xd  xaXovfitvov  TlonXmviov  ohovviK. 

vEaxi  öi  xig  iv  xfj  Tvggtjviq  noXig  Olvagia  xaXov^4vrt, 
ijv  vnegßoXfi  tf-amv  dxvgdv  ihm*  iv  ydg  p&ty  avTt,  Xörfog 

80  iaxlv  vtptjXog  tgidxovxa  axadiovg,  tx<*>v  "V(a  XCf*  xatta  *'rty 
navxodajxfiv  xal  tdaxa.  <foßovfi4vovg  ovv  xovg  ivoixovvxag 
XiyovGi  titj  xig  xvgavvog  yivrjxat,  Txgoiffxao&ai  avrmv  xoig  ix 

7.  €>>),, nun'  D.  14.  Mxmnoyittv  codd.  17.  6ovkay  oodd.  onh»v 
Bezzel,  rögrujv  Wurm,  byxotv  Madvijr.  24.  tu  insorondum.  27.  oi  om. 
8*.  |!  lHndvtor  S*-  corr.  Victorius.  28.  OiVa  Steph.  Byz.  OökartoQa 
Victorins.  30.  «W/wi'  codd.  locum  ein.  Wil.  32.  TtQoiarüvtu  Vic- 
torius. 


f>AYM. 
AK.  91 


)igitized  by  Google 


x&v  01  xu (7,i'  yltv&fQmiiivovg-  xal  ovxoi  äqxovatv  aöxoiv,  xax' 
ivtavxov  6*  aXXovg  dvxtxafruttdyat  xotovxovg. 
ATi"  dN         Tipatog  ö'  iv  xjj  novit  tmv  laxogmv  xal  xdg  öfga- 
ixaivag  q^al  nag'  aihotg  fifyQ*  0*>  "v  <xvty&uto*  yvpvag  6ta- 
xoveto&at.  5 

*  sx 

JYK.  Im        •  •  MdfifQTog  6  vAqrtc. 
•ä  ,  .  MdpfQOa  ij  \<4&tjva. 

^rri!"       Neptun  us. 
im 


10 

LIGURIA  GALLIA  HISPANIA. 


&AYM.  *Ex  xtjg  UxakUcg  (fctOtv  iwg  xjjg  Kekxixtjg  xal  Kekxokiyv&v 

AK'  85   xal  I  \  q M v  tlval  xtva  odbv  'Hguxiuav  *aXov{t4vyv,  dt'  jjc  15 
idv  n  "EXXtjv  idv  xt  iyxtagtog  xtg  nogtvtjxat,  xqgft6&at  vno 
x&v  naqotxovvxtav ,  öntag  pqdiv  ddtxtj&rj*  xjjv  ydg  Zypiav 
ixxivetv  xa&'  oüg  &v  yivi\xa\  %b  dölxtjfia. 
BCTMN.  fneixa  naga&aXdxxiot  xdna 

siiyveg  exoviai  xal  noXfig  'EXXyvldfg,  20 

äg  Maace./.io)  i  ut  0uxaelg  anvnuaav 

nQMTtj  piv  *Epn6gtov,  'Pödrj  dl  öevxega- 

xavxqv  di  ngtv  va&v  xgaxovvxtg  ixuaav 

*Podtot.  fi*&'  oüg  ikfrovxeg  elg  *Ißqgiav 

ol  MatiaaXlav  xxiaavxeg  so*%ov  Otaxastg  25 

'siya&qv  ' Poöavovatav  xe,  'Podavbg  ijv  piyag 

rroiapog  naqaggtX,  Maaaal'ta  6'  iax'  i%opivfi 

nöXig  fifyiairjy  Oooxatov  dnoixla. 

iv  xf>  AiyvQxix^  61  xavxi\v  Xxxicav 

ngo  xrjg  pdxijg  xijg       SaXaptvi  ysvofUvi^g  30 
tKffic  ngoxtqov,  (Sg  yaaiv,  txaxöv  tfxoot. 
Tipaiog  ovxmg  laxogtl       xtjv  xx'mv. 

2.  jovrotf  malebat  Sylburg.  8.  Non  dt»  Xeptuno  dicit  Lycopbron, 
at  nomen  dei  e  versu  1332  utiquc  eliciendum  esse  putavL  cf. 
supra  p.  20,  1.  14  —  15.  Ordinem  gentium  turbatum  esso  docere  mihi 
videtur  Polyb.  XII  28a.  24.  'IßqQiav  videtur  corruptum  esse,  nisi 
forte  vox  occidentem  regionem  omnino  indieat. 


Digitized  by  Google 


—    151  — 

Tin  mos  di  (f  qaiv  or*  nqoonXiow  6  wßBQvfae  xal  W<av  8TKPH, 
((/.tue  ixsXevoe  päooai  xo  dnoynov  c%Oiviov  fidcoat  ydq  to  Maooa- 
dtjOat  qaav  AloXtXg-  äno  yovv  tov  üXUwg  xal  xov  paoocu 

u        *Ev  tfi  x&v  MaoaaXuaxuiv  x^Qa  *ifQl  xqv  Aiyvoxixyp  fAYM. 

(fumv  ttvai  xiva  Xtfivtjv,  xavt-^v  öi  avaleXv  xal  imtqxtXo&ai,  *K 

xal  xocovxovg  tx&vag  ixßäXXtiv  xo  nXqtiog  (Haxe  ptj  nutxcvew. 

intiduv  dl  ol  ittjaiat  nvtvataaiv ,  imxwvvva&at  *xö  edatpog 

in  a^xrtvs  xal  *xoiovxov  xovioqxov  yivtoltai  avxo&t  xal  dno- 
10  cxtqtol ' n  ihn  xijv  im(fdvttav  avtyg  (aaavtl  ida<pog.    xoXg  öi 

iQiodovto   diuxonioviag  xovg  iyxo>qiovg  ixoifuog  öüovg  av 

ßovXonvrai  Ix&vag  Qaiqtiv  avxqg. 

* Alioqui  Utas  iynobile  est,  lapideum  ut  vocant ,  in 

quo  Herculem  contra  Alebiona  et  Dercynon  Xeptuni  liberos 
15  dimicantem  cum  tela  defecissent  ab  invocaio  love  adiutum 

imbre  lapidum  femnt.  credas  pluvisse,  adeo  multi  passim  et 

täte  iaceiU. 

Myexai  öi  xivag  x&v  Aiyvtav  oüxta  üiftvöoväv  ev  wötf,  SAYM. 
öxctv  nXiiovg  idtatov  öqvi&ag,  dtfQfM&a&ai  nqög  äXXtjXovg  <£!^ 

20  noXov  Ixaaiog  naqaüxevd&xat  ßafalv,  wg  txoifuag  änävxwr 
xtv%Ofi4v(av.  Xdtov  di  qaöt  xal  xovto  naq  avroXg  tlvar  a\ 
yvvaXxtg  upa  iqya£6(i£vai  xixxovav,  xal  xö  naidiov  vdaxi 
TxtqtxXvaaaat  naqaxqrjpa  axänxovüt,  xal  axdXXoxm  xal  taXXa 
olxovopovatv,  ä  xal  pi]  xtxxovOaig  avxaXg  \v  nqaxxiov,  Üavpu 

25  dt  xal  xovto  naqä  xoXg  Aiyvot'  qaol  ydq  naq*  aüioXq  noia- 
uov  tlvai,  oh  xo  (tevfia  aiqtTat  peTiwqov  xal  oh,  (Sotc  Tovg 
niqav  /uy  öqao&ai. 

JJoXv(ptj[jiü)  ...  xo)  KvxXiom  xal  raXaieia  KsXxöv  /f^V1' 
xal  i/./.vinov  xal  raXaTtjv  naXöag  öviag  i%oqpij(Jai  2ixt-  cf- ET.  M. 

SO  Xiag  xal  aq^at  xüv  d«'  avxovg  KtXxüv  HXXvqi&v  xal  TaXa- /  «A«i»o. 
tw>'  Xfyofiivoav, 

JItql  öl  xwv  xov  'Podavov  oiopdxiav  IloXvßtog  [iir  STj8^B0 
tTTixtfia  Tt petita  tf  ifiag  ttvai       neviuOTopov  aXXd  dioxopov 


2.  xtktvaut  codd.  ixiltvo*  Eust.  ud  Dion.  75.  2.  et  3.  fiäaut  codd. 
corr.  ex  Eustathio.  8.  et  9.  locus  corruptus.  12.  itatgtiv  Sjlburg. 
14.  aibiona  e(  beryyon  cod.  Vat.  corr.  Bursian.  24.  9ttvfxüaiov  pr. 
S*.    29.  nikuv  Appianus».  corr.  ex  Et.  M. 


Digitized  by  Google 


—    152  — 

Oaal  di  naQcc  roTg  KeXtotg  (pÖQficcxov  t  7ra^x(tv  ™  xa~ 
AovfMVOV  vri  avio  r  to&xov  6  Uyovatv  onw  xax&av  nowtv 
xf\v  <j  t  ooccv  loGTf  tüv  ktXrun'  tovg  xvvtjyerovyrag,  ötav  sXa- 
qpov  if  aXXo  u  £o)ov  to&vauHStv,   innQixovTag  ix  onovd^g 
ixrifjipetp  Ttjg  üagxög  to  TtTQUipivov  7tqö  tov  to  qaopaxov  5 
dtadvvcti,  upa  filv  Ttjg  nqoütfOQÜz  ivexa,  apa  öS  Uthüc 
oanfi  to  Iwov.    tvorio'&m  tW  tovtm  Xiyovmv  avTHfäQfiaxov 
tov  Tyg  dgvog  yXoiov  ol  6*  Ixt-oov  t$  qvXXov,  8  xaXovm 
xoQctxtov  diä  to  xaTavoij&ijvat  im  avvmv  xoqccxcc,  ysvöa/uvov 
tov  tfccQfidxov  xai  xccxwg  diaxifMptvov,  irrt  to  (pvXXov  OQptj-  10 
GavTcc  tovio  xai  xccTctmovta  7iavrtaG9tti  Tf(g  dXyfjdövog. 
w^m-lii      *  Nomen  Bebrycia  duxere  a  virgine  colles, 
Hospitis  AIcidae  crimen,  quiy  sorte  laborum 
Geryonae  peteret  cum  lonaa  tricorporis  arva, 
Possesms  Baccho  saeva  Bebrycis  in  15 
Lugendam  forma»  *me  virginitate  reliquit 
Pyrenen,  letique  deus,  si  credere  fas  est. 
Causa  fuit  leti  miserae  deus.  eatuit  alvo 
Namque  ut  serpentem  patriasqtte  exkorruü  iras, 
Confestim  dtdcis  liqnit  turbata  penates.  20 
Tum  noctem  AIcidae  solis  plangebat  in  antris 
Et  jyrotnissa  viri  silvis  narrabat  opacis, 
Donec  maerentem  ingratos  ra-ptoris  amores 
Tmdentemque  manns  atque  hospitis  arma  cocantem 
Diripuerc  ferae.  laceros  Tirynthius  aiiits,  25 
Dum  remeat  victor,  laci  imis  perfundit  et  amens 
J'aUait  invento  dilectae  virginis  ore. 
At  voce  Herculea  percitssa  cacumina  montis 
Intremuere  iugis:  maesto  clamore  ciebat 
Pyrenen,  scopidique  omnes  ac  lustra  ferarum  30 
Pyrenen  resonant.  tumulo  tum  membra  reponit, 
Supremum  iUacrimans;  nec  honos  intercidet  aevo 
Defletumque  tenent  montes  per  saectda  nomen. 

4.  to§ri>aMnv  8.  et  10.  ffvXXov]  jvroy  Sylburg.  10.  tni  ro  <pvki.ar 
om.  S*  1  oQovattvra  S*  11.  xaxaniövut  tovio  S*  17.  fletique  diu  Bothe. 
18.  miserae,  deus  edidit  alvo.  Xamque  vulgo  corr.  Heinsius.  32.  inttr- 
cidit  vulgu. 


Digitized  by  Google 


—   153  - 

*Ev  x^  'fßtjgfa  )Jyovm  tmy  SgvfttSy  ipnorjG&iyxiay  vno  &aym. 
uvon>  noipivw  xal  xrtg  yijg  dtafaopiavfoto'tig  vno  xijg  M^g,    Afi'  " 
(fayfQÜg  dqyvqw  fiGom  ti]V  XtoQav,  xal  {uxct  %Q^V0V  ö*«ö/mSv 
imytvoiUvwv  xal  xtav  xonmy  qayivtiav  ndfinlfj^sg  avvax&lvat 
5  dffrvQiov,  8  dij  xal  xolg  Macaahwxatg  nqoaodov  dnolytftv  ov 
xqy  tv%ovoav. 

Vocatur  <sc.  altera  insula,  in  qua  oppidum  Gadium  PL{£  IV 
fuit>  ab  Ephoro  et  Philistide  Erythea,  a  Timaeo  et 
Sileno  Aphrodis  ias ,  ab  indigenis  lunonis, 

10        Kotivovaa  fiiv  ixa).tTio  xö  nqöi^qoy  vno  xwy  iyot-  rjioN°456 
xovvxw,  (hu  io  nolXovg  tlyat  xoiivovg  iv  avifi  jj  dyqteXatag, 
i  ort-oov  6i  vno  imy  </><>i >  t/.cay  fiBxtayofido^rj  rüduqa  did  xirtv 
cxtvox^xa,  otoy  yijg  dttqd  dvil  xov  xqdxqXog  yyc. 

Tijg  xaXovptyqg  Aiytaxyg  x«(>a£  ntql  itjy  dvoiia±opivrtv  H^ym. 

Ih'Yndx^v  )Jy*xai  nukuiu  x%g  Gxqlt]  svqtfrrjyut,  $v  o\  Aiviuvtg 
xiyog  ltv  tldivm  ßovtöfitvot ,  fyovöav  imyQayjjv  uqyaioig 
yqdfipaöiy,  dnitixtiluv  tig  %Aitfpvag  nydg  xofii^oyxag  avtrtv. 
noqtvop4yu>v  dk  dtu  tijg  ßoiontag  xa%  xiffi  tm>  £liw  i'niq 
xijg  unodtjfuug  ävuxowovpiviav ,  liyettu  aviovg  §foax*Hjva$ 

20  tig  xö  xalovptvov  9j0fiyviOt>  iv  Orjßatg'  ixtTÜtv  ydq  fidXifJia 
dv  evqt&ijvai  xrv  xüy  yquppMxm'  intyqaqt^y,  Xsyovvtg  tJvai  nva 
dva&tjpaxa  öfioiovg  txoviuzovg  Qv&povg  lüv  yqupp:ditiw  äqxuiu. 
ö&tv  adxovg  tfuGiy  und  ttay  yymqt^opiiyiay  tijv  tvqeßiv  notyau- 
fiiyovg  i&v  int^i^TOVfih'üiy,  uvayqdtyat  xovads  rovg  ffiixovg' 

25  'HqaxXi^g  xtpiviGGtt  Kv*HjQ<t  üactifaicfarj 

r^QVoyioag  uytXug  yd'  'Eqvfaiav  ciytov, 

10.Plinii(iV  120)codd.  praebent  potinusam  a  putcis,  eoniecit  Detlefsen 
Pofimumm.  Re  vora  sn-ripsisse  Plinium  Potinusam  a  /juteis  verisimik*  mihi 
((iiidem  videtur;  aliter  iudicat  Mutdlenhoff 2  l).  A.  I  133  not.  12.  ibfo 
cod.  22.  opoiorq  om.  25  -4.  Epigramma  illud  nondum  pcrpolituni 
dedi  ex  recensione  G.  Hcrmanni  (<>p.  V  179 — 181).  Quac  P.  Unp.T  fprogr. 
Altenburg.  1887,  1 — 12)  protulit,  vana  tantun»  figmenta  sunt.  Xuj>er 
de  versibus  egit  nova  eollatione  codicis  S*  adhibita  Th.  Proper:  üucript. 
fjraec.  metrirae  ex  scriptorifati  praeter  Antholoijiam  colleetae  p.  79—81. 

ttrt 

'Jb.  fiQaxXios,  suprascriptum  fjQttxkiov<;  S*  itiitvtats  rtuivtcaf  Bekker, 
corr.  Hermann.  |  tpfQatyadooq  jtQatjftnap  cett.  em.  Herrn.  20.  ytjgvo- 
rtutf  S*  et  Bekker  em.  Herrn,  dyikttq  dyikav,  nyiXtov  alii,  dytlr/v  Aid.  )j 
post  «y«!«?  codd.  inaerunt  ti.äu>y,  qnod  eiecit  Weleker.  ||  Igvfrov  8? 


gitized  by  Google 


%AYM. 
'AK.  135 


—     154  — 

xug  (a*  idäfiaafä  no&oi  IlamtfdbGGa  &eä. 
tfjds  64  'toi  itxvol  naX6'  *Eqv&ovxa  ödpaq 
vvfMfoytvyg  *Eqv&ij-  xft  xoö'  löwxa  niöov, 
fivafwüvvov  (fdutg,  ffijyöi  vnö  öxnqq. 

VOVtm  tü)  imyqdpfiax*  inexuQtjöe  xal  o  xonog  ixtlvog  "Eqv&og  5 
xaAovfitvog  xal  öxi  ixtT&tv  rag  ßovg  xal  o$x  i£  'Egv&dag 
ijyayev  ovöl  yäq  Iv  xolg  xaxa  A%ßvi]V  xal  *Ißfjqiav  xonoig 
ovdapov  xö  övofMx  <pccG$  X£yeo&cu  xrg  'Eqv&elag. 

Tovg  nqwxovg  xow  Oowlxtav  inl  Taqxijaaov  nXtvöavxag 
Xiytxai  xoGovxov  üqyvqov  avxi(f<OQxi(Sa(Sd-ai,  eXaiov  xal  aXXov  10 
vavxixov  qänov  tlaayayovxag ,  (SfTtf  [Atjxhi  [dvyaad-a$~\ 
fitjdl  imd4%ao*frat  xbv  aqyvqov ,  aXX'  dvayxaa&ijvai  äno- 
nUoviag  ix  xtav  xontav  xd  xe  dXXa  ndvxa  dqyvqu,  olg 
iXQ<3i>xo,  xaiaöxevdaaG&ai,  xai  dy  xal  rag  dyxvqac  ndo~ag. 

D10i?*  V         Mfxd  yäq  xdg  nqoftqrjptvag  vtjGog  iöxn>  dvofia£on4vr]  [ilv  15 
ITixvovöa ,  xi\v  dl  nqoar(yoqiav  sxovaa  dno  xov  nXtj&ovg 
räv  xax'  atxijv  (f  vontvoav  nixfcov.    ntXayla  d'  olaa  dtiGrtjxfv 
dno  (Uv  *HqaxX4ovg  GxtjXuiv  nXovv  t)^qwy  xqtaiv  xal  xv*v 
tccov  vvxxcöv,  dno  dl  Aißvt\g  tj^iiqag  xal  vvxxog ,  dno  d' 
'/ßrjqlag  fttag  r)fj4qag-  xaxa  dl  xö  [ityffrog  naqanXtjatog  iffxt  20 
Kooxi'iQct.    xaxa  dl  xr)v  dqtxrtv  Ovffa  fitxqia  xr)v  plv  dfinfXö- 
(fvxov  x^Q^  ö*?Ayrjv  $xH>  t(*G       ^Xaiag  ifintyvxevfUvag  iv 
xotg  xoiivoig.    xwv  dl  (fvonivwv  iv  cuViJ  xaX).iaxtvetv  yaoi 
xrtv  fiaXaxoxyxa  x&v  iqtiav.  dieiXijfjfidvq  61  ntdioig  d^toXoyotg 
xal  ytiaXoyotg  noXiv  fy«  xt)v  övoiiu^opivt}Vv  EßeGov s  an oi xov  25 
Kaqxqöoviwv.    fy«   ^  XCf*  Xtfitvag  d&oXoyovg  xal  in/ßv 
xataGxevdg  e$itfy£fctg  xal  ntxuSv  nXij&oc  ev  xaxeaxfvaafUviar. 
xaxoixovat  6*  avrrjv  ßdqßaqoi  navxoöanoi,  nXtXaxoi  dl  0ot- 


1.  r«f  (f(t/uaac(  tu;  pif  ((ftijuaoot,  n?f  <T  (dnpttoct  alii.  rag  i 
üdjuaoot  Bekker  corr.  Herrn.  2.  Ttxv<p  codd.  corr.  Jacobs.  |j  tujö'  fge~ 
Üoi'Tf  i-U'uaq  S*  1$  tT  'EqvBovu  öicung,  7$  tT  'Ef>v9oru  däftagrt  alii. 
ECqvHov  via  dü/uag  Welcker.  3.  yi'ftfijyty^  S*  ||  'EQv&q  dij  'Mottof' 
i$  Welcker  et  Hermann.  TjJ  ad  Venerem  provocandum  esse  censet 
Preger.  4.  qtXotftg  tfvjä  Sa  cum  nonnullis,  y^r«,  yvyu  alii.  corr. 
edd.  vett.  |,  a*uQ«  S*  10.  üqyvq—*  codd.  em.  Wil.  U.  vavnxüv  S*  n 
Jvyaa»»$  delendum.   12.  uqr(  codd.  om.  Wil.  ||  ri  uQyvqtoy  S* 


)igitized  by  Googl 


— .   165  — 


vtxtg-  6  d'  änoixiöpog  aihijg  yfyovtv  $6mqov  hs<Jiv  ixatdv 
üEixovta  tf{g  xatd  zijV  Kagytjdöya  xxUstvtg, 

Tifiatog  tovg  ifißdXXovtag  notafioix  etc  tfjv  %A%hxn%- p £JJ 

xyv  dtd  tijg  KtXuxtjg  ÖQttv^g  ahtatat  ngonfrovvtag  plv  taTg  jJKIU 
5  i<f6d<nc  [xal  nXi^i}ivgav  noiofvtag]  vyiXxovtag  dl  taTg  äva- 
navXaig  [xal  dpmoudag  xataGxevd£ovtac]. 

"AXXm  d%  vnctQxovcfi  vrjGOi  xat    dvtixgv  tijg    Tßtjgiag,   "  y1^0' 
vTio  fiiv  tu>v  *EXXflvoiv  oi'0[ta±6[i*vai  rvpv  tjalai  did  to  tovg 
tvotxovvtag  yvpvovg  tilg  fa&ijtog  ßtovv  xatd  rijv  tov  Mgovg 
10  wgav  .  .  .  ||  Tifiaiog   di  (f  rjatv  tfg   tavtag   rag  vrjtiovg  * 
iX&tlv  xivag    t&v   Bomtmv  .  .  .    QiXtiag    dl    iv  tgitm       '  651 
Nahaxäiv  BaXtagidag   tf^aiv  avtdg  vctegov  dvofiaaxHjvai  || 
«7TÖ  toi"  ßdXXfiv   taTg   aywdovaig   XWovg   [tfydXovg   xal-  DIOD  L  L 
XiGta  twv  änavttav  dvfrgomcov.     tovtwv  o*'  fj  futtmv  fie- 
lt) yttmj  TTaöoiv  i&ti  petä  tag  Inta  vtjtrovg,  ZixfXiav,  2agd<a, 
Kvttqov,   KQtitfiv,   Evßotav,   Kvqvov,   Aiaßov ,    anty"  &i 
tj?c   'fßrjqiag  nXoüy  ^fUQq&OV   rj  d'   iXdtttov  xixXitai  [ilv 
TTQvg    tijy   to,    tgiqtp    dl   xtqvt]    noXXd   xal  navxodand, 
pcefoffta  d*  fiiiiovovg,  (ifydXovg  filv  toXg  dvaotij[*aGiv,  imtgd- 
20  yovtag  dl  taTg  goniaic.    äfKfotfgai  d'  al  vf/rot  yiöouv  f%ovtfiy 
aya&r^v  xagnoyogov  xal  nXqd-og  tmv  xatoixovvtiav  vnlg  tovg 
n  tfTfjvQiovg,  tm'  dl  nqög  tr^v  tgoffijv  yfvvrjfidttav  ofvov  filv 
öXooxfQ&c  od  yiqovoi*  <J*ö  xal  ixdvttg  tlalv  vntgßoX^  ngog 
tbv  oh'ov  fvxatcufOQOi,  diä  to  anavi^HV  nag'  afitoTg'  eXalov 
25  öl  navteXug  tinavi±ovttg  xuiaoxevd£ov6iv  ix  tijg  üxivov  xal 
fUyvvVTtg  vtlto  Gttati  tä  ütafiara  avt&V  dXtiqovai  tovtw. 


Xtyovüt  dl  ovt(o   tovg  olxovvtag  aiitäg  vIßr(gag  xatayvvovg  Pf**^ 
«frort,  wcrrf  ||  ötav  tivlg  yvvaTxtg   vttö  tc5v  nQoanteovzwv 
XrtGiüiv  c'tXwaiv,  ävzl  fiiäc  yvvaixog  tgtTg  fj  tittagag  avdqag 
30  dtdovrtg  XvtoovvTtti.     oixovm  d'  vttö  taTg  xotXdm  nirgaig 


1.  yiyovtv  ttitqt  D-  5-  —  7tototrrtts  f*t  6.  xtii  —  xv.iaaxwt't$ov- 
tag  unci«  inclusit  Di^ls:  iJoxoyr.  <jr.  383.  Doxo^raphos  Timaoi 
«ivt:  Pjtheae  sententiain  non  intellexixtit'  ilorot  MuelK*nhofFs  D.  A. 
I  366  n.  8.  rcfivqatui  codd.  21.  Joig  om.  D.  25.  ix  dt  rifc  r#p- 
fiiv&oi  HAYM.  AK.  88.  29.  rpfif  n  rirrttgics]  rirtttgn  xai  nntt  atö/utaa 
HAYM.  'AK.  88. 


—    156  — 

x«*  naget  tovg  xgri(.ivovg  dgvyfiata  xaxaGxtvct'ZovTtz  xai  xc- 
&6Xov  noXXovg  tonovg  vnovöfiovg  noiovyteg  iv  tovtoig  ßtovatv, 
äfta  ti^v  i%  KiiJtv  Gxtnqv  xai  dctfdXttav  dygriptvot,  dgyvgw 
6i  xai  XQvat?  vo/ito(um  %6  nagdnav  0$  youn-ita  xcu  xaSoXov 
tavta  ticdytiv  tlg  tijv  vfjtiov  xtaXvovGtv  ahktv  6t  tavtyy  5 
innftgovatv,  öti  to  naXaiöv  'HgaxXyg  latgdttvatv  im  rijgvo- 
vi\v,  bvta  Xgvadogog  tu£v  viov,  TtXtTatov  6t  xtxtyfiiyoy  dgyv- 
gov  te  xcu  xQvaov.  %v'  ovv  dvtmßovXtvtov  ixwat  ttjv  xtfatv, 
dvenifjuxxov  tavtotg  £noiti<sctv  tov       dgyvgov  tt  xai  /,>>  nov 
nXoxnov.    öiOTTf-o  dxoXov&oag  tavt$  tft  xgictt  xatd  tag  ytyt-  10 
vyydvag  rtdXat  nott  Gtgattiag  nagd  Kagxn6ovioig  tovg  fitG&ovg 
odx  drttxöfjt^oy  tig  tag  7tatgi6ag,  dXX*  wvovfitvot  yvvatxag 
xai  olvov  uiiavia  tov  (aig&ov  tig  tavta  xattxogtjyovv.  itaqd- 
do'iov  6t  ti  xai  xatd  tovg  yduovg  vouiuov  nao  avtoitg  iativ 
iv  yäg  tatg  xatd  tovg  ydpovg  tviaxicug  oixttwv  tt  xai  (fiXatr  15 
xatd  trtv  qhxiuy  6  ngtatog  dti  xai  b  6tvttgog  xai  o\  XotTtot 
xatd  to  i%ijg  \ncyovtai  tatg  vv^ipaig  dvd  pigog,  iaxdiov  tov 
vvpqtov  tvyxdvovtog  tavtrtg  tijg  Ufirjg.    i'6tov  6t  tt  TioiovGt 
xai    navttXüg   i$t]XXayfiivov   ntgi    tag  tm>  ttttXtvt^xötwr 
%a(fdg-   avyxötpavttg  ydg  $vXotg  td  ft&q  tov   G^uatog  fig  20 
dyytXov  ifißdXXovGt  xai  Xi&ovg  6a\pi)*Xg  ImttüktGiv.  ||  Vestis 
eis  sisurna  est  ||  öitXtafiög  6'  ictiv  avraXg  tgtXg  a<fev66vai, 
xai  tovi(üV  fitay  ptv  ntgi  tqv  xt(faXitv  txovGty,  iejj.qv  6t 
ntgi  tyy  yaaitga,  tgtt^y  6"  iv  taXg  fßQOt*  xatd  6t  tag  noXt- 
fitxdg  XQ*ict<>  ßdXXovai  Xi&ovg  noXv  fitt^ovg  tuiv  dXXwv  ovrmg  25 
s&toyuig,  uiGit  6oxtly  to  ßXyÜh'  dnö  tivog  xatantXtov  <ftgt- 
Gitai'    6tö   xai  xatd  tag    tttxofiaxictg  £v  tatg    r ooGßo/Mi; 
tvmovttg   tovg  ini  t(Zy  indX^twy  i(ffGt(Ztag  xaiatgavfiu- 
zi^ovoiy,  £y  61  taTg  nagaidStGt  tovg  tt  x'tvgtovg  xai  td  xgdvrt 
xai  ndv  GxtnaGtr^ov  önXov  GvytgißovGt.  xatd  6£  tqv  tvGto-  30 
Xicey  ovtujg  dxgißtig  tiGiv,  (üGit  xatd  to  nXtTGtoy  jujy  dpagtavtir 
tov   ngoxttfityov  Gxonov.    ahiat  6t  tovton'  al  Gvvtx&g  « 
naldmv  ptUtat ,  xaF  äg  vno   tön»  (ßtjttgm>  dvayxd^ovTat 


9.  t#  om.  D.  10.  (tttt  codd  xarit  Dind.  13.  xar#/wpi;or 
codd.  xttTtxoQiyovv  Madvig.  19—20.  itjc  —  tttfff  codd.  »?m.  Dind. 
31.  tU'ta  D. 


Digitized  by  GoOQ 


-    157  - 

naldtg  övttg  Gvvexwg  Gqtvdoväv   nQoxtipivov  yaq  trxonov 
xctzd  r»  $vXov  fßtfipivov  aqxov ,   ov  nqoxtqov  (Udorat  tw 
ii^itiörit  (fayftv,  Itog  av  %V%lkf  xov  aqxov  Gvyx<aqovfi*vov 
Xdßy  naqd  xfjg  ptjxqog  xaxayaytJv  zovzov. 
b         AiyovGt  zovg  Ooivtxac  xovg  xaxotxovvxag  xd   rddwqa  0AYM. 
xaXovptva,  e§w  nXiovxag  'HqaxXtiwv  GxyXaiv  thnjinarfi  dvifm 
rutQ«Q  xtxxaqag,  naqaytveG&ai  eXg  wag  xonovg  iqypovg, 
^wi'  xai  (pvxovg  nX^qeig,  ovg  öxav  ft£v  dpncoxtg  fj  (Mj 
ßant&a&cti ,  6tav  di   nXrjtifivqa,  xaxaxXv&G&at s  &v 
10  *vq'tGxsG&m  vneqßdXlov  &vvt>a>t>  nXij&og,  xai  xolg  [ttyfösatv 
dntGxov  xai  xolg  ndxfGty,  Sxay  inoxflXtoGw  olg  xaq^evovtsg 
xai  Gvvxt&iyxeg  elg  ayytta  dtaxofit^ovGtv  tig  Kaqxtjdova.  mv 
Kaqxrjdovtot  pbvnav  oi?  notovvxai  xi\v  Qaywyijv,  äXXä  dt  et  xijv 
äqezyv,  %v  sxovGt  xaxd  typ  ßqwGtv,  avxoi  xaxavaXiGxovGiv. 

15         Katä  ydq  xx\v  Atßvqv  ||         'HqaxXttfav  GxtjXtav  \\  xetxat  DI(}J)-  v 
\ßfa>]  TitXayta  v^Gog  u^toXoyog  (itv  xt!i  fjttyd&ft,  xdfUyij  ö& 
xaxä  xov  (tixtavdv   anix**   nXovv  und  xyg  Atßvyg  fjjjsquiv 
tx?.w6v(üv,  xfxXtfuyrj  nqog  xrtv  dvGtv.    fix«  ^  %<taqav  xcxqno- 
ifoqov,  noXX^v  {tiv  oqstvyv,  od*  dXtytjv  d&  nedtdda  xdXXsi 

20  diatpiqovGav.  öiaqqeofiiytj  yaq  noxafiotg  nXonotg  ix  xovxtav 
aqdtvtxat,  xai  noXXovg  piv  ?£«f  naqadstGovg  xaxayvxovg 
navxoiotg  divdqtGt,  nafinXrj&tTg  di  xtjnelag  6tftXfjfifi4yag 
vdaoi  yXvxlGtv  InavXetg  xe  noXvxeXtTg  xaTg  xaxaGxevaTg 
vndqxovatv  hß  ccdxjj  xai  xaxd  xdg  xynetag  xaxtGxtvaGpsva 

25  xta&mvtGx^qta  xijv  did&eGtv  dvdyqäv  lxovxa>  &  °U  ol  xaxot- 
xovpxeg  xaxd  xx\v  x>eqtvrtv  (Sqav  ivdtaxqtßovGt,  SaiptXtSg  xtjg 
Xioqag  xoqrjyovGfjg  xd  nqog  xi]V  anoXavGtr  xai  xqv(f  tjv.  ij  xe 
oqttvt}  dqvfiovg  f^f*  nvxvovg  xai  fisydXovg  xai  divdqa  navxo- 
dand  xaqnotfoqa  xai  nqog  xdg  e*v  xolg  oqtGt  dtatxag  %xQV*a 

30  Gvvayxstag  xai  nr^ydg   noXXdg.    xaO-oXov  d'  tj  vijGog  avxij 
xaxdqqvxog  £gh  vafiaxiatotg  xai  yXvxiGtv  idaGt,  dt*  mv  ov 
[idvov  dnoXavGtg  intxeqn^g  ytvsxui  xoXg  ifißtovGtv  iv  avxtj, 
nqog   vyUtav    aatfjiccxtoy  xai  qtüfitjy  GvpßdXXsxat. 

1—4.  Verba  ordine  turbata  scatent  hiatibus:  Wil.  1.  MWfjföf 
om.  D.  j|  y«Q]  di  vulg.  13.  pövov  ov  /uövov  S*  16.  uiv  dol.  Bokkor. 
17.  Anixtt  D  ümx*t      ci  tt.    29.  iyotnn  del.  Madv. 


