Full text of "Dialogus creaturarum"

See other formats

DIALOGUS 
CREATURARUM 




BIBLIOIHM 

DES 

LITTERABISGH.EN V£ft£INS 

IN STUTTGART. 

CXLVnL 



IDBINGEN 

aSDSUOKT AUV K08TBM DB8 LITTBBABI80HSM TBBBDfS 

1880. 



Digitized by Google 



PBOTBCTOE 

DES LITTERARISCHEN VEKEINS IN STUTTGART: 
SEINE MAJESTlT 0EB KOKIG. 

VERWALTUNa: 
Prftsident: 

I>rA.T*K6ller, ordemtlicher profesBor aii der uniTenitftt ia Tabingeiu 

Kassier: 

Kanileirath BoUer, nniTer8it&t»-actuAr in Tabingen« 

Agent: 

Fues, bachli&udler iu Tilbingen. 
G£S£LLSCHAFTSAUSSCHUSS : 

a 

Professor dr Barack, oberbibliotliekBir der kaie. univerBit&ts- nnd 

landesbibliothek in StraBburg. 
Geheimer hofrath drBartsch, ordentlicher professor aa der g. uaiver- 

ntftt in Heidelberg. 
K. Cotta freiherr t. Oottendorf in Stnttgart 
Hofrath dr Hemien, Tonteher der k. handbibliothek in Statl^gart 
Dr Holland, professor an der k. uniTerritftt in Tflbingen. 
Dr Kluplel, bibliothekar an der k. universitat in Tiibingen. 
Director dr 0. v. K 1 u m p p in Stuttgart. 

Dr K. V. M a u r e r, ordentlicher professor an der k. univeraitftt in Mdnchen. 
Dr Vollmer in Stuttgart. 

Gehttmer regierungarath dr Waits, ordentUcher profeesor an der k. 

uniTenitftt in Berlin. 
Dr Wattenbaoh, ordentUeher profeBsor an der k. nniTerntftt in 

Berlin. 

Geheimer hofrath dr Zarncke, ordentlicher professor an der k. uai- 
Tenitilt in Leipiig. 



Digitized by Google 



m BMDEM ILTESTEN LATEmiSCHEN 

FAEELBlfCHER DES MITTELALTERS 

D£S BISGHOFS OYRILLUS SPEOULUM SAPIENTL£ 

UND 

DES NICOLAUS PERGAMENUS DIALOGUS CEEATUEAEUM 

HEEAUSGEGEBEN 
TOH 

DK J. G. TH. GRASSE. 

* 

aEDBUOET FUE DEN LITTEBAE180HEN YEEEIN IN STUTTQAET 
aA€B BMOBLinM Dss ▲uwainiMBS YOM «■naon 1879 

T0BINOEN 1880. 



Digitized by Google 



IttUOK YON H. LAUPP IS TUBIHGBH, 



1 



SPECULUM SAPIENTI^ BEATI CIRILLI 

EPISGOFI, ALIAS QUADBIPAfiTITUS APOLOGETICUS 

VOCATUS, IN CUJUS QUIDEM PROVERBUS OMNIS 
£T TOTIUS SAPIENTI^ SPECULUM GLABET, F£- 

LICITER INCIPIT. 



Digitized by Googie 



Digitizoci by Googk 



8 



Prologus. 

Secundum Aristotelis sententiam in Problematibas snis qnam- 

quara in exemplis in discendo ^ gaudeant omnes, in discipHnis 
moralibus hoc tamen amplius placet, quoniain structura niorum 

5 ceu jmagine picta rerum similitudinibus paulatim virtutis o$teu- 
ditar, eo qaod ex rebus naturalibus, auimalibus, moribas et pro« 
prietatibns rerom quasi de vivis imaginibas hamane yit» qualitas 
exemplatur. Totus etenim mandos visibilis est schola et ra- 
tionibus sapienti» plena sunt omnia. Propter hoc, fili caris- 

ifsime, informativa juventutis tuae ilucunienta nioralia non de 
uostra paupertate stillantia sed de vena magistrorum tibi 
nunc scribere cupientes cum adjutorio gratisB Dei ea trademus, 
ut intelligas clarius ac addiscas faciiias, gnstes suaTius, remi- 
niscaris tenacius per fabolas figurarum. Sed quoniam quatnor 

u Tirtutibus principalibus , seilicet prudentia , maguaDimitate, 
justitia et modestia sediiiciuni recta) vita} pra^-luditur et fun- 
datur. Haec enim suut quadratura taberuaculi domini et qua- 
tuor bona Job ac illa quae Nabuzardan destruxit in subversione 
Hierasalem, templum sapientise, mnram urbis virtualis poten- 

aoti», palatium' regin» justitisd ac domos Hierusalem, pacem 
modesti», e quibus prudentia vir ordinatur in Deumf magna- 
nimitate vero in semetipsum, iu adversis ne decidat et mode- 
ranime in prosperis ne mollescat. Sed queinadinodum justitia 
rectificat* iu proximum, sic prudeniia noscit bouum eligeudum 

S5 malumque vitandum. Et sicut justitia facit bonum ita mo- 
destia yitat malum, magnanimitate vero interiorum ^ ordo sta- 
bilitur virtutnm. Gonsequens est ergo, ut quatuor maguorum 

1 Ausg. ascendendo. 2 Andere unrichtig: palatio ostendit. 
3 Andere: VestnB. 4 Andere: rectificatur. 5 Andere: interius; und 
wieder andere leseii atatt ^interiiuc itermn. 

1* 



Digitized by Google 



4 



siqnidem Titionun totos impetiis sabTertatur. Hnc qiiidem litia 
quatDor snnt dementiB et snperbia, qn» magnanimitati et hn- 
militati eontraria snnt (nbi enim non eet humilitas magni- 

tudo animi vecors audacia est), similiter autem avaritia et 

6 intemperantia. Uaec uamque illa quatuor sunt qu» Job bona 
diripuerunt. Quippe Sabaei stultitia vastantes boTee prudentisa, 
Cbaldflei snperbia camelos magnanimitatis toUentes, ignie In- 
xnrisB oyes mnnditi» combnrens ac Tentns impetnoee ac yio* 
lenter * aTaritie irmens domum nbi conTiYantes snnt decem 

»0 praecepta justitise funditus subvertit Haec quidem quatuor 
illa dira cornua sunt quae ventilaveruut juxta vaticinium Zacha- 
ri» Judaeam et Israel et bona illa quatnor, qnae secundum Johelem 
insatiabiliter yoraTeront, ecilicet eruea yerecundi» \ locusta yo- 
lantis superbi», bruchns totns et yentns insatiabilis ayaritise et 

u mbigo ardentis Inxurise. Quadripartito ergo opere procedemns : 
primo agentes coutra imprudentiam , secundo adversus super- 
biam, deinde contra avaritiam, Enaliter contra intemperantiam, 
ut sub petra domini nostri Jesu Christi yitiomm regnum qua- 
dmplez in eadem statua Nabuchodonosor yisa per somnia 

aoferiamns. 

1 Andere unrichtig: violentis. 2 Andere: sabvertentes. 8 Aadere 
beaser: vecordiflB. 4 Andere unrichtig: aic 



i^yu.^cd by Google 



5 



LIBEB L 

COJSTRA IMPRUDENTIAM. 

Semper disce et in extremis horis sapienti» ^ 

semper stnde. 

» De Tnlpe et corvo^ cap. 1. 

Vulpes decrepita ardens cupiditate plas sciendi qua;rendo 
magistrum membris gravioribus sui corporis itineris addidit 
grave pondus. Mox ergo tendenti senectutis infirmitate quidem 
gravi, sed aviditate sciendi peragili cum corYus astutior oc^ 

locorriBset, peraeto matu» salutationie officio satis Iseta sub- 
jmixit: yere voltintas dei erat, nt mihi occurreret qnem to- 
lebam. Te namque qui coeli per cardiues arabulas et multa 
consideras , ut me disciplinae sitibundam instrueres , perquire- 
bam. Chii iUe respondit: sanctae calliditatis antiqua[ta] ma- 

u gistra, quid amplins qn»ris scire? Hoc certe tantum tibi restat 
peccatum finem habere. Ad h»c discipula ' &cta doctrix ita 
dieitur respondisse. Numqnid \ frater mi, scriptnm est a Sa- 
lomone : audiens sapiens sapientiam sapientior erit, nisi quod 
sapientia; non est numerus. Unde semper oportet addiscere 

M et in extremis horis foudum sapientia^ desiderabilius indagare. 
Finis enim prudentis sapientia est et ob hoc qnanto hnic fini^ 
Tidniores sumus, tanto majori impetu ad amplectendum enm 
aridiores, cum natura corramns. Yirtntis enim motus qnasi 

1 Die Aiisgaben unrichtig: septem. 2 Andere: disdpUna. 3 
Andere: ad quid. 4 Andere; Finis Bapientiee. 



^ kju^ d by Google 



6 

naiaralis ' foriior est. Sed cnm visns senio ingro8satnr,.a8pectas 
ez parte rationis acnitnr. Dignom qnippe est, nt qnanto plus 
yiget mentis judicinm, discipliusB plns operam impendamus. 

Namque dum hic vivimus, nunquam in eoclera statu manemus. 

6 (.Jiuire si nou proticimns, mox deficimus. Sic euim esse pro- 
spicimus in mutabilibus rebus, quoniam sol, cum ultra non pro- 
cedit, reyertitar et statim dies diiuinuitur, cum noz crescit. 
Similiter cnm non magis protenditur, mox inclinatur in se- 
nium cursus aetatis. Igitur donec in semita- fiieris , semper 

10 disce, nec unquam putaveris satis esse, quia si steteris, retro- 
cedis. Nihil uimirum orgauorum nostrorum retrorsum natura 
sed ante tantuoi composuit, ut in virtutis actibus uou re- 
trocedentes imo semper procedeutes crescamus. Pinres enim 
sensnum nostrornm aute situati sunt et ibidem stant manus 

16 et pedes. Quo dicto discessit. 

Nihil sibi iiomo est sine sapieutia. 

De aquila et soie, cap. 2. 

In iucidioris agris sublimitate aquila conscendens solis • 
fixo contuitu mira venustate inspecta mox eum tali quaestione 

20 pulsavit dixitque: tu ([uid es , vas admirabile, tam decorum? 
At ille respondit: nescio. Tunc illa magis mirata nimirum, 
quod in lucis fonte hujus ignorauti^o tenebras iuveuisset, ad- 
junzit : et quomodo cum in splendoribus tuis caetera videantur 
tni tn nescius te non vides? Cui dixit: quippe sapientisQ sum 

25 non expers; sola enim illa sni gaudent notitia, quae sunt in 
se ipsa per sapicntiani conversiva. Ad haec aquila sic arguens 
sic dixit: quoraodo igitur prodita est tibi taiitae virtualitatis 
causalitas ac tanta^ soliditatis perpetuositas? Ex quo namque te • 
ignoras, tu tibi nihil es. Nil quidem prudentiafatuo, rutilantia 

30 caeco et eloqnentia surdo. Tunc Tytan ' respondit : etsi nihil 
mibi sum, tamen ei sum, cujus suut omnia, quod est quoddam ma- 
ximum vas sapienti. Ipseenim sapiens cum solus se cognoscendo 
sitsuuscunctorum, quai sibi nou suut, iutellectu carentium sapien- 
tia constitutus est domiuus. Homo uamque participio sapientias 

1 Andere: in fine. 2 d. h. boI. 



Digitized by Google 



7 



et diyiiia imagiDe deoaraioB ab ipeo qoicieiD priinordio ani- 
yersis relme miindi yiBibilibiM eet pnelectns. Nimimm ea- 

pioutis sunt oinDia, cui tautum valet metallorum pfemtnarumqqe 
validitas et subsidiaria medicinaruiu servit potestas. Quaiuob- 
^ rem pretiosior est sapieDtia cuuctis opibus et omuia, quae de- 
siderantur hoic non ?alent gomparari. Qaibna anditie moz 
illa dileotione sapienti» inflammata petivit a eok, nt, qnid 
lapientia eeset, laoe diffinitioniB oeteoderet. Oni Ubenter an- 
Bueus inquit : sapientia quidem est illa mentis yeritas , qua 
siimraum bonum, quod est Deus, recta fide couspicitur et casta 
dilectioue teuetur. Hac eniiu qui dotatus est, jam muudi do- 
minos ac possessor eet eaas. Qaibae diligenter notatis in 
propria gaudens iUa reyerea est 

• 

Prudentia vera est quae simplici tatis innocentia 

decoratur. 

De corvo, vulpe et simia, cap. 3. 

Animalinm omnium simnl coUecto concilio cam de pluribns 
qaoBrerent, non immerito placnit Ubc illis de ratione prndentie 
ob yiyendi regulam inyestigare prseoipnum, quis eomm astntins 

20 faraaretur. 8ed quoniam sumit incertum vulgus studia contraria 
et privatus amor rectura vertit judicium in obliquum, hinc 
yolatilia oorTum, hinc yulpem terrestria, singula quseque suum 
pradentia moz exaltare ooaperant. Sed qoia yioleutos et in- 
gloriae aotas eet laadationis conatas, hinc qnidem ooryi malti- 

asformie doloeitatis et yersutiae oetensis astntiis, hinc ynlpis de- 
ceptivae artis ingeniis ventilatis quasi juris dignitate singulorum 
facinora praitulerunt. Talibus ergo partialitatis amore sine 
rationis seuteutia hiuc inde jactatis pro veritate staojs eimia 
hsae in commnni yoce correctiya diffudit dizitqae: non miror 

so nimimm, ei bestias cum et ipsos homines mentis splendoriboB 
tantom yigentee yitialie nmbra mentiendo yirtntem ali^juotiene 
in judiciis fallat. Nam prodigalitas amatoribus suis fallacem 
speciem liberalitatis depingit, magnamitatis vigorem audacia et 
inauis gloria magniiiceutiaQ granditatem. Pari quidem modo 

tft eabomata calliditas segris mentibus oculis mentitnr claritatem 
inradenti». Sed ipsa quippe dolosa astatia nocendi eet coigaiicta 



Digitized by Google 



8 



ignorantiaTntooBeageiidi. Fnidentia Tero estaini pnBolane* 
flima recte Tiyendi cam simplicitalie qvm est neeeia qnemquam 

laBdeudi. Nonne Deus aeterna prudentia sinistris petivit ab 
angelis doli nocendi nescius in quo deciperent dignum quippe 

s deceptione impium Achab? Et propter hoc ea qu» nimis pro- 
vide nnnc &matis, nocentis calliditatis arte armata maHtio- 
siora fore dicam nec nnqnam pmdentia. Namqne is taatnm 
pmdens est, qui ratione recte in omnibns gubemator. Yemm 
recta ratio est rationalis, quas suum finem tautum ut optimum 

10 intendit et omDe quod irapedit ad hunc consequendum efiFugit, 
cunctum quod expedit agere et in his omnibus quousque ad 
illom finem perveniat firma constantia permanet. Finis antem 
natur» rationaiis est sine omni malo gaudere, omni yero bono 
cmn perpetaitate securitatis et securitate Teritatis l»iari. Ad 

16 hunc oapessendnm cuncta impedimenta sunt vitia et omnes 
opportunse virtutes juvaut. Quo difiiiiito unusquisque sociorum 
secessit in sua. 

De melioribns est uti j>roTidentia qua snoloco et 

tempore cuncta quaeras et facias. 

» De cicada et formicav cap. 4. 

In fervore messis cantans et quiescens cicada cum vidisset 
Iformiculam multo labore granum suis organnlis attrahentem, 
compatienR ei dixit, ut quid in tanto canmate cum natura re- 
frigerativam quietem et humectiyam umbram requirat. Tu 

S6 non solum nuda circuis sustiuens tempestatem, sed quod pejus 
est, gravi onere te occidis. Nonne vides, quod ego in umbra 
viridi cum jubilo requiescens in suffocativo vix aestu refrige- 
ratiTum cordis anhelitum capereyixpossum ? Quiesce, rogo, donec 
messis thinseat intensivnm. Oui xboz improvidn pro?ida for- 

80 mica provide respoDdit : omnia tempus babent et suis spatiis 
transeunt universa sub coelo , quamobrem sicut quaeque suo 
loco et tempore agenda sunt, ita et inquirenda. Nam si rei 
opportunum tempus negligenter transierit, cum quis indiguerit, 
poetea minime reperit, eo quod hora debita sibi necessarinm 

aenon qusBsiTit. 8ic ergo, carissima, uti providentits summ» 
opus est nobis, qua vitee quidem adjumenta ao commoda illo 



Digitized by Google 



9 

temporeYigilesoolligamiis, qwida iUa natiira benefioentia dmn 

heec qaserimns iiiTeiiimiia. Tempns aatem colligendi Tiofcam 
est raessis, unde nunc provide laboribus colligo, quo nimirum 
iii arida hyeme opulenta requie yivo. Tu vero improYida fu- 
BtoTam tempns negligens inetabili pancto quietia nanc enstiB, 
imo nonc magis abateris cantileiiie. Oam foliom, qao nonc 
deleotaris, qaaei ambra transierit, et gravis ardor &mi8 eimnl 
cnm egestate successerit, nihil congregato in messe, nonne im*> 
providentiae diro gladio vitam tibi , quam admodum diligiSf 

loperemisti? Sed attende, quseso, quantum in suis rebus rega- 
kritate mirabili providentiffi natura dacatar. Namqae Yenarnm 
fontee plenoe in pasoois animaliam eemper habet, nt cam ne» 
ceese fherit, membris debitom et praeparatam provida dietriboat 
alimentam. Annali qoidem circoita sab zodiaoo sol provido 

16 ductore conducitur , ut sic provideatur mutatis temporibus in 
futurum. Nam et terra in hyeme concipit, quae digesta SBsta- 
tiB incendio fatori temporis proridentia gignit. Similiter autem 
proBeqoenti anno eemel BoaTioree pabna daetilos gignit et yi- 
iaa liqnorem daldsrimam pari ordine ric deetillat Sic nimi- 

M rom fontes, qui non semper scaturiunt, yirtate stellamm semel 
terra imbuta hnmiditate diutina profusi cernuntur. Unde totus 
naturae ordo providentia gubernatur. Quid igitur ea spreta, 
quae est vitaetamcommodagubematrix, futuroqneneglectodeprsd- 
soitibas tantam gaadee? Ego oerte, nifiallor, defatarisploe coro, 

15 nam proteritam perdidi, instans coeli cnrsn rapidiseimo jamtran- 
riyi, et tantam qaod snperest, futurum possedi. His aaditis 
mota cicada rogavit ut haec qnid essent diffinitione moustraret. 
At illa libenter preces admittens inquit: providentia quid est? 
Si verbum dignum habeo est hoc, arte rigiHs rationis in hac vita 

M tranritoria talia oongregare et congregata inriohibiliter con- 
seryare, e qnibae semper rivae in aetema et glorioea qniete. 
Qao dicto onerata procesrit ad nidalam suom. 

Donec mortalis es, time abiqae et semper! 

3«> De corvo et vulpe, cap. 5. 

yoUtaniem oorram famelicam circomoirca ▼olpes latitans 
nec minus pabali ardens latiboli sni de Tabra conspexit ac com- 



i^iy u^cd by Google 



10 



perto sttbiiliter hmui rabie eineiimdatiim mox latenter egremest 
ac simulata morte verais qiiiclem ocalis, mandibiila lapsa, coUo 
fluido, anbelttu fnrtim tracto, pedletenso, eauda spersa et calUditate 

taiita totius corporis societate diffasa, ut dissolutiouem regitivae 
virtutis mentiretur livida fraus viventis. Haec nimirum quae- 
reus cibum caruis tam avide arte picta et vulpina ^aude coram 
subdolo se ingessit, cumque €or?as simulatum cadaver jacentis mox 
vigUi £amis oculo adspezisset, arinis fiallaci» non minns 
minime doctus statim parum procul supra descendit, ut sic 
prius, si dolosus esset, addisceret, quam ex iiii|)royiso callidior 
rostro sitibundo feriret. Verum quia vita minus occultatur in 
pectore, u])i ilabeUum jecoris prueeordialem rogum eveutiiare 
non cessat, satis in anatomicis eruditus primom efiusitiva cor- 
poris vitaUa dUigenter perspexit, ac sic percepta rima neoessa- 
rii motus fraude, ore sumpto lapiUo super aurem jacentis pro- 
jiciens dixit: scito uon miniis vidisse corviuum oculum quam 
vulpiuum. Nam si tuus subtiliter comperit famem meam et 
meus oculus rimatus est fraudem tuam, &ed ut amplius dicam 
pluries fodi oculum sic jacentis. Ad Imc raptim coUecta re- 
spondit: egoque saapius Imta coUum tenui. descendentis. Tunc 
eorvus subjunxit:. ut quid hoc facere voluisti? tu forte putabas, 
miuus me sentire esuriem? Cum et magis ^ nam crapula gravat, 
.sobiietas elevat, ebrietas tollit mentem magisque ut te arguam 
nimis obfuscat prudentiam fraus furibuuda. At illa querulo 
dixit: dudum bsec didici, sed plus novi, quod quandoque dor- 
mitat bonus Homerus id est pbilosophus. Nam non semper in- 
genium rutiiat nec pari modo mentis vaUditas est semper apta. 
Minus quidem curantes scientia praediti perierunt plures et 
parum «^uaris saspe diligentia salus fuit. Sic serpens callidus 
negligentia periit et mus vigilautia ungulam muriiegi astutioris 
efiugit. Au frufltra jacitur rete ante oculos pennatorum ? sed 
si volueris me tibi fraudis laqueos tetendisse, disce in boo, 
quoniam inter fures, cum possibiUtas aderit, non est fides. 
Vade igitur et donec mortalis es, semper time et ubique timens 
circumspectus atteudas! Quo dicto divisi sunt. 

1 Andere fttgen hlDBn: sobiietas me relevet. 



i^iyiu^cd by Goo 



11 



Yide, pedem eai iribuas, et in secQrioribQS dabita. 

De aranea et musca cap. 6. 

Texenti aranea^ retiaculum artis sua? musca Yolitans coram 
posita dixit: ut qoid oonclodis fallaci reii semitas liberioris 

6 natarBB? qao qaidem jure ararpas tam pablicam et tenus re- 
tianmlis modom claodis aptiisimam gradiendi ? At illa respondit : 
nimintm natoraB anetoritate hoo facio, (juia doctrix cfiecka 
scholas meas in plns aptis semitis extendo. Tuiic musca sub- 
junxit: si ita est, tunc (Hsciplinfc tuji3 rpgulas pande. Cui 

10 ilia libeuter annueus iuquit: scito quod mortalium vita uod 
minus pendefe ab oculoram ceotitudine qoam a corde. Quod 
qoidem at panderet, sapientia repleta natnra moltam sibi in- 
Ticem cor et oculom conformavit, Tidelicet in agilitate motos, 
in copiositate spiritus et in unitate conductus. Propter hoc 

16 maxiraa dilige!>tia iijuljernandis adhibenda est oculis , ne , si 
erraveris, vitam perdas: uuuquam pariter ambos claudes, sed 
qaiescente uuo vigilans alios te gubernet. Lucerna enim cor- 
poris toi est ocolas taos et idciroo ambos si dauseris, statim 
offendicalis dactas in tenebris confiinderis. Omni igitor ca- 

Mstodia serva cor tuum et diligentia vigili oculum tuum. Hsbc 
est prima regula mea, secunda vero est, ut non sis avara ' de 
pedibus tuis ; numquam des alicui simul duos, ne forte por- 
rectis in malom porrectus in perditioaem per coasequens sis 
eoronu Pes est sapientis enim ' soos et saorom pedom est sto- 

sslidofi. Palpebrae igitur toflo prsBcedant gressos toos nec pes 
unquam dncere ocnlum antecedat. At vero finalis regula est, 
ut ibi semper ])his timeas, ubi tibi phis arridet securitas. At 
ibi minus .speres , ubi spes in rei speci»' phis apparet, Quod 
enim quaeres ia certo, boc reperies in incerto et quia dubitabas 

80 in solidis, hinc nimirom in dubiis tota eris. Sapiens enim 
timet et declinat, sed stoltos transilit et confidit. Doceo igitnr 
te qoiescere, moneo te caotela prooedere et pedem ad provisom 
tantnm extendere. Tendo igitur laqueos inquietis, pono re- 
tiacuhmi fatuis ac tormentum paro luolestis. His quidem cum 

36 admiratioue auditis musca sic iuquit: certe valde suut magua 

1 Andere bever: prodiga. 8 Andsie: pmdflBS «t fatnDraai «toL 



Digitized by Google 



12 



qiMB instrais. Moz illa respondit: ▼enim est, si hsdo UxoBf 
nam intellectos bonns omnibns fodentibns enm. Deinde xe- 
gnlaram et inonitionis oblita mnsca, quietis impatiens et in- 

cauta, cum in araneae laqueum incidisset, ira coepit lamentari 
'de judice, quod captam violentia decepisset. Cui illa respon- 
dit: arte capere pestilentem non puto esse dolom fraadis, sed 
diligentiam ttqnitatie. Olim dixi tibi : quiegce ant oerte perge, 
et non audisti. Discant ergo alii in malo too, qnod neglexisti 
incanta bonnm tnnm, et hoo dicto damnavit eam. 

loSemper cnm tuto onere et suayi protectionis 

jngo possibilis perge. 

De mure et testudiue, cap. 7. 

Mns per ceUarinm ingraente gressn discnrrens gnm paesa 

pergenti testudini obviavit. Cujus quidem congruam gravitatem 

16 mox stultus (mus) deridens ironice et delusorie sic dixit : quid, 
soror, iam rapida velocitate incedis? Cui illa moto capite il- 
.loeorem deiudens ad veritatem reepondit: ego sic pergo, qnia 
onerata snm armis meis. Tnnc ille: stnltum eet tantom onns 
nbique portare. £t illa: imo etnltum est quod judicas non 

so sentire, at stolidum magis nondura securum ab hostibus iner- 
mera saltando discurrere. Nimirum ex naturae providentia 
tuti corticis pondere circumquaque vallata domum, murum, 
djpeum, cum ineumbit neccesitas mihimetipse reperio et 
mendicando suffragia non discurro. Tu yero levis, quia iner- 

Mmis es, eum hostis tibi ungula fnribuuda inenrrerit, hine 
inde quaerendo stupidus curris ac subito praeventus ab hostili 
milite peris, si non inveneris ubi quando mox abscondaris. 
Quid ergo de letifera levitate Isetaris ? Atteude quod ventorum 
leyitas et in profundum 8»pe nautam submergit et belliger 

aoequus, nonnisi pondere sit aggravatns, secnras in hostium 
cnneum se inunittit Maris unda flnctuosa levitate semper 
cbrcumfiuit et tellns sna ponderositate quiescit, levis stipnla 
aut penna flatu ventorum inquieta resolvitur et lapillus sua 
gravitate firmatur : igitur, frater mi, tibi tuse sit levitatis grata 

^tempestas, mihi meee ponderositatis cara tranquillitas. Placet 
certe ubiqne portare suave jngum protectionis ac semper habere 



Digitizoci by 



18 

mecom oniu leve nalatis. Qtiibiu dietis reoedens derisorie eni 
risum convertit in laotnm. 

Tne epei ancoram in bonis perpetnis tantnm 

figel 

De ceto et nauta piscatore, cap. S. 

Snper msris nndam oetus grandissimns in insnlnm eleva- 

tus cum aridse (terras) speciem mentiretur , piscator raticula 
fluctuans terrae cupidus in portum sophisticum hunc pervenit 
moxque Isetns ibi descendens parum levata puppicola mann, 

10 petra et ferro genito rogo sibi pius ocspit fovere corpnscnlnm 
algore rigidnm, labore fessum et esnrie d^ic^tum. Yemm 
enm ignis acnta caliditas insensibilis piscis trausacta piugue- 
dine taudem in caruem sensibilcm descendisset , ardoris sensu 
statim pisce coramoto terrae motum aestimans nauta stupidus 

» relictis oinnibus cucurrit ad lignum ^ Sic inde veritate com- 
perta tutns de barcula' lamentabiliter cceto dixit: ut qnid 
ostensa ingenti mole stabilitate letaliter simnlata ' et cnte picta 
mentiebaris te portnm? !Ni certe natabile lignum statim pro- 
fugo subvenisset, in te confidentem raptum subito non minus 

20 quam naufragium submersisaes. Cui piscis respondit: Tu autem 
quare ad quiescendum snper rem mutabilem descendisti? Et 
ille: certe qnia tellns esse et non alind ndebaris. Tanc alter: 
nnmqnid omne qnod ridetnr ezistit? An ignoras quod plura 
in sola sui apparentiaf non in yentate frandantur? Nam so- 

86 phista videtur philosophus et hypocrita sanctus. Propter hoc, 
carissime, tu qui maris incoia periculosis versaris in fluctibus 
et perniciei castris undique obsessns, in ligno perfragili cir- 
cnmdaris, qno nimimm in necessitate confugias, cni te credas, 
ac nbi stabilitas confidas, prins mminante diligentia yideas et 

80 clara prudentise circumspectione attendas. Nam si ex toto 
semel erraveris, praeventus morte correctionis tibi postmodum 
nuUatenus locus erifc. Sic ergo tutum stabilitate perpetua 
qnnrens portnm, kanc meliorem et in bonis melioribns opti- 

♦ 

1 d. i. navem. 2 Andere: parcula. 3 Andere unrichtig: stabi* 
lltate scelerata. 



Digitized by Google 



14 



miim prQclenter eligas, nbi oonfidentia secora qmescaB. Nonne 
sapiens architectns in terra stabili fodiendo qnsBrit fhndamen- 

tiim stabiliua et navis pervigil gubernator, antequam suam 
accommodet ancoram, scrutator abyssi plumbata cordula quaerit 
6 tutissimum fundamentumV 8tultus euim est, qui super rem 
instabilem fabricat et amene ex toto, qui rebus mobilibus ^ se 
ab eisdem etabiliendom commendat. Yade igitmr et diecene- 
quaquam in perftnria confidere sed in terris de csBtero tiue 
spei anooram tantmu iige. Quibus edoctus nauta consolatus 
10 discessit. 

Tantnm edternam dilige et nunquam dolebie. 

De Yulpe et simia, cap. 9. 

In plenilnniis symeffi cordis Istitia ezsnltanti ynlpes mox ad- 
stitit et hfBG dixit: indica mihi, soror, at tecum gaudeam, 

16 bujus jucunditatis quae sit ratio et exsultatiouis quae causa. 
At illa laBta laetanter, ut secum lastaretur respondit : (nimirum) 
luuari ^ , quam amo , plena luce nunc fruor ; quoniam hanc 
diligo, et qua cntera perfranntnr, bac leto^. Ad hsec ynlpes 
snbjnnxit: putabam certe, carissima, (ne turberis) manu, naso. 

Myicinoque oculo SBstimatiya prsBclara ad rationis naturam plus 
te cunctis animantibus accessisse; sed ut ex vana gratulatione 
cognosco, adliuc permanes de longinquo. Quo euim magis a 
ratione sejuugimur, tanto quidem ab homiue plus distamus. 
Puto namque (ni fallor), quod amare lucem vemm sit bonum, 

aftsi tamen cgus sit stabile fundamentum, sed amare perdibile, 
nihil est simile quam dolere. Quantum enim id, quod diligimus, 
gaudemus habitum , tantum etiam mox dolemus amissum. 
Unde fit, quod dilecta re perdita statim mox in doloreni vertitur 
amor et jucuuditas in mcerorem. Sic (et nimirum) quanta 

M fuit eoncupiscentia in amando, tauta fit dolorositas postmodum 
in perdendo, et quanta fuit jucunditas in fruendo, tanta est 
moestitia inT carendo. Sed qdoniam melins est non diligere 

, quam dolere, eligibilius non inmierito existimo, trausitoria 
spernere quam amare. Ha^c uamque si uou amamus, sed 

♦ 

1 Andere: mollibuB. 2 Andere uniichtag: juvari. 



Digitized by Google 



16 



spernimiis, cam trantieniiit, non dolemiu. Igitar qnod iamen 
diligis lando te, sed quia Innari linnine miitabili fraeris, te 

non laiido. Hoc cnim sero luna pleua laetaris , ac sequenti 
vespere tristaberis. Inipossibile iiamque est amato perdito non 

ftdolere, et sic quid tibi residuum erit de prseterito gaudio, 
nisi praesens dolor? Amatcun siquidem rapit secum ubique 
gaudiom et idem cum transierit, moz finea ejna occupat luctns. 
Attamen non est sapientis gaudere, ut doleat, sed ad tempne 
lugere, ut sempitenialiter gauileat. Infelix quippe est coniniutatio 

10 de jucunditate in luctum, de gemitu vero comrautatio beata ' 
in gaudium. Propter qnod, carissima, ut tua sit gaudiosa 
dilectio et fruitio permaneiya, illam dumtaKat Incem diligas 
ae ea frnaris, qn» durabilis, inyariabilis atqne snmma. Nam 
cnjns rei fixnm est bonum , ejus sempitemum est gaudinm, 

16 et cujus fruibilis natura est et fruitionis bonitas snmma, et 
illius est l£etitia sccura atque pleiia. Propter hoc antem sicut ama- 
mu8, et sumus. Habet enim amor cameliontis contuitum, unde 
transimns cum amatis ant sistimns, et cnm eisdem vilescunns • 
ant cari snmns. Sed qnid higenti camelionti de oolore anreo 

Mmntato in Intenm sagax corvns reeponderit, non andisti? 
Claude aurum, pone desuper lutum et de cfietero tepescit aurum. 
Qttibus dictis, vale superaddens recessit. 

Ubi mnlta eonsilia, ibi snnt mnlta falsa. 

De formica et Yulpe, cap. 10. 

«6 Congreganti materiam , ut domum sibi construeret super 
terrani, vulpecula) formica obviavit. Quid esset, quod ageret, 
a?e prius dicto queesivit. At illa respondit: in obscuris quidem 
terrte latibulis ac et tu tanto tempore babitaTi; modo fert 
animus in Ince tam eonetis gratissima eonstruere mibi nidum. 

80 Gai formica mox dizit: ftiit tibi forte nnqnam niolestuni ba- 
bitaculura primumV Quae ait: numquam certe, sed tutissimum 
et quietum, attamen ad novitatem hane dulcedine lucis inclinor. . 
Cui formica subjuuxit: uimirum dulce est lumeu et delectabile 
oculis ridere solem, longe magis sapidior vita est et delecta- 

86 bilior secura quies ; qnamobrem , soror , licet non sim tanta, 
nt sim consiliaria tn» pmdentisB, boc taman qnod tibi me- 



Digiiized by Google 



16 



moror, in hac noyitaie umim est quod preabiteris et pellipa- 
riis non ee modicum odioaa, iUis qoidem propter sBelum galH- 
narom eaaram , istis yero pellium enpiditate tuarum. Sed 

aliud est ut in novo negotio consilium antiquorum requiras, 
6 namque consilium custodiet te et prudentia te servabit. Statim 
Tulpes inconsulte respondit : principia quidem rerum mole mi- % 
nima Yirtute eunt maxima, nam ez parvo semine palma gigni- 
tur ingens: unde in minimis exordiis maxima snnt conailia 
agenda, quoniam parvus error in prineipio, maximus eet in 
fine. Modicum eiiiin coiTuptelae radicis in totum arboris cor- 
pus diffunditur, eo quod in suo priucipio quodam modo totius 
realitas continetur, quoniam et si minima negligis, deflues in 
majora paulatim. Propter hoe Salomon in proyerbio dixit: 
audi oonsilium et suscipe doctrinam, ut aa sapiene in noyisaimiB 
tuis, nam et cogitationes consiliis roborantnr. Ad btBC yulpee 
yicta ratione respondit : etsi in hoc ipso uti consilio opus 
est, satis gratia naturae est meorum. Statimque altera dixit: 
scriptum est, non sis sapieus apud temetipsum et ne innitaris 
prudenti» tu», quia dicentes se eese sapientes stulti facti sunt. 
Nonne plura quatnor ocnli yident quam dno? Multiplicati 
radii plua illnetrant? Bliajor certe yaletudo est plnrinm et 
ratis securius pluribus nautis gubernatur. Sed et cujus est 
cousilium, nonne sapientiae? Nimirum hffic quae abscondit uni, 
reyelat alteri? Et humilitatis amatriz ut pluhmum rectum 
per alienum docet consilium de agendis. Venim si bene yi- 
disti, teste consiliario addito oertior eris, si non recte, statim 
in melius dirigeris. Qnanto igitnr consilium ex pluribus est, 
tanto salubrius est, quoniam ubi multa cousilia, ibi salos. 
Sic audiens sapiens sapientiara sapientior erit et intelligens 
gubernacula possidebit. Ad hsdc vulpecula dixit: scio quod 
provida es, doce, qnaaso, cignB sit consilium audiendum. Tuno 
illa: quippesapientis, pmdentis, scientis, experti, amici, fideiis, 
magnanimi Deumqne timentis. Qnibns dictis et digestis pro- 
yida callidam eruditam vale dicto dimisit. 

Diligentiori ruminatioue omnia digeras, prius* 

quam agas. 

De boye et poroo, cap. 11. 



Digiiized by Google 



17 



Post aliquantulam sumpti digestionem edulii ipsura bos 
retribuens faucibiis cum recubans rurainaret, porcus hoc ad- 
spicieus ad eum veuit et dixit; quid est quod agis, coruute? 
Gui ille: rumino. Tunc porcus: parnm ante tara onerosum 

sjugum depofiuisti, ut quid modo non quiescis? Nonne semel 
satis est masticasse? Ad hsBC bos ita fertnr dixisse: nimirum, 
frater, si rominares, nullatenns ita sentires. Ubi quseso situs 
est alinienti seususV Nonne in faucibus? Et propter hoc 
quanto diligentius eduliura masticaraus, tanto amplius totius 

10 rei saporem percipimus et judicialem gustum veheraentius de- 
lectamus; rerera molares dentes in duplo proTida pb hoc na- 
tura composuit, nt masticatio major adsit, et gustatiyus sensus 
providenter locatus est in ore, nt delectatione cibnm diutius 
teneamus sub fauce. Quin et rurainans melius digero et ali- 

16 mentum in fine per amplius depuratura assurao. Tunc porcus 
his auditis adjuuxit: quis ruminare te docuit? Kt ilie: uimi- 
rum ars illa me boc agere erudivit in corpore, quae sapientem 
edocuit ruminare in mente. Onncta namqne snbtili medicamine 
ruminat prudens qu» aut dicit aut fiidt, propterea quidem 

10 digesta loquitur et purgata similiter operatur. Ad quid enim 
coramuuicatum est horaini clarura rationis consilium , et tam 
carissiraum concessum est illi meditationis bonum? Nonne ut 
his salubriter in agendis utatur? Unde praemeditationis masti- 
catio semper prsponenda est in cunctis humanis actibos, si 

sssapientia gnbernantur, ut universa digestiora et puriora con- 
sequantur. Nec semel satis est rem agendam yidere, sed ne- 
cesse est eam subtiliter phiries ruminare. Sicut quatuor di- 
gestionibus cibus priecoquitur, ut deinde membris purior atque 
veracior tribuatur, omuis cibus, autequam animse uuiatur, 

80 qnatuor pnrgetur digestionibus. Primo vadit ad stomachum 
et ibi digeritur et sequestratur pnrum ab impnro et quod im- 
purum est, emittitur per secessum. Deinde purum derelictnm 
ad hepar mittitur, et ibi digeritur et fit sanguis et sequestratur 
purum ab impuro et impurum cmittitur per urinam. Deinde 

S5 derelictuai purum a venis attrahitur et ibi tertio digeritur et 
sequestratur pumm ab impuro et impurum emittitur per sn- 
dorem et spntnm. Deinde purum derelictnm per membra 
spargitur et in membris qnarto digeritur et sequestratur pnrum 

Vftbelbttohot 2 



Digitized by Google 



ab impuio ei illud impnrnm, quod quasi puram est, ^ervatnr 
iu vasis spermaticis et in generatione emittitur. Purissimum 
autem derelictum couversum iii uiembrorum substautiam fiua- 
liter auimie copulatur factum vivum et substantia vitse. Uude 
B nulla cibalis impuritas accedit ad animam , nisi cum quater 
mundificatns sit omnis cibus. Tu quidem ei*go, carissime, 
quia non mininas, impurius suscipis alimentum, et ob boc 
divina lego judicaris immundus. Quibus auditis erubescens 
porcus recessit. 

B In omnibus ordinata graritate procede. 

De equo et boye, cap. 12« 

Quum agiliter equus binc inde discurreret, onustum boyem 

obviam liabuit graviter iucedeuteiu. Cui dixit : quid tibi di- 
visa est uugula, cum sub tauto poudere ejus tibi uuuc esset 
* soliditas opportuuaV At ille respondit: nimirum qui me con- 
didit hoc pnevidit, ut semper ita prooedam; quo sub onere 
magis ac commoda cemor ordinata grayitate. An ignoras, quod 
perditio deriyetur a pede cito? Nam mortalia siquidem plena 
sunt cunctis periculis, unde ubique oportet cum gravitate in- 
cedere, ut possis dato pede uno, ubi porrigeudus sit alius, sa- 
lubriter providere, similiter autem tarda sapieutia est terrenis. 
Implicati namque sensibus membrisque mortalibus gravati 
sapientisB lumen absconditum in altiBsimis situm antiqiiitatis 
temporibus vix attingunt , et ob hoc quanto tardiores tanto 
perspicaciores inyeniuntur. At yero si gravitate tnrda inoe- 
dimu.s moderatius laboramus et ob hoc quod agiuius lucidius 
iutueuuu' et (iuiescente quidem auima cuucta melius judicamus, 
quouiam et sapientia attiugit a fiue usque ad iiuem fortiter 
et disponit omnia suaviter. Quapropter si eum tarditate pro- 
cedimus, yelocius id qnod intendimus expedimus, quia sic lu- 
ceraa pmdenti» ducimur, qua per directum iter veritatis a- 
motis deviis velocius summopere praesentamur. Nonne mutari 
coelestis facies non videtur et ra[)idissima regularitate differtur? 
Kepeutiuum sagax natura nou patitur et quae subito iugruunt, 
plus confusa mente subvertunt. Immoderato cursu nisi gra- 
yitate-propediatur, navis dissolvitur et festinato partu fertor 



catalus caecus natus. Moderatiori verumtanicn imbre tellus 
pinguis efficitur et ordinato gressu non solum decentius , imo 
salubrius grues incedunt. Tu Hutem, carissime, quia indivisa 
ungnla velociter agitaris, ssepe lapsu confdnderis, quo nimirum 
» immnndum etiam animal judicaris. Quo audito recedens eqnus 
erubuit. 

Ad audiendam yelox, ad credendum sis tardior. 

De vulpe et corvo, cap. 13. 

Ad Yulpem abeconditam famescentem cnm amicus oorrus 

10 non minus sibi quam illi compatiens gallinas in secreto manen- 
tes frandis vi studeret adducere, ad eas se contulit et salutatione 
' proditionis proposita dixit: annuntio vobis gaudium magnum; 
quoniam vulpes monialis eifeeta est et deposuit feritatem, 
yenite secnrsB ^ de csetero et Yidete mirabile, quoniam in oratoria 

isvelata cantat boram devotis laudibus vespertinanL Mox illsB 
leyitate cordis eredentes enm pergerent i-nyentnm gallum se- 
cum ducere conabaiitiir. At illo mira dotatus intdlligentia, 
quantocius verbi dolum percipiens piis uxoribus dixit: audite 
rae, insensatae, nimis credul». Quo namque tenditis nisi duce 

ttfraudis in mortom? Nonne si in corvo fore creditis veritatem 
et speratis de yulpibus bonitatem, lucem esse putatis in te- 
nebris et in yitiis sic yirtutem? Sed hoc nimirum impossibile 
est , quoniam splendor solum de lumine rutilat et virtutis 
stilla de vena l)onitatis tantum destillat. Non audistis adhuc, 

36 ut video, seuteutias sapientum. Veloci quidem aure audtendum 
est et gravi corde credendum. Oportet enim diligenter atten- 
dere, quid et cui credatur. Bevera minus provide amico et 
inimico pariter creditnr, cum amore et odio lingu» libra fal- 
lacis siquidem affectionis pondere in obliqnitatem trahatur. 

30 Verum nulli securius quam amico de malis et inimico de bonis 
accommodatur auditus. De te vero nunquam credas inimico 
tno in «ternum, qnia si bene dicit sophista, de bono tendit 
ad malum, si male dicit, facit quod suum. Ipsius igitur bo- 
nitati, hosti communi et inyido eredendum non est, quia cum 

1 Aasg.: seoQzate. 

2* 



^ kju^ d by Google 



20 



ociilus sitlividus, amator tenebrarum lucem odit et ad unuscujus- 
que turbandum serenum nigrum infami» lingua spargit. Sic ni- 
mirum multiloquii dilectori, adulatori mendaci pariter et fallaci 
credulitatis asseDsam mandavenint pradentes fore uallateniis 

ft tribnendimi. In mnltiloqnio enim peccatnm non deerit et 
adnlator ialsa pro reris cndit. Sic assneta Kngaa mendaciis 
huc se faciliws divertit et faXisx anima libeutcr rete dolositatis 
expandit. Similiter autem tuorum avido aut iracundo auditus 
nequaquam sapieutis impenditur. Leve namque verbum, ut res 

locaptetnr, quantocins mittitur et ab ira sen inimicitia vel in- 
inyidia nnbila a veritate quidem oris rectitndo cnrratnr. 
Qnid tandem nisi qdod nnlli minns qnam tibi de bonis cre- 
das? Naturaliter quidem laudem appetimus aut majora com- 
rauniter de nobis testimamus. Ad hoc autem est eloquium 

16 ponderandum, quoniam tantum est credendum possibile et hoc 
dumtaxat conveniens est. Sed convenientia verbi ex circnm- 
stantia perdpitur facti. H»c siqnidem snnt rei qnaiitas, locns, 
tempns et modns. Sic igitnr fallaci credere corro stultnm est 
et omnino deraentia, vnlpem deposita feritate in oratorio Te- 

20 latam cantare credere. Hoc enim vulpinae caud^e non convenit 
et totaliter veritas a circumstantiis ipsis dissentit. Quoniam 
qnidem eigo multa cautela circa credendum adhibenda est, et 
rei yeritas tanta diligentia inquirenda, pro certo stultissimnm 
est cito credere, et periculosam citias post leyem credulitatem 
moTerL Quibas eraditis dimisso corvo gallum gallin» seqnutsd 
sunt. 

Qttietem mentis dilige et ocius fuge. 

De bove et lupo, cap. 14. 

In yespertina qnidem hora jugo bovem oneratnm arantem 

30 otiosus vagusque hipus reperiens quasi compatiens dixit illi : 
quando tu solutus beata libertatc vagaberis ac quiete tam lassus 
refocillaberis otiosus? At ilie respondit: nimirum quando sa- 
pientia relinquit naturam; labores enim qnamdiu sustinebit 
membrorum societas, neqnaqnam me rapiet Tagationis captiTa 

s6 libertas ant otiositas cordis tempestatibns flnctnans. Namqne 
yagatio ulienatio qusedam mentis et otium tempestas est cordis. 



Digiiized by Google 



21 



Siqaidem alienatns a Tirtate mox sensus siciit Chain profugas 

Tagnsqae diffunditur et veluti David statira procella vitiosita- 
tis involvitur aniinus otiosus. Ligatura euim merabrorum 
propter asaiduum motum privata est sensu et in Albagia ^ ve- 

ftlocias repentinaa ingrnit motns. Ad hsec Inpns a^jnnzit: 
nnm quid ergo qniescet sapiens? Ad qnod bos: non qaiescit 
sapiens, solam imo possidet eam secura quies. Non attendisti 
quod ad quietationem majorem principii sensuum superior 
mandibula non movetur? Yerurataraen nunquam est otiosus 

10 sapiens, coutinuo quidem aut mente exercitatur aut corpore. 
Quid est enim otium nisi perditio irreyocabilis horse, effiisio 
vitee, retrogradatio perficientiie?' Sic gignit caniis desideiria, ' 
parit snperbiam, aocendit Inxnriam, solyit lingnam, natrit in- 
digentiam, introducit rapinam. Egestatem namque operatar 

15 remissa manus et qui sectatur otium, est stultissimus. Attamen 
otio sabbatis ante Ysrahel coeium non influxit manna; quouium 
et aqua putrescit immobilis et immotus ensis rubigine mox 
sordescit, pes qnietos obstapescit et vestem depositam diros 
tineeB dens corrodit Sed e contra polns continuo carrit, cor 

>o dam Tiyit non qniescit, natnralis virtns non dormit et rectiva 
mundi prudentia seniper agit. Propter hoc, carissime, otium 
vitans aut aro aut comedo aut ruraino aut ligatis nubecula 
seusibus digerens requiesco. Quibus auditis lupus otiosus 
▼agnsqae abiit. 

M Doctas loqaere et avaras sis verbi. 

De corvo et rana cap. 15. 

Post multum laborem et studium vix taudem corvus cum 
oloqui didicisset , desnper audiens ranam fantem descendit et 
dixit: qnis loqai, soror, te docuit? At illa respondit: nemo 
80 certe sed sabtracta caada loqaelam mihi dedit liberalis natarfu 
Tnnc corvos: felicem quippe commutationem reor pro bestia- 
litatis cauda rationis linguani dedisse. Cui rana uiox inquit : 
tibi vero unde hoc contigit, trater? Et ille: longis laboribus 
et studiis loquelam ipsam emi et didicL Statimque ob mu- 

♦ 

1 Andere: fluinuie. 2 Andere: profioientL 8 Andere: dendiaiii. 



22 



nus inflata rana subjunxit: ecce tu loqui doctus es et ego non 
(locta, si placet, loquacitatibus innitamur, ui appareat, nOstrum 
abundantius quis loquaturl Ad liasc oorms nimiuata senteniia 
dizit: ego dumtaxat pauca bsec scio loqui quse didid, sed bene 

ft yemm est, (|uod tn eloqui minime didicisti neque ipsam emisti, 
quia si emisses et erudita fuissos, non sic eloquia (liiriiiideres 
sed aut ])rudentia venderes, beneficentia seu clonares. At illa 
garrula iuquit: modo tu loqueris, cui yendis! Mox ilie : Sa- 
pienti, quippe cui nihil ordinate actum, est perditum et quid- 

10 quid aptum, est carum. Non audisti, quod argentum electum 
lingua sit justi, eo quod carissima sit, namque quod diu rectum 
tenetur, difficilius obligatur. Sed dum lingua non loquitur, 
tenet rectum. Revera mentis conceptus est verbum , ubi 
ergo hoc nimis efiunditur, interdum est rationis yinculum 

15 dissolutum. Nonne multiplicitate sermonnm humanum in Ba- 
bilonia confusum est labium? £t divinn yeritatis tuba brevi- 
loquio in Syna tantum decalogum est locuta? Ad minus lo- 
quendum os labionnn janua clauditur et arteria aspera propter 
hoc ostiolo circunidatur , quoniam , si vox quidem verbum 

ao e&t et non souus , oportet quod meditatioue concipiatur , for- 
metur consilio, dirigatur judicio et post hoc sno loco et tem- 
pore digestum apertis in auribuS pandatur. Quinque Tocales 
datsB sunt homini, nt parce loquerentur ad sensnm, atque ob 
hoc lingua unum est locutionis instrumentum et gnstus, ut 

35 pauca quidem ratione prtegustata dicamus. Non audisti, quod 
scriptum est: ventum semiuabunt et turbinem metentr* Quo- 
niam cum in multiloquio peccatum non desit, pro certo qui 
vento loquacitatis e£Pnnditur, indigestis prolatis tarbat alios 
aut turbatur. Quamobrem antiquis prophetis semper placnit 

80 parce loqui. Qui multum loquitur, modicum ruminat et ver- 
bum occiduum hinc eructat. Quibus dictis secesseruut. 

Dic voce tenui et age rem actn grandi. 

De leone et asino, cap. 16. 

Leonem socins asinus antecedens cum de longe lupomm 

36 turniaui adspiceret, mox palatinam voceni stans ccepit emittere, 
ut grauditate ventosa sic pusillauiuiem grex iuimicus timeret. 



i^iyiu^cd by Google 



23 



At vero oam hostes a daiDore hiuie asiniim esseoognoscerent, 
fixi fortiier coaperant ridere scientes, quidem tanto sonitoi peo- 
ioris minime cordis respondere virfcntem. Tanc leo percepta 

voce statim cucurrit ad sociuin atque dixit: amico quid tibi 
5 est, quod clamasti? Cui ille: mi frater, ;^rex luporum a|)paruit, 
quem grandi Tooe perterrui, uec se moTit, sed mox ad odorem 
tanm non sine mea admiratione disparait. Ad bsec leo pra- 
dentialiter Bubridens inqait: si nosti, neqaam lapas eet et cal- 
lidns, clamorem deridet tantamqae timet rirtatem, latratam 

10 canis irrisione subsannat, dummodo morsum etfugiat. Nimirum 
expertus miles tubam bellicam non [)avescit sed t^ladium , et 
eruditus pbilosopbus uubes touitruum nou Teretur, sed fulgur. 
Quid enimest damor nisi pectoris eyacaati yentoseffasas? Nempe 
Tacua magis sonant ventosaqae concrepant. Propter hoc, ca- 

isrissime, qui damoribas nititur, minime a sapiente timetnr, 
quouiam hic Tentosus et vacuus sine virtutis fore soliditate 
notatur. Claraore siquidem iracundin^ flamma in clibano cordis 
accenditur, de qua statim fumus resolvitur et obscurata ratione 
Tirtutis splendor fascatur. Ex lumine namque rationis oritur 
Tirtus. Hoc igitar pradenter damtaxat e£ficitar, qaod inanis 
apparenti» spreta Toce rei granditate finitar. Nimiram re- 
gularis coBlestis motus est actus Tirtuosus, quaraobrem grandi 
Tirtute sine sono completur. Quo dicto clamorosa voce ve- 
recundatus asinus a leonis societate discessit. . 

» Gloriosa est prosperitas moderata. 

De Sole et Mercario, cap. 17. 

Cum Titan uniformi regularitate stabiliter moveretur, ni- 
mis hoc admiraus Mercurius hac eum mox ((Utestione pulsavit: 
ut quid semper in ecliptica Tolveris ibidemque fixus uuuquam 

winde mutaris? Qui dixit: fons sapieutise fuisti dudam iBstima- 
tos a secalis, et hoc ignoras? Qnis gloriosior inter stellas? 
Nonne sol, cni fontalitw indita est Inz primb genita, qnsB 
tota ccelorum est species et gloria stellarum? Propter hoc, 
carissime, media sempor moLlerantia ventilor nec unquam ab 

36 ea decliuo, si cousiderasti. Nanique inimicorum giguitiva est gra- 
ta prosperitas et sascitat liTidos nec ollam unqaam ostendit 



Digitized by Google 



24 



Yariiatis amienm. Qnaiiiobrem mea mazime moderaniia quidem . 
amplectenda est, ne, cnm semnlos injoste cndit prosperitas, jnste 
formet eos prosperitatis immoderata perversitas. Nimirum 

ex hoc regulus apum aciileum in fortunse cella deposuit, quem 

5 natura uaturaliter sic instruxit , ut, cum est ageiuli facultas 
Yalidior, sit ezcedendi tunc auctoritas minor. CaBca quideni 
Inx diesqne yolatilis mntabiiinm prospwitas est. Unde 
semper oportet paveBcere, ne Inz yertatnr in tenebras et noz 
diei repentino cnrsu succedat, atque exinde prudenter in pros- 

10 peris modestia) magis ac beneficenti;e inteudamus, ut una vi- 
temus siquidem inimicos et altera gignamus amicos, si contra 
nos quandoque tempestas ingruerit adversitatis , portum salu- 
taris effugii reperiamns preparatum proride in amicis. Re- 
evra nauta prudentior, dnm adrersnm tempestatis futnrse tre- 

upidat impetum, [in jtranquillitatis sereno circnmspectus mode- 
rantia) medio, tutus ut uaviget, ponit velum. Sed ut cxcossiva 
rutilantia visum tundit et immoderata lietitia cor cxstinguit, 
sic nempe prosperitas immoderata confuudit. Quoniam ut in 
temperamento sanitas corporis ita in modestia salus mentis. 

aoNonne timemns in ardnis naturaliter ne cadamus? Ob boc 
moderatissime properantee in bnmilitatis solido fnndo pedem 
super alterum teueamus, ut sic in medio permanentes quasi 
inter profunda etalta jam non tinientes humiliari, sed amantes 
in humilitate servari, saiutari nos ductu dirigente sapientias, 

s& transeamus per bona temporalia, ut non amittamns ffitema. 
In aitis etenim flnctibus pnppis secnriter nayigat, in firmamento 
littorum si alterum ^ inseparabiliter remnm ponat. £it suum qnis 
tutum sursum tedificium elevat, si fundamentum ejus in profun- 
dioribus magis viget?. Quemadmodnm igitur cfclestis serenitas, 

30 quanto lucidior, tanto tranquillior, sic sapientis prosperitas esse 
debet moderatior, qnanto major. Quibns digestis tacuii 

Neminem spernas, sed unicnique debitum bono- 

rem impendas. 

De leone, vulpe et mure, cap. 18. 
n Leoni et vnlpi quserendo pastnm gradientibns simdl, ut 

1 Andere lesen: alteri, andere lanen das woit weg» 



Digitized by Google 



26 



sic ars potenti» nni et a» fraudis alteri snbTeniret, miis spa- 
tiatnm post esum discnrrens occnrrit. Quem leo iiEfccie cnriali 

respiciens cauda disposita humiliter salutavit, illa vero sursum 
collo caudaque sua porrecti^ taiitillum caudulffi iuflatioiie facta 
& tanta derisit Mox ille astutus honorem in honorantem non 
sero gratns refundens dissimulatione ynltum tendit in passus, 
ex illato a vulpe Tulnere tamen menti cedit pectus passum. 
Deinde cum illi, qnodamgrayi famis ardore sparsia oeulie ef- 
frenatim tendentes, in absconditos laqueos pede minus provido 

10 pariter incidisseut, mus gnarus eventus cucurrit ad locum et 
leoninsB salutationis non immemor corrosis laqueis salutanti 
sic procuravit salutem, socise vero gestu humili ac idem de- 
precativo contuitu flagitanti derisionis memor risn subsanna- 
tionis respondit: quid in me conspids? jnvet te cauda tua, 

uquam olim snperbiens erexisti! et superaddens inquit: yulpee 
callida es, sed prudentia cares, uescivisti quod in rebus minimis 
quandam vim natura distribuit? Quamobrem nihil est a sa- 
piente spemendum, qnoniam habet unaquseque res suum loco et 
tempore momentum. Nec attendendum est quidem ad mo- 

so dicitatem molis , sed ad quantitatem virtntis. Flura namque 
paryitate molis exigua granditate yirtutis snnt maxima. OBeteris 
enim virtuosiores sunt lapides iiiiuores et rerum ingentium 
res parva? suut semiuales. Quid enira in membris pupilla 
parvius et tamen carius ? et navis salus ab exiguo clayo pendet 

ttpotius quam a malo. Quid plura? Aranea parrula yirum 
necat et pulez infestissimns hunc crnentat. Neminem igitur 
spemas, quoniamunusquisqueautempTodesseyalet, ueque pamm 
est, si non nocet, sed et suum cuilibet honorem impendas. 
Quid enim honor aliud est quam omnium virtutnm unus actus? 

30 Agitur hic uamque de prudentia, qua, cui, quando, ubi, quo- 
modo tribuatur, attenditur. Justitiayero, cum non justo minus, 
magnanimitas , cnm non debito amplius, nimirum et tem- 
perantia, cum modestius impenditnr. Extra modum tamen 
bonorare illndere est. Qui ergo bonore prwyenit alium, bonorat per 

35 amplius semet ipsum ; quoniam honorator providus lege rationis 
ostenditur fore omnium possessor virtutum, Quo dicto recedens 
vulpem superbam irretitam dimisit. 



Digitized by Google 



26 



£8io amicus canctis, intimus paucis, fidelissi- 

mus uniTorsis. 

De erinacio et viperula, cap. 19. 

Spinosimi erinaciuni viperula cernens mirata de cortice 
5 dixit ei: tu quis es? Cui ille : fidelis araicus. Et illa: Quid 
est amicus ? Tuqc erinacius inquit : amicus est, qui una tecum 

' est anima, sed Terus est, qui, si moUis spina adhneerit, pungit ; 
nam qui vere diligit in ludis corripit, et in facinoribus qui 
blanditar, odit. Ad haoc yipera dixit: placet oerte satis quod 

10 aniicitia sit intima uuitas cordium, spina vero quod sit veritas, 
minus placet; vera namque dilectio non iii superHcie, sed in 
re, Qon in asperitate; sed in tranquillitate tundatur. Nonne 
spina de radice maledictionis processit ? Tunc erinacius punctus 
inYectiya subjunxit: scio, carissime, scio quod amor et odium 

15 in sola substantia radicentur. Unde in ▼enenosa letalitate tua 
generalis inimicitia est et in mediciuali mea virtute amicitia est 
commuuis. Attamen dilectionis veritas falsitasque subjectae 
substantia? notatur ex cortice, verus eniin amor de foris puugit 
et mulcet intus, foris arescit et dulcescit intrinsecus, extra 

aopercutit, medetur interius, est enim quasi medicina amara. 
Nam, ut Aristoteles scribit, diligit quasi odiens senex, et fideli 
David amatori est dictum, quod se quidem odiat diligendo. 
Fictus vero amor oculorum nitet in kiraine, sapit in ore, mulcet 
in aure, ridet iu facie, placet iu cute, intus tamen veneuum 

26 sardonicum , quod nimirum , quos perimit , risu facit perire. 
Aut forte de picto cortice gloriatur? ^ Nempe basilisci rutilat 
oculus et ocddit, scorpio prius lingit quam percutit, et dnm 
ore blando emollit cutem, caudse yenenosnm acnleum magis 
figit. Syrena cantat suaviter, ut stupefactura nautara uaufrcigio 

30 devoret, et ubi amnis periculosus est transitus, il)i aquie facies 
plus arridet. Spina ergo erinacia verus et sensatus amicus et 
piota yipera fraudulentus, Quibus et addens inquit: spina 
quippe inea de radiee maledictionis non puUulat, sed intemam 
substantiam cariorem esse demonstrat, spinis enim natura ar- 

^6 mat rosas et sub spinoso cortice fructum coQdit castanea me- 

1 Andere besser: gloriaris. 



Digitized by Google 



27 



dnllatiiin. His aatdm avditis vipera dizit: postquam yenu ami- 
cus 68 et sensatos, yellera, si placeret, speciali amieitia tecam 
stringL At ille respondit: ego certe amicns snm cnnctis, in- 

timus paucis, fiilelissimns universis, nam qui non omnes diligit, 
5 nullatenus ex virtute amavit, et qui est intimus pluribus, di- 
lector nuUius est inagnus. Minuitur enim diyisa virtus. Ni- 
mimm mater plns diligit unicum, quam simul numerum, ai 
babnisset, natorum. Attamen si finaliter vis andire, nulli ergo 
intima dilectione adstringor, niid cujns yirtntem in longis 
10 temporibuB et virtutem in mille ealamitatnm ignibns comprObo ; 
viuum enim novum novus amicus, sapit quidem in ore, buUit 
in veutre, fallit in capite, latet turbuleutum in faece. Huic 
amicns stultomm efficietur similis. Quo dicto repudiatam di- 
misit. 

16 Un i dilectissimo tantnm, cnm necesse fnerit, pec- 

tus crede. 

De corvo et columba, cap. 20. 

Gorme cum raminaret intra se, cui sui cordis interdum 
posset communieare secretnm, colnmba talia cogitantem adspi- . 
M ciens aooessit ad enm dicens: quid est qnod tanta meditatione 

cogitas, frater ? Cui ille : meditor certe modo, quod stultorum 
infinitus est nuraerus et sapientum valde paucus, quippe co- 
gitatus ipsius cordis est intimum. Nam qui revelat, quod co- 
gitat, cor demonstrat. Quaa igitur es, nt dem et credam tibi 
• »cor meum tam mibi carissimum, yitam meam tam occultissi- 
maib, medullam meam tam profimdissimam, radicem meam tam 
secretissimam ? secretum mecum mihi , quia cor meum mibi ! 
Tunc columba talibus auditis adjunxit: scio certe, quod callidus 
es uatura. Ob hoc rogo, frater, me iustrue, quantis et quibus, 

80 si necesse fuerit, credam securiter cor meum quandoque. Mox 
ille libenter annnens inquit: nimiram ant nni aut uulli, elec- 
tissiroa enim panca et fides rara. Ea antem fit vas pretiosis- 
simnm et gelosinnm, namqne in boc cor salubriter conditnr, 
quia uec a se ipso uuquam dissolvitur iieque a ferro vel alio 

35 frangitur nec mira ejus soliditas a subtilissimo caloris aculeo 
pertrausitur. Quippe yenam auream notura teUuris inabditis 



Digitized by Google 



28 



condit et radicem yivificam in piofundiore solida planta mittit. 
8ic mednUa carissima in ossibns latoit et Tisns gemmam gran- 
dineHm Deus snb septem tnnicarum hemispheriis coUocavit. 

Nimiruin os sapientuni iu cordibus eorum, quoniam hoc qui- 
» dem iis uimis carissimum, ut sic celatum foret et a corde pos- 
sessnm in archa Titse depositum absconderetur. Sed cor stui- 
torum in ore ipeonimi quia os in iis cordis tenet domininm 
et apertnm pectns habentes et parripendentes cor levi anra hoc 
levius eyomnnt, qnamobrem dtissime pereunt, quoniam pro 
10 iiihilo vitffi venam effundunt. Quibus diligenter notatis illa 
sic docta discessit. 

Omnem adyersitatem ut vincas, pat ienti» vallet' 

te magnanimitas. . 

De grano frumenti et lapide, cap. 21. 

16 Frumenti granum projectum in terra et mortiuim cum 
juxta siccum lapidem pullulasset, hic admiratus ita totur ei 
dixisse: unde tibi contrito et mortuo spiritus germinandi, cum 
ego dnm eonteror, eo perdor, si sum in aqua prolnnda? Cui 
graunm respondit: hoc mihi, carissime, virtutis ex granditate 

20 contingit , quo iii , ut passio raea sit actio et dum morior, 
revivisco. Rerum enim iu virtute maximarum tunc magis in- 
tenditur yalitudo, cum earum couteritur aut moritur corporea 
magnitndo. Nimirum FoBniz mortua generat et dnamomiaro- 
maticaspecies trita fortissime plus inflammai At vero in qnibus 

95 minus preevalet virtus, ex contritione hujusmodi confnnduntur. 
Pretiositatein iianique dracontidis perdit draco, cum eo si mo- 
ritur, et magnes uou attrahit, si teratur. Sic infirmura membrum 
sine dolore tangi non patitur et sauum cum taugitur, delectatur. 
Non audisti, qnod virtuosus cum ex adversis conteritur, tunc 

80 magnanimior invenitur? In calamitate siquidem sumit per 
amplius spiritum et trinmphativa ratio tnm vehementius ro- 
boratur. Quippe si flagellatur juste ab eo , quem olim ofiTen- 
dit, grates agit Bequanimiter toleramlo fortissime, emendat po- 
teuter, quod egerat moiliter, perversum turpiter ordiuatum de- 

« 

1 Andere lesem: corde tenet dosdnmn. 2 Andere: valet magn. 



i^iyiu^cd by Goo 



29 



eorai, ae offBiisam ju8titi89 paiieiitia recompensat. Sie virtuiem 
lapsam yirtntis fortitudine reparat et malum bono - reformat. 

Verum si injuste patitur, tunc non .soluni ]iatienclo magnani- 
miter agit, sed mirabiliter triuraphaudo i»assus, convictus cou- 
vincit, quia bouum suum iuamissibiliter virtute salva possidet. 
In malis enim non Tinci victoria est yirtutis. Nemo autem 
Tincitur, nisi cui suum verum bonum eripitur. Totum autem 
bonum magnanimi in virtute sua consistit, unde virtute salva 
nulla eum denudat foris privatio, nulla iulionestat confusio, 

10 uulla tunc ma\stitiLat sensus afriictio. Nonne sanctus Job vir- 
tute dives temporalium non est depauperatus inopia et tam 
ezcelleus Joseph non est dehonestatos infamia ? Eademque gau- 
dens Tobiae cBBcitatis quidem non est desolaius ez tenebra? 
8i patiens igiiur fueris, quaniumounque te foris impuguet ad- 

16 Tersitas , non confandit , quia in miseria magnanimitatis si 
tantum clypeus affuit, passus viclor semper mansit. Sic igitur 
amico suo conquerenti Socrates passai mentis medicus fuit. 
Quisquis vult, dicat aut faciat tibi injuriam, tu tamen nibil 
paiieris, si tamen tecum sit virtus magnanimitatis. Quin imo 

•opmdeas magnanimus in adversiiaiibus gloriatur, quia in in- 
firmitate virtos non solum perficitur, imo veneno conditur: 
Anthicon lignum incendio expurgatur et electum aurum iu 
camino rutilat approbatum. In adversitate igitur dumtaxat 
impatiens vincitur et iu ea sapieus magnanimiiate muuitus 

aftant quidem corrigiiur aut medicamine prsBservatur aui coro- 
naiar ezamine. Quibus diffiniiis coniicuit 

Magis semper partem miser icordia) teueas. 

De urso et columba, cap. 22. 

Ursi catulum in captum agniculum ssdvientem desuper 
Mcolumba prospiciens: ui quid, inquii, tam in miserum ssBvis? 
Oui ille: si generattonem oomplezionemque et meum morem 

attenderes, tu tibi responderes. Nimiruni uisi sum filius, ursum 
me fore phisionomia ostendit, ursi nunc imitor morem. Tuuc 
illa subjuuzit: linque corruptam geueratiouem, viuce feliicam 
86 eomplezionem , depone ferinum morem ! namque Deus demens 
ereavii te naiuraque pia nntrii ie,*plana esi terra sustentans • 



oiy u^cd by Google 



30 



te, dnlci sangaine Tivis, amica membroram oompagine sabeistis 
et huruorum tuorum pacis foedere solidaris. Revera totus ordo 
naturae ad pietatem te trahit. Ccelestia enim ac terrestria regula 
tantum bonitatis agunt, ut Yivas. Quippe non emis corporis yivi- 
6 ficum motum, nec coeli lumen conseryativum, sitis flatumaerifi, non 
eznberantis impetam fluminis, qnibas nyie. Unde, qnsBBO, h»c 
omnia nin ex sola natone demeniia? Igitar derelinqae fbro- 
rem, mitiga rabiem, quieece ss&yire et te ad imitandam com- 
muuem pietatem converte. Ad haec ille paruin emollitiis re- 

10 spoudit : nempe quse sapienter hortaris , haec agerem , si mala 
domantem omnia rationem haberem. Mox illa: bene, inquit, 
dixisti, qnoniam omnis cradelie asperitas ex feritate beetialis 
mentia assaigit, exaeperatam enim mare perfonditnr tenebris 
et planatam anram politara ratilantias micat. Sic lax sa- 

lo pientise mansuetse lenitatis est socia et pietatis plenissimse 
seniper amica, sed perturbata uiente ira est nubila et insipien- 
tia obscora crudelitas. Sapiens ergo ratione praeclara mala 
omnia vincens, passus offensam magnanimitatis potentia spernit, 
beneficentia liberalitatis remittit nec amplias qaidem magni- 

10 fioentia sai coidis meminit. Sic illata mala constantia frangit, 
patientia vineit, et triampbatorem ex toto per misericordiam 
se ostendit. Novit euini uocentem fore iracundise jam sub- 
jectum et idcirco devicto et passo ^ victor compatitur et per 
SU8B pietatis antidotum infirmitatis alterius curat malum. Ira ^ 

» igitar sapientis invicta pax yindicta olementia. In bonis enim 
summa yictoria, in malis yirtns inyiolata. Attamen, qai flam- 
mis ine bito accenditor, fcetet igneam retro at salphar. Sed cum 
opportune prudens irascitur, splendet hoc digestum ut aurum. 
Iracuudus ergo est sulphur foetidum ignitum et iratus sapiens est 

aoboc ipsum aurum digestum. Quibus digestis abiit. 

Si quemquam offeuderis, pavesce semper hujus- 

modi. 

De ynlpe et aspide, cap. 23. 
Nimis esuriens vulpes qua^rendo pastum hinc inde cum 
furibunda discarreret, passu minns provido calcavit aspidem 

1 Andere anrichtig: deyictiu et paasDa. 2 Andore: ita. 



Digitized by Google 



31 



occultis anfractibns gradientem. Mox ille furore durissimo 
peraceensus momordit calcantem et illa imjnitiens morsiim re- 
tudit quaDtooius in mordeutem. Sic igitnr couimunis furoris 
in oominiinem Tindictam yenenositate difiusa di?i8i sunt, statim 

6 qnaerenies poet yulnera medioinam. Deinde cum eyolntis tem- 
poribns sibi mvioem oocnrrissent, moz aspis antiqnee injuriae 
reoordata est ao nora mota iraenndia in no?am cuepit exaspe* 
rare vindictara. Palliata er*ro cordis nequitia laeto vultu pro- 
cedens proditione plena, salute proposita, callide callidam allo- 

10 cnta est dicens : in veritate nuuc te, carissima, inquirebam, ut 
oria morsu perditam ons osculo redderem pacem gratam. 
Quid enim Titali paee mortalibns carins , terrenis jncundins, 
cnnctis amabillns, ant tam gratnm? Nimimm pacis foadere 
cuncta manent tranquillitate viventia et vigent, ejusque lege 

15 ac ordine civilia fiorent; commune pacis est bonum. Ad ha;c 
illa callidior mox verbis iusaniente parce proiridentia sic res-. 
pdndit: qnippe diyinissimum bonum pax est, si yera est, sed 
si sophistica est, lux obnnbiknB, yita mortifera et dulcedo est 
yenenoea. NuHum enim perdibiUns malum qnam inimicitia 

so pace operta. Igitur tecum, carissima, sit tua pax, nimiruni 
ubi est offensa^ memoria, ibi ira, sed cupit ira vindictam, mittit 
frauduleutiam , quae iufereuda serpit ad poeuam. Cor tuum 
non yideo, sed ad rationem recnrro et ejus lumine ssevum pectns > 
abeconditnm rimor. Vera namqne pax nunquam offensae re- 

asminiscitur sed fiota obliyionem ejns non patitur, et infirma 
qnidem oblitse interdnm injnrise recordatur. Nam tinendus 
semper et cavendus offensus est, (luia tonax iiijuria, levis ira, 
exspectata vindicta, tarda clementia. N:\inquo fratres Joseph, 
quem offenderant adolescentes, timueruut et senes. Quodicto 

soeyitato hoete discessit. 

Cum electo socio profioiscaris ant conrerseris. 

De ynlpe peregrinante, cap. 24. 

Ad declinationis aetatem yulpes deducta patrati reatus con- 
scia, ut satisfaceret , per^inari' cum yeilet, mox peregrina- 
.» tionis ejns mmor insonuit et peregrinanti canis in oomitem se 
dedit. Oui yetula dixit: latrans et mordens proyooator inimi- 



Digitized by Google 



82 



citise 60, non ibo tecom. Qao quidem repudiato onager inqnit: 
seqnar te, soror. Et illa: in sereno dolens et in tenebria 
gaudens liyidns es ; si mibi malnm ingmerit, laBtareris, ei bo- 

num contingeret, contristareris , vade quia nolo iu comitem 
B lumiuis hostera. Quo ejecto statim ursus se offorens Lidvenit. 
Cui Yuipes respoudit: accendibilis uempe nimis es ]^ectoris et 
paratam vindictffi nngnlam habes, si fortasee in me Tel in alium 
BfiBvus irrneres, sic ant oonfdnderes sociam ant ream liostiliter 
laniares, tecnm ergo non pergam. Tunc leoni, id ipsnm cnm 

10 peteret, inquit : quaeso, carissime, ut mecum non venias, quoniam 
praecordialis validitate virtutis multum es praisumptuosus et 
audax, tale quid te coutiugeret forte atteiuptare, uude vix aut 
nunqnam pedem eriperem. Deinde dimiaso leone pavo in so- 
cinm cnm 86 o£Eerret, ei dixit: nimirum aurea penna deeideraris 

16 et pompa effnnderis, tecum non pergam, quoniam nolo caudam 
perdere ob tnam pompam et pennam. Quo sic repudiato lupus 
se obtuiit et dixit : quaeso ut contrita recipias pOBuitentem. 
Cui illa: rogo ut dimittas faciuora me lugeutem, quippe cum 
fure nullatenus vadam, ne tuse damnationis aut criminis par- 

M ticeps fiam. Sed et porco mox ingerenti se dixit: vade quia 
nolo tua sordeBcere fceditate. Finaliter antem asino multum 
se prsebenti respondit : recede a me, insenfiate, quoniam qnidem 
alicubi sine ratione clamares et occurrentibus lupis una cum 
stulto confunderer. Cunctis ergo his cum rationis judicio con- 

96 futatis cousurgeos vulpes secum hsBC allecta precibus duxit 
animalia, pantheram vdeUcet, cujns os redolet, simiam quse in 
plenilnnio gaudet, agnnm mitem, pusillanimem leporem, eri- 
nacium cntis spinosae, boTem de labore viTentem, crusimimnm 
sordes vitantem, formicamque prudentem. Cum quibus cum 

80 hilariter pergeret, corvus ei obvius dixit: qusenam ha'c est 
catervaV Cui ilki: electa quidem est comitiva prudentis, uam- 
que cum electo electus eris, et qui cum sapientibus graditnr, 
sapiens erit. Etille: recte judicasti, sed doce, cum qnibns con- 
versatur et prosperatur. Mox illa: cum amatore quippe sa- 

86 pientiie , zelator^ justitiae et amiciti» fideli cultore. Quibus 
diffiuitis ultra processit. 

In cunctis esto compositns. 



Digitized by Google 



33 



De aure, natara, oculo, cap. 25. 

Audiens ^ auris, quod oculus palpebra tueretar, acuto 
pnneta inTidentise aeuleo natnr» dixit: ut quid oculum tam 

volatilium palpebrarum munitione vallasti, me autem sic nu- 

6 dara undique dimisisti? Oerte nec eo me miuus pretio habere 
debuisti, quoniam si delectat^ lux, peramplius tamen verbum, 
et si Tisus instruit, plus audituB. Gui illa utriasque arte ea- 
pientia fabricatrix patienter reapondit: si ▼ideres qnippe et si- 
tum membrorum luce rationis attenderes; nune me magis 

10 gratiarum actione quam causarum querula qua stione pulsarea. 
Noune locata es in prolundis et osse et cartilagine circum- 
quaque munita? Foris tamen lucerna corporis estoculus et ob 
boc proTidenter pellicula Yelocitatis armatur, sed et propter 
boc digne ia ostiolo clauditnr, ut Tolenti* quidem nihil in- 

15 decens spargente radio prsesentetur. Ad hasc taoT^ adjunxit: 
cur ot niihi repuJiationis jauuam non dedisti? aut forte minus 
putasti nocivam corruptioneni auriculie quam pupilla?? Non 
audisti, quod primum aditum morti percepto venenoso serpeu- 
tis eloquio effirenatus mulieris auditus exhibuit? Directe * siqui- 

aodem usque ad cor penetrat verbnm, quoniam aperta semita 
stillat auri {tectoris^ ri?us. Tunc natora subjunxit: sicut non 
cst intuendum, nisi quod licet*^, sic nec audiendum est, niai 
quod docet. Nonne te ob lioc in medio capitis situavi ? Omnis 
enim sapieutis actus debet esse deceuti regularitate composi- 

S6 tus et quemadmodam in ccBlestibus sapientia gubernantis nullus 
sine regula cernitnr motus, ita et in membris animfle pmdenti 
subjectis inordinatos apparere nullatenus debet actas. Unde 
sapientis incessus gravis, adspectus pudicus, anditus honestus, 
status collectus, liabitus est a})tus. Maxime tanien decor pru- 

30 dentiae debet relucescere in facie , quouiam cornu sapientiae 
luminosum glorificavit tautum Mosaicum vultum. Igitur qaia 
velox debet esse homo ad audiendum, tibi non addidi jannam, 
nec tamen, cam necesse fuerit, op^rtuna quidem auditui non 
deest arte ratiouis dausura. Qaibus auditis mox pacata auris 

86 quievit. ^ 

1 Andere: videns. 2 Andere unrichtig: deleatur. 8 Andere: 

nolenti. 4 Andere nnriohtig: duoem. 5 Andere: auris recliori. 

6 Andere: luoem. 

l^MMoli» 3 



L;iLjui^L,u Ly GoOgle 



34 



• In bonis snmma constantia te eonfirmet. 

Gelosia, asbeston, sinoclites, cap. 26. 

Lapides simul in eodem loco manentes de snarnm admi- 
ratione virtutum ineomparabiliter disceptare coeperunt primoque 
6 dixit gelosia : quippe cmn adamantina uou sine paritate yir- 
tutis fortitadine gaudeam , plus tamen excedo, quoniam tena- 
cisumo' proprisB qnalitatis rigore ab igne minime calefio. 
Mbx asbeston ilii se prsBferens inqnit: ego quidem majoris ad- 
mirabilitatis , ui fallor, me aestimo, quoniam iuseparabiliter 

10 unctuosum humidum continendo accensus semel, vix aut aun- 
quam exstinguor. Quibus auditis sinoclites adjuuxit: vosmet 
ipsos, ut video, de mirabilitate Testr» contrarise immutabilitatis 
jactatis, attamen ego me siquidem minorem non pnto, quoniam 
yarietate mirabili cum luna oontinue cresco et decresco. Sed 

uquoniam qui se ipsum commendat, non ille probatns est, ex 
hoc ipsis non immerito placuit carbunculi audire .seutentiain 
radiantis. Qui praedoctus de causa a'quo rationis libramine 
mox disceptantium litem senteutialiter diffinivit dixitque : cum 
oontrariorum babituale sit prastantius, calefieri ad melius est 

M mutari. Igitur enim infrigidari erit ifi deterius oonyerti, sed 
nimimm in continuo fluxn esse nihil est esse. Nam secnndum 
non esse est. Unde res omnis, quanturacunque ha})ot de mu- 
tatione, tantum habet de iion esse. Dico ergo nunquaui ])ro- 
moveri ad melius, obstinatiie dura uequitia est, nec uuquam 

ttin deterius conyerti, constantia sapientise. Attamen semper 
mutari desipientiae vesania judicatur, qnoniam amens est, qui 
ut luna rationalis lucis orbatus stabilitate mutatur. Arundinem 
siquidem vacuam exhalationis semper influxus hinc inde mobi- 
litat et omni vento coutluctuans continue tiuidu spargitur maris 

»0 unda. Nou audisti, quod sagax vulpes semel respouderit came- 
lionti de adeptione coloris aurei glorianti : qnippe ubi nou est 
stabilitas, umbralis est entitas et gioriositas non est yera ? Nonne 
quantum de stabilitate, tantum de mobilitate tenent omnia et 
in unoquoque genere fixione stabilita sunt prima principia? 

86 Porro natura, qua» sapieutia"; quideni ordine rofritur, in neces- 
sariis variationibus stabiiitatis amatrix uou siue ^mamento 
uniformitatis mutatur. Namque ccelum semper regulariier 



L;iyui^L,u Ly GoOgle 



1 



85 

volvitur. Vicissitudiiies temporum et retates uniformiter se 
sequuutur, quouiam melodiie sapor et uitor facuudiae aures si 
mulceant, tamen sine deoentis stabilitatis correspondentia sen- 
8om anim» non delectant. Sic i|icitiir nihil sapiente mobilins 
ex malis, nihil eo stnbilins in bonis. Quibus diffinitis termi- 
nata est lis. 

lu bouo nomiue virtutum tet ragouo semper vige. 

De lauro, oliva, palma, cap. 27. 

Inter lanmm, olivam, aranginm atque palmam ficus ex- 
loorta cum suocedente hyeme illis solita viriditate vigentibus 

suis ipsa foliis velut arida nudaretur, non minus quidem mox 
^confusa quam livida vicinis tetro vultu querulam proposuit 
quaestionem: ut quid semper viridia folia retinetis et transacto 
fructu iroudes inutiles jam fovetis? Num fdrte nmbrabilis 

uapparentia complacet et spreta substantia cortex muloet? At 
illae pruritom inyidentiae sentientes spinam verbi risn patien- 
tiae confregerunt. Tandem igitur ad veritatem loquentibus 
illis j)rima respondit laurus: ego quideiii cornplexione juvata 
concalui et idcirco frigiditate repulsa iu me folium semper 

» vivit. Tunc oliva subjunxit : nimirum in me hnmor pingae- 
dinis supercrescit, quo exundaus radix suas in perpetuum firon- 
des nutrit. Mox arangius inquit: solidior namque substantia 
me componit, unde in me bene tenta viriditas numquam perit. 
Sic et palma finaliter addidit: in me quidem folium exaruit 

ittuunquam, quouiam liujusmodi moderatum germiuavL Post 
hoc autem laurus vice omnium eloqnens dixit: non audisti, 
quare sapiens nunquam ponit clari nominis venustatem? Ni- 
mirum quia claritate prudenti», largitate justiti», firmltate 
constantiae, pareitate modestise semper viget, se ipsum dirigit, 

30 nulluiu hedit, in adversis uon dejicit et in prosi^eris noii mol- 
lescit. Igitur his virtutibus, quatuor ancboris suae mentis, in 
portu sapientiae ratem figit; quamobrem nunquam eum mun- 
dialis fluctus tempestatis eludit» Quo dicto quieveraut. 

Explicit liber primus quadripartiti apologi Cirilli episcopi 

«contra imprudeniiam. 

3* 



Digitized by Google 



36 



INCmT UBER SECUNDUS CONTRA 

SUPERBIAM. 

De bono hamilitatis et malo superbise. 

De aere et terra, cap. 1. 

& Humefactus aer de latitudine corporali, daritate substan- 
tiali et sul^limitate locali spemendo terram eidem locutus est 
dicens: ut qui<j tu punctum opacum semper deorsum manes? 

Cur non interdum erigeris? quare non dilataris? At illa in 
patientiii? iirniameDto liuniilitate lundata })atienter respondit : 

10 ego quidem , quod asseris , fateor me iore puuctum , sed hac 
tamen modicitate punctali corporis mundialis effecta medium 
in sempitemum quiesco, cum tua tu semper magnitudiue fluc- 
tues; circa me totum ccelum reTolvitur et vitalis ejus allatio 
super meam stabilitatera fundatur. At vero quoniam opacum 

15 sum corpus, nun eltusiva, nt tu qni pervius es, inio virtntuni cce- 
lestium retentiva pretiosissimis gemmis et nietallis suni in- 
trinsecus adornata atque extrinsecus rivis, herbis, brutis et 
hominibus decorata qnasi vita Tiyentium et mater cunctorum 
uniyersa qu» in corpore viyunt, diyersorum bonorum plenis- 

90 simis uberibus alo. Verum quia subtus omnia maneo nulli 
unquam molesta, nisi euni a te mea viscera subintrante terr» 
motn coiicutior , ui vita^ locus, quietis sitns ct salutis portns 
hxioue perpetua gratis omnibus sum parata. Tu vero situs 
sursum, cum ex hoc ad te confiueutium similiter vaporum sis 

asalta petentium*su8ceptiyus, hinc densis nubibus dulci iumine 
yiyentia priyas, hinc letalia fiilmina mandas, nunc coruscationum 
vociferas emittis sagittas, nunc terribilia fundis tonitrna, sic 
et veutorum lioc pouilere vellis^, haao quidem grandinis la- 

1 Andere: ut tu perimis. 2 Ausgab. uuricbiig: bellis. 



i^iyiu^cd by Google 



37 



pide conteris, hfec proeellarniii turbine subniergis. Nimirum 
emissiones superbise iuse qua^que gravissimee . sunt tempestates. 
Igitur melius est humilitatis opaca modicitas quam sublimi- 
tatis superb» perspicuitas proeellosa. Quibus diotis arrogan- 
stem confudit 

Contra eos qui superbire incipientes inflantur. 

De aniraa et corpore, cap. 2. 

Coi^guDetione et dominio animse caro pariter liberata statim 
intumuit et IsBtari ccBpii, qnod inquieta perdita sendtute nuper 
10 grossitie simul et quietatione gauderet. Sed cnm visitasset 

relictam post aliqnantulum anima, ut cerneret, qualiter esset, 
tumefactam reperiens inquit: putabam quiclem flimiuutam te 
fore per meam absentiam, quid est quod es iuflata? At illa 
respondit: quippe cum reliquisti me, subjectam me hactenus 

is et yexatam, nna cum requie * a libertate et magnitudine sum 
possessa. Ad hsec anima dixit: bene video, quod sic inflata 
ingrataque lo(|ueris virtule ac cognitiOTio privata, iinnKjue te 
cum senqier liabuerim inimicani, tilti tamen, quantuni potui, 
nocte ac die patieus tamquam amica servivi. Namque vivifi- 

aocabam te et occidebas me, alebam te et me desiccabas, de- 
lectabam te et tu me contristabas. Certe ventosissime es lo- 
cnta, nec est mirum, ([uia quss yento inflantur, sine ratione 
ventura tameu eiiiittuiit. Attamen ostendam tibi, quidnam 
siut quies et grossities tua. Nimirum hxc requies tibi mors, 

25libertas, perditio et tumefactio et putredo. Imprasgnata es 
tabe Teteri, rupturam partnries et paries vermes. CorruptiYus 
enim inflayit te flatus, scindet te medium, effunderis in altum, 
spargeris in omnem rentum. Nonne mare cum inflatur, pro- 
cellosa ventositate diffunditur, tumore membrum venenatum 

30 extenditur, et inflata cute hydropisi fundamenta corporis nii- 
norantur? An ignoras, quod spiritus, cum inilatur superbia, 
ab eo yita relinquitur, ingrossatus minuitur, extensus disjun- 
gitur, erectus demergitur et foris apparentia tumefactus undique 
sparsus intema substantia yacuatur. Quid ergo turgescens de 

« 

1 Andere falsdi: require. 



uigiii^ca by Google 



88 



yentofio spmtn gloriarifl? Attonde, qoam damnosa sit eyas 

conceptio, nunique in ea genitus is stabilissimani i<'nam con- 
cutit , nubes aperit, viscera scindit et nervos letifcro spasiiio 
trahit. Emitte ergo ex te exaltationis corruptiterae tiammam 
et non amittes putrefactione ^ substantiam. Quo dicto inflatom 
reliquit. 

Contra eos qni se dignificant maximis. 

De hirco et erinacio, cap. 3. 

Hircus ad fontem yeniens nt ardentia siti refrigeraret 
interna, conjectis oculis quitlem in laticem nitore fulgentem 
similitudinem vultus sui, quam in eum emiserat reverberan- 
tibus riyi speculis, mox suscepit, cumque vidisset altis ornatum 
comibus caput atqne protonsam faciem barba pendente, corde 
hilari Tocem exsultationis emisit. Sic quidem ccepit et digni- 
ficiure se maximis dicens: quam decenter eminens staret in 
cornuto capite corona pavonica et torquata cervix quam con- 
venienter descenderet facie sub barbata! Quem cum audisset 
erinacius' stanset ipse in fonte, derisit amentem et dixit: o, si 
post tergum oculos haberes, corona et torqne to nnllo modo 
dignificares. Nimimm Tideres candnlam pendentem tuam et 
mox hnmiliatus de fatuoso capite poneres jactantiam tnam. 
Ut quid te dignificas maximis et magni pendis miseriam tuam? 
Pone te in libra justitia" et tunc prospicies, quanti es. Nempe 
pugillus^ esterrse, nt quid te cxtendis in regna? Favilla ignis, 
qnare to erigis super stollas? Porro si te magni existimas, 
cnm sis parvi, at tentobis majora et insufficientom mox con- 
fhndent to maxima, sed si parvi pendis te ipsum, ubique tutus 
eris, quoniam humilitas parit timorem, timor procurat securi- 
tatera et hsec custodit salutem. Verum si te aitis digniticas, 
jam mensuras et judicas te ipsum. Quaeso igitur, ut sequaris 
communejus; hoc autom prscipit, ut in judicio non credatur 
nni nec alicui minns qnam sibi de bonis. In ore siqnidem plurinm 
fide roboratum stat yerbum et dilectionem magis qnam ratio- 
nem motus lingu» sectatur. Nimis ergo et immoderate te 

* 

1 Andere: senties putrdlactioms. 2 Audere: ericius. 3 Andere: 



89 



diligens uoime injastissime tibi credis? Quanto major es, hn- 
milia te in onmibus. Ciede mihi, crede mibi, qnia maxime 
se yilificat, qui se magnis dignificat Sicat qui se jndicat 

sapientem, fit amen». Lux quidem luce confdnditur et alti- 
6 tudo altitudine curvatur. Sed altior stella mentitur aspectibus 
et cunctis inferior luna super omnia decoratur. Ubi ergo 
profunda hnmilitas, ibi excelsa est dignitas, et nbi ex te ipso 
dejectio magna, ibi ez Tirtnte dignificatio maiima. Namqne 
dnm mnndanis cardinibns noe jndicamns indignos, sempitemiB 
10 codlestibns reddit hnmilitas mox nos dignos. Quibns anditis 
hircus erudituSf quia. se digoi£caverat, erubuit. 

Oontra prffisnmptnosos. 

De struthioue et gallina, cap. 4. 

Elatus stmthio pedis officio cnm adseendisset inmontem, 

15 cernens volucres in liquidum aerem alsi pentiata3 se agilitate 
diflfundere, praesumtionem sumens ex penna id ipsum voluit 
attemptare, cumqne anhelationis impetu pararet se mittere, 
id gallina prospiciens sic ei fertur dizisBe: tene locnm tnnm, 
carissime, et caTC ne penna prffisnmtionis ta» tibiam amittas 

lovirtatis. Qui yilipendens hnjns salntare consilium mox re- 
spondit: tace, miserrinia, qua» cura posses yaliditate pennarura 
altis et iucidis perfrui, gravitate pauperis pectoris lutum colis. 
Quo dicto cordis vigore .praesumtuoso se cnm magno impetu 
sic emittens faUaciam mentiente statera pennamm sno pondere 

» oormit et sui -oneris descensu rapido totnm se oonfregit. Tnne 
ad nlnlatnm dolentis gnara rei gallina descendens ad eum 
pede tuto venit et dixit; de imprudeutia tua non miror , ni- 
uiirum quia niagno corpori nimis parvum superappositum 
habes caput. Ala uon utili pedem perdidisti tam commodum 

M et yanitatis volatus tibi yeritatis abstulit gressnm. Amisisti 
tnnm ansnm prasnmtnando non proprium, es elevatns incassnm, 
facta est tibi perditio et non salus, nempe nou attendisti, quod 
prsesumtio, dum nirais extendit, disjungit et dum erigit, diruit, 
cum anteponit, postponit, ac intus, cnm foris inflaverit, inanivit. 

86 Nam cum supra vires stomachus hauserit, se confimdit et im- 
moderatissime dilatatum yitali perdito spiritu cor semetipsum 



Digitized by Google 



40 



ezstingQit. Altins rapiom pondns fGBdins cecidit et erecfcnm 
sine modo relnm eubmergitnr, sed omnis moderamine virtus 
agit et natnra dimicans contra morbnm tantnm fn extrema 

necessitate suum posse ostendit. Tuae igitur valetudiiiis fines 
age^ et extra metam tn^v loiigitudinis te noli exteiidere. Onus 
sume quod possis ferre et illud bibe quod possis digerere, 
Orepat enim, inproportionatnm suis yiribus pondus lerare qni 
nititnr, et capnt inebriat, si immoderate bibatnr vinnm. 
Qnibns dictis in dolore suo prflBsumtnosnm secedens reliuquit. 

Coutra audaces. 

De equo et mulo, cap. 5. 

Loricatus eqnns snb milite de longe prodlinm odoratus 
mox gloria narium erectisqne anribns cnm arrogantia capillomm 

audacitatis suse misit hiuuituni, cumque avida et instabili nn- 
gula se cuueum in hostilem auhelaret immittere, secus mulus 
adstitit, qui et dixit: pone, frater, letalem audaciam et paves- 
cens fiige, quoniam dir» transibunt te sagitt» et lanoeset ac re- 
oordare, qnia nndns et mollis te seqnitur tnus yenter. At ille 
flamma pectoris indignatns ad Terbnm, de sociali male gratus 
consilio, tale etludit venie faustus ^ eloquium in amicum: bene 
quidem es asini filius et ob hoc corde frigidus semper fuisti 
timidus atque tardus, qusere latibulum et te custodiant mus et 
lepns. Quibus dictis rapido cursu moz cum se misisset in 
hostes, binc inde diris Tulneribus perforatus, vi fusa cum san- 
guine, debilitate corporis solnto tegimine se prostravit. Deinde 
cum mnlns effnsis copiis bellicis pergens semiTivnm bnnc in- 
venisset jacentem, risit audacem et sulssannans arrogantem, tam 
malishumiliatum, subjunxit: verete, carissime, dextrarius genuit, 
postquam bulliente pectore superbise audaci» gloria vitam cum 
sangnine perdidisti. Nimirum bene scripsit Aristoteles, philo- 
sophomm summus, qnod semper calidi, oorde 8»pe &tni, eapite 
fnriosi et amatores snnt rini. Inde fnrit ebria Oallia, eetqne 
spei dedita juventus insana. Veruni ne cor in audaciorem de- 
mentiam builiat, spleue subter, capite desuper et iateraliter 

« 

1 Aadere: menfozam ▼aliditaiis cape. 2 Andere: ft&tni. 



Digitized by Googl 



41 



jeoore, mitigatoriis bis vallavit moderairiz natnra. Apertis 
quidem ocnlis dormit lepns, qma qni eorde est timidns, snper 
cgos enstodiam semper yigilante pmdentia, Tallatns timoris acie 

reqiiiescit secunis Gallia bullus. Sic cor parvius uaturaliter 
5 est in vigore, virtuteque coUecta per fortius araplius, et quod 
est grandius, minus. Audacior uauta facit naufragium et ti* 
moroens salTns yenit ad portnm. Qnamobr^ beatns homo, 
qni semper est pavidus, qnoniam ad salntem timor rebns Ti- 
Tefntibns est provisns. Qno dicto andax eqnns toto fhao san- 
loguiue exstinctus est. 

Cantra superbos, qui volnnt sdquiparari Deo. 

De simia,, cor vo, uauta, Yulpe, cap. 6. 