Digitized  by  Google 


158 


xvvyyiä  zt  daitnXy  izavxomv  lt*tav  xai  &ijqt<a>>  vnctQX**, 
tovtwv  iv  zaXg  fvu>xtatg  t^noqovyzfg  ovdiv  iXknig  ixovot 
z&v  nqbg  ior<[  ,  r  xai  noXvziXuav  ävqxovtuiv  xai  yäq  1y>itiwv 
nXij&og  tj  nqooxXv£ovoa  zy  vtjoo>  Üäkxzza  dta  zo  (fictt 
zbv  mxtuvov  Tiaviaxfi  nXi\l>Hv  navzodanuiv  Ix&vow.   xa&bXov  5 
cP  ij  vijGog  atzt]  %6v  ntqixfifuvov  äiqa  7iavztX(5g  svxqaiov 
t%ov<fa  tö  nXdov  peqog  zov  ivuxvzov  qiqtt  nXfj&og  uxqoöqvmy 
xai  i&v  äXXwv  t(av  taqaitav,  taGis  doxtiv  avzyv  taati  Ü-f-iSv 
twtav,  ovx  tu  frqw  -tun'  v7ictQX*w  iftßatiiyqiov  dui  zip  vntq- 
•v  au    ßoXrjv  tfjg  eddatfioviag.    xazä  juiy  ovv  zovg  naXaiovg  XQ^rovg  10 
ävtvqtzog  tjv  diä  zbv  anb  zijg  öXrjg  oixovfAivyg  ixzorttGfMov, 
tiGiiqov  <T  tvqi&tj  diä  zoiavzag  ahiag.   Qoivtxtg  ix  naXatm* 
XQÖvtav  gvv€x<*>$  nXiovztg  xai'  ipnoqiav  noXXäg  fxkv  xazä 
zijv  Aißvr^v  änoixiag  inoufiavzo ,   ovx  SXiyag  di.  xai  zijg 
Ev*qu>nr{g  iv  zolg  noög  dvGiv  xtxXtpivoig  piqsat.    zuiv  d1  im-  15 
ßoXcöv  avzotg  xazä  vovv  nqox^qovoüiv ,   nXoviovg  fifyäXovg 
ij&qowav,  xai  zijv  ixzbg  'HqaxXtlcov  GztjXcov  intßäXovzo  nX*Tv, 
fjv  (axtavöv  ovofiä^ovGi.   xai  nqtaiov  piv  in  avzov  zov  xatä 
zäg  GzijXag  noqov  nohv  exziGav  ini  zijg  Evqrinijg,  Ijv  ovGav 
X*qqbvi]Gov  nqoGr\yoqtvGav  rädtiqa,  iv  jj  zä  zt  äXXa  xazeGxti'a-  20 
oav  olxettag  zoTg  zqbnoig  xai  vabv  'HqaxXiovg  noXvztXij,  xai 
iß-voiag  xazddti^av  fieyaXonqtntXg  zoXg  ztav  Ootvixcav  i&tGt 
dioixovfidvag.    zb  t)'  Uqbv  Gvvtßtj  zovzo  xai  zözs  xai  xuiä 
zovg  vaaziqovg  xqovovg  zifiäofrai  ntqnzoztqov  ftixQ*  TtfS 

fjfiäg  ijXtxiag  oi  cT  ovv  ®oivixeg  diä  zäg  nqottqqptvag  2i 

ahiag  iqevvwvug  zi\v  ixibg  loiv  GitjXdSv  naqaXiav  xai  naqa 
zi\v  Aißvqv  nXiovzeg,  vn'  äv^nav  fityäXwv  än^vix^^av  im 
noXvv  nXovv  öi  wxtavov.  ^fi^aff^fVif?  6'  ini  noXXaq  r^nqa; 
nqootjvtx&tjo'av  zj^  nqottqrjfiivfi  v^gw  xai  zip  evdatftovtav  avrr^ 
xai  (f  vGtv  xazonztvGavzeg  änaoi  yvwqipov  inoiqGav.  dtb  xai  30 
Tvqqtjycöv  &aXazzoxqaiovvz(tiv  xai  nifinfty  dg  avzijv  dnoi- 
HAYM.  xiav  imßaXXoidvu>vt  dtexatXvGav  avzovg  KaqxySbvtof  \\  h  J, 
AK'  84  int(iiayofiivü)V  ton>  Kaqx*]ö*ovi(*)v  noXXäxig  dtä  zijv  tvdaifto- 
viav,  ivimv  yt  fiijv  xai  otxovvimv,  zovg  nqotGimiag  zutv  Kaqxn~ 


21.  rünoijr  codd.  corr,  Wesseling.     32.  imjiakoufvim'  volgi 


gitized  by  Google 


-    159  — 

dovitov  ävtinaa&ai  &avdxoi  [ijptovv  xovg  elg  «rrj?>>  nfavco- 
pivovg,  xal  xovg  ivotxovvxag  nävxag  dtpavtoat,  Iva  jujy 
dtayyiXXonat  ||  äfjta  fdv  tvXaßovftsvot  fAy  Stet  xj\v  dotxt,  i  xyg 
vytiov  noXXoi  xdov  ix  xyg  Kagxfjdovog  elg  ixtivtjv  fj^xaoxwßiVj 
5  äfjta  di  noog  xd  naqdXoya  trjg  xvxyg  xaxatixtva^dutvoi  xaxa- 
(fvytjv,  h  tt  neql  xijv  Kaqxydova  dXoGyytQlg  nxatfffia  crr/i- 
fiaivor  dvvqöe6&ai  ydq  aviovg  xtaXaxxoxqaxovvxag  dndqai 
navotxlovg  tlg  dyvoovfiivtjv  vnö  xmv  vntqfxovxoiv  vifiov. 

10 


BRITANNIA. 

15 


Kaxd  ydq  xrjv  raXaxtav  xf\v  naqontavlxtv  xax  dvitxqv  xwv  'D\®D{  v 
'Eqxvvitov  dvo[ia£ontv(ov  dorn  Ja-,  fuyiaxovg  ydq  vndqxtiv 
nctQtiXfi<fan€V  xuv  xaxd  xqv  E^qtantjv,  vrjooi  noXXal  xaxd  xdv 

20  olxsavdv  vndqxovoiv,  &v  Itfxt  of-yim ;  f}  Ilqexxavtxij  xaXov- 

fiivtj  ....  atxq  yäo  xoi  tffflfKxxi  xoiyiavog  ovo«  naqanX^o'iiag  ••!»• 
xfi  StxeXiq  xäg  nktvodc  o^x  iöoxtaXovg  f-yn.   nagext  fivovötjg 
6*  avxijg  naqd  xi\v  Evqoinrjv  Xolgijg,  xö  fiiv  iXdx^xov  and 
xyg  qneiqov  diftixtjxog  dxgwxqgiov,  8  xaXovGi  K  dvx iov  ,  yaaiv 

25  and  xqg  yrtg  axaöiovg  tag  exaxov,  xa&'  8v  xbixov  rj 

&d).aXXCt     im;  t  i,d    xov    txQOVV,    xo   ö}  hfQOV    OXQWtflQlOV  xö 

xaXovpevov  BeXiqiov  dn£x*w  Xiyeiat  itjg  ijnelqov  nXovv  fjpe- 
qtav  xtxxdq<av,  xo  d'  vnoXftndfievov  dvijxetv  (Uv  latoqoxmv 
elg  xö  niXayog,  dvofid^ea^at  6,vOqxav.   xwv  &i  nXevqoiv  xijv 
30  (Ah    iXaxi<rxrjv    efvai    üxadioav    enxc(xtaxtX(<av  nevxaxo<ria>vt 


1,  dvtinaö&at  ]  uTitinuofrat  codil.  «vwitiv  vel  tt7inlr}Gttafrm  Baad  et 
E.  Rohde:  Griech.  Rom.  216.  3.  dtagniiy  D.  5.  nttgäßola  codd. 
em.  Vogel  coli.  XVII  G6\  2.  108,  6.  6.  6kooXtQis  om.  I).  7.  «foovs 
Dind.  8.  nfQuxöviiv  D.  18.  oqüv  ptyitna  yuQ  pluriini  praeter  D  ut 
vidotar,  quem  Vogfl  fortasM«  sfcutu.-*  est,  cum  fityiaiovs  yitQ  vn<tQX- 
TtuQuX.  scriberet.  20.  fj  fityicrq  codd.  21.  iaoyürovq  I).  24.  Kav- 
riov  D.    25.  dmx*"'  om.  D.    29.  Oqoixkv  D. 


Digitized  by  Google 


150 


x&v  oixexcHv  it).*vf>fQwith'ovz'  xal  ohxoi  äQ%ov<Itv  ai>xwv,  xax' 
iviavxöv  6'  äXXovc  ävtixat>i<sxdvai  xotovzovg. 
ATi?3dN  Tifiatog  6'  iv  xjj  nqiaxfi  xüv  'miogtcoy  xal  tag  Stoa- 

naivag  (ptjal  naq*  adxoTg  (J+XQ*  oh  äv  avfy&wGi  yvfivdg  äta- 
xovtl<S&cu.  5 


jykX'uw       •  •  MäfitQTog  6  vAQtig. 

jfYK.  1417  XT  K  1  1 

*jyk.         Neptun  us. 


10 

LIGURIA  GALLIA  HISPANIA. 


&AHM.  'Ex  tqg  'ItaXiag  (faolv  iiag  tqg  KeXxtxqg  xal  KfXtoXtyvtty 

AK'  M   xal  *IßqQ(ap  tfoal  xtva  66bv  'HgdxXfiav  xaXovpdvrjVj  6i  fjg  15 
idv  xe  "EXXfiv  idv  xe  iyxriotog  xig  nooevyxat,  xijqeTö&ai  vno 
tüv  naqoixovvxtav ,  ÖTitag  fi^dh  adixtj&rj*  xifv  ydq  ZypUtv 
Ixxiveiv  xai>'  o€g  &v  yi^xa^  xö  döixrt^a. 
8»iYsqqN  faetxa  naqa&aXdxxioi  xdxw 

Aiyveg  exovzai  xal  noXeig  'EXXrpldeg,  20 

äg  Ma(f<faXitoxai  QwxaeXg  dnwxkdav* 

7TQ(tiXtJ  fl^V  *Ell7lOQiOV3  'Podfj  6i  devxeqa- 

xavxyv  di  nqlv  va&v  xqaxovvxeg  ixnaav 

'Porfio*.  oVg  iXfroyxeg  eig  'Ißqqiav 

o'i  MaüfSaUav  xxioavxeg  iöxov  OiaxaeXg  25 

'Ayd&rjv  ' Podavovaiav  xe,  'Podavög  piyag 

noiafxog  7raqaqqeT,  MaööaXla  d'  fax'  ixoph'ti 

noXtg  peyiaxt],  Owxae'cov  dnoixla. 

ev  xjj  sityvaxixfi       xavifjv  i'xxiüav 

nqo  xfjg  'xe/ itz  xqg  iv  2aXafitvi  yevofAdvyc  30 
t itoiv  nqoxeqov,  tag  <pa<Hv,  exaxöv  «xotf*. 
Tipaiog  ovxtag  loxoqel  di  xijv  xxUsiv. 

2.  Tovtotg  malebttt  Sylburg.  8.  Non  de  Neptuno  dicit  Lycopbron, 
at  nomen  dei  e  versu  1332  utiquc  eliciendum  esse  putavi.  cf. 
Hupra  p.  20,  1.  14—15.  Ordinem  gentium  turbatum  esse  docere  mihi 
videtur  Polyb.  XII  28a.  24.  'ißqgtav  videtur  corruptum  esse.  nu»i 
forte  vox  occidentem  p'gionein  omnino  indicat. 


Digitized  by  Google 


—    151  — 

Tipaiog  ds  yijoiv  oxi  nooanUtov  6  xvßtgvrjxtjg  xai  idiav 
älida  ixiXtvce  udaaai  xö  dnöyeioy  axoiyhv  pdoaai  yäq  xo  Maooa- 
dtjaut  quaiv  AloXtlg'  und  yovv  xov  dXUwg  xai  xov  ndoaai 
wvöpaoxai. 

b        *Ev  xfj  xwv  MaaaaXioixüv  x^a  %hv  4irv<t**xyv  ?A}M- 

aarsiv  tlvai  tiva  Xtpvyv,  xavxi\v  di  ävaZtTv  xai  vneqx^^h  *K  ** 
xcei  xoaovxovg  fy&vag  lxßu'ti.tiv  xö  nXföog  (Satt  niaxtvetv. 
tntidäv  di  ot  ixrjaiai  nvtwtwfw ,  ImxiavvvG&ai  *xö  idayog 
in'  avxijvj  xai  *xoiovxov  xovioqiöv  yivto&ai  avxo&i  xai  ano- 
10  CTtQeov<f&ai  xyv  iniifdvaur  avxyg  laaavhi  löaipog.  zoTg  6i 
tQiodovGi  diaxonxovtag  xovg  iyxtäQiovg  ixoipwg  öcovg  äv 
ßovXwvxai  Ix&vag  i^aiQeiy  i%  avtyg. 

*Alioqui  litiis  ignobüe  est,  lapideum  ut  vocant,  in  *}fVA 

1  •  To 

quo  Herculem  contra  Alebiona  et  Dercynon  Xeptuni  liberos 
15  dimicantem  cum  feto  defecissent  ab  invocato  love  adiutum 
imbre  lapidum  ferunt.  credas  pluvisse,  adeo  muUi  passim  et 
täte  iacent. 

Aiytxai  6i  xivag  xuw  Aiyvcoy  oüxta  Oiftvdovav  $1  laöxf,  9ATM. 
oxav  nXtiovg  idtaGiv  öovi&ug,  duQ€&tZso&ai  ngog  uXXyXovc 

20  nolov  ixacxog  naQaaxfvd^xat  ßaXtiv,  coc  txolptog  undvxtav 
xtv^ofiivüw.  idtov  64  qaot  xai  xovxo  naq'  avxoXg  tlvai'  ai 
yvvaXxig  dpa  iqya^optvai  xixxovaiv,  xai  xo  natdlov  vöaxi 
ntqixXvcaöai  naqaxqrjpct  axdntovGi  xai  axdXXovot  xai  xdXXa 
oixoronoi  crii',  ä  xai      xixxoväaig  avxaXg  t]r  nqaxxiov.  -itavpa 

25  di  xai  xovxo  naqd  xoig  Aiyvüi'  yaai  ydq  naq'  adxoXg  noxa- 
pöv  tfvui,  ov  xö  qevpa  aiqexat  utxtwQOV  xai  qtX,  doaxe  xovg 
niqav  py  öqaa&ai. 

TloXvo;  rjpia  ...  tw  KvxXcom  xai   Tahiitia  KsXxöv  /f^1^' 
xai  *lXXvqiov  xai  raXuxtjy  naXdag  övxag  Qoqprjcn  i  2 ixt-  cf-  JT.  M- 

30  Xiag  xai  aQ%ai  x&v  di  avxovg  KtXxüv  'IXXvqkZp  xai  raXa  -  rukaxia. 
xiZv  fayopivoav. 

Ihqi   dt  xcov  xov  'Poöavov  axopdxmv  üoXvßiog  pif  ST^B0 
imnpq  Tipaiia  (f  yaag  tfoai  pij  ntvxuöxopov  dXXd  diaxopov 


2.  xtlivam  QodtL  Ixiktvot  Eust.  ad  Dion.  75.  2.  et  3.  päam  codd. 
corr.  ex  Eustathio.  8.  et  9.  locua  corruptus.  12.  ^«tour  Sylbarg. 
14.  albiona  et  beryyon  cod.  Vat.  corr.  Buräian.  24.  Sttuftuoior  pr. 
S'.    29.  rttkttv  Appianusi.  corr.  ex  Et.  M. 


Digitized  by  Google 


—    152  — 

BAYM.  0aal  d&  naqa  roTg  Kektotg  (pdQfuxxov  indqxHV  T0  *a~ 

AK'  86  Xovfxfrov  M  ctdtmv  Tofyxov  ö  Xdyovaw  ovtu  %a%e\av  noulv 
tijv  y&ooäv  &6ts  Ttav  t\tJtJ)v  rovg  xvvrjycTOvyrag,  fcav  iiu- 
(fov  fj  aXXo  ti  ±o)ov  xo&vöiaaiv,  innqi%ovTag  ix  O7rorc% 
ixtifAVsw  Tfjg  öctoxog  to  TtTQwp4vov  noo  tov  to  (faqfmxov  5 
diadvvai,  apa  piv  Tfjg  nqoGffoqag  irexa,  &pa        faltig  pij 
(fanfi  t6  ±wov.    tvgijö&ai  dl  tovtm  Uyovtitv  avtupdqpaxov 
tov  Ttjg  dqvög  yXoiov  ol  <T  ittqov  xi  (pvÄXov,  d  xalovto 
xoqaxtov  6tä  t6  xctTavori&rivat  vn'  avzutv  xoqaxa,  yevaaperor 
tov  (fceofJLctxov  xai  xaxmg  dictTid-lptvov,  irri  to  yvXXov  oqpi--  10 
(Tttvrcc  tovio  xai  xctTttTTiovrct  navüaaOttt  Tfjg  aXyrtdovog. 
nPijo^Mi      *  Nomen  Bebrycia  duxere  a  virgine  colles, 
Hospitis  Alcidae  crimen,  qui,  sorte  laborum 
Geryonae  peteret  cum  lonaa  tricorporis  arva, 
Possesms  Baccho  saeva  Bebrycis  in  uma  15 
Lugendam  formas  .sine  virginitate  reliquit 
Pyrcnen,  letique  deus,  si  credere  fas  est, 
Causa  fnit  leti  miserae  deus.  eutuü  alvo 
Namque  ut  setyentem  patriasque  exhorruit  iras, 
Confestim  dulcis  liqnit  turbata  penates.  20 
Tum  noctem  Alcidae  solis  plangebat  in  antris 
Et  2»omissa  viri  silvis  narrabat  opacis, 
Donec  maerentem  ingratos  raptoris  amores 
Tendentemque  manus  atque  hospitis  arma  vocantem 
Diripuere  fcrae.  laceros  Tirynthius  artus,  25 
Dum  remeat  victor,  lacrimis  perfundit  et  amens 
Palluit  invento  dilectae  virginis  ore. 
At  voce  Herculea  percussa  cacumina  montis 
Iutremuere  iugis;  maesto  clamore  ciebat 
Pyrenen,  scoptdique  omnes  ac  lustra  ferarum  30 
Pjrenen  resonant.  tumulo  tum  membra  reponit, 
Supremum  illacrimans;  nec  bonos  intercidet  aei'o 
Defletumque  tenent  montes  per  saeada  nomen. 

4.  Tottvtootv         8.  et  10.  ff  i'kkoy]  rpvtbv  Sylburg.    10.  im  ro  <pviinr 
otn.  S*  1  ÖQovcavT«  11.  XttittmövTn  tovio  S*    17.  ffetiaue  diu  Bothe. 

18.  miserae,  deus  edidit  alvo.   Xamqtie  vulgo  eorr.  Heinsius.    32.  inter- 
cidit  vulgo. 


Digitized  by  Google 


—    153  - 


*Ev  zfl  *lßtjq(q  liyOVffi  xolv  dqvtttav  ipmqrjG&£vxü)V  vtto  &AYM. 
notfitvMV  xctl  rijg  yyg  dtct&fqpctvfrtio'ijg  vtto  tqg  tV.iyg,    A  '  87 
tfuvtqtag  ctqyvqw  qfvactt  xyv  itoqav,  xctl  (itxä  XQÜvov  0*1074«»' 
imytvofAdvtav  xctl  xwv  xonoav  qctyivxtav  7Tap7T?.fj&£g  (Tvvax&qvat 
5  dqyvqtov,  8  dij  xal  xotg  Macoahtaxatg  nqöaodov  Jnoiytev  ov 

Xt}V  TVXOVCCtl'. 

Vocatur  <sc.  altera  insula,  in  qua  oppidum  Gadium  PLj£*lv 
fuit>  ab  Ephoro  et  Philistide  Erythea,  a  Timaeo  et 
Sileno  Aphrodisias ,  ab  indigenis  lunonis. 

10        koxivovaa  piv  ixaXtUo  xö  nqoxeqov  vnb  xcüv  ivoi-  djon°4m 
xovvxtav,  ötü  xo  noXXovg  etvui  xoxivovg  iv  ctvtfi  ij  ayoufatiag, 
vtixtqov  dt  vtto  tojv  Ootvtxtav  (AextovofictGtiy  rüdttocc  öict  xijv 
axtv&xtjxct,  otov  ytjg  dtiqü  civil  xov  xqux'ßog  yijc. 

Tijg  xaioiptv^g  Aivtuxrtg  xwpfff  ntql  xrtv  övopu^OfisvtjV  f*AYM. 

Ih^Ynax^v  Uyncu  TTctXcttü  xig  ffxtjhrj  tvqtttr^'ui,  yv  o\  Alvtuvig  A  "  1M 
xivog  ltv  sldtvat  ßorXopt-voi ,    X%QV0av  imyquqijv  uu/uiotg 
yqünpaatv,  ctTrsaiHluv  tig  \40yvag  nvug  xopii^ovxug  avtjjv. 
Tioqtvopivoiv  di  diu  xqg  ßoiwitag  xui  xtcfi  xtHv  &v(av  vnlq 
%(jg  a7Xodt]fitag  uvuxoivovpivwv ,  Uytxui  uvxovg  üoa%9fyw 

20  dg  xö  xctXoiptvov  laftijviov  iv  Orßutg-  txtltttv  yctq  ftuhaxa 
uv  tvqe&ijvui  xrv  xolv  yqafipuxm'  Imyqu^v /Leyovitg  tfvui  xiva 
cevu&ijpuxu  ofioiovg  $xovia  T0V$  qv&fiovg  xöiv  yqufituut<ovuqxce1u. 
ö&tv  adxovg  yuav  utto  idiv  yvtaqi^opLtVüiv  xijv  tvqeciv  notrtau- 
fiivovg  xiäv  im±t]xovptvü}v,  ttvuyqätyui  xovtsde  xovg  tSti%Ovg* 

25  'HquxjLfyg  xepiru,      Kv!/rtqa  IJuattfcttcaii 

ryqvovttag  uytkag  ijd'  'Eqv&ttuv  uytav, 

10.  Plinii(IV  120)  t;odd.  praebent  potinumm  a  puteis,  conncit  DetK'fseii 
Potimu&am.  Kc  vcra  ycripsisse  Plinium  Potinusam  a  puteis  verLsimih-  mihi 
quitletn  vidotur;  aliter  iudicat  MuellenhotT3  D.  A.  I  133  not.  12.  dni 
cod.  22.  oftoiovq  om.  S*  25  —  4.  Epigramma  illud  nondum  perpolitnm 
dedi  ox  recensione  G.  Hcrnianni  (op.  V  179 — 181).  (^uae  P.  Ung<  r  (progr. 
Altonburg.  1887,  1  —  12)  protulit,  vana  tantuin  figmenta  sunt.  Nuper 
de  versibus  «'git  nova  collatioiu-  eodicis  S»  adhibita  Tb.  Proger:  intcript. 
grate,  metriene  ex  »criptorilnis  praeter  Anthologiam  coliectae  p.  79—81. 

Hit 

25.  faaxlfos,  guprascriptum  tgaxktovs  S*  if  un'tco  S*  Ttuivioof  Bekk<T, 
corr.  Hermann,  i1  'ptqatfnttaistj  jfoatjaticf]  cett.  em.  H^rm.  2'i.  yrjgvo- 
rtitts  S*  et  Bokker  em.  Herrn,  dyihts  dyikav,  ayikutv  alii,  dyiiqv  Aid.  |j 
po«t  äyiltts  codd.  inserunt  (kaioy,  quod  eiecit  Weleker.  ||  (Qvftov 


uigiiizea  uy 


Google 


—    154  — 


SAYM. 
AK.  13S 


tag  /i'  iddfiaac*  tzo'/o,  IlatSupd&Gaa  &&d. 

di  not  itxyol  natd'  yEqv&oyxa  ddfiaq 
vvfMf  oyivyg  *Eqv&y'  tJ  xod'  idwxa  nidoy, 
fAvapoovvov  (f  tlUtg,  (ftjyü  vnö  axuqq. 

tovtü)  tw  intyqdpftart  infx<*Q*}to  xal  6  xonog  ixetyog  "Eqv&og  5 
xiüovjitvoc  xal  üxi  ixtX&tv  tag  ßovg  xal  odx  i£  yEqv&eiag 
jjyayey  ovdi  ydq  iy  xoXg  xaid  Atßvr\v  xal  ''Ißqqiav  xonotg 
ovdapov  t6  oyopd  yaat  Xiyeo&at  tfg  'Eqv&siag. 

Tovg  nqtaxovg  xßy  0otytx(ay  inl  Taqxiföüöy  nXtvßavxag 
Xiytxat  xodovxoy  dqyvqoy  dyxi(foqvi<faai>at,  eXaiov  xal  aXj.ov  10 
vaviixbv  qomoy  daayayovzag t  (Stfxs  ur^nt  eyptv  \dvya<fdxxi\ 
/nrjdl  imdi^acfO-at  xöv  aqyvqoy ,  äXX'  dyayxaafrfjyat  dno- 
nXioyiac  ix  xday  xontav  xd  tf  aXXa  ndyxa  äqyvqa,  ok 
ixqwvTO,  xara<lxevd<JaG&at,  xal  dij  xal  rag  dyxi^qag  ndtiag. 

DIOi?'  V         Mfxd  ydq  tag  nqoftqtjpiyag  vyaog  iffxty  dvopaZofiiyri  ph  13 
Iltxvovda,  xqv  di  nqodrjyoqtay  sxovaa  and  xov  nXy&ovg 
xc5y  xui*  avxrjy  (f  vofityuiy  mtvuy.    nt)jayia  d'  ofW  dti<Ttfjxfv 
änö  piy  'HqaxXiovg  GztjXwy  nXovy  ytttqwy  xquay  xal  xtZiv 
facoy  yvxiöiy,  and  di  sftßvqg   jjfiiqag  xal   yvxxog,  dno  d' 
'fßqqlag  fitag  ijfiiqag'  xaxä  dl  xd  piyf&oc  naqanXtjatog  itixt  20 
hoqxvqa.    xatd  dl  xf\v  dq&xijy  ovcra  (ifxqia  xrtv  fiiy  dfintXo- 
(fvroy  %u>qay  ö?.lytjy  ix(t*  xdg  d'  iXaiag  ipntyvxtvfiiyag  iy 
xolg  xoxiyoig.    xmv  di  (fvoftdytay  iy  avxTt  xaXXiGTtvtiy  qaal 
xijy  fiaXaxoxyxa  xd>y  iqiwy.  dtfiXtjfiftiyrt  di  ntdiotg  d^toloyotg 
xal  ytco?.6<foig  noXiy  iget  xyy  dyoiJa^o(jiytjywEßs(roy,  anoixov  25 
Kaqxqdoyiooy.    fjftt   <M  xal  Xtfiiyag  d^ioXoyovg  xal  ifixwy 
xaraffxfvdg  etytyifrftg  xal  oixtwy  nXtj&oc  ev  xaxeoxtvaGfjUvm'. 
xaxotxovGi  d'  aviijy  ßdqßaqot  nayxodanoi,  nXtXtsxot  di  &oi- 


1.  ritf  Jti/uaoof  S*  t«c  fiiy  idtifinaat,  rü(  (T  iddpaaat  alii.  u?c  i 
Jüfitcoof  Bekker  corr.  Herrn.  2.  Tixyu  codd.  corr.  Jacobs.  ||  rtotT  (qv- 
(toyrt  dd/uag  S"  itp  <F  'Hgv9oyrt  ifaftaq,  Tip  (T  'KqvfroyTt  ddftnqit  alii. 
ECqvfroy  via  Jd/u(tQ  Welcker.  3.  yvfiipqytyqe  '!  'Eqv&ij  di)  S?  *Kqv$n' 
iji  Welcker  et  Hermann,  ad  Venerem  provocandum  esae  cenaet 
Preper.  4.  qtlörac  S^  qvid  cum  nonnullis,  yiyi«,  (fpyd  alii.  corr. 
edd.  vett.  \\  cxHQd  S»  10.  dgyv^oy  codd.  em.  Wil.  11.  ravnxvr  S? 
Jvyaa^at  delendum.   12.  fi^u  eodd.  .'in.  Wil.  |j  tö  UQyvquty  S» 


Digitized  by  Google 


I 


—    155  — 

vtxtg-  6  d'  dnotxtapog  avttjg  yiyovtv  vcieqov  htütv  txatov 
i&xovta  tijg  xatd  tijv  kuoyjtd6vu  xttceug. 

Ttpatog  tovg  ipßdXXovtag  notapovg  sie  tfjy  *AtXavtt-  JlpLA'i 
xtjv  dtd  trjg  KtXttx^g  dqetvrjg  alt  tat  ai  TTQOwfrov'vtag  (üv  taXg  fffifo 
5  iyödotg  [xai  nX^nvoav  notoGvtag]  vyiXxovtag  dt  talg  dva- 
navXatg  [xal  cifiTtiattdag  xataöxtvä£ovtac\. 

"AXXctt  d'  vnctQxovOt   vrtoot  xat'  dvttxqv  trjg    Ißrjqkcg,  y1?/*' 
imo  ptv  twv  'EXXtjytav  ovofia^onsvat  rvfivfjälat  dtd  to  tovg 
ivotxovvtag  yvfivovg  trjg  ia&ijtog  ßtovy  xatd  tijr  tov  &£qovg 

10  ßqav  ...  ||  Ttfiatog   di  yrjaty  dg   tavtag   tag  vrjöovg  JY^XM 
tX&tTv   ttyag    toiy   Bottattav  .  .  .    OtXtiag    dt    iv  tqltor 
Nahaxdiv  BaXtaqtdag   ifijaiy  avtdg  vattqov  dyopaffxtfyat  j| 
utto  tov  ßdUfty   talg   atftvdovatg   Xt&ovg   fifydXovg   xdX-  DI0D  L  L 
Xtata  t<3v  dndvttav  ävÜqumtav.     tovttav  <T  y  psittav  fU- 

15  fUrty  TTaffojy  iott  ftetd  tag  trrtd  vtjaovg,  StxsXtav,  Saqdco, 
KvttqoVj  Kqrjtrjv,  Evßotav,  Kvqvov ,  Aiüßov ,  ani%tt  dt 
trtg  */ßqqtag  nXoQv  rttAfqt}atov  i)  d'  iXdttoav  xixXttat  (üt> 
nqög  ti)v  i(of  tqiiftt  dt  XTqvtj  noXXd  xal  7iavtodand, 
ftd?.iGta  d'  rjutövovg,  fieydXovg  plv  toXg  dvaotyfjtao'tv,  VTttqd- 

20  yot'tag  dt  talg  fytapatg.  äfitfotfqai  6'  al  vrjüot  xwoav  Xypvtiiv 
äyaü-t)v  xaqnoyoqov  xat  7iXrj&og  tßv  xatotxovvnav  vntq  tovg 
totGftVQtovc,  twy  dt  nqög  tr]v  tqorft)v  yfpyrjfidtoay  o7vov  fitv 
ö/.oi/fooK  o$  (fioovGf  dtd  xat  ndvxfg  tloiv  vTTfoßoXjj  nqög 
tov  ofvov  tvxatdtfOQOt,  dtd  to  anavt^ftv  nag'  adtoTg'  iXalov 

25' 44  navtsXtag  önavtZovteg  xaiatixtvalovotv  ix  tt]g  axivov  xai 
fuyyvpttg  vekfl  Gtiatt  td  tiiofiaia  avt&v  äfatyovöt  tovtt».  || 
Xtyovat  dt  oito)  tove  olxovvtag  ai>tdg  "/ßyoag  xatayvvovg  ?Jf£*£ 
*hat,   <5<Jtc  ||  öray  ttvlg  yvvaTxtg   inb  t(3f  nooan'teovtaiv 
Xricttav  dXdiatt'j  avil  ptac  yviatxog  tQflg  rj  tittaoag  dt'dgag 

30  dtddrrfg  Xvtoovvtat,     olxovat  d'  vttö  talg  xotXdüt  nitqatg 


1.  yiyovtv  nvirfi  D.  5.  xai  —  notoivtac  et  6.  xtti  —  xffr«<rx*i;«Coi'- 
Trrf  uncit«  inclu*it  Di^ls:  Doxogr.  yr.  383.  Doxographoa  Timaoi 
»ive  Pytht'ac  senteiitiam  non  intellexisse  tlocet  MuelI«*nhoffs  D.  A. 
I  366  n.  8.  rvpvrfiuu  codd.  21.  toiq  om.  D.  25.  ix  Ji  WJ?  r*p- 
fiivOov  &AYM.  'AK.  88.  21*.  rp*J?  17  rirrftgug]  rm«p«  xai  niti*  atüfttaa 
HAYM.  UK.  88. 


xal  jxagd  tovg  xoi  nvnt  :  dgvyfAara  xataaxfvd^ovxtg  xal  xa- 
&6Xov  noXXovg  xonovg  vnovopovg  noiovyteg  iy  xovxotg  ßtovmv, 
äfHt  xijy  i%  aviwv  oxin^v  xal  daydXttay  ^guy^yot.  dgyvgy 
6i  xal  XQVÜ$  vofuofuxn  *Q  nagdnav  o#  xqüvxcu  xcu  xadvXot 
tavxa  Hduyuv  (ig  xijy  ytjcov  xmXvovGiv  alxiav  öi  tavxijv  5 
imyigovcty,  oxt  xö  ixakubv  'HqaxXyg  iaxgctxtvatv  inl  r^gvö- 
KfVj  ovta  Xgvadogog  piv  v\6v,  nXtlaxov  dt  xtxxijfiiyoy  ugyv- 
göv  t€  xal  xQvaov.  iv'  ovy  dvtmßovXtvxov  e/»<ri  xrjv  xxijatv, 
äveTTtpixiov  kavxoXg  irxobjCay  xöy  i%  dgyvgov  xe  xal  XQvaov 
ixXovxov.  Storno  dxoXov&tag  xavxt]  tJ  xgiott  xaxd  tag  ytyt-  10 
yr^ityag  ndXai  7Xoxi  axgaxttag  naget  Kagxqdoyioig  xovg  fJia^oig 
ovx  dmxöfji^oy  tlg  tag  naxgidag,  äXX*  oivoviitvot  yvvaixag 
xal  ofyoy  dnavxa  xöy  (.ttG&öy  tig  xavxa  xaxtxog^yovy,  nagd- 
do'£oy  dt  xi  xal  xatd  xovg  ydfiovg  yofitfjov  nag*  aviotg  iauv 
iy  ydg  taig  xaxd  xovg  ydfiovg  tvtuxiatg  oixt'my  xt  xal  (fiXtav  15 
xaxd  xijy  ijXtxtay  6  ngcaxog  dtl  xal  ö  ötvxtgog  xal  ot  Xotnot 
xaxd  xö  i^g  [liGyovxai  xaTg  yvfofatg  avd  (ugog,  iaxdxov  xov 
yvfjL(fiov  xvyxdvoviog  xavxqg  xijg  xtft^g.  tdtoy  dt  xt  jxotovGt 
xal  jiayxtXtSg  i%tjXXayfAtvov  ntgl  xdg  xuiy  xtxtXtvx^xoxm' 
%a(fdg'  cvyxöipayxtg  ydg  $vXotg  xd  ftiXtj  xov  atäftaxog  dg  20 
ayytXov  ifißdXXovot  xal  Xi&ovg  daiJnXtTg  intxtÖtaGiv.  ||  Yestis 
eis  sisurna  est  ||  örxXtGfiög  d'  iaxiy  avxalg  xgetg  Gaevdöyat, 
xal  xovxuiv  fttav  ntg\  xijy  xtqaXi(y  tyovGtv^   uXXyv  öi 

ntgl  xijy  yaGxiga,  xgtxrty  (T  iy  xaTg  x*QGl'  xaTd  di  xdg  txo'u- 
fjuxdg  XQ^S  ßdXXovGt  Xt&ovg  noXv  fiti^ovg  xuiy  a/J.wy  ofruK  25 
tütovoag,  uiGit  öoxtTv  xo  ßXrftkv  dno  xiyog  xaxantXxov  tfigt- 
a&ai'    dio   xal  xaxd  xdg    xHxo[iax*ag  iy   ratg  TxgoGßoXaU 
xvrxxoyxtg   xovg  ini  xdy  inaJ^tmy  iqtGtüiiag  xaxaxgavfja- 
xi^ox^dy,  iy  di  xaTg  nagaxd^eGi  xovg  xt  xtvgtovg  xal  xd  xgdvij 
xal  Txdv  GxtTxaaxijgioy  önXoy  GvyxgißovGi.  xaxd  di  xijy  tvaro-  N 
Xiay  of'i(ag  dxgtßsTg  titiiy,  coaxs  xaxd  xö  nXtXaxov  jujy  dtiagxavfiv 
xov   ngoxHfityov  gxotxov.    ahiat        xovxuty  al  cvvsx*** 
7xatdo)y  fuMtm,  xa&  &g  vtxo   xwv  ^tjxigm»  dvayxd^ovxui 


9.  rt  om.  D.  10.  di«  eodd.  xurit  Dind.  13.  xcrr^/oipiCoi' 
codd.  xrtTfxoQiyovv  Madvip.  1H— 20.  r?f  —  r«f%  codd.  an.  Dind. 
31.  »hm  I). 


-    157  - 

natdeg  övttg  tfvmffit  aytvdoväv •  nQOxttfiiyov  ydq  cxonov 
xata  xt  %vXov  ^qxf^iivov  äqtovf  ov  nqotfqov  didoica  tw 
u^/.KMiit  (faytlv,  Itag  äv  %vx<»v  tov  äqtov  <tvyx<oQOVfi*vov 
Xaßtj   nunc  xx\g  ptjtqog  xataipaydv  tovtov. 

5         AiyovGi  tovg  Ootvtxac  xovg  xaxoixovvxag  td  radtioa  &AYM. 

•  t  s      'AK.  13$ 

xaXovptva,  e2?a>  nXiovxag  'HqaxXfiaiv  GttjXuiv  a7xrjXt<atfj  dvifim 
fjpdqag  xtxxaqag 7  naqayiveo'&at  tXg  xivag  xonovg  iqrjpovg, 
&qvov  xai  ipvxovg  nX^qug,  ovg  öxav  fiiv  äfincoxig  1\  ^ 
ßanti±ta&ai ,  otav  d$  nXtjfifivqa,  xataxXv&afrai ,  iq>' 
10  fvqlöxsa&ai  vntqßaXXoi  &vvv<iov  nXy&oc,  xai  xoTg  ptyifcmv 
amotov  xai  xotg  naxtxstv,  fitav  inoxtiXtaGw  oVg  xaqtxtvovxsg 
xai  tivvx&ivxfg  tlg  äyytTa  ämxvui';ovaiv  tig  Kaqxrjdova.  &v 
KaQxqdövtOi  povtav  od  noiovvxai  xr)v  ^aywyffv,  aXXä  dut  xtjv 
äqcxtjv,  fjv  exovm  xaxd  xr)v  ßqumv,  avxoi  xaxavaXtcxovaiv. 

15         Kaxä  ydq  xt)i>  Aißvr\v  ||  i^co  'HqaxXtiuiV  axrjXwv  ||  xcXtai  DI(}J>'  v 


[ftlv]  TteXayia  vftaog  d^ioXoyog  plir  tili  (Uyi&et,  xafiivtj  dt 
xaia  töv  (üxhxvöv  anix**  txXovv  and  tijg  Aißvrjg  tjfisquiv 
nXttovwv,  xtxXifiii't]  nqog  xrtv  dvGiv.  «x«  ^  x°^Qav  xagno- 
(foqov,  noXXtjv  y£v  d(>ftytjvt  oOx  dXiyrjV  dt  ntdtdda  xdXXa 

20  dtaqtqovöav.  dtaQQiofitvt}  ydq  notapoTg  nXiaxoTg  ix  xovxtav 
äqdfvtxai,  xai  noXXovg  fiiy  exe'  naqadeio'ovg  xaxarpvxovg 
navtoiotg  devdqsGi,  napnXfj&cTg  Si  xtjneiag  dmXtjfifjrfvag 
vdao.  yXvxtaiv  inavXsig  xe  noXvxsXtTg  tatg  xaxaaxcvaZg 
vTiaqxovatv  h  adxjj  xai  xaxd  tag  xtjn&ktg  xaxeaxtvaffpiva 

25  xco&toviaxyqia  xrjv  dtd&tow  dvdyqdv  %%üVXai  iv  otg  ol  xatot- 
xovvtsg  xata  tt)v  &*Qn>ijV  (Sgav  ivdtatqtßovfo,  daiptXüg  xr\g 
X<*>Qttg  xoQyyoväfö  xa  nQog  änoXav^f  xai  TQV<ptjv.  ts 
tn>;  dQvpovg  «x**  nvxvovg  xai  fisyaXovg  xai  divdqa  navxo- 
daixu  xaQno(f6qa  xai  nqbg  xäg  iv  xotg  oqta  diaixag  %xovxa 

80  Gvvayxeiag  xai  ntjyag   noXXäg.    xa&6Xov  6'  i\  vr\aog  avxtj 
xaxdqqvxog  icxt  vafiaxtaiotg  xai  yXvxidiv  tdatii,  di  ov 
fiovov  änoXavotg  imxeqnrjg  yivixai  xotg  ifißtovffty  h>  avxjj, 
nqög   vyUtav   acofiaxcay  xai  qcopfjv  GvpßdXXexai. 

1 — 4.  Verba  ordine  turbata  scatent  hiatibns:  Wil.  1.  ovv*xok 
om.  D.  [|  yÜQ]  tfi  vulg.  13.  /uovoy  ov  povov  S?  16.  phß  dol.  Bokker. 
17.  änix**  D  ttx4gu  Ji  cett.    29.  lyona  del.  Madv. 


Digitized  by  Google 


xvytjytd  x*  datptXij  naviomv  £toa>y  x«#  {hjotoy  vndox*», 
xovxwy  iv  xalg  fviayjctig  sdnoQOvyxtg  ovdiv  £Um4f  t%0VGi 
xtay  nqög  iQVff  ijv  xai  noXvxiXtiay  dvrixoyiiav  xai  ydq  ?/£hW 
Ix«  nXij&og  rj  ngoaxXi%ov(Ja  xj\  ytjao)  &dXaxxa  dtd  xö  fprtfü 
tov  cöx<wöj/  nayxaxfi  nXyfaty  nayxoöanoiv  l%&vi*v.  xa&6Xov  5 
<T  ij  yfjaog  afat]  xöv  ntotxftfieyoy  dioa  nayxtXaig  ivx^aiov 
ixovoa  xö  nXioy  fttQog  xov  ivuxvxov  iftgst  nXy&og  uxoodqvmv 
xai  löiv  äXXwy  loa'  mqaiuyy  ,  coüte  doxtty  avtijv  wcti  ihüv 
uvtav,  ovx  di  'hju,.  t  o)i>  vnctQxtw  dfißi(ütfjQioy  duc  xitv  vnto- 

•V211    ßoXtjy  irjg  eddaifiovtag.   xutä  piy  ovy  xovg  naXatovg  /ooyovq  10 
dytvotxog  f\v  dtd  xöv  dnö  xijg  öXtjg  oixovfidvijc  ixxontapov, 
ÜGxtoov  cT  tvQttir  dtd  xotavxag  alxtag.   Qotvtxtg  ix  naXat&v 
XQÖvtav  avyex<*>$  nXdovxtg  xai'  ipnoolav  noXXdg  fiiv  xatä 
xrjy  Aißv^v  dnotxiag  inotifiavxo  t   ovx  dXtyag  di.  xai  ifc 
Edorinyg  iv  xoTg  nqög  dvatv  xtxXtfiivotc  luqtöt.    xtov  dy  im-  15 
fioluv  avxolg  xaxa  vovv  nqoxwqovawv ,   nXovxovg  fifydXovg 
tj&qotGav,  xai  xqv  ixxög  'HqaxXsUav  GxijXtav  ineßdXovxo  nhlv, 
rjv  dxtavöv  oyopd^ovGt.    xai  nqtaxov  piv  in'  avrov  xov  xaxa 
xäg  axijXag  noqov  noXtv  exxtGay  ini  xrtg  Evqwntjg,  fkv  ovGav 
XtQQÖvriGov  nqoGtjyoqtvGay  rddttqa,  iv  \  xä  xs  dXXa  xctx&Gxtiv-  20 
Gay  oixt'uag  tolg  xqönotg  xai  vaöv  'HqaxXiovg  noXvxtXr(i  xai 
&vciac  xaxidet^ay  fisyaXonqtntTg  xolg  xdiv  Ootvtxtav  £it*ct 
dtotxovfiiyag,    xö  <Y  Uqöy  Gvyißt]  xovto  xai  xoxt  xai  xaia 
xovg  vttattQOvg  XQÖvovg  xtpaG&ai  nsqtxxoxtqov  fttXQ1  Ttf£ 

fj^ag  t(Xtxiag  o't  <T  ovy  0oivtxig  diä  xag  nQO€iQt]fi4yaq  2> 

ahiag  iQevvüivxtg  Xf\v  ixxög  xüiv  GtqXuiv  TiaQaXiav  xai  rraoä 
xi\v  Aißvf\v  TiXiovxeg,  vn'  dviptav  pfyuXtav  d7i^ix^^aay  ^» 
noXvv  nXovv  dt'  wxHtvov.  %tipa0&iv%$i  6'  ini  no'/J.ug  r^ioag 
nQOGfiv£x&*l<S<*v  H  nqotiqrmivti  njaw  xai  xrp  (vdaiportav  cMjg 
xai  (fvcty  xaxonxtvaavxeg  änac*  rvuioipov  inoifjaav.  dio  xai  30 
TvQQtjycov  ÜaXaixoxQaiovvxoiv  xai  nipnav  *ig  avxtjv  dnoi- 
xiav  intßaXXoplvcov,  ötexutXvaav  avxovg  KaQx^dönoi-  \\  iy  j; 

AK'  M   intiuayoiUvinv  xoiy  KaQxqdoyiuv  noXXdxig  did  xrtv  fvdatfio- 
viav,  iviaay  yt  /ujy»'  xai  oixovviiav,  lovg  noottiionag  xwy  ku^xi- 


21.  lönot;  codd.  e«»rr.  Wesseling.     32.  imßaiouivvtv  Vtüg» 


)igitized  by  Googl 


-    159  - 

doviuv  avitnaö&ai  Üavctxw  ^tjfiiovv  tovg  eig  ahijf  nXsvao- 
>i. <->•<> i  c ,  xai  xovg  ivotxovvxag  ndvxag  dtfaviaai  t  Xva 
diayyiXXtam  ||  äpa  iUv  evXaßovfitvoi  ftij  Stet  trjy  äqetffv  ttjg 
vyaov  in/Im  ttSv  ix  ttjg  Kaqxtjdovog  tlg  ixtlvf\v  pttaoT&aiv, 
5  &fut  dt  nQog  td  naqdXoya  tyg  tvxys  xct%a<sxtvctQ6\ifvoi  xata- 
(fvyijv,  tl  f*  neqi  tijy  Kaqx*]ö*6va  oXo^x^qH  ntaTGfia  (Svfk- 
ßaiyoi'  dvvqtinä&a*  ydq  aöxovg  xtaXaxxoxqaxovvxag  dnäqat 
navotxiovg  ttg  ayvoovnivtjv  vnö  ttSv  vncqexoyttiov  vrfiov. 

10 


BRITANNIA. 

15 


Kaxä  ydq  xtjv  TaXuxiav  xtjv  naqwxti ti  -I i  iv  xat  dvxtxqv  t&v  *D*0Dj  y 
'Eqxvvitav  or<>n((;<)iin  (ov  dQVfiftiVj  piyiöxovg  ydq  imccQX*ty 
rKton  'Ar^ficnn'  x<3v  xatd  tyv  Edgoan^y,  v^aoi  noXXai  xatd  tov 

20  taxtavöv  vrxaoyovrny,  tav  tau  (jttyiüttj  tj  1 1  q  i Fi  i  a  v  ix  it  xaXov- 

/ufVjy  ....  attfi  yctQ  to)  ö^/uorr*  tqiytavog  ovoa  naqanXijo'iwg    '  * 
ttj  JZtxfXUt  tag  nXevqdg  <>>  x  ItioxtaXovg  naqtxtHvovGfjg 
6*  aitijg  naget  tryv  Evqtünriv  Xo^yg,   xö  piv  iXdxtrtxov  dnö 
tyg  ^nsiqov  ötscxyxog  dxqwxyqtov,  6  xaXovct  Ä dvxiov ,  qaatv 

25  änix*w  and  xrjg  yijg  öxadiovg  tag  txaxov,  xa&'  öv  xonov  ij 
xtaXaxxa  noutxai  xöv  ixqovv,  xö  d'  htqov  äxqtaxyqtov  to 
xuXovptvov  BfXiqiov  dnix*w  Xiytiat  irtg  rjneiqov  nXovv  rjfte- 
quii  ttttdqtav,  to  <T  imoXft7t6ft€i>ov  dptjxtiv  fdv  latoqoimv 
(ig  to  TxiXayog,  oVo/ia£fo*#m  d'vOqxav.   tdüv  Öi  nX*vqoiv  xijv 

30  ph    iXaxicxrjV    «fror*    GxadUav    iTTiaxusxiXitav   7x*vxaxo(ftuiV , 


1,  (ivtiTKtofttti]  (i7ttinrto&a$  codd.  uvHTtüv  vel  u7tnktjcaa^€ii  auadi-t 
E.  Rohde:  G  riech.  Korn.  216.  3.  ittttQHijv  D.  5.  nagäßola  codd. 
vm.  Vogel  coli.  XVII  C6\  2.  108,  6.  6.  MooXfQk  om.  D.  7.  «inovg 
Dind.  8.  nfgttxöyiuty  D.  18.  ogäv  utyioia  yÜQ  plurimi  praeter  D  ut 
videtar,  quem  Vogel  fortass»-  secutus  est,  cum  /utyiarovs  yttQ  imt'tQx- 
huqhL  seriberet.  20.  ij  fityiartj  codd.  21.  iaoyutvovs  D.  24.  Kav- 
itov  D.    25.  €inixnv  om.  D.    29.  OQoixttv  D. 


Digitized  by  Google 


-    160  — 

Ttaqyxovcav  naqä  tijv  Evqrinqv ,  zijv  61  dt-iiuHcr  zijv  and 
tov  noQ&pov  Ttqög  n(r  xoqv<pijV  ari/.ovaur  maö'wav  [IVqUüV 
nevtaxtax^Ximv,  zyv  61  Xotn^v  axaditav  (hcuvolwr,  eSot«  tqv 
näaav  elvat  ztjg  vycov  neqttfoqäv  ctadinav  tetqaxtapvqitav 
6toxtXttav  nevtaxooUav.    xatotxelv  64  (fact  tyv  IlQezxavtx^v  5 
avzox&ova  yevq  xal  tov  naXatöv  ßiov  zaXg  äytayatg  6tcczy- 
qovvza.   ÜQfuxGi  (iiv  yäq  xarä  tovg  noXdfiovg  youn'Ku,  xa&äizeQ 
ot  naXatol  i<5v  'EXXyvuv  ijqweg  ir  iu>  TqmxA  .10/  ..•<-,  xi-yoi- 
a&at  naqa6e6ovtat,  xal  tag  olxrjGetg  efaeXetg  exovatv,  ix  tüv 
x« /Minor  ij  %vXü)v   xatä  tö   nXeXütov  üvyxetfiivag'   vqv   te  10 
ovvayayyv  tiav  atttxwv  xaqnwv  notovvzat  tovg  atä%vg  avzovg 
aTiozipvovzeg  xal  0  jjoavqt£ovzeg  dg  tag  xazaazeyovg  olxrjöetg' 
ix  61  zovzcov  tovg  naXatovg   ü%a%vg  xa&  jjfiiqav  ztXXetv, 
xal  xazeqya^ofiivovg  ^xew  %*lv  *QO(f>tjv.  toXg  6'  ij&eotv  änXovg 
elvat  xal  noXv  xexoqtßfiivovg  ttjg  tdüv  vvv  äv&qutTtwv  äyx*votag  13 
xal  novtjqiag.    tag  te  Staitag  efoeXeXg  exetv  XCf*         &  *°* 
nXoirtov  yevvw^evrjg  tqvyijg  noXv  6taXXättovzag  •  elvat  öi 
xal  noXväv&qwnov  zijv  vijaov  xal  zyv  zov  ädqog  fyHV  6ta&eOiv 
navzeXtag  xazetpvyftevyv,  tag  äv  viz*  adztjv  tqv  äqxtov  xei/jtivqv. 
ßaOtXeXg  61  xal  dvväötag  noXXovg  exetv,  xat  nfPS  äXXyXovg  SO 

xatä  vö  nXeXatov  eiqyvix&g  6taxeXa^at  vvv  6i  Tteql 

tov  xax'  avtijv  <pvopevov  xazztteqov  6tihpev.  zijg  yäq 
V  J2,  5  Jlqettavtxijg  xatä  to  äxqwryqtov  to  xaXovpevov  BeXiqtov  oi 
xatotxovvteg  <ftX6£evot  te  dtaqeqövtoag  ttai  xal  6tä  lyv  tüv 
%£v<av  ifinoqiay  imfit^tav  t^Muotouf-roi  täg  aytayäg.  ovzot  iö 
tov  xatttteqov  xataaxevä£ovGt  qtXotexvtag  eqya^öfjtevot  irr 
qeqovtiav  avtov  yrjv.  avti]  6k  netqu>6fjg  ovoa  6wt(pväg  ixet 
yeia6etg,  iv  alg  tov  noqov  xateqya^ofievot  xal  t^avxeg  xaihä- 
qovaw.  äjzoxvTtovvteg  6'  eig  aGrqayäXcov  $v&[*ovg  xofii'ovow 
etg  ttva  vijGov  7zqoxetpevf}V  fi&v  zyg  JJqezzavtxfjg,  oroftuCoittr^r  30 
L1iw  1  V  ^  II  ad  fiam  Br Hannos  vitilibm  navigiis  corio  circutn- 

sutis  navigare.  \\  xazä  yäq  zäg  äfinuzetg  ävafyqatvofie'vov  rot" 
uezaZv  zonov  zaXg  upa^atg  eig  zavzfjv  xopt£ovGt  öaiptXy  zov 
xatttteqov.    t6iov  6e  tt  üvfißaivet  neql  zäg  TtXfftrtov  vrta*vg 

10.  t^i']  x««  rqv  D.  14.  Hteatv  D.  15.  nolv  om.  D.  20.  t#  codd. 
em.  Dind.  22.  xucotitQov  codd.  25.  oviot]  «i)ro*  D.  28.  näqoy  D  tqr 
ßuikov  Hertlein. 


Digitized  by  Google 


* 


—    161  — 

tag  fittag'v  xuftdvag  tijg  te  Evqüjttt^  xai  tfjg  ffqt ttavixijg ' 
xatä  (jtiv  yaq  tag  nXtipfivqidag  tov  fKta^v  noqov  nXijqov- 
fUvov  vinut  (paivovtai  ,  xata  di  tag  äfitnwtetg  a7roqq€0voijg 
tijg  &aXättf}g  xai  noXvv  tonov  äva^qatvovotjg  fctaqovvtai 
5  x(QQ°vtlSot'  tvttv&tv  d1  ol  ifjnoQOt  naqa  tcäv  iyxoaqitav 
un-ovvTca  xai  dtaxofii£ov0tv  tig  tijv  raXatiav  to  di  teXtv- 
talov  rrffj}  dia  tijg  TaXaiiag  7toq€vlHvtsg  yp£Q<*g  dg  tqtd- 
xovta  xatayovotv  ini  tav  inn&v  tä  (poqtia  nqög  ttjv  ixßoXrjv 
tov  'Podavov"  notapov. 

10        ...  Pytheas  Teutonibus  .  .  .  ||  ante  Scythiam,  gwaeXxxvnIa 
appeUatur  Baunonia  }  adcoli  aestuarium  Oceani,  Metonomon    iY  94 
nomine,  spatio  stadiorum  sex  milium.  ab  hoc  diei  navigatione 
abesse  instdam  Abalum  <vel  Basiliam},  Mo  per  ver  fluctibus  ad-  etIf^Jl 
vehi  (seil,  succinum)  et  esse  concreti  maris  purgamentum,  in- 

15  colas  pro  Ugno  ad  ignem  uti  eo  proximisque  Teutonia  ven- 

dere.  \\  ntqi  di  tovtov  noXXoi  ttav  7taXatüv  aviyqatpav  pv&ovg  y^'x 
TtavtfXwg  amotovfisvovg  xai  dta  totv  änotiXfOfiatcov  dXeyxo- 
p£vovg.    noXXoi  yaq  t(Sv  ts  notijtwv  xai  twi  ovyyqatfsiwv 
(f(cni  Qatöovta  tov  'HXiov  fiiv  vlov,  nalda  di  tr^v  rjXixiav 

20  ovta,  ntltiai  tov  natiqa  fiiav  fjp}£qav  7TaQa%(aQfjaai  tov 
te&QiiT7TOV  GvyxtoQti&ivtog  d'  avtw  tovtov,  tov  ftiv  Watöovta 
iXavvovta  to  ti&qmnov  fit}  dvvao&at  xqatttv  ttav  jwwr, 
tovg  d*  tTtnovg  xatatfqovyüavtag  tov  natdog  &tv€x&y*'a*  *ov 
trvvföovg  dqofiov,    xai  to  piv   nqtatov  xata  tov  ovqavöv 

25  7tXav(M>i*ivovg  ixnvqtaoai  tovtov  xai  noitjoai  tov  vvv  yaXa&av 
xaXovpevov  xvxXov,  (Uta  di  tavta  itoXXriv  tqg  oixovfiivtjg 
imqU^avtag  ovx  dXiyyv  xataxaeiv  x^oav.  dto  xai  tov  4iog 
äyavaxttjoavtog  ini  toXg  yeyevyfi ivoig,  xtqavvüioai  piv  tov 
<!>ai&ovta,  änoxataotijöat    di    tov  IjXtov   ini  ttjv  avv^xh^ 

30  Ttoqtiav.  tov  di  0aiOovtog  ntaovtog  nqog  tag  ixßoXdg  tov 
(vvv  xaXovpivov  TJäöov  notapov  to  di  naXaiov)  *Hqidavov 
nqoaayoqevopivov ,    fJqtjvfjoai    fiiv   tag   ddfXtfdg  af'tov  tyv 

1.  xra  vif]  xai  D.  10.  Gytonibus  cotM.  em.  Müllenhoff8  D.  A.  I  470 
defendit  H.  Koth.-:  annal.  Fleckeis.  Hl  p.  184—186.  11.  Oceani  — 
spatio]  lectio  codicum  valde  turbata,  reeepi  Silligii  verba,  ni.si  quod 
Metonomon  »eripsi.  22.  itvUov  D.  27.  jöy  Jitt  «yurctXTfjoavra  dett. 
31.  vvv  —  Txukmbv  ancia  inclusi,  neqae  enim  novit  Timaeus  Paduin. 

Philolog.  Untersuchungen  XIII.  11 


Digitized  by  Google 


-  162 


ztXtviijv  (f&onpoiceta,  dtd  di  zijv  vntQßolijv  tijg  Xvntjg  [v7W 
zrjg  tpvtotag)  ^fiaaxfinazta^vat       (pvctv,  yevofiivag  alyftQovg. 
zavzag  di  xaz  ivtavzov  xazd  %yv  avtfjv  tüqav  ddxqvov  cufUvcu, 
xai  tovxo  7zqyvvp*vov  dnozsXtJv  %6  xaXovft*vov  ijXtxiQOV, 
XapTZQOztjzi  fjtiv  rwr  6fiO(f  tmv  duafioov ,  tnixcnu^ov  d'  iv  5 
zotig  ztav  vitov  zeXsvzatg  xazd  %6  zovztav  nsv&og.  dti^futQzrj- 
xoztav  di  ndvztav  zmv  %6v  pv&ov  zovzov  nenXaxozutv  xai  dta 
ztav    cinoibhc,niciü)i>   iv   zolg    vazfQOV    yuovoi-  tJ.ty/oiUviai', 
nqocexziov  zatg  dXtj&tvatg  Itrzogtmc'  to  yaQ  ijXtxzQOV  (Tvvdyt- 
za%  fiiv  iv  %ji  nQoe^fidt'fi  vyata,  xopi&tcu  d'  vno  itSv  iyx0*-  10 
o'uoy  nqog  zijv  dvztniqag  yntiQOV,  dt  yg  yifpzat  TiQog  zovg 
xa&*  tjudg  zonovg,  xatäzt  nQOttg^zat. 


15 

L  I  B  Y  A. 


PULyXH         TijV  fdv  zrjg  yoioiu  aQtzfjv  7täg  av  ztg  Üavfidtettv,  xöv  ->o 
di  Tifiatov  ttnot  ztg  av  ov  fiovov  dvtözoQijzov  ytyovevat  tz*q* 
ztav  xazd  zyv  Atßvr^v  dXXd  xai  natdaQuadt}  xai  zcXttog  dtSvXXo- 
yufzov  xai  zalg  «o^atori^  (flutte  dxfjtijv  ivdfdffiivov,  äg  naoti  - 
Xytfantv,  tag  dfifttadovg  7zdürjg  xai  StjQag  xai  dxdqnov  vnao- 
Xovatjg  rfg  sitßvyg.    6  d'  avzog  Xöyog  xai  ntgi  iwv  ±o>wy.  25 
to  if  yaQ  zuiv  Xnntav  xai  zuv  ßodov  xai  7TQOßaZ(ÜV,  UHU  di 
zovzotg  alytav  nXfjüog  zoaovzov  iazt  xazd  zyv  ^dioav  ooov 
ovx  old'  fi  dvvatz'  dv  tvQt&tjvat  xazd  ztjv  Xotnijv  oixovpsvtjVj 
dta  zö  noXXd  züSv  xazd  AtßlifV  iOvßv  zoXg  piv  ijfiiQOic  uit 
XQifi&ai  xaQTTOlg,  und  di  ziav  ÜQtfipdzwv  xai  avv  zoXg  &Qtft-  30 
fiaatv  $x**v  *ov  ßiov.  xai  fttjv  zö  ztav  iXttpdvzuv  xai  Xsovtmv 
xai  TzagdaXHüv  nXij&og  xai  zrtv  aXxqv,  izt  di  ßovßdXtav  xdXXoc 
xai  azqov^un»  luyt&rj,  ztg  oi^x  tazo^tjatv;  wv  xazd  piv  zi^r 
EvQ(änr{v  16  naadnav  ofdiv  iffztv,  fj  di  sttßvri  nX^g  iarl 


1.  i)nb  itjg  'ti'GU»s  dfl.  l>ind.     24—25.  r^c  &nttQxoiarlq  B.>n- 

^••Inr.    2ö.  uJtui'  Urb. 


gitized  by  Google 


tuv  nQOOQqpivw  mQi  äv  ovdkv  latOQqcag  Tipaiog  äoirtQ 
initqdtg  tavavtia  toTg  xat  äXq&eiav  vnäoxovtov  i%i}y*ttat. 

7%  di  Atßvqg  iv  tfi  xctlovtUvQ  7*t>x&  $  xtXtai  p4v,  tag  *aym. 
UyovGiv,  iv  tw  xoXnop  toi  fAtta^v  'Eopaiag  xal  tyg  "iftnov  A  134 

h  axqag,  inixHvu  ök  Kaqxydovog  <ag  ßtadiovg  diaxoaiovg —  J 
xal  nqoteqov  xua&ijvai  Xiyttat  tmo  Ootvixwv  «i  n,;  tijg 
KctQxqdovog  etsat  diaxoaioig  Syöojjxovta  tnx',  tag  ävayi- 
yqantat  iv  taXg  0otvixixaTg  lotoqiaig  —  yivtG&ai  qpaatv  äXag 
öqvxzovq,  inl  tqtlg  oqyvidg  tö  ßa&og,  tfi  otptt  Xevxovg  xal 

1°  01?  attqtovq,  aXX'  ö/ioiovg  toi  yhaxqotätui  yXotuv  xal  6tav 
äy*vix9&Clv  *h  *0i>  ijXtov,  änotiteqtov'o'&ai  xal  yivsc&at 
opoiovg  t<a  JJaq'uo  Xi&ta.  yXixftcÜat,  di  i%  adtäv  Xiyovat 
tq&ta  xal  äXXa  axevtj. 

/ndl.).    Tavzqv  (ftjol  Tipatog  xaiä  piv  tyv  0<nvtx*v  tVa7't' 

15  yXtaaoav  ^EXiößav  xaX*To&aif  ädeXyijv  öi  tlvai  IlvyiiaXiatvog  £5.¥Ü 
tov  Tvqioav  ßaöiXiatg,  V(f'  t]g  (ftjat  ttjv  Kaqxtjdova  tfjv  iv 
Aißvy  xuo&fjvai.    toö  yäq  ävdqog  adzijg  vnb  tov  Ilvypa- 
X'uavog  avatqe&ivtog  ivfapdvt]  td  XQ't!l(el«  *k  Gxdtpog,  futd 
in  cor  Tjohnnv  fytvyt  xal  noXXa  xaxona&ijaaoa  tfi  Aißvi\ 

20  nQOGqvix&tl  xctl  V7X0  ztov  Aißvmv  diä  tyv  noXXyv  afotjg 
nXavrjv  Jtidi»  nqoöyyoqtv&ij  ^.k/woiw;.  xtiöaoa  dt  tijv 
TTQOttqrjfjtdvijv  noXtv ,  tov  twv  Aißvmv  ßaaXitoc  ütXovvog 
avtrtv  yt^ai  avti]  ftiv  dtvxiXtysv ,  vno  6i  zmv  noXumv 
Gvvavayxa£ofidvt] ,    (fxfji/jaßivij   ttXitijv   tiva  nqög  aväXvüiv 

25  öoxo)v  imteHativ,  Ttvqdv  f^yiatijv  iyyvg  tov  oixov  xataaxtvd- 
aaaa  xal  atpada,  and  tov  drifiaiog  avtrjv  elg  rjfv  nvqäv 
iqqHpcv. 

(Dido  suror  Pygmalionis  mtilto  auri  ei  urgent i  pondere  A»JE i^JJ; 
congreguto  in  A  fr  kam  nuviguvit  ibique  urbem  Carihaginem  1 3,0  M- 
30  condidit  et  cum  ab  Hiarba  rege  Libyae  in  coniugium  peteretur, 
paulisper  dkttdü  nuptias,  donec  conderet  civitatem.  Nec  mxdto 
post  extructa  in  memoriam  mariti  quondam  Sgchaei  pym 
malmt  ordere  quam  nubere.) 

3,  Iv  'hixfi  iji  xalovfiiyp  codd.  corr.  Sylh.  14.  fttwoooi  cod.  con- 
iecerunt  nomuilli  Oivovaaa,  quam  voeem  ad  Didonnm  omnino  non 
pcrtinoro  dixoris.  18.  axtiipttg  cod.  21.  intx*oQinig  cod.  corr.  H«'<'roi), 
«|ui  tam*'n  praofcrt  IruxtoQtois  delotit*  .supra  vno  rtov  Jtßvtav. 

11* 


Digitized  by  Google 


—    164  — 


• STEPH 


KaQxtjdcbv,  fttjTQonoXig  Atßvijg  .  .  .  änö  KaQXfjöövog  Ooi- 
EthuA  w*og.  ixaXtUo  8t  Kai  vi;  noXtg  xai  Kadfieia  xai  Olvovaa 
AI>m'P'  *a*  KaxxaßV  *ovtta  dk  nata  %f\v  olxstav  «n«V  Xd&v  Innov 
mkntvm  *s<Paty   ÖyXovTat*  [ol  6i  Xai   TOVXO  ntol  K(CQ~/rtdüVOC  (faaiy, 

wc  aqa  ol  ntgl  ^EXiooav,  ^yovv  ol  fistä  xrfi  Jidovg,  oqvggov-  5 
ttg  tig  noXttag  xtIgw  xai  ßoog  evoovrfg  xf(f>aXtjv  äniaxovxo 
tov  oqvoGftv  ola  öiin  acinrot  [iox&ovg  xai  dovXeiav  avy^/T, 
ö  xai  ol  ßotg  nao*xovoiv.  ogv^avteg  dl  nfqi  nov  ipoivixa  ns- 
(pvvevfjtiyov  füoov  xccfaXijv  tnnov  xai  avußaXövrtg  atj(iaivfo'&ai 
GXoXfjV  avxoXg  xai  naq'  &Xhav  dootv  TQoqijg  xa&ä  xai  rofg  \q 
Innoig,  Xxuoav  iv  tw  toiovio)  TÖnw  Tip  Kaqx^ova  xai  ravta 
nottfiov  v6(üq  IjfOW  xai  Taxa  eher  tovto  xai  Kaxxaßy 
ixkij&f]  .  .  .] 

15 


CORSICA  et  SARDINIA. 


•diod.  v        Meid  dl  ti\v  Ald-aXtiav  vijoog  louv  änixovca  plv  Tavvrjg  20 
tag  TQiaxooiovg  oiadiovg,  dvopä&xai  dl  vnö  filv  tüv  '/;/././' t 

Kvovog   

DION.  t.  Jjv  §a  zs  KoQüida  <f  ÜTtg  imx&ovtoi  xaXiovaiv 

byz  sHv         Ko00*1!*  dovXyg  ßovxöXov. 