Agilem nantam inspiciens simia in malnm yelociter ad- 

scendentem, cum mox niteretur in simile, id corvus attendens 

15 consiliarius dixit ei: sta in loco tuo, carissinia, ue in regionem 
extraneam elevata gravi corporis ruina depereas. At illa 
verbis denique spretis conscendens statim profunditatis altsB 
oontuitn debilis cerebri imaginatione confusa mit inferius et 
cervice fracta nnnqnam de caetero vnltnm potnit elevare in 

80 ccelum. Denique pergens cum regera in solio sedentem pur- 
puratum vidisset, ccepit ad simile cupere, sed absente patroiio 
quasi priuceps alter in throno consedit. Sed hoc uimirum 
viso vnlpecula venit ad solinni et salutato sopbistico rege mi- 
nistra provida ironice flagitavit mandatnm. Cni simia dizit: 

^ boc ^amen pr»cipio, Iseta gloriam ceme. At illa: egoque con- 
sulo sane, hinc quam cito descende. Quod cum negligeret, 
vanfe similitudinis sitibunda statim inde projecta est caninis 
dentibus laceranda. Tuuc ad se reversa doloribus iuquit: vsc 
mihi, quia sprevi consilia sapientnm ! Nesciebam quod, nbinon 

80 est consilinm, deest salns. QnsB cnm andisset vulpes, appro- 
pinqnavit et dixit: a modo quippe te video vexatione sensni 
restauratam, qnod dilectione faciens sic arguam. Tlt quid cseteris 
animalibus Adse iiatura"! subjectis tu sola jugum commune fu- 
giens eidem parificari conaris? Ac illa respondit: movet qui- 

86 dem ad hoc innata cnpido. Nonne cnnctis brntis hnmano cor- 
pori snm plasmate eonformior? Tnnc vnlpes argnens inqnit: 



Digitized by Google 



42 



qaamquam certe figuraliter homini sis coDformis, plus omnibus, 
tamen, quia hsec similitudo in te perrertitur, hinc tua forma fore 
deformior invonitnr. Qnid enim bertina ^ fade turpius, planta 

digitata deformius , nudisque natibus foedius, nisi forte caudato 
6 pavoiie non caudatum te judices pulchrioreiu. Monstrum nam- 
que foedum est se cuiquam perverse assimilasse. An ignoras 
quod superbieus spiritus tauto magis turpior Deoque dissimilior * 
oemitur, quanto amplius sequipollere iUi distorta imaginatione 
molitur. Nam qnm in mundo major est monstruositas quam 
locum infinitse maguitudini Tel yitse mors, omnipotentiiB in- 
firraitas, gloria^ miseria, veritati stultitia, luci teuebra ac Deo 
suo aequiparare se satagit creatura? Verum postquam te ho- 
mini aequiparare satagis, ejus sequaris vestigia et obedienter te 
suffi voluntati conforma. Sic enim placente te iUi nonsolum 
1» in alim.entum tribuet dulcia, verum et jocnndaveste ^Bdicorporis 
operiet pudibunda. Quibus auditis SBgra ad medicum ivit. 

Contra appetitum siugularitatis. 

De passere et ape, cap. 7. 

Passerem solitarium inveniens apis proposita saLutatione 
somoz dixit: ut quid tu, frater mi, amaram solitudinem diligis, 

cum amica societas sit tam dulcis? At iile respondit: nimirum 
miuime placet multitudinis fiuctuare procella vel uuus esse 
de turba. Nonne inter siclera soi est unus et super omuia 
nnus Deus? Quo audito cum subtiliter prudens illa singulari- 

s& tatis superbiam ejus notasset, in causam taliter arguepdam 
proces^t argumentosa. Quamquam unus, inquit, essentialiter 
sit Deus, comparis trinitatis hypostaticae indivisibili societate 
gaudet. Sol auteni lunain stellarum intinuuu, ne sit solus, sibi dono 
lucis etlicere sociam spleudoris in grauditate couatur. Sicet pri- 

so mum mobile cum sit unum , allationis primarise communicata 
virtute secum SBthereos orbes rapit, ne sit quidem in suo 
ofBcio singulare. Quoniam est universitas mundi tota, sic cuno- 
tarum partium juuctura unitatis eonnectitur, ut nuUa earum 
disjunctionis solitudinem ullateuus patiatiu:. Nonue aninia 

« 

1 Andere heMer: beUaiiia. 2 Andere: Deo qoam aiomilior. 



^ kju^ jd by Googl 



48 



naturaliter societatis amatrix mox dQlet, si in puncto suum 
dissolyitor corpns? Verum cum a principio Dcus creasset ho- 
minemiumm, mox dizisse snbjangitmr: non est bonnm, hominem 
esse^solom, fiunBmns ei adjutorium simile sibL H|ibere quippe 

tt comparem est possidere coadjutorem. Propter hoe siquidem 
duo ereati sunt oculi, alae dua», manus totidem etpedes duali- 
tate cousimiles, ut pluralitate uumerorum et unitate formarum 
membris omnibus e simili adjutorio sit provisum. Ad quid 
nimirum constructse sunt urbes, collecte ciTitates legisqne 

lofoedere adunat» politin, nisi ut ciyium obsequioso consortio 
sint non solum suf&cientes, imo tranquillissim» res humanflet 
Quid ergo? vre soli , (juia cum instiiljili pede superbiae venti- 
latus indubitaiiter ccciderit, societate privatus sublevativuni 
adjutorium nou habebit. Attameu auimalia domestica turba 

isTivunt, csstera, quantum possunt, se natura politise incolunt, 
et is, qni fngit consortinm, ant est rabiosus aut eremita, ere* 
miia vero socius est Deorum. Quibus dictis trlstem dimisit 
solitudinis amatorem. 

Contra appetitum principalitatis. 

90 De voluntate et auima, cap. 8. 

Snperbientis Toluptatis cupidine yoluntas cum naturali 
relicto principio vellet ipsum principium sibi esse, ratio sen- 
tiens statim dixit: quid hoc est, soror, quod cupis? At illa 
respondit: niilii certe principium cupio fieri, ut desiderata 

26 omnibus celsitudine possim £rui. Tunc ratio inquit: tantam 
igitur pulchritudinem unirersi in deforraitatem yis monstruo- 
sam convertere et speciosissimo corpori machinse mundialis 
caput extraneum rooliris inferre'? Absit hoc ineestimabile 
vitium a te! Quippe si mundus hoc senserit, tauiquam in sui 

30 ordinis et pulchritudinis corruptricem adversum te totus husti- 
liter sc arniabit, quoniam et magis arguam, quod miuime est 
prudeutis ad impossibile niti. Verum quod a te ipsa non 
fueris, appetitus principalitatis ostendit. NuUus, quod possidet, 
cupit, sed quod a semetipso est, id naturaliter principiuni est. 

35 Quamobrem si a te ipsa fuisses, non principalitatem cuperes, 
sed haberes. Igitur si aliunde es, ibre te principiatam dignos- 



44 



coris. Quare principiinn uounisi impossibiliter tibi eris. At- 
tameu uaiura intellectu sapieutias gubernata ad impossibile 
non movetur. Subjectum membmm es. Si subterfugies pro- 
prium dominium capitis, mox, orbata sensa intelligenti» et 

6mota privata prudentiffi morieris. A radice quippe sejunctos 
ramus non pullulat et sine duce suo miles oberrat. Hurailiare 
igitur, carissiina, sub Deo, naturali tuo priufipio , et cave, ne 
pestiferoappetitu superbias, dum vauam priucipalitatem desideras, 
8Btern8e quidem perditionis elementum primariom tibi fias. 

10 Quibus dictis yoluntas sic erudita quievit 

Oontra appetil^um superbae libertatis. 

De oTe et cervo, cap. 9*. 

Ovis avida proprin libertatis sodali relicto grege domi- 
tiinra 8ui pastoris effugit. Cumque per solitudinem errabun- 

16 dani cervus vagam et profugam invenisset, coepit pius qujcrere 
sua? solitudiuis vt erroris ocrasioueui. Cui uiox illa respoudit : 
dudum certe servile jugnni durissimum et uiulta passa, nuuc 
frui Yolo sicut et vos libertate tam cunctis gratissima et pa- 
tronum dnriorem effugere, qui non solum quotidie me nsque 

M ad sanguinem emulgebat yerum etiam omni anno ab oppor- 
tuno vellere spoliabat. Tunc cervus nimis coniputieus iuquit: 
satis certe, carissima, doleo de errabuudo itiuere tuo, sed multo 
magis de erroneo consiiio. Nimirum libertas dulcis est the- 
saurusque incomparabilis, sed non communiter uniyersis. Plura 

96 enim sunt, quibus pax, yita, securitasque salutis tantum ex de- 
bita subjectione contingit et propter hoc non est alind libertas 
eis quam salutaris perditio liberiatis. Namque libertas populi, 
quem regna nou coereeut , libertate perit. Snbjectum quidem 
corpus auimie vivit etmox, cum ab ea liberatur, exstinguitur. 

80 Navis subjecta nautis servatur a fluctibus , a quibus si libera 
fuerit, statim naufragio dissolvetur. Sic formica alis librata 
de foyea cnm sursum erigitur, tunc finali miseria captiyatur. 
His ergo libertas certa est perditionis captivitas. Ita quidem 

1 FransOs. n. e. hdBChr. tlbers. in Millin, Mag. Encycl. 1806. fi. 11, 
y. 8$ f. 2 Andere: emuDgebat. 



Digitized by Google 



45 

esse et tibi crede, carissima ; nara attende, quomado et qtialiter 
nunc incedis, quoniam sine duce, pascualis itiiieris nescia, 
sinetatore, nuUapropria validitate armata, iuter inimicos, soli- 
vaga atqne in miaeriie te circamyallantibus destituta. Nimi- 

6 rum via tibi error est, prsecipitium ductor, eenries pascna, per- 
nicies socia et tui tandem erudelis interitus sunt extrema. 
Ego certe coniu , pede , niagnitudine et agilitate munitus yix 
a feris liujus solitudinis sum securus. Sed ex quo uatumliter 
te delectat libertas, dic, quaeso, si ad bene vei male laciendum ? 

loQuippe si intendis benefacere, hoc tautum est quod exigit 
pastor tuus; ut quid refugis eum? siue ratione agere cupis? 
ipsa tibi erit libertas initialis serritutis captivitas. Nam malsa 
voluntati peccandi libertas est, qua qaidem cousummatur ejus 
iuiquitas et mox captivitas sequitur. 8ic mala voluntas, quauto 

i&Uberior, tauto servilior ; quanto poteutior, tanto intinuior, et 
quanto subUmior, tanto miuor. Audi igitur consiiiuin lueum 
et quantocius revertaris ad domiuum tuura, ne libere pereos et 
te ipsam lupis devorandam impendas. Nam etsi dominus tuus 
te mulget ^ et tondet, ab eo sumis baec ipsa, quae tribuis, quia 

20 te custodit et pascit. Eligibilius quippe est lac dare ac vellera 
quam cuin omnibus perdere vitam. Quibus auditis ovis gau- 
denter ad pastorem rediit. 

Oontra appetitum dominationis. 

De affectu et intellectu, cap. 10. 

35 lutumescens aftectus mox iutellectui suuui volituai iudi- 
cavit dixitque ei: cupio, frater mi, cuuctis iiominibus subjectis 
preeesse. At iUe respondit: cave, carissime, ne appeteudo do- 
minationem^servitutem superbifls incurras, et cum tu aUis te 
prseferas, tu i^se tui tam grande domiuium perdas. Sed et 

30 dic mihi, qua^so, si, quid desideras, putas justum. Nam si 
justum non est, hoc ipaiiui appetcre est iujustuni! \'. lle enim, 
quod iujustum est, iniquum esse sancitur. Attamen ipsa in- 
justitia miseria est. Igitur ex hoc appetitu es miser. Verum 
omnin miser suse calamitatis est servus. Sed si quid injustum 

1 Audere: mungit. 



* 



Digitized by Google 



46 



defliderans obtineres, plus miser existeres, quoniam unusquisque 
tanto miserior convincitur, quanto ejus in malo celerius vo- 
luntas impletur. Si vero quod cupis asseris esse justum, ne- 
cesse est, ut sit ex aliqua supereminentia tui. £x hoc enim 

6 jns dominandi cadteris animalibns obtinemus, quoniam ad iau^ 
ginem Dei conditi natnra snpereminentes his sumna. Ostende 
igitur, cujus quidem de dono sapientise tomeftiotns tam singn- 
laris excellis. Nimirum si napientia alios cupis transcendere, 
hsec si vera est, nequaquam suraam te projicit, sed humi- 

10 litatis deorsum sinus salutaris recondit, qnia vera est sapientia, 
ubi humilitas fuerit. Si autem potentia niteris transcendere 
et si ejus [^rselatione levaberis, cnm Nerone impiissimo aut cum 
Alexandro nequissimo praedo eris. Potentia siquidem non ex- 
cellentiam, sed potins violentiani gignit. At vero ne per opu- 

16 lentiam extollaris , quoniam hsec uon te facit transceudenteni, 
sed sufficientem! Opes enim aut egestatem anferunt Tel quod 
in pancis est, cupiditatem ezstingunt, Nulla igitur excellentia 
reperitur jure, quare homo hominibns prseferatur. Quamobrem 
apnd te mane, carissime, et communi legi societatis natnralis 

20 snbsiste. Quia si injuste laetaberis, mox justitia verae lirnii- 
tatis amissa juste similium servus eris. Verum iuiquitatis 
politia prffiesse, subesse est, et qni arrogautia dominatur, jus- 
titiam spernit et vitiis subest. Recordare primo quod secundus 
homo factus est in societatis commune judicium et a tribus 

«6 fratribus, Noe filiis, in humanse postmodum infirmitatis eyidens 
documentum luimannm clissoiiiinatuin est genns. Sed depone fas- 
tum, tolle nomina diguitatum. Et quid est omnis homo nisi lio- 
mo? Una igitur tantum sBquitas est homini possidendi et una 
Yoluntas diligendi. Quibus auditis mox ille fastum deposuit. 

80 Contra appetitum dignitatls. 

De urso, vulpe et cerva, cap. 11. 

Latitauti urso famelico, ut praedam aliquam deglutiret, 
magistra fallaci» vulpes, pia impio snbvenire cum putat, ad 
enm cerram solivagam arte doli sic conabatnr afferre. Nimi- 
ssrum, inquit, vnltu placidam, cervieealtam, pelle politam, pede 
validam, proportione decoram pareus te formavit naiura, unum 



Digitized by Google 



47 



tantiim perfeetsB ▼enasiati miiiiui efli, qnia eornibQS cues ! Ne- 
que enim certe infirmo sexni tam snperba et tnta debnit ar- 

matura deesse, maxime cum euiii coiicesserit simiil vuccae. 
Aut forte livoris iiescia qutedam reliquit arti natura. Simia 
6qnidem suppletiva arte induitur et magisterio aurum et ar- 
gentnm politnr. Si vis ergo perfici comu, andi monitnm et 
imitare dnctnm, qnoniam ad magistmm te dirigam jam ex- 
pertnm. At illa non tam mobilitate ieminea quam Tolens 
coniu sequebatur mendacem , sed pia sorte dolo capta} fuit 

10 obvius cervus , qui miratus de socia dixit: quo vulpiucim se- 
queris caudam? Cui cer?a: quippe tauto duce ad ursum tendo, 
nt sicnt et tn oomibnB gandeam: an solus apparere vis snper- 
bia mascnlina? Ad hoc ille astntns ntrinsqne sentiens fastnm 
et dolnm, amicse compassos totnm sunm fnndit nisum exbortatn 

isdixitque: nempe propter cornua ursus dedit quiete virtutis 
auriculam, cave, ne tu deterius amittas pellem et vitam. 
Ursus namque interrogatus a lupo, ut quid faciem pronam 
ferret, respondit: qnia habeo debile capnt. Cui lupus ait: 
mnni ipsnm comibns, bis ergo capnt armavit natnra borinum, 

M ?ade ad hominem arte dotatnm et ponet. Qno invento ma- 
gister ait: solve pro labore, volo hoc, quod dare non noeeat; 
si brancham peterem , non dares, da mihi aures et nil tibi 
nocet. Quo volente scidit eas et fereus malleum, ut perforaret 
craninm ejus, audivit: fatnnsnesnm, nt perfores mihi caput? 

t& Qni ait: aliter tibi cornna non ponnntnr. Tnnc nrsus abbre- 
yiatis anribns inqnit: bene enim fatnns qui cornna cupit, 
perdit enim, ut video, caput discretiouis et aures quietae vir- 
tutis. Et sic abscissis auribus sine cornibus aV)iit illnsus. 
An iguoras quod, dum amittit cornua luua, iit lumiue vacua 

so et oomnta Moysi facies contuitus liberi dnlcedine et velamento 
est privata? niaqneatnr qnidem vacca per comna aratro et 
bos serms snb dnro jugo assidne dnci solet per cornua. Non 
attendis, quod nulli coelestium prieter trapotani cornu pondus 
apponitur? 8ed eo dumtaxat nos terreni graviimur. Quam- 

36obrem et ego serpentis haustu comburor interius, ui possim 
Tetustatis pondns deponere comn. Quid plura? bestialitas 
qnideni commnnis oetenditnr ant cornu ant canda, depone 
igitnr fastnm et fuge comn, ne difa te laniet nngnla nrsus. 



Digitized by Google 



48- 



Qaibas intelleciifl mox dimiBsa ynlpe secato eet cervimu 

Contra appetitum humansB celsi t udiuis. 

De nube et terra, cap. 12. 

Exoria de terra nQbecala statim coepit innato desiderio snr- 
6 sum ferri, cni mater dixit: ex qno et nbi nata fdisti, nonne 
ez me et in me? cnr ergo snpra matrem erigeris et natale 

■ solum cuuctis gratissimum facta peregrina relinquis ? Quoniam 
et sursum lata vel a tempestatibus involveris aut ab aestu ob- 
yio cousumeris. liogo ergo, uata, quiesce et in patrio sa- 

10 lutaris hnmilitatis sina recnmbe. At illa minus pradenter re- 
spondit: appetitns qnidem desiderabilis celsitndinis snrsam 
ooepit adscendere, cui contradicere , et si liceret, non placet. 
Ad hoc multum illi terra compatieus dixit: dic mibi , quieso, 
quo erigi concupiscis? Cui nuljes r nimis anhelo pertiugure in 

16 aquiiouis sublimia, ubi coustituta toti uuiverso visibili sim prselata. 
Quo audito statim deridens caliginis caecitatem inqait: Tcre 
nt pamm ante genita infantilissime es locnta, namqne minime 
adhnc positionis coelestis ordinem dididsti nec mundi sitam 
mirabilem attendisti; responde mihi, quae pars priiuo moveatur 

ao in coelo, noune orieutalis? lude uempe stella dialis adsceudit 
et quasi motu suo ortis ibidem sideribus juste oriens appellatur. 
Igitur hsBC pars dextrum estcoeii; qa» enim prima in animali 
mo?etar pars, htec dextra nnncnpatur! Sed si, nt patet, 
oriens judicatnr ooeli dextrum , de necessitate ooncladitnr ejus 

26 polus antarcticus esse sursum. Ab eo enim couiprehendunt 
phik^sophi orieutalis motus }uiucipiuui ilerivari. Namque iu 
corpore auimalis pars illa dextra est caput, qusesubjectee dextrselo- 
calem influit primo motum. Vemm qnod ex meridionali polo 
coelestis alationis principinm oriatnr, hac ratione dignoeoitar, 

soqnia situato Tertice hominis yersns illum mox ejus dextra, si 
volvatur, ab oriente movetur. Igitur si meridionalis in ccelo 
polus est sursuui, acpiilonaris erit per consefpieus sic dcorsuui. 
Fropter qaod, carissima, si tuus fert auimusy iu hujusmodi 
ventilari, putans erigi profundaberis : et cum credideris in 

85 snrsum, tunc demergeris mundi maximnm in abyssnm acoidet- 
que tibi sic dedpi cum superbis, qni dnm elevari jactanti» 



Digitized by Google 



49 



flafea Buperiiis opinanturf ruunt iufenus ad ima infemi et diTinflB 
quidem ictn justitiffi profnndantur, et sic cum yidetur iie 

altissime fore sursum, speculo deeepti fallacia^ tuuc maxime 
sunt deorsum. Qui euim coutra verum mundi cursum sursum 

6 erigitur , de uecessitate iatus iu ejus oppositum iufiizuatur. 
Sed ex magna quidem piovideutia couditoris euperborum habi- 
tabilis loeus aquilonari polo supponitur, ut ez poeitione mun- 
diali diecant, illud quidem, quod secundnm mundansB Tisk^nis 
adspectum videtur superius, iu veritate fore inferius. Quamob- 

10 rem fugientes hujus seculi fallax sursum, ad verum tendunt 
per humilitatis deorsum. Sic euim uatura, ubi pari modo si- 
tuaverat membra, inferiua dato capite de matris aLvo mittit in 
hanc mundum infantulum, et bumilitatis magistra oornu cordis 
et pedem propter boc ritnat in deorsum. His diffinitie qnievit 

liCoutra eos, qui adepti celsitudinem mundanam 
magui peuduut magua et alta. 

De formica et philomela, cap. 13. 

In tranquillitate aestiya formica noviter natis alis cum de 
terrenis latibnlis in liquiclum aerem evolasset, in amoena foliis 

20 virentibus arbore vigiliiutem pliilomelam inveuit, cui dixit: 
tu quid es? At illa respoudit: volatile sum, sed quiete jubilo, 
luce pacata fruor. Deinde cum apem circumvolantem vidisset| 
eciscitata, quo tenderet, mox audivit, quod discurrebat per 
flores, e quibus oolligeret sibi pastum mellis. Quibus auditis 

ssmagni peudens donationem alarum, gaudens et grata natune 
dixit: gratias tibi ago, quoniam simul de profuuditate et ob- 
scuritate terreua atque de sollicitudine congregandi et labore 
portandi nunc me quidem ereptam loco lucis et cardiuis ac florum 
Temantium quiescentiumque et fsm. stilla fruentium animalium 

so dedisti. ]^tur cum locus iste eam non modicnm delectaret nee 
ex toto eam propter alas antiqui generis proTidentia dimisis- 
set, ab ape doceri petivit, si qua pericula ibi essent. Quae di- 
xit: plura certe atque haec ipsa sunt, desuper spiritus procel- 
larum, lateraliter yentorum impetus, uuuc frigus, nunc sestus, . 

»hinc nnguU Toluemm de rapina yiyentium, hiuc retia teusa 
lateraliter arauearum. Ad hsac ilhi respondit : efEugiam omnia 

KbdMaiitK 4 



^ kju^ d by Google 



60 

juvanie prudentia, sed qnidem postmodnm rapidissimo pede 
ooelesti aestate transacta, mellificis eduliis et ^tiosad qnieti hj- 

emis tempestas et siceitas siiccessit. Procella de sursuin pre- 
meiite, tunc vento pellente atque Irigoris extra ac famis intra 

5 eam pernicie circumdaute , mox ex alto formica descendens 
solitnm cospit effugium terrenornm acqnirere. Sic ergo cnm 
neoessitate oogente ad dimissnm latibnlnm recnrrisset clansnm, 
pnlsanti ab ostiaria est responsnm : nnde venis , quid portas? 
At illa: uimirum de aere tantum alas. Mox illa: vade, quia hic 

10 nullum alatum, et qui non soeum detulit fructum, iuviolabili 
lege naturse hic couditur. Tunc desperata formica locum de- 
testans adventitium et primum laudans exclamaTit et dizit: 
cognosco certe follacem celsitndinem iucis hnjns mnndi a sa- 
pientibns fu^endam, quiete privatam, secnritatis nesciam, hinc 

15 iude innumeris vallatam angustiis et vitalis vacuam libertatis. 
Quam febx ([uippe est illa fovea obseuritatis humibs, semper 
stabilis, undique tuta, dul( is amicarum sororum politia, bouo- 
rnm vitalinm regio plena! Sic in malis formicsB pmdentia 
reddita, vita per snperbiam peremta est. 

aoContra eos, qni cito adepti raptam altitndinem 
gloriantur sperneutes hnmiles* 

De arundiue et canua, mcl li ta, cap. 14. 

Canna amndinea jnzta eannam mellitam oriens eandem 
in brevi transcendens altitndine tnmens ait : cannameUis qnaatnm 

26 temporis habes? Cui illa respondit: dnos vit» annos. Tnne 
ipsa vek^eius altum rapuisse se gaudens sperueusque humilem 
mox arrogautia; gratitudiue dixit: bene sit naturse, quse in 
anno me fecit tequidem transcendere. Ad hsBC canna mellis, 
respondens fatnoB confnsionem snam, dixit : bene es amndo sensn 

so arida et omnis ventositatis impetn agitata, non attendis, qno- 
niam ut eito cresceres, totum altitndinis nihilque profnnditati 
dedisti, (piod intus es vacua et foris tumescis infructuosa? Ego 
vero humilitati totum impendeus hiuc meduUa dulcedinis plena 

. snm ac snavitatis tota sum fractus. Nimirum sublimes ar- 

s6 bores nt plurimum infrnctnos» oeranntnr et herbula serpens 
peponis in granditatem germinatnr. Qallina parvula omni 



i^iyiu^cd by Google 



51 



die ovificat et semel iii anuo struthio fuudit ova. Gravi si- 
quidem a tempestute ventorum humilitatis me tutat firmitas 
et tua tibi est altitudo tempestas. OmDis enim quanto subli* 
mior tanto -mutabilior ett. Ut quid ergo de altitadine pro- 

6 oellosa et vacua gloriaris et stalte plenam me melle et stabili 
brevitate confuudis? Pulvis quippe quanto plus erigitur, diffu- 
sios spargitur et fuuius cum raagis extollitur, ujuplius anuul- 
latur. Altus vapor ab sestu consumitur et contritus gravius 
in rorem dulcissimum condensatur. Moutes aerei seepe nubis 

10 caligine involTuntnr et terrene valles rivis inundantibus im- 
pinguantur. Igitur inoomparabiliter melior plense bumilitatis 
est parvitas, quam velox sublimitas omni bono eyacuata. 
Quibus auditis arundo erubuit. 

. Gontra tumentes ex scientia. 

16 De galio et vulpe, cap. 15. 

Gallns inteilifens dispositionem mntabilitatis eoelestis, 

mox de scientia tumidus in arboris adscendit ramusculum et 
erecto collo alta voce cantavit. Queni cum audisset vulpes, 
ad ejusmodi cantum tam cito cuciurrit et staus deorsum sa- 

Mlutavit et dixit: audivi, frater mi, vocem exsultationis tu» et 
veni, quttso, cantationis causam indica mihi! At ille protinus 
inquit: nimirom intelligentia supemsB dispositionis dotatus, 
eam cum sensero, statini voce cantabili niilli invidus pando. 
Tuuc vulpes subridens inquit : ergo pleuus es scientia, qiioniani 

26 hjfic est diviuorum sublimium discipliua. Quo audito gallusplus 
intamesoens eantavit moxqne vulpes saltavit. Cui iUe desuper: 
nt qoid saltasti? Tunc illa respondit: certe quia tu plus ex- 
Boltasti, gaudere enim cum gaudentibus licet. Quin eteffun* 
dens rete dolositatis verbis callidis subjunxit: quippe gaudeo, 

so frater mi, eo quod liberalissima bonitas, qu^e conditis omuibus 
participium perfectionum suarum gradiatioue pulchritLca, exun- 
dantiamma fontana diffundit, etiam nobis brutis insBstimabilis 
donnm sapientiflB dedit 0 galle! tu es gloria noetra, ta es 
bestiarum Istitia, te nunc, quaeso, porrige, si dignaris, ut os- 

a6culer mirum intelligeutiae caput tnum, rogo, comple gaudium 
meum! At iile quidem adulatiouis dolos^e molli liugua molli- 

4* 



Digitized by Google 



62 



tus statim vitale caput improvidus ori famelico obtulit, quod 
avida striiigeus deorsum miserum rapuit et subjunxit: galle, 
galle, ubi est sapientia tua? coDcepisti sapientiam, perdidisti 
pradentiam et dedidti pro nihilo vitam inaiii. Cui gallus: 

t quid gloriaris in malitia? At illa respondit: non est malitia, 
humiliare superbum, sed ars yera, namque noyi, quod, cum sa- 
pientia inflat, mox tumefactioni ruptura snecedit. Quo fit, ut 
auris vacua libenter adulationis auram suscipiat, qua) cor in- 
stabile superborum rapit et diruit, cum subintrat. Nimirum 

lominus considera8ti , quod sinus proprius sapientiae humilitas 
sit, namque si in eruditis natursB imaginibus attendisses, lux 
imago sapientie semper humilitati connectitor. Sidns nom- 
que quauto splendidius, tanto infimius, et quanto sublimius dat 
se apparentiae, tanto ininus. Parvus oculus rimatur acutius 

15 et in cauda vermiculi lucis clarissime fulget decus. Porro 
quid scivisti, si te ignorasti? Aut si novisti, quomodo super- 
bisti, pulvis et cinis? Quid plura? Nulla m^jor dementia est 
qnam per scientiam, cum inflaris, perdere sapientiam. Quo 
dicto statim famelica aliud ori ex prseda officium dedit. 

10 Oontra arrogantes ez eloquentia. 

De rana et anguilla, cap. 16. 

Ranicula infonte genita sine Yoce cnm cauda, procedente 

die, dum cresceret ac mutata forma, perdita caudula, loquacitatis 
inquietissimai accepisset ampullas, natiintem ibidem adspiciens 

S6 sine sono caudatam anguiiiam mox eloquii vento tumeus co- 
ram illa naturffi ccepit impendere arroganti» suas grates dixit- 
que: gratias ttbi ago, quod nonsolum subtrazisti mihi caudam 
bestialitatis opprobrii, imo rationalis glorifls&cundiamtribuisti! 
Hoc autem cuni audisset anguilla et tumorem fastus ejus ez 

•0 ampullosa fabulatione notasset, ut superbiam confunderet, sta- 
tim in contrarium dixit: ego quippe gratias offero ei, eo quod 
acutissimum jactantiaB sonitum abstulit et mibi in etugium 
salutare longiorem astutise caudam dedii Ut quid, carissima, 
yento pestifero loquacitatis inflaris? non attendis quod inflata 

85 lingua dum quidem eructat facundiam, bullit stultiiaam? qnia 
flattt superbiae venenata una cum humilitate mox a mente sa- 



i^iyiu^cd by Google 



68 



pientiam fagat? Yemm qiiid est eloquentia sine sapientia lun 
incognita lingoa, fdrioea potentia, bnoca sine freno, eqnina 
dementia, ars inoomposita et dnlcedo non modicnm yenenoea? 

0 miser, qui exornatus est ea ! Numquid erj^o tam relucentem 
5 in se reprobamus facundiam? Absit: sed dumtaxat superbiam 
hanc ipsam damuamus. Ad sapientiam euim lingua directa 
est, quamobrem ejusmodi fermentnm jactantise si yenerit per 
ancillam, perditmr domina mozque verbi smnit instrnmentnm 
Tecordia et ars eam cedit in iram. Sic ergo eum intumescis 
lofacundia, bonum tibi in malum jam convertitur et tua tibi 
ipsi lingua mentitur. ^ic et scientia in amentiam vertitur 
ac iu corruptelam giatia permutatur. Virtus quippe £t vi- 
tium €t serenum in nubilum variatur. Sic tna scientia te de- 
cipit arsqne &llit, sic tuns te quidem nitor contaminat et 
i& pnlchritudo deformat. Malo ergo sine vocis artlficio cnm fbr* 
mica gaudere prudentia quam vocis touitruo insanire cum asi- 
no, ac cum jubilo, captiva vernare cum philomela, raalo certe 
iu seteruum uou loqui quam locutione sempiteruali captivauda 
in si:qp^biam erigL Quo dicto sub limo se abscondit. 

ioGontra snperbientes ez amicornm multitndiney 

quibus armantur in malum. 

De pisce snperbiente, cap. 17. 

Septem ordinibus dentium piscis armatus cnm vidisset 
alinm piscem, ensati oris arte natnr» ezpositi armatara mnni- 
tnm, pamm inzta cjnsmodi positus mali cupiditate dizit: o 
ntinam natursB illa mirabilis ars, quaa tam disparibus formis 
veua sapientiae cuncta fudit, satis intus armato dentis valitu- 
dine et hanc mihi deforis addidisset! Cui alius inquit: et 
qnid ageres inde? Moz ille: quQd de dente. Quo audito alter 

so snbjnnzit: certe yelles nti eo in snperbia, et ad prsdam carere 
tibi metins est qnam habere. EUgibiHus quidem est priTari 
bono quam nti in malnm bono. MalsB namque ▼olnntatis 
licentia iniquitas est, complet enim hujusmodi habita tanto 
iuiquitate celerius qaauto hanc agere sperabat avidius. Et 

t5 propter hoc sulphur rogo, gladius fatuo iniquo. Quid ezspec^ 
tatnr inde nisi ira, ssTitia, riolentia atqne pr»da? Dicam ergo, 



L;iLjui^L,u Ly GoOgle 



54 



ni tarberis, carissime, iilud quod olim bos urso inquit appe- 
tenti comna: amice, bona sunt coiniui, sed non tibi. Qrun 
imo longe melius esset tibi, postquam natmralibiu annis aba- 
teris, ut omnino dentibus privarerifl. Cmn igitnr tnmn sseviret 

& cor iracundia neque valetndo deficeret ae cum sangninem dims 
venter appeteret, dens neqiiitia' lacerantiuni deesset. Sic quippe 
facultatis orbatio aut iuiquitateni corrigeret aut sopiret, aut 
quod amplins est, potestatis subtractio saepe iram in mansue- 
tudinem verteret et in Yirtutem quietis necessitatem mutaret. 

i<»Attamen cordi pessimo debet este organum tam armatnm, 
yaletndo enim snperbiendi suscitat ausum inyadendi. Mox 
quenilibet suscitat actum et noeendi quantum liljet complet 
efFectum. 0 certe miserum, cui peccare licebit ! Ym qui ex 
bonis .ad facinus se armat ! YdB qui amicitiam Tincentem omnia 

istrahit in superbiam vel ad prtedam. Huie profecto bonum 
malum est, amiciiia inimicitia, lux tenebra, potestas dementia 
et dira calamitas fit fortnna. Qnibus elucidaiis secessit. 

Contra superbieutes ex robore. 

De rinocerote et corvo, cap. 18. 

M Snperbus rinoceros ez maximo zobore oomu sui cnm vi- 
disset. corvum super mpem quiescere, mox eum prsesumsit 

ictus vi mira subvertere, ut sic coram illo se de gloria ro- 
boris ostentaret. Cuni igitnr nnnc fubnineo impetu cursus 
rapidissimi percussisset, a petrai resistentis duritia in semet- 

»ipsnm Tirium reverberante acumine fregit comu et doloris 
pondere una cum laxato corpore victnm statim humi dedit 
robur. Gui quidem tantis doloribus deeumbenti corvus risn 
sparsus eventu, minus compassus passo, hoc desuper fudit elo- 
quiura onerosura : rinoceros frater nii, nbi est cornu praivalidura, 

80 ubi robur stupendum? Nimirum quia iu uno posuisti totum, 
cum uno perdito mox et amisisti totum. Nescivisti, quod 
paudlla est cujusvis virtus, nisi major et adsit animi similis? 
Tota namque illa mira vis Sampsonis non ab ossibus quidem, 
sederata spiritn in capillis. Virtus autem spiritus humilitas 

Mest, hiec enim basis et fundanientum est corporis et virtu- 
tum. Igitur cum ex superbia quis tollitur, totum verum cor- 



Digitized by Gopgle 



06 



poris simol et cordis robnr aufertur. Nam una cnm capillis 
Tirtate perdita spiritos, dudum triumphator mirabilis mox Samp- 
son factus est infirmus. Sed cum quemquam ez robore cor- 
poris perdere auimi soiitudinem superbiae sit, quanta, quneso, 

u est valetudo caruis, quam punctura dolori.s prosternit, liorje vel 
anxietas franf]^it, granum veneni periniit et modicum ferri iu 
sempiteruum occidit! Verum in naturalibus rebus majores 
vires esse, sine superbia dignodcitur. Nam spissior te est ge- 
loflia, qnam nuUus pertransit sestus, solidior asbeston, qui a 

10 comburente flamma non tonditur , et durior adamas nunquam 
a ferro devictus. Porro, si superbis , adversus oninipotentem 
te erigis. Cui cum nullus resij«tere possit, concitatus assurgit 
et mox adversautem sibi potentior potestatem elidit. Crede 
ergo mibi, quod nibii superba validitate infirmius, nihilque 

lahumili debilitate potentius in hoc seculo iuvenitur. Ferrum 
eifim quanto durius, tanto velocius frangitur, et yitrum tanto 
facilius rumpitur, quanto amplius induratur. Attamen gutta 
mollissima cavat saxum et teredo vermis tenerrimus vastat 
liguum, sed et fulminatus duriora destruit spiritus et tam 

M mollius stannum ab incendio tutat ferrum. Quoniam et arcns, 
quanto magis carratur, tanto et yalidius mittit iotnm. Quo 
dicto Tictom superbia nnicornum dimisit. 

Coutra superbieutesexprogeni torum uobilitate. 

De burdone et mulo, cap. 19. 

16 Cnm sibi pariter oeomiriasent, spernendo mnlum jactabat 
se burdo, qnia a meliore patre esset genitus. Gui mox ille, 
armati pedis calce reteuto, tamen aoutiore rationis calce re- 

spondit dixitque: et quid tibi exinde amplius, cum sis burdo? 
Bonum namque aut fcedum generationis ex assimilatis geni- 

80 toribua existit. Ubi ergo hsec conformitas tollitur, nibil, unde 
sis, referre Tidetur. Namque de dracone dracontides pretiosis- 
sima gemma oritor, de gallo serpentum nequissimus regulus 
generatur, medicinalis rosa de spinis producitur et de erinacia 
juvativa substantia spinarum acerbitas derivatur. 8ic aurum 

» de suljihure gignitur, de flamma pcrhicida teter ortus spar- 
gitur iumus. Sed quomodo sursum toUeris ex pareute, qui 



Digitized by Google 



56 



quasi alteram asinnm confauditar genuisse ? Pater aatem meiis 
gloriafcur me aBqaivaleiitem eqao, minor Taletadioe, proereane. 
^tor com Yera nobilitas tam io oorporalibos rebos qoam in 
spiritoalibos noo sit aliod quam yirtas poesessa, mibi pluris 

6 est equina fortitu'liiie ([\mm tibi tantum generatione gaudere. 
Attamen diim ex nol)ilitate carnis erigeris, mox dignitatem 
glorificam animae ventosa vitiositate perdis et sic ex pretiosi- 
tate effectoe vilis, luce nubilosus efficeris ac de bona reos nobili- 
tate vilescis, acciditqae tibi sicot albedioi, qoie deoigrator 

10 argento et flammse lociditate foedator. Sed com aorom qoanto 
pretiosius, tanto humilitatis pondere est gravius, et lapis miuor 
est pretiosior , sic lignorum minima pretiosissima sunt balsa- 
mus et cinnamomum. Vera igitur ac gloriosa nobilitas humi- 
litas est, quse iraa sursom elevans, mentem Deo conjunxit, vir- 

16 tote replevit, deiflcavit gratia et sapi^tia illostravit. Qoibos 
allegatis obticoit. * 

Contra eos, qui superbiuut ex divitiis. 

De vulpe et simia, cap. 20. 

Impingoat» cotis bamiditate cum pilos splendesoeret, 
so aridam simiam * volpecola cernens, cara pelle et ardenti pingoe- 
dine tomida, ot flimol eam de noditate pudenda et vili pel- 

licula derideret, mox extensa cauda et planatis pilis ejus se 
conspectui prseseutavit dixitque: numquid naturae opuleutis 
in te tautum defecerunt divitiae, ut debitum natibus indumen- 

tttom ac nobili animad correspondentem pellem tribuere non 
valeret? Aot certe si te cum homine indoendam arte dimiserit, 
boc com acciderit, necesse est, ot capta sis. Ad bnc vero sen- 
sata vetula, radicem eloqoii fore divitias spumantes ac superbiam 
comprehendens , in derisoris derisum prius ostensis dentibus 

Mdixit sequentia; nimirum scio, quod , ubi iuexperta malorum 
joventotis flamma foriosis perturbationibos sensum adhuc in- 
domitom nobilat, ex boc ipso inqoietos qoantocios soperbisB 
pes sobintrat. Qoamobrem mioime miror, si loceotis pili et 
caudulas longioris iucentivo submisso in te jovenilis jactanti» 

1 Axmg, lesen uizicfatig: spuieam. 



Digitized by Google 



67 



erevit ardor. Veram de hoe satis miror, qnomodo iam natii* 
raliter callida pilos fore pataTeris bonataa, com-bonom, qaod 
extra te manserit, non sit proprium nec qtiocl te nolenfce ab- 

raditur possessivum. Naiu verac divitiLTe tecum sunt eo dum- 
5taxat, quod te reluctante auferri non possunt. Haec autem 
mentis virtus est, ea namque, cum nil aliud cupiat animus, 
ditissimas fit, nanqoam tamen, nisi ut staltas Tolaerit, ipsam 
perdit. Sed cum ex pilo snperbiens jam amisisti vitiositate 
▼irtatem, yanis divitiis tamens foris, intas effecta es natara 
10 pau])or. Igitur tibi ilivitite vitia et mihi sit facultas egestas. Sed 
et gloriaris , ubi StCpe confunderis, et superbis, quibus niulto- 
tieus humiiiaris. Plures eium suae carnis divitiis perieruut, 

* nam oyis cara propter yellera tondetor et pavo glori» ob pen- 
nam aoream decaadatar. Gaadeo certe et dignas nator» grates 

1« ago, quod quiesco, quod excoriare me enpit nemo, secnra dor- 
mio, non molestor. Sic quidem pellipariis sum vilis, eo quod 
sum mihi carissima, et pellis j)aupertas e^^t mihi opulentia et 
vilitas vita. Verum tu carnem substantialem pro pelle et ob 
divitem pellem substantialem spiritum perdes. Vade igitar 

» et divitiaram fallaciom pone saperbiam , qnoniam melior est 
securse paupertatis pellis Tilissima, quam letifer» facnltatis 
aurea penna. Naraque pretiosa pelle bevarus quseritur et vul- 
tur volatile pluma ^ cutis divite denudatur. Quibus confutata 
Tulpecula recessit. 

* Contra vane gloriosos et volentes apparere. 

De pavoue et erinacio, cap. 21. 

Pavo, erinacio prsesentato, nt coram eo propriam gloriam 
dilataret , ipsumque de spinosa cnte confnnderet , sublimata 

mox cauda et quasi purpurea varietate mirabili, stellari spocie, 
30 aureis pennis ordine situatis, effuse volitans hinc inde donabat 
se luminibus intuentis. Verum ille mir» prudenti», sic 
vanam effugere gloriam comprehendens, moz ipsam ut perderet, 
sab globo coUecto corpnscnlo, condita fiacie spinas undiqne 

1 Aosg. lesen: plumba. 



Digitized by Google 



58 



tnntum dedit. Quo quidem facto cum pavo se vidisset illusuni, 
statim ira correptus lamentativis eloquiis his a^^ressiis est eam 
dizitque: qoamqiiam homo rei tam mirabilie admirationem 
semper cernere delectetur, oecaltatis ocolis ta non solum me 

6 intneri sprevisti, irao ^randiter miranti de te horrendum spi-* 
iiarum globum deformemque formam tribuisti. Cui ille re- 
spoudit: uemini quippe facit injuriam, qui utitur proprietate 
sua. Attamen, qu8eso, ut pacifiec ilicas mihi, quid pluris sit 
tibi, videri an efise? Nimirnm si dicis esse, qaid tibi de oculis 

10 meis? Namqae sine his non minus existis, sed si videri plus 
appetis et jam pompa factus es umbratilis, pupillare speculum 
quieris. Memento, quieso, (juod l)usilisei oculus occidit, quia 
et (licam tibi illud, quod olim simiic, se iu eo cernendo luces- 
G^re gratulauti, iuquit vulpes: gaude magis quod es, et ne- 

u quaquam quod in luce similitudinis specularis appares. Nempe 
quia es, habes substantium veritatis, sed in me apparens um- 
bra tantum effieeris yanitatis. Non audisti, quod tigris velocior 
raptos catulori perdidit, quia fixo (luidein oculo iu semita in 
speculo sui mirando similitudinem jam eos iuveuisse putavit? Sic 

so ob vanam apparentiam amatam substautiam filiorum amisit. 
Quod ergo cum 'ventilabro pompositatis effunderis et tantum 
in supfflrficie fore qusBris, recordare, quod fumus vanescit, cum 
Rpargitur, et tellus non pullulat, nisi datum semen in suis 
visceribus recondatur , albedo foris fuctii uubilat oculum et 

25 respersa in cute contaminat lepra membrum. ksed occultata 
forma micat lucidius et res aromatica abscondita quidem plus 
delectat olfactum. Sic castanea sub spinoso reconditur yertice, 
ut vana spreta apparentia sub medulkris dulcedinis existentia 
requiratnr. Et ego spinis Tallor exterius, ut in esse sim tutus. 

80 Sic Movsi facies luminoso velamiue cnnditur et sauctuarium 
Dei multiplici uudique operimento velatur. Si audisti formicae 
cousilium datum chamelionti glorianti de colore aureo et lae- 
tanti, hoc ipsum tibi dictum est : claude oculum et eris in vera gloria 
stabilitus. Nam duobus superciliis, ut dausura firmiori servetor, 

M clauditur oculus et uno tantum, ut raro suspensa sit pul[)ebra, 
aperitur. Quo dicto receuseus se admirabiliorem pavoue eura 
reliquit. 



i^iyui^cd by G 



99 



Oontra eos, qui gaudeut videri, cum uon siut. 

De strutliioue et corvo, cap. 22. 

Struthio positus inter aves, visu cupiclus sed ezistentia 

vacuus ostentationis vento, mox alaiuni altioribiis sparsis velis 

r. sic se majores gloriabatur babvre penuas. Cui aves dixerunfc: 
vauus quidem apparentiie cortex, quen» existeutiae iutus luedulia 
Don replet, et propter boc si alarum snblimium pennosa jac- 
tantia sursum corde levaris, earumdem potentia ventilatus jam 
corpore nos prsecede majori. Tunc post verbum illis ayolan- 

10 tibus cura ipse terrestriori mole maneret tentus in terra, sub- 
ridens pouiposura desuper corvus clauuivit et dixit: strutbio 
frater, ubi est peuuarum superbia, ubi celsarum gloria alaruui V 
Cur earum jam te non juvat summitas et tanta cordis veu- 
tositas non extollit? At ille respondit: nimirum pedum 

1'^ gravitas impedit, cum volativa vis adsit. Oui corvns: et si 
asininus pes ponderat , ut quid tantilli capitis lcvitas et colli 
gracilitas non te levavit? Sed quia apparentia ct non existentia 
est in causa, sic gloriaris de sarcina, ala enim siue voUitu 
est barda. Sextus quidem digitus manum foedat et ala te 

20 onerat, ideo foeda res et vanitas onerosa est pompa. Nimirum 
nunc video, quod conciperis stellarum adspectu micantium et 

. eamm nutu formaris, totaque structura tua ostentationem desig n at. 
Yerum nou audisti , quid nms responderit . talpae de oculis 
glorianti, habere quippe oculum et uou visiun, monstruosa 

25 ea3citas est ? Sane dum magis in oculis adsit pompa , tenebra 
tamen ipsa profunditur ac visione privatur. Similiter autem 
^perbientem ex sezn taliter eqna mulum confundit: nimirum 
apparentiee sexum babes, sed cares existentiee fructu, adulterina 
conjunctione plantatus. Sic orbata fructu ponipositas cemitur, 

80 quia est perversa3 superbiit) nequara bardus. Nescivisti , quod 
oculus speculum intuens, illud cum mundum esse quasi alterum 
se jactabat, respondit: quid de apparentia gloriaris? At- 
tende, qnod ex altera parte inimica luoi opacitate obscnraris 
et hflse ista mentiris. Apparentia enim sine exlstentia men- 

86 dax est. Quibus auditis strutbio coufusus obmutuit. 

Contra apparentes et contrarium exi&teutes. 



Digitized by Google 



60 



De spina et ficn, cap. 23. 

Spina floruit et ficns ante eam frondes suos grossos pro- 
duxit. Cui mox tumefacta ex floribus spina dixit: licus, uhi 
sunt flores tui? At illa respondit: spiua, ubi sunt fructus 

5 tui? Et spina: non dedit mihi natara fructus. Kec mihi ad- 
didit flores, flcus ait. Sed cnm flos deriTetor in intQtom, 
melius est sine flore fmctum prodnoere, quam frnctu privato 
florem. Attamen quia non floreo, germen suavissimum gigno, 
namque palma mel suum non effundens in floribus parit binc 

10 mellifluum dactylum, et canna mellea, quia flores non detulit, 
sic totam fructus dulcedinem intra semet ipsam recondit. 
Quid ergo de apparentia contrarise existenti» gloriaris? Se- 
pulchrum quidem extra flosculis pingitur, et intus est spur- 
citia mortis plenum. Ezacontolicus lapis hic tantillus mira 

15 floret distinctione colorum et cum delectatione inspicitur, oc- 
cultte liesionis aculeo pungens tremulum oculi facit nervum. 
Sed ex obscuritatis nube saphirus est optimus et qui est 
splendidior, yenditus yalet minus. Oujcha gemma nigra^albsB 
prsBponitur et bius lapis quanto plus pallidus, tanto magis 

aopretiosns. Itaque remm ipsa mirabilis iabricatrix natnra 
etiam in suis operibus appareutiam daranat. Ut quid igitur visus 
cupida gaudes totaliter esse florida ponipa? Attende quod 
aurum in iuteruis nascitur latibulis et margarita rores coelitus in 
oocultis ostrearuni conchis gemmascit. Homo in matemis visceri- 

S6 bus oritur et rerum substantia non yidetur. De occultatis snb 
terra Titalem succum trahit arbor radicibns et humanse vit» 
latet in prsecordiis fundamentum, quoniam etiam pretiosissima 
quaeque summae naturae invisibilia suut. Quid plura? Magis 
certe gaudeo esse fructifera sine flore quam spina cum fl.ore. 

soQuibus dicjkis pomposam confudit. 

Contra ppmposos ex magnitudine gratiarum. 

De firmamento et Saturno, cap. 24. 

Fixamm stellarum sphera gloriabatur de maximitate cor- 

poris et inaestimabili velocitate motus rapidissimi, granditate 
86 universalis virtutis et multitudine astri possessi. Cujus qui- 
dem pompam Satumus intelligens ita ei fertur dizisse: ni-' * 



Digitized by Gopgle 



61 



minim gloriatio si falsa est, confiisio est Yera, sed dic mihi, 
rogo te , firmamentum , unde sit tibi tantsB molis realitas, 

hujus alationis velooitas, ex quo lucidikas ac stellarum nume- 
rositas tanta? At illa respoudit: ab intelligentia quidem 

6 ventilorf a sole illustror, canctorum auctor nie taatum condidit 
et in me eidm ipse idem infizit. Tunc Saturous adjunzit: 
nil ergo habes, quod ez te sit, sed totum alinnde assumsisti. 
Et illa, fateor, inquit. Mox alter subjunzit : cur igitur, quasi 
non acceperis, de comiiuuiii atis tibi perfectionibus gloriaris et 

10 aliena3 glorise usurpatrix erigeris ? Nou attendis, quod ubi pom- 
positatis rapina superbientera contaniinat, nulla vera sit gloria, 
nisi cujus est bonitas universa? Sed falso perdere yerum et 
per gloriam yanam in confusionem incidere mazime stultum 
est. Propter hoc snmmo stndio cayendum est a subtilissimo 

15 inanis gloria^ laqueo, quae cuin sit ab arrogantia genita, eum, 
quem decipit, a simili quidem fallacia concludit. Nam quem- 
admodum fastus ialsus veram celsitudinem diruit, sic et pompa 
inanis solidam deceptrix gloriam rapit, et sicut illa sursum 
apparenter rapiendo demergit, ita et ista pompa &l8am spar- 

jo gendo gloriam te oonfundit. Novit enim, quod fiAllacia cujusvis 
Isesionis jam sunt arma, unde apponendo similia morbura or- 
dinat. Ducit ad furiam, levat luctatrix, ut diruat, escam offert, 
Tit hamo fallacise prsedam trabat. Sic et dicendo hoc tuum 
fiacit te suum, ac fallaci glona foris -depictum fabrefiActriz mi* 

95rabiliB tomilo falsitatis omni gratia te reddit intus vacuum. 
Quamobrem qnanto generosior es et in bonis tibi communi* 
catis praestantior , tauto sis intra solidum sinum humilitatis 
coUecta latentior. Dives time turem, cum lynce thesaurum conde, 
gratiarum spiritum sub duarum velationum tunicis reconde. 

s<»Aurum es, sub terra late, pretiosissimus es rubinus^ in petra 
bellagii te absoonde. Quid plnra ? fuge gloriam spann luds et 
tunc cum noctiluea intrinsecfe glorite sic tuo splendore fulgebis. 
Quibus dictis exhortatus conticuit. 

Contra eos, qui gloriantnr ex carnis specie. 

3^ De pavone et coryo, cap. 25. 

Clemmatus pennaque aurea decoratus, spede tnmidus ac 



6fi 

oarnis Ince pomposns admirafcione pavo coram ooiro vanam 
86 fnndebat in gloriam et illnm de pennro nigredine confnn- 

debat. Cujas mox corvus cleridens demeiitiaiii iuquit: bene 
video, quod in te re^ulu physiunomiie non fallit. Namque par- 

6 vum ex tauto corpore habens caput minoris es sensos , quo 
qnidm minns miror, si iu penna volatili, qom a vento rapitnr 
et differtur, tuam levis leviter gloriam posnisti. Omnia enim 
caro foennm et omnis gloria ejus qnasi flos an^ri. Decor nam- 
que floris pulchritndo est carnis, formosit^ite quij^pe naturio ru- 

10 tilat, subtiliiute non ikirat ac levitate quantocins evohit. Araens 
ergo gloriaris iu umbra, sed sicut aureus circulus in auribus ^ 
8ordid«B snis, sic carnis luciditas cum ignavia mentis. Ad concu- 
piscendnm te uempe delectationiB magnse per foramen*ocnli 
tni trahit affectns ht captivum, qnem docit, fettnitati volnbili 

16 tam cito dedit amatum. Nonne propter speciem avide quae- 
reris et ob j^ennae pulchritudinem decaudaris? Verum si tui 
ex veuustate corporis gloriaris, jam te quidem deuigravit lu- 
ciditas et te tua species deformavit. Jam forma camis nientis 
pnlchritndinem abstulit et lumen corporis splendorem anim» 

Mprofngavit Quid ergo snperbia fosdius, qna qnidem omnis 
decor prudentise ab anima tollitnr, omnis fnlgor virtntis fns- 
catur, omnis ordo vitie pervertitur? Te hxudarem, si ditlbr- 
mitatem in tuae substantia formae non viderem. Nam caput 
habes serpentinum, souumpectorisulularum, cor malevolum, pe- 

tt dem fcddum. Nunquam enim carnis vana landanda eet species, 
et eum snbstantialis deest forma, mens fit ipsa difformis. 
Absit: nempe tnfpis animee' quanto caro pnlchrior, tanto foa- 
dior. Siaiia eniin , (Uini ornatur, ht turpior et anus ipsius 
difformior. Sic ergo cum substautialis diftbrmis est forma, 

Momnis formositas est fueda. Sed et sua gemma draconem ne- 
cat, viperam pictnra vitnperat et fulmen horribilem facit 
flammam. Yera igitnr species virtus mentis et formositas 
gloriosa claritas rationis. Quibus dictis ex sna speeie con- 
futatum pavonem dimisit tristem. 

. Cojitra eos, qui gloriautur de vocis ciaritate. 
1 Andere auBg. lesen: naribns. 



Digitized by Googlc 



63 



De corvo et philomela, cap. 26. 

Post CTiratam esuriem utre stomachi jam repleto cum sibi 
coryus dissona pectoris simphonia cantaret, caucellato dilectoris 
sui carcere maucipata philomela hunc audiens, fastu dulcissimi 
6 venti sui non minus vana quam tnmitla, mox vernantem pro- 

rupit in cautum, ut sic illuni de ob.scura voee coufuuderet' et 
uiodulationis suaj gloriam osteutaret. Sed quidem ille tam 
callidus Tacui capitis vauitatem aguoscens subito tacuit et sub- 
junxit: o quam feliciter affuisti, jubila, rogo te, ut avidas aures 

lolepore philomelicffi Tocis in amici solatium mulceas! At 
iUa percussa prece, ac eo, quo caeteri naturaliter inclinantur, 
aversa statim conticuit ac avari pectoris flutu retento veutum 
sui capitis sine voce ratiouis iu auribus couditum fudit. Tunc 
corvus victor adjunxit: video bene sapienter dixisse Aristote- 

16 lera in phjsionomia sua, quod philomelizantes naturaliter sunt 
&tui. Habent enim semper corcalidum et melancolicnm, ce- 
rebrum nullins hnmidi stillativnm. Qnamobrem stolidnm eis 
est amicum viuuni, liamqiie i.ithara vacua resonat et cborda sicca 
concantat. Verum ijfuaviie tmv hic testis existit, quod ipsa 

ao tua es ielicitate infelix. Yent<^ <iuippe ^'^tis consona es, om- 
nino dissona rationi, nam tsediosissima jubilas, sed rogata non 
cantas, captiva suavius Temas et modulatio tua tota est per- 
Tersitas. Quid ergo pectoris Tentositate inflaris et infelici Ta- 
nitate superbis? Nouue sapidius folles in orgauis canunt et 

23 in psalterio plectrum , in figelhi pilus et iu cithara mortuum 
intestinumV Sed veutosus ex toto est, qui suo vento gloriatur 
et eztollitur. Quibus auditis confusa philomela se acscondit. 

Contra eos, qui appetunt adulatione laudari. 

De corTO et Tulpe^ cap. 27 

so Reminiscens corvns priomm facinornm, subtilium fraudum 

et magnaruni calliditatum, hinc fastu turaidus et aduhitionis 
avidus ca^pit quterere auram hiudum. Cum igitur, adulationis 
cupidus, teudens inveuisset vulpem sub umbrae refrigerio quies- 
centem, post salutationis of&cium. qnid qusereret, interrogatus 
ss sic xespondit: in bonis famatorem muta iuTidia non iuTeni. 
Statimqtie illa tanti ingenii calliditate subtili cnm Terbi to- 



64 



litum adspeadfl^, deridens amentem dixit: bene video, qnod, 
ubi superbia tetra yerecundi» nabe arridens mentem obnubilat, 

cuucta sagacitas parura juvat. Nimirum factus es vacuus, 
postquam suscipere cupis ventum. Hunc enim folles, cum 
fidnt inanes, attrahunt et eo vacui moz replentur. Jam quidem 
mortis factus es hospitium, postquam vansB laudationia pesti- 
femm sitis flatum. Quid enim aliud est adulatio quam astri 
nascentis aura lueida, septentrionalis procella, melodia syre- 
nica, letifera cautica, fallaciae fistula et vox ^ irouica valde nien- 
dax ? Namque suavi sonitu auris tympanum percutit, luceruam 
rationis exstinguit, flatu draconico serenum virtutis corrumpit 
ae brutino dente nihil in anima yiriditatis relinquit. Dulciter 
sonat, suaTiter intrat, Isetanter ' occupat, irremediabiliter totum 
Yastat. Nimirum bjensB dentero, linguam aspidis, os soorpionis 
et basilisci mortiferum flatum qua?ris! Sed crede mihi, quod 
deterior est dulcis cautus tuus adulatiouis quam amarus mor- 
sus detractionis, Nam adulatio bona interiora perdit, exte- 
riora vero detractio, iUa substantiam, hsec apparentiam, illa 
Tirtutum yitam, hsec ^amam. Illa volentem ' pereutit, hsBC re- 
nitentem ferit. Illa cum semper placuit, nocuit, hsec ad me- 
liorationem saepe compaticus profecit. Verum aut tecum habes 
laudationis naturam autnou habes. Si hanc habes, cur men- 
dicas dives et vis a vento habere, quod in te contines a vir- 
tute? Attamen si indigne laudaberis velut in ironia, laus 
tibi flet opprobrium et oommendatio in cunfusionem vertetur. 
Mendax enim laus vituperium est, et eo ipso quippe iudignus' 
vera laudatione mox redditur, quod ventosa? laudis liiibuit 
appetitum. Appetere uempe laudari a gutture, foedum su- 
perbiae vitium est. Hic enim, dum spargi deforis apparentia 
diligit, aLienum semper nutum et labium concupiscit. Scio 
tandem, quod magna laus est linguatse vocis spemere laudem 
et solida gloria mundanse lucis fugere gloriam. Tota nam- 
que res verae laudationis est virtus. His ergo digestis magistra 
exhortatioms auditoris appetitum in odium vertit. 

Oontra eos, qui conimeudant se ipsos. 
De gallo et corvo, cap^ 28. 

1 Andere ieseu: lij^euse. Andere: letaUter. 3 Audcre: nolentem. 



Digitized by Google 



65 



Gallus qnidein positus joxta corvum cum ez inteUigenti» 
lnmine pennae pleramqQe specie, Tentoeitate saperbuB non pa- 
nnn esset inflatns, ereoto poUimito oollo, sna se coepit canta- 
tione landare dizitque: o qaanta in ooelis fontana sapienti» 
ac vera yena splendoris rednndat et primaria ars venustatis, 
certe postquam nobis terrigenis taiita pulchritudinis et in- 
telligentisB dona fudit! Cui sic eruditus corvus respondit: sed 
optima est sapientia, sine qua ant sibi non sunt ant nihil 
soni omnia. A sapientioribas antem nostris audivi, quod 

10 Inoe Incem perdere virtatemqne virtute extremam sit qaippe 
dementie, ideo et laade laadationem amittere id ipsnm est* 
Nimirum ab Aristotele laus diffinitur esse sermo elucidans 
magnitudinem. Sic nec minima virtus est, imo maximum 
vitium laudare semet ipsam. Dicentes enim, se esse sapientes, 

leatnlti sont. Attamen sapiens dnm laodatar in £acie, flagel- 
latar in mente, virtas enim vera et virgo pudidssima eet, 
qn89 sine rabore videri non patitar, quasi stella ratilans ab 
apparente sole absconditur et velut chrysopazion splendens in 
tenebris seu erubescens laus in lumine occultatur. Tgitur qui 

90 se ipsum commendat, nimirum vituperat, quia laus ejus vitium 
generat, dnm sine splendore virtutis ac castitatis bnnc esse 
informatom demonstrat. Yeram si hoc anre intelligentiiB 
percepistis, scriptam est: ta de te ipso perbibes testimoninm, 
testimonium tuum non est verum. Ac in communi lege pro 

26 se nemo suscipitur, eo quod linguae libra privati amoris in se 
attrahit pondus. Est ergo laus propria dedecus, quia lingua, 
sibi testis, ant non sascipitar aat mentitur, qnando et illud 
no8 approbat, qnod exaltat Hoc antem est laudom fiigitiva 
bnmilitas. Qni enim se hnmiliat, exaltabitar. Homilitas 

«0 quippe regularis naturae a contrario viam sequens per semitam 
mundialis confusionis atque caligiuis in tinem gloriie ac lu- 
ciditatis adducit, Sed ut quid laudas te ? Certe si notus es, agis 
aaperfluum, si non notus, memento quod latere desiderat vera 
yirtas. Verom nec tempns laadandi qnemqne est, mutabiliter 

t» donec yivit. Nam commendatio vera non prseterit, quam pos- 
sessse virtutis seternitas stabilitavit. Laudet ergo te os alie- 
num, accuset te tuum, humilitatis te approbet virtus, dies te 
commendet sdteruus. Quibus auditis gallus, quod se lauda- 

JP«b«lbtt«h«B 6 



Digitized by Google 



66 



Yerat, erabuit. 

Contra invidos. 

De simia et onagro, cap. 29. 

In tranquillitatis sereno splendente aere, sparsa luce, cum 
6 per solitudinem simia satis keta discurreret, tristem jacentem 
onagrnm inyeniens dizit illi: quid tibi est, frater, qnod tam 
logente contuitn ABgroque vnltu, livida facie et submiaso capite 
tristis jaoes ? Indica mihi, rogo te, quia si qnid langnoris est 
in corpore, valore manus excipiam, si vero in corde, adhibeam 

10 ratione vel conipassioiie medelam. Ad haec quidem ille tantae 
humilitatis oleo emoiiitus mox sui vulneris patefecit arcanum 
dixitqne: ez aSris quippe, soror, tam parata serenitate con* 
stringor, ejus enim mihi, non ferentibns oenlis, in tempestatem 
tranquiUitas vertitnr et in nnbem serenitas ccnuautatnr. Sed 

16 e contra tempestas ipsius in cordis pacem efficitur et obscuritas 
in serenum. Quibus cum stupore admirationis auditis notans 
simia livoris vitium ipsius esse tormentum, exhortationis susb sic 
inquiens anathematizando incepit officium. Maledictus sit 
taLis ocnlus, qui turbatur in lumine et in turbine deleotator, 

M qni cum noctua vitalem lucem videre non patitur, sed in ca- 
ligine illustratur, cui gaudium luctas, luz nubilum, bonum 
raalum, cui infelix est felicitas, et calamitas felix , cui adver- 
sitas prospera et prosperitas adversa, cui amica miseria et bo- 
nitas inimica! 0 perhorrendum , pestiferum ac perversum 

» malum! Sic et convertens eloquium ad onogrum dizit : nimimm 
bene silvestris es asinus, postquam teoum pateris talem ocnlnm, 
qni tni oordis est juge patibulum ac omnis boni inimi- 
cus. Nam cum vitae hujus decursus nunc adversis rebus 
nunc prosperis deducatur , si te quidem contra naturam res 

so secundse moBsti£cant et lugendse semper te delectant, tnstitia 
et calamitas non relinquet. Gaudere enim de plangendo mab 
dementatsB ^ rationis est maximus dolor, qni siquidem tanto de- 
terior et letalior eestimatur, quanto minus cum sit incensns, 
forte^ sentitur. Eidere enim iu gravi morbo magni moeroris 

♦ 

1 Andere: amoBnitatei 2 Andere: magis. 8 Aadero: nunni. 



i^iyiu^ccl by Google 



67 



jndicium est ac secundiiiii regnLim Hypocratis, cam adhaeren* 
tis doloria non perdpitor causa, mens letaUter moz judicatnr 
flBgrota. Sic ergo liToris ntium possessoriB sui continuum 

est tormentum. Verum cum odisti invidentia quempiam propter 
6 bonumi jam principaliter ipsius hostis es boni, quoniam cujus 
gratia est unumquodque et illud magis. Sed cum ipsum bouum 
sit Deus, a quo tamquam a suo fonte bonitatis vena manans 
in omnia eaiisk derivator, hinc quidem conyincitar, qnod tn 
hpetis boni es et tui ipsius ac omninm inimicns. Ac cnm ma- 

10 Utia bonitati sit oontraria, quanta te depravavit malignitas, cui 
tota bouitay est Hclversa ! V^erum cura uaturaliter similia quseque 
similibus deiectentur, vide cujusmodi es, qui tempestate ac te- 
nebnB gaudes. Nisi enim corde nubilus et procellosus existeres, 
neqnaqnam te talia delectarent. Livor igitnr inteme turbi- 

u nis gama tempestas est, eed cnm absqne tranqnillitate ac luce 
nnllnm pntetnr bonnm, hinc te agnosce jam omni bonitate 
privatum, quia paci et lumiiii tam hostiliter es adversus, et 
sic, cum invideiis, ne bonum tuum altius commendetur, inspice, 
caece, . quod per livorem eidem oppositum tibi contingeret. 

aoObflcnraBti tn ipee tibi bonitatis influxnm, contraria namqne 
80 fiiginnt nec se alicubi invicem patinntnr. Attamen si com- 
mune bonum intelligeres et in yisu privato hoc ipsum in nno- 
quoque benignius adamares, totum bonum tuum existeret et te- 
cum omnia possideres. Nimirum dilectum bonum, quo gaudes, 

u tuum est. Pone ergo , carissime , lividum oculum et amittes 
tormentnm. Sic enim scriptum est: si oculus tnns scandali- 
aat te, eme enm et projice abs te. Nam et talp» meUns foret 
in pupilla non habere contnitnm , postquam dilezit oheenmm. 
Sic hjense oculus ingeminatur, qui compassivum coloris muta- 

so tioue in caritatis exemplum gerit aifectum. Quibus sic digestis 
recessitb 

Oontra infama.tores. 

De colnmba et Into, cap. 80. 

Columba, pennali bysso ceu rutilantia Veneris operta per 
tt iotnm, sursum sparsis pennis gemmautibus oculis, incessu gravi, 
pede impUci aUsquecollectisadaquarium incedebat, sed cum cce- 

6* 



Digitized by Google 



68 



Doenm lutam intos latitans arid» fiiciem mentiretnr, impegit in 
ipsmn ac illiiis spnreitia moz respersa nitidnm foBdant cor- 
pnsenlnm. Tnnc Intnm hujus rei erentn sn» mieeri» tollens 

risnm, quippe IsBtans, qnod male fecerit, et eznltans in rebns 
pessimis ita illi dixit : quomodo obscuratum est aurum, mu- 
tatus est color optimus, et foeila facta est pulchritudo tanta! 
At illa respondit: nimirum quia impegi in te. Quidnam tu es? 
Cni iUnd: ooennm et lutnm. Moz oolnmba snbjunzit: bene 
yemm est, qnia si ocenoenm non fnisses, neqnaquam a te 
macnlam contrazissem, non enim, nisi qnod fcednm eet, ftedat 
et quod immundum contaminat, nam aqua lavat, carissima, et 
cuncta splendor illustrat. Attamen nitor meus in substantia 
mea exiatens non recessit, fcetor autem tnus in te est nec a te 
receerit. Qnod enim foedum nnnc apparet in cobre meo, 
ineet enbstantaliater in esse tno. Qnamobrem derisisti te ipenm 
ac contaminatn me fisdando tno me olariBsimam ostendisti. Oanis 
namque lacerat uocivis dentibus et os aspidis inficit ipsum prius 
venenositate infectum, spinapuugit, qiiia habet aculeum, et piscis 
ingruit mare suumque vomit magistrum ^ Sic omnis noceutia 
prins in auctore suo est. Quid plura? £go certe pergens ad 
laTaemm emnndabor, tn yero semper macnlatnm eris, qnia In- 
tnm esee dignosceris. Nam fcedata detractio qnantodns ab 
innocentia raditur, sed ejus infectio nunquam ab infamia de- 
tractionis purgatur. Quibus dictis ad lavacrum perrexit 
Ei^Ucit liber secundus. 

1 Iii andereii ansgaben laatet dieser nts; pisciEi denigraiis mare 
sanm in se evomit nignim. 



Digitized by Googl 



69 



INCIPnJNT OAPITULA TERTH LIBM 
DE HIS QU^ SUNT COiJTRA AVARI- 

TLm. 

Gontra cupieutes muudaiias divitias. 

6 De corvo et yulpe, cap. 1. 

Corws ditari denderans vulpe reperta moz soi cordis 
▼olitum indicavit dixitque: nempe, soror, minime celabo, quod 
cupio, iuio a tua industria quieram artera, qua consequi valeam 
hoc quod volo. Nimirum tanto tempore nil prseter metipsum 

10 possedi , congregatis nunc Tellem divitiis extra me aliqualiter 
dilatari« Ob hoc, canssima, modam doce, si nosti. At illa^ 
respondit: ars oerte, frater, hnc in prompta est, sed labons 
est opns, param namqne est anream venam agnoseere, nbi 
uon successerit laborare. Cui ille: dic, amica, quia, si facultas 

16 aderit, faciam. Tuuc magistra subjunxit : mi frater , totum 
of&cium opulentiaB mnndialis tantum in tribus assiduis vitiis 
et in nno oontinno tormento oonsistit , videlicet in insatiabili 
cnpiditate, in inqnieta rapadtate, in iUiberalitate eontinaa et 
timiditate perpetna. Hnc qoidem sant instmmenta artis di- 

so tatiorise ^ debita quatuor , scilicet semper cupere. Cum enim 
cupiditas deerit, mundanse divitiae minorautur, sed ubi semper 
hsBC aderit, augmentantur. Minorato siquidem appetitu caro 
macceecit et eo addito mox resardtapingnescit, nam et ob hoe 
eicesBiva omator crassitadine porcns, qoia inezstingnibilem 

s5 patitnr appefcitum. Alterom vero est semper nndecnmqae et qao- 
modocumque rapere. Propter hoc enim in SBstivo tempore, quam- 
quam plurimi fluviorum deficiaut, Nilus auctus £nes suos traus- 

« 

X Aadere q^teie ai^gaben: diteaoendi, sdlioet. 



Digitizoci by Googlc 



70 



greditar, qiioniaiii, nndecanqtie contingit hnmiditas, vi cftloris 
xapientis hauritor. Tertiun quidem est, nihil anqoam donare. 
Ex eo namqae sorsam altisRimss arbores rapiantnr, quia foris 

minime elinnduntur in fructum , atque intestinum jejunium 
semper vacuum est eo, quod chili mox est, cum susceperit, ef- 
fusivum. Ultimmu Tero est timore sollicito semper parta 
servare. Plures enim etsi non datis, negligenti tamen aadacia 
perditis divitiis caraernnt. Andaz namqne pavo caadam aa- 
ream perdidit et pavidus lepus pellem propriam costodiyit. 
HflBC igitur, frater mi, oportet diligenter servare, si mandi 
hujus divitias cupis acquirere, videlicet ut sis semper cupidus 
ejusmodi affectando, violentus in rapiendo, avarus in teneDdo, 
timidusin servando. Ubi autemhnccorvus andivit, digestam sen- 
tentiam confestim protulit: o certe infelicissimsB panpertatis 
fallaces mandiales diyitias et omni cum stadio sapientis jn- 
dicio detestandas! Quarum nimirnm dilectio copiditas est, ac- 
quisitio rapacitas, possessio illiberalitas efc conservatio timidi- 
tas est horrenda. Sed quid cupiditate scelestius? Quid rapa- 
citate iniquius ac illiberalitate difformius ac timiditate mo- 
lestius? Spemo de csetero immoderatas diyitias, Croesi et As- 
yeri opnm magnalia et scnta repudio anrea Salomonis. Meee 
quidem diyiti» yene snnt, sine cnpiditate qaietum, sine ra- 
pacitate justum, sine illiberalitate benignum, absque timiditate 
securum me possidere! Sic, adjuncto vale, discessit. 

Qnod cnpidi terrenorum sunt csdci. 

De talpa coutra uaturam, cap. 2. 

Snb terrenis latibnlis cum talpa fodiendo discurraet, in 

occulto meditans quiete, fabrefactrice rerum natura inveuta, 
hanc proponens querimoniam dixit illi: ut quid illudens me 
quasi moustrum inter animalia posuisti, formans mihi oculum 
nec dans yisnm? Basilisci tamen pnpillas letiferas illustrasti 
ao tam nocentis hyenssocalos ingeminasti, meoe quidem nolH 
nocaos tam dald Ince obscara priyasti peUicala condens? Gni 
illa respondit: si sammsB nimirum sapientisa potentia cuncta 
compono, verum non invenis aditum, unde factricem me arguas, 
cum certis modis iunumeris et ponderibos debitis gratis con- 



Digitized by Gopgle 



71 



straxerim uniYdrsa. Quamobrem si quid contia directum 
tibi yidetur inesse operibns meis, ibi ooculte regula Istitat 
xationis. Verum si Btrnctnra tna minus in papilla visum ha- 
boit, causa jam mtilat in oculis sapientis. Namqne latebras 

» incolis et terrena totaliter dilexisti, amore namque terrestrium 
perdidisti ccelestia et diligendo odibiles tenebras luniine caruisti. 
An nesciyisti, quod avaritia monstruosa , quia uimis adamavit 
terrestria, perdidit coBlestia et babet oculos et non videt? 
Namqne Gffica dimisit Tera bona pro falsis, fixa pro flnidis, 

M ooelestia pio terreniB et sic infinita pro minimis, glonosa pro 
miBeris, secnra pro dnbiis, sancta pro pessimis ac gandiosa 
pro aflictivis. Congregat stulta^ quidem exterius, at intus de- 
pauperetur, in undis se tenet diftiuentibus, terram possidet et 
a diris inferis possidetur. Quoniam et vorat, ut evomat, amat 

ssqno pereat, ac qnflorit qnod perdat, curat ut doleat, onerat 
86, nt veloeins in abyssnm descendat. Si audisti, avaritia ob- 
csBcatus bomo deliciamm moz perdidit paradisum. Namqne cum 
animus aversus a Deo apparentium tantum cupiditatem concepit, 
statim intus mentis lumen perdidit et foris reseratis talpeis 

so oculis suse nuditatis dumtaxat pauperiem videt. Quia uimirum 
contuitu rationis orbatus Saul ^ dum pecora concnpivit, regaU 
gloria carait ac male possessis bestiis nna secum natura pares 
amisit. Quam bene certe chameleon susb carms cupiditate 
thoraci' ipsnm hostiliter iufestanti respondit: o si vitiositatis 

85 interjecta caligine nutum prudentiae tibi cupiditas uon cassas- 
set^, profecto atteuderes, quod te, si me possides, perdes. 
Babes igitur, talpa, quomodo quidem factaes. Compositionis 
enim tnsB ratio avariti» est imago. Quibns auditis nna cnm 
Torbis qnerimoni» oessit. 

30 Quod cupidi, quantumcun q ue iiabeant , suntpau- 

per es. 

De cocodrillo et scroj^hilo, cap. 3. 

Post Tentris repletam esnriem gravissimo depressns so- 
pore eom cocodrillus ore reserato jaceret bians, mox insidia- 

1 In den ausg. fehlt: Saol. 2Andere: oorvo. 3 Andere: celasset. 



Digitized by Google 



72 



triz ftyiciila mole modica, sed audaoia et hostilitate permaiima 
soporati patentia viscera introiTitf cnmque ligati nnbe -somiii- 
fera sensns erant, armatora snblata, peracuto rostro nada vi- 

talia nec sic excitancla hostili mortis morsu ferivit ; data super 

i> eum damnatiouis seutentia prodiit la^sa minime ac prospectans 
exitum facti penua stetit desuper judex. Demum cum tarde 
yi doloris adducta vigilia leti moestuB poenam jam inflictam 
sentiret, sursum inimicum adspiciens qnerimoniam petiit ad 
vindictam non valens: quid, scrophile, peccayit cocodrillus 

10 tibi, quod tuo pastu non oontentus, imo factus de bono pessimus, 
paulatim manantia viscera tam crudeliter et letaliter lauiasti? 
At ubi in patiente culpa non est, profecto est in agente ne- 
quitia. Cui ille respondit: si conununis est omnibus amica 
justitia, juste certe reus est cunctis, qui aliquibus nocuit. Sed 

16 et prseter hoc insatiabilis cupiditatis depravatum exemplar to- 
tum te Yoragini tribuisti, dnm non obstructo ore, quasi nun- 
quam satiata ingluvie, dormis, dum latiores morsus conveniunt, 
tenacitate borribili stipante se dentium serie, et unguium im- 
manitate armaris, dum lingua voiabilia judicans tibi defLcity 

80 quia, dummodo repleatur Toracitas, qualia rapueris, nunquam 
discemis. At superiorisingulariterhorrendi oris eleyata maxiUa, 
quassatrice capiias cupiditate, sie cupiditate excfficante pruden- 
tiam, tempestaris. Dumquc miri coriicis invincibili scuto ava- 
ritiam sic divitiarum tenacitate foris designate vallatam in 

25 apparentiam tantum indueris, parte mollescente vitali, juste 
igitur nunc sentis dolorem, tristibus a delphinis cum elicieris 
ad natandum subter natantibus de foris intestinis, aperto cum ' 
dormis corpore. Me siquidem subintrante scissaque intus yi- 
talia perdis, ut, quemadmodum pravae actionis cupiditati dedisti 

80 formam, passionis debitas ei ita paudas miseriem. Sic nimirum 
cupidus magis evomit quam exhausit. NuUus euim plus per- 
didit quam qui semetipsum amisit. An ignoras, quod post 
Darium maximo, cnm Democriti prsBceptoris sui opinionem ei 
comes Ausquardus expoSuit de pluralitate mundorum, gemitum 

«donanti Macedoni Alexandro: heu me, quia post tot labores 
invidos letalosque casus noudum eoriun potitus sum uno? Ac 
si vanitatis auditu, cupiditate concepta, jam ad alios anhelanti 



Digitized by Google 



78 



reepoudit vir peritiis ^ : nihil habes ; quid est , qnod pOBsides, 
postqtiam aTuritia te absorbet? qnffi vieisti, rapuisti, qme ana 
tecnm flamma folmiiiea cupiditatis ezhaneit. Ignis enim nnn- 
qnam tibi' snfBeit neqne et cnpidati nnqnam satis fnit. Ob 

6 hoc autera destructiva est cordis et cunctae per consequens 
devorativa possessionis. Stomachus namque exaninitus appetit 
et iucendio naturali -membrum arefactum famescit, locus eva- 
cnatns attrahit, et ardore pectns febricitantia magis sitii Igi- 
tnr cnpiditas mentis egestas est ac tanto m%jor, qnanto fnerit 

10 ayidior ejns flamma. Eoce quidem Diogenes nihil eztra se 
ipsum cnpiens mundum sprevit et Alexaiidro Macedoni dixit: 
tu ipsum jam possideus concupiscis amplius; quis igitur di- 
tior? nonne qui sprevit? Nimis euim plenus venter eructat 
et tunc flnmen extra diflunditnr, com eznndat. Stilbon phi- 

u losopbns exterioribns bonis perditis sdqnitatis Hbersd salTam yir- 
tntem non dissolvit ac nihfl se perdidisse Demetrio victori re- 
spondit: tu mundialibus tam possessis opibus adhuc magis cu- 
pidus ingemiscis! Quis ergo felicior, nonne is qui est invictus, 
victusque cunctorum dominus amplius cupiendo depauperatus 

soest? Felix namqae est, qui non cnpit amplius et est semper' 
nihil amittendo inyietns. Vides igitnr, qnod plus cnpere in- 
felix paupertas est, nihil antem cnpere opulentia snmma. Qno 
dicto cnm cocodriUi'' yita finierunt verba. 

Contra eos, qui non snni contenti, cnm satis ha- 

^ beant. 

De homine et fortnna, cap. 4. 

In secundis rebus factus sibi homo sufficiens cum et 
ampiius miuime couteatus sitiret, obviam fortunam, dum 
tempestuosus plus qusereret, habuit, quse hac vaga aigutiva 
quaBstiuncula dixit: ut qnid, carissime, non qniescis, cnm jam 
^ tribnerim'tibi satis? At ille respondit: sua nimimm dnlcedine 
trahit bonnm, et donec additnm fherit, est molestnm. Gui illa: 
beue, inquit, video, quod pauper effectiis es, postquani cupidi- 
tate plus sitis, uam si satis haberes, ampiius nou qusereres. Flus 

1 Andere: perditos. 2 Andere: didt. 3 So die altea ausg. stets 
tar: Grooodilus. 



Digitized by Google 



u 



enim capit ille, cai qaidem satis est. Ecce igitnr depaupe- 
ravit te avara voluntas, exinaniTit capiditas, exspoliant siti- 
bnnda tempestas. Attamen ni totnm inyenires annim male 
conditnm Salomonis, amplins non habebis, sed alind. Qnibns 

6 quidem bene utituur , haec habemus , nam fossus humi census 
non est hominis sed telluris. Igitur cum ad usum opes pro- 
ficiunt, tuDC habentur, usas autem usqae* ad finem suMcientiad 
eztendendns est, qaoniam, si nltra qnam eatis est oomedes, 
natora moz evomet, et ei plns qnam reqnirit necessitas indneris, 

10 gravatns qnidem snetinere non poteris. Sic et nno stratn dnm- 
taxat quiescis et ubique te loeus similis circumcludit. Igitur 
multis cumulatis divitiis, nuUatenus plus, ((uam habes, habebis, 
sed bene aliud. Uti siquidem phasiauo in pabulum, Yino ver- 
natiyo in potom, bisso in pallium, alto palatio in domnm, 

usic altioribus frueris deliciis, non divitiis. Nescivisti, qnod 
filiis Israhel in deserto ez manna YiTentibus magnis et parro, 
divitibns et pauperibns eademqne cnnctis coeleetis edolii men- 
sura dabatur? Nec collectum quidem pkis iuveniebat avarus 
nec minus qui fuerat pigritatus. Nimirum quoniam una est 

ao 8a£&cientia omuibus, et universalis provisor eandem hominibus 
necessitatis opulentiam est largitus. Non enim plus habet 
dives quam pauper, sed tantum in qualitate quidem titolorum 
est differentia ntriusque. Dives namqne dicitur, qui deliciosa 
utilium fruitur qualitate. Yerum ha^c deliciosa rerum, quibus 

26utimur, qualitas magis fore calamitas invenitur. Est enim 
irritativa invidise, provocativa superbise, suscitativa Inxurise, 
motiva avaritise et omnis neqnitise g^gnitiva. Non audisti 
olim, quid ApoUinis idolnm pastori perachatem lapidem regni 
LydisB fiMsto regi sciscitanti, si qnis in mundo snperesset fe- 

solicior, deliciosas confutans divitias respondit? Mox enim sn- 
perbienti Gygi Zophidium Achadium senem pauperem pra3- 
tulit, qui nunquam eziverat terminos agri sui,. et dixit, 
plus laudari et probari securitate ridens tugurium quam curis 
et soUicitudioibas tristem aulam, pancasqae glebas pavoris ez- 

86 pertes qoam arva Lydise latissima metu referta, unumqne aut 
altemm tutel» facile jugnm boum qnam equitatnm impensis 
onerosum , sic et horreum usus necessarii magis appeteudum, 
quam thesauros ezpositos insidiis et cupiditatibus omniuxn. 



Digitized by Google 



76 



Esto igHor oontontiUf si aatis habeB, nee ▼itiosiui ad serTien- 
dnm deliciis, sed tantam ad snbveniendnm neoeeeitati, ▼olnu- 

tate libcra (iu<Trus opes, cupiditateni dimitte et mox ad plenum te 
invenies divitem. Nam et clani fertur Epicurus philosophus 
5 diiimivisse fieutentia: iu veiis multiplicaudis divitiis uuilo 
modo est acQiciendnm pecuniae , sed avaritin subtraiiendnm. 
Tanto namqne dignoseitnr, qnis eeeet ditior, qnanto in ea cn- 
piditaa est minor. Qdbns dictis anditore docto diepamit. 

De malis, qux ut plurimum acciduut ex divitiis. 

10 Devulpeetsimia, cap. 5. 

Vetnlapi vnipem simia jnvencnla preciosa pelle ditatam 
adspidens, livoris miseriam misera gignente panperie, mox in- 

vidit ac simul cum oculo livescente lingna dixit: satis certe 
digua factricis omnium provisioue naturfe tibi donatum est, ut 

15 tauta calliditas, tanta quidem cauda splendesceret et vulpinam 
artem ars non imroerito naturalis ditaret Cui illa, mnitis 
jam edocta ezperimentis malornm, moto capite respondit: non 
est mimm, si in&ntiliter opinatur infantia et si csBca loqnitnr 
mens inezperta, senesoes qnidem et mnlta prospicies et aliter 

20 senties. Quo dicto ro(^avit eam vulpes , ut convivautes simul 
incederent. Tunc simia dixit: etsi verecundum mihi sit, suie 
cauda pergere cum caudata, tamen, quod postuias, piacet, quo- 
niam erudimentis tuis miiii fortaasis astutiiB canda crescet. 
Simnl igitmr profidscentes cnm edentatnm elepbantem habnis- 

«sent obvinm, de cansa hnjnsmodi cnm peteretnr, respondit: 
ob desiderabilis dentis aviditatem bellum amatrice discordiae ava- 
ritia suscitaute, ut ostia cupidorum jam non cupidus etfuge- 
rem, eiegi perdere arma uaturse. Belligeris namque divitiis 
eligibilins carere est, qnam ad hnjnsmodi tnendas prorsns per- 

soamatam vit» snavitatem amittere. Deinde cnm Inminibns 
privatam snis gradientem hyenam pariter invenissent, dir» 
passionis inquirentes causam lamentabiliter audierunt. Effre- 
nata humanje cupiditatis rapacitas, non tam vi quam arte doli 
muuita, perditis quidem melioribus in iis gemmarum di- 

aevitiis, oculos, qnos concupivit, destruxit. Bona enim a 
bonifl perdnntur, 4sun pneter necessitatem si^eiflnnnt. Qno 



Digitized by Google 



76 



ulteriiis andiio tendeatoB fracto eriEuiio galliim adkncpalpitaBteia 
reperinnt, qai de iaDtas calamiiatis iUatione interrogatos sie ez- 
posait: minerali nimiram ex radiis gemmificante yirtate di- 

tatum cerebrum perdidit semet ipsmn, cum sitibundae avidita- 

6 tis fervor ob desiderabilem lapidem dirum suscitavit incendium. 
Opulentia quidem divitiarum hostilitatem aat ostendens aut 
gignens pemidosa paapertas eet. Hunc aatem pertransean- 
tes cam sdssis vitalibas BemiyiTam hirandinem invenissent, 
hsec ipsis yastationis hajas materiam ana cnm yerbis pereante 

10 spiritu petentibus pandens inquit : amabile chelidonium venter con- 
cipiens, insatiabili cupiditatis voraf^ine concitata, banc mihi le- 
talem mox odientiam peperit, suos namque possessores, fallaces 
divitise effectus dum cupidis amabiles offerunt, iis odibiles pto- 
doni Sedhoc dimisso cmn castor iisperditis genitalibas occarreret, 

upetienmt, nt qoid salutare generi seminarinm deficisset. Qoiait: 
quoniam jndicaTi sanctmn antidotum, cum jam pretiosum exis- 
teret, mox caro vilis ac concupiscibili odiosus a perniciosis ve- 
nantibus infestabar, ac ne totum pars perderet ac genitalia 
genitorem cupita vastarent, ea certe malui mihi vorare hosti- 

Mlia qnamamatricis divitiaram et diyitam hostili ayaiitiflB yorar 
dtati me impendere; melias enim est opes quam salatis opem 
perdere. Qoo qaidem relicto cnm payonem decaadatam n- 
dissent, quomodo perdidisset caudie gloriam, quaereutes audie- 
runt: nimirum aurea placuit penna et idcirco auri cupidus 

a6 8erYUS avaritise hanc ademit, mundiales namque divitia^ quem 
exomant, foginat capiditatis darissimas ad sagittas. Tandem 
ezcoriato reperto yaltare, com Bom calamitatis staderent casam 
agnoecere, miser dixit iUis: cariori qaidem plamaprocamis cor- 
tice me natura dotavit, sed deliciosis hoc placuit et mox avaris 

80 insidiis prj^eda fui. Quid enim sunt carnales divitiae nisi blandi- 
menta libidinis, fomenta cupiditatis et onera mortis? Beatus 
certe qni carait iis! Auditis ergo hujusmodi sententiis et ta- 
libns tantisqne divitnm calamitatibas visis param a semita 
dedinantibas ad qaiescendnm, vulpes simisd dixit : qnid de na- 

aeturse divitiis sentis? At ille respondit: nempe quod nonnisi 
pcenalitates sint, natura sic earum illudente possessores aut 
hujusmodi calamitatibus edocentibus, esse virus putandse sunt. 
Hnnc aatem edentant, iUom exocuhuit, haic cerebrom yastant, 



i^iyiu^cd by Goo 



77 

illi sic vitalia perfoiant, iati geniialia Yorant, moclo ezcoiiaDt, 

nunc decaiidant. Nonue sic avaritiae ingeuiosa vi a viris im- 
prudentibus hae collectffi divitiae possessores suos vitiositatibus 
lacerant, amatores depravant, dum os liugua magniloqua, 

scontuitmn inTidentia, caput ignavia, veutrem gnla, libidine 
genitalia, co/pns ^ infamia, virtatmn inopia totom Yastant. 0 
male oditum bonnm, beata paupertas, o stulte dilectom malnm, 
infelix opalentia! De csetero paupercnla pellis mihi ditissima 
est et vilis raagis placet quam pretiosa! Malo certe jam fore sine 

10 cauda quam pavo cum cauda. Cjuibus digestis mox hiuc inde de cu- 
piditatis anxietate enidita vulpes aocietatem, dicto vale, dimieit. 

Coniraeos, qui, cnm dolore divitiis perditis, ad- 

hnc laborant ditari. 

De corvo et pavone, cap. 6. 

15 Auratis pennis paTOnem nndique spoliatum cum cor- 
yns adspiceret, olim pomposnm et diTitem deridens inqnit: 
nbi est mire picta deeiderabiiis penna? Qno qnidem alarum 

splendentium abit gloria quove plumarum gemmantium fugit 
mirabilis oriiatura? At ille minus patiens illusoriis verbis 

ao indignatus respondit: quamquam insatiabilis certe humanaa 
enpiditatis vorago pennarum opes absorbuerit, beneficio tamen 
natnr» liberalis ars refectiva non deerit, Temm cum non minnB 
ea ampla largitate qnidem donatnra rit, etei priyatns spem 
pauper habeo , tu semper miser es. Gni ille: in adversis ca* 

I» sibus non inimerito eam duntaxat calamitatem dixerim cala- 
mitatibus non doceri, namque ubi tempestatum ingruentium 
mole oculos fel Tbobise restituit ac vexatio ita intellectum de- 
dit, tnnc damnnm cedit in commodum et ipsnm malnm re- 
paratiofitTirtutnm. Sed cum procellofioram experientia casnum 

to animus ndn docetur, sine modo malnm intenditnr, quoniam 
ex toto circumspectionis orbata regimine, quasi inter tumentes 
fiuctus, mentis in praeceps navicula circumfertur. Imprudentiae 
qnidem plaga desperata est, si re non curatur adversa. Tua 
paoe jam hoc dicam, amiee, nempe decandatuB ee et nnde ac* 

• * 

1 Aadere: caudiua. 2 Andere: nimis patens. 



Digiiized by Google 



T8 



ddit, non Tidisii, depaiipeiatus es et qnomodo damnnm poe- 
seflsoris evenit, non sensistL Malum minime te docnit, 

qnamobrem sine moderamine crescit. Revera prsedilecta penna 
oclibilein te reddidit et placida cauda te dehonestavit. Sic tibi 

B tua opuleDtia uonue paupertas fuit? Eteuim quia hanc haboisti, 
perdidisti. Attamen iterum concupiscis, unde cum doloribus sis 
exspoliatus infelix. Nimimm si recreseit cftuda, simnl et le- 
nasoetmr hoetilis avaritia* Et qnid inde, nisi ut, quotiens tibi mul- 
tiplicabnntur ambitee diyitise, toties Dudationis calamitates snc- 

10 cedant ? Itaque hoc l)onum semper malum est et incrementum 
ejus fit moeroris additamentum. Bonum ergo tibi malum petis, 
nisi forte dixeris, bonum est habere, ut perdas. Sed hoc est 
certe oontra rationem. Perdi . enim amatum bonum sine 
dolore minime est, ac coi mcaror placuit, minus oompos dignos^ 

16 citur esse mentis. Qnoniam igitnr non habere melius est 
appetendum quam perdere, dignas gratias laitus ago naturae 
eo, quod dederit niihi pennam pauperem. Ejusmodi enim na- 
tura puto me esse divitem et quidem houestor cauda perpetua 
et liber yentilor semper ala plombata , ea nimirum meus sum 

so et nemini in prssdam dilectns, nigra penna iUustrat me, pluma 
paupercula ditat et spreta caudula tutat. Yerum te dintJje 
tuse pauperem faciunt, desiderabilitas oditnm, delicin dolorosum, 
gloriositates inhone.stum , felicitates miserum et excrescentice 
minoratum. Maledictaj igitur sint tales divitiae, quae suum 

^ depauperant , decaudant et vituperant possessorem, quarum 
nempe sunt in nuditatem possessio, in dolorem dulcedo, in 
confusionem gloriatio et in difformitatem decor. Omnis certe 
Iseta et cara paupertas, cupiditatis tabes, livoris lues, vitiorum 
expers, virtatum hospes, securitatis requies , cujus pax ubique 

soest, cui etiam ipsi amatores discoidia3 pacifici sunt latrones. 
Gaude igitur, si prudens es, quod tibi hostiles amiseris opesi 
nec eas sis ultra appetens, sed opuleninm te judices in his 
pauper. Qaibus eruditum ditavit depauperatom magister. 

ssContra eos, qui ex divitiis acquisitis se putant 

esse felices* 

» 

De dracone et gemma,,cap. 7. 



Digitized by Google 



79 



In 800 yertioe splendenie draooniide, tantsB gemmsB draoo 

pretiositate dotatns, cnm superbus incederet, inyenta quidem 
hyena dixit: satis certe ambo beneficse regratiari tenemur 
naturse. Quouiam quidem artis ingeuio subministrautis humaua 

ftdotata mente corpora multo pretio adomantiir, indemniB* 
ipsa mirabilis operatriz, liberalitaiis tamen gratia, in nobis 
gemmaram omamenta oonteznit ; tibi namque ooalnm mirabi- 
liter ingeminavit caputque meum solis regibus libito' in- 
signivit dracoutide. At illa jam effrenatae cupiditatis erudita 

10 periculis et aliter sentieus tumeutem et opulentum coutraria 
tali senteutia confiitavit. Bene, inquit, video, quod diviti» 
oorporalee dum levem tempestaosa ala saperbi» sarsom pra^ 
oipitant et ndnime oapnt rationis liberant' inferins ao fiil- 
laeis fons pompositatis decore enm elucidant corpus, intus 

15 obtenebrant mentis iutuitum. Nimis enim impiguatum caput 
orbatur niox sensibus, ingenimata toris albula pnpilla intrin- 
secus obscuratur. iieyera si coutuitu circumspectiouis iuterno 
nnno atienderes, olare in ie gemma raiioms splenderei, 
sciHoei quo vane iam gaudes, iibi fore profeoio lapidem offen- 

Msionis agnosceres et petram scandali jam sentires. Etenim 
non in decus , ut stolide opiuaris, sed mugis in onus, non in 
ornatum sed in laqucum, non in commodum sed in damna- 
tionis tormentum hic tibi lapis divitialis infigitur. £o siqui- 
dem ab hostili oinctus cupiditate soliicite qasBreris, eo callidius 

Mvenaris, eo adbno, sic iesopiio viveaie, raptos, ai splendeai, 
exaoerbaris airocios. Quo igitnr infelioiier felioem ie paias, 
quo te beatum miserabiliter jactas, quo te quidem eo diminn- 
tum magnificas ac te glorificas ejusmodi percoufusum? Nimirum 
vide, quod rerum non tautum mirabilis opifex, sed mirabilior 

80 jadez, quod facti inanis erga nos fecit, ui effrenemur ^ iu per- 
petuum. NuUi quidem aoerbiori pcen» qnam voragini onpidi- 
iaiis paiemns. Quippe opibus apum damnaia senieniia dam 
natura nos adornavit, damnavit. Nulla re magis quam suis 
plures depauperantur divitiis etearura desiderabilitatibus peroditi 

86perduntur. AMciuntur namque haoc cupiditate, dum sui pla- 

1 Andere leien: gratk. 2 Andere: libido. 8 Andere: libra&i. * 
4 Andere haben: quod effrenainiir, oder: id erga noflfediui efferamus. 



Digiiized by Google 



80 



dditate flnidmn affectnm aUiciunt, Qnod at oonseqiii valeaiit, 
id, qaod optant, mille possessoribTis perditiya parant arte doli 

ingenia. Rutilantius autein tanto, quanto et hoc crebrins 
videmus in rebus humauis, in quibus uon minus grandis quam 
jugis divitiarum amatrix avaritia tempestas est. Nonue Na- 
bnchodonosor, cljpeis tractos aureis Salomonis, hostiliter hostiB, 
qnam petivit amicam, oopiosam argento Jherosolimam spo- 
liavit? Similiter antem Babylon totins Asi» dotata rapinis 
se ipeam perdidit, dnm libidine diTitiamm Cyrum et Darinm 
concitatos attraxit. Sic nempe Croesus, excrescens immodera- 
tissima opulentia, harum dum siti opum incanduit, elFrenatum 
ad se perdendum orbis pnBdouem iamosum infamia Macedonem 
Alezandmm adduzit His tandem insatiabilem voracitatem 
Bomanam, bellicosa vi minime c<»aparabilem, opnlentns mnndns 
ad ee rapiendnm nndiqne irritatnm effndit. Quid igitnr snnt 
mundana3 divitia; nisi amatores odii, jucunditates mcerorum, 
delectationes tormenti , pretiositates opprobrii , semina litis, 
jacula belli, bona praadonis? 0 infelicem, qui donatus est 
iifll QuibuB auditis draco gandium in luctum convertit. 

De eausa et cura insatiabilis avariti». 

De vulpe et mnstela, cap. 8. 

Sub hydropisis onere squalida Tulpes languens reparandse 
sanitatis medicinam et medieum inqnirebat. Verum eum mu- 
stelam obviam habnisset, ejus gnara diligenti», ipsi moz pro- 
posuitlanguorisquemlamqnsstionem: memor sum, inquit, satis, 
soror, qualiter olim dente tuo vitam de laqueo mortis quasi 
noviter renatam rapuerim; qua quidem re nunc gravius morbi 
letalis obsessa periculis, pristiui audacter beneficii memor, ad 
consilium sagacitatis tua;, jam pridem a^ te adjuta, recurro. 
Gui mustela non ingrat» liberalitatis verbo respondit: quid 
si cuiquam profeoerim, nescio, beneficiumsisu86epi,buju8 semper 
reminiseor; expone igitnr morbum, quia pandam, si sciTero, 
curationis modum. Tunc vulpes gratias agens inquit : languo- 
rum nempe, soror, inezstinguibiiis sitis patior; iu quo 

1 Aadere lesea: ad. 



bigitized by Googl 



81 



hffic duo snnt, de qaibns miror, antim est, quod/caxn bibo, 
plus dtio, aliad Tero est, qaod oztenaatis yitalibas corporis 
iandamentis a foris sola catis intamait. Gai magistra : pu- 
iabam certe tanta te fore arte calliditatis aliquantulum in 

6 medicinalibus eruditam, sed video quod Hippocrafcica3 discipli- 
nx totaliter es ignara; languor enim tuus non, ut ^stimas, 
sitis, sed fames membrorum est, quoniam cum in te flft mma 
intemperati caloris infra snam modima remittitar, minor fit 
hepatica digestiya, tanc aqna pro sangnine gifpiitar et 

losoo membra nntrimento priTantor atqae arefacta vitalis fa- 
mescentia cibi sanguinem concupiscunt. Verum tu ober- 
ras in hujusmodi judicio, appetitus famem putaudo cor- 
poris sitim esse, dum pro cibo iaticem donas, secundam magis 
digestivam debilitas, quo et minus sangaine generato mem- 

ubra aridiora facta exinde plos famescant. Propter qaod, 
carissime , etiam si Danabiam deglatires , minime hanc si- 
tim exstingueres , sed aogeres, eum juxta Galieni sententiam 
latex substantialiter carnis organa uon humectet. Tstud ni- 
mirum tantum in moralibus astutiis erudita naturaliter ez 

Mea, quam patitar avarus in mente, bydropisi cernere luddias 
potaistL Namqae cum in ejns anima per cupiditatis exces- 
siTam incendiom corrumpatur proportio caritatis ac digestiva 
▼is electionis oberret, snbstantialis boni perdito sanguine si- 
tibunda statim ariditas derivatur iu meute. Sed cuui uientis 

wdeinde concutieus appetitus boua temporaliter liuida, quasi 
potum pro cibo cupiat et pro substantialibus et sBtemis quan- 
tamcanqae solUcitudinis perversas circa pocnlum pecani» sab- 
ministret, sitis magn» eapiditatis accenditor, quoniam mon- 
danis opulentiis spiritas ariditas non minnitur sed augetur. 

•oAcceudunt enim haj alfectum gravidiori aviditate, dum falkuit 
boni appetitione, quia bonuui soliduiu affectatur et apparens 
attribuitur. Bonitatis solidae substantia uon reperta affectus 
Tehementias inflammatar. Natara qaippe provocat desideria 
mentientia desideratom. Igitnr si crescentis cnpiditate animi 

wpossessio mandns esset, rapaz ayaritia plas sitiret ac raentis 
existentia tabescente inanis glorise cutis foris tantum tumesceret. 
Quemadmodum ergo avarus, si caritafcis largitate cupiditateiu 
ezstinzerit, satiator, sic bjdropicus naturali confortato calore 

JWMMdMV 6 



Digitized by Google 



83 



si arida membra cibo roraverit, mox curatar. Qnibus aaditis 
doctrici agens gratias, ut sic ageret, volpes emdita seoessit. 

Quod melius sit egere minuB qnam magishabere. 

De vulpe et simia, cap. 9 

5 Jocosa TCBte induta simia et catenula irretita, ¥ani 
eum corporis binc inde hilaritate jubilans exnltaret, encurrit 
antem boc intnens ad eam vnlpecnla, qnse gandiose gaudiosam 

saliitans tantie mox jucunditatis qua^sivit de causa. Cui illa 
quidem adhuc anirai modicitate femiiifi memorans derisae nu- 

10 ditatis injuriam retroactam, simul cum reminiscentia uata ira, 
yade, inqnit, tu olim derisisti nuditatem meam vel pauper- 
tatem, intuere nnnc gloriam, quoniam nsque ad me diyitiarum 
ezundantiam hnmanamm non minns felidter quam hl>eral]ter 
dulcis fluit fontana. Ad haBC confestim vulpes, ut inaniter 

15 tumescentem minueret ac superbientem leniter pondere sen- 
tentiae inclinaret, sic respoudisse dicitur: o si te felicem fe- 
licius, in quem opnm rationis et circumspectionis decursu res 
hnmana contingeret et foris non pellem deoor opulentisB sed 
Bplendor sapienti» intus ssstimationem omaret, ac te infelioem 

10 in felieitate prospiceres , in hoc fore opibns inopem jndicares. 
Vestimentum enim pneter quam qiiod catena ac cippo teneat 
te et privatam, qua uullum aut divinius aut saavius dixe- 
rim, libertate liberamque cervicem captivaverit, evidens est in- 
digentiflB argnmentum. Namque nata foBditate nuditatis nisi 

» tabesceres, profeeto quo nunc derisa rides, spemeres indumen* 
tnm. Nonne andisti,^ quod Adam in paradisi ddidis constitntuB 
quamquam nudus , nuUo tamen egens erat ditissimus, verum 
postquam snl)actus avaritia virtutum gloria est denudatus, 
hinc egestate hiuc cupiditate pauperrimus pia Dei providentia 

to mox induitur. Sed cnm naturalis sit opulentia non ^ere, 

artifidaliB quidem est, qno indigentiam suppleas, hoc habere, vi- 

tialis autem Yitalibus ' non tamen necessanis afflnere, et si- 

militer paupertas est naturse, indigere, fortnnfleqnidem hanc, unde 

suppleas , indigentiam non habere , avaritise vero semper plus 

86 cupere. Si amplius habes, aut eo indiges aut non indiges, et 

* 

1 In d. au8g. V. 16^0: dt. c. 9: 10, u. 10: 9. 2 Andere: atiliboa* 



Digitized by Google 



ri habes, ant his nteris ant non. 8i ateria, liixariando ^Ataa, ri 
non oteris, es retinendo avara, ri yero egens habes, artifida- 
Uter quamquam dives, natora tamen pauper es. Videe igitor, 
qaod plus habere, aut aine quadam vitiositate aut siiie aliqua 

6 paupertate non est. Vane ergo , quia plus habes , gloria- 
ris, ego oerte me minus egere aunc glorior et nudam arte, 
qtda nec egeo nec cnpio ?eetimentam, ditiorem me puto. Ni- 
miram qni minae eget, is natara diyes est, dam rit ipse sof- 
ficiens. Solam namqne hanc, ui fallor, nstimayerim yeram 

10 esse opulentiam non aliunde mendicatam, sed cupiditate abdi- 
catam, nativam habere sufficieutiani. Et quidem tantum di- 
yitem se putavit cupiditatis victor Diogenes, cum attenderet 
natarali yase manuum haastnm sumentero yiram, et se sibi in 
neceeritate hcgasmodi fore sufficientem. Inde qnod et dam- 

u taxat anam yestem posridebat, jam se ipso diyee potationis fregit 
yascalnm et potentis peditans sprevit equum. Ob quam rem 
hujus mundi divitiae, aut paupertatis naturalis ^ opitulativum 
solatium aut cupiditatis anxiae jugum sunt onerosum. Disce 
igitur , quod melius sit non egere 'quam indigenter habere. 
Qaibas diffinitie aadientis risnm yertit in lactam. 

^ Qas sint yersB diyiti». 

De adolescente qui ivit ad aureos montes, cap. 10. 

Adolescens qnidam, flammis ayariti» seniliter jam accen- 
sas, cum aadisset montes anreos, beneficentisB natnralis ezcres- 

cente yena, esse in India, hujus esse comes desiderans milie 
K per pericuhi tandem luic pervpnit. Cnni io-itur perfusus ju- 
cunditate, pupillis stillantibus auri cupidine, rutilantes moutes 
conspexisset , attractus auri deriderio impulsusque ritio cnpi- 
ditatis festinas ' anhelaret attingere, Gtigno ' sophisticorom qai- 
dam salabriter carrenti occnrrens rei hujus gnarns^ ignaro 
sojuveni dixit: quantocius retrocedens cave et ne procedas ulte- 
terius! quoniam si grifes appropinqnare te viderint, jam pro 
auro peruiciem habebis. Quibus ille sic cupidus tam iiebiiiter 
qoam terribiliter aaditis moz totum gaadiom in gemitam con- 

1 Andexe leisn: natimB. 2'Andere lesen: gnams. $ DieBer 
name fehltin andem ansgabeii. 4 Andere lesea: fastumi. 

6» 



84 



yertit, hinc doloroBe commemoraus tantum vaae actain iaborein, 
hinc nimis plorans perditam spem, hinc nniyerri mnndi 
gimen, magis feris qnam viiis tantis conceBsis opibus, detestans 
contra providentise ordinem. Gai ^ qnidem doctas ille, in corde 

5 emoUitus lacr^^mis, ut con.sternatum ;ul terram compassione erige- 
ret et sauciatum ratione misericorditer confortaret, inquit: 
consolare, fili, en ego namqae pandam tibi magnum theaaaram. 
Tano promisBione ac doloribns ardentis awitiflB mitigatie param 
oonfortatoB resedii Gni mox alter adjonxit: dic mihi, rogo te, 

10 qaid tibi sammam pataveris esse bonara. At ille : hoc certe, ni 
fallor, quoda mesummediligitur; idautemsummediligimus, quod 
summum bonum esse putamus, mensuram siquidem boni amor 
sequitur. Mox alter : recte judicasti , sed qoseso , ut dicas, 
qoid magis diligis? At ille: aurum certe, ooi aniyersa de- 

u sernont, pecani» namqae jaxta SalomoniB sententiam obediont 
omnia. Ad hflec tandem eruditas magister, at magis cupidi- 
tate quam dolore sauciatum pectus auditoris sanaret, pium 
rationis dedit antidotum dicens: bene video, quod avaritia liabet 
oculum sed uou visum, nam bouum prs&diligis et hoc ipsum 

ao cum magis appetis, non agnoscis. Responde mihi, qoa qoidem 
aaram ratione cstereeqae desiderabiles res amentnr; nonne 
qaia informantnr bonitate? Sicnt enim odienti forma malnm 
est, sic diligenti est bonum. Sub ratione quidem boni cuncta 
diligimus, sed quouiam propter (piod unumquodque taleetillud 

a& magis ratiociuatioue peroipitur, utique illud propter quod aliquid 
amamas, id magis est amicum. Amamus enim nniyersa propter 
bonum. Igitorfinis omniom desiderabilium et sanamam aniabiliam 
est bonam. Qua nimirnm ex re jam, amice, rntilaater ad- 
spicis, quod universaliter bonum appetis, ipsum maxime di- 

30 ligis, hoc in omnibus volitis qua^ris, propter hoc ca^tera con- 
cupiscis. Verum cum digesta sit diflimtiva, id ipsum esse 
summum dilectum, hoc tantum cunctis esse summum bonum, 
ac totias thesaarum petitionis desiderat» rectitadinaliter dixe- 
rim, quod est essentia bonitatis. Hoc antem aarom non 

86 est, ergo nec ipsum potest esse summum bonum. Unde illud 
summum bouum est, quod omnes uaturaliter diliguut, uecest 

♦ 

1 Aadero leNa: (kyiis. 



u.iyu,^ccl by Goo 



85 



qm cjiis effbgiat ftppelitiim. Natane namqQe ncwtr» hoc bo- 
nnm finis est, ad quem nataralis dilectionis impetu ctmcti 

deferimur. Omuia enim nataiialiter suura finem exspectant. 
Attamen plures sunt sapieutes, qui non solum aurum non 
ftappetunt, imo ut inimicum virtutis pacisque fugiunt et 
efftindimt. Namqne bragmani nt libera tranquillitate civiliter 
Yeraarentor, aarnm totaliter a sais finibus abdiearant, et 
brabit», eiyilitatis caltores, ne asa ejas poHati ayaritia corram- 
perent aequitatem et salutarem pacem perdcrent, ideo in terra- 

w rum profundum abjiciunt hujus genus metalli , cum emunt. 
Unde magis putandum fore maLum quam bonum rebus hu- 
manis aurom yirtatum zelatores senserant. . Amplius autem 
si snmmam bonnm hominis corporales opes essent, ut quid 
natarsB providentia circumspectissima bsec quidem divitialia 

16 bona feris magis quani hominibus est largita? Smaragdinas 
namque gemmas arenulasque aureas Sithia? hosque montes 
grifes possideut et metallorum amplissimis yeuis multisque 
lapidibus pretiosis nobis abditis terra gaudet Noune sic ap- 
paret, quod natura sagacissima perversitatem ayaritisB confci- 

iotaYit, eum desiderabilium quidem opum majores longe copias 
aut ^ pos8idendas'brutis dederit, aut in ipsis absconderit elemen- 
tis? Haec nimirura alienata naturaliter aliena a veris nostris 
bouis 86 esse fatentur. Postquam igitur finem amabilium 
bonornm qaseris, quod somme diligis, fuge aurum, sperne di- 

Mvitias, eupiditatis ezstingue flammas. Non enim ditant sed 
depauperant, dum animi Titiositate captivant. Tantum yirtu- 
tem qusere, quia, quod quajris, intus habes, thesaurus namque 
summaB bonitatis non alibi quam in suis amatoribus sistit. 
Quibus quidem diligenter auditis mox ^ata cupiditate divi- 

sotialem yirtutis Tenam in se l»tatus est inTenisse. 

Ubi sit onrandam ditarL 

De Tulpe et mustela, cap. 11. 

Macilenta vulpes ut se ipsam pinguedine resarciret, in 
pingpie cellariam stiicto reperto foramine introiTit. Quam cum 

* 

1 Andere lesen imriohtig: ad, imd dami: ut* 



Digitized by Google 



86 



ibi moraiiB adspezit mustela, salutatione peracta ccepit quter^re^ 
ad quid et qualiter introiBset, Cni ynlpes respondit: de toto, 
qnod petis, soror, nna tibi camis macies sufficiat, ipsa namqne 

dedit aditum ; per angnstum foramen veni , ut eam effugerem 

i sociam carnis nostrai lefcalem. Tunc mustela sagax sagaci sa- 
gaciter inquit: certe indebitam carois maciem fugare bonum 
est, sed propter pinguedinem vitalem carnem perdere pnto 
stnltnm; dementia quidem est, illud amittere, propter qood 
agitur res. Mox vulpes: at quae nempe est ratiocinatio iata? 

lo.Tunc mustela snbjnnxit: si tibi placet dare rationis proposi- 
tum, quseso magis, ut consequens consilium sit acceptum ; vi- 
detur mihi quip.pe, soror, ut antequam alienis rebus sitibundae 
cupiditatis deutem hiribundum adhibeaa, et aridse pelli dila- 
tivam piogaedinem .dd<wi. Indurando m<s eorpori traiudtain 

16 opportnnum provideas et ipsum, si necesse fuerit, inqniras di- 
ligenter. Nam per illnm artissimum, quo pr» macie libere 
introisti, impinguata, incrassata, dil^tata, duraque pelle. cum 
necessitas aderit aut voluntas, redire ad liberum non valebis. 
Verum cum sit, ut video, fuge non aliuude prsesidium. Si 

M oomederis cntemqne repleyeris alienis , ant oportebit te , qnsB 
aviditate delectabiliter snmes, nt ezire ▼aleas, postm<$dnm cnm 
nansea eyomere, ant pr»ventam a possessore dileetissimam vitam 
dolore finire. Et sic qiiid tibi erit carnis crassities, nisi amara 
turbatio, certa captio, pondus intolerabile et laqueus dolorosus? 

a& Nunquam uosti, quod stricta natur» janua parvulus uudusque 
homo vix cum matemis stridohbns liber egreditnr in hnnc mnn- 
dnm? Qnid si cnpiditate homo affeotns et mnndialinm remm 
pladditate allectus, minime consnltns de exitu, opibns rapaci 
manu hinc inde collectis fuerit impinguatus, cum tandem morfce 

80 hiuc compellitur exire ? Porta justitiae strictiori reperta , quae 
delectatione rapuerat, mox aut cum doloribus evomit, aut secum 
hsec omnia cum yita in seteroum perdit? Procede nunc ergo \ ca- 
rissima, et non des snbstantialem pro pingnedine pellem, ac 
ibi tibi proyidentins qusere pascna, ubi opnlentia est nternfle 

86 securitatis. Quibns serratis diligenter Yulpes, pastn anmto 
prsBsentis necessitatis, libera et docta recessit. 

* 

1 Andere lesen nnxichtig: perdita. Ergo^ earistima. 

« 



Digitized by Gopgle 



87 



Contra eoSf qui libeuter suscipiunt manera. 

De simia et bistrione, cap. 12. 

Gapida vestiB simia, oonfusibiliter nt polluta eooperiret 

pudenda, cum cerneret histrionem joco laitum , pluribus indu- 

6 mentis donatum, ut ea maiiu prodigalitatis effunderet, mox 
ad eom se oontulit, et parata salutatione subjunxit: uescio 
cerie, ciijns iDstaurataonis causa, tam in beneficiis miraB largi- 
tatis profnsa, caudulam pndibnnd» yilitatiB latibnlnm, nulli nn- 
qnam invida cum sit totkis bonitatis eznndantissima fontana, 

lomihi natura non dederit, sed reliquerit nudam, unde ad opu- 
lentum inops, ad liberalem egena, audacia necessitatis accurro. 
Gui ille, leuiori iingua vestis avidam mulceus: tibi, iuquit, 
bffic nuditas amiea grande bonum est, cum sis rationabilibns 
conformior formata, non bestialiter cnm canda sed arte qnad 

ubomo ezoifnata hnmanis gandeas opnlentiis. Nimimm latent 
quosdam naturas beneficia, sed his diffasis grandi liberalitatis 
impetu repleta sunt omuia. Attamen quod flagitas, satis gra- 
tum habens sane do atque mellis favum , quod libenter de- 
voras, superaddo. Tunc simia lastauter susceptis beneficiis 

^ grata gratias agens ac nimis magnipendens, qnod tam libera- 
Hter nltra quam petierit habnisset, cogitaTit, nt in cnncta 
re sibi neoessaria tam gratioso largitori inseparabiliter ad- 
haereret. Cui dixit: satis quidem niea uie naturaliter ad te imi- 
tandum proprietas inclinat , sed profusa tua magis attrahit 

^ benignitas ; quamobrem, amice, si dignaris, servire sum paratus. 
Mox ille: plaoet, inquit, mibi tam gratanter donata eomitiya, 
miigis tamen et bene conyeniant jocns et berta. Vernm ne 
quando fortassis dilectam te yagabnndam raperet dnlce malum 
et male computata libertas ; dilectori largiter donanti necessaria, 

*o conjunctse dilectionis et servitutis liberie adhferebis catena. 
Quae inconsulte jam subacta douis acceptavit et stolida gran- 
dem libertatis rem non grandi munere aut callido commercioper^ 
didit et mercatori moz se exbibnit captiyandam. Irretitamergo, 
natnra dispositam, Indere quantocins eruditam, cupiditatis sn» 

*ludos protittus exposuit ac suis commodis ^ atque oblectatio- 

1 Andere: tempestatibaB delectata oder: dilectionem oommaiiibiis. 



Digitized by Google 



88 



nibQS alienis miseraiii servire coegit. Qua nimirum interdiim 
magistro minus oorrespondente , aat ut puniret defectmn ant 
impudioo ladi ladibrio magis^ exsequeretar effectam, ab om^ 
nibas Tidendam nadabat, snper boc aoetoso potas bansta 

h iii(i',stifican8. Tuoc quitlem liice contiisionis ac tribulationis fel- 
litio antidoto ])riulentiie oculis simiae restitutis , cum per- 
ciperet durioris patroni nunc irse nunc avaritise se captiva- 
tam servire, ad cor rerersa digestsB rei ^ sententiam talem 
dicitar protuiisse: o subornatnm deceptiye cupiditatia bamum, 

10 letifemm munus, munerum naturaUum ademtiyum, graTissimum 
obligationis pignus, stulti et sapientis commercium minimum, 
maximum emtionis pretium , servitutis jugum , iniquitatis fer- 
mentum, captivitatis indicium, fomentum discordiarum , sub- 
versio 6iyilitatum omniumque seminarium malorum, amatum 

16 Tenenum ! Non immerito^ certe amica veritatis , sequitatis et 
pacis, cunctarum virtutum soda, divina lex suscepticmem mu- 
nerum judicibus interdicens inquit Exodi XXHI^: munera^tiam 
excaecaut prudentes et pervertunt verbajustorum! Plane quidem 
elucidans, quod haec ipsa prudentiam fugant, justitiam dissi- 

^pant, intellectuualis moralisque virtutis oonsistentiam vastant 
omnemque rectitudinis vitam necant. Bevera muneribus ez- 
csBcatus tam admirabilis Balaam periit, muneribus judicialia 
sedes domus Jacob depravata liberis Samuelis Israhel in pras- 
judicium ^ cecidit. Muneribus corrupto senatu dudum florido, 

2'' sicut providerat princeps, ingravata murmuratione Romana gloria 
trausivit. Eteuim cum emptis iniquo munerum pretio datori- 
bus legum fratricida ingratissimus et nequam prssdo justiflcatos 
fuit, tunc Justitiarecessit a Roma et converso ad eam vultudama^ 
yitet dixit: o urbemyenalem etmatrem tradituram, si inveniret 

»0 emptorem ! Ob quas res nimirum , qui non parvis sapientia 
cultum virtutibus auimum possederuut, magnis eo ipso laudibus 
sunt dignificati, quod magnorum maxima, maximse libertatis 
amore, munera contemserunt. Quantis enim titulis gloriflB 
superfertur ille Dic^nes, dum calcatis opibus regiis per mediaa 

•ttUbere accipientis yoluntati ezpodtaa, raptas Asi»' Abee- 

1 Andere lesen: prsecipitium. 2 Andere leaen: esae und lassen 
Aam weg. 



Digitized by Google 



89 



dimis Alexandri gazas panper sed virtate opQlentiis ineessit. 
Ita siqnidem eo locupletior majorque splendnit, qnia plus 

fuit hoc ipsum, quod accipere nolnit, quam id, quod ille dare 
disposuit aut possedit. Quautis autem certe laudationibus 

fimiris morumv cultor Socrates extollitur, qui cum Archelai 
regis satis quidem maguis petebatnr mnneribus honoran- 
dns, respondisse /ertmr, noUe se ad eom venire, a qno ao- 
dperet benefida, cnm reddere illi paria non posset. Liber 
quippe esse yoluit, dum ante reddere quam suscipere in spreto 

M rnunere cojs^tavit. Quantisque similiter prfeconiis curialitatis 
romauus approbatur Fabricius, dum quadrantiae munus viro 
pauperi a Pyrrho rege oblatum yirtute ditissimus renuit, magis 
eligens honestate ciyis liberi qnam mnneribus emti regis glorioeitate 
potiri. Qna profeoto re mnlto magis emicuit, dnm rez admi- 

II ratns apectabilem virum ^ ntiqne semper tonante laude su- 
per solem erexit dicens: ille est Fabricius qui difficilius ab 
honestate quara sol a rectitudine sui cursus averti potest. 
Quid plora? Certe nil carius venditur ac perdibilius su- 
mitur qnam munus cnpiditate yolitum ac donatum. Quibus 

>^diffinitis eiai non came, ab ayaritia tamen libera mente 
quieyit et propter munera in captiyitate permansit. 

Contra eos, qui cupiendo festinant ditari et lf&- 

tantnr, quantocius se diyites esse factos. 
* • 

n De eucnrbita et palma, cap. 13^ 

Orta est cucurbita jnxta palmam , sed radicem habens 
violentissime fncritivam, paucis sursum rapta diebns jic anti- 
quissimae quidem palmsc, incrementis quautocius violeutioribus 
adaBquata, proposnit dicens: palma soror, qnantum temporia 
habee? Cui illa: centum' yitas annos. Tnnc cucnrbita mature 
M se crevisse gaudens grata natur» dixit : gratias tibi ago, quia 
niihi pro anno diem dedisti; nam quod palma? solaris alatio- 
uis infra zodiacum annus, hoc mihi dies dedit te operaute, 

1 Ausg. lassen virain weg. 2 In der ansgabe yon 1630 ist 
cap. 13: 14, oap. U: 16^ oap. 15: 18, eap. 16: 15. 



Digitized by Google 



90 



qusB profusisF^imis beueficeiitiis , quas quidem agis, rebus nu- 
merum tribuis et augmentnm dinmis periodis. Moz enim 
palma, nt snperbiamt de qna se levaretf dejieeret ac qno lac- 
tabatnr tristaret, ita fertnr dizisse: bene ee cncnrbita, curva- 

ft tum judicinm habens ; namque, si sane sentires, in te non ra- 
pinae vis sed judicativa vigeret et utique atteaderes, quod re- 
gularitate mirabili natura cuncta dispouens Juxta mores aug- 
mentationis mensurai periodos durationis. Bevera qnod im- 
matnre crescit, cito decrescit et paulatim anctnm longe est 

10 dnratiTnm. E2ffemera piscis repentine augmentatus • eo die, 
qno oritnr, moritnr et elephas centenarium yenit ad termi- 
imm, quia lestinum iion habet incrementum. Torreus rapidns 
pito consumitur et tardus amplius passu moderaminis antiqua- 
tur. Melius est ergo panlatim crescere et diutissime yigere 

u qnam celerins snpercresoere et qnantocins ariditate finire.. 
Quibns non certe sine tribnlatione anditis snspicans cncnrbita 
dixit: qnis te hoc docnit? Et illa: tarditatis qnidem me» an- 
tiquitas, nam in autiquis est sapientia. Tunc illa, micstitiam 
tandem addente scientia, talibus in prffijudicium suum et com- 

90 modum aJLiorum erudita cucurbita cum lacrymis exdamayit : 
et dizit: o niminm infelicem rapacitatem cnpidinis ac yiolen- 
tsB radids ac felicissimam moderantiam seqnitatis! QnsB enim 
cito vorat yiolenta rapacitas, effnndnntnr post modicnm, sed 
quae paulatim acquirit aiquitas, uunquam deficiunt, quia in 

^ scuipiternum manet justitise fuildamentum. Quibus dictis 
couticuit. 

Gontra eos, qni se raptis diyitiis plenos esse 

gandent. 

De sanguisnga et formica, oap. 14. 

80 In membri laugnentis autidotum corruptis humoribus 
aggrayati sitibuuda sangninis apposita sangnisuga gratulari 
ooepit admodnm, quod ad fontem yenamm pervenerat a se 
dintins exoptatum. Cum autem acnmen oris per poralis cntis 

meatum yenam thesauri yivifici attigisset et nisibns totis 

86 deliciosa tunc aviditate satis quod sitiverat biberet , arte rai- 
rabili uocivum ab utili sequestratum, natura diligenti sagaci- 



Digilized by Google 



91 

late propiiumte malis male eiipida plena &cta est. Bed cmn le- 
taliB baaetns in totam perfnsnm vintB ineiperet ebnllire ac qnan- 

tocius pararet virus uiortem veuenatani , dolor disrumperet et 
jam clauiore periret, mox ad doleutis vocem venit formicula gra- 

6 nuni traheus. Quae dixit: quid accidittibi? Et ilia: amatum 
qnippe sangninem putayi sngere alimentnm et exhansi yenenum, 
cnpidam namqne deoepit propinator aTams, qni retinens sibi 
oommodnm sugentis in pemiciem dedit yims. Tunc formica 
subjunxit: bene video quod stulti ea, quae sibi sunt uoxia, 

10 cupiunt. Kt adjungens inquit: nescivisci, quod, qui alienum 
sanguiuem sugit, propriam jierditionem sumit, et dum male 
qnod cnpierat rapit, hoc letaliter postmodum evomit et se sibi 
prsBcarissimnm perdit? Hac revera draco tam callidns peete 
capiditatis illuditur, qui nt ezperti proprietatnm animalinm tra> 

**dunt, dum hostiliter concupitum , quem vi et arte praevenit, 
hinc caudsB potentia irretiti pedis auferendo refugium, hinc 
oris morsu iuimioum quserendo iustrumentum avidius, elephaii- 
tis sangninem sugit et plenus se perimit et non tam jucuudus 
bibit qnam doloroens se extingnit. Totnm enim qnod rapitnr 

loraptori est vims. An ignorasti, quod ayarns raptor, dnm 
lupiuis dentibus et cocodrillico morsu alienam rem devorat, 
propriara alienat, totum se dissipat et cor vastat, quoniam, 
male quod congregat, raptoribus parat. Nam Chaldiieus As- 
syrium, Persa Ghaldseum, Persam Grnecus, prsedonem pra^do, et 

»sic exspoiiat Grsecum Romanns. Gandeo igitnr, quod nuUins 
sanguinem sngo, imo providentia cnro, diligentia qua^ro, jns- 
titia congrego, sapientia seryo. Quibus,* nuUius praedo, laboris 
justi meritis vivo. Quo dicto sauguisuga simul cum vita 
cruorem raptum evomuit. 

loContra eos, qni laborare nolnnt et de rapinis 

yiyere student^ 

De ape et aranea, cap. 15. 

Sui laboris ad studium api pergenti, arte texens aranea 
8089 fraudis retiaculum, cum coram se illa trausiret, moz 
Minqoit: quo quidem, qnernla tempestate, tam quietis im- 
patiens, tota die vaga eorris et circnis? Cui illa yirtntis snti» 



Digitized by Google 



92 



iritate mellita patienter respondit: disciiRo per flores ddqms 
laboribnB emens pabnlum mellis. Tunc aranea dizit : staltum 

est tamen pro stilla roris mellifiiii circuire. Ad haec apis ad- 
junxit : stultimi imo est quod judicas nou sentire , stolidissi- 

6 mum autem pro victa Yitam eTomere, pro yilissima re medul- 
lam carissimam fundere, pro incerto certum impendere, pro 
minimo magnum perdere ac pro foetidissima musca te ipsum 
eyiscerare. Ego cerfce, nibil de propriis amittendo, laboro sem- 
per ad certum, tu autem tota die insidiaris eviscerata, pro 

10 iucerto das et perdis iutiniuni tuum , ut rapias extrinsecus 
alienum. Attamen cum in retiaculum occultatum uihil inci- 
derit, quid habes aliud nisi quod perdidisti? Omnis namqne 
fur ante perdit sua, quam rapiat aliena, dat pro veste fidei 
gloriam, pro auro justiiaam, pro cibo Titam, pro acddente 

16 snbstantiam et proiniqnitatis necessitate pascenda tanquam mer- 
cator stolidus virtutis clarissimai })erdit famam. Melior igitur est 
labor fiEMJtus fructu justitiae, quam rapacis avaritiae tempestuosis- 
sima quies. His auditis post oonfusionem aranea se abscondit. 

Contraeos, qui, ut splendide viTant, rapinssdant 
M operam. 

De boTe et lupo, cap. 16. 

Post jugum laboris ac commodi in cibum falce lingusB 
boTom berbas metentem Tagabundus otio lupus rapax cum 
cemeret, moz ad eum Teniens inquit : quid esfc, quod tam 
» Talidum animal acutisque comibus adarmatum non solum ab 

honiiue jugum toierii.s gravissimai servitutis, sed quod deterins 
est, post tara gravis laburis onus vivis edulio vilitatis? Certe 
si super artem doli vigoremque dentis mihi tautam uatura 
Taliditatem dedisset, ita bonis sine laboribus camibus Tes- 

Moerer, aselli tamen esum Tiz dignarer! Ad hm bos rn- 
minata sententia respondisse dicitur: o si innooentise bonam, 
mansuetudinis fructum , apquitatis commodum pacisque deens 
libra rationis ap])endores et liostilis rapacitatis reatum diligen- 
tiori circumspectione iibrares! Videres uamque, quautse calami- 

«tatis sit ssBTire bostiliter ac rapaciter TiTere, cum nequissima 
Tita miflenB juTentatis sit laes. Namque cnm male TiTitor, 



Digitized by Google 



08 



iil TiTatar, Tirtatis nobilior yita yera periniitar et ea qnsre- 
linqmtar vita, cam in ea vivat Titialis cakmitas, nequior 
mora ef&citor et sic yera vita per semet ipsam damnator. Qaid 

igitnr, quod otiosa rapacitate vivis, malitia ^ gloriaris ? Atteude, 
i quod aiiimalia viventia de rapina hinc divina lex , hujusmodi 
inmiimda diceus iu holocaustum hujusmodi prohibeus eorum- 
qae esum homiuibas interdioens at maligna damnavit. Hinc 
natora rationaLis Mova ea tamquam sa» complezioni discordantia 
semper abhorruit. Hinc canctarum effectiTa malarnm artinm 
10 &lle, yenenositate, feritate, ac solitndine hsec detestanda notavit. 
Nam et omnis furis immundissima mens, distorta aniraa, fellita 
Toiuutas, ciyilitas semula, ferocissima vita. Ferre igitur jugum 
in profectum omnium suayissimum onus Tirtatis eet mihi et 
tempestuoea libertae in prssjudicinm singalorum serTitos Titio- 
usitatiB est tibL Sic aempe carios est mihi comedere fDBuum 
de labore jnstitifle qnam hsedum de scelere aTaritis^ Tiolente. 
Quo audito lupus couiutatus discessit. 

Gontra fures, qui ibi pluries comprehendnntnr, 

nbi latere credidernnt. 
«I 

iiDe noctna, qnsB conqueritur contralncem, cap. 17. 

Cum multum de nocte noctua iii furti facinore desudasset, 
radio pra3venta diali, miuus intuens sed plus timens, ccBpit de 
luce oonqueri et maledicere sic diei: o caligiuosam lucem, ob- 
flcuram diem, accasationem apertam, dnbitationem letiferam, 

«nt qaid prsBTenisti me? Cur tam cito Tenisti? Bcce qnidem 
jam non Tideo, ubi condar ; jam Tisa ab inimicalibns aTibns con- 
fondar. Cui mox adversatrix lux sic respondit: nimirum quoil 
tibi , nequam, odiosa sum, gaudeo, sed magis quod caligiuosa 
som, jubilo, attameu maxime quod damnosa exsulto. In nocte 

Menim Tides, ut noceas cseteris quiescentibas , inquietaris ut 
rapias, uniTersis dormientibus Tigilas, nt cccidas. Xnqnietasti 
noctem, sprcTisti diem, odisti Incem, perTortisti ordiiiem na- 
toralem. Bevera ceterse aves, cum surgo, surgunt, cum ad- 
Tenio, jucuudautur, cum appareo, ad invenieuda pascua veuti- 

♦ 

1 AndfiEC lesen: militia. 2 Andere leien; sooenB. 



Digitized by Google 



04 



laDtur. Ta vero surgente die quiescis, at lateas, apparente 
die dispares, ne pereas, ac vigilanter ^iormiB, ut per noctem 
malefaciendo discarra^. Qoare, illaminatriz eanotoram, som 
tibi tenebra odiosa , cnnetis gratissima ac tibt mortifera , cum 

6 universis sim secura? nisi quod profecto oculus tuus nequain est, 
cor malevolum, conscientia scelerosa. Non miror, si contuitos 
tau8 frangit saphirum, qoi attactus fogat venenum, quoniam 
intemnm habee spiritam venenosnm, qai impagnat yirtatem, 
fbgit laoem et odit aplendorem. Attamen qood manBaet» aTes 

10 inimicantnr tibi, eTidens argumentnm maliti» tn» est, contra 
quam non omuis dumtaxat armatur lex, sed, siquidem aequita- 
tis ipsa amica, tota etiam insurgit natura. Quibus taliter dif- 
finitis adTersus eam jam insurgeutibus aTibos moz dilaniata 
est mansnetadiniB inimica. 

i6ProTerbiam ostensiTnm differentisB inter aTa- 

rum et iiberalem. 

De aranea et Terme faciente sericum, cap. Ib. 

De medullis propriis fila serica vigili circnita Terme 
condente laborans prope similiteJ^ sed dissimili ratione et tan- 
M tam opificis stndiositatem prospectans aranea dixit: nt quid, 

Irater mi, tam temetipsum torquens evisceras pro non tuo? 
At ille: tu autem te, ut quid? Et illa: ego quidem laboro pro 
meo. Mox ille: quid est tuum? (Jui arauea dixit: bouum 
meam est, prasda certe, qaam capio hoc in retiacnlum inciden- 

iBtem. Ad luec illa: qofe namqne est praada? Et illa: prsBda 
mea est mnsca. Qaibas anditis Twmis locntas est dicens: 
nimirum, soror mea, detestanda mihi videtur ars fraudulentiaB, 
cassus labor dementiae ac repudianda prjeda miseria^ Nondum 
nosti, ut video, quid sit verum proprium boimui. Hoc est 

80 enim intrinsecum, non extrinsecum tantumque illud quod pos-» 
sessore non Tolente perditur. Igitor in hoc, in qno sponte 
ipsam adeptus reliquerit, est nnnsquisque inTictas. Is namque 
veraciter vincitur, qui a bono proprio spoliatur. Bonum autem 
extrinsecum census est, ut quod volente ]iossessore abraditur 

S6 et ialse prsestantioris judicatur esse potentia;. 8ic euim bonum 
propriom Tirtus sola fore •dignoscitur, quoniam hsac est cordis 



L;iyui^L,u Ly GoOgle 



9i 

et qnsB qnidem te, nisi eam reliiiqiieris, non rdinqnet In ea 
dmntaxat, nisi yelit posseseor, non Tinoitur, qnantumcanqne ant 
intus ant foris molestias patiainr. Revera hsdc est possessio 

mea, qua invictus, liber, dives, quietus, tutissinius, et ceeterorum 

6 bonorum son cupitor sed possessor exuudantia ipsius bonitatis 
in bonis innumerabilibus me ipsnm effundo. Bonum enim 
diffiiBiTum est sui ifisins. Igitnr bonum meum est liberalitatis ye- 
rissima yirtus, qna, cum oommunico propria, mihi hoc magis 
approprio, qnam cum aliena possideo ; cum distribnero eolligo, 

10 et dum expendo , recondo ea. Nimirum ut cunctis proticiat 
coelum, rapidissimo cursu volvitur, virtuosa lumina sidera fun- 
dunt, aer torridus coucrescit in pluviam et ubique tam com- 
moda germinat terra. Ea quidem non sibi sed aliis germi- 
ficat natura liberalis, gignit metalhi, scaturiunt fbntes, fructi- 

iftficant arbores, mellificant apee et cara yellera femnt oyes. 
Totci igitur natura3 ars, labor et studium ad beneficinm exhi- 
bendum ex virtute liberalitatis concurrunt. Hoc igitur agendo 
sequor iilam et ex meduliis carioribus beneiicia impendere couor. 
Quibns auditis illiberalis aranea, confdsa a doctore liberalitatis, 

M obmntuit. 

Proverbiumostensivum, quod liberalisdatgratis. 

De terra et aSre, cap. 19. 

Cnm post effusionem plnviae, quam dederat arid» sitienti 
calefactus aSr, ex eadem yaporales hnmiditates exhaunret, mox 
«ei locnta est terra dicens: nt qnid tam cito hxunidum snb- 

trahis, quod sitibundae gratiosus parum ante dedisti? At ille re- 
spondit : adhuc, cum tam antiqua sis, ignoras? Nisi hoc sunierem, 
iLlud nuUatenus tribuissem ; idcirco euim dono laticem, ut as- 
sumam yaporem. Tunc terra sic inqoit: letalius quippe cu- 

M piditatis est yirus , qnod Uberalitatis specie erigitur ; tanto 
enim amplins nociynm yitinm est, qnanto magis apparent!» 
pallio se yirtntem mentitnr. Dicam igitur, ne turberis, quod 
non es effusor, sed mercator rapidus , nou donator sed vendi- 
tor cum sis, nequaquam es liberalis. Liberalis namque est, 

»qui sua bona liberaliter dispergens non commutat, sed donat. 
Douare antem est gratis tautnm yirtutem impendere. Unde 



Digitized by Google 



96 

ratio liberalis donationis possessse bonitas est Tirtatis. N(mi 
emm donat libetalis, intendens aliqnid redpere a se Yolitam, sed 
dumtaxat ad perficiendum operibns ^ virtntis a se possessnm 

jam bonum. At vero qiii alienum dando desiderat, l\be- 
6 raliter mininie tribuit , quod serviliter veudidit , non do- 
navit. Attende, quieso, ad virtuosissimas donationes natorse, 
quam liberaliter effondantur. Quid enim ab inferioribna sus- 
dpit ccdlum, quibus omninm suorom TiTificum prsBstat oon- 
tinuo benefidum? Quid Tytan luminis dialis emissione? Aut 

10 quid ego ab homine ei stillando genitam venam auri , vitis 
liquorem suavissimuni, apis dulcissinium favum mellis? Nihil 
certe, quoniam liberalis natura, amaudo dumtaxat virtutis bo- 
num, dat donum. Nulla enim yerior aut major dorationis eet 
merces, quam ipsius donativ» virtutis, grandissima res. 'Qnibus 

16 auditis iUe de questu illiberalitatis erubuit. 

I 

Proyerbium, quod liberalis dato beneficio non ! 
improperat exigendo laudem. 

De yermiculo faciente sericnm, cap. 20. 

Accepto beneficio serici ex medullis propriis liberalitatis | 
so causa donati, cum ad condiguas exhibendas gratias ei gratus ! 
bomo qua^eret largitorem, sub circumciusoiirmiter cortice ipsum 
absconditumreperitpost diligentis inquisitionis laborem. Cui mox 
gratissima voce dixit : utquid, micarissime, propriis etiam libe- 
ralissime effusis medullis faciemdumtaxat sic ayarus abscondisti? 
« Certe major mihi erat maestitia ad gratiarum actiones uon inveni- 
endote, quam lietitia faerat, tam maguificas doiiatli^iies in susci- 
pieudo a te. Quibus a grato homine cum rubore auditis, bsec vermi- 
culns liberalis respondit: ut quid, carissime, ad agendas gra- 
tias tantiUnm pauperem inquirebas, cum tibi nil existimem 
80 me dedisse ? Namque ubi beneficium liberalitatis non preecessit, 
magnificum gratiaruni actionis nullnm digne sequitur debitum. 
Attaiuen amico pauperi si iitique dignaris gratias agere, meum 
erit, quia pro certo majus est, doiium grate suscipere, quam 

* 

1 lltera aiMg., weldbe die worte vdonatioms liberaUB* weglaaseii, 
liMen: intentmn» andere: intendimt fOr: operiboB. 



Digitized by Google 



97 



(louasse. Pro eo siquidem vere liberalis precibus tribuit, si 
quod donat <^rate siiscipitur, et magis suscepisse se judicabifc. 
Propter hoc a grato uou aliud exigitur quam hoc, quod gau- 
'dio06 Bnscepit. Igitur liberaliB abseondit faciem, fugit laudem, 
t nullam z^eiit ezteriorem mercedem. Numquam pateos ^ est na- 
tnra germificans, anri liberalissima tam profnnda ▼ena, virtus 
pomificans coeli beneficiis ; et auriga nouue abscondit faciem, 
ne tamquam visil)ilem gloriam exigentes improperent donatam, 
maxime qxm fuderuut. Igitur natura et virtus uou in facicm 
10 tribuunt, qnia nec rem nec laudem extrinsecus pro virtualiter 
fasi» mnneribns cnpiemnt. Qnibns dictis yale addito qnievit. 

ProYorbinm, quod liberalis omnibus, qnibns 

potest, donat. 

De terra et primo mobili, cap. 21. 

16 Adspiciens terra, quod primum niobile ])raeter se comnm- 
uicato motu diurna " cuncta secuni visibilia raperet, locuta est 
ei dicens: ut quid inquietas tautuiu omnia? Cur tibi uon 
Bufficit motum tuum influere tautum nni? At illud respondens 
desnper dixit: bene locuta es sicnt terra, obscnra dementiay te- 

sonaeitate arida, cupiditate perpetue sitibunda. Non attendis, 
quod meum inquietare est nobilitare, meum movere clarificare 
ac meum rapere liberalissime sit donare? Oumibus enim, 
qusB mecum moveutur, meam uaturam commuuico, virtutem 
natam impendo, propriam causalitatem distribuo. Aut quidem 

16 si forte nni vel paucis impertiri snperabundans meum illibe- 
raliter benefidum yoluisti, tnnc mihi ant' aliis crudeliter in- 
vidisti. Considera, quaeso, quod sicut universale recipit, sic 
universalis virtus communiter agit. Igitur quemadmodum 
vera justitia est ad omnes , ita beneficentia libera derivatur 

80 ad omnes. Nam liberalissimo radio Tytaa cuncta respersit 

nec nnqnam effusionis snsB splendoris terminos coartavit. He- 

par nniversis membris sanguinem cibalem distribnit, et cor 

vitalem vaporem per cnncta perflavit, sensnm cerebrum cunctis 

influit et totum liberaliter corpus subditum * vivum facit. Igi- 

* 

1 Andere: Numqiiid potens. 2 Audere: diviuo. u Andere: haud. 
4 Andere: subitum. 

P»belbaoher 7 



DigitizQd by Google 



98 



ior qui liberaliter donat, ciincHs, quibus potest, aooommodat, 

quia non est personamm acceptor sed communis beneficiorum 
largitor.- Quibus auditis verecuuda terra obmutuit. 

ProTorbiam, qnod liberalis granditer donat. 

ft De die et nocte, cap. 22. 

Ad solis pnesentiam facta die, cum nox totaliter fuisset 
exclusa, statim ei lameiitabiliter dixit: ut quid tantam claraB 
luciditatis copiositatem eiiudisti et me sic ab babitabili orbe un- 
diquepropulsasti? Nonne snffidebat te lumen ad visionis neees- 

10 sitodinem effddisse ? Cai iUe respondit: nimirum infrigidatiya es 
€01 poriset pectoris constmctiTa et pro])ter boc loqneris nt ayara. 
Quid est virtus? Nonneultimum forepotentiae apbilosophis diffi- 
nitur? Unde qui iufra potestatis valetudiuem agit, uondum 
yirtualiter egit. Sic igitur qui uon, quantum potuit, benefecit, 

16 parumper oberrans a yirtute deficit. At Tcro qnid est alind 
liberalitas qnam libersB beneficentie magna yolnntas? Homo 
nimimm deficientior est, si donat minns quam potest, yolnntatis 
euim evideiis siguura est beueficium traditum. In muneribus 
igitur largieudis uou suscipie*utis atteudeuda est dignitas sed 

ao douantis, quoniani in beneficiis virtus attenditur, nou persona. 
£t propter boc Antigonns talentum petenti Cuneo illiberaliter 
denegayit. Tandem ayaritiam snam indignitate philosopht 
pallians: plns est qnam tibi dari conyeniat, inqnit. At yero 
sic Alexauder Macedo, cum argueretur, quod nimis ultra qnam 

26 satis esset, cuidam dedisset, mox liberaliter respoudit: nimi- 
rum nou adspexi dignitatem personse, sed ad regalis munifi- 
ceuti» granditatem. Attende ad primariam liberalitatis fon- 
tauam, nnde bonitatis omnis trahitnr yena, qnantnm realitatis 
mnndo tribnit, qnia omnia ; quantnm pulchritndinis firmamento, 

80 quia omues stellas; et quautum veri splendoris, quoniam totam 
lucem. Nunquam reliquit aliquod uuiversitatis priucipium, tam 
maxime bonitatis suae beueficio yacuum. Sic auima quidem 
liberaliter agens subjecto oorpori tantnm qnantnm profnit 
tribuit. Sic liberalis yermicnlus yiscera propria in henefidnm 

8s cuncta dedit. 8ie largissima foenix in generatione alterius 
totam in seminarium pulverem semetipsam efi^undit. Yertt 



Digitized by Google 



99 



igiiiir liberalitatis beaeficiam non est cttmm sed cariiu, non 
est mijiiB sed maximqm , neque taniom aed totnm bonnm. 
Qno andito magister yeritatis obticuit. 

Proverbium, quod beueficium iiberalisdebetesse 
* perpetnnm. 

De Danubio et »qaore, cap. 23. 

Semper innndanti Danubio sic locntum est aequor: qaando 
tuae raauationis cessabit iinpetus? Quando termiuabitur in- 
fluxus ? Quousque latices dabis ? At ille parum indignatus re- 

10 spondit : beue loqowie sicut mare, quia omnia fluenta insatia-* 
biliter recipis nec tamen juete ereyieti; nimirnm tanc liber»- 
litatis meaa cemabit infloxae, com insatiabilis tn» terminabitnr 
appetitus. Non enim minor est yaletudo Tirtatis qaam Titio* 
sitatis defectio et propter hoc, sicut cupiditati nihil satis est, 

i&ita liberalitati nuUus est iinis. Uespoude mihi, quomodo, ex 
qao, propter quod et quid tribuit liberalis? Nonne ex incli- 
natione yirtatie pnestat, ratioae deleetationis donat, ratione. 
dileetionis * ae totam commanicat? Qaoniam igitnr Tirtos, 
quemadmodum natura illam inclinat, semper peragit nec anquam 

so exsistit otiosa. Unde seraper huuiilis inclinatus justus est, in- 
nocena, rectus, misericors, prudens, pius, liberalis, beneficialis 
et profusas. Similiter ▼«ras amor eet sine fine, caritas autem 
nanqoam ezcedit, et qai amieas est, perpetao diligit. Unde 
qni ez dikctione lai^tar, nanqaam a dilectione retrahitar,' 

«nisi dilectio finiatur. Operatur enim amor magna, si est, si 
auteni desinit operari , amor non est. Attamen nec unquam 
deficit beneficium liberali ad daudum, cum sit virtute et amore 
dilwsimas. !^empe si deficit pecunia, adest lingaa, ai deest 
censas, adest maaas, si est cellariam vacaam, non eet con- 

» siliam diminatam. Naaqaam siqaidem deeaat virtati divitie. 
Non ergo deficiat virtuosa voluntas, quia non deerit fructuosa 
facultas. Attende, quieso , quod perpetuie sunt emanatioues 
beneficiorum liberalis natune. Nonne coelum vitales virtutes 
semper inferioribas inflait? Sol perpetuo lamen fundit et semper 

1 Andere lesen sehleeht: deleetatiimiB. 

7* 



Digitized by Google 



100 



gratissima telliis pascua gignit et donec Tixerit oor, meiubra 
Bingnla calefacit, hepar nniait, cerebmm sensos animat. Igi- 
tar liberalis beneficii perpetuns est inflQxns. QaiboB dietis 
magis Danubios redundaTit. 

6Proverbium, quod liberalis velox est addaudum. 

De sole et caligine, cap. 24. 

Oam ezortos sol in primo principio- orientis, copiosissima 

fusaluce, tenebram undique ab habitabilis pleno bemispherio mox 
fugasset, caligo deorsum sic conquesta eidem est diceus: ut 

loi^uid tantsB largitionis impetu, tanto repentiuo emissionis in- 
fluxQ radiomm tnoram fnlgores snper terram fddisti? Numqnid 
non satis erat, debita moderatione paolatam influere et ita me 
curialius modesta contrarietate fhgare? At ille respondit: te- 
nebra es et ideo ignorantiae caecitate referta sicut tenebra es 

16 locuta. Nimirum nescivisti modum liberalis donationis. Nam- 
que cum magna voluutas in dando est, si facultas adest, non 
• minor est in effundendo velocitas. Sic qui effundere potuit 
et distulit, utique concupiyit quod tenuit, nec Toluntate plena 
dedit. Clarum est speculum Hber» voluntatis effdsiva celeri« 

so tas donationis. Ea siquidem lucide panditur, quod virtus, non quod 
datur, araetur. Virtus autem in libera voluntate consistit. 
Audivisti quodjam iu proverbio utitur: qui cito dat, bis donat. 
Nempe bis, quia voluntatem et placidam rem, aut oerte bis 
dat, quia in re et in voluntate. Unde in Toluntate non dedit, 

M qui totum de foris opere donare tardavit. Namque ubi ad 
dandum facultas affuit et interfuit tarditas, ibi voluntas 
non fuit. Revera si dare diligitur , non tardatur. Neque 
enim aliud priucipaliter magis liberalis iutendit quam boc, 
quod dare virtualiter voluit. Porro si liberalis est donator, 

sokBtificnm videri decet eo, quod minus gaudenter suscipitar 
munus tardam. Attende, quseso, quanto impetu a natnra 
uati foutes seuiuriunt, venti fuuiluutur, coelum in beneficium 
volvitur et substautialis forma materiye in atomo temporis co- 
pulatur. Beneficium ergo quanto datur velocius, tanto liben- 

85tius, quanto libentius, tanto liberalius, et quanto Uberalius 
traditur, tanto carius sumitnr et juoundius posddetur. QnibuB 



Digitized by Google 



101 



aodiiis caligo disparuii. 

^royerbium ostensivam, qnod liberalia hilariter 

donat. 

De aquila et foenice, oap. 25. 

5 De supernis ad inlima contiiitu vigili aquila pnedani in- 
vestigando prospiciens, cum faniioem ceriieret se igue genito 
comburentem, descendit ad eiim subito et haec dixit: numquid 
in eombustione non doles? At ille: tu autem in venatione 
non gandes? Et iUa: etiam. Tunc foenix a^junint: certe sicut 

10 tn eupida delectaris in captione pned», ita foenix larga iu 
donatione substantise. Non enim miDor jucunditas est in ex- 
hibitione liberalitatis quam tibi in depra^datione ciipiditatis. 
Omnem enim actionem virtutis effusio sequitur delectationis. 
Propter boc, carissima, in boc igne non doleo, sed delector, 

11 quia in generatione alterius tam delectabiliter quam liberaliter 
totam me ipsam effnndo. Numquid non considerasti , quanto 
impetu delectationis in generatione liberaliter vipera se dif- 
fandit, ut quidem non sentiat amaritudinem morsus mortis? 
Nimirum cuncta sua beneficia uon sine magna delectatioue 

M liberalis natura commnnicat. Namqne generativa Tirtus medul- 
]am TiTificam beneficialiter cnm snavitate largitur, cum jucundi- 
tate oor fhnditnr \ efc cnm ,digestum cibum stomachus donaverit, 
delectatur. Omnis enim donatio liberalis cum hilaritate est 
cordis, quoniam ejus effundere virtutem augere est virtutem, 

25 proficere in yirtnte, yirtutem quoque possidere. At vero illi- ' 
beraUs tenendo anmm perdit semet ipsum et, foris dnm pos- 
sidet, intns yeraeiter nibil babet, dolet, si dederit, quia per- 
dit, eo quod ex virtute non dedit. Si rapuerit, delectatur et 
nescit caecus, quod ipse amittitur. Sed quid habet, qui se 

soipsum non possidet? Omnia enim transeunt cum persona. Et 
propter hoc qui cnpiditatis est servus, cnjns est dominus? 
Disperge ergo bona libenter, dona hilariter et nna cnm vir- 
tnte possideas nniversa: ac quidem in Bempitemnm sis liber. 
Quibus auditis aquila, ratione liberalitatis coufusa, iu superna 

35 avolavit. 

1 Andere: jucanditate coxkfonditur et. 



Digitized by Google 



t 



102 

ProTerbinm contra iniquitatem ingratitudinis. 

De vipera et ejus filiis, cap. 26. * 

Gravida vipera cum ad maturitatem perfectam foetus per- 
duxisset , diros in suis visceribus sentiens morsus , amara ni- 

6 mirum beneficii querimonia iis dizit : quid est hoc scelue quod 
iacitis? numquid redditis pro bono malum, quia laceratis ven- 
trem, qui voe portavit, matrem occiditis, qu» tob genuit? Quse 
est ista contra naturam nequitia et ingratitudinis ssBvitia tam 
stupenda? At illi dixerunt: quid est, quod nobis dedisti aut fe- 

locisti? Nimirum, ut delectares te, concepisti et in tetri carceris 
yeutrem uos abscondisti. Quid aliud circa nos egeris, nescimus, 
attamen prodire in lucem apitetimua et gratum mundi apatimn 
affectamus. Tunc mater adjunxit: ecce quidem jam totnm in 
rubiginem ingratitndinis impegistis, namque non solum, ut 

u dignum est, nec quantum ad generationis beneficium pertiuet, 
respondistis, sed quod majus, imo quod pejus est, speruitis, 
depravatis et denegatis, atque quod scelestius est, matrem 
exinde Iseditis, et quod est ingratitudinie complementum, jam 
obliti tanti muneris estis. Nam qni beneficii recordatur, in- 

Mgratus esse nondum in toto sancitur. Revera ergo ooncepi 
vos ex medullis carioribus meis , alui ex sanguinibus propriis 
meis, fovi calore meo, porfeavi labore , promovi cum dolore et 
in visceribus propriis nocte ac die custodivi cum timore. Nunc 
autem pro tantis beneficiis matri rependitis vicem mortis. Ni- 

1» mirum in ipsam directe venam bonitotifl delinquitis , in vir- 
tntem piissime largitatis peccatis, legem a^quitatis ofienditis 
et fontauam pietatis beneticai obturatis, lucidum ignem cari- 
tatis exstiuguitis , splendorera veritatis fuscatis. Verumtamen 
quia inique rependitis malum pro bono, retribuetur vobis 

ao jttstissime malnm pro bono, namque jostitia ingratitudini est 
graia minime. Namque demeritorum reddit ei stipendia digna 
et propter hoc, quia cum ingratitndineincepistis, dira ingratitu- 
dine et saeva finietis. Nam tu, fili, fiecundabis sororem tuam et 
ipsa te perimet et tu, filia, foetus concipies, qui confestim cru- 

» deliter te occident et sic vertetur vitium in tormentum et 
ingratitudo ingratitudine punietur et erit soboles ingratitu- 
dinia cibue mortie. Quibus dictie dolore viscerum exBtincta eei 



Digitized by Google 



103 



Proyerbium ostensiyum propr ietatuu] grati. 
De cane et Inpo, cap. 27. 

Canis a domiuo verberatus cum ex doloribus decumbens 
clamaret, mox veuit ad eum lupus nibil veritos sed secn- 
tms, sicqne visitator dnriBsimns atqne graTiasimns, consolator 
asperrimig leniens, amarissimis mulcene, afflictionem addens 

afflicto proposnit dicens: cur de amico clamore conquereris 
et grandi voce de homiue lameutaris? tu certe reus tibi es, 
qui tautum bomiuem semper dilexisti! Ha?c suut stipeudia 

1« meritorum tnomm; quia nocturno gelu et calore diumo gregem 
cnstodiriflti, snscipe nnnc dolorem. Oui quidem canis gratis- 
simns dara gratitndinis sententia mox respondit ^ : si bona sns- 
cepi de manu hominis, cur et non sustinerem nuuc mala? 
non semper bonum expetimus ab amico , imo et si quando 

i^inferatur, suscipiamus et malum. Nam si ex lege dilectiouis 
pro amico malum non fugitur, ut qnid ab eo tranqnillissime 
non feratnr illatnm? Minns enim pro certo gratns esse 
dignoscitur, qui quandocnnque, cujus dotatns est beneficentia, 
patienter ejus uon tolerat offensam. At semper diligit, qui 

ao araicus est, et semel accepto beueficio virtuosus sempei est 
gratus, sicut asbeston, qui vere dilexit, acceuditur et quasi 
fons vivns ingratitudinis vena aperitnr. Est enim Tirtutis semper 
prosper actns. Ad hm lupns discordisB seminator adjunxit: 
et qnod est beneficinm tibi datnm nisi post diei cnrriculnm 

26 panis frustum ^ ? Tu autem, cum animalia ca^tera nocte libera 
quiescunt, aiternus servus super gregem palpebris timorosis 
evigilas et aperto ore iu diali caumate, inquieto pectore, lingua 
paraljtiya sitis anram. Sic continms latratibns tempestaris et 
infestis semper laniaris nrsinis nngnlis: sed nnnquam pro pane 

80 paryo dulcem tribnisti quietem et pellem *! Tunc canis pra- 
dentius callido hosti respondit: niniiruni cunctis iniuiicus et 
uocivus uihil unquam virtutis et gratitudinis coguovisti 1 Quid 

1 In der ausg. v. 1G30 folgt erat das distichon: 

8i fortuna dedit dudum mihi dulda, qoare 
Dedignor snb ea paucula dura pati? 
2 Andere: tum. 3 die worte: sed bis pellem fehlen in der aus- 
gabe YOA 1630. 



Digitized by Google 



104 



enim aliud est gratitudo quam caritatis justitia, liberalitatis 
lex (lebita et beneficeiitia jequitatis? tribuens pro uno centu- 
plum ceu boiia terra pro miiiimo maximum, ut matrix foe- 
CQnda pio yili carissimam yelat coctula nada. Neqae certe 

sallam est liberalis beneficiom modicamf qaia cam viitatis 
qnippe aroore dedit prineipaliter semetipsnm. Qaid ergo 
dignum dabitur pro virtate aut quid {cquivalens reddetur pro 
grato hoiniue? Pro certo nihil est, quod a grato liberali repen- 
diiur, nisi virtus pro virtute, amor pro amore, atque homo pro 

10 homine qaantocias redonetur. Vade igitur, quod hominis semper 
sum amicus et tuus propter hominem perpetuus inimicus. 
Quibas cum parore anditis lapus mox in solitadinem ftigit. 
Explicit liber tertius. 



Digitized by Google 



105 



mCIPnJNT CAPITULALIRRIQTTARTI. 

DE HiS, <4\JM SUNT CONTRA LUXUiilAM. 

De vitio intemperaniise contrario uiodestiae^ 

De murilego et porco, cap. 1. 

* Stabat miirilegiu in s^lendido prato, lingendo lingaa 
pellem suam nt polleret etiam adbserentem pnlverem expiare, 

sed contra porcus non longe in ccono foctido , liinc inde 
perfusus, cutem spinis turpissimam jactatione hujusmodi am- 
plius sordidahat. 0, inqnit, quam anKPnissimus mihi lectus efc 

M Btatos kic est dalcissimns, qnam mihi delectabilisBimas oensus, 
qoamtam fmibile balnenm oami mees, aqna refirigerii, stilla roris, 
transoendens nempe Libani latices, Damasci et Panormitani 
fontes et in bays et hanicis lavacra sospitatis '^. Atque muri- 
legns dum hoc dicentem ia sorde volutatum audiret, indig- 

15 natus ad verbum et abominatus accubitum mente, voce qnoque 
dariori hae dizit : de ialsitate talis eztoUentie multo magis 
qoam de immunditiei foeditate dolerem, nisi, ut tibi re- 
ferrem aliquid per eloqninm, parum me direxisses. Qnid enim 
hoc est ubi jaces? At illc rcspondit; lutum coenumque. Tunc 
murilegus increpando adjunxit : bene es porcus, quia delectaris 
in foetidis, impingaaris in sordibus et Isetaris in rebns pes- 
simis. CSui porcos impatiens dizit: vade, judica mures tuos; 
qoid mihi et tibi? At ille: bene Salomonicum .est , non ar- 
gaere derisorem, ne oderit te. Attamen pestilenti muri judex 

«auctoritate natura^ constitutus sum suus, et tibi immundo, si 
percipis, natura in moribus corrector sum tuus; te namque lin-> 

1 Die flberschrift laatet in d. ausg. v. 1630: coiitra amatores ini- 
munditise. 2 Die stello lautet in d. ausg. v. 1630 so: Damasci fontus 
et Panormitana balnea sospitatel 



Digitized by Gopgle 



106 



gciido lingua vitare sordes edoceo, si attendis, at illom sci- 
licet marem judico , cum in maleficiis enm judicialis nDgula 
eoroprehendit. Vide, quaeso, qnam cara' est Deo grataqne 
mnnditia tam animse quam natnre. lUe enim coelnm sibi 

5 in a?terniim paravit miindissimum et replevit luce clarissiraa 
mundiiin, animam de candidato semine generat et puro membra 
sanguine cibat, mira quidem rutilantia florea germinat ac 
splendenti pluma, squama et pellicala carnefii ornat. Sic na- 
tura pretiosas gemmas gignit pnrissimas et metalla qnidem 
10 j^uritate splendentia parit, et condit suo diyerso modo digesta. 
Ut quid ernro in immunditiis delectaris? Nescivisti, quod, ex- 
pulsivii dissoluta virtute , retentis foeditatibus caro perit? Et 
ideo si vitam tantum diligis, sordes fuge et ad purgativum mox 
lavacrum adscende. Qno dicto reqnievit. 

15 Contra amatores deliciarnm Inxuriosoa. 

De porco et vnlpe, cap. 2. 

Speciose porcus a suo domino enutritus cum impinguatns 
recnmberet, ad enm veniens vulpes salntayit et dizit: qnomodo 
est tibi, frater? Atille respondit: qnid petis? nonne boc cer- 

90 nis, quod laetus, satiatus, incrassatus, nunquam fatigatns, sed 
delectatus requiesco? Nara inveni hominem secundum cor raeum, 
qui iacto mane mihi iu abundantia cibum anteponit, uuuquam 
esurire permittit, imo ad esum me interdum pigritantem ap- 
ponit, luti suayissimum lectnm strayit atque dulci manu bian- 

ssditur pmritum recnmbentis. Non solum pati morsum me 
unquam a canibus ad debilitationem, cum vagor, sustinuit, sed 
uec latratiun pavescere me permisit. Quid plura? eo procu- 
raute semper vivo in croceis. Ut quid ergo tu sic tota die vaga 
et faraelica circnis et cumtali amico ad habitandum non yenis? 

80 Quibus yulpes anditis super insensatnm ridena anbjunzit : bene 
verum est, quod crassities tondet sensum, tollit motum et con- 
tinuatae subvertunt delicise intellectum. Propter quod parum 
vidisti nec unquam rectitudinaliter judicasti. Nimirum iste 
homo piscator factus est super terram, cibali dulcedine ornat 

86 hamnm, ut ad mortem snayiter trahat incautum ; iUe magnes 
factns est hominis plnrimum attraetiyus, qui oumrisu ocddit, 



Digitized by Google 



107 

atoraotom eibis deduoit ad saspendiiim et ut Tenator oaUidns 
dnlei fistala yocat ad laqnenm; replet namque Tentrem tnnm, 
nt deooetnm te sapidinB comedat, dat fnrfnr, nt pinguedinem 

faciat , accommodat broclium , ut carnem assuraat. 0 si iii- 
6 trasses domum ejus et diligentius conspexisses , profecto ex 
infnmatis inibi pendentibus aliis, quos ita uutriverat, ab eo pa- 
ratnm tibi inoendiuiu oognoyisses. Bonis oibis te dncit ad mortem 
et in sempitemas tristitias tibi delioias bas oonvertet. Absit 
a me talis amicus, qui snbomat amori odinm et seternsB mortis 
10 sub mundi deliciis condit hamum. Aboniinor cibum ejus 
blandieutem, repudio manum, extunc totum ejus sperno sola- 
tiam, nolo certe, nt risu me conducatad luotum nec suis falsis de- 
lioiiB a me separet pellis vitale consortinm. Calicem Phara- 
onis eligo, non fercnlomm canistmm, spemo paleam, non fla- 
16 gellum , sagittam Jonatk» intra me diligo et Joabi refugio 
basium. Quibus sic probatis mox fugit. 

Proverbium de malo deliciarnm. 

De cane et lupo, cap. 3. 

Sub meridiano aestu canem, aperto ore ac pectore iuquie- 

ao tato in accubitum sui cordis refrigeriuni attrahentem inveniens 
lupus dixit : o insensate niiser et spoute calamitati subjectus ! 
si tantum tibi placent angnstiaB, nt qnid ergo cum Empedocle 
Sicnlo te non M^im refertam miseria projicie in fomacem? 
Kimimm si te delectant contra natnram poeualitates, exspecta 

25 parum, quia in morte cuncta poenalia invenies. Ut quid ergo iu 
tantilla vita spretis refrigcriis ex uunc ardes? Nanique tu in 
nocte ovibus quiesceutibus somnum nescis, illis tota die pas- 
centibuB non qniescis, panem tantum et aquam snmis, noctnmo 
gdn et dinrao caumate, illis spisso yellere coopertis ac mntuo 

M se foyentibns, tn nuda pelle in tempestatis aere solus degis, 
illis quidem sine timore jacentibus tu suspensa palpebra hinc 
dentem hinc ungulam in aperto vigilans pertimescis. Quje- 
nam sunt interdum delici» t\m uisi acetosum lac, intestinum 
fcetidnm, lectus lapidens et snavis odor stercoris oyium ? Quid 

asplura? Cnnotis es jnste infelioior et tn tibi ipsi mnndnmjam 
feciati in£Bmnm. Snrge, surge, miser, et relictis poenis quaere 



Digitized by Google 



lOS 



delicias, ut saltem, antequam vitam finias, stillieidio oonscy- 
lationis gnsiato ex peri^tia qnid sit bonnm agnoeoas. HnjuB 
antem canis valida exhortatione devictus snrrexit et, ut se li- 

centiaret, ad oviculas venit et dixit: diulum servivi vobis et 

6 obsessus uudique miseriis satis steti, Yadaui) ut juxta lupi mo- 
nita in deliciis aliqnantulum reqniescam. Quo audito illi ge- 
mentes dixerunt: quamquam simpliciores simus, tamen sapientia 
cum simplicibus yersatnr. Propter hoc rogamus, ut antiquas 
amicas andias et inimico tno in a^tornam non credas. Nescis 

10 euim , (jiiod calidissimus Inpus , quem dente non dejicit, arte 
ferit? Unde quia te in rigida vita dudum hosteni acerrimum 
habuit, nunc per hortamenta deliciamm invadit, ut deliciis 
emolUtum inveniat, ac delicatse cami inimicum dentem yalidins 
infigut. Adhuc autem deliciis caro non solnm emollitnr, sed 

iB vigor animee frangitur ac vitiorum ardor acuitur virtutumque 
jugum curvatur, cor ipsum livor passionum ingreditur et ra- 
tionis splendor fuscatur. NimirumdelitisefregeruntSampsonem 
fortissimum, subyerterunt Dayid yirum sanctissimum et deoepenmt 
Salomonem sapientissimum. Quidnam enim delid» oorporales 

Mfaciunt? foris mellificant ctmctos yestimentis, balneis et nn- 
guentis et intus replent eduliis, condimeutis et vinis. Idcirco 
pes tumorositate gravatur, calor humiditate conditnr et emol- 
lita cutis hinc iude levissime penetratur. Igitur, frater, si 
delicias qufleris, pemiciem diligis et in dnlci flumine letaiiter 

96 yis submergi , yenennm in zncaro appetis et in SBtemas an- 
gnstias risn et canticis yis dednci. Crede nobis, crede et in 
hujus vita^ deliciis omne mahnn latitare agnosce. Vigor 
enim carnis est valetudo virtutis. Quo audito conversus canis 
quieyii 

soPioyerbium, quod sapiens debet esse tempera- 
tna in nbertate neo gnlsB seryire. 

De ynlpe et mnstela, cap. 4. 

Macilenta yulpes, replendae cutis curam agens, antidotum 
et magistram qnsdrebat; ciyus quidem gnara mustela ei obyia 
36 dixit: ezpertnm qnsere, nam experientia lEMnt artem. At iUa 
respondit: scio, filia, scio, quia jam experta me» babitadiiiis 



Digitized by Google 



109 



mim magiflira. Deinde cum circoita vigili ams sordibns in- 
Yolntnm porcnm pinguissimnm inyenisset, obstnpescens miranda 

crassitie, sic jacentem diligenti prins contiiitu circuivit cer- 
nensque in posterioribus euin vili cutis apertura foidatum, 

tcoram posita mox accessit et dixit: te doctorem repleuda.^ cutis 
fore tam nimimm relatu quam ipaa habitndo tua docuit. 
Idcircodignnmmercederepletionisdocumentam macra expostnlo. 
Attamen, reyerende doctor, netnrberis, prius te quiestinncula 
pulso. Audivi enim in plilosophicis schoh's, quod adrairatio 

10 disciplinai sit radix, ramusculus quacstio et satisfactio duhjis 
£ructus. Cui ille tuuc exhilaratus sic iuquit: postquam 
dignaia es, debit» calliditatis magistra, ad paupertatis nostras 
venam doctrinalem recnrrere, oerte mihi debitum est respon- 
dere. Siatim ergo illa subjunzit: quid est, propter quod te 

ijnon solum tanta foeditate foedura, verum et in posterioribus 
video te corrosum? Miraiidus es certe satis cutis pleuitudiiie, 
uon autem miuus sordidus prurigiuoso es uloere. At iile 
mbore confuso yultn respondit: nempe, carissima, facinushoc 
eet pestilentissimi muris ac minime morsus acumine passns 

90 est soisns, quia moles pinguedinis nec sensnm pati nec motn 
su])vehere permisit. Nonne crassities venatorum insensibiliter 
letalem patitur ictum ? Ad ha^c vulpes antiqua^ eruditioui.s seuteutia 
sic inquit: maledicta sit talis pinguedo stupefactiva seusus, 
dissolutiya motns, sorde referta, doloioso opere gravida, ge- 
nerationis orbata gaudio et yitsB priyata tripudio. Plura enim 
pinguedine snffocantur et prolifica yirtute orbantur. Gandeo 
certe orani modo iiescia tui et cara estmihi admodura experieu- 
tia mei. Naturae de caetero obediam, juxta quod sajiieutiie est 
sententia, quse pluribus ingeus salutis mater et modicis cou- 

n tenta est* ^ec, pauds tantum egens, obediam amplius ^ intem- 
perantisd gnle, quss infirmitatisfontana, libidinis pcma, desipien- 
titB semita, mortis janna, stat nnllo fine epulamm contenta. Ad 
salutem euiui et vitam cum uaturali lege ordinatus sii c il)us, 
in perditionem et mortem suam immoderatus eo utitur latuus, 

15 Eruditum igitur his magistrum , disciplina illiceutiatum vale- 
dicto reliqnit. 

1 Andere lesen schlecht: obviam intempera&tin. 



Digitized by Google 



110 



ProTerbiam contra amatores yini. 

De ape et bibione, cap. 5. 

Mellis stillicidia in floribus apem liDgentem bibio reperit 
et ibi causam, quid quaereret, mox petivit. Cui illa respondit: 

6 mel sitibuuda quaero, mel coiligo de florum proiuudo. At ille • 
Haec andiens ridens dizit: bene scripBit Aristoteles, quod ama* 
tores dnlcinm fatni snnt, pntaveramqne te aensatam fore ex 
regis gubematione et arte, sed, nt cerno, operatione minor ree 
tua est. Namque noudum nosti, quid est mel et vitalis suavi- 

lotas, cujus radicis de fructu et flore stillet. Attende, quia 
compatior siti tuae, veni mecuni et dabo tibi mellis cellarium 
plennm. Ut quid tota die sitibuuda et anxia in aridis floriboa 
tempestaris? egredere, en!^ te dnlcedinis dncam ad fontem. 
At yero cnm illum ciednla seqneretnr, dednctam ad yitem* 

16 sic allocutus est dicens: nimirum hsec est abundantia vit«, 
abundantia gratiai, dulcedo laititia^, valetudo mirificae mediciuae, 
istud est mel suavissimum cor susteutans, hic balsamicus li- 
qnor subetantiam salyans, bic roe nitidisBimus homines Deos- 
qne ketificans. Bibe ergo mecum sitibnnda satie et in jncnn- 

10 ditate recnmbe. Ad bssc sagaz iila yini odorem eentiens mox 
ita fertur dixisse : profecto hoc dudum audiveram , sed expe- 
rientiam nesciebam, quia amatores vini suut ebrii. Nimirum 
quia viuo male semper ebrius es, rationis lucernula cares, 
qnoniam et de vini cormptione genitus es, idcirco de proprie* 

Mtate cjns cormptissime locntus es. Nam yinnm mel ori est, 
sed qnidem capiti yenenosnm fel. Bapit in ore, ardet in 
ventre, fumat in capite, contundit sensus, vigorem confundit, 
imaginationem fallit , rationem destruit, tollit mentem, visum 
obnubilat, nervos laxat, linguam balbiflcat, os iuhouestat, ma- 

so nns mobilitat, pectus inflammat, spnmat iuznriam, yim gigniti- 
yam eneryat, gressns inordinat, totnm yastat, ita nt a planta 
pedis usque ad yerticem non sit in ebrio sanitils. Vinnm quippe 
qui primuni bibit, iuebriatus est, inebrieatus sopitus, sopitus 
nudatus , nudatus inhonestatus , inhonestatus derisus. Eo ve- 

86 nenatus Loth stuprum fliiarum uou seusit, Amou temulentus 

* 

1 Andere letea: rad. 2 Andere lesen faMki yegetem. 



Digitized by Google 



111 



iratis gladio eecidit et Holofernee dnx iiiTietas, prostratos 

mauu muliebri, pugione suo caput amisit. 0 quani amabile, 
dulce et omne venenum ! Odis amantes, diligis te abhorrentes, 
ocddis te perfrueutes, submergis te sectantes, abatentee li>?dis, 
ftmederie utentee te, atentibiis TeromeUitames ▼eneDom. Qai- 
bns diffinitis reoesrit 

Proverbium coutra amatores piuguium. 

De aqua, oleo et flamma, cap/ 6. 

In lampade Yitrea degens cam oleam aqa» saperfusam 
10 prins desoendens in infima, mox in snblimia moveretar, locata 
eet aqna ei dicens: tit qaid, frater, super me, quae in oHt» radici- 

bus te uutrivi, tanto impetu ingratitudinis spieta reverentia ad- 
sceDdisti? Ad illud respondit : quippe naturae impetum et ra- 
tionis Yigentis sequens gressum, quo illa impulit, hac me 

u direzi neo licet quidem rebeUem esse natura; nonne tu, ca- 
rissima, impeUrate ea cam grata superis fdisses, abstracta de 
supemis mox in ima deecendisti? Ad bsBC aqaa quiete snb- 
junxit : ut video, nosti, doce me , quo modo natura supernatare 
tefaciat? Cui oleum dixit: in promptu causa est, quia ignea 

M pinguedo me leyat. Quod qoidem aqua diligenter notante statim in 
lycbno accensa scintilla se oospit oleo nutrire, cnmqne illud 
se yideret gradatim decresoere, flammam yero ezeresoere, sic 
paulatim indignatnm fertor dizisse: adbsesisti saayiter, ut con- 
sumeres socium fraudulenter , quaudo satiabitur ardor tuus? 

u £t illa: quippe quando desiccabitur uuctuositas tua; nisi 
enim a te prius amoveatur pinguedo, a roe quidem combu- 
rendi non separabitur actio. An ignoras, qnod ab Aebesto ^ in 
nternum non separor, quoniam unotuoso bumido ei inse- 
parabiliter adhaerente viyit perpetuo meus vigor? Sic in vit« 

su primordio semel in corporis medullis accensa tamdiu exardeo, 
quamdiu in iis «ibativa regnabit pinguedo. Nonne ardor U- 
bidinis tantum protenditur, quantum vita in luxuria incrassa^ 
tar? Qaibos diotis postmodicom oonsumto oleo flamma yenit 
ad aquani. Cujus eztemplo* contra oalidam frigus suum ap- 

1 Andere falsch: SBstu. 2 Andere lesen unrichtig: ezemplo. 



Digitized by Google 



112 



posuit ac eontra ardoris ▼oraginem sabstantiali maeredine se 
armayit, codpitqne moxflamma olamare et dizit: quid est hoe, 
qnod agis, avara? cur yis ezstinguere vitam meam? Nam 

consuiDere me tu vis, ut paruni ante oleiim destruxisti; novi 
6 malitiam tuam , ego sum mediciua tua. Quo dicto flamma 
ezstijicta eet. 

Proverbinm contra amatores earnalis pnlohri- 

tudinis ob luznriam. 

De camelo et duobus tauris dimicantibus propter 

10 vitulam, cap. 7 \ 

Duobus letaliter adveraum ae comu et ungula dimicaa- 
tibus tauris cameluB supervenit et^ misertus moK ezitiale bellum 
ac fnroremcruentnm, ingerens se, eosdiyisit dixitque: qusenam 

vobis ratio odiendi, quoi causa pugnandi est , cum ambobus 

16 similem speciera uatura donaverit vinculum diligendi? Dicite 
mibi, si ratione fortassis tantas iracundise seminarium possit 
evelli? At illi dizerunt: nimirum, pater, hujus odii amor est 
cansa, yitnlam enim formosam diligimus, qnam quilibet sibi 
appropriare Yolens, tam SflBva pugna mntuo dimicsmns. Quo 

20 audito cum prudens ille libidinera hujus furoris occasionera 
uotasset, mox pugnam diremit ratioue etdixit: quod pulchri- 
tudo certe placeat oculo et vi amoris cor ad se deleotabiliter 
trahat, non eet vitium, sed natura, pulchrum cum sensus ex se 
delectet et cum bonum natnraliter attrahat. Attamen quod spe- 

s6 ciositatis placentia in luxuriam vertatnr, hoc non natora, sed 
vitiositas est. Vult enini libido inepta puritatis abuti pulchri- 
tudiue ac splendorem ejus suis fceditatibus sordidare. Cujus 
quidem compositionem natora miratur et adrairatione delecta- 
tur et deleetationa legis ordine utitur. Omnis autem species a 

M prima infabricata fbrmosissima forma in creatis rebus exem* 
plata est , cnm suroma arte facta sint omnifw Unde nostri ^ 
appetitus sunt in illam decoram, placabilem et summe pulchram 
formam per tractum rationis ordinaudi. Quaa tameu pura, 
causalis et incorporalis formositas snmme plaoere debet, intime 

1 In d. aiug. V. 1080 ist dion c 11. 2 Andere lesen: veri. 



Digitized by Google 



118 



tttbnliere, et ad se totiiis nostri ^ oordis impefcnm leearrare, 
nt eam diligamus potienme, ipsam desideremiis ardentiseime, 

et ad eam perfruendam totaliter rapiamur. Si ergo pulchri- 
tudinis aniorem libido mm delectationis pondere sinistrorsum 

6 recuiTat, tuuc a formosissimae artis suae veueratione ratio devia 
turpiter cedit et oberrat. Quemadmodom si meute defi- 
eimus et ▼enQstom faciem non in ena Bnbetantia, eed in om- 
bra specnlari diligimne, sicut qnidem sensu egemns ad viden- 
dnm formam in visione et luce sensibili , quam in splendore 

10 sapientiae plus amamus. Porro si generationem auiatis , uon 
debetis qussrere claram faciem sed fwcuudam matricem. Nou- 
dum certe eoneiderastie, qnomodo natura in generando neqnaquam 
in eam faciei apedem reflpicit, eed eam epemit, et quod Yipera 
secum ooenntem nimie speeie delectatnm occiditP Quippe 

16 Narcissos periit, quia venustatem dilexit in imagine, non in 
re, et ita vos modo sffivistis invicem, quia in corruptibili 
carne fallaciter et umbraliter pictam speciem et nou iu artis 
solida virtnte diligitis. Quibns taliter mitigatis iUorum libi- 
dinoBum fiarorem convertit ad paoem, 

ao Proverbium ad commendationem castitatis. 

De foenice et vipera contraria in natura, cap. 8^* 

Fosnicem solitariam recnmbentem reperiens yipera salu- 
tayit et dixit; ut quid tu sola sedeeP ubi tui generis est 

amica societasV Cui illa: quippe sola sum in genere meo nec 
25 ulla adest in me sexus discretiOf una tantum sum et singularis 
in mundo. Quo audito mirata valde vipera dixit: numquid 
tibi soli fuit illiberalis natnra, cum csBteris animalibns tam 
nt in generatione profusa? Orbavit enim te dulcis societatis 
solatio, generationis suayissimo gaudio et gratissimo* prolis 
80 bono. Ad quid tibi pulcbritudo haec, cum privata es vitse 
conjugalis dulcedine et coeundi dilectione? !Nempe si moritura 
es, tota deficies, et si immortalis^, in setemum es tristis. 
Quid plura? caBoitate tibi ocniis obecuratis malum bonumque 

♦ 

1 Andere: vestri, 2 In der ausg. v. 1630 sind die cap. 8 bis 11: 
7 bis 10: 3 Andere: gravissimfle. 4 Andere lescn: sive mortalis. 



Digitized by Google 



114 



qmd aif nimqiiaiii senties nec nosti. Ad hsec illa foeniz, ve- 
nereorum non ignara fastidii, et poiitatis haud ^ neseia gaadii, 
minime turbata respondit: nimirum nec ayaram mihi ant mi- 

nu8 providam, imo circnmspeetam universaliter et amicam puto 

B exstitisse naturam. Totus namque muudus societas mihi sua- 
Yissima est, quocumque volavero, coujuuctione gratissima ^ 
contiguam reperio creaturam. Numquid supercoelestis natura 
Irpecierum singularium numerositate dotata societatis dulcedine 
privata est? Abeit. Ibi namque est snmma et gandiosa so- 

wcietas, ubi totius speciei maxima et iutima unitas. Nonne 
in generibus sexii divisis haec naturalis societatis conjunctio 
delectabilissime agitur, ut iu came uua quodammodo species 
singularitatis efficiatur ? 0 quam dulcis, quam amoena eat in- 
diyisibilis unitas et virtutis insepaiabilis comitiva I Igitur, qnia 

iB singularis, sum specie assimilata coelestibus , gaudeo, iutentis- 
sime laetor, et totam, non parteni me esse exulto. Tota enim 
res , tota vis in me una omiiisque bonitas meae speciei est 
dara. Quid, si generationis lepore uon fruor, uempe ^etiam 
saphirus, stella, orbis et annus ^ uou generant nec minus inde 

aopretiosa se putant. Indignior enim et a primo bonitatis 
fonte per dissimilitudinem elongata natura quidem esse semper in 
unitate non potuit, sed ex divisioiie successivai generationis 
ad perdurandum Dei providentia est adjuta. Kevera si geue- 
ratiouis pensatur solatium, cur nou etiam ejus desudatiouis tor- 

ssmentum? Quamquam enim foetus una instantanea delectatione 
concipitur, tamen abominatione foTotur, labore portatur, 
timore serratur, dolore parturitur, periditatione gignitur, 
foetore nutritur, servitute augetur, anxietate diligitur et in 
puucto cum maxima tribulatione amittitur. Au forte tu sola 

so de generatione gaudes ? Experientia disces. Coucipies euim 
delectabiliter et letaliter panes. Oum prolem nutrieris, tunc 
eam te perdendo amittes, et sic paris carissimum dbnm mortis. 
Aut quse gratia gallin» est, qu% pullos genitos tanto amoris 
impetu fovet? Nonne ab iis, cuni creverint, ignoratur? Parum 

86 sudat jumentum vetus sub onere et postquam lactaverit, calcem 
patitur. Quid ergo meum gaudium est? Geuerare me ipsam. 

♦ 

1 Andere: h«o» 2 Andere: graviBBima. 3 Andere lesen: anim]]& 



Digitized by Google 



115 



Meum solatium est fovere me ipsam, dum sine divisione et macu- 
latione igne purificante me geuero; cum seniogravis deficio, touc 
iniiOYatA resurgo, cum, ut loqaar verius, semper TiYO. Cinis 
enim resolntioiiis meoB semen est ▼iyificam nov» Yitgs. Nec 
«dicas certe, in Yacnnm me depnrasse natoram, cnm sim gem- 
matse et fioridsB castitatis exemplum. Ob hoc non solnm de- 
lectationem veueream me nescivisse non tribulor, sed invio- 
labili puritate ligata eam nunquam me uoscituram delector. Tua 
igitur scientia imo concupiBcentia sit boni et mali, qno mo- 
lomentanea dulcedine coituB furore libidinis insanis et perdis 
in »tenram Yitam et capni Et hoc dicto ab inYioem snnt 
diYisi, 

Proverbium ad iaudem yirginitatis. 

De rosa et iilio, cap. 9. 

u Rosa et lilium juxta ficnlneam sunt ezortn: qu89 enm 

expandissent floribunda folia, nitore splendentia ac rorem sua- 
vitatis manantia aromaticique odoris fragrantiam effudissent, 
et ilia floris orbata luce acerbum iu fructum pariter puiiulasset, 
lacte quidem inYidentiffi pmriensH oommota moz inYCctiYam 

» proposuit dicens: post tam amosnissimam rutilantiam floridam, 
ubi fmctnsyestri intenta genitura finaliter? Sanum est quippe 
florere sine fructu. Ligat enim natura sagax fructum in flore 
et ob ipsum tam vernantissimum germinat in florem. At iilae 
moz radieem eioquii sentientes paciflca ratione dixerunt : bene 

«Bsdmus, qnod propter pruritum generationis perdidisti gloriam 
floris et idcirco jam ezspoliata es sic loquens; nempe frnctum 
paris duleissimum, sed tamen pateris in radice pmritum, quo flo- 
rem amisisti, nobis autem ex pleua puritate et suavitate substan- 
tiae flos ipse fructus est. Uude iu nobis flos et fructus minime 

30 distinguitur, quoniam abuudante nimis meilitas puritatis et odori- 
fersB snblimitatis hnmore id ipsum factnm est in nobis flos et 
fructnB. Nonne Yapor terr» purissxmus totom floridum in aumm 
eonereseit et ros duldssimus coeli yirginitate Yemante mar- 
garitam congemmascit ? Igitur rosa et lilium et flores fructi- 

36 feri et fructus floridi sunt. An nescivisti, quod virginitatis ma- 
nantis puiitate, aromate et suavitate Yirtus ipsa clarissimus 

8* 



Oigitized by Gopgle 



116 



flos est et fructus? Mirabile igitur germeri virgiiiitatis sine 
germine non est. Nunquain est fructus sine fructu, imo totus 
et ipse fructus est. Sie et saneta virginitas ipsum naiurse efc 
yirtutis est germen pretiosissimutn, flos amoBnissimns et splen- 
dor clarissimns, frnctus dnldssimus, decor pr»stantissimns, 
odor suayissimus , valor totus. Nimirum ipsa est natune ac 
yirtutis clarissima gemma , inviolata integritas , coelestiua se- 
renitas, summa temperautia, perfecta yictoria, spiritus super 
germen \ gloria tota. Ut rosa igitur firagrans et lilium rutiians 
est sancta yirginitas, flos et fructns, ad cujus quidem fra- 
grantiam nnicomis tractus suaviter currit, cujus dulcedine 
ferocitas mansuescit, cujus puritate cjus tam valida delectata x)0- 
testas quasi victa in nitido gremio virginali reverentialiter 
prostrata recumbit. 0 uimirum magnes nimiae validitatis, vir- 
ginitatis ad se trahens naturam I 0 saphirus mirabilis castitatis 
omnem fugans et destruens famam Tenenosam! 0 smaiagdus 
mtilans viriditatis, perpetua puritas, inyiolatoB integritatis 
amatrix , tcetiduiu Veneris nullatenus patiens * corruptelam ! 
Ad lisec iicuiuea stupefacta conticuit, 

Proyerbium contra^amatores Tenereornm. 
De Tipera et elephante, cap. 10. 

Furibundio viperie ad coiium properauti elephas obvius 
qusesivit et dixit: quo sic etYreuato passu , tam effuso desi- 
derii impetu, cupiditatis abruptissimo cursn ardenter, carissima, 
properas ' et festinas? At ilia Tix parum tento eloquio mox 
respondit: nimirum, frater, anhelo Tenere» suaTitatis ad gau- 
dium, accelero ad inconsummat» deliciositatis solatium, festino 
gaudiostfi felicitatis ad actum. Quo audito castus ot prudens 
elephas , ejus non miuus deceptioni quam letifene furiositati 
compassus, illico sic locutus est dicens : scio, certe, quod furi- 
bunda luxuria oculos non habet et ob hoc nequit intueri quod 
ruit. Nimiram ad occasum amantissimse Tit» tendis, ad ba- 
sium mortis amarissimae proficisceris, ad morsum cmentee li- 
bidinis cisco animaris^ duce furore. Quid uamque est coitus 

« 

1 Andere: camem. 2 Andere: pariens. 3 Andere: minaris. 



Digitized by Google 



117 



nisi deliciosa peruicies^ mors latens, yenenositas blandiens, 
dnlcis effiisio yitam perdens, amplexns destmctionem emolliens 
et siiaTitaa dire falleDS? Te siqmdem delectatione contenebrat 
ac Tita prnrat, canes ad morsus acntissimos instigat, equum in- 

sffttnat, murile^um furore tormentat, stiiltum suaviter passerem 
evacuat , oculos ciecat , carnem fretore coinmaculat , rationem 
obscorat, bcatissimam virginitatem violat ac vitas geueraliter 
horam curtat. Ad ii»c yipera respondit: si luec, ut asseris, 
▼enus incntit, nt quid in coitu tantam natura delectationem 

it infhdit? Natura qnidem sequitate domita ^ neminem decipit nec 
unquam sapientia gubernata erravit. Cui ille : fateor , quod 
dixisti , attamen excessivum venereorum solatium Iffisionis 
eorum est evideus arguraentum; iu tautum enim venere cor- 
poris valetudo contunditur, quod, nisi tanta delectatio traberet 

uad hoc, natura nullatenus moveretur; mille namque per nln- 
latns ungitur' et ad scliolsd ferulam ducit, qaa puero 8U0 
prius mater blanditur. Quo audito illum abire permisit. 

Contra eos, qui coitu ad delectationem utantnr. 

De passere et turtnre, cap. 11. 

^ Libidinosum passerem immoderatissimo coitu se efiPunden- 
tera turtur prospiciens mox ad eum venit et dixit: ut quid, 
frater mi, tanto libidinoso impetu et libidinis impetuoso furore 
consnmeris et tui prodigns tam temet ipsum effhndis? An 
ignoras, quod animalia multum coeuntia parum vivant? Parce 
tibi et quiesce et cuncta cuni moderatione age. Cui ille re- 
spondit: nempe si nosti deiectationem veneream, quidmiraris? 
Dulcis esca trabit ad hamum et morsus gustatus suaviter 
rapit mocBum. Ad hsBC tnrtur,\intellig^n8 immoderationis ejus 
delectationem esse radicem, subjnnxit: scio, certe scio, quod 
ffenerationis amor non duceris, sed delectatione venereae cu- 
pidinis ventilai is. Attamen quid est, quod effundis? Nonne 
digestissimam medullam, nonne vitse admirabilis sementivam pro- 
pagantis natnre, radicalis carnis substantiam et divitiamm • 
gignitiYamthesaurariam venam? Attendeigitur, qnidprodigus de- 

♦ 

1 Andere: domimea. 2 Andere: agitnr. 8 Alle ansg. maiohtig: 
vapldiiid. 



Digitized by Google 



118 



struis, quid insanus dispergis, quid ingratus in nibil projicis, 
efc iniqaus depositarius natnnr vanitati impendis. Nimimm 
Biibnieraor es' ordinis miuidialis et natoralis legis tran^pressor. 
Mundi enim ordo et lex nabusB hoc habet, nt tantnm natnne 

6 delectatio dirigatar in prolem , tn antem peremta et ne^lecta 
prole retortor perversitatis in delectationem umbratilem tran- 
sitivam prolificum semen fundis. Quid plura? Stultissimus 
qnippe est, qui delectabiliter se destruit, et tanto dementins, 
quanto letalius se perdit. Et his digeetis qnievit 

10 Speeulum sapientie beati Cirilli episeopi, alias qnadri- 
partitns apologeticus vocatns, in cnjus qnidem proverbiis 
omnis et totius sapientise speculum claret, finit feliciter. 



Digitized by Google 



119 



Incipit talnila totius libri et primo primi. 

Semper disce et in extremis horis semper stude. 1. 
Nihil aibi homo est sine sapientia. 2, 

Prudentia vera ent, quie simplicitatis innocentia decoratur. 3. 
6 De melioribus rebus est uti proyidentiai qua suo loco et tempore cuncta 

quteras et facias. 4. 
Donec mortalis es, time ubique et semper. 5. 
Vide, pedem cui tribuas, et in securioribus dubita, 6. 
Semper cum tuto onere et suavi protectionis jugo possibili perge. 7. 
10 Tu8B spei ancoram in bonis perpetuis tantum fige. 8. 
iEterna dumtaxat dilige et nunquam dolebis. 9, 
Ubi multa sunt con.silia, ibi Balus. 10. 

Diligentiori ruminatione omnia digeras, priusquam agas. 11. 
In omnibus ordinata gravitate procede. 12. 
15 Ad audiendum velox, ad credendum sis tardus. 13. 
Qui^tem mentis dilige et otium fuge. 14. 

Doctus loquere et custodiam adhibe linguse, sis avanis Terbi. 15. 

Dic Tooe temii et age aetn graodi. 16. 

Qlorioea est prosperitas modmta. 17. 
n» Neimiiem Bpemae» aed amcoiqne deMtam homateok impeiidaB. 18. 

Esto amicae cimctiB, IntimQe paiuas, fldeliflsimas uniTerBis. 19. 

Uid deetisaimo tantun, cam necesae fiierit» pectas ccede. 20. 

Omnem adversitatem ut Tincas, patientisB te vallet magnanimitas. 21. 

Magis semper partem miBerioordia teneas. 22. 
Sft Si qoemqaam offenderis» paTesoe semper hiqasmodL 28. 

Gam decto eocio profidscaris aut conreraeris. 24. 

In canctiB esto oompodtas. 25. 

In boiuB samma constantia te confirmet. 26. 

In bono nomine Tirtatam tetragono eemper vige. 27. 

solndpiiint capitala secandi libri de his qiUB simt contra sn- 

perbiam. 

De bono humilitatis et malo superbise. 1. 
Contra eos, qui superbire indpientes inflantur. 2. 
Gontra eos, qui dignificant se maziniis. S. 



Digitized by Google 



120 

Contra prsBsamtiiosos. 4. 
Contra audaces. 5. 

Contra superbos, qui volunt sequiparari Deo. 6. 

Contra appetitum singularitatis. 7. 
6 Contra appetitum principalitatis. 8. 

Contra a])petitum superbae libertatis. 9. 

Contra appetitum dominationis. 10. 

Contra appetitum dignitatis. 11. 

Contra appetitum mundanse celaitudinis. 12. 
10 Contra eos, qui cito adepti magnipendunt magna et alta. 13. 

Contra eos, qui cito adepti rapidam altitudinem gloriantur, spernentes 
humiles. 14. 

Contra tumentes ex scientia. 15. 

Contra arrogantes ex eloquentia. 16. 
16 Contra superbientcs ex amicorum multitudinequibus armantur inmalimul?. 

Contra superbientes ex robore. 18. 