,Hx?v^sl{"        ^am  °.uae^am  Morset  nomine  Ligus  mulier,  cum  taurum  25 
p'si'^l  cx  grege,  quem  prope  litora  regebat,  transnatare  soliium  atque 
per  intervalla  corpore  aucto  remeare  videret,  cupiens  scire  in- 
cognita  sibi  pabula,  taurum  a  caeteris  digredientcm  usque  ad 
insulam  navigio  prosccuta  est.    Cuius  regressu  insulae  ferti- 
Utatem  cognoscentes  Ligures  ratibus  ibi  profecti  sunt  eamque  30 
nomine  midieris  auctoris  et  ducis  appellaverunt. 
dich»  1  1         avTtj  d'  i\  vijaog  tvnqoaÖQ^iGTog   ovaa  xaXXiGrov  fff* 
Xtfi*ya  tov  6voua±6p.evov  2Zvqax6aiov.  vndqxovöi  d'  iv  avrjt 
xai  noXsig  ä&oXoyoi  ch'o,  xai  tovtcov  iJ  plv  KdXaotg,  tj  dl 


2.  Qivova«  cod.  Rehd.  Oivovaatt  VoBgian.  5.  'Ekiocav  Eustath. 
32.  tvngoaoQfirjoq  D. 


Digitized  by  Google 


-    165  - 

Nixata  ngocayogevetat.  zovzwy  de  zqv  piv  KdXagtv  fPtoxaeXg 
fxiHfctv,  xai  xqovov  xtvd  xazotxi\Gavzeg  vnö  Tvqqnv&v  i%e- 
ßXj&ycav  ix  ztjg  vyöov.  %%v  dk  Nixcuav  Zxucav  Tvgg^voi 
&aXarxoxgaxom>x£g    xai  xdg   xaxd  xijv  Tvggqvktv  xeipivag 

5  vqaovg  idionotovptyot.  ini  d£  zivag  xQovovg  ztay  iv  %fj 
A  (Yjrw  noXfüav  xvgtevovxeg  iXdpßavov  nagd  xüv  ty/m/iow 
yogovg  faxivtjv  xai  xtjgov  xai  (teXt,  (f  vofuvwv  xovxonv  daipt- 
Xt5i>  iv  rj  vrfiM.  tä  <T  dvdqdrxoda  %ä  Kvgvta  dtaq4gei v 
doxeX  xtäv  äXXtav  dovXtav  eig  xdg  xaxd  xov  ßiov  xQ*iai>  tpWM- 

10  xtjg  xavxyg  xijg  Idioxtyxog  7ragaxoXov&ovo*t]g.    t\  d'  öXy  vyaog 
(Vfuyid^g  ob*Ga  TxoXXyv  zijg  x°^Qai  dgetv^v  Tzenvxaapivfiv 
SgvfioXg  ÜVVt%iC%  xai  nozapoXg  dtaggtofievyy  fnxgoXg.    o*  d'  14 
*/X^10'  tgotfaXg         yowricct  ydXaxzt  xai  fiiXtxt  xai  xgeafr, 
öatptXtag  ndvza  zavza  nuotyontvr^  zrtg  xmqag,  xä  di  ngög 

15  uXXyXovg  ßtovatv  imetxdög  xai  dixatcag  naget  näyxag  G%tdov 
zovg  äXXovg  ßagßdgovg*  xd  ze  ydg  xaxd  z^v  6osivt)v  iv  zoXg 
divdgtmv  evgtaxdfieva  xqgta  ztäy  ngwzav  *vqksx6vzo>v  idzi, 
pydevög  dfHf  toßyzovvzog,  zd  ze  jxgoßaxa  atj/ietotg  dudtjupeva, 
xdv  firjdeig  yvXdzzi),  c<a£&zai  zoXg  xexzijfiivoig t  Iv  ze  zätg 

20  äXXatg  zaXg  h  zw  ßita  xazd  pigog  olxovoplatg  &avfiaaz(äg 
TZQOZtfitaai  zo  dtxaiongayeXv.  nagado^oxaxov  d'  iaxi  zuiv  nag' 
avxoXg  ywofiivtav  zö  xazd  zag  zcüu  zexvoav  yeviaetz  özav  ydg  ij 
yvvtj  zixfl,  zavztjg  fiky  ovdetuia  yivezai  Tregi  zi\v  Xo%eiav  in%- 
fjt4Xfiay  6  d'  dvijQ  adzfjg  avanetimv  tag  vog<5v  Ao;r*t.Wa*  zaxzdg 

25  wtyag,  <ag  zov  ffajiaxog  avzui  xaxona&ovvzog.  —  yvezat  de 
xaxd  xijy  vrjtiov  zavzyv  xai  nv^og  7r)Mon.  xai  dtatfogog,  dt' 
t}v  xai  xd  fjtiXt  xö  yivopevov  h  xavxtj  TxavxfX&g  yivexat  mxgov. 
xazoixovto  ö'  avzijy  ßdgßaQOt,  zrtv  didXexzov  exoyzeg  i^X- 
Xaypivtiv  xai  Svaxazavotjzov  zov  6'  dqt&fi6v  vnaQxovtstv  vtz£q 

30  xovg  ZQto-pvoiovg. 

Ka&dnfQ  di  xai  neoi  ztav  xazd  Aißi^v  äntoxtdiaxev  l'OL.  xji 
(sc.  Timaeus),  oiVw?  xai  neoi  xüv  xazd  %yv  v^aov  z^v 
nooGayoqevopivfiv  Kvqvov.    xai  ydg  imig  ixetryg  pvyftovtvmv 


I.  *Puixhs  D.  7.  üa^thii  Rhodoman.  21.  To  mtgawots  ro  D. 
Tfuff  (ctioi;  t6  vulg.  locun»  transform.  WÜ.  22.  Sray  piv  yaq  D. 
33.  intxtivrp;  Urb.  corr.  apographa. 


Digitized  by  Google 


iv  tJ  devtioa  ßvßXoy  ytjdv  afyag  dyotag  xai  n^oßata  xai 
ßovg  äyglovg  $7x&qx**v  lv  adrfj  noXXovg,  tri  (F  iXaifovg  xai 
laytbg  xai  Xvxotig  xcd  ttva  ttav  ulXmv  1«mv.  xai  tovg  av- 
&QM7rovs  tjhh  tavra  diatolßstv  xvvtjystovvtag  xai  t^v  h*Xf\v 
tov  ßlov  dtaycoyyv  it>  tovtotg  $%ttv-  9k  tijv  ttqohq^  .> 

piv^v  vtptov  6$x  °*ot;  äygiog  fj  ßovg,  äXX'  ovdi  Xuymg 
oHÖt  Xvxog  otW  (Xayog  oOd'  äXXo  t&v  roiovzoav  ^wav  ovdiv 
tatt,  nX^v  äXwTrextov  xai  xvvixXoav  xai  nooßdrosv  ayoltav. 
6  dt  xvvixXoq  ixoQQtod-sv  jtwV  6qo!>ij*vo$  th>ut  doxtl  Xaywg 
fiixQÖg,  ötav  6*  eig  tag  x**Qa$  ^ßfl  *lS>  pfyäXyv  *Xft  &ia-  10 
if  oqav  xai  xaxä  i  m  imyavHav  xai  xatä  n:r  ßoaHrtv  yivttai 
<N  TO  nXeXov  piQog  xatä  yfjg.  doxtT  ye  prjy  navt*  itvat  tä 
£<3«  xatä  triv  vfjöov  äyout  dtä  totavttjv  altiav.  ov  övvavtut 
xatä  täg  vorlag  avvaxoXov&fXv  ol  notpalvovttg  totg  &gtppaoi 
Siä  to  avvdevdoov  xai  xqtipvMÖri  xai  toa-tflav  tlvai  trtv  vqaov  15 
aXK  Star  ßovXtavtai  Gvva&QOlöai,  xatä  tovg  tvxaigovg  tonovg 
*<(  lOtäpevo»  tfi  aäXmyyi  GvyxaXovto  tä  xai  nävxa  nqog 
tijv  töiav  äSiantwtmg  Gvvtoi%^  ffäXmyya.  Xotnov  5t av  ttvig 
nqoarcXtvo'avteg  nqog  tijv  rtjcror  afyag  ij  ßovg  faäticavtat  yf  po- 
psvag igtjpovg,  xänetta  ßovXrj^wat  xataXaßeXv,  od  ngooittat  20 
tä  £«a  diä  tqv  davvtj&etav  äXXä  <f>evyet.  ötav  d£  xai  öwidtav 
6  7T0ifJtrjv  tovg  änoßaivovtag  oaXntoy ,  ngotqonud^v  6pa 
<f4ofxai  xai  üvvtgix**  ngög  tfjv  aäXmyya.  dtö  (favtaaiav 
ttyqitav  nottX'  im  ig  <&v  Tipaiog  xaxtäg  xai  Tiagegycog  loro- 
gftöag  iaxediaafv.)  25 
D]on°458  Zccoda'  änb  ZZagdovog,  viov  'HqaxMovg.  dxla&ij  d£  t'rrö 
mPi^m:  t<Sp  *lßvotav'  II  •  •  •  Sardus  Hereule f  Norax  MereuHo  procreati 
(Sallvst.)  cum  alter  a  Libya,  alter  ab  wque  Tartmo  Hispaniac  m  hosce 
fines  permeavis8ent,  a  Sardo  terrae,  a  Norace  Norae  oppido 
»AY.it.  nomen  datum  .  .  .  ||  aiky  di  rj  vyaog,  (ag  eoixtv,  ixaXtTto  pkv  30 
AK'  m  TiQQtsQOV  *Ixvov6aa  dtä  to  iöxtjfictttod-at  tJ  tt foi iu-t qm  öuoio- 
tata  ävd-Qomivn  X%vt%,  eüdaipiav  dl  xai  näiA<fOQog  [fpnooafov] 

3.  Cüioiv  Urb.  9.  /uiv  «cid.  Atlien.  400  f.  om.  Urb.  ||  Joxtl 
Athen.  Joxti  tlvat  Urb.  12.  pigoe  om.  Athen.  14.  not/uivoiitt 
Urb.  notfürtg  apogr.  vulg.  corr.  Hultsch.  16.  xai  ante  xnrr«  Urb. 
31.  'Ix^ovamt  S»  ||  iftoUr^rt  uy»p»7tuiv  S»  32.  ifAHQoc$tv  del.  WU. 
coli.  p.  167,  3. 


Digitized  by  Googl 


167  - 


Z*y*tcn  thar  xbv  ydq  *Aq*oxaXov ,  öv  (p<tOt  ytmqytxooxatov 
elrai  iixi  xtav  dqx<**iav ,  xovxov  avxyg  äqfrti  pv&oXoyoto»', 
vno  peydXwv  dqvdtav  ef*nqo<tfav  xai  noXXwv  xaxfxo^vtjg. 
\4qtaxalog  ydq  %v  vlbg  ptv  'AnoXXtavog  xai  KvQtjvyg  t^g 
*Yvj4<*g  xhtyaxqbg  tov  Jlijvetov-  nsqi  dl  xyg  yeviaewg  avxov 
(AV&oXoyovai  xivtg  ovx<og.  ^AnoXXoa,  neqi  xo  fl^Xtov  xqeopo- 
pevijg  xoqtjg  övofuc  Kvqyvfjg  xdXXei  dtatffQovdrjg ,  iqaaiHfvai 
rrtg  naq&ivov,  xai  fiexfveyxtJv  atfxfjv  *ijg  Aißvtjg  tig  tavxtjv 
vqv  yoinar,  iv  tj  xaxd  xovg  (krxeqov  xqovovg  xivä  xxloavxa 

10  TxdXtv  an'  ixeivfjg  ovofjdüat  Kvqyvtjv.  tov  d'  otiv  *An6XX<a 
xaxä  xaihfjy  %x\v  /j»quv  ix  Kvqfjvqg  yevyijcavTa  vibv  *Aqt0xaTov 
xovxov  füy  vymov  övxa  naqadovvat  xaXg  Nvpfpaig  xo4tfnv 
zavxag  dl  T4»  natdi  xqstg  dvofiatriag  nqoadtpai'  xaXetv  ydq 
avxöv  No/uov,  9AqKTxaTov,  ^Ayqta.     xovxov  dl  naqd  x<äv 

15  NvfMfiSv  t*a&6vxa  xyv  xe  tov  ydXaxxog  ntjhv  xai  xijv  xccxa- 
ax(vrtv  twi'  aprjvüy,  «r*  dl  xfSv  iXatßv  xijv  xaxsqyaaiav,  d*- 
dd%at  nqtStov  xovg  äv&qrinovg.  diä  dl  xyv  evxqy&xiav  xijv 
ix  xovxtav  T&v  (vqypäxtov  xovg  evfqyexrj&tvxag  dv&qmnovg 
ii ufrrat  xöv  'AqtmaTov  lao&iotg  xipatg,  xa&ä  xai  xöv  Aibvv- 

20  aov.  fjtsxd  dl  xavxd  (faatv  avxov  dg  Boimxlav  xaxavxycfavxa 
yqfia*  xdov  Kädpov  O-vyaxiqoiv  Avxovorjv,  Jjg  qpaötv  *Ax- 
xdwva  ysvsöihu  xov  xaxä  xovg  [Av&ovg  imb  xotv  Iditav  xvvcäv 
dtao'nacd-ivxa.  xqv  d*  alxiav  dnodtdöacft  xijg  äxvxtctg  ol  plv 
öxi  xaxä  xo  xijc  *Aqxifjudog   Uqöv  dtd  xdiv  dvaxtd-efjUvoiv 

25  uxooO-ivUov  ix  xtSv  xvvyyltov  TTootjonro  xov  yäpov  xaxeqydüa- 
<f&m  xtjg  'AQxipidog,  ol  d'  öxi  xt\g  'Aoxifitdog  avxov  nqta- 
xtvav  xalg  xvvtjyiatg  a7X((f^vcexo.  o$x  dnt&avov  d'  in1  dp- 
tpoxiooig  xovxoig  fttjvtaat  xyv  &tov  ehe  yäq  xoXg  dXiaxoiii- 
votg  nqog  xijv  dxoiv<avrjxov  xolg  ydfioig  xaxexq^to  nqbg  xo 

30  avvxtXitfat  xijv  idlav  im&vpiav,  ehe  xai  xavxijg  Mlft^rev 
tintlv  alotrtaxfQov  avxov  thai  xvvtjyov,  J  xai  &eoi  naqa- 
y.t/iooixani  xfjg  xovxotg  dfüXXyg,  ofioXoyovpivtjv  xai  dtxaiav 
öoyijv  icx*  nqbg  avxov  y  tedg.  xa&6Xov  dl  m&aviag  elg  xijv 
xwv  äXiCxofievmv  ÖtjqUov  fitxafioq<p<aMg  Idiav  vno  xüv  xai 


'2 — 8.  ntfreo*'  —  xattxo/uifwy  codd.  corr.  Heyne.  25.  uxQofyviwr  D 
v/.ijunr^uoi-  C.    27.  unftijvftvTo  codd.  corr.  Wess.  ||  J'  in']  yii^  Iv  D. 


Digitized  by  Google 


-    168  - 


täXXa  Üijgia  ■/uooyiu-i'Loi  xvvojv  dieqpdtxqy.    t&v  d'  %AgtataXöv 
(fatit  p*tä  ii;y  'Axticovog  teXtvttjV  iX&tXv  tlg  tö  XQriGt*lQt0V 
tov  natqog,  xai  töv  AnöXJ.fa  TiQoeinelv  avttä  ttjv  eig  K&av 
vfj6ov  pstäßao'iv  iäopivijv  adtov  xai  tag  iaofiivag  nagä  toXg 
Krio$g  u utc.    töv  d&  nXtvcai  fih>  eig  trtv  v/jaov  tavtqv,  Xot-  5 
fiov   di  tijV  lEXXada  xaiaöxovtog  notfjaac&at  tijv  &vöiav 
vnig  änävtojv  twv  'EXXyvtav.    ycvofrfvtjg  di  ffg  &vdag  xatä 
tijv  tov  migiov  äctgov  imtoXrjv,  xa&'  Tjv  avvißatvs  nvtXv 
tovg  ittjaiag,  Xtjfecu  tag  Xotftixäg  votiovg.    tovto  <P  av  ttg 
GvXXoyttopsvog  elx&nag  davpaeai  tö  ttjg  ntgtnttdag  idtov  10 
6  yäg  *>nö  tüv  «wie  idwv  tov  vlöv  titsXsvttjxöta ,  oltog 
tüv  xatä  tov  ovgavöv  ädtgutv  tö  tijv  avtrjv  bxov  ngoGfjyogiav 
xai  tfÜtiottv  vofttZopsvov  tovg  äv&gumovg  tnavet  xai  toXg 
äV.otg  aittog  iyiveto  trjg  Giatfjgiag. . —  Xiyovot  di  tov  *AgtataXov 
ixyövovg  iv  tij  Kitt)  xataXtnovta  xai  fietä  tavta  eig  tijv  15 
-  lilrri'  inavtXxtovta  änö  tijg  (j,tjiqö<;  At  u(f  ijg  tijv  avaynyitv 
not rjadfievov  tig  tijv  —audio  vrjöov  xatanXtvo'at.   iv  6i  tat  i 1 
xatotxfjöavta  xai  tijv  vycov  dia  tö  xäXXog  atig^avta,  xata- 
(fvttvOai  tt  avtijv  xai  tö  ngottgov  i%rjygt(0fAdvr{v  tjfxfQMdat 
ysvvijo'ai  d'  iv  avttj  övo  naXdag,  Xitouov  xai  KaXXixagnov.  20 
fistä  di  tavta  äXXag  tt  vtjaovg  intX&eXv  xai  xatä  tijv  ZtxsXktv 
diargXipai  uva  XQ0V0V>  ^<f*  ^        <*<f&oviav  tojv  iv  tft  vrjGui 
xagnätv  xai  tö  nXföog  i(Sv  iv  av*trj  ßoGxofiivojv  xttjväv  yt- 
Xotiptj&ijvat  toXg  iyxogiotg  ivdti'£aa&ai  täg  iöiag  shqysaiag. 
diö  xai  nagä  toXg  xatä  tijv  SixeXtav  oixovct   diatfcqövtotg  25 
tfaai  ttfiij&yvai  tov  yAgiGtaXov  wg  &tov,  xai  päXt6&'  i'Ttö 
tüv  avyxofii^ovtünv  tov  trjg  iXaiag  xaonöv.    tö  dl  ttlsvtatov 
fiv&oXoyovtov  avtov  tlg  Ggtfxfjv  nagaßalovta  ngbg  Jtöwaov 
fjtTaoxttv  tiäv  ooyicov,  xai  ovvdiatQiipavta  toi  Üttä  tzoXX 
fiafftiv  nag  avtov  tuiv  XQ^f*0)y'  ^  %ö  ögog  tö  xa-  30 

Xovfievov  Atfiov  oixycavtä  tiva  XQoyov  ä(f  avtov  yevia&at  xai 
tvx*tv  aOavätoav  ttfiolv  od  fiövov  ivtav&a  nagä  toXg  ßag- 
ßäqotg,  äXXä  xai  nagä  toXg  7././  /  ••. . 

TtttXtxotog  yäg  avtov  (sc.  Herculis)  tovg  äüXovg,  xai 

1.  iby  d'  ovv  Wil.  5.  Ktioiq  ]  oixtiotq  D.  8.  otQtov  D.  16.  fnnftl- 
öioy  D.  ||  t^rro  codd.  anb  Woss.  19.  (pvttwu  codd.  corr.  Wil.  25.  xtträ 
om.  vulg. 


)igitized  by  Google 


—    169  — 


tov  fcov  x(ftöav%os  cv}i(fiQttv  rgö  xijg  (ig  Otovg  ptxaXXayijg 
dnotxiav  tlg  lag  du)  n^uipai  xal  xovg  ix  x&v  0£<fmdda>v 
avtw  ytvopivovg  vlovg  ijyspovag  noiijem  xavxyg,  ixotve  tov 
ddtXtpidovv  *l6Xaov  ixnifitpm  yaxa  xtäv  naidtav  dtä  xo  navte- 
5  Xwg  viovg  elvai.  dvayxaXov  6'  itfkXv  (fatvtxat  nooduXÜtfv 
ntql  tilg  yfvioaag  xüv  TiaidtAV,  iva  ibv  nsoi  xijg  dnoixkcg 
Xoyov  xa&ctQiüJtQOv  ixteo&ai  dvvtj&iäfttv.  Qiontog  yv  dvrjo 
xo  yivog  imtpavrjg  ix  x<5v  'Athjvüv,  v\bg  tyexMtag,  ßaauevatv 
di  xyg  opwvvpov  iyivvtj&v  ix  nXfiövtav  yvvaixwv 

10  &vyaxtoag  ncvtqxovta.  'HoaxXiovg  d'  Ixt  nmdög  ovxog  xi\v 
ijXixiav,  xal  Qwfifi  owpatog  vir&qtfvovg  övtog,  ifftXoxifjiij&fi  xotg 
frvyaxioag  ix  xovtov  xtxvono%tiGaGl}a%.  dto  xaXiüag  aüxov 
ini  uva  &vaiav  xal  Xap7iQ(Zg  eöxiaaag,  dniotstXe  xatd  ptav 
xoiv  &vyaxto(av    atg  dndöatg  piytlg  xal   nottjaag  iyxvovg 

15  iyivexo  nairjg  vlfäv  ntvzyxovxa.  wr  Xaßövxtav  xijv  xoivqv 
nooofiyoqlav  ano  %<Hv  &tGntdd(av,  xcu  yevofUvwv  ivyXtxm  . 
ixoivtv  ixnipmiv  xovxovg  dg  xyv  dnotxtav  xyv  tlg  ZctQÖuj 
xaxä  xbv  xorfipov.  fjyovpivov  di  tov  GxoXov  navtog  'loXdov 
xal  avvtatqattvpivov  6x*döv  dndtiag  xäg  axqaxeiag,  initqeipev 

20  avtü  xd  neql  xovg  Qtcmddag  xal  xyv  dnoixiav.  x&v  dt 
Trtvtjxovxa  natdwv  dvo  piv  xaxipuvav  iv  xaXg  ®rtßaig,  u>v 
xovg  dnoyovovg  ifaal  pix0'  xov  vvv  upäa&ai,  imä  6'  iv 
Qsomalg,  ovg  6vopd£ovat  dyfiovxovg,  iav  xal  xovg  dnoyovovg 
it;  rjtiaa&ai  (faot  itjg  noXtcag  (*ixQ*  ' veuneqwv  xatqcüv.  xovg 

25  Si  Xotnovg  dnavxag  *IoXaog  dvaXaßwv  xal  noXXovg  äXXovg 

xovg  ßovXoftivovg  xoivotveXv  xrtg  dnoixiag  ||  'EXXyvwv  tt  xal  WJ?\* 

ßaoßaQwv  ||  Kaöfuiovg,  AixtoXovg,  Aoxqovg  ||  enXtvaev  tlg  ixti-  dIon?«« 

vovg  xovg  xonovg  inoixiGtav  wc  xaxd  rtvyyivtiav  avxoi  xiv  **AYM- 

1/iK.  loo 

'HoaxXdovg  TXQOOtixovxag,  ötd  xo  jrdoijg  xijg  nqog  ecntoav  xvqiov  i>i<>d.  iv 
30  'HqaxXia  ytviafrai.  \\  xQaTrjaag  dt  fjdxjl  tdüv  iyx<*Ql<tiv  ||  Olhiam  soun 
atque  alia  Graeca  oppida  extruxit.  \\  xaxfxX^goixn^  ™  **X-  DIOD.  I? 
Xiaxov  xyg  vyaov  xal  uäXtCia  xyv  ntdidöa  yutuuv,  ijv  piyQt 
xov  vvv  xa'UXGÖiti  'loXdtiOV.    t^fifowaag  6i  xyv  ywgav  xal 
xaxaipxnevfSag  divdoiGi  xagnipotg  xaxeffxevafTf  neQfpdxfjTOv 
35  inl  xoaovio  ydo  ij  vrj<rog  duavoiidrr&r]  rj  tüüv  xaqntav  d(f  '/o- 
via  <Scx(  KaQxidoviovg  voxfoov  adlfyd-ivtag  im&vpijGai  xrtg 
vtjoov,  xal  noXXovg  dymag  xal  xndvvovg  vnio  avxrjg  dva- 


6.4YM.  di^aa{ht$.  II  vvv  pUv  olv  odxixi  tf4qst  xotovxov  ovdiv  dta  to 
100  xvQi&vfrtTdav  vttö  htwyrßovttav  ixxon^vat  ndvxag  xovg  XQ^~ 
fiovg  dg  nqoayoquv  xaoTrovg,  xal  &dvaxov  xyv  ^fjpiav  xot^ 
Dl  30!  iIV  tyxta<>i0l$  tttux&m,  iuv  xtg  twp  xotovxwv  n  äva<fvxtt*i.  ||  ro« 

d'  o  'lo'/.iwQ  xaxaffxytfag  xä  mql  xyv  änoixlav,  xal  xov  Jcti-  ö 
da/.ov  ix  xijg  StxtXlag  pxxampxpdpiBvog ,  xaxeGxtvaoev  toyrt 
xoXXd  xal  pttydXa  ptixQi         vvv  xatqtav  dtapJvovxa  xal  äna 
tov  xaxaaxtvaoavxog  JatdaXfta  xaXovpytva.     toxodop^ce  di 
DJSJ>a  V  xot*  T^ptvatna  p*Y&Xa  xs  xal  noXvxeXf}  ||  xal  &eiuv  vaovg  \\  xal 
?AYM'  M}>ov$  TTCQtaaoJg  xolg  QvÜpoTg  xaxe&Ofiit'ovs  \\  xal  dixaaxjQta  10 
i>u»f>.  iv  xaxiGttjGe  xal  xäXXa  xa  7100c  xijv  t-vdatpoviav  cvvxeivovxa. 
aivoptaGc  d£  xal  xovg  Xaovg  lo/.aeiovg ,  d<p'  iavxov  &epi€vog 
rqv  nooo'tjyoqktvf  Gvyxwoyätxvxtav  x&v  Sfovrtadmv,  xal  ddvxmv 
ttvio>  xovxo  xö  ysqag  xafrantQti  xtvi   naxoi.    dta  yao  xyv 
nqog  avxovg  cnovdtiv  inl  xogovx*  rv*voiag  ■rxooriyjtrlrsav  <*»ö^> 
t^owvfiov   avxoi    Tifgifrelvat    xrjv  xov  yovmg  7xqoo'fjyoqtav' 
dtontq  iv  rolg  vaxfQov  XQOVotg  ol  xdg  &v<riag  rüovvtt:  xovxt» 
im  v^fw  nqoo'ayoqt vovmv  av*xov  *l6Xaov  naxiqa,  xa&antg  ol 
lltqaat,  xov  Kvqov.    p*xä  di  xavxa  6  ptiv  'löXaog  inavi<*v 
ftg  xyv  'EXXada  xal  nqo<fnXcv<Jag  xfj  ZtxeXiq,  odx  oXiyov  20 
XQOVOV  dtexqttyfv  iv  xtj  vytfo),  xafr'  6v  &jj  yodvov  xai  «w$ 
xo)V  avvaTrodrjpovvxwv  avxw  dta  xo  xaX).og  xyg  ywouc  xaxe 
ftftvav  iv  xy  2tx*Xlq,  xal  xoXg  Sixavotg  xaxapHyivxtg  iv  xavxrt 
xaxMxrioav,  xifioifisvoi  dtatffqövxtag  vtto  x&v  iyx<*oiuv.    6  6' 
loXaog  fLfydXtjg  dnodoxys  xvyx<*v&v  xal  noXkovg  evtqytTtäy  25 
•DioD  v  *y  7ioXXatg  x<Sv  nöXttav  ixtpföf]  ftuivtfft  xal  xtpatg  ^oouxaJc. 
•  sah  VST  0l'  Wv  aXXa  .  .  .  ''loXaog  ~[iiv  xaxatixsvaßag   xd  xaxä  xyv 
Servpafx  "7ro,x*0f*'  inavfjX&tv  eig  xyv  'EXXada  \\  Daedalus  ....  post 
mjioiVy  'tetot*18  est  ^*m>m<w  I,  ol  Si  Gfornadat  x$g  vqaov  TTQOiaxtjäx&g 
,5> 6     inl  TToXXdg  ytvsäg  xö  xsXtvxaTov  QinBO'ov  flg  xijv  Iia/Utr, 

W3a  4,V  *at  xaT(i)XVlüav  **v  T0*$  *ata  xornng  ||  Idtov  di  x» 

xai  7iaqddo'S:ov  avvißf]  ytviofrai  xaxd  xyv  aitwxiav  xavxqv 
(sc.  in  Sardiniam  missam)*  6  piv  yaq  &eog  lyor^v  avxotg 

4.  n  om.  S*  U.  n  0111.  vulg.     12.  'ioXtiovt  codd.  corr.  Wesa. 

28.  Daedalus  vcro  primo  Sardiniam,  ut  dicit  Saüustiu*,  post  d.  f.  C. 

et  templo  Apollint  co/tdito  saerati-v/ut  ei  alis  in  ioribus  haec  universa 
depinxit:  Servius. 


Digitized  by  Google 


—    171  - 


oxi  ndvxtg  ol  tfe  dnotxutg  xavxqg  iifxaaxövxsg  xal  ol  xovxtav 
i'xyovot  diaxfXio'ovctv  änavxa  xov  aifva  diafiivovxeg  iXev&e- 
oot,  xo  6'  dnoxiXtapa  rovxcav  dxoXov&iag  xm  X(>^ö/m5  dii- 
fittve   lit/Qt  xdov  xa&'  f](xdg  xatqtSv.  \\  k«uyri<)6vioi  ff  ydq  DIJgDjv 

5  trxl  nXiov  toxväavxsg  xal  xtjg  vyaov  xoax^aavxeg  ov*x  ydv- 
vrj&qaav  xoi^g  nooxaxaaxovxag  xrjv  vqaov  xaxadovXtaüaö&ai, 
tcXX*  ol  piv  'loXdstoi  xaxayvyovxig  tlg  xrjv  OQttvijv  xal  xaxa- 
ytiovg  oixyfäg  xaiaaxtvdxsavxtg  ixqtyov  noXXdg  äyiXag  ßoüxTj- 
pctxwv,  t&v  naoexopivmv  daipifotg  xqotfdg  tjoxovyxo  nqoü(f>s- 

10  göpfvot  ydXa  xal  xvqov  xal  xqiat  xal  xtjg  füv  ntdiddog  yfg 
*xx*)0ti<ravxeg  xqv  ix  xtjg  ioyaatag  xaxondfeiav  is&xXivav,  xrjv 
d*  dowifv  Pfpofisvoi  xal  ßiov  ixovxtg  äfioioov  xaxona&siag 
xalg  TToofiQijfiivaig  xootpaJg  duxiXcüav  yotoiuvoi.  xtav  öi 
Kaoxfjdovttöv  noXXdxtg  dhoXoyotg  dvvdpsto  Gxoaxsvddvxiav  in' 

15  ctdxovg,  diä  xdg  dvax(*>oUtg  xal  xijv  iv  xotg  xaxaytlotg  dvöxoa- 
niXetav  öitfiftvav  ddovXtaxot. 

Ol  ydq  xijv  -aqdü)   xaxoixovvztg ,   <Sg  <ptjGi   Tif*atogf  SCHOLL. 
tnttddv  av*xoXg  anoyyqdaxwaiv  ol  yovttg  xal  vopicwGtv  Ixavöv  KffP- 
ßfßtoaxivat  XQ0V0Vi  äyovötv  adxovg  inl  xov  xonov}  iv  &> 

20  fuXXovGi  &dipai,  xdxsl  Xdxxovg  oov^avxtc  in'  axqtav  %nXiav 
xovg  fiiXXovxag  dno&vficxetv  wadffcowStV ,  entixa  Exaöxog  avxwv 
0xi£av  fya»'  ximxti  xov  iavxov  naxiqa  xal  tlg  xovg  Xdxxovg 
?xfQi(ü&fl'  xovg  öi  nqeoßvxag  %ctiqomag  inl  xov  ddvaxov 
nuoayivecfrai  tag  fddalfiovag  xal  fiexd  yiXcoxog  xal  sv&vplag 

25  änoXXvaSai.  inel  ovv  ysXqv  piv  avvißaivtv,  ov  ndvv  öi  6 
yiXtog  in'  äya&o)  xtvt  iyivtxo,  naqa  xotg  "EXXijto  xrjv  nqoxa- 
fiivqv  Qtjttijvat  naqoifilav. 

(Otjol  öi  Jtjpijxoiog  xivag  loxoqeXv,  tag  Xußoi  (Epimeni-Dioo.LA 
des)  naqa  vvpaßv  ideofid  xi  xal  <f  vXdxxoi  iv  x^Ü  ßoog*    1  10' 10 

30  ;ioüa<f(ooufv6g  xs  xax'  oXiyovs  fit]d([uq  xevovo&ai  dnoxotoet, 
fitjöi  otpitijvai  noxe  ia&iwv.  liipvtjxai  avxov  xal  Tifiatog 
iv  xjj  devxioq.) 

15.  xcttttytiots]  xtxTitywyiots  Madv.  17.  Demoni«  et  Timaei  nar- 
rationem  videtur  confudisse  TzetzeB  ad  Lyc.  796.  cf.  0.  Cruaium: 
Anail.  critica  ad  paroemiographos  yraecos  p.  148,  1. 


Digitized  by  Google 


xJ  by  Google 


SCHLUSSRESULTAT. 