Oonira superbientes ex progenitorum nobilitate. 19. 

Contra-eoSy qni fluperlniint ex divitiis. 20. 

Contra vane gloriosos et volentes apparere. 21* 
M Contra eos, qni gandent tantnm videri, Gnm non dni 22. 

Contra apparentes et oontrariom ezistenteB. 28. 

Contra pompoBos ex magnitudine gTatiamm. 24. 

Contra eos, qni gloriantnr ex caniiB spede. 25. 

Contra eosi qui gloriantor ex tocis daritate. 26. 
» Contra eoe, qoi appetont adolatione landarL 27. 

Contra eoe, qni oommendant se ipsoe. 28. 

Contra inridoe. 29. 

Contra infomatores. 80. 

Incipiunt capitala tertii libri de his qoe sunt contra aTari- 
80 tiam. 

Contra cupientes mundanas divitias. 1. 

Quod cupidi terrenorum sunt caeci. 2. 

^uod cupidi, quantumcunque habeant, sunt paaperes. 8. 

Contra eos, qni non smit oontenti, oum satis habeant. 4. 
85 De malis, quse ut plurimnm aeddnnt ex diriiiis. 5. 

Contra eos, qui, cnm dolore diritiiB perditis, adhno laborant ditaiL 6. 

Contra eos, qui ez divitiis acqmntiB se pntant esse fdioee. 7. 

De cansa et oora insatiabiliB aTaritl». 8. 

Qnod melinB nt, minns egere qnam magis babere. 9. 
Ao QnsB nnt yerso diritisB. 10. * 

Ubi nt cnrandmn ditari. 11. 

Contra eos, qni libenter acdpinnt munera. 12. 

Contra eoe, qoi onp&endo fleetinant ditari et lcBtantor qnantodne se di- 
Tites eese footoe. 18. 



Digitized by Google 



121 



Contra eos, qui se raptia divitiis plenos esso gaiiclent. 14. 
Contra eos, qui laborare oraittnnt et student de rapinis vivere. 15. 
Contra eos, qui, ut splendidc vivant, rapinoe dant operam. 16. 
Contra fures, qui pluries ibi apprelienduntur, ubi latere crediderunt. 17. 
6 Proverbiuni ostensivum differentite, qua) est inter avarum etliberaJem. 18. 
Proverbium ostensivum, quod liberalis dat gratis. 19. 
Froverbium, quod liberalis dato benefido non improperet exigendo lau- 
dem. 20. 

Proverbium, quod liberalis omnibus quibus poteat donat. 21. 
wProverbium, quod liberalis granditer donat. 22. 

Proverbium, quod liberalis beneficium debet esse perpetuum. 23. 

Proverbium, quod liberalis velox est ad dandum. 24. 

Proyerbiiim, quod liberalis hilariter donat. 25. 

Proverbiiim contra iniquitatem ingratitudinis. 2G. 
is FroYearbiam de proprietate grati. 27. 

Ineipiaiit capitala qnaiti libri de his qxud sont ooDtra loxariam. 

Proverbium contra immunditiao amatores. 1. 

Contra amatores deliciarum. 2. 

Proverbium de malo deliciarum. 3. 
20 Froverbium, quod sapiens debet esse temperatus in ubertate nec gal9 
servire. 4. 

Proverbium contra amatores vini. 5. 

Proverbium contra amatores pinguium. 6. 

Froverbium contra amatores carnalis pulchritudimfl. 7. 
So Proverbium ad oommendationem castitatis. 8. 

Proverbium ad laadem rirginitatSa. 9. 

Proverbium contra amatores yeaaswnm. 10. 

Contra eos, qoi coitii ad delectationem atontar. 11. 

Explicit tabula seu repertorium capitalorum apologetid 
M quadripartiti Cirilli. 

Apologos est sermo dabius vel fictus de brutis ^ mmali- 
boa ad instractioaem yitsD hamansB formatas. Et dicitar ab 
apos quod est longum et logos quod est sermo dubias Tel 
fictus quasi sermo longe a veritate. Vel dicitur ab a , quod 
S6 est siue, et pos, quod est pes, et logos , quod est sermo, quasi 
sermo' siue pede, id est sine fundamento. Vel dicitur a pos, 
quod est snb, et logos, quod est sermo, qaasi sub vero sermone. 
diversus intellectns. Yel dicitur a pos, quod est juzta, et 
logos, quod est sermo, inde apologus quasi juxta sermonem. 



Digitized by Google 



122 



TABULA APOLOGORUM. 



Ftologos. 

Liber I. 

Do vulpe et corvo. 1. 
De aquila et solc. 2. 
De corvo, vulpe et simia. 3. 
De cicafla et formica. 4. 
De corvo et vulpe. 5. 
Do aranea et musca. 6. 
De mure et testudine. 7. 
De ceto et nauta piacatore. 8. 
De vulpe et simia. 0. 
Dc formica et vulpe. 10. 
De bove et porco. 11. 
De equo et bove. 12. 
Do vulpe et corvo. 13. 
De bove et lupo. 14. 
De corvo et rana. 15. 
De bove et asino. 16. 
De sole et Mercurio. 17. 
De leone, vulpe et mure. 18. * 
De erinado et viperula. 19. 
De oorvo ei odliimba. 20. 
De graao frimienti et lapide. 21. 
De uno et eolnniba* 22. 
De Tnlpe et aspide. 28. 
De viilpe peregrinante. 24. 
De anre, natora, ooolo. 2S. 
XModa» aabeaton, «inoolitei. 26. 
De lanro^ oliTa, palma. 27. 

Liber IL 

De a6re et aqna. 1. 
De anima et Qorpore. 2. 



Digitized by Google 



De hirco et erinacio. 3. 

De struthione et gallina. 4. 

De equo et mulo. 5. 

Dei^simia, corvo, nauta, Yolpe. 6. 

De passere et ape. 7. 

De voluntate et anima. 8. 

De ove et cervo. 9. 

De affectu et intellectu. 10. 

Dc urso, vulpe et corvo. 11. 

De nabe et terra. 12. 

De formica et philomela. 18. 

De arandine ei canna melUta. 14. 

De gallo et Tnlpe. 15. 

De rana et anguilla. 16. 

De piece superbiente. 17. 

De xinocerote et oorro. 18. 

De bnrdone et molo. 19. 

De Tolpe et aimia. 20. 

De paYone et erinaoio. 21. 

De strathione et oonro. 22. 

De spina et ficn. 28. 

De fin&amento et Satomo. 24. 

De paTone et corro. 25. 

De oorTO et philomela. 26. 

De corro et Tulpe. 27. 

De gallo et corro. 28. • 

De siniia et onagro. 29. 

De oolmnba et Into^ 80. 

Liber HL 

De corTo et Tnlpe. 1. 
De talpa contra naturam. 2. 
De cocodrillo- et scrophilL 8. 
De homine et fortuna. 4. 
De Tnlpe et eimia. 5. 
De corvo et paTone. 6. 
De dracone et gemma. 7. 
De Tulpe et mustela. 8. 
De Tulpe et simia. 9. 

De adolescente, qui ivit ad anreoB montee. 
De Tolpe et mustela. 11. 
De dmia et histrione. 12. 

De cucurbita et palma. 13. 
De sanguisuga et formica. 14» 
De ape et aranea. 15. 



124 



De bove ac hipo. 16. 

De noctiia, quu) conqueritur contra lucem. 17. 

D(3 aranea et venne fadente sericum. 18. 

De terra et aere. 19. 

De vermiculo faciente sericum. 20. 

De terra et primo mobili. 21. 

De die et nocte. 22. 

De Danubio et aequoro. 28. 

De 8ole et caligine. 24. 

De aqmla et foenlGe. 25. 

De Tipera et ejus filiia. 26. 

De cane et lopo. 27. 

Liber IV. 

De mTiiilego et porco. 1. 
De porco et Tiilpe. 2. 
De cane et Inpo. 8. 
De Tiilpe et mnstela. 4. 
De ape et Ulnoiie. 5. 
De aqna, oleo et flamma. 6: 

De camelo et dnobns taniie dimicantibas propter yitnlam. 7. 

De foanice et vipera oontraria in m^tnia. 8. 

De rosa et lilio. 9. 

De vipera et elephante. 10. 

De passere et turture. 11. 



Digitized by Google 



135 



NICOLAI PERGAMENI DIALOGUS 

CREATURARUM. 



Digitized by Google 



ff 



i 



I 



I 



Digitized by Google 



4 



127 



Prsefatio iu librum, qui dicitur dyalogus creaturarum 
moralizatus, omai materisB morali jocundo et edifica- 
tivo modo applicabilis^ indpit felidter. 

Quoniam sieat testatar Yaidorus in libro de sommo bono, 
e libro primo capite qnarto dicens , qaod ez palchritndine cir- 

cumscriptae naturae ostendit nobis deus pulchritudinis suse 
partem aliquara. Qui circumscribi noquit et intelligi, ufc 
ipsis eisdem vestigiis homo revertatur ad deam, quibas 
sTersns est a Deo, et qoi peramorem palchritndinis creatar» 

ua ereatoris forma se abstnlit, rorsas per ereatarsB decorem ad 
creatoris sni palcritadinem rcTertatar. Quae quidem creatarsB 
etsi uobis, sicut liber iste fingit, dyalecticaj voce formata non 
loquautur, inciiDafcioue tameu et naturalis institufciouis pro- 
prietate nos docere nosfcrosque mores corrigere, si bene pen- 

usamns, non desinnnt. Qnod illod gloriosnm lamen doctomm 
sanctuB Aagastinns optime intelligebat, com dicebat : o domine 
dens, omnes creatur» tuae, quas fecisti, ad me elamant et 
clamare non desinunt, ut te solum deum creatorem meum , 
super omnia diligam. Efc ideo aucfcor hbri isfcius hsec rifce 

10 oonsiderans qnosdam dyalogos creaturarum ad sanam et mo- 
ralem doetrinain applieaTit, oonfinzit et eomposuit, ut per 
ereaturamm qnasi nobis loquentinm proprietates simnl in 
moribus erudiamur efc fcaedium audientium evitemus et ipiomm 
audientium memoriam udjuvemus, quod maxime per rerum 

S6 similifcudines procurafcur. Salvafcor enim nosfcer omuium prae- 
dicatomm perfecfca forma fitbnlis, palsesfcinorum more usus est, 
nt rerum similitndine ad yiam yeritatis homines perdneeret. 
Anctor ergo libri prsBsentis jocnndo modo morales doetrinas 
in exfcerminium vifciorum efc virfcufcum promofcionem introducit. 



Digitized by Google 



i 



128 

Qaod utique licet et expedieiis est, ut dicit doctor saiietas se- 
cunda secundse qu. OLXYIU in solutione ultimi argnmenti 
et hoc, si fictio ezterior interiori derotioni et dispositioni bonsd 
conveniat. Utilis est ergo praesens liber praedicatoribus et 

5 aliis quibusque intelligentibus contra fatigationem animalem, 
ut per delectatiouem jocundse materiae aliqualiter iutermiasa 
intentione ad insistendum rationis stodio simplicium animi 
ad altiora tnJiantur. Sicut in Oollationibus patrnm legitur, 
quod beatus eTangelista Jobannes, dnm qnidam scandalizaretur, 

10 quod eum cum suis discipulis ludentem invenit , dicitur illi 
mandasse, qui arcum gerebat, ut sagittam traheret. Quod 
cum pluries fecisset, qusesivit, utrum hsec continue facere 
posset Qui respondit, quod, si bsBC contiuue faceret, ant 
areus frangeretur ant remissius telum prpjioeret fiz quibns 

15 beatus Jobannes intulit, quod similiter animus bominis. fran- 
geretur, si nunquam a sua intentione relaxaretur. Et boc 
idem dicit pbiJosophus in IV^" Ethicorum, quod in hujus vitae 
conservatione qusedam auimse requies cum ludo seu jocunditate 
babetur, qu» utiqne Tiriaosa est, sicut dioit Ambroeias in 

Mprimo de officiis. Hoc in talibus jocnndis actionibuB verbis 
cayeamus, ne, dum relaxare animum Tolumus, omnem bar- 
moniam bonorura operum per contemtum quemdara solvamus. 
Iste ergo liber, dyalogus creaturarum appellatus, sic materias 
jocundas pingit, ut morum gravitas et aptitudo doctrinae ez 

ttbis acoepta per sanctomm auctoritates doctorum ezometar, 
babens dnas tabulas prsenotatas. Quarnm prima ezprimit, de 
^quibns oreaturis tractant singuli dyalogoram, nt lector quo 
citius habeat, circa (jUce versatur ejus intentio. Secunda ta- 
bula alphabetico ordine geueraliter singulas materias virtutum 

80 et vitiorum ad mores componendos et corrigendos predicatorem 
et inquirentem docet, quo sint qufldqne looo reperiend», qu» 
scilicet cuilibet narrationi sibi in processn sermonum con- 
yenire possunt. 



DigitizQd by Google 



129 



\ 



Frima tabula insintianB uaturas et eMcacias singularum crea- 
turaram secandam modnm pexBaaaiTnm indpit felidter. 



De 8ole et Inna. 1. 

Se SafeQmo eb-nobe. 2. 

De steUa txansmo&taoa. 3. 

De heepero et lndlsro. 4 

De area ecdi et canero. 5. 

De codo et terra. 6. 

De a6re et vento. 7. 

De littore et mari. d. 

De igne et aqoa. 9. 

De aqaa et igne. 10. 

De plnYio et maEi 11. 

De monte et valle. 12. 

DegemmiB et lapidibus pretiosis. 13. 

De Bmaragdo et annulo. 14. 

De saphiro et aurifice. 1&. 

De topaeio pretioao. 16. 

De oarbunculo et speculo. 17. 

De aohate et seraste. 18. 

De aoro et plumbo. 19. 

De auro et argento. 20. 

De arg^ento et ferro. 21. 

De stagno et sere. 22. 

De sera et clave. 23. 

De cacabo et catena. 24. 

De herbis et arboribus. 25. 

De ruta et animalibus Tenenosia. 26, 

De ysopo et Mercurio. 27. 

De abrotano et lepore. 28. 

De plantagine et simia. 29, 

De verbena et lupo. 30. 

De mandragora et Venere. 31. 

De rosario et perdice. 32. 

De lamno et damola, 33. 



De mirto efc maliere. 34. 

De cedro Libaoi. 85. 

De dnaboB arboribne. 36. 

De delpbino et angdDa. 37. 

De Sjrene et Inbrico. 88. 

Be Yento marino guloeo yalde. 89. 

De qninqne edentalibnB et pleca- 

tore. 40. 
De Indo eb baeiliaco. 41. 
Destnrione» qniadmarepeirexit 42. 
De mnrennla et cocodrillo. 43, 
De lado ef tricha. 44. 
De regina et hydro. 45. 
De carpione et trimallo. 46. 
De rana et cancro. 47. 
De piscatore et piscicuio. 48. 
De aquila et aTibns et leone et 

aliis beatiis. 49. 
De aquila, qvm dtavit omnes yo- 

lucres. 50. 
De herodio et milvo. 51. 
De grue, qu« Tolebat volare ad 

solem, 52. 
De sterla, qusc cepit leporem. 53. 
De struthione et Chirurgico. 54. 
De falcone et gallo. 55. 
De asture, quce misit ad caridrium. 

56. 

De osmerillo et acdpitre. 57. 

De carflancho, qui volebat se re- 

gulari. 58. 
De upupa et papago. 59. 
De gallina et columba. 60. 

9 



Digitized by Google 



180 



De gallo et capone. 61. 
De fasiano et pavone. 62. 
De eoryo et ficedula. 63. 
De nocticorace et alauda. 64. 
De caudetremula et fasiano. 65. 
De philomela et corvo inter ccete- 

ras aves. 66. 
De ciconia et hyrundine. 67. 
De pigardo et alieto. 68. 
De onocrotalo et asino. 69, 
De cygno et corvo. 70. 
De ornice et gallina. 71. 
De qualia et alauda. 72. 
De ysone rapace. 73. 
De mergulo negligente. 74. 
De carduello in cavea. 75. 
De ibice immunda et apothecario. 76. 
De pellicano aolitario. 77. 
De turture casta. 78» 
De perdiee fnre. 79. 
De pica efe aganiB. 80. 
De milTo, qui decepit pnllos eaju»- 

dam onudB. 81. 
De babonei qm Tolnit habere do- 

wiMmn aHtun. 82. 
De aTiboa tenenie et aqaosit. 88» 
De raetioo et apibns. 84. 
De leone, qm pugnaTit cmii aqoi- 

la. 85. 

De leone, quittzoraTitdooecatnloB 

81UW. 86. 
% De grife tynumo. 87. 

De leopardo et omooriiit qoi pag* • 

nabant cum dracone. 88* 
De elephante» qm genna non 

fleddt. 89. 

Tabulft prima ( 



De Satyrotqm sibi azonmaoeepit.90. 
De dromedario et ejus cursu. 91. 
De leonequi eedificavitcoenobium 92. 
De onooentauro, quifeoitpalatiuiDu 

93. 

De rinocerote, qui despiciebat se- 

nem. 94. 

De orice vei origine, quiuunquam 

infirmabatur. 95. 
De saginario publico. 96, 
De simia, quae scribebat libros. 97. 
De cameloperdulo. 98. 
De lauro nauta. 99. 
De leone venatore. 100. 
De tragelapho architectore. 101. 
De bubalo caligario. 102. 
De juvenco coco. 103. 
De capreolo joculatore. 104. 
De lepore juriflta. 105, 
De cane et lupie. 106* 
De lapo et arino. 107. 
De urflo et Inpo. 108. 
De dammula et lupo. 109. 
De Tario et sqaiUato. 110. 
De eqoo et arino. 111. 
De asino et boye. 112. 
De birco et Terrece. 113. 
De pantbera et porco. 114. 
De onagro et apro. 115. 
De laUunandra et bjrdxo. 116. 
De rimia et tazo. 117. 
De mure et murilego. 118. 
De quinque agnis et lupo. 119. 
De reptilibus multis. 120. 
De homine et muliere. 121. 
De vita et raorte. 122. 

cplicii feliciter. 



Digitized by Google 



4 



131 



Secunda tabula hujus libri deraonstraus ordine alphabetico 
angalas materias circa quas quilibet ^logorum versatur, in- 

dpit feliciier. 

• Incipit tabula secunda. 

• Alwtliieiijtia longam et sanam vitam donat. 108. 

Aocoiare non debet aUnm eodem crimine deprehensns. 79. 

Actores malonmi et oonsentienteB iia pui posna pnninntiir. 18. 

Adnlatores non sont andiendL 49. 

AdnlatoreB mnltos dec^iant. 106. 
10 Affectns potentom debet eBse semper ad panperee indinatiis. 67. 

Agere nemo debet» qnod naturaliter non potest. 55. 

Alter alterius onera portare debemns in charitate. 28. 

Amamm consilium cam qniete et secoritate melina eet qnam delectalnle 
com periculo. 112. 
15 Amicus eet quis tempore prosperitatis iantnm. 56. 

AmicoB probandus est in perionlo. 108. 

Avams nnlli aliqnid dare conientit. 39. 

Avanu ena non vult communicare. 87 

Avarus aut qui est panper, ad dignitates et regimina non debet pro^ 

ao ficisd. 87. 

Ayarus miTiquam saturabitur. 87. 

Audi, vide, tace. 21. 

Aurum et possessiones dum iiomani aoquisieranty amplius bellare non 

valuerunt. 108. 
a5Benefacit nemo invitus. 96. 

Beneficii accepti memor esto. 111. 

Beneficia prsBstanda sunt et inimicis. 98. 

Beneficiorum esse non debemus immemorea. 23. 

Bonum pro malo reddere debemus. 9. 
«0 Bona a malis frequenter affiiguntur. 8. 

Boni malis supportant et saepe pro malo bonum reddunt. 9. 

Boni debent malis rcsistero fortiter, ne possint nocere. 26. 

Bonos multi diaboli tentaut. 17. 

Bonis Buis uti quilibet debet cum sllentio. 53. 



Digitized by Google 



182 

Oaailnis siiiiileB debent esse reotoree. 8. 

Gantare debemm et psallere domiiko Toee et eorde. 97. 

CaritatiTe eerrire iimcem debemnB. 96. 

Oartus fttgere debet looa lnxnrioforom. 78. 
* Castos debet fiigeie oonmrtia mnliemm. 81. 

Certa pro inoertis dimittere fifttanm eet. 100. 

Certare non debea com aliqao de ea re qne ad te non pertinet. 88. 

CaTendnm est ab hypocritis. 41. ^ 

Cayendum est a falsig et dolosis. 61. 

Goacta eervitia domino non placent. 96. 

Oommorantee inaimul rixari non debent. 23. 

Communicaie non debet parms cum magno. 20. 

Ooncordia parvae res magnaa fiont. 5. 

Concordia inter fratree servanda est. 92. 
i& Confessionem qusa impediant. 110. * 

Confessor debet esse secretus et cautus. 29. 

Consiliarii falsi sunt devitandi. 49. 

Consilium malum ssepe dantes ipsum involvit. 101. 

Consilium amarum melius est cum quiete quam quod est deleotabile 
^ cum periculo. 12. 

Consilium senum frequenter est sanum. 119. 

Consilium parentum spernere non est bouum. 86. 

Consnetudo mala nocebit in fine. 73. 

Consuetudo est altera natiu-a. 114. 
^ Contenti esse dohemus his quae nobis largitur Deus. 83. 

Continentia magna fuit in senibus, imperatoribos ac aliis principibna 
necnon et in philogopliis. 121. 

Contraiio suo iiullus debet se conjungere. 10. 

Converaionem peccatoris tres diaboli impediunt. 116. 
80 Converti non andent multi causa austeritatis regulse. 58. 

Convicia patienter sunt tolei anda. 11.5. 

Convida et opprobria illata sustinere debemus exemplo paganorum. 81 
Corpus sui debet homo libenter in mortem exponere pro Christo aicut 

ipse pro nobis suum dedit. 45. 
Correptores amare debemus. 7. 
Oredere debent juTenes senioribua 40. 
Oredere debemns eemper aano conailio. 119. 
Oredere non debemus omni verbo. 80. 

Obriiti imitatione rindiotam prozimo libenter remittere debemna. 9. 
M Om dea^ id eet aooommodee, rideto. 117. 

Dans alteri aliqnid Tide^ eui des. 116. 

DaK« debemns Deo et pauperibna de optimia. 75. 

Dec^tnr homo sepe, qni mnlieri credit. 88. 

Detractor freqnenter male perit 118. 
«ft Dinbolnm non debet andire christianQe. 17. 



Digitized by Google 



183 



Diabolua sibi reBistentibus fu^t et debilis efficitur. 45. 

Dicere ea noli, quee pro oerto non sciveris. 30. 

Discretio omnia opera facit bona et raala, quae sine ea fiunt. 91. 

Diacordia magnsB res dilabuntur et parv» fiunt. 5. 
6 Discordantes pacificare debemus. 88. 

Ditari non festinent nimis negotiatores. 99. 

DivitiaB mundi fallaces sunt et ideo contemnendae. 38. 

Dominari volentea injuste frequenter pereunt. 82. 

Dormientes saepe a diabolo ludificantur et maculantur. 70. 
10 Dura sustinere debet, qui dulcia cupit habere. 36. 

Elemosinam dare non volunt avari, 39. 

Exaltans se ipsum humiliabitur. 52. 

Felix, quem faciunt aliena pericula cautum. 46. 

Festucam videna in oculo alterius trabera non videt in sno. 21. 
15 Festucam frequenter in oculo suo superbus non considerat. 25. 

Fides merita ab ingratis sa3po redditur. 117. 

Fidem dare nou debemua verbis sophisticis et ingeniosis. 80. et 107. 

Filii et filise a parentibus in virtutibus sunt exercitandi et ad opera 
mechanica disponendi exemplo antiquorum. 62. 
» Finis in omnibus rebus prseponendos est et prffifigendns. 98. 

Foveam qoi fodit» inddet in illam. 118. 

Fnutt sniiiaie ^taada est in nogotiatlonibni. 99. 

GaadeKB noa powomiui luo oom leeiilo et gandere poeteft cam Gfaiuto. 84. 

Gaudere eom gandieiitibai. 60! 
>B Gaudiiim mmidi bre?e. 00. 

Qxttti esee debemns pro beneftoiis benefMloxibai. 111. 

Gal» moltoe ooddit. 108. 

Gal0 appetita malti oomieniBt. 44. 

Gol» comtinentia et sobiietafl Mt in antiquis gentibas et philosophis. 88. 
M Hbmo debet iratam proximam paoificare. 6. 

Honestas non debet cam taxpibos conTeraarL 81. 

Indplant plnres, qni male iiniaBt. 88. 

Infixmii debemos serrire libenter. 95. 

Infirniitas datar bomini ad salaftem. 95. 
» Ingraititado qnid commereat. 1. 

Ingratos qoomodo ponitar. 48. 

IsfaEior non debet ae ttqnaie sapexioii 90. 

Inimioo bnmiH cveSendam est. 87. 

Iqjaxiam fkcieiis xeelpiet. 07. 
M Invidia bonos diffkmat. 22. ■ 

Inndns atsj^ inale perit oadena in foTeam qnam alteri fiuit. 120. 

Ira sedari debet qnaatodas. 6. 

Iratas pntat plus se posse qaam possit. 43. 

Ipoerits sab bona spede bomlnes dedpinnt. 41. 
u IminnBdi moadaa nolaBt. 94. 



Digitized by Google 



184 

Inobedientes puniuntiir. 50. 
. Inimicum humiliatum spernere non debemui. 119. 

Judex debet causam diecernere antequam judicet. 136. 

Judex non debet alium judicare dum ipse de eodem crimine culpatur. 79. 
6 Judicium cum ira fieri non debet. 7. 

Judicium justum fiat. 89. 

Justitia nemini parcit. 89. 

Justitia etiam in proprios filios malos serranda eet. 26. 
Juva te ipsum et juvabit te Deus. 58. 
10 Juvenum consilia non semper sunt sana. 40. 
Laborare debemus et otium fngere. 13. 

Laborttre debemus in javentatei uft ln seneetate inTewamns. 78 efc 74. 

Lftborare reftigienB in egestate erit. 73. 

Lans propria ■oideib. 48. 
16 Lntitia immoderata nooet. 80. 

Levare non se debet qtns eaper statmn nmm. 85. 

Libertae oinnibua prwvalet. 59. 

Litigare noli eom muHere mala. 30. 

LitigiMites enm potentioiibns perdantnr. 80. 
M Loentam ease qaoidam poBnitet» taooiaae nonqnam. 21, 

Loqoi nemo debet, ubi non eet anditui. 88. 

Luxuria» aaauetus reaipiidt xara 78. 

Magno non debet se parrua oosquare. 72, 

MiQOvea non debent oontemnere minorea. 24. 
tt Maledicta auatinere debemua patienter. 115. 

Mali aanati ab infirmitatibaa aemper aont p^iorea. 27. 

Malo debemua contra ire et non oonaentixe. 18. 

Malnm minus est eligendum. 56 et 57. 

Manere domi religioais meUaa eat quam TagarL 112. 
ao Medicum animarum dtius qoserere debemua. 29. 

Mediom tenuere beatL 91. 

Miaereri debemua super afflictia. 88. 

Mori elegerunt antiqui potius quam fidem frangere. 57, 

Mortis timor fictie quoedam humiliat. 27. 
86 Morti debemua noa exponere pro republica vel qnando vitaare oon poi- 
sumus. 47. 

Morte omnes pereunt. 7. 

Mortem evade^e nullus potest, et multa alia de morte. 122. 
Mulier bona perpetuale refugium, mala vero perennaie tormentom. 90. 
40 Mulieres docet conservare castitatem sui atatua. 78. 

Mulieris vanus quomodo sit ornatus. 54. , 
Mulieris colloquium vitare debemus. 31. 
Muiieris speciem non concupiscas. 38 et 121. 
Mulieris mala lingua gravior est super omnia. 90. 
M Murmurare contra potentes periculosom eat. 81. 



Digitized by Google 



185 



Mutuuin reddere justum est. 111. 
Obedire debent servi dominis suis. 12. 
Objurgare non debes calamitosum. 73. 
Otium fugere debemus. 13. 
Oculorum amisaio defleri non debei. 11. 
Orabimus spiritu et mente. 97. 
Oratione vidt Moyses Amalech. 34. 
Ornatus hominum non debet quaeri vitiose. 54. 
Partialitatem amantes peribunt. 85. 
10 Parentes debent minores proles ad laborem incitare. 13. 

Parentes senes et pauperes ac in necessitate positos sustentare debent 
proles. 94. 

Parentum consiliuiii boniiia serTandom est. 86. 
Pauperes et humiles sunt a majoribus protegendi. 68. 
M Pauperibus aTari mhil dant. 39. 
ParYiim quid possidere melias est quam nil habere. 105. 
Paesio ChriBti designatar in rege Coidie. 47« 
FiMtores TigHaie dabent supcr gregem. 8. 

Pcenitenti» timore mnlti non andent ae ad oonYenumem dare* 57. 
» Pouiitentiam agere in lenectate difficile eet ei qui in juventate non 
didicit. 77. 

Perseverantia in bono fine qiuBritar. 88. 

Petentes inoidinate et ii^agte repellantar. 4. 

Potentes eiMbere aifectam debent oiroa ndBeros. 68. 
» Potena non debet inferiorem oalcare tempore pmeperitatii. 70. 

Frimatnm nemo eapere debet. 62. 

Frinoeps illiteratas ati debet eonaliis doctoram riroram. 105. 

Prinoeps debet ene doctae in diTinis et bamanie legiboi. 105« 

Prindpes qai antiqaitae fiaerant, habnerant magiitros et doctores. 105. 
M Fkobandi lant amici et looii, aa iint fidelei. 108. 

Fromittere nemo debet» qaod non ynli ant poirit iiftceKe. 64. 

Fradens rit et lematoi antem bene dootpB, qoi oapit fieri apnd prin- 
oipes sablimatns. 105. 

Falohri nihil haberi potest rine labore. 32. 
SB Folohritadinem mulieris ne inspioias. 88. 

Fegnare non debent inter se partee discordes. 86. 

Fagaare debemus cam hoitibas infernalibas per contraiia qo» nobis 
ingenmt. 117. 

Pagnare non debet debilis contra fortem. 120. 
40 Qatestionem sine causa moventes sepe confimduntar. 5. 

Quum tibi quid detur, car detur, adspioe. 106. 

Rector populi elig&tor qui boms est omatas moribus. 25. 

Hectore bono non contenti merito malo Yeiantur. 3. 

Bectores non debent timere malos et peryenos. 8. 
46 Bectores canibns similes esse debent 8. 



Digitized by Google 



136 



Rectorum bonitate mnlti bene valent. 25. 
Religiosiis debet in claustro et in cella assidue persistere. 16. 
Eeligio8us cavere debet ad vomitum id est ad seculnm redire. 106. 
Beligione male qnidam detrahiint. 58. 
^ Belinqnuntnr in morte omnia terrena nisi sola Yettis linea» in qiift le- 

pultora hominiB fit. 86. 
Bem perditam et irrecnperabilem anzie deplorare et qusexeM lum de- 

bemufi. 100. 
Bedstite diabolo et fugiet a ▼obit. 40. 
10 Sagitfcam et laqneos snperboe iaoiirrit. 105. 
Sanctas oom saneto erit. 10. 
Senes honorare debemns et non despoere. M. 
Sententiam ex Teritate» non aliqna oozniptela jndez jnsti» debet pro* 

ferre. 89. 

u Servitinm» quod aliis inipenditni» esse debet giatnm et niile. 24. 

Scientibns et ezpertis credi debet. 91. 

Sodatos com aliis melins est qnam esset seqnestvatos. 118. 

Solitazins sedebit servns DeL 77. 

Statn snOf qno qnisqne Tooatus est, maaeat. 102. 
M Stndere debet diligenter dericas, nt sabUmaii poisit. 106. 

Saljeda bomiliter sois snpenoribas debent snbjicL 12. 

Saccorrere debent migores ndnoribas. 68. 

Saperbia qaomodo humiliatur. 1. 

Snperbia quomodo punitur. 2. 
» Saperbi soli Tideri volunt. 35. 

Saperbi parroB et humiles despidunt. 42. 

Saperbi qoomodo et quare pezeont. 42. 

SasazTO paeem tnrbat 118. 

Taoere melius est qnam male respondere. 104. 
•0 Tacere debet jnvenis quoadusque interzogator. 104» 

Temperate omnia agl debent. 104. 

Temporalia ista contemni deb^it. 82. 

Temporum mutatio. 71. 

Temulentus judex aut iratus non debet sententiam proferre. 36. 

85 Testis falsus est qui ex inWdia testatur. 22. 

Testes examinabit judex, antequam sententiam proferat. 89. 

Timore austeritatis regulaa muIU ad meliorem vitam et monasticam 

non convertuntur. 58. 
Tribulationes priesentis t^mporis patienter sustinendw sunt propter 

praemium SBternsB vitEc. 11. 
Vagari per seculuiii monacho non competit. 15. 
Vana loquentes pereunt et veritas permanet. 19. 
Vane gloriantes bona sua perdunt. 53. 
Vffih soli. 114. 

Veniam petenti tribuere debemus. 81. 



Oigitized by Gopgle 



137 



Verbis mellitis et blandis malti seepe dedpiimtar. 117. 

Verum eeraper dicere debemus. 118. 

Vitia propria considerare debemus. 67. 

Vitiis deserviens eorum servus est. 14. 
< Vidua prudens non debet fadle maritari exemplo trium bonarum vi- 
duarum. 90. 

Vigilantes a dsemone non tentantur. 70. 

Vincere debemus nosmet ipsos. 9. 

Vindicta non debet fieri sine deliberatione. 98. 
10 Vilia et abjecta quidam dant pauperibus. 79. 

Vindictam remittere debemus exemplo Ctiristi Jeau. 9. 

Vindictam libenter debemus dimittere. 99. 

Virtates qui habet, ab omnibus honoratur. U. 

l^rluteB habens non debet se leviter in publicum ostendere. 15. 
u Yita breTis omiiis violeaitL 82. 

Viyeiites Deo debent temponHbiu aabiidils fdlcirL 34 

Uiiia aliera ii«taia eet. 114. 

YoGatioiie aaa omnfls debent pennaiiere. 102. 

Uzor debet obedire yixo soa 90. 
10 ITiori caidam a riro sao tria fiMienda proposlta mmt 90. 

Ezplicit tabula secunda, quse valde moralis est et bona. 



Digitized by Google 



188 



De sole et lana, dial. 1. 

Sol est secundum philosophum oculus mundi , jocunditas 
dei, pulchritudo coeli, mensura temporum, virtus et origo oin- 
nium nasceutiom, dominue plautarum, doctor et perfector om- 

5 niam etellaram. Luna vero, ut dicit Ambrotiiia in Emeron, 
est deoor noetis, mater totioe liiimork et miiuftns menanra 
temporam, dominatnx maris, immatatriz aSrn et nmalatrix 
solis, et propter quod est semulatrix solis, soli incepit detraliere 
et eum dijOTamare. Sol autem hoc seutiens loquutus est lunse 

10 dicens : quare mihi detrahis et blasphemas ? Ego semper te 
illaminaTi et pneceesi, tu autem eemper me odis et impqgnas. 
Oai lona: reoede a me, qaia te non diligo, cam propter taam 
magnam splendorem cgo nihil appretior in mundo; si non 
esses, seculo superlata essem ego. Cui sol : ingrata sufficiat 

16 tibi magniiicentia tua; si ego in die, tu vero in nocte per- 
lostras. Obediamas ergo creatori nostro et noli superbire 
eaper me, sed me permitte lacere in die ac bona domini ma- 
nire. Lana vero magis animata recesrit cam fiuore et stellaa 
ad 80 elamavit aggregayitqae magnum exercitum et cum sole 

•0 proeliari coepit. Sagittas enim mittebat adversus solem et cum 
jaculis percutere nitebatur. Soi autem cum esset superius, 
descendit et lunam cam maerone partitos est et stellas de- 
jecit dioene: ric semper, cam eris rotandaf liMsiam tibi. Hac 
enim de cansa, ut fabalsB dicant, kina nanqaam rotanda per- 

Mmanet et stellse casum habent. Luna ergo confnsa in yere- 
cundia niansit diceus: turgidam melius partiri erat quam to- 
tam perire. Sic enim multi superbi et elati volunt sibi do- 
minari nec superiorem vel rimilem cupiunt habere. Unde 
glosa: euperbia est elatio inoensa qa» inferioriboB despidena 



Digitized by Google 



189 



sapenoiibus et panbva satagit dominari. Nam yeUe quidem 
esse saper oionee Titnperabiliter malnm eet, siistiiiere alteram 
eibi eimilem glorioeQm est, at ait Chrysoetomos. De talibnfi 
enim dicit poeta: tolluntor in altum ut lapsu grayiori cadant. 

6 Et nota, quod, quanto est major assensus, tanto est raajor et peri- 
culosior casus. Qui enim de plano et infimo loco cadit, cito 
resurgit, qui autem de alto, eito eorgere neqoii Bami enim 
arboris, at dicit Cbiysostomas, qui stant in sommitate, cito 
a magno yento frangnntnr, qoi antem sant ad radioem, con- 

» servantar. Unde etiam ait Quintus Curtius , quendam dixisse 
Alexandro quod , licet arbor raagna crescat in altum , tamen 
Tento citius ezstirpatur, et licet leo tam sit superbus, tamen 
par?arQm arium efficitur cibus. Quidam philosophus veniens 
ad aepnltaram Aleiandri ait: beri non snttciebat isti totas 

umnndos, bodie quinque sepultora pedam est oontentos. 

De Satnrno et nnbe, dial. 2. 

Septem sunt planetae secundum dicta philosophorum, sci- 
licet Satumus, Jupiter, Mars, Sol, Yenus, Merearins etLuna, 
sed distantia magna est inter planetam et planetam. Quia 
Mrefert magister Moyses maximos pbilosopbus, at babetur in 

Aurea Legenda, quod quilibet circnlus cujuslibet planetae habet 
in spissitudiue viara quiugentorum annorum id est tantum 
spatiom, quantum posset aliquis ire in quingentis aunis de 
via plana, ita tamen, qnod iter cujoslibet diei sit quadraginta 

ismilliaria et qaodlibet milliare sit daorum millium passaum. 
Qoadam aotem Yioe qusMlam nnbes magiia et spissa se elevare 
coBpit dicens: raagna est excellentia mea , quia propter meam 
magnitudineni planetae in raundo apparere non valent, dum 
in aere me pgno; sed cum sim eub ipsis et eas sio obnubilo, 

M qnanto magis, m adsoeaidero superins, ofloseare et suppeditare 
potero, mnlto magis oerte. £t boc dioens snrsnm tendero 
cospit cumqne osque ad Saturnnm asoenderet et snpersoandere 
vellet, ait Saturnus : quis es tu, qui ascendere cupis, ubi nun- 
quam ullus asceudit? Cui nubes: ego super ascendam et te 

S6 prsBcipitabo. Hoc audiens Saturnus perturbatus ad arnia cu- 
corrit et viam ei claasit, insuper et nubem dejecit et ad ni- 
bilnm redagit dioens: eon?enit eom recidiTare, qoi vult super 



Digitized by Google 



140 



onmes stare. Hoc euim acddit Nabugodonosor , qui saper 
omneB reges et ^rincipes ten» scaiLdeie satagebat, nt eaaet 
rex regom et dominiui dominomm terrenonmii neeciene pro en- 
perbia, quod dominetnr ezcelsas snper regnnm hominnm. De 

5 quo dicitur Danielis IV"* : quando elatum est cor Nabugodo- 
nosor et spiritus ejus confirmatus est ad superbiam, depositus 
est de solio suo. Unde dictum est ei: ejiciet te deus ab ho- 
minibus et tum beetiis atque feris erit habitatio tnat foBnum 
ut boB oomedes septemque tempora mutabmitQr in te. Sieat 

lodicitur in HystoriifiScholastieis; non est factus secundum mu- 
tationem corporis sed secundum mentis alienationem et abla- 
tus est ei sensus et usus linguse et yidebatur sibi, quod esset 
bos sive taurus in auterioribna, in posterioribus autem leo. 
Daniel quoque toto tempore alienationis qus pro eo orabat, 

u ita quod septem tempora, id eat eeptem anni ad precee suae 
in septem menses mutati sunt. In quibus septem mensibus 
insaniam patiebatur per quadraginta dies, per alios vero qua- 
draginta ad cor reversus flebat et orabat deum, ita quod ex 
magnis fletibus oculi cgus ut caro facti sunt. Multi autem 

toad eum ezibant et enm yidebant. Completis ergo septem 
meneibus reTocatue est, non tamen statim regnant, eed sta- 
tuti sunt pro eo septem judices et usque ad finem septem an- 
norum po9nitentiam egit, pauem et camem non comedens et 
Yinum non bibens. 

» De Btella transmontaua, dial. 3. 

Stella qme transmontana nuncapatar, in umbflico oceli 

est, uon enim ad occasum tendit nec coelum circuit ut cse- 
terai, sed in medituUio sedens omnia sidera regit et volvit. 
Est enim limes vel semita maris, ad quam semper prospidunt 

souaute. Ad hanc stellAm omnee ali» unanimiter conyenerant 
dicentes: en, debee tu semper sedere et quiesoere? noe quoti- 
die coelum circnimus tibique incessantes servimus, da locum 
majori et recede aliquantulum. Quibus ait: nescitis, quid pe- 
titis, ego autem piurimum me fatigo yos regendo, et si vos 

«non retinerem in custodiis yestris et motibus, plurimum de- 
yiassetis, unde consolo, pacem habeatis. Stells^ autem propter 
hflBC yerba non sant placatae, immo redprocatsB onanimiter 



Digitized by Google 



Ul 



dieeotes: te obmcramiis, nt permittas nobis aHnm reetorem 

eligere. Transmontana vero perturbata recessit et doraino 
nuntiavit, stellae autem gloriabantur et quam plurimum ex- 
altabantur et de rectore electionem feceraut. Sed quia in 
Kimitate noii snnt inTentsB, altcicari simnl ac prceliari oGBpemnt. 
Qoa de cansay sicnt oyes non habentes pastorem, errabant in 
sitibiM 8ui8 non permanentee, noTissime antem errorttn snum 
agnoscentes poenituerunt et ad rectorem priorem reversae sunt 
et ipsum honorabiliter confirmaveruut dicentes: qui bonum 
urectorem habet, nunquam eligat priorem. Ita et nos agere 
oonyenit. Cnm enim habemns rectoremf qni nos recte regat^ 
ipsum honorare atqne diligere debemns, non ipsom mntare, 
[ sed pro yiribns ibyere propter laborem , quem sustinet nos 
' regendo: Gradus regiminis dicitur grandis honor, sed grave 
! ispondus est. Unde Bernardus: quid est honor uisi onus, quid 
I est potentatus nisi calamitas, quid est sublimitas nisi naufra- 
gioea tempestas? Quis potest esse in honore sine dolore? ' 
Qois est in pnelatione sine tribuLitione, quis in dignitate 
sine vanitate? Prout refert Valerius in libro septimo de illo 
«orege subtilis ingenii et eonsilii, cui quum esset traditum 
dyadema, priusquam capiti impoueret, retinuit diu ipsum et 
considerans ait: o nobile sertnm, quam felix, quantis Bollicitu- 
dinibus et periculis plenum es tul Propter quod dicit Au- 
gQfllinus : nihil laboriosius, nihil diffieilius et nihil periculosius 
(iUfim praeesse. Ideoque narrat Valerius libro septimo de Cor- 
nelio Scipioue. Cui quum Hispauia sorte venisset, respondit, 
86 nolle illuc ire, adjecta causa, cum, quid recte faceret , nes- 
eiret. Non reputayit se yirum luculentum et suffidentem 
tanti honoris et poricnli. 

^ De Hespero et Lncifero, dial. 4. 

Hesperus est stella nocturna et Lucifer est raatutina, 
qo» apparet de mane. H» du» stellae accumulaverunt omues 
aUss ad se et eum his onmibus prooessemnt creatori stellarum 
dieentee: domine, qui creator bonus es, optime nos irradiasti 
<*ae decenter coUocasti ; sed in hoc supplantatn sumus, quoniam 
splendor et pulchritudo nostra non semper coruscat. Idcirco 
te pie oramus , ut solem obscurare debeas ac lumine priTarCi 



Digitized by Google 



14i 



ut poflflimiM «Mam in die porlnstnire. Qnilms «Mitor: lioe 
noii lioet, qnoBiam sol est diei ornatorf horarum distributor 
et origo otnuium nasceDtium et sine ipso nihil pnllulare 
potest, ideoque preces yestras in hoc nou exaudiam. Demum 

6 stellad a creatore petierunt dioentes : o conditor omninm ciea- 
tnrarom, ad minns in hoc ezandi noel ezsieca ergo et dele 
nebnlas de agre, qni impedivit Inmen noetmm. Non enim 
propter nebulas contemplari et videri valemus multotiens. 
Ad hoc ait creator: obmutescite et injusta non petatis, scrip- 

1« tum est enim iu Cathone : quod justum est, petito vel quod 
videatur houestum; nebulsB enim innndatione sna mnndum 
irrigant, n non plneret, terra minime g^minare et pnllulare 
▼aleret. Et hoc dicens stellas propulsavit et dixit: qni non 
petunt ordinata neqne grata, propulsentur. In hoc patet, quia 

16 qui vult exaudiri , debet petere ea, quas sunt justa et honesta 
ad faciendum et quae sint secuudum rationem et Dei volun- 
tatem. Propter quod dicit Augustinns: cnm ea, qu» Deua 
laudat et promittit, petitie ab illo, secure petite, iUa enim pe- 
titio a Deo conceditnr. Vemm enim est quod dicit Tsidome: 

» multi orantes non exaudiuntur petendo , quia illis meliora 
quam petunt Deus confert. Refert enim Seneca libro de be- 
uejdciis, quod Alexander cuidam petenti deuarium dedit urbem, 
et eom ille diceret tantum donnm eibi non conyenire, respon- 
dit:. non qnflsro' qnid te deceat aocipere, sed qnid me dare. 

16 Sic enim agit Deus, quia ssepe petita non eoncedit, nt meliora 
et ampliora donet. Et ut dicit Ysidorus: sa3pe enim Deus 
multos uon exaudit ad voluntatem, ut exaudiat ad salutezn, 

De arcu cceli et cancro, dial. 5. 

Arcus domini post dilnvinm prius appamit in nnbibns 
sodnos liabens colores, aquosum et ignenm propter yentnmm 

judicium ; qui apparebat per quadraginta annos ante jedificatio- 
nem archae jam inceptae, ut dicitur in Historiis Scholasticis. 
Gancer vero est quoddam siguum vitiumque malignum. Can- 
ma eet mprbns, cancri stella qnoqne piscis. Caneer antem 
M ad arcum codli proceBsit animo irato et ait: magna est audacia 
tna, quia totnm ooelum capis et Yiam meam et enrsnm cbb- 
terarum stellarum impedire satagis, cito removearis aut a nobis 



Digitized by Google 



148 



fMtngatiifl eris TelteiiMiiter. Oni ar«iiB: non bene loentns ee, 

frater, non enim viam tuam impedire procuro , propter quod 
in die me ostendo. Tu vero semper in nocte praecurris. Si 
mecum prceliari cnpis. male meditotus e» ob h»e, quia magna 

ftsocieiM stellanim teoma raorator» meenm autem nnbes et to- 
nitroa smit oontra te pngnatnra, sed eonealo, nt eami» ad 
jndieem jnstam, ut tenninare pcr sententiam yaleat quaestio- 
nem tuam. Cumque simul ante judicem adirent et h£BC omnia 
referrent, ait judex : cancer iiiique, contra jus est quod petis; 

10 si tu tantum in nocte pergis, et arcus iu die, quomodo est 
eredendum, qnod viam tuam impedire poasit? Idcirco oontra 
te eententiam profero, quod nunqnam in die appareas et quod • 
in expensis sis oondemnatus. Gancer hno andiens erubuit et 
dixit: qui requirit quseetionem, sibi dat confusionem. Sic 

16 enim multi contra jus aliquando cupiunt altricari et siue oc- 
caeione litigare et cum aliis qusostionari , quapropter perverai 
et mali dijudieati subjieiuntur. Dnde ProTerbiorum decimo 
flexto: homo pervertus tuadtat litee 'et wboeus separat prin- 
dpee. Semper jurgia quanrit malu». Malu» aDgelus et cru- 

30 delis mittitur coutra eum, propter quaestioues euim et conten- 
tiones multi ad nihilum suut redacti. Unde Ysidorus : sicut 
concordia coustruere solet, ita contentio et discordia destruit. 
Beda: disoordia ree mazim» dilabnntmr. Quidam pateriami* 
liaa habuit tzeB filioe, qui moriens Toeavit eos ad se dicens: 

a prodite mihi virgulas multas simul oolligatae. Onm antem 
apportatae fuissent, dixit eis : plicate eas et frangite. Qui 
non valuerant eo quod simul connexae erant. Quibus pater: 
extrahite unam et aiias confringatis. Qui plicare potuerunt, 
sed minime inteimmpwe. itemm pater inquit: unam tan- 

10 tnmmodo solam probetis, qns etatim diempta est et confracta. 
Ideirco dixit fUiis: sie erit de Tobis, a eimul in concordia 
manseritis, nuUus terrere neque frangere vos poterit, si autem 
per discordiam separati fueritis, quilibet vos dilaniare ac sup-. 
peditare yalebit. 

« De CGslo et terra, diaL 6. 

Terra eet secundnm philosophum meditnllinm nrandi et 

fructuum custos, operculum inferni, uutrix viventium, mater 



Digitized by Google 



144 

t 

nasi^tiiim, Torairix omniiim et Yii» oonserTBtiyam. Quadam 
antem Tioe ocalimi mieit snper terram hanc plmrimae tempes- 

tates, fulgura et tonitrua, ita quod plurimum eam aggregavit. 
Ipsa vero irata aerem ad se vocavit dicens: noli, frater, te 
6 iDtromittere inter me et coBlum , quia omnino ipsum prsBcipi- 
tabo; talem enim injuriam intulit mihi, qoam modis omniboe 
vindicare peropto. Goi aSr: hoc non iaciaB, aoror, aed da 
locnm ire. Etenim si coelnm te modo araaiicaTit, alias cnm 
eo jocundaberis. Terra enim victa ab iracundia miuime ces- 

10 sare voluit , sed ad arma cucurrit et cum coelo proeliari in- 
choant. Intuens autem aer caliginem et turpitudinem eduzit 
ita quod ccdum terra non duBcemeret CSaligo Tcro in tantnm 
inter coalnm et terram morata est, donec terra iram depoenit 
et fbrorem. Postea quoqne aer ▼entos emieit et caliginem 

16 effrigavit dicens: omnes debent exstinguere ignem et non in- 
flammare. Hoc quilibet agere debet, cum prospicit amicos 
snos iratos, quia juxta Gathonis sententiam ira impedit ani- 
mnm, ne possdt cemere Terom. Homo enim eet eztra corpus 
snnm, qnando iraecitur, et ideo tonc ab amids temperandns 

M est ae retinendns , donee a fnrore remoTeatnr et poflsit finem 
irsB dare. Dicit enim Seneca: initium est sapientise, iram 
moderari, nam iracundiam qui vicerit, maximum superat hos- 
tem. Frout refert Yalerius, quod, cum Archita tarentinns 
contra sernun iratus esset, ait: o infeliz, jam de te snpplicinm 

Msnmerem, si iratus non essem. Propter quod patet, quod ab- 
jicienda est ira ab animo. Quia, sicnt dicitnr ProTerbiorum 
XXIV" , ira non habet misericordiam. Nunquam enim judex 
aliquam sententiam in ira proferre debet. Unde legitur iu 
Historiis Bomanorum, quod, cum Tbeodosius imperator ad 

MjnsBa seTera nimis esset pzomtus, qnidam sapiens eum admo- 
nnit, nt, cnm se irasci sentiret, prinsqnam aliquam sententiam 
proferat, XXIII litteras alphabeti intra se moraliter diceret, 
ut sic refrigeratus , quid statuendum esset aut judicandum, 
Tidere et scire posset. 

M De aere et yento, dial. 7. 

A8r secnndum philosophnm est spiraeulnm omninm Ti- 

Tcntium, sine quo statim suffocantur et moriuntur concta, 



Oigitized by Gopgle 



quae sub ipso consistunt. Veutus vero est siccitas terrae, 
mobilitas aquaram et aeris perturbatio. £t quia perturbatio 
aeris est , a§r ipsom ante jadieem et creatorem remm citaYit 
dicens: o cieator cnBctoram reepice in me et miBorere mei. 

6 Satis me amplifice collocasti , propter quod gratias tibi ago, 
qoia vitam omniura viventium mihi constituisti. Sed in hoc 
deceptus sum, quia ventus hic me semper iufrigiilat et intem- 
peratum me reddit. Iddrco illi dico, quod, si in me sufflare 
ulterins pmsnmat, ipsnm snffocabo. Cni creator: male dids, 

10 aSr ; yentus itaqne si te inirigidat et yerberat, tamen te pur- 
gatnm et temperatnm reddit. Si ergo ▼entns in te non flaret, 
infirmus et taediosus et corruptus existeres et omnibus odiosus ; 
quapropter eum diligere debes , qui in perfectione et rectitu- 
diue te couservat. Aer autem avento sedatus ait: correptores 

15 amare debemns et portare. Ita qnilibet correptores audiat et , 
diligat , propter quod viam seqnitatis illi demonstrant Infiir- 
mns enim, qui odit a medico amaram potionem accipere, non 
patitur securari, et sic non liberabitur. Et (lui odit correc- 
torem, non dirigetur. Tunc vero odit medicum horao, quando 

M correctorem suum odit et non sustinet. Sed yerum est, quod 
ait Chrysostomns : incnrrit odinm qni aignit eriminosos, et 
Seneca: qui arguit iniquum, ipse sibi macnlam quserit. Tales 
enim non snnt sapientes, imo stnlti facti snnt. Pront didt 
Ecclesiasticus : qui amat corripi, sapieus est, stultus autera si 

26 corripitur , irascitur. E^rgo corrige sapieutem et diliget te, 
ProY. IX. Legitur in yita Ambrosii, quod, cum Theodosins 
impexator qnosdam ciyes sine jndicio et dcliberatione puniisset, 
Ambrosins archiepiscopns Mediolanensis ab ecclesia ezpnlit enm, 
licet esset catholicus imperator. Cum iraperator hoc audiret, 

aoait: nam et David adulterium comniisit et homicidium. Et 
ad hsec Ambrosius: si secutus es errautem, sequere et cor- 
rigentem. Imperator autem hoc andiens compunctus pceni* 
tentiam egit et ait: inveni hominem virum veritatis Ambro- 
sinm episcopnm! Et statnit, nt nullns homo judicaretur ad 

»6 mortem ante quadraginta dies , ut sedata ira melius mente 
serenata asquitas videretur in judicaudo. 

• * 

De littore et mari, dial. 8. 

VabalbaolMi 10 



Digitized by Google 



146 



Mare secfindxtiii pbiloeopliiiin est mimdi amplextis, fons 

imbrium et hospitium fluviorum. Quia, sicut dicit Ecclesias- 
ticus I^, omnia llumina intraiit mare et mare non redundat 
et ad locum, nnde exeunt Humina, non reyertuntur, ut itemm 

sfluani Hoc mare magnnm et apatiosnm, nt dicitur Psalmo 
Gni^, nnde per snam magnifioentiam ad littns perrexit di- 
cens: miror quam plurimnm de tna duritia. Tu semper mibi 
contradicis et contrarius exstitisti, propter te terram invadere 
non possum; peto ut removearis de loco tuo, ut terram sup- 

lopeditare Taleam, alioqni proeliari tecum non deamam. Ooi 
littns: maledicis, frater, conditor omniam rerom aie me ool- 
locavit, et ego propter obedientiam snam magnum saatineo 
laborem te inlrenando. Tu multotiens audacter super me ad- 
scendis et me quamplurimum aggravas. Ego te vero patien- 

16 ter propter Deum porto. Idcirco non contra me yerbosari 
poterifi, qnia locum non mntabo. Mare autem andiens fdri- 
bundins respondit : ei tn enstinere poteris, sastine^ qoia to nmi* 
quam in pace dimitiam, sed pro yiribns te yerberabo. Idttoa 
vero patienter coHnm sub jugo posuit dicens: o nos convenit 

90 pugiiare et iniquum castigare. Sic enim praelatus et quilibet 
rector pugnare debet et viriliter agere, ut mali prseyalere nou 
possint. Tamen dicit Gr^orins: sicut mare aemper rebellat 
littori, quo tenetor et coeroetnr, aic in religione quidam aem- 
per rebellant prelatis, qui eos coeroere non possunt. 8ed 

86 boni pastores timere nou debeut minas pravorum , imo velut 
vigil })astor, qui contra bestia.s oves custodire solet, ita et 
boui rectores super gregem suum solliciti esse debent. Ideo 
dicit Yaidoms: pravi pastores non babent cnram de OTibiia, 
sed Bicot legitur in evangelio de mercenariiB, yident Inpum 

80 venientewi et fnginnt. Tnnc enim fuginnt, quando potentibns 
tacent et malis resistere metuunt. Ergo nos confortat Hiero- 
uimus diceus: Deo enim placere cureuius, njinas liominum 
penitus non timeamus. lieiert Fetrus Manducator, quod dum 
Pbilippus, rex Macedonum, insisteret et obsideret Athenas, 

ssdixit iis: date mihi decem oratores, qnos ex vobis eligam, et 
confoederatus recedam. Respondit Demosthenes peritiaeimns orar 
tor: lupi dixerunt pastoribus, tota causa discordise inter nos 
et vus suut caues ; si date uobis canes et eriuus amici. Quod 



Digitized by Coogle i 



147 



cum fecissent, lupi in gregem ad libitum desseyierunt. Ex 
quo patet, quod magnum periculum est, quando caues, id est 
praedicatores et rectores gregem deserunt aut latrare negligunt. 
8icut enim mansiietudo in homine esfe laudabilis et ira yita- 
( perabilia, aic e oontrario in eane, mananetue enim canis boniis 
non esi, qnia feritas canis landatnr in cane, sic etiam feritas 
canis laudatur in rectore. 

.De igne et aqna, diaL 9. 

Ignis est lenis, porus, subtilis, mobilis, lucidus et calidus, 
10 et qoia est tam preiioeas, in se snblimari cospit dicens: ego 
in terra omnibns praevaleo et cuncta consnaio, sed si in aqnis 

prievalerem, superlatus omnibus existerem. Pro tanto ad se 
clamavit aquam dicens: soror carissiraa, elementum Dei es 
tu yelut ego, quapropter, si tibi commoratus tuero et tecum 

16 eonnexns, non solum magnus sed magnificentior et ezcellentior 
apparebo. Unde obsecro te, permitte me tecum morari et in 
te gloriari. Aqna ▼ero nmulare se ingeniose cospit dicens: 
desiderio desideravi hoc pascha tecum manducare , accede ad 
me secure et te pro viribus meliorabo. Tgnis quoque hoc 

aoaudiens jucundari coepit et amicabiliter ad aquam intravit, 
aqoft vero, dum ignem in se haberet, assistentibus sibi dizit: 
iste inimicus et contrarius eet generis mei ; hic me snpe con- 
sumpsit et ad nibilum redegit, modo me yindicare possum et 
ipsum exstinguere, si volo, sed juxta verbum apostoli nolo 

85 reddere malum pro nialo , ne seculum privetur tanto bono, 
tamen volo ipsum aiiquantulum humiliare. Et baec diceus 
parum collegit se et in ignem mingere cospit. £t ob hoc 
orare ^ aquam ignis ooBpit, ue ipsum ezstingneret. Aqua vero 
miflerta est ei nee enm ez toto exstinzit, sed ad terram ip- 

w sum deduxit dicens : Deo damus dulcera sonuni reddendo pro 
malo bonum. Sed raulti hodie per contrariuni reddunt pro 
malo malum, cum voiunt vindictam assumere nolentes oifensas 
dimittere. Propter quod Hieronimus dicit: quoniam Deus do* 
navit in Christo peccata nostra, sic et nos dimittamus his, 

35 qui in nobis peecant , et Dei imitatio injuriam nobis ^EU^tam 

1 Andere: deposoere. 

10* 



Oigitized by Gopgle 



148 



fnmgit et veTooai. Sicat legitor in historiis Alexandri, quodf 

cum quidam eQm grayiter off^fidissetf nolebat ei dimittere, 
Aristoteles autera lioc cognosceDS perrexit ad euin et ait : 
volo, doinine, quod bodie sis victoriosus ultra quod fuisti. Quo 

ft respondeute ait: beue yolo. Gui ille: tu^ rex, superasti omnia 
regna mundi, sed bodie tu anperatns es, qoia, si te permittia 
snperari, yictus es; si tn quoque Yincia temetipsnm, victo- 
riosus eris, quia, qui semetipsum vincit, contra omnia fortis 
est, ut dicit philosopbus. Ad haec verba vindictain remisit 

10 Alezander et placatus est. Propter quod dicitur Prov. XYI : 
melius est patiens viro forti et qui dominatnr animo ano ez- 
pugnatore nrbinm. 

De aqna et igne, dial. 10. 

Aqua ad se clamavit iguem dicens: quare, frater, con- 

16 trarii semper sumus et inimici? Bonum est prseceptum do- 
mini custodire, quod dicit: diliges proximum tuum sicut te 
ipsnm, Mattb. XXli^ Qnia plenitndo legis est dileotio, nt 
didt apostolus ad Boman. XIII^ Gni ignis: plaoet, qnod 
dicis, quia dilectio proximi malum non operatur, ut idem dicit 

ao eodem cap. Propter hoc eamus et mausionem simul faciamus. 
(jumque simul mauerent, nunquam pacem babebaut. Propter 
qnod ignis aqnam siBpe cale&ciebat et ad nibilum redigebat, 
aqua vero S8spe ignem ezstingnebat, unde Utes et oontentiones 
inter eos non desinebant. Qna de cansa ab invicem snnt di- 

26 visi dicentes : nullus debet se binare cum contrario neque 
stare. Ita nec bouus sociare se debet nec babitare cum malo 
et perverso, qui est suus contrariub, quia leviter perdit justi- 
tiam et famam suam et omnem operationem bonam propter 
societatem perversam. Unde quidam pbilosopbus : eligas ergo 

Mbonos et bumiles, cum quibns Yivas, et bonns eris. Dicit 
psalmista Ps. XVIP: cum sancto sanctus eris et cum perverso 
perverteris. Apostoius boc esse periculum considerans, vitam 
cum malis ducere, scribebat prima ad Tbes. III^ : denunciamus 
antem vobis, fratres, in nomine domini nostri Jesu Cbristi, 

86 nt snbtrabatis vos ab omni fratre ambnlante inordinate. Qnia 
dicit Tsidorus: pericnlnm est vitam cnm malis dncere; per- 
niciosum est his, qui pravtiB voluutatis snnt, sociari. Unde 



Digitized by Google 



149 



eodiim CDm aqna saa, quain in ierram emitldtt ablaens re- 
«pondit portitori carbonum, cnm hospitatns fdisset cnm eo: 
frater, non pommne oonTenire simul, quicquid enim, quod 

abluere potero per dietn, una hora poteris denigrando maculare. 
&Sic etiam totum, quod sapiens vel bonus acquirit multo tem- 
pore, stoltos yel malns destroit nna hora. 

De fluTio et mari^ dial. 11* 

Fluyius est secundum philosophum eursns indeficiens, re- 
fectio solis et irrigatio terrae. Qui processit ad mare dicens: 

10 recte yocaberis DUire, id est amarum, quia in amaritudine sem- 
per yiyis. Nonne est magna amaritndo et ingratitudo tna, 
com oontinue de dnlcedine mea bibis et tn semper amaritn- 
dinem in me largiris? Mare respondit: argentnm et anmm 
non est mecum, quod autem habeo, hoc tibi do, de interio- 

16 ribus corporis mei tribuo tibi, tamquam amico fideli. Idcirco 
pacifice sustinere debes amaritudiuem meam, quia si bene 
prospezeris, inde deriyatur dulcedo mazima et .ineffabilis bo- 
nitas toa. Hoc andiens finyins, totns padficatns est dicens: 
araara debet portare, qni dnlcia ynlt gustare. Ita qnemlibet 

*> oportet amaritudinem' tribulationum portare , si dulcediuem 
supernorutn ^ cupit gustare. Quia Gregorius dicit: tribulatio 
est porta regni coelorum. Unde in Ps. CXVII: hsec porta 
domini, jnsti intrabnnt per eam. Sicnt dicitnr Actunm XIV : 
per mnltas tribnlationes oportet nos intrare in regnnm Dei. 

«Sed qnidam snnt similes simiae, qui ascendens in arborem et 
invenieus nucis amaritudiiieiu iu cortice, fructns projecit et 
ideo non gastavit de dulcedine nucis. Sic multi insipientes 
tribulationes projiciunt, cum earum amaritndiuem sentiunt, et 

. ideo non gnstabnnt de dnlcedine prsemii vitcB sBtemflB, qnsB 

^ dnlcedo dabitur his, qni tribnlationes patienter sustinent. Pro- 
ut qnidam abbas ezceecatns dicebat: gratias ago Deo meo, 
qui vindicavit me de inimicis meis , qui tot mala mihi facere 
solebant per istos duos proditores et raptores, scilicet per 
oculos, quos' destmxit. Alius qnidam religiosus cum ami- 

^ sisset ocnlnm, coepit gandere. Cnmqne alii dolerent, qnsesiyit 

i Andere: parvorum. 2 Andere: sdlicet quos oculos destruxit. 



Digitized by Google 



150 



ab eis, pro qao oculo tristabantur. Et responderant: pxo 
amisso. QaiboB ille: qui haberet dnos inimioos, non pro eo, 
qni perit, sed pio illo, qni remanet, dolere debet. Hnde 
HieronimiM ad qnendam: non doleas, si non babes, qnod 

6 musca et serpeiites habeut. Quosdam philosophos yidimus, ut 
melius cogitationes interius clauderent, sibi oculos eruisse. 

De moute et Talle, dial. 12. 

ValliB qnsBdam in imo jacebat habene sapra se montem 
ezcebnm, qnsB a jugo subjeetionis dericta impatienter oontea 

10 montem verbosari coejiit diceus : impie et nephande, quare me 
tamdiu gravari uoo desiuis? Cessa» nephande, a tanto grava- 
mine, muta locum tuum, qaia me suppeditasti , alioqoin me 
de te yindioabo. Cai mons: id qaod dicis, fieri non potest, 
qnoniam creator me ab initio erezit, te Tero in imo oollocavit; 

15 ergo porta patienter usque in diem novissimomt in quo naon- 
tes et colles huiiiiliabuiitur, ut dicitur Ysa. XL. Vallis autem 
propter haec verba magis auimata cum arboribus et herbis 
contra montem proBliari oospit, quia cum sagittis et jaculis 
ipsnm Talnerabant. Mons antem boo intuens faribandas ef- 

Mfectus est dicens: de opere tao te jadico, serve nequam, quia 
contra dominum tuum certamen assumere non es verita. Et 
hoic dicens de se magnum sexum projecit et ora vallis obse- 
ravit eamque totam coUisit. Vallis autem bumiliata a ver- 
beribus dixit: servi debent dominis obedire et non oontia iie. 

t6 Sic enim mnlti iropatientes agant oontra snpericwes, onde aont 
•ab jugo retinendi, quia dicitar Eccles. XXIY^: dbaria ei 
▼irga et onus asino , panis et disciplina et opus servo ; ope- 
ratur in disciplina et quicrit quiescere, laxa ilii manus et 
qua^rit libertatem, servo malevolo tortura et compedes. Mitte 

soillum in operationem, ne Taoet, in opera constitae illnm, sic 
enim oondeoet illi. Qaidam diominas babebat serTum proter- 
vum et oontimiacemf qui dnm yacabat, contra dominom yerbo 
resistebat. Dominus autem ipsum fortiter verberavit subtra- 
hens (lelioata et eum laborihus Rul)misit. Qui fessus a labo- 

M ribus se correxit et lingiwe freuum posuit Unde Prov. XXIX^ 
qui delicate a pneritia natrit senrum saam, postea iilom sen- 
tiet contamacem. 



Digitized by Google 



151 

De gemmis et lapidibus, diaL 13. 

Gemm» omnes pretios» simnl oonyenenmt dicentes: sn- 

mus cariores snper omnia hominibus, sed si ad libitum homi- 
num comparemur, erimus abjectae. Ob hoc in remotioribus 

^locis latitemus, ut uon inveuiamur absque maguo labore et 
eipensis. Hoc est enim, qnod a possessoribus caie retinentnr 
et non sine magno pretio oomparantnr. Propter qnod non 
omnibns ostendimnr dicentes: qni Tolunt pretiosa captare, non 
immerito se debent fatigare. Sic et servus Christi, si cupit 

wpretiosas virtutes appreheudere , debet laboribus et virtutibus 
insudare, ut pro viribus otiosus non maueat, quia otiositas 
inimica est animas. Cnde in Vitis patrum legitur: monachnm 
operantem nnns dsemon temptat, otiosnm mille. Iddrco Hie- 
Tonimns dicit: aemper aliqnid boni fiacito, nt diabolns te in- 
veuiat occupatum. Homo occupatus est velut castrum bene 
clausum, cui inimicus nocere non potest. Unde Augustinus: 
Don facile capitur a temptatore, qui bono vacat exercitio. 
Debent enim parentes filios incitare minores ad laborem, ne 
propter pigritiam in panpertate deficiant. TJnde qnidam sa- 

>*pien8 mstieus plantavit Tineam, qui cnm moreretnr, dixit filiie 
suis, se abscondidisse thesaurum in vinea, locum autem , ubi 
esset, non assignavit. Mortuo patre cceperunt fodere vineam, 
ut invenirent thesaurum , unde factum est , ut vinea fertilis 
e£fieeretnr et redderet largissimum fructum. Hsec ▼identes 

"^filii percepernnt, qnod pater propter hoc dixerat, thesaurum 
esse absconditum in vinea, nt stndiosins ezcolerent Tineam et 
laborarent remoto tempore. Quidam philosophus docuit filium 
suum diceus : vide, fili, ne formica sit sapientior te, quse con- 
gregat in sestate tanto et tam sollicito labore, unde vivat in 

''hieme, ne sit gallns te vigilantior aut fortior, qni matutinas 
horas obserrat ita diligenter et se yerberando, aUos ad cautus 
nocturnos excitat et qui ita fortis est, quod uxores plurimas 
castas habeat et subditas sibi faciat, et tu dicis, quod non po- 
tes tantum unam tibi subdere! 

I* De smaragdo et annulo, dial. 14. 

Smaragdns eet gemma, ut dicit Brito, cui uil viridius 
eompacatnr, nam herbaa Tirentes frondesqne solo ejns intnitn 



Digitized by Google 



152 

apparere facit , implet ocolos et uon satiat, ut dicit Papias. 
Qaidam autem anuulus aureus pretiostim qaendam smaragdum 
geetabat, propter quod omnes avide eum intuebaiitur. Quadam 
autem vice ingrate est annulus locutus dicens: jamdiu in 

B statione mea inoratns es nec unquani pretium mihi dedisti; 
unde solve pretium maiisionis raeaj et recede aut te spoliatum 
expellam. Cui smaragdus: si tecum moratus sum, per me 
semper honoratus exstitisti aut in digito regis bajulatua, et 
si expellere me vis , me modo vende et de pretio Taloris mei 

10 soWe stationem tuam, quia non deficiet mihi mansio. Annulus 
autem cum de dorao sua expelleret eum ac sine ipso maneret, 
abjectus et nibili reputatus /uit ab omnibus et ad extremum 
lique^tus dixit: qui cum pretioso sedit , fit abjectus, si spe- 
ciosus. recedii Sic enim serrus Ghristi est Tenerandus, donec 

16 in se retinet pretiosas yirtutes, si autem abjidt, fit aligicieiidua. 
Sed sicnt didt Seneca, bonus vir si bonus est, suis actibus 
probatur et sic probatus repertus est. Quodam tempore cum 
Alexander magnus diceret, se ease dominatorem orbis, respon- 
dit ei Diogenes philosophus: neqnaqnam es dominus, sed ser- 

so Torum meorum serrus, superbia est enim domina tua et ancilla 
mea. Te enim ducit, ego autem meam suppeditaTi. Oanialis 
concupiscentia , gula et ira sunt dominee tuse et ancillfls mese, 
quia te ducunt et tibi dorainautur. Ego autem eas suppedi- 
tavi et vici, et ideo tu vere es servorum meorum servus. Et 

s5 cum serTi Alexaudri Tellent ipsum ruere, ait Alexander: vi- 
dete, ne eum tangatis, quia Tcre bonus est et Teritatem dieit. 
Unde Gregorius : homo magnae dignitatis est, si reperit se mo- 
do, quo debet, sine vitiis, signum magnse virilitatis est. 

80 De saphiro et aurifice, dial. 15. 

« 

Saphirus, dicit Ysidorus Ethimolog. XVI, similis est sereno 
coelb, qui percussus radiis solis ardentem emittit fulgorem. 
Quidam autem aurifex hunc saphimm pretiosum in diademate 

imperatoris coUocare dispouebat. Quod intuens saphirus ait: 
35 magister bone, noli me incbidere , quia liber sum et juvenis 
secularis. Idcirco nolo a seculo separari, sed cupio gaudere 
et per totum mundum spatiari. Gui aurifex: inckisio tua 
erit sanctitas tua^ qnoniam te collocabo in tato looo, ubi aiiie 



Digitized by Google 



153 

paYOfe cle osBtero ▼iw. Oonsidero enim pretiositatein et 
lorem tanm et timeo, qaod, ei per mnndmn ▼ngataB faeris, 
perditas eris, quia didtar primo Johannis V^: totas mandas 

in maligno positus est, tot siint pericula hujns mnndi, quod 

6 nec cor illa cogitare potest nec lingua exprimere. Lnde Gre- 
gorius : semper timere debemus, quia in periculo semper sumas. 
Propter hajaamodi, fili eariBnme, te dimittere nolo nec per 
mnndam vagari relinqaere, eed in ealva cnetodia castodire. 
Bt hoc dicens saphiram in serto et dlademate magister in- 

10 clusit, ubi perpetue gloriabatur dicens: est in tuto loco stare 
melius quam eyagari. Sic enim tutum est viro religioso in 
daustro et cella sua manere, quia dicitur in Vitis patrum: 
▼ade in cellam tnam et ipsa te docehit.aniTersa, qnia paz est 
in cella, foria antem niai hella. Et nt dicit Hieronimas: qni 

15 Christnm desiderat, nil aliud quserat in secularihne, sed sit 
ei cella pro paradiso varietate scripturarum discurrentium 
plena; his utatur deliciis, harum fruatur amplexibus. Abbas 
EvBgrios dixit ad qaendam in Vitis patrum sibi dicentem: 
non possom jejanare nec lahorare nec infirmis serrire, vade, 

•omandaca, bihe et dormi, tantam de cella taa non exeas, qnia 
persererantia cellee ducit monacbum ad ordinem. Et sic pan- 
latim reversus est ad opus suse perfectionis. 

De topasio pretioao, dial. 16. • 

Topasias, at dicit Papias, est gemma, qasB omniam lapi- 
»dam in se habet colores. Ysidor. Ethim. lihro XVI. didt, 
quod est gemma qusedam ex virenti genere omnique colore 
spleudens, inventa priraum in Arabise insula, quae dicitur To- 
pazi, unde topazius dictus est ab insula. Qoidam autem to- 
pacins de Arabia ductas est liomam et in ^ecclesia beati Petri 
M saper crocem collocatns eet et consecratas est, in qno loco ah 
omnibns ayide ridehatnr. Hic a persaasione in iroa dnctaa 
ait: quid est semper in ecclesia manere et nunquam recedere 
nec aliquid de mundo sentire? volo enim cito ad seculum re- 
dire, ut aliquaotulum cum secularibus recreari possim in se- 
ncnlo et regnare cnm Christo. Gamqae ad seealam reversafl 
faisset ae de sacroeaacta ecclesia recederet, ah illicitis conca- 
pisoentiis mnndi captns ezposnit ae omnihns fiagitiis. Ad es* 



Digitized by Google 



154 



tremum autem a barbaris repertua et ab ipsis incognitus col- 
lisus est et dispersus, ita quod nuuquam coniparuit. Tandem 
confracius ait: qui de loco saero pergit, jostom ett, si ae «tia- 
pergii. Ergo cayeant religiosi ad seeiiliim redire, iie aimiliter 

«per^ani ConcnpiseentisB enim snnt nanfragia religicaonmL 
Et ideo dicit Augustinus: sicut dilectio Dei est omnium vir- 
tutum fons, ita dilectio mundi est fous omnium vitiorum. 
Unde qui vult Deum possidere, mnndo rennntietf nt sit iUi 
Dens beata possessio. Dioit Bemardns: perfeotiiB aervns 

10 Christi nihil habet nisi Christam et si aliquid pmter Chriatnm 
habet, perfectus non est. Unde idem : qui spiritaalibns bonis 
sunt dotati, terrenis negotiis non debent implicari. 

Legitur in Yitas patrum [slc], quod quidam frater iuter- 
rogavit senem dicens: quid faciam, quia oogitatio mea me non 

udimittit, me nec nna hora sedere in ceUa mea? Et didt ei 
senez: fili, rerertere et sede in cella tna et labora manibas tnia 
et ora Deum incessanter et jacta cogitatum tuum in domino et 
cave, ne te quis seducat, ut exeas, et dicebat. Quidam secu- 
laris erat adolescens habens patrem et desiderabat fieri 

so monachns. £t dom mnltam snpplicaret patri suo , nt di- 
mitteret eam oonTerti, non acqniescebat pater. Postmodmn 
autem rogatns a fidelibns amiois, vix aoqnieTit. Et egretsos 
frater ille adolescens introivit monasterium et factus monacbus 
coepit (fmne opus monasterii perfecte perficere et jejuuare 

S6 quotidie. Ccepit autem biduanas et triduanas abstinere, simi- 
liter aatem et semel tantnm in ebdomada reficL Videbat eom 
abbas suns et mirabatar et benedicebat dominnm in abetinen- 
tia et labore ipsins. Contigit aniem post aliqnod tempus, 
[quod] ccepit frater supplicari abbati suo dicens : rogo te, abba, 

80 ut- dimittas me, et vadam in beremum. Dicit ei abbas: fili, 
noli hoc cogitare, non enim potes sufferre talem laborem 
propter temptationes diaboli et ▼ersntias ^ns. St si eo/or 
{Agetii tibi temptatio, non invenies ibi, qnod te oonsoletar a 
turbatione iuimici, quae tibi illata fberit. IHe antem ooepit 

86 araplius rogare, ut eum permitteret abire. Videns autem abbas 
ejus, quia eum retinere non poterat, facta oiatione dimisit eum. 
Postmodnm dicit abbatisno: rogo te, abba, nt concedas mihi, 
qni ostendat iter, qnomodo ego pergwe debeam. Et ordinaTit 



Digitized by Googlc 



156 

enm eo doos'^ mOnachog mbnasierii et abienuit cmn eo, amlm- 
lautibiieqiie iis per heremmn anem diem et alteram, defeoenmt 
ipm ideta et projicieiitte ee in terram jaoebant et soporati 

modice somno, ecce aquila venit percutiens alis suis, processit 
sprocul et sedit in terra. £t evigilantes aquilam viderunt et 
dixerout ei: eooe angelus tuas, surge, sequere eum. £t eor- 
gens valedieensqne fratribos seqnebatmr eam et renit usqne 
ubi stabat aquila ipsa. Qusb mox snrgens yolavit usqne ad 
unum stadium et iterum sedit. Similitor sequebatnr eam 

w frater ille. Et iterum volavit et sedit non longe. Factum 
est vero hoc per horas tres. Postmodum autem, dum sequitur 
eam, divertit ipsa aquila in dexteram partem sequentis se et 
non oomparuit. Frater vero iUe nihilominus sequebatur eam 
et respiciens vsdit tres arbores palmarum et fontm aqifie et 

i*q)dunciim et dixit: ecce locus, quem mihi dominus paravit! 
Et ingressus sedit in ea sumens cibum dactilorum et de fonte 
aquam bibens; et fecit ibidem annos sex neminem videns. 
Et eciie una die venit ad eum diabolus in similitudine cujus- 
dam abbatis senioris habens vultum terribilem. Yidens autem 

Meoffl firater ille iamuit et proeidens in orationem surrexit. £t 
dicit ei diabolus: oremus iterum, frater! et cum surrexissent *, 
diabolus dixit: quautum temporis habes hic? Et respondit: 
habeo sex aunos. Dicit ei d»mon: ecce te vicinum habui et 
non pbtui cognosoere nisiante dies quatuor, quod hic habitares, 

aet ego n(m longe babeo a te monasterium, et ecoe anni snnt 
XI quod de monasterio non exivi nisi hodie, quia cognori, 
quod in hic vicino babitares, et cogitavi mecum dicens, vadam 
ad honiinem l)ei istum et cura eo conferam, quod potest pro- 
dewe saluti animse mesB, et hoc dico, frater, quod nibil profi- 

M ciffltts sedentes in oellis istis, quia oorpus et sanguinem Christi 
Bon pereipimus, et timeo , ne efficiamur exteri ab eo , si nos 
ab boc misterio elongaverimus. Sed dico tibi, frater, ecee 
hinc tribus millibus est nionasterium babens presbiterum, 
eainus ergo dominica die post duas ebdomadas et accipiamus 

3» corpus et ^anguinem Christi et revertamur ad cellas nostras. 
Plaeuit firatri suasio ilhi diabolica et veniente die dominica 

I IVfihere auigaben: et surgentes dizit. 



Digitized by Google 



156 

eoce diabolos Tenit et dicit ei: veniAmas, qnia hora est. Et 
ezeantes perrezenmt ad pnBdietoni monMteriiun, uM preebiter 
ille erat, et ingressi in eeclesiam mieemnt se in orationem, 

et exsurgens ab oratione frater ille respiciens non invenit, 

6 qui adduxerat eum ibi, etdixit: ubi, putas, perrexit? num ad 
commune necessarium ambulavit? £t com diu sustineret, non 
▼enit. Postmodum autem exiens foras requirebat eom, et enm 
non reperiBset, dixit ad firatree loei iliins intenogane eoe; 
nbi efirt abbas ille senex, qui meenm ingressns est in eooleeiam? 

10 Et dicuut ei: nos neminem vidimus aliura nisi te tamen, 
Tunc coj^itavit frater ille, quod daemon fuisset, et dixit: vide, 
cum qua argutia diabolus ejecit me de cella sua, sed tamen 
non me poenitet, qnia ad opns bonnm Teni, pereipio corpns 
et sttigninem Christi et reyertar in eellam meaml Efe poet 

ismissas Tolentem re?erti tennit enm abbas monasterii ipsins 
dicens : nisi terefeceris, non dimittemus te. Et cum percepisset 
cibum et regredi vellet in cellara suam, ecce iterum diabolus 
yenit in similitudine cujusdam juyenis secularis et coepit enm 
respicere a snmmo capitis nsqne ad pedes et dicere: ipse eei' 

loiste? non est bic. Et coepit eum considerare et dizit ei fra- 
ter: qnem sie respieis? At ille ait: puto, me coguoscis. Tamen 
post tautum tempus quomodo me habes cognoscere? EJgo vi- 
ciuus patris tui, filius illius. Quomodo ? non est dictus pater 
tuus sic et mater tua tale nomen non habuit? Tu et sic non 

ityoearis et mancipia illa et illa sic non snnt dieta? Mater 
yero tna et soror tna ante tres annos mortna snnt Pater 
autem tuus modo defunctus est et te fecit bnredem dicens: 
cui habeo dimittere suhstantiam meam nisi filio meo, viro 
sancto, qui reliquit sseculum et abiit post Deum ? Ipsi dimitto 

womnia bona mea, modo autem qui timet Denm et scit, 
nbi est, dicat, nt yeniens distrabat et eroget ea panperibns 
pro anima mea et sna! Et perrezemnt mnlti reqnirentes fe 
et minime invenerunt , ego autem , veniens ex occasione prop- 
ter quoddani opus hic, ox)gnovi te esse, unde non facias moras, 

86sed voni et vende omnia et fac secundum voluntatem patris 
tni. KespondeDS frater ille dixit: non necesse babeo reverti 
ad secnlum. Dixit ei diabolns: si non veneris et deperierit 
snbstantia illa, in conspectn Dei tn exinde reddes nddonem. 



Digitized by Google 



167 

Qaideiiimiiifllitibidioo, ot TeiiiRS eleroges pauperibas et egenis 
quomodo bonus dispensator , ut non a meretricibus et male 
viventibus extricetur , quod pauperibus diniissum est? Aut 
quid ouerosum est, ut venias et facias eiemosinas secundum 

ffolimtatem patris tui pro anima ejas ei reyertaris in ceilam 
taam? Qoid multa, euadens fratrem depoeait iii seeolam et 
Teniens cam eo osqne ad civitatem reliquit eom. Voloit aa- 
tem frater iugredi in domum patris tamquam jam defuncto 
eo, et ecce ipse pater ejus vivus egrediebatur et videns non 

Moognovit eum et ad eum ait: quis es tu? Ipse vero turbatus 
nihil poterat respondere, et coepit iteratis yerbis pater 
cjos interrogare eom, unde esset Tunc eonfosos dixit ei : ego 
filios tnoB. Et ait illi: ot qoid reyersos es? Qoi erabescens 
dicere, quod verum erat, dixit: caritas tua me iecit reverti, 

16 quia desiderabam te. Et remansit ibi et post aliquautum tem- 
pus incurrit fornicationem et multis suppliciis aliiictus a pa- 
ire too infeliz iile non egit poenitentiam, sed remansit in se- 
eolo. Ideoqoe dico, fratres, qoiamonacbos nonqoam debet, 
qnamvis soasos ab aliquo, egredi de cella soa. 

» De carboncnlo et specolo, dial. 17. 

Garbunculus , dicit Brito, quidam lapis est pretiosus sic 
dictos, eo qood fit ignitns ot carbo, cigas folgar nec nocte 
▼indtor, looet enim in tenebris adeo, ut flammas ad ocolos 
▼ibret. Ad honc aooessit qooddam speculom Titream dicens: 

S6 frater, iuter splendidas et pretiosas geaiina.s lucidus es egoque 
etiam clare resplendeo, ita quod clare in me cuucta perspi- 
ciantar; si ergo inyicem binati fuerimus, magis excellentiores 
et appretiati erimos in septuplo. Ooi carbuncnloa: ei qood 
dids consentire nolo, propter qood considero, quod ex debili- 

Mtate materisB creatos es, scilicet de vitro, egoque de natara 
' pretiosarum gemmarum. Idcirco non est coiivenieus, quomodo 
dicit Ysidorus: similis enim esse filius matri solet, ergo quia 
non es tu similis mei, recede. Et adjecit: nonqoam nobilis 
cum Tiiiori descendat nec com eo oontendat. Sicot enim 

» ebristianos , qui est de nobiliori genere, scilicet de Christo, 
quia a Ohristo dicitur christianus, non debet attendere nec 
audire diabolum, quia est yilior omuibus. Unde iu libro Cle-. 



Digitized by Google 



158 



meDtis: qni diaboli Tolmitaiibag se sponte sabdideiiti paicem 
erga Deum et hominem non habebii Et Angastinns: non 

potest diabolus decipere, nisi quos voluerit ei praebere suse 
voluntatis asseusum. Propter quod dicit Hieronimus: potestas 
quidem diaboli uon timetur nec timeri debet, qaia timor illius 
atqne jactantia semper in tua volontate est; non enim poteet 
caro facere niei qnod Tolnerit animns. Legitnr in Vitis paimm, 
qnod qnidam heremita dnctas eet ab angelo in quendam lo- 
cum , ubi erat congregatio sanctorum raonachorum , et vidit 
confinia plena ac loca circumstautia maxima multitudine dse- 
mouum yolantium ad modum muscaram. Yenientes autem 
ad qnandam ciTitatem, nbi fiebat magnum foram, Tidit ibi 
annm solnm dsnnonem satis otiosnm stantem snper- portaa, 
ita nt qusereret, unde boc esset. Respondit angelus domini, 
quod in civitate omnes, quod volebat, faciebant ad voluntatem 
diaboli, et pro tanto ibi uuus daemou sufficiebat, iu abbatia 
omnee eraat sibi rebelles et ideo per mnltos eos impngnabat. 

De acbate et ceraste, diaL 18. 

Achates, dicit Papias, est gemma, quae habet circulos 
nigros et albos et varios. Brito autem et Ysid. Ethim. XVI 
dicuut, quod est gemnm primo reperta iu Siciiia juxta Humen 
ejasdem nominis, postea pluribus in terris, nt Hogutio dicit, 
et reddit hominem gratiosnm. Cerastes serpens est sie dictns, 
at dicit Ysid. Ethim. XTI eo qaod octo oomua in capite habet 
ad modum arietis. Hujus coruu mensis divitum appositum 
prodit venenum. Ex his cornibus manubria cultellorum fiunt, 
qui culteili imperatoribus ante omuem cibum ponebantnr, 
nt illa sudore maniteatarent, si qnis cibas fnisset appodtas 
Teneno infectns. Hic cnm esset omnibns odiosns et a canctis 
doTitatus, processit adachatem dicens: o gemma pretiosa, des- 
cende ad me et colloca te inter cornua mea, quoniam egregie 
te bajulabo, propter quod habes virtutem , portitorem tuum 
reddere gratiosum. Insuper tibi promitto quod, si me gra- 
iiosnm reddideris, magnates inferiores et innocentes spo- 
liabo et de pr»da medietatem tibi concedam. Cai aehi^ 
tes: id qnod dieis, mihi non placet, quia dicit apostolns, non 
;5olum facieuteii, sed etiam consentieutes digui suut perpetua 



Digitized by Google 



169 



morte. Efc yiilgariier didtor: tantum valet qui tenet pedem, 

quantum qui exooriat. Itaque recede a me, quoniam societas 
tua me non decet. Et hoc dicens processit et ait: nos de- 
bemus contra ire malo et uon conseutire. Hoc enim faciebat 
David Pa. C^, cam dicebat, facientes prKTaricatioDes odin, sive 
esset paiteE meiM sive mater nve aoror siye fraier. Id est, 
si erat amieos siTe episcopns sive presbiter dye constitataa 
in aliqua diguitate, qui pervertebat vias suas, sic eum fu- 
giebam , ut penitus non faeerem ejus memoriam. Unde iu 

10 Policratico L. IX fertur beatum Hierouimum tres a mensa 
dericos exdosiese, qoia ipsoa iucompositos yidit, dicens: ho- 
Besto et graTi Tiro, in irjas consortio aliqnem incompositnm 
inTeniri, turpe est et non decet 

De anro et plnmbo, diaL 19. 

11 Ad aorum plumbum animatum processit diceiis: quare 
snperbis contra me? nonne ego de materia metallorum sum 
sient et tu? Qua. de causa me spemis et non Yis, ut sim in 
mundo appretiatum ut tn? Aocede ad me et proba te mecum 

in igne, et videbis virtutem, quae in me manet. Cui aurum: 

wscio, frater, quod metallum sis, sicut sum ego. Creator ita 
te creavit sicut et me et sic maueo. Nou enim tibi injuriam 
flMsio, toUe quod tunm est et vade et noli mecum contendere, 
quia in omnibus probari nos oportet, juxta ?erbum apostoli 
prima ad Thess. V^: omnia autem probate, quod bonum est, 

» tenete. Accede ad iguem et pugua niecum et tunc iipparebit 
virtus tua et victoria. Cumque in igne simul convenirent, 
plumbuui liquefactum est et evanuit, aurum vero purificatum 
exiit dicens: sunt sine Tirtute verba vana et superl», sic enim 
nonnulli superbi, vani et elati putant in se babere Tirtutes, 

Mquas non habent, et ideo si temptantur, ad nihilnm redigun- 
tur veluti plumbum in igne. Ergo si vis pretiosus osse ante 
oculos domini , stude in oculis tuis vilior apparere. Qua- 
piopter dicit Ystdorus : esto parvulus in oculis tuis , ut sis 
magnus in ooulis domini; tanto eris ante Deum pretiosior, 

Kquanto iueriB ante ooulos tuos despectior, quia qui sibi ipsi 
Tilis est, apud Denm magnus est. Et nt dieit Gregorins: 
quanto coram oculis tuis eris gloriosior, tauto coram Deo 



Digitized by Google 



160 



et angelis ejus eris Tilior. QosBdam domina fait BomflB tant» 

huniilitatis et reverentiae , quod ad altare indignain se repQ- 
tabat accedere, et corpus Christi cura levabatur, indignam se 
reputabat videre. Uude accidit, quod cum simul communio 
^fieret in populo, ipea.per nimiam humilitatem et reverentiam 
ad recipieDdum non aocedebAt. Unde divino mixaealo fae- 
tum est, ut per eolumbam, accipientem hostiam de altari, Ti- 
dente populo communicata fuit. 

' De auro et argeuto, dial. 20. 

10 . Aumm ad argentum processit et ait: gaude, frater, quo- 
niam inter metalla prindpatum tenemus, itaque n conneza 
simul fuenmua, magis sublimiora erimus. Ad boc ceBponaum 

dedit dicens: id quod dicis, frater, caritative dicis, tanien 
considero, quod rubeum habes colorem egoque album , necnon 

i6Qogito, quod magni pretii et Taloris es tu, quapropter ego ' 
puto, quod sicut divisa et contraria sumus. in colore et pretio, 
sic erimus in voluntate, unde melius eat, non incipere qnam 
ab inoepto nos retraUere. EH; adjunxit: nunquam noe aequipa- 
remus cum magnatibus nec stemus, quia dicitur Eccl. XIIP 

ao pondus super se tollit qui honestiori se conjungit. Unde • 
etiani dicitur ibidem : ditiori te ne fueris socius. Propter quod 
dicit pbilosophus: ubi pauper contra divitem inimicari coepit, 
perit. Prout refert Esopus, quod capra, oyis ^t asina fcedns 
et sooietatem simul cum leone fecemnt, ut irent ▼enatum 
pari forma, et simul omnes ceperunt cervum. In divisione vero 
dixit leo : ego vero heres priraa? partis , nam primus houor 
est mibi, et prima vox defeudit mibi partem secundam et 
major labor dat mibi tertiam, et quarta psrs nisi mea dt, 
initum ftadus rumpam. Et hoc dicens ccepit terram per«* 

M cutere cauda et fremere dentibus. Timentes autem omnes ' 
dimiserunt cervum totuui leoni. Unde patet quod debet 
sibi homo pra^cavere, ue statuat societatem cum potentioribus 
se, quia semper babebii^jorem partem, et oommuni proYerbio 
dicitur: cerasa cum dgminis non oonsulo mandere serTia, tol- 

*^lnnt matura, aed dimittunt tibi dura. Et ideo dicit Eaopus: 

» 

1 GewOhulich : cerusa. 



Oigitized by Gopgle 



161 



pnBsenB paginft vult, ne fragilis societiir forfeif nam fragili 
potens neeciet esse fidos. 

De argento et ferro, diaL 21. 

Argeutum quadam vice improvide ac indiscrete ad ferruin 
filoquatum est diceus: o uephande, maledicta geuitura tua, 
qnoniain per te mala iufinita fabricantur. Nam ex te fiunt 
mncrones, tela, jacnla, thoraces, galess et gladii ad jastitian- 
dnm homines et pnniendnm, per te prcsUa et seditiones cadnnt 
in seculo. Si non esses creatum, mundus in pace quiesceret. 

10 Ferrum autem bene audiens ratioDubiliter se excusavit dicens: 
heu, frater, quid est, quod locutas es ? uou tibi injuriam facio, 
sed is sum, ut dicis, malefactor, considm yeritatem et pro- 
spicies, qnod sine me nil operis fieri potest, per me qnoque 
artes fabricantnr et terra germfnat. Dum per me hoinines 

uoperantur, homines me disfceuduut et quicquid de me volunt 
faciunt. Ego autem uon contradico, sed obedio illis, ut crea- 
tor ordiuayit. Si autem de me male faciuut, non est culpa 
mea, facio enim qnod debeo. Tu autem vides festncam in 
oenlo meo, sed trabero, qusB est in oculis tnis, non desideras, 

» cum per te omnia mala eveniant, nam adulteria, furta, homi- 
cidia et similia per te homines operantur. Per te enim ju- 
stitia et veritas perit, usuraB et rapinae fabricantur, animos 
hominum seducis et in perditionem mittis. Ergo bouum erat 
tibi tacere et non tam inordinate loqui. Nesoit ergo loqui 

ttstnltns, quia tacere hon potest. Unde quidam philosophns 
interro^tuf?, cum aliis loquentibus taceret, respondit: nemo 
stultus tacere potest. Ad hoc argentum coufusum erubuit di- 
cens: semper autequam loquaniur verbuui , nos intueamur. 
Quia dicit Augustinus: sermo ante veniat ad limam quam ad 

solingnam. Philosophus quidam cliin iatelwmultos taceret, in- 
terrogatns, cnr hoc &ceret, respondit; locutnm esse aliqnando 
posnituit me, tacuisse nnnquam. UndetCatho: nam nulli ta- 
cuissenocet, sednocet esse locutum. Quidam paterfamilias habe- 
bat tres gallos in curia ^ sua et domo, in qua habitavit inter alios 

86 servus quidam inhonestam vitam ducens. Quod cousideraotes 

1 Altere aiisgabea: corte. 
MMAm 11 



Digitized by Google 



102 



galli, unus ex iis cantavit diceus: tale opus operatur in hoc, 
quod uou placebit domino nostro. Hoc autem audiens inho- 
nestus dixit: hic gallus non debet yiyere, et fecit eum occidi. 
Altera autem die alins levayit vocem soam et cantavit dicens: 
6 pro dicendo yeritatem firater noeter est jugnlatDS. Protinus 
malefactor ipsum interemit. Tertius antem sapiens fait, ideo- 
que cantare coepit et dicere: audi, vide, tace, si tu vis vivere 
in pace. Propter quod in vita servabatur. 

De stanno et sere, dial. 22. 

10 Stannnm et m- simulsBmulata snnt aurum, unde urseolum 

cupri pulcbrum et prseelarum fabricati sunt et foro venali 
ipsum vendiderunt dicentes, eum esse aurum. Emptor quidam 
ipsum solvit ad domumque suam reportavit gaudens. Dum 
autem vellet perfectionem auri probare, invenit cuprum. Pro 

16 quo indignatus aurum ante judioem citavit dicens, se esse ab 
ipeo deceptnm. Aurum quoque veraciter se excusabat inquiens, 
quod urseolum non vendiderat ueque ipsum fabricatus fuerat, 
nec etiam de genere suo unquam processerat. Judex autem 
venditores anti^ se citavit eosque in equuleo levavit et ipsos 

90 torquendo yeritatem confessi sunt et quod hoc propter invidiam 
feoerunt, ut aurum diffamarent, ne tantum appretiaretur in 
mundo. Judex autem ipsos punivit et aumm coUaudavit di- 
cens : est qui bonus atque purus semper dormiat securus. Sic 
enim multi propter invidiam ditfamare nieliores cupiunt faise 

a& testificando. Talis vero loquens falsa uon erit impunitus 
juxta illud Prov. XIX: testis falsus non erit impunitus et 
qui mendaeia loquitur, non effugiet scilicet Dei judicium. Et 
ibidem: testis ^Edsus peribit, ut legitur in Collationibns pa- 
trum. Abbas Pafnutius cum adhuc juveuis gratiosus sederet 

80 in cella, quidam frater motiis ad invidiani lil)rum suum ab- 
scouditum redegit in lecto Pafnutii, et accedeus ad locum, 
ubi fratres conyenerant, missa celebrata, asseruit librum suum 
sibi furto fuisse sublatum. Missi autem tres ad scrutandum 
per cellas inTenemnt librum in lecto Pafnutii. Qui accusatus 

86 apud fratres cum in nulio esset conscius , suscipere ac perfi- 
cere coepit pcenitentiani de furto. Cunique hoc faceret, ille a 
dsemonio vexatus clamans manifestavit dolum, quem fecerat 



Digitized by Google 



168 



libnuu occaltaado, et quod propter infamationem sancti yiri 
tnm occiiltaTerat, petiitqae ae adduci ad enm, nt ejus oralio- 
idbiu liberaretur a dcniDne. Ckimqiie addQetas faisset, ejiia 
I preeibas est liberatoe a dflBmonio. De falso teetimonio ait 

! sGregorius: qui falsum testimoniam profert, tribus personis 
obnoxius est, primo domiuo Deo, cujus praesentiara contemnit, 
secundo judicit quera mentiendo fallit, tertio innocenti , quem 
&l80 teetimonio kadit. Et ideo in jnre tenetur testie ad re» 
stitationem omninm, quBB per Bnnm ftilsam teetunoniQm prozi* 

I tt-mos ejoB amieit. 

De sera et claye, dial. 23. 

Olavis quiedam optima seram placide aperiebat et clau- 
I debat, ita qnod patronos in hoe multum Istabator. Qaadam 
antem yice sera ingrata mnrmnrare ooBpit versas clayem dicens: 
I uonephanda, quare me semper perseqaeris, quotidie iutrans in 

viscera mea, et interiora raea solvis et resolvis ? Cessa ab hoc 
grayamine, alioquin te projiciam et curvabo. Cui clavis: 
male dicis, soror, quoniam per me custodita es et protecta. 
I Bi Tia me projicere, abjecta erie et fracta. Sera autem propter 
I uhm yerba minime placata est, qnin imo totnm obeerayit fo- 
ramen et elayem non permisit yenire in se, ut ostinm patro- 
I nus aperire non valeret, l^atronus vero hoc cernens indigna- 
; tus seram illam exstirpavit ac fregit, eo quod aperire nequa- 
quam Talebai. Clavis autem ipsam postmodum deridebat 
; «dieens: cnm quo stabie eustentata, eris et eemper eoneordata. 
Oaye igitur, homo, adyeraari et rixari cnm quo familiariter 
yixeris. Quia dicit Seneca: turpius nihil est qnam cnm eo 
gerere belluni, cum quo familiariter vixeris. Attaraeu qui 
paci£ce cupiuut commorari, onera sua portare invicem debent 
svjoxta iUud apostoli ad (jralatas sexto: alter alterius onera 
portate. Didt enim TuUius: nihil eat, quod non toUeret, qni 
perfecte diligit Prout legitur in Historiie Scholaeticis , qnod 
Antipater Ydumeus, pater roacrni Uerodis, in quodam proelio 
in servitio iraperatoris multis vulneribas est coiifossus, qu93 
ulibeuter toleravit Ulius amore. Taudem ab a^mulis cum ac- 
CQsaretar refectus, Csesari dixit: Caesar, nolo me vobis excu« 
Ba» verbie, eed ista Tulnera, qjm snacej^, amore Teatri kv- 

11* 



Digitized by Google 



164 



quantur pro nio , si uiligo vos. Tunc Csesar ipsum iu gratia 
recepit Item legitur de Julio Omaxe libro primo de nugis 
philoBophoram , qnod cum in lite quidam veteranus quadem 
die periditaretiir efc ooram jndicibiis iYisset, rogavit CsBsarem, 

6at adesset in pnblico scilicet ad jnyandum enm. Cui Ceesar 
dedit uuum advocatum. Cui iile ait : o Ciiisar , te proeliante 
in bello Asiatico non vicarium quaesivi, sed pro te ego pug- 
navi, detexitque cicatrices vulnerum, scilicet qusB ibi susceperat, 
erubuitque OeBear et Tenit in adyocationem. Yerebatnr enim 

lonon tttntom auperbus sed ingratus yideri. IJnde ait ibidem: 
qni non laborat, nt militibus carus sitf milites nescit amare, 
prout in laude ipsius Ctesaris dicitur , quod uuuquam dixit 
militibus suis : ite , sed venite , dicens , quod labor cum duce 
participatus est militibos minor. 

16 De cacabo et catena, dial. 24. 

Catena quadam vice locnta est cacabo dicens: niminm 

es ingratus, quia te ad iguem bajulo. Tu quidem quotidie 
fercula coquis delicata et nunquam mihi porrigis ad edendum, 
magna est gulositas tua et totum consumere vis meque fame- 

flolicam relinqnis. Ad hsBC oacabns: malo meo seryire nosti, 
ob hoo non es digna remnnerandi, sed potins pnniendi, quia 
appensnm me tenes ad ignem et ardere et oonsumere me fa- 
cis. Ea propter si esset mihi possibilitas, te libenter mactarem, 
sed si vis mihi servire, ad libitum procura mihi utilia et ne- 

wcessaria, non nociva nec contraria. Et addidit: cum utili* 
tate grata snnt serritia parata. Ergo enm tu sernre cnpis 
aliis, servias ad bene placitum eomm, ut tibi grates referant, 
alioquin perdes beneficinm. Et hoc est qnod dicit Seneca: 
qui beneficium dare nescit, injuste petit, id est, qui dare nescit 

30 beneficium cum utilitate, injuste remuuerari petit. Ad red- 
dendum docent nos minima animalia et yilia. Prout legitnr, 
qnod jnus ascendit ad leonem dormientem, quem capiens leo 
Yolnit eum comedere. Cui mus: patientiam habe in me et 
miserere mei; nam reddam tibi, cum potero. Leo autem ri- 

86 dere incepit cogitans, quam vicem posset illi reddere. Et 
dum iUum sic derideret, accidit, ut leo caperetur in laqueis 
sibi positis. (juod ut mus oognovit, eorrodit funesi quibus 



Digitized by Google 



165 

captus erat leo. Sed natura mala non mutatur in dominis 
per beneficia, imo pejoratur et in sua natura permanet. Unde 
dicitur, quod quidam juvenis inveniens serpentem frigore iorpeii- 
tem misertiis e|a8 posuit illiim in sinu suo, sed com serpens 
icalefactos est, momordit enm et oceidit. Ea propter dicit 
Seneea: serpens in hyeme non tnte palpatnr, quia non desinit 
Tenena diffundere, licet torpeat. 

De rosmarino et agro, dial. 25. 

Rosmarinns, nt legitur de Tirtutibus herbarum, inter c»- 

» teras virtutes hanc poesidet, quod, si in vinea tua vel in agro 
tno plantaveris ipsnm et munde ac honorabiliter custodieris, 
vinea3 gaudebunt et messes producent increnienta. Quapropter 
quidam ager diversarum herbarum infrnctuosas et sterilis per- 
maoens, ut fructus reddere posset, ad rosmarinum humiliter 

uac derote prooessit ac dizit: o pastor egregie et bone cnstos 
descende ad me et protege me, quia te mnnde ac honorabi- 
liter collocabo tibique serviam, tantummodo sede et quiesce 
iu me, ut per te fructum boni generis producere valeam. 
Eosmarinus autem motus pietate ac victus precibus ipsius 

^cmn eo ivit ac in medio se posait agro, quo regente et pro- 
corante ager oonfortatus et viridis factus fructum sexagesimum 
ac centesimum attulit, in patientia dicens: propter unum bo- 
nuQi multi sunt protecti et consulti. Hoc agere debet populus, 
cum non habet rectorem, eligere debet unum probum , rectum 

*et sapientem, qui populum gubernet et protegat sapienter. 
Yere enim rez sapiens populi est stabilimentum, Sap. VI^ 
Et ibidem: si delectamini in sedibus, o reges populi, diligite 
sapientiam; diligite lumen^sapienti», vos qui prseestis popuHs. 
Et Eccles. : judex sapiens judicabit populum suum, principatus 

^ sensatus ^ stabilis erit. Idem : rex insipiens perdet populum 
suum et civitates inhabitabuutur per sensum prudentium. 
Unde SaLomon petiit a Deo oor docile, ut posset judicare po- 
pulum Dei et discemere inter bonum et malum. XTt enim 
ait Vegetius de re militari: nullus est quem oporteat plura 

•vel meliora scire quam priucipem, cujus doctrina debet om- 

« 

1 Andeie: aeiuati 



Digitized by Google 



166 



nibns stiis prodesse snbjectis. Non enim juveneB qvis eligii 

duces, nou enim oportet, eo quod coustat uon esse prudentes, 
ut dicitur t^rtio Topicorum. Ait Plato , tunc euim beatum. 
orbem terrarum fore, cum vel sapientes regnare vel reges sa- 
ft pere ccBpissent. Sient ait Valerios et Boethios de consolat. \ 
Hbro primo. Unde et aoreum secalQm dicebator, qnando sa- 
pientis regnnm erat. Ait Seneca et dicitnr in Policratico 
L. IV : Romanos imperatores aut duces, dum eorura respublica 
viguit, nou memini exstitisse iliiteratos. Et nescio, quomodo 

10 Gontingit, ex qno in priocipibus languit virtus litterarmn, nec 
mirum, eum sine sapientia non valet stare principatas. Ait 
enim divina sapientia Proyerb. VIII®: per me reges legnani 
Unde et rex Romanomm bortatus est regem Fraoconun ^ nt 
filiossuos liberalibus disciplinis instrui procuraret, dicens: rex 

16 illiteratus est quasi asinus coronatus. Refert Socrates libro 
ultimo, quod apud qaamdam gentem scilicet in Campanise in- 
snla in regis electione non nobilitas preTaiet sed soffragia 
uniyersorum ; populus enim eligit omatum moribus, beneyolum 
in justitia et clementia, annis grayem et cni nnlli sunt liberi, 

so qui si iu aliquo peccato arguatur, morte moriatur. 

De ruta et animalibus, dial. 26. 

Bnta, ut dicitur de yirtutibus herbarum, inter ceteraa 
yirtutes, quas babet, hanc in se retinet, quia bibita yei oo- 
mesta mirabiliter contradicit yeneno et omnibus morsibus ye- 

26 neuosis, cum fuerit couti ita cum allio, sale et nucibus. Prop- 
ter hauc virtutem, quam contra venenum kabet, animalia 
cuncta venenosa oonyenenmt simul ad ipsam dicentee: tolle 
te de medio, obsecramus, et non intromittas te inter nos ei 
genus bumanum, quia modis omnibus yenena nostra cupimus 

M seminare inter bomines eosque delere, propter qnod nos p«r^ 
sequuntur et luactant. Quibus ruta: verba vestra iniqua sunt 
et dolosa, de vobis namque dicitur Psalm. Xill^: \enenum 
aspidum sub labiis eomm. Maligni, quare nitimini delere ho- 

. minem, quem Deus in principio creayit et dominum omnium 

«constituit? Ex quo enim dicitis, quod ego habeo gratiam et 

« 

1 Friihere ausg. unrichtig: consulis. 



Digitized by Google 



167 



mlatem ecmtra yob ▼estraqne yenenB, de entero gratia Dei 

in me non vacua erit, sed semper in me manebit, quoniam 
contraria semper vobis ero, ne hoc facinus consummetis. Et 
addidit: boni debent praevalere maliSf ne possint nocere. Ita 

5 agere debent rectores et provide semper obTiare malis et oon- 
tradicere ac eos pnnire. Quia dieit Seneea: bonie nocet, qui 
malis parcit, non enim parcere debet judex malefiictoribns, 
quia judex, qui non corrigit peccantem, peccare imperat. 
Unde Ambrosius : cum uni indulgetur indigno , plurimi ad 

10 proditionis peccatum proTOcantur. Proat refert Valerius libro 
de Bmto iiomanomm primo consule, qui fiUoe suos com- 
preheneoe pro tribunali eedens Tirgis csesos et post ad palum 
ligatoe pereuti securi jussit, quia dominationem Tarquinii a 
se expulsara reducere volebant. Maluit enim orbatus filiis 

15 manere quam publicae vindictae deesse. Cui simile refert Au- 
gustinus de ciyitate Dei V*% quod, cum quidam imperator Bo- 
manorum mandaseet sub poena mortis, ne aliquis contra aciem 
inimicorum pugnaret, filius ejus ab hostibus proYocatus mul- 
totiens eum contra eos pugnasset et patris mandata fregisset, 

aoquamvis patriam defeudisset et bostes vicisset, tameu pater, 
ut justitiam servaret, ipsum mandavit iuter^cL 

De ysopo et Mercurio, diaL 27. 

Tsopus, ut dicit Brito, est herba pulmonibus apta pur- 
gandis. Alius quidam autor dicit, ysopus cum oxymelle fleg- 
• 26 ma viscosum evacuat, unde ysopus est herba purgans de pec- 
tore fiegma. Pro qua virtute Mercurius, quem geutiles Deum 
esse denuntiant, qui fuit vir cupidus et avarus, magus et ver- 
sipeliis ac s^monum interpres, multaque alia vitia fuerunt in 
ipso, dum sanus exstitit, secundum judicia Dei paknonosus 

80 et reumaticus factus est, unde mala consueta non valens per- 
petrare ad ysopum perrexit et ait: virtus Dei est in te ad 
sanandum in£rmos, quia iu berbis, verbis et lapidibus sunt 
yirtutes. Idcirco osiende yirtutem tuam in me, cura pnlmo- 
nem et flegma, quod in me esfc, et ego promitto et Deo et 

sstibi, quod de rapinis et fnrtis meis partem tibi dabo. Oui 
ysopus : mauifestum est , quod in sanitate mala infinita oom- 
misisti et vere, si sanaberis, deteriora facturus ens, sed virtus 



Digitized by Google 



168 



Dei, qn» in me est, nt asseris, nescit patrocinia dare crimi- 
nibus, ergo recedeanie, quia per me nnnqnam cnraberis! Et 

sic eum cum confusione repulit dicens: seniper mali, si sunt 
saui, sunt pejores. Quando Deus inipios Qagellat passionibus 

5 diversarum inlirmitatum , ut peccare nequeant , nec tamen 
emendantnr, pro certo magnum judieinm eet cetemn percos- 
eionie. In preesenti vita omnis divina percnssio aut pnrgatio 
vitsB prflesentis est ant initinm pcen» seqnentiB. Nam quibns- 
dam flagella ab hac vita iuchoant, ut in setema percussione 

10 perdurent. A quibusdam enim dici solet: uon judicat Deus 
bis in id ipsum. Tamen illud nou attendunt, quod scriptum 
est, dominns populnm de terra Egipti liberans eos, qui eibi 
non crediderunt, perdidit. Quamyis enim plernmque una cnlpa 
bis non perontitnr, si tamen bis percutitur, nna percnssio in- 

15 telligitur , quae hic incepta illic periicitur, ut in his, qui se 
in praesenti non corrigunt, prsecedentium percussio flagellorum 
sequentiurc sit initium tormentorum. Hic est quod dicitur 
'Psalm. GVIII^ : operiantur sicut diploide confusione sna. Di* 
plois enim dnplez est yestimentum, quo singulariter indnuntur, 

soqui et temporali poena et setema damnantur. Refert Esopus, 
quod quidam niilvus fuit ita rapidus , quod rapiebat , ubicun- 
que poterat, etiam secus ecclesias, ita quod odiosus omnibus 
erat, quia multa mala fecerat. Tandem infirmatus, usque ad 
mortem compunctus est et se bumilians pro matre misit di- 

Mcens: dulcissima mater, ego infirmus sum et yalde debilis, 
timeo enim mortem, qnia multos offendi, vade ergo ad templum 
Deorum ofPerens sacrificiuin iis pro evasione infirmitatis hujus, 
quia paratus sum converti ad vitam meliorem. Cui mater: 
in vita tua turbasti Deos et nnmina sacra Deorum, justitia 

soDeomm reddit unicuique secundum opera sua; in sanitate 
multa mala fecisti, si evades, Deus scit, quod pcjor eris, et 
boc, quod dicis, timor mortis facit dicere, imo pejor eris, si 
evades. Et sic contristatus obiit. 

De abrotano et lepore, dial. 28. 

w Abrotanus dicit Horatius lignum et csBtera infiza ez- 
trahit sua proprietate cum anzungia. Unde quidamlepos clau- 
dicans bumiliter venit ad eum, habebat enim spinam infizam 



^ kj d by Googl 



169 



in pede, dicens: o medice aniinanim et corpormn, miBerere 

mei et sana me. Hoc dicens pedem dextrum illi ostendebat, 
abrotanus autem pietate commotus super vuluus ejus se posuit 
et spinam iade eduxit eumque curavit, lepus vero non im- 

ftmemor beneficii qnotidie lagenam aqn» snper humeroB snos 
portabat et abrotannm ad radioem balneabat et porrigebat 
aqnam, nt abrotannm viride et friscum permaneret, dicens: 
- semper ad boiiefactores simus boui servitores. Non enim sic 
faciunt maligni et iugrati , imo, quod cito beneficia recepta 

losunt, oblivioni tradunt. Unde Salomon interrogatus , quid 
inter homiues £EM$iliQS se neseiret, respondit: beneficium. Et 
propterea didt Catho: beneficii *acoepti memor eeto. Idem: 
exignum mnnus cnm dat tibi pauper amicufl, accipito plaeide 
et pleue laudare memento. Reddere ergo debes beneficium 

16 amico cum usuris , si potes , alioquin in memoria frequenter 
non habebis beueficium tibi collatum ab amicis, ut benefao* 
torem inde ooUaudes. Quia dicit Seneca: satis magna esjt 
nsura pro beneficio memoria. Jdera: ingratns est enim, qni 
beneficium reddit sine nsnra. Legitur in Ecclesiastica Historia, 

so quod qucedam lc£pua, liabens speluucam juxta cellam beati 
Macharii, iuvenit catulos suos csecos, quos ante pedes ejus 
portavit, et intelligens vir sanctus, qnod pro catulis benigne 
supplicaret, ipse orando iUnminaTit eos. Qute non ingratam 
se repntari Toluit, quia pelles omnium bestiarnm, qnas ear 

» piebat, saepe quasi pro mercede ad oetium oell» ejns deporta- 
bat. Item qua^dam bestia alia ad cellam beati Macharii cum 
filio csDCO nato , nutu sanitatem orans , accessit ^ Qui iutel- 
ligens oravit pro filio et statim vidit et cum gratiarum actione 
recessit et post paululnm rediit cnm omnibns filiis suis onns- 

sotis ex pellibns ovinm, offerens Dei iriro quasi pro munere, et 
indinato capite recessit ei gratias agens. 

De plantagine et simia, dial. 29. 

Plantago est herba qnartanis utiiissima sanandis, unde 
qnsedam simia exstitit, qnsB filinm habebat patientem qnar- 

1 Friihere ausg. unrichtig: cum filio ceeco nato iim[uJenB samtateia 
accessit. 



Digitized by Google 



170 



tanam. Qiiae niillo modo sanitftteiii filii inTeniebst , cnm in 

meHicis et nieclicims plurima expendisset, idcirco tapdiata ex- 
peusis, ad Macerem ^ venit dicens: circuivi coelum et terrara 
et perambulavi eam nec inveni requiem filio meo, nunc te 

6 taodem reperi; ex qno ergo te inyeni magnom medicum, id- 
ciroo prsBsta condlinm et anzilinm» mihi , nt natnm meom a 
morbo qnartanario liberare possim. Macer antem, nt de sno 
causa vera inveniretur, ait: quatuor radices plantaginis in- 
sumite, certe quartana cito curubitur. Simia autem hoc au- 

10 diens qnam cito medieinam condidit et filium liberaTit dicens : 
doctmn medicum qnaeramns, si sanitatem peroptamns. Sie et 
nos, si salntem animarom nostramm desideramns, sacerdotem 
et confessorem doctum reperire procuremus, qui nos sciat li- 
gare et solvere. Hoc enim agere debcs , ut salutem auimae 

16 possis iuvenire. Quia dicit [sidorus : omnis peccator per poe- 
nitentiam recipit vulneris sanitatem. Sed secundnm morbum 
adbibenda est medicina et jnxta TnlneriB qnalitatem adbibenda 
snnt remedia. Pront legitnr, quod quidam piratn )n tempes- 
tate positi voverunt, si evaderent, confiteri, et evadeutes con- 

90 fessi suut cuidam heremitse. Quorum magister cum confite- 
retur et ob fiagitia heremita sibi iujungeret, ut iret ad papam, 
heremitam occidit, et ad secnndnm eonfessorem yadens hnnc 
etiam occidit. Tertins autem, cni confessns est, tractayit enm 
blande et, cnm non posset emolliri nec eyelli a malitia, yehit 

96 optimus medicus animarum ei injunxit, ut saltem, cnm more- 
retur, aliquis poneret eura in sepultura. Qui cogitaus, qualis 
futurus esset et quam cito fieret sibi simile, baec seepe faciens 
et de morte cogitans in melins ordinavit statum suum et in he- 
remo arctissimam poBnitentiam fecit. Unde glossa: nihil tan- 

so tnm yalet ad domanda camis desideria quam pensaie, qnalis 
sit mors tua. 

De yerbena et lupo, dial. 30. 

Macer dicit, qnod, si qnando yisitas infirmum, portareris 
yerbenam et qnflesiyeiis ab eo, quomodo est sibi, si ipae re- 
sespondet: bene est mihi, bene eyadet) etsi dixerit: male, non 

1 Andere: Macrum. 



Digitized by Google 



171 



efit spes liberationifl. Unde fait quiclttni lnptis medicos nomi- 

iiatissimus , qui quendam aegrotum medicabat , daris ei spem 
evadendi cito. Vulpes autem agnoscens virtutem verbense, ut 
lupom deciperet, ad visitandum languidum processit secum 

sportans ramnsculum yerbensB et ipsum iuterrogaTit, qualiter 
ae haberet. Gui infirmug: m^le est mihi, Vulpes antem se- 
cnra effecta est de morte segroti et ad lupum medienm perrezit 
dicetis: quid dicis, medice, de languido illo? Cui lupus: cito 
liberabitur. E»t enim quasi in convalescentia secundum motum 

D pulsus et urin». Vulpes autem subridens ait: falleris, medice, 
neBciens artem medicinsB; non enim evadere potest ullo modo, 
quia sententia mortis data est ei. Lupus autem contradice- 
bat, altricantibus simul pignus in prsesentia mnltomm mite- 
runt. Interea post dies octo infirmus ille migravit de seculo 

5 et lupus coniusus spoliatus mausit dicens : pignus mittere de 
incertis non est sensus, sed desensus Ergo cave et tu noli 
te obligare neque dicere ea, qu» pro certo nesciveris, ne de- 
eipiarifl. P^ut dicit Socrates inquirenti cuidam, quomodo 
optime poesit yernm dicere. Respondit: si nibil dixeris nisi 

} quod bene scieris. Et ut dixit philosophus : si dicere metuas, 
unde pGeniteas, semper tacere melius est. Sed multi ea, quae 
dicunt, sive boua sive mala cnpinnt defendere ac pro viribus 
altricando litigare. Unde cum qnsBdam mnlier assueta iitigare 
oum viro transiret per praitum, dicebat yir, quod esset falca- 

itum, et illa, qnod erat tonsum. Ex bis snmpta occasione 
processit vir de verhis ad verbera et ei linguam amputavit. 
Cum auteiu non posset loqui, digitis quasi forficibus osten- 
debat pratum esse tonsnm. Gonsimile dicitur de alia quadam, 
qnsB litigans cnm yiro suo eum yocayit pediculosum. Hle 

>antem eommotus eam correxit et yerberayit, sed cum noUet 
se emendare, venit postea coram vicinis, ut eum confiinderet, 
et projecit eam in aquam conculcans et suffocans eaiii. Cum 
autem loqui uon posset, elevatis manibus pediculorum attri- 
tionem cnm poUicibus repnesentabat. Quapropter Ecclesiast. 

kXXVUI: mvdti eecidemnt in ore gladii, sed non sic, qnar 
si qui interierunt per linguam suam. 

'1 Aaidfire: amentio Lamentiaj. 



172 



De mandragora et Venere, diaL 31. 

Mandragoras, dicit Augustinus supra Genesim, genus 
pomi est et de hoc genere pomi opioari qoosdam didt, sci- 
licet quod acceptam in escam sterilibns fcecanditatem parit. 
» Propter hanc ▼irtntem , quam possidet , Venus dea adnltera, 
quse moechiam exercebat cum Marte et Anchise et Adouide, ad 
mandragoram perrexit et eam suppliciter exoravit dicens: 
optima fructifera, aspice in me et despicias preces meas, con- 
cede mihi paolnlum edere de te, nt de amatoribns liberos 

loconcipere yaleam, sterilis enim sum et hoc sine te minime 
agere possum, tantnmmodo me ^ndi et pete, quod tis. Ooi 
mandragoras: omnium impudica, aer et terra polluta est a 
foetore luxuriae tuae, quanto magis, si filios luxuriosos germi- 
naveris , te delectabiliter viderent magnam et multiplicatam ; 

isrecede a me, qnam dtins poteris, qnia jam a fcatore impndi- 
citisB tnsB ol&dor. 8ic eam cnm confnsione ezpnlit dicens: 
meretrices propnlsentur nec cnm ipsis &bu1etnr. Qnia dicitnr 
Eccles. IX° colloquiuni muHeris immundae quasi ignis exardes- 
cit. Hoc enim vir castus agere debet, si cupit integritatem 

sosuam custodire. Non enim cum mnlieribus loqui nec aures 
accommodare Terbis suis debemns, sed eas propulsare ac re- 
primere. Pront refert Hieronimns de quodam martire, qni 
cnm Ticisset mnlta tormenta, positus est in horto strato flo- 
ribus, ubi erat meretrix speciosa, quse carnes ejus attrectabat. 

M Qai conscindens sibi linguam exspuit cum sanguiue in faciem 
ejus zelo munditisB et castitatis. Quadam regina Frandse 
cum vidisset quendam dominum magistrum, Peratam no- 
mine, pmdentem et habentem pnlcherrimas manus, Tocayit enm 
ad se et apprehendens eum per manns dixit: o quam digni 

80 isti digiti sunttaugereet tractare [pectora?] lictorareginae ! Ad Ynec 
manus retraxit porrectas et ait: uon, domina, fiant hsBC, quffi 
dicitis, quia d digiti mei tangerent lictora vestra, cum quibus 
de csBtero edere Yoluissem, sic immnndi essent digiti md a 
tactu Testro, quod de csetero abominarer ipsoe ad os con- 

» vertere. 

De rosario et perdice, dial 32. 

Bosarium pulcherrimum in quodam viridario pallulabat 



Digitized by Google 



173 



plenum rosis odoriferis. Accidit autem, quod perdix inde 
transitum habuit et hoc rosarium intuens de rosis illis con- 
culcavifc, xukde ad ipsuni declinayit dioeos ^ : o flos decus flo- 
nun, ooncede miiii de roeis tuis, quoniam me recreare paula- 

elnm peropto in his odoribus. Cui roearium: aecede ad me, 
eoror amantissima, etaccipe de pulchrioribus ad libitum. Cum- 
que perdix ad rosariuin advolaret, ut de rosis colligeret, spinae 
pedes ejus et tibias pupugerunt ita, quod hibeuter absque rosis 
rediit dioens: ros» pulchre sunt et care, rosse quoque amar». 

10 Rosarium est mundus, rosn inter spinas sunt divitisB mundan», 
quas salyator oommemorat Luca testante: sermo est yerbum 
Dei. Bt ibi dicit Gregorius : quis enim mihi unquam crederet, 
si spinas divitias interpretari voluissem , maxime cum illa 
pungat, i&tsB delecteut, et tameu spiuse sunt, quia oogitatio- 

unum snarum punctionibus mentem lacerant. £t cnm usque 
ad peccatum pertrahant, quasi inflicto yulnere cruentant, et 
ut didt Bemardus, yestrseopes yansB sunt, dominum perimunt et 
servum faciunt, securitatem promittunt et timorem impingunt. 
Unde prima Tinioth. VP: qui volunt divites fieri, incidunt in 

ao temptationem et iu laqueum diaboli et desideria multa in- 
utilia et nodya, qusa mergunt hominem in interitum et in 
proditionem. Sic refert Hieronimus de Grate thebano philoso- 
pho, qui eleeto magno auri pondere in mare projecit illnd 
dicens : abite malai cupiditates iu profuudum, ego vos mer- 

36 gam , ne ipse mergar a vobis. Cui simile exemplum posuit 
Gregorius de quodam philosopho, qui magnum pondus auri 
secnm detulit, per yiam autem secum deliberans et conside- 
rans, se non posse simul virtutes et diyitias possidere, pro- 
jecit a se aurnm et disdt: o diyiti» abite et sitis procul a 

30 nobis. 

De rampno et damula, dial. 33. 

Rampnus, dicit Papias, est spina alba yel lignum spino- 
snm. Bamnus, ut Angustinus in glossa super Psalterium 
ait, est geuQS spinaruro densissimum, <!}uae in herba mollis 
36 cst et pulchra, ubi tamen spinaa sunt postea processurai. Ad 

1 Andere: et hoo rosaiiiim intnens de roos ilUns postaUvit dicens, 



Digitized by Google 



174 



rampiium autem ivit dama, id est capra silvestris, dum esset 
in herba mollis et pulchra, et ex eo se pavit dulciter cum sa- 
pore. Post vero aliqaos dies recordata dama saporis rampui 
reyexsa est ad ipamn volens comedere nt prins. Sed jam 

sindnratea spin» plorinuB manebant in ea, qnas cnm dama 
morderefcf in gattnre et palato infix» sunt eamqae totam ern- 
ciaverunt. Dama autem praB augustia et dolore tormentata 
maledixit illi dicens: bene, miser, incepisti, sed uunc male 
profaisti. Ita multi faciunt, qui bonum inchoant iu prinoipiOf 

10 sed in fine male proficiunt , propter qnod maledictione snper 
se indacant. Sient dicit Hieronimns: non qunritnr in ckri- 
stiano initinm, sed finis. Paulns male incepit, sed bene fini- 
vit. Interdum laudantur exordia, sed finis praevaricationis 
damnatur. Unde Isidorus: finis semper in homine quaerendus 

u est, qnia Deus uon respicit, quales ante fuerimus, sed quales 
circa fin^ yitsB ezstiterimns. £t Oyprianns: ex fine tno 
nnnsqnisqne ant jnstificaHtnr ant condemnabitnr. Qnidam 
miles Tolens intrare religionem et attendens crimina et peri- 
cula, quaj faciebat cum lingua, misit quendam vasallum suum 

w ad abbatera, ut diceret ei propositum suom et quod erat mu- 
tus, paratus per omuia obedire. Qui receptns credebatur 
mutus et cum multnm profeoisset, duzit eum secum abbas 
ad quemdam alium militem in eztremis laborantem. Quem 
yidens in ezitu miserabiliter a dnmonibus pertrahi, flevit mul- 

26 tum. At illis recedentibus occurrit iis quidam miles promit- 
tens abbati, quod expeditis factis quam citius religionem in- 
traret. Et praecedeus eis de quodam ponte oecidit in aquam 
et snbmersus est. Giyus animam yidit dictns miles in specie 
monachi in ccelum ab angelis deferrL Propter qnod gandebat 

80 vebementer ridens. Et adjaravit eum abbas in yirtute obe- 
dientiae, quod, si posset loqui, diceret, quare risisset. Qui ait : 
male fecisti contra meum propositum facieus me ioqui, et nar- 
rayit ei, quod viderat. Cum autem abbas se ooram eo pro- 
straTisset, ille eum erigens rogarit se indndi, at sunm pro- 

Mpositnm seriraret. 

De mirto et mnliere, dial 34. 
Mirtus, dicit Isidorus Ethim. XVil, arbor queedam est a 



DigitizQd by Google 



176 



mari dicta, eo qnod mR<?is littorea arbor sit. Hinc est, quod 
a medicis uiireQe dicitur ia medicorum libris. Hauc arborem 
aptam acribunt mulieribus in necessitatibus plurimis. Unde 
qusedam mulier infirroa ezstitit, qojB in medicis et medioinii 

ssna cuncta bona consumpnt nec reperire remedium Taluit. 
Ultimo vero ad uiare perrexit et iu littore royierit mirtum, 
cui supplicans dixit : o arbor inclita, miserere mei ot concode 
mihi infelici ramusculum ex te, ut curem vuluera mea. Cui 
mirtos: si de meo tibi dedero, quale pretium a te habebo? 

10 Ad qnam mulier: aurum et argentnm non est mihi, qnia 
cnneta mea bona conrampei in infirmitate, sed Deo permitto 
et tibi, quod semper in orationibus meis memoriam tui faciam 
ac de bouis , qua3 Deus doderit uiihi, partem conferam. Cui 
mirtus: optimum pretium milii dabis, si preces et orationes 

uad dominum pro me effundere proearabis. Idcireo adscende 
super me et aoeipe qnidquid yis, tantummodo promissa co- 
stodias. Et addidit: illi nos tenemur dare, qui pro nobis Tult 
orare. Ita et nos benefacere debomus servitoribus Cliristi, 
ut pro nobis orationes et preces ad dominum effundant, quia 

M orationes sanctae impetrant, quod volunt, ut dicit glossa : ora- 
tio Telut quoddam ecutum ab ira Dei pxotegit. Unde Origi- 
nee: plus Talet unus sanctos orando quam multi peoeatorea 
fNroeliando. Prout legitur in £zodo XVII: Moyses a tempore 
quo erat lu dosorto cum fiiiis Israel, quidam rex dictus Ama- 

u lech puguavit cuni eo, et quum videret se superari ab inimico suo, 
recurrit ad orationem suam et elevatis ocuiis in coelum orabat 
et sic yincebat populus suns. Et cum deponeret manum, yin- 
oebat inimicus snus. Manns antem Moyai graveeerant et non po- 
terat eas in altum diu tenera IJnde dicitur, quod duo Tiri 

30 Aaron et Hur iverunt unus ad brachium doxtrum , alius ad 
sinistrum Moysi, tenentes manus ejus in altum, donec ejus 
inimicus in fugam converteretur. Unde quideni oratio etiam 
in bello corporali triumphatb Legitur in Hystoriit transma- 
rinis, qnod, cum Goffridns de Bolone et sni domini fuissent in 

asobsidione AntiochiiB, et Carbara princeps militisB regis Per* 
sarum cum multitudiue Turchorum et iSaracenorum eos cir- 
CUmdasset, ita affiicti sunt fame et siti, quod nou babebant, 
qoid oomederent, eqni autem oomedebant corticem arborum. 



Digitized by Google 



176 



Hi autem cuin orassent et exivissent (jontra Saracenos quasi 
morituri, misit Deus super eos et equos rorem coelestem , cu- 
jas dalcedine ipsi et equi eoram ita refeeti sant per tridaam 
et fortificati, qaod inTentos Saracenos saperayerant et foga- 
syerant eos et bona eordm diripaeront. 

De cedro Libani, cap. 35. 

Cedras qu»dam in Libano plantata eminens et excelsa 
super omnes apparebat, ita qaod mnlti adscendebant in mon- 
tem yidere eam. De qoa Tisione laetificati cedram maltipli- 
lociter commendabant. Ea propter cedrus sabliraari ooepit di- 

cens intra se: a cunctis niraium laudata sum propter quod 
sum laudauda, sed puto, quod, si virgulta et arbustula, quae 
oirca me sunt et Tirescuut efc crescunt, prsecisa et eradicata 
faerint, maxima apparebo; idcirco tatius est, antequam ele- 

isyentur, bnmiliare ac matilare ipsa, ne gloriam et honorem 
meum auferant. Et hoc dicens cuncta virgulta et arbustula, 
qu8B circa se puUulabant, praecidit et eradicavit, pro quo de- 
nudata apparebat. ^on postmultos dies chorus [boreas ?J de Libano 
flavit et cedrus superba evulsa et ezstirpata et carvata est 

ndicens: nihil snnt snperiores, si non possident minores,- sed 
mnlti hoc credere negligunt, imo soli magni capiant apparere 
ac minores exstirpare. Prout per similitudinem dicitur, quod 
oliva et canua litigabant simul, et dixit oliva cann?e: tu mi- 
sera es et iuutilis, ego vero oleum ministro servituti homiuum, 

MGui canna: cito yidebis, cnjas utilitatis sum! Et repente 
magno agitata vento in ntraque parte flectebatar et nihil 
mali passa est. Tunc dixit canna olivse: plus valet debilis 
cura utilitate qnani fortis cum superbia. Puer enim , cum 
nascitur, exempluin nobis ilat liiHnilitatis , quia more bestia- 

sorum curvus et quasi cum quatuor pedibus nascitur ad viven- 
dum, qni comparatus est bestiis et similis factus est illis. 
Nascitar enim flendo et non ridendo, at dicitur Sap. VIP: 
primam vocem omninm emisi ploraas. Aagastinus de oiv. 
Dei: puer, qui nascitur, a ploratu incipit nesciens quid mali 

86 sit passurus. Solus Zoroaster risisse fertur et tamen ille ri- 
8US parum sibi profuit, fuit euim inveutor artium magica- 
nun, et cum esset rex Bactrianoram, a Nino rege Assjriomm 



Digitized by Google 



177 



interfectus est. Johannes etiam dixit, quod dominus ftevit, 
quando Tiazaniin suscitavit, ex eo quod amicum carissimum 
propter alioe salvandos ad hostilem ▼itam reyocare cogebatnr. 
Uiide etiam apud multos eet consuetudo, ut dioit Solinus, 
squod, quando puef nascitnr, a parentibus et propinquis de- 
fletur, quando vero quis moritur, ad tumulum cum tripudio 
portatur. 

De duabus arboribus, dial. 36. ^ 

s 

Arbores du» in cacumine nno simul pullnlabant, tamen 

10 una pulcherrima in situ et foliis et fructibus , alia vero de- 
formis in oranibus erat. Ad arbores istas multi convenerunt, 
qui Tideutes tantam dissimilitudinem in arboribus illis. dixe- 
mnt: jnstnm est enim illam turpissimam arborem pnecidere, 
qnsB tantum deturpat decorem . alterius. Cnmque precidere 

15 Toluissent, arbor illa loquuta est eis dicens: o prudentes Tiri, 
scriptum est in lege, Levit. XIX®: justa judicia proximo tuo! 
Cum enim dorainus pergeret coutra Sodomara , ut irapios ju- 
dicaret, ait AbrahaB, Geu.. XVIIP: clamor Sodomorum multi- 
plicatuB est, descendam et yidebo, utmm damorem, qui ve^ 

Mnit ad me, opere compleverunt , quasi dicat: mala hominum 
non semper eredite, antequam probetis, inde est, quod judex 
soli sibi peccatum notum punire non potest. Unde dictum 
est Joh. VIIP: nemo to condemuavit, mulier? Nemo, domiue. 
Nec ego te condemnabo. Ergo uolite me condemnare ante 

» probationem fructuum meorum, quia ait Balvator Matth. VII® : 
a frnctibns eorum agnoscetis eos. Illi autem steternnt hoc 
andientes et de sapore fructuum eorum temptaverunt, cumque 
de pulchrioribus gustassent et saporem in eis minime repe- 
rirent, maledixeruut eis ac de turpioribus edebant. Cum au- 

80 tem saporem delicatum invenirent et pacatum odorem, Deum 
et fructus collaudaverunt dicentes: est scientia probare, ante- 
qnam sententiare. Quia, ut dicit Isidorns, nuUnm oondemnee 
ante judicium, ante proba et sic judica. Ante ergo probare 
debes quam senteutiare. Et Gregorius : qui justum damnat, 

»6 mortificat. Et qui reum supplicio couatur exsolvere , uou 
victurum nititur vivilicare. Nunquam judex aliquara seuten- 
tiam in ira et sine ezaminatione ferre debet, quia dicit Prov. 

MMMMhw 12 



Digitized by Google 



178 



XXYIP: ira non habet misericordiam. Unde refert Valeriiu 
libro YI cap. 11*^, qaod cam Philippos rex vino temalentns 
esset, sinisiram sententiam contra qaamdam Tidnam protalitf 

quse ad ipsnm accedens dixit, se appellare a Philippo ebrio 
ad Philippum sobrium. Qui Cum vinum digessisset, sententiani 
revocavit. Similiter fertur depeccatrice muliere, quodjudicata 
a crudelitate Ptholomei sapientissimi regis .^lgypti, impavida 
appellavit ad benignitatem dicti regis, qui postea considerans 
reTocavit sententiam dicendo, quod ejus benignitas et mansae- 
tudo pietatis ex ipso jure debeat praecedere crudelitatem. 

De delphino et anguilla, dial. 37. 

Delphinns piscis est, de qno dicitlsid. libro Ethim. XTP 
delphini certum habent, quod irooes hominam seqaantar Tel 
qnod ad simphoniam gregatim conTeniant. Nihil in mari T6- 

locius istis , nam plerunujue salientes naves transvolant. 
Quando autem pneludnnt iu fluctibus et undarum se motibus 
saltu prsecipiti ferunt, tempestates significare videutur. Hi 
proprie simones uominantar. Est etiam delphinoram genus in 
Nilo, dorso serrato, qui cocodrilloe tenera Tentrinm secantes 
interimnnt. Delphinns antem quidam cam in marinis flncti- 
bus iuveniret anguillau) , eam occupavit , unde ipsani per- 
sequi iuchoavit. Sa^pe enim eam apprehendebat , sed propter 
lubricitatem anguUla^ retinere non valebat. De quo plurimum 
tristabatur. Anguilla autem Tolens sibi illudere ab ipsoqne 
CTadere, callide loqnuta est ei dicens: o deiphine mirabilis, 
doleo de te, quod niminm fatigaris et tristaris post me na- 
tando, sed in vanuni laboras, non enim in profundo aquarum 
me in perpetuuni capies , sed perge mecum ad paludem et in 
sicco et ad libitum me habebis. Delphinns autem insipiens 
propter furiam et gulositatem suam poet illam natare ooepit, 
Tolens eam omnino delere. Anguilla Tero, dum ad palndes 
enm daxuset, in siccum descendit dicens: adscende ad me, 
quia a radicibus herbaruni retinebor et tu de me satiaberis. 
Delphinus autem saltum dedit, ut anguillam raperet, sed ipsa 
sub terra latuit et delphinns in sicco permansit. Inter hnc 
qnidam piscator adTenit et delphinnm transribrarit dioens: 
qui cum inimico vadit, mm est mirom, si tanc cadit £rgo 



Digitizea by GtiO 



179 



oave tttom inimicum humilem efc noli credere ei, sed ab ipso 
caveas, ne te decipiai. Ait enim Seneca: iDimicam humilem 
docfcom est metnere. Narratar enim in morali dogmate phi- 

losophorum, quod Xerxes ' rex Medorum indidit bellnm contra 

6 Graecos collegitque inuauieial)ilHni exercitum. Propter quod 
illi dicebafc uuus de suis: Grseci non exspectabuut tuum mag- 
nom exercitum, sed ad primam famam adventus tui terga 
moDstrabant. Alius dizit, timendum esse, ne urbes desertas 
et Tacoas inyeniret rex, et ideo Tirtatem exercitas sai non 

10 posset ostendere. Alius dicebat, an^usta classibus esse maria 
militibus , casfcra campestria }>e(litibus nrluuique sagittis Me- 
dorum. Dum in huuc modum rcgeui coucitarent et uiuiia 
8ai SBstimatione inimicos sperneret, dixit Damacus philosophus : 
multitado ista, qxm tibi placet, tibi metuenda. Yerum est 

u enim multitodinem maximam populi nunquam posse regi, nec 
diu potest durare , quod regi non potest ; nihil tam maguum, 
quod perire non possit. Contigit auteui quod praedixit Da- 
macus, quia ille tam grandis exercitus propter sui securitatem 
ac defectum proTidenii» et regiminis fuit devictus a paucis sa- 

sopienter ordinatis et cautis. 

De Syrene et lubrico, diaL 38. 

Syreu est monstrum maris, quia ab umbilieo desuper 
est "at pulcherrima virgo, inferius autem piscis tota. Hsec 
fljren tam dulciter cautat, qood propter dulcediuem cantas 

» illius nautsB gubernacula relinquunt et obdormiunt, ea propter 
multi periditantur. Quidam autem impudicus et luxuriosus 
navigans per mare intuitus est Syrenem pulcherriiuaui , qua3 
statim ipsam coneupisceus ad luxuriam proclamavit. Syren 
autem magis dulciter clamabat et caiitabat, se quoque parabat, 

^ at hune lubricum deciperet , et ait : ut intueor , me diligis, 
sed fli TiB mecum coacumbere, descende in fluctibus et ad li- 
bitom corpore meo perfrueris. Erat enim hic ita a luxuria 
inflammatus , quod quasi nil de se sciobat. Idcirco misit se 
in mariuis undis, ut cum ipsa cubaret. At illa hoc intuens 

sbipBum in undis reliquit periditari per mareque natavit, ut 

1 FrShere aiug.: Penea. 

12* 



Digitized by Google 



180 



solebat dicens: vir qui mulieri credit, laqnenin sibi tendit. 
GaYeant ergo impadici, ne propter speeiem mnlierun similiter 

pereant, quia propter speciem mnlieris mnlti periemnt, EocL 
IX. Unde consuleus ipse dicit ibidem: virginem ne concu- 

6 piscas, ne forte seandalizeris in decore illius. Hoc euim peri- 
culum cousideraus Job XXXT^ dicebat: pepegi foedus cum 
oculis meis, ut ne oogitarem de Yirginibus. Propter quod dicit 
Bemardus: Tultus mulieris sagitta Tenenata est, yulnerat ani- 
mam et mittit venenum. Unde cum Paris Helenam duzisset 

10 uxorem, philosophi quidam ad eam vidondam pergentes et ejus 
pulchritudinem videntes operuerunt oculos dicentes: fugiamus, 
fugiamus! Sicemmuaturalitermagis nocet animae, respiceremu- 
lierem pulchram quam fosdam. Prout refert quidam, quod Demo- 
critus philosophns sibi oculos eruit. Et hujus causa triplex 

16 ab aliis philosophis assignatur, prima quod visus ipsum a me- 
ditationibus interioribus impediebat, secunda quia malos florere 
nimis impatienter videbat, tertia quia mulieres sine coucupis- 
centia videre non poterat. 

De vento marino guloso valde, dial. 39. 

M Ventas marinus est bellua maris, quae in aquis et in 
terris cibum sibi qua^rit et in undis mergitur ut piscis , in 
littore quoque pergit ut fera. Quidam autem ex his, cum in- 
veniebat cibum aquosum in terris, eum edebat, ne a belluis 
marinis raperetur sibi. Dum vero cibum terrenum capiehat 

ttin agris, eum manducabat, ne a feris sibi raperetnr. Sic 
enim semper faciens nuUi petenti largiebatur, propter quod 
omnibus odiosus erat in terra. Tempiis afflictiouis, idest senectu- 
tis, advenit et ipse seuex et impoteus eifectus est ita, quod nec 
multum natare per niare nec ire per humum valebat. Qua- 

M propter egenus et fomelicus factus elemosinam petebat* Sed 
quia de sno nunquam ulli dederat, nuUns de suo aliquid ei 
porrigebat dicens : vere debet [egere] , qui de suo non vult 
dare. Sic enim nmlfci propter avaritiam et gulositatem de 
suo petentibus largiri uequeuut timentes, sibi deflcere necessa- 

uria. Sed sicut dicit Gr^orius: terrense substantiBB pro hoo, 
quod pauperihus distribuuntur, miiltiplicantnr. Et idem: qui 
elemoainam tribuit, plus accipit, quam impenditf Proverb. 



Digitized by Google 



181 

XXXHP; qni dat paaperi, non indigebit, qni despidt des- 
perantem, Bnsiinebit pennriam. Cura quidam pnedicarefc apud 

sanctuin Victorem, quaesierunt monachi, quare sic essent pau- 
periores et magis gravati debitis quara consueverant , cum 

6 tum parcius yiYereut et nugores perciperent reditus. Quibus 
ille raspondit, qnod yernm piocnratorem habebant in domo, 
qni omnia eis necessaria procnraTerat, sed qnia cnm qnodam 
sno socio de abbatia injnste expulso exierat, de csetero non 
rediturus (esset) \ uisi ille revocaretur , sed si servarent hos- 

10 pitalitatem solitam priorem, rediret et redderet abondantiam, 
dicente Deo: date et dabitnr Tobis, LncaB YI^. 

De quinque dentaiibus et piscatore, diaL 40. 

Dentales qnmque juvenes pin^ues et yirtnosi in marmis 
fluctibus fluctuabant, sed quidam piscator inde transiens et 

15 ipsos cernens retia sua tendit et paravit, ut ipsos caperet. 
Dentales hoc iutuentes dixernnt : bonum est simnl pro yiribus 
natare ac retia illa dismmpere, nt nnnquam pisces decipiant, 
fbrtes enim snmns et boc agere Tolentw possumns. Qnidam 
mmbiis antiquLis et sapieus in profando quiescebat et haec 

ao audiens surrexit et ad eos perrexit dicens: filioli, stultitia est 
ea, quse cogitastis, consulo vobis, si salutem cupitis, retia 
eritate, alioqnin tos in retibns et laqneis oonstricti condole- 
bitisl Dentales Tero, qui juyenes erant, de se confidentes 
consilinm senioris spreremnt et insimnl pro yiribns natayemnt 

85 ac in retibus ferebautur cupientes retia disrumpere. Retia 
autem se moUificantia^ ictum eorum minime receperunt, ipsi 
postmodnm capti complangentes lamentabantur diceutes: bo- 
nnm est credere majori et sapientiori. Ergo consilium do 
cnilibet, qnod attendat ad sapientum et seniomm consilinm, 

to non ad stnltorara et juyenum. Stulti enim stnlta dilignnt 
et sua coDsilia ad stultitiam trahunt. Juvenes enim raaturum 
sensum non habent et juveuilia diliguut et eis inhserent. 

1 Fnihere ansg. lesen nach dem wort rediturus: nisi ille revoca- 
retur, hic autem erat date et dabitur vobis , qui recesserat expulsus, 
sed si servarent u. s. w. Andere lesen nach revocaretur : hic autem erat 
dabitur vobis , qui recesserat expulso socio suo et auctore date. Sed 
u. 8. w. 2 Fruhere ausg. leseu: moiliiicautium. 



Oigitized by Google 



182 



Sicut dicit Job XII^: in antiquis eat sapientia et in longo 

temporo prttdentia. Unde praecipitur EiCcles. : non te prae- 
tereat narratlo seiiiorum, ipsi enim didicerunt a patribus suis. 
Ut euim ait Tullius de senectute: non viribus aut yelocitati- 

& bus aut ferocitate corporis res magnse geruntur , sed oonsiUo 
et maturitate et scientia, dantes ei consilia plas agont quam 
alii, similes sunt gubernantibns in navi. Unde philosophi 
plus Talneruut in bellis quam princeps in armis, ut dicitur 
Proverb. XXIY": cum dispositione initur bellum et erit salus, 

10 ubi multa consilia. Et propter hoc Alexander obtinuit vio- 
toriam, qui consilio gubernavit exercitum. Ut enim ait Tro- 
jus Pompejus li. lU^: Alexander cnm ad perieulosum bellom 
eligeret exercitnm, non jnyenes robustos, sed veteranofl, qui 
cum patre patruoque militaverunt, elegit, ut non tam milites 

16 quam magistros niilitiaB putaret. Milites quoc|ue nonnisi se- 
xagenarios duxit. E CDutrario fuit de exercitu Darii; ideo 
ille victor, hic vero victns. 

De lucio et basilisco, diaL 41. 

Lupus marinus id est lucius habet in maxilla dextera 

20 spinam ad modum crucis et si diligenter perscrutatus fueris, 
iuveuie^ eam. Tolle ipsam et iu paniio lineo involve et porta 
tecnm et non captivaberis, et si captus fueris, non teneberis. 
Hoc enim dicitnr ssepe expertnm. Basiliscus grsdce latine 
dicitur regulus, eo qnod sit, ut didt Isidoms, rex serpentnm. 

26 Ipsum enim videntes fugiunt et timent etiam ipsi serpentes, 
oltactu (niim suo ipsos necat, flatu et etiam aspectu interimit 
omue vivum. Ad ejus siquidem aspectum uuUa avis illsesa 
traneit, et qnamvis procul fuerit, ejus ore combusta devoratur. 
A mnstelis tamen vincitur, quas homines ad cavemas defemnt* 

80 in quibns reguli delitescunt. Nihil enim sine remedio ille 
pareus onmium dereliquit. Unde visa mustela basiliscus fugit, 
quem ipsa persequitur et occidit. Est autem in longitudine 
semipedalis, albis maculis lineatus. Reguii enim sunt scor- 
piones arentia qusBqne sectantes, et postquam ad aquam per- 

86 veniunt, hydrophobos et lymphaticos fadunt. Intoxicant enim 
ipsas aquas et mortiferas reddnnt eas. Vocatnr enim regulus 
a multis sibilis, nam sibilo occidit , autequam mordeat sive 



Digitizea by Cj 



183 



piiiigat« Hne Qsqae Isid. Li. Xn® cap. IV^ Plinii» aatem . 
libro Viil cap. XXII dicit sic : apud, inquit, Hespeiios iBihio- 
pes fbns est, qui a multis aestimatur caput Nili, juxta quem 

est quaedaiii fera, quae catoblephas appellatiir, corpore quidem 

6 modica , omiiibus membris iners , prasgrave caput gerens et 
semper habet despectum super terram; alias interfectio eeset 
hmnani generis, qaia omnes, ^ai Yiderent ejas oealoe, exspi- 
rarent. Eadem basilisci serpentia vis est, qaem Coronea pro- 
vincia gignit, corpus habens in longitudine magnitudine XII 

10 digitorum , caudida in capite macula velut (lyademate insig- 
nitur, sibilo omnes iugat serpentes, uec Hexa muitiplici reli- 
qaom corpus impellit, sed celsus et ereotas in medio graditar 
et inoedii, desicoat fraldces et herbas exorit, non solam tacta 
yerom etiam sibilo et flata circamadjacentia omnia destrait 

16 et corrumpit. Tanta) etiam est venenositatis et perniciei, 
quod tangentes se cum hasta longissima sine mora interficit 
et consumit. Hunc mustela domat et convincit, quia Deo na- 
tar» ^ nihil placait esse sine pari. Mors itaque basilisci 
morsus est mastelsB et tandem mors basilisci dicitar esse fos- 

Mtor basilisci. Et hoc qaidem yernm est, nisi mastela pasta 
et fricatione ruta? herbie contra talein iiiortiferum primitus 
muniatur, ut dicit Aristotcles et etiam Aviccnna. Primo igi- 
tur mustela rutam, quamvis amaram, comedit et sic virtutesacci 
herb» amar» natorm hostem intrepida aggreditar et deyincit 

»Et qaamyis basiliscos irremediabiliter sit yenenosaa, qaamdia 
yiyit, in cinerem tamen oombnstas yeneni malitiam perdit, 
cujus cinis operationi])us alkimiiB utilis creditur et inaxime in 
transmutationibus metallorum. Hic basiliscus perrexit ad ri- 
pam maris et in habita monachorum qaasi religiosus, et vo- 

socayit' ad se hnnc hipam marinam dicens: o frater, ex qao 
ta es signatas signo cracis, perfectas christianas es, idciroo 
accede ad me, quoniam a te cupio doceri Ghristi fidem et 
baptisari , ut aeternum judicium evadere possim et ieternis 
gaudiis frui merear. Lucius autem iutuens et eum agnoscens 

3&ait: ohypocrita, cacallasnon facit monachnm, verba taa ini- 

* 

. 1 Andere lasseii das wort >iiatiinB« weg. 2 FrQhere au^g. unriohtig : 
in hahitimi monaclionim religione vocayit. 



Digitized by Google 



184 

- qua suDt et dolosa, non yis ta a me baptkari, sed eapm me 

decipere et toxicare , ideo non andio te. EJt hoc dicens sub- 
mersit se in undis et natavit eumque cum confusione reliquit 
dioens: &18Q8 et ingeniosus est hypocrita poraposus. A tali- 
6 bus eniiii praocipit saWator nos pisBcaTere dicens Matth. : 
cavete ab his, qui Teniiint ad tos in yestimentis oyiam, in- 
trinsecus antem sant Inpi rapaces. De qnibns ait Isidonts: 
hypocritse vero in occulto mali sunt et palam se bonos osten- 
dunt. Quibus bene divina voce dicitur Matth. XXIIP : de 

lOYobis, hypocrit^e, quia similes facti estis sepulcris dealbatis, 
quffi foris quidem apparent hominibus speciosa, intus Tero 
sunt plena ossibus mortuorum. Ita et tos foris apparetis 
hominibus justi, intns vero pleni estis aTaritia et iniquitate. 
Legitur quod, cum beatus Hilarius ivisset ad disputandum 

16 contra haereticos , diabolus iu specie servientis portabat ei 
enppam, et alias in multis obsequiis ezistens ei quasi comp%- 
tiens rogaTit, ut minus Ijmpharet Tinum propter TitsB labo- 
rem. Quod cum fecisset, ut purnm biberet, ei suasit, deinde 
ut carnes comederet, et sic immutata poenitentia cum Tenisset 

30 ad quandam villam , dixit ibi esse quandam religiosam affec- 
tantem ei loqui, et habito ad invicem colloquio illectus est ab 
ea vir sanctus et quBBrebat lapsum, sed revelante Deo et beato 
Martino, hoc esse opus diabolicum, ad ipsum Tonit et sdbito 
dsemonem effugavit, detegens eum, sicque Deus Hilarinm per 

ubeatnm Martinum liberavit. 

De sturione, qui ad mare perrexit, dial. 42. 

Sturio quidam magnus et famosus in flumine Padi, qui 
eit in Lombardia, morabatur, quem propter ezcellentiam suam 
et fortitudinem cuneti pisces Padi Terebantnr. Ipse tcio 

80 erectus ait intra se : quid mibi est ad pisces tam viles sociare 
et ab ipsis laudem et honorem recipere? Melius est, ut per- 
gam in mare magnum et spatiosum, ubi sunt reptilia, quorum 
non est numerns, et bellufle magnsB marin» atque diTers», 
quia ab ipsis propter magnificentiam ero sublimatus et famo- 

n sus inter ma^os. Et hoc dicens de flumine exiTit et in mare 
natavit. Dxim aiiteni in niari uatavit et belhias maximas et 
ferocissimas intueretur, pceuituit quamplurimum propter ad- 



Digitized by Google 



185 



spectum earuni. Cupiebat eniin redire, nescieus quid ageret, 
propter furorem bestiarum. Interea felchus, quod animal est 
marinam yituluB appellatus, ferocissimus intuens eum dixit: 
quare non Yerechindatns es progredi inter magnos sine eorum 

• Heontia? certe non eris impnnitusl Et hoo dioens snper eum 
adscendit et ipsum suffocaTit dicens: omnes per hnnc se cas- 
tigent, ne levare.se satagant. Ergo cum aliquis est in loco sa- 
tis honoratus et magnus, non studeat apparere inter majores 
et potentiores nec se cum ipsis sociare studeat, quia, ait Se- 

loneca, non potest parva res cum magna stare; guhernaculum, 
qnod alteri navi magnum est, aiteri exiguum est. Fahulaest, 
quod cnm rana videret hovem magnum et pinguem jacentem 
iu pascuis, desideravit fieri magna ut ipse. Unde inflavit se 
dixitque £iiis suis : sumne ego magua ut bos? Illi autem 

udizmint: non« Bana yero magis se plus inflavit, ut fieret 
magna ut hoe. Et fracta est pellis ejus et eispiraTit. Unde 
nnllus exemplo ran» se erigat plus qoam deceat, ne similiter 
pereat. Quia dicit Isidorus: omnis superbia tantum in imo 
jacet, quantum se erigit in altum. Nam propter superbiara 

soangelus factus est diabolus, rex autem Saulus factus est dffi- 
moniacns, homo yero, id est Nabugodonosor, fiictus est quasi 
litulns. 

De murenula et cooodrillo, diai. 43. 

Murenula, dicit Brito, piscis est quidam simiiis auguillas. 

» Hsec cum inveniret filios cocodrilli, qui est bestia fluvialis si- 
milia lacerte, eos jugulavit et abiit Cocodrillus autem dum re- 
diret et filios prostratos cemeretj nltra quam credi potest, ama- 
ricatns doluit ac modis omnihns filios yindicare peroptavit. 
Unde lorioatus incedebat, ut murenulam devoraret. Quadam 

30 vero vice invenit serpenteni crudelem ac veneuosum, quem 
credens esse murenulam, ipsum aggressus .est dicens: modo, 
maledicte, evadere non potes, filios meos sine causa perdidisti, 
nunc te perimam et consumam. Cui anguis: cave tihi, quia 
non sum murenula, sed yipera snm toxioosa ; si tn es ausus in- 

86 gredi ad me, te cito veneno inficiani. Et cocodrillns: nunc 
latere mihi non potes, non es tu anguis, sed mureuula, quia 
factus es ut illa, et ideo te mactabo. Dum autem ad illum 



Oigitized by Gopgle 



186 



procederet, ut eurn vita privaret, serpeus se fortificavit ipsum- 
que moniordit et intoxicavit dicens: cum ignoto proeliari nullus 
debet uec rixari. Sic euim uullus cum iguoto sive despecto 
oertamen assumat, quia in persona virtus non est, sed in corde - 
5 ac ingenio. Bellator Goliath despezit David, sed ab eo inter- 
fectus est, primo Regum XVII^ Gave etiam propter iram et 
capiditatem vindicta? proelium inire, quia iratus semper pntat, 
88 plns posse super omues, ideo niinoratur. Unde Seneca: 
semper iratus plus putat se posse quam possit. £t idem : 

lolegem solet oblivisci iracuudia; unde philosopbus: lex yidet 
iratam , iratus non videt illam. Ea propter abscindenda est 
ab animo, quia sicut dicitur Prov. XXVIP ira non habet 
misericordiam. Propter hoc nunquam judex aliquam senten- 
tentiam iratns proforre ilebet. Legitur in Chronicis impera- 

16 torum, quod Otto primus cum iu paschali solemnitate priuci- 
pibus suis convivium prseparasset, anteqnam sederet, ccyiisdam 
principiB fiiius more pnerili de mensa fereolom accepit , quem 
dapifer iratus juste prostravit. Quod cemens psedagogus 
pueri turbatus ipsum dapiferum mox peremit. Quem cum si- 

30 ne audientia Cuesar motus condeninare vellet, ille Caesarem ad 
terram dejecit et suflbcare ccepit. Qui dum de mauibus ejus 
▼IX erutus fuisset, ipsum reservari jnssit, se culpabilem cla- 
mans, quod justo debitum honorem non detulit. Unde ipsum 
libere abire permisit. 

96 De Incio et trincha, dial. 44. 

Piscator quidam piscabatur, unde escam inhamatam pis- 
oibas ofitendebat, lucius autem et trincha intnentes escam ip- 
sam plnrimum peroptabanty sed Incins ingeniosus dizit trin- 
chse: esca hssc delicata et optima apparet, t-amen pnto , quod 

80 ad pisces decipiendum sit posita, igitur eam dimittamus, ne 
propter appetitum gulae corruamus. Trincha quoque ait : nou 
est bonum, morsellum tam optimum propter unum timorem 
dimittere, prins ego temptabo ipsum et cnm dulcedine epn- 
labor, tu vero prsestolare eventum rei. Dnm autem eseam de- 

u glntiret, sensit insidias hami et cupiebat redire, sed piscator 
eam ad sp traxit. Lucius autem fugiens iuquit: nos de malo 
corrigamur, socii, ue pereamus. Ita et uos corrigere debemus 



Digitized by Google 



187 



CQm alieno malo.« Siout ait Gatho: mainm Tieiiii taitecasti- 
gct. Et Seneca: bonuin est fupenda adspicere iu alieno malo. 
Idem : ex vitio alterius sapieiiy emendat suum. Unde ille 
sapiens est, qui bene scit uegotia sua disponere et per alio- 

i ram ezemplam sibi pnBcavere a malis. Pront refert EiBopiis, 
qnod quidam leo industriose debilitatue erat recumbens in 
cayea sna, ad quem veniebant bestise, nt Tisitarent eum , et 
dum appropinquarent ad eum, rapiebat et edebat. Venit autem 
ad ultimuni vulpes causa visitationis , stans deforis ad portam 
cavesB, timebat enim appropinquare leoni. Gui leo : veni huc, 
soror mea, ut grata possim tecum miscere colloquia. - Cui 

. Tolpee: video quidem yestigia intrantium, ned redeuntium nulla 
pofisum yidere. 

De regina et hydro, dial. 45. 

B^ina est piscis squammosus, qui in fluminibus capitur, et 
dicitnr a rego, regis, quia yalde se bene regit. Ad hanc re- 
ginam processit hydrus, qui est serpens aquosus habens plnra 

capita, et ait: oregina pulcherrima, es mihi prse omnibus di* 
lecta ! idcirco volo nie tecuui sociari ac in conjugio niatrimo- 

suQiari ideoque amicabiiiter veoio ad te. . Cui regina: hoc enim 
fieri non potest, quia non conyenit, scriptum est enim £ccle8. 
XIII® omne animal diligit» simile sibi, sic et omnis homo pro- 
ximum sibi. Omnis caro ad similem sibi coujungetur etom- 
nis homo similis sibi sociabitur. Erjijo quia non es tu de 

«5genere nieo, nunquani tu niocum sociaberis. Hv«lrus autem 
derisus atque deceptus revertitur dicens: sum contusus et re- 
jectus, propter quod nunquam 'ero Isstus. Sic quilibet cbristia- 
nns respondere debet diabolo, qui est serpens antiquus callidior 
cnnctis animantibns, quse sub ccelo snut. Gen. IIP: recede 
',i me , quouiam nou es tu de geuere meo, id est de genere 
electorum. Quia, sicut dicitur Jac. IV®: resistite diabolo et 
fugiet a Yobis. Et apostolus: estote ergo fortes iu bello et 
pngnate cnm antiquo serpente. Pugnare ergo debemus contra 
enm, qui debilis resistentibus est, prout dicit Isidoms: in 

t&oenlis carnalinm diabolus terribilis eet, in oculis vero electo- 
mm terror ejus vilis est. Prout legitur in Vitis patrum, quod 
quidam frater reversus ad seculum omnibus flagitiiis et luxu- 



Digitized by Google 



188 



riis se ezposnit et tandem poenitens in qnodam sepnlehro se 

maceravit. Quem tlaemones temptantes promittebant ei divitias 
et scorta. Ad ultimum vero verberaverunt eum usque ad mor- 
tem. Cumque immobiiis et in fletu permaneret, clamaverunt 
BdfBmoneR: vidsti, monache, yicisti! et fngierant. lUe autem 
cogitans eomm malitiam et iniqnitatem proposnit: potins vel- 
lem mori qnam dsemonibns obedire. Et tnnc quasi angelns 
Dei mutatus est ad exemplum multorum. 

De carpione et trimallo, dial. 46. 

10 Pisces fluvialee in qnadam solemnitate poet conyirium 
simnl spatiabantur in magna tranquillitate et pace, sed carpio 
inchoavit festum perturbare se erigendo et dicendo: super 

omnes dijynus sum ego laudari , quia caro mea ultra quara 
dici potest, est aromatizata et delicata, non ego in fossis et 

16 paludibus nutrior sire stagnis , sed in lacn magnse Gardse ^ 
educatus sum, propter quod debeo inter tos prindpari. Tri- 
mallufl piscis est nomen habens ez flore. Timus* enim flos 
appellatur, et hic piscis marinus est, nt dicit Isidorus, libro 
Ethim. XIP et cura sit specie gratus et sapore jucundus, 

10 tamen sicat flos fragrat et corpore odorem spirat. Hic piscis 
hoc audiens indignatns prosiliens ait: non est ita, ut dicis, 
qnia ego ultra te rntilo in odore et sapore, quis potest mihi 
assimilari? Qni me invenerit, thesaumm hahet; si tu in lacu 
Gardai tantummodo moraris, ego in spatiosis flumiiiibus! Sic 

a6 inter eos lites et couteutioues eraut , quapropter festum in 
tnrbationemyersnm est, quoniam quidam fovebant partem unius, 
quidam partem alterins , ita quod Yolebant se simul dilaniare. 
Interea truta piscis est quidam semper motns ad trudendmn. 
Hsec ergo truta, quia docta et antiqua, loquufei est dicens: 

30 fratres, non est bonum proeliari propter vanos laudatores. Non 
enim me laudo, cnm sim laudanda, quoniam scriptum est: 08 
alienum te commendet et non proprium, quia omnis laus in 
proprio ore sordescit, idoirco melins est, ut isti, qni se laudant, 
yadant ad judicem marinum, id est delphinum, qni est justus 

'Bjudex et rectus timeus dominum, quia hoc recte terminabit. 

« 

1 Andere: magna Gaida. 2 Andere: tbimus. 



Digitized by Google 



189 



Flaeoit sermo inter omnes. Et isti dao ad delphinum perre- « 

xemnt, hsec omnia intimantes ac pro posse se coilaudautes. 
Quibus delphinus: filioli, nunquam vos vidi, propter quod in 
flumiuibus latitatis, ego autem iu marinis fluctibus Yersor. 

sUnde recte hoc terminare minime possum, ei de vobis prius 
non temptayero. £t hoc dicens saltnm dedit et eos deglutivit 
inquiens: nullus debet se laudare super omnes nec salyare. 
Sic nonnulli se ipsos semper laudant et opus suum com- 
mendant, cupientes se propter vanitateni et superbiam super 

loomnes erigere, sed justi et humiles se ipsos Tilipendunt. Et 
ut dicit Gr^orius : tuuc opera nostra per merita crescunt, eum 
apud nosmet ipsos par humilitatem decresonnt. Unde Job 
XXXI ^ : si osculatns sum manum meam ore meo, qu8B est ini- 
quitas maxima. Manum suam osculatur, qui laudat, quod 

uoperatur. Ideoque veritas nos instruit dicens Luc. XYII: 
cum feceritis omnia, quae prascepta sunt vobis, dicite, servi in- 
utiles snmus, quod debuimus ^Eu^ere, fecimus. Fabuktur enim, 
qnod Tolucres invenerunt nidum ez rosis et floribus ornatum, 
et dixit aquila rez avium, quod nidus ille daretur avi 

20 nobilissiniai. Et fecit vocari volucres cceli et qua^rebat ab 
omuibus audieutibus, quas esset avis pulcherrima. lies- 
pondit cuculus: cuculus. £t iterum qusorebat aquila, qua» 
esset avis fortissima. £t reapondit cnculus: ego. £t aquila 
indignata ait: cucule infelix, semper te ipsum laudas et nun- 

2o quam alium commendas , et tamen nec es pulcherrimus nec 
velocissimus nec tbrtissimus, nec bene cantas, sed semper idem 
clamas, et ideo sententiam danmationis do contra te, quod nec 
istum nidum nec alium unquam habebis. Sic plerique semper 
se ipsos landant semperque cum cncnlo cantant. 

De rana et cancro, dial. 47. 

Rana, dum videret cancrum in ripa fluminis natare, ait: 
qnis est bic tam turpis et deformis, qui ausus est aquam 
meam turbidare? £z quo snm fortis et potens in aquis et in 
terris, ad ipsum procedam et effugabo. £t hoc dicens saltnm 
86 dedit et cancrum aggressa ^ est dicens: quare non erubuistit 

1 Frtlhere ausg. aniichtig: oppretsa. 



Digitized by Google 



190 



« miser, ingredi in reqniem meam? cum sis despecttis et niger, 

nou es contustis foedare aqnam lucidam et praeclaram? Cancer 
autem, ut facit. retro se tr;ilit're cce})it diceus: noli, soror, talia 
dicere, quia pacem et amorem cupio tecum habere, uoli ergo 

6 ingredi super me. Bana quoque intuens eum retroire, credi- 
dit, qnod propter timorem iUius hoc ageret, unde magis 
coepit eum yerbis et actibus molestare, dioens: noli retrahere 
te, turpissime, quia evadere non potes, hodie carnes tuas pis- 
cibus dabo. Et hoc dicens saltum dedit voleus ipsum niactare. 

10 Cancer autem videns, quod evadere non posset, se convertit 
et ranam cnm griUis momordit et dilaniavit dicens : debet for- 
titer bellare, qui non potest evitare. Ita qniUbet pro posse 
suo debet fugere beUum et qusBstionem. Sed si omnino vitare 
nou potest, anteqnum permittat se interiici vel mori, pro vi- 

16 ribus puguet contra inipugnatores. A talibus enim petebat 
psairaista eripi et liberari dicens Ps. LVIIP: ab insurgentibus 
in me Ubera me, domiue. Et post orabat tales deleri inqaiens 
Ps. LXVIP: dissipa gentes, qnie beUa volnnt, non enim solnm- 
modo pro nobis pugnare debemus, sed pro parentnm defen- 

20 sioue et pro republica salvanda. Proot ])onit Valerius Li. V. 
cap. IV^ , quod , cura Darius rex fines Scytharum invasisset, 
nuserunt ei Scythse, quod depopulatioDem agrorum et vinea- 
rum eqnanimiter tolerarant, sed si sepuldira parentnm ian- 
geret, tunc potentiam Scythamm et vires sentiret, qnia pro 

«eornm defensione mori sunt parati et pro republica salvanda. 
In tantum parentes et patriam zelare deberaus , quod morti 
nos expouere decet. Unde refert Valerius L. V. cap. VII*, 
qnod cum Codrus, rex Atheniensium , ab hostibus urgeretur, 
cepit ab ApoUine responsum, quod ezercitns snus Tictoriam 

80 obtineret, si ab hostibus suis se occidi permitteret. Qnod re- 
sponsum cum etiam hostibns innotuisset, praeceperunt, ne quis 
Codrum tangeret. 'LVnic ilie niutato habitu ad hostes pro- 
cessit et quemdara ibi militem falce percussit, qui percussus 
mox in eura irruit et continuo occidit. Cognito vero corpore 

wCSodri continuo hostes oracuU memores fugemnt omnia re- 
linqnentes. 

De piscatore et pisciculo, dial. 48. 



Oigitized by Gopgle 



191 



Piscator qaidam dam piscabator, eepit piBcicaiom qoem- 
dam et, cam vellet ipsam jogalare, Tociferatae est dicens: o 
piflcator miserere mei, parvam de roe habebis lucrum , si me 

interficis; sed si me abire permittis , promitto Deo et til)i, 
6 quod plurimum te faciaiu lucrari, quoniam ad te quotidie re- 
▼ertar cum magoa societate piscium ac in retibas tuis multos 
introdacam. Gai piscator: qaomodo te cognoscere potero inter 
tot pisoes? At ille: param prsscinde mihi de caada, at me 
inter alios cognoscas. Gredidit ergo piscator, praescidit illi 

10 caudam et diuiisit, pisciculus vero iugratus semper , cum pis- 
cabatur homo, eum impediebat et pisces ab eo propulsabat 
dicens : fratree, cavete a seductore illo, qui me sedaxit et caa- 
dam meam prascidit; sic enim faciet yobis, m. non cayeatis, 
et si mihi non creditis, yel operibns credite. Hsbo aatem di- 

1« cens ostendebat caudam prcescissam. Pisces vero ipsura ab- 
horrebant et ab ipso quaui citius fugiebant, piscator autem 
nunquam amplius piscabatur, propter quod iu paupertate de- 
gebat. Accidit quoque, qaod piscator longias post piscicalum 
iilom cum aliis piscibas cepit ipsnmqae agnoscens trucidaTit 

Mcradeliter dicens: iile qui manet ingratus , justum est, si sit 
mortificatus. Sic enim uiulti iugrati reddunt semper mala 
pro bonis. Quibu8 loquitur Prov. XVII: qui reddit niala pro 
bonis, uon recedet malitia de domo ejus. Ha^c est euim 
magna ingratitudo indigna meritornm, de qua dicit Bernardas : 

» ingratitudo inimica est anim», exterminatio meritbrum, virta- 
tum dispersio, beneficioram perditio. Ingratitudo inimica est 
anima3, veutus ureiis, siccans sibi fontem pietatis , rorem mi- 
sericordiae et fluenta gratia^. Contra ingratos et non coguos- 
centes benefieia potest referri illud exemplum illius villani, 

nqai qaotidie ibat ad silvam cum suo asello quiqoe etiam in- 
▼enit qnendam draconem oppressum a quadam arbore, quem 
ipse liberavit. Draco yero postea voluit coraedere asellnm di- 
cens, quod omnia maxima servitia perduntur. Sed villanus 
habuit cousilium cum vulpe, qua^ reduxit dracouem ad pris- 

86 tinum locum et liberavit villanum et asinum. Item exempium 
Qirardi Teneosi, qui erat quasi staltus et nihil habebat nisi 
unum goatum, id est filium, qui videns omnes euntes ad im- 
peratorem dona ferentes, ait intra se: vadam et egjo ad im- 



Digitized by Google 



192 



peraiorem ei dona ferendo, at decet dominnm meom. Et in* 
yenit primo Gentaurum — Gentanms est animal, inferins 

equus, superins homo, yelox in enrsn nt eqans — deinde or- 
sum , super queni sedit et donavit ipsos imperatori ex parte 
6 domini sui. Cui imperator transmisit multa dona ipsumque 
valde ditavit. Deinde gnatns finzit ee esse mortaom et pro- 
bavit patrem ennm invenitqne illnm non cnrantem de ae, 
pro qno eom plnrimnm vitaperavit. Unde Gregorins: non 
est dignas dandis, qui non agit gratias de datis. Et Augus- 
10 tinus : quod Deus dederat gratis, tulit iugratis \ 

Deaquilaetavibusetleone etaliis bestiis, dial. 49. 

Aqnila cum avibns vallata et castrametata in oampestri- 
bns cnm leonibus et bestiis proBliabatnr. Quotidie enim simnl 

conveniebant ad certamen et ex utraque parte concurrebant 

16 multi. Interea vulpes clam vocavit hirundinem dicens : modo 
est tempus nos redimendi, possumus enim de principibus 
nostris videre vindictam, qni nobis dominantar, agamns sagar 
dter, quod ipsi simnl prealientur seque perimant. Hoc bi- 
rnndo facere consensit et ad aqnilam convolavit eamque pln- 

ao rimum magnificavit dicens: tu es regina avium et imperatrix, 
si attendere vis consiliis meis, eris etiam priuceps et dux fe- 
raram. Consensit aquiia et promisit consalta tenere, hirundo 
antem rediens ad vnlpem cam ipsa et pam aliis ordinavit, 
quod aquila simul cum leone dimicaret, et quis eoram victor 

» essetf princeps et duz esset avium et feramm. Cum antem 
in agone contenderent, ait aquila: o nobilitas leonina, si bene 
prospexeris, seducti sumus a falsis cousiliariis , ipsi peroptaut 
a nostro dominio liberari, propterea nos ad certandum inci- 
tavemnt, certe melius est| nt dominetnr quilibet geueri suo, 

80 qnam nos per fallaces perimere. Hoc autem credidit leo et 
pacificati sunt simul dicentes : snnt iniqni seductoree falsi con- 
siliatores. Caveant ergo principes a talibus , ne cito se mo- 
veant ad verba composita , quia multi seductores reperiuntur, 
Ait enim Seneca : ad rem movearis et non ad verba composita. 
Servare enim se debet quilibet ac pracavere, ne a falsis oon- 

1 Fnihere ausg. leseu: ingratus. 



Oigitized by Google 



198 



silianis decipiatur. Propter quod prsocipitur Proy. XXYII: 
a coxunliario malo serva animam tuam. Debet enim prinoeps 
liabere iBielligeiitiam.periciiloram oircumstantinm et Bpecialiter 
«K seductione ^ ipsomm adulantium. Sunt enim adulatores 

sSyreuse blaudis vocibus seduceutes Ysai. XIII et Syrene in 
delubris voluptatis ; a quibus et summe oportet cavere ac eo- 
rum fullacias intelligere. Unde Speusippus philosoplius nepos 
Platonis adulanti legitnr diziase: adulatorf desine^ nihil pro- 
fida, cam te intelligam. 

10 De aqnila, qun citaTit omnes Yolueres, diaL 50. 

Aquila citavit capitulum alituni et dum simul manerent 
et errata corrigeret, ecce yenatores apparuerunt tendentes 
retia et laqueos, ut de avibus caperent. Hsec intuens aquila 
et pericnlum agnoseens per prsecones suos oondamari fedt, 

15 ut omnee alites sequi deberent vexillum aqnilflB et simul cum 
ea convolare, si evadere cupiant. IIIaB vero, quse obedientes 
fuerunt et cum ipsa voiaverunt, evaserunt, sed luerunt quae- 
dam gulossB et inobedientes, qu» escas intuitse sunt et eas 
concupiscentes in laqueos oonTolarunt, unde irretit» et illa- 

soqueatB miserabiliter damaTemnt dicentes: qui non Tult obe- 
dire, debet nequiter perire. Ergo caTcndnm est vitium inobe- 
dientise, quia inobedientia confert mortem et maledictionem 
in prsQsenti et pcenam in futuro. Unde fuit dictum Adse Gen. 
ni : quia comedisti de ligno, quod tibi pmceperam, ne oome- 

» deres, maledieta terra in opere tuo spinas et tribulos germi- 
nabit tibi. Diotum fuit etiam Sauli regis primo Reg. XV: 
pro eo quod abjecisti sermonem domini, abjecit te dominus, ne 
sis rex. Propter quod dicit Bernardus: magnum est vitium 
inobedientise , quia angelus coelum, Adam paradisum, Saul 

Mregnnm, Salomon perdidit amorem divinum. Prout ait Yale- 
rius L. II® ponens ezemplum, qualiter patres puniebant filios 
militarem disdplinam non obserTantes. Aurelius enim filium 
suum , quia non tenuit suum praeceptum, inter pedites fungi ^ 
coegit, quod fuit maximae humiliationis. Legitur in Chro- 

ssnicis Eomanorum, quod cum Julius Csdsax iu perdomandis 

.1 Frfllitte avig.: tpeoialiter lediietionem. 2 Andere: oompiingL 



Digitized by Google 



194 



hostibiis quinque annorum spatium sibi permissum pertransiret, 
licet gloriose triumpbasset, honor tunen debitus sibi denega<- 
tiu esi, neo nrbem ingredi permissiui eai, qnod oltra tenni- 
nimi ^ sibi prsBfixam moram oontnudsset 

De herodio et milvo, diaL 51. 

Herodius rapacissiinii avis est omnium volatilium niajor, 
qui et aquilam vincit, ut dicit Glossa super illud Psalmistae: 
Herodii domus. Herodius per aerem spatiabatur yolans, sed 
milyns poet ipsnm sibilare ooBpit eumqne depompore, item Ti- 
tnperare dicens : exspecta me, nephande, qnia ie totnm de- 
ctdcabo, tn vis snper bmnee Tolneres dominari, sed omnes de 
te ego vindicabo. Herodius autem in aere volabat nec de 
verbis fabulosis cnrabat. Sed milvus verba reciprocare in- 
choayit. Propter quod Herodios ira inflammatus super ipsnm 
descendit et nngnlis totnm evisceravit dicens: qni Tult infe- 
stare fortem, perit atque qnsBrit mortem. Ergo cemere pos- 
sumus, quod periculum est non modicum contra potentes ver- 
bosari' ipsosque infestare, prout dicit Eccles. VIIP : non litiges 
cum homine poteute, ne forte incidas in manus illius. Unde 
refert Esopus, quod quidam Inpus bibebat in flumine et agnns 
quidam snbtns bibebat cnm eo simul, leTavitqne Inpns post 
enm dicens: tnrbas tu aqnam potns meL Oni agnns: domine, 
nou facio vobis injuriam neque turbo. Et lupus : mihi dampna 
minaris ; nescis quid fecit pater tuus, nondum sunt sex menses ? 
Cui aguus: tanto non vixi tempore. Tunc clamaTit lupus: 
an loqueris, fiiroifer (id est Tillane) ^ ? Ac irmit in eum ac de* 
ToraTit, Sic fadnnt potentes seculi minoribns, qnia ane oo- 
easione dcTorant eos et disperduat. Fropterea dicitar: doraiiio 
non deiicit occasio. 

De grue, quae volebat volare ad solem, dial. 52. 

Grns erecta Tideus aquilam voiare usque ad solem ipsum- 
que prospicere dare, ait intra se: pulchra sum ego et magna 
nt aqnila, toIo CTolare nsque ad solem et irreTerberatis oeolis 

1 Andere (imzichtig?): trieniiiimL. 2 So die frOheren aiu!g.| spft- 
tere lassen die worte »item Titaperare* (weil es eine glotBe wa ueSn 
wMbX^ wegt 3 IMe wovte «id est TiUanec stnd jadaafalls i^osn. 



Digitized by Google 



195 



in xpsiuii px^iom nt aqnilA, poeteaque magnificata ero nt 
ipea. Oamqiie se in astra erigeret, coepit nltra yires fatigari 
nee ad solem atfcingebat^ neo etiam propter arrogantiam des- 

cendere cupiebat, sed ultra suum posse sursum tendere ccepit. 

6 Quapropter uimium aggravata, nou valens se gubemare et ad 
sdem Tolare, irremediabiliter corrait dicens: qui nltra posse 
sorsum tendit, contra Teile post descendit. Sic enim multi 
fluperbi et elati Bnpra omnes conTolare onpitint et qnia snper- 
bia semper casnm habet, contra suum velle humiliabuntur, 

loquoniam qui se exaltat, humiliabitur Luc. XIV^. Unde Ber- 
nardus: qui se exaltat quantum potest, dejicietur quantum 
Deos potest. £t Angustinns: si extoilis te, Deus dejicit te, 
•i tu d^cis te, Deoe elevat te; sententia Dei est, oni nee 
detrahi potest vri addi. Qni se exaltat, hnmiliabitar ete., di- 

iBcit ipsa vcritas, prout dicit Leo papa: videte fratres magnum 
miraculum, altus est Dous, si erigis te, fugit a te, si humilias 
te, desceudit ad te. iietert Oro^sius libro V, quod Valeri^anjus 
imperator octaTns post Neronem propter snperbiam et infi- 
delitatem suam excitavit persecutionem in cultoribus Christi, 

»per toitom oibem cnpiens delere nomen Ohristi et coaoulcare. 
Unde interfici faciebat omnes , qui iuvocabant nomen Christi. 
Cum autem pugnaret cum Sa})ore, rege i?ersarum, victus est 
et captus cum toto exercitu suo et tradidit illum Deus in 
maniUD Saporis propter snperbiam anam et faetas est ei flesmiB 

» omnibaa diebns, quibos Tizit. Quotieseanqne yero ipee Sapor 
eqmmi adseendebat, enm prostratum jHrimo pediboB oononlca- 
bat et equum postea adscendebat. 

De sterla, qua3 cepit leporem, dial. 53. 

Sterla ayis est similis grni, magnnm enim habet rostram 
«0 et perioolonun. Hnc eom roetro oepit leporem, sed dnm esset 
famelica, nolnit prffidam comedere dieens: volo pimdam tam 

excellentissimam aliis demonstrare, ut a videutibus sini magni- 
ficata. Cumque ad conveutum alitum praedam duxisset, vo- 
laeEeB fortioree prasdam hanc concupiscentes rapuerunt nec 
ispartem aliqoam ei reUqnerant Sterk vero onm mcsrore €»- 
melica maaens ait: qui Yolt rem suam pandere, oupit illam 
perdere. Sic enim nonnuUi vane gloriosi omnia, quse possi- 



Digitized by Google 



196 



dent, aliis volunt ostendere, ut pro hoc magis sint collaadati. 
Sed, ut dicit Gregorins, praedari desiderat, qni tkesannim 
pablice porfcat in Tia. Suiit etiam i|pilti, qoi eancta bona, 
qiie agunt, aliis innotesoere cupiunt. Qaibns Angiutmnfl 

ftloquitur dicens: occulta, quod agis, quantum potes, quodsi ex 
toto uou potes, fit in animo voluntaa occultandi. Et Grego- 
rius: bouum opus sic fiat in publico, ut tamen intentio sit 
in occnlto. Item: sub bestia, quam occidit, moritor, qui de 
Tietoria, qnam fncit, gloriator. Befert Esopns, qnod lapt» 

10 cepit boBdam de capris tenerrimam. Oai dizit bcedas: ketare 
et gaude gaudio magno, quia talem hcedum habes in tua po- 
testate, sed antequam comedas me, precor te, ut cantes, et 
dum cantabis, ego saltabo. Ad hoc lupus ccapit cantare et 
boBdas ealiare. Qaod aadientes canes impetam feoerant in 

iftlapam, qaem insecati ad boe eompalerant, at boddam relin- 
qaeret, et boBdas fogii Elzemplam est, quod quilibet bonis 
suis utatur silentio. 

De strutione et cirurgico, diaL 54. 

Stratio est aTis magna et potens, pennata et alata, tar 
Mmen in astra eleyare se non potest propter imbecillitatem 
alaram suaram. Erat enim strutio qoidam satis pulcber et 

decorus, qui alas habebat fortissinias et venustas, tamen alis 
pennas duas bajulabat retortas, de quibus plurimum tristaba- 
tar. Qaapropter ad cirargicum perrezit dicens: satis egregius 

» sam et yenostas, sed pennas istas retortas, toIo, qaod ampates 
mibi, quoniam aliqaantalam me detarpant. Oirurgicos aatem 
pennas retortas illi amputavit et cum tali unguento et alas 
unxit, quod aliae pennse alarum ceciderunt. Propter quod 
semper impotens fuit ad volaudum. Strutio vero amaricatus 

Mosqae ad mortem ploravit dicens: sicat nos plasmavit Deaa, 
stemas, nanqaam nos immatemas. Sic enim nonnalli carioei 
et yani dam a conditore sao satis sant bene formati, non re- 
ferunt gratiam conditori, imo si aliquam maculam haberent 
in corpore, student modis omnibus eam mederi, de maculis 

wquoque anim» nihil mederi procurant. Sed sicut dicit Au- 
gastinas: non enim ezteriorem palcbritudinem reqairit invi- 
sibiliB sponsns. Ideo didtar Ptov. XXXI: fidlaz gzatia et 



Digitized by Google 



197 



yana est pnlcliritado. De taUbus ait Aagustiniui: ecce omnia 
pulchza sant cnm hominibaa et ipsi sant torpee. Unde qoi* 
dam rex fedt conyiviani principibas fois, et com non esset 
aliqais angulos in domo ejus, qui uon esset coopertus purpura 

6 et aliis rebus pretiosis, affuit quidam philosophus. Qui cum vellet 
exspuere, exspuit in faciein regis. Et cum ministri propter 
hoc yeUent eam dacere ad sospendendum , non permisit rez, 

. sed qaffisiTit a philosopbo, qaare hoc jfooisset. Goi respondit : 
yidi alia loca plena argento et anro et gemmis et purpuris 

10 pretiosis , et ideo in barbam regis incrassatam et ex piugue- 
dine et cibo immundam exspui, non enim vidi locum minus 
nitidum. Quod aadiens rex oompunctus est et humiliatus. 
Uli yero, qni se deoorant et omant ez anro veL alio oma- 
mento, oito ezspoliantar. Ptoat r^fert Esopos, qaod qosBdam 

ueomix deformis efc nigra, perrezit ad noptias, sed anteqnam 
ad nuptias intraret, a qualibet ave accepit plumam unam et 
ornavit se. Erat itaque pulchra valde non natura, sed arte. 
Et dum intraret domom nuptiarum, mirabantur cssteraB aves, 
qasB iUic conyenerant, polehritadinem illins. Venerant autem 

soayee iUse, qnaram plamas farata erat, et acceperant singnl» 
plumas suas et sic comiz remansit nigra et deformis nt prius, 
Accidit Parisiis, in generali processione , quod quaedam simia 
cujusdam dominse trecias alienis crinibus, quas deferebat, co- 
ram. omni populo abstraxit, et turpis ac decapillata ad mo- 

15 dmn comicis depositis alienis plamis remansit, et jadicio Dei 
hoc accidit. 

De falcone et gallo, dial. 65« 

Falconem qoidam miles habebat, com qao plorimum Isd- 
tabator, qnem semper saper drothecam gestans splendide na- 
M triebat. Qaadam aatem Vioe miles £Edcon6m in aSrem direzit, 
cnpiens ipsnm ad manom clamare post etim sibilabat, at 

rediret, falco autem descendere non volebat in terram. Gal- 
lus hoc videns se sublimare ccepit dicens: miser ego quid 
&cio semper tarpiter in humo et lato pico? Nonne sumpul- 
S6t$her et magnns nt faLco? Gerte saper cirotheeam Tolabo et 
de eibo domini mei epnhibor! Oamque ad cirothecam Tolasset, 
miles soUicitus de falcone gavisus est et gallam cepit et qaam 



Digitized by 



m 



citias jugulavit et carDem ejus falooni ostendens ad numiim 
xedamabot Et £aLco hoc videiis, tam delicatam oanum eo- 
piens, adipsam gaudenter ae deelinaTit dicemi: m>n est aensiiBf 
ee levare in stata soo, sed pansare. 8ic enim homo agere 

6 debet, humiliter residere in statu suo, non oculos ad id, quod 
non decet, teudere. Propter quod dicitur Prov. XXIII: pru- 
denti» tosB pone modum, altiora te ne qosdsieris et fortiora 
te ne scratatos Aieris. Et Seneca: id qoffire, qnod inTenire po- 
tee, id diece, qnod potes ecire. Refert Esopns, qnod qnidam noHlis 

10 homo habebat unum caniculum l»tam, parmm et nnom asinnm. 
Asinum mittebat ad molendinumad o;raviora opera, caniculus vero 
cum domino suo ludebat, quem de propria scutella pascebat. 
Yidens autem asinus se fatigari et cauem blanditiis foveri, 
cospit intm se cogitare: iste catnlus nihil fiEunt, nisi quod pe- 

16 diboB oalcat dominum suum et lingua lambit et sic diligitar, 
▼olo et ego sic agere. Et elevans pedes anteriores misit su- 
per humeros domini et sua voce tonabat. Dominiis autem 
timens ciamare ccepit et servitores venerunt cum baculis et 
fustibus et ▼erberaverunt eum usqae ad mortem. At ille co- 

Mgitans dixit: melius mihi erat qoiescere quam sic agere, quia 
nihil lueratus sum nisi Terfoera. Unde in hoc docemur, quod 
homo non agere debet, quod naturaliter non potest facere. 
Unde quidam: nemo audet feliciter, quod uatura negat, im- 
prudens displioet, unde placere studet. 

» De asture, qui misit ad caridrium, dial. 56. 

Astur in aSre persequebatnr gruem et ad eztremum de> 

jecit. Tamen grus cum rostro usque ad mortem vulneravit 
asturem. Astur autem sic vulneratus misit ad caridrium nun- 
tios et munera dicens : o medice auimarum et corporum, des- 

socende et cura Yuluera mea, quia ad plenum tibi satisfaciam. 
Oaridrins Tero, ut dicit Papias, est avis alba tota, ciqas in- 
teriora oculos caliginosoe curant, et si yivere debet homo, 
appropinquat sibi, si vero mori, fugit ab eo. Unde cognos- 
cens , quod astur moriturus erat , ei appropinquare noluit di- 

36 cens ; perituros visitare nolo, sed cum isdtis stare. Multi enim 
tales r^periuntur amioi, qui tempore prosperitatis et Imtiti» 
visitant amicos, tempore aatem calamitatis et miserifs nolnnt 



Digitized by Google 



199 



videre» EaplPopterSeDeoaaitrdlfiBafleetkiniepiXM^^ 
probare, in adyena &mle. Quia dicitar Eooles. xxx viio : non est 

amicus , qui solo nomine amicus est. Et ut dicit Isidorus : 
rari sunt amici, qui usque ad finem cari existunt. Quidam 

6 iuterrogavit filium , si amicum haberet fidelem. Cui ille re- 
spouditf ee habere tres. Et pater: frater et amioiu in an- 
gasUis oomprobator, yade ergo et proba. lyit ille et tnlit 
poroum ac deooHayit et ampntaTit capnt et pedee mieitqne 
in saeculum dicens sin^lis suorum trimn amicorum: ecce ho- 

10 minem, quem occidi, peto, ut illum caute sepelias, ne in culpa 
deprehendar. Qui a nullo amiGomm illorum receptus est. 
Hao enim de canea pater fedt enm amioos probare, et alind 
aibi ezemplnm narraTit de dnobns eociis, qnorum nnns con- 
eessit alteri sponeam snam nxorem, deinde perrezit ▼ieitare 

15 parentes suos et in mari omuia perdidit. Et reversus ad so- 
cium suum uou est ausus se mauifestare, sed desperatus dixit, 
ee feoisse homicidium, qnod non fecit , ut moreretur ipse pr» 
deflperatione et confnsione, et cognitus a socio per signnm 
dizit ipse, se bominem illnm occidisse, nt socinm liberaret. 
Tandem homicida hoc yidens se manifesiayit, nt morerentur 

30 isti inculpabiles. Narrat Valerius, libro IV ^ cap. VII ° de vera 
amicitia, deduobus amicis sciiicet Damone et Fhitia, quorum 
unnm cnm Tellet Dionisius tyrannns interfioere et ipse impe- 
traeset tempns ab eo, nt rediret domnm ad res snas ordinan- 
das, alter Vero pro reditn ipsins fidcjnssorem se fecit nihil 

25 dubitans de amico. Appropinquante autem die diffinita nec 
illo redeunte unusquisque illum temerarium sponsorem dam- 
nabat. lUe yero de amici constantia se non metuere praedi- 
cabat. Hora anton oonstituta alter Tenit. Admirans antem 
tjrannns eomm animnm et amicitiam fidei snpplieinm remi- 

M sit et rogavit eos, nt se in tertinm gradnm sodalitii secnm 
reciperent. Si homo sic facit pro liomiue, quid facere deberet 
pro Deo, qui se permisit occidi pro homine ? Unde Eccl. XIX ; 
gratiam fidcynssoris tui non obliyiBcaris, dedit enim pro te 

16 De osmerillo et accipitre, diaL 57. 

Osmerillus et accipiter sociati sunt et prssdam simul di- 



Digitized by Google 



200 



Tidebant, cma yenabantnr. Qaadam aatem tioe Tapnenmt 
qaaliam eztra nidTim. Qnalia est aTis qnaedam et didtor a 
qnalis yel dicitnr qnalia ayoce, quam fiicit, sdlioet quaqnera. 

Huic dixerunt: elige tibi unura, aut vis quod te solam man- 

6 duceraus ? Aut vis nos perducere ad nidum , ut te cum filiis 
epulemur? Qaibos qualia ait: angustise mihi sunt undiqne, et 
qnid eligam, ignoro; sed mihi melins est, solam inoidere in 
manibns ▼estris, qnam cnm filiis interire. Et anteqnam eam ja- 
gnlaTit, loqnnta est dicens: melins est, snstinere malnm, quam 

lopejus lui])ere. Ita et nos exemplo qualia^ cum pericula eva- 
dere non possumus, semper minus eligendum est juxta dictum 
sapientis: de dnobns malis minus eligendnm est. Migere 
enim debemns potias mori pro repablica qaam pro propria 
Tivere atilitate. IJnde refert Aagost. de civ. Dei, Hbro 

15 qnod cnm Marcus Regulus captivus a Oarth^iniensibus de- 
tineretur et Romani multos de Carthagine detinereut juvenes, 
missus est dictus Kegulus Komam pro commutatione fienda. 
Jurat, quod rediret, si commutatio fieri non potest. Qui cam 
Bomam yenisset, snpra dicta fieri dissnasit, eo qnod senez 

M esset et parum TiTere posset, illi aatem jayenes molta pnBlia 
Romanis adhuc possent movere. Et cum rogaretur, ut saltem 
remaueret, nullatenus acquievit. Rediens ergo crudeli morte 
interiit. Utiie quidem remanere sibi fuisset, sed propter jus- 
jarandom non fdisset bonestum et propter atilitatem JElomi^ 

95 noram non fuisset atile. 