Das  wäre  also  etwa  Timaios'  Geographie  des  Westens,  wie 
sie  sich  heute  noch  zurückgewinnen  lässt,  vielleicht  eher  noch 
zu  wenig  davon  als  zu  viel.  Das  reiche  Material,  das  wir  ge- 
ordnet haben,  gestattet  uns,  ein  deutliches  Bild  von  dem  viel- 
geschmähten Schriftsteller  zu  gewinnen,  die  Züge,  welche  Literatur- 
geschichte und  Quellenkunde  bisher  entworfen,  zu  vervollständigen. 
Um  eine  »Rettung«  handelt  es  sich  dabei  nicht;  eine  Anzahl 
Vorwürfe,  die  Timaios'  Geschichtsschreibung  und  Darstellungs- 
weise gemacht  worden  sind,  bleiben  bestehen.  Aber  es  muss 
darauf  hingewiesen  werden,  dass  kaum  Jemand  vor  ihm  auf 
gleich  gewaltigem  Fundamente  seine  Geschichte  aufgebaut  hat. 
Das  Princip  war  nicht  neu,  schon  Ephoros  hatte  ein  Bild  der 
Oikumene  entworfen.  An  ihn  setzt  Timaios  an,  aber  mit  ganz 
neuen  Mitteln,  neuer  schärferer  Kritik.  Was  die  Vorgänger  ge- 
leistet, wird  eingehender,  nicht  selten  vernichtender  Beurteilung 
unterworfen,  ein  gewaltiges  Material,  nicht  ohne  Kosten  und 
mannigfache  Plackerei  (xaxonddeia  Pol.  XII  28  a  3)  erworben, 
unterstützt  und  rechtfertigt  die  Polemik.  Da  fand  sich  sorg- 
fältige geographische  Darstellung  begleitet  von  glänzender,  hier 
und  da  wol  auch  etwas  fantastischer  Naturschilderung,  Distanz- 
messungen von  geradezu  staunenerregender  Schärfe;  Höhen- 
bestimraungen  wie  bei  Dikaiarch1),  genaue  chronologische  An- 


!)  Noch  Skylax  13  hatte  Sieiiiens  Seiten  alle  drei  zu  1Ö00  Stadion  be- 
rechnet; Timaios  nahm  von  Pelorias  bis  Lilybaion  1700  Stadien  (314,47  Km.), 
von  Lilybaion  bis  Pachynon  1500  (277.47  Km.),  von  Pelorias  bi.s  Pachynon 


—    174  — 


gaben  standen  neben  alten  Gründungssagen  und  echt  volks- 
tümlichen Lokalmythen.  Die  Pflicht  des  Historikers  erforderte 
es,  Kenntnis  zu  nehmen  von  dem,  was  sich  das  Volk  erzählte, 
mochten  es  nun  Geschichten,  wie  die  von  Herakles  und  Mopsos, 
oder  Paradoxa  sein,  jede  Eigentümlichkeit,  welche  die  Sitten  des 
Landes  boten,  ward  verzeichnet:  so  wurden  die  Bausteine  zum 
monumentalen  Werke  gefügt.  Der  es  aufgeführt,  der  Meister, 
war  ein  Gelehrter  von  unendlichem  Fleisse,  schneidender  Kritik, 


1160  (214,58  km.)  an.  Dieselben  Entfernungen  bestimmt  Daniel:  Handbuch 
der  Geographie  *  II  407  auf  340, 330, 200  km.,  Nissen  auf  320, 285, 215  km.  Der 
Unterschied  zwischen  dieser  und  timäiseher  Messung  ist  also  sehr  gering.  Schon 
bald  danach  finden  wir  ungenauere  Bestimmungen.  Poseidonios,  der  Timaios 
verbessern  zu  wollen  seheint,  nahm  1720  (270,90  km.),  1550  (244,125  kin  . 
1130  (177,975  km.)  eratosthenische  Stadien  (Hultsch:  Metrologie5  64)  an, 
und  die  späteren  Messungen  Artemidors  geschweige  der  Chorograplu-n 
verirren  sich  völlig.  Auf  20  Stadien  (3,700  km.)  hatte  Thukydides  VI  I 
die  Meerenge  von  Messina  bestimmt,  Skylax  13  mass  von  Pelorias  bis 
Rhegion  12  Stadien  (2,220  km.),  Polybios  (I  42,5)  12  erat.  Stadien  (1,89  km.), 
Timosthenes  (Agath.  20)  11  (2,035  km.),  Tiinaios  13  (2,405  km.),  Stral»on 
(122  vgl.  257)  7  (1,102  km.),  während  man  heute  für  die  engste  Stelle 
3,200  kin.  annimmt.  (Vgl.  u.  A.  Holm:  Geschichte  Siciliens  I  328.)  Die 
Distanz  zwischen  den  liparischen  Inseln  und  Sicilien  beträgt  bei  Timaios 
150  Stadien  (27,747  km.)  gegen  ca.  24  km.  der  Wirklichkeit,  von  Malta 
bis  Syrakus  sollen  es  800  Stadien  (147,98  km.)  sein  gegen  140  km.  heutiger 
ungefährer  Messung;  von  Telamon  nach  Rom  werden  800  Stadien  (147,98  km.) 
gegen  134  km.  gerechnet,  von  Elis  hingegen  nach  Syrakus  4000(739,92  km. 
gegen  ca.  580  km.  Interessant  bleiben  auch  für  die  Kunde  der  Schiffahrt 
die  Angaben,  dass  man  von  den  Pityusen  nach  Gadir  in  drei  Tagen  und 
drei  Nächten,  nach  der  spanisehen  Küste  in  einem  Tag,  nach  Libyen  in 
einem  Tag  und  einer  Nacht,  nach  den  Balearen  von  Spanien  in  einem 
Tage  fuhr.  Unvollkommen  ist  die  Messung  der  Bergeshöhen.  Zwar  will 
es  nicht  viel  bedeuten,  dass  Timaios  den  Berg  bei  Oinarea  auf  30  Stadien 
(5550  m.!)  bestimmt»' ;  denn  er  befindet  sieh  hier  überhaupt  auf  unbekanntem, 
fabelhaftem  Boden.  Aber  auch  die  den  Avernus  umgebenden  Gipfel  werden 
falsch  taxirt;  keiner  misst,  wie  Timaios  will,  3  Stadien  (555  in.),  nur  l»ei 
Kloster  Camaldott  erreichen  die  Höhenzüge  die  Erhebung  von  455  m.  Etwa* 
treffender  scheinen  Dikaiarchs  Annahmen.  Das  Kyllenegebirge  erhebt 
sich  (Gemin.  imgt  14)  ca.  15  Stadien  (2775  in.)  gegen  2370  der  Wirklich- 
keit, Pelion  (Plin.  II  162)  ist  1250  pass.  =  ca.  1868  m.  hoch,  jetzt  rechnet 
man  1620  m.  Ganz  falsch  aber  wird  (Gemin.  ibid.)  der  rhodische  Atabyri«»s 
(1240  in.)  auf  weniger  als  14  Stadion  (=  2500  m.)  geschützt. 


Digitized  by  Google 


—    175  — 

aber  doch  nur  ein  kleiner  Mensch.  Denn  wenn  wir  die  Be- 
deutung eines  Mannes  darin  erkennen,  wie  er  die  äusseren  Um- 
stände seines  Lebens  seinen  höchsten  Zwecken  dienstbar  zu 
machen  weiss,  so  kann  man  von  Timaios'  Charakter  eben  nur 
gering  denken.  Bei  Philiskos  in  den  Anschauungen  und  Formeln 
der  Isokrateer  gebildet  kommt  Timaios,  von  Agathokles  verjagt, 
nach  Athen:  beides,  was  er  gelernt,  was  er  erlitten,  vergisst  er 
nie,  bis  an  sein  Ende  bewahrt  er  die  empfangenen  Eindrücke. 
Er  lernt  in  Athen  die  Peripatetiker  kennen,  aber  nicht  würdigen, 
sondern  verfolgt  sie,  wo  er  kann,  bleibt  dem  Quietismua  des 
lsokrates  treu,  treu  einer  ganz  abstrusen  Orthodoxie.  Wenn 
der  Peripatos  die  Phänomene  und  Eigentümlichkeiten  der  Lebe- 
wesen sammelte  und  daraus  Gesetze  gewann,  so  genügt  für 
Timaios  die  zusammenhangslose  Einzelbeobachtung,  die  Wande- 
rung von  Paradoxon  zu  Paradoxon  und  oft  eine  Erklärung  rein 
mythologischer  Natur,  wie  die  Geschichte  von  den  lokrischen 
und  rheinischen  Gicaden  beweist.1)  An  die  Stelle  philosophi- 
scher Weltanschauung  tritt  ein  kleinlicher  Aberglaube,  der, 
mochte  es  biegen  oder  brechen,  überall  geheimnissvollen,  gott- 
gewollten Zusammenhang  da  witterte,  wo  kein  Mensch  ihn 
fand.  In  dieser  Enge  seiner  Vorstellungen  blieb  Timaios  wol 
vor  den  Zweifeln  bewahrt,  die  in  der  furchtbaren  Diadochen- 
zeit  vieler  Mitlebenden  Seele  beschlichen,  aber  fern  stand  er 
damit  auch  der  ehrenden  Anteilnahme  an  den  geistigen  Kämpfen 
seiner  Zeit:  er  ist  ganz  dydoaoyoq.  —  In  seiner  kleinlichen 
Seele  hatte  der  eine  grosse  Schlag,  seine  Absetzung,  tiefe, 
nie  ausheilende  Verbitterung  bewirkt,  das  hat  ihm  sein  Leben 
verdorben.  Wie  er  Timoleon  es  nie  vergass,  dass  er  seinen 
Vater  Andromachos  nicht  abgesetzt  hatte,  so  erstarben  in  seiner 
Seele  auch  die  Rachegefühle  gegen  Agathokles  nie.  Die  allge- 
meine Verbitterung  übertrug  sich  auf  jeden  einzelnen  Fall:  keine 
Waffe  war  zu  schlecht  im  Kampfe  gegen  den  wissenschaftlichen 

')  Vgl.  Rose:  Aristoteles  pseudepigraphüi  327  ff.  Eine  Ausnahme  macht 
allein  die  Betrachtung  <les  Vulkanismus  gelegentlich  des  Aetna,  die  aristo- 
telische  Oedanken  {meteor.  II  S.  18  ff.)  fortzusetzen  scheint.  Aber  zur  Ehren- 
rettung dient  »lies  «loch  nicht.  Die  Beschreibung  der  Paliken  ist  wieder 
ganz  abergläubisch  gefärbt  (&fm  firtiyxtj,  IhorjQtnmt,  ifuatöatftoiin). 


Digitized  by  Google 


—  176 


Gegner,  nicht  die  einzelnen  Irrtümer  werden  berichtigt,  am  liebsten 
wird  der  ganze  Mensch  verworfen.  Wenn  Timaios  sich  stellte, 
als  ob  er  principiell  Fehler  gestattete,  nur  keine  Abweichungen 
Yon  der  Wahrheit  (Pol.  XII  12),  so  blieb  die  Entscheidung  darüber, 
was  im  einzelnen  Falle  Wahrheit  sei,  völlig  seinem  subjektiven 
Ermessen  überlassen,  und  im  Falschen  sah  er  zumeist  Falsch- 
münzerei. 

Ein  solcher  Gelehrter,  dessen  Fleiss  allen  Vorgängern  über- 
legen blieb  und  spätem  Nachfolgern  oft  nur  geringe  Vervoll- 
ständigung möglich  machte,  der,  ohne  viel  von  der  Welt  gesehen 
zu  haben1),  das  Material  doch  mit  staunenswertem  Urteil  zu 
sichten  verstand,  dessen  Seele  aber  so  unendlich  eng  war,  konnte 
nur  zum  Pedanten  werden.  Grundeigenschaft  dieses  Charakters 
bleibt  die  gleich  peinliche  Behandlung  der  Haupt-  und  Neben- 
sachen. So  verliert  sich  die  Unterscheidung  des  Grossen  und 
Kleinen  überhaupt,  Ephoros  wird  wegen  eines  Rechenfehlers  ge- 
tadelt, Theopomp  gezüchtigt,  weil  er  Dionys  auf  einem  Kriegs- 
schiffe nach  Korinth  zurückkehren  liess.  Diese  Genauigkeit  bis 
ins  Kleinste  (axQißoAoyia)  durchzuführen,  kostet  unendliche  Mühe, 
die  Beschaffung  des  Materials  verlangt  Erkundigungen  bei  Augen- 
und  Ohrenzeugen,  Durchstöbern  der  Bibliotheken:  all  dieses 
wird  dem  Leser  vorgerechnet,  damit  er  womöglich  einiges  Mit- 
leid mit  solcher  xaxond&eta  empfinde.  Ein  tiefinnerer  Instinkt 
macht  dem  Pedanten  das  Genie  verhasst;  im  Vollgefühle  seiner 
eigenen  mühseligen  Leistungen  sieht  er  in  dem  Schaffen  des- 
selben nur  ein  müheloses  Arbeiten.  Timaios  feindete  in  Aristo- 
teles den  Gegner  der  Isokrateer  an,  aber  auch  die  ganze  Art, 
das  vornehme  Wesen  des  Philosophen,  das  ä&omotov,  mit  dem 
er  seine  Resultate  gab,  empören  ihn  aufs  Tiefste,  und  in  heftigen 
Scheltworten,  die  freilich  von  anderen  Gesagtes  wiederholen2), 

')  Timaios  ist  sicher  nicht  weit  gereist.  Er  stand  am  Avernus  und 
war  bei  den  Lokrern  in  Italien  und  Griechenland.  Schwerlich  jedoch  kam 
er  weiter,  sonst  würde  Polybios.  der  ihm  Autopsie  vorzugsweise  nur  von 
den  siciliechen  Gegenden  nachsagte  (XII  4d  2  vgl.  25  h,  1.  28,  G)  zum 
Lügner. 

■)  Pol.  XII  8,  4  yt(ciQiuuQ)'oy  wie  Theokrit  von  Chios.  Scala:  Die 
Studien  des  Polybios  I  127.  vgl.  F.  Schröder:  Theokrit  von  Chios.  Jl>b. 
für  Phil.  139  p.  317-334. 


Digitized  by  Google 


177  — 


macht  er  den  Gefühlen  seiner  dörren  Seele  Luft,  ja  er  scheut 
sich  nicht,  dem  Aerger  lokrischer  Lokalpatrioten  über  Aristoteles 
als  Sprachrohr  zu  dienen  (Pol.  XII  9,  4).  Der  Mann,  der  nur 
aus  der  Studirstube  in  das  Treiben  der  Welt  blickt,  kann  nimmer- 
mehr ein  Menschenkenner  sein,  in  psychologischen  Erwägungen 
entscheidet  bei  ihm  die  graue  Theorie,  nicht  die  gesunde  Praxis 
des  frischen  Lebens;  er  ahnt  nicht,  dass  der  emancipirte  Sklave 
sehr  bald  alles  abzustreifen  sucht,  was  an  seinen  früheren  Stand 
noch  erinnern  könnte,  den  freien  Mann  spielt,  indem  er  Freund- 
schaften und  Feindschaften  seines  alten  Herrn  fortsetzt  (Pol. 
XII  6  a).  —  Auch  der  Pedant  empfindet  vielleicht  das  Bedürfnis, 
einen  Helden  zu  feiern,  aber  er  hat  nicht  Raum  genug  für  einen 
Mann  mit  hellen  Licht-  und  dunklen  Schattenseiten,  der  mit  den 
Schulprädikaten  »gut"  und  »schlechte  nicht  abzutun  ist,  er  sucht 
sich  keinen  Alexander,  sondern  eine  einfache  Persönlichkeit,  die 
ohne  allzu  grosse  Irrungen  und  Versuchungen  still  ihren  Weg 
gegangen:  Timoleon,  den  frommen  Woltäter  der  Stadt  Sy- 
rakus. 

Das  riesige  Material,  die  Fülle  scharfsinniger  Untersuchungen 
Hessen  naturgemäss  die  zunächst  folgenden  Generationen  ver- 
gessen, dass  ein  kleiner  Mensch  hinter  dem  Ganzen  stand.  Geo- 
graphie, Ethnographie,  Sagenkunde,  Chronologie  hatten  ungeahnte 
Bereicherung  erfahren ;  was  die  Alexanderhistoriker  für  den  Osten 
bedeuteten,  ward  Timaios  für  den  Westen.  Siegreich  zog  er 
zuerst  in  Alexandreia  ein.  Gleich  nach  dem  Erscheinen  der 
ersten  Bücher  bemächtigte  sich  Lykophron  des  reichen  Stoffes, 
und  auch  bei  Kai  Ii  machos  finden  sich,  wie  schon  bemerkt, 
Anklänge.1)  Ebenso  sicher,  ja  noch  deutlicher  haben  wir  Be- 
nutzung bei  Apollonios  konstatiren  können.  Aber  auch  sonst 
war  die  alexandrinische  Mythographie  von  Timaios  abhängig. 
Es  ist  bekannt,  wie  bei  älteren  Dichtern,  ja  noch  Theokrit 


')  Aus  den  Dichtungen  notire  ich  noch  Liparas  älteren  Namen  Meiigunis 
(/*.  III.  47.  48),  die  Sage  vom  Aiolossohne  Iokasto*,  dem  Gründer  Rhegions 
(fr.  202).  Im  Wunderbuche  war  natürlich  ebenfalls  Timaios  benutzt 
t/r.  100  f.  n.  8).  Vielleicht  nannte  Kalliinachos  nach  Timaios  Gaudos  der 
Kalypso  Insel  (fr.  524)  und  schrieb  dieselbe  Quelle  über  Euthymos  aus 
[fr.  399). 

Fhilolog.  Untersuchungen  XIII.  1'2 


Digitized  by  Google 


-    178  - 


die  Fabel  von  Polyphem  und  Galatea  uns  den  ungeschlachten 
Riesen  in  ungestillter  Liebessehnsucht  darstellt.  Man  weiss  auch, 
wie  richtig  Heibig  aus  den  pompeianischen  Gemälden  eine  andere 
Form  des  Mythos  in  späterer  alexandrinischer  Litteratur  er- 
schlossen hat.  Es  liegt  nahe,  auch  hier  als  Vorbild  Timaios  an- 
zunehmen, der  bekanntlich  die  Söhne  des  Paares  genannt  hatte.1) 
Lebhaften  Anteil  nahmen  gleich  den  gelehrten  Dichtern  die 
eigentlichen  Forscher.  Da  gilt  es  in  erster  Linie  Eratosthcnes. 
Er  folgte  Timaios  in  chronologischen  Bestimmungen2),  benutzte 
ihn  in  geographischen  und  mythologischen  Angaben.  In  enger 
Verbindung  werden  beide  von  Pseudo-Skymnos  (412)  über  die 
illyrischen  Hylleer  angeführt;  Eratosthenes  (Strab.  22)  fixirt  die 
Lage  der  Sireneninseln  ebenso  wie  Timaios,  legt  das  Niveau 
des  tyrrhenischen  Meeres  höher  als  das  des  sicilischen  (ibid.  54), 
berichtet  fabelhaftes  über  die  adriatischen  Gegenden  (ibid.  47). 
d.  h.  erzählt  die  Mythen  von  Phaethon  und  den  Elektriden. 
Beide  Forscher  endlich  haben  sich  eng  an  Pytheas  angeschlossen.3) 
In  der  ganzen  geographischen  Anschauung  freilich,  die  bei  Ti- 
maios entschieden  homergläubig  war,  zeigt  sich  ein  bedeutender 
Unterschied. 

In  dem  vielbewegten  litterarischen  Leben  Alexandriens  haben 
natürlich  auch  Angriffe  gegen  Timaios  nicht  gefehlt,  wie  des 
Kallimacheers  Istros  Beispiel  beweist.  Leider  weiss  man  von 
dieser  Polemik  nur  verschwindend  wenig,  wir  kennen  daraus  nur 
das  Wort  'Emiiftaiog.  Im  Ganzen  aber  hielt  sich  die  Vorliebe 
für  Timaios  in  Alexandreia,  noch  Didymos  machte,  wie  die  Pindar- 
scholien zeigen,  fleissigen  Gebrauch  von  seinen  Schriften. 

Was  Alexandreia  annahm,  verwarf  Pergamon.  Hier  wirkten 
Polemon,  hier  Demetrios  in  entschieden  antitimäischem  Sinne. 


')  Vgl.  überhaupt  Holland:  De  Polyphemo  et  Galatea.  Leipz.  Stud. 
VII  184  ff. 

'-)  Vgl.  darüber  L.  Mendelssohn:  uuaestionum  I'JratostJienicarum  cap.  I  in 
den  Acta  «ociet.  philof.  Lips.  ed.  ltitschl  II  1,  I83sqq. 

s)  Die  Gabelung  des  Ister,  an  die  alle  vor  Hipparch  und  Hipparch 
selbst  noch  (Str.  57)  glaubten,  hat  hier  keine  Bedeutung.  Uebrigens  ist 
der  Irrtum  sehr  verzeihlich,  Isonzo  und  Save  entspringen  nur  ein  paar 
Kilometer  von  einander. 


gitized  by  Google 


I 


—    179  - 

Aeneas  war  gar  nicht  nach  Italien  gekommen  (Strabon  607 
der  lokrische  Jungfrauentribut  wurde  erst  zur  Perserzeit  einge- 
richtet (Str.  601),  lehrte  man  unter  Anderem.  Das  reine  Bücher- 
studium des  Timaios  blieb  diesen  Gelehrten  tief  zuwider,  zu- 
wider auch,  wer  von  Timaios  etwas  hielt,  wie  Eratosthenes,  der 
ja  blinden  Auges  in  Athen  herumgelaufen  war. 

Zwischen  Pergamon  und  Alexandria  sucht  zu  vermitteln 
Apollodoros,  der  Aristarchs  Schüler  war  und  von  Demetrios 
lernte.  Er  musste  Stellung  nehmen  zu  Timaios'  Chronologie, 
tat  es  oft  ablehnend,  zuweilen  auch  zustimmend,  musste  sich 
natürlich  auch  sonst  über  die  geographischen  und  antiquarischen 
Ansichten  desselben  äussern.  Davon  ist  noch  in  der  Anführung 
der  timäischen  Philoktetsage  eine  Spur  geblieben.2) 

Früh  kam  Timaios  nach  Rom.  Unmöglich  konnte  Gato, 
wenn  sich  auch  eine  strikt  durchgeführte  Benutzung  nicht  mehr 
nachweisen  lässta),  an  Timaios'  xtioeig  vorübergehen.  Ganz  sicher 


')  Gilde;  Ihmetrii  Scejmi  >juae  «vpermnt  35.  Auch  Str.  608  gehört 
noch  dazu. 

s)  Apollodor  bestimmte  Euripides'  Todesjahr  wie  Eratosthenes  und 
Timaios.  Mendelssohn  a.  a.  0.  184.  Dagegen  stimmten  beide  nicht  über 
Lykurg  (Plut.  Lyc.  1),  über  Epicharm  (Clem.  AI.  Strom.  1  353),  und  auch 
die  Rechnung  der  Troika  und  der  dorischen  Wanderang  war  bei  beiden 
anders  (Diod.  I  5).  Die  Philoktetsage  (Strabon  254)  ist  verbunden  mit  der 
nicht  timäischen  Form  des  Aigestosmythos.  Wenn  Apollodor  bei  Strabon  299 
KallimaehoB'  Ansieht  über  die  Kalypsoinsel  Gaudos  und  das  phäakischo 
Kerkyra  bekämpfte,  so  traf  er  im  enteren  Falle  vielleicht,  im  zweiten 
sicher  Timaios.  Auch  Apollodor  hatte  über  die  "YXXoi  geredet  (St.  Byz.  s.  v 
und  Pseudo-Skymnos  404  ff.).  Sicilische  Namen  finden  sich  in  Monge.  — 
Artemidors  Polemik  lasse  ich  liier  aus;  der  hat  zu  viele  angegriffen,  als 
dass  seine  Fehde  mit  Timaios  für  uns  irgend  welchen  Wert  haben  könnte. 
Die  alberne  Ansicht  Artemidors  über  den  Avernus  ist  ja  oben  berücksichtigt 
worden.  Vgl.  noch  Susemihl:  Geschichte  der  griechischen  Litteratnr  in 
der  Alexandrinerzoit  I  695  Anm.  303.  Auch  Timosthenes  nenne  ich  nicht. 
Die  Fragmente  bei  Wagner:  Die  Erdbeschreibung  des  Timosthenes  von 
Rhodos.  Leipz.  1888.  67  —  69  helfen  nicht  weiter;  denn  dass  er  von  Lilybaion 
bis  Pelorias  wie  Timaios  1700  Stadien  rechnete,  den  Umfang  Siciliens  aber 
ganz  Anders  bestimmte,  lässt  keine  weiteren  Schlüsse  zu. 

•)  Cato  erzlihlt  fr.  70  P.  von  Philoktct  in  Petelia;  das  sieht  sehr  nach 
Timaios  aus.  Er  redet  fr.  31.  32  von  den  Sitten  der  Ligurer,  ihrer  Ur- 
ansäissigkeit;  auch  dies  wird  er  griechischer  Quelle  verdanken.    Anders  ist 

12* 


Digitized  by  Google 


—    ISO  — 


aber  haben  L.  Calpurnius  Piso  und  L.  Caelius  Antipater 
Timaios  herangezogen;  ersterer  leitete  Italiens  Namen  von  den 
vituli  ab  (Varro:  r.  r.  II  1,  9),  bei  letzterem  findet  sich  ein 
Zug  aus  der  bekannten  timäischen  Schilderung  des  Avernus 
wieder  (Plin.  XXXI  21).  So  pries  griechische  und  römische 
Zunge  den  sicilischen  Forscher,  und  Pergamons  Widerspruch 
blieb  ohne  dauernde  Wirkung.  Polemon  war  Panaitios'  Lehrer 
gewesen,  von  Panaitios  lernte  Timaios'  Fortsetzer  Polybios1); 
mit  neuen  Waffen  wurde  der  Kampf  aufgenommen.  Auch  mit 
schärferen,  wirksameren?  Schwerlich,  wenn  auch  das  Urteil  der 
Männer,  deren  Entscheidung  wir  verehren,  unter  fast  allgemeiner 
Billigung  Polybios  Recht  gegeben  hat.2)  Nach  seiner  ganzen 
Natur  und  Bildung  war  es  Polybios  versagt,  Timaios  die  richtige 
Würdigung  angedeihen  zu  lassen.  Wir  sehen  zwar,  wie  er  sich 
Mühe  gibt,  gerecht  zu  urteilen:  neben  vielem  Falschen  hat  Timaios 
auch  viel  Vernünftiges  geäussert  (XII  26  d  3 — 4),  besitzt  genaue 
Kunde  seines  Stoffs  (7,  1),  versteht  sich  aufs  Materialsammeln 
und  ist  unverdrossen  an  die  Arbeit  gegangen  (27  a  3.  4).  x\uch 
hat  Polyb  stellenweise  über  dieselbe  Sache  verschieden  geurteilt, 
wenn  er  (VIII  12,  12)  Timaios'  Hass  gegen  Agathokles  im  Hin- 
blick auf  Theopomps  Masslosigkeit  allenfalls  für  begreiflich  er- 
klärt, während  er  bei  späterer  Gelegenheit  (XII  15)  für  die 
wütenden  Beschimpfungen  des  Tyrannen  nur  Worte  herben 
Tadels  findet.  Eine  erneute  eingehende  Beschäftigung  mit  Ti- 
maios, wie  sie  im  12.  Buche  vorliegt,  konnte  ihn  eben  immer 
nur  wieder  neu  abstossen.  Und  um  so  stärker  erscheint  dies 
Gefühl  geradezu  persönlicher  Abneigung,  als  Polybios  bei  anderen 
Gelegenheiten  es  wol  vermied,  den  Massstab  späteren  voll- 
kommeneren Wissens  an  die  Arbeiten  der  Vorgänger  zu  legen 
und  eine  historisch  gerechte  Beurteilung  eines  relativ  bedeutenden 
Masses  früherer  Leistungen  anstrebte  (III  58.  59).  Es  fehlte  eben 
jeglicher  gemeinsame  Boden:  wenn  Polybios  vom  Historiker 

fr.  45  über  die  Ureinwohner  Pisas:  Tarchon,  Tyrrhenos'  Sohn,  »oll  die  Stadt 
den  griechisch  redenden  Tentaneu  abgenommen  haben. 
')  Seala  a.  a.  ().  250-255. 

•)  Mildere,  abmahnende  Stimmen  wie  die- Holms  und  Meitzers  haben 
glücklicherweise  nicht  gefehlt. 


Digitized  by  Google 


-    181  — 

Philosophie  forderte,  so  gab  es  die  bei  dem  Isokrateer  nicht, 
wenn  er  verlangte,  dass  man  etwas  vom  Leben  verstände,  so 
wusste  der  Stubengelehrte  davon  nichts.  Mit  Demetrios  Phalereus 
sann  Polybios  über  Krieg  und  Frieden  nach !)  (XXXVI  2,  3),  nur 
mit  Ekel  konnte  er  darum  das  rhetorische  Geschwätz  des  Timaios 
über  den  Unterschied  zwischen  Krieg  und  Frieden  (XII  26)  lesen; 
wie  mussle  es  ihn  zudem  empören,  dass  derselbe  noch  anderen 
über  Mangel  an  Philosophie  Standreden  hielt  (XII  12b  2)!  Der 
in  der  Betrachtung  eines  grossen  Staatswesens  gebildete  Historiker, 
der  mit  Männern  verkehrte,  an  denen  alles  gross,  echt,  gesund 
war,  sah,  wie  dieser  auch  in  Rom  so  hoch  geschätzte  Forscher, 
dessen  iatogia  ihm  nur  als  Materialsammlung  erscheinen  wollte, 
dessen  Gedanken  oft  so  sonderbare  und  bizarre  Seitensprünge 
machten,  sogar  Schule  zu  machen  begann,  schon  glaubte  er, 
seine  ydovixia  auf  die  Leser  übergehen  zu  sehen  (26 d  4  vgl. 
25  c).  Das  war  zuviel:  Polybios,  welcher  der  Geschichtswissen- 
schaft hohe  Bahnen  gewiesen  zu  haben  glaubte  (III  57 — 59. 
IV  38, 11.  X  21,  3.  XII  25  h  4.  27.  28),  fühlte  sich  berufen,  weiteren 
durch  die  Schaar  der  Nachahmer  drohenden  Schaden  zu  ver- 
hüten. 

Als  Philosoph,  als  nohnxog  sehen  wir  Polyb  in  seinem 
Rechte,  aber  die  iatoQta  bleibt  dem  grossen  Pragmatiker  ein 
Buch  mit  sieben  Siegeln.  Hochmütig  verachtet  er  die  Gründungs- 
geschichten (X  21,  3),  er  ahnt  nicht,  was  es  für  den  Forscher 
bedeutete,  durch  den  hoch  aufgetürmten  Wust  der  Ueberlieferung 
sich  durchzuarbeiten,  ovyxQivstv  tag  ttav  nQoyeyovotwv  ovyy^atpiwv 
dyvoiag  (XII  27,  5),  durch  die  Selbstschule  der  Kritik,  deren  Regeln 
noch  nicht  ausgeschaffen  waren,  zur  Wahrheit  zu  dringen.  Oft  ist 
die  xaxond&eia  der  stillen  Gelehrtenstube  des  Forschers  weit 
grösser  als  die  Beschwerden  des  Reisenden,  der  seine  Erlebnisse  als 
Essais  in  die  Welt  ausgehen  lässt.2)  Und  wie  treffliche  Resultate 


')  Scala  a.  a.  0.  156.  299  ff. 

3)  Was  wollen  mehr  oder  minder  phiintaxievolle  Reisebesehreibungen 
gegen  Karl  Ritter,  den  wenig  gereisten,  bedeuten?  —  Man  bemerke 
übrigens,  wie  Polyb  den  timäisehen  Ausdruck  nokvnqnyfiovnaai  7«  dtftour 
t»*,  xai  KtXtiSy,  ä/utt  <fi  rwrw$  Ißigtov  (XII  28a  3)  spöttisch  wiederholt 
(ibid.  4). 


Digitized  by  Google 


—  182 


ermittelt  diese  loiogial  In  fast  moderner  Weise  wird  die  Ge- 
schichte von  überkommenen  Fabeln  entlastet.  Zaleukos  hat  gar 
nicht  gelebt,  Empedokles  sich  nicht  in  den  Aetna  geworfen,  der 
sogenannte  Phalarisstier  war  nur  ein  Bild  des  Flussgottes  Gelas, 
der  Avernus  nie  ein  vögelloser  See.  Vollends  beweist  uns 
Polybs  Antikritik  die  Schwäche  seiner  iaxoQia  oder  vielmehr  ihr 
gänzliches  Fehlen.  Timaios'  und  Aristoteles'  Berichte  über  den 
Ursprung  des  epizephyrischen  Lokroi  widersprechen  sich:  Timaios 
ist  nicht  ehrlich,  er  giebt  nicht  an,  bei  welchen  Lokrern  in  Hellas 
er  Erkundigungen  über  die  Kolonie  eingezogen  hat  (XII  10,  3). 
Er  ist  doch  sonst  der  grosse  Urkundenforscher,  warum  sagt  er 
nicht,  wo  die  Urkunden  der  griechischen  Lokrer  liegen,  damit 
man  dort  nachprüfen  kann  (XII  10,  5)?  Er  hat  Ephoros  einen 
Rechenfehler  nachgewiesen:  das  kann  ja  doch  nur  ein  Versehen 
des  Abschreibers  sein  (XII  4  a  4).1)  Proben  kritischer  Methode 
sind  dies  gerade  nicht. 

Dieser  persönliche  Hass  verführt  Polybios,  in  die  Fusstapfen 
seines  Gegners  zu  treten,  hinter  jede  Ungenauigkeit  hinterzuhaken, 
heftig  zu  schimpfen,  sich  selbst  und  seine  Principien  ganz  zu 
vergessen.  Wie  lächerlich  erscheint  der  Angriff  auf  Timaios' 
Schilderung  des  sandigen  Afrikas  (XII  3),  das  uns  doch  auch 
nicht  gerade  eine  blumige  Au  dünkt,  auf  seine  Einteilung  der 
Welt  (XII  25,  7),  wie  kleinlich,  ganz  im  Sinne  des  Bekämpften, 
die  Berichtigung  der  Schilderung  Korsikas  (XII  3,  7  ff.)!  Vollends 
für  jeden,  der  sich  auf  einer  genauen  Karte  die  Rhonemündungen 
angesehen,  ist  kein  Zweifel,  wer  Recht  hat,  Timaios  oder  Polyb 
oder  gar  Artemidor  (Strab.  183).  Und  gegen  seinen  eignen 
Grundsatz,  jede  Zeit  nach  dem  Masse  ihres  Wissens  zu  beurteilen, 
verfehlt  sich  Polyb,  wenn  er  Timaios  grobe  Unkenntnis  der  zu 
seiner  Zeit  noch  unerforschten  Pogegenden  (II  16,  15)  vorrückt. 
Spie  dieser  Gift  und  Galle  auf  seine  Gegner,  hielt  er  ihnen  alle 
möglichen  Laster,  besonders  wissentliche  Unwahrheiten,  vor,  so 
braucht  Polybios  ganz  dieselben  Waffen.  Aber  seine  Streiche 
gehen  in  die  Luft.  Die  lokrische  Geschichte  (XII  10,  3  ff.)  be- 
weist nichts  als  des  Angreifers  Gereiztheit,  der  künstliche  Ver- 


')  Dasselbe  Auskunftsmittel  XXXIV  3,  12. 


Digitized  by  Google 


-  183 


such,  aus  den  timäischen  Musterreden  (25a.  b.  k.  26 ff.)  absichtliche 
Täuschung  zu  erweisen,  zerfällt  in  sich  selbst;  denn  mit  gleichem 
Rechte  konnte  dieser  Vorwurf  fast  der  ganzen  antiken  Geschichts- 
schreibung gemacht  werden. 

Griechen  und  Römer  sollten  aufhören,  auf  Timaios  zu 
schwören:  das  war  des  Angreifers  Absicht  gewesen.  Aber  er 
drang  nicht  durch,  die  Polemik  machte  keinen  Eindruck.  Die 
selbständigen  Forscher  wie  die  Verfasser  geographischer  Hand- 
bücher kamen  nicht  ohne  Timaios  aus.  Pseudo-Skymnos  be- 
nutzte ihn,  vor  allen  aber  Poseidonios.  Noch  harrt  dieser 
ungemein  bedeutende,  weil  so  vielseitige  Historiker  der  Auf- 
erstehung, hoffentlich  nicht  allzu  lange.  Bei  Polemons  Schüler 
Panaitios  mochte  er  vielleicht  nur  Widerwillen  gegen  Timaios 
gewonnen  haben,  aber  seine  Reisen  nötigten  ihm  bald  Achtung 
vor  dem  Stubengelehrten  ab.  In  Massalia  erkundigte  er  sich, 
was  es  mit  den  leicht  gebärenden  ligurischen  Frauen  auf  sich 
habe  und  erkannte  an  einem  konkreten  Beispiele  die  Wahrheit 
der  timäischen  Aussage,  er  bestätigt  (Diod.  V  25)  die  Zahl  der 
Rhonemündungen.  Vielfach  durfte  er  auf  Timaios  zurückgreifen, 
gewann  aus  ihm,  wie  wir  gesehen,  alte  Volkssagen;  hie  und  da 
musste  er  ihn  auch  gestützt  auf  die  erweiterte  Kunde  der  Welt 
verbessern.  Aber  im  Tone  scharfer  Polemik  ist  dies  niemals 
geschehen,  sonst  wäre  davon  etwas  bei  Strabon,  der  nur  auf 
Poseidonios'  Schultern  steht,  Timaios  gar  nicht  kennt,  durch- 
gesickert. So  ist  in  vielen  Fällen  Poseidonios  nur  der  zeitgemäss 
redigirte  Timaios. 