De carflanclio, qai Tolait se regalari, diaL 58. 

Carflanchus est avis similis falconi potens et virtuosus. 
Hic in juventute voluit se regulari, dum virtutibus praofulge» 
ret, sed timore ansteritatiB regulare distulit diceas: credo qaod 

M non poiero jejunare, surgere ad matutinam, castitatem tenere 
et Toluntatem propriam abnegare. Et quia bonum non in- 
choavit timore pronit^ntiae, non bene mediavit, imo male finivit 
dicens: qui bouum prss timore non facit, perit cum moerone. 
Sic enim multi capiant conTolare ad gratiam Dei, sed timent 

55 carere deliciis mnadi. ProTOcat qaidem amor Ghiisti, sed re- 
Tocat cnpiditas ssBcoIi. Tales enim solent dicere: servirem 
libenter Deo, libeuter intrarem reUgionem, sed timeo, qood 



Digitized by Gopgle 



201 



non possem ansteritatem ngal» susthiere. IM non atlieiidiiiit 
apostoli ad Phil. IV ^ : onmia possaiu in eo , qui me confortat, 

id est Christus. Ut dicit Bernardus: in se sperantibus Deus 
est thesaurus iu paupertate, solatium iu soiitudine, gloria 
i in ambitione, honor in contemptn, umbracnlam in protectione 
a plnvia et ab SBstii. Fabnlator qnidam ait, qnod faloo oepit 
milynm et snb pedibns snis dejeeit et onm nng pede ipsnm 
conculcabat dicens : infelix , magnus et fortis es tu ut ego, 
quare te non defendis, quia te concnlco et eviscerare volo? 

MCui ille: verum dicis, quia magnus et fortis sum ultra te, 
rostmm enim habeo et pedes fortiores, sed mihi defieit oor. 
Sie enim mnlti mnlta bona agere possnnt, sed defioit sibi cor 
et ▼olnntas fiEMnendi. Qnidam cecidit in flnmine, nesdens 
natare, unde ccepit clamare: sancte Georgi, adjuva me! Sauctus 

i& autem Georgius affuit eiquo dixit: trepide, adjuTa temet ipsum, 
mo?e mannm et pedes et liberaberis, quia qui se juvat, juva- 
tor a Deo. Sic enim faoere debet, qni cecidit in peocatmn, 
non solnm debet a Deo yeniam postnlare ore, sed operari qm 
potest, nt a peccatis resurgat. Refert Augustinua in epistola 

* ad Hieronimura , qnod cum quidam iu puteum cecidisset et 
alius superTeniens, quomodo iUuc ceciderat, interrogaret , ait: 
ne, qnaeso, qnsBras, qnaliter bnc eeciderim, sed inqnire, qna* 
liter liberare possis me. 

De npnpa et papago, diaL 59. 

» Upupa qua^dam avis est, ut dicit Isid. Ethim. XII: upu- 
pam GrsQci appellant eo, quod stercora humana consideret et 
^QBtenti pascatnr fimo, avis spnrcissima, cristis ezstantibus ga- 
leata, semper in sepnlchris et bnmano steroore oommorans, 
cnjns sanguine qui se nnxerit, dormitnm pergens d»mones 
sufPocantes se videbit. Haec, jiropter quod est pulchra et pla- 
cide cristata pennisque variata, sublimare se coepit, intuens 
papagum penes regem morari in cavea deaurata, qni et splen* 
dide pascebatnr de cibo r^is, et ait: placida sum nt papagns, 
tamen magno labore ^ibnm mihi qnssro, iste antem papagns 

ttsme sndore bonorifice manet ' et ad libitum satnratnr, certe 
volo ad reo^em ire et in cavea canere et ut papagus epulari 
et gaudere cum domino. Dum autem ad regem advolaret et 



Digitized by Google 



903 

m dandeiui eam in oaTea coUooarat , ecepii plarinram amai* 
rieari yidemi se captam et in potesltate^ alterine. Unde pm 

tristitia et dolore parura vixit et duravit dicens: libertati 
comparari potest nil nec aestimari. Sic enim multi loquiin- 
tor de religiosis dicentes: isti tetres bene se habent, optime 
aatiirantar, caniant et sine magno laboie degnni. Unde cmn 
probare Toliint, intaentes ae snb regnla oonclnsos et in po- 
testate alterins, poenitet eos non habeniee Itbertaiem propriam. 
Unde philosophus: non bene pro toto libertas venditur auro. 
Narrat Valerius VP , quod Leonidas ^ nobilis Spartanorum 
com trecentis civibus pugnavit coDtra Xerzem » , regem Per- 
aarmn pro libertate patri» et alaori Toce ezhortatos eei aooe 
dioens : eic prandete commilitones mei, tamqnam apud inferoa 
ccenatnri. Cni omnes intrepidi paraemnt, et cum non esset 
spes evadendi , ita eos animavit, quod omnia patienter susti- 
nerent potius quam servire Persis et libertatem propriam 
amittere. Item refert Orosius lib..VI^: qnod Demetrius rez 
Ponti et ArmenifB, cmn obsideret enm filins snns nec desisieire 
yellei ab obsidione, contristatns ad interiora domns suse de* 
scendit et omnibus uxoribus suis et filiabus et meretricibns 
venenum dedit et ipse postea pras desperatione sumpsit. Sed 
cum nec statim vitam fLnirct, cuidam de hostibus per murum 
intranti jngnlandnm se ezhiboit, anteqnam hostibus subjace- 
ret ei proprinm arbitrinm amitteret. Item referi Oroains, 
quod, cum qmdam obsessi fbisseni a Sdpione Africano ei Ro- 
manis et vidissent se non posse resistere, cum caperentur, ne 
de bonis eorum gauderent Romani, clauserunt portas civitatis 
fiuSB et se ac omnia sua et nrbem incendio cremaverunt, ante- 
qnam hostibus libertatem snper se iradereni. Legitar in hi* 
sioriis scholasiieis, quod iempore Abrah» quidam rez Bahilo- 
niiB nomine Belns inyasii Siriam in aliqna parie ei statim 
mortuus est. Sed uxor ejus Semiramis cupiditate regnandi, 
ut posset regnare, proprio tilio nomine Nino nupsit , qui post 
totam Siriam cepit et fecit civitatem magnam itinere dierum 
trinm ei sno nomine Nino appellata est NiniTe. Qai hahoii 

• 

1 Andere: libertate. 2 Andere; Lenonides oder Literonidei. 
3 Andere: Fersem. 



Digitized by Google 



908 



etittm filiiiBi ez propm matre nomine BabiliOf qai efe Babilo* 
niam ampliayit. 

De gallina et columba, dial. 60. 

Gallina et colamba sinml nidnm fecerunt et raorabantur, 

«eed mnltotiene rixabantmr, propterea qnod nna nimis canebat, 
alteiti yeio niminm nlnlabat GaUina antem dnm prospicie- 
bat filios columbse jugulari, phnrimum laetabatar et cantabat, 
ideoque columba se turbabat diceiis: tu crallina, non vis rae- 
com oondolere, cura proBpids meos filios jugulari? GalUna 

uToro contradicebat: tn magis non yib cantare mecum, eom de 
▼ieoeribns ednoo ovnm, et a tali pericnlo liberor! Hac enim 
de cansa simnl qnttstionabantnr, nnde ad aqnilam perrezemnt 
dicentes: judica inter nos, o regina, si simul nos habitare et 
coramorari competit. Aquila vero sententiam publice exaravit 

» dicens : l»ti stent cum liberatis tristesque cum tribulatis. Non 
enim conyeniens est, hilares et jaonndos enm his, qni in tri- 
stitia positi snnt, spatiari, nee amaficantee et tristes eom Iss- 
iabundis locari, sed sicnt ait apostolns ad Rcnn. XII®: gan- 
dete cura ^ifaudentibus et flete cuiii flentibus. Sed nota, quod 

w nimia laetitia aliquando subito occidit, quia cor tunc dilatatur 
et calor ad exteriora transit et cor*deficit et mors intervenit. 
Unde Valerins refert, qnod cnm cnidam mnlieri morsfiliiab- 
sentis ez erroxe fnisset nnnciata, dnm illa mcBrens sederet, 
snbito filins adTenit, quem illa yidens in ampleznm ejns irmit 

25 et mox exanimata curruit. Tristitia autem non cito occidit, 
quia in tristitia prior retrahitur calor naturalis ad interiora 
et talis agitatio caloris praebet nutrimentum in membris et 
qperatur eonsamptionem in iUis et ideo per processnm tem- 
poris seqnitnr ethica, Prov. XVII: spiritns tristia exsiocat ossa. 

toUnde probatur, quod Ifetitia mnndi est sicnt yinnm pumm, 
dejicit, nisi salubri tristitia temperetur. Juxtii itlud Eccles. 
VII ° : melius est ire ad domnm luctus quam ad domum con- 
yivii. Refert Tullius, quod, quando aliqui consules Romam 
tedibant rictores, tripiex honor fiebat iis. Primns, qnod omnis po- 

S6 pulns sibi cum Isstitia obriabat, secundus, quod omnes captiyi, 
quos ceperat, ejus currum junctis manibus sequebantur, tertius, 
quia ipse victor indatus tojiica Jovis in curru sedebat, quem 



Digitized by Google 



904 



qmtiior eqm albi inqiie ad Oi^toliiiiii dednoebaiit. Ne ym 
snpra se niiiiiB elevarebir, isfeom honorem triidiciter tempeni- 
bant, primo, quia nnns bomo serfns alieojns conditionis secnm 

in curru ponebatur , ut cuilibet spes daretur perveniendi ad 
talem bonorem , si probitas mereretur ; secundo quia ille ser- 
yus cnm colapbis eum csedebat dioens: cognosoe te ipsum; 
tertio licebat iUa die cnilibet in ipsmn inferre omnia oppzobiiai 
qn» Tolebat. Si igitnr pagani sic snas vanaa ketitias tem- 
perabant, multo fortius nos christiani eas reprimere debemus, 
quia, ut dicit Gregorius, praesentia gaudia sequuntur perpetua 
imnenta, et Angastinus: Isetitia sfficuli vanitas est, cnm magna 
ezspectatione speratmr, nt Teniat, et enm yenerit, non potest 
retincrL 

De gallo et capone, diaL 61. 

Gallus et capo in curtino uno morabantur, sed gallus 
dominabatur gallinis, capo antem bomiliter cum ipsis picabat. 
Aoeidit qnoqne qnod ynlj^ oepit gallnm ipeomqne comedit, 
sed criatam siye eonmam capitis non tetigit, imo ill»Bam eer- 
Yayit et ad caponem ipsam deduxit dicens: o capo fttiter, 
socius tuus migravit de seculo, sed per nimiam caritatera, 
quam circa te habere ciipio, coronam pulcherrimam capitis 
efjus tibi apportabo ; desoende ad me et coronabo te et eris 
postea princeps gallinanun, nt erat ipse. CSapo andiens boc, 
cnpiens dominari snper gallinis de pnllario eziyit et ad ynl- 
pem accessit, vulpes vero gaudens, quia cito venit, eum cepit 
et jugulavit dicens: non est omnibus credendum, sed a falsis 
est cavendum. A talibus enim prsecepit salvator cavere, di- 
ceus Matth« VII^ : cayete ab bis, qni yeniunt ad yos in yesti- 
mentis oyinm, intrinsecus autem sunt Inpi rapaces. Pront 
Esopus refert de coryo, qui tenebat petiam camis in ore et 
stabat super arborein. Qnem videns vulpes , cogitavit : o si 
possem eum decipere habereque carnem, quam teuet in ore! 
Pro quo dixit: eoce, frater corve, omnium ayinm pulchritudi- 
nem ezcedit tna pulchritudo et fortitudo tua ceeterarum ayinm 
fortitndinem, sed doleo, quod non habes yocem nec potes 
cantare. Moz corvus coepit cantare et cecidit caro de ore 
ejus, quam yulpes accipiens comedit et abiit. Sic euim mul- 



Digitized by Google 



306 

ioiieiis accidit luHnini, cum anclit ae laadari, Uode Hieroni- 
mQs: unTisqiiisqae a proximo sao se coetodiat et in omni fntre 
tao non liabeaB fidadam, et plas aliis de te qaam tibi cre- 
dere noli. 

« De fasiano et pavone, dial. 62. 

Volacres in divisione fecerant electionem et elegenmt 
fiudannm et paTonem, ipcd Tero per electionem simol qaeBstio- 
nabantar et bona saa disperdebant. Ea propter avee ad aqoi- 

lam concurrerunt dicentes: fecimus nos electionem , sed ut 

10 judex da confirmationem, ut electi comprobentur. Aquila vero 
electos citavit volens examiuare dectionem. Sed fasianns avis 
est qosBdam ab GrsBcia primom asportata, cajas caro saayis 
est ad comedendam. fiic qaamplarimam se magnificabat di- 
cens: o jaste jadez, at oemis, nimis sum delicatus, pulcher 

w et variatus, caro mea aromatizata super omnia sapit et redolet, 
pro quo mihi convenit principatus. Pavo autem se pro viri- 
bos defendebat dicens: non, domine, est ita, at fasianas aa- 
serit, qaoniam palchrior eo sam, magnns et cristatas, canda 
mea mibi sablimatam reddit bonorem. Et boc dicens caadam 

M sursum erexit sicque gloriabatur. Aquila vero hu3c omnia in- 
telligeus ait pavoni: tu, pavo, te vituperasti, §um caudam 
sursum erexisti, quia turpes pedes uobis osteudisti, ob hoc 
non es dignns principari. Demam ad £uianam inqnit: ta 
aatem lacrymosas es ac debilis nec cantare scis, idcirco prop- 

»ter defectom ocaloram taorum te priyo prineipata. Sic enim 
nterqne privati permanserunt dicentes : nou est dignus prin- 
cipari, qui quserit quaistiouari. Hoc enim , ut cernimus , sae- 
pissime accidit in electis, qoando propter qusestiones electionis 
▼itia saa homines rimantar, propter qaod snpe spoliantar et 

so diffamantar. Unde non est bonnm qusBstionem agere propter 
primatam bonoris, qaia dieit Gregorius: desiderium primatas 
ex jactautia cordis nascitur et quicunque desideraverit pri- 
matum iu terris, inveniet confusionem in coelis. Hoc enim 
periculom prffisidendi vitandum est pro viribns, qaia didt Gre- 

ssgorios: qaantnm in saperiori loco pastor est, tantnm in pe- 
ricnlo majori yersatar. Quapropter antiqui principes non pa- 
tiebautur filios suos prsBfici, uisi possent proficere. Ut uarrat 



Digitized by Google 



906 



Heliuandus historiographus de Mlio Adriano. Qni cum de 
aenatore essefc craatiis imperator ei obseoraiite senetiif nt fiiimn 
saiim Aiigiutiim Cbwem eecnm nominaret, Bnffioere enim 
debet, inquit, ut ego inyitus regnaTerim, cum non memerim, 

6 principatus enim non sanguini debotur, sed meritis. Et sgepe 
inutilis regno est, qui rex nascitur. Procul dubio pareutum 
afiectum nescit, qui parYuloa suos importabili mole superjecta 
exBtingait, hoo enim est snffocare filioe, non pro meritis pro- 
morm. Alendi snnt enim et Tirtntibns esBreendi, ut, com in 

loiie )»ofecerint, probentnr illoe TirtntibnB anteeedere, quos 
debent honore anteire. Implobant enim opere illud praeceptum 
Eccles. VII: noli quaerere lieri judex, nisi valeas virtute ir- 
mmpere iniqnitatem. Unde in Policratico iibro Yl^ dicitur, 
qnod OctftTianns, enm filii sui sufficere poesent ad nuignam 

16 gloriam promerendam, ncdnit eoe honoribns eztollere, nisi suf- 
ficienter suam et alienam cnram posBent per Tirtutem prote- 
gere. Unde eos ad gradum militarem, ad cursum, ad saltura, 
ad usum nataudi ct jacieudi lapides mauu vcl funda ezercitari 
pnsoepit, filias vero snas in knificio instituit, ut, si pi»ter 

a» spem in estremaii^ paupertatem eas fortuna projecisset, Titam 
per artem possent sustentare , nam nendi et tezendi yestes, 
fingendi et componendi non modo artem, sed usum habebant. 
Sic prsecipitur Eccles. V^IP : si tibi sint filii, erudi eos, et se- 
quitnr, si tibi iili» sunt, serra corpus iilarum. 

» De corvo ^ et ficedula, dial. 63. 

C(Hmis, dieit Papias,^ est avis, quse didtur Tivere nsqne 

ad millenarium. Haec autem quadara vice nidum faciebat, 
propter quod depilata et macileuta iiebat , ova sua nutriens. 
Tnnc ficedulaf id est papafigo, ad eum accedens plurimum vi- 

10 tnpevabat neo in pace ipsum dimittebat Corvns antem non 
Talens relioquere ova sna nimimm se perturbabat, tamen in 
corde hsdc omnia oonseryabat. Cum antem filii edneti fuissentf 
corvus coepit se reparare et convalescere , sed ficedula reversa 
coepit Yerba coutumeliosa reciprocare eumque ut prius deye- 

s6 nnatare. De quo eonrus indignatus, cnpiens se vindioare fiee- 

* 

m 

l AUe spafcaea ansg; lewn nnxiditig statt: eonnif : oonujL 



Digitized by Google 



207 

dalam totam decalcavit ac crudeliter eyisceravit dicens: qui 
vult cum aliis rixari, cupit dire laniari. Sic enim malti, cnm 
ndant aUqoem depiessam el in caLamitate positam, non oessant 
eom objorgore ac ei injariari, ta aotem, qaando cernie bomi- 
tnem in calamitate, cessare tanc debes ab objurgatione. Ait 
enim philosophus : objurgare in calaniitate gravius est quam 
ipsa calamitas, calamitoso non compati etiam injuria est. 
Antiqai et principes compatiebantar miseris et calamitoeiB 
in sais calamitatibos. Unde narrat Yalerias Hbro V^: qood, 
u omn OBBsar abeoiseam caput Pompeji adspexisset, pias lacrymas 
dedit. Idem narrai ibidem, quod Marcus Marcellus captis ab 
eo Syracusanis cum esset in arci; opulentissimaj urbis consti- 
tutus, afflictad civitatis fortunam deplorantes intaens a fietu se 
I eohibere non potoit^ Ibidem etiam narrat de dementia Pom- 
upqi erga regem Armenim, qai contra popnlam Bomanam 
j magna bella gesserat, yictam in oonspecta sno supplioem 
diutius jacere non est passus, sed benignis verbis reereatum 
I dyadema, quod abjecerat, capiti reponere jussit et in pristi- 
I Qum gradum regtitait, veqxie palchram esse judicans et vincere 
; Miegee et iaoece. Consimile narrat de qaodam console, Faalo 
nomine, qai cum quendam regem captiratam addnei ad ee 
I audiBset, occurrit ei et iliam yolentem ad veniam procambere, 
' dertera sua elevavit et ad spem exhortatus est eumque in 
, consilio sibi proximum sedere fecit nec honore mensas in- 
' «dignam jadicavit. Nam si egregiam est hostem devincere, 
Bon minnB laodabile est infelibns scire misererL 

De nicticorace et alanda, diaL 64. 

Nicticorax dicitar a nictos, quod est nox, et oorax, qui 
eet eornu, qaasi oorras noctia, qaia de nocte yolat yel qaia 
""^de nocte vigilat; didt Brito et leid, Ethim. XLVi nicticorax 
ipsa est noetaa, quia noctem amat. Ad banc perrezit alaada 

dicens: soror carissinia, obnixe te deprecor, quod die crastino 
mibi socieris, quoniam amator meus ad solem me cupit videre ; 
si ego teoam ero sociata, palcbrior apparebo. Promittit hoc 
» nicticoraz per omnia implere, wecnndabatar enim boc ei ab- 
aeg«re. Cnmqae diae adeseet et sol: darifiee perlaetraret, 



Digitized by Google 



208 



fUaada exspectabat promissa. Sed nicticorax ad solem ezire 
non aadeDB, propier quod nibil prospieit in die, n<m venit 
De qno alanda perinrbata ipsnm semper abhormit el perse- 

qnnta est. Qua de caosa non audens noctua de die Yolare 

6 timore alaudae , de nocte vero volat et cibura sibi quaerit di- 
cens: nollus debet aiErmare, quod iioa potest perpetrare, ideo- 
qne cayendnm est, ne qnid promittamns, qnod sit impossibile, 
ne mendaoes reperiamnr. Si tibi forte non placet amico pe- 
tita promittere, non promittas propter yereenndiam negandi, 

10 quia dicit philosophus : verecundia negaDcli cave, ne tibi in- 
ferat necessitatem mentiendi, alioquin minus decipitur, cui ce- 
leriter negatar. Tamen mnlti propter libertatem animi ye- 
leenndantnr petita abnegare. Fi^ont de libertate Titi impe- 
ratoris seribitnr in Gestis Romanomm, quod ipse sibi consti- 

16 tuerat \ ne accedeutem ad se postulandi gratia sine spe habendi 
dimitteret, et interrogantibus amicis suis, cur plura pollice- 
retnr, qnam tenere posset, respondit: ideo, quia non opor- 
tet qnemqnam a semione principis tristem discedere. Item le- 
gitnr de Trajano in Gestis Bomanomm, quod, cnm arguerent 

ao eum amici, quod in oraues ultra, quam imperatorem deceret, 
esset communis, scilicet de condesceudendo omnibus, respondit 
Tnyanns, se velle esse ad onmes talem, qnalem qnisqne op- 
iasset enm inTenire^ 

De oandetremnla et fasiano, diat. 65. 

» Oaudetremula dicitur ab effectu, quia caudam in tremoxe 
semper babet H»c ad ^uianum perrexit dioens: qaare, miBer, 
non tergis ocnlos tuos, sed lacfymosos ipsos ostendis? foetor 
oculorQm tnorom te reddit abbominabilem Fasianns autera 
indignatus respondit: nou verecundaris demens, quia minima 

M es et abjecta? Habes enim caudam paraliticam et tremebon- 
dam, et Tis tn distinguere vitia mea, vade prins et eorrige 
yitia taa et tnnc eris mea creatora ! Gaudetremnla boc andiras 
embuit et enm coDfhsione reyersa est dicens: prins debet w 
purgare, qui alterum vult danmare. Sic etiam nonuulli non 

1 Frtlhere ansg. lesen: qnod statoflrat ^ dimitteMtiir. 2 Aadsra 
miziehtig: abhonabilem. 



Digitized by Google 



909 



attendentes vitia propria aliena retlarguere cupiuiit. Et ut 
dicit Bernardus : multi multa sciunt , alienos inspiciunt , se 
ipsos desemnt TalibnB loquitiir saWator Lue. VI°, Matth. 
YEI^: qmd tn yides festaeam in ociilo fratris tui, trabem au- 

ttem, qtm in oculo tuo est, non oonsideras? Aut quomodo 
potes dicere fratri tuo: frater, sine, ejiciain festucam de oculo 
tuo, trabem in oculo tuo non videns ? Hypocrita, ejice primum 
trabem de oculo tuo et tunc prospicies, ut educas festucam 
de oculo fratns tui. Legitur in Vitis patrum, quod facto 

looonyentu in Sichia loquebatur £rater de quodam fratre cul- 
pabili Ut detrahebat, abbas autem senior tacebat. Et cum 
portaret saccum retro se plenum arena et de eadem areua 
modicum ante se poneret, interrogatus, quid hoc esset, dizit, 
multam arenam esse peccata sua, quibus retro positis non cu- 

tf rabat de ipsis, modicam autem arenam ante &ciem positam 
dizit esse peceata fratris, qaem judicabat, et addidit: non 
oportet ita fieri, fratres, sed peccata mea ante me esse debent 
ac de ipsis cogitare. Audieutes euim patres dixerunt: vere 
hasc est via salutis. 

soDe philomela et coryo inter caQteras aves, diaL 66. 

Quodam festo magno aquila cum ayibus prandebat et 

propter prandium aquila ad se clamitavit pliilomelam dicens : 
vade, filia, frauge vocem et canta, ut docta es, ut inde corda 
nostra cousoientur. Philomela obediens canere inchoavit ita 

Kplacide, quod omnes volucres cum Isetitia avide auscultabant. 
Interea corvns inde transiens et hoc considerans ait intra se : 
Tolo et ego cum philomela cantare, Tocem.magnam habeo et 
auditus ero a longe! Et coepit turpiteV crocitare, philoniela 
autem obmutuit non valens tam turpiter audire cantare eum. 

aoAves quidem omnes perturbataB corvum illum abhorrebant, 
propter quod festum suum yituperabai. Idciroo aquihi man- 
darit ei, ut recederet yel taceret. Ipse yero respondit, qnod 
volebat et ipse cum avibus festiyare nec propter ipsam inten- 
debat se removere de loco. Aquila ei remandavit, quod dis- 

» cederet, propter quod libenter non audiebatur. Corvus autem 
aquilam aodire nolens magis garrire oGepit. Quapropter aquila 
ipsum occidi mandayit dicens: stultum est, esse cantores, nisi 
MMdMr 14 



Digitized by Google 



210 



Telint esse auditores K 8ic euim stoltum est loqui, ubi auditoies 
^Eyrtidiant audire. Ideo nos admonet Eceles. XXXII^: nbi an- 
diios non est, ne eflfnndas aennonemt et poetea in medio magna- 
tornm non pneenmas loqui , et nbi snnt senes , non mnltnm 

6 loquaris. Sic enim ut corvus male cantavit quidam legatus 
coram rege Philippo. De quo narrat Seneca libro UL^ de ira. 
Ad quem cum venissent legati Atheniensinm , eomm audita 
l^tione benigne ait Philippns: didte, qnid faem possum, 
qnod gratnm sit Atlieniensibns. Cui respondit Democritns 

10 unus de legatis : te , inquit , suspendere scilicet esset gratum 
Atheniensibus, et cuni circumstantes essent indignati et vellent 
in eum irruere, jussit rex illum impunitum dimitti dioens 
eesteriB legatis: nuntiate Atheniensibus mnlto saperbiovea esse, 
qui ista dicunt, quam qui patieniefr aodiunt. 

16 De ciconia et hyrundine, dial. 67. 

Ciconia nidum in quadam turri faciebat foris in cacumine, 
hyrundo yero intus. Sed hymndo saBpissime damabat et de 
natis pnllis laetabatnr, ciconia vero in hoc tristabatur. Cnm 

eiiim volebat quiescere ciim filiis, non valebat propter gaiTitum 
20 hyrundinis. Ideo absente hyrundine ciconia nidum illius dis- 
siparit et pullos illius iuteremit. Cumque ad niduni reversa 
fidsset hyrundo, ultra qoam credi potest, tristabatnr de inte- 
ritn filiomm, sed qnia ignorabat, quis hoc ei fecisset, non 
se vindicabat. Paulo post iteram se reparavit hyrundo et ni- 
» dum construxit ac filios procreavit , de quibus laitabatur , et 
plarimum garriebat, cicouia vero ut prius perturbata ccepit 
▼odferari dicens: certe sicnt tibi feci, adhuc fEUsiam, pullos 
tuos cum nido prsBcipitabo , prq^terea quod garriendo mm 
permittis me cum filiis conqniescere. Hoc audiens hyrando 
•0 et cognoscens, quod ciconia filios suos peremit, toto studio se 
peroptabat vindicare. idcirco quadam vice dormiente ^ cicouia 
cum filiis hyrundo in nido illius ignem posuit et ipsam cnm 
pullis suis inAammarit dicens: qui se videt Tindicatum, prospicit 
se consolatnm. In hoc apparet, quod non licet inieriorea in- 

1 Andere: cantores nisl sint, qui velint esse auditores. 2 Andere 
unriohtig: dormiens. 



Digiiize<J by Google 



211 



festare nec injuriari , ne occnlte nobis mala inferant. Saepe 
enim recipit homo ab alio, quod fecit aliis. Unde Seueca: ab 
alio exspecta, quod aliis feceris. Et ad Colossenses TTI^: qui 
injnnam fadt, recipiet qaod iniqae gessit. Prout refert Eso- 

Bpos, qaod aqoila yolavit ad altam montem et invenit filioe 
ynlpis, quoe cle foyea rapuit et secum duxit ad nidum saum, 
ut eos comederet cum filiis suis. Veniens autem vulpes nou 
iuvenit filios et coepit descendere ad nemus et clamare et au- 
divit eos ejulare iu nido aquilse. Vulpes vero dixit humiliter 

10 et dulciter aqailse, at sibi redderet filios. 4qaila penitus 
noloit aadire e&m, yolpes autem irata inyenit stipulas et yitis 
surculos siccos et cireniyit arborem et ore suo duxit faculam 
et copia fumi occidebat puUos aquiUe. Hoc videns aquila 
descendit humilians se, eligensque ex duobus malis miiius red- 

u didit coacte filios vulpis. In hoc docetur homo , ut, licet sit 
major, timeat ostendere minorem se, et semper inter duo mala 
eligat minas. ITnde antor: non sit aliqnis, qui studeat obesse 
minori, eom bene minor possit obesse majori. * 

De pigardo et alieto, dial. 68. 

M Pigardus , dicit Hugutio , est ayis qusedam et dicitur a 
pige, qnod est depressio, quia forte parya est, et inter ani- 
mklia comestibilia nnmerator Denteronom. XDII^. Hanc autem 
dum in aere rapax ayis persequeretur, uteyaderet, ad alietum 

declinavit dicens: magnus es tu, poteus et misericors, idcirco 
35 ad te coutugio, cum sim parva et impoteus, nec reiugium ali- 
qaod habeo uec defensio est in me; protege me sub umbra 
alarum tuarum et defende me a forore rapacis. Alietus aatem, 
didt Papias, est ayis similis aquil», sed major. Pietate mo- 
tus respondit : ex quo tu humillima avis es et impotens , sede 
80 et quiesce apud me nihilque timeas, donec fueris mecum. Et 
dixit: huniiles sunt protegendi et non unquam expellendi. 
In hoe apporet, qnod impotentes et paaperes et humiles sant 
a potentioribns protegendi et in snis necessitatibas adjuyaadi, 
quia hoc misericordia et hamanitas est et, ut dicit Bernardus, 
86 virtus humilitatis major est in majoribus et in clarioribus 
comprobatur. Seneca quoque ait: qui succurrere potest peri- 
taro et non succurrit, occidit. Habebant quidem et antiqui 

14* 



212 



priiicipes affectum huuc pietatis erga inferiores, sicut luculenter 
exprmiitiir in eoruni ^estiB. Uude Mimandus ^ in Gesiis Ro- 
manomm norrat de Tngano, qoi cam adscendisset eqnnm ad 
bellnm festinanter, qusBdam Txdna flebiliter oecurrit ei dicens: 
obsecro, nt sangninem filii mei innocentia peremti vindicare 
digueris. Cumque Trajanus, si sanus reverteretur , vindicatu- 
rum se eum testaretur, vidua dixit : et quis loihi hoc prsBstabit, 
si tu in prcelio interibis? Respondit: qni post me imperabit* 
Gni yidna: et tibi qnid proderit, si alter mibi jnstitiam fe- 
oerit? Et Trajanns: ntiqne nibil. Cni ridna:^ nonne, inquit, 
tibi melius est, ut tu mihi justitiam facias et per hoc mer- 
cedem accipias, quam alteri hanc transmittas. Tunc Trajanus 
pietate commotus de equo descendit et innocentis sanguinem 
vindicaTit. Item dum qnidam filius Trajani per nrbem eqni- 
tando nimis lasciye disenrreret, filinm cnjnsdam ridnffi inter- 
emit. Qnod cum Trajauo yidna lacrymabiliter ezponeret, 
ipsum suuni tilium, qui hoc fecerat , viduae loco filii sui de- 
fuucti tradidit et maguifice ipsam dotavit. 

De onocrotalo et asino, dial. 69. 

OnocrataLns yel onocrotalon, dicit Brito, qnsedam avis 
est, et dicitnr ab onos, quod est asinus, quia faciem gerit 

asini, et est similis cigno. Haec avis in deserto ova partu- 
rivit, nidum construxit et lilios procreavit. Sed cum in de- 
serto cibum sibi et filiis suis non reperiret, ad ciritatem per- 
yenit et asinnm ad se amicabiliter clamayit dicens: o frater, 
nt cemis, similis tni snm, qnia faciem asininam gesto ut tn, 
ergo debes tu confidere de me, veni igitnr mecum et noli 
pavere. Asinus innocens intuens vultum asininum cum ea 
simpliciter pergit, onocrotalus autem ad forum deduxit asellum 
et cibum et escas sibi et filiis amplifice emit et asinnm pro 
poBse onerayit dicens: perge mecnm, frater, deferamns escas 
et cibum filiis nostris, ad libitnm tibi satis^iam. Asinus 
autem cum onocrotalone per desertum diu peragravit, sed ad 
extremum cum maguo labore ad niduni pullorum pervenit, 
qui onus deposuit et pretium accipiens reditum suum incboa- 

* 

1 80 die Mhereu auBg., andere lesen: HellnandnB. 



Digitized by Googl 



318 



Tit, aed qnia in deserto erat in invio et inaqnoso, neecieDB 
redire in deserto periit dieens : nnllus debet longe ire, inde si 

nou scit redire. Unde patet, quod nullus ad remotiora loca 

pergere debet, si reditum ignorat et Tiam nescit et hoc propter 

diversa pericnlaf quas per mundum reperinntur. Quia, sicut 

didtor secnnda Joh. V*^, totus mnndns positus est in malignOf 

qnasi dicat: nbicnnque est homo, semper est in perienlo. 

Ideoque IP Corinth. XI de multis periculis iu terra et 

mari et praesertim in falsis fratribus queritur apostolus Paulus. 

£rgo, sicut Gregorius dicit, semper timere debemus, quia in 

periculo semper snmus. Ftout legitur in Collationibus patmm, 

quod quidam solitarius perfeetissimus Deo serriebat et diabolus 

subtiliter ejus perditionera quaerebat. Unde transfiguravit se 

in formam equi mercatoris habentis sarcinas pleuas auro, ar- 

gento et lapidibus pretiosis, et intrans cellam solitarii stabat. 

At ille videns eqnnm mirabatur, quid hoc esset. Deniqne 

YidenSf qnod nullns veniret ad qnaerendum eum, coBpit tangere 

ac dissoWere sareinam, in qua invenit omnia bona temporalia, 

scilicet vestes, calcearaeiita et infinitam pecuniam. Tentatione 

autem devictus vestivit se splendide et adscendeus equum de- 

yenit cum nniyersa peeonia ad dvitatem et hospitium intravit 

optime bibens et comedens. Hoepes vero yidens c^pis pecn* 

niam dedit ei filiam suam in nxorem, et morabatur cnm eo 

in domo. Diaboius autem apparuit hospiti in forma hominis 

diceus: quid fecisti? Cui dedisti filiam? Clericus est et apo- 

stata, de jure non potest esse ejus uxor. Hoc autem videns 

subtiliter perscmtatus est capnt ejus et oeculte ocddit eum. 

Oum vellet dissolyere sareinam, nihil inyenit, nisi aquam et 

fimum. Propterea dicitur Eccles. IX**: nescit homo finem suum, 

sed sicut piscis hamo capitur et avis comprehenditur laqueo, 

sic capitur homo peccator vivens in peccatis. In magno 

mari ^ Massilie de qnatnor nayibns transenntibus ' yiz eyadit 

nna de mnltis. De hi^gns antem mnndi pericnla transeuntibus 

pauci evadunt. Unde in Vitaspatrum * dixit Theodorus abbas 

cuidam fratri dicenti sibi: quidam frater reversus est ad se- 

• 

1 Andere lassen die worte »dcc bis >traiiseuntibii8€ weg. 2 So 
muss das in allen texten Btebeiide wort »mar8iliae« emendiert werden. 
3 Andere richtiger: Vitis patrum. Dieselbe lesart kommt noch oft vor. 



jjicjiii^ca by 



calain; hoc non admireris, sed si andieris, quod pnBvalmt 
quis effugere de maDU inimici, hoc admirare. 

De cigno et eoryo, dial. 70. 

Cignus est avis tota alba , comu per contrariimi ^ est 
5 niger, et ideo SBmulabatnr cignum propter albedinem et mnn- 
ditiam ejns. Idcirco toto stndio conabatnr cignnm pbllnere 

ac denigrare, ct quia vigilando minime valebat, dormiendo sa- 
gaciter capiebat agere. Unde quadam nocte dormiente cigno 
corYUB malignus ad nidmu ipsius clam subintraTit et cum 

locolore nigerrimo cigpinm totnm poUuit et denigrayit. Cum 
antem dies adesset et cignns ezdtatns esset a somno, et in- 
ficiatnm ^ se yidens lavit , donec albatns et pnrificatns exirit 
dicens : (jui vult fieri beatus, semper sit immaculatus. Corvus 
est diabolus, qui non potest intueri munditiani et puritatem 

16 servorum Dei , unde toto conamine nititur eos pollaere , sed 
qnia vigilando hoc agere neqnit, dormiendo satagit perpetrare, 
nnde Tigilandnm est. Dicit Angnstinns: bostis rigilat et tn 
dormis? Et propterea dicitnr prima Petri I^: carissimi, sobrii 
estote et vigilate in orationibu.s, quia adversarius vester dia- 

jo bolus tamquam leo rugiens circuit quterens, quem devoret, 
cui resistite fortes in fide. Propter quod dicit Isidorus: quos 
yigilantes immundi spiritns yident nee snperant, aeriter eos 
dormientes impngnant. Unde in Vitaspatmm * dsBmones 
qnemdam fratrem sic delndebant, quod, qnando fratres com- 

2b municare debebant, dum dormiret, apparebant ei similitudines 
mulierum et polluebant eura , et dum consuleret patres , quid 
super hoc esset agendum, iuquirentes de statu ejus et iuve- 
nientes, qnod hoc non accidebat ex cibi et potus snperfluitate, 
diabolica illusione jndicaTemnt hoc fieri, et oonsulnerunt ei, 

80 ne propter hoc commnnionem dimitteret. IHabolns antem 
postea ei non illusit , mauifestans , quod hoc faciebat, ut a 
tanto bono eum retraheret. 

De oruice et gallina, diaL 71. 
Omix, id est gallina silyestris, yidens oya payonis nidum 

1 Andere iesen: iiifectuxn. 2 Andere hohtiger: Vitis patrum. 



Digitized by Google 



316 

fiwifc i^iid qneradam drvitfim. Dom autem pnlli edncati essent, 
BUDium domino erant dilecti. Propter quod omicem excellenter 
pascebat, ut pullos melius eimtriret. Sed ornix tunc erat 
aoerba gallinis pxopter audaciam domini et amicitiam pollorum, 
sqnod ipsas edere neque picari permittebat, imo propulsabat 
et Terberabat. Gailin» antem amaricat» tacebant exspectantes 
tempus yindietfle, cnmqne pnlli ereyissent, omicem reliqnemnt 
et ad naturam pavoniam reversi sunt. Domiuus autera orni- 
cem nou ita fulciebat, sed cum aliis picari permittebat. Gal- 

lolinaB vero non immemores persecutionis ornicis se pro posse 
Tindicabont^ non permittentei eam secnm picare. Tnnc omiz 
se cognosoens plorabat dicens : hen filios enutriyi et eznltaTi, 
ipsi aniem spreyemnt me. Gallin» autem a verberibns non 
cessabant dicentes : nuUus in prosperitate vivat in crudelitate. 

loHoc iutendat quilibet, cum est iu officio vel iu prosperitate, 
Bon caicet infmores Ycd anbditos, quia tempns per tempora 
I mntatnr. Ecolee. III^: omnia tempns habent et snis spatiie. 

transennt nniyersa snb ooelo; est tempus prosperitatis et 
' tempus adversitatis. Tempus autem volvitur ad motura rotae, 

20 in quo alii adscendunt , alii vero descendunt ; sed adscen- 
dentes non spemant descendentes , qnia, sicut dicitur Ec- 
des. VII^, nmi irrideas hominem in amaritudine animss snsB, 
est enim qni hnmiliat et exaltat, cironmspector Dens. Sed 
sicut dicit idem XI® : in die bonorum ne immemor sis malorum, 

25 et hoc propter mutationem teniporis et officioruni, quia, sicut 
dicit Isidorus, caduca et fragilis est potentia temporalis. Dic, 
abi snnt regee, nbi snnt principes, nbi imperatores, ubi loeu* 
pletes remm, nhi potentee secnli? Artaxerxes rex Persamm 
et Medomm snperbissimns et potentissimus , qui snbyertit 

30 montes et stravit maria , cum de sublimi loco infiuitam ho- 
minum multitudinem et innumerabiiem vidisset exercitum, 
fleyisse dicitur, eo quod post centum annoe nnllns eorum, 
qnoe tnnc cernebat, ftituruB esset. Isqne cum pergeret contra 
GrsBcoe cnm mille millibns armatomm et cnm mille dncentis 

» navibus et tribus raillibus oneratis , videns ante se tam ini- 
mensum exercitum et cogitans de mutatione et brevitate tem- 
porum et yitee, ad quid deyeniret ille exercitns, humiliatus 
fertor dixiase: regem me yocant hominem tam fortem et 



uicjiii^ca by Google 



316 

niagnum, ego aaiem me fateor pnlTerem et cinerem esae. 

Dux Lotlioriugia? cum e.sset in extremis , respiciens domos et 
castra sua dixit: o Deus, quomodo sunt contemnenda ista 
temporalia, quia ego, qui tot habui castra et palatia et tot 
fthospitia dare potui, neseio, quo ire yel hoepitari debeam! 

De qualia et alauda« diaL 72.- 

Qualia intra se cogitare coepit: est accipiter venator pes- 
simus generis mei, sed si pacem et amicitiam illius habere 
potuissem, quamplurimum seeura permanerem. Ideoque ad se 

loyocavit alaudam rogans et dicens: tu es digna laudari, qula 
propter probitatem tuam alauda nnneuparis. Iddrco a te de- 
posco, quod ex parte mea vadas ad accipitrem, et salutare pro- 
cura, inquiens : qualia subjecta tibi et obediens cupit se tecum 
in amicitia coUigari pacemque tecmn firmare , qua de cauaa 

15 me misit ad te, ut responsum ei reddam prolatum a curialitate 
tna. Alauda autem simpliciter processit et hsBC yerba reoapi- 
tulavit accipitri , accipiter vero perturbatus alaudae respondit 
diceiis: durus est hic sermo et gravis ad audiendum, attamen 
volo, quod veniat tecum coram me ac per se ipsam loquatur. 

20 Alauda quoque ad qualiam reyersa cum gaudio yerha aocipitris 
promulgavit. Hoc audiens qualia garisa et ipsa cum alauda 
progressa est ad accipitrem, ut pacem et amicitiam confirma- 
rent. Accipiter autem, cum eas videret et concupisceret, qualiam 
cito apprehendit et manducavit dicens: nulius debet se cose- 

» quare cum magno, sed pausare. 8ic enim qui habet inimicos 
capitales potentes et fortiores se, non debet eos ad amidtiam 
proyocare, ne in laqueos eorumdem inddat. Unde Eccles. 
XIII: a viro habente potestatem occidendi longe esto, scito 
enim, quouiam in medio laqueorum ejus ingredieris. Prout 

sofertur, quod asellus quidam causa solatii in nemore obvium 
habens aprum ausus est salutare eum dicens: aye, mi fraterl 
Hoc audiens aper ira commotus cogitabat eum laniare denti- 
bus, tamen se retinuit dicens: ego te laniarem, nisi meus 
dens nobilis sperneret viiem escam, sicut est caro tua, tu iuxta 

^ tua desideria tutus es. In hoc docetur , quod homo , qui est 
stultus, non debet ire ad sapientem yel humilis et pauper ad 
potentem et diyitein jocis et derisionibus. Humiles enim et 



Digiiize<J by Google 



217 

pauperes timere debenfc et prsecayere ntique, qnia pnniiiiitiur. 
DiTites eiiim et potentes noii timent, sed audaces sant, quia 
non puniuntur. Propterea respondit gallus accipitri dicenti 
sibi : quid est, quod tantum timetis homiues, cum quibus edu- 
' 6 oati et nutriti estis? £t nos mansueti snmns et ad eorum nla- 
nns revertimnr sponte. Dic nobie, cd nnqnam lidisti XX ae- 
oipitres in nna domo sicnt de nobis. Ideo fngimns ab eis, 
quia nos male puniunt. 

De ysone, dial. 73. 

10 Tson, dicit Biito, ayiB est de genere ynltnris, alba et 
minor qnam vnltnr, sed rapaciesima. Haec avis in jnyentnte 
mnlta mala perpetrayit rapiens. pnllos alienos, homines etyo- ' 

lucres perturbavit. TaiKleiii in senectute compuncta poenituit 
volens ablata restituere, po^nitentiam agere et operibus mise- 

15 ricordiae insistere et justitiae insndare , sed quia in juyentute 
non assneyerat, in senectnte non poterat perpetrare. Qna- 
propter redargnebat se ipsam, sed qnia non babuit bonnm 
principinm in jnyentute, habere non potuit bonnm ezitnm in 
senectute dicens : qui non priiis boua capit, nec in senectute 

30 sapit. Ergo patet , quod bonum est in juventute bona con- 
gregare, ut in senectute inveniantur. Hoc enim est, quod 
dicitur Eoeles. XXV^: in jnyentnte tua bona non congregasti 
et qnomodo inyenies ea in senectnte tna? Fili, in jnyentnte 
tna tenia animam tuara et si fuerit nequam, non des ei po- 

26 testatem. Dicit quidam versilicator : qui non adsuevit virtu- 
tibus, duni juveueacit, a vitiis uescit desuescere, quando se- 
nescit. £t hoc propter consnetudinem, qnia consnetudo est altera 
natnra, nt didt philosophns. Tanta enim est yis oonsnetn- 
dinis, nt, quod homo consneyit fS&cere vigilans, quandoque faciat 

30 dormiens , et quod consuevit facere videns, facit non videns. 
Unde refertur de quodam medico, cui debebantur XTII librae 
ad tres anuos solvenda;, qui cum laboraret in eztremis et ad- 
moneretnr ad confessionem , ut encharistiam snmeret, nihil 
alind poterat ab eo eztrahere nisi: XIII libr» ad tres annos, 

s6 et sic loqnens exspirayit. Propter consnetndinem enim mala 
solent agere mali judices et advocati in suis negotiis insipien- 
ter etiam circa mortem, dum prsedpue sapieutia opus est. 



i^kjio^uu uy Google 



218 



Unde quidani, oam offerretar ei encliaristia in eztremis, ait: 
jndicetar prius, Qtmin reetnm sit, qaod accipiam an non? Cajas 

ciiusji circumstantes dix(?riiiit : dos quidera rectum et justum 
judicamus. Quibus iile: non est hoc rectum judicium, non 

5 enim satis justiti» potestatem habotis me reote joeteqae ja- 
dicare. Alias vero, cam in eztremis admoneretar ad soscipien- 
dam eacharistiam, petiit dilationem, qnam cnm nollent ei sni 
amici dare propter mortem, quam videbant, ille per consue- 
tudinera appellatiouum, quibus fuerat usas, appeUavit a ma- 

10 nifesto grayamine. 

De merguio negligente, dial. 74. 

Mergulus, dicit Brito, a mergendo dieitar: ayis quasdam 
est, quLO raergendo cibura quserit. Hic mergulus negligens 
effectus ait intra se: miser ego quid facio? Nulla inter voiu- 

16 cres cum tanto labore sibi cibam qaffirit, qaia tota die gargi- 
tibas et ondie me mergo, nt cibam inyeniam, et forte ana 
die periditabor in flactibas, melias est, at ad socias alias aTes 
pergam et cibam com aliis acquiram , nec manducabo panem 
laboris et doloris, et sic sine magno labore melius epulabor. 

so Dum autem ad arvum adscendisset et cum volatilibus cibum 
fidbi aoqairereet, non inyeniens, qaod sibi saperet, famelicos et 
macilentas effectos est nec pro tanta pennria ^ rcTersas est 
ad se mergendam, sed niagna inedia defieiens ait: nunquam 
debet manducare, qui non vult se fatigare. Sic enim multi 

26 negligentes uoiunt assumere laborem , sed in egestate magna 
cupiunt commorarL Propter quod dicitar Job V^: homo ad 
laborem natns est, et m laborare rennit, non facit id, ad qnod 
fectus est, et ideo non perrenit ad id, ad quod creatos est, scilioet 
ad summum bonum. Prinia ad Corinth. IX: qui laborat, 

30 manducet. Tu autem , prout Isidorus dicit , quaere tibi opus 
tttile, per quod anima impleatur. Moderatum laborem habere 
est jacanditas et sanitas tam animse qnam corporis. QundaiB 
vidna recosabat sepeliri in camisia sibi data dioens: sepeliar 
quidem in laborata manibus propriis et non alienis. Abbas 

86 Arsenius , ut legitur in Vitaspatrum ^ , primo in palatio im- 

1 Frfihero aaag.: timore. 2 Aadare liehtiger: Vitis patram. 



Digitized by Google 



219 



pmtoris magnifice sletit, poBtM heramita manmiiis a qn»- 
lentibns se, in qno oonfideret, respondit: in boc, quod bomines 

fugi et tacui , sed iu hoc potissime gaudeo , quod manibos 
propriis laboravi. 

^ Decarduelloiucavea, dial. 75. 

Oardnellns qnidam in cavea cujnsdam diyitis s]^endide epn- 
labatnr, propterea quod dives ipsnm libenter andiebat, dnm can- 

tabat. Ipse quoque de famelicis parum curabat. Tempore vero 
quodam inedia? et uecessitatis aves multae pauperes et famelica3 

10 de bruma et frigore ad cardueLium procedebant elemosiuam 
petentes, sed cardnellns illis non porrigebat, nisi deoortidbns 
ac de residuo mensie sne; cnncta, qniB abhorrebat, panperibns 
largieb^tur, volncres antem pacifice omnia, quee sibi dabantnr, 
recipiebant dicentes: vilia sunt delicata propter lamem et 

16 optata. Hoc enim agunt nonnuUi , qui vilia et abjecta dant 
pauperibus , ideo Deus abborruit munera Chayn , quia de vi- 
lioribus obtulit ei, et ad mnnera Abel respezit, quia de optimis 
obtnlit. Qnapropter dioebat Jaoob filiis snis: de oplamis teme 
ferte mnnera Deo. Unde Proverb. IV: bonora dominnm de 

20 tua substantia et de primitiis fruorum tuarum da pauperibus. 
Idem : noli offerre munera parva, non enim suscipit iila Deus. 
Magna enim rusticitas est, cum bomini des meliora, viliora 
offBrre Deo. Legebat magister Alanns apnd Montem Pessula- 
nnm et audiemnt milites yidni, quod tantus dericns esset et 

25 i[uod ad omnia interrogata responderet: ac e ess em nt ergo ad 
eum de communi consensu et quiesierunt ab eo , quae esset 
maxima curialitas. Quibus ille: dare curialissimum est. Quo 
audito conseuserunt resiK)nsioni cjus. Ipse vero dixit eis, ut 
habito consilio ad invioem dicerent ei, qnsB inter alias msti- 

aodtates major esset. Qui babnemnt consilinm ad iuTicem et 
non potnemnt conoordare. Qno andito inerepavit eos dicens: 
ego posueram vos in via, per quam possetis solutionem quae- 
stionis vobis propositse recognoscere. Sicut enim dare curia- 
lissimnm est, auferre ei contrarium, ergo et rusticissimum est, 

u nnde tos, qui incessanter aufertis bona panperibus et qui vilia 
Deo tiibnitis, rustidssimi estis. PjNmt didtur: beatius est 



Oigitized by Gopgle 



320 



dare magiB qnam aocipm. De liberaLitate enim Titi impe- 
ratoris scribitnr in Gestis Romanoram, quod quadam die saper 

coenam recordatus, quod tota die nihil dedisset, gemens dixit: 
o amici, hanc diem perdidi, quia nihil tribui. 

6 De ibice immunda et apothecario, dial. 76. 

Ibis avis aegyptiaoa est, dicit Papias, secimdnm legem im- 
munda pre omnibiMi ▼olatilibus, quoniam mortieinis cadaye- 

rum semper vescitur. Juxta littora vero fluminum semet ipsam 
purgat rostro et ovis serpentum vescitur. Quidam apotheca- 

lorins hanc avem immundam cepit yolensque eam puriiicare, 
ut secandnm legem vesceretur, eam posnit in apothecariam 
snam, ut a speciebas redoleret et a medicinis purgaretor. Sed 
haec sibi non sapiebant, dum de his ederet, irao cadav^ra foe- 
tida cupiebat. Quapropter fngitiva recessit, non valens mundis 

uuti, sed in immundis suis residuum vitffi so» consummavit 
dicens: id quod sapit mihi, yoIo, quod non sapit, anqoamnolor 
Ita &dant immandi et impndici, qai in ^ostore loxari» eicon- 
capiseentisB sant consueti, quia aliud nolunt, nec aibi sapiont. 
Et si paulisper abstralmntur ab bis, citius, quam possunt, re- 

20 vertuntur ad vomitum ut canis. Ideo dicit Hieronimus : vae 
illi, qai in laxoria vitam finierit, ▼» illi, qai tanc habuerit 
tenninam laxari». Fabalatar enim, qaod sareho semel de 
hamo exivit et per flores amygdalorum, lilioram et rosaram 
tota die advolavit. Ad vesperum autem ad volutabrum re- 

26 versus est et iuvenit concubiuam suam , unde cum magno 
gaudio, affectu et desiderio se intas jactavit dicens : nihil sunt 
odores et pretiositates floram respecta loci istias. Sic enim 
in Inxaria et putredine vitam flnivit. 

De pellicano solitario, dial. 77. 

80 Pellicanus, didt Papias, est avis parva, quse in soiitudiue 
delectatar. Qaadam aatem vice anas et anser fecenmt coBnam 
magnam, ad qaam invitayerant onmes domesticas alites, Te- 

rumtamen ut ccena nobilior existeret, peragraTerant in solita« 
dinem et pellicauum secum perduxerunt, coena autem facta 
86 omnes voiucres curialiter obsecraverunt pellicauum , ut inter 
gentes secam commorari yellet, ne in tanta vasta solitadine 



Digitized by Google 



221 

peregrinari Tellet et penuriam tam mazimam sustinere. Pel- 

licanus siquidem victus precibus alitum aliquantulum cum ali- 
tibus conimoratus est, cum qnibus sj^lendido epulabatur. Dum 
autem orare, legere et Deum contemplari cuperet, uon va- 

ftlebat propter garritum et ramores alitnm, nec aobrie, ut 
Bolebatf propter affluentiam cibi et potns viTere Talebat. Id- 
circo ad cor rediens, quam commode potuit, in solitudinem re- 
versus est, ubi bonum c^rtameu certavit , cursum consumraa- 
vit, fidem et devotionem quiete servavit diceus : qui vult Deum 

10 contemplari, solus debet commorari. Sic et tu, serve Dei, 
Bcmper, cum ezpedit, maneas solitarius, ut quieta mente in 
diviniB lectionibus et meditationibus , orationibua et contem- 
plationibus tnus spiritus exerceatur et in eolloquiis altissimi 
jugiter delectetur. Audi Bernardum dicentera : o sancta anima, 

16 sola esto , ut soli domino omnium serves te ipsam , quem ex 
omnibus elegisti, fuge creaturas, si creatorem habere desideras, 
fuge mundum, si vis esse mundus. Quia dicit Augustinus: 
si tu es mundus, jam te non delectet mundus. In Yitaspa- 
tmm dicit abbas Arsenius orans: domine, dirige me ad salu- 

so tem. Et venit ei vox dicens : fuge , tace et quiesce et salvus 
eris, qui enim sedet in solitudiue et quiescit, a tribus pericu- 
lis eripitur, id est auditus, locutionis et Yisus. Quidam soii- 
tarius euTit in heremum vestitus lineo sacoo tantum, cum- 
que ambularet tres dies, adscendit supra petram et iuTenit 

26 sub ipsa virideni herbam et hominem pascentem tamquam 
bestiam. Descendens autem occulte terruit eum. llle vero 
cum esset uudus, non poterat ferre odorem hominum, angus- 
tiatus Tiz evasit e manibus ejus fugiens. Ille Tero currebat 
post ipsum damans: exspecta me, te propter Deum sequar. 

soCui ille: et ego propter Deum refugio. Tunc projecit Tcsti- 
mentum, quo erat indutus, et sequebatur eum. Qui cum hoc 
videret, exspectavit eum dicens: quando projecisti materiam 
mundi abs te, ezspectavi. Cui ille : pater , dic mihi verbum, 
quo salvus efficiar. At iUe: fuge homines et tace et salvus 

sseris, hnc enim sunt principalia salutis, quia ubi turba, ibi 
turbatio. Unde Seneca: quotiens in turba fni turbatus, redii. 
Ideoque Threnorura ITP: beatus vir, qui sedebit solitarius 
et tacebit, quia levabit se super se. 



Digitized by Google 



r 



322 

De turture casta, diaL 78. 

Turtiir est castissima inter cseteras aves, quas, doiiec cum 
viro moratur, nuuquam alium diligit, et si vir ejus obierit, 
nec Tirain nec socinm nequaqoam pius recipit, aquam turbi- 
ftdam semper bibit, in ramusculo Tiridi nunquam quieecii 
QusBdam autem turtnr vidua exstitit, pro quo anxiata nonquam 
oonsolari nec spatiari cupiens in mcBrore tamen caetissime 
vitam ducebat, caeterse autem aves compatiebantur ei, iutuen- 
tes eam in mcerore deficere, unde ad ipsam conyolaverunt 

lodicentes: soror, quare tabescere Yis a dolore? veni nobiscum 
et aliquantnlum conaolaberis, quoniam lubentissime te fuleire 
enpimus et hospitare. Turtur autem hoc audi^s aliquantnlum 
respirata cum eis caritative processit. Volucres quidem omnes 
amicabiliter eam recipiebant et ad nidum suum reportantcs 

16 escam suam cum ea dividebant, turtur vero zelo castitatis ar- 
mata cum fornicari sentiebat, non yalens foetorem scorti sus- 
tinere, quam cito fngiebat, nec in loco plus intrare cupiebat, 
cnmque boc s»pe fiEMseret, ad extremum consortium lubricomm 
reliquit et ad puritatem castitatis rediit dicens: esse pudica 

20 mnndaque volo , nnncjnam lnl)rica. Hoc enim agere debent, 
qui teuentur castitatem observare, quia non solum scortum 
effogere debent, sed loca scortorum propter abominatimian 
et fostorem luxurisB; nihil enim fcetidius et abominabilius quam 
foetor pollutionis et libidinis. Unde quidam scholaris scorti in 

S6 domo sua fcptorem faciebat et quidani archidiaconus sentiebat, 
cui tamen adhaesit, quod et ipse fornicatus fuit. Tdeo dicit 
Bernardus: luxuriae appetitus plenus est auxietate, actus abo- 
minationis et inunnnditise , exitus posnitndinis et ▼ereeundias. 
Narrat Ambrosius libro III de yirginitate de matre et fiHa- 

99 bus, quae amplexantes se et quasi choros ducentes profecemnt 
se in alveum fluvii, ne apud cives dedecus violatffi castitatis 
paterentur. Huic simile narrat Augustinus de civitate Dei 
de Lucretia, quae, cum oppressa esset a filio Tarquinii regis, 
induxit suos ad yindictam, dein propter delictum conunisBum . 

8S segra atque impatiens se peremit , quamris hoc non esset hr 
ciendum, ut dicit Augustinus. Non enim debet quis se in- 
terimere ad vitandum alienam libidiuem, non enim pollaet se, 



Oigitized by Gopgle 



228 



si est aliena libido, iu propoeito castitatis pennaiieiite eo, per 
qnod corpvs sanctifioari bono meniit. Ipri corpori non anferi; 
sanciitatem yiolentia libidinis alienae, quam senrat perseveran- 

tia continentiae suae, tamen detestatio dedecoris, amor hones- 
6 tatis, perseverantia fortitudinis in talibus est commenflauda. 
De contiueutia etiam castsB mulieris narratur libro III de nu- 
gis philoeophorum, quod cum viro, Danieli nomine, esset ez- 
probratomf qnod oris vitio fcddatus esset, sive qnod baberet 
malum anhelitum, et ipee conqnereretur uxori, quod non mo- 
10 nnerat eum de hoc quserere medicinam, at illa : hoc fecissem, 
inqiiit , nisi crederem , omuia ora virorum sic oiere. Verisi- 
mile enim fuit, quod os suum ad os alterius viri nunquam 
< applicnerat. 

De perdice fure, dial. 79. 

1* Perdix de voce nomeu habet, unde dicunt Tsidorus et Am- 
brosius, quod avis adeo dolosa et fraudulenfca est, ut alterius 
ova diripiens foTeat, sed fraus eventum non habet. Nam cum 
pnlli proprie genitricis vocem audiunt, naturali qnodam in- 
etinctu hanc, qnsB foyit, relinquunt et ad eam, qu8B genuit, 

so reyertuntur. Nidum sunm inter condensa spinarum loca con- 
stitnit, ovis stragigulum pulvis est. Cum quis appropinqua- 
verit eorum nidis, egressae matres se sponte oflerunt venien- 
tibus et simulata debilitate vel pedum vel alarum, quasi statim 
capi possint, gressus fingpint tardiores. Hoc mendacio soUici- 

sstant obTioB, qnoadusque a nidis longius ayooentur. Una ao- 
tem perdii fnraia est oya cujusdam aris alterius, ea absente, 
sed dum spoliata ad nidum rediret et ova sua non iuveniret, 
doluit et quamplurimum auxiata ova requisivit, tandem cum 
magno studio ova et latronem reperit. Qua3 com festinatione 

Mjudici hoc indicarit, judex autem citayit furem et subtiliter 
de negotio examinayit, latro yero non confitebatur, sed prae- 
dicta pro viribus denegabat, et quia testes jndex non habebat, 
latronem de jure non judicabat. Accusatrix vero ad judicem 
dicebat : debes ipsum tormentare et veritatem extorquere. Oui 

S5 jades: debes et tu ea, qusB dicis, probare, ut judicinm meum 
zectum yideatur, alioquin te cnm ipsa martirizabo. Ea autem 
non probante, quod accusabat, jndaz suspicari ccepit. Propter 



Digitized by Google 



324 



qnod ambas in equuleo levaYit ac de fario peremietari coBpii, 
latro yero coDcta propalavit, et ea qaidein mnlta fbrta, qno- 

mm accnsabatur, et occulta , qae cotniniserat , manifestayit. 
Quapropter jndex eas suspendi fecit diceus : qui furatur et ac- 
6 cusat, 86 fallaciter excusat. Ergo require a te ipso in animo 
tup, qni es, qui accusare yelifl, utrum de simili dicto vel facto 
Taleas reprehendi Qula dicitur ad Bom. 11° : inexcusabilis es 
homo omnis, qui judicas, in quo enim judicas altemm, te ipsum 
condemnas, eadera enim agis, qute judicas. Qui ergo alium 

10 dooes, non te ipsura doces, qui praedicas, non furandum, furaris, 
qui dicis, Uon moechandum, moecbaris. Unde Catho : qusB cul- 
pare soles, ea tu ne feceris ipse. Turpe est doctoraii, cnm 
culpa redarguit ipsum. Cum quidam tyrannus judicaret quem- 
dam latronem suspendi, quidam philosophus, qui aderat, hoc 

16 videns risit. Qui cum interrogaretur a tyranno , cur rideret, 
respoudit: quia magni latrones judicant minores. Augustiuus 
de civitate Dei libro I cap. IV introducit exemplum de Ale- 
zandro et Dionide pirata. Qni cum eeeet comprehensus, inqui- 
situs ab Alexandro, cur mare infestaret, respondit libera 

20 contumacia : ut tu, orbem terrarum sed quia id facio 
exiguo uavigio, latro vocor, quod tu facis magna classe, impe- 
rator diceris. Si solus captus fuisset Alexander , latro esset, 
si ad nutum Dionidis populi famulentur, erit DionideB impe- 
rator; me fortunss iniquitas, te fastus intolerabilis etinexple- 

« bilis avaritia furem faeit. Si fortuna mutaretur, fierem forte 
melior, ac tu, quo fortunatior, eo nequior eris. Miratus Alexan- 
der de pirataa constantia dixit : experiar, an futurus sis melior, 
fortunam tuam ego tibi mutabo, ut non ei ammodo^, qu» 
deliqueris, sed tuis potius moribue adscribatur. Et eum ad- 

soscribi fecit militiss, ut posset exinde salvis legibus militare. 

De pica et agaziis, dial. 80. 

Pica est avis callidissima, ut dicit Plinius, alba et nigra, 
varietate distincta. Hssc apud quemdam Tenatorem et humane 
et latine loquebatur, propter quod yenator ipsam plenarie 
86 fulciebat. Pica autem nou immemor beneficii voleus remune- 

1 Andere: quod tibi ut orbenu 2 Andere: ut non tibi aliqno modo. 



Digitized by Google 



I 



22« 



nte eam Tolayit ad agazias et cam iis iamiliahier sedebat et 
Immane sermocionabaiir. Agazise quoque in hoc pjiarimam 

ketabautur, tupientes et ipsse garrire humaneque loqui. Unde 

uuanimiter clamavorunt |ncam ad se eique dixerunt: volumus 
6 et te obuixe precamur, ut doceas uos loqui, ut tu loqueris, et 



I pretinm tibi ad libitum constitnemus. Qaibnspica: non pos- 
snm vobis respondere plenarie, nisi iocata faero cam doctore 
! meo, qui me doeait; yeramtamen si convolare meeom capitis, 

' 708 recipiet ip.se curialiter et docebit, ut docta sum ego. Aga- 
10 ziae autem credulsQ iiactse cum pica convolaveruut. Dum autem 
ad domum pica repatriaretf baec omnia reseravit domino sao 
et ait : yade et prmpara retia tua et cam agaziis in retibas 

I evolabo ego. AgaziflB yero aadiebant yerba nec intelligebant, ea 
propter [nihil] titubantes alacriter pergebant. Interea veuator re- 

I 16 tia sua tendit et pica ad agazias reversa est dicens : nihil, so- 

' rores, dubitetis, sed mecum secure convolate , quia pacifice 
locata sum cum doctore meo, qai nos gaudeuter recipiet. £t 
eam in retibns omnes se misissent, yenatorretia saper ipsos 
revolvit easque cepit, vendidit, seque ditavit dicens: quoram 
»dicta non captamus, fidem illis iiuuquam damus. Ita et nos 
cavere debemus fidem dare verbis illorum, qui nobiscum so- 
plustice et ingeniose loqoantar. Qaia dicitur Proverb. ^^1^ : 
homo, qai blandis fictisqae sermonibas loqaitar amico sao, 
lete expandit i>edibas sais. Idemqae: malas bomo, qui blande 
^ loquitur, innocenti laqueus est. Uude quidam leccator videns 
rusticum portantem agnum ad forum veualem, dixit sociis 
sais: valtis habcre aguum, quem portat rasticas ille? At illi: 
volnmos. Et ipse disposait socios per diversa loca, ad qxm 
rasticus erat ventaras, dicens , quod qnilibet illoram qasereret 
a rustico , si vellet cauem ilhmi vendere. Et cum prinius 
quaBreret , respoudit rusticus , quod non erat canis sed agnus, 
sed cum quflesissent alii similiter, ad ultimom credidit rusti- 
eos de agno, qnod esset canis. Sic enim nonnalli credunt 
onmia, qu» sibi dicantar, qaod est maTimam pericnlam. 
^ Propter quod dicitar Ecdes. XIX : non credas omni verbo, 
sed in omni facto intuendum est de possibilitate et de fine, 
prout in iabula quadam refertur, quod mures fecerunt consi- 
liom, at ^Mserent campanam et ponerent eam ad coUnm catti. 
iMbeohw 15 



Digitized by Google 



226 



ut) qiiando iret caikis, audirent campanam mmres et absoon- 
derent 89. Affnit etiam inter eos unns aliis sapientior, qni 

dixit: esto, quod campana sit facta, quis vestrum ponet eam 
ad coilum ejus? Et cum non inveniretur, quis vellet eam po- 
5 uere ad collum catti, destiteront ab inceptis. 

De milYO, qui decepit pullos cujusdam coruicis 

dial. 81. . 

Milvus , ut dicit Isidorus , est avis prope magnitudinis 
aquilae, uugues, pedes et rostrum ad modum accipitris habet, 

10 sed cnrvas et non rectas sieat accipiter alas babet, moUis ta- 
men Yiribus et volatu rapacissima pullis domestids insidiator; 
circa macella excubat et cadayera. Plinius: milyns andax est 
in parvis, timidus in magnis,* a niso fugatur, quainvis in duplo 
nugor sit illo. Hic, quia rapax est, cepit pullos oruicis et 

isoomedit, de quo omix plurimum inflammata nunqnam ei pe- 
perdt, sed aemulata est eum pro viribus. Longins autem post 
milvns compunctus veniam petiit, rogans per se et nnntioe 
multos sibi mdulgeri, quod fecerat, sed oruix indurata noluit 
misereri nec veniam illi dare dicens: nunquam viva tibi par- 

ao cam neqne mortua in archa. Sic enim multi iudurati uun- 
qnam yeniam petenti Teniam tribuunt. Oontra qnos dicik 
salvator Math. YP: si non dimiseritis hominibns peecata eo- 
rum, uec pater vester dimittet vobis peccata vestra. Augus- 
tinus : unusquisque talem indulgentiam accepturus est a Deo, 

25 qualem et ipse dederit proximo suo. Uude Eccl. XXYIII^ : 
relinque proximo tno nooenti tibi et tunc deprecanti tibi peo- 
eata solTentnr. Ait Augnstinns, qnod non solum obliTisdtar 
sapiens injuriarum, imo negat se injurias suscepisse. Pront 
ait Seneca libro de constaiitia sapientis inquirens: sapiens per- 

30 cussus colaphis quid faciet? Kespoudit: quid fecit Catho, cum 
iUi os percussum esset? non ezandivit, non vindicayit injn- 
riam, non remisit tantum, sed iactum fiiisse sibi negavit. Hoc 
enim visnm fuit sibi honestins inter alia. Item Seneca lib. 
Iir' de ira de Socrate, quod, cum iret per civitatem et esset 

» colapho percussus , uihil amplius dixisse fertur , quam quod 
molestum esset, quod nescirent homines, quando cum galea 
Tel nne galea prodire debereni Item eodem libro narratnr 



Digitized by Google 



227 



de Diogene pliilosopho, quod, cum qusestionaretur de causa 
cum Lentulo ei Lentulus oonmiotns, contracta pingui saliTa, 
inspuisset in &ontem, abstersitque mediam quantum potnit ille 
faciem dicens: affirmabo, inqnit, omnibus, o Lentule, falli 

»eos, qui te uegant os habere. Kefert Seueca, cjuod Socrates 
habuit duas uxores nimis zelotipas et contentiosas, adeo quod 
quadam die in ipsum impetum facientes ad terram eum de- 
jecerunt. Alia antem viee, cnm illarum una in eum mnlta 
intulisset tonitma comminationum , ille dissimnlans abiit et 

lojuxta murum domus sedere coepit. Illa vero uniKUu et immun- 
ditiam super caput ejus fudit, sed Bocrates niliil ex hoc as- 
peratus coepit tergere caput diceus: sciebam, quod post toni- 
tma pluYia sequeretur. Oum autem amici consnlerent ei, nt 
eas expelleret, respondit: disco, qualis sim in foro, hoc est, 
disoo in domo patientiaro, ut ipsam iu foro exhibeam. *Cum quidam 
quaireret a Theodosio piissimo imj)eratore, quomodo sic proprias 
iujurias sustiuebat et se Isedeutes audiebat, uec occidebat, ait : 
boc £Aciniu8, ut ad vitam possimus mortuos revocare, id est, 
impios ad Tirtutes, quia non est magnum oocidere Tiventes. 

''Hoc enim agere possunt etiam immnnda et inimica animalia, 
serpentes , arauea^ et similia. Sed magnum est et soli Deo 
possibile mortuos resuscitare. 

De bubone, qui voluit habere dominium alitum, 

dial. 82. 

* Bubo a souo vocis uomen habet, ut dicit Isidorus. Est 
autem avis feraiis onusta phimis, sed gravi semper detenta 
pigritie. Debilis est ad yolandum. Ait etiam quidam : bubo 
bibit oTa columbsB, mures yenatur, in ecclesiis habitans oleum 
de lampadibus bibit et tamen defioBdat eam stercoidbus, quan- 

^ do impugnatur ab aliis avibus, qufle in luce habitant, resupina 
pedum uuguibus se defeiulit, de uocte evagatur et circumvolat, 
de die vero in murorum rimulis se abscondit. Hac ave ca- 
piuntnr ceterse volucres, qusB circnmyolantes enm deplumant, 
eo quod omnes sibi inimicantnr, et propter hoc aucupeB cum 

''eo deprehendnnt alias aves. Plinins dicit, quod a cauda de 
ovo exit, (juoniam poudere capitis partem corporuni mater fo- 
veudaiu applicat. Est igitur avis uocturna et tur|)issima iuter 

15* 



Digitized by Google 



228 



cseteras aves despecta, nnde exstat Yenms: tnxpk ayis bubo, 
torpissinia bestia bubo. Gom ayes onmes coiiTeiitimi oelebra- 
rent et post ocdnam omnes pacifice oonquiescerent, nihil tita- 
bantes, ecce bnbo se exaltavit dicens : sum ego quamplurimnm 

6 inter volucres suppeditatus nec magnificatus, ut nobilitas mea 
reqoirit, sed me yoIo uonc sublimare, voio enim cum amicis 
consangnineis inter aves salire omnesque magnas trucidare, ut 
post piinceps et duz alitum existam. Quapropter ad se da- 
mavit porphirionem et nycticoraoem, vespertilionem et zuetam 

10 nec non et omnes nocturnales aves et cnm ipsis inter alites 
armata manu aggreditur, volens maguas perimere et dominium 
ciTitatis usurpare. Aves autem, ex somuo excitatie, intuentes 
proditores ad arma cucnrrerunt eosque ceperunt et ad aquilam 
yinetos perduxerunt, ut judicium de ipsis propalaret. Aquila 

isyero hoc audiens senientiam contra proditores protulit, quod 
statim per civitatem traherentur et in patibulo post suspen- 
derentur, necnon et omue genus bubonis sic in perpetuum per- 
secutioni datum et infestum et ab avibus est devitatum. 
Hsdc est enim causa secundum fabulas, pro qua bubonem 

loaves persequTmtur et sibilant, unde in die non audet inter 
volucres apparere, sed de noete yolans cibum sibi quserit 
dicens : male levat se , qui cadit , perit et qui false tradit. 
Sic enim nounullis civitatibus per malos et superbos procu- 
ratur. Pero]^tant enim magnates exstiuguere , ut dominium 

15 ciyitatis possideant. Oaveant ergo tales, ne simili posnn sub- 
jiciantur. Dicitur enim Eccles. YII^: noH &cere mahi et non 
te apprebendent , ne pecces in multitudine ctyftatis nec im- 
mittas te in populuni, Et in Prov. XXIV^: qui cogitat mala 
facere, stultus vocabitur, sed qui ambulat simpliciter, ambulat 

ao confidenter. Magni enim debeut conteuti esse de magnitu* 
dine sua et non usurpare dominium yiolenter, quia omnis poten- 
tatus breyis yitse dicitur Eccles. X*^, et qui non intelligit 
hanc brevitatem, postea intelliget poenalitatem. Sapient. V**: 
quid nobis profuit superbia aut divitiarum jactantia, quid con- 

S5 tulit nobis ? Transieruut omnia sicut umbra. Narrat Yaierius 
libro Ylli®, quod, cum Alexander audisset ab Anaxarcho co- 
mite suo ex auctoritate Dembcriti sui praBceptoris prsBcipui, 
innumerabiles esse mimdos, heu me, luquit, misemm, qui nec 



Digitized by Gopgle 



229 



uno adhuc potitns snm, et tamen poflt modieom sepnlchram 
cgiis fait quinque pedmn. Egregie enim ait versificator ille: 

vir bone, quid curas res Tiles , res perituras , nil profuturas, 
sed vermibus esca futuras? Nemo diu mansit in culmine, sed 
6 cito transit , est brevis atque levis in mundo gloria quasvis. 
Ideo refert Qointus jCSartine, qnod qnidam ait Alezandro : vide, 
ne, dnm ad cneumen pervenens, qno tendis, in ipsis ramis, 
quos apprehenderia , decidae. Soldanus quidam inter omnes 
nobilissimus, rex Agarenorum, postquam rescivit, se moriturum, 
10 accipi fecit pannum sudarii et super lanceam poni quasi ve- 
xillum ac per urbem praecouizari, quod de toto reguo suo et 
de uniTersis divitiis et thesauris nonnisi pannum istum sudar 
rii seeum in morte asportaret. 

De ayibus terrenis et aqnosis, diaL SS. 

16 Aves terrenae intuentes volucres, quse sunt aquosae, in 
aquis et terris comedere, perturbat» simul conveneruut dicentes: 
snpplantat» enim sumus et spoliatse, quia alites ist» aquosaB 
saturantnr in aqnis et postquam ingurgitat» sunt, ^adscen- 
dunt ad solum et partes nostras derorant et tollunt. Et ci- 

20 taverunt ante se dicentes : denudatse enim quamplurimum su- 
mus a vobis, vos ad iibitum in aquis comeditis nec sufficit 
Tobis, sed postquam impletae estis, in terram adscenditis et 
escas nostras deglntire peroptatis, cavete vobis, deinceps ne 
talia procnrentur, alioquin tos onmes perfbrabimus. Qnibus 

25 iUae : male loquimini, sorores, sed obnixe obsecramus, ut dig- 
nemini de escis nostris epulari nobiscum, quoniam corda nostra 
l»tificabuutur. ' Alites autem terrense, propter guiositatem escas 
aquarum concupiscentes, hoc audientes cum ipsis in aquis con- 
Tolamnt, sed quia natare ignorabant, a finctibus et undis pe- 

80 riclitabantnr, unde clamabant sibi misereri. AquossB vero 
pietate commotcP, non reddentes malum pro malo, natando eas 
ad solum perduxerunt, quapropter licentiatse ab ipsis in aquis 
et in terris ad libitum pascuntur dicentes: sobrii plus duraut 
quam gulosi, pii quam iuTidiosL Sic enim multi, gulose in- 

85 tuentes alios comedere , contristantnr putantes sibi necessaria 
deficere, sed Deus fecit bunc mundum et omnia, qu» in eo 
sunt. Dicitur Act. XVII , quod ipse est, qui dat omuibus vi- 



Digitized by Google 



230 

tam et inspirationem et omiiia , et pro tanto dicit Chrysosto- 
mas: carnalia beneficia prsBstat Dens dignis et indignis, ergo 

contenti esse debemus, de qiio largitur Deus. Sed sicut dicit 
Bernardus: avis rapacissima contenta est aere, lupus terra, 

6 lucias aqua, sed homo raptor terram, aquam, aerem et coelum, 
si posset, suis nutrimentis spoliaret. Npn enim tales erant 
antiqui principes, sed continentia gnlsB vigebat in iis. Pront 
ait Yegetins de re militari L. X*^ , nbi loqnitnr de oontinentia 
principura : de Alexandro dicitur , quod in itinere ambulans 

w cum autiquis accepto pane vesci solitus erat. Idem legitur 
de Scipione JDmiliano. Unde et Catho legitur fuisse conten- 
tentns vino, qno remiges siye servi navigantes potabantnr. 
Et de Hannibale legitnr, qnod ante noctem non reqnieecebat 
et de nocte surgere solitns erat et in crepnsculo ad oGenam 

15 vacabat. Ibidem etiam narrat de contiueutia admirabili exer- 
citus sub Marco Satiro, quod, cum esset arbor pomifera, ipsa 
de castrorum hominibns postera die intactis fructibus est re- 
ticta. Legitur in Gestis Bomanomm, quod Angustns OsBsar 
minimi cibi erat, panem et piscicnlos minntos et caseum ba- 

10 bulinum manu pressum et ficus yirides appetebat vescebatur- 
que quocunque loco et tempore , quod stoniacluis desiderasset. 
Et uon solum contiueutia gulse vigebat iu vinis, sed etiam in 
feminis solita fuit, ne in aliquod dedecus prolaberentur, qoia 
vicina snnt sibi venter et genitalia. Dicit Augastinns: venter 

« mero sestuans cito despumat in libidinem. 

De rnstico et apibns, dial. 84. 

Rusticus quidam multas apes in alveario uutriebat, de 
quibns mnlta iucrabatur, tamen qnandocnnqne de acnleis apnm 
acdpiebat, cnm favos mellis exportabat. Quadam antem vice 
10 aculeatns doluit, propter quod indignatus apibns minari ocBpit 

dicens: promitto Deo ct vobis, quod, si me plus pupugeritis, 
priecipitabo vos et propulsabo. Cui apes: tu bene vis colii- 
gere, rustice, de dulcore, sed sentire nonvis de dolore, fer 
in pace amariora, si tu cupis dulciora, alioquin te relinqnemus 
aonec de nobis Ineratus eris. Busticus antem veniens dnm fa- 
vnm mellis coUigeret, quaedam apis ipsnm acnleavit, pro quo 
furibuudus eilectus cuncta alveaiia apum dejecit et devastavit. 



Digitized by Google 



231 



Apes vero acaiidalizatse ipsum qYUua cito relinquentes ab eo 
looo receesenint, msticiis autem in paupertate collisns, qm 
in deliciis Tivere solebat, utilitatem apmn cognoscens statom 
pristinmn lugebat dicens: debet dura snstinere, qui de dulci 

6 vult habere. Sed niulti suiit liodie tales, <{ui pie voluut vivere, 
gaudere cum seculo et regnare cum Chi-isto. Multi enim in 
deliciis qnsemnt Christum, sed ut didt Job. XXVIIP: non 
invenitur in terra snaTiter yiventimn. Ea propter dicit Hie- 
ronimns: qui enim Tolnerit yivere secnndnm evangelium, tota 

losna vita erit martirium. Dominns enim noii ejecit hominem 
de paradiso, ut hic sibi aliuin constituat paradisum, dicit 
Bemardus. Uude iu Vitaspatmm quidam frater iuterrogavit 
abbatem AcMllem dicens: cur sedens in ceUa patior acddiam ? 
Oni ilie: qnia nunqnam vidisti reqniem, qnam speramns, et 

utormenta, qusB timemns. Si enim inspioeres diligenter, etiam 
si vermibus esset plena cella tua usque ad coUimi , iu ipsa 
permaneres voluntarie sine accidia. In Vitaspatrum fratres 
rogabant seuem sanctum, ut quiesceret a gravi labore. Qui- 
bns respondit: credite mihi, o filii, qnia Abraham poenitebit, 

io cum videbit magna et praaclara Dei dona, qnod amplius non 
fuerit decertatus. Item qnidam dixerunt ad qnemdam magnnm : 
quomodo coutentus es hic et sustines tantum laborem ? Qui 
respondit: totum tempus mei laboris, quem hic sustiueo, uon 
est idoneum comparari ad unam diem tormentorum, qu» peo- 

>5 catoribus in fiituro sunt prsBparata. 

De leone, qui pngnavit cnm aquila, dial.- Sd. 

Leo rex ferarum acriter cum aquila rege avium dimicabat 
habens secum cuucta auimalia, superque humo castrametatus 
stabat. Aquila vero cum avibus super arboribus cum jaculis 
' 30 et sagittis cum bestiis proeliabatur. Grifes inde transiens et 
videnshoc, sibi displicuit mirabiliter, unde collocavit se super 
coUem nec in iis convolavit, leo autem timens ait intra se: 
si hic erit contra me, victus ero. Aquila similiter cogitans 
ait : hic caudam habet et pedes ut auimal, credo quod, si cum 
^ bestiis steterit contra me , non durabo. £a propter nuntios 
ei direxit uterque, ut quis esset et quare illic sederet, diiud- 
daret. Quibus grifes: avis sum et animal, sed non H. neque 



/ 



Digitized by Google 



282 



K., hic autem sedeo propter paoem et amorem et non par- 
iialitatem amo nec rumorem. Oam antem hoc dizisset, est ab 

omnibus gratiose receptus. Grifes aiitem spatiabatur ad libi- 
tum cum bestiis et avibus, propter quod nullus de eo suspi- 

» cabatur. luter hoc grifes de pace tractare coBpit et quia sus- 
pectns non erat, partes libere in ipsnm compromiaemnt. Ipse 
yero sententiam dictavit, qnod omnes de campo qnam eitins 
se ^uoverent et amplins non in pugua, sed in pace manerrat, 
dicens: qui vult pacem possidere, debet partem non tenere. 

10 Sic quilibet perpetrare debet inter discordantes , ut sit filius 
illius, qni dicit Matth. : beati pacifici, id est paoem patran- 
tes inter discordantes, qnoniam filii Dei Tocabnntnr. Et YsaL 
LU: qnoniam speciosi pedes annnntiantes paoem, sic et pedes 
portantium discordiam et scandalnm maledicuntur, dicente Eccl. 

isXXVIIP: susurro et bilinguis maledictus est, multos enim 
turbavit pacem habentes. Legitur in Vitaspatrum, quod cum 
lis esset inter nnnm gentilem et nnnm christiannm et yenirent 
simnl armati cum parentibns et amicis parati ad pugnam, 
beatus Apollonius rogavit eos de pace, unus tamen, qui dis- 

sw cordiie et dissensionis caput erat, vir truculentus et malignus 
impediebat pacem diceus, quod usque ad mortem suam non £eret 
pax. Tnnc dizit vir sanctus : fiat, ut dicis ; nullus enim pxsd- 
ter te hodie perimetnr, sed congruum honori tno sepnlchmm 
tibi fiet in yentre bestiamm et yolncmm. Quod ita factum 

16 est, nam statim fuit in pugna necatus, qui sabulo conculcatus 
permanens, in mane vero parentes venientes, ut tollereut ac 
sepelirent, inyenerunt eum a yulturibus deyoratnm et a bestiis 
effossum. 

De leone, qni nxorayit duos catnlos, diaL 86. 

80 Leo duos uxoravit catulos filios suos et cuilibet dedit sil- 
vam magnam in dote, sed antequam divideret eos a se, de 
tribns ipsos monnit dioens : filioli , haac tria custodite et bene 
erit yobis, primo pacem cnm yestris habeatis, secnndo silyam, 
quam vobis do, custodiatis, ut animalia multiplicentur , tertio 

35 cum homine nunquam pugnetis. Haec major custodiens in 
bonis crescebat, minor autem suos perturbare ccspit uec in 
domo pacem habebat, propter quod in silyam cum fiirore in- 



Digitized by Google 



m 



trabat canctaqae animalia perimebat, nnde breviter silvam 

spoliabat. Quadam vero die fratrem siumi visitavit et intuens 
eum in bonis snccrescere ait: iufelix ego in penuria vivo et 
perturbatione, tu vero exsultas in deliciis et pace. Cui major : 
ftjossa patris non custodisti, idcirco hsec mala snper te vene^ 
rnnt, sed yeni mecnm in silYa et yide, qualiter bona patema 
conservavi. Cum antem simnl pergerent, ecce qnidam yenator 
apparuit, qui laqueos tendebat, ut ibi de animalibus caporet. 
Cui minor: nou ceruis homunculum iUum, qui destruere te 

loperoptat? Et major: nesds, qnod prseceptum habemns a ge» 
nitore, nt enm homine non pngnemn^? Oni ndnor: miser, 
▼is tn propter verba fabuloea nobilitatem perdere leoninam? 
Ego ipsum dilacerabo. Cum autem ad hominem cucurisset, et 
laqueos uon adverteus cecidit iu retia et illaqueatus est. Ma- 

ujor antem rediit dicens: jnssa patris qui conservat, tutum 
semper se reservat. Iddrco patet manifeste, qnod tntum est 
jnssa parentnm ensiodire et secnndnm qnod jnstnm est obedire. 
Ad Coloss. 111" : filioli , obedite parentibus vestris in domino, 
hoc enim justum cst. Fabulatur enim, quod quidam leo prae 

Mgenio jacebat in cubili, sed catulus ejus iortissimus venit ad - 
eom. Gni pater: gande, fili, quia cuncta animalia te timent, 
unum tantnm tibi dico, ne pugnes cnm homine, qnia fbrtis- 
simns est omnium. Tentatus catulus quaerebat hominem, unde 
reperit boves duos binatos sub jugo eosque interrogavit dicens : 

S5 estis homines? Qui dixerunt: non, sed sumus ab homiue sub- 
jngati. Gatulus vero magis tentatus invenit souipedem fem^ 
tnm onm ferro et sella eiqne dixit: es tu homo quem qnssro? 
Qni respondit: non , sed ab ipso snm faleratus. Admirans 
auteni leo processit et invenit rusticum scindentem lignum. 

30 Gui dixit : praepara te cito , quia tecum proeliari volo. Cui 
homo : scindamus hoc lignum prius, postea proeliaturi erimns. 
£t hoe dicens cum securi scissnram magnam fecit in ligno et 
docnit leonem ponere grifes in scissura, ut celerius scindere- 
retur. Qui cum posuisset, oxtraxit rusticus securim de ligno 

35 et grifes leonis inclusit clamantis auxilium vicinornm. Ad 
damorem ciyus omnes de villa exierunt cum gladiis et fus- 
tibns, ut leonem interficerent, leo antem videns se in arcto 
positum, grifes insdssnra ligni relinquens viz evasit, et cra- 



Digitized by Google 



234 



entantibuB pedibns onm confnsione reveraas eet ad patrem, 
confirmans ejuB oonBilium per ezperientiam. 

De grife tyranno, diaL 87. 

Grifes, ut dicit Isidor. EtMm. XII est ales peunatus 
5et quadmpes. Hoc genus ferarum ortum.habuit in hyperbo- 
reis montibus id est in Sichia asiathica, capite et aUs aquilsB 
similis et reliqno eorpore similis leoni. Equis et homtnibos 

maxime est infestus, in nido suo ponit lapidem smaragdum 
contra venenosa animalia moutis. Item viyos homines dis- 

10 cerpit. Hic accepit quandam provindam ad regendum, sed 
propter tyrannidem et avaritiam tria prsBcepit, primum quod 
nuUus ad yendendnm yel comparandum reciperetur, secando 
quod nullus ab aliis partibus ad suas veniret, tertio quod nui- 
lus de suis ad alios transiret. Hajc tria custodiens iu deliciis 

16 vivebat, propter quod multa oolligebat et ex liis nuUi aliquid 
mittebat Sed judicio Dei quodam tempore fnlgura et tem- 
pestates totam proyinciam illam devastaTerunt. CiyeB au- 
tem ad grifem cucnrrerunt Yociferantes : exeamns, ne &me pe- 
reamus. Ipse vero legatos transmisit ad vicinas nationes, ut 

ao de bonis suis veudant et pretium ad libitum acoipiant. Qui- 
buB responderunt : tu nunquam de tuis bonis nobis vendidisti 
nec modo tibi aliquid Tendemus. Itemm autem alioB nuniios di- 
rezit, ut secure ad vendendnm transirent. Cni illi: tu nnn- 
qnam nos recipere voluisti uec modo nos recipies. Denuo mi- 

25 sit iis , ut se cum suis recipere velleut nec eos iu calamitate 
relinquer^. Et illi: tu nuuquam ad nos venisti, idcirco te 
non recipiemus et, si yeneris, te projiciemus. Sic enim dere- 
lictns ab omnibus miserabihter cum snis interiit dicens: qui 
non servit, ei non servitur uec in malis subvenitur. Ergobonnm est 

30 esse curialis et recipere forenses et hospites et cum aliis ne- 
gotiari de suoque aliis tribuere et etiam communicare. Ait 
enim salvator Matth. VII^: omnia ergo, qu»cunque yultts 
ut faoiant yobis homines, et yos facite illis. Haoc lez et pro- 
pbetee* Et Basilius: talis esto aliis, quales et peroptas circa 

35 te esse alios. Legitur , quod » dum Alexander per quandam 
viam pergeret et ipse cum suo exercitu fere siti deficerent, 
quidam pro magno munere sc^hum aque sibi dedit, qoem 



Digitized by Google 



385 

ille proianiis effiuidi mandaTit, noluit enim solns bibere, post- 
quam snis militibns illud non poterat communicare. Eoontra 

dicit avarus Ect-les. XI®: inveni requiem uiihi et manclucabo 
de bonis nieis solus. Tales enini avari non sunt pniiticiendi. 
5 Unde autiquitus seotantes avaritiam nou prsB£ciebaatur rei- 
pnblicsB. Prout narrat Valerius libro VI| quod, duo consules 
dnm in Hispaniam mitti deberent et de ipsis- consilium bab^- 
tur, Scipio dixit: nenter mihi placet, qnia aiter nil babet, al- 
teri nihil satis est, ieque malam in maiignantibus iudiccins 

10 inopiani et avaritiam. Unde refert idem Valerius, quod 
Tiberius Ca3sar judices provinciaruui raro mutabat ex eo, quod 
noYi, qui ibant, intenti erant ad recipiendum. Exemplum de 
quodam yuhierato, quem cum muscarum mnltitudo openiisset 
et qnidam eas abegisset, ait: male fecisti, plense erant ist», 

16 et famelicie veuient aliae et aniplius me atliigent, Judices 
enim semper, quando sunt pauperes vel avari, ad rapiendum 
sunt avidi. Legitur in fabulis poetarum, quod quidam rez. 

* petiit ab ApoUine, ut, quidquid tangeret, aurum fieret, et con- 
oessum est ei. Cum ergo cibnm yel potum manibus yel labiis 

» tangeret, ut in os mitteret , vertebatur in aurnm. Sic etiam 
abundantia divitiarum facit avarum fainelicum et ipsuni tra- 
hit ad interitum. Legitur iu ckronicis, quod Taris regiua, 
cnm cepisset regem Persarnm, caput ejus amputari fecit et 
in utrem plennm sangnine immersit dicens: sangninem sitisti, 

» sanguinem bibe. Ayari in infemo bibent anmm liqnefEMstnm. 
Unde refert quidaui philosophus, quod Nero imperator visus 
est in auro liquefacto se apud inferos balneare, et cum vidis- 
set cuneum advocatorum, dixit iis: venite, venale genus ho- 
minnm, et mecum bic balneamini, qnia vobis partem optimam 
reservayL 

De leopardo et unlcorni, qni pngnabant cnm dra- 

cone, dial. 88. 

'Leopardus, ut Solinus didt, animal est generatum ez 
leone et pardo. Hornm feminsB snnt andaciores et fortiores 
stmaribns. Plinins: aliquis yolens resistere leopardis fnren- 
tibus, IHcet allia inter manus, nec mora, leopardus resiliet nec 
resistet, quia odorem aiiii sustinere uon potest. Leopardus 



Digitizea by Cjcjo^Ic 



286 



sabrnfiim colorem babet, maculas per totmn nigras; mnlto 

minores smit quam leones. Leopardus, quando comedit aliquod 
venenum, stercus hominis quaerit, quod comedit, et sanatur. 
Ambrosius. Hsb bestiae sunt crudelissimas naturaliter, ita quod 

B sic domesticari non possnnt, ut obliviscantnr cnidelitatis sn». 
Domesticantnr tamen ad yenandum. Igitnr dum ad prsedam 
in yenatione ducnntur, relaxantur, qnam si quarto aut quinto 
saltu non potest capere, siibsistit iratus fortiter, et nisi statim 
venator furenti bestisB aliquam bestiam oJSerat, cujus sauguiue . 

loplacetur, irmit in yenatorem vel quoscunque obyios, quia 
impoBsibile est placari eum nisi in sanguine. Hic pugnabat 
cum draoone, sed non prseyalebat, propter quod ad unicomem 
perrexit et humiliter ipsum obsecravit dicens : eminens es ac 
virtuosus et doctus belli, peto obnixe, quod me defendas a fu- 

u rore draconis. Unicomis autem se sublimare coepit et audieos 
de se talia dici ait: yerum dicis, quia doctus sum pnslii, 
propterea optime defensabo te, noli payere, cum enim aperiet 
draco os suum, in gutture ipsum cornu perforabo. Cum autem * 
ad draconem pariter venissent, leopardus bellum initiavit spe- 

ao rans de auxilio unicoruis. Draco vero certavit adversus eos et 
ignem et foetorem ez ore emittebat, sed cum os aperiret, uni- 
cornis quam citius cucurrit yolens ipsum in gutture tnms- 
yibrare, draco vero agitavit caput et unicornis comu in terram 
fixit dicens moriendo : qui pro alio vult pugnare, cupit se tru- 

36 cidare. Sic enim stultum est , de se confidere ac de quo sibi 
non pertinet agonizare. Unde Eccl. XI*^: de ea re, qusB te 
non molestat, ne certayeris. Ergo require in animo tuo a te 
ipso, quis es , quid facere vis , utram factum illud ad te per- 
tineat. Ad minus ad alium te immiscere non debes. Noli 

sopro alio pugnare nec inter discordantes discordiam augere, 
sed fac, ut dicit Seneca: semper dissensio ab alio incipiat, 
a te reconciliatio. Quidam bellantes aggresd sunt inimicum, 
sed alius quidam cucurrit volens ipsum defendere et armavit 
se versus ininiicos illius. Dli autem dixerunt : aniice, tibi 

86 injuriam non facimus, tolle quod tuum est et vade, quoniam 
de inimico nostro vindictam qua:rimu8. Qui non acquiescens 
sermonibus eorum ad bellum oontra eos se paravit. Uli au- 
tem indignati cum inimioo ipsum mutilayerunt. 



Digitized by Google 



237 



De elephante, qui genua non flectit, diaL 89. 

Elephas, ut Brito dicit, dicitur ab elephio graece, quod 
mons latiue dicitur , propter maguitudinem corporis. Hoc 
genus auimantis in rebus bellicis aptum est. In his auimar 

ftlibos PenHB et Medi ligneis tarribus ooUocatis tamquam de 
moro jacalis dimicant. InteUectn et memoria nnlla ^ Tigent, 
gregatim incednnt, motn qno Talent ^ mnrem fugiunt, biennio 
portant fVetus nec amplius quam semel gignuut nec plures 
sed tantum unum giguuut, vivunt ad tricentos annos , ut dicit 

wlsid. EthjmoL XII Narrat scriptura, quae continet Tetemm 
hiBiorias, qnod elephas hoc modo capitnr. Dvm pnell» yir- 
gines nberibus et snperiori parte corporis nudataB pergunt, 
nbi habitant elephantes , una earum urnam , altera gladium 
ferens, quibus altii voce cantantibus audit elephas, accurrit 

^ prope, qui moz naturali iustinctu virgiuese carnis innoceutiam 
reeognosc^ in iis castimoniam veneratur, lambensqtie eamm 
pectns et nbera et delectatns mirifice resolvitur in soporem 
nec more puellaram puelhi cam gladio tenernm perfodiens 
ventrem elephantis sanguinem ruentis fundit excipitque in 

aourna puella altera sanguinom, quo regalis purpura tingitur. 
Hic cum sit inter teras nominatissimus et famosus, tamen non 
genicnlare potest, qnia genna non habet Qnadam aatem 
vice leo iens per siWam inter ' feras transibat et omnes ei 
genna flectebant velnt regi feramm, elephas non genu flexit, 

26 quiii non potuit. Unde ferte qiia dam invidiosa? ad leonem 
couveneruut et elephantem infamaveruut , leo autem ad ele- 
phantem acoessit dicens: quare es tu ita durus et acerbus, 
qnod genua ante me non flectis, ut csBtersB? Cui elephas: do- 
mine, pro posse meo te diligo et te honoro, sed flectere me 

wnon possum, propter quod genua non habeo. Efc leo: si tu 
corde non refutas, excellenter me salutas , satis domiuum ho- 
norat posse suo, qui laborat. Uude accusatores condemnavit 
et elephantem snblimavit dicens: nuUus jndicatus erit, ante- 
qnam probatus. 8ic enim attendere debent jndices nec jndi- 

Kcare debent secnndnm di&mationes, sed secundnm rei veritfr- ^ 

1 Friihere ausg. unriciitig; nuilum. 2 Andere: valeant. 3 An« 
dere: et. 



Digitized by Google 



238 



I 



tem, quoniam non qui accusatar, sed qui conyincitur, reus 
estt dicit Isidorus. Unde ipse: ante proba et judica. Prout 
refert Valerius de Manlio Torquato, cujus cum esset filius 

suus accusatus et convictus, protulit sententiaiii de eo dicens: 
6 cum tiliuni meum cousiliarium pecuniam a sociis accepisse pro- 
batum mihi sit, eum reum punieudum et domo mea iudignum 
judico, ideoqae sic adjudicatus gladio punitus est. Hoc enim 
agere debet judex, non enim debet pervertere justitiam propter 
amorem vel odium, quia dicit Bemardns: amor et odium ye- 

10 ritatis judicium nescit. Ea propter narrat Valerius libro V®: 
quod, cum Caiericus iu urbe a se condita, qua^ saluberrimis 
legibus erat munita, rempublicam gubernaret S interque alias 
leges jus erat constitutum, quod deprehensus in erimine adul- 
terii utroque oculo privaretur, cum in tali crimine filius ejus 

16 deprehensus esset , cuni tuta civitiis rogaret pro eo , ut illi 
poena remitteretur , aliquamdiu repugnavit, ad ultimnm est 
victus.precibus populi, suo tamen prius, demum hlii oculo 
eruto usum videndi utrique reliquit, debitum supplicium tenuit, 
reddidit tequitati admirabile temperamentum, se inter miseri- 

20 cordem patrem et legislatorem justum partitus est. Item 
narrat Valerius de Caruiuiio tyrio , qui legem dederat, ut, si 
quis conciouem iutraret cum ferro , contiuuo iuterficeretur. 
Et interjecto tempore cmn ipse idem de long^quo rure re- 
petens domum gladio cinetns processit, et cum esset monitus 

96 de legis solutione a quodam , qui prope eum stabat , protinus 
ferro distracto, quod habebat, incubuit. Noluit culpani dis- 
simulare vel errorem defeudere, maluit pcenam sustiuere quam 
legem frangere. Item narrat Valerius libro VI, cum quidam 
judex male judicasset , rex Cambizes pellem ejus oorpori de- 

SD tractam sellse judiciarisd apposuit et in ea suum filium judi- 
caturuni post eum sedere fecit. Nova enim poena providit, 
ne quis judex postea corrumpi posset. Sic euim pnecepit lex 
divina Deuter. XVP: judices et magistratus constitue in 
omnibus portis tuis, ut judicent populum justo judicio nec in 

» alteram partem dedinent. 

1 FriUiere ausgabeu ias&en die worte «rempublicaui gubernaret^ 

weg. 



Digitized by Google 



939 



De satiro, qui sibi axoreia accepit, dial. 90. 

Satinis, nt in GathQlicon habetar, dicitor a satnr, saturi, pen- 
nltima correpta. Satiri sunt homuntiones dicti ab uncis nari- 
bus, habentes coruua in frontibus et caprarum pedibus similes, 

i qualem in solitudine sanctus Antonius vidit. Qui etiam inter- 
rogatius a Dei servo respondisse fertor dieens: mortalis ego 
smn, unuB ez aceolis heremi, qnos Tario delnsa errore gen- 
tilitas fannos satirosqne eolit. Et est animal monstruosum supra 
miaginem hominis insignitaui ^ , deorsum vero formani capne 

lohabeuB, qui secunduui errorem gentilium Deus silvarum esse 
denundatur. Hic accepit uxorem filiam Hippocentanri ^ , qni 
est homo equo mixtns, potens et Tirtaosns. Cnm aatem cam 
uxore cnhare deberet, prius de trihus eam monere ccepit di- 
cens: nunquani meiitiaris, et nequaquam impreceris nec tho- 

15 rum meum violare priesumas ; haec tria cum servaveris , paci- 
£ice mecum pernoctare poteris. Parum post satims eam ex- 
plorare Yolait, si ohediens ezstiterit et ait: o oonjnx, dic mihi 
nomen parentnm tnorum. Oni illa : nunqoam genitores hahni 
ego. Et satirus: cito dolens docta * mea fregisti. At 

80 illa propter audaciani parentum satirum blasjjhemare coepit, 
propter quod ipsam repudiavit et a thoro suo separavit. Non 
post mnltam hsec immnnda scortari se fecit a qnodam asino, 
saldras autem hoc sciens cam omnihns snis eam morti jadi- 
cayit tradendam, ipsa Tero moriens ait: optimum est ohedire 

26 viris suis ac servire. Inobedientes plerumque sunt mulieres, 
unde eis non competit priucipatus. Ait enim Eccl. XX V*: 
mnlier si principatum habeat, contraria est yiro sno. Idem 
XXI^; melias est hahitare in terra deserta qnam cnm mnliere 
rixosa et iracanda. Quidam sic castigaTit toutam nxorem et 

» inobedientem , dissimulavit enim ire ad . nundinas et dixit 
uxori: nuUo modo digitum ponas in foramine isto. Seque 
abscondit in vicina domo. Uxor autem cogitare ccepit : quare 
inhibuit mihi hoc? non ohediam ei in hoc! Sed magno im- 
petu manum in foramen misit. In foramine vero erant aca- 

"stissimi clavi, in quibus digiti sui infixi sunt, unde praB an- 

* 

1 Andere lassen »insitrnitam« weg, 2 Frilhere ausg.: sympocen- 
tauri. 3 Spatere ausg.: documenta. 



Digitized by Google 



240 

giustia clamare ocepit ita, quod maritus aocurrit dicens : quare 
non obedisti preoeptis meis? et sic eam coirexit, donec obe- 
diyit. Cun in qoadam navi tempestate imminente clamatom 
esset a nantis, nt graYiora projicerent in mare, quidam habens 
6 uxorem propter linguam intolerabilem exliibuit eam dicens^ 
quod in tota nayi nou erat gravior lingua ejus. Unde Seue- 
ca: sicat nibil superius benigna conjnge, ita nibil cmdelins 
infesta mnliere. Et pbilosopbus: nzor, inquit, ant est per- 
petuale refuginm aut perenne tormentum, si est mala, tor^ 

10 mentum est , perpetuale refugiuin , si est boua , quia bonae 
uxores obedientes sunt viris, ipsos quia super omnia diligunt. 
Hieronimus in libro contra Jovinianum ad boc exemplum de 
tribus matronis romanis ponit, qusB post amissum yimm 
altemm accipere nolueruni Sed barum prima dicebatur Marcia 

15 Oatonis, qu» interrogata, quare seeundnm non acciperet yimm, 
respondit, se uon invenire virum, qui velit eam propter se, 
sed propter sua , quamvis forte turpis esset , iicet dives. Se- 
cunda dicebatur Valeria, qu» cum interrogaretur, ut secundum 
yirum aociperet, respondit, se &cere boo non posse, quia Tir 

90 suus non erat mortuus, sed yivus, quamdin ipsa viyeret. Tertia 
dicebatur Anna, quae a parentibus urgebatur, ut secundum 
acciperet virum, eo quod juveuis et dives erat. llespondit se 
boc non posse facere, quia bouum habuerat virum et ideo si 
secundnm acciperet, aut ille esset bonus ant malus, si bonus, 

j»semper. esset in timore, ne ipsum perderet, si malus, semper 
esset in dolore, eo quod post yimnr bonum malum inye- 
nisset. 

De dromedario et ejus cursu, dial. 91. 

Dromedarius est animal, ut'dicit Hieronimns, quod tan- 
80 tum uno die pergit quantum equus in tribus. Hunc clami- 
tayit leo dicens : inter omnes es tu mibi laudatus , quod scis 

currere atque salire, unde volo, quod pergas festinanter in 
orientem et iuterrogare debeas de persona, qualitate et socie- 
tate grifisi quoniam yult mecum' bdlare. Sed ut me prseporare 
sspossim ad certamen, hoc citius denuntia mibi, nt post a me 
mercedem recipias et honorem. Dromedarius autem se exal- 
tare coepit, cum audivit se laudari. Ob hoc iter suum iu- 



Digitized by Gopgle 



241 



choATit et alira ▼ires siias, ut magis esset laadatas, currere 
oc&pii Idcirco tantnm cucurrit et salivit, quod se totum de- 

molitus est , pro quo cecidit et exspiravit dicens : id quod 
scimiis, sic patremus, quod nunquam no8 vastemus. Ita et nos 

^ea, qum facimus et scimus, sic agere discrete debemus, quod 
eorpora nostra et membra uon destruamus. Ait enim Au' 
gostinus: in regala, qni camem suam eupra modnm affligit, 
ciTem suum occidit. Tonc enim homo occidit ciyem suum id 
est corpus suuui , cum ipsum aggravat et fatigat ultra quod 

10 ferre potest. Unde Isidorus: in omni opere modum et tem- 
perameutum oportet habere, uam quidquid cum modo et tem- 
peramento fit, salutare est, quicquid autem nimii erit ultra 
modnm, pemicioBum est Fabuhk est, quod quidam philoso- 
phus cum filio suo positus eet iu quadam turri existenti sohi 

15 in mari. Unde filius haljens taidium rogavit patrem , ut fa- 
ceret eum exire de illa captivitate, at ille invenit multas plu- 
mas avium et cum pice et bitumine eas copulavit et compe- 
git sibi et filio alas, ut volarent et inde exirent luter hsc 
pater docnit filium suum dicens: caye tibi, ne voles nimis 

^alte, ne desoendas multum bassum, sed tene medium, si vis 
esse beatus , (|uia medium tenuere beati. Pater sic fecit et 
recto itinere exivit de carcere, filius autem, sentiens se volare, 
l»tu8 affectus semper ascendebat, et factura est, quod calor 
sotis accendit plumas et consumsit, et sic cadens mortuns est. 

vUnde Bemardus: teue medium, si non vis perdere modum. 

De leone, qui sddificayit eoenobium, diaL 92. 

Leo pro redemtione animae suse suorumque parentum ex- 
cellentissimum aedificaYit ooenobium, in quo regulavit multa 
animaiia, dans iis formam et regulam vivendi, et elegit in 

*»priorem hinnulumf qui est, ut dicit Papias, filius cerrorum 
et varii coloris, credens eum esse religiosum ccenobitam. 
Hinnulus autem ut varius erat iii colore sic in fide. Ccepit 
enim iratres dividere ac iu partes trahere, iustituens officiales, 
et post pauUulum cassabat et alios instituebat. Cassati vero 

>6 murmurabant contra ipsnm, instituti autem eum fulciebant. 
Hoc enim ssBpe malitiose agebat, ita ut conspirationem contra 
ipsum &cereut et coucorditer coutra eum starent. Ad eztre- 

nbelbftohex 16 * 



Digitized by Gopgle 



242 



nrain fratres se annavenuit yolenfces pro parie laceraref sed 
quidam Palefridns sapiens et antiquus dizit: oeaBate, fratres, 

non est bonnm hoc agere, melius est bune maliguum priorem 
cassare et alium pacilicuin locare. Placuit sermo inter fratres 

6 et unanimiter eum destituerunt dicentes: est ooncordia tenen- 
da inter fratres et habenda. In boc apparet, quod concordia 
eet Tirtus aoceptabilis inter fratres. Dieitur enim EccL XXV^: 
in tribus bene placitum est spiritui meo , qu» sunt probata 
coram Deo et hominibus, concordia fratrum, amor proximo- 

10 rum et vir et mulier in bouo sibi consentientes. Et ut dicit 
Augustinus: non potest habere coiicordiam cum Cbristo Yel 
in 80 ipsOf qui discordiam vult babere eum cbristianOt aed 
sunt aliqui, qui dum in pace sunt, needunt ▼ivere. 'Dnde 
piscator quidam turbans aquam increpatus a quibusdam ree» 

16 pondit se increpantibus de turbatione aquae: si ba3C aqua non 
turbetur, vivere nou possum. Coucordia nibil utiiius civitati, 
ut quidam ait, ideo ad amicitiam et concordiam habendam 
anhelare bonum est. Unde de conoordia nazrat Vegetiua lib. 
IV^, quod, cnm obsideret Hannibal quandam ciTitatem, tan- 

ao tam inopiam cives perpessi sunt, ut invidentes sibi necessaria 
non vendereiit. In qua quidam panes vendidit et mortuus 
est fame, alter, qui emit, cibatus est et supervixit. Hoc enim 
&etum eet, ut non diseordarent inYieem. 

De onocentauro, qui fecit palatium, dial. 93. 

26 C)iiocentaurus , id est asinus ininiixtus homini, sic dictus, 
quia luedia homiuis specie, media asini esse dicitur, ait Hu- 
gutio. Hic pro se palatium pulcberrimum aedificari fiEMnebat, 
aed confidens in suo sensu omnia terminare ac ordinare vole- 
bat, non attendens oonsilium architectoris. Dum enim archi- 

30 tector consulebat utilia, ut per artem discernebat , hic elatus 
.ajebat: sapiens ac ingeniosus sum ego, non licet vobis me 
docere, sed volo, ut voluntate mea cuncta compleantur. Et 
dum esaet pabitium expletum,. qnia non erat bene fundatum 
nec compoaitum, minam petiit et ad eolum decidit. Ideo 

8» onocentaurus confusus et honis suis spoliatus perhibebatf ille 
cito se dissolvit, qui per doctos se uon movit. Sic enini 
multi noiunt credere oonsilio sapientum, sed suo sensu concta 



uicjiii^ca by Google 



248 

termmare Tolnnt. Tn antem semper non credas tnte proprifB 

scieiitiic nec coufidas proprio seiisiii nec semper voluntati pro- 
priae acquiescas , sed omiiia cum consilio et prudentioribus et 
sapientioribus et discretioribus facias et eorum monitis ac- 

6 quiesoast ne a ida poesis ▼eritatis ullatenus deviare. Est enim 
Bcriptum Sapient XXXII®: sine conailio nihil facias et poet 
factam non pcenitebit. Quia, nt dicitur Proverb. XIII^ asta- 
tns omnia agit cum consilio. Qui uutcm omnia agunt cum 
consilio, reguntur a sapientia. Ista enim est diftereutia inter 

10 sapientem consiliarium et £btaum, quia fatuus nonnisi respicit 
principiam facti, sapiens antem respicit finem et qasB sont 
ad finem. Legitur de qnodam philosopho, qnod in foro in 
loeo eminentiori residens dixit, se velle yendere sapientiam, 
et cum aiiqui ab eo emerent, scripsit iii cedula dicens : in 

womnibus, qua^ acturus es, semper cogita, quid tibi inde possit 
accidere. Quod cum multi deriderent et cedulam Tellent pro- 
jicere, ait: portate secnre ad dominnm Testrom, qnia bene 
^et pretinm. Qnod cnm prinoeps accepisset, litteris anreis 
in ostio sui palatii scribi feeit. Post multum yero tempns 

«> quidam ejus inimici cum barbario suo ordinaverunt , ut prin- 
cipem jugularet. Qui cum per ostium intraret et scripturam 
illam legeret, eo quod legere sciebat, coepit tremere et pallere. 
Qno viso princeps enm capi fecit et minis et tormentis 
tatem extorqnens sibi peperdt, sed actores scelerum interfecit. 

ttPer qnod patet, quoA sit ntile finem pensare. Unde quidam 
philosophus: quidquid agas prudenter agas et respice fiuem. 

De rinocerone, qui despiciebat senem dial. 94. 

Rinoceron, ut in Britone habetur, latine interpretatur in 
nare cornn. Idem: et rinoceros id est unicornis, eo quod 
Munnm cornu in media fronte habeat pedum quatnor ita acu- 

tum et validum, quod ut, quidquid impetierit, aut ventilet aut 
perforet. Nam et cum eiephantis certamen habet et in ventre 
Tulneratos prostemit. TantsB autem fortitudinis est, ut nulia 
▼enantium virtute capiatur. Sed sicut asserunt, qui naturas 
*Banimaliuni scripserunt, yirgo puella proponitnr, qu» Tcnienti 
sinum aperit, in quo ille omni feritate deposita capnt de- 
ponit sicque soporatus velut inermis capitur, ut dicit Isid. 

16* 



Digitized by Google 



244 

Efchim. Xn^ Binoceron etiam, ut dicit Papias, eet animal 
oornn in nare habens. Rinoceron etiam, nt dicit Papias, est 

fera iiKlomitae iiaturiu , ita ut, si capta fuerit , teneri nullate- 
nus possit. Haec propter fortitudinem aut juventutem senem 

6 videre non poterat ; quandoconque senes intuebatur, post ipsos 
sibilabat, videns ipsos cnrvatos aliis digito derisiye demon- 
strabai Dnm antem tempus pertransiret et ipae senez effiBO- 
tus esset, ipsum juvenes despiciebant, ipse yero patienter sns- 
tinebat dicens: qui desiderat senescere, seues non debetdespi- 

10 cere. In hoc apparet , quod senes a juvenibus uon suut de- 
spiciendi, imo magis sunt Tcnerandi. De hoc prsBoeptum har 
bemns in Levitico XIX^: coram cano capite oonsnige et honoia 
personam senis. Unde prima Petri V^: adolescentee snbditi 
estote seuioribus. Catlio quoque ait : cede Jocum majori. Prout 

16 narrat Valerius Libro V° cap. II ° de Alexandro, qui prteci- 
puum honorem et amorem a militibus suis meruii clementiai 
Unde ait de eo, qnod, cum in navali tempestate oppnBSiiB 
senio jam oonfectum Macedonem militem nimio frigore ob- 
stnpefoctum respexit, ipse sedens in sede snblimi statunqiie 

ao de sede descendit et manibus suis ipsum militem juxta ignem 
in sede sua imposuit. Item refert Valerius, quod, quando ci- 
oonise seneecnnt, filii parentes snos in nido ponunt et juxta 
pectus snum eos collocant, fovent, nntriunt et calefiMsiani 
Qnod etiam agere debent homines rationem habentes circt 

» seniores et pareutes. Unde Valerius libro V^ dicit, quod, 
dum quaedam mulier nobilis ob quoddam flagitium fuisset car- 
ceri mancipata, ut ibi fame deiiceret, fllia sua nupta de li* 
oentia jndicis ipsam quotidie visitabat. Prins tamen diligen- 
ter perscrntabatnr, ne quid sibi comestibile deferret, illa vero 

w extracto ubere singulis diebus de lacte proprio matrem alebat 
Tandem vero judex pietate commotus matrem filiae condona- 
vit. Simile per omnia retertur de quodam patre sene et gran- 
daevo taliter a filia sustentata 8oli vnltnres parenies snos 
mori permittnnt. 

asDe orice vel orige, qni nunquam infirmatnr 

diaL 95. 

Qriz, nt in firitone dicitnr, nt quidam dicnnt, est ani- 



uicjiii^ca by Google 



245 

mal qiiocldam in heremo sunile oapne, cigiis pili sant refleod 
Yersns eontra r^&tnram omninm animalmm. Alii dicunt , quod 

est mus aquaticus , qui cum captus sit , projicitur in viis vel 
in compitis. Alii dicunt, quod est aninial simile muri, qaod 

6no8 dicimus glirem, ut dicit Isidorus.. Et est animal mun- 
dom qnantnm ad esnm, sed immundum quantum ad eacrifi- 
cium. Hic orix sanissime degebat ita, quod nunquam infimu^ 
batur. Ea propter infirmos deridebat, cum aegrotabant, dicens : 
isti siraulant dolores, ut a laboribus vacare possiiit et quiescere. 

10 Sic enim dicens nunquam iufiraiis serviebat. Interea febri- 
citare ccepit et aegrotare, unde incboavit gemere ac ploiare 
dicens: hen miser, nunquam languidis serviyi, sed pro posse 
meo ipsoe diflhmayi, nunc autem promitto Deo coeli et terrsB, 
quod, si me liheraverit, semper serviam ffigrotis et imbecilli- 

1" bus. Cum autem convaluisset, correctus libentissime serviebat 
segrotis diceus : Deus dat infirmitatem hic propter utilitatem. 
fiic possumus evidenter cognoscere, quod in^mitas nobis da- 
tnr a Deo propter utilitatem et fortitudinem animss. Unde 
dicebat apostolus 11* ad Oorintb. XII^: eum in&mor scilicet 

*>secundum corpus, tunc fortior sum et potens scilicet secun- 
dum aiiimam, nam virtus in infirmitate perficitur. Gregorius 
quoque dicit: custos virtuturu infirmitas corporis est. Legi- 
tnr in Vitis patrum, quod cum quidam peteret a Johanne 
heremita, ut a tertiana sanarefcnr, respondit: rem tibi neces- 

"^sariam cnpis abjicere, nt enim corpora a medicinis curantur, 
ita animae languores purificantur infirmitatibus et oastigatio- 
nibus. Item cum quidam miles rogaret quendam virum sanc- 
tum, ut a morbo liberaret eum precibus suis, sed audito ab 
eodem, qnod melior et devotior esset in «gritudine quam in 
sanitate, dizit: oro Deum, ut senret te in statu, quo magis 

^ humilieris. 

De saginario publico, dial. 96. 

Saginarius quidam pubiicus arabat pratum, ut semiuaret, 
sed boyes, utsolebant, non arabant, imo pro posse recalcitra- 
ttbant, propter quod ipsos arator acnleabat. Boves autem to- 
ciferati sunt contra eum dicentes: maledicte, qua de causa 

percutis nos, quia semper servivimus tibi? Quibus isagina- 



Oigitized by Gopgle 



246 



rius: copio arare pratam hoc, at mihi et vobis dbiim tribiiat 
Et boyes: pratmn hoe nolnmiis arare, quoniam cibum delica- 

tum nobis tribuit, et ideo, in quantum possumus, resistemus. 
Sed quia stabaiit sub jugo binati et bubulcus eos verberibus 
fi aculeabat, uou vaieutes effugere obedieutes facti suat, dicentes : 
melius est per amorem &C6re, qaam per timorem. 8ic et nos, 
cnm seryire debemus, aerriamas caritatiye ac yolontarie, non 
coacte, quia coaeta seryitia Deo non placent. Unde Aogos- 
tiuus: nemo enim invitus bene facit, etiara si bonum est, 
quod facit. Cbrisostomus : voluntas facit opus remuuerabile, 
non opus Et Isidorus: tale erit opus tuum, qualis iuerit 
intentio tua. Unde de quodam jocnlatore didtur yel legitar, 
qui sciebat tombare, qui postea yisus est tombare in cella sna 
ad honorem Dei et visi sunt circa eam quatuor angeli cum 
siugulis cereis assistentes eL 

De simia, quse scribebat libros, dia}. 97. 

Simia pulcherrime libros scribebot, sed tamen nnnquam 
cor dabat ad id , quod scribebat , imo ma^s cum aliis loque- 

batur vel auscultabat, quse ab aliis dicebantur. Qua de c;uisa 

M sffipissime libros falsificabat scribens in iis, quod loquebatur 
yel quod audiebat ab aliis- loquL Nolens autem se corrigere, 
nalluB ei lucram porrigebat, quaB in paupertate collisa dixit: 
nihil scriptor operatur, oorde si non meditatur. Sic enim 
cum psallere et orare voluraus, debemus eorde meditari , quia 

36 nihil est sola voce cantare sine cordis intentione. Sed sicut 
ait apostolus ad Ephes. Y^; cautate in cordibus vestris do- 
mino. Idem: non solnm yoce sed corde. Ut possimus dicere 
cnm eodem I Gor. XIV^ : psallam spiritu, psaUam et mente. Unde 
Seneca: noto ubicunque sum. Ita faciebant philosophi, qui 

80 inteuti eraut ad iuvestit^^andum et inveniendum prudentiaui. 
Unde studium illorum ad illam habeudam supervacuum eet 
scribere, cum eorum studia pateant per sapientisB documenta. 
De quorum studio narrat Valerins L VUl®, nbi ait, qnod 
Cameades, hkboriosus et diutnmns sapientied miles, siquidem 

8u nouaginta expletis anuis ita se mirificum doctrinae temporibus 
addixerat, ut, cum cibicapiendi causa recubuisset, cogitatioui- 
bus inhsBrens manum ad mensam porrigere obliyisoeretar. 



uicjiii^ca by Google 



247 



Eodem modo namt ibidem de Arehimede philoeopho, qnod, 

cnm capta sna civitate S^rraensana Marcellus edictum de- 

disset, ne occideretur, ipse vero oculis in terram defixis formam 
yel iiguras .seu circulos describebat , superveuienti Tero militi 
«et saper capnt stnctum gladium tenenti et inqmrenti, quisnam 
eflBet, piopter nimiam cupiditatem veri iiiyestigandi, quod quajr 
rebat in figuris , nomen suum indioare non potuit , sed pro- 
tracto pulvere manibus: noli , inquit, obsecro, istum circulum 
disturbare, et sic quasi negligeas imperium victoris militis 
logladio est obtruncatus. 

De oameleopardulo, dial. 98. 

Cameleopardulus est animal sethiopicum, ut dioit Isidor. 
Li. XII° et Plin. L. VIIP cap. XIX, caput habens cameli 
et coUum equi et crura et pedes bubali et maculas pardi. Est 

uautem bestia maculifl albis rutilnm oolorem distinguentibus 
snperadspersa et est bestia magis adspeotu quam feritate 
oonspicua, in tantum mansnei», quod etiam ovis ferse nomen 
accepit, ut dicit idem. Hic pictor magnificus effectus seraper 
Christum monstruosum effigiebat, ut se vindicaret, propter 

itquod multi Christum depretiabantur dieentes: quomodo hic 
juvare nos debet, qni nec formam habet nee decorem? Qoa- 
dam autem viee bic cameleopardulus alte Christum eolorabat 
et pro posse suo ipsum monstruosum et despectum ostendebat. 
Unde Cbristus perturbatus ei apparuit dicens: quare me sic 

sbdeturpas ostendens me esse moustruosum, cum sim pulcher 
pns filiis hominum? In me angeli intueri desiderant et tn 
honorem et deoorem menm yia n^re? Cui cameleopardnlas: 
en! non credis mememorari, quod me monstruosum plasmasti 
et non decorasti? Nunc de te me vindicabo nec uuquam tibi 

10 parcam, Ohristus autem perturbatus , cum alte pingeret, prde- 
cipitavit eum dicens: malam perpetravit vindictam, qui per 
ipsam perdit Titam. Sic enim multi snnt ita aoerbi et duri, 
quod nnnqnam injnriam volunt dimittere, sed semper volunt 
vindicare. Propter quod dicitur EccL XXVIII®: qui vindicari 

**vult, a Deo inveniet vindictam. Ideoque Seneca: injuriae ob- 
livisci debemus, quia injuriarum remedium est oblivio. An- 
tiqoi principes fdemnt dementee et benigni in dando indignis 



Digitized by Google 



248 

et in remittendo hostibns sois. Unde refert Valerias libro 

VP de Camillo consule, (jni cura Faliscos obsiderefc, magister 
ludi nobilissimos omnes pueros illorum in castra Roraanoriim 
perduxit , pro quibus non erat dubium , quin illi esaeut se 

6ip80B ipsi imperatori tradituri. Camillos antem non solnm 
hanc sprerit perfidiam, sed praecepit, ut pneri vinctnm ma- 
gistrum virgis c^sum ad parentes suos reducerent. Qno be- 
neficio victi animi eorum portas Romauis aperuerunt. Recitat 
Ambrosius in summa de officio in Cbronicis Komanorum, 

locnm Tenisset qnidam asserens, qnod medicinam to^dcatam 
Pyrrbo medicns daret et sic rege mortno yictoriam obtineret, 
jnssit enm Fabricins ligari et ad dominnm snnm remitti. Et 
subdit Ambrosius : revera prajclarum, ut, qui virtutis certameu 
susceperat, noliet fraude vincere. Tunc Pyrrhus dixisse fertur: 

iftiste est Fabricins, qni difficilins a legalitate qnam sol a sno 
cnrsn averti non posset, et sie cnm eo ad Ubiti^n paoem com- 
posnit. Narrat Yalerins li. VI*^ cap. primo, enm Gartbagi- 
niensium legati ad captivos redimendos in urbem venissent, 
protinus his nulla pecuuia accepta reddunt juvenes numero 

90 MMDCCXL Tantum hostium exercitum dimissum, tantam 
pecnniam contentam, tot injuriis veniam datam mirandnm 
est nltra modnm. Item narrat Yalerins lib. YI® cap. II^, 
qnod cnm Priyematinm princeps captus esset a Romanis, 
aliquibus de suo, populo interfectis , aliquibus captis , et cum 

25 eis auxilium nisi in precibus restaret, his, qui capti erant, 
princeps eomm interrogatns , qnam mereretur poenam ipse et 
sui, respondit: illam qnam merentnr iUi, qni se dignos liber- 
tate jndicant. Et cnm itemm qnsereretnr ab eo, qnalem enm 
iis pacem Romani habituri essent impunitate donata, coustauter 

80 respondit : si bonam dederitis, pacem perpetuam habebitis , si 
malam, non diuturnam. Qua voce factum est, ut dictis non 
solnm renia, sed jns et beneficium Romann civitatis daretnr; 
fGM*ti enim erant cives Bomani. 

De lanro nanta, dial. 99. 

sft Laurus est animal tam in terra quam in aqua habitans, 
▼olat enim et natat ut piscis. Avis est parya et nigra et 
pingnis semper habitans juxta aqnas, nec potest longe yolare. 



Digitized by Google 



249 



Unde et agiles liomiiies eam capiunt oorrendo, nnde in Anront; 
lanras fluminis est habitator et incola teme. Hic mazimns 

uauta exstitit, sed classem suam ultra quam decebat semper 
prieponderabat de se confidens. Amici enim de boc redar^ue- 

^6 bant nec ipse se corrigebat propter cupiditatem lucri Qua- 
dam antem vice navem onerabat, qnsB de flnctibus mergebatur, 
non yaleuB se gubemare propter onus et undas. Igitur ad 
eolum propulsata naufiragium pertulit dieens : hoc intendant 
negotiatores, ne propter cupiditcitem lucri festinent ditari cum 

10 periculo, sed cura securitate paulatira proficiant. Ait enim 
Beroardus: nolo repente fieri sumnius, sed paulatim proficere 
Yolo. Quidam rusticus habebat gallinam unam, qusB quotidie 
ei fiunebat orum et multa lucrabatur oya congregando et 
yendendo. Hic cogitans, quod multa ova possent inyeniri in 

16 ea, et volens totum lucrum simul habere, scindit eam et non 
inveniens ova perdidit totum , ut vulgariter dicitur , ova et 
gallinam. Caveant etiam negotiatores, ne aliquid injuste ac- 
quirant sibi, quia divitiffi injustorum cito dilabuntur. Unde 
philosophus: divitiffi cito acquisit» diu durare non possunti 

» Item Prov. XX : hereditas, ad quam festinatur in principio, in 
fiue benedictione carebit. Cum quidara nieicator vinum me- 
diura aquaB totidem denariis, ac si purum esset, vendidisset, 
et cum in navi aperuisset sacculum , ubi aureos susceptos de 
pretio vini reservabat, simia quffidam in navi erat hffic videns, 

M qu» dam venit et accepit saoculum cum anreis fngitque super 
anehoram incipiensque aperire sacculum, unum aureum proji- 
ciebat in mari, alium autem in navi, ut mercator ex fraude 
nihil apportaret. 

De leone veuatore, dial. 100. 

80 Leo quidam maximus venator fuit ; hic semper sic agebat, 

cum venabatur. Animalia intuebatur et conspicabatur unum 
de melioribus ippumque persequebatur. Aniinal autem illud, 
cum esset in distantia bona ab ipso, quam citius fugiebat, 
pro quo leo contristatns , non baben8, quod optabat, volens 
16 etiam de relictis capere, minime valebat, propter quod om- 
nia alia jam latitabant. Leo vero amaricatus manebat et nun- 
quam venabatur dicens: nunquam dimittamus certum nec re- 



Digitized by Gopgle 



360 



lazflmns propier Incertam. Sic enim nonniilli, cum posmmt 
agere ea, qn» competoni, neednnt capere, cnpientes meliora. 
Idciroo ssBpe decipinntnr et ea, qu» antea habere poterant, 

non inveniunt. Volunt etiam capere, quod non possunt, et 
6 recuperare perdita et irrecuperabilia , sed uon valent , unde 
amarissime doleut. Contra quo8 dixit David 11° Eegum XU^ : 
nnnc qnia mortnns est, quare vivo? nnmqnid potero revocare 
enm? ego yadam magis ad enm, ille vero non revertetor ad 
me. Unde fabulatnr de pbilomela , quse docnit jnvenem , qui 

10 eam cepit: de re perdita et irrecuperabili nunquam doleas. Ut 
legitur in Barlaam: est enim dementia et periculum, relinquere 
rem securam et certam pro alia incerta et vera. Prout refert 
Esopns. Quidam caais ferebat pedam camis per pontem et vi- 
dens nmbram in aqnis reliqnit camea, qnas habebat in oie, 

15 nt aociperet eam, quae apparebat in aquis, ideoqne eam per- 
didit. Sic enim faciunt multi, qui propter cupiditatem acqui- 
rendi relinquunt secura, quae habent, ut acquirant ea, quae 
non habent. rinde Esopus: non debent pro vanis certa re- 
linqni et sic dementia eet secura relinqnere. Sic est £fttuita8 

ao de vanis sperare, qnia vanse snnt cogitationee hominnm, nt di- 
citur psalmo XOlV*. Unde cum quflsdam domina dedisset aneil- 
Ise sua3 lac, ut venderet et lac portaret ad url)em, juxta fossatum 
cogitare coepit, quod de pretio lactis emeret gallinam, quss 
fiEUseret puUos, quoe auctoe in gallinas venderet et porcellos 

S5 emeret eosqne mutaret in ovee et ipsas in boves sicqne ditata 
contrahereb cum aliqno nobili, et flic gloriabatnr, et cnm aic 
gloriaretnr et cum cogitaret, cum quanta gloria duoeretur ad 
illum virum super equum dicendo : gio, gio, coepit pede per- 
cutere terram, quasi pungeret equum calcaribus, sed tunc 

solubricatus est pes ejus et cecidit in foesatum effundendo lac 
Sic enim non habuit, qnod se adeptnram sperabat 

De tragelapho architectore fallace, diaL 101. 

Tragelaphus id est hircocervus , dicit Brito , nomen est 
compositum a tragos, quod est hircus, et laphos, quod est 
86 cervus. Qui licet sit ejusdem spedei cum cervo , viUosos ta- 
men habet armos nt hirci et mentum barbatnm ooninbns rfr- 



Digitized by Google 



251 



moflis. Hic architector optimns effechis est, sed msnmiis de- 

ceptor. Dum consulebat aedificium fabricari tale, fundamentum 
construebat, quod sedificium ruiiiam cito piitiebatur, dicens intra 
se: lucrabor ego, cum rectificabo illud. Sic enim homines 

6 spoliabatf cum oonsiliabatur. Inter hsBC quidam tyraniras, to- 
lens sibi palatium mirabile «dificari yel fabricari, misit propter 
hunc architectorem eique pecuniam innnmerabilem dedit propter 
iedificium construenduai. Architector autem, ut solebat, fun- 
dameutum debile fuudavit, ita quod expleto opere palatium 

10 se soindere coepit et ruinam minari. Tyrannus autem hoc Yi- 
dens amaricatus architectorem oitavit eique dizit: qnore me 
decepisti, mali^e? Cni ille: medeoepi, cnm palatinm fnndavi, 
sed oportet prosternere iiisum, ut meliu^^ fundetur. Tyrannus 
autem ipsum cepit et juxta murum collocari tecit et ipsum 

upalatio prsecipitari fecit dicens: per cousilium nephaudum 
ssBpe portant mnlti damnum, ergo caveas dare £ftlsnm oonsi- 
silium et neqnissimnm. Ssepe enim oontingit, quod illi, qni 
dant consilia mala, super eos devolvuntur. Eccles. XXVIP: 
facienti nequissimum consilium super ipsum devolvitur et non 

socognoscet, uude veniat illi. Prout refert Orosius, quod, dum 
qoidam tyrannus multos innocentes damnaret, Pilins argenta- 
rius, Yolens sibi plaoere, tanrum erenm fedt, cigns in hitere 
jannam composuit, per quam damnati possent inclndi, dedit- 
<jue eum tyranuo, ut, quos exosos haberet, ij^nibus suppositis 

Jsintus includeret et ut gemitus bovis vel pecudis viderentur 
resonare in poenis. Sed tyrannus factum abhorruit et dizit 
oi, nt primus intraret, ut sio, qnaliter per os tauri magitnm 
omitteret, soire posset, et sic eum inolnsit et puniyit. 

De bnbalo oaligario, dial. 102. 

M Bubalus est auimal simile bobus ita iudomitum, quod 
per feritatem jngnm non recipit in oervice. Bubalos Africa 
prooreat, in Germania antem snnt boTOS agrestes habentes 
comna in tantum protensa, nt in regis mensa propter in- 

signem eorum capacitatem ex iis pocuia fiauL, ut dicit Isido- 
^ rus. Est autem animal magn» fortitudiuis, unde domari non 
potest nisi circulo ferreo naribus ejns infizo, quo drcumdu- 
citorf nii^ri autem ooloris Tei fnlvi, paucos et raros habens 



Digitized by Google 



252 



piloe, oonieaiii liabet frontem corniboe TalidisBimis ciicam- 
septam. Oaro ejtis non solnm utilis est ad escam, verum 
etiam ad niediciiiam, ut dicit Plinius L. XXVIT. cap. X*^. 
Hic caligarius nomiuatissimus exstitit, qui per artem spleudide 

6cam magna familia degebat, eed cam diTce easet factns, arti 
derogare coepit dioens: ars est Iibbo Titaperata, manns semper 
nigras gestq, eed eo in tarpitadine lingena corinm et pedes; 
yolo enim me sublimare et apolhecarius fieri, quia postmodum 
redolebo. Cuni enini esset speciarius effectus , omnes ipsum 

10 deridebant, propter quod artem uesciebat, nec vendere nec 
comparare cognoscebat, idcirco breviter soa dtssipaTit et in 
egeetate derisas ait: meliaa est bene in parns stare qoam se 
male conmiatare. CSaveat ergo qailibet et oonsideret statam 
saum nec cito se mutet. Ait enim apostolus prima Cor. VIP: 

15 in qua vocatione estis , in eadem permanete. Quia dicit Se- 
neca: non convalescit planta, qasB ssepe transfertur; perseve- 
rantia enim est in ratione bene constitata stabilia et perpe- 
toa mansio. Ait enim Tallias primo Rhetoricse: in bac per- 
seyerantia sit homo immobilis et non frangator adTorsitatibas 

ao uec extollatur prosperitatibus: item non terreatur comminatio- 
nibus nec flectatur promissionibus. Ait enim Senera de na- 
taralibus quBestionibas L lil et ut ait expositor super Boetium 
de consolatione, posaerant philosopbi dao dolia in limine do- 
mas JoYis. Secnndam ipsos est domas mandns iste, dno, dolia 

95 prosperitas et adversitas , de quibus oportet gustare mandnm 
intrantes. Alexander enim non potuit constantiam et perse- 
verantiam Diogeuis vincere. Ad quem iu sole sedentem cum 
accessiBset et ipsi diceret, at, si qaa sibi donari vellet, in- 
dicaret, Tir robnst» constantise ei respondit: vellem pr» cs- 

soteris, nt a sole mihi non obstes. Ex hoc exiit proyerbinm: 
Alexander Diogenem gradu suo divitiis pellere tentavit, sed 
celerius armis Darium potuit pellere gradu suo regio. Ideo- 
que ait Seneca Li. V° de beueficiis, quod Diogenes multo po- 
tentior et locnpletior fait Alexandro omnia possidente. Plns 

86 enim erat id, qaod nollet accipere, qaam qaod^ ille posset dare. 
Et illo die victas fait Alexander, qnia vidit hominem, cni nec 
dare posset quidquam nec auferre. H;pc enim temporalia vilia 
reputabant philosophi. Uude quidam philosophus flevit, quia 



Digitizea by Cjcjo^Ic 



258 



Tidit homiiies circa vineas et campos et sedifieia diligenter 
laborare, tamquam ia ipsis esset perpetcia beatitndo. Alter 
qnasi homines delndendo pro camis yolnptate et cara secnli 

semper risit. Jerem. LP : stultus factus est omnis bomo a 
6 scientia sua, confusus est omuis homo a sculptili suo. Sculp- 
tile dicitarf quidquid homo in hoc muado delectabile oon* 
stitait. 

De juTenco coqao, diaL 103. 

Juvencus bos est novellus, cum a vitulo discedit et inci- 

lopit juvare hominum usus terram colendo. Hic op£imus erat 
coquas, ^acere enim sciebat fercala diyersa et delicata, tamen 
ipea yastabat, propterea qaod ea nimis salsalMit. Unde^ do- 
minas ejas yocavit eam ad se dicens: qaare destrois fercula 
sic delicata propter nimiura salera? Qui ei semper respoude- 

ifibat: propter quod melius mihi sapit. Videus dominus, quod 
86 non corrigebat propter gulositatem suam, eum yerberayit 
et spoliatam rejeeit. Sic enim accidit ei cam maltis, sed 
propter inglaviem, saporem et appetitam mactatas fait, qui 
miserabiliter corruit dicens: phires per gulam moriuntur quam 

80 in bello perimuntur. Sic euim multi gulosi nolunt, nisi qu» 

• sibi sapiunt et appetunt, et qui sequuntur appetitam sase 
gnbe, sant yelnt animalia immonda. Unde Seneoa: yentri 
obedientes animaliam immandoram, non hominam similita- 
dinem habent. Sed sicat dicit glossa: non cibas sed appeti- 

25 tus iu crimine est, ignominiosum valde est christiauo veutrem 
pro Deo colere et per concupiscentiam et appetitum guias 
animfld yirtates ezpellere. Dicit enim Galienos: ciboram 
concapiscenti» anim» sant detrimenta; qaanto enim magis 
yentre qais impletor, tanto animss yirtntibas minoratar. Et 

•oHyppocras: immunda corpora quanto plus nutries, tanto plus 
laedes. In Francia fuit quidam abbas, qui quotidie epulaba- 
tur splendide, et divitiis effluens erat languidus nec medicinis 
poterat reparari. Qai desperans de yita ordinem Gistereien- 
tiam intrayit, iii qno propter parcimoniam jejunii conyalnit 

Ket factus est robustus. Unde Galienus: abstinentia summa 
est medicina. Eccles. XXXVI: qui abstineus est, adjicit sibi 
vitam. Legitar, quod Bragmani scripserunt ad Alexandram: 



264 

illicita est apud nos yentris eziensio, proinde snmus abeqne 
ngritadine et din yivimns, sani snmns nec nobis aliqnam 
medieinam fSusimns. Isti eolam inmiortalitatem, qua carebant, 
ab Alezandro qnierebant. Fnit nostris teroporibus qnidam 

antiquiis senex , qui vixit multis annis, cumque interrogatus 
esset, quare tautum et tamdiu sanus viyebat, respondit: nun- 
qnam snrrexi a mensa ita satnr, qnod gravatns esset yenter 
mens, nec etiam flenbotomia nsns anm, mnlierem deniqne nnn- 
qnam oognovi. fiis tribne de eansia din et sanus permansi. 

10 «De capriolo jocnlatore, dial. 104. 

Capriolus quidam erat excellentissimus joculator, qui 
egregie cantabat, tripndiabat et sermocionabatur, tamen de- 
▼itatns habebatnr, propter qnod niminm jocnlabatnr, ideoqne 
pauperrime degebat. Qnadam antem yice ad regem propera- 

18 vit dicens: domine, velut scitis, optime joculari scio ultra csb- 
teros, sed non liheiiter in tuo regno auditussum; multi enim 
non ita joculari sciunt et amplifice muuerantur , fac mihi ra- 
tionem* Gni rex: sicat dids, nrbane jocnlari scis, sed boc 
in te Titinm est, qnod nimis omnia ^is et dids ita, qnod 

Mandientes &stidinntnr; si yis ergo libenter esse anditns, stnde 
temperate loqui et joculari. Capriolus autem hoc faciens 
quantocius se ditavit dicens: dulcia sunt agitata, si seiuper 
sunt temperata. Ita et nos agere debemus : ea quse scimus et 
agimns, ita temperate agamns, qnod tetidio non appareamns. 

asDicit enim Isidoms: omne qnod est niminm, oonTertitnr in 
fastidinm. Unde qnidam Yersificator: non bene dncnntnr, ni- 
-mium qui verba loquuntur, decipientes aves per cantus saepe 
suaves. Quidam parvulus interrogavit senem quemdam dicens : 
bonum est loqui an tacere, pater? Cui senez: si sunt yerba 

M inutilia , dimitte ea, si antem bona snnt , non diu protrabas 
sed dto indde qnod loqneris. Qnia dicitur EccL XXXIP: 
adolesoens, loqnere in tna cansa yix, si bis interrogatns fneris, 
habeat caput respoiisuni tuura. Dbi sunt senes, nou multum 
loquaris et iu medio senatorum ne adjicias loqui. In Vitis 

86 Patmm quirlam interrogant senem dicens; usque quo servan- 
dnm est silentium? Cui respondit: nsqne ad interrogationem. 
in omni loco, si tadtnmns fneris, reqniem habebis, .nnnm serra 



Digitized by Google 



266 



Bileatiiim usqne ad tempns. Temistides philosophiis rustico 
taoenti in conyivio dizit: es doGtus et hoc, si solum habes, 
qnod taees. Ea propter Isidomfi: tempore cougruo loquere, 

tempore couf^ruo tace, noii loquaris , nisi interrogatus fueris, 
(Don dicas, autequam audias, iuterrogatio os tuum aperiat. 

De leporejurista, dial. 105. 

Lepns ivit Pansins ad stndendnm et faetns est snmmns 

jurista. Ob hoc venit ad leonem dicens : domine, res meas ex- 
pendi iu studiis literarum, puto, quod sim bene salariatus , ut 

10 honorifice sub umbra alarum toarum possim vivere. Cui leo : 
indagare prins te toIo, antequam sakrinm tribnere; perge 
meeam ad diversa Tidendnm. Qni cnm peragrarent simnl per 
silvam, ecoe qnidam Tenator apparuit habens arcum et phare- 
tram et post ursum et post vulpem sagittabat. Vulpes autem 

16 iogeniosa, cum intuebatur sagittam, devitabat ictum et saltabat, 
ursus aatem anrogans et de fortitudine sua coufideus impetnose 
Tersns hominem tendere cospit Tolens ipsnm* discerpere, Tena- 
tor antem emittens sagittam accepit nrsi Titam. Quod ridens 
leo ait lepori: et hoc fac proverbium, ut agnoscatur scientia, 

ao ex quo vis fieri salariatus. Lepus autem exaravit in libro di- 
cens: TaLet contra ictum mortis esse sapiens quam fortis. 
Leo qnoqne proTerbinm landarit et ipsnm secnm in nrbem 
dnxit, nbi inTcniens qnemdam dominnm depompantem, id est 
rituperantem servos snos. IJnns illomm patienter auscultabat, 

» alter vero coutra dominuni verbosari ccepit et non cessabat, pro 
quo dominus iratus ipsum gravissime verberavit et ipsum ex- 
spoliatum rejecit, patientem antem retinnit et exaltaTit. £z 
hoc Tero lepns leoni scripsit: mnltnm melins fiEMiere est qnam 
male respondere. Et hoc proTerbinm magnificaTit leo et le- 

80 porem in villam dnxit, in qua inveneruiit bubulcum quemdam, 
qui coi^ungebat boves et ad mansum , id est terram XII ju- 
gernm, arandom mandabat, dans ei pro quolibet fasciculnm fceni, 
nnus antem sine rumore fasciculnm bajnlabat, alter Tero prop- 
ter andaciam Terbosari ooepit dicens: qnid est fosnnm secnm 

Mdeferre? non enim sic satnrabit nos. Et hoc dicens noluit 
secum fcenuni portare, cumque ad laborem veiiisseut et usque 
ad Tesperum ararent, ille, qui habebat iascicuium ioenif se re- 



Digilizeci by Google 



256 



paravit, alius fatigatns, non habens de quo se refocillare posset, 
famelieus interiii. Pro quo dictavit lepas leoni dicens: meliiis 
est possidere parrum quid quam nil habere. Hssc omnia 
▼idens leo inquit: recte, fili, studuisti nec tempus tuum per- 

6 didisti, quoniam rationabiliter ad interrogata scis respondere. 
Unde ei salarium prsebuit dicens: qui vult esse sublimiitus, 
pradens fiat et sensatns. Hoc enim attendant studentes et 
frequenter addiscant, nt snblimati ezsistant Mens enim ho- 
minis alitur et IsBtatnr discendo, idcirco finem habere non 

10 debet. Dicit enim Seneca : discendo ne dofeceris ; idem debet 
esse finis disceudi qui et viveudi. Alius quidam dicit: si pe- 
dem in sepulchro haberem, adhuc addiscere yellem, prudentia 
enim propter se est desiderabilis et etiam propter alios, quia 
ntilis ad mnlta, ut ait commentator super primnm Elthiconim. 

16 Vere est beatus , qui invenit sapientiam et qui affluit prn- 
dentia, Proverb. III. Ideo antiqui priucipes habebant magis- 
tros suos sicut Trajauus habuit Plutarchum, Nero Seuecam et 
Alezander Aristotelem. Nato enim Alexandro Philippus pa- 
ter ejus scripsit unam epistolam Aristoteli: Philippas Aristo- 

M teli salutem. Filium mihi geuitum scito , quo equidem TKis 
habeo gratiam, non tam proinde quia natus est, quam quod 
eum nasci coutingit temporibus vitiu tuse; spero enim fore, 
ut sit educatuB eruditusque a te, ut dignus existat et nobis 
et rebus nostri reguL Nota quod prinoeps non solum sapiens 

isesse dehet in humanis dispensandis et legibus eorum, sed 
etiam in divinis legibus, prout ait dominus Deuter. XVII: 
postquam enim rex sederit in solio regni sui , describet sibi 
Deuterouomium legis hujus in volumine accipiens exemplar a 
sacerdotibus LeyiticsB tribus et habebit secum legetque illnm 

80 omnihus diebus vitas su», ut discat iimere Deum suum et ca- 
stodire cserimonias ejus, quae in lege praecept» sunt, quod, si 
forte illiteratus est princeps, consiliis literatorum uti regi ne- 
cesse est, unde ^ a sacerdotibus jubetur accipere exemplar legis 
et a catholicis et ecolesiasticis, sicut exponit Helinandus. Ait 

85enim TulUus de Tusculanis quaestionibus lib. V: philoeophia 
est cultuia animi, quiB extrahit yitia radicitus et ea mundat et 

» 

1 Andere Jtesen falsch: »uiius« oder tuuBc uud dann »ea< fiir »et ea>. 



Digitized by Google 



257 



prseparat animos, ut fructas ferant Ut eaim ait Papias : aca- 
demia fdit villa ^quenti terrsB motu cononssa, distans millia- 
rio ab Athenis, hanc philosophi elegerant, scilicet Plato et 

sui, ut timore a libidine se continerent et ab aliis vitiis ces- 
& sarent et studio vacareut, et inde dicti sunt academici. 

De cane et lupis, dial. 106. 

Oanis qnidam magnus latrator et proeliatorfiiitoontra Inpos, 
ita quod nullo modo permittebat eoe in ciTitatem ingredi, lupi vero 

quam plurimum canem abhorrebant cnpientes ipsum exstin- 

10 guere. Idcirco siiuul in campestribus coiivenerunt et duos de 
senioribus ad canem mandaverunt dicentes: maguus es et 
formosns, potens et virtuosus ideoque omnes in campo con- 
gr^ti sumus, ut te r^m nostrum patremus; veni ergo se- 
cure, ut te honorifice coronemus. Canis demens se sublimare 

16 coepit, tum se audivit laudari ac de curtino, in quo tutius de- 
gebat, exsiliens cum iis ire coepit, lupi autem caute ad cyeteros 
eum perduzerunt, qui, cum ipsum intuiti sunt, se fortificave- 
runt et ipsum totum iacerarunt dicentes: esse qui cupit astu- 
tus, maneat ubi stat tutus. Sic enim homo, cum in loco tuto 

90 manet , non inde exire debet propter promissiones et laudes 
adulatorum , quia multi reperiuntur deceptores , qui incautos 
vseducunt verbis mellitis, propter quod dicit Albertanus: non 
acerba verba sed verbera timebis. Et philosophus: qui bene 
dissimulat, citius inimico nocet. Prout Esopus Yolens osten- 

asdere, quod homo debet oonsiderare, quare sibi aliquid pro- 
mittitur yel dator, ideo introdncit hauc fabulam, quod quidam 
latro de nocte venit ad domum cujusdam et canis domus in- 
eepit latrare. At iile extraxit pauem de siuu et coepit ei 
blandiri dans ei panem. Cui canis: tua dona laborant, ut si- 

ao leam et facias furtum, si tollo tuum pauem, tu auferes omnia 
de domo mea et iste cihus pri?abit me ab omni cibo; nolo 
enim semper egens esse propter modicam saturitatem et ideo, 
nisi sponte rec«^(las, latro, niodo tna furta pandam. Dum enim 
canis siluit, latro stetit, postquam latravit , ipse fugit. Hinc 

ssdicit autor: cpm tibi quid datur, cur detur, respioe, si das, 
cni des ipsa dona. 

VabeUiaclier l7 



Oigitized by Gopgle 



268 

De lupo et asiuo, diaL 107. 

Lupus cmn asello simnl sarrabat, sed asinus simpliciter 
desuper laboral^at , lupus autem malitiose inferius trahebat 
cupieus occasiouem iuYenire, ut asiuum devoraret. Uude que- 

srmioiiiam fecit yeraas asiDtim: quare mittis sarrataram in 
oeulis meis? Asinus respondit: ego Imc tibi non facio, sed 
pure sarram gubemo, si vis tu desuper sarrare, gan^eo, quia 
inferius operabor fideliter. Cui lupus: nescio, si dirigis sar- 
raturam in oculis meis, tnos eruam. Sarrantibus autem iliis 

10 lupus fortiter iusufBare coepit snper sarratnram, ut sarraturam 
in ocnlis socii mandaret, sed propter commissoram ligni sarra- 
tura cecidit in ocnlos lupi , lupus autem pr» dolore se retor- 
sit et juravit , ut vehiculum prsecipitaret , sed judicio Dei pe- 
netrale cecidit et lupum mactavit, asinus autem saliens se in- 

16 columem coDservavit dicens : multi giadio uecautur, quo necare 
meditantnr. Sic enim ^Aciunt malitiosi, qni ezpandunt leke 
ante oculos sociomm, ut eos firaudulente capiant, sed sieiii 
Eccles. XXVIP: qui parat foveam proximo suo, inddet in eaiD. 
Prout Esopus voiens ostendere, quod , qui vult decipere alios, 

M Deus eum decipit et damnat, introducit exemplum, quod qai- 
dam furicns Tenit ad flumen et nou audebat ultra uatare. 
Hunc yidens rana Tolens eum dedpere dixit: bene Tenias, 
fi-ater et amice, dicitur enim, frater inangfuatiis comprobatar, 
unde veni mecum , quia vaide bene natare scio. Credens hoc 

» foricus permisit se ligari cuni fiio ad pedem ranae , cumque 
natasseut in fluctibus, raua submergebat se et furicum ueca- 
bat. Interea milTus desuper Toiabat et Tidens furicom rapnit 
et simul cnm eo traxit ranam et utrumque comedit. Unde 
Esopus : sic pereaut, qui se prodesse fatentnr et obsnnt, nt dis- 

so caut iu auctorem poeua redire suum. 

De urso et lupo, dial. 108. 

Ursus clamitaTit lupum ad se et ait: sumus nos inter 
feras nominati, sed si simul pemoctemus, erimus magis snb* 

limati, Placuit hic sermo lupo et conjurationes et societa- 
85 tem statuerunt. Ursus autem informavit lupum dicens: volo 
tecnm in eestate manere, tu Tero, de quo Tenatus eris, me 



Digitized by Google 



259 

satiabis, ego auteiii iii cella te refocillabo , quia optime prae- 
paratus sum in hyeme, nolo, quod permaneas in pruina cum 
algore, sed m caverna mecum epulatorus eris. Gredidit lapns 
et pro viribas TeDabatar, at se et orsom satararet, arsas aa- 

fttem vaeabat et siae labore spleadide epalabator. Cam ad 
oellam adveniret, arsas ad foream Iqpam doxit, sed ia foTea 
lupus nihil invenit, de quo niirabiliter tristabatur et famelicus 
efficiebatur. Ursus autem lingebat se et per hoc clare vivebat, 
de lupo quoque non procurabat. Cui lupas: qaid bic gostare 

10 debeo? qaare me taliter decepisti? Et arsas: sede mecam et 
linge te, si vis, alioquin recede. Lapas aatem delasas ad sil- 
vam revertitnr dicens : semper socium probemus, antequam nos 
sociemus. Ita et nos probare amicos debemus, antequam iis 
£dem demus. Nullus secreta sua amico committere debet, nisi 

isprius eum tentet et probet Eccl. XI: noji omnem hominem 
indncas in domam tnam, id est in cor tnam, maltee enim 
insidie sant dolosi. Unde idem: si possides amicam, in ten- 
tatione posside illum et non facile credas ei. Ante proba- 
tionem enim non debet de facili homo amico credere, sed 

ao postquam ipsum t^ntaverit, id est probaverit et fidelem inve- 
nerit, debet secure sibi committere. Unde Valerias libro III 
oap. VUI seribit de Alexandro, rege Maoedonnm, qnod, cam 
Fliilippas medicos et probatas amicas medicinam sibi dare de- 
beret, supervenerunt litterfe de aemulis misste, continentes, quod 

fl6 i^hilippus corruptus pecunia a Dario in medicinani posuisset 
venenum. Quas cum Aiexander iegisset , me(Hcinam prius 
bausit et postea literas legendas Philippo dedit. Ob magnam 
fidndam, qnam deipso habebat, malum de Ipso saspicari non 
poterat. Nnlli enim amicitisB et societati ante probationem 

80 constringere nos debemus. Dicit enim Martialis chocus cui- 
dam amico suo: antequam ames, Crisippe, proba. Quia dicit 
philosophus: propter amicos non probatos provide tibi. Unde 
Seneca: tn omaia cum amico delibera, sed cam te ipso prias. 
Non enim omnis socins est bonns nec fidelis, imo discemen- 

86 dns est socins a socio. Dicitnr enim, quod dno socii per yiam 
incedebaut, quibus occuirens ursus inipetum fecit in eos, prae 
timore autem unus ipsorum adscendit in arborem, alius vero 
se finxit esse mortuum in terra. Ursus autem venit ad enm, 

17* 



Digitized by Google 



260 

qui jaoebat qnasi mortaiis, et putans iUoin mortaam abiit. 

Tanc socius descendit de arbore et qnsraivit a socio dicens: 
coiisulnit tibi ursus in auricula? Cuiille: dixit railii, ne 
curem de tali .socio, qui diinisit lue in tali periculo. Nota, 

6 qaod inimici, qui graviter inter se otfenderunt, nunquam pos- 
sunt rectam pacem ad invicem habere. Unde pro similitudine 
habemas, qaod qaidam rnsticas. habens fi]iam nnicam permi- 
sit, ut iret ad locnm et Inderet, quem serpens momordit et 
occidit et sepiiltus est jipposito signo super tumulo. Rusticus 

10 autem explorans et considerans, si posset occidere serpentem, 
inyenit eum et dum vellet occidere serpentem, fugit et intrans 
foramen abscidit candam ejos, et factas sant inimicitie inter 
rasticum et serpentem. Busticas autem loqaebatur de pace, 
cui serpens inquit: non potest fieri, quod dicis, quamdiu vi- 

15 debis tuinulum filii tui, et ego quamdiu videro caudam meam, 
non potest esse firma pax. 

De damula et lupo, diaL 109. 

Damnla, at dicit Papias, est capra agrestis. Heec cam 
pernoctaret cum quodam rustico et de pascuis quadam vice 

20 rediret, lupus cucurrit ad eam dicens: modo de te ventrem 
implebo, cum evadere nou potes. Damula autem coram se ge- 
nioulayit dicens: rogo te per Deum, qnod permittaB me prina 
redire ad ovile, hsedus meus hodie non lactavit, propter qnod 
fame interire poterit, promitto enim tibi, quod postmodnm 

2r, ;id te remeabo. Lupus vero cogitavit, habere utrumque , et 
ait : vade ad ovile et capretum tecum apportabis , cupio enim 
videre eum et ejus et tui miserebor, sed siue te evadere non 
poterit. Usec omnia damula jnravit, sed cam ad domam re- 
yersa fiiisset, foBtam saam enatri?it et ad lapom non rediit 

80 et Inpns lamentabatnr dicens: qui securos est ex auro, non 
amittat pro thcsauro. Sic eiiim multi, cum babeant sufficien- 
tiam, propter coucupiscentiam et avaritiam cuncta volunt de- 
glutire tamquam lupi, qui nuuquam saturantur, propter quod 
sflBpe vacai ezsistaut. Cupidas et avarus est sicut vas sine 

ssfnndo, quod nunquam impletnr. Juxta illud Eocles. Y: ava- 
rus non implebitur pecania. Et ideo antiqui principes cnpi- 
ditatem et avaritiam reispuebant, uou euim ambiebaut domi- 



Digitized by Google 



261 



nari propter pecuniam acquirendam , sed propter gloriam efc 
leipablicse cnstodiam. Unde narrat Vaierius lib. III. Cnm 
Sdpio accusaretnr apud senatum de peeniiia, respondit: cumr 
totam Africam potestati vestrte subjecerim , nil ex ea, quod 

8 meum diceretur , praeter cognonieii retuli. Fuit euim dictus 
Scipio Africanus, quia Africam devicit. Narrat Valerius de 
Mantensi Curione, qaod fuit norma ronum» frugaiitatia et 
spectaculum fortitudinis. Cum enim legati Samnitum yenissent 
ad eum ingressique viderent eum scamno sedentera juxta foeum 

10 atque ligneo catino camautem, ei maguum poiidus auri attu- 
leront et benignis verbis invitaverunt eum auro nti. At ille 
vultum risu sblvit dicens: in vaenum aurum attulistis, sed 
dicite Samnitibus, Mantensem Curionem malle locupletibus 
imperare, quam ipsum fieri divitem , et referte iis, nec acie 

» inimici nec pecunia me corrunipi posse. Ibidem uarratur, 
quod, dum legati missi a Samuitibus iiomam venissent, in- 
venerunt Fabricinm, principem Bomanorum, sedentem et ca- 
nentem. Cui cum pro sua libertate multa auri pondera ob- 
tnlisseiit, ille non ad propriam, sed ad communem utilitatem 

» respiciens ait : abite et aurum vestrum asportate, quia Roma- 
ni magis volunt dominari habentibus aurum cpiam auro. Re- 
fert Augustinus de dvitate Dei, quod Lucius Valcrius, qui de- 
fonctus est in suo consulatn, adeo pauper fuit, ut nnmmis 
apud eum' minime inventis a populo sepnltura sibi daretur. 
Ipsi enim principes, cum rempublicam faaberent opulentissimam, 
in doniibus suis erant pauperes. Unde ait Augustiuus ibidem, 
quod quidam eorum fuerat bis consul, qui senatu pulsus est, 
eo qnod decem pondera argenti in suis domibus babere com- 
pertus est. Item Valerius: patrise rem unusquisque augere, non 

^ snam procnrabat pauperque in divite imperio quam dives in pau- 
pere versari volebat, et ponit exemplum de cousulibys, qui 
adeo pauperes erant, dum moriebantur, quod uon habebaut, 
unde filias suas traderent nuptiis. IUustrium tamen virorum 
inopi» a senatu snccnrrebatur et eorum filias consuevit sena- 

K tns bonorabiliter nuptiis tradere. Ut ait Augustinus epist. V, 
quod, qui pinidentius attendunt, plus doleudum esse dicuut, 
paupertatem quam opulentiam periisse Ronianam. Tu [)au- 
pertate enim morum integritas servabatur, opulentia autem 



Digitized by Google 



362 



mentes hominnm omni pejor hoste corrumpit. IJnde legitor, quod, 
com ezereitiis Alexandri deyieto Dario spoliis ultra modiim 
ditatuB esset, paulo post eom hostibus iterum congreflsus d^ 
Tictus eet. Quod videns Alexander spolia omnia, qn» seryi 

6 acquisieraut, jussit comburi diceiis : quaiii(iiu sine pecunia fu- 
erunt, uon erat, qui iis resisteret, sed auro et argento ouusti 
desides et pigri effecti sunt. Quibus amissis fortiter pagna- 
▼enmt, sient antea. Ita legitnr de Bomanis,. quod olim pugna- 
batur pro gloria aequirenda, pro libertate seqnenda et pro re- 

10 publica conservanda , sed postquam se ad avaritiam conyerte- 
runt, semper victi iuerunt. 

'De Tario et squillato, dial. 110. 

YariuB est beetia parva paulo amplior quam mustela. A 
re nomen habet In ventre enim candidus in dorso habet oo- 

16 loreui cinereum , ita elegautem , ut mireris bestiaui sua crea- 
tione spectabilem. De geuere piroli est , in arboribus liabi- 
tat et foBtus facit. Harum bestiarum pellibus iu omatu ves- 
tium et maxime in palliiB gloriari solent homines, ipsa tamen 
bestia in pelle propria minime gloriatur.* Varins licet sit par- 

aoyus, propter nobilitatem pellis snse animal excellentissimum 
est. Similiter est squillatus. Hi duo societatem statueruut 
dicentes: sumus nos sublimati et apud omnes appretiati prop- 
ter valorem pellium nostrarum; ex quo sumus ita nobiles, 
persequamnr viles et despectos. Unde simnl invenemnt bu- 

itfonem et molestare eum coBpemnt. Qnibns bnfo: Dens fedt 
nos et non ipsi nos, si estis vos venustiores, creatorem vestrum 
laudate. Ipsi vero perturbati oculos ejus eruerunt dicentes: 
audes loqui contra nos, deturpate? Post inveneruut bubonem 
nidum in arbore facientem , qui post ipsum sibilantes effuga- 

80 Temnt et ova ejns et nidum dissipayemnt. Bubo autem tristis 
avolayit dicens: niale fecistis, fratres, qnia sum Dei ereatura 
sicut vos, sed alius de vobis me vindieabit. Itemum invene- 
runt simiam super arborem jocari. Qui dixerunt: quare uon 
verecundaris omnibus deterior, quia sine cauda es et posteriora 

s6 nobis ostendis? Simia autem de arbore descendit et ipsos evis- 
ceravit dicens: sunt curiales nobiles et derisores ignobiles. 
Ergo nobiles el potentes propter snam magnifioentiam mo- 



^ kj d by Googl 



968 



lastare nequaqtuun debent htimiles et pauperes, qiiia nobilitas 
non est in dignitate parentom, sed in momm comporitione. 
ITnde dicit philosophns: nobilitas sola est, quaB animuni ornat 
moribus. Et vulgariter dicitur : villanus est ille, qui facit villaniam, 
6 non qui in villa nascitur. Legitur quod quidam leo in ju- 
ventate multa maia fecerat, implagaverat enim ungulis suis 
apmm, tanram et asellnnL Accidit antem, quod ipse devenit 
ad seneotutem et tempore hyemis infrigidatns ceddit in niye, 
non Talens per se exire. Hoc videns aper recordatus est suo- 

10 rum vulnerum percussitque eum graviter dentibus. Similiter 
taurus perforavit Tentrem ejus cornibus, asellus vero graviter 
calcibus percussit eum in fronte. Leo antem satisfieu^iens sao 
dolori inquit: omnia, qu» ?ici, me Yincnnt, nunc meus dor- 
mit honor et opns honorn recessit! ecoe, cui nocui, nocet, quiB 

isaliis feci, super me descendunt. 

De equo et apro, dial. 111. 

Equns cum apro diu qnsdstionabatur, sed propter longi- 
tudinem qnsBstionis eqnus bona sua dissipavit, nnde ad mulum 
aocessit rogans eum, nt sibi marchas decem auri mntuaret. 

20 Equus vero cum his marchis se recuperavit et viucens qutestio- 
nem multa lucratus est, mulus autem postniodum marchas pe- 
tebat, velut poUicitus fuerat, sed equus per rusticitatem suam 
mnlnm deturpabat dioens: o mnle, non yerecundaris talia pe- 
tere a me? Pro quo mulus perturbatns ipsnm ante judioem 

95citayit, equus vero inflammatns clamitavit ad se camelum et 
asinum, qui mulum fortiter percusserunt, et cum his ad judi- 
cium properavit. Judex quidem hoc sciens sententiam talem 
pronuntiavit, quod pecunia ilia quam cito restituenda esset et 
hi propter violentiam et percussionem centnm marchas solye- . 
rent. Camelus autem non habens, nnde redderet, eadTit de 

80 civitate et bannitus est , asinus quoque in cippo et carcere 
positus vitam miserabiliter finivit. Equus autem damuum et 
debita solvit et spohatus remausit dicens: si quis debet et 
non reddit, justum est, si malum prendit. Sic enim multi in- 
grati reperinntur, qui non cognoscunt beneficia nec grates re- 

asferunt benefiictoribns. CSontra quos ait Catho: beneficii ac- 
cepti memor esto, exiguum munus cum dat tibi pauper ami- 



■ 



Digitized by Gopgle 



i 



coB, aoeipito pkcide pleneqne Ifiadaze meme&to. Sed mnlti 
hodie non landant tantnm, imo oontra benefactores falsifiean- 

tur. Uiide legitur, quod, cuin quidam rex queiudam amicum 
8uum super nmnes sublimaret, ipse cogitare coepit intra se: 

B rez liic me tantum honorayit, qnod nnnqnam ero liber. Qua- 
propter de morte regis ooepit esse sollieitas, rex aotem hoe 
sciens citavit enm ; yeritate comperta jndicayit, eam trabi per 
civitatem. Qui dum traheretur, omnes projciebant immuuda 
super eum , ipsc vero patienter omnia sustiuuit pro eo , quod 

10 in sua prosperitate nunquam fuerat alicui placidus , imo om- 
nibna superbns et infestns. Sed com quidam ejos amicus, 
qnem tamquam se dilezerat, jactaret snper enm lapidem et 
parum ipsnm tangeret snper digitum pedis, vociferatus est et 
(juainplurimum contristatus. Dum vero sic tractus ante regem 

10 praiseiitatus esset, ait rex ministris: qualiter habuit iniser iste 
se in passione? Qai responderant : satis patienter, sed de tali 
icta niminm lamentatns est. Bez aatem interrogaTit ipstun, 
qnaliter sic dolnit. Cni ille: qnoniam ipsnm nltra csBteros 
amaveram et ab eo auxiliura sperabam, non tormentum. Cui 

ao rex : de ore tuo te judico , serve nequam ; sic fecisti contra 
me! Unde ait ministris: ite et in patibulo ipsum sospendite, 
sicat dignos est. Miram est enim, qnod homines rationem 
habentes snnt ita ingrati, cum irrationabilia animalia agnoscant 
beneficia sibi collata. Legitur, quod, cum quidani leo captns 

26 esset in retibus venatorum, et ({uidam pastor compatiens eum 
a vinculis absolvit. Iterum dictus leo captiis a venatoribus in 
cayea imperatoris cnm aliis bestiis indnsas est, et in eadem 
cayea propter scelas pastor projectas est a beHais deyorandus, 
et recognoscens eum leo non solnm ei non nocnit, sed ipsum 

so ab aliis bestiis illajsum servavit. Item legitur, quod dux Sa- 
zonum iuveuit leonem puguantem cum maximo serpente, qui 
jam collum ejas circamligayerat et cnm veneno nitebatur oc- 
cidere, miles autem oogitans nobilitatem leoninam et malitiam 
serpentinam ampntayit capnt serpentinnm. Quem leo seqnens, 

86 quasi domesticum animal, nunquam reliquit et pro co, ut di- 
citur, multa proelia gessit coutra bostes ejus et ipso mortuo 
et sepulto etiam leo supra sepalcram manens ibidem mor- 
tuns est. 



Digitized by Google 



265 



De asino et bove, dial. 112. 

Bos et asinus cum qiiodaui rusiico morabautur simul, 
qui 608 splendide satorabat, sed quandoque eos laboribus ia- 
iigabat et aculeabat. Quadam autem Tice rusticus yerberaTit 
tasinum, qui perturbatus ivit ad bovem dicens: quid faciemus? 
iste bubulcus caidit nos et fatiirat, fugiamus ab ipso et sine 
jugo maueamus; juvenes enim sumus et quamplurimum con- 
gaudere possnmus. Dum autem de domo recederent et per 
paecua saltarent, nimium l»tabantur. Interea nox caliginosa 

10 adyenit et isti conquerebantur simul dicentes : qualiter dormie- 
mns? bovile non habemus, ut soliti eranms, melius certe erat 
sustiuere quam recedere. Cum autem super humum jacerent ^ 
cupientes obdormire, ecce lupus ccepit rugire et hos infestare, 
ita quod per totam noctem non dormierunt dicentes: non est 

ubonum sic permanere, sed cum pecndibus nos sociemus, quo- 
niam protecti erimus a pastoribus et canibus. Cumque ad 
gregem appropinquarent cupientes cum iis edere ac pernoctare, 
pastores ipsos expulerunt ac fustigaverunt, ipsi vero piorantes 
com quodam rustico concordaverunt, qui eos quam plurimum 

Maggravabat et male pascebat. Unde compuncti reversi sunt 
ad priorem statum dicentes : melius est domi manere quam per 
mundum sic vai^are. In hoc possumus notare, quod periculum 
est peregrinari ac de ioco suo recedere et in alieno hospitari. 
Dicitur enim Eccl. XXIX: vita nequam hospitandi de domo 

» in domum. Est etiam melins et utiUus pati aliquod gravamen 
parvum quam sustinere majus, et cnm homo aliquid £Eicit, 
semper debet considerare, quid sibi inde potest eveuire. Un- 
de sapiens: quicquid agas, prudenter agas et respice finem; ferre 
minora volo, ne graviora feram. Unde dicitur, quod quidam 

tonuivus graviter molestabat columbas rapiens suos puUos. Co- 
lumbsB yero aliquando se defendebant et percutientes eum alis 
suis recedebat quando rapiebat. Tandem fe<||erunt consilium 
et accei^erunt sibi iu regem accipitrem jiulsurum belhi milvi, 
rex auteui ccapit magis nocere quam hostis, accipiebat enim 

*>quotidie unam de pinguioribus et comedebat. Columbic vero 
cosperunt conqueri d^rege ac dicere, quod sanius esset bella milvi 
pati quam mori crudeliter ac sine defensione. Videri etiam 



Digitized by Google 



M6 

in hoc potest, quod meliiia esfc amannn oonsilinm cam qaiete 

et securitate quaiu delectabile cum periculo' ac soUicitudine. 
Prout refert Esopus, quod mus urbanus venit ad villam et 
bene receptus est a more mstieo , urbanus vero laudavit ex- 

ft pensas ciTitaiis et secom deduxit eum ad oellariam episcopatas 
et delicatiores cibos cum eo participavit. Interea daves 
murmurant et clayiarius intravit, mus urbanus fugit ad soli- 
timi foramen, rusticus vero impegit in muro et vix vivus eva- 
sit, Taudem convenenmt iu uuum dixitque mus de villa: 

loego malo rodere fabam, quam rodi fepentina cora, habe 
hsBC bona solus, qusB sunt gaudia tibi soli, mibi pax opalenta 
in pauperie yitam quietam dat et pretiom meis dapibos. 

De hirco et veryece, diaL 113. 

Magnus grex simul accumulatus edebat in pascuis, vervex 
uaatem, id est aries yel mnto, clamitayit hircum de capiis di- 
cens: extra gregem procedamus, quare cnm ovibas tam tor^ 

piter manemus? Cumque extra gregera exirent et societatem 
suam spernerent, lupus rapax, qui in silvis latitabat, in illos 
exsiliens ipsos momordit et se pavit dicens: melius est esse 

Msociatus quam manere seqaestratus. In hoc apparet, quod, 
qui spemit societatem, spemit securitatem, quia dicit EScde- 
siastes IV: vwh soli, quia, si ceciderit, non habebit sublevan- 
tem. Quffidam ornix habebat pullos multos, quos avide ful- 
ciebat. Advemeute autem milvo ornix pullos ad se congre- 

95gavit, ut ipsos protegeret a rapace, onmes vero, qui ad eam 
confngerunt, protecti snnt et defensi, anus tamen illoram per 
se solum picare yoloit nec de soeietate coravit, onde rapax 
ipsum rapuit et asportavit. 

De panthera et porco, dial. 1 14. 

so Panthera est animal varii ooloris, polchrom et odoriferom. 
Dicit autem Solinus, quod est animal yariom, spedosam, nimis- 

miuutis orbiculis superductnm, ita ut occultis ex fulyo circo- 
lis hiceat et iu ororuleum vel album colorem varietas distin- . 
guatur. Est autem hoc auimal admodum mausuetum, inimi- 
86 cam aotem habet solum draconem. Dum comederit satiatamqae 
faerit diversis cibis, ot didt Physiologos, recondit se et dor- 



Digitized by Google 



M7 

mit in spelimca sua. Inde post tridnnm ezgorgens a somno 
rngitiim emittit, cseter» yero beetise, cnm Tocem ejue andiunt, 

Congie<<;intur et sequuntur odoris ejus suavitatem, quai egre- 
ditur de ore ejus. Solus autem draco* cum Tocem ejus audierit, 

& oontrahitur timore et absoondit se in caTemis terrae. Sed se- 
mel panthera ten^ta est, esse de poroo, et qnia delicatum 
capiebai et abhorrebat immnndum, unum pro se nutriebat, 
stratum mundissimum faciens illi, et sajpissime porcum extri- 
cabat uec permittebat in luto ipsum agitari. Sus autem in 

lohoc molestabatur et magis cupiebat in luto cum aliis se 
volvere ao fcedare. Quadam enim Tioe sus de domo ez- 
siliens cnm aliis se totum fioBdayit Propter quod panthera 
poreum immundum abhorruit et repndiavit dicens: mutare 
aliquem de uatura est pcniia dura. Sic faciuiit peccatores et 

i& immundi, quia propter malam consuetudinem non valent exire 
de luto concupiscentifld et luxurisB, quia, ut dicit philosophus, 
consnetado est altera natura et ideo prindpiis obsta. Tentatio 
enim in ortu suo est quasi virgula, qu» cito potest oTelli, 
antequam per antiquitatem crescat in arborem. Sed ut dicit 
glossa : peccatum consuetudinis est velut languor iuvet^ratus, 
qui difficile curatnr. Unde Jerem. XIII: si mntare potest 
£thiops pellem suam et pardus varietatem snam, et tos po- 
teritis bene faeere, cum malum didioeritis. Legitur de Ves- 
pasiano imperatore, quod, cum esset avnrus et in hac consuetu- 
dine jam senex ]ipisisteret et quidam vituperaudo diceret ei, 
vulpem pellem posse mutare, non animum, respondit: hujus- 
modi hominibus debemus risumf nobis criminosis correctionem 
plenauL 

De onagro et apro, diaL 115. 

w Onager, dicit Papias, est asinus silvaticus, et aper est 
porcus silvester. Hi duo inyenemnt dominum in silva errantem. 
Qui dixerunt: adjnva nos, domine, et rectum judicium judica 
de nobis. Quibus dominns : qnid vnltis, ut faciam vobis? Gui 
asinus: dominus meus me decepit, hal^et enim canem parvu- 
lum, qui de cibo doniini vescitur et iii cubili suo dormit, ipse- 
que enim dominus bianditnr ei cum ipsoque jocatur, me uun* 
qnam tetigit nec mihi blanditnr, qni qnotidie sardnam gesto 



Digitized by Google 



288 

et in negoiiis suis me affligo. Cni dominas: onager, si vis 
esse libenter taetns et visns, esto immaGnlatiis et non sterco- 
ratns, canis enim , propterea quod stat mmidns , manet apnd 

dominum simm Ijetabundus. Aper quoque dixit: dominus 

5 meus tenet pbilomelam penes se in cavea deaurata et cum 
ipsa pangit quamplnrimum et laetator, me aatem non gratiose 
audit, cum balatum trabo, similiter nec cumsocins meus can- 
tat; unde petimus, pone modum in his. Ad htec dominiis 
respondit: nescitis, quid petatis, si avide cupitis esseauditiefc 

10 intellecti, debetis h;ibere vorba delicata, iion freda, non vocem 
turbidam, philomela propterea, quod piacide loquitur et cantat, 
gratanter auditur, vos autem non sic. Ipsi Tero obmutnenmt 
dicentes: quod non licet, non petamus, quod nescimus, non 
dicamus. Ergo et nos, si cupimus libenter visi esse et tacti, 

w studeamus esse immaculati, non polluti , non foedati, post si 
voliimus esse aiiditi et iiitollecti, loquamur verba placida, 
nou turpia, non vilia. Sunt euim quidam, quorum guttur est 
quasi sepulchrum, quod fcatet, cum aperitur. De quibus Psahn. 
Y: sepulchrum patens est gnttur eomm, scilioet malomm ho- 

M minum , quia semper dicunt fcetida. De quibus dicit idem 
Psalmista: disperdat doiaiims universa labia dolosa et linguam 
magniloquam scilicet adversus Deum et proximum. Talibus 
enim verbis injuriosis et contumeliosis loquentes non sunt 
audiendi. Juxta illud B^necse : claudende sunt aures malis vo- 

sscibus. Dic^enes philosophus cuidam referenti quoddam ms- 
Inm ab amico de ipso prolatnm ait: dubium est, an amicas 
hoc dixerit, certum est autem mihi, quod tu maledicis. Aq- 
tisthenes cuidam dicenti: ille de te malum boc dixit, ait: non 
de me hoc dixit, sed de illo, qui hoc in se habere recognoscit. 

•oXenocrates respondit cuidam maledicenti sibi: ut tu lingoiB 
tnee dominus es, sic et ego aunum mearum, sic ego possmn 
ponere auribus meis clausuram. Respondit cuidam dicenti 
sibi : maledixit tibi ille, quidam de te maledixit , non curo, 
quia auditus esse debet robustior lingua, cum singulis hoiui- 

86nibus sint singulse liuguse, aures vero bin£e. Et sic debei 
homo plus sustinere duabus auribus, quam possit aliquis loqui 
una lingna. Narratur in libro de nugis philosophorum. Cui- 
dam male diceuti sibi respoudit quidam: facile in me male- 



Oigitized by Gopgle 



269 



dicero potes, uec sum responsurus. In eodem libro narratur, 
quod Zeno philosoplias cuidam maledicenti sibi dixit: si meis 
auribns te audires, taceres. Nota, qnod sustinentia contome- 
liamm in Terbis improperiomm fnit in antiquis. Legitnr de Ale- 

6 xaudro, prout dicitur iii L. III de uugis philoRopiiorum, quod 
cum Antigouus ei dixisset: SBtati tusB jam re<^ere conyenit, 
quasi dicat, non pudet in corpore regis voluptatem dominari 
luxorisB? Qnasi dicat: indignns es regno ratione setatis et vo- 
Inptatis. Et tamen patientissime tnlit. Eodem libro narratnr 

10 de patientia Julii Ciesaris. Cum enim caivitium gravitcr ferret, 
et capillum deflueutom a cervice ad frontem couvocaret, mi- 
lite ei dicente: fjEu^ilius est tibi, o CaBsar, calvum non esse 
qoam me in Bomano exerdtn timendom quidquam egisse yel 
acturum esse! Quod tamen patienter sustinuit Unde cum 

ude eo essent famosi libilli et jocularia carmina publice divul- 
gata , et ha^c ad improperium suum patientissime su.stulit. 
Cum qua^dam matroua ejus originem despicieus pauiticuiQ vo- 
caret, ludendo pertulit. Ibidem narratur de Augusto Ctesare, 
cum quidam diceret ei: o tyranne, respondit: si essem, in- 

Mquit, non diceres. Ibidemnarratur deScipione Africano, quod, 
cura quidam eum per vim pugnantem vocaret et ex hoc ar- 
gueret, respondit: imperatorem peperit me mater mea, nou 
bellatorem. Legitur etiam de Augusto OsBsare libro III de 
nugis pbilosophomm. Cum Tyberius ei conqneretur, quod molti 

<fide eo roale loquerentnr, respoudit: satis est, si hoc habemus, 
ne quis iiobis male facere possit , idcirco noli indignari , si 
aliquis de uobis male loquitur. De patieutia Autigoni regis 
uarrat Seneca libro III de ira. Cum audisset aliquos de se 
male existimare et loqui, ut ipsi putabant inscio rege, omnia 

sotamen cum ipse andiret, eo quod inter se et dioentes tenuis 
modo paries interjectus esset, solam manum leyiter commovit 
dicens quasi iu ])ersona alterius: hinc discedite, ne rex vos 
audiat. Item retert Beueca Lib. IV de ira de dicto rege An- 
tigono, quod, cum quadam yice audisset quosdam ex militibus 

u omnia mala imprecantes sibi, aocessit ad eos, mazime qni 1»- 
borabant, et cnm eos audiyisset et ignorarent, a quoaudiren- 
tur, admonuit eos diceus: uunc maledixistis x\ntigono , sed 
uuuc bene optate ei, quod vos diligit. Mira euim humilitas regiS| 



Digitized by Google 



270 

qni non dedignatns est oondescendere laborantibiis, et mira 
patientia, qni non est indignatos sibi maledicentibus! 

De salamandra et hydro, dial. 116. 

Salaiuaiulra est geuus lacertuli sive stellionis , animal 

b pestiferuiu et summe venenosum , nam ut dicit Pknius lib. 
XXIX c IV, fructus arbomm inficit, aquas oormmpit, ez 
qnibns si qnis comederit tcI biberit, mox necatur, sed si sa» 
Hya ejus pedem hominis tetigerit, totum bominem inficit et 
corrumpit. Et quamvis tanta sit in salaiuaudra vis veueui, a 

10 quibusdam tameu auimalibus nianditur loco cibi. Tnter me- 
dios igues yiyit sola auimalium, ut dicit idem, imo incendium 
et ignem exstinguit. £t est genns salamandm, eujns pellis 
est Tillosa et pilosa, sicnt pellis yituli marini, ex qno finnt 
aliquando cinguH ad usus regum. Qiii }>08t longam yetustatem 

16 in igneni projecti iion exuruntur, sed post diuturnam inflamma- 
tionem iilaesi et purgati , quasi reuovati ab ignibus extrahun- 
tur, et ex illa pelle fiunt licbui in lampadibus et lucernis, 
qui nnllo incendio cormmpuntur. Hjdrus antem serpens est 
toxioosns, qui viyit in aqnis, habens quinque capita. Hi dno 

M prcdliabantur simul, sed cum salamandra Tincebatur abhydro, 
projiciebat se in ignem, ut evaderet. Cuiu autem hydrus 
vincebatur a salamaudra, jactabat se in aquarn, sicque se con- 
serTabant nec corruebaut, dicentes : ad domum qui rcTertitur, 
non fugit nec oonteritur. Ita et nos protegere debemus. Cum 

26 impugnamur ab inimicis infernalibus de igne concnpiscentifle 
et Inxnri», debemus nos projicere in aquas easfcitatis et mnn- 
ditise. Cum autem iiupugnamur de aqua cupiditatis et ava- 
ritiuB, debemus nos jactare in ignem caritatis et largitatis, 
exemplo columbsB. Legitur quidem de proprietatibus avium, 

80 qnod sunt quidam acdpitres , qui aTes non rapiunt , nisi in 
agre, et quidam snnt, qni non rapinnt eas nisi interra. Co- 
lumba vero naturaliter hoc cognoscit et ideo, si fuglitnr ab 
accipitre rapiente in aere, statim ad terram se dejicit, si vero 
ab accipitre rapieute in terra, in aere se tenet et sic evadit. 

wlta et nos ingeninm habere debemns conti a accipitrem infer- 
nalem, qni habet mille artes nocendi Unde Panlinns: hostis 
noster, cni sont mille artes nocendi, tam Tarim expognandns 



i^iyio^uu uy Google 



371 



est telis, quam impuguat insicliis, et ideo cum hostis meuSf 
qai persequitor me, mille habeat artes nocendi, mille milii 
modis repiigmmdam est Dicitvir, qnod quidam dsBmoniacos 
ad Tirum sanctom adductos est, qui oum prsecepit dsemom , ut 

texiFet et nomen suuin*diceret, ille respoudit: nos sumus tres, 
qui in isto homiiie liul>itamus , ego vocor claudens cor, alius 
frater meus vocatur claudens os et tertius vocatur claudens 
marsapinm; o£&cium enim meom est peccatoris cor indarare, 
ne poesit contritionem habere, et si forte conteritar, laborat 

10 frater meus, ut a coufessione impediatur, et si forte confitetur, 
tertius prohibet sati«facere, et iste tertius vocatur claudena 
marsupium, et per liuuc modum fere omnes iucramur. 

De simia et taxo, diaL 117. 

Taxus est animal ad qaantitatem Tulpis, cujus pellis est 

uyalde hispida et viilosa. De hoc dicit Pliuius lib. VIII c. 
XXXI X : quaudo eum canis insequitur, anhelitum et iiatum re- 
tinet, retinendo cutem extendit et sic morsus canum et ictos 
hominum arcet Hsbc bestia vuipem odit et cum eo dimicare 
eonsueTit, sed yidens vulpes, quod propter duram ejus et yil- 

lolosam pellem Isedere eum non poterat, se victam siraulans 
fugam petit, et dum taxus prajdani quaerit, vulpes latibulum 
ejus subiutrans urina et aliis immunditiis taxi cubiculum in- 
fioere consueyit, cajus fostorem abliorrens melus, id est taxns, 
defoedaifUm domidlium derelinquit et aliam mansiuncalam sibi 

«necessario quaerit. Et si quando in hyeme ei defecerit cibus, 
pro cibariis erit somuus , est euim auiuial multum dormieus. 
Ad hunc accessit simia dicens : frater, accommoda milu centum 
marchas, quia copio in partibas ultramarinis negotiari et lu- 
cmm fideliter tecum dividere. Cui taxus: hoc libenter tibi 

M annuam, quoniam quiescere peropto, si mibi fidejussoree dabis 
et instrumentum per mauuui uotarii uiilii icicias. Simia autem 
bubalum et taurum fidejussores instituit et chirographum per 
manus sonipedis relinquens. ad partes suas migravit et nun- 
quam rediit. Taxus autem ridens, quod illusus easet a simia, 
a fidejusscNribus petiit aocommodata. Ipei vero sibilabant post 
ipsum et quampluriuuim Sj^ernebaut eum. Taxns autem hoc 
judici indicavit ostendeus ei chirographum. Judex itaque fide- 



Digitized by Google 



272 



joasores citari fecit et sententiam propalavit, quod restituerent, 
qtUB per chartam obligata fueront, ipsi vero indignati taxnm 
Bonper peraecnti snnt et ad eztremnm graviter percnssemnt. 
Taxns antem vnlneratns ait : qni non ctrpit mntuare, nnnqnam 

B cupit litigare. Multotiens euim accidit, quod homo perdit 
amicos, cum repetit foBuerata. Tanien dicit jiropheta Psalmo 
CXI : jncundus homo, qui miseretur et commodat. Sed scribit 
Gatho: cni des, videto, ut sit discretio in acoommodatore. Far 
bnlatnr enim, quod qnsBdam capreola prsegnans yenit ad aliam 

10 habentem domuncuhim et verbis dulcibus ac precibus lamen- 
tans de partu petivit domum, promittens se post partum red- 
ditnram sibi domunculam. Haec abiit, illa manet, sed post 
partum per plures dies rediit petens sua jnra. At iUa obee- 
ravit anres et SBdem, et nolens reddere quod promiserat, ait: 

16 non timeo tnos dentes, quia dentes filiomm meorum te lania- 
bunt. Quare docetur homo, quod non sem]ier credere debet 
verbis mellitis, quia multi decipiuntur causa pietatis. Unde 
yersus: non satis est tutum mellitis credere verbis, ei. hoc 
melle solet pestis amara seqni. Pront refert Eaopus Yolens 

90 ostendere, quod nil potest prodesse malis, quoniam mens prava 
malorum iion verecuiidatur esse immemor l)eneficii accepti. 
Uude ait, quod lupo aguum voranti in gutture haisit os trans- 
versum, qua de causa misit ad gruem, ut suo rostro ipsum 
extraberet. Grus osse revoluto et evulso de faucibus lupi 

95 petiit promissa, qnod mnlta promiserat lupus. Cni Inpns : an- 
non, iufelix, vivis munere meo ? nonne potui prtecidere coUum 
tuum morsu meo? ergo tua vita sit tibi munus meum! 

De mure et murilego, dial. 118. 

Mns ivit ad mnrilegum et se quamplnrimum ezinanivit 
80 dicens : o excellentissime, semper iniendo servire tibi et nnn- 
quam a te recedere, tantummodo protege me a furore mustelae. 
Muril^tts autem iu protectionem eum recepit et ubique ipsum 
secnm portabat, non permittens eum a mustela decipL Mna- 
tela adeo foit amaricata de eo, qnod faciebat cattns, et enm 
86 quamplurimnm sBmnlabatnr. Qnadam antem vice mns fefellit 
et murilegus ipsum correxit , pro quo iratus mus ad muste- 
lam accessit eamque humiliter salutavit diceus: magua suut 



Digitized by Google 



273 



peccata mea, vere digniis suid pnniri, quoniam tibi snb pro- 
tectione catti adversatnB fhi. Sic enim inter mnrilegum efc 

mustelam discordiam seminahat, ciira ab ipsis corrigebatur. 
A(l postremum sic eas simul copulavit, quia omuino cupiebant 

frse dilaniare. Dum autem ad certamen promte gradiebantur, 
ait mnstela: o soror, quid agimns, qnare pei^ hunc falsum 
mniem Tolumns nos dilaniare? Melius est, nt ipsnm mactemns, 
qnam de seculo nos delere. Placuit sermo cattulo et ita fece- 
runt diceutes: qui discordia utuntur, justum est, si puniuntur. 

10 Ita faciunt multi aduiatores et malitiosi inter priucipes pa- 
cem habentes, propter qnod odibiies snnt Deo. Dicitur Prov. 
VI^: sex sunt qnse odit Deus et septimnm detestatur anima 
ejus, oculos snblimes, linguam mendacem, manus * effiindentes 
innoxium sanguinem, cor imaginans cogitationes pessimas, 

15 pedes veloces ad currendum iu malum, et profereutem mendacia 
testem fallacem et qni seminat inter fratres discordiam. Unde 
Eccles. XXYIII^: snsnrro et bilinguis maledictus est, mnltos 
enim turbavit pacem habentes. Antiqui enim tales susurrones 
et adulatores non diligebant, sed erant in iis maguificentia et 

20 fortitudo ad profitendum verum in sermonibus. Ut enim 
narrat Valerius Lib. VP, quod, omnibus Syracusanis exspec- 
tantibns ezitnm Dyomsii tyranni propter nimiam momm acer- 
bitatem, qnsBdam mnlier nltimss senectntis orabat Deos, ut in- 
colnmis et snperstes esset. Quod ut agnovit ille, indebitam 

» admirans benevolentiam vocavit eam incpiirens , quo merito 
suo id faceret, respondit: illa certe est mei propositi ratio, 
cum essem puella et haberem gravem tjrannum, eo carere 
enpiebam, qno interfecto deterior aroem occnpavit, cnjns do- 
minationem finiri magis exspectabam, te autem non pernicio- 

«0 siosiorem habere cupimus rectorem ; timeo itaque, ne, si fueris 
absumtus, deterior in locum tuum succedat, ergo oravi pro te. 
Maluerunt etiam antiqui philosophi veritatem diceudo mori 
qnam tacita veritate viTore. Unde de Diogene dicitur, quod 
erat nsquequaque profitens vemm. De qno ait Valerins L. 

K TV cap. III, quod, cum eidem layanti olera Aristippus dixisset : 
si Dionisio tyranno adulari velles, ista non ederes. Imo, in- 
qnit ille, si ista esse, id est edere, velles, Diouisio adulari 
neoesse non baberes. Maluit enim oleribus .viyere et yerum 

KMbftdnr 18 



Digitized by Google 



274 



dioere quam epulis regiiB saginari et eidem adiilAri. 

De qainque agnis et Inpo, diaL 119. 

Agni qninque relicti a parentibus velut pupilli et orphani 
a consanguiueis et a tutoribus regebautur. Quadani auteui 

i vice lupus unum ex his clam ad se vocavit diceas: cupio de 
te oondolere ut de pnpillo, unde volo tibi literas insinoare, 
ut proficere possis ; yerumtamen perge priua ad fratres taos et 
dic, ut tecnm Yeniant ad me ad confirmandum mecom acta. Agnns 
innocens gavisus est gaudio magno valde et perrexit ad fratres 

10 suos et hsec omnia intimavit Gui dixeruut: hoc plurimum 
nobis placet, sed eamus ad tutores nostros, ut oonsnlant nobis. 
Qnibus dizerunt tutores: caveatis yob a tali magiflitro, qnia 
si ad ipsum reversi fneritis, jugulabit yos. Hli antem non 
attendentes ad consilium seniorum ad lupum accesserunt , lu- 

16 pus autem videus hetabundus elfectus est et in ipsos saliens 
jugulavit et se cum filiis suis pavit dioens: male pergit et 
offendit , qui majoribus non oredit. Ergo credere debemiui ad 
seniorum oonsilium, quia dicitur JobXV^: in antiqnis est sa- 
pientia et in longo tempore prudentia. Debemus etiam cnsto- 

20 dire consilium nobis datum maxime ab amicis. Dicitur enim 
Prov. IIP: custodi legem atque consiiium et erit vita animsd 
tne et gratia ^aucibus tuis. Dicitur, quod quidam agricola 
agrioolaYit terram seminans in ea semen lini. Hoc videns 
hyrundo docta et antiqna congregavit omnes aves simul dicens: 

aB hic ager et hoc semeu nobis male vincula minatur , unde 
disperdamus ea , antequam crescant. Noluerunt autem adhuc, 
imo reprehendebant eam improperantes vanos timoses. Interea 
herba exiYit de hnmo et hyrundo iterum monet instare' peri- 
cnla. Aves vero mrsum deridebant dieentes; h^rrundo placst 

30 liomines sibi et blanditur cantu suo. Interim linum metitur 
et fiunt retia, quae aves capiebaut. Tunc omnes aves cogno- 
▼erunt errorem suum et poenituerunt tarde. Unde ille, qui 
spemit utile oonsilium, sumit inutile et ille , qni nimis est 
tutus, jure snbitretia. Etnota, quod quandocunque oonsilinm 

86 vilis personae utilissimum est et quod ingenium plus yalet vir- 
tute. Unde versus: ingeniura superat vires et summa pru- 
dentia est prudentL Prout scribitur, quod aquila volans per 



Digitized by Google 



275 



a&nm et Tidens movere testndinem id est galandram, deposuit 

se snper ipsam accepitque in podibus. At illa retraxit podes et 
colliim in concham ita, quod nuUo modo poterat de ipsa comedere, 
ntsi qnando volebat. Sed quflBdam ornix hoc videns ait: licet 
B sis potens et rex aTinm, nesds tamen omnia; andi secnre con- 
silinm menm , quod gerit in concliam , valde bonns cibns est 
pro te, frange concham deferendo in altum. Sic fecit et co- 
medit cum dulcedine. 