Unähnlich  seinem  Landsmanne  Demetrios  scheint  auch  Me- 
tro doros  aus  Timaios  geschöpft  zu  haben.1)  Vollends  noch 
intensiver  als  in  Polybs  Epoche  las  man  ihn  in  Rom  zu  Casars 
Zeit.    Cicero  verehrte  ihn,  und  sein  ganzer  Kreis  studirte  ihn 


')  Metrodor  über  den  italischen  Berg  Ossa  (schol.  Lyc.  697),  über  die 
Insel  Basileia  (Plin.  XXXVII  61);  vielleicht  ist  auch,  was  er  über  den 
Clanius  (Prob,  schol.  Georg.  II  224)  erzHhlt,  timaisch.  Ueber  Timagenes' 
Verhältnis  zn  Timaios  darf  man  aus  der  Galateasage  (Ammian  XV  9,  8. 
Mommsen:  Hermes  XVI  620.  Wachsmuth:  Rh.  Mus.  XXXXVI  46«)  nicht 
zu  viel  erschliessen. 


Digitized  by  Google 


-    184  - 

eifrig.  In  erster  Linie  steht  hier  natürlich  Varro.  Welches 
Zeugnis  konnte  besser  für  die  Wichtigkeit  tiraäischer  Forschung 
reden  als  das  des  grossen  römischen  Antiquars,  von  dessen 
Schätzen  die  folgenden  Jahrhunderte  zehrten?1)  Dann  ist  Timaios 
der  famüiaris  des  Atticus  (Gic.  ad  AU.  VI  1,  18),  der  aber 
auch  Kritik  an  ihm  übte2),  Cornelius  Nepos  benutzt  ihn, 
Sallust,  Pompeius  Trogus  und  besonders  Diodor  schreiben 
ihn  aus,  in  Rom  lernt  auch  Parthenios  Timaios  kennen. 

Der  sicilische  Historiker  steht  im  Zenith  seines  Ruhmes, 
scharfsinnige  Forscher  und  grosse  Gelehrte  haben  sich  für  und 
wider  ihn  erklärt,  immer  hat  die  Schaar  seiner  Anhänger  gesiegt: 
da  folgt  der  letzte  Angriff,  er  geht  aus  von  den  Leuten,  die  über 
den  Inhalt  die  Form  setzen,  von  den  Atticisten.  Und  diese 
Polemik  hat  denn  den  Sieg  davongetragen,  ihre  Gründe  haben 
bezeichnend  genug  für  die  Zeit  allgemeinere  Anerkennung  ge- 
funden. Cäcilius  von  Kaiakte  verwirft  Timaios,  das  Buch 
neQi  vxpovg  hält  ihm  seine  Geschmacklosigkeiten  vor,  Dionys ios 
von  Halikarnass,  Cäcilius'  Verehrer,  verachtet  ihn  geradezu. 
Reiche  Veranlassung  bot  sich  diesem  doch  dar,  von  dem  Manne 
ein  Wörtlein  zu  reden,  den  Varro  so  hoch  stellte,  aber  lieber 
werden  Hellanikos,  Antiochos,  Xanthos  und  die  Mqs$  aQxaun 
xal  Xoyov  a^iot  citirt,  als  gerade  Timaios,  dem  diese  doch  auch 
vorgelegen  hatten. 

Seitdem  geht  das  Studium  des  Timaios  zurück.  Das  trifft 
besonders  für  Rom  zu,  wo  er  immer  weniger  gelesen  wird.  Die 
bedenklichen  Irrtümer,  welche  die  Timaioscitate,  wie  wir  gesehen, 
bei  Plinius  zeigen,  machen  es  mir  ziemlich  unwahrscheinlich, 
dass  dieser  ihn  wirklich  noch  selbst  benutzt  und  nicht  vielmehr 
von  Varro  seine  ganze  Kunde  empfangen  hat.  Sicher  ist  dieser 
Weg  für  die  Citate  bei  Gellius,  Tertullian  und  Censorin.  Ebenso 
hat  endlich  Hieronymus,  wie  begreiflich,  Timaios  nicht  mehr  mit 


')  Sueton  bei  wohol.  Born.  Georg.  IV  564  über  die  Parthenope  geht, 
wie  oft,  sicher  auf  Varro  zurück,  ebenso  könnte  man  den  gleichen  Ursprung 
für  Oranius  Licinianus  bei  Solin  (44,  17  M.)  in  Anspruch  nehmen. 

')  Fr.  1  P.  Hier  erzählt  Varro,  wie  wir  früher  sahen,  nach  Timaios 
Aeneaa'  Abzug  aus  Troia,  Atticus  modificirt  dies. 


Digitized  by  Google 


—    185  — 

eigenen  Augen  gelesen,  sondern  sein  Citat  dem  Porphyrios  ent- 
nommen.1) 


Das  also  war  im  Grossen  und  Ganzen  das  Urteil  des  Alter- 
tums über  Timaios.  Was  lernen  wir  nun  selbst  aus  seinen 
Forschungen,  d.  h.  aus  dem  Materiale,  das  er  zusammengebracht 
hat?  Darüber  noch  ein  paar  Worte.  Zunächst  gilt  die  Betrach- 
tung der  geographisch-ethnographischen  Seite  der  Frage.  Lange 
vor  Plinius'  berühmter  und  oft  herangezogener  Schilderung  des 
Vesuvausbruches  lesen  wir  bei  Timaios  jene  kurze,  aber  treffliche 
Schilderung  der  Epomeoeruption,  durch  Timaios  allein  hören  wir 
von  den  glücklichen  Inseln,  ihrer  Ausbeutung  von  Seiten  Kar- 
thagos. Wenn  die  Ethnologie  nicht  ansteht,  in  den  iberischen 
Basken  das  älteste  Volk  Europas  zu  erkennen,  so  liefert  ihr 
Timaios,  wie  wir  bemerkten,  mit  seiner  Schilderung  der  merk- 
würdigen korsischen  Couvade,  des  sardischen  und  balearischen 
Stammes  hochwichtiges  Material.  In  kraftvoller  Rohheit  und 
schrecklicher  Wildheit  der  Sitten  tritt  uns  die  Urbevölkerung 
unseres  Erdteils  entgegen,  die  ligurischen  Frauen  gebären  in 
währender  Feldarbeit,  die  Sarden  schlagen  ihre  alten  Eltern  tot: 
Züge,  die  sich  bei  den  Wrilden  anderer  Weltteile  wiederholen. 
Wenig  nur  will  es  bedeuten,  dass  Timaios  in  seine  Schilderungen 
alberne  Einfalle  wie  den  vom  laqdoviog  ye'Xms  aufgenommen, 
seiner  Darstellung  einen  moralisirenden  Charakter  gegeben  hat: 
der  Kern  ist  brauchbar  und,  was  nicht  energisch  genug  betont 
werden  kann,  nicht  nur  für  die  Philologen  von  Bedeutung.2) 

Grosses  Interesse  hat  das  Bild  Italiens,  welches  wir  für  den 
Anfang  des  dritten  Jahrhunderts  gewinnen  können;  der  Süden 
und  Kampanien  werden  vortrefflich,  wenn  auch  nicht  ganz  ohne 
Fehler,  wie  die  Fixirung  der  Seirenusen  und  der  liparischen  In- 


l)  Adv.  Jovin.  I  309  M.  308  und  310  sind  offenbar  timäischen  Inhaltes, 
gehen  aber  auf  die  pseudoaristotelische  Sehrift  de  matrimonio  zurück. 
Luebeek:  Hieronymus  quo*  noverä  scriptore*  et  ex  quibus  hauaerit  p.  87 — 90. 
Ueber  Porphyrios  bei  Hieronymus  s.  ebenda  p.  64 — 86.  vgl.  oben  S.  48 
Anm.  3. 

*)  Vgl.  z.  B.  Peschel:  Völkerkunde.  5.  Aufl.  bearbeitet  von  A.  Kirch- 
hoff S.  32  über  die  Couvade. 


Digitized  by  Google 


—    186  — 


sein  zeigt,  geschildert,  genau  die  Entfernung  der  einzelnen  Städte 
angegeben.  Weniger  bekannt  ist  Latium  und  Rom,  wo  nicht 
einmal  der  Tiber  genannt  wird;  nur  von  der  Macht  der  Stadt 
hat  man  eine  deutliche  Empfindung.  In  etwas  helleres  Licht 
tritt  naturgemäss  das  den  Griechen  länger  bekannte  Etrurien, 
dessen  Name  —  und  mit  ihm  der  Italiens  —  bis  zum  Arno 
reicht.  Von  den  Kelten  Oberitaliens  aber  weiss  man  noch  nichts, 
dehnt  Etruriens  Herrschaft  bis  zum  Gebirge  der  »Salpien«  aus. 
Der  ganze  Norden  ist  noch  in  sagenhaftes  Dunkel  gehüllt;  da- 
gegen kennt  man  den  Apennin,  wenn  auch  nicht  unter  diesem 
Namen,  in  seiner  Eigenschaft  als  Wasserscheide  der  italischen 
Flusse. 

Holm  hat  einmal  gesagt,  es  wäre  schön,  wenn  wir  die  Sagen 
des  Timaios  noch  hätten.  Nun,  ich  denke,  wir  besitzen  jetzt 
wieder  eine  ganz  hübsche  Menge  davon.  Was  lehren  uns  diese? 
An  den  wenigen  Stellen,  wo  der  Schriftsteller  von  seinem  eigensten 
Standpunkte  aus  redet,  z.  B.  von  Herakles'  weissagender  Kraft, 
vom  gerechten  Aiolos  erzählt,  wo  er  seinem  Rationalismus  Lauf 
lässt,  wenig,  viel  äber  in  den  weit  häufigeren  Fällen,  wo  die 
Lokalmythen  treu  wiedergegeben  werden.  Da  haben  wir  be- 
sonders die  Heraklessagen,  da  sehen  wir  an  dem  Mythos  vom 
Steine  zu  Pandosia,  wie  mit  uralt  einheimischen  Vorstellungen 
sich  griechische  Sage  verbunden  hat.1) 

Von  grösster  Wichtigkeit  sind  die  Wandersagen,  Unteritaliens 

')  Dazu  ein  Analogon  aus  deutscher  Sage.  Die  Brüder  Grimm  erzählen 
S.  248.  St.  20G:  Nicht  weit  von  Altenburg  bei  dem  Dorfe  Ehrenberg  liegt 
ein  machtiger  Stein,  so  gross  und  schwer,  dass  ihn  hundert  Pferde  nicht 
fortziehen  würden  [vgl.  Tim.  bei  Gavp.  ax.  98:  Wh*  äfi«$taio().  Vorzeiten 
trieb  der  Teufel  sein  Spiel  damit,  indem  er  ihn  auf  den  Kopf  sich  legte, 
damit  herumging  und  ihn  als  einon  Hut  trug.  Einmal  sprach  er  in  Stolz 
und  Hochmut:  „wer  kann  wie  ich  diesen  Stein  tragen?  selbst  der  ihn  er- 
schaffen, vermags  nicht  und  lasst  ihn  liegen,  wo  er  liegt!*  Da  erschien 
Christus  der  Herr,  nahm  den  Stein,  steckte  ihn  an  seinen  kleinen  Finger 
(af>'  Mg  dt  daxrvlov:  Savfi.  rix.)  und  trug  ihn  davon.  Beschämt  und  ge- 
demüthigt  wich  der  Teufel  und  Hess  sich  nie  wieder  an  diesem  Orte  erblicken. 
Und  noch  heut«'  sieht  man  in  dem  Stein  den  Eindruck  von  des  Teufels 
Haupt  und  von  des  Herrn  Finger."  Der  Teufel  ist  hier  ein  germanischer 
Gott,  den  Christus  im  Glauben  des  Volks  verdrangt.  Aehnlich  tritt  wol 
auch  Herakles  an  die  Stellt'  eines  einheimischen  Kiesen. 


Digitized  by  Google 


—    187  — 

Origines,  die  sich  aus  Timaios  ergeben.    Neuerdings  ist  uns  ja 
allerdings  verboten  worden,  aus  Mythen  Kapital  für  die  Ge- 
schichte zu  gewinnen.    Zur  Unterstützung  seines  Vernichtungs- 
urteils über  diese  Bestrebungen  hat  Beloch1)  eine  Anzahl  Homo- 
nymien herausgegriffen,  deren  Ausbeutung  für  die  Kolonisations- 
geschichte allerdings  nur  Bedenken  erregen  würde.    Ein  blindes 
Gleichsetzen  auf  Grund  zufalliger  Namensähnlichkeiten  liegt  uns 
hier  fern.    Aber  der  Sage  können  wir  nicht  entraten,  dürfen 
auch  nicht  einfach  abweisen,  was  sie  uns  lehrt,  wo  Steine, 
Schädel,  Waffen  uns  nichts  lehren  wollen.  Gleiche  oder  ähnliche 
Sagen,  an  verschiedenen  Orten  erzählt,  lassen  fast  immer  auf 
Verwandtschaft  der  erzählenden  Völkerstämme  schliessen.  Das 
beweisen  die  kolophonischen  Sagen  Süditaliens;  sie  berechtigen 
uns  zu  weiteren  Schlüssen.    Wir  sehen  dementsprechend,  wie 
asiatische  Ionier  früh  in  Süditalien  sich  festsetzen,  aber  ihre 
Gründungen  keinen  langen  Bestand  haben:  bald*)  wird  Siris  von 
den  Achäern  zerstört  und  denselben  feinden  erliegen  auch  ephe- 
sische  Ansiedler,  deren  Vorhandensein  die  Amazonensage  an- 
deutet.   Neben  Kleinasiaten  kommen  Bhodier  unter  Tlepolemos, 
vor  allem  aber  nehmen  mittelgriechische  Stämme  bedeutenden 
Anteil  an  der  Kolonisation.    Stehen  diese  Sachen  auch  nicht  in 
den  Handbüchern,  so  kann  doch  kaum  ein  Zweifel  an  ihrer 
Tatsächlichkeit  obwalten.    Es  ist  bekannt,  dass  Apulien  von 
griechischen  Ansiedlern  nicht  in  Besitz  genommen  wurde.  Aber 
dass  der  Versuch  einmal  gemacht  worden,  liegt  klar  vor  Augen. 
In  seinen  Ausführungen  über  die  griechische  Völkerwanderung 
hat  Wilamowitz 3)  Anregung  zu  einer  neuen  Auffassung  der  ältesten 
griechischen  Geschichte  gegeben,  hier  wird  u.  a.  darauf  hinge- 
wiesen, dass  der  flüchtige  Diomedes  das  Gedächtnis  an  die  Ver- 
drängung der  Aitolien  bewohnenden  Hellenen  durch  die  Ein- 
wanderer bewahrt.    Diomedes  wendet  sich  über  Kerkyra  nach 
Italien,  aber  es  glückt  ihm  nicht;  König  Daunos  tötet  ihn  und 
seine  Volksgenossen,  die  ihm  folgten:  das  bedeutet  nichts  anderes, 
als  dass  die  Aitoler  nach  Kerkyra  entweichen,  von  da  sich  Italien 

')  Kh.  Mus.  XXXXV  568-565. 
*)  Principio  oriyinum:  Tropus  XX  *2,  3. 
Emipidea'  Herakles  I  258  ff. 


# 

Digitized  by  Google 


—    188  — 


m 

zuwenden,  dort  aber  bald  die  Italiker  einwandern  und  die  Griechen 
vernichten.  Lange  noch  hat  dieser  Mythos  eine  gewisse  Bedeu- 
tung gehabt:  wie  man  den  Spartaner  Dorieus  zum  Zuge  gegen 
die  Elvmer  mit  dem  Hinweise  auf  seinen  Ahnherrn  Herakles, 
den  Bezwinger  des  Eryx,  verlockte,  so  erzählte  man  anderer- 
seits vor  Brundisium  dem  Epiroten  Alexander  warnend  vom 
Ausgange  der  Aitoler. 

Iapygien  hat  sich  schon  eher  griechischem  Wesen  erschlossen. 
Einwanderung  von  Illyrien  her  hat  Heibig  erwiesen.  Aber  wir 
können,  denk'  ich,  hier,  noch  eine  Ergänzung  erbringen.  Nach 
Antiochos  (Strab.  279)  werden  die  Parthenier  von  den  Barbaren 
und  den  vorher  schon  anwesenden  Kretern  in  Empfang  ge- 
nommen. Diese  Kreter  stammten  eigentlich  aus  Sicilien,  wohin 
sie  unter  Minos  gekommen  sind.  Später  wanderten  dann  einzelne 
am  adriatischen  Meere  entlang  bis  zur  makedonischen  Bottiaia. 
Im  Anschlüsse  daran,  aber  kaum  mehr  aus  derselben,  sondern 
anderer  Quelle,  d.  h.  also  Poseidonios-Timaios !),  erzählt  nun 
Strabon,  die  Iapygier  hiessen  so  von  Iapyx,  dem  Sohne  des 
Daidalos  und  einer  kretischen  Mutter.  —  Was  kann  nun  diese 
Sage  bedeuten? 

Dass  Kreter  einmal  nach  dem  Westen  gekommen  sind,  ist 
nicht  zweifelhaft.  Sie  nahmen  an  der  Gründung  Gelas  Theil 
(Thuk.  VI  4),  von  Minoa,  das  zudem  Herodot  (V  46)  für  eine 
selinuntische  Kolonie  hielt,  oder  Engyon2)  ganz  zu  schweigen. 
Eine  Anzahl  von  Zeugen  bestätigt  das  Erscheinen  der  Kreter  in 
Iapygien,  unter  diesen  hilft  die  obige  Strabonstelle  uns  verhältnis- 
mässig am  besten  zur  Aufklärung  des  Sachverhaltes.3)  Wer  waren 


')  Da»  beweist  mir  die  oben  angeführte  Uebereinstimmung  mit  varro- 
nischer  Tradition. 

*)  Der  Lage  nach  unbekannt;  denn  das  jetzige  Gangi  wird  doch  nur 
vermutungsweise  mit  Engyon  gleichgesetzt. 

3)  Herodot  VII  169—171.  Strab.  282  vgl.  Aristoteles  in  der  Borrtaiwr 
nokitUt  (Plut.  Tku.  1(5)  s.  dazu  Höck:  Kreta  II  386.  Steph.  Byz.  s.  v. 
Bikwoq  Uber  das  kretische  YcTporr.  Schol.  Aen.  III  332.  Sallentinische 
Kreter  bei  Strabon  281.  Konon  XXV,  wo  meiner  Meinung  nach  Höfer 
(Konon  p.  75—77)  mit  Unrecht  Ephoros  erkennen  will.  Varro  bei  Prohns 
ad  Iiuc.  6,  31.   Schol.  Lucan.  II  609. 


Digitized  by  Google 


-    189  — 


diese  Kreter,  welches  Stammes,  Dorer  oder  ältere  Bevölkerung, 
was  zwang  sie  zur  Auswanderung? 

Iapyx  ißt  Daidalos'  Sohn  von  einer  Kreterin.  Wo  Daidalos' 
kretische  Abenteuer  genannt  werden,  erscheint  auch  Minos. 
Minos  ist  der  Urheber  der  kretischen  Gesetze,  d.  h.  der  auf 
Kretas  Boden  herrschenden  dorischen  Eunomie,  von  hier  holt 
Lykurg  sich  Instruktion,  wie  die  Sage  will.  Und  hier  hat  sie 
ein  rechtes  Gefühl  geleitet,  denn  dass  Kreta  vor  der  Peloponnes 
dorisirt  wurde,  wird  hoffentlich,  wenn  Wilamowitz'  Ideen  noch 
eingehendere  Würdigung  erfahren  haben,  Gemeingut  aller  For- 
schenden werden.1)  Ist  nun  Minos  der  mythische  Autor  urdori- 
scher Einrichtungen,  so  ist  er  eben  selbst  Dorer.  Die  Odyssee 
nennt  bekanntlich  auf  Kreta  Dorer,  nennt  Knossos  Minos'  Herrscher- 
sitz (x  175—179).  Früher  aber  hiess  die  Stadt  Kairatos  (Strab.  476. 
Apollodor)  d.  h.  vor  der  dorischen  Einwanderung,  also  ist  Knossos 
eine  dorische  Stadt.  Minos  herrscht  evviwQOs:  damit  hat  man 
schon  längst  die  bekannte  Plutarchstelle  (Agis  11)  zusammen- 
gehalten, der  zufolge  die  Ephoren  alle  neun  Jahre  nach  Stern- 
schnuppen spähten  und,  wenn  solche  sich  zeigten,  die  Könige 
zur  Verantwortung  zogen.  Wie  man  nun  auch  das  Wort  iwewQog 
übersetzen  mag,  sicher  liegt  hier  die  Bezeichnung  eines  altdori- 
schen Brauches  vor.  Mithin  muss  Minos  als  Dorer  gelten,  wer 
von  ihm  vertrieben  wird,  ist  dann  nicht  Dorer.  So  gehört  denn 
Daidalos,  den  nur  attische  Eitelkeit  zum  Athener  gestempelt  hat, 
zur  hellenischen  Urbevölkerung  der  Insel.  Freilich  lässt  sich  sein 
schwankendes  Bild  nicht  festhalten,  das  seines  Sohnes  Iapyx 
schon  eher.  Die  vertriebenen  Hellenen  wandern  aus  dorthin,  wo 
auch  der  flüchtende  Diomedes  ein  neues  Heim  gefunden,  nach 
Süditalien.  Sie  vermischen  sich  mit  Illyriern,  und  die  vereinigten 
Völker  bilden  hier  eine  neue  helleno-barbarische  Nation,  »un- 
griechisch, aber  zum  Griechentum  vorherbestimmt«,  wieMommsen 


')  Wilamowitz  hat  selbst  den  Weg  vorgezeichnet.  Da  gilt  e»  vor 
allem,  den  ersten  messenisehen  Krieg  in  seiner  richtigen  Bedeutung  nicht 
aln  Bruderkrieg,  sondern  als  Kampf  der  Spartiaten  gegen  die  arkadischen 
und  pylischen  Hellenen  zu  erkennen.  In  diesem  Zusammenhange  muss 
auch  die  Besiedlung  Tanmts  betrachtet  und  dies  Problem  in  anderer  Weise 
als  bisher  gelöst  werden. 


Digitized  by  Google 


-    190  — 

sagt.  Als  nun  später  dorische  Kreter  auf  Sicilien  landeten,  setzte 
man  die  alte  Kunde  von  der  kretischen  Besiedlung  lapygiens  mit 
der  neuen  Kolonie  in  Verbindung.  Auf  Sicilien  gab  es  nun  aller- 
hand Wunderwerke,  die  hatte  natürlich  Daidalos  gemacht.  Minos 
war  ihm  gefolgt  und  dann  ermordet,  Kreter  in  Iapygien  wurden 
nun  auf  Minos'  Kriegszug  zurückgeführt.1)  Dass  in  Iapygien  aber 
wirklich  ein  solches  Völkergemisch  bestand,  zeigt  noch  die  späte 
und  sehr  kontaminirte  varronische  Sage  (Prob,  ad  Biu:  6,  31), 
die  Idomeneus  bei  den  Illyriern  landen  und  im  Verein  mit  diesen 
und  schweifenden  Lokrern  nach  Italien  gelangen  Hess.1) 

Ich  nannte  oben  mittelgriechische  Stämme  als  Einwanderer 
und  führte  bisher  nur  die  hellenischen  Bewohner  Aitoliens  an. 
Auf  gleich  frühe  Besiedlung  durch  die  Phoker  deutet  die  Epeios- 
sage  von  Lagaria,  die  Gründung  Temesas.  Ebenso  unbedeutend 
in  historischer  Zeit  und  darum  ebenso  alten  Datums  waren  Ma- 
kalla  und  Petelia,  Gründungen  der  ötäischen  Dorer,  die  hierher 
ihre  Philoktetsage  brachten.  Mit  Recht  hat  Wilamowitz  darauf 
hingewiesen,  wie  durch  die  Achäer,  jenen  in  ihrem  Volkstume 
schwer  erkennbaren  Stamm,  der  Herakleskult  nach  Italien  ge- 
kommen sei,  wie  derselbe  aber  auch  von  anderer  Seite, 
durch  die  Verehrer  des  ötäischen  Philoktet,  hätte  eindringen 
können.  Ich  möchte  mich  hier  mehr  für  die  erste  Annahme 
entscheiden.  Wir  kennen  die  kolophonische  Sage  vom  Seher- 
wettkampf. Es  ist  durchaus  unwahrscheinlich,  dass  Siris*  Be- 
wohner, so  lange  sie  unabhängig  waren,  für  Mopsos  Herakles 
einsetzten  und  ihn  die  Rolle  des  Gefoppten  spielen  Hessen:  der 
ist  erst  später  eingefügt.  Wann  aber  war  dies?  Offenbar,  als 
die  Achäer  Siris  vernichtet  hatten.  Aus  der  Sage  von  dem 
plump  dreinfahrenden  gefoppten  Heros,  der  gleich  mit  Keulen- 
schlägen den  Spass  des  Kalchas  vergilt,  spricht  der  Spott  eines 
feineren  Volkes  über  seine  rohen  Besieger,  die  sich  ja  auch  nicht 
gescheut  hatten,  frevle  Tempelverletzuug  zu  üben. 

Dies  eine  Probe  dessen,  was  sich  ohne  Phantasie  und  Deutelei 
den  Sagen  abgewinnen  lässt.   Andere  werden  anderes,  besseres 


')  Dass  Varro  auch  die  andere  uei  Strabon  erhaltene  Form  der  Sage 
gekannt  hat,  ist  oben  bemerkt  worden. 


Digitized  by  Google 


—    191  — 

finden.  Wir  haben  gesehen,  welch'  wichtige  Persönlichkeit  wir 
in  Tiraaios  vor  uns  haben,  welchen  Einfluss  er  einst  geübt,  was 
er  noch  heute  für  den  Forscher  bedeutet.  Es  ist  Zeit,  dass 
dieser  Darstellung  das  Bild  eines  besseren  Mannes,  eines  viel- 
seitigeren Geistes,  des  Poseidonios  folge.  Nach  der  geographi- 
schen Seite  hin  hoffe  ich  für  eine  solche  notwendige  Arbeit  eine 
Anzahl  Vorstudien  erledigt  zu  haben. 


Digitized  by  Google 


Sachregister. 


Abella  73. 

Achäer  IG.  190. 

Achilleus  17.  138.  3.  140,  21. 

Adria  91  n.  1.  129,26.  131,2.  132,24. 

133,  21. 
Aesarus  139.  12. 

Aetna  63.  108,  9.  118,  19.  119,  8. 

122,  7.  15.  123,  26  sqq. 
Agamemnoniden  137,  34. 
Agathokles  96.  97.  137,  11. 
Agathyrnon  125,  11. 
Ager  Falernus  33. 
Agreus  167,  14. 
Agylla  43.  44.  148,  21—31. 
Agvrion  110,  16  sqq. 
Aiakiden  137,  34. 
Aietes  (Heros)  10  n.  2.  129,  34. 

„     (Hufen)  41. 42. 130,23.  148,12. 
Aigesta  26.  III.  29.  30. 
Aigestos  26.  III,  29. 
Aigialeia  5.  133,  33. 
Aineiassage  39—50.  147,  10—148.  17. 
Ainianische  Inschrift  153.  14 — 154,  8. 
Aiolosund  Söhne  63.64. 124. 3—125, 1 6. 
Aithaleia  65.  130,  17.  131,  11.  30. 

149,  22.  164,  20. 
Aitoler  135,  17  sqq.  169,  27. 
Akteon  58.  167,  21— 16S,  1. 
Alabon  15  n.  4.  61.  114,  25. 
Alainos  6.  134,  14. 
Alex  141,  10. 


I  Alexander  d.  Gr.  45. 
Alexander  v.  Epeiros  74.  188. 
Althainos  136,  27. 
Amazonen  20.  140,  8.  187. 
Amphinomos  77.  118,  17. 
Anapias  77.  118,  17« 
AnchUes  27.  111,  32. 
Angaesi  9.  136,  32. 
Antike  Messungen  173  n. 
Antiochos  37.  38.  64. 
Antium  45. 

Aornos  30.  142,  2.5—143,  11.  145, 18. 
Apennin  32. 
Aphrodisias  153,  9. 
Apollodoros  v.  Athen  179. 
Apollon  Alaios  139,  16. 
Apollonios  Rhodios  (IV)  93.  94. 
Apulien  187. 

Arethusa  63.  81.  105,  16—30. 
Argohafen  94.  130,  18.  148,  12-13. 
Argonauten  24.  93.  94.  129,33-13*2,5. 
Aristaios  56.  58.  167,  1—168,  33. 
Ariston  141,  14. 

Aristoteles  87-  90.  138,  11.  176. 
Artomidor  30.  37.  174  n. 
Asklepios  9  n.  2. 
Astyanax  47. 
Atabyrion  116,  19. 
Atabyrios  174  n. 
Atall'a  26.  27.  111,  31. 
Athene  EUtvia  139,  26. 


Digitized  by  Google 


Sachregister. 


Atlantisches  Meer  155,  3. 
Atreiden  17.  137,  33. 
Atticus  184. 
Auson  77  n.  2.  123,  32. 
Autonoe  167,  21. 

Bftia  30  n.  3. 

Baios  29.  35.  36.  37.  80.  145,  18. 

Balearen  4.  155,  12—157,  4. 

Baaileia-Abalus  68.  69.  161,  13. 

Bauli  81.  143,  24. 

Baunonia  68.  161,  11. 

Bebryx  81.  152,  15. 

Belerion  159,  27.  160,  23. 

Behxh  98  n.  3.  187. 

Bernstein  68.  70  n.  1.  133,  4.  161,  14. 

Besbios-Vesuvius  15  n.  4.  145,  17. 

Boioter  4. 

Boreigonoi-Aborigines  41—43.  148.2. 
Britannien  67-70.  159,  17—162,  12. 
Buphonas  110,  10. 
Bytaias  110,  10. 

Caecilins  von  Calacte  184. 
L.  Caelins  Antipater  180. 
L.  Calpurnius  Piso  180. 
Capreae  145,  21. 
Cato  179. 
Caulus  21.  140,  9. 
Channos  57.  168,  20. 
Charybdis  122,  11. 
Chonia  139,  8. 

Chorograph  —  en  37.  38.  174  n. 
Chrysaor  156,  7. 
Ciris  139,  25. 
Cornelius  Nopos  184. 
Couvade  185.  ef.  4  n.  1. 
Crimisa  139,  12. 
Crito  118,  18. 
Cylistanus  139,  25. 

Daidalos  57.  59-61.  112,7-115,  12. 

133,  7.  170,  5.  28. 
Daphnissage  62.  118,  23  sqq. 
Dardanos  136,  13. 

Phtlolog.  Untersuchungen  XIIT. 


Daune»  5.  79.  134,  13sqq. 
Daunier  —  ien  134,  8—135,  30. 
Daunische  Sagen  5 — 10. 
Delphion  129,  21. 

Demeter  103,  17  sqq.  106,  9sqq.  107, 
lOwqq. 

Demetrios  Phalereus  181. 
Demetrios  Poliorketes  45. 
Demetrios  Skepsios  178.  179. 
Dido-Elissa  47—48.  50  n.  1.  163,14— 

164,  13. 
Dikaiarch  173. 
Dikaiarcheia  142,  27. 
Diomedea  5—9.   133,  28—135,  25. 

137,  8.  187. 
Diomedesinsel  134,  26. 
Diomedesstädte  9  n.  1. 
Diomedesvögel  6—8.  134,26-135,  15. 
Dionysios  v.  Halikarnass  184. 
Dioskuren  93.  130,  14. 
Diutimos  der  Nauarch  33.  145,  3. 
Dorische  Wanderung  189—190. 
Drepana  24.  111,  18. 

Ebesos  154,  25. 

Echenais  119,  15. 

Elektriden  132,  23. 

Elymer  28  n. 

Elymos  27.  111,  32. 

Emantias  118,  18. 

Empedoklea  116,  22.  182. 

Emporion  150,  22. 

Engyon  116,  9.  188. 

Enipeum  34.  145,  8. 

Epeio*  18.  72.  139,  26. 

Ephoros  31.  37.  153,  8.  173.  176. 

Epimenides  171,  28. 

EpiatrophoH  21.  142,  1. 

Epomeua  38.  146,  21.  185. 

Eratosthenes  35.  38.  67  n.  1.  71  n.  2. 

129,  13.  178. 
Eridano»  38.  132,  29.  161,  31. 
Erinvon  (Ilotvai)  9.  136,  23. 
Erytheia  38.  95.  154,  6. 
Erytheia  (Heroine)  153,  26sqq. 

13 


Digitized  by  Google 


194 


Sachregister. 


Ery  t  hos  154,  5. 

Eryx  (Berg  u.  Stadt)  26.  27.  109,  7. 

111,  31.  115,  3. 
Eryx  (Heros)  23 sq.  79.  109,  8. 
Etrusker-Tvrrhener  43.  148,  18—31. 

158,  31.  165,  3. 
Euippe  134,  16. 
Euuomos  141,  14. 
Euthymos  177  n.  1. 

Fucinussec  43. 

Gadir  130..7.  153,7.12.  157,5.  158,20. 
Galateia  78.  151,  28. 
Galater  — ien  151,  30.  161,  6.  7. 
Gaudos  128,  22. 

Geryones  110,  30.  138,  28.  143,  25.  | 

152,  14.  153,  26.  156,  6. 
Giganten  31.  142,14.  143,14.  146,29. 
Glanis-CianiuH  145,  1.  183  n.  1. 
Glaukos  5.  134,  2. 
Glychatas  110,  10. 
Gonusa  24.  112,  2. 
Gymnesien  155,  8. 

Handbuch  der  Mythologie  62. 
Hekabe  28.  117,  7. 
Hekate  28.  117,  5. 
Heraiagebirge  118,  24. 
Herakleia  am  Eryx  109,  28. 
Herakleia  —  Herculaneum  143,  30. 
Herakleia  in  der  Sintis  16.  138,  4. 
'HQaxltüt  nikf]  111,  12. 
Herakles  14.  28.  29.  80.  52.  53.  55. 

57.  81.  95.  106,  7.  108,27-111,17. 

111,  20.  129,  10.  17.  137,  24.  138, 

28sqq.  140, 13sqq.  141,  25-144,  25. 

151,  14 sqq.  152,  13sqq.  153,  25. 

156,  6.  158,  21.  166,  26 sqq.  168, 

34—169,  30.  174.  186.  190. 
Heraklessäulen  154,  18.  157,  6.  15. 

158,  17. 

Hcrkvnisches  Gebirge  92.  130,  33. 
Herroaia  163,  4. 
Hiarbas  163,  30. 


Hipparch  35. 
Hippion  Argos  134,  12. 
Hipponion  142,  4. 
"Innov  äxQtt  163,  4. 
Hvllike  129,  6. 
Hvlloi  129,  9. 
Hyllos  93.  129.  10.  20. 
Hypate  153,  15. 
Hypseus  167,  5. 

Iapyger  —ien  10.  17.   137,  13-32. 