De reptilibus multis, diai. 120. 

» Beptilia mnlta super hnmnm simul solatiabantnr ad so- 
lem, sed basiliscus, id est serpens yenenosns, ut supra dictura 
est in dyalogoXLT., in medium exsilivit clamans: quis in du- 
ello mecum salire peroptat, veuiat et puguabo cum eo. Testado 
antem in medio processit cnm ipso pugnatura. Dum autem 

isimnl pugnarent, basiliscus cupiebat eam mordere et toxicare, 
sed testndo trahebat et caput et pedes in concham, quod non 
poterat eam tangere. Postea vero extrahcbat et basiliscum 
cum dentibus et ungulis aculeabat. Sic victus auguis erubuit, 
panlulum post denuo se fortificavit et volens se excusare, qnod 

i erat tuipiter victus, ait : volo me vindicare, si est inter vos ali- 
quis proeliator, veniat ad me et ipsum fugabo. Ericius antem 
spinosus hoc andieus armatus ad hclhiin processit. Cum autem 
serpens eum videret, cum furoremaximo aggreditur super eum, 
eridns vero se corroborans acuit penuas suas et in ipso fixit 

^et usque ad sanguinem vulneravit. Basiliscus quidem con- 
fusns mcerore quasi defidebat. Interea rana hoc videns cnpiens 
se vindicare de serpente, super ipsum ascendit, volens ipsura 
exstinguere. Anguis itaque intuens ranam, dum fatigatus et 
famelicus exsisteret, se quam plurimum corroboravit et eam 

^eepit et deglutivit dicens: male pugnat, qui paratus non est 
nec bene armatns. In hoc notatur, quod, cum cemimus inimi- 
cos nostros fortiores aliqnantulnm suppeditatos, non debemus 
aggredi super eos, sed supersedere ac videre finem rei. Ait 
enim Seueca: iuimicum quamvis humilem docti est metuere. 

> Ergo enim ketari non debemus de inimici interitu, ne forte super 
noe veniant siroilia. Unde Prov. XXIII: cum cedderit inimi- 
eos tuus, noli gratulari nec beteris super inimici interitu, ne 

18*' 



iJICjlu^iC 



276 

saperraiiaBt in te similia. Qai eniin gaudet de iniinici caso, 
cadit in illnm. Legitur, qnod quidam impefator habebat duoB 
artifices, unum sartorem at alium barbitonsorem. Incisor pan- 

norum odiebat barbitousorem, quia imperator pluseum honorabat 
6 Unde accusavit eum apud imperatorem, quod difiamabat ipsum, 
dicens, quod non poterat foetorem ferre flatus ipsius radendo ei 
barbam. £x boc indignatus imperator prsBcepit eum projici in 
mare cum sacco ad oollum. Hoc autem innuens nautis imperator 
amisit annuluni suum, qui cadebat in mari. Barbitonsor autem 
10 corrupit nautas pecunia et cum iis transivit ad alias nationes 
longinquas, in quibus prosperatus est, et emens piscem quemdam 
invenit in visceribus ejus annulum imperatoris, cum quo yenit 
ad eum et donavit ipsum imperatori, ezcusans se de crimine sibi 
imposito. Tandem pro munere petiit, ut incisor pannorum, qui de 
15 ejus gandebat interitu, mitteretur modo, ubi ipse missus fuerat, 
et sic evasit et inimicus, qui putabat se victoriosum, interiit 
Cnde Seneca: ab aiio exspecta, alteri quod feoeris. ^ 

De homine et muliere, dial. 121. 

Ilomo est secundum philosophum mens incarnata, fantasma 

20 corporis, speculator vita^, mancipium mortis , transiens viator, 
loci hospes, anima laboriosa, parvi temporis habitaculum. Mn- 
lier est secundum philosophum hominis confusio, insatiabilis 
bestia, continua sollicitudo, indeficiens pugna, humanum man- 
cipium et viro continenti naufraorium. Prout quidam vir castus 

25 et immaculatus quandoque habere voluit colloquium mulieris et 
famiiiaritatem, in qua illectus et illaqueatus sigillum casti- 
tatis quam cito amisitf attendens autem ad dulcedinem Terbi 
illius et intuens pulchritudinem faciei ejus dissipatus est di- 
cens: propter mulieres fracti multi sunt et vulnerati. Unde 

80 ait quidam : peccati forma femina est et mortis conditio. 
Hieronimus: janua diaboli, via iniquitatis, scorpionis percussio 
nociyumque genus est femina. Idem : gladius igneus est spe- 
cies mulieris; memento, quod Thamar a fratre suo sit corrupta, 
memento semper, quod paradisi colonum de possessione sua ejecit 

« mulier. Quid fortius Samsone? quid sapientius Salomone? 
quid sanctius David? Omnes hi per feminas subversi suiit. 
£ccl. XXV : a muiiere initium factum est peccati et per iilam 



I 



Digitized by Google 



277 



homines moriuntur. Unde antiqui ab ipsis se continaenuii, 
pxoat narrai^ Vegetias L. 11® de oontineatia Alexandri, qaod, 
cum esset ei virgo ezimiae pnlchritadinis tradita, cuidam prin- 

cipi desponsata, summa abstinentia pepercit ei, ut nec eam ad- 
6 spiceret, sed ad sponsum remisit, qua remissa mulieris ac priu- 
cipis mentes sibi reconciliavit. Cui simile uarrat Valerius 
lib. IV. cap. III de Scipione dicens, qaod, cam intellezisset, 
qaod virgo eximi» formce cnidam nobili despoosata esset inter 
obsides, qui erant apad Carthaginem, postquam Carthago fait 

10 ab ipso capta, vocatis parentihus vii^riQis et spouso, immacu- 
latam virgiueui iis tradidit et aurum , quod pro redemtione 
puellse oblatum erat, yirgini in dotem siye marito in munas 
nuptiale dedit, per qnam continentiam et manificientiam animos 
illorum sibi applicait. De mira etiam oontinentia Xenocratis 

uphilosophi narrat Valerius eodem cap. dicens, quod apud Athenas 
quidam juvenes promiserunt cuidam mulieri impudicae pecuniam 
sibi dare, si animom philosophi posset ad luxuriam inflectere. 
Quae nocte veniens joxta eum accubuit nec ia aiiquo ejos con- 
tinentiam hibefecit et deridentibus adolescentibns , quod ani- 

ao mum illius flectere non potuisset, respondit, quod non ad ho- 
minem sed ad statuam perrexisset. Vocarunt enim philosophum 
statuam propter immobilem ejus continentiam. 

» 

De vita et morte, dial. 122. 

Mors secundam philosopbum est aeternas somnus , diyitum 

25 pavor. pauperura desiderium , incurabilis eventus , latro homi- 
nis, fuga vitae, resolutio homiuis. Vita veto est bonorum lae- 
titia, miserorum mcestitia. £t homo quidam juyenis formosus, 
diyes, fortis et sanas ad mortem progreditur et ait: o sors 
immutabilis, miserere mei et exaudi me, suppliciam, quod a te 

80 exspecto, noli emittere ad me , aurnm et aro^entum , lapides 
pretiosos, raaucipia, equos, fundos, prajdia, palatia, possessiones 
et quidquid vis, tibi dabo, tantumnodo noli me tangere. Cui 
mors: impossibilia petis, o frater, non sunt petenda a Deo 
nisi honesta et possibilia ideoqne non sapienter locatus es, 

36 quia dicitur homini, mors ubique te exspectat et tu, si sapiens 
fueris, ubique eara exspectabis. Dicitur enim Psalm. LXXXVITT: 
quis est homo, qui yiyit et non yidebit mortem? quasi dicat, 



Digiiize<J by Google 



278 



nollufl. Unde versns: per nolLuii sortem poiene eTadere mor- 
tem. Mors resecat, mors omne necat, qnod oarne creatmr. £irgo 
patienter redpe me, quia tibi nihil novi veni fiicere. iit 

enim Seneca: nemo tam imperitus est, ut nesciat se aliquando 

6 moriturum. Tamen, mors cum propere accesserit, tremis, ploras. 
Quid fles, quid ploras , quia morieris , ad hano legem natus ? 
Qoid tibi novi est? Ad hanc legem natos es, hoc patri tno 
accidit, hoc et matri et majoribns tnis, hoc omnibQS ante te, 
hoc oipnibos post te, vita enim cum exceptione mortis data 

10 nou est. Lex uuiversalis est, quae jubet nasci et mori, hoo 
autem iutelligas vitam gereudo. Ait idem: debemus nos 
portare, qnoil non possnmns vitare. Ezemplnm de David de 
filio mortno : quia mortuns est, qnare jignno? Numqnid potero 
revocare eum? Ego vadam magis ad eum, ipse non revertetur 

16 ad me. L ude nuutiata cuidaui pliilosopho morte filii ait: 
quouiam eum geuui, iuquit, moriturum scivi. Narrat Valerius 
L V. c. X (licens, quod Anazagoras audita morte filii respon- 
dit : nihil quidem inezspeetatnm ant novnm nnntias, ego enm 
natnm ex me sciebam esse mortalem, atque a lege natm;» ac- 

ao cipiendi spiritus et reddendi legem didici, neminera mori, qui non 
vixerit, ita nec quidem vivere aliquem, qui non sit moriturus 
naturaliter. Ibidem, quod Xenophou audita morte filii sui 
majoris natu, qui in bello occiderat, coronam tamen deponere 
contentus fuit. Agebat enim solemne sacrificinm, deinde per- 

15 contatus, quomodo occubuisset, ut andivit fbrtissime pugnantem 
interiisse, capiti reposuit corouam et per numina, quibus sacri- 
ficabat, testatus e^, majorem se ex virtute filii voluptatem 
qnam ez morte amaritndinem sentire. Narrat Hieronimns, 
qnod sancta qnsedam et nobilissima mnlier, cnm corpnscnlnm 

80 mariti sui defnncti, quem amabat et qnem plorabat, adhnc non 
esset humatuiu, iu i[iso sepulturae ejus die duos simul perdidit 
filios. iiem sum dicturus incredibilem , sed Christo teste non 
fialsam. Quis illam non putaret passis crinibus, veste couscissa 
kcerantem pectus inoedere? Lacrym» qnidem gntta non flnzit, 

S5 stetit immobilis et advolnta ad pedes Ghristi, quasi ipsnm te- 
neret, ait: expedita, inquit, servitura sum, domine, tibi, quia 
me a tauto onere liberasti. Legitur in Chronicis imperatorum, 
quod uxor Octaviaui tumulavit quendam filium suum nomine 



Digilized by Google 



279 



DnuRnn, et licet esBet pagana, tamen per magnum sensum na^ 
tnzalem ezsistentem in se, deposoit omnia signa mcaroris di- 
oens: qnid prodest timere, quod non potest evitari, et flere, 

quod, dum venerit, non pofcest revocari ? Unde Seueca : non 
6 affligitur sapiens filiorum amissione nec amicorum , eodem 
modo ferre potest illoram mortem, quo suam exspectat Et 
qoidem memoria mortis est quoddam frenom refirenanB homi- 
mem, ne nimiB effluat et diseorrat per latitadines capiditatom 
et libidiniHn. Mortis meditatio snmma est philosophia, ut didt 

10 Plato. Uiide dicitur in Vita Johannis elemosinarii, quod anti- 
quitus, postquam imperator coronatus erat, statim ingrediebantur 
ad eum aedificatores monumentorum dicentes eidem: de quo 
yei de quaJi metaUo jubes, imperator, fieri monnmentam tuom? 
InainuanteB hocei, ut sciret, quod liomo corruptilHlis et tran- 

isaitorius esset, ut curam baberet auimse suse et regnum pie 
disponeret et gubernaret, juxta illud Eccl. VII : raemorare no- 
vissima tua et iu seternum uou peccabis? Recitat Alfonsus 
in tractatu suo de pmdentia, quod mortuo Alezandro, cum 
fieret ei sepolchram aureum, oonTenenmt ad eom plnrimi 

aophilosophi, ez quibus unus dixit: Alexander ez auro fedt 
thesaurum , nunc e contrario aurum de eo fecit thesaurum. 
Alius quoque dixit : Alexander heri populis imperabat, hodie 
populi imperaut illi. Alius vero dixit: heri Alezander multos 
potoisset a morte liberare , hodie ipsius mortis jacula in se 

u missa non potoit eritare. Alios dizit : Alezander heri docebat 
ezercitum, hodie ab illis ducitur ad sepulturauL Alius dizit: 
Alexander heri terram premebafc efc hodie ab ea premitur 
ipse. Alius dixifc: heri Alexandrum gentes fciiuebant, hodie 
eum vilem reputaut. Alius dixit: Alexander heri amicos ba- 

sohuit, hodie sBquales onmes habet Aiius dizit: ei heri non 
snfficiebat totus mundns, hodie sepultnra quinque pednm est 
oontentus. Si quis ista consideraret, dictis modis se refrenarei 
Dicitur de vivente homine, quod quasi sterquinilium in fine 
perdetur, Job. XX. Ideo prsecipitur Eccles. XX\'I : memento 

ssfinis, melius est ad domum luctus ire quam ad domum con- 
^irii; ibi enim' finis cunctomm admonetur hominum et vi- 
yens cogitat, quid futurum sit ei, quia sdlicet simili fine dauden- 
dus sit EccL VII : idcirco atteudite et cousiderate, quod in morte 



Digitized by Google 



280 



cnjuscimque nasns frigescit, dentes nigreBeant, fiicies palleseit, 
ven» et nervi oorporis rampantnr, cor, nt dicitur, prse nimio 

calore dividitur , omnia membra tamquam ligua et lapides 
arescuut. Nihil in muudo tam abhominabile et tsediosum si- 
cut cadaver mortui; in aqms non projicitur, ne aqusB iufician- 
tur, in aere non suspenditur, ne aSr corrumpatnr, sed sicat 
yenenum pessimum infoveam projicitur et, ne amplius videa* 
tur, terra super ipsum veiociter tumulatur. Ecce gloria mundi 
qualiter clauditur ! Clauditur iu fovea foetidissima, ubi ejus cor 

10 marcescit , emarcescunt oculi in sua fortitudine, aures cadant 
de capite, nasus ezstirpatur de facie, lingua putrescit in oie, 
cor crjus crepat in corpore. Sed heu, heu mihi, domine, quid 
oculi deleetabantnr videre polchra, anres audire vana, nasiu 
odorare suavia , liugua loqui turpia et inutilia , os degustare 

16 dulcia, cor cogitare vana et vilia. Unde Bernardue: quid su- 
perbis, pulvis et cinis, cvgns conceptus culpa, nasci miseria, 
vivere poena et mori angustia? PnBcipue enim, cum miaer 
homo ad mortem vel ad senectutem dedinat, cor ejns oon- 
cntitur, caput affligitur, langnet spiritus , fcetet anhelitus, fa- i 

ao cies rugatur, statura curvatur, caligant oculi, vacillant articuli, ' 
uares dcfluunt, crines deficiunt, deutes putrescunt, vires amittit, 
modo Iffitus modo tristis modo infirmus efficitur. O oonditio 
misera, quare non advertis, quam miserabilis sit hflee vita! 
Gonsidera ergo genitores et patemos et antecessores, cum non 

25 eos invenies, et ut Bernardus inquit: dic mihi, ubi suiit ama- 
tores mundi, qui ^ante pauca tempora nobiscum erant? nihii | 
ez iis remansit nisi cineres, et ideo dic mihi, quaso, ubi sani 
barones, ubi principes, ubi primates? oerte quasi umbra po^ 
transiemnt et in nihilum redacti sunt. Item Augustinos: 

so vade ad sepulchrum, accipe ossa et discerne, si potes, quis do- 
miuus, quis servus, quis pulcher, quis deforrais, quis uobilis, 
quis ignobilis, quis sapieus, quis ideota, et de hoc non poteris 
reoognoscere. Unde oogita, unde veneris, et erabesoe, ubi es, 
et ingemisce, quo vadis, et pertimesce, ut superius revenire 

S5 valeas, unde expulsus es. Quod nobis prsBstare dignetur ille, 
qui siue fine vivit et reguat per omnia secula seculorum. 
Amen. 



Digitized by C^oogle 



m 



Index auionim a Nicola 

iEsopus 20. 27. 44. 52. $4. 61. 

* 100. 106. 107. 112. 

Alanus 75. 

Albertanus 106. 

Alfonsus. De prudentia. 122. 

Ambrosiua 26. 78. 79. 88. 98. 

AziBtotdes Prol. 25. 41. 

— Schol. ad 105. 

Angostiiiiia F^l. 4. 13. 16. 25. 26. 

3d. 35. 51. 52. 54. 55. 57. 58. 60. 

77. 7a 79. 81. 83. 92. 96. 109. 
Auxora 99. 
AYkeiima 41. 
Barlaain. 100. 
BasOras 87. 

Beraardna 3. 16. 32. 3& 50. 51. 58. ' 

65. 68. 77. 78. 88. 84; 89. 99. 122. 
firito 14. 17. 18. 26. 42. 69. 73. 89. 

94. 95. 101. 
BoetldiiB 25. 102. 
Oato 21. 2a 44. 79. 94. 117. 
ChroDica imperatomiiL 48. 122. 
Chronioa romaiionim 50. 
GhrTsostomuB 17. 83. 96. 
Gloero 23. 40. 102. 105. 
. Clemena 17. 

Collatioiiea patmm 22. 69. 
CmtiiiB 1. 
Cyprianiu 38. 
Elimandiu 68. 
Galenas 103. 

Gesta romanomm 64. 88. 68. 
Gregorins 8. 14. 15. 19. 22. 32. 86. 

39. 46. 52. 60. 62. 69. 70. 95. 
HelinanduB 62. 105. 
ffieronymus 8. 9. iai5.32.61. 7& 

84. 12L 122. 



» Pargameno citatomm. 

Hippocrates 103. 

Historiee schola^ticse 2. 4. 28. 59. 
Historia Alexandri M. 9. 
ffistoria Ecclesiast. vide: Socrates. 
Historiffi TransmarinsB. 34. 
Horattus 28. 
Hugatio vide: Ugutio. 
bidorae Frol. a 10. 15. la 17. 18. 

19. Sa 34. 36. 41. 45. 4a 5a 59. 

70. 74. 79. 82. 87. 89. 94. 95. 9a 

98. 102. 104. 
Jaoobns a Yoragine % 
Johannes Sarisheiienflis la 23. 25. 

62. iia 

Leo papa 51. 
Haoer 25. 26. 
MaroialiB 109. 

Morale dogma philoBophoram 87. 

Origenes 34. 

Orodns 51. 59. 101. 

Papias 14. la la Sa 63. 68. 7a 

92. 94. 115. 
Panlinns Ua 
PetroB Mandncator a 
Fhysiologas 114. 
Plato 25. 

Plinin841.7a82.88.9ai02. Ua 117. 
Sapene anctor 112. 
Scriptnra oontinenB Yetemm histo- 
liaa 89. 

Seneea 4. a 7. 14. 2a 24. 25. 2a » 
2a 37. 4^43. 44.49.55. 56. 6a6a 
77. 81. 8a 97. 9a 102. loa 105. 
109. 115. 120. 122. 

Socrates (Hist. £ccL) 25. 28. 

SoUnuB 85. 88. 114. 

Thomaa Afoiiiai PkoL 



Digitized by Google 



282 



Tnllius vide : Cicero. Vegetius 25. 82. 83. 92. 104. 106. 121. 

Ugutio 18. 68. 93. Vita Joliannis elemosinarii 122. 

Valeriiis Maxiuius o. G. 25. 26. 36. Vitae patrum 3. 15. 16. 45. 69. 

47. 50. 59. 60. 63. b7. 89. 94. 97. 70. 74. 77. 84. 85. 95. 104. 

98. 108. 109. 118. 



Digilized by Google 



288 



SCHLUSSWORT DES HERAUSGEBEES. 



Der nnteneichnete ILbergiebt hier dem gelehrten pabliemn 
dnen nenen textabdmck der zwei Sltesten fiibelbfloher des mittel- 
lilterfi nnd glanbt damit mancfaem mittelalteriichen fbrsdier einen 

gefallen erzeigt zn haben. Die hier nnd da in den bibliotheken 
noch erhaltenen ansp^aben der beiden werke sind so wenigen zn- 
g&ngUch, nnd was beaondera das Specnlom Sapienti» anlangt, der 
vielen sohwierig zn entziffemden abbreviatnren nnd dmckfBhler 
wegen, sowie der gftnzlich i^enden interpvnction halber so Bohwer 
lesbar, daf» mir, der ieh in den ftwt nnn vlenBig Terfloisenfin Jahren, 
in welchen ich mich stets mit der mittelalterlichen prosaliteratur 
dieser gattung beschiiftigt habe, ein sorgfaltig revidierter textab- 
dmck immer sehr wiinacheiuswerth erschien. Ich machte mir nun zn 
meinem eigenen gebranche ehie genane abschrift der beiden ftltes- 
ten ansgaben dieser werke nnd w^dete mich seUiefilieli an den 
litterarischen verein mit der anfrage, ob er nicht vielleicht geson- 
nen sei, die heransgabe dieser beiden merkwiirdigen schriften zn be- 
werkstelligen. Derselbe kam mit der grofiten bereitwilligkeit meinem 
anerbieten entgegen nnd so iat denn liiermit ehie ansgabe der beiden 
weike zn ztande gekommen, die, wie idi hoife, billigen anBprftchen 
gentigen wird. Ich habe, wie gesagt, den tezt der beiden ersten 
ausgaben zn gmnde gelegt, denselben aber mit allen mir zngftng- 
liclien texten verglichen nnd glaube uamentlich dadurcli, dass ich eine 
sehr genaue interpunctiou eintreten liefi, einen verstandlichen und 
lesbaren text hergestellt zn haben. Allerdings wird man sich 
bei dem Speeolnm Sapienti» immer erst an di^ sehwerfiUlige 



\ 



Digitized by Google 



384 

Batzconstraction, an das bftere weglassen des verboms nnd pr&- 
dikats Qnd die schwiilstige anBdmcksweise des Terfassen gewShneD 
mflsBen, allein in der hanptsaehe wird doch kanm noeh eine stdle 
dnnkel hleiben. Eigene coDjectnren in den tezt zn setzen, habe ich mir 

im Speciilum Sapientiae nicht erlanbt, bemerke jedoch, dass z. b. im 
prologiis s. 3, z. 5 dies dort mit dem worte „palatium" fiir ^pau- 
latim'', das freilich iu allen vou mir eingesehenen texten «teht, ge- 
wiss gerechtfertigt gewesen yrkre^ Ganz nnverstftndlich ist freilich 
nnr die stelle des Sp. IV. I. s. 105, z. 13 geblieben nnd ichmiUB 
68 der kritik fiberlassen, wie dieselbe sie verbessem will. 

Nocli habe icli zu >)('niorV''n. duss mit ansnahme des zu friih ver- 
. Btorbenen Valentin Schmid beide werke, jedenfalls weil so sehr schwer 
ezemplare derselben zn liaben WEoren, yon den forschero in derro- 
mantiBchen literatur des mittdalterB bo gnt* wie gar nicht beniitBt 
nnd stndirt worden zn sein scheinen, nnd deshalb glanbe ich, IndflB 
ich sie jetzt zugiinglich mache, dem vergleichenden stndium der 
mittehilterlichen fabeldichtung einen dienst erwiesen zu haben, hitie 
aber meine arbeit der grossen schwierigkeiten wegen, die ich za 
flberwinden hatte, nacliBiGhtig benrtiieilen zn woUen. Noch habe 
idi hier weitem dank denjenigen herm, weldie mich dnrch dar- 
leihen von biichera oder durch notizen zu unterstiitzen die giite 
hatten, auszusprechen. Es w.iren dies lieiT gelieimer liofrath dr 
Lepsius, oberbibliothekar der koniglichen bibliothck zu I^erlin, herr 
oberbibliothekar der kdniglichen nniverBitiltBbibliothek zn Prag 
Zeidler, herr GKUdlm von Tiefenan, scrlptor aa der kdniglichen 
hofbibliothek zn Wien, nnd herr pater snperior 6nk hierselbBt, 
welcher letzterer mir beistand, die fiir mich so schwer zu ver- 
stehende abhandlung des gelehrten Hanka (in br>lnuischer sprache) 
in den abhandlungen der bdhmiBchen geBeUschaft der wiaBenschafteii 
zn entziiliBm. Endlich habe idi nodi dem prftsidenten des Uttera- 
rischen verehiB, herm dr von EeUer fftr die m9he, die er Bich mit 
der dursicht meines mannscripts u. s. w. hat geben wollen, ganz 
ergebenst zn dauken. 

Dresden, 6 Jnni 1880. 

Dr J. G. Th. Grsefie. 



uicjiii^ca by Google 



285 



ERLAUTERUNGEN. 

Ehe wir iiber die wesenheit der unter dem namen eines bi- 
scliofs Cyrillus existiereudeu fabelsammlung selbst sprecheu, ist es 
nothig, soweit es iu der mdglichkeit liegt, festzustellen, wer der 
ver&saer dersdben gewesen ist, womit gleichzeitig eine annlUienide • 
158nng der frage tiber das alter derselben yerknnpft ist. 

Der titel derselben in den handscliriften ^ ist immer: Specnlom 

1 ria ^ebt sehr viele, aber faat ohne ausnahme nur dem 15 jahrhundert 
angehoiij^c handschriften des lateinischen textes. So fiihrt der Wicner 
handschriftenkatalog (Tabuhe codd. niss. in biblioth. Palat. Vindobon. 
Vind. 18G4) nicht weniger als sieben lateinisclie : nr. 1037 (dies ist der 
corvinianische codex, nach welcheui ('orderius seine ausgabe herausgab. 
Penis, Catal. codd. theol. bibl. Vindob. T. I. P. II. col. 21(^7 sq. fiihrt 
ihn auch|an, spricht aV^er dcni slavenapostel Cyrill die autorscljaft ab 
und sagt , das Buch sey im spiiten mittelalter verfasst). 3947. 4025. 
4671. 4686. 5084 u. 12531 an. Die iiberschrift der letzten vier vindicirt 
jedoch das buch dem Cyrillus Hierosolymitanus und es hat der gelehrte 
Joh. Alex. Brassicanus, dem nr. 4G71 geh5rte, auf dem ersten blatte unten 
eigenh^ndig dazu geschrieben : »h8ec de Cirillo Anastasius Romanae biblio- 
thecffi pr8efectu8«, worauf denn folgt, was dieser ebengenannte von dem 
BlaTenapostel CjriU erz&hlt. Zn leugnen ist abrigens nicht, dass in den 
katechesen des bischofs GyrilluB von Jenualem (f 385/6) dch vieles fin- 
det, sogar was coflmographie imd natiirphilosophie (cai 6 n. 15> anlangt, 
was mit den fciefsinnigen aziomen dee verfauers des Speculum iiber- 
einstlmmt (s. b. eat. 19—23). Allein. wie gesagt , ein grund fiir seine 
autorBchafb liegt nicbt Tor, und aelbstredend mQsste dann dasselbe ur- 
eprfinglich griechisch gesohrieben geweeen seln nad dagegen sprecben 
alle grfinde. 

* Ebeneo finden aich anf der Frager nniTerrit&tBbibliothdL ykat haad« 
schiifben des lateiniechen teztee unter 1*3 F. 9, 5 D. 8. nr. 6, 4 A. 15 
nr. 2, 3 D. 23 nr. 4, (s. Hanuach, nachtrftgesu HaasUk, geschichte der 
Prager uniTeratfttebibliothek 8. 28) flber welche weiter unten gespro- 
chen werdea wird. , 

Desgleichen befindeadchaufderkOnigl. bibl. in Beriia drei papier- 
haadeehnfkea dee 15 jahrhuaderts, a&mlicii: 



Digitized by Google 



286 

Sapienti» Beati Girilli Episcopi, alias Quadripartitas Apologeti- 

cus vottitus und ist also sraerst zn untersuchen, wer jener „episco- 
pu8 Cyrillus" gewesen ist. Der beriiliinte literaturhistoriker Fabri- 
cius hat in seiner Bibliotheca CTraeca T. Vlll p. 655 (L. V. c. 
27) nickt weniger als 18 scbriftsteller diefleB namens anfgezfthlt^ 
alleln anf keinen derselben passt eigentlich das werk idunk deswe- 
gen, weil nirgends in den haadsohriften, welche davon noch flbrig" 
sind, gesajrt ist, dass es ans dem ^ecliisclien erst ins lateinische 
iibersetzt sey, was doch der fall seyn niiisste, da ja die genannten 
CyriUe s^mmtlich in griecliischer sprache geschrieben haben, ond 
doch irgendwo eine handschrift in dieser sprache sieh anfflnden 
lasB^ mflsste. Nnn wird zwar von Fabricins in sehier Bibliotheea 
medi» latinitatis T. I. p. 1262 ein gewisser Gyrillns ans Constan- 
tinopel (1197 bis 1226) dritter general des karnieliterordens, der hi- 
teinisch geschrieben haben soll, angefiihrt, allein auf diesen passt 
wieder der zusatz nepiscopi" nicht. Man hat deshalb gewohnlich 
den griechischen kirchenyater Cyrillns ^Von Alezandria (f 444) fiir 
de» yer^Mser geliatt^, weil dersdbe zwei dem titel nadi etwas 
fthnelnde schriften Mnterlassen hat, nftmlich einen Apologeticus pro 
XII capitibus adversns oiientales episcopos und einen Apologeticus 
ad Theodosium imperatorem, allein der herausgeber der \f erke die- 
ses heiligen mannes, Aubert, hat wohlweislich unseren Apologeticns 
qnadripartitns nicht mit in die sammhmg derselben anfg^onunen, 
weQ er Jedenfidls dnrchavs kefaien gnmd iknd, letzteren ihm znzn- 
schreiben, sondern diese ans der tthnlichkeit der Qbersehriflen bei 
einigen literatoren hervorgegangene verwcclislung (z. b. vou Fa- 
bricius, Cave, Oudin, du Pin, Placcius u. s. w.) einfach ignorieit. Eher 
liefie sksh die angabe des bekannten Jocher in a. gelehrtenlexicon 
b. V n. d. n. hOren, welcher sagt, ein bischof yon Basel namens 
Cyrillns s^ yerfiEuner dieser (lateinisch geschriebenen) fobeln, nnd 

eiDe in einem migoellanbande Misc. Theolog. Iftb. £oL 54. 

eine zweite Maniiscr. lat. in fol. nr. 395 und 

eine dritte Manuscr. lat. in 4. 254. (diese ist datirt: Kempen 1461) 

In derselben bibliothek befindet sich auch eine deutsche handschr. 
mit biidem: Manuscr. German. in fol. nr. 641, datirt 1467. 

Eine handschr. der deutschen ubersetznng aue dem 15 jahrhandert 
behndet dch auch in Wim unter ur. 12645 der Tab. oodd. mas. Yindob. 
T. VU angeftibrt. 

\ 



I 

Digitized by Google 



287 

Bich daim gaaz nnyerfrorenL tlber diese seine notiz avf das zengniBB 
des Urstiaiiis in seiner Epitome Hist. Basil. (Bas. 1573) imd auf 

Grynsens, Moniim. Basil. beruft. Leider hat aber weder ersterer 

in seiner der ebengenaniiten Epitome beigegebenen Series episcopo- 

rom Basileensinm noch letzterer eines bischofs Gyrilliis gedacht 

nnd anch in der reihenfolge der baseler bischSfe in den hierher ge- 

hSrigen werken von Sehmidt nnd Potthast kommt ehi bischof dieses 

nameusvor, uud deshalb istes zweifellos, dass Escheuburg iu s. denk- 

malern deutscher dichtkunst (Bremeu 1799) recht hat, wenn er an- 

nimmt, dass diese ganze persdniichkeit einfach durch absichtliche 

oder nnabsiditliehe iibersehnng eines kommas (Esch. glanbt aber, 

es fehle ganz) zn ende der ersten ansgabe der dentsehen fiber- 

setznng dieser fabeln entstanden sei. Es heisstdanllmlich: ^Endet 

sich hie das buch des spiegels der weyssheit beschriben durch ('y- 

riUum bischoff, zu Basel uss tiitsch transferirt vnd gedruckt durch 

Adam Petri im jar nach CluistuB gebnrt MDXX." nnd JOcher liat 

ein&ch, statt die worte «zn Basel^ mit «dnreh Adam Petri* zn 

verbinden, dieselben zn den yorhergehenden „dnrch Cyrillnm bisehof* 

vou dem sie ja das komma trennt, heriibergezogen und so einen 

bischof von Basel Cyrillos, der niemals existierte, in die welt ge^ 

setzt, ein versehen, wie solche in seinem lezicon sich yiele vor- 

finden. Sonderbarer weise setzt iibrigens der dentsche fibersetzer 

selbst zweifel in des bischofe GyriUns antorschaft, demi er fiber- 

schreibt fol. I das buch so: „durch den heiligeu bischof ( ^Tillum 

(wle man helt) beschriben". Etwas mehr fUr sich luitte vielleicht 

die behauptung des liihuischen liistorikers iiud biographen Balbinufl, 

der in seiner Epit. 1. 1. s. 9, in seinen misceil. XV, s. 4 nnd in seinen 

Oonig. in Bohem. doot. s. 15. behanptet, diese apologen seien, das 

werk dee berfflunten slavenapostels Cyrillns * yon Thessalonice (f 868 

d. 13. febr.), indem er sich auf eine an^eblich in den acta ss. der 

boUandisteu enthaltene notiz dariiber bezieht. Allein dort sageu 

die heransgeber Henschen nnd Papebroch (Acta ss. m. Jfart. T. IL 

§ 39) anch weiter nichts bestimmteB ftber diese frage nnd fBhren 

nnr die anflii^t des Labbens nnd Mirftns, dass diese fobeln nr- 

spi Uiiglich lateinisch geschrieben und uicht erst in diese sprache 

« 

' 1 S. Hanka in iKozbor z starocesk^ lit. T. II s. 18 bis 27. u. abhandl. 
d. k. bdhm. ges. d. wiss. 5te folge, b. III (Prag 1845) 8. 686 ff. (in 
bohm. spr.). 



Digitized by Google 



288 

ttbeMtst aeien, an, setseiL Jedoeli die yemnitliimg eines imgeDaxuitai 
gdehrten, dass deir verfiMuser wohl jen^ elayenApeBtel GyrillnB ge- 
wesen seyn k5nne, mit der Bemerkung liinzn „inyestigandimi esset, 
nnm ejns exstet aliquod in Slavorum scriptis vestigium". Lessing 
fuhrt in seinem entwurf zor geschichte der Usopischen fabel (verm. 
BcliT. bd. n 8. 257) dieae stelle anch an nnd setzt hinza: «CyriUtu 
der Slayenapostel lebte nm 875. Aber anch so alt ist der apolo- 
genschreiher nieht nnd meine mnthmassnng ist wahrsdieinlicher*, 
er sagt aber nicht, welche mnthmafinng dies sei, und so urtheilt 
er blos negativ. Die einzigen etwa tlir diese ansiclit anziifilliren- 
den innem griinde mochten abgesehen von der trage, ob jener 
slay^postel ilberhanpt im stande gewesen sei, in lateinischer 
spraehe za scfareihen, sein, dass der yer&sser der &beln genan mit 
der donan bekannt gewesen sein mnss, die er sdbst redend ein- 
fiihrt (in c. 23 vgl. c. 8) und dass er bereits die orgeln mit blas- 
biilgen kannte (TT c. 26 heiiit es „nonne sapidius folles in or<ranis 
canont?"). die zuerst im j, 822 zn Aachen in gebrauch gekommen 
seyn soUen. Allein aUe diese griinde, die ilbrigens Adry in MiUins 
Iffagasin Encyd. 1806. b. n, s. 22 der derselben meinnng ist, 
nicht einmal kennt, sind nicht stichhaltig nnd lassen sich soibrt 
widerlegen. Es bleibt dalier nichts iibrig, als mit Dobrowsky 
(Slavin. Prag 1834. s. 162) einen gewissen Cyrillus de Quidenon 
po6ta laoreatas ans dem 13 jhdt., wie er in einer handschrift der 
Prager nniyersitfttsbibUothek genannt wird, fiir den yer&sser za 
halten, dann wftre ein NeapoUtaner ans Qnidone, einer kleinen stadt 
derproyinz Capitanata imkQnigreichNeapel gewesen *. Innere grOnde, 

* 

1 Dobrowsky las (a. Hanka a. a. o. s, 689 anm. 1) noch im j. 1770 
folgende iiberschrift der lateinischen hdschr. VI. 3. der Prager univ. 
bibl. V. j, 1162 »Explicit liber quadripartiti editus a Cirillo Epo alias 
[gwidenpn laureato po] eta finit" dni M". CCCO". LX« ij^' If iiij (ne- 
g'orij. Doch sind die liier in parenthese gesctzten worte von dem scriptor 
Zimmermann, der viele dergleichen vandalismen verfibt hat (s, hanslik 
s. 323 fg l heransf^eschnitten worden, Auf der innern seite den vordern 
deckels der pergamenthandschrift VI. 4. if. 1. 55) steht: i-Cjrilli (alias 
Sjcinderini PoetiE lanreati) Apologorum libri IV'« Was soll nun aber 
dieses »Sycinderini« bedeuten , das doch nicht aus »Gwidenon« diirch 
versehen des abschreibers entstanden seyn kann ? (Tber diese zwei hand- 
schriften schreibt mir der berr oberbibliothekar der Prager imiversitats- 
Joibliothek Zeidler am 4 Juxii 1880 folgeudes: 



Digitized by Google 



289 



diese apologen einem Italiajier znznsehreiben, Bind allerdings nicht 
Yorhanden nnd die vorhln angefOhrte em^Oinnng der Bonan wllrde 
eher anf einen andem landtnnann schliefien lassen, Tielleieht anf 

eineii fraiizosen, wie er denn z. b. II. 8. s. 45, 10 die partikel ^si" in 
der bedeutung „ob" fiLr ^nnm" braucht \ prewolinlich fontana fiir fons 
setzt und auch II. 5. mit den worten Gallia und Gallia bulbus, 
die freilich Gorderine in seiner ansgabe weglftsBt, anf dieses land 
liindentet. Allerdings denten wieder die ansdr&eke brodinm (IV. 2) 
nnd zncamm (IV. 3) anf dentsche stAnmie nnd selbst die Ton mus 
im tcxt behaltene oifenbar verderbte und deshalb von Corderins anch 
ohne weiteres ^estrichene stellc IV. 5: „in bays et hanicis- deutet auf 
ein anderea vaterland. Anf der andem aeite aber sehen wir wie- 

Die apologen des CyiillaB besitzt die k. k. imiversitatsbibliothek 
sn Prag in 4 lateinischen imd 1 bohmischen handschnft. Daranter 
sind nur 2 lateinische fUr die Cycillusfrage wichtig, weil eine dayon 
den namen »Quidenonc, die andere eine aichere spnr des namenB »87- 

cinderinns* aufweist. 

a) die im Codex mixtus V D 8 als n. 5 Torkommende handschrift 
bcginnt mit den worten : Incipit liber quadripartiti ) editus a cirillo epo 
alias I gwidcnon laureato poeta. | 

Dersclbe name G^widcnon kaiii auch im Explicit vor, ist aber von ciner 
manus impia hcrauHgeschnitten worden Das Explidt lautet: Ezplicit 

liber quadripartiti | editus a Cirillo Epb alias | | j 

eta I finitus anno dni CCCC« Ix» ij'' I ' ^ "* 

b) Die mit XIII F 9 signierte, jetzt aber zu anfang defekte perga- 
menthandschrift schlieOt lakonisch: Eig^Udt QuadripartituB apologeti- 

CUB Anno doi M& \ 

Das Incipit fehlt, wird abcr den namen Sycinderinus enthalten 
haben, da der vorderdeckel dieser handschrift auf seiner innenaeite ein 
inhaltsregistcr darbietet, auf dem es heiL>t: 

|..>o Cjrilli alias Sycinderini PoStffi laureati Apologorum lifari 4 a 
folio 1'"° usquc ad folium 55 versum. 

2 '" Seneca de quatuor cardinalibus virtutibus a folio 55 verBo ub- 
que ad folium 59. 

3*'" EUicidarium theologicum etc. 

Woher hiittc der schreiber des inhaltsrcgist(>rs den namen Sycin- 
derinus genommen, wcnn nicht aus dem jctzt fehlcnden Incipit? Dass 
derselbe den namcn falsch gelesen hatte, ist bei dcr ausuchmenden 
deutliclikeit und sciionhcit der pergamcnthandsclirift bcinahe unmoglich. 

1 Kommt so auch >)ei Nigellus, Speculum Stult. s. 38 (ausg. d. j. 
16G2) u. im dialogus creat. 23 a. 16 1, 5. c. 56 s. 199, 5. c. 60 s. 203, 13. 
c. 72 8. 217, 7. c. 80. s. 225, 30. c.90. s, 239, 17. c. 108. s. 260, 10. vor. 
Vabalbadiex 19 



Digitized by Google 



290 



der, dass der vorfussor oin fUr seine zeit gelehrtei- mann war, er 
hat die arlstoteliBche logik ucher gekannt, obwoU er diesen phi- 
loBophen nnr einige male namenftich angefShrthat (m anihng dea 
prologns die problemata, nnddannb.IIc. 26die pbyBionomia nnd sonst 

noch in c. 19. d. b. I. und ini 5. u. 26. c. d. b. 11), auch den Se- 
neca hatte er gelassen und sein citat in b. III. c. 24. „bis dat qui 
dto daf ist dem Publius Syrus entnommen, in dessen Sent. 345 
ee lieisBt: Inopi beneficinm bis dat qni dat celeriter! Anch der ho- 
raniflche yers: qnandoqne bonns dormitat Homeras wird yon ihm 
b. I c. 6 angeEogen, allein das in der ansgabe des Oorderh», bnch 
III c. 27 im text stehende distichon scheint eine interpolation zu 
sein, denn in der von niir meinem text zu gronde gelegten £d. 
Princ. fehlt es nnd ist daher anch yon mir nnr ak yariante mit 
an^enommen worden (s. 103). 

JedenfUls war der yerfiuBer ehi gelehrter theolog, wie die 
zahlreichen Citate ans der bibel, welche ich weiter nnten anfBhren 
werde, beweisen, aber er war dabei auch ein schartsinniger scho- 
lastischer pliilosoph, auf den das ihm von Desbillons (fabolse 1709. 
prmf. c 2) beigelegte epitheton ,ineptaA<^ absohit nicht paast, er 
war im gegentheil sehr spitzfindig, was fiist ans jeder emzelnen 
fkbel, beeonders aber ans b. in. c. 21 (de terra et primo mobili) 
bervorgeht (yer^l. noch I. 17. II. 1. 2. 8. 10. 12. m. 4. 19. 22. 23. 
24.) und der gelehrte roinaiitiker Xal. Schmidt (tasclienbuch d. ro- 
manzen s. 195), einer der wenigen gelehrten, die Bich in nenerer zeit 
mit ihm beBchttftigt haben, hat gewiss recht, wenn er sein werk 
alB nngemein tiefbhmig nnd hoch ftber dem dialogns creatnranun 
stehend hftlt, wenn wir ihm anch darin nicht beiznpflichten yer- 
mogen, dass er dasselbe fiir nicht monchischen, nicht einmal christ- 
lichen ursprungs erkliirt. Es hat rait dem dial. cr. iibrigens noch 
dies gemein, dass darin die vorzutragenden lehren und geschichten 
ganz wiilkiirlich den thieren in den mnnd gelegt werden, nnd zwar 
ohne irgend welche rttcksicht anf die natnr derselben nnd die ein- 
gefBhrte observanz der fabel. Eigenflich mftrchenhafte stofTekommen 
fast gar nicht vor, es wtire denn die geschichte von Gyges [Ul 4), 
von den indischen goldbergen (III. 10) und von dem wunder- 
baren tod der viper (III. 26. IV. 8. 10,), denn die kenntniss der 
farbenyerttndenmg des cham&leon (b. II. 21) geh5rt nicht hierher. 
Den Mwg^ den er fLbrigens nicht nennt, hat er so gnt wie 



Digitized by Google 



291 



niclit benntzt, doeli kommeii eine an^ahl AichBikbeln, die an dnige 

episoden des l oinaii dii renard erinnern fz. V». T. 24), vor. Als be- 
sondere nierkwilrdigkeit muss noch angeiiilirt werden, dass der ver- 
fasser in b. I. c. 15. ausdriicklich sagt, dass es nnr fnnf vocale gebe, 
woranB Bchon allem folgt, dass er kehi grieche war nnd nicht grie- 
chisch scdirieb, d«in sonst Ultte er yon sieben sprechen mflssen. 

Im mittelalter selbst kann er yon seinen zeitgenossen nicht 
benutzt worden sein, denn ich habe nirgrends wo in den aus 
dem 13 — 16 jalirhundert. erhaltenen schriften sein werk citirt oder be- 
nutzt gefnnden, nnr dieyon Boiyin in semer Apologie d^Hom^re (Paris 
.' 1715) ans einer handsehrift der Pariser bibliothek, betitelt L'Appa- 
ration Maistre Jean de Henng mitgeihejlte fabel: le datillier et la 
courge stimmt mit der 13. (14.) fabel des III. bnchs: de cuciirbita 
et palma, w^obei noch zn bemerken ist, dass liier nnabsichtlich das 
Buffonsche system auf alle drei reiche der natnr anjrewendet ist. Bei 
Lafontaine finde ich nnr tthnlich L 1. mit IL 4., VI. 3. mit I. 2. 
IV. 17. mit L 20., X. 4. mit H. 14., L 2. mit n. 15., m 12. 
mit m. 4., IX. 4. mit m. 18., nnd m. 17. mit m. 11. Was 
nun die sprache selbst anlangt, in der die apologen geschrieben sind, 
80 ist dieseibe eine holprige, verdorbene, barbarische latinitiit, oft 
geradezn gar nicht zn yerstehen, oder wenigstens, weil in den oft 
zn knizen stttaen das yerbnm fehlt, nicht selten der sinn anf zweieiv 
lei welse zn nehmen nnd wohl mit absicht rftthselhaffc, die termi- 
nologien abstract nnd einzelne ausdriicke dem verfasser eigenthiim- 
lich, so das immer wiederkehrende „ut quid" fiir „cur" oder das bar- 
barische „ad qnid'' was allerdings auch im dialogus creat. wiewohl 
selten (z. b. c 16. s. 15 z. 13) yorkommt. Wir nennen noch 
flnere nnd inflnere als actiya (m. 9. I. 14.), nti als passiyun (UL 
24.), arida als hanptwort (III. 19) gebrancht, dann das wort mu- 
rilegus (IV. 1) flir felis, welches wort nebst ^cattus" Corderius frisch- 
weg in den text setzte; dasselbe geschah auch b. II. c. 19., wo 
derselbe statt des dortstehenden wortes «regnlns^ das ihm besser 
scheinende «basilisciis* in den tetxt coirigirte. 

Unerklarlich ist es, wie flbrigens das werk, da es doch im 
letzten viertel des 15 j;ihilinnderts melirnials gedmckt wiude, auch in 
zahkeichen hundschriften des 15 jahrhiinderts existieite, so selten gewor- 
den ist, dass die groBten bibliotheken, wenn sie es tiberhanpt haben, 
jetzt kanm eine ehizige, hdchstens zwei bis drei ansgaben besitzen. 

19» 



Digitized by Google 



292 



Daher mag es woU aiich gekommen Beyn, daas Jesnit 
Baltliasar OordeiiiiB (Ooidier) ans Antwerpen, doetor nnd profeBBor 
der theologie an der Wiener nniversitat, als er eine alte hand- 

schrift dieses werkes in der bibliothek daselbst tand, welche Tur- 
spriinglich der bibliothek des konigs Matthicas Corviniis angehorig 
gewesea ond von dem, bischof Johannes Faber ersterer geschenkt 
worden war, ein noch gftnzUdi nnbekanntee bnch entdeckt zn 
haben meinte nnd, ohne dasselbe einem der den gelehrten bekann- 
ten Oyrille znschreiben zn kSnnen, es als ein noch nnedirtes werk 
publicirte. tiber sein hierbei beobachtetes verfahren driickt er sich in 
der vorrede so aus : „erat quidem splendide satis iii raembrana ex- • 
aratnm, sed adeo vitioBe, nt vix ulli periodo sensus suus aut con- 
stmetio constaret. Qnare mihi maximopere laborandnm Mt, nt 
vel diiinando saltem senBnm aliqnem asseqnerer, qni, ai alicabi 
Tninns feliciter fortaflsis expreBens sit, veniam dabis fui^aXhjXatq 
ipsum exactius expressuro, si quando emendatum aliquod exemplar 
GrsBCiim nactns fuero'^. 

Abgesehen nnn davon, dass er irrig annimmt, dass der urtext 
' griechiadigewesen nnd jene handschrift nnr eine fibersetzmig spftteror 
zeit ins lateinisehe b^, liat er sich aber solche abweichnng»! von 
dem in den aiten dmcken ziemlich einmttthig recipierten text erlatibt, 
dass mit jenen verglichen der seinige an manchen stellen geradezu 
als ein ganz auderes werk erscheint, wenn wir auch zugeben wollen, 
daas die ihm vorliegende liandBchrift eine ziemlich juige nnd von 
den jenen dmcken zn gnmde gelegten sehr abweichende gewesen 
seyn mag. Dies ist aneh sehr erklftrliGh, denn da die meisten ab- 
schreiber das schwiilstige latein, die verschrobenen wortstellunjicen, 
ja die oft barbarischen ausdriickt? meist iiicht verstandeii haben 
mSgen, so lluderten sie willkiirlich, und daJier ergeben sich auch die 
in den alten ansgaben sich findenden varianten. Oorderins aber 
ftnderte keck aJles, was er nicht verstand, nnd liess dicjenigen 
worte, welche ihm nieht klar waren, ganz weg z. b. setzte er As- 
bestinum I. 21 fur Anthicon, ebendaselbst Arminium fiir Crusimi- 
mum, corvus III. 12 fiir tliorax (sollte wohl corax heiBen), Neiu- 
roth 11. 10 tur Nero. Cxanz weg liess er: exacontolicus kipis 11. 23, 
trapota IL 11, Gigno III. 10, brabitsB m. 10, berta IDL 12, Omieo, 
m. 22, coetohi meda UL 27, GaJlia bnlbns U. 6, nnyerstSndliGh 
war ihm bins 11. 23, bellagium IL 24, bevaroB IL 20, bardns IL 



Digitized by Google 



293 

22, in bays et hanicis IV. 1 tind in croceis IV, 2, u. s. w. 

£s ist interessant den tezt der alten gedrackten aQBgaben yor 
1500 mit der des CordeiiiiB zn yergleiehen, nnr mfisste man wissen, 
ob die hdchst antmUig^ abweichnngen, interpolationen nnd weg- 
lassnngen lediglich auf dessen rechnung kommen, oder von der von 
der ubrigen verscliiedenen handschrift, deren er sich bediente, her- 
riihren. Am auffcilligsten sind diese abweichungen im texte des 
prologUB, obwohl sie aUerdjngs an4^ im verlanf des ganzen werkes 
noch fLberaU bemerkbar werden. Wir wollen daher, nm sich einen 
begriff dayon maehen zn k5nnen, eine vergleichnng nnseres nach 
der friiheren aosg. constitnirten textes mit dem des Corderios hier 
folgen lassen. 

Unser tezt: 

SeeniLdnm AristoteliB sententiam in Froblematibns snis ^nam- 
qnam in exemplifl in discendo gandeant omnes, !n disdplinis morali- 

bus ]ioc' tanien amplius placet, quoniam stnictnra monim ceu ymagine 
picta rerum similitudinibus paulatim' virtutis ostenditur, eo quod ex 
rebns natnralibnB, animalibnB, morlbns et proprietatibns remm qnasi 
de Tivis imaginibns hnmanm yitae qnalitas ezemplatnr. Totos etenim 
mnndns yisibilis est schola et rationibns sapientise plena snnt omnia. 
Propter hoc, tili carissime, informativa juventutis tuae documenta 
moralia non de nostra paupertate stillantia sed de vena magistrorum 
tibi nnnc scribere cnpientes cum a^jntorio gratise Dei ea trademus, 
nt intelligas darins ae addiscas fEMsQins, gnstes snavins, reminiscaris 
tenacins per iUbnlas fignramm etc. 

Corderins: 

Secundum Aiistotelem in Problematis magna vis est exemplo- 
rum, in moralibns maxime disciplinis, cum ex rebus naturalibus 
et animalibns, qnasi vivis qnibnsdam imaginibus hnmanse vit» 
qnalitas exemplatnr. Totns enim mnndns hic visibilis qnasi qnsedam 
schola est, in qua rationiBns pmdentifle plena snnt omnia. Ex hac 
igitur tamquam e promptuario moralia documenta colligentes per 
ezempla proponemus, ut iector inteliigat darius, addiscat facilius, 
gnstet snarins, reminiscatnr tenadns, qnm per fignras et apologos 
perceperit. • 

1 An dieaer stelle muss gans bestimmt »palatiam« gelesen werden, 
weil sonat das sabject, welches den genitiv »virtnti8« regiert, fehlen 
wfix^e. 



Digitized by 



2U 

Im iibrij^en liat Corderius sorge getragen, dass in derselben 
alle biblischeu stelleu, die ini texte der apologeusaminlung uur mit 
auziehung der worte, nicht aber mitanfnhrong der biblischen Mcher» 
denen sie entlehnt sind, genan dtirt flind^ Ich habe es fBr am- 
gezeigt gehalten, dae verzeichniBB dieser Btellen hier folgen m 
lassen, weil gleichzeitig dadnreh anch die belesenheit des yerfassers 
sowie desseu christlicher sinn erwiesen wird. 



Prologns. 




8. 


o 

o. 


z. 


17. Haec enim sunt (Exod. 16). 








» 




» 


18. Job (I. 19). 


• 






» 


1» 


» 


19. qiuB Nabnzardam (IV Beg. 25. 9). 








8. 


4. 


E. 6. Job (5). 










» 


» 


12. Zachariae (I. 19). 










T» 




13. Joelem (I. u. 11.). 


Ti T 


c> 


1 

1. 


s. 


O. 


z. 


18. scriptum est a Salomone (Prov. I. 5). 




C. 


o 


8. 


o. 


z. 


36. participio ^apientisB (Gen. I. 28). 




c* 


2. 


8. 


7. 


z. 6. Qnamobrem (Prov. ni. 15). 




c* 


4. 


8. 


o 
o. 


z. 


30. proyide reepondit (Ecd. m. 1). 




c. 


5. 


S. 


10. 


z. 


31. oculos pennatorum (Prov. I. 17). 




C. 


6, 


8. 


11. 


z. 


18. oculus tuus (Matth. VI. 22). 




» 


» 


9 


» 


» 


20. cor tuom (Prov. IV. 23). 






» 


9 


» 


» 


24. saiu et snoniin pednm (Eccl.XXI. Proy. 














IV. 25). 




c. 


10. 


8. 


16. 


z. 


13. deflnae in majora: (Ecd. XTX. 1). 






s 




» 


» 


15. novissimis tuis (Trov. XIX. 20). 






» 


» 






19. conscriptum est, inquit (Prov. UI. 7). 




9 


J» 


» 


» 


» 


30. gubernacula possidebit (Prov. L 6). 




c 


14. 8. 


21. 


z. 


1. sicat Ohain (Qen« IV.). 




9 


9 


9 


9 


» 


2. Dayid (JL Beg. 2). 




9 


9 


» 


n 


» 


15. remissa manns (Proy. X. 4). 




9 


» 


» 


» 


» 


16. ante Ysrahel» (Exod. XVI. 30). 




c. 


15. 


s. 


22. 


z. 


10. Non[ne] audisti (Prov. X. 20). 




9 


9 


» 


» 




15. Nonnemultiplicitate sermoaum(GenJI,9) 




9 


9 


9 


» 


» 


17. in Syna (Exod. XX. 1). 



1 Et kOnnte jedoch sem, dass in der von ihm gebrauchten hand- 
sohnft die stellen dtiert geweeen sind. In der enten ausgabe kommt 
dies ftberhaupt nur einmal vor: ITI. 12 g. 88. 

2 Diete stelle lautet bei Corderius : Etenim sabbatiBante Israfile 
coslum non pluebat manna. 



Digitized by Google 



295 



— » j» j» » 1» 26. soriptum est (Ose. VIII. 7). 
' — » » T» T) «27. non desit (Prov. X. 9). 

— c. 20. 8. 27. z. 21. meditor certe modo (EccL 1. 15). 

— c. 21. 8. 29. z. 10. Nonne sanctiu Job (L) 

— 1» » 9 » »12* ezeeUens Joeepli (Gen. IL 9). 

— „ „ „ „ „ 13. Tobias (Tob. H.). 

L. I. r> 7) n j) »20. inadversitatibusgloriatnr(n.CorJQI.9). 

— c. 25. 8. 33. z. 31. luminosum (Exod. lU. A. 29). 

L. n. c. 3. B. 38. z. 32. In ore siqaidem (11 Cor. XIU. 1). 

— „ 6. B. 41. 2. 7. QnAmobrem (Proy. XXVm. 14). 

— 9 10. 8. 46. £. 12. Cum Nemroth imp. ^ (Gen. X. 9). 

— 9 B 9 » »23. recordare primum quod (Gen. II.). 

— » » » » »24. tribus fratribus (Gen. 9). 

— c. 11. 8. 47. z. 30. CornutaMoy8ifacie8(Exod. XXXIV. 29) 

— c. 18. 8. 54. z. 33. Tota namqne iUa mira vis (Jnd. 14). 

— « » « 55. 9 1. Una enm oapilliB (Jnd. 15). 

— c. 21. 8. 58. z. 80. Sic Moysi (Ezod. XXXIV. 83). 

— „ „ „ „ „30. Sanctuariiim (Exod. XXXVI. 14. 19). 

— c. 25. 8. 62. z. 8. caro tceuum (Isa. IV. 6). 

— c. 28. 8. 65. z. 15. stulti simt (Eom. I. 22). 

— n n » 9 »23. Bcriptom est (Joan. Vm. 13). 

— % « » , «29. fligitiya hmnilitaB (Matth. XXin. 12). 

— „ „ „ „ „36. Landetergoteo8aliennm(ProTXSLVII.2) 
L. lll. c. 2. s. 71. z. 16. Si audisti (Gen. III.) 

— » » » » „20. quia nimirum Saul (I Reg. 16, 9). 

— c. 4. 8. 74. z. 16. filiis Israhel (Exod. XVI.). 

— c. 7. 8. 79. z. 19. lapidem offenflioniB (I Petr. 2, 8). 

— « 9 8. 80. z. 5. HonneNabn<diodono8or (IV Beg.24^10). 

— „ „ „ „ „8. Simiiiter antem Babylon (m Esr. 2). 

— c. 12. 8. 88. z. 17. Inquit Exodi (XXUl. 8). 

— II»»» »22. Balaam periit (Num. XXU. 8), 

— » » 9 « »23. Jacob depravata (I Reg. 8, 3). 

— c. 14. 8. 9|. z. 9. bene video qnod ztnlti (Prov. I. 22).. 
L. IV. c 1. 8. 105. z. 24. Bene SalomcmicDm (Prov. IX. 8). 

— c. 3. 8. 108. z. 7. simpliciores simnB (Prov. m. 32). 

— »»»»»!'?• fregerunt Sampsouem (Jud. XV.). 

* 

1 So^Bteht die Btelle bei OovderiiiB. • 



Digitized by Google 



296 



— , , „ „ „ 18. subyerterant David (11 Eeg. 2, 2). 

— » s » 9 * 19. SalomonemsapieatiBsimam (m Beg.2). 
-r c. 6. 8. 110. z. 33. pxiDiiu bibit (Qen. IX. 21). 

— y, j, „ j, r> Loth staprom (Qen. XIX. 33). 

— j, » j, 7) 7) 7» Amon temnlentns (11 Reg. 13, 32). 

— c. 5. s. 111. z. 1. Holoieraes diix (Juditli. 13, 4). 
Jedeulalls mosB man dem Corderius fiir die miilie, wolche er sich 

gab, diese apologen, welche er fiir ein vorzfiglicheB eittenlehrbncb 
hielt, selnen zeit- nnd glanbensgenossen lesbar nnd Yerstftndlich zn 
machen, sehr dankbar sein, dass er dabei freilich zn kfihn yerflihr, 
alles, was ihm nicht gut lateiuisch oder sprachwidrig erechien, ver- 
besserte (quamquam z. b. , welches in dem urtext oft den conjunk- 
tiv regiert, corripricrt er mit dem indikativ, die oft sonderbar ge- 
branchte partikel 9qnia<' lindert er in: qnin imo etc.), ganzen sfttzen 
einen sinn beilegte, der nrsprftnglich nicht darin li^, perioden, die 
' ihm nnklar ersddenen, ganz strich, ist flreilidi vom standpnnkte 
der heutijren philologischen kritik aus nicht zu verzeihen. Weun er 
aber das werk selbst llir ungedimckt hielt, weil ihm bisher nie eine 
ansgabe davon anfgestosBen war nnd er desselben keine erw&hnnng 
bei Sixtns Senensis nnd Possevin gethan gefimden hatte, so ist 
dies bei emem gelehrten theologen, wie er doch war nnd dem doch die 
Wienerbibliotheken zn gebote standen, insofem zn verwnndem, als er 
dasselhe von Jacob Frisius in seinem auszuge der Gesnerschen biblio- 
thck (bibliotheca iustit. a Cr. Gesnero, aucta p. Jos. Simlerum Tig. 
1583. in fol. s. 182, sp. 2), der ihm doch bekannt nnd zngftnglich 
seyn mnsste (Le Mire oder lOr&ns, der ia sehder biblioth. ecdes. 
es anch erwfthnt, pnblicierteaUerdingsdieselbeerBt nach dem erschei- 
nen [1630] dieser ausgabe: 1649), citiert gefunden hatte. Docli ist es 
ihm wohl zu verzeihen, denn etwas Rhnliches ist noch in neuester zeit 
erst dem gelehiten und vielbelesenen heiTU Edel. du Meril passiert, 
der in sdnen PoSsies latines in^tes dn Moyen-Age, Paris 1854, 
s. 149 zwei proben (den prolog nnd die fobel vom ohr nnd ange 
I. 25) „ans einem in der hdschr. der Wien. hofbibl. nr. 8094 f. 49 bis 
95 ohne namen eines verfassers enthaltenen, noch unedierten, latei- 
nischon mittelalterliclien fabelwerke- niittheilt, die dasselbe als unser 
Speculum sapientiae documentieren. Er hatte dies aberebenso wenig 
gemerkt, als der hoohberiihmte nnd tiefgelehrte Ferd. Wolf, der ihn 
znerst daranf anfhierksam gemacht hatte, nnd alle kritiker des dn- 



Digitized by Google 



297 

iDflriliflGihfin bnches nicht ansgenommen. Eher kSnnte man siGh noch 
dar&ber ivnndem, daas Gorderins anch die denteehe alte ilberBetznng 
nicht kannte, die doeh in mehreren auBgaben ezistirte, obwohl anch 

schon der p^leich zn erwfthnende Holtzmann in der znei^un^rsschrift 
seiner versilicirten umarbeitung- derselben an den rath zu Esslingen 
V. .1. 1571 sagt, dass zu seiner zeit von der ersten und letzten 
edition der dentBchen prosa-ilberBetzang nnr noch wenige exemplare ^ 
ftbiig gewesen seien. Ebe wir indcBS von dicBer Holtzmannschen 
bearbeltiing selbst spreehen, wollen wir znvor die aoBgaben nnd 
iibersetzungen des urtextes selbst anfiiliren. 

Speculum sapiencie beati Cirilli episcopi alias quadripar | titus 
apologieticus vocatnB. In ci^nB quidem prover | bijs omnis et 
tocinB sapiende Bpecnlnm daret. s. 1. et a in fol. (61 bl. zn 30 — 34 
z.). Gedmckt zn Basel dnrch Michael Wensler. (Hain nr. 5903. 
Laire I. 6«. s. 223.) (Leipz. nniv. bibl., Ozford, G5ttingen, Wien). 

Speculu Sapientie beati Cirilli episcopi alias quadripertitus 
apolo I gieticus (sic) vocat^. s. 1. et a. in fol. (42 bl. zu 40, 41 bis 
47 z.). (Berlin, Oxford). CTedruckt zu Strassburg durch H. Egge- 
steyn. (s. Panzer T. I. s. 84, Hain 5904) oder dnrch Or. Fyner 
(s. Laire, cataL T. L p. 123). 

Lidpit Qnadripartit* apologe | tiens Cyrilli epi de greco 1 la- 
tiinl I translatus q relucet moraliter i | pliia ethica p qtuor Cardi- 
nales | virtutes z uiorales. s. 1. et a. in fol. (45 ff. bl. zu 2 col. m. 
40 z.). Gedruckt zu Augsburg durcli Ant. Sorg. s. Hain 5905. 
Laire T. L s. 133 n. 67. (Prag. nniv. bibL, Oxford). Diese ans- 
gabe hAlt die Bibl. GrenvilL s. 176 fSr die Ed. Pr., worin c. 14 bis 
16 d. ni. b., u. c. 7. 8. d. IV. lihnlidi wie in d. ansg. d. Oorderlns 
geordnet sind. 

Incipit Speculum sapientiae beati Cirilli episcopi alias quadri- 
partitns apologeticas vocatns. s. 1. et a. in 4^ (127 bL zu 26 z.) 
Hain 5906. 

Dies sdieint die bd Laires T. n. s. 5. no. 10 als ehie Baseler 

bezeiclmete ausgabe, gedruckt uni 1490, zu sein. Anf bl. 120 begiunt 

1 Die Oxforder bibliotbek hatte bis 1831 nur die ausgaben von Cor- 
derius, die ihr katalog iinter dem art. CjTillus, patricius Constantinopo- 
litanus, philo.^oplius anlTihrt, datj suppl. v. 1851, welchcs 3 alte ausgaben 
(die Baseler, Strafiburger u. o. 0. u. I.) nennt, wird aber dem Cyrillus 
Hierosolymitauus zugeschrieben. 



Digitized by Google 



298 



Specaluni Bernaicli. Nach Adry a. a. ,o. aoll dles die Ed. Princ 
Bein. Die bei Uain mit f beeeichnete ansgabe: Ulm 1473 ezistirt 
nicht. 

Specnlam sapientie beati Cirilli episcopi alias qnadripartitag 
apologieticus vocat®. s. 1. et a kl. 8*. 

Gedruckt zn Paris durch Jehau Petit, dessen zeichen mit sei- 
nem namen anf dem titelblatt steht, nm 1602 (Giittingen, Oxfoid, 
Wien). 

Specnlmn sapientie beati Oirilli episeopi . . . (am sehlnf») Ex- 

plicit tabula seu repertorinm apolo^etici quadripartiti Cirilli. Per 
nie Coruelium de Zyrichzee Felicis civitatis Coloniensis incolam. 
kl. 8'. oder 12. (63 bl. za 32 z.). 

Sehr sehleeht gedmckt nnd wegen der ^ielen nngewOhnliehai 
abbreviatnren kanm zn lesen. (Dresden). 

Speculu sapietie. s. 1. et a ((Teorg:. Mittelhus) iji 8° (72 bl. 
zu 32 z.). (Oxford, Wien. — das druckerzeichen s. b. Silvestre, 
Marq. typ. 342). 

Apologi MoraleB S. OiriUi ez antiqno M. S. Codice nnnc pri- 
mnm in Incem editi per Balth. Corderinm Antwerp. Soe. Jesn. Doct 
Theol. ae Profess. Vienn. Viennae Austriae Typis Gregorii Gelbhaar 
typoprraphi Caesarei. M. D. C. XXX in 24. (12 ungez. bl. vorst. d. 
bogen zu 6 bl. 316 ss. u. 7 ungez. bl. index). 

Vorhanden in Berlin, Gdttingen, Prag, Ozford, Wien. Dar- 
nach iBt eine dentsche iibersetznng gemacht: Apologi morales oder 
Sittliche lEibelreden von ynyemfinfiMgen thieren. Wien, Qdbhaar 
im jar 1645 in-12 (vielleicht von Corderius selbst). 

Das buch der Naturlichen weiBlieit. (Am schluss:) hier endet 
sich das buch der Natiirlichen weyBheit | rlarlnn ma vindet aygen- 
schaifte vnd gnt sitten dnrch htpsch | gleichnufi, ebenpildnng vnnd i 
fignren, genommen vnnd gezo | gen an6 den ezemplen der lerer | Ge- 
trucket vnd voUendet in der | KeyserUchen statt Augspurg | voii 
Anthonio 8org. An sannt | Vrbanstage nach der menschwerdung 
Cristi Jhesu. In dem | 1400 vnd UO jar in 4° m. hoL^schn. (133 
gez. bl. zn 2 col. m. 36 z. n. 4 nngez. bl.) Hain 4047. 

Dieser ersten ansgabe der dentschen tlbersetzang (in Berlin n. 
Wien a. d. k. n. k. bibl.) fehlt der name des verfossen, weshalb 
sie wolil auch Hain a. a. o. bd. T, s. 567 unter das stichwort „buch' 
gesteUt hat. Daaselbe vor ilmi tliat Panzer in d. Ann. bd. L s. 183. 



uicjiii^ca by Google 



299 



Der Spiegel der wyBheit durcli km'tzwylige fabeln, viel schoner 
sitlicher vnd christlicher lere angebende, iin jar Christi M. D. XX 
Y& dem latiniseliea yertiltaclit. (Am sdiliiBs) £ndet flich iue das 
bnch des BEdegels der wyfiheit» beflchriben, dnreh OyriUiim Biadiol^ 
zn Basel tB tatech (sic) transl^riert, Vnd gedmckt dnrdi Adam 
Petri im jar nach Christns geburt M. D. XX. in 4° (4 ungez. bl. 
tt. LXXXIU gez. bl. zu 31 z.). 

Ber tlbersetzer hat sich an der spitze seiner knrzen vorrede 
(in mefnem ezemplare fehlt dies blatt) mit B. S. M. miterBchrieben. 
DieBeiiberBetzuigistziemU^fireinndimgenan, abernadi einem Idd- 
lich guten text gemacht, vde dies z. b. der anfang des prologs zeigt. 

Lateinischer text: 

tiecondam Aristotelis sententiaminproblematibna Baisqnamqnam 
in ezemplis in discendo gandeant omnes, in disQipliniB moralibnB hoo 
tamen ampIinB placet, qnoniam BtnLctnra morom oea imagine picta re- 
mm BimilitndinibnB panlatim ' virtntis ostenditnr, eo qnod ez natnra- 
libns animalibns, moribns et proprietatibusrerum, quasi de vivis ima- 
ginibus humanse vit?e qualitas exemplatur. Totus enim mundus visibilis 
est Bchola, et rationibus sapienti<e plena fiunt omnia. 

DentBche ilberBetsnng: 

Wiewol nach demBpmch AriBtoteliB in sitlichen Vnderwysongen, 
man Instig iBt znznnemen, so mfi beqneme byspil fOrhelt, bo iBt dodi das 
nocli anmutiger, weii ma die tugent anzeigt mit glychnussen vnd ey- 
g"enschaften der creaturen, g-lych als sehe eiiier vor im die tugent ^xf^- 
malet, nemlich so daa menschlich leben sich mag bilden nach natur- 
lichen aiten vnd eygenBchaften der thiere, als nach lebendigen bil- 
dem, ja die gantze welt boI dem mesche ein znchtzduil sin, so 
aUe ding darinn myt wyfiheit sind yerordnet. 

Diese ausjrabe tiilirt schon Panzer th. I s. 445 nP. 1001 an 
(Berlin, (Tiittingen). 

Das ist das buch der weiiiheit dann erlenit wiirt der welt 
lauff, wie sich einer yor nntriiw bewaren vnd sein sach yersehen, 
weifilich zd handehn, in gater yorbetrachtong ete. Strafibnrg, J. 

♦ 

• 1 Das wort ist jedenfalls in den ausgaben verderbt and muss mit 
»palatiimic vertaiischt werden , aUein auch in der Gordeiiiu Torliegen- 
den handsohiifb hat w niisht gestanden, sonst wfirde er es gewiBS be- 
halten nnd nicht den ganteen sats tungestaltet haben (s. ob. s. 293): 
ebeniowenig ist der aberaetser darauf gtJrommen. 



Oigitized by Gopgle 



300 



Grieninigrer 1529 in fol. mit holzschn. 

fiinespfttereaiugabeemliiea: Frankfdrt gedmckt bei Job. Lech- 
ler in yerl. g. Sigm. F^erabend n. Sam. Hfiter 1664 in 8* (Berlin). 

Diese liberBetznn^ brachte eln Angsbnrger melstersinger, ein 

kiirschner seines zeichens fnni 1570), der um 1580 noch zu Wien 
lehte nnd auch maler gewesen sein soU (s. Stetten, kunstgesch. v. 
Aogsbnrg s. 531) in 95 gereimte apologen, wobd er sich aber scla- 
Tiach an den dentschen tezt hieit, aber sogenannte moralen anhlDgi 
in denen er die anBlegung der i%i.beln mit biblischen nnd andem 
sphiclien aus ullen philosopheu niit ziemlicher helcsenheit zn geben 
versucht. Vielleicht hat er auch die zeichnnngen zu den hoh- 
schnitten, welche die gleich zn nennende ansgabe seiner fabehi zie- 
ren, selbst gemacht, aUein dabei eln besondereB talent nieht doea- 
mentirt: 

Spiegel der natiirlichen Weifiheit, dnrch den alten in Got ge- 
lerten Bischof Cyrillum mit ftinf und neunzig faheln vnd sclionen 
Gleichniissen beschrieben, yetznnd von nenem inn Tentsche Bey- 
men mit 8ch5nen fignren, anch hftpBchen AnBlegmigen, yedermaim 
nttzlich vnd lieblich zn loBen. Gemacht dnrch Daniel Holtanaim 
Bfirger zn Angsbnrg. Augs. bey Phil. UlhAit 1571 in 4* (6 ind 
302 bl.) (in Wien). 

Wiederholt ehenda: 1572. 1574. in 4°. (Prag, Wien, Gottingen) 

In letzterer anBgabe Bteht statt der znschrift an den rath zn EBsliiigen 

eine andere an Hans V ehlln zn Ungerhansen, ebenlUlB gereimt S. 

♦ 

1 Eine answahl dnraiiB ist: &beln nach D. HoltBmami heraiugag* 
A. 61. Mei«aier. Leipzig. 1782 in U. 4^ Dieser gelehrte scheint iliii 
jedoeh anfangs fur den aelbsterfinder , nicht fOr den blofien leimer ge- 
halten su haben. t^rigens hat MelsBner nnr 67 fobeln ans Holtanaiui 
entlehnt, nnd swar corresponduen: 



Hokmami 


mit 


MeiHsner* 


Holanann mit 


MeiBsn 


n 




1 


xxni » 


11 


V 




2 


xxvm > 


12 


VU 




8 


XXIX » 


18 


vni 




4 


mnr » 


14 


XI 




5 


XXXI » 


15 


xn 




6 


xxxn » 


16 


xni 




7 


XXXVI » 


17 


XVI 




8 


xxxvni » 


18 


XXI 




9 


XLH » 


19 


xxu 




10 


XLin » 


20 



Digitiied by Coogle 



801 

besonden Esdienbiirg, denkmiller altdentscher diehtknnst, Bremen 
1799. 8. 365 fL 

Ebert in s. bibliogr. lex. th. I s. 432 nr. 6605 fuhrt noch an: 

Apologos morales de San Cyrilo. Traduzidos de Latin en Cas- 
tellano por el Padre Fr. Agnado. Madr. Fi. Martinez 1643 in b*. 
(Nach der aoBg. t. 1630). In Wien. 

Zrcadlo lCndrosti Sm | teho Czrhy Biskappa, w gehozto podo 
benstwijch wsselik^ MaadroBti Zr | tzadlo se switij | stiastfie se pot- 
zijiiil. Z Praze abs Nicolao Finitore hutui-. s. a. in 8° 164 ff. 
(ohne pagina u. custoden). 

Das von Hanka beschriebene exemplar der bibl. des bohmischen 
mnsenms in Prag ist defect, es fehlen das 4. 5. 16. 18. 21. 52. 56. 
60. 88. 135. 156. n. 157. bl. Am sdilnss befindet sieh das dmckerzeiehen 
yonKonat8ch(lateini8chFinitor) nnddieworte ^Nicolansfinitor de Ho- 
disskow. In Majori Praga liisce typis excussit Anno eccrvcxvi* 
(1516). Der dmcker sagt in seiner dedikatiou au den p^arrer Jo- 

♦ 





mit 


HeiflBner. 


Holimann mit 


Meisnier. 


XLV 


» 


21 


VI » 


45 


XLVI 


» 


22 


(46 fireie fortfletraiig). 


L 


» 


28 


XCI » 


47 


LI 


» 


24 


xcn » 


48 


un 


» 


25 


IX » 


49 


LV 


» 


26 


XV » 


50 


LVII 


» 


27 


XXXTV » 


51 


LX 


» 


28 


LQ » 


52 


LXIV 




29 


Lxvn 


63 


LXXI 




80 


LXX » 


54 


LXXTTU.LXXV > 


31 


LXXUI » 


55 


LXXVI 


» 


82 


LXXIV » 


56 


LXXVU 


» 


38 


III » 


57 


LXXIX 


» 


34 


LXXXIV » 


58 


LXII 


» 


85 


XXXIX » 


59 


LXXXIT 


» 


86 


LXXX » 


60 


LXXXIU 


» 


87 


XLIX » 


61 


LXXXV 


» 


88 


LXXXVIII » 


62 


LXXXVII 


» 


89 


XLV[I » 


63 


LXXXVI 


» 


40 


LXIX » 


64 


LXXXiX 


» 


41 


LXVI » 


65 


XC 


» 


42 


XL » 


6fi 


XLVIII 


» 


48 


XUV » 


67 


uv 


» 


44 







Digitized by Google 



802 

hum Hons ( Janowi Honsowi), dass er anf Mtteii deflselben den hr 
teinischen text in die landessprache fibertragen habe: ^Abych kni- 
jezky swatdho, Czrliy Biskiippa kterez zrtzadlo Miidrosti a {^istie 
prawie slown z Latinske rzetzi w nass j)rzirozeny obratie yazyk etc* 
Die dedikution imd die bdliinische iibei-setziing des prolog^s ist ab- 
gedmckt bei Hanka a. a. o. 8. abhandlnng. Nach der mittheilimg des 
hr. oberbibl. d. k. nnir. bibL in Prag giebt es indesa im b. m!is.'noeh 
ein zweites ezeni^kir, das aber noch defMter ist, ein drittes kemit 
nan nicht. Dieser Nikolans Konac (spr. Konatsch) ans Hodisskow, 
der 1540 als kaiserliclier vicehofrichter starb, druckte zn Prag seit 
d. j. 1507 uud iibersetzte vieles aus dem lateinischen ins biihmische, 
namentlich moralische nnterhaltungsbiicher z. b. daa beriihmte 
indische fabelbnch Ealilah veh Dimnah nnter dem titd: Prawidlo 
Udskeho ziwota ans der lateinischen bearbeitong des JohanneB Ton 
Capua, die den namen „destractorium vitiorum" fiihrt. 

Noch betindet sich auf der Prager univ. bibl. eine dem 15. jhdt. 
angehdri^e handschr. einer bohmischen iibersetzung dieses Spec. 
Sap. nnter dem titel Cwemohrahnacz, welche nach Balbin. Comg. 
p. 15 frilher anf der bibliothek za Enmian war (s. Handik, gesch. 
d. Prag. nni7. bibl. b. 608), nnd es ist nnn die frage, ob nicht diese 
eine von der Konacschen verschiedene ist. 

t'Tbri};,^ens haben Dobrowsky (gesch. d. bohni. sprache s. 295 fg.) 
' nnd Jougmaun (Hist. iiter. Ceske Prag 1825. s. 86. II. ausg. ebd. 
1849 8. 64 nr. 72) bereits jene ansgabe Ton Konac angefiihrt^ aber 
ohne ntthere beschreibnng nnd letzterer giebt fftlschlich als dmdgalu' 
das j. 1515 an. 

Ebenso wenia: siclieres wie iiber den verfasser des Speciilnui 
Sapientise wissen wir iiber den veifasser des zweiten von uns hier 
dem gelelirten pnblicom iibergebenen mittelalterlichen, fthnliGhen 
fSabelbndis, des sogenannten Dialogns creatnramm. Aneh Uer 
werden von yerschiedenen thieren pflanzen, menschen (nr. 121) nnd 
persoiiilicirten ubersimilichen objecten sittliche fragen iiii o;ewande 
der lehrfabel eriirtcrt, allein nicht niit gleichem aufwande sopliisti- 
seher dialektik, sondem in weit einfacherer, der ttsopischen fabel 
weit n&her kommenden redeweise. Dasselbe gilt anch von dcm la- 
tein, in welchem die 122 fobeln, ans denen das werk besteht, 
abgefiwst slnd. Anch nicht entfemt bietet das yerstandniss des 



Oigitized by Google! 



803 



textes 80 bedeutende Bchwieng^keiteii, wie das Specnlnm und hoffe 
ich, dass derselbe niiimiehr, nachdem ich die biaher fehlende inter- 
pnnction ebenso wie dort mSglichst sorgfiiltlg hergeBtellt habe, fBr 
Jeden leser ▼ollstllndig klar nnd yerstftndUch seyn wird. 

Schuu iTutze, iiierkwurdigkeiteu der Dresdener bibliotliek (bd, I, 
tb. 2, s. 210)luelt den vertasserfiir eineaordensgeistlicben, dessen belesen- 
heit, wie die grosae zahl der Ton ihm angettilirten classischen nnd mit- 
tdlalterlichen dtate zeigt, ehie sehr bedentende war. Wann er ge- 
lebt hat, Iftsst aich nnr annahemd beBtimmen, er kennt aber die 
histoire d'Onltremer (c. 34), die schriften des Papias (nm 1063 e. 
Cbr.), die kaisercbronik [ivddi 1275, c. 43), Petrns Alfoiisi (um 
IIOG), Jobannes Sarisberiensis (j 1182, c. 18, 23), Huf?utio (um 1192, 
c8), Aibertaniis (nach 1246, c 1U6) nnd Biito (f 1356 c 14), kann 
alBo nicht ftber die mitte des 14 jahrhnnderts hinana znrflckdatirt wer- 
den. Etwaigerhistorischerereignisflegedeiikt ernieht, nnr erwilhnt er 
(c. 103) die Cisterzienser (der orden ward von dem 1098 verstorbenen 
benedictinerabt Robert j^estiftet), Frankreicb und seine zeit (c. 103), 
und geschichten von kaiser Uttu I. (c. 43), vou (iotttried von 
BoniUon (c 34) ond von Heinrich dem Idwen (f 1195, c 111) * . 

Sein name wird meines wissens nnr in einer einzigen 
handschrift, der der Pariser nationalbibliothek nr. 8612, die 
iiberhanpt von dem g^edruckten text abweicht* nnd einen in 
einer zweiten daselbst vurbaudenen, m\ 8507, und deii gednickten 
ausgaben feblenden prolog mit der aufschriit: Prologus in libro, 
qni didtnr Pergaminns* besitzt, genannt, denn es heisst da am 
schlnss: E:q^]icinnt fabnl» magistri Nicolai, qni diioebatiir Perga- 
minus, qui fnit homo yalde expertus in enriis magnetiis (s. dn U6- 
ril, Po6sies inedites du Moyen-Age s. 148), aliein sonst erfahrt 

1 In nr. 46 erwahnt er noch den Gardasee und in nr. 75 sagt er : 
«Maginter Alanus legebat apud montem Pessulanum* , was abcr aiich 
nicht niehr aui" seine lebcnszeit, vaterland und aufenthaltsort schliebcn 
liisst, als die erwiihnung der universitiit Paris c. 105, und der jubelruf : 
gio! gio! c. 100, sowie die kenntniss des aderbasses c. 103. 2 Z. b. 
ist iiier der text der fabeln 66 und 86 ganz abweichend von dem der 
ilbrigen handtscbriften und alten drucke (s. Ed. Du .Meril a. a. o. s. 152). 
3 Pergauda hiess eine stadt anf Creta, heute Platania , Pergamus oine 
stadt in Maoedonien, lieate PraTista, auf erstere wiirde »PergamimiB<, 
anf letstere »Perganiena8€ passen. 



Digitized by Google 



I 



804 



mui yon diesem Nicolans Pergam^iis^ (so mvss es doch wohl 
heissen) nichts. Dass er sehr beiesen war, geht, yde sdion bemerkt, 
ans der grossen zahl der von ihm dtirten schriftetellemamen her- 

vor (das biblische bucli Jesus Sirach citirt er stets unter dein Titel 
Ecclesiasticus), allein die beriihmte orientalische fabelsammlmig Ka- 
lilah ve Dimnah, die ihm nach Celsias (Hist. bibliothecse Stockholm. 
Holm. 1751. s. 9) nnd Diez (ftber das lcSnigL bnch s. 163, Berlhi 
1816) Yorgelegen nnd yon der sein dialogns gar ebie Sbersetsmig 
sein soll, hat er bestimmt nicht gekannt (s. S. de Sacy in den 
Not. et Extr. des l^Iss. T. IX. P. I. p. 438), wenn auch einzehie 
in derselbeu erzalilte fabeln durcU abendlUndische vermittehing zu 
seiner kenntniss gelangt sein m&gen, nnd jene behanptang beweist 
nnr, dass diese beiden gdehrten den dial. cr. gar nicht gelesen haben 
lcdnnen. Yergleichnngen mit Mheren (Gesta Rom.) nnd spateren 
liistorienschreibern und fabulisten lassen sich bei sehr vieleu seiiier 
fabehi beibringen. 

&b. 1. = ^sop. (Cor.) 143. 180. 636. La Fontaine 1. 22. ' 

V. — JEwfp. 171. 290. La Fontaine IV. 18. 

VI. = Kirchhof, Wendnnmnth VII. 109. 

VIII. = ./Esop. 237. La Fontaine m. f3. Kirelihof Vll. 39. 
XUl. = iEsop. 22. La Fontame L 1. V. 9. Kirchhof L 172. 
XX = ^op. 38. La Fontaine I. 6. Kirchhof VII. 23. 

zsz Gesta Bom. 68. Violier nr. 61. 
XXm. = Gesta Boul 87. 

XXIV. = ^:sop. 217. Gesta Rom. 174. La Fontaine n. 11. 
VL 13. Kirchhof V. 12L VIL 20. 73. 

XXVU. ist die lisopische (?) £Abel vom geier ond semer 
mntter (s. Dn Itoil p. 452). 

XXVnL = Panli, schimpf vnd ernst 649. 

1 AuB einigen wendnngen kSnnte man denTerfaaser fQreinenfirui- 
soaen halten, z. b. ans der aafBhnmg einer begebenheit in Paris, (e. 54)» 
der anwendung von »8i< fOr »num€ (s. ob. s. 289) nnd der gebranch 
doBWortes »TillaanB< (110 undSl) in der bedentnngyonTilain, scbieiie 
lefcetere stelle nioht dem abscihreiber oder glossator zu gehOren. 2 t)er ge- 
lehrteheransgeberderfiftbelnLaFontaineB, herrBobert, hatetetBaUeihm 
bekamiten bearbeitongen deBselben Btoffee angefOhrtV weBhalb idi anf 
ihn YerweiBe. DaBselbe that herr OBterley bei Bmnen amigaben der 
Gesta Bomanorum nnd Ton PanHB Bchimpf nnd emst nnd IQrchhob 
Wendimmnth. DieBe amd alao sn ▼etgleMheflu 



Digitized by Google 



305 



XXXI. =: Romnli App. 57. Pauli 595. (s. Da K6ril, PoteieB 
lat. |]i6d. p. 154. 452). 

XXXIV. = Maoip. 143. 180. La Fontalne I. 22. 
XXXVI. = La Fontaine X. 1. 

XL. = Panli 538. 

XLn. = ^sop. 420. La Fontaine I. 3. Kircliliof Vn. 53. 

XLIV. = iBsop. 137. La Fontaine Yl. 14. Kirchhof VH. 25. 

XLVL = ^p. 124. LaFontameV.3. VH. 16. Kiichh. Vn.ll9. 

LI. = JEbo^. 229. La Fontaine L 10. Eirchhof L 57. 

Lm. = iSflop. 94. 204. La Fontalne L 2. Panli 173. 

LIV. ^ Romulus H. 16. ^sop. 101. 188. La Fontaine IV. 
9. Pauli 419. 475. Kirchliof Vn. .52 (s. Du Meril s. 186). 

LV. = .ZBsop. 212. 412. Gesta Bom. 79. La Fontaine IV. 5. 
VnL 21. 

LVI. = Gic. de off. m. 6. Petnu Alph. difldpL eler. IL 9. 
m. 10. Gesta Kom. 108. 129. 171. 237. (ed. Osterley) 8. a. Schmidt» 
tasch. d. romanzen s. 232. 

LVm.=^sop.247.335. LaFontaineVL18.L19. Kirclih.VIL17. 

LX = Gesta Bom. 30. 

LXI = ^Bop. 94. 204. La Fontaine L 2. Eirchhof VIL 30. 
(s. Bn Mdril 8. 452). 

LXV. = ^sop. 337. La Fontaine I. 7. 

LX\TI. ^ Romulusn.2. Kirchhof ¥.145(146). 8.DuM6rils. 159. 

LXVm. = Dolopathos 5. 

TiXXn = La Fontaine Vm. 21. 

LXXV. = La Fmftaine VIL 3. 

LXXIX. = Gesta Bom. 146. Panli 351. 

LXXX. = La Fontaine 11. 2. Straparola L 3. PauU 634. 

LXXXI. = Pauli 471. 

LXXXVI. = Steinhowel ^op. 96 (s. 234). Pauli 20. 
LXXXVn. = ^p. 314. Gesta Bom. 51* Panli 186. La 
Fontaine XEL 13. 

LXXXIX. = Gesta Bom. 115. PanH 118. 

XC. = Gesta Rom. 75 (78). Pauli 138. 222. 318. 
XCI. = Pauli 175. 

XCm. schlnsB = PetmB Alph. XIX. 9. 

XCIV. = GoBta Bom. 216. 

XGIX. = La Fontaiiie Xn. 8, V. 13. Panli 376. 

V«b0ll»ftohex 20 



Digitized by Google 



3U6 



C. = Gesta Kom. 167. La Fontaine VIL 10. Panli 426. 
Kirchhof I. 171. IV. 34. 

OL = Gesta Bom. 48. 106. PaiiU 116. 
dL = Gesta Bom. 183. 

CV. = Pauli 108. 

CVI. = La Foutaine IX. 1. Kirchhof I. 191. 

CVII. = ^sop. 245. La Foutaine IV. 11. Kiichhof VD. 71. 

CVUL = .£eop. 141. Gesta Bom. 140. La Fontaino X. 12. 
y. aa 21. Panll 422. Elrdiliof L 166, YIL 91. 

CX. = ^8op.426. LaFontaineVL 14»IIL9.14. EireULVIL^?. 

CXI: = Kirchhof I. 203. 

CXn. = Kirchhof I. 62. 

CXni. = Mso^. 304. La Fontaine I. 9. 

CXV. = iBsop. 212. 412. La Fontaine IV. 6. 

CXVn. = iBsop. (Camer.) 191. 333. La Fontaine n. 7. 
Eircbliof Vn. 42. 74. 

CXVm. = iEsop. 167. Gesta Rom. 62. La Fontaine m. 4. 
Kirchhof Vn. 157. 

CXIX. = iBsop. 285. 330. La Fontaine L 8. KirehlL Vn. 118. 

CXX. = GestaBom.283.8.Seliinidt^ ta8dienb.d.romanz.s.l93. 

AIs ansgaben des teztes nnd fibersetznngen werdea aagefBhrt: 

(P) Refacio 1 libra qni dieit* dialo^ ereatorarft moralizat* materie 
morali Jocudo et eiiiricativo modo api^licabilis incipit fcliciter (zu 
ende): Pre&euB liber Dyalogus creatorarum appellatus iocuudis fie^ 
bnlis plenns. Per me gerardnm leen in opido gondensi incept* 
mnnere dd finitns est Anno domini milTesimo qnadringentesimo 
octaagesimo mensis innlj die tercia G LEEV in fol. (10 ungeE. bL 
d. 10. welfi u. 93 bl. text m. 34 z.) M. Init. u. holzscbn. Gotli. 
(Dresdeu). 

Beschrieben von Dibdin, Bibl. Spencer. T. VI. p. 120, Gamp- 
bell, AnnaL 960, Weigel, CimeUotlieca nr. 365 b. 7a 

Derselbe dmcker liat den tezt nodi mebrmals gedmckt: Goii- 
dsB 1481 mensis innij die eexta in fol. (104 bl. zn 34 z.) (Dresden, 

Wieu). Guuda* 1482 mensis angusti die ultima in fol. (Wien). 
Antv. tertio idus decembris 1486 iii ful. (74 bl. z. 41 z. 5. Du Puys de 
Monbrun, Rech. bibliogr. p. 36 fg.) ebd. 1491 XI die Aprilis in 
4«» (96 bl. zn 37 n. 38 z.) (Dresden), BlLmmtUob mit goth. lett. n. 
holzadUL 



Oigitized by Gopgle 



807 



DialogrnB ereatoramm monlizataB o. o. (Col.) Gomr. de Hom- 
berdi 1481 die 24 m. oetob. in foL (62 bL za 2 coL m. 41 z. 

ohne bilder). (Dresden, Wien). 

DialoguB creaturanuu optime moralizatus. (Zu eude:) pns liber 
impreBBiis per JohamMm meli artds impssorie mgrm in stockliolm 
ineeiptiiB et Buuiere dei tDitnB est. Aimo dni IL CGCC. LXXXif]. 
KenBiB deeebriB in vigilia thome in 4*. 

' Erstes zn stockholm gedmcktes buch (s. Schroder im Serap- 
num 1857 anz.hl. nr. 1 s. 1 fg.) 

Dialogns creaturanim optime moralizatns. o. o. n. j. (Colon.) 
retro minores (H. Queutel) in 8^ (120 bL zu 30 u. 33 z.) m. hoizBchiL 

Destraetorium Yitio9|. ez similitudinnm GreatnramQl. ez^lof2|. 
appropriatione per mod^ dialogi. o. o. u. nam. d. druekers ISOOinfbL 

Gedmckt zn Genf (s. Brnnet s. 1 p. 747). Wiederliolt : Lugd. 
per Cland. Nonrry 1509 in 4° m. liolzschn. (mit dems. titel — in 
Wien). Paris. Jo. Parvus 1510 m 8*. Paris, Pi^ouchet 1510 in 
8* (unt. d. tit DialoguB cr. wohl ein u. dies. ausgabe). 

YersGhleden von diesem buche ist ein anderes einem gewissen 
Alexander (ab Ales) fabri lignarii filius zngeschriebeneB werk: 
Summa qn8B destmctorium vitiornm appeliatui*. CoL, H. Queutel. 
1480 in foL 

Eine nachahmung dieser apologen ist: 

Apologi ereaturamm s. &bul9e versibuB expressse a Joh. Ho- 
hemnanno, flguriB nri inelBiB a Jerem. Jud» omat» Ezeodebat 
Gerardo Judse Chph. Plantinns (Antv. um 1580) kl. 4» (IV, 65 u. 
1 bl.) mit 65 kupferstichen von Ger. de Jode. 

Hier begint dat prologns dz is voersprac int boec dez geliiete 
is dialog* creaturaill. dat is twiesprsec d creature (zu ende:) £u is 
YoImflBct ter goude in hoU£t bi mi gher»rt leeu preter ter goude 
op shite Joans baptisten auot in iunio Iht ieer M CCCC LXXXij 
in fol. (126 ungez. bL zu 34 u. 35 z.) m. d. 123 holzschn. d. I. 
lat. ansg. goth. 

Diese ausgabe ist wiederholt yon Leeu zu Gouda 1486 in fol. 
(u. nicht zu Delft 1488) in foL m. holzschn. Dieselbe holiandische 
ttberaetEQng ersGhien auch noch: 

Een genoechlick bceck gheheten -^yalogns der creatnren (zn 

ende:) En is gepret te delf in hollant (H. Eckert van Hombergk) 
Int iser ous her» M COGC LXXXViy de dach iu novembri iu 



t 



308 

foL m. holaiGliii. (90 bL zn 2 coL m. 38 s.). 

(P)Rologae an linre qni est nomme le dialogne des ereatnres 

moiciligie. (Zu ende :) Coinmencie et tiny par la grace de dieu par 
gerart lyon demourant en la vile de goawe en hollaude le XX* 
iour davrii lan mil CCCC LXXXy kl. fol. goth. 

Diese franzSsiBche llbenetKimg des Golart lCaiudoii, welche G. 
Leen za 6k)iida drackte, hat die hoksdmitte der ersten lat il holl. 
amigabe (in Wien). 

Dialogue des creatures plein de ioyenses fables et profitables 
enseignemens pour la doctrine de rhomme. Lyon, Matthiea Hasz 
et Jean SchabeUer 14S3 in foL 

La destmction des vices et enBclgiiement des Tertns moraiize. 
(Zn ende:) Cy ilne ce present linre appelle la Deetniction dee vi- 
ces plain de ioyeases fables z proufitables pour la doctrine z ensei- 
gnemet de Ihome, imprime a paris par Michel le noir libraire Lan 
mil cinq cens z.cinq. Le xij ionr de decembre. kL 4^ (IV 76 
bl. zn 2 col.) mit holzBchnitten. 

Ist ftberBetznng desselben bncfaes nnr nnter dem titel der 
yoxhln angdfOhrten latehiisdhen ansgabe yon 1500. 

The dialogue of creatures moralised . . . of late translated 
out of latyn into our English tonge. (Zu ende;) And tbey be to 
sell upo Fowlys Chnrche yard (by J. Bastall) o. j. m 4^ goth. 
m. holzschn. 

Yon diesem drack ist ein abdrack in 90 exemplaren, von denen 
aber 42 bei einer feaersbnmst vernichtet warden, dnrch Jos. Haz- 
lewood gemacht worden: London lbl6 in 4*^ mit holzschnitten. 



L.iyu,^uu uy Google 



309 



INHALT. 

Specnlniii sapieatuB beati Giiilli epimopi 

Talml» fl. 129. 
19ioolai Pergameni dialogos ereataranua 

Indez aatorom s. 281. . 
SGhlnsswort des heraiugebers s. 288. 



Oigitized by Gopgle 



Digitized by CjOOgie
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Dialogus creaturarum"

See other formats