188-190. 
Iapyx  81.  137,  14.  188.  189. 
Iason  111,  20.  131,  4.  31.  142,  6. 
Iberer  -ien  4.  150,  15.  153,  1.  154, 

7.  20.  155,  7.  17.  27.  166,  27.  185. 
Ikaria-Ikaros  113,  33.  183,  II. 
Ikarisches  Meer  113,  32. 
Ikaros  113,  30sqq.  114,  13sqq.  133,9. 
Iktis  69  n.  1.  70  n.  1.  160,  31. 
Illyrien  und  Istrien  129,  6—133,  11. 
Illyrios  78.  151,  29. 
Iolaeier  170,  12.  171,  7. 
Iolaeion  169,  33. 

Iolaos  55.  57-59.  110,  31.  111,  3. 

169,  4-170,  27. 
Ioner  16.  138,  6.  187.  190. 
Is  34.  145,  8. 

Ismenion  95  n.  2.  153,  20. 
Issa  129,  14.  V 
Inter  92-94.  130,  31—181,  6. 
Istros  der  Kallimacheer  178. 

Kadmeia  164,  2. 
Kadmeier  169,  27. 
Ktnvrj  nöltg  164,  2. 
Kakkabe  164,  3. 
Kakossage  54. 
Kalaris  164,  34.  165,  1. 
Kalchas  14.  139,  1.  190. 
Kalchos  15. 
Kalliaa  43. 

Kallikarpos  57.  168,  20. 
Kallimachos  93.  177. 
Kallisthenes  94.  127,  l. 


)igitized  by  Googl 


Sachregister. 


Kalypso  177  n.  1. 
Karaikos  114,  26. 

Kampanien  29-37.  142,  7-146,  32. 

185. 

Kantion  159,  24. 

Karthago  —er  47.  48.  73.  109,  29. 

118,  32.  120,  2.  127,  11.  154,  26. 

155,  2.  156,  11.  157,  12.  13.  158, 

32sqq.  163,  5-7.  16-164,  13.  169, 

36.  170,  2.  171,  14. 
Katane  118,  15. 

Kelten,  Keltike  150,  14—152,  11. 

155,  4. 
Kcltoligurer  150,  14. 
Keltos  151,  28. 
Kentauren  144,  25. 
Keos  168,  3  sqq. 
Kerkina  128,  23. 

Kerkyra  5.  24.  132,  6.  154,  21.  187. 
Kerne  23. 

Ketos  96  n.  1.  146,  1. 
Kimmerier  29.  30.  145,  27. 
Kirkaion  41.  146,  33.  148,  12. 
Klausen  2  n.  1.  5.  n.  2.  46  n.  1. 
Kleite  20.  21.  140,  3.  9. 
Kleonymos  v.  Sparta  147,  6. 
Knidier  125,  21. 
Kokalos  114,  1.  20.  30. 
Kokytos-Lucrinus  30  n.  1.  31.  143, 

12.  13. 
Kolcher  132,  1. 

Kolophonische  Sagen  9.  14.  190. 
Koncheia  24.  112,  2. 
Kore-Persephone  103,  17  —  105,  1. 

106,  1-107,  28.  142,  26. 
Korse  66  n.  2.  164,  24.  25. 
Korsika  (Kyrnos)  65.  66.  164,  22- 

166,  25. 
Kotinusa  153,  10. 
Krathis  140,  1. 

Kreter  auf  Sicilien  116,  2.  188.  190. 

„     in  Italien  137,  15.  188.  190. 
Kretische  Mütter  62.  116,  15. 
Krimisos  26.  27.  111,  29. 
Kronosharpe  23.  24.  132,  17. 


195 

Kroton  -iaten  20.  21.  188,  lSsqq. 

140,  8.  12.  23. 
Kroton  (Heros)  21.  53.  140,  12. 
Krytidas  110,  11. 
Kyane  (Heroine)  63.  124,  5. 

„     (Quelle)  105,  33.  110,  4. 
Kyaneen  131,  5.  25. 
Kyme  29.  36.  41.  58.  145,  16.  25-28. 

146,  8.  170,  29-31. 
Kyrene  167,  4  sqq. 

Laertiaden  in  Taras  17.  137,  34. 

Laiwtrygonen  28.  112,  4. 

Lakinios  21.  53.  140,  11. 

Lametosfluss  141,  30. 

Lampetesberg  142,  3. 

Laomedon  26.  27.  111,  24  sqq. 

Laris  34.  145,  8. 

Latiner  148,  3 

Latinerstädte  45. 

Laurcte  21.  140,  11. 

Lavinium  46.  47.  148,  7.  10. 

Lethaion  32.  146,  18. 

Leukanoi  — ia  141,  31.  142,  5.  145, 

83.  cf.  86. 
Leukaspis  55.  110,  9. 
Leukosia  33-35.  79.  144,  24.  145,  7. 
Leuternia  —er  15.  137,  24—26. 
Libyen  154,  7.  19.  158,  14.  27.  162, 

20-164,  13. 
Ligeia  33.  77.  144,  24.  145,  9. 
Ligurer  —  ien  4  n.  1.  28  n.  148,  27. 

32.  150,  20.  151,  5.  18sqq.  164,  30. 
Linoskap  140,  5. 

Lipara-Meligunis  63n.3. 123,15.  124,1. 

Liparische  Inseln  63-  65.  123,  12- 
128,  2. 

Liparos  123,  32  sqq. 

Lokrer,  Lokris,  Lokrische  Jung- 
frauen 10.  11—14.  140,  25-141,  8. 
169,  27. 

Longuros  123,  3. 

Lyder  44.  147,  30.  148,  18. 

Lykos  2.  5.  90.  134,  6. 

LynkeuH  41.  149,  1. 

13* 


Digitized  by  Google 


1% 


Sachregister. 


Makalla  18.  139,  13. 

Makris  129,  16. 

Mamersa  19.  150,  7. 

Mamertos  —  Mamors  19.  150,  6. 

Massalia  — oten  150,21.25.27.  151,5. 

Medoa  131,  9.  132,  2.  19. 

Megaris  114,  23. 

Mclankraira  3.  145,  32. 

Melitc  (Heroine)  98.  129,  18. 

Melito  —  Malta  128,  9.  vgl.  28  n.  2. 

Membles  22.  141,  28. 

Menelaos  4.  17.  23.  137,  17. 

Mentores  129,  25. 

Meriones  116,  10. 

Messene  —  Zanklo  24.  120,  23. 

Metapont  — iner  72.  138,  12.  139,  25. 

Metonomon  161,  11. 

Metrodoros  v.  Skepsis  146  n.  13.  183. 

Minoa  116,  7.  188. 

Minos  113,  9-116,  9.  132,  27.  189. 

Misenon  142,  27. 

Misenos  29.  36.  37.  145,  19. 

Mommsen  47.  48. 

Mopsos  14.  190. 

Müllenhoff  2.  35.  52.  55.  56.  67.  68. 
83.  84. 


Nanos  (Nanas)  41.  44.  147,  '28. 
Nauaithos  18.  22.  139,  14. 
Neapolis  -iten  34.  145,  6.  12-14. 
21  sq. 

Ncptunus  20.  150,  8. 
Nerio  19. 
Neso  146,  3. 
Nikaia  165,  1. 
Nireus  10.  136,  33. 
Nola  73. 

Norax  57.  166,  27. 
Nuraghen  56. 

Odysseus  4.  28.  30.  117,  5  sqq. 
Odysseushafen  -kap  29.  117,  4. 
Oebalus  145,  20. 
Oinarea  96.  149,  28.  174  n. 


Oinusa  164,  2. 

OkinaroB  34.  140,  23. 

Oktoberross  46. 

Olbia  auf  Sardo  59.  169,  30. 

Orion  62.  120,  18sqq. 

Orka  159,  29. 

Ossa  32.  146,  13. 

Palikon  71.  117,  10-118,  14. 
Panthf'ioir  von  Athen  86. 
Parthenios  184.' 

Parthenope  32.  33.  36.  144, 23.  145. 4. 

Pediakrates  55.  110,  10. 

Pelasger  44.  148,  21. 

Pelorias  122,  29. 

Penaten  46.  47.  148,  7  sqq. 

Pentathlos  der  Knidier  64.  125.  24  sq. 

Penthesileia  20.  140,  3. 

Peripatetikor  175. 

Perusia  73.  148,  33. 

Peuketiner  137,  6. 

Phaethon  91.  133,  2  sqq.  161.  19  sqq. 

Phaiaken  5.  133,  28.  134,  1. 

tfrttkqQOV  irooic;  33.  144,  31. 

Philiskos  175. 

Philistidcs  153,  8. 

Philoktetes  18.  72.  139,  10. 

Philteas  155,  11. 

Phlogra  137,  24.  142,  12.  21. 

Phoiniker  95.  127,4.  128,16.  153,12. 

154,9.  157,5.  158,  12  sqq.  163,6. 14. 
Phoinikisehe  Geschichte  163,  8. 
Phoinodamas  26.  111,  22  sqq. 
Phokaier  150,  21.  25.  28.  165,  1. 
•Poqxk  lipri  41.  42.  148,  13. 
Phorkys  28.  108,  30. 
Phylamos  6.  134,  12. 
Pinarier  54. 
Pisa  44.  148,  28.  32. 
Pithekusen  146,  19  sqq.  cf.  29. 
Pitonia  48. 
Pitvusa  154,  16. 

Plankten  72.  92.  94.  122,  22.  131,  10. 
Plinius  184. 
Podalcirios  9.  136,  29. 


Digitized  by  Google 


Sachregister. 


197 


Polai  10.  132,  1. 

Polemon  178. 

Polieion  16.  138,  C. 

Polybios  37.  38.  180—183. 

Polydegmon  32.  146,  15. 

Polykritos  119,  22.  121,  9. 

Polyphemos  78.  151,  28. 

Poinpei  78.  143,  23.  32. 

Pom  peius  Trogus  184. 

Popionion  (Populonia)  149,  3.  27. 

Porthmos  71.  120, 26-122,  28.  131, 26, 

Po8eidonia  144,  2. 

Poseidonios  37.  38.  70.  72.  77.  95.  96. 

174  n.  183. 
Pygmalion  163,  15.  28. 
Pyrene  81.  152,  17. 
Pyriphlegethon  14G,  6. 
Pytheas  68-70.  161,  10. 

Rheginische   Cicaden   38.  53.  141, 
11  sqq. 

Rhegion  Iii,  5.  13.  124,  31.  141,  9. 

Rhodanos  150,  26.  151,  32. 

Rhodanusia  150,  26. 

Rhode  150,  22. 

Rhodi«T  125,  21.  150,  24. 

Rom  39-50.  130,  22.  148,  11.  174  n. 

186. 
Rome  21. 

Romos  und  Romylos  47.  48.  148,  15, 

,     Salanger  9.  136,  32. 
Sallust  58.  59.  184. 
Salpe  136,  12. 
Salpiengebirge  44.  148,  29. 
Sardo  55—57.  166,  26-171,  27. 
Sardon  (Sardus)  57.  166,  26.  29. 
Schedios  21.  142,  1. 
Seheria  129,  16. 
Sebethis  145,  20. 

Selige  Insel  66  n.  4.  157,  15—159,  8. 

Selinuntier  125,  29 sq. 

Setaia  21.  22.  136.  6  sqq. 

Sibylle  41.  96  n.  1.  145,  29-146,  12. 


Sicilien  23-29.  61.  62.  71.  72.  103, 
1-123,  3.  155,  15.  169,  22.  168, 
21.  25. 

Sikaner64.  107, 31  sqq.  110,6.  116,4. 

125,  3.  18.  170,  23. 
Sikeler  108,  I5sqq.  125,  3,  17. 
Silaris  142,  5. 
Silenua  v.  Kaiakte  153,  9. 
Sinis  15  n.  1.  139,  8. 
Sirenen,  Sirenusen  32-  34.  35.  144, 

17-145,  11. 
Siris  14—17.  138,  7sqq. 
Skylla  28.  108,  29.  122,  11. 
Skythien  161,  10. 
Steinfeld  in  Ligurien  79.  151,  13. 
Strabon  34—39. 
Sybaris  136,  8.  138,  13  sqq. 
Sychaeus  163,  32. 
Syrakosion  auf  Korsika  164,  33. 
Syrakus  107,  8.  29.  128,  9. 
Syrrenton  124,  14. 

Tanais  92.  130,  3. 
Tarchon  41.  44.  147,  29. 
Tarquinii  148,  33. 
Tartessos  166,  28. 
Telamon  130,  22. 
Telo  145,  20  sq. 
Temessa  21.  141,  32. 
Terina  34.  140,  23.  145,  9. 
Teutonen  68.  70  n.  1.  161,  10.  15. 
Theon  5  n.  1. 
Theophraat  84.  85.  87  -90. 
Theopomp  91.  92.  176. 
Theron  116,  1. 

Thespiaden  55.  57. 81.  169, 2-170, 31. 

Thespios  169,  7. 

Thoaa  10.  136,  33. 

Tiber  42. 

Titanen  143,  14. 

Thujvm>v  /*i>/ua  40.  41.  148,  13. 

Traron  12.  141,  2. 

Trinakria  —  Thrinakia  103,  5.  n. 

Triton  25.  130,  25. 

Troer  12.  16.  147,  2* 


Digitized  by  Google 


198 


Sachregister. 


Troerinnen  21.  22.  135,  30sqq. 
Troia  suß  45.  46.  75  n.  1.  148,  4. 
Troißche  Aera  48.  49. 
Tydiden  17.  137,  84. 
Tylessiache  Hügel  20.  140,  4. 
Tyrrhenus  (Tyrsenos)  41.  44.  124,  8. 
147,  29.  148,  19. 

Uraniongebirge  120,  2. 


Utika  97.  163,  3  sqq. 

Varro  >)  10.  17.  21.  27.  29.  31.  54  n.  1. 

74  -82.  183.  184. 
Va*e  von  Vulci  88  n.  2. 

Xenophon  von  Lampsakos  68.  69. 

Zanklos  24.  120,  22. 


')  Ich  bedauere,  das«  mir  die  Dissertation  von  E.  Samter:  Uuacsäones  Varromanae. 
1891  zu  spät  bekannt  geworden  ist.  Viele  meiner  Vermutungen  sah  ich  hier  zu  meiner 
Freude  bestätigt,  anderes,  wie  die  Uebereinstimmung  Strabons  mit  Varros  Kxcerptoren 
(p.  81-83)  glaube  ich  richtiger  erklärt  zu  haben. 


Digitized  by  Google 


\ 


Register  der  Timaiosexeerpte 

in  der  Ausgabe  (p.  103—171). 


Anonym.  Tract.  dcmul.  (Westennann: 
naptdoZoyQ.  215  VI)  163,  14—27. 
Antigonns  Oar.  /.  2    141,  9—27. 

-  134    140,  1-2. 

-  152  142,33-143,9. 
Appian.  lüyr.  2    151,  28-31. 
Athenaios  /.Md    150,  3-5. 

-  523  c    138,  9 — 11. 

—  523 d  138,8. 

Cicero  de  rep.  III  31    107,  29—30. 
DiodoT IV 21,5  -22,2  142,  7-143,  20. 


22,3-4 

144,1  —16. 

22,6-24/!  108,31—111,17. 

24,7 

140,13-19. 

29,1-30,4  168,34-171,4. 

56,3-8 

129,32-130,32. 

76-79 

112,7  -116,18. 

81-82 

167,4  -168,38. 

83,1-2 

109,9  —16. 

84 

118,23—119,17. 

85,1 

120, 18—25. 

V  2-6 

103,1  —108,26. 

7-9 

123,12-126,17. 

11—12 

127,8  -128,26. 

13,1-2 

149,3  -21. 

13,3-14 

164  20-165,30. 

15,1 

169,26. 

15,2 

170,9. 

15,4 

171,4  -16. 

•  15,6 

170,27—31. 

16 

104,15—155,2. 

Diodor  V  17.  18        155,7  —157,4. 

—  19.  20  157,15-159,8. 

—  2/,/..?sqq.  159,17-160,21. 

—  22,1—4  160,21—161,9. 

—  23,1-5  161.16-162,12. 
-VII 4  147,10—24. 
-XI 89  117,10-118,14. 

Diogenes  Laertios  1 10, 10  171, 28—32. 

—      VIII  2,9  116,21-26. 
Dionysios  v.  Halikarnass 

I  44  (Varro)  143,27-34. 

-  67  148,7  —11. 
Dionysios  Periegetes  v.  459  164,23. 
Etym.Magn.  s.  x.'Ma$yos  136,30-31. 

-  ralania  151,28. 
Hieronymus  adv.  Iov.  I  310  M  163, 

28—33. 

Iamblichos  vit.  Pytii.  50   140,  15—16. 
Isidoras  orig.  XIV  6    164,  25 — 31. 
Iuba  bei  Plin.  X  126    135,  6-11. 
Iustinus  IV   /,  1—8  120,26—121,7. 

-  11—18  122,7-28. 

-  XX  1,11  148,32-34. 

-  2,3-8  138,12-27. 
Lvkophron  593  134,11-12. 

—  634  156,21-22. 

—  689        146, 29. 

—  699—703  146,14-18. 

—  712  144,28-145,2. 

—  722        145,7  —10. 

—  852        137,  16—1«. 


Digitized  by  Google 


200 


Register  der  Excerpte. 


Lykopinen  £69.670  111,18-19. 112,2. 


— 

871 

111,20—21. 

r 

9tt 

139,  11—12. 

— 

921 

139,22—23. 

— 

922 

139, 22—23. 

— 

946 

139,  25. 

— 

'Jos 

111,27— 28. 

— 

967 

111,33—112,2. 

— 

982 

139,  8—9. 

— 

991 

138, 16.  17—19. 

993 

140,4—5. 

— 

1W8- 

10 

140, 23—24. 

— 

1017 

136,  33—137, 2. 

— 

10o8 

136, 32. 

1068 

142, 3—4. 

1083 

141,28-31. 

1128 

136,  12-18. 

1169- 

70 

140, 32. 

1226- 

■80 

147,25-148,17. 

1241 

148,31. 

1280 

145,  29. 

1332 

150, 8. 

1355 

14$,  27-30. 

Mela  II  78   151, 13-17. 
Parthenios  XXIX    1 19,  8.  15.  17-21. 
Plinius  IV  94.  95    161,  10-11.  13. 

-  '104    160,  31—32. 

-  120    153,  7-9. 

-  XXXVIl^S    161,  10-16. 
(Plut.)  de  plac.  phit.  III  17, 6  155, 3—6. 
Polybios  XII  3,  1     162,  20—163,  2. 

-  3,7  165,31-166,25. 

-  4d.  5  105,  16-26. 
Schol.  Apollon.  Khod. 

II  399  147,9 

—  IV  540    129, 16—22. 

—  786   122, 22—23. 

—  965  103,6 

—  984    132,6  -17. 

—  1217    132, 18—22. 
Schol.  Dionys.  Per.  4.56'    153, 10-13, 

—  458  166,26-27. 

169,27. 

—  461    124, 18. 
ßchol.  Lycophr.  46'    108,  27-30. 


Schol.  Lycophr.  59  2 

134,7  —21. 

— 

601 

134,29—135, 2. 

— 

615 

133,31—134. 6. 

— 

630 

133,  28—30. 

— 

fJ33 

155, 10—12. 

659 

112,4  —6. 

— 

€70 

144,25  -  27. 

688 

146,29-32. 

— 

695 

145, 27. 

— 

697 

146, 13. 

— 

732 

145,2  -6. 

85*J 

140, 20—22. 

866 

123, 3. 

— 

952 

111,  22-31. 

— 

96o 

111,31-33. 
138,  28—139, 8. 

980 

996 

140,3  -8. 

— 

KJ05 

140,  11—12. 

1021 

132,  l  —5. 

1030 

117,4  —7. 

1050 

136, 25—31. 

1056 

135, 16—22. 
141, 32—142, 2. 

* 

1067 

1075 

136,6  -IL 

§  *  »Iii 

1138 

136, 19—24. 

1155 

140, 25—29. 

1157 

140,  30  -35. 

. 

1159 

141,  1-8. 

1181 

117,  7—9. 

1240 

149,  1-2. 

1409 

150, 6. 

1417 

150,  7. 

1464 

146, 3. 

Schol.  Plat.  Re*p.337A  171,  17-27. 

Schol.  Vergil  Aen.  I  52    124,  7-12. 

III 

553  140,  9. 

Serv.  Aen. 

HI  441 

145,  25—26. 

VI  107 

143,  24—26. 

321 

146,  4  -12. 

VII  662 

143,  21-23. 

734 

145,  20-24. 

Siliu8ltalicu8lII4:^-44/  152,12-33. 

-  IX  98-99  187,4-5. 

-  XII  116       143, 12-13. 
Skymnos  201-214    150,  19-32. 


Digitized  by  Google 


Register  d 

Skymnos  405-414    129,  6-15. 
Solinus  p.  18,  24  M.     169,  30—31. 

—  35,  18         145,  10—11. 

—  50,  12—16  166,  27—30. 

—  56,  2-11    118,  15-22. 
Stephane*  v.  Byzanz  *.  v. 

AdQia  133,21—27. 

—  'Ayvlla  148,21-26. 

—  'Jgytf^lyoi         137,  1. 

—  Araßvpoy  116,19-20. 

—  Kuoyijftwv  (c.  Eusta- 

thü  suppl.)   164, 1—13. 

—  KoQois  164, 24. 

—  MntiQa  124, 1. 

—  Mctoaakia  151,  1—4. 
Strabon  p.  26   145,  15-19. 

—  183   151,  32-33. 

—  224    131,  30-32. 

—  246   145,  12-14. 

—  248    146,  19-28. 

—  252    142,  5-6. 

—  260    141,  21. 

—  279    137,  13—15. 

—  281    137,  22—26. 
Tertullian  de  spect.  139,28  148, 18—20. 
GavfiäoHt  äxovof*.  78  146,  33-147, 8. 

-  79  134,26-135,15. 

-  80  133,25-27. 

-  81  132,23-133,11. 

-  82  104,8—9.  , 

-  84  157,15.158,32— 

159,  3. 

-  85  150,14-18. 


Excerpte.  201 

* 


Havfuiata  «xoi'Ofi.  86 

152,1-11. 

— 

87 

153,  1—6. 

— 

88 

155, 27-28. 

— 

89 

151,5  —12. 

— 

90—92 

151, 18-27. 

— 

93.  94 

149,22-150,2. 

— 

95 

145,28-146,2. 

— 

97.  98 

137,19-22.  27 

-32. 

— 

100 

166,  30—167,  3. 

169,  27-30.170, 

1—4. 

— 

101 

126, 18-32. 

— 

102 

142, 28-143,9. 

— 

103 

144, 17—24. 

— 

104 

129, 23-31. 

— 

105 

130,33-131,29. 

— 

106 

137,33-138, 7. 

— 

107 

139,  10-22. 

— 

108 

139, 24-82. 

— 

109 

135,23—136,5. 

— 

HO 

137,6  —12. 

111 

122,29—123,2. 

112-114 

119,22-120, 17. 

m 

121,8  —122,6. 

132 

126,33-127, 7. 

133 

153, 14-154,8. 

134 

168, 8-13. 

135 

154, 9—14. 

136 

157,5—14. 

Varro  r.  r. 

II  5,  3 

133, 18—20. 

—    ap.  Auguat.  d. 

civ.  d.  XVIII 16 

135, 

1-8. 

Digitized  by  Google 


Stellenregister. 


Ailian  fr.  47  Herch.    13.  14. 
Aineias  Taktikos  p.  72  Hug.  13. 
Antigonos  von  Karystos  /.  2  53  n.  2. 
Antiocho8  bei  Strab.  279  188. 
Apollodoros  ep.  Vatic.  ed.  Wagner 

p.  70.  74  9  n.  2. 
Apollonios  Rhodios  IV  538.  595  93 

-  150»  25  n.  1. 

—  1 549 sqq.  25  n.  2. 
Apronianus  zur  Aeneis  VIII  7  78. 
Aristoteles  meteor.  sqq.  175  n.l. 

—  bei  Athen.  523c  14—15. 

—  beischol.Ap.Rh.IV  354  24  n.l. 
Cato  fr.  50.  7ÖPet.  80. 

—  31.  32.  45.  70  179  n.  3. 
Censorinus  21  47—48. 

Clemens  Alex.  str.  1403,8  od.  Ox.  49  n. 
Corpus  inser.  lat.  X  /,  170  33. 
Diodor  IV  19-20  53. 

-  21-24  52-55. 

-  22  3.  30.  53. 

-  23  3.  27.  53. 

-  24        21.  53. 

-  "      29        53  n.  1.  55. 

30        .53  n.  1.  55. 

-  56        25.  92. 

-  76 «)      60.  61. 


Diodor  IV  77-79  59—62. 

-  80        62  n.  1. 

-  81  58. 

-  82  55. 

-  83         3.  53. 

-  84  62. 

-  85        24.  62. 

-  V   2-6  62. 

-  4,  5  53. 

-  7-20  63—66. 

-  7  79. 

-  13        53  n.  1.  78. 

-  15        53  n.  1.  55—58. 

-  18  3. 

-  21-23  67—70. 

-  21.  22  79. 

-  24  70. 

-  VII  4        47  n.  71. 

-  XI  89  71. 

-  XXIII  20  64. 
Dionysios  von  Halikarnass 

I  10.  11  43. 

-  19  42. 

-  ß7        45.  47  n. 

-  72        43.  45. 

-  73        44  n.  1. 

-  74         47.  50n.l. 


*)  S.  59  ff.  habe  ich  Diod.  IV  76.77  auf  Umaios  zurückzuführen  versucht.  Eine  freund- 
liche Mitteilung  von  Frof.  Wilemowitz.  der  mich  auf  ApoUodor  HI  15,  8-9  .ufmeriM*m 
machte,  hat  mir  den  Glauben  an  meine  Ansicht  etwas  benommen,  und  so  wird  wol  auch 
hier  das  Handbuch  vorliegen.  In  der  Ausgabe  S.  112  ist  durch  einen  Stern  vor  dem  Text« 
die  Modificirung  meiner  Anschauung  ausgedrückt  worden. 


Digitized  by  Google 


Stellenregister. 


Dionvsios  Periep.  465  64  n. 
Enning  fr.  XXXIII  XLII.  Vahl  49. 
Eratosthenes  fr.  3  49  n. 
Festus  p.  /SM.  77  n.  2. 

—  75.  106  76. 

—  115.  178.  181  77. 

—  220.  333.  326.  339  75—76. 
Gellius  fr.  8.  9P.  80. 
Hekataios  fr.  349  95. 
Herakloides  Pontikos  56  Rose  5  n.  2. 
Herodot  V  46  188. 

—  59.  60  95  n.  2. 

—  VII  169-171  188  n.  3. 

—  VIII  62  15  n.  1. 
Hieronymus  comm.  ep.  ad  Oai.  II  426 

4  n.  2. 

—  adv.  Iov.  305-310 M.  48. 
185  n.  1. 

Iamblich  v.  Ryth.  50  21. 
Isidor  orig.  XIV  6  66  n.  2. 

—  XVIII  50  75. 
Isokrates  Panath.  171  24  n.  2. 

—  Panetj.  28  61. 

—  —     58  24  n.  2. 

—  —    179  61  n.2. 
Iuba  bei  Plin.  n.  h.  X  126  8. 
Iustinns  IV  1.2,  1  71.  72. 

—  XII  2,  7-10  (11)  9.  74. 

—  XVIII  4-6  47.  48.  73. 

—  XX  1-4  71-72. 

—  XX  2  16.  71. 

—  4  71. 
Kallimachos  h.  III  47.  48  177  n.  1. 

—  fr.  22  23. 

—  lOOf.n.8  177  n.  1. 

—  112  25  n.  2. 

—  /71>  23. 

—  202.  399.  524  177  n.  1. 

—  548  25  n.2. 
Lykophron  18  23. 

—  44  sqq.  28. 

—  470-475  26. 

—  592-632  5-8. 

—  633-647  3.  4. 

—  4. 


203 

Lykophron  651.  662  28. 

—  670         ,  4.  32. 

—  688-737  29-34. 

—  697.720-  726.761.796  3. 

—  852—865  17  cf.  4. 

—  866-  868  23.  53. 

—  868    908  23-26. 

—  #74  3. 

—  911—950    3.  18. 

—  938  19. 

—  951-977  26.  27. 

—  07S-^  14-17. 

—  993-1010  20.  21. 

—  1011-1026  10.  ' 

—  1027-1033  28. 

—  /OSO  4. 

—  1047—1055  9. 

—  1055—1066    5.  8—9. 

—  1067-1086  21-23. 

—  1126-1138    9.  10.' 

—  «ÄJ  3. 

—  1151-1173  10-14. 

—  1181-1188  28.  cf.  4. 

—  1226-1280  39-50. 

—  /274  3. 

—  1351—1361  44.  45. 

—  26  n.  4. 

—  i4/7  19. 
  /46'4  3 

Mela  II  75.  //7.  III  50.  54  79. 
Ovid  Fast.  I  J4Jsqq.  54  n.  1. 

—  //  237  80. 

—  ///  523         80  n.  1. 

—  IV  76  79. 

—  79         80  n.  1. 

—  lbü    383        26  n.2. 

—  505         55  n.  1. 

—  Met.  XIV  497%^.  6. 

—  ex  Ponto  III  3,  im  80. 
Parthenios  12  15  n.  3. 
Pausaniaa  1 29, 5  VII  2,  ^  IX  Ä?,  /  59. 

—  X  17  55.  57.  59. 
Plinius  II  162  174  n. 

-  ms  8i. 

—  33.  34.  50.  62.  70.  72.  77. 


Digitized  by  Google 


204 


StellenregUter. 


82.   85.  86.  89.  93-94. 
103-104    79.  cf.  21.  29. 
34.  56  n.  3.  78.  82.  89. 
Plinius  IV  94.  95  68. 

104  67. 

—  VIII  ///  68. 

-  XXXI  41  44. 

-  XXXVII  35  68. 
Plutarch  Ayti  11  189. 

—  de  »er.  num.  v.  557  d.  13  n.  5. 
Polybios  I  39  64. 


— 

42,  5 

174  n. 

— 

II  16,  13 

38. 

— 

III  57—59 

180.  181. 

HO,  9 

32. 

IV  38.  II 

181. 

X  21,  3 

181. 

XII  3 

66.  182. 

4&.  4 

182. 

4d.  2 

176  n.  1. 

4d.  .; 

37. 

14. 

6  a 

177. 

7.  / 

180. 

8,  4 

176  n.  2. 

9,  4 

177. 

10,  3.  5 

182. 

12 

176. 

12b.  25  a.  b.  c.  k. 

25,7.  26. 

27.  28  U 

28  a. 

98.  173. 

XXX\V3,12 

182  n.  1. 

XXXVI  2,  3 

181. 

Probus  ad  Aen.  II  717  46  n.  4. 

-    Buc.  6,  31  188,  3.  190. 
Sallust  fr.  hist.  II  2-8  55-59. 
ßchol.  Apoll.  Bhod.  IV  992    24  n.  1. 

—  1216    49  n. 

-  1552    25  n.  2. 
ßchol.  Dion.  Per.  458  55—58. 

-  461  17  n.  1. 
Schol.  Lucan.  II  609  81. 
ßchol.  Lycophr.  592   6  n.  1. 

-  601  7. 

-  615    2.  5. 


Schol.  Lycophr.  633.  732  2. 


— 

952.  964 

26  n.3. 

984 

16. 

996 

20. 

1005 

21. 

1017 

28  n.  2. 

1075 

21  tu  6. 

1138 

2.  22. 

1155 

2.  12. 

1159 

12. 

Schol.  Pindar. 

Sem.  I  2  1 

62-63. 

Schol.  Plat.  Re*p.  337  A.  8. 
Siliua  Italicus  II  410  73  n.3. 

-  V  8  81. 

-  V  9.  VI  633.  Vm  28. 
412  —  423.  498.  539. 
IX  73  80. 

-  IX  99  10. 

-  XI  17  81. 

-  XII  33  81. 

-  114.  115  29.  80. 

-  116  31. 

-  ///.  143  81. 

-  355  sqq.    55.  59. 

-  432  80. 

-  XIII  51  80. 

-  XIV  5:1.  204  81. 

-  XVI  969  81. 
Skylax  13  173  n.  1. 
Skymnoa  230  77  n.  2. 

—      3fJ6si{.  21. 
Solinus  p.  18,  22 sq,  M.  55.  57. 


34,  10.  11 

78.  79. 

35,  18 

34.  77. 

37,  16 

29  0.6. 

50,  10 

55. 

52,  5 

77. 

55,  17 

68. 

56,  2.  58,  10 

77. 

59-60 

63. 

Strabon  p.  /.  22  35. 

—  26  36. 

—  46  93. 

47  23  n.  1.  38. 

—  57  93. 


Digitized  by  Google 


Stellenregister. 


205 


Strabon 

94 

35 

Gitvfiäout  äxovop.  83 

89. 



122 

174  n. 

— 

84 

66. 



147 

95. 

— 

85-87 

TO.  .JO. 



148 

38. 

— 

88 

90. 



165 

95. 

— 

8tt-94 

95.  96. 

168 

88. 

— 

93 

65. 

m 

10  n.  1. 

— 

95 

3. 



183 

37. 

— 

96 

96. 



199 

95. 

— 

97 

15. 



215 

38. 

— 

99 

89. 



220 

44  n.  2. 

— 

KßJ 

55-58. 



221 

44. 

— 

Wl 

61. 



222.  223 

95.  96. 

— 

102 

91. 



224 

37  n.  1.  65—66.  94. 

— 

103 

3.  32. 



225 

55.  59. 

— 

104 

91. 



232 

45. 

— 

105       3.  25.  92—94. 



244 

30  n.  2.  31.  35. 

— 

106 

16.  17. 



245 

30  n.  1.  2.  35. 

— 

107.  108 

3.  18. 

_ _ 

246 

34. 

— 

109 

22. 



248 

37.  38.  39. 

— 

110 

96. 



252 

•34.  3«>.  79. 

111 

97. 



255 

10  n.  3. 

115-129 

89. 

— 

257 

174  n. 

130 

71. 

— 

26<t 

37.  38. 

131 

89. 

_ _ 

263 

18. 

132 

94—95. 

264 

16  n.  5.  21. 

133 

95. 

— 

267.  271 

37.  38. 

134-136 

97. 

274 

72. 

139-151 

89-90. 

279 

82. 

152-178 

85. 

281 

15.  , 

Thukydidcs  VI  /  174  n. 

600 

37. 

4  188. 

608 

28  Di 

Timosthenes  bei  Agath.  20  174  n. 

641t 

37. 

Tzetzes  ad  Lyc.  615  5. 

6. 

642 

14  n.4. 

1050    y  n.  2. 

654 

37.  38. 

1141  48  n.4. 

Qavpuaut  AxovofA.  1—77  84—89. 

Varro  de  l.  1.  V  53  76. 

78-114  90-97. 

85  75. 

79  7. 

96   76  n.  1. 

8fJ.  81  91. 

VII  36    76  n.  1. 

S2.  97. 

—    r.  r. 

//  4,  18   46  n.  2. 

')  Die  vortreffliche  Dissertation  von  II.  Joachim:  De  Theophrusti  tibtii  ntQt  C<'W. 
Bonn  1812  verbreitet  »ich  ebenfalls  (p.  IS- 23)  Uber  Timaios  und  seine  Benutzung  im  Wunder- 
buche. Ich  habe  die  Schrift  mit  »rrösstem  Interesse  gelesen,  verwerten  könnt«  ich  sie 
leider  nicht  mehr 


Digitized  by  Google 


196 


Sachregister. 


Makalla  18.  139,  13. 

MakriB  129,  16. 

UamerM  19.  150,  7. 

Mainertos  —  Mamers  19.  150,  6. 

Massalia  — oten  150,21.25.27.  151,5. 

Medea  131,  9.  132,  2.  19. 

Megaris  114,  23. 

Melankraira  3.  145,  32. 

Melitc  (Heroine)  93.  129,  18. 

Hellte  -  Malta  128,  9.  vgl.  28  n.  2. 

Membles  22.  141,  28. 

Menelaos  4.  17.  23.  137,  17. 

Mentorcs  129,  25. 

Meriones  116,  10. 

MesBene  —  Zankle  24.  120,  23. 

Metapont  — iner  72.  138,  12.  139,  25. 

Metonomon  161,  11. 

Metrodoros  v.  Skepsis  146  n.  13.  183. 

Minoa  116,  7.  188. 

Minos  113,  9-116,  9.  132,  27.  189. 

Misenon  142,  27. 

Misenos  29.  36.  37.  145,  19. 

Mommsen  47.  48. 

Mopsos  14.  190. 

Müilenhoff  2.  35.  52.  55.  56.  67.  68. 
83.  84. 


Nanos  (Nanas)  41.  44.  147,  28. 
Nuuaithos  18.  22.  139,  14. 
Neapolis  -iten  34.  145,  6.  12-14. 
21  sq. 

Ncptunus  20.  150,  8. 
Nerio  19. 
Neso  146,  3. 
Nikaia  165,  1. 
Nireus  10.  136,  33. 
Nola  73. 

Nora*  57.  166,  27. 
Nuraghen  56. 

Odysseus  4.  28.  30.  117,  5  sqq. 
Odysscushafen  — kap  29.  117,  4. 
Oebalus  145,  20. 
Oinarea  96.  149,  28.  174  n. 


Oinusa  164,  2. 

Okinaros  34.  140,  23. 

Oktoberross  46. 

Olbia  auf  Sardo  59.  169,  30. 

Orion  62.  120,  18  sqq. 

Orka  159,  29. 

Ossa  32.  146,  13. 

Paliken  71.  117,  10-118.  14. 
Pantheion  von  Athen  86. 
Parthenios  184/ 

Parthenope  32.  83.  36.  144,  23.  145,  4, 

Pediakrates  55.  110,  10. 

Pclasger  44.  148,  21. 

Pelorias  122,  29. 

Penaten  46.  47.  148,  7  sqq. 

Pentathlos  der  Knidier  64.  125,  24  sq. 

Penthesileia  20.  140,  3. 

Peripatetiker  175. 

Perusia  73.  148,  33. 

Peuketiner  137,  6. 

Phaethon  91.  133,  2  sqq.  161.  19  sqq. 
Phaiaken  5.  133,  28.  134,  1. 
*l*ftkS\Qov  ivqok  33.  144,  31. 
Philiskos  175. 
PhiliBtides  153,  8. 
Philoktetes  18.  72.  139,  10. 
Philteas  155,  11. 
Phlegra  137,  24.  142,  12.  21. 
Phoiniker  95.  127,4.  128,16.  153,12. 

154,9.  157,5.  158, 12  sqq.  163,6.14. 
Phoinikisehe  Geschichte  163,  8. 
Phoinodamas  26.  111,  22  sqq. 
Phokaier  150,  21.  25.  28.  165,  1. 
«Wex^  kinvn  41.  42.  148,  13. 
Phorkys  28.  108,  30. 
Phylamoa  6.  134,  12. 
Pinarier  54. 
Pisa  44.  148,  28.  32. 
PithekuBen  146,  19  sqq.  cf.  29. 
Pitonia  48. 
Pitvusa  154,  16. 

Plankten  72.  92.  94.  122,  22.  131,  10. 
Plinius  184. 
Podaloirios  9.  186,  29. 


Digitized  by  Google 


Sachregister. 


Polai  10.  132,  1. 
Polemon  178. 
Polieion  16.  138,  6. 
Polybioa  37.  38.  180—183. 
Polydegmon  32.  146,  15. 
Polykritos  119,  22.  121,  9. 
PolyphemoB  78.  151,  28. 
Ponipei  78.  143,  23.  32. 
Pompeius  Trogua  184. 
Popionion  (Populonia)  149,  3.  27. 
Porthmoa71.  120,26-122,28.  131,26, 
Poaeidonia  144,  2. 

Poaeidonios  37.  38.  70.  72.  77.  95.  96. 

174  n.  183. 
Pygmalion  163,  15.  28. 
Pyrene  81.  152,  17. 
Pyriphlcgethon  143,  6. 
Pytheas  68-70.  161,  10. 

Rheginische   Cicaden   38.  53.  141, 

1  1  Sqq. 

Rhegion  121,  5.  13.  124,  31.  141,  9. 

Rhodanos  150,  26.  151,  32. 

Rhodanusia  150,  26. 

Rhode  150,  22. 

Rhodier  125,  21.  150,  24. 

Rom  39-50.  130,  22.  148,  11.  174  n. 

186. 
Rome  21. 

RomoB  und  Romylos  47.  48.  148,  15, 

Salanger  9.  136,  32. 
Sallust  58.  59.  184. 
Salpe  136,  12. 
Salpiengebirge  44.  148,  29. 
Sardo  55—57.  166,  26-171,  27. 
Sardon  (Sardus)  57.  166,  26.  29. 
Schedioa  21.  142,  1. 
Scheria  129,  16. 
SebethiB  145,  20. 

Selige  Insel  66  n.  4.  157,  15—159,  8. 

Selinuntier  125,  29 sq. 

Setaia  21.  22.  136,  6  sqq. 

Sibylle  41.  96  n.  1.  145,  29-146,  12. 


197 

Sicilien  23—29.  61.  62.  71.  7«.  103, 
1-123,  3.   155,  15.  159,  22.  168, 

21.  25. 

Sikaner64.  107, 31  sqq.  110,6.  116,4- 

125,  3.  18.  170,  23. 
Sikeler  108,  15sqq.  125,  3,  17. 
Silaria  142,  5. 
Silenus  v.  Ealakte  153,  9. 
Sinia  15  n.  1.  139,  8. 
Sirenen,  Sirenuaen  32  -  34.  35.  144, 

17-145,  11. 
Siria  14—17.  138,  7aqq. 
Skylla  28.  108,  29.  122,  II. 
Skythien  161,  10. 
Steinfeld  in  Ligurien  79.  151,  13. 
Strabon  34—39. 
Sybaria  136,  8.  138,  13  sqq. 
Sychaeua  163,  32. 
Syrakosion  auf  Korsika  164,  33. 
Syrakus  107,  8.  29.  128,  9. 
Syrrenton  124,  14. 

Tanaia  92.  130,  3. 
Tarchon  41.  44.  147,  29. 
Tarquinii  148,  33. 
Tart«-ssoa  166,  28. 
Telamon  130,  22. 
Telo  145,  20  sq. 
Temeaaa  21.  141,  32. 
Terina  34.  140,  23.  145,  9. 
Teutonen  68.  70  n.  1.  161,  10.  15. 
Theon  5  n.  1. 
Theophraat  84.  85.  87  -90. 
Theopomp  91.  92.  176. 
Theron  116,  1. 

Thespiaden  55.  57.  81.  169, 2-170, 31. 

Thespios  169,  7. 

Thoaa  10.  136,  33. 

Tiber  42. 

Titanen  143,  14. 

Tnuiytoy  40.  41.  148,  13. 

Traron  12.  141,  2. 

Trinakria  —  Thrinakia  103,  5.  n. 

Triton  25.  130,  25. 

Troer  12.  16.  147,  23. 


Digitized  by  Google 


198 


Sachregister. 


Troerinnen  21.  22.  135,  30  sqq. 
Troia  sus  45.  46.  75  n.  1.  148,  4. 
Troische  Aera  48.  49. 
Tydiden  17.  137,  34. 
Tylessische  Hügel  20.  140,  4. 
Tyrrhenus  (Tyrsenos)  41.  44.  124,  8. 
147,  29.  148,  19. 

Uraniongebirge  120,  2. 


Utika  97.  163,  3sqq. 

Varro')  10.  17.  21.  27.  29.  31.  54  n.  1. 

74  -82.  183.  184. 
Vase  von  Vulci  88  n.  2. 

Xenophon  von  Lampsakos  68.  69. 

Zanklos  24.  120,  22. 


')  Ich  bedauere,  das«  mir  die  Dissertation  von  £.  Samter:  Quaestiones  Varromtanae. 
Berl.  1K91  zu  spat  bekannt  geworden  ist.  Viele  meiner  Vermutungen  sah  ich  hier  zu  meiner 
Freude  bestätigt,  *ndere«.  wi«  die  Uebereinttimmung  Strabona  mit  Varros  Excerptoren 
(p.  81—83)  glaube  ich  richtiger  erklärt  zu  haben. 


Digitized  by  Google 


Register  der  Timaiosexcerpte 

in  der  Ausgabe  (p.  103—171). 


Anonym.  Tract.  demul.  (Westermann: 
JTae«cfofoye.  215  VI)  163,  14—27. 
Antigonus  Car.  /.  2    141,  9-27. 

-  134    140,  1-2. 

-  152  142,33-143,9. 
Appian.  lUyr.  2    151,  28-31. 
Athenaios  153A    150,  3-5. 

—  52.3c  138,9-11. 

—  523d  138,8. 

Cicero  de  rep.  III  31    107,  29—30. 
DiodorIV2/,.5-22,2  142,  7-143,  20. 

—  22,3-4       144,1  —16. 

—  22,6—24,fi  108,31—111,17. 

—  24,7  140,13—19. 

—  29,1-30,4  168,34-171,4. 


56,3 — 8 
76-79 
81—82 
83,1-2 
84 
85, 1 
V  2-6 
7-9 
11—12 
13, 1-2 
13,3-14 
15,1 
15,2 
15,4 
•  15,6 
16 


129,32-130,32. 

112.7  -116,18. 
167.4  -168,83. 
109,9  —16. 
118, 23—119,17. 
120, 18-25. 
103,1  —108,26. 
123,12-126,17. 

127.8  -128,26. 

149.3  -21. 
164  20-165,30. 
169,26. 

170,9. 

171.4  -16. 
170.27—31. 
154,15—155,2. 


Diodor  V  17.  18        155,7  —157,4. 

—  19.  20  157,15—159,8. 

—  21,1. Seqq.  159,17—160,21. 

—  22,1—4  160,21—161,9. 

—  23,1-5  161,16-162,12. 
-VII4  147,10-24. 
-XI 89  117,10-118,14. 

Diogenes  Laortios  1 10, 10  171, 28—32. 

-      VIII  2,9  116,21-26. 
Dionysios  v.  Halikarnass 

144  (Varro)  143.27-34. 

-  67  148,7  —11. 
Dionysios  Periegetes  v.  459  164,23. 
Etym.  Magn.  s.  t'Mmmt  136, 30-31. 

-  raXartia  151,28. 
Hieronymus  adv.  Iov.  I  310  M  163, 

28—33. 

Iamblichos  vü.  ft/th.  50  140,  15-16. 
Isidoras  orig.  XIV  6    164,  25—31. 
Iuba  bei  Plin.  X  126    135,  6-11. 
Iustinus  IV   /,  1-8  120,26—121,7. 

-  11—18  122,7-28. 

-  XX  /,  //  148,32—34. 

-  2, 3-8  138,12-27. 


Lvkophron  593 

—  634 

—  689 

—  699-703 

—  712 
  joo 

—  852 


134,11-12. 
156,21-22. 
146, 29. 
146, 14-18. 
144, 28-145,  2. 
145.7  -10. 
137,  16-18. 


Digitized  by  Google 


Register  der  Excerpte. 


200 


ophron  869.870  111,18-19. 112,2. 

87 1 

111,20—21. 

£  M    4  ä 

911 

139, 11 — 12. 

92/ 

139, 22—23. 

922 

139, 22—23. 

1 "  1 

946 

139,  2o, 

y.iS 

111,2/— 28. 

.%7 

111,33—112,2. 

982 

139,  8—9. 

991 

138, 16.  17—19. 

fif  j  f> 

140,4 — 5. 

tOQ8— 

-/0  140,23—24. 

4M  k  4>a9 

1017 

|  11.1        A4*              1    ■  1  —       .  1 

13b,  33— 13<,2. 

■ 

4  i  i  -  O 

J  ob,  oZ. 

l'H)8 

142, 3—4. 

im 

141,28-81. 

1VJ8 

136,  12-18. 

1169- 

70  140,32. 

1226- 

-80  147,25-148,17. 

1241 

148,  31. 

1281) 

145, 29. 

vm 

150, 8. 

1355 

148,  27-30. 

Mein  II  78   151, 13-17. 

Parthenios  XXIX    1 19,  8.  15.  17-21. 

Plinius  IV  94.  95    161,  10-11.  13. 

-  '104    160,  31-32. 

-  120    153,  7-9. 

-  XXXVII  35    161,  10-16. 
IPlut.]  de  plac.  pfiä.  III  17, 6  155, 3—6. 
Polybios  XII  3,  1    162,  20—163, 2. 

-  3,  7    165,  31-166,25. 

-  4d.  &  105,  16-26. 
Schol.  Apollon.  Khod. 

II  399  147,9 

—  IV  '»40  129,16-22. 

—  786  122,22—23. 

—  965  103,6 

—  984    132,6  -17. 

—  1217    132, 18—22. 
Schol.  Dionys.  Per.  456    153,  10-13, 

—  458  166,26—27. 

169,27. 

—  461    124,  18. 
Schol.  Lyeophr.  46    108,  27-30. 


Schol.  Lyeophr.  592 

134,  7  —21. 

— 

601 

134,29-135,2. 

— 

615 

133,31-134.6. 

— 

630 

188,  28-30. 

— 

633 

155, 10—12. 

— 

659 

112,4  —6. 
144,  25  -  27. 

— 

670 

b88 

146,29-32. 

— 

695 

145, 27. 

— 

697 

146,  13. 

— 

732 

145,2  -6. 

856 

140, 20—22. 

— 

866 

123, 3. 

— 

952 

111,22-31. 

— 

965 

111,31-33. 
138,28-139,8. 

— 

980 

— 

996 

140,3  -8. 

— 

1O05 

140,  11—12. 

— 

1021 

132,  l  —5. 

— 

10W 

117,4  —7. 

— 

1050 

136, 25-31. 

— 

1056 

135,  16—22. 

— • 

* 

1067 

141,32—142,2. 

107a 

136,6  —IL 

*      M     Ii!  ■ 

1138 

136, 19—24. 

1155 

140, 25—29. 

1157 

140,  30-35. 

1159 

141, 1-8. 

1181 

117,  7-9. 

1240 

149, 1-2. 

1409 

150, 6. 

1417 

150,7. 

1464 

146, 3. 

Schol.  Plat.  Re»p.  337  A  171,  17-27. 

Schol.  Vergil  Aen.  I  52    124,  7-12 

III 

S53  140,  9. 

Serv.  Aen. 

HI  441 

145,  25—26. 

VI  107 

143,  24—26. 

321 

146,  4  —12. 

VII  662 

143,  21—23. 

734 

145,  20-24. 

SiliualtalicusIII  420-441  152, 12-33. 

-  IX  98-99  137,4-  5. 

-  XII  116  143,12-13. 
Skymnos  201-214    150,  19-32. 


Digitized  by  Google 


Register  der  Excerpte. 


201 


Skymnos  405-414    129,  6-15. 
Solinus  p.  iH,  24M.     169,  30—31. 

—  35,  18         145,  10-11. 

—  50,  12—16  166,  27—30. 

—  56,  2—11    118,  15-22. 
Stephanos  v.  Bysanz  *.  v. 

JitQia  133,21—27. 

—  'Ayvkla  148,21-26. 

—  'jQyvQiyoi         137,  1. 

—  ÄJaßv^y  116,19-20. 

—  Ka(*x>i<f(öy  (c.  Eusta- 

thii  suppl.)   164, 1—13. 

—  KoQ<ri<  164, 24. 

—  i  qcc  124, 1. 

—  MaooaXia  151,  1—4. 
Strabon  p.  26   145,  15-19. 

—  IM   151,  32-33. 

—  224    131,  30-32. 

—  246    145,  12-14. 

—  248    146,  19—28. 

—  252   142,  5-6. 

—  260    141,  21. 

—  279    137,  13—15. 

—  281    137,  22-26. 
Tertullian  de  »pect  1-19,28  148, 18—20. 
SavfidoK*  dxovofi.  78  146,  33—147, 8. 

-  7'J  134,26-135,15. 

-  80  133,25-27. 

-  81  132,23-133,11. 

-  82  104,8—9.  , 

-  84  157,15.158,32— 

159,  3. 

-  85  150,14-18. 


86 
87 

—  88 

—  89 

—  90—92 

—  93.  94 

—  95 

—  97.  98 

—  UßJ 


—  101 

—  102 

—  103 

—  104 

—  105 

—  106 

—  .  107 

—  108 

—  109 

—  110 

—  111 
— 112-114 

—  m 

—  132 

—  133 

—  134 

—  135 

—  136 
Vanro  r.  r.  II  5,  3 

—    ap.  Auguat.  d. 

135,  1-3. 


152,1-11. 

153,  1—6. 

155. 27—  28. 

151.5  —12. 

151.18-  27. 

149.22-  150,2. 

145.28-  146,2. 

137.19-  22.  27 
-32. 

166,  30-167,  3. 
169,  27-30. 170, 
1—4. 

126,  18-32. 

142. 28-  143,9. 

144. 17—  24. 

129.23-  31. 
130,33-131,29. 
137, 33-138,7. 
139,  10-22. 
139,  24-32. 
135,23—136, 5. 

137.6  —12. 

122.29—  123,2. 
119, 22-120,17. 
121,8  -122,6. 
126,33-127, 7. 
153, 14-154,8. 
168, 3-13. 

154,  9—14. 
157,5—14. 

133. 18—  20. 
civ.d.  XV III  16 


Digitized  by  Google 


Stellenregister. 


Ailian  fr.  47  Herch.    13.  14. 
Aineiaü  Taktikos  p.  72  Hug.  13. 
Antigonos  von  Karystos  1.2  53  n.  2. 
Antiochos  bei  Strab.  275  188. 
Apollodoros  ep.  Vatic.  ed.  Wagner 

p.  70.  74  9  n.  2. 
Apollonios  Rhodios  IV  538.  595  93 

—  1500  25  n.  1. 

—  /34Ssqq.  25  n.  2. 
Apronianus  zur  Aeneis  VIII  7  78. 
Aristoteles  mett  or,  II 8, 18 sqq.  175 n.l. 

-  bei  Athen.  523c  14 — 15. 

-  beischol.Ap.Rh.lv 984  24  n.l. 
Cato/r.  50.  70  V et.  80. 

-  31.  32.  45.  70  179  n.  3. 
Censorinus  21  47—48. 

Clemens  Alex.  str.  1 403, 8  ed.  Ox.  49  n. 
Corpus  inscr.  lat.  X  1,  170  33. 
Diodor  IV  19-20  53. 

-  21—24  52—55. 

-  22  3.  30.  53. 

-  23  3.  27.  53. 

-  24        21.  53. 

- '      29         53  n.  1.  55. 

-  31>         53  n.  I.  55. 

-  56        25.  92. 

-  76'«)      60.  61. 


-    V  2- 


77- 

-79 

59—62. 

80 

62  n.  L 

8t 

58. 

82 

55. 

83 

3.  53. 

84 

62. 

85 

24.  62. 

2- 

-6 

62. 

4, 

5 

53. 

7- 

-20 

63—66. 

7 

79. 

—  13 

—  15 

—  18 
21- 

—  21. 

—  24 

—  VII  4 

—  XI  89 

—  XXIII 


53  n.  L  78. 
53  n.  1.  55-58. 

8. 

23  67-70. 
22  79. 
70. 

47  n.  71. 
71. 
20  64. 


Dionysios  von  Halikarnass 
I  10.  11  43. 


19 
67 
72 
73 
74 


42. 

45.  47  n. 
43.  45. 
44  iL  1. 
47.  50n.l. 


•)  S.  59 ff.  habe  ich  Diod.  IV  76.  77  auf  Timaios  zurückxuführen  versucht.  Eine  freund- 
liche Mitteilung  von  Prof.  WiUmowitr,  der  mich  auf  ApoUodor  in  15,  8-9  aufmerkiwn 
machte,  hat  mir  den  Glauben  an  meine  Ansieht  etwas  benommen,  und  so  wird  wol  auch 
hier  das  Handbuch  vorliegen.  In  der  Ausgabe  S.  112  ist  durch  einen  Stern  vor  dem  Texta 
die  Modiflcirung  meiner  Anschauung  ausgedrückt  worden. 


Digitized  by  Google 


Stellenregister. 


203 


Dionvsios  Perieg.  465  64  n. 
Ennius  fr.  XXX III  XLIL  Vahl  49. 
Eratosthenes  fr.  3  49  n. 
Festus  p.  18U.  77  n.  2. 

—  75.  tm  76. 

—  115.  178.  181  77. 

—  220.  .122.  326.  329  75-76. 
Gellius  fr.  8.  9P.  80. 
Hekataios  fr.  349  95. 
Herakloides  Pontikos  56  Rose  5  n.  2. 
Herodot  V  46  188. 

—  59.  60  95  n.  2. 

—  VII  169-171  188  n.3. 

—  VIII  62  15  n.  1. 
Hieronymus  comm.  ep.  ad  Oed.  II  426 

4n.2. 

—  adv.  lov.  305-310  M.  48. 
185  n.  I. 

Iamblieh  v.  Pyth.  50  21. 
Iflidor  orig.  XIV  6  66  n.  2. 

—  XVIII  50  75. 
Iaokrates  Panath.  171  24  n.  2. 

—  Paneij.  28  61. 

—  —     58  24  n.  2. 

—  —    179  61  n.  2. 
Iuba  bei  Plin.  n.  h.  X  126  8. 
IuBtinus  IV  1.  2,  1  71.  72. 

—  XII  2,  7-10  (11)  9.  74. 

—  XVIII  4-6  47.  48.  78. 

—  XX  1-4  71-72. 

—  XX  2  16.  71. 

—  4  71. 
Kallimachos  h.  III  47.  48  177  n.  1. 

—  fr.  22  23. 

—  lU0f.ii.  8  177  n.l. 

—  112  25  n.  2. 

—  172  23. 

—  202.  399.  524  177  n.  1. 

—  548  25  n.  2. 
Lykophron  18  23. 

—  44  sqq.  28. 

—  470-475  26. 

—  592-632  5-8. 

—  633-647  3.  4. 

—  6\5fl  4. 


Lykophron  6.5/.  662  28. 

-  670  ,  4.  32. 

-  688—737  29-34. 

-  697.72fJ-726.761.796  3. 

-  852— H65  17  cf.  4. 
_        866-  868  23.  53. 

-  MH—908  23—26. 

-  *74  3. 

-  911—950    3.  18. 

-  .<A?Ä  19. 

-  951-977  26.  27. 

-  97H-992  14-17. 

-  993—1010  20.  21. 

-  1011-1026  10. 

-  1027 -1033  28. 

-  low  4. 

-  1047—1055  9. 

-  1055-1066  5.  8-9. 

-  1067-1086  21-23. 

-  1126-1138  9.  10.' 

-  3. 

-  1151—1173  10-14. 

-  1181-1188  28.  cf.  4. 

-  1226-1280  39-50. 

-  J274  3. 

-  1351—1361  44.  45. 

-  2b  n.  4. 

-  /4/7  19. 

-  /46'4  3. 

Mela  II  78.  i/7.  m  III  50.  54  79. 
Ovid  /ort.  I  543 sqq.  54  n.  1. 

-  //  Ä?7  80. 

-  ///  523         80  n.  1. 

-  IV  76  79. 

-  79        80  n.  1. 

-  Ibü    383         26  n.  2. 

-  .50.5         55  n.  1. 

-  Met.  XIV  4S7 sqq.  6. 

-  ex  Ponto  III  3,  100  8a 
Parthenios  12  15  n.  3. 
Pausanias  1 29, 5  VII 2, 21X23,1  59. 

-  X  17  55.  57.  59. 
Plinius  II  162  174  n. 

—  in  8  81. 

-  £?.  34.  50.  62.  70.  72.  77. 


Digitized  by  Google 


204 


Stellenregiiter. 


82.    85.  86.  89.  93-94. 
103-104   79.  cf.  21.  29. 
34.  56  n.  S.  78.  82.  89. 
Plinius  IV  94.  95  68. 

—  104  67. 

—  VIII  ///  6a 

—  XXXI  41  44. 

—  XXXVII  3r>  68. 
Plutarch  Agü  11  189. 

—  de  »er.  num.  v.  557  d.  13  n.  5. 
Polybios  I  39  64. 


— 

42,  5 

174  n. 

— 

II  16,  13 

38. 

— 

III  57—59 

180.  181. 

110,  9 

32. 

IV  38,  11 

181. 

X  21,  3 

181. 

XII  3 

66.  182. 

4a.  4 

182. 

4d.  2 

176  n.  1. 

4d.  .; 

37. 

5 

14. 

6  a 

177. 

7,  / 

180. 

8,  4 

176  n.  2. 

9,  4 

177. 

10,  3.  5 

182. 

12 

176. 

12b.  25a 

.  b.  c.  k. 

25,7.  26. 

27.  28  Ii 

28  a 

98.  173. 

XXXIV  3,12 

182  n.  1. 

XXXVI  2,  3  181. 

Probus  ad  Aen.  II  717  46  n.  4. 

-    ßuc.  6,  31   188,  3.  190. 
Sallust  fr.  hist.  II  2-8  55—59. 
Schol.  Apoll.  Khod.  IV  992    24  n.  1. 

—  1216    49  n. 

-  1552    25  n.  2. 
Schol.  Dion.  Per.  458  55—58. 

-  461  17  n.  1. 
Schol.  Lucan.  II  609  81. 
Schol.  Lycophr.  592   6  n.  1. 

-  601  7. 

-  615    2.  5. 


Schol.  Lycophr.  033.  732  2. 


952. 

964  26  n.  3. 

984 

16. 

996 

20. 

UXJ5 

21. 

1017 

28  d.  2. 

1075 

21  n.6. 

1138 

2.  22. 

1155 

2.  12. 

1159 

12. 

Schol.  Pindar.  Nem.  I  2  62-63. 
Schol.  Plat.  Resp.  337  A.  8. 
Silius  Italiens  II  410  73  n.  3. 

—  V  8  81. 

—  V  9.  VI  633.  VIII  28. 
412 -m.  498.  539. 
IX  73  80. 

—  IX  99  10. 

—  XI  17  81. 

—  XII  38  81. 

—  114.  115  29.  80. 

—  116  31. 

—  117.  143  81. 

—  355  sqq.    55.  59. 

—  432  80. 

—  XIII  51  80. 

—  XIV  53.204  81. 

—  XVI  369  81. 
Skylax  13  118*1. 
Skymnos  230  77  n.  2. 

—       msq.  21. 
Solinus  p.  18.  22sq,  M.  55.  57. 


34,  10.  11 

78.  79. 

35,  18 

34.  77. 

37,  16 

29  n.  6. 

50,  10 

55. 

52,  5 

77. 

55,  17 

63. 

56,  2.  58,  10 

77. 

59—60 

63. 

Strabon  p.  /.  22  35. 

-  26  36. 

-  46  93. 

47  23  n.  1.  38. 

-  57  93. 


Digitized  by  Google 


Stellenregister. 


205 


Struboii 

94 

35 

m 

174  n. 

147 

95. 

ns 

38. 

■ 

165 

1)5. 

168 

38. 

_ 

m 

10  n.  L 

183 

37. 

199 

35. 

,  

215 

38. 

220 

44  n.  2. 

.  

221 

44. 

_ 

222.  223 

95.  96. 

224 

37  n.  1.  65-66.  94. 

225 

55.  59. 

232 

45. 



244 

30  n.  2.  31.  35. 

245 

30  n.  1.  2.  35. 



246 

34. 



248 

37.  38.  39. 



252 

34.  35.  79. 



255 

10  n.  3. 

257 

174  n. 



260 

37.  38. 

263 

18. 

264 

16  n.5.  21. 

267.  271 

37.  38. 

274 

72. 

279 

82. 

281 

15.  . 

600 

37. 

608 

28  n. 

640 

37. 

642 

14  ii.4. 

654 

37.  38. 

eavfiuoifc  uxovo/u.  1—77  84—89. 

-  78-114  90-97. 

-  79  7. 

-  80.  81  91. 

-  82.  97. 


ftttVfuioMi  dxovofi.  83 

89. 

84 

66« 

85—87 

95.  96. 

_ 

SS 

5)0. 

89-94 

95.  96. 

93 

65. 

95 

3. 

_ 

96 

96. 

_ 

97 

15. 



99 

89. 



VA) 

55-58. 



101 

61. 



102 

91. 

im 

3.  32. 

104 

91. 



105  3 

25.  92— 



106 

16.  17. 



107.  108 

3.  18. 



109 

22. 

HO 

III 

97 

115-129 

89. 

130 

71. 

131 

89. 

132 

94-  95. 

133 

'J5. 

134-136 

5)7. 

139-151 

8;>-90. 

152-178 

85. 

Thukydides  VI  /  174  n. 

—  4  188. 

Tiinosthenes  bei  Agath.  21t  174  u. 
Tzetzes  ad  Lyc.  615    5.  6. 

—  1050    9  n.  2. 

—  1141  48  n.  4. 
Vairo  de  l.  I.  V  53  76. 

—  85  75. 

-  96   76  n.l. 

-  VII  36   76  n.  1. 

—  r.  r.  //  4,  18    46  n.  2. 


')  Die  vortreffliche  Dissertation  von  H.Joachim:  De  Theuphrmti  lit/ns  ntfti  C'.'W. 
Bonn  1892  verbreitet  sich  ebenfalls  (p.  13 -2S)  über  Timaios  und  seine  IkuutzunR  im  Wunder- 
buche. Ich  habe  die  Schrift  mit  grosstem  Interesse  gelesen,  verwerten  konnte  ich  sie 
leider  nicht  mehr. 


Digitized  by  Google 


206 


Stellenregister. 


Varro  r.  r.  //  5,  3  76  n.  1. 

—  bei  Augustin  de  civ.  dei  XV III 
16  6.  7. 

—  Plin.  III  104  15. 

—  Serv.  Aen.  I  52  63. 

—  X  174  78. 

—  schol.  Aen.  IX  707  29  n.  4. 
Vellerns  I  1  19.  72. 

Vergil  Aen.  1  444  73  n.  3. 

—  V  38.  391-414  79. 

—  VI  14  79. 

—  VII  733  80. 

—  IX  259.  271  6. 
Vergükommentar  Aen.  1 07  76  n.  2. 

-  J.*?  77. 

-  550  27  n.  1. 

-  £57  77. 

-  /7*6»  47n.2.80. 

-  III  171  77  n.  2. 

-  250  46  n.  3. 


Vergilkommentar  i4en.  II 1332  188  n.  3. 

-  359  80  n.  4. 

-  4f/7  47  n.  2. 

-  4«  76  n.  1. 

-  552  77. 

-  21. 

-  094  78. 

-  V  30.  73  27. 

-  81  47  n.  2 

-  F7  /07  81. 

-  VII  062  78. 

-  750  80  n.  4. 

-  F///  5/  76  n.  1. 

-  479  76  n.  2. 

-  7Ä'  7/2  29.  78. 

-  Ämc.  T  78. 

-  X     4  78. 

-  Georg.  I  309  78. 
Vibius  Sequester  p.  145-148.  153. 

155  15  n.  4.  cf.  61. 


Druck  \on  ii.  Bernstein  in  Berlin  SW.  \2. 


Digitized  by  Google 


Berichtigungen. 

S.  39  v.  1244  lies:  ndvx\  —  S.  44  Anm.  1  1.:  Romas.  -  S.  47 
Zeile  12  v.  o.  Li  Fehlen.  —  S.  55  Z.  8  v.  u.  1.:  Savfiüaut.  —  S.  81  Z.  5  v.o. 
fehlt  nach  Pyrene:  (III  420 ff.).  —  S.  111  unten  zu  Z.  7  fehlt:  deleto 
quod  sequitur  y«<r«.  —  S.  120  Z.  10  fehlt  am  Rande:  114.  —  Ebenda 
Z.  26  nach  IVSTIN:  IV.  —  S.  123  unten  zu  Z.  17  L  *qos.  —  S.  131  unten 
für  31  1.  32.  —  S.  137  Z.  19  I.  &AYM.  —  S.  141  unten  zu  Z.  22  füge  hinzu: 
cf.  Anthol.  Pal.  IX  584,  7.  —  S.  160  inuss  die  Zahl  V  22,  1  (nicht  V  22,  5) 
neben  Z.  21  stehen.  —  S.  171  Z.  28  1.  LA. 


Digitized  by  Google 


OS 


o  * 


ra- 
nn 


h 


•i  •  v 


4M 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


/ 

/ 


• 

i 

I  . 

» 

* 

I 
I 

i 


: 

i 


■ 
I 

■ 


Digitized  by  Google 


Digitized  by  Google 


Verlag  der  Weidmannsc hen  Buchhandlung  in  Berlik 


DIE 

STADTGESCHICHTE  VON  ATHE-X 

VON 

ERNST  CURTIUS. 


MIT  EINER  ÜBERSICHT  DER  SCHRiFTQÜELLE N 
ZUR  TOPOGRAPHIE  VON  ATHEN 

VON 

A.  MILCH  HOE  FE  R. 

MIT  7  KAUTEXBLÄTTl-.UN   «JEZEICHXET  V«»\  J,  .\.  KAI  PBJ 
UND  33  IX  1>EX  TEXT  ( I E I UU<  K.TKX  AMUEM' X<iEX 

gr  S  '.  i VIII  u.  CXX1V  u.  839  8.)  Pteia  16  Mark. 

ARISTOTELIS 

HOAITEIA  A0HNAIÖN 

itemrn  edulerant 
G.  Kaibel  et  TJ.  de  Wilamowitz-MoellendorrT. 

8°.  (XVI  u.  100  S.i    Prois  1  Mark  80  Vf. 

Euripides 

HIPPOLYTOS. 

Griechisch  und  deutsch 

I  .  v.  Wilamowitz  -  Moellendorff. 

jrr.  5ft.  1215  S.I  Preia  8  Mark. 

3Die  Philosophie 

mittleren  Stoa 

.u  ihrem  geschichtlichen  Zusammenhange 

i|  arge«  teilt 

A.  Schmekel. 

-  .  (  VIII  u  4*4  S.)    Preis  14  Mm  k 

CORNVTI 

ARTIS  RHETORICAE  EPITOME 

EHIDIT  ET  < ' dMMEX TAT V S  E ST 
JOANNES  GRAEVEN 


V 


.  4 


- 

4 


This  book  should  be  returned  to 
the  Library  on  or  before  thc  last  date 
stamped  below. 

A  fine  is  incurred  by  retaining  it 
beyond  the  specified  time. 

Please  return  promptly. 


FEB  28  '62  H 


Google